Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


\Jacdues  'tikol 


PATROLOGItE 


CURSUS  COMPLETUS 

SEU  BIBLIOTHECA  UNIVERSALIS,  INTE6RA,  UNIFORMIS,  COMMODA,  OECONOMICA, 

IMINIDHSS.PATmD(IGMOHSCRimiU]HPmBSI,tSTim^ 

SIVB    LATINORUM,  8IVE  ORiCCORUII, 

QUl  AB  ASVO  APOSTOLICO  AD  TEMPORA  ISNOCENTII III  {ANNO  12*6)  PRO  LATINIS 
ET  CONCIUI  FLOBENTINI  (ANN.  1489)  PRO  GRASCIS  FLORUERUNT  : 

RECUSIO  CHRONOLOGICA 

0MN10M  QD£  EXSTITERE  MONUMENTORUM  GATHOLIC^  TRADITIONIS  PER  QUINDBCIM  PRIMA 

ECCLBSI^  &ECULA, 

JUXnA  KDITIONES  ACGURATISSIMAS  INTER  8B  GUMQUB  N0NNULLI3     GODIGIBUS   MANUSGRIPTIS     GOLLATAS,    PERQUMA 

DILIGENTER  CASTIOATA;  DI8SERTATI0NIBUS,  GOMMBNTARIIS,  VARIISQUE  LEGTIONIBUS  CONTINBNTER  ILLUSTRATA; 

OMNIBUS   OPERIBUS  POST  AMPLISSIMAS   EDITIONES   QUiB  TRIBUS   NOVISSIMIS   SiBCULIS   DEBENTUR    ABSOLUTAS 

DETECTI8,   AUCTA  ;  INDICIBU8  PARTICULARIBUS  ANALTTIClS,  SlNGULOS  SIVE  TOMOS  SIVE  AUCT0RE8  ALICUJUS 

MOMENTI  SUBSEQUENTIBUS,    DONATA;   CAPITULIS  INTRA   IPSUM  TBXTUM    RITE  DISPOSITIS,  NEGNON   BT 

TITUUS  SINGULARUM  PAGINARUM  MARGINEM  SUPBRIOREM  DISTINGUBNTIBU8  SUBJBCTAMQUE  MATE- 

RIAM  SIGNIPICANTIBU8,   ADORNATA;   0PBRIBU8   CUM   DUBII8,   TUM  APOCRTPHIS,  ALIQUA  VBRO 

AUCTORITATB  IN  ORDINB  AD  TRADITIONBM   BCCLE8IASTICAM  P0LLBNTIBU8,   AMPLIPIGATA ; 

DUCBNTIS     ET  AMPLIUS     LOGUPLETATA    INDICIBUS  AUGTORUM    SICUT    ET    OPERUM,    ALPHABBTIGI8,    CHRONOLOGIGUt» 

8TATISTICIS,   8TNTHBTICI8,  ANALTTICIS,  ANALOGICIS,   IN  QUODQUB  RBLIOIONIS  PUNCTUM,  DOGMATIGUM,  MORALB, 

LITURGICUM,  CANONICUM,   DISCIPLINARB,   HI8T0RIGUM,   BT  CUNGTA  ALIA  SINB  ULLA  BXCEPTIONB  ;  8BD   PRiB- 

8ERTIM   DUOBUS  INDICIBUS   IMMENSIS    BT    GBNBRALIBUS,    ALTERO    SGILIGBT    RERUM,    QUO    C0N9ULT0, 

QUIQUID   NON   80LUM   TALIS   TALISVB  PATBR,    VBRUM  BTIAM  UNU8QUISQUB  PATRUM,  NB    UNO   QUIDBM 

OMISSO,  IN  QUODLIBBT  THEMA   8CRIPSBRIT,   UNO  INTUITU  GONSPICIATUR  ;  ALTBRO  SCRlPTURilS 

SACR^,   BX  QUO   LBCTORI  GOMPBRIRB   8IT  OBVIUM  QUINAM  PATRB8  BT  IN  QUIBUS  OPERUM 

SUORUM  LOCIS    SINGULOS  SINOULORUM    UBRORUM    8.    SCRIPTURiB    VBR8U8,    ▲    PRIMO 

0BNBSB08  USQUB   AD   NOVISSIMUM   APOCALTPSIS,   GOMMENTATI   SINT. 

BDTIO  ACCURATISSIMA,  G.ATBRI8QUB  0MNIBU8  PAGILB  ANTBPONBNDA,  81  PBRPBNDANTUR   GHARACTBRUM     NITIDITAS 

CHARTiB  QUALITAS,   INTEGRITA8  TBXTU8,    PERPEGTIO  G0RRBCTI0NI8,    OPBRUM  RBCUSORUM   TUM  VARIETA8,  TUM 

NUMERUS,   PORMA    VOLUMINUM    PERQUAM    COMMODA    SIBIQUB    IN    TOTO   PATROLOGIiB    DBGURSU    CONSTANTBR 

8IMILIS,     PRETII    BXI0UITA8,     PRiBSERTlMQUB     I8TA     COLLEGTIO,     UNA,    METHODIGA   ET   CHRONOLOGIGA, 

SEXCENTORUM  PRAGMENTORUM  OPUSGULORUMQUB  HACTBNUS   KIG  ILUC  SPARSORUM,  PRIMUM  AUTBM 

INN08TRABIBLI0THBCA,BX0PBRIBUS  BT  M88.   AD  0MNE8  ^ATBS,  LOGOS,  LINGUAS   F0RMA8QUB 

PBRT1NBNTIBU8    GOADUNATORUM. 

SERIES  SECUNDA, 

IN  QUA  PRODBUNT  PATRES,  DOCTORES  SCRIPTORESQUE  ECCLESIiB  LATINiE 

A  GREGORIO  MAGNO  AD  INNOCENTIUM  m 

AGGURANTE  J.-P.   MIGNE, 

BiUlolheM  Clerl  nalverMe, 

SIYB  CURSUUM  GOMPLETORUM  IN  SINGULOS  SGIBNTIiE  EGCLESUSTIGiE  RAMOS  BDITORB 


PATROLOGIiE    TOMUS  CXLII. 

S.  BRUNO  HERBIPOLENSIS  EPISCOPUS,  S.  ODILO  ABBAS  CLUNIACENSIS,  BERNO  ABBAS  AU- 
GIENSIS,  GREGORIUS  VI,  CLEMENS  II,  himm  PGNTIFICEr.,  RODULPrfUS  GLABER,  WIPPO 
PRESBYTER,  ETC.  :  :i        •-.      ; 

TOMUS  UNICUS. 


PARISIIS 

APUD   GARNIER  FRATRES,   EDITORES   ET   J.-P.   MI6NE   SUGGESSORES, 

IN  VIA  DICTA :  AVENUE  DU  MAINB,  189,  OLIM  CHAU88EE  DU  MAINE,  117. 


t 


■i.  '"^^- 


Ex  typls  soetetitis  diet»  Soeietts  impressionis  et  librtrisB  idministrttionnm  tlarnmqne  ferratamm. 
PAULO  DUPONT.  —  Pulsiis,  in  tia  diett  Jean-Jacqnes-Ronssein,  41.  (Q.)  116.9.80. 


•  •   ••••*••      •   • 

•  •••••     •      • 



•••   •*•  !  l  "'"  "'• 

•  •  •    •  ...      -    -• 

•  ••    "..      *' 

•  ••    ".-   -   -  •-•  -  -■ 


•    •   •  " 
•  •  •  ■      • 

•  ■     •  •    V»» 


SiKGULUM  XI. 


.  BRUNONIS 

HERBIPOLENSIS  EPISCOPI, 

s.  mm  mm  mmm, 

BERNONIS     AUGIENSIS     ABBATIS, 

OPERA  OMNIA, 

XUNC  PEIMUM  IN  UNUM  GOLLBCTA,   AD  EDITIONES  MBUORIS  NOTiB  RBCOGNITA,   ORDINATB  DI8P0SITA,  AUGTA 

ET    BMENDATA. 

AGGBDUNT 

GREGORn  VI.  GLEnEHTIS  H. 

ROMANORUM   PONTIFICUM, 
WSBIBTOUE  ET  DlPIiOHATAf 

RODULFI  GLA6R1,  WIPPONIS  PRESBTTERI, 

OPtSCCLA  HISTORICA. 

INTERMISCBMTUR 

GUIDONIS  DE  CASTRLLIORB  RBMBNSIS  ARCHIBPISGOPI,  OUViE  AUSONBNSIS,  VASONIS  LBOOIBNSIS, 
6BRARDI  I  CAMBRAGBNSIS,  HUGONIS  LIN60NENSIS,  HALINARDI  LUGDUNENSIS,  JORDANI  LBMO- 
VICBNSIS,  EPISGOPORUU;  SBIFRIDI  ABBATIS  TB6ERNSBBNSIS,  ODORANNI  MONAGHI  S.  PBTRI 
Vm,  HBLGAUDI  FLORIACBNSIS  MONACHI,  ANSBLHI  MONAGHI  S.  RBMI6U  RBHBNSIS, 

scMPTA  wema  scriptoiiiih  VRACuiEiiTA  QVJE  supBiisinrr. 

ACCURANTE  J.-P.  MIGNE, 

Blbll*lhe««  Clerl  ■■!*«»•, 

SIVB 
eURSDUM  GOHPLBTORUM  UT  8UfaUI.0S  SGnDITIiB  ICCI,BSIAgTICiB  RAMOS  BDRORI. 


TOMUS  UNICUS. 

•  '       •*     *     ^    ^  ^ 

:        -r       •::       •'      v  •'  ' :.:  /'•-  .•*•. 

------   ••   • 

• "  *•'  •  •  •,•  •.• 

PARISIIS 

APUD  GARNIER  FRATRES,  EDITORES  ET  J.-P.  laONE  SUGCESSORES: 

IN  VU  DICTA  :  AVBNUB  DU  MAINB,  IW,  OLIM  CHAUSSEE  DU  MAINE.VXI. 

1880 


EtENCHUS 

AUCTORUM   ET  OPERUM  QUI  IN  HOjC  TOMO  CXLII  CONTINENTUR 


SANCTUS  BRUNO  HERBIPOLENSIS  EPISCOPUS. 

Expositio  in  psalmos,  col,  50.  —  ConunenUirius  in  Cantica,  col  530.  —  Commentarius  in 
Orationem  Dommicam,  Symbolum  apostolorum  et  fidem  Athanasii,  coU  562. 

GREGORIUS  VI  PAPA. 
Epistols  et  diplomata,  col.  574. 

^  CLEMENS  n  PAPA. 

Epistf)»  el  diplomatji,  col.  578. 

OLIVA  AUSONENSIS  SIVE  VICENSIS  EPISCOPUS. 

Sermoin  natali  S.  Narcissi  episcopi,  col  591.  —  De  conversione  beatae  Afrae,  col  594.  — 

Epistote»  col  599. 

I^ODigLFUS  6LABER  CUINIAGESNSIS  BiONAGHU& 

Historiarnm  libri  qrunquei^coL  611.  —  Vita  S.  Guiliolmi  abbatis  DivionensiSi  col  698. 

SEIFRIDUS  ABBAS  TEGERNSEENSIS. 
Epistote,  col.  719. 

VASO  LEODIENSIS  EPISCOPUS. 

Epistolae,  col.  763.  —  Charta,  col  765. 

ODORANNUS  MONACHUS  S.  PETRI  VIVI, 

Chronicon,  col^  769.  -^  Historia  translationis^*  Saviniani,  Potentiani  et  socionun,  col  777.  — 
Opuscula  XIII,  col.  799.  —  Hymnus  in  S.  Saviniannm  sociosque  ejus,  col.  826.  —  Epitaphia 
Senonensia,  col.  830. 

S.  ODILO  ABBAS  CLUNIACENSIS  V. 

Epistolae,  col  939.  —  Vita  B.  Maioli  abbatis,  col.  943.  —  Hymni  IV  in  yigiiia  B.  Maioli;  col  962. 
—  Vita  Adalheidae  im{)eratricis,  col.  963.  —  Miracula  ejusdem,  col.  983.  —  S.  Odilonis  sermones, 
coL  991.  —  S.  Odilonis  Credulitas,  col.  1035.  —  Carmina  sacra  et  preces,  col.  1035. 

BERNO  ABBAS  AUGIiG  DIVITIS. 

De  officiis  ecclesiasticis,  col.  1055.  —  De  celebratione  Adventus  Domini,  col  1079.  De  jejunio 
Quatnor  Teraporum,  col  1087.  —  Opuscula  de  musica,  col.  1097.  —  Epistolae,  col  1156.  —  Vita 
S.  Meginradi,  col  1176.  —  Vita  S.  Udalrici,  col  1183.  —  Garmina,  col.  1203. 

WIPPO  PRESBYTER,  GONRADI  SALIGI  ET  HENRIQ  III  IMPP.  SACELLANUS. 
Yi(a  Gonradi  Salici,  col  1217.  —  Panegyricns  Henrici  HI,  col  1249.  —  Proverbia,  col  1259. 

HELGAUDUS  FLORIAGENCIS  MONAGHUS. 
Vita  Robertt  regis,  coHiVI. 

GERAR9US I  GAMBRAGENSI8  EPISCOPUS. 
Acta  synodi  Atrebatensis  in  Manichseos,  col.  1269.  —  Epistote,  col.  1313. 

HUGO  LINGONENSIS  EPISCOPUS. 
De  corpore  et  sangume  Domini,  col.  1325. 

HALINARDUS  LUGDUNENSB  EPISCOPUS. 
Epistote,  col  1345. 

JORDANUS  LEMOVICENSIS  EPISCOPUS. 

Epistola  ad  Benedictum.VUL  (^K-i349./<^  Qit^IlWfli&^dao,  col.  1351.  -^  Acta  concilii  Lemovi- 


censis 


)istola  ad  Benedictum.VUL  c(tK-i349.«v-  IKbbifli&^dao,  col. 
islhcol.  1353.  /;/:H^.;:;;:-./::A..:::  •    • 


GUIDO  DE  CASTELLIQ^fJS  REMENSIS  MCHIEPISGOPUS. 
Diplomata,  col.  imr\  \.\  '\  y    V  :  : :/:  j  V  1  ••: 

••- ' '"  anSeImusmonachus S.  REMIGH REMENSIS. 

Historia  dedicationis  ecclesise  S.  Remigii  Remensis,  col.  1416. 


ANMO  DOMIMI  MXLV. 


SANCTUS  BRUNO 


HERBIPOLENSIS  EPISGOPUS 


SANCTI   BRUNONIS  OPERA 

POST  REYSERI  ET  COCHLEI  CURAS 

BBCBNSDIT 

BBMaiCVS  DBNZIBf«EA 

IN  UNIVERSITATE  HERBIPOLENSI  THEOLOGLf:  PROFESSOR 


PROLEGOMENA 


1.  De  S,  Brunonis  yita  et  rebiis  gextis.  /^ 

1.  S.  Bruno  {Brun)  Herbipolensis  S.  Wirzebur- 

gensis  episcopuB,  ex  illustri  ducum  Saxoni»,  Fran- 

coniae  et  Carinthi»  prosapia,  qu«e  Ottones  et  Franco- 

nicos  Caesares  gorminavit,  ortus  est^  patre  Conra- 

Lodolphus,  dox  Saxoniae, 
t864. 

Otto  illuslris,  dot  Suonie. 
t  792. 

I 
HeRrieos  I,  ioiperator, 

919—936 

Otto  I,  imperator, 
986-975 

Luitgardis 


do  I,  Carinthiae  duce  et  matre  Mathilde,  Hermanni  II 
ducis  Alumannoruni,  filia.  Consanguineos  habuit 
Gregorium  V,  summum  pontificem  ct  imperatores 
Conradum  II  et  Henricum  III.  Qu®  genealogia  ut 
uno  intuitu  pateat,  integrum  arborem  dubjicimus. 


Conradns,  coroes  Praneo 

Qxor  Glismuda. 

Conrados  J,  imp. 
91&-918 


tS^, 


Weraer,  conet 
in  RDlhenlmrg  Fraoeonic. 


Conradus  sapiens,  LothariofhB  et 
Franconi»  dox,  1 965. 


Olto,  dtti  Carinttii». 


1.  Ueoricus, 
Francooiae  dox 
t789 


2.  Brono, 

postea  Gregor.  pp.  V. 
t999 


3.  Conrados  1 
dux  Carintbi»  11012 
Qxur  :  Malhildis,  filia 
Hermanni  II  ducis  Alem. 


4.  Guilelmos 

ep.  argentor. 

11048 


ConradusII,  imp. 
1024—1039 

Henricus  III,  imp. 
1039—1056. 


S.  BRDNO, 

ep.  Herbipolen. 

1034-1045 


Conradns  H  junior 

Carinthi»  et  Francon.  dux, 

11039 


Brunonem  nostrum  fllium  fuisse  Conradi  I  exMa- 
Ihilde,  ex  iis  patet,  qu»  Hcrmannus  Contractus  ad 
a.  1034  de  ejus  genere  tradii(l),  eum  filium  fuisse 
ex  Matliilde  Cuonradi  ducis^  si  conferas  cum  iis  qu/c 
ad  a.  1024  de  juniore  Gonrado  prf.dit  (2),  eum  item 

(i)  Ed.  Ussermann  I,  p.  200. 
.2)  Ibid.,  p.  201. 

{^3}  Episcopatus  Wirceburgenais.  Typis  Sanblasia- 
nj.s,  1794,  t.  r,  p.  47.  Gf.  Hubner  Genealogiphe  Ta- 


B  filium  fuisse  Cuonradi  ducift  ex  Mathilde,  Ex  quo 
recte  conclusit  P.>€milianus  Wssermann  (3),  Bruno- 
nem  nostrum  ot  Conradum  II,  Carinthise  ducem, 
ejusdem  patris  ac  matris  filios  fuiss*;.  Hinc  patet 
quantopere  errent  ii  (4),  qui  Conradum  II  patrem 

bcllen.  Leipzig,  1744,  tab.  27. 

(4)  Bruscnius,  Fries  in  chronicis  Wirceb.,Hieron., 
Megiserus  in  Annalibus  Carinthi». 


Patbol.  CXLIl. 


> 


i 


^ 


li 


S.  BRUNO  HERBIPOLENSIS  EPISGOPUS. 


12 


Brunonis  faciunt,quocl  et  ex  eo  capite  falsuna  esse  A  ^o  iV  comite  de  Hcnneberg,  mareschalli   muncre 


opparet,  quod  Conradus  iste  anno  1039  immatura 

mortx,  ut  aiunt  annales  Hildesienses  (5)  defunctus 

sii,  Bruno  vero  jam  canus  a.  1045  diem  supremum 

obicrit.  Patet  porro  falsissimum  esse,  Brunonem  cx 

comitibus  de  Qucrfurt  fuisse  oriundum  (0),  vel  ma- 

trem  habuisse  Mathildeni  de  Quernfurt,  filiain  Ge- 

bbardi  de   Qucrnfurt  et  Sophioe    de  xMansfeld,  ut 

alii  (7)  autumarunt.  Fabula  isla  licet  a  multis  et 

gravibusnuctoribus  trudatur,  nullis  tamen  antiqui- 

^  tatis  monumentis  nititur,  imo  tabulls  Quernfurten- 

siumgenealogicis(8)refutaturetexindeortumtraxit; 

quod  Brunonem  nostrum  quidam  cum  S.  Brunone, 

episcopoet  marlyreatque  Borussia;  apostoloa.  1009 

pro  fide  interfecto,  qui  revera  comes  de  Quernlurt 


pro  more  fungentc  introductum  fuisse  (15),  memo- 
riae  traditum  est. 

Non  desunt,  qui  anno  1033  (IG)  episcopum  factum 
dicant^  diversumque  diem  inccepti  episcopatus  tra- 
dant  (17). 

Verum  probatissimi  quique  auctorcs  (18)  in  an- 
num  1034  consentiunt.  Cumque  certum  sit,  Bruno- 
nem  27  Maii  10-45  diem  supremum  obiisse,  porro 
curo  annos  11,  mensem  1,  dies  14  in  cathedra  Her- 
bipolensi  sedisso,  dubitari  nequit,  cum  a.  1034 
episcopalu  potitum  fuisse,  cum  tantidem  tempo- 
ris  a  14  Apriiis  1034  ad  27  Maii  1045  usque  de- 
fluxerit. 

3*.  Bruno,  in  episcopum  promotus,  vcre  se  a  Deo 


fuit,  confuderint,  alii  vcro,  llcetutrumque  distin-  ^  dalum,  ut  eum  Annales  Bildesienses  (19)  vocant 


guerent,fama  illa  Brunoncm  Herbipolensem  ex  ca- 
dem  Quernfurtensium  stirpe  fuisse,  deccpti,  genea- 
logiam  composuerint,  quai  omni  carct  fundamento. 

Ex  eadem  sancti  noslri  genealogia  verosimile  fit 
admodum,  eum  nomcn  Brunonis  a  patruo  Brunone, 
qui  postea  Gregorius  papa  V  fuit,  sortitum  fuissc. 

2.  Quidante  episcopatum  gesserit  Bruno,  memo- 
ria  prorsus  iutercidit,  nisi  quod  eum  prajpositiim 
Vll  summi  templi  Goslariensis  fuisse,  cx  msnachi- 
Hamerslebiensis  narratione  de  basilica  Goslariensi 
ejusque  prajpositis  (9)  discamus. 

3.Cum  Conradus  11  imperatora.  1034  Quadrage- 
simae  tempore  Wirzebugi  comitia  celcbraret  (10) 
patruclem  suum  Brunonem,oonsentiente  unanimi- 
ter  clero  (11)  in  Meginhardi  defuncti  locum,ecclesiae 


ostendit :«  Vir  erat,  ut  ait  Trithemius  (20),  per  om- 
«  nia  Deo  et  hominibus  acceptus,  justus,  doctus  et 
«  christianfE  legis  cultor  et  propagator  integerii- 
«  mus.  »  Episcopus  factus,  pergit  idem  abbas  Span- 
heimensis  «  in  omni  sanctitate  et  justitia  omni 
u  tempore  diligcntissimo  studuit  et  omne  bonum 
«  quod  verbo  docuit,  prius  opere  demonstravit.  » 

Eluxit  vero  praisertim  inter  sanctissimi  viri  vir- 
tutes  eximius  quidam  cultus  divini  zelus,  llinc  cia- 
boratum  magno  labore  opus,  cui  pra^ludimus,  in 
Psalmos,quod  S.  Kiliano  offerens  ccclesiae  suae  ca- 
tbedrali  donavit;  huic  vel  consecrata  maxima  so- 
lemnitate  vel  extructa  atque  ornota  summa  libe- 
ralitate  templa. 

Anno  Christi  1034,  7  sept.  Bruno  sacellum  S.  Be- 


Herbipolensi  praiponi  curavit  et  in  ejus  gratiam  C  nedicti  monasterii  in  Schwarzach  a  Wolfgero  ab 
iisdem  in  comitiis  scdis  privilegia  amplissime  con-      bate  extructum  consecravit  (21). 


firmavit  (12).  Bruno  vero  in  die  PaschiB  (13)  quaB 
tunc  14  Aprilis  fuit  S.  Burchardi  locum,  episcopus 
XIX,  occupavit;  porro  feria  quinla  post  Pascha 
Meinungae  homagium  suscepissc  (14)  ct  a  Cebhar- 

(5|  Ap.  Pertz  V,  p.  103. 

(6)  Ita  aliqui  ap.  Fries. 

(7)  Ita  Bruscliius,  Elias  Rciisncrus  in  auctario  ope- 
ris  genealogici  BaatX-xoiv,  p.  45,  et  ex  iis  Hensehe- 
nius  in  Actis  SS.  ad  diem  17  Maii,el  Pafnus,  Crit. 
Baronii  ad  a.  1045  n.  2,  aliique,  Trithemius  Saxo- 
nem  facit. 

(8)  Cf.  Hubner  op.  cit.,  t.  II,  tub.  334. 

(9)  Ap.  Leibnitz,  Scriplt.  rcrum  Brunsvicensium 
t.  II.  p.  507. 

(lO)Nonum.  anonym.  an.  LudcNvig  Scriptt.  rerum 
Wirceburgen.  in  notis  ad  Frisii  Chron.  D 

(11)  Bruschius. 

(12)  Monum.  vetus  ap.  Bauin  in  praidicatione  ha- 
bita  in  jnbilajo  Brunoniano  anno  1745. 

^13)  Horm.  Contractus  ad  a.  103i. 

(14)  Mon.  vet.  ap.  Ludewig  I.  r. 

(15)  Spaugeuberg,  Lljron.  Ilenncbergen.,  f.  74 
cf.  f.  81. 

(.6)  Bruschius.duo  rhonographi  np.  Gropp.  Coll. 
npvissima  Scriptt.  rcrum  VVirceb.  I,  «19,  823  duo 
raonum.  vett.  ap.  Ludewig  1.  c. 

(17)  Fries  14  Martii  cpiscopatu  potitum.monum. 
ap.  Lud.  2G  Aprilis  1033  Icr  5poel  Pascha  Meinun- 
pe  fuisse  contendunt. 

(18)  Herm.  Coiitr.  Ann.  Hildcsien.  ap.  PfTlz  V, 
99.  Ann.  Augustani,  ibid.  V,  125.  Bernoldi  Cliroo. 


Anno  1036,  8'kal.  Jun.  dedicationi  ecclcsia»  Bu- 
storfiansB  apud  Paderbornam  Bruno  a  Meinwerko 
cpiscopo  adscitus  una  cum  S.  Bardonc  Moguntino 
ct  Heriuianus  Coloniensi  archiepiscopis  interfuit, 

ibid.Vll,  425,  Chron.  Wicerb.  Baluzianum  ibid.  II, 
2^4  mortem  praedecessoris,  de  qua  eadem  babetur 
dissensio  indiem  21  Martii  1034  repouit.  Denique 
duo  monumenta  habentur  omni  exceptionc  superio- 
ra  et  sunt  actus  consrcrationis  ecclcsiac  S.  Burchar- 
di  Herbipoli  fact-B  a.  1042,  in  quo  eadem  consecratio 
dicebaturannoVIIlconsecrationisBrunonisperracta 
(ap.  Gropp.  Chron.  Wirzeb.,  t.  II,  206)  et  actus  con- 
secrationis  crvptaB  ecclesi®  cathedralis.  quaj  cele- 
brata  est  die  21  ab  obitu  Brunonis  et  dicitur  facta 
anno  XI  consecrationis  ejusdem. 

(19)  Pertz,  V,  169. 

(20)  Annalium,  t.  I,  p.  109. 

(21)  Monum.  anonj^m.  ap.  Ludewig  Scriptt.  Wir- 
ceb.,  p.  407.  Bruschius,  Centuria  monasteriorum, 
f.  145.  Ghronicon  Schwarzacense  ap.  Ludewi^ 
Scriptt.  rerum  Germ.,  t.  II,  p.  16,  (juod  ejusmodi 
factum  in  VI  Id.  Sept.  4038  reponit.  In  ecclesia 
Schwarzacensi,modo  a  Vandalis  destructa,  haboba- 
turolim  lapis,  in  quo  episcopus  astans  S.  Petro  se- 
dcnti  ecclesiam  oirerebat,  in  sculptis  infra  verbis 
hujusmodi  : «  Bruno  episcopus  f  S.  Petrus  aposto- 
lus.  »  llajc  ox  exceptis  habeo  Fabricii  cujusdam, 
qui  sa»cu\)  olapsoplurimaad  historiam  noslram  per- 
tmentia  magna  diligentia  congcssit,  quae  in  biblio- 
thcca  Uaivorsitatis  asservantur. 


43 


PROLEGOMENA. 


14 


«luorumadhlbitocousiiioseccclesianicuuicanonico-  A 
rum  collegio  exlruxissein  diplomate  donationis  tc- 
status  S.  Meinwerkus.Paderbonensisepiscopus  (22). 

Eodcui  anno  1036  dic  15  Aug.  curiam  quamdam 
in  Paderbonensi  episcopatu  sitam  Sunrgk  nomine 
quam  cx  paterna  haereditale,  facta  cum  fratre  par- 
tilione  (23),  possidebal,  qu®,  teste  Frisio,  200 mar- 
cas  argenti  (24)  ferebat  Deo  et  S.  Kiliano  obtulit,hoc 
est  ecclesis  suib  cathedrali  qu»  tunc  S.Kiliani  voca- 
batur,donavit;duplexque  praBterea  tributum  exea- 
dcm  ^-illasingulisannisecclesiae  ejusque  clero  sol- 
vendum  procuravit.  Cujus  donationis  diplonia  au- 
thenticum  cum  prolcgomenis  nostrisintegrum  sub- 
di<)imu9.Qus  ut  magis  firmarentur,  Bruno  nedum 
in  festo  S,  Johannis  Baptislse  post  sermonem  ad 
populum  habttQin,id  se  facturum  publice  edixit,ut  p 
si  quid  a  qutjquam  objici  possct,  liborc  proferendi 
lcmpus  habcrct;sed  Moguntiam  ctiam  prolicisccns 
subsistentes  ibidem  Gonradum  11  imperjitorem  et 
episcopos  S.  Bardonem  Maguntioum  ct  Uolhoncm 
Paderborncnscm,  ut  Herbipoli  fostum  Yirginis  As- 
sumpt»  secum  cclebrarent  ct  donationi  ut  tcstes 
a<5isterent,  invitaverat  (25).  Imo  ct  tabul^  airea; 
insculptam  in  ecclesia  Sunvyk  affigi  curavit.  Eata- 
meri  praedia  postmodum  ad  episcopos  Paderbor- 
nonses  ccsserunt,  jamque  sa3Culo  xvi  ineunto  apud 
Herbipolcnses,  amplius  non  crant  (2G). 

Dic  Penlccostes  anni  \0'k2  ecclcsiam  S.  Bur- 
chardi  Herbipolitanam  a  Willemutho,  ejusdem  mo- 
nastcrii  abbate,  1033  incocplam  et  modo  fcliciler 
ad  fastigium  perductam  in  honorem  S.  Trinitalis, 

(22)  Schaten  Annales  Paterbornenses,  t.  l,  493.  ^ 
Vita   S.   Meinwerki    ap.  Leibnitz,  Scriptt.    rerum 
Brunsvicen.  t.  I,  p.  563. 

f23!  Frisius  Chron.  Herbip. 

(24)  Mon.  anonym.  ap.  Baum,  I.  c,  p.  112  ait 
1100  niarcas  protulisse. 

ijdo)  Frisius,  Schaten,  I,  507. 

.26)  Frisius,  Schatcn,  T,  510.  Testatur  hic  locum 
illum  in  fertilircgioneapud  Borgentrich  situm  fuis- 
se,verumtamen  sua  aetate  nonnisi  quaidam  ecclesiae 
rudera  extitissc.  Ibid. 

(27)  Frisius,  Reinhard  Chron.  Wirceb.  ap.  Lude- 
\vig,Hofraann  Ann.  Rambergenses  ap.  eundem  t.I, 
p.  67  Scriptt.  Bamb.  Actus  consccrationis  olim  in 
capituIoS.  Burchardi  asservatus  allcgatus  aOropp. 
Chron.  Wirceb.  t.  II.  206. 

(28)  Bruschius  Cat.  episcoporum  Eystettcn.  f.  183 
verso,  Gretser  Cat.  episc.  EystBtten.  t.  X  Opp. 
p.  845  ex  anonymo  Haspnriedano  anni  1075 

.     29   Bruschius,  Kettlerinscrm.  in  Jubilffio  Bruno-  D 
niano  1745  habito. 

(30j  Frisius. 

(31)  Trithemius  in  Ann.  Fri^ius. 

!32j  Himmeilstein,  der  St-Kilians-Dom  zu  Wiirz- 
burg.  1850,  p.  7. 

(33;  Cum  a.  1099  amoveretur  altare  cryptae  in- 
venta  est  capsula  rurea,  in  quam  Bruno  rcliquias 
reposuerat  et  sigillo  clauscrat,  in  cujus  aporculo 
verba  BapNC  eps  insculpta  erant.  Haeo  simul  cum 
actu  consecrationisettribusinccnsi  granis  in  plum- 
bearn  thecam  sigillo  Bardonis  clausam  immissa 
trat.  Quae  simul  a  1743,  cum  a  Fridorico  Carolo 
d»i  Sehoenborn,tunc  Brunonis  succcFsoi»^,t«Mnplum 
lAulicum  consecraretur,  in  summo  altari  recondita 
BQDt.  Il.ncc  ox  riiario  Joh.  Bern.  Mayer.  episcopi 
CbryeopoHtani  et  suifraganei  Herbipolen8is,quod  in 


S.  Crucis,  MariiB  Dciparoj,  S.  Andrca»  r.pt)3toli 
S.  Burchardi  et  S.  Remigii  dcdicavit,  assistentibu» 
Suidgero,  Bambergcnsi  episcopo,  qui  postea  Cle- 
mens  II  summus  pontifex  fuit,  Heriberto  Eichstet- 
tensi,  Severo  Pragensi,  Cadalo  Citizcnsi,  et  Ehren- 
frido  Bullanensi  (27). 

Eodem  anno  1042,  die  S.  Burchardo  sacra,  qu» 
cst  14  Oct.  a  (lozonanno,  Eichleltensi  episcopo,  jn- 
vitalus,  astitit  dedicationi  ecclesia:  S.  Walburgis. 
Cumque  episcopus  iste  tertio  post  die  praematura 
morte,  abreptus  fuisset,  Brunoni  sepeliendi  ofOcium 
obtigit  (28). 

Plurimas  dcnique  ccclesias  et  scholas  in  propria 
dioccsi  vel  extruxit  vel  rcdditibus  dotavlt  (29). 

Maximam  vero  sanctissimi  prsesulis  solertiam 
ipsa  cathedralis  ecclesia  sibl  vindicavit,quam  male 
slruclam  et  vetustatc  ruinosam  a.  1042  (30)  a  fun- 
dam(.'ntis  erigcre  institnit,  lotumque  patrimonium 
in  cxtrucndam  ornandamque  impcndit  (31)  anno 
dcniqne  1043presbylcnum  et  subjacentem  cryptam 
absolvit  (32)  Undc  in  parte  apsidis  e.xtcriori  adhuc 
videtur  insculptum  ejus  monogramm8,de  quo  plura 
postea  diccmns.  Non  id  tatucn  assecutus  est  piissi- 
mus  pra^sul,  ut  ecclcsiam,quam  restitui  curaverat, 
ippcDeo  consccrarct.Antequam  iter  in  Hungariam, 
quod  ultirnum  fiat,  aggrederelur,  jam  cryptae  dedi- 
cationem  paraverat;  verumtamen  morte  praereptus 
alteri  opus  perficicndum  rcliquit.qui  fuitS.Bardo, 
dictus  Chrysostomus,  archiepiscopus  Moguntinus. 
Die  igitur  15  Junii  1045,  quo;  vigesima  prima  post 
Brunonis  obitum  fuit,  consecrata  est  (33). 

archivio  capituli  asservatur  t.  II,  p.  13  et  B.  Ncu- 
mann  in  dcscriptione  dcdicationis  templi  aulici  1745 
p.  2-9  ubi  singulaa^re  sculpta  habentur.  Est  autem 
actus  consecrationi8,quodin  Brunoniana  chronolo- 
gia  magni  est  momenti  secundum  apographum  (fac- 
simile)  ap.  Ncumann  hujus  tcnoris  :  «  Anno  incar- 
«  nationisDoniini  millcsimo  XL°  Vl*»,indictionexv, 
«  regnante  gloriosissimo  rege  Heinrico,  regni  eius 
«  VlT",  ordinationis  autem  ejus  anno  XVlIo,  aI*> 
«  vero  ordinalionis  anno  Brunonia  Wirziburgensis 
«  ecclcsi»  vcnerabilis  episcopi,  XX*  primo  die  obi- 
«  tus  Fui,  Vb  Kalend.  scilicct  Junii,  dedicata  est 
■  haic  crypta  in  bonorem  sanctaB  Trinitatis  ac  S. 
«  Crucis  et  S.  Mariae  semper  VirginisetS.Stephani 
«  protomartyris  et  in  honorcm  omnium  sanctorum 
«  martyrum  et  eorum,  quorum  reliquiaj  hic  conti- 
«  nentur.  Hoc  est  de  capillis  sancti  Sthephani  pro- 
«  tomartyris  et  de  lapide,  quo  lapidalus  e8t,deveIo 
«  (ilodcsindis  V,  ab  angelo  ei  juxta  altare  S.  Ste- 
«  phaui  allato  et  imposito,  quo  involutae  sunt  reU- 
«  quiae  de  osse  humeri  S.  Stephani.  De  sandalio  et 
«  tunica  S.  Stephani,  de  sanguine  S.  Stephani.Re- 
«  liquiffi  S.  Viti  mart.  Reliquue  S.  LambertiM.  Re- 
«  liquiai  sanctorum  Coelestini  et  Taurini.  Reliquiae 
«  sancti  Marcolliani  M.RcIiquiffi  S.Blasii.  Reliqui» 
«  S.  Ceorgii  M.  sanctorum  infantium.  Sanctorum 
•  martyrum  Marcellini  et  Petri.  Sanclorum  Diony- 
«  sii  et  1'ancratii.  S.  Sixti  M.  S.  M.  Slephani  pp.  et 
«  Cyriaci.  S.  Mauricii  M.  S.  Laurentii  M.  S.  Apolli- 
«  naris  M.  Sanctorum  martyrum  Prot»  et  Chryso- 
«  goni.  S.  Alexandri.  De  craticula  S.  Laurentii.  » 
Notandum  tamen  vel  in  ipso  originali  vel  in  apo- 
prapho  mendum  habcri,  cum  Icgendum  sit  a.  1045 
indictionc  xiii,  ut  egregie  ostendit  tunc  temporis 
P.  Gropp.  cclebcrnmus  Historiogmphua  nosteri 
nisi  velis  ipsum  actum  sibi  contradiccre. 


45 


S.  BRUNO  HERBIPOLENSIS  EPISCOPUS. 


^6 


B 


4.  N«>c  minor  fuit  S.  l]runonis  in  paupcres  cura,  \ 
siquidcm  ex  ejusdcm  curiae  Sunryk  dictac  rcdditi- 
bus,quibus  cathedrftlem  ecclesiam  ditaverat,singu- 
lis  annis  per  totam  Quadragesimam  duodecimpau- 
percs  nutriri,  feria  vero  sexta  in  Parasceve  vestiri 
etiam  jusserit  (34). 

5.  Tantae  Brunonis  virtules  magis  quam  sangui- 
nis  vincula  eum  imperatoribus  Conrado  II  ct  Hen- 
rioo  III  acceptissimum  roddidere.  Neque  tamen  is 
erat  Bruno,  qui  politicorum  more  aulam  regiam  se- 
queretur  ct  rogum  gratia  sibi  eonsuleret,scd  eaqua 
pollebat  auctorilatc,  ut  ecclesiis  prodesset,  atque 
prseclara  quaeque  promovcret,  usus  est,  quod  se- 
quentibus  exemplis  probabimus. 

Gum  a.  1040  Augustffi  comitia  cclebrarentur, 
Brunonis  nostrialiorumque  cpiscoporum  intcrventu 
Henricus  rcx  ecclesiam  in  Ilinichnach  monasterio 
Altahensi  10  Kal.  Febr.  attribuit  (35). 

Paulo  post  9  Kal,Febr.  cjusdcm  anni  Brunonis  ct 
Thietrici  Mctcnsis  interventu  Henricus  comitatum 
Hasbaniae  ecclesiae  Leodiensi  conccssit  (30). 

Anno  sequente  1041  alterum  prajstantissimum 
boneficium  eidem  ecclesiae  Leodiensi  prffistitit.Cum 
enim  in  cpiscopum  ibidem  eiectus  fuisset  Wazo,>ir 
pius  ac  doctus,  et  ad  regem,  qui  Ratisbonae,  Bohe- 
mos  aggressuru8,morabatur,consensus  regii  impc- 
trandi  causa  missus  fuisset,multi  aulicorum  electio- 
nem  sine  regio  favore  factam  cassam  esse  et  ex 
papellanis  regiis  aliquem,qui  non  tantum  praeesse, 
sed  et  prodesse  sciret,  promovcndum,oau8abantur. 
Jaraquo  regio  juvenis  animus  in  id  propendebat,ut 
ad  Loodicnses  alterum  destinaret,  nisi  ex  universo  C 
coetu  Bruno  solus  cum  Ilcrimanno  Golonicnsi  resti- 
tissent,  annumque  regis  ct  procerum  ad  saniora 
traxissent  (37). 

Anno  1042  3  Jan.  Ilcnricus  rex  in  Heercsheim 
Brunoni  cjusquc  ccclesiae  varia  pra»dia  in  pago  Co- 
ckengaw  ad  Cocheram  sito,  in  Sindringen  nempc, 
Siiemeilendorf,Gerol2hagen  et  Buch  concessit  (38A 
Hujus  etiam  donationis  actum  in  appendice  addi- 
dimus. 

Eodem  anno  Brunonis  instinctu  Gozmaonus  ex 
comitibus  de  Rothenburg,clericus  Wirzeburgcnsi^, 


iu  catlicdram  Eichslettenscm,  defuncto  fratrcHeri- 
berto  vacantem,  promotus  est  (39). 

Henrieus  rex,  a.  1043  cx  Pannonia  redux,  Ulmac 
coUoquium  generale  habuit.Post  Gonstantiam  tcm- 
pore  synodi  cum  quam  plurimis  episcopis  venit ; 
die  autem  indulgentite ;  quae  est  feriaS  in  Goena  Do- 
mini,  cum  episcopo  Gonstantiensi  gradus  confren- 
dcns,suos  subditos  ad  pacem  hortatus  cst  cdictoque 
paoem  ilrmavit,  omnibusque,  qui  se  laesisscnt,  ex 
christiana}  legis  instituto  publice  condonavit  (40). 
Interciderunt  quidem  monumenta,quibu8  in  specie 
probare  possemus,  Brunonem  nostrum  inter  aucto- 
res  tam  egregii  edicti  fuisse.  Yerumtaraen  praesu- 
mendum  est,eum  utpotc  imperii  principem  conciliis 
interfuisse ;  et  ex  similiter  actis  vero  admodum 
simile  est,cum  pr(B  omnibus  illis  annumerandum, 
qui  rcgi  rem  adeo  inauditam  atque  germanorum 
illius  aevi  moribus  adeo  repugnantem  suaserunt. 

Tribuitur  etiam  a  plurimis  Brunoni  nostro  insi- 
gne  ejusdem  generis  factum.quod  in  obsidione  Me- 
diolanensi  a.  1037  (41)  accidit.  Narrant  Gonradum 
imperatorem  perduclles  quosdam  Longobardiae 
episcopos,  inter  quos  et  MedioIanensem,in  \nncuia 
conjecisse.  Hic  vero  cum  custodia  evasisset,  rex 
eum  insecutus  Modiolanum  per  inlegrum  annuni 
obsedit,  aliumque  in  ejus  cathedrara  suHecit.  Gum 
igitur  Gonradus  castrura  quoddam  S.  Ambrosii 
prope  Mediolanum  Gurbitumdictum  obsideret,  die 
Pentecostes,  cum  coelura  antca  sercnum  fuisset, 
horrenda  tempestas  oxorta  est  tantaque  fulgura,ut 
multi  homines  et  equi  in  castris  perimerentur,qui- 
dam  etiam  prae  horrore  mente  caporentur.  Eos  vero 
qui  extra  castra  fuerant,  reduces  nihil  se  de  tem- 
pestate  sensisso  dicebant.  Imperatorem  vero  eodem 
tompore  missae  astitisse,  episcopum  aulem  Bruno- 
nera,  Bertulfura  imperatoris  secretarium  aliosquo 
testatos  esse,  se  S.  Ambrosium  vidisse,  gravia  regi 
minitantcra,  nisi  obsidione  cederet. 

Wippo  presbyter  imperatoris  familiaris,  qui  vi- 
tam  Gonradi  scripsit,  tempestatem  mcmorat,  de 
visione  tacet  (42). 

Multi  indefinitc  Brunonem  episcopum  nomi- 
nant   (43),    quin    ojus   sedem   indicent,   cum   ta- 


(34)  Vide  diploma  donationis.  Ila  porro  ms.  anti- 
quum  allegatum  a  Baum   in  sermone  suprat  cit. 

(35)  Hansitz  Germ.  sacra  t.  II,  p.  169.  Diploma 
extat  in  rebus  Altahen.  addition.  Gevoldi. 

(36)  Litlore  extant  ap.  Ghapeauville  I,  279,  et  ap. 
Aubert.  Mir.-enm  in  opp.  dipioa.at.  et  hisl.  1. 1,  p. 
264  ed.  2.  Bruxell.  ^723. 

(37)  Anselmi  gesta  pontificum  Leodiensium  ap. 
Pfrtz  IX,  220. 

(38)  Frisius  ct  alii.  Lang.  Rogcsln  Boica  I,  83. 

(39)  Ita  anonymus  Hjuonriedanus  ap.  Gretscrum 
Cat.  epp.  Eyflattcn.  t.  X.  opp.  8'i7.  qui  etiam  ait 
Heribertum  ad  Brunonis  petitionem  promotum 
fuisse.  Cuni  id  vero  a.  10*>l  factum  fuisse  oporteret, 
quo  Brunoni  nuUum  adhnc  cum  Wirzebergen.cil)us 
eratvinculum,dehacro  alii.sjiKiiciumcommittimur. 

(40)  Gf.  Hartzheim  crnnlia  Germ.  111,  110,  ct 
auctores  ab  eo  allegatas.  Id  vero  facti  ad  a.  1043 
cum  Ilerraanno  Gontracto,  non  vero  ad  a.  1044  ut 
(itin.  Hildes.  et  Harzbeim  egerunt;  egregie  ostendit 


• 

P.  Neugart  in  episcopatu  Constantiensi  I,  353. 

(41)  De  anno,quod  id  actum  fuerit,  certant  aucto- 
res.  Bruschius,  Spangenberg  (Ghron.  Henneberg.  1. 

B  II,  c.  O-  Ghron.  ap.  Grapp. '  (Novis.  coll.  I,  823), 
et  alterum  (in  excerptis  Fabricii  fol.  VSi)  verso), 
annum  4054  indigitant.  Herm.  vero  Gontractus, 
Gonradus  abbas  Urspergensis,  ann.  Hildcsien.  ap. 
Perlz  V,  99.  Augustan.  V,  125,  Mellicen«^es  Xl, 
498  ad  a.  1037  referunt  Gonradi  itcr  in  Italiam,  in 
quo  revera  factum  id  fuisscadmittendum  est,  cum 
apud  Muratorium  (Aatt.  Ital.  t.  L  p.  609)  habeatur 
diploma  Gonradi  datum  in  obsidione  Mediolanensi 
in  pervigilioPent  costes  1037.0mninocxplodendus 
est  Sigebertus  Geniblacensis  qui  a.  1039  admittit. 

(42)  Apud  Pistorium  script.  rerum  Germ.  t.  III, 
p.  481,  item,  Ilepidannus  ap.  Goldast.  Rerum  Ala- 
mann.  t.  I.  Tempestatem  etiam  reticcnt  Herm. 
(iontr.  et  Gonradus  abbas  Urspergensis. 

(13)  Sigcberl.  Gemblacen.  ap.  Pistorium  I,  833, 
Pcrlz  Vin,  358,  Ricoboldus  Ferrarien.  ap.  Murator. 


IT 


PBOLEGOMENA. 


19 


Ben  plurimi  ea  «tate  Brunones  episcopi  fuerini. 

BruQonem  vero  nosirum  uno  ore  omnes  Herbipo- 
bense8(44)fuisse  ac  tunc  missam  prssente  impera- 
tore  cantasse  dicunt,  adeoque  in  ipsa  proprii  Her- 
bipolensis  lectiones  ha)c  historia  admissa  atque  in 
ecclesiis  nostris  esi  depicta.Esi  vero  scriptor  anna- 
liumHildesiensium,cujusverbaannalist£Saxoni(45) 
etiam  inserta  suni^qui  suspicionem  aliquam  movei 
ne  Bruno  noster  cum  Brunone  Minden8i(1037-I045) 
confususnonfucrit.Nimirumtradunt  isii^Brunonem 
Mindensem  ipsa  illa  Peniecosies  die,  quae  tempe- 
state  infesia  fuit,  in  campo  prope  Mcdiolanum, 
astante  regc  et  proceribus,  episcopalem  unctionem 
ab  HerimannOyColoniensi  archiepiscopo^suscepisse; 
de  apparenie  tamen  atquea  Brunone  viso  Ambrosio 
sileni.PraepropercsaneP./Emilianus  Usscrmann(46) 
dixiialios  visionem  illam  Brunoni  Mindensi  tribuere, 
cum  nequaquam  illi  de  viso  a  Mindcnsi  Ambrosio 
loquaniur;  praspropere  editores  Pertziani,in  indice 
vel  in  QotiSyUbi  Bruno  episcopus  indefinilc  in  texiu 
scriptorum  vocabatur,Mindensem  indigiiaruni.Non 
negamus  (amen  aliquid  dubii  exinde  oriri.  Verum- 
tamen  cum  vero  simillimum  sit,Brunonem  nostrum 
Conradum  in  lialiam  secutum  fuisse,  cum  eum  ad 
id  vasalli  oflicium  adegcrit,  atquc  eum  crebris  vici- 
bus  regis  aulam  secutum  tuisse  videamus,  cum 
porro  inier  illius  prassulis  consecrationem  divina 
ilia  pati  potuerii,nihilquedecr6lorium  obstet;  cen* 
semus,  ea  qua  in  ecclesia  nosira  hucusque  tradiia 
atque  admissa  fuere,8ua  possessione  non  essc  tur- 
banda.  NoannlIaB  tameo  circumsianliiB  incerts  re- 
manebuni  (47). 

G.CumdeniqueBruno  Henricum  Illinllungariam, 
ut  Peirum  regem  restituerei,  proficisceniem  sequc- 
retuT,accidii  infaustisslmus  ille  casus,  qui  sanctis- 
simum  praesulem  suo  gregi  eripuit.  Cum  enim  rex 
circa  fesium  Peniecostes  in  castrum  ad  Danubium 
ex  adverso  oppidi  Ips  siium,Besenburg(B(£senberg 
S.  PcBrsenburg)  dicium^divertissei,  solarium  quod- 

Script.  rcrum  Ital.  t.  IX,  p.  120,  gesta  pontificum 
Camcracen.Pertz  1X,487  Albericos  monuchus  trium 
fontium  ap.Leibnitz  t.U  accessionum  historicarum 
p.  70. 

■44)Chron.  III  ap.  Grop.  Noviss.  Coli.  t.  1.  843, 
roonum.  vetus  ignoti  auctoris  ap,  Ludewig  p. 
468,  Bruschnis,  PpigiQg^  Reinhara,  Joh.  Muller, 
Spaogenberg  vera  (Chron.  Henneberg.  1.  11,  c.  1) 
nescio  an  monumento  fultus,  an  ex  chronicis  Her-  q 
bipolen.  concludens  affirmat  Popponpm  VIlI,comi- 
tem  de  Henneberg  a.  1034,  uipoic  vasailum  a  Bru- 
none  evocaiun^  ut  se  in  Italiam  soqucreiur;  de 
facto  iameik  iacet. 

(45)  Ann.  Hildes.  Pertz  V,10,  ann.  Saxo  VI11,680, 

(46)  Episcopaius  Wirccburgen.  in  S.  Brunone  n. 

XIII. 

(47)  Falsisaimum  sine  dubio  est,regem  tuncinter 
missarum  solemnia  coronalum  fuisse.Ussermanus 
Sigebcrtiverbareferenslegendum  pulat;  cum  impe- 
rator  in  parva  ecclesia  secus  urbcm  moraretur  non  : 
coronaretur.  Quod  si  Bruno  nosier  inter  missam, 
consecraiionis  nempe,  Ambrosium  vidit,(acile  indc 
exoria  est  opinio,  ipsum  missam  cantasso,. 

(48)  Avenunus  1.  v  Ann.Bolcoium  n.  30.  Frisius 


A  dam  vetusiumascendiicumBrunonc  Herbiponensi, 
Alamanno,  abbate  monasterii  in  Suessentein,  non 
longe  a  castro  siti,  ei  Reichilde,  vidua  Alberti,  co« 
mitis  de  Ebersbcrg,  quae  defuncto  in  prascedente 
Quadragesima  marito,  tunc  castelli  domina  erat. 
Dum  vero  comitissa  rcgem  rogarejt,  ut  nepoii  suo 
ex  fratre,  Welfoni  nempe  III,  feuda  a  mariio  pos- 
sessa  concederet,solarium  pra3  nimia  vciustale  cor- 
ruit.  Rex  in  balncum  subjacens  lapsus,  incolnmis 
evasit^Reichildis  et  abbas  Alamannui  sine  induciia 
extincti  sunt,  Bruno  gravissimc  laesus  usque  ad 
septimumveloclavum  dicm^qui  fcriaii  postPascha 
fuil,  vitam  protraxit.Ita  Aventinus  ei  Frisius  (48), 
Errant  tamen  isii  auctores  et  oos  secuii  Johannes 
Mueller  lIerbipolensis,Adlsreiter  Brunerusque  Boici 

n  chronographi  cum  fabulam  quandam  de  speciro, 
quod  paulo  ante  casum  Brunoni  infausta  prxdixerit, 
admittunt.  Narrant  enim,cum  navis,  qua  episcopuB 
vehebatur  ad  vorticem  illum,  qui  Danubium  in  illa 
regione  infcstum  reddit,  pervenisset,  steiisse  in 
monie  spectrum  quoddam  atri  coloris,  quod  Bru- 
nonem  ita  allocutum  sii  :«Ego,episcope,summalu8 
genius  tuus;  meus  eris,  quocumque  icris;  modo 
quidem  tibi  parcam,  sed  mox  mc  iterum  videbis.»  , 
In  ipse  loco  usquc  ad  a.l530  stetisse  turrem,quam 
diaholi  dictitabant.Hac  de  fabella  Baronius  in  notia 
ad  martyrologium  Romanum  Avcntinum,quod  san- 
ctitati  Brunonis  a  Romanis  poniificibus  commen« 
dat£B  obsit,  aeritcr  carpsit.  QuiB  sane  a  plebocula 
inventa  est,qude,cum  sibi  in  mcntem  inducere  non 
posscijSanctissimum  virum  lam  infelici  casu  exiin- 

^  ctum  fuisse,  id  sibi  aliter  exiricare  non  valuit,ni8i 
odio  diaboli  actum  essc.  Dics  Brunoni  emoriualis 
fuit  27  Maii  i0456ido  annoquidem  nulla  debitatio. 
Dicm  vero  diversimode  indicant  auciore8,ita  tamen  , 
ut  monumentorum  pondus  et  numerus  diem  27  Maii 
ceriissimam  plane  rcddat  (49). 

Hcrmannus  quidem  Contractus  et  ex  eo  Bernol- 
dus  (50)  eura  7  Kal.  Junii  ad  superos  cvolasse  di- 

in  Chron.  e\  narratione  sibi  a  monacbo  monasterii 
illiui:  transmissajdum  1530  in  comitiis  Augusianis 
esset.  Hreviier  Ann.  Au^.  ap.  Perlz,  V,  126.  Qu« 
Bruschius  et  posteum  alii  narrant  omnes  regis  au- 
licos  adfuissP  regemque  foncslram  apprehendisse/ 
hacc  postea  a  lama  rera  augente  et  ornante  addita 
sunt. 

(19)  lia  iriplcx  Chron.  ap.  Gropp.  (Noviss.  CoU. 
I,  817,  810,  HS.\\  Bruschius,  abbas  Uspergensis, 
Tritheraius,  editor  psalterii  Reyscrianus  uterque 
sopculi  xv;  Necrologium  Onaldinum  apud  Ekkard 
Gomm.  de  rebus  Franciae  Or.  I,  490;  Ekkehardi 
Chron.  Wirceb.  ap.  Ekkard  1,  818;  Pertz  VIH,  30 
Chron.  Wirceb.ap.Baluz.  Misccllan.1,501 :  Pertzll, 
244,Ka!endariumin  libroCajrimoniali  caihedrali  ec- 
clcsiae,quod  postea  in  bibliolhecam  Schlimbachia- 
nam  transierat,sa}culi  xv.Mortuariura  Raderbornen. 
in  calhcdraliTrcviccn.asservatumsaBC.  xn;  .\nnalisia 
S.1X0,  Pcrlz  VIII,  087.  Acccdunt  publica  documenia 
omni  exceptiono  superiora;  cpitaphia  nempe  ipsa 
Brunonis,charta  consccralionis  cryplae  ecclesiaeca- 
thedralis,  charta  dcni(iue  translationis  a.  1257,  de 
qna  infra  diremus. 

(50;  Ap.  Pertz  VII,  425. 


19 


S.  BRUNO  HERBIPOLENSIS  EPISGOPDS. 


20 


cunt.  Quod  quidem  transmittendum  erat,  nisi  An-  A 
dreas  episcopus  Wirgeburgensis  in  statutis  synoda- 
libus  a.  1314  (51)  legem  tulisset,  qim  postea  a 
Wolframo  1329  et  a  Cottrido  IV  a.  I44G  in  sua 
statuta  ad  verbum  Suscepta  est :  diem  nempe  Bru- 
Donis  anniversariam«Sabbato  post  diem  S.  Urbani, 
quo  feliciter  diem  extremum  clauserit  »  celebran- 
dam  esse.  Aiunt  porro  qui  huic  diei  favont.  diem 
illum  fuisse  illo  anno  26  Maii.  Vcrum  id  oppido 
falsissimum  est  undcquaquo.  Nam  Pentccostcn  illo 
anno  7  Kal.  Annales  Corbeienses(62)tradunt  fuisse, 
proindeque  dies  S.  Urbani,  quae  8  Kal.  est,  fuit 
ipsum  Sabbatum  in  vigib*a.  Porro  Brunoncm  fcria 
2  post  Pentecosten  dcfunctum  testatur  Frisius.Ifinc 
non  dubito  vcl  errassc  Andrcam  vel  tcxtum  corru- 
ptum,et  legendum  essc,  altero  vel  secundo  post  S.  ^ 
Urbani  die,  quo  Frisius  in  cathcdrali  celebratum 
fuisse  anniversarium,  consonante  libro  ceremonia- 
rum  eccleaiaB  cathedralis  antiquissimo  testatur. 

Errore  denique,qui  longa  scrie  auctorum  propa- 
gatus  est,  factum  est,ut  in  martyrologiisGalesiniis 
eumque  secuti  Baronius  et  Canisius  (53)  festum 
8.  Brunonis  in  dicm  17  Maii  reposuerint;  imo  ut 
ecclesia  Herbipolensis,  Romunce  fidelissima  filia, 
Martyrologium  Romanumsccuta.eumdcnidiem  sus- 
ceperit,  cum  alius  cx  propriis  monumcntis  admit- 
tcndus  sit. 

Sederat  igitur  in  S.  Burchardi  calhedra  Bruno 
per  annos  11,  mensos  1,  dics  14.  Nonnulli  annos 
12,  vel  menses  2  inducunt(54).lllud  vero  fidissima 
monumcnta  (55)  teetatum  reliquerunt. 

7.Brunonis  sacrum  corpus  ab  ofGcialibus  Hcrbi-  C 
polim  translatum  est,  aiuntque  (56)  ipsos  modum 
luctuosissimi  exitus  aliquanto  tempore  reticuisse, 
ne  plcbs  nimio  dolore  turbaretur.  Sepultus  est  in 
cripta  eccleicB  cathedralis,  quam  ipse  aedificaverat, 
jamqucconsecrarcmolitusfuerat.Epitaphium'ipsius 
higusmodi  fuit  :«  Anno  Domini  MXLV  vi  Kal.Junii 
obehit  Bruno  episcopus  fundator  (57). 

Supersunt  et  alia  Brunonis  monumcnta,  qune 
menlione  non  sunt  indigna  :  et  est  praeprimis  ejus 
casula,  quse  in  ecclcsia  cathcdrali  asservatur,  cir- 
cumquaqueclausa,colorisviolaceietquondam  opore 
phrygio  deaurata^  quiu  uberius  describenda  foret, 
nisi  manus  Vandalicas  devastasscnt.  Hac  casula  ute- 

(51)  Concilia  Germaniifi  t.  IV,  248. 

(52)  Ap.  Perlz,  V  6.  D 

(53)  Martyrolog.  Germ.,  in  ed.  3  non  absoluta. 

(54)  Aliqui  apud  Frisium.  ' 

(55)  Chron.  duplcx  ap.  Gropp  (Noviss.  Coll.  I, 
817,  819)  Chron.Wirceb.Baluzii,Ekkehardi  Chron. 
Wirccb.  Chron.  in  e.\cerptis  Fabricii  f.  117;  Charta 
translationis  a.l357.Annalista  Saxoad  a.l045,charta 
consecrationis  crupl.f,  ait  hanc  celebratam  fuisse 
21,  die  post  Brunonis  obitum,  anno  consecrationis 
ejus  11. 

(5())  Baum  scrm.supra  cit.p.  114  ex  ms.antiquo. 

(57)  Exstat  adhuc  sarcophagum  istud  Hrunonis 
primum,cum  epitaphio  memorato,  ct  cst  mensaal- 
taris.quod  dccani  vocant.Cf.  Himmelstoin  loc.  cit. 
p.  33,  et  actum  clevationis  ot  translationis  a.  1601) 
ap.  Gropp  (Noviss.  Coll.  II,  H3). 


m 


balur  in  anniversario,  quod  usque  ad  a.   1616  in 
Brunonis  mcmoria  cclebratum  cst. 

Alterum  quod  cruditos  multum  cxcrcuit,e8t  ejus 
monogramma,quodinparteexteriore  apsidis  eccle- 
siae  cathedralis  insculptumestet  in  nummis  episco- 
porum  Wirzeburgcnsium,  qui  et  duces  Franconias 
Oricntalis  crant  ct  inde  a  MeginharJo,  Biunonis 
prffidecessore,  cudendic  monetae  jus  exercebant, 
usque  ad  sa»culixvfinemoccurritetesthujusform.T : 

Nos,  quae  de  cjus  sensu  a  di- 
versis  dicta  sunt,  hic  non  repete 
mus,  scd  de  hac  re  sd  eum  (58)  rw>        A        c 
remittimus,  qui  noilum   cgregie   A         ^\/        O 
8olvit,et  hujus  signi  vim  eo  e.\po-  1 

suit,ut  yorbdsmi^Bninoepiscopwi.  iM 

Ejus  domum,ncscio  quo  fundamcnto,aiunt  fuisso 
in  locoqui  dicitur  Braunshof,  non  longe  ab  ecclcsia 
cathedrali.Bruno  staturae  pracgrandis  erat,ut  ex  ejus 
reliquiis  concludere  licet,  capite  pro  statura  non 
admodum  magno,  capillis  cum  obiit  jam  canis(50). 
Ejus  n.emorianietin  hochonore  prosecuti  sunt  rcx 
et  Herbipolenses,quod  ojus  nepotem,Adalboronein, 
in  ejus  locum  sufTeccrunt  (60), 

H.  De  Bnuwnis  sanctilate  et  culfu. 

8.  Bruno  defunctus  magnam  post  se  sanctitatis 
exi.stimationcm  reliquit.  Intcr  episcopos  illius  a^vi 
sanctitate  etscientia  praestantes  jamascriptore  vitac 
S.  Meinv^'erki  apud  Lcibnitzium  (61)  recensetur  ct 
ex  testimoniis  miraculorum,  quoe  infra  damus,  sc- 
quitur  eum  saeculo  xu  oxounte  et  xiii  ineunlea  po- 
pulo  christiano  sanctum  dictitatum  et  ut  sanctum 
invocatum  fuisse.  Dcin  creberrime  beatus  (62)  dici- 
tur  et  sanctus  (63), et  a  Deo  dalus  (64)  et  vcncru- 
bilis  (65).Eum  editor  psalterii  Reyscriainus  saeculo 
XV  exeunte  vocat  «  pracclarum  episcopum  religionc 
et  vit«  sanctum,»  aitque  «  virtutum  operibus  cfful- 
sisse  et  cominissum  sibi  a  Domino  grcgcm  et  oporo 
et  exemplo  semper  pavisse.  »  Coani  Trilhcmii  de 
eo  judicium,  quod  et  libro  de  Scriploribus  repetit, 
supra  dedimus.Chronographi  Herbipolcnscs  omncs 
consonant,  projter  uuuin  Joannem  Mucller,qui  orc 
infrunito  ausus  est  dircre,oum  intcr  sanctos  nume- 
ratum  non  obslantibus  diaboli  in  spectri  formaap- 
parentis  verbis.  Quod  nos  cum  fabclla  illa  rcspui- 
mus  indignabundi,cx  qua  otiam  si  vera  essct  nequi- 

(58)Est  hic  vir  rei  nummismatica?  nostrae  poritis- 
simus  G.  KoIlcr,in  Archivio  sac.hist.  Wirceburgcn. 
t.  VI,  fasc.  1,  p.  68. 

(59)  Cf.  actum  elevationis  et  translationis  anni 
1699. 

(60)  Cf.  additiones  Herbipolenses  in  codice  quu- 
dam  annalista;  Saxonis  ap.  Pertz  VIII,  551. 

(61)  llerum  Brunsvicen.,  t.  I,  p.  550. 

(62)  Actus  translationis  a.  1257  et  142:^.  Epita- 
phium  spcundum  a.  1257  Martyrologium  prt-ellxum 
Passionali  Carthusiae  Ilerbipolen.,  a.  1485. 

(63)Laurcntius  de  Bibra  inlittcris  ad  Baumaccn- 
ses,  de  quibus  infra. 

r64)  Aun.  Hildesiien.  ap.  Pcrtz  V,  qq. 

(65)  Actus  consccrationis  cryptas  statim  ab  obitu 
Brunonis  confeclus.et  in  statutis  Woolframi  cpisc. 
4320. 


Sl 


PROLEGOMENA. 


23 


dcm  illud  sequeretur.  Neqne  ipse  Aventinus,  qui 
hsec  primus  narravit  exinde  aliquid  sanctitati  Bru- 
nonis  contrarium  conclusit. 

Verum  testimonium  desui  scrvi  sanctitatemigus 
teslimonio  hominum  cxhibuit  ipse  Deus,  per  mira- 
cula,  quibus  vivus  (66)  et  post  beatum  finem  coru- 
scavit. 

9.  Confluentibus  vero  ad  ejus  sepulchrum  homi- 
nibus,  cum  crebra  ibidem  pcrpctrarentur  miracula 
jam  a.  1202  sub  Conrado  de  Ravensburg  publica 
auctoritate  conscripta  sunt,cujus  actus  instrumen- 
tum  prolegomenis  adjecimus.Hcrmannus  voro  Ide 
Lobdenburg  (1225-1254)  solemnem  legationem  a. 
i2:n  Romam  destinavit,  ut  a  Summo  Pontificeejus 
canonizationem  impetraret  (67).  Grcgorius  IX,  qui 
tunc  Petri  tcnebat  cathedram,  a.  1238,  Brcvc  ad 
abbates  de  Brombach  et  Schoenthal,ordinis  Ciister- 
cicnsium  et  ad  priorem  fratruni  Praedicatorum  Hcr- 
bipolensium  direxit,  quo  illis  miraculorumcxamen 
committebatur.  Quod  et  ab  ipsis  praistitum  fuisse, 
patet  ex  litteris  ad  cosdem  ab  Innoccntio  IV,  qui 
interim  scdem  Romanam  occuparat  a.  1246  dire- 
ctis,in  quibus  ex  relatione  commissariorum  demi- 
raculis  plene  constarc  ait.  Huic  rclationi  praetcr 
actum  a.  1002  forsan  inservierat  illud,  quod  se- 
cundo  loco  in  appendice  damus.  Concordat  sane 
tempus  quo  primum  miraculum  dicitur  pcractum, 
annus  nempe  1237.  Vcrumtamcn  Pontifex  rcquisivit, 
ut  de  virtutibus,  cum  testes  oculati  afferri  non  pos- 
sent,exfamactscriptisdocumentistestimoniaadhuc 
afferrentur. 

InterimHerbipoIensis  episcopus  Hcrmannussacri 
corporis  elevationem  et  solemnem  canonizationem 
parans,  pccunias  colligit  a  peregrinantibus  et  aliis, 
presbj-t^^rium  et  cryptam  ecclesiae  cathedralis,  in 
qua  Bruno  jacebat,  instaurare  ot  ornarc  instituit. 
Ab  rp*scopis  et  capitulis  ecclesiarum  Gcrmaninj 
complurium  indulgentia;  ctiam  illis  concessa)  sunt, 
qui  ad  canonizationem  Brunonis  et  ad  ecclcsio;  ca- 
thedralis  instaurationem  elcemosynis  contribue- 
rent  (68),  verumtamen  tota  pecunia  in  reficiendas 
aedes  insumpta,  totum  negotium  stetit. 

10.  Hinc  factum  est,  ut  Bruno  ad  hodicrnam 
usque  diem  formaliter,  ut  diccre  soIent,canonizatus 

(66)  Tritem.  in  Catalogo  virorum  illustrium  Ger- 
mania;. 

(67)  Frisius  et  litteraj  PontificifB.  jj 

(68)  Cf.  Lang.  Regesta  Boicn  t.  II  Litt.  patcntes 
Hermanni  Wirzebusgen.  ep.  1  8ept.  1237  p.  265. 
Praepositi  ct  decani  Herbipolen  litt.  pat.  1237  p.27l 


p.  200,  episc.  minesien.  lojui.  i<c<m  p.  zi)D,  episc. 
Wormatien.  25  Mai  1*237  p.  273.  Hcrmanni  Wirce- 
burgen.  episc.  1  Jan.  1240  p.  279.  Baum  in  scrm. 
supra  ctt.  p.  419  testatur  in  archivio  regiminis  cc- 
clesiastici  suo  tempore  exstitisse  litteras  indulgen- 
tiarum  ab  episcopis  Moguntin.Bambergen.Worma- 
lien.  Spiren.  Naumburgen.Merseburgen.  Hildesien. 
Halberstadien.  ad  promovendam  S.  Brunonis  cano- 
nizationem  datas. 


A  non  fuerit  atque  sufficienti  fundamento  caret,  quod 
Trithemius  in  libro  dc  Scriptoribus  ait,  eum  in 
sanctorumAlhum  relatum  fuisscvcl  quaB  conjiciunt 
Henschcnius  in  Actis  sanctorum  Bollandianis  (69)  et 
Groppa  i^70),  intercidissc  tantummodo  diplomapon- 
tificium,  Bninoncm  vero  circa  annum  1257  sanctis 
solcmnitcr  annunicratum.  Nam  certissimum  eai, 
nullum  cultum,  ncquc  in  hac  nostra  ecclesia  illi  cxr 
hibitum  fuissc.antcquam  ejus  nomcn  in  Martyrolo- 
gium  Romanum  rcciperetur,  scd  contra  celebratum 
fuissc  ad  a.  161 G  usquc  in  tota  diocccsi  ejus  anni- 
versarium,  additis  tantummodo  in  cathedrali  pro- 
priis  quibusdam  corimoniis,  quac  in  vulgaribus 
exequiis  consuetae  non  sunt  (71).  Nihil  plane  dc 
Brunono  occurrit  in  Missalibus  ot  Breviariis  Ilerbi- 

H  polcnsibus  s.eculis  xv,  xvi,  xvu  impressis.  Imo 
expressis  verbis  id  testatus  ost  Laurcntius  de  Bibra, 
cpiscopus  Wirzcburgensis  (niKMolO),  in  littcris  ' 
datisad  incolas  oppidi  Baunach,  cum  ab  ipso  pete* 
rent,  ut  sibi  licerct,  Victorem  quomdam  ibi  quic- 
sccntcm  ot  miraculis,  uti  diccbant,  coruscantem  ut 
sanctum  colere.Quod  ipsis  minimc  concessit  cautis- 
simus  pracsul  et  ad  id  sc  maximc  cxcmplo  ecclesis 
suiu  calhodralis  induci  ait,  «quce  Brunonem  episco- 
«  pum,  licct  is  multis  sit  miraculis  clarus,  quia 
«  tamcn  cunonizari  hactenus  cum  non  contigit^ 
«  chorus  noster  eum  ut  sanclum  non  colit,  sed 
«  dignis  lamen  dcfunctorum  officiis  eum  non  pp»-  • 
«  terit  (72).  » 

Non  praetcrmiscre  tamen  Herbipolensis  clerus 
et  populus  summaj  in  sanctissimum  pastorem  vene- 

C  rationis  signa  edero,  donec  tandcm  concedente  uni- 
vorsali  Ecclcsia  more  occlosiastico  pro  sancto  colere 
licuit. 

Anno  1257  die  13  Sept.,  sedcnte  Iringo  episcopo, 
vetus  sarcophaguin  lapidoum  lii'unonis  in  novum 
majus  at^jue  ornalius  inclusum  ost,quod  supra  ve- 
tustifm  eminens  apcrtuin  huic  indeerat,  utinalta- 
ribus,  sub  quibus  sancti  jacobant  in  usu  tunc  erat, 
qua  sopulcri  fornia  usi  honiinos  postmodum  sunt, 
ut  pcr  sepulchrum  rcpentcs  virtutem  a  sancto 
oxeuntem  sibi  applicarcnt  epitaphium  insculptum 
cst  hujusmodi  :  «  Anno  Doinini  MXLV,  vi  Ka- 
«  lend.  Junii  obiit  beatus  Bruno,  fundator  hujus 

(69)  Ad  17  Muii  p.  39. 

(70)  Noviss.  Coll.  t.  II,  p.  109. 

(71)  Dcscribuntur  autcni  a  Gropp  (Nov.  Goll.  II, 
110)  ol  Kal«m<I;irio  ct  Civrcmoniali  ccclesia;  cathe* 
flralis  Schliinhachiano  in  hunc  niodum.Pridiepost 
vesporas  procossioin  cryptam  inslituebatur.  Prajce- 
dentiUus  duobus  puoris  cappis  rubris  indulis  cum 
voxillis  ejiiJ'dom  roloris  ot  icdilno,  proccdcbant  ca- 
nonici  cum  dominisdollau^c  ot  Novi  Monasteriiad 
idinvilatis.  Incensabatur  sepulcrum  Brunonis,po8i- 
tis  super  ccreis.  In  ipsa  dic  in  crypta  vigiliae  et  missa 
defunctorum  canobantur,  ita  tamon,  ut  cclebrans 
coloro  violaceo,hoc  ost  ipsa  Brunonis  casula  utere- 
tur  ot  altare  deccntius  ornarotur.  Frisius  testatur 
delatas  ctiani  in  cryptam  roliquias  S.  Kiliani  vespere 
ac  mano,ibiquc  per  missae  oflicium  cxpositasreman- 
sisso. 

(72)  Ap  Gropp.,  Noviss.  Coll.  I.  II  p.  110. 


23 


S.  BRUNO  HERBIPOLBNSIS  EPISCOPUS. 


24 


«  ecclesiae,  sedit  annis  II,  mense  uno  et  diebus  qua-  A. 
«  tuordecim.  »  Eadem  occasione  sacra  ossa  punno 
serico  purpureo  involuta  sunt  atque  in  ipsam  tum- 
bam  instrumentum  hujus  modi,sigillo  capituli  mu- 
Biium  posuerunt.  «  Anno  Domini  MXLV,  vi  Kal.  Ju. 
«  nii  obiit  beatus  Bruno  episc.  Herbipolens.  funda- 
«  tor  hujus  ecclesi^B,  qui  scdit  annis  XI,  mense  uno 
«  et  diebus  XlIII  ct  translatus  est  de  loco,  quo 
«  sepultus  fuit  ad  istum  locum,  anno  Dominicae  In; 
«  aarnationis  MCGLVII  Ids  Scptcmbr.  Pont.  Dn^ 
«  paps  Alexandri  anno  III  ct  pontiHcatus  Dni  Iringi' 
«  episc.  Herbipolensis  anno  quarto.  »  Saiculo  xv- 
iterum  apertum  fuit  sepulchrum,  ut  ex  schcda  papy 
raeea,  qu«  1699  est  inventa,  liquftt,  quae  sic  sona- 
bat:  «  A  die  dcpositionis  in  hunc  locum  reliquiarum 
M  bli  Brunonis  homo  sartofagum  non  fuit  aper-  n 
«  tum,  usque  ad  annum  MCCCG...  (73)  in  crastinum 
«  Assumptionis  Virginis  gloriosaj  per  Reichardum 
«  decamim;  Joanncm  Giltmar  custodem  et  Hein.de 
«  Wechmar,  canonicos  et  praslatos  hujus  ecclesiffi 
«  ob  honorem  reliquiarum  praedictarum.  » 

Eo  etiam  pra;  caeteris  defunclis  episcopis  honora- 
batur  S.  Bruno,  quod  ejus  successores  anniversa- 
rium  ipsius  ab  universa  diceccsi  cclcbrari  praecepe- 
rint.  Ita  Andreas  episcopus  in  synodo  habita  17  Maii 
1314  statuit :  «  Item  annivcrsarium  reverendi  do- 
«  mini  Brunonis,  quondam  episcopi  Herbipolensis, 
«  per  nostros  subditos  civitatis  et  dioecesis  nostrae 
«  sabbato  post  diem  B.Urbani,  quo  fcliciter  dicm  cx- 
«  tremum  clausit,  pergi  praecipimus  juxta  ccnsttetu- 
«  dinem  humiliter  et  devote  (74).  »  Quod  in  statutis 
Wolframi  a.  1329  et  Gotfridi  IV  a.  1446  denuo  in-  C 
culcatum  reperitur. 

11.  Denique  card.  Baronius,  litteris  Pontificum 
nisus,  quas  supra  allegabamus,  S.Brunonisnomen 
in  Martyrologium  Romanum  auctoritateClementisX 
recognitum  et  a.  1590  Autuerpi»  recusum  intulit. 

Quo  factum  est,  ut  inde  ab  a.  1616  de  Brunonis 
cuttu  publico  in  <}iQccesim  inducendo  serio  ilcrum 
cogttaretur.  lllo  afino  anniversarium  abrogatum  est, 
quod  in  cathedrali  quotanuis  in  Brunonis  memoriam 
oelebrari  consueverat.  Remansit  pridiana  processio 
ettomb»  thuriflcatio,  sed  ritu  exequiarum  amoto; 
et  pro  missa  defunctorum  substituta  est  solcmnisde 
S8.  Trinitate,  qufc  usque  ad  a.  1699  retenta  sunU 
Bequenti  a.  1617  Marlyroiogium  Romanum  Wirce- 
burgi  in  usum  Herbipolensium  impressum  ost ;  a.  j) 
4616  miracula  Brunonis  ex  documentoa.  f202typis 
publici  juris  facta  sunt,  quod  et  itcrum  1657  praesti- 
tann  est. 

VerumtaroeneafuitantistitumHerbipolensiumer- 
gaccclesiasticas  lcg  js  observantiayUt  etiam  postquam 

(73)  Gropp  (Nov.  CoU .  t.  II,  p.  114)  legit  mcgccxxxxx, 
Joh.  Bern.  Mayer  suiTragancus  Herbipolen.  in  diario 
MccccxLiii.  Lcgendum  est  1423  :  nam  Richardus  de 
Masbach  fuit  decamis  1422  1435  ct  14.50-1454,  Hen- 
rirufl  Weckmar  vicarius  goneralis  1416  et  1423. 

(74)  Statuto  8.  Conc.  Gcrm.  t.  IV,  p.  2/i(). 

(75)  Qiiac  hucuaque  de  S.  Brunonis  rultu  expo- 
sita  sunt,  desumpsimus  cx  Henschonio  in  Actis  SS. 


in  publicos  ecclesio)  fastos  relatus  fuisset  Bruno, 
quod  sane  canonizationi  aequivalere  videtur  ,religioni 
tamen  sibi  duxerint,  eum  honoribus  sanctis  eompe- 
tentibus  prosequi.Liccta  JoannePhilippo  de  Schoen- 
born  ritus  Romanus  in  dioccesi  introductus  fueritet 
Proprium  Herbipolensc  1065  ad  normam  breviarii 
Romani  typis  mandari  curaverit,  Brunonis  tamen 
festum  inter  sanctorum  nostrorum  officia  non  est 
reccnsitum.  Primum  quod  nobis  occurrit  officii  in 
Brunonis  honorem  instituli  monumentum  est  Pro- 
prium  Canonioorum  rcgularium  S.  Augustini  in 
Hcidcnfcld  anni  I68U,  ubi  officium  Brunonij?,  ab 
hodierno  tamen  diversum,  habetur. 

Anno  denique  1699  Johannes  Philippus  II  dc 
Greifenklau  sacrum  Brunonis  corpus  elevari  jussit, 
festumquc  cum  officio  in  dicBCCsi  universa  celebran- 
dum  indixit.  Sacra  ossa,  quae  teste  Phil.  Guil.  Vir. 
tungdellartung,  medicins  tunc  in  alma  Julia  pro- 
fessore  suavemefflabanthonorem,quempronaturali 
habendum  minime  osse  ccnsuit,  ab  ipso  aple  dispo- 
sita,  junctaatquc  pontificalibus  indnmentis  vestita 
suut,  ct  29  Sept.  novo  altari  in  crypta  a  Georgio 
HenVico  de  Stadion,  decano  capituli  cxtructo  im- 
posita. 

Septingcntis  a  morte  L.  Brunonis  elapsis  annis  a. 
-1745,  regnante  Fridcrico  Carolo  de  Schoenborn  a 
die  17  Maii  ad  23  usque  solemnlssimejubildp.umcele- 
bratum  est.  Post  vcro  a  1749  cum  crypta  iterum 
renovarctur  atque  dilataretur,  sarcophagnm  lapi- 
deum,  quod  primum  fuit  S.  Brunonis  sepulchrum, 
in  ipsam  ccclesiam  translatum  est,  ut  altaris^quod 
decani  dicunt,  mensam  exhiberet,  atque  ipsc  san- 
otus  in  eodem  ipso  altari  repositus  ;  mox  vero  sa- 
crum  corpus  in  altare  S.  Martini  delatum  fuit,  ubi 
ad  houiernam  usquc  dieinr  in  pacc  sepultum  est 
atque  fidelium  devotione  frequcntatus  (75). 
111.  De  Brunonis  scriptis. 

12.  Quod  in  vita  Brunonis  describenda  vidimus 
saepissime,  eum,  cum  plurimi  ea  mtatc  Brunones 
scientia  vel  virtutibus  insignes,  vixcrint  cum  aliis 
cognominibus  confusum  fuisse,id  praeprimiscumdc 
scriptis  inquirendum  ost,  nobis  occurrit.  Statuamur 
igitur  pro  firmo  fundamento,  nullum  estaliud  Bru- 
nonis  scriptum,  quod  ad  nostram  ajtatem  dcvcnc- 
rityvcl  fidis  antiquiorura  tostimoniis  commendotur 
prajter  commentarium  in  Psalmos,  cantica,  oratio- 
nem  Dorainicam  et  Symbola,  quod  iteratis  curis 
edere  suscepimus.  IUum  etiam  contra  Simoniacos 
scripsisse  conlendit  anonymus  Meliicensis  De  scri- 
ploribus  ecclesiasticis  (76).  Nos  vcro  certissimc  in 
eo  erratum  fuisse  admitlimus,  cum  nullum  pne- 
terea  vestigium  extct,  quo  hoc  opus  Brunoni  ad- 

ad  diem  17  Maii  p.  38  sqrj.  Gropp,  Noviss.  Coll.  t. 
II  p.  108  S(}q.  ex  diario  Joh.  Bcrn.  Mayer,  Sufl^ra- 
ganei  llerbipolen.  quod  in  archivio  capituli  asser- 
vatnr,  t.  II  p.  13-16.  Himmelstein,  St  Kiliaus-Dom 
p.  22  sqq.  Grobner,  Gompend.  Hi8t.nnivcrsalisl764, 
t.  III  p.  1217  et  1396  Balth.  Ncumann  Descript.Ju- 
bil;ei  Brunoniani  1745. 
(76)  c.  84. 


ss 


PROLEGOMENA. 


46 


Bcribi  queat,  jamque  Trithemius,  qui  saec.  XV,  in 
h^e  nostra  civitate  Herbipolcnsi  abbaa  8.  Jacobi 
Scotorum  fuit,  testetur :  «  Si  quid  aliud  scripsit^ad 
me  Don  pervenit. «  Falsus  est  oppido  Georgius  Galo- 
pinus,  cum  sub  nostri  Brunonis  nomino  commen- 
tarium  in  Pcntateuchum  Duaci  -1608  edidit.  Nam 
Brunonis  Astensis,  abbatis  Gassincasis,  post  vero 
episcopi  Signiensis,  qui  eodcm  saeculo  exeunte  vi- 
xit,  esse,  nuUus  negabit,qui  ea  leget,  qu(e  inibi  (77-) 
dc  conlroversia  habentur,  auctorem  inter  et  arohi- 
diaconum  Beneventanum  de  ecclesia  Sipontina  agi- 
tata.  Qui  vero  ei  commentarios  in  Pauli  epistolas 
vel  proverbia  Salomonis  adscribunt,  ut  Guil.Eisen- 
grein  (78)^  vel  cum  Brunone  eodem  Astensi,  vel 
eum  fundatore  Gartbusianorum  confunduiit.  Iluic 
eiiam  versus  illi  advcrsus  malos  et  hasreticos  sacer- 
dotes  tribuendi  sunt,  quos  Ludewig  in  notis  ad 
Frisii  chronicon  ex  Selneccero  et  -^gidio  Periandro 
tanquam  nqstri  Brunonis  factum  attulit. 

13.  Uis  igitur  explosis,  cujus  generis  genuinum 
ejus  opus  in  Psalmos  sjt,  qualis  scopus  ejus,quale 
pretlum  videamus. 

Florebat  tuus  quidem  Herbipoli  in  domo  Salva- 
torit  schola,magistro  tnnc  praestantissimo  Bernulfo, 
cui  prscesserat  Italus  quidam  ab  episcopo  Herbi- 
polim  evpcatus  et  integra  series  virorum  pro  illius 
»vi  conditione  eruditissimorum,ita  utlonge  latequc 
schola  Herbipolensis  fama  dilataretur  multique  ex 
ea  ccclesiarum  praesules  prodirent.  Nihilo  secus  est 
prssumendum  cleri  non  exiguam  partem  pro  tem- 
porum  barbarie  ejusmodi  fuiase,  cui  providendum- 
dlversimodc  erat.  Simile  quid  accidit  in  Verpnensi 
dkBcesi,  ubi  raulti  arant^  quibus  Ratherius  episoo- 
pus,  ecclesiae  suaj  severissimus  reformatorin  Itine* 
rario  (79)  praacipiat,«  ut  unusquisque,  si  fleri  pos- 
set,  expositiooem  symboli  et  orationis  Dominicae 
juxta  traditionem  orthodoxorum  penes  se  scriptam 
haberet.  »  Uti  vjoro  temporis  ratio  ferebat,  quaB, 
cum  antiquiorum  populorum  ingenia  senuissent, 
receotiorum  vcro  infantiam  adhuc  agerent,nonnisi 
aHeaa  congcrere  valebat,ita  et  Brunonis  opus  mera 
compilatio  est,  undequaquc  ex  Patrum  scriptis  coi- 
lecta,  ita  tamen  ut  negare  non  possimus,  judicum 
atque  crisin  ex  collige^di  modo  elucescere. 

Prxfationis  Brunonianae  partes  suo  loco  propriis 
auctoribus  vindicabimus.  Ipse  vero  commentarius 
in  Psalmos  ex  sequentibus  collectus  est,  quorum 
Domina  praefixis  initialibus  Htteris  indicantur,  ni- 
mirum  :  Augustinus  (A) ;  PseudiDbeda  (B),  qui  sae- 
pius  in  argumentisoccurrit,rariusincommentario; 
Cassiodorus  (C),  quo  maxime  usus  est ;  GTegorius(G}, 
qui  nonnisi  sexies  occurrit ;  Breviarium  in  Psalmos, 
Hieronymo  (H)  tributum.  In  Canticis  Origenes  (0) 
ftliqiiotie»,Rhabanus  Maurus  semelallegantur.Teste 


[77)IaDeut.  e.  25,  11. 
fS)  In  catalogo  testium  catholicae  veritatis. 
r79)  Ap.  Dacherium  in  Spioilegio,  t.  I  p.  376. 
(80)  Cf.  B.  Card.  Thomasii  Psalterium  cum  can- 
ticis,  RomaB  1697  prcef.  p.  xi. 


\  oditore  Reyseriano  vix  ter  decies  ocourrit,  ut  non 
integra  auctorum  verba,  sed  eorum  tatitum  sensus 
referatur. 

Post  singulos  psalmos  ex  antiquissimo  usu  (80) 
addita  est  oratio  quasdam,qu(e  psalmi  ftnctum  quo- 
dammodo  colliget,  quod  a  concilio  Agathensi  a. 
506,  can.  30,  praescriptum  fuerat,ut  post  Antipho- 
nas  collcctiones  per  ordinem  ab  episcopis  vel  pre- 
sbyteris  dicantur.  Id  in  Hispaniis  usu  venisse  ex 
liturgia  Mozzarabica  apparet  verum  idem  et  in  Gal- 
liis  prsBstitum  fuisse  dubitari  nequit.  Eab  qu»  apud 
Bruhonem  habentur,  prima  vice  occurrunt  apud 
Alcuinum  in  officiis  per  serias  (81),  tum  apud  Bru- 
nonem  nostrum,deinde  apud  Ludolfum  de  Saxonia, 
saBculi  XIV  auctorem,  in  coramcntario  in  Psalmos  et 
apud  Georgium  Cassandrum  in  collectione  preoum 
eccicsiasticarum.  Eas  saeculo  viii  antiquiores  esse, 
inde  deducit  B.  card.  Thomasius,  quod  Romani 
psalterii  lectionem  sequantur,cujus  usus  longo  ante 
WalafridumTtrabonemtempore  in  Galliisdesierat. 
Eas  ex  codicibus  Vaticanis  restituit  B.  Card.  Tho- 
masius  in  suo  Psalterio,  nos  vero,  quibus  incum- 
bebat,  Brunonem  edere,  ejus  lectionem  ubique  re- 
tinuirous. 

Simile  quid  hac  in  re  praistitit  S.  Volbcdonius, 
episcopus  Leodiensis  a.  1020  defunctus  proindeque 
Brunoni  coaevus,  quem  Rainerus  monachus,  qui 
€yus  vitam  scripsit  ait  propria  manu  scripsisse  li- 
brum  psalmorum.in  quo  uuicuiquepsalmocompo- 
sitam  ex  eodem  et.  a  se  dictatani  subjecil  orationem. 
Quae  tamen  orationes,  m  eorum  revera  Volbodonius 
C  auctor  fuit,  a  nostris  diversas  fuisse  oportet. 

Expositio  orationih'  Dominicaei  et  symboli  aposto- 
lorum  per  interrogationes  et  quaestiones  dispositaB 
simillima  est  catechismo  illi,qui  in  scrutiniis  ante 
baptismum  tunc  adhuc  habebantur,quorum  exem- 
pla  apud  liturgicorum  monumentorum  collectores 
reperire  est. 

14.  Maximi  sane  momenti  nobis  fuit  indagare, 
qualis  habcndus  sit  textus  psaImorum,quem  Bruno 
suo  commentario  supposuit,  utpote  quj  vetustissi- 
mum  et  in  multis  plane  singulare  nostrae  Vulgatas 
excmplar  sit.Notandum  praeprimis  ipsum  Brunonem 
hunc  suum  textum  in  animadvcrsionibus  criticis, 
quae  hinc  inde  occurrunt  (82), a  Romano  Hieronymi 
psaUerio  et  ea  quam  ex  Hebraco  immediate  transtu- 
rk  lit,  versione  distinguere,  imo  semel  et  a  G?Iiicana 
(83),  camque  «  nostram  translationem,  »  quasi  ab 
aliis  omnibus  diversarum  dictitare.  Quod  et  editor 
Reyserianus,vir  oculatissimus  vidit ;  nam  in  prologo 
suo  animadvertit :  «  nostrum  istud  beatissimi  anti- 
«  stitisBrunoni  psaltcrium  inverbisquandoquecum 
«  Hebraea  veritate  aut  Romana  interpretatibne  con- 
«  cordans  ab  usitatis  nostra;  GailicanaD  translationis 

(81)  Patrologiae  t.  CI  col.  50h.  sqq. 

(82)  Ps.  44,  19;  67,  33;  86,  3;  87,  tit.;  8«,  19; 
104,  22;  104,  27;  106,  40;  134,  13. 

(«3)  Ps.  146  1. 


»7 


S.  BRUNO  HERBIPOLENSIS  EPISCOPUS. 


28 


«  dictionibus  dissonat...  Punctatio  quoque  ex  glos-  A  quibus  saltem  lectionem  Brunonis  sibi  notam  essC 


«  sis  Hicronymi,  Auguslini  ac  Cassiodori,  viroruni 
«  utiquc  doctissimorura  in  isto  psalterio  facta  atque 
«  nonnunquametglossa  unius  aliter,quam  alterius, 
«  facienda,  in  plerisqucloci8,acommuni  usitataque 
«  punctationo  discrcpat.  » 

Verumtamen,si  rcm  accuratius  examines,  senties 
textum  Brunonis  essc  Gallicanum  Hieronymi  psal- 
terium  multis  licet  in  iocis  ab  usitatissima  illa,quam 
decantamus,  forma  discrepans;  proindeque  non  er" 
rassc  B.Card.Thomasium  (84)  et  divina;  Hicronymi 
bibliothccm  odilon^-s  (85),  cum  dixerunt  Gallicanum 
psaltcriiim  cinn  tibclls  et  asteriscis  primavice  Bru- 
nonis,episcopi  Herbipolensis,commentariis  illustra- 
tum editum  fuisse,nisi  quod  Bruno  socpissimo  leclio- 


innuit,  quae  nullibi  proeterea  occurrit  in  codicibus 
Gallicani  vel  Romani  texlus.0uatuorporroerant(83) 
loci,in  quibus  cum  Brunone  et  Romana  translatione 
a  Gallicana  discedit.  Brunonis  igitur  textus  nobis 
visus  est  illam  formam  Gallicani  psalterii  exhibere, 
quaiis  in  Britannici  insulis  temporis  defluxu  evase- 
rat,  cum  a  Bonifacio,  Burchardo  aliisque  inde  in 
has  nostras  regiones  translatum  est.  Eo  forsan  re- 
ferendum  est,etiam  quod  aitWul.afridus  Strabo  (89), 
psalteriumGallicanum  habere  Germanorum  aliquns. 
45.  Opus  suum  Brunonem  opportct  infra  qua- 
drienniumquodejusobitumpraBcessitconscripsissc, 
cum  Papiam  grammaticum  in  priBfatione  (90)  alle- 
get,qui  anno  1041  scripsit,  de  quo  cf.  Oudinum  Dc 


nc8habeat,qu<cab  ipsis  reccptcc  nonsuntintextum  j^  scriptoribus  ecclcsiasticis,  t.  I.  col.  621   ed.   Lips. 


Do  hoc  ait  quidom  Albericus  in  Chronico  :  «  Anno 
«  1054,  anno  13  imperatoris  Henrici  filii  Conradi, 
«  PapiaslibrumsuurOjVidelicetElementariumdoctri* 
«  nffi  erudimenlum  edidit,quod  probatur  pcr  nume- 
«  rum  annorum,ubi  agit  de  statibus  saeculi  in  pri- 
«  ma  littera,  et  enumerando  pertingit  ad  hunc  an- 
«  num.  »  At  in  eo  lapsus  est  Albcricus ;  nam,  ita  si 
annos  Henrici  numeres,  Papias  a  Brunone  allegari 
non  poterat,  qui  1045  defunctus  est.  Henricus  au- 
tem  rex  vivente  adhuc  Conrado  palre  a.  1028  est 
coronatus,proindeque  duplex  in  ipso  estcomputus 
annorum  :  alter  a  coronationc  tempus  complectens, 
quo  cum  patre  regnavit ;  alter  a  morte  patris,  cum 
solus  regnare  cocpit.  Hunc  sccutus  est  Albericus, 
cum  illum  adhibere  debuisset.Quod  sifacias  annus 


sut*©  editionis,  sed  in  notis  tamen,  ut  codicum,prae 
sertim  Palatini  variantcs  lectiones  adduntur. 

Porro  et  id  verissimum  est,  Brunonis  lectionem 
Sffipius  a  Gallicano  psalterio  aberrare,qualis  in  quo- 
cunque  codice  est,  atque  Romanum  scqui,imo  vero 
variantes  habcri,'qua5  ad  neutrum  horum  reduci 
queant.Triplex  via  nobis  se  offerebat.qua  ejusmodi 
singularitatis  ratio  detegi  poterat.  Vel  enim  Bruno 
ipse  Poalterium  correxit,  vel  textum  sequebatur  ab 
Alcuino  correctum,  vel  denique  textus  Gallicani 
psalterii  apud  Brunonem  habebatur,  qualis  in  Bri- 
tannia  sensim  se  formaverat,et  a  primis  patria;  no- 
strae  apostolis.qui  ex  insulis  Britannicis  venerant, 
huc  translatus  fuerat.Brunonem  ipsum  textum  cor- 
rexisse,non  videtur,cum  in  notulis  ciriticis.de  qui- 
bus  supra  di.ximus,nullibi  correctorem  agat,sed  ad  C  1041  erit  Henrici  decimus  tertius. 
translationem  jam  usu  firmatam  appellet.  Institui- 
mus  igitur  collationem  tcxtus  Brunoniani  cum  Al- 
cuini  opusculis  in  psalterium  et  commentario  illo  in 
Psalmos,  qui  falso  quidem  Bedfc  tribuitur,  orginis 
tamen  BritannicoB  essc  praesumendus  est.  Vcrum 
textus  psalmorum  in  opere  Alcuini,cui  titulus  :  OfTi- 
cia  per  ferias  planeadhodierninormamimmutatus 
yisus  est.In  ipsius  commentariis  in  psalmos  pocni- 
tentialcs,  graduales  et  centesimum  decimum  octa- 
vuro,pauculos  invonimus  locos  qui  cum  Brunone  et 
Romano  a  Gallicano  textu  discederent^multo  plures 
in  quibusaBrunonediscrepabat.In  conferendoPseu- 
doj^eda  res  melius  ccssit  et  cortissime  admittimus, 
evidentiorem  adhuc  evasisse  probationcm,ni  tcxtus 


IV.  Prxsidia  critica  —  quid  in  hac  editimc  prxsli- 

tum  fuerit. 

10.  Inter  Brunonis  codices  primum  sanc  locum 

tencbat  Codex  autographus  rcligiose  in  ecclesia  ca- 

thedrali,cui  eum  donaveratauctor,olim  asservatus, 

sumptuose  scriptus,ut  testatur  cditor  Reyserianus. 

Gochlei  tempore  (1533),  ut  ipse  ait,  adhuc  in  locu- 

plete  anliquorum  voluminum  bibliotheca  ecclesiae 

Horbipolensis  extabat.Verum  cum  belli  Suecici  tem- 

pore,vel  ut  alii  volunt,propter  turbas  a  rusticis  s.t- 

culo  ivi  motas,  bibliotheca  sub  tecto  ecclesio^  ca- 

thedralis  ab8Condita,nec  nisi  longo  post  tempore  de- 

tecta  fuisset,  pene  intercidit  codcx  pretiosissimus, 

qui  longo  studii  critici  labore  nos  liberasset.Sequi- 


Beds  ab  amanuensibusaliisqueimmutatusfuisset,  n  tur  Codcx  Saganensis,  quo  suppeditante  Paulo  Dul 


ita  ut  gonuina  ipsius  leclio  ex  commentario  ut  plu- 
rimum  nobis  dcsumenda  fucrit.et  nisi  pars  non  exi- 
gua  psalmorum  in  illo  commcntario  exposita  non 
esset.  Nihilominus  invenimus  locos  novcm  (86)  in 
quibusillecumBrunoneconsonatcontraGallicanum 
et  Ronianum  psalterium,  quorum  duo  sunt  (87)  in 

(84)  Psalterium  cum  canlicis  Roms   1697  prajf. 

p.  XI. 

(85)  Tom.  X  opp.  Hier.  Patrologiae  T.  XXIX  col. 

4  4Q     not8.C 

(86)  Ps.*4,  5  et  in  cubilibus  ;  92,  7  longitudine; 
53,  14  repeUit;  103,  13  vocem;  105,  37  interfecta; 
118,  145  m  toto  corde  sine  meo  ;iiS,  150 iniquitate 


ciario,decanocapituli  Budissencnsis,in  edendo  Bru- 
none  usus  est  Cochleus.Quo  de.venerit  et  iste  ncsci- 
mus.  —  Codex  EbracensiStSaiCuU  xiv,in  Universita- 
tis  Hcrbipolensis  bibliotheca  asservatus,  qui  Bru- 
nonem  reddit  abbreviatum  integrum ;  in  edenda 
hac  editione  contuHmus. 

(87)  Pb.  68,  31  dolorum  eorum  ;  67, 6scrobelam. 

(88)  26,  17  semita ;  32.  7  in  utrem  ;  40,6  cor  ejus 
ad  primum  sticbon  transfertur;  117,  34  qui  ventu» 
rus  es. 

(89)  de  rebus  ecclesiasticis  c.  25 

(90)  N.  I. 


^ 


PftOLPGOMENA. 


^O 


Editionum  numerum,  locum  et  tempus  noa  sinsA  «  f>\  dustionum  'solunfnon  sit  ad  formam  aliorum 


multiplici  errore  indicarunt  auctores  bibjipgraphi, 
Nos  in  bibliothecis  tum  hujatibus.tum  Mbuatfcoi;^* . 
bus  accuratissimam  institui  inquisiti6Acm  tui!'8fvi»° 
mus  et  alias  praeter  sequentes  detegerc  non  fuit. 

Editio  lieyieriana  princeps,  anno  uti  videtur  liSO 
in  folio  minori  Herbipoli  impressa.  Censent  periti 
hoc  fuisse  alterum  Jeorii  Reyser  opus,  quod  post 
breviarium  bac  in  urbe  impressit.  Est  autem  hajc 
edilio  ex  autographo  Brunonis,  ut  ipse  editor  no- 
tat,  exprcssa. 

Reyseri  editionem  bis  in  quartorecudit  Antonius 
Koberger,  cujus  editiones  pro  primis  baberi  solent» 

Edilio  Kobcrgeriana  I  a.  1494  Norimberga;  (91) 
vel  Ck)leniaE»,  ut  habet  Caveus. 


«  emendandam,  nec  aliorum  ad  illud  »et  similia. 
-Diyersa  plahe  principia\.»ecutu8  cst  Cochleus,  qui 
hunc  sibrfinferi)  pr©po3uepat,ut  clericis  et  rcligiosis 
ad  psalmos  recitandos  obligatis  aptum  quoddam  ac 
compendiosum  Psalmorura  commentarium  compa- 
raret.Huic  ille  maxima  cura  atque  sollicitudine  te- 
nuitlectionem  etpunctationem autographi,quod prae 
oculis  habebat,et  ideo  dure  se  in  hoc  psalterio  labo- 
rasse  ait.  Hic  vero  quae  ad  strictam  grammatices 
normam  dicta  non  erant,corrBxit,  duriores  structu- 
ras  emol]ivit,addidit  atque  mutavit  obelos  etasteri- 
cos.  Quod  ex  utriusque  collationeapparet,cum  Rey- 
scr  illam  constanter  lectioncm  habeat,  quae  minus 
clegans,  minus  grammatices  regulis  adaptata,  in 


Editio  Kobergeriana  II  a.  1407  Norimbergae  vol  .«  tcxtu  voro  illam,   qua?   minus  consueta  est.  Quod 


Augusta?,  ut  contendit  Rcimmaun  (92J. 

Editio  Cochlci  Lipsi/u  1533  in  4*>  edita  a  Joh.  Co- 
chleo,  notissimo  Lulheri  adversario,  atque  Conrado 
a  Thuengen,  episcopo  Herbipolensi  dicata,  patro- 
cinantibus  Georgio,  Saxoniae  duce,  fidei  orthodoxaj 
defensore  constantissimo  :  Joannc  a  Schleyer,epi- 
scopo  Misncnsi,  et  Paulo  Dulciario,decanoBudis8e- 
nensi,qui  legatum  esse  voluit,  a  se  pauperihus  sa- 
cerdotibus  relictum  (93).  Duas  de  hac  sua  editionc 
Cochlei  epistolas  a.  1532,  ser\'avit  Joh.  Bapt.  Rie- 
derer  ;94). 

Hacc  Cochlei  editio  in  Hibliotlwcis  Patrum,  Colo- 
nicnsi  1618  t.  XI  et  Lugduncnsi  1677  t.  XVHI  recusa 
est. 

Prodiit  denique  Herbipoli  1721  PsJilterium  Davi- 


vero  ejus  auctoritatem  firmat,id  est  quod  codicem 
Ebracensem  constanter  sibi  consonum  habeat,  ubi 
isto  Brunonem  in  compendium  non  redegit,  quibus 
de  causis  nos  nullo  modo  dubitavimus.  Reyseri  tex- 
tum  utplurimum  restituere,licet  eo  ipso  multum  a 
vulgata  Cochlei  lectione  recessuri  eramus.Ejecimus 
etiam  quae  Cochlcus  de  suo  addidit,  commentarios 
canticorum,  collationem  cum  Hebraeo  tcxtu  et  alia 
ejusdemgoneris,cum  nobis  non  Cochlcus,sed  Bruno 
cdendus  sit.  Maximi  vero  nobis  laboris  opus  fuit, 
Brunouis  praifationem  restituere,  pro  qua  Cochleus 
propriam  substituerat.  Codex  multa  omiserat,  alia 
addiderat,  atque  ipse  Reysor  hac  in  parte  propria 
quacdam  immiscuerat,  ilalamen  ut  distingui  aBru- 
nonianis  queant.Nos  igitur.deficientibusaliis  praesi-. 
dis  cum  nolis  et  commentariis  S.  Hrunonis,  quon-  C  Hiis  textum   prajfationis   quo   meliori   fieri  potuit 


dam  episcopi  Ilerbipolensis,  almae  congregationis 
majori  academica;  B.  M.  V.  annuntiatae  Hcrbipoli 
oblatum  in  129,  quod  tamen  vix  Brunonis  editioni- 
bus  annumerandum  est,  cum  commentarius  plane 
immutatus  fuerit  ex  Leblanc  et  aliis. 

17.  Quod  ad  praesidiorum  reccnsitorum  valorem 
attinet,  pra*  primis  excludamus  opportet  secunda- 
rias  cditiones  omnes,  remanebuntque  conferends 
Reyscriana  ct  Cochleana,  porro  codex,qui  solus  no- 
bis  praesto  fuit,Ebracensis.Inler  haec  primum  locum 
absque  dubio  editor  Reyserianus  occupat,vir  saga- 
cissimus  et  qui  sanae  critices  principia  sequebatur 
suo  tempore  vix  rvon  inaudita.  Optimc  enim  ille  vi- 
dit,editori8  non  esse  auctorem  suum  corrigcre,  ne- 


modo  restituimus  ;  in  locis  vero  Patrum,  ex  qui- 
bus  illam  Bruno  congessit,  ejus  lection6m  retinui- 
mus. 

Jam  vero  omnia  nos  explevissc  confidimus,  qui- 
bus  Brunonis  operi  pra^ludendum  erat,  neque  su- 
perest  aliud  pr<Tstandum,nisi  utpublicasillis  grates 
agamus  qui  consilio,  opera,  scriptis  adjutores 
nostri  fuerunt,  imprimis  vero  roverendo  domino 
Antonio  Ruland,  theologia;  doctori  atque  in  nos- 
tra  hac  univcrsitate  Julia  summo  bibliothecario, 
viro  rei  nostrae  antiquariae  ac  litterariae  pcritis- 
simo. 

«  Tibique  (95),  o  pater  ter  quaterque  beate,  et 
«  pontifex  toto  aevo  venerande,  felix  Bruiio,  grates 


qae  exhibere,  quid  ille  dicere  debuerit,  sed  quid  n  «  refcrimus.  Impetra  ut  digne  quoque  moribus  re- 
dixerit.Hinc  in  prolegomenis  lateexposuit :  «  Quod  «  spondeamus.  Oiguissimas  enim  gratias  agere  est 
«  psalteria  propter  diversitatem  temporum  solam  «  Deo  fideliter  servire  sanctorumque  vitam  imitari. 
•  in  verbis  repertam  non  sunt  emendanda.  »  «  Quod  «  Idipsum  quoque  cx  Uco  digne  psallere  et  in  psal- 
«  istud  psalterium  propterdiversitatem  punctorum      «  terio  proficere.  » 


(91)  Cf.  Raeder  catalog.  librorum  saec.  xv  Norim- 
bergae  impressorum  n.  210.  250,  403,  qui  his  dua- 
bus  tertiam  praeponit  anni  14^,  quo}  Rcyseriana 
csse  videtur. 

(02)  Catalog.  Bibl.  theolog.  p.  357. 

(93i  Alteram  Cochlei  cditionem  in  folio  Herbipoli 


1521,  reconsuit  Lclong,  Bibl.  sacra  ed.  Boern.  1. 1, 
p.  647,  quae  nullibi  comparet;  videtur  esse  Reyse- 
riana. 

(94)  Nachrichten  ZurKirchen-Gflehrlen-undBue- 
chergcschichtc  I  Bud.  2te8  Stueck,  n.  xxxii. 

(95)  Verba  sunt  cditoris  Rcyseriani. 


31 


-»»■ 


,S,  B^HNQ.HER)81P0LBNSI&.EPISC0PUS. 
.".  ::.::.:    :  .::  :  .".    :::•:•.: 

•  •••••     •     •     •«••••     •;?i     j 

. .  _     >«>«>>*••«     ••••••  •     • 


33 


»••>■■  a^  ■■>■#     tra 


•  •  ^  •• 


APPI^^M:-  ffOigtliffE^JTOROM 


I. 

Diploma  quo  S.  Bruno   Deo  et  S,  Kiliano  propriam 
villam,  Soiincnryk  diclam,  donal.  15  Auq,  i03G. 

[Ex  Lunig   Syecihujium  ecclesLtsticum  des  deulschen 
.  Beirhs-Arcf"'rs,  i.  XVII,  p.  718,  et  Schaten,  AnnaL 
Paderborncnses,  t.  I,  p.  508.] 

Brcno  annuente   divina   gratia  Wirccburgensis 
episcopus. 

Notum  esso  volumus,  nunc  ct  semper  potestati 
regi»,.  omnique  Pontificali  dignitati,pariterqueil]u- 
stribus  viris,  ducibus,  marchionibus,  comitibus, 
omnibusquc  Christi  fidelibus,  maxime  autem  suc- 
ce88oribusnostris,quod  curiam  quamdam  in  Pader- 
*  bornensi  ^piscopatu  sitam  ex  re  nomen  habentem, 
Bunrike,  id  est  regnum  singulare,quam  ex  paterna 
possedimus  bsBreditate,  ob  aeternae  remunerationis 
spem  obtulimus  Deo,sanctoque  martyri  ejus  Kiliano 
cum  omnibus  appendiciis  suis,videlicet  ministeria- 
Kbu8,litonibusmancipiis,agriscultisetincultis,pra- 
ti8,pascuis,  aaui8,aquarumquedecursibus,piscatid- 
nlbus.  molenainis,  silvis,  viis  et  inviis,  exitibus  et 
reditibus,  qusesitis  ct  inquirendis  usque  in  saecula 
Bfficulorum.  Haec  vero  ex  sincera  dcvotione  obfatio 
et  justa  traditio  nostra,  quo  ordine  et  tempore 
facta  sit,  quia  non  minus  patcre  volamus,  scriplis 
approbamus^quod  in  die  nativitatis  sancti  Johannis 
Baptist«,in  ecclesia  completo  sermonead  populum, 
audiente  clero  et  populo,  a  praBdicta  curia  proposi- 
tum  deteximus,  sed  effectui  mancipare  usque  in 
diem  assumptionis  sanctse  Mari»  Virginis  inducia- 
vimus,  ut  si  forte  guis  per  compositas  raliones  vo- 
luntati  et  deliberationi  nostrae  contradicere  vellet, 
86  tum  prffisentiaB  nostrae  exhiberet :  super  qua  re 
accepto  consilio  ex  prudentia  fidelium  nostrorum 
deorevimus  annuatim,dum  viveremus  confratribus 
nostris  in  festo  beati  Patroni  nostri  martyris  Apostoli 
ad  vestituram  eorum  quinquaginta  marcas  argenti 

Erocurare  et  supradictis  praedictr»  curiae  utilitati- 
U8,  et  de  cesteris  nondum  expositis,  nec  in  hac 
pagina  exponendis,  quia  in  duabus  tabulis  i-ereis 
concatenatis  in  capella  Sunryke  locatis  literis  lcgi- 
bilibusinsculptissempcr  quantitas  reperitur.Deexi- 
trbus,et  reditibus  de  cultisetincultis,  etde^in^lis 
stipra  Qominatis^quc-e  Sacerdoti,qui  eidem  prsesit  ca- 
pello  Deo  suisque  serviendo,  quaeve  nobis  justitia, 

"seu  summo  villico  nostro  debeatur,  reperiuntur.  Et 
attinentes  proprietati  nostrae  ministerialium  jurein 
iisdem  tabulis  suis  nominibus  ne  illorum  posteritas 
a  8U0  jure  possit  alienari.  Illi  quoque  suisnomini- 
busde  utroque  sexu,aui  duos  fundos  cerae  quolibct 
anno  persolvant  et  ae  cai^tero  ab  omni  exactione 
tam  privata  quam  communiliberi,quamdiu  vivant, 
existant.ltem  litonum  Justitia,  prout  exigit  utilitas 
et  necessitasde  singulis  Bingula,ut  sint  in  memoria 
a  ^enerationq  in  generationem.  Praeterea  talem 
obtincre  justilfam  Litones  non  uxorato8  statuimus, 
ot  uno  anno  duobus  solidis  levis  monotae  servitium 
suum  redimant  vel  serviint,  et  altero  anno  non 
serviant  nec  servitium  redinant,  sed  indigentiae  et 
utilitati  sueB  consulant;  facmiueo  autem  sexu  re- 
demptionom  levium  mimmorum  statuiraus.  Mini- 
sterialibus  vcro  nostris  hoc  officium  ii\jungimus, 
ul  singulis  annis  tantum  IV.exois  in  temporc  mes- 
sis  ad  prssdictam  curinm  vcniant,  ct  villico  consu- 
Iant,ut  una  cum  illodereditibus  universis  debitum 
cxequirant  et  suscipiant.  Quorum  unum  nomine 

Bjchboldumprsd  (UBteris  nobis  familiaremtranstuU- 


A  mus  in  consortium  et  jus  ministerialium  ecciesiae 
nostra;.  Cui  cum  fcmina  quaedam  libera  et  liberis 
orta  parcnlibus,nomioe  Richcre  legitime  nupsisset, 
mansos  duosin  Natcfingamcum  omnibusattinenti- 
bus  utriusque  in  bencficium  concessimus.  Insuper 
quod  et  illa  arbitrata  fuit,ut  libertate  sua  et  eodem 
bcneficio  cum  posteritate  sua  potiretur.  Ilis  itaque 
praeordinatis  circa  quic  plurimum  regni  coBlestis 
desiderium  studiosos  nos  rcddidit  et  sollicitos,  sta- 
tuimus,ut  post  exitum  vitas  nostra;  fidelis  in  Do- 
mino  frater  episcopalisdignitatisinEccIesiaWirco- 
burgensi  successor  quolibet  anno  in  festo  S.  Mi- 
chaelrs  cum  duobus  canonicis  suis  et  X  militibus 
Sunrich  veniat  ibique  tribus  septimanis  ct  ultra  ad 
placitum  quaequepertractando  premaneatet  viHicus 
ei  cum  subditis  villicis  de  onibus  Vovcwerken  cum 
multa  copia  serviat,  convocatisque  ministerialibus 
et  tota  familia  in  die  S.  Michaelis  cos  convivio  par- 
ticipare  faciat,  et  abductis  secum  canonicisll  pole- 

n  droB  dari  jubeat,  sicque  quolibet  anno  incipiens  a 
summis  etprioribus  eccIesiaB  suae  uscfue  ad  mfimoa 
eandem  gratiam  impendat.  Ministerialibus  antem, 
qui  tempore  messis  cum  villico  exploratores  totiua 
reditus  et  dcbiti  exliterint.similiter  11  paledros  dari 
jubeat.  In  praBmemoratis  quoque  tabulis  a^reis  le- 
gendo  jura  et  instituta  nostra  praevideat,  et  de 
CCGVIII  mansis,  et  dc  quam  pJunmie  rebus  eidem 
curiaD  attinentibus  universum  debitum  eodem  tem- 
pore  persolvendum  cxquirat,  cujus  summa  CCIII 
sunt.  Inde  VI  salmones  magnos  satis  et  quinqua- 

finta  marcas  praenotato  tempore  domibus  et  fratri- 
ns  persolvat.Indo  quoqueXlI  pauperibus  gratia  ct 
misericordia  indigentibus  quoque  XL  et  qualibct 
die  cuique  illorum,  pro  remedio  animae  nostrse  pa- 
nem  unum  similaceum  surficientem  ma^nitudine, 
tres  batarios  valentis  cerovisia,  tria  allecia  et  in  pa- 
rasceve  X  ulnas  linei  panni,cingulum.cx  coreo  cer- 
vino,  cultellum  et  vaginam,  calceos  II  ex  coreo 
p  hircino  procurabit,  amplius  duas  marcas  argenti, 
^  quas  venerabili  fratri  nostro  Rodhardo  episcopo, 
et  omnihus  ex  divina  gratia  praefuturis  Paderburn. 
Ecclesis  cpiscopis  daodas,  aut  equum  tantum  va- 
lentem  disposuimus,  eo  videlicet  tenoro,  ut  oninia 
hona  ecclesiaB  nostrae,  quaB  longe  nimis  a  tuitione 
nofetra  rcmota,eis  vero  commode  sita  sunt,  tuean- 
tur.  Postqtaam  autom  haec  omnia  ex  attentissimi 
cordis  nostri  praemcditatione  fuerantcontexta,com- 
municatio  canonicorum  ecclesiae  nostrae  tamjunio- 
rum,quam  seniorum  consiIio,quia  indictus  a  nobis 
terminu8,die  videlicet  assumptionis  sanctae  Mari» 
Virginis  jam  instabat^Domiuum  nostrum  serenissi- 
mum  imperatorem  Conradum,archi6piscopum  Bar- 
donem,  confratrem  nostrum  Rodhardum,Paderburn 
in  Moguntia  ecclesia  convenimus,ad  eos  multa  sup- 
pltcatione  ad  hoc  induximus,  quod  ad  celebranaa' 
praedictiB  dici  solemniaventuros  seWirceburg  pro- 
miserunt,  quod  et  adiropletum  est.  Ipsa  vcro  dic 
aasumptionis  sanctaeManae  nobismissam  celebran- 
D  tibus,  nnito  sermone  ad  popuIum,8ub  testimonio  et 
praesentia  Christi  et  praedictorum  principium  scili- 
cet  imperatoris  Conradi,  Bardonis  archiepiscopi  et 
totius  ecclcsiae  vota  noslra  Deo  sanotoque  Kifiano 
in  oblatione  saepius  denominata,  nulla  hominum 
contradictione,  persolvimus,  et  bcalorum  Petri  ct 
Pauli  apo;?toloruni,  et  jam  dictorum  episcoperum 
nostroque  banno  et  omnium  animarum  Deo  consc- 
cratarum  confirmavimus,  ita  ut  quicunque  cujus- 
cunque  conditionis  et  poteetatis  homo  curiam  Sun- 


PROLEGOMENA. 


34 


rike.qus  oblatio  noslra  est^ab  usu  ecclesia*  alicnare  X 
vel  pnctumpserit,  vel  jure  et  instituta  uo8tra,(]ua- 
lia  contiaet  praBsens  pagina«  et  tAbnls  srea;  aliquo 
mo4o  immutaverity  perpeiui  anathematis  vinculo 
obligatua  ffiternae  damnationi  rum  Juda  traditore 
subjaceat.Quare  fratribus  nostris  tam  [)r»sentibu8t 
quam  futuris.per  virtutem  obedienti»  injungimus, 
ui  si  quis  tam  temerare,  tam  irrationabililer  agere 
praesumpserity  ut  oblationem  nostram  a  domo  Dei 
alienet»in  illum  datam  exoommunic^tioncm  auoto- 
ritati  apostolice  signiOcant  et  ut  aucteritate  aposto- 
lica  rarsum  aoatbemate  feriatur,elaborent.  Volentes 
bujus  itaque  irreprohensibiiis  ordinationis  nostne 
Ormitatem  iBConvulsam  «empcr  pormanere,  quid 
quoliter  actum  sit  tabulis  sercis  jam  smpe  dictis  an* 
notavimus.prsflentischirographipaginaescriatimins- 
cripsimuSy  eet  si^llo  nostro  per  prsBsenti  attesta- 
tioni  piumbeam  impreesionem  conlirmavimus,  ut 
sil  meraoriale  a  generatione  in  ccnerationem.Con- 
fratrcm  etiam  nostrum  P.  Padcrburnensom  episco-  n 
pum,  virum  per  omnia  probabilem,huic  actioni  no- 
stra  in  pra»enti  pa^na^subsubscriptionissuosatte- 
8iatiooe,et  si^ilii  sui  impressione  tcstimonium  per* 
hibere  rogavimus,ut  ejus  quoque  sanctitatisconOr* 
met  auctoritas,  quod  sus  et  nostrse  ecclesicB  ct)ntu- 
limus  E^  Rodhardus,Dei  gratia  Paderb.episcopus 
presentis  pagins  adioni  per  omnia  rationabiiiter 
stabilits,  tam  subscriptionis   attestatione,  quam 
sigilii  nostri  impressione  tcstimonium  fidcle  perhi- 
beo,   banno  episcopalis  auctoritatis,  qua  fungor, 
eonrirmo,ne  h(DC  (irmitas  ab  aliquotemerevioletur, 
nifli  ejus  Iransgressio  anuthemate  puniatur.  Acta 
sunt   autem   h«e   anoo    Dominic®    Incarnationis 
MXXXVi.  indictione  lV,dio  vero  sanctffi  assumptio- 
nis  virginie  llaris. 

II. 

Heinrictu  UI,  rex  Brunoni,  episcopo  frireeburaensi, 
ejusque  ecclesuB  prxdium  cujusdam  Heroldi,  in 
locis  Sinderingun^  Suniehilendorf,  Geroldeshagen,  C 
Buoch  et  Meggendemuli,  in  pago  Cochengorve,  in 
comitatu  Beinrici  comilis  $itum,  donat. 

[Mofiumenia  Boica.  Volumen  vigesimum  nonum, 
pars  prima.  Monachii  MDGGGXXI.] 

{Chrimon.)  In  noraine  sancta;  et  individu®  Trini- 
tatis.HEiMRicus  divina  favente  clementia  rex.Oronl- 
bus  sanctiB  Dei  scclesias  nostrique  fidelibus  tam 
futuris  quam  praesentibu8notumes9evolumus,qua- 
liter  nos  pro  amore  Dei  et  ob  remediumanimeno- 
8trae,et  etiam  per  interventum  ac  petitionem  nepotis 
nostri  Brunonis,  sanct®  Wirceburgcnsis  aBCclesiflB 
episcopi,  prssidium  cigusdam  Heroldi,  quod  ad 
nostrum  regale  jus  et  potestatem  judicio  legali  de- 
venit  situm  in  focis  Sinderingun,  Sunichilcndorf, 
Geroldeshagen,  Buoch  diotis,  in  pago  Gochengowe, 
in  comitatu  Heinrici  comitis  ad  Kolvingun  cum 
omnibus  suis  pertinentiis,  terris,  pratis,  pascuis, 
caropis,  silvis  cultis  et  incultis,  molendinis,  aauis  tx 
aquaromque  decursibos,exitibusetreditibus,ciaem  ^ 
jam  supradictfle  eccle8i9e,sancts  MariaBscilicetmatri 
semperque  virginie  (virgini)  Dci,sanctoquc  Kiliano 
Ghnsti  maKiri  preeioso,donavimus  ac  delegavimus 
absque  omnium  contradictione,adjungentesquoque 
ejasdem  predii  partem  quandam,sitam  in  locoqui 
dicitur  Meggedemuli,  cum  omnibus  mancipiis  ad 
pm?dictum  prsdium  nertinentibu8,servis  etancillis. 
Et  nt  hflec  nostfa  traditio  inperpetuum  abomnibus 
v<»ra  esse  credatur,  diligentiusque  servetur,cartam 
hanc  inde  conscriplam,manupropria  subtusfirma- 
vimus,  et  sigillo  nostro  insigniri  ^ussimus. 

Signum  domni  Heinrici   tercii   (Monogramma) 
regis  invictissirai.  (Signum  speciale.) 

L.  S. 

Eberhardua  cancellarius  vice  Barthonis  archica- 
peUaiii  FecogBovit. 

StUi  lil,  fioi.  JanoarUi  anno  dominicaB  inoarna- 


lionis  MXLlMndiclicr.o  X,jiiino  aulem  (lomni  Ilcin- 
rici  tcrcii  ordinationis  ejus  XiV,  regni  vcro  III 
Hercatheim,  feliciter  amen,  feliciter. 

III. 

Epistola  56  Gregorii  pp.  IX  de  canonixatione 
S,  Brunonis  1  Maii  \23S, 

[ex  Registro  Vaticani  ab  Henschenio  in  Actis  55. 

ad  17  Maii  edita.] 

Abbutibus  dc  Brannebach  et  Scorelal  Cistercien- 
sis  ordini  Herbipolensis  dioecesis  et  Priori  fralrum 
praidicatorum  Herbipolensium. 

Mirabilis  Deus  in  sanctis  suis,  ut  su<t  virtutis 
polentiam  mirubilitcr  luanifestet  cL  salutis  nostrae 
causum  raisericorditer  operetur;  tidoles  suo^,quos 
semper  coronat  in  ca>lo,in  mundo  ctiamfrequenter 
honorat,  ad  corum  memorias  signa  faciens  etpro- 
digia,  per  quae  pravitas  confundatur  hieretica,  et 
Fides  Gatholica  confirmetur.Nos  ergo  quantas  pos- 
sumus,  ctsi  non  quuntas  dcbemus  omnipotentiDeo 
grutiarum  rcferimus  actiones,  quod  in  diebus  no- 
stris  ad  confirmationera  Catholic»  Fidei  et  confu- 
sionera  hDereticae  pravitatis,evidenter  innovat  signa 
et  rairabilia  portenta  iramutat,  facicns  illos  coru- 
Fcare  miracuiis,  qui  Fidera  Catholicara  tam  corde 
quara  ore  necnon  et  opcrc  tenucrunt.  Sicut  enim 
vener.  Fr.  N.  Episcopus  et  dilectus  filius  dccanus 
et  capitulura  ac  populus  llerbipolensis  nobis  per 
nuntios  suoset  littcrasintimarunt^^ominustantam 
piu}  racraoriae  Bruuoni  episcopo  Herbipolensi  con- 
tulit  gloriam,  quod  scruputum  ejus  tot  cttantisdat 
coruscare  miraculis,  ut  mter  alios  sanctos  ejus  non 
invocuri  suffragia  sit  indignum.Quare  Nobishumi- 
liter  supplicatur,  ut  super  miraculis,  guffi  per  eum 
Dominus  operatur,  testiraonia  recipi  faceremus. 
Verum  quia  in  tam  sancto  negotio  nonest  nisima- 
turitate  etgravitatepr8eviaprocedendum,decircum- 
spectione  vestra  plenam  in  Doraino  liduciam  obti- 
nentes  mandaraus,  quatenus  adscitis  vobis  viria 
religiosis  et  Dorainuratimentibus,devirtutemorum 
et  veritate  signorum,operibusvidelicetetrairaculi8« 
diligentissirae  inquirentes,  depositiones  testiura  re- 
ccptorura  sub  si^illis  vestris  inclusas  usque  ad 
nostrum  beneplacitum  conservetis.Quodsi  nonom- 
nes  etc. 

Datum  Lateran.  Kalend.  Maii  anno  XII. 

IV. 

Episiola36A  Innocentii  pp.  IV.  de  canonizatione 
S.  Brunonis.  5  Nov.  1246. 

(Ex  Henschenio  ubi  supra.] 

Dudum  Vener.  Fratri  N.  Episcopo  et  dilectis  fllils 
Capitulo  Ilerbipolensi  intiraantibus  fel.record.Qre- 

gorio  PP.  Pra?d.  nostro,  quod  sancts  raemorifle 
runo  Herbipolcnsis  cpiscopus,  qui  olim  degensin 
mundo  magnis  poliebat  raeritis,  nunc  vivens  in 
coeio  tot  coruscat  miraculis,  ut  ejus  sanctitas  apci- 
tis  indiciis  comprobetur,8t  ejus  inter  alios  sanctos 
non  invocari  suffragia  est  indignum  :  ac  per  hoc 
supplicaniibu8,ut  eura  sanctorura  adscribcret  cata- 
lo^o  vencrandura  :  idera  prsBdcccssor  vobis  dedit 
suis  litteris  in  mandatis,  ut  adscitis  vobis  virisreli- 
giosis  et  Deura  tiraeutibusdevirtutemorura  etveri- 
tate  signorura,  operibus  vidclicet  ct  rairaculis  dili- 
gcntissirae  inquirentes,  depositiones  testiura  rece- 
plorum  sub  sigillis  vestris  inclusas  ad  Sedem 
Apostolicam  fideliter  raitteretis.  Lioet  igitur  per 
inquisitionem  factara  super  iis  per  vos  quam  de 
mandato  nostro  adSedemtran8raisistiseamdera,de 
ipsius  Sancti  rairaculis  plene  con8tet,per  quas  san- 
ctus  qui  videtur  haberi  posse  apud  homines  in 
Ecclesia  militanle;  quia  tamen  ad  hoc  ut  in  Eccle- 
sia  triumphante  sanctus  sit  aliquis  apud  Deum, 
pereeverantia  sola  sufficit,  Juxta  illud  :  esto  fldelre 
usque  ad  mortem^et  dabo  tibi  coronam  vitc  (qaod 

eviaenter  illa  Jobcp^^  \»i^%  VKom  t^xw^^ 


35 


S.  BRUNO.HERBIPOLENSIS  EPISCOPUS. 


36 


merita  ct  miracula  sihi  iiivlcciii  tcstentur,cum  ncc 
merita  sine  miraculis,  neo  rairacula  sine  meritis 
piene  sufficiantad  perhibendum  inter homines  tosti- 
monium  sanctitati  :  et  propter  diuturnitatem  tem- 
poris  non  possit  in  Teutonia  reperiri  aliquis,  ut 
asseritur,  qui  super  iis  de  visu  queat  testimonium 
perhibere  :  Nos  attendcntes,  quod  in  tam  sancto  et 
pio  negotio  estcumgravitateacmaturitateplurima, 
proccdendum,mandamusquod  non  solum  pertestes, 
sed  fiimam  etiam  et  auditum  ac  scriptura.sauthen- 
ticas  de  vila  et  convcrsatione  ac  meritis  ejus,  pcr 
vos  vcl  alios  lide  dijjnos  sollicite  inquirentes,  qua) 
inveneritis,nohis  sub  sigillis  vestris  lideliter  trans- 
mittatis.  Quod  si  non  omnes.  etc. 
Datum  Lugduni  Xonis  Novembr.  anno  V. 

V. 

Tcslinwnium  miraculorum  sancti  Brunonis  episcopi 
(juondam  Herbipolemis,  conscriptum  Amw  MCCU. 
Luna  22. 

[Ex  vctori  Gharta,modo  in  archivio  rcgio  asscrvata. 
(Hegesta  Boica^  II,  5,  impressum  Herbipoli  1616 
et  1657  et  apud  Henschcnium].) 

Anno  Incarnationis  Domini  millesimo  ducentesi- 
mo  socundo  scxto  decimo  Kalendas  Julii,  Luna  vi- 
cesima  secunda,visa  sunt  miracula  in  crypta  sanc- 
torum  martyrum  Kiliani  et  sociorum  ejus  et  beati 
Prothomartyris  Stephani. 

Primumestquodcumqusdammulicrpaupercula, 
nomine  Gepa  contracta  esset  octo  annis  etamplius, 
in  die  Dominica  mane,  cum  missa  celebraretur, 
eadem  mulicr  casu  Misso;  interfuit  juxta  tumbam 
S.  Brunonis  Wirceburgenais  Episcopi  :  quaj  niul- 
tis  videntibus  grcssum  recipit.  Eadom  die  cui- 
dam  mulieri,  nomine  Adelhcidi,  strum(B  magnic 
circa  collum  ad  nihilum  rodacto;,  non  amplius  ap- 
paruerunt.Quarta  feria  ejusdem  hebdomadae,eadem 
evomuit  venenum  in  magna  quantitale,  et  ad  ple- 
num  curata  est.  In  illa  nocte  paulo  ante  crepuscu- 
lum  quaedam  virgo  do  civilate  VVirzburg  Riclicide- 
vin,  recipit  gressum,  testimonio  multorum.Quinta 
feria  ojusdem  habdomadai,mulier  quffidamdo  Elth- 
man,  media  die,  sacerdote  suo  sibi  testimonium 
perbibente,  visum  roccpit.  Circa  noctem  quajdam 
virgo  nomine  Bertha  de  Wirzburg,  ab  infantia  re- 
tracta,  recepit  grcssum.  In  vi^ilia  S.  Joannis  Ba- 
ptistae,  mulier  qusdam  de  Limbach,  nomine  De- 
mut,  in  tantum  conlracta,  quod  in  terra  serpebat, 
liberum  recopit  gressum.  Scquenti  die,  qusdam  de 
Leinach,  quae  in  carruca  venerat,  recepit  gressum. 
Quidam  puer  de  Buttelbrunn,  nomlne  Hcinricus, 
in  manu  et  uno  crure  contractns,  est  curatus. 
Qusedam  pnclla  de  Blcichfeldt,Irmengartcontracta, 
erecta  est.  Sub  testimonio  multorum  contigerunt 
ista.  In  fcsto  S.  Joannis  et  Pauli,  nomino  Adelheid, 
qua;  fnit  surda,  ot  muta,  et  contracta,  curata  est. 
Eodom  die  quaedam  de  Alhusen,  a  gibbo  maximo, 
omnibus  vidontibus  curata  cst.Sequenti  die  foriaV 
'Hoinricus  de  Lougingcn,quisufncien8  testimonium 
non  habcbat,jnravit  quoduno  crurc  longo  temporc 
contractus  fuerit,  et  curatus  est.  Foria  sexta  puer 
quidam,  longo  tempore  contractus  et  infirmus,  cu- 
ralus  est.Eodem  die  virgo  guaedam  de  GorboIsdorfT 
mililis  niia,  cum  deberet  discere  psalterium,a  dae- 
monio  ssepius  vexata,  perdidit  loquelam  septem 
diebus  :  ot  conveniendo  ad  nostram  civitatem,  in 
itinere  recepit  loquelam,  mnltorum  testimonio.  In 
vif^ilia  S.  Kiliani,  post  Matutinas,  qu/rdam  de 
AVipdsheim,  Woudofmnt,  ninnu  rontracla,  curata 
c?t.  In  die  sanoto  B.  Kiliani  et  sociorum  ojus,  vir 
quidam  de  HimniClsiat,longo  ton)porcc:i3Cus,vibiini 
reccpity  Media  die  pucr  quidam  de  nostra  civitatc, 
in  mauu  contractus  cst  curatus.In  divisione  Aposto- 
Jorum,  qusedam,  nomine  Bertba  de  Ochsenfurt 
trpntracia,  e^f  ereot»,  Eodem  di^  de  Wertheim  et 


A.  6cilcnhau5cn,  du«  puella3,  bono  tcotimonio,  sunt 
erectse.  Sequonti  die  qu®dam,  Mechilt  nomine, 
quinque  annis  contracta,  est  erecta.  Quidam  ser- 
vulus  Canonici  nostrae  Ecclesitt,qui  ab  infantia  fuit 
contractus,  nomine  Ucinhardus,  est  erectus.  Virgo 
quoedam  de  Bambergonsi  civitate,  Juxta  tumbam 
8.  Kunigundis  duobus  annis  morata  fiift  :  qum  in 
nocte  Reginse  virginis,  media  nocte  curata  est,  et 
quinque  annos  ita  contracta  fuit.quod  in  lerrama- 
nibus  ambabus  et  pcdibus  serpebat,  cui  nonien  est 
Agnes.  Quaidam  de  Iphosen,  Kunigundis  nomine 
per  annum  et  dimidium  contracta  in  uno  crure, 
dum  juxta  tumbam  S.  Kunigundis  Hambergaj  fuit, 
in  somnis  vidit  qualiter  S.Brnno  eani  curaredebe- 
ret  :  qua;  cum  esset  in  itinere,et  navigio  ad  civita- 
tem  vellet  venire,  libcre  gressum  recepit.  Quidam 
puer^  qui  sox  annorum  fuit,  de  Ense,  approhensus 
est  a  lupo  hora  vospertina,  et  ad  silvam  delatus  ab 
eo,  et  undecim  vulneribus  infectus.  Cujns  mater, 

g  dispersis  crinibus  et  vestibus  laceratis,cummagno 
clamore  invocando  S.Brnnonem  sequebaiur,etpue- 
rum  apnd  Inpum  semivivum  invenit.Qua;utS.6ru- 
nonem  ter  invocavit,  Inpus  a  puero  recossit,  ct  sic 
per  S.  Brunonem  evasit.  Quaeaam  de  Wormatia,ab 
mfantia  surda  et  muta,  tcstimoniomuUorumhune- 
storum  virorum,  qui  tunc  aderant,qui  eliam  postea 
venerunt,  auditum  recopit  et  loquelam.Qux»dam  de 
iSostra  civitate,  Gisela  nomine,  a  da^monio  libcrata 
fuit.  Alia  de  nostra  civitate,  Irmengart  nomine, 
visum  recepit.  Sequcnti  die  alia  quo^dam,  Jutta  nu- 
mine,  illuminata  fuit.  In  Parascevo  c[uidani  puor 
trium  annorum,  usque  ad  mediam  diem  in  aqua 
submorsus  fuit,  et  inventus  est  mortuus:cujus  pa- 
ter  et  mater  dum  invocarent  S.  Brunonem  et  per 
invocalionom  mullorum  tcslimonioresuscitatusesl. 
Quoedam  puella  de  Retzstadt,  (juatuor  aniiis  a  do;- 
monio  vexata,  liberata  fuit.  Quidam  puer  a  furibus 
coptus  fuit,  et  in  compedibus  positus  :  qui  eum 

p  solus  esset,  invocavit  S.  Brunonem,  et  totigit  com- 

^  pedcs^  et  solutus  est.  Quidam  captus  erat,  qui 
mnocens  fuit  :  et  dum  suspenderetur,  invocavit 
S.  Brunonem,et  suspensus  pependit  detertiausque 
ad  vesperas,  quod  non  poterat  mori.  Dumque  sus- 
pendentes  traherent  eum  per  pedes,  ut  eo  citius 
moreretur;  non  profuit:sed  postea  aquodamtrans- 
ennte  solutus  fuit,  et  sic  evasit.  Quoedam  juxta 
tumbam  8.  Brunonis,  quae  fuit  obscssa,  fuit  ab- 
soluta.  Quasdam  arreptitia,  quai  fuit  materundecim 
pucrorum,  et  in  quoiibet  eoruni  parlu  a  dicnionio 
vexata,  ad  ultimum  per  septem  dies  plcne  obsessa 
est,  ita,  quod  insanivit  :  et  ad  tumbam  S.  Bruno- 
nis,  liberata  fuit  Quidam  contraotns  do  ista  civi- 
tate,  multorum  testimonio,ad  tumbam  S.Brunonis 
fuit  erectus.  Quidam  Ebcrh  mercator  de  ista  civi- 
tate,  in  compedibus  li{!;atus,  per  S.  Brunonom  fuit 
liberatus  et  evasit.  Quidam  puer  de  Schmalkalden 
cilra  sex  annos  semper  serpebat  in  terra  :  qui 
infra   Passionem    Domini    recepit   grossum.  Qui- 

D  dam  puer  de  Tubora,  qui  submersus  fuit  in  pu- 
tco,  a  prima  usque  ad  meridiem  mortuus  circa 
vesperas  vivus  evasit.  Qusdam  virgo  ceca,  in 
Vigilia  Ascensionis  Domini,  ad  tumbam  S.  Bru- 
nonis,  illuminata  est.  Pucr  Udalrici,  de  Ehrcn- 
brehteshovcn  nobilis  viri,  in  calculo  laborans  ad 
tumbam  S.  Brunonis  oblatus,  multorum  testimo- 
nio  Hberatus  est.  Quidam  paralyticus  sex  annis  et 
amplius,  qui  multos  habuit  cognatos  in  civitate, 
curaj.u8  est.Quidam  deFuIdainuocentersuspensus, 
auxilio  S.  Brunonis  evasit.  Quaedam  Erdlinais  Ele- 
mosinaria  Domini  L.  de  Sphippe,  tribus  catenis 
ligata  fuit,  quarum  una  juxta  tumbam  S.  Chiliani, 
aUera  in  Mergcthoim,tortia  in  Vijiilia  S.  Kiliani  ad 
tumljuin  S.  Brunonis  dccidit,  ct  sic  solutactcurata 
evasit,Quidam  puer  de  Heydingsvelt,in  gcnibus  ab 
infantia  tantum  debilitatus,ita  quod  irenonposset, 
a  parentibus  suis  ad  tumbam  8.  Brunonis  oLlatus, 
ibidem  greseum  recepit.  Alter  puer  de  Karl^burgi 


37 


puolkgomi:na. 


38 


cujus  sinistra  manus  contracta  fuit,  in  pra^sentia 
mnltorum  curatus  est.  Uxor  Sculteti  deKissingen, 
dauda,  et  in  uno  crure  contracta,  delata  est  ad 
tumbam  S.  Brunonis  :  ctgus  iovocans  gratiam,su- 
bito  crure  erecto  gressum  recepit,  et  puer  ejusdem 
calcalodus  a  calculo  liberatus  fuit. 

VI. 
Alterum  inslrumentum  de  miraculis  S.  Drunonis, 

[Ex  codice  ms.  canonicse  Heidenfeldensis  cdidit 
P.  Ign.  Gropp.in  CoUectiane  novissima  Scriptorum 
et  reruin  frircehurgensium,  toni.  II,  p.  117. j 

Primum,  Mechtildis,  quae  moratur  ultra  Mogun- 
iiam,  jurata  dixit,  sc  pedem  habuisse  contractum 
versus  terram  sic,  ut  ire  non  potcrat,sed  super  ge* 
nua  ferebatur  supra  terrpm  et  hoc  duobus  annis  : 
et  tertio  anno  assumpsit  sibi  cruckas  sub  ascellis,  et 
in  eis  veniebat  ad  sepulchrum  B.  Brunonis  posuit 
pedem  contractum  supra  sepulchrum  B.  Brunonis  et 
non  audebat  accedere  ad  scpulchrum,quia  reputa- 
bat  se  indignam  ;  et  dixit  ha^c  Ycrba  :  Domine  Jesu 
adjuvarae:B.BrunoadJuva  me  perdulccm  animam 
tuam.  Et  statim  pes  movebatur  binc  inde,  el  ii:en?it 
magnum  dolorem  in  pede,  et  conlestim  curuta  fuit 
muYtis  prsesentibus  et  videniibus  qui  cum  eum  vel- 
ient  ducere  circa  sepiilchrum,dixit,  l(Bta  sum,c[uia 
per  me  possum  incedere;  nec  permisit  se  duci  ab 
eis.sed  perseivit  recta,sine  ahcujus  auxilio,  et  sic 
postea  rccla  ei  sana  permans-it.  Interrogata  de  tem- 
pore,  dixit,  quod  circa  tempus.  quo  consccrabatur 
Ecclesia  Bambergensis  anno  Domini  MCCXXXVlI. 

Secundum,  Cbunegundis  vidua  jurala  dicit,  se  vi- 
disse  quandammuliercm,diu  euntcm  supra  scabella 
per  civitatem;  et  cum  quadam  die  ipsa  testis  audi- 
ret  Mtssam  in  crypta,  ubi  est  sepulchrum  B.  Bru- 
noni8,ad  altare  8.  Stephani  vidit  eandem  conlraclam 
circa  altare  B.  Brunonis  et  ponentem  scabella  sua 
super  sepulchrum  ct  cum  audiret  Missam,  audivit 
contractam  clamantcm  :  Ah !  ah  !  ah !  Sancte  Bruno 
adjuva  me.  Et  tunc  incepit  extendere  crura.  Et  tunc 
ipsa  testis  dixit  muHeri,  qus  erat  juxta  se  :  camus 
<»t  videamus  quid  hoc  sit;  ct  venerunt  ad  eum,  et 
inter  manus  earum,  et  cujusdam  ^nri  honesti,  qui 
iDortuus  est,plena  erecta  est  et  curata,el  ipsi  viae- 
runt  eam  surgere  de  terra  et  circumducebant  eam 
circa  sepulchrum;  et  tunc  sedit,  et  post  paululum 
dixit  :  si  quis  juvaret  me  snrgfcre,  ct  bene  ircm,  et 
per  me.  Et  tunc  ipsa  testis  et  socia  juverunt  ipsam 
surgere,  et  ivit  per  se  recta  et  sana  permansit.  Et 
huc  vidit  et  audivit  et  praedictis  interfuit.  Interro- 
pata  de  tempore  dixit  quod  XXXIII  anni  sunt ;  de 
die  dixii,  quod  in  die  S.  Viti. 

Tertium,  Otto  Accolytus  juratus  dicit,  quod  vidit 
qaandam  coniractam  diu,  qu»  ferebatur  supcr  sca- 
bella  per  civitaiem,  et  frequenler  recipiebatur  ad 
mensas  Dominornm  propaupere;  et  cum  ipse  testis 
quadam  die  essei  in  cuna  Domini  Bernonis,audivit 
quendam  servum  dicentem  :  magnus  clamor  estin 
crypta,  ei  ipse  cucurrit  velociter  ad  Ecclesiam  et  in- 
trayit  crypiam,  et  vidit,  quod  dicta  contracta  exivit 
dt  loco  scpulchri  et  erigebai  se  ei  clamabat ;  S.  Bruno 
adjuva  me.  Ei  tunc  magis  erigebatur,  et  iunc  ipse 
testis  arripuit  eam  per  brachium,  et  juvii  eam  sur- 
gere,  et  statim  dimisii  eam ;  et  ipsa  per  se  ivit  re- 
cia  usque  ad  statuam,et  steiit  recta  tenens  statuam 
manibus.  Ei  vesiis,  q^uae  erat  ei  longa,quando  con- 
tracta  fuit,  adeo  brevis  facta  fuit  ei,  quod  vix  per- 
tingebatei  ad  medium  coccium,et  tunc  testisvidii 
popiiiem  contractffi,  ianquam  si  ruptae  esseni  venae 
et  nervi ;  et  tunc  circumducta  fuit  tribus  vicibus 
cL'ca  sepulchrum  ;  ei  tunc  veneruni  Domini  et  can- 
tavorunt  Laudes ;  et  vidit  postea  eam  sanam  et  re- 
ctann.  Ei  hoc  vidii  ei  audivii  ei  inierfuii.  Interroga- 
to9  de  tempore^dicii  :  quod  in  aesiate;  de  hora,  m- 
fraMissam  mi|jorem :  requisiius  ^uanium  iemporis, 
dieil,qiiodbeDedicebfttarcemitenumpr»dic8torum. 


A  Quarlum.  Fridunis  uxorllcvoldi  fabri  jurata  dicit, 
quod  vidit  Uenhardum  conlractum  diu  et  vidit  oum 
supra  sepulchrum  B.  Brunonis  ct  audivit  euiii  invo- 
cantem  B. Brunonem  et  slatim  vidit  eum  erectum  ei 
curatum,  et  viditeum  deduci  de  sepulcro  cum  lau- 
dibus;  etvidit  eum  postca  sanum  ct  erectum  pene 
IV  annos,  et  hoc  vidit  et  audivit  et  interfuit.  Requi- 
sita  detempore  dicit,  quod  in  aestate;  de  die,  non 
recordatur,de  hora  dicit,quod  ante  horam  primam  ; 
ro{^ata  de  quantitute  tcmporis,  dicit  quod  ante  oc- 
cisionem  Kpiscopi  Conrani  duobus  annis. 

Golcbaldns  (ilius  Wolckcnandi  jurulus  dixit,quod 
novit  et  controctavit  Uenhardum  contractum,et  vi- 
dit  cum  postea  sanutum.Uequisitus  an  fueritapud 
sepulcrum,  quando  curatus  luit,  dixit,  quod  non; 
sedaccurrit  ad  sonum  campana?,auandomiraculum 
factum  fuit.  Dicit  etiam  quod  ad  invocationem  B. 
Brunonis  et  apud  ejus  sepulcrum  factum  fueritmi- 
ruculum  ipsum.  Plura  testimoniu  de  hoc  miraculo 
[j  inveniesinfra. 

Quintum.  De  magistro  Alborto  canonico  et  scho- 
lastico  Hcrbipol.  Heinricus  plebanus  in  Ochsonfuri 
juratus  dixii,  quod,  cum  esset  de  familia  M.  AU>erti 
seholustici.qui  laborubat  hydropisi,  audivit  ab  ipso 
M.  Albcrto,  qui  dixil  ei  parliculariter,  quod  fuerit 
hydropicuset  Quralus  fuerit  ad  sopulcrum  B.  Bru- 
nonis,ot  ad  invocationem  ipsius  :  et  rogatusde  tom- 
poro,  dicit,  quod  in  aestate;  de  nuantitale  temporis 
dixit,  quod  circa  XXX  annos.  Inem  de  eodem  Al- 
bcrto  dicit  Kridericus  cantor  Mujoris  Ecclesiie  sa- 
cerdos,quod  viditM.  Albcrlum  scholaslicumsanum, 
ct  poatea  bydropicum  et  a  medicis  desporatum, 
auorh  postca  vidit  curatum  meritis  B.  rrunonis.  ui 
aicobatur. Uequisitus,  quomodo  hoc  ei  conslet?  di- 
cit.  quod  vidit  puslulas,  por  quas  huinor  emanavii, 
ei  vidit  humorem  omanantem,  et  audivit  ipsum  di- 
centom  :  istud  fecit  mihi  Bruno.  Requisitus,quanto 
terapore  plene  receperit  sanitatem?  dicit,  quod  circa 
ri  X.XX  annos.  Idein  dicit  de  oodeni  Alberlo  Burchar- 
dus  campanarius,  servus  S.  Chiliani  juratus,  quod 
vidit  M.Albertum  sonom  ct  hydropicum,qui  ad  con- 
silium  decani  Persei,  sicut  ipse  testis  audivit,  fecii 
80  dcferri  ad  sepulcrum  B.  Brunonis  et  curatus  est. 
Uogatus,  quomodo  factum  fuerit.  dicit,  quod  per  ^ 
quasdam  pustulas  coepit  effluere  humor  aqua;.  Uo- 
gatus,  an  pra?sens  fuerit,  quando  curatus  est,dicit, 
quod  super  sepulcrum  morilis,  ut  creditur,  B.  Bru- 
nonis  ca»pit  humor  fluere,  qui  prius  non  fluxcrat; 
et  sic  intra  dies  XV  curalus  est.  Idem  de  oodem 
Alberlo  dicit  Heinricus  Facerdoscum  factus  fuisset 
hydropicus,  fccit  se  super  sepulcrum  B.  Rrunonis 
deferri,ct  quum  ibi  per  aliquot  horas  jacuissot^in- 
vocans  auxilium  B.  Brunonis,ecce  subitoorta3  fue- 
runt  du«  vesicae,  una  in  crure,  aUera  in  pede  alte- 
rius  cruris,  qua*  ruptae  ibidom  coeporunt  omanare 
saniem,  et  totus  ille  humor  hydropirus  eitluxitper 
eas  super  sepulcrum  B.  Brunonis,  et  liberatus  est. 
^  Huic  miracuio  interfuit  et  audi\it. 
^  Testes  alii  miraculi  quarto  loco  positi. 

Godefridus  plobanus  Majoris  Ecclesia;  Hcrbipo- 
lensis  juratus  dixit,  quod  vidit  Ucnhardum  supra 
dictuni,ct  vidit  et  palpavit  ncrvos,qui  contrahobant, 
et  ex  relatu  scit.  quod  ad  tumbam  B.  Brunonis  sit 
curatus,  ot  viditeum  contractum  curatum  enntem 
ad  altare  majus,  et  altare  S.  Mariae  et  audivit  eo 
curato  Cunventum  cantare  :  Te  Dcum  laudamus,  pro- 
pter  curationem  suam.  Interrogatusdetempore  di- 
cit,quod  in  «ptate.  Uogatus.quantum  sit  temporis? 
dicit,quod  sint  plus  quam  XXXVI  anni;  de  loco  di- 
xit,quod  in  crypta,  ubi  sit  sepulcrum  B.  Brunonis. 

Horebardusranlor  et  saccrdos  in  Haurren  juratus 
dicit  de  eodem  Uenhardo  per  omnia  sicut  Godefri- 
dus  plebanus  Majoris  Ecclesiae  Herbipol,  praeter 
hoc,  quod  nervos  non  tctigit. 

Itcm  Arnoldus  custos  A^joris  Ecclesis  Herbipol 
juraius  dicii,  quod  vidii  eundem  ReQbardvmi  Vyc^s^ 

tempore  contraclum  el  wb^^  n\4\\.  ^\xm^Qj5xwx\si^ 


39 


S.  BRUNO  HERBIPOLENSIS  EPISC0PU8. 


40 


scpulcnim  B.  nrunonis.ct  (|iirmdo  alpcpulcruni  cii-  A  "on  rccordatur,  sed  fuit,  quando  episcopus  Conra 
ratus  fuil,fel  pulsalfB  iuenintcanipana!  proptcr  mi-      dus  vixit. 


raculum,  accurrit  cum  aliis  clericis,  vidensdictum 
contractum,erectum  ad  dictum  sepulcruro.Ettunc 
cum  ftliis  canonicis  et  clericis  cantabat :  Te  Deufn 
laudamus,  et  hoc  vidit  et  intorfuit.  Rogatus  detem- 
pore  dicit,  quod  non  recordetur.quod  puerfuil,hoc 
excepto,  quod  dicit  in  asstate  fuisse. 

Item  fleinricus  civis  Herbipolentis  juratus  dicit, 
quod  viditeundemHenhardumVIanniscontractum, 
et  cum  ipse  contractus  freauentaret  sepulcrum  B. 
Brunonis,  tpse  Custos  sepulcri  et  testis  miraculi, 
cum  vellct  eum  repellere  se  sepulchro.ipse  contrac- 
tus  respondit :  ita  ego  indigco  gratia  Salvatori6,e£  B. 
Brunonis,  sicut  alii.Et  cum  ipsc  custos  exploraret, 
an  latrones  esscnt  in  ecclesia,  statim  reversus  eum 
invenit  erectum  et  ruratum  ad  sepulcrum  B.  Bruno- 
nis,  et  postea  vidit  eum  sanum  et  hic  in  civitate,et 
in  Thuringia,ct  viditeum  in  servitio  episcopi  Hein- 


Itcm  dicit  Heinricus  Sacerdos  in  Hervelsiadt  jura* 
tu8,  quod  Dominus  Berno  canonicus  HerbipoL  ha- 
buit  portenarium  contractum,nomineReDhardum» 
de  quosuperius  mentiohabita,ab  infenda  et  supra 
scabella  incedcntem.Hicsimiliter  super  sepu)ci*Qln 
B.  Brunonis  ad  invocationem  ejus  erectus  est,  qui 
postea  sanus  visus  et  fortis,  hoc  vidit  similiter. 

Item  Otto  sacerdos  de  Memmingen  jurattrs  didt, 
quod  vidit  eundem  Renhardum,  et  crura  ipsius 
contracta,  et  ire  non  poterat,  scd  ferebatur  supra 
scabella,  et  quando  auferebantur  ab  coscabella,de 
loco  rccedere  non  potcrat,  et  vidit  quod  idem  con- 
tractus  esset  juxta  sepulchrum  B.  Brunonis  ad  in- 
vocationem  ipsius  curatus^Bt;  et  omnes  qui  pr»- 
sentcs  erant,  invocabant  B.  Brunonem,  et  curatus 
reces&it;  et  vidit  eum  longo  tempore  posteasanum 
et  erectum ;  et  hoc  vidit  et  audivit  et  pr«sens  fuit. 


riciCasei.  et  hoc  vidit  et  audivit.  Interrogatus  de  jj  Requisitus  de  tempore  dicit,quod  XXXVI  anni  sint 
tempore  dicit,  quod  in  aestatc,  de  die,  dicit  quod  in  vel  plus,  et  in  sestate;  de  hora  dicit,  quod  circa 
nocte  sexta  Feria;  quantum  temporis,  dixit,  quod      brevem  nonam. 


BEATI  BBUNONIS 


Exposirio 


PSALHORllll,  CANTICORUN,  ORATIONIS  DOMINK/E 


ET 


SYMBOLORIM 


S.  BRUNUNIS  VERSUS  DEDICATORII  AD  S.  KILIANUM  (%) 

Sit  coHega  tuse  sorlis,  Pater  o  Kiliane, 
Anlistes  doDO  qui  te  venerailur  in  islo. 


SAiNCTI  BRUNONIS  PROLEGOMENA 


G  ut  quod  crebro  male  puUulat  ccebrius  succidatur. 
nnde  consueta  prsfatione  commoneo  tam  vos,quY- 
bus  forte  labor  iste  dedudat,quam  eos,qui  exempla- 
ria  habere  istiusmodi  voluerint,  ut,  quffi  diligenter 
emendavi,  cum  cura  et  diligentia  transcribantur. 
Notet  sibi  unusqnisque  vel  Jacentem  lineam,  vel 
signa  radiantia :  id  est  vel  obelos  ^  vel  asteriscos  )|( 
et  ubicumqueviderit  virgulam  pr«cedentom,ab  ea 
usque  ad  duopuncta,qu2e(minio))98)impressimus, 
sciat  in  LXX  translatoribus  plus  haberi.  Ubi  autem 
stellse  similitudinem  perspexerit,  dt  hebraeis  volu*» 

epistolse  tres  orationes  Brunonis,  qus  infra  haben- 
tur  addidit  et  Alcuini  prisfationem  ad  librum  De 
psalmorum  usu  (Patrol.  t.  Cl.  col.  468)  integram 
cxhibet.  —  Notamus  porro  nos  his  in  Patrum  locis 
^  et  in  aliis  porro,  qu»  Bruno  congessit  lectionem 

quod  rursum  secuudum  editioneai  Septuaginta  cor-  D  Brunonianam  retiauisse. 
rexerat,  in  qua  docet,  quid  sit  obelus  et  asteriscus.         (98)  Hoo  voc^ulum  gicQt  et  infira  iUod  rukrn  deest 
Cf.  Patrolog.  t.  XXK  col.  117-420  codex  Ms.  huic     in  codice;  videtiir  pn;riftde  R.  de  guo  «MidiMe. 


I. 

Prxfatio  Hieronymi  presbyteri  super  PsalmoSy  quae 

sequitur.  (97) 

Psalterium  Romae  dudum  positus  emendaram  et 
juxta  LXX  interpretes,  iicet  cursim,magna  illud  ex 
parte  correxeram.  Quod  quia  rursum  videtis,  o 
Paula  et  Eustochium,scriplorum  vitio  depravatam, 
plusque  antiquum  errorem,quam  novam  emenda- 
tionem  valere;  cogitis,  ut,  veluti  quodam  novali, 
scissum  jam  arvum  exerceam  et  obliquis  sulcis  re- 
nascentes  spinas  eradicem;  eequum  esse  dicentes, 

(96)  Fuit  hic  in  regione  Herbipolensi  episcopus 
regionarius,  atque  Franconias  onentalis  apostolus 
annoChri8ti689giad)is  impiorum  martyr  occubuit. 

(97)  Ita  cod.  R.  vcro  hxc  hubct :  Incipit  epistola 
B.  Hieronymi  ad  Paulam  et  Eustochium  ae  psalterio. 


41 


PROLEGOMENA. 


42 


minibusadditiimnoverit,a;i|uo  usqucad  (luo(rul)ra)  A  A«|uila,  qui  vcrborum  Hebraeoruui  diligcntissimus 


puQcta  juxta  Theoduliouis  duntaxat  oditionem,  qui 
simplicitate  sermonis  a  LXX  intcrpretibus  non  dis- 
cordat.  Hsc  ergo  vobis  et  studioso  cuique  nie  fe- 
cisse  sciens,  non  ambigo  multos  fore  qui  vel  invi- 
dia,  vei  supercilio  malint  contcmnere  prfficlara, 
quam  videre  (99)^  ct  de  lurbulento  magis  rivo  quam 
dc  purissimo  fonte  potare. 

Hieronymus  quoque  in  epistola  ad  Sunniam  et 
Fretelam  (400)  de  differentia  LXX  interpretum  et  ne_ 
braics  veritatis,  de  obelo  et  asterico  sic  ait  :  «  Ubi 
quid  minus  habetur  in  Grxco  »  et  translatione  Sc- 
ptuaginta  (101)  »  ab  Hebraica  veritate,  Origenes  de 
translatioQe  Theodotionis  addidit  ct  signum  posuit 
aslerisci,  id  est  steilam,  qus  quod  prius  abscondi- 


expiicator  cs>t,  sclUf  hoc  est,  diapsalma  (103),  bcmpcr 
transtulerit;  ct  inveniamus  iu  psalmorum  quoque 
fine diapsalma  positum, ut est  illud  in  tertio :  Dentes 
pcccatorum  contrivisti  :  Domini  est  salus  et  super 
populum  tuum  bencdictio  tua,  sela,  id  est  semper; 
et  in  vigesimo  tertio  :  Quis  est  iste  rex  glorie?  Do- 
minus  virtutum  ipse  est  rex  gloris,  diapsalma,  hcc 
est :  semper^et  contra  in  psalmis  multorum  versuum 
penitus  non  inveniatur;  in  tricesimo  videlicet  sexto 
et  septuagesimo  septimo^  et  in  centesimo  decimo 
octavo ;  rursu  snonus  psalmus  distinguatur  cantico 
diapsalmatis  :  cum  utiquc,  sicut  quibusdam  placet, 
diapsalma  esse  nisi  indicium  silentii  non  possit. 
Ex  quo  animadvertimus,  hoc  verbum  superiora 


lum  videbatur  illuminet  et  in  medium  proferat.  Ubi  ^  pariter  et  inferiora  coanectere  aut  certe  docere  sem- 


autem  quod  in  Hebrajo  non  est  in  Graicis  codicibus 
invenitur  obelum,  id  est  jacentem  posuit  virgulara, 
quam  nos  Latine  veru  possumus  dicere ;  quo  os- 
tenditur  jugulandum  esse  et  confodiendum,  quod 
Iq  authenticis  libris  non  invenitur.  Quo;  signa  ct 
io  Grscorum  Latinorumque  poematibus  inveniun- 
lur. » 

Verum  ne  existimareturvel  nulla  ncccssilato  vel 
utilitate  ista  signa  apposita,  addidit  H.  Hieronymus 
iaeadem  epistola  (102)  dicens  :  Qu(B,signa(i  scilicct 
obeli  astencisque,sive,ut  Papias  dicit,asterisci  (103) 
dum  per  scriptorum  negligcntiani  a  plerisque  quasi 
superflua  relinquuntur,  magnus  in  legendo  error 
oboritur.  »> 

Nemo  igitur  despiciat,  quod  ignoratum  etiam 
damnum  alfert. 

Hieronymus  de  diapsaJma  sive  diapsalmate  ad  Ru- 
/UttiR  alias  ad  Marcellam  itUitulatn  epistola  (104) 

Quae  acceperis  reddenda  sunt  cum  fccnore  :  sortis. 
que(105)  dilatio  usuram  parturit.  De  diapsalmate  no- 
stram  sententiam  flagitaras,epistoIas  brevitatem  cau- 
sati  sumus  et  rem  libri  non  posse  explicari,  litteris 
prstexuimus.Verum  quid  prodest  taciturnitas  mea, 
cum  in  eo  major  tibi  cupiditas  silentio  concitetur? 
(106)  Ilaque,  ne  te  diutius  traham,  habeto  pauca 
pro  pluribus.  Quidam  diapsalma  commentationem 
metri  dixerunt  esse;  alii  pausationem  spiritus :  non- 
nulli  alterius  sensus  exordium ;  sunt  et  qui  rythmi 
distinctionem,et  quia  psalmi  tunc  temporis  juncta 
voce  ad  organum  canebantur,  cujusdam  musica^ 


piternaes3e,qua;dictasunt,utcst  illudintertiopsal- 
mo  :  Multi  dicunt  animo;  mci-c  non  est  salus  nisi  in 
Deo :  suo  semper.  Et  rursum :  Voce  mea  ad  Dominum 
clamavi  et  cxaudivit  me  de  monte  sancto  suo,  sem- 
per.  Et  in  quarto:  Ut  quid  diligitis  vanitatem  et  qux- 
ritis  mendacium?  Sela.  Et  infra  :  Quae  dicitis  in  cor- 
dibus  vestris  et  in  cubilibus  vcstris  compungimini, 
scmper.  Et  in  Abacuc:Deus  ab  austro  veniet,  et 
sanctus  de  monte  Pharan.  semper.  Et  infra  :  Jura- 
menta  tribubus,quaB  locutus  es,  semper.  Scire  au- 
tcni  dcbcmus,  apu  i  Hebro^os  in  line  librorum  unum 
e  tribus  solere  subnecti,  ut  aut  amcn  scribatur,  aut 
sela,  aut  salom,  quod  exprimit  paCcm;  unde  et 
Salomon  pacificus  dicitur.  Igitur,  ut  nos  solemus 
completis  opusculis  ad  distinctionem  rei  alterius 
C  subsequcntis  mcdium  interponere  explicitf  aut  /f/t- 
citerf  aut  aliquid  istiusmodi  ita  et  Hebrsi  ea  qus 
scripta  sunl  roborant,  ut  dicunt  amen^  aut  in  sem- 
piternum;  et  scripta  et  scribcnda  commemorant, 
ut  ponant  sela;  aut  transacta  feliciter  proteslantur, 
paccm  in  ultimo  subnotantes. 

H(cc  nos  dc  intimo  llebra;orum  fontc  libavimus, 
non  opinionum  rivulos  persequentes,  neque  erro- 
rum,  quibus  totus  mundus  replctus  est,  varietate 
pecterriti  :  sed  cupientes  ct  scire  et  docere  qu« 
vera  sunt.Quod  si  tibi  non  videtur  onerosum,  quod 
Origenes  de  diapsalmate  senserit,  verbum  interpre- 
tabor  ad  verbum.Guidam  scribens  se  interroganti, 
quid  sibi  verbum  vellet  diapsalmatis  in  psalmis,  vel 
ad  quam  roferatur  utilitatem  inter,  caetera  ait  (409) : 


vanetatis  (lOZ).  Nobis  nihil  horum  videtur;  cum  n  Et  quia  novitia  musta  contemnis,  saltem  veteris  vini 


(99'  Ita  R.;  cod.  vero  ms  :  contcmnere  et  vidcre 
preciara  quam  discerc.  Legendum  est :  contemncre 
et  invidere  praeclara,  quam  disccre. 

(iOO)  Ep.  106,  n.  7,  tom.  Patrol.  XXII  col.  840. 
Esc  et  sequentia  et  numeri  II-VI  usque  ad  illa  : 
Darid  filius  Jesse,  desunt  in  codice. 

(101)  Haec  verba  et  transtatione  Septuaginta  a 
Brunone  addita  sunt. 

(102)  N.  88.  col.  857. 

(103)  Hfflc  addita  sunt  epistolae  Hieronymi.  Papias 
iste  grammaticus  est,  de  quo  Alberic  s  in  chronico 
ms.  tradit  eum  elementarium  doctrinae  erudimen- 
tum  edidisse,  quod  species  quaedam  glossarii  erat. 
Vide  Oudinum  de  scriptoribus  t.  I,  col.  021  ed. 

Patbol,  QJiyih 


Lips.  Asteriscuni  vero  herba  est  apud  Plinium  H.  N. 
XaH,  17,  non  vero  signum  criticum  stellulae.  Plura 
de  allegato  a  Brunone  Papia  vide  in  prolegomenis 
n.  15. 

(104)  Est  ep.  28  ad  Mapccllam  integra  (t.  XXII, 
Patrol.  col.  430). 

(105)  Sic  legendum  cum  Br.,  non  vero  fortisque, 

(106)  Lcgendum    :    guid   prodest  ad  Ipyo5mI»xt»\v 
meum?  major  tibi  cupiditas  silentio  concitatur. 

(107)  Editaaddunt  :  existiment  silentium. 

(108)  Edita  adduiit  :   quod  ex  samech,  lamed., 
Ue  scribitur. 

(109)  Haec  verba  :  cuidam  scribens  usque  ad  inter 
ca^tera  at/,  de  suo  addidit,  Brunoi  vel  glossator  qui^ 


43 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


44 


aurioritate  ducaris.  Swpe  requircns  causas  cur  in  \  cumadunata  copulatio;  diapsalmavero  sermonum 


quibusdam  psalniis  interponatur  diapsalma,obser- 
vavi  diiigentissime  in  Hebraeo  et  cum  Graeco  con- 
tuli  invenique,  quia  ubi  lingua  Hebraea^^/a,  Grasca 
vero  habet  scmper,  aut  aliquid  istiusmodi,  ibi  Septua- 
ginta  et  Theodotion  et  Symmachus  tranptulerunt 
diapsalma,  Neque  vero  nocet  exemplis  affirmare 
quod  dioimus.  In  septuagesimo  quarto  psalmo,  cu- 
jus  princium  est :  Confitebimur  tibi,Deus,confitebi. 
mur  tibi,  et  invocabimus  noraen  tuum ;  post  illud, 
Ego  confirmavi  columnas  ejus,  apud  Septuaginta  et 
Theodotionem  et  Symmachum  est  diapsalma ;  pro 
quo  apud  Aquilam  :  Pondcravi  columnas  ejus,  sem- 
per.  In  quinta  autem  editione  :  Ego  sum  qui  paravi 
columnas  ejus,  semper.  In  sexta  vero  :  Gonfirmavi 
columnas  ejus  jugiter.  Porroin  Hebraico  habet  post 


rupta   continuatio;  docens   ubicumque    repertura 

fuerit,  aut  personarum  aut  rerum  fieri  permutatio- 

nem.  Merito  ergo  tale   nomen   illic  interponitur, 

ubi  vel  sensus,  vel  persona?  dividi  coroprobantur. 

Unde  et  nos  divisiones  congrue  faciemus,  ubicun- 

que  in  psalmis  diapsalma  potuerit  inveniri;  re- 

liquas  autcm,  prout  datum  fuerit,  indagabimus, 

ubi  tamen  auctoritas  hujus  nominis  potuerit  in- 

veniri. 

IV. 

Quid  sit  psalterium  et  psalmi  quare  dicantur 
Cassiodorus  (^ll). 

Psalterium  est,  ut  Hieronymus  ait,  in  modum 
delta;  Htterae  formati  ligni  sonora  concavitas,  obe- 
sum  ventrem  in  superioribus  habens,  ubi  chorda- 


__^_^^        __     _  ^ —  _  ^      _  , 

Amuda,  quod  est  columnas  ejus,  sela,  Et  rursum  in  "  rum  fila  religata,disciplinabiliter  plectro  percussa, 


scptnagesirao  quinto,cujus  principium  est :  Notus  in 
Judaea  Deus,in  Isracl  magnum  nomen  ejus,  inveni- 
mus  apud  Septuaginta  et  Theodotionem  post :  Scu- 
tum  et  frameam  ct  bellum,  diapsalma;  apud  Sym- 
machura  post :  Glypeum  et  gladium  et  bellum,simi- 
liter  diapsalma;  pro  quo  apud  Aquilam  post:  Cly- 
peum  etgladium  ct  bellum,  semper.  Apud  quintam 
editionem,  post :  Scutum  et  romphaBam  et  bellum, 
semper.  In  sexta  vero  post :  Scutum  et  gladium  et 
bellum,  in  finem.  Eratque  rursum  in  Hebraico  post 
Vmalama,  quod  est,  et  bellum^  sela.  Et  in  eodcm 
psalmo  post  illum  locum  :  ut  salvos  faciat  mites 
terriP,  in  Septuaginta,diapsalma ;  apud  Svmmachum 
similiter,  diapsalma  et  apud  Aquilam  :  semper; 
necnon  et  apud  quintam ;  in  sexta  vero  in  finem;  et  C 
in  Hebrjico  erat  post  anie  ares,  quod  est,  mites 
terrae,  sela.  Atque  ita  cum  talem  uniuscujusque 
editionis  opinionem  reperissemus,  haec  annotavi- 
mus.  Utrum  autcm  cujusdam  musicae  cantilenie 
atque  r5i.hmi  immutationem,  qui  interpretati  sunt 
-  diapsalma  senserint  aliudve  intellexerint  tuo  judi- 
cio  derelinquo. 

Hucusque  Origenes,  cujus  nos  malaimas  in  hac 
disputatione  dumtaxat  imperitiam  sequi,  quam 
stultam  habere  sctentiam  nescentium. 

HI. 
Quid  sit  diapsalma,  Cassiodorus  (110). 
Inter  expositores  psalmorum  de  hoc  nomine  quae- 
dam  noscitur   provenisse  diversitas.  Hieronymus 


suavissimam  dicuntur  reddere  cantilenam.  Huic 
citharae  positio  videtur  esse  contraria,  dum  quod 
ista  in  imo  continet,  illud  conversa  vice  gestat  in 
capite.  Hoc  autem  genus  organi  canorum  atque 
singulare  aptatur  corpori  Domini  Salvatoris  :  quo- 
niam  sicut  istud  de  altioribus  sonat,  sic  et  illud  glo- 
riosae  institutionis  superna  (112)  coccelebrat;  sicut 
etiam  ipse  in  Evangelio  dicit  :  Qui  est  de  terra,  de 
terra  est,  et  de  terra  loquitur;  qui  autem  de  coelo  ve- 
nit,qu8B  vidit  et  audivit  testatur.Unde  quidam  et  hoc 
opus  Davidicum  psalmos  dictos  esse  praefiniunt,quia 
de  supemo  culmine  retonare  noscuntur.  Cognosce 
vero  quod  isti  tantum  pro  excellentia  sui  dicantur 
psalmi,  qui  hoc  volumine  continentur. 

Psalterium  quoque  genus  esse  musicorum  Daniel 
propheta  testatur,  inquiens  vocem  tubae,  fiiituIaB, 
sambucae,  citharae,  psalterii  et  symphoniae  omnisque 
generis  musicorum.  Nam  et  Paralipomcnon  expo- 
nit,  cum  dicit  de  lignis  thyinis(113)gradus  factos 
in  Domo  Domini  et  in  domo  regia  citharas  quoque 
et  psalteria  cantoribuB.  Hoc  instrumentum  niusi- 
cum,  psalterium  scilicet,  apud  Hebrajos  dicitur  na- 
blum,  quoe  tamen  in  suprascrtpto  libro  frequenti 
repetitione  vulgatum  est.  Ipsum  vero  psalmum 
Graecum  oonstat  esse  vocabulum  quem  dictum  qui- 
dam  volunt  dir6  tou  <j;3tuetv,  hoc  est  a  tangendo.  Nam 
et  psaltrias  citharocdas  vocamus  docto  pollice  mo- 
dulationes  musicas  exprime^tes. 

Psalmus  vero  est  cum  ex  ipso  solo  instrumento 


Hebraicae  linguae  doclissimus  inquisitor  continua-  n  musico,  id  est  psalterio,  modulatio  quaedam  dulcis 
tionem  Spiritus  sancti  esse  coofirmat,  ob  hoc  quia      et  canora  profunditur. 


diapsalma  significet  semper.  Beatus  autem  Augu- 
stinus,rerum  obscurarum  subtilissimus  indagator. 
inter  ardua  sine  olfensione  discurrens,  hanc  potius 
partem  elegisse  cognoscitur,  ut  magis  divisio  esse 
videatur,  nominis  ipsius  discutiens  qualitatcm. 
Sympsalma  quippe  dicitur  Graeco  vocabulo  vo- 

dam;  sed  ita  infeliciter  verbis  Ilieronymi  interpo» 
Buit,  ut  illa  :  Et  quia  —  dumris,  quae  Hieronymi 
sunt,  Origenis  videantur. 

(110)  Est  c.  11  integrum  praefationis  in  Psalle- 
rium  t.  LXX  Patrol.y  col.  \1. 


Canticum  quoque  est.  qaod  ad  honorem  Dei  cani- 
tur,  quando  quis  libertate  propriae  vocis  utitur,  nec 
loquaci  instrumcnto  cuiquam  musico  consona  mo- 
dulatione  sociatur,  hoc  est  quod  etiam  nunc  in  Di- 
vinitatis  laudibus  agitur. 

Psalmo  canticum  erat,  cum,  instrumento  musico 

(111)  Cassiodor.  praef.  in  Psalt.  c.  4-8  I.  c.  col. 
15,  16.  Desunt  hic  tituli  capitulorum  5-8. 

(112)  Sic  legendum  cum  Br.,  non  supeme,  ut  in 
editis. 

(113)  Edita  addunt :  qun  vulgo  ebena  vocantur. 


45 


t>ROLEGOMENA. 


46 


praicinente,  canens  chorus  sociatls  vocibus  accla- 
mabat,  divinis  duntaxat  sermonibus  obseculus. 

Canticarn  psalmus  6rat,cura,choro  antc  canente, 
ars instrumenti  musici  in  unam  convenientiam  com- 
muniter  aptabatur,  verbaque  hymni  divini  suavis 
copula  personabat  (IM). 

V 

Quemdmodum  in  Psalmis  de  Christo  Domino  sen^ 
tiendum,  CassioUorus  (115). 

Tribus  modis  psalmi  loquuntur  de  persona  Domi- 
ni  Christi  pro  instructione  fidelium.  Primum  per  id 
qaod  ad  humanitatem  ejus  noscitur  pertinere,ut  est 
ilJud  seoundi  psalmi :  Astiterunt  reges  terrae  et  prin- 
cipes  convenerunt  in  unum  adVersus  Dominum  et 
idversus  Ghristum  ejus ;  iu  vigesimo  quoque  psal- 
mo  :  Dwdcrium  animae  ejus  tribuisti  ei  et  volun- 
tate  labtoitun  eyjus  non  fraudasli  eum.  Secundo  per 
id  quod  eqaftlis  et  coneternus  ostenditur  P^tri,  ut 
est  illud  ejusdem  aecundi  psalmi  :  Dixit  Dominus 
ad  me  :  Filius  meus  ee  tu»  ego  hodie  genui  te.  Et 
in  centesimo  nono  :  Tecum  principium  in  die  vir- 
tutis  tus  in  splendorihus  sanctorum  :  ex  utcro  ante 
iuciferum  genui  te.Tertio  a  membris  Ecc)esi(£,cujus 
ipse  dux  et  caput  est  Christus,ut  est  illud  vigosimi 
primi  psalmi :  Longe  a  salute  mea  verba  delictorum 
meorum ;  et  in  sexagesimo  octavo  :  Deus,  tu  scis 
insipientiam  meam,  et  deiicta  mea  a  te  non  sunt 
abscondita.  Quod  dictum  pro  uuoquoquc  fidelium 
debemus  accipere.  Cseterum  delicta  a  Christo  pro- 
bantur  funditus  aliena  :  unde  Tichonius  in  libro 
Regularum  latius  diligenterque  disseruit.  Hoc  si 
animo  recondimus,nulla  confusione  turbamur^quia 
error  maximus  inde  nascitur  quando  inconvenien- 
ler  redditur  alicui  (16),  quod  dictum  constat  ad 
aliud. 

Nam  si  uno  modo  fuisset  locutus,quis  ejus  genui- 
oam  substantiam  potuisset  agnoscere,  cum  etiam 
nuDC  in  tam  evidentissima  distinctione  naturam  di- 
vinitatis  et  hnmanitatis  Domini  Christi  aliqui  nitan- 
tar  sacrilega  voluntate  confundere?  Multa  quoque 
secundum  litteram  commonet,  multa  spiritualiter 
jabet,  personas  subito  decenter  immutut;  ut  nunc 
Christus  Deus,verbum  incarnatum  et  homo  factus, 
caput  Ecclesiae ;  nunc  ipsa  Eoclesia,  nunc  homo 
justus,  nunc  poenitens  loqui  vidcatur  ut  omnia  ne- 
cessaria  tangat  ct  includat.  Ubique  plenissimum 
coelestium  rerum  sanctum  vibrat  cloquium  et  mul- 
tiplici  diversitate  virtutum  propter  humani  generis 

(1  4)  Textui  Caseiodori  hic  adduntur  sequentia  : 
«  Oe  qua  differentia  ctiam  circa  titulum  psalmi  66 
et  67  infra  aliqua  habes  in  glossa.  »  Qua;  utrum 
Bmnonis  sint,  an  editoris  Reyseriani  nescio. 

(115)  Cassiodor.  1.  o.  c.  13  sed  non  integrum, 
col.  17. 

(116)  Sic  legendum  cum  Brunone,non  a/{&i,utest 
ia  editis. 

'.117^  Iste  prologus  in  Psalmos,qui  olim  Augustino 
tribueDatur^est  ipsa  Basilii  ad  ejus  conimcntarium 
in  psaJmos  prsfatio.ex  interpretatione  Rufmi^Patrol. 
t.  XXXVl,  ool.  63}.   Quam   licet  imitatus   fuerit 


B 


A  largicndam  salutem,  regni  sui  adoranda  myslcria 
pius  Redemptor  insinuat. 

Hacc  ideo  praefati  sumus,  ut  cum  ventum  fuerit 
ad  loca  talia  intrcpidus  lcctor  audire  possit  quod 
se  jam  salubriter  didicisse  cognoverit. 

VI. 

Dicta  S,  Augustini  in  prologo  psalterii  et  aliorum  de 

virtutibus  psalmorum  (117). 

Canticum  psalmorum  animas  decorat,invitat  an- 
gelos  in  adjutorium,  fugat  dsemones,  expellit  tene- 
bras,  efficit  sanctitatem  homini  peccatori.  Refectio 
menlis  est,  delet  peccata,  simile  est  elcemosynis 
sanctorum.  Auget  fidem,  spem,  charitatem.  Sicut 
sol  illuminat,  sicut  aqua  mundiOcat,  sicut  ignis 
exurit,  sicut  oleum  lenificat,  diabolum  offendit, 
Deum  ostendit,voIuptales  carnales  exstinguit.Oleum 
misericordiiB  cst,  sors  laBtitia»,  pars  angelorum 
electa.  Asperitatcm  ejicit,  omnem  furorem  depri- 
mit,  iracundiam  frangit.  Luus  Dci  assidua  cst. 
Simile  est  melli.  Canticum  psalmorum  carmen  ele- 
ctum  est  apud  Deum.Omno  peccalnm  expellit,vin- 
culum  charitatis  connoctit.  Omnia  pcnetrat,  omnia 
implet,  omnia  docct,  orania  significat.  Animam 
magnificat,  os  purificat,  cor  lactiflcat,  turrim  excel- 
sam  aedificat,  homincm  clarificat.  Sensum  aperit, 
omne  malura  occidit,  perfcctionem  demonstrat.Qui 
habet  memoriam  et  amorem  illius,  habet  etiam 
timorem  ct  laudem  Dei  in  corde  suo,  neque  inde 
cadet  unquam,  nec  pcribit  oratio  ejus,  sed  in  poa- 
tremo  apud  Deum  gaudebit.  Tranquillitas  mentis 
est,  et  signifer  pacis,quia  psalmi  orantpro  futuris, 
C  gemunt  de  praesentibus,  pocnitent  de  prfieteritis. 
Gratulantur  de  bonis  operibus,  gaudium  coelestis 
regni  commemorant.  Perofficium  Sflepe  cantationis 
scutum  acquiritur  «quitatis  adversus  diabolicas 
potestates.  Lumen  veritatis  ostendunt.  Senibus  so- 
lamen  est  juvenibus  ornaraentum  et  mentis  senili- 
tas  et  perfectio  cst.  Ipso  adjuvante  et  donante,  qui 
haBC  per  ora  prophetica  instituit,  et  per  eorum  ju- 
gem  frequentationem  sese  exorare  docuit.  Cui  est 
laus,  honor  et  magnificentia,benedictio  et  claritas, 
sapientia,  gratiarum  actio,  virtus  et  fortitudo  una 
cum  Deo  Patre  ejusque  Fiiio  unigenito,  Domino 
nostro  Jesu  Christo  per  inflnita  sscula  ssculorum. 
Amen. 

VII. 

Dc  institutione  et  auctore  ac  cantoribus,  numero  titU' 

li^que  psalmorum  (118). 

David,  filius  Jesse,  cum  essct  rcx  confirmatus  in 

Bruno,  pauca  taraen  ex  ea  deprompsit.  Confer  et 
Ambrosium  in  psalmum  1. 

(1 18)  Haic  sunt  ex  coromentario  in  Psalmos  Bedae 
falso  adscripto  (Patrol.  t.  XCIII,  col.  477  D.)  ubi 
titulus  habetur  ejusmodi :  «  Enarratio  qualiterSpi- 
ritus  S.  Psalteriura  dictaverit.  «  Qua;  taraen  in  co- 
dice  nostro  Ebracensi  forma  tum  a  Reyseriana  edi- 
tione,  tura  a  Beda  tam  discrepante  habentur,ut  ad 
insius  normam  integra  hic  addere  pr»tulerimu8, 
licet  non  dubitemus  suprascriptum  textum  R.  ge- 
nuinum  Brunonis  esse.  «  Da%id,  filius  Jesse,  cum 
esset  in  regno  suo,quatuor  elegit,qui  psalmos  face- 


D 


47 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


18 


regno  siio,  qualuor  cli^git  psalniodiarum  principcs  :  A 
Asaph  scilicet,  Eman,  Ethan,  et  Idithun.  Ducenti 
autem  et  octoginta  octo  psalmos  ct  cantica  Dom;ni 
docebant.  Sunt  vero  omnes  psalmi  CL.  Quorum 
omnium  novem  ipsius  David  inscribuntur,  septua- 
ginta  duo  vero  ipsi  David,  triginta  vero  et  duo 
Buperscripti  non  sunt,  duodecim  quoque  in  Asaph 
superscribuntur,duodccim  in  Idithun,  novem  filio- 
rum  Core,  duo  in  Aggaeum  et  Zachariam,  unus 
Moysi  et  unus  Solomoni.Diapsalmata  vero  ponuntur 
in  psalterio  LXXV.  Cantica  vero  graduum  numero 
Bunt  quindccim,  qutB  etiam  isto  titulo,sed  non  au- 
ctoris  nomine  inscribuntur.  Non  enim  omnium 
psalmorum  tituli  sunt,aut  auctorum  sive  ctiara  can- 
torum  aut  psallentium  vel  quoruiulibct  ctiam  homi- 
num  aliorum  nominibus  supcrscripti.  Nam  ct  pri-  p 
mus  psalmus  nullo  insignitus  est  titulo.  Verum  de 
primo  alia  ratio  quam  de  caeteris  psalmis  cst;  pri- 
mus  (119)  etenim  psalmus  nulii  assignatus  est,quo- 
niam  omnium  psalmorum  caput,  principium  atque 
quodammodo  titulus  est.Deinde  quis  alius  intelligi- 
tur  in  secundo,  nisi  Dei  Filius  primogenitus,  cui 
tanquam  principio  prajponi  nil  debuit?  Cui  etiam 
inscriptio  ideo  non  fuit  necessaria,quia  ipse  psalmus 
Christi  mentionom  facit,  ut  :  adversus  Christum 
tuum.  Exprimendo  igitur  personam,  inscribendi 
causam  omnino  non  habuit.Ideoque et  titulum  obclo 
notatum  habct.Ordincm  quoquc  historiae  immuta- 
tum  legimus  in  titulis  psalmorum.Sed  psalmi  non 
secundum  historiam,  sed  sccundum  prophetias 
leguntur  :  et  ita  ordinem  psalmorum  turbare  non 
potest  ordo  titulorum.  Psalmi  voro  omncs,  qui  in-  C 

rent,  id  est,  Asaph  scilicet,Eman,  Ethan  et  Idithun. 
Octoginta  octo  ergo  dicebant  psalmos  et  CC  sub 

gsalma  (sympsalmajet  cithara  percutiebat  Abiuth. 
um  David  reduxisset  arcam  in  Jerusalem,  post 
annos  viginti  revocatam  ab  Azotis,et  mansit  in  domo 
Aminadab :  nunc  imposuit  in  subjugali  novo  et  addu- 
xit  in  Jerusalem  elcctis  viris  ex  omni  genere  filio- 
rum  Israel  septuaginta  millia  viros.De  tribu  autcm 
Levi  ducenta scptuaginta  octo  miliia  viros.Ex  quibus 
quatuor  principes  prajcsse  causationibus  (cantatio- 
nibus)  instituit  :  Asaph,  Eman,  Ethan,  et  Jdithun, 
unicuique  eorum  dividens  septuaginta  duos  viros 
succiamantes  laudem  cantionum  Domino.  Et  unus 
quidem  eorum  fcriebat  c^^mbalum,  alius  citharara, 
alius  tuba  cornea  exultans.  In  raedio  aulem  eorum 
stabat  David  tenens  ipse  psalterium.  Arca  autem 
antecedebat  septem  choris  et  sacrificium  vitulus; 
populus  autem  universus  sequcbatur  nost  arcam.  D 
Sunt  omnes  psalmi  David  numeroCL.  Quorum  om- 
nium  quidem  novem  feclt  David  ipse,  triginta  duo 
non  sunt  suprascripti,  septnaginta  duo  m  David, 
duodecim  in  Asaph,  duodecim  in  Iditbun,  novem 
flliis  Core ;  unum  Moysi,  duo  in  Saiomonem,duo  in 


scribuntur  ipsi  David  ad  Christi  pertinont  .«acrameu- 
tum,  quia  David  dictus  cst  Christus. 
Sequunlur  orationes  anteguam  psalmi  incipiantur  {i20). 
Benignus  et  miscricors  Deus,qui  revocas  errantes 
et  salvas  poBnitentes,medelam  tribuis  infirmantibus, 
gloriflB  coronam  perseverantibus  :  exaudi  me  mise- 
rum  et  indignum  famulum  tuum,per  hos  psalmos 
clementiam  tuam  implorantem,utquidquid  humili- 
ter  hic  oro,  te  largiente  adipisci  merear.  P.  D.  N. 

Alia  oratio. 

Deprecormisericordiamtuametpietatem,Domine 
Jesu  Christe,Fili  Dei  vivi ;  scio,quia  pius  et  miseri- 
cors  cs,  putiens  et  multum  benignus ;  te  adoro,  te 
laudOjtedoprecer.Tu  enim  cxaudisti  sanctos  etcle- 
ctos  tuos  ab  initio  mundi  usque  in  finem  ;  tu  etiam 
exaudi  me  indignum  et  peccatorem  te  orantem  et 
deprecantem  :  suscipe  orationem  et  postulationem 
meam,  omnemque  sensum  spiritalem  horum  psal- 
morum,  quos  coram  te  supplicitcr  oro  vel  canto, 
tibi  acceptabiles  facito.  Qui  vivis. 

Alia  oraiio. 

Suscipe,  clemons  ct  misericors  Dcus,  hanc  obla- 
tionem  psalmorum,quam  ego  peccator  omniumque 
criminum  reus  pro  remedio  animaB  meae  ofTero,  vel 
pro  his  in  utroque  sexu,  qui  mihi  consanguinitate 
vel  familiaritate  conjuncti  sunt,et  pro  his,qut  se  in 
manus  nostras  commiserunt,vel  nobis  confessi  fue- 
runt,  seu  quorum  eleemosynas  suscepimus  et  pro 
omni  populo  Christiano  vivis  et  defunctis,  precor, 
mitissimeDeus,pro8it  eis  ad  veniam  et  remjssionem 
peccatorum.  Amen. 

Aggeum  et  Zachariam,  Fiunt  itaque  omncs  psalmi 
David  numero  centum  quinqua^inta;  Diapsalmi 
numero  LXXV,canticagraauumqumdecira  numero. 
Psalmus  primusnuUi  assignatus,quoniam  oranium 
caput  est.  Deinde  quisalius  intelllgitur  in  seoundo 
nisi  primogenitus,  cui  merito  inscriptto  non  fuerit 
necessaria?  Deinde  quia  ipse  psalmus  Christi  men- 
tionem  facit,  ut  :  aaversus  Christum^  tantum  expo- 
nendo  personam,  inscribendi  causam  omnino  non 
habet.  Oordinem  historise  immutatum  legimus  in 
titulis  psalmorura.Sed  sicut  psalmi  non  sccundum 
historiam,  sed  secundum  prophetias  leguntur,  ita 
ordinem  psalmorum  turbare  non  potcst  ordo  titu- 
lorum.  Psalmi  oranes  qui  inscribuntur  ipsi  David 
ad  Christi  pertinent  sacramentum,  quia  David  dic- 
tus  est  Christus.  » 

(119)  Cf.  Psoudobedam  Comm  in  Ps.  l.col.483c. 

(120)  Istaj  orationes  in  codice  ad  initium  praefa- 
tionis  transIat€B  8unt.  In  fine  vero  positae  sunt  tres 
aliae  :  Christe,  qui  es  verus  largitor  et  indultor  lucis 
ffiternae,  Domine  qui  petere  jubes  et  invenire  te  fa- 
cis,  obsecro  itaque  Domine,  ut  memor  sis,  etc. 


49 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


SO 


SANGTI  BaUNOBriS 

HEKBIPOLENSIS  EPISGOPI 

EXPOSITIO  PSALMOBUN 


In  Christi  nomine  incipit  psalterium  de  transla-  A. 
tione  septuagintalnterpretum^emendatum  asancto 
Hieronymb  in  novum. 

Origo  prophetiae  David  regis  psalmorum  numero 
centum  quinquaginta  (121).  ' 

PSALMUS  PRIMUS  (122). 

C.  B.  Iste  psalmus  ideo  titulum  non  habct,  quo- 
niam  capiti  Domino  nostro  Salvatori  (de  quo  abso- 
latedicturusest)nihilprdeponidebuit;saQctamcnim 
eju8  incarnationis  vitam,impiorumquc  ultiones  in< 
sinuat.  Unde  et  materia  hujus  psalmi  eadem  est 
quae  et  totius  libri,  scilicet  Christus  intcger.  Id  est 
paput  Redemptor  noster  cum  membrisjd  est  omni- 
bus  jostis  et  sanctis. 

\    Beatus  vir  qui  non  abiit  in  consilio  impiorum :  et  ^ 
in  via  peccatorum  non  stetit,  et  in  cathedra 
pestitentix  non  sedit. 

C  Beatus  vir,  dictus  quasi  bene  aptus  (qui  est 
Christus)  est^  cui  optata  omnia  vel  desiderata  suc- 
cedunt,  virum  egregie  subjunsit.  Vir  enim  a  viribus 
dictus  est,  qui  nescit  tolerando  adversa  deQcere,  aut 
in  prosperis  aliqua  se  elatione  Jactare.Tribusmodis 
hic  ostendit  evenire  humanos  errores,  cogitatione, 
facto,  et  dicto.  Cogitatione  peccatrice  abitur,  facto 
malo  statur  longe  a  Deo.  Dicto  vero  malai  doctrinap, 
sive  gloriationis,  sive  peccati  consueludine,  in  ca- 
thedra  inficiente  pestilentiae  sedetur.  A  Beatus  igi- 
tar  qui  non  abiit  cogitatione  a  Dco  in  regioncm  lon- 
ginquam  dissimilitudinis,idestcogitationc  non  pec- 
cavit.  Quamvis  essjet  positus  in  concilio  impiorum, 
id  est  quamvis  impii  hoc  molirentur  ut  abirct,  veluti  ^ 
Christus  quamvis  inter  peccatores  sit  conversatus, 
in  viam  eorum  tamen  non  abiit.  Adam  vero  abiit, 
dum  uxori  a  diabolo  deceptse  consensit,  impii  vcro 
hoc  molientes  sunt  diaboli,  S(  rlbae  ct  Pharis^i,  vel 
omnes  mali,  in  quorum  viam  Christus  sicut  non 
abiit,  ita  in  ea  non  stetit.  Quoniam  eum  sa;culi  et 
peccatorum  illecebra  non  tenuit,  nec  in  cathcdra 
pestilentiae  sedit,  id  est  prava  consuetudine  vel  po^ 
tius  doctrina,  quia  salubrem  doctrinam  docuit,  et 

(121)  H»c  ex  codice  ms.  addidimus.  Quin  vero 
genuina  sint,  nullus  dubito,  cum  in  Gallicani  psal- 
terii  codicibus,  quod  sane  editioni  Brunonianoe  sub- 
jacet,  idem  titulus  habeatur  :  Incipit  psalferium  de 


exempla  malae  doctrina;  Christus  posteris  non  relin" 
quit.  C  Est  cnim  cathedra  doclorum,  tribunal  Judi- 
cum,et  regum  solium  proprie  dicitur.  II  Unde  sen- 
8US  versiculi  hujus  est  :  Beatus  qui  non  cogitavit, 
non  fecit,  non  docuit  mala. 

2  Sed  in  lege  Domini  voluntas  ejus  : 

Et  iw  lege  ejus  meditabitur  die  ac  nocte. 
C  Lex  Dei  cst  in  declinandis  peccatis  sancta  prae. 
ccptio,  in  qua  voluntas  illius  fuit,  qui  peccata  non 
fecit.  A  C  Intendc  vero  quod  secundo  dicit  in  lege, 
non  sub  Iegc,quia  Christus  in  lege  fuit  qui  peccata 
non  hahuit,  caeteri  mortales  sub  Icge  qui  delictis 
onerant.  C  Lcx  dicitur  eo  quod  animos  nostros  liget, 
suisque  teneat  obnoxios  constitutis.  Meditari  sem- 
per  nullus  valet  legcm  Domini  nisi  Chrislus,  sed  ct 
ille  qui  membrum  ejus  cst,meditabitur  semper  le- 
gem  Dei,  qui  eam  omni  puritate  inquantum  poterit 
implebit.  H  Sive  cnim  manducat,  sive  bibit,  sivedor 
mit.  In  nomine  Domini  omnia  fuciens,  meditabitur 
Icgem  Dei  die  ac  nocle.  C  Dics  dicta  est  a  paganorum 
diis.  Nox  eo  quod  noceat  aspcctibus,sive  actionibus 
nostris,  dicta  est. 

3  Et  erit  tanquam  lignum  quod  plantatum  '-:  est  \ 

secus  deairsus  aquarum  : 
Quod  fructnm  suum  dabit  in  lcmpore  suo 
C  Benc  ligno  fructifero  comparatus  est  Christus, 
proptercrucemquampronobissustinuit.Plantatum, 
id  est  proedicatum,  sccus  decursus  aquarum.  Sicut 
terrestris  cnini  aqua,  vita  ct  lignorum  vircntium, 
sic  aqua  baptismi  salus  cst  in  Crucifixum  croden- 
tium.  Fructum  dabit,  id  cst  Ecclcsias  constituet ; 
tempore  suo,  id  est  quando  bcataj  Incarnationis  sa- 
cramenta  suscopit.Fructus  a  fruendo  dicitur.  H  Li- 
gnum  (cuiChristus  romparatur  sccundum  mcmbra 
sua,  id  cst  quosvis  vere  Christianos)  sapicntiam 
pnto,  (\c  (\un  cl  Salomon  loquitur;  lignum  est  vitae 
his  qui  scqnunlur  eam,  et  Apostolus  Christum  ait 
Dei  virtutem  etDei  sapientiam.ErititaqueChristia- 
nus  verus  tanquam  lignum,  hoc  est  Christo  Filio  Dei 
conformis  factus  corpori  gloriae  ejus,  scilicet 
Christi. 

Patrol.,  col.  119. 

(122)  Notandum  apud  Brunoncm  hunc  ordinem 
constanter  fuisse  observatum  :  primo  loco  positus 
erat  titulus  cjusque  expositio,  tunc  numerus  et  ar- 

_  i__-     x»__  />_-ui-: i: ^A  ^A 


translatione  septuaginta  Interpretum,  emendatum  a      gumentum  psalmi.  NosCochlei  ordincm,eo  quoda,d 
5.  Hieronymo  presbytero  in   novo.  Romanam    vero  n  coininorlitatom  magis  confcrat,  hac  in  re  retinui- 
editionem  vocabant  psalterium  emcndatuni  anoro, 
id  est  de  novo,  Vide  notam  Martiana^i,  tom.  XXIX 


nins. 


51 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


52 


4  Et  folium  ejus  non  defluet :  A 
Et  omnia  quxcunque  faciet  prosperabuntur. 

C  Folium  ejus,  sermones  ipsius  promissionis 
intellige,  qui  nullo  casu  a  veritate  decidunt,  sed 
omnia  quas  agit  in  actu  prosperitatis  perficit,  qus 
omnia  accipienda  sunt  fructus  et  folia,  id  est  facta 
et  dicta. 

5  Non  sic  impij  -i  non  sic  \   :  sed  tanquam  pulvis 
Quem  projicit  ventus  -2  a  facie  terrx. 

C  Non  sic  impii,  vox  est  tcrrcntis,  sicut  cst 
invitantis,  beatus  vir,  quoniam  non  erit  sic  impius, 
ut  superlus  dixit  beatos  csse.  Pulvis  est  resolulio 
terrflB,  cui  homo  terrenus  comparatur  cum  inflatur 
vento  superbiae,  et  abjicitur  sua  levitate  a  firma- 
mento  pr.-Bceptorum  Dei.  Pulvis  huc  illucque 
dispergitur,  sic  et  impius  (qui  semcl  Deum  ncga-  B 
verit)  quocunque  eum  aura  diaboli  traxerit,  illuo 
errore  perducitur. 

6  Ideo  non  resurgunt  impii  in  judicio  : 
Neque  peccatores  in  consilio  justorum, 

G  Impii  sunt,  qui  sanctam  Trinitatem  nullatcnus 
conHtentur.  G  H  Resurgunt  impii,  sed  non  in 
judicio,  quia  jam  judxati  sunt.  G  Justus  surgit  ut 
Judicet,  peccator  utjudicetur.  Impius,  ut  sine  judi- 
cio  puniatur.  Peccatorcs  sunt  Christiani  sed  peccatis 
obnoxii,quiideo  non  resurguntin  consiliojustorum, 
id  est  in  judicio  justorum,  quia  jam  illis,  scilicet 
justisy  per  gratiam  confessionis  peccata  dimissa 
sunt.  In  quo  numero  et  sancti  sunt,  quia  nuUus  nisi 
Deus  sine  peccato  est.  B  Super  Job  :  Hic  ordincs 
Dotantur  quatuor  de  die  judicii, id  est  sancti  qui  jam  C 
judicati  sunt  ad  regnum,  et  cum  Christo  veniunt 
ad  judicandum.  Et  impii  jam  adjudicati  sunt  ad 
supplicium.  Peccaloribus  dicitur  qui  poeniten- 
tiam  egerunt  :  Venite,  bonedicli ;  et  qui  non 
egerunt :  Discedite  a  me.  In  consilio,  id  cst  in 
aetcrno  bono,  quod  scqui  consilium  fuit  sanctis. 
C  Vcl  in  consilio,  id  est  in  judicio,  ut  cum 
cis  judicent.  Judicium  enim  in  consiiio  est,  dum 
quasi  cx  consiiio  asscssorum,  diversa  peccata  di- 
vcrsis  poBnis  punientur. 

7  Quoniam  novit  Dominus  viam  justorum  : 
Et  iter  impiorum  perihit, 

C  Bonorum  viara,  id  cst,  opera  dicit  nosse  Deum, 
iter  impiorum  periro,  quasi  Dominus  utcunque 
nesciat.  Sed  cst  sensus,  hoc  scit  Dominus  quod  in  D 
beutitudine  permanebit,  hoc  nescit,  quod  peribit, 
id  est  diabolus  cum  sequacibus  suis,  qui  cst  itcr 
impiorum  in  poQna  perpetua.  A  Peribit  igitur,  pro 
non  novit,  dixit,  sod  et  planius  dicitur,  quia  hoc 
est  nesciri  quod  perire,  et  sciri  manere  et  esse. 

ORATIO   EX   PSALMO   I. 

EfOce  nos,  Dominc,  tanquam  fructuosissimum 
lignum  antc  conspcctum  tuum,  ut  tuis  imbribus 
irrigati,  mercamur  tibi  suavium  fructunm  ubortatc 
placcrc  pcr  Dominum  nnstrum,  ctc. 


PSALMUS  II. 

ARGUMENTUM   PSALMI    IL 

C  Propheta  de  convontu  infidelium  contra 
Christum  in  passione  loquitur.  Et  DominusChristus 
de  omnipotenti  regno  et  de  inenarrabili  generatione 
sua. 

TT.  -i  Psalmus  David  [ 

C  Est  istc  psalmus  habendus,  primus  in  titulo, 
sccundus  in  ordine ;  undc  in  Actibus  apostolorum 
dicitur  primus.  H  Vel  quia  apud  Hcbracos,  iste  cum 
primo  unus  psalmus  habentur  sinetitulo.Pertitulum 
autem  intclligitur  uniuscujusquePsalmi  intellectus. 
Quid  est  enim  titulus  nisi  davis,  ut  ita  dixerim.In 
domum  non  ingreditur  nisi  per  clavem,  ita  ct 
uniuscujusquc  psalmi  intcllectus,  per  clavem  hoc 
est,  per  titulum  inteiligitur,  in  cujus,  scilicet  per- 
sona  cantatur,  autinpersonaChristi,  autin  persona 
Ecclesiae,  aut  in  persona  Prophetaj,  et  de  qua 
re  sit. 

1  Quare  fremuerunt  gentes  : 

Et  populi  meditali  sunt  inania. 
C  Corripit  hic  Propheta  populos,  non  solum 
Judeeos,  sed  et  gentiles,  cur  frcmuissent  contra 
Christum,  quod  proprie  ferarum  est ;  fremuerunt 
enim  belluino  furore,  quia  recta  ratione  carebant. 
Meditati  sunt  inania,  non  intelligentes  ejus  adven- 
tum  esse  fructuosum  omnibus  credentibus. 

2  Astiterunt  reges  terras  et  principes  convenerunt 

in  unum, 
Adversus  Dominum  :  et  adversus  Christum  ejus. 
--:  Diapsalma  [ 
C.  Reges  autem  terrae,  Herodem  dicit,  qui  infantes 
occidit,   alterumque    Herodem  ncpotera  ejus   qui 
Pilato  in  nece  Christi  consensit.  Principes  Pharis.-eos 
dicit  :  princeps   dictus   quasi  prima  capiens.  Ve- 
nerunt  in  unam  voluntatem,  non  in  unum  conven- 
tum,  adversus  Dominum,  id  est  Patrcm,  Christum 
ejus,  id  est  Filium. 

3  Disrumpamus  vincula  eorum  : 

Et  projiciamus  -:  a  nobis  \  jugum  ipsorum. 
C  Verba  ista  sunt  dcmcntium  Judaeorum.  Puta- 
bant  enim  se  vincula  dirumpcre,  id  est,  evange- 
lica  praBcepta,  si  in  auctorem  legis  et  in  aposto- 
los  ejus  malivola  voluntate  consurgerent,  et  jugum 
ipsorum  projicere,  cum  jugum  Domini  sit  suave 
ct  onus  ojus  levc  [Matth.xi).  Vanaque  voluntate  de- 
cepti,  putabant  ejus  dominationem  gravissiinam, 
quam  sc  abjicere  festinabant,  unde  salvari  pote- 
rant. 

4  Qui  habilat  in  coelis  irridebit  -i  eos  \ 
Et  Dominus  suhsannabit  eos. 

C  Coelos  hic  sanctos  dicit,  in  quibus  Christus 
habitat.  Irridebit  et  subsannabit,  ex  humano  more 
suscipienda  sunt.  Cajterum,  nec  irrilet  ullum 
Deus,  nec  vultu  subsannat,  sed  virtute  sua  peragit 
quscunque  disponit. 

5  Tunc  loquetur  ad  eos  in  ira  sua  : 
Lt  in  furore  suo  conturbabit  eos. 

C  Tunc  loquotur.  lllud  tempus  signitirat  venturi 


53 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


34 


judicii.  Ira  ergo  Dei  et  furor  vocatur  retributio  A  vitus  propter   timorem  vidcalur,   addit,  et  exul- 


peccatorom,  nam  illos  motus  Divinitas  non  pati- 
tur^  sed  humana  consuetudine  hic  loquitur.H  Non 
autem  ait  puniet  sed  turbabit,  ut  absquo  poenis 
qui  turbatus  est  corrigatur,  nam  ira  aliquando 
necessaria  correclio  est,  ut  patris  in  filium,  me- 
dici  in  sgrotum. 

6  Ergo  aulem  constitutus  sum  rex  >r  o.^  co  :  super 

SUm  montem  sanctum  ejtis, 
Praedicans  prxceptum  ejus, 
H  Ego  autem  (vox  Christi)  constitutus  sum  rex 
a  Deo  Patre  pro  parte  carnis.  C  Sion  Hebraica 
lingua,  Latine  specula  dicitur,  et  hic  Ecclesiam 
significat,  quam  et  montem  appellat,  propter  al- 
titudinem  honoris  et  fldei  firmitatem.  Praedicans 
prsceptum,  H  C  hoc  est  Evangelium. 

7  Dominus  dixit  adme:  Filius  meus  cs  tu; 
Bgo  hodie  genui  ie» 

C  Dominus,  signiflcat  Patrem.  Filius  meus  es 
tu,  ut  in  Evangelio  :  Hic  est  Filius  meus  dilcctus 
(Matth.  III,  17).Dicendo  autem  hodie,cocBternitatem 
sas  majestatis  ostendit.  Genui  te,  iliam  nativita- 
tem  significat,  de  qua  dicitur  :  Generationem  ejus 
quis  enarrabit  (Isa,  uu)? 

8  Postulaame,  et  dabo  tibigentes  fujereditatem  tuam: 

Et  possessionem  tuam  terminos  terrx. 
C  Postula  a  me,  id  est  obedi  ut  possis  postulare. 
Postulare  enim  hic  jubetur,  ut  petat  secundum 
hamanitatem,ot  accepta  possideat.Gentes  nationes 
significat;  gens  enim  a  genere  vocitatur.  Cum  dicit 
bsreditatem  tuam,  naturam  suos  Deitatis  ostendit. 


B 


EEsreditas  ad  hero  dicto  est,  id  est  a  Domino  quod  C  rectionis  exhibuit. 
in  ea  potestate  libera  dominetur.  Cum  dicit  pos- 
sessionem,  universas  gentes  credituras  significat. 
Termini  terrs,  substantiam  in  hoc  omnium  crea- 
iurarum  vult  inteliigi. 

9  Roges  eos  in  virga  fetrea  : 
Et  tanquam  vas  figuli  confringes  eos. 

C  Reges  eos,  id  est  potestatem  tyrannicam  au- 
fcres  ab  eis.  Illi  reguntur  qui  salvantur.  Virga 
ferrea  fortitudo  est  «quitatis.  Confringes,  id  est 
per  conversionis  studium  conteres  in  eis  terrenas 
cupiditates.  Bene  enim  peccator  vasi  luteo  com- 
paratur,  ut  confractio  ejus  facilis  et  vita  lutea 
monstretur,  sed  in  melius  reparatur,  cum  divina 
gratia  in  spiritualem  hominem  perducitur. 

10  Et  nunc,  reges,  intelligite  : 
Erudimini  -5  qui  :  judicatis  terram. 

C  Nunc,  reges.  Reges  dominatores  vitiorum  di- 
cit,  qui  haec  intelligere  et  implere  Domino  prae- 
stante  valent.HErudiri,  doceri  est;  ipsi  cnim  bcne 
judicant  terram,  id  est  ecclesiam,  qui  bona  quas 
intelligunt  alios  docent.  C  Terra  autem  dicta  est  a 
terendo, 

11  Servite  Domino  in  timore : 
Et  exsultate  j^  ei  :  cum  tremore. 

AServite  Domino.  Et  ne  superbiant,  subdit,  in 
timorc.  G  Sicut  enim  timor  Dei  delicta  excludit, 
ita  secunias  culpas  admittit.  Sed  ne  misera  ser- 


tate,  sed  ne  iterum  in  temeritatcm  eatur,  subdit, 
cum  tremore.  Itaque  ne  exsultatio  faceret  nos  ela- 
tos,  addit,  cum  ircmore,  ut  reverenter  Deo  ser- 
viatur. 

12  Apprehendite  disciplinam : 

nequando  irascatur-^,  Dominus  ;  et  pereatis  de- 
vtVH  jusla  : 
C  Illeapprchendit  disciplinam  qui  se  munitpoeni- 
tentia  vcracontranoxiavitia.Nequando  in  longaDei 
patientia  pereat  de  \na  justa,id  est  dc  Christo,  qui 
est  vera  via  recte  ambulantium  ad  vitam,  dux  eun- 
tium,iler  ad  beatitudinem  festinantium. 

13  Cum  exarserit  in  brevi  ira  ejus 
bcati  omncs  qui  confidunt  in  eo. 

C  Exarsit  enim  in  brevi  ira  ejus,  in  illo  judicio 
brevi,ubi  non  est  singulorum  discussio.sed  simul 
omniajudicatjudcx.nBeatiomncs,quinonhomines 
neque  in  semetipsos,  sed  in  Deum  confidunt.  Istc 
psalmus  finit,unde  superior  incipit,id  est  a  beatilu- 
dine,  et  ideo  apud  Hebracos  pro  uno  habentur. 

OHATIO    KX    PSAL,    111. 

Disrumpc,  Domine,  nostrorum  vincula  pecralo- 
rum,utjugo  luae  servitutis  inncxi,vttleamus  tibi  cum 
timorcetrevcrentiaramulari.PcrDoniinumnostrum. 
Jesum  Christum,  ctc. 

PSALMUS  111. 

ARGUMENTU.M    PSAL.    III. 

C.  Christus  ad  Patrcm  de  persecutoribus  suis  lo- 
quitur.Instruitur  fidelis  populus  ne  mortem  formi- 
dct,  quia  auctor  ejus  resurgendo  spem  verae  resur- 


D 


TiTULUs  pSALMi  :  Psalmus  David  cumfugeret  a  facie 

Absalon  filii  sui. 
C.  Totus  hic  psahnus  ad  persoaam  Chrisli  re- 
fertur.  Oportet  autem  eum  tcrtium  locum  tenere, 
quia  sanctai  Trinitatis,eltriduana5  resurrectionis  in 
se  mysteria  continet.  Nam  per  liberationem  David 
rcsurrectio  Christi  significatur. 
1  Domine,  quid  mulliplicati  sunt  qui  trihulant  mel 

MuUi  insurgunt  adversum  me. 
C  Ista  verba  dicit  Propheta  admirando,cur  Judaji 
Dominum  tribulassent  et  genles,  a  quo  salvari  de- 
debeant,  tam  multi  enim  fuerunt  surgcntes  contra 
Christuin,  ut  de  numero  discipulorum  Judas  illis 
fuerit  unus  aggregatus. 
1  Mulii  dicunl  aninuB  mex : 

Non  est  salus  ipsi  in  Deo  ^  ejus  : 
Diapsalma. 

C  Repetit,multi  dicunt,  ut  ostendat  densissimam 
stultissimamque  iinpiorum  vcrsaniam.Idco  dicunt: 
Non  est  illi  salus;  putabantcnimnonhabere  Patrem 
dilcctionem  Filii,  quem  carnalitcr  permisit  occidi. 

3  Tu  aulem,  Domine  susceptor  meus*r  6s  : 
Gloria  mca  et  exaltans  caput  meum. 

C  Hic,FiIius  susceptoremPatrem  vocatsecundum 
formam  servi,necnon  gloriam  ct  exaltationem  capi- 
tis  sui,  ut  divina  hninanaquc  substantia  una  esset 
sine  aliqua  confusionc  pcrsona. 


hs 


S.  BRDNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


56 


4  Voce  mea  ea  Dominum  clamavi,  A 
Et  exaudivit  me  de  monte  saticto  siio,  Diap- 

satma, 
C  Cum  dicit  :  Voce  mea  ad  Dominum  clamavi, 
hoc  est  :  Pater,  clarifica  Fiiium  tuum.  Exaudivit 
me;  ut  ibi,Glarificavi  et  iterum  clarificabo(Joan.xii)) 
De  monte,  id  est  de  Divinilatis  altissima  summi- 
tate. 

5  Ego  dormivi  et  soporatus  -r  snm  \  et  exsurrcxi  : 
Quia  Dominus  susccpit  me. 

G  Ego  dormivi,dixit,id  est,  post  passionem  in  se- 
puicro  quievi,  quia  coleriter  resurrexit,  Soporalus 
sum,signat  securam  dormitionem.  Est  cnim  sopor 
dulcis  quies  et  somni  suavitas.Exsurrexi,cum  ala- 
critale,deposita  mortalitate.Suscepit  Filiumdivina 
potentia,  quia  per  se  non  potuit  resurgere  humana  p 
natura. 

6  Non  timebo  miltia  populi  circumdantis  mc, 

-r  Ex  ;  S2irgef  Domine,  satvum  me  fac,  Deus 
meus 
C  Timere  non  potuit  iniquum  populum,cui  erat 
in  sua  divinitatc  maxihium  praesidium .  Non  dicit  Fi- 
lius  excitando  Patrem,E.xsurge,Dominc,  sed  tropo- 
logice  et  figuraliter  postulat  in  resurrectipne  patcr- 
num  auxilium.Est  enim  tropus  dictio,ab  eolocoin 
quo  propria  est^translata  in  eum  locum  in  quo  pro- 
pria  non  est.Est  ilaque  Scripturis  divinismos  iste 
ad  experimendam  causam,per  tropologiam  ex  nos- 
tra  consuetudine  aliqua  de  Deo  dicere. 

7  Quoniam^-i  tu  [  percussisti  omnes  adversantes 
mihi  sine  causa 

Dentes  peccatorum  contrivuiii.  C 

C  Percussit  Dominus  Pattr  adversantes  Filio,  id 
est  haereticos,  qui  insequuntur  catholicas  regulas 
sine  causa,  id  cst  sine  ralione.  Dentes  contrivit  id 
est  verba  mordacia  detrahentium  divinis  dogma- 
tibus.  Deus  dictus  a  demendo  est,quoniam  omnia 
demunt  dentes. 

8  Domini  est  salus. 

Et  ^  super  poputum  iuum  henedictio  tua. 
J5(  Diapsatma  \ 
H.  Domini  est  salus,  id  cst  non  ab  homine,  sed 
a  Deo  Patre.et  super  populum  Christianum  benedi- 
ctio  Domini  descendit. 

ORATIO   EX    PSAL.    III. 

Elfunde,  Domine,  benediclionem  tuam  super  po- 
pulum  tuum,  ut  tua  resurrectione  muniti,  non  ti-  p 
meamus  ab  adversantium  vitiorum  millibus  cir- 
cumdari.  Per  Jesum  Ghristum,  elc. 

PSALMUS  IUI 

ARGUlfENTUM   PSAL.    IIII 

C  Ecclesia  orat  ut  ojus  audiatur  oratio,increpan8 
infideles  quia  vanitatem  soqnantur,monetque  gene- 
ralitalem,ut  sacrificium  justitia;  Deo  immolet,undc 
ingentia  ejus  beneficia  consequatur. 

TT.  hi  fin/*m  psalmus  David  canticum. 

C.  Psalmorum  Mnis  non  modo  significat  alicujus 
rei  co^^cumptionem,  scd  pcrfcclinnftm,  ct  idoo  hic 
ad    Christuin  cst  ronTcnduni,  qni  cst  finis  ^"'gis 


{Rom.  x).  Psalmus  est  musicum  organum  capite 
sonorum,vel  polius  est  melodia  qua  divina  praeco- 
nia  canebantur.  Canticum,  quod  supcrnas  laudes 
humanis  vocibus  personabat. 

1  Cum    invocarem    exaudivit    me   Deus   justiti^ 
mccB, 

In  tribulatione  dilatasti  mihi. 
C  Vox  Ecclesiae  ad  Ghristum ;  licet  sciat  sc  esse 
auditam,  tamen  orare  non  cessat.  Tribulatio  est, 
quaB  dilatat  in  martyrio  sanctam  Dei  Ecclesiam, 
quando  eodem  tempore  confessorcs  fiuntet  marty- 
res  coronantur,totaque  turba  justorum  contritioni- 
bus  semper  augetur. 

2  Misercre  mei :  et  exaudi  orationem  meam. 

C  Miserendum  sibi  esse  dicit  pia  mater,  si  ejus 
oratio  pro  filiis  audirctur,  quoniam  quidquid  mem- 
bris  tribuiturtoti  hoc  corpori  sine  dubitatione  prae- 
statur. 

3  Filii  hominum,  usquequo  gravi  corde"! 

Ut  quid  diligitis  vanitatem  et  quxritis  mei^da- 
ciuml  Diapsalma. 
C.  Graves  corde  dicit  filios  qui,  agnita  veritate, 
hoc  est  Christo,  adorare  magis  elegeruut  idola  va- 
nitatis.  Vanitas  quidem  nomen  est  generale  vitio- 
rum,  sed  Ulud  proprie  vanum  dicitur  quod  a  Deo 
probatur  alienum.Mcndacium,  hoc  est  idoIum,tale 
enim  mcrito  susceperunt,  quia  contra  veritotem 
erecta  sunt.  Diligcre  enim  debemus  proficua,  non 
noxia. 

4  Et  scitote  quoniam  mirificavit  Dominus  sanctum 

suum. 
Dominus  exaudiet  ^  tnc  ',  cum  clamavero  ad  eum . 
C  llic  indicat  Propheta  arcanum  sanctae  Incarna- 
tionis.Sanctum  dicit,  id  est  Filium.  Merito  se  ex- 
auditum  dicit,quoniam  Christum  populis  praedica- 
vit.  Clamat  ad  Christum,  qui  illum  bonis  operibus 
supplicat. 

5  Irascimini  et  notite  peccare. 

QucV  dicitus  in  cordibus  vestt  is  et  in  cubilibus 
vcstris  compungimini.  Diapsatma, 
C.  Irasci  debeinus  praeteritis  peccatis,  scilicet 
poenitendo,  ut  horreat  nos,  qui  peccavimus.  Cum 
dicit  in  <*,ordibus  et  in  cubilibus,ostendit  agnoscere 
Deum  cogitationes  hominum.Cubileenim  Rcubando 
dicitur,quod  est  domicilium  ferarum,et  est  sensus* 
Dcserite  pravas  cogitationes,antequam  scelera  per- 
pctreti8,id  est  antequam  in  opera  malas  cogitatio- 
nes  ducatis;  dum  adhuo  in  corde  sunt,exstinguite. 
II  Vel  nocte  expiate  per  lacrymas,  quod  in  die  co- 
gitando  peccastis. 

6  Sacrificate  sacrifi^ium  justitix  et  sperale  in  Do- 

mino. 
Multi  dicunt :  Quis  ostendit  nobis  bonal 
C.  Superius  admonuit  matcr  clementissima  Ec- 
clesia  ab  antiquis  idolorum  sacrificiis  et  culturis 
recedcndum,nunc  hortatur  et  Christianos  semot- 
ipsos,  non  pccudes,  recte  vivendo  Deo  sacrificare. 
Speraroquc  docemur  in  Dco,qui  salutaria  cjus  pro- 
missii  consoquamur.  Quis  ostcndit  nobis  bona,  di- 


57 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


88 


cunt  multi  dubitando,quod  nec  pauci  debuerunt,  id  A. 
est  resurrectionem  esse  venturam  ct  bonorum  prBO- 
mia?  Cui  interrogationi  statim  sancta  mater  res- 
pondet  dicens  :  Signatum,  etc. 

7  Signatum  est  super  nos  lumeu  vuUus  tui^  Damine, 
Dedisti  l^titiatn  in  corde  meo, 

C  Signatum  est  super  nos  lumen  vultus  tui,quia 
sicut  aummus  imperatoris  habetimaginem,ita  fide- 
libus  signa  ccslestis  regisimprimunturin  baptismo 
et  aliis  sacramentis,  hoc  est,  signacuium  sancUe 
crucis,  quo  diabolus  effugatur.  Lumen  est  vultus 
Dei,  impressio  crncis,  quia  eos  illuminat  semper 
qui  sc  non  poliuunt  ulla  pravitate.  Lfletitiam  dicit 
rectae  fidei,  tunc  enim  Iffitamur  veraciter,  quando 
rccte  credimus.  A  Vel  lumen  illud  gratia  Dei  est, 
infusa  menti  reparandae,qua  ratio  insignitur  ut  de-  ^ 
narius  regis  imagine,et  hoc  lumenest  totum  etve- 
rum  hominis  bonum. 

8  A  fructu  {rumenti  et  vini  -:  et  olci  sui  [ 
Multiplicati  sunt, 

C  Admonet  eos  qui  carnalibus  rebus  intenti  esse 
probantur,multiplioati  suntenim  pessimis  actibus, 
id  est  mundana  voluptatecompleti.Ideo  addidit,sui, 
quia  peccatores  istis  utuntur  terrenis  fructibus,non 
aecundum  praecepta  Dei,  sed  secundum  desideria- 
sua.  Vel,  sui,  id  est  Christi,  panis  cujus  vivus  est, 
et  vinum  inebrians,  et  oleum  caput,id  est  mentem 
impinguans.  Frumentum  vero  dictum  est  a  frumine, 
id  est  a  summa  parle  gulae;  antiqui  enim  caputgu- 
1«  frumen  vocabant. 

9  In  pace  in  idipsum  : 

Donniim  et  requiescatn,  C 

C  Ne  putares  pacem  istam  temporalem  significari, 
sed  incommutabilem  coelestemque  in  corde  pcrma- 
nentem,  ideo  dicit  in  idipsum,  ut  intelligas,  nulla 
varietate  in  seipsaverampacemmutatam.Dormiam, 
id  est  in  ipsa  pace  vitam  finiam.  Requiescam  in 
futura  beatitudine,quando  jam  requies  dabitur  san- 
ctis  et  pausatio  gloriosa. 
10    Quaniam  tu,  Domine, 

Singulariter  in  spe  constituisti  me. 
C.  Singularis  spes  est  Ecclesi»  in  membris  suis, 
quia  sola  recipit  regnum  Dei,  quod  impii  non  pos- 
sunt  adipisci.  Cum  dicit,  Constituisti  me,significat 
dignam  deliberatamque  sententiam,  quam  hic  ha- 
mus  in  spe,  ibi  possidetur  in  re. 

ORAT.O  EX   PSAL.    IIII.  D 

Exaudino8,Domine,et  in  tribulationibus  nostris 
miserere  nobis,et  qui  solus  magnificaris  in  populis, 
spiritalem  laetitiam  tribuc,et  in  spe  munerum  futu- 
ropum  constitutis.  PerDominum  nostrum,  etc. 

PSALMUS  V. 

ARGUMENTUM   PSAL.   V. 

C  Ecclesia,  suam  poscens  orationem  audiri,praB- 
dicat  haereticos  et  schismaticos  a  Domini  munere 
excIudendos,feIicia  insuper  commcmorans  prajmia 
beatorum. 


TT.  Psalmus  David  pro  ea  quse  hxreditaiem  conse^ 

quitur. 
C.  Pro  ea  quae  haereditatem  consequitur,  Eccle- 
siam  8ignificat,cujus  persona  in  hoc  psalmointro- 
ducitur,quia,resurgente  Christo,ad  eam  spiritualia 
bona  pervenerunt,  id  est  fides,  spes,  charitas. 

1  Ferba  mea  -i  auribus  :  percipe,  Domine  \ 
Itttellige  clamorem  meum. 

C  Psalmus  iste,  ut  superior,  ad  Christi  Ecclesiam 
pertinet.  Dicendo  autem  verba  mea,  oris  significat 
psalmodiam.lntelligeclamorem  moum,ut  affectum 
cordis  aperiret  petit.  Trina  ista  repetitio  unum  si- 
gnificat,  cum  dicit  percipe,  intellige,  intende,  per 
figuram  metaboIem,quaB  est  unius  rei  sub  varietate 
verborum  iteratio,  auris  ab  auditu  dicitur. 

2  ►f  Intende  voci  orationis  mex  \ 
Rex  meus  et  Deus  meus. 

C  Intende  voci,  modo  dicit,  ut  declaret  orationera 
banc  esse  perfectam  quae  inflammat  affectus  mentis. 
Rex  meus  et  Deus  meus  et  quoniam  ad  te  orabo 
Domine,  ista  sententia  distinguilur  in  personi^,  uni- 
tas  tamcn  credatur  in  natura,  quamvis  enim  troa 
nominet,  non  tamcn  intendile,  aed  intcnde,  tan-» 
quam  ad  unum  dixit. 

3  Quoniam  ad  te  orabo,  Domine  : 
Mans  exaudies  vocem  meam, 

C  Ad  te  orabo,  id  est,  non  ad  arium,ut  pagani  et 
increduli,  tunc  se  merito  credit  Ecclesia  mane exau* 
diri.cum  in  lucem  ccelcstis  conversationis  eruperit, 
et  in  exordio  bonorum  actuum  veritafem  cceperit 
mcns  illuminata  cognoscere.  Mane  enim  deprecatur, 
qui  in  lucida  conversatione  degere  dignoscitur, 
mane  enim  dicimus,  cum,  discussis  tenebris,  clari 
luminis  adventus  infulsit. 

4  Mane  astabo  tibi  et  vidcbo  : 

Quoniam  noti  Deus  volens  iniquitatem  tu  es. 
H.  Repctit  mane,  id  est,  incipiente  luce  virtutum 
in  anima  mesijquando  tibi  stare  non  alii  sed  tibi  stare 
coe  ero.Non  8cdere,non  jacere,sed  8tare,et  statueris 
supra  petram  pedes  meos,  tunc  per  istos  gradus 
merebor  te  videre  Vel  astabo  tibi  recte  vivendo,  ct 
videbo,  subauditur  te  oculis  cordis.  C  Est  ordo,  tu 
es  Deus,  qui  iniquitatem  nolle  cognosceris,  quid 
enim  aliud  potest  Deue  velle,  nisi  quod  ipse  proba- 
tur  praecipere?  sicut  ait  Isaias,  ego  Dominus  qui 
loquor  justitiam  et  annuntio  recta  (Isa,  xlv). 

5  Neque  habitabit  juxla  te  malignus; 

Neque  perman^bunt  itijusti  ante  oculos  tuos. 
C  Nequeunt  habitare  juxta  Christum  in  beato 
regno,  qui  gehennw  cruciatione  damnandi  sunt. 
n  Recte  illi  coram  ipsonon  permaneredicuntur  qui 
ab  ejus  regno  privandi  sunt.  Si  enim  Deus  ignis 
est,  et  ignis  consumens,  quicunque  stipula  est, 
quicunque  lignum  est,  fugit  ab  igne  ne  consuma- 
lur.Si  vero  aurum,ignem  non fugit quo purificatur 
(Deut,  iv). 

6  Odisti  omnes  qui  operatHur  iniquitatem  : 
Pcrdcs  -f  omncs    \  qui  loquuntur  mendacium. 

H  Non  dixit,  qui  operati  sunt  iniquitatem,  sed 


59 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


60 


B 


qui  operantur  iniquitatem.  Nam  habentur  odio  a  A 
Domino,  qui  perseverant  in  peccatis  usque  in  finem 
vits ;  amantur  qui  quod  operati  sunt  male,  emen- 
dant.  Perdes  eos,hsereticos  signi[icat,qui  tot  homi- 
nes  cum  mendacio  ocoidunt,  quot  in  hseresim  in- 
troducuat. 

7  Virum  sanguhium  cl  dolosum  abomimbitur  Do- 

minus ; 
Ego  autem  in  muUitudim  misericordiie  tux. 
C  Vir  sanguinum  est,  qui  huraano  cruore  pollui- 
tur,  ille  similitcr,  qui  decipit  in  gratia  vivum,-ut 
hseretici.  Dolostis  osl»  qui  sciens  malum,  alicnum 
operari  nititiir  exitium,  ut  eum  fraude  decipiat.  Et 
est  dolus  proprie  in  facto,  fraus  in  verbo,  Illi  abo- 
minantur,  qui  Cbristi  pnemia  consequi  non  meren- 
tur.  A  Solent  enim  abominati  dici  exhaeredati.  Qui 
autem  conseqnitur  hffiredltatem  ccelestem,  exultat 
in  spe  diccns  :  Ego  autem,  etc. 

8  Introibo  in  domum  tuam; 

Adorabo  ad  templum  sanctum  tuum  in  timore 
tuo. 
H  C  Introibunt  justi  in  domum  Christi,  id  est 
sanctam  Ecclesiam,  sive  ccBlestem  Hierusalem.  C 
Templum  sanctum,  corpus  est  Domini  quod  jure 
adorit  Ecclesia  in  timore.  Quia  tunc  fides  firma  est, 
quando  amore  casto  et  timore,  divinitas  adoratur. 
A  Vel  templum  coeleste  :  ad  quod  adoro,  dum  ei 
operibus  bonis  et  orationibus  appropinquo,  non  in 
eo  vero  sed  prope  et  ad  ipsum  adoro,  dum  gloriam 
Dei  non  video. 

9  Domine,  deduc  me  in  justitia  tua  propter  inimicos 

meos;  C 

Dirige  in  conspectu  meo  viam  tuam. 

C  Postulat  a  Domino  deduci  ad  sterna  gaudia 
mater  Ecclesia^quae  hic  fatigatur  diversis  angustiis. 
Justum  est,  ut  in  sua  justitia  velit  Christns  susci- 
pere  supplicantes,propter  inimicos,hoc  esthsreti- 
cos  et  paganos.  Unus  pravo  dogmate  maledicendo, 
alter  non  credendo^  inimici  dicti.  H  Viam,Scriptu- 
ram  sanctam  dicit,  ne  male  intelligendo,  in  ea 
corraat.  A  Vel  viam  qua  itur  ad  te,  prsecepta  ac- 
cipe.Istam  tuam  viam  dirige,id  est  ostende  in  con- 
spectu  meo^  ut  prae  oculis  habeam  praecepta,  et  per 
ea  me  regas.  H  Dirige  in  conspectu  tuo  viam  meam, 
nec  LXX  habent,  nec  Aquila,  nec  Simmachus,  nec 
Theodocion^,  sed  solo  coine  editio,  denique  in  He- 
brtEo  habetur  :  Dirige  in  conspectu  meo  viam  tuam,  j) 
sicut  in  oratione  enim  Dominica  nomen  Domini 
sanctificari  petitur,non  quo  nobis  orantibus  sancti- 
ficetur  quod  per  se  sanctum  est,  sed  quo  petamus, 
ut  quod  per  naturam  sui  sanctum  est,  sanctifice- 
tur  in  nobis.  Ergo  ct  nunc  propbeta  postulat,  ut 
via  Domini,  quae  per  se  recta  est,etiam  sibi  recta 
Qat. 

\0    Quoniam  non  est  in  ore  eorum  veritas; 
Cor  eorum  vanum  est. 

H  C  Rccte  enim  dicitur,  non  esse  in  ore  heraeti- 
corum  veritatem  quie  Christus  est,quorum  cor  va- 
nitas  possidebat,  quia  nec  in  corde  est,  et  non  so- 


lum  veritas  non  est  in  ore  eorum,  verum  etiam  se- 
pulcrum,  etc. 

H    Sepulcrum  patens  est  guttur  eorum.  Linguis  suis 
dolose  agebant ; 
Judica  illoSf  Deus. 

C  Sepulcrum  mortui,  est  guttur  mentientis,  quia 
sicut  de  sepulcro  fetor  malus,  ita  de  ore  hasretici 
prava  doctrina  profertur.  Patens,  si  clausum  esset, 
minus  feteret;  si  tacuisset,  minus  nocuisset.  Age- 
bant  dolose  linguis,quiamalitiam  nonsolum  inlin- 
gua  sed  etiam  in  actu  ostendebant,  non  autem  op- 
tavit  Ecclesia  voto  maledictionis,  sed  futura  prae- 
dixit.  H  Judica  illos,  Deus,  ut  scntiant  te  judicem, 
qui  te  patrem  sentire  nolunt :  qui  judicaturus  es  in 
line,  judica  etiam  nunc,  ut  ut  sciant  t^  res  humanas 
respicere. 

\2    Occidant  a  cogitationibus  suis  :  secundum  multi- 
tudinem  impietatum  eorumexpelle  eos; 
Quoniam  irritaverunt  te,  Dominet 

C  Deeidere  proprie  dicitur,  qui  spei  suae  amissio- 
ne  fraudatur,  decidant  igitur  inimici,  ne  impietates 
impietatibus  augeant.  H  Expolle  eos,  ab  impietati- 
bus  suis,  vel  ab  Ecclesia.  C  Quia  tantum  peccator 
ab  illa  longius  redditur,  quantum  numeroso  cri- 
mine  dilatatur.  Irritaverunt  aegroti  mali,  medicum 
bonum,  id  est  Christum,  quia  remedia  su®  salutis 
respuerunt. 

13    At  laetenlur  omnes  gui  sperant  in  te ; 
/n  3Btemum  exuttabunt  et  habitabis  in  eii. 

C  Laetentur  et  exsultabunt  in  aelernum.sperantes 
in  Domino,quoniam  videnturetimpii  inhocsaeculo 
gaudere,  soli  autem  justi  in  futuro  saeculo  gaude- 
bunt.AFelices  8unt,qui  merentur  tabernacula  esse 
Christi.  A  Laetentur  igitur  nunc,  qui  in  isto  saeculo 
sperant  in  Domino,  quoniam  post  mortem  in  aeter- 
num  exultabunt. 

U    At  gloriabuntur  in  te  ^  omnes  qui  ditigunt  no- 
men  tuum, 
Quoniam  tu  benedices  ju^to. 

C  Gloriabuntur  omnes,  significat  in  illa  patria 
esse  felices,  qui  Domini  visione  fruuntur.Benedices 
justo,  nequis  putet  praemissa  praemia  gaudiorum, 
sibi  suis  meritts  eSse  attributa,  sed  a  benedictione 
Domini  fieri  accipienda.A  Gloriabuntur  igitur  tunc 
qui  hic  diligunt,  quoniam  ad  fruendum  habebunt 
quod  diligunt,  quae  cst  haereditas  ajterna,  de  qua 
psalmus  intitulatur. 
15    Domine 

Ut  scuto  bonx  voluntatis  tuw  coronasti  eos. 

C  Proteget  nos  Dominus  scuto  bonae  voluntatis, 
cum  nos  ditabit  ineffabilibus  muneribus,et  ad  regna 
perpetua  ad  coronandum  perducet.  A  Bona  itaque 
Dei  voluntas  et  misericordia  in  praesenti  nobis  est 
ut  scutum  protegens ;  in  futuro,  ut  corona,  C  Dicit 
vero  bonae,  non  justae,  voluntatis,  ostendens  sola 
Dei  bonitate,  non  nostra  justitia,  nos  salvari. 

ORATIO  KX  PSAL.  V. 

Pie  Domine,  qui  attriti  cordis  gemitum,  prius- 
quam  proferatur,  intelligis  :  effice  nos,  quffisumus 


61 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


62 


templum  paraclyti,  ut  mereamur  scuto  coelestisbe- 
nevolentie  coronari.  Per  Dominum  nostrum,  etc. 

P8ALMUS  VI. 

ARGUMENTCM   PSAL.   VI. 

B.  Fldeles  orant,  benevolum  sibi  judicem  fieri, 
crumnas  proprias  quibus  afQicti  ingemiscunt  nar- 
rantes,  seque  a  peccatorum  consortio  segregantes, 
nollam  cum  ipsis  habere  cupiunt  portionem. 
TT.  In  finem  in  hymnis  pro  octava  David, 
C  In  finemjam  notum  est.  Hymnus  estlausDivi- 
nitatis,  metri  alicujus  lege  composita.  Siquidem 
hymnus  proprie  canticum  laudis  est^non  cujuslibet, 
sed  Dei  :  quorum  quodlibet  deest^non  dicitur  hym- 
nus.  Sive  enim  non  canatur,  sive  canatur  et  non  in 
laudem.sive  etiam  in  laudem  sed  nod  Dei  canaiur, 
hymnus  dici  non  meretur.  Pro  oclava  vero  significat 
adventum  Domini,quando  finitabebdomada  ssculi : 
ad  judicandum  venerit  mundum,  unde  et  psalmus 
iste  cum  iremore  maximo  fecit  initium  diccns  :  Do- 
mine,  ne  in  ira  tua  arguas  me,  neque  in  furore  tuo 
corripias  me. 

1  Damine,  ne  in  furore  tuo  arguas  me; 
Seque  in  ira  tua  corripias  me. 

C  Iste  Psalmus  primus  est  psalmorum  poDnitcn- 
tiae,  Sequitur  xxxi,  xxxvii.  l,  ci,  cxxix,  cxlii.  Ideo 
septem,  quia  vii  modis  peccata  dimittuniur,  id  est 
baptismo,  martyrio^  eleemosynis,  remittendo  fratri 
peccata,  convertendo  peccatorem,  abundantia  cha- 
ritatis,  pcBuitentia  pura;  addenda  quoque  est  et 
communio  corporis  Christi.  Inveniuntur  vero  dili- 
genter  inquirenti  fortasse  et  alii  remissionis  modi : 
psalmos  vero  posnitentiales  non  crcdas  incassum  ad 
sepienarium  numerum  a  majoribus  perductos.C  Non 
enim  supplicat  Dominum  propheta  ut  non  arguatur, 
cum  legitnr :  Quos  amo,  arguo ;  sed  ne  in  severitate 
judicii  damnetur.  Ira  est  longa  indignatio ;  furor 
velox  accensio  mentis,  sed  ira  vehementior,quibu8 
Dominus  nunquam  movebitur,scd  justa  tranquilli- 
tate  consistit  etiam  puniendo.  Translativis  igitur 
verbis  hcc  de  Deo  dicta  sunt. 

2  Miserere  mei,  Domine^  quoniam  infirmus  snm; 
Sana  me,  Domine^  guoniam  conturbata  sunt  ossa 

mea, 
C  Infirmitatis  confessio  :  Dei  misericoidiam  mo- 
vet,  a  quo  facile  impetrantur  remedia,cum  vulnera 
peccati  manifestantur.  Ossa  hic  fortitudinem  mentis 
significant,  qus  cum  deficit,  vigor  mentis  omnis 
clabitur,  sicut  et  ossibus  corporis  quassatis,  omne 
corpus  infirmatur. 

3  Et  anima  mea  turbata  est  vaide; 
Et  /u,  Domine,  usquequo  ? 

U  Dixit  animim  suam  turbatam  esse,  scilicet  per 
pcenitentiam  ad  emendandum.  C  Valde  :  ideo  dixit: 
ne  clemens  Christus  pateretur  diutius  tardare  adju- 
torium.  Usquequo,  subauditur  differs  mi8ereri,qui 
usquead  finem  preces  supplicium  non  soles  oblivis- 
ci.  H  Vel  usquequo  animam  meam  vehementer  con- 
lurbatam  non  eripis,  non  corrigis,  non    emendas. 


B 


A  4  Convertere,  Domine,  et  eripe  animam  meam;  - 
Salvum  me  fac  propter  misericordiam  tuam, 
C.  Cum  dicit  :  Convertere,  vindictie  relaxatio  po- 
stulatur,  ut  non  exigat  a  nobis  debitas  ultiones. 
Eripe :  ab  iinminenti  suppIicio.Salvum  se  petitfieri, 
non  socundum  sua  merita,  sed  propter  misericor- 
diam  divinam,  in  qua  dum  fixa  spes  ponitur  venia 
facilius  impetratur. 

5  Quoniam  non  est  in  morte  qui  memor  sit  tui; 
In  inferno  ^  autem  ]  quis  confUebitur  tibi? 

C  Bene  perfidos  dicimusesseimmemoresDei,qui 
nullam  flduciam  confessionis  babent.  II  Gst  igitur 
mors  :  pcccatum  mortale,  infcrnus;  c<ecitas  despe- 
rationis.  C  Vel  post  mortem  temporalem  non  est 
confessio  ad  veniam,quantominus  in  inferno  :ideo 
addidit :  Quis  confitebitur  tibi  ?  subauditur  :  ad  ve- 
niam  in  inferno,  ubi  nulla  remissio  invenitur. 

6  Laboravi  in  gemitu  meo; 

Lavabo  per  singulas  noctes  leetum  meum  :  lacry- 

mis  meis  stratum  meum  rigabo, 

C  Gemitus  est  enimdictusgeminatus  Iuctus,cum 

malorum  nostrorum  reminiscimur,  et  futurae  pcenffi 

timore  terremur.  Lectum  :  delectationem  corporis 

dicit,  quam  potest  homo  lacrymis  lavare  :  ei  eum 

contingat  ccclesti  inspiratione  deflere.  Stratum  :  si- 

gnificat  cumulum  peccalorum,  quod  ideo  homo  la- 

crjrais  rigat,  ut  eodem  saluberrimo  imbre  peccata 

deleantur.Lectus  autem  ab  electis  ac  mollibus  her- 

bis  dictus  est,  supra  quas  antiquitus  quiescentium 

corpora  remittebantur  in  somnum,  Rigare   uberius 

aliquid  significat  quam  lavare :  qui  quotidie  lacrymis 

C  stratum  rigal,  non  potest  in  cogitatione  ejus,  libi- 

dinum  pompa  «u^ripere. 

7  Turbatus  est  a  furore  oculus  meus; 
Inveteravi  inter  omnes  inimicos  meos, 

C  Oculus  dictus  quasi  ocior  Iux,quod  cito  intenta 
respiciat,  sive  quae  palpebris  occulentibus  probatur 
occultus.  Unde  hic  :  Oculum  cordis  dicit  turbatum, 
id  estjH  totum  principalecordismei  contremuit.In- 
veteravi,  id  est.  C  in  veteris  hominis  Adae  antiqui- 
tate  permansi.  Inter  inimicos.  id  est,  inter  spiritus 
diabolicos,  sive  inter  nostra  peccata,  quae  ideo  ini- 
mica,  quia  nostras  animas  ad  tarlara  deducunt,  et 
ad  hoc  feraliter  blandiuntur. 

8  Discedite  a  me^omnes  qui  operamini  iniquitatem; 
Quoniam  exaudivit  Dominus  vocem  fletus  mei, 

n  C  Petit  propheta  a  se  reccdere  societatem  nialo- 
rum,  ut  securius  possit  suo  Domino  8ervire,ut  quae 
malorum  coUegio  peccaverat,  fugatis  a  se  talibus, 
mandatis  Dominidevotissimus  appareret.Eo  quoque 
modo  se  probat  ad  plenam  correctionem  venisse, 
quia  se  voluit  a  malorum  societate  dividere  :  unde 
sequitur  :  Exaudivit  Dominus. 

9  Exaudivit  Dominus  deprecationem  meam; 
Dominus  orationem  meam  su^cepit 

C  Deprecatio  est  :  cum  pietate  frcquens  oratio,et 
deprecatio  sola  est :  quae  nimia  decet,et  importuna 
conciliat.  Nec  vacat  quae  in  una  postuIatione,terDo- 
minum    dicit   praestilisse   quod  petiit  :  scilicet  ut 


63 


S.  BRUNONIS  HBHBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


64 


monslraret  sanotam  Trinitatem  adfuisse  suse  peti- 
tioni. 

10    Eruhescant  et  conturbentur  ^  vehementer  ]  om- 
.  nes  inimici  mei, 

Convertantur  et  eruhescant  valde  velociter, 
G.Gum  dicit  erubescant  :  vuit  peccatores  tanta 
compunctionc  illuminari)  ut  pro  his  quae  prius  fa- 
ciebaat  :  se  cruhescant  et  cmendent.  Gonturbentur 
scilicet  timore  fuluri  judicii.  Dumdicit,  mei  :  rela- 
xavil  odium,  cui  multitudo  erat  donata  culparum. 
Avcrtan!ur,  id  cst,  ut  non  pcrmittantur  ire  quo  tem- 
dunt,  boc  est  peccare.  H  Erubescant  :  non  lcvitcr 
sed  vehementor,  non  crastino  tempore  sed  cito.  C 
Et  vide  quoB  iste  pcenitens  statim  exauditus  et  a 
peccatis  liberatus,  evangeiicaQ  reguls  obsecundans, 
pro  inimicis  suis  ut  convertantur  exorat  :  ut  sicut 
ipse  accepit  veniam,  ita  carnales  inimicos  ejus  ad 
Domini  gratiam  redire  contingat. 

ORATIO   EX  PSAL.   VI. 

Exauditor  omnium  Deus,  exaudi  nostrorum  fle- 
tuum  supplicem  vocem  :  et  tribuo  inflrmitatibus 
nostris  perpetuam  sospitatem,  ut  dum  dignanter 
gemitum  nostri  laboris  suspicis  :  tua  nos  semper 
misericordia  consoleris.  Per. 

PSALMUS  VII. 

ARGUMENTUM   PSAL.   VII. 

G  Iste  Psalmus  ad  Ghristi  humanitatem  pertinet, 
qui  per  id   quod   factus  est  humilis  :  secundum 
suam  justitiam  veritatemque  se  expetit  judicari. 
TT.  Psalmus  David  quem  cantavit  Domino  pro 
verbis  Chu^i  filii  Jemini. 

H  Sciendum  itaque  Ghusi  interpretari  Ethiopem, 
et  totum  istum  psalmum  contra  Saul  esse  conscri- 
ptum  :  quem  ^thiopem  vocat,  propter  tetros  ejus 
mores.  Jemini  vero  dicitur  famiiia  B6njamin,de  qua 
Saul  ortus  est.  G  Vel  Ghusi,  Patre  Augustino  do- 
cente,  intorpretatur  silentium;  fllii  autem  Jemini, 
niii  dextriB  interpretatur. 

1  Domine  Deus  meus,  in  te  speravi; 

Salvum  me  fac  ex  omnibus  perseguentihus  me  et 
libera  me, 
G  Postulat  propheta  iiberari  douniversis  inimicis, 
maximo  de  spiritaHbus  nequitiis,  quia  carnales  ho- 
stes  corpus  impetunt,spiritales  vero  animas  necare 
contendunt.Salvum  fac  a  peccato.libera  a  diabolo, 
ut  ab  ipsius  potestate  toUamur;  quando  misericor- 
dia  Domini  a  delictorum  sordibus  expiamur. 

2  Neguando  rapiat  ut  leo  animam  meam; 

Dum  nm  est  qui  redimat  neque  qui  satvum 
faciat, 
G  Leoni  confertur  diabolus,  leoni  et  comparatur 
Ghristus.  llle  quod  ad  interitum  rapit,ChriBtu8  quod 
eripit  ad  salutcm.  Non  est  qui  redimat,  id  est  cum 
Christus  subvenire  cessaverit,  obstantibus  nostris 
peccatis,  illo  tempore  praevalet  diabolus  rapore. 

3  Domine  Deus  meus,  si  feci  istud  : 
Si  est  iniquiias  in  manibus  meis, 

H  Iste  versiculus  et  scquens  ad  Ghristum  perti- 


A  net,qui  nullam  ini(|uitatem  perpetravit,et  ad  David, 
qi\i  Sauli  bis  in  mBnu  ejus  cadenti,  nulla  maia  red- 
didit. 

4  Si  reddidi  retribuentibus  mihi  mala; 
Decidam  merito  ab  inimicis  meis  inanis, 

G  Nemo  enim  retribuit,  nisi  qui  aliquid  ante  per- 
cepit.  Sed  iste  vir  Dco  plenus  ct  patientis  virlute 
flrmissimusetbencvolus  petit,utsi  malum  pro  malo 
reddideritj  decidat  ab  inimicis  inani8,id  estyVacua- 
tus  sit  fructu  magnae  mansuetudinis.  Et  non  solum 
hoc,verum  etiam  (quod  gavisus  est)  si  reddidi,etc., 
persequatur. 

5  Persequatur  inimicus  animam  tneam  et  compre" 

hendat :  et  conculcet  in  terra  vitam  meam^ 
Et  gloriam  meam  in  pulverem  deducat.  Diapsat» 
j.  ma., 

G  Inimicum,  diabolum  dicit,  qui  animas  quas 
comprehendit  conterit,quia  homines  corpus  goluiii 
prosequi  possunt,  sed  diabolus  etiam  animam,quod 
plus  cst.  Ac  si  dixissct,  Si  inimicis  mala  reddidi, 
quod  tu  prohibuisti,deducat  honorem  suscepti  ho- 
minis  (qui  ad  imaginem  Dei  constat  factus)  in  illum 
pulverem,  quem  projicit  ventus  a  facie  terne,  id 
est,  quasi  in  nihilum  redigat. 

6  -r  £x    ;  surgCf  Domine,  in  ira  tua, 

Et  exaltare  in  finibus  inimicorum  meorum. 
C  Gonsurgat  Dominus  in  ira,qui  non  habet  iram, 
id  est  in  vindictam.  H  Verum  hsc  vindicta  qua 
dicitur  ira  in  diabolum  potius  debet  averti,  qui 
toties  punitur,  quoties  sibi  peccator  eripitur,  ut  sio 
inimici  illum  sentiant  per  vindictam,  quem  nolue- 
C  runt  per  beneflcia.  G  Exaltatur  Deus,  qnaodo  cnn- 
versis  peccatoribus  confessio  laudis  offertur  Ghri- 
sto;  et  hoc  :  In  flnibus,  id  est  pcssessione  diaboli» 
in  qua  utique  exaltatur  Ghristus^  dum  a  conversis 
laudatur. 

7  *  Et :  exurge  ^,  Domine  Deus'meus  ',  in  prx- 

cepto  quod  mandasti, 
Et  synagoga  populorum  circumdabit  te, 
G  Mandavit  Dominus  in   praecepto,  hoc  est,  in 
Evangelio  discipulis  :  tcrtia  die  resurgam,  preBce- 
dam  vos  in  Galileam,  dixit  vero  propter  certitudi- 
nem  prophetiae  praeteritum  pro  futuro.  Synagoga, 
hic  collectionem  signat  reproborum,quffi  Ghristum 
circumdabat,  non    credendo,  propter  rebelles  Ju- 
daeosquiChristum  persequobantur.H  VelSynagoga, 
Q  populum  fldelium  signiflcat,qui  credendo,Gbri8tum 
post  resurrectionem  circumdederunt. 

8  Et  propter  hanc  in  altum  regredere ; 
Dominus  judicat  populos. 

G  Propter  hanc,  id  est  Synagogam,  in  qua  habi- 
tare  Ghnstus  nonpotuit  propter  infldelitatem.  Re- 
gredi  enim  est,undo  veneris  iterata  via  reverti.Cum 
dicit,  judicat  populos,  omnipotentis  Patris  miyee- 
tas  ostenditur. 

9  Judica  me,  Domine,  secnndum  justitiam  meam, 
Et  secundum  innocentiam  meam  super  me, 

G  Gum  ponitur,  judica  me,humilitas  Ghristi  hu- 
manitatis  exprimitur,  quee  de  Mariae  utero  assumpta 


65 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


G6 


est.Con&tat  otiam  cum  peccatum  nullatenushabuis*  A. 
8e,quia  peccatum  non  rccit,  idco  innocentiam  suam 
ostendit. 

10  Consumetar  nequila  peccatorum  ; 

Et  diriges  justum  scrutans  corda  et  renes, 
Deus, 
G  Petit  propheta  in  persona  Christi  accelerare 
nequitiam  peccatorum,id  est^ut  caro  pro  nobis  cito 
cn]ci6geretur,at  cfto  suusascensus  clarificetur.Di- 
reetus  est  justus,quando  resurrexit  a  mortui8,et  ad 
coelorum  regna  coneendit.  Virtutis  enim  Dci  est, 
et  corda  nostra  discutere,  et  coporeas  delectationes 
iDtelligere,  hoc  est  corda  scrutari  et  renes. 

1 1  Justum  adjutorium  fneum  a  Domino, 
Qui  salvos  faeit  rectos  corde, 

A  Justum  adjutoriuir,quTajam  justo  tribuitur.et  ■% 
est  quasi  medicina  servans  salutem.  G  Dicit  etiam 
humanitas,  suum  adjutorium  a  Deo  Patre,ut  nobis 
apem  in  se  credentibus  sus  pietatis  largiretur,quod 
reetis  corde  et  veniam  tribuit  et  salutem. 

42  Deus  judex  justus  fortis  -r  et    \  patiens  : 
Nunqutd  irascetur^  per  singulos  dies  ?' 

G  Justus jadex dicitur Dens,quia tribuit unicuique 
iQ  Gne  quod  gessit.Fortisquianullus  valet  resistere 
voluntati  ejus.Et  paliens,  quia  quotidie  exspectat, 
ut  convertat  se  peccans  in  pcDnitentiam  (//  Cor,  v). 
Irasci  enim  judicum  more  dicitur^cum  illud  in  di- 
vinitate  non  invenitur.  Per  singulos  dies,  id  est 
cunctis  momentis,  quibus  peccata  committimus, 
nam  nbi  esset  gloriosa  patientia,  si  mox  sequere- 
tar  sua  vindieta  culpam  ? 

43  Sisi  conversi  fueritis  gladium  suum  vibrabit :       ^ 
Arcum  suum  tetendit  et  paravit  illum, 

G  Qladium  vibrabit  (terret  propheta  contumaces 
Jndeos  qui  culturis  idolorum  serviebant)id  est  uni- 
cum  Filiumsuum  sub  lucenteclaritate  missurus  est. 
Vibrare  enimiUud  dicimusquodmodoIumcn,modo 
tremulas  umbras  ostendit,  quod  constat  de  Ghristi 
incarnatione  provenisse,  quando  perfldis  tenebras, 
fidelibus  lumen  suae  deitatis  ostendit.  Arcum,  scri- 
pturas  Novi  et  Veteris  Testamcnti  accipimus,  quibus 
conturoaces  terrentur.  Tetendit  dixit,  ne  ejus  pa- 
tientia  remissa  putaretur.  Et  para\at  ilIum,hoc  po- 
teet  de  Deo  dici,  ut  mos  ipse  sagittantium  plene 
videatur  expressus. 

14  El  in  eo  paravit  vasa  mortis ; 

Sagittas  suas  ardentibus  effecit.  D 

G  Per  arcum  Vetus  ac  Novum  Testamentum  dixi- 
muSjUnde  effectus  mortis  venit  malis,  qui  ex  scri- 
pturis  quandfoque  occasionem  mortis  capiunt,et  sa- 
gittis  ipsius  vita  prsstatur.  De  ista  arcu,  egressae 
sunt  sagittffi,  id  sunt  apostoli,qui  desiderantissimis 
animi8,hoc  est  ardentibus,  preecepta  salutaria  uti 
sagittffi  transmiserunt,  quibusimpii  vulncrenturet 
fideles  curentur.Efrecit,id  est,  operatus  est.Et  quis 
boc  Deufl  fecit,  tamen  ecce,  eto. 

15  Ecc^pariuritinjusHHam:'^  et ;  concepitdolorem, 
Ei  peperii  iniquitatem. 

C  PtTiurivit  injQ8titiani,plebs  Jubd8ea,cum  videret 


Dominum  miraculu  facicii(cin,el  decjiis  mortotra- 
ctavit.Concepit  dolorem,  quando  eos  incrcpavit  df- 
versis  parabolis  et  a  sua  perversitale  illos  converf  it. 
Peperit  iniquitatem,  quando  dixit  Crucifige,  ordo 
prsposterus  est.  Prius  enim  suggestione  diaboli 
peccatumconcipitur,deindeparturitur  et  paritur. 

16  Lacum  aperuit  et  effodit  eum^ 
Et  incidit  in  foveam  quam  fecit, 

C  Lacus  dicifur  quia  ejus  fundus  latet,  et  pro 
fraude  hicponitur,qucm  Judaepravitas  aperuit,quia 
primus  nequiter  conlra  Christum  fraudem  inchoa- 
vit*E(rodit,  dum  eum  in  sua  damnatione  perfecit. 
Inciditin  foveam.in  moriis  scilicet  locum.  A  Prius 
enim  fraudator  laeditur  damno  innocentia;,  quam 
alium  laedat  damno  pecuniae. 

17  Convertelur  dolor  cjus  in  capnt  cjus ; 

Et  in  verticem  ipsius  iniquitas  ejus  descendet^ 
C  Dolor  enim  dictus  quasi  domabih's  horror,  hic 
debemus  caput  pro  anima  accipere,  huic  subjecta 
sunt  pcccata  obnoxia,quando  refrenanturneperpe- 
trentur.  Verlex  enim  dictus,  quie  dextra  laevaque 
vertat  capillos,  signat  rationem,  quse  supcreminet 
menti  hsc  anima  si  peccatis  facicntibus  inclinatur, 
necesse  est,  ut  in  verticem,  id  est  supra  rationem 
ipsius,  iniquitas  descendat  nam  cum  supra  impios 
pcccata  propria  desceodunt,  suis  sceleribus  in  poe- 
nas  debitas  destinantur. 

18  Cofifitebor  Domino  secundum  justitiam  ejus 
Et  psallam  nomini  Domini  altissimi, 

C  Duobus  modis  confessio  dicitur,  cum  peccata 
nostra  satisfactione  damnamus^aut  dignasDeo  lau- 
des  cum  exsultatione  celebramus.Justitiam  qua  su- 
perbis  resistit,  humilibus  dat  gratiam,  quia  super- 
bos  facit  suacrimina  sustinere,  humiles  vero  digna- 
tur  absolvere.  Psallere  est  mandata  Domini  per- 
agere  et  hymnos,  voce  et  intinio  corde  cantare. 

ORATIO  EX  PSAL.  VII. 

Scrutator  cordium  Deus,  libcra  nos  a  persequen- 
tibus  nos,  et  da  nobis  in  tui  exspectatione  judicii, 
firmam  custodiam  mentis,  ut  non  retribuamusini- 
micis  mala  pro  malis.  Per  Dominum  nostrum  Je- 
sum,  etc. 

PSALMUS  VIII. 

ARGOMENTUM  PSAL.  VIII. 

C  Ecclesia  laudes  majcstatemque  Domini  Cbristi 
decantans,  naturam  ejus  humanam,  ad  magnarum 
rerum  dicit  crevisse  fastigia. 
TT.  /n  finem  pro  torcularibus,  psalmus  David. 

C  In  finem  significareDominum  jamdiximus.Pro 
torcularibus,  Ecdesia  declarata  est^qu®  primo  in- 
gressu  laudem  Domini  laeta  decantat.  A  Ecclesia 
autem  eadem  ratione  torcular  qua  area  dicitur. 
Multis  enim  variisquesimilitudinibuseadem  res  in 
Scripturis  8»pe  insinuatur.  In  area  quippe  grana  a 
paleis.  in  torculari  vinum  a  vinaciis  dividitur,  ita 
in  Ecclesia  boni  a  malis  non  loco  sed  affectu  sepa- 
rantur. 


^1 


S.  fiRtmomS  HEHfilPOLENSlS  ISPlSGOPI. 


68 


1    Dcmint'  Dcminus  noslei\ 


A    ^    Minuisli  eutn  paulo  minus  ab  angelis :  gloria  et 


Quam  admirabile  est  nomen  tuum  in  wiivenm: 
terral 
C  Nomen  Domini  vocabulum  inenarrablle  sonat, 
unda  cum  dicit,  quam  admirabile  est :  non  potest 
explicare  quod  sentit.Universa  terra,quia  per  totum 
mundum  ejus  religio  sancta  dilatatur.  H  Quod  pro 
nobis  homo  faotus  es,  quod  mortuus,  quod  resur- 
rexisti,  in  cunctis  gentibus  est  vulgatum,  sed  et 
illud  quod  elevata  est^  etc 

2  Quam  elevata  est  magnificentia  tua. 
Super  caslos. 

C  Magnificentia  Did  est  arcanum  Ineiiirnationis 
Christi  :  quaBe)evaUest,quando  Christusresurgens 
ascendit  in  ccBlos^ut  in  alio  psaimo  :  Exaltare, dici- 
tur,super  ccelos  DeuB,etsuperomnemterramgIona  p 
tua  [Psalm,  lvi). 

3  Ex  ore  infantium  ei  lactentium  perfeeisti  laudem 

propter  inimicos  tuos, 
It  destruas  inimicum  et  ultorem. 

11  Ha^c  prophctia  in  Evangclio  completa  est, 
quando  in  templo  pueri  clamabant :  Osanna  filio 
David,  benedictus  qui  venit  in  nomine  Doniini 
(Matfh.  xxi).  C  Ut  sit  sen3Us,non  solum  a  perfectis 
et  doctis  es  Iaudabilis,scd  ctiam  ab  incipientium  et 
ore  parvulorum  mirabilis  prsedicari8,utperinfantes 
et  Iactentes,non  pueros  materiali  lacte  alendos,  sed 
in  fido  parvulos  qui  rudimentis  fidei  imbuti,fortio- 
rem  cibum  non  recipiunt  intelligamus  (/  Cor.  iii ; 
Hebr.  v).  Inimicos :  paganos  et  blasphsemos  desi- 


gnat.Dcfensorem  :  Jud«um  perfidum  C  H  vel  hos-  q  fiuentium  occultas  angustias  scruUntes.putant 
rct,eum  d.cit,  A  vel  diabolum  suas  sect»  defensorem      ^^^  «ternam.Et  hi  pedibus  Christi  subjecti  sunt. 


honore  coronasti  eum, 
At  eonstituisti  eum  super  opera  manuum  iuarum, 
C  Mmortkis  est  enim,non  necessitate  sed  pietate 
et  spontanea  Yolmiate,  formam  servi  accipiens  :  ez 
ea  siquidem  partemiMrf^tusestangelis  quacru- 
cem  pro  omnium  salute  nnntnptTInnn  autem  dixit 
paulo  minus,  quia  et  si  mortalem  rtniiiR  accepit ; 
tamen  nulla  peccata  habuit.  H  Gloria,  ciua  kft  ^QS 
descensu  inferi  claruerunt.  Honore,cum  victt  f$m 
tem.  Coronatus,  circumdatus  choro  sanctorum  re^- 
diit  ex  infemis.  C  Dum  dicit  operamanuum,omnis 
illi  creatura  subjecta  monstratur. 

7  Omnia  subjecisti  sub  pedibus  ejus  : 

Oves  et  boves  universas  :  insuper  et  pecora  campi. 
C  Cum  dicit  omnia,  ostendit  et  terrena  et  supe- 
riora  ei  esse  subjecta.Oves  elecf  um  populum  signat. 
Bgves  praedicatores  dicit.Insuper,  id  est  non  solum 
sancti,  sed  etiam  peccatorc^  (quos  pecora  signifl- 
cant)  ei  subjecli  sunt,  qui  bene  sunt  pecora  :  dum 
in  mundi  istius  voluptate  pascuntur.  Oves  sunt 
autem,  cuin  intra  Dei  septa  clauduntur. 

8  Volucres  casli  et  pisces  maris, 
Qui  perambulant  semitas  maris. 

C  Volucres  coeli  a  volatu  crebro  dict»,  superbi 
homines  sunt,  qni  inflati  vento  jactanti®  quasi  per 
inane  aeris  volitant,  et  humilia  despiciunt.  Piscea 
philosophos  dicit,  qui  hujus  mundi  naturam  erra- 
tica  curiositate  pertractantcs  :  sicut  pisces  in  mari 
natant,qui  per  nimiam  curiositatem  non  contem- 
plantes  coclestia,  inter  hujus  sseculi  fluctus,  rerum 

esse 


et  peccati  :  dicunt  quoque  hsretici  fldem  se  defen- 
dere  Christianam,  et  peccatores  reritatem,  dum 
peccata  excusant.  C  Inimicum  vero  et  defensorem 
vel  ultorem  :  Judaeum  perfldum  specialiter  dicit,qui 
dum  Patrem  se  putat  dcfendere,  Filio  existit  ini- 
micus,ita  factum  est,ut  Dei  quasi  defensor,  aper- 
tissimus  Deo  probaretur  adversarius. 

4  Quoniam  videbo  calos  \  tuos  ^  opera  digitorum 

tuorum  : 
Lunam  ei  stellas  quas  ^  tu    ]  fundasti 

C  Videbo  cgbIos,  id  cst  librosevangelicos.Digitus 
Dei  dicitur :  divinflB  operationis  effectus.   Lunam, 
Ecclesiam  dicit;  stellas,  justos  homines.  Fundasti, 
ut  intelligomus  omnia  in  prsedestinatione  Dei  fun-  n 
data. 

5  Quid  est  homo  quod  memor  es  ejus, 

Aut  filius  hominis  quoniam  visitas  eumf 
C  Quid  est  homo^  cum  despectione  pronuntian- 
dum  est,id  est  fragilis  etcaduci  Ads  sequax^qui  in 
veteri  peccato  socia  pravitate  permistus  est.  Higus 
memor  Dominus  est,  quando  ei  per  suam  miseri- 
cordiam  peccata  dimittit.  Filium  hominis :  fllium 
virginis  Mariffi  dicit ;  A  C  quia  visitavit  nos,  cor- 
pus  humilitatis  nostrsB  assumendo,et  ita  a  peccato 
veleri  liberando.visitavit  Dei  Filius,  Aornmwfllium; 
quando  Dei  Filius  faotus  est  hominis  fllius. 


dum  convertuntur.  Nam  licet  Christo  omniajure 
subjecta  8int,iIlos  tamen  proprie  dicimus  eFsesub- 
jectos,   qui    ad   ejus    onus    Iseve    pervenire    me- 
ruerunt. 
9    Domine  Dominus  nosfer, 

Quam  admirabile  est  nomen  tuum  in  universa 

terra ! 

C  Repetit  sancta  Ecclesia  congrue  siquidem  ver- 

sum  de  laude  Domini,  quem  in  capite  dixit,  quia 

ipse  dixit,  Ego  sum  alpha  et  omega^  id  est  initium 

et  flnis  {Apoc.  i). 

ORATIO  EX   P8AL.  VIII. 

Admirabile  nomen  tuum,  omnipotens  Domine, 
supplices  oxoramus,  ut  qui  omnem  creaturam 
mundi^ad  usus  hominis  subjecisti,  nos  ad  tuse  ser- 
vitutis  ofllcium  dignos  digneris  efHcere.  Per  Domi- 
num  nostrum,  etc. 

PSALMUS  IX. 

ARGUMENTUM  PSAL.  IX. 

C  Propheta  Istum  se  dicit  Domino  psalliturum, 
quoniam  confudit  diabolum  pauperumque  sangui- 
nem  vindicat,et  peccatores  cum  antichnsto  dicens 
periturosjudicii  tempus  velociter  advenire  depre- 
catur,  nc  cujuslibet  iniquitas  ultra  praevaleat. 


69 


EXPOSITIO  PSALMOHUM. 


70 


TT.  In  finem  pro  occullis  fHii, 
Psalmus  David, 

C  In  finein,  pro  occultis  filii  David  psalmus.  Finis 
iste  signat  illum  :  non  in  quo  deficitur,  scd  in  quo 
crescitur,  qui  nobis  initium  est  boni^  finis  est  mali. 
Pro  occultis  filii  :  personam  significat  Salvatoris, 
ciyus  mysteria  et  judicia  nobis  suntocculta.  Totus 
bie  psalmus^  in  persona  Ecclesis  per  prophetam 
canitur. 
1    Confilebor  f-'  tibi  '.  Domine,  in  toU)  corde  meo; 

Fiarrabo  omnia  mirabilia  tua, 

G.  In  toto  corde  confltetur  Deum^  qui  nullis  cogi- 
tationibus  mundanis  fluctuat,quod  est  perfectorum. 
Narrabo,  etc.  H  Ac  si  dixissetquantum  me  docuisti, 
tabtum  narrabo.  Qui  narrat  quantum   intelligit  : 


X  6  Inimici  defccerunt  fruhiccr  in  finem  : 
Et  civitates  -r  eorum  [  destruxisti, 
C  Inimici  genitivus  casus  est,  id  estdiaboli,cnjus 
frameam  defecisse  testalur,  quando  virtus  diaboli 
in  flne  Omnipotentis  judicio  destruetur.  Framea  Ile- 
braicus  sermo,  Latine  gladtus,  Civitates,  populos 
infidcles,  quorum  pectora  diabolus  in  hoc  sa^culo 
possidebat;  in  ultima  Christi  maDifestatione  dicit 
convictos. 

7    Periit  memoria  eorum  cum  sonitu  : 

Et  Dominus  in  setemum  permanet, 

C  Cum  sonitu  dicit,  id  est  cum  clamore  maximo, 

quod  tieri  solet,  quando  res  prosperse  gravissimo 

Rne  clauduntur,  ut  nec  potestas  eorum  videatur  re- 

manere,  nec  nomen.  £t  ecce  decora  nimisque  apta 


omnia  mirabilia  Dei  narrat,  quamvis  in  se  plura  q  diversitas,  quia  prius  dixit  impios  perire,  nunc  in 


81  nt. 

2  Lxtabor  et  exultabo  in  te; 
Psallam  nomini  tuo,  ,4ltissime, 

G  Plus  est  enim  cxultare  quam  laetari.  Exsultare 
est  animi  et  corporis  motu  m&gori  jocundissima 
Hbertate  gaudere,  Istari  vero  :  animo  ^dilatari  in 
gaudio,  letitia  enim  quasi  latitia,  id  e&tmentis  la- 
titudo,  in  gaudio  dicitur.  Psallam,  H  opere  com« 
pleam.  Nomen  Patris  Filius  est.  Altissimus  tpse  est 
Deus. 

3  Jn  convertendo  inimicum  ineum  retrorsum  : 
Infirmahuntur  et  peribunt  a  facie  tua, 
H.  Inimicum  dicit  diabolum,  cui  Dominus  dixit ; 

Vade  retro,  Satana  (Matth,  xvi),  Putant  enim  qui- 
dam,  non  Petro  sed  diabolo,  Petro  suggerenti  Do- 
minam  respondisse  :  Vade,  retro,  Satana,  id  est  ad-  C 
versarie,8eu  inimice.  Infirmabuntur.  Hic  pluraliter 
omoes  satellites  diaboli  comprehendit,  qui  prius 
fortes  erant  propter  peccata  nostra,  modo  inflrmi ; 
nos  autem  in  Deo  fortes.  Peribunt  aute  faciem.  C  Id 
est  ante  gratiam  [al.  faciem]  Christi. 

4  Quaniam  fecisti  judicium  meum  et  causam  meam. 
Sedisti  super  thronum  -^  qui   .'  judicas  justi- 

tiam. 
H.  Fecisti  judicium  meum,  vox  Ecclesic  Ac  si 
dicat :  gentes  elegisti,  Judsos  reprobasti.  Causam 
meam,  id  est,  causasti  pro  me  contra  adversarios, 
et  vindicasti  me,  et  fecisti  causam  meam  bonam. 
Thronum  Grscum  est,  Latine  sedes,  quia  unusquis- 
que  sedes  Dei  est.  G  Hic  prssens  tempus  pro  futuro 
dixit,  judicas,  quia  judicaturus  sit  sequitatem. 

5  Increpasti  gentes,  -r  ct  \  periit  impius, 
fiomen  eorum  delesti  tn  setemum,  et  in  s^culum 

*r  ssculi  \ 
H.  Increpasti  gentes  per  apostolos,  quia  idola  ad- 
orabant.  Ht  periit  impius,  quia  ab  impio  per  prsdi- 
cationem  factus  est  pius.  Nomen  eorum  delevit,  id 
est  nomen  impietatis.  G  In  ssculum  ssculi,  futu- 
rom  regnum  signat,  quod  nulla  state  nullo  tem- 
pore  finietur,  est  enim  saecuium  aeternum  post  istud 
motabile  saeculum;  quod  est  saeculum,  id  est  se* 
quens  aBtemitas  istius  sseculi,  id  est,  isto  flnito  aliud 
incipit. 


sternum  Dominum  permanere  dicit. 

8  Paravit  in  judicio  thronum  suum,  ei  ipse  judica- 
bit  orbem  terrse  in  sequitate  : 

Judicabit  populos  in  justitia, 
G  Paravit,  scilicet  Deushomo,utqui  hic  in  humi- 
litate  judicatus  est,  ibi  in  majestate  judicaturus  ad- 
veniat.  Et  ipse  utiquc  Dominus  Christus  judicabit. 
Orbem  terrae  sanctos  viros  debemus  accipere.  Isti 
judicandi  sunt  in  aequitate  qui  audituri  sunt :  Veni- 
te,  benedicli  Patris  mei  [Matth,  xxv) ;  ajquitas  enim 
pro  placiditate  et  leni  judicio  poni  solet.  Populos, 
peccatores  dicit.  Isti  cum  justitia  judicandi  sunt, 
quibus  dicetur  :  Ite  in  ignem  seternum  (Ibid,) 

9  Et  factus  est  Dominus  refugium  pauperi : 
/Jdjutor  in  opportunilatibus,,  in  tribulatione, 

C  Magna  cogitatio  gaudiorum,  ipsum  habere  refu- 
gium  quem  et  judicem.  Pauper  Dei  est  ille,  qui  ter- 
rena  despiciens^  coelestia  desiderat.  Illud  adjutorium 
dulcissimum  est,quod  in  opportunitatc,  id  est  neces- 
sitate  prsestatur.  In  tribulatione,  cum  animus  affli- 
ctorum  ad  compunctionem  avidius  incitatur. 

10  Et  sperent  in  te  qui  noverunt  nomen  tuum  : 
Quoniam  non    dereliquisti   quxrentes  te,   Do^ 

mine, 
C  Sperent  in  te,  non  in  saeculi  blandimenta  respi- 
ciant,  sed  in  tuam  promissionem  confidant,  qui  no- 
verunt  nomen,  id  est  qui  majestatem  tuam  sanctis- 
sima  dcvotione  venerantur.  A  Nomen  enim  est  Dei  : 
Dominus,  vel  Est.  Quod  novit,  qui  libenter  ei  servit 
qui  vere  est.  Ideo  nemo  speretin  transitoriis,  prseter 
Q  fuit  et  erit  nihil  habentibus.  Nam  quod  in  illis  fu- 
turum  est,  cum  venerit  fit  statim  praeteritum,  ex- 
spectatur  cum  cupiditate,  amittitur  cum  dolore,  non 
tenetur  cum  certitudine.  C  Sequitur  causa  cur  spe- 
rent  in  Deum,  quia  non  patitur  eos  deserere  quos 
videt  ad  seconfugere. 

1 1  Psallite  Domino  r"  ^wt  !  habitat  -:  %n  \  Sion  : 
Annuntiaie  tnter  gentes  studia  ejus, 

H  Psallite  Domino,  id  est  praedicate  Dominum, 
et  opere  implete  quod  praedicatis.  Sion  speculatio 
dicitur,  id  est  Ecclesia,  in  qua  habitat  Christus. 
Annuntiate.  Vox  Prophetae  admonet  praedicatores 
praedicare  studia  cgus,  id  est  mandata  Christi. 


74 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCSPI. 


72 


12  Qu07iicini  rcquirens  sanguinc:^\  corxim  recordatus 

est : 
Non  est  oblitus  ctamorem  pauperurr . 
G  Quia  superius  dixit,  prdbdicate  gentibus ;  ne 
quis  putaret  inultum  esse  sanguinem  martyrum, 
dixit  requirens  sanguinem,  ut  vindicla  terreret 
persecutores,  et  martyres  promissio  mulceret.  Non 
est  oblitus  dicit,  ne  putent  oblivisci  Deum  (propter 
longinquitatem  futuri  judicii)  retribuere  bona  pau- 
peribus  Christi.  * 

13  Miserere  rrtei,  Domine  : 

Vide  humililatem  meam  de  inimicis  meis, 
C  Postulat  sibi  Propheia  sic  subveniri,  lit videatur 
a  rege  Chrislo.  qiiia  ojus  conspectus  auxilium  est. 
Supplicat  iterum  intelligi  a  Domino  suam  humilita- 
tem  de  superbia  perseculorum^quia  tantum  vidcntur 
extolli  persecutores,quantum  huniiliantur  marlyres. 
\  4    Qui  exaltas  me  de  portis  mortis  : 

Ut  annuntiem  omnes  taudationes  tuas  in  portis 
fitix  Sion, 
C  Porta  vero  mortis  est  diabolus  vel  vilia  illece- 
brosa,  per  quae  introitur  ad  aeternam  mortcm.  Exal- 
tas  me,  id  est  longe  facis  a  talibus.  Liberatus  ex 
illis  portis  mortis,  pollicetur  se  pronuntiaturum 
laudes  Domini  in  portis  Sion,  id  est  in  toto  orbe 
soncto!  Dei  Ecclesiae.  A  Portae  enim  Ecclesise  sicut 
sunt  apostoli,  ita  omnia  optima  studia,  per  quffi 
venitur  ad  visionem  pacis  in  Ecclesia.  H.  Portae 
etiam  mortis  hseretici,  et  omnis  mala  doctrina. 
PortaB  Sion,  id  est  Ecclesiae  boni  praedicatores  et 
sancta  doctrina. 

15  Exultabo  in  satutari  tuo  : 

Infixce  sunt  gentes  in  interitu  quem  /ecerunt. 
C  Merito  ergo  se  dicit  Propheta  in  ipso  gaudere, 
id  esVin  Christo,  ubi  gaudii  nullusest  (Inis.  Inflxas 
enim  gentes  dicit,  quae  timorc  Domini  non  tenen- 
tur,  id  est  quasi  quibusdam  clavis  pcccatorum  liga. 
tas,  ut  non  valeant  se  excutere,  quod  non  improbe 
ad  Judseos  pertinere  dicimus;  utitasint  malis  suis 
affixi  Judaei  perfidi,  sicut  in  cruce  clavis  Dominum 
infligere  decreverunt :  poena  etiam  cuique  sua  est 
iniquitas. 

16  In  laqueo  isto  quem  absconderunt : 
Comprehensus  eU  pes  eorum, 

C  Laqueum  v  to  occultaverunt  quantum  potue- 
runt,  et  tamen  Christum  nil  celare  valuerunt.  Com- 
prehensos  i!los  dicimus  quos  captio  nodosa  con- 
stringit,  sic  fuit  pes  eorum,  id  est  gressus  animi,  et 
desiderium  pravum,  quod  cos  ambulare  fecit  ad 
vitia.  A  Laqueus  quippe  occultus  dolosa  cogitatio ; 
pes  antmae  amor,  qui,  si  pravus  est,  dicitur  cupidi- 
tas;8i  rectus,  charitas.  Eo  movetur  anima  quasj 
ad  locum  quo  tendit,  id  est  delectationem  bonam 
vel  malam. 

17  Cognoscel  Dominus  judicia  faciens  : 

In  operibus  manuum  suarum  comprehen^us  est 

peccafor. 
Canticum  diapsalmatis. 
C  Cognoscetur  DomiDus,  quando  humanum  genus 


A  s^ivc  a  sinistris  seu  a  dcxteris  judicio  Dei  erit  sc- 
gregatum.Gomprehensusestpcccatoroperibussuis, 
cum  secundum  qualitatcm  opris  sui  dignam  reci- 
pit  ultionem. 

18  Convertantur  peccatorcs  in  infemum  : 
Omnes  gentes  qu^  obliviscuntur  Deum. 

C  Convcrtantur  peccatores,  dicit,  id  est  ab  hujus 
mundi  delectatione  tollantur,  ne  diutius  possint  in 
sua  voluptate  gaudere.  Infernus  autem  dictns  eet  ab 
eo  quae  illic  animae  jugiter  inferantur,  ad  qucm  sinc 
dubio  perventuri  sunt,  qui  Domini  praecepta  con- 
temnunt.Oblivisci  Dominum  est  involvi  erroribus 
superstitionum  et  cceno  voluptatis,  nam  e  contrario 
illius  memores  sunt  qui  talia  non  requirunt. 

19  Quoniujn  non  in  finem  oblivio  erit  pauperis  : 
H         Patientia  pauperum  non  peribit  in  finem. 

CNon  enim  oblivio  erit  pauperis,quando  venerit 
Dominus  in  fine  saeculi  judicare  mundum^dicit  etiam 
non  perire  patientiam  quae  fideles  coronat.  Nam  si 
deest  homini  patientia,  anima  ejus  non  est  perfecta. 
In  finem.  H  Quia  si  diiTertur  auxilium  a  sanctis, 
tamen  non  aufertur  nisi  venit. 

20  Exsurge,  DominCf  non  confortetur  homo  : 
Judicentur  gentes  in  can^peclu  tuo. 

C  Prospe.xit  Propheta  adventum  Antichristi  et 
proclamavit.  Exsurge,  Dominc,  non  confortetur, 
id  est  non  praevaleat  homo  pessimus  scilicet  Anti- 
christus,  cujus  nequitiam  non  valet  sustinere  hu- 
mana  conditio.Gentes  etiam  petit  judicari  celerrimo 
adventu,  quae  cum  ipso  Antichristo  scelera  magna 
facturae  sunt. 
C  21     Constitue.  Dotninej  legislaiorem  super  eos  : 

Utsciant  gentes  quam  homines  sunt.  Diapsatma, 

C  Legislatorem,  hic  Antichristum  dicit,  ut  talis 
prineeps  detur  peccatoribus,  non  qui  oos  regat  sed 
cum  ipsis  simul  depereat.  H  Sciant,  cum  damnatae 
fuerint  gentes,  ctc,  quoniam  spem  suam  in  homi- 
nem  posueruntet  non  in  Deum.  C  Tamen  legislator 
verissimus  solus  Deus,  Antichristus  vero  male  et 
Ailse  legislator  erit. 
22    Ut  quidy  Domine^  recessisti  longef 

Despicis  in  opportunitatibus,  in  tribulatione  ? 

C  Non  cessit  longe  Christus,  quia  ubique  totus 
est,  sed  quasi  recessisse  creditur  cum  subvenire  tar- 
daverit.  Despici  enim  nos  credimus  si  vel  minimo 
tempore  ab  auxilio  Dei  differamur,  hoc  dixit  Pro- 
Q  pheta  pro  anxietate  gementium.  Sed  ille  tunc  magis 
praestat,  cum  magnae  patienti^  nobis  solatia  mini- 
strat. 

22    Dum  superbit  impius.  Incenditur  pauper  : 
Comprehenduntur  in  consiliis  quibus  cogitant, 

C  Superbit  impius.Cum  facta  suae  malignae  volun- 
tatis  superbus  expleverit,  tunc  magis  incenditur 
pauper  catholicus  ad  studium  virtutis,  quia,  dum  vi- 
derit  peocatorem  nimis  exaltatum,  facile  novit  casu* 
rum,  sed  isti  impii  comprehenduntur  debitis  pcenis 
puniendi.  A  Vel,in  consiliiscogitationum  malarum, 
quibus  cogitant  comprehendere  sanctos  ad  afQigen- 
dum.  Etcursuperbiat  ipsiu8subdit,quoniamlauda- 


73  Kxposrno  psalmoiujm. 

tur,  elc.Et  haec  est  raagna  ira  Dei  iu  impiuin,  ut  de-  A  30    Sedet  in  insidiis  cutn  divitibus  in  occultis 
sit  correctio  et  assitadulatio,adulant»um  eniin  lin- 
gus  alligant  animas  in  peccatia. 

24  Quoniam  laudalur  peccater  in  desideriis  anirme 
su3e  : 
et  iniquus  benedicitur 

2&  Zxacerbahii  Damvnum  peccatcr  : 

Secundum  multitudinem  irx  suse  non  quwret. 

G  Maliis  enim,  dum  ab  alk)  peccatore  laudatur, 
extoJlitur  in  desiderio  laudi8,nec  de  correctione  co- 
gitai,  cui  laudator  blandiens  invenitur.  Sequitur 
argaHieatum  ^us  iniquitatiSyUt  ille  bencdicatur  qui 
male  potius  agere  cognoscitur,deceptus  adulantium 
falsitate.C.Exacerbabit  Dominum  peccator^id  estad 
iracundiam  c^ncitabit  sua  indicibili  superbia,quod 


74 


Vt  interficiat  innocentcin. 
C  Cum  dicit,  sedct  in  insidiis,  actus  Antiehrisli 
comparavit  consuetudini  latronumy  qui  se  occul- 
tant  ut  interficiant  innocentes.  Divites  hic  in  malo 
accipiuntur,  sicut  pauperce  in  bono.A  Divites  eaim 
ssBCuli  dicit,  quos  ditabit  ut  eorum  gloria  alios  de- 
cipiat.  C  Interricere  innocentem  est  de  religioso  ia- 
ccre  sacrilegum,  ejusque  animam  perpetua  morte 
damnare. 
31     Oculi  ejus  in  pauperein  respiciunt : 

Insiiiatur  in    abscondito  quasi  leo  in  speclunca 
sua, 
C  Gum  dicit  oculos  ejus  in  pauperem^  scilicet 
spiritu  respicere,  scienduni   quod  non  respicit  ut 


proprie  de  Antichristo  datur  intelligi,  qui  irritat  ,.  proOciat  illi  pauperi,  sed  idco  intendit  ut  ocoidat 


Dominum,  quaqdo  se  sua  faJlacia  non  solum 
terrenum  regem  sed  etiam  rcrum  omnium  prsedica- 
bit  Deum,s6d  hoc  ei  erit  ad  ruinam,  ideo,ut  falsus 
DeuSyflammisdignis  punietur.  Non  requiret  Deum 
Antichristus,  ut  sua  peecata  «ifudelia  dimittantur, 
quia  in  conspectu  sno  non  habet  Deum ;  ideo  sub- 
ditur,  non  esi,  «tc. 
26  Hcn  cst  Deus  in  conspectu  ejus  : 

Inqnincdx  sunt  vix  illius  in  omni  tempore, 
G  0  quam  profunda  cscitas,  Deum  ante  oculos 
non  habero.  De  Antichristo  dicit^omnes semitas  ejus 
esse  pollutas,  id  est  cogitationes  et  facta  sordida  ; 
necesae  enim  est  ut  sint  contaminala  quae  pestiferi 
ducatu  diaboli  sordidantur. 
27  Auferuntur  judicia  tua  a  facie  ejus : 

Omnium  inimicorum  suorum  dominabitur.  C 

G  Aaferuntur  judicia  Doi  a  corde  impii,  quando 
videt  tardius  venire  quod  celeriter  meruerit  susti- 
nere.  Hoc  illi  quoque  aiiget  interitum,quod  dicitur 
teoere  principatum  inimicorura  suorum,qua  gloria- 
tione  ad  scelera  pronior  erit  :  cum  nullum  sibi  ob- 
obviam  ire  coguoverit. 

28  Dixit  enim  in  corde  suo  : 

Non  movebqr  a  generaiione  in  generationem  sine 
malo. 
C  Dicit  Autichristus,  Non  movebor,id  est  mjllam 
gentem  intactam  relinquo,  sed  pergam  do  gente  in 
gentem  vindlcandus.  Actus  vero  suos  ostendit  uno 
Terbo,  quando  se  dicit  sine  malo  nihil  esse  factu-  * 
rom. 

29  Cujus  maUdictione  os  plenum  est  et  amaritudni-  jj 

ne  et  dolo : 

Sub  lingua  ^us  labor  et  dolor. 
C  Nequilia  Cjjus  daplici  pervcrsitatc  describiiur. 
In  or«  quippe  habebit  blasphemam  maledictionem, 
cum  se  liliam  Dei  mentitur.Amaritudinem,quando 
contradicentibus  sibi  pcenara  mortis  indicit  et  ad 
lupplicia  Jabet  p^venire.  Labor,cum  diversis  cla- 
dibas  afHfgit  innouos.  Dolor,  cum  martyres  facit. 
flafc  habet  in  orequsB  locuturus  est  publice;  haBC  ve- 
ro  habet  si/b  lingua  qu»  cogitat.Cogitat  vero  labo- 
rem  ct  dolorem,  quia  sine  his  consuramari  non  po- 
test  corona  martyrii. 

Patrol.  CXUL 


U  Lconem  Antichristum  nominut,  diabolus  quoque 
etleo  et  draco  dicitur.Leo  quando  aperte  persequi- 
tur,  draco  quando  occuite  nocet.  C  Quod  ait,  ut 
leo,ad  vim  pertinet;  sed  quod  addit,  in  cubili  suo, 
ad  dolos  pertinct  suos.quibus  laceraturus  estChri- 
stianos. 

32  Insidiatur  ut  rapiat  pauperem  : 
Rapere  pauperem  dum  allrahil  eum. 

C  Iteratio  insidiarum  nimiam  calliditatem  hostis 
ostendit.Rapere  paupercm  siibitum  pcriculum  ani- 
ms  significat.  Dum  attrahit  cum,id  est,dum  illum 
molitur  a  vcritate  reducore,et  ad  venerationerti  sui 
nominis  molitur  adducere. 

33  In  laqueo  suo  humiliabit  eum  : 

Inclinabit  se  et  cadet  cum  dominatus  fuerit  pau^ 
perum. 
C  Laqueus  signiflcat  dolum,  quod  corda  sfmpli- 
cium  capiuntur.  Humiliabit  autem,  quaiido  devera 
religlone  cadunt  ex  suasionediaboliyqiii  ad  insaDaHi 
doctrinam  perducuntur.Inclinabit  se  tyrannuSyCam 
animum  sunm  remiserit  in  aliquod  oiium  cessando 
a  tanta  persecutione,  nimia  acquisitione  perditfh- 
rum  satiatus.  Post  peenas  afUictionesque  jusieruin, 
cadet  nequissimus  cum  suis  sequacibus  de  sua  prs- 
sumptione^  quando  illi  supervenerit  repeatinas  in- 
teritus;  finom  enim  saeculi  infolix  nescit,  qaoniam 
eum  in  sua  potestate  Dominus  constituit.  H  Ideo 
cum  se  sperabit  adhuc  longe  victurum,  repentinus 
ei  superveniet  interitus. 

34  Dixit  enim  in  corde  suo  :  Oblitas  est  Deus  : 
Jvertit  faciem  suam  ne  videat  in  finem. 

C  Nimis  stulta  cogitatio,  putans  Dominum  fide- 
les  suos  nolle  respicere,  pro  quibus  passionem  sas- 
tinuit,  cum  propter  ipsum  doceatur  omnia  p<Bnalia 
et  adversa  sustinere. 

35  *r  Ex  [  surge  Dofnine  Deus. 

Exalletur  manns  tua  :  ne  obliviscaris  paupe* 
rum. 
C  Exsurge,  Deus,  hoc  est,  celeriter  veni;  exalke- 
tur  manus  tua,operationem  judicii  significat.  IUud 
enim  Prophela  desiderabat  venire,  unde  Antichri- 
etus  posset  occumbere.  Ne  obliviscaris,  nunc  ro- 
gat  ne  secundum  votum  tyranui  obliviscatur  f>au- 


75 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


70 


perum  in  llnem  saeculi,  ubi  retributio  est  futura  j^ 
meritorum. 

36  Propter  quid  irritavit  impius  Deum  ? 
Dixit  enim  in  corde  suo  :  Non  requiret, 

C  Interrogando  enim  dicendum  est,  propterquid 
irritavit  impius  Deum.Respondendum,  idco  quippe 
quoniam  Deum  impius  putabat  non  posse  sua  facta 
requirere  et  pauperum  injurias,  quasi  circa  cardi- 
nes  cocli  Deus  ainbulans,  nostra  non  consideraret, 
sed  invenict  memorem  in  futuro,  quem  sperabat 
oblitum. 

37  Vides  quoniim  lu   laborem  et  dolorem  consi- 

deras 
Ut  tradus  eos  in  manus  tuas. 
G  Propheta  loquitur  ad  Deum  :  Vides  quoniam 
tibi  nullus  illudat;  consideras  enim  laborem  et  do-  ^ 
lorem,  quem  ille  perfidus  sub  lingua  habuit,  id  est 
in  cogitatione  sua  revolvit.  Ut  tradas  eum,  id  est 
judicio  traditus  non  evadet,  sed  digna  factis  reci- 
pict,  cum  oeterna  damnatione  torquebitur. 

38  Tibi  derelictiis  est  pauper  : 
Orphano  tu  eris  adjutor, 

C  Cum  dicit,  tibi  derelictus  est  pauper,  ostendit 
quoniam  qui  Domino  derelinquitur,  nuUa  utilitate 
fraudatur,  hoc  est  enim  pio  principi  dimitti,  quod 
bonis  omnibus  tradi.  Pauper  enim  dictus  a  paulo 
/ar^. PupilJum  vero  dicit  non  cujusgenitor  carnalis 
occubuit,scd  cui  pater  sepultus  est,  id  est  mundus 
quem  non  amavit.Tu  eris  atyutor  dicit,ut  cum  car- 
naliteralfligi  videas,eos  nondubitesesse  liberandos, 

39  Contere  brachium  peccatoris  et  maligni :  p 
Quxretur  peccatum  illius  et  non  invenietur. 

C  ReditnequitiaAntichristianteoculos  Prophetae 
et  rof<at  :  Contere  brachium  ejus,id  est  ad  nihilum 
redige  potentiam,  qua  male  utebantur  peccatores, 
quia  insigniter  impia  faciebant.  Malignus  quia  ini- 
quus  suasor  orit,ut  quos  terrore  non  potest  perver- 
tere,  saltem  per  noxia  praemia  conetur  declinare. 
H  Quaeritur  peccatum  illius  nec  invenietur,  hoc  cst 
ad  emendationem  non  est  dignus  venire.C  Addidit, 
nec  invenietur,  quia  dubium  non  est  perire  scele- 
stam  potestam,  cujus  auctor  est  damnandus.  A  Ut 
sic  inveniatur  peccatum  et  peccator  ad  damnatio- 
nem,  quae  non  inveniuntur  ad  emendationem. 

40  Dominus  regnabit  in  wtemum  et  in  saeculum  ^ 

sxcuti  ; 
Peribitis  gentes  de  terra  illius,  D 

C  Interfecto  Antichristo,  redit  Propheta  ad  ordi- 
nem  futurarum  rerum,ubi  jam  securitassanctorum 
et  regnum  aetemum  Christo  Deo  est.  Gentes,  pec- 
catoros  et  impios  dicit,qui  feraliter  vivunt.De  terra 
illius,  regnum  signat  Salvatoris,quo  soli  beati  per- 
fruuntur. 


virtutem  animi  ardor  mentis.  H  Aurem  Dei,  cle- 

mentiam  divinam  dicit. 

42    Judicare  pupillo  et  humili : 

Ut  non  apponat  ultrr  tnagnificare  se  homo  super 
terram, 
C  Ecce  auctoritate  prophetica  admonemur,papil- 
lum  humilem  Deo  esse  gratissimum.  Com  pnpillas 
humilis  dicitur,  justissimus  approbatur,ut  non  apc 
ponat  ultra,  hoc  est,  H  ut  non  elevet  Antichristas 
se  ultra  super  electos  Dei,quia  G  tunc  omnia  mala 
nniendasunt,cumauctormortiscumsuaplebedam- 
nabitur.  Hdcc  sunt  occulta  Fiiii,  quae  psalmi  hujus 
titulus  canit. 

OILVTIO   EX  PSAL.   IX. 

Confessioni  nostr^e  piam  aurem,  Deus  clemens, 
aperi,  qui  sperantes  in  te  nunquam  consuevisti  de- 
relinquere,  ut  exaltati  de  portis  mortis  perpetus, 
possimus  salvi  tentatoris  occultas  insidias  elfiigere. 
Per  Dominum  nostrum. 

PSALMUS  X 

ARGUMBNTUM   PSAL.   X. 


41    Desiderium  pauperum  exaudit  Dominus  : 

Praeparationcm  cordis  eorum  midivit  auris  tua, 
H  Desiderium  pauperum,dicit  voluntatem  Eccle- 
siaBjUt  ei  tribueret  regna  ccelorum.  G  Et  prajpara- 
tionem  cordis,id  est  concupiscentiam,quffi  ostendit 


C  De  hffireticis  Propheta  dicit,qui  nituntur  catho- 
licos  in  suam  convertere  pravitatem,  Domini  illis 
jucicium  comminans,  et  quid  in  illa  retributione 
debeant  sustinere. 

TT.  In  finem  ^  Psalmus  ;  David. 

C.  Sciendum  est  hunc  psalmum  prdbatum  esse 
ad  haereticos  destruendos. 

1  In  Domino  con/ido  : 
Quomodo  dicitis  animae  meas  :  Transmigra^  in 

1  montem  sicut  passer? 

H  In  Domino  confido.Vox  Ecclesiae  oontra  haere- 
ticos.  C  Ac  si  dixisset,  Dum  ego  sum  in  religionis 
fixo  cacumine  constitutus,  quomodo  suadetis  me  : 
Transmigra  in  montem,id  est  ad  haefreticam  pravi- 
tatem,mentientcs  esse  Ghristum  ibi,ubiverita8  esse 
nullaprobatur?  Mons  significat  elevatam  superbiam 
mentis,  quae  sola  haeresis  incurritur,  dum  bcretici 
humilibus  consentirc  noIentes,super  Ecclessiam  se 
erigere  conantur.  Passer  baereticum  signat,  qui  ad 
nequissimas  praedicationes  inconstantis  animi  levi- 
tate  transfertur.  Instabilis  enim  avis  passer^et  alii 
in  foraminibus  parietum,  alii  in  roscidis  vallibus, 
nonnulli  in  squalidis  montibus  habitant. 

2  Quoniam  ecce  peccatores  intenderunt  arcum  :  pa» 
raverunt  sagittas  suas  in  pharetra  : 

Ut  sagittent  in  obscuro  rectos  corde, 
n  Quoniam  ecce  peccatores,  id  est  baeretici,  in- 
tenderuntarcum,id  est  ora  illorumcontraEccIesiam. 
Intcnderunt  arcum^  id  est  potentiam  verbositatis 
suse.C  Paraverunt  sagittas,id  est  verba  venenosa.  la 
pharetra,  id  est  in  corde.H  ut  sagittent,etc. ,  id  est 
cum  viderint  in  Ecclesia  obscuratos  imperitia  vel 
simpliccs,  laqueis  dolosis  vel  occultis  illiciant. 
C  Recti  corde  sunt  dicti^  qui  nulla  iniqua  persua- 
sionc  decipi  poterunt,veI  in  obscuro,id  est  obscuris 
et  ambiguis  sententiis  eorum,  vel  cum  peraeoutio<- 
nibus  tetris  perturbatur  Ecclesia.  Quando  timore 


<  / 


EXPOSITIU  PSALMOPiUM. 


78 


periculi  carnalis  homines  creduntur  racillus  immu-  A 
tari. 

3  Quoniam  qtUB  perfecisli  deslmxerunl : 
Justui  »r  autem  ;    quid  fecit  ? 

CDieit  idem  Prophetadestruxisse  hsereticosiegem 
Dei  cum  inierpretationibus  falsis,  convertentes  in 
necem  qu$i  a  Oomino  prophetata  sunt  ad  salutem. 
Sobjongitur  defensio  Domini  Ghristi  :  Justus  quid 
fecit?  H  hoe  est,  Ghristus  mundum  redemit.  C  vel, 
81  Scripturas  subvertere  volunt,  quid  fccit  eis  jus- 
to»,  quod  etiam  illum  persequuntur? 

4  Daminus  m  templo  sancto  suo  : 
Dommusin  casto  sedes  ejus, 

C  Templum  enim  Dei  sanctum  cst^quod  estisvos 
(/  Cor.  ni),  ut  sciat  hsereticus  se  posse  a  Deo  dis- 
perdi,  a  quo  noscuntur  corda  recte  credentium  pos-  |. 
sideri.  CcBlum  enim  sanctos  viros  significat,  quos 
divinilas  insidere  dignatur.Terrere  igitur  hsreticos 
a  sedoctione  bonorum  per  Domini  judicium  nititur 
Propheta,  ut  si  justos  seducere  non  timent,saltem 
«lun  qoi  io  jiistia  est  et  habitat  timeant. 

5  (huli  ejus  •r  in  pauperem    ;  respiciunt. 
Patp^^e  ejus  interrogant  filios  hominum. 

U  OeuK  Oomioi,  id  est  aspectus  et  clementia  Di- 
vinitatia  pauperem  populum  Ghristianum  respicit 
ad  adjuvandum.  C  Palpebrae,  dictac  a  pajpitando,s\- 
gnant  sobtilitatem  dtvini  judicii  ac  judicia  Dei  oc- 
cuita,  in  quibus  nos  interrogat^  id  est  cognoscit 
quid  habeat  unusquisque. 

6  Dominus  interrogat  justum  ei  impium  : 

Qui  autem  diligit  iniquitatem  oddt  anvmam  suam. 
II  Dominus  interrogat,  id  est  cognoscit  et  probat  C 
JQstnm  et  impium.  C  Hoc  ideo  dicitur,  ut  unus- 
qoiaqQe  eircumspioiat  conscientiam  suam,  de  qua 
lovit  aolum  Deum  ferre  judicium.Noii  enim  justus 
ert  quem  homines  dicunt,  sed  quem  Deus  probat 
JQStuiD.Quid  estdiligere  iniquitatem,  nisi  diabolum 
sequi  ?  semetipsum  persequiturquidiabolum  sequi. 
tur,  dum  illas  semitas  vult  ire,  quae  ad  fugienda 
loca  pcenamm  perducunt. 

7  Pluii  super  peccatores  laqueos  : 

Eguis  )K  ei    l  sutphur  )^  et    ;  spiritus  procella- 

nim,  pars  calicis  eorum. 
C  Pluit,  scilicet  verba  praedicationis,qua3  piis  im- 
bres  sunty  perfidis  autem  laquei  igniti.  Ignis  etianr 
eet,  oom  eos  flammea  cura  consumit  cupiditatis.  H 
Sulphur,  putredo  peccatorum.  C  spiritus  procella-  jj 
rum,  dum  se  confundunt  mente  tumultuosa,  pars 
caHcia  eorom,  id  est  mensura^qu®  pollutis  actibus 
ebriantur.  H  Vel,  ignis,cupiditas,  sulphur^peccato- 
rom  piitredo,  spiritus  proceilarum,  poena  seterna ; 
et  quos  ignis  exurit,  tempestas  exanimat. 

8  Quoniam  justus  Dominus  et  justitias  dilexit : 
JBquitatem  vidit  vuttus  ejus. 

C  Justum  dicit  Dominum  amarc  justitiam^  quia 
aefcit  alios  respicere,  nisi  qui  norunt  custodire 
jostitiam,  aequitatem  illam,  scilicet  quam  ipse 
propitios  coLcedit.  Vultna  Dei  propitiationem  si- 
gniflcat. 


ORATIO   EX    PSALM.    X. 

Dirige  oculos  pietatis  tuae  super  humiiem  pauper- 
tatis  nostrae  pcrsonam,  omnipotens  Domine,ct  cir- 
cumda  nos  fidci  armis,  ut  ab  iniquitatum  sagittis 
eruti,  valeamus  sequitatem  et  justitiam  custodire. 
Per  Dominum. 

PSALMUS  XI. 

XrGUMENTUM    PSAL.   XI. 

C  Salvum  se  Prophetaamundiistiusper^'ersitalc 
fieri  petit,quoniam  dolosi  atque  superbi,potentiam 
Dei  sccleratis  oblocutionibus  abnegabant ;  promis- 
sioncmque  Patris  pcr  Fiiium  dicens  faciendam,clo- 
quia  Domini  sub  brevitale  collaudat. 

In  finem  pro  octava  die.  Psalmus  David. 

G  In  fmem  pro  octava  die,ut  in  sexto  psalmo  jam 
dictum  cst,ad  «-eternam  pcrtinet  requiem,  petit  ita> 
queProphetainiquitatem  mundi  dostrui,ut  ad  illam 
^'eritatem  futurae  promissionis  debcat  pervenire. 
i     Salvum  >r  ^ne   ;    /hr,  Domine^  quoniam  defecit 
sanctus  : 
Quoniam  diminutx  sunt   veritates  a  filiis  homi- 
minum. 

G  Salvum  me  fac,  exclamat.  ad  Dominum  Pro- 
pheta,  petit  sc  salvum  fieri  ab  illo  a  quo  veram 
medicinam  noverat  invenire,dicens  sanctum  deesse; 
alitcr  enim  sanctus  deficere  non  potcrat  nisi  fuissct 
inter  homines  veritas  imminuta.  Verum  cum  dicit 
diminutas,  evidenter  ostendit  depravata  Dei  munera 
ex  culpis  hominum,  et  coiiata  benoflcia  propria 
perversitate  maculata.  Dicit  vero  veritates,de  veri- 
tatibus  hominum  loquens,  una  est  Dei  veritas,  qua 
illustrantur  animjB  sancta. 

2  Yana  locuti  sunt  unusquisque  ad  proximum  suum : 
Labia  dolosa  in  corde  et  corde  -r  iocuti  sunt  [  . 

G  Vana  falsa  signiflcat,quando  contra  Dominum 
testimonia  falsa  quaerebant,  tunc  imminutae  sunt 
veritates.  Proximos  dicit,non  tam  cognatione  gene- 
ris  quam  participatione  sccleris  sociatos.  In  corde 
et  corde,  quoties  volumus  dolosos  ostendere,  du- 
plicia  eorum  corda  declaramus,  quando  simplices, 
unum  cor  in  eis  csse  tcstamur.  Locuti  sunt,ut  sub- 
audias  mala. 

3  Disperdat  Dominus  universa  labia  dolosa  : 
Linguam  magniloquam. 

G  Disperdat  dicitur  contra  Judaeos,  ut  passim 
pereant,qui  se  in  una  pravitate  collegerant.Lingua 
magniloqua  est  quae  sibi  aliquid  inagn®  potestatis 
assumit,  et,  ne  hic  in  bono  linguam  magniloquam 
accepisses,  praedixit  labia  dolosa.  Gonsidera  vero 
pietatem  dicentis,quod  non  hominibus  (quia  aliqui 
convertendi  erantj  scd  ipsis  vitiis  maledicit. 

4  Qui    dixerunt  :  Linguam    nostram    magnificabi- 

himus  : 
Labia  nostra  a  nobis  sunt :  Quis  noster  Dominus 

est? 

G  Illos  oxponit,qui  in  prosperis  rebus  se  jactan- 

tes,gloriam  suam  exaltare  praesumunt,et  eibi  ipsis 

deputant  non  a  Deo  accepisse.  Istud  quis  noster 

Dominus  est^  sacrilegorum  verba  sunt  oontradiceu- 


79 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


80 


tium  vero  Deo,  et  superborum.  A  Hypocritaruirf  et 
philosophorum,  qui  ingenio  et  studio  scientias  et 
eloquenliam  acquisitas  ex  seipsis  habere  putant, 
contemnentes  non  habentes  eas,  ideo  subdit : 

5  Propter  miseriam  inopum  et  gefnitum   paupe-' 

rum  : 
Nunc  exsurgam,  dici  Dominus. 
C  Exsurgam,  dicit  Propheta  in  pcrsonam  Patris 
de  Filio ;  exsurgam,  id  est,  apparebo  et  manifesta- 
bor  in  Filio,  H  ut  eos  qui  in  miseria  sunt  in  mundo 
redimat. 

6  Ponam  in  salutari : 
Fiducialiter  -r»  agam    ;  in  eo  : 

H  Ponam  in  salutari  (vox  Patris),  id  est  salutem 
et  consolationem  paupcrum,forte  gentium  in  Filio ; 
qui  est  laetitia  contra  gemitum.  Fiducialiter  agam 
in  60,  Cid  est  in  Filio,quia  potestas  Patris;  flducia 
est  Filii,  cujus  voluntati  nullus  valet  obviare,  quia 
eloquia,  etc. 

7  Eloquia  Domini,  eloquia  casta :  argentum  igne 

examinatum  : 
Probatum  terrce  :  pnrgatum  septuplum. 
Hic  eloquia  Domini  laudantur  (quaa  nullo  men- 
dacio,  nulla  adulterina  falsitatc  fuscantur)  cum  di- 
cit,  eloquia  casta.  Superius  vero  sermo  humanus 
arguitur,  cum  dicit,vana  locuti  sunt.  Argumcntum 
terrffi,  igne  examinatum  solet  esse  purissimum, 
quando  frequenti  fuerit  decoctione  mundatum  ;  sic 
eloquia  Domini  pura,pulchra  et  rara.  Purgatum  vel 
examinatum,contra  illud  ponitur,quod  de  peccato- 
ribus  ait,labia  dolosa  in  corde,  etc.Septuplum,sep- 
tiformem  Spiritum  significat,id  est,timoremDomini, 
pietatem,  scientiam,  fortitudinem,  consilium,  intel- 
ligentiam,sapientiam.  A  per  quoB  divitium  eloquium 
splendet,  dum  verbi  Dei  prsBdicatores  et  sccundum 
eloquia  ejus  viventes  his  charismatibus  refulgent. 

8  Tu,  Domine,  servabis  nos  : 

Et  custodies  nos  a  generatione  hac  in  wtemum. 
H  Tu,  Domine,  servabis  nos  in  {etemum  (Eccle- 
sia  rogat),  id  est  in  fide  servabis.  Et  custodies  ab 
hsereticis  vel  Judeeis,sive  a  peccatoribus^sive  a  dia- 
lecticis  et  philosophis  istius  mundi  in  SBternum.  C 
Hic  conservat  ne  pereamus,ibi  Istificat  in  seternum 
et  coronat. 

9  In  circuUu  impii  ambulant  : 

Secundum  altitudinem  tuam  muttiplicasti  fitios 

hominum, 
C  In  oircuitu  impios  ambulare,e8t  tortuosis  mo- 
ribus  vivere,  qui  nunquam  rectam  viam  ambulant, 
Christo  derelicto,  qui  est  vera  via.  Secundum  alti- 
tudinem  tuam,  non  secundum  meritum  hominis 
sed  secundum  potentiam  divin»  volunlatis  multipli- 
catur  Ecclesia,  hoc  est  dc  pietate  et  misericordia 
ejus,  percipiens  in  retributione  Christi  promissa. 

ORATIO   EX  PSAL.  XI. 

Miserere  fragilitatis  nostrae^  sanctissime  Pater, 
et  concede  nobis  eloquia  tua,  pudico  corde  conti- 
nere,  utpossimus  multiloquam  dolositatem  insa- 
mentium  declinare.  Per  Dominum  nostrum. 


B 


PSALMUS  xn. 

ARGUMENTUM   PSAL.   XII. 

C  Respiciens  Propheta  mundum  idoIoUtriaB  maiH 
cipatum,  credulitatem  suam  adventu  sancia  lacar- 
nationis  poscit  expleri,  ut  vel  aic  eonfuBa  gentililas 
suum  posset  agnoscere  Oreaforem. 

TT.  In  finem  psalmus  David. 

C  In  Qnem  :  hic  tempus  signiGcat  incamaUomit 
Chrisli.  C  Totus  hic  psalmus  de  charitate  lequitur 
Christi;  plenus  Propheta  Domini  cbartiate»  eo&A- 
denter  dicit  diiTerri  se  diutius  ab  exspectaUoiie  sua 
et  adventu  illius,quem  licet  Orma  fide  crederet  tssi 
venturum^  tamen  de  ejus  tarditate  cooqueiitur. 
Cujus  adhuc  speratum  adveatum  citios  non  ittere- 
batur  cernere,quoniam  omni  desideranti  valde  md- 
lesta  dilatio  est. 

1  Vsquequo,  Domine^  oblivi$ceris  me  m  finem  ? 
Usquequo  avertis  fadem  tmm  a  mef 

C  Usqueqno  eum  dicit,  apparitiotiem  potftnlal 
Christi,quam  in  spiritu  videbat;  usquequO)  id  eel» 
quousque,quandiu  non  liberas.  H.  Poiest  vero  cuai 
Propheta  quilibet  po^nitena  eub  peccatis  gemeni 
dicere  :  Usquequo,  etc,  persequtmtur  enitn  d«mo- 
nes  et  mali  homines  gravissime  vere  pcftnitenieB  et 
Christi  mandata  servare  cupientes.  G  in  finem,  id 
est  usque  ad  Ghristi  adventum. 

2  Quandiu  ponam  consilia  in  anima  mea^ 

dolorem  in  corde  meo  per  diem  ? 
C  Cum  dicit  quandiu,  exprimitor  hie  maximin 
ardor  exspectantis  adventum  Dei.II  Ae  si  dieat :  Pm 
tior  istam  angustiam  quousque  te  videam,8iciit  ^ro- 
C  misisti  venire.  A  dicit  vero  consilia,  iid  eat  oog^- 
tiones  et  tractatus,  quomodo  et  quando  a  Bertitole 
peccati  et  diaboli  iiberari  possit  per  adventiim  8al» 
vatoris,  et  quia  spes  salutis  protrahitur,crescild«^ 
siderium  in  dolorem.  G  Per  diem,id  est  per  Mag»* 
los  dies  ille  amor  tui  adventus,  versus  est  in  dolo«> 
rem  mentis  quo  tardaveris. 

3  Usquequo  exattabitur  inimicus  meus  super  me  ? 
Respice  et  exaudi  me,  Domine  Deus  meus. 

C  Inimicum,  diabolum  dicit,qui  dicitur  oxaltetutt 
ante  adventum  Domini,  cum  gaudebat  de  bvolana 
captivitate.  Supcr  me,  id  est  super  creduiitatem 
meam.Exaudi  me,  non  sibi  tantum  subvenire  petit 
sed  universis  fidelibus.  Respiee,  ad  illod  referem- 
dum ;  usquequo  avertis  faciem  tuam  a  me.  Baiaddi 
[)  vero,  ad  illud  quod  dicit  in  capite  psalmi  :  aMjQO*' 
quo  oblivisceris  me  in  finem. 

4  Ulumina  oculos  meos  ne  unquam  obdormitm  in 

morte  : 
Nequando  dicat  inimicus  meus  :  Pi'3evalui  adver* 

sus  eum. 
C  Dum  petit  illuminari  oculoe^  cordis  ooukiB  di^ 
cit,  qui  obdormiunt  in  morte,  quando,fidei  liltDine 
sepulto,  carnali  delectatione  clauduAtur ;  ipee  est 
enim  somnus,  de  quo  letatur  inimicus.  Inimicum^ 
diabolum  dicit  et  angeloe  ejue,qttorQm  ooneiietudo 
est  insultare  dum  capiunt,  et  gaudere  dum  decep^ 
tos  a  se  cognoverint  possideri. 


M 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


8i 


5      (lui  trikilant  me  exsuUabunt  si  motus  fuero  :       A  maculati^  in  pamam  peccaii  etiam  Deo  abominabiles 

facti  sunt. 

3  Dominus  de  ccbIo  prospexit  super  filios  hominum: 
Ut  videal  si  est  intelligens,  aut  requirens  Deum. 

C  Prospexit  Dominus,scilicet  ui  nobis  mitteret  uni- 
genitum  Filium  suum.Super  filiosyid  esi  humanum 
genus.  H  Ut  videre  sancios  suos  faciat,  per  quos 
respicit,  et  in  quibus  babitat,  si  sit  sapiens.  G  Qui 
Deum  mente  intelligat  esse  verum  Deum  et  homi- 
nem^  et  requirat  operatione  Deum,  sequendo  man- 
data  ejus,  ut  ab  ejus  volunlate  non  discrepet.  Sed 
quid  viderint  sancti  Dei,  per  quos  Deus  videre  dici- 
tur,  subdit»  omnes  declinaverunt,  etc. 

4  Omnes  dcclinaverunt,  simul  inutiles  facti  sunt : 
Non  est  qui  faciat  bonum.  Non  est  usque  ad 

unum, 
C  Hic  dicit  omnes,  id  est  toium,  et  significat 
partem.  Declinaveruni,  scilicetagratiaDci,  et  facii 
sunt  inutiles  sibi  et  aliis.Tanii  enim  et  toi  dc  Judaeis 
impii  fuerunt,  ut  pene  omnes  perfidi  esse  ac  perisse 
putarentur.  A  Similiier  de  geniibus,  omnes  igiiur 
non  inielliguni  nec  requirunt,  sed  declinaverunt 
tam  Judaei  quam  gentiles. 

5  -i  Sepulcrum  patens  est  guttur  eorum  ; .  -:  Lin- 
guis  suis  dolose  agebant  ] . 

H  Venenum  aspidum  sub  labiis  eorum, 
C  Meriioergo  sepulcrum  dictum  estguttur  eorum : 
qui  pestiferos  sermones  proferebant,  sicut  sepul- 
crum  feiidos  odores  exhalai.  Linguis  suis  dolose 
agebani,  quibus  mortifera  verba  loquebantur.i45pi- 
dum  immane  genus  est  serpentium,  quod  naturali 


egp  auiem  in  misericordia  tua  speravi. 
C  Exsoltabuni  si  motus  f  uero,  id  est  si  a  te  fuero 
divisas  per  incredulitatem  vel  pecatum ;  inimici 
efBciunlur  l«ti.  In  tua  misericordia  dicit,  quia  qui 
tlifinde  euam  spem  ponit  oisi  in  Deum,  sua  fides 
vaeua  eat.  0  virtus  fidei  et  firmitas  magna  credentis 
iR  eam  credere  a  qao  pro  ccrto  scit  posse  salvari ! 
%     ExmUiakit  oor  meum  in  satutari  tuo  : 

Caniaho  DomiM  qui^,  hona  ;  tribuit  mihi  ;^  et 

PstMam  mmini  Domini  alHssimi  ; 

C  Inierior  homo  salutare  Dei  conspexerat,  quem 

emiere  oapiebat  earnalibus  oculis.  Cantabo,  scilicet 

mr&%  obi  nimia  Intiliaeomplebaiur.  Psallam  operi- 

bnB  bOBis,  qood  maxime  Divinitas  qusrit. 

ORATIO   EX    PSAL.    XII. 

Ne  avertaa  faciem  tuam  anobie,  omnipotens  Deus, 
ne  inimici  nostri  exaltentur  adversus  nos ;  sed  ita 
eomoetrum  siduiaris  tui  exsultatione  perfunde, 
at  Ikciaa  eomnam  seoundae  mortis  evadere.  Per  Do- 
niDam  oostram. 

P8ALMUS  Xni. 

AROUBfSNTUM  P8AL.   XIII. 

C  Ecciesia  Jud«08  inorepans  qui  viso  Domino 
minime  crediderufit,  inani  eos  irepidaiione  dicit 
confundi  qui  fraetaosum  timorem  Domini  cogno- 
eeere  aolaerunt,  eonim  in  fine  saeculi  conversionem 
prmiicens. 

TT.  in  fmem  -5  Psalmus  ;  David. 

G  FxiAb  Christum  eignificai,  ideo  frequenter  re- 
pelitory  ut  eemper  ad  Omnipotentem  audientis  ani- 


B 


mae  erigatur.  C  Psalmus  iste,  Judsorura  vesaniam  C  obsiinatione  verbaincantantium  perhibetur  non  ad- 


fehementi  increpatione  castigat,asper  invection  ibus, 
lerribilia  profanis,  amarus  incredulis,  ut  hsc  in- 
erepatio  merito  detur  Ecclesiae. 

1  Dixii  ins^nens  in  corde  suo  : 
Non  est  Deus, 

G  Videne  populis  Judaeorum  Christum  humiliter 
miieee  dixit :  Non  est  Deus,  nec  intellexit  ipsum 
esse  qai  a  prophetis  prasdictus  esi.  Et  ideo  insuper 
grmriue  est,  quia  dixerunt  hoc  non  in  labiis^  sed  in 
eorde,  at  raalo  yoto  pejor  incredulitas  jungeretur. 
A  Vel  insipiens  etiam  geniilis  dicitur,  Deum  non 
eese  patana,  qui  eorruptus  esi  mente,  lignum  sibi 
Detim  ftteiens. 

2  Corrupti  sunt  et  abominabiles  facti  sunt  in  stu- 

diis  -*  suis  \ 
Non  est  qui  faciat  bonum  ^  non  est  usgue  ad 

unum  . 
H  Si  enim  notitiam  habuissent  Dei^  corrupti  per 
hifidelitatem  el  abominabiles,  id  est  odibiles  non 
faisseQt.  Non  est  asque  ad  unum.  C  Revera  solus 
Ghrietue  est,  sine  quo  aliquod  bonum  vel  incipere 
tel  implere  nuUus  valet.  Alia  liitera  habet :  Gor- 
rapti  sant  in  voluntaUbus  suis.  Voluntas  auiem 
dieta  eet  a  volatu,  quoniam  animus  quo  vult  nimia 
irdoeitate  transfertur.  Corrupii  igitur  sunt  Judsi, 
dora  a  Scripturarum  sanitate  recedentes,  in  vitiosos 
senetie  ineiderant,  et  ita  nefandissima  itu;redulitate 


mitiere,  nec  a  voto  suo  potest  removeri,  et  quod 
non  valet  ullo  carminc  miiigari,  sicut  alia  genera 
serpenlina ;  quod  significai  surditatem  moriiferam 
Judaeorum.  Venenum  dicium  esi  quod  pervenas  cur- 
rat ;  sic  et  voia  malignorum  occulia  cogitatione 
grassantur. 

6  '-:  Quorum  os  maledictionc  et  amaritudine  ptenum 

est  ;.* 

H  Veloces    pedes    eorum  ad  effundendum   san- 

guinem  ;. 
C.  Quorum  os,  id  est  Judaeorum^quando  pro  bonis 
admoniiionibus  blasphcmabani  Chrisium.  Amari- 
tudine,  cum  de  nece  ejus  iraciabant.  Pedes,  con- 
silii  progressus  appellai,  quibus  de  incepto  move- 
D  mur  ad  exitus  rerum.  Cum  dicit,  veloces,  dcfuisse. 
illis  osiendit  consilia  moderaiionis.Ad  effundendum 
sanguinem,  id  est  Domini  Salvaioris  et  suorum,  ut 
sceleraiaB  rei  crescai  immaniias  aciionis,  dum  et  in 
Dominum  Salvaiorem  manus  noxias  injiciunt. 

7  -i  Contrttio  et  infclicitas  in  viis  eorum  \  H  et 

viam  pacis  non  cognoverunt  \ : 
-^.  Non  est  timor  Dei  ante  oculos  eorum  \ . 
H  Contritio,  scilicei  corporis  Jud<£orum,  infeli- 
citaa  animae.  In  viis,  in  operibus  eorum.  Cur?  quia 
viam  pacis,  id  est  Christum  non  cognoverunt,  nec 
per  fidem  nec  per  opcra.  Ouare?quia  non  est  iimor 
Dei  in  sensu   ecrum,  non  enim  meiuunt  futurum 


83 


S.  BnUNONIS  IIEKBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


84 


judicium.  C.Via  impiorum  contrilio  est,  quia  terit 
et  teritur ;  infelicitasque  in  ea  est,  quia  nunquam 
per  ipsaro  nisi  ad  infausta  supplicia  pervenitur. 

8  Nanne  cognoscent  omnes  qui  operantur  iniquita- 

tem : 
Qui  devorant  plebem  meam  sicut  escam  panis  ? 
H  Nonne  cognoscent,  ac  si  dicat  :  Si  modo  non 
cognoscent  venturam  ultionem,  cognoscent  in  ju- 
dicio  qui  modo  mala  operiantur.  Plebem  meam  de- 
vorant,  id  est  ha;retici  populum  Christianum  sedu- 
cunt,  vel  mali  occidunt  bonos,  vel  idololatrae  cre- 
dentes.  Sicut  nullus  esuriens  sine  pane  bene  potest 
8aturari,sic  haeretici  nunquam  satiantur  iniquititti- 
bus  suis,  nisi  persequantur  Christianos.  A  Vei  sa« 
tiantur  persecutione  Christianorum,  sicut  esca  panis 
satiatur  esuricns. 

9  Dominum  non  invocaverunt : 

Illic  trepidaverunl  timore  -:  ubi  non  erat  titnor  [ . 
H  Dominum  non  invocaverunt,  si  enim  invocas- 
sent,  salvi  essent.  Illic  trepiduverunt  in  idolis  et 
ritibus  vanis  simulacrorum,  qui  Deum  timere  de- 
bebant.  C  Et  quando  dicebant  de  Christo  :  Si  di- 
mittimus  eum  sic,  etc. 

10  Quoniam  Deus  in  generafione  justa  est :  consi' 

lium  inopis  confudistis  : 
Quoniam  Dominus  spes  ejus  est. 
H  Quoniam  Deus  est  in  generatione  justa,  id  est 
in  populo  Christiano.  C  Christi  consilium  confu- 
distis,  id  estsuscipcre  noluistis  H  dicentis  :  Poeni- 
tentiam  agite.Inops  dicitur  Christus,qui  pro  nobis 
pauper  factus  est.  Dominus  spes  ejus  est.  Pater 
utique  Filii,  quia  humanitas  confortata  est  de  Divi- 
nitate.AVelquodb*betmembrumChristiexistens,qua 
Dominus  spes  ejusdem  :  inde  contemnitur  magis 
unde  magis  reverendus  esset. 

11  Quis   dabit  ex  Sion  salutare  Israel  ?  cum  aver- 

terit  Dominus  captivitatcm  plebis  suse^ 
Exsultabit  Jacob  et  Ixtabitur  Israel. 
C  Cum  dicit,  quis  dabit,  vult  intelligi  Dominum 
Patrem,  qui  Dominum  Christum  in  Sion,  id  est  ia 
Jerusalem  mittere  dignatus  est.  Ipse  est  atema  sa- 
lus  Israel,  id  est  credentium.  Dura  avertit,  id  est 
diabolum  damnaverit,  qui  Dei  plebem  persequi  et 
captivare  festinat.  Exsultabit  Jacob,idest  Judajorum 
et  gentium  populus  colicctus  per  gratiam  Dei.  L®- 
tabitur  Israel,  hoc  est  universalis  Ecclesia. 

ORATIO   EX   PSAL.    XIII. 

Dignare,  Domine,  de  ccelo  sancto  tuo  respicere 
super  fillos  hominum,  et  da  nobis  agnoscere  viam 
pacis,  ut,  aversa  vitiorum  captivitate,  ccelestis  Jeru- 
salero  habitaculo  perfruamur.  Per  Dominum  no- 
strum. 

PSALMUS  XIV. 

ARGUMENTUM   PSAL.   XIV. 

C  PropheticflB  interrogationi  respondet  Dominus, 
in  Decalogi  excmplum  deccm  virtulibus  ad  suae 
bealitudinis  atrla  perveniri. 

TT.  Psalmus  David. 

G  Psalmus  iste  non  profunditate  vclatus  cst,  sed 


A  prophetictB  interrogatiorii  respondet  Domlnus,  iri 
Decalogi  exemplum  ;  decem  ^irtutibus  ad  beatitu- 
dinis  suae  atria  perveniri. 

1  DominCf  quis  habitabit  in  tabemaculo  tuo  : 
Aut  quis  requiescet  in  monte  sancto  tuo  ? 

G  Tabernaculum  dictum  ex  duobus  nominibus,id 
est  a  taberna  (quae  est  dorous  pauperum,  quia  non 
adhuc  tegulis  sed  tantum  trabibus  tegebatur)etcGB- 
naculo  (quia  ibi  cccnabant,  sicut  antiquis  roos  erat 
semel  in  die  cibum  sumere)  signiflcat  cathoHcam 
fidem  in  qua  habitat  sancta  Dei  Eccleeia.  Mons  si- 
gnat  futuram  Jcrusalem.  A  Non  autem  quaerit  quis 
in  Ecclesia  absolute  habitet,  in  qua  et  boni  et  mali 
sunt,  sed  subaudiendum  reliquit,digne.  Quis  iaea, 
scilicet  digne,  habitet.  Quod  ex  eo  probatur  quod 
T|  subdit,  aut  quis,  etc. 

2  Qui  ingredilur  sine  macula, 
Et  operatur  justitiam. 

G  Ingredi  tabernaculum  sine  omni  macuYasoIius 
Domini  fuit.  Operabatur  justitiam  :  cum  ejccit  de 
templo  vendcntes  et  emcntes.  H  Membrorum  vero 
suorum  est,  sine  macula  peccati  mortalis  incedere, 
et  per  baptismuro  sine  oroni  macula  ingredi,  quia 
sinc  minimis  essc  non  possumus. 

3  Qui  loquitur  veritatem  in  corde  suoj 
Qui  non  egit  dolum  in  lingua  sua, 

H  Multi  loquuntur  veritatem  labiis,  sed  non  in 
corde,  qui  videntur  vera  dicere,  sed  cor  cum  labiia 
non  consonat,  quod  Ghristum  non  fccit.  Non  elegit 
dolum  Ghristus,  quia  quae  locutus  est  ore,  complevit 
opere.  lUe  dolose  agit,  qui  aliud  agit  et  aliud  di* 
C  cit. 

4  Nec  fecit  proximo  suo  malum, 

Et  opprobrium  non  accepit  adversus  proxitnas 
suos. 
H  Proximi  sunt  nobis  omncs  homines,  et  nuUi 
debemus  malum  facere.  IUe  opprobrium,  id  estde- 
tractionem  non  accipit  de  fralre,  qui  prius  non 
credit  mala  de  iilo  antequam  probat.Qui  ista  supe- 
rius  comprchonsa  complet,  ille  habitat  in  vita 
aetema. 

5  Jd  nihilum  dcductus  est  in  conspecUi  ejus  ma- 

lignuSy 
Timentes  autem  Dominum  glorificat. 
H  Ad  nihilum  deductus  est  malignus,  id  est  dia- 
bolus,  quia  apud  sanctos  pro  nihilo  habctur.  Qui 
Q  timent  Dominum  timore  sancto,  Dominus  eos  ma-  • 
gnificat.  C  Vel  ad  nihilum  deductus  est,  quando  ei 
dixit :  Redi  retro,  Satanas,  non  tentabis  Dominum 
Deum  tuum. 

6  Qui  jurat  — ;  proximo  suo  [  et  non  decipil :  gui 

pecuniam  suam  non  dedit  ad  usuram ; 
Et  munera  super  innocenUs  non  accepit. 
C  Jurare  enim  dictum  est,  quasi  juste  orare» 
hoc  est  juste  loqui.  A  Non  decipit  proximum  :  qui 
jurat  dare  ct  subvcnire  proximo  ct  promissum 
reddit.  H  Vcl  non  decipit  anima  proximum,  id  cst 
corpiis,  si  prajccpta  Dei  observat  quaj  observare 
promiltit.  Sicut  enim  pccunia  visibilis  prohibetur  ad 


85 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


86 


nsaram  dari,ne  is  qui  accipitmagisapolieturquam  A  colerrime  ad  eum  sunt  rcvei^sijhabet  enim  Hebrai- 


juvetur  :  iia  verbum  Dei  non  solum  divitibua  qui 
pascuntyverum  etiam  pauperibus  hominibus  gratis 
debet  insinuari.  Non  accipit  munera  super,  id  cst 
contra  innocentes,  qui  judicium  justum  propter 
aliquod  munus  non  subvertit. 
7      Qui  facU  hxc  : 

Nan  oommovebitur  in  aelemum, 
G  Non  dixit  qui  cantat,  sed  qui  facit  haec^  ipse 
habitabit  in  tabemaculo  Domini^et  in  regnosancto 
ejas  reqalescct :  ut  nos  ad  actualem  virtutem 
interposita  lege  constringeret,  ne  secrcta  tanti 
ministeriiy  intenti  solis  cantibus,  inanitcr  psallere- 
mas. 

ORATIO  EX   PSAL.   XIIII. 

Goncede  nos^  piissime  Deus,  sine  macula  ingrcdi  n 
ecclesiam  tuam,  et  averte  nos  a  dolis  proximi  vel 
asans,  ut  dam  haec  secundum  tuum  obsorvamus 
preceptum,  non  commoveamur  ab  aemulis  suppli- 
ciis  in  aBternum.  Per  Dominum  nostrum. 

PSALMUS  XV. 

ARGUMBNTUM  PSAL.   XV. 

C  Ghristus  pro  humanitate  susccpta  a  patre  se 
conservari  petit,  eique  gratias  refert  qui  sua  po- 
tentia  iniqoitatem  hujus  saeculi  superavit  :  et  post 
resarrectionie  gloriam  in  delectationibus  dextra; 
sns  eum  collocavit. 

Tituli  inscriptio  -r  ipsi  ',  DavicL 

C  Tituli  inscriptio  ipsi  David,  verum  hano  tituU 
inscriptionem  non  ad  quamlibet  aliam  personam, 
sed  ad  Ghristum  referri  debuissc  :  ad[jectum  est, 


ca  veritas,  multiplicata  sunt  idola  eorum. 

4  Nan  congregabo  conventicula  eorum  desanguini" 

bus; 
Nec  memor  ero  naminum  eorum  per  labia  mea, 
G  Quas  gentes  dicit  non  sanguine  pecudum  aut 
victimarum  consuctudine  congregandas,sed  immo- 
latione  corporis  et  sanguinis  Christi.  Non  fuit  ergo 
memor  Ghristus  nominum  illorumquibuspriusno* 
minabantur,  dicti  Qlii  iraeyfilii  diaboli,  sed  novorum 
nominum  memor  est,quibus  dicuntur  nunc  Chris- 
tiani  et  filii  Dei.Labia  vcro  Christiiduo  Testamenta 
signiiicant^  quando  utraque  regnum  Dei  praedicant 
et  in  unius  soni  concordia  sicutlabiatemperantur. 

5  Dominus  pars  h^ereditatis  mex  et  calicis  mei ; 
Tu  es  qui  rcstitues  hwreditatem  meam  mihi. 

C  Pars  hoereditatis  et  calicis  Dominus  est.  Dicit 
Filius  ad  Patrem  non  deitate  minor,  sed  humanitate 
subjectus:esse  Patrem  partem  haercditatis  suae,8ci- 
licet  in  fide  gentium  Patri  et  Filio  crcdontium.  C 
CaliXyVoluntatem  ac  distributionem.Dominisignat. 
Restitues  autem  dixit,quoniamfacientediaboloper- 
ierat  gonus  humanum.  A  Ipsa  haereditas  rcstituta 
est^quando  electos  suosad  immortalitatemattraxil. 
G  Dicta  est  autem  hsereditas  ab  hero,  id  est  Domino. 

6  Funes  ceciderunt  mihi  in  prxclaris  : 
Etenim  hxreditds  mea  prxclara  est  mihi, 

H  Funes  :  patriarchas  et  prophetas  et  apostoios 
vel  quoscunque  advocaverit  Christus, signat  :  quos 
ille  recipit,in  pra5claris,id  est  in  optimis,G  haeredi- 
tas  Christi:  est  multitudo  sanctorum,qua3  pr(Bclara 


ipsi  David,  quod  ad  Dominum  Salvatorem  compe-  C  dicitur  Christo,  licet  ab  sa^culi  hominibus  despicia 


tenter  referri  valet.  Deprecatur  hic  assumpta  hu- 
manitatis  natura^  pro  nostra  protectione  conser- 
vari  a  Jadsis. 

1      Conserva  me,  Domine,  quoniam  speravi  in  te  : 

Dixi  Domino,  Deus  meus  es  tu  :  quoniam  bono^ 

rum  meorum  non  eges, 

G  Sperasse  se  semper  dicit  in  Domino.  Dixi  Domi- 

Do:Filia8  dicit,a  forma  servi  ad  Patrem,  qui  in  divini- 

tate  squalis  est  Patri.II  Non  indiguit  Pater  secundum 

Boam  magestatem  incarnationis  aut  passionis vel  re- 

8Qrrectionis,quffi  ad  Filiumpertinentsecundumhu- 

iQanitatem,utnosredimeret.Sed  quibus  illaprosint: 

addit  sanctis,  etc.,  istis  haec  sunt  necessaria. 

2  Sanciis  qui  in  terra  sunt  ejus  ; 
MirificavU  ^  omnes  [  voluiitates  meas  in  eis, 

C  Sanctos  qui  sunt  in  terra  viventium,  significat 
innocentes  et  justos.IK  In  Ecclesiaquae  terradicitur 
ejue.C  Per  quos  mir»  factffi  sunt  voluntatesDeiSal- 
vatoris,  quando  illis  obedientibus,  et  jussa  Christi 
facientibus,  reddidit  eos  de  mortalibus  aeternos.  A 
Sive  mirificavit,dum  eos  magnificavitmiraculis^per 
qac  miracula  ostensum  est,quodpraedicatioeorum 
et  fides  et  opera  fuerint  voluntatis  Dci. 

3  MultipHcatx  sunl  infirmitates  eorum  : 
Postea  aceeleraverunt, 

II  Maltiplicatffi  sunt  gcntibus  infirmitates,  id  cst 
idola  quae  (Domino  veniente  in  carne)  reiiuquentes 


tur,  quia  ab  eo  electa.  Cecidisse  dixit,  pro  venisse. 

7  BeyiedicamDominumquitribuitmihiintetleclum; 
Insuper  et  usque  ad  noctem  increpuerunt  me  re- 

nes  mei. 
C  Benedicit  Filius  Patri,secundum  humanitatem 
tribuenti  sibi  intcllectum,  quo  orania  vera  sancta- 
que  cerncbat^nc  sibi  humanainlirmitasaliquidsine 
gratia  Patris  applicarct.  II  Nox  significat  tempus 
passionis.C  Rcnes  vero,cognationftm  significant  Ju- 
daeorum  dc  qua  Christus  secundum  carnem  nasce- 
batur,  a  quibus  frequenter  et  usque  in  mortem  in- 
crepatus  est.H  Vel  rencs,id  estdelectationcs  carnis 
tunc  increpant,quando  stimulant  utpeccator.Etita 
est  vox  ista  non  capitis  sed  mcmbrorumChristi,vel 
j)  capitis  pro  membris. 

8  Providebam  Dominum  in  conspectu  meo  semper; 
Quoniam  a  dextris  est  mihi  ne  commovear. 

H  Nam  quiDominumsemperintuetur  oculismen- 
tis  nullatenus  ad  delicta  convcrtitur.  Dicit  autem 
causam  cur  non  moveatur,quoniam  a  dextris  est  Do- 
minus,siquidem,adextris  Domino  adjuvante,sinistra 
non  praevalet  nocere;  quod  si  Dominus  dexteram 
partem  non  tenuerit,statimeamdiabolusoccupabit. 
6      Propter  hoc  tastatum  est  cormeum, 

Et  exsultavit  lingua  mea  :  't  insuper   \  et  caro 
mea  requiescel  in  spe. 

C  Prrptcr  hoc  quod  illo  a  dcxtris,  scilicet  astitit, 


87 


S.  BRUNONIS  HEnBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


88 


6t  in  corde  suo  jocttnditatem  et  exsultalionem  lin-  A 
gus  sibi  esse  iesiatur.H  Caro  Ecclesiam  significat, 
quffl  rcquiescit  ad  tempus  in  spe  futuraj  resurrec- 
tionis.Ecclesia  enim  est  caro  Christi,ideo  Cbristus 
loquiiur  :  Ecclesia,qu8B  est  caro  mea,modo  requie- 
80it  in  spe  pe8urrectionis,ut  ubi  capui  praBce9sii,et 
membra  sequaniur,quoniam,  etc.  C  Vel  intelligiiur 
de  carne  hominis  Chrisli,  quam  pro  nostra  8a!uie 
suscepii.  quae  in  sep^ilchro  quicvii,  in  spe  resurre- 
ctionis  die  tertia  factae. 

tO    Qnoniam  non  derelinques  animam  meam  in  in- 
femo  : 
Nec  dahis  Sanctum  luum  videre  corruptionem. 

C  Ecce  Filius  gratias  agit  Patri,  quia  ejus  anima 
non  sit  more  coramuni  in  inferno  dereliota,sed  cla- 
rificaia  celeri  resurrectione.  Hio  corruptionem,  id  ^ 
esi  putredinem  juste  negai  fieri,  qu®  carnem  con- 
sumit  humanam.Caro  enim  Christi  non  poiuitcor- 
rumpi  in  sepulcro. 

H    Notas  mihi  fecisti  vias  vitx :  adimplebis  me  IsS' 
tia  cum  vultu  tuo : 
Delectationes  in  dextera  iua  -r  usque  ;  in  finem, 

H  Vox  justorum,  noias  mihi  fecisti,  id  est,  me 
cognoscere  fecisti  mandata  Christi.Tunc  erit  plena 
l8etitia,cum  adunatum  fncrit  corpu8,id  esiEcclesia 
in  regno  Dei,  ubi  speculaiur  vultus  Dei.  C  In  dex- 
tera  sua  dicii,  quoniam  nullatenus  a  palerna  con- 
templatione  discessit.  Pmis  significat  perfeciionem 
aiqiic  fieternitatem,ut  usque  in  finem,ide8tperfecie 
et  eeternaliter. 

ORATIO  EX   PSAL.   XV. 

Conserva,  Domine,  sperantes  in  te,  et  effice  vo-  C 
luntates  tuas  nobiscum,  ut  clarificati  laetitia  resur- 
peotionis  tuaB,mereamur  a  dextristuis  cum  sanctis 
omnibus  deleciari.  Per  Dominum  nosirum,  etc. 

PSALMUS  XVI. 

ARGUMENTUM   PSAL.    XVI. 

C  Trifaria  oratio  ab  humaniiate  Christi  in  psal- 
mo  depromitur.  Primo,  socundum  justitiam  sibi 
petit  debere  resiitui.  Secundo,  ui  a  Judaeorum  insi- 
diis  ejus  puritas  liberclur.  Teriio,  rcsurrectionem 
velooissimam  deprecatur,  ne  inimicis  diuiius  liceat 
insultore. 

TT.  Oratio  David, 

H  Oraiio  David.Isio  psalmus  cantaiur  contra  Ju- 
daeos  ex  persona  Christi ;  vel  contra  hajreticos,  ex 
persona  EcclesiaB.  n 

1  Exaudi,  Domine,  justitiam  meam  : 
Intende  deprccationem  meam, 

C  Vox  Chriati  in  passione,  ei  vox  EcciesiaB  in  tri- 
bulatione.Et  Chfisius  petit  e.xaudirijustitiamsuam, 
quia  obediens  fuit  Patri  usque  ad  mortem.Interde- 
preoationem  et  orationem  differentia  est  :  oratio 
sanctior  est,  quac  fii  pro  devoiis  ut  perseverent ; 
d^precatio  vero  pro  suis  peccatis  vel  alienis  :  vel 
aliqiiid  fortius  est  doprccaiio  quam  oratio. 

2  Aurihus  percipe  orafionem  meam  : 
Son  in  labiU  dolosis, 

H  Orat  enim  Filius  (ex  infirmiiatc  carnis,  non  ex 


diminutione  deitaiis)ut  exandiatur  quod  rogat.Non 
in  labiis  dolosis,  sieut  est  oratio  eomm  qui  me  ini- 
que  damnant  ei  meos,  i.t  suni  Judaei.  A  A  Judaeis 
enim  manavii  falsa  sententia,  apud  quos  innocens 
damnatus  esi,  ei  latro  cognoscitur  absoiutus. 

3  De  vultu  tuo  judicium  meum  prodeat : 
Oculi  tui  videant  asquitatcs, 

C  De  vultu  tuoprodeaijudicium.InusiiatalocuUo 
est,  quia  de  mente  solet  venire  seatentla  noa  de 
vultu,  sed  hoc  Christo  conYcnienieraptatur»  quia  ille 
quod  judicai  videt,  qui  solus  omnia  secretacoguo- 
scii.  Oculi  mei  videant  ffiquiiatem,  bic  eequitatem, 
ipsam  divinitaiem  significai,quam  ipse  Filius  sem- 
pcr  videt,  qui  aequalis  est  Pairi.Sic  alia  littera  ha- 
bet.  Nosira  habet  :  Oculi  tui ;  et  tunc  aequitas  non 
divinitatem,  sed  meriia  Chrisii  et  Judsorum  sigiii- 
ficat. 

4  Probasti  cor  meum  4*  ct  \  visilasti  nocte  : 

Igne  me  examinasti,  Et  rwn  est  inventa  in  me 
imquitas, 

5  Vt  non  ioqualur  os  meum  opera  hominum  : 
Propter  verba  labiorum  twyrum  ego  eu^tedivi 

vias  duras, 

C  Probatio  bic  significai  passionem.quando  inter 
pericula  mortis  optimu  documenta  paiieniifla  atiea- 
dit ;  visitatio,  resurreciionem.  Vieitatus  est  nocte, 
quando  anima  ejus  in  inferno  non  est  dereltcia. 
Igne  examinaius,  id  est,  tribulatione  passionis. 
Non  est  inventa  iniquitas  in  illo,  quam  adiiBtio 
ulia  decoquerei. 

C  Viae  durae  suni,  quas  dehent  bomine^  imiteri, 
quibus  iter  vitiorum  leve  est.  Nam  oum  peoc<U% 
yitaatur,homini  viae  durae  8unt,qua9  uiae  iaiinacu- 
laius  peccatis  Chrisius  ambulavii.  A  Vel  yi9  dura 
dicunlur  opera  hominum,  quas  scilicet  merentur 
opera  hominum,  opera  enim  mala  sunt  opera  ho- 
minum,non  Dei,  illa  autem  merentur  poenam quam 
Christus  sustinuit. 

6  Perfice  grcs^its  meos  in  sefuitf^  tuis  : 
Ut  non  movenntur  vestigia  mea. 

C  petii  ergo  Ghristus  gressus  suos  custodiri,  id 
csi,acius  humanos  fidelium  suorum  membrorum. 
In  8emiiis,id  esi  in  mandatis  tuis.  Perfice,ide3tfac 
perseverare.  Vestigia  suni  signa  plantarum  ;  quae 
significant  aposlolo8,pro  quibus  petiiCbrisiusuise 
imitantcs  non  moveantur  a  Paire.  A  Vel,  vestigia 
sunt  docirina  sua,  ab  eo  relieta  post  ascensionem. 
Quam  petii  non  moveri,quae  ita  firmal«iest,uteiiam 
coolum  terraque  iransibunt,  verba  auiem  Ghristi 
non  [Matth,  xxiv). 

7  Ego  clamavi  quoniam  exaudisti  me,  Deus : 
Inclina  aurem  tuam  mihi  't    et  '    exrudi  verba 

mea. 
C  Ego  clamavi.Ideo  Christus  clamavitad  Patrem, 
id  est  oravit,  quoniam  confidenter  suam  oraiiontim 
exaudiri  a  Pulre  sciebat.Inclinari  autem  peiit,quo- 
niani  ad  cum  non  valet  humana  infirmitas  pcrseper- 
venire.Tunc  cxaudii  cum  se  benignum  indulscrit. 


89 


EXPOSITIO  PSALMOIIUM. 


90 


8  Mirifica  misericardia^  tua^  : 
Qui  saltm  facis  speruntes  in  le, 

H  Tunc  minficavit  misericordias  pater  auas, 
qaando  per  aposiolos  et  cseteros  sanctos  infirmita- 
tcs  indigentium  curavit.G  Salvos  faciSjid  est  sterna 
vita  constitues  ^perantes  in  te. 

9  A  resisUntibus  dexterx  tux  custodi  me  : 
Ul  pupillam  oculi, 

G  Dextera  enim  Patris  Filius  est,  cui  Judaei  re- 
oietere,  id  est  repugnare  ausi  sunt.  Pupilla  enim 
pars  est  oculi,  qua  discernimus  qualitates  rerum, 
dicta  a  parvitate  quasi  pusilla,  Gui  comparatus  est 
Ohristus,  qui  in  suo  judicio  justos  a  peccatoribus 
sigregandos  conspicit.  Aptissime  se  petit  custodiri 
Dt  pupillam,  cum  per  ipsam  res  visuales  discerni- 
muSaet  in  nosiro  corpore  nilpra;stantiusinvenitur, 

10  Sub  umbra  alarum  tuarum  prolege  me  : 
A  facie  impiorum  qui  me  afflixerunL 

C  Al«  sunt  Patris  :  misericordia  et  charita8,qui- 
bu»  ae  |irot«gi  meta  Dei  Eeeleaia  oxpostulat.  G  A 
fiuMo  impioram,  di^mones  Bignincat  et  Bequaoeg 
•oras,  qui  ti*4orem  iosidian^m  in  necem  Domini 
¥el  in  snBCloBeumulabani^Faoiesinstaotiamimpio- 
foni  n^tAi,  vel  ipsorum  iruoulentam  prsmntiam. 
ii  Immiei  mei  mtmam  meam  circwndederunt :  adi* 
pem  siutm  emcluserunt : 
Os  earum  locutum  est  superbiam. 

C  loimicos,  Jufleos  dioit.  Animam  vitam  tempo- 
raiem,  quam  arripere  voluerunt,  cum  eum  gladiis 
et  fastibus  circumdederunt.Gono]udunt  adipemqui 
miilla  voracitate  pinguescuni ;  sic  Jud«i  scelerum 
Diiaieiato  ineraasaii^  locQti  suni  superbiam  contra 
Clmiam  impii  i  H  ve]  <M)ntra  Ecclesiam,  C  aua 
mal#  faoU  ddfeadendo. 

12  Projidentes  m$  nunc  circumdedenmt  me  : 
Geuteg  moi  itatuenmi  iectinare  in  termm, 

C  Projfcientes,  Bollicct  Christum  extra  oivitatem. 
Cireumdederunt,  non  obsequlo  sed  furore  in  oruce- 
Oe«loa  malt  deelinant  in  temm,  quando  mala  co- 
gitatione  aliqua  in  mcnte  volvunt.  H  Vel  ocnlos  fn 
terram  statuerunt  declinare,quando  dc  terrenis  co- 
gitabant,  et  de  cocleslfbus  non  meditabantur. 

13  Susceperunt  me  sicut  leo  paratus  ad  prsedam : 
Et  sicut  catulus  leonis  habitans  in  abditis, 

C  Su9ceperUnt  me,  id  est»  Judsei  a  Pilato,  quando 
dixit :  Tollite  eum  et  crucifigite  ;  leo  diabolus  jntel- 
fi^tur,  cui  hic  Judajl  merito  comparantur,  cym 
eli^m  eo  pejores  visi  sint^  quoniam  ille  fUit  ausus 
Dominum  tentare,  Judtei  autcm  PonfiJnum  crucifi- 
gere.  Catulu?  leonis  reliquuui  populum  Judaeorum 
signat,  qui  se  diaboli  filios  effecerunt.  Habitans  in 
alMiitis,  id  est,  in  insidiis  occultis ,  ms^brum  enim 
hQminum  consuetudo  est  mala  vota  teglBre,  ut  sic 
eonsilsa  eorum  pos^int  ad  effectum  venire. 

14  rr  Ex  \  surge,Domine,  prxveni  eum  et  supplan- 

ta  eum  : 
Eripe  anitnam  meam  ab  Unpio  :  frameam  tuam 
ab  inimieis  manus  tux. 


A  15    Domine,  a  paucis  de  terra  divide  eos  in  vita  eo- 

rum  : 

De  absconditis  tuis  adimpletus  est  venter  eorum, 

11  Vox  Gbristi  ad  Patrero  utprsveniat^nimsqiJiiB 

ne  leederetur  a  principe  diabolo,  prsvenitque  eum 

potestas  divinitatis,et  alligavit  et  ad  infernum  per- 

duxit.  G  Framea,  modo  contuoi,  modo  loricam, 

modo  gladium  significat  bis  acutum,  quas  tamen 

omnia  ad  instrumenta  armorum  eertum  est  perti* 

nere.  H  Framea  est  enim  Patris,  anima  Salvaioris, 

quando  per  ipsum  diabolum  vicit.CSuntenimdia- 

boli  inimiei  manus  Domini,  qui  humanum  genus 

ooDtra  voluntatem  Domiiii  Bemper  perversa  volun- 

tate  dilaoerant. 

C  Preeatur  etiam  Patrem  FiliuB,  ut  dividantur 

H  ereduli  a  paucis,  id  est  ab  apostoliB,  ut  eoDvertan* 
tur  ad  Dominum  de  terra,  Bcilteet  btuus  mun4i  vi- 
ttOBa.  In  vita  eorum,  id  est  in  mundo  isto,ul>i  pos* 
nitenti»  loeus  esi,  ut  in  GhriBtum  cpederont.  De 
abseonditiB  iuis.  Omne  peeoaium  illi  abomiDabik 
est  atquc  a  conspectu  ejus  quasiabscondiium,quia 
extraneum  est  illi.  Inde  dieit  adiraplBtum  Baseven- 
trem,  id  est,  sensum  incredulonim.  A  G  Vrt  dlvide 
Juda30s  a  terra  eorum  in  univerBum  erbem,  et  hoo 
in  vita  illa  eorum,  quam  solam  Buam  putant,  de 
ffilerna  dcsperantes.  In  fuioro  auiem  quid  tunc 
erit ; 

16  SaturaH  9unt  fUOs : 

Et  dimiseruni  reliquias  suiks  pmmlis  SMis. 
H  Salurati  Bunt  filiis,  soilicel  Jud«i  qui  in  pro- 
oreaiione  filiorum  multiplicatiBunt,etrebuBecouli. 
C  DimiBoruni  reliquiaa  maledictionis,  hoc  est  vindi-r 
ctam  illam  quam  merebantur,  dicenteB  ;  Sanguis 
ejus  super  nos  et  super  filioe  noetrQB.  Heliquerunt 
filiis  suis,  quia  illi  sioui  paircB  BXOMeti  dispersi- 
que  sunt. 

17  Ego^T  mUem  ;  in  jmtitia  appareb$  im  eonspe* 

etu  suo  : 
SatiAbor  eum  apparuerit  gloria  tua. 
G  Apparere  se  dicit  in  conBpeotu  PatriB  eum  ju^ 
stitia^  quoniam  ejus  voluntaiem  impleverat.  Satia<i> 
bor  de  humani  generis  credulitaie,  quando  nume-^ 
rus  sanctorum  eai  eupplenduB.  Gloria  Patris  mani- 
festatur  in  judicio  Domini  SaKaioris,  eum  unus- 
quisque  recipiet  pro  actibuB  suis. 

OBATIO  BX    PSAL.   XVI. 

D  Gonverte,  Domine,  ocuios  cordis  nostBi  ad  cer- 
nendam  tui  judieii  veritatem,ut  dum  hie  igne  spi- 
rltuali  probamur,  de  tuis  in  aetemum  eenspectibus 
cum  fructu  justiti»  satiemur.  Per  Dominum  nos- 
trum,  etc. 

PSALMUS  XVII. 

AROUMBNTUM    PSAL.  XVII. 

G  Propbcta  DominQgratiasagit,quod  eumdegni^- 
vibus  periculis  Iiberavit,loquiiurque  Ecclesiaquod 
ante  adventum  Domini  innumeras  pertulerit  cala- 
mitales:  vox  ctiamChristi  inducitur  ubi  virtus  cjus 
potestasque  describitur. 


9t 


S.  BHUNONIS  HEllBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


9i 


TT.  Iv!  finm  puero  4omini  David,  qxd  locutus  estad\  nascamur  io  mundum.  A  Vel  Christus  in  persona 

Dominum  verba  cantici  hujus,  in  die  qua  eripuit 

eum  Dominus  de  manu  omnium  inimicorum  ejus : 

et  de  manu  Saul  et  dixit. 

Totus  hic  psalmus  suh  persona  David  ad  Ghri- 
stum  pertinet,  qui  est  finis,  et  puer  vocitatus,  et 
manu  fortis,  quod  David  sonat.  Canticum  ad  con- 
templationem  coDlestium  rerum  perlinet. 

1      Diligam  te,  Domine,  fortitudo  mea  : 

Dominus  finnamentum  meum  et  refugium  meum 
et  liberator  meus. 

C  Diligit  Dom'inumqui  mandatisejus  obtemperat. 
Diligo  dicitur  quasi  de  omnibuseligo.Recteconfite- 
tur  Dominum  esse  suam  virtutem,quodonantefor- 
tior  factus  est  David  euis  inimici8.Pulchreo8tendit 


membrorum  auorum  loquitur  bsBC. 

7  In  tribulatione  mca  invocavi  Dominum  : 
Et  ad  Deum  meum  clamavi. 

H  Humanitas  invocavit  divinitateminpas8ione,et 
Eksclesia  Christum.C  Clamare  autem  plusest  quam 
invocare.  Crevit  sermo,  progrediente  desiderio,  et 
ascensus  animus  prosilivit  avidius  in  clamorem. 

8  'T  £/ :  evaudivit  de  templo  ^r  sancto  [  suovocem 

meam : 

Et  clamor  meus  tn  conspeciu  ejus  introivit  m 

aures  ejus. 

H  Templum,corpu8  Dominicum,  ubi  exauditaest 

humanitas  a  divinitate.C  Clamori8te:caus«ju8titia 

est^que  ad  Deum  intrare  poterat,  quia  pro  mandi 


propheta  quisejus  eit  Dominus.singulis  enimdiver-  B  ^'^^^^"»  supplicabat 


sisque  verbis  predicando  :  declarat  quid  sit  Domi 
nu8,  qui  est  modovirtus,modofirmamentum,modo 
refligium,  modo  adjutor,  modo  protector,  modo  li- 
berator,  modo  cornu  salutis,  quae  omnia  Christus 
estEcolesis. 

2  Deus  meu$  adjutor  meus  : 
Et  sperabo  in  eum. 

G  Nam  sperare  de  futuro  specialitcr  se  dicit,  qui 
eum  in  praeteritis  senserat  adjutorem. 

3  Protector  meus  et  comu  salutis  mex  : 
Et  susceptor  meus. 

H  Protector  meus,  quia  me  protegis  et  defendis» 
Cornu  salutis,  quia  infirmitatcm  confortabis,  C  ad 
inrmicos  dissipandos.Gornuaenim  arma  suntbellua- 
rum,  quibus  salutem  8uam  solerti  concertatione  p 
defendunt.  Susceptor  meus.Quoniam  susceptus  est 
Ghristus  a  Patre. 

4  Laudans  invocabo  Dominum : 
Et  ah  inimicis  meis  salvus  ero. 

C  Laudantem  se  dicit  invocare  Dominum,  et  ipsi 
uhiversam  suam  victoriam  tribuere  (non  sibi)  qui 
dignatus  est  cuncta  praBstare.  Et  ideo  ab  inimicis 
salvum  se  faciendum  dicit,quiavictoriam8uamnon 
sibi  videatur  applicasse  sed  Domino.  Nam  qui  ali- 
ter  facit,vitii8  suis  captivus  redditur,quamvis  hos- 
tes  superasse  videatur. 

5  Circumdederuni  me  dolores  mortis  : 

Et  torrentes  iniquitatis  conturbaverunt  me, 
H  Circuradederunt  Christum,  qui  in  inferno  ge- 
mebant.  Torrens  dicitnr  fluvius  excitatus  hibernis 


9  Commota  est  et  contremuit  tevra.  Et  fundamenia 

montium  conturbata  sunt  et  commota  sunt : 
Qtwniam  iratus  est  ^r  ^^  .'  • 
G  Nunc  propheta  ad  Incarnationis  secreta  perve- 
nit,ordinemque  ipsummirabili  narratione  deBcribit. 
H  Commota  est  terra,quando  terreni  de  infidelitate 
in  adventu  Ghristi  ad  fidem  venemnt  et  coDtre- 
miscunt  peocata  sua.GFundamentamoiitium,8igiit- 
ficat  praBSumptiones  superborum,  id  est  divitiasvel 
honore8,C8Bteraque  humana  quibus  illi  innitaAtur. 
Iratus  est  eis  Deus,  quia  vitia  humana  probantur 
Domino  esse  exosa. 

10  Ascendit  fumus  in  ira  ejus  :  et  ignis  a  facie  ejus 

exarsit : 
Carbones  succensi  suni  ab  eo. 

G  Fumus  hic  in  bono  positus  eat^  qui  succensus 
profudit  lacrymas  poenitentiae.  Ira  ejus  :  conturba- 
tionem  signat  timoris  futu  ri  j  udicii  quo  tonturbantur 
adeo  peccatores,ut  ad  remedium  podnitentifi  perdu* 
cantur.  Ignis  est  charitas  Dei,  qui  egreditur  a  facie 
Domini,quoniamip8iusilluminationc  eis  coaceditur 
charitas  qui  peccare  dimittunt.  Carbones  suocensos 
peccatores  dicit,  qui  velut  carbones  mortui  erant 
prius  peccando,  Iterum  reviviscuut,  auceenfii  igoe 
pcBnitentijB.Quomodo  autem  succensi  sintcarboaea 
mortui,  sequenter  docet,  sciiicet  veniente  Domino 
redemptore,  quia  inclinavit,  etc. 
i  i  Inclinavit  coelos  et  descendil : 
Et  caligo  sub  pedibus  ejus. 

d  Coeli,id  eat,  angeli,  sunt  inclinati,  quando  Ga- 


,»«K,.;K.ia  «♦  o:«,.;n««»  *    u       •  •                    .^       D  b™!  ad  Manam  venit.  Et  descendit,  scilicet  Ghn- 
imbriDus,  et  significat  turbam  miquorum  rapidam       .       .,     .        .4  .  r.  v        \        r     j-» 

»/1  ;«.v.«;*«4«,«  \,.,:  *«  *    u     1  w    1    .          .               stus,  id  est  venit  m  carne.  Galigo  est  profunditas 
admiquitatem,qmconturbantEcclesiam,etmore      a..:l* a^au  n™  ..^:u..-  u..  ..* 


torrentis  hieme  tribulationis  intumescunt,  sed,  ad- 
juvante  Domino,  cito  deficiunt  et  defluunt. 
6      Dolores  infemi  circumdederunt  me  : 
Prmccupaverunt  me  laquei  mortis. 
C  Fiat,  istius  versiculi  talis  est  ordo  verborum. 
Circumdederunt  me  dolores  inferni,  et  de  paganis 
dicit,  qui  eruntdolores  inferni,idest,qui  in  infemo 
debito  dolore  torquendi  sunt.PraeoccupareDavid  se 
dicit  laqueosmortis,idest  reatus  originalispeccati, 
qui  nos  ab  ipso  conspectu  facitobnoxiospriusquam 


Scripturarum  quam  dedit  Deus  pedibus,  hoc  est 
apostolis,  vel  coteris  sanctis.  G  Vel  caligo  diabolus 
esty  qua  mentes  obnubilat. 
i2    Et  ascendit  super  cherubim  et  volavit : 
-7«  Volavit  ;   super  pennas  ventorum. 
G  Cherubim  interpretatur  plenitudo    scientic. 
Ascendit  super  cherubim  Christus,  quando  videnti- 
bus  apostolis  coclos  conscendit.  Volavit,  id  est,  per 
mundi  spatia  ejus  fama  velocior  vento  cucurrit, 
quando  ipsoincunabulisjacente,  magiseum  stellaB 
olaritas  nuntiavit.  Quid  enim  dici  potest  velocius 


M 


EXPOSmO  PSALMOKUM. 


94 


cOy  qui  mox  ut  natus  in  aliamundi  parte  conspectos 
est?  Tune  ergo  superata  est  celeritas  vtntorum, 
quamvisin  mundo  nihil  yolociusdsessemonstretur. 

13  -r  £^  !  po$uU  ienebrfu  latibulum  suum  :  in  cir- 

cvitu  ejus  tabemacuium  ejus  : 
Tenebrosa  aqua  in  nubibui  aeris. 
C  TenebraSy  mysterium  dicit  ejus  lucarnationis, 
ut  qui  in  deitate  sua  videri  non  poterat  velata  carne 
huroana,  Redemptor  noster  appareret.  Latibulum 
secretum  majestatis  e^us  signiflcat^quod  tunc  revelat 
justis  quando  eum  facie  ad facem  videbunt in glo- 
ria.ln  clrouitu  proximitatem  signat  tabernaculi,  id 
est  dignitatem  beatorum  sanctorum,utincceio  juxta 
ipsom  habitent,qui  in  ejus  Ecclesia  fideliter  perse- 
verant.Aquam :  Scripturamdictt,qu«esttenebrosa, 
id  est  obscura  in  prophetis,in  praBdicatoribus  verbi, 
quia  et  si  dicta  eorum  se  quis  putet  inteltigere,  ta- 
men  ad  ipsam  dictorum  virtutem,  sicuti  est  tota- 
liter,  vix  potest  pervcaire. 

14  Prxfulqurae  in  conspeclu  ejus  nubes  transierunt: 
^  Grando  et  carlanes  ignis  \ 

C  Prefulgurae  nominativus  pluralis  respondet  ad 
nubes.Nubes  sunt  praedicatores  divini  Vcrbi.Et  est 
seusus  :  IUaB  nubes  quie  aquam  continent  Dei,ide8t 
eloquia  divina,sicut  in  hoo  aete  tonebros»,  id  est, 
obscura  videntur,  ita  in  conspectu  Dei  prefulguraB 
suniyid  est  praolucidiB,  quia  ibi  omnia  prseclare  pa- 
tent  quae  bic  sunt  obscura.  Traneierunt  nubes,  id 
est,praedicatoreS  ad  gentes,relieto  Israelitico  popu- 
lo.  GrandOy  hoc  est  increpatio  prasdicantium,  qui- 
bus  corda  incredulorum  stimulantur.  Garbones 
ignis,  chantatis  incendia,quibus  mens  ndciium  re- 
vivisoit, 

15  Et  iutonuit  de  ccelo  Dominus  : 

Aliissinms  dedit  vocem  suam  :  ^  grando  et  car- 
bones  ignis  \    . 

C  Intonuit,  vox  omnipotentis  Patris  est :  Clarifi- 
cavi  et  iterum  clarificabo  {Joan.  xii).  Undc  multi 
crediderunt  tonitruum  esse.Altissimusdeditvocem 
saam  quando  dixit :  Hic  est  Filius  meus  dilectus. 
etc. 

A  Vel  Intonuit  Dominus  per  apostolos  et  praedi- 
catores  minis^quae  sunt  de  paenis  aeternis  :  et  per 
eosdem  dedit  suavem  vocem,  quaB  est  de  praemiis 
aBtemis,  quia  nubes  transicrunt  comminando  sup- 
plieia  aetema  non  credentibus :  prasmia  quoque 
«tema  credentibus  promittendo. 

16  Et  mi$U  sagittas  suas  et  dissipavit  eos  : 
Fuigura  mulUplicavii  et  conturbavit  eos. 

C  Sagittas,  evangelistas  dicit,  virtutum  pennis, 
non  suis  sed  ejus  a  quo  missi  sunt,  recta  itinera 
transvolantes.  fios  dissipavit,  ad  quos  missi  sunt, 
id  est,  separavit  fideles  recipiendOyimpios  abjicion- 
do  Pulgura  multiplicavit,  hoc  est  roiracula  multa 
fecit.  H  Conturbavit,  quia  per  miracula  apostolo- 
rum  compuncti  sunt  ad  pconitentiam. 
n    Et  apparuerunt  fontes  aquarum  : 

Ei  revelata  sunt  fundammta  orbis  ^terrarum  ; 

H  Fontes  apostolos  dicit.  C  Qui   aquas,  id  est 


A  praedioamenta  aeternaB  vitaB  ore  fundebant.  H  Fun-. 
damenta,  prophetas  atque  apostolos  dicit  esse  ma- 
nifestatos.  C  Supra  quos,  orbis  terrarum,  id  est 
Ecclesi»  aedificatio  constructa  est.  Christo  enim  ve- 
niente  patuit  quod  obscuritasdivini  tegebat  eloquii. 

18  Ab  increpatione  ^  tua  \  yDotnine  : 
Ab  impiratione  spiritui  irx  iux* 

H  Ab  increpatione  :  cum  diceret,  nisi  vos  Filius 
liberaverit,moriemini  in  peccatis  vestris  (/oan. viii). 
C  Spiritus  irae  tuiB,praBdicatore8  dicit,qui  a  Spiritu 
sancto  inspirati :  delinqnentes  populos  increpabant, 
vel  increpatio  prophotarum  objurgationem  notat 
justam  in  peccatores  populos. 

19  Uisii  de  summo  ct  accepit  me  : 
Et  assumpsit  me  de  aquis  muliis, 

H  C  Vox  EcclesiaB,  misit  itaque  Pater  de  8ummo,id 
est  Filium  dc  coxlo  :  et  accepit  Ecclesiam  ac  sibi 
conjunxit.  Assumpsit  Ecclesiam  de  aquis,  quando 
baptismatis  regcneratione  eam  conquirit.  Sive  de 
aquis  multis,  id  est  populis  multis  coUecta  est  Ec- 

clesia. 

20  Eripuit  me  de  inimicis  meis  forlissimis  et  ab  his 

qui  oderunt  me  : 
Quoniom  confortati  simtsuper  mc. 
C  H  Fortissimos  inimicos,  persecutorcs  et  haere- 
ticos  dicit,  qui  sanctam  Ecclesiam  semper  afQige- 
bant.  C  Et  ideo  se  magis  dicit  ereptam,  quia  ini- 
mici  confortati  sunt  siipra  ipsam  in  aOJictione  tem- 
porali.  Tunc  enim  crescere  meruit,  cum  eam  data 
desuper  potestate  inimicus  afnixit.  0  vcre  divina 
providentia,ut  suis  nisibus  destruatur  inimicus,  et 
C  quanto  se  putat  amplius  laedere,  tanto  necesso  sit 
eum  etiam  saevissima  insecutione  praestare. 

21  Prxvenerunt  me  in  die  affHetimis  mex  : 
Et  facius  est  Dominus  protector  meus. 

C  Praevenerunt  pseudoapostoli  ;  praedicatores 
Christi,conantes  subvertere  cordasimplicium.Indie 
afflictionis,  quando  martyria  Christiani  sustinue- 
runt.ldeo  Deus  protector,quia  homo  exstitit  impu- 
gnator,  Deus  enim  Ecclesiara  in  pcrsecutionibus  s 
protexit. 

22  Et  eduxit  me  in  latitudinem  : 
Salvum  me  facit  quoniam  voluit  me. 

C  Produota  est  Ecclesia  in  latitudinem,  quando 
per  saevitiam  persecutorum  numerum  crevisse  con- 
stat  fidelium.  Quopiam  volvit,  id  est,  me  eligit>qui 
D  gratis  vocatumver808,etsalvos  cfficitsibisubjectos, 
In  Ecclesia  igitur  catholica  hunc  esse  moreni  fide- 
lium  nullus  ignorat,ut  quanto  plus  persecutionibus 
stringitur,  tanto  amplius  fidei  augmento  dilatetur  ; 
tunc  enim  per  gratiam  Dei  exsurgunt  invicti  animi, 
tunc  incendium  charitatisardescit,et  facto  agmine, 
in  gladios  tfuaviter  ruunt.  qui  aBtcrnae  vitae  praemia 
conciipiscunt. 

23  -r  tlt  \  rctrihuet  mihi  Dominus  secundum  justi- 

iiam  meam  : 
Et  secundum  purilatefn  manuum  mearum  retri- 
buet  mihi. 
C  Secundum  justitiam  meam,  id  est,  secundum 


»s 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


96 


voltintatem  meam  a  te  mibi  datam  bonam  per  gra- 
tiam.  Innecentiam  manuum,  opera  dicit  pietatis, 
quam  sanctorum  virtue  divino  munere  semper 
exercet. 

24  Quia  cusiodivi  vias  Domini : 
Nec  impie  gessi  a  Deo  meo, 

G  Vis  Dominiy  eunt  dileetio  Dei  et  proximi  quas 
constat  eos  custodire,  qui  nolunt  a  mandato  Dei  de- 
elinare.  Impie  agit,  qui  jussa  Domini  deolinare 
presumit. 

25  Quoniam  omtiia  judicia  ejuf  in  conspeclu  meo  : 
Eljustitias  ejus  non  repuli  a  me, 

C  Habet  in  conspectu  suo  Judicia  Dei,qui  jugiter 
ejus  terribilia  judicia  cogitat.Nunquam  repulit  ju- 
stitiam  Dei  a  se,  cui  semper  in  corde  Christus  sive 
justitia  permanet.  Repeliunt  Justitias  Dei,  qui  car- 
nis  fragilitate  superati,  lofaga  praeceptorum  obser- 
vatione  deficientes,  aequitatem  (quam  custodire 
ctsperunt)  deserunt. 

26  Et  ero  immaculatus  cum  eo : 

Et  observabo  me  ab  iniquitate  mea. 
H  Ero  immaeulatuSy  id  est^  perseverabo  in  illa 
innocentia  Christianitatis  in  qua  vooatus  sum.  Ob- 
servabo  me,  ut  non  convertar  ad  inOdelitatem  in 
qna  prius  fui,  sed  firmiter  perseverare  volo  in  illa 
eredulHate  Ghristianltatis  quam  teneo. 

27  rr  t^  l  retribuet  mihi  Dominus  secundum  jusU" 

ttam  meam  : 
Et  secundum  puritatem  manunm  mearum  in  eon» 
spectu  oculorum  ejus, 
G  Justitiara  meam,  quam  tu,Deu8,  donasti.H  Per 
oculos,  aspectus  inteUigitur  divinitatis.C  Quia  sicut 
Justi  semper  corde  Demn  considerant,  ita  eos  vir- 
tus  divina  Jugiter  respieit,  et  unicuique  reddit  se* 
cundum  puritatem  bonorum  aotunm. 

28  Cum  sancto  sanctus  eris  : 

Et  cum  viro  innocente  innocens  eris. 
C  Cum  sancto  viro,  id  est  Domino  Salvatorejpso 
prsetante  sancti  esse  possumus,  pr8Bcipitur  etiam 
ut  cum  innocentia  ejus  innocentes  ease  merea- 
mur.  Solent  enim  mores  hominum  frequenter  eis 
similes  fieri  quos  habuerunt  doctores  et  prsoepto- 
res. 

29  *r  Et  '.  cum  electo  electus  eris  ; 
Et  cum  perverto  perverteris, 

G  Petendum  est  ut  eumeleetione  Christi  (qui  ele- 
otu8  ab  Isaia  dioitur)  (Isai  xlii)  eligamur,quod  tunc 
accidit  nobis  quando  pnBceptis  ejus  obedimus.Gum 
perverso,  id  est,  eum  diabolo  subverteris^  qui  pro- 
pHa  iniquitate  perversus  e0t,illos  etenim  iniquissi- 
mo8  sirailes  sibi  faeit,  quos  ad  su»  obedientiae  Jura 
ooBveriit. 

90    Qwmiam  tu  populum  kumilem  sahum  faeies  : 
Et  oculos  superborum  humiliabis, 

G  Salvum  faciet  populura,eum  in  diejudicii  ad 
dexteram  suam  humiles  collocabit.  Oculi  superbo- 
rttm,arrogantes  dicit,  H  qui  pcenitentiam  agere  de- 
dignantur  ;  C  quos  humiliabit  cum  descendent  in 
prafaBdiiatem  gehenii». 


A  31    Quoniam  tu  illuminas  lucemam  meam  : 
Domine  Deos  meus,  illumina  tenebras  me&s, 
H  Lucema  est  intellecUis  anim»  qua  illuminttor 
a  Chrisio.Tenebras  dicit  ignorantiara  «ordiB,quam 
petit  a  Chrislo  illuminari. 

32  Quoniam  in  te  eripiar  a  teniatiane : 
Ei  in  Deo  meo  transgrediar  mnrum. 

C  In  te  eripiar,  non  a  me,  tentatio  diabelua 
signat,  qui  omnibus  momentis  tentat.  Bene  dixit 
transgrediar  mururo,id  estobstaeulum  peeeatorum, 
quod  est  murus  mortis  non  salQtiB,  qoem  intaf 
Deum  et  horaines  mortalium  nequiti»  eoBBtraxe- 
runt. 

33  Dm-r  ^b^  ;  in^>ollutaviaejuseloquUsDomiHi 

igne  examinata  : 
H        Protector  est  omnium  speronHum  in  se. 

C  Impollnta  via  ejus,  hoc  oBt  Ineamaiio  Verbi, 
quam  constat  pollutionem  non  habuisse  peeeati.  H 
Eloquia  Dei,  sunt  ejus  igne  fidei  aive  tribalationiB 
examinata  mandata,ideo  Deo  sunt  plaoita  bIcuI  ao- 
rum  igne  probatum.  Qui  in  GhriBtoBi  op«dcMit  pro- 
teguntur.  C  Nnllus  dimiBBUS  est  nisi  qui  in  enm 
Bperare  neglexit. 

34  Quoniam  quis  Deus  prxter  Dominumf 
Et  quis  Deus  prseter  Deum  nostrum  f 

C  Hoe  oontra  paganoram  dementiara  didtur : 
qui  deoB  sibi  multiiaria  vanitate  finxera.  Dominam 
posuit,  quia  ipsius  servi  sumuB  et  eum  adoramuB. 
Iste  enim  Deus  Trinltas  est  iasepeftabiliB,  tantum 
distineta  personis  non  subetantia  deitatifl. 

35  Deus  qui  prsecinxit  me  viriute  : 

C         Et  posuit  immaculatam  viam  meam. 

H  Quod  ait,  prscinxit  me,  scilicet  Spiriittff  Ban- 
ctus,  qui  nos  armat  contra  potestates  ioiqiiaB.  C 
Immaeulatam  viam,  hoe  eet  viam  purieeimam  sine 
Borde  delicti,quam  solus  ille  ambulavit  qui  peccata 
nen  feeit,et  alios  ambnlare  fecit  in  ea. 

36  Qui  perfecit  pedes  meos  tanquam  cervorum  : 
Et  super  exeelsa  statuens  me, 

G  Transmeavit  €!hristus,  delicta  pungentia  bt^aB 
ssBCuli  et  facies  peccatorum  profundissimas,  sicut 
cervuB  spinosa  fructeta.Super  exeelsa  statuit  oum, 
id  est  DeuB  Pater  super  omnem  altitudhiem  crea* 
turarum,  ut  ApostoluB  ait :  Et  donavit  illi  nomen, 
quod  est  saper  omne  nomen. 

37  Qui  docet  manus  meas  ad  praelium : 

])        Et  posuisti  ut  areum  xreum  braefua  mea. 

C  Doceri,  est  ab  imminentibus  insidiis  eaatum 
fieri,ManuB  operationes  significant,  prslium  certa- 
raen  diaboli  :  brachia  vero  Ghristi  propheCft  sant 
etapostoii  per  quos  desiderium  nnm  volantatiBope- 
NttuB  est.  His  oomparat  arcum  aereum,  qoia  ne- 
seiunt  eervi  Dei  prsdicando  moliescere,  sed  in  om- 
lesti  fortitudine  permanentes,  verbis  sahitaHbaB 
emiBBis,  velut  sagittis  eminus  Jaculatis,  devotorum 
hominum  corda  oompungunt. 
3a  -rEt  [  dedisti  mihi  proteetionem  salutis  tux  : 
Et  dextera  tua  suseepit  me. 

G  Proteetio  Baltttis,  gioriam  significat  resarre- 


97 


EXPOSITIO  rSALMORUM. 


^ 


Gtionis,  quandOy  morUdi  ««rae  depoeiia,  eamdem  j^ 
iaeamiptibUeiB  re&umpBii.  Dextera^  poteHtia  divi- 
niiatis  est,qus  assumpta  inhumaaitatem  in  aetcrna 
aigesiat»  contiitait. 

30  «r  A  dUciplinA  iua  mrexii  me  m  fmetn  ; 
Ei  di$t^liM  tua  ipta  me  doeebil* 
H  Vox  Eeelas«»qiiem  eniHi  diligit  Deus  eorripHi 
ei  doeirina  tua  (ut  habet  alia  litierajipsa  me  doce« 
hity  ^ia  necene  esi,  dum  hie  8umi»6,8emper  sub 
dociriBa  eeee.  Uade  Paulus,  omBis,  iaquit,  doctri* 
na,  1«  prMenii  nen  vidsstur  eese  gaiidii  scd  mcBre^ 
ria»  in  ittUjiro  vero  molUim  fructum  aiFert. 

40  Dilaiaeii  §re$tm  meoe  subius  me : 
Ei  non  iunU  infirmaia  vesiigia  mea. 

H  Dilatasti  gressus  meo8,id  est  sensnm  menm  in 
amplitudine  tuae  oharitaiis. A Quia iatam  fecisti  cha-  ^ 
riialsm,  hilariter  operantem  etiam  in  his  scilicet 
morUililMis  aebuB  et  membris  que  sani  sub  me.  H 
NoQ  uemi  iafirmata  vesiigia,  id  est  exempla  ^us^A 
flncigoaBoHbtts  8equeBda,di  doctriaa  ejus. 

41  Peeeequ»  tntiHusai  et  cemprekendam  ilios  : 
Ei  nan  canvertar  donee  deficiani. 

H  Persequar,  vok  ChriBii,  id  esi  ChriBius  JudsBOs 
vel  genti)es,qttieiii^u8ieiQunieifaGii8UBt,vel  Sccle- 
sia  persequHur  carBakaaffeciuSiet  compreheadam 
iUoB  aniaquam  comprehendar  fd>  Ulis,  et  non  oo»» 
veriar^  acilicfei  ab  hac  intentione.  DoncC  deficiaiii 
h^ijaamodi  eamales  affiBctrUB  iii  m^  sive  inimioi 
Judaei  ei  mali  ofkusee  a  malitia  vel  a  oogitationibna 
pravis. 

42  CoT^ringam  iUoe  nec  poierunl  Hare  : 

Gmdeni  uubiui  pedis  meoe.  C 

H  Affligam  iUoft(ui  bdiiet  alia  traBslatio)sGtlicet  is 
imUiB  iBaliB^ieiiiiamfiluHumliBgsmuaJydii^iBytem* 
paribiis  TiiL  Nee  star^  poterani,  quia  in  superbia 
erecti  fiieraai.  Gident,  sive  ut  adorent  se  humi* 
iiando,  seu  ut  conouleehtttr  daknnati 

43  't^  '.  prageinxieii  mevirtuie  ad  helluni : 
Supplaniasii  insurgentes  in  me  subtus  me^ 

C  Prseuioitte  eet  enikn  virtute  ChristttSy  quando 
paiieBiia  ei  fortiiiidinQ^adversa  initnicorum  sttpera* 
vii,8«|i|^laniavii  etm^quatido  qai  oontra  etim  iofliiana 
eoaapiratieQe  iufnoeruni,  aao  judicio  Bine  dutHO 
BttMeadi  Bttnt^  ui  caok  suo  instigaiore  pereaikt,qai 
aneieri  aoo  credere  aoluisrttni.Hoc  enim  de  spiriii^ 
bus  immundis  dictum  est,  qui  per  Judaeoe  Ghrisio 
ibiqna  eeriamtna  aaovemiKi.  n 

44  *rEt',  inimicos  meas  dedvUi  Mii  dorsum  : 
Si  odiMiee  me  dieperdidisti. 

C  H  B&Mm  sigBai  ooimraioBem  eorum,  qiti 
reflifteBite  Bomku  GMirti^  pk^iuB  dorsum  vertenmi 
ai  CUiriaiiim  non  faciemypoetea  eonversi  fticti  buiiI 
€hriBiiaBi,Bi  Paittkis  apdstoins.C  Vel  dorsum  d6da* 
roitl  qnlm^  vioti  8«nt,  ti  ooBvarsi»  qnarum  fuga 
(qn»  per  dorsum  Bign«tBr}£Bcta  est  Ghristi  gloriosa 
victoria;  Stcttt  Saulus  vicitts  {Aa.  ix)^  factai  ett 
victor  PaulBa,quoniam  aiiOB  vieit  convertendcprius 
ipaa  viottts.  DiBptrBii  odiekiteB»  quaiido  Juda^es  in 
emim  perfidiadim!siidiceQies:SaQgai8ejus  super 


mys{Maiih.  xxvii),  hffic  enim  est  causa  dispersionis 
eorum,  sanguis  Ghristi  scilicet. 

45  Clanuwerunt  nec  erai  qui  salvos  facerei  ad  Do* 

minum. 
Nec  exaudivit  eos. 
H  Clamabunt  in  impii  et  Judsi  in  futuro  judicio 
ad  Cbristum.  cum  viderint  spcm  suam  in  diabolo 
eorruisee.  C  Neo  exaudiet  eos,  quoniam  infructnosa 
iUis  est  pcBnitentia,  ubi  jam  cognoscitur  esse  justa 
damoatio. 

46  Bt  comminuam  eos  ut  pulveremaniefaciem  venih^: 
Vi  luium  platearum  delebo  eos. 

Clntelligant  sesuperbi  etgrandiloqui  comminucn- 
dos  ut  pu]verem:qui  moliuntur  Dominopravismen- 
tibus  contradicere.  Ante  faciem  venti,  ut  quiesccre 
non  possint  cum  fuerini  imminuti.  Bene  lute  com- 
parat  peccatoros  qui  fetidis  peccatis  inqttiaantur. 
Delebe,  id  est,  de  medio  sanetorum  toUam,  quod 
pertinet  ad  lutum  platearnm  ;  luium  quippe  quia 
mollissimum  facile  toliitur. 

47  Eripies  me  de  contradictionibus  popuii  : 
Constiiues  nke  in  caput  gentium. 

C  Ereptus  est  Ghristus  de  contradictionibuB  po- 
puli  :  quaado  explosis  perfidis  Judasis,  ad  gentium 
Odem  devotionemque  translatus  ost.ConstitBios  est 
in  caput  gentium,  quando  per  fidem  illorum  Bua- 
ceptus  est;  quia  in  frontibus  gentium,  erucis  ha- 
buerunt  vexilla  mdiare. 

48  Populus  quem  non  cognovi  servivU  mihi. 
•r  iin  !  auditu  auris  obedivit  miki. 

G  Servit  populusChriBio^dem  gentesorediderunt 
Ghristo,  quem  priufl  non  cognovii,  qula  in^illum 
eredit.  H  Obedivit  auditu  auris  ;  quia  mirabilia  Dei 
non  videntes  neque  prsseatiam  corporalemy  sed 
postea  audierunt,  et  suia  doctoribus  obedieptea 
crediderunty  et  opere  fidem  impleveruBt. 

49  FUii  alient  meniti  sunl  mihi :  filii  alieni  invete- 

raii  sunU  ; 
Et  claudicaveruni  a  semiiis  suis. 
H  Filti  alteni>  iilti  diaboli,  quibue  ipee  dixit : 
Vos  ex  patre  diabolo  {Joat^.  viii)  esiis.  C  Men- 
titi  sunt  mihi,  qucHido  dicebant :  Magister,  scimus 
qoiiei  a  Deo  venisti,  et  in  veritate  viam  Dei  doces 
{MaUh.  xxii).  Mentiri  eat  enim  contra  mentem  lo-* 
qui,  et  illud  in  lingua  promere  quod  constai  in 
animo  non  habere.  A  H  Inveterati  suni,  id  est  in 
veteri  homine  remanaerunt,  quos  innovare  veni, 
Et  claudicarunt.  G  Nam  claudicare  dicimus  eos, 
qui  uno  pede  debiles  sunt.  H  Ille  claudicat  qui  Pa- 
trem  credit,  et  Filium  non  credit.  G  Judaei  claudi- 
cant,  qui  unam  partem  Scriptur»,  Vetus  scilicet 
TestameQtum  camaliter  intelligentes,  aliam,  id 
est  Novum  Teaiamentum  respuentes  non  habent. 

50  Vivit  Domiwus  ei  benedieius  Deusmeus. 
Et  exalieiur  Deus  salutis  mese* 

H  Recte  diait  Ecclesia  :  Vivit  Dominus,  quem 
Judai  in  sepuloro  dauserant.  C  BenedictuB  dicitur 
DeuB,  cuok  ei  digQa  devotione  laus  persolvitur. 
Exaltetnr,  id  est  in  toto  orbe  credaittr.  Nec  poterai 


99 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI 


100 


ali!cr  .^xalLari,  qui  soJus  vocatur  et  est  Altissi- A    I    Coili  enarrant  gloriam  Dei 


nius. 

51 '  Deus,  qui  das  vindictas  mihi,  Et  subdis  populos 

sub  me  : 

Liberator  meus  de  inimicismeis  -r  iracundis  •  . 

H  Dcus^  qui  das  vindictam  mihi,  subvertendo 

JudiBor. ;  vel,  Deus,  qui  das  vindictas  sanctis  apo- 

stolis  eoruraqae  successoribus  Ecclesis  soltendi  et 

corrigendi.  Et  dedit  potestatetn  prffidicfttoribus  ad 

regendum  gentes  iucredulas.  Liberatorem   Deum 

dicit.  Petit  Ecclesia  se  liberari  ab  hffiretieis,  seu  a 

pcccatoribus,  et  hoc  ab  iracundis,  C  id  est  a  fer- 

vida  malignitate  succcnsis.  Vindicari  diciturEccle- 

sia,  quando  ejus  inimici  ad  ver«  religionis  pene- 

tralia  reducuntur. 

52  ^  Et  ;   ah  insurgentibus  in  me  &xaltabis  me  :  j. 
A  viro  iniquo  eripies  me. 

H  Ab  iiisurgentibus,  id  Qst  a  persecutoribus.  A 
viro  iniquo,  id  est  a  diabolo,  ut  in  Evang^lio  : 
Inimtcus  homo  hoc  fecit  {Matth,  xiii)  ;  0  Vel  a 
quilibct  schismatico. 

53  Propterea  confitebor  tibi  in  nationibus,  Domine  : 
Et  nomini  tuo  psalmum  dicam, 

C  Propter  illa  qum  superius  dicta  sunt :  Confite- 
bor  tibi,  id  est  laudabo  te  per  populos  Christianos. 
'jPsalmua  opus  significat  actuale,per  quod  divinitas 
fnelius  operc  quam  vocibus  laudatur,  quod  etiam 
Deus  citius  quam  voces  exaudit.Unde  dicit :  Confl- 
tebor  tibi^  id  est  laudabo  ct  operabor. 
f)4  Magnificans  salutes  regis  ejus :  et  factens  miseri- 
cordiam  christo  suo  David : 
Et  semini  ejus  usque  in  sxcnlum.  C 

C  Magnificat  Pater  regem  ipsius,  id  est  Filium 
^n  toto  orde  tcfrrarum  regnaturum.  Cbristus  unctus 
■nlerpretatur.  H  David,  manu  fortis,  C  Fecit  in  Da- 
vid  misoricordiam,  quia  eum  de  persequentium 
ferocitate  Hberavit.  Semen  ejus,  Dominum  signiQ- 
lat  Salvatorem.  Usque  in  ssculum,  hoc  cst  usque 
In  scternum.  Semini  Christo  misericordia  facta  est, 
l|uando  resurrezit  coelosque  accendit,et  nuncsedet 
ad  dexteram  Patris,  rex  in  aeternum. 

ORATIO  EX  PSAL.   XVII. 

Firmamentum  spei  et  refugium  pressurs,piissime 
peus^  salva  nos  ab  inimicis  et  a  laqueis  mortis, 
iit  assumpti  de  multitudine  circumstantium  tribu- 
lalionum,  devotissime  sancto  nomini  tuo  cum  in- 


Et  opera  manuum  ejus  annuntiant  firmamen' 
tum. 
G  CcBli  apostoli  sunt  et  prophet®,  qui  de  ad- 
ventu  Christi  annuntiant  gloriam  ipsius.Opera  ma- 
nuum  C(}us,id  est  ipse  homo  qui  ex  manibtis  Christi 
plasmatufl  e&t.  Annuntian/  firmamentum,  id  est 
prosdicationes»  soUtcet  inearnationis  Christi,  per 
quam  firmabatur  soliditas  nostrae  fidei,  et  it^  in 
plurali  dici  oportet,annnniiani.8ed  secundum  istam 
Htteram  quae  habet,annuntiant,  oportet  dici  firma- 
mentum  apostolos  et  prophetas,  qui  annuntiarunt 
opera  Dei,  id  est  facta  virtdtnm  secundwm  bomi- 
nem,  ut  incamationem,  mortem,  ctc. 

2  Dies  diei  eructat  verbum  : 
Et  nox  nocti  indicat  seiensiam. 

H  Dics,  Christus  sive  apostoli.C.  Eructat  verbum 
oum  irradiando  corda  apostolorum  purisaima  cob- 
lestia  verba  intimavit ;  vel,cum  apostoli  cordafide- 
lium  luminosa  prasdicatione  iUuminant.  Nox-  nocti 
indicat  scientiam,  cum  Judas  Judsis  Christiiih  pro- 
didit  ac  tradidit  ad  occidendum. 

3  Non  sunt  loqueUe  neque  sermones  : 
Quoram  non  audiantur  voces  eo.um. 

H  C  Non  sunt  loquela.Negando  dicit  nullos  esse 
sermones  neque  loquelas,quos  apostoU  non  potuis- 
sent  loqui.  C  Bermones,  pertinet  ad  communes 
narrationes  ;  loquelffi,ad  publicas  suasiones.  Quod 
utrumque  apostolos  fecisse  certissimum  est. 

4  In  omnem  terram  exivit  sonus  eorum  : 
Et  in  fines  orbis  -r  terrx  [  verba  9orum. 

C  Terram  :  hic  hominem  debemus  acoipere.  So- 
nus  vero,  fama  miraculorlim  est.Fines  terrae,  sunt 
reges,id  est  non  solum  ad  humiies,  sed  etiam  ad 
principes  gentium  Evangelii  verba  pervenerunt,  et 
omnes  hominee  salubri  doctrina  docuerunt. 

5  In  sole  posuit  tabemaculum  suum  : 
Et  ipse  tanquam  sponsus  procedens  de  thalamo 

suo. 
C  In  sole  posuit,  id  est,  in  manifestatione,  quia 
manifeste  venit.  Dicittabernaoulum  scilicet  sui  cor- 
poris.  Et  ipse,  Ghristum  Dominum  dicit,  qui  tan- 
quam  sponsus  fioclesi«  su®,  processit  de  ihalamo 
suo,  id  est  de  utero  virginali.Bene  sponsus  a  spon- 
dendo  dicitur  Christus,  qui  toties  est  promisBOS  a 
prophetis. 


nocenti»  puritate  psallamus.  Per  Dominum  nos- £)    6    Exsultavitutgigasad  currendamviam*-^^^ 


trum  Jesum  Christum  Filium  tuum,  etc. 

PSALMUS  XVIH. 

ARGUMENTUM  PSAL.    XVIII. 

C  Domini  prffidicatores  Propheta  colIaudans,ejus 
incamationem  speciosissime  describit^necnon  pras- 
cepta  Novi  ac  VeteHs  Testamenti  magnificans,  ab 
occultis  vitns  purgari  se  a  Domino  precatur. 
TT.  In  finem  psalmus  David. 

C  Inscriptio  tituli  hujus  frequenier  exposita  est.- 
Per  totufh  igitur  psalmus  Prophet®  verba  sunt  de 
Cbristo  loqucntis. 


A  summo  calo  egressio  ejus. ' 
C  Bene  giganticomparaturChristus,quihumanam 
naturam  supera^ns  magnitudine  suae  potentis,omnia 
mundi  vitia  cum  suo  truculentissimo  auctore  pro- 
stravit.  Hic  via  cursum  signiflcat  ejus  vitae,  quia 
scilicet  homo  natus,  crevity  docuit,  passus  est.  A 
summo  Patrem  significat.  Egressio  nativitas  Filii 
non  temporaHs,  sed  coeeterna  Patri. 
7    Et  occursus  ejus  usque  ad  summum  ejus  : 

Nec  est  qui  se  abscondat  a  calore  ejus. 
C  Oocursuseju8,8ecundum  hominem  dicitur,quia 
post  assumptionom    carnis,    in    utraque  natura 


101 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


102 


Christus  permanens  occurrit  usqus  adsummum,id  A 
est,  usque  ad  sedem  paterns  inajestatis,  qua  Patri 
Filius  semper  «qualis  est.Calor  ejus  Spiritus  sanc- 
tus  e8t,a  quo  nemo  potest  abscondi,  quia  potentia 
8US  divinitatis  uniuscujusque  corda  cognoscit. 

8  Lex  Domini  immaculata,  convertens  animas :  te- 

iestimonium  Domini  fidele : 
Sapieniiam  prasstans  parvulis, 
H  Lex  Domiui  Christus  est  irreprehensibilisyquia 
non  habuit  peccatum.  Convertit  animas  :  de  capti- 
vltate  in  libertatem.  C.  TestioAonia  qus  dedit  Israe- 
litico  populo  Rdelia  fuerunt,  quia  plenissima  veri- 
tate  cognita  sunt.  H  Sapientiam  praestat  parvulis, 
non  seosu  ^dbumilibusetinnocentibus.  C  Vcllex 
Domini  vctus  est  immaculata,  quia  per  legem  no- 
vam  approbata.  «0 

9  Justitise  Domini  reclsd,  Uetificanies  corda  : 
Praeceptuim  Domini  lucidum,  illuminans  oculos. 

Justitie  Domiai  revera  recte,quia  non  aliter  fecit 
Dominus  qus  docuit.  Recta,  ibi  non  sunt,  quia 
aliud  est  in  ore,  aliud  in  opere.Lffitificantur  corda: 
subaoditurjustorum.LucidumpraeceptumdicityquiH 
sincenim  et  purum.Iliuminatoculos,  non  istoscar- 
nales,  sed  illos  interiores. 

10  Timor  Domini  sanctus  permanens  in  sxculum  ^r 

soeculi  \    : 
Judicia  Domini  vera  jastificata  in  semetipsa. 

B  Timor  Domini  mista  cum  pavore  charitas  est, 
qui  imperturbata  constantia,  non  trepida  confu- 
sione,  permanet  sanctus  :  qui  timor  usu  sfficulsui, 
reverentia  nuncupatur.  Judicia  Dei^  dicit  mandata 
Dei,qu»  in  Veteri  et  Novo  Testamento  conscripta  ^ 
8unt,qus  in  semetipsis  permanent,  quia  status  eo- 
rum  nuUa  varietate  mutatur. 

H  A  Nec  alterius  auctoritate  (ut  flrma  habeantur) 
nisi  Domini  egent,  qui  nemineoi  fallere  potest 

11  Desiderabilia  super  aurum  et  lapidem  pretiosum 

muUum, 
Et  dulciora  super  mel  et  favum. 
C  Desiderabilia  judicia  Domini,  id  dst  mandata 
Novi  et  Veteris  Testamenti ;  super  aurum,   quod 
humana  cupiditas  maxime  desiderat  possidere.Ad- 
didit  lapidem  pretio8um,qui  multum  valet  in  par- 
vissimo  margarito.  Sed  quia  inveniri  poterant  qui 
divitiafl  contemnerent^  addidit  sapores  :  mel  et  fa- 
vum.  Vetus  Testamentum  superat  mel ;  Novum   • 
vindt  favum.  D 

12  Etenim  servus  tuus  custodit  ea  : 

Jn  custadiendis  illis  retributio  multa. 
C  Cum  dicit  servus  tuus,  justum  signat  et  devo- 
tum,  qni  ideo  custodit  mandata  Dei,  quia  obedien- 
tibusretribuliosubsequitur.Merito  dictasunt  multa, 
quia  comprehendi  non  possunt  universa,qu»  prae- 
paravit  Deus  diligentibus  se. 

13  DeUctaguisinteUigitf  ab  occultis  rr  meis  \  munda 

me  . 
i^  El  l  ab  alienis  parce  servo  tuo. 
H  Delicta  quia  intelligit?  niai  scrutator  cordium, 
Deu8,qui  etiam  potens  est  dimittere  ea.Ab  occultis, 


id  est  a  prseteritis  peccatis.  G  Occultum  est  quod 
originale  dicitur,in  quo  concipimur  ct  nascimur  et 
secreta  voluntate  peccamus.Alienum  est  quod  nialis 
hominibus  suadentibus,  sivc  diabolo  suadenti  com- 
mittitur,  sed  fit  proprium,  quia  cbnsensns  noster 
plectibilis  ex  arbitrio  nostro  adhibctur,  et  ex  illa 
traduce  massa  mortaliumab  hoste  spiiitali  corrupta 
8ine  gratia  Dei  velociter  subvertttur,  quia  in  primo 
homine  per  inobedientiam  vHiata  monstratur.  Nam 
quam  facile  est  antiquo  insidiatori  infbctis  vetita 
suadere,  qui  potuit  liberos  atque  incorruptos  sua 
calliditate  decipere?  Sunt  crgo  aliena,  qus  ab  aliis 
nostra  suasione  vel  culpa  acla  sunt,  vel  aliorum 
suasu  aut  auxilio  nos  facimus. 

14  Si  fnei  non  fueyinl  dominati :  tunc  immuculatus 

ero. 
Et  emundabor  a  delicto  maximo, 
II  Tunc  delicta  dicuntur,cum  hoc  jservus  fit  pec- 
cati.  Si  ista  peccata  non  perpetravero,ero  immacu- 
latus.  Et  emundabor  a  delicto  maximo,  id  est  a 
superbia.  G  Qua  et  diabolus  cecidit  et  hominem 
traxit,  et  concessa  beatitudine  vacuavit.  A  non  ergo 
petit  tolii  a  se  hic  omnia  omnino  peccata,  quod  est 
impossibile,  sed  ne  dominentur. 

15  Et  ernnt  ut  complaceant  eloquia  oris  mei : 

Et  meditatio  cordis  mei  in  conspectu  tuo  «r  sem^ 

per  :  . 

C  Possunt  placere  Domino  eloquia  oris,si  a  vitiis, 

quae  superius  dixtt,reddatur  homo  alienus.  Medita- 

tio  cordis,qu«  potest  ad  Deum  pervenire,  est  spes, 

charitas,  et  fides. 

16  Domine^  adjutor  meus  : 
Et  redemptrr  meus. 

G  Acyutorem  suum  dicit  Deum  in  bonis  actibus  « 
redemptorem,  a  malis,  ut  nemo  meritis  suis  appli- 
cet  quod  susceperit  coelesti  largitate. 

ORATIO   EX  PSAL.  XVIII. 

Piissime  Deus,  qui  virginalis  thalami  egressu 
procedens  liberatis  nobis  ad  Patris  dexteram  con- 
scendisti,  immensam  misericordiam  tuam  exposci- 
mus,  ut  lege  tua  convcrsi,  praeceptis  iliuminati, 
testimoniis  eruditi,  mereamur  et  ab  alienis  et  ab 
occultis  vitiis  emundari.Qui  cum  Patre,  etc. 

PSALMUS  XIX. 

ARGUMENTUM  P8AL.  XIX. 

C  Rogat  Propheta  Elcclesiam  exaudiri,  petens 
illius  consilium  a  Domino  confirmari^  dicensque 
fideles,  non  potestate  mundana,  sed  divina  poten- 
tia  magnificandos. 

TT.  In  fmem  psalmus  David. 
G  Jam  nota  sunt  verba  tituli.  Nunc  rogat  Pro- 
pheta  in  hoc  psalmo  prospera  eveaire  sanct»  Dei 
Ecclesise,  quae  longo  tompore  fieri  posse  per  adven- 
tum  Domini  prsevldebat  dicendo  :  Exaudiat,  etc. 
i    Exaudiat  te  Dominus  in  die  tribulationis  : 

Protegat  te  nomen  Dei  Jacob. 
C  In  die  tribulationis,ostendittempusgravi8sim« 
afQictionis.  Cum  dicit :  Protegat  te  nomen  Dei  Ja- 
cob,  hiyusmodi  benedictionem  conoedendam  petit 


103 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


m 


PiMjj  licta  a  Domino  Christiano  populo,8icut  sanctus  A    ^    ffi  in  curribus  et  hi  in  equis : 


patriarcha  Jatrob  priscis  temporibus  ab  ipso  accepit, 
ijtiAndo  Esau  fratrr  pr»latus  est.  Aiidiri  cognoBci- 
mur,  quando  omtiiiiladis  aliquid  obttftemns. 

2  MiUat  tibi  auxiUum  de  sanclo  : 
Et  de  Sion  tueatur  te» 

Op4andd  dkieiis  mittaii  :  osteiidit  a  Patre  FiHuHt 
miasttm  atium,  in  auxitium  dancte  Dei  Eocleti^. 
Siob  enim  mons  signat  speeuiatUman.^um  oonventt 
divinitati,  quoniam  illi  eUnota  Mint  nota. 

3  tHemor  sit  onmis  sacrificii  lui : 

Et  holocaustum  tuum  pingne  fiat.  Biapsalma, 

C  Sacrificium  saactffi  Ecclesiaj,est  ritus  accipien- 
dus,.qui  nunc  agitur  corporis  et  sanguinis  Domini 


Nos  autem  in  nomine  Domini  Dei  nostri  invoCa- 
bimus. 
H  Per  cumis,  voluptas  mundi  sive  cnplditas  de- 
dignatur,  quoniam  superbi  et  cupidi  velnt  rot«  ift- 
stabiles,  m^te  huc  illucqnediscurrunl.  P6r  equos, 
superbi  Intelliguntur ;  ipsi  sunt  ctipidi.  H  C.  Nos 
autem  in  illis  non  gloriemur,  sed  in  nomine  Dei, 
quod  ad  prasmia  ffiterna  perducit. 
9    Ipsi  oblikati  sunt  et  ceciderunt : 

Nos  autem  surrea;imus  et  etecti  sumus, 

C  Dictt  Propheta  humanis  honoribus  vel  pravis 

desideriis  obligatos  cecidisse  arrogantes,  quod  ne- 

cesse  est  illis  contingere  qcii  se  vldentur  nexuosis 

crroribtts  illigare.  Ttesurgere  duobus  modid  Chris- 


immolatione  solemni.  Holocaustum,  totum  incen-  jj  tianus  dicitur,  Bciliceft  a  morte  vitiorum,  et  in  flU 


8um  dicitur,et  repraesentat  idcm  jam  dictum  sacri- 
ficium.  Quod  pingue  fit  itaque  jocundum,  quando 
noslra  oblatio  mentis  et  corporis  a  gratia  divinita- 
tis  assumitur. 

4  Tribuat  tibi  secundum  cor  tuum  : 
Et  omne  consilium  tuum  confirmet,' 

C  Dicit,  tribuat  tibi  secundiMnn  cor  tuum,  id  est 
secundum  intellectum  quem  habes  de  Domino,  ut 
eum  credas  unum  ex  trinitate.pasdum  eame,rftsur-^ 
rexipse,  asceadisae  in  ccelum,  etc.  Et  omne  consi- 
Hum  tuum  confirmet,  hoc  est  consilium  sanct» 
Ecdesios  :  Patrem  et  Filium  et  Spiritum  sanctum 
uoirm  Deum  Gredereya  quo  sunt  ommia ;  et  excon- 
siUo  deUberate-omBia  pro  iBta  fide  spernere  muDdi 
delectamenta. 

5  Lsetdbimur  in  salutari  tuo  : 

Et  in  nomine  Dei  nostri  magnificalnmur, 

;  C  Nam  rn  salutari  Ecclesi®  (quod  est  Christus 
Ji?9Q0)  laHatumm  se  esse  dechravit,  ut  se  unum 
esse  ex  ejus  corpore  monstraret.Et  inipsius  nomi- 
ne  se  esse  magniiicandum,  quia  ex  ipso  Christiani 
fuerairt  ntmctipattrfi.  Magnificari  est  magnum 
fieri. 

6  Jmpleat  t)ominus  omnes  petitiones  tuas  :  ^ 
Nunc  cognovi  quoniam  salvum  fecit  Dominus 

chrislum  suum, 

C  fmpleat  DomiHUs,fititerumad  Ecclesiam  grata 
conversio.  Nunc  cognovi  dicendo,  magnam  virtu- 
tutem  suflB  prophetationis  ostendit,cum   se  dicat 


resurrectione,  m  quajusti  aeterna  praemiaaccipinnt, 
de  utraqne  hic  intelHgi  manifestum  est. 
10    DominCy  srlvum  fac  rcgem  -r  ct  \  exaudi  nos  : 
/w  die  qtca  invocaverimus^^  te  \ . 
C  Dicitur  Patri,  Saflvum  fac  regem,  id  est,  ut 
Christus  resurgat  &  mortuis.  Exaudi  nos,  provenft 
illnd  tunc  gencri  humano,  quando  resnrrertlonwn 
Christi  firme  credit  et  Ia;tantcr  aspici4,vel  per  eam 
regem  exaudi  nos  in  die  necessitatis  nostrds. 

OBATTO   EX   PSAL.  XfX. 

Imple,  Domine  pctitioncs  nostras,  et  ti^nquam 
pinguisgimum  nos  holocanstum  assume,nt,immico- 
mm  curribns  obligatis,  salutaris  tui  opitalationo 
lastemur.  Per  Dominum  nostram  Jesum,  etc. 

PSALMUS  XX. 

/mGOMBNTCM   PSAL.  KX. 

G  Hic  psalmirs,  Domini  Salvatoris  primo  incar- 
nationem,  et  postea  dcitatis  facta,Propheta  ntrran-^ 
te,  decantat. 

TT.  hfi  finem  psalmus  Dtwid, 
C  ideo  titnlu?  hic  nono  deeimo  psalmo  par  est, 
quxmiam  et  iste  quidem  de  DominoSalvatore  loqui* 
tur  sicut  superior,sed  sub  aliqua  diversitattf. 
1    Domine,  in  virtute  tua  Ixtahitur  rex : 

Et  tuper  salutare  tunm  exsuttabit  vehementer, 
C  Domine,  dicit  Propheta  ad  Patrem  ;  in  virtute 
tna,  id  est  in  omnipotentia  nfajestatis  tusD,  in  qttft 
et  Filfas  regnat.  Lsetabitur  fex,  gaudet  Ghrtahfs 
Jestis.  ExsnHabit,  id  e9t  in  eo  qnod  pef  eum  si^ 
vaati  homine^,  PiHtts  tmzs  exsu!tabit,qni  tnit  Salvtt-» 


in  pmBeDti  cognovisse  qu«  poet  8<ecula  multaim-  D  tor.VehemeBter.oetendit  raagnHudinem  gwidii,  «I, 


plenda  erant.Salvum  feoit  Pater  FiHum  in  resurre- 
ctione  gloriosa  et  in  cgbIos  ascensione. 

7    Exaudiet  illmn  dc  cctlo  sancto  suo  : 
InpotenUUibns  satusdeaOirx  ejus. 

(j  Senras  i^e  talts  est :  Exaudiet  Filitrm  Pater 
de  coeto.quia  in  ^extera  egns  e6t  salus,  4)Ham  ha* 
bens  ex  prrapna  deitate^  tamen  expetere  videtnr  ex 
carae.Potentatibns  dicit,  qnta  nos  potentes  efHcit, 
cum  gratia  sua  in  pnesenti,  et  in  futura  vita  in 
beata  pcfrennitate  cnstodiendo ;  qu»  per  dexteram 
intelligitur. 


quanta  est  copia  in  bencficio,  tanta  sff  €it  gandir 
magnitudo. 
2    Desiderium  eordts  ejus  trihuitH  ei : 

Et  voluntate  labiorum  ejus  non  frttndaiti  eum, 
Diapsakna,* 
G  Desiderium  anim»(g*us  fuit  pro  emotndi  sahrt» 
occitli,iit  pretiosus  sanguisejus  mundmn  rtdimefe^. 
Voluntas  labiorum  fuit,qnando  imffioffdis  spiritflHia 
imperabat,languoreB  dtversos  termonts  nni  sanabai 
imperio,et  prsdicationes  populis  inserebat.  Constat 
in  nuUo  voluntatem  crjns  hiime  firaiidatam,  quando 
omnia  (fuffi  fieri  jnssit  in^pleta  snntii 


Ic>5 


EXPOSITIO  PSALMOHUM. 


10<t 


3  Quoniant  prwvenisti  eum  in  befiedictionibus  dul' 

cedinis  : 
Posuisti  in  capile  ejus  coronam  de  lapide  pre- 

tioso. 
G  Oaoniam  prsvehisti,  signiflcat  humanitatem 
prtfventam  gratia  divinitatis.  A  Benedictio  dulccdi- 
nis  Aiit  immunitas  peccati>quadonatus  estChristus; 
nos  cnim  in  amaritudiae  Adee  concipimur.  G  Vel 
benedictio  dulcedinis  fuit,  quando  dictum  est :  Hic 
est  FiHus  mens  diiectus.  Gorona  conventum  signat 
discipulorum;  hsc  erat  corona  capitis,  hoc  regale 
diadema,  quoniam  ipsUm  docentem  circuitus  apo- 
stolorum  amb(ebat.  Diadema  iHud  non  ideo  ut  or- 
naret  est  itnpositum,  sed  ut  de  Ghristo  potius  or- 
naretur.  Lapides  pretiosi,  apostoH  sunt. 

4  Viiam  petiit  a  te  et  tribuisti  ei : 
UmyUudxnem  dierum  in  sxculum,  et  in  sxcu- 

(ttm-7«  s^scuti  ; 
C  Vita  resurrectionem  signat  quam  iHe  petiit  di- 
cendo  :  Pater,  clariflca*  FiHum  tuum.  Longitudo 
dierum  signat  perebnitatem  GhHsti,  quae  nullo  One 
conciuditur.  In  sa^colum  sa&culi,  indefectam  stabili- 
taiem  faturi  sscoti  indicat.  Sed  memento  quod  hcc 
et  his  simiUa  ab  illa  dicuntur  parte  passus  cst. 

5  MHffnd  gloria  ejus  in  satutari  tuo  : 

Gtoriam  et  -r  moQnum  [  decorem  imponcs  super 
eam. 
C  Nam  g^Oria  et  magnum  decus  tcmpus  signat 
judicii,  ubi  in  deitate  sua  Altissimu&apparebit,  ha* 
bens  gloriam  et  judicio,  decorem  dc  majestate. 
Sancts  etiatn  ineamationi  magna  est  gloria  in  sa- 
lutari,  id  est  in  verbo  Patris. 

6  Quoniam  dabis  eum  in  benedictionem  in  sxcu- 

tum  'f'  sxeuli  [ 
Lae^fieabis  enm  m  gaudio  cum  vultu  tuo, 
H  Qooniam  dabis  eum  in  benedictionem,  quia 
omnis  creatura  benedicit  eum.  Lstificabis  eum  in 
gaudio^cum  coadunata  fuerit  multitudo  sanctorum, 
eique  sanctorum  numerus  restitutus.  G  Gum  vultu 
Uio  dicit,  ut  una  inteHigatur  persona  sine  dubio 
esac  Ghristi,  quia  humanitaa  de  divinitate  gaudet. 
QQamvis  etiam  de  membris  iliud  accipi  Ghristi 
reete  nossit. 

7  Qudniam  rex  sperat  in  Domino  : 

Ei  m  muerieordia  Altissimi  non  commovebitur. 
C  Rex  est  iste,  qui  in  passione  sua  ascriptus,  tri- 
bus  lingilis  le^batur.  Speravit  in  Domino»  secun- 
dom  hominem.  Non  commovebitnr  A  misericordia 
Patris,  qma  pfoteetor  est  olim  sperantium  in  se. 

8  Inveniatur  manus  tm  omnibus  inimicis  tuis  : 
Dexlerd  iua  inveniai  *r  omnes  ',  qui  te  oderunt. 

C  Inveniatur  manus  tua,  id  est  operatio  tua  re- 
periatur.  H  Ut  revertantur  inimici,  afOicti  potes- 
tate  tna  in  bonUm.  Dextera  Patris  Dominus  est 
Salvator.  Qui  eum  odernnt  poena  perpetua  dam- 
nandi  sant,  et  sine  flne  cum  diabolo  et  satelliti- 
bus  sois  in  stemis  tenebris  torquendi.  Inveni- 
tar  igitur  Dei  manus  in  judicio  futuro  inimicis 
eju3. 

PAiaoL.  CXLU. 


A   9    Pones  eos  ut  clibanum  ignis  in  tenipcre  vultus 
lui : 
Dcminus  in  ira  sua  conturlabit  eos  :ei  devorabii 
eos  ignis, 
G  Glibanus  est  coquendis  panibus  senei  vasculi 
deducta  rotunditas,  qus  suburenlibus  flammis  ardet 
intrinsecus;  quod  signat  peccatores»  qui  in  Judicio 
torquendi  sunt  et  ma^rore  animi  et  pa^nali  excra- 
ciatione.  Tempus  vultus  Dei,  dies  est  judicii.  H  Hio 
ira  Dei  non  punit.sed  conturbat  ad  poenitentiam,  et 
hic  ignis   Spiritus  sancti  devorat,  id  est   peccatiit 
consumit.  C  Sivc  quando   audient  :  Ite  in  ignem 
£ternum,tunc  judicis  sentcntia  conturbabit,et  ignis 
devorabit  perpetuo. 

10  Ftnictum  eorum  de  terra  perdes  : 
^         Et  semeti  eorum  a  filiis  hominum. 

C  II  Fructum  dicit  opera  iniquorum.  Perdere  de 
terra,  id  est  de  sancta  Ecclesiavel  terra  viventium. 
G  Semen,  id  est  vota  vel  facta  peccantium.  A  fiHis 
id  est  de  sanctis  eos  facis  aiienos,  quos  iii  hsredi- 
tatem  sternam  tua  largitate  missarus  es. 

11  Quoniam  dcclinaverunt  in  te  mala  : 

Cogitaverunt  consiliaj  quse  non  potuerunt  -r  sla* 

bilire  \ 

H  Visi  sunt  Judsi  declinare  mala  in  Christum, 

quando  dixorunt :  Dignus  est  morte.  Gogitaverunt 

concilium  diccndo  :  Jube  ergo  custodiri  sepulcrum' 

(Matth.  xxvii)^  nolentes  nec  etiam  credentes  Ghri- 

stum  rcsurgcre.  Quod  non  potuerunt  stabilire,  quia> 

quando  voluit  Ghristus,  resurrexit.  G  I)eclinar6  di- 

cimus  mala  supra  alios,  pcenitentia  in  alios  causaifl 

G  iniquitatis   rcHdere,  quod  Judaei  Ghristo  fecefUnt^ 

dum  destructionem  civitatis  et  gentis  vit«  Ghristi 

ascripserunt,   dicentes  :  Si   dimittimus  eum  sic 

{Joan.  xi),  etc. 

12  Quoniam  pones  eos  dorsum  : 

In  reliquiis  tuis  praeparabis  vultum  eorum. 
A  Positi  sunt  Judaei  dorsum,  quando  vitio  siio 
terrena  sapientes,  non  meruerunt  ccelestia  contueri. 
II  Prsparabuntur  reliquiae  Judsorum,  quandopeir 
Enoch  et  Eiiam  in  flne  credituri  sunt,  et  tunc  prtt- 
p^rabis  vultum  eorum,  sciHcet  in  te  credentium,  ut 
sciiicet  convertantur  corda  patrum  in  filios. 

13  Exaltare,  Domine,  in  virtute  tua : 
Canlabimus  et  psallemus  virtutes  tuas. 

H  Exaltare  in  virtute,  id  est  demonstra  in  jndicid 

n  majestatem  tuam  et  potestatem,  qui  prius  venisti 

in  humiHtate.  G  Gantare  est  verba  Comini  ore  pro- 

ferre ;  psailere,  mandata  divina  bonis  operibus  con- 

stanter  implere. 

ORATIO  EX  PSAL.  XX. 

Benedic,  Domine,  benedictione  dulcedimis,  et 
comple  tibi  placitum  desidcrium  nostrum,ut  dnxn 
jugiter  virtutes  tuas  suavi  modulatione  concrnf- 
mus,  longitudmem  vit»  perpetuse  eonsequamur. 
Per  Dominum  no^trum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  XXI. 

ARGUBIENTUM   PSAL.   XXI. 

C  In  hoc  psalmo  Ghristus  de  passione  9ua  ad 


107 


S.  BRUiNONlS  iiERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


106 


Patrem  loquitur,  admonetque  fideles  laudare  Do-  A  quaulo  ampliua  fiiium  pater  liberat  dum  petit  et 
mum,  quia  in   resurrectione  sua  catholicam  red-      vult  liberari. 


pexerit  Ecclesiam. 

TT.  In  finem  pro  susceptione  matutina  psalmus 
*r  David  ; 

C  In  finem ;  sive  psalmus,  sive  Davidyquid  signet 
ezpositum  est.  Susccptio  matutina  cst  tcmpus  re- 
surrectionis,  quando  mortale  corpus  in  magna  glo- 
ria  clariflcatum  aesumpsit.  Malutinum  dictum  est, 
quasi  manu  primitivum,  quod  tempus  innumeria 
locis  ad  resurrectionem  Domini  constat  aptatum. 

1  Deus,  Deus  meus  -r  respice  in  me  \  quare  me 

dereliguisti : 
Longe  a  salute  mea  verba  delictorum  meorum. 

C  Deus  sermo  Gr«Bcus  est,  et  iuterpretatur  timor. 
Uude  quidam  ait  gcntillum  poetarum  :  primus  in 
orbe  deos  fecit  timor;  undc  Christus,  quasi  vicina 
passione  permotus.  ex  humanitate  clamal :  Respice 
in  mc,deprecaiis  sibi  celcrrimum  auxilium  resurre- 
ctionis.  H  Quod  se  dicit  dcrelictum,  non  ex  propria, 
sed  ex  populi  sui  persona  loquitur,  cujus  peccata 
ipse  suscepit.  G  Dicit  a  se  longe  (lcri  verba  qu»  de- 
licta  parturiunt^et  iterum  sua  dicit  essc  peccata  no- 
stra  delicta,  qui  non  habuit  peccata.  A  dicit  igitur 
se  derelictum  in  persona  mcmbrorum,  quae  quod 
petunt  non  accipiunt,  eo  quod  verba  delictorum  sunt 
petitiones  eorum,  dum  vel  petunt  contra  salutem 
vel  non  mox  exauditi  murmurant,  et  derelictos  se 
conqueruntur. 

2  Deus  meus.  clamabo  per  diem  et  non  exaudies  : 
Et  nocte  et  non  ad  insipientiam  mihi. 

G  Giamabat  humanitas  Verbi  per  diem.  quam  non 
circumdabant  tenebrs  pcccatorum.  H  non  exaudi- 
tur  :  propter  destinatos  ad  mortem,  qui  noctis  no- 
mine  vocitantur.  C  Non  ad  insipientiam.  subaudien* 
dum  reputabis  piibi,  id  est  Pater  Filio,  petebat  ergo 
ipediator  Dei  et  hominum  non  insipienter  sed  pru- 
denter,  et  tamen  non  constat  auditum,  quia  peti- 
tiohe  et  passione  mundum  erat  redempturus.  H  C  A 
Vel  dies  prosppra,  nox  advcrsa  significat.  In  quibus 
quandoque  pctcntes  Deus  non  cxaudit^  et  hoc  non 
ad  insipientiam  eorum,  sed  ut  sic  sapientea  fiant  et 
discant  sapienter  pcterc,  non  terrena  sed  coDlestia, 
vel  terrena  ad  salutem  animae. 

3  Cum  autem  in  sancto  habitas  : 
Laus  Israel. 

C  In  sancto  habitas  laus,  incarnationem  per  hoc 
Christi  declaravit  propheta,  quia  in  Filio  habita,t 
laus,  id  cst  Patcr  qui  cst  laus  Israel,  id  est  Ecclcsiflc 
videntis  per  fjdeui  te.  Ideo  etiam  non  exauditum  se 
ostendit,  non  proptcr  insipientiam,  sed  propter  sa- 
lutcm  gencris  humani  per  passionem  suam  alias 
factam  sanctam,quoniam  Pater  semper  audit  Fi- 
lium  in  quo  semper  habitat. 

4  In  te  speraverunt  patres  nostri : 
Speraverunt  et  liberasti  eos. 

II  Spcraverunt  patriarchao,  et  libciavit  oos  do 
iElgjrpto,  H  Speraverunt  in  deaerto  et  liberati  sunt, 


B 


5  Ad  te  clamaverunt  et  salvi  facti  iunt :. 
In  te  separaverunt  et  non  sunt  confusi. 

C  Clamaverunt  martyres  ad  Christura  :  dum  eos 
corporalis  pocna  consumpsit,  et  putabantur  ab  infl- 
delibus  Tion  exaudiri,  sed  illi  potius  valde  auditi 
sunt,  quia  coronam  percipere  meruerunt.  Neo  auni 
confusi  :  quos  constat  venisse  ad  pramium,  non 
enim  confunditur,  qui  «temum  regnum  conaequi- 
tur. 

6  Ego  aulem  sum  vermis  et  non  homo  : 
Opprobrium  hominum  et  abjeeiio  plebis. 

G  Vermi  enim  comparatur  Cbristu8f  quia  morta- 
lis  ct  de  carne  sine  mistione  seminis  natua  est.  8imt- 
liter  vermis  sine  concubitn  nascitur.  Non  homo'  id 
est  non  peccator,  quod  in  iilo  ease  non  potuit.  Op- 
probrium  hominum  :  quando  in  eum  spuebant,  et 
alapis  verberabant.  Abjectio,  cum  elegerunt  Ba- 
rabbam,  Ghriatum  abjecerunt. 

7  Omnes  videntes  me  deriserunt  me  : 
Locuti  sunl  labiis.  Et  moverunt  caput. 

COmneSyde  malis  susoipiendum  eat :  denaeruQt. 
non  credendo  in  Chnstum.  H  Itocuti  sont  labiia  : 
Si  Filius  Dei  est  descendat  de  cruoe  {Matih,  xzTii). 
Moverunt  caput.  C  Per  iracundiam  :  quod  minantes 
faciunt  non  judicantes  ex  corde,  ore  enim  non  corde 
loquebantur,  quibus  non  provenit  ex  firina  delibiera- 
tione  sententia. 

8  Speravit  in  Dotnino  eripiai  eum  : 
Salvum  faciat  eum  quoniom  vuU  eum. 

H  Vox  prophet^B.  Speravit,  hoc  est  humanitas  in 
divinitatem.  Eripiat,  id  est  de  Judfl&is,  vult  eum, 
quoniam  Deus  Pater  talem  Filium  habere  voluit  aine 
peccato,  per  quem  peccata  toHeret  muudi.  €  Vel 
melius  hoc  per  ironiam  dictum  est  a  .Judaisp  qu» 
flgura  latine  irrisio  dicitur,  aliud  quam  conatur 
quis  ostendens. 

9  Quoniam  tu  es  gui  extraxisti  me  de  ventre  : 
Spes  mea  ub  uberibus  matris  mex  :  in  te  prcje  - 

ctus  sum  ex  utero. 
H  Vox  humaiiitatis,  eduxisti   me  ventre/ideat 
de  utero  sancto;  Maris.  C  Quia  tunc  ab  originali 
peccati  vitio  scquostratus  :  tanquam  sponsus  proces- 
sit  de  thalamo.  Spes  mea  ab  uberibus,  H  id  est  se- 
cundum  humanitatem,  secundum  quam  non  dedi- 
])  gnatus  est  sugere  ubera  matris.  In  te  projectua  snm. 
G  Ostendit  se  fuisse  ab  bumana  ipiqui.tate  divisum. 
40    De  ventre  matris  meae  Deus  meus  es  tu  : 
Ne  discesseris  a  me. 
C  Cum  dicit  de  ventre  matris  mee  :  ostendit  non 
fuissc  sine  Deo  nec  ipsam  conceptionem  carnis.  No 
discedas  a  me.  H  In  die  passionis. 
11     Quoniam  tribulatio  proxima  est : 
Quoniam  non  est  qui  adjuvet. 
II  Quoniam  proxima  est  tribulatio,  ut  ipse  dixit : 
Surgite,  camus,  ecce  appropinquabit  qui  me  trade* 
{MaUh.  xxvi).^on  «st  qui  a^juvet,  neque  angelus, 
neque  homo,  nisi  tu,  Pater. 


109 


EXPOSITIO  PSALMOHUM. 


110 


12  Ctrcumdederunt  me  vttuli  multi : 
Taurt  pingues  absederunt  ine. 

G  Vituli  poptdi  Judsorum,  qui  ignorato  jugo 
Dei  :  inconsiderata  procacitate  lasciviunt,simul  pe- 
tulantes  et  fatui,qiii  gressus suos  nulla  moderatione 
distingUantySed  vagi  ac  penduli :  ad  iniqua  c^nsilia 
qaibusdam  sa! tibus  efTeruntur.Tau ri  principes  Ju- 
dcoram  designant.  Addidit  pingues,  quia  feroees 
circumdederunt  Christum  cum  gladiis  et  fustibus, 
animal  enim  impinguatum  :  inquietum  et  feroxef- 
ficitur. 

13  Aperuerunt  super  me  os  suum  : 
Stcut  leo  rapiens  et  ruQiens. 

C  Aperuerunt  Judai  09  dicentes  :  Cruciligo, 
crucifige  (Jfatt/i.xxvH.)  Suum  videlicet,quod  non  illis 


A  18  Foderunt  manus  meas  et  pedes  meos  : 
Dinumeraverunt  omnia  ossa  mea. 
H  Foderunt  manus,  id  estyclavis  fixerunt,et  fru- 
ctum  magnum  invenerunt  id  est,  salutem  omnium 
gentium.  C  Dinumeraverunt  ossa  ejus,  mystice,  id 
est,  apostolos  seu  reliquos  Ghristianos,  quba  qufls- 
rebant  Judsi  persecutione  facta  exstinguere,  ne  in 
majore  numerum  convalescerent,  Vel  corpus  ejus 
sic  extenderunt  in  cruce,  ut  ossa  ejus  numerabilia 
viderentur. 

19    Ipsi  uero  comideraverunt  et  inspexerunt  me  : 
Diviserunt  sibi  vestimenta  mea^  et  super  vestem 
meam  miserunt  sortem. 
G  Dicit  Juda^os  considerare  secundum  incrudeli- 
tatem  eorum^ut  nontransitorievel.casualiterfecisse 


sapientia  aperuit,  sed  cogitatio  sceJerata.  Rapiens  :  g  videantur,8ed  diligenter  considerasse  etinspexisse 


pertinet  ad  insanissimam    seditionem  cum.  eum 

raptum  traxerunt  ad  tribunalia.  Rugiens  :  ad  blas- 

ph^mas  voces,  quibus  dicebant :  CruciOge,  cruci- 

fige. 

\i.,  Sicut  aqua  effusus  sum  : 

jQ  dispersa  sunt  omnia  ossa  mea, 
B  QsM  Qhristi  apostoli  dicuntur,  C  qui  dispersi 
suQtet  effutisieut  aqua,qui  orbem  terrarum  divino 
imbr^  satiaiUeii :  a  sordibus  peccatorum  abluerunt, 
A  vdChristaa  iti  viliter  occisus,  sicut  aquaeifun- 
dUur,  et  ^us  sangniais  efiusio  nos  rigavit  et  abluit, 
et  dispersi  sunt  in  B)Qrte  e^us  discipuli. 
15    Facium  est  cor  meum  Utnquam  cera  liquescens  : 

In  medio  vcntris  mei. 


ad  ea  quas  fiebant,et  tamea  eoreorum  iapideumtot 
miraculis  non  fuissemolitum.Diviserunt  sibi  vesti- 
menta  mea  (Jo^.xix).H  Hoc  in  passione  Ghristi  com- 
pletum  est,quando  fecerunt,quatuorparte8,quatuor 
milites.Tunica  tamen  nonest  divisa  significans  uni- 
tatem  EcclesiaB,  qusB  non  scinditur,  quamvis  haere- 
lici  eam  scindere  contendant. 

20    Tu  autem,  Dominey    ne  elonqaveris   auxilium 

meum  : 

Ad  defensionem  meam  conspice  : 

H  Uic  humanitas  ad  divinitatem  loquitur.  C  Et 

resurrectionem  celerrimam  deprecatur :  ut  veniente 

tali  gloria,perndorum  incredulitasdestruatur.Auxi-* 

lium  signat  rcsurrectionem  Ghristi,  quae  elongata 


H  Cor  suum,  sapientiam  suarh  dlxit,  quai  anto      ^^^  ^g^  .  ^^^^„^0  triduana  provenit.  G  Ad  defen- 
pasaionem  suam  non  intelligebatur.G  Impletavero  VI    . ,j   ,__x  • ..,  .. 

pssdione  omnis  v^ritas  promissa  revelata  est.Bene 


mysteria  legis  comparata  suht  cers,  qiis  tunc  red- 
dit  splendorem  luminis,  cum  a  calore  dissolvitur  : 
BiG  per  ign^m  passionis  Christi,  illuminata  sunt 
mysteria  legis.  Ventrem  Ecclesia  dicit. 

16  Amit  tanquam  testa  virtas  inea  et  lingua  mea 

adluesit  faucibus  meis  : 
Et  in  pulverem  nidrtis  deduxisti  mc. 
H  G  Virtus  Ghristi  testa  comparatur,  quia  sicut 
iOa  igne-decoctai  fortior  erit,  sicut  virtus  Ghristi 
in  passione  soKdita  est,qus  prius  quasi  lutea  vide- 
bafar  increduli».  G  Lingna  sua  :  signiflcat  praedi- 
eaiores,   qui  adhaerent  lUucibus  suis,   dum  ejus 
mandala  cnstodiunt.In  pulverem  deductum  dicit^ad 
Toluntaiem  Jud£orum,qui  faoc  nitibaiitur  et  se  fe-  j) 
ei^  patabant,  quia  ejus  resurrectionem  credcre 
DirfaeniBt,  sed  se  patabant  Ghristo  mortem  dedisse 
communcm,  ut  usque  in  pnlverem  perducliim  cre- 
derent. 

17  rr  Quoniam  *  circumdederunt  me  canes  -r  multi  \ 

Coneilium  mdlignantium  obsedit  me. 
H  Canum  natura  est :  dominos  amare,contra  la- 
trones  latrare  :  econtra  Judsei  contra  suum  Domi- 
Dum  ndn  loquentes  recta,  sed  latrantes  iniqua, 
Ifltronem  elegerunt.  G  Concilium  malignantium  : 
qoando  cogitalant  Jesum  dolo  tencre,  mortique 
trahere. 


sionem,  ne  quid  praevaleat  in  me  pars  illa  vocatis 
infemi. 

21    Erue  a  framea  animam  mcam  : 

•r  Et  ;  de  manu  cams  unicam  meam. 
G  Liberari  se  postulat  a  morte  quam  subire  vo- 
luit.Framea  autem  signiOcat  hic  malitiam  Judseo- 
rum.De  manu  canis  dixit  :cum  canis  manus  non 
habeat,  sed  vult  intelligi  potestatem  Judaeordm.  H 
Unicam  dicit  animam  suam,qu«non  habeatpecca- 
tum  :  vel  Ecclesiam  catholicam.  G  Ut  inieliigatur 
doetrinas  novas  et  conciliabula  perditorum  res- 
puisse. 

23    Salva  me  ex  ore  leonis : 

Et  a  comibus  unicomium  humilitatem  meam. 
C  De  cre  leonis  :  de  potestate  diaboli  dicit,  qui 
bene  comparatur  feris,  quoniam  humanis  existens 
semper  delectatur.  A  cornibns,  id  est  a  superbis. 
Unicornium,qui  nimia  elatione  surgentcs  :  similes 
socios  ferre  non  possunt  a  talibus  secerni  suos 
humiles  Christus  postulavit,  talia  quippe  animalia 
qu»  uno  cornu  armantur,  multo  fortiores  eunt  his 
quibus  duplicia  tribuuntur. 

23    Narrabr  nomen  tuum  fratribus  meis  : 
In  medio  Ecclesise  laudabo  te. 

C  Post  sacram  passionem  dicit  gloriam  divinitatis 
toto  orbe  vulgandam.Narrabo,idestnarrarifticiam. 

atres  dicunturquidiliguntetdiliguntur.Tn  medlQ 


ill 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  El»ISCOPI. 


112 


Ecclesiae,  H  In  mcdio  credentium  populorum  prae-  A. 
dicabo  te  et  laudabo  te. 

24  Qui  timetis  Doniinum  laudate  eum  : 
Universum  semen  Jacob  ylorificate  eum, 

C  Timor  Dei  :  justus  cst  et  rectus,  laudemque 
gcnerat,  amorem  tribuit,et  ardorem  charilatis  in- 
flammat.  Semen  Jacob,  qui  fidei  Jacob,  devotione 
consentiunt,  ct  supplantatores  vitiorum  sunt.  Lau- 
date  igitur,  qui  timetis,  id  cst  reverentiam  habetis 
nominis  ejus,  quia  cum  non  moretur  prffidicaro, 
nisi  qui  cognoscitur  et  timere. 

25  Timeat  eum  omne  semen  Israel  ', 

Quoniam  non  sprevit  ncquc  despexit  deprecatio- 
nem  pauperis, 
H  Timeat  eum  omne  semen  Israel,  id  est,  unus- 
quisque  renatus  per  baptismum,  et  mente  Deum  B 
videns.Quoniam  non  sprevit  preces  pauperum.  Id 
est  filium.  C  Sicut  facere  solent  gloriantes  in  istius 
mundi  honore,  spernere  pauperesctdespiceresup- 
plicantes,  causamque  de  habitus  qualitate  metiri, 
ut  si  sit  vestibus  nitidus  :  verax  putetur,  si  amictu 
sordidus  :  mendacissimus  habeatur. 

26  Nec  avertit  faciem  suam  a  me : 

Et  cum  clamarem  ad  eum  exaudivit  -r  we  ; 
H  Ncc  avertit  faciem,  sed  rcsuscitavit  me  a  mor- 
tuis.Cum  clamarem,  respondit  :  Ciarilicavi  «t  ite- 
rum  clariHcabo  (Joan,  xii).  C  Vel  aliter,  clamavit 
itaque  :  ut  mors  nostra  ejusmorte  finiretur.et  pec- 
catum  veteris  hominis ;  i^dimeretur  prelio  sanctis- 
sim»  passionis. 

27  Apud  te  taus  mea  in  Ecclesia  magna  r 
Vota  mea  reddam  in  conspectu  timentium  eum. 

C  Apud  te  signiGcat  de  tc,  laus  mea  in  Ecclesia, 
scilicct  catholica,  magna  cnim  et  amplitudine  di* 
citur  et  honore.Vota,sacramenta  corporis  et  sangui- 
nis,qu®  illis  praesentibus  redduntur  :  qui  ei  sancto 
timorc  subjecti  aunt,  denique  quas  sint  vota  ista 
subjungit.  Edent  paupcres,  etc. 

28  Edent  pauperes  et  saturabuntur  :  -r  ^t  \  lauda^ 

bant  Dominum  qui  requirunt  cum  : 
Viveni  corda  eomm  in  sxculum  -r  sxculi  \ 
C  Pauperes,  id  est,  regnum  Dei  csurientes.  Satu* 
rari  enim  non   possunt   nisi   quos  talis   possidet 
esuries.  Pauperes  saturati  Deum  laudant,  divites 
semetipsos  exaltant.  H  Qui  requirunt  flde  et  opere, 
intelligentes,  quae   ipse  est    panis    qui   de  cobIo  ^ 
descondit.  Vivit  cor,  id  est,  spes  eorum  immobiiis 
vegetatur.  illud  vivere  dicimus  veraciter  :  quod  in 
divinitatis  graiia  perseverat. 

29  Reminiscentur  et  convertentur  ad  Dominum  : 
Universi  fines  terrx, 

C  Reminisci  illos  dicimus  :  quos  constat  post 
oblivionem  Christi  redisse  ad  veram  medicinam.Et 
quando  Deus  ab  illis  fideliier  cognoscitur,  recte  ab 
cis  dicitur  remiiiisci,ut  ad  illum  redeant  veraciter  : 
quem  prius  pervcrsa  voluutate  neglexerunt. 
Universi  flnes,  id  est  universalis  Ecclesia,  quam 
nunc  coQStat  toto  orbe  esse  difrusam.H  Et  quotidic 


religiosa  doctrina  ad  verum  Christum  alios  coii- 
verlere  satagunt  Christi  veri  praedicatores. 

30  Et  adorabunt  in  conspectu  ejus  : 
Universx  famitiss  gentium, 

C  llli  adorant  in  conspectu  DomiQi,  qui  ainctera 
fide  ct  operibus  Christum  rogant.  Conspectus  enim 
illius  non  est  nisi  supra  fidelissimos  et  beatos. 
Universffi  familiae,  cunctos  credentes  coDcIusit,  qoi 
nihil  excepit. 

31  Quoniam  Domini  esi  regnam  : 

Et  'f  ipse  \  dominabitur  gentium, 
C  Quoniam  Domini  est  regnum,  quia  Qon  sunt 
gentium  regna,  sed  Domini,  qui  potestate  sua  et 
mutat  reges  et  continet.  Et  necessre  est  ipsum  de- 
bere  ubique  coli  :  quem  constat  intelligi  Domimim 
omnium  rerum. 

32  Manducaverunt  et  adoraverunt  omnes  pinguei 

terrx  ; 
In  conspectu  ejus  cadent  omnes  qui  descendunt 

in  terram, 
H.  Manducaverunt  omnes  divites,  id  est  apOstoli 
vel  ca3teri  sancti  corpus  Christi.  Adoraverunt :  in 
fide  et  operatione.  Descendunt  :  a  supehbia  steculi, 
ut  adorent  in  humilitatepura.H  A  Vel  hic  pfngues: 
divites  terrx,  qui  etiam  sacrainentum  corpoHs 
Christi  manducant,  sed  non  saturabuntur  ut  p&ii- 
peres  Christi,  adorantque,  sed  fhttemitatem  chari- 
tatis  non  habent  :  et  ideo  quia  mente  in  terrena 
descondunt,  cadcnt  in  infernum. 

33  At  anima  mea  itli  vivet : 

Et  semen  meum  serviet  ipsi. 
C  Animam  vero  suam  diclt  Deo  Patri  rivere; 
quoniamhunc  mundumimmaculata  conversation^ 
transivit.  H  Semen  meum,  filii  Ecclesi»  serviuni 
Christo,  C  vel  opera  Christi  ser\ient  laudandb 
Deum. 

34  Annuntiabitur  Donnno  generatio  veniura  : 

Et  annuntiabunt  cosli  justitiam  ejus  populo  qui 
natcetur,  quem  fecit  -r  Domintu  \ 
H  C  Propheta  dicit  generaUoncm  venturam  : 
populum  gentium,  quie  ex  aqua  et  Spiritu  erat 
procreanda,  hxc  annuntiabitur  Domino,  id  est 
annuntiando  convcrtetur  Domino,  hoc  est  in*  hono- 
rem  Domini.  H  Annuntiant  cceli,  id  eat,  apoatoU 
praedicant  Filium  Dei,  ipse  est  enim  justitia  Potria. 
C  Apte  vero  dictum  est  Christianum  popuiuo^ 
Dominum  fecis8c,quoniam  eum  praedestinav>t  ant» 
saecula  et  creavitillum  etredemitet  suosanctocor- 
pore  a  peccatis  liberum  fecit. 

OIUTIO  EX  PSAL.  XXI. 

Caput  misericordiae  Deus  qui  propter  nos  descen- 
dens  in  utcrum  virginis  addictus  ligno,  perfosoua 
clavo,  vestimentis  insuper  sorte  divisis,  surrexistt 
liber  ab  inferis  :  praecamur  ut  hujus  commercii  non 
immemor,  sis  popuHs  ab  ore  leonis  ereptor,  qui 
fuisti  quondam  patribus  in  te  sperantibus  lrt>era- 
tor.  Qui  vivis  et,  etc. 


118 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


Hi 


PSALMUS  XXII. 

ARQUMSNTUM  PSAL.  XXII. 

€  Per  totum  psaimum  renatus  in  baptismo 
Chnstiaxius  gratias  agit :  qua  de  ariditate  peccati 
ad  loca  pascuae  et  ad  aquas  refectionis  sit  induc- 
tos. 

TT.  Psalmus  David. 

C  Psalmus  David,  per  totum  istum  psalmum 
Christianum  fidelis  gratias  agit  Domino,  quia  libe- 
ralus  vetustate  deposita  :  ad  loca  pascuae  et 
aquam  refeetionis  Domino  largiente  sit  perductus. 
i  Oommmt  regii  me-^  et  •  nihil  mihi  deerU : 
i»  loco  pasenx  ibi  -r  fne  ]  collocavil. 

L  Loquitur  hic  Ecdesia  fiducialiter  per  fidem. 
Qomiiias  ragit  me,  quia  ante  adventum  Christi, 


A  fideles.  H  A  Virga  certc  etiam  oonsolalur :  quando 
corrigeodo  peccatorem  in  viam  salutis  ducil. 

6  Parasti  in  conspeclu  meo  metisam  : 
Adversus  eos  qui  tribulant  me. 

C  Parasti,  id  est,  pradestinati  altare  sanctum, 
mensam  dicta  a  menso,  quoniam  quolibet  mense 
primo  die,  convivia  ritu  gentium  exercebantur,etc. 
H  Significat  Scripturam  sanctam.  Adversus  eos,  id 
est,  hsBreticos  qui  tribuiant  Ecclesiam^vel  persecu* 
tores  Ecciesio!  ct  dxmones. 

7  Impugnasti  -r  w  !   oleo  caput  meum  : 

-r  et  :   calix  meus  inebrians  -r  quamprseclarus 
est  , 
H  Vox  Ecclesio}.  Lastificasti  caput,id  cst  mentem 
meam.oleo  hoc  estspiritali  liBtitia.Calixintelligitur 


mundum  diabolus  regebat.  Nihil  deerit  boni  ei  qui  n  verbum  Dei  quod  inebriat  mentem  hominis.CPras- 


adhwet  Deo.In  loco  pascu£,id  est  in  futura  beati- 
tndine  eum  collocabit,sed  jam  in  spe  ejusdem  bea- 
titudinis  collocavit,  vel  in  EcclesisB  et  fidei  unitate 
spem  meam  composuit. 

2  Super  aquam  refectionis  educaoil  me  : 
Animam  meam  eonveriit. 

H  C  Aqua  reiectionis  :  est  baptismi  lavacrum, 
quo  ftmma  Bterilis  irrigatur.Educavit.C  id  est  pau- 
latim  nutrivit,  quasi  parvulos  et  renatos  doctrina. 
H  Patriarcharum  et  prophetarum  siveapostoloruro, 
C  CoQvertit  fidelis  animam  ad  Christum  :  quse 
dadam  sub  diabolo  probatur  esse  captiva. 

3  Beduxit  me  super  semitas  justitise  : 
Propier  nomen  suum. 

C  Semite  justitia),  sunt  duo  praecepta  salutaria, 


clcirum  itaquc  quia  ad  rcgnum  CGelorum  perducit. 
Vel  calix  sanguis  Christi,  qui  digne  sumentibus 
prsclarus  est. 
8      Et  misericordia  tua  subsequetur  me  : 

Omnibus  diebus  vitx  mew. 
C  Subsequitur  misericordia,  fide  utique  ad  cu- 
8todiam,sed  prseccdit  ad  gratiamconferendam.Nisi 
Domini  misericordia  subsequeretur:  facilehumana 
fragilitas  dcciperetur,quia  a  tergodiabolusinaidias 
parat :  quandiu  in  hoc  corpore  mortaii  vcrsatur, 
undc  nimis  necessarium  est,  ut  semper  nos  gratia 
Dei  praecedat,  et  miscricordia  subsequatur. 
6      ^Et  ]  '^  ut  \  inhabitem  in  domo  Domini : 

In  longitudine  dierum. 
\  Ideo  illa  concessa  sibi,quc8  dicta  sunt  fatetur, 


id  est,  dilectio  Dei  et  proximi.  Quas  semita)  dicun-  ^  ut  inhabitct,  etc.  Dominus  quippe  Domini:futuram 


tur,  quia  arcta  est  via  ad  regnum  coelorum  (Matth. 
vo).Propter  nomen  suum  gaudet  sefamuIusChristi 
dadactum  esee  ad  iilam  scientiam,  ut  possit  jussa 
Det  Tu]gare,et  hoo  non  suis  meritis,sed  divina  gra- 
tia  sibi  concessam  esse^ac  si  diceret:deductu8  sum 
in  semitas  mandatorum,  non   propter  meritum 
meum,  sed  propter  nomen  suum. 
4     Nam  etsi  ambutavero  in  medio  umbrx  mortis 
n&n  timebo  maUi. 
Qiiofiuim  tu  mecum  es. 
C  Dicit  catholicus,  si  ambulavero  inter  haereticos 
(qui   recte   umbras  mortis  dicuniur)  non  timebo 
eonim  pravas  snasiones,  quoniam  tu  me,  Domine. 
defendis.  H  Vel  inter  sfleculi  obscuritates,  ignoran- 


signat  Hierusalem  quse  consistit  inlongitudinedie- 
rum,  quia  in  ipsa  est  perpetua  la^titia  et  beatitudo 
sine  finc. 

ORATIO   EX   PSAL.   XXII. 

Rege  nos,Domine,  suavibus  tuae  praeceptionis  ha- 
bcnis,  ut  a;tcrni  tabcrnaculi  habitalione  percepta  : 
plcnitudinc  percnnis  poculi  repleamur.  Per  Domi- 
num  nostrum  Jesum  Christum  filium  tuum  qui, 
etc. 

PSALMUS  XXUI. 

ARGUMCNTUM  PSAL.  XXIII. 

C  Propheta  testatur  Christi  ditioni  universum  or- 
bem  esse  subjcctum  dcfinicns  quibus  virtutibus 
pra^diti  sunt  in  c.jus  Ecciesia  constituti,aUoquitur- 


tias  et  peccata  :  peccata  enim  umbra  mortis  sunt,  D  que  snpcr;.'titiosos  ut  vcro  Domino  famulentur. 


quia  exprimunt  similitudinem  mortis.  Sed  et  ideo 
non  timebo,  quia  virga  tua,  etc. 
5     Virga  iua  ei  baculus  tuus : 
Ip$a  wke  consolaia  suni. 
C  Virga  enim  ad  justitiametfortitudinemDomini 
Salvatoris  pertiaet.Baculus  :  ad  adjutorium  huma- 
niim  qno  gubematur  et  a  Deo  sustentatur  hemo, 
sicot  infirmus  baculo  sustinetur,  quo  et  pes  caute 
defigitor.et  totum  corpus  desuperinnixum  sustine- 
tur.  Ifitis  ergo  duabus  rebus  fidelis  con8olatur,una 
est  disirietio  qam  conterit  vitia,  ct  malos  qui  bonis 
nocere  oapiuat :  altera  gubematio,  qucc  sustinet 


TT.  Psalmus  David  4-  Prima  Sabbati  ; 

C  Prima  Sabbati  significat  diem  Dominicum,quo 
Dominus  surrcxit,et  rcsurgcndo  isti  sa^culo  subve- 
nit,  mundumque  ipso  dic  creavit,  qui  propter  ex- 
celleniiam  tanti  miraculi  :  proprie  dies  Dominica 
nuncupatur,  id  est  Doniini,  quamvis  omnes  sint 
Domini. 
i       Domini  est  terra  et  plenitudo ejus  : 

Orbisten-aium  et'^  universi  \   quihabitantineo. 

C  Domini  est  terra,  id  est,  Ecclesia  qus  Domino 
specialitcr  pura  ment  famulalur.  Nam  licet  omnia 
ab  ipso  sint  condita  :  tamen  ipsius  esse  proprium 


IIS 


S.  BRUNONIS  HERBiPOLENSIS  EPISGOPI. 


116 


dteimus  illud  quod  eum  voneratnr  anckopem.Plcni-  X- 
tudOyid  est,  muliitudo  sancta  qua  repletur  Ecclcsia. 
Hle  habitat  Ecclesiaro,  qui  usque  ad  obitum  stium 
in  ilde  recta  perseverat,  habitare  enim  manere  di- 
dmus. 

2  Qma  ipse  super  maria  fundavit  eum. 
Ei  super  fUmina  prasparavit  eum. 

C  Quid  est  super  maria  fundare  :  nisi  super  tre- 
mulos  iluctus  vitiorum,  Ecclesiam  in  firma  flde  so- 
lidare  flumina:  H  Polentes  sfficuli  vei  cupidi.Super 
ista  flumina  est  Ecolosiay  ut  illis  prsdicet,  et  con- 
vartantur. 

3  Qui  ascendet  in  moniem  Domini :       « 
/^ut  quis  stabit  in  toco  sancto  ejus  ? 

C  Quia  omnia  qum  condidit  Domini  esse  docuit 
sequenter  inierrogando  ostendit  quales  esse  de-  g 
beant :  qui  se  ipsins  nuncupari  desiderant.HEtest 
vox  prophetffi  interrogantis:  Qui  ftscendet  in  mon- 
tem,  id  est,  coelestem  Hierusalem.G.  Vel  justitiam 
ad  quam  magno  nisu  tendimns,  quoniam  peccatis 
obviantibus  impedimur.  H.  Aut  quis  stabit,  id  est, 
qilis  perseverabit  in  jnititia.  G  Multo  quippe  uti- 
Hns  est  fn  sancto  loco  stare,  quam  ad  ejus  fasti- 
gium  perv^nire.  H  Quia  multi  ascendunt,  sed  non 
perseverant.  Quis  igitur  pro  raritate  ponitur. 

4  Innocens  manibus  et  mundo  corde  :  qui  non  ac- 

cepit  in  vano  animam  suam  : 
Nec  juravit  in  dolo  proximo  suo. 
G  Innocens  manibus  estfcujus  operatio  neminem 
Isdit^sed  juvare  contendit.Mundo  corde.H  Sanctus 
ih  cogitatione.  Hle  non  accipit  in  vanum   animam  r« 
suam,  qui  opera  bona  agit.  G  Per  dolum  itaque  ju- 
rat  :  quisquis  aliter  facturus  est  quam  promittit, 
credens  perjurium  non  esse :  decepisse  nequiter 
credentis  errorem. 

5  -r  Hic  !   accipiet  benedictionem  a  Domino, 
Et  misericordiam  a  Deo  salutari  suo. 

G  Ergo  accipit  benedictionem  non  ab  alio,  sed  a 
Domino.  H  Qui  se  custodierit  ab  istis  supradiclis 
maculis,  H  salutaris  ergo  noster  :  Christus  est,  a 
quo  et  beatitudo  tribuitur  etpeccatalaxantur.H  Mi- 
sericordiam  a  Deo  soius  ille  cqnsequitur^qui  se  mi- 
serum  putat,G  et  nullus  hominum  est  qui  sibi  mi- 
sereri  non  egeat. 

6  Hasc  esi  generatio  qu^entium  eum  : 
Quncrentium  facietn  Dei  Jacob.  Diapsalma.  -. 

H  Generatio  hoc  est  populus  Ghristianorum  qui 
jacuit  in  tcnebris,sed  nune  qusrens  Dominum,  re- 
quirit  faciem  Dei  per  fidem  et  operationem,  id  est 
Gbristiperilliusilluminationem»  qui  posterius  nato 
pri^atum  dedit  honoris^scilicet  Ghristiano  populo, 
quod  per  Jacob  intelligi  occuite  dedit. 

7  Attoltile  portas  principes  vestras :  et  elevamini 
porlx  xtemales  : 

Et  inlroibit  rcx  glorioe. 
G  Pr«cipit  enim  prophcta  portaa  mortis  aufcrre, 
id  est,  cupiditatcm  et  malitiam  aliaque  vitia,  qu8B 
principc  diabolo  positx  erant,  quae  ideoporlie  ap< 


pcllatic  snnt,  quam  per  ea  traneeant  peccatores  sua 
facta  porlantcs,  ct  por  ea  diaboius  ad  corda  intrat. 
Siquidem  a  portando  porta  dicta  est.Et  iterum  pr«- 
cepit  elevare  portas,  id  e8t,H  iidem  et  charitatem, 
qusB  «temales  sunt  dicte,  quia  per  eas  Ghristus 
introivit  ad  Ecclesiam. 

8  Quis  est  iste  rex  glorix  ? 

Dominus  fortis  et  potens.  Daminus  potens  in 
praelio. 
H  Vox  damonum.  Ac  &i  dicerent,  nostrum  regem 
habemus  diabolum.  Iste  rex  qui  est?  voz  iterum 
angelorum  bonorum,forti8  08t,quiaaliigavit  diabo- 
lum  (Luc.xi).Potens  cum  vicit  InfemuiQ.  In  prielio 
potens  cum  spoliavit  tartarum,  Sie  quasrore  viei 
Bunt  diaboli,  a  gentium  cordibus,  imperio  Ghristi, 
et  praedioatione  et  gratia  expulsi. 

9  Attottite  portas,  prindpes,  vestras :  et  eievmini 

portce  setemules : 
Et  introihit  rex  ptorix. 
G  Admonet  iterum  degentes  indiversiserroribus 
auferre  claustra  morti8,H  hoc  est  superfoiam  ei  cu- 
piditatem  et  avaritiam,  quia  per  has  tres  olnnis 
homo  ad  infernum  desoendebat.  Eiev«it«  sunt  ports 
sternales,  G  id  est,  gratia  baptismatiSihonor  chri- 
smatis^alua  praBdicatiouis,  per  quas  rer  gloriffi  di- 
gnatus  est  introire. 

10  Quis  est  iste  rex  gtorise  ? 

Dominus  virtutum  ipse  est  rex  gtorix.  )^  Dia" 

psalma  \ 

H  Mcrito  virtutum  Dominum  dictus,  quis  virtute 

sua  conoulcans  inferos,  cum  triumpho  rediens  ad 

superos.  Rex  gloria?,  G  qui  facit,  sc  glorificando, 

gloriosos. 

ORATIO  CX    P8AL.   XXIII. 

Stabilitor  terrs,Deus(cuicunctamundi  plenitudo 
deservit)  restitue  nos  in  innocentiam  vita,ut  possi* 
mus,  te  praevio,  montem  sanctiflcationis  ascendere. 
Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum,  eto. 

PSALMUS  XXIV. 

AROUMENTUM   PSAL.   XXIV. 

G  Per  toium  hunc  psalmum  deprecatur  Ecclesia 
ne  ante  conspectum  Domini  contemptibilisappareat 
inimicis. 

TT.  In  finem  psnlmus  David. 

1  jid  te,  Domine,  levavi  animam  meam  : 
Deus  meuSj  in  te  confido^  non  erubescam. 

G  Oicit  mater  Erclesia  se  levasse.  animam  9Uam, 
ad  contemplationem  CGslestium  rernm  por  spem, 
fidem  et  charitatom,quia  humana  faciledespicitqni 
divina  conspexerit.  Erubescere  est  repehftina  con- 
turbatione  animi  confundi;  quod  non  evenit  Eocle- 
8is,  quia  in  Deum  confidit. 

2  Neque  irtideant  me  inimici  mei : 

Etenim  vniversif  qui  susUnent  te,  non  confun- 

dentur, 

G  Ridei*e  pleruinque  benigniyirridereautemsem- 

per  adverbi  est.  H  Inimici  Bccleeiffi  «unt  dsmones, 

ha*relici,  vitia,  pec^ata.  Non  confundentur,  qui  ex- 

spectant  Dominum,  neque  hic  neqiie  in.futuro.  G 


H7 


EXPOSITIO  PSALMOnUM. 


H8 


Exspectare  eat  sub  maloruni  palieQlia  Deuui  viiili-  A 
ier  sustinere,  ut  ille  veuiens  in  judicio  reddat  quod 
devoti  animus  exspectabat. 

3  Confundantur  ^*  omnes  \   iniqua  agenies  ; 
Supervacue, 

H  Propheia  dicit  non  optando,  sed  prophctando  : 
confondantur.Gonfundentnr  enim  qui  usque  in  fmem 
in  malitia  perseverant.G  Vanum  dicimus  inf^uctuo- 
sum  atque  vacuum,  quod  a  Domino  probatur  alie- 
num.  A  Vel  optative,confundantur  hic  pro  peccatis 
Balubriter.Quod  si  hicnolunt,confundantur  tandem 
stemaliter. 

4  P^ias  tuaSf  Dwniney  denumstra  mihi : 
•^  £t  ;   semitas  tuas  edoce  me. 

C  Vis  dict®  sunt  a  vehendo,  et  significaut  hic 
mandaia.  Semita  dicta  quasi  semi  via,  quia  angusto  n 
calle  difigitar,nec  vulgo  nota  est^sedoccultoitinere 
mmbalatur.  U  Per  semitam  inteiligitur  angusta  via 
qam  ducit  ad  viiam.  Edoce  me.  G  Qui  sermo  non  ad 
callem  eed  ad  legem  magis  noscitur  pertinere. 

5  Dirige  me  in  veritate  tua  et  doce  me  : 

Quia  tu  es  Deus  salvator  meus  :  't  ^t  [  te  sus- 
tinui  tota  die, 
G  Dirige  me  ad  vitam  pertinet,  dcce  :  ad  scien- 
tiam.  H  Id  esi  at  nihil  perverse  agam.  G  Salutare 
esi  Chri8tiano:ut  Deum  sibi  salutarem  credat.  Tota 
di«,  ac  si  diceret:  omni  die,  scilicet  non  interposito 
die,  sed  continuavitaexspeciavimisericordiam  tuam 
ei  retribuiionem.  A  Sustinui  itaque  te,  quem  homi- 
nes  puiani  obliiam  eorum  dum  tardas,  exspectans 
patieater  miserationis  tuae  dilationem  in  subve- 
niendo.  ^ 

6  Reminiseere  nmerationum  tuarum,  Domine  : 

El  misericordiarum  iMarum  qux  a  swculo  sunt. 
G  Hamano  usu  hic  dicitur,  reminiscere,  qui  nun- 
quam  potesi  aliquid  oblivisci.  Miserationes  pertinet 
ad  operaiiones  pias.Misericordia  vero  adclementem 
naiuram,  quoniam  miseraiio  operis  est ;  misericor- 
dia,cordi8.S®cula  dicta,quo  in  se  revoivant  jugiter 
(Mnpora,  a  sequendo  esse  dicta. 

7  Delicta  juventuHs  mex. 

Et  ignorantias  meas  :  ne  memineris. 

G  Delicium  quidam  voluni  levius  esse  peccatum, 
quasi  derelictum»  dictum  ab  eo  quod  viam  derelin- 
quai  squitaiis.  H  Juventutis,  id  est,  quse  in  adole- 
aceniia  gessi.G  Ignorantiasdixit,quiamultaracimu8 
qoe  mala.  egse  nescin^us,  ideo  precatur  ne  delicta  [) 
qos  memineritysed  potius  memurejus  sit  persuam 
miaericordiam. 

%     Secundum  misericordiam  tuam  memento  mei  tu: 
Propter  bonitatem  tuam,  Domine. 

H  Secundum  tuam  misericordiam,  id  est,  non 
propier  meum  meritum,  sed  propter  tuam  niiseri- 
cordiam  memor  esio  mei.  G  Merito  etiam  ilHus  bo- 
niias  prsdicaturj  de  quo  dicitur,  nemo  bonus  nisi 
8ohi8  Deus  {Matth.  xix). 
9      Dulcis  ei  rectus  Dominus  : 

Propter  hoc  legem  dabit  delinguentibus  in  via. 

G  Daicis  dicitur,  a  quo  suavia  dona  prssiantur 


CGolestis  vitffi.  Rectus,  H  quia  reddit  uniculque  SO'* 
cundum  opera  sua.   Legem   charitalis  dabit,  per 
quam  dimittentes  olTensam  reeonciliamurDeo.  Gln 
via,id  est  praesenti  vita,  ubi  lex  ponitur,  in  quarecte 
vivere  commonemur. 
10    Diriget  mansuetos  in  judicio  : 
Docebit  mites  vias  suas. 
GDireclus  quippe  dicitur  qui  decurvo  rectuseflf}- 
citur.  Mansueti  dicuutur,  quasi  manu  consueti,  hoc 
est^  tolerantes  injurias,  non  reddentes  malum  pro 
malo.  Mites  sunt,  qui  nullo  furore  turbaniur,  sed 
lenitate  animi  jugitcr  perseverant;  illos  dirigit  in 
judicio,  quia  ad  promissam  beatitudinem  eos  facit 
perveuire.Quse  vero  sint  vias  Domini,  sequenti  versu 
exponit. 

14  Universae  viie  Domini  misericordia  ei  veritas  : 
Requirentibus  testamentum  ejus  et  testimoniaejus. 
G  Universse  viae  Dominimisericordia^quiaprasve- 
nit  cuncta  bonitate  sua.  Veritas,  quia  omnia  juste 
dijudicat.  Quibus  vero  possunt  ialia  convenire, 
sequitur:  requireniibus  iestamenium.II  Id  est,no- 
vum  ;  et  testimonia,  id  est  dicta  praec.edentium  pro- 
phetarum. 

12  Propter  nomen  tuum  -r  Domine  \    propitiaberis 

peccalo  mco  : 
Multum  est  enim. 
G.  Hoc  bene  refertur  ad  personam  Ecclesiae,qu8e 
se  salvatam  dicit  propter  nomen  Jesu,quod  lingua 
nostra  Salvator  interprelatur.  Peccato  meo  multum 
est  cnim,  quia  nisi  fuerit  divina  miseratione  sub- 
ventum,quantum  vita  protenditur,tantumhumana 
fragilitas  peccatis  involvitur,quoniamcursu  tempo- 
ris  semper  augetur. 

13  Qui  est  home  qui  timet  Dominnm  ? 
Legem  staiuit  ei  in  via  quam  elegit. 

CMore  suo  interrogando  dicit  Propheta : Quis  est 
homo  qui  timcat  Dominum?  constituta  est  iili  iex, 
ne  sub  securitatc  ignorantiae  peccet,  in  via,  id  est 
in  sanctitate  propositi.  II  Vel,  in  via  fidci,  sienim, 
timet,  securitalc  non  decipitur. 

4  4  Anima  ejus  in  bonis  demorabitur  : 
Et  semen  eju^  hxreditabii  tcrram. 
II  Anima  justi  in  bonis  demorabitur,hoc  est  per- 
severabit  spcraudo  in  pra&miisfuiurisscmenejus.G 
Id  estopera  bona  hasrcditabunt  terrsm  viventium, 
id  est  in  acterna  sccuritatc  recipicntur,ct  possessio 
ejus  nulla  ullerius  cxpulsionc  turbabitur,  quienim 
aliquid  ex  hasreditatc  tenet^firmissima  possessione 
gloriatur. 

\o    Firmamcntum  esi  Dominus  limeniibus  eum  ; 
Ei  iesiameuium  ipsius  ui  manifestetur  illis. 

H  Nos  inflrmi  ct  imbecilles,si  iimemus  Domi- 
num,  erit  noslrum  firmamentum,  ne  ab  hujus  sae- 
culi  (luctibus  quatiamur.  Et  manifesiatur  lex  no- 
bis  in  Christo,  quae  prius  velata  crat  per  litteram. 

CEt  valdede  nobis  necessarium,ut  iex  ejusipsius 
munere  declaretur  Gobis,  sine  quo  nec  intelligere 
quidquam  boni,  nec  perflcere  possumus. 


119 


S.  BRUNONIS  HERWPOLENSIS  EPISCOPI. 


120 


16    Oculi  mei  setnper  ad  Dominum  : 

Quoniam  ipse  evellel  de  laqueo  pedes  meos, 
II  Oculi  mei  ad  Donoinum,  id  cst  oculi  cordisyvel 
inens  mea  semper  cogitet  Oominus,  quoniam  de 
laqueo  diaboli  sensus  meos(aquopriuspervoIupta- 
tes  ssculi  capiebar)  evellet. 

47    Respice  in  me  et  miserere  mei : 
Quia  unicus  et  pauper  sum  ego. 

GSuperius  dixit,oculi  mei  semper  ad  Oominum; 
nunc  dict^  respice  in  mo  quemadmodumogointe. 
Miserere  mei,  H  quia  miser  sum,  unicus  est  po- 
pulus  Ghristianus.  C  Qui  unicus  est  ei,  quia  soius 
jBacramenta  Odei  custodit,  pauper :  quoqiam  a  mundi 
illecobris  segregatus,  nqlla  saeculi  ambitione  rofer- 
tus  est. 

18  Tribulationes  cordis  mei  multiplicatx  sunt : 
De  necessitatibus  meis  erue  me, 

G  Mulliplicatffi  sunttribulationes  Ecclesiae,  dum 
cogitationes  suas  per  calamitates  mundi  (ubi  ost 
seminata)  distendit ;  neccsse  cst  enim  ut  copioso 
fasce  deprimatur,  qui  pro  multis  affligitur.  De  ne- 
cessitatibus  dicit,  quas  persecutorum  atque  hsere- 
ticorum  patiebatur  insidiis,  hi  sunt  enim  qui  ne- 
cem  cupiunt  inferre  Christianis.  Et  necossitates 
recte  adversitates  dicuntur,  quia  ncccssarise  sunt 
ad  regnum  ccelorum  tendentibus.  G  Vel  necessi- 
tates,  venialia  dicit  pecrata,  sino  quibus  vivere  non 
pos3umus. 

19  Vide  humililatem  meam  et  taborem  meum  : 
Et  dimitte  universa  dclicta  mea. 


A  22  Innocent€s  el  recti  adh^eserunt  mihi : 
Quia  sustinui  te. 
G  Innocentes,  parvulos  dicit  sacro  baptisniale 
regeneratos.  Rectos  qui  jam  matura  ®tate  convei^i 
sunt  a  peccatis.  Ideo  vero  illos  adhaesisse  dicit  Ec- 
clesia  sibi,  quoniam  sustinuit  Deum,  patienter  -ad- 
versitates  sustinendo. 

23    Liheray  Deus  Israel : 

Ex  omnibus  tribulationibus  suis. 
G  Libera  Oeus  Israel,  id  est  Deus  te  videntium. 
A  Vel,  0  Dcus,  I  bera  Israel,  id  est  populum,  quem 
ad  visionem  tuam  prajparasti.  C  Quia  ipsos  gratos 
habet,  quibus  conspectum  sus  contemplationis  in- 
dulget« 

ORATIO  EX  P8AL.   XXIV. 

P  Libera  nos  omnibus  angustiis  nostris,  mitissime 
Deus,  quia  ad  te  animas  nostras  erigimus  :  Oblivis- 
corei  qua^aumus,  delicta  juventutis  ot  ignorantia; 
prioris,  et  si  quid  negligentor  dclinquimus,  clo- 
ment^r  ignosco.  Per  Dominum  nostrum  Jesum 
Ghristum,  elc. 

PSALMUS  XXV. 

AHGUMENTUM  PSAL.   JlXV. 

G  Totus  psalmi  hujus  textus  ad  perfectum  aptan- 
dus  est  Christianum,  qui  diversorum  laude  merito- 
rum  in  Ecclesia  perseverans  :  divinis  se  beneficiis 
consolatur. 

TT.  Ipsi  -r  Psalmus  ;   David. 
C  Totus  hic  psalmus  ad  perfectum  aptandus  est 


n  Ghristianum  ;  sed  taincn,  cum  a  tali  hymnus  dici- 
A  C  Vide,  id  est  propitius  respice.  Humilltas  est  *f  ^ur,  necesse  est  ut  ad  Christum  Dominum  intelli- 
Ecclesia;,  quando  indisciplinatos  doccndo  sustinet.      genti®  virtute  referatur. 


G  Lahor  ipsius  est,  quia  multis  persecutionibus 
fatigatur,  Merito  sibi  omnia  peccata  dcprecalurdl- 
mitti,  quia  durus  labor  tolerantiae  scmper  ciemen- 
tiam  judicis  exspectat,  id  est,  propter  istam  hu- 
militatem  et  laborem,  meretur  indulgentiam  dc- 
lictorum. 

20    Respice    inimicos  mcoSj  quoniam   multiplicati 
sunt : 
Et  odio  iniquo  oderunt  me. 

H  Respice,  vox  Ecclcsiae  pro  persecutoribus. 
G.  Orat  ut  redeant,  quia  qucm  ille  respicit,  sine 
dilatione  convertit.  Multiplicali  sunt,  in  peccatis. 


1  Judica  mSf  DominCf  quonium  ego  in  innocentia 

mea  ingressus  sum  : 
Et  in  Domino  sperans  non  infirmabor. 
G  Judica  me,  Domine  ;  postulatenim  vir  sanctas 
judicia,  quia  certus  erat  de  ejus  misericordia.  In 
innocentia  ingreditur,  id  est  inter  peccatoree  habi- 
tans  non  pcccat.  Non  confidit  etiam  in  suas  yirefl 
sed  in  Deum,  ideo  non  infirmabitur. 

2  Proba  mCy  DominCy  et  tenta  me  : 
Una  renes  meos  et  cor  meum. 

H.  Probari  se  rogat  Ecclesia,  ut  se  cognoscat  et 
ab  aliis  cognoscatur.  G  Du;b  sunt  tentationes  una 


Odio  iniquo,  addidit,  quia  et  justum  odium  est,      Domini,  qua  bonos  tentat  ut  nos  erudiat ;  altera 
ut   illud  est  :  Perfeclo  odio  odcram  illos  (Psal.  ^  ^joKr.!:  ,,»«  comno,.  rin^i*  «ri  r«nMnr«   n«.  ,^^*- 


cxxxviii).  Isti  auteni  non  illo  justo  odio  sed  iniquo 
oderunt  me. 

21    Custodi  animam  meam  et  crue  mc  : 
Non  erubescamy  quoniam  spcravi  in  te. 

II  Custodi,vox  Ecclcsiae  supplicatutcustodiatur. 
A  Ne  declinet  ad  imitationein  eorum,  et  eripe  ab 
omni  malo.  II  Ne  confundar  ncque  hic,ncque  in  fu- 
turo,  quia  in  te  spcravi  et  te  invocavi.  C  Ipsum 
enim  elegit  invocare,  cui  ncscit  pic  supplicantes 
objicere.A  Quia  igitur  non  in  mc,sed  intcsperavi, 
non  confundar. 


{Psal.      diaboli,  quac  semper  ducit  ad  raortem.  Ure  renes. 


H  Id  est,  Spiritum  sanctum  adhibe  delectationibnB. 
Et  cor  meum,  id  est  cogitationibus  meis  Spiritam 
sanctum  adhibe. 

3  Quoniam  misericordia  tua  ante  oculos  meos  eft : 
Et  complacui  in  veritate  tua. 
C  Quia  Domini  misericordiam  ante  oculos  cordis 
Propheta  habebat,  ideo  pericula  tentationum  non 
timebat.  Complacore,  est  cum  sanctis  xternam  gra- 
tiam  promoreri.  H  C  In  veritato,  id  est  In  Christo, 
qui  cst  veritas.  Gratia  igitur  iIlustratus,Deo  sibique 
complacuit  in  mente. 


iil 


EXPOSITIO  PSALAIORUM. 


m 


4  Non  sedi  in  concilio  vanUatis  : 
Ei  ctim  iniqua  gerentibus  non  iniroibo, 

H  Non  sedi  in  concilio,  id  esi  non  sum  conjun- 
ciu8  bis,  qui  conira  Chrisium  meum  vanum  «iguni 
concUiuiu.lQtroiius  hic  iniiium  significai  operaiio- 
nis  mai^,  quod  vir  sancius  a  se  profiieiur  alienum. 
Vani  aui^m  suni,  qui  caducis  inquisiiionibus  occu- 
paniur,  et  in  superfiua  narraiione  tempus  consu- 
moot.  Impii  auiem,  qui  qu^siionibus  perversis 
Scripturas  divinas  depravare  conienduni,  ui  hm- 
retici. 

5  Odivi  Ecclesiam  maliynantium  : 
Et  cum  im^iis  non  sedeho. 

C  Non  j»aiis  est  yiiasse  perversos  ai  malos,  nisi  ei 
menie  displiceani,  ideo  dicii.  Odivi  Ecclesiam  mali* 
gnantium,  H  id  esi  Judaeorum  vel  haereiicorum,  qui 
maligni  dicuniur.  Gt  oum  impiis,  qui  non  solum 
mala  cogiiaveruut  $Qd  in  opere  perfeceruni;  cum 
his  placitum  non  habebo. 

6  Lavaho  vaUr  ini\ocentes  manm  meas  : 
Et  circuptdabo  altare  tuum,  Domine. 

C  Lavit  manus  suas,  quisquis  propria  facia  iacry- 
mabiU  satiafiaciione  diluerii.  Ali^re  auiem  ab  aliiiu- 
dine  dictum  quasi  alia  ara.  H  Ei  signiQcai  Odem, 
quam  ciroj^mdare»  esi  operibus  bonis  ornare.  G  Vel 
altare  ccelesie  quo  Domlaus  iniroivit  ^acerdos  pro 
Bobis.  A  Vel  altare,  id  eat  pentem. 

7  Ut  audiam  vocem  taudis  : 
Et  emrr^  universa  mirabilia  tua, 

A  Ut  audim  vocem  laudis,  id  esi  discam  quo- 
modf  ie  laadem,  non  ex  ipso  bono  de  me  pr^ssu- 


A  neribus  fackmi.  H  A  Quod  enim  cis  datum  est  ad 
accipienda  {eierna  converiuni  ad  sscuii  dona,  esii- 
manies  qucsium  esse  pieiatem. 

11  Ego  autem  in  innoceniia  mea  ingressus  sum  : 
Redime  me  et  miserere  mei, 

H  Ego  autcm  in  innocentia.  Ecclesia  loquitur  pro 
parte  bonorum.  C  Et  per  siudium  viis  saucts  in- 
gressa  in  ihesauros  spiriiuales.  Redime  me,  id  esi 
in  adveniu  tuo  prelioso  sanguine.  Miserero  scilicei 
in  boc  mundo,  ubi  supplicaniibus  parcis. 

12  Pes  meus  stetit  in  directo  : 
In  ecclesiis  benedicam  ^  te  ;  Domine, 

H  Pes  meus,  id  esi  sensus  meus  vel  afTeciio  mea 
sieiii  in  Chrisio  qui  est  recla  via.In  ecclesiis^  C  in 
populis  Carisiianis,  dicii  se  laudaiurum  DominuiQ 
Chrisium. 

ORATIO  EX  PSAL.  XXV. 

Largir^,  Domine,  misericordiam  iuam  Cafnulis 
supplicibus,  ei  fac  nos  in  iua  veriiate  devotos,  ut 
actibus  in  innoceniiam  restiiuiis,Iiberari  mereamur 
ab  impiis.Per  Dominum  noslrum  Jesum  Cbrieium. 

PSALMUS  XXVI. 

AROUMENTUM    PSAL.   XXVI. 

C  Vox  Propbeta)  diceniis  se  Deum  motuere  ei  nul- 
Jumalium  foriiydare,quiainieradversaa«cu^i  ips^ 
est  sufTugium  ejus,  ei  spiriiu  propbeti®,  spem  aibi 
fuiurac  beaiiiudinis  poUicciur. 

TT.  Psalmus  David  ^  piiusque  liniret^r  \ 

H  Uncius  est  David  semcl  sub  paire  Jesse  in  Beih- 
lebem  (/  Heg,  xvi);  secundo,  in  Hebron  ^// i^^.  ii); 


* 


mens.  C  Vocem  autem  laudis  iQrte  iilud  dicii  quo4  ^  teriio  (//  Reg,  v)  quando  regnavii  super  Israel.  Sed 


in  c^elesti  .t^mpilo  coram  Chrisio  semper  canitur  : 
Sanctus,  sanctus,  sancius  Dominus  Deus  Sabaotb 
(ha,  xn).  Et  se  enarrare  dioii  mirabilia,  quffi  quotir 
die  beata  canit  Ecclssia  in  celcbraiione  missarum. 

8  Domine,  dilexi  decorem  domus  tux  : 
Et  loeum  habUationis  glori^  tux, 

H  Domine,  dilexi  decorem  domus.id  est  ^ancios 
aapBf^otes  et  alijps  sancios.  C  In  quib^s  gloria  Dei 
^abitar^  cogQosoitur.  Jiocum  babiiationis,  signifipat 
arcannm  humani  pecioris.  Glori^  tuae«quiaCb):;istu3 
^oriosum  elQcitquidquid  inbabiiare  dignaiur.Idem 
enim  suntdecor  don^us  Dei  eilocus  habiiationis  ejus. 
A  Dijijgiejie  agitur  decorem  domus  Dei,  esi  bo^os  in 
Ecclesia  diligere,  q^i  decorani  Ecclesiam. 

9  Ife  pfir4fi^  cumk  impiis  animam  memn  : 
Ei  cum  firii,  sanguinum  vit(m  fneam, 

H  He  p^das  ei^m  impiis,  .scilicei  Judsis^  qui  per 
iii^ietatem  mitem  trad^nmt.  A  Vel  impii  on^nes 
maii  suLnt.  C  Yiri  sanguinum  sunt,  qui^i^amaliier  vi- 
vunt,  v(b1  qui  Christi  ssmguinem  fuderunt.  Tales 
per^u|it  4b  futura  Ifierusalem. 
10  In  quorum  manibus  iniquitates  sunt, 
Dextera  eorum  repletaxst  muneribus, 

H  In  quorum  manibus,  id  esi  in  operibus  eorum, 
iniqnitates  aunt.  Repleta  est  dextera  muneribus, 
quando  jprodilor  Judas  peouniam  pro  Chrisio  acoe- 
j^t.  A  li^  ijyipnim  qui,  si  qu^d  ))oni  af^aniipro  ^u- 


de  his  tribus  unctionibus  media  ad  isiupi  psalmum 
periinei,  David  figuram  Chrisii  tenei;  unctus  t^X 
Chrisius  in  bapiismo. 
i  Dominus  illuminatio  mea,  et  salus  mea  : 

Quem  timebo  ? 
H  Vox  Ecdesiae  ad  Cbrisium.  Dicit  se  non  formi- 
dare  ullis  ienebris  obtegi,  quam  Dominus  semper 
ilhiminai  et  salvai,  nec  posse  uUum  iimere,  tali  de- 
fenaore  protegente. 
Z    Dominus  protector  vit»  mex  : 

A  quo  trepidabo  ? 
H  Gonfiietur  se  habere  proieciorem  ipsum  Pomi- 
num  idcirco  non  metuit  coram  inimicq  irepidare, 
id  esi,  a  diabolo,  vel  hsBreiico  seu  persecuiore. 

3  Dum  appropiant  super  me  nooentes  : 
Vt  edant  cames  meas, 

CDum  appropiani  super  me.TrucuIentium  iniipi* 
corum  hic  voia  osiendii,  qui  non  solum  exsiinguere, 
sed  eiiam  aviditate  furoris  ipsas  humanas  carn^ 
cupiuni  crudeliier  devorare.  A  Vel  carnas,  affecius 
carnis  suni,  qui  sunt  cibus  nocentium  inimicorum 
spirituum  et  pcrsecuiorum,  vel  eiiam  corpora  |i|an- 
ciorum  ipsis  ad  persequendum  concessa;  carnes 
suni  quibus  vesci  delecianiur  persequendo 

4  Qui  tribulant  me  inimici  mei  : 
Ipsi  infirmati  sunt  et  ceciderunt, 

H  Qui  iribulant  me,  id  eat  d^monas  vel  peraacu- 


»3 


S.  BRDNONIS  HEHBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


124 


tores,  tunc  inflrmati  sunt, quando  Christus  susccpit  X  ii    Circuivi  et  tnwlavi  in  tabernaculo  ejus  hosliam 


nostram  humanitatem.  C  Hli  etenim  corruunt,  qui 
innocentem  sanguinem  derorare  festinant. 

5  Si  consistani  adversum  me  casira  : 
JVon  timebit  cor  meum, 

G  Gastra  enim  valida  munitio  est,  quam  expugnare 
facile  nou  potcst  impetua  irruentis,  sed  haec  omnia 
dicit  sibi  essc  contemptibilia,  cum  valietur,  auxilia- 
tione  divina. 

6  Si  exsurgat  advinrsum  me  prpelium  : 
In  hoc  ego  sperabo. 

H  Si  exsurgat  advcrsum  me  praelium.  Prajlium 
dicit  Ecclcsia  pngnas  dsemonum,  ct  se  sperare  in 
auxiHum  et  defensionem  Ghristi.  C  In  concitatis 
enim  prasliis  gloria  vincentis  semper  apparet.  Non 
virtus  probatur  latere^  qu«  non  fuerit  exptorata  n 
certamine. 

7  Vnam  petii  a  Domino,  hanc  requiram  : 

Ut  inhabitem  in  iomo  Domini  omnibus  diebus 
vitx  mex, 
H  Unani  petii,  quidam  putant  unam  charitatem 
sive  gratiam,autcerte  ipsam  petitionem  dicit,  cum 
in  Hebraeo  neutraliter  unum  dicatur,  id  est  Domi- 
num.  Hanc,  id  est,  Dominum  requiram,  etc.  Ut  in- 
habitem  in  domo  Domini,  id  est  in  vita  perpetua. 
C  Et  hoc  non  ita  parvo  tempore,  sed  in  bmnibus 
diebus  vitn  mea. 

8  Ut  videam  roluntdtem  Domini : 
Ei  visitem  templum  ejus. 

H  Ut  videam  voluntatem  Domini,  id  est  dilectio- 
nem  Dei.  C  Videi  etiam  voluntatem   Domini,  qui 


vociferaiionis  ; 
Cantabo  ei  psalmum  dicam  Domino, 

C  Circuivi  hoc  est  animo  perscrutatus  sum,  qua 
potentia  ccelum  fecit  Deus  et  omnia  ex  nihQo  orea- 
vit.  A  Hominem  redemit  et  mundum  in  eo  creden- 
tem;  et  inveni  qui  immolem,  scilicet  laudem.  G 
Et  immolavi  in  tabernaculo  cijus,  id  est  ,dbtuli  in 
ejus  ecclesia  sacriflcium  landis.  Vociferationiii  dicit, 
scilicet  pro  magnitudine  laudis. 

G  G  Gantabo,  id  est  prsdicabo.  Psalmum  dtcam^ 
Id  est  opere  complebo.  G  Gantare  est  enini  sola  voce 
laudes  dicere,  sed  psallere  opere  prttdicare. 

12  Exaudi,  Domine,    vocem  meam   qua   etamavi 

ad  ie  : 
Miserere  mei  ei  exaudi  me. 
C  Nunc  iterum  rogat  Ecclesia  ut  exaudiatnr;  cla- 
mavR  enim  et  prius,cum  dixit:ut  inhabitem  in  domo 
Domini,  scilicet  quia  divinarnm  rerum  hulla  aatie- 
tas  est,  s<)d  quahto  gustatur  Deiis  suaviua,  tanto  ap- 
petitur  plus,  vel  ideo  iterat,  quia  spe  habitat  in 
setema  gloria^  nondum  re. 

13  Tibi  dixii  cor  meum,  exquisivii  te  facies  mea  : 
Faciem  tuam,  Domine,  requiram, 

C  Itaque  vir  fldelis  cor,  hoc  eat  desiderium  SQum, 
dixit  ad  Dominum  loqui,  quoniam  hoc  videbatur  of- 
ferre  quod  cogitabat.  A  Facies  mea,  id  est  prssentia 
mea  tuam,  vel  pulchritudo  anims  mee  a  te  data 
tuam  pulchritudinem.  G  Qusrit  vero  faciem  Dei, 
qui  se  sancta  conversaiione  custodit.  De  quibus 
dictum  est :  Beati  mundo  corde,quoniam  ipsi  Dcum 


prscepta  ejus  intelligit  et  custodit.IUevisitat  tom-  ^  videbunt.  Geminat  quoque,  faciem  tuam  requirain, 


plutii  ejns»qui  Ecclesiam  Christi  sacris  admonitio- 
nibus  corroborat.  A  Vel  temf>lum  contemplationem 
dicit  gloris  Domini ;  babet  enim  alia  littera^  ut  con- 
templer  delectationem  Domini. 
9    Quoniam  abscondit  me  in  tabemaculo  suo  ; 
In  die  maiorum  protexii  me  in  absondiio  taber- 
nacuti  sui. 
fl  Abscondit  ergo  Ecclesiam  apud  se  Ghristus, 
ne  sibi  teatationum  obessent  procellae ;  vel,  ut  ait 
Apostolus  :  Mortui  enim  estis,  et  vita  vestra  ab- 
scondita  est  cum  Ghristo  in  Deo  (Cot,  iii).  Non  di- 
cit  malos  dics  esse,  sed  in  nostris  opcribus  malin 
maii  esse  dicuntur.  G  In  abscondito  tabcmaculi,  id 
est  divinitatis  sccreto  potcntia;  semper  nos  pro- 


una  quidem  res,  sed   frequentata  ostendlt,  quod 
ardenti  studio  Ghristum  quterebat. 

14  Ne  averias  fadem  twm  a  me  i 
Ne  declines  in  ira  a  servo  tuo. 

G  Sanctus  enim  vir  rogat,  ne  a  facie  Dei  reddatur 
alienus.  Iterumque  rogat  ne  ab  ipso  decliiiet  Deus, 
tunc  quando  sanctis  vultum  suas  msgeatati^  ihdulget. 
Iram  ponil  judicii  tempus,  cum  discemit  malps  a 
l^onis.  A  Vel  non  in  ira  declinat,  quando  cadere 
permittit  ut  cautior  et  fortior  surgat. 

15  Adjutor  meus  es  iu,  ne  derelinquas  me  : 
^equ€  despicias  me,  Deus,  saluiaris  meus. 

G  Petit  Proptieta  ne  deseratur  a  Domino,  scit 
enim  si  ilie  reliquerit,  qaod  nulla  potestad  se  regere 


texit  et  protegit.  H  Vel  in  die  malomm  quo  mali  vi-  D  prasvalcbit.  B  Salutaris  noster  CSiristua  est ;  et  hoc 


gent.  G  Abscondi,  est  qnaerentium  oculis  non  prcBbe- 

ri ;  protegi  autcm  ab  omni  metu  periculoque  libe- 

rari. 

10    M  petra  exaltavit  me  : 

Efnunc  exattavit  caput  meum  super  inimicds 
meos, 
In  petra  exaliavit,  id  est  in  Ghriato  per  fldem. 
Hunc  exaltavit  caput.  C  A  Gaput  hic  pro  mente  po- 
nitur,  quo  vcgetante  possumus  contineri.  Super 
inimicos,H  id  est  motus  carnales.G  Sive  appetitus 
vitiosos,  supra  quos  mens  nostra  erigitur,  quando 
divino  adljutorio  pura  servatur. 


rogat  Propheta  ne  despiciatur  ab  illo,  id  eat  ne 
committat  ulia  peccata  per  qus  a  Deo  despiciatur. 
A  Quasi  diceret,  ft*ustra  crea^ti,  Deus,  et  redemisti, 
Salvator,  si  detpicis  me  cohservare  in  bpno  quod 
dedisti,  quia  sine  te  nihil  eat  conatus  meua. 
16    Quoniam  paier  meus  ei  mater  mea  dereiiquerunt 
me  : 
Dominus  autem  assumpsii  me. 
G  Patrem  suum,  Adam  primum  hominem  dicit, 
matrem  ejus  uxorem  Evam,  nnde  generatio  bumana 
descendit.  Hi  dereliquerunt  me  in  ista  mlBeria  ad 
quam  me  expoauerunt.  Dominus  autem  carne  acce- 


us 


BXPOSITIOPSALMORUM. 


136 


p(a  asenmpeit  me  H  loco,  sciHo^t  veri  parentis  ad-  A 

hcreditatem  aBternam. 

47    Legem  pone  miki  bwHia$i  in  tia  tua  : 

Etdirige  tti#  m  iemiiUi  recta  ptvpter  inimicos 

G  L^to  pone  mihi,poitolat  Propbeta  legem  sibi 
BtAlof,id*66t  Bvangelii  intelteotum  venturisaperiri. 
In  ViH  to^,  id  JB8i  in  Gbristo.Propter  inimicoB,  id 
est  Kairelieos  <)ni  illam  8emitajb,hob  est  intelligen- 
titm  fltttptttranlm  phiva  idtentt<me  eubvertere'  ni- 
tebaatar.  A  Vei,  o  Domine,  qiua  ad  te  tendo,  et  . 
jam  etiam  in  via  ad  ta  Bnm;  pdne  legem  in  ea me 
dirigentem  ne  errem/  et  ne  abemotem  disciplina 
toa  deserat,  et  dirige  me  ulteHusiet  in  rectitudine 
an||o#^araBi,  proptor  infeidianteB/ctc. 
I^  Ne  tmiOi^  fne intmmm  tHribidiUium  me  :  qwh 
•niUHim^itrrexervnt in  fne testes ini^i  i 
StiHmtitetesUiniquitaf^rHbil 
ffNeiradideAsmeyid-eBt  ut  non  aatietur  animus 
p^eriioiob»  de  adveMtatibus  qu^  aociduni  mifai; 
loowmxierant  comra  GhHstom  teBtee  iniqoi  dlcen-* 
tes  :  Hicdixit :  Destriiite  tempium  hoc^et  in  triduo 
resdificabo  illud  {lkM'.xxvt).  M entita  est  iniquitas 
Bibi,  quia  uniotcujuBque  vitium  in  suiim.  re0Urrit 
auctorera;  6  Ben^  dbtit  aiitem  sibi,  qula  pcBnas  re- 
ci(lll80imondaoii,qui  faiBum  teetimoiiium  prdfer- 
re  eontoiidit. 

IV    Oeda  vid$re  bona  Ikmtini : 
in^Ufraviventiumi 
H  Vex  BccleBiiB(,  qu^nB  quamvis  tot  pertcnlis  sit 
e^dSila/tBlmen  credit  se  videre  bona,  id  efit  acci- 
pere  per  fidem  hareditatem  reigni  coBlorotn  in  qua  C 
sBMll  #ifm.  CbriB^  regnant 
29    Exspecta  Dominum  viriliter  age  :  etconfbrtetur 
cor  tuum. 
'^  Sl^piaU^.Dbminum. 

G  &8|ieciti  jDemtnyom,  sdlicet  qui  promittondo 
mMi  (Illllc^:q^f0|the8tando  non  imputat,  nec  impro- 
perol..YiHliteri'^^on  aolum  virts  sed  et  feminis  est 
mMMmn;  mgefe:  Confortehar  cor,  ne  tadlo  fati- 
giftfs  desperet.  ^ostihe^rODminum,  id  est  sustine 
qoM  f!8|eri8>-non  lasseei^s  neque  discedas^et  quod 
ciedis  exspeota.  *    :  . 

*       •  =        OHATIO  KZ  PSAL.   XXVI. 

Defeode  nos  a  castriB  et  a  praliis  inimici  a^jutor 
omnium,  DeuB,ut  in  domo  tua  perpetuitate  duran* 
tes,  mereamur  vultum  tuumi  apiritali  contemplar  g 
tioDe  suscipere.  Per  Dominuni'  nosirum,  etc. 

'  WAEMl»  XXVII.  ■■-'■ 

'  AIIOOMBil9UM4p8|IL.''XXVll.  'ci 

COrat  Doittinas  C^ristHS,per  id  quod  htxmo  eisii . 
Qt«()d8-atldiatui^  eratio^  agitqne  gratias^  quonianL' 
eiattditoe'^st  fcgansyut  sicut  ipsesuscitatus  eai  po*- ; 
teBCatediviiivtalis-su»;  ita  ^vus  fiat  populti^  ejita: 
nomini  erediturus. 

TT.r'  Ipfi  \  Oamd, 
C  David(8ioot  diximus)  interpretalur  manu  fortis, 
eiBtgoifical  SalVaiorem,  qui  ^fortis  uiique  manu, 
quia  profltrovti^priaoipem  teni^rarum.  Notandum 


igitur  hane  psalmum  tertiam  esse  horum,qui  pas- 
eionem  ct  resurrrectionem  Domihicam  sub  brevita- 
et  comniemorant. 

1  Ad  te,DominS,  ctamabo  :  Deus  meus,  ne  siieas  a 

me  : 
^  Nequando  taceos  ame  [etassimilab&rdescen- 

scendentibus  in  lacuni. 
G  GhristuB  DominuB  clamat  ad  Patrem  terapore 
pasBionie  me  ab  ipso  Bileat,  hoc  est  ne  pMenti  non 
annuat  sed  magis  respondeat.HAo  sv  dixiBset  :Si  si- 
lueris  ero  similis  pereontibus,  si  taces  non  cogno- 
sceris.G  Lacus  autem  significat  hoc  sfficulum,lacuB 
enim  dioitur  qu»  sub  ipsa  terra  lateai.  Rogat  ergo 
humanitas  VerbtjneBimilisessetciBteriB  homioibuB, 
quia  etsi  communcm  conditionem  camis  assumpBit, 
excellentiam  tamen  omnmm  creaiurarumprome^uit. 
H  Vel  lacuB  infemum  sigoifioat 

2  ^Ex  ',aUdi  ^  Domine   ;   vocem  deprecationis 

mese  diim  oro  ad  te  : 
Dum  extoUo  manus  meas  ad  iefnplum  utnctum 
tuum. 
H  Oravit  Christus  in  cruce  pro'toto'mtindo.Extu- 
lit  manus,id  est,oxtendit  eas  in  cruce.Ad  tempium 
sanctum,  hoc  est,  ut  tetnplum  Patri  prepararet,id 
est  corpus  Ecclesiae.  0  Non  est  etiam  absurdum, 
templum  accipi,coBlumjquooiaml>omini  sedeseBse 
divina  lectiohe  monstratur. 
8    iVe  4-  simul  l  tradas  meeum  peccatoribus  : 

Etcumopcrantibus  imquiiatem  ^i-neperdas  me : 
H  Peccalores,  latrones  inler  quos  pendebatdicit. 
G  Gum  operatibus  iniquitatem  petiiine  habereiali- 
quam  portionem. 

At    Quiloquuntmr  pacem  cum  pfoximo  suo  : 
Maia  autetii  incordibus  eonm  : 
H  Loquebaniur  (Ifatt/i.'  xxu).  Judtti  piu^em  cum 
Christo  dioentes  ::  Magiter  scimua  quia  v^rax  esi. 
Erai  paxin  eomm  labiis,  sed  in  corde  maHtia;  G 
Qui  jusie  mali  dioebaniur,  quia  prQximus  malitiose 
prodere  festinabant. 
5    Daillis  secundum  opera  ipsorum  : 

Et  secundum  nequitiam  adinventionum  ipsorum  : 

H  Petit  illis  dari  secundum  opera  ipsorum,  non 

opiando  sed  pr«nuntiando.Et  secundum,  nequitiam 

adiiiventionum.  G  Hoc  est,  ut  innoxio  nocerat^  qui 

ad  eos  venerat  salvandos,  ut  eum  mprii  iraderent 
6-  ^J^Secundumoperamanuumfionm  \tribueUUs: 
,      :     Redde  cMribuUonem  eorum  ipsis. 

G.Quatuor  sunt  apecies  retribMtionum,  quarum 
una  esijCum  t^ibuuntgi^  mala  pro  bonis^sicut  Juclsi 
Ghristo;  Altera  oum  bonum  pro  bono,ut  Deu^  ^le- 
ciis.  Tertia  cum  retribu^ur.  maium  pro  maio,  ui 
esi  illud  :  Ue  in  ignem  «iernum  (Jfai</i.xxv).Quarta 
cum  iijbuitur  q^pd  hip  dicit  bonum  pro  malo,  ut 
qui  persecotores  exstiterant,  fiant  conversi  postea 
laudatores  Ghristi. 

7    Quoniam  non  intellexerunt  opera  Domini  :  et  in 
operOfmmuum  ejas  : 
Destrues  illos  et  non  sediftcabis  ^  eos  ', 
C  Non  inteU^x^runioperaPei^sciliGettunc(]uando 


lai 


S.  BRUNONIS  HEfBBIPOLENSIS  BPISCOPI. 


\» 


doouit  populum  viam  veritatis.Etinoperamanuum  A  quam  proximis  ore  proferimus,  cordibui  ieneamuib 


cjus  uiiquenoncoDsideraverunt;  si  considerasseot, 
expavissent  potiusquam  sprevissent.  6ic  ergo  illos 
dicit  destrui,  ut  non  itenim  debeani  8&dificari,quod 
tamen  videtur  dictum  esse  propbetice  potiusquam 
ad  iracundi»  qualitatcm  rcferendum. 

8    Benedictus  Dominus  : 

Quoniam  exaudivit  vocem  deprecatioms  mex. 
G  Bonedictus  Dominus.  Vox  Gbristi  ad  Pairem, 
quoniam  exaudivii  (qui  est  utiqne  benedicius,  etsi 
non  cxaudiai  voccm  deprecationis)  dicens :  Glarifi- 
cavi  ei  itcrum  clurificabo  (Job  xu),  sed  proprie  be- 
nedicius  diciiur,cum  graiias  agimus  benediceodo ; 
apte  igiiur  dicius  esi  benedictus  qui  exaudire  di- 
gnaius  esi. 
.9    Ikminus  adjulor  meus  et  protector  meus  : 

•r  El  ;  in  ipso  speravil  cor  memn.Et  adjutus  swn. 

G  Adjutor,  ad  periQula  viUe  periinei,  quas  Patre 
adjuvanie  in  passione  superavii.Proiecior,quia  eum 
ab  insidiis  diabolicis  sua  defenaione  vallavii.  In 
morie  speravit  humaniias  in  diviniiatem.  Adjuius 
sum,  in  iribulaiione  ui  resurgerem. 

10  At  reftoruit  caro  mea  : 

Ei  ex  voluntate  mea  confUebor  d. 
G  Flomii  ergo  caro  quando  ex  Virgine  sine  pec- 
caio  emicuii,  ianquam  pulchrum  iloris  decus,  ui 
Isaias  :  Et  ilos  de  radice  ejus  aacendei  (Isa.  ii), 
6ed  refloruiiyCum  resurrexii.  Confijteor^  II  ut  iUud  : 
Gonfiieor  iibi,  Domine  Paler  cceli  ei  ierrae  {Matth. 
ii),  eic. 

11  Dominus  fortiiudo  plebis  sux  : 

Et  protector  salvattonum  Christi  sui  est.  ^ 

G  Merito  diciiur  Oominus  foriiiudo  plebis  suffi, 

quando  adversa  cuncia  ipso  auxiliante  snperaniur. 

Proiecior^quoniam  eos  i^i  ei  liberai  ab  Imminen- 

iibus  malis.  8alvalionum,  id  csi  jusiorum. 
H  AddiditjGhristi  suiyquicumque  enim  in  Ghrisio 

bapiizaius  esi :  ei  ipse  Gbrisius,id  esi  unclus  voca-. 

ius  esi. 

12  Salvum  fac  populum  tuum,  dominc,  et  benedic 

hxreditati  tu3B  : 

Ei  rege  eos,  et  exiotle  iUos  usque  in  setemum. 

G  Orai  huAianiias  Verbi  pro  populo  Ghrisiiano 

(propier  quem  et  probatur  csse  assumpia)  ui  saiis- 

faciione  fideli  in  hoc  mundo  salvus  fiai.Hffirediiaiem 

Ghrisii  Ecclesiam  dicit,  quam  suo  sancto  sanguine 


Per  Dominum  nostrum,  etc. 

PSALMUS  XXVUI. 

ARGUMENTfJBC  P8AL.  XXVIII. 

G  Gredentes  Propheta  generaliier  admoDei,  ui 
Domino  saoriflcia  devoia  mente  persolvani  fepteoa- 
rja  narraiione  sancti  Spiriius  viriutes  enumeraQB* 
TT.  Psalmus  Davidr  in  consummatioue  tabemacuU  l 

G  Gonsummatio  iabernaouji  perfeetionem  sigBiA- 
cai  Ecdesi»  catholice,  qus  per  iotum  prbfim  pro- 
baiur  esse  consiruoia.  Esi  enim  ioius  ist^  psalnauff 
%>iriiu8  sancii  laude  plenissimus  : 
i     ^  Afferie  Domino,  filii  Dei  \ 
Afferte  Domino  filios  arietum. 

H  Vox  Ghrisii  prasdicaiores  admoueiiqui  pcrr  |^ 
n  iiam  in  adopiionem  filiorum  vocaii  8Uiii.0iiid  a4mp- 
net?  afferre  prffidicaiionam  ^i  €xo<p|ilum.H  C  Arie- 
tes  aposioii  suni  accipiendi.  G  Aries  eium  dicius 
quasi  a  fronte  ruenSfid  esi  dirqens.  H  QtEii  duoccir- 
nua  habet  in  capiteyBioui  aaacii  aposioli  habaerviU 
duo  Tesiamenia  qu»  pr«dicaveruiii.  Filii  j^ieiwif 
successores  apoiiolorum  suni. 

2  Afferte  Domino  glorvm  ei  h&norem  : 
Afferte  Domino  gloriam  nomini  ejus  : 
AdoraU  Dominum  in  atrio  sancto  >r  ^us  \ 

H  AfFcrie  Domino  gloriam»  ut  por  opera  veaAra 
glorificetur  aBternus  Deus.  AfTerie  nomiai  cyua«fto- 
men  Patris  Filius  est ;  ^oria  Chn8ii,£ccle8ia  eei ;  i^ 
esiyUi  per  vos  nomen  ejus  in  oiineto  geniibvs  iono- 
ie8cai.Adoraie  in  atrio  sancio.  G  )d  oai,  coliie  eiim 
in  conscieniia  vestra  mundissima^ipsa  eai  enim  au}a 
^  ragalis  ei  habiiaiio  Spiriius  sancii. 

3  Vox  Domini  super  aquas  :  Deus  majteiutit  kh- 

tonuit : 
Dominus  super  aquas  multas. 
H  Vox  Domini,id  esi  prdedicaiioDei,8cilioaftGhri- 
sii  per  se  ei  apoaiolos  suo8,8uper  aqnas»  ideBtsv- 
per  popui08,ui  esi  iUud  :  Aqus  rnuli»  pppulimiltti 
{Apoc.  XII).  Deus  mcgesiaiis,  Deus  polaeiatfi»  JaAo^ 
nuii  Dominus  super  aquas^id  eei  ierribilit^i' prai^i- 
cavii,  de  iabemaculo  asaumpii  corporis  popolif  di- 
cens  :  PoBniieniiam  Bgiie{Maith.  iv).G  Eeee  priniiUKi 
donum  Spiritus  sancti,  scilicei.Timor  qmm  prndi- 
cando  Ghrisius  cordibus  hominum  dedii.  loitium 
enim  lapieBiiffi  ei  posniteniia  iLmor  Donuni  eai. 
(Psal.  cx). 


acqnisivii.  H  Qu»  Pairis  est  ei  sua.quia  dixii :  Om-  Q    4    Yox  Domini  m  virtute  : 


nia  iua  moa  sunt  ei  mea  iua  (Joan,  n,  huic  h»re- 
diiati  peiii  benediciyUi  virtutibus  ei  numero  augea- 
iur.G  Regere  populos  devoios  peiii  ne  carnaliaeon- 
cupiscant  Exiollere  ui  in  iniellectu  Scripturarum 
ei  opere  sancto  proficiani,  ut  a  ierrenis  vitiis  pur- 
gati,  ad  eierna  praemia  perducaniur,  et  hocpetunt 
debere  fieri  usque  ad  illud  seeculum  ffiternum,  cui 
nullum  aliud  succedit. 

ORATIO   EX   PSAL.    XX VII. 

Fortitudo  omnium,fortissime  Deus,  salva  popu- 
lum  tuum  a  descendentibus  in  lacum,  et  ita  eos  in 
iemplo  sancto  euo  unanimiier  iunecie,  ui  pacem 


Vox  Domini  in  magnificentia. 
H  Meriio  ergo  vq^  Domini  in  viriuie  diciiur»quia 
in  unoquoque  sancio  loquiiur^GBiei  auUiB  obstaculis 
obyiaiur.In  magninceniia,quid  enim  SpiHiu  aaaeto 
magnificenitus?  qui  illuminato  corde  aeniire  f«cii^ 
ui  appetaniur  bona,  et  pessima  quseque  ftigiaiiiur. 
G  In  viriute,donum  pieUiis';  in  magDiAceBiia,  da<- 
num  scientifle  noiaiur. 
5    Vox  Domini  confringenlis  cedros  : 

Ei  confringet  Dominus  cedros  Libani. 
H  Gedri  dicuniur  superbi  vel  sublimes.  C  Bene 
enim  comparaiur  cedrus  superbis,  qu«  nuUoa  iitilaa 


139 


EXPOSITIO  PSALMORUM 


130 


Iracti»  generat»  sic  nec  eialio  detestabilis  qu»  pec-  A 
caium  iatalit  mundo.Gddri  qu«  in  Libano  nascun- 
tsr  altiores  fiunt  cedria  que  alicubi  naseuntur,  et 
signiOcat  nobiies  i^us  mundi  et  regesyqui  reliquos 
homines  tanquam  humilia  fruteta  despiciunt ;  quos 
Dominns  confringet,  quando  abjectis  superbis  hu- 
miles  eligat.  G  In  confractione  cedforum,  donum 
fi>riatadinis  intelligitur,  dum  fractos»  id  est  bumi- 
liatos  et  conversos  quaelibet  pro  Chri&to  sustinere 
facit. 

6  Ei  eomminuet  eos  tatiqnam  vitulus  Libani  : 
Et  dilectus  quemadmodum  /ilius  unicomium. 

H  Iste  vitulus  significat  Gbristum.sicut  enimcon- 
frtngit  vitulns  virgulta  tenera  cornibus,  ita  Chris- 
stos  confringet  Judeos.  Qui  etiam  dilectus  Filius 
Dei  iiciiur  per  assumptionem  corporis,  et  fUius  uni-  ^ 
eormum,  id  est  Jud^eorum,  quia  ex  stirpe  Judeo- 
mm  secundum  carnem  fuit.Judai  unicornes  dicun- 
tur  pro  una  lege  quam  habuerunt  per  quam  in  su- 
perbia  se  eztulerunl.  Nos  utrumque  testamentum 
habemuSyipsi  vetus  tantum  recipiunt,  nos  duo  coi^ 
nua  habemos,  id  est  utrumque  Testamentum. 

7  Yox  Domini  intercidentis  flammam  ignis  : 

fox  Domini  concutientis  desertum  :  »f  et  com- 
tHOvbit  Dominus  desertum  [  Cades, 
H  Vos  Domini  intercidentiSy  id  est  auxilium  illius 
inter  persecutores,  quo  suis  sanctis  subvenit,  ut 
peraecutio  furibundorum  flamma  ignis  intelligatur, 
rel  flammam  dicit  libidines  quas  per  confessionem 
et  gratiam  facit  cessare.Goncutit  desertum  vox  Do- 
niaiyid  est  pradicatio  animam  quas  deserta  fuerat 
eaauDOvefait,  quia  anima  qus  vitiis  occupata  est,  G 
deserta  dicitur,  illius  excussis  habitabilis  Deo  fit. 
C  Desertum  appellati  sunt,qui  necdum  fidei  donum 
perceperunt.H  Quos  commovebit  Dominus  de  infi» 
delitate  ad  fidem.Gades  interpretatur  commotio  ti- 
ncB.  G  intercisio  tota  flammae  :  donum  consilii  in- 
niiit,qiio  interrumpitur  consensus  actusque  peccati 
?el  peraecutionisyin  concussione  vero  deserti  donum 
intellectus  notatur. 

8  Vox  Domini  prxparmtis   cervoSy   et   revelabit 

comiinsa  : 
El  in  tempto  ejus  omnes  dicent  gtoriam. 
H  Cervi  praedicaiores  significat,  quos  prseparavity 
quando  illis  Spiritum  sanctum  dedit  ac  illas  praedi- 
eare  misit.Revelavit  condensa,  id  est  obscura  divi- 
narum  Scripturarum  per  Spiritum  sanctum  iUis  pa-  n 
teiecit.G  Per  cervos  igitur  sapientes  inielliguntur, 
qai  eontemplatione,  alta  conscendenves.A  superant 
el  rqi^unt  venenosas  linguas  baereticorum.Habes 
igttur  septimum  donum  Spiritus  sancti,scilicet  sa* 
picntiam.  G  Pro  qua  re,  in  Ecclesia  erju8,omnes  illi 
hcc  dona  babentes,  referunt  gloriam. 

9  Dofkinus  dUuvium  inhahitare  fadt : 
Et  sedebit  Dominus  rex  in  xternum, 

G  Dominus  diluvium  inhabitare  facit.Hic  signifi- 
cat  dilavium  baptismum  sive  aquas  baptismi  (per 
qoas  porgatur  homo  sicutper  diluvium  purgatus  est 
mundus}  et  eas  Spiritus  sanctua  inhabitat.H  Et  se- 


debit  Dorainus  in  sanctis  (qui  sedes  ejus  dicuntur) 
in  asternum^  id  est  in  saeculum  ssccull,  vel  s^dcbit 
Christus  ad  dexteram  Patris. 
10    Dominus  virtutem  populo  suo  dabit : 
Dominus  benedicet  populo  suo  in  pace. 
H  Dominus  virtutem,id  est  fidem  et  fortitudinem 
contra  hujus  mundi  procellas  populo  Christiano  dd- 
bit.  Et  benedicet  hic  ct  in  futuro,  quando  dicturus 
erit :  Venite,  benedicti  Patris  mei.  In  pace,  in  sc- 
metipso,  quia  ipse  est  pax  vera  nostra. 

OnATIO   EX   PSiL.    XXVUI. 

Dona,  Domine,  virtutem  populo  tuo,et  effice  nos 
templum  Spiritus  sancti  :  ut  tibi  de  corde  puro;ho- 
locaustum  acceptabiie  prsparemus.  Per  Dominum 
nostrum  Jesum  Christum,  etc« 

PSALMUS  XXIX. 

ARGUNfENTUM   FSAL.   XXIX. 

C  Vox  Christi  ad  Patrem,  gratias  agentis  post 
ejus  gloriosissimam  resurrectionam. 

TT  Psalmus  cantici  dedicationis  domtis  David,     « 

C  Domus  signiGcat  templum  Dominici  corporis. 
Dedicatio  vero,  resurrectionem  ejusdem  Domini 
nostri.Tunc  dedicavit  :  cum  a  mortuis  resurrexit, 
tunc  enim  corpus  ejus  in  actemam  gloriam  perdo- 
ctum  est.  Dedicare  enini  dicimus  cum  novitas  do- 
mus  alicujus  in  usuut  celeberrimum  deputatur.Do- 
mus  autem  David  propter  semen  ejus  est  posita. 
Unde  Salvator  carnis  traxit  originem. 

1  Exaltabo  te,  Domine,  quoniam  suscepisti  me  : 
Nec  delectasti  inimicos  meos  super  me. 

H  Exaltabo  te,  Domine.  Vox  Christi  ad  Patrem, 
vel  vox  Ecciesiae  ad  Ghristum,  id  est  laudabo  te, 
quoniam  suscepisti  me.  C  Per  dispensationem  qua 
resurrexi  a  mortuis.Nec  deleciaBti.quia  non  potue- 
runt  Judaei  Ghristum  exstinguere  sicut  voluerunt» 
Delectasti  vero  posuit  pro  delectare  fbcisti. 

2  Deus  meus  clatnavi  ad  te  : 
Et  sanasti  me. 

H  Oratio  Christi  sive  Ecclesis,  sanasti  me,  id  eat 
resurgerc  me  fecisti.C  Tunc  enim  sanatus  estChri- 
stus,  quando  carnem  fragilitatis  nostre,  resur- 
gendo  in  (eterna  vitae  gaudia  coliocavit,  et  nos  sal- 
vos  fecit. 

3  Domine,  deduxisti  ab  infemo  animam  meam  : 
Salvasti  me  a  descendentibus  in  lacum. 

A  H  Domine,deduxisti,  hoc  expo^tione  non  eget, 
Manifestum  est  enim,animam  Christicumaliisan»- 
mabus  sanclorum,  de  inferno  revocatam  a  Deo.  G 
Descendentes  vcro  in  lacum  sunt  qui  in  iniquitate 
istius  ssculi  versantur.  Salvatus  est  itaque  a  tali- 
bus,quia  a  communione  eorum  liberatus  est  cum 
resnrrexit  a  mortuis. 

4  Psallite  Domino  sancti  ejus  : 

Et  confitemini  memorise  sanctitatis  ejus. 
H  Prophcta  hortatur  sanctos,  ut  laudent  illum  a 
quo  salvati  sunt.  Memoris  sanctitatis  ejus  dixit» 
quia  memor  nostri  esse  dignatus  est,qui  in  umbra 
mortis,  id  est  pcccati  versaban^ur,  H  id  est,  me« 
mores  sitis  ist^us  beneficii  quo  vos  liberavit. 


131 


S.  BRUNOmS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


13S 


5  Qucniam  ird  in  inHgnatiime  eju$  : 
Et  vita  in  voluntate  ejus. 

Glndignatio  illius,  mors  est  peeciitori».  H  Indi- 
gnatio  Dei  (bit  qaando  Adam  peocavit.  Ira,  Jusfa 
vindicta,  quando  enm  de  paradiso^  ejecit.  Et  vita  in 
voluntate  cjus,Qt  qui  fecerit  voluniaiem.  Dei  maneat 
in  sterna  vila.Et  sicut  in  Adam,ita  in  uno  quoquo 
peccatore. 

6  Ad  vesperum  demorabitur  fletus  : 
Et  ad  matutinum  ISPtitia. 

H  Vesperum,  tota  vita  ista  prssens  intelligitury 
quia  per  prccalum  Ad«e  omnes  usque  in  finem  sae- 
culi  fleut  vel  gemant,quando  recordantur  bona  pa- 
radisi  quae  perdiderunt  in  Adam.  Et  mane,  Iietitia, 
quando  in  resurrectione  simu)  in  libertatem  ve- 
niunt;  vcl  alibi,  vesperum  quando  flebat  Maria, 
laBtitia  quoniam  (Aristus  rcsurrexit.  A  Dicit  vero 
demorabitur,  id  est  diu  morabitur,  qula  atempore 
pecati  Adffl  usque  in  Anem  s.^eculi. 

7  Ego  autem  dixi  in  abundatiamea  : 

Non  movebor  tn  seternum, 
G  Ego  autem  dixi  in  abundantia.Abundantia  erat 
Fiiio  semper  virginis  Maris,  quod  Verbum  caro 
factum  est,  et  habitavit  in  nobis.  Jure  dieebat  de 
moveri  non  posse  in  aeternum,  a  Deo  scilicet,  cui 
suamajestas  confidentia  dona  prestabat. 

8  Dominet  in  voluntaie  tua  : 
Prxstitisti  decori  meo  virtutem, 

G  Domine  in  voluntate  tua.  Vox  Ghristi,  asserit 
sibi  bomini  datam  des^per  virtutem  a  Patre,  virtu- 
tem,  scilicet  illam  qua  non  movetur  a  Deo.  A  qua 
immnnis  ab  omni  peccato  :  omni  gratiarum  pleni- 
tudine  resplendet.  Similiter  et  decorem  illLm,  de 
quo  scriptum  est:Speciosus  forma  prae  (iiiis  homi- 
num  (Psal.  xuv) 

9  Avertisti  faciem  tuam  a  me  : 
Et  factus  sum  contiirbatus, 

H  Tunc  avertit  Deus  faciem  suam  ab  Adam,quando 
peccavit.Tuncturbatus  e8t,quando  sub  maledictione 
de  paradiso  projectus  est.  A  Vel  a  Ghristo  vertit 
faciem,quando  passioni  cum  exposuit,et  coepit  pa- 
vere  et  turbari  et  mcesta  osse  humanitas  et  carnis 
infirmitas. 

10  Jd  te;  Domine,  clamabo  : 

Ei  ad  Deum  meum  deprecabor, 
H  Ad  te,Domine\  clamabo,Ghristus  Domlnus  hoc 
dicit,  qui  in  cruce  clamavit,  cum  pro  redempto  po- 
pulo  Patrem  fnterpellavit. 

1 1  Qux  utilitas  in  sanguine  meo  : 
Dum  descendo  in  corruptionem? 

G  Petit  ergo  Ghristus  non  ut  non  moriatur,  sed 
ne  caro  ipsius  corruptione  rcsoluta  maculetur  H  Ao 
si  dixisset  humanitas,nulla  est  utilitasquod  sangui- 
nem  eiTudi,  nisi  resurrexero  a  mortuis.  A  Si  enim 
non  resurgam  :  nemini  .annuntiabo,  nuUum  lucra- 
bor,  ideo  subdit  :  Nunquid,  etc. 

12  ^unquid  confilebitur  tibi  puivis  : 
Aut  annunliabit  veritatem  tuam? 

H  Nunquid  confltebitur  tibi  pulvis,  id  est  non  po- 


A.  tent  turba  impiorum,quffi  adhac  veliit  pulVis  othni 
vento  doctrinfi  movetur;  Justificari,  st  ego  n6n  te- 
surgam?  Nec  etiam  annuntiabit  veritatem  tuam, 
boc  est  Ghristnm  tuum  qui  est  veritas. 
43   Audivit  Dominus  et  misertus  est  m^i  : 
MnsHtts  ^  fhctus  1  est  adjutor  meus. 
H  Audivil  DemiBus,  id  est  Deiis  Pater.  Misertiis 
est,  quia  resurgere  me  fecit  a  'mortais.  Faciiis  eflt 
a^iutor,  quia  mo  Aseit  primogenitnm  roortiiorom. 

14  Convertisti  planctummeumgaudium  mihi  : 
Concidisti  saccum  meum.et  cirestmdiiiiti  fhe  Ue- 

titia. 
H  Gonvertisti  planotum  meum,  cum  diMram  tri- 
stis  est  anima  mea.In  gaudmm  cum  dixi :  Ittt-mm^ 
tiate  fraCribus  meis  (Matth.  xxvm).  G  Goncftfufl  fifll 
^  saccus,  id  est  corpus  Ghristi,cam  pro  nobifl  ipBB 
roori  digiiatus  est.  H  Praecinxit  Isetitia,  scili(>6t  per 
resurrectioncm  immortalitatis. 

15  Vt  cantet  tibi  gioria  mea  et  non  campungnr : 
Domine  Deus.  meus  in  actemum  cmftebor  tihi. 

G  Gantare  enim  diximus  ad  mentis  lo^titiam  pA>. 
prie  pertinere.Gloria  vero  Ghristi  :  mn^stas  Palrifl, 
a  quo  audivit,  hic  est  Filias  meus  dilectosr  [Matlh. 
xvii).  A  Et  cantatPatri  gloria  Filii,  qabiliam  6au8a 
est  gloria  Filii  r  ut  laudetur  Pater  etametur.  C  Et 
quia  compunctus  est  semel,id  est  crucifixiis  r  nalii 
se  uUerius  subjacere  memorat  passioni.Gonfitd^or, 
id  est,  cum  sanctis  aetema  voce  te  laudabo. 

OEATTO  EX  PSAL.   XXIX 

Susceptor  omnium,clementissime  Deufl,  aie  per- 
inittas  delectari  iniinicos  nostros  siiper  nofl;fled  Ka 
G  nos  in  tua  virtute  corrobora,  ut  converflo^plandu 
nostro  in  gaudium  :  memoriam  sanotitatifl  taae  Jii- 
giter  excolamus.  Per  Dominum  nostram  Jemim 
Ghristum,  etc. 

PSALMUS  XXX. 

ARGUMENTOM  PSAL.   XXX. 

C  A  Vox  Ghristi  positi  in  cruce,  omntis  PatreA, 
ut  de  malis  imminentibus  liberetur;  agitqne  gra- 
tias  pro  se  et  populo  fldoli. 

TT.  /n  finem  psaimus  David, 

G  Verba  quac  titulus  continet,  ad  Ghristum  fre- 
quenter  diximus  referenda,  cui  totius  hic  psaimufl 
aptandus  est,quoniam  ejus  passionem  et  i^^tirrec- 
tionem  decantat. 

1  In  te,  Domine,  speravi  non  confundar  in  aelter- 
D  num  ; 

In  justitia  tua  iibera  me, 
G  Orat  Christus  ad  Patrem  ex  natara  humanitatifl 
assumpta,  ne  de  sua  spe  dcJectus,humanflB  insulta- 
tionis  patiatur  opprobria,  addens  in  aternam,  ubi 
ejus  contemplatio  fixa  permanebat.In  lua  Jufltitia 
qua  consuesti  subvenire  rogantibus.Libera,  ad  po- 
ricula  hujus  mundi  pertinet  amovenda. 

2  Inclina  ad  me  aurem  tuam  : 
Acceiera  ut  eruas  me, 

G  Inclina  dijut,  propter  membrorum  tuommha- 
miiitatem,ut  quoniam  non  potcrat  humana cbnditio 
ad  divinitatem  attingere,divinita8  inolinatatad  eam 


IS3 


EXPOSmO  PSALHORIJM. 


134 


dcfoenderet.  Aocelora,  id  eBtfestiiiA  resarreciionem  A 
dare  celerrimam. 

3  EsionUhi  ik  Deum  proteciorem  et  in  domum  re^ 

fuqii : 
Ut  salvum  me  facias, 
H  Vox  Ecclcsia  :  ia  Deum  proteciorem,  hoc  ett 
in  Deam  defensorem,  qui&  multi  sunt  dii  nuncupa' 
tivi  nobis  autem  unus  Deu9,una  fideSyUnum  Lapti- 
•ma.Domus  refugii  ipse  est^in  qua  pater  babitat. 

4  Quauiam  forUtudo  mea  et  refugium  meum  es  tu : 
Et  propler  nomen  tuum  deduces  me  et  enutries 

flMf. 

C  Fortitudo,  pertinet  ad  toleranda  qus  passus 
esty  refagium  ad  finem  malorum  :  quando  istius 
lecuii  iniquitates  superavit  fine  glorios»  mortis. 
Dux  erat  humanitate  Dominus,  quandp  suum  no-  j. 
jKieu  per  universas  gentes  fecit  cognosci.  Enutritum 
le  dicit,  quousque  ad  perfectionem  catholica  Ec- 
eleeia  tpeiaB  munere  perveniret^H  A  id  est  paulatim 
■anctofl  aggregandoycorpus  ipsius^id  est,  Ecelesiam 
aaget. 

5  Edskces  me  de  laqueo  hoc  quem  abscmderunt 
mihi : 

Quoniam  tu  es  protector  meus, 
C  Ergo  laqueum  abscondcrunt  Judsi  Chrislo, 
qoia  occultis  eum  machinabantur  perdere  insidiis, 
ande  se  dicit  educendum»  id  est  resurrectioms  be- 
neficio  ad  supernavelociterelevandum.Protectorem 
Dominam  dicit,  quia  eo  protegente  nuUa  poteat  ad- 
yersitas  pnsvalere. 

6  /fi  manus  tuas  coinmendo  spiritum  meum  : 
lUdemisti  me^  Domine  Deiis  veritatis.  C 

H  In  manus  taas,  id  est  potestati  tus.  G  Dignum 
ergo  fuit,  ut  tanto  susceptori  talis  commendaretur 
ipiritas.  Addidit  etiam,  quis  esset  iste  Pominus, 
quia  est  Deus  verilatis,  illorum  enim  Deus  est  spe- 
eialiter  qui  veriiatem  diligunt,  nec  in  aliqua  falsi- 
tate  miscentar. 
*    Odisti  observantes  vaniiates, 

Supervacue. 
G  Juste  ergo  veritas,  oderat  vanitatem,  quia  va- 
niias  in  folsiiate  versatur.  H  Odire  enim  Deus  dici- 
tnr  in  qaod  reprobai.Addidit  supervacae.  qus  non 
lolum  viicua  vanitas  dicitur  sed  etiam  supervacua. 
A  Vanitas  est  h^Jus  ssculi  falsa  feliciiasyquse  vaCue 
observatar,  quia  perditur  ;  et  superxacue  observa- 
tur,  qoando  pro  ea  habenda  etiam  male  agitur.  q 
B   Ego  autem  in  Domino  speravi : 

Exsuttabo  et  Ixtabor  in  misericordia.  tua, 
C  Speravi  in  Domino  dicit,  ubi  nihil  vaaum,  nihii 
ropervacuum  est  sed  toium  lixum.  Exsuliare  :  est 
cam  magna  alacritate  animi  gaudere.  Laetari  :  iem* 
perata  mentis  affectione  mulceri. 
^  Qaoniam  tfispeaisti  humilitatem  meam  : 
Salvasti  ie  necessUatxbus  animam  meam. 
Cldeo  erat  in  Altissimo  humiliias,  quia  illi  hu- 
manitas  adhoerebat  ab  ipsa  concepiione.  Necessitas 
(iicitur  quod  in  nece  sii  posita*  id  esi  in  morlis  an- 
gustiis  con8iiinia.Nam  quando  peccaiorum  laqueis 


innodamur,  nec  nosira  tirtote  possumus  absolvi, 
necessiias  appellaiur.  A  Necessiiaies  igiiur  peccaia 
sunt,  ex  quibus  se  homo  solvere  nequiU 
10    Nec  conctusisti  me  in  manus  inimici : 
StatuisH  in  loco  spatioso  pedes  fneos. 
C  Nec  concluaisti  me  dicit,  quia  liber  effeetus  est 
a  potestaie  diaboli.  Statuisii  dicit,  hoc  ett  firmasti 
In  loco  spaiio8o,id  est  in  patria  virtutom,in  regione 
beaiorum.  Pcdes  suos  dicii  viriutes  moraks,  per 
quas  hunc  mundum  fixis  gressibus  ambulavit.A  Lo- 
cus  spaiiosus,  chariias  esi:  peded,  affectus  ani- 

ItUB, 

U  Miserere  mei,  Domine  quoniam  tributor  :  contur- 
batus  est  in  ira  oculus  meus  : 
Anima  mea  et  venter  meus, 
H  Miserere  mei,  Domine.  qooniam  iribulor.  Vox 
eorum  est  qui  qualibei  tribulatione  tribulautur,  in 
quorum  persona  Christps  loquitur  hic,  sicut  supe- 
rius  in  persona  eruiorum  de  tribolatione,  dum  dixit 
neo  conclusisti,eic.,pote8i  dici  ei  de  Christo,quando 
ait  :  Tristis  est  anima  mea  usque  ad  mortem 
(MMh.  xxvi).  C  Iram  posuit :  inimicorum  indigna- 
tionem.  OculuSy  inieliectum  signat,  quem  semper 
coDturbaniu8,quando  immineniia  pericula  formida- 
mus.Yenirem  dicit  suam  memoriam,  ubi  habebat 
reposita,  qu»  illi  Dominus  de  sua  clarillcatione 
proniiserai.Animam  :  sensualiiaiem  putat. 

12  Quoniam  defecil  in  dotore  vita  mea  : 
Et  anni  mei  in  gemitibus, 

G  Deilcere  enim  est,  paulatim  minus  facere,  et  ad 
fluem,  per  aiiquas  valeiudinis  minutias  pervenire, 
ei  signai  hic  illam  coniurbaiionem  carnis  Christi 
qua  in  passione  ejus  vita  carnis  defecerat.  Et  anni 
mei  in  gemiiibus,  quia  non  fuit  levis  dolor  :  ubi 
continuus  gemiius  insonabat  A  Anni  Christi  omnes 
in  gemitibus,  quoniam  futuram  mortem  semper  vi« 
dit,  et  in  persecuiionibus  compleii  sunt. 

13  In/irmata  est  in  paupertate  virtus  mea  i 
Et  ossa  mea  conturbata  sunt, 

C  Virtus  animi,  in  pauperiate  flrmaiur  in  mem- 
bris  Chrisii,  quoniam  omnibus  bonis  indiget 
humana  fragiliias.  Ossa  :  fortitudinem  corporis 
significant,  quia  neque  in  animi  robore,  neque  in 
spe  carnis  debet  ulla  esse  pr^sumpiio.  H  Virtus 
etiam  corporis  in  egestaie  fuit  eiderelictione  in  pas- 
sione. 

14  Super  omnes  inimicos  meos  factus  sum  oppro- 

brium,  et  vicinis  meis  valde  : 
Et  timor  notis  meis. 
C  Inimicos,  Judsos  dicit,  habebatur  inter  eos 
opprobrium  innocensChristuSyqui  se  nefario  scelere 
polluebant.  Couira  probum  dicimus  improbom, 
id  est  inhonesium  et  indecorum.Opprobrium  aotem 
significat  valde  abominabile  facinus.  Vicinos  dicit 
qui  ei  in  civiiate  fidei  conjunoti,tamen  perfecte  non 
credebant.  Notos  apostolos  aignificat,  qui  in  ejus 
passioQe  turbati  suni.  H  A  Vel  Chrisiianos  malos 
dicii  vicinos  iales  esse^  qui  suni  in  maliiia  pejores 
omnibus  aliis  Cbristi  iuimicis. 


»35 


S.  BRUNONIS  HERBIP0LCN8IS  EPISCOPI. 


f3a 


15    Qtti  videharU  me  foras  fngerunt  a  me : 

Obltviani  datus  sum  toAquam  mortuus  a  corde, 

H  Fugerunt  apostoli  ia  paasione  Ghtisti  eo  reli- 
cto.Oblivioni  datus  est  Ghristus  iiifidelibus,  qiHindo 
eum  in  carne  mortuum  pro  nihilo  compataveriint.G 
Tanquam  mortuus,  non  enim  a  fidelibus  mortuUs 
dicitur,cujas  diviaitas  iinpassibilis  veraciter  ssti- 
matur,  sed  a  mente  infidelium  mortuus  JBstimaba- 
tur.  A  A  corde  moritur,  cujus  memoria  recedit  a 
corde,  sicUt  dblivisci  solent  homines  mortuorum. 
15    Faetus  sum  tanquam  vas  perditum  : 

Quoniam  audivi  vituperationem  mullorum  com^ 
morantium  in  circuitu. 

C  Vas  perdituiu  est  quod  fractum  est,et  ad  nuUos 
usus  necessarium,  quod  semper  abjicitur,  ita  et 
Ghristus  mortuus  quasi  fractuiti  vas  abjiciendus  ^. 
putabatur  perfidis  Judseis.  Audivi  vituperationem,  ^ 
id  est,  circumhabitantium  perfidorum  Judsorum. 
Merito  tales  cirCumbabitantes  dicuntur,  qui  legem 
Dei  non  spiritualiter  sed  carnaliter  advertere  vo- 
lunt.  A  Sunt  enim  ut  cortex  medullam  circuiens, 
sic  litteram  tenentes  :  spiritum  intrant  Scriptura- 
rum  sed  semper  in  circuitu  morantur  et  cortice 
occidentis  litter». 

17    In  00  dum  convenirent  simul  adversum  me  : 
Accipere  animam  tneam  consiliati  sunU 

G  In  eo  consiliatam  partem  maximam  dicit  Ju- 
daeorum^  ut  Deum  neci  trsUlereht.  H  Omnes  sima^ 
consiliati  sunt,  ut  quaeaerent  animam  Ghristi,  sive 
hsretici  :  animam  Eccle^iae.  G  Omno  autem  scelus 
gravius  ^t  quod  consilio  geritur  plurimorum. 


A  H  Erubescant  impii,sive  iniqai  dsmoiies  vel  qoi^ 
cunque  mali,  cum  viderint  sanctos  coronatos,  quos 
in  despectione  habuerunt,  et  se  condemnatoa;G  Se- 
que  cum  respexerint,  in  gravi  periculo  constitutos: 
velociter  obmutescant. 

22  Quse  loqwuntur  adversus  justum  iniquita^m  : 
In  superbia  et  abusione. 

G  Loquiturenim  falsitas  contraveritatem,quando 
Ariani  creaturam  Doniinum  creatorcm  dicunt.  Ad- 
didit  in  superbia  et  abusione,  id  elst  in  cOntemptil. 
Naih  cum  audivit  ista  falsitas  flagellis  caesutn',  sta- 
tim  in  blasphema  verba  prosilivit.  A  Abu^io  fuit 
quindo  eum  qui  propter  eos  venit  in  cardem  cruci- 
flxerunt  abutentes  Dei  beneflcio. 

23  Quam  magna  multiludo  dulcedinis  tux  '*rt  Do- 
mine  ; 

Quam  abscondisti  timentibus  te, 

U  Multitudo  dulcedinis  est,  multa  presmia  qai^ 
prxparavit  Ecclesis  sus^ut  esset  sine  fine  cum  aa- 
gelis  suis  regnatura.  G  Qusd  hic  sentitur  abscondiiay 
sed  iu  futuro  judicio  ostenditur  manifesta.  A  G  Est 
etiam  dulcedo  hic  Dei  multiplex,dumcorrigitbonos 
vel  parcit,  promittit,  vel  emendat  quos  amat,quam 
tamen  impius  non  sentit,  qui  palatum  cordis  per- 
didit  de  febre  iniquitatis. 

24  PerfecisU  eis  qui  sperant  in  te : 
In  canspectu  filiorum  hominum. 

0  Perfecit  illam  dulcedinem  in  illis  qiii  constanti 
animo  eam  exquirunt.  In  conspcctu  fniortimjidesty 
in  illa  resurrectione  quando   sanctis  suis  praemia 


18    E^  autemin   te  speraoi,  Domine:dixi  />««»  C  eelerna  restituet.  H  Pcrfecisti,ac  si  dicat  pcrfectu- 


meus  es  tu 
In  manibus  tuis  sortes  mese, 
G  Speravtt  in  Patrem  Filius,  quia  sciebat  nullam 
esse  potestatem   Judoeorum   contra  se»  sed  ipso 
creante  existimus,  ipso  disponente   vegetamur.  H 
In  manibus  tuis  sortcs  meas,  id  est  in  gratia  sancti 
Spiritus.  A  Qui  sine  mcrito  quos  vult  eligit.  Sortes 
itaqtte,id  eat  Dei  gratuita  electio  est  in  manibus,  id 
est  potestate  Dei,  non  nostra. 
19    Eripe  me  de  manu  inimicorum  meorum  : 
Et  a  persequentibus  me. 
G  Ipeum  Patrom  rogat  se  eripere  de  manu  inimi- 
corum,  id  est  Judxorum,  et  a  perseqaentibus,  hoc 
est  paganis  vel  ha^reticis,  qui  Ecclesiam  Dei  inse- 


rus  eris,  vel  in  conspecta  eorum  qui  hmnanar  et 
non  coelestia  quassierunt. 

25  Abscohdes  eos  in  abscondito  faciei  tux  : 
A  conturbatione  hominum. 

G  Abscondes  eos  in  abscondito,  id  est,  in  illa  re- 
surroctione,  quando  justi  contemplatione  Dei  peru 
secutores  et  schismaticos  dicit,  qui  hic  consue- 
verunt  conturbare  populum  Ghristianum. 

26  Proteges  eos  in  tabemapulo  tuo  : 
A  cOntradictione  linguarum. 

G  Hic  proteguntur  justi  in  tabemaoalo,  id  est  ini 
Ecclesia,  ibi  enim  proteguntur  :  ubi  malorum  im* 
probitas  mmime  nocere   illis  permittitur,  quando 


quuntur  fraudulcntis  machinationibus.  A  Maxime  n  iilsesae  animo)  justorum,  sub   qualibet   afHictiona 
illi  persequuntur  Ecciesiam,  qui  cum  sint  Ghristia-      corporea  servantur. 


ni,  nolunt  bene  vivere,  per  hos  opprobrium  habet 
Ecciesia,  inter  quos  gemens  iste  ait  :  IUustra,  etc. 

20  Illustra  faciem  tuam  super  servum  tuum  : 
Salvum  me  fac  in  misericordia  ttui : 
Dominei  ne  confundar,  quoniam  invocavi  te. 

G  Iliustra  faciem  tuami  id  est,  fac  videri,  quod 
supra  mc  dignaris  intendere,  ut  sicut  de  moriehta 
desperanty  ita  de  resurrectione  confidant.  H  Ut  non 
confundar,  sed  salver  ab  his  persecutionibus. 

21  Erubescant  impii  et  deducantur  in  infernum  : 
Muta  fianl  labia  dolosa. 


21    Benediclui  Dominus  : 

Queniam  mirificavit  misericoriiam  suttm  mihi  in 
civitate  munita. 
H  Benedictus  Dominus,  cui  benedieit  omnii 
creatura.  Sed  non  ideo  quasi  egeat  nostra  be^* 
nedictione  a  nobis  benedicitur,  sed*  ut  n^  ab 
ipso  benedictionem  accipere  mereamur.  Mirillcavit 
misericordiam  in  civitate,  H  G  id  est  in  Hierusalam 
quam  circumdant  omnes  gented.  H  Qum  est  in 
medio  mundi,  quia  ibi  natus  passus  et  resur- 
rcxit. 


'37  EXPOSITIO  PSALMORUM. 

28  Egq  autem  dixi  in  excessu  tnentis  mex  ; 
Projectus  sum  a  facie  oculorum  tuorum, 

H  Tunc  in  excessu  menlis  cst  Ecclcsia  :  quando 
cogitat  qux  in  paradiso  amisit,  ^t  qualiter  Deus  per 
angelum  apud  Adam  loquebatur  :  et  quomodo  ocu- 
lis  interioribus  Deum  vidcbat,  qui  projeclus  est  a 
facie  Dei,  quando  transgressus  est  mandata  Dei,  et 
omnis  posteritas  est  in  illo  projecta. 

29  IJco  exaudisti  vocem  orationis  mcx  : 
Dum  ctamarem  ad  te, 

C  Idco  exauditum  se  dicit  Christus  in  membris 
suis,  quia  non  tardat  gratia  Dci  adjuvare  illum,qui 
humilitor  Dominum  rogat.Et  exauditus  esl  Christus  : 
quando  auditaest  paterna  vox  dicens  :  Iliccstrilius 
meus  dilectus.Et  quandoclamavit  ad  Patrcm  :  Deus 
meus.Deus  meus,quare  me  dereliquisti  {Matth. xvii)  ?  «. 

30  Ditigite  Dominum  omnes  sancti  ejus :  «^  quoniam  * 

veritattfn  rcquiret  Dominus  : 
Et  retrihuet  abundanter  facientibus  superbiam. 
C  Diligite  dicit,  jam  tanquam  ad  amicos^non  tan- 
quam  ad  8er\*03  (Joan.  xv)  :  servorum  est  cnim  for- 
midare,amicorum  diligere.  Requirit  Dominus  vcri- 
tatem.quam  nesciunt  hosretici,  falsis  erroribus  iili- 
gati.  Hic  superbiami  non  unum  vitium  dici!,  scd 
qoidquid  morum  pravitate  peccatur.  IUis  tribuit 
abondanter  qui  prscepta  Dei  despiciunt. 

31  Virititer  agite  et  confortetur  cor  vestrum  : 
Omnes  qui  speratis  in  Domino. 

C  Viriliter  agite,  id  est  in  bonis  operibus  cons- 
tantissimc  perdurate  :  ne  feminea  moilitie  doficia* 


138 


A  tudincm  peccatorum  {Prov.  x,)  vel  velata  per  poe"' 
nitentiam  ne  in  judicio  revelentur  {IPetr.  iv).CIni- 
quitates  suntjqua)  post  fidei  cogitationem  vol  gra- 
tiam  baptismatis  contrahuntur. 

2  Deatus  vir  cui  non  imputavit  Dominus  peccatum : 
^ec  cst  in  spiritu  ejus  dolus. 

H  Illi  non  imputatur  peccatum,qui  in  hoc  sfficulo 
se  per  pccnitentiam  sufficienter  expurgal,  vel  per 
martyrium  purgat.Qnod  tegitur  :  non  videtur,  quod 
non  videlur  :  non  imputatur,  quod  non  imputatur, 
nec  punietur.  In  illius  ore  dolus  non  cst  qui  se  pec- 
catorem  prolilctur.  C  Quia  dum  nosmetipsos  culpa- 
mus  :  veriloquium  est,  cum  nos  volumus  laudare  : 
mendacium  est,  ipse  enim  Domino  placet  qui  sibi 
displicet. 

3  Puoniam  iacui  interaverunt  ossa  mea 
Dum  clamarcm  tota  die. 

H  Tacui,vox  malorum  est,qui  tacent  sua  peccata^ 
et  in  confessione  nolunt  (liccre,ideo  omnis  fortitudo 
mea,id  cst  virtus  in  infirmilate  consenuit.AC  More 
vulncris  corporalis,quod  dumoccultaturmedicopu- 
trescit.  Dum  clamarem.  H  Clamant,id  estsi  aliquid 
boni  habcnt,pcr  vanitatem  demonstrant.  Tota  die, 
H  A  id  cst  tota  vita  (quo;  bro\  is  est)  tacent  peccata, 
clamant  ct  jactant  merita. 

4    Quoniam  die  ac  nocte  gravata  est  supcr  we  tn«- 
7iwi  tua  : 
Conversus  sum  in  wrumna  y^  mea.  .  dum  confi- 
gilur  spina.  ^  Diapsalma  [ 

,.       .        .         A      T%      •  1     i       «.    1-     o-  H  Gravata  est  manus  Dei  super  peccatores,id  est 

li8  qui  corda  vestra  Dommo  constanter  olrertis.  Si  .     ,  ,.  ,  i-    .    ,.    .^  ,;. 

.         .         ,             1      i-j  I-                                   p  potestas  vmdicta^  m  die  ludicn.C  Die  etnocte :  con- 
enim  roborantur   corda   fidclium  :  si  spem  suam  li  f.  . .__./._.    =r. j.  ..         u. 

domini  virtute  confirment. 


ORATIO  EX  PSAL.  XXX. 

Immensam  muUitudinem dulcediuis  tu<T,piissime 
Domine,  suppliciter  exoramus,  ut  dum  vcritatem 
totm  requirimus,  tumorem  cxsecrabilis  superbio; 
coDteramus.  Per  Dominum  nostrum  Jcsum  Chri- 
stum,  etc. 

PSALMUS  XXXI. 

ARGUMENTUM    PSAL.    XXXI. 

C  Vox  poenitentis  et  Domini  verba  respondentis, 
se  circumdare  misericordia  sua  in  se  spcrantes. 
TT.  David  intellectus. 

C  Cur  in  hoc  titulo  posuit  Da\id  intellcctus  ?  cum 
omnes  psalmi  propterintellectum  eorum  habendum 


tinuum  tempussignificat.  /Erumnosus  dicitur  valde 
ruinosus.  Ruina  quippe  appcllata  est,  quasi  ruens 
in  ima.  Conversus  est  in  oirumna  :  qui  ceciderat 
de  superbia,  ut  qui  ante  erat  superba  ;  nunc  humi- 
lis  factus  est.  Spina  est  ({uo?  corpus  erigit  atque  re- 
tinet^  hsec  pro  superbia  merito  posita  est,qu8e  con- 
fractanondejicitadinteritum,sed  erigitad  salutem. 
H  iflrumma  miseria  cst.  A  Vel  configitur  spina, 
cum  pungitur  conscientia  et  dolet. 

5    Delictum  meum  cognitum  Jjj  tibi  [  feci : 
Et  injustitiam  mcam  non  abscondi, 
C  Ille  dclictum    cognitum    facit,    qui    illud    in 
confessionem  veram  perducit.  Operire  est  valde  ali- 
quid  silentio  tegcre,aut  cordis  dissimulatione  celare. 


8int  scripti.Responsio  :  Primo  meminit  David,pro-  j)  ^oc  faciunt  stulti,  qui  putant  Deum  ignorare  quod 


pter  Dominum  Cbristum,  quoniam  ad  ipsum  respi- 
cit  quidquid  pcenitens  iste  dicturus  cst.Deindcaddi- 
dit  intellectus,ut  cnm  nos  intelligire  divinitas  pra}- 
ititerit  peccata  nostra  :  pro  eis  tunc  diluendis  sup- 
plicemus,  in  alio  enim  psalmo  dictum  est,  delicta 
quis  intelligit  {Psal.  xviii),  de  intellectu  igitur  pec- 
catorum  loquitur. 

1    Beati  quofum  remissx  suut  iniquitates  : 
Et  quorum  tecta  sunt  peccata. 

fl  Beati  quorum  remissa;  sunt  iniquitatcs,  id  est 
perconfessioncm  a  Domino  diluuntur.  Vel  quorum 
tecta  sunt,  id  est  pcr  cbaritalem,  qua3  opcrit  multi- 

Patrol.  CXLII. 


agunt.  Dclictum  quidam  leve  putant  esse  peccatum 
quasi  negligentius  derelictum.  Injustitia  auiem  est 
immane  aliquid  vel  sasvum  commissum.  Sed  et  hic 
puritas  confitentis  ostcnditur,  quia  non  vult  celare 
quod  crcdebatur  esse  veniale. 

6    Dixij  Conntebor  adversum  me  injustitiam  meam 

Domino  : 

Et  tu   rcmisisti  impietatem  peccati  mei,  Dia- 

psalma. 

H  Dixi   in  corde,   ubi  Deus  ^idet,    Confitebor, 

C  id  est  publice  fatebor,  ut  alios  ad  imitationem 

trahat  pio  fidelisque  confcssio.  Impietas  cordis  fuiti 


439 


S.  BllUNONIS  HECIBIPOLENSIS  EPISCOPl. 


iW 


qtna  tacere  dedreverat,  ut  ilii  crederet  esse  aliquid  A 
celatum,qui  antequam  fiant,  omnia  novit. 
"7    Pro  hcBC  orabil  ad  te  omnis  sancins  : 

In  tempore  opporluno, 
H  Pro  hac  orabit,  id  est,  pro  iniquitate  hac  vel 
remissione,  quod  superius  dixit.  Omnis  sanctus, 
dicit,  quia  nemo  est  a  peccatis  immunis.  G  In  tem- 
pore  opportunOjin  ista  scilicet  mundi  vita,iibi  con- 
verti  fas  est.Nam  in  inferno  (sicut  superius  dictum 
est)  ncnio  proficue  Domino  confitetur. 

8  VeruMamen  in  diluvio  aquarum  multarum  : 
Ad  eum  non  approximabunt. 

C  Diluvium  aquarum  multarum  eni  error  homi- 
.  num  pessimorum,  qui  variis  pravitalibus  fluctuan- 
tes,  multiplices  sibi  doctrinas  constituunt,  et  hi  ad 
Dominum  non  approximabuat,  quoniam  a  vera  ro-  n 
ligione  di*)cedunt. 

9  Tu  e$  refugium  meum  a  tribulatione  qu3e  circum, 

deditme  : 
Exultatio  mea  erue  me  a  circumdantibus  me. 
Diapsalma, 

C  Refugium,  est  ad  quod  confugitur,  ut  pericula 
declinentur. 

H  Exsultatio  mea,  dicit  Ecclesia,  quia  in  te  gau- 
deo.  C  Erue  me  ab  inimicis,sive  a  vitiis  oai*naiibuSy 
seu  spiritibus  immundis,qui  nos  perdere  prsecipiti 
velocitate  festinant. 

10    Intellectum  iibi  dabo,  ei  insiruam  te  in  via  hae 
qua  gradieris : 
Firmabo  super  ie  oculos  meos, 

C  Intellectum  non  habentpeccatores :  nisi  quando 
conversis  Dominus  propitiatus  eis  indulget.  Intelli-  C 
gere  est  bene  agere  et  ad  mandata  Dei  vota  conver- 
tere.  Et  instruam  te,  quasi  nescicntem  docebam. 
In  via  hac  qua  gradieris.H  A  Viam  confessionis  di- 
cit  docebam  te,  ut  non  recedas  ab  ea.  C  Firmabo 
super  te  oculos^  id  est,  in  tc  dirigam  lumen  intelli- 
gentis  meae. 

i\     Nolite  fieri  sicui  equus  et  mulus  : 
Quibus  non  esl  intellectus, 

C  Equus  sine  discrctione  :  sessoris  arbilrio  ser- 
vit,et  a  quocunquc  asccnsus  fuerit,  excurrit.  M ulus 
patienter  onera  portat,et  per  hoc  utrique  intellec- 
tum  non  habent,quia  ncc  equus  eligit  cui  obediat, 
nec  mulus  quibus  oneribus  ingravetur  intelligit, 
ergo  diabolicis  fraudibus  insideri  et  vitiorum  onerc 
gravari  homines  probibet  propheta.  q 

-12    In  chamo  et  freno  maxillas  eorum  constringe  : 
Qui  nofi  approximant  ad  te. 

C  Chamus  ad  mulum  pertinet,  frenum  ad  equum 
respicit.Frenum  enim  a  fero  rctinendo  dictum  cst ; 
ferum  :  antiquigaballum  dixerunt.Ergo  istarctina- 
cUla,  hflBC  duo  animalia  cohibent,  ut  ad  arbitrium 
jubentis  incedant,  ne  suis  voluntatibus  lerantur. 
MaxillaB  adminicula  sunt  animalium  quibus  esca 
manditur.  Ipsas  ergo  maxillas  pcr  figuram  allogori- 
cam  dicit  debere  inobcdicnttbus  constringi,  id  est 
vtl^tum  parcius  dari  eis,  ut,  jejuniis  macerati,crea- 
toris  subdantur  imperio. 


13    Multa  flagella  peceatoris  : 

S^  erantem  autem   in  Domino  misericotdia  cir' 
cumdabii. 

C  Mtilta  flagella  sustinentpeccatords  conttfQMbem, 
nolentes  ire  per  scmitas  recta8,ut  quod  non  faciuAt 
sponte  :  plagis  adhibitis  cogantur  innplere.  ^p^riui'- 
tes  autem  in  Domino  circnmdabit  misericcrdifti 
ut  non  sit  locus  relictus,  unde  posftit  diabolus  ail 
eos  introirc. 

1  {    Lxtamini  in  Domino  et  exsuttate  jusli : 
Et  gtoriamini  omnes  recti  corde. 

C  Omnis  justus  Ifctatur  in  Domino.  Nam  qui  io 
se  gaudet,  fallaci  prsesumptione  decipitur ;  qui  vefd 
in  Dominolffitatur,pcrpetua  deleotatione  perfroitur. 
Lffilari  est  tacitjB  mentis  Buavitate  mulceri.  Bxsui- 
tare  vero  est  concitati  animi  fbrvore  gauden^.  Bt 
gloriamini  qui  recti  corde  estis  et  creditis,  et  sei^ 
vitio  Dei  eos  ad  sternffi  bealitudinis  pr»mia  per- 
venire. 

ORATIO  EX  PSAL.  XXXI. 

Sancte  Domine,  qui  remissis  delictis,  beatitadi- 
nem  te  confessis  attribuis  :  exaudi  vota  prssentia 
famiiiffi,  et  confracto  peccati  aculeo  :  spiritali  nds 
exsultatione  perfunde.PerDominumnostrum  Jesuln 
Christum,  etc. 

PSALMUS  XXXII. 

ARGUMENTUM  PdAL.  XXXH. 

C  Propheta  in  Domino  gaudere  admonet  jo^toi, 
beatosque  appellat^qui  ad  ejus  meruerint  pekinert 
culturam. 

TT.  Psalmus  David. 

C  Hic  titulus  omnino  notus  est,  et  idoo  lector  io 
eo  sequatur  expositionem  priorem. 
4     Exsultate  justi  in  Domino  : 
liectos  decet  collaudaiio. 

C  Commonet  propheta  Christianos,  lit  non  In 
terrcnis  delcctationibus  exsultent,  sed  in  Domitio* 
ubi  gaudia  continua  suavitate  perfecta  sunt.Rectoft 
decct  collaudatio^  non  hsreticos  pravos  decet,  sed 
rectos.  H  Qui  in  regula  veritatis  saacorda  dirigunt. 
C  Collaudatio  vero  multorum  ore  una  iaudatio  est, 
propter  unitatem  Ecclesiaj. 

2  Confitemini  Domino  in  cithara  : 

In  psatterio  decem  chordarum  psallite  illi, 
C  Cithara  dicta,  qus  cita  iteratione  percutitur. 
H  Habens  deorsum  cavamen^  superius  sex  chordfts, 
et  significat  sex  opera  misencordifle.Et  de  illis  chor- 
dis  alis  bene  cantant,alie  murmurant.Sic  et  sanoti 
alii  sic  alii  vero  sic.  Psalterium  de  sursum  habol 
cavamen  et  deccm  chordas,  et  signat  decem  prac^ 
pta  Iegis,qu6ede  supernis  veniunt  in  sanctos. 

3  Cantate  ei  canticum  novum  : 
Bcne  psallite  ei  in  vociferatione, 

G  Novum  canticumdicit  Incarnatt<)nem  Dominf, 
quaangeli  Domini  cantabant  dicentes :  Oloriainaltia- 
simis  (LtM;.  ii).H  Illebenepsallitquiimpletopereqnod 
docct.  Vociferatio:  jubilatio  edt,  quia  nec  verbit 
nec  syllabis  nec  littcris  nec  in  vocem  poteat  aruni* 


Ui 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


142 


pere  aiit  mens  comprehendere  polest,   quautum  A.  sicut  et  fecit.  G  Vel  Consiiium  autem  Domini  intel- 


homo  debet  laudare  Deum,  quod  est  jubilus. 

4  Quia  rectum  est  verbum  Doniini  : 
Et  amnia  opera  ejus  in  fide, 

G  Rectus  est  itaque  sermo  Domini,  ad  dirigendos 
scilicet  bomines,  veraciter  enim  rectus  dicitur,  qui 
rectos  facit.  H  Opera  ejus  in  fide  sanctorum,  quia 
quod  promittit  Deus  sanclis  :  non  mentitur. 

5  DHigit  misericordiam  et  judicium  : 
Misericordia  Domini  plena  est  terra. 

C  Diligit  misericordiam  in  hoc  mundo,  ubi  eam 
loDge  lateque  disscminat.  Videlicet  ubi  sustiuet 
peccatores,  ubi  biasphcmos  patienter  exspectat. 
Judicium  :  cum  pios  sequcstrat  ab  impiis.  Et  me- 
rita  eorum  sequalitatis  lance  discernit.  II  Piena  est 


ligimus  incarnationis  arcanum,  quod  ad  consulen- 
dum  humano  generi  constat  esse  concessum.  Hoc 
nulla  aetate  dissoivitur,  scd  manct  in  a;ternum.  A  G 
Cogitationes  cordis  ejus  significant  praedestinatio- 
nem,  in  qua  cuncta  reposita  sunt  qu®  permanent  in 
sBternum.  iEterna  igitur  sanctorum  prsdestinatio, 
cogitationes  cordis  ejus  dicuntur. 

\2  Beata  gens  cujus  est  Dominus  Deus  ejus  : 
Populus  quem  etegit  in  lixreditatem  sibi, 
G  Ipsa  utique  gens  beata  est,  a  quaDominus  coli- 
tur,  qui  eam  protegit  ac  gubernat.  Populus  Gbristia- 
nus  haercditas  Christi  est,  quia  eum  auctor  suus 
possidet,  quem  praedicationibus  sanctis  et  pretioso 
sanguine  acquisivit. 


terra  :  tolus  mundus,  vel  Ecclesia,  quia  sicut  ille  g  ^3    ^^  ^^,^  ^^^^^^^  Dmninus. 


ubique  est,  ita  misericordia  cum  illo  est  ubique. 

6  Verbo  Domini  costi  firmati  sunt  : 
Et  Spiritu  oris  ejus  omnis  virtus  eorum, 

H  C  Verbo  Domini,  hoc  est  a  Filio  Dei,  cceli  fir- 
mati  sunt,  id  est  apostoli.  C  Spiritu  oris,  utique 
quaodo  Spiritus  sanctus  eorum  doctrinam  deciara- 
fii  signis  et  miraculis.  Virtus  enim,  et  ad  miracula 
pertinei,  et  ad  prsdicationem  eorum. 

7  Congregans  sicut  in  utrem  aquas  maris  : 
Ponens  in  tkesauris  abyssos, 

C  Uter  est  exutum  pecoris  tergus;  quod  usibus 
humanis  deservit  ad  liquores  aliquos  congregandos, 
et  hic  uter  Ecclesiae  comparatur,quia  sicut  iste  com- 
plectitur  liquores^  ita  et  illam  adunationem  credentis 
populi  includit.  Aqua  maria  populum  Christianum 
signiflcat.  H  C  Ponit  in  thesauris,  id  est  in  Scripturis  C 
divinis.  Abyssos,  id  est  profunditatem  sensuum. 
8    Timeal  Dominum  omnis  terra  : 

Ab  eo  autem  commoveantur  omnes  inJiabiiantes 
orbem, 
C  Hic  terra  durum  significat  pcr  omnia  peccato- 
rem,  qui  merito  terra  dicitur,  quia  tantum  terrena 
diligit.  H  Commoveantur  omnes,  id  est  de  infldeli- 
tate  ad  credulitatem.  Et  allter,  in  admiratione  Crea- 
toris  creatur»  ipsius  commotse  sunt. 

9  Quoniam  ipse  dixit  et  facia  sunt : 
Ipse  mandavit  et  creata  sunt  : 

H  Quoniam   ipse   dixit,  Ideo  ipsum   cuncta   ti- 
meant,  quia  ab  ipso  facta  sunt  creata. 

10  Dominus  dissipat  consilia  genlium  :  reprobat  au- 

tem  cogitationes  populorum  : 
r  Et  [  reprobat  consilia  principum . 
CDominus  dissipavit  consilia  gentium,  quando 
^  in  idolorum  cultura  non  dimisit  diutius  perma- 
licrc.  H  Reprobat  cogitationes  Sadducaeorum  et 
Pbaris«orum,  vel  reliquarum  potestatum  genera, 
Consilia  principum  Annae  et  GaiphaB,  quorum  om- 
niom  consilium  semper  in  malo  fuit,  quod  Domi- 
nu8  pesurgcnJo  destruxit. 

11  Consilium  r"  autem  \  Domini  in  xtemum  manet, 
Cogitationes  cordU  ejus  iu  generatione  et  genera- 

twnem. 
H  Consilium  Domini  fuit  ut  resurgeret  a  mortuis, 


Vidit  omncs  filios  hominum. 
G  Dc  coelo  respexit  Dominus,quando  donavit  ad- 
ventum  proprii  Filii.  Vidit,  signiOcatgratiam  mis^* 
rentis.  Filios  hominum.  H  Id  est  peccatores  absolvit, 
quia  nunquam  respoctus  ejus  sine  misericordia 
fuit.  C  Nota  vero,  quod  dum  Deus  dicitur  in  Scri- 
pturis  respicere  peccata,  punit;  cum  vero  homi- 
nem,  absolvit. 

i4    Dc  pnvparato  habitaculo  suo  : 

Respexit  supcr  omnes  qui  habitant  terram. 
G  De  praeparato  habitaculo,  id  est,  de  futuro  Do- 
mini  corpore,  quod  praeparatum  in  praedestinatione 
fuerat.  Respexit  super  omnes,  id  est  disposuit,  ut 
periciitanti  mundo  (quem  disposuerat  facere)  sub- 
veniret. 

15  Qui  fin^t  singillatim  corda  eorum  : 
Qui  intelligit  omnia  opera  eorum, 

C  Finxit  corda  quibus  intelligentiae  suae  dona  lar- 
gitus  est.  Singillatim,  id  est  divisim  vel  distinctim, 
corda  eorum,  scilicet  sanctorum  sub  Domini  timore 
viventium.  Intelligit,  quando  actibus  bonorum  prae- 
mia  digna  restituit.  Omn'a  opera,  id  est  cogitatio- 
nes,  dicta,  et  facta. 

16  Non  salvatur  rex  per  multam  virtutem  : 
Et  gigas  non  salvabitur  tn  multitudine  virtuUs 

*r  suw  ; 
C  Regem  dicit,  homincm  continentem^  qui  quam- 
vis  regat  corpus  suum  miseratione  divina  a  vitiis 
tamen  carnalibus  salvus  fieri  non  potest,  dum  de 
P  sua  virtute  praesumpserit.  Eumdem  etiam  gigantem 
Yult  intelligi,  qui  virtutum  magnitudine  roboratus, 
contra  immanitatem  diaboli  dimicat  fortiter.  Et  11- 
cet  sic  fortiter  confligat,  si  tamen  sublevatus  fticrit 
vitio  superbiae,  salvus  esse  non  poterit.  Gigas  vero 
interprctatur  terrigena.  Et  juste  virtus  humana  a 
Deo  deseritur,  quando  datum  bonum,  non  largitori 
Deo,  sed  propriis  viribus  applicatur. 

17    Faltax  equus  ad  salutem  : 

In  abundantia  autem  virlutis  ^  suse  '  non  sal" 
vabitur, 
G  Equum  ponit  pro  felicitate  humana,  quae  ho- 
mines  sic  portat  et  accipit ,  sicutequus  fallax.  Hle 


143 


S.  BHUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


lii 


enim,  dum  appetit  campos,  solet  incautos  fallerc  in 
se  praesuraentes,  idoo  dicitur  fallax  equus. 
18    Ecce  oculi  Domini  super  metuentcs  eum  : 

►f  Et  in  eis   [  qui  sperant  super  misericordia 
ejus. 

C  Ergo  oculi  Domini  sunt  supcr  timentes  cum, 
quia  eos  protegit,  quos   se   timere  cognoscit.  Qui 
sunt  enim  timentes  Dcum  exponit,  id  cst  spcranies 
in  misericordia  ejus. 
i9    Ut  eruat  a  morte  animas  eorum  : 
FA  alat  eos  in  fame. 

C  Eruit  a  morle  animas  justorum,  cum  eas  tu- 
lit  de  potestate  diabolica.  Alimentum  dicium  cst, 
quasi  mentis  nutrimetitnm.  In  fame  enim  posit^ 
sunt,  qui  se  ccelestium  rcrum  desiderio  semper  ac- 
cendunt. 

20  Anima  nosira  smtinet  Dominum  : 
Quoniam  adjutor  et  protcctor  nosier  est. 

G  Cum  dicit,  anima  nostra  sustiriet,  paiientiam 
significat  Christiani,  haec  confirmat  omncs  virtutes 
in  homine.  Adjutor  est,  dum  ad  eum  ipsius  gratia 
conamur  accedere.  Protector,  dum  resistimus  ad- 
versario. 

21  Quia  in  eo  iaitabitur  cor  nosirum  : 
Et  in  nomine  sancio  ejus  speravimus. 

H  Laetabitur  cor  nostrum,  id  est  anima  nostra  de 
spe  futurae  remunerationis.  Nomen  Patris  Filius  est, 
in  quem  semper  sperare  debemus. 

22  Fiat  misericordia  tua^  Dojnine,  super  nos  : 
Quemadmodum  speravimus  in  te. 

H  Unusquisque  ant^quam  cantet  istum  versum, 
dcbet  cogitare  ut  fideliter  dicat  :  Quemadmodum 
speravimus  in  te,  ne  aiibj  sua  mens  vacof,  sed  firma 
spes  sit  ut  vere  dicat :  Fiat,  elc,  ut  qui  nos  per 
baptismum  abluiati,  Spiritus  sancti  infusione  con- 
firmes.  Sicut  in  Actibus  apostolorum  ccrnimus 
factum,  cum  baptizati  receperunt.  Spiritum  san- 
ctum  (/ict.  xix). 

ORATIO   EX   PSAL.    XXXII. 

Pasce,  Domine,  plebem  tuam  in  fame  vcrbi,  et 
eripe  animas  nostras  de  mortc  peccati,  ut  repleti 
misericordia  tua,  aggregari  justorum  gaudiis  im- 
pertiente  te  mereamur.  Pcr  Dominum  nostrum 
Jesum  Christum,  etc. 

PSALMUS  XXXHL 

ARGUMENTUM  PSAL.  XXXIIl. 

C  Vox  Propbetae  benedicentis  Deum,et  admonen- 
tis  mansuetos,ut  cum  ipso  in  cjus  laude  perseverent, 
et  ut  a  deliciis  se  abstineant,  justosque  dicit  in  sua 
justitia  libcrandos  :  impios  vcro  perituros. 

TT.  Psatmus  David  cum  muiavii  vultum  suum 
coram  Ahimclcch  ci  dimisit  eum  et  abiit. 

C  Cum  Saul  persequcrctur  David,  fuit  ad  Achis 
regem,  ibique  dum  esset,  invidia  eum  occidere  vo- 
lebant;  ille  vero  de  industria  mulavit  vultum,  ita 
ut  salivis  ora  compleret,  ut  furibundus  sstimaretur, 
et  illffisus  re.linqueretur.Cum  fugit  inde,  istum  psal- 
mum  cantavit  (/  Reg,  xxi). 


A    1     Bcncdicam  Dominum  in  omni  tempore  : 
Scmpcr  laus  cjus  in  ore  meo. 
H  Cum  se  dicit  Deum  benedicere  omni  tempore, 
docet  nos  nec  in  adversis  succumbere,  nec  in  pro- 
speris  extolli.  C  semper  est  laus  Dei  in  ore  hominis, 
quando  talia  vel  cogitat  aut  loquitur,  ut  nulla  redar- 
gutione  culpetur.  Laus  vero  a  lauro  dicta  est,  qus 
solebat  coronare  victores. 
2    In  Domino  Ixiudabitur  anima  mea  : 
Audiani  mansueti  et  ixientur. 
C  Tunc  enim  glorificatur  fidelis  servus,  quando 
laudabilcm  Dominum  habere  cognoscitur.  Audiant 
mansueti,  H  id  est  sancti.  C  Qui  charitate  praeci- 
pua  omnium  rerum  habere  temperantiam  consue- 
verunt. 
•V    3    Magnificate  Dominum  mecum  : 

Ei  exaitemus  nomen  ejus  in  idipsum. 
C  Vocat  Ecclesia  fratres,  horlatur  populos  obe- 
dientes,  ut  nomen  Domini  gloriosa  societate  magni- 
ficent,  ne  inter  officia  sanctiiatis  detestabilis  invidia 
misceatur.  Exaltamus  nomen  ejus  in  idipsum.  In 
idipsum  siguificat  compositos  choros,  quando  psal- 
modiam  Domini  alterna  sibi  successione  respon- 
dent. 

4  Ejcquisivi  Dominum  et  exaudivit  me  : 

Et  ex  omnibus  iribulaiionihus  meis  eripuit  me  : 
C  Exquisivi  Dominum.  non  longo  spatio  terra- 
rum,  sed  in  corde  meo,  Et  exaudivit  me,  quoniam 
intellectus  Chrisii  universa  complectitur,  id  est 
ubique  intelligit  se  quaeri,  et  exaudit.  Dicendo  ex 
omnibus  libcravit  me,  nihil  relictum  est,  quod  re- 
C  mansisse  suspiceris  adversum.  A  Qui  ergo  non  au- 
diuntur,  non  Dominum  quaerunt.  Non  enim  dixit, 
Exquisivi  aurum  a  Domino  sed  Dominum. 

5  Accedite  ad  eum  et  illunwmmini. 
Et  facies  vestrx  non  confundentur, 

H  Accedite  ad  eum,  non  loco,  sed  fide  et  opere, 
et  illuminamini,  scilicet  mente  et  intellectu,  quia 
nisi  credideritis,  non  intelligetis  {Isai.  vii).  Et  facies 
vestrae  non  confundentur  in  judicio,  quo  impii  con- 
fundentur  in  condemnationem. 

6  Isie  pauper  clamavit  et  Dominus  exaudivit  -r 

eu7n  [ 

Ei  de  omnibus  tribulaiionibus  ejus  salvavit  eum. 

H  Iste  paupor  clamavit,  id  est  Christus,  qui  pro 

nobis  pauper  factus  est,  in  passione  clamavit  ad 

Q  Patrem.C  Quando  clamavit,  salutariter  est  auditus; 

sed  ex  omnibus  mundanis  angustiis  est  liberatus, 

H  quando  eum  resuscitavit  a  mortuis. 

7  Immitict  angelus  Domini  in  circuitu  timentium 

eum  : 
Et  eripiet  eos. 
H  Haud  dubium  est  timentes  Dominum  ab  ange- 
lis  custodiri.  Ideo  alia  littera  habet  :  Emittet  ange- 
lum  Dominus.  C  Angelus  enim  ministor  est  volun- 
tatis  divins ;  quapcopter  si  vis  angelum  te  fieri,  fac 
quod  proscipit,  ut  libercs  periclitantem,  eripias  in- 
noccntem,  subvenias  anxio^  etc.  Qua;  divina  jubet 
aucturilutis. 


143 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


H6 


8    Gustate  et  videts  quoniam  suavis  -f*  est  Domi^  A  enini  mora  fiat  ad  audiendum^cum  in  ipsishabitet 
nus  :  ipsc  Deus  qui  exaudit. 

16  VuUus  -r  autcm  \  Domini  super  faciente^  mata  : 
Ut  perdat  de  terra  memoriam  eorum. 

GNcdicerent  pcssimi,  Justos  attendit,  nos  autem 
non  respicit,  securi  faciamus,  quia  ab  illo  conspici 
non  mcremur  ideo  pronuntiat,  vultum  Domini,  id 
est  intellcctum  vcl  considcrationem  esse  super  ma- 
los.  De  terra  vero  dirit  eos  disperdere,  id  est  de  fu- 
tura  patria,quam  soli  Deo  placiti  possidebunt.  Per- 
ibit  memoria  eorum,  quia  non  crit  iniquorum  inter 
justos  ulla  commemoratio.  11  Vel  vultum  hic  furo- 
rem  intelligimus,  qui  minando  iram  memoriam 
peccati  a  tcrra  dispcrdit. 

17  Clamaverunt  ^  justi  ',  ct  Domiuus  eaxudivit  *r 
cos  ; 

Et  ese  omnibtui  trihulationibus  eorum  liberavit 
cos. 
G  Justos  clamasse  ad  Deum  dicit,  et  semper  pro- 
fitetur  auditos,  Martyres  etiam  (quos  de  suppliciis 
tyrannorum  minime  liberavit  Deus)  sunl  exauditi  et 
libcrati,  quando  ad  cojlor^m  regna  perducli,  omni- 
bus  tribulationibus  probantur  exuti. 

18  Juxtti  cst  Dominus  tiis  qui  tribulato  sunt  corde  : 
Et  Itumiles  spiritu  salvabit. 

H  G  Juxta.8igniricat,  non  loco,  i  ed  auxilio.  G  Qui 
tribulato  sunt  corde,  multi  enim  tribulantur,sed  non 
ex  cordc,  qui  peccata  non  dcflent,  sed  mundanaeos 
damna  oontristant.  H  Humilcs  spiritu,  id  est  mites, 
quos  Christus  salvabit,  coclestia  regna  tribuendo. 
\9    Mullx  tribulationes  justorum : 

Et  de  omnibus  liis  liberavit  eos  Dominus. 

C  Multaj  revcrasunt  tribulationesjustorum,  quia 
eos  diabolus  validius  insequitur.  Sed  in  hoc  quo 
subditur,  liberavit  eos  Dominus  de  omnibus  his, 
ostenditur  potentia  Crcatoris,  qua»  liberat  justum  ab 
omnibus  tribulationibus.  H  Quia  vero  multffi  Iribu- 
lationes  justoruiii,  ideo  qui  tribulationeornon  pati- 
tur,  justus  non  cst. 

20  Cusiodit  -r  Dominus  \  omnia  ossa  eorum  : 
Unum  ex  tiis  non  conteretur. 

G  Ossadixit,  fidelium  invirtutibus  firmitatcm,id 
est  paticntiam  et  mansuetudinem,  qu®  perire  in 
sanctis  nequeunt,  nec  contcri  a  diabolo,  quia  Do- 
mino  custodc  servantur. 

21  Mors  peccalorum  pessima  : 
Et  qui  OiUrunt  justum  delinquent. 

C  Revera  pessima  cst  mors  peccatorum  quia  cam 
aetcrna  pojna  comitatur.  Pessima  enim  dicta,  quasi 
pessundata,  scilicct  pojnis  a;ternis.  Et  qui  oderunt 
justum,  II  id  cst  Christum,  sino  causa,  delinquunt, 
id  est,  Deum  dcrclinquunt  odiendo  bonum,  et  ita 
ad  mortem  icternam  pcccant.  Vcl  justum,  id  est 
unumquemque  sanctum. 

22  Redimct  Dominus  animas  servorum  suorum  : 
Et  non  delinquent  omnes  qui  sperant  in  eo. 

H  Redimet  Dominus,  scilicet  sanguine  pretioso. 
G  quia  qui  in  ipso  rccle  crediderit,  a  peccatorum 
debila   captivitatc    redimitur.  Animas   frequenter 


BecLtus  vir  qui  sperat  in  eo. 
C  Gustate,  non  pertinetad  palatum,scd  ad  anim» 
suavissimum  sensum.  H  Qui  perfccto  animo  Deum 
timet  et  praecepta  custodit,  et  ita  sentit  Ghrietum, 
tunc  intelligit  quia  suavis  est,  quia  ipse  est  panis 
vivus,  qui  de  ccelo  descendit.  Beatus  dicitur  qui  in 
eum  sperat,  et  non  in  incertum  divitiarum.  Et  ideo 
beatus,  quia  illum  habet  qui  omnia  habet,  hoc  cst 
Deum. 
9     Timete  Dominum  -r  omnes  ;  sancti  cjus  : 

Quaniam  non  eu  inopia  timentibus  eum. 
H  Timete  Dominum,  omnibus   sanctis  imperat, 
ne  accepta  securitate  decipiantur.  G  Solus  ipse  nihil 
indiget,  qui  timorc  Dei  ditatus  est.  Omnc  enim  bo~  n 
num  babet,  quia  Deum  timendo  amat. 

10  Divites  eguerunt  et  esuriemnt : 
Inquirentes.  autem   Dominum,   non    minuentur 

omni  bono.  -^  Diapsalma  ', 
C  Tunc  egentdivites,  quando  non  habent  rectam 
fidem.  Esuriunt,  quando  minime  a  Domini  corpore 
Miiantur;  divites  ventre,  esurientes  seniper  spiritu. 
Quid  enim  habeant  qui  Dominum  non  habent?  In- 
quirentes  Dominum  non  deficient  ullo  bono,  quo- 
niam  spirituali  desiderio  perfruuntur.  Nam  cum 
diligimus  Dominum,  in  Ghristo  omnia  rcperimus. 

11  Venite,  filii,  audit^  me  : 
Tinwrem  Domini  docebo  vos. 

G  Vox  paterna  sonat  ad  illos  qui  prima  rudimenta 
Buscipiunt,  ut  veniant  ad  fidem  Ghristianam.  Dum  p 
dicit  :  Docebo  vos,  admonet  ne  pavescamus  quod 
audivimus  timorem.  Non  est  enim  iste  timor  qui 
formidetur,  sed  qui  diligatur.  Timor  humanus  ama- 
ritadinem  habet,  iste  dulc^dinem. 

12  Quis  est  homa  qui  vutt  vitam  : 
Diligit  dies  videre  bonos  f 
11  Propheta  hoc  interrogando  loquitur,quis  vi- 
tam  «temam  cupit  videre,  ut  cum  sanctis  jocun- 
detar  in  regno  Dei?  quod  si  vis,  fac  quod  sequitur 
et  videhis,  id  est  habebis  vitam  aBternam  et  dies 
bonos  et  sternos. 

13   Profiibe  linguam  tuam  a  malo  : 
Et  labia  tua  ne  loquantur  dolum. 
C  Prohibc  linguam  tuam  a  malo  colloquio.  Addi- 
dit  labia,  quae  linguae  motuin  prolinus  consequun-  r. 
tur.  Doius  autem  est,quando  falliinus  audientem. 

li  Diverte  a  mato.  Etfac  bonum  : 
Inquire  pacem.  Et  persequere  eam. 

H  Diverte  a  malo  et  fac  bonum,  id  est  destruo 
Titia,  et  edifica  virtutes.  Inquire  pacem.  G  Nullus 
potest  pervenire  ad  auctorem  pacis,  nisi  hic  diligen- 
tios  per  pura  opera  inquirat. 
15   Ocuti  Domini  super  justos  : 
Et  aures  ejus  in  preces  eorum. 

CCum  dicit,oculi  Domini  super justos,continub.m    ' 
gratiam  divinitatis  ostendit.  H  Et  auros  ojns,  quia 
quidquid  saucti  rogant  de  bono,  exaudi t  Ueui^.  C  Qua; 


147 


S.  BRDNO  HERB1P0LBN31S  EPISCOPUS. 


148 


SoHptnra  divina  ponit  pro  hominibus.  Addidit  ser-  A. 
vorum  suorum,  id  est  non  iniqua  libertate  viven- 
tiilin.  G  Et  non  delinquet,  scilicet  lanquam  pastor 
bonus.  H  Neque  bic,  neque  in  futuro,  C  qui  spe- 
rant  in  eum,  non  in  propriis  viribus  praesumentes. 

ORATIO  EX  PSAL.  XXXII f. 

Angelorum  et  totius  creaturse  dispositor,  Deus, 
emitte  angelum  tuum  in  circuitu  nostro,  cujus  am- 
bitione  muniti,  mercamur  a  peccatorum  morte  pcs- 
sjma  liberari.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghri- 
stum,  etc. 

PSALMUS  XXXIV. 

ARGUMEXTUM   PSAL.   XXXIV. 

C  Christus  de  sua  passione  dicit  ad  Patrem,  pe- 
tens  se  abinimicorum  persccutione  liberari.  p 

TT.  »r  fpsi  :    David, 

C  David  (sicut  diximus)  duas  significationes  am- 
plectitur,  manu  fortis  et  desiderabilis,  quod  utrum- 
que  Domino  Salvatori  certum  est  convcnire. 

1  Judicay  Domine,  nocentes  mc  : 
Expugna  impugnant^  me. 

C  Clamat  Christus  ex  humana  infirmitate,  ut 
damnentur  nocentes,  id  est,  diabolus  cum  minislris, 
malos  enim  judicare  damnare  est.  Qui  impugnat 
superare  contendit.  Qui  expugnatur,  jam  omnino 
vietusest.  Immundi  spiritus  impugnatoresdicuntur, 
qtiia  lioet  sanctos  vincere  nequeant,  contendere  ta- 
men  cum  eis  non  desistunt. 

2  Apprehende  arma  ei  scutum  : 
Et  exsurge  in  adjutorium  mihi : 

GArmaab  arcendo  dicta  sunt,quod  per  ea  hostcs  C 
violentissimos  arceamus;  per  arma,  coelestia  adju- 
toria;  pcr  scutum,  divina  protectio  designatur.  Scu- 
tum  enim  dictum  est  quasi  sculptum,  quod  in  ipso 
antiqui  facta  sua  signabant.  Sola  vero  vohmtas  Do- 
mini  est  qua  protegit  periclitantem,  et  expugnat 
adversum. 

3  Effunde  frameam  et  conclude  adversus  eos  qui 

persequuntur  me  : 
Dic  animx  mesp.  :  Salus  tu>a  ego  sum, 
H  Framea  hic  intelligitur  anima  Christi  vel  cu- 
juslibet  sancti,  quia  Deus  per  animam  Christi  fecit 
vindictam  contra  diabo1um,et  per  animam  cujusli- 
bet  sancti  facit  vindictam,  sicut  per  Pelrum  fecit 
Ananiae  et  Saphirae  (Act.  v).  Et  conclude.  Pctit  Eccle- 
sia,  ut  concludat  adversarios  suos,  ne  valeant  ad  n 
nocendum  exire.  Die  anim«e  meae,  ut  tc  intelligat, 
quia  tu  salus  ejus  es. 

4  Confimdantur  et  revereantur, 
Qugerentes  animam  meam. 

G  Confundi,  cnim  facta  sua  crubescere  et  in  me- 
liu8  comrautare.  Nam  licet  confusi  dicantur,  qui 
convincuntur  ad  pcenam,  tamf>n  ut  hic  ad  conver- 
sionem  intelligeres  confusionom  petitam,  addidit, 
revereantur,  id  est  cmendati  diligant  quem  pcrsc- 
quendum  csse  putaverant.  Ouaercntes  animam,  in 
malam  partem  dicit,qni  scilicet  sic  quprunt  ut 
eam  a  corpore  segregare  festinent. 


5  Avertantur  letrorsum  et  confundantur  : 
Cogitantes  mihi  mala. 

C  Averti  autem  retrorsum,  non  dicitur  nisi  illis 
qui  corrigendi  judicantur,  ut  Petro  :  Redi  retro  me, 
Satana  (Matth.  xvi.)  Qui  cogitant  sive  de  Judffiis, 
sive  de  hsereticis,  sive  de  paganis  dixit,  mala  enim 
omnes  coprtant,  qui  praeter  catholicam  fldem  ali- 
qua,  prava  intentione  docere  festinant  ; 

6  Fiant  tanquam  pulvis  ante  faciem  venti  ; 
-r"  Et  ;  angelus  Domini  coarclans  -f*  ^os  ; 

H  Pulvis,  leves  et  infructuosi  homines  dicti  sunt, 
quia  sicut  pulvis  a  vento,  sic  peccatores  a  sententia 
divina  in  die  judicii  projiciuntur.  Angelus  Domini, 
id  est  spiritus  malus,  non  natura,  sed  sua  inven- 
tione.  Coarctat  eos,  id  est  in  quantum  potest,  perse- 
quitur  eos,  id  est  quantum  sibi  permittitur.  flafoet 
enim  diabolus  voiuntatem  nocendi,  sed  non  habet 
potcstatem  faciendi. 

7  Fiat  via  illorum  tenehrge  et  lubricum  : 
Et  angelus  Domini  persequens  eos. 

C  Via,  id  est  opera,  tanebrosa  illis  fiant,  ut  hor- 
reant  mala  facere  Lubrica,  ut  in  eisdem  atare  dia- 
tius  non  possint.  Et  si  decreverint  plus  immonu*i 
virtus  Domini  perscquatur  eos,  ita  ut  in  soderitnis 
suis  longius  hsrere  non  sinat,  qui  ad  interttum 
festinant. 

8  Qumiam  gratis  absconderunt-  mihi  interitum  la^ 

quei  sui  : 
Supervacue  exprobravej-unt  aninuim  meam. 
C  Absconderunt  mihi  gratis,  id  est  sine  causa, 
scilicet  Judoii,  ut  illi  putabunt.  Qui  enim  divimtt- 
tis  ejus  potentiam  non  credebant,  iLli  putabant  ae 
abscondisse  interitum.  Bene  dietum  est,  interitum 
laquei  sui,  quia  ille  laqueus  non  morientis  erat 
Doinini,  scd  pcccantis  interitus.  Supervacue,  i<i  eat 
false  exprobravcrunt,  quando  Christo  dicta  aua  ve- 
racia  quasi  aliquod  crimen  imuuLabant.  H  Btinuti- 
litcr  egerunt,  quia  cxprobratio  ibta  nullam  faabuit 
utilitatem. 

9  Venuit  illi  laqueus  quem  ignorH :  et  captio  quam 

abscondit  apprehendat  eum  : 
^  Et  ;  in  laqueum  cadat  ^  in  ipsum  ', 
H  Excidium  illud  minaturProphetaquod  advenit 
Judaeis  in  temporibus  Vespasiani.  Et  captio,  quam 
occullaverunt,  apprchcndit  cos,  id  est  mors  repen- 
tina,  quam  Domino  nostro  moliebantur  occulto. 

10  Anima  autcm  mea  exsultabit  in  Domino  : 
Ei  delcctabitur  super  salutari  suo. 

C  Prima  quippc  sanct®  animfle  beatitudo  est  ex- 
sultarein  Domino.Ddectabitursupcrsalutare  ejus. 
H  Salutaris  noster,  Christus  est,  qnia  in  eo  ddec- 
tabitur  Ecclesia. 

11  Omnia  ossa  mea  dicent : 
DominCf  Quis  similis  tui. 

C  Ossa  fortitudinem  animi  et  constantiam  men- 
tis  significant,  quac  merito  ossibus  comparantur, 
quia  sicut  illa  corpus,  ita  et  haecsanclasvoluntates 
corroborant.  C  Quis,  negativum  cst;  similis  tui,  H  id 
est  nullus.  Qui  potest  similis  esse  Deo  ? 


149 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


150 


iZ  Eriyiens  inopem  de  manu  fortiorum  ejus  : 
Egenum  el  pauperem  a  diripientibus  eum. 
C  Eripuit  Chmtus  pene  totum  genus  humanum 
de  illa  potestate  dlaboli  qui  tunc  per  mnndum  re- 
gi^abat.Uoino  enim  erat  inops  :  quia  mortalis^ege- 
ms,  quia  in  labore  et  sudore  panem  queesivit.Pau- 
per,  quia  de  sapientia  et  puritate  dejectus  a  diri- 
pientibus  immundis  spiritibus,  solam  tenuem  et 
^mbratileiQ  ratiunculam  possidebat. 

13  Surgenles  4estes  iniqui : 

Qux  ignorabam  interrogabant  me. 
C  NuQC  comfoomorat  Christus  de  propria  pas- 
jpu^e.  Contra  eum  enim  testes  subito  impetu  con- 
;M|rg^bant^  revera  ioiqui,  quia  erant  contra  (equi- 
iatm  JiOCutufi.Addidit,  ignorabam,  id  eet  ipsi  nar- 
jrybao^  Uk  qus  me  dixisse  omnimodis  ncsciebam. 

14  Meirib^ebant  mihi  mala  pro  bonis  : 
SteriUtafem  animse  mea, 

C  ReiribuebaQt  mibi  mala  pro  bonis,  quia  cum 
Christus  vitam  crodentibus  contulerit,  illi  mortem 
6  contra  reddere  maluerunt.  Sterilitas  animas  fuit, 
quando  Magister  bonus  in  ipsis  in  fructum  fidei  re- 
l^ire  non  potuit. 

15  Ego  auiem  cum  mihi  molesti  cssent  : 
In^uebur  cilicio. 

C  Ego  dum  mihi  molesti  esscnt,  id  est  dum  Ju- 
dsi  essent  molesti  per  coutumelias  et  insidias  Chris- 
to,  ii^uit  sfi  ciLicio.  U  Id  est  divinitas  carne  et  de 
peccato  damnavit  peccatum  {Rom.  viii).  C  Induit 
VtTQ  9e  carne  divinitas,  id  est  occultavit  per  carnis 
«el#4neQ  se  teQebrosis  ipentibus. 

16  Humiliabam  in  jejunio  animam  meam  : 
Et  oratio  meq  kn  sinu  meo  convcr.  efur 

C  Jejunium  dictuxn  estenim  quasi  inedium,quod 
^batiaentes  diutius  ad  inediam  usque  perdurat.Je- 
jaoayit  Christusinmonte  quadragiQtadiobus(3fa^/A. 
iv).  Et  oratio  mea,  id  est  dum  fundcbatu^  a  Domi- 
Do  in  cruce,  et  eam  miserit  Judasi  minime  sus- 
cipere  mererentur,  remeabat  in  sinum  cjus,  id  cst 
iQ  secretum  pcctoris,  undc  fuerat  egressa. 

17  Qmsi  proxiinum,  quasi  fratrem  nostrum  sic  com- 

ptaccbam  : 
Quasi  lugcns  et  contrislatus  sic  humiliabar. 
C  Mutatus  est  bic  casus  nominum,pro  ablativis 
enim  sunt  accusativi  positi.  Dicit  cnim,  quasi  de 
proximo,  quasi  de  fratre  nostro  ita  mihi  complace- 
bam,  id  est  de  eorum  conjunctloiic  gaudebam,  qui 
me  hostilitcr  inscqucbantur.  Complaccbat  cnim  in 
illis  Domioo,  quando  eos  doccbat  non  delinquerc. 
Lugens  et  contristatus  et  humiliatus  Christus  erat, 
qoia  ia  cunctis  JudaBis,quos  ut  fratres  et  proximos 
dilexit,  Hdem  invenirc  non  potuit. 

18  Et  adversum  me  Ixtati  sunt  ct  convcnerunt  : 
Congregaki  sunt  super  me  flagella  et  ignoravi. 

H  Lstati  suot  Jud^ei^  quando  Christum  compre- 
henderunt.  Ccnvenerunt,  ut  cum  crucifigercnt,Bon 
ut  crederent.  Congrcgata  sunt  flagellu,  ut  Piiatus 
dixit :  Emendatum  eum,  id  est  flagollatam,  dimit- 
tam  (Luc.  xzm).  jBt  ignoravi^  id  cst  noa  Labui  con- 


A  scientiam  peccati,  propter  quod  flagoUari  vel  cru« 
cifigi  debuerim. 

19  Dissipati  sunt  nec  compuncti :  tentaveruni  m«. 
Subsanmverunt  me  subsannatione  : 
Frenduerunt  supcr  me  dentibus  suis. 

H  Dissipati  sunt,  a  vinculo  charitatis,  nec  com- 
puucti  ut  agerent  pocnitentiam.Tentaverunt  multis 
modis  Jud(Bi  Christum.  Subsannaverunt  dicentes  : 
Ave,  rex  Judajorum,  Frenduerunt,  clamantes  :  Cru- 
ciGgatur.Per  motus  corporis  ostenditur  motus  ani- 
m».  H  C  Stridunt  ssvi  homines  dentibus,  quapdo 
ratione  vincuntur,nam,  cum  eis  pro  veritate  verba 
defecerint,  impatienter  dentibus  fremunt,  suasque 
voiuntates  tacita  intcrminatione  denuntiant. 

20  ponnine^quando  respicies :  restilue  animam  meam 
o  a  malignitate  eorum  : 

A  leonibus  unicam  meam. 
C  Quando  respicies,pro  consuetudinc  inflrmitatis 
humanae  dicitur,  cui  morosum  videtur  quodcunquo 
futurum  est;  quae  mox,  ut  cupit,  festinat  aliquid 
impleri.  Restitue,  quasi  ercptam  animam  redde.  A 
malignitate,  quia  injuste  probatur  occisus.A  leoni- 
bus.  H  id  est  a  persecutoribus;  unicam,  animam 
suam  dicit;  quae  unica  est  sine  peccato.C  Vei  uui- 
ca,  quia  de  Virgine  natus  unicus  est,  id  est  solum 
unus  do  virgine  est  natus.  Vel,  unicam,  Ecclesiam 
suam. 

21  Confitebor  tibi  in  ecclesia  magna  : 
In  populo  gravi  laudabo  tc. 

C  Duas  esse  diximus  confessiones,  unam  iaudis, 
cilteram  poenitentiaB ;  sed  hic  ad  hiudem  pcrtinet 
C  Magna  vero  Ecclesia  est  populus  Christianus,  reota 
Gde  firmus.  In  populo  gravi;  H  quia  non  est  levis 
ad  peccandum,ideo  firmus  in  fidc.A  8ic  palea  levis 
vcnto  toUitur.  granum  manet,  qiiia  grave;  talis  est 
bonus  Christianus,  quia  granum  est. 

22  Non  supergaudeant  mihi  qui  adversantur  mihi 

inique : 
Qui  oderunt  me  gratLs.  Et  annuunt  oculis. 
C  Non  supergandeant  niihi,  id  est  non  insultent 
haBretici,quando  aliquos  de  numero  fidelium  perdit 
sancta  Ecclesia,  quia  haeretici  scmper  adversantur 
Christo  et  Ecclcsiaj.  Qui  odcrunt  me  gratis,  hoc  est 
inaniter,  quibus  nihil  nocui.  C  Annunt  oculis;  an- 
nuil  oculis,  quando  hoc  tacitc  et  dolose  vult  aliquid 
dcclararc.  II  Sic  fecerunt  Judaei,  quia  nihil  boni  in 
0  opcre  oblcudoiuiit.  A  Pronuntiabant   vultu  quod 
cordo  non  gcstabant. 

23  Quoniammihi  quidem  pacijice  loquebantur  : 

Et  in  iracundia  *%  teirx  \  loquentes  dolos  cogi- 
bant. 
H  G  Pacificcloqucbantur  dicentes  :  Magister,  sci- 
mus  quia  verax  es  (Matth.  xxii).  C  Et  in  iracundia, 
ut  illud  :Oportet  unum  pro  omnibus  mori(Joaii.xi), 
quasi  invidcntes  toti  populo  terrac.  Porro  enim  ali- 
quis  -ioJum  loqui,  cuin  non  cogitat  occidere,  ut  si 
quis  pccuniam  proxiino  conatur  auferrc  propterea 
addidit.in  iracundia  lerra?,ut  dolus  corum  exilialis 
fuisse  delaretur. 


151 


S.  BRUNONIS  HBHBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


m 


24  Bt  dilatdverunt  super  me  os  suum : 
Dixerunt  :  Euge,  euge  vidcrunl  oculi  nostri 

C  Dilalaverunt  os  8uum,postulante8  apertavoce  : 
Crucifige.  Euge,  ac  si  dicerent  sibi  in  cruce  :  Bene 
bene  videmus  de  te  quid  desideravimus  efficere,  ut 
prsdicator  plebis  in  cruce  cum  latronibus  penderes 
H  Vel,ougc,  euge,  id  est  bcne  bene  vidimus  nunc, 
quod  virtutes,  quas  prius  fecisti,  nihil  erant,  quia 
teipsam  in  cruce  jiivare  non  potcs.C  Eugc,vox  irri- 
Boria  et  insultatoria,  Ac  si  dicerent  :  Jam  vidc- 
runt  oculi  nostri  facta  et  mirabilia  tua;  cur  non 
descendis  de  cruceised  jamvidcmusquodnonpotes. 

25  Vidisti,  Domine,  ne  sileas  : 
DominCy  ne  discedas  a  me, 

C  Vidisti,  boc  est  probasti  quam  crudelis  exstitit 
mihi  populus.Ne  silcas,nc  differas  dare  scntentiam, 
quod  utique  tacendo  non  potest  ficri^sed  loquendo, 

26  Exsurge  et  intende  judicium  meum. 

Deus  meus  :  et  Dominus  meus  in  causam  meam. 
H  Exsurge,  Domine^  id  cst  discerno  inter  me  et 
Judaeos.Intendejudicium  mcum.qualiterjudicantes 
condemnaverunt  me  morti.  Dcus  meus  in  causam 
meam.  G  Ista  est  causa  sua,  scilicct  ut  qui  dare 
venerat  salutem  humano  goncri,  ab  insanis  proba- 
retur  occidi.  Tntende  judicium,  A  id  ost  quomodo 
in  laboribus  et  coloribus  cruciatus  sum.Sed  quia  et 
ista  mali  patiuntur,addit:intcndc  in  causam  meam 
pro  qua  patior.  PGcna  enim  similis  est  scelcratis  et 
bonis,  sed  non  eam.  Martyrcm  ita  quod  non  facit 
poena  sed  causa. 

27  Judica  me  secundum  justitiam  tuam,    Domine, 

Deus  meus : 
Bt  non  supergaudeant  mihi, 
CPotit  sejudicari  Christussccundum  justitiam,id 
est  secundum  misericordiam,qui  peccata  non  fecit, 
ut  nobis  ostonderet  deprccationis  excmplum.  Ut 
non  supergandeant,  id  cst  non  dicercnt  Judaji :  po- 
tuimus,  fecimu6,egimus  quod  voluimus. 

28  Non  dicant  in  eordibus  suis  :  EugCf  euge  animx 

nostrx : 
Nec  dicani  :  Devoravimus  eum. 
C  Non  dicant  :  Euge,  euge,id  est  bene  bene  ;  ista 
verba  sunt  laetantium  scclerala  mente.  H  Nec  di- 
cant  :  Devoravimus  oura,id  est  ne  patcfiat  ultra  os 
corum  ad  me  devorandum,  id  est  mc  siniilem  illis 
deputandum.Devorat  enim  homo  quod  in  os  mittit, 
ita  peccatores  nituntur  justos  in  suas  nequitias  tra- 
jicere,  ut  eis  similcs  fiant,et  unum  cum  ciscorpus. 

29  Erubescani  et  revereantur  simul  : 
Qui  gratulantur  malis  meis. 

H  Erubcscant,  id  cst  Judaji  persecutores  et  has- 
retici,  qui  gratulabantur  :  quando  me  perseque- 
bantur,  hocest,non  solum  perscqucntes  me  erube- 
8cant,sed  et  illis  consentienles  qui  gratulantur,etc, 
Sic  erubcscant,  ut  proprios  actus  sponte  danmcnt, 
ut  sic  convertantur.  Et  quia  potcst  aliquid  erube- 
sccre,  et  rcvercntiam  non  habcre,  addidit,  reve- 
reantur  simul,ut  convcrsionis  eorum  indicia  decla- 


A.  raret.Reverentia  est  enim  Domini  timor  cum  amo- 
re  permistus. 

30  Induantur  cotifusione  et  revercntia 
Qui  maligna  loquuntur  super  me. 

H  Induaiitur  confusione,id  est  confusione  aeterna 
Unde  dicit  :  Disccdite  a  me,  malcdicti  {Matth.  xxv), 
ut  qui  me  quasi  hominem  judicaverunt,  videant  ut 
Deum  judicantem. 

31  Exsultent  et  ixtentur  qui  volunt  justitiam  meam : 
Ei  dicant  semper  ;  Magnificetur  Dominus  qui  vo- 

iunt  pacem  servi  ejus. 
H  Exsultent  1.  sancti  qui  volunt  Dei  justitiam 
implere,ipsi  cxsultent  et  I^etentur  de  remuneratione 
vita;  asterna:.  Dicant  semper,  scilicet  sancti,  ut  Do- 
minus  Pater  magnificctur,  ipse  est  pax  nostra.  C 
P  Quod  autem  dixit,servi  ejus,ad  humilitatis  formam 
respicit,  ijui  in  assumpta  carnc  {Ephes.  u),  secun- 
dum  humilitatcm  scrvus  Patris  dicitur.  Qui  ergo 
volunt  pacem  Christo?  Illi  scilicet  qui  a  vitiis  red- 
duntur  alieni. 

32  Et  lingua  mea  meditabitur  jusliiiam  luam  : 

Tota  die  laudcm  tuam. 
H  Lingua  mca,   sancti  sunt;   illi  roeditabuntur 
mandata  Dei.Tota  die,  toto  tempore  ecilicet  laudare 
Deum  certent.  C  Quia  semper  Deum  Iaudant,qui  in 
omni  voiuntate  sua  divina  jussa  considerant. 

0R.\T10   EX   PSAL.  XXXIV. 

Protectio  salusque  animae  nostrae,  operi  nos  ga- 

lca  spei,  cl  scuto  inexpugnabilis  munimenti,  ut  a 

tc  in  causis  nostra?  ncccssitatis  adjuti,mereamur 

cum  tc  diligentibus  laetitia  et  cxsuUatione  perfundi. 

C  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  XXXV. 

ARGU.MENTUM   PSAL.   XXXV. 

C  Prophela  contcmptores  legis  vehementer  accu- 
sat,et  sub  laude  Domini  collata  bcatorum  dona  de- 
scribit. 

TT.  In  finem  servo  Domini  psalmus  David. 

C  Nam  et  in  finom  Dominum  significat,  et  servo 
Domini  de  ipso  dicitur,qui  formam  servi  accipiens, 
factus  est  obediens  usque  ad  mortem  (Philip.  ii). 
Psalmus  vero  ct  David  frequenti  expositione  jam 
noti  sunt. 
i  Dixit  injustus  uf  delinrjuat  in  semeiipso  : 
Non  est  limor  Dei  ante  oculos  ejus. 

II  Dixit  injustus,  id  est  decrcvit  peccare  se  de- 
[)  bere.  C  Et  ita  ideo  cogitat,ut  sibiipsi  licentiam  tri- 
buat  peccandi.  Non  est  timor  Dei,  id  est,  non  putat 
curarc  Dcum,  ut  homines  debeant  cum  formidare. 
A  Vel  injustus  quilibet  dixit,  id  est,  deliberavit,non 
in  publico,  sed  semetipso  :  ibi  proposuit^ubi  homo 
non  vidct,  ct  licet  Deus  videat,  hoc  non  curat,  quia 
non  est  timor  Dei  ante  oculos  ojus.  Homincs  timet, 
ne  publice  profiteatur  iniquitatem.  Deum  vero  non 
tiinct,  et  ideo  in  corde;  ubi  Dcus  videt,  homo  non 
vrdet,  delihcravit,  ut  deiinquat,  id  est  peccct. 
2    Quoniam  doiose  egit  in  CA)nspeciu  ejus  : 
IJl  invcniatur  iniquitas  ejus  ad  odium. 

C  Dolose  egit  in  conspectu  Dei,  id  ost,  in  semet- 


153 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


1S4 


ipso  quia  non  est  timor)  etc.HDiabolus  videlicetet 
Judaei  dolose  egerunt  in  conspectu  Dei.  Vel  ad  Ju- 
dam  proditorem  pertinet,  quorum  iniquitas  ad 
odium  inventa  est.  A  Similiter  omnium  malorum 
invenitur  iniquitas  ad  odium,  quia  odit  Deus  ini- 
quitatem»  dum  eam  perpetuo  puiiit. 

3  Verba  oris  ejus  iniquitas  et  dolus  : 
Noluit  intelligere  ut  bene  agerct, 

C  Verba  eorum  sunt  iniquitates  et  dolus,  iniquitas 
pertinet  ad  blaspiiemiam,  dolus  in  proximum  deci- 
piendum.Noluit  intelligere,  illos  signiljcabat,  qui  ex 
aliqua  parte,  igniculum  sapientias  pcrceperunt,  et  a 
vero  intellectu  declinantes,  suo  vitio  perversis  erro- 
ribus  se  polluerunt. 

4  Iniquitatem  medita0is  est  in  cubili  suo  : 
Astitit  omni  vix  non  bon^e :  malitiam  -r  aiitem  ] 

non  odivit, 
C  Iniquitatem  meditatus  est,  scilicet  hsreticus,  et 
errorem  longa  meditatione  tractavit,  libros  facien- 
do  pcrversos.  H  In  cubili,  in  corde  secrcto,  ubi 
animus  bonum  vel  malum  meditatur.  Astitit  omni 
vi«  non  bonae,  ideo  ad  nullum  fructum  justitiae 
pervcnire  potuit.  Malitiam  non  odivit,  sed  dilexit, 
A  quod  est  summa  malilia;  qui  enim  penitus  non 
potcst  carcre  malitia,  debet  saltem  mente  odisse. 

5  Domine^  in  c(bIo  misericordia  tua  : 
-r  Et  ;  veritas  tua  usque  ad  nubes 

H  Domine,  in  coclo,  id  est,  in  sanctis  angelis,  qui 
in  ccelo  firmati  fuerunt,  et  non  ceciderunt.  Vel  in 
coeio,  id  est  Ecclesia.  A  Vel  quolibet  sancto  est  mi- 
sericordia  Dei  causa  quod  coelum  est,  et  non  est  in- 
justus,  sicut  ille,de  quo  dictum  est :  Et  veritas  tua 
usque  ad  nubes.  G  Id  est,  Ghristus  in  apostolis  et  in 
propbetis  habitat,  qui  doctrina  evangelica  irrigant 
corda  arentia,  ut  fructum  dent  fidei;  quae  steriles 
fuerant  ariditate  peccati.  Ghristus  enim  veritas  est, 
apostoli  nubes. 

6  JuslUia  tua  sicut  montes  Dei 
Judicia  tua  abyssus  mulla. 

C  Beatos  apostolos  montibus  comparavit^  qui  ca- 
paces  Domini  justitiae  devotis  sensibus  exstiterunt. 
Abyssus  hic  in  bonum  posuit.  Est  enim  profunditas 
aqaarum  abyssu8,quam  nec  metiri,  nec  intrinsecus 
ex  toto  videre  valcamus,  sic  divinam  justitiam,  nec 
meDte  complecti,  nec  ratione  aliqua  difllnire  pos- 
sumus. 

7  Homines  et  jumenla  salvabis,  Domine  : 
Quemadmodum  multiplicasti  misericordiam  tuam 

Deus, 
H  Bomines  et  jumenta  salvabit  Dominus,  id  est, 
rationales  et  irrationales  personas  regit  et  salvat. 
C  Malos  et  irrationabiles,  salutem  temporalem  si- 
cutjumentis;  bonoset  ralionabiles,  temporalem  et 
stemam  tribuendo  salvat  Deus.  Vel  bonos  ma- 
losqoe  salvas,  cnm  pro  omnibus  Christum  pati 
voloeris.  H  Tunc  mulliplicata  est  misericordia  Do- 
mini,  cum  nos  proprio  cruore  redemit,  ab  initio 
quippe  proflua  fuit  misericordia  tua,  sed  tunc  mul- 
tiplicata. 


A    8    Fitii  autem  hominum  : 

In  tegmine  alarum  tuarum  sperabunt. 
C  Filii  autcm  hominum  sunt  qui  non  siint  jumen- 
ta,  sed  rationabiliter  vivunt,quigratiam  baptismatis 
consecuti,  in  novam  progeniem  renascuntur.  H  C 
Alae  vero  Domini  sunt  praBcepta  Novi  et  Veteris  Te- 
stamenti.  C  In  quarum   protectione  omnis  justus 
sperare  cognoscitur,  dum  eis  obedire  ostenditur. 
9    Inebriabuntur  in  ubertale  domus  tu3S  : 
Et  torrente  voluptatis  tuce  potabis, 
H  Inobriabuntur,  id  estipsi  filii  Dei  a  pinguedine 
gratia  Spiritus  sancti,  ut  habeant  intcllectum  dog- 
matum  ecclesiasticorum^ut,  oblitis  flagitiis,  virtuti- 
bus  impleantur.  GTorrenlem  dicimus  esse  fluvium 
velocem,  cui   bcne  comparatur  sapientia  Christi, 
P  quia  ct  subita  est,  et  ita  rapida,  ut  ad  fldem  quem 
vutt  sine  ulla  tarditate  detrahat. 

10  Quoniam  apud  te  est  fons  vitce  : 

Et  in  lumine  tuo  videbimus  lumen, 
U  Quoniam  apud  te  est  fons  vita3,  id  est  tu  es,  et 
apud  te  est  origo  omnium  bonorum.  Fons  vitae,  do- 
ctrinaDei;  quae  animaj  vita  cst.  Lumen  PatrisChri- 
stus  cst,  in  quo  vidcbimus  lumen,  id  est  Spiritus 
sancti  illuminationem. 

11  Pr3ctende  misericordiam  tuam  scientibus  te  : 

Et  justitiam  tuam  -r  his  ;  qui  rccto  sunt  corde. 
C  Praetende  dixit,  id  est  longe  lateque  diffunde 
tuam  misericordiam,  ut  possint  scientes  te  in  isto 
Bsculo  flrmius  ambulare.  liogat  his  justitiam,  id  est 
justam  vitam  pcrmanentem,  vel  pra;cepta  sua,  ut 
ea  vivendo  tencant,  qui  recto  suut  corde,  id  est 
C  qui  hic  recta  mente  prflestante  Domino  vivere  me- 
ruerunt,  hoc  est,  qui  cor  suum  in  omnibus  ad  vo- 
luntatem  Dei  dirigunt. 

12  f^on  veniai  mihi  pes  superbise  : 

Et  manus  peccatoris  non  moveat  me, 
G  Orat  ut  grcssu  mentis  a  justo  tramite  non  re- 
cedat,  ne  in  superbia  erectus  cadat.  Pes  autem  pro 
aflectu  mentis  est  positus.  Manus  vero  peccatoris 
est  operatio  male  suadentis,  quae  tunc  nos  a  flrmi- 
tate  fldei  movet,cum  iniqua  suasione  nos  sollicitat. 
Ideo^vero  timeo  pedem  superbias,  quia  ibi,  etc. 

13  Ibi  ceciderunt  qui  operantur  iniquitatem  : 
Expulsi  sunt  nec  potuerunt  stare, 

C  Ibi,  ubi  snperius  dixit,  in  pede  scilicet  super- 
biae  et  nequitia  pravae  suasionis  ceciderunt;  ac  si 
n  diccret,  in  profundam  fovcam  corruerunt  daemones, 
qui  adhuc  operantur  iniquitatem,  male  suadendo  in 
hominibus  ct  ad  superbiam  semper  inducentes.  H 
Expulsi  sunt,  id  cst  a  rcgno  Dci.  C  Nec  potuerunt 
stare,  quia  non  eis  licebat  Domini  jussa  differre, 
sed  statim  illic  praecipitantur,  ubi  parata  cis  cst 
flamma  pa^nalis.'  A  Ibi  quoque  Adam  cecidit  ct  cx- 
pulsus  est  a  paradiso;  qui  dicitur  etiam  adhucope- 
rari  iniquitatem,  dum  in  peccato  suo  omnes  na- 
scimur.  Nec  diabolus,  nec  Adam  potuerunt  stare 
vi  sua. 

ORATIO  EX  PSAL.  XXXV. 

Clariflca  nos  coclesti  misericordia,  fons  et  origo 


«5 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


136 


luminis  sempiterni,  ut  .ut>ertat0  domus  iua  reple-  A 
ti,  omnen;  ioiqiiUajteffi  et  dolujm  cum  pnocacitate 
ferQoie  9<if;^bi«  reot^amqs.  Per  Dominum  nofitrum 
jlie^um  Gbristum. 

PSALMUS  XXXVI. 

ARGUMENTUM  PSAL.  XXXVI. 

C  Vox  Ecclesi®  monejQlijSi  non  imitando  mali- 
gnantes  :  et  de  pcBnis  malorum  ac  pr^miis  beato- 
rum. 

TT.  ►f  Psalmus  ;  David. 

H  Psalinus  iste  personam  justi  ^orificat,  injusti 
ootalt,  mores  instruil,  bonttaiem  Dei,  docet  pravita- 
tem  aveUit. 
i    lioli  ^emulari  maliguanlihus  : 

Neque  xsUveris  facieutBs  iniquiUUem,  n 

H  Multas  habeX  «mulatio  interpcetationes,  ta- 
men  hic  docet,  noli  particeps  fisse  malignis.  neque 
ad  zclum^quia  zeHus  ira  est,  neque  ad  iavidiam ;  in- 
vidia  eram  livor  est.  Neque  zelaveris,  id  est  i<ui- 
teris  eos  qui  faeiunt  iniquitatem,  qui  per  iniquas 
friaudes  diyitias  congregant,  honoresque  requi- 
rsint. 

2  Quoniam  tanquam  fenum  velociter  arescent : 

Bt  quemadmodum  olera  herbarum  cUo  deci- 
4ef)t. 
C  Fenum,  pulofara  est  res  dum  floret,  sed  oum 
^nierit  mutato  protinus  colore  marcescit.  Sic  sunt 
im^if  qui  quasi  florida  ketitia  relucentes  pra&ma- 
tuno  Sne  aiecantur.  Olera  &utem  ab  oUa  dieta  suut 
jid>i  opllecta  decoquuntur.  Ostensum  est  enim  hic 
€^  impios  cadere,  per  aimilitiuiincm  feni  et  <>le-  C 
ifum. 

3  Spera  in  Domino  et  fac  bonitaietr  et  inkabita 

terram. 
Et  pasceris  in  divitHs  ejus, 
C  AdmQnet  hic  praplieta,  ut  fiperemus  io  Oomi- 
num,  hoc  e9t  introitus  fidei,  koc  initium  saluti«. 
C  H  Fac  bonitttiean,  ki  est,  adim^ple  maodata. 
H  lodijibiia  iermm,  hoc  est  dominare  carni,  non 
earo  iibi.  C  EU  pasoeris,  ad  saiuritatem  pertinel,  et 
ad  MuavpkUem  perenaem,  In  divitiis,  id  cst  conteoi- 
platione  Domini  Ghristi.  U  A  Vd  in  scripturis 
sanctis. 

4  Delectare  m  Domino  : 

Et  Habit  iibi  petiiienes  cordis  tui, 
C  Deiectare  cum  dicit  in  Damino,  suavom  vuU  q 
esae  tifai  cjus  pecocdationiem,  ut  ames  quem  Umos. 
Dabit  tibi  peititionem  cordis,  noa  carnis.  Petitio  cor- 
dis  esft,  fldes,  charitas,  intellectus  Dei  et  opecatio 
bofiorum  acUium. 

5  ReveLa  Domitto  viam  tuam  cl  spera  in  eum  : 
Et  ipse  faciet. 

C  Veluju  quoddam  est  densitas  peccatorui^, 
tinde  via,  id  est,  vita  nostra,  tenebroso  amictu  oir- 
cumvesitta  cst  :  hanc  rovelamus,  quando  delicta 
nostra  promptissime  confitemur.  H  Spera  in  eum, 
ut  possit  remittere  deJinquenti.  Et  ipse  faciet  id 
^uod  seq^it^r. 


6  Et  educet  quad  lumen  justiliam  tuam :  ^  ju4i' 

dum  tuum  tanquam  miriiiem  : 
SuMitus  esto  Boti^ino  et  ora  eum. 
C  Educereenim  est  aliquid  de  tanabris  ad  IvnMii 
proferre,  hoc  est,  de  caligine  biy ua  ««Bpuli,  ad  iiiaA 
claritatem  futuri  judieii  perducere,  ubi  omaia  paUpi 
flant :  et  tunc  jintitia  nostra  humanis  aspectibua 
apparebit.  H  Et  judiciura  tuum,  quo  ea  q4NS  bona 
Buntelegisti,  tanquam  meridieaa,  in  pie&oapIeQdore 
grati»  enm  revolabift  coram  aagoUa  auia.  SubdiMis 
esto  DomiaOy  npn  peccato,  et  4>ra  cam  pro  delieiis 
tuis. 

7  NcU  asnvulari  in  eo  qui  prosperaiur  in  via  sua : 
In  homine  facienie  injastias. 

H  Ndi  «mulari  in  ao,  idest,  nontetertMiiimpii 
feiicitas  brevis. 

C  In  nomine  faciente  injustitias,  id  esi  nequi« 
lias,  scUicet  cui  actus  turpis  est,  et  aegotia  J9cu- 
lenta. 

8  Desvne  ab  ira,  et  dereliHque  furorem  : 
Noli  amulari  ut  maligneris, 

C  Furor  est  enim,  qui  ceieri  motu  animum  aue- 
candlt.  Ira  qu«  diutius  perseverat.  fii^  utraqiiie 
nos  jubot  deserere,  per  qu«  ad  culpam  posaaimia 
perveaire.  Noti  «mulari  ut  maligneriB.  H  Ne  ip^e 
nequam  efflciaris,  provocando  atios  ad  aaqiiitiaai. 
C  Nequitiam  vepo  vetereyB  definieffunt,  volaniariam 
«aea  maliliam  in  quam  non  caau  incidinuu,  aed 
delectaiione  versamwr.  Nequam  enimdiotus  ast  ne- 
qaam,  id  eat  nuUo  ieiaipore  aptua. 

9  Qusniam  qui  mali(fnantur  exterminabmimr  : 
Sustinentes  autem  Dominum  ipsi  ksereditabmt 

terram. 
G  Extepmimri  est  ioras  iermiaoapMyici,  id^.#> 
i«la  iDci  civitate  fraudari.  Qui  vero  coaira  auaiiOMii 
Bominum,  ipai  hereditate  posaidebuBi  teEram  vi- 
ventium :  quoniam  despiciunt  impioruia  £iliciiKLaiBy 
Domini  judicium  easpeotanies,  ^ei  ^tientar  in*e- 
rim  adversa  sustinentes. 

10  'T  Et  :  adhuc  pusiUum  etnon  erif  peoeaier  : 
Et  quxres  ioeum  ejus  et  non  iuvenies. 

C  Puvillun  enim  a  pugaQ  diciiur^^exigiiiun  ali- 
quid  parvu4umqiie  ssgni&cat,  quod  coniractiad^- 
iis  »aau  poesit  iaeludi.  Ei  hic  aignificai  teiBfuis, 
qu43d  reaiat  ua^uein  diem  judicii,quod  compara- 
tione  preBieritorum  dierum,  omnino  parviiaimum 
est.  Et  non  eiit  f  eccator,  noo  quia  ipae  qai  pecca- 
verit  non  erii,  sed  peccare  jam  deainit.  Loctim  ejus, 
istum  mondum  significat,  qui  peccatoras  tantum 
demulcet,  prpprieque  *p8ie  ara^eus  eat.  H  Val  locu» 
€Jos,  delectatio  peecaii. 

11  Mansueti  autem  hseredita^t  terram : 
Bi  declatnmtur  in  multiiudine  pacis. 

G  Mansueios  autem  appellamuB  manu  conauetos, 
in  est,  paiientes  et  miies.  H  Ouos  nnlhis  tucbp  ^- 
roris  «xagitat.  C  Ipsi  possid^Mint  fuiuram  fiisrttsa- 
iem,  ei  in  ca  permanebuni  in  saiculum  seculi.  In 
mttltitudine  pacie,  pax  fuiuri  saculi  «et,  vAn  nibil 
adversum,  nihil^poiest  esse  contrarium. 


187 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


iS8 


12  Observabit  peccator  Jnstum  : 

Et  stridebit  super  eum  dentibus  suis, 
C  Obdervabit  peccator  justnm,  quando  illum  vi- 
derit  sceleratus  bonis  moribus  insudare.  H  Quia 
per  opera  sanctorum,  ipsi  cruciantur  et  torquentur 
in  praesenti  vita.  Stridebit  malitia  et  inddis  den- 
t9>us  qtiibus  enm  nititur  devorare ;  per  motumenim 
iBtnm  corporis,  ostendit  motum  animffi.A  C  Obser- 
vabit  igitur  quasi  dc  occultis  insidiis  ut  eum  alliciat. 
Ideo  vero  occultis  insidiis  observat,  quia  dumvidet 
justum,  credit  se  ab  eo  accusari,  conatur  igitor 
justum  ei  similem  facere.  Qund  si  non  potest,  stri- 
debit,  etc. 

13  Dominus  ^  autem  [  irridebit  enm  : 

^  Quoniam  '.  prospicit  quod  veniat  dies  ejus. 


A  qtis  conterentur,  id  est  assidua  tritura  minuuntnr 
H  Vel,  fortitudo  illornm  conteretur  in  vindicta,  ne 
innocentibuB  noceant.  Justos  autem  eonflrmat  De- 
minum  in  fide.  H  A  Bracbia,  potentiam  et  fortitu- 
dinem  pcccatorum  significat.  A  Gonfirmat  justos 
Dominus  per  spem  in  adversis  et  per  ezempla, 
maxime  crucis.  Cruz  enim  finita  est  in  pacna,  sed 
manet  in  gloria.  A  locis  enim   suppliorum  transit 
ad  frontes  imperatorum.Qui  tantum  bonorem  dedit 
poDnis  suis,  quid  faciet  fidelibue  suis. 
19    Novit  Dominus  di£s  immactUatomm  : 
Et  hxreditas  eornm  in  setemum  erit, 
G  Dominus  autem  novit  dies  imma.culatorum,  id 
est  vias  qui  eas  condidit,  quas  bumana  ignorantia 
non  potest  intucri.  Haireditas  est  ccBlestis  Hieru- 


H  Non  qaia  Dominus  aliquem  irrideat,  sed  quia  |^  salem,£eterna  pace  ditisssima^  quse  ip  setemujn  erit, 
ipsi  digni  sunt,  ut  irrideantur  in  vindicta.Quonittm      quoniam  sine  finc  praistatur. 


prospicit,  boc  est  Dominus  scit  quando  veniot  dies 
ukionis  et  perditionis  ejus. 

14  GUidium  evaginaverunt  peccatores  : 
Intenderuni  arcum  suum. 

€  Gladius  peccatoris  est  quilibet  dolus,  alterius 
desiderans  lcsionem ;  quem  educit  ilie,  qui  prava 
siiasione  desiderat  decipere  animas  innocentes.Ar- 
eum  autem  tendere,est  opere  faudulento  exspeeta- 
re  tempus,  quando  possint  simplices  innocentes- 
que  decipere.  A  Gladius,  apertam  persecutionem, 
arcus  vero  occultam  indicat ;  qui  enim  gkdio  pu- 
gnant,  cominus;  qui  vero  arcu.  eminiis  pugnat. 

15  Ut  decipiant  pauperem  et  inopem  : 
Vt  tructdent  reetos  eorde. 


20    Non  confundentur  in  icmpore  malo  :  et  in  diebus 
famis  saturabuniur  : 
Quia  pcccatores  peribunt. 
H  C  Malum  tcmpus  significat  dicm  judicii. 
G  Quando   omnis  caro  sollicita   actuum   suorum 
retributionem  compensationemque  formidat,in.i8to 
tempore  non  confuadentur  ioimaculati.  Diea  fjBimis, 
tampushigu8mundisignificat,quandobeatiesununt 
justitiam,ct  saturabuntur  per  Scripturas  sanctaset 
exempla  Dominica.  Peccatores  peribunt,  id  est  in 
illo  judicationc  damnandi  sunt.A  Vel  tempus  malum 
dicit  tempus  tribulalionis  hic,in  quo  boni  spe  satu- 
rantur  futurae  pacis,  pcccatores  vero  hic  saturati, 
pcribunt  aetcma  fame  cruciaiidi. 


H  fJt  decipiant  pauperem,non  divitem  mundi,sed  €  21    Inimici  vcro  Domini  mox  ut  honorificati  fuerint 


panperem  Christi.  G  Addidit  reetos  cerde,  hoe  de 
martyribus  potest  intelligi,qf!ii  recti  sant  corde,8ed 
came  traeidantur.  Pauper  dieitiir,qui  sibi  non  suf- 
ficit.  Inops  qui  nec  opem  habct  ab  alio,  sive  alie- 
nam. 

16  Gladius  eomm  tnlret  in  corda  ipsorum  : 
Et  areus  eorum  eonfringatur. 

€  Gltdtns  enim  dicittip,qui  fit  ad  hostium  clades, 
H  El  sTgnificat  vindictam  in  animas  ipsomm.  C  Et 
trtus  ipserum,  id  est  oceutta  maiitia  eontra  pios 
confringftuT,  quia  non  erit  fidelibws  in  animee  parte 
noehara.  A  Se  enim  mali  prius  in  eoiHie  et  anima 
Isdunt  quam  justum  in  corpore  et  rebus  exteriori- 
ims.fn  corde  enim  jnstvm  i«;dere  non  poesunt.Quod 
«  in  relMis  Isesas  jiist^s  fuerit,!  dicit :  Melius,  elc.  n 

17  Uelius  est  modicwn  justo. 

Smper  divitias  peccatorum  multas. 

€  Modieam  hic  sentiatur  humilitas,  in  qua,  dum 
fli^  tniinue  Boster  cufitodit,  miindi  pretiosa  trans- 
ocBdit.Dr¥H}«s  peeeatoruQi  sunt  congregfttiones  cH- 
iiriniini.Unde  «stimemus  quantum  ait  meUns  illud 
ntodicBfB  Jfisti  percipere,  et  molem  tantonun  sce- 
hnm  non  babere.Et  vere  muHo  moliue,  quoniam 
braehia,  etc. 

18    Quoniam  brachia  peccatorum  conterentur  : 
Confirmat  oMtem  justos  Domintis. 

C  Brachia  peocaterum,  perversas  actionos  -signat 


et  exaltati : 
De/icientes  quemtuimodum  fmms  deftdeni, 
H  Inimici  vero  Domini,  id  est  imfiii,  ut  honorifi- 
cati  fuerit  in  potestate  terrena,et  exaltaii  in  yanam 
gloriam,  mox,  adveniente  morte,  omnis  gloria  eo- 
rum  tanquam  fumus  aut  nebuia  tabescit. 

22  Muluabitur  peccaior  et  non  soUfei  : 
Justus  autem  miseretur  et  tribuei. 

H  G  Mutuabitur  peccator,  quaado  Dd  beneficia 
diversa  suscipit;  ct  non  8olvet,hoc  esty^ikoo  dignas 
gr»tia8  agit  Deo.  Justus  autem  miseretur,  quamvis 
bie  pauca  suscipiat,  promptus  tamen  ad  eleemosy- 
nas  faciendas  iavenitur. 

23  Quia  benMicentes  ei  hxreditdbunt  terram  : 
Maledicentes  autem  ei  disperibunt, 

G  Nam  qui  hcnodieunt  Dominum,  id  est  qui  in 
omnibus  gratias  referunt,  et  ejus  mandata  custo- 
diunt,  terram  illam  viventium  accipiunt  possiden- 
dam.  Maledicentes,  id  est  blaspbemi,  vel  Dei  legi- 
bus  inobedientes,  ab  illa  patria  submoventur. 

24  Apud  Dominum  grcssus  hominis  dirigentur  : 
Et  viam  ejus  volet. 

H  Apud  Dominum  grcssus,id  est  sensus  uniuscu- 
jusque  hominis,  a  Domino  dirigcntur.Et  viam  ejus 
scilicct  Dei  volet,  nt  ad  se  veniat,q4ii  est  via,  veri- 
tas,  et  vita  {Joan.  xiv).  Gressus  dicit  opera  et  aCTe 
ctus,quos  dirigit  Deus.A.Et  per  hoc  quod  dirigitur 


159 


S.  BRUNONIS  HERB1P0LENS4S  EPISCOPI. 


160 


vult  justus  viam  Dei  :  quamvis  dura  sit.  Via  vero  A  32    Osjasti  meditabitur  sapientiam  : 


terrffi  noQ~est  dura,8ed  plena  latronibus.Via  autem 
Domini  tuta,  quamvis  dura.Vel  viam  justi  hominis 
volet,  in  qua  cum  ceciderit,  etc. 

25  Cum  ceciderit  non  collideiur  : 

Quia  Dominus  supponit  manum  suam. 

H  Gum  ceciderit  propter  infirmitatem  carni9,quia 
septies  in  diecadit  justus  et  resurgit  {ProiK  xxiv), 
non  collidetur,  quia  Dominus  agenti  pocnitentiam 
statim  miseretur.  Sicut  David  et  Petrus  cognitum 
deiictum  purgaverunt  lacrymi8,et  a  Dominoconfir- 
mati  sunt. 

26  Junior  fiii  etenim  senui  :  et  non  vidi  justum  de- 

relictum : 


Et  lingua  ejus  loquetur  judicium, 

II  Os  justi  meditabitur  sapientiam,  id  est  Chri- 
stum.C  Per  os  enim  cogitaliones  debemus  faic  ac- 
ciperc,  quia  sicut  cor  meditabitur  sapientiam,  ita 
lingua  loqueturpcr  cuncta  justitiam  et  judicium  : 
H  hoc  autem  fiet  :  cum  omnia  mensurate,  et  con 
fraudulenter,  neque  cum  ira,sed  cum  justo  judicio 
qu(B  de  Deo  sentit  enarrat,  quod  erit  in  patria  bea- 
torum. 
33    Lex  Dei  ejus  in  corde  ipsius  : 

*f  Et  ;  no7i  supplantahuntur  gressus  ejus, 

C  Lex  Dei  ejus,boc  enim  pronomen  :  gratiam  in- 
dicat  Domini  Balvatoris.  Nam  cum  sit  omnium 
Deus  :  ipsius  tumen  proprie  dicitur,  qucm  liberare 


Nec  semen  eius  quarrens  panem,  j-i         i.  j-«  •  ui* 

A  ^  T     .      i.  •  »n    1    .  j    •  .X.    1     .    n  dignatus  est.  In  corde  ipsms,  universum  beatisen- 

A  C  Junior  fui,  vox  Ecclesiae,  quando  initia  legis  l^  .  i.  i  i  i  *  -i.    *  • 

....  *    1    X       .  .^  S        sum  tali  bono  signat  completum  esse^scmcet  iii  eo 

naturalis  in  ipso  protoplasto  pnmaeva  suscepit.  Se- 


nuit,quando  ad  honorabilem  pervenit  {ctatem,cum 
novissimis  temporibus  suecipere  meruit  Dominum 
Salvatorem.  H  A  G  Semen,  opera  hominis  diximus 
esse,  quae  seminat  et  metct.  H  C  Ergo  opera  justi 
non  qusruntpanem,hoc  est  vcrbum  Dei,quiavorbo 
Dei  satiatus  est,  et  quo  intus  revera  vivit  et  pasci- 
tur.A  Loquitur  enim  hic  Ecclesia  quasi  unus  homo 
H  Vel  David  Ioquitur,qui  parvulus  fuit  in  malitia  : 
senex  in  virtutibus. 

27    Tota  die  miseretur  et  commodat : 
Et  semen  illius  in  benedictione  crit. 

H  Omni  tempore  miseretur  a  Domino  et  commo- 
dat,  qui  aliis  ministrat  doctrinam  suam.  Et  scmen 


quod  cor  consonat  linguas,  ut  lex  Dei  non  eolum  in 
ore,  scd  etiam  sit  in  corde,  et  omni  sensu.  Hujus 
gressus  supplantare  nuilus  prsvalebit.Suppiantare 
enim  dicimus  plantis  foveas  praetcndere,  ne  pcssit 
incidens  firmum  reperire  vesiigium,hoc  nollatenus 
oonstat  esse  faciendum,  ubi  secura  et  stema  eunt 
omnia.  A  Quia  verbum  Dci  in  corde  custodit  a  la- 
qucis  bonus  custos,  Christus  in  corde. 
34    Considerat  peccator  justum  : 
Et  quaerit  mortificare  eum. 
H  Considerat  peccator  justum,  intuebatur  enim 
populus  Judseorum  justum  Filium  Dei :  et  stridebat 
in  eum,  et  qusesivit  perdere  eum,  quia  gravis  erat 
doctrioa  ejus  ad  audiendum  eis,  et  ipse  etiam  ad 


^Jus,  opera  qus  gessit,  vel  doctrina  quam  docuit,a  C  videndum.  Sic  et  nunc  inimicus  considerat  unum- 

quemque  nostrum  ut  perdat,Bed  si  vigilanter  reai- 
stas  evenit  quod  sequitur. 

35  Dominus  »r  autem  \  non  derelinquet  eum  in  ma- 
nus  ejus  : 

Nec  damnabit  eum  cum  judicabilur  •r  »^'*  1 
H  Sicut  non  dereliquit  justum  Dominus  in  mani- 
bus  Jud6eorum,id  est  in  potestate  eorum,  ita  quem- 
libet  justum  non  derelinquet  in  potestate  peccato- 
rum  secundum  animam,  ut  anims  noceant,  id  est 
ut  malis  in  malo  consentiat.  Nec  damnabit  eum,  C 
idestjustum  cum  judicatimpium  :  sed  discretione 
meritorum,  justum  suscipiet,  impium  debita  poena 
torquebit. 

36  Expecta  Dominum  et  custodi  viam  ejus  :  exalia- 
0  bit  te  ^ul  \  hxreditate  capias  terram  : 

Cum  peiierint  peccatores  videbis, 
H  Exspecta  Dominum,  id  eat  patienter  age  sive 
in  prosperis  seu  in  adversis.  G  Qui  vias  Domini 
custodis,  hoc  est  sacrassima  prscepta.  H  Et  exal- 
tabit  te,  ut  hsreditate  capias  terram  illam  beatitu- 
dinis,]»  qua  justi  exaltabuntur.  C  Tunc  justi  vide- 
bunt  peccatores  perire,  quando  conspecta  fuerit 
pcenalis  adversitas^et  illis  pereuntibus.se  in  summa 
beatitudine  videbunt  collocatos. 

37  Vidi  impium  superexaltatum  : 
Et  elevatum  sicut  cedros  Libani, 

C  Vidisse  impium  se  dicit,  id  est  crevis6e,non  ad 


Domino  benedicentur. 

28  Declina  a  malo  et  fac  bonum  : 

Et  inhnbita  in  sxculum  »f  sxculi  ', 
.    H  Declina  a  malo,  id  est,  a  malo  opere,etfacbo- 
num  quod  praecepit  Deus.  Inhabita  in  unitate  fidei. 
C  Sa;culum  vero  saeculi  significat  aeternum  regnum 
quod  nulla  successione  mutabitur. 

29  Quia  Dominus  amat  judicium,  et  non  derelinquet 

sanctos  suos  : 
In  setemum  consen^abuntur, 
H  Quia  Dominus  aniat  judicium,scilicetjustum  : 
qua  justos  impiosque  discernit.  Et  non  derelinquet 
sanctos  :  qui  in  eum  tota  spe  confidunt,qui  conser- 
vabuntur  in  aeternum,  hoc  est  in  perpetua  vita. 

30  ►f  Injusti  punientur  \ 

Et  semen  impiorum  peribit, 

A  Injusti  punientur  in  vindicta.Peribitsemen,hoc 
est  opera  eorum  cum  ipsis  punientur  in  tormen- 
tis,  et  vanitas  et  delectatio  in  peccatis  quaesita  eva- 
nescet. 

31  Jusli  autcm  hsereditabunt  terram  : 

►f  Et  \  inhabitabunt  in  Sdeailum    ^  sxculi  \ 
supeream, 

H  Justi  autem  possidebunt  terram  viventium.  Et 
inhabitabunt  illam,  quae  cst  sine  fine,  de  qua  fugit 
dolor  et  gemitus  (Apoc,  xxi). 


161 


EXPOSITIO  PSALMDRUM. 


163 


bonorcm  :  sed  potius  ad  ruinam.  Et  ne  putares  eum  X     ^^^  adjuvabit  ecs,  id  est  (ideles  famulos  in  ooc 


tantum  supra  humiles  erectum,  addidit,etelevatum 
sicut  cedros  Libani :  cujus  profectus  in  honorc  ot 
divitiis  et  potestate  ideo  tantum  extoHitur,  ut  ejus 
irremediabilis  ruina  monstretur.  H  Hoc  de  diabolo 
fas  et  intelligi,  nec  non  et  Juda.  Et  si  de  Juda  ex- 
ponitur,  scquens  vcrsiculus  sic  exponitur. 
38    Et  transivi  et  ecce  non  erat  : 

Quxsivi  eum  et  non  est  inventus  -r  locus  ejus. 
H  Et  transivijdicat  hoc  apostolicus  coetus.  Trans- 
ivi  tempore  passionis  Jesu  :  ct  illo  resurgente,  non 
erat  Judas,  quia  abiit  ct  laqueo  se  suspendit.  Ouae- 
sivi  et  non  cst  inventus,  scilicet  ipsius  impii  locus 
apostolus,qui  tanta  velocitate  denciebat.  Sed  dum 
dc  Jada  exponitur,  per  cedros  apostoli  intelligun- 
tur;  et  quando  de  diabolo,  pcr  cedros  angeli  gi-  « 
gnantur.  Dum  vero  de  divitibus  impiis  vel  potcnti. 
bus  exponitur  (qui   relicto   Deo  in  divitiis    mund 
confidunt,  qui  quamlibet  floreant,  quamlibet  extol- 
lantur  et  eleventur,  non  invenientur,  cum  ab  hoc 
mundo  raigraverint),  tunc  per  cedros  mali  iiitelli" 
guntur  in  hoc  mundo  elevati.  Sicut   enim  ccdrus 
super  excelsos  montes  apparet  exaltata,  ct  impulsu 
ventorum  saepe  dilabitur,  ita  et  impius,  locus  impi^ 
impietas  est. 

39    Custodi  innocentiam  ei  vide  a*quilateni  : 
Quoniam  sunt  reliquise  homini  pacifico, 
H  Custodi  innocentiam,  si  nullum  noceas  et  cum 
nullo  litigiosus  eris,  videbis  Christum  qui  aequitas 
inteHigitur,  sicut  via  et  veritas  et  vita.  C  Reliquiae 
sunt  homini  pacifico,  quando  spes  ejus  Domfni  re- 


mundo  adjuvat,  quando  contraria  colluctalionel  ati- 
gantur ;  liberat,  dum  fidem  illorum  non  sinit  prava 
suasione  perverti.  Eruet  utique,  dum  in  mundi 
istius  contrarietate  servat  illaesos.  Quoniam  spera- 
uerunt  in  eum,  id  est  spem  suam  in  Domini  pie- 
tate  posucrunt. 

ORATIO  EX  PSAL.  XXXVI. 

Beatitudo  omnium  non  incerta  jufetorum,  Deus 
(qui  sanctos  tuos  non  derelinquis  in  famc,  nec  in 
stadio  tribulationcm  superari  pcrmittis),  precamur 
ut  ea  nos  munias  dextcra,  quam  illis  ne  corruant, 
velocitcr  porrigis  prapparatam.  Per  Dominum  no- 
strura  Jesum  Christura,  ctc. 

PSALMUS  XXXVIL 

ARGUMENTUM   PSAL.   XXXVII. 

C  Vox  pcenitentis  misericordiam  benigni  judicis 
deprecantis,  qui  se  corpore  sauciatum  et  animOy 
amicorum  exprobratione  dicit  essct  confusum. 
TT.  Psalmus  David  in  commemcrationcm  ^  de  Sab- 
bato  : 

C  Dicendo  in  commeraoralione,  hoc  tilulus  iste 
pronuntiat,ut  quia  peccatura  efTugere  non  valearaus, 
certe  ipsura  dclictura  in  comraeraoratione  semper 
habere  debcamus,  ut  nos  a  futuris  cuipis  Deo  adju- 
vanto  tenipereraus.  H  Sabbalura  requies  intirprela- 
tur,  id  est  quando  requicscet  Ecclesia  in  paradiso, 
quem  perdidit  Adam. 
1  DominCf  ne  in  furorc  tuo  arguas  me  : 
Neque  in  ira  tua  corripias  me. 

H  Totus  iste  psalmus  ex  persona  poenitentis  est, 


muneratione  peragitur,  id  est  irapletur  quod  spera-  C  sed  et  ad  Christura  refcrri  potest,  sicut  et  sexagesi- 

•«  WV        ••  •  •   _   •  j  -  .  _,  ^^  t  W^  •  ]•         *  •  -•  I      •«« 


vit.  Reb'quiae  igitur  sunt,  quaB  post  mortem  relin- 
quuntar.  A  Relinquit  vero  justos  post  mortera  rae- 
moriam  justitiae  suae  bonam,et  Deus  sibi  relinquit 
praemia  aeternaiC  Pacificus  vcro  dicitur,  qui   inter 
discordantes  pacem  facit. 
40     Jnjusti  autem  disperibunt  simul : 
Reliquix  impiorum  interibunl. 
C  Justi  autem,  etc.  Nam  sicut  justi  post  hanc  vi- 
tAm  gralulantur,  ita  injusti  finita  ista  iuce  peribunt. 
Reliquia?,  ut  dictum  est,  significant  meraoriam  ju- 
storum,  quam  in  hoc  mundo  post  obitum  derelin- 
quunt,  hoc  mereri  impii   nullatenus  possunt,  quo- 
niam,  supervenicnte  interitu,  falsa  laus  el  fragills 
vita  dissolvitur.  A  Reliquiae  quoque  eorum,  id  est 
ierrena  interibunt  omnia. 

41  Satus  autem  justorum  a  Domino  : 

r-  Et  ;  protector  eorum  in  tempore  tribuiationis. 
H  Salus  autem  a  Domino  venit,  quia  ipse  est  sa- 
lus  nostra.  G  tempus  quidem  tribulationis  est  du- 
plex,  nam  bic  tribulatio  temporalis  est,  sed  in  judi- 
cio  extremo  est  xterna;  illa  igitur  raala  est,  quia 
etema  qus  in  die  judicii  impiis  venit.  In  hoc  ergo 
tempore  tribuiationis,  protector  est  Christus,  quia 
ex  ipsa  eripit  justos. 

42  Bt  adjuvabit  eos  Dominus  -r  et  liberabit  eos  \  et 

eruet  eos  a  pecca'oribus  : 
-r  Et  salvabit  eos  \  quia  speraverunt  in  eo. 


raus  octavus.  Furor,  vindicta  irrationabilis  cum 
fellis  aniaritudine.  Ita  vero  tantura  coraraotio  ani- 
niae.  Ideo  istc  pcDnitens  qui  se  peccatorem  scit,  non 
in  ira,  sed  per  misericordiam,  nec  in  furore,  sed  per 
patientiam  sc  argui  postulat. 

2  Quoniam  sagittx  tu3e  in/ixas  sunt  mihi  : 
Ei  confirmasti  super  me  matium  tuam, 

H  Sagittae,  verba  doctrinae  sunt,  quae  ut  jaculum 
verberant  cor  pGenitcntis,  ut  agat  pGenitentiam.  Con- 
firmasti,  etc,  ut  tanquam  bonus  raagister,  verbe- 
ribus  castigatum  redderes  emendatum. 

3  Non  est  saniias  in  carne  mea  a  facie  irse  tuae  : 
Non  est  pax  ossibus  meis  a  facie  peccatonm 

meorum. 
n  H  Non  est  sanitas  a  facie  irae  in  carne  mea,  id  est 
vidi  facicra  irae  tuae  :  et  non  ipsam  iram,  hoc  est,  in- 
tcllexi  pcr  Scripturas  sanctas,  quanta  minabaris  pec- 
catoribus,  et  extimui,  pctens  ne  ipsa  ira  super  me 
descendcrct.  Non  est  pax  ossibus  raeis,  id  est  nul- 
lara  quietera  indulsi  vel  ossibus  vel  membris  meis, 
anteqnara  poenitendo  raentem  purgarem. 

4  Quoniam  iniquitates  mex  supergressee  sunt  caput 

meum  : 
Sicut  onus  grave  gravatae  sunt  super  me. 
C  Iniquitates  nostrae  elevant  se  super  caput  no- 
strura,quando  araplius  cumulantur,quara  ratio  quae 
est  caput  mentis  sulTerre  valeat;  quam  si  iniquitas 


m 


S.  BRUNO  BERBIPOLENSIS  EPISCOPUS. 


164 


oppresierit,  illa  protinus  victa  succumbit.  II  Sicut  A  "unc  dicit  quas  faris  patiturab  hisinterquos  habi- 


onus  grave,quia  non  est  leveonus  peccati^  sed  om- 
iiibus  debet  esse  grave,  quia  omDibns  grave  judi- 
cii  onns  imponit. 

5  Putruerunt  et  corruptde  sunt  cicatrices  mese  : 
.4  facie  insipienlis^  mex. 

H  Gomputrescunt  mibi  et  fetent  vulnera  peccato- 
rum,  quousque  in  peccatis  jaceo,  et  nunc  desideran- 
ter  quaero  niedicum  per  poenitentiam.  C  Cicalrix  est 
dicta,  quod  in  se  vulnus  celatum  ostendai,  siguin- 
cans  occulta  peccata.  H  Qu(b  contingit  hominem 
propter  soam  insipientiam  celare. 

6  Miser  factus  mm  et  curvatus  sum  usque  in  /inem : 
Tota  die  conirUlatus  ingrediebar, 

H  Miser  factus  sum,  usque  dum  confitcndo  purga- 


tat.  C  Amioi  sunt  extranei  sanguine,  sed  charitate 
conjuncti.  Amicus  enim  dictus  quasi  ontmi  a^^utM, 
id  est  similis.  Proximi  sunt  autem  qui  nobis  paren- 
tela  sociantur.  U  Potest  amicus  et  proximus  de  di- 
sdpulis  accipi,  qui  in  passione  Christi  territif  in  tan- 
tum  a  Domino  recesserunt,  ut  ipse  Petrus  negaret. 
Exponant  alii  deinceps  de  pcenitente,  ego  ab  illo 
passu  usque  ad  finem  :  video  Dominum  meum  Je- 
sum  a  Judaeis  circumdari. 
12    Et  qui  juxta  me  eranl  a  lange  steterunf  : 

Et  vim  fadebant  gui  quxrebani  animam  mcam, 
H  Steterunt  de  longe  drscipuli  Chnsti,  de  quibus 
evangelista  ait :  Stabant  noti  ejus  a  longe  (Ltfc.xxui)* 
Sed  vim  faciebant  JudsBi.  C  Vel  diabokis  cum  mini- 


rer,  quia  sinc  oonfusione  et  moestitia  non  dimittun-  p  striSyqui  quanto  eum  videbant  in  Dei  amore  peral* 


tur  peccata.Contristatus,  id  est  indignum  mcexisti- 
manSyVel  ad  coelum  oculos  levare,  sed  pectus  meum 
percutiens,  aiebam ;  Deus, propitius  esto  mibi  pec- 
catori  {Luc,  xvm). 

7  Quoniam  tumbi  mei  impleti  sunt  illusionihus  : 
Et  non  est  sanilas  in  carne  mea, 

H  IHusionibus  illis  confltetur  sc  pcenitens  esso  re- 

pletum  atque  inilrmatum,  quibus  diabolus  huma- 

num  genus  qnotidie  illicit  et  suadet,  ut  delinquat. 

Per  Inmbos  voluntatem  corporis  designat  titillan- 

t6m,  id  est  camis  appetitum. 

8  Afflictus  sum  et  humiliatus  sum  nimis  : 
liugiebam  a  gemitu  cordis  mei, 

H  Afnictus  sum  et  humiliatus  ad  pcenitentiam 

nimis,  rugiebam,  petens  remissioncm  cum  luctu. 


stere  :  tanto  ei  mortem  anims  nitebantur  inferreL 

13  Et  qui  inquirebant  mala  mihi  locuti  sunt  vani- 

tates  : 
Et  dolos  tota  die  meditabantur, 
H.Multos  quidemdolosmedi!ati  sunt,  cum  iater- 
rogarent  si  deprehensa  mulier  lapidari  debuisset 
(Joan.viii),  et  si  liceret  dare  censum  Cssarv  {MaUh, 
xxii),  et  similia  facerent,  sed  tunc  aperte  dolum 
inierunt,  cum  falsos  testes  adducunt.  Loculi  sunt 
vana  :  In  Bcelzebub  ejicit  dsemonia  {Luc,  xi). 

14  Ego  uutem  tanquam  surdus  non  audiebam  : 
Et  sicut  mutus  non  aperiens  os  suum, 

H  Sempcr  quasi  surdus  sustulit  Christus  expro- 
brationem  Jtidaeorum,  et  tanquam  mutus,  dicente 
Pilato  :  Mihi  non  respondes?  {Joan,  xix.)  CNihil  po- 


AKud  est  gemitue  oorporis,  aliud  cordis.  Gemitos  c  test  csse  fortius,  nihil  egregius  quam  audire  noxia, 
corpons,  propter  res  terrenas.  Gemitus  cordis,  pro-      ^^  ^^^  respondere  contraria. 


pter  8ua peocata  et  aliorum.C  Rugire autem,  proprie 

belluarum  est,  leonum  scilicet.  A  Vel  afflictus  sum 

ei  humilicctus  nimiis  miseriis  et  calamitatibus  pro- 

pter  peccatum,  ideo  rugio. 

9     •?(?  Domine  [  ante  ie  omne  desiderium  meum, 

Et  gemitus  m&us  a  te  nm  est  absconditus, 

C  Tale  fuit  desiderium  ejus,  ut  ante  Deum  esse 

mereretur,  Dominw  enim  quidquid  nmi  aspematur, 

amplectitur;  ilte  enim  gcmitus  non  absconditnr  a 

Deo,  qui  pius  est^  et  pro  animse  liberatione  persol- 

vitur.  Dictus  est  autem  gemitus  quasi  geminatus 

lucttts,  qiHa  (It  pro  exprimendo  magno  dolore. 

10    Cor  meum  conturbalum  est :  dereiiqait  me  virtus 
mea 


15  Et  factus  sum  sicut  homo  non  audiens, 
Et  non  habens  in  ore  suo  redargutiones, 

H  Sic  tacuit  Christus  accusatus  a  Judaeis  quasi 
non  haberet  quid  pro  se  respondere  deberet,  exem- 
plum  tribuens  homini,  ut  flagella  pro  Deo  patienter 
portare  debeat,  ideo  non  redarguitse  injuste  incre- 
pantes. 

16  Quoniam  in  te,  Domine,  speravi : 
Tu  exaudies  me,  Domine  Deus  meus, 

G  Ideo  petitionem  suam  exaudiendam  dicit,  quia 
se  in  Deum  sperasse  confidit,taIis  sanctorum  volun- 
tas,  tale  Qxa  mente  consilium,ut  non  emolimento 
aliquo  prsesentis  temporis,sed  tantum  dilectioneDei 


Et  lumen  oculorum  meorum,  et  ipsum  non  est  D  ^^P^^^^*"^ 


finecum, 

C  Nunc  venit  ad  gravissimos  dolores  animi,  de- 
cursis  corporeis  srumnis.  Ideo  conturbatum  esse 
suum  cor  dicit,quia  virtus  eum  deseruit;  dicit  ergo, 
Dereliquit  me  virlus  mea,  A  quam  habui  ante  pec- 
catum.  Cur  vero  virlus  me  dereliquit,  quia  et  lu- 
men,  etc.  Lumen  oculorum  suorum  non  esse  secum 
narrat.  H  Quia,  postposito  veritatis  lumine,  in  tene- 
bras  deciderat  peccatorum. 
11    Amici  mei  et  proximi  mei. 

Adi^rsum  me  appropinquavcrunt  et  steterunt, 

A  Uaclenus  coufessus  cst  qu»  patitur  a  se  intus, 


17  Quia  dixi  :  Nequando  supergaudeanl  ^r  »»i^t  ; 

inimici  mei : 
Et  dum  commoventur  pedes  mei  super  me  magna 
locuti  sunt, 
H  Insultarent  inimici  Christo   gaudentes,  si  in 
passione  humitiatus  non  surrexisset.  Pedes  dicuntur 
commoveri,  id  est  apostoli  de  fide  ad  infldelitatem 
commoti.  Magna  locuti  sunt  Judaei  dicentes :  Si  Fi- 
lius  Dei  es^  descende  de  cruce  {Maith,  xxvii). 

18  Quoniam  cgo  in  flagelia  paratus  : 

Et  dolor  mcus  in  conspectu  meo  semper, 
II  Paratus  est  Christus  ad  flagella  sustinenda. 


I«t 


ftXPOS^lTlO  psalMorum. 


166 


craeetti^  liftMftii,  f^l,  &(560ttti[i,  tit  pdt*  hancmoriem  A  natioQem  Domini  inlueri  possit  :  petentisque  sibi 
sdo  sMcla  ^ai^tiine  pete«iitem  poptiliim  liberaret.      noxia  delicia  dimilti. 


Et  dolor  meaSy  ({liasi  dolere  Christiim  dictnm  est, 
dOR^  ejiceret  soath  vietoriam  in  jodicium  contra 
Judapos. 

49  QuoniMH  iniqtiitattfn  metm  annunliabo 
^  Et  [  cogitaho  pro  peccato  m^. 
A  Qooniam  tnk}t]itatem  moam  annuntiabo,  id  est 
Htut  fhalMttioni  Chti$lui  ^bjacuity  utnos  a  male- 
ditto  Oroeret  (6arf.  m).  ita  et  peccatorem  se  profl-* 
tetor,  (jtri  peccata  nostra  partaret.  Et  cogilabo 
Gogitabfrtentm  ut  clemenli  cogitaiu  bumanigeneris 
delieta,  qntt  sibi  compotatit,  in  semetipso  pur- 
garet. 

20  Inimici  auiem  mei  viuunt  et  confirmati  sunt  su^ 

per  me: 
Bt  fhukipHcati  sunt  qui  oderunt  me  inique 
H  Vivent  inimici  ejus,  quia  non  mmt  staiim 
divina  ultionepuniii.Confirmatisunt  ihlegisliitera, 
in  qua  spiHtaliter  nnntiaium  non  iniellcxerunt.  G 
Vel  conflnnali  Atint  in  malitia.  Multiplicati  sunt  in 
am^ibdlne  seminis,  qui  oderuntCbristum  iniqne. 
H  Bt  eeHehonrationobiliter,  sediniqKreoderuni,qui 
ih  bae  littera  semen  sunm^  ceu  astra  cooli  mnliipli* 
cari  credebant. 

21  Qui  retribuunt  mala  pro  bonis  detrahebant  mihi: 
t}uimiam  seqnebar  bonitatem, 

H  Hetribuebant  mala  pro  bonis,  qnia  afferenicm 
dftlbedinefyi  vitie  ffitern»  aceto  poiayerunt  et  felle. 
Hetrabcbiint  mihi  dieehtes:  AKos  salvos  fbcit,  se- 
ipstiiB  ttoo  potedt  8aIvuihracere(J!fa//A.  xxvii).  Quo- 


7T.  In  finem  pro  Idithum, 

Canlicum  David, 
Glnnnemquidsignificei^jam  noitim  est.Idiihum 
Hebrsum  nomen  est,  quod  Laiine  dicitnr  transi- 
litor,  signans  eum  qui  mundi  istius  varicaia  vitia 
sua  pnritate  iranscendii.  Canticnm  vero  humanss 
vocis  divina  laus  laeianlis  est,  quandoque  ei  d^slen* 
iis,  nunquam  vero  poDniteniis. 

1  Dixi :  Custodiam  vias  meas. 
Ut  non  delinquam  in  lingua  mea. 

G  Dixi,lioc  esi,apud  me  in  corde  meo  deliberavi; 
cusiodiam  vias,  non  dicii  a  criniinibus,  quia  jam 
sanctus  erai,  sed  a  superfluis  verbis,  qns  raro  po- 
g  iest  vitare  vel  continens,  facilius  enim  culpatacen- 
do  refugiiUr  quam  loquendo,  11  Vias,  vero  dicit 
aciiones  et  verba. 

2  Posui  ori  meo  custodiam  : 
Cum  consisteret  peccator  adversum  me, 

C  Diciiureos  esse  osiiumlinguo!,  eibene  illa  clausa 
salvabitur  si  ejus  janua  cusiodiiur.  Dum  consistii, 
peccaior.H  id  est  diabolus»qui  in&tigaioresteorum 
qui  sanctis  insidiantur.  A  Silui  vero  a  bonis  annun- 
tiandis  propter  calumniatores  verborum  mcorum, 

3  Obmutui  et  humiliatus  sum,  et  silui  a  bonis  : 
Et  dolor  meus  renovatus  est. 

H  Obmutui,  ne  cum  liiigantibus  mecum  liiigarem. 
G  Humiliatus  autem  signincat  humi  prostratuoi 
conira  eorum  improperia  siluisse.  Siluit  a  bonis, 


miltt  «qoebar  bonilatem,  ut  implens  voluntatem  C  ,''"'«  '"«'°'-"°°  mo8  est  quamvis  novaaudiant  nul- 


Patrift,  pHo  vita  populi  snsciperem  moriem. 

22  iVOfi  deretinqnas  m^,  Domthe: 
Deus  meuSy  ne  discesseris  d  ihe, 

H  Ndn  derelinquas  me^  inquit  Ghristus,  eum  pe* 
n^ftra^ero  profurida  inf^mi.  C  Vel  hoc  petit  po^ni- 
tens,  ut  non  conversus  relinquaiur  a  Deo  rterum 
pi^are.  Nec  etiam  a  me  disceda8,quianecesseest, 
ai>dente  te  rectissima  via  somper  errare. 

23  httende  in  adjutmium  meum : 
Mnlne,  t>eus  satutis  mex: 

H  Intende  ergo  dicit  in  adjutorium.  Quia  graves 
annt  pvgne  carrhis,  hiintendeinadjutorinmmenm, 
et  esto  nobis  salns  in  tempore  tribolationis.  Cfecce 
regnh  pttnitentis  impleta  est,  qni  gratia  Deisesal- 
Tatnni  etmillat. 

ORARIO  EX  I^SAL.  XXXVII. 

Eoiitte  saluiare  tuum  in  inlirmiiatibus  nosiris, 
vulnenim  cicatricumque  morialium.  poieniissime 
Hedicaiory  ut  omnem  gemitum  doloremque  no- 
strum  coram  te  deplorantes,  valeamus  evincere  in- 
sultation^s  adversantium  vitiorum.  Per  Dominum 
nostrum  Jesum  Cbrisium,  eic. 

P8ALMUS  XXXVIF. 

AMOVBNTUKf  PtAL.  nXTIII. 

C  Vox  Josti  contra  inimicos  utiliier  tacentis  et 
petentte  cdgnoecere  \Mm  sue  Hnem,  si  forie  incar- 


laienus  acquiescant.  Dolor  ojus  renovaius  est,  id  est 
dolor  pieiaiis,  quo  bona  tacuit  malis  audiioribus. 
A  Dolor  enim  qui  fuit  in  loquendo,  a  quo  quievit 
silendo,  renovatus  est  ex  sileniio,  quo  negavitcon- 
servis  cibaria  viia  ei  verbum  Dei. 

4    Concaluit  cor  meum  intra  me  : 

Et  in  meditatione  mea  exardescel  ignis. 
C  Concaluit  (dixit)  cor  menm,  id  est  ab  omni 
parte  socc^nsum  est.  H  A  recordatione  deliciorum 
propriorum.  G  Intra  me,  in  homine  interiore,  nbi 
raiio  iaciie  loquitur.Ei  in  mediiationemea.  HQukl 
mediiaris  ?  Istud  inquam  qualiter  illum  ignem  repe- 
rire  possim,  scilicet  sancii  Spiritus  qni  peccala 
consumrt  et  illuminat  meniem.  A  Vel  qnia  vidi  ez 
j>  omni  parte  pericula,  et  loquendo  tacenda,  et  tacen- 
do  loquenda,  ccepit  cor  meum  inquieium  esse,  et 
calore  fervere  divino 

6    Locutus  sum  in  tingua  mea  : 

Nolum  fac  mihi^  Domine,  finem  meum, 
G  Proclamavii  Propheia  conscieniifle  lingua  veraci 
Domino,  qui  siluerai  prius  dolosis  inimicis.  Petit 
ergo,  meditaiione  a^ernorum  accensus,  ut  finem 
sunm  noverit,  id  est  Salvatorem.  Ipse  enim  nostisr 
flnis  est,  ad  qnem  per^-enisse,  vita  est.  H  Non 
enim  isiius  vita;  flnem  qusrit  sibi  notum  fleri 
Propheta,  sed  illum,in  quodesirucia  morte  Christo 
jungatur. 


107 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


168 


G    E/  nwnerum  dierum  meorim.  Quis  est? 

it  sciam  quid  desit  mihi. 
C  Deinde  desiderat  Prophetascirenunierum  die- 
rum^id  est  ut  evidentius  appareret,  si  Christi  con- 
spectum  corporeis  oculis  merereturaspicere.Addi- 
dit,  ut  sciaro  quid  desit  mihi.  Revera  deesse  sibi 
judicabat  ad  vitam,  si  ejus  non  meruisset  videre 
praesentiam.H  Quod  autem  non  desuis  diebushacc 
loquatur,  scquentia  docent. 
7    Ecce  mcnsurahiles  posuisli  dies  mcos  : 

Et  substanlia  mca  tanquam  mhilum  ante  te. 
H  Secundum  veterem  hominemrusque  nuncfue- 
runt  dies  mensurahilcs,  hoc  est  suh  jugo  peccali. 
Nuncnovo  dp«i>lerio  unum  ajternum  immensurabi- 
lem  diem  appelo,  quem  Abraham  vidit  et  gavisus 
est  (/oa^z.  viii),in  quo  alibi  hortamur  Isetari,in  quo 
Deus  Dominus  illuxit  nobis  [Psal.  cxvii).  C  Merito 
substantiam  suam  dicit  nihil  esse  ante  Deum,  quoe 
Adam  peccante  damnata  est,  cui  nisi  aiiquid  divi- 
nitas  contulerit,  de  propria  substantia  non  habet 
quod  pra^sumat.  A  Dicit  vero  ante  te,  id  est  in  com- 
parationeadtuamsubstantiam,vclantecognitionem 
tuam,  et  in  cognitione  et  illuminatione  tua.  Ante 
homines  enim  aliquid  videtur,sed  ante  te,tanquam 
nihil  in  comparatione  aeternitalis. 

Ferumtamen  universa  vanitas : 

Omnis  homo  vivens.  Diapsalma. 

C  Vanitas  enim  (sicut  sffjpe  diximus)  mutabili- 
tatemsignificat,  quam  omnishomopraiter  Christum 
sustinet,  qui  hac  carne  vestitus  est.  Intellige  vero 
non  mutationem  corporis,  quam  etiam  Christus 
sustinuit,  sed  mcntis  instabilitatem. 
9    Verumtamen  in  imagine  pertransit  homo  : 

Sed  et  frustra  conturbatur, 
CVerumtamen  inimagineperlransithomo.  Imago 
Dei  est  illa  conditio,  quam  homo  suscepit,  quando 
dictumesciFaciamushominemadimagincmnostram 
{Gen.  i).  Et  bene  dixit  :  frustra  conturbatur,  quia 
puritatcm  mentis  perdunt,qui  desideriis  temporali- 
bus  occupantur,hoc  est  enim  conturbari  a  puritate 
mentisin  actibus  sseculi  deduci;ethocfrustra,quia 
sine  utilitate,  imo  eum  damno  anima. 

10  ThesaurixMt : 

Et  ignorat  cui  con{fregabit  ea 
H  Saepe  enimplerique  thesaurizantctcongregant 
multa.  quffi  aut  desidia  filiorum  perdit,  aut  fiscus 
occupat,  aut  diripiunt  alieni,  Beatus  autem  estille 
qui  ibi  thcsaurizat  ubi  audire  mereatur  :  Quandiu 
/ecistis  uni  ex  minimis  istis,  mihi  fecistis  (Matth, 
xxv).  Ubi  fures  nou  furantur,  nec  efTodiunt 
(Hlutlh.  vi). 

11  Et  nunc  qux  est  exspectatio  mea,  nonne  Do- 

minus  ? 
Et  substantia  mea  apud  te  est. 
C  Et  nunc  qus  est  exspectatio  mea?nonne  Do- 
minus?pronuntians  sibi  esse  exspectationemDomi- 
num  Christum,  nec  in  caducis  desidcriis  aliam  habere 
86  prffisumptionem,  nisi  illum  solum.  Substan- 
^:a,  in  bonam  partem  dicit,  quae  ante  Christum 


A  6sse    memoratur,  ubi  nihil  est  nisi  perfectnm.  AG 
Dicit  vero  substantiam  non  ab  Adam  contractam, 
aut  temporalium  rerum,  sed  bon»  conscieniijB  pos- 
sessionem;  illa  apud  Deum  est,  apudhomines  non 
est,  quia  ab  eis  non  videtur. 
i2    Ab  omnibus  iniquitatibus  meis  erue  me : 
Opprobrium  insipienti  dedisti  me. 
H  Petiteruereab  iniquitatibus  pr«teriti8,pr«sen- 
tibus  et  futuris.  CSanctusenim  viropprobriumerat 
stultis,  quia  sibi  dissimilemrcspuebant.  Sola  enim 
ea  scelerati  laudantquaevidenturhaberecommunia. 
A  Quia  omnia,  quae  hichominescupiunt,dicovana, 
et  ignorare  avaros  cui  congregent  et  tbesaurizant, 
derideor  ab  eis,  et  facis  me  opprobriuin   insipienti 
avaro.  Et  quamquam  mesicdelirarediceret,  tamen 

P  obmutui. 

13  Obmutui^  et  ',  non  aperui  os  meum:  quaniam 

tu  fecisti: 
Amove  a  me  plagas  tuas, 
C  Obmutui,  scilicet  in  salubri  silentio,  quod 
coelestis  largitas  concessit.  Quoniam  tu  fecisii,ip9e 
utique  fecit,  qui  patientiae  dona  dedit.  Plagae  sunt 
correptiones,  quibus  pro  nostris  peccatis  verbera- 
mur,  ipsas  desiderat  sanctus  vir  a  seamoveri,  quas 
culpis  debebantur  commissis. 

14  A  fortitudine  manus  tuoe  ego  defeci: 

In  increpationibus  proptcr  iniquitatem  corripuisti 

hominem. 

C  Fortis  enim  manus  gravitor  flagellat,  et  ne- 

cesse  erat  quemlibet  illum  deficere,  quem   manus 

excelsa  percuteret.  H  Incumbente  etiam  manuvin- 

C  dicta;,  virtus  delicti  deflcit,  utPauIus  ailapostolus: 

Cum  infirmor  tunc  potens  sum  (//  Cor.  xii).  Incre- 

patur  omnis  homo  propter  iniquitatem,  quem  per- 

dere  non  vult  divina  majestas. 

15  Et  tabescere  fecisti  sicut  araneam  animam  ejus: 
Verumtamen  vane  r^contufbatur  ',  omnis  homo, 

Diapsalma, 
H  Tabescit  anima,  cum  caro  luxuriis  et  concu- 
piscentiis  refrenatur.  Est  enim  tabescere,  obstupe- 
scere  de  anterioribus  delictis.  Ille  vero  qui  ea  agit, 
quae  mundans  vanitatissunt,.telastexitaraneflB,hoc 
est  die  noctuque  in  opere  vano  vacat,  et  non  uiilia 
sed  dissolubilia  et  corruptibilia  operatur.  Sed  quia 
Propheta  animam  ceu  araneam  tabescere  dicit,  hoc 
est  intelligendum,  ut  ad  tantam  subiilitatem  afQicti 
])  anima  vigiliis  et  obsecrationibus  pcr  abstinentiam 
decoquatur,  ut  instar  filorum  illorum  deducatur, 
scilicet  ut  nihil  crassumdurumve  peccati  contineat. 
Qui  in  vanitatibus  vivit^  vanaest  eiet  non  utilis  haec 
mundana  conturbatio,  Sed  et  quiinDeo  vivit,vana 
est  ei  et  non  utilis  hac  mundana  conturbatio. 
-16    Exaudi  orationem  meam^  Domine  et  deprecatiO' 
nem  meam : 
Auribus  percipe  lacrymas  meas. 
il    Ne  sileas  quoniam*advena  ego  sum  apud  te : 
Et  peregrinus  sicut  omnes  patres  mei. 
C  Prius  itaque  orationem  dixit,  post  deprecatio- 
nem,  Oratio  cst  oris  ratio,  quam  proni  referimus, 


169 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


170 


vota  nostra  pandentes.  Deprccatio  est  frequens  et  A.  rem.Et  dc  luto  fccis.C  Nam  sicut  lutus  laci  fetidus 


assidua  supplicatio,  qutc  ab  imo  pcctoris  profertur 
arcano.Addidit  lacrymas,quao  violents  sunt  sempcr 
in  precibuB,  et  ad  clementiam  mcdicinalem  addu- 
cunt  animum  miserantis. 

C  Ne  sileas  dixit^  id  est  audiam  te  dicentcm  : 

Dimissa  sunt  tibi  peccata.  Incola  vero  dicitur  qui 

terram  colit  alienam  ad  tempus,sicutomnes  sancti 

in  isto  sxculo  constituti  .H  Quia  et  illi,  dum  crant 

in  corpore,  peregrinabanlur  a  Domino  (//  Cor.  v). 

C  Omnes  enim  a  divina  civitate  nos  peccatum  fe- 

cit  extrancos,  et  in  ista  regione  tenuit  captivos. 

Omnis  ctiam  quirecipituriniBtornam  beatitudinem, 

peregrinus  dicitur^  quia  incipit  esse  ubi  non  crat. 

Peregrinus  dicitur,  qnasi  pergens  longius.  A  Vel, 

Deum  est  in  fide  et  charitate.  G  Addit  omncs,  ne  p 

quis  ab  bac  conditione  putaretur  exceptus. 

18    Remitte  mihi  ut  refrigereVy  priusquam  aheam : 

Et  amplius  non  ero, 

C  Merito  ergo   se  refrigerari  de  securitale  rcgni 

coeicstis  petebat:qui  tanti  desiderii  caloreflagrabat. 

Addit  priusquam  eam,id  est  antequam  dcistaluce 

discedam.Amplius  non  cro,  scilicet  in  hoc  mundo, 

vel  non  ero  post  mortem,  si  hic  desinas  subvcnire, 

quia  non  est  esse,  in  seternis  afQictionibus  perma- 

nere.  Merito  ergo  dicebat  sc  non  esse,  si  se   intel- 

lexisset  non  habere  cum  electis  portionem.  A  quia 

illi  BoH  sunt  qui  immutabiliter  in  Deo  beati  sunt. 

Qui  igitur  ininfeinosunt,incomparationcilliusosse 

Don  sunt,quia  in  aeterna  corruptione  et  dolore  non 

finiendo  sunt. 

ORATIO  EX   PSAL.   XXXVI U.  ^ 

Custodi,  DominCyViam  no8tram,ne  delinquamus 
in  lingua,  ut  in  medilationibus  nostris  spiritali 
igniculo  ardescente,  ea  thesaurizemus  in  sacculo, 
qnae  te  tribuente  capiamus  in  cgdIo.  Per  Dominum 
nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  XXXIX. 

ARGUMENTUM   PSAL.    XXXIX. 

C  Vox  Ecclesiae  gratias  agentis,  quia  de  mocrore 
'mundi  liberata  est,  ipseque  Dominus  sanctam  in- 
carnationem  et  justitiam  suae  praedicationis  expo- 
nens,  Patris  auxilium  deprecatur. 
TT.  In  finem  psalmus  David. 
C  S«pe  diximus  per  fmcm,  et  David  Ghristum 
Dominum  significari,cui  psalmus  iste  aptandus  cst.  j^ 

1  Exspectans  exspectavi  Dominum  : 
Et  intenditmihi. 

H  Exspectans,  vox  Ecclcsiae.  Dicit  se  cxspcctare 
Dominuminpromi88ionibusprophetarum,quiaprae- 
videbat  Propheta  per  Spiritum  sanctum  Christum 
venturum  in  carne.  H  Et  intendit  mihi,  per  splen- 
dorem  Evangelii^  in  quo  mc  illuminavit. 

2  Kt  exaudivit  preces  meas  : 
Et  eduxit  me  de  lacu  miserix  el  de  luto  fecis. 

H  Et  exaudivit  preces  meas,  quia  ipse  mihi  in 
Novo  Testamento  refulsit.  Et  cduxit  me  de  lacu,in 
quo  immersa  cram,  cum  simulacra  muta  adora- 

Payiol.  CXLII. 


cst  atquc  gravis,  ila  et  hominum  delirta  limosa 
sunt  et  fctoribus  horrcscunt.  H  Unde  de  luto  fecis, 
id  ost  tcrrcnis  dcsidcriis.  Vcl,  lacus,profundum  in- 
fldclitatis  ;  lutus,  desidcria  carnalia. 

3  Et  atatuit  supra  petram  pedes  meos: 
Et  direxit  gressus  meos. 

H  Statuit  supra  petram,  id  est  super  Christum. 
Pcdcs  meos,  sensus  meos.  Et  direxit  grcssus  raeos, 
id  est  sensus  bonorum  operum  dirigit  Ecclesiae, 
quia  unusquisque  pcr  sc  tortuosus  est,  nisi  diriga- 
tur  a  Christo.  Dircxit  igitur  grcssus  meos,  ne  ad 
eum  veniens,  post  tergum  respicercm  ad  terrena 
quaj  reliquissen.  Vel,  pcdes,  affectus ;  gressus, 
opera  sunt. 

4  Et  immisit  in  os  mcum  canticum  novum : 
Cnrmen  Deo  nostro. 

H  Et  immisit  in  os  mcum  canticum  novum.  Lau- 
dom  utique  suam,  quia  novus  homo  venit  in  mun- 
dum,  et  novam  legem  dedit  mundo.  Carmen,  C  id 
est  laudcm  carminum  legc  compositam.Deo  nostro, 
H  ut  jam  non  sonos  turpcs  et  theatrales  concinam, 
sed  in  Dci  vivcntis  hymnis  pcr  harmoniam  Novi 
Testamenti  delectcr. 

5  Videhunt  multi  et  timebunt : 
Et  sperabunt  in  Domino. 

H  Videbunt  muiti  annuntiatum  venisse,ct  multa 
mirabilia  fecisse,  ct  timebunt,  quia  sc  intelligunt 
peccatores.  Et  sperabunt,ut  eis  pristina  delicta  re- 
mittantur. 

6  Beatus  vir  cujus  est  noynen  Domini  spcs  ejus  : 
Et  non  respexit  in  vanitates  et  insanias  falsas. 

H  Beatus  vir,  felix  illa  anima  quae  habet  flrmam 
fidem,  et  spem  directam  in  Christo.  C  Spes  enim 
dicta  est,  quasi  slabilis  pes.  Hle  enim  habct  spem 
nominis  Dei  ilrmam,  qui  solum  Dominum  avidus 
concupiscit,  non  temporalia.  Vanitas  est  a  sancta 
religione  subita  varietate  mutare.  Insaniae  falsae 
sunt,  saxis  dcum  formasse ;  dictae  insaniae,  quia 
mcntcm  fallunt ;  H  et  omnia  pro  quibus  homines 
insaniunt  ut  peccent.Quaenominat  Apostolus  opera 
carnis  [Gal.  v) ;  insaniae  falsae  sunt,  quia  fallunt. 

7  Mulla  fecistiy  tu  Domine  Deus  mirabilia  tua : 
Et  cogitationibus  tuis,  non  est  qui  similis  sit  tibi. 

8  Annuntiavi  et  locutus  sum  : 
Multiplicati  sunt  super  numerum. 

H  Multa  fecisti,narrat  Propheta  divina  miracula. 
id  estostendisti  patribusnostris  mirabiliatua  multa. 
Non  est  qui  similis  sit  tibi  :  C  Nunquid  tale  est, 
ignitis  facibus  in  theatro  ludere,  quale  fuit  in  ca- 
mino  ignis  tribus  pucris  ambulasse  (Dan.  in)? 
A  Prospicis  in  fune  ambulantemquasi  mira  facien- 
tem,attendc  Pctrum  nostrumnonfuniambulum,sed 
ut  ita  dicam  mariambulum  {Joan.  xxi).  Haec  mira- 
cula  fecit  Deus  ;  ipsa  Intuere  oculo  fidei.  Non  est 
qui  similissit  ei. 

H  Hucusque  credentium  populus  locutus  est. 
Hinc  ipse  Dominus  ad  Patrem  ita  cxorsus  est. 
Annuntiavi,  diccns  :  Pcenitentiam  agite  {Matth.iv)^ 


I7i 


S.  BRUNONIS  HEhBIPOLENSlS  EPISCOPL 


I7S 


G  Locutus  sum^scilicet  cum  iuter  nos  conversatus 
evangelizavit.  Multiplicati  sunt  super  numerum,H 
Judsi  in  malitia  sua  foris  numerum  sunt,  quia 
non  sunt  digni  numerari  innumerojustorum.HAC 
Vel  peccatores,  quicunque  damnandi,  etiam  Chri- 
stiani  dicti  sunt  super  numerum  salvandorum,  id 
est  extra. 

9  Sacrificium  et  ohlalionem  noluisli : 
Aures  autem  perfecisti  mihi, 
H  Dicit  noluisse  Patrem  sacrificium,  quia  ve- 
niente  Domino  cessabant  sacrificia  Judaeorum.  Au- 
res  autem  perfecisti  mihi,  id  est  ad  obediendum 
Patri.C.Velsanctam  incarnationem  ejus  significat, 
in  qua  Patri  obediens  fuit  usque  ad  mortem,  et  in 
qua  sacrificium  et  oblationem  et  holocaustum  Patri 
acceptum  pro  peccatis  omnium  obtulit. 

10  Holocaustum  et  pro  peccato  non  postulasti : 
Tunc  dixi  :  Ecce  venio 

H  Holocaustum  autem  pro  peccato  non  tibi  pla- 
cuit,  nisi  memetipsum  pro  totius  mundi  delicto  tibi 
dacrificium  exhiberes.  Tunc  dixi:Eccevenio,ide8t, 
assumam  carnem  in  qua  patiar. 

11  In  capite  libri  scriptum  est  de  me  ut  facerem 

voluntatem  tuam, 
Dcus  meus,  volui  et  legem  tuam  in  medio  cordis 
mei, 

H  A  C  In  capite  libri  seriptum  est  de  me,  in 
libro  isto  Psalmorum.  In  capite  de  se  dicit  esse 
scriptum,  cum  dicitur  :  Beatus  vir  qui  non  abiit, 
etc.  H  Vel  in  Evangelio  :  In  principio  erat  Verbum. 
Vel  in  capite  libri  Veteris  Testamenti,  ubi  dicitur  : 
A  In  principio,  id  est  Filio  creavit  Deus,  etc.  Vo- 
luntatem  Patris  fecit  quando  descendit  de  ccelo. 
Volui  ut  provitaomnium  mortem  sustineam.CLex 
divina  in  medio  cordis  ipsius  fuit,  dum  in  lege 
Domini  meditabatur  die  ac  nocte. 
\t  Annuniiavi  justitiam  tuam  in  ecclesia  magna  : 
Ecee  labia  mea  non  prohibebo  Domine,  tu  scisti, 

C  Bene  nuntiavit  justitiam,  dicens:Non  sic  impii 
non  sic.  In  ecclesia  magna,  id  est  in  toto  mundo 
diffusa.  Non  prohibuit  labia  sua,  qui  non  destitit 
prssdicando  admonere  populum  perfidorum :  in  qua 
parte  testem  Patrem  invocat,  quia  nulla  pericula 
timnit.  H  Labia  quoque  Christi^  sancti  sunt ;  non 
prohibet  illos  pr8Bdicare,sicut  sanctus  Paulus  dicit, 
verbum  Dei  non  est  aliigatum  (//  Tim,  ii). 

13  Justitiam  tuam  non  abscondi  in  corde  meo  : 
Veritatem  tuam  et  salutare  tuum  dixi, 

C  Justi  voluntas,  est  cum  potest  prodesse  ;  non 
abscondero  veritatem,  quod  Dominus  Salvator  fecit, 
qnoniam  turbas  increpabat,  argnobat  incredulos, 
II  Veritatem  tuam  dixi,  quia  verax  es.  Et  salutare, 
quod  salus  es  omnium. 

14  iVon  abscondi  misericordiam  tuam  et  veritatem 

iuam  : 
A  concilio  multo, 
C  Non  abscondit  misericordiam  Patris  cum  di- 
xit  :Si  cum  vos  sitis  mali:  nostis  bona  data  darcfj- 
liis  vestris,  quanto  magis  Pater  vester  coeiestis  ? 


B 


A  (Lue,  II.)  H  Veritae  et  salutaris  Christus  est,  qnem 
prsedicant  sancti.  C  In  congregatione  quoque  <leA- 
sissima  veritatem  dixit  Christus,  quando  Im» 
librum  accipiens  et  legens,dixit :  Hodie  impletaeal 
ha;c  Scriptura  {Luc,  iv). 

15  TU'^   autem  ;    Domine,  ne  longe  faeias  mise' 

rationes  tuas  a  me  : 
Misericordia  tua  et  verita^  tua  semper  suscepe^ 

runt  me, 
C  Narratis  sanclis  operibus,  ad  passionis  aus 
gloriam  redit,  ubi  merito  Palrem  precatur,  ne 
longe  ab  eo  faciat  miseincordias  suas.  Misericordia 
enim  fuit,  ut  humanam  naturam  vitio  sauciataxii 
prsvaricationis  sua  incarnatione  salvaret.  Veri^», 
ut  resurrectionis  beneflcio  sederet  ad  .dexterani 
Patris.  Susceperunt  me,  scilioet  ad  glorificanduai. 

16  Quoniam  circumdederunt  me  mala  quorum  nqt^ 

est  numerus  : 
Comprehenderunt  me  iniquitates  me3£,  et  non 

potui  ut  viderem, 
C  Dicit  de  membris  suis,  quorum  ipse  caput  est» 
se  circundedisse  mala,  ut  se  pati  profiteretury  id 
quod  turbafidelium  sustinebat,  nec  esse  numeruoi^ 
scilicet  apud  homines.Addit  comprehenderesaiaj* 
quitates,  Dominusenim  Salvator  neo  mala  perpeira-» 
vit,  nec  iniquitatibus  patuit,  sed  hoc  a  parta  mjeni- 
brorum  dixit,  a  quibus  talia  sustinetur.  Pietati» 
enim  nostri  capitis  fuit  ut  qui  de  se  multa  dixerai,r 
de  fidelibus  faceret  mentionem.  H  Comprehend^ 
runt  humanum  genus  iniquitates,  id  est  origioala 
peccatum,  ex  quo  pullularunt  iniquitates.  £t  ZkOJi 
C  potuit  ut  viderem,quia  lux  veritatis  fuit  abstracta. 

17  Mulliplicatx  sunt  super  capHlos  capiUs  mei  : 
Et  cor  meum  dereliquit  me. 

C  Multiplicata  est  ipsainiquitassnperc^apiUoSyid 
est  super  genus  humanum .  C  Cor  nos  vero  derelinquit^ 
quanto  peccatis  homo  sger  profutura  non  appetit. 
II  Vel  quando  homo  peccat,  cor  suum  non  habet* 
ut  cum  David  dixit :  Invenit  servua  tuus  cor  8uum 
(11  Reg.  VII). 

18  Complacent  tibi,  Domine,  ut  eruas  me  ; 
DominCy  od  adjuvandum  me  respice. 

C  Complaceat,  id  est,  comiter  placeat,  concordla 
hic  Trinitatis  ostenditur .  Nam  quod  plaoet»  Paitriy  hoc 
Filio,  hoc  ct  Spiritui  sancto.  Addit,  tibi>  ut  sanatam 
Trinitatem  nnum  Deum  esse  cogtipsceres.Dofliiae, 
n  ad  adjuvandum  me  respice,  ut  intelligamus  <k)n9j)e^ 
ctum  ejus  nostrum  prssidium  esse ;  aiiter  enim  U» 
berari  non  possumus  nisi  nos  Divinitas  clamanter 
respiciat. 

19  Confundantur  et  revereantur  simul  : 

Qui  quserunt  animam  meam  ut  auferant  eam. 
C  Confundautur,  dixit,  id  estmirabiiium  coneide- 
ratione  turbentur.  Et  revereantur,  hoc  est  resurre* 
ctionis  gloria  corrigantur,  ut  illum  conflteantur 
Deum,quemdudum  putaverunt  occisum.  Simuly  id 
est  quot  persequebantur  Christum.  Qui  qusruiit 
animamy  ad  mortem  ;  ut  auferant  eiDim,  id  est qui coa* 
tendunt  a  corpore  meo  segregare  eam  in  mortem* 


173 


EXPOSJTIO  P8ALM0HUM. 


174 


2Q   Cpnperiftntur  rejbrorjsum  cl  reverearUur  :  \ 

Qui  volunt  n^ibi  malt^. 
G  Vox  Chrisli  retrorsuiD,  hic  in  bonain  pariem 
cUoity  \U  redeaot  i^  bonum^qui  malum  cursum  ha- 
bueriJiat.  Qu^  cogiJt,ajQt  mala  mihi.  C  Significant  Ju- 
toojrum  improbas  voluntates,  quoe  mal£  non  erant 
DoEiuno,  aed  suis  auctoribus.  Gogitatio,  dicta  a  coa- 
ffUando  seu  cagendp,  U  Non  solum  qui  dicunt  vcl 
£Hi^iiiat,  sed  ctiam  qui  volunt  mihi  mala  :  humiles 
sequaotur  me,  qui  superbe  prseibaDt. 
21     Ferani  confestim  confusionem  suam. 
Qui  dicunl  mihi :  Euge,  euge, 
C  Farant  4izjt^  quasi  pondus  imme^sum ;  confe- 
stim,  ^  peiccare  cceyperiAt,  ^e  longius  progrediendo 
g^^fcc^tis  periculpsiusgraventur.Confusiopem  suam, 
}d  aft  cogitationexn  pravam,  veritate  convictam.Qui  ^ 
.idUcpnt  mihi :  ^uge,  hic  falsos  arguit  laudatores,  qui 
JuluUado  plus  nituntur  decipere  quam  possint  vitu- 
perationib.us  sauciare.  H  Duos  quippe  hostes  hahet 
Ecclesia,  adulationes  et  blasphemationes.  A  Duo 
eoim  genera  hostiui^  mfixime  cayenda  sunt,  scili- 
eet  qui  bona  dicunt  malo  animo,  de  quibus  dixit  su- 
ff%  :  qui  volunt  mihi  mala;  et  qui  mala  dicunt, 
4<4Qse  laadando,  de  quibus  hic. 
2Z   Exsufte^t  et  laetentur  super  te  omnes  quceren" 
Us  ie : 
Et  dicant  semper  :  Bfagnificetur  Dominus  qui  di- 
Ug$uU  salutare  tuum, 
C  Exsaltent,  scilicet  justi^  et  Istentur  in  gaudio 
ctemOy  Super  jte,  H  id  est  in  Christo.  C  Qui  dili- 
puUf  id  ett  qui  me  spiritali  cliarilate  perquirunt, 
p  Magiiificetur  Dominus  in  membris,  magnificetur  jC 
popolus  saoctorum  et  gloriflcatur  in  eis  Deus.Unde 
iixit :  videaat  opera  vestra  bona,  et  glorificent  Pa- 
tem  in  coeliB  (Matth.  v).  ^  Isti  igitur  qui  Christum 
diligoni  salutare  nostrum,  semper  dicant  :  euge, 
eage,  non  ut  mali,  me  laudando,  sed  te  Patrem 
magnificando  in  me. 

23  Ego  autem  mendicus  sum  et  pauper 
Dominus  sotlicitus  est  mei. 

H  Ejgenus  dicitur,  qui  aliquid  habet  et  aliquo  in- 
diget ;  pauper  qui  nihil  habet ;  inops,  id  est  sine 
opere.  G  Pauper  dictus  Dominus  de  nostro ;  dives 
4e  suOf  qui  idf-o  indigentiam  humanitatis  assum- 
^t,  At  abundantite  suae  nos  faceret  esse  participes. 
A^ed  vide  pauperum  consolationem,  Dominus  sol- 
licitus  esjt  pro  eis;  Sjecuri  sunt.  n 

24  jidjuipr  tneus  et  profector  meus  tu  es 
Beus  meus  ne  tardaveris. 

C  Adjator  fX  protcctor  cum  dicit,  ostendit  patien- 
tiam  divensaruxn  passionum.  Unde  et  ipse  psalmus 
feeit  initium,  qui  eat  eodem  fine  concluditur;  qua- 
pioplsr  totus  virtuti  patientias  merito  deputatur. 

ORATIO  EX   PSAL.    XXXIX. 

Exspectaiiotuor^m  unica  famulorum  Deud^qucm 
lentaram  in  mu;idiim  caput  libri  principalis  edo- 
coift,  io^DS,  precaiaur,  legem  tuam  in  me(}io  cordis 
o^ilri,  ut  tuas  justitias  ^iuntiantes,  ab  imniinenti- 
jbas  pexiculls  eruamur.  Qui  cum  Patre,  etc. 


PSALMUS  XL. 

AHGUMENTUM   PSAL.  XL. 

C  Vox  Prophetaj  bealum  praedic.antis  elemosyn» 
largitorem ;  et  de  passione  ac  resurrectioneCl^risti. 
TT.  In  finem  psalmus  David. 

C  Titulus  isto  jam  notissimus  est,  sed  n^agnlQcat 
hunc  psalmum,  quod  in  quBdragenario  numero 
noscitur  collocatus;  qui  calculus  emundationi  et 
purificalioni  frcquenter  aplatur. 

1  Bcatus  qui  intelUgit  super  egenum  >r  ct  pauperem  \ 
In  die  mala  liherahit  eum  Dominus. 

A  C  Beatus  qui  intclligit^id  est  utet^aQ^  non  pqten 
tibus  pauperibus  ofTcratur  cleemosyna.  Ns^m  qui 
petenti  tribuit,  bonum  opus  efficit;  qui  v^ro  tacen- 
tem  pauperem  intelligit,  beatitudinem  sinje  dubi- 
tatione  conquirit.  Quem  Dominus  liberabi^  in  die 
malo,  id  est  in  die  judicii,  qui  malus  dies  dicitur 
malis,  qui  peccatoribus  tunc  debita  pcena  persol- 
vitur. 

2  Dominus  conservet  eum  et  vivificet  eum  :  et  bea- 

tum  faciat  eum  in  terra  : 
Et  non  tradat  eum  in  animam  inimicorum  ejus. 
C  Conservet,  dixit,  id  est  inter  mala  Sfficuli  perire 
non  sinit,  scd  ad  suam  gratiam  perducit.  Vivi  pro- 
prie  dicuntur,  qui  se  a  Christiana  fide  non  divi- 
dunt.  Et  beatum  faciet,  utiquo  in  resurrectione, 
cum  eum  in  dextera  collocabit,  et  in  patriam  bea- 
torum  admittit.  H  Et  non  tradat  in  manus  vel  aiii- 
mam,  id  est,  in  potestates  diaboli,qui  credulitati 
nostrae  semper  inimicus  existit.  A  H  Vel  in  terra, 
id  est  ecclesia,  vel  etiam  hic  viventem  in  spe. 

3  Dominus  opem  ferat  illi  super  lectum  doloris 

ejus. 
Universum  stratum  ejus  versasti  in  infirmitate 

ejus. 
H  Opem  ferat  illi,  hoc  cst  adjutorium  praestet 
illi,  in  lecto  doloris,  id  est  in  inflrmitate  carnis,  qui 
in  delectatione  sua  quasi  quodam  lectulo  saucia- 
tur.  Stratum  ejus,  corpus  hic  pro  stratu  accipitur. 
C  Quod  hic  diversis  calamitatibus  versasti,  inquiiB- 
tasti  et  afflixisti,  ut  a^ternae  beatitudinis  requiem 
consequatur,  sicut  factum  est  in  Job. 

4  Ego  dixi :  Domine,  miserere  mei  : 
Sana  animam  meam,  quia  peccavi  tibi. 

C  Exclama  Propheta  pie  trepidus,  ut  ipse  mise- 
ricordiam  Domini  consequatur.  Sana  animam, 
omne  enim  peccatum  morbus  est  animarum,  quo 
crescente  salus  interioris  hominis  dissipatur.  H  Vel 
hic  Propheta  immutat  ordinem,  et  deinceps  in  per- 
sona  Christi  loquitur,  qui  animam  populi  sui  sanari 
a  peccato  petit. 

5  Inimici  mei  dixerunt  mala  mihi : 
Quando  morietur  et  peribit  nomen  ejus. 

C  Inimici  vero  dixcrunt  mala  in  passione  Christi, 
quando  falsa  locnti  sunt.  Necesse  non  erat  ut  im- 
pii  mendacia  cogitarent,  qui  diabolo  auctore  fre- 
muerunt.  Quando  morietur,  verba  sunt  dementium 
Judaeorum,  ut  Caiptias  ail  :  Expedit  ut  unus 
moriatur    pro    populo  {Joan,  xi).   Poriit  nomen 


175 


S.  BRDNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


176 


ejus,  sed  ipsis  utique  qui  ei  crcdere  noluerunC. 

6  At  $i  ingrediehatur  ut  videret  vana  loquebatur 

cor  ejus  : 
Congregavit  iniquUatem  sibi, 
G  Tempus  illud  Dominicas  passionis  exponit» 
quando  Judas  non  ad  venerandum  Dominum,sed 
ad  prodendum  dolosus  intrabat.  Vana  loquebatur 
populus  Judseorum,  quando  de  illius  morte  crude- 
liter  tractavit.  H  Congrcgavit  cor  ejus  iniquitatem 
(dum  rerum  Dominum  scelerata  cobors  crucifigere 
decrevit)  sibi^  dicendo  :  Sanguis  ejus  super  nos 
(Matth,  xxvii). 

7  Egrediebatur  foras  : 

Et  loquebatur  in  idipsum, 

8  Adversum  me  susurrabant  omnes  inimici  mei : 
Adversum  me  cogitabant  mala  mihi, 

G  Egressa  est  foras,  ab  arcano  recto  fidei  plebs 
Judaica^  quae  intus  stare  non  poterat,  quia  incre- 
dulitate  fldei  a  fidelibus  discrepabat.  Loquebatur  in 
idipsum,  scilicet  vanitatis,  id  est  infldelitate  quam 
introibat  a  veritatis  sinu  exeundo;  loquebatur  vana 
et  falsa,  et  ita  loquebatur  in  idipsum  quod  ingres- 
sus  fuit;  scilicet  dolum  ct  falsum^  qux  ingressus 
fuit.  Malus  ingressus,  maliis  egressus. 

C  Susurratio  est  oris  parvissimus  sonus,  sineque 
aliqua  vocis  distinctione  confusus  sermo,  tractus  ab 
apibus,  quarum  vox  prolata  susurrus  cst;  quod 
inter  illos  evenit  qui  ore  invicem  in  auribus  mur- 
murabant.  Omnes  inimici,  id  est  supradicti  Judasi, 
qui  semper  cogitabant  contra  Dominum  mala. 

9  Verbum  iniquum  canstituerunt  adversum  me : 
Nunquid  qui  dormit  non  adjiciet  ut  resurgat? 

Verbum  iniquum,  quando  clamabant  Pilato  :  Si 
bunc  dimittis,  non  es  amicus  Caesaris  (Joan,  xix). 
Constituerunt,  id  est  diffinierunt.  H  Diccntcs  :  Tu 
accipe  eum  et  cruciOge.  Nunquid  qui  dormit,  C  au- 
diant  Judaei,  audiant  et  ha^retici  illum  qui  dormit, 
ipsum  sibi  adjicere  protinus  ut  rssurgat,  dicentem  : 
Potestatem  habeo  ponendi  animam  meam,  ct  ite- 
rum  sumendi  eam  {Joan,  x).  Putabant  cnim  Judaei 
quod,  81  eum  occidercnt,  non  resurgeret. 

10  Etenim  homo  pads  meae  in  quo  speravi  qui  ede- 

bat  panes  meos : 
Magnificavit  supcr  me  supplantationem, 
G  Hominem  pacis,  dicit  Judam,  qui  illi  osculum 
pacis  dedit,quando  cum  tradidit.  In  quo  sperabam, 
id  est  in  quo  sperare  putabar,quem  antequam  na- 
Bceretur  cagnoscebam.  Magnificavit,  quando,  igno- 
rantibus  quis  easet  eis,  eum  ipse  monstravit. 

11  *r '^u  autem,  DominCy  miserere  mei  [ 
Et  rcsuscita  me  et  retribuam  ei, 

C  Tu  autcm,  Domine,  humanitas  rogat  ibi  hoc 
quod  alibi  divinitas  pollicetur,  diccns :  Solvite  tem- 
plum  hoc,  et  in  triduo  suscitabo  illud  {Joan,  ii). 
Resuscita  me,  H  sciliceta  morte,  Pater,  Filium.  Re- 
tribuam  ei,  quod  factum  est  cum  intcritus  debitus 
occupftvit  Judam.  Anticipavit  ultio  Judam,  cum 
eum  interitus  debitus   sugillavit.  Vcl  retribuam 


A  eis,  scilicet  A  Judasis.Quod  factum  nunc  cernimu»; 
~  habet  enim  una  littera,  ei ;  alia  eis. 

12  In  hoc  cognovi  quoniam  voluisti  me  : 
Quoniam  non  gaudebit  inimicus  meus  super  me. 

C  In  hoc  cognovi,  dilectionem  Patris  ostendit  ae 
in  hoc  cognovisse,  quia  gloriosa  est  resurrectio 
secutura.  Quoniam  voluisti  me,  subaudis  glorificari 
et  exaltari.  Quonian  non  gaudebit  inimicus,  hoc 
erat  quod  dixit,  quoniam  voluisti  me,  scilicet  quo- 
niam  inimicus  super  eum  gaudere  non  est  per- 
missus. 

13  Me  autem  propter  innocentiam  suscepisti  : 

Et  confirmasti  me  in  conspectu  tuo  in  setemum, 
H  Maxima  innocentia  est,  cum  justus  pro  impiia 
moritur.C  Et  nulla  se  contentione  defendit.  H  Pro- 
j.  pter  quam  innocentiam  devicta  morte  a  Patre  in 
CGelestibus  susceptus  est  et  conflrmatus  est  io  ster- 
num.GCujus  potestas  coelo  terrajque  imperat,  cui 
omne  genu  flectitur  coelestium,  terreslrium,  et  in- 
fernorum  (Philip,  ii). 

14  Benedictus  Dominus  Deus  IsraeU 

A  sxculo  et  in  sxculum  :  fiat  fiat : 
C  Dominus  autem  benedictus  ost,  et  si  omnes 
tacent,  quia  ille  omne  bonum  non  tanquam  eztra* 
ncum  suscipit,  sed  ab  ipso  egreditur.  A  saeculo,  pr»- 
sentem  mundum  signat;  et  usque  in  ssculum 
futururn  vult  intclligi,  ubi  jam  omnia  aBlema  con- 
sistunt.  H  Addit :  Fiat  fiat,  hoc  est  quod  Hebrai 
dicunt :  Amen,  amen. 

ORATIO  EX   PSAL.    XL. 

Nostronim  peccaminum  mitis  indultor,  qui  di- 
C  gnantcr  insinuas  efTugere  diem  malum,  si  mise- 
ricordia  subsequatur  egenum,  fer  opem,  quasa- 
mus,  doloribus  nostris,  ut  dum  carnalia  deHctacl»- 
menter  arguis,  medicinam  animse  placabilitcr  lar- 
giaris.  Per  Domlnum  nostrum  Jesum  Christum, 
etc. 

PSALMUS  XLI. 

ARGUMENTUM   PSAL.   XLI. 

H  Vox  fidelium  Dominum  desiderantiom,  G  ani- 
mseque  suae  dicentium,  ne  Deo  adjutore  in  boc  s«- 
culo  turbetur. 

TT.  In  finem  intellectus  filiis  Core. 
C  Filiis   Core.  Core  Hebraice  dicitur  caivttria. 
Galvaria  vero  locus  est  ubi  Dominus  crucifixus  est. 
Quapropter  filii  Core  merito  dicuntur  qui  gloriosnm 
r\  troph(Bum  ccelestis  regis,  id  est  signaculum  craciB 
suscipere  meruerunt.  Et  ideo  psalmus  hic  homini 
convenit  Christiano^  qui  amore  Domini  et  flamma 
Dominicae  charitatis  accenditur,  de  qua  re  bic  pri- 
mus  psalmus  est,  quem  octogesimus  tertius  et  cen- 
tcsimus  tricesimus  tertius  subsequitur. 
1    Quemadmodum  desiderat  cervus  ad  fontes  aquM* 
rum  : 
Ita  desiderai  anima  mea  ad  te,  Deus, 
C  Quemadmodum  desiderat  cervus,  non  immerito 
boc  animal  comparatum  est  fidelibus;   est  enim 
primo  innoxium,deind6velocissimum,tertio  sitioa* 
losum.  H  C  Serpcntes  naribus  trahit,  quos  ut  vort* 


177  EXPOSITIO  PSALMORUM. 

feilt,  Bstuante  veneno  ad  fonlem  festinat.  C  Hoc  A   ^   Quare  tristis  es  anima  mea  f 


178 


nos  admonet,  ut  quando  venena  haurimus  antiqui 
8erpentis,ad  fontem  divinsB  misericordijB  festinemus. 
Fons  enim  semper  irriguus  est  Christus  ;  unde  non 
dixit  ad  fluenta^  quia  siccari  possunt ;  fons  autem 
semper  fluit.  Hi  Hiomo  ergo  Ecclosiae,  qui  diu  in 
actu  venenoso  degehat,cum  hunc  gratia  Dei  videns 
derelinquere  cupitjClamat,  quemadmodum,  etc,  ut 
poenitentia  ahlutns,gloriam  Dei  videat. 

2    Sitvcit  animamea-r^  ad  ]  Deum  )|(  fortetn :  vivum : 

Quando  veniam  et  apparebo  ante  faciem  Deil 
H  Sitivit  anima  mea,  non  ad  mortua  simulacra, 
sed   ad  illum  qui  dixit :  Vivo  ego  dicit  Dominus 
(E%edi.  xxxiii).  C  Quando  veniam,  quia  tunc  mani- 


Et  quare  conturbas  me? 

C  Loquitur  filiusCore,  id  est  filius  crucisydicens 
ad  animam  suam  :  Quare  tristis  es^id  est^quare  me 
tua  afflictione  conturbas  ?  necessc  est  enim,  ut  te 
tristis  ac  mcesta,  inflrmitas  corporis  mei  turhetur, 
dicam  tibi  salutare  remedium. 

7  Spera  in  Deo  quoniam  }f^  adhuc  \  confUebor  illi : 
Saiutare  vultus  mei  et  Deus  meus. 

8  Ad  meipsum  anima  mea  conturbata  est : 
Propterea  memor  ero  tui  de  terra  Jordanis  et 
Hermonim  a  monie  modico. 

C  Spora  in  Deo,  quia  spes  ejus  omnia  commutat 
in  mcllus.  Ne  forte  autem  dicat  anima  :  Quomodo 


festus  apparebit,  quando  nos  injudicio  suo  miseri-  .  ,  ...  .   .>      .. 

cordiler  inspexeril.  H  Vel  quando  veniam,  quando  t>  P^'^"?:^/P'Tn.'r  '"™'  ^^^,^'^]^^^  infirmitas 
-^*  40 — ^„/„*  .„«,oo«M;o^..i„.;f„*.*.,«  f.„j^.«^  ^  obsistit?  Dicit  Fihus  crucis,  id  est,  homo  carnem 


ent  tempuSyUt  cumsanctisinclaritatetua  te  videam 
(Joan,  iii),  et  ita  ante  conspectum  divinitatis  appa- 
rebo,  te  videns  sicuti  es^  quiaEcclesia  vult  dissolvi 
a  corpore,  et  esse  cum  Christo  {Philip.  i). 

3    Fuerunt  mihi  lacrymx  mese  panes  die  ac  nocte  : 
Dum  dicitur  mihiguotidie  :  Ubi  est  Deus  tutis? 

H  Qaomodo  potest  de  lacrymis  panis  fleri?  potest, 
qnia  sicut  corpus  satiatur  panc,itaanima  pcr  lacry- 
iDa8,quia  exinde  se  habere  sperat  rcmissionem  pec- 
eatorum.  G  Diem,  prosperitatem  ;  noctem  vero  de- 
bemas  accipere  tristitiam.Per  hsec  duo  omne  tem- 
pns  hujns  siUe  indicatur.  Dum  dicit  mihi  quotidie, 
hoc  enim  dicebatur  assidue  persecutionis  tempore 
Christianis  :  Non  est   qui  vos  vindicet  ;  sustinete 


cruciflgens  cum  vitiis  et  concupiscontiis  (Gal.  v)  : 
respondcbo  animaj  suae.  Confitebor  illi,  id  est,  de 
peccatis  meis  pocnitentiam  geram  ut  tui  devotione 
impediri  non  possim.Sed  cui  confiteris  :  Illi  qui  est 
salutare  vulius  mci,hoc  est  Christus. 

H  Turbatum  dicit  aniraam  suam  ob  recordatio- 
nem  dclictorum  priorum.Propterea  memor  ero  tui. 
H  Mcmor  fuit  aniraaj  sua3  istc  pcenitens  in  humili- 
tate  poenitenti(E,  et  non  se  elevat  magnum  glo- 
riando,  sed  efficit  parvulum  poDnitendo.  C  Dicit 
etiam  unde  moraor  erit,  id  est  de  terra  Jordanis, 
quod  interpretatur  descensiOy  quia  ibi  Dominus  de- 
scendit  in  fontcm,  quem  nobis  consecravit,et  signi- 
ficat  baptismum  in  quo  peccata  remissa  sunt.  Me- 


qae  volumus,  quae  jubemus,et  videte  an  Deus  ves-  g  mor  est  igitur  Domini,  de  beneficio  baptismi  et 

renuntiatione  diaboli ;  unde  addit :  et  Uermonim. 


tervos  liberet. 

4   H^ec  recordatus  sum  et  effudi   in  me  animam 

meam  ; 

Qwmiam  transibo  in  locum  tabernacnli  admira- 

bilis  usque  ad  domum  Dei. 

C  Dum  h«c  qua;  improperabant  mihi,  vcl  etiam 

qac  mihi  imputabantur  delicta  cogitarem,animam 

meam  in  lacrymas  subita  inundatione  profudi.Ani- 

ma  in  se  funditur,quotiens  compunctainstinctu  Dei 

in  semetipsam  revertitur.  Sequitur  cur  se  funderet, 

qaoniam  ingrediebatur  in  lecum  tabemaculi,  hoc 

est  in  Ecclesiam  pra)sentem,ubi  amplius  gemebat ; 

diiferri  adhuc  illam  coelestemHierusalcm.H  In  qua 

simt  multi  admirabiles,  virtutibus  sacris  pollentcs, 


Herraon  parvus  est  mons  juxta  Jordanem,  et  inter- 
prctatur  anaUiema,  quod  dicit  hoc  diabolo,  ut 
sit  ab  eo  anatheraa,  quando  ad  Deum  vcnerit  vera 
pocnilentia.  A  monte  modico,  quia  Deus  non  elegit 
supcrbum  sed  hurailem.  A  montc  igitur  modico, 
qui  cst  Hcrraonira,  raeraor  cst  Domini,  qui  se  non 
extollit. 

9    Abyssus  abyssum  -r  in  ;  vocat. 
In  voce  cataractarum  tuarum, 

€  Abyssus  et  cataract®  Grsca  sunt.  A  C  Duabus 
enim  abyssis  duo  Testamenta  significantur,  id  est 
Novura  et  Vetus,qu(E  se  mutua  attestatione  confir- 
mant,quando  VotnsNovum  praedicit.  H  Ut  ibi  pro- 


qni  «dificati  supra fundamentum  apostolorum  tam-  ^  "  «"^»4"«»""  -•-»  ^;";""'  pi<«u.oii,.  « 

quam  una  domus,  habentur,  in  quara  iste  mente  ^  P^«^^"^  ^^*^'^  suscitabit  Dommus  (Deut.  xviii).  No- 

ingrediens,  efTudit  animam. 


5  /n  voce  exsuliationis  et  confessionis  : 
Sonus  epuiantis. 
C  Quomodo  illuc  ire  sanctissimus  ambiebat  ?  In 
voce,  scilicet,  exsultationis  et  confcssionis.  Exsul- 
tatio,ad  psalmodiam  respicit.  Confessio,ad  peccata 
deploranda.  Quffi  duo  efficiunt  Christianum  perfe- 
etnm.  Sonus  epulantis,  diffinitio  brevis  ;  quid  sit 
exsoltatio  et  confessio,  quia  est  sonus  epulantis. 
Kam  sonus  iste  animam  pascit,  et  epulas  suavi  de- 
lectatione  concedit. 


vum  vero  Vctus  commemorat,  ut  Paulus.  Bibebant 
autera  de  petra,  ;)(?/ra  erat  Christus  (ICor.  x).  C  Ca- 
taract^  prophetie  et  apostoli  sunt,quia  sicut  aqua- 
rum  multitudo  per  cataractas  evomitur,  ita  de  ore 
ipsorum  Domini  praecepta  manaverunt. 

10    Omnia  excelsa  tua  et  fluctus  tui : 
Super  me  transierunt. 

C  Excclsa  vero  et  fluctus  Scripturas  sacras  in- 
telligamus.Hxc  crgo  dicit  justus  super  se  transisse 
quia  in  eorum  notitia,  avidus  perscrutator  se  im- 
merscrat. 


179 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


480 


ii     hi  die  mandavit  bominxis  misericordiam  suam  : 

Et  nocte  canticum  ejus. 
12    Apud  me  oralio  Deo  vitx  mese. 
Dicam  Deo  susceptor  meus  es. 

H  In  die  mandavit  Dominus,  id  est  in  luce  san- 
ctarumScripturarum  promisit  suam  misericordiam. 
Et  nocte  canticum,  id  est  in  tribulatione  positis» 
ipsam  misericordiam  ostendit.  A  Vel  in  die,  id  est 
prosperis  praecepit  Deus  misericordiam  suam  intel- 
ligere  et  aliis  facere,  et  nocte  praecepit  canticum, 
id  est  in  adversis  exsultationem.  Unde  Apostolus  : 
In  tribulationibus  gaudentes  (/  Thes.  i).  C  Vel  in 
die  prosperitatis  docet  eam,  sed  nocte  tribulationis 
eam  manifestat  clarius. 

C  Apud  me  oratio,ac  si  diccret,  intra  me  sacrifi- 


H  Spcra  in  Dco,  quoniam  adhuc  coiifilebor  im. 
Ih  ipso  nbstra  sit  spes  semper  attenta,  ipse  omnes 
fliictus  mitigct,ipsenos  Cohservet  ih  tentationibus, 
ipse  sitim  nostram  sua  contemplatione  saciet,  nos- 
que  vultus  sui  salutari  viviGcet. 

ORATIO  EX   PSAL.   XU. 

VultUs  nostri  mirificum  salutare,  quem  ianims 
fidelium  ardenfer  sitiunt servulorum, tribiie, utdum 
te  (visibili  lacrymarum  imbre  pasti)  requirinius, 
irtvisibiliter  te  inira  pectoris  noatri  tabernaraiunr 
collocemns.  Per  Dbminumnostrum  Je^um  Chrislum 
Filium  tuum,  etc. 

PSALMUS  XLII. 

ARGUMENTUM   PSAL.   iLIf. 

C  Vox  Ecclesiae  orantis :  ut  in  novissimo  ^xamine 


cium  est  quod  ofTeram   Deo,  quod  est  utique  ora-  j^  ab  infidelibus  dividatur,etdesho  introituadBenm. 


tio  quam  Deus  non  sprcvit.  Dicam  Deo,  etc,  id  est 
ciim  me  gratiabaptismatissusceperis^detuis  bene- 
ficiis  te  laudans,  semper  susceptorem  voco. 
13    duare  oblilus  ei  mei  ? 

J^t  quare  contristatus  inccdo  dum  affligit  me  ini- 

micus  ? 

G  Quare  oblitus  es  mei,   dicit  vir  sanctissimus 

more  humano,  ac  si  dicat,  cur  tandiu  diiTers  ut  me 

nOn  inducas  in  illam  patriam,   quam  sanctis  tuis 

pollicitus  es.  Qnare  contristatus  incedo,utique  con* 

tri8tamur,quandoflagelIa  in  hoc  mundosustinemus. 

Dnm  afHigit  nos  inimicus,id  est  diabolus,cum  frau- 

duleatis  subreptionibus  suis  nos  tentat,  quando 

carnis  vitia  invito  acrepugnante  animosustinemus. 

H    Dum  confringunfur  ossa  mea  :  cxprobraverunt 

mihi. 

Qui  iribulant  me  ^  inimici  mei  : 
C  Franguntur  ossa,  dum  virtus  patientic-c  nostraj 
affllgiiur,  hoc  irrident  videntes  inimici,  et  velut  ali- 
qucm  probrosum  abominantur.  II  Vcl  ossa  for- 
tiores  in  Ecclesia  sunt,  qui,  dum  scandalis  et  di- 
versis  suppliciis  urgentur,  simplices  videntes  con- 
tristantur.  A  H  Unde  et  inimici  Ecclcsiae,  bonis 
Christianis  exprobrant  in  martyribus  vel  confes- 
soribus,  dum  a  Deo  vel  occidi  vel  tribulari  permit- 
tuntur. 

15    Dum  dicunt  mihi  per  singulos  dies.  Vbi  est  Deus 
tuus  ? 

Quare  tristis  es,  anima  mea^  cl  quare  contur- 
bas  me? 


TT  iZ  Infinem  Pmlmus  David 

C  Psalmus  (sicut  saepe  dictiim  est)  signat  mBlbs  c»- 
lestium  verborum.David  autem  f6rtissimiim,actl6- 
siderabilem  nobis  indicat  Salvatorem,  ad  quem  6^ 
persona  fidolissimiChristiani  psalmusiBte  dirigitur, 
dum  mens  et  intehtio  ejus  ad  ipsum  desideraiiter 
aptatur. 

1  Judica  me,  Deus,  et  discerne  causammeam,  DeuSf 

de  gente  non  sancia  : 
Ab  homine  iniquo  et  doloso  erue  me. 
C  Judica  me,  Deus.Non  enim  petit  Propheta  pec- 
cata  sua  discuti,  sed  ab  iniquorum  condortio  iibe- 
rari.  Esset  enim  periculosum  dicere  :  judicd  me, 
nisi  addidisset:discerne-cau8am  meam,ide6tdivtde 
pcrmistionem  meam  ab  impiis.  De  gentenon  8tmcta« 
id  est  dc  perversis,  vel  male  viventibus.Inquusest 
qui  malc  facit  aperte.  Dolosus  est,  qui  occulte  ma- 
chinatur  malum.Erue  menevita  mea  abeiscorrum- 
patur.  Et  possunt  hoec  omnia  ad  futurum  exponi 
judicium.  H  Nemo  vero  magis  iniquus  atque  do- 
losus,quam  illequi  iniquitatis  inventor  atque  ffimu- 
lator  est  sanctitatis,  id  est  diabolus. 

2  Quia  tu  es  Dvus^  fortitudo  mea  : 

Quare  me  repulistij  quare  tristis   incedo  :  dutn 

affligit  me  inimicus? 
H  Scio  me  infirmura  etfragilem,  nec  senlio  me 
habere  aliquam  fortitudinem  qua  eruar,  nisitume 
salvaveris.Tunc  nos  repellit  ChristuB,cum  peccave- 
rimus.  Tristis  incedo,  propter  peccata  mea.Etideo 
affligor  in  tcntationibus  variis  ab  inimico  diabolo, 


H  Dum  dicitur  raihi  per  singulos  dies,ac  si  dicat  n  qui  superius  homoiniquus  dictus  est.  Undequiame 


sanctus  ad  Christum.  Gum  ego  te  per  poenitentiam 
et  afflictionem  corporis  anima^que,  Christe,  placare 
desiderarem,inimici  mei  quasi  incassum  hoc  facere 
me  dicebant,  aientes:Ubi  estDeustuus(/5ai.Lxiv)  ? 
nescientes  illa  occulta  qua;  pro^paravitDeus  diligen- 
tibus  se.  C  Vel  hoc  dicunt  in  passione  martyres, 
quodipsisapersectitoribusimpropereturubisitDeus 
eorum.  H  Quare  tristis  es,  quia  meum  desiderium 
prolongatur.  Repetita  confortatio  est  contra  tribu- 
lationes  frequentes. 

16    Spera  in  Deo  quoniam  Jj^  adhuc  ',  confitebor  illi : 
Salutare  vullus  mei  >j(^  et  \  Deus  meus. 


conturbant  tenebrae  peccatorum,  ad  te  qui  lux  es 

mundi  confugio  supplcx. 

3    Emitte  lucem  tuam  et  verilatem  iudm  : 

Ipsa  me  dcduxerunt  ei  adduxerunl  in  mohtem  sdn- 

ctum  tuum  et  in  tabernacula  tua» 
C  Petit  Propheta  ut  Pater  mittat  Pilium  adjudi- 
candum,  qui  estlux  ct  veritas,  ut  cuni  illeverierit. 
omnis  mojror  confusionis  abscedatasanctisiBJus,  et 
ajternaj  beatitudinis  gloriam  cohsequantur.  H  Ipsa 
me  deduxerunt,  ab  errore  peccati,et  adduxeriint  in 
Ecclesiam  per  fidem.C.Taberriaciilum,etiamip.8am 
Ecclesiam  ;  et  mons,  Christum  significiit.   H  Vel, 


181 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


182 


eterno  tabernacula  in  CGelis^  ad  quo),  qui  fuit  in  A 
monto,  Christo  per  fideip  venict. 

4  Et  inlroibo  ad  altare  Dei : 

Ad  Deum  qui  Isetificat  juventutem  meam. 
C  Aitare  enim  dictum  est  quasi  alte  are,  ac  si  di- 
cat  :  H  Ibi  introibo,  ubi  jam  non  vitulos  et  arietes 
exhibeam,sed  memetipsum  hostiam  vivam  Deo  ofTe- 
ram.  Ad  Deum  qui  laetificat  juventutem  meam.  G 
Juventutem  hic  pro  novitate  ponit  vitse,quia  Domi- 
nus  omnia  reparans  de  vetustate  defecta,in  novita- 
tem  firmsB  iidei  juventutis  reddidit  validissimum  flr- 
mitatem  credentibus. 

5  Confitebor  tibi  in  cithara,  Deus  meus  : 

Quare  tristis  es  auima  mea,  et  quare  conturbas 

me? 
C  In  cithara  vero  confitetur,qui  mundi  hujns  ad-  jv 
T«f8itatem  8ustinen8,»laude  Dei  non  recedit.  H  Vel 
^pa.  earnem  suam  mortificat,  in  cithara  laudat. 
Qtntre  tnstis  es.  G  Frequenter  admonet  tristitiam 
fegieiidttm  istius  ssculi^quoniam  bonis  rebus  sem- 
por  adversa  est.  Per  hanc  enim  robor  patientiffi 
frafigiiur,  charitatis  lumem  eistinguitur,  spei  desi- 
deriinn  Tirtusque  molle8cit,et  omnis  vita  confundi- 
tur.Tristitia  vero  de  peccatis  amplectenda  e8t,quo. 
niam  ad  perpetuam  sospitatem  dirigit. 

6  Spera  m  Deo  qtumiam  ^  adhuc  ',  confitebor  illi : 
Salutare  vuttus  mei;i^et  *  Deus  meus. 

H  Spera  in  Deo,  ipsnm  confitetor,ab  ipso  peccata 
8|ia  postulat  dimitti,  ipsumque  salutare  vultus  sui 
iiciiy  quem  et  nos  confitentes  exposcimus,  ut  me. 
reamur  ^'us  luce  illuminari,  via  dirigi,veriiate  cor- 
rigi,  vita  locapletari.  C 

ORATIO  BX  PSAL.   XUI. 

Te  fontem  luminis  perpetui,  omnipotens  Deus, 
invocamus  et  quaesumus  ut  emissam  veritatem  tuam 
cordibus  nostris  novae  nos  lucis  claritate  perfundas. 
Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristiim,  etc. 

PSALMUS  XLIII. 

ARGUMBNTUM   PSAL.  XUII. 

C  Verba  martyrum,sive  confessorum  precantium 
ut  iii  fnturo  judicio  de  inimicis  vindicentur. 
TPT  In  finem  filiis  Core  -r  ad  ;  intellectum, 
C  Quid  significent  filii  Gore.  sufficienter  jam  di- 
ctum  est;  nunc  autem  ad  intellectum,  hoc  est  ut 
intelligamus  illum,  qui  initium  sumpsit  secundum 
<sx  tempore  ante  sscula  genitus.  H  A  G  Ubi 
in  l^iilie  ponitur,  intellectus,  spiritualem  in-  q 
tifsentiam  qoa&rendam  esse  demonstrat. 
i     Detts,  Mtribus  noUris  audivimus  : 
PtUres  nostri  anmentiaverunt  nobis, 
C  Detts  auribus  Boatris  audivimus.  Verba  hssc 
accipienda  sunt  dicta  in  persona  martyrum  sive  con- 
fesBorumyAC  si  dixisset  H  per  spiritalem  sensum  se 
GogDOvisse,  juxta  illud  :  Qui  habet  aures  audiendi 
audiat.  Patres  apostolos  et  prophetas  vocavit;  quo- 
mm  annuntiatione  renati  sumus  ad  vitam. 
2    Opus  quod  operutus  es  in  diebus  eorum  : 
Et  in  diebus  antiquis, 
A  G  Opus  quod  operatus  est  Dominus  in  diebus 


antiquis,  hoc  est^quando  Israeliticum  populum  il- 
laesum  per  maris  Hubri  fluenta  transduxit. 

3  Manus  tua  gentes  disperdidit  et  platitasti  tos  : 
Affixisti  populos  et  expulisti  eos. 

G  Per  manus  (sicut  saepe  dictum  est)  significatur 
potestas.  Dispersit  enim  potestas  Dei  gentes,quan- 
do  euntibus  Amorrhaeis  et  Gethaeis  de  propriis  ter- 
ris,Hebra;i  in  eorum  sedibus  sunt  plantati(/ojtt^  v). 
Afflixit  autempopulos^cum,  canentibus  tubis  sacer- 
dotum,  muri  Jericho  corruerunt,  quos  tunc  de  ci- 
vitate  constat  expulsos, 

4  Nec  enim  in  gladio  suo  possederunt  terram 
Et  brachium  eorum  non  salvavit  eos 

G  Ne  putarentHebraBi  se  fuisse  triumphatores  suis 
viribus^  ideo  dixit  :  non  enim  in  gladio  suo.  Bra- 
chinm  pro  robore  dicimus,quoniam  ipso  dimicante 
pugnatur,  sed  eorum  brachium  non  ab  inimicis 
suis  eos  liberavit.quos  specialiter  virtus  divina  sal- 
vavit. 

5  Sed  dextera  tua  et  brachium  tuum  et  ittuminqtio 

vultu^  tui : 
Quoniam  complacuisti  in  eis, 
G  Dextera  cnim  signat  prosperam  partem;  bra- 
chium  fortitudinem ;  illuminatio,  consilium  :  Qu« 
Dominus  communiter  confert,  quando  praBliantibus 
victoriam  dignatur  donare.  Gomplacuit  in  iHis, 
quando  illa  sola  gens  de  toto  mundo  electa  est,  de 
qua  Salvator  advenit. 

6  Tu  es  ipse  rex  meus  et  Deus  meus  : 
Qui  mandas  salutes  Jacob, 

G  Tu  es  ipse  rex^id  est  tu  ipse  :  non  alius  est  Do- 
minus  et  Salvator,cui  nomen  regis  manifestum  e^t 
convenire.Addit  vero ;  et  Deus  meus,  ne  dubitares 
Dominum  Jesum  Ghristum  esse  illum  qui  mandavit 
salutem  Jacob,  quando  audivit  per  angelum  :  jam 
non  diceris  Jacob,sed  Israel  (Geii,  xxxu),  id  esi  vir 
videns  Deum.  A  Vel,  per  Jacob  populus  Israeliticas 
intelligitur,  cui  Deus  mandavit  salutas  corpoirales 
quasi  per  alium,  scilicet  angelum  non  per  se.  A  C 
Mandarc,enim  est  per  aliquem  alium  precipere  vel 
facere.  A  Sic  Deus  antiquis  patribusnon  perpe  et 
suam  essentiam  visus  est,  sed  per  aliquem  creatu- 
ram  viderunt  eum  et  salvabantur. 
1    In  te  inimicos  nostros  ventilabimus  comu  : 

El  in  nomine  tuo  spememus  insurgentes  in  m- 
bis. 

G  Hoc  enim  quod  ventilandi  sunt  inimici  comu, 
H  id  est  in  Ghristo,  eo  quod  G  hostis  est  anti- 
quus  spernendus;  ad  judicium  futurum  pertin^, 
ubi  talis  est  victoria^  ut  probentur  subruisse  omnia 
certamina.  H  A  cornibus  aliquid  ventilatur,  sio 
Sedechias  factis  duobus  ferreis  cornibus  aiebat : 
Sic  ventilabo  totam  Syriam  (///  Reg.  xxii).  Cprnu 
vero  nostrum  Ghristus  est,  idem  et  nomen  Patris, 
in  quo  adversarii  nostri  vel  ventilantur  vel  sper- 
nuntur. 

8    Non  enim  in  arcu  meo  sperabo  : 
Et  gladius  meus  non  salvabit  me, 

A  Arcus  enim  est  praesidium  bellatoris,  in  quo- 


183 


S.  BRUNONIS  HEnBlPOLENSIS  EPISCOPI. 


184 


mens  humana  confidit;  in  gladium  vcro  plus  praj- 
sumit,  sagiita  enim  saepc  incassum  mittitur-,  ensis 
vero  certius  operatur  mortis  cffectum,  sed  nec  in 
60  confidit  multitudo  sanctorum,sed  in  protectiouc 
divina.  Gujus  rationem  subdit. 

9  Salvasti  enim  nos  de  affligentibus  nos  : 
Et  odientes  nos  confudisti. 

C*Non  est  dubium  apud  sanctos,  sc  libcrari  in 
Bccundo  adventu  Domini  a  persccutione  spirituum 
pe8simorum,qui  cos  hic  multiplicibus  insidiis  affli- 
gebant.  Confundentur  etiam  qui  bcatos  oderunt, 
quando  illi  aBterna  pcBna  damnantur,  justi  regna 
ccelorum  recipiunt.  A  C  Salvasti  enim,  pro  salva- 
bis  dixit,  propter  certitudinem  futuri  in  cognitione 
Prophet».  C  Vel  confidentia  fidei  futura  pro  prxle- 
ritis  dicunt,  quoniam  apud  eos  non  cst  dubium 
quod  absolute  norunt  csse  vcnturum. 

10  In  Deo  laudabimur  toUi  dic  : 

Et  in  nomine  tuo  confitebimur  in  StVculiim.  Dia- 
psalma, 
C  Qui  dicunt  laudobimur;  in  futuro  se  profi- 
tentur  essc  pra^dicandos.  Tota  die,  pcrpetuum  tem- 
pus  ostcndit,  quod  non  habct  noctem.  Confitcntur 
in  saBCulum,  qui  pracconta  Domini  hic  jugiter  per- 
Bonare  contendunt.  H  In  Deo  dicit,  quia  ipse  cst 
laus  et  gloria  nostra,  et  in  nomino  suo  Cbristiani 
dicimur,  et  in  tali  nominc  confitebimur. 

11  Nunc  autem  repulisti  et  confudisti  nos  : 

Et  non  egredieris  ^  Deus  ',  in  virtutibus  nostris. 
G  Dicendo  enim  martyres,  nunc  autem,  signi-' 
ilcant  de  futuris  temporibus  se  ante  dixisse,  quia 
nunc  praesens  est  tcmpus.  Rcpulisti,  id  est  dilatio- 
nem  nobis  fecisti  do  illa  futura  beatitudine  quam 
nobis  jpromisisti.  Gonfudisti,  illa  gloriosa  confu- 
sionc,  quam  martyrcs  subeunt,  cum  diversis  inju- 
riis  aflliguntur,  fustibus  verberantur,  et  velut  crimi- 
nibus  obnoxii,  morti  mancipantur.  Nunc  etiam  non 
egredietur  Deus  in  virtutibus  martyrum  cum  cos 
tribulaiionibus  subdit,  et  diversis  passionibus  sub- 
Jaoero  concedit. 

12  AvetisH  nos  retrorsum  post  inimicos  nostros  : 
Et  qui  oderunt  nos  diripiebant  sibi. 

C  AveKi  enim,  est  hostem  fugere  carnalem.  H 
Debemus  enim  inimicos  nostros  ante  nos,  id  est 
ante  oculos  nostros  habcre,  ut  sciamus  quid  cavere 
debeamus.  Diripiebant  sibi.  C  Hoc  solct  effugatis 
evenire  ut  in  direptionem  cadant  qui  hostibus  suis 
minime  prssvalcant  resistere.  11  Diripiebant  persc- 
cutores  martyres,  cum  plagis  et  reliquis  tormentis 
608  vexabant.  A  Vel  nos,  quia  sumus  rctro  quasi 
victi.  Illi  aulem  persecutores  ante,  quasi  victores 
nos  irrident  et  torqucnt. 

13  Dedisti  nos  tanquam  oves  escarum  : 
Et  in  gentibus  dispersisti  nos. 

C  Esca  enim  luporum  est  ovium  mansueta  sim- 
plicitas,  quaj  martyribus  merito  comparatur,  qui 
occidi  a  persccutonbus  sine  conccrtatione  acquic- 
scunt.  Et  in  gentibus,  traditi  martyrcs  libcrtatem 
8uam  cum  patrimoniis  perdiderunt. 


A  1  i    Vendidisti  populum  tuum  sine  pretio  : 

Et  non  fuit  muUitudo  in  commutationibus  eorum, 
H  Usque  huc  locuti  sunt  martyres,  nunc  de  Ju- 
dajorum  populo  dicunt,  quibiis  dictum  est :  In  pcc- 
catis  vestris  vcnditi  esti  (Isai.  i).  Ideo  sine  pretio, 
quia  non  est  effusus  sanguis  Agni  pro  eis.  H  Non 
fuit  multitudo  in  commutationibus  eorum.  C  Com- 
mutatis  est  data  rei  a^qualia  consequi.  H  Scd  hic 
vilior  erat  mcrccs  quae  fuit  vendita  quod  precium, 
ideo  non  est  commutatio  facta.  Nam  Dominus  po- 
pulum  quem  non  auro,  sed  comparavit  proprio  san- 
guine(/P^(r.  i),  id  est  humanum  genus  inpeccatis 
jacens  libcravit. 

15  Posuisti  nos  opprobrium  vicinis  nostris  : 
Subsannationem  et  derisum  his  qui  sunt  in  cir- 

g  cuitu  nostro. 

C  Cum  dicit  posuisti,  ostendit  immobilem  pas- 
sioncm,  qua  sancti  a  vicinis,  id  est  persecutoribus 
patiuntur.Opprobrium  contra  probum  positum  est. 
Nam  sicut  omnia  proba  decora  sunt,  sic  indecentia 
opprobria  sunt.Derisus  vcrovoxestconfusalaBtiti», 
insultationem  suam  denuntians  immoderata  hilari- 
tate.  Qui  sunt  in  circuitu  nostro,  infideles  el  perQ- 
dos  exponit  illis  verbis. 

16  Posuisti  nos  in  simililudinem  gentibus  : 
Commotionem  capitis  in  popuiis. 

C  Martyres  enim  positi  sunt  in  similitudinem  Ghri- 
sti,  quando  enim  gentes  paribus  pcenis  affligebant. 
Gommotio  capitis  et  martyribus  contigit  (quas  facta 
est  in  passione  Domini)  cum  eos  iniqui  blasphema- 
C  bant  H  cum  irrisione,  vel  capitis  commotione.  Sed 
et  si  quis  nunc,  o  Jesu,  in  te  pie  vivere  voluerityproti- 
nus  inigui  blasphemant  cum  irrisione  vel  capilis  com- 
motione. 

17  Tota  die  verecuadia  mea  contra  me  cst : 
Et  confusio  faciei  mex  cooperuit  me. 

H  Dominus  haec  in  assumpta  carne  loquitur,  quia 
tota  die  verecundiam  pro  nobis  patiebatur  Chris*U8, 
atque  confusioncm  etiam,  usque  ad  ipsum  patibu- 
lum  crucis.  C  Solet  verecundiaad  momentum  veni- 
re,et  brevi  tempore  sedata  discedere,ista  verogra- 
vissima  fuit,  quae  jugiter  permanebat. 

18  A  voce  exprobrantis  et  obloqnentis  : 
A  facie  inimici  et  persequentis. 

H  A  voce  exprobrantis,  oum  diceretur  ei :  Si 

^  Filius  Dei  es,  descende  de  cruce.  A  facie  inimici,id 

est  Judae ;  ct  persequentis,  populi  JudaBi.  G  Expro- 

brare,  est  in  faciem  maledicere;  obloqui,  absenti 

detrahere  et  dolose  aliquem  sermone  mordere. 

19  Hxc  omnia  venerunt  super  nos  :  nec  oblitisumtu 

te, 
Et  inique  non  egimus  in  testamento  tuo. 

H  Haec  omnia,  vox  martyrum,  omnia  quac  lu, 
Domine,  pertulisti  :  et  nos  eadem  pertulimus.  Ncc 
obliti  sumus,sed  tc  scmper  confessi  sumus.  Etini- 
qucnonegimus,id  cst  fidcliter  pracdicavimus  festa- 
mentum  tuum,  et  fideliler  viximus  in  testamento. 


183 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


186 


Nec  obliti.  G  Nam  qui  illum  ra^nte  retinent,  ejus  A 
testamentum  nesciunt  oblivisci. 
30  *r  £t  '.  nan  recemt  retro  cor  mstrnm  : 
Et  declinasti  semitas  tuas  a  via  tua, 
C  Relro  redit  cor  eorum  qui  de  Domini  bonitate 
desperant;  quod  isti  minime  fecerunt,  qui  spem  in 
Domino  habere  probati  sunt.  Via  enim  a  violentia 
nuncupatur.  Semita  hic  in  malo  posita  est^eo  quod 
dicit  nostras.  Recte  enim  humance  semita;,  id  est 
voluptuosi  et  umbrosi  calles  quos  ambulat  humana 
fragilitas,  a  via  superna  divisae  dicuntur,  quia  illa 
dacunt  ad  mortem,hsc  via  ducit  ad  sospitatcm  de- 
siderabilem.  A  Vel  declinasti,  id  est  repulissevide- 
ris  nostris  persecutoribus  semitas  nostras  bonas, 
quas  ambulamus  in  tribulationibus,  in  eo  quod 
eequitur.  I^ 

21  Quoniam  humiliasti  nos  in  loco  afflictionis. 
Et  cooperuit  nos  umhra  morlis. 

H  Htrmiliati  sumus  in  loco  arflictionis,  id  est  in 
corpore  isto,  in  quo  versamur  et  affligimurpropter 
Christum.  C  Umhra  mortis  vitaB  istius  transitum 
dicit,qui  sanctis  et  peccatoribus  probatur  esse  com- 
munis.  Illa  vero  mors  vera  est,  qua  impii  aet^rna 
damnatione  puniuntur.  H  Etsi  enim  sancti  hic  affli- 
gantur  et  morti  destinantur,vivunttamen  Deo;  ideo 
h«c  mors  umbra  mortis,  non  mors  est. 

22  Si  obliti  sumus  nomen  Dei  nostri, 

rr  Et  ;  si  expandimus  manUrS  nostras  ad  Deum 
alienum. 
H  Si  obliti  sumus  nomen  Dei,  id  est  Ghristum. 
8i  ezpandimus  manus  ad  Deum  alienum  id  est  ad 
idolam.  C 

23  Nonne  Deus  requiret  ista? 

Ipse  enim  novit  ahscondita  cordis. 
C  Nonne,  cum  pondere  pronuntiandum  est,  quo- 
Biam  gravissimum  est  apud  Deum,  si  in  ejus  reli- 
gione  peccetur.  Requirere  autem  solemus,  quando 
iUa  desideramus  agnoscere,  qur.  nostram  novimus 
conscientiam  non  tenere.  Hoc  in  Deo  non  est,  quia 
omnia  novit;  sed  dicitur  requirere,  dum  pro  eis 
nos  puniens,  facit  eorum  nos  recordari.  Et  quia 
agebatar  de  religionis  affectu,  qui  in  corde  magis 
qnam  corporis  devotione  geritur,  addit,  ipse  novit 
cordis  abscondita.  A  Et  quse  sint  illa  :  sequitur. 
24     Quoniam  propter  te  mortificamur  tota  die  : 
Mstimati  iumus  sicut  oves  occisionis. 
C  Morte  vero  affici  est :  per  longas  passiones  pr®-  d 
Bentis  vit«  exitum  pro  Ghristo  reperire.  Tota  die  : 
non  per  momentaneam  mortem,  sed  per  universum 
vit«  tempus  protractum   nobis  fldelium  declarat 
exitum  pro  Christo,  Ovis  enim  non  habet  arma,.nec 
dente  contendit,  sed   manibus  latronis  patienter 
acqaiescit.  8ic  famuli  Ghristi  sicut  ovis  sestimati 
Bunt  mori,  quoniam  sine  contentione  aliqua  vide- 
bantar  occidi. 

25    ExswrgCy  guare  obdormiSy  Domine  ? 
Ejourge  *r  ^t  [  ne  repellas  in  finem, 
C  Non  autem  Deo  convenit  exsurgere  :  qui  nun- 
qoam  no8citurpossedormire,8ed  humano  usu  dici- 


tur  dormire,  quando  nostra  exspectatio  divinadis- 
pensatione  elongatur.  Repetiturexsurge,  ut  quibus 
videt  pericula  crescere,  non  tardet  subvenire.  Ne 
repcllas  in  finem,id  est  ubi  sunt  prsemia  beatorum, 
ubi  martyribus  coronas  praeparantur.  H  !n  finem  : 
mortis  aeterna;  scilicet. 

26  Quare  faciem  tuam  avertis  ? 

Oblivisceris  inopia*  nostrx  et  Irihulationis  nostrx  ? 
H  Avertit  Deus  faciem  ad  tempus,  ut  probet  ele- 
ctos  suos.  G  Oblivisceris  inopiae,  hocest  :  cui  con- 
sueveras  subvcnire,  quam  sic  in  aliis  amas  :  ut  te 
inopem  dicas.  Addidit  tribulationis  nostrae.  Cujus 
tribulationis  clemenssemper  Cbristus  inspectorest. 

27  Quoniam  humiliata  est  in  pulvere  anima  nostra  : 
Conglutinatus  est  in  terra  venler  noster, 

C  Humiliaverunt  se  in  pulvere,  qui  cinere  super 
se  sparso  :  animas  suas  discruciant  ad  recordatio- 
nem  peccatorum.  H  Conglutinatus  cst  in  terra :  cum 
caro  infirmatur,  sod  sensus  est  intentus  in  cocles- 
tibus. 

28  Exsurge,  adjuva  nos  : 

Et  redime  nos  propter  nomen  tuum. 
C  Exsurge,  non  ad  dorraitionem  :  sed  ad  resur- 
rectionera  est  potius  applicandura,in  qua  destructa 
agnoscitur  huraana  captivitas.  Illo  enira  resurgente 
adjuti  sumus,  non  propter  meritum  nostrum,  sed 
propter  noraen  suum.  Ideo  Salvator  dicitur,  quia 
per  gratiam  sua;  pietatis  salvat  infirmos. 

ORATIO   EX   PSAL.    XLIII. 

Exsurge,  Domine,  in  auxiliura  nostrum,  et  erue 
nos  ab  opprobriis  viciorum :  et  qui  coram  patribue 
nostris  inimicarum  gentium  regna  vicisti,  a  perse* 
quentibus  iniraicis  vultus  tui  illurainatione  nos 
eripe.  Per  Dorainum  nostrum  Jesum  Christumyetc. 

PSALMUS  XLIV. 

ARGUMENTUM   PSAL.   XL1V. 

G  Propheta  Spiritu  sancto  repIetus,incamationem 
Domini  Christi  se  eructare  promittit,  et  mysticis 
virtutibus  sponsam  Christi  describit  Ecclesiam. 

TT.  In  finem  pro  his  qui  commutabuntur  /iliis 

Core  ad  intellectum.  ^Canticum  pro  dilecto  \ 

C  In  finera  :  perfectionem  significat,  hoc  est  Do- 

roinum  Christum.  Filii  Core  :  id  est  filii  crucis,qui 

commutabuntur  transiendo  detristitia  hujus  mundi 

ad  gaudia  asterna.  Canticum,  textum  psalmi  signl- 

ficat  :  pro  dilecto,  id  est  Doraino  Christo,  de  quo 

Pater  dixit:Hic  est  dilectus Filius meus  (MaUh.m). 

Istius  nunc  spirituales  nuptiae  referuntur. 

1    Eructavit  cor  meum  verhum  bonum  : 

Dico  ego  opera  mea  regi. 
C  Eructare  diciraus,  quando  satietas  ciborum  di- 
gestiones  saluberrimas  evaporat.  Unde  iste  vir  san- 
ctus  coelesti  largitate  satiatus  eructavit,  unde  fide- 
lis  populus  abundantissime  pasceretur.  Gor  meum : 
sinura  raentis  intellige.  Verbum  bonura  :  Filiura  Dci 
vocat  Opera  vero  :  opusculura  prophetae  fuit,  et 
psaimi  hvjus  decora  contextio. 


18t 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


188 


2  Lingna  mta  calamus  scribx : 
Velbciter  «f  scribentis  ; 

H  CalamuB  scrfbae,  scriba  ipse  Christus  est,  qui 
Bcripsit  fldem,  spem,  et  cbaritatem,  in  cordibus 
feanctorum.  Velociter,  hoc  est,  quod  non  tardantur 
quffl  dixerat,  sed  velociter  adimplentur. 

3  Speciosus  forma  prde  filiis  hominum  :  diffusa  est 

gratia  in  labiis  tuis  : 
Propterea  benedixit  te  Dcus  in  seiemum, 
C  Bpecidsus  dictus  prae  omnibus  hominibus  Chri- 
stus  efet,  nori  ex  fornia  corporali,  sed  veraciter  hu- 
tnano  genere  pulchrior  fuit,  quia  peccata  non  ha- 
buit.  tllud  enim  recte  speciosum  dicimus,  quod 
gratim  mutidissims  puritatis  ornatur.  H  DifTusa  est 
gratia,  quia  lex  per  Moysen  data  est,gratiaet  veri- 


j^    8    Sedes  tua  Deus  in  sxculum  sxculi : 
Virga  directionis  virga  regui  tui. 
G  Hic  enim  sedes  Dei  ad  judicium  pertinet  futu- 
rum,  in  quo  omnia  veraciter  examinantur.  Virga  : 
regulam  significat  divins  squitatis,  ista  enim  virga 
justos  regit,  impios  percutit  :  qus  veraciter  recta 
dicitur,  quia  nulla  pravitate  curvatur.  Vel  fortitudo 
invicta  et  inflexibilis  disciplina,  virga  est  dit^ectio- 
nis.  Et  clarius  quae  sit  virga  ista  :  sequendo  ostea- 
dit  dicens  : 
9    Dilexisti  justitiam  et  odisti  iniquitatem  : 

Propterea  unxit  te  Deus  Deus  tuus  oleo  laetitix 
qrx  consortibus  tuis. 
C  Nemo  enim  perfecte  diligitjustitiam^nisiquiet 
actus  pessimos  exsecratur.  Unctus  est  Christus  in 


^t  per  Jesuiih  '€hri9tum  facta  est  (Jom.  i).  C  Bene  |.  regem  et  sacerdotem.H  Oleo  Iaetitiffl,id  est  resurte- 


dictnm  est  autem :  BenediJtit  te  Deus  :  a  forma  servi, 
(Jtt*  et  passionem  pertulit,et  ad  r^gna  ccBlorntii  per- 
venit.  Propterea,  quia  diffusa  est  gratia  in  lai)iis 
tuis,  gratia,  scilicet  praedicationis.  H  Et  etiamcura- 
tionis  :  cum  morbida  verbo  curas,  mare  quicscere 
facis,  Lazarum  vocas  et  venit,  et  omnia  quao  loque- 
ris,  g*ratia  labiorum  tuorum  perficiuntur. 
4    Accingere  gladio  tuo  : 

Super  femur  ^  tuum  \ ,  potentissime. 
%   Specie  tm  H  pulckritndine  tua  : 

htiehde  prospere  procede  et  regna. 
C  Gladium,  hic  sermone^  divinae  praedicationis 
debemus  accipere  :  femur  incamationem  H  accin- 
ctus  Christus  gladto,  verbo  predicationis  :  dividit 
FiJium  a  Patre,  etc.  Potentissime,  non  segniter, 
neque  leviter,  sed  vinliter.  C 

Q  Specte  tua,  boc  pertinei  ad  humanitatem  Ghri- 
8ti,  pulchritudo  ad  deitatem.  Intende,ut  pereuntem 
hominem  de  ccelo  miseratus  aspicias.  Prospere, 
quoniam  erat  humanb  gerieri  Ifberationis  beneflcia 
praestiturus.  C  H  Procede  ut  spdnsus  de  utero  vir- 
ginali.  Regna,  id  est,  in  crudelitate  hominum  :  po- 
tentiam  tuae  me^estatis  ostende. 

6  Propter  veritatem  et  mansuetudinem  et  justitiam : 
Et  deducet  te  mirabiliter  iextera  tua, 

t  Propter  veritatem,  illud  significat,  quia  veritas 
de  terra  orta  est  {Psal.  lxxxiv).  Mansuetudo  mons- 
strala  est,  quando  in  cruce  pro  persequentibus  ora- 
vi\  {Matlh.  x).  Justitia  vero,quia  praecepta  salutaria 
pius  doctor  irifudit.  Deducet,  per  cursum  vitae  hu- 
jus  tbtius  inofTensa  conversatione  custodit.  Mirabi-  t\ 
liler.quia  die  tertia  resurrexit.Dextera  :  potentiam 
Verbi  signiiicat. 

7  Sagittx  tux  acutx  : 

Populi  sub  te  cadent  in  corda  inimicovum  regis. 
8agittffl  acutae^  sunt  verba  Domini  saJvatoris  salu- 
tarlter  cofda  hominum  infigeritia,  quae  ideo  vulne- 
rarit  ut  sarient.  Aciit®  pertinet  ad  transformationis 
celeHtatem.  Populi  sub  te  cadent,non  pedibus  qui- 
bus  c6rp6ra  sustinentur,  sed  corde  cadent  in  humi- 
litatem  :  qui  prius  in  elatione  erecti  erant.  Inimicos 
Christi  dicit,  qui  a  superna  lege  dissentiunt  con* 
iraria  voluntate. 


ctionis  et  ascensionis.  C  Repetitio  ista  quod  dicit : 
Deus  Deus,  praRConium  magnae  dilectionis  o|tdDdit. 
Prae  consortibus  dictum  est,  quoniam  hanc  benedi- 
ctionem  supra  omne  humanum  genua  Christus  ae- 
cepit,  ut  unctus  singulariter  caeteros  ungere  debuis- 
set. 

10  Myrrha  et  gutta  et  casia  a  ventimentis  tuis  :  a 

domibus  ebumeis  : 
Ex  quibus  delectavemnt  te  filix  regum  m  honore 

tuo. 
C  Sanctum  Domini  corpus  :  quoddam  deitatis 
cognoscitur  fuisse  vestimentum  quia  majestasver- 
bi  :  oculis  infldelium,  velamine  camis  videbatar 
abscondi.  Ab  hoc  vestimento,  id  est,  incamaiionit 
arcano  congrue  venisse  dicitur  myrtha  et  gutta  et 
casia.  Myrrha  mortem  Christi  significat.  Gutta^que 
dicitur  ammoniaca,  incamationi  Domii>i  compara- 
tur.  Casia  quae  a  nostris  fistula  dicitur,  cresoii  tn 
aquosis  locis,  significatque  aquas  baptiflmatis.  Ebor 
est  os  elcphantis,  qui  temperanter  suae  femiAA 
commiscetur^  et  secunda  conjuge  non  utitur.Hoo 
pudicis  feminis  aptum  e&t  :  quae  in  domibus  ebur- 
neis  mansisse  noseuntur,  dum  per  oastitalem  : 
praecepta  Dei  secutae  sunt.  Filiae  regiim  dtcimiur  : 
qui  semetipsos  regant  et  aaimas  suas.  H  Vel  fUie 
regum,  id  est  apostolorum  praedicatione  conv^rBaB 
animae.  A  Vel  filiae  :  Ecclesias  sunt  al»  j^iiostolonmi 
praedicatione  fundatae. 

11  Astitit  regina  a  dextris  tuis  iu  veslitu  deauraU) : 
•r  Circumdata  varietaie  \ 

H  Regina  dicitur  Ecclesia,  et  regina  est  qus  soa 
vitia  regit  vel  peccata.  C  Quae  a  dextris  stetissa  di- 
citur,  quia  deltera  pars  est  honopabilis.  Aurum  ad 
charitatem  debemus  aptare.  Oraatur  vero  EccUsia 
etiam  varietate,  quia  auro  apostolorum,  «rgeoto 
prophetarum,  gemmis  virginum,  cocce  inartyrum, 
purpura  poenitentium. 
\2,    Audifilia  et  vide,  et  inclina  aurem  iuam  : 

Et  obliviscerepopulum  tuamet  domumpatristui. 

CDicit  audi,scilicetprophetasqui  incamationem 
Domini  cecinemnt.  Filia  prophetarum  est  Ecakaia 
dicta,  quia  eomm  praedicationibus  nata  oat.  fl  fit 
vide,  oculo  cordis.  C  inclina  aurem,  id  est^  hono- 


189 


EXPOSITIO  PSALMOHUM. 


190 


rabililer  verba  prophetas  percipdi  Obiivi.ccre,  id 
esif  desere  couyenticula  paganorum.  Domum  :  Ba- 
byloniam  dicit,  id  est  mundum.  Pairern  diabolum, 
qui  revera  illem  domum  confusionis  possidebat. 

13  Et  concupiscet  rex  decorem  tuum  : 

Quoniam  ipte  «r  cst  \  Dominm  Deus  tuus  ^  et 
adorabunt  eum  [ 
C  Rex  itaque  iste^  Salvator  est,  qui  concupivit 
Ecclesiam  :  in  sorte  diaboli  constitutam.  Ipse  est 
Dominus  Deus  tuus^non  ille  quem  patrem  dicebas  : 
qui  te  fecerat  ionebrosam,  sed  qui  pristinam  sub- 
moveiis  feditatem  :  pulchritudinem  tibi  contulit  nu- 
ptialem,  quem  omnes  populi  adorabunt  Gbristiani. 

14  -r  £i  :    filiw  Tyri  in  muneribus  : 

Vultum  tuum  deprecabuntur  ^  omnes    [  divites 

plebis. 
C  Tyrus  interpretatur  angustia.  H  Et  significat 
animas  in  angustia  positas,  ille  enim  muneribus 
cordis  adorat.  Tunc  vero  in  vultum  Ecclesis,  id 
est,  in  Christiani  populi  faciem  rntendimus,quando 
migestatem  Ghristi  in  angustiis  positi :  piis  fletibus 
exoramus.  Omnes  divites,  non  enim  sola  Tyrus^sed 
etiam  totius  mundi  adunata  diversitas,  ut  sic  vul- 
tus  Ecclesiae  sit  vel  fldes  vel  divinitatis  msyestas. 

15  Omnis  gloria  ^r  ejus  ;    filix  regis  ab  intus  : 
Jn  fimbriis  aureis  circuniamicta  varietatibus, 

16  Adduceniur  regi  virgines  post  eam  : 
Proximx  ejus  afferentur  tibi. 

C  Gloria  est  siquidem  Ecclesiae,  quando  filiad 
principam  sive  justorum  convertuntur  ad  Domi- 
dum,  et  secreta  se  cupiunt  cordis  devotione  offerre. 
Ab  intus  enim  est :  in  secreto  sensuum  se  Ghristo 
offerre.  Fimbriae  sunt  fiDitima  vestium,  per  quaa 
signiOcatur  extrema  vita  hominum  :  quae  aures 
dicts  sunt,  quia  in  flne  lota  perfectio  est,  ubi  cha- 
ritas  plenissima  velut  aurea  reperitur.  Circumami- 
cta  varietate»propter  varias  virtutes  fidelium  dicit, 
qnas  duperius  exposuimus. 

d  Adducentur  regi,  virgines,  deinde  vidux.Ei  vide 
in  ipsis  nominibus  non  mininam  esse  distantiam. 
Vii^nes  enimdixitadduci,quia  integritate  corporis 
robuste  sunt.  Viduas  vero  dixit  afferri,  qus  ple- 
mmque  fractae  diV^rsTs  sohiciiudihibus  :  corporis 
imbecillitate  fatigantur.  Afferentur  igitur  proximsB 
Chridto,  hoc  est  viduae  castae,  quae  gradu  inferiori 
jnnguntur.Nam  cum  virginitas  habeat  centesimum 
fructum,  ista  sexd^esima  ubertate  gldriatur. 

17  Affereniur  in  ikiitia  et  exsuliatione  : 
Adducentur  in  templum  regis, 

C  teerito  ergo  dictum  est  adducentur  in  laetitia, 
qnla  ille  fragilfs  sexus  vicit  gravissimas  corporum 
passiones  :  quae  angelorum  sunt  ministeriis  addu- 
cts,  non  solum  in  conspectum  sed  etiam  in  tem- 
plum,  id  est,  in  penetralia  regis,  id  esi,  in  Jerusa- 
lem  fuiiirtfm,  ubi  venlsse  :  beatum  gaudium  est  et 
glorldsa  securitas. 

18  Prb  palrihus  iuis  nati  sunt  tibi  filii : 
CtmkUues  eosjprincipts  super  omnem  terram, 

G  Pro^patnous  uiTs.  NiinC  exponit  quantum  haec 


fi  sponsa  profeccrit,  ut  pro  antiduis  patribus,  id  est, 
idolorum  cuUoribus :  nati  sint  illi  filii  apostoli : 
quos  principes  praedicationis  in  toto  terrarum  orbe 
transmisit.  Sed  quantum  sunt  ista  disparia,tantum 
laudatur  Ecclesia.  Illi  enim  erant  seduotores  erro- 
ris,  isti  magistri  veritatis.  Illi  seminabant  exitia, 
isti  hortabanlur  ad  vitam. 
19    Memor  ero  nominis  tui : 

In  omni  generatione  et  generatione, 
Q  Ideo  memores  erunt  nominis  tui,  quia  semper 
te  praedicabunt  apo8toli,sive  sdificabunt  in  genera- 
tionibus  sanctorum.  Sive  populus  Ghristianus  apo- 
stolorum  praedicatione  conversus  memoreritnomi- 
nis  Gbristi.  Habet  enim  Romana  translatio  (quam 
Hieronimus  hic  et  Gassiodorus  sequitur)  memores, 

j^  20  Propterea  populi  canfitebuntur  tibi  in  aetemum  : 
Et  in  sa^culum  -^  s(BCuli  [ . 
H  Ob  eorum  praedicationem  :  confitebuntur  Chri- 
sto  semper  populi  delicta.  Vei  conOtebuntur.  A  G 
id  est  in  confessione  symboli^  id  est  quando  symbolum 
in  Ecclesiae  facie  publice  csnfitentur.  A  Vel  lau- 
dando  confitebuntur  in  saeculum  saeculi^hic  etpost 
hanc  vitam  in  aeternum.  In  saeculum  saeculi  fntura 
significat  quando  :  omnis  adversitas  conquie6cit,et 
regnat  sola  justitia,  contrarietate  diaboli  deleta, 
tunc  enim  confitebuntur  :  gloriam  Dei  enarrando 
plene. 

ORATIO  EX   PSAL.   XLIV. 

Ghriste  Domine,verbum  Pairis  (per  quem  cuneta 
creata  sunt  et  creantur),  custodi  quaesumus  Ecele» 
siam  tuam  varietate  gentium  congregatam>ut  dum 
C  te  ex  ipsa  credulitatis  Justitia  corde  puro  diligimus  : 
principatum  aeterni  sscnli  cum  patribus  mereamur. 
Qui  cum  Patre,  etc. 

PSALMUS  XLV. 

ARGUMENTUM   PSAL.   XLV. 

C  Vox  fidelium,  in  perturbatione  saeculi  Deo  pro- 
tectore  nihil  timentium. 
TT.  In  finem  filiis  Core  pro  arcanis  Psatmus, 
G  In  finem  :  notum  est  quemadmodum  ad  Chri- 
stum  possit  referri.  Filii  Gore  :  Filii  Christiani,  ex 
quorum  persona  psalmus  iste  canitur.Pro  arcanis  : 
adventuin  signiiicat  Salvatoris,  quem  mirabili  se- 
creto  pro  bominum  salute  disposuit. 

1  Deus  noster  refugiwn  et  virtus  : 

Adjutor  in  tributationibus  qux  invenerunt  nos 
T\  nimis, 

C  Quam  pulchra  diffmitio,  quasi  interrogarentur 
Christiani  :  fllii  Core.  Quid  est  Deus  nosterf  respon- 
deant :  refugium  et  virlus  et  adjutor,  Refugiom  fide- 
I*um,  quando  eos  de  animae  periculo  liberat.  Vir- 
tus,  quando  eorum  mentes  stabiliter  ab  iniquo  er- 
rore  custodit.Adjntor  in  tribulationibu8,cum  divina 
misericordia  nos  in  tribulationibus  suscipit  et  de- 
fendit. 

2  Propterea  non  timebimus  dum  turbabilur  terra  : 
Et  tranferentur  montes  in  cor  maris, 

C  Propterea  non  timebimus,  quia  in  Christum 
credimus.  H  C  Dum  turbabitur  terra,  id  est,  gene- 


191 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


192 


ratio  JuddBorum,qui  terrena  sapiunt,et  dum  trans- 
ferentur  montes,  id  est,  apostoli  relictis  incredulis 
Judaeis.  In  cor  maris,  hoc  est  ad  praedicandum  gen- 
tibus  transierint.  G  Et  inspiciendum,  quod  aridae 
terrs  perfldia  Jud{eorum,aquis  vero  falsis  creduli- 
tatem  gentium  comparavit:  utillacorda  in  malum 
durata,  haBC  vi;ro  cvangelico  sale  condita  cognosce- 
res. 

3  Sonuerunt  et  turbatx  sunt  aqux  eorum  : 
Conturbati  sunt  montes  in  fortitudine  eju^. 
Diapsalma. 

C  De  advontu  Donilin  sonasse  dicit  apostolos  praB- 
dicationes  suas,quo  tempore  turbatas  asserit,aquas, 
id  est,  innumeras  gentes,  quae  de  tali  fuerunt  an- 
nuntiatione  et  miraculorum  admirationeperterritae. 
Conturbati  sunt  montes,  id  est  saeculi  potestates, 
quando  contra  religioncm  Deijeges  sacrilegas  pa- 
gani  infercbant.  In  fortitudine  ejus,  scilicet  soni 
apostolorum  :  apostolorum  enim  grandisona  prae- 
dicatione  totus  mundus  intremuit,  et  adDomini  se 
crudelitatem  limpidato  postea  corde  revocavit. 

4  Fluminis  impetus  Ixtificat  civitatem  Dei : 
Sanctificavit  tabemacalum  suum  Altissimus, 

C  Iste  enim  fluvius  Christus  est,et  benedixit  flu- 
minis  impetus,  quia  nihil  palustre,  nihil  morosum 
cursus  ejus  sustinet,  cum  se  potentia  divinitatis 
ejus  infuderit.Tabernaculum  Altissimi  est  Ecclesia, 
sive  humani  corporis  gloriosa  susceptio. 

5  l>eus  in  medio  ejus  non  commovebitur  : 
Adjuvabit  eam  Deus  mane  diluculo. 

G  Deus  in  medio  ejus,  id  est  Ecclesiae,  hon  com- 
movebitur.  Commoveri  enim  non  potest  Ecclesia  : 
quae  in  solidissima  petra^hoc  estinChristo  :  nosci- 
tur  esse  fundata.  Adjuvabit  dixit,  scilicet  in  saeculi 
adversitate  laborantem.  H  Diluculo,  id  cst,  inspe- 
ctione  sancta  quam  merebitur  cor  mundum.  Vel 
mane,  id  est,  boni  operis  principio,et  hoc  diluculo, 
id  est,  illuminatione  Spiritus  sancti. 

6  Conturbatas  sunt  gentes  et  inclimta  sunt  regna  : 
Dedit  vocem  saamf  mota  est  terra. 

H  Gonturbatae  sunt  gentes,  scilicet  vitiorum  ac 
criminum.  C  Inclinata  sunt  regna,id  est,  humiliata 
suot  ad  adorandum.  Dedit  vocem  :  per  se  pra;di- 
cando  et  per  apostolos^ad  quam  necesse  fuit  treme- 
fieri  peccatores :  qui  terreni  nuncupantur.  Vel  gen- 
tes  idolatrae  :  couturbatae  sunt .  in  subito  sono 
praedioationis  incognitae  religionis. 

7  Dominus  virtutum  nobiscum  : 
Susceptor  noster,  Deus  Jacob,  Diapsalma. 

C  Dominus  virtutum,utique  cui  virtutes  ecelestes 
8erviunt.Nobtscum,quoniam  assumpta  carne  habi- 
tavit  in  terris.  Susceptor :  quando  carnem  pro  infl- 
delium  salute  suscepit.Dicit  vero  noster,  non  enim 
Deus  solius  Jacob,  sed  omnium  qui  simili  fido  de- 
voti  sunt. 

8  Venite  et  videte  opera  Domini  qu3S  posuit  prodigia 

super  terram : 
Auferens  bella  usque  ad  finem  terrse. 
C  Venite  cum  dicit,  hortatur  eas,  ut  fide  Domino 


A  proximentur :  quae  non  poterantviderelonginquum. 
H  Opera  Domini,  id  est,  virtutes  Dei.  C  Prodigium 
dictum  est,  co  quod  porro  dicat.Quod  factum  est  in 
Nalivitate  Domini,  quando  virgo  peperit,  et  stella 
magis  apparuit.  Auferens  bella,  id  est,  quia  in  Na- 
tivitate  Domini  :  regnante  Augusto  :  tctus  orbis 
legitur  esse  pacatus.  H  Omnia  bella  in  adventu 
Domini  quievisse  *  multorum  narrat  historia,  Vel 
pugnas  vitiorum  accipe. 

9  .  Arcum  conteret  et  confringet  arma. : 

Et  scuta  comburet  igni. 

H  Arcum  conteret,  id  est^  occultas  insidias  spiri- 
tuum  malorum.  Confringet  arma,  id  est^  praesentes 
pugnas.  Et  scutum  comburet  igni,id  est,con8umet 
igne  spiritali,  phantasias  diabolicae  excusationis, 
j^  derensionis  peccatorum,  vel  protectionis.  C  Vel  de 
armis  gentium,  quibus  Gdem  impugnabant  et  se 
defendebant :  accipe,haec  enim  omnia  confringen- 
tur  dum  veritate  vincuntur. 

10  Vacate  et  videte  quontam  ego  sum  Deus  : 
Exaltabor  in  gentibus  et  exaltabor  in  terra. 

C  Hunc  versiculum  loquuntur  filii  Core  ex  perso- 
na  Domini.  Merito  illis  dicitur,vacate  :  qui  munda- 
nis  illusionibus  armabantur,  et  diabolo  serviebant. 
Quoniam  ego  sum  Deus,  non  iHe  qui  voe  prius  ar- 
mabat  ad  malum,  sed  qui  exaltabor  in  gentibuset 
in  terra,  id  est,  in  gente  Judaea,  quoniam  terrae 
supra  :  Judaeos  comparavit. 

1 1  Dominus  virtutum  nobiscum  : 

Susceptor  noster  Deus  Jacob.  «5^  Diapsalma  \ 
C  Talem  siquidem  professionem  ideo  secundo  re- 
C  petunt  fllii  Core,ut  per  eam  nobis  declararent  libe- 
rationem  praestitam  fuisse.Deus  Jacob  ideo  frequen- 
ter  apponitur,  ut  victoria  Christiani  populi  declar^- 
tur,qui  licet  sit  tempore  posterior :  primum  tamen 
populum  fldeli  devotione  transcendit. 

OUATIO   EX  PSAL.  XLV. 

Perspicuum  in  imminenti  tribulatione  refugium 
misericors  Deus,  sanctiflca  impetu  aeterni  fluminis 
habitaculum  cordis  nostri  :  ut  te  Deo  virtutum  no- 
biscum  opcrante,  terrena  praelia  confutemus.  Per 
Dominum  nostrum,  etc. 

PSALMUS  XLVI. 

ARGUMENTDM   PSAL  XLVI. 

G  Vox  Ecclesiae  Deum  laudantis,Ascensionemque 
ejus  praedicantis. 
j)  TT.  /n  finem  pro  fitiis  Core  psalmus. 

C  Loquuntur  et  in  hoc  psalmo  fllii  Core,  quos 
vexiilo  crucis  mater  signat  Ecclesia.  Commonentur 
itaque  primo  gentes,ut  Domino  laudes  debeant  per- 
BOnare>  secundo  Domini  Ascensio  et  regnum  ejus 
sub  brevitate  describitur. 
1  Omnes  gentes  plaudite  manibus  : 
Jubilate  Deo  in  voce  exsuttationis, 

C  Plaudunl  vero  manibus  :  qui  elemosynas  fa- 
ciunt,  aegrotis  serviunt.  Jubilare  vero  gaudere  est, 
qui  sermo  dictus  est  a  juvando^id  est,  delectando  : 
quandomagnitudinem  gaudii  non  articulatis  sermo- 
nibuSy  sed  confusa  voce  proferimus.  Vox  ezsulta- 


493 


RXPOSITIO  PSALMORIIM. 


194 


lionis  psalmodiam  significat,  quae  Deo  pro  nominia 
sm  majestate  persolvitur 

2  Quoniam  Dominiis  exceUus  terrihilU  : 
Rex  magnus  super  omnem  terram, 

H  Dominus  excelsus  dictus,  quia  ccbIos  ex  poten- 
Ua  sua  ascendit.  G  Rex  magnus,  quia  rex  regum 
et  Dominus  dominantium  (Apoc,  xix).  Terribilis, 
quia  Judicaturus  est  mundum,  et  ne  tantum  putare- 
tur  esse  Judaeorum  :  rex  dicit  omnium  terrarum. 

3  Subjecit  populos  nohis  : 

Et  gentes  suh  pedibus  nostris, 
C  Pedes  hic  signiflcat  saactissimos  prsdicatores, 
quibuspopulimeritoetgentesesse  subjecti  diceban- 
tur. 

4  Elegit  nobis  hsereditatem  suam  : 
Speciem  Jacob  qtuim  dilexit,  Diapsalma. 

C  Elegit  nobis,  subaudiendum  est  dare,  ut  qui 
venerat  ad  salvandum  Israeliticum  populum  :  boc 
magis  gentibus  pia  iargitate  concederet.  Speciem 
Jacob  :  Jacob  lenticulse  et  parvo  commercio  carna- 
linm,  spiritualem  honorein  assecutus  est,  haec  ipsa 
est  enim  species  Jacob  quam  Dominus  dilcxit,  adeo 
ut  et  eadem  facere  velit  fideles  suos  :  quas  ille  my* 
stica  significatione  sequenda  praemonuit,  id  est  Deo 
offerendo  terrena,  et  acquirctido  ccBlestia,  sic  enim 
vere  Ghristiani  dicimur.  H  Vel  de  pulchritudine 
Jacob  dilecti,  id  est  de  stirpe  sua,  apostolos  elegit. 

5  Ascendit  Deus  in  jubilo  : 
it  Dominus  in  voce  tuhae, 

G  Ideo  Ascensio  Domini  in  jubilatione  esse  dici- 
tur,  quia  stupentes  apostoli  tale  miraculum :  ineffa- 
bili  cordis  Istitia  replebantur.  Voce  quoque  tubse, 
verba  significat  angelorum  dicentium :  Viri  Galilaei 
{Ad.  i).  Verba  vero  ista  magno  strepitu  percussi 
aeris  fragore  tonuerunt. 

6  Psallite  Deo  ^,  nostro  [  psallite  : 
Psallite  regi  nostro  psatlite. 

C  Psallere,  est  bonis  actibus  laudes  Deo  canere. 
Regi  nostro,  id  est  Deo  nostro  Jesu  Ghristo,  jion 
alieno  cuiquam^  sed  Dco  nostro  :  quem  solum  de- 
cet  ista  laudatio. 

7  Quoniam  rex  omnis  terrae  Deus : 
Psailite  sapienter. 

C  Quoniam  rex  omnis  terrae,  hoc  propter  illos 
dicitur,qui  sibi  per  singula  loca  diversa  numina  fa- 
ciebant,  ut  Venerem  in  Papho,  Martem  in  Thracia, 
Jovem  in  Greta,  et  alios  per  loca  diversa.  Psallite 
sapienter,  hoc  est  quod  intelligat  quae  psallit.  Nemo 
enim  sapienter  quidquam  facit  quod  non  intelligit. 
H  Vel  ut  qus  canitis  per  litteram :  intcUigatis  spi- 
ritualiter  dicta. 

8  Regnavit  Deus  super  gentes  : 

Deus  sedet  super  sedem  sanctam  suam. 
H  Regnavit  Dominus  super  gentes,  quas  in  hneredi- 
tate  accepit  a  Patre.  G  Sedetsuper  sedem  sanctam  su- 
am,  Dominum  Salvatorem  significat,  qui  sedet  ad 
dextram  Patris,  regnans  in  saecula  sseculorum.H  Vel 
in  angelissedet,  quipropter  innocentiam  suam  sedes 
Dei  dicunturi  inde  dixit  ooelum  mihi  sedes  est. 


A   ^    Principes  populorum  congregati  sunt  cum  Deo 
Abraham. 
Quoniam  dii  fortcs   terrx   vehementer  elevati 
sunt. 
H  Principes  populorum,  id  efc^t  apostoH,  congre- 
gati  sunt  ad  judicandum,  cum  Deo  Abraham,  id  est, 
cum  Ghristo  qui  est  Deus  Abrahae.  Quoniam  dii.  C 
Hoc  est  Judaei,  qui  fuerunt  fortes,  quiatumuerunt: 
per  superbiam  facti  sunt  cxtremi,  qui  potuerunt  per 
humilitatem  esse  praecipui.  H  Vel  dii :  sancti  sunt, 
qui  hic  per  fidem  et  praedicationem  vehementer  ele- 
vati  :  in  judicio  ampliuset  gloriosius  elevabuntur, 
id  est  apostoli  sic  congregati  in  judicio,  vehementcr 
sunt  elevati  judicantes. 

ORATIO   EX  PSAL.   XLVI 

P  Rexomnium  sa^cuIorumDeusCcujusregnumsuper 
omnespopulosdilatatur),  subjice,  quaesumus,  gentes 
vitiorum  sub  pedibus  nostris :  ut  dum  tibi  sapienter 
Deo  nostro  psallimus  :  tuo  eas  auxilio  superemus. 
Per  Dominum  noslrum  Jesum  Ghristum,  eto. 

PSALMUS  XLVn. 

ARGUMENTUM    PSAL.    XLVIl. 

G  Vox  prophetae  laudantis  Deum^  quae  Ecclesiam 
suam  dilataverit. 
TT.  Psalmus  cantici  filiis  Core  <-:  Secunda  Sabhati  [ 

G  Videamus  nuncquidsignificat  sccunda  sabbati. 
Sabbatum  syoagogam,  id  est,  collectionem  debemus 
accipere  Judaeorum,  quae  Sabbatum  observare  vi- 
debatur.  Secunda  vero,  ejus  Ecclesia  catholica  est. 
Ideoverbapsalmi  hujus  sacerdotibus  tribuuntur:ad 
Ghristianum  populum  edocendum,  quos  et  filios 
C  crucis  huberi  posse  non  dubium  est,  et  secundoa 
esse  tempore  post  synagogam  manifestum  est. 

1  Magnus  Dominus  et  laudabilis  nimU  : 

In  civitate  Dei  nostri  in  monte  sancto  ejus. 
G  Magnus  dicitur  Dominus,  quia  potenter  omnia 
facil.  Laudabilis^  quia  pulchra  et  mira  facit.  Additur 
nimis,  quod  non  habet  terminum,sed  suaassiduitate 
semper  augetur.  In  civitute  :  hoc  cst  in  Ecclesia. 
Mons  autem  sanctus  est  Ghristus. 

2  Fundatur  exultatione  univcrsx  terrx  : 

Mons  Sion  latera  aquilonis^  civilas  regis  magni. 
H  Fundata  est  terra  exsultatione,  ab  ascensione 
Ghristi,quae  prius  maledicto  etpeccatissubjacebat. 
Mons  Sion,  G  natio  Judaeorum.  Latera  aquiionis, 
populi  gentium,  facta  est  civitas  regis,  hoc  est  Ec* 
rv  clesia  catholica,  quam  de  universo  mundo  constat 
esse  collectam. 

3  Deus  in  domibus  ejus  cognoscetur. 
Cum  suscipiet  eam. 

C  Gognoscetur  Dominus  in  damibus,  id  est  in 
mombris  suis  sanctissimis,  virtus  sua  et  potentia 
declarabitur^  quando  in  Ecclesia  beatos  viros  ;  ipso 
largiente  :  illi  ofTerre  monstrabitur. 

4  Quoniam  ecce  reges  congregati  sunt : 
Convenerunt  in  unum. 

G  Reges  terrae  boc  locb  significantur  principes 
Judaeorum :  quos  Herodes  congregans  in  unum«qu«B- 
rens  ubi  Christus  nasceretur  et  illi   eongregoti 


195 


S.  BRUNONIS  HBRBIPOLfiNSIS  EPISCOPI. 


i9d 


dixerunt,  i^  QejLlileh^m  {Matth.  u).  l^  conYeneFunt 
ia  unum  ;  quia  omnes  unam  proti^era  ^eptentiam. 

5    Ipsi  videt]ites  sic  i^dmiraii  suiU,  conturhmti  sunt^ 
coinmoti  sunt : 
Tremor  apprehendit  eos, 
0    Ibi  Mores  ut  parturientis  : 

I»  spiritu  v^hemenli  cont^es  naves  Tliarsis, 
H  Ipsi  Juda^i,  scilicet  vid^efiite^  glqriam  redempto- 
ris,  adn^irati  de  ta#ta  gloi^ia.  Goaturbati  :  quia  se 
i^ikVeraAt  peqcatores  cQQua,oii :  de  infidelitate  ad  fi- 
dem.  Tre\mpr  appreheodit  eos  (Isa.  xxvi) :  a  cqn- 
jtffi^Qti^  delictprum,  unde  dictum  est.  A  tioiQre  tuo 
opfic^pia^Qs,  «t  p^^riin^us  spirituu»  saiutis. 

B  Ibi  dolores,  cum  corpo.iiaia(&igere  per  ajbstiq^- 
tiam  cceperint.  I^  spiritu  Yebomeuti^  hoc  est  fortis- 
smp^  scilicet  S9Mcto  3pirit(i^  cp^t^as  naves^  humi- 
liajbis  supc^biam  gepti.um,  quia  Tharsis  a  naviga- 
tione  Qegotiorum  superba  facta  eat :  significans  eos 
qui  tuuus  s8)cuU  negotiis  circuwferuntur.  C  Isti  igi. 
tur  nunc  contrjti,  credeixtes  dicuut.  Sicut  audivi- 
mus.  A  Dolores  posuitentis  sunt,  ut  dolores  partu- 
ricntis. 

7    Sicut  audivimus,  sic  vidimus  in  civitate  Domini 

virtutumf  in  civitate  Dei  nostri  : 

Deus  fundavit  eam  in  setemum,  Diapsalma. 

fi  Sicut  audivimus  per  prophetas,  ita  videmus  in 

fivazigdio,  quod  est  civitas  virtutum.  In  civitate 

Dej,  id  esl,  in  £cclesia  catholica.  G  Deus  fundavit 

aara,  quia  sola  illa  veraoiter  oivitas  Dei  nuncupatur. 

'8  Suscepimus  Deus  misericordiam  tuam  : 
In  medio  iempli  tui, 
C  Illi  enim  raisericordiam  Dei  suscipiunt,  qui  non 
solum  per  fidem  sunt  vocati,  sed  etiam  per  occul- 
t|m  praedestinationem  ad  ffiternam  beatitudinem 
sunteleoti.  Hln  medio  templi :  in  Ecclesia.  G  Miseri- 
cordia  (quse  Ghristus  est)  non  ab  pmnibus  susci- 
pitur,  sed  ab  his  catholicis  qui  ejus  praecepta  sunt 
secuti. 

9    Secundum  nomen  tuum,  Deus,  sic  et  laus  tua  in 
fines  terras : 
Justitia  plena  est  dextera  tua. 
C  Nomen  enimDei  in  toto  orbe  terrarum  :  ^ine 
dubio  creditur  adorandum.  Plena  esi  ei^o  dextera 
justitia  ejus,  loc^im  significat,  ubi  justi  sunt  coUo- 
c/indi^  ad  dexteram  enim  veniuntin  judicio,  quia  in 
illam  partem  dexteram  recipiuntur,qui  ejus  munc.re 
justi   esse   meruerunt  A  Vel.  Secundum   nomen 
tuum,  etc.,  id'^5^  quomodo  nominatus  es  per  uni- 
versas  terras,  sic  et  laudaris  per  omnes  terras.  Illi 
autem  laudant  qui  hene  vivunt :  nec  potest  esse 
laus  nisi  in  sanctis  ejus. 

iO  Lxtetur  mom  Sion  )K  ei  ',  exsuttent  filix  Jud^: 
Propter  judicia  ItJ^  -i  Dornine  ', 
C  Per  nxonte^i  Sipn,  Ecclesiam  significat  ^tjio- 
licam.  H  Exsultent  filiee  Jud9>  id  est,  Animfi^  con- 
fesso.rum^.quiaJudj^co^fessip  interpretatur.  C  Quae 
.pi;c\pterjudicia  t)omii)i  exsultept,  q^uib.us  se  aJ  bc^- 
litudinem  »ternam  scianl  esse  venturas« 


A  11  Circumdflt^  Sim^  et  ^wfil^tfff^ifii  eqm. 
Narrate  in  lurribus  ^u^. 
H  Gircumdate  Slpn,  id  e^  d^(i^4ilte  EccJeaiam 
in  credulitate  vestra.  Gon^plectinjuui  eam :  ^i  cha- 
ritate.  Narrate,  hoc  est  pr^dicate^  in  turribMS,  id 
je^^,  in  principibus  Ecciesia^.  Qui^  siput  turris  fprtis 
est,  ct  i^ndique  speculOrtur,  sic  et  »^ncti  et  fo^ijtes  <et 
pr^dicatores  debent  e^se  in  gcnere  huipanp. 

12  Ponitfi  corda  vestra  in  virtute  eju^ :  el  disfribuiie 

domus  ejus  : 
Ut  enarretis  in  proQcnie  qXteri^. 
H  Ponitp,  boc  est  IntelligLte  cprda  vestra :  in  vir- 
tute,  hoc  eat  in  cbaritate  Ghristi.  €  Qj^a  viriute 
nihil  potest  esse  prsestaniius.  H  0  vos  doctores  ^ 
ciesiastici,  distribuite  dowus,id  est,gradMS  eqcIe|Bia- 
l^  atici  ordiuis^  ut  enarretis,  npn  i^olpjn  h}3  qui  cre- 
dunt :  sed  etiam  his  qui  credituri  sunt.  G  Per  al- 
teram  enim  progeniam  sigi^at  populumGhris^ianum, 
qui  ab  Hebrffio  :  quem  priipum  Pomjpus  .elegtt  : 
secundus  esse  dignoscitur.H  Idep  vqs  4octqi;es^- 
ciesiarum  distribuite  e^us  ordinationujD^  gn^i^MS  : 
canonice  et  sancte,  npn  pr^mii^  corrujpUt  ni^n 
personarum  acceptione  per  adulationem  l^psi» 
ut  enarretis.  Et  quid,  enarrabimus?  quoniam 
hic,  etc. 

13  Quoniam  hic  est  Deu^  Deus  noster  in  aetemum 

et  in  sceculum  -j  sjsculi  [   : 
Ipse  reget  nos  in  sxcuta. 
H  Exponit  iste  versiculus,  quid  ecclesi^st^ci  sa- 
cerdotcs  narrare  debent :  Quoniam  hic  es.t  peus 
Deus  noster.  G  ^n  aeternum,  contra  iljos  ^ctum, 
C  qui  sibi  temporales  homines  deos  esse  sqmQia- 
bant.  Ilegat  utique  ille  nos,  quiaipscestre:|i:no3t€|V. 
][I  Reg^t  lubricos  et  tprtuosos  gressus  nostros. 

ORATIO   EX   PSAL.   XLVII. 

Laudabilis  atque  terribilis  Deus,  qui  in  ^lesti 
Jerusalem  princeps  magniQcus  inveniris  :  dilata 
mentem  nostram  spiritali  inteiligentia,  ut  mi^eri- 
cordja  tua  in  npstri  pectoris  templo  suscepta,  d.i^i 
^airatione  tui  nominis  habeamur.  Per  Do^ninuin 
nostrum  Jesum  Ghristum,  etc. 

PSALMUg  XLVIII. 

ARGUMENTUM   PSAL.   XLVIII. 

G  Vox  Christi  de  meritis  justorum,  j^(£|i}3  imjpio- 
rum,  et  ne  divites  in  hoc  ssguIo  timeanti^r. 
TT.  In  finem  fitiis  Core  psalmus. 
T^     C  Tituli  hiyus  verb^  coptrahuntur  a4  JDomiJWP 
Salvatorem.  Ipse  enim  et  in  jdnem  signiiicai,  etp^r 
iUioscrucisintelligitur,  etperpsalinistam  sji^  d^- 
bip  denuntiatur.Et  per  totum  psakiuim  vefbiqi8U|it 
Omnipotentis  filii. 
1    Audite  h3sc,  omnes  gentes  : 

Auribus  perpipHe,  omnes  qui  habitatis  prtfm. 
C  Admonetur  univecsalis  Eccl^^^,  ut  Yani^^  ad 
audiendum  Christum,  quia  non  yuU  Ghria^  tan- 
tuijn  paucis  prp^esse^^sed  omnibus  ipum  pi^  coriie 
g[p»re,ntibus.  Auribus  percipjle,  id  eat^  pkt  uji  ^inihi^a 
&|j;je  uicmp^^ice  reponaut.  HaJl;)^'tatoi:!e.s  orbis  :  Jpl^- 
stianos  et  ju9tos  accipimus,  qui  sic  noVieiiupt  habi* 


197 


EXPQSITIO  PSALMORUM. 


m 


tm  ia  orba,  ot  in  «\iiis  ftceUraiis  aon  ixxiplice&tur  X 
eiToribus. 

In  vimm  dwei  ei  pauper, 
G  Quique  terrigea»,  per  hoc  intelligendum  eat, 
quod  MBiiea  liabitatorAs  temB,ad  audiendum  verba 
Oei  vocentiir.  C  Tarrigeaffi  peceatores  8iiQt,qui  vitia 
terreaa  aectantur.  Filii  hominum  :  Justos  dieit^ 
qnoQiaai  et  ifise  Uhristus  Filius  hominis  dictna. 
B  Per  tfvitem  et  pauperem  liber  at  aervus  acdr 
^uatar. 

8    0$  wmm  ioqueiur  sapienHam : 

£l  meditatio  cordis  mH  prudenHam. 
C  Ob  Gbriati  loquitur  sapieBtiam,  id  est,  ad  divina 
mysieria  declaraada,  quc  oceulta  sunt  ab  hujus 
sacvli  aapientibus.  Prudentia  pertinet  ad  mores  J^ 
probabiles  iastitvendos,  sio  omnis  divinus  sermo 
his  dualraa  virtutibus  plenissime  indioatur.  H  8em- 
par  in  oorde  meditabor,  ut  homines  relinquentea 
stvltan  imnitatem,  Ghristi  prudentiam  sequeten- 
tur. 

4  Inetinabo  in  parabolam  aurem  meam  : 
Aperiam  in  psalterio  propositionem  meam. 

C  Aorem  inclinaturnm  se  promisit  Christus,  ut 
cognosoeret  si  praedicationem  ejus  populus  devotus 
impleret.  In  parsbolam  :  simiiitudo  enim  rei  veri 
imitatio  est,  et  est  sensus  ut  quod  nobis  ad  exem- 
plmn  datnm  est,  devota  «mulatione  prompte  Do- 
mino  prastante  faciamus.  Aperire  se  dixit  in  psal- 
terio  propositionem,  id  est  dedaraturum  prsecepta 
divtnitatis  in  sanetitate  proprii  corporis,  ut  proba-  n 
rttur  docere  verbo  et  exemplo.  Psalterium  enim 
(sieut  sspe  diximus)  corporis  Domini  decora  simi- 
litudo  est. 

5  Cur  limebo.  In  die  mala. 

huquitas  cakanei  mei  circumdabit  me. 
C  Car  timebo.  Sub  interrogatione  et  responsione 
propria  versus  iste  est  pronuntiandus,  id  est  quare 
lormidolosa  cogitatione  confundar,  in  die  mala?  in 
die  scilicet  passionis,  que  mala  Judaeis,  bona  fide- 
libns  fuit.  llle  enim  debet  timere  finem  vit«,  q^ 
peccalorum  recordatione  mordetur.  Ghristus  autem 
mortein  timere  non  poterat^quem  non  circumdabat 
inlqultas  calcanei,  qqemadmodum  solet  contingere 
peccatori  in  fine  yjt«,  ut  tunc  Iniquitas  scelerato 
fine  vitam  claudat.AYel  quilibet  homo  suapeccata  |. 
tgnoacens  dicit,  cur  timebo  in  die  mala?  id  est,  ^ 
jodicii.  Et  respondet,  ideo,  quia  iniquitas  caicanei 
mei  circumdabit  me.H  Id  est  peccatum  actuale  vel 
originale. 

6  01»  caafidunt  in  virtute  sua  : 

Et  in  mnUitfidine  divitiarum  suarum  glonantur. 
B  Qui  confidunt  ia  virtute  sua^  illi  labuntur  in 
ealoaneob  C  £t  in  mnltitpdioe  divitiarum  suarum  : 
neoedse  est^enim  ujt  talestimej^nt  finem,  qui  dese* 
rere  mnndana  noluot,  et  peccatorum  suorum  poe- 
nas  formidanl.  Virtutem  vero  dixit  corporis  vires, 
aoiai  robur,  linguse  disertitudinem. 


7  Fr^Uier  non  redemit,  redimei  komo? 
Non  dabit  Deo  placationem  suam  : 

U  Frater  non  redemit,  id  est,  Adam»  quia  mor- 
tuus  ipse  non  surrexit,  vel  fratar  aon  redemit,  id 
est  Moyses.  Redimet  homo,  id  csi  Cbrifitua  redimet, 
quos  Moyses  non  redemit.  Ule  non  dabit  Deo  plfifca- 
tionem,  qui  non  aglt  poezutjentiam  :  par  q\&aiQ  pla*- 
catur  Christus.  G  Vel  sub  admiratioue  legendqm  est 
aic  :  Non  redimet  vel  frater,  redemii,  scilicet  Cbria- 
tu8,redimet,  scilieetne  homo?  sciiicet  Adam :  quas^ 
diceret,  si  Christus  noa  rederait  vei  redimeti  n^^ 
redimet,  unde  negative  legendum.  Non  dabit  Dloo^ 
etc,  ullus  homo. 

8  El  pretium  ridemptionis  oatime  su3B. 

Bt  laborabit  in  aUemum  $t  vitml  ^  nd&tir ;  in 
fijnem. 

9  Non  videbit  interitum  cum  videbit  sapientes  nuh 

rientes  : 
Simul  insipiens  et  stuUus  peribunt. 

H  Et  pretium  rederaptionis  :  subauditur  non  da- 
bit)  quia  non  fecit  elemosynam  per  quam  peccata 
delentup.  Laborabit  in  «ternum,  in  tormentis  per- 
petuis  positus,  et  vivet  ia  finem,quia  non  interfici- 
tur,  sed  semper  reparatur  ad  pcenam. 

H  Non  videbit  interitum,  hoc  est,  noa  intelliglt 
sibi  imminere  tormenta.  Gum  viderit  bominem  in 
Deo  sapientem,  ab  hoc  mundo  migrare,  dicit,  quid 
huic  jejunia,quid  oastitas,  quid  elemosyn»  profu»' 
ruBt,  Bonne  et  ipse  mortuus  est?  Tale  quiddam  Ra- 
demptori  nostro  Judsi  insultantes  dicebant :  Nooi- 
quid  tu  major  es  patre  nostro  Abraham  Joan.  viii)? 
G  lucipiens  est  qui  proedicationibus  prophetarum 
acquiescere  non  vult.  StuUus  vero  dictus  :  qui  neo 
ipsum  Dominum  venientem  vult  recipere.  Hi  ergo 
simul  peribunt,  quoniam  in  futuro  judicio  dam- 
naadi  sunt. 

10  Et  relinquent  alienis  divitias  suas  : 

^  Et  '.  sepulcra  eorum  domusiltorum  m  aBtemum. 

H  Qui  in  divitiis  et  non  in  Domino  sperant,  per- 
duntutrumque,et  divitias  et  Dei  adjutorium.  Divi- 
tias  ideo  perdunt,  quia  ibi  posuerunt  ubi  fures  elTo- 
diunt :  Dei  adjutorium,  quia  illum  spreverunt.  Et 
divitias  quas  magnopere  diligebant,  non  suis,  sed 
(quod  gravius  uret)  extraneis  derelinquent  propter 
quas  omnia  peccata  commiserant.Et  fabricant  sibi 
sepulcra  de  marmore  :  firma,  magna  et  pulchra 
quasi  domus  in  seternum  mansuras.  Ecce  etiam 
morientium  pompa. 

11  Tabemacnla  eomm  in  progenie  etprogenie  : 
Vocaverunt  notnina  sua  in  tenns  suis. 

H  Hsc  erit  illis  perpeitua  habitatlo,  qnia  non  re- 
surgunt  ut  habeant  vitam  «ternam^sed  ut  dajmnen- 
tur  in  pGBuam.  Vocaverunt;  aaspe  enim  pagani  supra 
defuoctorum  epulantur  sepiilcra^et  in  nomine  mor- 
tuorum  bibentjBSiMiania  qu^dam  cum  modulatione 
canunt.  G  Atque  invocant  nomina  mortuorum,  let 
credunt  hoc  illis  prodesse.  H  Sed  nihii  prodest  in 
inferno  damnatis,  at  ita  per  terras,  sepulcra  acoi« 


m 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


206 


inuntur.  Et  invocaverunt  habet  alia  littera^  quod  A  oppresso  paupere  dives  efYlcitur,  noli  timerc,  cito 


hicexponitur. 

12  Et  fumo  cum  in  honore  esset  non  intellexit  : 
Comparatus  est  jumentis  -r  insipientibus  \ ,  et 

similis  factus  est  illis, 
H  Homo  cum  in  honore  esset,  non  intellexit^esse 
se  ad  imaginem  Dei  formatum.  C  Gomparatus  est 
jumentisy  digna  similitudo  datur  vecordibus,ut  qui 
se  imaginem  Dei  gestare  non  intelligunt,  congrue 
jumentis  insipientibus  comT^arentur.  Nam  tolle  ho- 
mini  Dei  scientiam,  et  omnino  pecus  insipiens  est, 
prssumptio  vana  et  caduca  superbia. 

13  H3SC  via  iltorum  scandalum  ipsis  : 

Et  postea  in  ore  suo  complacebunt,  D  iapsalma, 
C  Haec  via,  id  est  vita,  in  qua  in  hoc  sasculo  am- 


prsterit,  et  nihil  secum  de  his  qus  rapuerat  loi- 
lit,  Domino  dicente  :  Stulte,  hac  nocte  animam 
tuam  repetunt  (Luc,  ii),  qudB  autem  parasti  cujus 
erunt. 

18  Quoniam  cum  interierit  uon  sumet  omnia  : 
Negue  descendet  cum  eo  gloria  ejus. 
C  Ecce  redditur  ratio  quare  timori  non  debeai 
mundi  gloriosus.  Cur  enim  timemus  divitem,  qui 
moritur  paupcr,  nec  aliud  secum  valet  portare,  nisi 
unde  possit  ardcre?  Et  bene  dicitur  descendere  in 
profundissimam  foveam,scd  sine  gloria  saiculi,siiie 
turba  satellitum.  Et  domus  illa  quam  mirabaris, 
remanet  tota,  sed  oncra  qu®  non  videbas  :  trans- 
raittit  ingentia  secum  in  gehennam. 


bulamus.  Sed  haec  via  quid  malis  faciat :  non  tace-      19    Quia  anima  ejus  in  vita  ipsius  bcnedicetur  : 


tur.  Scandalum  utique  actoribus  suis,  id  est  stimu 
lum  atque  dolorem.Non  enim  ad  securitatem  suam 
quidquam  peccator  facit,cui  de  sua  provenit  actione, 
torqueri.  Gonsuetudo  est  pcccantium,  ut  postquam 
implevftrint  votum  in  peccato,  mox  divinitati  gra- 
tias  agunt,  in  ore  non  in  corde,  unde  dicit :  postea 
in  ore  suo  complacebunt,  Deo  gratias  agentes  quod 
prospere  peccaverint. 

14  Stcut  oves  in  infemo  positi  suut : 
Mors  depascet  eos, 

C  Sicut  oves  lanae  suab  amissione  jugiter  perseve- 
rant,sic  semper  in  illis  sine  imminutione  substan- 
tias,  invenit  pcena  quod  cruciet.  H  Merito  a  morte 
depascuntur,  qui  Ghrislum  noluerunt  habere  pas- 

torem. 

15  Et  dominabuntur  eorumjusti  in  matutino  : 

Et  auxilium  eorum  veterascet  in  infemo  a  gloria 
eorum. 
G  Et  dominabuntur  eorum,  quod  ulique  in  ilia 
resurrectione  felicium  est,  ut  malis  prsemineant 
boni,hic  enim  justos  obtinent  peccatores.  In  matu- 
tino,  cum  gloria  resurrectionis  illuxerit.  Quorum 
auxiiia  tanquam  panni  putrefacti  veterascunt,quia 
eorum  diviti»  nihil  illis  prosunt.  A  gioria  sua,quam 
in  isto  saecuio  habucruut.  H  Id  est  in  comparatione 
ad  gloriam  eorum  quam  hic  habueruni,quanto  enim 
ampliushic  suntgloriati,tanto  plus  in  infernocor- 
ruptionem  patientur  [Apoc,  xviii). 

16  Verumtamen  Deus  redimet  animam  meam :  de 

manu  inferi 
Cum  acceperit  me,  Diapsalma. 
C  Liberavit  Dcus  animas  eorum,  qui  adventum 
ejus  constanti  animo  crcdiderunt.  De  manu  inferi, 
de  poteslate  diaboii :  qui  ante  adventum  Christi  ani- 
mas  tenebat  obnoxias.  G  Dives  enim  dicius  est  a 
divo,  qui  quasi  Deus  creditur  nihil  indigere  :  per 
quem  hic  impium  debemus  accipere.Cumejusglo- 
ria  multiplicata  fuerit,  junge,  ne  timueris. 
n    Ne  timueris  cum  dives  factus  fuerit  homo  : 
Et  cum  multiplieafa  fuerit  gloria  domusejus. 
H  Dives  efTectus  cst  Judas  proditor  vendendo  ma- 
'gistrum^sed  nihil  pretii  quod  acceperai :  secum  cum 
moriebatur  deportavit.  Si  ergo  ounc  unusquisque 


Confitebitur  tibi  cum  benefeceris  ei. 
C  Ista  benedictio  non  ad  spnctificaiionem  perii- 
net,  sed  ad  favorcm.  Benedicitur  enim  dicium  est : 
propter  linguam  satellitum,  intor  epulas  suos  domi- 
nos  c6)\dMdantes.  Cum  ei  bcnefeccris,  confltebitur, 
i(l  est,  tunc  agit  gratias  Deo,  quando  aliquid  lucri 
conquirit. 

20  Introibit  usque  in  progenies  patrum  suorum  : 
Usque  in  aetemum  non  videbil  tumcn. 

C  Qui  in  isto  sacculo  patres  pessimos  imitantur, 
eorum  societate  damnandi  suni.  Usquein  a^iernum 
non  videbitlumen,id  est,lumen  sapienti»  hic  eiin 
ffiternum.Lumen  quod  illuminat  omnem  hominem, 
quod  soli  sancti  in  doitate  vjdebuni.Sicut  enim  pec- 
cata  sunt  tenebrosa^  ita  peccatoribus  sapieniie  lu- 
C  men  auferuni.  H  De  quibus  dicitur  :  Projicite  eum 
in  tencbras  exte:  iores  {Matth,  xxii). 

21  Homo  cum  in  honore  esset  non  intetlexit  : 
Comparatus  est  jumenfis  ^  insipientibus  et  \ , 

simitis  factus  est  illis. 
C  Conclusit   propheta  pulcherrimum  psalmum 
parilitate  versus,  ui  se  peccator  a  malo  proposito 
removeret,cum  siuliitiam  suam  itcrata  increpaiio- 
ne  coghosceret. 

ORATIO   EX   PSAL.    XLVIII. 

Reple,  Domine,os  nostrum  sapieniia  lua:  utme- 
morcs  te  hominem  factum,  nosque  redemisse  de 
iartaro,  mereamur  vulius  tui  lumine  decorari.  Qui 
cum  Patre  ei  Spiritu  sancto,  etc. 

PSALMU8  XLIX. 

ARQUMENTUM   PSAL.    XLIX. 

C  Vox  synagoga)  de  primo  ei  secundo  adventu 
Christi,  ipsiusque  admonitio,  ut  ei  sacrificium  lau- 
dis  fideles  ofTerani. 

TT.  Psatmus  Asaph. 
H  Asaph  erat  egregius  musicus,cuju9  nomen  in- 
ierpretatur  congregatio.  Psalmus  iste  discernii  jus- 
toB  ab  impiis,  coBlestes  a  terrenis,  sanctos  a  pecca- 
toribus :  protestatur  etiam  non  se  locutum  prophe- 
ta,  sed  ipsum  Dominum,  dicens  Deus,  etc. 
1    Deus  deorum  Dominus  locutus  est : 

Et  vocavit  terram. 
C  Dcus  cnim  timor  Gra3ca  lingua  dicitur.  H  Ig^iur 


D 


iOl 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


202 


B 


DeDs  in  Trinitate  Pater  et  Filius  et  Spiritus  sanctus.  A. 
Unus  tamen  Detis  deorum  :  dii  enim  dicunturbon^ 
homines.Locutus-est,  G  per  prophetas  ct  apostolos 
EtTOcavit  terram,  id  cst  genus  humanum.  H  Cre- 
dentes  deos  nuncupari  voIuit,quia  dedit  eis  potesta- 
tero  filios  Dei  fieri  {Joan,  i).G  Dicuntur  itaque  fllii  si- 
cutet  dii :  quia  utrumquegratia  pncstat.non  natura. 

2  A  solis  ortus  usgue  ad  oecasum  ; 
Kx  Sion  species  decoris  ejus, 

C  A  soHs  ortu,  pcr  solis  cursum  :  universum  si- 
gnificat  mundum,  quia  omni  terraB  oritur  et  occidit 
claritas  ejus.  Ex  Sion  species,  Hierusalem,  in  qua 
mons  iste  puris  mentibus  velut  aureaniassaresplen- 
det.  De  hac  enim  urbe  oxeuntes  apostoli,  specicm 
decoris  ejus  annuntiaverunt  in  totoorbe  terrarum, 
sicut  Isaias  dioit  :  Ex  Sion  cxibit  lex,  et  verbum 
Domini  de  Hierusalem  (hau  ii). 

3  Deus  manifeste  vcniet  : 
0^1»  nosier  et  non  silebit, 

C  Nunc  de  secundo  Christi  adventu  propheta  di- 
cit,  manifeste  veniet.  Manifeste  vero  tunc  veniet 
Christus,quando  jam  non  cruci  affigenduSfSedjudi- 
caturus  est  mundum.  Silet  enim  modo  per  patien- 
tiam  cam  peccamus,  tunc  autem  non  silebit,  cum 
sceleratis  dictunis  erit  :  Ite  in  ignem  a^ternum 
{Matih.  zxv).  Manifeste  vero  dicitur,  quasi  a  mane 
dies  festus  dictum  sic  a  sacriOciis,  quia  tota  die 
festivitati  vacaretur. 

4  ignis  in  eonspectu  ejus  exardescet  : 

%•  Ei  !tn  circuUu  ejus  tempestas  valida. 
H  Ignis  hic  duplicem  habet  virtutem,  illuminat 
enina  et  exurit.  Gaudeant  enim  justi  :  quia  illumi-  C 
nantar  ex  eo,  timeant  peccatores,  quia  exurendi 
sunt  ab  eo.  C  Haec  tempestas  non  ventis  agitur^nec 
procellis  Bsvientibu8exoitatur,sed  ex  divina  poten- 
tia  vehemens  spiritus  consurgit,  ut  arca  Domini  : 
cqoitatis  ejan  sententia  ventiletur.  Tunc  frumenta 
seqaestratapaieis.Quedjudicium  merito  tempestas 
dicitor,  qaia  improvisum  veniet,et  nimia  celeritate 
boaos  discemet. 

5  'Adcoeavii  ccelum  desursum  : 

Bi  terram  discernere  popnlum  suum. 

A  Advocavit  coelum,id  est,apostoIos  vel  reliquos 

sanctos,  qai  despectis  terrenis,  quse  sursum  sunt 

sapiunt.  Discemit  autem  terrenos,  ut  cum  coelestes 

poDuntur  ad  dexteram,hi  ad  sinistram  coliocentur. 

6     Congregate  illi  sanctos  efus  :  j) 

Quiordinani  iestamtntum  ejus  super  sacrificia. 

C  Nunc  synagoga  Christi,  verba  facit  ad  angelos, 

qui  ministerio  suo  in  fine  sa^culi  congregabunt  om- 

ncs  sanctos  de  universo  mundo.  \\  Qui  ordinant,id 

est.qui  sancti  praedicant  vel  implcnt  Testamentum 

Nofum  sapcr  Vetus,  ut  per  Testamentum  novam 

iegem,  per  sacriflcia  veterem  intelligas.  A  G  Vel  qui 

ordinaht  Testamentum,  id  est^ordinabiliterdantet 

faciunt  sicut  testatus  est  Christus  eis,  qui  opera 

misericordise  exercent :  regnum  accepturi  scternum, 

io  quoram  miserationibus  Deussuperomniasacri- 

£cia  delectatur. 

PlTlOL.  CXLIU 


7  Et  annuntiabunt  ca^li  justitiam  ejus  : 
Quoniam  Deusjudex  est,  Diapsalma, 

C  CceIos,  viros  justos  dicit,  quibus  vcrbi  coelestis 
dispensatio  condonatur.  Quoniam  Oeus  Judex  est,ac 
si  dicerot:  Qui  nescit  falli^et  sicutomnia  manifcste 
novit,  ita  sine  reprehensione  discernit.  A  Vel  sancti 
praedicabunt  justitiam,id  est  mandata  ejus,etprJB- 
dicabunt  quod  est  judex  vivorum  et  mortuorum, 
ideo  justitia  est  timenda. 

8  Audi  populus  meus  et  loquar  :  Israelet  testifi- 

cabor  libi : 
Deus  Deus  tuus  ego  sum. 
.  C  Audi  populus  meuSfhic  ipsa  Veritas  ex  propria 
pcrsona  loquitur.Populus  hic  significat  plebeip  de- 
votam.Cum  dicitaudi,id  est,devota  mente  suscipe. 
Loquar,  subaudi  profutura.  Testiflcari^id  est,  testi- 
monium  dicerc.  Tunc  fidekbus  testimoninm  dabit, 
cum  dicturus  est  :  Esurivi  enim  et  dedistis  mihi 
manducarc  (Maith.  xxv).  Est  hic  autem  magnum 
sacramcntum  dum  dicit :  Sum ;  sum  enim  proprium 
estdivinitatis  verbum.eo  quod  semper  adest  et  tem- 
pore  non  mutatur  divinitas.  Est  vero  ibi  et  aliud 
sacramentum,quia  scilicet  una  Byllabatribus  litte- 
ris  continctur,  ut  sancta  Trinitas  unus  Deus  esse 
doceatur. 

9  Tion  in  sacrificiis  tuis  arguam  te  : 
Ifolocausta  aulem  tua  ia  conspectu  meo  sunt 

semper. 
C  Non  in  sacrificiis  tuis^  ad  populum  Judaicum 
loquitur,  non  jam  exquirenda  esse  sacrificia  pecu- 
dum,  sed  cor  contritum.  Roiocausta  autem  esse 
acccptain  conspectu  suo,sciIicet  quandomeuns  no- 
stra  divino  amore  succensa,  peccata  sua  lamenta- 
tione  decoquit  et  tribulatione,  ut  cruciatu  corporeo 
omnia  vitia  cxusta,  consumantur. 

10  Non  accipiam  de  domo  tua  vitulos  : 
Negue  de  gregibus  tuis  hircos. 

C  Cum  duo  respuit  universa  primi  temporis  ss- 
crificia  designat  modis  omnibus  excludenda,signi- 
flcatur  enim  a  parte  totum. 

11  Quoniam  mese  sunt  omnes  ferx  silvarum  : 
Jumenfa  in  montibns  et  bovcs. 

C  Fers  silvarum,  gentes  significat.  Jumenta  in 
montibus,  simplices  in  catholica  Ecclesia,qui  in  ca- 
cumine  fidei  habitare  noscuntur,  Boves,  apostolos, 
prophetas  etpraedicatores  :  qui  in  agro  Domini  assi- 
duo  labore  versati  sunt. 

12  Cognovi  omnia  volatilia  cceli  ? 
Et  pulchritudo  agri  mecum  est. 

C.  Quis  cnim  omnia  volatilia  cccYi  potest  cognos- 
cere  nisi  sola  majestas,  quo  versiculo  cuncta  com- 
plexus  est.  A  Pulchritudo  agri  cum  illo  est,  quia 
ubi  voluerit,  copia  opinium  rerum  vel  administra- 
tur  vel  nsgatur. 

13  Si  csuriero  non  dicam  tibi : 
Meusesfenimorbis  *rterr3e  :  et  pleniiudo  ejus 

H  EsurireDei,  est  non  in  escis  carnalibus,  sed 
ut  faciat  quis  voluntatem  ejus  {Joan.  rv),  ergotacet 
Israeli  suam  esuriem^quia  exspectat  peccatoriscon^ 


203 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


304 


versioncm.  OrbiB  terras  illiua  est,  id  est,  sancta 
Ecolesia,  ac  si  diceret^  eam  redimendam  esse  suo 
sanguine. 

14  Nunquid  manducabo  carnes  taurorum  : 
j4ut  sanguinem  hircorum  potabo  ? 

G  Quomodo  g^ta  erunt  Deo,  quas  non  sunt  ne- 
cesaaria?  H  Vetera  hic  sacriOcia  evacuanda  esse 
declarat.  Ideo  in  moribusbonis  sacrificium  requirit 
dicens  :  Immola,  etc.  Sed  possunt  haeo  repudiata 
nobis  profloere,  cum  acceperint  a  nobis  ista  indi- 
gentes,  cum  esuriens  pascatur,  sitiens  potetur.  Et 
in  pauperibus  accipit  Deus,  qua3  sibi  in  sacriflciis 
ofPerri  non  permittit. 

15  Immola  Deo  ^  sacrificium  \  laudis  : 
Et  redde  Altissimo  vota  tu^. 

G  lllo  Deo  immolat  sacrificium  laudis,  qui  a  ter- 
renis  vitiis  fuerit  segregatue,  et  moritur  mundo,ut 
hostia  fiat  Ghristo.  Vota  quoque  reddit  Altissimo, 
qui  ei  talia  immolanda  pr(Bparavit,qualia  ipsepro- 
pitius  pr^Doepit.  H  Hoc  est  autem  sacrilicium  acce- 
ptabile,  hoc  est  holocaustum  pinguc  ut  laudetur 
Deus  ab  homine  quem  creavit. 

16  ^Ai  \  invoca  me  in  die  tribulationis  : 
Bt  eruam  te  et  honorificabis  me,  Diapsalma. 

G  Praecepit  enim  invoca  me,ne  quis  spem  haberct 
in  terreno  sotatio,  ubi  suntcaduca  universa.  In  die 
quandote  affligitadversarius.  Eruam  te,quasi  dicat: 
Gircumdatum  a  satellitibus  diaboli,  summa  celeri- 
tate  liberabo.Magnilicabis  sive  honorabis  me,id  est, 
magnum  me  esse  in  aeternum  pronunties.  Romana 
siquidem  translatio  magniOcabis  habet,  Gallicana 
vero,  honoriflcabis,  quod  idem  est. 

17  Peccatori  autem  dixit  Deus  quare  tu  enarfas 

justitias  meas : 
Et  assumis  testamentum  menyn  peros  tuum, 
G  Interdicitur  hic  sceleratis  qui  converti  nolunt, 
ne  se  praesumant  sermonibus  miscere  divinis,  quia 
08  debet  esse  justum,  quod  justitias  Domini  enar- 
rare  prssumit.  Testamentum  vero  :  Vetus  et  Novum 
8igniricat,quiadum  unum  suspense  dicitur,utraque 
meniiorantur.  H  Audiant  haeo  doctores  vel  episcopi 
Ecclesiarum,  qui  peccata  populorum  resccant  prae- 
dicando^qui  quod  proBdicant  opere  non  implent. 

18  Tu  vero  odisti  disciplinam  : 

Ei  projecisti  sermones  meos  retrorsum, 
G  Odit  disciplinam,  quia  ad  correctiones  justas 
iniqua  praesumptione  remurmurat,  et  non  vult, 
Deum  in  se  vindicare  quod  peccat.  Projicit  etiam 
post  se  sermonem  Dei,  qui  sequi  divina  jussa  con- 
temnit. 

19  Si  videbas  furcm  currebas  cnm  eo  : 

Et  cum  adul/cris  portionem  tuam  ponebas. 
G  Ita  istum  vcrsiculum  dcbcmus  accipere,  ut  in 
his  duobus  prohibitis,  orania  criinina  vetuisse  vi- 
deatur.  Ille  currit  cum  fure,  qui  ci  ad  faciendum 
Bcelufl  socia  voluntate  jungitur.  Ponit  portionem 
cum  adultero,  qui  ei  adjutorium  prsebet^  quo  sua 
vota  perficiat.  Ibiquc  sine  dubio  hahere  dignoscitur 
porlionem. 


A  20    Os  luum  abundavit  malitia  : 

Et  lingua  tua  concinnabai  dolos. 
G  Hic  euim  os,  cogitationem  cordis  debemae  acci- 
pere  :  tunc  enim  abundant  malitia  cogitationes, 
quando  per  diversa  genera  peccatorum  iniqua  vo- 
luntate  grassanlur.  Et  lingua  tua.  Qui  enim  fal^a 
laudat  alium,  dolum  in  lingua  facit. 

21  Sedens  adversus  fratrem  tuum  toquebaris  : 

Et  adversus  filium  matris  tux  ponetxxs  scanda* 

lum. 
Hxc  fecisti  ct  tacui. 
C  Scdere  enim  morantis  est,  et  ideo  gravias  pec- 
cat,qui  moratur  in  detractione  fraterna.  Prairem  hic 
omnem  proximum  carnis  debemus  aecipere,quia  et 
de  spirituali  dicturus  est.  Filium  raatris  :  sobolera 
j^  dicit  Ecclesiae.  Ponit  ergo  scandalum  Ihitri  0ua,qui 
hsereticas  pravitates  vel  alias  interceptioneB  exc<^« 
tat  :  quibus  frater  innocens  capiatur.  Hsc  fecietieC 
tacui.  H  Quia  ea  examinanda  in  futarum  reservavi 
judicium  :  tacui  enim  jam,  quia  nun  statim  vindi- 
cavi  sed  sustinui. 

22  Existimasti  inique  quod  ero  tui  similis  : 
Arguam  te  ei  statuam  contra  faciem  tuam, 

G  Existimasti  inique,  hoc  est,  quia  Deus  tacet  el 
diflert  vindicare  peccata,  ideo  creditur  a  stultis  illi 
placuisse  scelera  humana.  H  Arguam  vero  te,  cum 
in  sinistra  parte  sedis  fueriscoIIocatus.GStatuanii 
quod  superius  dixit :  peccatorem  verba  eua  (qon 
semper  ante  oculos  habere  debuit,  ut  setuftdum  et 
viveret)  post  tergum  et  retro  projecisse,  In  judicio 
igitur  peccator  ante  faciem  suam  videbit,  qnod  ee 
C  putabat  oblivionis  benenoio  prseterisBe.  Formido 
indestimabilis,illa  hominesvidere,perqu8ese  oorunl 
ad  aeterna  supplicia  pervenire. 

23  Jntelligite  fia^c  qui  obliviscimini  Deum  : 
Nequando  rapiat  et  non  sit  qui  eripiat, 

G  Intelligite,  id  est,  obedite  qui  obliviscis^iiii 
Deum.  llle  obliviscitur  Dei,  qai  preecepta  ipsiiie 
iniqua  prjBsumptione  contemnit.  Nequando  rapiftty 
scilicet  diaboIus.Quando  enim  ille  rapitnonoel^i 
eripiat  ad  saIutem,nisiDominas  per  saammagnam 
misericordiam.  H  Vel  aliter,  quando  rapit  Ghristus 
obliviscentes  se,  hoc  est  praecipitat  in  mortemy  ei 
nemo  eripere  potest.  Quando  enim  diabolus  rapit 
hic,  est  qui  eripiat  ad  salutem,  GhrietuB  Boilidail. 
Gum  vero  Dominus  rapit  ad  vindictam,  non  estqiii 
jj  liberare  possit  addictum. 

24  Sacrificium  laudis  honori/icabit  me  : 

Et  illic  iter  quo  ostendam  illi  salutare  Dei. 
H  Sacrificium  laudis^  quia  de  omni  bono  quod 
sancti  faciunt  Deus  honoratur.  Iter  Ghristus  eet  per 
opera  sanctorum.  Salutaris  Dei  Patris  est  Fiiius» 
G  Vel  iter  beatissimam  psalmodiam  appellat,  quofl 
non  pedibus  sed  puris  mentibus  ambalatar,et  dudt 
ad  Ghristum.  H  0  gloriosa  semita,  que  dticit  ad  «bQ 
terraeque  creatorem ! 

ORATIO  EX   PSAL.   XUZ. 

Deorum  Domine,  te  rogamus,  uti  nos  Buscipias 
in  sacrillcio  laudis,  quo  sine  onere  peccati  taae  J» 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


206 


8  eiiian^afates,  iter  illud  quod  salutare  tuum  A  passionem,  cum  judicatus  vicit,  et  mundum  dam- 


dit  gradiamur.  Per  Dominum  nostrum   Je- 

PSALMtJS  L. 

Atichr»eNTUM  f^sal.  l. 
^oi  poenitentiam  agentid. 
.  /»  finem  psalmta  David,  cum  venit  ad  eum 
Mhan  propheta  cum  intravit  ad  Bersabee, 
ste  ^uinquagesimus  psalmus  vocem  continet 
tantis,  ostendens,  ut  qui  ccciderit  in  crimen 
dd»  mala  sua  confitendo  redeat  ad  salutem. 
mei,  Deus  : 
'T  magnam  *    misericordiam  tuam. 
i&in  86  audissct  rox  potentissimus  a  Nathan 
leCa  redargui,  peccatum  suum  non  crubuit  pu- 
eonnteri  (1/  Ueg,  xii),diccndojudici :  Miserere 
Var  ista  non  discutitur  sed  sub  tranquillitate 
te  auditur,  solaque  res  est  pcr  quam  possu- 
rei  apud  Dominum  sine  aliqua  difficuUate  de- 
.HQui  ehim  se  miserUm  putat  esse  de  suis  pec- 
,  eum  illo  facit  Deus  misericordiam  magnam. 
fEi  I     secundum  multitudinem  miserationum 


wlg  kdqiutaUm  tneam, 

SeeiiDduni  multitudinem  confugio  ad  misera- 

•  taas,  ut  gravibus  vulneribus  thiriacam  vel 

cinamiusmiserationisinfundas.Misorationum 

.  qoia  multa  sunt  peccata  mea,et  miserationes 

(nnlts.  G  lUe  enim  solus  in  iibro  vit(e  conscri- 

',  eiqQS  omnia  peccata  delentur. 

u^ius  tava  me  ab  iniquitate  tnea  : 

t  a  peccato  meo  munda  me,  ( 

Amplius  lava  me  ac  si  dicat  :  Tu  potes  plus 

remittere  quam  ego  te  intelligam  rogare.G  Ad- 
innda  me,quatenus  in  eo  nihil  remanere  possit 
andam,post  enim  aliquis  sic  lavari,  ut  non  sit 
ino  purissimus^recte  igitur  addidit  munda  me. 
^momiam  iniguilatem  meam  ego  cognosco  : 
!l  peecatum  meum  contra  me  est  semper. 
Peecata  enim  illa  fortiora  sunt,  qude  agnoscen- 
ommittimus,  non  autem  illa  quae  per  ignoran- 

perpetramus.  Contra  se  dicit  starc  delicta, 
Jam  hic  constitutus,  quasi  in  venturo  judicio, 
slfinuD  suorum  aspectusteterrimospertimcscit^ 
mtra  se  stare  dicit  delicta,quasi  quamdam  ima- 
im  figuratamyCt  hoc  non  semel  aut  bis  sed  sem- 

TM  M  peecavi  et  malum  coram  te  feci  : 
Uijmtiificeris  in  sermonibus  tuis  et  vincas  cum 
fMedrii, 

!  Si  quis  enim  de  populo  erravcrit,et  Deo  peccat 
!lgl.  Nmn  quando  rex  delinquit,  soli  Deo  reus 
.  Me  igitar  rex  soH  Deo  peccare  se  dicit,  quia 
nhiem  non  habet  qui  ejus  facta  dijudicet.  Et 
a  illom  ubique  esse  noverat, jure  eoram  eo  ma- 
1  te  fecisse  deplombat.  SermonesautemDomini 
rffe  jnetifieati  dieuntur,quoniam  sine  dubio  scm- 
<|^  dicta  complentor.  Ista  autem  verba,  et 
enAl  JfidicaHs,  q(uidam  aptant  ad  Domini 


natus  absolvit,  sed  intelligi  recte  potest  vincere 
Deus  cum  judicatur  ab  hominibus,  quia  in  omni 
judicio  Deus  justus  probatur. 

6  Ecce  -r  ^^i^  ',    iniquitatibus  conceptus  sum  : 
Et  in  peccatis  concepit  me  tnater  meB, 

H  Hic  versiculus  lotius  bumani  generis  easnm 
cxponit.  Concipitur  enim  homo  et  nascitur  in  ori- 
ginaii  peccato,  quod  ex  Adam  trahitur^sed  baptis- 
mo  per  gratiam  Dei  purincatur. 

7  Ecce  enim  veritatem  dilexisti : 

Incerta   et   occutta  sapientise   tuss   manifestasti 

mihi, 
G  Non  enim  delectatur  Deus  poBnis  nostris,  sed 
confessionem  veram  quffirit  erroris.  David  igitur 
Q  peccatum  nonnegan8,veritatemconfe8SUsest,quam 
Deus  supra  sacrificia  qu«erit  et  diiigit.  Inoerta  efgo 
et  ooculta  sunt,  quae  Deus  prophetffi  David  ia  filii 
sui  manifestatione  reveiavit,  id  est,  ut  passionem 
ejus  futuram  prspdiceret  et  resurrectionis  gloriam 
nuntiaret^  et  inde  dicit  se  non  debuisse  peccasse, 
cum  talia  meruisset  agnoscere.Incerta  proprie  sunt 
quo!  omnino  discerni  non  possunt,  sed  aliquibus 
ambignitatibus  coIIiguntur.OccuIta  vero  sunt :  qu« 
nec  oculus  conspicit  nec  mens  humana  dijudicat. 

8  Asperges  mc,  DominCy  hyssopo  et  mundabor  : 
iMvabis  me  et  super  nivem  dealbabor, 

H  Sicut  enim  hyssopum,  id  est  humilis  herba  cu- 
randis  pulmonibus  aptum  est,  ita  coelesti  quis  re- 
spersus  hyssopo,  id  est  humilitate  cordis,  ab  omni 
p  superbia;  malignitate  purgatur.  Lavabis  me,hoc  est 
pcr  pasnitentiam.  G  Per  hyssopum  igitur  Ghristi 
sanguinem  intelligit,  qui  non  solum  inquinamenta 
detergit,sed  etiam  super  nivem  puritatem  relucen- 
tis  animse  ostendit,  quia  spiritalis  anima  longe  su- 
pra  corpora  mundana  (quorum  nullum  nive  albius 
est)  resplcndet. 

9  Auditui  meo  dabis  gaudium  et  Ixtitiam  : 
Et  exsuttabunt  ossa  humiliata, 

H  Auditui  meo,  id  est,  cum  jacens  in  infirmitate 
peccati  audire  meruero  :  Homo,  dimissa  sunt  tibi 
peccata  tua :  dabis  gaudium  auditul  meo  et  Istitiam. 
G  Gaudium  pertinet  ad  absolutionem  peccatorum. 
Lselitia  vero  ad  perpetua  prsemia  possidenda.  Ossa 
vero  significant  animi  firmamenta,  qu8D  necesse 
fuerat  humiliari,usque  dum  poenitens  potuisset  ab- 
solvi.  H  Ossa,  id  est,  virtutes  qua;  peccatis  fUerant 
humiliatffi,  vel  spei  aetemitas,  est  ossa  humiliata. 

40    Averte  faciem  tuam  a  peccaiis  meis  : 
Et  omnes  iniquitates  meas  dele, 
H  Averte  faciem  tuam,  id  est,  ne  videas  peccata 
mea,  ne  recorderis  illa  :  et  omnes  iniquitates  pr«- 
teritas  et  prjcsentes  atque  futuras  dele. 

i  1    Cor  mundum  crea  in  me,  Deus  : 

Et  spiritum  rectum  innova  in  visceribus  meis, 
G  Gor  mundum  petit  Propheta  sibi  creari,  id  est 
restaurari,  quod  jam  impellcntibus  peccatis  com- 
moveri  nuUo  modo  possit  ad  culpaiu,  fit  spiritum 


D 


207 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


208 


rectum.  Nam  ut  per  Adam  veteres  sumus,  ita 
Christi  Domini  beneOciis  innovamur.  H  Vel  spiri- 
tum  rectum  quod  recte  conGtear,  vel  rectum  ad  vi- 
dendum  et  discernendum  sicut  antea  rectus  fuit  in 


me. 

12    Ne  projicias  me  a  facie  tua  : 

Et  Spiritum  sahctum  tuum  ne  auferas  a  me. 
H  Ne  projicias  me,  ut  sicut  Gain  exsul  (Gen,  iv) 
efficiar  a  potentia  tna.  Et  ne  auferas  Spiritum  san- 
ctum  tuum  a  me,sed  ab  eo  consumptis  delictis,tuo 
me  statuas  conspectui.  Yel  Spiritum  sanctum,  hoc 
est  spiritum  prophetiae. 
43    Redde  miki  Ixtitiam  salutaris  tui : 

Et  spiritu  principali  confirma  me. 
H  Redde  mihi  Istitiam,  hoc  est  illam  exsuitatio- 
nem  Ghristi  tui,  quam  in  eo  habui  priusquam  pec- 
carem.  Spiritu  principali  dixit^id  est  ut  ipse  in  me, 
et  non  vitia  principentur. Vel  spiritu  principali :  Pa- 
trem,  per  Spiritum  rectum  :  Filium,  per  Spiritum 
sanctum  :  ipsum  Spiritum  sanctum  accipe. 

14  Docebo  iniquos  vias  tuas  : 
Et  impii  ad  te  convertentur, 

H  Docebo  iniquos,hoc  est  puniam  mc  ipsum,  ut 
meum  exemplum  imitentur.GQuoniam  si  prophets 
parcatur,  maxima  spes  remissionis  delinquentibus 
concoditur.Docebo  igiturexemplo  remissionis  meiB^ 
sperare  peccatores,  et  verbo  praedicabo  mirabilia 
miserationis  tus. 

15  Libera  me  de  sanguinibuSj  Deus  Deus  salutis  mex : 
^  Et  \   exsultubit  lingua  mea  justitiam  tuam. 

G  Liberari  se  Propheta  petit  de  sanguinibus,quod 
contra  Latinam  regulam  positum  cst,sed  laudandus 
omnino  translator  est,  qui  clegit  aliquid  contra 
artem  saecularium  ponere  quam  a  veritate  posita 
discrepare.  Num  si  diceret  a  sanguine,  forsitan 
unum  peccatum  videretur  03tendere,sed  cum  plura- 
lem  numerum  ponit,  multa  esse  sine  dubio  delicta 
confitetur.  Deus  salutis,  signilicat  Dominum  Ghri- 
stum,per  quem  salus  pie  credcntibus  datur.ExsuI- 
iavit,  id  est,  si  me  libcraveris  de  peccatis,  laudem 
tuam  lingua  mca  juste  loquctur^  propter  hoc  quod 
in  praeterilo  psalmo  dictum  est  :  Peccatori  autem 
dixit,  Deus,  etc.  Absolulus  enim  reote  loqui  potuit 
iilud,  a  quo  peccaiorem  divina  lex  suspendit. 

16  Domine,  labia  mea  aperies  : 
Et  os  meum  annuntiabit  laudem  tuam, 

H  Aperiri  sibi  peiit  labia,  qucc  clausa  erant  per 
peccaium.Quia  non  est  pulchra  laus  cx  ore  pccca- 
ioris  {Eccle,  xv).  C  Os  autem  dicitur  cordis  arca- 
num,  unde  veraciter  laus  divina  cantatur. 

17  Quoniam  si  voluisses  sacrificium  dedissem 
Utique  :  holocaustis  non  delectaberis. 

H  Audiant  Jud«i,  et  sacriflcia  sua  cessassc  intcl- 
ligant.  G  Etiam  immolalioncs  pecudum  ct  ritus  sa- 
crorum  in  advcntu  Domini  respuendos. 

18  Sacrificium  Deo  spiritus  contribulatus  : 
Cor  contritum  et  humiliatum,  Deus,  non  despi- 

cies, 
C  Postquam  dixii  :  Quae  sacrificia  Deus  respuit 
nunc  dicii  iila  quo  poscit.Utud  vero  piacitum  sacri- 


A.  ficium  Ueo  damus,  cum  spiritum  superbiaB  humili. 
tate  confessionis  mactamus  :  unde  non  sanguis 
egreditur,  sed  lacrymarum  fluenta  decurrunt.  Cor 
contritum  dicit ,  laboribus  pGeniieniisB  vehemenier 
afflictum.  Humiliatum  Deo  scilicet,  non  enim  po- 
tuerat  cor  humiliari,  nisi  fuisset  frequenii  iribula- 
tione  contritum.  Tales  oblationes  Deus  non  sper- 
nit. 

19  Benigne  fac   Domine,   in  bona   voluntute  tua 
Sion  : 

Vt  3ediftcentur  muri  Jerusalem, 
G  Supplicat  itaque  propheia,ut  quoniam  synago- 
ga  peccavit  sub  lege  po^ita,  succedens  Sion  per 
gratiam  Ghristi,hoc  est  catholica  firmetur  Ecclesia. 
Et  aedincentur  muri,  si  secundum  historiam  velis 
advertere,  significat  forte  iempora  Theodosii, 
"  quando  Eudoxia  ejus  conjux  feminarum  religio- 
sissima,  ampliori  murorum  circulo  Jerusalem  co- 
ronavit. 

20  Tunc  acceptabis  sacriftcium  justitix. 
Oblationes  et  holocausta  :  tunc  imponent  super 

altare  tuum  vitulos. 
C  Tunc  acceptabis,  o  PateE,sacriflcium,id  esiyglo- 
riosissimam  passionem  Filii  iui,  qui  sacriOcium  se 
pro  omnibus  obtulit,  et  est  ejus  passio  sacrificium 
veracissimum  justitiae.Oblationes  ei  holocausiajper- 
tinent  ad  Ghristianos,qui  erant  post  adventum  Domi- 
ni  credituri,significans  immolanda  corda  hominum 
viventium,  non  pecudum  membra  moriuorum.  Vi- 
tulos  quippe  posuit,  aut  pro  innoceniibus,  aai  pro 
prsedicatoribus,  quorum  imaginem  in  viiuli  figurt 
C  evangelista  Lucas  suscepit.Vel  illos  qui  animas  suas 
in  hostiam  suavitatis  sacris  altaribus  obtulerunL 

ORATIO  EX  PSAL   L. 

Profluse  miserationis  ineflabile  nomen  Triniiatii» 
Deus,qui  humani  pectoris  antrum  emundans  vitiiSy 
super  candorem  efflcis  nivis,  innova,  quASumu&,iii 
visceribus  nostris  Spiritum  sanctum,  quo  laudem 
tuam  annuntiare  possimus :  ui  recio  principalique 
spiritu  confirmati,mereamur  aeternissedibusin  Je- 
rusalem  coBlesti  componi.  Per  ejusdem. 

P8ALMUS  LI. 

ARGUMENTUM    PSAL.    LI. 

G  B  Vox  prophetae  de  Juda  >el  Aniichristo. 

TT.  /n  finem  intellectus  David,  Cum  venit  Doech  Idu- 

nueus.  et  annuntiavit  Saul  et  dixit  ilti :  Ecee  venU 

David  in  domum  Abimelech. 
D  G  Totus  hic  titulus  ad  adventum  Domini  secan- 
dum,  per  lempus  Aniichristi  jure  referendus  esl» 
quoniam  omnia  ad  Ghristi  manifestationem  com- 
petenter  apfantur.  Ut  a  psalrao  suo  non  discrepare 
videatur. 

H  Psalraus  iste  continet  vocem  prophet»  ezpro- 
brantis  peccata  Judaici  populi.  Ad  ipsum  eniip  lo- 
quitur  dicens  : 
1    Quid  gloriaris  in  malitia  : 

-r  Qui  \   potens  -r  ^s  ;    iniquUate. 

G  Quid  gloriaris  in  malitia.  Cum  Scriptura  di- 
vina  nec  in  bonis  actibus  dicat  esse  gloriandufll» 
sed  prapcipiat,  qui  gloriatur  in  Domino  glorieiw- 


1 


:oe 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


210 


iUCer.  x),  Dunc  Propheta  sceleratum  virum  redar-  A  7     Sed  speravit  in  muUitudine  divitiarum  suarum  : 


gait,  desola  se  malignitate  jactantAm,  cur  velit  de 
malis  gloriari,  unde  debuit  confundi. 

2      Toia  die  injustitiam  cogitavit  lingua  tua  : 
Sicut  novacula  acuta  feciiti  dolum, 

C  Tota  die,  totum  tempus  vitae  significat,  quia 
sine  aliqua  intermissione  beraper  malus  malum  et 
operatar  et  cogitat.  Injustitiam  cogitavit,  hic  enim 
linguam  dicit  cogitasse,  quia  pessimorum  est  con- 
saetudo,  ut  ante  loquantur  lingua  quam  cogitent 
cordc,  id  est  inconsulta  proferre.  Bcne  autem 
comparavit  mali  hominis  dolum  acuta;  novaculdet, 
quia  sicut  illa  pilos  radit,  ct  homincm  non  laedit  : 
ita  nec  dolus,  animae  justi  nocere  valebit,  quando 
ci  nititur  auferre  mundana.  Terrena  enim    bona 


Et  prsevaluit  in  vanitate  sua, 

G  Divitias  vero  hic  universas  pompas  saBCulidebe- 

mus  accipere.  Qui  in  illas  spem  suam  ponit  et  non 

in  Deum  :  semetipsum  fefellit.  Ipse  enim  praevalet 

in  vanitate  sua,quia  sibi  profutura  nullatenusacqui- 

rit.  Vanum  enim  dicitur  quod  est  inane,  fragile  vel 

caducum,  et  ab  ipsa  firmissima  veritate  discretum. 

8      Ego^,  autem  ;  sicut  oliva  fructifera  in  domo  Dei : 

Speravi  in  misericordia  Dei  in  astemum  et  in 

sxculum  -i  ScecuU  ; 

H  Gomparat  se  propheta  oliva;  fructiferaB  :  propter 

pinguedinem  sapientiae.Speraviin  mi8ericordia,quia 

non  est  humanae  fragilitatis  facultas,  ut  per  se  quis 

salvus  fiat,  sed  per  misericordiam  Domini. 


piUs  comparantur,  quia  pili  superHuitates  qu«dam  B  ^      Confitebor  tibi  in  sxculum  qui  feci^ti  : 


sant  corporis  :  et  temporalia  bona  animae. 

3  DilexiUi  malitiam  super  benignitatem  : 
Iniquilatem  magis  quam  loqui  aeguitatem.  Dia- 
psalma, 

G  IUe  enim  diligit,  qui  cognoscitur  diligere  sem- 
per  peccare.  Super  benignitatem,  id  cst,  si  animum 
malevoli  benignitas  tangit,  mox  eam  ut  vitium  de- 
testabile  projioit,  et  magis  diligit  loqui  iniquitatcm, 
qaam  verba  cquitatis  proferre. 

4  Ditexisti  omnia  verba  prgecipitationis  : 
Lmgua  dolosa. 

C  de  Antichriato  vero  dicitur,  qui  confusis  mo- 
ribus  diligit  iniquitatem,  currit  ad  omnia  verba 
prscipitationis,  jubet  quod   nuUum  juvat,  ct  to-  C  ^^^  i"  tuam  miscricordiam  sperantes^  ab  iniquitatis 


Et  exspectaho  nomen  tuum  guoniam  bonum  est 
in  conspectu  sanctorum  tuorum, 
G  Hic  enim  datumestconfiterinobis,ubi  mcremur 
absolvi.  Quia  fecisti :  ibi  intelligendum  est,  miseri- 
cordiam.  Quoniambonum.Quodjurediciturbonum, 
ubi  et  spes  salutis,  ct  totius  vita;  palma  suscipitur. 
Additum  est  quoque  ante  conspectum  sanctorum 
tuorum,  id  ost,  quandojam  gaudium  gcnerale  justo- 
rum  est.  H  Vel  quia  fecisti,  scilicet  quod  sum  oliva 
fructifera,  quod  speravi  in  misericordiaDei  in  aster- 
num,  et  ideo  exspectabo  nomen  tuum,  etc. 

ORATIO   EX   PSAL.   LI. 

Totius  mundanse  vanitatis  dcstructor,OmnipotenSy 
fac  nos  in  domo  tua  sicut  olivam  fructiferam  florere^ 


tam  cum  dolo  loquitur,  a  quo  nulli  profutura  cen- 
fleDtur. 

5      Propterea  Deus  destruet  te  in  finem  :  evellet  ie 
et  emigrabit  te  de  tabemaculo  tuo  : 
Ei  radicem  tuam  de  terra  viventium,  Diapsatma. 

H  Omnia  haBC  in  Judaico  populo  impleta  sunt,  qui 
a  legis  littera  destructus,  et  evulsus  de  civitate, 
«nigratus  est  de  tabernaculo  Dei  temporibus  Titi  et 
Vespasiani.  C  In  finem  autem  qui  destruetur : 
«ternis  suppliciis  deputatur.  Et  radicem  tuam,quia 
sicut  sancti  sanctorum,  ita  imitatores  peccantium, 
ndiceseorum  appellantur.  Radices  erant  Antichri- 
jti,  consentanei,  et  ideo  radicem  ipsius  cum  ipso 
dicit  ease  evellendam  :  quia  cum  sanctis  Domini, 
nec  anticbristus,  nec  ministris  ejus  habebunt  ali- 
qaam  portionemln  regno  beatum. 

6      Yidebunt  justi  et  timehunt :  et  super  eum  ride- 
bunt : 
—'  Et  dicent  \  Ecce  homo  qui  non  posuit  Deum 
adjutcrem  suum. 

Videbunt  justi,  hoc  est  intelligent  jam  malorum 
fotoram  pcsnam,  et  timebunt,  ne  talia  appetant  in 
i»to  8«culo.  Hic  justi  fient,  ridebunt  in  futuro. 
G8uper  cum  qui  longam  patienliam  Dei,  stulta 
TDluntate  contempsit.  Ecce  cum  dicilur,  exlensa 
mtou,  peccatoris  nefanda  sors  monstratur. 


malcdicto  salvemur.  Per  Dominum  nostrum,  etc. 

PSALMUS  LII. 

ARGUMENTUM   PSAL.    Lll. 

G  Ecclesia  increpat  eos  qui  corde  vel  opere  cor- 
rumpuntur,etfideles  monet  ut  sequanimiter  saeculi 
molestias  sufTcrant. 

TT.  In  finem  pro  Amalech,  Inteliectus  ipsi  David, 

G  lu  finem  quid  significatjamnotum  est.Amalech 
autem  genus  fuit,qua3  contraDei  populum  pugnavit. 
Ejus  nominis  interpretatio  talis  est:  pro  parturiente 
sive  dolente,  et  significat  Ecclesiam,  qua$  tanquam 
dolens  atque  parturiens,  populum  admonet  perfido- 
rum,  ut  a  snis  iniquilatibus  conquiescat. 
D  1  Dixit  imipiens  in  corde  suo  : 
Non  est  Deus. 

C  Proprium  est  linguaB,verbum  dicere,non  cordis. 
Sed  quia  cogitationes  nostras  potentia  divinitatis 
inttlligit,  recte  dictum  est  insipientes  corde  dicere, 
quod  ad  aures  Doniini  potuit  pervenire^  non  ad 
ignoscendum,  sed  vindicandum.  H  Dicit  autem  in 
corde,diaboIus  vel  JudeBus,nonestDeus,  ac  sidicat: 
Non  est  Ghristus  Filius  Dei.  A  Vel  insipiens  est  qui- 
libet  qui  male  vivit,  et  is  si  putat  Deo  placere  mala, 
dicit  in  corde  :  Non  est  Dous,  vel  qui  dicit,  Deum 
omnibus  ct  seinper  parcerc  :  Deus  enim  sua  justitia 
et  bonitas  est. 


211 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


312 


2      Corrupti  sunt  et  abomtnabiles  facti  sunt  in  ini-  A  7      Quonioim  Deus  dissipavit  essa  eorun^ :  qui  hon^- 


quitatibns  : 
Non  est  qui  faciat  bonum. 
C  Gorrupti.Sunt  omnes  haeretici  uno  verbo  notati, 
nam  Deo  recte  non  crodidisse  corruptio  est.  Hos 
Bubsequitur  pcBna  justissima,  ut  abominabiles  in 
voluptatibus  suis  flant.  Non  est  qui  faciat  bonum  : 
hoc  est  quod  parturiebat  Ecclesia  plcna  doloribus, 
ut  in  tanta  multitudine  perditorum  non  sit  qui  bonum 
possit  operari  vel  imitari. 

3      Deus  de  coslo  prospexit  super  filios  hominum  ; 
Vt  videat  si  est  intelligens  —;  aut  [    requirens 
Deum. 
C  Prospexit  Dominus  de  coclo,  id  est,  de  unoquo- 
que  praBdicatorc  suo,et  prospexit  super  filioshomi- 


nibus  placent, 
Confusi  sunt.  Quoniam  Deus  sprevit  eos^ 
C  Deus  enim  dissipat  ossa  malorum,  id  est  obsti- 
nationes  durissimas.H  Vel  spem  stemitatis  eorum, 
qui  in  ejus  contumeliam  insurgere  ausi  sunt.  Qui 
hominibus  placent  et  non  Deo,  recle  confusi  dicun- 
tur,  quoniam  eos  Deus  sprevit.  Moritovero  sperni- 
tur  a  Deo,  qui  reliquerit  Dcum  ;  et  quia  eum  reli- 
quit,digne  tanquam  ignotus  ab  eo  confuQditur,di- 
cente  Apostolo  :  ignorans  ignorabitur  (i  Cw.  xiv). 
8      Quis  dabit  ex  Sion  salutare  Israet  f 

Cum  converterit  Deus  captivilatem  plebit  sujb, 
exsultabit  Jacob  et  laetabitur  Israel. 
C  Quis  dabit,  addendum  est,  ntsi  tu,  Domine ; 


num  :  sub  magoa  pietate,  ut  non  errj^ntes  perderet,  g  crcdentis  enim  vcrba  sunt,  non  dubitantis.  ExSion 


sed  pccnitentes  salvarot.  Ut  videat,  id  est,  ut  videre 
faciat  sanctos,  quis  prajdicationem  corum  intelli- 
gat,  id  est,  intus,  in  seipso  legat  aut  rcquirat  opere 
Dcum. 

i  Omtnfis  declinaverunt.  Simul  inutiles  facti  sunt  : 
Nofi  est  qui  faciat  bonum. 
Non  est  usque  ad  unum. 
C  lilos  omnes  enim  declinasse  dicit,  qui  durato 
corde  in  scelerato  proposito  permanserunt.  Prius 
enim  fuit  ut  declinarent ;  secutum  est  ut  inutiles 
fierent  sibi.  Usque  ad  unum  voro  dum  dicitur,  om- 
nes  negantur.  Nam  si  aliquem  bonum  voiuisset  in- 
telligi,  non  diceret  :  usque  ad  unum,  sod  prajtcr 
unum.  H  Omnes  hi  insipientes  qui  non  requirebant 
Deum,  inutiles  facti  sunt,  quiamandata  Dei  implere 
nolunt,  et  ideo  sibimetipsis  inutiles  et  aliis,  quia 
inutilis  est  qui  non  operatur  aliquid  boni,  ideoque 
projicitur  in  tenebras  exteriores  {Matth.xynx),  Evan- 
gelio  tcste. 

5  Nonne  scient  --J  omnes  \    qui  operantur  iniqui- 

tatem  : 
Qui  devorant  ptebem  fneam  ut  cibum  panis. 
H  Cognoscunt*  impii  se  agere  perverse,  et  non 
solum  se  non  emendant,  scd  etiam  Dei  populum 
dovorant  dentibus  su»  maIiti<B.  Sicut  escam  panis, 
qui  semper  desideranter  in  usu  est.  Nam  quamvis 
singulis  quibusque  temporibus  diversilate  escarum 
saticmur,  jugiter  tamen  nobis  panis  edulium  est,ita 
semper  desiderant  mali  dcvorare  bonos.  A  Vel, 
nonnc  scient  omnes  mali  in  futuro  judicio  Deum 
esse.qui  jam  scire  nolunt?  soient  utiquc,  poenarum 
experimento. 

6  Deum  non  invocaverunt  : 

Illic  trepidaverunt  timore  uhi  nm  fuit  timor. 
C  Deum  non  invocaverunt.  Illaenim  quaeapecca- 
toribuscontravoluntatem  fiuntDei,velut  fumus  fine 
celerrimo  evancscunt.et  trcpidant,  ne  honoribus  vel 
divitiis  acquisitis  in  isto  saeculo  priventur.  Ubi  non 
fuit  timor,  subaudiendum  ost,  videlicct,  justus. 
A  Vcl,  quia  Deum  non  invocaverunt,  cito  pcrituri 
sunt.  Vcl  idco  illic  trepidaverunt,  etc,  sedidcotre- 
pidarunt  quoniam,  Deus,  ctc. 


D 


illam  dicit  spcculationem  felicem  in  quaDeusaspi- 
citur.  Ipse  eliam  in  hoc  sfflpulo  dat.  salutare  iBrael 
ex  Sion,  cum  labores  sanctorum  suis  benefioiis  con- 
soIatur.H  Ipse  quoque  nos  aversa  caplivitale  vitio- 
rum  erexit  in  libertatem  virtutum.  Exsultabit  Jacob, 
idestChristianuspopuIuSfdumsuppIantatJudaicum 
populum  bcncdictionemque  ejus  accipit.  Et  letabi- 
tur  Israel,  dum  Dcum  oculis  fidei  intjiietur. 

ORATIO   EX    PSAL.    LII. 

Rcspiciens  de  coclo  sancto  tuo,  piissime  Deus, 
pone  torminum  insipientia}  nostra;,  ut  a  terroribus 
vanis  eruti,  tibi  soli  de  puritate  cordis  integrapla- 
ceamus.  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  UII. 

ARGUMBNTUM   PSAL.   UU. 

C  Vox  EcclesidQ  de  haereticia  ad  Chridtum . 

TT.  In  finem  in  carminihus  inietlectus  David.  Cum 
venissent  Ziphxi  et  dixissent  ad  Saul.  Nonnc  ecce 
David  absconditus  est  apud  nos. 

C  In  finem  Christum  significat.Istudenimcarmen 
laudes  Christi  denuntiat.  Intellectus  David,  Domi- 
num  Salvatorem  indicat,  quem  ille  proficue  intel- 
lexit  evenire.  Nam  Ziphaei  a  vicu  Syria?,  in  quo  habi- 
tabat  Ziph,  dicti  sunt^  qui  prodiderunt  David  apud 
se  esse  celatum.  H  C  ZiphsBi  autem  interpretatuai 
significat  florenlcs,<\uodt.  in  isto  mundo  peccatoribus 
datum  est.C  David  figuram  Christi  gerebat;  H  qui 
fuit  abscondltus  in  inferiore  parte  tcrr»,  et  Domi- 
nus  in  utero  sanctse  MarioB,  et  in  una  gente  Judeo- 
rum,  ct  divinitas  in  carne  Ghristi. 

1  Deus  in  nomine  tuo  salvum  me  fac  : 
—;  Et  ;  in  virtute  tua  libera  me. 

C  Orat  enim  Propheta,  ut  in  nomine  Domini  a 
persequentium  malignitate  libjBretiiry  sperans  no9. 
aliunde  8ospitatom,sed  quae  a  Deo  venit;  etiterum 
rogat,  ut  in  judicio  futuro  ejus  virtute  liberetur.  II 
In  nomine  tuo,  id  est  in  nomine  .illo  humilitatiSt 
quod  est  salvatio,  id  est  in  nomine  8a|vatori8,  ia 
noniine  Jesu. 

2  Deus  exaudi  orationem  meam  : 
Aurihus  percipe  vcrba  oris  mci. 

C  Repetit  iterum  Propheta  nomen  Omnipotentie, 
ut  cum  frcquenter  Deus  imploratur,  non  tardet  ei 


213 


EXPOSmO  PSALMORUM. 


214 


«uxiliam  in  (brre.  H  Auribus  percipe,  aures  Domini 
dieuatur,  quando  exaudire  dignatur.  G  Vel  auribus» 
id  est  mente. 

3  Quaniam  alieni  insurrexerunl  adversum  me  :  et 

fartes  qnxsierunt  animam  meam  : 
Et  no7i propasuerunt  Deum  anie  conspectum  suum. 

Diapsalma, 
C  Verum  hic  alienos  non  vult  peregrini  generis 
▼iros  intelligi,  sod  operibus  a  Domino  factos  extra- 
neos.  Merito  dum  Ziph®i  de  tribu  Juda  fuerunt,  ab 
iHis  auxilium  qujBsivit.  Apud  ipsos  tamen  magis  in- 
sidias  proditionis  invenit.  Fortes  enim,  Saulem  in- 
Idlige  cum  ministris  suis.  Perditi  ideo  non  propo- 
nnnt  Deum  ante  oculos  suos^quia  illum  ignorare 
eredimt  qu«  scelerata  mente  concipiunt. 

4  Beee  enim  Deus  adjuvatme  : 

Ei  Dominus  surceptar  est  animm  mex, 
G  adjuvat,  dixit  utique  laborantem,  ut  potuisset 
ferre  qu«  super  eum  nitebantur  impii  congrcgare. 
8equitur  etiam  quod  sit  istud  adjutorium,  id  est  et 
Dominus  est  susceptor  anim»  mcae. 

5  Averte  mala  inimtois  meis  : 
In  veritale  tua  disperdc  illos, 

G  Orat  ergo  Propheta,  ut  mala  voluntas  removea- 
tur  ab  inimicis  ejus,  unde  eos  cognovorat  ingravan- 
dos.  Mali  enim  ciim  ad  veritatem  veniunt,  a  pristina 
^luntate  dispereunt,  et  nisi  a  niala  intentione  dis- 
eedant,  locum  in  bonis  actibus  non  habebunt.  Dis- 
pereat  Saul,  ne  persequatur  innoxium ;  dispereant 
IXphsei  ne  prodant  celatum. 

6  ValwUarie  sacrificaha  tibi : 

Et  ccnfUebar  namini  tuo,  Domine,  quoniam  bo- 
num  est, 
G  Voluntarie  Deo  sacrificat^  qui  pro  inimicis  suis 
ezorat.  Saerificare  voluntarie,  est  Doo  puritatom 
bons  voluntatis  offerre.  Confiteri  quoque-,  hic  lau- 
dare  significat.  lilum  enim  velle  laudare,  insstima- 
Inle  bonum  est.  Unde  et  mens  sancta  reficitur  et 
omnis  adversitas  istius  mundi  effugatur. 

7  Qwmiam  ex  amni  tribulatione  eripuisti  me  : 

*r  ^^  \  super  inimicas  meas   despexit  oculus 

meus, 

C  Exomnibustribulationibus  so  testatnr  Propheta 

erBiytum,qnod  in  isto  sfleculo  non  potest  evenirc,  nisi 

eis  qui  in  Domini  dilectione  persistunt.  Hcspcxit 

oculus  Domini  super  inimicos  David,  id  est ZiphaBos, 

qaando  eoe  nefarias  voluntates  minime  complerc 

permisit;  frequenter  onim  propitius  Deus  iniqua 

non  permittit  efQcere  ut  compuncti  debeamus  de 

Dostns  erroribus  supplicare. 

ORATIO  EX   PSALM.   UII. 

Salvifica,  Domine^  Ecclesiam  tuam,  tui  nominis 
pretectionem  confitentem,  utdespectis  inimicis,vo- 
luDtaria  te  confessione  magnificet.  Per  Dominum 
nostrura  Jesum  Ghristum  Filium  tuum,  etc. 

P8ALMU8  LIV. 

ARGUMENTUM  P8AL.    LIV. 

CChristus  Patrem  petit,  ne  ejus  despiciatur  ora- 
tio,quam  ex  infirmitate  carnis  probaiur  cxpet«re  et 


A  quid  obstinatis  Juda^is  in  siiis  soeleribus  persislen' 
tibus  debeat  evenire  ostendit. 

TT.  In  fincm  in  carminibus  intellectus  David, 
C  Benefinis  diciturChristus,  quiaquidquid  recte 
ac  fideliter  agimus,  ad  ipsum  constat  sine  dubita- 
tione  referendum.  In  carminibus^  in  laudibus  dicit. 
Intellectus  iste  certus  est,  ut  cum  David  patrem  di- 
camus  Domini  Chrisli  (ut  caecus  in  Evangelio  :  Mi- 
serere  mei  filii  David  (Luc,  xviii),  secundum  carnem 
intelligamus;  secundum  divinitatem  vero,  servum 
fateamur  esse  ipsuni  David  Christi^  sicut  ipse  ait : 
Dixit  Dominus  Domino  meo  [Psal,  cix). 

1  Exaudi,  Deus,  orationem  meam  :  et  ne  despexe- 

ris  deprecationem  meam  : 
Intende  mihi  et  exaudi  me, 
B  G  Prima  parte  petit  Propheta  exaudiri  orationem 
suam,  deinde  postulat  ne  ejus  deprecatio  despicia- 
tur.  H  Qiia  ratione  intellige  homo,  quia  nisi  pura 
coLscientia  depreceris  Deum,  prorsus  a  Deo  non 
exaudieris. 

2  Contristatus  sum  in  exercitatione  mea  : 

Et  conturbatus  sum  a  voce  inimici  et  a  tribula- 

tione  peccataris, 

C  Pulcherrime  Domini  cursus  vit<B,  uno  sermone 

exponitur.  Exercitationem  dicimus  qu»  nulle  otio 

conquiescit.  Exercitabatur  miraculis  et  sanctitate 

doctrin8e,et  contristabatur^quod  praedicationibus  sa- 

luberrimis  viesania  obstinati  populi  non  credebal. 

A  voce  inimici  H  dicentis  ;  Samaritanus  es  et  damd- 

nium  habcs  (Joan,  viii),  conturbatus  sum.  G  Trihu- 

G  latio  erat  peccatoris»  quando  eum  ore  conspuebant, 

caedebant  alapis,  et  alia  multa  ingerebant. 

3  Quoniam  declinaverunt  in  me  iniquitates  : 
Et  in  ira  molesti  erant  mihi, 

C  Declinaverant  enim  in  Dominum  iniquitatem, 
quia  nullam  volentes  recipere  rationem,efrusionem 
sanguinis  innocentis  expetcbant.^udiant  insipientes 
Judaci,  tantam  se  Domino  fecisse  molestiam  accensa 
ira  ut  sibi  perpetuam  prspararent  ruinam.  H  In  ira, 
ira  festuca;  trabs,  odium.  Ira  conturbat,  trabs  ex- 
cffcat,  ut  illud  :  Turbatus  est  prae  ira  oculus  meuR. 
Molestus,  id  est  saivus.  C  Vel  molestia  est,  quando 
procacitate  superflua  reddimur  inquieti. 

4  Cor  meum  coniurbatum  est  in  me  : 
Et  formido  mortis  cecidit  super  me, 

j)  II  Cor  Uicum  conturbatum  est  in  me,  secundum 
houiiuem  :  sed  virtute  divina  confortatum  est.  Et 
formidOjCtc.  C  Sua  suis  apte  rcdduntur,  consequens 
enim  erat,  ut  cujus  cor  conturbatum  fuerat,  eum 
formido  mortis  invaderet.  Rerera  cecidit,  quando 
super  eum  venit,  ulterius  non  valitura,  quae  prius 
potuit,  quia  perpetua  mors  morte  Ghristi  victa 
est. 

5  Tinwr  et  Iremor  vcnerunt  super  me  : 
Et  coniexerunt  me  tenebrx, 

II  Humano  more  loquitur,quibus  est  timor  ani- 
mtTB,  ct  trcmorcorporis.  Tcnebrai  dicunturmali  ho- 
mincs,  quia  qui  odit  fratrem  suum  in  tenebris  est 


^15 


S.  BHUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


216 


V  Joan.  n).  CoBtexerunt  quidcm.sed  quia  lux  eram,  A  talia  fuisse  commissa,  qu«  lex  divina  damnavii,  H 


non  comprehenderuni. 

6    Et  dixi :  Quis  dahit  mihi  pennas  -r  sicut  ;  co- 
lumbx  : 
Et  volabo  et  requiescam? 
C  Quis  dabit  mihi,  scilicct  nisi  tu  Pater  qui  huma- 
nam  naturam  ad  coQlorum  regna  perducis.  Penns  a 
pendendo   dictsB.  Inspice   vero   quod   pennas   non 
aquils,  non  accipitris  petii(,scd  coIumbse,qufie  dicta 
est  quasi  cellae  alumna,  avis  innocens,  mansueta, 
quae  in  nullum  animal  fcllita  voluntate  consurgit, 
merilo  illius  pennas  Christus  petiil,  in  cujus  spesie 
super  eum  Spiritus  sancius  apparuit  (Matth,  iii). 
Volabo,  id  est  celerrima  me  voluntate  transponam, 
ut  ab  eorum   iniquitate  quiescam  qui  me   perse- 
quuntur*  scilicet  Judaeorum. 

7  Ecce  elongavi  fugiens. 
Et  mansi  in  solitudine.  Diapsalma. 

H  Ecce  elongavi  a  Judaiis,  scilicet  quia  longe  est 
a  pcccatoribus  salus.  Et  cum  gentibus  incredulis 
mansi,  quas  in  adveniu  meo  florcrc  feci.  De  quibus 
alius  ait  propheta  :  Laetetur  et  floreat  deserlum 
{/sai.  xxxv). 

8  Exspectabam  eum  qui  salvum  me  fecit : 
A  pusiltanimitate  spiritus  et  tempestate. 

C  Pronuntiat  enim  se  prassidium  exspeciare  Pa- 
tris,qui  eumpoteratacorporca  inflrmitaie  salvare, 
et  quia  superius  dixit  esse  turbatum,  ideo  nunc 
modici  animi  esse  se  tesiatur.  Tempestates  dicit 
procellas  sediiionum  quas  Judsei  commovebant. 
.  9    Prxcipita^  Domine,  divide  tinguas  eorum  : 

Quoniam  vidi  iniquitatem  et  contradictionem  in  n  «otus  eius  diciiur 
civitate.  ** 

C  Hic  Judaico  populo  salutariter  imprecaiur,  ut 
divisionc  linguarum,  non  implercnt  voluniatem  ma- 
litiac  suae,  sicui  in  illa  iurri  facium  ost,  quam  mctu 
recentis  diluvii  in  altum  homines  exiendere  conati 
sunt  (Gen.  x).Digne  igitur  illos  dividi  postulabat, 
quos  iniquos  cssc  in  sacrilcgis  congregaiionibus 
preesciebai;  ideo  subjunxii,  quoniam  vidi  iniquiia- 
tem  in  civiiate,  id  est  H  congregaiione ;  iniquita- 
tem,  cum  non  crediderunt;  contradictionem,  cum 
exprobrant :  Nonne  hic  est  fllius  fabri  {Matth.  xrii),  et 
alia  multa. 

10    Die  a  nocte  circumdahit  eam  super  muros  ejus 
iniquitas  : 
Et  lahor  in  medio  ejus  et  injustitia. 


Usura  est  plus  accipere  quam  dare  :  Omnia  enim 
quae  in  lege  prohibita  sunt,  ad  augendum  peccati 
cumulum  excreverunt.  In  lege  enim  usurae  accipi 
prohibentur.  Unde  propheta :  Non  fceneravi,  neque 
foeneravit  mihi  quisquam  (/er.  xv). 

12  Quoniam  si  inimicus  maledixisset  mihi  : 
Sustinuissem  utique. 

C  Hic  monstraiur  magnae  patientiae  exemplum,ut, 
inimicisconlraria  nobis  loquentibus,  non  in  conten- 
tionem  crumpcre,  vel  verbis  resistere,  scd  locum 
insanis  loquelis  dare  siudeamus. 

13  Et  si  is  qui  odcrat  me  super  me  magna  tocutus 
fuissct : 

Abscondisscm  me  forsitan  ab  eo, 
^  Cln  isto vcrsiculo et praecedenti ac sequenti  Judas 
perfidus  incrcpaiur,qui  caveri  potuisset,  si  publicus 
fuissoi  inimicus,  humano  modo  loquendo;  quem  ta- 
men  Chrisius  si  voIuisset,occultum  non  sibi  sed  aliis, 
cavere  poiuissct.  II  Non  hic  ianium  de  passioneDo- 
minus  qucritur,  sed  et  de  discipulo  proditore,  a 
quo  se  non  abscondit,  licet  a  Judaeis  (ut  in  Evange- 
lio  legimusj  {Joan.  viii)  se  absconderit  sed  etiam 
convivio  sancto  ascivit. 

14  Ta  vero  homo  unanimis  : 
Dux  meus  et  notus  meus. 

C  Unanimis  dicius  est  Judas,  quia  intcr  apostolos 
fuit  numeraius.  Dux,  quia  ad  vicos  et  castella  prc- 
missus  esi,  ui  praedicatione  verbi  imbueret  rudes 
animos,  Noius,quiaejus  proditio  nota  eratChrisio. 
H  Vel,  quia  cum  aliis  ad  praedicandum  miBSUs  fuit, 


15  Quoniam  simut  mecum  dulces  capiebas  cibos  : 
In  domo  Dei  ambulavimus  cum  consensu. 

H  Qui  simul  mecum  dulces  capiebas  cibos,id  est, 
corpus  et  sanguinem  Christi,quod  ipse  acccpit  ab  eo 
indignus.  Sxpe  etiam  cum  ipso  Domino  in  templo 
Salomonis  cum  conscnsu  praedicationis  abiit.  C  IsU 
^ut|supcriori)  versui  jungendum  esi :  cur  me  tradis? 
ut,  iu  homo  unanimis  dux  meus  et  qui  mecum  dul- 
ccs  cibos  sumpsisti,  eic,  cur  me  tradis? 

16  Veniat  mors  super  illos  : 
-r  Et  ;  desccndant  in  infernum  viventes* 

C  Vcniat  mors  et  devorabit  eos  terra  vivos  :  Hoc 
factum  fuit  Dathan  et  Abiron;  venit  subito  ignis  ct 
mortiii  sunt.C  More  enim  suo  emendationem  magis 


H  Dicit  cnim  die  ac  nocie,  id  est,  omni  tempore  D  ^"^^^  consumpiionem  posiulat  Propheta  venire  ini- 


circumdare  eam,  hoc  est  llierusalem.  Supcr  muros 
cjus  iniquitas.ut  quantum  murorum  machina  in  al- 
tum  potuit  cresccre,  multo  magis  Judsorum  maliiia 
se  extenderit.  Labor  in   modio  ejus,  etc;  labor  in 
oppressione  pauperum,  et  injustiiia  in  judiciis.  Per 
medium  (quia  in  urbis  medio  tanquam  honorabili 
sede  morari  volunt  primates),  designans  nobilissi- 
mos  et  primaies  eorum,quos  non  Icx,  non  ratio,  sed 
labor  oi  injusiiiia  possidebat. 
1 1     Et  non  deficit  dc  platcis  ejus  ; 
Usura  et  dolus. 
C  Intcnde  quod  non  dixit,occuIie,  sed  in  plateis 


micis.  Mors  cnim  viiae  dicitur  finis^etqui  in  melio- 
rera  partem  convertitur,  Onem  prioris  conversalio- 
nip  rcperisse  judicalur.  In  infernum  descendunt  vi- 
^nies,  quando  cogiiationes  suas  pessimas  expa- 
vescunt,  ei  ad   meliora  vota  feruntur.  Tunc   enim 
quasi  vivenies  ad  inferna  descendimus,  quando  ma- 
lorum  nosirorum  recordatione  terremur. 
17    Qumiam  ncquitix  in  habitacutis  eorum. 
In  medio  eorum. 
H  Quoniam  nequiliae  in  habitacuiis  Judaporum* 
Etenim  iam  operc  quam  cogitatione  illi   nequitia 
pleni  suni. 


«17 


EXPOSITIO  PSALMORDM. 


218 


18  Ego  ^  autem  ]  ad  Deum  clantavi : 
Et  Dominus  exaudivit  me, 

H  GlaEnavit  igitur  ex  forma  sem  Christus  jugiter 
ad  I>3um  pro  populo  Ghristiano,  et  consequens  erat 
illum  ezaudiri,  quia  non  polerat  a  sua  majestate 
aegregari. 

19  Vespere  et  mane  et  meridie  narrabo  et  annun- 

tiabo  : 
Et  exaudiet  vocem  meam, 
C  Veapere,  signiflcat  tempus  traditionis,  quando 
eom  Judas  cohortitradidit.  Mano,  cum  ad  Pontium 
Pilatum  ductus  cst.  Meridie,  quando  hora  sexla  su- 
spensus  est.  Meridies  dictus  quasi  medius  dies.His 
sequentia  verba  redduntur,  nam  narrabo  pertinet  ad 
vesperum,  quando  omnia  praedixit,  qus  Judas  pes- 


A  Iraenim  hic  pro  vindicta  ponitur,  quam  impii  susti- 
nebunt.  Et  appropinquavit  cor  illius  in  judicio, 
quando  cor  Domini  (hoc  est  voluntas  ejus  in  pro- 
phetis  et  apostolis  prsdicatajomnibusinnotescit.H 
Vel  contaminaverunt  Judsei  testamentum,quianon 
intellexerunt  Dominum  Jesum  in  lege  promissum, 
et  quod  intelligunt  de  Scripturis ;  in  malum  vertunt, 
quia  Trinitatem  non  credunt  et  ideo  divisi  sunt  a 
spirituali  intelligentia.  A  Et  ex  eorum  divisione  et 
contaminatione,  appropiavit  voluntas  Dei  creden- 
tibus,  ita  ut  et  in  Scripturis  Dei  voluntatem,  quti 
latebat,  intelligant. 

24    Molliti  sunt  sermones  ejus  super  oleum  : 
Et  ipsi  suntjacula, 
C  Molliti  sunt  sermonos  pcrfidorum  Judsorum 


simus  facere  disposuit.  Annuntiabo  ad  mane,  quia  g  dicentium  :  Magistcr,  scimus   quia  a  Deo  venisti 


maoe  annuntiavit  respondondo  Pilato:  In  hoc  natus 
sam  (Joan^  xviii),  etc.  Exaudiet  vocem  ad  mcridiem 
pertinet,  cum  dixit:Gonsummatum68t,etcmisitspi- 
ritum  (Joan,  xix). 

20    Bedimet  in  pace  animam  meam  ah  his  qui  ap- 

propinquant  mihi. 

Quoniam  inter  muUos  erant  mecum, 

HRedimetinpace,narrat  videiicet  quod  eumvelo- 

citer  exaudivit,  cum  eum  de  tribulationibus  mortis 

eripoit  in  resurrectione.  In  pace,  hoc  est  in  semet- 

ipso.  Ab  his  qui  appropinquant,  corpore  non  vita 

et  merito.  Inter  multos,  credentes  erant   mecum, 

et  tamen  non  credebant.  Vel  inter  istos  qui  sunt 

multi,  id  esty  inter  malos  et  non  inter  paucos,  id 


(Matth,  xxii).  Super  oleum,  ne  tanto  sc^leri  par  po- 
tuisset  aliquod  invoniri,  quia  nil  levius  est  oleo. 
Ipsi  etiam  fuerunt  jacula,  quando  dixerunt :  Reus 
est  mortis  {Matth,  xvi).  H  Vel  rcvertitur  sermo  ad 
Judam,  cujus  sermo  :  Ave  rabbi,  super  oleum  erat, 
et  osculo  tradidit.Tale  oleum  refugientesboni  in  tri- 
bulationc  Deum  invocant,  ideo  scquitur  :  jacta,  etc. 

25    Jacta  super  Dominum  curam  tuam  et  ipse  te 

enutriet ; 

Non  dabit  in  aetemum  fluctuationem  justo, 

G  Quando  cogitatio  jactatur  in  Dominum,  non 

solum  nos  non  consumU,  quemadmodum  cogitatio 

istius  saeculi,  sed  etiam  nutrit  :  in  eternum  enim 

(sicuthicdicit)neminem.ju8tis9imumpermittitDeus 


«sMnter  bonos  qui  sunt  pauci  Vel  in  multis.id  est,      fluetuaro.  quando  oum  ipso  in  «lemilate  cognoaoi- 
m  baptismo  et  fide  ficta,  In  paucis  non  sunt,  id  est,  ^  ^^^  reznare 
in  fide  firma,  spe  vera  et  charitate. 


21  Exaudiet  Deus  et  humiliabit  illos  : 
Qui  est  ante  S3ecula,  Diapsalma, 

H.  Exaodiet  Deus  me  benedicentem,  non  illos 
malediceotes.  Et  humiliabit  eos,  hoc  est  superbos. 
Qoi  est  ante  sscula,  Pater  utique :  quem  in  me  ma- 
nentem  non  cognoverunt. 

22  Non  enim  est  Utis  commutatio  et  non  timuerunt 

Deum: 
Extendit  manum  suam  in  retribuendo, 
H  Non  eat  illis  commutatio,  de  malo  in  bonum. 
Et  non  timuerunt  Deom,  et  ea  causa,  ad  ultionem 
descendit  Deus,  sicut  sequitur,  extendit  manum  in 
retribueodo.  Quia  cum  eis  ad  auxilium   porrecta 
foiaset,  non  eam  receperunt.  In  retribuendo  ergo  D 
dicit,  id  eflt,  in  vindicta  in  die  judicii,  hoc  est^quia 
Boluerunt  converti  et  recipere  a  manu  miscricordiaB 
gratiam,  extendit  manum  in  eos  vindicte,  ut  qui 
Qolueroot  recipere  in  tribuendo,  accipiant  in  retri- 
boendo. 

23  Contaminaverunt  testamentum  ejus  divisi  sunt 

ab  ira  vultus  ejus  : 

Et  appropinquavit  cor  illius, 

G  Ule  enim  testamentum  Deieontaminatquantum 

ad  se  pertinet,  qui  minime  ipsius  impcriis  obedit. 

Dividuntur  etiam  pcrfidi  a  populo  fideli  in  judicio, 

et  segregantur  tanquam  arsurs  pales  a  granis. 


26  Tu  vero  Deus  : 

Deduces  eos  in  puteum  interitus, 
C  Piius  itaque  dixit  de  ju8tis,nunc  de  impiis  qui  in 
gehennffi  profiinditatem  mergendi  sunt.Puteus  dici- 
tur  hiatus  terrae  patens,sed  ne  huncvitalem  puteum 
intelligeres,  addidit  interitu8,id  est  fovea  mortalis. 
0  pietas  inaudita  judicantis !  totum  hominibus  prse- 
dicitur,  ut  culpa  plectibilis  vitetur.  Ex  putei  enim 
similitudine  gehennaB  tormenta  nos  admonet  formi- 
dare. 

27  Viri  sanguinum  et  dolosi  non  dimidiabunt  dies 

suos  : 
hgo  autem  sperabo  in  te^  Domine, 
C  Viri  sanguinum  proprie  non  dicuntur  qui  inno- 
center  humanum  fundunt  cruorcm,quoniam  et  justi 
judices  juste  fundunt,  propterea  addidit,  et  dolosi, 
utsolum  illi  notentur,  qui  per  iniquissimum  dolum 
qusrunt  alienum  exitium.Hostales  non  dicit  dimi- 
diare  dies  suos,  quando  cum  sibi  longam  vitam  pro- 
mittunt,  exitum  celerrimse  mortis  inveniunt.  Ideo 
autcm  additum  eet,  suos,  ut  voluntarios  inteliigeres 
dies  sibi  computatos,  id  est  illos  quos  se  victuros 
putabant,  aut  volebant  non  a  Domino  co;istitutos. 

ORATIO   EX   PSAL.    LIV. 

Josu  Domine,  qui  ante  sascula  mancns,  conditio- 
nemque  humanam  susQipiens,  ab  unanimo  disci- 


219 


S.  BRDNONIS  HEHBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


HO 


-pulo  proditus,  mortem  subisti  pro  perditis,  exaudi  A  ^ 
ovaiionem  supplicum  et  prffista,  ut^  te  vespere  et 
mane  meridieque  laudantes,  mereamur  ab  hujus      7 
0»euli  tenpestatibus  defensari.  Qui  cum  Patre,  etc. 


PSALMUS  LV. 

ARGUMENTOM   PSAL.   LV. 

C  Vox  Ecclesiae  in  persecutione  positaB. 

TT.  In  finem  pro  vopulo  (jui  a  sanclis  longe  faclus 
ut,  David  in  titmi  inscrtptione  cum  tenuerunt  eum 
Allophyli  in  Gcth, 

C  In  fiiiem,  jam  notum  est;  pro  populo  dicit,  qui 
a  sanctis  longe  factus  est,  quia  Judaicus  populus 
postulabat  a  Pilato,ne  inscriptionem  tituli  sicut  pro- 
phetarum  fuit  scriberet,  nolens  Ghristum  auum  re- 


Inhabitabunt  et  abscondenS : 
Jpsi  calcaneum  meum  ebservabunt. 
7      Sicut  sustinuerunt  animam  msam 

Pro  nihilo  salvos  facies  illoSy  in  ira  populas 
confringes, 
C  Inhabitare  videntur  subdoli  Ghristiimi  Eccle- 
siam,  sed  malum  su®  perversitatis  abscondunt,  nec 
palam  ausi  sunt  prodere,  quod  sciunt  apostolicam 
doctrinam  non  habere.  Ipsi  caloaneum  obeervabunt, 
more  diabolioo,vel  eorum  qui  miniatri  ipaiuB  sunt, 
qui  ultima  nostra  insidiosa  calliditate  respiciaDt, 
oupientes  nos  a  fide  evertere,  et  ad  reatus  discri- 
mina  pervenire,  saltem  in  extremis. 

H  Sustinuerunt  animam  Ghristi  Jud»i,  utcaptum 
in  verbis  accusarent  prinoipibus.  Salyantur  eoim 


gemdici(/oan.xix).lllavoluntaseoslongefecitasan-  «^  pro  nihilo;  dum  non  commutanlur  ad  gloriam,  ad 


ctis,  quiaQanctiChristum  suum  regem  dici  glorian- 
tup.  Geth  signifioat  torcular,  id  est  pres8uram,quam 
omnis  patitur  Chrlstianus  ab  allophylis,  id  est  ab 
^ieQi8.Phili8tinienim  (qui  nunoPalaestini  dicuntur) 
alio  nomine  allophyli  dicebantur. 
1      Miserere  mei,   Deus,   quoniam  conculcavit  me 
hamo  : 
Tota  die  impugnans  tribulavit  me. 
C  Virgo  mater  Ecclesia  coelestem  sponsum  piis 
lacrymis  rogat,ne  se  patiatur  ab  iuimicis  opprimi. 
9  In  homine  conculcante  atque  impugnante,  diabo- 
lam  vel  reliqparum  nequitiarum  spiritualiumosten- 
dit  pere^cutionem. 

3      Conculcaverunt  me  inimici  mei  tota  die  : 
Qumiam  multi  belUintes  adversum  me, 

3  Ab  altitudine  diei  timebo  : 
Ego  vero  in  te  sperabo. 

C  Vinum  enim  non  profluit,  nisi  pedibus  uva  con- 
culcetur.  Sic  Ecclesiam  in  membris  suis  conculcat 
inimicus,  ut  sanctorum  merita^loriosa  inde  nascan- 
tur.  Tota  die,  omni  temporc  contra  eam  rebellant 
intmici,  sed  de  his,  quia  aliqui  convertantur,  non 
dicit  omnes,  sed  multi. 

G  Ab  altitudine  diei,  istum  mundum  significat, 
ubi  tumet  altitudo  superbias.  Nam  sicut  Christus  hu^ 
mililatem  prscipit,  ita  diabolus  allitudinisculmi^^ 
parsu^idet.  Sed  undo  timere  non  debeat  Ecclesia  nec 
cadat,  subdit.  Ego  in  te  sperabo,  qui  nunquam  in  te, 
decipis  confldentes. 

4  In  Deo  laudabo  sermones  meos  : 


supplicia  transferuntur.  In  ira  populos  eonfriDges, 
quia  impacti  sunt  in  petpam  oiTonfiioQiSy^lapidem 
scandali  {!Petr.  ii).  A  G  Vel  quamvis  illi  sustineant 
in  malum,  et  ab  hoc  indignos  se  faoiant  aalvatione, 
tu  tamen  misericordia  omnia  peocata  8uperaD8,pro 
nihilo,id  est  gratis,  nullis  eorum  meritls  pr^ceden- 
tibus :  salvos  facis  ita  ut,  quasi  iratus,  multi8  tribu- 
lationibus  populos  fatigatos  recurrero  ad  te  oogas. 
Irasceris  et  deducis,  saBvis  et  salvas,  terres  et  vo- 
cas ;  ira  videtur,  sed  paterna. 

8  Deus,  vitam  meam  aununtiavi  tihi. 
Posuisti  lacrymas  meas  in  canspeetu  tue. 

G  Vitam  suam  annuntiat  Deo,  qui  pecoata  propria 
confiteri  non  erubescit.  Lacryme^qua  in  conspectu 
Domini  ponuntur,  jocund»  8unt,quia  non  cruciant, 
C  sed  a  cruciatibus  liberant. 

9  Sicut  et  in  promissione  tua  : 

Tunc  convertentur  inimici  mei  retrorsum. 
C  Promissio  quippe  Dei  est,  ut  piaa  laorjraaa  non 
refutet,  H  Optando  dicit  Ecclesia,  oonverti  inimicos 
retrorsum,  id  est,  ut  qui  currunt  ad  infemum  con- 
vertantur  ad  Deum. 

10  In  quacunque  die  invocavero  te  : 
Ecce  cognovi  quaniam  Deus  mens  es. 

G  Hic  clementiam  Domini  pronuntiat  nuFabilem- 
que  pietatem  Propheta,  ut  in  quaounque  di»  invo- 
catus  fuerit  Christus,  semper  se  mieeratua  indul- 
geat.  Quaeunque  die,  signiflcat  diverBi  tevnporis 
satisfactionem.  Alius  enim  toto  tempore  vit«  Do- 
mino  supplicat,  alter,  mediastate  convertitur.Alius 


In  Deo  speravi  non  timebo  quid  faciat  mihi  caro.  D  iJ^  fl^®  ^^*®  salvatur,  ecce  eognovi.  H  Alii  cofno- 


C  In  Deo  laudat  sermones  suos,  qui  omne  quod 
loquitur  bene  :  Deo  applicare,  non  sibi,  contendit. 
Non  timebo^  licet  sasviat  carniflcum  manus,  omnia 
tamen  tormenta  despicit  Ecclesia  in  membris  suis, 
qus  exspectat  munera  Domini  Salvatoris. 
5  Tota  die  vcrbd  mea  exsecrahantur  :  adversum  me 
Omnes  cogitationes  eorwn  in  nuilum. 

H  Tota  die  exseorabantur  verba  Christi  Judai 
dicentes  :  Non  est  propheta,  sed  seducit  turbas 
(Joan,  vii).  Cogitationes  Judaeorum  versae  sunt  in 
malum,  contra  Christum ;  et  peccatorum,  contra 
sanctos. 


sount  Deum  per  creaturam  cceli  et  terrs,  sumt 
Paulus  dicit :  Per  ea  qu«  facta  suntintellectaoon- 
spiciuntur  (Rom.  i) ;  alii,  per  in*pirationera  divi- 
nam  ;  alii,  per  signa,  ut  Thom»  dixit :  Infer  dlgi- 
tum  tuum  huc  (Joan.  xx) ;  alii,  per  indulgeotiam, 
clementiam,  et  auxilium,  ut  pcenitentes. 
11  In  Deo  laudabo  verbum,  in  Demimo  laudabo 
sermonem  : 
In  Deo  speravi,  non  timebe  quid  faeiet  mihi 

homo. 
H  Laudat  iterum  Propheta  verbum  iBtud,  sive 
isermonem  :  qui  erat  in  principio  apud  Palrwn ;  et 


m 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


2Sf 


sperans  in  eum,  non  metuit  minas  adversarii  di- 
cens  :  in  me  sunt,  Deus,  vota  tua.  G  Vel,  sermo- 
nem,  id  est  Evangelium  ab  ore  Christi  prolatum. 

12    Inme  suntf  Deus  vota  ^  tua  [ 
-f  Qux  :  reddam  laudationes  iihi. 
H  H»c  sunt  vota  Prophet»,  ut  laudem  Domini- 
cam  sedule  celebret,  et   cur  haec  faeiat  adjecit, 
quoniam  eripuisti. 

43    Qwmiam  eripuisti  animam  meam  de  morte,  et 
pedes  meos  de  lapsu  : 
Ut  ptaceqm  coram  Deo  in  iumine  viventium. 
G  Quoniam  eripuisti  animam  meam,id  est.popu- 
lcs  fideles  dc  morte  perpetua,et  bene  suam  animam 
sancta  mater  dicit  ereptam,  quae  in  liberatione  d' 
Honim  gaudeoat.  Dicit  vero  pedes  ereptos  a  lapsu, 
quod  non  (it  hic,  sed  in  fituro  sobcuIo  praestabitur. 
Dum   enim  ambulabunt  justi  in  hoc   mundo,  in 
lapsu  8unt,8ed  misericordia  divina  continentur.  Sic 
tegitur  ;  Septies  cadet  juetus  et   resurget  (Prov. 
xxiv).  H  Lumen  viventium   Ghristus  est,  qui  sibi 
placentes  muminat.  C  Vcl  manifestatio  sanctorum 
est  lumen  viventtum. 

ORATIO   EX   PSAL.    LV. 

Belloruip  invisibilium  optimepropugnator.qui  in 
te  fidentes  ab  iniinicis  obrui  non  permittis, exterge 
precamur  ab  oculis  nostris  peccati  lacrymam,  ut 
dum  carnalia  bella  comprimimus,  placere  tibi  in 
lumine  viventium  mercamur.  Per  Dominum  npe- 
trum  Jesum,  etc. 

PSALMU8  LVL 

ARGUMENTUM   PSAL.    LVI. 

C  Ut  Ghristus  secundum  humanitatcm  qua  passus 
est  orat,  et  resurrectlpnis  su»  gloriam  coi;nme- 
niorat,  Patrique  laudes  dccantat. 

TT.  Jn  finem  ne  disperdas  David  in  tituli  inscnptUme 
cum  ftigeret  a  facie  Saul  in  speluncam. 
C  Ne  disperdas  David  prohibetur.  David  a  Saulo 
disperdi.In  tituli  inscriptione,  hoc  non  David  :  sed 
in  pasaione  Chrislo  evenit,  ne  a  Pilafo  scriptua  ti- 
tulus  mutaretur  {Joan.  xix).  Cum  fugeret,  etc, 
aclus  iste  et  David  et  Domino  convenit.  Nam  sicut 
fugit  David  a  facie  Saul  in  spelqncam.  sic  Dejitas 
abacondita  fuit  perfidis  Judaeis  in  corpore  Cbri- 
sti. 

1  Miserere  meiy  Deus,  miserere  mei : 
Qumiam  in  te  confidil  anima  m^ia, 

C  Clamat  Christus  ad  Patreiix,e?!:  Qft  quod  futuram 
8i;ivit  pasaionem.Repetitio  i^ta  :  periculum  futur® 
mortis  ostendit.  Oravit  aute.m,  ut  regulam  nobis 
sanctffi  orationis  ostendei^t  :  pa^su.s  propter  uos, 
ul  imnua  pro  ipso  pati  velle  r^fugiat. 

2  *r  Et  ',  in  umbra  alanm  tuarum  sperabo  : 
Donec  transeat  iniquitas. 

H  Umbra  enim  aignificat  protecUonem  Divinita- 
tia,  A  caloxe  enim  8olis,umbra  quaaritur :  sed  per 
calorem,persecujLio  vel  tribuJatio  intelligitur.  Du^ 
alia4uo.Te9tAmenta  vel  duo  pr^epta  charit«^ia  : 


A  quibus  protegi  se  petit  Propheta,donec  traiiseatinip 
quitas,  id  est  diabolus  cum  suis  satellitibus. 

3  Clnmabo  ad  Deum  altissimum  : 
Deum  qui  bene  fecit  mihi, 

C  Clamat  ille  ab  humanitate  suscepta,  a  quo  su- 
pcrnae  creaturae  non  desinunt  opem  posiulare.  Qui 
benc  fecit  mihi,  hoc  significat  arcanum  IncarnatiQ- 
nis  Dominii  quod  humano  gcneri  divina  gratiacplr 
latum  est. 

4  Misit  de  ciBio  et  liberavit  me, 

Dedit    in    opprobrium   coficuicantes    me.    Diap"* 
salma. 

C  Misit  de  caclo,non  angelum,  non  aliquam  orea- 

turam,sed  intellige  auxilium  supernffipotentiae  suo. 

B  Opprobrium    persequentibus   fuit,   quando    illum 

(|uem  so  credebant  exstinguere  viderunt  pesurgere, 

ct  fideles  populos  de  ipsius  resurrectione  gaudere. 

5  liJisit   Deus    misericordiam   suam   ct  veritatem 

suam  : 
*r  Et  !  eripuit  animam  mcam  de  medio  catulo- 
niim  leonum  :  dormivi  conturbatus. 

H  Miserioordia  et  veritas  Christus  est,  quem  Pa- 
ter  de  cgbIo  misit  in  mundum»  tiec  una  sine  altera 
esse  potuit.Si  sola  misericordia  fuisset,  licentia  ear 
sct  peccandi :  et  si  sola  veritas  pcenam  non  potuia- 
sei  homo  sustinere.  C  Catuli  ieonum  :  significai 
plebem  Judseorum,  quam  principes  et  sacendot^ 
(qui  sunt  leones)  ferali  voluntate  genuerunt,  Dor- 
mivit  altissima  quiete  in  crucc,  conturbatus  a  fre- 
C  mitu  Judsorum. 

6  FUii  hominum  dentes  eorum  arma  ^i  sagiitx  : 
Et  lingua  eorum  gladius  acutus, 

C  Filii  hominum  8unt,qui  in  nece  Domini  impia 
voluntate  saevicbant.  Quorum  denles  fuerunt  arma 
et  sagittflB,  id  est  consilia  pessima,  et  verba  volan- 
tia  ad  operationem  mortis.Acuto  gladie  comparaiUi' 
tur  voces  illffi  qu»  dicebant  :  Crucifige,  crucifige, 
quoniamsicutacutus  ensis  oelerrinium  mortis  ope- 
ratur  efi*ectum,ita  et  illa  verba :  citatam  exitii  com- 
plevere  sententiam. 

7  E.valtare  super  coelos  Deus  \ 

*rEt  \  in  omnem  terram  gloria  tua. 

C  Exaltare  :  ut  pendens  in  cruce;  semper  in  tua 
majestatc  cognosparis  regnare.  Super  cocloe  dixit, 
quia  Dominus  supernas  virtutcs  noscitur  habere 
subjectas,  et  quoniam  ascendens  super  coelos  se- 
densque  ad  Patri?  dexteram  glprificatus  est.  Glori- 
ficatus  est  quoque  super  terrarn,  quando  totum 
mundum  replet  Ecclesia,  in  qua  laudes  Dco  jugiier 
concinuntur. 

8  Laqueum  pnraverunt  pedibus  meis  : 
Et  incurvavcrunl  animam  meam. 

H  Laqueum  paraverunt  :  cum  interrogationes 
Christo  infercbant  dolosas.  Sic  quoque  volucrunt 
Christum  incurvare,  ut  non  nominaretur  nomen 
ejus. 


D 


923 


^    Foderunt  ante  fadem  meam  foveam  : 
K/  inciderunt  in  eam,  Diapsalma» 

G  Bene  fovea  (ficitur^enlentia  inortis,qu«Q  inittit 
ad  foveam.Dixerunt  enim  :  Heus  est  mortis^et  ideo 
dicti  sunt  foveam  fodere,  quia  visi  sunt  eum  neci 
tradidisse.  Et  ipsi  inciderunt.  Omnis  enim  injusta 
vox  :  suos  damnat  auctores,  et  antequam  alteri  no- 
ceat :  se  prius  ipsa  condemnat.  H  Inciderunt,  cum 
post  rcsurrectionem  Domini  inimicis  traditi,  capti, 
interfecti  et  dispersi  sunt. 
10  Paratum  cor  meum  Deus  paratum  cor  meum  : 
Cantaho  et  psalmum  dicam, 

C  Agit  Filius  gratias  Patri,per  id  per  quod  et  re- 
surrexitamortuis.Paratum  scdicit  ad  agendasgra- 
tias,  quia  sibi  sciebat  venturam  gloriam  reaurrec- 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 

A 


m 


TT.  In  finem  ne  diperdas  David  in  tihtli  m- 

scriptUme, 

C  Commonetur  itaque  Pontius  Pilatus,ne  dispcr- 
dat  scriptum  titulum,  qui  regem  Dominum  decla- 
rabat.  Regem  enim  illum   quis  poterit  abolere  : 
quem  constat  esse  cgbU  terrsque  Creatorem. 
1    Si  vere  utique  justitiam  loquimi : 
Becte  judicate  filii  hominum. 

C  Loquuntur  enim  Judsi  falso  justitiam  legis.qui 
non  sunt  rectajudicaturi;  vere  enim  justa  loquun- 
tur,qui  justa  facturi  sunt.Sermo  enim  rectus :  vit« 
debot  esse  consimilis.Hic  arguit  propheta  voces  il- 
lorum,  quando  dolosc  dicebant  :  Magiater,  scimus 
quia  a  Deo  venisti.  Non  recte  judicabant,  quando 
Pilato  dicebant  :  Crucifige,  crucifige.* 


tionis.  Cantare  diximus,  gratias   vociLus  referre.  ^  2    Etenim  in  corde  iniquitates  operamini  in  terra: 


Psalmum  dicere,  praedicabili  actionc  illum    lau- 
dare. 

i  i '  Exsurge  gloria  mea,  exsurge  psalterium  et  ci- 
thara, 
Exsurgam  diluculo, 

C  Exsurgc  dicitur  quasi  surge,  ad  miraculum  fa- 
ciendum  :  exsurge  psalterium  et  cithara.Psalterium 
fuit  :  quando  operabatur  divina  mandata.  Cithara 
vcro  :  gloriosam  passionem  significat,  quae  tensis 
nervis  ct  ossibus  dinumeratis  virtutem  patientis 
personabat.  Surrexit  diluculo,  quod  est  inter  tene- 
bras  noctis  et  claritatem  Dei. 
12  Confitebor  tibi  in  populis^  Domine  : 
Etpsalmum  dicam  tibiin  gentibus, 

H  Confltebor  tibi,   hoc  est,  postquam   resurre- 


*  Injustitias  manus  vestrse  concinnant, 

C  Etenim  in  corde,  ac  si  diceret :  Quomodo  po- 
tuistis  de  me  judicare,qui  in  corde  vestro  iniquita- 
tes  operamini?  ubi  perfeclum  est  crimen  antequam 
fiat  perpetratum.In  terra  dicit,  in  arcano  pectoriB ; 
manus  significat  res  actuales  malas,  quas  coacin- 
nantur  mente  :  quando  ex  multis  partibus  sibi  con- 
venit  perversitas  adunata. 

3    Alienati  sunt  peccatores  a  vulva  :  erraverunt  ab 
utero  : 
Locuti  sunt  falsa, 

C  Merito  ergo  projectos  dicit  peccatorcs  tanquam 
abortivos  a  vulva  Ecclesiae,qui  nulla  doctrinae  con- 
firmatione  perfecte  imbuti  8unt,sed  tanquam  tene- 
brs  pecudis  fatuata  mollities,  non  ad  lucem  vitalem, 


xero:teinpopulisChristianis  laudabo.  C  Psalmum  C  sed  in  perfidis  tenebras  probantura^jecti.  Etrecle 


dicam,  quia  per  omnes  gentes  :  linguis  variis  psal- 
modia  Domino  devota  mente  porsolvitur. 
13    Quoniam  magnificata  est  usque  ad  ccelos  miseri- 
cordia  tuxi  : 

Et  usque  ad  nubes  vvritas  tua, 
«  II  Magnificata  est  misericordia,  quia  Domini  re- 
surrectionc  pacificata  sunt  omnia  Patri,quffi  in  ccelo 
et  qus  in  terra  sunt.C  Nubes  significant  prophetas, 
quos  irrigua  veritas  Spiritus  sancti,  velut  copiosus 
imber  implevit  :  et  coelesti  fonte  satiati,  super  ste- 
riles  peccatorcs  spiritualis  copia;  dona  fuderunt. 
44    Exaltare  super  cibIos,  Deus, 

Et  super  omnem  terram  gloria  tua. 
H  E.xaltare,  Prophcta  hsc  dicit,de  gloriosa  Chri- 


Ecclesia  uterum  habcre  dicitur,  quas  nos  sacro 
baptismate  genuit  in  perpetuam  lucem.Erraverunt 
ab  utero  qui  contraria  matri  dogmata  aecuti  sunl. 
Ipsi  et  falsa  locuti  sunt :  qui  ab  ejus  sanctis  doc- 
trinis  erraverunt. 

4  Furor  iltis  secundum  similitudinem  serpentis  : 
Sicut  afpidis  surdse  et  obturantis  aures  suas. 
C  Obstinatorum  Judeorum  furor  irrevocabilis  est 
sicut  serpentiSjQuibusetiammalaconsuetudo  aspi- 
dis  comparatur,  qu»  ne  exaudiat  verba  incantantis 
ot.suas  latebras  derelinquat :  unam  aurem  dicitur 
su»  cauds  obturare  inflexione,  alteram  in  terram 
deprimere.Sic  obturatis  auribuscordis  Judsi  nolue- 
runt  audire  saluberrimam  jussionnm  Christi,  sive 


sti  ascensiouc.  Erit  gloria  super  terram,  cum  effu-  j)  sancts  Scriptur»  intelligibilem  veritatem. 


dcrit  domum  Spiritus  sancti  super  omnem  carncm 
(Act,  ii). 

ORATIO  EX  P8AL.   LVI. 

Tranfer,  Domine,  iniquitatem  famili»  humilis, 
sub  (uarum  alarum  umbra  sperantis,  ut  missa  de 
ca3lo  misericordia  tua,  nequissimis  insidiarum  fo- 
vcis  cruamur.  Pcr  Dominum  nostrum  Jesum,eto. 

PSALMU8  LVII. 

ARGUMENTUM   PSAL.   LV1I. 

C  Christus  exprobrat  nequitiam  Judffiorum,et  eo- 
rum  retributiones  declarat,  ac  do  laBtitia  justorum, 
cum  ultionem  viderint  peccatorum. 


5  Qux  non  exaudiet  vocem  incantantium  : 
Et  venefici  incantantis  sapienter, 

C  Dicit  enim  de  aspide  qus  non  audiet  vocem 
incantantium,  nec  passa  est  audire  vocem  :  qua 
illam  trahere  potuisset  ad  lucem.Sio  etiam  Judsus, 
vel  quivis  obstinatus  malevoius  :  non  contrahitur  a 
docente  ad  lumen  veritatis. 

6  Deus  conteret  dentes  eorum  in  ore  ipsorum  : 
Molas  leonum  confringet  Dominus,  - 

C  Contrivit  Deus  dentes  Judsorum,  quando  do- 
losa  verba  eorum  deducebantiir  ad  nihilum.Leones 
fuerunt,  quando  cruento  ore  clamabant :  Crucifige. 


225 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


226 


cruciflgc.  Confringebantur  raolffi  in  ore  ipsorum,  A  stitiam,  diligere  recta,  ne  a  veritale  tua  audilum 


quando  nou   poterant  dictis    venssimis   respon- 
dere. 

7  Ad  nihUum  devenient  tanquam  aqua  decurrens  : 
Intendil  arcum  suum  donec  infirmentur, 

G  0  inaudita  ssvitia  Judsorum  I  comparantur 
illis  tot  mala  ingentia  :  a  quibus  novimus  immania 
venire  pericula.  Aqua  vero  decurrens  :  est  torrens 
cito  deficiens.Deus  etiam  contra  malos  arcum  suum 
intendit,  id  est,  comminationem  suee  potestatis,  et 
tandiu  terret :  donec  inflrmati  cedant,  et  ad  con- 
fessionis  s&lutem  se  convertant. 

8  Sicut  cera  qux  fluit  auferentur  : 
Supercecidit  ignis  et  non  viderunt  solem. 

H  Sicut  cera  igne  dissoIvitur,ita  et  isti  qui  in  sua 


avertens,  a  venefici  serpentis  morsibus  saucietur. 
Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum,  etc. 

PSALMUS  LVIII 

ARGUMENTUM   PSAL.    LVllI. 

C  Christus  orat,  ne  ei  inimici  nocere  prsvaleant, 
dicitque  quemadmodum  in  fine  8«culi  convertepdi 
sint  Judffii,pro  quibus  et  oratio  mirahili  pietale  de- 
promitur. 
TT.  In  finem  ne  disperdas.  David,  in  tituli  inscri- 

ytioneiquando  misit  Saul  et  custodivit  domum  ejus: 
ut  interficeret  eum. 

In  finem  :  jam  dictum  est  sine  fine.Ne  disperdas 

David  in  tituli  inscriptione.Et  hoc  quoque  ft^quen- 

ter  ponitur,ut  passio  Domini  per  hffic  indicia  decla- 


obstinatione  perdurant,  futuri  judicii  igne  perdun-  p  retur.Domus  David  indicat  monumentum,  ubi  tri- 


tur.C  Auferentur,dicit  a  conspcctu  Dei.  H  Superce- 
cidit  ignis,  id  est,  judicium  mortis.  Et  non  vide- 
runt  solem,  C  id  est,  Dominum  Salvatorem.  Illum 
eniin  conspicere  nequeunt,  nisi  qui  eum  mundis 
mentibus  intuentur.  A  C  Vel  ignis  concupiscentiaB 
mals  cecidit  hic  super  mentcs  malorum,  et  ideo 
justum  et  bcnum  et  sanctum  videre  non  possunt, 
id  est,  bone  agcre  et  bene  discernere  agenda. 
9    Priusquam  intelligerent  spinas  vestrse  rhamnum  : 

Sirut  viventes  sicut  in  ira  absorbet  eos, 

H  Hic  loquitur  ad  populum  peccantem.Hhamnus 
spinanim  genus  est  aculeis  asperrimum  et  fiore  gra- 
tissimum,  et  significat  per  flores  retributionem  bo- 
norum,  per  aculeos  pceoam  malorum ;  justis  floret 
ad  omatum,peccatoribus  prsbet  spinas  ad  configen- 
dum.  C  dicit  vero  :  Sicut  viventes,  quia  vivere  cre-  C 
duntur  et  mortui  sunt.Omnis  enim  peccator  in  pec- 
eatis  degens,  veritati  moritur.  Sicut  in  ira  :  illud 
significat,  quia  Dominus  non  iratus  :  tanquam  ira- 
tus,  videtur  peccatores  percellere.  Quando  autcm 
additur  :  Absorbet  eos,  hoc  significat  subitum  in- 
leritum  eorum  cum  justa  vindicta. 
10    Lsttabitur  justus  cum  vident  vindictam, 
Manus  suas  lavabit  in  sanguine  peccatoris. 

H  Letabilur  justus,  quia  quando  impii  damnan* 
tor  in  pcenis,  justi  Iffitificantur  in  prsmiis.  C  Cum 
eaim  sanguis  peccatoris  effunditur,  tunc  manus,id 
est,  actus  justi  hominis  corriguntur.  Impio  enim 
pereunte,commonetur  justus  se  cautius  diligentius- 
que  custodire. 

H    Et  dtcet  homo  si  utique  est  fructusjusto  : 
Utique  est  Deus  judicans  eos  in  terra, 

C  Vult  hic  enim  hoc  intelligi,  quia  nec  mali  in 
hoc  ssculo  omnino  a  pcena  sunt  liberi ^quamvis  flo- 
rere  videantur,quia  qui  non  crediderit,  jam  judica- 
tus  est.  Nec  etiam  boni  a  beneficio  sequestrati, 
licet  mundanis  oncribus  opprimantur.  H  Tunc 
erit  fructus  justo  :  cum  ei  Oominus  regna  donave- 
rit.  Illi  ante  judicium  in  hac  terra  judicantur  :  de 
quibns  dictum  est :  Qui  non  crediderit  jam  judica- 
tus  est  (Joan.  iii). 

OTATIO  BX   PSALM.    LVII. 

Justissime  Domine,  concede  populo  tuo  sequi  ju- 


duana  morte  requievit,quod  ad  custodiendum  mise- 
runt  Judffii  mala  mente  :  quod  tamen  invitis  eis 
factum  est  ad  gloriam  nominis  ejus  ne  per  fraudem 
diceretur  resurgere. 

1  Eripe  me  de  inimicis  meis,  Deus  meus  : 
Et  ab  insurgentibus  in  me  libcra  me, 

C  Petit  humanitas  vcrbi  ex  humanitate  sine  ma- 
cula  peccatorum  :  diabolum  vel  ministros  ejus  Ju- 
da3os  averti  a  se.  Nos  autem  sic  petimus  obnoxii  : 
ab  immundis  spiritibus  divina  misericordia  libera- 
ri.H  Inimici  Christi  fuerunt  Jud«i  :  cum  ei  invide- 
bant  occulte.  Insurrexerunt :  cum  prsceptis  ejus 
obviaverunt. 

2  Eripe  me  de  operantibus  iniquitatem  : 
Ei  de  viris  sanguinum  salva  me, 

C  Duo  genera  inimicorum  posuit,  scilicet  inimi- 
cos  qui  animum  tantum  habuerunt  nocendi,  et  qui 
jam  insurgebant  nocerc,  nunc  vero  tertium  genuB 
eorum  qui  jam  operantur  malum.  H  Quia  operaril 
iniquitatis  effecli  sunt(^a/£A.xxvii),cum  manus  ar- 
maverunt  ad  ejus  interfectionem.  Viri  sanguinum 
fuerunt.  cum  sanguinem  justi  super  se  suosque 
filios  venturum  esse  optaverunt. 

3  Quia  ecce  ceperunt  animam  meam, 
Irruerunt  in  me  forles, 

C  Anima  hic  dicitur  vita  corporalis :  csterum  ani- 
mam  Christi  nulla  potuit  adversitas  occupare,  sed 
per  animam  captam  tempus  ostenditur  passionis. 
Fortes  :  diabolum  significat  hic  cum  ministris  Ju- 
dsis. 
j)  4    Neque  iniquitas  mea  neque  peccatum  meum,  Do» 
mine  : 
Sine  iniquitale  cucurri  et  direxi, 
C  Iniquitas  hic  pro  malitia  vel  malevolentia  acci- 
pienda  est ;  peccatum  vero  pro  operatione  sceleris; 
quae  omnino  a  Domino  fuisse  probantur  extranea. 
Christus  enim  mundanam  vitam  recto  tramite  cu- 
currit,nec  ilii  ulio  modo  potuit  obviare  iniquitas  : 
quae  actus  semper  humanitatis  intorquet.Hoc  enim 
ci  erat  dirigi,  unde  venerat  ut  rediret. 
5    Exsurge  in  oceursum  meum  et  vide  : 
Et  tu,  DominCy  Deus  vtr/ufum,  Deus  Israel, 
H  Ad  Patrem  bio  loquitur :  a  quo  se  in  EvangeHo 


in 


S.  BRUNONIS  HERBlfOLENSlS  EPISCOPI. 


m 


clsuiiic^i  poBtulabat.  Et  vide,  hoc  est  fac  vid6ft>ut 
credant  me  «qualein  tibi.Dens  virtutum^id  est,  an- 
gclorum  et  hominatn.  Deus  Israel,  hoo  est,  anima- 
rum  Deum  videntium. 

6  Intende  ad  visitandas  omn^  g^ni^ : 

Non  mi&erearis  omnibus  qui  operonlut  iniquiia' 

tatem,  (Haepsalma. 
G  Intende  nunc  ad  visitandas  omne^  gentes,  ut 
tibi  ex  gentibus  copia  crescat,  quia  Bte^ilitatoi^ 
Rdei  in  Judaioo  populo  comperisti.  Omnea  g«nte8 
dicit,quoniam  de  univerds  gentibus  Domitio  adjtt- 
vante  erant  credituri.  Non  mi^rearis,  ostendit  illis 
esse  miserendum  :  qui  pnro  studio  supplicabunt. 
Licet  dVniie^  opMrautur  iniquitatem,iliis  tamen  par- 
cendnnt  est  qui  ad  Christum  devota  mente  confu- 
fiigiunt. 

7  Conveirtentur  ad  vesperam  et  famem  pattentur  ut 

eanes  : 
Et  circuibunt  civitatem. 

C  Dcclaraturhic  futura  conversio  ^udaici  populi, 
et  ex  eis  in  fine  mundi  innumeros  esse  credituros  : 
«ut  quamvis  sera,  tamen  aliquando  salutifera  con- 
versione  salventur.H  Bt  usquc  ad  exitum  vit®  suaB 
famem  verbi  Dei  patiuntur.C  Ganis  dictus  a  canen- 
do,  nam  illius  consuetudo  est,  illi  loca  defendere 
xA)\  9e  novit  alimoniam  reperire  :  ita  Jud^ei  jam 
conversi  defendent  civitatem,id  est  Ecclesiam  quam 
eorrectis  prtedicatoribus  circnibunt. 

8  Ecce  loquentur  in  ore  suo  :  et  gladius  in  labiis  eo- 

eorum : 
Quoniam  quis  audivitf 
C  Loqucntur  eerte  tuuQ  in  ore  suo  :  quod  nunc 
habere  non  merentur  in  corde.  A  C  Erit  utique  in 
kibiis  eorum  gladius  coelestis  verbi  Dei,qui  legitur 
Ms  acutus,  ex  utroque  teHtimonio  feriens.  G  Quis 
enim  cum  pondere  proferendum  est,  quasi  nullus 
l^ntiiis  pene,  quasi  omnino  rarissimus.qui  eorum 
prcdicationem  audiet^scilicet  Jud^orum,  quoniam 
quando  convertentur  Judsi  penc  Christiani  ex  gen- 
tibus  Antichristoadh8erebunt,ut  rarissimus  sit  tunc 
Christianus,  ex  gentibus  natus. 

9  Et  tu,  Deminey  deridebis  eos, 

Ad  nihilum  dedueis  omnes  gentes, 
€  De  gentibus  qui  in  Antichristi  scelerata  reli- 
gkme  permanserint,  irridendos  eos  pronuntiat,  qui 
prsdicationes  lectas  audire  noluerint.Gentes,  et  in 
bmo  et  in  malo  poni  notissimum  est.  Ipsas  enim 
pro  nihilo  habet  Dominus  :  qui  eum  creaturarum 
omnium  non  vcnerantur  auctorem.  Mos  est  Scri- 
pttih-e  (sicut  hic)  cficei^e  pro  parte  totum,  ut  omnes 
gentes  non  omnes,  sed  omnes  incredulas  accipias, 

10  Fortitudinem  meam  -ad  te  custodiam :  quia  Deus 

susc^ptor  meus  : 
Deits  fneuSf  misericordia  ejus  prsevenietme, 
€  Foriitudinem  humanitatis  sute  dioit  Christus 
patris  beneficiis  applkandam.  Ad  fe  custodiam  : 
mutata  syllaba  signif^cat  per  te.Custodiam  fortitu-* 
dinem  meaiti  :  merito  illi  forlitudinem  9uam  pro- 
Mntiat^eputandttcn^quem  etiamsusceptorem  suum 


A  esse  noscebat.  H  Pnevenit  illum  mfsericordia  Pa- 
tris,  cum  prius  centurio  eum  confessus  est,quatii  ab 
inferis  resurrexisse  Deum  videret.  Sed  et  mvflti 
^e^utientes  pectora  sua  revertebantfUf  dice^ies  : 
Vere  Filiud  Dei  erat  iste  {Matth.  xxvii). 

11  Deus  ost^it  mihi  super  inimicoS  m^os  : 

Ne  occidas  eos  nequando  obtiviscantur  pbpnli 
metm 
G  Dene  o^ndit  mihi.Secundum  jara  dioit  manu9 
beneficii,ut  ellafn  ititer  inimicos  virtus  ipsius  ma- 
jestatis  possit  ostendi,  ut  de  blasphemid  fiant  reili- 
giosi.Ne  occidas  eos,  preoatur  ergo  ne  gens  Judeo- 
rum  funditus  pe^eat,sed  magie  errasse  se  satisfa- 
ctione  digna  cogndscat^ 

12  Disperge  illos  in  virtute  tua  : 

^         Et  depone  eos  protector  meus,  Domine. 

H  Dispcrge  illos,  hoc  dictum  est  de  Jud»i8,ut  in 
toto  orbe  disperBi,sic  emendati  non  superbiant  vel 
in  hac  dispersione  scelus  suum  pocnitendo  deplo- 
rent. 

13  Delictum  oris  eorum  sermonem  labiorum  ipsO' 

imm  : 
Et  comprehendantur  in  superbia  suA. 
C  Delictum  oris  eorum,id  est.cogitationum  insa- 
ni®  fuerunt,  quando  consilium  fecerunt,  ut  neci 
tradercnt  Dominum.  Sermo  quoque  labiorum  dete- 
stabilis  fuit,  quando  dicebant  :  Reus  est  mortis. 
Captos  eos  constat  in  superbia  sua,quando  videront 
resurgentem  quem  respuerant  miracula  facientem. 

14  Et  de  exsecratione  et  mendacio  annunliabuntur 

in  consummatione  : 
C         In  ira  consummationis  et  non  ervnt. 

H  Execrabantur  Dominum,  cum  eum  filium  Jo- 
seph  fabri  dixerant.Innect^bant  etiam  tnendacium : 
cum  eum  dsmonium  dicebant  habere.Et  non  erunt^ 
id  est,ut  non  possint  perseverare  in  malitia  sua.eed 
in  ea  consummentur  (Afa^A.xiii).  G  Consummatio- 
nem  enim  illam  dicit,  quam  unusquisque  patitur. 
(Joan.viii)  :  quando  memor  peccatorum  se  cruciai^. 
Non  erunt  igitur  utique  supcrbi  sed  poBnitendo  hu- 
milisili. 

15  Ei  scient  quia  Deus  dominabitur  Jacob  : 
•r  Et  l  finium  tcrrse.  Diapsalma. 

C  Et  8cient,Judsi  cum  fuerint  perfecta  religione 

instituti :  Christum  esse  Dominum  Jacob  patriarcbflp, 

quod  primitus  non  credebant,  ct  Dominum  esse  fi- 

n  nium  terrs,id  est,  catholicae  E^cclesiae  toto  orbedil'- 

fuso;,  quod  tnodo  durato  non  sapiunt. 

16  Convertentur  ad  vesperam  el  famem  patientur  ut 

canes  : 
Et  circuibuut  cipitalem. 
C  Post  interjectionem  secundl  Diapsalraati^enit 
ad  tertinm  ingre88tim,ubi  conyersio  Judmrum  et 
resurrectio  Domini  ostenditur.  Canes  bie  signifiect 
prsdioatores  ex  JudsBis  conversos,  ut  Paulum  et 
alios.  Civitas  vcro  bie  Hierusalem  signiftcvt  tem)-* 
strem  :  quam  Paulus  circuivit  prffidiea^O  gloHoM, 
ctalii  Judaei  mi^Uicredentes.In  siiperiore  enim  divi- 
sione  vospcram  dixtmusfinemsa^culi  sighificareySed 


s» 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


230 


hic  initium  sexUB  «Utis  oflteiHiii,quando  Dominus  A 
Tenit,et  poet  ejus  reaurrectionem  multitudo  credt- 
dit  Judcofum. 

17  ipti  ditp€r§mtur  ad  manducandum  : 

Si  vgr$  ncn  futrint  satunui  et  murmurabunt. 
C  Ipsi  vero  qui  veram  meruerunt  habere  doctri- 
nam»  diepergentur  ad  manducandum,  cifoum  videli- 
cet  8piritalem,uteonvertantur  gentes  ad  fldcm»  sicut 
Petro  dictum  est  in  yiBione  :  Macta  et  manduca 
(Act,  x).  Saturantur  doctores  :  quando  prcdicatio- 
nes  eaaa  viderint  popnlos  desideranier  assumere. 
Conlra  jejuni  murmurant,  si  verba  sua  fructificare 
non  cognoverint  in  mentibus  perndonim. 

18  Bgo  autem  cantabo  fortitudinem  tuam : 
Et  exsultabo  mane  misericordiam  tuam, 

H  Gantabai  Christus,  id  eM,  prsdicabat  fortitu-  g 
dineiB  Patris^quomodo  cum  ipso  vieerit  diabolum. 
C  Mane  cxsultabity  cum  oox  obscura  istius  steculi 
iranaierit,quando  jam  miaericordia  Oomini  in  rcmu- 
neralioBe  sanetorum  elucescit.  Ibi  enim  ipsc  exsul- 
taturus  eet  tanquam  rex  et  Oominu8,ubi  suum  po* 
pulum  in  80  gaudere  conspexerit,  potesi  eiiam  can« 
tatio  et  exsultatio  ista  ad  membra  magis  proprie 
referri.  Cantavit  eoim  Christus  foriitudinem  in 
Petro,  aliisque  apostolis  et  martyribus. 

19  Quia  fachtt  es  eusceptor  meu, 

Et  refugium  meUm  in  die  tribulationis  mex. 
C  Ipee  Christus  suscipitur,  quando  Ecclesia  Cun- 
cta  saJvaitur.Tunc  etiam  aBternum  reiugium  efficiiur 
Christus,quando  isia  desideraniissima  vox  audiiur. 
Venite,  benedicti,  Patris  mei>  scd  et  jam  graium 
est  refUgiumChrrstus,quandotempore  tribulaiionis  ^ 
condonatur. 

20  Adjutcr  meus,  tibi  psallam  :  guia,  Deus^  susce- 

ptor  meus  es  : 
Deus  -r  fneus  ;  misericardia  mca, 
C  Repeiii  frequenier  beneficia,ut  nobis  quemad- 
modum  gratias  agere  debeamus  ostendat.  Suscep- 
tor :  humanitatis  nosinc^^erbum  est.quod  eam  in  Ma- 
rie  virginis  utero  sibi  sociare  dignatus  est.  Deus 
meus,  id  e8t,misericordia  mea,ibi  enim  omnia  sunt 
beoelicia^  ibt  universa  munera  designata. 

OaATIO  BX  PSAL.    LVIII. 

OmaipoleBs  Domine,ei4us  virintem  aique  mis^ri- 
cordiam  maiutino  landamus  in  temporc  :  quo  for" 
titudinem  te  nostram  oramus  et  qussumus,  ut  ab 
omni  obscuriiate  tenebrarum  eruti  :  maiuttno  lu-  j) 
mine  decoremur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum 
Chnstum,  eie. 

P8ALMUS  LIX. 

ARGUBfXNTUM  PSAL.   LIX. 

C  Popukifl  ooBversus  ad  Ghrisium  orai,  ut  post 
trilMiIalioBes  quas  pertuiit  :  dedueatur  ad  ipsum. 

TT.  Jn  finm  pro  his  qui  immutabuntur  in  tituU  in- 
scriptione  David  in  doctrinam  cum  succendit  Meso- 
potamiam  Syriae  et  Syriam  Sobtii,  Et  convertit 
Joab  et  percussii  Edam  in  vaUe  SaUnarum  duode- 
cimmiika, 

C  CommQlabuntur  autem  in  iinem,  qui  veteris 


liomiois  errore  deposito  :  Domino  Salvaiori  pura 
mcnie  famulaniur.  Tituli  inscripiio  Cbrisium  signi- 
ficai  regem.  In  doctrinam.id  esi  Ghristianam.  Bella 
ista  quae  sequuniur,  historia  regum  oomprehendii, 
ei  signiflcani  viciorias  Domini  Salvaioris  :  qutis  in 
toio  mundo  de  paganis  agit  ei  perndis^quorum  ver- 
ba  isie  psalmus  dicturus  esi.  Chrisius  manu  forUs 
ci  desiderabilis,  non  ferro,  sed  conversionis  siudio^ 
non  pcr  ignem  visibilem,  sed  per  chariiaiis  ardo-' 
rem  (quo  modo  divinitas  dcbellare  ac  vincere 
invisibiliter  (consuevii)  mundem  rebellem  sube- 
gii. 

1  Deus  repulisU  -r  nos  \   et :  destruxisti  nos 
Iratus  es  et  misertus  es  nobis,  • 

C  Populus  isie  qui  erai  priscis  erroribus  illigaius, 
repulsum  se  ei  destrucium  sub  graiiarum  actione 
commeroorat.  Cum  dicii  rcpuli8ti,ostendit  se  fuisse 
graiia  Dei  revocaium  ne  in  pravis  dogmaiibus  vita 
fmiretur.  Ista  desiruciio  sic  evertii :  ui  consiruat, 
sic  deponii  :  ui  erigat,  ideo  meriio  ad  gratiarum 
actionem  venii  isia  destructio.  Iratus  esi  :  quando 
superstiiioned  eorum  subverlii.  Misortus  :  cum  eos 
ad  cuiium  versB  reiigionis  adduxit. 

2  Commavisti  terram  et  conturbasti  eam  : 
Sana  contritiones  ejus  quia  commota  est, 

.C  Terra  :  universum  ccetum  peccaniium  signifi- 
cat,  qui  in  adventu  Domini  commoti  suni,  quando 
culturas  suas  cognoveruni  Doo  esse  abominabiles. 
Coniurbati  suni,  quando  inier  docirinas  suas  alias 
audicruni  :  Apprehendiie  disciplinam,  nequando 
iraRcatur  Dominus  {Psal,  ii);  ei  percaiis  de  via  ju- 
sta.  Sana  coniriiiones,  etc.  Coelesti  medieo  produn- 
tur  vulnera,  ui  coniritis  medicina  succurrat.  Ista 
esi  coniritio  qus  noserTicit  forilores,quia  commota 
csi,  id  esi,  a  priore  errorc  iranslata  est,  ui  iibi  Do- 
mino  obediat  qui  ante  idolis  serviebat. 

3  Ostendisti  populo  tuo  dura  : 
Potasti  nos  vino  cumpunctianis. 

G  Ostendii  enim  dura  fldelibus  jusiis  in  isio  mun* 
do,  ui  reddat  in  aeterniiaie  preiiosa.Vino  comparata 
esi  virtus,  in  qua  non  esi  vitiorum  copia,  sed  com- 
punciionis  uberias,qu»  in  bono  proposiio  siudium 
nosirs  voluniaiis  immutai®  eflicii  recta  sapere  : 
dum  ea  impleniur. 

4  Dedisti  metuentibus  te  significationem  : 
Ut  fugiant  a  focie  arcus,  Diapsalma, 

C  Dedii  iimeniibus  signiflcationem,  quando  per 
Scripturas  edocuii  in  hoc  amenti  mundo  ildeles  mul- 
iiplices  passiones  susiinere  :  facies  arcus,  diem  Jo- 
dicii  designaty  ubi  Novi  ei  Veieris  Tesiamenti  quasi 
duobus  inflexis  jugis  omnis  populus  judicatur,  sed 
ille  ab  isio  arcu  sagiitam,  id  esi,  senientiam  non 
suscipit,  qui  se  in  humiliiaiem  confessionis  devote 
prosiraverit. 

5  Ut  Uberentur  dilecti  tui, 

Salvum  fac  dextera  tua  et  exaudi  me. 
C  Deprecaiur  isie  populus  fldalis,  ut  jam  a  tiibu- 
lationibus  libertatus  Dei  virtustribulationesejusi» 
alacriiatem  gaudii  convertat.  Et  iiem  precatur  ui 


2U 


S.  BRUNONIS  tlERBlPOLEKSIS  EPISGOPI. 


m 


salvus  fiat  dexiera,  quta  in  ipsa   parte  statuendi  A  ^^    Nonn^  lUy  Deus,  qui  repuUiU  nos  : 


sunt^  qui  perpetua  felicitate  gaudebunt. 

6  Deus  loculus  est  in  sancto  suo  :  laetabor  et  parti- 

bor  Sichiman  : 
Et  convallem  tabemaculorum  metibor, 
C  Locutus  est  Pater  in  Filio,  scilicet  evangelicam 
veritatem,  per  quam  venit  redemptio  fldelium.  Lae- 
tabor.  Juste  lcetabatur  populus,  cui  prospera  locu* 
tus  est  Dominus.  H  Sichimam,Samariam  signiHcat, 
dividit  Christus  Sichimam,  cum  aliam  partem  ad 
beatiiudinem,  aliam  cum  infidelibus  ponit.  C  Con- 
vallem  tabernaculorum  meticbatur,id  est,de  Judaica 
coUectione  habet  non  minimam  portionem  in  fide 
cixtholica.  Convullis  dicta,  quasi  cavata  vallis. 

7  Meus  est  Galaad  et  fneus  est  Manasses  : 
Et  Ephraim  fortitudo  capitis  mei, 

C  Galaad  interpretatur  aoervus  testimonii.Testes 
enim  Graece  martyres  dicuntur.  Acervus  iste  testi- 
raonii  mugnam  csse  significat  martyrum  congrega- 
tionem.  Manasses  interpretatur  oblitus^  merito  ergo 
fldelis  populus  dicit  illam  oblivionem  suam  esse, 
quse  erat  de  abolitione  scelerum  ventura.  Ephraim 
fructificatio  dicitur,  quae  est  fortitudo  capitis  mei, 
id  est  Dominus  Salvator,  qui  nobis  contulit  copio- 
sissimum  fructum  in  passione  et  resurrectione^quia 
nisi  granum  frumenti,  etc,  usque  multum  fructum 
affert  (Joan.  xii).  H  Universa  haec  de  gentium  voca- 
tione  dicuntur,  quarum  diverss  virtutcs  sub  singu- 
loruro  nominum  interpretatione  intelligendai  sunt. 

8  Juda,  rex  tneus  : 
Moabi  olla  spei  mex. 


B 


Et  non  egredieris  Deus  in  virtutibus  nostris  ? 
C  Dicendo,  nonne  tu,  Deus,  ostendit,  de  quo  su- 
perius  dicebat,  solum  esse  eum  qui  deduceret,  et 
illum  solum  Creatorem  debere  nobis  esse  propitium. 
Dicit  autem,qui  repulisti  nos,  id  est  a  malo  probi- 
buisti,  ne  in  nostra  voluntate  versaremur  erronei. 
Non  egredietur  Deus  in  virtutibus  nostris,  id  esty 
cum  ita  nos  intus  in  prssenti  saeculo  defendas  ab 
adversariis  nostris,  ut  tamen  foris  nos  diversis 
afflictionibus  ad  probationem  nostram  afTligamur, 
ffistimant  inimici,  quod  non  egrediaris  in  virtutibus 
nostris,  quamvis  in  mente  nos  virtuose  protegas. 

12  Da  nobis  auxilium  de  tribulatione  : 
Et  vana  salus  hominis. 

C  Orat  Ecclesia,  ut  de  tribulatione  istius  mundi, 
quam  jugiter  sustinebat,  Domini  sibi  prsveniret 
auxilium,  sciens  tanto  illic  amplius  unumquemque 
consolandum  quanto  hic  pro  ejus  nomine  fuerit  ve- 
hementer  afflictus.  Et  vana  salus  hominis,  salutem 
prffistare  non  potest  homini  nisi  solus  Deus,  ideo- 
que  speraro  non  debet  homo  in  hominem. 

13  In  Deo  facicmus  virtutem  : 

Et  ipse  ad  nihilum  deducet  tributantes  nos. 
C  Ipse  in  Deo  faciet  virtutem,  qui  in  mandatia 
ejus  jugiter  pcrseverans,  diabolicas  tcntationea 
Christo  miserante  calcaverit.  Ad  nihilum  quippe 
perducit  inimicos  fldelium,  quoniam  delet  eos  de 
libro  viventium,  ubi  sibi  videbantur  scripti  elati. 

ORATIO   EX   PSAL.    LIX. 

Clemenlissime  Domine,  salva  supplicem  populum 


C  Juda  CUrxstum  sign.ficat,  et  cum  exsuUat.one  t  ^„^i,j„  ^^^^^^^  ^^^^  ^t  j„^  ^^  ^^^^^^  boni  operis 


dicendum  cst  :  Juda,  rex  meus,  quoniam  haec  est 
fidelium  gloriosa  confessio.  Moab  pro  gentibus  po- 
nitur,  unde  congregandam  praedicebal  Ecclesiam. 
Per  oUam  spei,  tribulatio  signiricatur,quam  in  hoc 
ssculo  sancti  sustinent,  quae  ad  spcm  vitas  ffiternas 
Doniino  praestante,  porrigitur,  ut  Pauius  ait  :  Spes 
autem  non  confundit  (Rom.  v).  Olla  vero  hic  in  ma- 
lam  partem  ponitur,  eo  quod  in  sensu  pravo  velut 
unda  decoctionis  exaestuat,  sed  decoctis  poccatis  et 
exustis  convertetur  nigredo  ollas. 
9    /n  Idumxam  extendam  calceamentum  meum  : 

Mihi  alienigeme  subditi  sunt. 
H  Idumaea  interpretatur  sanguinea  vel  terretia,  ac 
si  dicat :  In  istos  tales  exiendam  calceamentum,  id 
est  praedicationom  Evangelii.  Mihi  alienigenae  sub-  j) 
diti  sunt,  scilicet  Christo  et  Ecclesiaa. 
10    Quis  deducet  me  in  civitatem  munitam  : 
Quis  deducet  me  usqus  id  Idumwam? 
C  Exclamat  populus  fidelis  ad  Dominum  :  Quis 
doducet  me  in  civitatem  munitam,  id  est  futuram 
Hierusalem,  nisi  tu  solus  Deus;  quae  sic  munita  est, 
ut  nulla  ulterius  persccutione  quatiatur;  qui  eam 
te   duce   ingreditur.  Quis   deducet,    ipse,  scilicet 
Deus.  Desiderat  enim  Ecclesia  illos   popuios  sibi 
applicarf,qui  adhuc  non  meruerunt  esse  perfecti,  ut 
oompleto  numero  praBdestinatorum^  simul  ad  aeterna 
{faudia  terroni  cum  sanctis  pervenirent. 


in  tribulationibus  exercitatur,  tua  semper  gratia 
consoletur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum 
Filium  tuum,  etc. 

PSALMUS  LX. 

ARGUMENTU.M   PSAL.    LX. 

C  Vox  Ecciesiae  patectis,  ut  sub  alarum  Christi 
velamine  proiegatur. 

TT.  in  finem  in  hymnis  David. 

C  In  nnem,  Christum  signiflcari  jam  notum  est. 
In  hymnis  Graecum  vocabulum  est,  interpretaturque 
in  taudibus,  quia  totus  Psalmus  Christi  praeconia 
personat.  David  autem  ipsum  Christum  significat, 
cujus  iaudem  decantat  populus  Christianus. 

1  Exaudi  Deus  deprecationem  meam  : 
Intende  orationi  meae. 

C  Deprecatio  assidua  est  communisque  Deo  et 
homini  supplicatio.  Oratio  vero  est  quam  sanct» 
Trinitati  jure  persolvimus,  illam  postulavit  intendi, 
id  est,  prospici  a  Domino  atque  misereri. 

2  A  finibus  terrx  ad  te  clamavi  dum  anxiareiur 

cor  meum  : 
In  petra  exaltasti  me. 
Deduxisti  me,  quia  factus  es  spes  mea  : 
Turris  fortitudinis  a  facie  inimici. 
C  Clamat  congregatio  sancta  a  finibus  terras,  H  id 
est,  qudluQr  partibus  mundi,  C  in  quibus  omnipo- 


\ 


S3S 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


231 


tentis  Dci  Eceleeia  c(}A3titula  est.In  anxielate  cordis,  A 
quando  enizius  oratur  et  clamatur  ad  Dominum, 
aciltoel  cum,  periclitante  anima)  animac  necessaria 
remedia  pOstulantur.  Petra  significat  Christum ;  in 
hac  petra  se  exaltatum  esse  pronuntiat,  in  qua 
omQiS  cdilicatus  est  Gbristianus.  C  Deduxisti  me  in 
illam,  scilicet  futuram  requicm,  quam  beatis  buis 
Dominus  pollicetur.  Causa  etiam  redditur.quare  sit 
ductus  ad  praemium,  quia  posuit  sibi  spem  Domi- 
Qum,  Turris  etiam  daminum  significat ;  turris  enim 
civitatis  muros  defendit.et  irruentes  hostes  ex  alto 
vulQerat.Sic  virtus  Domini  populum  suum  defen- 
dit,  pognat  vero  verbo,non  pr(Biio,  et  turris  illa  vir- 
tutiboa  plena  est,  non  gladiis. 

4  *f  /»  !  habiiabo  in  tabemaculo  tuo  in  ssecula  : 
Proiegar  in  velamenio  alarum  tuarum,    Diap-  w^ 

salma, 
H  Inhabitabo  utique  in  illo  tabernaculo,  in  quo 
«ne  fine  mansuri  Deum  jugiter  contemplemus.  C 
Merito  ergo  protectiQ  Domini  alis  comparata  est, 
qus  nec  subjectos  onerant,et  Iscsionem  omnis  con- 
trarietatis  emendant. 

5  Quaniam,  iu,  Deus  meus,   exaudisti  orationem 

meam : 
DedisU  hxreditatem  timentibus  nomen  tuum. 
C  Cur  in  velamento  alarum  Domini  lstetur,osten- 
dii,8cilicet  quoniam  ejus  exaudita  est  oratio.  Em- 
reditatem  dedisti,  signiilcat  futuri  saeculi  regnum, 
hcc  non  habet  finem ;  sed  cum  semel  suscepta  fue- 
rit,  nunquam  a  nobis  mutatione  aliqua  diacedit. 

6  Dies  super  dies  regis  adjicies  : 

Annos  ejus  usqne  in  diem  generationis  et  genera-  C! 

iionis, 
C  Dies,eternitatem  signiAcat  Salvatoris,  qui  vere 
rex  noster  dicitur,  quoniam  ab  ipso  regimur.A  Ad- 
jicientnr  etiam  anni  regis  hujus  et  dios  inter  istas 
generationes  usque  dum,congregalis  clectis  et  sup- 
plantatis  inimicis,  tradiderit  regnum  Deo  Patri, 
pimal  cum  ipso  regnanB  et  cum  safictis.  C  Usque 
ergo  in  diem  generationis  et  generationis,  id  est 
asque  ad  aeternum  unum  diemingloria  Dei,qui  est 
diee,  ad  quem  omnis  generatio  hominum  ordinate 
facta  est. 
7   Permanei  tn  aeiemum  in  conspectu  Dei : 

Misericardiam   ei   veritatem  ejus  quis    requiret 

-T  ei  :? 

C  Permanebit  in  «ternum,  scilicet  populus  san-  j) 
rtus  in  beatitQdiQe,nQllo  jam  in  eo  morlis  dominio 
dominante.  C  Miserioordiam  qnis  requirei?  ibi 
miBencordia  non  requiretur,  nbi  nulius  est  miser. 
Ibi  nec  vcritas  :  ubi  cuncti  Deum  videbunt.  NuUus 
siquidem  eorum  indignus  erit  bonorum  talium, 
eomin  eternum  possideant  rcgna  ccelorum.  Nega- 
ti?6  igitur  legendum  est  :  quis  rcquiret  ?  quasi  di- 
ceret :  nullus. 

B  Sic  psalmum  dicam  nomini  tuo  in  sxculum  ^  sse- 
cuti  ': 
Dt  reddam  vota  mea  de  die  in  diem, 

C  biCySigniiiGat  ita,quemadmodum  in  subsequen- 

Patrqi,,  CXLII. 


tibus  declarat.  Psallere  enim  semper  dicit  pcpQlos 
beatorum  superno  nomini,  non  brevi  tempore,  sed 
in  soeculum  saecuii.  Vota  etiam  sua  se  Domiho  red- 
dere  promlttit,  ut  ei  aeternas  gratias  semper  exsol- 
vat.  De  die  in  diem,significat,semper,Qt  et  hic  vota 
nos.tra  reddamus,  et  ibi  laudes  ca&temoe  Domino 
pcrpetua  hilaritate. 

ORATIO   EX   PSAL.    LX. 

Anxictatum  nostrarum,  miserioordissim^  conso- 
lator,Deus^  protege  familiam  tuam  a  facie  inimici^ 
ut  a  te  turre  fortitudinis  prsemunita,  inhabitare  ta- 
bernacula  mereatur  sterna.  Per  Dominum  nosr- 
trum,  etc. 

PSALMUS  LXL 

AHGUMBNTUM  PSAL.   LXI. 

C  Vox  conversi  dicentis  animam  suam  Deo  esse 
subjectam,monenti8queerrantes,utmagi8  in  Domi- 
no  quam  in  caducahujusmundi  felicitate  confidant. 
TT.  In  finem  pro  Idithun  psalmus  Damd. 

C  Idithum  interpretatur  iransiUens  eos^id  est  ama- 
tores  sseculi  hujus,  quoB  milee  GhrisU  contempta 
mundi  voluntate  transcendit,et  in  Domino  spe  fir- 
missima  permanebit.Talis  enim  premittit  finem,id 
est  Dominum  Christum  sequitur  quoque  psalmua, 
hoc  est  probabiiis  vita,  qucB  regulis  Domini  obse- 
cundat,  id  est  obedit. 

1  Nonne  Deo  subjecta  erii  anima  meaf 
Ab  ipso  enim  salutare  meum. 

C  Nonne  vertendum  est,  ut  planius  fiat,  dicamus 
enim  :  nonne  Deo  subditaerit?  Subditus  est  Deo, 
qui  semper  humiliter  illud  agit  quod  ad  ejus  man- 
data  cognovcrit  pertinere,ac  prseter  eum  nihilaliud 
mcns  beata  concupiscit.  Ab  ipso  enim  salutare 
meum,  id  est  unigenitus  Filiu8,qui  recte  credentir 
bus  salutaris  dicitur  et  existiU 

2  Nam  et  ipse  Deus  meus  et  salutaris  meus  : 
Susceplor  meus  non  morebor  ampliut, 

C  Nam  et  ipse  Deus  meu8,nunc  Deum  invocat 
quem  superius  nominavit  ealutare.  Ne  crederes 
autem  minorem  esse  Filium  Patre,  dicit :  Ipse  esi 
Deus  meus.  Repetit  salutaris  meus;  salus  enim 
Christus  est  humani  generi^^tu;  in  Adam  perierat. 
H  Addidit  susceptor  meus,  in  sternitate,  scilicet 
ideo  non  movebor  amplius,  quia  postquam  felici 
visione  fruar,  cadere  non  timebo.  Nee  habet  quo 
currat  amplius,  nisi  usque  ad  Deum^ 

3  Quousque  irruitis  in  hominem^t  iuterfieitis  uni- 

versi  vos  : 
Tanquam  parieti  inclinato  ei  macerix  depulsx, 
C  Loquitur  enim  populus  Dei  ad  perseoutores 
Christianorum  :  Quandiu  agmine  facto  supra  homi- 
nes  innocentes  irruitis?  H  Addidit,  interficitis  uni- 
versi  vos,  quia  qui  voiuntatem  habet  occidendi  ho- 
minem,  etiam  si  non  percusserit,occidit.  C  Aptia- 
sima  comparatio,  Paries  inclinatus  quamvia  non 
moveatur,  tamen  occumbit,  quia  in  casum  vergit 
quidquid  a  soliditate  sua  fuerit  inelinatum;  etma- 
ceriffi  depuls«e,que  facile  in  ruinam  cadit,  ai  f^erit 
aliqua  impulsione  quassata.  H  Ita,  homicide,  cum 

8 


335 


S.  BHUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


23G 


rectc  sitis  creati,  ad  ruinam  proni  ferimini,  natu- 
raiisque  in  vobis  sensus  perversus  cst.C  Est  autem 
maceria  sicca  saxorum  constructio,quse  sine  aliquo 
ligamine  impenso  in  altum  ducta  componitur. 

4  Verumtamen  pretium  meum  cogitaverunt  repellere: 

curri  in  siti : 
Ori  suo  benedicebant  et  corde  suo  malcdiccbant, 

Diapsalma. 
C  Iste  versus  respicit  ad  Judacos  et  ad  fictos  Chri- 
stianos.  Gogitabant  infideles  repellere  Christum, 
qui  est  caput  et  pretium  Ecclesiae,  quando  ne  puro 
corde  coloretur,  sacrilegis  dogmatibus  obviabant. 
Tunc  sanctus  vir  cursum  vitacsuaeinsitisterilitatis 
peragebat,  quia  invenire  non  poterat,  quem  sacra 
doctrina  potasset.  Sequitur  sitis  causa  :  benedice- 
bant  ore,  qui  legem  fallaci  emendatione  pertrans- 
etint,  et  non  hoc  operibus  demonstrant  quod  pre 
pronuntiant.Corde  enim  maledicebant  qui  Scriptu- 
ras  sanctas  vitiose  intelligebant. 

5  Verumtamen  Deo  subjecta  esto  anima  mea  : 
Quoniam  ab  ipso  patientia  mea. 

C  Nuno  repetit  Propheta  quod  superius  dixit, 
animam  suam  Deo  esse  subjectam,ut  ipsa  repetitio 
menti  nostrs  credulitatem  infigeret.Patientia  quippe 
nostra  Christus  est,propter  quem  et  adversa  liben- 
ter  patimur^  et  susccptae  regulae  observatione  gau- 
demus. 

6  »r  Quia,  ipse  ^  Deus  meus  \  et  Salvator  meus  : 
Adjutor  meus,  non  emigrabo. 

C  Buperius  Christum  patientiam  nominavit.nunc 
iterum  dicit,Deus  meus,  et  salutaris  meus,quia  re- 
vera  animae  suse  salutem  jam  tunc  per  incat^nandum 
Verbum  provenire  noscebat.  Non  emigrabo,scilicet 
de  hac  credulitate  quam  teneo  vel  suasu  malo  ve- 
stro,  vcl  persecutione. 

7  In  Deo  salutare  meum  et  gloria  mea  : 
Deus  auxilii  mei  et  spes  "mea  in  Deo  ^  est» 

G  Gongeminat  in  Deo  salutem  csse,  non  ut  in 
gentium  diis  perpetuam  mortem.Et  gloria  mca,  ut 
non  solum  8alus,sed  etiam  illi  credidisse  sitgloria. 
Deus  auxilii  mei,  ne  sibi  aliquid  deputaret  humana 
inflrmitas.  Dixit  postremo  :  spes  mca  in  Deo  cst,ut 
et  illa  praBterita,quaB  perceperat,  Domino  depularet 
et  futuram  suam  beatitudinem  ipsi  applicaret. 

8  Sperate  in  eo  omnis  congregatio  populi  :  effundite 

csram  illo  corda  vestra  : 
Quia  Deus  adjutor  noster  «r  in  SBternum  \  : 
Diapsalma, 
C  Sperate  in  ea,  id  est  in  ilium,  scilicct  quom 
sibl  et  Deum  professus  fuerat  et  salutem  omnis 
conventus  plcbis.  Effundit  ante  Dominum  cor  suum, 
qui  peccata  sua  uberiimis  lacrymis  confitetur.  Cor 
aliter  effundi  non  potest,  nisi  creberrimo  imbre  la- 
crymarum. 

9  Verumtamen  vani  /l/«*  hominum  :  mendaces  filii 

hominum  in  stateris  : 
Ut  decipiant  ipsi  de  vanitate  in  idipsum. 
GVerumtamendicit  vanifilii  hominum,ut  vitium 
j^uum  cogaosceos  bumanitas,  ad  auctorom  salutis 


A  ccleri  supplicatione  festinet.  Vani  etenim  homines 
dicuntur  ad  comparationem  supemae  veritatis.Men- 
daces  illos  tangit,qui  stateris  iniquis  ementium  de- 
cipiunt  simplicitateni ;  vel  illos  notat  qui  sanctitatis 
simulatione  decipiunt.  Ut  decipiant^  poterantenim 
non  decipere,  si  eorum  nequitia  possit  deprehendi. 
In  idipsum,  scilicet  in  aequitate,quam  falso  habere 
aestimantur,  cum  justi  esse  creduntur. 
iO  Nolite  sperare  in  iniquitat^  :  et  rapinas  nolite 
concupiscere  : 

Divitiae  si  affluant  nolite  cor  apponere. 
C  Docet  enim  vitiatos,  ne  sperare  debeant  ubi 
fructusbonidesiderii  non  potest  inveniri.Dicit  etiam 
ad  paupores,qui  necessitatevictusfurtivum  aliquod 
concupiscunt.  Et  rapinas  nolite  concupiscere ;  non 
T^  enim  potest  crimen  rapinae  indigentia  toUere,  nec 
qui  vindictae  subjacet  cuipamexcusare.Nunc  redit 
ad  divites,  dicens  :  Divitiae  si  affluant.  Merito  ergo 
praecepitdivitibus  cor  non  apponere  et  quae  possident 
non  amare,cum  Paulus  dicat  :  Non  sperare  in  in- 
certo  divitiarum,  sed  in  Deo  vivo  (/  TYm.  vi). 
i  {    Semel  locutus  est  Deus  :  duo  hxc  audivi. 

Quia  potestas  Dei  est  et  tibi,  Domine,  misericW' 
dia  : 

Quia  tu  reddes  unicuique  juxta  opera  sua, 
C  Locutus  est  frequenter  patribus  nostris  DeuM, 
sed  semel  locutus  est  Filio  suo,dicens :  Filius  meus 
es  tu,  ego  hodie  genui  te  (Hebr.  i),  hoc  enim  nulli 
alteri  Patrem  fuisse  locutum  manifestum  est.  Duo 
haec  audivi  in  Evangelio :  Potestatem  habeoponendi 
animam  meam,ct  iterum  sumendi  eam(/o6.  x).  Se- 
C  quitur  illud  secundum,  et  tibi,  Domine,  misericor- 
dia,subaudiendum,placet,utrumque  deitatis  e8t,uty 
scilicet  misericorditer  possit  et  potenter  misereatur. 
Et  ut  hoc  de  Christo  dictum  planius  intelligas,  se- 
quitur  tempus  judicii  :  quia  tu  reddis;  Pater  non 
judicat  quemquam,  sed  omne  judicium  dedit  Filio 
(Job  v).  Ostenditur  crgo  ex  istis  tribus  Ghristo  at* 
tributis,  scilicet  locutione  singulari  et  potestate  et 
misericordia,  similiter  judicio  oum  unum^  esse  ve- 
rum  cum  Patre  Deum. 

ORATIO  EX   PSAL.  LXI. 

Subde  tibi,  Domine,  animas  nostras,quoniam  tu 
es  patientia  vera^  ut  renuentes  incerta  divitiarum, 
tc  solum,contempta  omni  mundana  vanitate^sequa- 
mur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

D  PSALMUS  LXII. 

ARGUMENTUM   P8AL.   LXII. 

C  Ecclcsia  desiderans  Domini  videre  virtutemi 
agit  gratias,  quia  sub  protectione  Domini  procellai 
mundi  evasit. 

TT.Psalmm  David  cum  esset  in  deserto  Idumseae. 

C  Idumaea  enim  locus  est  ubi  David  fugiens  per» 
secutionem  Saulis,ibi  latuisse  cognoscitur.Idumea 
interpretatur  terrena,  et  signiQcat  terrenos  actus, 
qui  bonis  spiritualibus  omnino  nudati  sunt. 
1    DeuSf  Deus  meus  : 

Ad  te  de  luce  vigilo. 

C  Dcus,  Deus  meus.In  ista  repetitione  venerandi 


237 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


238 


nominis  afTectum  pias  deprecatioDis  ostcndit.  Ad  A 
ipsam  vigilatur,  quoties  in  mundi  ambitione  dor- 
mitur.Addit  diluculo,quando  Dominics  resurrectio- 
nis  tempus  eluxit,  ut  tunc  laudes  canerct,  quando 
genus  humanum  exemplo  suo;  resurrcctionis  ani- 
mavit. 

2  SUivU  in  te  anima  mea  : 

Quam  multiplicitee  tibi  caro  mea, 
G  Sitit  ergo  anima  fidelium  Dcum,  quando  man- 
data  ejus  et  virtutes  eximias  concupiscit,  et  ipsum 
desiderat  videre,  a  quo  bonorum  omnium  fluenta 
eoostat  emanare.  H.  Ideo  multipliciter  caro  Deum 
qiuerit»  quia  muJtis  afflcitur  injuriis. 

3  In^terra  \  '^deserta  \  invia  el  inaquosa  sic 
m  stmeUf  apparrui  tihi : 

Ut  t  vidarmn  virtutem  tuam  et  gloriam  tuam.  n 
C  In  terra  deserta  sicut  titulus  dixit^id  cst  indi- 
gentia  hujus  mundi  et  sterilitate  jejuna.  In  invia, 
quia  mundus  in  se  non  habet  viam  nisi  Domi  num  Sal. 
vatorem,qui  iter  est  cscorum.Etinaquosa,id  cst  arida 
atqneinfertili,  ut  meritoejusanima  nimiasiccitate 
durescat.  Unde  perbaectria  nomina,  mundi  istius 
necessitas  indicatur.Tunc  se  apparnisse  dicit  sancta 
Ecclesia  in  sancto  fidelique  proposito,  qunndo 
Christum  verum  Deum  esse  cognovit.  Dicit  vero  : 
Apparui  tibi,ut  viderem  virtutem  et  gloriam  tuanGf, 
quia  nemo  veritatem  videt^nisi  Deo  prius  apparere 
poluerit.  Nam  si  sol  iste  vidcre  nos  facit,  quando 
nobis  ful8erit,quanto  magis  virtus  divina  (sine  qua 
nec  aocipere  nec  tenere  aliquid  boni  possumus)  vi- 
dere  se  facit,si  ante  nos  illuminans,  sibi  apparere 
fociat?  C 

4  Quoniam  melior  est  misericordia  tua  super  vitas ; 
Labia  mea  laudabunt  te, 

C  Misericordiam  dicit,  praemia  Domini,  quae 
saoctis  sois  promittit  larga  pietat3  ;  quaa  longe 
melior  est  vita  praesenti.  Labia  mea  laudahunt  te, 
post  benelicia  qus  promisit,  devotse  laudia  obse- 
quium  pollicetur,  quod  Deo  novcrat  esse  gratissi- 
mum.  H  Misericordia  tua  vitam  prsstat  ffiternam, 
vita  praescns  ssepe  mortem  operatur.  G  Vol,  melior 
est  misericordia  tua  quam  vita,id  est  modi  vivcndi 
quantumcunque  sancti,  quia.  nullus  sua  sanctitate 
salvari  posset.si  misericordia  deessct  Dci. 
5   $ic  benedicam  te  in  vita  mea  : 

T*  Et  ;  in  nomine  tuo  levaho  manu^  meas. 
C  Benedicit  enim  in  vita  sua  perfecte  Deum,  qui  j) 
bonis  operibus  in  hac  luce  versatur.  Levat  manus 
suaa  in  nomine  Domini,  qui  operibus  sanctis  insi- 
>tendo,ten8i8  manibus  orat  Domiuum,  ut  ipsa  ora- 
tio  designet  efQgiem  sancts  crucis. 
6  Sicut  apipe  et  pinguedine  repleatur  anima  mea  : 

El  labiis  exsuUalionis  laudabit  os  meum, 
CAdipes  sunt  viscerum  crassa  velamina,  qu» 
interoa  jecoris  operiunt.Pinguedoveroest  saginat» 
P^dis  nutrita  cibis  obesitas ;  ista  fucrunt  apta 
sacrinciis  olim.Sed  pinguedo  animse  divinarum  re- 
nim  scientia  est^et  recta  fides  ac  inconcussa  patien- 
tia,  etc.  Uade  seculi  istius  macies  superatur.Et  la- 


bia  exsultationis  :  sicca  labia  ariditatcpeccati  Doum 
laudarc  non  possunt,8ed  cum  pinguedinem  divinae 
misericordi«T  antma  perceperit,  labiis  exsultationis 
laudabit.H.  Hic,  orationes ;  in  patria  exsuitationcs 
et  Iffititia  sempiterna  sunt. 

7  Sic  memor  fui  tui  super  stralum  meum^in  matu- 

tinis  meditahor  in  te  : 
Quia  fuisti  adjutor  meus. 
C  Nam  cum  dicit  Ecclesia,  sic  memor  fui  tui, 
ostcndit  se  recordationem  Domini  semper  habuisse, 
nec  oblitam  fuisse  in  rebus  prosperis,  quando  so- 
lent  humana  corda  collata  beneficiain  memoria  non 
habere.Per  slratum  slgnificat  quietem,ubi  solemus 
corpora  nostra  in  somnos  remittere.  In  matutinis 
etiam  fidelis  vigilat^quoniam  nec  in  prosperis  suis 
poterit  oblivisci  lucis  auctorem.  In  periculis  fuit 
adjutor,quando  fuit  in  invio  descrto. 

8  Et  in  velamento  alarum  tuarum  exsultabo ;  ad- 

hxsit  anima  mea  post  te : 
Me  suscepit  dextera  lua. 
H  Et  in  velamento,id  est  in  protectione  coelestis 
auxilii  sc  dicit  Ecclesia  exsultare.C  Et  se  adhssisse 
Domino  dicit,ut  nunquam  recedat  a  bono  proposito. 
Dextera  Patria  Ghristus  est  Dominus,  qui  suscepit 
Ecclesiam  alarumsuarum  velamento  protegendam. 

9  Ipsi  vero  in  vanum  quxsierunt  animam  meam  : 

Introihunt  in  inferiora  terrx  : 

Tradentur  in  manus  gladii  partes  vulpium  erunt. 

H  C  Ipsi  vcro,  hoc  est  inimici,  in  vano  qua>sie- 
runt  animamChristi :  quando  falsis  criminibus  san- 
guinem  se  cfTundere  decreverunt.  C  Sequitur  :  Quia 
non  ad  calos  evecti  sunt,  sed  deorsum  eos  viscera 
terrsD  absorbuerunt.  Tradita  est  in  manus  gladii 
gens  Judaca,  quando  eam  principes  Romanorum 
Vespasianus  et  Titus  caBde  incendioque  vastabant. 
Judaei  quoquc  ccclestia  credere  nolentes,  partes 
vulpium  facti  sunt  :  dum  se  dolosis  et  fraudulentis 
prava  voluntatc  conjunxerunt,  aut  in  talium  potes- 
tatem  redacti  sunt.  Sive  cum  in  Hierosolymitana 
vastatione  cadavera  eorum  escoe  fuerunt  vulpium 
ferarumqiie  reliquarum. 

10    Rex  vero  Uetabitur  in  Deo  :  laudabuntur  omnes 
qui jurant  in  eo  : 
-r  Quid  obstnwtum  est  os  loquentium  iniqua  \ 

C  Regem,  dicit  Salvutorcm,  ipse  enim  rex  in 
jBternum,  qui  laetabitur  in  Domino  Deo  Patre.  Ad- 
jecit  laudabuntur  omnes,  cui  laudant  Christum 
sancti  Dei :  ipsi  fiunt  sine  dubitatione  laudabiles, 
quia  nun  possunt  laudes  ejus  digne  narrare,  nisi 
qui  ad  palmam  indulgentiie  meruerunt  pervenire. 
llli  jurant  in  eo :  quiei  mentis  obsequium  inviolabile 
promittunt.  H  Obstructum  est  os  Judaeorum  et  prin- 
cipum  sacerdotum,resurgente  Domlno^et  crescente 
testimonio  veritatis.  C  Et  os  omnium  iniquorum 
obstruetur  in  judicio,  non  in  isto  sasculo. 

ORATIO   EX    PSAL.    LXII. 

Ad  tc  diluculo  vigilantibus  lumen  largire  perpe- 
tuum  ductor  lucis  ffitern»,  ut  te  labia  nostra  lau- 
dent,  te  vita  benedicat,  te  meditatio  mdtutina  glo« 


230 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLBNSIS  EPISCOPI. 


240 


rificet.PerDominumnOBtrum  Jcsum  Ghristum,  etc.  A     C  Gonsuetudo  peccantiumest,utqui  dolum  parafi 


PSALMUS  LXIII. 

ARGUMENTDM   PSAL.    LXIII. 

€  Ghristus  per  totum  hunc  psalmum  de  sua  pas- 
sione  loquitur. 

TT.  In  finem  psalmus  David, 

G  Tituli  hvgus  verba  (sicut  ssepe  dictum  est)  re- 
feruntur  ad  Dominum  Ghristum,  qui  pcr  totum 
psalmum  looutus  est,  qui  sextus  esse  cognoscitur 
horum  qui  passionem  resurrectionemque  Domini- 
eam  brevi  revelatione  contingunt. 
4  Exaudi,  DeuSf  orationem  meam  cum  deprecor  : 
A  timore  inimici  eripe  animam  meam, 

G  A  parte  humanitatis  assumptse  postulabat  Do- 
minus  Christus,  ut  ejus  exaudiatur  oratio,  quando 
totis  viribus  petitur,  quod  prodesse  sentitur.  A  ti-  «> 
more  inimici,  id  est  JudaeiyHvel  diaboli,:suos  fide- 
les  eripi  postulabat. 

2  Protexisti  me  a  conventu  malignantium  : 
A  multitudine  operantium  iniquitatem, 

G  Protectus  est  plane  a  conventu  Jud8eorum,quia 
dum  illi  eum  crederent  communiter  mori,  ejus  re- 
Burrectionis  gloria  probantur  esse  confbsi.  Protec- 
tuB  est  itaque,  quia  malignorum  insidias  potenti® 
Bu«  virtute  auperavit.A  multitudine  dixit,ut  actum 
exprimeret  paBsionis,  superius  enim  dixit  a  con- 
ventu  malignantium,quod  ad  consilia  potest  referri, 
boc  autem  ad  actum  eorum,ideo  dixit :  Operantium 
iniquitatem. 

3  Quia  exacuerunt  ut  gladium  linguas  suas  : 
Intenderunt  arcum  rem  amaram  ut  sagittent  in 

occultis  immaculatum. 

G  Jam  redditur  causa^  cur  protectus  sit  ab  ope- 

rantibusiniquitatem,nam  quantum  iililinguas  suas 

velut  mortiferum  gladium  exacuerant,  tantum  eo- 

rum  iniquitas  frangebatur,  et  eis  magis  nocebant 

quam  Gfaristo.  Etenim  mos  est  peccantium,  ut  pri- 

mum  sibi  noceant,  qui  alterum  gravare  festinant. 

Lingvras  exacuerunt,  quando  voce  uua  dixerunt  : 

Gruoifige.Intenderunt  arcum,id  est  insidias  occul- 

tas.-  0  res  amara  et  omni  felle  deterior.  Gonvivam 

ad  proditionem,  discipulum  ad  necem,  conservato- 

remi  pecuniffi  prsmio  pecunis  fuisse  corruptum.  In 

ocoultia  :  sic  accipiendum  est,  ut  Judsei  putarunt  : 

caeterum  aetus  eorum  occultus  esse  Ghristo  non 

poftttf,qui  ftrequenteranteprsdictus  est  quam  fiere. 


hominem  se  putet  fallere  posse,  sic  Judsi  confbsi, 
Ghristum  tantummodo  hominem  putantes,maiigni- 
tatem  suam  non  credebant  agnosci  ab  ilIo,cui  cun- 
cta  patent. 

6  Scrutati  sunt  iniquitates  : 
Defecerunt  scrutanles  scmtinio, 

G  Scrutati  sunt  Judaei  iniquilates  :  quas  utique 
praetermittere  debuissent,  dum  nullum  ibi  fructum 
suae  salutis  poterant  invenire.  Dixerunt  enim  :  Si 
dimittimus  cum  sic  {Joan,  xi),  venient  Romani,etc. 
Defecerunt :  quia  semper  in  cogitatione  deflciunt» 
qui  ad  res  pessimas  pervenire  contendunt. 

7  Accedet  homo  ad  cor  altum  : 
Et  exaltabitur  Deus, 

8  Sagittm  parvulorum  factx  suni  plagas  eorum  : 
Et  infirmatx  sunt  contra  eos  lingux  eorum. 

9  Conturbati  sunt  omnes  qui  videbant  cos  : 
Et  timuit  omnis  homo, 

10    Et  annuntiaverunt  opera  Dei  : 
Et  facta  ejus  intellexerunt, 

G  Cor  enim  altumesttunc,quando  homo  ccelestia 
cogitat  et  terrena  devitat.  Iste  non  deficit  sicut  ille 
qui  scrutabatur  scrutinio,  sed  magia  magisque 
crescit,  quia  in  ejus  corde  exaltabitur  Deus,  non 
in  se.  Deus  enim  in  eo  grandescit,  qui  sanctilate 
crescit. 

G  Parvulorum  sagittse  :  inania  tela  sunt,  qui  sto- 
dio  ludendi  fragiles  cannas  jacere  consueverunt  in 
modum  sagittarum.  Sic  Judsorum  vota  inefQcad 
malignitate  saevissima  :  non  intulerunt  flendam, 
C  mortem,  sed  gloriosissimam  passionem.H  Infirmata 
sunt  linguae^quia  nullam  cepit  stabilitatem  elocutio 
eorum^sed  dolus  eorum  reddidit  eos  infirmos. 

C  Gonturbati  sunt  ex  illis  quidam  credentes, 
quando  venerunt  et  dixerunt  ad  aposto^ds  :  Quid  (k* 
ciemus  viri  fratres?  {Act,  ii.)  Et  timuit  omnia  homo. 
Dicit  totum  pro  parte,ut  omnis  intelligatur  qui  judi- 
cium  Domini  futurum  formidabat:timuit,  quia  ju« 
dicium  futurum  sibi  imminere  formidabat. 

C  Annuntiaverunt,scilicet  gloriam  resurrectionis, 
et  priora  miracula  quas  fecit.Et  facta  ejus  intellexe^ 
runty  scilicet  esse  divina,  quia  talia  implere  non 
poterat  humana  fragilitas.H  Gompuncti  enimcorda 
intellexerunt,etintellectaalii8nuntiarunt,  qui  Deiim 
religiose  timuerunt. 


Immaculati  dicuntur  etiamqui  abluti  a  peccatis  Dei  q  11    Lsetabitur  justus  in  Domino  et  sperabit  in  eo  : 


Bunt  misericordia,sed  vere  immaculatus  solusChri- 
BtuB  e8t,qui  nullam  maculam  contraxit. 

4  Subito  sagittabunt  eum  et  non  timebunt  : 
Firmaverunt  sibi  semwnem  nequam, 

Subito  quasi  invisi  vel  ex  improviso.  H  Ut  Judaei 
dementissimi  putaverunt.  Quod  vero  dixit,  sagitta- 
bunt  et  nontimebunt :  ostendit  malignae  voluntatis 
velocem  effectum.  Firmaverunt  sibi,  quando  dixe- 
runt :  Reus  est  mortis  ;  sive  :  Sanguis  ejus  super 
noB  et  Buper  filioB  nostros  {Matth,  xxvii). 

5  Nitrraverunt  ut  abscandercnt  laqueos  : 
Dixerunt ;  Qui$  videbit  eos? 


Et  laudabuntur  omnes  recti  corde, 
H  Lselabitur  justus.  Sicut  enim  impius  propter 
infidelitatem  suamformidat,ita  justus  propter  spem 
ieternitatis  sus  exsultat  in  Domino.  G  Recti  corde 
sunt  qui  per  semitas  Domini  gradiuntur,qni  etDo- 
minum  laudant,  et  ab  ipsa  veritate  landantur? 
Quid  laudabilius  quam  ab  ipso  audire  :  Venite,be- 
nedicti,  etc? 

ORATIO    EX    PSAL.    LXIII. 

Tutela  omnium  credentium,Deu8,  custodi  Ecole'^ 
siam  tuam  a  conventu  malignantium,  qui  eam  w* 
cuUis  jaculia  impugnare  nituntur,  ut  te  salubri 


iii 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


24S 


redoqtte  retinens  intellectu^  justorum  meritis  per- 
petaaliter  colJaBtetur.Per  Dominum  nostrum  Jesum 
Cbnstum,  etc. 

PSALMUM  LXIV. 

ARGUMENTUM   PSAL.    LXW. 

C  Populus  a  peccato  liberatus,  orationem  suam 

postulat  exaudiriydiversa  laudes  Domini  potentiam- 

que  enuntians. 

TT.7n  finem  psalmus  David  ^  canlicum  \  ^  Jere- 
mix  ei  Ezechielis  de  papuli  transmigratiane,cum 
ineiperenl  proficisei  \ . 

G  Fn  finem  psalmus  David,  verba  jam  nota  sunt. 

Canticum  signiflcat  prophetiam  Jeremi»  etEzechie- 

lis,  qui  prophetabant  depopulotransmigrationisBa- 

bylonis,  eos  post  70  annos  in  patriam  esse  reditu- 

ros.  Significat  populus  rediens  a  Babylonia  :  eos  qui 

mundi  hujus  confusione  damnata^ad  coclestem  Hie- 

nisalem  venire  contendunt. 

i    Te  decet  hymnus,  Deus,  in  Sion  : 

Et  tilri  reddetur  votnm  rr  in  Hierusalem  : 

C  Reversa  plebs  ad  Dominum  de  captivitate  pec- 

cati,  in  magnam  exsultationem  prorupit  dicens  : 

Dicere  hymnum  8olumDeum,nondaemonum  turbas, 

nec  alibi,  nisi  in  Sion,  H  id  est,  in  Ecclesia.  G  Et 

reddere  oportere  votum  in  Hicrusalem  non  sicut 

ab  infidelibus  vota  redduntur  Marti  et  Veneri,caete- 

risqne  damonibus,  sed  Deo  soli  in  Hicnisalem,  id 

est,  in  visione  pacis,in  qua  manct  ssmper  fixa  fcli- 

licitas. 

Z    Examdi  orationem  meam  : 
Ad  te  cnmis  caro  veniet. 

G  fpee  populus  q[ui  prius  dixerat,  te  decet  hym- 

nosrnunc  ad  Dominum  hymnica  supplicatione  pro- 

ekiDAi  dicens  :  Ezaudi  orationem  meam,  rogatque 

boc  nt  ei  pareeret,ne  in  futuro  se  damnaret.H  Om- 

iiis  caro,  ac  si  diceret :  Ad  te  convertetur  omnis 

hemo.G  Val  omnis  homo  ad  te  in  judicium  veniet, 

reeipieas  prout  gessit  (//  Cor,  v),  ideo  rogo,  ut  hic 

parcaa  :  eszandiens  orationem  meam. 

3  Verba  tnUiuorum  prxvaluerunt  super  nos  : 
Bi  impietaiiims  nostris  tu  propitiaberis. 

C  Praevaluerunt  verba  iniquorum :  quando  pagani 
parentes  persnaaernnt  (iliis  suis,  ut  antiquos  ritus 
«i  sacrilegia  oolerent.  Sed  his  erroribus  pietas  di- 
▼iaa  subvenit,  quando  salutem  mundo  adventu  Do- 
mini  iodttlsit,  et  eum  in  cruoe  hostiam  fecit  :  per 
qoam  mundnm  sibi  reconcOiavit  (Ephes,  v). 

4  Beatus  ^em  eiegisii  et  assumpsisti : 
InhabHabii  in  atriis  tuis, 

C  Beatus  est  quem  Dominus  elegit,  nec  eam  ele- 
elionem  soia  meritia  tribuit.  Assumi  vero  est :  in 
ctema  requie  coHocari.  H  Ergo  qui  se  dignum 
Ghristi  electione  prsbuerit,inhabitatcum  apostolis 
saaciis  in  tabemaculis  eempiternis. 

5  Mepletdmur  in  bonis  domus  tum  : 
Sanctum  §si  iempium  iuummirabilein  «quitate. 

G  Replebimur,  quasi  ad  mensuram  nostram  : 

qaantum  possumus  capere  :  potabimur,ut  Paulus^ 

nnicuiqae  data  est  gratia  secundum  mensuram  do- 

naUonis  Ghrieti  (Ram,  xii).  H  Sanctum  tcmplum  : 


A  est  homo  ille  quem  inhabitat  plenitudo  divinitatia, 
(Epkes.  iv).  G  Quod  dixit  :  mirabile,  ad  prsBdictum 
virum  respicit,qui  in  aBquitate  judicaturus  est  mun- 
dum.H  Vel  quia  mirabiliter  veritatem  incredulia  Ju- 
dsis  aperuit.  G  Potest  etiam  Ecclesia  intelHgi  per 
Domini  templum,quaB  est  mirabilis  in  sanctte,  qui 
«quitatis  virtutibus  inscrutabiHter  sunt  priediti. 

6  Exaudi  nos,  Deus,  saiutaris  noster  : 

Spes  omnium  fiuium  ierrm,  El  in  mari  tonge. 
G  Salutaris  noster  dicitur  Deus,  qui  humano  ge- 
neri  sua  pietate  salutem  contuHt:spe8  enimDomi- 

ninonestlocalis,necuniusgentis,sedomniumfinium 
tcrrs.  Et  in  mari  longe,  aive  sid  insolae  respicit» 

quas  finibus  prsdictis  videbatur  non  indoBiase^sive 

ad  totius  saeculi  habitationem,  quae  mare  longum 

Q  vel  magnum  recle  dioitur,  quia  mundos  iste  falsi- 

tatibus  diabolicis  et  fluotibus  perturbationnm  ama« 

rus  est. 

7  Prceparans  montes  in  virtnie  iua  aeeinctus  po^ 

tentia : 

Quiconturbas  profundum  maris^sonum  fiuciuum 
ejus.   ' 

G  PraBparans  montes,  id  est  apostolos,  qui  ad 
verbum  praedicationis  electi  sunt :  hos  preparavit 
in  virtute  sua  Dominus,  quia  per  eos  fecit  magna 
miracula.  Accinctus,  id  est,  indutUii,  potentia, 
id  est  majestate  sua.  Turbavit  per  prsdicationem 
apostolorum  profundum  maris,  id  est  gentiHum 
corda,  qui  saBculi  hujus  (quod  mare  dicitur)  pro- 
funditas  ruerunt,quia  profUndius  in  errorea  dimersi 
fuerunt.  Merito  corde  turbati  sunt,  quando  deos 
C  suos  conticuisse  cernerent.  Sonus  eorum,  id  est» 
dicta  crudelia  persecutorum,qua9  fuerunt  sonus  fiu- 
ctuum,id  est  persecutionum  maris,  id  est  mundi, 
H  Vcl  profundum  maris  est  profunda  sscnH  jac- 
tantia.  ^ 

8  Turbabuntur  genies  ei  timebuni  qui  habiiatU  ter- 

minos  a  signis  tuts  : 
Exitus  matutini  et  vespere  deteetabis. 

C  Turbata  sunt  gentes,quando  fidelissimos  vide- 
bant  et  vivos  virtutes  facere,et  mortuos  suppHccm- 
tium  vota  complerc.Timebunt  omnes  a  signis  tois. 
H  Id  est  a  virtute  crucis  quae  incredulis  stultitia 
erat.  G  Sive  a  8ignis,id  est  miraculis  apostolorom  : 
quae  prius  nunquam  vel  videruntvel  audierunt.Ex- 
itus  matutini  est,  quando  quis  ex  felioitate  mundi 
{)  ad  Deum  convertitur:ve8pere  significat  mosrentium 
tristitiam,  quam  vertit  in  gaudium  Deus.  H  Per- 
mane  :  laetitia,  per  vesperam  tristitia  inteUigitur. 
A  Delectat  igitur.  id  est.  delectabiles  facit  mane  et 
vesperam,  dum  et  ex  prosperitate  et  adversitate 
sanctos  acquirit. 

9  Visitasti  terram  et  inebriasti  eam  : 
Multiplicasti  locupletare  eanu 

*H  Visitavit  terram  :  assumendo  corporis  mate- 
riam,  ei  inebriavit  eam  non  vino  luxuriaB,8ed  infu- 
sione  sancti  Spiritus.  Locupletavit  eam  :  opibus 
diversarum  gratiarum.G  Locuples dicitur  loca plura 
tenens. 


2i3 


S.  BRUNONIS  IIERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


244 


10  Ftumen  Dei  repleium  est  aquis : 

Parasti  cibum  iHarum  quaniam  ita  est  prxpara^ 
tio  ejus, 

H  Nos  qui  credimus  :  jam  Dei  flumen  sumus,re- 
plebimur  aquis,id  est  miscricordia  Dei,  quac  aquis 
comparatur,  vel  Spiritu  sancto,  vel  cum  baptismo 
abluimur,et  locupletamur  ab  eodem  spiritalis  infu- 
eionis  imbre  :  cum  donis  spiritalibus  irrigamur. 
Cibus  iste  est  panis  vit®  {Joan,  vi).  G  Talem  cibum 
nobis  Dominus  praBparavit  :  quem  sumimus  cum 
de  Ghristi  sanguine  bibimus,et  de  ejus  corpore  sa- 
ginamur. 

11  Rivos  ejus  inebria  :  muUiplica  genimina  ejus  : 
In  stilticidiis  ejus  Isetabitur  germinam, 

12  Benedicens  coronx  anni  benignitatis  tux  : 
Et  campi  tui  replebuntur  ubertate. 

G  Rivos  hic  dicit  apostolos  vel  alios  fideles,  qui 
inebriati  sunt  Spiritu  sancto.  Multiplica  genimina, 
id  est  generationes  ejus,  id  est,  illius  rivi  qui  de 
flumine  sancto  profluxit,ut  per  generationes  succe- 
dentes  beata  prsedicatio  non  deficiat :  scd  multiplice- 
turin  sequacibusapostolorum.Stillicidiasunt  guttae, 
quse  de  tectis  cadunt  :  non  pondere,sed  assiduitate 
penetrantes,  et  significant  inchoantes  :  ct  in  quos 
non  potest  introire  larga  doctrina,de  quibus  Paulus 
ait :  Lac  vobis  potum  dedi  non  escam  (/  Cor.  iii). 
H  Tunc  laetabitur  germinans  tcrra,  id  cst  EccJesia: 
cum  ex  ea  hic  spiritalis  fructus  exoritnr. 

G  Gorona  anni^  totus  hic  mundus  per  quem  ca- 
tholicahiodilataturEcclesia,accipitur  cui  benedicit 
Dominus.Gampo  dicit  fideles  homines  atque  justos, 
qui  pro  sua  «quitate  campi  vocantur,  quia  campi 
squales  sunt.  Et  replentur  ubertate,  quia  fructum 
tricenarium,  sexagenarium  et  centenarium  Domino 
largiente  praestabunt. 

13  Pinguescent  speciosa  deserti  : 

Et  exsuttatione  eolles  accingentun 
G  Pinguescent  speciosa,  id  est  ecclesia,  praedi- 
catione  apostolorum,  quae  prius  in  incredulitatis 
macie  deserta  torrebat.GoUes  vero  copiosos  marty- 
res  debemus  accipere,quia  ipsi  sunt  post  apostolos 
celsiores.  H  Qui  immensis  a  Deo  prsemiis  elevati  : 
perpetuis  gaudiis  accingentur. 

14  Induti^MUt  arietes  ovium  et  valles  abundabunt 

mento  : 
Clamabunt  etenim  hymnum  dicent. 
G  Arietes  sunt  apostoli  dicti,  qui  duces  fuerunt 
boQO  populo  Ghristiano  in  doctrina,  et  induti  illa 
vebte  nuptiali,  H  id  est  immortalitate  perpetua. 
G  Valles  :  signiflcat  populos  humiles.  Isti  ergo 
abundant  frumento.  H  id  est,  fructu  seterno;  vitse 
aluntur.  Dicent  hymnum  :  omnes  utiqueelecti  pro 
diversorum  munerum  donis  Deo  perpetuam  conci- 
nunt  laudcm.  G  Quia  vero  dixit  claraabunt,  ne  cla- 
more  ipsum  crederos  confusum  esse^addidit  et  hym- 
num  dicent,  id  est  laudeum  qus  ralionabilibus 
creaturis  noscitur  convenirc. 

0IL\T10   EX    PSAL.    LXIV, 

Spes  omnium  finium  terrse  :  exaudi  orationem 


B 


A  supplicem  familiae  tuae^ut  dum  te  plausu  consono 
hymno  modulante  persultat  infusione  paraclyti  de- 
corata  :  multiplici  fructu  pinguescat.Per  Dominum 
nostrum  J<?sum,  otc. 

P8ALMUS  LXV. 

ARGUMENTUM    PSAL.    LXV. 

G  Vox  Ecclesiae,universitatem  hortantis,ut  de  Do- 
mini  resurrectione  congaudeat. 

TT.  In  finem  psalmus  David.  Canticum '^  rcsur- 

rectionis  ] 

G  Ganticum  istud  sancta  cantavit  Ecclesia,  pro- 

mittcns  in  illo  spem  resurrectionis,non  solum  fide- 

libus  cx  Judseis  habitaturam ;  sed  universis  genii- 

bus. 

1  Jubilate  Deo  omnis  terra  : 
Psatmum  dicite  nomirii  ejus  :  date  gloriam  iaudi 

cjus. 
G  Sancta  dicit  Ecclcsia  esse  omni  terras  gauden- 
dum^  quae  crat  in  Christo  creditura.  Jubilatio  dici- 
tur  exsultatio  cordis,  quae  immensitate  sua  non  po- 
tcst  verbis  explicari.Omnis  terra^  omnes  fideles  si- 
gnificat.II  Psalmum  dicit,id  cst  opere  impleat.  G 
Dci  gloriam  laudi,qui  frequentata  exsultatione  pr«- 
conia  Ghristi  concelebrat. 

2  Dicite  Deo  :  Quain  terribiiia  sunt  opera  tua  ^ 

Domine. 
In  multiludine  virtutis  tux  mentientur  tibi  im- 

micitui, 
H  Dicitc  Dco,  id  est  pra^dicate  de  eo^ut  non  crea- 
turam  colant,  sed  Grcatoris  virtutem  inielligant  in 
C  his  quae  conteinplantur^quia  terribilia  8unt,hocesi 
timenda.ln  multitudine  virtutis  mentiti  suniei,quia 
videntes  signa  in  ^Egypto  dixerunt :  Omoia  quecum- 
que  prscceperis  faciemus  {Exod.  xxiv),  et  non  facie- 
bant.Unde  dixit  :  Mentita  est  iniquiias  8ibi,ei  ini- 
mici  Domini  mentitisuntci.GVelquandoin  viriuie 
multa  curabat  infirmos,  mentientes  dixenini  :  in 
muUitudine  virtutis^dicebani  custodibus  daia  pecu- 
nia  :  dicite,  discipuli  cum  furati  suni  nocio(Matth, 

XXVIll). 

3  Omnis  terra  adoret  te  et  psaliet  tibi  : 
Prnimum  dicat  nomini  tuo.  Diapsaima. 

H  Te  adorei,  iibi  conoinat  :  non  creaiur»,  quam 

usibus  cjus  subjecisti.llinc  inierponii  Diap8alma,ui 

ad  nos  verba  convertat  dicens,venite,  eic.  G  Psallai 

])  id  est  psalmodiam  dicat,  ei  psalmum  dioai,  id  esi 

opera  sancta  psalmodi®  oonsona  osiendai. 

4  Veniie  et  videie  opera  Dei : 

Terribilis  in  eonsiliis  super  fiiios  hominum. 
G  Ecclesia  invitat  genies,  ui  miraoulis  Veieris 
Testamenti  perspectis  :  veniant  ad  fidem.  Proprie 
vero  dictum  est  :  Venite  quasi  adhuo  longe  positis. 
Videte,  hoc  est  lumine  cordis  agnosciie  opera  Dei^ 
non  ista  quse  omnes  pariter  vldent,  ccelum,  terra, 
mare,etc.,scd  illa  qu«  fldelissimi  spiritaliier  agno- 
verunt.  II  Terribilis,  cum  unus  reprobatur  ei  alier 
cligitur;  reprobantur  Judaei,  ct  eliguntur  gentes.  G 
Vel  fllios  hominum  fecit  terribiles  atque  meiuea- 


245 


EXPOSITIO  PSALMORUM.. 


246 


dosy  cum  per  eos  miraoula  magna  monstravit. 
5     *tQ^  .'  convertit  mare  in  aridam  :  in  flumine 
pertransibunt  pede  : 
Jbi  Ixtabimur  in  ipso. 
C  Nunc  ostendit  quae  sint  opera.  Dei  quc^  videre 
debeant.    Ck)nvertit  mare  in  aridam,  quando  He- 
brsum  populum  per  medios  fluctus  eduxit  [Exod, 
xiv).Flumina  pertransibunt  pede,cum  Jordanedex- 
tera  laevaque  diviso,  ki  terram  promissionis  Judai- 
cum  deduxit  exercitum  (Josue,  iii).  11  Sed  quia  per- 
transibunt  dicit  :  Non  pertransil)ant,melins  intelli- 
gitur  de  praedicatoribus  et  apostolis^qui  Domini  flu- 
mine  baptizantes,et  per  flumen  persecutionis  tran- 
seuntes^amarospersecutores  converterunt  in  aridam 
et  sitientem  Dei  gratiam  terram.  Ibi  laDtabimur,ubi 
est  gaudii  nostri  fons  et  origo  praeparata  aeternae  sa- 
lutis.  In  ipso,  hoc  est  in  Christo. 

6  Qui  dammatur  in  virtute  iua  ^  in  SBteunum  .* 

oculi  ejus  super  gentes  respiciunt : 
Qui  exasperant  non  exaltentur  in  semetipsis. 
Diapsalma, 

G  In  iJlo  certe  Istabimur  qui  dominatur,etc.,do-> 
minari  enim  possunt  et  principes  terrarum,sed  non 
in  virtute  sua  neque  in  aeternum,idco  haec  duo  ad- 
dita  8unt,ut  omnipotentis  regis  virtus  possit  otendi, 
Oculis  ejus  supergentes  H  Ut  repi^obentur  Jud;ei,et 
eligantur  gentes.  C  Hos  prohibet  in  seipsis  exaltari 
quos  oportet  humiles  inveniri.  Fideles  enim  non  in 
se,  sed  in  Christo  exaltari  oportet,  ubi  altitudo  fir- 
ma  est,  et  nunquam  ruiturus  ascensus. 

7  Benedicite  gentes  Deum  nostrum  : 
Et  auditam  facite  vocem  laudis  ejus. 

G  Admonet  gentes,ut  Deum  verum  consona  voce 
et  pnedicatione  gloriflcent.Audite,  id  est  fldeli  cre- 
dolitate  suscipite.Vocem  laudis,  id  est  quam  Pater 
dicit  de  Filio.Dicit  enim  de  eo  :  Hic  est  flliusmeus 
dilectae  {Matth,  iii). 

8  Qui  posuit  animam  meam  ad  vitam  : 
Et  wm  dedit  tn  commotionem  pcdes  meos. 

G  Duo  sunt  sacramenta  liberationis  nostrae;  pri- 
mum,  quod  nos  per  haptismum  ducit  ad  vitam  : 
deinde,ne  nos  exinde  permittat  expelli,  qui  gravi- 
bus  vitiis  probamur  onerari.  Ipse  pedes  et  gressus 
nostros  non  sinit  commoveri,qui  Petro  manum  ne 
mergerentur  extendit  {Matth.  xiv). 

9  Quoniam  probasti  nos,  Deus  : 

Igne  nos  examinasti  sicut  examinatur  argentum, 
C  Probari  nos  facit  Deus^  quando  per  diversa 
genera  passionum  tolerantiam  indulget.Igne  autem 
aliquis  examinatur,  quando  amor  Christi  tantum 
charitas  succenditur,  ut  urentium  flammarum  tor- 
menta  vincantur.  Datur  autem  cxcmplum  argenti, 
qaod  ideo  igne  decoquitur,  ut  purius  reddatur,  ita 
enim  sancti  tribulationibus  a  scoria  omnis  peccati 
pargantur. 

10  InduxisH  nos  in  laqueum  :  posuisti  tribulationes 

in  dorso  nostro  : 
Imposuisti  homines  super  capita  nostra. 
C  Induxisti  nos,id  est  intrare  fccisti  martyrcs  in 


A.  catenas  custodiae  :  quae  corpus  quidcm  necterent, 
sed  animae  vincula  dissolverent.  Tribulatio  vero  in 
dorso  posita  signiflcat  corporeos  dolores,  quos  de 
illatis  verbcribus  sustinebant.  Homines  signiflcat 
peccatores,  qui  capitaics  sententias  dederant  in 
martyres. 

-1 1  Transivimus  per  ignem  et  aquam  : 
Et  cduxisti  nos  in  rcfrigerium. 
C  Transierunt  per  ignem  martyres,  quando  alios 
ignis  absumpsit.  Alios  aqua  devoravit,  sed  induxit 
eos  in  refrigerium,  id  est  in  loca  securitatis  aetemi 
regni.Est  enim  refrigerium  post  urentes  curas  dele- 
ctabilis  et  amcena  securitas. 

12  Introibo  in  domum  tuam  in  holocaustis  : 
Beddam  tibi  vota  mea  qtuv  distinxerunt  labia  mea, 

Tv  C  Introibo  in  iilam  futuram  Hierusalem,ubi  non 
holocausta  pecudum,  sed  puritas  quaeritur  anima- 
rum.Reddit  vota,  hoc  est  laudes  in  perpetuitate  de- 
cantat.  Distinguunt  labia  illa  vota,  quando  sancti 
Dominum  laudant,  et  semetipsos  aocusant  in  affli- 
ctione  positi,  id  est  rcputant  se  meruisse  peccatis 
suis  afnictiones  quas  sustinent,  et  in  eis  gratias 
agunt,  laudantes  Deum  et  ejus  justitiam  et  miseri- 
cordiam  pracdicantes. 

13  Et  tocutum  est  os  meum  : 
In  tribulatione  mea. 

C  Vide  bcatam  tolerantiae  sanctitatem,  multi  in 
tribulationibus  peccant  carnis  imbecillitate ;  et 
laudes  Dei  tacent,sed  noverunt  sancti  in  tribulatio- 
nibus  positi  pura  mente  Dominum  laudare^  sicut 
sanctus  Job  fecit  [Job.  i,  2).  Unde  locutum  est  os 
C  in  tribulatione,  intellige  :  laudes  Domini. 

14  Holocausta  medullata  offeram  tibi  cum  incenso- 

arietum  : 
Offeram  tibi  boves  cum  hircis. 
Diapsalma, 
C  Holocausta  medullata  sunt  sacriflcia,quae  puro 
atque  intimo  corde  Deo  ofTerimus,  quae  habere  de- 
bent  medullam,  id  est  fiiem  rectam.  Arietes  signi- 
ficantapostolos,addiditveroincensumarietibus,non 
dixit  cum  incenso  solum,sed  addidit  arietum,  quia 
ipsum  incensum  suavissimum  est  Domino,  quod 
apostolorum  traditionibus  probaturadjunctum.Bo- 
ves,  intelliguntur  praedioatores.Hircus^dictus  quasi 
hirsutus,  significat  diabolo  servientes,   qui  vitiis 
vestiuntur  hispidis.  Eos  oiTert  Ecclesia  cum  bobus, 
n  quando  ronversi  poccatores  Christo  confitentur. 

15  Vcnitc  audite  et  narrabo    omnes    qui  timetls 

Deum  t 
Quanta  fecit  animxmese, 
H  Venite,vos  qui  timetis  Dominum,et  considerate 
qualiter  animae  beatorum  in  beatitudine  sunt  con- 
stitutae  sempiterna.  C  Nunc  Ecclcsia  non  rudes,  ut 
prius,  scd  fideles  et  dcvotos  vocatEt  nos  audiamus 
et  discamus  petcre  quae  matri  nostr®  cognovimus 
Dominum  contulisse. 

16  ^  Ad  \  ipsum  ore  meo  clamavi : 
Et  exaltavi  sub  lingua  mea. 

C  His  duabus  rebus,  in  isto  versiculo  expressis^ 


247 


S.  BRUNONIS  HEHBIPOLF.NSIS  EPISCOPI. 


m 


diligenter  impletis  perfectus  efncitur  Christianus. 
Ergo  ore  suo  clamat,  qui  recta  conscientia^non  vo- 
luntate  perversa,  pure  supplicat  Domino.  Sub  lin- 
gua  vero  dioit,  id  est  in  conscientia,  quia  cor  no- 
strum  snb  lingua  nostra  est.  Et  nobis  exaltare 
illum  videmur  sub  lingua,  quando  tacita  cogita- 
tione  illum  laudamus,qui  semper  probatur  Altissi- 
mus. 

17  IniquUatem  si  aspext  in  corde  meo  : 
Hm  exaudiet  Dominns, 

G  Sic  ergo  verba  orantis  accipiuntur,  si  nutlis 
cogitationum  sordibus  polluantur,  dicit  enim  :  Si 
hoc  feci,  non  exaudiet  Deus,  ostendens  quoniam,s| 
taliter  orant,  inanlbus  visionibus  illuduntur. 

18  Propterea  exaudivit  Deus  : 

Et  attendit  voci  deprecatUmis  mex. 
C  Propterea  exauditum  se  dicit,  quia  non  con- 
spexerat  iniquitatem  in  corde  suo.  Ideo  intendit 
voci,  quia  ille  clamor  asccndit  ad  Dominum,  qui 
pollutionem  remm  non  habet  humanarum. 

19  Benedietus  Deus  : 

Qui  non  anwvit  orationem  meam  et  misericor- 
diam  saam  a  me. 
H  Nam  semper  piae  aures  Christi  prccibus  justo- 
rum  patent,sed  nos  suppliciter  deproccmur,ut  ape- 
riat  aures  suas  ad  preces  nostras,  et  ipse  nos  data 
remissione  peccatorum  de  prsesentibus  asrumnis 
eripiat.  G  Duo  vero  ista  connexa  8unt,quia  quando 
Deus  orationem  non  amovet,sine  dubitationo  mise- 
ricordiam  concedit,et  cum  oratio  suspenditur,  mi- 
sericordia  protelatar. 

ORATIO   EX   PSAL.    LXV. 

Insinua,  Domine,  menti  nostfae  gloriam  laudis 
tuae,  ut  dum  hujus  saeculi  incendia  dcvitamus,  in 
ffiterna  rcfrigeria  te  prossule  transferamur.  Per  Do- 
minum  nostruoi  Jesum  Ghristum,  etc. 

PSALMUS  LXVI. 

AROUMENTUM   PSAL.   LXVI. 

C  Propheta  sapplicat,  ut  cum  fidelibus  mereatur 
benedici,  illique  confltendum  dicit,qui  populos  ju- 
dicat  in  ffiquitate. 

TT  in  finem  in  hymnis  psalmus  canlici, 

G  Iste  hymnuB  quem  nun«  Propheta  canit ;  ideo 
praemisit  inflnem,qutatotaoratioad  Dominum  sinf^ 
dubitatione  dirigitur.  Psalmus  vero  cantici  est,qui 
sola  modulatione  humansvociscanebatur.Psalmus 
vero  quando  sohis  ponitur,  significatur  organis  ct 
timpanis  fuisse  prolatus.  Hymnum  vero  carmen 
esse  metricum  diximus,  cujus  lcge  est  compositus. 
Aliud  est  ergo  hymnufi,  aliud  psalmus,  aliud  psal- 
mus  cantici. 
1    Deus,  misereatur  nostri  et  benedicat  nobis  : 

llluminat  vultum  suum  supcr  nos  ^  et  misereatur 
nostri  ',  Dtapsalma, 

H  Prima  deprecatio,ut  misericordiam  suam  nobis 
pracbeat  Deus,  deinde  benedictionem  suam.  G  Haec 
autem  cst  pctitio  bencdictionis,ut  iliuminet  vuHura 
Buum  super  nos ;  illum  onim  humanus  videre  non 


A  potest  sonsus,  nisi  qui  splendoris  ipsius  fuerit  cla- 
ritate  pcrfusus. 

2  IJC  cognoscamus  in  terra  vJam  iuam  : 
In  omnilms  genlihus  salutare  tuum. 

C  Petit  Propheta  utin  hoc  mundo  cognoscamus 
illam  viam  veritatis  (Joan.  xiv),  id  est  Dominum 
Salvatorcm,qui  nos  ducit  ad  viam  in  qua  ncmoer- 
rare  potcrit,nisi  qui  ab  ejus  regulis  deviarc  praasu- 
mit,  cujus  salutare,id  cst  Christus  in  omnes  gentes 
divulgatur. 

3  Confiteanlur  tibi  popuH,  Deus  : 
Confiteantur  tibi  populi  omnes» 

C  Gonfiteantur  tibi  populi,  scilicet  peccata  sua  ; 
et  itcrum  gloriam  Domini  praedicare  non  desinant. 
Denique  verbum  ipsum  in  uno  versu  geminatum 
n  docet,  ut  a  fidcli  populo  totum  cognosccres  facien- 
dum  csse,  scilicct  ut  peccata  primo  confiteantur, 
dcinde  laudes  Domini  personent. 

4  Lcctentur  et  exsultent  gentes  :  quoniam  judicas 

populos  in  xquitate  : 
Et  gentes  in  terra  dirigis.  Diapsalma. 
H  Laetentur  gentes,  quoniam  de  captivitate  dia- 
boli  liberatae  sunt,quoniam  populos  judicasin  squi- 
tate,  quia  non  accipis  personam  nnius  gentis,  sed 
omnium  Deus  cs,  ct  gentes  dirigis,  ut  ambulent 
viam  rcctam,  <juae  ante  non  recto  pede  gradicban- 
tur. 

5  Confilcantur  tibi  populi  Deus  :  confiteantur  tibi 

populi  omnes  : 

Terra  dedit  fructum  suum. 

CDedit  ctiam  terra  IVuctum  suum,quando  Domif 

G  num  Salvatorem  divcrsarum  gentium  turba  susoe- 

pit :  ct  vitalcm  fructum  intulit,cum  jussionibus  Do- 

mini  obedivit,et  spinas  diaboli  tribulosque  deseruit. 

6  Benedicat  nos  Deus.  Deus  noster.  Benedicat  na$ 

Deus  : 
Et  mttuant  eum  omnes  fines  t^rrx. 
H  Benedicat  nos  Deus,  id  est  Deus  Pater;  Deus 
nostcr,id  est  Deus  Fiiius,qui  Deus  est  omnium  per 
naturam,  noster  factus  est  proprie  Deus  per  gra- 
tiam;  tcrtio  dicit  benodicat  nos  Deus,  id  est  Spiri- 
tus  sanctus.Et  mctuant  eum,Choc  est  inoipientium 
ut  ct  crcdere  incipiant,et  credita  cauta  eoUicitudi- 
ne  custodiant.  H  Timcre,  incipientium  est;  dilige- 
re  pcrfcctorum. 

ORATIO   EX   PSAL.    LXVII. 

D  Illumina,Doinine,  vultum  tuum  super  nos,et  mi- 
scricordiam  nobis  ubcrem  benedictionemque  largi- 
re.Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum  Filium 
tuum,  qui  tecum  vivit  et  regnat,  etc. 

PSALMUS  LXVII. 

ARGUMENTUM   PSAL.    LXVII. 

C  Propbeta  Christi  adventum  annuntiat,inimico- 
rumquc  ejus  superbiam  comprimendam,et  decjus 
assumptione  in  coelos. 

TT.  In  finem  psaimus  canticf  David. 

C  Vim  istias  nominis,  scilicot  in  finem  hinc  de- 
bemus  advcrtcre,quia  dum  (Inis  dicatur,  in  Initio 


249 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


250 


semper  apponitnr.  Signifieat  enim  rerum  caput  et  A  <)e  quo  et  alibi  legitur,  pupillo  et  vidu»  tu  eris  ad- 
«ternale  paincipium,  sicut  ipsc  dixit  in  Evangelio  :      jutor*(P5a/.  ix). 


Ergo  principium  (Joan.vm).  H   Psalmus,  opera; 
ctnticum  intelligentiam  mentis  eigniflcat.  C  Psal- 
mas  autem  cantici  est  (ut  jam  dictum  est),  qui  hu- 
roana  tantum  solet  voce  cantari. 
i   Ex^urgat  Deus  et  dissipentur  inimici  ejus  : 

Et  fugiant  qui  oderunt  eum  a  facie  ejus. 
A  Petit  Propheta  resurrectionem  Gbristi,  in  qua 
dissiparentur  adversarii,  scilicet  Judsei.  Sequitu>^ 
insstimabilis  pcena  maledictionis^  ut  ab  ejus  facie 
fagiant,  eujus  ubique  constat  esse  poBnitentiam.Qui 
oderunt  eum,  eos  signiGcat  qui  in  sua  pertinacia 
coDstiterant. 
2    Sicut  deficit  fumus  deficiant : 


6    Deus  in  loco  sancto  suo. 

Deus  inhabitare  facit  unius  moris  in  domo. 
G  Deus  in  loco  sancto  suo,  subaudiendum  est, 
qui  immutabilem  servat  sententiam,  ut  sanctus  Or- 
mus  dicatur,  qui  mutat  tempora,  non  mutat  con- 
silia.  II  Vel  Deus  in  loco  sancto  suo,  \d  est  anima 
fldeli,  ubicunque  enim  sanctitas  est,  ibi  babitacu- 
Itim  Dei  est.  Qui  inhabitare  facit  in  Ecelesia,  in 
qua  fldeliter  consistentibus,  spiritum  oharitatis  in- 
fundit,  qui  unius  moris  sunt,  et  non  mutantur, 
Siquidcm  justus  non  mutatur,  quia  semel  judicavit 
in  justitia  sua  permancre.  In  Hebneo  vero  habetur : 
Dominus  inbabitare  faclt  monachos  (id  est  solita- 


Sicut  fluit  cera  a  facie  ignis  sic  pereant  peccato-  p  rios,  qui,  scilicet  soli,  segregati  sunt  a  vitiis,  et  in 


rcs  a  facie  Dei. 
G  Fumus  est  ex  flamma  surgens  oorruptibili  te- 
nebrosa  conglobatio,  qus  quantum  plus  extollitur 
tantum  periaane  tenuatur :  sic  peccatores  producun 
famiferas  actiones,  quae  licet  ad  altiora  superbia  fa- 
ciente  consurgant,  necesse  est  ut  in  sua  elatione  de- 
ficiant.  Sio  etiam  in  judicio  depereunt  peccatores  a 
facie  cJQS,  quemadmodum  cera  a  facie  ignis  consu. 
mitur.  Non  dicit  autem  eos  consumi  posse  penitus 
qui  perpetuo  igne  torquendi  sunt,  sed  a  facie  Dei 
toflendos.  H  Cera  enim,  licet  ab  ignc  solvatur,  natu- 
rtm  non  perdit,  ita  peccatores  mollescant  a  peccati 
dnriiia  et  pcenitenHa  fluant,  ut  salventur. 

3  Et  justi  eptUentur  et  exsultent  in  conspectu  Dei . 
Et  deleeientur  in  Ixtitia. 

H  Epulentur.justi  qui  permanent  in  sua  justitia,  C 
et  qai  vitia  non  habent.  Delectentur  in  Domino.  Ex- 
saltent  in  conspectu  Dei.  G  Ut  illum  quem  hic  juste 
metuanty  ipsfus  munere  liberari,  sub  ejus  potentia 
gftudeant.  In  !flBtitia,quia dum  Ifletitiam  suam  sciunt 
nollo  fine  claudendam,  suavius  in  ea  delectantur. 

4  Caniate  Deo,  psalmum  dicite  nomini  ejus  : 

Iter  facite  ei  qui  ascendit  super  oecasum  :  Domi- 
nus  nomen  illi. 
C-Gantat  enim  Domino,  qui  ejus  contemplationem 
poro  semper  et  fldeli  animo  oontuetur.  Psalmum  di- 
dij  qui  opera  ftioit  qus  iile  pracepit.  Iter  facite  ei, 
id  est  corda  vestra  purifieata  prsparate  qu»  digne- 
tor  Deos  introire^  qui  ascendit  super  occasum.  H 
Scilicet  mortis,  et  victor  remeavit  ex  infemo.  G  Di- 


quibus  non  habitat  peccatum)  in  domo.  Solitarius 
enim  monaehus  interpretatur,  ut  sit  solus  et  ab 
omni  peccato  divisus. 

7  -r  Q^i  '.  cducit  vvnctos  in  fortifudine  : 
Similiter  eos  qui  exasperant  qui  habitant  in  se- 

pulcris. 
G  Eduxit  vinctos,  quia  alligato  diabolo  vinctos 
ab  inferno  liberavit,  et  ad  gaudia  iBtemi  regni 
elevavit.  Similiter  eos  qui  exasperant,  id  est  in 
iram  provocant  Dominum  blasphemia.  Ipsi  sunt 
qui  habitant  in  sepulcris.  Id  est  qui  in  fetida  et 
carnali  actione  sepulti  sunt.  H  Ve!  vinctos  in  pecca- 
tis  ligatos  accipe. 

8  Deus,  cum  egredieris  in  conspectu  populi  tui : 
Cum  pertransieris  in  deserto.  Diapsalma. 

G  Egreditur  enim  coram  populo,  quando  resu- 
scitantur  qui  in  sepulcris  babitant.  Ipsum  enim 
contuetur  fldeiis^  quando  in  operibus  magnis  crjus 
pietatem  cognoscit.  Transgressus  est  in  deser- 
tum,  quando  ad  gentes  venit,  qu«,  velut  eremus, 
desolatae  a  verbo  Dei  reddebantur  aliens,  et  tnnc 
(supplendum  est)  quando  hflsc  feceris,  cognosce- 
ris. 

9  Terra  mota  est :  «r  etenim  ;  cosli  distittaverunt  a 

facie  Dei  Sinai : 

A  facie  Dei  Israel. 

G  Terra  mota  est,  id  est  terreni  homines  videndo 

tam  magna  miracula  crediderunt.  Ccdi  distillave- 

runt.  H  Scilicet  manna.  Sinai,  interpretatur  tmtatio. 

G  Qui  firmavitt  quando  ibi  Moyses  in  duabus  tabutis 


cit :  Dominusnomen  illi,  ut  nemo  dnbitaret,  Domi-  q  legem  accepit.  H  Et  ille  qui  tunc  Judaicum  populum 


nom  eiBe  SaWaiorem  et  Deum,  quem  Judm  ut  com- 
rannero  hominem  oceidendum  putabant. 
6    j^.  £f  r  exsuUate  in  conspectu  ^us :  ^  turbabun- 
tur  a  fude  ejus  [ 
Patris  orphanorum  eijudicis  viduarum. 
G  Exsultare  non  in  bujus  Sfficuli  caduca  Isetitia, 
sed  in  oonSpectn  ejus^  ubi  est  jugiter  vera  l«titia. 
Tnrbati  aniem  et  nimiiim  formidantes,  a  facie  Dei 
expellnntur  (qni  orpbanos  et  viduas,  sffiva  cupiditate 
dilacerant)  cnm  andierint :  Ite  in  ignem  seternum. 
Qois  antem  sit  iste,  a  cujus  facie  expelluntur,  expo- 
nit,  id  est  patris  orphanorum  et  judicis  viduarum. 


prsecessit  in  deserto,  hodie  in  Evangelio  deserta  gen- 
tium  visitavit^  et  qui  tunc  manna,  ille  hodie  corporis 
sanguinisque  manna  dedit, 

10    Pluviam  voluntariam  segregabis,  Deus  hxreditati 

tuae  :  ^et  \  infirmata  est : 

Tu  rr  v^^  *  perfecisti  -7«  eam  \  : 

G  Exponit  illud  quod  Jam  dixit :  coeli  distilla- 

verunt.  Pluvia  voluntaria  ip5a,  fuit  manna,  non 

ista  quae  generuliter  ubique  diffunditur.  Qnpd  se- 

gregavit,  quia  non  hoc  aliis  gentibus  dedit.  Has- 

reditas  ipsius  fuit,  populus  Hebraeorum,  qu»  ad 

tempus  inflrmata  est,  Domino  minime  credendo. 


S51 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


852 


quam  perfecit,  quando  gentes  reliquas  in  supple- 
mentum  credulitatis  admisit. 

11  Animalia  tua  habitabuni  in  ea  : 
ParasH  in  dulcedine  tua  pauperi,  Deus, 

G  Ostendit  nunc  unde  perfeccrit  inflrmatam  hsB- 
reditatem,  qula  dc  gcntibus.  Animalia  fucrunt  gen- 
tes,  vera  religionc  vacuatae,  hsc  habitabunt  in  ea» 
hoc  egt  in  Ecclesia,  cum  cultum  rehgionis  per- 
ceperunt.  Parasli,  signincat  prsdestinatos.  In  dul- 
cedine  tua,  id  est  in  illa  suavitate,  in  quapaupercs 
Dei  reges  ditissimos  antecellunt,  nou  in  sfficuli 
hujus  dulccdine,  ubi  sancti  magis  amara  patiun- 
tur. 

12  Damintu  dabit  verbum  : 
Evangelizantibus  :  virtutes  multas, 

G  Dominue  dabit  verbum  evangelizantibus,  id 
est  apostolis,  qui  verbum  ejus  veneranda  confes* 
sione  prffidicabant.Virtutes  multas,  quando  eis  con- 
cessum  est  turbas  languentium  sanare.  Nam  ipsum 
quoque  Evangelium  multarum  constat  esse  virtu- 
tum.  Quid  enim  fortius  quam  animam  salvare?  A 
Dabit  etiam  Dominus  verbum  evangelizare  multa 
miraculorum  virtute,  vel  multa  fortitudine  secun- 
dum  ab'am  translationcm,  quae  habet :  Dominus  da. 
bit  evangelizantibus,  verbum  fortitudinis  vel  vir- 
tutis  mult®. 

13  Rex  virtulum  dilecti  ^  dilecti  \ 
Et  speciei  domus  dividere  spolia, 

G  Rex,  pater  virtutum,  hoc  est  angelorum.  D  Vei 
eanctorum  ipsius  dilecti  Filii,  ut  est  Filius  meusdi- 
lectus.  G  Et  speciei  domus,  id  est  pulchritudinis 
domus  divins,  id  est  Ecclesia^,  esse  cognoscitur  au^ 
ctor  Filius,  quando  spolia  diaboli,  id  est  homines^ 
sceleratos,  in  Ecclesiam  adduxit  ad  fidem.  H  Vel 
quando  apostoli  in  Ecclesia  spolia,  id  est  homines, 
dividebant  :  quas  acceperunt  de  idolis,  unus  enim 
Achaiam,  alius  Gappadociam  in  sortem  accepit  ex 
spoliis,  etc.  Duplicat  vero  Spiritus  sanctus,  dilccti, 
propter  amorem  quem  habet  in  Filium,  Qui  enim 
aliquem  diligit,  semper  eum  in  ore  habet. 

14  Si  dormiatis  inter  medios  cleros  pennas  columboR 

deargentatx  : 
Et  posteriora  dorsi  ejus  in  pallore  auri.  Dia- 
-  psalma. 
G  Si  dormiatis,  id  est,  si  quiescatis  in  prsceptis 
Dei  inter  duo  testamenta.  H  G  Gleri  dicuntur  duo 
Testamenta.  H  Et  singuli  libri  Veteris  et  Novi  Te- 
stamenti.  G  Pcnnas  significant  virtutum  celeritatem, 
quffi  nos  in  illam  patriam  ducunt.  si  hic  in  lege  Dci 
quiescero  mereamur.  Columl>£  deargentat®,  Eccle- 
siam  vult  intelligi,  quia  innocentiam  habet  colum- 
bffi,  et  divinis  eloquiis,  argenteo  candqre  resplendet, 
quam  in  illa  futura  resurrectione  auri  specie  dicit 
esse  adornandam.Si  itaque  sicdormiatis,posteriora 
dorsi  in  pallore  auri  (subaudiendum  est)  suscipient 
vos.  Unde  Ecclesia  in  hoc  mundo  :  argento  compa- 
ratur,  in  resurrectione  vero  ultima  :  auro,  poste- 
riora  ergo  Ecclesis  :  novissima  sunt  Ecclesi®  mu- 
nera. 


A  i5    Dum  discemit  calestis  reges  super  edm :  nive 
dealbabuntur  in  Selmon  : 
Mons  Dei,  mons  pinguis, 
G  Rex  a  regendo  dicius  est,  unde  reges  signiQcat 
apostolos.  D  Quos  discernit  Dominus  ccelestis,  cum 
Paulum  in  gentes  {Gal,  ii),  Petrum  in  circumcisio- 
nem  separavit,  qui  super  nivem  dealbabuntur.G  Hoc 
est  super  candorem  nivis  elucescunt,  qui  Ecclesiam 
regerc  noscuntur  fideliter.  Selmon  umbra  interpre- 
tatur,  quJB  hic  congrue  divina  virtus  intelligitur, 
ipsa  ab  aestu  vitiorum  nos  defendit.  Mons  Dei  mong 
pinguis,  Ghristus  esse  intelligitur  ex  quo  perpetua 
et  suavia  fluenta  descendunt. 
16    Mons  coagulatus  mons  pinguis  : 

Ut  quid  suspicamini  montcs  coagulatos  T 

|v  17  Mons  in  quo  beneplacitum  est  Deo  habitare  in  eo : 
Etenim  Dominus  habitabit  -r  tw  finem  [ 
G  Mons  dicitur  Ghristus  coagulatus  :  propter  par- 
vulos  enutriendos,  qui  non  esca,  sed  coagulato  lacte 
potandi  sunt.  Pinguis,quia  fertilitate  sua  uberrimus 
est.  Dixit  superius  montem  intelligi  Salvatorem, 
nunc  dicit,ut  quid  suspicamini  coagulatos  montcs? 
hoc  est^  cur  niontem  istum  apostolos  intelligere  vo- 
luistis?  Non  sunt  enim  ipsi  iste  mons  coagulatus 
quamvis  et  ipsos  per  Dei  gratiam  doctos  esse  co- 
gnoscatis.  Reprehendit  ergo  Propheta  in  hoc  illum 
intellectum,  quo  aliquis  per  montem,  apostolos  in- 
telligere  voluisset,  ostendens  hic  por  montem,  so- 
lum  Ghristum  intelligcndum,  quamvis  etiam  apo- 
stoli  montes  dicantur  coagulati,  ideo  subdit. 
G  Mons,  scilicet  iste  est  in  quo  Deo  beneplacitum 

G  est.  Ghristus  enim  est  solus  mons  :  qui  Patri  com- 
placuit,  ut  in  eodem  habitaret.  Etenim  Dominus 
habitabit  etiam  in  finem,  scilicet  in  apostolis,  de 
illis  enim  nunc  loquitur,  quod  in  eis  sit  habitatu- 
rus  usque  ad  perfectissimum  terminum  majestatis 
suae,  qui  est  flnis  sine  flne. 

18  Currus  Dei  decem  millibus  mulliplex :  miUia  «r- 

tantium  : 

Dominus  in  eis  in  Sina  in  sancto. 

G  Gurrus  Dei,  est  hominum  charitate  Juncta  co- 

pulatio.  Sanctorum  ergo  unanimitas  eurrus  Dei  est : 

quem  ille  velut  auriga  in8idet,et  salut«ri  legead  8U« 

voluntatis  ministerium  moderatur.  Ut  vero  istum 

currum  non  equis,  sed  humanis  cogitationibus  attri- 

butum  ostenderet,  ait  decem  millibus  multiplex, 

j)  quod  ad  innumeros  populos  non  equos  noscitur  per- 

tinere.  Millia  Iffitantium  :  quod  utique  de  fidelibus 

debet  intelligi.  Dominus  ia  illis,  hoc  est  in  sanoUs 

suis.  In  Sinai  in  sancto.  Sina  interpretatur  manda- 

tum.  Ibi  requiescit,  ubi  ejus  mandata  perficiuntar, 

19  AscendisU  in  altum.  Cepisli  caplivitatem, 
Accepisti  dana  in  hominibus» 

G  Ascendisti  in  aitum.  Ascendit  Ghristus  utique 
qui  propter  nos  descendit  eruendos.  In  altum  scili- 
cet  super  ccelos  ccBlorum.  H  Gaptivasti  nos,  qui 
captivi  tenebamur  a  diabolo.  G  Dona  autem  Domini 
fuerunt,  super  apostolos  Spiritus  sancti  concesea 
magnalia.  Sive,  ut  Apottolus  ait :  Unicuique  no- 


253 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


234 


stram  daia  est  gratia  secundum  mensuram  dona- 

tionis  Christi  (Ephes.  iv). 

20  Etenim  non  credentes  : 
Inhabitare  Daminum  Deum, 
C  Etenim  non  credenies,  hic  subaudiendum  est  : 
eos  convertit,  nam  qui  non  credunt  inbabitare,  id 
est  qui  ad  Domini  penetralia  negligunt  pervenire^ 
at  in  domo  ejus  cum  fldelibus  habitare  prffivaleant, 
I>ominus  eos  convertit,qui  fldem  suam  hnmano  go- 
neri  miseratus  indulget,  ipsa  est  enim  gratia  qu» 
gratis  datur. 

21  Benedichu  Daminus  die  quotidie  : 
Pratperum  Uer  faciet  nobis  Deus  solutarium  nos- 

strorum.  Diapsalma. 
G  Benedictus  Dominus,  id  est  cunctis  diebus^om- 
nique  tempore  benedicendus  est.  Iter  quippe  cur- 
Bom  vit«  signiOcat,  qui  jam  prosper  eCfectus  est, 
qnoniam  Redemptorem  suum  mundus  agnovit.  H 
Benedicit  salutarium  pluraliter,  a  quo  tot  salutes 
habemus,  quot  peccata  commisimus^  ab  ipso  enim 
salvamur.Securus  esto  peccator,noli  dubitarequod 
quotidie  possis  Deum  benedicereopcribus^quoniam 
prosperum  iter  tuum  faciet  Deus  salutarium,  qui 
enim  quotidie  proflcit,  potest  quotidie  Deum  bene- 
dicere.  Nil  vero  prodest,  heri  benedixisse  Dcum  : 
et  hodie  non. 

22  Deus  noster  salvos  -r  faciendi  ; 

Ei  Demini  yni  Domini  ;  exitus  mortis. 
G  Deus  noster,  subaudiamus^  hic  habet  potesta- 
temsalvos  faciendi  nos.  Exitus  mortisyest  Domini, 
hoc  eat  resurrectio  votiva  fidelium.  Revera  exitus 
illi  singularis  fuit,quia  ipse  ab  inferis  egressus  est, 
et  inde  nos  prsstabit  exire. 

23  VerunUamen  Deus  eonfringet  capita  inimicorum 

euorwm : 
Veriieem  capilli  perambuiantium  in  delictis  suis. 
C  Gapita  inimicorum,  sunt  Judae],qui  primo  per- 
aeeuti  snnt  Ecclesiam,  vel  eapita  inimioorum  sunt 
haereticomm  doctores,  qui  in  ipsa  etiam  (si  dici  fas 
est)  deitate  desAviunt.  Vertex  capilli  :  signiflcat 
versutiaa  inanium  quaestionum  eorum  qui  utilia 
defleront,  et  non  necessaria  detestabili  disputatione 
perqoirunt,  in  delictis  suis  perdurantes  :  ut  Mani- 
ehflei  ei  ccteri  heretici,  tales  enim  calumniarum 
mtnoliat  queront,  ut  ipsos  qooque  vertices  capil- 
lonim  perambnlare  et  perscrotari  posse  videantur. 

24  DixU  Dominus  ex  Basan  convertam  : 
Convertam  in  profundum  maris. 

G  Dixit  Dominus,  quaeramus  quid  dixerit,  quia 
neecio  quam  magnum  est  quod  promisit.  Basan 
interpretatur  siccitas,  qus  humanum  genus  posse- 
derat  ariditate  peccaU,  sed  eam  Dominus  convertit 
ad  viriditatem  8uam,dumilli  fluvios  salutis  infudit. 
H  Et  item  convertit  populos  de  profundis  vitiis  pec- 
eatisque  maris,  id  est  seeculi.A  Convertam  igitur, 
•cilicet  me  vei  meam  misericordiam  :  in  profun- 
dom  maris,  id  eet  ssculi  vel  peccatorum,  ut  libe- 
rem  exinde  hominee.  Et  ita  convertam  :  ut  intin- 
gator  pes,  etc. 


A  25    Vt  intingatur  pes  tuus  in  sanguine  : 

Lingua  canum  tuorum  ex  inimicis  ab  ipso. 
G  Intinguaturpestuu8,id  estactioboni  propositi, 
usque  ad  sanguinem  gloriosi  martyrii  perveniat. 
Isti  enim  canes  pro  domino  latrare  non  desinunt, 
qui  canes  dicuntur  ex  inimicis  :  quia  prius  inimici 
[lierunt,qui  postea  clamorosis  latratibus  Ecclesiam 
Dei  dofendebant.  Ab  ipso,  utique  Deo,  qui  amarum 
vertit  in  dulcedinem,  ab  ipso  et  nullo  alio,  lingua 
illa  canum  ex  inimicis  :  facta  est  salubris. 

26  Viderutit  ingressus  tuos  Deus  : 

Ingressus  Dei  mei.  Regis  meit  't  qui  esl  \   in 

sancto. 

C  Viderunt  ingressus  tuos  sive  assumpti  corporis 

formam  :  sive  vestigia  prsdicationis,  quibus  in  hoc 

Tv  mundo  sanctis  gressibus  ambulavit.  Dei  mei  regis, 

quia  ipse  est  rex,  qui  in  titulo  scriptus  est :  Rex 

Judffiorum.  Dicit  vero  secundoingressus^quia  ipse 

in  hoc  mundo  specialiter  est  ingressus.  H  Vel  in- 

gressus  in  CGclum  viderunt  in  sancto,  scilicet  in 

homine^id  estChristo  sancto  vidcrunt  ascensum  in 

coelum. 

27  Prsevenerunt  principes  conjuncti  psallentibus  : 
In  mcdio  juvencularum  tympanistriarum.  Dia- 

psalma. 
C  Praevenerunt  principes,  id  est  apostoli  omnes 
prsvencrunt  in  sanctitate  doctrinae,conjunctamque 
dicit  illis  esse  multitudinem  psallentium,  qui  jam 
laudes  Domini  non  voce  tantum,sed  bonis  operibus 
personarent.  Addit  juvencularum,  id  est  prima 
aetate  florentium,quae  tympana  sua,hoc  est  corpora: 
C  ad  Domini  laudes  verterunt,macerantes  se  jejuniis, 
carnisque  afflictionegaudentes^tensiones  ettam  cor- 
poris  ad  laudes  Domini  vertente8,martyrio  consum- 
maverunt. 

28  In  Ecclesiis  benedicite  Deo  : 
Domino  de  fontibus  Israel, 

G  Ad  fldeles  ait  :  In  Ecclesiis  benedicite  Deum, 
non  in  perversis  conventiculis  paganorum  vel  haere- 
ticorum,  sed  in  Ecclesia  catholica,  ubi  recta  fldes 
est  et  vera  confessio.  De  fontibus,de  doctrina,  sci- 
licet  Chri8tiina,quam  gentibus  apostoli  infuderunt. 
Fons  quippe  a  fovendo  dictus  est,  eo  quod  nostra 
corpora  labore  fessa  refoveat.  Sive  a  fundendo  quia 
effiindit  aquas.fons  enim  proprie  cst  qui  manat. 
20  Ibi  Benjamin  adolescentulus : 
j)         In  mentis  excessu. 

H  C  Ibi  Bei\jamin  :  Paulus apostolu8,qui  de  tribu 
Benjamin  descendit.  C  Adolescentulos  exstitit  in 
mentis  exces8U,q[uando  Domini  voce  cerruit,  qui  et 
miseratus  intonuit :  Saule,  Saule  {Act.  ix),  adoles- 
cens  dicitur  ab  adolendo,  id  est  creecendo.  H  Di- 
ctusetiam  adolescens^quianovissimusomnium  apo- 
stolorum  :  conversus  in  excessu  quem  pertulit  dum 
iret  in  Damascum. 
30    Principes  Juda  duces  eorum  : 

Principes  Zabulon  principes  Nephtalim. 

C  Principes  Juda,  Dominum  indicat  :  qui   de 
tribu  Juda  descendit.H  Apostoli  enim  sunt  principea 


m 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


956 


Juda,  id  est  Domini  Salvatorifl,  ut  Juda  sit  genitivl  A 
casus.Sicut  dizit :  Jacob  Juda,  te  laudabunt  fratres 
tui  (Gen,  xia).  G  Duces  eorum»  id  est  populorum  : 
q.ui  erant  in  Ecelesia  conetiiuti,  Zabulon  et  Nepb- 
talim  tribus  fuerunt,  unde  apostoli  tra^erunt  origi- 
nem.  Juda  confes8i&dieitur,Zabulon,  habitaculum 
fortitudinis ;  Nepbtali,  dilatio  mea,  qu8B  catbolica» 
Eccleaia  competeater  aptabis  ^feidiligenterinspicis. 

31  Manda  Deus  virtuU  tute  : 
Confinna,Deug,hoc  guod  opertUus  es  in  nobis, 

G  Virtus  enim  Patris  Cbristus  est,  quid  autem 
mandetur  edicit.  (!onnrma  boc,  Deus,  etc.  Magna 
petitiocerte:  ut  confirmetDeus  in  nobis  (Idem  suam 
quam  donare  dignatus  est.Opns  Domini  enim  fuit: 
ut  csea  gentintas  lumine  veritatis  afflata,  verum 
Dominum  salvatorem  cognoseere  posset.H  Gonfirma  B 
donura  baptismi  Spiritus  sancti  infusione  :  et  auxi- 
lium  praebe.ut  in  virtntibus  incedere  et  permanere 
poBsimus. 

32  A  templo  tuo  in  Hierusalem  : 
Tibi  offerunt  reges  munera. 

G  A  templo  Hierusalem  ofTerunt  reges  munera, 
qui  in  Ecclesia  Dei  recte  viventes,  sui  cordis  offe- 
runt  puritatem.  H  Munera  Gbristi,  virtutes  sunt 
sanctorum  :  et  qui  semetipsos  regunt,  reges  sunt. 
Templum  igitur  corpus  est  eujuslibet  sancti,  quod 
bene  vivendo  sanctum  Ht,  ab  illo  offerunt  sancta 
opera. 

33  Incrspa  feras  arundinis  :  congregatio  laurorum 

in  vaccis  populorum  : 
'T  Ut  \  e^ludant  eos  qui  probati  sunt  argento.  C 
G  Increpa  feras,  id  est^  argue  superbos  et  ferocea 
qui  in  prava  voluntate  omsistunt  et  vaoillant  velut 
arundo.  Goncilium  taurorum,  id  est,  bsretiorum 
indomitorum  :  qui  erecta  cervice  seducunt  animaa 
innocentes.H  Vaccs  sigoificant  tiultas  animas  po- 
puli  sequentet  tauros.  Ideo  vero  dicit  eos  arguendoa, 
ut  non  excludantur  a  regno  Dei,qui  probati  inventi 
sunt  justi,verum  ista  ezpositio  Hieronymi  innititur 
translationi  Romans  :  qu«  babet,ut  non  excludan- 
tur,  similiter  Gassiodori  expositio.Sed  Augustinust 
exponens  nostram  translationem  ait|  ut  excludant, 
id  est  apparere  faciant  eoa  qai  latebant,qui  probati 
sunt  argento^  id  est  Dei  eloqaio.  Oportet  enim  (ut 
ait  Apostolus)  hssreses  ease,  ut  probati  manifesti 


flant  inter  nos. 

34    Disiipa  gentes  qux  belta  voiunt :  veniafU  legoti 
ex  M^plo  : 

jEthiopia  praneniet  nwnui  ejus  Deo. 
Dissipa  gante8,ho6  eat  bsreticos  qui  volunt  bella, 
id  est  cotitentiones  oontra  Ecclesiam.  Gommonet 
etiam  ProphetA  geatium  populos,  ut  ofiFeraat  legati 
(id  est  ab  errore  conversi)  munera,  hoo  est,  ani- 
mas  suas  :  a  mundana  sorde  purgatas.  Sio  iEthio- 
pia  commonetur,  ne  se  tardet  Deo  tradere,  sicut 
se  victi  projectis  armis  victoribus  per  manus  tra- 
dunt,  ut  periculum  mortis  evadant.  iEgyptus  vero 
ct  ^thibpta  mandum  iigniOeant,  vinoulis  gravibus 


D 


et  tenebris  peccatorumplenum.Idololatniergo  pn»- 
venient  JudaBOS,  dare  manus  Deo. 

35  Regna  terrx  cantate  Deo  : 
Psallite  Domino,  Diapsalma. 

G  Regna  terrsB.Omne  genus  humanum  signiflcare 
voluit^cantate  :  ad  anim»  respicit  puritatem,  paaU 
lite  :  ad  opera  qu»  Domino  probantur  accepta. 

36  -r  Psallite  Deo  \  qui  aseendit  super  caelum  cceli : 
^d  orientem. 

G  Nam  cui  Deo  psalli  debeat  ostendit,  sciiicet 
ei  qui  super  ccBlum  ascendit,  Dominus  enim  Jeaus, 
qui  prius  descendit  de  ccelo  ad  liberanduni  infirmi- 
tatis  nostrae  naturaivryipse  etiam  ascendit.qui  aedet 
ad  dexteram  Patris.  Ad  orientem,  Hieroedymam 
evidenter  ostendit^qu»  est  in  orientali  parte  oollo- 
cata.  Unde  Dominus  videntibus  apofltoHa  ascendit 
ad  ccclos  {Act.  i).  H  Vel  ad  orientem,  seilicet  quia 
ipae  oriens  est,  sive  quia  per  eum  omnes  ad  vitam 
oriuntur,  fertur  etiam  mons  Qliveti  (Luc.  xxiv), 
unde  Dominus  aecendit,  esse  ad  orientem  ipsiua 
Hierusalem. 

37  Ecce  dabU  vod  suse  vocem  virtutis :  date  glariam 

Deo  iuper  Jsraet : 
Magnificentia  ejus  et  virtus  ejus  in  nuhibus. 
H  G  Dabit  etiam  voci  suae  vocem  virtuti8,quando 
in  novisslmo  die  ut  resurgat  humanum  gennsdixerit. 
Quid  fortius  quam  Tevoeare  iavillas  ad  corpus.Oate 
gloriam  Deo,Bam  qui  Beo  dat  gloriam^  facitasse 
laudabilem.  H  Super  laraei»  id  est  magis  honorate 
Deum  quam  carnalis  larael  honorat,quiailie  labita, 
vos  Gorde.  G  Magnificentia,quia  seroper  magna  ia- 
eit.  Virtus,  quia  imperio  ^us  famutatur  opus  sive 
effectus.  Nubes,  apostoli  ot  propheta. 

38  Mirabilis  Deus  in  sanctis  suis  : 

Deus  Israel  ipse  dabit  virtutem  et  fortiMinem 
plebis  i^sum  !  benedietus  Deus. 

G  Mirabilis  sive  in  aDgeiLB,86u  in  homtnibna  aaiH 
cti8.Dabit  DominuB  fideiibns  suia  virtatem  psMm* 
ti»«et  fidei  foriitudinem,utpos8itadatemapmtia 
pervenire.  ^eaediotus  Deus,  ille  potest  dare  qua 
superius  dixit,  id  est,  qui  omnium  ore  semper  pro 
beneficiisr  debet  benedici,  ut  sicut  semper  banefleia 
prsstat,  ita  benediotionea  semper  acciplat. 

Fit  autem  benediotio  ista  multiplioiter.  Nam  et 
qut  Scripturaa  aanotas  mediatur,  benedioit  Dram  • 
et  qui  cjQS  JuBsa  compleverit»  benedieit :  et  qni  ei 
confltetur,  benedieit  Deum. 

ORATIO  EX    P8AL.   LZVII. 

Dominator,  Domine,  qui  Justis  spiritale  epulum 
tribuens,  fkcis  eos  in  Istitia  delectari,  ponoeds 
gregi  tuo,  mortem  tuam  intelligere,  teqne  triom- 
phatorem  mortis  sedentem  ad  Patris  dexteraoEi  con- 
fiteri.  Qui  cum  eodem  Patre,  etc. 

PSALMUS  LXVIII. 

AROUBCENTUM  PSAL.   LXVIII. 

G  Gbristus  deprecatur,  ut  salvns  fiat  a  Patre, 
quoniam  gratis  est  a  Jud^is  odio  habitus :  poat^ 
latque  ne  decipiatur  spes  fidelium,  in  ^us  reanr- 


257 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


2S8 


reetlone  confisa  :  petenscpie  se  a  luto  h^jns  s»culi  X 
libmri,pronuntiatque  iuimieisconiiBgere  noverai. 

TT.  hi  fnert^  fro  his  qui  c&rrilkiUabuntur  David. 

G  Pro  his  qui  commutabantur.Ista  igitur  commu- 
Udo  significat  popuios  Christianos,  qui  veteris  ho- 
minis  pravitate  deposiia,  in  novc  regeneralionis 
sant  mnnere  commutati.  Quod  autem  dicitur  pro 
his  ostendit  pro  his,id  est  cunctis  JBdelibus  Christi 
passionem  factam.Davidquoque  subjunctum  est,ut 
finis  et  inltium  tituli  Domino  Ghristo  congrueret, 
qoi  est  «  et  m,  id  est  principiom  et  flnis.  In  finem 
enim(Dl  Mpissime  dictum  est)  Christum  significat, 
et  David  eomdem  Christum  denotat. 

1  Salvum  tne  'T  fac  ]  Deu$  :  quaniam  intraverunt 

aquxi 
Vsque  ad  animam  meam,  fi 

G  Poaiulabat  humanitas  a  Patre  auiilium  resurre- 
etionis*  Aquaa  pro  «editionibus  plebis  motuque  po- 
pulorom  debere  suscipi|  sepius  divina  testatur 
Scripiiiray  ut  ibi  :  Forsitan  aqu«  absorbuissent 
aos.Unom  et  hic  JudaBorum  populus  intrasse  usque 
ad  animam  Salvatoris  dicitur,  quando  eum  cruoi- 
figere  scelerata  mente  pr^sumpsit. 

2  Infixus  sum  in  limo  profundi : 
£t  nan  est  suMantia. 

C  Facti  sunt  homines  limus  profundi,  quando  et 
originali  ei  quoiidianis  peooatis  tenentur  obnoxii. 
Per  bunclimum  infixus  estGhristus,quando  demen- 
tiem  iurba  clamabai :  Cruciilge.  Limus,  dictus  est 
quasi  Jigans  humum.H  Non  est  substaniia  evadendi, 
nisi  tQ  salvee,  Paier,  qnia  infixus  sum  in  veteribus  C 
peeGatis  hujus  populi  scelerata  ealliditate  ssvientis. 

3  Veni  in  altitudinem  niaris : 
El  tempestas  dimersit  me. 

Hic  altiiudo  maris,  copiosa  est  populi  insania. 
Eadem  tempestas  est  conoiiata  dementium  seditio. 
Ipaa  demersit  Dominum,  quando  eum  venire  fecit 
ad  crucem. 

4  Laboravi  clamans :  Raucx  factx  sunt  fauces  mex: 
Defecerunt  ocuU  mei  dum  spero  m  Deum  meum. 

G  Laborabat  CTgo  clamans,  quando  dicebat :  Ve 
vobis,  Seriba  et  Pharisai.  Dioit  eiiam  esse  rauoas 
Ikucea  aoMy  qujadicta  ejns  nequaquam  Bacrilegni 
populm  andiebat.  Ooulos  isios,  earnales  intdliga* 
mua,  qui  in  morte  passionis  clausi  8unt.SperaYit  in  ^ 
eam,  id  est  in  Patrem.  Nota  vero  reote  dici,  labo* 
ravi^quod  inattdiium  significai  olamorem.Laborare 
enim  illum  dicimus,  qui  voium  clamoris  non  est 
•asecuius,  id  est  ubi  audiri  recuaatur. 

5  MulHpUcati  suni  super  a^tlos  capitis  mei : 
QsA  ederuntmegratis. 

C  Ergo  ui  osieiideriei  plus  esse  numerum  infide- 
liam,  qtiamdevdtorum,dieii  mtdtiplioaios  perfidos 
Jodsos  snper  numerum  capillorum,  id  esiereden- 
tiDm.On^senSm  odisse  dfciraur,  quando  quem- 
^am  mne  riiqulbus  offensionibos  exsecramnr,  si- 
e«t  Judci  Chrisio  fecerunt. 


6  Confortati  sunt  qui  persecuttsunt  me  inimici  mex 

it^uste  : 
Quaa  non  rapui  tunc  exsolvebam. 
G  Gonfortatl  sunt  Judaai,  quando  id  quod  eo^ 
nabantur  efficere,  implebant.  Injusti,  revera  in^ 
justum  fuit :  ut  qui  venerat  ad  Judaicos  populos 
salvandos,  eoe  potius  invenisset  inimioos.  Gbristus 
peccata  non  rapuit,  qui  delicta  nostra  ablurt,  ta- 
men  crucem  excepit,  et  solvit  pro  nobis,quod  pro- 
se  juste  non  pertulii. 

7  Deus,  tu  seis  insipientia$n  meam  : 

Et  deticta  mea  a  te  nan  sunt  abscondita. 
C  Dnm  dieit  Deus  iu  scis  insipieniiam  meam, 
ioquitur  pro  parte  membrorum,insipien8enlm  non 
potest  esse  Chrisius :  cum  Dei  sapientia  ease  digRO- 
scitur.  Gonversi  igittir  ad  fldem  :  aiate  erant  insi- 
pientes,nunc  in  Chrisio  sapientes^isti  enim  suni  de 
quibus  dixit  tiiulus,  quod  eommutabantur,  soilicet 
insipientia  infidelitatis  vel  peooatorum  ad  sapien- 
tiam  Ghristi.ldem  dieendum  esi  de  delietis,qu«  ntm 
sunt  capitis,  sed  membrorum  ChHsti. 

8  Mon  erubescant  in  me  qui  exspectant  te,  ikh 

mine  : 
Domme  virtulum. 
H  Precatnr  ergo  Ghristus  :  ne  de  seipso  eru- 
bescant,  qui  r  'surrectionem  ejus  magno  desideri^ 
exspeoiabant.  Gum  dicit :  Domine,  Domine  virtu- 
tum,  ostendit  nihil  impossibile  esse  omnipotentia 
ipsius. 

9  Non  confundantur  super  me  : 
Qui  quaerunt  te  Deus  Israel. 

H  Non  oonfundantur,  id  est,  ne  evacueiur  spes 
credentium  de  passione  mea;8ed  oognoscanijquia 
voluntaiem  tuam  veni  facere.  G  Vel  non  humanas 
iftsultationes  diutiusdemeadormiiione  sustineant, 
qui  qunruni  te  Deus  Israel. 

10  Quoniam  propter  te  sustinui  opprobrium  : 
Operuit  canfasie  faciem  meam. 

Sustinuit  enim  Chrisius  opprobrium  :  cum  di- 
cebatur  a  Judaois,  ia  Beelzebub  ejieit  demonia 
(Matth.  XII).  H  Operuit  confusio  faciem  iit^(im,quan-> 
do  negaverunt  apostoli. 

11  Extrameus  faetus  sum  fratribus  meis  : 
Et  peregrinus  filiis  matris  mem. 

G  Extraneus  Ghrisius  faeius  est  JudsiS)  quando 
ei  credere  noluerunt,  quos  hio  fhitres  appelliit.  Fi- 
lios  matris,  ipsos  dicit  quos  superius  fratresnomi- 
navit.  6ed  si  fiiii  veri  fuisseni  matris  synagog», 
non  ut  peregrinum,  sed  ui  fratrem  charissimum  : 
Ghristum  suscepisseni. 

12  Quoniam  netus  domus  tux  comedit  me : 

Et  opprobria  exprobantium  tibi  ceciderunt  super 
me. 
H  Gomedit  eum  zelus  domus  Dei,  quando  eos  de 
templo  ejetit^quia  domum  eam  feeerunt  speluneam 
latronum  (Afa^.  xxvu).  G  Bxph>bratum  est  Patri 
ab  eis,  quando  dicebant :  Hi  suni  dii  tui  qui  edu» 
xerunt  te  (Exod.  xxxn.)  H  Qui  vero  exprobrant 
Patrij  exprohraat  Filio.  C  Geoideruni  Buper  me 


.« 


am 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


260 


clixit,  ut  efTcctum  mortis  ostenderet^  quem  crccis  A  nequaquam  redimi  poleramus  obnoxii.  Non  enim 


dignatione  suscepit.  Exprobrabant  etiam  Patri  : 
cum  Ghristum  dicerent  Joseph  fabri  esse  filium,  et 
diemonium  habes  {Matth.  xiii),  opprobrium  enim 
Filio  dictum,  redit  in  Patrem. 

13  Et  operui  in  jejunio  animam  meam  : 
Et  factum  est  in  opprobrium  mihi. 

G  Operuit  jejunio  animam,quia  hominum  fidem^ 
quam  valde  esuriebat,  minime  poterat  invenire,  et 
ideo  quasi  aliquo  pallio  tristiti®  circunuiedit  animam 
suam  jejunio  tali  afQictam.Semper  boni  malis  op- 
probrium  sunt,  quia  minime  eorum  sceleribus  ac- 
quiescunt,et  illis  studiose  detrahunt,  quibus  nulla 
societate  junguntur. 

14  Et  posui  vestimentum  meum  cilicium  : 
Et  factus  sum  illis  in  parabQlam.  -^ 

G  Per  cilicium  tristitia  significatur  et  lacrymae, 
quando  Dominus  humani  generisioibecillitateper» 
motus,  suscitaturus  Lazarum  flevit  (Joan.  xi),  di- 
cenlibusJudsis :  Ecce  quomodoamabateum.Factus 
est  quoque  Judaeis  in  parabolam,  quando  per  simi- 
litudines  quasdam  carnalem  populum  docore  vide- 
batur  :  sicut  in  Evangelio  legitur,  dixit  Jesus  para- 
bolam  ad  turbam.  Est  autem  parabola  natura 
discrepantium  rerum,  sub  aliqua  similitudine  fac- 
ta  comparatio.Ideo  vero  sic  loquebatur,  ut  qui  cgb- 
lestia  capere  non  poterant,  per  terrenas  similitudi- 
nes  intelligerent. 
i5    Adversum  me  loquebantur  gui  sedebant  in  porta : 

Et  *r  in  me  \  psallebant  qui  bibebant  vinum. 
G  Porta  quippe  dicta  est,  eo  quod  inde  porlantur 
omnia.  In  porta  autem  sedent,  qui  conventibus  ho-  G 
minum  sedula  curiositatemiscentur.Ergodicit  pas- 
sionemsuam  genti  Judaicaefuissefabulam.  In  Deum 
psallunt  si  in  bonum  accipitur,  qui  actione  proba- 
bili  diriguntur.Vinum  similiter;  non  ebrietatis,sed 
spiritale.  Ipsi  enim  psallobant,  qui  per  intelligen- 
tiam  supernam  salutari  doctrina  potabantur.  Et  ita 
Gassiodorus  psallere  de  fidelibus  et  bonis  exponit 
ut  sequentia.Sed  90cundum  Hieronymum  Scribae  et 
Pharisaei  \n  porta  (Ifa/M.  xxiii),  id  est  judicio  sede- 
bant,qui  clavem  scienti®  habentes,  nec  introibant, 
nec  alios  introire  sinebant.  DJi  repleti  vino  iniqui- 
tatis,  qualiter  eum  interficerent  continebant.  H  Vel 
ebrii  erant  vino,  quando  velantes  faciem  ejus  dice- 
bant :  Prophetiza  nobi8,Ghriste,quis  est  qui  te  per- 
cussit?  {Luc.  xxii). 
16    Ego  vero  orationem  meam  ad  te,  Domine  : 

Tempu^  benepladtiDeus. 
G  Illud  tempus  est  beneplaciti  quando  Incarna- 
tionis  suae  beneficio,  periclitantem  mundum  ab  im- 
minente  exitio  liberayit.  H  Vel  tempus  beneplaciti, 
tempus  est  passionis,  quo  tempore  Judseis  crucifi- 
gentibus  Ghristus  oravit  (Luc  xxiii).  Ne  statuas  illis 
paterhoc  peccatum,etc.summe  enim  Patri  placuit 
hominum  redemptio. 
47    In  multitudine  misericordiss  tux  : 

Bxaudi  me  in  veritate  salutis  tux. 
C  Nam  $i  mullitudines  misericordl09  non  Aii^sent, 


parva  misericordia  fuit,  qua  tam  ingentia  peccaia 
superavit.  Exaudi  me,  rogat  Patrem,  non  natura 
deitatis,qua  ei  aequalis  est  :  scd  ex  infirmitato  hu- 
mana.  in  qna  minor  est  Patre. 
48    Eripe  me  de  luto  ut  non  infigar ; 

Libera  me  ab  his  qui  oderunt  me  et  de  profunt» 
aquarum. 
G  Exposcit  Ghristus  ex  parte  membrorum,  ut 
anima  ejus  a  desideriis  luteis,  id  est  hujus  mundi 
cupiditatibus  reddatur  aliena.Libera  me  abhis  qui 
me  oderunt,id  est  a  Judaeis.De  profundo  aquaram, 
ad  illum  populum  pertinet,  qui  et  profundus  erat 
consilio  malignitatis  et  seditionibus  turbulentis. 

19  f^on  me  demergat  tempestas  aquas  :  neque  absor- 
beat  me  profundum : 

Neque  urgeat  super  me  putens  os  suum. 

H  Non  me  demergat,  id  est  hasc  passionis  tempe- 
stas  non  eam  in  profunditate  abyssi  retineat  infer- 
nalis.  G  Profundum  itaque  est  pcccatorum,  quod 
deglutit  animas  impiorum,  ita  ut  ad  pGenitudinem 
redire  nequeant.  Urgere,dicimus  concludere.H  Pe- 
tit  ergo  ut  aditus  infernalis  non  concludat  os  suum 
super  eum  sive  diabolus. 

G  Puteus  autem  excavata  terrae  profunditas  est, 
qui  et  in  bono  et  malo  in  Scriptura  ponitur;  hic 
vero  in  malo  accipitur. 

20  Exaudi  me^  Domine,  quoniam  benigna  est  mise» 
ricordia  tua  : 

Secundum  multitudinem  miserationem  tuarum 
respice  in  me. 
H  Haec  secundum  humanam  fragilitatem  postulat 
dicens :  Qui  aiios  mea  passione  redimis,me  quoque 
praecurrente  misericordia  contemplare. 
2i    Et  ne  avertas  faciem  tuam  a  puero  tuo, 
Quoniam  tribuior,  velociter  exaudi  me  : 
G  Puer  enim  frequenter  legitur  Dominus  ab  inno- 
centias  puritate,  cum  simplex  aetas  hoc  beneficium 
largiatur,   ut  vitia  mundi  non  diligat.  Velociter 
exaudi  me.H  Ut  resumam  spiritum,quem  tuis  ma- 
nibus  commendavi. 

22  Inlende  animx  mex  et  libera  eam. 
Propter  inimicos  meos  eripe  me. 

G  Intende  animae  meae,ut  revera  libera  fiat.  cum 

eam  divinitaspropitiatarespexerit.Propter  inimicos 

etiam  p^tebat  celerrimum  resurrectionis  auzilium, 

j)  ut  qui  contempserant  crucifixum,  tertia  die  resur- 

gentem  crederent. 

23  Tu  scis  improperium  meum  et  confusumem  meam : 
Et  reverentiam  meam. 

G  Improperium,  confusionem  et  reverentiam  pro 
humano  genere  sic  suscepit  Salvator  libens  ut  mor- 
tem.  Non  enim  ista  pro  suo  reatu  sustinuit,  sed 
omnia  pro  nobis  pertulit,ut  nos  bonus  magister  in 
talibus  rebus  positos,  exemplo  suaQ  patientiaB  mise- 
ratus  instrueret. 

24  /n  conspectu  tuo  sunt  omnes  qui  tribulant  me : 
Improperium  exspectavit  cor  meum  et  miseriam* 

H  Tu  vides,  Pater,  quales  mihi  tribulationes  iQ« 


261 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


1262 


ferant  et  illusiones  ostendant.  G  Improperium  ex-  A 

spectavii  cor  ejus, quando  iniquitates  Judffiorum^et 

diversa  qus  passus  est  pro  sua  voluutate  sustinuit, 

et  passione  benignus  excepit.  H  Vel  improperium 

passioniset  miseriam,  id  est  contumeliam  crucis. 

25  Ei  sutHnui  qui  simul :  coniristaretur  et  non  fuit : 

Qui  consolaretur  et  non  inveni, 

H  Et  sustinui^non  fuit  ullus  de  tanta  multitudine 

ioiquorum,  aut  compassus  doloribus  ejus,  aut  qui 

ezstiiit  consolator.  G  Non  enim  de  Qdelibus,  sed  in- 

Hdelibus  loquitur  persecutoribus ;  Odeles  enim  au- 

ditores,  doctorem  consolantur,  dum  in  eis  verba 

predioationam  profioiunt.  Judseorum  igitur  perti- 

nacia  Christum  non  consolabatur,  quia  ejus  verba 

■on  Buscepit. 

26  Bi  dederuni  in  escam  meam  fel :  n 
Et  in  siti  mea  potaveruni  me  aceto. 

C  Oblatum  est  illi  fel  cum  aceto  mistum,  ut  ro- 
vera  facta  Judaeorum  amaritudo  potionis  indicaret. 
Ipse  enim  dixit :  Sitio  (/oan.xix),  quia  (idem  in  ipsis 
desideravit  invenire,  ilii  obtulerunt  amarissimos 
mores  suos,qui  nulla  compunctione  conversi  sunt. 

27  Fiai  mensa  eorum  coram  ipsis  in  taqueum  : 
Ki  in  reiributiones  et  in  scandalum. 

G  Non  maledicendi  voto,  sed  praescientis  more  se- 
qaentia  promuntur.  Mensa  Domini  est  utriusque  le- 
gis  intellectualis  epulatio,  quam  prime  habuerunt 
Jnd«i,quando  mandata  Dei  custodierunt,postquam 
Tero  a  fide  jejunare  csperunt,  coram  ipsis  gentibus 
tradita  est»  ut  gravius  dolerent  videntibus  ipsis 
adempta  felicitate.  In  laqueum,  id  est  de  littera,in 
qua  alios  astringere  conabantur,  ipsi  in  ea  potius  C 
cadereni  obligati.  Retributio  malorum  fuit,  quod 
subtracia  illa  menta  fuit,  et  gentibus  tradita.  Et 
Bcandalum,  quia  deserentes  pacis  auciorem,  sibi 
concitabant  rixam  et  prava  studia. 

2S0bseurentur  oculi  eornm,  ne  videant : 
Bi  dorsum  eorum  semper  incurva, 

C  Prsnuntiatur  digna  pcena,  ne  videant  in  Scri- 
tura  sua  verissimum  justitiae  Solem,  et  hoc  illis 
evenit,  qui  etiam  nimio  pondere  delictorum  prce- 
gravati,  cervicem  suam  in  terram  cernui  semper 
incurvant,  nec  eis  ad  coelum  respiciendi  possibilitas 
datur.  Dorsum  dictum,  quasi  descendeos  deorsum. 
fl  Vel  incurva,  ut  Romanis  serviant  semper,  vel 
tnb  onere  Irgis  maneant,quam  secundum  litteram 
ferre  nemo  poterat.  n 

tSi    Bfundo  super  nos  iram  tuam  : 

Ei  furor  irx  tux  comprehendat  eos. 

C  Dnm  dicitur,efrunde,magnitudo  irae  significatur; 
qust  in  morem  fluminis  copioaa  descendit.Apprehen- 
dit  eofl  fnror,  quasi  damnatos  et  perterritos,  ut  non 
liceat  effugere,  quod  datur  pro  sceleribus  sustinere. 
30    Fiai  habiiaiio  eorum  deserta  : 

rr  Bi  l  in  fabemaculis  eorum  non  sii  gui  in^ 
habiiei. 

C  Fiat  habitatio  eorum  desefta,et  in  tabemaculis, 
ete.,  hoc  utrumque  Judffiis  contigisse  manifestum 
§at,  cum  civitas  Hierusalem  frequenti  captivitate  de- 


leta  est.  Tabernacula,  Dei  templum  et  regis  pala- 
tium,  sine  cultore  remanserunt.  Et  nota,  quod  pri- 
vatis  domibus  posuit  habitationem,8ed  Dei  templo 
inbabitationem,  quia  ibi  habitamus  corpore;  hic 
autem  inhabitamus,  ubi  devoUe  meniis  afTectu  lo- 
cum  frequentamus. 

31  Quoniam  quem  tu  percussisti  persecuii  suni  : 
Et  super  dolorem  vulnerum  eorum  addideruni. 

H  De  se  haec  Ghrisius  ad  Patrem  loquitur,  de  sua 
passione  dicens,  scriptum  est :  Percutiam  pastorem 
(Zach.  xiii) ;  et  in  aHo  propheia  ex  persona  Patris 
loquentis,propterpeccata  populi  mci  percussieum 
(Isa.  xni),  dicitur. 

H  Quia  percussum,  id  esi  concessumi  persecuti 
sunt,  sibique  traditum  detestabili  feritate  necave- 
runt.  H  Addiderunt  super  dolorem,  cum  vel  Eccle- 
siam  vel  apostolos  persecuti  suni. 

32  Appone  iniquitcUem  super  iniquitatem  eorum  : 
Et  non  intreni  injustiHam  tuam. 

G  Iniquitas  prima  fuit  Jndsis,  ut  prophetas 
exstinguerent.  Apposita  est  iniquitas  super  iniqui- 
tatem  eorum,quoniam  ipsum  Dominum  erucifigere 
maluerunt.  Additur  poena  peccati,  ne  intrent  in 
fustitiam  Dei,  id  est  ne  participcs  Christo  flant,  in 
illo  regno  Justitiffi. 

33  Deteantur  de  libro  viventium  : 
Et  cum  Jusiis  non  seribantur. 

G  Dicit  ergo  Judeeis  :  Deleantnr  de  libro  viven- 
tium,non  quia  soripti  erant,  sed  quia  scriptos  esse 
se  judicabant.  Ibi  enim  quod  scribitur,  deleri  non 
potest,quia  totum  in  preedesiinatione  solidatum  est. 
Et  cum  justis  non  scribantur,  hoc  eis  acciderc  ne* 
gat,  qui  non  sunt  (ut  tiiulus  ait)  piis  satisfactioni- 
bus  immutati. 

34  Ego  sum  pauper  et  dotens  f 
Satus  tua  Deus  suscepit  me. 

G  Ego  sum  pauper,  hanc  proprietatem  sibi  vin- 
dicavit,quia  nemo  alter  hanc  paupertatem  et  hunc 
dolorem,pro  totius  mundiculpa  sustinuit.  Suscepit 
itaque  humanitatem  salus,id  est  forma  Filii,  inqua 
eequalis  est  Patri,  quando  reconciliavit  mundum 
Patri.  H  Vel,  pauper  et  dolensfuit  in  passione,  sa- 
lus  atitem  eum  in  resurrectione  suscepit. 

35  Laudabo  nomen  Dei  cum  cantico  : 
Et  magnificabo  eum  in  taude. 

G  Laudat  enim  caput  nosirum  nomen  Dei  cum 
caniico,  quando  in  Ecclesia  hymnidica  exsultaiione 
fidelium  flt  adunatio ;  ipse  enim  in  nobis  laudat  et 
magnificat,  quod  nos  veraciter  laudare  cognoscit. 

36  Et  placebit  Deo  super  vitulum  noveltum  : 
Cornua  producenfem  et  ungulas. 

C  Multo  enim  esi  acceptioreffusalauspuro  corde 
Deo,  quam  poiest  pecudum  placere  veieris  legis  ma- 
ctaiio.  H  Vel  placebii  Deo  Patri  super  vilulum  no- 
vellum,id  esiGhrisium,cornua  producentem,id  est 
fortiiudinem  Ecclesise  dantem,  ei  ungulas  quibus 
sacrilegia  conculcet  gentium  ac  divellat.  Vitulus  no- 
vellus  diciiur  Ghrisius,  qui  seipsum  Pairi  obtulit. 
Nec  super  denotat  comparationemi  se4  mat^riam 


263 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


264 


noliit  oblatam^ut  sit  sensus^Deo  erit  complaoentia 
de  tali  Vitulo  novo,  non  carnaii,  sed  mystico,  non 
veleri  figuranti,  sed  novd  figurato. 
87    Fideani  pauperei  et  Ixteniur : 

Quspriie  Deum  ei  vivei  anima  vestra, 
C  Videant  pauperes,  quia  Deus  respuit  oblatio- 
nem  pecudum,  et  knundiBBimum  cor  requirit;  ideo 
Istentiir,  quia  in  mentis  aiTectu  posita  est  oblatio, 
ubi  et  pauper  potest  esse  ditissimus.  Quaerite  Do- 
minum,  admonet  pauperes  ut  escam  mentis  quae- 
rant,  unde  anima  saginetur.  Illud  quoque  proprie 
vivere  dioimus,  quod  in  beatitudinis  jocunditate 
consistit. 

38  Quoniatn  cxaudivit  pauperes  Dominus  : 
Et  vindos  suos  non  despexit. 

C  Pauperes  sunt  Christiani,  qui  despiciunt  volu- 
ptates  et  divitias  mundi  istius,  et  eligunt  humana- 
rum  rerum  indigentiam,  ut  epuHs  spiritalibus  im- 
pleaniur.Vinctos  suos  liberat  a  iaqueis  carnalibus, 
quos  suis  regulis  connexos  cognoverit. 

39  Laudent  illum  cceli  et  terra  : 
Mare  et  omnia  repUlia  in  m. 

C  In  cceii  commemoratione  daiur  intelligi  ut 
omnia  debeant  coelestia  laudare.  Terrae  quoque 
commemoratiotie  intellige  terrestria;  jQaris,  uni- 
versa  natantia;  et  ita  ad  Domini  laudes  invitatur 
quidquid  creaturarum  esse  cognoscitur. 

40  Quoniam  Deus  sattam  facieiSion  : 
Ei  sedificabuniur  ctvitattsJudse, 

C  Sion  enim  parvus  colliculus  est^  qui  cohaeret 
Hicrosolymitano  templo,sed  nominis  qualitategran- 
descens;  signifieat  enim  Ecclesiam.  H  Civitates 
Jiidae  animse  sunt  sanctorum,  quse  per  confessio- 
nem  in  templum  sanctum  tanquam  vivi  lapides  de- 
feruntur. 

41  Et  inliabiiabunt  ibi  : 

Et  hxrediiate  acquirent  eam, 
C  Hanc  enim  Ecclesiam  hic  habitant  Ghristiani, 
hsreditate  vero  acquirent  eam,  quando  ad  Hierq- 
solymam  illam  a^ternam  Doi  miseratione  pervene- 
rint. 

42  Et  semen  servorum  ejus  possidebit  eam  : 

Et  qui  diligunt  nomen  ejus  tiabitabunt  in  ea, 
C  Semen  enim  hic  opus  periectum,  non  camig 
progeniem  debemus  acccipere,quod  futuram  terram 
poBsidebit,qu(B  nullo  Jam  f!ne  mutanda  est;  sed  in 
ea  babitabunt.  qui  diligunt  nomen  ejus,  et  perpe* 
petua  felicitat<i  potientur. 

ORATIO  EX  PSAL.   LXVIII. 

Beoignissime  Domine,exaudi  nos  in  veritate  sa- 
lutis  tuae^  ut  eruti  asqualore  peccati,  mcreamur  in 
libro  viUe  digito  ccelesti  conscribi.  Per  Dominum 
nostrum  Jesum  Christum,  etc. 

P8ALMUS  LXIX. 

AROUMBNTUM   PSAL.   LXIX. 

« 

C  Vox  martyrum  et  confessorum  depreoantium, 
ut  a  porscqucutium  periculis  liberentur. 


A.  TT.  In  finem  David  in  rememoratione  *r€o  quod 
salvum  eum  feeit  Dominus  ', 
C  Finis  et  David,  Christum  signiQcat.  In  reme* 
moratione,  spem  significat  liberationis  et  certitudi- 
nem  futuri  prsmii,  quee  suis  sanctis  pollicitus  est. 
1      Deus  in  adjutorium  meum  ^  iniende  : 
^  Domine  :  ad  adjuvandum  me  festina. 
C  Tunc  enim  adjulorium  poscimus,quando  peri- 
culis  subjacemus,ut  tali  remedio  sublevati,calami- 
tates  diversarum  passionum  vincore  possimus.  In- 
tende,  id  est  propitius  respice,  quia  omnia  Deus 
agnoscit,etiam  cum  non  rogatur.  Festina  sic  dici- 
tur,quasi  misericordia  divina  tardaret,sed  tardum 
videtur  ei  auxilium,  qui  de  hujus  Sieculi  clade  libe- 
rari  festinat. 

|v  2  Confundantur  et  revereantur  : 
Qui  guaerunt  animam  meam, 
'  C  Gonfundantur ,  vox  martyrum  expostulans 
emendationem  inimicorum  suorum.  Confandi  est, 
quando  homo  turbatur  de  factis  suae  perversitatia, 
Revereri  est,  quando  cognoscimus  nostra  operih 
tione  justitiam  laesam,  et  pro  his  operibus  poenaB 
incurrere  formidamus.  Quaerebant  inimici  animain 
fidelium,  non  in  bono,  sed  ut  eam  a  corpore  segre- 
garent. 

3  Averiantur  relrorsum  et  erubescant : 
Qui  votunt  mihi  mala. 

C  Avertantur  retrorsum,  quia  a  prava  cogitatione 
descendens,  jussa  Domini  subsequitur.  Qui  voluot 
mibi  mala,  hanc  retributionem  suscipiant,ne  in  boa 
iniquitate  persistant.  0  piasanctorum  etiam  ipaa 
C  quae  putatur  adversitas,  melius  optabant  inimicis» 
quam  inimici  sibi  ipsis  in  prosperis  constituti. 

4  Avertaniur  statim  eruhescentes  : 
Qui  di€smU  mihi  :  Euge,  euge, 

C  Avertantur^.petit  ut,  a  suo  proposito  erubescen» 
tcs,  velocitor  se  convertant.  Qui  dicunt :  Euge,euge. 
Euge,  scrmo  laudantis  est,  sed  hic  ironia  est.  8eu 
illos  increpat  qui  afHictiones  martyrum  poenasque 
collaudant,  et  non  ad  auctoris  gloriam  referani, 
quod  eis  larga  pietate  est  concessum. 

5  Exultenl  et  Ixientur  in  te  omnes  gui  guserumi 

te  : 
Et  dicani  semper  magnificetur  Dominus  gui 
diiigunt  satutare  tuum, 
H  Post  persequentium  iniquitatem  et  convmio- 
{)  nem,  ad  gloriam  convertitur  beatorum,ut  exultent 
qui  per  lacrymas  pcBnitentioe  DominiitQ  qticrunt. 
G  Magnificatur  autem  Dominus  in  nobist  qui  in  se 
non  habet  ut  crescat,  cum  laudes  Deo  pnra  mente 
persolvimus,nostraque  conscientia  semper  augeiur^ 
cum  Ghristum  digne  laudamus.  Illud  quoque  ver- 
bum,  magnificetiir,  ab  humana  consuetndine  ma« 
tuatum  est;  magnificatur  enim  iUe/qui  laudibus 
crescit,  qui  bona  opinione  grandescit. 

6  Bgo  vero  egenus  et  pauper  -r  sum 
Deus  adjuva  me* 

C  Egenos  et  pauperes  eos  nominat,  qui  aemper 
acquirerc  gratiam  Dei  exoptant.  Deus,  a^^^uva  meyid 


%65 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


286 


est  ia  tribulaiione  mundana,  ubi  cum  viiiorum  pu- 
gnamus  adversitate. 

7    Adjuior  meus  et  liberator  meus  es  tu  : 
Domine,  ne  moreris', 
GAdjutor  meus  in  necessitatibus,  et  de  saeculi 
cJade  liberator.  Ne  tardaveris.  Mos  est  periclitan- 
tium  Judicare  tardum  auxilium,  quamvis  colerrime 
prestetur.  Christus  enim  mensurate  facit  omnia ; 
sed  noB  tardum  putamus,  quod  magno  desiderio  re- 
quirimus. 

ORATIO   EX   PSAL.    LXIX. 

• 

Inexhausti  a(j|jutorii,Deusaeterne,  ad  adjuvandum 
familissupplici  festinus  occurre,utevietis  malorum 
opprobriis,  tuis  semper  auxiliis  muniamur.  Per 
Dominum  nostrum  Jesum  Cbristum,  etc. 

P8ALMU8  LXX. 

AROUMBNTUM   PSAL.    LXX. 

C  Vox  devotorum,  qui  ab  humanis  iniquitatibus 
86  petunt  liberari,  ut  Domino  gratias  liberius  referre 
poesint. 

TT.  H  Psalmus  David  (iliorum  Jonadab  et 
priorum  captivorum  ; 
C  Jonadab,interpretatur  s^onlaneus  Dei ;  qui  fuit 
Oei  sacerdos,  et  prscepit  filiis  suis  in  Dei  templo 
4eg8re,  ac  sobrie  servire  {Jer,  xxxv),  quod  eos  con- 
itat  fecisse,  qui  nunc  pro  fidelibus  ponuutui^  Et 
priorum  captivorum ;  qui  frequenter  admoniti,  se 
emeiMi^rr  noluerunt,  sed  contumaces  cfTecti  Deo, 
prim«,  secunds  et  tertiae  captivitati  subjacebant. 
Monemur  ergo  hoc  titulo,  ut  habeamus  voluntatem 
etdevotionem  filiorum  Jonadab,  non  contumaciam 
Jodsorum,  qui  captivi  esse  meruerunt. 
i  b%te, Domine,  speravi  non  confundar  in  xtemum : 
In  justitia  tua  libera  me  et  eripe  me. 
H  Orat  ergo  mediator  noster,  ut  hjcc  confusio 
mortis  non  sit  (ut  caeterorum  hominum)  diuturna- 
Jostitia  Dei  est,  qui  fecerit  voluntatem  ejus  transcat 
de  morte  ad  vitam,  per  quam  hic  Cbristus  erip. 
precatur.  C  Vel  membrorum  Christi  vox  cst  peten^ 
tiam,et8ihictemporaliteret  utiliter  confundantur 
Boa  tamen  in  aeternum  confundi.  Et  quod  dicit  in 
toa  justitia,  ostendit  suam  justitiam  non  sufficerc, 
sed  necessariam  esse  sibi  misericordiam.  Justitia 
Dei  eat,  parcere  pcenitenti. 

2  Inclina  ad  me  aurem  tuam. 
Et  salva  me. 

H  Aures  Domini  dic^untur,  quando  exaudire  di- 
goatur  humilem,  postulantem  veniam  pro  delictis 
miis. 

3  EBto  mihi  in  Deum  protectorem  et  in  locum  mu- 

nitum : 
Ui  salvum  me  facias, 
H  Esto  mihi  in  Deum  protectorem,  quia  absque 
eo  neque  refugium^  neque  munitio,  neque  protectio 
aqaoquam  praestari  potest.  Nec  ideo  dicitur  locus 
munitus,  ut  sit  localis,  quia  ubique  Dominus  est.  C 
Sed  iocos  iste  divina  protectio  est. 

Pateox..  GXLII. 


A  ^      Quoniam  firmamentum  meum  : 
Et  refugium  meum  es  tu. 

C  Firmamentum  in  hoc  sasculo  Dominus  dicitur, 
ubietpatientia  quaeritur.  Refugium  in  illa  beatitu- 
dine,  ubi  jam  aliquod  periculum  non  timetur. 

5  Deus  ineuSf  eripe  me  de  manu  peccatoris  : 
Et  de  manu  contra  legem  agentis  et  iniqui. 

C  Contra  legem  agit  qui,  accepta  lege,  facit  con- 
tra  regulas  mandatorum,  ut  sunt  Judsi.Iniqui  vero 
sunt  pagani,  qui  nulla  lege  Domini  refrenantur, 
sed  more  ferarum  faciunt  quodcunque  libuerit ;  sic 
omnem  peccatorem  duabus  his  partibus  complec- 
titur. 

6  Quoniam  tu  es  patientia  mea,  Domine  : 
Domine,  spes  mea  a  juventute  mea. 

B  C  Prius  enim  est  ut  cum  Dei  gratia  probemur  per 
patientiam,  et  tunc  illam  fructuosam  spemipsodo- 
nante  habcre  merebimur,  de  qua  ait  Apostolus  : 
Tribulatio  patientiam  operatur,  patientia  proba- 
tionem,  probatio  spem  {Rom.  v).  A  juventute  signi- 
ficat,  ex  quo  coeperit  homo  contra  diabolum  pu- 
gnare,  quia  aetas  illa  ad  certamen  dirigitur ;  nam 
quocunque  tempore  ad  ipsum  vcniatur,  meritoju- 
ventus  dicitur,  quia  tunc  in  ipso  plenissimo  robore 
solidamur. 

7  In  te  confirmatus  sum  ex  utero  : 
De  ventre  matris  mece  tu  es  protector  meus, 

C  Tunc  enim  confirmatio  nostra  est  Deus,  quando 
ad  eum  fidei  munere  venimus.  Protector,  quoniam 
adversus  diaboli  nequitias  ipse  nos  protegit  ac  de- 
^  fendit,  hic  utcrum  sancUe  matris  Ecclesise  debemus 
aecipere,  ubi  primum  per  rudimenta  fidei  con- 
cipimur,  deinde  ex  aqua  et  Spiritu  sancto  regene- 
ramur. 

8  In  te  cantatio  mea  semper  : 
Tanquam  prodigium  factus  sum  multis^  et  tu  od- 

jutor  fortis. 

C  Significat  enim  cantatio  semper,  et  praesens  s«- 
culum  et  futurum,  hic  enim  ilii  pro  liberatione  can- 
tamus,  ibi  autem  gratias  pro  eeterna  remuneratione 
peragimus.  Prodigium  in  hoc  sseculo  erit  fideiis, 
quando  alia  sectatur  quam  amare  potest  multitudo 
peccantium ;  qucerunt  peccatores  divitias,  fideles 
pauperiem  ;  quserunt  peccatores  epulas,  justi  jeju- 
nia  ;  quaerunt  denique  illi  gaudia,  isti  tristitiam.  Ne 
^  autem  bonorum  semitam  ire  nimis  difficile  aestime- 
tur,  addit,  et  tu  adjutor  fortis. 

9  Hepleatur  os  meum  laude 
-t  Utcantem  gloriam  tuanv~z  totadiemagnitudi' 

nem  tuam. 

C  Nam  si  Christus  non  repleat  os  nostrum,  nec 
linguamovetur,  nec  desideriahonesta  inflammantur 
nostra.  Cum  vero  ponit,  tota  die,  significat  omne 
tempus,  et  nunquam  a  laudibus  Domini  cessan- 
dum.  Causa  igitur  cur  petat  os  repleri,  est,  ut  can- 
tet  Dei  gIoriam,sineejus  gratia  omnes  laudesindi* 
gns  sunt. 

8 


267 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


268 


10  Ne  projicias  me  in  tempore  senectulis  : 
Gum  deficiet  virtus  mea  ne  derelinquas  me. 

C  Supplicat  ddelis  ne  projiciatur  in  tempore  se- 
nectutis  suas  a  Deo,  quando  fessa  virtus  corporis  sui 
plus  indiget  adjuvari.Tunc  quoquese  petit  nonde- 
bere  dcrelinqui,  cum  defecerit  virtus  patientiaB,  vel 
mollescitsub  onere  tribulationis,  dum  tribuiationi- 
bus  crebris  atque  martyriis  robur  animae  consencscit, 
quia  cum  Ghristo  totum  poterit  sustinerc,  sine  ipso 
vero  nihil. 

11  Quia  dixerunt  inimici  mei  mihi  : 
Et  quicustodiebant  animam  meam  consilium  fe- 

cerunt  in  unum. 
-C  Redditur  causa, cur  ad  subveniendum  piotas  Dei 
debeat  provocari,  quoniam  debilitatecaptata,forvor 


A  a4jccit  cumulum  iaudibus  pienum  ;  ita  laiis  super 
iaudem  adjicitur. 

16  Os  meum  annuntiabit  justitiam  tuam, 
Tota  die  snlutare  tuum. 

C  Justitia  Patrig  Salvator  est,  et  salutace  dicitar, 
quia  indc  salus  mundi^per  gloriosam  incaraationem 
provenit.  Tota  die,  continuum  tempus  ostendit. 
Ostendit  igitur  se  pronuntiaturum  gentibns  Salvato- 
rem.  H  Vel  in  persona  Christi  capitis,  qoi  in  apo- 
stoiis  se  annuntiavit. 

17  Quoniam  non  cognovi  litteraturam :  iiUroiboim 
potentiam  Domini : 

Domine^  memorabor  justitix  tux  solius. 
C  Non  cognovi  litteraturam,  id  est  scientiam  s»- 
cularem,  et  eloqucntiam  vanam,  malis  actibus  in- 


insidiantium  accensus  est,  dum  credunt  facile  de-  ^  quinatam.  Ideo  introibo  inpotentiamDei,  hocestin 


cipi,  a  quo  non  potest  viribus  dcfcctis  obviari.  Tru- 
culentior  est  inimicorum  semper  adunata  collectio, 
et  quod  non  dividitur,  gravius  uno  fasce  portatur. 
Innuit  ergo  non  leves  esse  inimicos.  Cujusmodi  vero 
consilium  inicrint,  sequentcr  aperit. 
\2    Dicentes:  Deus  dereliquit  eum:  persequiminiet 
comprehendite  eum 
Quia  non  est  qui  eripiat, 
C  Hostes  enim  carnales ;  cum  viderint  hominem 
crebra  calamitate  fatigatum,  credunt  eum  a  Deo 
derelictum.  Qui  divinam  gratiam  putant  in  solis 
corporis  viribus  constitutam,  dicentcs  :  Dereliquit 
eam  Deus,  persequimini,  quia  fugere  non  valet ;  et 
comprehenditc,  quia  nobis  reluctari  non  poterit 
violentissimis. 

13  DeuSy  ne  elongeris  a  me  : 
Deus  meus,  in  auxiiium  meum  respxce. 

Humana  putat  infirmitas  elongare  so  Dcum, 
quando  ei  venire  tardat  auxilium ;  ideo  petit,  ne 
gratia  ejus  ab  ipsa  discedat,  et  orat  ut  per  adjuto- 
rium  Dei,  ei  digna  patientia  tribuatur. 

14  Confundantuv  et  deficiant  detrahcntes  animx 

mex : 
Operiantur  confusione  et  pudore,  qui  quarrunt 

mata  miki, 
G  Confundantur  enim  dicit,  cum  tua  videnn/  dis- 
posita  non  mutari.  Deficiant  detrahentes,  id  est 
obloquentes  inaniter.  Opcriantur,  dixit,  quasi  quo- 
dam  vclo,  seu  vcrecundia  obteganlur  corura  facics  ; 
quod  solet  evenire  his,  qui  actiones  prislinas  me- 
liorc  vita  condemnant.  Mala  qua^runt,  qui  pravis  n 
blandimcntis,occulto  vulnere,  mentes  videntur  im- 
petere,  dum  carnis  salutcm  suadent  ad  intcritum 
animie. 

15  Ego  aufem  semj)er  sperabo  : 
Et  adjiciam  super  omnem  taudem  tuam. 

C  Decursa  emendalionc  pnccantium,ad  suantide- 
lectationem  bonumque  convcrtitur,  ut  sicut  illi  de 
divnna  potentia  dcspcrabant,  ita  populus  fidelis  spe- 
rare  so  sempor  dicit  in  Di^o.  A(\^iciam  taudcm,  nam 
cum  quis  dicit  Verbum  Patris  fccissc  cirlum  et 
terrara,  perfecta  devotione  Dcum  laudat.  Scd  cum 
lidjunserityincamatumesse  pro  salute  cunclorum, 


Hierusalem  coelcstem.  Tunc  memorabor,  cum  se- 
questrat  agnos  ab  haedis  et  impios  a  fidelibus. 

18  Dcus,  docuisti  me  ex  juventute  mea  ei  usque 
nunc  : 

Pronuntiabo  mirabilia  tua. 
C  Docuisti  autem,8ivead  libros  pertinet  divinos, 
sivc  ad  infusam  ccelitus  fidem.  Juventus  incipit  ex 
quo  CGcpit  homo  ad  divinam  gratiam  pervenire.  Uti- 
que  mirabilia  fuerunt,  ut  doceretur  indoctus,  etex 
perfido  fieret  devotus,  et  ex  peccatore  justissimus. 

19  Et  usque  in  senectam  et  senium  : 
•  Deus  ne  derelinquas  me. 
C  Apud  Grscos  duo  nomina  ista  diversa  suni  : 

senectam,  gravitatem  vocant ;  senium,  etaiem  flni- 
timam.Latinffi  vero  quasi  simili  nomine  nunoopaii- 
C  tur.  Pctit  itaque  populus  fidelis,  ut  neque  in  ma- 
tura,  neque  in  senili  setate  deseratur  a  I>omiiio. 
Cum  enim  a  juventute  se  docuerit  et  custodieritt 
petit  id  continuari  in  senectute. 

20  Donec  annuntiem  bracMttm  luum  : 
Generationi  omni  qux  ventura  esi. 

C  Brachium  Patris,  Salvator  Dominus  esi.  El  ne 
putares  illis  tantum  denuntiandum  fuisseChristum, 
qui  eo  tcmporc  fuerunt,  cum  ille  pro  nobis  incai^ 
nari  dignatus  est,addidit,qu«  venturaestrut  hanc 
prsedicationem  usque  ad  finem  sscuH  cognoscerei 
esse  faciendam.  Pctit  crgo  Ecclesia  se  non  derelin- 
qui  usque  ad  Oncm  ssculi. 

21  Potentiam  tuam  etjustitiam  tuam  Dems  usque  in 
attisuma  qux  fecisti  moffnaHa  : 

Dcus  quis  similis  tibi? 
C  Potentiam  tuam  :  hic  quoque  reddendum  esi, 
donec  annuntiem  potentiam  tuam,  ete.Nam  poiea- 
tia  ad  gratiam  Incarnationis  respicii.  Jusiitia  ad  ju- 
dicium  in  quo  Adam  judicatus est,  id  est,  morte  pa- 
nitus  cum  posteritate  sua.Usque  in  altissima:  qoia 
Dcus  homo  sedet  ad  dexteram  Patris,  regnans  cam 
co  per  infmita  sscula.  Magnaliaya  magniiudinevo- 
cantur  :  quoniam  ad  vindicandum  fbriis  est  Deus, 
sicut  in  Adam  :  et  ad  liberandum  nulius  ei  similis 
invcnitur,8icut  in  latrone.  Deus  quoque  in  operilHis 
suis  cognoscitur  esse  singularis,  ideo  subdii :  quis 
similis  tibi  ?  quod  cum  admiraiione  legendum  esi* 


m 


EXPOSITIO  PSALMOHUM. 


27 


22   Quantas  ostendisti  mihi  tribulationes  multas  et  A  semper  meditatioDibus  bonoruni  insinuator  exerce 


malas  f  et  conversus  vivificasti  me : 
Et  de  abyssis  terrse  iterum  reduxisti  ine, 
G  Quantas,  sub  admiratione  legendum  est,  quasi 
ionumerabiles  passiones ;  quia  fidelibus  ad  praescns, 
daras  iribulationes  ostendit.  Multas  ergo,  quanti- 
tatem  :  malas,  indicat  qualitatem.Conversus,  id  est, 
converti  me   fecisti;  quia  distortus   fueram   lege 
peccati.  Sciendum  utique  est,  idem  iterum  dictum, 
ut  medicina  Ghristi,  frequentior  indicetur,  qui  nos 
de  abysso,  id  est,  de  profunditate  peccatorum  pcr 
multas  remissiones  eduxit. 

23  Mulliplicasti  magnificentiam  tuayn  : 
Et  conversus  consolatus  es  me, 

C  Multiplicat  magniAcentiam,  quando  nobis  per 
diversas  causas  afQictionum  subvenire  dignatur.  n 
Gonversus  consolatus  es  me,  hoc  est,  raentcm  sanas 
diversis  languoribus  sauciatam  :  sanas  vero  men- 
tem  revelando  et  divinarum  Scripturarum  alloquio 
consolando. 

24  Nam  et  ego  confitehor  tihi  in  vasis  psalmi  verita- 

tem  tuamy  Deus  : 
Psallam  fihi  in  cithdra  sanctus  Israel. 
C  Hic  jam  justus  iile  Isetus  veritatem  se  psallere 
confiletur.  In  vasis,  H  hoc  est  in  fidelibus  Ecclesic-e  : 
et  in  cithara,  Cid  est  actione  digna  :  perpsalmum, 
recta  fides  :  per  citharam,  recta  operatio  designa- 
tor;  quia  psalmus  de  superioribus,  de  inferioribus 
cithara,  melos  ad  superna  transmiitit.  Vel  vasa 
psalmi,  psalmos  dicit  quasi  spiritualia  dolia,vinum 


Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christumi  etc. 

PSALMUS  LXXI. 

AROUMENTUM  PSAL.    LXXI. 

C  Propheta  Christi  adventum  prscinens  :  ab  om- 
nibus  regibus  eum  dicit  adorandum,quiahumanum 
genus  a  diaboli  potestate  redemit. 

TT.  In  Salomonem  psalmus, 

C  Salomon  interpretatur  pacificus,  et  aignificat 
Christum,de  quo  Apostolus  ait :  Ipse  est  pax  nostra 
qui  fecit  utraque  unum  [Ephes,  ii).  Ipsius  verba  te- 
stantur  eum  esse  pacificum,  qui  dixit,  pacem  meam 
do  vobis  (Joan.  xiv). 

1  Deus,  judicium  tuum  regi  da  : 
Et  justitiam  tuam  fxlio  regis, 

C  Propheta  desiderio  inflammatus,  petit  a  Patre 
judicium  dari  Filio,  quod  scicbat  esse  venturum. 
judicium  enim  dictum  est,  quasi  juris  dicium,  id  est 
quod  in  eo  jus  dicatur,  vel  quasi  juris  indicium  : 
quod  in  eo  jus  indicetur.  Et  ut  veracissima  proba- 
retur  esse  petitio,eadem  iterum  ingeminavit,  hoce^t 
enim  quod  dicit  et  justitiam  tuam  Glio  regi8,quod 
superius  dixit  :  judicium  tuum  regi  da,  et  hoc  se- 
cundum  humanam  naturam  qua  Patre  minor  est. 

2  Judicare  populum  tuum  in  justitia  : 
Et  pauperes  tuos  in  judicio. 

C  Exponit  causam  quare  petierit  fiHo  judicium 
dari,  icilicet  ut  judicet  orbem  terrarum  per  justi- 
tiam  Patris.  Pauperes  Dei  sunt,qui  mundana  super. 
bia  dere]icta,se  humilitati  per  omnia  subdidere.Nam 


Domini  incorrnpto  sapore  servantia.  H  Vel  illos  si-  „  «*  ^\  Pauper  superbiat,  non  est  Dei  p»uper  etsi  lo- 
gniflcat,qui  de  vino,  evangelics  apostoliciEque  do-  ^  .«'"P^^^  hum.litatem  d.ligat,  non  est  skcuIi  dives,  vo- 
rtrina  novo  repleti,  in  psalmis  Christum  inlclli-      '"°^*«^  ^°""  ^»^"""  '"spiciendae  sunt,  non  nomin.. 


gant  praeconatum. 

25  Exsultabuni  labia  mea  cum  cantavero  tibi : 
Et  anima  mea  quam  redemisti. 

C  Labia,  os  interioris  hominis  dicit :  habct  enim 
et  mens  vocem  suam,qua  tacite  clamat  ad  Domi- 
num  suum.  Gaudet  ergo  anima  sua,  quie  se  rcdem- 
ptam  esse  cognoscit :  ut  enim  de  labiis  anima;  intol- 
ligeres,  adjecit  et  anima  mea,  etc. 

26  Sed  ei  lingua  mea  toia  die  meditahitur  jusUtiam 

iuam  : 
Cum  confusi  et  reveriti  fuerint  qui  qu^erunt  mala 
mihi. 


3  Suscipiant  montes  pacem  populo  : 
Et  colles  justitiam. 

C  Per  montes  significantur  apostoli  et  prophetse, 
qui  pacem,  id  est  Christum  suscipiunt,  fideli  populo 
prsedicandum.  Colles  dicit  caeteros  beatos,  qui  recte 
videntur  Domini  praedicare  mandata.  Et  Christus 
justitia  dicitur,  quoniam  diabolum  per  justitiam 
vicit  magis  quam  per  potentiam,  et  orbem  judicat 
in  jubtitia. 

4  Judicabit  pauperes  populi,  Et  salvos  faciet  filios 

pauperum : 
Et  humiliabit  calumniat^rem. 
C  Pauperes  populi,  id  est  humiles  spiritu,  sunt 


CMeditabitur  tunc  lingua  laudes   Domini  pcr  ^.  apostoli.  Filii  vcropauperum,filii  suntEcclesiffl,per 


omne  tempus,  quando  regnum  ejus  in  illa  resurre- 

etlone  perceperit.  Duobus  modis  confunduntur  et 

reverentur  inimici,  quando   aut  hic   pcBnitentiam 

gerunt,  aut  certe  in  adventu  Dei,  dum  illa  suis 

oculis  manifesta  vident,  quJB  ficri  non  crcdebant. 

Tanc  ergo  securs  exsultationis  tempus  est  sanctis, 

qnando  jam  locum  dominationis  impii  non  habe- 

bant. 

OEATIO  EX    PSAL.   LXX. 

£xcebi  solii,  regnator  immense,  qui  sperantcs  in 
te.damnari  atema  confusione  non  pateris  :  reple, 
VHWI1IDU8,  labia  noatra  laude  tua,  et  in  his  nos 


apostolorum  prsedicationem  in  Christo  regenerati. 
Calumniator,  diabolus,  Christi  potentia  humiliatus. 
Calumniator  quippe  dicitur  et  est,  qui  innooentiam 
alienam,  in  reatum  nititur  exquisita  ma<^inatione 
perducere,  quod  diabolum  ab  initio  ssculi  usque 
in  fmem  constat  facere. 
5    Et  permanebit  cum  sole  et  ante  tunam  : 

In  generatione  generationvvi. 

C  Sol  quippe  legitur  verbum  Patris,  qui  Deus  ct 

homo,unus  ex  duabus  naturis  distincti^  atqueper- 

ectis  permanet  Christus :  humanitas  enim  cum  sole, 

^id  estydivinitate  semper  unita  permanet.  Pennaoet 


271 


S.  BRDNONIS  HERBIPOLENSIS  BPISCOPI. 


272 


antc  lunam,  id  est  ante  conspectum  Ecclc8i8e,quem  A 
cordis  luminibus  semper  contuetur.  Ecclesia  enim  a 
Ghristo  lumen,  sicut  luna  a  solc,  recipit. 

6  Descendit  sicvt  pliivia  in  vellus  : 

Et  sicut  slillicidia  stillantia  supcr  terram. 
C  Exponit  mysterium  gloriosaB  Nativitatis.  Nam 
Dominus  virtutum,  ante  cujus  faciem  terra  treme- 
facta  concutitur,  voluit  leniter  in  uterum  virgina- 
lem,  sine  aliquo  strepitu  tanquam  pluvia  in  vellus 
agns,  descendere.  H  Arida  onim  erat  terra  hu- 
mani  corporis,  cum  advenit,  nec  uUum  fructum 
exhibere  poterat  sanctitatis,  scd  ipse  eam,  stillici- 
diis  praedicationis  suse  fecundatam,  aeternis  fructi- 
bus  implevit. 

7  Orietur  in  diebus  ejus  justitia  ct  abundantia 

pacis :  ^ 

Donec  auferatur  luna, 
C  Orietur,  ex  tempore  sanctaj  Incarnationis, 
quando  erat  partu  virginis  nascitura.  Justitia  enim 
vcrbum  est  Patris.  Abundanlia  vero  pacis  est,  dum 
religio  Christianorum  toto  orbe  dilatabur.  Donec  au- 
feratur,  id  est,  extollatur  luna,  id  est,  quandiu  pro- 
tendatur  et  augeatur  Ecclesia,  vel  quousque  prae- 
destinatorum  numerus  compleatur. 

8  Et  dominahitur  a  mari  usque  ad  mare : 

Et  a  flumine  usgue  ad  terminos  -r  orhis  \  tcr- 
rarum. 
H  Dominabitur,  totum  hunc  mundum  acquisitum 
sua  passione  atque  subjectum  Ghristo  Domino  Pro- 
pheta  testatur.  C  A  flumine,  scilicet  Jordane,  unde 
per  totum  orbem  terrurum  saluberrima  rcgula  bap- 
tismatis  emanavit;  pulchra  quidem  brevitas,  sed  C 
ingentia  nobis  sacramenta  profudit. 

9  Coram  illo  procident  /Ethiopcs  : 
Et  inimici  ejus  terram  lingent. 

G  -i^thiopes,  debenius  peccatorcs  advcrtere,  qui 
ante  illum  procidunt,  quando  se  poenitentiae  humi- 
litatc  prostcrnunt.  Inimici  Judaci,qui  terram  lingent, 
id  e8t,terram  sapiunt,  et  Christum  non  credunt,  hoc 
enim  sapit  unusquisque  quod  lingit.  Illos  autcm  Ju- 
daeos  intelligit,  qui  in  sua  pertinacia  permanebunt. 

10  Heges  Tharsis  et  insulx  mun^ra  offerent. 
Reges  Arabum  et  Saba  dona  adducent. 

C  Reges  ergo  Tharsis,  id  est,  dominatores  vitio- 
rum  dona  offerunt  Deo,  quando  ci  probantur  animo 
servire  devoto.  Insuls  vcro  8unt,qui  circumfluentia 
mundi  vitia,  a  suis  corporibus  excluserunt.  Reges  n 
Araburo  sunt,  qui  blandimenta  corporum  subjiciunt 
rigid»  disciplinae.  Saba  (undc  Sabaei)  dicti  sunt 
omnes,  qui  dona  virtutum  offerunt  Deo  suaviora, 
quam  quro  in"  illa  terra  sunt  aromata  redoleant. 

11  Etadorabunt  eum  omnes  reges  : 
Omnes  gentes  servicnt  ei, 

C  Per  omnes  reges,  cunctas  voluit  nationes  intel- 
ligere.  Omnes  gentes,  scilicet  quae  per  universum 
mundum  et  linguis  dividuntur  et  partibus.  Nulla 
gens  est,  quae  in  parte  populi  sui,  proprium  non 
adoret  auctorem.  Et  vide,  qui  reges  dicit  adoratu- 
rosy  qui  putabantur  adoran^i. 


12  Quia  liberavit  pauperem  a  potente  : 
Et  pauperem,  cui  non  erat  adjutor. 

C  Liberavit  pauperem,  id  est,  fldelem  populum,  a 
potente  diabolo,  ct  pauperem,cui  non  eratadjutor, 
quia  humanum  genus  ad  idolorum  culturam  eo 
contulerat.  Et  quid  ab  eis  adjuvari  poterant,  qui 
vel  sensum  pecudum  non  habebant? 

13  Parcet  pauperi  et  inopi  : 

Et  animas  pauperum  salvas  faciet. 
C  Cum  dicit  parcet,  generaliter  omncs  homines 
peccatores  osteadit;  illis  enim  parcitur,  qui  in  ali- 
quo  reatu  detinentur.  Ipsi  autem   salvi   fiunt,  qui 
rcgnum  Dei  possidebunt. 

14  Ex  usuris  et  iniquitate  redimet  animas  eorum  : 
Et  honorabile  nomen  eorum  coram  illo. 

C  Usura  ab  usu  nomen  accepit,  qus  credits  po- 
cuniae  procurat  semperaugmentum.  Sic  in  peccatis 
viventibus  usura  crescit  malorum,  quando  quod  In 
temporali  conversatione  dclinquunt,  in  adtemacala- 
mitate  recipiunt.  Ab  istis  ergo  usuris  liberantur  fi« 
deles  animae,  quando  per  pcenitentiam  redduntur 
absolutae.  Quorum  nomen  honorabile;  revera  prs- 
clarum  nomen,  ut  Christiani  dicantur,  et  a  suo  regt 
resplendeant  vocabuli  dignitate.  Addidit  etiam,  co- 
ram  iHo,  id  cst  coram  Deo  quoniam  ante  ipsum  et 
in  ipsius  regno  victuri  sunt. 

15  Et  vivet  et  dabitur  ei  de  duro  .4rabix  et  adora' 

bunt  de  ipso  semper  : 
Tota  die  benedicent  ei. 
G  Nam  cum  dicit,  et  vivet,  ostendit  etemitatem 
Ghristi,  qua  non  vita  creata,  aed  beatitudine  sancta 
Trinitas  vivit.  Aurum  Arabiae,  prae  celeris  terris 
fcrtur  esse  purissimum,  quod  ad  sapientiam  bene 
refertur.  H  Offeruntur  enim  ei  mentes  puritate  san- 
cta,tanquam  aurum  Arabicum  splendore  pulcherri- 
mo  rutiiantes.  Et  adorabunt  de  ipso,  boc  ad  huaui- 
nitatem  ipsius  constat  referri,  quando  ore  proprio 
qucmadmodum  orarctur  instituit.  Tota  die,  totius 
vitm  nostrac  tempus  ostendit. 

16  Erit  firmamentum  in  terra  :  iVi  summis  montium 

supcrextolletur  super  Libanum  "^  fructus  ejus  ', 
Et  florebunt  de  civitate  sieut  fenum  terrx. 
C  Firmamentum  montium  Ghristus  est.  Summa 
montium  exccllentiam  signiflcatprophetarum.HSu- 
percxtolletur,  scilicet  gratia  baptismi,8uper  omnes 
altitudines  saeculi,  per  quam  peccata  tolluntur.G  Flo- 
rebunt  ergo  de  civitate  jnsti,  id  est  de  Ecclesia  Dei, 
sicut  fcnum ;  cujusaetas  non  comparatur  sanctis,  sed 
decora  viriditas.  Et  inspice  quod  dicit,  de  civitate 
fiorebunt,  non  in  civitate,  quia  de  ista  civitite  hqjus 
sasculi  laborando,  in  illa  florebunt  beatitudine  sem- 
pitcrna  coronando. 

17  8it  nomcn  ejus  -r  benedictum  \  in  s3ecula  : 
Ante  solem  permanet  nomen  ejus. 

G  Sit  nomen  ejus,  ac  si  diceret,  in  aetemum  glo. 
riflcetur  Deus^  quoniam  aeternam  gloriam  pnesta- 
turus  esse  cognoscitur.  Ante  omnem  creaturam  no- 
men  ejus  permanere  professus  est  (sicut  dieitur  in 
Evangelio :  In  principio  erat  Veii>um},  ne  tanctqin 


i 


«73 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


274 


DeiFillumytempQralemaliquisblephemacogitatione  A  ejus  animus  discrepabat.  Gressus  significat  actus 


sentiret.Nomen  autem  dictum  e9t,quod  notam  rem 
faciat.  Et  hic  solem,  pro  omnibus  creaturis  ponit, 
quoniam  conspectibus  nostris  gratior  illucescit, 
ubi  et  sugillantur  philosophi,  qui  solem  ponebant 
cternum. 

18  Ei  benedicealur  in  ipso  *r  omnes  tribus  terrx  ; 
Omnes  gentes  magni/icabnnt  eum, 

C  Et  benedicentur  in  ipso,  Domino  videlicet  Jesu 
Ghristo.  Gum  dicit  magniOcabuntJaudabunt  utique 
aigoiQcat.  Aliter  enim  magnificari  non  potest,  eui 
omnes  summitates  deserviunt. 

19  Benedictus  Daminu^,  Deus  Israel. 
Qui  facit  mirabilia  solus. 

C  Deus  Israel,  id  est,  Deus  universas  terrac  bo« 
nedicendus  semper  est ;  qui  facit  mirabilia  solus, 
quia  nuUo  indiget  a^jutorio.  Nam  licet  angeli  et 
mnlti  justi  faciant  mirabilia,  non  soli  tamen,  sed 
a^juvante  Domino  perficiunt.H  Debet  vero  his  poni 
Deas,  quia  et  Trinitas  in  versu  ostenditur. 

20  Et  benedictum  nomen  majestatis  ejus  in  aetemum : 
Et  replebitur  majestate  ejus  omnis  terra  : 

fiat^  fiat. 
H  Benedictum  nomen  est,  scilicet  quiade  Christo 
Christiani  sunt  dicti,  quod  vocabulum  totum  or- 
bem  sacra  veneratione  complevit.  Terram  enim  hic 
sanctos  dicit,  quia  ipsius  claritate  replcndi  siSnt. 
Optantis  est  dicere  fiat,  sed  nimium  desiderantis, 
ipsum  repetere  et  dicere  :  fiat,  fiat. 

ORATIO  EX  PSAL.   LXXI. 

Nomen  tuum,  omnipotens  Deus,ante  cu.ncta  soe- 


B 


humanos,  qui  prope  efi^usi  sunt,  cum  a  vera  cogi- 
tatione  discrepare  cojperunt. 

3  Quia  zelavi  super  iniquos  : 
Pacem  peccatorum  videns. 

C  Secuta  est  causa  cur  gressus  ejus  viderentur 
efl^undijquia  peccatoribus  incongruum  zelum  adhi- 
buit  ut  eos  putaret  felices,  quos  certum  est  aBterna 
damnatione  puniri.  Pacem,in(|uit,peccatorum,  quae 
putatur,  sed  revera  non  est  pax.  Nam  cum  pecca- 
tores  videntur  locupletes,  et  nihil  esse  in  mundo 
quod  timeant^  putantur  habere  pacem,sed  pax  ista 
cum  conscientia  semper  litigat,  et  intrinsecus  rixa- 
tur  secumque  decertat. 

4  Quia  non  est  respectus  inorti  eorum  : 
Et  firmamentum  in  plaga  eorum. 

C  Adhucdicit  de  prosperitatibus  impiorum,quia 
non  est  respectus  morti,  id  est  quia  mortem  suam 
non  praevident,ad  emendandum  se  non  convertunl. 
Et  firmamentum  subaudiondum  non  est,  quia  si 
contingit  cos  pracstringi  aliqua  adversitate,  non  in 
eis  videtur  diutina  permanere  tristitia,  et  ideo  non 
statim  ad  medicum  verum  recurrunt. 

5  In  labore  hominum  non  su7it : 

Et  cum  hominihus  non  /layellabuntur. 
C  Homincs,  hic  sanctos  viros  intclligamus,  qui 
et  laboresin  hocsicculo  sustinont,etdiver8a  flagella 
patiuntur,  ut  correcti  ad  Dominum  redeant,  hoc 
peccaioribus  non  provenit,  quod  ad  salutem  datur 
devotis,  quia  in  mundo  congruas  non  recipiunt 
ultiones. 


eala  benedictum  invocantes,  oramus  ut  humiliato  C  6      Ideo  tenuit  eos  superbia  : 


calnmniatore^paccmpopulo  justitiamque  largiri  di- 
gneris.Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum  etc. 

PSALMUS  LXXII. 

ARGUMBMTUM   PSAL.  LXXII. 

G  Vox  Prophets  admirantis  cur  inimicis  Det  et 
paganis  prosperitas  tanta  eveniat. 

Defecerunt  laudes  David  filii  Jesse. 
TT.  Psalmus  Asaph. 

II  Defecerunt  laudes  David  filii  Jesse,  ad  finem 
ficptnagesimi  primi  psalmi  pertinet.  Id  vero  (luod 
sequitur,  psalmus  Asaph,  initium  sit  sequentis. 
C  Asaph  vero  synagoga  interprctatur,  qui  ex  typo 
BynagcgaB  per  totum  loquitur  psalmum.Defeccrunt 
Tero  laudes  David,  id  est  fecerunt  immolationes 


Operti  sunl  iniquitutc  et  impictate  sua. 

G  Tenuit  autem,  dixit,  id  est  quasi  quibusdam 
apprchendit  manibus  eos  superbia,  ut  evadere  ne- 
queantDicit  quoque  secundum  aliam  translationem 
superbia  eorum,quia  revera  diaboli  est,hocfacinus 
perpelrare.  Operti  sunt  iniquitate,  non  dixit  amicti 
sunt,sed  operti,ut  eos  intelligamus  totos  esse  dc- 
mersos.  Addidit  impietate,  quae  malorum  omnium 
probatur  extrema,  iniquitas  enim  mediocris  esse 
potest. 

7      Prodiit  quasi  cx  adipe  iniquitas  eorum  : 
Tramierunt  in  affectum  cordis. 

C  Ex  adipe  pcoccdit  iniquitas,  quando  hi,qui  af- 
fluentitt  praescutissaecuIipraBstantcDeorepIeti  sunt. 


pecudum  et  immolationes ;  nunccorporisetsangui-  n  in  divina  detraclione  peccant.Pingue  enim  est  pcc- 


nis  Christi,  sancta  peragit  Ecclesia. 

1  Quam  bonus  Israel  Deus, 
His  qui  recto  sunt  corde  : 

C  Bonus  enim  Deus,  his  qui  recto  sunt  cordc, 
id  esi,  qui  opera  ejus  studio  pietatis  intclligunt.  11 
Et  eum  visuri  sunt,  sicut  ait  Dominus  :  Beati 
mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  videbunt 
{MuUh.  V.) 

2  Mei  aulem  pene  moti  sunt  pedes  : 
Pene  effusi  sunt  gressus  mei. 

G  Pes  significat  arbitrium  mentis;  hunc  dicit 
pene  fuisse  commotum,  quando  a  vero  iutellectu 


catum,  quod  magis  arbitrio  quam  necessitate  com- 
miltitur.Peccatorcs  transierunt  iu  affectnm  cordis, 
id  est,  erraverunt,  quando  insensatis  idolis  servie- 
bant.H  Vel  in  affectum,id  est  concupiscentiam,  ut 
suam  non  Dei  facerent  voluntatem. 
8      Coyitaverunt  et  locuti  sunt  nequitiam  : 
Iniquitatem  in  excelso  locuti  sunt. 
C  Duplex  malum  cst  nequitiam  cogitare, eamque 
tanquam  bonum  aliquod  palam  proferre.  Iniquita- 
tem  in  excclso  locuti  sur.t,  hoc  est  quod  mens  per- 
fida  parturicbatjUt  contra  auctorem  suum  blasphe- 
ma  verba  loqueretur. 


S78 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


m 


i     Posuerunt  in  ceglutn  os  suum  :  A 

Et  lingua  eorum  transivit  in  ferra. 
C  Ponit  in  ccelum  os  suum,  qui  Jovem,  Mercu- 
rium  caeteraque  portcnta,  Deo  putat  esso  similia. 
Bt  lingua  eorum  transivit  in  terra,  qui  ultra  quam 
decet  loquuntur,  et,  dum  sunt  ipsi  fragiles,  tenere 
se  immortales  sstimant  dignitates;  vcl  qui  Deum 
peccata  non  punire  putant.  H  Aut  qui  per  super- 
biam  scientias  locuti  sunt  conlra  Habilatorem  co^li; 
illi  posuerunt  in  ccelum  os  suum,  sedhumiliatum 
feBi  iniquum  eloquium  eorum  usque  in  terram,  et 
{)ertranaiit,  quia  (irmam  stationem  non  habuit. 

10  Ideo  convertetur  populus  meus  hic : 
Et  dies  pleni  invenientur  in  eis. 

C  Congruum  est  illos  populos  hic  advertere,  qui 
aliquando  in  aocepta  Dei  lege  manserunt,  sed  per  va-  ^ 
ria  desideria  dispersi,  itcrum  vero  correcli,  ad  Dei 
praecepta  redierunt.  Dies  pleni,  sunt,  quandoChri- 
8tu8  Dominus  in  plenitudinc  tomporis  advenire  di- 
gnatus  est.H  Vel  de  quibuslibet  bonis loquitur.qui 
visis  his  qu®  dicla  sunt,  plus  ad  Deum  convertun- 
ttir. 

11  Et  dixerunt :  Quomodo  scit  Deus  : 
Et  si  est  scientia  in  Excelso, 

H  Ignorant  enira  peccatores  Deum  omnia  posse 
cognoscere,  nescientes,  miseri,  quia  nihil  ab  ejus 
oculis  absconditur. 

12  Ecce  ipsi  peccatores  et  abundantes  ia  sxculo  : 
Obstinuerunt  divitias. 

H  EiCce  ipsi  peccatores,  abundantes  divitiis  s«- 
culi,perdiderunt  dona  paradisi.C  Putabant  insipien- 
tes  Deum  nescire  quod  agebant  mali,  ex  eo  quia  C 
peccatores  divitias  possidebant,  et  justi  non  ;quasi 
justis  et  iidelibus  talia  sit  poUicitus,  et  non  magis 
pauperes  in  mundo  esse  voluerit  quibus  coelorum 
regna  promisit. 

13  Bi-rdixi  ;  Ergo  sine  causa  jmtifwavi  cor  meum. 
Et  tavi  inter  innocentes  manus  meas. 

G  Vox  anima  fluctuantis  et  anxio)  de  prosperitate 
peccatorum,  et  affluentia  eorum.  Justificatio  est 
cordis;  cogitationes  mundae,ablutio  manuum,opera 
rectitudinis.  Gausa  autem  a  casu  dicta  est,  quo; 
Bo^pe  bona  sit,  saepe  mala ;  quod  genus  causse  an- 
ceps  dicitur,  quoniam  dubius  est  animus  quid  se- 
quatur. 

14  Et  fui  ftagettatus  tota  die  : 

Et  castigatio  mea  in  matutinis'1  n 

G  Anima  a^stuans,  adhuc  de  tribulatione  Rua  lo- 

quitur,  quam  in  prcsenti  s(BCulo,veIut  tota  die  sus- 

tinuit^  quasi  irrite  sustinuerit,  dum  divitias  sjbcuH 

(propter  hona  opera  et  tribulationes)non  obtinuerit. 

15  5i  dicebam  :  Narrabo  sic  : 

Ecce  nationem  filiorum  tuorum  reprobari. 
H  Sensus  iste  est,  ac  si  dicat  anima  :  Dum  me 
accuso  in  orationibus  matutinis,  si  volucro  taliter 
dicere,et  sic  Dei  occulta  rimari,  incipio  a  filiis  tuis 
alienus  fieri,  qui  per  meam  proDdlcationom  tui  filii 
facti  sunt.  A  Vel  reprobavi  nationcm  filiorum 
tuorum^id  est,omnium  patriarcharum,prophetarum 


et  sanctorum,qui  dixerunt  et  soripserunt  te  huma* 
na  curare  ^t  justum  esse  in  praemiis. 

16  Et  existimabam  ut  cognoscerem  : 
Hoc  labor  est  ante  me. 

H  Hic  propheta  loquitur  :  Existimabam,  id  est 
perscrutatus  sum  cuncta,et  quamvis  laborio8e,exi- 
slimavi  taraen  cura  Apostolo,  quod  rion  sunt  condi- 
gnae  passiones  hujus  temporis  ad  futuram  gloriam 
(Rom.  viii).  G  Vel  prius  existimavi  me  intclligere, 
cura  stulte  cogitarera,  sed  nunc  illuminatus  video 
esse  laborem  magnura  scrutari  cur  Deus  ista  per- 
mittat. 

17  Doncc  intrem  in  sancluarium  Dei  : 

^Et  ;  intelligans  in  novissimis  eorum.  Diapsulma. 
C  Sanctuarium  Dci  est  lex  Dei,  quod  contuetur 
ut  intclligerct  novissiraa  peccatorum,  qiioniam  in 
futuro  Judicio  felicitashumana  damnabitur,qus  hic 
ad  tempus  florerc  monstratur.  Ex  istis  novissimis 
quaestio  soluta  est,cur  maios  florere  hic  Deus  per- 
mittat,et  justos  vexari  in  paucis^in  novissimo  aevo 
optime  disponi  praemio. 

18  Vcrumtamcn  propter  dolos  posuisti  eis 
Dejecisti  eos  dum  allevarentur. 

A  Verumtaracn  propter  dolos,hoc  est  quia  dolum 
faciunt,  dolum  patiantur,  ut  decepti,  terrena  eli- 
gant  et  relinquant  o^terna.  Quod  contingit  com 
trftduntur  reprobi  in  desideria  cordis  (Aom. i), ut  fa- 
ciant  quae  non  conveniunt.  C  Quorum  elevatio,  de- 
jcctio  est,quo  enim  celsim  ruinosa  con8cenduni,eo 
ipso  periculosius  ruunt,  sic  onim  elferri;  jam  ca- 
drc  cst. 

19  Quomodo  facti  sunt  in  desolalionem?  subito  defe- 

cerunt ; 
Perierunt  propter  iniquitatem  suam. 
C  Quomodo,  admirantis  est  vox,  ut  subito  deso- 
latus  appareat,  qui  tanta  felicitate  pollebat.  Expo- 
nit  etiam  modura  desolationis,  quia  subito  defece- 
runt;  quod  significat  repeatinjB  mortis  adventum. 
Perierunt,  quia  mali  sic  in  hoc  saeculo  deficiont, 
ut  iterura  perpetua  clade  moriantur. 

20  Velut  somnium  surgentium  : 

Domine,  in  civilatc  tua  imaginem  ipsarum  ad 
nihitum  rediges. 
C  Pulchra  coraparatione  talem  dictt  esse  felicita- 
tera  raalorum  quale  somniumevigilantium.Sic  enim 
jam  mortui  divitias  possidere  non  possunt,  sicut 
evigilantcs  sua  gaudia  perdiderunt.  Perit  quoqoe 
imago  pecccatorura,quando  se  eis  ipsa  veritas  alie- 
nata  subtraxerlt  in  coelesti  Hierusalem ;  ibi  enim 
eorum  efQgies  non  videbitur,qui  in  gehennffi  seque- 
strationera  mittendi  sunt. 

21  Quia  inflammalum  est  cor  meum  :  et  renes  mei 

commutati  sunt  : 
Et  cgo  ad  nihilum  redactus  sum  et  nescivi. 
H  Christus  Dominus  nunc  loquitur,  quia  inflam- 
matum,  etc.  Inflammatum  est  enim  cor  Christi,  ut 
faciat  voluntalem  Patris.Renes  commutati  sunt,  ne 
mihipri-cvalcrctnllainquinatiocogitationishumanae. 
Hurailiatura  quoque  se  dicit,  ut  monstraretse  eese 


977 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


276 


verum  homiiiem.Ignorasse  vero  se  dicit,  quiapec-  ^  ^    ^^^^  autem  adhssrere  Deo  bonum  esl : 


catores  et  peccata  ignorat,  qui  oulla  ignoratione 
fallitur.  G  Vel  ]oquitar  idem  zelator  qui  doluit  su- 
per  temporaliabundantiama]orum,poneDs  causam 
carimagoeorum  ad  nihil  redigatur,quia  inflamma- 
tum  est  cor  meum  noxia  invidentia  per  eos,  id  est, 
ipsi  bonos  faciunt  peccare,  ut  quandoque  dubitent 
de  divina  providentia,  et  renes,  id  est,  mentis  cons- 
tantia  bonorum,movetur  ad  quaerendum  temporalia 
pro  fluis  laboribns,  quibus  debentur  aeterna,  et  ita 
ad  nihil,  id  est,  peccatum  redactus  sum,  etc. 

22  J]t  jumentum  factus  $um  apud  fe  : 
Bt  ego  $emper  iecum. 

U  Ut  jumentum  factus  sum  dicit  Ghristus,portans 
in  came  peccata  populi,  et  ego  semper  tecum,  ut 
est  illud,  ego  in  te  et  tu  in  me.  C  Vel  ille  loquitur  n 
cujus  pene  moti  sunt  pedes.Qui  jure  jumentum  se 
dicit,quoniam  carnalis  aemulatio  eum,  quasi  animal 
irrationabile,  insidebat  super  prosperitate  malo- 
rum  :  ot  tamon  adhuc  tecum  sum  in  ilde  licet  pec- 
cator. 

23  Tenuisli  manum  dexleram  meam  :  r^  el  [  in 

voluntate  tua  deduxisti  me  : 
Et  cum  gloria  suscepisti  me, 
H.  Tenuit  dexteram  Pater  Filio,  eo  descendente 
in  infemum,  quia  sinistra  dial)o]i  adversabatur  ei 
ia  terris.  Deduxit  in  voluntate  resurgentem,  suscc- 
pit  in  gloria  ad  coelos  redeuntem.  G  Vel,  per  ma- 
num  dexteram  remissio  peccatorum  accipitur  et 
fidei  virtus  et  ccslestium  desiderium,  et  gratuita  vo- 
lontate  non  mcis  meritis  deduxisti  me,  et  naturam 
meam  incarnatione  tua  gloriose  suscepisti  ad  dexte-  ^ 
ram  Patris. 

24  Quid  enim  mihi  est  in  cceto, 

El  a  te  quid  volui  super  terram? 
H  Quid  enim  mihi  est,  id  est,  ad  comparationem 
coelestis  grati»,  quam  electis  tuis  praeparasti,quam 
viUa  et  caduca  sunt,  quae  a  te  voluit  humana  mens 
super  terram?  Aliter,  neque  in  coelo,  neque  in 
terra,  alium  praeter  te  quaesivi  :  a  te  impleta  est 
Toluntas  mea,  ut  mihi  flectant  omnia  genua  cccles- 
tium,  terrestrium  et  infernorum  (Philip,  ii). 

25  Defecit  caro  mea  et  cor  meum : 

Deus  cordis  mei  et  pars  mea  Deus  in  seler- 
num. 

H  Voz  Ecclesiae.  G  defecit,  cor  utique  a  mala  co-  ^ 
gitatione.  Deus  cordis,  bonum  intellectum  signifi- 
cat,  cum  se  errasse  sentiebat.  Illius  hominis  pars 
Deus  est,  qui  se  msgestati  ipsius  crudeiitate  conso- 
ciat :  In  aetemum  se  ipsi  adhsrcre  promisit,  quod 
est  perfectomm. 

25  Quia  ecce  qui  eUmgant  se  a  te  peribunt : 
Perdidisti  omnem  qui  fomicatur  abs  te. 
G  Ipsi  enim  se  elongaverunt  ab  eo,  qui  idolis 
serviebant.  Fornicari  est  a  Deo,quando  adultcrinis 
cogitatiooibus  ab  ejus  casto  amore  deviamus;  et 
quidquid  conlra  cathoiicam  lidemcreditur,pollulis 
aeatfibus  fomicatur. 


Ponere  in  Domino  Deo  spem  meam. 

G.  Is  enim  divinitati  adhaeret,qui  se  illi  veraflde 
atque  operum  probitate  conjungit,  et  ponit  spem 
suam  semper  in  Deo,quia  nihil  potest  esse  beatius, 
quam  illi  omnia  committere,  qui  novis  suis  culto- 
ribus  profutura  prajstare. 
28  Ut  annuntiem  omnes  praedicationes  tuas  : 
In  portis  filix  Sion. 

G  Sion  speculatio  interpretatur.  Istius  ergo  con- 
templationis  (iliam,  catholicam  constat  esse  Eccle- 
siam,  ubi  revera  laudes  Domini  reddit,  qui  pura 
mentc  crediderit.  In  portis,  ipsum  ingressum  Ghri- 
stianitatis  diclt,  quando  ad  (idem  veram  populus 
novae  regenerationis  adducitur. 

ORALIO   EX   PSAL   LXXII. 

Fac  nos,  Domine,  tibi  jugiter  adhaerere,  in  te  to- 
tam  virtutem  spei  nostrae  defigere,  ut  mereamur 
laudcs  tuas  in  portis  aeternalibus  nuntiare.  Per  Do- 
minum  nostrum  Jesum  Ghristum,  etc. 

PSALMUS  LXXIII. 

AROUMENTUM  PSAL.    LXXIII. 

G.  Synagoga  deplorat,  cur  sui  traditi  fuerint 
gentibus. 

TT.  Intellectus  Asaph. 

G  Intellectus  significat  speculationem  divinam, 
quam  psalmus  iste  denuntiat.  Asaph  intcrpretatur 
congregatio,  quae  nunc  vocatur  Ecclesia. 
-1       Ut  quid,  DeuSf  repulisti  in  finem  : 

Iratus  est  furor  tuus  super  oves  pascux  tux  ? 

G  Israelitarum  populus  per  totum  loquitur  psal- 
mum,  qui  quaerebat  territus,  cur  sanctuarium  Do- 
mini  passurum  esset  uefandissimam  vanitatem.He- 
pulisti,  id  est  abjecisti,  quasi  alienos  a  tua  d^^fen- 
sione  fcci  ti.In  fincm  :  captivitatem  8ignificat,quffl 
fuerat  sub  tempore  Vespasiani  et  Titi.  Oves  dicit 
populum  Judaeorum. 

2  Memor  esto  congregationis  tuse : 
Quam  possedisti  ah  initio. 

GGongregatio  Judaeorum  vehementer  praevaluit  : 
cum  eos  sub  iEgypti  populo  crcscere  faciebat.  Ab 
initio  dicit  fidei,  scilicet  culturae  traditae,  quam  per 
Moysen  accepit  populus  Hebraeus. 

3  Redemisti  virgam  hxreditatis  tux  : 
Mons  Sion  in  quo  habitasti  ^  in  eo  [ 

G  Haeroditas  fuitDeipopulus  JudaBorum,quandiu 
ei  puro  animo  serviebat :  hanc  haeredilatem  appel- 
lavit  et  virgam,  propter  Moysen  famulum  ejus,  qui 
per  virgam  pro  populo  magnalia  fecit.  Per  montem 
Sion,  Hierosolymam  significat  civitatem,  in  qua 
Israeliticus  populus  habitabat. 

4  Leva  manus  tuas  in  superbias  eorum  in  finem  : 
Quanta  malignatus  est  inimicus  in  sancto. 

G  Elevata  est  ergo  in  ipsis  populis  potentia  Dei : 
quando  superbiam  eorum  gratiahumilitatiscommu- 
tavit  :  perduccns  eos  in  finem,  id  est  in  Dominum 
Salvatorem.Inimicus  :  significat  populum  Romano- 
rum,qui  in  illo  tcmpore  insignis  idolorum  cultorha- 


279 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


280 


bebaturi  qui  malignatus  est  in  locis  sanctis  Hieru-  A 
salem,  quando  sacerdotes  totaque  ministeria  templi 
in  praedam  missa  patuerunt,  cunctaque  gens  Ju- 
dsorum,  aut  gladio  subjacuit,  aut  captivilati  sub- 
jugata  fuit. 

5  Et  gloriati  stint  qui  oderunt  te  : 
In  medio  svlemnitatis  tux. 

H  Gioriantur  peccatores,  cum  instinctu  diaboli  ex 
Dei  odio,  sanctos  martyres  pocnis  afiligunt.  C  Vel 
gioriati  sunt  Romani,  dum  etiam  in  templo  Dci  in 
Hierusalem  sacrilegium  committerent. 

6  Posuerunt  signa  sua  -r  signa  ;  et  non  cognove- 

runt : 
Sicut  in  exitu  super  summum, 
G  Posuit  Romanus  exercitus  signa,  scilicet  aqui- 
laS|  draconeSy  casteraque  quibus  in  praelio  uti  sole-  «> 
bat.  Addit  signa,  ut  ipsa  repetitio  commoveret  ju- 
dicem  ad  vindictam  celeremy  et  non  cognoverunt, 
quod  si  cognovissent,  tibi  utique  sacriOcarent^  et 
non  elegissent  ad  dsemonum  redire  culturas.  Et  si- 
gna  sua  super  summum,  in  tuo  templo  sancto  po- 
suisse  memorantur,  quemadmodum  solent  princi- 
pum  status  :  in  plateis  per  loca  sdita  collocari,  ut 
memoria  viantium  instruatur  visis  talibus. 

7  Quasi  in  silva  lignorum  securihus  exciderunt  ja- 

nuas  ejus  in  idipsum  : 
In  securi  et  ascia  dejecerunt  -f-  eam  ; 
G  Janua  enim  a  Jano  dicta  est,  quod  pcr  ipsum 
anni  (ut  putabant  idololatras)  prsberetur  ingressus. 
Ergo  ut  civitatem  illam,inmodum  silvarum  ostende- 
ret  funditus  esse  vastatam,  per  baec  instrumenta 
fabrilia  dicit  esse  dejectam.  ^jus  vero  :  templi  in-  C 
tellige. 

8  Incenderunt  igni  sanctuarium  tuum  : 

In  terra  polluerunt  tabemaculum  nominis  tui, 
G  Grescit  dolor  :  ubi  calamitas  eversionis  auge- 
tur.  Sanctuarium  illud  :  templum  fuit  quod  Salo- 
mon  mirabili  aedificatione  construxit.  Istud  enim 
templum,  quod  visitabat  virtus  coelestis  :  manus 
polluit  vastatoris,  et  usque  ad  terram  culmina  de- 
duxit  :  quffi  ad  iaudem  Domini  probantur  esse 
constructa.  Grescit  autem  hic  atrocitas  facti  in 
Darratione  prophetae,  ut  tam  immaniter  excidenti- 
bus  et  vastantibus  debeat  ab  omnipotenti  judice 
obviari. 

9  Dixeiunt  in  corde  suo  cognatio  eorum  simul  : 

-r  Quiescere    ;  faciamus  omnes  dies  festos  n 

Dei  a  terra. 
G  Hic  verba  referuntur  irascentium  Judaeorum  : 
quoniam  viderunt  sanctam  civitatem,  et  Dei  san- 
ctuaria  diruta,  ftiriose  et  insipienter  dixerunt  : 
Abjiciamus  legem  Dei;  et  ne  pauci  viderentur 
esse,  dixit  cognatio  eorum  simul.  Et  mala  supe- 
rius  enumerata  potuissent  Domini  misericordiam 
commovere,  nisi  adhuc  in  Judaeis  fuisset  obsti- 
nata  superbia.  Idco  et  impoenitenti  cordi  merito 
non  fuit  calamitas  abstracta,  quoniam  a  blas- 
phemiis  eorum  animus  non  recessit,  etiam  in 
poenis. 


10  Signa  nostra  non  vidimus :  jam  non  est  propheta : 
Et  nos  non  cognoscet  amplius, 

G  Adhuc  ista  verba  sunt  desperantium  Judeo- 
rum,dicentium  signa,  quaB  patribus  eorum  fuenint 
collata,  semetipsos  non  vidisse  in  illis  calamttati- 
bus,  ac  prophetas,  de  quibus  instruerentur,  non 
habuisse,  et  ideo  sc  a  Deo  fuisse  derelictos. 

11  UsquequOt  Deus,  improperahit  inimicus  : 
hritat  adversarius  nomen  tuum  in  finem^ 

H  Facta  sunt  haec,  quse  jam  narrata  sunt,  secun- 
dum  historiam,  cum  Nabuchodonosor  abduxit  Ju- 
daeos  in  Babylonem,  vel  cum  Titus  et  Vespasianus 
succensa  civitate  multos  perimerunt.  G  Irritat,  a 
canibus  tractum  est,quorum  latratibus,id  est  littera 
plurimum  sonat.  De  Judseis  itaque  ex  impatientia 
contra  Dominum  loquentibus  quaerit.  Quandiu  ita 
eos  improperare  sinis?quandiu  ioimicum  et  adver- 
sarium  illum  tibi  populum  non  convertis  ad  con- 
fessionem  veram  laudis  tuas?  In  finem,  scilicet 
mundi,  quando  gens  illa  convertetur. 

12  Vt  quid  avertis  manum  tuam  et  dexteram  tuam  : 
De  medio  sinu  tuo  in  finemt 

Spiritualiter  hicEccIesiaDeumPatrem  deprecatur 
de  unigenito  Filio,qui  insinu  Patris  est,qui  et  dex- 
tera  appellatur,et  manus,ne  tardet  eum  transmitte- 
re  in  terris.  H  G  Tunc  autem  avertere  manum  diei« 
tur.  cum  nos  peceare  sinit.  G  Tunc  vero  convertit 
manum,  cum  peccata  hic  corrigit.  H  Sinus  antem 
Dei,  sanctuarium  ejus  est«  templum  ejus,  vel  ejus 
custodia.  G  Velad  litteram,curasinu,id  est  Judaeia 
avertis  manum,  id  est  Ghristum,  usque  ad  «finem 
saeculi?  quando  iterum  ad  sinum  tuum  convertis 
manum,  id  est  Judaeos  convertes  ad  Ghristum. 

13  Deus  autem  rex  noster  ante  sxcula  : 
Operatus  ^  est    ;  salutem  in  medio  terrae. 

G  Saecula  autem  dicta  sunt,  quod  in  Ee  revolvant 
tempora.  Ne  crederet  quis  temporalem  Dominnm, 
ideo  dicit  eum  esse  regem  ante  saecula.  In  medio 
terrae,id  est  hominum  qui  terrae  nomine  significan- 
tur;  cunctis,  scilicet  cernentibus  populis,  operatus 
est  salutem  humani  generis;  H  vel,  in  Judaea,qu« 
medium  terrae  dicitur. 
\k  Aut  confirmasti  in  virtute  tua  mare  : 
Contrihulasti  capita  draconum  in  aquis, 

G  Ostendit  nunc  eumdem  Salvatorem  esse  eum 
qui  quondam  fecit  mirabilia.  Gonfirmavit  enim  li- 
quidas  Rubri  maris  abyssos,quando  in  duobus  late- 
ribus  ita  est  deflxum^ut  mare  navigerum  iter  faceret 
esse  tcrrenum.  Gapita  draconum,  suporbia  daemo- 
niorum,  quae  perducuntur  ad  nihilum,  quando  ani« 
mas  quas  illi  inquinabant  fons  salutaris  emundat 
baptismi.  In  hoc  enim  versu  mysterium  jam  dicti 
miraculi  exponit ;  significabat  enim  transitus  maris 
Rubri  baptismum  et  diaboli  victoriam.  Unde  in 
aquis,  scilicet  baptismi,  intellige. 
15    Tu  confregisti  capiin  draconis  : 

Dcdisti  eum  escam  populis  ^thiopum. 

G  Gonfractum  est  caput  draconis,  id  est  Satan, 
quando  superbia  ejus  de  coelo  dejecta  est,et  quando 


961 


EXPOSltlO  PSALMORUM. 


282 


Titia  iD  baptismo  sunt  exstmcta.  iEthiopes,  pecca- 
tores  advertimuSy  qui  ad  Dominum  conversi  escam 
cceperunt  habere  diabolum,  quia  a  Christianis  de- 
tractionum  morsibus  comeditur.  H  Sive  ut  ab  his 
comminueretur  per  signum  crucis,  quos  prius  de- 
Toraverat  in  suasionibus  vanie. 
14    .  Ttt  dirupisti  fontes  et  torrentes  : 
yf^  Tu  siccasti  ftuvios  Etham  \  . 
C  Fontes,  dixit  peccatores,  quorum  mala  jugiter 
influunt;  torrentes,qui  subito  8uscitati,rapide  pec- 
cando  irruunt  in  bonos  :  Hos  disrupit  Deus  cum  a 
famulatione  diaboli  divisit.  Etham,  fortis  interpre- 
Utur,  et  significat  diabolum,cujus  flumina,id  est, 
eJQS  doctrinam  exsiccavit  Deus,  et  ad  nihilum  re- 
degit. 

17  Tuus  est  dies,  et  tua  est  nox  : 

Tu  fabricatus  est  auroram  et  soleni. 
H  Tuus  est  dies,id  est  claritas  Evangelii,et  nox, 
id  est  obscuritas  legis^quia  teutraquepronuntiant. 
Auroram,id  est  illum  hominem,per  quem  sedentes 
in  tenebris  lucem  viderunt.  Lunam  vero  Ecclesiam 
dicit,  quaB  in  obscuritatibus  ssculi  lucet. 

18  Tu  fecisti  omnes  terminos  terrae  : 
jEstotem  et  ver  tu  plasmasti  ea. 

H  Terminosterrae,apostolos  et  prophetasdicimus. 
H  Ver,8ignificat  justos,  qui  in  hoc  ssbcuIo  bonis  ope- 
ribus  florent;per  acstatem  fructura  laboris  sui  per- 
eipiunt.  C  Vel,  ver  confessores,  qui  aequabili  devo- 
tione  et  mansuetudine  temperati  Domino  serviunt. 
jCstas,  vero  eos  qui  martyrii  calore  fervent. 

19  Memor  esto  hujus  :  inimicns  improperavit  Do- 

mino  : 
Etpoputus  insipiens  incitavit  nomen  tuam. 
H  Memor  esto,  scilicet  martyrum  qui  ab  amore 
nominis  tui  talia  patiuntur.  Inimicus  diabolus.  Po- 
poluB  insipiens,  id  est  gentilis  vel  haeretici^qui  in- 
dtant  semper  nomen  Domini.  C  Vel,  inimicus,  in- 
telligitur  Judaomm  populus,  qui  et  insipiens  recte 
dicitur,  dum  dies  festos  et  iegem  Dei  sui  a  terra 
quieecere  volebant  facere,  et  talia  dicerent  quibus 
Deum  incitarent. 

20  Ne  tradas  besUis  animam  cch/itentem  tibi : 

Et  animas  pauperum  tuorum  ne  obliviscaris  in 
finem. 
G  Supplicat  enim  vir  sanctus,  quod  sciebat  de 
Judcis  devotis  esse  venturum,ut  non  tradatanimas 
fidelium,ne  diabolus  ad  sua  vota  perveniat.  Bestias 
posuit  diabolum  cum  ministris.  Pauperes  sunt,  qui 
se  ad  humilitatem  sanctissimam  hic  contulerunt, 
nt  illic  divites  flant. 

21  Respice  in  testamentum  tuum  : 

Quia  repleti  sunt  qui  obscurati  sunt  terrx  domi- 
bus  iniquitatum. 
C  Respice,dixit,ut  digneris  implere  qus  cognosce- 
ris  ante  promisisse,quia  repleti  sunt,  scilicet  pecca- 
tore8,qui  ignorantise  obscuritate  dimersi  sunt,quo- 
niam  lumen  sapientiae  perdiderunt  Repleti  sunt 
autem  terrs  domorum  iniquitatum,  sive  terrae  do- 
mibuB  iniquitatum,  A  id  est  terrenis  desideriis 


A  de  domo  iniquitatum,  id  est  conscientia  iniqua; 
domus  enim  iniquitatum,  id  est  conscientis  ma- 
lae,  obscurffi,sunt  terrenis  desideriis  et  replet»  ma- 
litia. 

22  Ne  avertatur  humilis  factus  confusus  : 
Pauper  et  inops  laudabunt  nomen  tuum. 

C  Rogat  Prophcta  non  debere  confundi  humilcs, 
qui  Deum  jugiter  laudant ;  pauper  Dei  dicitur  hic, 
et  dives  saecuH  nuncupatur :  iste  est  regis  eterni, 
ille  temporis  fugitivi.  Iste  Dei  pauper,  ct  cum  vi- 
detur  silere,  Deum  laudat ;  ille  dives  sfeculi  super- 
bus,  mutus  est  quamvis  psallat. 

23  Exsurge  Deus,  judicia  causam  tuam  : 

Memor  esto  improperiorum  tuorum  eorum  qux 
ab  insipiente  sunt  tota  die. 
j^  H  Exsurge,  Deus,  judica  causam  pro  his  impro- 
periis,  quae  vel  tu  sustinuisti  pro  nobis,  vel  nunc 
Ecclesia  sustinet.Memor  esto,ut  in  judicio  confun- 
dantur,  qui  tibi  vel  tuis  semper  improperabant. 
C  Vel,  Deus  judicat  causam  suam,  dum  errantes 
convertens  facit  errorcm  suum  cognoscere  et  illud 
prsedicare  quod  prius  abnuebant.  Et  ad  litteram, 
illorum  improperiorum  supradictorum  :  Jam  non 
est  propheta,  etc.,  quae  ab  insipiente  populo  dicta 
sunt,  memor  esto. 

24  Ne  obliviscaris  voces  inimicorum  tuorum : 
Superbia  eorum  qui  te  oderunt   ascendit  sem- 

per. 
C  Ne  obliviscariis,  scilicet  in  damnatione  perpc- 
tua,  voces  obstinatorum.  C  Vel,qui  in  praesentibus 
pressuris  te  invocant,  consolentur  propter  voces, 
C  persequentium.  C  Superbia  est  enim,  quam  Domi- 
nus  spiritualiter  odit,per  quam  et  angelus  corruit, 
et  primi  hominis  beatitudo  discessit.  Et  hoc  con- 
grue  de  Romanis  accipimus,  qut  superbi  elati  su- 
per  templum  Dei  vexilla  erigebant  et  ipsum  incen- 
derunt. 

ORATIO  EX  PSAL.   LXXIII. 

Creator  omnium  elementorum,  Domine,  ante  sae- 
cula  rex  aeterne,  memento  gregis  tui,  quem  effu- 
sione  cruoris  proprii  redemisti  atque  omnium  te 
quaerentium  voces  propitiatusexaudi.Pef  Dominum 
nostrum  Jesum,  etc. 


D 


PSALMUS  LXXIV. 

ARGUMENTUM   PSAL.    LXXIV. 

C  Vox  fidelium  Judaeorum,  qui  Christi  mirabilia 
narrare  se  profitentur,  et  de  Christi  futuro  judi- 

cio. . 

TT.  In  finem  ne  cormmpas.  Psalmus  Asaph  can- 

tici. 
C  Asaph  synagoga  interpretatur,  id  est  congrega- 
tio  quae  ex  Judaeis  credidit,  non  quae  obstinata  per- 
mansit.  Iste  Asaph  hic  admonet  populum  Judaeo- 
rum  ne  Odem  suam  corrumpat  in  finem,  id  est  in 
Christum.  Psalmum  vero  cantici  diximus  esse, 
cum  res  actuales  spirituali  contemplatione  discer- 
nimus. 


283 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCUPI. 


264 


1  ConfUehimur  iihi,  Deus,  confitehimur :  A 
Et  invocahimus  nomen  tuum, 

2  Narrahimus  mirahilia  tua  : 

Cum  accepero  tempus  ego  justitias  judicaho, 
C  Erupit  populus  Judaicus  in  vocem  confessionis. 
Sequitur  Iterum:  confitebimur,  ista  repetitiosolidi- 
tatem  promissionis  testatur.  Deo  enim  frequentata 
confessio  non  parturit  periculum,  sed  salutem, 
quamvis  terreno  judici  vel  semel  confiteri  crimina, 
plerumque  mortem  generet.  Est  autem  confiteri 
multorum  confessione  aliquid  profiteri. 

G  latroducta  est  vox  fidelium,  qui  pura  mente 
Deo  merentur  servire.Matatio  personaB  deinde  est ; 
loquitur  cnim  Dcus :  cum  accepero  tempus,scilicet 
per  id  quod  factus  est  homo,  sb  justitiam  judicatu- 
rum,  ut  compuncta  corda  mortalia  ante  tempus  «^ 
judicii  se  precarentur  absolvi,  ne  in  futuro  duram 
sent^ntiam  judicis  subtinerent.  H  Nunc  non  est  ju- 
dex,  sed  erit.  Si  enim  esset  nunc  judex,  peccatores 
non  erigerentur,  ct  in  saBculo  non  obtinerent  (Jivi- 
tias. 

3  Liquefacta  est  terra  et  omnes  qui  habitant  in  $a  : 
Ego  confirmavi  columnas  ejus.  Diapsal, 

C  Dominus  dicit,  advenfum  suum,  esse  ter- 
ram  liquefactam,  id  est,  genus  humanum,  ab  illa 
soliditate  veritatis  in  peccatorum  labem  resolutum 
esse,  nefandis  Idolis  serviendo.Golumnas  apostolos 
dicit  qui  confirmati  sunt  in  resurrectione  Christi, 
quoniam  in  passione  ejus  nutaverunt. 

4  Dixi  iniquis  :  Nolite  inique  agere  : 

Et  delinquentihus  :  Nolite  exaltare  comu. 
G  Dixit  enim  per  prophetas  et  apostolos  monita  C 
veritatis,  ne  scelerati  male  agerent.  Delinquentes 
Bunt,  qui  de  propria  justitia  praesumentes,  et  exal- 
tantes  se  in  superbia,  coUum  suum  submt7/i  jugo 
Christi  contemnunt.  Vel  cornu  exaltant,  qui  se  in 
peccatis  excu8ant,modo  diabolum  arguentes,  modo 
alium  incusantes  suasorem. 

5  Nolite  extollere  in  altum  comu  vestrum  : 

-r  NoliU  ;  loqui  adversus  Deum  iniquitatem, 
G  Ille  quoque  in  altum  erigit  cornu,  qui  contra 
Deum  (concepta  iniquilate)  remurmurat.  Loquitur 
autem  contra  Deum  iniquitatem,quando  aliquis  se 
sic  «stimat  constitutum  a  Deo,  ut  peccata  minime 
declinare  potuisset,  dicens  non  culpa  sua,  sed  ne- 
cessitate  ad  aliquod  se  flagitium  pervenisse  quod 
propria  voluntate  peccavit.  j) 

6  Quia  neque  ab  oriente  fieque  ab  occidente  neque 

a  desertis  montibus : 
Quoniam  Deusjudex  est. 
G  Neque  ab  oriente,  etc,  addendum  :  Dominus 
deest,  ut  te  non  possit  agnoscei*e.  Orientem  dicit, 
homines  divina  daritate  conspicuos  ;  occidentem, 
peccatores  quibus  adhuc  lumen  veritatis  abscondi- 
tur ;  desertos  montes,  falsos  praedicatores,  id  est, 
haereticos.Ergo  cum  his  omnibus  Deus  praBsensesse 
et  cognitoret  judexjustus  monstratur,nc  quisquam 
praesumat  facere  quod  cum  possit  in  futuro  judicio 
damnare. 


7  Hunc  humiltai  et  hune  exaltat : 

Quia  calix  in  manu  Domini  vini  rneri  plenui 
misto. 
G  HumUiat  utique  superbum,  exaltat  humilem, 
quia  ille  in  se,  iste  in  Deum  confidit.  H  Galix  vero 
retributio  est;  plenua^vini  meri.id  est  veritate,  quo- 
niam  in  die  judicii  unicuique  propinabitur  quod 
meretur;  mistus  est  autem  misericordiaetjudicio. 

8  Et  inclinavit  ex  hoc  -r  in  hoc  ] 
Verumtamen  fex  ejus  non  est  exinanila : 
Bibent  omnes  peccatores  terrde, 

G  Hic  duos  populos  significat,Jud8eorum  et  gen- 
tium,  quoniam  tulit  ex  ore  non  credentium  Judso- 
rum.  Quod  potandum  inclinavit  conversis  popuUs 
gdntium  ;  feces  enim  hic  non  sordes,  sed  ultimam 
fidem  dtbemus  accipere,  quando  Judaei  cum  aliis 
peccatoribus  oredere  meruerint ;  multi  vero  pecca- 
tores  in  sua  obstinatione  mansuri  sunt. 

9  Ego  autem  annuntiabo  in  sJBCuUm : 
Cantabo  Deo  Jacob, 

G  Vox  EcclesifiB  de  futuro  judicio  in  Deam  glo- 
riantis.  Gantat  Deo  Jaoob,  dum  psalmodiam  dioit 
Ecclesia. 

10  Et  omnia  comua  peccatorum  confrmgaim  : 
Et  exaltahuntur  comua  justi. 

G  Gornua  peccatorum  sunt  regna  superborum.et 
omnis  eorum  potestas,et  jactantia  in  futuro  judicio 
conterenda.  Gornua  vero  justi,  munera  sunt  futuri 
judicii,  quae  revera  firmiter  eriguntur,  quoniam  in 
aeterna  pulchritudine  permanebuni. 

ORATIO  EX  PSAL.   LXXIV. 

Pastor  bone,qui  propter  mortalium  ovium  redem- 
ptionem  hausisti  calicem  pasdiohis,  nomen  tuum 
Bupplices  invocamus,  ut  nos  super  oolumnas  sa- 
pientiie  stabiliter  septiformis  SpirituB  sanctifioatio- 
ne  confirmes.  Qui  cum  Patre,  etc. 

PSALMUS  LXXV. 

ARGUMrENTUM   PSAL.   LXXV. 

G  Vox  EccleeiaB,  hortantis  ut  Deo  potenti  (IdeliB 
anima  rounera  offerat. 

TT.  In  finem  in  laudibus  psalMus  Awp^  canti- 
cum  -r  ud  /tssyrios  \  , 
C  Nota  Bunt  verba  istius  tituli,  sed  de  Assyrii» 
dicemus.  Qui  interpretantur  dirigentes ;  qui  desi- 
gnant  Judaeos  fideles ;  qui  jam  docti  regulU  fidei 
rectis  semitis  ambulare  contendunt.Hos  alloquitar 
Asaph,  laudem  Dei  mirabiliter  decantans. 

1  Notus  in  Judaa  Deus  : 

In  Israel  mugnum  nomen  ejus. 
C  Judaea  enim  confitens  interoretatur,  credens  in 
ilium  regem,qui  per  Mariam  virg^nemex  tribuve- 
nit  Juda ;  Israel,t?tr  videns  Deum  interpretatur.  Et 
ad  illos  loquitur  qui  vero  lumine  radiati  a  perfido- 
rum  iniquitate  discreti  sunt,  et  nomen  Domini  pu- 
ro  corde  confitentur,  non  ad  eos  qui  in  periidia 
manent,  solo  nomine  Judaos  et  Israel. 

2  Et  factus  est  in  pace  locus  qus  : 
Et  habitatio  ejus  in  Sion. 

C  Ille  enim  pacem  habere  probat  cum  Domino, 


285 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


qni  scquitur  jussa  dominantis  ;pax  enim  vera  est  A   ^    C^^  exsurgeret  injudicitm  Deus  : 


concordiam  habere  cum  moribus  propriis  etlitigare 
cum  vitiis.  Sion  Bpeculatio  interpretatur,  per  quam 
Dens  Rdelium  corda  prospicitur.  Nam  et  ipse  mons 
flt  Sion  qui  eum  meruerit  sincera  mente  conspi- 
ccre. 
3    Ibi  confregil  potentias  arcuum  : 

Scuium  et  gladium  et  bellum.  Diapsalma. 
C  Ibi,  in  illa  sciiicet  pace,ubi  Dominus  pacis  ha- 
bttare  dignatur  ;  istic  ita  franguntur.  Potentia  ar~ 
cuum,signincat  malitiam  superborum.Scutum,  hic 
aignificai  concertationes  diabolica  fraude  praesum 
ptas ;  gladiuS)  manifesta  vulnena^  bellum  monstra" 
tar  esse  pad  contrarium.  Hsc  omnia  fracta  erunt, 
venieate  auctore  pacis. 


Ut  salvos  faceret   omnes  mansuetos   terrse*  •f' 
Diapsal  [  . 
C  Exsurgere  tractum  est  a  judicibus  mundi^qui, 
quando  aliquid  cum  sevcritate  consucrint,dicuntur 
exsurgere,  quia  commoti  videntur  commissa  cri- 
mina  vindicare.  Mansueti  tcrrae,   sunt  qui  nulUs 
vitiis  istius  mundi  inflammantur. 
10    Quoniam  cogitatio  hominis  confitebitur  tibi  : 
Et  reliquix  cogitationis  diem  festumagent  tibi : 
C  Cogitatio   nostra  confitetur   Domino,  quando 
peccata  prasterita  satisfactione  damnaveriL&siiqimD 
cogitationum  sunt,post  eflusas  lacrymaB;  pmteri- 
-  torum  criminum  recordata  pcrnicieset  lamentatio. 
Hmc  agit  diem  festum  Dco,  quando  se  ab  illo  inte- 


4    niuminans  tu  mirabiliter  a  montibus  xteniis  :      jj  i*^^"  peccatorum  scntit  esse  liberatum. 


Turbati  sunt  -r  omnes  ;  insipientes  corde. 
C  Illuminare  dixit  Dominum  per  asternos  roontes, 
quia  ipse  per  prophctas  atqueapostolos  dedit  Chri- 
stianum  populum  eorum  prd?dicatione  illuminari. 
Dicuntur  autem  illi  montes  stcrni^quia  perpetuaet 
incommutabili  sublimitateconsistunt.Turbatos  dicit 
insipientes^  quoniam  recedentes  a  vero  lumine  te- 
nebrosa  mundi  dcsideria  secuti  sunt,  et  unde  justi 
8unt  illuminati,  inde  isti  sunt  turbati. 

o    Dormiemnt  somnium  suum  :  et  nihil  invenerunt 
omnes  viri, 
Divitiarum  in  manibUs  sUis. 
G  Dormierunt  tanquam  vigilantes  habentes  som- 


1 1  Vovcte  et  redditc  Domino  Deo  vestro  : 

Omnes  quiin  circuitu  ejus  sunt,offerent  munera. 

12  Terribili  ct  ei  qui  aufcrt  spiritum  principum. 
Tert  ibili  apud  reges  tcrrse. 

C  Sunt  qu£dam  quae,nisi  voveamus,impIcre  nulla 
legc  constringimur,utvirginitatcm  servare,eremum 
petere,quotidie  jejunare ;  sed  cum  promissa  fuerint, 
jubet  esse  reddenda  Deo.In  circuitu  quippe  resagi- 
tur,  cum  muncra  fidelium  sacris  altaribus  offe- 
runtur,hoc  est  circumeundo  altarc  off^eruntur. 

C  Terribilis,  dicitur  Deus  non  reprobis,  nam  fei 
Deum  metuerent  vitam  emendarent,sed  devotis  est 
terribilis  et  suavis.  Qui  aufert  spiritum,  scilicet 
superbiae  vcl  tumoris,  utique  ab  illis  regibus,  qui 


nium  in  bonis  actibus.  Nihilqueiii  manibussuisin-  ,       .  ^  . 

Teaiuntur  habuisse  in  futuro,  quWivitias  suas  hic  p  «>rpus  suum  regcre  ac  moderan  Dcimunercmerue. 

•^;««„««4   ^,«o  «..^.« Ja^v. *  ^  runt,  id  est  illi  vovete  et  reddite,qui  prmcipumspi- 

ritum  aufercns,  scilicet  superbis,  dat  illis  principi- 


reliDquunt,  quas  crogare  pro  se  debuerunt. 

6  Ab  increpatione  tuajDeus  Jacob  : 
Dormitaverunt  qui  ascenderunt  equos. 

C  Dormitasse  dicit  incredulos,  qui  sancta  monita 
Domini  (qui  est  Deus  Jacob)  audire  contempserunt. 
Ipsi  ascenderunt  equos,  quiainsuperbia  elevatiper 
ilieoebras  istius  mundi  vagantur,  quasi  equis  cur- 
rentibas  insiderent. 

7  T^  terribiiis  es  et  quis  resistet  tibi  ? 
Extunc  ira  tua. 

ferribilem  dicit  csee  Christum  in  illo  judicio, 
qnando  in  sedc  su«  majestatis  apparcbit,ubi  nemo 
potest  reproborum  resistere,ubi  cognoscuot  Dorai- 
num  omnia  scelera/a  damnare.  Extunc  dicit,  id  cst 
tempore  judicii,  quae  etiam  dics  irae  dicitur  (Soph,  j) 
0 :  quia  nihil  ulterius  per  patientiam  dissimulabi- 
tnr,  quando  jam  in  impios  vindicatur. 

8  De  cceto  auditum  fecisti  judicium  : 
Terra  tremuit  et  quievit. 

Dec<Blo  DeusPaterjudioiam  auditum  fecit,quando 
Filiam  suumpropter  redemptlonemhumanigencris 
in  mundum  misit.  Terra  tremuit,  quia  peccatores 
in  adventu  ejus  perterriti,  pro  peccatis  suis  paeni- 
tentiam  egerunt,  et  de  futuro  a  pravis  operibus 
quievcrunt.  C  Vel,  in  extremo  judicio  dc  cobIo 
Christus  veniens  auditum  fecit,  id  cst  facietjudi- 
ciam.  . 


bus  elatis  humilem  spiritum,  ut  deinceps  contre- 
miscant  ad  sermones  Dei,  et  sint  vcre  regcs  terr®, 
id  est  corporis  sui  et  aliorum  ;  vel  etiam  reprobis 
terribilis  in  judicio,  quando  piis  dulcis  erit. 


ORATIO  ET  PSAL.  LXXV. 

Cogitationibus  te  confitcntibus  effectum  largire, 
terribilis  Deus,  ut  a  montibus  ffiternis  illuminati, 
dum  resurrectionis  tuas  gloriam  suscipimus,  fbturi 
judicii  ignominia  carcamus.  Qui  cum  Patre,  etc. 

PSALMUS  LXXVI. 

ARGUMENTUM  PSAL.  LXXVI. 

C  Psalraus  hic  ad  fidelium  congregationcm  perti- 
nct,  quaB  vitia  hujus  saeculi  transiliens,  ad  illura 
finem  pervcnit  cui  nihil  potest  simile  reperiri. 

TT.  1n  flnem  pro  Idithun  '^psalmus  Asaph  ;  . 
1     Voce  mea  ad  Dominum  clamavi : 

Voce  mea  ad  Deum  et  intendit  mihi. 
C  llle  cnim  tantum  clamat  ad  Deum,  qui  talia 
cum  petit  qualia  sc  fidclibus  daturum  pollicetur. 
Nam  qui  eum  pro  rebus  transitoriis  rogat,  non  ad 
Deum  clamare  cognoscitur,  quamvis  ipsum  petere 
videatur.  Et  intendit  mihi,  illius  quippe  intendero, 
liberareest,  et  lammagna  conferre  qualianon  prse- 
valet  avidus  precatorexpetere. 


987 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


288 


2     In  die  trtbulationis  mex  Deum  exquisivij  mani'  A.  ^     Nunquid  in  aetemum  projicUt  Deus  : 


bus  mei  nocie  contra  eum  : 
Ei  nan  sum  deceptus, 

H  Ista  sententia  talis  est,  ac  si  diceret :  Filium 
perdidi  pauper  factns  sumjncensa  est  domus  moa, 
non  quaero  iliud  quod  perdidi^sedDominumquaBro; 
si  illum  invenio,  in  ipso  omnia  habeo.  G  Manibus, 
operibus  dicit  bonis  ;  nocle,  mundi  hujus  signiQcat 
vitam.  Hle  revera  non  decipitur,  cui  promissa  Dei 
complentur.  H  Vel|  non  sum  deceptus  ab  insidiis 
diaboli ;  et  vide.  Isto  in  tribulationeDeummanibus 
quaerit ;  nos,  quando  tribulamur,  nihil  aliud  nisi 
de  tribulatione  €ogitamus  et  conquerimur. 

3  Benuit  consolari  anima  mea  :   me^nor  fui  Dei  et 

delectatus  sum : 
Et  exercitatus  sum  et  defecit  spiritus  meus, 
Diapsalma. 

G  Gonsolari  noluit  in  prssenti  de  rebus  transito* 
riis  et  caducis.ut  eeternam  consolationem  acciperet 
in  futuro.  Delectatus  sum.  Nam  cum  Dei  memores 
sumus,  totiussuavitatis  munere  replemur  :  Quod 
his  evenit  qui  transitoriis  nolunt  consolari.Exerci- 
tatum  se  dicit  in  illa  contemplationo  divina  :  cum 
tractaret  quali  sapientia  Dei  cuncta  disponat,  defe- 
cit  spiritus  in  ipsa  considerationetali,tam  innume- 
rabilia  opera  Dei,  tam  ingentia  comprehendere  non 
valens. 

4  Auticipaverunt  vigitias  oculi  mci : 
Turbatus  sum  et  non  sum  locutus* 


4^  Et\  non  apponet  ut  complaciUor  sUadhucJ 
G  Nunquid  proRciet,  scilicet  genus  humanum,ut 
non  adventus  sui  miseratione  ipsum  adjuvet.  Istad 
nunquid  non  est  negantis  sed  afQrmatis ;  apponet 
enim,  id  est  praestabitut  eibeneplacitum  sit  huma- 
num  genus.  Adhuc  exspeotantis  est  non  dolentis. 
H  Haec  erat  tota  cogitatio  mea :  Deus  hominem  fe- 
cit,  et  vitam  promisit  ei  aeternam  ;  quomodo  er^*o 
de  paradiso  est  ejectus,  ut  non  adjiciat  ut  ei  pla- 
ceat  adhuc  ? 

8  ^ut  in  finem  misnricordiam  suam  abscidei  : 
A  generatione  m  generationem  ? 

G  Misericordia  Dei  est  quod  de  Maria  virgine 
nasci  dignatus  est.  Hanc  Dominusnonabscidit  age- 
B  neratione,  Judaica  videlicet,  in  generationem  gen- 
tium.  H  id  est,  necaJud6Bi8,necagentibusab8cidit. 
G  In  finem  vero  significat  plenitudinem  temporis, 
de  quo  Joannes  ait  :  Filioli,  novissima  hora  est 
(Joan.  ii). 

9  Aut  obltvisceiur  misereri  Deus  ? 

Aut  continebit  in  ira  sua  misericordias  suas  ? 

Diapsalma. 
G  Hinc  pronuntiabat  misereri   Deum,   quia  ejus 
praevidebat  adventum.  Non  etiam  in  ira  continebit 
Deus  misericordiam  suam,  sed  in  misericordia  sua 
ab  ira  se  potius  abstinebit. 

10  Ut  dixi :  Nunc  cospi : 

Hxc  mutaUo  dexterss  Excelsi, 


G  Dicit  etiam:  nunc  coepi,  scilicet  sapere  vel  in- 
H  Anticipaverunt,  id  est  antequamaliquis  vigila-  ^  telligere,  et  quM  sit  illud  quod  nunc  coBpit  expo- 
f  ^r.^  .ArA^nVs^rr.  Vnr.r.  n.««..k„-  «„;  «««  «.'r^Uf      ^.^^  ^^j^  ^^^  ^^^j  intclligere  quod  sanctam  com- 


ret  ego  vigilabam.  Ergo  monachus  qui  non  vigilat 
hunc  versum  non  potest  dioere  :  turbatus  sum 
quasi  homo  ;  non  sum  locutus,  ut  Ghristianum  de- 
cet ;  iracundiam  in  corde  habui,  sed  eam  in  verbo 
non  protuli.  H  VeUturbatussum^  recordatione  pec- 
cantium  pro  quibus  crucior  condolens.  Et  ideo  cau- 
sam  turbationis  subjungit  ; 

5      Cogitavi  dies  antiqaos 

Et  annos  xlemos  -r  in  mente  habui  \  . 

G  Gogitavi  dies  antiquos,  Adae  videlicet,  quibus 
humanum  genus  peccatis  tenebatur  obnoxium.  Et 
annos  sternos,  quia  sicut  isti  dics  antiqui,  in  qui- 


mutationem  dextera  Domini,  id  est  Ghristus  con- 
suevit  in  nobis  operari,  ut  de  conditione  ssculi 
commutati,  mereamur  ejus  filii  nuncupari.  H  Vel 
ha^c  mutatio,  quod  juste  perditio  pie  miseretur. 

U    Memor  fui  operum  Domini : 

Quia  memor  ero  ab  initio  mirabilium  tuorum, 
H  Memor  fui  operum  Dei  qu»  fecerkt  Moysi,  vel 
aliis  sanctis.  G  Memoreroab  initioquodfecit  Adam 
ad  imaginem  suam,  deinde  quod  oblationem  Abel 
justi  susc^pera/,ct  qnod  in  arca  Noe  diversi  generia 
animalia  in  mysterio  Ecclesiae  salvavit,  qaod  typum 


bus  sumus,  momento  pereunt,  sic  futuri  dies  et  'adventus  suiin  Isaacoblationecoelesti  pietatemons- 
anni  in  coelo  perenni  longaevitate  consistunt.  In  is-  travit,  §t  similia  quse  ab  initio  mirabilia  fueront, 
tis  mors  dominatur ;  in  illis  vita   regnat  perpe-  ^  in  quibus  tamen  omnibus  Dei  misericordia  homini 


tua. 

6     Et  medilatus  sum  nocte  cum  corde  meo  ; 

^  Et  [    exercitabar  et  scobebam  spiritummeum, 

G  Meditatur  etiam  cum  corde  suo,  qui  animam 
facit  suam  aliquid  cum  ratione  tractare.  Exercemur 
vero,quando  per  cogitatione^  innumerassestuamus. 
H  Scobebam  spiritum,  hoo  est  fodiebam  quasi 
agrum,  ut  ibi  mitterem  semen  doctrinse  Dei.  Et  ita 
dicit  etiam  in  epistolaad  Sunniam  et  Fretulam  Hie- 
ronymus,  dicendum  esse  et  scribendum  esse,  scili- 
cct  scobebam,  id  est  scrutabar  et  fodiebam,  quasi 
qui  in  agro  herbas  quaerit. 


ostenditur. 

12    Bt  mediiabor  in  omuibus  operibus  tuis  : 
Et  adinventionibus  tuis  exercebor, 
H  Tota  mea  cogitatio  de  virtutibus  tuis  est,  et 
exercebor,  G  id  est,in  prnceptistuis  salataribasha* 
mili  devotione  versabor,  vel  meditabor  in  omnibos 
operibus,  id  est  Scripturis  divinis. 

12    Deus  in  sancto  vita  tua :  quis  Deus  magnus  sieut 

DeuS'^  noster  ;    ? 
Tu  es  Deus  qui  facis  mirabilia, 
14    Notam  fecisti  in  populis  virtutem  tuam :  redemi' 

sti  in  brachio  -r  i^o  populum  tuum  [  . 


289 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


290 


FHios  Jacob  et  Joseph.  Diapsalma,  A 

C  SanctuB,  Christus  est  Dominus,  idem  ipso  est 
via;  qui  juste  dicitur  via  Patris,  quia  per  ipsum 
quemadmodum  Trinitas  colitur  accipimus.  Dicit 
enim  :  Ite,bapti8ate  omnes  gentes  in  nomine  Patris 
et  Fllii  et  Spiritus  sancti  {Matth,  xxviii).  H  Dii  di- 
euntur  sancti  secundum  gratiam,  tu  vero  natura- 
liter  Deus  es,  et  tu  etiam  ex  natura  solus  facis  mi- 
rabilia  quotidie.Deus  facit  mirabilia,ut  in  latrone  ; 
heri  latro,  hodie  Ghristianus.  Alius  heri  fornicator, 
hodie  continens;  heri  rapiebas  aliena,  hodie  tua 
porrigis. 

G  Notam  fecisti,  scilicet  cum  in  hunc  mundum 
misisti  Dominum  Salvatorem,qui  Dei  virtus  et  Dei 
sapientia  est  (f  Cor.  i) ;  et  notus  tantum  corpore 
infidelibus  populis,  fidelibus  autem  et  divinitate,ut  d 
est;  Beati  mundo  corde.  H  C  Redemit  in  brachio, 
id  est  in  Filio.  Filios  Jacob,  Judaicam  plebem  :  et 
Jo8eph,gentilem  populum ;  qui  ei  credere  puro  cor- 
de  maluerunt.  Joseph  enim  augmentum  interpreta- 
tur,  Judsi  ergo  prsecesserunt,  et  nos  adjuncli  lide- 
libus  sumus. 

15  Viderunt  te  aqux,  Deus,  viderunt  te  aqux  et  ti^ 

muerunt: 
Et  turbatx  sunt  abyssi. 
Videruntteaqu£,id  est,populi  gentium  credendo 
timuerunt;  conturbatae  sunt  abyssi,  G  hoc  est  hu- 
maoa  corda  tenebrosa  quae  ista  salubri  turbatione 
conversa  sunt.  H  Vel  aquae,  mentes  et  animse  pu- 
rs  8unt  et  timuerunt;  sed  timor  non  fuit  de  odio. 
sed  fide.  p 

16  Multitudo  sonitus  aquarum : 
Vocem  dederunt  nubes. 

C  Muititudo  est  sonitus  aquarum,quando  psalmo* 
dia  dulcis  effertur  Domino,quando  gemitibus  etla- 
erymis  culpa  diluitur.Nubes  significat  prsedicatores 
qui  vocem  dederunt  cum  prsecepta  Dei  vulgaverunt 
per  totum  munduni,ex  qua  vulgatione  sonitus  iste 
aquarum  provenit. 

17  Etenim  sagittse  tuoe  transcuni : 
Vox  tonitrui  tui  in  rota, 

C  Sagittas  hic  evangelistas  dicit,  qui  prsedica- 
tionibus  suis  devotos  usque  ad  cordis  intima  medi- 
cinaliter  transfoderunt,non  inflicto  vulnere  sedsalu- 
te.Per  rotam  orbem  terrarum  dicit,  qui  in  speciem 
rotie  rotunditate  concluditur,  ubi  vox  praidicationis 
conspergitur.Sed  ille  nubes  illa  tonitrua  quid  fe-  ^ 
cerint  subditur. 

18  llluxerunt  coruscationes  tux  orbi  terrae  : 
Commota  esi  et  contremuit  terra. 

G  Dluxerunt  coruscaticnes,  id  est,  divina  prse- 
cepta  Teritatis  luminc  radiantia.  Gommotos  et  tre- 
mefactos  illos  dicit,qui  verbum  De:  fideliter  audien- 
teSy  ad  emendationis  studium  Ghristi  munere  per- 
▼enerunt. 

19  /n  mari  via  tua  et  semitx  tuae  in  aquis  multis  : 
Ei  vestigia  tua  non  cognoscentur, 

C  In  mari,id  est,in  cogitationibus  bominum^qu» 


velut  mare  fluctuant,ubi  Christus  habet  vias^quando 
eos  gratia  sua  sibi  subdiderit.Aquae  multse  conver- 
sarum  turba  gentium^ubi  sunt  semits  Dei,dum  ad 
eos  venire  dignatur:quod  dicit  vestigia  tua  non  co- 
gnoscentur,significat  prfiesentiam  corporalem  quam 
populus  Judaicus  agnoscere  noluit. 
20    Dedtujcisti  sicut  oves  populum  tuum  : 
In  manu  Moysi  et  Aaron. 
C  Deducti  sunt  enim  populi  Hebraeorum  in  manu 
Moysi  et  Aaron,id  est  operatione,quam  diversorum 
miraculorum  novitate  faciebant.  Et  benedixit  sicut 
oves  et  non  absolute,  oves,  scd  sicut  oves,  qui  non 
credendo  facti  sunt  hsedi.  Moyses  interpretatur  as- 
sumptus.  Aaron  fortitudinis  mons^  qu®  nomina  ip- 
sorum  virtutes  quas  fecerant  exprimunt. 

ORATIO   EX   PSAL.    LXXVI. 

Mirabilium  omnium  operator  immense,  qui 
quondam  aquas  in  aspectu  tuo  sistentes,  deinceps 
in  vina  mutasti  :  te  humiliter  imploramus,  utsus- 
cepta  V0C6  clamoris  nostri,  misericordiam  nobis 
(quain  nunquam  oblivisceris)largiaris.Qui  cum  Pa- 
tre  et  Filio,  etc. 

PSALMUS  LXXVII. 

ARGUMENTUM    PSAL.    LXXVII. 

C  Vox  prophetae  ad  Jadicos,  enumerantis  quanta 
munera  Deus  eis  tribuerit,vel  mirabilia  ostenderit, 
qualisque  in  eis  vindicta  provenerit. 

TT.  Intellectus  Asaph. 

C  Asaph,  ut  dictum  est,  llebraea  lingua  synago- 
gam,Latinecollectionem  significat;  sed  quia  intei- 
lcctum  prjBmisit,fideIem  hic  synogagam  loqui  posse 
declaravit. 

1  Attendite  popule  meus  legem  meam  : 
Inclinate  aurem  vestram  in  verba  oris  mei. 

G  In  hoc  principio  loquitur  Deu8,qui  per  Moysen 
legem  dedit  Hebrsis.  Attcndit  autem  audita,qui  res 
dictas  devota  mente  perspexerit.  Populus  meus  : 
illos  dicit  qui  ejus  mandatis  obediebant.  Inclinare 
cognoscitur  aurem  suam,qui  toto  corde  vult  audita 
percipere  :  unde  sicut  per  hoc  quod  dixit  attendite, 
intellectum  jubet  apponerc,  ita  per  hoc  quod  dicit» 
inclinate  aurem,  afTectum  audiendi  ^vfecipit  ha- 
bere.  H  Vel  ista,  et  sequentis  versus,  verba  sunt 
Christi. 

2  Aperiam  in  parabolis  os  meam  : 
Loquar  propositiones  ab  initio. 

G  Parabola  enim  Graco  vocabulo  dicitur  simill- 
tudo  :  quando  illud  quod  intelligi  volumus,  per 
aliquas  comparationes  indicamus.  Prspositiones  : 
obscuras  et  abditas  significat  quaestiones,  quae  ad- 
hibita  disputatione  solvends  sunt.  Quod  vero  dicit 
ab  initio,  videlicet  Veteris  Testamenti  intellige. 

3  Quanta  audivimus  et  cognovimus  «r  ^^  ! 
Ei  patres  noslri  narraverunt  nobis. 

H  Quanta  audivimus  :  hoc  pertinet  ad  apostolos. 
Et  cognovimus  ea  :  a  patriarchis  et  prophetis.  C 
Patres  suos  :  Moysen  et  alios  prophetas,  qui  de 
Domini  adventu  muita  locuti  sunt,  dicit. 


291 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


^ 


4      Non  sunl  occultata  a  filii  eorum  : 
In  generatione  altera. 
G  Non  sunt  occultata,scilicet  a  spiritalibus  flliis, 
qui  eorum  imitatores  fuerunt.  Altera  gencratio,non 
Hebrsorum,  sed   gentium  significat  congrcgatio- 
nem. 

5  Narrantes  laudes  Domini  ei  virtutes  ejus  : 
Et  mirabilia  ejus  quae  fecit. 

G  Narrare  quippe  opera  Domini  laudasse  est* 
Cnjus  facta  dum  narrantur,gloria  semper  augetur. 
VirtuteSfliberationes  dicit^quas  fecit  in  populo  cum 
eos  de  Pbaraone  liberavit  :  mirabilia  vero,quod  eos 
in  deserto  manna  pavit,  et  modica  et  lovissima 
concertatione  gentes  potcntissimas  subjecit. 

6  Et  suscitavit  testimonium  in  Jacob  : 
Et  legem  posuit  in  Israel, 

G  Suscitatum  esse  testimonium  in  Jacob  dicit 
quando  cum  angelo  colluctans^  tactus  uno  femore 
claudicavit  {Gen.  iixii)  quod  significal  Israeli- 
ticum  populum,  partim  fidei  firmilate,  constare 
partim  a  sua  salute  discedere.Posuitlegem  in  Israel, 
ut  eos  devotos  esse  suo  Domino  commoneret,  hoc 
est  quod  superius  dicit,  apcriam  in  parabolis  et 
loquar  propositiones,  quia  iste  versus  figurate  lo- 
quitur. 

7  Quanta  mendavit  patribus  nostris 
Nota  facere  ea  filiis  suis  : 
Ut  cognoscat  generatio  altera. 

G  Versus  iste  significat,  per  generationes  ho- 
minum  fuisse  mandata  Dei  transmissa,  ne  quis 
putaret  uni  datum  quod  omnibus  est  concessum. 
Altera  hic  generatio,  extraneos  significat  non  pro-  C 
pinquos,  et  gentes  non  Juda^os. 

8  Filii  qui  nmcentur  et  exsurgent : 
Et  narrabunt  filiis  suis. 

G  Filii  Ghristiani  8unt,qui  prsedicationes  sanctas 
ad  animarum  salutem  conferendam  suis  posteris 
tradiderunt. 

9  Et  ponant  in  Deo  spetn  suam  :  et  non  obliviscan- 

iur  operum  Dei : 
Et  mandata  ejus  exquirant. 

G  Admonet  hic»  ut  posteri  spem  suam  non  po- 
nant  in  legem,  quo)  punit,  sed  in  gratiam  conces- 
8am,quse  liberat:et  non  obliviscantur  operum  Dei, 
H  id  Ciit  contcmnant,  sicut  fecerunt  perfidi  Judcei, 
sed  mandata  ejus  exquirant  ut  Ghristiani. 
-10  Ne  fiant  sicut  patres  eorum  : 
Generatio  prava  et  exasperans. 

H  Hic  notatur  perfidia  Judasorum,  qui  murmura- 
bant  semper  in  dcscrto  contra  Dominum.  G  Prava 
dicla :  quia  veritatem  recipere  noluerunt.  H  Exa- 
sperantes  :  quia  contra  Dominum  blasphemabant 
irritantes  ad  vindictam. 
1 1  Generatio  qux  non  direxit  cor  suum  : 
Et  non  est  creditus  cum  Deo  spiritus  ejus. 

H  Usque  hodie  perversus  est  Israel,  et  est  non 
directus  cum  Deo  Spiritus  ejus,  et  quoniam  non 
recepit  Filium,  propterea  non  recipitSpiritumsan- 
tum.C  Ille  dirigit  cor  suum^qui  ad  divinas  secor- 


B 


D 


A.  rigit  jussiones.  A  IUius  vero  Spiritas  creditus  est 
cum  Deo,  qui  in  Deum  credit. 
\2    Filii  Ephrem  intendentes  et  mittentes  arcum  : 
Conversi  sunt  in  die  belli. 
G  Ephrem  vel  Ephraim  interpretatur  frugifer  : 
hic  fuit  filius  Joseph  junior,quem  avus  suus  prima- 
rio  loco  benedixit:ejus  vero  filii  paterna  benedictio- 
ne  crescentes  {Gen.  xlviii),  de  fructu  fidei  corrue- 
runt.  Intenderunt  arcum  :  cum  aJmonente  Moyee 
dixerunt,  quaecunque  locutus  est  Deus  faciemus. 
Gonversi  vero  sunt :  quando  Aaron  dixerunt  :  Fac 
nobis  deos  quos  adoremus  {Gcn.  xxxii). 

13  Non  custodicrunt  iesiamentum  Dei. 
Et  in  lege  ejus  noluerunt  ambulare. 

G  Non  custodicrunt  testamcntum  Dei  :  ideo  con- 
versi  sunt  in  die  belli. 

14  Ei  obliti  sunt  benefaciorum  ejus  : 
Et  mirabilium  ejus  qux  ostendit  eis. 

C  Obliti  sunt  Judoei  beneficiorum  Dei  et  omnium 
signorum  ejus. 

15  Coram  patribus  eorum  fecit  mirahilia  in  terra 
JEgypti : 

In  campo  Taneos. 
G  Narrat  enim  facta  miracula  coram  patribus 
eorum,  id  est  Moyse,Aaron  et  aliis  senioribu8,ut  et 
manifestis  rcbus  constantias'  credere  dcbuissent  : 
et  ideo  etiam  provinciam  dixit  et  locum,  ubi  hsec 
facta  sunt.Gampus  Tanis  significat  humile  manda- 
tum  quod  in  terris  positus  Ghristus  docuit  dicens  : 
Discite  a  me,  quia  mitis  sum  et  humilis  {Matth.  xi). 

16  Intcrrupit  mare  et  perduxit  eos  : 
Et  statuit  aquas  quasi  in  utrem. 

G  Ruptum  est  mare  :  quando  in  geminum  latus 
permansit,  ut  non  tam  pelagus  quam  excisa  rupes 
putaretur.  Perduxit  eos  ad  promissam,  scilicct  ter- 
ram  :  statuit  aquas,  id  est,  ut  sic  starct  unda  im- 
mobilis  :  tanquam  fuisset  inclusa  in  vasis. 
-17    Et  deduxit  eos  in  nube  diei : 

Et  tota  nocte  in  illuminaiione  ignis. 

G  Nubes  diei,  mystice  significat  Dominum  Ghri- 
stum  :  quia  et  ipse  est  verus  dies,  tamen  perfldis 
celatus  est  nube  carnis  suae.  Et  tota  nocte  :  hic  si- 
gnificat  Gbristianos,  quos  custodit  in  nocte  saeculi, 
claritate  sui  luminis. 
-1 8    Interrupit  petram  in  eremo  : 

Et  adaquavit  eos  vclut  in  abysso  malta. 

G  Tunc  interrupta  est  petra  in  eremo  :  quando 
percussit  et  fiuxerunt  aquac,ideo  hoc,  ut  ostenderet 
universas  creaturas  ejus  jussionibus  obedtre,  prius 
aquas,hic  petram.Adaquavit  dixit :  ut  juoieata  ma- 
gis  viderctur  significare,  quam  homines,  qui  tantis 
beneficiis  gratias  agere  noluerunt.In  abysso  multa : 
copiam  largissim»  undoe  declaravit,  qus  velut  de 
abysso  palagi,  ita  multa  profluxit. 
19    Et  eduxit  aquam  de  petra  : 

Et  deduxit  ianquam  flumina  aquas. 

H  C  Petra  hic  significat  Christum,  in  ligno  crucis 
lancea  percuasum,  de  cigus  latere  sacramentum 
baptismatis  proQuxit. 


293 


EXPOSITIO  PSALMOUIIM. 


294 


20  Ei  ajmuermd  adhuc  pcccare  ei : 

In  ira  concUaverunt  exceUum  in  inaguoso. 
C  Apposuernnt,  id  est  adjecerunt*  ut  inter  tanta 
miracula  non  crederent.Peccare  dixit  non  credere : 
qaod  nimis  improbumconstatessedeUctumeiSyqui 
de  percep^u  ^otias  non  retulerunt.  In  ira  concita- 
Terunt  excelsum,qui  tot  miraculis  irrigati,perfidiae 
sas  sterilitaie  in  eum  credere  nolebant :  ut  sic  in 
inaquoso  vel  sicco,  non  tam  locum  ubi  facta  sunt 
miracula,  quam  mentem  eorum  significet. 

21  Et  tenlaverunt  Deum  in  cordibus  suis  : 
Vt  peteretU  escas  animabus  suis. 

C  Tentaverunt:tentare  enim  dicimus  aliquid  ser^ 
monibus  dolosis  postulare,  ut  videatur  in  verbis 


A  27    Et  mandavit  nubibus  dcsuper  : 

Et  januas  cosli  aperuit, 
C  Hoc  quod  sequitur,  etsi  per  historiam  videatur 
factum,  oportet  tamen  ad  Christum  referri.  Man- 
datum  est  igitur  nubibus,  id  est  praBdicatoribuSy 
ut  per  januas  cceli,  hoc  est  Scripturas  sacras,  prs- 
dicatio  gloriosa  adventum  Salyatoris  nuntiaret. 
28    Et  pluit  illis  manna  ad  monducandum  : 

Et  panem  casli  dedit  eis. 
C  Manna  interpretatur^quid  est  hoc?quod  sanct® 
communioni  corporisChristi  decenteraptamusiquia 
dum  admirando  cibus  assumitur  iste,  declarantur 
munera  Deminici  corporis  Christi.  Panis  cceli  Chri- 
stus  estjUade  ccelestia  escam  spiritalem  capiunt  et 
delectatione  insstimabili  perfruuntur. 


simplicilas,  cum  sit  in  corde  malitia.  Isti  ergo  ani- 
mabua  suis,  non  spiritales  sed  carnales  escas,  sub-  n  29    Panem  angelorum  mandv^avU  ^  homo  ! 

Cibaria  misit  eis  in  abundantiam. 


dole  popoBcerunt. 

t2    Et  male  locuti  sunt  de  Deo  : 

Dixerunt  nunquid  poterit  Deus  parare  mensam 

in  deserto  f 

C  Utique  male  locuti  sunt,  quia  falsa,  non  cre- 

dentes  posse  parare  mensam  in  deserto^qui  dat  es- 

cam  omni  cami  :  sed  mensa  ista  signiflcat  passio- 

nem,  in  qua  reflcimur  esurientes. 

23    Quoniam  percussit  petram  et  fluxerunt  aquse  : 
Et  torrentes  inundaverunt. 
HAquae,  mystice  significant  donum  Spiritussan- 
cti  et  fluenta  divinae  prsedicationis,  a  petra,  hoc  est 
a  Christo  prolata  :  vel  aqua,  apostolos  :  torrentes 
vero,  reliquos  Ecclesiae  doctores,ex  quorum  prxdi- 
catione  sitim  verbi  Dei  restringimus  :  vel  Christo,  q 
qui  ex  petra,  percusso  propter  peccata  nostra,  flu- 
xerunt  aquae  baptismi  et  martyrii. 

24  Nunquid  et  panem  poterit  dare  : 
Aut  parare  tnensam  populo  suo  ? 

H  Diflidentia  populi  Judsorum  addit  :  Nunquid 
et  panem,  etc.,  sed  et  panem  cceli  posse  sibi  dari  ne- 
gantes,  qui  est  Christus,  ita  inquiunt  :  Quomodo  po- 
test  hic  nobis  dare  suam  carnem  ad  manducan- 
dum  ?  {Joan.  vi.) 

25  Ideo  audivit  Dominus  et  distulU  : 

Et  ignis  accensus  est  in  Jacob  :  et  ira  ascendit  in 
Israel. 
C  Deus  enim  cogitationes  murmurationum,  etiam 
Ungua  tacente,  cognoscit :  sed  et  vindictam  distu- 


C  Panis  ergo  angelorum  bene  dicitur  Christus, 
quia  videlicet  ipsius  laude  pascuntur  :  verum  hic 
panis,  in  coelo  replet  angelos,  nos  pascit  in  tcrris. 
H  Cibaria  misit,ut  jam  non  litter^e  hordeo,sed  spi- 
ritalis  tritici  dogmate  satientur. 

30  Transtulit  Austrum  de  ccelo  : 

Et  induxil  in  virtute  sua  Africum. 
C  Austrum  enim  et  Africum  ventos  scimus  esse 
meridianos  :  quibus  flantibus,  pigrum  frigus  ex- 
pollitur,  et  aeris  temperamenta  prestantur ;  sic  et 
verba  Domini,  charitatis  igne  flagrantia,  mundo 
saluturem  praestiterunt  temperantiam. 

31  Et  pluit  super  eos  sicut  pulverem  cames  : 
FA  sicut  arenam  matris  volatilia  permata. 

C  Pluit  supcr  eos  carnes,  id  est  pabula  doctri- 
ns,unde  Hdelium  animas  satiarentur.  Pulvishicsi- 
gnificat  subtilitatem  intelligentiae.Arena  vero  innu- 
merabilem  prudentiam  significat,salsi  maris  sapore 
conditam.Sed  pennata  volatilia:  cceiestia  deaideria, 
quibus  anima  velut  carnibus  repleta  pinguescat. 
Arenam  quoque  maris  dixit,  quae  salsum  saporem 
habct :  nam  est  et  fluviorum  arena,qus  hunc  sapo- 
rem  non  habet.  Vide  itaque  omnia  ista,ad  iitteram 
nota,  in  parabolis  dicta,dum  ad  Christum  referun- 
tur. 

32  Et  ccciderunt  in  medio  castrorum  eorum  : 
Circa  tabemacula  eorum. 

C  Castra  enim  a  castitate  dicta  sunt,  eo  quod 
Gxercitus  bellis  occupatus,  foedo  luxui  non  vacaret. 


lit  ideo,ne  se  vindicaret  ad  pr«sen3,non  crederetur  ^  Nobis  autem  signiflcatur,  quod  intra  septa  sanct» 


potuisse  murmurantes  satiare.  Iterum  distulit  vin 
dictam,  ut  ostenderet  patientiam.Et  ignis  accensus 
est  in  Jacob.  Jacob,qui  interpretatur  supplantator, 
significat  gentes,  quae  supplantabant  Judaeos,  quia 
iliis  intrantibus^Ui  expulsi  sunt :  in  quibus  accen- 
808  est  ignis  charitatis;  in  Israel  vero^id  est  populo 
Jad<eorum  ascendit  ira  formidabilis. 

26    Quia  non  crediderunt :  in  4-  Deo  ] 
Nee  speraverunt  in  salutari  ejus. 
C  Dicit  enim  non  credidisse  eos  in  Deo  suo  :  ut 
ostendtret  eoa  pertinaces  fuisse.  Nec  speraverunt 
in  salulare  ejus,  id  est  in  Salvaterem  Dominum. 


Ecclcsioc  omnia  superna  munera  possumus  accipe- 
re,  si  oxpleri  bona  desideria  nostra  divino  munere 
postulemus, 

33  Et  manducaverunt  et  saturati  stmt  nimis  : 
Et  desiderium  eorum  attulU  eis  : 

Non  sunt  fraudati  a  desiderio  suo. 

34  Adhuc  escx  eorum  eront  in  ore  ipsorum  : 
Et  ira  Dei  ascendit  super  eos. 

35  Et  occidit  pingues  eorum  : 
Et  electos  Israel  impedivit. 

C  Expleverunt  desideria  carnis,    ratione  Jejuni, 
ventre  pleni,  sed  mente  vacuati,  Fraus  enim  di- 


295 


S.  BRUNONIS  UEUBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


296 


cllur,  quasi  fracla  fides.  Saiiati  sunt  ergo  ad  suam 
ruinam,  non  ut  inde  viverent  sed  potius  inter- 
irent. 

G  Adhuc  escae  erant  in  ore,  scilicet  dum  manna 
et  coturnicum  carnibus  vescerentur  (Exod,  xxxii). 
Esca  autem  ab  edendo  dictaest  Tuncira  Deiascen- 
dit :  quando  Dominus  iratus  Moysi  dixit  :  Graviter 
peccavit  populus  iste  vitulum  conflando  et  udoran- 
do,  nam  eum  colendo,  mugituri  erant  in  posna, 
nam  sequitur. 

G  Occidit  pingues  eorum,id  est  fortes  Judaeorum: 
propter  peccatum  vituli,  quem  fecit  Aaron,  occisi 
leguntur  viginli  tria  millia  eorum  una  die.  Sicque 
factum  est,  ut  electos  Israel,  pravitas  peccantium 
impediret,  ne  venirent  in  terram  promissionis,  sci- 
iicet  ipsum  Moysen  et  Aaron. 
3C  fn  omnibus  hic  peccaverunt  adhuc  : 
Et  non  crediderunt  in  mirabilibus  ejus. 

U  PeccavitadhuciUepopulus,qui  contrafamulum 
Dei  Moysen  murmurabat :  peccant  quotidie  iniqui, 
qui  sacerdotibus  Dei  obedire  contemnunt :  et  tan- 
diu  peccant,  quousque  dellciunt,  et  cum  festina- 
tione  deflciunt. 

37  Et  defecerunt  in  vanitate  dies  eorum  : 
Et  anni  eorum  cum  festinalione. 

G  Dies  eorum  defecisse  dicit,quasi  tabe  languida 
consumptos ;  dies  enim  peccatorum  cum  festina- 
tione  transennt,  sicut  legitur  :  Viri  sanguinum  et 
dolosi,  non  dimidiabunt  dies  suos  {Psal,  liv). 

38  Cum  occideret  eos  querebant  eum  et  reverteban" 

tur  : 
Et  dituculo  veniebant  ad  Deum, 
G  Non  ippi  inquisierunt  Deum,quosdicitoccisos: 
sed  exemplo  talium  populus  reliquus  supplicavit. 
Judaicus  itaque  populus  tunc  timuit,  et  exquisivit 
Deum,  quando  suos  socios  cernebat  exstingui.  Ve- 
nfebant  diluculo  :  U  flagellati  in  peccatis  revertc- 
bantur,  et  excusso  infldelitatis  somno,  veniebant 
mane  ut  audirent  verbum  Dei. 

39  Et  rememorati  sunt  quia  Deus  adjutor  -r  est : 

eorum  : 
Et  Deus  excelsus  redemptor  eorum  •r  est : 
G  Memorati  sunt  :  quando  irascenie  Domino  ex- 
trema  castrorum  divino  igne  consumpta  sunt,  quo 
racto,rogaverunt  Moysen  ut  pro  eis  Dominum  sup- 
plicaret  (Num,  xvi.  U  InteUexerunt  nullum  alium 
posse  in  tali  periculo  adjuiorium  ferre,  nisi  illuni 
qui  eos  de  servitute  ^Egypti  liberavit. 

40  Et  dilexerunt  eum  in  ore  suo  : 
Et  lingua  sua  mentiti  sunt  ei. 

G  Sic  illis  contingit  qui  se  putant  per  solum  ti- 
morem  credere.Nam  nisi  Dominus  metuatur,mi8to 
amorc  :  ioto  corde  non  qusritur ;  hoc  enim  pecca- 
tum  est  maximum,  ut  se  dicat  illi  conflteri  lingua, 
dum  cordis  ima  dissentiant :  quasi  ille  omnia  non 
cognoscat,  qus  aguntur  in  lenebris,  qui  scrutator 
est  renum  et  cordium.  U  Dixerunt  autem  ore, 
qu  ando  dicobant  Moysi :  Quecunque  pra^ceperit 
Dominusfaciemus* 


B 


X  41  Cor  autem  eorum  non  erat  rectum  cum  eo  : 
Nec  fideles  fuibiti  snnt  in  testimonio  ejus. 
G  Nam  et  Dominus  de  ipsis  per  Isaiam  dicit : 
Populus  hic  labiis  me  honorat,  cor  autem  ipsorum 
longe  est  a  me  {Isai.  xxix).  Fideiis  est  in  testimonio 
Dei,qui  eum  veraciter  diligit:  fides  autem  dictaest 
ab  eo  quod  fiant  dicta. 

42  Ipse  autem  'r  ^^  .*  misericors  et  propitius  fiet 

peccatis  eorum  ; 
Et  non  disperdet  rr  eos  ]  . 
U  Ipse  autem  est  misericors :  dum  enim  exspec- 
tat  pGenitentiam,  non  statim  punit  delinquentem, 
quoniam  peccatoris  non  vult  mortem,  sed  conver- 
sionem  {Ezech.  xviii). 

43  Et  abundavit  ut  averteret  iram  suam  : 
Et  non  accendit  omnem  iram  suam, 

G  Abundavit :  quando  oravit  pro  Judsis  in  cruce 
positus,  Pater,  ignosce  illis  {Luc.  xxiii)  :  sic  istius 
supplicatione  actum  est,  ut  ita  Dei  in  eis  placare- 
tur  :  propitius  enim  peccatiseorum  factus  estjCum 
ad  ipsius  satisfactionem  in  cruce,non  quidem  om- 
nes,  sed  multi  ex  his  redire  meruerunt. 

44  Et  recordatus  est  quia  caro  sunt  : 
Spiritus  vadens  et  non  rediens, 

U  Scit  enim  Deus,  quia  caro  semper  resistit  legi 
Dei.  G  Garo  autem  dicta  est,  quod  chara  sit  anima 
sus.Spiritus  vadens  et  non  rediens  (subaudiendum 
est)  in  hoc  mundo :  quoniam  ad  suum-  eum  cdrpus 
in  resurrectione  constat  esse  rediturum ;  unde  mi- 
rabili  brevitate  hic  hominis  mors  temporaUs  defi- 
nitur,  id  est  spiritus  vadens  et  non  rediens. 
C  45  Quoties  exacerbaverunt  eum  in  deserto  : 
Inira  concit^verunt  eum  in  inaquoso, 

U  Incredulitate  utique  atque  ariditate  cordis  stti 
exacerbaverunt  in  deserto. 

46  Et  conversi  sunt  et  tentaverunt  Deum  : 
Et  sanctum  Israel  exacerbaverunt, 

UGonversi  suntyscilicet  retrorsum  etacerbabant 
sanctuiD  Israel,  id  est  Moysen,  qui  Deum  videbat 
mente  et  oculis :  sed  et  nunc  eum  exarcebaiit,com 
audierint  quod  Ghristum  Dominum  in  carne  nasci- 
turum  annuntiat. 

47  Non  sunt  recordati  manus  ejus  : 

Die  qua  redcmit  eos  ^r  de  manu  \  tribulantis, 
G  Hecordari  enim  dictum  est,  revocare  ad  cor. 
Manus  ejus,  id  est  beneficiorum  Domini^H  qui  eet 
{)  liberavit  de  manu  Pliaraonis,  qui  figuraliler  diabo- 
lum  significat. 

48  Sicut  posuit  in  jEgypto  signa  sua  : 
Et  prodigia  sua  in  campo  Taneos, 

G  Thaneos  enim  civitas  est  yEgypti,  ubi  sunt 
facta  prodigia  quse  leguntur.  Prodigia  vero  di)ctc 
quasi  porro  dicentia,id  est  quca  praofigurabant  esee 
aliqua  ventura  :  omnes  enim  plagao  illae  aliquid  si- 
gnificabant. 

49  At  convertit  in  sanguinem  flumina  eorum  : 
Et  imbres  eorum  ne  biberent, 

G  Uinc  prima  plaga  inchoat  iEgyptiorum  :  nam 
sicut  aqusc  in  vinum  conversa  legitur  (/oan.  ii}. 


^7 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


298 


quasigiiiflcatpennuUUooem  populorum  in  meliua, 
ita  hic,  conversa  in  sanguinem,  significat  populum 
Judaicura  in  deterius  permutatum.  Imbrem  dicil 
co^estem  pnedicationem  :  quam  similiter  ait  in  san- 
g;iiinem  versam,  ut  eos  qui  spiritaliter  intelligere 
^bftiwt;  inteUigere  carnalitcr  08tenderet,quomodo 
«Bim  spiritaltter  intelligerent,  qui  erant  carnalibus 
«ensibtts  occupati  ? 

50    Miiii  in  eos  coenamyiam  et  comedit  eos  : 
Et  ranam  et  disperdidit  eos. 

H  In  coenomya  cynicorum  sectam  indicavit,  qus 
libtdioem  atque  luxuriam  summum  pra^icat  bo- 
num.  G  Rana  est  loquacissima  vanitus  hsretico- 
mm  :  que  commorata  coenosis  sensibus,  improbis 
damoribae  garrire  nou  desinit. 
Si  Ei  dedit  mrugini  fructus  eorum  : 
Ei  loboru  eorum  locustse. 

C  iSrogo  eet  amor  turpis,  honestatem  consumens, 
teittiiiitttione  occulta.  Locusta  est  malevola  detra- 
ctio,  actus  alienos  invida  oblocutione  corrodens. 
52    Et  oeddU  in  grandine  vineas  eorum  : 
Et  moras  eorum  in  pruina. 

C  Grttido  eet  comminatio  Dei,  qua  verberat  con- 
tumaeee.  Pruina  :  prseurrens  anticipansque  mali- 
4ia,  qiUB  labores  alienos  pervenire  ad  fructum  non 

jMi  mittit 

0    Ei  tradidU  framdini  jumenta  eorum : 
El  pmttiionem  eorum  igni. 
H  In  grandine,  castigatio  divina  monstratur  C 
Morte  pecudum  e&ultorum  significatur  occasus.  H 
Ab  hac  autem  graudioe  et  haBC  jumenta  occiduntur, 
ui  eontm  iasipientia  arguatur,  qui  divinum  nomen 
teaine  indiderunt.  G  Ignis  quoque  immittitur,  ut 
iUiimioentar  corda  eredentium,etvitia  depascantur. 
Sieot  ait  Dominus  :  Ignem  veni  mittere  in  terram, 
et  quid  volo  nisi  ut  ardeat ?(Iitk;.  xii). 
54    MisU  in  eos  iram  indigfiotimis  suse. 

indignationem  et  iram  et  tribulationem  : 

immissionem  per  ontgelos  malos. 

COffdo  vindicta  verissima  descriptione  narratur. 

Fnus  enim  Dominus  peccatis  hominum  iraseitur, 

quando  nuUa  compuoctione  convertuntur :  ac  doinde 

m^v^iM^  haminis  in  eua  indignatione  et  ira  et  tri- 

bolatione  derelinqait,et  poatremo  nudati  defensione 

Iivinain|iribdemca4unt  diaboli.Constat  enim  cun- 

cU  qne  oreAlft  8iint,Greatoris  permissioni  aut  impe- 

rio  subjacere.  Dicit  vero  immissionem  illam  malo. 

nu2»lfU3lain  per  angelos  malos,  scilicct  indignatio- 

ncm,  id  est,  tumorem  superbiffl,  iram  audacis,  tri- 

bulationem  desperationis.  H  Ut  qui  divinis  plagis 

m  tffgiidbantwrf  diabolicis  insidiis  tunderentur. 

56   Viam  ftcH  eemitx  irse  suw :  non  pepercit  a  morte 


Ei  jumenta  eomm  m  morU  conclusit. 
B  Viftai  liabei  dtvina  ira,  cum  in  peccati  ultionem 
fm  tnditos,  non  liberot  animam  suam  a  supplicio 
fjrhg^P^  :  vel  <cum  ineipientia  (quse  jumentis  est 
nnilis)  in  moffle  eempitema  ooncluditur.  G  Gum 
gitQr  dieit  Yinm  feoieae  Dominum,  qua   possit  ad 

Pateoi..  CXUI 


A  vindictam  inndelium  pervenire,  osteudit  uon  poea^ 
ad  eos  venire  vindictam,  nisi  fuerint  pomini  de-* 
fensione  privati  :  per  mortem  vero  animarujs,  ho« 
minum  intellige  interitum  eorum,  qui  in  illa  clade 
occisi  sunt. 

56  Et  percussit  omne  primogenitum  in  terra  yBgypti  : 
Primitias  omnis  laboris  eorum  in  tabemacuUs 

Cham. 
H  Sicut  haec  gesta  in  Mg^io  referuntur,  ita  et 
Dominus  principatus  et  potejstates  dfflmopiorum, 
sive  vitiorum,  in  hoc  mundo  delevit  suo  sancto  ad- 
ventu,  et  triumpbavit  in  ligno  sanctiD  crucis,  et  ab 
eorum  corde  depulit :  qui  calliditati  diaboIic«  dediti 
erant,  quia  Gham  calliditas  interpretatur.  G  Per 
primitias  vero  omne  prinaogenitum  Intellige :  pri- 
mitia?  quippe  laborum  ad  totum  pertineat  quidquid 
"  humana  possibilitas  habere  potuerat. 

57  Et  abstulit  sicut  oves  populum  suum  : 

Et  perduxit  eos  tanquam  gregem  in  des^erto* 
G  Nam  cum  dixitoveset  gregem,  signiiicajt  popur 
lum  Gbristianum,  qui  in  hoc  sieculo  taAquam  ii^ 
deserto  pascitur,  si  mundanarum  rerimi  desjderia 
hon  sequatur :  quamvis  ad  litteram  JudjBBOJS  in  ter- 
ram  promissionis  inductos,  oves  accipere  possis; 
tamen  quia  in  parabolis  se  locuturum  dixit,  Ghri- 
atianum  populum  his  signatum,  magis  quam  ei- 
gnum,  inteUectu  amplecti  debes ;  nam  aequitur :  t!t 
eduiit,  etc. 

58  Et  eduxit  eos  in  spe  et  mm  timuerunt  : 
Et  inimicos  corum  operuit  ma,re. 

G  Educti  enim  nos  sumus  in  spe  a  terra  .£gypti, 
G  id  est  a  tenebris  peccatorum,  qui  Gdei  lumen  aioce- 
pimus.  Et  inimicos  operuit  mare :  cum  nos  ablueba- 
mur  in  baptismo^diabolus  mergebatur  in  abysso 
ciun  ministris  suis.  Sic  illis  in  flgura  omoia  facta 
sunt  (/  Cor,  x),  ut  ait  Apostolus,  qu»  nostrffl  salutis 
indicia  nuntiabant. 

59  Et  induxit  eos  in  montem  sanctificatsonis  suss  : 
Montem  qaem  acquisivU  dextera  ^us. 

G  Mons  sanctidcationis  :  sancta  Ecclesia  iu  lati- 
tudine  fidei  sublimata.  Sive  superna  iUa  CGelestie 
Hieriisalem,  in  quam  populum  Dei  sua  gratia  Sal- 
vator  introduxit.  Ad  Jitteram  vero  mQi^s  Slon,  ubi 
circa  quem  templum  fuit  ffldiflcatum,  est  mons  saor 
ctiflcationis. 

60  Et  ejecit  a  facie  eorum  gentes : 

n  Et  sorte  divisit  eis  *r  terram  [  in  funicuto  distri- 
butionis. 
C  Ejicit  a  facie  nostra  gentes,  quando  a  nobls  bar- 
barici  et  immitcs  fugantur  errores :  dividit  terram 
cum  pro  sua  gratia  unicuique  beatam  dederit  por 
tionem  regni  Dei  :  funiculus  autem  distributionie 
sic  dictus  cst  ab  illis,  qui  terram  tenso  fime  divl- 
debant. 

61  Et  habitare  fecit  in  tabemaculis  eorum  : 
Tribus  Israel. 

G  Mystice,  tribubus  Israel,  id  est  videntihus  Deumy 
dabit  inhaditare  tabernaculai  quffl  apte  ruinara  su- 
perbiffi  adhuc  innocentes  angeli  possidebant. 

10 


299 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


00 


62    Et  teyiiaverunl  et  exacerbaverunt  Deum  excel-  A  iJ^tra  lares  monumenta,  sicut  antiquis  mos  erat  se- 

pelire. 

70  Sacerdolcs  eorum  in  gladio  ceciderunt : 
Et  vidux  eorum  non  plorabantur. 

C  In  ipsa  igitur  captivitate  filii  Heli  sacerdotis, 
ab  Allophylis  leguntur  gladio  exstincti  :  qaorum 
unius  uxor  vidua  facta,  post  subitum  partnm  morte 
prajventa  est  (/  Reg.  iv) :  et  ita  contigit  ut  minime 
ploratur,  dum  univcrsos  interitus  communis  oc- 
cuparet,  licct  et  id  aliis  multis  accidissc  non  dubi- 
taretur. 

71  Et  excitatus  est  tanquam  dormiens  Dominus  : 
Tanquam  potens  crapulatus  a  vino, 

C  Excitalur  enim  Dominus  ad  vindictam,  nostris 
malis  actibus  provocatus;  cujus  patientia  dormi- 


sum  : 
Et  teslimonia  ejus  non  cusiodicrunt. 
C  Nunc  dicit  contumaciam  Judaeorum,qui  Domi- 
num  tentaverunt,  et  monita  ejus  non  custodierunt : 
et  quid  eis  irato  Domino  contigerit,  ut  talia  inobe- 
dientes  debeant  exempla  metucre. 
63    Et  averterunt  se  et  non  scrvaverunt  pactum  : 
qucmadmodum  patres  corum  convcrsi  sunt  in 
arcum  pravum. 
H  Averterunt  sc,  quos  nec  virtus  nec  beneficia 
mollierunt  divina;  sed  sicut  patres  occiderunt  pro- 
phetas,  ita  et  isti  ipsum  Deum  pcrsequuntur  {Malth. 
xxiii).C  Arcus  pravus  :  est  malitia  pcccatorum,qua; 
non  eminus  vulncra  jaculatur,  sed  in  se  magis  spi- 


cula  dirocta  convertit;  quia  dolosus  dum  nititur  in-  j^  tasse  credcbatur.  Resurgens  etiam  Dominus  a  mop- 


gererc  plagas,  in  se  convertere  potius  suas  probatur 
insidias.  H  Pravus  onim  arcus  dicitur,  qui  jacula  in 
tcndentcm  sc  miltit,  ct  dum  conlra  inimicos  sagit- 
tam  putatur  jacere,  sauciat  tencntcm. 

64  I?i  ira  concitavcrunt  cum  in  coUibus  suis  : 
Et  in  sculptilibus  suis  ad  vemulationcm  -r  ^wm  ; 

provocaverunt. 
C  Colles,  superbas  et  tumidas  hominum  cogita- 
tiones  significant,  quibus  scmpcr  Dominus  invcni- 
tur  adversus.  Ad  icmulationem  quoque  euni  provo- 
cabant,  dum  suum  honorem  idolis  impendebant. 
H  Relicto  enim  Dco  scrvierunL  idolis,  adorantes 
ctiam  in  montibus. 

65  Audivit  Deus  et  sprevii  : 
Et  ad  nihilum  redegit  valde  Isracl. 

H  Illos  vero  sprevit,  qui  tantum  nomine  et  non  C 
visione  Israel  crant. 

66  Et  repulit  tabcmaculum  Silo  : 
Tabemac*ilum  suum   ubi   habitavit  in  homili- 

bus. 
C  Silo  civitas  crat,  ubi   arca  Dei  fuissc   legitur 
constituta.  Silo  avulsio  vel  dimissio  ejus  interpreta- 
tur,  et  significat  sacerdotium  Judajorum  a  Deo  re- 
probatum. 

67  Et  tradidit  in  captivitatcm  virtutem  eorum  : 
Et  pulchritudirtem  comm  in  inanus  inimici. 

C  Traditi  sunt  Judaji  in  captivitatcm,  quando  ab 
Allophylis,  id  est  PhiHsUEis,  capta  arca,  sunt  victi. 
Virtutem  et  fortitudinem,  dicit  arcam  testamenti, 
per  quam  intbr  gentes  videbantur  invicti,  et  summa 
decoris  laude  esse  praecipui. 

68  Et  conclusit  in  yladio  populum  suum  : 
Et  hxreditatem  suam  sprcvit. 

C  Consequens  fuit  ut  populus  gladio  corrucret  in 
ruinam,  cui  arcae  dignitas  fuit  ablata.  Sprcvit  suam 
hajreditatem,  quando  pro  scelcrnm  suorum  imma- 
nitate  projecit  populuni  quem  elogerat. 
79    Juvcnes  eorum  comedit  ignis  : 

Et  virgines  eorum  uon  sunt  lamentatx. 

C  Ignemhic,  irambellantiunidcbemusadvcrtero. 
Lamentare,  vacantis  est :  nam  cum  omnes  immi- 
nentia  pericula  formidareut,  nulii  licuit  alterius 
funeri  justa  persolvere.  Lamenta  enim  dicta  sunt 


tuis,  tanquam  vino  passionis  crapulatus.  Ad  Htteram 
autcm  :  crapulati  ct  ebrii  vino  irasci  consueverunt 
dum  excitantur,  et  fortes  se  exhibere ;  ita  per  simi- 
litudinem  de  Deo  dictum  cst. 
72    Ft  percussit  inimicos  suos  in  posteriora  : 
Opprobrium  sempitemum  dedit  illis. 

C  Percussit  Allophylos  in  posteriora,  ut  etiam 
vivi,  a  soricibus  exsecrabili  sorde  roderentur  (/ 
Reg.  v)  :  quod  opprobrium  permanet  eis  sempiter- 
num.  Sic  pcccatores  in  posteriora  percutit,  quando 
eis  sua  debita  non  relinquit;  et  quasi  a  soricibus 
consumuntur,  dum  eos  diaboli  cohors  inimica  val- 
laverit. 

75    Et  repulii  tabemaculum  Joseph  : 
Et  tribum  Ephrem  non  elegit. 

H  G  Hic  reprobatio  Judajorum  atque  hsretico- 
rum,  et  electio  narratur  sanctaj  Ecclesis.  C  Joseph 
interpretatur  augmentum,  quod  hic  in  contrarium 
accipiendum  est,  quia  constat  csse  repudiatum ; 
Ephrem  frugifcry  seu  ubertas. 
71  Sed  elcgit  tribum  Juda  : 
Monte^n  Sion  quem  dilexit. 

C  Juda  interpretatur  con/iteyiSy  sive  glorificans. 
Illam  tribum  merita  diligit,  qua;  et  cbnfessione  fuit 
humilis  et  conversione  laudabilis.  H  C  Mons,  signi- 
ficat  sanctam  Ecclesiam. 

75  Et  tVdificavit  sicut  unicomium  sanctificium  suum  : 
In  terra  quam  fundavit  in  scecula. 

HUnicorni   singularis  potentia  dicitur,  H  C  et 
unicam  Christi  Ecclesiam,quam  fundavit  in  saBCula, 
jj  significat. 

76  Et  clegit  David  servum  suum  :  et  sustulit  eumde 
grcgibus  ovium  : 
De  postefantcs  accepit  eum. 

H  C  David  (intcrpretatur  manu  fortiSy  sive  deside- 
rabilis)  Christum  significat,  ex  populo  Judsorum, 
velut  dc  gregibus  ovium,  desumptum  atquetransl^ 
tum  ad  populum  pascendum  Ecclesi».  H  Vel,  qui 
de  grcgo  mortalium  clectus  et  sublevatus  est,  G  et 
acccptus  de  post  fetantes,  id  est,  de  loco  qui  est  post 
fetantes,  id  est  fccundas  et  fetosas  oves,  quia  Chri- 
stus  pastor  est  ovium  fecundarum,  spiritualtque 
gratia  multos  filios  generantium  in  saQcta-  fide  et 


30i 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


302 


ecclesia  :  pastor  quippe  sequilur  oves,  ideo  dicitur  A 
post  fetantes,  non  ante. 

77  Pascere  Jacob  servum  suum  : 
Bt  Israel  hxreditalem  suam. 

G  Possumus  per  Jacob  intelligere  populum  Ghri- 
stianum,  qui  hic  degit  in  terris,  H  et  supplantat 
vitia  et  carnalia  desideria.GHaereditatem  vero  Israel 
futuram  congregationem,  quaj  Domini  contempla- 
tione  pascenda  est. 

78  Et  pavit  eos  in  innocentia  cordis  sui  : 

Et  in  int^llectibus  manuum  suarum  deduxit  eos. 
C  Pavit  enim  Prfficeptor  egregiu8,quos  docere  di- 
dtgnatus  est^sicut  ipse  dixit:Non  in  solo  pane  vivit 
homo  (Matth.  iv).  Intellcctus  vero  manuum,  actua- 
lem  significat  sanctitatem,  ad  quam  fideles  suos 
(prout  ipse  tribuit)  gloriosa  imitationc  perduxit.       g 

ORATIO   EX   PSAL.    LXXVII. 

Refice  nos  mannae  spiritalis  alimento,  opulcntis- 
sime  largitor.  Omnipotens,  ut  in  sensum  manuum 
tuarum  directi,  mereamur  in  monte  tua  acquisi- 
tum  dextera,gloriari.  Per  Dominum  nostrum,  elc. 

PSALMUS  LXXVill. 

ARGUMENTUM    PSAL.    LXXVIII. 

C  Voz  Judaeorum  dicentium,  quanta  in  persecu- 
tiooe  Aotiochi  vel  gentium  pertulerint,  Deique  po- 
tentia  supplicantium  correctionis  voto  vindicari.  H 
Qas  tamen  persecutio  ad  animam,  qus  ssepe  civi- 
taa  scribitur,  referenda  est. 

TT.  PsaXmus  Asaph. 
C  Asaph  significat  synagogam;  est  ergo  totus  isto  q 
psaimus  in  lamentatione  positus,  qui  futura  tem- 
poravelutpraeterita  depIorat.Deplorat  vero  Antiochi 
persccntionem,   tempore  Macchabaeorum    factam, 
tanc  futuram,  sed  in  spiritu  prophetico  quasi  prae- 
teritam,  propter  certitudinem  cventus. 
1     DeuSf  vencrunt  gentes  in  hiercditatem  tuam   : 
poUuerunt  templum  sanctum  tuum  : 
Posuerunt  Hierusalem  in  pomorum  custodiam : 
H  Propheta  de  persecutione  gentilium  adversus 
Eccleaiam  Dei  (qua;  est  haereditas  ejus),  sive  Hieru- 
salem,  dicit  :  Deus,  etc.G  Gens  enim  dicta  est,quod 
uno  sit  genere  procroata.  Pollucrunt,  cum  impi® 
gentes  in  sanctissimis  HieruBalem  et  templi  locis  si- 
mulacra  nefanda  posuerunt.  H  Sicut  enim  poma, 
cum  maturcscerecoeperintjdiligentiuscustodiuntur  ^ 
maturaque  facilius  devorantur,ita  adversarius  con- 
scientem  sibi  animam  custodit,  donec  ad  plenum 
eam  valeat  devorare.Est  enim  Dci  h.xreditas  anima 
sancta.  In  cujus  figuram,  terrcn^e  Hierusalcm  cap- 
iivitalem  deplorat  Propheta. 
2     Posuerunt   morticina    servomm    tuorum    escas 
votatilibus  coeli : 
Cames  sanctorum  tuorum  bestiis  terrx, 
C   Dicendo    Propheta    :    posuerunt    morticina, 
martyres   signiflcat,  qui    in  iila    captivitate   co- 
piosa  persecutione  floruerunt,  et  elegerunt  magis 
morij  quam  cibis  a  Domino  vetitis  coinquinari,  Se- 


pelire,quia  officium  cst  pietatis,  volatilibus  ac  bc- 
stiis  abCicere  magnae  crudelitatis  constat  exemplum. 

3  Effuderunt  sanguinem  eorum  tanquam  aquam  in 

circuitu  Herusalem  : 
Et  non  erat  qui  sepeliret. 
G  Secundum  litteram  de  populo  dicit  Judaeorum, 
qui  a  gentibus  non  solum  intra  urbem,verum  etiam 
circa  muros  civitstis  est  intcremptus,quatenus  ofli- 
cium  scpulturae  nallus  implere  valuisset,  dum 
par  conditio  omnes  tam  circa  muros  quam  in  corde 
civttatis  involveret.  H  Ha?c  quidem  ante  Ghristi  ad- 
ventum  in  Hierusalem  acta  sunt,  sed  passionem 
infantium  figurarunt,  ubi  et  carnes  eorum  bestiis  et 
volucribus  expositae  sunt,  id  est  porsecutoribus,  et 
tanta  sanguinis  multitudo  cfTusa  est,ut  vix  omnium 
possont  corpuscula  scpeliri. 

4  Facti  sumus  opprobrium  vicinis  nostris  : 
Subsannatio  et  illusio  his  qui  in  circuitu  nostro 

sunt. 
G  Dicit  cnim  Hebraeos  fuisse  in  opprobrium  et  in 
derisum,  qui  prius  fuerant  Domini  devotione  reve- 
di.H  Opprobrium  eiiam  fiunt  sancti  his  qui  prius 
fratres  fucrunt ;  qui  mcliores  factos  odii  stimulo 
persequuntur. 

5  Usquequo,  Domine^  irasceris  in  finem  : 
Accendetur  velut  ignis  zelus  tuus? 

G  Rogat  enim  pium  judicem,  ne  usque  in  finem 
irascatur  genti  Judaicse,  sed  ut  incenderetur  zelus 
illius  in  eis,  sicut  in  Mathathia  (/ Ma^A.ii)  :  qui 
zelo  paterno;  traditionisinccnsus,quemdam  Judseum 
idolis  immolantcm  supra  ipsas  aras  occidit. 

6  Effunde  iram  tuam  in  gentes  quoe  te  non  nove- 

runt : 
Et  in  regna  qux  nomen  tuum  non  invocaverunt , 
G  EfTunde  iram  super  a^iversarios  Judaeorum ;  in- 
dignationcm  tuam  abundanter  emitte,  ut  sicut  illi 
nos  comprimunt,  ita  tuis  viribus  opprimantur.  Nec 
vacat  quod  anto  dixit  in  gentes,  postea  inregna; 
prius  enim  populis  imprecatus  est,deinde  ipsis  re- 
gnis,  quae  taiia  fieri  imperabant. 

7  Quia  comederunt  Jacob  : 
Et  locum  ejus  desolaverunt. 

G  Dicendo  enim  comederunt,  saevitiam  impiae 
gentis  ostendis ;  comcderunt  vero  significat  comedi 
fccerunt,  dum  cadavera  mortuorum  ferarum  mor- 
sibus  cxposuerunt.  Locum  desolaverunt,  cum  pul- 
cherrimam  civitatem  civium  suorum  habitatione 
nudaverunt. 

8  Ne  memineris  iniquitatum  nostrarum  antiqua- 

rum  cito  anticipent  nos  misericordiss  tnos  : 
Quia  pauperes  facti  sumus  nimis. 
H  Pracvcniat  nos,  quaesumus,  Domine,misericor- 
dia  tua,qui  est  Unigenitus  tuus  ut  veniens  propitie- 
tur  iniquitalibus  nostris,  et  eruat  nos  a  peccatis ; 
paupcres  cnimfacti  sumusin  mundo  propter  illum. 
G  Confcssione  itaque  delictorum  propitium  sibi  red- 
dit  judicem,  et  qui  timet  judicium  Dominij  antici- 
pari  se  ejus  misericordiarectedesiderat,pauperes- 
que  factos  dicit  nimis ;  paupertas  est  enim  nobis 


303 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


aM 


bonoram,  et  non  habemus  quid  offerre  justiti»,  si  X 
non  incipiat  vigor  squitatis  inquirere. 

9  Adjuva  nos,  Deus  salutaris  noster  : 

Et  propter  gloriam  nominis  tuiyDomine,libera  nos 
et  propitius  esto  peccatis  nostris  propter  nomen 
luum. 

C  Bene  ergo  infirmitatem  suam  intellexit  qui  sal- 
vatorem  medieum  totis  viribus  invoca^it.Et  utiliter 
Bubdit :  propter  gloriam  Dei,  non  propter  aliquod 
snum  proprium  meritum.Ideo  enim  Salvator  dici- 
tur,quia  in  se  sperantes  salvat,  et  imminentes  p<B- 
nas  peccatorum  commutat  in  proemia. 

10  Ne  forte  dicant  in  gentibus  :  Ubi  est  Deus  co- 

rumf 

Et  innotescat  in  nationibus  coram  oculis  nostris. 
H  Gentes  spiritualiter,  potestas  adversa  sunt,  j. 
quffi  invalescunt  adversum  nos,  dicentes  :  Ubi  esi 
Deus  vester?  sicut  pagani  martyribus  ssepe  dixe- 
runt.  G  Et  innotescat,  subaudiondum  est  vindicta, 
quam  solet  Dominus  de  perfidis  facere,quando  eos 
cogit  prava  dcsideria  damnarc.  Gum  vero  dicit, 
coram  oculis,celeritatem  postulat  ultionis,ut  videat 
fieri  quod  aliquando  novit  possc  coucedi. 

11  Ultio  sanguinis  servornm  tuorum  qui  effusus  est: 
Introeat  in  conspectu  tuo  gemitus  compeditorum, 

H  Judicium  hic  invocat,  quo  sanguis  martyrum 

exquiratur  a  Domino.Gompeditos  apostolos  accipe, 

qui  propter  Ghristum  colligati  in  carcere  sunt  {Act. 

v),  et  in  exsilio  sunt  damnati.  G  Vel  illos  dicit, 

quos  pro  nomine  Domini  vinxerat  irreligiosa  genti- 

litas.  Non  autem  amari  cordis  vindictam  intelligas 

petitam,sed  eam  quae  ad  conversioncm  respicitini-  C 

mici.Est  autem  vindicatio,per  quam  jus  ab  injuria 

justa  retributione  defenditur. 

12  Secundum  magnitudinem  brachii  tui : 

Posside  filios  mortificatorum. 

H  Filii  mortificatorum,  spiritualitcr  sunt  fideles 

populi,  per  apostolorum  proedicationem  in  Ghristo 

regenerati.  G  Vel,filii  eorum,  qui  pro  ejus  religione 

morte  puniti  sunt,  pro  quibus  orat  Propheta  ut 

parentum  virtute  proficiant,et  itaeosDominuspos- 

sideat  ne  diaboli  virtute  seducantur. 

43    Et  redde  vicinis  nostris  septuplam  in  sinu  eorum : 
Improperium  ipsorum  quod  exprobraverunt  tibif 
Domine. 

G  Non  contra  illos,  sed  pro  illis  rogat  Ecclesia. 

Nam  afOictio  corporum  salutem  tribuit  animarum. 

Septuplum,  perfectionem  significat  ccclestis  doni^  D 

quod  accipimus,  quando  Spiritus  sancti  illumina- 

tione  complemur.  Improperium,  ut  quia  injurias 

fecerunt,dicant  laudes  nunc ;  fucrunt  increduli,sint 

devoti;  exstiterunt  superbi,  fiant  humilcs.  In  sinu 

vero  eorum,in  onimas  eorum  et  animarum  sccreta 

intellige,  ubi  semper  fit  gloriosa  conversio. 

14    !9on  autem  populus  tuus  et  oves  pascuas  tux  : 
Confitebimur  tibi  in  sdeulum. 

H  Propter  innocentiam  aulem,oves  vocantur  fide- 

les,  vel  quia  Ghristum  pastorem  habent.  G  Recte 

vocafitur  oves,qui  ejus  gloriam  confitentes,  in  fidei 

flrmitate  permanserunt. 


15  Tn  generatione  et  generatiorie  c 
Jnnuntiabimus  laudem  iuam. 
H  In  generatione,id  est  in  prophetis  t  et  generT-^ 
tione,hoc  est  in  EvangeIiis,Bemitoraiinuiitiabttntur 
laudes  Ghristi.  G  Vel  in  generatione  isU  hioEcele- 
siffi,  et  generatione  ccBlesti  in  patria,  cum  omnibus 
beatis  aeternaliter  laudabimuste. 

ORATIO  EX  PSAL.    LXXVIII. 

Anticipa  nos,Domine,misericordia  tua,priusquai&' 
zelus  irs  dessviat,  ut  adjuti  patrociniis  beaioruifty 
quorum  propter  te  sanguis  effusus  est.propitionem 
tuam  cum  peccatorum  venia  consequamuir.I^r  Do- 
minum  nostrum.  etc. 

PSALMUS  LXXIX. 

ARQUMENTUM  PSAU  LXXIX. 

G  Vox  ProphetflB  de  adventu  Ghristi,  et  de  vinett, 
id  est  Ecclcsiae,  dilatatione, 
TT.  In  finem  pro  his  qui  commtUdbvnturtestifncfnhm 

Asaph  psalmus. 

G  Finis  legis  Ghristus  est.  Asaph  interpretafiit 
colligens,  et  significat  Ghristum  et  EccleaiamyA  qoo' 
omnes  in  fidem  collecti  immutantur,8cilicet  de  pe- 
joribus  ad  meliora,  de  vetustate  ad  novitatem  vit» 
(Rom,  x). 

1      Qui  regis  Israel,  intende  : 
Qui  dedulcis  velut  ovem  Joseph, 

G  Recte  igitur  dicitur  regem  ccdU  regaro  Isrmttl^ 
quia  ipsos  propitius  regit,qui  eum  puro  oorde  ret- 
piciunt.Intende^ac  si  dicerot :  Super  nos  lumen  tutt 
pietatis  infunde.  Joseph,  fidelem  populum  dicityqni 
sic  in  caulam  Dei  deducitur,  quasi  oves  ad  paeeua 
congregatur. 

1      Qui  sedes  super  Cherubim,  manifesiare  : 
Coramf  Ephraim  Benjamin  et  Manasse, 

G  Gherubim  plenitudo  scietUiee  interoretatiir»  Uk 
qua  Christum  sedere  manifestum  est,  no^t,  dun^ 
dicit  manifestare,ut  beneficio  sanpts  incafnalionis 
appareat.  Ephraim  vero  interpretatur  fruelSficatw  ; 
Benjamio,  fitius  dexterx;  Manasses,  ohltlhs.  Has 
virtutes  constat  inesse  Salvatori.  Pruetiflea^viC  nio- 
bis,  qnando  surrexit;  filius  dextrflb,  id  eat  ottlii!p'i(^ 
tcntis  Patris ;  oblitus  dicitur,  qtiando  Ii\{Qrianta 
suarum  in  cruce  positus  est^  pro  persequeQ^^itf 
orans  [Luc.  xxiii). 

3  Excita,  Domine,  potentiam  tuam  et  veni : 
Ut  salvos  facias  nos, 

G  Deprecatur  tanto  studiosius  quanto  novit  maxi- 
mam  utilitatem  nobis  Domini  incarnatione  ft^tunOQf 
ut  excitet  potentiam,  id  est^  veniat  ad  peccata  b^- 
mani  generis  abluenda.  Qus  enim  t>receB|  vel  qui^ 
vota  sufficiant  illud  expetere  quod  muhdum  p6BbU 
a  sua  impietate  salvare? 

4  Deus,  converte  nos,  et  ostende  fhciem  tuam : 
Et  salvi  erimus. 

Postulat  enim  se  magn6pere  oonverti,  qoia  iw 
noverat  esse  distortum.  Ostehdit  Ikd^ai  Patef  flil^' 
nifestatione  Filii,cum  ut  :  Ipsum  audite(]faM.Tiij^ 
in  quo  ct  salvati  sumus,ideo  dfioit,et  Balvi  erim^; 


S05 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


306 


▼el  odtendit,  cum  incarnavit.  Nemini  vero  ostendit  A.  Christianam  ;  et  quae  de  Judaica  hic  dicuntur,  im- 


Detis  faciem,  nisi  converso. 
5      Damine  Deus  virtutum  : 

Quous^uc  irasceris  super  orotionem  servi  tui  ? 

C  Juste  Deum  vlrtutum  vocavit,  qui  solus  praeva- 
lei  de  morte  incredulitatis  liberare.  HNon  irasciiur 
Deus,  si  justitiam  petamus  ;  ^ed  putat  conscientia 
delicti  ob  orationem  nostram  Deus  irasci.C  Et  ira- 
tom  Propbeta  credebat,  quoniam  humani  generi 
subvenire  tardabat ;  ex  quo  innote^cit  pietas,  et 
magnum  deaiderium  Prophette. 
5      Cibahis  nas  pane  lacrymarum  : 

Et  potxm  dabis  nobis  in  lacrymis  in  mensura. 

G  Panis  enim  lacrymarum,  vita  est  plena  dolo- 
ribus ;  sed  tamen  \n  ea  miseratione  Dei  cibamur, 


pleta  intelligas  in  vinea  Christiana. 
i\     Operuit  montes  umbra  ejus : 
Et  arbusta  ejus  cedros  Dei, 

H  Hos  Ecclesia  protegit,  qui  in  ejus  esse  gremio 
comprobantur,  id  est  patriarchas  et  diversos  docto- 
res  et  apostolos.  C  Istos  enim  operit,  quos  nutrit, 
quoniam  ejus  umbra  fructificat,  et  amplius  facit 
crescere  quos  magis  tegit.  Unde  cedros  Dei,  id  est 
martyres,  qui  in  Ecclesia  inter  altissima  cacumina 
constituti  sunt,.ipsa  quoque  protegit  Ecclesia. 
12  Extendit  palmites  suos  usqne  ad  mare  : 
Bt  usque  ad  flnmen  propagines  eju^. 

C  Palmites  significant  discipulos  Domini,quibus 
ipse  dixit  :  Ego  vitis,  vos  palmites  {Joan.  xv).  Ma- 


qiiandocladibuBet«rumnisnonexstinguimur,sedBEf'°"'°'"°'  gentium  sanctissimam  credulitatem 


potios  erQdimur.Nullum  itaque  tempus  a  lacrymis 
oviendit  poaae  esse  vacuum  quibus  et  ipsa  refectio 
end  pioratlo.In  meD8ura,vero  in  distributo  modulo 
4M^t»  osteBdere  volens  illud  Apostoli :  quod  Deus 
sopn  virea  nostras  tentari  nos  et  vexari  non  per- 
mitttt  (/  Cor.  x). 

7  Potuisti  nos  in  contradictionem  vicinis  nostris  : 
Bt  inimici  nostri  subsannaverunt  nos. 

C  Oontradictio  illa  gentilis  erat,  qu»  adversum 
pMdicaiores  GhriBti  pr&vis  concionibus  erigebatur. 
H  SubaaanabaQt  inimici  (id  est  hffiretici)  doctores 
C3iii8ti  :  aimitiier  Judasi  et  iafldeles  omoes,  qui  in 
eircoiiu  Ecclesi»  obstrepunt,  nosque  impugnant. 

8  l>eui  virtu^m,  converte  nos  :  et  ostende  faciem 

tuam. 
Ei  salvi  erimus. 
G  Repetit  verBum,  quia  desiderantis  mos  est  ea 
lepetere  qu»  deeiderat  magnopere  advenire.  Ipsa 
«ft  jerg»  llMsies,  id  eat  potentia  Ghristi,  per  quam 
laqttur  mortis  evaeimusvipsa  xienique  qusB  dignis 
it  omfitentibus  ccDlorum  regna  largitur. 
%     Ymmm  de  jEgypto  iramtulisti : 
BJBciiti  genUt  et  plantasti  eam  : 
G  Wneem  dieit  Hebraeorum  gentem,  quam  posi- 
iM  ia  ifpo  eoiiatat  Ecolesis.Vinea  autem  avitibus 
dieta  e8t;hanc  ex  ^Egypto  deduxit  magnis  miraou- 
liSy  et  (expulsie  genttbue,  boc  est  Amorrbeis  cste- 
risque  finitimiB  eonim)tanquam  mirabilis  agricola 
eani  planteYit.  Perbanc  autem,  Ecclesia,  ut  dixi, 
iBtelligltQr,  qu8B  hic  in  sanctis  optimos  fructus  af-  j) 
ttvt,  qqi  tilbulfttionibus  pressi,  saporem  dulcem 
«bieaat,  et  passionum  sarculo  fossi  et  putati,  si- 
MtitiBe»  muitiplicantur.  Sola  enim  hoo  proprium 
habet  E^eleeie,  ot  pereecutionibus  crescat. 
10  Dum  iHnerii  fuiiU  in  oonspectu  ejus  : 
Bt  plantMi  rudicei  ejus,  et  implevit  terram. 
G  Jkoi  eet  Ghristue  sancts  Ecclesi»  Dei.  Radices 
(gas  snnt  prophete  ecslestis  regis  operatione  plan- 
M;  ez-quibua  illa  felioee  paimites  tendens,univer- 
Mtai  mniidnm.quaBi  amQ^niB  fidei  umbraculis,occu- 
jtfrHkHoe  eet  qood  titulus  dicit,de  commutatis  Ju- 
Mi^fkl'  vineam  Judaioam  commQtatamiuielligas  in 


Extendit  vero  dicii,  quoniam  ab  Hieroaolymis  haec 
prsedicaiio  in  cuncias  paries  mundi  extensa  cst. 
Propagines,filios  regeneraiionis  dicit,qui  a  flumine 
Jordane  manaveruni,ubi  Dominus  bapiizari  digna- 
tus  est  in  exemplum  nosireB  salutis. 

13  Utquid  destruansti  maceriam  ejus  : 
Et  vindemiant  eam  omnes  qui  pra^tergrediuntur 

viam. 
G  Nunc  de  vinea  prima,  id  esi  Judasae  gentis,mi- 
ratur  cur  eam  Deus  dereliquerit,  ei  ejus  munitio 
eversa  fuerii,  id  cst,  Dei  defensio  ablaia.  H  Tuup 
enim  munitio  synagogae  deposiiaesi^cum  ei  caBcitas 
coniigii,  donec  pleniiudo  gentium  subiniraret 
{Rom.  x).  G  Vindemiani  enim,  id  est,  diripiunt  qui 
praeiergrediuniur,  id  est  gentes,  quae  viam,  id  est 
G  Gbrisium,periranseunies,in  idolorum  sacrificiis  Ju- 
giier  permanebani.  Quod  eiiam  Isaias  praedixit  di- 
ccns  :  Desiruam  maceriam  ejus,et  erit  in  direpiio- 
nem,  eic.  {Isai.  v). 

14  Exterminavit  eam  aper  de  silva  : 
Et  singularis  ferus  depastus  est  eam. 

G  Aprum  bunc  Yespasianum  principem  Romano- 
rum  nonnulli  inielliguni.Aper,dictus  esi  ab  eo,qui 
in  locis  asperis  commoraiur.Singularem  autem  ie- 
rum,  Tiium  ejus  filium  memorat.  H  G  Spiriiualiter 
auiem^  aprum  singularem,  dic  diabolum,  qui  de 
ailva  geniilium  egressus,  plebem  Judaicam  exier- 
minavit  propter  increduliiaiem. 

15  Deus  virtutum,  convertere : 
Respice  de  cmlo  et  vide  et  visita  vineam  istam. 

G  Petii  hic  Asaph  ui  supplices  Judaeos  suos 
operis  Agricola  serenus  aspicerei,et  periclitaniibus 
subvenirei.  Visiia,  advenium  sanciae  incarnatiQinis 
expostulai,ui  praesenie  Culiore,  vinea  plantata  pro- 
ficiai.  H  Dicit  igiiur  :  Domine,  Deus  viriuium,  con- 
veriere  ab  ira  tua,  ei  converte  synagogam  ad  Ec- 
clesiam. 

16  Et  perfice  eam  quam  plantavit  dextera  tua  : 
Et  super  filium  hominis  quem  confirmasti  Ubi. 

H  Et  perfiee  eam  scilicei  Ecclesiam  quam  plan- 
tavii  dexiera  vel  virtus,  hoc  est,  Filius  iuus  in  resur- 
rectione  sua  fundavii.  Et  super  filium  hominis,  id 
esi  filium  Yirginis,quem  iibi  confirmasti  ac  devioia 


807 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


308 


morte  in  tua  dextcru  collocasti.H  Perncccrgocam, 
in  vera  ride,super  te  ct  Filium  tuum  Dominum  no- 
strum  Jesum  Christum  fundatam  vineam,  qucm 
confirmasti  tibi. 

17  Incensa  igni  et  suffossa  : 

Ab  increpalione  vultus  tui  peribunt. 
C  Incenditur  igne  aliquis  cupfditatis^quando  cri- 
mennefandum  commiserit.EfTossaveromanu  sunt, 
cum  per  operationem  sceleratam  aliis  prsBparamus 
insidias,  et  deciperc  volumus  noscicntes,  dum  nos 
magis  in  ipsam  foveam  corruamuss  Haec  ergo  pec- 
cata  peribunt  ab  increpatione  vultus  Dci,  dum  di- 
cit :  Ite  in  ignem  aeternum  (Maith,  xxv).  H  Vel  in- 
censa  et  suiTossa.  Synagoga  cst  non  crcdcns. 

18  Fiat  manus  tua  super  virum  dexterss  tua^ : 

Et  super  filium  hominis  quem  confirmasti  tibi, 
C  Fiat  manus  tua,  id  est,opcratio  sancta  ad  efTe- 
ctum  promissa  perducat.Filius  homini8,ipse  Chri- 
stus  est,  qui  etiam  dextera  Patris  est,  et  confirma- 
tus  apud  homines,sicut  dicit  in  Evangelio  :  Hic  est 
Filius  meus  dileclus  {Matth,  xvii).  Operationcm  ita- 
que  sanctffi  incarnationis  exposcit. 

19  Et  non  discedimus  a  te : 

Vivificabis  nos  et  nomen  tuum  invocabimus, 
H  Non  discedimus,id  est,si  tibi  flde  adbceserimus, 
tunc  pane  illo,quem  dc  ccclo  misisti  {Joan,  vi),  rcfi- 
cimur.  C  Et  ipsum  nomen  invocabimus  in  oratione 
Dominica^  H  id  est,  eum  cui  dedisti  nonien  supra 
omne  nomen  (Philip,  ii).  C  Vcl  si  miseris  Filium 
tuum  incarnandum,  non  discedimus  a  te,qui  tanto 
desiderio  eum  petivimus ;  et  dum  non  discodimus^ 
vivificabis  nos,  etc. 

20  Domine  Deus  virtutum,  converte  nos  : 
Bt  ostende  faciem  tuamf  et  salvi  erimus, 

C  In  isto  versu  regulam  totiusreligionisexponit, 
ubi  primum  est,ut  nos  Dominus  convertat;dcinde, 
ut  ostendat  faciem  suam  ,  tcrtio,  ut  salvos  crficiat. 
Per  istum  quoque  versum  sub  brcvitate  petimus 
quidquid  nobis  expedire  monstratur. 

ORATIO   EX   PSAL.    LXXIX. 

Visita,  Domine,  vineam  tuam,  quam  de  .Egypto 
tribulationum  potenti  dextera  liberasti;ut  rcspcctu 
vultus  tui  vivificata,  bonorum  vitas  fructum  uber- 
tate  laetetur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  LXXX. 

ARGUMENTUM    PSAL.     LXXX. 

C  Propheta  fideles  admonet  ut  multimodis  voci. 
bus  Denm  magnificent,  et  ne  quisquam  idola,  sed 
Bolum  Deum  adoret. 

TT.   /n    finem  pro   torcularibus    Asaph  ^    quinti 

Sabbati  ;  . 

C  Intentio  tituli  est  ut,  in  finem,  Christum  dssi- 
gnet;  pro  torcularibus,  Ecclesiam;  Asaph,  congre- 
gationem  fldelium  ;  quinta  Sabbati,baptizatos,nam 
quinta  die  ex  aquis  Deus  animantia  fecit,et  in  ba- 
ptismo  novus  homo  generatur. 
1  Exsultate  Deo  adjutori  nostro  : 
Jubilate  Deo  Jacob, 

C  Asaph  istc,  quem  sxpe  diximus  synagogam, 


A.  populos  commonet  fideles,  ut  non  desinant  cum 
summa  lo^litia  Deo  laudes  dicere,  qui  eos  a  sxvis 
pcriculis  dignatus  cst  cripere.  Dco  adjutori  nostro, 
contra  fictilios  deos  genlilium  dicit,qui  juvare  nec 
se  possunt.  Jubilarc  a  juvando,  id  est  delectando, 
dictura  est.  Jacob  populum  significat  Christianum. 
1  Sumite  psalmum  et  date  tympanum  : 
Psaltcrium  jucundum  cum  cithara, 
C  Psalmus  enim  ad  divina  verba  pertinet  inti- 
manda.  Et  dute  tympanumy  id  cst  opcratiojies  honas, 
Addit  :  psalterium  jncundum  date^  id  est,  praedica- 
tionem  sanctam  cum  cithara,  id  est  carnis  mortifl- 
cationc  vcl  operatione.  Nam  psalterium  idem 
quod  psalmus  significat,et  cithara  idcm  quod  tym- 
panum. 

P  3      Buccinate  in  neomenia  tuba : 

In  insigni  die  solemnitatis  nostrx, 
H  Canebant  Judsci  tuba  in  Pascha,  Pentccoste,  et 
Scenopcgia  :  nos  proccipue  in  inchoatione  evange- 
lica3  pracdicationis  atque  initio  fldei,  cum  resurgi- 
mus  in  Christo,  cum  remhssionem  accipimus,  et  in 
dedicatione  domus  pcctoris  nostri,  cum  innovata 
fuerit  post  ruinam. 

4  Quia  prxceptum  in  Israel  est : 
Et  judidtnn  Deo  Jacob, 

C  Israel,  populus  clcctus,fidc  vcniens  Deum;idem 
et  Jacob,iiropter  utramqueplebem,excircumci8ione 
venientcm  ct  pracputio.  Christus  enim  utrumque 
fecit,  et  legem  dcdit,  et  judicium  futurum  sue  po- 
tcstatis  innotult. 

5  Tesiimonium  in  Joseph  posuit  •r    illud  ;    cum 
C  exiret  de  teira  ^gypii  : 

Linguam  quam  non  noverai  audivit, 
C  Joseph  intcrprctaturau^menfa/fo/cujusnominis 
interprctatio  tcstimonium  cst  Hebraei  populi^qui  de 
terra  ^Egypti  multiplicatus  exivit  Et  sicut  ille  per 
marisRubris  undas  ejectus  est,8ic  nosaterraiEgy- 
pti,  id  est,  a  vitiis  carnalibus  absoIuti,regenerante 
sancta  unda,  renascimur.  Et  sicut  illud  mare  fuit 
rubrum,  ita  aqua  baptismi  (qus  cuin  sanguine  de 
latcre  Christi  profluxit)  rubra  potest  nuncupari. 
Audivit  linguam,  H  C  id  cst  praecepta  evangelica, 
quac  prius  non  novit. 

6  Divertit  ab  oneribus  dorsum  ejus  : 
Manus  ejus  in  cophino  servierunt. 

C  Evertit  Deus  a  dorso  Christianorum  onera  pec- 
n  catorum,  quando  fclici  humilitate  prosterauntur. 
Cophinos  dicimus,  per  quos  sordium  purgameata 
abjicimus.Manus  in  eis  tenent,qui  peccatorum  im- 
munditiis  occupantur.  Ab  hac  servitute  liberamuri 
quando  scelus  nostrum  sordibus  expiamur. 

7  In  tribulatione  invocasti  me  et  liberavi  te :  exaw- 

divi  te  in  abscondito  tempestatis  : 
Probavi  te  apud  aquam  contradictionis.  Diapsal. 
II  C  Nunc  introducitur  persona  Dei  loquens  ad 
populum.C  Ipse  enim  nos  detribulatione  lilierat;ip8e 
in  abscondito  angustiam  nostrs  tempestatis  exau- 
dit  :  sed  probat  nos  in  contradictionibus  hsretico- 
rum,(iui  resistcntes,  et  voluntatem  electorum  ma- 


900 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


tare  conanles,  velut  venti  flantes  mentem  concitant. 
8      Audi,  populus  meusy  et  contestahor  ie,  Israel,  si 
me  audieris,  Non  erit  in  te  Deus  recens  : 
Neque  adorabis  Deum  alienum, 
C  Ipseestpopu]usDei,quinescitcum  malis  allqua 
mistione  morum  confundi.Testificatur  autem  Dcus, 
quandoin  futuro  judiciounicuiquedederit  pro  facto- 
rom  suorum  qualitate  sententiam  {Mattfi.  xvi).Dixit 
quoque  :  Non  crit  in  te  Deus  recens,  nc  Verbum 
Palris  quisquam  putaretesse  sub  tempore.Quoniam 
ipse  est  qui  ante  omne  principium  genitus  de  Patris 
substantia,  squali  cum  eo  coaeternitate  consistit. 
Nec  adorabiSyOstendit  utpene  par  sit  scelus,reccn- 
tem  Deum  putare,  et  nefandis  idolis  servire. 
9      Ego  ^  enim  ;  sumDominus  Deus  tuus  quiediLvi 
tt  de  ierra  ^gypti : 
Dilata  os  tuum  ei  implebo  illud, 
C  Ego  ipse>  qui  dudum  eduxi  te  de  terra  ^f^gypti, 
nune  adveni  per  potentiam  carni8,et  educo  de  terra 
,£gypti,  quando  per  regenerationis  gratiam,  a  pcc- 
catis  teterrimis  liberabo  te.  Dilata  os,  id  est,divulga 
et  dissemina,confitendo  vel  admonendo  quae  digna 
Buntauditu.U  Vis  comedere  Dominum  Deumtuum? 
dilata  os  tuum ;  ipse  bortatur  nos  ut  eum  comeda- 
mu8.  Quantum  igiturdilataveris^tantumaccipies.Si 
volueris,  totum  accipies;  si  nolueri.<<,  saltem  accipe 
partem.  Totum  accipit,  qui  omnia  propter  eum  re- 
linquens,  sequitur  eum. 
40    Et  non  audivit  popvlus  meus  vocem  mcam  : 
Et  Israel  non  intsndit  mihi, 
C  Non  audivit  populus  Judaeorum,  qui  Christo 
Filio  Dei  credere  nobis.  H  Ego  sto  ad  ostium  et 
pnlso  [Apoc,  iii)  :  volo  ut  aperias,  et  ingrediar,  et 
aperire  ni»n  vis. 

ii    Et  dimisi  eos  secundum  desideria  cordis  eorum  : 

Ibunt  in  adinventionibus  mis, 

C  Sequitur  ultio  digna  peccatoris.  Non  enim  di- 

mittitur  impunitus,  qui  a  Domini  defensione  dese- 

ritur.  Quia  malorum  omnium  retributio  est,  tanta 

bonitate  fraudari.  Putat  enim  peccator  genus  esse 

beneficii,  si  suis  voluptatibus  permittitur  expleri, 

eumin  poenam  eornmdicatApostolus :  Tradidit  ilios 

Deus  in  concupiscentias  cordis  eorum  {Rom.  II). 

H  Infelix  qui   a  Deo  non  corripitur.  Si  quis  pec- 

cans  non  percutitur,  iste  miser  est;  ideo  et  illos 

dimisit,  quia   saepe   percussi,  et  disciplinam   non 

leceperunt. 

12  $i  populus  meus  audisset  me  : 
Israel  si  in  viis  meis  ambulasset. 

B  Ideo  suum  dixit  populum,  qui  ei  lcgem  dedit 
etmiracula  magna  monstravit,  ut  culpa  crcscerct, 
cum  in  eum  plebs  electa  peccasset,  liie  autem  am- 
boiatin  viis  ejus,  qui  mandatis  ejus  non  reperitur 
«dversus. 

13  Pro  nihilo  forsitan  inimicos  eorum  humiliassem: 
Et   super    tribulantes    eos     mismem    manum 

meam. 
C  Vide  ergo,quod  si  Deo  male  agentcs  resistimus, 
iUe  nostris  nm  contradicit  inimicis,ifl  csf  rlnnnoni- 


A  bus  vel  vitiis  :  sed  tamen  et  juslos  quandoque  ten- 
tari  sinit.  Sed  justos  sic  tentari  patitur,  ut  non  de- 
serat  :  impios  autem  tribufari  permittit,  ut  se  ab 
eis  reddat  alicnum. 

14  Inimici  Domini  mentiti  sunt  ci : 
Et  erit  tempus  eorum  in  sxcula. 

C  Mcntiuntur  enim  qui  se  bonis  promissionibus 
obligantes,  in  pessimos  iterum  rclabuntur  errores. 
Addidit  :  in  ffitcrnum  erit  tempus  corum,  scilicet 
punitionis,quando  illis  dicitur  :  Itc  in  igpem  seter- 
num  {Matlh.  xxv).  II  Inimici  isti  Judaci  sunt,  qui 
mentiti  sunt,  id  cst  negavcrunt  Dominum.  Et  erit 
tempus  convcrsionis  eorum  in  saecula,  id  est  finem 
seecub",  quando  omnis  Israel  salvabitur. 

15  Et  cibavit  illos  ex  adipe  frumcnti : 
Tfc         Et  de  petra  melle  saiuravit  eos. 

C  Adeps  frumcnti,  sacramentum  est  corporis 
Christi.  Quid  enim  adeps  in  frumento  signat,  uisi 
divinitatem  in  carnc?  Petra,  Christus ;  mcI,dulcedo 
ipsiu3,  a  quo  omncs  crcdentes  pra^dicatione  sancta 
satiantur;  sed  perfidi  jejuni  fuerunt,  qui  auribus 
aggravatis,  Christo  obaudire  noluerunt.  Ad  litte- 
ram  :  cibavit  eos  manna. 

ORATIO   EX   PSAL.    LXXX. 

Dilata,  Domine,supplicum  ora,ad  annuntiandum 
gloriam  tuam,ut/Eg^'ptiis  operibus  retrorsum  reli- 
ctis,  nominis  tui  confessione  lajtfmur.  Per  Domi- 
num  nostrum  Jesum  Christum,  etc. 

PSALMUS  LXXXI. 

ARGL'MF.NTUM   PSAL.    LXXXI. 

C  C  Prophcta  contra  Judacosdo  Christi  adventu 
loquitur,  monens  ut  intelligant  ipsum  esse  Chris- 
tum,  qui  in  assumptione  carnis  pauper  esse  vide- 
batur. 

TT.  Psalmus  Asaph. 
G  Asaph(qucm  pro  significationo  sui  nominisin 
tituloconstat  appositum)  contra  Judajos,  deCbristi 
adventu,  pcr  totum  loquitur  psalmum,  monens  ut 
intelligant  ipsum  csse  Christum,  qui  assumptione 
carnis  pauper  csse  videbatur. 

1  Deus  sietit  in  synagoga  deoriim  : 
In  medio  ►f  deos  dijudicat. 

C  Do  corporali  situ  humanitatis  Christi  loquitur. 
Nam  non  potest  dici  a  natura  dcitatis,  stare  vel 
Sederc,  qui  nulla  loci  determinatione  concluditur. 
D  Addit  etiam  deorum,  ut  evidentius  de  hominibus 
dictum  advertcres,  inter  quos  corporalitcr  habitasse 
cognoscitur  Christus.  H  Deos  appcilat  omnes  praesi- 
des  Ecclesiarum,  quos  Deus  deorum  non  peralios, 
sed  per  semetipsum  discernit  ac  judicat.C  Vel  apo- 
stolos  et  justos  dicit  deos,  quos  Deus  dijudicat,  id 
est  disccrnit  ab  aliis.  Possunt  et  angeli  dii  dici. 

2  Usquequo  judicaiis  iniquitatem  : 

Et  facies  peccatorum  sumitis?  Diapsalma. 

11  Usquequo  judicatis,  Scribarum  et  Pharis«o- 

rum,sive  quorumdam  redarguit  episcoporum  pravi- 

tatem,  qui  persouas  accipientos,  secundum  faciem, 

et  non  sccundum  Dcum  judicant.  Ac  si  dicat :  Si 


811"  S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI.  81«  • 

venerlt  pttaper  hflCbeiifl  JQstnm  negotium,  et  iterum  A  cessitatibas  subvenire^  ut  mereaDDnr  flliomm  ini^ . 


dives  habens  perversum,  vos  personam  aspicitis 
non  negotium ;  judicium  voro  non  conBiderati8,non 
causam,  sed  personas  eorum  qui  causas  habent. 

3  Judicate  egem  elpupilU) : 
BumiUm  et  pauperem  }ustificate. 

G  Admonet  obnixius  ludsos  ut  debuissent  intel- 
ligere  Christum,  quem  videbant,  egenum  propter 
nos  factum  et  pauperem,  ci]Jus  sunt  omnia  in  cobIo 
et  in  terra.  Pupillum,  cui  pater  camalis  solatia  non 
pr«bebat. 

4  Eripite  pauperem  :  et  egenwn 
De  mmu  peccafaris  likeraie. 

G  Gommonentur  hic  ergo,  qui  manus  suas  in  nece 
Domini  minime  polluerunt,ne  de^inantinjuste  tra- 


rum  numero  oopulari.  Per  Dominum  nostram  Je« 
Bum  Ghristum,  eto. 

P8ALMUS  LXXXn. 

ARGUMENTUM   PSAL.   lAXXII. 

G  Vox  fidelium  deprecantium  ne  a  satellitibos 
Antichristi  diutius  Ecclesia  iorqueatur,  sed  oito 
eorum  contumaoia  opprimatur. 

TT.  Canticum  psahni  Asapk. 
1      Deus  *r  quis  similis  erU  libi  [  : 
Ne  taceas  neque  eompescariSf  Deut. 
G  Quis  enim  similis  erit  ei,qui  caslum  terramqn», 
vel  cuncta  qu®  in  ois  suntysummaceleritateperfb- 
cit?  quom  vir  iste  contuebatur  talem  et  tantum,  et 


ditum  sceleratis  eripere,  qui  paupertatem  et  indi*  p  ideo,  merito  nullum  ei  similem  esse  profit0t|ir.  Ne 


gButiam  cum  humanitato  suscepit;  ideorecte  pau- 
per  dieitur  et  egenus. 

5  Nesderunt  neque  intellexerunt»  in  tenebris  atn" 

bulant : 
MevebwUur  omnia  fundamenta  terrse, 
'G  Vera  sententia  est,  que  illos  dicit  non  intel- 
lexisse  auctorem  luminis,  qui  in  tenebris  ambula- 
bant^quia  si  CQgnovi8jsont,nunquam  Dominum  glo- 
rm  crucifixissent  (i  Cor,  ii).  Movebniltur  funda- 
menta,  signum  dicit,  quod  in  crucifixione  Domini 
constat  evenisse.  Terra  mota  est,  petr»  scissffi 
sunt  {yatth,  xxvii).  Sive  quia  illo  tempore  multi 
peccatores,  id  est  terreni^viso  tali  miraculo,  credi- 
derunt,  ut  centurio. 

6  Ego  dixi :  Dii  estis  : 

Et  filii  Excelsi  omnes,  C 

11  G  Videte  qualis  sit  dignitas  ndelibus  dii  vocari 
et  filii.  G  Omnes  autem  ejus  filii  vocantur,  qui  suis 
jussionibus  acquiescunt.  Iste  ergo  versus  solos  ju- 
stos  respicit. 

7  Vos  autem  sicut  homines  moriemini  : 
EtsierUunus  de  prineipibus  cadetis, 

G  Increpat  etiam  incredulos,  qui  mori  potiusper 
Buperbiam  volaerunt,quam  per  obedientiam  vivere. 
Dicendo  autem  :  sicut  homines,  signiHcat  peccato- 
res,  qui  nulli  pretio  sunt  redempti,nec  de  peccatis 
liberi  propter  perfidiam.Unusde  principibus  signi- 
ficat  diabolum,  qui  de  c<b1o  projectus  corruit,  e^ 
pcenam  subb  perversitatiB  invenit  (Apoc.  xii). 

8  Surge,  Detis,  judica  terram  : 


taceas,  in  illo  futuro  adventu.  Gompescuit  etiam 
virtutem  suam,  quando  passua  est,  qmwi  rean  se 
teneri  et  Pontio  Pilato  tradi.  Ista  in  futuro  Judioio 
cessabunt,  ubi  poteutia  divinitatis  eluceeoet 

2  Quoniam  ecce  inimici  tui  sanueruni : 
Et  qui  oderunt  te  extuleruni  caput. 

G  Iste  versiculus  ad  tempora  Antiebristi  aptalur». 
quando  inimici  Dei  tumultuosis  seditionibiia  iaBo-- 
nabunt.  Sonuerunt  vero  dixit,  et  non  ait,  loouti 
sunt,  ut  eis  negarentur  verba  hominum,  qul  vooQ» 
rationabiles  non  habebant.  Dicit  exUiIcrunt  eapui» 
dum  capita  potuissct  dici;  sed  omnibus  insania 
unum  est  caput,  AnticbristUB. 

3  Super  populum  tuum  matignaweruut  cofist- 

iium  : 
Et  cogUaverunt  ndversus  sanctas  (ms. 

Populus  Dei  est,qui  praacepta  veritatis  totonisii 
implere  satagit.  G  Addidit  adversus  sanctoSyUt  noB 
solum  mediocribus,  verum  etiam  ipsis  coDlostibuB 
viris  inferro  conarentur  exitium. 

4  Dixerunt :  Fenite,et  disperdamus  eos  de  genie  : 
Et  non  memoretur  nomen  Israel  uHra. 

G  Talem  intentionem  habebit  Antichristus,  ui 
Ghristianum  nomen  de  orbe  tcrrarum  flinditiis  de-* 
leatur,  nescicns  miser,  quia,  dum  servos  Ghriati 
necare  cupit,  sanctorum  numerum  assidaa  perae* 
outione  complcbit.  De  gente  significat  popuiamCSiri- 
stianum,  qui,  quamvis  ex  pluribus  gentibiiswt  co]<- 
lectus,  unus  tamen,  quia  de  uno  fonte  baptisraatis 
noscitur  procrcatus. 


Quoniam  tu  hsereditabis  ^  in  omnibus  gentL  D  5      Quoniam  cogitaverunt  unanimiter  simul  : 


bus. 

G  Surge,  dicitur  illi,  qui  in  sepuloro  triduanus 
•somho  dormivit.Et  Judica  cos,qai  terrena  sapiendo, 
merito  terr»  comparantur.  Hsreditabis  illam  ter- 
ram,  seilioet  qnam  beati  possidebunt.  H  Vel,hffire- 
ditabis  per  fidem,  in  omnibus  gentibus,  quia  in 
omnem  terram  exivit  sonus  apostolorum  (Rom.  x) : 
et  ex  omnibus  gentibus  hereditatem  recipient  in 
regno  coelorum. 

ORATIO  EX  PSAL.   LTXXI. 

Da  nobis,  Domine,  secundum  prfficeptum  tuum, 
ab  iniqaitatis  Judicio  declinare,  pauperumque  ne- 


Adversum  te  testamentum  disposuerunt  tahemth 
cuta  Idumxorum  et  Ismahelitx. 
H  0  infelicitas!  Non  potest  populus  Dei  timtum 
in  bono  babere  concordiam  quantum  mali  habent 
in  malo.  Videte  crgo  quid  pugnet  adversus  sanoioe. 
Tabernacula  Idumseorum  (qui  l^rrMi  interpretan- 
tur),Ismahe!ils!.  qui  obedientes  sibi  diountur,hoc  eat. 
quodcunque  cor  habuerit  et  mala  cogitatio  statim 
faciunt.  C  Testamentum  in  Scripturis  dtvinis,  noni 
illud  solum  dicitur,quod  nonvaletnisi  testatoribus 
mortuis,  sed  omne  pactum  et  placitum,  tcetaraen- 
tum  vocatur,  etiam  inter  vivos. 


»« 


EXPOSITIO  P8ALM0RUM. 


31« 


7    Vba5  et  Agareni.  Gebal  ti  Ammon  et  Afna-  A  ^    Sicut  iffnis  qut  eomburit  sHvam  : 


lec 


AHenigeme  cmn  kabitantibus  Tyrum. 
H  Moab  ex  patre  interpretatur,  boc  est  diabolo  ; 
Agareni,  id  est  advenXj  scilicet  populo  Dei  alieni  • 
Gebal,  vallis  vanaj  Ge  dicitur  vallis;   bal,  vana 
quod  eat  praeens  mundus,  in  quo  vanitas  regnat. 
Aramoa»  popidus  turhiduSf  id  eat  beBretioi ;  G  Ama- 
lec,  fojmlus  lingens,  id  eet  fallaciter  blandiens ; 
H  Alienigenae,  id  eet  Pbilistini,  qni  dicuntur  ca* 
ientes  potione,  boc  est  qui  inebriati  aunt  de  calice 
iiaboli.  TyruB  dioitur  sor  Hebraa  lingua,  quod  in- 
terprelatur  anguslia  animx  :  qui  op^ugnant  popu- 
bim  Dei  hi  Bunt.Sed  videamue  quem  babebant  prin- 
eipem.  flequilnf  enim  : 

7   Ktenim  Assur  venit  eum  illis  : 

Facti  sunt  in  adjutorium  filiis  Lolh. 

Diapsatma. 

H  Aasnr,  pro  ip&o  diabolo  positus  est.  G  Qui  re- 

Tera  simul  cum  eis  venit  ad  oppugnationem  fide- 

liom.  H  Loth  decUnans  interpretatur;  fllii  Lotb, 

immuttdi  spirHus.CUnde  merito  tale  nomen  inilne 

pontnm  est,  quod  decHnationem  significaret :  ac  sj 

&erel :  Omnia  bapo  turba  perditorum  slmui  decli. 

Bcnt  in  malum ;  non  est  qui  faciat  bonum. 

8  Fac  illis  sicut.Madian  et  Sisarx  : 

Sicut  Jabin  in  torrenU  Cison, 
C  Madlan,  declinans  jtidicium;  Sisara,  gaudis  ex- 
cksio;  Jabin,  sapiens  mundi;  Gison,  duritia  eorum, 
Ooi  amnea  in  torrente  Gieon  et  in  Endor  perie- 
nmt  n 

^  Disperierunt  iu  Endor  : 

FaeUsusU  ut^stercus  terrae. 
H  Sndor,  id  eet  fims  generationis,  scilicet  oarna* 
Usy  non.baptismatis.  C  Facti  sunt  ui  starcus  lerraB, 
4um  cadavera  eorum  eorporali  putredine  solve- 

iO    Pone  principes  eorum  sicut  Oreb  etZeb  : 

gHfibeeetSatsnana. 
ift  Orob  foramem  interpretatur,  in  quod  coluber  in- 
ir;  Zeb,  tnpus;  G  Zebee,  victima^  H  oive  bo- 
miAiaMi;Salm9M,perfectus  in  malitia 
G.BlM  onmeieroitui  a^  AatiohratL  Qui  nuUa 
eonversione  salvandi  aunt. 

11  (hnnes  prineipes  earum  : 

Hui  dutermU-r*  hmreditate  ;  possideamMs  san-  j) 
etuarium  Dei. 
C  litt  mpariM  nominaili  dinenint :  Poasideamus 
-— nctMaTium  ^Deiy  id  eat  popuhim  Gbnstiauum.  H 

-M  BOtt.periaMr«nt,qala^I>ominu8'pugnabat  pro 
^nldfiio. 

1t  Ihut  meuSf  pone  iths  ut  rotam  : 
&  smA  stiputom  ante  ptciem  venti. 
C  Impii  ettim  dum  mala  cogitatione  volvuntur, 
rotia  ihuitt^imiles,  H  non  habentes  ulla  fdndamenta 
in  malia  actibns.^Sictit  stipulam,  G  ut  levitas  pec- 
canlhim^-qTiaai  vento  mednli  transfbratur. 'Facies 
lotam  Toati|  pnreentlam  ibJus  aignifioat. 


Et  sicut  flamma  comburens  montes. 

G  Ignem  quoque  et  flammam,  posuit  teiDpus  Judi- 
cii,quando  silvae  denaissimae  peccatorum»et  ipontes 
superbia  concremantur.  H  Vel,  silvam  dixit  aterilQs 
bomines,  qui  fhigibus  carent.  Sterilitas  igitur  pe- 
reat  in  eis,  et  superbia,  qus  montium  nomine  si- 
gnificatur. 

14  Ita  persequeris  illos  in  tempestafe  tua  : 
El  in  ira  tua  turbabis  eos. 

G  Ita  persequeris  eos,  boc  respicit  ad  iUa,  quv 
superius  dixit :  ut  sic  debeant  ezterminari,  quem- 
admodum  comparationem  ante  faciem  venti  com- 
roemorat.  In  tempestate,  boc  est  judicii  temporeu 
quod  tempestati  merito  comparatur.  Primum^  quia 
H  improvisum  est;  deinde^quod  subito  fragore  jcon- 
turbat.  Bspe  dizimus  iram  divinitati  non  posse 
congruere«  sed  ab  bominibus  tractum  est,  qui 
quando  sceleratos  Judicant,  irato  animo  moventur. 

15  Imple  facies  eorum  ignominia  ; 
^  Et  qu3srent  nomen  tuum,  Domine  * 

C  Nunc  convertitur  ad  illos,  qui  sunt  Domino 
credituri ;  nam  illorum  facies  impletur  ignominia. 
^  peccatorum  suorum  non  invenerunt  laudatores 
et  statim  qusrunt  invocare  nomen  Domini. 

16  Eiubescant  et  canturbentur  in  sspcutum  ^r   ^- 

cuii ;. 

Et  confundantur  et  pereant. 
H  Pereant  secundum  boc  quod  mali  sunt»  ut  s^- 
v^ntur  in  hoc  quod  bonum  est.  Perditio  enim  hso. 
p  non  abolitionem  sonat,  sed  aalutem* 

17  Vt  cognoscant  qui  nomen  tibi  Pominus  ; 
Tu  solus  AltisAimus  super  omnem  terram* 

G  omnes  enim  cognoscent  (sive  ad  mortem  desti- 
nati  seu  ad  vitam)  omnipotentiam  Dei :  et  quia  ipse 
solus  est  Altissimus,  dum  ipsum  oognoveriot,^  e) 
conversis  paroere,  et  obduratos  sterna  ultione  dam- 
nare. 

ORATIO  EX  PSAL.  LXXZII. 

Discute  a  nobis,  Domine,  omnem  auperfluitatis 
errorem,  ut,  relictis  geatibus  vitiorum,  te  aolum 
(qui  super  omn^m  terram  Altissimus  inhabitas) 
metuamus.  Per  Dominum  noatrum  Jeaum  Ghri« 
stum,  etc. 

P8ALMUS  LXXXm. 

AR0UMEN1DM  ESAX..  LZXZUI. 

G  Voz  Eoclesie  Deum  vehementer  deaiderantis, 
beatum  esse  profitentis  cui  JDomimia  preatat  auzi- 
lium. 
TT.  In  finem  pro  torcularibus.  Filiis  Core.  Psafmus. 

G  Tres  sunt  paaimi,  gui.pi^)  torcularibus  descrir 
buntur,  scillcet  octavus,  et  octogeaiBQ^ua,  ajtque  oor 
togeaimustertius^et  signifioat  ad  sanctam  Trinita- 
tem  hoo  mysterium  EcclesiiB  pertinere,quod  tinini 
numeri  repetitione  sacratum  est.Gore  caUjum  int^ 
pretari  diximus,  cigus  nominia  interpretatio  denun- 
tiat  locum,  ubi  Gbristus  oruciflxus  est :  et  ideo  f}lii 
Gore,  Christiani  yocautur.  £x  quqi:uip  per^ona.  paal- 
mus  iste  cantatur. 


315 


S.  BRUNONIS  HBRBIPOLENSIS  EPISCOPL 


316 


\      Quam  dilecta  tabei^nacula  tua,  Damine  virtU" 

ium  : 
Concupiscil  et  deficit  anima  mca  in  atria  Do- 

mini, 
H  Mulli  desiderant  posscssioncs,  alii  sacculi  divi- 
tias,  alii  apparcre  in  ccclcsiis  ct  gloriam  haberc  ; 
mihi  solum  hoc  desiderium  cst:  videreaRterna  taber- 
nacula.  Dilecta  utiquc  sunt,  ubi  congregatio  virtu- 
tum  est,  non  vitiorum.  Concupiscit  anima,  hic  est 
solusamor  mcus  ac  dcsidcrium  ut  videam  atriatua. 
C  Deficit  voro  mcns  neccssario  in  ilhid,  quo  di- 
rcctaad  pra^?cns  noii  valet  pervenirc.  Conaidcrabat 
enim  ille  coelestia  gaudia,  sed  ad  ca  c  vcstigio  non 
poterat  pervenire. 

2  Cor  meum  et  caro  mea  : 
Exsultaveruni  in  Deum  vivum, 

C  Hic  advertendum  esl,  quanta  vir  istc  sancti- 
tato  fuerit  propclarus  :  ut  non  solum  ejus  anima, 
verum  etiam  caro  (quaj  plus  praevaricationis  vitio 
probatur  obnoxia)  ia  exsultatione  Dci,  felici  sorte 
proruperit, praevidens  bona  futuri  saicuh,  quae  con- 
fidebat  se  gratia  Ghristi  adipisci. 

3  Etenim  passer  invenit  ^r  sibi    \  domum  : 

Et  turtur  nidum  sibi,  ubi  rcponat  pullos  suos. 
C  Passer  est  nimia  velocitate  celerrimus,  habi- 
tans  in  foraminibus  parietum,  qui,  dum  habitatio- 
nem  invenerit,  valdc  laetus  exiultat ;  sic  anima,dum 
in  regno  coelorum  mansionem  suam  senscrit  csse 
praeparatam,  gaudet.  Turtur  vero  castissima  avis 
est,  qui  una  tantum  est  copulatione  contentus,  fi- 
liisque  suis  nidificare  cognoscitur,  et  significat  Eo- 
clesiam,  quae,  praeter  Christi  Domini,  alterius  nescit 
habere  consortium. 

4  Altaria  tua,  Domine  virtutum  : 
Rex  meus  et  Deus  meus. 

C  Altsria  tua,  ubi  jungendum  est  quod  in  primo 
versu  dictum  est  :  quam  amabifia  sunt  ct  dilecta 
sunt  :  ubi  satietas  semper  magis  incitat,  ncc  beata 
esuries  aliquando  discedit.  Rex  a  regendo  dicitur, 
Deus  vero  a  creandOj  quamvis  et  timorcm  nomen 
illud  indicet. 

5  Beati  qui  habitant  in  domo  tua  : 

In  sxcula  s3eculorum  laudabunt  te,  Diapsalma. 
C  Qualis  ergo  illius  saeculi   vcntura  laetitia  cst, 
ubi  datur  copiose  gaudere,etnunquam  ab  ea  posse 
discedere,  et  sine  flne  Deum  laudarc  ? 

6  Beatus  vir  cujus  est  auxilium  abs  te :  asccnsiones 

in  corde  suo  disposuit  in  vatle  lacrymarum  : 

In  loco  quem  posuit. 

C  Prodit  hic  labores  colluctationesque  difficiles, 

cum  dicit,  auxilium  abs  te.  Et  quia  per  liberum  vo- 

luntatis  arbitrium^Defgratiaadjutum,  ascensioista 

disponitur,  adjecit  :  ascensus  in  cordc  ejus,  quia, 

cum  vicerit  quis  auxilio  Dei  libidinem,  ascendit 

primum  gradum  ;  cum  dominatus  fucrit  supcrbiae, 

subit  altorum  ;  dum  superaverit  avaritiam,  subit 

teriium,  et  tot  gradibus  evehitur  quot  vitiis  fuerit 

absolutus.  Vailis  lacrymarum,  humilitas  est  pccni- 

entis  ;  locus  quem  posuit,  regnum  Dei  significat 


B 


X  futurum.  Quem  locum  Deus  posuit,  ut  maudata  ejus 
custodicntcs,  illio  collocemur  aetemaliter. 

7  Etenim  bcncdictiones  dabit  legislator  :  ibunt  de 

virtute  in  virtutem  : 
Videbitur  Deus  deorum  in  Sion. 
II  Legislator  Christus  est,  qui  dat  beDedictionem 
hic  bene  pugnantibus.  Et  ibunt  de  virtute  in  vir- 
tutcm  :  qui  hic  fortes  apparuerint,  ibi  robustiores 
fiunt.  C  Deus  deorum  dicitur,  sicut  Rex  regum  et 
Dominus  dominantim.  H  Quanta  laetitia  est  ire  de 
virtute  in  virtut6m,et  hoc  ipsum  habcre  praemium 
ut  Christum  viderc  mereamur :  Deum  quippe  videre 
infinita  corona  cst.  Non  dicit  autem  :  ibunt  de  im- 
bccillitate  in  virtutem,  sod  de  virtute  in  virtuiem, 
quia  nisi  hic  habuerimus  virtutem,  ibi  mayorem 
habcre  non  possumus.  Vis  ibi  coronari,hic  pugna. 

8  Domine,    Deus    virtutum^    exaudi    bratumem 

meam : 
Auribus  percipe,  Deus  Jacob.  Diapsalma  : 
C  Deus  virtutum,  ctDeus  Jacob,  ipse  est  Christus 
Jesus,qui  inimicorum  suorum  esse  clementissimus 
supplantator  cognoscitur,  quando  eorum  nequitias 
ad  virtutum  semitas  facit  pervenire  directas.  Dici- 
tur  vero  Deus  virtutum^  quoniam  ab  ipso  babemus 
uteamus  de  virtute  in  virtutem,ct  ab  ipso  sunt  solo 
omnes  virtutes. 

9  Protector  noster,  aspice,  Deus  : 
Et  respice  in  faciem  christi  tui. 

II  Respicit  enim  Pater  in  faciem  Filii,  quando  in 
nos  per  suam  gratiam  respicere  dignatur,  quia 
Christus  caput,  nos  membra  ipsius  sumus,etChri- 
C  stus  in  nobis  cst.  Unde  ipse  ait :  Qui  vos  recipit,  me 
recipit  {Luc.  x).  Et  Apostolus  :  An  experimentum 
quacritis  ejus  qui  in  me  loquitur  Christus  ?  (//  Car. 
xni.)  Quia  itaque  Christus  in  nobis  est,  in  Gbrisii 
faciem  dicitur  Pater  rcspiccre,  cum  in  nos  respicit, 
quia  propter  eum  nos  respicit. 

10  Quoniam  melior  est  dies  ^  una  [  in  alriis  tuis: 
Super  millia. 

C  Dics  ista  actcrna  est,  nec  initium  habet  nec  fine 
concluditur.  H  Una  dics  est  porpetua,  quia  non  ha- 
bet  nocLcm  nec  tenebras  {Apoc.  xxi).  C  Super  millia, 
mundum  istumsignificat,ubi  millia  dierum  sustinet 
in  finem,et  ab  uno  illo  vincitur,quidquid  inistorum 
multiplicationibus  aggregatur. 

1 1  Elegi  abjectus  erse  in  domo  Dei  mei : 

jj  Magis  quam  habiiare  in  tabemaculis  peccaUh- 
rum. 
C  Abjectus  enim  ille  est,qui  humana  aestimatione 
habetur  extremus ;  sed  apud  Deum  bonorabilis  judi- 
catur,  qui  propter  nomen  ipsius  intra  homines  vide- 
tur  esse  despectus.  Tabernacula  peccatorum,  vita 
proesens  esse  dignoscitur,  vel  gloriasaeculi  et  pompa. 
H  Volui  itaque  et  elegi  esse  minimus  in  regno  coelo- 
rum  magis  quam  in  isto  sa^culo  primus. 

12  Quiamisericordiametveritatem  >rdiligitDeus  \  : 
Gratiam  et  gloriam  dabit  Dominus. 

U  Misericordia  Dei  ost,  quoniam  ez  peccatoribus 
efficit  justos  ;  veritas,  quia  non  negavit  justis  praB^ 


317 


EXPOSITIO  PSALMOHUM. 


318 


miom.  PromissamprimogratiamdatjCumpeccator  A  fecisti,  dum  Filium  misisti  incarnandum. 


convertitur  ad  vitam  ;  gratia  enimdictaquasi^rait^ 
data.  Dabit  vero  et  gloriam,   cum  divino  numere 
justificati^  in  futuro  erimus  consortes   angelorum. 
13    Non  privabil  bonis  eos   qui  ambulant   in  inno^ 
ceniia  : 
Domine  virlutum,  beatus  homo  qui  sperat  in  te. 
G  Ille  enim  est  innoccns  qui  nulli  nocct  :   talis 
ergo  non  potest  privari  muneribus  Christi.Domine 
virtutum^  sub  admiratione  legendum  est,id  est,qui 
tanta  facit  quanta  homines  enarrare  non   possunt  • 
beatus  est  quoquc  qui  spem  suam  in  a^ierna  felici- 
tate  posuerit^  H  et  qui  se  scit  non  ofTendisse  Deum 
sunm. 

ORATIO  EX   PSAL.    LXXXIII. 


4  Converte  nosy  Deus  salutasis  noster: 
Et  averte  iram  tuam  a  nobis, 

C  Prius  Propheta  gratias  egit  pro  praBteritis  pec- 
catis  dimissis  nunc  rogat  pro  futuris,quia  eos  prs- 
videbat  in  passione  Chrisii  magna  scelera  esse  fa- 
cturos  :  hoc  dicit,  converte,  ut  de  persecutoribus 
defensores  fiant,  de  blasphemis  praedicatores,  de 
contradictoribus  discipuli. 

5  Nunquid  in  aeternum  irasceris  nobis  : 

7-  Aut.  ;    extendes  iram  tuam  a  generatiotie  in 

generationem  ? 

C  Duas  generationes  ponit.   Prima  est,  ut  qui- 

busdam  placet,ab  AdamusqueadChristum.  Secun- 

da,  a  Christo  usque  ad  finem  ssculi.  Petit  ergo,  ut 


TabernaculorumcoBlestiumfundator,aelerne  Deus  g  quia  priori  generationi  pro  sua  culpa  justeirascitur 


dispone,  qussumus,  ascensus  in  cordibus  nostris^ 
quUtus  ad  tua  tabernacula  mcreamur  sine  lapsu 
peccati  transcendere.PerDominumnostrum  Jesum 
Gbristum,  etc. 

PSALMUS  LXXXIV. 

ARGUMENTUM   PSAL.    LXXXIV. 

C  Deo  PMpheta  gratias  agit,  quoniam  de  illa  an- 
tiqoitate  Judaica;  nationis  provenit  populus  ad  cul 
toram   Domini   Salvatoris,    expetitque  adventum 
Chrieti,  in  quo  humana  caecitas  fidei  lumen   acce- 
Pit. 

TT.  Jn  fmcm  fHiis  Core  Psalmus  David. 
G  Quid  significat  Core  sappe  jam   diximus.   Hoc 
tamen  hic  commonere  sufnciat,hunc  psalmum  dici 
de  illis,  qui  jam  Domino  Salvatori  sincera   mente  C  nibus  auferatur. 


Dominus,  ne  secundae  generationi  item  velit  irasci- 
et  perpetua  eam  damnatione  percellere. 

6  Deus,  tn  conversus  vivificabis  nos  : 
Et  plebs  tua  Ixtabitur  in  te, 

C  Ideo  vivificabis  nos,  quia  promittis  conversio- 
nis  votum,  ut  ad  introitum  vitae  pervenirc  possi- 
mus.  Quod  cum  donaveris,  tunc  plebs  illa  pro  spe 
Istabitur  in  te,  quac  infeliciter  gaudebat  in  se. 

7  Ostende  nobis,  Domine^  misericordiam  tuam  : 
Et  salutare  tuum  da  nobis, 

C  Misericordia  Patris,  Salvator  est  quem  sibi 
illustratione  sacra)  fidei,  bcala  cohors  poscebat  os- 
tendi.  Addit,  da  nobis,  iia  scilicetutin  mente  nos- 
tra  coclesti  dono  ita  recipiatur,  ut  nuUis  tentatio- 


crediderunt. 

i     Benedixisti,  Domine,  terram  tuam : 
Avertisti  captivitatem  Jacob. 
C  Benedizisti  terram,  videlicet  iilamin  tuoadven- 

tQ,qu£  ia  Adam  multata  est,idest,carnem  quamdi- 
gnatus  est  assumere,  velhominem.Per  Jacob  popu- 
hm  fidelem  intellige  qui  liberatusest  a  captivitate 
diaboli,  quando  meruit  Deigratiasalvari.  H  Vel,t^r- 
mn,  id  est  beatam  Virginem,vel  peccatoremhomi- 
nem,  dum  confitetur  peccata  sua,  qui  ante  spinas 
el  tribulos  germinavit,  postea,  benedictione  contri- 
tionis  accepta,  fructus  affert  pGDnitentiae. 
2    Remisisti  iniquitatem  plebis  tux  : 

Operuisti  omnia  peccata  eorum.  Diapsal. 


8  Audiam  quid  loquatur  ;—  in  me  l   DominusDeus 
Quoniam  loquetur  pacetn  inptebem  suam. 

C  Intus  cnim  loquitur  Dominus,  id  est  Spiritus 
sanctus,  ut  Psalmista  foris  fari  posse  videatur ;  in- 
trinsecus  audit,  ut  extrinsecus  audiatur.  Pax  Dei, 
Christus  est,  quem  locuturum  dicit  plebi  suae,  id 
est  sanciis,  qui  Deo  probabili  conversatione  pla- 
cuerunt. 

9  Et  super  sanctos  suos  : 

Et  in  eos  qui  convertuntur  adcor. 

C  Convertitur  ad  cor,  qui  relictis  peccatis  ad  poe- 
nitentiam  se  erigit,  et  felicia  elegit  Christi  subire 
servitia,  mundi  pcstifera  libertatederelicta.  H  Con- 
vertitur  etiam  ad  cor,  qui  legem  non  corporaliter 


C  Remittere  est  debitum  relaxare,   non  aliunde  j)  sed  spiritualiter  intelligere  conatur. 


sedex  pietate,id  est^non  causa;  alicujusinterventu, 
Kd  mera  pietate.  Operuitveropeccatanostra,quan- 
doad  vindictam  videre  non  voluit,  sed  indulsit^  H 
vel  virtutibua  operuit. 
^    Mitigasti  omnem  iram  tuam  : 
Jvertisti  ab  ira  indignationis  iux. 
C  Narrat  culpa8,quasinDominum  Judaeorum  per- 
^ersitas  ezercuit.  Ab  ira  se  vertit,  quando  JudjBO- 
^ni  interitum  avertit,qaando  ad  (Bgrotes  medicus, 
^auctor  salutis  ad  pestilentiaeplenosadvenit  ;quod 
'lOQ  solum  ad  unamgentem,sedadbenificiumtotius 
orbis  aptandum  est.  H  Vel,  haeo  oomia  supradicta 


10    Yerumtamen  prope  ipsius  timentes  eum  salutare 
ipsius. 
Ut  inhabitet  gloria  in  terra  nostra. 
C  Judaei  quamvis  soli(acceptalege)vero  Deovide- 
rentur  devoti,  tamen  camaliter  omnia  facientes, 
diversis  eum  culpis  irritabant.  Ideo  non  vere  dicti 
sunt  timere,  sed  prope  timere,qui  legeinipsiuscar- 
naliter  non  spiritualiter  acceperunt ;    et   quamvis 
tales  fuissent,  tamen   Dominus  Salvator  de  ipso- 
rum  elegit  carnaliter  genle  procreari,  et  versabatur 
gloria  fn  terra  illorum,  id  est  Christus  miraculis 
coruscans. 


819 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


3iO 


11  Miserieordia  et  veritas  obviaverunt  sibi  :  H 
JuiUtia  et  pam  osculaUe  swU. 

G  Christo  enim  pr«Biante,duo  testamenta  inunius 
oopulationis  seriem  add.ucta  sunt.In  novp  enim  mi- 
aericordia  est,  in  qua  liberamur ;  in  veteri  veritas, 
uIh  prophetarum  annuntiatio  vera  coniinetur.  Qu» 
pibi  obviaveruat  ad  gratiam  promisaam  perfectionia 
iaiplendam.Oaculaiffi  sunt  pax  et  justiiia^qua  idea 
significani ;  quod  misoricordia  et  veriias  osculaia 
sese  suniyid  esi  in  unam  veneruniamabilis  senien- 
ii®  concordiam.  Qui  ampris  amplexu^  fieri  solei, 
quando  causa  dilcctionis  homiaes,  se  posi  longum 
tempus  videntes»  oaculaniur. 

12  Veritas  de  terra  orta  est : 
Ztjmtitia  de  mlo  praspexit. 

G  Veriias  de  ierra  oria  eBt,quando  ex  Maria  vir-  ^ 
gine  Verbum  caro  fiMsium  esi.  Jusiiiia  prospexii : 
quandohumanogeneri  periciitanti  FiliusDei  subve- 
nii.  H  Justum  enim  erat  ui  Salvaior  misereretur 
populo  suo. 

13  Etenim  Dominus  dabit  benignitatem  : 
Et  terra  nostra  dcAit  fructum  suum. 

C  Iste  vepsipulus  convenienier  aptaiur  ad  humi- 
liiaiem  pcsnitentis ;  dai  enim  sua  benjgnitaie  Deus 
affectum  ei  amorem  confessionis;  id  esit  imbrem 
lacrymarum,  ut  caro  no3ira;  piis  fleiibus  irrigata, 
frucium  possil  afrerrepGBniteniis.H  VelMaria(quffi 
dieitur  ierra  nosira,quia  caro  nosira)  dedit  fructum 
SHum,  et  Jusium  fructum  dedit ;  idee  ait  :  Justitia 
ante  eum  ambulabit. 

14  Jmtitia  ante  eum  ambutabil : 

Et  ponet  m  via  gressus  suos,  C 

G  Jufftitia  enkn  ambulavit  ante  eos^quando  malo- 
rum  suorum  Teritate  recognita,  remUtl  etbi  hiitni- 
Uier  petunt  quod  peccando  perpetraverunt ;  iuno 
vere  ponunt  in  viayid  est  in  Gbristo,  greasus  suosy 
qui  ante  erraverunt  in  semitis  detesiabilibus. 

ORATIO  EZ  PSAL.  LXZXIV. 

Remitte,  Domine,  iniquitatem  plebis  tun  ;  et 
ostende  nobismisericordiamiuam^quaB  nosinviam 
pacisjustitia  praecedenie,  penducai.  Por  Dominum 
nosirum  Jesum  Christum  Filium,  etc. 

PSAI.MiJ8  LXXXV. 

▲EQUIIEIfTUM  F^,,  UOXV. 

G.OratioCbriati  ad  Patmnpro  8e,aai8que  mem- 
bris  quorum  ipse  caput  est.  n 

TT.  Oratio  ^ripsi  '.  David. 
C  Oratio dicitur quasi  oris oratio : perioium  istum 
psalmum  orai  Chriaius  ad  Patrem  pro  ae.soisque 
•membriB,  quorum  ipae  caput^st. 
1    tneUnOf  Domine,  aurem  tuam  : 

•r  ^  I  exaudune :  qutmiam  inops  et  pauper  sum 
•r  ego  [ 
H  Juxta  fragilitatem  corporisa8sumpti,ad  Pairem 
fundii  oraiionem.  C  Aurem,  non  iBtam  corpoream, 
aedaudiium  iiium  apiritalem  dicit,quo  petentium 
voia  cognoscit.Dicendo  vero  egenum.esae  et  paupe- 
rem,  conditionem  quam  susceperat  bumaniiatii 


oaiendit^gonus  etiam  et  pauper  eiriyqiiiaqiiia 
ruerit  mundi  isiius  perversiiate  taCoaH,  qusiliB  ¥»- 
raciter  fuit  Ghrisius. 

2  Custodi  animam  meam  quoniam  sanctus  sum  : 
Salvum  fac  servum  tuum,  Deus  meus,  sperantem 

in  te. 
G  Sanctus  enim  dicius  veraciter  GhriBtaB  (quia 
mundi  istius  iliecebras  conversatione  coBleBtis  vha 
calcavit)  peiit  se  salvum  fieri  a  divinitai6y  ut  im 
instruerei  saiutem  non  esse  constituiam  in  huma- 
nis  viribus. 

3  Miserere  mei,  Domine,  q.uoniam  ad  te  ctanutpi 

tota  die  :  Issti/ica  animam  servi  tui  : 
Quoniam  adte^r  Domine  \  animam  meam  tevanL 
C  Unus  atque  idem  Deu^  bomo  QiriBtaB  JeBXiB 
petit  misericordiam,  qui  donat  illam  :  doceHB  tfofi 
aemper  supplicarebeo,qui  frequenti  culpa.dalinqiai- 
mue.Qum  dicltur  tota  dieyioiius  vttn  tempoa  obIbii- 
diiur.  Laeiiflcari  petit  animam,  fona  hllaritatiB,  «y 
illa  parie,  qua  servus  esi ;  servua  y^ro  dicf  villft 
quoniam  ex  virgine  Maria  naioB  eBt,qu0  ancillam 
Dei  se  esse  faiebatur  angelp  oufttiMlL-  Unde  et  in 
alio  psalmo  dicit:  Sgo  sennus  tuus  etfiluM  aii$il|« 
tuiB  (JPsal.  cxv). 

4  QUoniam  tu^  Domine,  suavis  et  mit^  : 

El  tnulta^  misericordi»  omniqus  iavflcantifmsJei. 
C  Osiendit  enim  quid  sit  Deus,  quia  est  aaajw 
posi  amariiudinen^  bH|u8  89^11  ad  ae  iw^rtenti- 
bu9  ;  mitiSyquiaau8tinetpeccftore8;nMdUiiniBeri- 
oordi»,quia9  licei  pi,9t  noi^  ini^u^ieivfa  ^pfiwfm» 
multo  abundantior  esi  pieiaB ;  qu»  tejt  njtmftfi^f^' 
8as,ei  nulli  negai  se  invocanti  pnBsidiom* 

5  Auribus  percipe,  Domine,  otratitm^m  n^emn  : 
Et  intende  voci  depreeattiojm  ftim» 

C  Peroipe,cum  dicit,vult  non  transitori^  aMdiriv 
sed  ui  in  illis  flnibus  migeBtatiB  ^ub  ovatio  moiMi^' 
daturysiont  peraurea  abiiomine  maaioriaaproliailar 
infigi.  Additumque  OBt :  intBnda  voci  ot -iBtantoB 
animuB  iq^eriret  anditum. 
^  Indie  iributationis  meas  damavi  ad-  te, 
Quia  eaaudisti  me. 

H  In  die  tribttlatiom8,hoc  esi  in  die  passionisyda. 
mavi,  scilicetdecruce;  exaudisiiyUi  eommendatam 
iibi  spiritum  meum  resiitueres. 

7  Non  eeisimilit  tui  in  dOs  7'  DanUne  *  ; 
Et  nen  est  seenndum  opera  tua. 

G  Non  est  in  diis  Bimilis  tui  dicendOyidola  8i0ii« 
floatpaganorum,qae  adhuc inmuDdo  nelimd||a df* 
voiione  colebantur:  et  non  est  fl»oundtim  oiiera  toa, 
sciliceiiibi  similis,qui  fecisii  coelbm  et  t«tui. 

8  Omnes  gentes  quas  -r  cunque  I  feetitiveiUent^  et 

adorabunt  coram  te,  ^Domdie : 
Bt  gierificabunt  namen  tuum, 
C  Gum  enim  tunc  sola  esset  Judaiea^genB,  qa« 
onum  Deum  colere  videbator,pnBdioat  oinkieB  gw- 
tes,  qu«  idoiis  tenebantur  (rilHioxi«,  ad  bidtorani 
^us  esee  veniuras.  H  Per  ^aaBionem  enim  meania 
oognoBcent'  magnitudinem  virttttiB  tott. 


stt 


EXP08ITI0  P9ALM0RUM. 


m 


9     Qmmiutfi  magnia  »r  ^  ^  *.   ^  facUns  fnira' 
Mia ; 
tu  >^es  l  beussolus. 

C  It^giius' v«ro  noQ  potest  dici  nisi  Deus  soluSi 

eigus  poiestati^nunatenuB  potest  aliquid  comparari. 

Solofl  etiaxn  dictus  est,  quia  sancta  Trinitas  unus 

Deus  eat,  tantum  petsohis  di^tincta,  non  naturae  dis- 

cretione  sepcrata. 

16    Dethte  me^  O&mine^  in  via  tua  :  et  ingrediar  in 
veriiate  iua  : 
LaeUlur  cor  meum,  k$  timeat  nanien  tuum, 

H  C  Hinc  Propbeta  loquitur,   vel  Christus  in 

pertona  membrorum.Via  DominiyCbristus^ipseest 

et  yeritaa:  in  qua  via  et  veritate  Ecclesia  ut  ambu- 

liie  possit,  Deum  deprecatur  :  sine  c^Jus  auxilio 

hoe  implere  non  valet.  8io  Itttetur  cor,  ut  sub  timdre 

tttetur,  et  sub   spe  timeat.  Ip  hoc  ssculo  qui 

jidicein  JRDrmidiverit,  reus  est :  Disum  qui  timuerit, 

iKttttas  eist.  R  Cum  a  moerore  facinorum  eruditus 

Aim,  tUQC  in  te  laetitia  spirituali  gaudebo. 

11    CanjUehar  tibi,  Pomine  Deus  meus,  in  toto  corde 
nteo : 
A  glMJIieabo  nomen  iuum  in  istemum. 

O  IHa  est  tera  oonfessib,  quaB  toto  exprimitulr 
mentie  aroano  :  iet  ille  confit^tur  ex  tot%)  coi^e.ijfui 
iGfara  spem  soam  ponitin  Deum.  Iii  8stemum:illud 
iigQificat,  quod  inter  sanctos  ejus  laudes  Domino 
Jngiter  per9onid>it,  dum  in  illa  beatitudine  promissa 
receperit. 

42    Quia  misericordia  tua  magna  *f  ^  !  super  me: 
Et  eruisti  animam  meam  ex  tafemo  inferiori. 

H  Agit  popuius  fidelis  gratias  Deo,  quoniam  ma- 
g^a  eei  miaepicordia  cjus  :  suamque  animam  dicit 
eeae  liberatam  ab  inferno  inferiori,  id  est,  a  pcsna 
i»  qaa  ^eeoatores  damnantur.  Superior  infemua, 
p^etum  eet ;  inferior,  oterna  pcBna.  A  G  Vel  in- 
ferior  infemus  poena  damnatorum  :  superiorlimbua 
patram,  in  quo  inferiori  dives  positus  infernoY  La- 
lanim  vidit  positum  in  superiori  {Luc.  xvi). 

13  DeuSf  iniqui  ^  in  \  surrexerunt  super  meietsy- 

nagoga  potentium  quxsierunt  animam  nUam  : 
Et  non  proposuerunt  te  in  conspectu  suo. 
C  Iterum  Christus  secundum  humahitatem  suam 
loquitur.  Cum  dicit  iniqtiro9,  signifieat  Judeoa,  qui 
insurrexerant  super  eum,  dcilicet  u^  reum  dicerent 
nmooentem^  eaamqae  regem  plebs  msana  trucida- 
rel.  Bynage^  potehtfaijQy  superborum  est  congre- 
gtttio:qal  belluino  flremita  animam  Ghrtsti  adimefe 
fliMitiit.  Adfdit  vero.  fit  non  pfoposuerunt,  eto. 
fttteontpie  enim  ifacinus  perpetrat,  Deum  ante 
eonspectum  suum  omnihiodiB  non  proponit :  quo^ 
hlnjb  ei  illllHi  helieret  pi^gefsentem,  protines  «  cogi- 
M»  feeinere  fevOcafefar. 

14  Bi  tUy  Domine  DeuSy  miserateret  misericors  : 
PaHme  H  multss  mhencordiseet  verax. 

tt  MievMor  eaim  Dens  eet,  qaia  siDgulis  rebas 
<iairiiordiaa>  fttdt :  mieericors,  qoia  seioQper  pia 
sit  ipM  lurtara  deitatif  :  palieBs,  qaia  peceatores 
SHIIiiet  :>  miilfiHir  mif m«m,qaia  ploe  nobis  lemittH 
fBem  imbMiHitifli  aoetra  promeretar  :  verax,  quiit 


B 


A.  nescit  promissasuaaliquaimbecillitate  subducere, 
id  est,  subtrahere  vei  negare. 
16    Bespiee  in  me  et  miserere  mei :  da  imperium 
tuum  puero  tuo : 
Et  salvum  fae  filium  aneillx  tux. 
0  Vox  Ghrieti  seiuodam  hamanitatemad  Patrem: 
ipse  est  enim  puer  Dominii  de  quo  Isaias  ait :  Ecce 
puer  meusysuscipiam  eum  (/sa.xui).  Puer  est  Ghrie* 
tusin  Scripturis  dictus,propter  innecentiam  mentis» 
Dicitur  etiam  fllius  ancillfle ;  que  angelo  respondit  se 
ancillam  Dei  esse  dicens :  EcceancillaDomini  [Luca). 
Imperium  vero  intellige  potestatem  judicii :  quia,eo 
teete»  Pater  non  Jadieat  quemquam,  sed  omne  judi- 
oium  Filio  dedit  {Joan.  v). 
16    Fac  mecum  sifgnum  in  bono,  ut  videant  qui  oderunt 
me.  Et  eonfundantur : 
Quoniam  tu,  Domine,  adjuvisti  me  et  consolatus 
es  me. 
G  Signum  dicitur  ab  eo  quod  ventura  signiflcet. 
FaCyPater,8ignum  in  resurrectione^scilicet  in  bono, 
id  est,  in  bonum  credentium,  et  in  confusionem  ne- 
gantium  :  vel  in  bonum,  ut  videant  Judaei  et  confun* 
dantur  de  malo  suo,  et  ita  revertantur  et  credant. 
Adjuvistiy  pertinet  ad  contradiotionem  Judaorum 
altercantium,  et  ad  ix^justa  certamina,  in  quibus  illi 
semper  veritatis  testimonio  superabantur.  Consola- 
tus  es:  ad  persecutiones  insanorum  (quasille  velut 
tempestatis  fmpetum  patientissime  sustinebat)  re- 
■picit. 

ORATIO  EX  PSAL.  IJLXXV. 

Lffitifica,  Domino,  vultum  familia  tus,  et  erue 

Q  animas  nostras  ex  inferno  inferiori,  ut  tui  vuUua 

contemplatione  protecti,  desideria  camis  apiritalT 

dominatione  calcemus.  Per  Dominum  nostrum  Je- 

sum,  etc. 

P8ALMDS  LXXXVI. 

ARGUMBNTUM   PSAL.   LXXXV1. 

C  Vox  prophetn  de  coelesti  Hierusalem,  !d  est, 
Ecclesia  Christi. 

TT.  Filiis  Core  psalmus  cantici. 

C  Filii  Core   significant  Christianos  :  psalmus 
autem  de  superioribus  sonans,  commonet  nos  c<Bte- 
stia  cogltare,  et  in  eis  hymnica  exsultatione  gau- 
dere. 
1      Fundamenta  ejus  in  montibus  sanctis  : 

DitigU  Dominus  portas  Sion  super  omnia  taber- 
n  nacula  Jaeob. 

G  Fnndamentum  Eccleeiffi  Christus  est :  qui  sio 
eam  continet,  ut  nulla  possit  quassatioae  titubare. 
In  montibus  sanctis :  significat  apostolos  etprophe- 
tas,  qui  excellentia  sanctitatis  montes  vocantalr. 
Sion  Hierusalem  coelestem  sfghificat :  e^jos  porti» 
sunt  fides,  charitas,  baptismay  posidtbntia,  et  quid- 
qoid  in  illam  dvitatem  aeqoi^am  pepdlaAi  iniro- 
mitUt.  Sive,  ui  qaidam  vdfant,daodeeilbapoetoloe 
significant.  Tabemaoula  Jacob  Eeolieslam  eiAholf- 
cam  significant,  qu»  semptr  bic  affligitar.  Merito 
supra  istam,iMaspiritaH8etoi(Blestle  diligi  dicitur; 
in  qua  jam  n&il  pertoriMitionis  esee  declaratitf . 


m 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


324 


2  Gloriosa  dicta  sunt  dc  tc  : 
Civitas  Dci,    Diapsalma. 

D  Givitas  Dei,  est  sancta  Ecclesia  :  de  qua  in 
omni  serie  Scripturarum  gloriosa  dicta  sunt,  et  in 
omnibus  prophetis.  Isaias  enim  dixit  :  Surge,  Hie- 
rusalcm  (Isai,  li)  ;  de  qua  et  Salvator :  Non  potest, 
inquit,  civitas  super  montem  posita  abscondi 
(Matth.  v). 

3  Memar  ero  Raab  ei  Babylonis  : 
Scientium  me. 

D  Raab  intcrpretatur  snperbia  vel  laliraitfo.Unde 
per  Raab)  latitudo  impeni  Ecclesi»  designatur,  srrB 
latitudo  poccati.  Babylon,  confusio:  utraqueautem 
significat  plcbem  gentium,  qu«  ante  adventum 
Christi,  in  spatiosis  hujus  saeeuli  viis  per  superbiam 
gradientes,  confusioni  idolorum  et  peccatorum  tra- 
ditas  fuerant,89dper  misericordiam  illuminat»  sunt. 
Dieit  vcro,  scientium  me:  Non  enim  cujuslibetRaab 
et  Babylonis  memor  erit  in  judicio  Dominus  :  sed 
tantum  scientiumse,per  fidem  etcharitatem  Trans- 
latio  taraen  Hebraia  et  Romana,  scientibus  me, 
habct. 

4  Ecce  a  lienigenx  et  Tyrusetpopulus  Mthiopum : 
Hi  fuerunt  illic. 

C  Alienigenffi,  sunt  a  Judaico  populo  extranci:et 
illis  non  credentibus,  isti  sunt  recepti.  H  Et  nos 
sumus  isti  alienlgenae,  et  Tyrus  et  populus  yEthio- 
pum.  C  Tyrus,  significat  angustiam  poenitentium, 
quffiexcontritionesuper  peccatis  procreaturpopulos 
iflthiopum,  qui  peccatorum  fuerat  obscuritate  te- 
terrimus,  sed  in  Dei  civitatem  collectus  est. 

5  Nunguid  Sion  dicet :  HomOy  ct  homo  natus  est 

in  ea  : 
Et  ipse  fundavit  eam  Altissimus  ? 

Nunquid  Sion,  id  est,  quis  hominum  poterit 
diccre  ipsi  Sion  :  Quomodo  nascetur  homo  in  ea? 
et  tamen  nascetur  talis  homo  in  ea,  qui  est  Altissi- 
mus,  scilicct  Deus,  ct  fundavit  eam,  scilicet  Sion. 
Et  horao  natus  est  in  ea.  G  Assumpta  carne  Deus  est 
homo  factus,  et  fundavit  ipse  synagogam,  ut  Deus, 
qui  tantum  putabatur  homo. 

6  Dominus  narravit  in  Scripturis  populorum  et 

principum  : 
Horum  qui  fuerunt  in  ea.  Diapsalma. 
G  Narravit  Dominus  frequenter  in  Evangelio,quod 
de  ipso  praedixcrat  Moyses  (/oan.  v).Ipsi  suntenim 
principcs,  Moyses  ct  prophets,qui  fuerunt  in  ea^id 
est  in  synagoga.  H  Vel  in  Sion,  id  est  in  Ecclesia, 
narravit  in  scripturis  apostolorum  qui  fuerunt  in 
carne  vivcntes  principes  in  ea. 

7  Sicut  txtantium  omnium  : 
Habitaiio  est  in  te. 

G  Sicut  Isetantium  :  de  illa  incomprehensibili  lae- 
titia  dicit,  ubi  sterna  habitatio  est  fidelium.  H  Vel 
potius  de  Ecclesia  hic  dicitur :  ubi  non  vere  et  plene 
Iffitantium,  sed  sicut  Istantium  est  habitatio. 

ORATIO  EX  PSAL.   LXXXM. 

Fundamentum  fidei  nostr(B  Deus,  qui  in  mcntibus 


A  sanctiSy  tanquam  in  excelsis  montibus,  osternitatis 
portas  justitia  muniente  componis,  concede  nobis 
in  te  gloriose  credere,  atque  ad  redemptionem  no- 
stram  hominem  factum  praedicabiliter  conOteri. 
Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum,  etc. 

PSALMUS  LXXXVII. 

ARGUMENTUM   PSAL.    LXXXVU. 

G  Ghristus  a  Patre  petens  auxilium,contemptum 

suum  refert,  quem  a  Judaeis  erat  perpessurus :  as- 

seritque  mortuos  non  essc  suscitandos,  ut  possint 

Domino  confiteri,  resurrcctionem  sibi  cclerrimam 

'  venire  deposcens. 

TT.  Canticum  ptalmi  filiis  C  ore  in  fiaem  pro  Melech 
ad  respondendum^  intellectus  Emanlsraelitx. 

C  Melech  intcrpretatup  clioruSy  divina  verba 
**  decantans.  Eman,  fraterejus  :  quo  vocabulo  Chri- 
stus  eos  appellat,  qui  ejus  praeceptis  obediant. 
Israelitae,  Deum  videntes,  qui  pcr  obedicntiam  Diai 
luce  radiant.  Hieronymus  in  commentario  OrigeDis, 
Melech ,  et  Augustinus  et  Cassiodorus  habent :  vcrum 
in  translatione  Hieronymi  ex  Hebraeo  in  Latinum, 
nec  Amalech  nec  Melech,  sed  pcr  chorum  habetur : 
quod  Hebraice  dicitur  Mahalat,  nec  IsraeliUe  sed 
Esraitae.  Cassiodorus  tamen  Augustinum  sequens, 
Melcch  cxposuit  et  [sraclitae,  ubi  in  commentario 
Hieronymi  Israelitae  scriptum  invenitur,  sed  in  He- 
braeo  Esraite. 

1  Domine  Deus  salulis  mex  : 

In  die  ctamavi  et  nocte  coram  te. 

C  Orat  Ghristus  ad  Patrem,  pcr  id  quod  de  vir- 
^  gine  Maria  natum  cst,  dcsignans  humilitatem  im- 
becillitatis  humanae,  quam  est  dignatus  assumere. 
In  die,  lactitiam  significat  :  et  nocte,  adversitatem 
declarat  :'utroque  enim  tempore,  Deum  esse  depre- 
candum  demonstrat. 

2  Intrct  in  conspectu  tuo  oi^atio  mea  : 
Inclina  aurem  tuam  ad  2'recem  meam. 

G  Inclinat  autem  aurem  suam  Dominus,cum  mi- 
sericors  dignatur  audirc,  mirabili  operatione  suae 
virtutis,  non  aurc  corporis. 

3  Quia  repteta  est  matis  anima  mea  : 
Et  vita  mca  inferno  appropinquavit. 

C  Malis  dicit  completam  esse  animam  suam  : 
malis  utiquc,  non  suis,  qui  peccata  non  habuit ;  sed 
|.  delictis  mundi,quibus  laborabat  humanitas.  Etvita 
mea  inferno  appropmquavit :  hoc  pertinet  ad  passio- 
nem  Christi,  ut  in  Evangelio,  Tristis  est  anima  mea 
usque  ad  mortem  (Matth.  xxvi). 

4  JEstimatus  sum  cum  descendeniibus  in  lacum: 
Facfus  sum  sicut  Iwmo  sine  adJutoriOf  inter 

mortuos  tiber. 
G  v£stimatus  sum:  culpat  eos,  qui  putabanteum 
mortuum  fuisse  communiter,  ut  moriuntur  ceteri. 
Locum  dixit,  vel  iocum  sepulcri,  vel  inferni  altis- 
simam  profunditatem.  Factus  sum  :  apud  eos  sciUr 
cet  qui  deitatem  ejus  insanis  mentibus  non  crede- 
bant.  Solus  etiam  intcr  mortuos  liberfuit,  quiaipM 


325  EXPOSITIO 

qaoque  mortis  claustra  confregit.  Ipsius  enim  tan- 
tuffl  mors  libera  fuit,  qui  peccatum  non  fecit,  et 
mors  quoque  erjus  voluntaria  Aiit  :  et  licct  liber  es- 
8et  inter  mortuos,  tamen  a  dementibus  sestimatus 
est  sicut  vulnerati,  etc. 

5  Sicut  vulneraH  dormientes  in  sepulcris  quorum 

non  es  memor  amplius  : 
Et  ipsi  de  manu  kia  repulsi  sunt. 
C  Adhuc  enim  de  illis  vanissimis  dicit^qui  puta- 
baot  Oeum,  lancea  vulneratum,  occisum,  pariter  et 
8epQltum,quasi  unum  ex  hominibus  scoleratis.Quo- 
ram  non  es  memor,  id  est,  de  quibus  non  habes 
CQnun,quoniam  peccatis  facientibus,a  te  reddeban- 
tur  alieni.  Guram  igitur  intellige,  quoad  salutem 
eonim.  Et  ipsi  repulsi  sunt  :  hoc  est,  ipsi  a  manu 
Dei  probantur  expulsi,  dum  a  gubernatione  cjus 
reddebantur  alieni. 

6  Posuerunt  me  in  lacu  infcriori  : 
/n  tenehrosis  et  umbra  mortis. 

C  Lacus  pro  inferno  ponitur,  et  pro  sepiiltura  fo- 
mli,  et  pro  mundi  istius  profundissima  calamita- 
tetquod  hic  voluit  intelligi.In  tenebris,  id  est,  sub 
oblivionis  cscitate.  Umbra  mortis,  peccatorum  in- 
dicat  locum,  dum  eis  gaudium  non  relucet,  qui  in 
perpetua  suae  tristitiae  obscuritate  manebunt. 

7  Super  me  confirmatus  est  furor  tuus  : 

Et  omnes  fluctus  tuos  induxisti  super  me.  Dia- 
psalma. 
CPtttabant  Judaei  per  furorom  Dei,  Jesum  Chri- 
stam  ad  pericuia  passionis  pervenisse  :  sicut  dice- 
bantjLiberet  eum  si  vuIt'(/lfo/r/i.  xxvii).  H  Per  fluc- 
tQ3,iram  furoris  vultinteliigi,quem  Pater  eiTusurus 
oisset  super  omnes  gentes.  Super  me  induxisti  : 
qai  peccata  eorum  suscepi,  sicutalibi  ait  :  Propter 
peccata  populi  mei  percussi  eum  {Isa.  uii). 

8  Longe  fecisti  notos  meos  a  me  : 
Posuerunt  me  abominationem  sibt. 

9  Traditus  sum  et  non  egrediebar  : 
Oculi  mei  languerunt  jrrge  inopia. 

10  Ctamavi  ad  te,  Domine,  tota  die  : 
Expandi  ad  te  maniu  meas. 

C  Notos  enim  apostolos  appellat.Ille  enim  omnes 
notos  habuil  ex  divinitate,  ipse  autem  sciebatur  a 
paocis.  Isti  ergo  noti  specialiter  longe  facti  sunt, 
Qtest  scriptum  :  Percutiam  pastorem,et  dispergen- 
toroves  gregis  (Zach.  xiii):  In  abominationem  vero 
positos  est  tunc,  quando  crucifixo  dicebant :  Vah, 
^destruis  templum  Dei  {Matlh.xxyn) :  et.similia. 
C  Traditus  est  a  Juda  cohortibus  insanorum  r  vc- 
fiQQtamen  non  est  egrcssus,  quando  minime  quod 
prcvaleret  ostendit,  id  est,quando  deitatem  occul- 
MMit.Sive,de  custodia  non  est  egressus.Languerunt 
ocali,  id  est  apostoli.  Prse  inopia,  quia  necdum  ac- 
ceperunt  spiritum  sanctum  :  inopia  dicitur  a  con- 
traiio,  ubi  nulla  est  copia. 

C  Clamavi  ad  te,  Domine,  tota  die  :  hic  distinctio 
eit  ponenda,  ut  ista  continuatio  totius  diei  ad  ora- 
tionem  et  bonorum  actuum  opus  debeat  pertinere. 
bpandi  manus  :  per  manus^opera  bona  vult  intel- 


PSALMOHUM.  326 

A  ligiy  quas  bonis  actibus  scmper  tetendit  ad  Deum* 
Nam  si  haec  cruci  junxerimus,  sequentia  discrepa- 
bunt. 
U    Nunquid  mortuis  facies  mirabilia  : 

Aut   medici    suscitabuiU  ct  confitebuntur    tibi. 

Diapsalma. 

C  Nequaquam  fecit  mirabilia  mortuis^id  est,  non 

credentibus.Illis  solis  mirabilia  fiunt,qui  magnalia 

Dei  sub  crcdulitate  conspiciunt.Aut  mediei  soBcita- 

bunt.  Hoc  dicitur  negative  :  quia  medici  dum  cor- 

poribus  praebent  curam,animas  tamen  peocatis  mor- 

tuas  resuscitare  non  valent:ut  confessione  verisBi- 

ma  viviiicentur,  qui  inGdelitatis  suce  vulnera  pertu- 

lerunt ;  verum   nec    medici    corporum,   sine   Dei 

munere,  a^gris  salutem  dare  possunt. 

|v  12    Nunquid  narrabit  aliquis  in  sepulcro  misericor- 

diam  tuam  : 

Et  veritatem  tuam  in  perditione. 

C  Sepulcrum  cnimsigniflcatinlidelium  mente8,et 

merito  sepulcrum  dicitur,ubi  anima  peccatis  mortua 

continetur.  Aut  veritatem  tuam  narrat,  qui  est  in 

pcrditione  peccati?  quia  vivi  et  Hdeles,  in  actibus 

misericordiam  narrare  consuoverunt.  Et  veritatem 

ille  diciturenarrare,  qui  eam  invenitur  in  actibus 

custodire.Illos  ergo  notat  qui  non  sunt  vere  credi- 

turi,quorum  guttur  est  sepulcrum  patens  {Psat.y). 

13  Nunquid  cognoscentur  in  tenebris  mirabilia  tua  : 
Etjustitia  tua  in  terra  oblivionisf 

C  Nunquid   cognoscctur  :  quia  omnis   qui  facit 

peccatum  odit  lucem.  C  Nec  justitia  Dei  potest  co- 

gnosci  ab  oppressis  in  terrena  oblivione,  id  est, 

C  crassissima  cordis  caecitate,  et  vitiorum  densissima 

caliginc. 

14  Et  ego  ad  te,  Domine,  clamavi : 
Et  mane  oratio  mea  prgeveniet  te. 

C  Dicendo  autem,  et  ego,  signiOcat  cum  membris 
suis  se  clamasse,  quorum  ipse  caput  est.Manequo- 
que  dixit  praevenisse  orationem  suam  :  cum  ante 
multa  sxcula  petebat  Ecclesia,  qu»  adhuo  exspec^ 
tamus  esse  ventura.Non  vero  sic  intelIigamus,quod 
oratio  gratiam  Dei  praaveniat  :  quia  et  quod  ora- 
mus,  ex  gratia  est. 

15  Utquid,  Domine,  repellis  orationem  meam  : 
Avertis  faciem  tuam  -r  «  ^i^  ;  . 

C  Repelli  putamus  orationem  nostram,  et  aver- 
tere  Deum  faciem  a  nobis,quando  vota  nostra  distu- 
r\  lerit :  et  quamvis  ille  utilia  faciat,  nos  tamen  diiata 
graviter  contristant :  quod  ex  persona  martyrum  di- 
ctum  non  inconvenienter  accipitur,qui  talibus  desi- 
deriis  in  hoc  mundo  fatigantur. 

16  Pauper  sum  ego,  el  in   laboribus  a  juventute  ^ 

mea  \  : 
Exaltatus  autem  humiliatus  sum  et  conturbatus. 
C  Pauper  sum  ego^  hoc  merito  dicit  Ecclesia.quae 
in  paupertate  mundi  et  laboribus  a  sua  juventute 
fatigatur.  Exaltatus  :  quando  quisque  fidelium  res 
humanas  tumido  corde  cogitat.HumiIiatU8 :  cum  ad 
confessionem  pervenit.  Confusus  :  cum  mala  quae 
gcssit  in  poenitentia  damnavit. 


387 


17  In  me  ironiimmi  irss  tiue  : 
Ei  Urr&re*  Hu  canturbaverunt  me* 

G  Pulchre  dictum  estytransierunt :  quia  non  man- 
snrs.  Nam  quando  fldeliB  ee  affligit,  iram  Domini 
oaetigatue  evadit.Terroree  vero  dicit  venturijudicii, 
quos  omnis  caro  peccatriz  formidabit  in  judicio  : 
aed  etiam  boni  in  hac  vita  perhorrescunt. 

18  Circumdederunt  me  iicut  aqua  tota  die  : 
Circumdederunt  me  simul, 

C  Circumdederunt  me  :  utique  delicta  qus  legis 
et  Evangelii  districtione  damnantur,merito  quoque 
aquie  comparata  sunt,  quA  noe  copioaissima  inun- 
datione  ooncludunt. 

19  Elengasli  a  me  amicum  et  proximum  : 
Et  notcs  meos  a  miseria. 


S.  BRUNONIS  HEbBIPOLENSIS  EPISGOPL 

A  4     Disposui  testamentum  elidU  meis ; 


Ikmid 


servo  meo  : 
Usque  in  xtemum  preebwrako  semem  Immm 
H  Disposui  testamentum  «leotis^  id  eeX,  doctori- 
bus  Ecclesiarum :  ut  acquisitnm  per  gratiam  popn- 
lum  doceant  vel  informent.  C  Jurat  vero  justiBsinie 
Deus,  cum  suo  jure  promittit  omnia :  Juravit  enim 
dicimus,  jure  oravit,  id  est,  juite  locutHB  est.  Ju- 
rat  quoque  et  ideo  juste  Deua :  quia  qaod  Jurai 
semper  potest  implere,  homo  vero  Juete  prohibeiur 
jurare  vel  juramento  promittere,  quia  non  eat  in 
potestate  eua  quod  poUioetar  effieere.  Prapacaiui 
quoque  est  Ghrietua,  qui  ex  semine  David  origine 
camis  desoendit»  aeque  in  atemum  Rex  regam  ei 
Dominus  dominantium  (i(ji0C.xn) :  qaod  eecuiidum 


G  Amioos  dicit :  qui  honestis  studiie  momm  in  ^  humanitatem  intelligi  oportet.  H  Vel  aeiiien,  non 

troy  qui  nobis      solum  Ghristus  est,  caput,  sed  et  membra  8aa,toi- 


civitate  coiguncti  sunt ;  proximos  vero 
parentel»  ordine  sortiantur»  Notoa,  qui  nec  amici, 
oeo  preximi  sunt,  sed  sola  visione  vel  opinione  nos 
didioerunt :  que  genera  hominum  frequenter  longe 
Fscit  a  fldelibus  formidata  passio  vel  calamitas. 

ORATIO  EX  PSAL.   LXXXVII. 

Redemptor  omnium,ineffabili8qne  salntis  nostrs 
Deus  :  qui  pro  nobis  inferaa  penetrans,  factus  es 
inter  mortuos  liber,  exaudi  matutinam  famili»  tuae 
preeem,  et  erac  nos  ab  inimici  insidiantis  pessima 
eervitute.  Qui  cum  Patre  et  Fllio,  etc. 

PSALMUS  LXXXVIII. 

ABflnMJBNTUM   P8AU  LXXXXVIII. 

G  Vox  Ade]Tam,mT8ericordia8  Domini  potentiam- 
qoe  laudantium. 

TT.  Intellectus  Ethan  Israelitse. 

G  Ethan  interpretator  rotmstus,  Israelita,  videns 
Deunu  Et  quia  pealmas  iste  erat  laudes  et  promis- 
BioneB  Det  Barraturas,  ideo  illi  tale  nomen  est  ap- 
foeitom,  ut  fideliam  verborum  indicaret  immDta^ 
bilem  flrmitatem. 
4  Muerteordias  Domtni : 
In  Miemum  eamtabo. 

H  Itlae  enim  mi8erioordiae,quibus  hominem  peo- 
cato  mortuum  visitare  dignatus  ee  per  Filiam,8em- 
per  cantaba. 
2     In  generationc  et  generatione  : 

Annuntiabo  veritatem  iuam  in  ore  meo. 

G  In  generatione  et  generatione  :  daos  eignifloat 


licet  credentes  ki  eom. 
5  Et  aedificaho  in  generatione  et  generaHoMmn : 
Sedem  tuam.  Diapsalma, 
G  Et  sdiflcabo  :  ista  poUioitatio  ad  Ghriatam  per- 
tinet,  sedes  enim  ejus  est  omnis  eanetae,  qoem 
quasi  splendidissimum  thronum  saagraiiaineideL 
H  Vel  Thronus  0)08  Eoclesia  est :  in  qua  Ghrieta& 
sedet  in  eteraum^et  eadem  sententia  est  cum  prio- 


re^  licet  sint  alia  verba. 


6     Confitebuntur  eadi  mirabilia  Ma»  Bomxne  : 
Etenim  veritatem  tuam  in  Ecclesia  wrtonnfi. 
G  Gonfltebuntur  oobU  :  qui  eant  veri  pnBdiesloree, 
quantie  miracuUs  Dominus  mandam  edmiaietieL 
Et  veritatem  ejus  :  quia  Verbnm  oaro  fMluei  eot« 
C  et  habitavit  in  nobis :  oonfltentnr,non  uhique  (aievt 
mirabUia  sua)  sed  in  Eoclesia  Banotoram,  abi  ei^ 
ditur  veritas  impleta,et  Verbum  oaio  faotn»  J  Vei 
apostoli  prasdicant  mirabUla  in  Chriati  InoeMatione 
et  passione  ostensa,  et  qus  per  eum  fbota  eant,  ia 
congregatione  aanctortim. 

Quoniam  quis  in  nubibus  JsquabHur  Demiino  : 
Similis  erit  Dommo  in  fHiis  Deif 
G  Nubes :  prophel«,apoeto]iet  pradieatoras  eao^ 
qui  per  Spiritum  eanotnm  popoloe  oomphiebant ; 
eed  tamen  erant  obnoxU  in  lege  peooati.  Nee  inter 
fiUos  Dei,  id  est  sanotos,  potuit  habere  8K|aelem. 
Qnoniam  iUe  per  naturam  estFiUae  Dei :  eaiietfe» 
ro  per  gratiam,  iete  sine  aliquo  peceato  :  ieti  per 
ipsnm  a  peccato  probantur  exati. 


popolos,  Judaioum,  8oilioet,et  gentUem  :  quibua  se  [)  8     Deus  qui  glorifieatur  m  eonsilio  sanctofmm  : 


veritatem  pronnntiaturum  esse  tesiatur.  Et  bene 
dietum  est,in  ore  mee :  quia  qaod  ore  progreditor, 
cito  delabitur  :  quod  vero  in  ore  versatur,  diutina 
oelebniiar  devotione.  H  Veritas  illa  Ghristus  est, 
Bive  promifsiones  Dei. 

3    Quoniam  dixisti  :  In  istemum  miuricordia  eedifir 
cabiiur  i 
/n  caBiis  prscparakiiur  veritas  iua^ineis  ; 
H  Quoniam  dixisti :  Semper  enim  miseratio  tua 
eabhmator,  et  mittquam  destraetur.H  A  G  In  ccelis 
prsparabitur,  id  oeMn  apoetolie  predioabitur  veri- 
tas  tua.  Hioc  vox  Patris,  Dieposui,  eto. 


Magnus  et  terribilis  super  omnes  qui  m  drtuita 
ejus  sunt. 
H  G  Ipse  enim  Dominus,  qui  prsdieatar  e  eaa* 
ctis,  magnus  dieitur,  quod  Deoa  eat :  terribilie  a 
potestate  mirabUi.Qaitn  eircuitn  ^m  eant :  eaiidip 
soilioot,  qui  dono  ipeiue  Cjjae  gratM  pmritttaedo^ 
vite  innoeentia  et  aanotitate. 
y      Domine  Deus  virtutumfquis  simUie  HH?  Wmi 
eSf  Domine  : 
Et  veritas  iua  m  ^yvutlii  tuo. 
G  Qnis  similis  ttbi?.qaia  vitttttan  ^p3/Mbtkaib 
Dominus  es»  Saneti  enim  ditantar  virtttttboo,  nea 


320 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


330 


dominantur ;  tu  autem  illis  rebus  imperas,  quibus  j^ 
te  prsstante  alii  pneclari  aunt.  Tu-ex  te  potens  es  ; 
illi  per  te.  IIH  ip  veritate  tua  illuminati  sunt;  tibi 
autem  veritas  tua  semper  inest. 
16    Tu  dominaris  potestali  maris  : 

Motum  autem  fiuctuum  eju^  tu  mitigas, 
H  Tu  domiuaris  poteatati  roaris,  id  est,  hujus 
seculi  potedtatibus.  Motum  autem,  etc,  quando 
ibroces  motus  persecutionum  in  martyres  et  sanctos 
pro  utilitate  sanctorum  convertis,ac  mitigas  tenta* 
tiones  quas  commovent  servis  tuis  persecutores.  G 
Dicit  vero,  mitigas  :  ut  tolerare  possint,  non  dicit 
tollis ;  ^uoniam  si  eum  motum  persecutionum  fun- 
ditus  tolleret,  coronam  martyres  non  haberent. 

11  ftc  Atimt7t(ult  sicut  vulneratum  superbum  : 

M  brachio  virtutis  tusB  dispersisti  inimicos  tuos. 
H  Tu  humiliasti  sicut  vulneratum  superbum,  id  ^ 
est,diabolum,clavis  tuae  crucis  sauciatum  et  humi- 
liatumySuis  spoliis  abstractis.  G  inimicos  :  infideles 
Judsos  dicit  :  qui  per  innumeras  gentes  dispersi 
wint,  per  brachium,  id  est  per  virtutem  Domini 
Ghristi. 

12  T^t  iunt  c^eti^et  tua  est  terra  :  orbem  -r  terrm  \ 

et  plenitudincm  ejus  tu  fundasti : 
Agfuilonem  et  mare  tu  creasti, 
C  Sensue  istius  versiculi  talis  est :  cur  voluerunt 
stulU  in  te  ssvire,  in  hoc  mundo,cujus  tu  fundator 
es,ChriBte?Orbis  terrarum  pertinet  ad  totius  mundi 
spatium  :  plcnitudo  ejus^ad  omnes  creaturas  qu^e  in 
eo  sunt.Peraquiionem  diabolum  intellige^qui  dixit : 
fftooam  sedeip  meam  ad  aquilonem  (Isa,  xi\),  H  vel 
AQiichristam^de  quo  ait  Dominus  ad  Jeremiam  :  Ab  C 
aqailone  pandetur  omno  malum  (Jer,  i).  G  Mare : 
■Bculi  bigus  elatas  et  iniquas  hominum  poteatates. 
Gnatura  enim  non  debet  superbire  Greatori,  quia 
ab  eo  creata  est. 

13  Thabor  et  Hermon  ^r  i»  '.    nomine  tuo  exsulta- 

bunt : 
Tuum  brachium  cum  potentia, 
'   G  H  Thaiwr  interpretatum  dicitur  veniens  tutnen : 
qnod  speciaiiter  pertinet  ad  adventum  Dei.Hermon 
mo  anaibmna  ejuSf  id  est  diaboli  :  quod  voniente 
Domino  sttscepit  a  Ghristianis.Digoum  enim  fuit,ut 
preaeiite  lumine,tenebr08us  diabolus  anathema  ea- 
•et;  unde  exsultabunt  in  nomine  Dei  sancti.  Bra- 
chium  cum  potentia  Ghristus  est^qui  facit  quae  vult 
in  ccelo  et  in  terra.lUuminati  igitur  a  te  et  diabolum  r> 
t^ttnunantes  exsuitabunt  in  nomine  tuo,  tibi  glo- 
riam  dantes. 

U  Firmetur  manus  tua^et  exaltetur  dextera  tua  : 
Justitid  ei  judicium  prseparatio  sedis  tme. 
H  Firmetur  manus,id  est,  opera  qus  facis  in  hoc 
AMndo.  O  Exaltetur  dextera,  id  cst,  clariHcetur  nu- 
iMrus  prsdeatinatorum,qui  est  ad  dexteram  collo- 
ilQdu3.8ede8  quidem  Dei  sempiternaestetsemper 
prBparata,  aed  tunc  nobis  apparebit  praeparata 
qoando  ipsum  cernimus  gudicare  juBtitiam.  H  Vel 
imcti  sedes  Dei  8unt,et  nisi  quis  primus  in  se  jus- 
titiam  et  judicium  fecerit,nou  potcst  Dei  flcri  sodes. 

Patroi..  CXLII. 


15  Misericordia  et  veritas  prsecedent  faeiem  tuam  : 
Beatus  populus  qui  scit  jubilationem. 

G  Misericordia  est,qua  parcit  conversis  :  yeritas, 
qua  promissa  restituit.6catus  populus  est  qui  intel- 
ligit  vol  scit  jubilationem.id  est,qui  immensam  lae- 
titiam  suam,non  in  propriis  viribus,  sed  in  Dei  co- 
gnoscitiu*  posuisse  virtute.  Jubilatio  est  copiosa  men- 
tis  exsultatio,quse  verbis  explicari  non  potest. 

16  DeuSf  in  lumine  vultus  tui  ambulabunt  : 
Et  in  nomine  tuo  exsuttabunt  tota  die  : 
Et  in  justitia  tua  exattabuntur. 

G  Nunc  ponit  primum  eorum  qui  sciunt  jubilatio- 
nom.Ambulat  in  lumine.vultus  ejus  populus  Ghri- 
stianus,  cum  in  contemplatione  sanctie  Trinitatis 
Jugiter  perscverat :  cum  vero  dicit,  in  nomine  tiip, 
vetat  in  propria  priesumptione  gaudere.  Tota  die, 
totius  vit»  tempus  ostendit.E.xaltabuntur  in  justitia 
Dei,  quando  in  illa  resurrectione  ad  dexteram  fue- 
rint  collocati. 

17  Quia  gloria  virtutis  eorum  tu  es  : 

Et  in  beneplacito  tuo  exaltabitur  cornu  nostrum. 
H  Sicut  enim  eis  beneplacita  fuerunt  tua  pr»cer 
pta  :  ita  tibi  beneplaciium  est  in  eis,  ut  in  te  exalr 
tetur  cornUfid  est  virtus  eorum. 

18  Quia  Domini  est  assumptio  ^  no^tra  *  : 
Et  sancti  Israel  regis  nostri, 

G  Nostra  enim  assumptio  Domini  est  Incarnatio, 
qu8e  a  sancto  Israel  probatur  impleta^in  qua  spem 
habentcs,  de  profundo  peccatorum  erigimur  sur- 
sum  :  dum  ipsius  miserieordia  sublevante,in  ater- 
na  collocamur  gaudia. 

10  Tunc  locutus  es  in  visiofie  sanctis  tuis  et  dixisti  : 
Posui  adjutorium  in  potente :  rr  ^i  ',  exattayi 
etectum  de  plece  mea, 
G  Nunc  iterum  propheta  ad  Patrem  loquitur.Lo- 
cutus  est  Deus  prophetis  reliquisque  sanctis  in  yi- 
sione,  dum  eos  fecit  aspicere  quae  dicebant :  unde 
videntes  appellati  sunt.Posuit  a4jutorium,id  est  ac 
si  diccret :  Pater  porhibuit  testimonium  potentiyid 
est  Filio,  dicens  :  Glarificavi  et  iterum  clariiicabo 
(Joan.  XI i}.Electum  dicit  Jesum  Christum  :  de  plebe, 
de  gente  Judsorum.Vcl  potens  corpus  Ecclesiffi  di- 
citur,  super  quam  Ghristum  posuit  regere.  Vel  (ut 
alia  translatio  habet)  in  vel  super  potentem.  JI  Id 
est  diabolum,ut  contra  vel  super  diabolum  positiis, 
opprimeret  superbiam  ejus. 

20  Inveni,  David,  servum  meum  : 
Oleo  sancto  meo  unxi  eum. 

G  Cum  dicit,  inveni  David,  Jesum  Christum  evi- 
denter  insinuat,  quem  superius  potentem  appella- 
vit,  et  de  quo  alibi  dicitur  :  Unxit  te  Deus  oleo  \m- 
titi»  {Psat.  xuv). 

21  Manus  enim  mea  auxiliabitur  ei : 
Et  hrachium  meum  confirmabit  eum. 

C  Manus,  brachiumque,  hic  pro  fortitudine  Dei 
posita  est :  qus  flrmavit  humanitatem  Christi  in 
passione. 

it 


331 


S.  BRUNONIS  HRRBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


333 


22  Nihil  profidet  ininicus  in  eo  : 

Et  filius  tniquitatis  non  apponet  nocere  eum. 
G  Nihil  proiiciet  inimicus,  id  est  diabolus,qui  est 
protervus  inimicus  humanitatis.  Filius  iniquitatis 
fuit  Judas  traditor,  qui  filius  diaboli  merito  uuncu- 
patur,  qui  est  auctor  omnis  intquitatis  :  qui  iuten- 
tioni  Ghristi  in  nuUo  nocuerunt. 

23  Et  concidam  a  facie  ejus  inimicos  ejus  : 
Et  odientes  eum  in  fugam  convertam, 

G  Facies  enim  Ghristi,  cum  pcccatores  dignata 
fuerit  intueri,  a  suis  parvitatibns  concidunjbur.  Con- 
vertuntur  quoque  in  fugam  :  quando  impia  vita  de- 
relicta,ad  Christi  ccBperint  festinare  rcmedia.  Pec- 
cati  enim  memores  sua  facta  refugiunt,et  ad  Domi- 
ai  bcneficia  convertuntur. 

24  Et  veritas  mea  et  misericordia  mea  cum  ipso  : 
Et  in  nomine  meo  exaltabitur  comu  ejus. 

C  Veritas  Patris  est  Filius.  Pertinet  hoc  ad  judi- 
cium  ;  misericordia  vero  ad  pietatem,  quia  peccata 
dimittit.Gornu  significat  invictissimam  potestatem : 
de  qua  dicit,  Data  est  mihi  omnis  potestas  (Matth. 
xxviii).  H  Vel  veritas  Christus  :  qute  aPatre  audivit 
locutus  est.  Misericordia,quia  sanat  infirmos  mente 
et  corpore.Cornu  :  fortitudo  Ecclesia^  ejus  sanguine 
redemptag  dicitur. 

25  Et  ponam  in  mari  manum  ejus  : 
Et  in  fluminibus  dexteram  ejus. 

G  Mare  significat  universas  gentes,in  quibus  Sal- 
vator  noster  gloriam  dominationis  accepit.  H  Et  in 
fluminibus,  id  est,  super  principatus  et  potestates 
ipsius  mundi  potestatem  ejus.  Vel  mare  mundum 


A30 


Si    autem:  deretiquerintfUiiejwUegemmeam: 
E/  in  judiciis  meis  non  ambulaveriiU. 
C  IIos  duos  versus  dicit  de  populo  Gbrieilano.Fi* 
lii  enim  dicuntur  Ghristiani  quoniam  Ecclesia  ma- 
tre  ex  aqua  et  Spiritu  sancto  regenerantur. 

31  Si  fustiticLS  meas  profanaverint  : 
Et  mandata  mea  non  custoeicrini, 

G  Si  jufttitias  Ghristi,  id  est,  mandata  ejus  non 
-custodierint  supra  nominati  filii,  in  snbsequentibus 
eis  digna  promittitur  evenire  vindicta. 

32  Visitabo  in  virga  iniquiiates  eomm  : 
Et  in  verberibus  peccata  eorum. 

G  Visitat  in  virga,  quando  districte  judicat,  ut 

Apostolus  ait,  Quid  vultis,  in  virga  veniam  ad  vosT 

(/  Cor.  IV.)  Visitat  quoque  in  verberibus^quando  in 

P  nobis  levius  vindicatur  quod  delinquimus.Vel  virga 

percutit,  flagella  vero  verberant. 

33  Misericordiam autem  meam non  dupergamabeo: 
Neque  nocebo  ia  veritate  mea. 

G  Superiora  de  membris  dixit :  nunc  vero  de  oa- 
pite  loquitur.  Dicit  enim  Pater  :  misericordiam 
suam  non  se  a  Ghristo  di8pergere,sed  tota  plenitu- 
dine  condonare.  Neque  nocebo  :  nam  et  si  inimid 
permissi  sunt  noccre,  in  veritate  tamen  Patris  non 
est  Filius  Issus,  cujus  totum  mundum  redemii  san- 
guine  :  et  quia  omnia  veritatis  ordine  consiai  im- 
pleta  in  Ghristo,  quae  Pater  per  prophetaa  dizit 
Unde  et  addit :  Non  profanabo,  etc. 

34  Nequ>e  profanabo  tesiamentum  meum  : 

El  quxprocedunt  de  tabiis  meis  non  faeiam  irrila» 
C  Non  profanavit  Pater  testamentum  suum,  id 


significat  :  manus,  operationem :  vel  flumina,aquas  C  est,  Scripturam  sanctam  mentiendo,8ed  rerum  fida 


baptismi  ostcndunt. 

26  Ipse  invocabit  me  Pater  meus  es  tu  : 
Deus  meus  et  susceptor  sadutis  mege. 

H  Saepius  eum  invocasse  Patrem  in  Evangelio  le- 
gimus  [ioan.  xvii)  :  ut  est,  Glarifica  me  Pater  apud 
temetipsum  :  et  ibi,  Pater  in  manus  tuas  coiiimen- 
do  spiritum  meum  (Luc.  xxiii). 

27  Et  ego  primo  genitum  ponam  illum  : 
Excelsum-r'  prae  ;    regibus  terrx. 

G  Est  ergo  primogenitus,  ut  in  Evangelio.  Ego 
sum  A  et  o.  Et  dicit  ponam,  id  est  constituam. 
n  Excelsum  prae  regibus  terrae  :  hoc  est  regna  mun- 
di  ei  cuncta  subjicio.  Vel  primogenitus  ex  mortuis 
dicitur  :  primogenitus  quoque  Patris  aBtcrni  et  ma- 
tris  Virginis. 

28  bi  ceternum  servabo  illi  miseribordiam  meam  : 
Et  testamentum  meum  fidek  ipsi. 

C  Et  hoc  dicitur  a  forma  servi,  quia  misericor- 
diam  Putris  acterno  honore  suscepit  :  cui  data  est 
potestas  in  ccelo  et  in  terra.Tcstamentum  fidele  est : 
quia  quaecunque  propheta;  dc  ipso  pra3dixerunt,om- 
nia  complcta  sunt. 

29  Etpanam  in  satculum  •^  sorculi  \    semen  ejus  : 
Et  thronum  ejus  sieut  dies  casli. 

C  Saeculum  saeculf  significat  aoternitatem.  Semen 
David  Ghristus  est,thronus  ejus  potestas  est  futurri 
judicii  :  in  qua  ful^ebunt  justi  ccelesti  claritalo. 


honorabile  fecit :  dum  quae  progressa  sunt  de  labila 
ejus,  id  est,  per  sanctos  prophetas,  nulla  falftitate 
destructa  sunt. 
35    Semel  juravi  in  sancto  meo. 

St  David  mentiar : semen  ejus  in xtemum  rhanebiL 

C  Hominum  consuetudo  est  frequenter  jurare,  at 
eis  aliquid  possit  credi :  Deus  autem  semel  Jural, 
qui  nulla  varietate  temporis  immutatur.  Juraoien- 
tum  autem  ejus  diximus,ventura  promittere.Si  Da- 
vid  mentiar,  id  est  non  mentiar,  si  enim  eat  hoga* 
tive  positum,quod  etiam  usus  communis  habet, 

Semen  Ghristi  sunt  omnes  sancti  et  vere  Chris« 
tiani  :  qui  in  sancta  conversatione  usque  in  finem 
permanebunt  hujus  vitas  et  post  in  «ternum. 
])  36    Et  thronus  ejus  sicut  sol  tn  conspeetu  meo  .'•f'^! 
sicut  lum  perfecta  in  sstemum  : 
Et  testis  in  coslo  fidelis,  Diapsalma. 

G  Thronus  Dei  anima  fidelis  eet,  in  qua  revera 
Christus  insidet^atque  lucet  sicut  sol :  et  sicut  luna, 
id  est,compago  corporis  nostri  post  resurrectionem 
clarificata.G  Et  testis  fidelis  :  Ghristus  est,  qui  tee* 
timonium  perhibuit  de  veritate,  qus  est  ipee,  et  de 
opere  Patris  in  mundo.Dicit  vero  eum  in  etBtoesa: 
quia  ibi  post  Ascensionem  suam  est,  C  Vet  in  ceelo,  U 
est  cxiesti  homine  et  sancto  :  in  illo  ipsa  caro  glori- 
ficata,testis  est  fidelis  hujus  promissionis  impleia, 
non  in  damuato  bpmine. 


333 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


331 


37  TvL  vero  repulisti  et  despexisti  : 
Distulisti  Christum  tuum. 

Hsc  depnlsio  et  despectio  de  regno  SalQmonis, 
facta  est  in  posteris  ^us  : 

Quod  autem  ait  distulisti,  non  de  Salomone,  nec 
David  dictum  esse  manifestum  est,  sed  de  Ghristo. 
A  Quem  a  populo  Judaeorum  Pater  distulit,  non  abs- 
tulit :  quia  reliquiae  salvffi  flent  in  flne. 

38  Avertitti  testamentum  serci  tui : 
Profanasti  in  terra  sanctuarium  ejus, 

G  Avertiati  testamentum.id  est,  in  aliam  partem 
traBStnliBti  :  ut  quod  JudaBis  fuerat  promissum^ad 
gentiBni  Qtilitatem  perveniret.  Non  enim  eis  reman- 
nt  templam»  Mfoerdotium,  oblatio  vel  regnum :  sed 
Christiani  omnia  pleniasime  sunt  consecuti.  Testa- 
meatam  :  hoc  est  promlMio  nativitatis  Dei.  Profa- 
nam,dictum  est  irreligiosum :  quia  venienteGhristo, 
immolatio  pecudum  et  observatio  Sabbatorum  sub- 
xnotaB  sunt  in  terra,  hoc  est  in  tolo  orbe,  ubi  est  Ec- 
clesia  Ghristi. 

39  Destrujnsti  omnes  sepes  ejus  : 
Posuisti  firmamentum  ejus  formidiuem, 

H  Destruxit  sepes,  id  est  verba  legis.  G  Firma- 
mentum  Judsorum  :  defensio  est  Dei  et  Ghristi, 
qaam  in  formidinem  posuisti:  ut  culpis  facientibus, 
ipsum  Dominum  formidarent,cujus  solebant  muni- 
tione  vallari. 

40  Diripuerunt  eum  omnes  transeuntes  viam  : 
Factus  est  opprobrium  vicinis  suis. 

A  G  Diripuerunt  civitatem  Hierusalem  omnes 
transeuntes  viam,  hoc  est  gentes.  G  Merito  quoque 
popalua  Judaicusfactus  estopprobrium  vicinis :  qno- 
niam  Christo  credere  noluit. 

41  Bxaltasti  dexteram  deprimentium  eum  : 
Laetifica^i  omnes  inimicos  ejus. 

G  Exaltavit  dexteram  deprimentium :  quando  Ju- 
dcihpstibussuistraditiyVastissimas  cedes  pertule- 
rant.  Tunc  enim  Istus  efiicitur  inimicus,  quando 
eoram  eo  humiliatur  adversarius. 

42  Aueriisti  adjutorium  gladii  ejus  : 
Et  non  es  auxiliatns  ei  in  bello  : 

C  Avertit  adjutorium  gladii  ejus  :  cum  ille  popu- 
las  armatas  sicut  inermis  factus  est,  ut  cum  prius 
ptaci  plures  vincerent :  plures  post  paucis  resistere 
non  valerent. 

^   Deduxisti  eum  ab  emundatione  : 
Et  sedem  ejus  in  terra  collisisti. 

A  G  Destruxisti  eum,  id  est,  removisti  eos  qui  ob- 
stioationementis  Ghristum  spernere  maluerunt.Eos 
^um  ab  emundatione,  id  est  fide,  quae  emundat 
<^rda,  destruit,  quos  etiam  damnare  decrevit.  Sedes 
^am  hic  pro  regno  posita  est :  qus  merito  dicitur 
^  terra  colli8a,quandodivisus  populus  in  toto  orbe 
cst  dispersus,  ulterius  regem  et  regnum  non  habi- 
tonis. 
U  Minorasti  dies  temporis  ejus  : 

Perfudisti  eum  confusione.  Diapsalma. 

C  Minorati  suatdies  regni  Judaici ;  quia  pollicita- 
UoQcm  AbrahaB  promissami  de  regni  ffiternitate,ha- 


\  bere  non  meruit.  Gonfusi  sunt  etiam^scilicet  sorde 
incredulitatis  suffiydum  gentes  ad  suum  Dominum 
converti  vident,  quem  ipsi  occiderunt. 

45  Usguequo,  Domine,  avertis  in  finem  : 
Exardescet  sicut  ignis  ira  tua  f 

C  Petit  nunc  Propheta  Dominum  ut  Judaico  po- 
pulomiseratusindulgeat.In  finem:  ssculiterminam 
signiflcat,  quando  Judsi  convertentur.  Exardesci- 
mus  ira,cum  vindicare  disponimus  :  irascimur  vero 
mediocriter,  quando  aliquem  sermone  corripimus. 
Ac^ecit  itaque,  sicut  ignis,  qui  objecta  consumit. 

46  Memorare  qux  mea  substantia  :  nunquid  enwn 

vane  constituisti 
►r  Omnes  ;  /ilios  hominum  T 
G  Rogat  Propheta,  ut  istam  carnem,  peccatis  ob- 
_  noxiam^  adventus  sui  gloria  liberare  dignetur;qaia 
non  est  ad  hoc  creata,  ut  eam  permitteret,  quasi 
vanum  aliquid,  interiro. 

47  Quis  est  homo  qui  vivet  et  non  videbit  mortem  : 
Eruel  animam  suamde  manu  inferi?  DiapscUmom 

C  Quis  est  homo  :  interrogative  legendum  est : 
ubi  subaudiendum  :  nullus.  Omnes  enim  homines^ 
sive  justi,  sive  peccatores,  mortem  videbunt  :  qus 
primo  homini  inflicta  est  lege  pcccati.  Eruet  ani- 
mam?hic  similiter  subaudiendum  nulIus.De  manu, 
id  est,  de  potestate  inferi  :  quae  a  nullo  de  ista  po- 
lestate  potest  eripi  :  nisi  per  illum,  qui  moriendo 
prostravit  mortem. 

48  Ubi  snnt  misericordiss  tuse  antiqux^  Domine  : 
Sicut  jurasti  David  in  veritate  tua  ? 

*  G  Ubi  sunt  misericordis?  non  sub  dolore  dicitur, 
C  sed  quasi  tardans  Dominus  postulatur,  ut  cito  pr«- 
stet :  quod  cum  noverat  esse  facturum.  Antiquas 
dicit :  quas  Abrahse  fecisse  sciebat ;  antiquas  enim 
non  diceret^  nisi  ante  Davidica  tempora  factas  esse 
cognosceret. 

49  Memor  esto,  Domine,  opprobrii  servorum  tuorum : 
Quod  continui  in  sinu  meo  muttarum  gentium. 

G  Obprobrium  contigit  servis  Dei :  quando  gentes 
amore  idolorum  persequebantur  Christianos  :  hoc 
erat  in  sinu  Ghristianorum,  id  est,  in  aecreto  mentis 
aiTectu ;  quia  palam  timebant  loqui,  unde  probaban- 
tur  exstingui. 

50  Quod  exprobravemnt  inimici  tui,  Domine  : 
Quod   exprobraverunt    commutationem    Christi 

tui. 
n      H  Exprobraverunt :  Judei  videlicet  et  Pharissi. 
C  Ipsa  est  commutatio  Christi :  qua  obstinatos  dese- 
ruit,  et  fideles  ad  dona  sufle  pietatis  asclvit. 

51  Benedictus  Dominus  in  xtemum  : 
Fiat,  fiat. 

G  Benedictus  Dominus  :  contra  maledictiones 
gentilium  positum  estyquoniam  qu»  dicuntilli  ca- 
duca  sunt.  Laus  autem  Domini  permanet  in  ster- 
num.  Sequitur,  fiat,riat:  ut  de  tantis  promissioni- 
bus  nemo  dubitaret,  ubi  conQrmatio  iterata  succe- 
derot. 

ORATIO  EX  PSAL.   LXXXVIU. 

Erue,  Domine,  animas  nostras,  de  manu  infer 


385 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


KS& 


qui  pro  nobis  inferna  fortiter  confregisti  :  ut  iuas  A  7      Quia  dcfecimm  in  ira  iua  : 


misericordias  decantantes^  et  a  contusione  crimi- 
num,  et  a  morte  perpetua  liberemur.  Qui  cum  Pa* 
tre  et  Filio,  etc. 

PSALMUS  LXXXIX. 

ARGUMENTUM  P9AL.    LXXXIX. 

<j  Oratio  fidelinm  populorum  pro  Ecclesia  ad 
Deum. 

TT.  Oralio  Moysi  hominis  Dei. 
1      Domine,  refugium  ij^.  tu  ;  factus  es  nobis : 
A  geHeratione  et  generatione, 
G  Moyses  ille  venerabiiis,in  typo  sancis  Ecclesise, 
quam  prsfiguratione  gestabat,  Domino  fusa  oratione 
gratias  agit,  qui  factus  est  illi  refugium  :  cum  ab 


El  in  furore  tuo  turbati  smnm. 
G  Defecimus  enim  dictnm  eflt,  id  ert,  humana 
sumus  infirmitate  fatigati.Gonturbati  SQmQt  ^  oogi- 
tata  mortis  formidine  quam  ommea  1imemii8.H  Non- 
gentis  et  amplius  annis  viVebamii8:et  ecce  in  bre* 
vem  vitam  nostra  vita  contracta  est,  qaia  defecimus 
in  ira  tua. 

8     Posuisti  iniquitates  nastras  in  ttmtpeeiu  iuo  : 
sxcutum  nostrum  in  Utmninatiome  vmiim  tui^ 
H  Posuisti,  otc. :  hoc  est,  te  latet  nihtl  de  peocaiis 
nostris.  S«culum  nostrom  in  illuminatione.GQaki 
statim  ut  delinquimus,  vindictam  exapeetamv». 
H  Quidquid  etiam  in  sacreCo  noB  fueie  putamus^ 
illuminatione  tua  et  in  oculia  tuia  patet.  Habet 
iniversis^periculis  noscitur  esse  liberatus.  Verum  B  ^^^^  Hebrroa  veriUs  :  vita  nostra  in  illutnlaaUoM 
nt  hoc  non  tantum  de  uno  homine,  scd  de  univer-      vultus  tui. 


sali  Ecclesia  adverteres  nobis  posuit,  non  mihi.  A 
generatione  dicit  illud  tempus,  cx  quo  coBptum  est 
genus  humanum.  Progenie  :  usque  in  fmcm  saeculi 
signiiicaty  ac  si  diceret  semper. 

t      Priusquam  montes  p,ereni  aut  formarelur  terra  et 

orbis  : 

A  sxculo  et  usque  in  ScBculum  tu  es  Deus. 

G  Montes,  hic  ponamus  potestates  ccelorum  exi- 

mias  :  ac  si  dicat :  Tu  es  antequam  colestia  terrena* 

que  formares.  A  saeculo  et  usque  in  saeculum  acter- 

nitatem  debemus   advertere.  Tu  es  :  competenter 

Deodicitur^  quianon  habet  prffiteritum  necfuturum : 

sic  enim  Moysi  dixit  :  Ego  sum  qui  sum  {Exod,iu)^ 

3  Ne  avertas  hominem  in  humilitatem  : 

Et  dixisti ;  Cofivertimini  filiiy  hominum, 

•C  Ne  avertas  hominem  in  humilitatem,id  est,  nc 

in  mundi  istius  concupiscentiam  ambitionemque 

projicias.  Meritoergopctit)  nc  dcscranturhominesia 

Jubricis  lapsibus,  quibus  dictum  est :  Gonvertimini. 

4  Quoniam  mille  anni  ante  oculos  tuos  : 
Tanquam  dies  hestema  quw  prmteriit. 

G  Mille  enim  anni,  non  solum  pauci  sunt  ante 
oculos  Dei,  sed  omnino  tanquam  hesterna  diesha- 
-bentur  prsteriti.Finitum  quoquopro  infinitoposuit, 
id  est^  mille  pro  omnibus. 

5  El  cutiodia  in  nocte  : 

Qux  pro  nihilo  habentur  eorum  anni  erunt. 
C  Pulchre  autem  humanam  vitam  nocturniscom- 


9  Quoniam  amnes  diet  nostri  4iefecerum  : 

>r  Bt  '.  in  ira  tua  defccimut. 

10  Anni  nostri  sicut  aranea  meditabumur  : 
Dies  annorum  noitronm  in  iptit  septmagiHiki 

anni. 

C  Brevitatem  human»  vitn  dicit  propter  iram 
Domini  provenisse.  Nam  quod  dioit,  omuee  dies 
nostri  defecerunt.ad  annos  pertinet  innumerabilee; 
quod  autem  sequitur,  et  in  ira  tua  defecimus,  ad 
tribulationes  scrumnasque  respicit,  qufti  4ti  ipea 
vita  parvissima  sustinemus. 

G  Aranea  est  animal  debile  ac  tenuiseimum,  «quod 
transeuntibus  mu6cis,adeBcam  sibi  prsparandtm, 
qu»dam  retia  dolosa  contexit :  sic  anni  eerum,^iii 
^  Bceleratis  operibus  dediti  Bunt/inanibuseteubdi^ 
machinationibus  occupantur.  Araneadiota^quodeit 
arida,  nimisque  subtilis.  Meditabuntur  vero,  non 
operabuntur  dixit,  quoniam  sub  m;fllo  fhietu  ope- 
Tum,  sed  inani  meditatione  vixerunt. 
il  Si  autem  in  potentatibus  oetofinta  anni  : 
Et  amplius  eorum  labor  tt  doior. 

H  Licet  hoc  secundum  historiam,-debrevHate  bu- 
manse  vitse,  non  incongnie  aeoipi  d^»eat :  tameu 
uterque  numerus  a  spiritali  saero  non  vae4t.  H  C 
Septuagesimus  denique  numerus  legem  fiVifm.m, 
Lxxx)  :  Octuagesimus  Evangedium  signifioai.  4 
Quisquis  enim  hic  legis  prffioepta  et  evangelieeiii» 
stitutionis  excedit  :  labori  in  prssenti^  et  doIoM  in 
futuro  implicatur. 


paravit 'excubiis  :  ubi  totum  sub  obscuritate  etD  12    Quoniam  tupervenit  mamuetudo 


trepidatione  geritur,  quando  mens  hominum  vitiis 
carnalibus  ciroumdata  pulsatur.  Custodia  vero  no- 
cturna  tribushoris  expletur  :  qualuor  enim  ousto- 
diae  noctcm  complent. 

6      Mane  sicut  herba  (ranseat  :   mnne  floreat  et 
transeat : 
Vespere  decidat,  induret  et  arcscat. 
H  G  Mane  :  infantia  ct  pucritia  sive  adolescentia 
nuncupatur,  vesperum  vero  senectutcm  hominis 
appellat.  HMane  nostrum  non  stat,  sed  transit;id  est, 
juventus  nostra,et  perit  a  senectute :  nec  ipsum  ve- 
sperum  maneti  sed  decidit. 


Et  eorripiemur. 
C  Supervenit  autem   mansuetudo,  id  est  Jesus 
Ghrietus  :  nosque  corripit  etemendat^si  testasnen- 
tum  ejus  implere  non  ssltagimus. 

13  Quis  nomt  potestatem  irw  tuts  : 

Et  pr»  timore  tuo  iram  tuamdinumerare  ? 

14  Dexteram  tuam  tic  notam  fae: 
Et  eruditos  corde  in  tapientia. 

C  Nam  sicut  prsemia  Dei  plenissime  nequeuntiB- 
telligi  :  ita  neo  mensura  Vindietn  pnBvaM  appre- 
hendi.Bene  vero  addidit^prs  limote:  sicuttlt aUitf 
prophcta  ait :  Gonsideravi  opera^tua  et  espavi* 


337 


EXPOSITIO  PSALMOIiUM. 


938 


C  Dexteram  enim  dicit,  Dominum  SaWatorem  A 
petens :  ut  ipse  illis  notus  fiat,  per  quem  omnia  pro- 
ftitart  discimos.  Et  eniditos,  etc.,  id  est,  intelle- 
eliim  habentes  in  Dominum  Christum.Eruditusdi- 
eiliir  qnasi  ex  omni  rure  elicitus.  Ipse  enim  est  De^ 
Tirtus  et  sapientia  Patris,  quem  hic  postulat,  non 
corporeis  ocaHs,  sed  erudito  corde  cognosccre. 

15  Convertereg  Domine^  mqueqiio  : 

Bi  depreeaMis  esto  super  serws  tuos, 
G  Pbstulat  Propheta  Dominum,utjustitiam  suam 
tliqna  lenitate  temperet,  quatenus  cxorari  possit  a 
peceaioribas,  quibus  juste  noscebatur  iratus.H  Us- 
qvequo  tn,  qnem  prophet»  dixerunt  venturum,  tar- 
daYeris,  Domine  ? 

16  Repteii  sumus  mane  misericordia  tua  : 


P8ALMU8  XC. 


ARGUMBNTUM   PSAL.   XG. 


C  Propheta  praedicit  omnem   fldelem  Dei   ad- 
Jutorio  circumdari  :  laudemque  Christi  denuntiat. 
Tl'.  ►f  Laus  caniici  David  : 

C  Laus  cantici  est  divina  laudatio.  David  enim 
hic  ipsum  prophetam  dicit,  qui  primam  partemhu- 
Jus  psalmi  suavi  relatione  dicturus  est.  Et  huno 
hyranum  daemonibus  pia  confidentia  semper  oppo- 
nimus,  ut  a  nobis  potius  inde  vincantur,  ande  con- 
tra  Creatorem  aliquid  doloso  dicere  tentaverunt. 
1      Qui  habifai  in  adjutorio  AUissimi  : 

In  profectione  Dei  ^  cmli  ;  eommerabitur. 

C  Qui  habitat,  habitare  enim  est  permanentis  non 


Ei  eapsultawimus  et  delectaii  sumus  \n  omnibus  ■>  discedontis.  Qui  tantam  igitur  spem,  non  in  pro- 

•  •      • _  _J >_  tJ  ••  .       .•  ••  1       •  Ali*  •  •  1  A       A  . 


diehus  nostris 

G  Repletum  se  dioit  a  misericordia  mane,  id  cst, 

loeida  oontemplatione  Dei.  Quoniam  vir  sanctus 

9omini  pravidebat  adventum  :  necesse  fuit  ut  cor 

^us  exBaltaret  in  laude,  et  delectaretnr  omnibus 

^•bUS  Til«  9U6B. 

17  Lxtaii  sumus  pro  diebus  quibus  nos  tiumiUasti: 
j4nms  quibus  vkivnus  mala. 

G  Namt  Propheta  se  esse  Isetum  in  illis  tribula- 
lioniba8,perquashumiliandurapopulumsalutariter 
lentiebat.  Seiebat  enim  fidelibus  viris  noxiam  csse 
fliiiperbiam  :  et  ideo  laetatur  in  tributationibus  pcr 
quas  humilitas  custoditur. 

18  Bespice  in  servos  tuos  et  in  opcra  tua  : 
Ei  dirige  ftios  eorunu 


priis  viribus  ponit,  sed  in  Altissimi  voluntate  con- 
stituit,  talis  vir  protegitur  a  Domino  cobH.  Dicit 
enim,  qui  hic  habitat,  illic  commorabitur,  hoc  est, 
qui  in  isto  sieculo  ab  ipso  non  discedit,  in  illo  aem- 
per  mansurus  est. 

2      Dicet  Domiiho:  Suscepfor  meus  ^estu  ]  eire- 

fugium  meum,  Deus  meus  : 

Sperabo  in  eum, 

C  Hoc  dicet  ille,  qui  sibi   solum  credit  utile, 

quod  dignatur  superna  pietas  praestare.  Cum  dicit 

vero,  susceptor  meus,  totum  se  confirmat  in  ojus 

beneficia  projecisse.  Refugium  cum  dicit,  nullum 

sibi  aliud  esse  profitctur  auxilium;  sed  quando  hu- 

jus  sflBCuH  tempestatibus  quatitur,ad  portum  divin» 

misericordiae  se  confugere  velle  testatur. 


^  C  Gonsidera  hic,  quibus  verbis  pietatcm  boni  ju-  ^  3      Quoniam,  ipse  Liberahit  me  de  laqueo  venan" 


#eis  invitavit :  ut  primo  diceret:  Respice  in  senos 

tii09,  deinde  in  opera  tua :  quatenus  et  si  factis  suis 

^reniam  non  meperentnr  acciperc,  eam  per  opera 

tjreatoris  impetrarent.   Quod   argumentum   apud 

tfietores  dieitur  a  laude  judicis. 

19    Ei  sit  splendor  Domini  Dei  nostri  supcr  nos :  ct 

opera  manuian  nostrarum  dirige  super  nos : 

^  Et  opus  manuum  nostrarum  dirige  ', 

G  Splendor  Domini  super  nos  est,  quando  crucis 

'^us  impressione  decoramur.  Opera  nostra  dirigit 

tvper  nos,  quando  donat  nobis  veniam  peccatorum, 

ttl  eum  ftierimus  perversi,  efflciamur  ejus  corre- 

ctione  rectissimi.  A  Vel  opera   manuum   nostra- 

mm  diriguntur  super  nos,  quando  ea  non  pro  ter- 


tium  : 
Et  a  verbo  aspero. 
C  Sperabo  in  eum  :  causam  dicit  cur  in  eum 
sperare  debcat ;  quia  ipse  nos  ab  inimicorum,  aive 
spiritualium,  sive  carnalium,  polest  liberare  ver- 
sutiis  :  qui  laqucos  ponunt  (ut  venatores)  quibus 
possint  ignorauics  dolosis  insidiis  irretire.Verbum 
asperum  est,  omnc  verhumquod  contra  regulas  di- 
vinas  dictum  cst^ 

4  ^  In    ;  scapulis  suis  obumbrabit  tibi : 
Et  sub  pennis  ejus  sperabis. 
C  Scapulae  Dei :  sunt  opcrationes  mirabilium,  per 
quas  velut  quibusdam  bumeris  virtus  divina  mon- 
stratur.  Pennfc  eunt  monita  prophetarum  :  quae  si 


renarum  rerum  mercedefacimus.Etopusmanuum  D  rccipiantur  pura  mente,  fideles   animas  ad  ccelos 

usque  perducunt.E/  5i  quaeras  quid  ista  obumbra- 
tioprflesiet :  dico,ut  per  diem  sol  non  uratte  neque 
luna  per  noctem. 

5  Sculo  circumdabit  fe  veritas  ejus  : 
Non  timebis  a  timore  noctumo. 
H  Circumdat  nos  veritas  scuto,  id  est,  Christus 
sua  protectione,  ne  ardentibus  sagittis  diaboli  per- 
cutiumur. Non  timebiiiius  a  timore  noctumo,  id  est, 
di.ibolum  qui  semper  in  tenebris  cst  ut  percutiat. 
Sive  hoc  dicit,  licet  in  errore  fucris,  qui  nox  est, 
tamen  non  tiincbis  sub  scuto  veritatis:  quia  prote- 
get  te  illud. 


nostrarum,  id  est  charitatem  :  dirige  super  nos,ut 
omnia  opera  nostra  sint  unum  opus  charitatis : 
quia  ipse  est  finis  precepti  et  omnium  operum 
noBtrorum  (f  Tim.  i). 

ORATIO  EX  PSAL.   LXXXIX. 

Luciflai  sideria  sator,  omnipotens  Deus,  qui  no- 
Tam  mundo  lucem,fagata  nocte,restitues :  satianos, 
quesumus,  remittente  misericordia  tua,  ut  omnes 
peccatorum  obscuritates,  te  illuminante,  pellamus. 
^r  Dominum  nostrum  Jesum  Christum  Filium 
twui,  et€. 


339 


S.  BRUNONIS  HBHBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


340 


6  A  tagitiavolanteindie:anegotioperambulante  A 

in  tenebris  : 
Ab  incursu  et  dxmonio  meridiano. 
C  Sagitta  voians  per  diem  :  manifesta  est  perse- 
catio  tyrannorum.  Negotium  in  tenebris  :  pravum 
studium  eorum  intellige.  Diemonium  meridianum: 
periculum  maximum  est,  fervore  persecutionis  ac- 
cen8um,ubi  ruina  plerumque  metuitur,  quando  in- 
finDitas  humana  superatur.  Huinaautem  certe  dicta 
68t,  quasi  repetens  ima. 

7  Cadent  a  lcUere  tuo  mille :  et  decem  mitliaa  dex- 

tris  tuis  : 
Ad  te  autem  non  appropinquabit, 
G  Mille  a  latere  ejus  dicit  casuros :  ab  illa  scilicet 
Bummitate  judicationis,  qua  judicabunt  sancti  oum 
Christo,  ut  aseessores.  llli  enim  inde  cadunt,  qui  g 
falsa  prosumptione  illud  sibi  promittunt.  Sed  quo- 
niam  pauci  hoc  faciunt,  ideo  subdit,  a  dextris  de- 
cem  millia  :  quia  multi  putant  se  ad  dexteram  col- 
locandos  falsa  opinatione,  cum  hoc  in  suis  meritis 
non  habeant.  Ad  te  non  appropinquabit,  scilicetqui- 
libet  qui  sibi  regnum  Dei  fallaciter  pollicebatur,  et 
ad  remedium  poBnitentis  non  currebat :  ponit  vero 
pro  infinito  numero  numerum  flnitum. 

8  Ferumtamen  oculis  tuis  considerabis  : 
Bt  retributionem  peccatorum  videbis, 

C  Oculis  tuis  :  dixit  divinum  illum  conspectum, 
quo  hominum  merita  judicantur.  Illa  enim  conside- 
ratio,  retributio  erit  meritorum.  Videbis,  id  est  vi- 
deri  faoies.  Illa  ergo  m<'ritorum  in  judicio  Dei  discre- 
tio,  oculorum  Dei  consideratio  dicitur.  rt 

9  Quoniam  tu  es,  DominSy  spes  mea 
Altissimum  posuisti  refugium  tuum. 

C  Quoniam  tu  es,  Domine,  spes  mea  :  quia  re- 
Burgente  Domino,  spem  retributionis  reliqua  mem- 
bra  perceperunt.  Verum  etiam  Dominus  Salvator, 
per  id  quod  mortuus  est,  refugium  suum  nosciturin 
Altissimo  posuisse,  unde  merito  Ecclesia  sequitur 
C|]U8  exemplum,  cum  sibi  refugium  ponens,  quem 
ille  habuit. 

10  Non  accedet  ad  te  malum  : 

Etflagellum  non  appropinquabittabernaculo  tuo. 
C  Licet  Ghristus  a  JudsBis  convicia  pertulisset^ 
tamen  nihil  mali  corpori  suo  appropinquare  valuit. 
Hic  enim  flagelium  positum  est,  quod  delicta  casti- 
gat,  tale  Christo  non  appropinquavit  :  quia  nihil  i> 
castigandum  et  flagellandum  habuit,undehypallage 
est :  quia  ipse  malo  aut  flagello  non  appropinquavit : 
qua)  scientia  in  littera  psalmi  vertitur  :  Flagelium 
quoque  pro  opere  flagello  digno  ponitur. 

11  Quoniam  angelis  *r  suis  :  mandavit  de  te  [   : 
Ut  custodiani  te  in  omnibus  viis  tuis. 

C  Nam  quod  legitur  angclis  esse  mandatum,  ut 
eum  debeant  custodire,  humanae  infirmitatis  est. 
Unde  et  dicitur  in  Evangelio  :  Apparuit  illi  angelus 
de  cobIo  confortans  eum  (Luc.  xxii).  Et  ut  ipsam 

humanitatisnaturamperfectissimam  declararet,  ad- 
jecit :  Ne  forte  ofTendas. 


12  In  manibus  portabunt  te  ': 

Ne  forle  offendas  ad  lapidem  pedem  tuum. 
G  Ne  ofTendaSyid  est^  ne  in  legem  que  in  lapideis 
tabulis  scnpta  videbatur,  incurreret :  qui  venerat 
gentes  legem  et  evangelicam  doctrinam  edocere 
(Matth.  v),  id  est,  ne  solvat  legem,  sed  impleat. 

13  Super  aspidem  et  basiliscum  ambulabis  : 
^  Et  ;  conculcabis  leonem  et  draconem. 

G  Nam  ista  nomina  diabolo  aptantur.  Aspis  est 
enim,  dum  occulte  percutit:  basiliscus,  cum  palam 
venena  disseminat :  leo,  dum  persequitur  ianocen- 
tes:  draco,  cum  negligentes  impia  voracite  deglutii. 
Verum  hsBC  omnia,  glorioso  adventu  Domini,  pedi- 
bus  ipsius  prostrata  jacuerunt. 

14  Quoniam  in  me  speravit  liberabo  eum  : 
Protegam  eum,  quoniam  cognovit  nomen  meum. 

G  Hunc  ergo  beatum  virum,  qui  habitat  in  adja- 
torio  AUissimi,Iiberatum  dicit ;  quonisLm  spem  auam 
in  ipsius  virtute  reposuit:  et  ideo  etiam  protectum 
ab  omnibus  insidiis  diaboli.  Gognoscit  nomen  Pa- 
triSy  qui  Filium  non  putat  esse  minorem  Patre. 

15  Clamavit  ad  me  et  exaudiam  eum  :  cum  ipso 

sum  in  tribulatione  : 
G  Exauditur,  qui  clamat  ad  Dominum,  dum  ei 
praemia  profutura  concedit.  Dicit  cum  ipao  sum, 
dum,  scilicet  mens,  in  angustiis  devota  ferventinB 
tribulatur.  Ereptus  utique  exhoc  mundo,  gloriGcan- 
dus  est  justus,quando  in  illa  beatitudine  coUocatur: 
ubi  jam  tribulatio  locum  non  habebit. 

16  Eripiam  eum  et  glorificabo  «r  eum  : 
Longitudine  dierum  replebo  eum  : 
Et  ostendann  illi  salutare  meum. 

G  Longitudo  enim  dierum  vita  est  sterna  quam 
nullus  terminat  finis.  Ostendam  illi  salutare  :  hoc 
est  enim  quod  fidelibus  in  summa  remuneratione 
promittitur,  quia  salutare  Ghristum  Dominum  con- 
tuentur,  ubi  totum  desiderium  spemque  beatomm 
implet. 

ORATIO  £X  PSAL.  XC. 

PraBsta  nobis,  Domine,  per  invocationem  nominiB 
tui,  aspidis  et  basilisci  lethalia  venena  calcare  :  ut 
ostenso  nobis  salutari  tuo,  adversus  insidias  inimici, 
spiritalisclypei  umbraculo  muniamur.Per  Dominam 
nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  XGI. 

AROUMENTUM   P8AL.   XGI. 

G  Vox  EccIesidB,  de  exaitatione  justorum  et  per- 
ditione  impiorum. 

TT.  Psalmus  cantid  in  die  Sabbati. 

G  Psalmus  cantici :  admonet  nos  ut  in  universiB 
actibus  nostris,  divinitati  gratias  referre  debeamoB. 
Dies  Sabbati :  requies  interpretatur,  per  quam  com- 
monemur  ab  omni  prava  actione  cessare. 
1      Bonum  est  confiteri  Domino  : 
Et  psallere  nomini  tuOy  Altissime. 

H  Bonum  est  confiteri :  hoc  est,  primum  age  pOB'- 
nitentiam  et  dele  peccata,  deinde  psalle  Altissimo.- 


341 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


342 


2      Ad  anntmliandum  mane  misericordiam  iuam :  A  dum  est.  Quid  enim  prodesi  ei  ante  diem  rex  fui, 


Et  veriiatem  (Uart%  per  noctem. 

G  Mlrabiliter  vita  nostraduobus  conclusa  est  ser- 
monibus.Mane  significat  gaudium  :  et  tunc  miseri- 
eordias  ipsius  annuntiare  debemus.Noxindicattri- 
sUtiam  :  et  similiter  tunc  in  tribulationibus,verita- 
iem  ipsius  prscipimur  annuntiare,  quia  juste  et 
merito  patimur.  Sicut  enim  in  prosperis  misericor- 
dia  ostenditur,qua  dat  indignis,et  malis  bonus  est : 
ita  in  adversis  veritas  monstratur,  qua  dixit  pecca- 
tores  pnniendos. 
3  In  decachordo  psalterio  : 
Cum  eantico  in  cithara. 

C  Decachordum  p8alterium,decem  prscepta  legis 
sunt.  Ganticum  et  cithara  est  gaudium  boni  opcris, 


hodie  in  carcere  morior  :  omne  quod  est  praBieri- 
tum  et  finem  habet,  nihil  est. 

9  •r  Quoniam  \  ecce  xnimiei  tui,  Domine  ^*  quo^ 

niam  ecee  inimici  tui  perihunl : 
Et  dispergentur  omnes  qui  operantur  iniquita^ 
tem. 
G  Inimici  Dei  sunt  daemonum  cultores^etquicun- 
que  praeceptis  ejus  obviare  satagunt.  Illi  enim  dis- 
pergcntur,  quando  a  grege  Domini  fuerint  segre- 
gati. 

10  Et  exaltabitur  sicut  unicornis  cornu  meum  : 
Et  senectus  mea  in  misericordia  uheri. 

G  Hicenim  unicornis, exaltationem  significatuni- 
tatis.  Illa  enim  unitas,  fortitudo  sublimis  est,  ubi 


id  esteleemosynarumjucundalargitio.Githaravcro  n  sanctorum  gloria  decoratEcclesiam.Sencctus  can- 

•        •  .  •  /»■*•_  *  L        L  t.       *  ^      _1  •    1  <  1  1  1  •  •!••  «  1        i  ■ 


eantat,  qui  opera  bona  perficlt  sine  asperitate  tris- 
iitie. 

4  Qma  detectCLSti  me^  Domine^  in  factura  tua  : 
Bi  in  operibus  manuum  tuarum  exsultabo. 

C  Oelectatam  se  dicit  mater  Ecclesia,  in  factura 
Domini :  quoniam  quidquid  boni  acceperit,non  suis 
meritis,  aed  suo  Domino  applicavit.  Et  exsultare  se 
in  Dei  operibus,  non  vero  in  sua  felicitate,  sed  in 
ipsios  voluntate  proOtetur,ut  ait  Apostolus  :  Ipsius 
«nim  figmentum  sumus  (Ephes.  ii). 

5  Quam  magnifcata  sunt  opera  tua,  Domine  ! 
Piimis  profundx  factx  sunt  cogitationes  tux. 

G  Obstupescit  Propheta  vehementius  ipsa  opera  et 
Domini  magnificentiam.  Nimis  profundoe  sunt  factds 
cogitationes  ejus  :  ui  sicut  diabolus  per  superbiam 
eomiit,  ita  humanum  genus  beneficio  humilitatia  C 
possit  absolvi.  Quis  hoc  et  similia  profundabit? 

6  Fir  insipiens  non  cognoscet : 
Ei  stuttus  non  intciUget  hwc. 

C  Est  vir  insipien8,qui  ccelesti  saptentia  evacua- 
toa^et  humanisversutiis  probatur  esse  plenissimus : 
iste  non  cognoscit  opera  Dei;  quia  casuale  credit 
quod  geritur.  Sicut  quidam  philosophi  dixerunt  : 
8tulta8  autem  utique  est,  qui  nec  divina  recognos- 
cit,  nec  ipsos  ssculi  actus  intelligit,  quos  vulgo 
brutos  vocamus. 

7  Cum  exarti  fuerint  peccatoret  sicut  fenum  : 
Et  apparuerint  omnes  qui  operanturiniquitatem. 

G  Dicit  enim  hic  florere  peccatores  sicut  fcnum  : 
eed  in  illojudicioeosasseritceleriier  interire,et  ibi 


didum   caput  habet  :  quse  simiiiiudo  datur  recte 
Ecclesiae ;  quoniam  omnia  merita  sanctorum^  tan- 
quam  cani  capitis  purissima  luce  fulgebunt,  cujus 
senccius  ad  vitam  ducit  perpetuam. 
i\    El  despexit  oculus  ineus  inimicos  meos  : 

Ei  insurgenlibns  in  me  malignantibus  audiet 
auris  mea. 
G  Iniroici  sunt,  scilicet  Ecclesiae,  operarii  iniqui- 
taiis,  quos  iunc  despicit  Deus,  quando  in  sinisira 
parie  segregaios  se  csse  cognoscunt.  Insurgentes 
sunt  malignanies  divites,qui  hic  paupertaiem  des- 
piciunt.  Hos  audicnt  aures  hominum  fldelium  : 
quando  dicunt,  Quid  nobis  profuit  superbia  nostra? 
{Sap.  v.) 

12  Juslus  ut  palma  florebit  : 

Ut  cedrus  Libani  muitiplicabitnr. 
G  Justus  rcctc  comparaiur  palmae,  haec  enim 
super  terras  hispida  csi  :  sed  ubi  ad  superna  pro- 
cesserit,  dulcisbimorum  fruciuum  suavitate  com- 
pletur.  Ei  dicta  est  palma  :  quasi  pacis  alumna.  Sic 
vila  justorum  duris  cst  in  hoc  mundo  laboribus 
plena,  sed  in  supernis  esi  pulcherrima.  Gedrus  li- 
gnum  bene  olcns,  ad  pondera  porianda  aptissimum 
et  fortissimum,  et  multum  palma  cclsius  crescens 
(quod  maxime  in  Libano  celsius  invenitur)  jusios 
significat  repletos  bonis  operibus. 

13  Plantati  in  domo  Domini : 

In  atriis  domus  Dei  nostri  florebunt. 
G  Plantatio,  hic  praedestinatio  Dei  inielligiiur  : 
quia  nisi  quis  in  ea  planiatus  fuerit,  cremenium 


cum  ad  judicium  venerint,  humanis  conspeciibus  ])  felicissimum   non   habcbit.  Atrium  enim  initium 


apparebunt  corda  ecrum  aliis,  quae  hic  apparere 

non  potuenint. 

8     Vt  intereani  in  sxculum  ^  sseculi  ' 

Tu  auiem  Atiissimus  in  aeternum^  Domine. 
G  Sequitur  causa  eur  appareant :  non  utique  ad 
gloriam^sed  ut  intereant.  Pulchre  enim  exposita  esi 
pcena  damnatorum  :  non  enim  sic  pereunt,ut  esse 
jam  desinant^  sed  in  saeculum  saeculi  deficiunt,qui 
nnnquam  a  suis  ainiciionibus  exuuntur.  Tu  autem 
Alti«8imu8  :  subaudiendum  est  perroancbis.  H  Et 
nihilest  bonum  nisi  quod  aeiernum  cst.  Quodcun- 
qne  bonum  finem  habet,  nec  inter  bona  numeran- 


dicitur  mansionis  :  ibi  florebit  jusius,  quando  in 
illo  initio  resurrectionis  audiia  felicitale  gaudebit, 
id  esi,  quando  dicere  audiet :  Venite,  benedicii, 
etc. 

14  Adhuc  muUiplicabuntur  in  senecta  uberi : 
Et  bene  patientes  erunt  ut  annuntient. 
C  Seneciahominum  aridaest :  Ecclesia  vero  tunc 
magis  incipii  esse  uberrima,  quando  ad  Dnem  sae- 
culi  fuerii  Domino  miseranie  perducta.  Bene  pa- 
tienies  erunt  :  quia  passioncs  beatorum  ccclorum 
rcgna  conquirunt.E/  /Mn<:  annuntient  quoniam  jus- 
sius  est  Dominus,  et  quoniam  recius  csi,  eic. 


343 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


3U 


15    QuorUam  reetus  Dominus  Deus  noster  : 
Et  hon  est  iniquitas  in  eo. 
G  Quoniam  rectus  Dominua  :  qui  servia  suis  pro- 
missa  complevit,  et  non  est  in  eo  iniquitas  :  ut  in 
hoc  mundo  permisisset  periclitari  martyrio,  quos 
ibi  non  coronasset  praemio. 

ORATIO  EX  PSAL.  XCI. 

ExsUltatio  asterna  sanctoruni,  Deus,  qui  justos 
diyersis  bonorum  refectos  impendiis,  florere  in  pal- 
miferis  atriis  immarcessabiliter  facis,quaesumu8.ut 
remissis  molibus  deliciorum,eorum  nobis  societa* 
tem  dignanter  impertias.  Per  Dominum  nostrum 
Jesum  Ghristum,  etc. 

PSALMUS  XCII. 
Argumentum  psal.  xcii. 


B 


C  Laus  Ecclesiae,  de  Incarnatione  ct   de  rcgno 
Ghristi. 
TT.  *r  l^us  canliei  ipsi  David  in  die  ante  Sabbatum 

quando  fundata  est  terra. 
^  G  Ganticum  ad  laudem  pertinet  divinitatis.  Ipsi 
David  :  Christo  aptatur.  In  die  ante  Sabbatum  : 
sexta  feria  est,  qui»  Sabbatum  praecedit.  Tcrra  hic 
hominem  signiOcat,  cui  dicitur  :  Terra  es  ct  in  ter- 
ram  ibis  (Gen.  iii) :  quem  inter  initia  rerum  sexto 
Greator  condidit. 

1  Dominus  regnavit  decorem  indutus  est : 
Induius  est  Dominus  fortitudinem  et  prsecinxit 

se. 
G  Considerans  Prophetaquas  ventura  erant,regna- 
turum  esse  Dominum,cum  magna  exsultationc  con- 
celebrat.  Decorem  induit,  id  est,  pulchritudinem  ^ 
8U6B  majestatis  ostendit :  quando  transGguratus  est 
in  rtionte  coram  discipuHs(ilfa///i.xvii).  Indutus  est 
Pominus  fortitudinem  ;  quia  diabolum  oppressit 
H  Et  prscinxit  se  :  cum  multitudine  angelica  cir- 
cumdatus  remeavitad  Patrem  [Act.  i). 

2  Etenim  /irmavit  orbem  ►f  terrx  ; 
Qui  non  commovebitur. 

C  Firmavit  orbem  terra3,  id  est,  Ecclcsiam  (ut  in 
Evangelio  :  Tu  es  Petrus  et  super  haiic  petram 
ffidillcabo  Ecclesiam  meam  [Matth.  xvi])  qus  non 
commovebitur  ullatenu8,quamvispersecutione  fre- 
quenter  vexetur, 

3  Parata  sedes  tua  ex  tunc  : 
A  sxculo  tu  es. 

G  Parata  est  sedes,  id  cst,  mens  fidelium ;  sicut  D 
est  [Ua.  Lxvi)  :  Super  quem  requiescit  Spiritus 
meus,nisi  super  humilemet  trementem  verbamea 
el  quietum?  Et  tunc,  id  est,  ab  Incarnatione  Chri- 
sti.  A  saeculo  :  deitatem  (quse  coseterna  regnans 
cum  Patre,  nescit  csse  sub  tempbre)  ostendit  in 
Ghristo. 

4  Elevaverunt  flumina,  Domine. 
Elevaverunt  flumina  vocem  suam. 

C  Flumina  Domini  sunt,  videlicct  apostoli,  qui 
de  Spiritu  sancto  potati  sunt,  quae  merito  voces 
eiovasse  dicta  sunt,  quoniam  auctori  suas  laudes 
salutariter  obtulerunt. 


5  ,^  Elevaverunt  flumina  fluctu  SUM  !* : 
A  rocibus  aquarum  multarum. 

G  EleVaverunt  flumina  fluctus,  id  esi»  apostoli 
sermones  irriguos  :  ipsosque  in  praBdicationibas 
erexere  sanctissimis.  A  vocibqs  aquarum  :  gentes 
significat,  quae  ad  catholicam  fidom  Deum  laudan- 
do  conveniunt. 

6  Mirabites  elationes  inaris  : 
Mirabilis  in  altis  Dominus. 

G  Elationes  maris  :  sapientes  populos  in  Ecclesia 
catholica  significat  :  quorum  mirabiles  elationes 
tunc  fiunt,  quando  in  mandatis  Dei  urma  mente 
consistunt.  Mirabiiis  in  aitis  I^ominus.  H  Quando 
residet  ad  dexteram  Patris. 

7  Testimonia  tua  credibilia  facta  sunt  nimis  : 
Domum  tuam  decet  sanctitudo,  Dofnine^  in  lengi' 

tudinem  dierum. 
G  Testimonia  enim  prophetarum  nimis  credibiHa 
facta  sunt:  quia  Incarnatione  Domini  revelatadant, 
qu®  in  sacris  libris  tenebantur  occulta.  Domds  est 
utique  universalis  Ecclesia,  hanc  decet  sanclitado, 
id  est,  copiosa  bonedictio  Ghristi  adventU3,qao  ad* 
ventu  eam  sic  ornat,ut  nunquam  deserat.Longitado 
dierum  :  (eternitatem  signiflcat.  Nam,slcutquidam 
dixit.  Longitudo  non  cst,  in  qua  est  aliquid  extre* 
mum. 

OUATIO  EX   PSAL.   XClL 

Domine  omnipotens,  qui  paterna  praecinctus  vir- 
tutecGclum,  mare,  terramque  locasti,  exaudi  sup- 
plices  tuos,  ot  da  credulitatem  in  testimoniis  tui8, 
indue  nos  fortitudinem  et  decoremsanctificationis. 
Qui  cum  Patrc  et  Filio,  etc. 

PSALMU8  XCilL 

ARGUMENTUM   PSAL.  XCtl!. 

C  Oratio  fidelium,  ut  a  persccutoribus  :  qui  Deam 
ignorant  :  liberentur. 

►f  TT.  Psalmus  David  quarta  Sabbati  I . 

C  Psalmus  :  sanctam  significat  operationem, 
quarta  Sabbali :  fcria  quarta  est,in  quo  die  lumina- 
ria  in  firmamentum  cobII  facia  narrantnr.  Sic  in 
Ecclesi^  sunt  fundali  electi,  de  quorum  patientia 
psalmus  isle  plurimum  nat*rat. 

1  Deus  ultionum  Dominus  t 
Deus  ultionum  libere  egit. 

C  Deus  enim  terribile  nomen  est :  quoniam  ex 
Graeco,quod  significat  timorem,descendit.Ult]onum 
Dominus  est, qui  judicaturus  erit  mundum,et  altio- 
nibus  justis  affiiget  obstinatos.  Libere  egit,  id  est, 
nullo  impediente  totum  muiidum  judicabit. 

2  Exaltare,  quijudicas  terram  ;  ; 
Redde  retributionem  superbis. 

C  Tunc  exaltatus  esi  coram  discipuilis  :  quando 
eum  in  majestate  sua  ad  gloriam  constat  resdrro- 
xisse  pcrpetuam.  Judicabit  terram :  quando  miges- 
tatis  suflD  ditione  judicabit  terrenos  homines.  8u- 
porbi  autem  illi  sunt,  qui  in  sua  malignitate  defi- 
ciunt.  Illis  ergo  retributio  rcdditur,  cum  audierint : 
Ite  in  ignem. 


34S 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


348 


3  Usquequc  peccatareSf  Domine  : 

Usguequo  peceatores  gloriabunturl 
H'  noa  sufiicit  eis  peccatorea  esse»  sed  etiam  in 
peccatis  gloriantur.  Prima  quippe  infelicitas  est, 
peccare  :  secunda,  in  fine  vitoe  poenitentiam  non 
agere^  quod  gloriabundis  in  malitia  evenire  solet. 
G  Qui  in  die  judicii,  si  hic  non  emendant,  gloriari 
Bon  possunt.  Dicit  ergo^  quousque  gloriantur? 
qaasi  diceret  usque  ad  finem  viia),  quia,  postea 
cessabit  gloriatio  et  malitia. 

4  Bffabuntur  et  loquenlur  iniquitatcm  : 
Loquentur  omnes  qui  operantur  injuslitiam, 

G  qui  sunt  qui  loquuntur  iniquitatem,  nisi  illi 
qai  dicunt :  Quid  nobis  proderit  si  juste  vixerimus^ 
aot  qnid  iliis  profuit,qui  in  bac  vita  conversati  sunt 
innocenter,  qui  ut  cffiteri  mortui  sunt? 

5  Populum  tuum,  Domine,  humiliaverunt : 
Ei  hasreditatem  tuam  vexaverunt. 

C  Per  populum,  viros  diclt  fideles,  quos  dicit 
hamiliatos  :  quoniam  Oeo  contumelias  ficri  audie- 
bant,  neoesse  est  enim  devotum  famulum  dolore 
cmciari,  quando  aliquid  irreverentissimum  de  Deo 
andierit.  Dffireditatem  dicit  populos  Christianos  : 
qoos  innameris  cJadibus  a  superbis  persecutoribus 
oonstat  esse  vexatos. 

6  Viduam  et  advenam  interfecerunt : 
Et  pupillos  occiderunt, 

H  Vidua  :  secundum  tropologiam  est  anima  pec- 
catrix,  qus  Deum  verum  amisit.  Pupilli  vcro  illi 
Bunt^  qui  Patrem  Deum  non  habeiit  quos  haeretici 
interOciunt :  sicut  et  pravi  divites,  cstero  humiles 
alBgunt. 

7  Et  dixerunt :  ^on  videbit  Dominus  : 
Nec  intelliget  Deus  Jacob. 

C  Atimant  enim  dementes,  Deum  non  vidisse 
mala  illorum  cum  peccdnt,  quando  se  non  seniiunt 
snb  celeritate  perceili :  dum  ille  pius  moderator 
exclamat  :  Nolo  mortera  peccatoris  (Ezech,  xxxiii)* 
6eu8  Jacob  :  dicitur  Deus  Ghristiani  populi. 

8  Inteliigite,  insipientes  in  poputo  : 
Ei  stulti^  aliquando  sapite. 

C  Insipientes  illos  appellat,  qui  in  Ecclesia  con- 
stitutij  felicitate  hiyus  sfficuli  gaudent.  Stulti  au- 
tem  dicit  sapite,  id  est,  vos  qui  vers  religionis 
expertes,  blasphematis  aperte,  dicentes  Deum  ncc 
Tidere  nec  intelligere  hominum  facta  :  vos,inquam, 
«taiti  et  dementes,  advertiie  pietatem  Dei. 

9  Qui  plantavit  aurem  tion  audtet : 
Aut  qui  finxit  oculum  non  considerat  f 

C  Isti  versus  increpative  legendi  sunt.  Ostendunt 
enim  in  Deo  esse  virtutes  audiendi  videndique ;  ac 
ai  dicat :  Qui  iibi  plantavit  aurem  non  audiet?  au- 
diet  vere.  £t  qui  finxit  oculum  ad  videndum  non 
Tii4i  ?  H  Certe  totus  ocUlos  est,  qui  omnia  videt : 
totas  manus  est,  quia  omnia  operatur  :  et  qidquid 
liiembra  nostra  valent,  ipse  operatnr. 
ID  Qui  corripit  gentes  non  arguet : 

Qui  docet  hominem  scientiam  ? 

G  Qui  corripit  gentes,  id  est,  qui  erudit  gentes 


J^  perlegem  suam  et  prophetas,  non  4rguet?  arguet 
utique.  Qui  docet  hominem  scientiam,  ipde  non 
habet?  habet  videlicet :  quia  plenftudo  scientlae  in 
Deo  est. 

U  Dominus  scit  cogitationes  hominum  : 
Quoniam  vanx  sunt, 

G  Cogitationes  enim  talium  hominum  omnino  va- 
nissimae  sunt :  quas  Dominus  novit,quia  ipsi  per  se 
nosse  non  p08sunt,qui  pravis  cogitationibus  occu- 
pantur.  Vanum  enim  dicimus,  quidquid  a  veritate 
discedit.  quidquid  utilem  non  habet  fructum. 

12  Beatus  homo  quem  tu  erudieris,  Domine  : 
Et  de  lege  tua  docueris  eum. 

C  Contra  vanos,  bene  ponitur  beatus.  Quia  sicut 
illi  caducis  cogitationibus  eluduntur,  ita  justi  doc- 
B  trinffi  ccDlestis  veritate  flrmantur,  Guntque  revera 
beati,quoniam  munera  coBlestis  sapientiae  percepo- 
nint.H  Unde  certe  felix,  quia  Deo  magistro  utitur. 
De  lege,  id  est,  Scripiuris  sanctis.  Lectio  quoque 
illius  Scripturffi  sanctse  mitigat  tribulationes ;  unde 
^equitur  :  Ut  mitigiBs,  etc. 

13  Ut  mitiges  4-  «i  !    a  diebus  fnalis  : 
Donec  fodiatur  peccatori  fovea, 

C  Constat  esse  beneficiunl  sancta»  legis,  ut  m  ad- 
versis  istius  mundi  Christianus  dicat  patienttatn, 
qua  omnia  ci  mitigantur  advcrsa.  Dies  mali  pr«- 
sens  mundus  est,  in  quo  justus  exspectat  tolerando 
per  patientiam  adverpn,  doncc  omnibus  peccaitori- 
bus  fovea  damnationis  praBparciur  (etema. 

14  Quia  non  repellet  Dominus  plebem  suam  : 
C        Et  hgereditatem  suam  non  derelinquet. 

C  Plebem  suam,  dicit  fidelissimos  Christianos, 
qui  ad  Dominum  tota  mentia  intentione  festinant. 
Haereditas  est  humana,quffi  ad  successorem  priorte 
Domini  morie  transfertur,8ed  lioet  bffireditas  (Sliri- 
sii  sit  suo  sancto  sanguine  acquisita,  tamen  nuh- 
quam  perdit  suum  auctorcm,  sed  cum  ipso  posside- 
tur  semper. 

^5  Quoadusque  justitia  convertetur  in  judicium  : 
Et  qui  juxta  illam  ?  omnes  qui  recto  suni  corde  -r 
Diapsalma  \ 

C  Tunc  convertetur  justitiahominum  in  judicium, 
quando  sedentibus  apostolis  super  duodecim  sedes 
dabuntur  justis  prsmia  aeterna,  etjusti  judicabulrt 
impios.Et  qui  juxia  illam  (interrogando  dicit)  sci- 
D  Kcot  justitiam  ?  Respondet,  omnes  recto  corde. 
16  Quis  consumet  mihi  adversus  malignantes  ? 
-r  Aut  ;    quis  stabit  mecum  adversus  operahtes 
iniquitatem^f 

C  Testatur  enim  Christus  sibi  solum  Deum  esse 
a4juiorem  contra  malignos  spiritus.  Et  inteltoga- 
tive  legendum  est :  quis  consurget?  id  esl  lienio 
pro  me  adversus  dffimones  certaturus  as8isfet,dum 
potius  homines  eos  malis  imitatiohlbus  subsequan- 
tur.  Aut  quis  siabit?id  est  nullus  stabit  in  acie 
ceriaturus,  quasi  diversis  jaculis  vulnerandus,  ut 
non  defendendo  sed  patiendo  stet. 


347 


S-  BRUNONIS  HERIilPOLENSIS  EPISCOPI 


348 


17  iVtst  quia  Dominus  adjuvit  me  : 
Paulominus  habitavit  in  infemo  anima  mea. 

C  Dicit  eniro  :  nisi  quia  Dominus,  vox  Ghristi  in 
persona  membrorum,  ac  si  dicat :  In  illam  foveam 
protinus  incidissem,  in  qua  peccatores  certum  est 
posse  demergi.Paulominus  habitaverat,  id  est,  va- 
nis  persuasionibus  potuisset  decipi  anima  mea, 
nisi  meruisset  a  Domino  liberari. 

18  Si  diccbam  :  Motus  est  pes  fneus  : 
Misericordia  tua,  Domine,  adjuvabat  me. 

C  Oic  bcneficium  cclerrimaj  confessionis  osten- 
ditur^ut  cum  se  homo  lapsum  in  peccatis  confite- 
tur,statim  munera  divina  dimittendi  peccata  subse- 
quuntur.Si  igitur  dicebam  :  Motus  est  pes  meu8,id 
est  peccavi,  quam  statim  dixi  vero  corde,  miseri- 
cordia  tua  adjuvabat  me.  Tantum  valet  accelerata 
confessio,  ut  ante  remittatur  peccatum  quam  pu- 
niatur. 

49    Secundum  multUudinem  dolorum  meorum  in  cor- 
de  meo  : 
Consolationes  tua;  Isetificaverunt  animam  meam 

H  Secundum  multitudinem,  id  est,  quantum  fuit 
pondus  poenitentiaBytantus  fuit  numerus  consolatio- 
num.Quia  quando  egi  poonitentiam  et  sustinui  tri- 
buiationem  in  prssenti  vita,  tunc  consolari  gaude- 
bam  in  futura,  et  quanto  magis  egi  pocnitentiam, 
tanto  magis  consoiatusesme.Unamfudilacrymam, 
unam  merui  consolationem ;  decem  fudi  lacrymas, 
decem  merui  consolationes.  Quot  patimur  vulnera, 
tot  meremur  et  coronas,et  magnitudo  tribulationum 
magnitudo  prcBmiorum  est. 

20  Nunquid  adhxret  tibi  sedes  iniquitatis  : 
Qui  fingis  laborem  in  prceceptol 

G  Nunquid  ?  negative  legendum  est.  Sedes  ini- 
quitatis  es  mundi  htgus  voluptuosa  possessio,  qus 
Domino  adaerere  non  potest.  Prsceptum  enim  Do- 
mini  habet :  Beati  qui  lugent  et  qui  persecutionem 
patiuntur  propter  justitiam,  quoniam  istorum  est 
regnum  coclorum  {Matth,  v).  Et  praeceptum  Domini 
in  praesenti  saeculo  laborem  et  dolorem  habet,  non 
requiem  nec  gaudium.Quia  arcta  et angusta  via  est 
quae  dacit  ad  vitam.Fingere  enim  plasmare  dicimus, 
et  qui  mentitur,  aliquid  sibi  plasmare  videtur.  Hic 
autem  fingere  Deo  attribuitur,ille  formavit  laborem 
in  praecepto.  H  Nemo  enim  dormiens  coronatur. 

21  Captabttnt  in  animam  justi : 

Et  sanguinem  inaocentem  condemnabunt. 
G  Gaptabunt  enim  dixit,  quasi  captiose  tracta- 
bunt,  quia  veram  causam  criminis  in  martyribus 
persecutores  invenire  non  possunt.  £t  sanguinem 
innocentem  :  ad  Ghristum  hoc  potest  referri,  quia 
▼ere  innocens  pro  nostra  redemptione  sententiam 
injusta  condemnatis  accepit. 

22  Et  factus  vst  Dominus  mihi  in  refugium  : 
Et  Deus  meus  in  adjutorium  spei  mex. 

•  C  Hic  ostendit  nihil  valere  persecutiones  hominum 
contra  Ghristum  vel  contra  martyre8,et  eo  tempore 
roagis  dicit  divinum  sibi  provenisse  refugium^ 
quando  superbia  humanae  persecutionis  studio  in- 


A  flata  e8t.Quia  per  hanc  illa  beatitudo  coronalis  pal* 
mae  prseparatur.  Et  Deus  mens  in  ad|jutoriam  spei 
mese.  Quoniam  hic  adhuc  spem  habemuB,  non  rem 
tenemus  :  sed  spem  in  Aituro  relinquimus,  qaia 
jam.  nostmm  desideriuro  possidemus. 
23    Et  reddet  illis  iniquitatem  ipsorum  : 
Et  in  malitia  eorum  disperdet  eos  : 
i^  Dtsperdet  illos  :  Dominus  Deus  nester, 
G  Et  reddet  iili8,id  est  retribuet  malis  secundam 
vota  nequitiae  suae,et  nota  quod  hoc  nomen.malitia, 
est  capax  omnium  criminuro,  siciit  charitas  est  ca- 
pax  omnium  virtutum.  Disperdet  eos,  id  est,  a  sao 
regno  alienos  eflflciet. 

ORATIO  EX   PSAL.   XGIIf. 

Erudi  nos,  Domine,8ecunduro  benevolentias  legis 
n  tuae,  et  esto  nobis  in  tribulatione  refugium,qui  ho- 
roinibus  prudenter  insinuas  scicntiam,  ne  dereJin- 
quant.  Per  Doroinuro  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  xcrv. 

ARGUMBNTUM    P8AL.  XCIV. 

G  Propheta  incitat  populos  ad  laudemDeivenire. 
TT.  r'  Laus  canticis  ipsi  David  [    : 

G  Laus,  vocis  significat  devotionem ;  conticum» 
hilaritatem  roentis.  Quod  utruroque  in  opere  psal- 
roodiae  debet  esse  sociaturo.  Ipsi  David,  significat 
Ghristum,  cui  laus  ista  cantatur. 

1  Venitef  exsultemus  Domino. 
Jubilemus  Deo  salutari  nostro. 

G  Vcnite  enim  illis  dicitur  qui  longe  positi  8en« 
tiuntur,qui  se  necdum  fidei  integritate  populo  fideli 
C  Junxerunt.  Est  autem  exsultatio  hiyus  8«eculi,  qua 
occupa^  animas  infideles.  Ideo  addidit  Deo,  de  quo 
vera  est  exsultatio.  Jubilare  esse  roagnum  modum 
laetitiae,  cui  serroo  non  sufficit,  saepe  diximua. 

2  PrsBOCcupemus  fadem  ejus  in  confeuume  : 
Et  in  psalmis  juhilemus  ei. 

G  Praeoccupare,  est  aliquid  ante  facere^  quam 
ille  possit  videre  qui  creditur  advenire.  Faciem» 
dicit  conspecturo  Ghristi  in  judicio,  id  est  at  confi- 
tearour  facinora  nostra  ante  judicialero  ^us  adven- 
tum.  Jubilemus  in  psalrois,  H  scilicet  in  cordibns 
nostris  psallentes,  id  est  gratias  agentes. 

3  Quoniam  Deus  magnus  Dominus  : 
Et  rex  magnus  super  omnes  deos. 

G  Dicendo  eniro,  quoniaro  Deus  magnus  ostendit 
j)  illum  esse  potentiorero ;  roagnus  quippe  hic  non 
dicitur,  nisi  qui  suroroae  potestatis  arcem  tenere 
monstratur.  Deos  etiam  homines  sanctos  appellat 
super  quos  Dominus  rex  magnus  est^quoniam  creat 
oronia  et  regit  universa. 

4  Quia  in  manu  ejus  sunt  omnes  fines  terrae  : 
Et  altitudines  montium  ipsius  sunt. 

G  Fines  torrae  ad  gentes  pertinet  universas,  qutt 
Ghristo  fideli  devotione  subjectae  sunt.  Altitadines 
roontiuro,potestates  saeculi  honoresque  torreni  sunt, 
qui  taroen  Doroino  subjecti  8unt,et  ideo  ipsius  esae 
dicuntur.  H  Pugillo  eniro,  id  e8t,potestate  condudit 
omnem  latitudinem  terrae. 


U9 


BXPOSITIO  PSALMORUM. 


880 


5  Qucmiam  ijmus  ett  mare  el  tpse  fecit  tllud  :        A 
Et  neeam  manus  ^us  formaverunt. 

G  Bfare  significat  geotes,  qu»  in  hoc  ssculo  va- 
riis  vitionim  flatibus  commoventar;  arida,  populus 
fidelifl  esty  fontea  fidei  adhuc  sitiens  :  quos  dono 
fue  misericordiflB  fundare  dignatus  est  Ghristus* 
His  omnibus  jungendum  est :  jubilemus  ei. 

6  YemUy  adoremus  et  procidamus  : 

Et  plaremus  ante  Dominum  qui  fecit  nos  :  quia 
ipse  est  Dominus  Deus  noster. 
G  Hortatur  nunc  Ghristianum  populum  Propheta 
•d  satisraetionem  pcBuitentis.  Adoremua,  id  est, 
corporis  inflexione  incurvemus.  Procidamus,  ut 
iote  ipsum  nos  prostemamus,totaque  membrorum 
effbflione  tendamur.  Ante  Deum  plorare,  est  pios 
fletns  effundere,  et  pessima  facta  damnare.  Nam  si  B 
tota  cordis  puritate  deprecemur,  lacile  nos  qui  fe- 
eit,et  refecit.  Et  causam  triplicem  higus  adoratio- 
BiB  subjicity  quoniam  ipse  fecit  nos,  etc. 

7  Et  nos  populus  pascux  ejus  : 
Et  oves  manus  ejus. 

G  Dicit  enim  quid  sint  fideles,  utique  oves  pas- 
eo«  Domini.  Quia  asternis  deliciis  felici  sorte  sa- 
tiantur. 

8  Hodie  si  vocem  ejus  audieritis  : 
tfolite  obdurare  corda  vestra. 

G  Hic  subditunamconditionemnecessariopraere- 
quisitam  ad  hoc,ut  sint  hominesvero  ovesGhristi, 
dieens  :  Hodie  si  vocem  ejus  audieritis.  Nam  qui 
Tocem  Domini  non  audit^non  grex  diciturejus^nec 
in  pascuis  ejus  collatur.  Hodie  vero  pro  quolibet  ^ 
tempore  positum  estyvelutdicatur :  Quocunque  tem- 
pore  vel  die,cjus  vocem  audieritis,  nolite  obdurare 
oorda  vestra. 

9  Sicut  in  irritatione  : 

Seeundum  diem  tentationis  in  deserto. 

0  Tentatio  enim  Judaica  contra  Moysen  gravi 
mnrmuratione  surrexit,  dicens  nec  escam  sibi  in 
deeerto  dari,nec  aquam  potabilem  divina  largitate 
eoncedi.  Quapropter  culpa  parentum  istis  repetitur, 
nt  debita  vindicta  timeatur. 

10  Vbi  tentaverunt  me  patres  vestri  : 
Probaverunt  et  viderunt  opera  mea. 

G  Uhi»8igniflcat  in  deserto.  Ibi  apparuit  potestas 
Dei,quando  esca  venit  ex  aere  potusque  ex  lapide.  D 
Dn  probaverunt  opera  mea  :  quando  manna  pluit 
esarientibus,quando  cotumicum  multitudo  venit  et 
aquas  lapis  deA\i{Exod.  xvi).  Et  viderunt;  hoc  ipsis 
improperium  dicitur.  Nam  viderunt  et  tamen  non 
crediderunt. 

11  Quadraginta  annis  offensus  fui  generationi  illi : 
Et  dixi :  Semper  errant  corde. 

A  Quadraginta  annis^omnes  tempus  vit»  prssen- 
iia  ngnificat;  denarius  etenim  numerus  perfectus 
est.qui  dum  ad  quatuor  mundi  partes  adjungitur, 
ad  quadragenarium  usque  pervenit. 


12    Et  isU  non  cognoverunt  vias  meas  : 
ut  juravi  in  ira  mea. 
Si  introibunt  in  requiem  meam. 
G  Et  isti  non  cognoverunt  vias,  quia  quadraginta 
annorum  tempore  beneficia  Dei  scire  noluerunt. 
Duobus  modis  jurare  dicitur  Deus  :  jurat  placatus 
atque  mitis;  hio  autem  Jurare  dicitur  iratus,  quia 
vindictam  noscitur  comminari.  Quid  est  aliud  in 
requiem  Dei  non  introire,  nisi  perpetua  tormenta 
suscipere.  Negative  igitur  legendum  est,  si  introi- 
bunt,  id  est  non  introibunt. 

ORATIO   EX   PSAL.    XCIV. 

Salutare  eximium  omnium  populorum,  Domine, 
reepice  propitius  super  oves  gregis  tni,  eisque  im- 
pertiens  sal  prudentis,  introducere  easdem  in- 
noxias  sempiternam  digneris  in  requiem.  Qui  cum 
Patre  et  Filio  et  Spiritu^  etc. 

PSALMUS  XGV. 

ARQUMENTUM   P8AL.   XGV. 

G  Laus  fidelium  de  Ghristi  Incamatione  et  de 
exaltatione  Ecclesi». 

TT.  ^  Quando  domus  sedificabatur post  captivitaiem 
canticum  hinc  David  [ 

H  G  Domus  enim  ista  est  universalis  Ecclesia,  in 
qua  Ghristus  inhabitat.  Qun  destructa  sdificatur, 
quando  anima  post  captivitatem  peccati,ad  intelli- 
gentiam  vcritalis  co^perit  Domino  prsstante  re- 
meare ;  nec  sdificari  desinot^  donec  usque  ad  fi- 
nem  ssculi  praedestinatorum  numerus  impleatur. 
H  Totum  quippe  mysterium  hujus  psalmi  in  titulo 
est ;  tota  vitss  nostrse  sacramenta  et  salus  in  titulo 
sunt. 

1  Cantate  Domino  canticum  novum  : 
Cantate  Domino,  omnis  terra, 

G  Gantat  enim  Domino  canticum  novum  qui,  ve- 
tere  homine  deposito,  per  gratiam  baptismatis  feli- 
citer  innovatur.  Omnis  terra,  catholicam  significat 
Ecclesiam,  qu®  per  cunctum  orbem  noscitur  esse 
diffusa.  Nova  domus  novum  meretur  canticum.  In- 
novata  anima  canticum  innovet. 

2  Cantate  Domino  et  benediciie  nomini  ejus  : 
Annuntiate  de  die  in  diem  salutare  ejus. 

G  Nomen  enim  Deibenedicimus^quando  nostrum 
salutare  per  omnia  confitemur.De  die  in  diem  nun- 
tiatur,  quando  adventum  Ghristi  et  prophetffi  pro- 
miscrant,  et  evangelistae  venisse  declararunt.  Ita 
factum  est  ut  duo  coelestes  dies  annuntiasse  ejus 
gloriam  comprobenturySciiicet  Vetus  Testamentum 
et  Novum.  H  Ghristus  enim  in  utroque  lucet.  Nolite 
eum  tantum  in  Veteri  nuntiare,  ne  sitis  Jud«i :  nec 
solum  in  Novo,  ne  sitis  Manichaei,  sed  in  utroque 
laudate  eum. 

3  Annuntiate  inter  gentes  gloriam  ejus  : 
In  omnibus  populis  mirabilia  ejus. 

G  Dominus  enim  salvator  nuntiandus  erat,etper 
gentes  quoque  praedicanda  erat  gloria  ejus,  quia 
tanti  miraculi  prsdicabant  auctorem.  Mirabilia 
ejus  :  significat  arcanum  incarnationis  Ghristi^  qui 


S.  BRUNOSIS  HKUBIPOLENSB  EPISCOPI. 

dum  sit  altisslmiiS;  faettis  est  pro  nobis  humilli-  Ji  9      Cammoveaiur  «  fttetB  ^m  unwma  terru  : 

mus. 


m 


4  Quoniam  magnus  Dominus  et  laudabilis  nimis. 
Terribilis  est  super  amncs  deos. 

G  I^agnus,  ad  poteslatom  pertinet,  quia  cunctis 
potentior  est  :  laudabilis,  ad  pietatem,  quia  nos 
redemit;  nimis,  ad  ulrumque  pertinet,  quia  nec 
quantum  magnus,  hec  quantum  laudabilis  sit  po- 
test  explicari.  Dcus  hic  debemus  advertere  quos 
sibi  gJBntilitas  composuit. 

5  Quoniam  omnes  dii  gentium  daemonia  : 
Dominus  aulem  ccelos  fecit, 

G  DflBmonia  sunt  enim  ques  nuUi  prsstant  booa, 
sed  in  se  credentes  semper  decipiunt,  dicti  deemo* 
neSf  quasi  soientee.  8ed  quoniam  scientia  illa  dioi 
non  potest,  quse  Grealoris  non  obsecundat  arbitrio» 
eos  ita  scientes  debemus  accipore,  quasi  non  intelli- 
gentes,  sicutet  Apostolus  sapientiam  mundi  stulti- 
Uam  vocat  (I  Cor,  i)  Deus  casiioB  fecit,  id  est,  apos- 
toloB  et  sanctos  viros  instituit,  qui  dasmonibuB  im- 
perare  consueverunt. 

6  Cdnfessio  et  pfdchritudo  in  eonspeetu  ejus  : 
Sanctimonia  ei  magnificeniia  in  sanctificatione 

ejus, 

C  GdnfeBsionem  siquidom,  bene  sequitor  pulchri- 
tudo.  Quia  nemo  potcst  esse  pulcher,  nisi  ftierit 
Dei  miseratione  mundatus  :  fccdos  nos  faciunt  pec- 
cata,  sed  poenitentia  reddit  decoros.  Sanctimonia 
et  magniflcentia,  id  est  honor  et  beatitudo.  In  san- 
ctificatione,  id  est  in  illa  voce  Christi  :  Venite,  bc- 


B 


Dicite  in  0entibus  v  q^  !  Dominus  najpWPtf. 

G  Tunc  enim  terra  commovetur,  quando  peoea- 
tor,  tcrrena  yitia  derelinqnens,  ad  poenSteDtiam 
fberitDomino  miserante  perdaetus.  Doaunua  re- 
gnavit  per  tropaeum  crucis  in  genere  bnmano.  Uhde 
et  Romana  translatio.ex  septaaginta  Interpretibus 
facta  habet :  regnavit  a  tigno.  8ive  regnavit,  i4  eat, 
a^paruit  in  oarne  regnaturua  qui  seroper  regttavit. 
H  Vel,  regnavit  in  animabos  oommotis  pe^  posni- 
tentiam. 

10  Etcnim  correxit  orbem  terrx  gui  non  commove^ 

bitur  : 
Judicabit  populos  in  xquiiate. 

G  Tuno  correxit  orfoem,quando  perregulam  fldei 
paganorum  corda  convertit.  Qui,  ecilteet  orUs,  non 
commovebitur,  quia  in  soliditate  veraBfidef  eonialik 
Populo8,hic  fldeles  homines  vuU  Intelligiyqiiijvdb 
candi  suntsnb  tranqmllitat^  supem»  miaerieonH*, 
quando  eis  prsmia  prOmisea  restitBit  Bt  «quit^ 
pertinet  ad  beatos,  ira  ad  poenaa  perpetiMS  impio- 
rum. 

11  Uetentur  coeli  ei  exsultet  terra  :  eommwMlm 

mare  et  plenitudo  ejus  : 

Gaudebunt  campi  el  omnia  qux  in  eii  fMN/. 
G  Goeli,  apostolos,  prophetas  et  prvsdidalorea ; 
terra,  auditores  conversos;  mare,  mandum  sigBifl- 
cat.  Gampos  vero  vivos  dicit,  non  superlNa  tumidoe, 
non  asperos  iracurdia,  sed  mansuetoB  Isnitateqiie 
plenissimos,  qui  gaudent,  quando  oonversatioiiia 


nedicti.  Vel  raelius,  A  in  sanctiflcatione  gratiffi,qua  ^  ^^na  susoeperint.  Omnla,  univeraiUtem  geQtioa 

sanctificat  et  ita  magnificat  nos.  Noli  ante  magni-      aignificat. 

ficari  quam  sanctificari  (quia  illud  est  ruere),  sed 

ante  sanctificare,  et  ita  a  Deo  non  a  te  magnifica- 

boris. 

7      Afferte  Domino  patrise  gentium,  afferte  Domino 
gtotiam  et  konorem  : 
Afferte  Domino  gloriam  nomini  ejus, 

G  Patria  dicta  est,  quasi  patris  atria.  Significat 
enim  patriagentium  omnem  genoralitatem  Ghristia- 
norum,quam  admonet  ut  Domino  gloriam  afTeratet 
honorem.  AfTerunt  utique  gloriam  nomini  ejus  qui 
studio  devotionis  et  bon®  voluntatis  commutantur 
in  melius,  et  consubslantialem  Trinitatem  per  om- 
nia  confitentur.  Laus  enim  et  honor  est  Domini,  ^  peccatores  enim  subdet  poenis;  Justos  pnBmiisre* 
bona  conversatio  servi,  unde  Salvator  ait :  Sio  lu-      munerabit  ttternia. 


iZ    Tunc  exsuUabunt  onmia  ligna  siivarum  a  fa 

Domini  quia  venit : 
)S(  Quoniam  venit :  judicarc  terram, 

G  Tunc  exBuItabtnt,  id  eat  in  aeoundo  adventn 
Ghristi,  quando  judicaturue  est  mundumr  exaoUa- 
bunt  omnia  ligna  silvarum,  id  est  gentes,  quflB  prioa 
fuerant  steriles,  velut  Ugna  silvarum,  ad  euUuram 
fructiferam  tunc  ]^erductiB,ante  faciem  Dominima- 
gno  gaudio  sunt  Iffitatufs.  Quoniam  venit :  .per  hoc 
illum  nos  adventum  tantum  voluit  intelligere,  quem 
adhuc  noscimus  exspectare.  H  Idco  certe  istaligoa 
gaudebunt,  quia  non   sunt  obnoxia  combuBtioni ; 


ceat  operationis  bonos  lux  vestraooramhominibus, 
ut  glorificetur  pater  vestor  in  coelis  (MaUh,  v). 

2      Toltite  hostias  et  introite  m  airia  ejus  : 
Adorate  Dominum  in  atrio  sancto  ^us, 

G  Hostias,  hic  dicit,  conscienti®  puMS  libamina. 
Unde  non  sanguia,  sed  piflB  laoryms  curmht,  hoc 
est  cor  contritum.  Vel  opera  misericordi®.  Atria 
autem  Domini  sunt  apostoli  vel  prophetee,per  quos 
fidelis  populus  intrat  ad  Deum.  Tunc  revcro  Ghri- 
stus  adoratur,  quando  in  atria  Ecclesise  catholice 
ipepvenitur. 


13    Judicabit  orbem  terrx  in  sequitate  : 
Et  populos  in  veritatesua. 

Primo  venit  ut  judicetur^  postea  venturoB  eat  ttt 
judicet. 

ORATIO  EX  PSAL.   XGV. 

Factor  cocli  et  terr»,  creator  Deua  quem  omnfi 
terra  canticinovi  modulatione  persultat,  precamur, 
ut  sicut  te  a  ligno  regnante  Bupplieea  oonfitdmur, 
ita,ami8soomnigentilitati8  errore,  futuri  adrantiB 
tui  gIoriam,intenti8  sensibus  prAatolemur.Qoi  com 
Patre  et  Filio,  etc. 


tss 


EXPOSITIO  I^SALMORUM. 


XU 


P8ALMUS  XCVL 


AROUMENTUM  PSAL.  XGVI. 

C  Propbeta  dB  primo  Christi  adventu  dicit,  ad- 
nonens  fideles  in  eo  la&tarii  et  increpans  eos  qui 
idola  venerantur. 

TTi.  Psalmus  *r  ipsi  Datfid  :  quando  terra  ejus  r^* 

slituta  est, 

C  Tarra  David,  caro  Christi  est,  qu»  post  sopo- 
rem  mortie  lege  oonimuni  reataurata  est  in  gloria 
numere  singukri  resurrectionis.  Vel  certe,  terra^ 
est  Ecdeaia,  id  est  corpus  Cbriati  mysticum,  omnes, 
seOicei  fideles. 

i     Deminus  regnavit^  exsultei  terra  : 
Ueientur  insuUe  mulUB. 


j^  bolet.  Vel,  ut  quidam  volunt,  viderunt  gloriam,  id 
eat  Cbriatum  qui  est  gloria  Patris. 

7  Confundantur  omnes  qui'adoranl  sculptiliaj 
Qui  gloriantur  in  simulacris  iuis. 

C  Increpat  bic  oultorea  idolorum.Idolum  dictum 
eet,  quod  ipsum  ait  dolum,  id  est  bominum  fklsitate 
repertum.  Simulacrum,  a  simulatiane  sacra  compo- 
aitum,  eo  quod  illis  detur  bonor  alienua.  Sio  utraque 
fogienda  ipaorum  nominum  intcrpretatione  declap- 
rantur. 

8  Adorate  eum,  omnes  angeli  ejus  : 
Audivit  et  txtata  est  Sion. 

C  Bonus  enim  angeius  adoret  Deum,  qui  recto 
corde  suum  cognoscit  auctorom,  nec  se  ab  bomini- 
bua  ad(H*ari  permittit ;  sed  maius  angelus  se  adorari 


CIK)minnsregnavit,quisergoallercolendu8est,      g^t(^^^^,,)^^^iy^^  ^-^^^  .^  ^^  Ecciesia 
fim  illo  qui  solus  cognoseitur  imperare  ?  Exsultet  D  ^.j^tbolica  puro  corde  judicia  Domini  percopit,etideo 


terra,  id  est  genus  bumanum,  m  sua  reparatione 
Lgtentwr  insulc,  id  est  ecclesis  gentium.  Dicit  vero 
iMilte  aon  omncs,  propter  bsreticas  pravitales. 

2  Nubes  et  caligo  in  circuitu  ejus  : 
JustiUa  et  judicium  correctio  sedis  ejus, 

C  I&  hoe  versu,  qualis  sit  Dominus  impiis  vei  re^ 
ligtoais  narratur.Nubilosus  et  caliginosus  est  inde- 
votia,  dum  tenebrosa  corda  nulla  claritate  resplen- 
dent.  Juatitia  vero  et  judicium,  bis  qui  in  eum  cre- 
doDi,  et  aedos  ejus  efinoi  meruerunt ;  qui  bcne  cor- 
mtio  vocantur,  quia  pravitate  exuti,  et  recti^  et 
Oei  aedes  facti  sunt. 

3  Ignis  antfi  ipsum  prwcedet : 
£t  mffiammabit  in  circmtu  inimicas  ejus. 

C  Ante  advontum  Domini  ignta  precessit,  quando  C 
a  pnedicatione  propbetarum  corda  inildelium  fre- 
AiiMruQtf'  iiia  ujt^  ardore  iracundiffi  auccensi,  de  prs- 
dieantiiun  nece  tractarent.  £t  inflammabit,  scilioet 
impioa  adveraua  electps.  In  circaitu,quia  dum  pauoi 
esiODt  electi,  eral  adversariorum  circumdans  innu- 
norabilis  mullitudo. 

4  AlkuDerunt  fulgura  ejus  orhi  terrw  : 
:VJdU  et  commota  est  terra. 

C  AUuxarunt  fulgura  ejus,  id  est  pr«Qdioationes 
propbelarum  vel  miracula  eanctorum.  Commota  est 
-tera,  boc  esi  terreni  perterriti  in  novitate  pr»diea- 
«tioiiia,  at  ae  inteUHserent  idola  inaensata  colere, 
-iliim  hab^oent  adorabilem  summum  Creatorem. 
Jb  M^nSes  sicut  cerafinjoerunt  a  fade  Domini : 
^  A  facie  Domini  \  otnnis  terra, 

C  Montes  flnxerunt,  boc  est,  potentes  hujus  saculi 
«ogBito  DomiDO  bumiliati  aunt.  Omnis  terra,  id  est 
poleatates  HBcoli,  pagani  aeu  bsretici,  qui,  ab  er- 
-ntt  vQiaati  a  Domino,  damnantes  superstitiosum 
■votam  auuoii  magis  divinum  eligunt  subire  aer- 
vitium. 

6     Annuntiaverunt^ccdiJustiiUameius  : 
Bt  viderunt  anrnes  poputi  gtoriam  ejus. 

C  Coeli,  apoatoli  velprsedicatores,  quorum  sanctis 
Hawillmtioiiibiii,  joetitia  Dei  innotuit  mundo.Vide- 
fQqt'.'''hic'nonoamalibu8iOCiili8  sed  oordis  lumine 
debemua  accipere ;  gloria  enim  audiri  non  videri 


Istala  est.  Nam  qui  verbum  Dei  subdola  mente  au- 
dity  quia  contra  voluntatom  suam  quod  non  credit 
audit,  tristis  abscedit  {Matth.  iv). 
0     Et  exsullaverunt  filue  Judx. 
Propter  judicia  tua,  Domine. 
C  Fiiis  Judffi  aignificant  reiigiosas  mentes  pro- 
batasque  personas  ;  qu«e  ideo  Aliie  Juds  dicuntur, 
quoniam  Cliristo  confiteriet  credere  malueruntqui 
ex  Juda  descendit.  Proptcr  judicia,  scilicet  quia 
tristitiam  sorvorum  tuorum  convertis  in  gaudium, 
et  superbum  eis  diabolum  virtutis  bumilitate  pro- 
steruis. 

10  Quoniam  tu  Dotninus  attissimus  super  omnem 
terram  : 

Nimis  exaltatus  es  super  omnes  deos. 
C  Terra  bic,  peccatoros ;  deos,  justos  bominea 
debemus  advertere.  Per  basc  enim  duo,  signidcat 
Cbristum  ct  tcrrenis  creaturis  et  ccelestibus  impe* 
rare. 

11  ^t  diligitis  Dominum,  odite  malum  : 
Custodit  ^  Dominus  [  animassanctorumsuorum: 

de  manu  peccatarum  tiberabit  eos. 

C  Hic  bonos  alloquitur  et  Odeles,  ut  a  malitia  dia- 
boli  segregentur.  Ipse  enim  jure  dicitur  malus,  per 
quem  venit  omne  malum.  Et  ne  quis  diaboium  ti- 
muisset  oiTendere,  sequitur :  oustodit  Dominus  ani- 
mas  sanotorum.  Liberatetiam  animas  demanu  peo» 
catorum,  quando  eas  non  sinit  aliqua  pravitate  sub- 
verti.  Ne  vero  Dominum  corpora  sanotorum  a  pcenis 
,jP  custodire  intelligeres  (qui  passim  traditad  pcBna8,ut 
martyribusreddatooronaB),dixit,animasBanotorum. 
42  Lux  orta  est  justo  : 
Et  rectis  corde  lactitia. 

C  Justo  dicit  ortam  esso  lucem,  id  est  verissimam 
fidem,  ut  iiluminatus  talia  credat  qus  eum  ad  coelo* 
•rum  regna  perducant.  Rectia  corde  oritur  Intitia ; 
quando  .Deo  prestante  talia  gerunt  qu«B  sibi  profu- 
tura  cognoscunt. 
13    Lxtamvni^  justif  in  Domino  ■: 

Et  confitemini  memorise  sanctificaticnis  ejus, 

C  Admonet  bic  Justos,non  in  bumano  desiderio, 
aut  in  bujus  s«culi  ruinosa  jaotantiayaed  in  Domino 


88S 


S.  BRUNONIS  HERBIPQLBNSIS  EPISGOPI. 


3se 


Ifleluri.  Connteniur  justi  memoriam  sanctitatis  ejus, 
quando  iu  ilio  regno  perpetuo  fuerint  collooati,re» 
cordantes  de  quanta  clade  hujus  ssculi  Deo  mise" 
nmte  sunt  subtracti. 

OEATIO  EX  PSAL.   XCVI. 

Gustos  animarum  sanctarum,  Deu8,ci:gus  regnum 
est  pars  perfecta  justorum,  concede  prophetias 
evangelicasque  coruscationes  pectoribua  nostris 
inseri,  et  si  quid  est  obtectum  velamine  prisco, 
Spiritu  sancto  revelante  pandatur.  Per  Dominum 
nostrum  Jesum  Christum  Filium,  etc 

PSALMU8  XGVIl. 

ARGUMENTUM   PSAL.    XGVII. 

G  Propheta  commonet  populumGhristianumoan- 
tici  novi  exsultatione  laetari,  quando  mirabilis  est 
Ghristi  concessus  adventus. 

TT.  Psalmus  ^  ipsi  David  : 

1  Cantate  Damino  canticum  novwn  : 
Quia  mirabilia  fecit, 

G  Novus  cnim  homo  cantare  debet  canticum  no- 
vum,  non  ille  vetustus,  qui  necdum  Ad«  peccata 
deponens  in  eis  perseverat.  Novum  cantioum  est  de 
Domini  Incarnatione  narrare  vel  cantare.  Novumy 
quianunquamaiiquidsimile  mundus  audivit.Feoit 
mirabiliai  quando  csecis  lumen,  claudis  gressumdo- 
navit. 

2  Salvavilr  sibi  dextera  ejus  : 
Et  brachium  sanctum  ejus, 

H  Ghristus  enim«  dextera  et  brachium  dicitur. 
Dextera  pro  virtute,  brachium  pro  robore  hic  poni- 
tur.  Ipse  salvavit  hominem  dextera  sua  in  salutem, 
qui  suo  vitio  perierat.  C  Sive  semetipsum  salvavit 
qui  dixit,  Potestatem  habeo  ponendi  animam  meam 
et  iterum  sumendi  eam  (Joan,  x). 

3  Notum  fecit  hominus  salutare  suum 

In  conspectu  gentium  revelavit  justitiam  suam, 
B  Notum  fecit  Dominus  salutare,  idest  Dominum 
Salvatorcm,  qui  salutaris  recte  dicitur,  quia  omnis 
salutis  est  auctor.Et  revelavit  justitiam^idest  Chri- 
stum,  qui  prius  sub  quodam  velamine  prsdicatus 
fuerat  a  prophetis.  Quo  subducto  in  ejus  adventu, 
ipsa  facies  veritatis  apparuit.  H  Vel  justitiam  vits, 
quffi  increduiitate  •hoininum  fuit  obscurata. 

4  Recordatus  est  misericordix  sux  : 
Et  veritatis  sux  domui  Israel. 

H  Recordatus  est  misericordis,inpopuio,scilioet 
gentium.  Et  veritatis  suae,  quoad  populum  Judeo- 
rum^  scilicet  opere  complens  quod  patriarchis  pro- 
miserat. 

5  Viderunt  omnes  tennini  terrse  : 
Salutare  Dei  nostri. 

G  Viderunt  omnes,  id  est  mente  conspexerunt, 
quod  pertotum  mundum  constat  efTectum.QusB  visio 
non  nisi  ad  fidem  est  referenda^  ut  nobis  possit 
veritas  constare  verborum ;  per  fidem  enim  omnes 
termini  terr®  viderunt  Jesum. 

6  Juhilate  Domino^  omnis  terra  : 
Cantate  et  exsultate  et  psallite. 


A.  C  Jubilaie,  dietiuDi,  est  oum  magna  delectatione  ia 
gaudium  vocis  pmUin^ODUiis  terra^deBignatani- 
versam  Ecclesiam.  Gaatare»  esi  officio  oris  laudes 
personare ;  exsultare,  cum  magna.MMmanimiTota 
declarare ;  psallere,  bonis  operibus  Dei  nwmJila 
complere. 

7  Psallite  Domino  in  cithara,  ^in  cithara  l  §i 

voce  psalmi : 

In  tubis  •r  ductilibus  [  et  voce  tubx  comex: 

H  PsallitDomino  in  citharaquiomnibus  membris 

se  castum  prsbuerit;  non  potest  autem  esse  sonue 

citharae  perfectus,  si  una  chorda  defuerit;8icetiaiii 

homo,  si  uno  crimini  capitali  subjacebit,  non  psallit 

Domino  in  cithara,  quia  una  chorda  deesty  nec  eel 

perfectus  cithars  sonus.  G  Vox  psalmi  quoque  ad 

P  laudationem  divinam  pertinet.  Tub»  ductiles,  eigni- 

ficant  fldeles,  qui  diversis   passionibus  tunsi,  Deo 

largiente,  clarius  sonuerunt.  Vox  tub«  comeae,  est 

fixa  tolerantia  patientis,  qus  ut  oornu  perseverai. 

8  Jubilate  in  conspectu  regis  Dontini  :  maveaiitr 

mare  et  plenitudo  ^us  : 
Orbis  *r  terrarum  et  qui  habitant  in  eo  : 
G  Dixit  jubilandum  esse,  nunc  ostendit  ubi,quia 
ante  regem.  Gommovetur  mare,  quando  in  Aitoro 
judicio  impiorum  pectora  a  recordatione  delictorum 
commoventur.  Et  plenitudo  ejus,  merito  dicitur,quia 
multa  peccata  commiserunt.  Orbis  terrarum  move- 
bitur,  quando  in  novam  faciemveniet,ut  prsdiotum 
est :  erit  ccelum  novum  et  terra  nova  (1/  Petr.  in). 
Et  qui  habitant,  id  est  homines  in  eo. 

9  Fluminaplaudent  tnanusimul:  mentes  exsultmbuni 
C  a  conspectu  Domini  : 

Quoniam  venit  judicare  terram, 
C  Flumina  :  sanctos  viros  significat,  tiui  bona 
opera  coelesti  ubertate  manaverunt.  Simul,  id  est 
cum  Domino  Salvatore,  cui  praedicta  opera  ezhi- 
buerunt.  H  Montes,  apostoli.  G  Qui  exsuitabunt  in 
conspectu  Domini,  in  judicatione  futura,  quoniam 
venit,  scilicet  judicare  peccatores,  qui  terrena  sem- 
per  vitia  concupiscunt,etideo  terra  recte  diouhtur. 

10  Judicabit  orbem  »r  terrarum  ;  in  justUia. 
Et  populos  in  SBquitate. 

G  Isti  sub  justitia  judicandi  sunt,  qui  nulla  remie-' 
sione  liberabuntur  a  sua  pertinAoia.  Illi  vero  popnli 
in  squitate  judicandi  sunt,  quoniam  ibi  pramia  ra» 
cipiunt,  qui  hic  propter  nomen  Domini  graviftiima 
j^  pericula  pertulerunt. 

ORATIO  EX   PSAL.  XGVII. 

Immitte,Domine,salutare  tuum  mentibus  aoatris» 
qui  revelasti  justitiam  tuam  gentibus  universis,  ut 
qui  quondam  judicari  venisti  pro  perditis,  missri- 
cordiam,  cum  adveneris,  pro  quibus  judioatos  eS| 
largiaris.  Qui  cum  Patre  et  Filio,  etc. 

PSALMU8  XGVIII. 

AROUMENTUM  PSAL.  XGVIU. 

* 

C  Propheta  commonet  populos  Ghristo  Domiao 
confiteri,  eumque  adorare,  quia  suis  fidelibus  pro- 
pitius  exiatit. 


»7 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


388 


TT.  4-  Psalmus  David  ;    ; 
C  Per  David  eniin,et  personam  loquentis  advcr- 
timus,  et  Christum,  manu  lortem  et  desiderabilem 
fieniimus.  Ipaius  enim  honor,  in  hoc  psalmo,  re- 
gnum  potentiaque  cantatur. 

i     Ihminus  regnavit,  irascantur  populi : 
Qui  sedes  super  Cherubim  :  movealur  terra. 

G  Cum  psalmo  dicit,  Dominus  regnavit,  exponit 
quoniam  gloriam  susb  resurrectionis  ostendit.  Ilie 
enim,qui  resurrexit  nerope,  ipse  regnavit.  Irascan- 
tar  populi,  H  vel  Judsi  vel  gentiles  non  credentes, 
G  nihil  ultra  Christo  nocituri.  Cherubim,Hebr€eum, 
significat  plenitudinem  scientie,ubi  quasi  in  throno 
nio  Denm  manifestat  sedere.  Moveatur  terra,  pos- 
tolat  peccatores  ad  conversionem  commoveri;  H 


A  C      Moyses  et  Aaron  in  sucerdotihus  ejus  : 

Et  Samuet  inter  eos  qui  invocant  nomen  ejus, 
C  Moyses  et  Aaron  in  sacerdotibusejus.Quamvis 
Moyses  sacerdos  esse  alibi  non  legatur.H  Et  quam- 
vis  iilorum  unus  legis,  alter  sacerdotii  teneat  regu- 
lam,  tamen,  uterque  sacerdotali  pr®conio,vel  in  le- 
galibus  vel  in  vestris  tintinnabulis  adventum  Domi- 
ni  nunliavit. 

C  Samuel  unxit  David  in  regem,tamen  non  acce- 
pit  officium  8acerdotis,quia  erat  de  tribu  Ephraim, 
unde  sacerdotes  fieri  non  licebat,  et  ideo  non  inter 
sacerdoteSjSed  inter  eos  qui  invocant  nomen  Domi- 
ni  ponitur  hic.  Levita  vero  fuit,  quia  illud  linium 
Ephod  portavit.  H  Quod  significat  posse  candidum 
effici,qui  per  poenitentiam  nomen  Dei  invocans,  ni- 


quandiu  euim  terra,id  est  peccator,  immobilis  est,  B  f«^i°^°^  f  ^^^^^  lacrymis  diluerit. 

: •«„*  n..««j,>  „^-^  ,«^*«  r„««u  «♦  ;«_      '      Invocabant  Dominum  et  ipse  exaudiebat  eos 


lanari  non  potest.  Quando  vero  mota  fuerit  et  in- 
tremuerit  propter  peccata,  sanitatem  recipit.  Unde 
alibi  dibitur  :  Sana  contritiones  ejus,quia  mota  est 
{Psal.  ux). 

2  Daminus  in  Sion  magnus  : 

Bt  excelsus  super  omnes  pop^dos. 

C  Sion  interpretatur  specuIatiOfid  est  Ecclesia,  in 
qua  Dominus  spiritaliter  inesse  monstratur ;  et  ille, 
quem  contempserunt  perversa  menle,  rex  et  excel- 
80S  super  omnes  populos  eminet. 

3  ConfUemiur  nomini  tuo  magno.  Quoniam  terri- 

bite  et  sanctum  est. 
Et  honor  regis  judicium  ditigit, 

C  Magnum  dictum  est  nomen  Chri8ti,quia  ubique 


In  cotumna  nubis  toquebatur  ad  eos, 
C  Quanlum  valeat  sinceritas  orationis,  in  brevi- 
tate  declaratum  est,quia  fideliter  Deum  invocantea 
eflicaciter  audiebat.  In  columna  nubis  loquebatur 
tunc  illis,  nobis  autem  per  sanctum  scabellum,  id 
est,  per  incarnalionem,  et  loqui  et  apparere  digna- 
tus  est. 

8  Cusfodiebant  testimonia  ejus  : 
Et  prxceptum  quod  dedit  ittis. 
C  Reddit  causas  quare  eos  Dominus  exaudire  di- 
gnaretur.Ipse  enim  Ghristus  vere  illum  diligit,  qui 
ejus  mandata  custodit,  ut  ipse  ait :  Si  me  diligitis, 
mandata  mca  servate  (/oan.xiv^.Testimoniumvero 
hic  dicitur  ;  per  signa  aliqua  praecedentis  rei  posita 


difTamatum  est;  terribile,  quia  ipse  venturua  est  ^  significatio.  Sicut  in  lege  dixit  :  Hoc  erit  vobis  in 
judicare  vivos  et  mortuos;  sanctum,quia  immacu-      testimonium  {Deut.  vi). 


lata  et  cceksti  conversatione  permansit.Honor  regis 
«t  gioriosa  predicatio,quam  illi  semper  oiTerimus, 
eoaUtendo  ipsiusjustum  Judicium.  Vel,  diligit,ho- 
Dor,  id  eat,  cultus  quo  Deum  honoramus ;  amat,id 
ttt  requirit  diligentem  advertentiam,  deliberatio- 
nem,  sui  ipsiua  Judicium  et  viiitatem,  atque  Dei 
nverontiam. 

4     r«  parasH  directiones  : 

Judicium  et  justitiam  in  Jacob  tu  fecistu 

H  Prspara^t  Deus  directiones  in  populis,  sed 
ipsi  proprio  vitio  depravati  sunt.  C  Judicium  fecit 
JQ  populo  fideli,  quando  ei  donavit  bonum  malum- 


9      Domitie,  Deus  noster,  tu  exaudiebas,  eos  Deus, 

tu  propitius  fuisti  eis  : 

Et  utciscens  in  a.  omnes  ]   adinventiones  eorum. 

C  Dicendo   tu  exaudiebas  eos,  tu  eis  propitius 

fuistijostendit  quidem  dcsideria  sanctorum  in  bonis 

petitionibus  fuisse  completa.  Et  ulcisccns  in  om- 

nes,  etc.,ne  eis  humana  elatio  subripere  potuisset. 

Nam  quamvis  aliqui  sancti  sunt  et  fideles  viri,  ta- 

men  oportet  in  eis  vindicare  pro  tempore,  ne  cor 

eorum  posse  videatur  ad  superbiam  deduci.  Adin- 

ventiones  vero   eorum,  intellige  studia  eorum  et 

operationes  deficientes.H  Vel  in  bonum  accipe  ulcis- 

cens,  ut  Dcus  ulcisci  intelligatur  in  adinventiones, 


aue  disccmerc;  justitiam  vero,  cumrelictisidolis,  ^ -1  ^^^   .»^«*,.„  «^:«, .-.«♦: ^««„^^    «.  r    •     4  • 

*..  ..    ,         .\t      ,^.j     ,  ,    d  id  est,  contra  adinventiones  eorum  facientes,  quia 


ereatori  suo  meruit  deservire.  In  Jacob,  id  est  in 
QDoquoque  fideli. 

5     Exaltate  Dominum  Deum  nostrum  : 

Et  adarate  scabellum  pedum  ejus  quoniam  san- 
etwnesi. 

Commonet  Propbeta  devotos  populoa^  prsdi- 
cando  magnificare  et  exaltare  nomen  Domini,  et 
idorare  scabellum,  H  A  C  id  est  corpus  Christi, 
qnod  de  Maria  virgine  assumpsit.  C  Scabellum,hu- 
manitas  divinitatis  intelligitur.Pedes  eju8,stabilita- 
tem  divinitatis  significat.  Quoniam  sanctum  est, 
itilicet  corpus  Cbristi,  et  gloriosum,  et  adorabile. 


placitae  erant  Domino  eorum  actiones  et  adinven- 
tiones. 

10    Exaltate  Dominum  Deum  nostrum  et  adorate  in 
monte  sancto  ejus  : 
Quoniam  sanctm  Dominus  Deus  noster. 
C  Notandum  est  enim  quod  sanctum  Dominum 
in  monte  sancto  prscipit  adorandum,quoniam  sicut 
laus  ejus  non  convenit  ori  pravo,  ita  nec  ejus  cul- 
tur®  loci  potest  congruere  turpitudo. 

ORATfO  EX  PSAL.   XCVIII. 

Sublimis  throni  Domine  te  et  oramus  et  qussu- 
mus,  ut  columna  nobis  luminis  refulgente,modun) 


3,VJ 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


360 


sacei.lotalis  ordinis  te  custode  Bcrveraus.Per Domi-  A  sive  in  generationem  et  generationem.  Et  istud  si- 


num  nostrum  Jesum  Chrislum,  etc. 

P8ALMUS  XCIX. 

ARGUMENTUM    PSAL.   XCIX. 

€  Admonet  Propheta  universitatem   Dominum 
exsultando  laudare. 

TT.  Psalmus  -r  Dauid  in  confessione  ',    , 

G  Gonfessio  enim  quasi  confacio  dicitur^sive  poe- 
nitentia  sive  laus  multorum  orc  celebrata.Quae  ideo 
sic  dicitur,ut  ad  plurimos  pertinere  modo  monstre- 
tur.  (jon  enim  simul  significare  notum  est* 
1      Jubilate  Deo,  omnis  terra  : 
Servite  Domino  in  Uetitia, 

G  Jubilatio  est  enim  magno  mentis  gaudio  com- 
moveriynon  tamen  in  articuiata  vcrba  prorumpere, 
et  sub  Jucunditate  Domino  famulari.  Omnis  terra,  n  cantat,  eeque  non  cum  iniquis  sed  cum  iidelibas 
non  ad  teliurem  referendum  est,  sed  allegorica  ad      habitare  congaudet. 


gnificat  sfficulum  quod  nunc  agitiir,  et  illud  quod 
credimus  esse  venturum,  id  estySeoulum  in  beato- 
rum  gaudio.  Hic  enim  veritas  Dei  impletur,et  pro- 
missa  ejus  in  patria  verjtate  compieatur. 

ORATIO  ET  PSAL.  XGIX. 

Jubilamus  tibi,Domine  «temeyinl«titiAeiex8uI- 
tatione,  poscentes,  ut  dum  ports  peotorum  fteetro- 
rum  in  tuis  laudibus  reserantur,  semper  ad  miseri- 
cordiacn  veritatemque  pandantur.  Per  Dpminuio 
nostrum  Jesum  Ghristum,  etc. 

PSALMUS  C. 

ARGUMBNTUM  PSAL.  C. 

C  Ecdesia  Dei,  judicium  et  misericordiaio  de- 


homines  constat  intelligi.  Ista  lastitia  utique  chari- 
tas  cstjde  qua  Apostolus  ait :  Non  inflatur^non  agit 
perpcram  (/  Cor.  xiii);  non  cniin  niurmurantes 
Domino  scrvire  debemus,  quia  sic  Deum  non  dili- 
gimus. 

2  Introite  in  conspectu  ejus  : 
In  exsultatione, 
H  Introite^id  est,non  jocis  turpibus  disssolvimi- 
ni,  scd  omnia  quffi  facitis  in  gloriam  Dei  facite.  In 
'exsuitatione,  C  hoc  est,  ut  guudia  tunc  sumatis  hu- 
militatis,  quando  superbis  omnibus  probatur  esse 
terribilis. 

8      Seitote  quoniam  Dominus  ipse  est  Deus  : 
Ipse  fecit  nos  et  non  ipsi  uos. 


TT.  Psalmus  ipsi  David, 
C  Ipsi  David  ubi  poniturytotum  Ghriati  viftutibuB 
applicatur,  ut  nihil  de  isto  terreno  rege  intelligas^ 
sed  omnia  de  illo  coelesti  fuisse  dicta  cognoscas. 

1  Misericordiam  etjudicium, 
Cantabo  tibi,  Domine, 

2  Psallam  et  intelligam  in  via  imfnaculata  : 
Quando  venies  ad  me, 

C  Audiant  utique  misericordem  Dominum  pecca- 
tores,  qui  desperant  dc  salute ;  intelligant  superbi 
judicem,  qui  malum  suum  non  «stimant  esse  pu- 
niendum ;  in  his  enim  duobuB  sermonibus  M  concta 
opera  Dei  et  totius  Ecclesis  odificatio  probaiur  esse 
narrata.  Omnia  enim  Dei  opera  sunt  misericordia 


C  Scitote,  hoc  est  intclligite,  o  Judaei,  quod  iste  C  et  Judicium,  id  est,  veritas,  in  quibus  duobus  om- 


Dominus,qucm  FHium  Dci  minime  credidistis,ipse 
est  Deus,qui  fccit  coclum  et  terram,qui  nos  quoque 
ad  suam  imaginem  plasmavit.Ii  Et  non  solum  cor- 
poraliter, sed  in  novum  homincm  recreavit;  et  hoc 
non  nostro  merito,  scd  suo  dono. 
4      Pdpulus  ejus  et  oves  pascux  ejus  introitc  porlas 
ejus  in  confessione, 
Atria  ejus  :  in  hymnis  confitemini  illi, 
H  Venit  ad  populum  fidelem,  per  comparationes 
pulcherrimas  ostendens  quid  sint.  Oves,  quia  sunt 
simplices,  et  ipse  carum  pastor  est  vcrus.  Pascus 
ejus,  id  est,  dtvinarum  Scripturarum  dulois  epu- 
latio.Portffi  Domini,sunt  humilis  pG3nitentia,baptis- 
mum  8acruni,et  charitas  et  aiia  bona  opera  et  san- 


nes  virtutes  comprchenduntur.H  Admonetpropbeta» 
ut  quisquis  quod  psallit  intelligat,et  eensas  ipaiua 
psalmum  contempletur,  et  non  vagetur  ineiis  fona 
ut  ore  quidem  videatur  psallere,  maoe  auiem  sin^ 
fructu  sit.In  via  immaculata,  G  quia  Chrietus 
habuit  peccata,  qui  hunc  mundum 
gressibus  ambulavit,  et  ideo  ait :  £go  in  hoe  moa* 
do  sine  macula  ambulabo,  ut  veniat  od  me  imme- 
culatum.H  Quando  vcnies,de  secundo  ejus  jadvente 
dicit,  quando  revcrtens  Dominus,  facta  hominum 
exquirit. 

3      Perambulabam  in  innocentia  cordis  mei  : 
In  m^io  damus  meae, 
H  Nihil  sic  placore  Deo  ut  simplicitatem  et  inno- 


cta.  Atria  ejus,  ut  hic  subaudias  intrate,  significat  D  centiam.  G  Hinc  datur  inteliigi,  qupd  prppter  sim- 


prophetas  et  evangclistas,  et  quicunque  recte  pree- 

dicaverunt.  Dicta  enim  iiIorum,Domini  constatesse 

atria  :  guia  per  illos  et  illa  ad  cum  itur,  et  ipse,  si 

devota  mente  perquiritur,  in  eis  invenitur. 

5      Laudate  nomen  ejus  quoniam  suavis  est  Dominus : 

In  aetemum  misericordia  ejus  :  et  usque  in  gene- 

rationem  et  ffcnerationem  veritas  ejus. 

G  Reddit  causam  quare  prcdicandum  et  laudan- 

dum  est  nomen  Ghristi,  quoniam  suavis  est.  Sua- 

vitas  enim  ista  nescit  habere  fastidium.In  ffitcrnumy 

quia  cum  semel  prffistiterit  oeterna  futura  bona, 

semper  ab  ipao  servantur  illccsa.  Ssculum  s«culi, 


plicit^tem  gratissimam,in  specie  columbs  Spiritos 
sanctus  apparuit :  et  propter  mansuetudine^ci^agnum 
se  vocari  Filius  Dei  elegit,per  hoc  uU^ue  designans, 
ffiternam  sapientiam  habitare  in  pectoribus  placidii 
et  humilibus. 

4  Non  proponebum  ante  oculos  meos  rem  injnstam, 
Facientes  prsevaricationes  odivi, 

5  f^on  adhsesit  mihi  csr  pravum  : 
Declinantem  a  me  malignum  non  eognosee^m, 

G  Juste  ergo  dicit  sancta  congregatio,  ante  oen- 
los  cordis  sui  se  non  posuisse  rem  injnstitam,  qusm 
de  ponctrabilibus  sine  mentis  excluserat.  Recte  li 


»1 


BXP09ITI0  PSALMOftDM. 


862 


B 


qiiidcm  res  i]Ias  viderc  negamur,quas  nullis  del»3C-  ^ 
lalionibus  tnitteaittf.  Prftsvaricationes  odivi,  quia 
pnsvarioatiDnot  hoaunum  jugiter  habui  odiosas, 
Bftm  fiiftiiivis  «aie  fekciem  nostram  voniant,  tamen 
BOD  8uni  in  eoBspectu  mentis  nostirffi. 

G  Gor  pravum  enim  adhnrere  non  potest,  nisi 
ligatiB  funihaspeccatorum.DeclinantGm  a  me,id  est 
hereticum,qui  pravis  doctrinis  a  oathoHca  fide  dis- 
sentit,  non  eognoecebam  :  cum  se  etiam  baptiza- 
tom  asserat,QOQ  tamen  in  eo  agnoscitur  divina  di- 
leetio,  qui  blasphemus  probatur  a  Domino.  H  Vel 
quiounque  malus  Qhrisiianus  per  malignum  acci- 
pitdr. 

6  Detrahentem  stcreto  proxinio  suo  : 
Hunc  per$equebar. 

G  Detrahit  hereticus  secreto,  quando  absentem 
catholicum  aliqua  oblocutione  dilacerat,  nec  audet 
palam  contendere,  qui  se  novit  irrationabilia  vin- 
dicare.  Hos  dicit  persequendoSyUt  ad  studia  verita- 
tis  concitentur.  H  Vel  de  quolibet  detrahento  in- 
tellige. 

7  Superbo  oculo  et  insatiabili  corde  : 
Cum  hoc  nwi  edebam, 

C  Superbo  oculo  est,  qui  praetumidus  prava 
Voluntate.tnsatiabiti  cot^e'(JCor.5):qui  non  recedit  a 
blasi^miis.inos  in  tantum  dicit  vitandos,ut  nec  cum 
ipsis  debeamus  inire  cbnvivium,  ne  aiires  Chrisfia- 
oorum  abominandis  inquinenfur  sermunibiis. 

8  OcuU  mei  ad  fiAeles  terrae  ut  sedens  mecum  : 
Ambulans  in  via  immaeulata  hic  mihi  ministra-  C 

biU. 

C  ProQtetut  se  nunc  sanctaeohgregatio:iRoscor- 
dis  oculoa  sociare  cum  9dRcti9,quos  avcrtebat  a  pos- 
•inis.  Fideles  terrA  BunlChristiani,qui  pertotum 
miDdum  habitant»et  aedent  simul  in  unitate  fldei. 
AmbulaDS  in  via,  hiee  esi  vera  et  manifesta  proba- 
tk»  Cbristianonim,  et  in  sna  vita  ciaresccre,  et  bo- 
lanmi  minisirorum  conversatione  gaudere^  sicut 
•opra  ditit :  Cum  sanoto  sanctus  eris.  {Psal.  xvii). 
Et  qoamvis  hoc  a  laicis  non  sit  exceptum,  tamen 
specialiter  probatur  sacerdotibus  impositum,ut  ta- 
lea  nlinistros  habeant,  qui  divinis  reguHs  non  ro- 
pugnent. 

9  Non  habitabil  in  medio  domus  meaCj  qui  facit  su-  ^ 

superbiam  : 
Qui  loquitur  iniqua  non  direxit  in  consspectu 
oculorum  meorum 

C  Negat  enim  fidelis  populus,  cum  superbis  sibi 
fuisse  aliquam  pbrtionem.  Unde  cognoscimus  nos 
debere  babere  talia  in  subjectos  judicia,ut  nullaUs- 
tenus  pessimis  bdmiiiibus  faveamus :  nednobis  grati 
videantur,  qui  morum  pravitate  vitandi  sunt.  Non 
dirauiy  id  est,  non  profecit  :  illos  enim  dicimus 
dirtgere,  qui  accedendo  proilciunt,  vel  aliqua  pro- 
speriiate  meiioraniur.  Quiod  istas  non  contingit>qui 
Muoiis  siudent  semitis  ambulare. 

Patbol.  CXLII, 


10      In    miUutino    interficiebam    omnes    pecratores 

tcrrce  : 
Ut  disperderem  de  civilate  Domini  omnes  ope" 

runtes  iniquitatem, 
C  Postquam  dixit  malorum  se  fugisse  Gonsortta, 
exponit  nunc  quemadmodum  de  peneirabilibus  suis 
expuierit  iliam  partcm  tyrannicam^  acilicetpravam- 
dffimonum  suggestionem.In  matutinis  :  in  ipsis  vi* 
delicct  initiisjcum  nobis  suggestiones  diaboiicffi  ccb- 
perint  velut  dubia  crepuscula  apparere,  tunc  ara- 
tionc  dcbcnt  ejici,  ne  paulatim  noxie  crescentes, 
velut  dies  nebulo8issima,comprehendant.Pecc«tore8 
terrae  sunt  d2Bmones,qui  sicjuste  dicuniur^qnoniam 
peccatores  faciunt.  Civitatem  Dei  :  animara  piam 
patres  esse  dixerunt,  unde  diat>o1u8  di^erditur, 
cum  a  sua  intentione  removetur. 

ORATIO  EX   PSAL.    C. 

Incompreheusibilis  virtute,Deus,qiii  tiiisfamulis 
mlsericordiam  atquc  judicium  ctemenlef  insinuas^ 
concede  nobis  Odeles  intelligere,  rectamaue  viam 
ingrediy  vcl  a  vanitate  exsecrabilis  supeH>i8e  decli- 
Qare.  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMU8  Cl. 

AROUMENTUM    PSAL.    CJ. 

G  Propheta  dicit  de  pcrsona  cuJusliBet  paup^ris 
justi,  ut  Dominus  ad  ejus  prec^s  altehcfal. 
7T.  Oratio  pauperis  cum  arid^Us  fiUrtt  Ht  cor^m  tio- 
mino  effuderit  pVecBm  kudrn, 

H  PauperestChrist!ahus,nori!ii]|Ju'smtitfd!  cdi^ens 
divitiis,  sed  spiritu  pauper.  C  S!V6  etliini  egeni^  in 
hoc  sacculo,  6ed  locuptes  fn  D^,  vltlid  Vactfifs,  vfr- 
tutibus  plenue.  Auxius  est,  qiii  in  gfscM  dMbHflilYie 
positus,  nullam  paHem  quam  se^l  ItAeii^  tf<$Vit 
eligere.  Ooram  Domiho  :  faU^  vutt  t>'r&tlditefh'  fh- 
telligi,  quffi  de  anima  saccults  ahte  f^ei^  Mgfds, 
quasi  aurei  metalli  copid  dec6r&  thWdiattir. 

1  Damine  exaudi  ordtionem  fhemh  : 
Et  elamor  meus  ad  te  venidi. 

C  Videns  propheta  ante  adventirm  Domhk!  htfma- 
nos  crescere  errores,per3on&m  paupen^  ebirv^ieh- 
ter  asumpsit.  Primo  enim  posoit  oratioiiiem,  el  ad- 
Jecit  e1amorem,ut  cognosceres  creviSse  stndfa  strp- 
plioationis,  cujus  oratibn^m  ih^  clamtfrem  proHi- 
pisse  sentires. 

2  Non  avertas  faciem  tudm  d  mt : 

Jh  quacunque  die  trihuior  inclina  ddfi/k  >r!'  crtt" 
rem  tuam  [ 
G  Supplicat  itaquepaup6riste,neacoiispectfi!kfibi 
reddatur  alienus.  In  quacunque  die,ld  eiit  qdocuh- 
que  tempore  urgebatur  vulneribus  ped($atohkm  vel 
cum  eum  detestabilis  premebat  inimicus.  Indina 
aurem,  id  est,  praebe  auditum.  Auris  Dei  pro  cle- 
mentia  ponitur^  qua  preces  supplicum  benignus 
exaudit.  Auris  enim  ab  auditu  dicta  est.Licet  enim 
omnes  videat,  omnesque  audiat,  solos  tamett  ^s 
audire  dicitur,  quibus  praestare  dignaiur. 

3  In  quacunqne  die  invocavero  te  : 
Velociter  exaudt  me. 

H  In  quacunque  die  pro  presentibus  pressttrfs 


363 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


364 


orat,ut  ab  his  divina  contcmplatioiic  cripiatur.  G  A.  0      Tolu  dic  cxprohrahanl  mihi  inimici  tnei: 


Et  jam  conGdentius  petit,  ut  celeriua  mereatur  au- 
diri.  Nam  qui  velocitatem  postu1at,de  ejus  clemen- 
tia  non  diffidit. 

4  Quia  defecerunt  sicut  fumus  dies  mei : 
Et  ossa  mea  sicut  cremium  aruerunt, 

C  Merito  ergo  dies  peccatorum,  globis  fumiferis 
comparantur.Et  maxime  ad  superbiam  mundi  respi- 
cit,quse,quanto  plus  extollitur  ut  fumus,tanto  am- 
plius  evanescit.H  Ossa  :  significat  animi  fortitudi- 
nem,  si  ergo  quod  est  in  me  forte,  hoc  aruit  et 
inllrmum  factum  est,  quanto  magis  quae  por  natu- 
ram  infirma  sunt,  ut  caro.  C  Nam  qui  se  pavescit 
in  futuro  arsurum,  ipsius  incendii  pavore  jam  fri- 
gitur  quasi  in  frixorio. 

5  Percussus  sum  ul  fenum  et  aruit  cor  meum  : 
Quia  ohlitus  sum  cmnedere  panem  meum. 

G  Bene  genus  humanum  feno  comparatur^  quod 
et  viriditatis  habet  Isetitiam,  ct  percussum  facile 
sentit  injuriam.  Sic  cum  in  lcge  Dei  consistimus, 
tanquam  viridissimum  fenum  vcgetamur :  mox  ve- 
ro  utab  ejus  praiceptisfuerimus  diabolica  faice  suc- 
cisi,  statim  arescimus.  Reddit  quoque  causam  cur 
ejus  cor  aruit,quia  non  comedit  panem  spiritalem, 
id  cst  Ghristum,  propter  peccatum. 

6  A  voce  gemitus  mei  : 
Adfisesit  os  meum  cami  mese, 

G  In  Hlo  enim  gemitu  affligebatur  iste  pauper, 
quem  mundi  amatores  potius  irridebant.Ideo  addi- 
dit  mei,  ut  se  a  mundanis  desideriis  monstraret 


B 


Ei  qui  laudabant  me  aversum  me  jurabant, 
G  Diabolicee  constat  esse  maiiti»,  ut  servos  (Dei 
quos  apertis  terroribustyrannisuperare  non  valent) 
derisoria  magis  increpatione  flectant,  sic  enim  est 
consuetudo  perversi8,bonos  prius  in  vita  Bseculari 
laudare,  post  jurejurando  detestariyCum  eos  poBni- 
tentia  affligi  conspiciunt. 
'iO    Quia  cincrem  tanqmm  panem  manducabam  : 

Et  poculum  meum  cum  fletu  miscebam. 
Manducavit  Ghristus  cinerem  ut  panem  :  quia 
peccatores  poenitentes  ad  se  convertit.GVei  cinerem, 
id  est,rcliquia3  peccatorum  et  parva  peccata  consu- 
mebam  vera  pcenitentia  :  ne  quid  esset  residuum, 
quod  impediret  meritum regni  ccelorum.Et pocolum 
meum  :  tunc  enim  animae  mese  penetralia,c<Ble8tis 
ille  potus  ingreditur,quando  piis  fletibus  irrigatur; 
H  vei  in  cinere  intingebam  panem  meum^et  sic  com- 
edebam.  Si  ergo  prophcta  hoc  fccit  :  nos  qoid  fa- 
ciamus?  et  poculumcumlacrymismiscebam:etni- 
hil  mihi  suave  erat,  neque  panis,  neque  poculum, 
sed  tantum  veniam  et  coelestem  panem  Ghristum 
desiderabam. 
^  1    A  facie  irx  et  indignationis  tu3e  : 

Quia  elevans  allisisti  me. 
G  Ira  etindignatio  faciem  non  habent  corporalem: 
sed  timentibus  sub  imaginatione  semper  apparent 
Ira  ad  ultionem  pertinet  :  indignatio,  ad  motum 
animi  mediocrem.EIevat  autem  Deus  suis  beneflciis 
peccatores,  quando  illis  opes  confert,  et  honoremy 


abstractum.  H  Discant  pocnitcntes  quomodo  agant  ^  "^!"^^'^  =  "^  **""  ex  hoc  extolluntur,  omnia  eripit, 
pcBnitentiam,  ab  isto  paupere.  Videant  quid  dicat,  ^  "*  "°"  P^'**"'  ^^  humihentur  et  coKnoscant  un- 
adhsesit,etc.:ac  si  dixisset ;  Iste  pauper,ita  macera- 


vit  memetipsum,ut  sine  carne  essem.Et  adhaesit  cu- 
tis  ossibuB  meis  :  carnem,  pro  pelle  dixit. 

7  Similis  factus  sum  pelicano  solitudinis, 
Factus  sum  sicut  nycticorax  in  domicilio. 
C  Pelicamus  avis  est  iEgyptia  similis  ciconiis  in 
granditate  corporis,  quae  delectatione  solitaria  se 
consolatur,  et  naturali  macie  scmper  confecta  est, 
tenso  enim  intestino  per  viscera,quidquid  escarum 
apcipit,sine  aliqua  decoctione  transmittit:et  signi- 
ficat  eremitas.  Nycticorax,  id  est  nocticorvus, 
quem  quidam  bubonem,  quidam  noctuam  vocant, 
quae  quairit  escas  in  nocte  :  ita  et  poenitens  isto  no- 


pereant 
de  et  illa  habuerint. 

12  Dies  mei  sicut  umbra  dectinaverunt : 
Et  ego  sicul  fenum  arui. 

G  Pulcherrime  dixitiste  p<Bniten8,po8t  prevariear 
tionem  Adai^dies  declinasse  suos :  quia  ipse  declina- 
vit  a  Domino .  Tanto  enim  quisque  imminuituryqoan- 
to  ab  illa  plenitudine  lucis  segregatur^consequens- 
que  fuit,ut  cujus  declinabant  dieSySicut  fenum  ares- 
cere  debuisset :  beneficio  enim  vitali  unde  vegetaba- 
tur  subtracto,in  ariditatem  perducitur  peccati. 

13  Tu  autem  Domine,  in  aetemum  permanes  : 

-r  Et  ;  mempriale  tuum  in  generatiane  ei  gene- 
tionem. 
G  Post  dignissimam  satisfactionem  peccatorum, 


cturno  temporc   escas  anima;   quaerit  modulando,      .  •*«        ^  u    j  i     j     V^  •   i^    •/    '^x        i"  j.' 

r  v^  v«u  aiiuv,  ^  poenitens  venit  ad  laudes  Dei.  Fecit  autem  laudis 

visione  remotum.        initium  pauper  iste,  ab  adventu  Domini  per  quem 


retinens  se  domicilio  a  publica 
3      Vigilavi : 

Et  factus  sum  sicut  passer  solitarius  in  tecto. 

G  Passer  est  avis  parva  sagacitate  sollicita,  nec 
facile  irretitur  laqueis;  quae  ad  domorum  fastigia 
cucurniy  ne  fetus  perdat.  Gui  comparan/ur  qui  se 
conferunt  ad  septa  Ecclcsioj  Dei,et  in  ejus  fastigio 
vigilant,  ac  ibi  tutissime  pcrseverant.  Hae  autem 

avesgenerediscrepantesetconsuetudinumquaiitate 
di8similes,per  hyperbolem  hominibus  comparantur 
Quodargumenlumdiciturex  majore  ad  minus  :  ma- 
Jor  est  bomo  quam  passer. 


mundum   novcrat  esse  salvandum.  Memoriale  : 
dictum  est  salutare  promissum  de  Domini  Incarna- 
tione  venturum  :  quod  per  inflnita  perseverat  sccq- 
Ia,nec  aliqua  potest  immutare  oblivio. 
14    Tu  exsurgens  misereberis  Sian  : 

Quia  tempus  miserendi  ejus    ^  quia  venit 

tempus  ;. 

G  Exsurgens  dicitur  :  quasi  dormienti,  quia  dia- 

tius  subvenire  distuIerat.Sion  mons  est,  per  quem 

significatur  Ecclesia:cui  misertosest  Deus.quando 

eam  do  gentibus  collegit,  et  sua  doctrina  fbndavil. 


365 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


366 


H  Coafidat  ergo  qui  agitpoDnitcnliam,  quoniam  ve-  ^  quebantur  aposloli  {^ct,  ii).  Hinc  factum  est,  ut  a 
'  '  '     *     '       '  locali  Hierusalem  per  Ecciesiam  generalem   pia 

prsecepta  Dei  decurrerent. 

23  /n  conveniendo  populos  in  unum  et  reges  : 
Ut  serviant  Domino, 

24  Respandit  ei  in  via  virtutis  suse  : 
Paucitatem  dierum  meorum  nuntia  mihi. 

C  Ideo  dicit  venire  populos  in  unum,  ut  virtus 
catholicaj  unitatis  ostendatur.  Addit  et  reges,  sive, 
ut  alia  habet  translatio,  regna  terrarum,  ut  serviant 
Domino  ccelorum.  Tunc  magis  libera  :  quando  au- 
ctori  suo  fuerint  iideli  scrvitute  ligata. 

C  Respondit  Christo  vocanti  ad  virtutum  opera 
sancta  Ecclesia^in  tribulationibus  constiiuta.  Invia 
virtutis,id  est  religionis  su»:  non  lingua,8ed  vita; 


nit  tempus  miserendi  ct  salvandi. 

15  Qwmiam  placuerimt  servis  tuis  lapides  ejus  : 
Et  terrae  ejus  miserebuntur, 

G  Servos  Domini  apostolos  dicit.  Isti  beneplacitos 
babuerunt  lapides  ejus,  id  est  Christianos,  quando 
in  eis  prjedicationem  suam  fructuosam  esse  cerne- 
bant.Terrae  ejus  miserebuntur,  quia  per  gratiam  Dei 
mundandi  erant,  qui  terrena  tantum  sapiebant,  et 
labe  terrena  sordebant. 

16  Et  timebunt  gentes  nomen  tuum,  Domine  : 
Et  omnes  reges  terrx  gloriam  tuam, 

C  Postquam  enim  adventusChristisalutaris  inful- 
8it«gentes  converss  sunt  per  timorem.  Ipsi  quoque 
gloriam  Domini  verissime  cognoscunt,  qui  in  firmita- 


tcfideiconsistunt.Regesetenimsuntqui  corpora  sua      non  voce,  sed  fide;  non  clamore,  sed  corde,  cupiena 


rite  regunt,  divinis  ea  regulis  infrenantes.  H  Vel 
Ngeaqui  prius  idola  metuebant  et  daeraoniorum  no- 
miDainvocabant,  nuncnomen  tuum  vcnerabuntur. 

17  Qiua  xiilicavit  Dominus  Sion  : 
Ei  videtur  m  gloria  sua. 

C  iEdificatar  est  Sion,  hoc  est  mater  Ecclesia  de 
vivis  lapidibus  fabrioata.  Iste  etiam  Dominus,  qui 
sdificavit  Sion,  videbitur  in  gloria  sua,  quando,  in 
die  judicii,  hasdos  sequestrat  ab  agnis  {l  Petr.  ii). 

18  Respexit  in  orationem  humilium  : 
Et  non  sprevit  precem  eorum. 

G  Dicit  etiam  respexisse  Dominum  orationem 
pauperum,  id  est  fidelium ;  quia  ille  omnia  incor- 
poralia  contuetur,  cujus  oculis  nihil  probatur  oc- 
eultnm^  hoc  est  autem  ipsius  respicere,  scilicet  non 
spemere. 

i9    Scribantur  lisec  in  generatione  altera  : 
Et  populus  qui  creabitur  laudabit  Dominum. 

H  Scribantur  hsc  in  generatione  altera,  hoc  est 
in  Novo  Testamento,  et  populus,utique  Christianus, 
qui  priua  peccatis  mortuus,  in  eo  est  per  gratiam 
baptiami  recreatus^istevidelicet  laudabitDominum. 
C  Novo,  Bcilicet  cantico  :  ut  est,  Cantate  Domino 
canticum  novum. 

20  Quia  praspexit  de  excelso  sancto  suo  : 
Dominus  de  ccelo  rr  in  I  terram  aspexit. 

C  Prospexit  de  excelso,  id  est  de  coelo  :  dum  fra- 
gilitatem  nostrs  humanitatis  assumpsit.  Inde  igitur 
tspexit  in  terram,  id  est  ad  nostri  corporis  fragilita- 
tem,  qu£  mundi  vitiis  tenebatur  obnoxia. 

21  Vt  audiret  gemitus  compeditorum  : 
Ut  iolveret  filios  interemptorum. 

C  Uli  autem  compediti  sive  vinculati,  sunt  viri 
aancti  vinculis  mandatorum  astricti,quosgementes 
atque  ad  se  clamantes  Dominus  audirc  dignatus  est: 
ot  mundum  propriis  peccatis  irretitum,  beneficio 
aoe  miserationis  absolveret  :  et  filios  interempto- 
mm  (quia  diabolica  fraude  perempti  sunt)  a  pater- 
niB  erroribus  divina  fortitudine  liberaret. 

22  Vt  annuntient  in  Sion  nomen  Domini : 
Et  laudem  ejus  in  Hierusalem. 

C  AnnuntiatumestnomenDominiChristi  in  Sion : 
dnm  ibi  prinmm  diversis  linguis  magnaiia  Dei  lo- 


D 


agnoscere  finem  saeculi  ,ut  cito  ad  illam  beatitndinem, 
quam  Dominus  promisit  pervenire  mereatur.  Dicit 
vero  dies  omnes  Ecclesis  usque  ad  finem  seculi, 
paucitatem  dierum,respiciens  ad  astemitatem^quia 
quodcunque  finiendum  est,  non  debemus  dicere 
longum. 

25  Ne  revoces  me  in  dimidio  dierum  meorum  : 
In  generatione  et  generationem  anni  tui. 

C  Revocatur  enimin  dimidio  dierum  suorum,  qui 
ad  antiqua  delicta  revertitur  :  significat  enim  die- 
rum  dimidium,  ipsam  juventutem,  in  qua  lubrica 
voluptfiLS  appetitur,  et  astatis  fervore  crimina  plus 
amantur.  Per  annos  seternitatem  Domini. 

26  Initio  -r  iu,  Domine  \  ,  terram  fundasti : 
Et  opera  manuum  tuarum  •r  sunt  ]  cali. 

C  Cum  dicit  initio  :  ostendit  quia  Creator  ante 
oreaturas  suas,  sine  aliquo  initio,  oognoscitur  exsti- 
tisse.  Per  manus  :  hic  virtutem  jussionis  debemus 
accipere,  sicut  scriptum  est ;  Ipse  dixit  et  facta 
sunt,  mandavit  et  creata  sunt  {Psal.  xxxii). 

27  Ipsi  peribuntf  tu  autem  permanes  : 

Et  omnes  sicut  vestimentum  veterascent. 
H  Ipsi  peribunt :  juxta  illud,  ccelum  et  terra  trans- 
ibunt  (Matth.  xxiv).  C  Tu  autem  permanebis,  in 
gloria  m^estatis.  Vestimentum,ad  camis  fragilita- 
tem  videtur  aptandum,  hoc  enim  veterascet,  quod 
more  vestis  morte  consumitur. 

28  Et  sicut  opertorium  mutahis  eos  et  mutabun- 

tur : 
Tu  autem  4-  idem  [  ipse  es  :  et  anni  tui  non 
deficient. 
C  Opertorium  coelos  forsitan  debemus  adveriere, 
qui  ad  vicem  velaminis,  terras  operiunt ;  qui  siau- 
liter  ut  alia  commutantur,  postea  sub   aeteraitate. 
mansuri.  Idem  :  positum  est  contra  illa  qu»  dicta' 
sunt ;  quoniam,  dum  illa  sint  commutabilia,  Domi- 
nus  semper  immutabilis  perseverat. 

29  Filii  servorum  tuorum  habitabunt : 

Et  semen  eorum  in  s^eculum  dirigetur, 

C  Filios  :  dicit  discipulos  apostolorum,  quos  per 

fidei  uterum,sancta  prsedicatione  genuemnt.  Inha- 

bitabunt :  habitaiio  hsec  locum  beatitudinis  signifi- 

cat :  semen,  opera  fidelium,  ques  in  boc  mundo  se* 


367 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


9Q8 


minantur,  ut  in  illa  aDternitatc,eorum  laudabilis  fru-  j^  5      Qui  rcplct  in  bonis  desiderium  tuum  : 


clus  apparcat. 


ORATIO  EX   P8AL.   CI. 


Exorabilis,  Domine,  intende  in  orationem  suppli- 
cum  tuorum,  ut  qui  in  peccatis  detenti,  tanquam 
fenum  aruimus,respectu  coelestismisericordisB  sub- 
levemur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Cbristum, 
etc. 

P8ALMUS  CII. 

AEGCMBNTUM   PSAL.   CII. 

G  Prof^eta  universitatom  ad  Dei  laudcs  bortan- 
40:  de  beneilciorum  plurimorum,quae  suis  fidelibqs 
administrat,  munere  gratulatur. 

TT.  ^  Ipsi  :  David, 
C  Ipsi  Dftvid  positum  est :  ne  tcrrenum  regem 
Dayid  intelligeres,  Significat  enim  Christum,  sicut 
,  seope  jam  dictum  est.Totus  hic  psalmus  Domini  lau- 
de  repletuB  est.  Est  enim  lucidus  tituli  sui  claritate, 
consimilis  ut  sine  difflcultate  continentiamejus  in- 
telligere  debeamus. 

1  Benedic,  anima  7nea,  Doniino  : 

Et  Ofiinia  qme  intra  me  sunt  nomini  sancto 

C  Loquitur  propheta  ad  animam  suam,  ut  cum 
fuerit  diversis  cladibus  liberata,  beneiiciorum  om- 
nium  reoordetur  auctorem :  ne  sibi  aut  alteri  putet 
esse  tribuendum  quod  a  solo  Dco  constat  conces- 
sum.  Interiora :  sunt  cogitatio  recta,  virtutesque  ra- 
tionis. 

2  Benedic,  mima  mea^  Domino  : 

Et  noli  oblivisci  omnes  retributiones  ejus. 
H  Multas  retributiones  pra^stitit  nobis  Dominus. 
C  Ut  qui  oramus  digni  poena,  dignos  nos  fecit  esse 
honore  :  quod  obiivisci  nuili  fas  est.  Quse  vero  sint 
istae  retributiones  et  beneficia,  consequenter  enar- 
rat,  et  ut  homo  cogitans  beneficia  ipsius^totamen- 
te  collaudat.  Ille  enim  laudare  nunquam  desinit, 
qui  collata  beneficia  non  potest  oblivisci. 

3  Qui  propUiatur  omnibus  iniquitatibus  tuis  : 
Qui  ianat  omnes  infimitates  tuas, 

C  Primo  enim  flt  propitius  peccatis  nostris :  quan- 
do,  remissis  delictiSyin  pace  dignatur  suscipere  pec- 
catores.  Sanat  infirmitates :  dum  securitas  etimmor- 
talitas  in  resurrectione  conceditur  ndclibus. 

4  Qui  redimit  de  interitu  vitam  tuam  : 

Qui  eoronat  te  *r  in  [  misericordia  et  miseratiO' 
nibus. 
G  Redimit  de  intcritu  vitam :  quando  nos  ab  aeter- 
na  morte  submoverit^ut  non  audiamus:  Ite  inignem 
leternum.Goronat  in  misericordia  :  quando  jam  bca- 
tis  prsemia  digna  restituerit.  H  Prascurrente  enim 
misericordia,  dat  victoriam,  ut  tribuat  palma^unde 
etdictum  est^Scuto  bonae  voluntatis  tuae  coronasti 
nos  {Psal.  v).  Scuto  itaque  coronat,  dum  protegit 
et  defenditf  et  sic  coronat.  Scutum  ergo  misericor- 
dia  est :  quod  enim  protegit,  non  meriti  nostri  est, 
led  C))uB  xxuBericordi». 


B 


Rcnovabitur  ut  aquilx  juuentus  tua. 
G  Reple  :  cum  eis  dicitur :  Venite,  benedicti.Id^o 
vero  aquilae  exemplum  introducitur,  quia  hpic  tfvi 
jam  setate  provocta,  tantum  supernum  labiam  cor- 
nea  inflexione  nasutum  crescit,  ut  escas  hon  vi^Ie^t 
solita  libertate  deccrpere.  Quae  intelligens  ande  ei 
periculum  vitae  possit  accedere,  dicitur  os  saum  In 
saxo  expolire,  usquequo  valeat  manducare,etitain 
antiquam  valetudinem  escarum  solita  perceptione 
revocatur.  Sic  anima,  si  non  desinit  peccata  sna 
expolire  in  petra^id  est  in  Ghristo,in  pristinamsi- 
nitatem  revertitur,  recipere  enim  tunc  valet  cibos 
salutares. 

6  Faciens  misericordias  Domvnus  : 
Etjudicium  omnihus  injuriam  palientibus. 

G  Illis  autem  misericordias  facityqui  miserti  fue- 
rint,  ut  in  Evangelio  ait:Beati  misericordes(lfalA. 
v),  etc.  Judicium  iliis  promittit,  qui  patientiae  mti- 
ncre  decorantur,  quibus  et  dicitur,  Alihi  vindicttfm 
et  ego  retribuam  (Deut.  xxxfi).  Judiciuin  enim  iiic 
vindictam  intellige. 

7  Notas  fecit  vias  suas  Moysi  :■ 
Filiis  Israel  voluntates  suas. 

C  Notas  fecit  Moysi  vias,  ut  perflectffi  fidei  gnuli- 
bus  vias  Domini  ambularet,etejusjustitiam  legem« 
que  conscriberet,  et  mores  doceret.  Filiis  Israal 
voluntates  suas  innotuit,  non  vias :  qui  multi  eorain 
viam  Domini  declinare  prssump8eTunt,voiuntatem 
quippc  noverunt,  sed  praecepta  servare»  et  ^am  kt 
noluerunt,  ideo  non  dicitur  vias  eis  innotiitwe,9td 
C  voiuntates. 

8  Misericors  et  miserator  Dominus  : 
Longaminis  et  multum  misericors, 

G  Misericors  est,  qui  natura  9ua  cietnemtissimoi 
approbatur :  miserator,  qui  misericordi»  sm  dooi 
largitur.  Nullus  autem  misericors,  nisi  qui  et  pi- 
tiens  esse  probatur.  Ideo  addit  longanimle,  id  ect, 
patiens  et  sustinens  pcccatores  longo  tempore.Deoi- 
que  subdity  multum  misericors ;  quia  etiam  ee  bli- 
sphemantibus,  solem  oriri  facit,  et  tribuit  eis  et 
conservat  vita;  spiritum. 

9  Non  in  perpetuum  irascetur  : 
Neque  in  astemum  comminabitur. 

C  Non  ullis  in  perpetuum  irascitur,  qui  devotiia 
satisfactione  esse  cognoscuntur:  nec  eis  commim- 
T\  bitur,  qui  eum  tota  mente  diligunt. 

10  Non  secundum  peccata  nostra  fecit  nobis  : 
Neque  secundum  iniquitates  nostras    retribuit 

nobis. 
H  Non  secundumpeccata  nostra  fecit;quiaqiitm 
merebamur,  nobis  meliora  indulsit.  Nec  secmidma 
iniquitates  rctribuet.  C  Quoniam  ita  pius  est  snppli- 
cantibus  ut  pcenitentem  statim  resolvat  a  pec* 
catis. 

i    Quoniam  secundum  altitudinem  coeli  a  terra : 
Corroboravit  misericordiam  suam  super  timen-    ; 
tesse  : 
C  Qua  comparatione  8ignif)catur,quia  sicutccelam 


k 


M9 


BXPOSITIO  PSALMORUM. 


370 


B 


tBtm  operit,et  necess^a  benefioia  homini  tFibnit :  A 
fliodo  phivias,  medo  serena,  modo  ventos  :  ita  et 
tiiflBericordra  Dei  nostrs  fragilitati  diversa  beneficia 
pnsstat ;  SQstinet  enim  ut  corrigat,flageIlat  ut  eru- 
diat;  probat  u%  prsstet;  et,  ut  breviter  dicamus, 
81  fas  est  ut  coclum  non  operiat  terras,  potest  fieri 
ot  bomitttis  non  protegat  sibi  purissime  servientci;. 
12    Quantum  distat  ortus  ab  occidente  : 
Lmge  fecit  a^  nobis  iniquitates  nostras. 
G  Orien»  significat  regnum  Dei,  occasus  vero  ge- 
fcennfun,qtift  tantum  di^socia  est  a  sede  beatorum, 
qtiantum  dlcit  ille  pauper  in  sinu  AbrahaB  (luc.xvi), 
hiter  nos  et  vos  chaos  magnum  flrmatum  est.  Vel 
onens  est  initium  bonas  vit«  nostros ;  occasus,malaB 
conversationis  efTectus. 
tS   Qu&m»do  miseretur  pater  filiorum  misertus  est 

Domifius  timeniibus  se : 
Quoniam  ipse  cognovit  /tgmentum  nostrum, 
C  Pater  enim  camalis^qui  bene  vult  filium  suum 
Mdlri,  frequentur  eum  corripit  ac  flagellat :  sic 
tfotDUHiB  flagellat  omnem  filium  quem  recipit,  et 
timentes  se  ad  studium  bonae  voluntatis  adducit 
{Prov.  iii).  Quoniam  ipse  oognovit :  quod  nosmet- 
ipsos  ab  illa  naturali  dignitate  dejecimus,  figmen- 
tiun  esse  monstramur  et  Greatoris  factura. 
H    Reeerdatnt  est  quoniam  pulvis  sumus  :  homo 

sicut  fenwn, 
Dies  ejus  :  tanqnam  flos  agri  sic  efflorebit, 
H  Ac  si  diceret :  NTon  irasceris  ut  conteras,  sed 
recordare  quod  vasa  figuli  sumus,  qu(e  semel  con- 
Attcta,  r^parari  nrsi  per  te  non  possunt.  G  His  ergo 
r0busrtran8ttoriis,humanita8comparatur,qua3  puU  C 
cbrescit  nt  flos  et  fenum  agri  :  sed  non  ad  vitam 
loiigitMtmam  perducitur.  Ac  si  qusreres  :  Quid  est 
bmno?  et  respondetur  :  Est  cujus  dies  sunt  sicut 
feoam,  et  qui  ut  flos  agri  effloret,  sed  statim  flos 
diKidit,  qnoniam  spiritus,  etc. 
la    Quanum  spiritus  perlransihit  in  illo  et  non  sub- 

sistet  : 
Bi  nan  cognescet  amplius  locum  suum, 
6  Describft  enim  adhuc  quid  sit  homo,  id  est  spi- 
rihM  pertransi^ns,  scincet  mundum  prffisentem,  in 
quo  (fiutismme  non  potest  permancre.Non  cognos- 
det  amplius  locum  suum  :  hoo  est  in  hoc  ssDculum 
non  potcst  redire,  ut  suam  vitam  possit  iterare. 

16  Misericordia  autem  Domini  ab  getemo  et  us(]ue 

in  setemum  :  n 

Super  timentes  eum, 
6  Reddtmur  enim  per  misericordiam  absolute 
perpetot,qnamvi8  per  nos  simus  fragiles  et  caduci. 
Ct  nsqne  in  astemum  :  designat  aetemitatem  Dei, 
qu^niam  et  ille  ante  soecula,  et  in  saeculo,  et  post 
filod  ssculum,  misericors  monstratur.  Video  vero 
'iHam  perpetuam  misericordiam  solum  in  timentes 
eum  protendi. 

17  At  justitia  ittius  in  fiUos  filiorum  : 
His  qui  servant  testamenlum  ejus. 

C  Filios  filiomm  :  uniuscujusque  actus  dcbemus 
tdvertare.  Qui  Domini  prascepta  custodiunt,  qui 


mandata  ejus  operibus  implent,  hi  generant  opera, 
opera  vero  retributionem  pariunt  in  beatitudine 
aeterna. 

18  Et  memores  sunt  mmdatorum  ipsius  : 
/id  faciendum  ea, 
G  Memoria  est  enim  mandatomm  eju8,per  quam 
animus  repetit  quae  audit,  et  visa  factaque  cognos» 
cit.  Isti  enim  sunt  filii  supra  dicti,  qui  mandato- 
rum  ejus  operibus  sunt  memore3,non  studio  caoiti- 
lcnae.  Nam  et  si  quis  psalterium  totum  voce  red- 
dat,  memor  ejus  non  est  nisi  quae  praecipiuntur 
elTecerit :  ideo  enim  dicta  sunt  ut  fiant,non  ut  solo 
vociferatione  cantentur. 

19^  Dominus  in  coilo  paravit  sedem  suam  : 
Et  regnum  ipsius  omnibus  dominabitur, 
G  Paravit  sedem  suam  :  hoc  ad  illud  pertinet 
quod  Ghristus  ascendit  in  c(Blam,unde  venturus  est 
judicare  vivos  ei  mortuos.  Dicit  vero  ipsum  domi- 
naturum,  qui  paa*avit  sedem  suam,  ne  putarent 
pagani  dacmones  suos  esse  ullo  modo  regnaturos. 

20  Bencdicite  Domino  angeli  ejus  potentes  virtutes  : 
Facientes  verbum  iUius  ad  audiendam  vocem 

sermonum  ejus, 
G  Gommonet  etiam  angelos  et  spiritales  substan- 
tias,ad  ministerium  tanta  majestaiiB  accedere.  Ipsi 
autem  virtute  possunt^qui  e^jus  jussis  obediunt.Vlr- 
tus  enim  hic  pro  virtuic  morali,  non  pro  potentia 
accipitur.  Ad  audiendam  vocem,8cilicet  ut  sint  hu- 
niiies,non  superbi^ipsi  enim  sunt  digni  benedicere, 
qui  suum  et  cognoscuni  et  vcnerantur  auctorem. 

21  Benedicite  Domino  omnes  virtutes  ejus  : 
Minislri  ejus  qui  facitis  volutatem  ejus. 

H  Admonei  benedicere  Deum  virtutes  ejus,  id  est 
qui  virtuie  illius  roborati,  verbum  Ecclesiis  prsdi- 
caiione  minisiratis.  G  Vel  quoniam  prius  potentes 
virtute  admonuit  beuedicere  Deum,qui  faciunt  ver- 
bum  ejus  :  ne  verbum  quod  verberaio  aere  ab  ho- 
minibus  profcrri  solei  intelligeres,  addit  :  qui  fa- 
ciiis  voluntatom  ejus,angelis  enim,Domini  verbum, 
est  voluntas  ejus. 

22  Benedicite  Domino  omnia  opera  ejus  in  omni  loco 

dominationis  eju^ : 
BefwdiCy  anima  mea,  Domino, 
H  Nam  cura  toium  opus  Domini  sii  coelestis  ter- 
renaquc  creutura,  admoneiuiomniadebeanisuum 
benedicere  auctorem.  In  omni  loco  :  signifioat  Ec- 
clesiam,  quae  per  iotum  mundumeraiDominoprae 
stantc  creditura.Nam  si  eum  semper  benedicimus, 
ab  00  jugiter  cuslodimur.ldeo  digna  est  admonitio, 
quae  contra  omncs  casus  tanquam  clypcus  incxpu- 
gnabilis  assumatur. 

ORATIO   EX   PSAL.    CU. 

Sana,  Dumine,  languores  populi  iui,  qui  semper 
peccatoribus  sicut  pater  filiis  misereris :  ui  exenipii 
ali  interitu  mortis  perpelua?,  te  anima  nostra  bene- 
dical,  et  vita  ciarilicet.  Per  Dominum  nostrum  Je- 
sum  Ghristum,  ctc. 


37t 


PSALMUS  GIII. 

ARGUMBNTUM  PSAL.   CIII. 

G.  Vox  Ecclesiffi  magnificantis  Dcum,  et  innume- 
rabilia  opera  narrando  coliaudantis. 

TT.  4-  Ipsi  David  \ 

G  David  hic  tantum  ad  personam  loquentis  adhi- 
betur,  caeterum  omnia  constat  de  Domino  Salvatore 
narranda»  qui  in  principio  fecit  coclum  et  terram. 
1      Benedic,  anima  mea^  Domino  : 

Deus  meust  magnificaius  es  vehementer. 

G  Invitat  propheta  semetipsum  ad  benedicendum 
Deum  :  benedicere  Deum,  est  ejus  magnalia  confi- 
teri ;  magniflcatur  Deus  apud  homines,quando  eis 
magnus  atque  excelsus  claruerit,  ut  ipsum  Greato- 
rem  ac  Redemptorem  atquejudicem  sentiant  :  ve- 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSLS  EPISGOPI.  91% 

j^  sunt,  qui  tamen  natura  spiritus  esse  noscaniiir. 


Talis  est  ordo  verborum  :  qui  spintus  suos,  facit 
angelos.  Minister  Dei  est  omnis  qui  divinas  ezse- 
quitur  voluntates,  talis  enim  vir  ignis  coelestis  efli- 
citur,  quando  verbo  praedicationis  peccantium  ne- 
quitias  urere  et  consumere  posse  monstratur. 

6  Qui  fundasli  terram  super  slabilitalem  suam  : 
Non  inclinabitur  in  saeculum  sxculi 

G  Fundavit  Ghristus  terram,  quando  solidavit 
Ecclesiam.  Super  stabilitatem,  id  est  super  sOy  qui 
est  immobile  fundamentum.  Non  inclin&bitur  :  si 
jugiter  supra  cum  manserimus,  nuUatcnus  incii- 
namur. 

7  Ahyssus  sicut  vestimetitum  amictus  ejus  : 
Super  montes  stabunt  aquss. 

G  Abyssus  enim  dicitur,  aquarum  copiosissinui 


hementer  vero  magnifioatur,quando  ab  eo  qui  heri  B  njuitjtudo.  qu®  significat  persecutores,  quia  sicat 


blasphemus  f^it  hodie  converso  prsedicatur. 

2  Confessionem  et  decorem  induisti : 

Amictus  lumine  sic^t  vestimento, 
G  Induit  decorem  :  quando  assumpsit  carnem 
mortalom.  Induit  vero  confessioncm,  cunu  eo  ve- 
niente  recesserunt  perfidi  a  cultu  simulacrorum,et 
confessio  ad  decus  superne  majestatis  per  mundum 
innotuit.  Lumen  autem  Ecclesiam  significat,  quae 
recte  velut  vestis  advertitur  Domini  Salvatoris,  non 
habens  maculam  neque  rugam. 

3  Extendens  ccelum  sicut  pellem  : 

Qui  tegis  aquis  superiora  ejus, 
G  Gcelum  hic  omnem  Justum  debemus  advertere, 
c^jus  superiora,id  est  fidelis  anima.aquis  baptismi 


pallium  subjecta  cooperit,  ita  illi  mundum  fetidis- 
sima  superstitione  texerunt.  Steterunt  aquae  super 
montes  :  id  est  sanctos  (qui  montes  fidei  firmitate 
vocati  sunt)  quando  eos  diversis  pasnisarOigebant, 
aquae  enim  sicut  ei  abyssi,  hic  impios  significant. 

8  Ab  increpatione  tua  fugient  : 

A  voce  tonitrui  tui  formidabunt. 
G  Fugient  abyssi,  id  est  superstitiosi,ab  increpa* 
tione  apostolorum.  A  voce  tonitrui,  id  est  prsdicA- 
tionis,  quando  diabolum  periturum  audierunt  cum 
sequacibus  suis. 

9  Ascendunt  montes  et  descendunt  campi  : 
Jn  locum  quem  fundasti  eis, 

G  Ascendunt  montes,  id  est   superbi   et  impii, 


Balutaribus  emundata,irrigatur.  Vel  ccelum  exten-  C  quandiu   permisit   eos  Dominus  :  atque   iterum, 


ditur  :  cum  publicani  et  meretrices  admittuntur. 
Gcelum  enim  tantum  Justorum  est  per  Justitiam,sed 
factum  est  ex  grati»  largitate  etiam  peccantium* 
A  Vel  coBlum,  ut  dictum  est,  praedicatores  dicit  * 
qui  ut  pellis  extenti  sunt^pcr  pr^Bdicationem  eorum 
in  omni  terra,et  sicut  mortuorum  animalium  major 
est  U8U8  pellium,  ita,  mortuis  apostolis,  amplius 
doctrina  eorum  prsdicationis  in  usum  venit  Eccle" 
si«.  Aquffi  vero,  sunt  gratiae  infusio  et  cbaritas  ve 
spiritualis  sensus. 

4  Qui  ponis  nubem  ascensum  tuum  : 

Qui  ambulas  super  pennas  ventorum. 
H  G  Posuit  nubem  :  quando  Dominus  post  resur 
rectionem  videntibus  apostolis  ascendit  in  ccelum 
Ambulat  super  pennas  vcntorum  :  dum  suas  volunl  n 
tates  velocius  operatur,  quam  potest  excursus  essc 
ventorum.Sive  magis  ventos,  justorum  aninias  de- 
bemus  accipere,  qui  utroque  Testamento  perdocti 
velut  duabus  alis  ad  supernagaudiatransferuntur! 
Super  quos  ambulat,duin  in  eis  misericordiam  sue 
operationis  ostendit.Per  nubem  etiam  prsedicatores 
accipi  possunt,per  quos  in  membris  Christus  ascen. 
dit  dum  peccata  dimittunt  eorum  auditores. 

5  Qui  facis  angclos  tuos  spiritus  : 

r'  Et  l    ministros  tuos  ignem  urentem, 
G  Angelus  dicitur  Graeca  lingua,  qui  Latina  nun- 
tius  interpretatur,  nam  quando  mittuntur  angeii 


quando  placuit  fecit  in  convaUium  humilitate  sede- 
re.  Montes  erant,  cum  saevirent  :  campi,  cum  pla- 
cati  resederant  :  in  locum,  id  est  in  Ecclesiam,  ubi 
eis  servire  licebat 

10    Terminum  posuistif  quein  non  transgredientwr : 
Neque  convertentur  operire  terram. 

C  Terminus  quippe,scilicet  ritus  et  superstitionis 
paganorum,cst  adventus  Domini  Ghristi  :  cigus  re- 
ligione  crescenle,cunctaidoloIatriacum  auis  aucto- 
ribus  ccrruerunt.Neque  convertentur :  H  In  flagitia, 
quibus  prius  vixerant.  G  Vel  melius  non  conver- 
tentur :  ut  humanum  genus  superstitionum  suamm 
inundalione  operiant. 
1  i    Qui  emiltis  fontes  in  convallibtis  : 

Inter  mediam  ;    montium  pertransibunt  -r  aqux 

C  Fontes  :  hio  Scripturam  divinam  debemus  in- 
tolligere,  quffi  in  convalIes,id  est  in  homines  humi- 
les  exa^stuant.  Montes  :  hareticos  significat  ac  su- 
perbos,  intcr  quos  Scripturae  perenni  ubertate  de- 
currunt  :  quia  eas  hic  audire  bonis  malisque  com- 
mune  est.Pertransibunt:  quia  tales  non  contingunt 
istae  aqua",  id  est,  non  rigant  ad  aliquem  fructum. 
12  Potabunt  omnes  bestix  jgri : 
Exspectabunt  onagri  in  siii  sua. 

C  Bcstias  agri  :  gentcs  intellige,  qu«  potanda 
erant  aquis,quasinEvangeiio  DominusSamaritan» 
poilicitus  est.Onager  silvester  asinus  estySignificans 


it* 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


374 


JadsoB,  qui  satiari  poculo  vitali  noluut,  sed  exspe-  A  ^^    Herodii  domtis  dux  est  eorum  :  monles  exceUi 


etant  in  siti  doneo  plenitudo  gentium  intraverit. 

13  Super  ea  volucres  cceli  habitabunt : 
De  medio  petrarum  dabunt  vocem, 

G  Voiucres  cceli  :  animas  sanctas  pontificum  vult 
intelligi,  qui  supra  populos  Domini,  sanctis  pr(cdi- 
cationibus  habitant.  De  medio  petrarum  dabunt 
voeem  :  quando  apostolorum  et  prophetarum  exem- 
plis,  aliqua  prsdicare  noscuntur,  id  est  de  illorum 
traditione  sua  dicta  Hrmare. 

14  Rigans  montes  de  supei  ioribus  suis  : 

De  fructu  operum  luorum  satiabitur  terra, 
H  Rigana  montes,  hoc  est  apostolos.  De  superio- 


cerms, 
Petra  refugium  erinaciis. 

H  Herodius  major  est  omnium  volatilium,  qui 
aquilam  >nncit  et  comedit :  et  signiflcat  hominem 
sanctum,  habitantcm  in  domo  Dei,  adjutoriimi 
praestantem  aliis  ad  vincendum  diabolnm.  Aquila 
enim  saepe  pro  diabolo  ponitur.  G  Gervus  significat 
fldeles,  qui  serpentem  devorant,  id  est  diabolum, 
cum  nequitiam  ejus  ad  laudem  Dei  convertunt : 
habitant  in-  montibus,  id  est  apostolis  et  prophe- 
tis.  Erinacius  vero  est,  quem  vocamus  ericium, 
animal  timidum,  natura  armatum,  in  saxis  habi- 
tans  ne  inveniatur  :  et  peccatorem  signiflcat,  qui,- 
futurum  judicium  metuens,  ad  petram  Ghristum 


ribas  :  effuBdens  snper  eos  8piritum  sanctum.  Sa- 

tiabitor  terra,  id  eat,  terreni  de  beneficiis  largitio-      refugit. 

nie  Cbristi.  G  Vel  montes  :  quilibet  Ecclesi»  boni  ^  20    Fecitlunam  in  tempore  : 

Sol  cognovit  occasum  suum, 
G  Luna  significaf  Ecclesiam :  qus  in  temporibus 


prelali,  irrigantur  ccelesti  doctrina  :  et  eorum  do- 
ctrina  et  vita,  terreni  in  melius  mutati,  satiantur. 

15    Produeens  fenum  jumentis  : 
Et  herbam  servituti  hominum. 
G  AdfDonet  propheta,  ut  terra  illa,  ccelesti  imbre 

satiata,  prodncat  fenum,  id  est  eleemosynas  faciat, 
Jumentis,  id  est  pauperibus,hi8qui  passimpetunt. 
Herbam  vero  servituti  hominum  :  hoc  est^ut  illi  ne- 
oessaria  tribuantur,  de  quo  scriptum  cst  :  Desudet 
deemosyna  in  manu  tua,  donec  invenies  justum  cui 
eam  tradasjd  est,  prae  verecundia  et  patientia  non 
petenti.  A  Vel  ministris  Ecclesise  verbumDei  mini- 
strantibua  et  pauperibus. 

16  Ut  edueas  panem  de  terra  : 

Et  vi$iMm  Isetificet  cor  hominis. 
C  Panis  noster  est  Ghristus,qui  de  terra  produci- 
tur^quando  aliquid  indigentibus,ejus  amore  prssta- 
tor.  Vinum  lastificat  cor :  id  est  mentem,cum  fuerit 
sacratum  in  sanguinem  Gbristi  et  honoriflce  acce- 
ptom,  quia  nihil  ibi  culpabile  reperitur. 

17  Vt  exhilaret  faciem  in  olco  : 
Ei  panis  cor  hominis  conflrmet. 

C  fixhilaratur  facies  quoque  in  oleo  :  cum  regali 
ekrismate  ungitur.  H  Vel  misericordia  exhilarat  in 
olao  faeies  justorum  coram  Deo.  Panis  hic  ad  ani- 
mam  referendus  est,  qui  perfectos  efficit  Ghristia- 
nos.  A  Ghristus  ille  panis  est,  sive  justitia. 

18  Saturabuntur  ligna  campi  *r  et  [  cedri 
Libani  quas  plantavit : 

lUic  passeres  nidificabunt. 

H Saturabuntur :  de  vera  rcligione  Ghristi.Ligna, 

id  est  rationabiies  homines.  Gedri :  excelsiores  me- 

rito  sancti,  quos  plantavit  in  unitate  ecclesiasticas 

fidei.C  Passer  minutaavisestetcautissima  nimis  : 

eC  signiGcat  monachorum  parvitatem,qui  in  cedris, 

id  est  in  hsreditate  potentium,velutin  quibusdam 

nunis,  nido8,id  est  monasteria,  sibi  aediflcare  mon- 

atraotor  :  eorumque  robore  sustentati,  vellit  pas- 

leres,  laudes  Domini   assidua  voce  frequentant  : 

e«elestis  in  terra  vita, imitatio  fidelium  angelorum, 

in  came  praeter  carnem  vivere. 


facta  est,  quando  eam  minui  contingit  et  crescere. 
Sol  :  Ghristus,  ille  cognovit  occasum  suum,  id  cst 
gloriam  sus  pas8ionis,cum  discipulis  diceret :  Ve« 
nit  hora,  et  Filius  hominis  tradetur  in  manus  pec- 
catorum  [Uatth.  xxvi). 

21  Posuisti  tenebras  et  facta  est  nox  : 

In  ipsa  pertransibunt  omnes  besiue  silvse. 
G  Posuit  lenebras  :  in  tempore  passionis,quando 
sol  obscuratus  cst.  Nox  etiam  illis  fuit^qui  carnali- 
ter  Ghristum  in  cruce  intuendo  comiter  sstimabant 
mori.  In  hac  nocte  bestiac  exierunt  :  id  est  da^mO' 
nes  qu3srentes  aliquos  devorare.  H  Quando  et  nobis  sol 
C  justtlUB  occiditf  omnia  tenebrae  sunt,  et  tunc  in  nos 
pertranseunt  ist{c  bcstiae  silvae,  diaboli  scilicet. 

22  ^  Catuli    ;  teonum  rugientes  ut  rapiant. 
Et  quxrant  a  Deo  escam  sibi. 

G  Leoucs  :  diabolos  significant  propter  crudelita- 
tem.  Gatuli  (dicti  eo  quod  calleant  sensu  narium) 
significaut  ministrosdiaboli.qui  rugiunt  ut  nocen- 
tem  perdant.  Quierunt  vero  istam  escam  a  Deo  : 
nemo  enim  immundis  spiritibus  rapi  potest,  nisi 
qui,  sua  exigenle  culpa,  a  Dco  fuerit  dereIictus.Ni- 
hil  cnim  a  quoquam  fieri  potest,  nisi  quod  ipse  se- 
creto  judicio,  aut  ad  probationem  aut  vindictam 
faciendum  esse  permiserit. 

23  Ortus  est  sol^  et  congregati  sunt : 
Et  in  cubilibus  suis  eollocabuntur, 

n  G  Tunc  ortus  est  sol  :  quando  Ghristus  resur« 
rexit,  et  tunc  satellites  diaboli  congregati,  ejus 
majestatem  minime  sustinentes,  se  in  suis  cubili- 
bus,  id  est  in  pertinacium  pectoribus  collocabant. 
Sol  est  dictus  :  quod  solus  ita  lucet,  ut  ex  eo  dies 
fiat. 

24  Exibit  homo  ad  opus  suum: 

Et  ad  operationem  suam  usque  ad  vesperam. 
G  Iste  enim  usus  est  mortalium :  ut  quandiu  hic 
sumuSjVeniente  die  diversis  occupemur  actionibus : 
unus  colit  agrum,alter  se  bellis  exercet :  Iste  dicit, 
ille  docet :  et  quidquid  mortalitas  agit,  probatur 
concludi  vespcra,  id  est  flne  ssculi. 


m 


S.  BRDIfaNI&  H{!MlPQ<.ENjSI8  SPISCOPI. 


m 


15    Quam  magnificakk  su»t  opera  tm,  homin$:  omr 
nia  in  sapientia  fecisti : 
Impleta  est  terra  posseAsionfi  tua» 

G  Admiraado  %nim  dicit  propheti^,quaiQ  magaiil- 
oata  8unt|  n&m  non  solum  hoc  hominis  arduum 
(quta  oxcedit  hamaaum  sansum  operatio  Ghri^ti), 
f^rnm  ettam  ipsiB  angelia  probatur  immensum.Ista 
igitor  saptentia  Fillus  est  Patris.  Terra  :  significat 
jkseHiaiam,  quee  repleta  eet  quando  universtalia.  Dp< 
mina  deseryit  {Icclesia  :  posseasio  enim  pop.ulMm 
lidelpm  inEcclesia  8ignificat,uade  et  ali%  tranelatio 
kBhek,  impleta  est  terra  creatura  tua,  scilicet  ista 
in  nos^itate  vlbas  generatain  baptismo. 
!{6  Hoc  mare  moffnum  et  spatiosum  )S(  manibus  : 
UUc  reptilia  quorum  non  esl  numerus, 

G  Mare  enim  :  prassentem  mundum  signili.cat,ubi 
maliUa  dsmonum,  velut  quibusdam  fluctibus,  vo- 
luntas  animarum  inatabilis  commovetur.  Mare  di- 
ctum  est  a  meanda,  quod  sampor  eatet  redeat.lllic 
ceptilia,  idest  splritus  maVigni,  nobia  innumcrabi- 
bs,  a  Deo  iamen  comprehendi  possunt. 
37  Animalia  pusilta  cum  magnis  : 
ItlicnaveM  pertransibunt, 

G  Animalia  pusilia  :  quiainter  ipaos  spiritus.raa- 
los,et  majores  esse  nequitiaBprobanturetminores. 
Per  naves,  sigaan.tur  EccleaiaB,qu€B  periculosos  flu- 
ctua  iQundi,  per  iignum  gloriosa;  crucis  evadunt. 
portanies  popidDS  credentes. 
^    Uraco.  iste  quem  formasti  ad  illudetidum  ei : 
omnia  a  te  extpectani, 
Ut  des  ittis  escam.  in  tempore. 

0]>caca  iste :  aperte.sigoiOpat  diabolum,  qui  vere 
draco  dicitur,  propter  venenumi  quod  Evae  primffi 
mulierl  male  suadendi)  inspiravit,  qui  suis  peccatia 
ita  formatus  est^ut  ei  iiluderetur  ab  angelia.Scd  cum 
draco  spiritalis  si^,  cujus  esca  deceptio  hominum 
est^  non.  omnino  tamon  timeas  atrocem  :  quia  ni^i: 
Domino  permiUente,  npn  pr«vaict  quidquam  sua 
potestate.pecficere.  Elxspectat;  igitur  escam  a  Deo 
perniitteniey  eicut  aiatia  omnia» 
2&    Dtmte.te  ilHs  celligent, : 

Aperienip  ie  mqnum  tuam  ^  omnia  ; 
implebuntur  bonitate. 

G  Exponit  adhuc,  ut  Oim  diabolica  iniquitate  vq- 
xamur,non  iilum^orcdamusex  sua  potestate  prssu- 
mere  ;  sed  potiuaadiUum  recurramus,  sina  cujus 
permissu  nihili-facene  potpat»  et  celerius  victus  abs- 
Godit.  Diciti^im.,  dante  te  illiai :  utintal)ig9i8,quia 
nisi.datumiuerit  i|l|a,colligere  non  valebuut.Manu8 
aignifioati  poteitotAm  per  quam  abunde  cupcta.re* 
plet,  ai  mirabiliter  univ^rsa  di^ponit. 
30    Avertente  autcm  tc  faciem  turbabuntur  : 
Juferes  spiritum  eo.rum  et  de^ien^  : 
Etin  pulverem  s^um  rcvertetUur, 

Q  BeJHismodQ  dicit^qui  concessa  Dei  munerasibi 
applicant,  non  Deo,  ab  his  ergo  talibus  cum  avor- 
t^iiDeua  faciem»  nudfiti  a  prssidio  turhantur.Au- 
ff.res  spiritum  superbiffi  :  ut,  accepto  Spiritu  sancto, 
innoventur  et  recneentur,  Et  ip.  pulverem  suum  re- 


A  deant,id  eat,a,d  humilen)  ccinfaaail^m  peioeaie?um* 
in  qua  indigen^vam  au«  fraG^Hia-*iaagA0f9C^t,eiita 
tibi  deflcientes,  ad  conversionem  sj^.uberrimam  re- 
deant,  qui  in  suis  prfcsumptionibus  errabant. 

31  Emitte  Spiritum  tuum  et  creabuniur  : 
Et  renovabis  faciem  terrx, 

G  Emitte  Spiritum  tuum,  id  est  qt  reparentur  in 
melius.  Recreati  sunt  utiquci  qui  se  pulverem  hu- 
miiiter  agnovernnt.  Eenovabitur  fi^cies;  quando  de 
vetustate  peccatorum  emundatur  ^ccator. 

32  Sit  gtoria  Domini  in  sasculum  :' 
Lxtabitur  Dominus  m  operibus  sui$. 

G  Sit  gloria  Domini  :  non  cujusKbel  altariBe.  In 
saeculura,id  est  in  «ternum,quia  laudie  €|)o8  nullus 
est  finis.  H  Letitiaest  Domini,  quaodo  nomcreatura 
n  ipsius  bcnedicimus  eum  iu  dia  resnrreotionis* 

33  Qui  respicit  terran^  et  facil  eam  tremere. 
Qm  tangit  monies  ei  fumigant. 

C  De  ilHs  dicit,  qui  per  Dei  gratiam  iUuminati, 
peccata  sua  prasterita  contremiscunt.  Mooie^  hic 
pcccatores  dicit,  qui  dum  fuerint  indignatione  Do- 
aiini  porcussi,  tunc  ad  salutares  lacrymas  curruiit, 
et  quosdam  fumiferoa  globoa  triatitiaB  emittunt» 
tanquam  incensum  suavitatis. 

34  Cantabo  Domino  in  viU^  mea, : 
Psallam  Deo  meo  qufindiu  sum^ 

G  Gum  ait  cantabo  in  vita  maa  :  tempua  signat, 
cum  in  hoc  mundodegerevidebatur;  cum  veroad- 
jecit,psaliam  Dco  meo^scilicetin  futuno  eacuJo  ubi 
et  cssc  perpetuum  est,et  psalmpdianon  habct  finem. 

35  Jucundum  sit  ei  etoquium  meum  : 
ii         Ego  vero  detectabor  in  Dofnino, 

G  Sicenim  Dco  fit  jucupda  noatralaudatio  :  ai  nos 
dolcctemur  in  Domino.  Quia  amans  diligitur,negli- 
gens  spernitur,  desideraps  sustinetur. 

36  Deficiant  peccalores  a  terra  el  iniqui  ita  ut  non 

sint  : 
DenediCy  anima  mea,  Doniino, 
G  Deficiunt  a  terra  peocatore8,cum  terrena  oupi- 
ditate  privati,  per  Dei  gratiam  ad  raeUora  studia 
concitantur.  Simili  modo  et  iniqui  deftciunt-,<}Qando 
mali  jam  esse  desinnnt.  Denedic,  anima  moa,  di- 
gnum  initium  psalrai^et  finis  digQus,illum  semper 
benedicere,  a  quo  cognoacimus  nos  semper  dona 
recipcre. 

OHATIO   BX  P&KL,   Clli. 

D;  Inclyte  oranipotens  Deus,qui  fructu  locupleU  ter- 
ram  aridam  satia8ti,da nobis spiritalinaento ascen- 
sum  tu8e  gloriae  contueri,ut  dum  te  in  ccelie  suspi- 
cimus,  illa  semper  quae  sunt  ccelestia,  meditemur. 
Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  CIV. 

AHGUMENTUM  PJSAL.  CIV. 

G  Prophcita  mon^t  fideies  ne  spem,in  isUatrane- 
itoriis  ponant  :  sed  patriarcharum  viam  tonentee» 
Deum  spiritalitcr  sempor  exquirant. 

TT.    Aitetuia. 

G  Hoc  verbi  decus  a  pros^ti  psalmo.  fecit .  ioi.- 


fw 


EXPQSITIQ  PSALMOBUM. 


m 


tuim,  ne^  aoiU  a  quoquam  reperis  posituin,quamvi8  \  judioia  per  universum  mundum  essa  facienda,  non 
mulii  acriptDrea  fuenoi  primiiu3  Hebr^orum.  Scire      in  sola  Judsa. 


autem  debamue  sdleluia  neuiri  generia  esse  deQni- 
tum.  Quod  et  sanctus  Hieronymus  in  expositione 
ejusdem  psalmi  evidenter  designat.  £t  unum  atque 
integrum  manere  debet  in  translatioueyquod  nullius 
linguas  prssumptione  mutatum  est.  Alleluia  vero 
i^ud  Hehissos»  dicitur,  laudate  Deum,  aUe  eaim 
laudale^  ia  quippe  signifieat  invisibilem  Deum, 

i  CoHfiimnimi  Dmfuna  «r  tt  \  invoeate  namen  ejus  • 
Annuntiate  iuier  gentes  opera  etjus. 
C  GonfitemiBi  Domia^  id  est  laudaie  eum»  et 
i>eni8  foetiagr^UamdivinijUjLis  vobia  aequiriie.  An- 
DiiDiiato,  boc  evan^eltatia  convenit  et  apoatolis,  et 
»«Be  BadrerdMibufl,  ui  magnalia  Gbriaii  annuntient. 


8  Memor  fuit  in  sxculum  testamenti  sui : 

Yerbi  quod  mandavit  in  mULe  generali&nes, 
G  Memor  fuit  in  sa&culum,  cum  promissa  coraple- 
vit  Testamenti  sui,  prophetarum  signat  prsdicatio- 
nes,  quas  de  Verbi  incarnatione  prsdixerunt.Man- 
dare  est  per  alium  aliquid  dicere,  quod  per  eos 
fiecit,  cum  datum  est  eis  futura  prophetare.  Mille 
generationes,  fmem  pseculi  significat. 

9  Quod  disposuit  ad  Abraham  : 

Et  juramenti  sni  ad  Isaac, 
G  Hoc  ad  iUud  respondet,  quod  superius  dixi, 
tesiamenti  sui.  Quod  disposuit^  illa  enim  qua  in 
Veteri  Testamento  Abraha  et  Isaac  patriarchis  pro- 


Gstt  vero  dieit,  eoBfiteaiint,  ei  postea  subdit :  invo-  3  missa  sunt,  disposita  dicuntur  et  jurata  ut  firma 
cate,  dooei  inyooiffe  Deum  vokniea  prius  ejus  lau-      ostendantur. 


des  coniiteri. 

2      Cantate  ei  et  psaUik  ei  : 

fiarrate  onmia  mirabilia  ejus, 
€  Ganiate,  ad  hymruMi  pertinet  O!ffi»rendoa ;  psaHite, 
ad  pia  opera  exercenda.  Onnia  signiiicat  iste  qpu« 
dfetiirQB  est.  Non  est  enim  humanarum  vlrium 
omnia  mirabilia  narrare,  sed  significat  a  toto  par- 
tera. 

%  Laudamini  in  nomine  sancto  ejtu  : 
laBieiwr  cor  qu3mmiium  Dominam. 
G  Non  entm  veiat  ul  laudeBtnr,  quia  actibus  bo- 
iis  Boa  potesl  res  ista.  denegari ;  sed  ot  in  Domino. 
WndeoMr  pnMiptt,  qitt  pnQBtnt  iUa  qu»  bene  geii- 
«tuab  LBBieiiur  eor,  etO'.  Indey  Bcilicet  laetetur  cor,  si 
Dominum  quaerit  et  predicatur  in  Domino ;  noa 
autem  si  de  suo  poase.iai!idaiur. 

4     Quaerite  Domimm  et  oonfirmamini  : 
QtiarriM^  faeiem  ejue  eemper. 
G^HortatoF  ul  se  ad  prfemia  ftitura  confirment 
^  ewm  q%i»rer0  delegenunl.  Ista  autem  inquisitio 
aos  eeA  uU<o  leHftfKm  flnienda>  quoniam  addit,  sern- 
p«v.  FMMm  vero^  pNMeniiam  ejus  dicit. 

9      Mementote  nUrabilium  ^us  qux  fecit : 
Prodiffia  et  judidfi  oris  ejus. 
C  Mirabilia  itaque  pertinentad  dWisionem  maris 
kUbri ;  prodigia,  ad  plagas  quas  misit  in  Jlgyptum ; 
.j  midicia  oHs,  quoniam  cuncta  compliBvit  quae  Moysi 
^uo  famulo  promisit.  Jqdlcavit  enim  Pharaonem  ct 
^Mpulum  suunfi,  sicqt  Mpysi  dixit 

Semen  Abraham  servi  ejus : 
Filii  Jacob  electi  eju$. 
G  Hic  subaudiendum  est,  quod  supra  dixit,  me- 
^entote.  Merito  vero  servos  dicit  CQnJbumaces  Ju- 
^£os,  quoniara,  perfidia  faciente.,  fllii.  esse  nolue- 
runt.  Filio^  vero  Jacob,  significat  lideliBsimos  Ghri- 
stianQs,  qui  hsredes  essa  mcrentur  Domini. 

7     Ipse  Dominus  Deus  noster  : 

In  universa  t$rrajudi€iaej,u$^ 
G  Dicendo  ipse  Dominus  Deus  noster,  commonct 
bic  illom  intelligi  debere  esse  Deum,  quem  Judseo* 
WD  popttli  cru^gendum  es^  deoreveruni,  etejus 


C 


10  Et  statuit  iltud  Jacob  in  prxeeptum  : 
Et  Israet  in  testamentum  setemum. 

G  lilud  teslaraentum  sio  dispositum,  siaiuit  Ja- 
cob,  id  est,  iirmavii  in  prsocptum,  id  est,  in  novom 
testameniumi  quod  proprie  dicitur  ffiiernum,  quia 
nullum  iUi  aliud  aliquando  succedii,  in  quo  est 
omnium  promissorum  completa  perfeciio. 

11  Dicens  :  Tibi  dabo  terram  Chanaan  : 
Funieulum  haereditatis  vestrm. 

G  Ghanaan  inierpretaiur  humiiis.  Ergo  oonve- 
nienter  significai  acceptiu-os  eeseGhristianos  terram 
humiliunv,  id  esi  beatorum.  Funiculus  haBTediiatis, 
mundi  hujus  dicit  iortuosas  angustias,  quas  Domi- 
nus  pro  salute  nosira  sua  passione  dissolvit.  Nam 
carnis  ilHus  susceptio,  nostra  probaiur  esse  here- 
ditas. 

12  Cum  essent  numero  breui : 
Paucissimi  et  incoke  ejus. 

G  Nunc  enumerat  quanta  patriarchis  virius  divi- 
na^raBsiiierii. 

13  Et  pertranmrunt  de  gente  m  gentem. 
Et  de  regno  ad  popuium  alterum. 

H  Pertransierunt.  non  de  captivitate  Jud«orum 
hoc,  sed  de  Abraham  dicit,  qui  exiii  de  terra  Ghol- 
daeorum,  et  venit  in  Mesopotamiam,  de  Mesopo» 
tamia  in  terram  promissionis,  ei  iterum  in-  ^£gy- 
ptumv  Mulia  regna  iransimus^  ui  pcrveniamus  ad 
ierram  repromissionis ;  et  ita  de  regno  iEgypti,hu- 
jus  mundi,  ad  alierum  populum  in  coelis. 
D  14  Non  reliquit  hominem  nocere  eis : 
Et  corripuit  pro  eis  reges. 

H  Non  reliquit  Pharaonem,  ut  noceret  Abraham 
in  Sara  (Gen.  xii) :  nec  Abimelech  (Gen.  xx),  Isaac 
in  Rebecca  (Gen.  xxvi)  :  sed  corripuit  Pharaonem 
et  Abimeleoh  pro  eis. 
15      Nolite  tangere  christos  meos  : 

Et  tn  prophetis  meis  nolite  malignari, 

H  Ecce  ante  legem  patrisrchaB,  non  uncti  unguen^ 
to  regali,  chrisii  dieuntur.  Ghristi  autem  sunt,  qui 
Spirilu  sancto  unguntur.  Erubescant  ergo  Judsei, 
qui  dicunt  non  posse  Dominum  Jesum  Gbristura  vo- 
cari,  quia  non  fuii  unctus  regali  unguento)  cum  et 


319 


S.  BRUNONIS  HERBIt>OLENSIS  EPISCOPI. 


380 


illi  cbristi  dicantur,  qui  longe  ante  Saul  (a  quo  re-  A  Israel,  nunc  Jacob,  unum  et  eumdem  dicit.Ghanaan 


galis  ista  et  materialis  coBpit  unctio)  fuerunt. 

16  Et  vomvii  fainem  super  terram  : 
^  Et  ;  omne  firmamentum  panis  contrivit. 

G  Vocavit  famem  :  tempore  PharaoniS)  quando 
in  Mgyplo  septem  annis  famcH  grassata  est  {Gen, 
XLi).  Et  omne  firmamentumy  id  est  fructum  triti- 
ceum  perduxit  ad  nihilum  ;  hominum  enim  firma- 
mentum  panis  est,  cum  supra  dixerit:  et  panis  cor 
hominis  confirmat  (PsaL  cni). 

17  Misit  ante  eos  virum  : 
Jn  scrvum  venundatus  est  Joseph, 

G  Misit  Joseph  ante  patriarchas,  quos  superius 
memoravit.  Qui  bene  vir  dicitur,  quia  ut  vir  virili- 
ter  cuncta  sustinuit.  Ordo  autem  verborum  talis 
est :  misit  ante  eos  virum  Joseph,  qui  in  servum|| 
venundatus  est. 

18  Ilumiliaverunt  in  compedibus  pedes  ejus, 
Ferrum  pertransiit  animam  ejus  : 
Donec  veniret  verbum  ejus, 

C  A  Putiphar  praeposito  Pharaonis  Joseph  missus 
est  in  carcerem  :  compedes  autem  accepisse  non 
legitur,  sed  fieri  potuit  ut  qui  in  carcere  retrusus 
est  ferreis  nexibus  ligaretur.  Pertransiit  animam 
ipsius  ferrum,  quando  in  has  missus  est  augustias, 
ne  inter  mala,  qus  iiijuste  passus  est,  prcevalerent 
et  crimina  falsitatis  ;  ferrum  autem  hic  indicat  tri- 
bulationem  duras  necessitatis.  Donec  veniretverbum 
a  rege  Pharaone,  qui  eum  liberavit,  vel  verbum 
Joseph  interpretandi  somnia,  quod  verhum  quaere- 
batur  a  rege  in  eo  et  eum  liberavit.  Quod  verbum, 
Dei  fuit  potius  quam  Joseph. 

19  Eloguium  Domini  inflammavit  eum  :  misit  rex 

et  solvit  eum  : 

Princeps  populorum  et  dimisit  eum, 
C  Inflammavit  utique  eum  intus  lumen  coelestis 
flammaB  ut  futura  diceret  cum  fiducia  veritatis.Mi- 
sit  rex,  Pharao  soivit  a  reatu  quo  tenebatur  obstri- 
ctus,  ipse  est  princeps,  dictus  Pharao  scilicet,quem 
superiuB  regem  dixit,  ille  dimisit  eum  claustra  exire 
carceris  (Gen,  xli). 

20  Constituit  eum  dominum  domus  sux  : 
Ei  principem  omnis  possessumis  sux, 

G  Constituit  dominum  et  principem,  quando  eum 
fecit  currum  ascendere  et  praeconis  voce  nuntiari, 
hunc  secundum  dominum  esse  post  regem  ct  prin- 
cipem  totius  iEgypti. 

21  Ut  erudiret  principes  ejus  sicut  semetipsum : 

Et  senes  ejus  prudentiam  docerei, 
G  Credebat  Pharao  quod  erudire  posset  principes 
8U0S,  ut  et  ipsi  somniorum  interpretes  esse  mere- 
rentur,  et  ideo  eum  eis  praBfecit,  non  solum  ut  re- 
geret,  sod  et  doceret,  nesciens  eum,  a  quo  somnio- 
rum  scientia  est,  Deum  solum  docere. 

22  Et  intravit  Israel  4  in  ;  jEgyptum  : 
Et  Jacob  accola  fuit  .in  terra  Chdm, 

C  Jubente  Pharaone,  cognatio  Joseph  ad  terras 
^gypti  deducta  est.  Et  Jacob,  diversitate  nomi- 
num,  dicta  suffi  revelationis  variavit.  Ideo   nunc 


vero  fuit  filiuB  Gbam,  nepos  Noe,  ex  quo  .^gyptii 
traxerunt  originem.  Nostra  vero  transiatio  Gham 
habet ;  sed  Romana,  quam  hic  seqnitur,  Ghanaa^. 

23  Ei  auxit  populum  suum  vehemenUr : 
Et  firmavit  eum  super  immicos  ejus. 

H  Auxit  populum  suum,  fecunditate  nascendi ; 
conflrmavit,  quando  illis  crescentibos  iEgyptiorum 
turba  notissimis  plagis  vehementer  afDicta  est. 

24  Convertit  cor  eor*m,  ut  odirenl  populum  ejus  : 
Et  dolum  faeereni  in  servos  ejui, 

G  Convertit  Deus  iEgyptionim  cor  ad  odium  con- 
tra  Israeliticum  populum,  pr»8tando  iHis  felicia. 
Et  dolum  facerent :  consequens  erat  ut  posi  eonoep- 
tum  odium  ssviens  populus  ad  dolosas  machinas 
perveniret,  ut  fuit  in  lateribus  pr»ceptiB,duplicando 
opus,  et  paleas  negando^  et  similibus  {Exod.  i). 

25  Misit  Moysen  servum  suum  : 
Aaron  quem  elegit  ipsum, 

C  Istos  ad  Pharaonem,  quasi  quosdam  testes, 
constat  a  Deo  destinatos,  ut  popalum  sibi  placitum 
abire  permiBisset  illffisum. 

26  Posuii  in  eis  verba  signorum  suorum  ei  prodi- 
giorum : 

In  terra  Cham, 
G  Signa  sunt  quasi  aliqua  vestigia  futurarum  sive 
prsteritarum  rerum ;  prodigia  ¥ero  pertinent  ad 
mirabiles  eventus,  qui  in  ordine  rerum  prius  non 
ftierunt,  prodigium  est  enim  dictum  ab  eo  quod 
porro  dicat.  Itaque  ista  mirabilia  tunc  facta  porro 
et  procul  dicebant  populo  Ghristiano  aliquid  ex  eis 
C  inteliigendum. 

27  Misit  tenebras  et  obscuravit : 
Et  non  exacerbavit  sermones  suos, 

C  Leguntur  tenebras  inter  plagaa  iEgyptii  pertu- 
lisse,  sed  potius  intelligamus  corda  eorum  fuisse 
obscurata,  qui  Domini  pr®cepta  contemnebant* 
Exacerbaverunt  sermones,  significat  mcerbe  aceepe- 
runt,  aut  certe  injuriosis  abominaUonibus  respue- 
runt,  et  ita  exponit  transiationem  Romanam,  qua 
habet  quia  exacerbaverunt ,  sed  nostra  habel  non 
exacerbavit,  scilicet  Deus,  id  est  non  irritavit,  sed 
complevit  sermones  suos  miraculis  eos  conflrmans, 

28  Convertit  aquas  eorum  in  sanguinem  : 
Et  occidtt  pisces  eorum, 

C  Gonvertit  enim  aquas  in  aanguinem,  quoniam 

0  erant  inter  fluenta  maris  Rubri  perituri.  PisoeB  oc- 

cisi  sunt,  ne  spes  vivendi  bominibus  relicta  videre. 

tur,  quando  etiam  pisces  mortui  sunt.  Qui  in  nativo 

elemento  isto  nutriti  sunt. 

29  Addidit  terra  eorum  ranas  : 
In  penetrabilibus  regum  ipsorum, 

H  In  ranis  poetarum  carmina  designantur,  qui  a 
catholica  regula  discrepantes  corda  terrenorum  re- 
gum  fabulis  replent  deceptionum. 

30  Dixit  ei  venit  cynomya  et  ciniphes  : 
In  omnibus  ftnibus  eorum. 

G  Cynomya  signiOcat  muscam  caninam,  qu» 
cfiBteris  muicis  mordacior  est  et  importunitate  sua 


3at 


EXPOSITIO  PSALMOHUM. 


38S 


vk^ntior ;  ciniphes,  genus  oulicum   fixis  aculeis  A  coegerunt,ne  iterum  homines  et  primogenita  inter- 


pennolestuiii. 

31  FatmU  piwnas  eorum  grandinem  : 
Iffnem  eonUmreniem  in  terra  ipsorum. 

C  PosuH,  id  est  decrevit,ut  pluvia  quae  ad  fecun- 
ditatem  terrig  datur  convarterentur  in  grandinis 
noxiam  vastitatem.Ignis  vero  comburens  significat 
fulmina,  qu®  solent  excitata  tempestate  desas- 
virc. 

32  Bt  percussii  vineas  earum  et  ficulneas  eorum  : 
Ei  cantrivU  Ugnum  finium  eorum. 

G  Quod  dicit  percuseit,  ad  g.andinem  vel  ignem 
combarentem  re/Srr,  ne  autem  tantum  ficulncas 
potares  percoBBas,  addidit  omne  lignum,ut  et  sata 
Don  dubitarea  eversa,  ubi  arborum  quoque  robora 


ficerentur. 

38  Expandit  nubem  in  proiectione  4^  eorum  \  . 
Et  ignem  ut  liceret  -r  eis  \  per  noctem. 

G  Nubes  data  est,  ut  solis  temperaret  ardorem  ; 
ignis  concessusest,ut  tenebrarum  potuisset  auferre 
caliginem.  Et  hoc  est  tertium  beneficium,  quod 
Israelitico  populo  constat  esse  concessum. 

39  Pelierunt  et  venit  coturnix  : 
Et  pane  cxli  saturavit  eos, 

G  Superata  sunt  desideria  petentium.  Carnes 
petit,  et  coturnices  accepit  {Exod,  vi)  tam  enim  in 
quadrupedibus  quam  volatilibus  carnes  sunt  sine 
dubio  dulciores),insuper  et  panem  CGcli  acceperunt 
{Num.  xi).  Sunt  enim  ista  Exodi  lectione  notissima, 


cognoeceres  fuisse  contrita.Majora  enim  continent  B  ^"*"^^  coturnices  in  modum  densissimorum  im- 


inteUectum  minorum. 
33    Dixit  et  venit  locusta  : 

Et  bruchuSf  cujus  non  erat  numerus. 
C  Locnsta  est  mater  bruchi,  quem  mala  fecun- 
ditatc  progenerat  quae  ad  illam  pr«dam,quasi  con- 
vocatua  exercitus^cum  sua  prole  descendit. 
3*1    Kt  comedU  dmne  fenum  in  terra  eorum  : 
^  Et  comedit  \  omnem  -^  fructum  terne  eo- 

rum  : 
C  Et  ne  crederes  inaniter  adductum  illum  exer- 
citnm,   dicit  omnem   fructum  consumptum  esse 
terraB. 

35    Et  percussit  omne  primogenitum  in  terra  eo- 
rum : 
Primitias  omnis  lahoris  eorum, 
C  Venit  ad  septimam  plagam  in  hoc  psalmo  posi- 
*toi.  Movet  etiam  aliquos,  cur  in  isto  psalmo  se- 
l^tem  tantum,cum  in  Exodi  narratione  decem,nar- 
^tetar.Sed  hoc  factum  est  ideo,  quia  septem  bene- 
Qcia  Dominum  Hebraeo  populo  prajstitisse  statim 
^etarus  est :  premisit  totidem  plagas  -^gjptios 
^ecepiese.  A  Vel  quia  laudanti,  de  pluribus  pauca 
^ttigisse,  sufficit ;  narranti  vero,omnia  commcmo- 
opos  est. 

Ei  reduxit  eos  cum  argenlo  et  auro  : 
Ei  non  erat  in  tribubus  eorum  infirmus. 
C  Aorom  et  argentum  Israeliticum  populum  ab 
«^^Egyptiifl  discedentem  ex   praBcepto  Dei   legimus 
^ftccepisee  [Exod.  xi),  ut  non  repentina  suBreptio, 


brium  depluerunt :  manna  quoque,  ut  Judaicus  po- 
pulus  satiaretur  depluit,quod  hic  panem  coeli  dicit 
(et  optime)  in  figura  sacramenti  dictus  est  ceeli  pa- 
nis.  Manna  enim  dicitur,  quid  est  hoc^t  et  tanquam 
quaerenti  responderetur.dictumest^Paniscoelestis ; 
illo  saturavit  eos. 

40  Disrupil  petram  et  fiuxerunt  aqux  : 
Abierunt  xn  sicco  flumina, 

C  Hoo  quoque  in  figura  gerebatur  Domini  Ghristi, 
ut  petra  aquas  profudisset  irriguas.  Christus  enim 
Dominus  petra  spiritalis  est  (f  Cor,  x),  qui  vitales 
aquas  emanat.  Qu®  abierunt  in  sicco,  id  est^  in 
gentium  peccatores,  qui  merito  sicci  dicuntur,  qui 
delictis  urentibus  siccabantur,  sed  imbre  Domini 
virente  in  novum  hominem  pullularunt. 

41  Quoniam  memor  fuit  verbi  sancti  sui : 

^  Quod  habui  \  ad  Abraham  puerum  suum, 
H  Memor  fuit  verbi,  quod  implevit  de  semme 
ejuSfid  est  de  Christo  promissionem  suam  quam 
Abrahs  promisit  {Get^,  xv).  G  Vel  causam  miracu- 
lorum  dictorum  nunc  subdit.  Ideo  enim  dicuntur 
facta,  quoniam  Abrahae  constat  fuisse  promissa. 

42  Et  eduxtt  populum  suum  in  exsultatione  : 
-r  Et  ;  electos  suos  in  Ixtitia, 

G  Eduxit  electos  suos  in  Istitia,  quoniam  illi  qui 
murmuraverunt  Domini  furore  percussi  sunt,  illos 
ergo  non  dicitur  eduxisse,quos  in  eremo  culpis  exi- 
gentibus  prostravit. 

43  Et  dedii  illis  regiones  geniium  : 
Et  labores  populorum  possederunt. 


long»  operationis  merces  esse  videatur.  Et  ^     C  Venit  nuncadseptimumbeneficium,quodenim 
itur  aecundum    beneficium.   ama  ihi  ftfinm  ^' j.  ..  ___• ..  _.    .^  s-_.l     -j....^ 


«eqmtur  aecundum  beneficium,  quia  ibi  etiam 
«ollos  ex  jussione  ejus  infirmitate  corporea  potuit 
^igi. 

^    Uitata  esi  jEgyptus  in  profectione  -r  eomm ; 

Quia  incubuU  timor  eorum  snper  eos, 

C  Tuncqui  iniEgypto  remanserant,omnino  Isetati 

snnt,  quando  illi  dimersi  sunt,qui  ad  insequendos 

Hebraos  ire  decreverant.  Cur?Ouia  similiaminime 

pertoleront.  £t  timebant,  quia  et  ipsa  elementa 

pro  cis  pugnabant,  ut  aqua  maris,  aer  tencbrosus, 

ignis  comburens,  etc.Vel,  laetata  est  iEgyptus  pro- 

pter  spem  liberationis  a  morte.Ideo  enim  eos  exire 


dicit  regiones  gentium,  ad  possessionem  videtur 
pertinere  terrarum  ;  labores  vero  populorum,   ad 
divitias  longo  tempore  congregatas. 
44    Ut  custodiant  jusiificationes  ejus  : 
Et  legem  ejus  requirant, 
G  justificationes  Gbristi  sunt,ut  Deum  toto  corde 
diIigamus,proximos  ut  nos  amemus,  patrem  vcne- 
remur.Lex  vero  cjus  fuit  die  Sabbato  requiesci,  in 
pascha  agnum  immolari.  Sed  hsc  spiritaliter  sunt 
qu.Trenda,  ideo  enim  addidit,  requirant. 

ORATIO   EX   PSAL.  CIV. 

Invocantes  noraen  luum,Domine,  deprecamur,ut 


383 


S.  BRUNONTS  HERBIPOLEMSIS  EPISGOPI. 


SM 


qui  patres  nostros)  virtute  tui  nominis  prseunte,  A  su»  gentis,  ipsa  esi  gens  Domiiii;  qm  d4  giiJltiai 


angelicis  pastibus  refccisti,no9  quoque  mysticis  da- 
pibus  foveas  ac  reformes.  Per  Dominum  nostrum 
Jesum  Ghristum,  etc. 

PSALMUS  CV. 

AnOUMEXTUM  P8AL.   CV. 

C  Hic  introducitur  confltcns  popuIusHebraeorum, 
cum,  relicta  patrum  pcrfidia,  ad  pietatem  Domini 
ipso  miserante  perductus  est. 

TT.  Alteluia  alleluia, 

C  lUc  introduciturconfhenspopuIusHebrffiorum, 
qui^  relicta  perfidia  patrum  suorum^  ad  pietatem 
Domini  ipsomiscrante  perductus  cst  (123),ut  intelH- 
gamus,  cum  Ajerint  conversi.et  ipsos  alleluia  uie- 
rito  pro  sua  redemptione  cantare. 
i  Confitemini  Domino  qtioniam  bonus  : 
Quoniam  in  S3scutum  misericordia  ejtts, 

G  Gonfessio  ista  ad  medicinam  poenitudinis  est 
applicanda,  sed  et  ad  prsconia  Domini  pertinere 
non  dubium  est ;  quando  major  gloria  pietatis  est 
parcere  confitenti  quamsineoffensioneviventi  pra;- 
stare.  Bonus  enim  dicitur  recte  Dominus,  quia  ex- 
spectat  errantem,et  pascit  delinquentem.  In  sscu- 
lum  autem,  vits  hujus  signiflcat  cursum,  ubi  mi- 
seri  sunt  quicunque  delinquunt. 
2  Quis  loquetQr  potentias  Domini : 
Auditas  faciet  omnes  laudes  ejus  f 

G  Quis  enim  significat  nuUum.  Cui  enim  aut  in- 
genium  suppetit  ad  cogitandum,aut  lingua  ad  de- 
promendum,utlinguapossit  referre  magnitudinem 
tantas   majestatis?  Auditas  faciet,   et  hic   quoque 


B 


est  diversitate  coUecta,ut  esset  grez  iiiMI#^|HMfv 
unus.  H  Ut  laudern  a  Bobifl  Judm».  pgrtflapUt  tnAi 
servantibusycum  hereditate  tiic»0rUi6efc  gwltti'  po- 
pulo  tibi  credituro.ut  shdus  cunt  eniaiiafoiialOi* 
laudans  te  »temaliter ;  yidit  enimrte  Almelifen!  peMr 
no8ter,et  gavisue  eet  {Iwm,  vm) ;  ▼kNiffHMr  eft  ifee^ 
et  laudaotes  gaudeamue. 

6  Peccavimus  cum  patribus  noslris  ': 
hnjmie  egimu»  iniquiMem  f^imntM* 

G  Ehibium  noft  eet  ietulxi  popukiii  ett  peeeertit  ge- 
mere,  ques  ex  nequitia  patarum  euomK&  peobelfur 
sustinere.Gum  m«yoribue  eaun  eqie  peeeeaiiqai  «e- 
ab  eorum  deUotis  non  eepanintvboe  eet  eiMeoirpeo- 
cavimus,quod  injusto  eginiue,qttod.  imqaititeia  Hi^ 
cimus. 

7  Patres  nostri  in  /Egypto  n<m  itUeliexmml  «fiir»' 

bilia  tua  : 
Non  fuerunt  memores  mulUtudinis  miserumrdix 

tuss. 
G  Duo  sunt  quaB  benefioia  coUata  comiiMiideiit» 
intellectua  et  memoria  quod  utrumque  in  peEfltfU 
fuisse  denegatur.  Vidobant  euim  plagee  iCJgsptio* 
rum,  et  beneflcia  Dei,  sed  qua  Gausa  fleeent  non 
agnoscebant,nec  nfiemores  erant  miaerioordia  Dei, 
videntes  enim  exercitum  Pharaonisi  ocedebwi  ee 
subsidia  evadendi  perdidisse  antequam  mare  divi- 
deretur,  immemores  priorum  mirabilium. 

8  Et  irritaverunt  ascendentes  in  mare  : 
Mare  ^  Rubrum  \  . 

C  Irritaverunt,  id  est  plaoatum  Deum  irecundum 


subaudiendum  est,  quis  :  Ula  enimpossunt  audiri,  ^  sibimet  reddiderunt.  Ascendentee,  hoo  coneUt  di- 

.(....  .  •!• ^  1 .  ^,.^^:^-^  ^M..M,*MM  mm«a4«a  -in— ; II 


qui  probantur  et  dici. 

3  Beati  qui  custodiunt  judicium  : 

Et  faciunt  justitiam  in  omni  tempore, 
C  Gustodit  enimjudicium  qui  inter  alios  reete ju- 
dicat.  Justitiam  autem  facit,  qui  eam  in  opere 
demonstrat.  Merito  ergo  isti  tales  beati  dicti  sunt, 
qui  prflBcepta  Dei  pura  mente  custodiunt  omni  tem- 
pore.  Qui  enim  persevoraverit  usque  in  finem  hic 
salvus  erit  {Matth,  x). 

4  Memento  nostri,  DominCy  in  bencplacito  populi 

tui : 
Visita  nos  in  salutari  tuo, 
G  Orant  devoti,  ut  inter  eos  debeant  sstimari, 
qui  Domino  fldeli  operc  placuorunt.  Optant  se  visi 


ctum  positione  locifqqoniamiClgyptuecunotle-regior 
nibus  perhibetur  esse  humiiior»  et  ideo  inde  eeoen- 
dentes  petierunt  loca  altiora. 
9    Et  salvavit  eos  propter  ncmen  suum  : 

Ut  Hotam  faceret  ^^otefUiom  itKun. 
G  Dicendo  propter  nomen  suum»de8iga.at  0Qnii- 
num   Salvatorem,  ciujue  vocabula  conyenlt,  eid* 
vare  periclitantes.  Notam   fecit  potentieni   etaam, 
utique  oculi  spiritali  cogitatione  videntibaB. 
10    Et  increpuit  mare  Rulhtum  et  exsitdnthm  est : 
Et  deduxit  eos  in  abyssis  sieut  in  dSseft». 
G  Incropationem  vocavit  ocdoltotti'  diVfiiitStie  ini- 
perium,  quia  mare  in  Exodo  voce  0omfl^i  nbttl^- 
mus  increpatum.Slccatum  est  mGLfe,ilDnperteMin, 


tari  a  Deo,  cujus  adventu  se  noverant  esse  salvan-  Q  sed  tantum   quantum  illis  tunc  iter  aperitet.DMr- 


dos.  H  Salutaris,  Filius  est  Patris.  G  Ipse  est  salu- 
tare,de  quo  beatus  Simeon  ait :  Viderunt  oculi  mei 
Salutare  tuum  (Luc,  ii). 

5    Ad  videndum  tn  bonitate  electorum  tuorum  :  ad 

laetandum  in  Ixtitia  gentis  tuas  : 

Ut  lauderis  cum  hssreditate  tua. 

G  Petit  populus  prsBdictns  a  salutari  Domino  visi- 

tari,  ut  bonitatem  ejas  videret,  quam  electis  suis 

erat  suo  munerc  prsestaturus.  Gum,  vel  in  laetitia 

(123)Non  miruro  hic  vidoatur,si  his  eadem  verba 
redeant,  siquidem  hanc  singularem  repetitioncm, 
quamemendaverat  Gochleus,  argumentum  sumens 


tum  dicitur,  et  est  in  ahyssjs,  qqftUdo  aqUILflim 
inundatione  deseruntiir,ac  sit  aruitilla  vfn  fliifnB^ 
rum  ut  usque  ad  iter  pulvereum  potuiBset  peitm 
nire.  Propter  quod  deserto  cotfperehlW  abyMi 

ists. 

11    Et  salvavit  eos  de  manu  odtenHum 
Et  redemit  eos  de  manu  inimiei, 
G  Sahravit  enim  ChristuB  humanum  gwww  a 
cohortodflBmonum,  qu»  plebem  humaimBfil  etiiHelo 

ex  Gas8iodoro,exigit  editio  ex  autogrcpbo  S.  Bi^no- 
nis  et  uno  ms.  excusa,  aliiaque  ediuonibus  iinte- 
ponenda. 


m 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


386 


p^ooat^rma  «t  odtt  et  percutit.  Redemit  pcccatores  A.  ^^    Aperta  est  tcrra  el  deglulivU  Dathan  : 


o^oniDPt  pvBtiPiO  sanguiae,  ab  imperio  diaboli, 
hoc  est  dc  manu  inimiei.Ad  litterameDiui  illiid  diei 
Ml(  vi^etiir»i»oa  enim  i£gyptiis  pretium  deditcum 
liberassei  Judsos,  quod  tamen  redemiti  signiricat, 
proplietic»  igiiur  dictaio  habeatur. 

ihm  #ir  Ht  wm  rmamt. 

fi  H«e  nnoo  limiHtitda  ia  nestrobaptiBroofit^ubi 
•UBitar  homo  iqois,  «it  perit  diabolus  cum  sa- 
isllitahiiB  nns.  G  Ad  litEteram  enim  planum  est  in- 
tdiigore  historiam  aosoenti. 
13    Ei  crediderunt  -r  in  ;  verhis  eJus  : 
Sg  kMdavertmi  tawimn  ejui» 

Q  St  crdMemnt,  «liiritiAm  in  hoc  cordis  de- 
monstraty  quod  koH  ttste  eventum  rei,  sed  postg 
faetam  imarmeukrum  crodore  malaerunt.Et  laudave- 
mnly  Milieet  eane&tes :  Gantemus  Domino,  glo- 
rioM  enim  honoratus«st  (Bfooi.  xv). . 

44  €to  «r  fbcertmi  \  ebliti  sunioperum  ejus  : 
Nm  tusiinuerunt  eonsilium  ejus, 
€  CKto  feeerunt,  ae  si  dioer^t :  Summa  ccleritale 
miit^  sutit,  ut  <]tti  Domino  de  rdlatis  mirabilibus 
lanAes  oanebalit,  post,  neflsindas  murraurationes 
•asomebaiit.  Ck^nsDium  mutaverunt  >n  peccatum, 
dom  prius  desperarentqoam  ejus  parata  beneficia 
proveni89ent.Petierant  enim  eseam  sub  diflfidentia, 
quamvis  ante,  nullam  famem  cssent  passi,  divina 
«empef  lergHate  pasti.  Ita  faodie  multi,  dum  sibi 
nittla  featfnatione  provident,  incauti  diviniiatis 
disposKionem  antloipant.  p 

15    &  eaneupierunt  concupticentiam  in  deserto  : 
Ei  ienlaverunt  Veum  in  inaquoso, 

C  Et  concupierunt  concupiscentias,cum  positula- 
bant  sibi  dari  sub  murmurationibus  aquam  et  co- 
mesaatiQaem  in  deserto  (Exod.  xv).  Ostendit  enim 
geminatip  verborum  nimietatem  desiderii.  Et  ten- 
taverunt  in  inaquoso.  H  Siccitas  enim  eis  erat 
(oia  pon  agnoscebant  irrigationem  sancti  Spiritus 
in  colunma  nubils,  qu»  prscedebat  eos« 
ll|   Ei  dedii  eis  petUumem  ipsorum  : 
El  misU  saiurUatem  in  animas  eorum. 

C  OwAbu9  ei^im  mQdias^nimam  dicimus  satiatam, 
6tt«i  00019  QorporaUbus  pro  oarnis  infirmitate  refi- 
cUurf  «t  ciium  spiritali  jocunditale  completur.  Sed 


Et  aperuit  supcr  conQrejationem  Aliron . 
11  Aperla  est  tem,  facla  suiil  Juuc  sccundum 
lilterani,  sed  ct  nunc  vorat  eos  terra,  qui  terrena 
sapiunt ;  et  recedunt  a  mandatis  Dei ;  quos  non 
illuminat  gratia  Spiritus  sancti,  sed  accendit  flam- 
ma  peccati. 

19  Et  exarsii  ignis  in  synagoga  eorum : 
Ftamma  combussit  peccatorcs. 

G  Exarsit  ignis  hoc  factum  est  supra,  ducentos 
quinquaginta  socios  Dathan  et  Abiron,  qui  eorum 
infeliciter  vota  secuti  aunt.  Fiamma  dicta  est  a  fla- 
gello  comarum  suarum.Synagoga,  vero  hic  congre- 
gationem  sociorum  Dathan  et  Abiron  signiAcat, 

20  'T  Et  \  fecerunt  in  Choreb  : 
Et  adoraverunt  sculplUe. 

C  Choreb  interpretatur  calvaria,uhi  postea  Judci 
Dominum  crucifixerunt,  ut  in  eodem  nomine,  jam 
tunc  in  illo  dcserto  Chorcb,  culturam  Dei  nefanda 
pr^BSumptione  violarent,  quorum  posteritaa  erat  in 
looo  calvariffi  cruciHxura  Dominum.  Adoraverunt 
sculptile,  non  in  deserto,  sed  in  terra  postea  pro- 
missionis. 

21  Et  mutaverunt  gloriam  suam  :  in  similitudinem 

vituli. 
Cmnedentis  fefium. 
C  Gioria  eorum  fuit  adorata  divinitas^  quam  in- 
felici  commutatione  perdentes,  usque  ad  hoc  per- 
venire  meruerunt^  ut  deserentes  cceli  terrsque 
Creatorem,  Deum  sibi  facerent.  similitudinem  vi- 
tuli  fenum  comedentis. 

22  Obliti  sunt  Deum  qui  satvavit  eos  : 

Qui  fecit  inagnalia  in  iEgypto  mirabilia. 

In  terra  Cham  :  terribilia  in  tnare  Rubro. 
H  Obliti  sunt  Deum:qui  verberavit  multisplagis 
iEgyptum,ut  suum  populum  liboraret:et  miracula 
in  terra  Cham  sive  Chanaan  fecit,cum  ejectis  gen- 
tibus  ipsos  iii  eorum  tcrra  plantavit.  Terribiliaque 
fecit  in  mari,cum  Pharaone  exstincto  sic  eumpo- 
pulis  prsbebat  incessum. 

23  Bt  dixit  ut  disperdcret  eos : 

Si  non  Moyses  electus  ejus  stetisset  %n  confrac- 

tione  in  conspectu  ejus. 

H  Attende  hoc,  o  sacerdos  :  perisset  enim  popu- 

lu8,nisi  mitigasset  Moyses  iram  Dei :  et  tu  cum  vi- 

deris  populum  delinquentem,  annuntia  ei  delieta 


bjc  niiimas  eorum  dieii  camibus  potuque  sagina-  j)  sua  :  el  sta  in  fractione,  id  est  in  pcriculo  rogans 


tas,  ut  eorum  voluntas  dosperata  rebus  emergenti- 

17   Et  irriiaverusU  9i(^sen  in  casiris  : 
A^rgn  samclMm,  Dommi. 
G  Satijyritatfm  ventns  socuta  est  sediUo,qusple« 
raiM|ilo  narioalorum  peraiGiosorum  causas  excitat. 
Wii«f^amaoi9  didms  ad  iracuadiam  provocari, 
iffittvidriHit  eoim  viros  sanotos  Dathaa  et  Ahiron 
ad  iptoritom  suum  (Num.  xvi)j  quia  per  invidiam 
loqu^»aat4r,quod  Oominp  dispMcebat.  Et  hoc  con- 
gruo  iater  laudes  Dei  ponitur,  quia  suos  Oamulos 
viadicasse  declaratur. 


Dominum,  ut  avertatur  furor  ejus  ab  eis. 
24    l]t  averleret  iram  ejus  ne  disperderet  eos  : 
Et  pro  nihilo  habuerunt  terram  desiderabitetn. 
C  Pro  nihilo  habuerunt  terram:quia  semper  car- 
naliter  visa  et  audita  cegitabant^sed  adverte  quam 
bona  illa  terra  fuerit,utdesiderabilis  esse  diceretur. 
H  Terra  enim  viventium  est,  quam  desiderabilem 
dicit :  quam  pro  nihilo  habebant,quia  istam  trans- 
itoriam  diligebant.C  Vel  terra  ista  sancta  corpora- 
lis,propter  mysteria  redemptionis  nostrs  desidera- 
bilis  intelligentibus  fuit :  illis  vero  nulla,qui  in  ea 
aihil  spiritale  seoserunt. 


387 


S.  BRUNONIS  HEhBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


25  A'<> .  rrcdldcrunl  verbo  eju$  : 
Et  murmuraverunt  in  tabemaculis  suis: 
yon  exaudierunt  vocem  Domini, 

C  Non  crediderunt  in  verbo  ejus :  Filium  sigiiifi- 
cat,cui  plebs  nefandissima  noncredebat.Vel  hoctd 
litteram,  quia  ideo  murmurabant,  quia  ejus  pro- 
missionibus  minime  credere  maluerunt.Dum  mur- 
murationes  exercebant,  vocem  Domini  nullatenus 
audierunt.  In  tabemaculis  vero  dicit:ut  hoc  conti- 
gisse  videretur,non  laborantibus,8ed  otiosis.  Majus 
enim  crimen  est,  cum  murmurare  contigit  otiosis. 

26  Et  elevavit  manum  suam  super  eos  : 
Ut  prostemeret  eos  in  deserto, 

C  Elevavit  manum:hicjustitia  Domini  prsmitti- 
tur,  ut  secuta  pietas  majore  gloria  sentiatur.  Dicit 
enim  insurrexisse  Domini  potestatem.utvindicaret 
in  excedentibus,  eosque  prosteraeret,  et  alia  quae 
sequuntur  faceret. 

27  ¥A  ut  dejiceret  semen  eorum  in  natiotubus  : 
Et  dispergeret  eos  in  regionibus. 

H  Dispersi  sunt  onim  Judaei  in  diversispartibus, 
ut  aliquando  humiliati,8UumDominumpIebsoa8ti- 
gata  cognosceret.Sed  ct  ille  dispergitur,  cujus  sen- 
sus  omni  vento  inanis  gloriae  vcl  cupiditatis  cir- 
cumfertur. 

28  Et  initiati  sunt  Beelpliegor  : 
Et  comederunt  sacri/icia  mortuorum, 

H  Et  initiati  sunt,  id  est,  qui  Deo  se  consecrare 
debuerunt,  ideo  Beelphegor  initiati,  id  est  conse- 
crati  sunt :  et  qui  panem  vivum  esurire  debuerunt, 
mortuorum  sacrincia  comederunt. 

29  Et  irritaverunt  eum  in  adinventionibus  suis  : 
Et  multiplicata  est  in  eis  ruina, 

H  Irrltaverunt  eum  in  adinventionibus  suis,  sci- 
licet  perversis,  et  idolorum  ruina  multipliciter  est 
facta.  A  Vei  multiplicata  est  in  eis  ruina  :  quia  pro 
gravioribus  suis  peccatis  gravius  vastabantur. 

30  Et  stetit  Phinees  et  placavit  : 
Et  cessavit  quassatio. 

C  Stetit  Phinees  :  hoc  verbum  stetit,  soliditatem 
mentis  ostendit,  qui  ex  zelo  divino  fornicatores 
occidit.  H  Sic  debet  sacerdos  cui  animae  commiss» 
sunt,  evaginare  gladium,  id  est  proferre  verbum, 
et  occidere  fernicationem  et  concupiscentias  in 
utroque  sexu,  ut  sibi  reputetur  ad  justitiam. 

31  Rt  reputatum  estei  in  justitiam  : 


B 


A.  Dci,  quem  illc  prscdicat  :  sicut  Paulus  dicebai  : 
Quis  inflrmatur  et  ego  non  inGrmor?  (//  Car,  xi). 

33  Et  distinxit  4"  in  ;  lahiis  suis  : 
Non  disperdideruni  gentes  quas  dixit  Dammiu 

illis. 
H  Et  distinxit  in  labii8  8ui8,utjagiierfliip[Aiearet 
pro  eis.  C  Vel  distiiixit  dictum  Ulud  diffidadtiay-^ 
priori  mcntis  con8taiiiift.Noiidi8perdidaniiitgente8, 
quia  postquam  terram  prMniaeioBis  popoliis  intra- 
vit,oblitus  mandatorum  Dei  et  prMeptomm  -i^iis, 
quibus  praceperat  debere  eos  propte»liMeeiiiB£ul- 
turas  occidere,  cum  illis  se  gentibue  Bragie  «tita 
societate  conjunxit. 

34  Et  commisti  sunt  inler  genies :  et  didicenmi 
opera  eorum:et  servieruntsculptihilibus  eorwm: 

Et  factum  est  ilHs  in  scandalum, 
C  Commisti  8UDt  itaque  vetita  sooietate  inter 
gentes,  ut  se  eorum  superatitione  polluerenty  (a- 
ctumque  est  illis  in  scandalum.  Seandalnm  nomen 
Gra^cum  cst,  significana  sinistrum^  eo  quod  eorum 
mentes  in  laevam  partem  perversa  imitatione  dedu- 
xit.Ecce  facta  est  terra  promissionis  in  scandalum» 
qua3  fuit  in  magnum  prsmium  Domino  larglente 
collata.  Unde  monemur  recte  uti  beneOciis  divina 
largitate  colIatis,ne  magis  inde  pereamus  unde  sub- 
levati  fuisse  cognoscimur. 

35  Et  immolaverunt  filios  su4>s  et  fUias  suas  : 
Daemoniis, 

H  Immolaverunt  filios  suos  et  filias  suas  d«emo- 
niis.  Hoc  intelligendum  est  moraliter,  sensus  et 
animas  suas.  C  Vel  ad  litteram,  non  illi  qui  terram 
G  promissionis  sunt  ingressi,  sed  posteritas  eorum. 
«36    Et  effuderunt  sanguinem  innocentem. 

Sanguinem  filiorum    suorum  et    fiiiarum  ^ 

suarum  \  , 

Quas  sacrificaverunt  sculptilibus  Chanaan, 

C  EfTuderunt  sanguinem,  non  autem  legitur  ab 

Hebra^is,  terram  promissionis  ingressis,  efihisum 

*  sanguinem  humanum  in  sacriflciis  daemonum  ;  ta- 

men  ab  state  sequenti  hoc  fieri  posse  non  dubium 

est.Et  ne  putarentur  extranei  fuisse  illi  innocentee 

quorum  sanguinem  effuderant,addidit  flliorum  suo- 

rum  et  flliarum  suarum,  ut  contra  eos  cresceret 

invidia,  et  scelus  grandesceret ;  et  ut  ampliusgran- 

desceret,addidit  sculptilibus  istum  innocentem  san- 

guinem  effusum.  Auxesis  enim  flgura  ista   apud 


In  generatione  et^  generatione  usque  in  sempiter-  j)  Grfficos  dicitur,  quando  vel  laus  vel  crimen  adjectis 
num.  dictionibus  increscit  et  augetur. 

37    Et  interfecta  est  terra  in  sanguinibus,  et  conta- 
minata  est  in  operibus  eorum  : 
'Et  fomicati  sunt  in  adinventionibus  suis: 
C  Interfectam  igitor  terram,  debemns  crudeles 
homines  accipere,  qui  se  magis  iniqoa  devotione 
trocidabant  interflciendo  filios.  Tropica  enim  locu- 
tione  interfecta  terra,  diountur  terreni  homines, 
suis  malis  actionibus  in  anima  interempti.  Et  hoo 
faciendo  etiam  dicuntur  fornicati,  nam  ilK  fomi- 
cati  videntur  in  Domino,  qui  se  adulterinis  polloe- 
runt  superstitionibus. 


C  Reputabatur  illi  sacerdotiPhineesad  justitiam, 
id  quod  superius  dixit,hic  et  in  futuro  Sflecuh),  sed 
et  sacerdoti  cuilibet  vitia  corrigenti  reputatur  ad 
eeternam  justitiam. 

32    Et  irritaverunt  eum  ad  aquam  contradictionis  : 
et  vexatus  est  Moyses  propter  eos : 
Quia  exacerbaverunt  spiritum  ejus. 

H  Aqua  contradictionis,aquffi  baptismi  accipiun- 
tur,ad  quas  diabolo  contradicitur  et  operibus  ejus, 
post  quas  si  quis  se  coinquinaverit  vitiis,  sacerdos 
vexabitur  pro  eo,  quod  exarcerbaverit  Spiritum 


a89 


BXPOSITIO  PSALMORUM. 


390 


38    Et  iratus  est  furore  Dominus  in  populum  suum  :  A 
El  abominatus  est  hwredHalein  suam. 
C  Tropica  locutione  iratus  furore  Dominus  dici- 
tnr.  Et  iratus  est  furore  Dominus,  H  quia  reliquit 
eum,  et  qu«  quondam  fuerat  plebs  Dei,  facta  est  - 
eaierva  diaboli.  0  AbomiDalio  autem  et  Dei  aversio 
malorumomDiumconstat  extremum,  quiadum  illud 
quod  continet  subducitur,  necesse  est  ut  earum 
remm  que  continentur  ruina  protinus  sequatur. 

29    Et  tnuUdit  eas  in  manus  gentium 

Et  daminati  sunt  eorum  qui  oderunt  eos, 
CTradiiisunt  enim  opprobrio  servitutis,^iglo- 
riari  videbantur  in  idolis.Dominati  sunt  eorumqui 
oderunt  eoa,  gravis  valie  dominatio,nam  qui  sem- 
per  odit  aemper  iratus  est ;  qui  vero  semper  iratus 
est»  implacabilis  est.  Durissima  igitur  est  servitus  g 
aervire  semperlnfenso. 

40    Bi  tribulaverunt  eos  inimid  eorum, 
Et  kumiliati  sunt  sub  manibus  eorum  : 
Sjepe  tiberavit  eos, 
€  Et  tribulaverunt  eos,  recta  vicissitudo,  ut  qui 
amanti  Domino  servire  noluerunt,  odientibus  ini- 
micisjusto  judicio  probarenturessesubJHCti.Siepe 
liberavityUtinteHigamusipsum  et  bona  promittere, 
et  flagellatis  denuo  subvenire.Promisit  enim  bene- 
ficia,et  bumana  non  cessavit  iniquitas,  intulit  vin- 
dictam,  et  afflictis  iterare  dignatus  est  clemen- 
tiam. 

41  Ipii  autem  exrcerbaverunt  eum  :  in  consilio  suo : 
Et  humiliati  sunl  in  iniquitatibus  suis, 

H  Ipsi  autem  exacerbaverunteum  inconsiiiosuo,  C 
quod  habuemnt,  ut  eo  relicto  idolis  servirent.  Et 
humiliati  sunt,  non  a  Deo,  sed   a  delictis    suis 
homiliabantur. 

42  Et  vidii  cum  Iribvlurentur : 
Et  oMdivit  oratianem  eorum, 

H  Et  vidit  cum  tribularentur,  pmcucurrit  enim 

Bolita  miseratio  clementis  Dei,  qu»  conversos  in 

orationibus  protinus  audivit.  Docet  enim   et*te, 

9aod  si  conversusjngemueris,  protinus  appropin- 

fuantcelsis  auribus  ejus  preces  humilitatis  tu». 

^    Et  memar  fuit  testamenti  sui : 

Et  panituit  eum  secundum  multitudinem  mise- 
rieordise  suas. 
H  Memor  fuit  testamenti^  quod  cum  Abraham  in 
^Hitio  fidei  nostrse  pepigit;Cquod  absconditum  erat  q 
iti  prophetis,  sed  in  tempore  Evangelii  revelatum 
^vL   Pttnitttit  autem    more  humanitatis   dicitur, 
^quia  semper  super  posnitentes  poenitetDeus^dum 
^Kiale  qu»  locutus  fuerat  ut  faceret  non   facit. 
C  Poenitet  ergo  tunc  Deus^  quando  nos  psnitentes 
^ognoscit ;  talis  enim  ille  nobis  efQcitur,  qualesm>5 
9iki  esee  probaverit.  Est  ergo  Dei  psenitentia  hic, 
noo  dolor  de  imprudenter  facto,  sed  remissiopoens 
peeeati. 
44    Et  dedit  eos  in  misericardias : 

In  eonspectu  omnium  qui  ceperant  eos, 
C  In  misericordias  datos  eos  dicit,  quia  diversa 


charismalum  munora  supcoprrunt ;  alii  enim  pro- 
pheta;,  alii  opostoli,  ulii  maHyres,  alii  conressores 
ex  ipso  populo  gratia  Deifloruerunt.Vel  adlitteram, 
gentiles  eis  placabiles  fecit,  qui  captivarunt  eos,  ut 
8«pe  etiam  liberos  darent,quos  ante  captivos  tene- 
bant. 

45  Salvos  fac  nos,  Domine,  Deus  noster  : 
Et  congrega  nos  de  nalionibus, 

H  Salvos  nos  fac,  ne  nobis  vitia  dominentur.  Et 
congrega  nos,  quia  gens  Hcbrsorum  in  regionibus 
nationum  est  dispersa.  C  Populus  enim  iste,  cui 
ab  initio  psalmi  verba  dedimus,nunc  Deum  depre- 
catur,utEcclesiam  suam  de  gentium  congregatione 
perflciat. 

46  Ut  confiteamur  nominisancto  tuo  : 
Bt  gloriemur  in  laude  tua, 

C  Ut  confiteamur  nomini  tuo,  id  est  Filio  utique 
tuo,  qui  et  nomen  et  laus  tua  est.  C  Et  gloriemur, 
non  in  humana  jactantia,  sed  in.te,  ubi  est  revera 
fixa  gloria  et  sine  fine  laetitia. 

47  Benedictus   Dominus    Deus   Israel  a  sxculo  et 

usque  in  sdeculum  : 
Et  dicet  omnis  populus  Fiat  fiat, 
H  Merito  benedictus  in  sa?cula,  per  quem  facta 
sunt  sobcula,  non  solum  facta  sed  etiam  redempta. 
Qui  et  nunc  nos  recreare  di^n^tur  in  salutari,  id 
est  in  Christo  Jesu  Domino  nostro,  qui  est  in 
ssecula  benedictus.  Dicit  vero  ab  isto  sasculo 
usque  ad  illud  perpetuum  sseculum  Deum  benedi- 
cendum,  ut  continuata  laus  nunquam  debeat  habere 
fastidium. 

ORATIO  £X   PSAL.   CV. 

Memcnto  nostri,  Domine,  in  beneplacito  populi 
tui,  et  a  peccati  servitute  nos  discussos  salutaris 
tui  visitatione  salvifica.  Per  Dominum  nostrum  Je- 
sum  Christum,  etc. 

P8ALMUS  CVI. 

ABGUMENTUM   PSAL.    CVl. 

C  Uic  commonetur  populus  Christianus  ut  pro 
collatis  sibi  beneficiis  laudes  Domnino  reddat. 

TT.  Alleluia, 

1  Confitemini  Domino  quoniam  bonus  : 

Qtwniam  in  sxculum  misericordia  ejus. 
C  Confitemini  Domino,  commonet  Propheta  et 
prodere  peccata  sua,  et  laudes  Domini  personare. 
Dicit  vero  quoniam  bonus,ut  peccatoribus  sit  con- 
ndentia  post  satisfactioncm  pro  Domino  supplicare. 
In  sa3CuIum,hoc  est  in  £ternum,quianullum  tem- 
pus  est,  quod  ab  ejus  miscricordia  reperiatur  exce- 
ptum. 

2  Dicant  qui  redempti  sunt  a  Domino  : 

Quos  redemit  de  manu  inimici  :  et  de  regionibus 
congregavit  eos  : 
C  Dicant  utique  alleluia,  quod  titulus  ait,  et  se 
jiicundis  exsultationibus  consolentur,  qui  ad  Domini 
gratiam  venire  meruerunt :  significat  tamen  specia- 
liter  populum  gentium,qui  Dei  sanguine  redempti^ 
et  de  potestateinimiciyid^t  diaboH,  ipsius  miaerfi- 


3»! 


S.  BllUNONIS  HERBIPOLENSlS  EPISCOPI. 


oMI 


li.;i  i  ?ul»]alis«nl;quifledivcrsisrpginionibusvocati  \  sacciili  vita  vitiosa.  Vinct®  in  mondicitate,  id  e«t 


Kunt,  veiqui  redempti  sunt  iu  pabsiune  Ghristi. 

3  A  solis  orlu  et  occasu  : 

Ab  aquilont  et  mari. 
G  A  solis  ortu,  cum  tres  cardines  mundi  designa- 
verit,pro  quarto,id  est  pro  australi  posuit  mare,ab 
illa  parte  volens  intelligi  Oceanum,  qui   cunctum 
mundi  marginem  dicitur  circuire. 

4  Erraverunl  in  solitudine  in  ituiquoso  : 

Viam  civitatis  habitaculi  non  invenerunt. 
C  Erraverunt  gentes  in  superstitiosa  doctrina, 
aridi  dc  vera  doctrina,  et  in  solitudine,  cum  nullos 
verissimos  doctores  adhuc  babere  probarentur.  Et 
viam  civitatis,  id  cst,  opera  quibus  pervenitur  ad 
coelestem  Uierusalem  non  inv<5nerunt. 

5  Esurientes  et  sitientes  : 

Anima  eorum  in  ipsis  defccit. 
G  Esurientes  et  sitientes,  curiosissimos  virosss- 
culi  hujus  significat,  qui  semitas  veritatis  diversis 
opinionibus  exquirebant,  sed  quoniam  non  credide- 
rant  vero  auctori,  in  vera  sapientia  non  poterant 
inveniri.  Defecit  anima  in  ipsis,  utique  cum  la- 
boribus  atquc  studiis  eorum  animositas  lassata  suc- 
cubuit. 

6  Et  clamaoerunt  ad  Dominum  cum  tribularetitur  : 

Et  de  necessitatibus  eornm  eripuit  eos. 

C  Superioribus  vorsicuHs    descripsit   errantes, 

nuDC  refert  de  redeuntibus  ad  dona  Dei.  Giamave- 

runt^  significat  magnodesiderio  quffisierunt.H  Tunc 

quoque  exaudimur  ab  eo,  quando  non  aimplex  vox 


indigeutia  boni  operis,  ligat»  funibus  peccatorum. 
Ferrum  significat  duritlam  malonim. 

11  Quia  exacerbaverunt  eloquia  Dei : 
Et  consilium  Aitissimi  irritavermt. 

C  Quia  exacerbaverunt,  exponit  ehim  quemadmo- 
dum  peccaveruht  illi  qui  sedebantin  tenebnft  ;quta 
contra  Domini  eloquia  facientes,  in  ejus  regulis  ?i- 
vere  respuebant,  ct  ideo  ejus  consilia  irntaveruht 
H  Quae  eis  dedorat  ut  eligerent  vitani.G  Fuit  etiam 
Deijustum  consilium^saluberrimamedicina,  utmor- 
bus  illecontrario  remedio  curaretur ;  superbta  men- 
tis;  angustia  cordis. 

12  Et  humitiatum  est  in  laboribas  cer  eorum  : 
Infirmati  sunt  nec  fuit  qui  adjuvaret. 

Q  G  numiliatum  est  cor  eorum  in  tribulatioiiibhdet 
angustiis,ut  qui  in  prosperitatibus  superbi  exsiste- 
runt,in  trilralalionibus  et  laboribus  hnmfHafentur. 
Infirmati  sunt,id  est  a  sseuli  pnesumpHohe  dejecti 
sunt.Nec  fuit  qui  adjuvaret,8nbaudienduili,iiliter, 
nemo  enim  pr8estatpenclitanti,nisieuiomaipoten8 
Deus  praBceperit  subveniri. 

43  Et  ctamaveru7it  ad  Dominum  cum  tribulairefifuf: 
Et  de  necessitatibus  eorum  liberavit  eos, 
G  Clamaverunt  ad  Dominum,  scilicet  propria  de- 
licta  confitentes.  Silcbant  prius  in  elatione  pbsiti  et 
velut  insensata  pecora  nullum  salutaro  verbumfuh- 
debant.  Gompunctio  facta  est,et  tunc  vocem  bUktn 
reddiderunt,  id  est  etliberavit  eos  qui  preniebantur 
servitute  diaboli. 


sed  tribulatio  ciamat  ad  Deum.  Sed  vide  quid  cla- 

mor  iste  praestiterit,  qoia  de  neoessitatibus  cripuit  C  ^^    ^'  cduxU  eos  de  tenebris  et  umbrn  morHs  : 


608,  et  semitas  veritatis  agnoscere  fecit. 

7  Eduxit  eos  in  viam  rectam  : 

Ut  irent  in  civitatem  habitationis. 
C  Et  eduxit  cos  in  viam  rcctam,  sciiicet  Christus, 
quatenus  qui  pridem  invio  errore  vagabantur,  ac- 
cepta  via  sanctissimae  reiigionis,  credentes  in  Chri- 
stum  ad  Ecclesiae  beata  atria  feliciter  pcrm}i- 
rent. 

8  Confiteontur  Domino  misericordiag  ejus  : 

Et  mirabilia  ejus  filiis  hominum. 
C  Dignum  et  justum  est  semper  csnflteriffo  Do- 
mino,  quinos  sua  misericordia  etapericulisliberat, 
et  splendore  suae  pietatis  illuminat.  Mirabilia  cjus 
que  fecit  in  mundo,  per  evangelistas  et  apostolos, 
posteris  dicit  esse  prsdicanda. 

9  Quia  satiavit  animam  inanem  : 

Et  animam  esurientem  satiavit  bonis» 
G  Tunc  erant  animse  gentiiium  inanes  et  vacuffi, 
quando  bonis  fructibusex  cultuidolorum  erantpri- 
vatffi,postea  esurientes  satiataB  sunt,  quandoDomini 
miseratione  commonitjo,  vota  sua  ad  poenitenti® 
studia  transtulerunt. 

10  Sedentes  in  tenebris  et  umbra  mortis  : 
Vinctos  in  mendicitate  et  ferro. 

G  Sedebant  gentes  in  tenebris,  quoniam  vaeuate 
lumine  lidei.  Gum  dicit  scdentes,  ostendit  easlongo 
liitu  ibidem  fuisse  versatas.Umbra  mortit,  ftiitistius 


D 


Ht  vincula  eorum  disrupit. 
D  Eduxit  eos  de  tenebris,  id  ost  de  cseitaite  per- 
fidiae.Umbra  mortis  est  vita  peccatis  maculatfty  qiH» 
illius  futuras  mortui  leterrimam  portat  imagineai. 
Disrupitvincula,sic  diaboli  tyrannicapoteBtaBGhri- 
sto  veniente  disrupta  e8t,ut  nunquam  in  iikiai  qum 
fuit  dominationem  redire  praevaleat. 

15  Confiteantnr  Domino  misericordise  ejns  : 
Et  mirabilia  ejus  fitiis  hominum. 

G  Admonet  enim  Liberatori  gratias  agere,  q«ia 
januas  peccatorum  et  malonim  omnium  dauiSra 
virtus  divina  confregit. 

16  Quia  contrivit  portas  3ereas  : 
Et  vectes  ferreos  confregit, 

G  Port®  srefle,  sunt  consuetudines  hominaiti  vi- 
tio8»,quffioo8itain  peccatorum  atriis  reekidttolQt 
exeundi  nequeant  prabere  licentam.  Veetwaulem 
ferreos,  spirilus  immundos  dicit^  qui  iilesB  Juitis 
peocatorum,  neexire  liceat,  circumdataB  obswwe 
et  claudere  non  cessant.  Hibc  enim  duo  melaHa  ph) 
iortitudine  delictorum  videntur  esse  adhibita. 

17  Suscepit  eos  de  via  iniquitatis  eorum  : 
Propter  injustitias  enim  suas  humitiati  suni, 

H  Suscepit,  id  est  liberavit  ChristuSy  quoB  obM- 
raverat  diabolus  validiBsimiir  seris  viHomm.  Propttt 
injustitias  enim  suas  humiKatisunt,  utexaltareutor 
in  Ghristo, 


397 


BXPOSITIO  PSALMORUM. 


398 


contcndunt.  (li  por  invios  labunlurorrores;  quippe  A.  ^  Paraium 
qui  viam  salutis  deserunt,  et  tortuosis  scinitis  im- 
morantur,et  ita  littera  Gassiodori  habet  contentio 
et  ojus  expositio.  Sed  omncs  translationes,  ct  Ori- 
genis  ct  Hieronymi  ct  Augustini  litterahabentcon- 
temptio,  ct  ita  cxponitur  ab  cis,  \\  ut  qui  Dominum 
contempserant  ipsicontemnerentur.A  Vel  principes 
esse  voluerunt,  contempti  sunt  ct  ab  Ecclesia  rc- 
probati,  ut  sal  infatuatum. 

41  Et  adjuvi  pauperem  de  inopia  : 
Et  posuit  sicut  oves  familias. 

C  Redit  ad  humiles  catholicos.  Adjuvit  paupe- 
rem,  H  id  est^populum  Christianum  dapibus  satia- 
vit  xtornis.  Etposuitsicut  oves  familias,ut  audien- 
tes  vocem  veri  pastoris  flde  sequantur.C  Istc  autcm 
paupcr  esty  qui,  mundanis  illccebris  dcrclictis,  ad  n 
ccclcstis  misericordiae  januam  pulsat,  ut  in  illam 
Dei  familiam  mercatur  admitti,  qut-e,  sicut  ovcs 
innoxis,  simplicitatis  honore  dccoratur, 

42  Videbunt  recti  et  Iwtabuntur  : 
Et  Offinis  iniquitas  oppillabit  o$  suum, 

B  Videbunt  recti,  quornm  sunt  isti  prxdicatione 
conversi.  Et  Oflnnis  iniquitas,  id  est,  diabolus  sivo 
Judaci  et  hsretici  commutcscunt,  C  quaiido  clcctis 
Domini  non  erit  quod  possit  opponi. 

43  Quis  sapiens  et  custcdiet  luvc? 
Et  intelligct  misericordias  Domini. 

C  Quis  sapicns?  ac  si  dicerct  :  Qui  verc  sa[)iens 
estcustodit  ista  quae  dicta  sunt,  ut  Chnsti  sc  magis 
velit  essepaupcrem  quam  hsreticorum  principem. 
HSi  enim  sapienter  considercs,  ct  spiritalitcr  in- 


ror 


meum,    Deus    ^  paratum   cor 
nieum  : 

Cantabo  et  psallam  in  gloria  mea 

C  Paratus  enim   Christua   semper  erat  ad  tsflia, 
qui  ad  praeconia  Patris  perficienda  obstaculuni  m> 
cati  non  habel)at.  Sequitur  :  Cantabo  et  psalmum 
dicam.  Mcrito  illc  dc  se  talia  dicebat,  ciyus  sermo 
et  actus  divinis  regulis  consonabant.  Ipsa  autem 
geminatio  confidentiam  promissionis  08tendit,dum 
bis  dicit,  paratum  cor  meum.  H  Paratua  sum  non 
solum  opercsed  etinm  corde  et  sensu,  cantabo  ergo 
in  cordc  et  psallam  in  operc.  Si  in  psalterio  uha 
chorda  rupta  luerit,  exterminatur  psafterfum;  et  si 
in  actibus  nostris  unum  praeceptum  pr«tergressi 
fuerimus,  psalterium  nostrum  rumpitur, 

Psallam  igiturin  gloria  mea,quod  enim  tibi,Deu8, 
psallo  vel  canto,  non  tibi  gratiam,  sed  mihi  facio, 
quoniain  bonorum  meoruni  non  eges  (Psal.  xs),  Igi- 
tur  quod  tibi  servio,  gloria  mea  eM  ;  m  eoim  vjbI 
jejuno,  vcl  in  sacco  jaceo  pro  peccatis  mcis,  ftcto 
hoctantum  tibi  praesto,quod  animam  meamsalvajh 
facio.  Dc  quo,  ut  bonus  medicus,  gaudes,  gaudes 
de  sanatione  mea,  et  ego  gaudeo  de  utilitate  mea. 
2      Exsurge,  psalterium  et  rithara  : 
Bxsurgam  diiuculo, 
C  Exsurgo,  gloria  mea,  qua;  per  psalterium  indi- 
catur  et  citharam.  Psalterium  ad  morum  pertinet 
probitatem;  cithara  ad  alflictionem  corporis,  p#p 
hoic  ostendens  etactus  laudabiles  et  gloriosiflBimam 
passionem.E.\Hurgam  diluculo^hoode  rcsurrectione 
Christi  potest  intclligi  et  de  mcmbris  ejus  etquoli- 


telligas,  videbis in  hoc  psalmo  misoricordias  potitas  G  bet  fidcIi.Quiin  EccIesiaDominilaudaturusassistit 

opcribus  piis ;  nam,  licet   profunda   nocte   laudeti 
diluculo  prxconii  Dci  irradiatur. 

3  Confitebor  tibi  in  populis,  Domine  : 
Et  psallam  tibi  in  nalionibus, 

C  Confiteri  se  dicit  in  populo  Judffiorum,  ttbi 
propria  voco  locutus  est;  psallere  autem  in  genti- 
bus,  ad  quas  directi  apostoli  Domini  pr«pcepta  im- 
plcverunt,  et  ideo  dicit  se  videlicet  psallere  quod 
pcr  ministros  suos  cognoscitur  effecisse.  H  Conii- 
tebor  tibi  in  populis,  id  cst  Judaeis,  qui  primo  cre- 
didcrunt,  deinde  etiam  in  nationibus  gentium. 

4  Quoniam  magna  super  coetos  misericordia  tua  : 
Et  usque  ad  nubes  veritas  tua, 

C  Magnificata  est  misericordia  usque  ad  cobIos, 


et  clcmcnter  induItas.C  Vel  videbis  in  codIo  miseri- 
cordias,et  intelliges  clcmenter  indultas,id  est,acci- 
pies  misericordias  in  pracmio,  qua;  nullo  possunt 
tempore  lerminari.  A  Vel  intelliget  misericordias 
Domini,  non  merita  sua,  non  vires  suas,  non  poten- 
tiam,  sed  totum  sibi,  quidquid  boni  habet,miseri- 
'  cordia  Domini  largitum,  et  gentes  cx  miscricordia 
ad  fidem  venisse,  et  omncs  salvatos  et  salvandos 
8oIa  misericordia  esse  beatos,  propter  quod  toties 
jassit  Domino  mi.sericordias  ojus  confiteri. 

ORATIO  EX  PSAL.    CVI. 

Gonfitemur,  Domine,  misericordias  tuas,quasju- 
giter  circa  nostras  eserces  inopias,  precantes  ut, 
qui,  exaltatus  in  Ecclesiis,  rosides  ad  dextcramPa- 


tris  in  throno,  nobis  tanta^  miscrationis  ct  intelli-  j)  quando   supcrnsB   potestates   ejus   beneficiis  per- 


gere  et  custodire  concedas  arcanum.  Qui  vivis  ct 
rcgnas,  etc. 

PSALMUS  CVII. 

ARGUMFaXTUM   PSAL.   CVII. 

C  Christus  Patri  gratias  agit,quod  post  passionis 
triumpbum  perpetuam  resurrcxit  in  gloriam. 
TT.  Canticum  psalmi  David, 

C  Canticum  enim  frequenter  diximus  ad  divina- 

rum  rerum  contemplationcm  rcfcrri  ;psalmum  vero 

ad  operas  actuales,  qua;  tamen  divinis  noscuntur 

convenire  mandatis.  David  signiflcat  rcgcm  Chris- 

unii  qui  per  totum  psalmum  loquitur. 


fruuntur.Usquead  nubes  quando  prodicatoresvelut 
imbrifcrs  nubes   infideles  populos   irrigabant,  H 
Quia  magna  misericordia  tua  super  ccelos,  non  est 
crcatura  quae  non  indigeat  misericordia  Dei^  etiam 
Gabriel,  Michacl,  Chcrubim,Seraphim.Non  dctraho 
angelis,  scd  Crcatorem  proidicOy  de  quo  et  angeli 
gaudent,scilicet  quod  Creator  praedicatur.  Vel  mi- 
sericordia  tua  de  terra  elevat  ad  eoelos. 
5      Exaltare  super  ccetos,  Deus  :  et  super  omnem  ier- 
ram  gtoria  tua  : 
Ut  libercntur  dilecti  tui, 
G  Exaltare  super  coclos^Deu8,ut  ciyus  miserrigo- 


399 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


4oa 


(lia  coelestia  contincntiirjusluni  est  ut  suporcoDlos 
debeat  exaltari.Et  super  omnem  terram,  cum  exal- 
tatus  fuero.  H  id  cst,  quando  crucifixus  ero,  omnia 
traham  ad  me  [Joan,  xii).  Ut  liberentur  dilecti^ideo 
crufliflgiturDorainus,  et  oxaltatur  ut  liberentur  di- 
lecti^  factum  est  enim  ut  petivimus ;  ille  cxaltatus 
est^  et  nos  liberati  sumus.  Exaltare  surer  coelos, 
Deus  non  exaltatur  nisi  super  coelos,  non  exaltatur 
super  terram;  quando  enim  terreni  sumus,  non 
exaltamus  Deum^sed  quando  sumus  conversatione 
CGBlestes. 

6  Salvum  fac  dextera  tua  et  exaudi  me  : 
Deus  locutus  est  in  sancto  suo. 

C  Salvum  fac,  salvum  se  fieri  dcprecatur  in  pas- 
sionc,  ut  crcdentium  turba  liberaretur.  Dcus  locu- 
tus  est  in  sancto  suo,  id  est  Filio,  ut  Verbum  caro 
factum  una  voluntate  cum  Patre  loqueretur. 

7  Exsultabo  «r  ^^  !  dividam  Sichimam  : 
Et  convallem  tabemaculorum  dimetiar. 

H  Sichima  interpretatur  humeri^  humeri  autem, 
signiflcat  opera^  sensus  ergo  talis  cst  :  propterea 
crucifl^or,  ut  opera  mea  dividam  sanctis  meis.  G 
Vel,  post  resurrectionem  suam  la?taturum  se  etdivi- 
surum  dicit  opera,  id  est,  gratias  suas  apostolis  et 
fidelibus.Et  addit,convalIein  tabornaculorum,quod 
signiflcat  humilitatcm  ecclesiarum.  llanc  ergo  hu- 
militatem  metitus  est  Dominus,  quando  unicuique 
fldelium,  prout  voluit^  dona  distribuit. 

8  Meus  est  Galaad  et  meus  est  Manasses  : 
Et  Ephraim  susceptio  capitis  mei. 

C  Galaad,  interpretatur  tratismigratio, qus.  migra- 
tione  gentesDoraini  vocatione  corapunctce  adDeum 
feliciter  migraverunt.  Manasses,  obtivio;  quo  verbo 
signiflcat  populum  Judffiorum,qui  oblitus  benefloia 
divina  Christum  crucifixit,  qui  tamen  sua  misera- 
tione  ad  ejus  culturam  remeavit.  Sic  utrumque  po- 
pulum,  nominura  islorura  commcraoratione,  suum 
esse  testatur.  H  C  Ephrera,  fructificatio  dicitur,  et 
significat  spineam  coronara ;  ha^c  enira  fertilis  ultra 
omnes  fructus  fuit,  quoniara  nos  liberavit  ista  hu- 
militate,  et  susceptionera  pro  corona  posuit. 

9  Judo,  res  meus  : 
Moab  lebes  spei  me<v. 

C  Judara  regem  suura  dixit,  quia  de  ejus  stirpe 
descendit.  H  Moab  ex  patre  dicitur»  woenira  inter- 
pretatura  dicitur  ex;  ab  vero,  pater,  quod  est,tf.r;?a- 
tre.  Et  quis  est  illo  qui  est  ex  patre?  flle  est  qui  raa- 
lis  operibus  perdidit  patrera,  nec  reversus  cst  ad 
patrera,  diabolus,  scilicct;  significat  enira  diabolura 
qui  lebes  spei  Doraini  cst.  Labcs  interpretaturo/(a. 
Quomodo  oUa  spei  Domini  est?  sic  est,  ut  qui  non 
recte  ambulant  tradantur  diabolo,  ut  ab  ipso  cru- 
ciati  convertantur  ad  Dorainum. 

10  In  Idumaeam  extemlam  calceamentum  meum : 
Mihi  alienifjenae  amici  facti  sunt. 

H  IdumoBa  interpretatur  /^rmia,  misericors  enim 
Deus  .non  solum  coBlestia  vult  possid(Te,sed  et  ter- 
reiia.  G  Extendens  calceamentura,  id   <;st,  legem 


A.  suam  ct  Evangcliuin,  raundum  universali  praedica« 
tiouc  complevit,  alienigena;  enim  gentes  sunt. 

11  Quis  deducet  me  in  civit^tem  munitam  : 
Quis  deducet  me  usque  in  Idumseamt 

C  Quis  deducct  me,a  parte  humanitatis  aptissima 
interrogatio  prasraittitur,  ut  consequens  respODsio 
subsequatur.  H  C  Civitas  raunita  forte  signiQcat  m-' 
fernura,  quera  nulla  vis  huraana  potuit  aperire^nisi 
qui  portas  ejus  fregit.  Ista  civitas  ad  egrediendum 
raunita  est,  apcrta  cst  ad  introeundum.  H  Idumsa 
quoque  interpretatur  sanguinea,  signiflcans  locum 
poDnarum,ubi  interflciuntur  aniraas  pcccatonim. 

12  No7ine  tu,  Deus,  qui  reputisti  nos  : 

Et  non  exibiSf  Deus,  in  virtuiibus  nostris. 
C  Quis  enira  claustrum  mortis  infringeret,  quis 
P  januas  munita;  civitatis  aperiret,nisi  ipseChristusT 
Repulisti,  caput  cum  membris  loquitur,id  cst  dU» 
tulisti,  quia  et  ipsum  Ghristum  ad  glorincationem 
suara  constat  esse  dilatura,  cura  in  hac  vita  demo- 
raretur.  Et  non  egrcdieris,  terapus  illud  signiflcat, 
quando  tentus  a  Judaeis,sputa  et  flagella  sustiauit. 
Tunc  enira  si  voluisset  divinilas  illa  repulissetfSad 
distulit  rairaculum  ostenderc,  ut  ordinem  proflcuc 
passionis  iraplcrct. 

13  Da  nobis  auxilium  de  tribulatione  : 
Quia  vanu  salus  hominis. 

C  Da  nobis  auxiliura,  huraanitas  Christi  hic  cla-> 
raat  cura  raerabris  8uis,quatenus  tandem  aliquanda 
terapestashujus  ssculi  conquiescat.  Quia  vana 
lus  horainis,  id  est,  H  nialedictus  homo  qui 


suam  ponit  in  hominem  (Jer.  xvii),  quia  non  hal 
G  musspera  nisi  in  Deo. 

14    In  Deo  facicmus  virtutem  : 

Et  ipse  ad  nihilum  deducet  inimicos  nostros. 
H  In  Dco  facieraus  virtutem,  ipse  erit  virlus  n< 
trajpsc  panis  noster  qui  cor  confortat,ipsc  et  ret 
nostcr-Etipseadnihilum  deducet  iniraicos  nostit^ 
quia  ipse  nos  coronat  et  diabolum  superat,  i 
pugnat  in  nobis,  magis  autem  ipse  vincit  in  nobft.-^ 

ORATIO  EX  PSAL.   CVII. 

Pra^parata  tibi,Domine,  cor  nostrum  adconfitm;^! 
dum  nomini  tuo,  ut  te  intelligentes  surrexisse  diS^a 
culo,  illuc  tendainus  merito  quo  tu  eluces  victor  ii 
rcgno.  Qui  vivis  et  regnas,  etc. 

PSALMUS  GVIII. 

ARGUMEXTUM   PSAL.   CVIII. 

C  Christus  increpat  Judaeos,qui  sibi  malapro     Jbo- 
nis  reddiderunt,ot  Judoe  atque  ipsius  populi  na: 
interitum. 

TT.  In  finem  psalmus  David, 

C  Iste  psalmus  referendus  est  ad  regem  supei^ 
num  :  quoniam  omnes  sermones  ejus  tendun/  Mf 
Christura  Dominura. 
'I      Deus  laudem  meam  ne  tacueris  : 

Quia  os  peccatoris  et  dolosi  super  me  apertumeU. 

C  Dorainus  Salvator  secunduin  humanitatem,Ua» 
dera  resurrectionis  suae  petit  non  taceri,dicens :  Deus, 
laudera  meam  ne  tacueris,  id  est,  ne  tacere  faciui 


D 


»11 


Exposrrio  psalmorum. 


m 


decuit  enim  (quoniam  inimici  mendacia  loqucban- 
tur,  dicentes  :  Discipuli  furati  sunt  eum  (Matlh, 
xxviii)»  ut  contra  eos  toto  orbe  testimonia  resurre- 
ctionis  caneremus:ut  Judxi  agnoscant  reatum  per- 
ramtatis  propri».  Apertum  utique  os :  contumclias 
iles]gnari,qua8  pertulit  a  Judosis ;  nam,licetnomino 
unum  dicat  singulariter,  inteilectu  tamcn  plurimi 
esse  noscuntur  in  uno  populo. 

2  Locuii  sunt  adversum  me  lingua  dolosa  : 

Ei  semumibus  odii  circumdederunt  fue  : 

Ei  expugnaverunt  me  gratis. 
G  Locuti  sunt  igitur  lingua  dolosa  :  cum  verbis 
dolosis  sanctam  Domini  simplicitatem  appetebant, 
dicentes  :  Licet  censum  dari  Gssari  ?  (Matth.  xxii). 
Et  sennonibus  odii  :  quando  iniqua  conspiraticne 
Pnato  dicebant :  GruciGge,  cruciflge.  Expugnave- 
mnt  gratis  :  nam  sicut  justi  amant  Deum  gratis, 
eoin  eum  non  propter  aliquod  temporalc,  sed  tan- 
tom  propter  suam  bonitatem  diligunt  :  ita  impii 
gratis  exsecrantur^quia  causam  odii  in  co  reperire 
iion  possunt.  H  Vel  gratis,  id  est,  sine  causa  vel  sine 
utilitato,  qui  enim  aliquem  pcrsequitur  et  nihilpro- 
ficit,  non  asscquitur  intentionem  suam  ;  gratis,  id 
est,  frustra  persecutus  dicitur. 

3  Pro  eo  ul  ^  me  [  diligerent  detrahebant  mihi : 

Ego  auiem  orabam. 

H  H  Pro  eo  ut  me  diligcrent,  idest,pro  beneficiis 

€)us  in  eos  contuleram,  ipsi  contumelias  mihi  fece- 

nnt,  et  retribuebant   mala  mihi   pro   bonis.  Ego 

utem  orabam  :  Domine,  ne  statuas  illis  hoc  pccca- 

tom  (Luc,  xxni).  H  G  Trcs  sunt  peccatorum  gradus, 

jMimus  non  reddere  bona  pro  bonis;  secundus  red- 

^ere  mala  pro  malis  ;  tertius  et  pessimus,  tribuere 

'auda  pro  bonis.  Illam  Judsi  extremam  et  vitiosissi- 

aam  parlem  elegerunl.  E  contra  virtutis  tres  gra- 

dns  adverte.  Primus  impendere  bona  pro  bonis ; 

tecnndus  malum  non  reddcre  pro  malo  ;  tertius  et 

perfectissimus  bonum  tribuero  pro  malo.  Et  sicut 

Jvdci  pessimum  vitiorum  gradum  elegerunt ;  ita 

Christussummumillum  bonitatis  gradum  tenerevo- 

Init,  ut  etiam  in  cruce  oraret  pro  crucifixoribus. 

I  Ego  autem  orabam  :  Pater,  ignosce  illis  ;  non 

^odictam  orabam,  sed  eorum  salutem. 

^  El  posuerunt  adversum  me  mala  pro  bonis  : 
Et  odium  pro  dilectione  mea, 
U  Posuerunt  adversum  me  mula  :  ille  rogabat 
Ptt)  cmcifigentibus,  illi  dicebant :  Vah  qui  dcstruis 
^^plum  hoc,  salva  temetipsum  (Matth.  xxvn).  Et 
^ium  pro   dilectione  :  Gonsidera,  o  Ghristiane  ct 
^Onache,  si  Christus  pro  cruciHgentibus  se  orabat: 
■  ^  pro  fratribus  nostris  quid  facere  debeamus. 
^  CmstUue  super  eum  peccatorem  : 
El  diabolus  stei  a  dextris  ejus. 
C  Prsdixit  Propheta  certissimus  futurorum,  su- 
iiraJudam  traditore  Ji  consti  tucnd  um  esse  d  iabol  u  m : 
fDi  merito  pcccator  dicitur,  quoniam  pcccatnm  tra- 
ditionisab  ipso  sumpsit  initium.  Addit,  ct  dinbolus 
itat  a  deztris  eijus  :  Non  potuit  dextcram  haberc 


A  liberam,  qui  totus  scelcra  partis  sinistro;  perncie« 
bat.  Sic  unusquisque  facero  dicitur  :  aicut  est  iste 
qui  ejus  dexteram  tenet. 
6    Cum  judicatur  exeat  condcmnatus  : 
Et  oratio  ejus  fiat  in  peccatum. 
G  Hoc  dicitur  de  futuro  judicio:  quando  peccato- 
rcs  damnandi  sunt  avoce  judicantis  diaentis:  Disce- 
dite  a  me,maledicti.  Excat^scilicct  ex  congregatione 
justorum.  H  Oportcbat   orationcm    ipsius  csse  in 
pccnitentiam,  et  versa  est  in  peccatum.  Audiant  h»- 
retici  ct  manichsi,  licet  orent,  tamcn  corum  oratio 
vertitur  in  peccatum.  Pocnitentia  quoque  Juds,  id 
est  suspensio,  ma;us  peccatum  proditione  factum 
est :  magis  enim  Dominum  ofTendit^qui  se  suspen- 
dit,  quam  qui  Dominum  prodidit. 

I^  7    Fiant  dies  ejus  pauci : 

Et  episcopatum  ejus  accipiat  alter. 
H  Dies  ejus  pauci  sunt :  quoniam  rccessit  ab  ipso 
sol  justitiui,  ct  tenebraR  ei  multiplicata;  sunt.  C  Vel 
quia  non  tandiu  in  apostolatu  vixit,  sicut  alii  apo- 
stoli.  Et  episcopatum  cjus  acccpit  alter  (Act,  i),  ne 
numerus  sacratissimus  apostolorum,  Juda  mortuo, 
rumperctur.  Episcopatus  summus  in  Ecclesia  gra- 
dus  :  Latino  superinspcctio  dicitur. 

8  Piant  filii  ejus  orphani : 

Et  uxor  ejus  vidua. 
A  G  Quamvis  alibi  non  legatur  Judam  uxorem 
habuisso  vel  fiiios,  tamcn  ex  ista  prophetia  eum 
habuisse  datur  intclligi.lllo  enim  mortuo  sinedubio 
contigit,  et  ut  vidua  ficrct  uxor  ejus  rclicta,  et  filii 
orphani,  cum  patre  caruiasent.  Spiritaliter  vero 
C  sunt  filii  ejus  dicti  Judxi,  qui  eum  in  illa  traditione 
seculi  sunt.  II  Et  synagoga  uxor  Juda»,  quaj  a  viro 
Christo  repudiata,  Judie  traditori  rclicta  est.  G  vel 
uxor  voluntas  ejus  dici  potest,  de  quu  opera genera- 
mus,  qufe  filii  dici  possunt. 

9  Nutantes  transferantur  filii  ejus  et  mendicent : 

Ejiciantur  de  habitationibus  suis. 
H  Nutantes  fucrunt  JudoRi  post  crucifixionem  Do- 
mini,  quia  non  sunt  in  suis  locis.Mendicitatemhic 
dicit  rerum  spiritaIium,non  enim  habent  prophetas, 
non  habent  lcgem,  non  saccrdotium,  non  sacrifi- 
cium:  sed  vcrc  mcndici  sunt  facti  indigentia  bona- 
rum  rerum.  Quod  figuratum  est  in  Gain,  de  quo  di- 
citur,  Exiit  a  facic  Dei  et  habitavit  in  terra  Naid 
(Gen.  iv)  :  Naid  autom  interpretatur  commotio  -. 
n  egrcssus  ergo  a  facie  Dei,  non  stetit,  sed  habitavitin 
commotione  et  instabilitato. 

10  Scrutetur  fenerator  omnem  substantiam  ejus  : 
J5(  Et  :  diripiant  alieni  labores  ejus. 

n  Fencrator  :  hic  diabolus  accipitur.  Hoc  nunc 
optativo  modo  prophctatur  JudfiB,ut  detur  in  pote- 
statcm  diaboli,utomnibu8  bonis  enudetur.G  Alien 
quoque   sunt  immundi   spiritus,  quibus  diabolufj 
tanquam  mancipiis  iniperat  ad  nocendum.  Isti  la- 
bores  diripiunt,  mandata   Dei  transgredientium 
dumpcrcoptaliccntiaeosbonisomnibusprivaverint 

H  Sive  alicni  Romani  fucrunt,  qui  cos  vastardo,  1  a 
bores  et  divitias  diripuerunt. 


408 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


404 


11  Non  sit  illi  adjutor  : 

Nec  sit  qui  misereatur  pupillis  ejus. 
H  Non  sit  illi  adjulor.  Illo  tempore  habuit  popu- 
lus  Judseorum  ad]utorem,quandofuit  in  Babylonica 
captivitate  septuaginta  annis,  habuit  cnim  ibi  Eze- 
chiel  et  Daniel  prophctasret  quamvis  tunc  colcrent 
idola,  tamen  eorum  Dous  miserebatur.Nuncautem 
quadringenti  anni  sunt  a  Christi  occisiono,  ct  non 
colunt  idola:  quare  dcreliquit  eos  Dominus,  quia 
Christum  occidcrunt,  ct  idco  non  cst  eis  adjutor. 
C  Pupilli  vero  dicti  sunt  quasi  pusilli,qui  parvitate 
statis  ad  se  regendos  probantur  inHimi. 

12  Piant  nati  ejus  in  interitum  : 

In  gcneratione  una  deleatur  nomen  ejiis. 
H  0  prophetia,  o  sacramentum  prophetiaj!  in  gc- 
neratione  una  dcleatur  nomcn  Judaeoruni :  post  pas- 
sionem  Domini  quadraginta  duo  anni  transicrunt, 
ct  populus  ille  delctus  est,  ac  Hicrosolyma  dcstru- 
cta  est:sed  in  hocclemenlia  Dci  erat,  quiaquadra- 
ginta  duos  annos  dedit  eis  ad  poenitcndum,  postea 
nollus  remansit  ex  eis  in  illa  regione. 
43  In  memoriam  redcat  iniquitas  patruni  ejus  in 
conspectu  Domini : 

Et  peccatum  matris  ejus  non  deleatw\ 
H  Judas  maiedicitur,  ut  in  Juda  Judaei  maledi- 
cantur.  Peccaverunt  Judici  in  descrto,  sed  Deus  illis 
dimisii,  nunc  precatur,utillis  reputetur  quod  tunc 
peccarunt,  tanquam  novum  scelus,  in  interitum.C 
Peccatum  matris  :  cst  nota  protervitos  synagogaj, 
quae  proplietas  oocidit  :  et  ex  illa  parte  genitrix 
proditoris  dicta  est,  quia  innocentium  sanguinom 
ftidit :  non  ex  illa  parte  ejus  matcr  dicitur,  quii  viros 
sanctos  protulit,sedqua(utdictum  est)  sanguincm 
flidit:  in  qua  parte  eam  Judas  ut  filius  imitatus  cst. 
14  Ftant  contra  Dominum  semper,  Et  dispereat  de 
terra  memona  eorum : 

Pro  eo  quod  non  est  recordatus  facere  miseri- 
cordiam. 
C  Fiunt  ergo  peccatoros  contra  Dominumscmpcr, 
quando  de  regno  cjus  alienati,  et  ab  eo  divisi,  in 
gehennam  mittendi  sunt,  nam  cum  ille  sit  aeterna 
beatitudo,  contra  ipsum  dicuntur  ficri,  qui  percnni 
ultione  damnantur.Disperitautem  mcmoria  eorum 
de  ierra  viventium  :  qui  in  beata  patria  non  vidcn- 
tur,  nec  Ullam  ultcrius  misericordiam  conscquun- 
tur.  Pro  eo  quod  non  cst,  ctc.  Dicit  causam  ultionis 
justissims :  quoniam  pietatcm  non  potest  invenirc, 
quieam  aliis  contemnit  impendere,per  singularcm 
vero  humerum,non  ipsum  Judam  solum,  sed  totum 
populum  in  Judffi  dclioto  unum  dcbemus  accipcre. 
15    Et  persecutus  est  hominem  inopem  et  mcndicum  : 

Et  compunctum  corde  nwrtificare. 
C  More  autem  suo  pauperem  sc  Dominus  ct  mcn- 
dicum  esse  memorat:  mendicus  dc  nostro,divcsdo 
8U0.  H  Gompunctum  corde  :  ut  in  Evangeiio  :  Tri- 
stis  est  anima  mea  usquc  ad  mortem  {Matth.xwj). 
Aliter  :  hoc  dolebant,  quia  eum  pcrscqucntcs  nole- 
bantpccnitentiam  agere.  A  C  Vcl,  quia  compunclio 
proprio  de  peccatis  est,  de  Christi  membris  accipi- 


A  tur  :  ut  Stephano  et  Paulo  et  aliis  qaos  Judsi  per- 
secuti  sunt  in  Ghristo. 

16  Et  dilexit  maledictionem^  et  veniet  ei  : 

Et  noluit  henedictionem,  et  elongabitur  ab  eo. 
G  Adhuc  de  perfido  populo  dicit:quiadilexitma- 
ledictioncm,  quando  ait:Sanguis  ejus  supernosct 
supcr  filios  nostros  [Malth.  xx\ii).  Noluit  bcnedi- 
ctionem  :  quando  ab  illuminato  dictum  est'  inis, 
Nunquid  et  vos  vultis  discipuli  ejus  fieri  ?  (Joan,  ix.) 
Atilli  (quasi  sub  maledicto  acerrimo  provocati)  di- 
cebant,  Tu  sis  discipuluscjus,nosautem  Moj^si.Quo 
dictu,  prolongata  est  ab  cis  benedictio,  quandoiIliB 
derelictis  venit  ad  gentium  fidem. 

17  Et  induit  maledictiotiem  sicut  vcstimenlum  : 

et  intravit  sicut  aqua  in  interiora  ejus. 
P         Et  sicut  oleiym  in  ossihus  ejus. 

C  Induit  se  praedictus  populus  maledictione  sicut 
vestimcnto:  quando,  instigante  diabolOyConsensum 
pr(cbuit,utDominum  Pontio  Pilato  tradcre  maluis- 
set.  Ibi  enim  indutus  est  quasi  onere  vestis  :  ubi 
tali  voluntutc  se  involvit.  Intravit  vero  sicut  aqua 
nialodiclio:  quando  dclibcravit  faccre,quod  eifVierat 
iniquissiina  inspiratione  suggestum,  quando  enim 
aqua  visceribus  infirmisrecipitur,8cmperingreditiir  ' 
ad  nocendum.  Oleum  hic  significat  delectationem 
facinoris  :  unde  et  tertio  influxit  iniquitas  in  ossa 
ut  oleum  quando  efrcctum  rei  inaudita  pervcrsitate 
complcvit,  ut  jam  non  in  intcriora  solum  camis, 
scd  etiam  ossium  vencrit. 

18  Fiat  ei  sicut  vestimentum  quo  operitur  : 
Lt  sicut  zona  qua  scmper  prxcingitur, 

C  C  Supra  dixit  induit,  quod  pertinet  ad  tunicam : 
nunc  dicit  operitur,  quod  vidctur  paUio  convenire. 
Geminata  enim  vcstis  significat  onera  ingentium 
peccatorum.Et  sicutzona  (jua  scmpor  prscingilur: 
qua  similitudine  dicit,sicpeccatis  illigantibusfuisse 
iatum  populum  constrictum^utnunquam  a  suisone- 
ribus  obstinationis  perfidia  gravatus  cxucretur.  Iste 
vestes  sunt,  quae  peccatoribus  arderc  faciunt,  noD 
calere  :  quic  in  flammam  mittunt,  non  a  frigorede- 
fendunt. 

19  lloc  opus  eorum   qui  detrahufit  mihi  apud  Do^ 

minum  : 

Et  qui  loquuntur  mala  adversus  animam  meam  ^ 

G  Ilunc  vcrsum  non  solum  contra  Judeos,  sed&^ 

contra  omnes  perlidosdcbemus  accipere.  DetrahuiA.'! 

n  enim  Filio  apud  Patrem  Ariani,  qui  eum^  minorecsi 

esse  dicunt.  Loquuntur  ct  mala  adversus  animaxzi 

Domini  ApollinarisUT^qui  dicunt  ejus  deitatem caLr- 

ncm  solam  hominis  susoepisse  non  animam. 

20  Et  tUj  DominCf  Domifie,  fac  mecum  propter  nO' 

men  tuum  : 
Quia  suavis  est  misericordia  tua. 
C  Et  tu,  Domine  :  hoc  ost  :  si  Judas  tradidit,  si 
Judicus  crucifixit :  tu  fac  misericordiam,  ut  contn 
illa  quo;  facta  sunt  rcsurrectio  gloriosa  proveniat. 
Sivc  ideo  dicit  niccum  :  quia  omnia  quae  facit  Pater 
operatur  et  Filius.  Suavis  cst  enim  miaeric.ordia in 
vasis  misericordiae  (Dom.  ix),  quam  misericordiam 


405 


EXPOSITIO  PSALMORUM- 


406 


in  istis  vasis  simul  facit  Pater  et  Filius  et  Spiritus 
Banctus  :  vol  suavis^  in  carnis  assumptione. 

21  Lihera  nie  guia  egenus  et  pauper  ego  sum  : 
Et  cor  meum  conturhatum  est  intra  me. 

G  Libera  me,  in  passiohe  ssvissima  Judaeorum. 
Egenum  et  pauperem  se  dicit  ex  humilitat^  carnis. 
Gor  conturbatum  est,sicut  ipsc  professus  est  :  Tri- 
stis  cst  anima  mea  usquc  ad  mortem  {Marc,  xiv.) 

22  Sicut  umhra  mm  declinat  ahlatus  surn  : 
Bt  excussus  sum  sieut  locusta, 

C  II ic  velocitatem  persecutionis  ostendit  :  quo- 
niam  tanta  celeritate  dc  medio  discipuloruni  raptus 
est.quanta  velocitate  solet  umbra  noctis  discedcro, 
venicntc  solis  lumine.Excussus  sicut  locusta  :  quae 
manus  apprehendentis  evitansyquibusdam  saltibus 
evolat.  H  C  Sic  Christus  a  persecutionibus  crebris 
fugiens,  loca  videbatur  diversa  mutare,  no  zclum 
BQum  poulus  impleret,antequam  ipse  mori  voluisset. 

23  Genua  inm  infirmata  sunt  a  jejunio  : 

Et  caro  mea  immutata  est  propter  oleum, 

A  Genua  fortes  videntur  mihi  in  Ecclesia,ut  fuc- 

ront  apostoIi.ErgOyCinfirmatasunt  genua :  quando 

apostoli  ejus  in  passionc  sunt  dispersi.  Quid  enim 

potuit  esse  innrmius,  quam  ut  Petrus  ncgaret,  et 

rdiqua  turba  fldelium  Iatuisset?H  Oleum  hic  imago 

est  claritatis  Dci.  G  Sive  gratia  divina,  qus  camis 

infirmitatem  ingloriam  immortalitatis  commutavit. 

k  Oleum  illud  est  plenitudo  gratis  in  Christo  :  quae 

mortuam  humanam  naturam  in  gloriam  resurrec- 

tioais  mutavit. 

24    Ego  factus  sum  opprobrium  illis  : 
Viderunt  me  et  moverunt  capita  sua, 
C  Factus  est  Christus  in  opprobrium  Judaeorum 
dicentium  :  Vah  qui  destruis  templum  Dei  {Matth. 
xzvii),  et  CJBtera,  quae  insanis  mentibus  videbantur 
opprobria :  sed  ipsa  fuerunt  quac  nobis  probata  sunt 
conferre  medicinam.  Moverunt  capita  :  ad  consue- 
tudinem  pertinet  nimis  irascentium,quia  illi  turbu- 
lenta  capitis  commotione  minantur. 
25    Adjuva  mCt  Domine  Deus  meus  : 

Salvum  me  facsecundum  misericordiam  tuam, 
C  Adyuvari  se  petit  suscepta  infirmitas.  H  G  Ipse 
enim  misericordiam  petit,  qui  et  auxilium  tribuit ; 
rogat  ut  homOy  prsestat  ut  Deus  :  petit  ergo  rcsur- 
rcctionem  corporis. 
%  Et  sciant  quia  manus  tua  hoec  : 
Et  tu,  DominCy  fecisti  eam, 
HEtsciant,  id  est  intelligant  Judaei  :  quoniam 
QOQ  ipsi  praBvaluerunt  in  Christo,sed  sua  et  Patris 
^lnntas  erat,  ut  sustineret  crucem  pro  nobis,quia 
^08  tua  haec.C  Id  est  potestas  tua,ct  subaudicn- 
dam  operata  est  haec.  H  Vel  manus  tua  hsic  est, 
scilicet  in  paasione  mea  et  resurrcctione.  A  Et  hec 
Kiint  postea  credentes  in  me  :  qui  nunc  perse- 
(uimtur  me. 
27  Maledicent  illi  et  tu  henedices  : 

qui  insurgunt  in  me  confundantur  : 
Servus  autem  autem  tuus  Isstabitur. 
CMaledicent  iUi  :  scilicet  qui  movcntcs  capita 


A  transcuntes  bhisphemabant  eum.  Pater  Filium  be,- 
liedixit,  cum  ait :  Et  clarificavi  et  iterum  clarifl- 
cabo  {Joan.  xii).  Insurrcxcrunt  Judoei  adversus  Do- 
minum,  ut  eum  ncci  tradercnt.  Gonfusi  sunt  : 
quando  resurrectionis  ejus  miracula  cognoverunt. 
Servus  :  secundum  hominem,  ut  Isaias  ait  :  Ecce 
servus  meus,  suscipiam  eum  {Isa,  xui).  H  Maledi- 
cent  illi  :  usquc  hodic  hoc  ilt  illi  maledicunt  in  sy- 
nagoga ;  Christus  boncdicit  in  Ecclesia. 

28  Imluantur  qui  detrahunt  mihi  pudore  : 

Et  operiantur  sicut  diploide  confusionc  sua. 
H  C  Induantur  pudore  detractores  :  hoc  est  ut 
intclligant  errorom  et  confundantur  pudore,et  inde 
incipiant  venire  ad  pcDnitontiam.  Qui  enim  pudore 
induitur,  prope  ost  saluti  :  si  quis  enim  vere  con- 
Y%  funditur,  incipit  poDnitere.H  A  G  Diplois  :  genus  est 
pallii^  scilicet  duplex  pallium.  G  Potit  ergo,  ut 
utriusquo  legis  intclligontia  vostiantur,  qui  nunc 
utroquo  (facionto  perfidia)  nudati  sunt.  Gonfessio 
onim  Judaeorum  ost,  logom  non  intolligere,  quae  to- 
ties  Salyatorem  prajcinuit  adveniro.  Sivo  diploido, 
id  ost  duplici  confusiono,  scilicet  aute  Deum  et  ho- 
mines. 

29  Confitehor  Domino  nimis  in  ore  meo  : 
Et  in  medio  multorum  laudaho  eum. 

G  Hoc  dicitur  a  parte  membrorum  :  quoniam  post 
rosurroctionem  sancta  Dci  Ecclesia,  toto  orbe  dif- 
fusa,  Deum  deprecatur  ct  orc  et  confessione.  In 
medio  multorum  :  ipsam  quoque  Ecclesiam  desi- 
gnat,quse,cIrcumpositis  adhuc  pcrfidis,  non  desinit 
Deo  connteri.A  Nimis  dici  solet  (consuetudinc  ser- 
C  monis  Latini)  quod  plus  est  quam  debet.Gui  contra- 
rium  est  parum  :  quod  minus  cst  quam  debet.  Sed 
nimis,  Grxce  agan  dicitur.  Istc  autem  ver8U8,agan 
non  habct,  sed  habot  aian  :  quod  quandoque  valde; 
quandoque  nimis,  quidam  nostri  interpretati  sunt, 
sed  nimis  pro  oo  quod  ost  valde  intelligatur :  und8 
et  translatio  Hebra^a  non  habet  nimis  sed  vehe- 
menter. 

30  Qui  asiitit  a  dextris  pauperis  : 

Ut   salvam   faceret    a   persequentibus    animam 

meam. 

C  Dicit  sibi  astitisse  Patrom  a  dextris  :  quia  peo- 

cata  non  habuit,  sed  et  fldelibus  assistit,  cum  de- 

licta  rcmiscrit.  Salva  facta   est  a  persoquentibus 

anima  ejus  :  quando  persecutorum  noquitiis  nulla 

D  pravitato  consenslt. 

ORATIO  EX   PSAL.   CVIII. 

Unice  miserationis,  Deus,  malediotioni  subjacere 
qui  dignatus  cs  ut  nos  a  malcdicto  legis  erueres, 
qua?sumus,  ut  facias  nobiscum  misericordiam  pro- 
ptor  nomen  tuurn,et  dignoris  nos  a  persequentibus 
vitiis  ct  a  malorum  obtrectationibus  liberare.  Qui 
vivis  et  regnas,  etc. 

PSALMUS  GIX. 

ARGUMENTUM   PSAL.   CIX. 

C  Pcalmus  hic  de  incurnationc  jL)omini,etdeejus 
deitato  plcnissimo  broviterque  decantat. 


407 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


m 


TT.  Psalmus  David, 
i      Dixii  Dominus  Domino  meo  : 
Sede  a  dextris  meis, 
C  Sanctissimus   Propheta,  in  secrctum   evcctus 
altissimsB  contemplationis,in  primo  versu  naturam 
deitatis  ostendit  simul  et  humanitatis.  Gum  dicit, 
Dixit  Dominus  :  naturam  deitatis  ostcndit.  Domino 
meo  :  de  coaetemo  Filio  dixit,  qui  Dominus  David 
et  niius  dicitur,quia  ex  scmine  ejus  ortus  est.Scde 
a  dextris  meis  :  victori  Filio,  et  pcr  incaTnationem 
totius  mundi  triumphatori,  confessus  ofTcrtur  :  ut 
per  hunc  situm,suscept®  humanitalis  gloria  decla- 
retur.H  Idco  autem  dicit  dexteram  Filio  datam  :  ne 
videatur  major  qui  jubet  ct  dicit  Sede,quam  ille  cui 
jubetur. 

2  Donec  ponam  inimicos  tuos  : 
Scabellum  pcdum  tuorum, 

G  Scabellum  dictum  est  quod  scandatur,  id  cst 
ascendatur.Donec  :  fmitum  est  pro  infinito  positum, 
est  cnim  usus  ScripturaB,illud  verbum  ot  pro  brevi 
temporo  dicer^e,  et  pro  ajternitate  depromcre.  Pcdes 
autem  Domini  aeternam  ejus  stabilitatem  signiflcat, 
his  enim  pedibus  inimici  illi  subjiciuntur,qui,dere- 
lictis  vitiorum  peccatis,ad  Dominum  se  convertunt, 
et  tanquam  8C8i)ellum  pedibus,ita  ejus  prasdicatio- 
nibus  se  subdunt. 

3  Virgam  virtutis  tux  emittet  Dominus  ex  Sion 
Dominare  in  medio  inimicorum  tuorum, 

C  Virga  virtutis  :  est  sceptrum  regiaj  potestatis, 
qua  sustentat  fideles  et  afOigit  incrcdulos.Tuo}  dixit : 
quia  potestas  illi  deitatis  suae  propria  est  et  coster- 


A  Filius,  qui  ex  utero  nascitur^  non  adoptivus. 

5  Juravit  Dominus  et  non  poenitebit  eum  : 

Tu  es  sacerdos  in  xtemum  secundum  ordinem 
Mekhisedech, 
H  C  Gum  enim  juravit  Dominus,  non  ei  qui  ante 
luciferum  genitus  est,  sed  ei  jurat,  qui  post  lucife- 
rum  natus  ex  Virgine  est.  Nec  pcenitebit  eum ;  C 
Quoniam  de  tanta  ac  tali  dispensatione,  cuncta  ga- 
visa  sunt.  Tu  cs  sacerdos  :  hoc  Ghristo  veraciter 
aptari  dccel:,  qui  corpus  ac  sanguinem  suum,in  pa- 
nis  ac  vini  erogatione,salubriter  nobis  consccravit. 
Sacerdos  proprie  dicitur  Ghristus,qui  semel  se  pro 
nobis  immolandum  obtulit  [Hebr.  ix).  Solus  etiam 
Deus  licit^  jurat,  quia  solus  potest  exhibcre  quod 
promittit  :  homo  non  potest  nisi  Deo  adjuvantc. 

6  Dominus  a  dextris  tuis  : 
Conjregit  in  die  irx  sux  reges. 

C  H  Dominus  a  dextris  tuis.  Dicitur  in  principio, 
Sede  a  dcxtris  meis  :  si  ipse  ad  dexteram  Patris 
sedet,  (juomodo  rursum  Patcr  sedet  ad  dexteram 
Filii?  C  Quod  ideo  dictum  est,  ut  cum  haic  vicissi- 
tudo  acqualis  ponitur,majushic  aut  minus  aliquid, 
nullo  modo  scntiatur.  H  Id  est  quod  aequalis  Filio 
Pater  ostendatur.  G  Reges  :  illos  significat,  qui  in 
unum  convencrunt  adversus  Ghristum  :  hos  confre- 
git,  quando  eorum  superbiam  prostravit. 

7  Judicabit  in  nationibus  implebit  ruinas  : 
Conquassabit  capita  in  terra  multorum, 

C  Judicare  nationes  perhibet,  propter  peccata 
communia.Implet  autcm  ruinas  :  quando  de  cordi- 
bus  humanis  facit  peccata  corruere,ct  emendationc 


B 


na.Ilanc  emittit  Dominus  e,x  Sion:qui  estutiqucom-  C  salubcrrima   disperire.  Capita  quassabit  :  illonim 

nipotens  Pater,Dominus  autem  ex  Sion  dicitur  et  Fi- 

lius.Tunc  aulem  dominatur,quando ad  ipsum  delin- 

quentium  turba  convertitur.H  Dominare  dlxit :  non 

dixit  interfices  inimicos,  sed  dominare,  id  est,  fac 

qui  inimici  et  alieni  erant,  tui  esse  incipiant^  id 

est,  dignare  esse  Dominus  inimicorum  tuorum. 

4      Tecum  principium  in  die  virtutis  tux  in  splendo- 
ribus  sanctvrum  : 
Bx  utero  ante  luciferum  genui  te, 
C  Hic  omnipotens  Pater  de  omnipotcnti  Filio  di- 
oit,Tecum  principium.  Pater  enim  principium  cst, 
et  Filius  principium  :  verum  non  duo  principia,sed 
sicut  unus  Deus,ita  unum  est  principium.  In  die  : 
etemitafem  signiflcat,  ibi  unus  est  dies,  ubi  jam  a 
beatis  claritas  divina  consoicitur.Splendores  autem  j) 
sunt  sanctorum  :  quando  in  resurrcctione  luccbunt 
eicut  angeli  Dei.Ex  utero  dicit  Pater  Filium,  id  est, 
ex  arcano  substantiaB  meae,  ex  ipsa  scilicct  deitate. 
H  Cum  vero  dicit,ante  luciferum  :  unam  creaturam 
nominat,et  omnes  crcaturas  indicat  eum  praicedcre. 
Non  etiam  Pater  potuit  se  aliter  Patrem  esse  indi- 
care,nisi  humanis  verbis  loquerctur,Genui  te,et  ex 
utero.Quod  autem  dicit,  cx  utero,  nuUi  scandalum 
faciat,Pater  enim  uterum  non  habet :  sed  non  po- 
test  se  aliter  indicare  Patrcm,  nisi  hominis  verbis 
locutus  fuerit  :  ut  contra  Arium  non  crcatura,quce 
manu  fit,  ^Christus  credatur  :  sed   Dei  naturalis 


utiquc  qui  caput  non  habent  Christum,  sed  diabo- 
lum  :  cum  fuerint  correcti,  capite  suo  sine  dubita- 
tione  quassantur.  Tcrra  multorum  est,  quae  pecca- 
tores  abundantcr  enutrit.  H  Vcl  multorum  dicit : 
quo  ad  vindictam   damnationis,  non   omnium  (ut 
spem  non  aufcrat)  sed  multorum  dixit  :  si  enim 
omnium  dixisset,  nemo  vitam  speraret. 
8      De  torrente  in  via  bibet : 
Propterea  exaltabil  caput, 
C  Torrens  fuit  turbulcnta  pcrsccutio  Judasorum, 
de  quu  Dominus  Christus  bibit  in  via,  id  est  in  hac 
vita,  dum  eam  in  corpore  pertulit.Exaltabit  caput. 
H  Id  est  qui  se  humiliaverat,ipse  non  alius  oxalta- 
vit  sibi  caput,  qui  cst  omnium  caput. 

OllATlO   EX   PSAL.    CIX. 

Ante  lucifcrum  genite,  qui  cs  principium  totius 
creaturae,  rogamus  et  quacsumus,  ut  sicut  sanctis 
pedibus  tuis  inimicos  ad  dexteram  Patris  residens 
subjecisti,  ita  nos  tuis  offlciis  dignos  habeas  ablata 
damnatione  peccati.  Qui  vivis  ct  rcgnas,  etc. 

PSALMUS  CX. 

ARGUMENTUM   PSAL.    CX. 

C  Congrcgatio  justorum  undique  cullecta  conGte- 
ri  ac  laudarc  Deum  se  dicit. 

TT.  Alleluia, 
C  Quamvis  hoc  nomen  laudis  alleluia,  genorale 


109 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


410 


esse  videatur:  tamen  ibi  maximc  apponitur,  ubi  A 
magna  exsultatione  gaudetur. 

1  Con/itebor  r^tibi  ;  Domine,  in  ioto  corde  meo : 
In  caucilio  justorum  et  omgregatione, 
C  Confitentur  et  qui  peccala  deplorant,  ct  qui 
Christo  gratias  referuiit :  sed  illud  in  lacrymis, 
istud  in  gaudiocst.  Hic  autemprofusahptitiaexsul- 
tat  populus  fidelis,  quamdam  imaginem  futuris<T- 
culi  designans,  ubi  laudes  Domini  scmper  devota 
mente  concclebrant,  ubi  et  verbaetistaj  voces  con- 
tinas  sunt.  Consilium  justorum  est,  A  quod  justi 
eon8ulnnt.  Justi  autemconsulunt,  Dcumlaudare,ct 
illi  servire  pro  aeternisbonis,  laudatergo  et  conlitc- 
tnr  in  concilio  justorum,  qui  non  temere,  scd  cx 
ratione  ct  deliberatione  sancta,  pro  aetcrnis  laudat, 
licut  omncs  justi  faciunt.  Congrcgatio  vcro:  est  co-  g 
rona  bcata  dc  divcrsis  parlibus  mundi  adunata. 

2     Magna  opera  Domin  i : 

Exguisila  in  omnes  voluntates  ejns. 
H  Magna  opera  Domini :   rectos  dirit,  qui  ante 

peccatores  erant.  G  Quid  enimmagnificentius  quam 
de  impio  facere  justum,  do  hoste  filium?Exquisita, 
id  est  singularitcr  cxacta,  cui  simile  nihil  potest 
reperiri.  Sinit  enim  et  diabolum  saivire,  ut  exini- 
quitate  illius,  fidelissimos  sibi  scrvos  invcniat.  Ita 
et  in  omnibus  fit  secundum  omnes  voluntates  ejus 
exquisitissime.  ut  in  singulis  velmeliusetiamcogi- 
tari  aliquid  non  possit. 

3      Confessio  et  magnificenlia  opus  ejus  ]  . 

Etjustitia  ejus  manetin  ScVculum  \^sxculi: 
G  Confcssio,  id  est,  lausetgloria  etmagnificcntia  Q 
opus  ejus.  Laudabilia  enim  sunt  valdc  et  decora, 
qus  Dominus  fecit.  Jusiitia  ejus  manet  insseculum 
aaculi.  cum  peccatoribus  dicit:  Itc  in  igncm  astcr- 
nam  (Matth.  xxv);  vel  quando  fideles  vocaverit: 
'Vemte,benedicti(/6irf.);  sic  in  utraqueparte,justitia 
Dei  perpetua  et  incommutabilis  perscverat. 

4     Memoriam  fecit  mirabilium  suorum  misericors  et 
miserator  Dominus : 
Escam  dedit  ttmentibus  se. 
Memoriam  ergofecitmirabilium,quando  plurima 
i^ova  mirabilia  et  inusitata  monstravit.  Misericors, 
naturam  ejus  pietatis  ostendit;  miserator,  cum  in 
^ventu  suo  humanogeneri  larga  pietate  subvcnit; 
^^it  escam,  cibum  utique  spiritalcm,  quis  cnim 
®^m  communem  putet  fidelibus  ad  praemium  da-  r^ 
**Qi,  quae  et  peccatoribus  passim  cognosciturjattri- 
""'Jta?  H  Escam  ergo  dedit,  id  est,  pancm  qui  de 
^lo  dcscendit. 

^     Memor  erit  in  sxculum  tesfumenti  sui: 

Yirtutem  operum  suorum  annuntiabit  populosuo, 
C  In  ssculum,  aeternitatem  signiflcat,  quia  verba 
^^stamenti  sui,  solidissima  veritate  custodit,  quia 
^CQt  in  Veferi  TestamcntoChristuspromissusest, 
^in  Novo  venit,  Virtusoperumfuit,quaminEvan- 
SBliodicit:  Caci  vident,  8urdiaudiunt,lcprosimun- 
<botar,  mortui  resurgunt  (Malth,  zi).  Illam  virtu- 
tfiD  annuntiavit  populo  suo  Christiano,  ut  ex  eain- 


telligant  cum  esse  Dcum  crcdentes,  et  causa  se- 
quitur. 

6  Ut  det  illis  htVreditalem  gentium: 
Opei\i  manuum  ejus  veritas  etjudicium, 

C  Dedit  autcm  eis,  id  cst  populo  Christiano,  hae- 
redilatem  gontium:  quando  Ecclesiam  de  cunctis 
nationibus  vivis  lapidibus  fabricavit.  Opusejus  ve- 
ritas  et  judicium;  vcritas,  quod  fidelibus  promissa 
restituit;  judicium,  quodimpiisminaturfuturaquaB 
debentur  malis  supplicia. 

7  Fiilelia  omnia  mandata  cjus.  Conprmata  in  sjb- 

culum  Sceculi, 
Facta  in  veritate  el  xquitate. 
C  Fidelia  ejus  mandatasunt,  quoniamnuliomcn- 
dacio  dicta  variantur,  sed  firmiter  nos  custodiunt, 
cuni  ea  custodirc  Dci  auxilio  festinamus.  Confir- 
mata,  nescit  enim  sermo  titubare,  quem  vcritaslo- 
quitur.  Factadixit  essc  in  verilate,  quia  dictacom- 
plentur,  et  ajquitatc,  quoniam  pondere  justitiaepro- 
fcruntur;  habent  enim  omniamandata  ejusctveri- 
tatem  etaequitatem  justitia?. 

8  Redemptionem  misit  Dominus  populo  suo. 
Mandavit  in  xternum  testamentum  suum. 

C  Misit  enim  Filium  Patcrad  redimendumgenus 
humanum.  Mandavitin  a^ternum,  mandaredicimus, 
absentibus  verba  per  mcdias  destinare  personas. 
Quod  factum  constat,  quando  testamentum  novum 
per  apostolos  transmisitadgcntos,  utusqueinaetcr- 
num  a  successoribus  pr2Bdicaretur;nonenimeisuc- 
ccditaliudtestamentumsicutvctcrinovumsuccessit. 
Merito  ergo  aeternum  dicitur,  quod  nullo  alio  indi- 
gerc  cognoscitur. 

9  Sanctum  et  terribile  nomen  ejus. 
Initium  sapieniix  timor  Domini. 

C  Sanctum,nomen  pertinetad  incarnationem  sio- 
ut  ait:  Custodianimammcamquoniamsanctussum 
(Psal.  Lxxxv).  Tcrribile,  adomnipdtentiamdeitatis. 
Hffic  duo  ccnjuncta  sunt,  ne  nos  autsolus  amor  ne- 
gligcntcsreddat,  auttantustimor  desperatosefficiat. 
Quid  vero  sit  timor  ostcndit,  scilicet  initium  sa- 
picntiic. 

10  Intelleetus  bonus  omnibus  facientibus  eum: 
Laudatio  ^us  manet  in  sasculum  'r-sxculi  '  . 

C  Istc  ergo  intellectus  bonus,  id  est,  vcrus  ct  sa- 
lutaris,  qui  in  timorc  Domini  probatur  intcntus ; 
utilis  atquc  fructuosus  cst,  quoniam  inde  nascitur 
quod  ad  pcrennem  gloriam  pcrduccrc  probatur. 
Laudatio  ejus  digna  cst,  quiapeccatoresliberathic, 
et  in  futuro  coronat ;  laudatio  vcro  ejusnon  claudi- 
tur  termino,quiancc  finemhabcrepotestbeneficium 
datum.  II  C  Mcrito  ergo  in  titulo  alleluia  scriptum 
est,  quia  et  laudcmDci  fecitinitium,etinejuslaude 
finitus  cst  psalmus, 

ORATIO  EX    PSAL.    CX. 

Sanctorum  omnium  gloriosa  confessio,  tribue 
nobis  timorem  nominis  tui  (quod  essc  initium 
sapicntia)  praedixisti),  ut  tuorum  admisti  conci- 
liis,  misericordiai  tuae  dapibus  sagincmur,  Per 
Dominum  nostrum  Jesum,  ctc. 


Ui 


S.  BRUN0NI8  HBHBIPOLENSIS  EPISGOPL 


41S 


PSALMUS  cxi. 

ARGLMENTUM    PSAL.    GXI, 

C  Propheta  Joquitur  de  beatitudine  justi,etdein- 
carnatione  Chrlsti,  atque  damnatione  impiorum. 
TT.   Alleluia  'r-conversionis  Aggdei  et  Zacharix  \  . 

C  Ideo  huic  titulo  conversionis,  seu  reversionis 
Aggeei  et  Zachariae  inlexitur,  quiasicut  illi,  aBaby- 
lonica  captivitato  revcrsi,  templum  Domini  reparari 
vidcnles,  laudesDomini  magnaprofuderuntexsulla- 
tione,  ita  post  peccatorum  absolutionem,  acaptivi- 
tate  diaboli  rcvcrsi  in  Dci  gratiam,  perfectissima 
debeantCliristiani  alacritate  cantare.Ostcndit  enim 
psalmus  istc,  postliborationcmdelictorum,  quanta 
sint  bona  fidebum  ct  quo;  retributio  peccatorum. 

1  Deatus  vir  qui  tirnet  Dominum : 

In  mandatui  cjus  vokt  nimis. 
H  Nondum  dicit,  beatus  vir  qui  diligit  Dominum; 
virorum  enim  est  incipientium  timere  Doum;  per- 
fectorum  autcm,  diligere.  In  mandatis  ejus  volet 
nimis,  qui  enim  timet  Dominum,  et  quibeatusest, 
mandata  ipsius  libenter  custodit  et  facit.  Sed  vide 
quia  etiam  non  dixit,  mandata  cjus  facit,  ted  volet 
nimis.  Multi  enim  ctiam  faciunt  mandata,  scd  ti- 
more  poenae,  non  voluntatis  cupiditatc.Beatusautem 
etiam  vult  ea,  cupit  ea  facere. 

2  Potens  in  terra  erit  semen  cjus: 
Generatio  rectorum  benedicetur, 

C  Quffiramus  autem,  inquaterrajustipotentesdi- 
cantur  eHlci,  quiahicprobanturessederisui.Inilla, 
scilicet  in  qua  cum  Domino  regnaluri  sunt  sancti. 


A  acceptus,  quam  Deo  gratus.  Qui  misoretur,  id  est^ 
qui  egentibus  bona  sua  tribnit.  Commodare  autem 
videtur,  quando  dat  homo  temporalia  reoeptarus 
est  aeterna.  Disponet,  vero  dicit  id  est  tranquillo 
animo  judicabit:  quomodo  talentum  sibi  a  Domino 
traditum  duplicet.  Ipseergodisponit  sermonessuos^ 
qui  sc  bona  Dei  gominasse  probaverit,  dicens :  Do- 
mine,  quinque  talenta  tradidisti  mihi  (Maitk.  xxv). 
Non  commovebitur,  id  est  a  gloria  Domini  nallate- 
nus  separabitur.  H  C  Disponit  eiiam  sermones  in 
judicio,  qui  divinas  ScripturaspnBdicatdiscrete.ut 
non  projiciat  margaritas  ante  porcos  (Matih,  vii), 
nec  bonis  qus  capcre  possunt  tacendo  subtrahat. 

6  In  memoria  xterna  erit  justus : 
Ah  auditione  mala  nm  iimebit, 

n  C  In  memoria  a)terna  eritjustus,  quia  vocaturad 
pra^mium,  impiis  enim  dicitur :  Ncscio  vos.  Ab  illo 
auditu  malo  non  timebit,  quem  audituri  sunt  im- 
pii :  Ite  in  ignem  sternum ;  malus  enim  illis  iile 
auditus  videtuf,  qui  justa  severitate  puniendi  sunt 

7  Paratum  cor  ejus  sperare  in  Domino : 
Cofirmatum  est  cor  ejus:  non  comnwvebitur 
Donec  despiciat  inimicos  suos. 

C  Cor  enim  hic  positum  est  pro  alTectu  recte 
montis.  Confirmatum  est  ergo  cor  justi,  cnm 
nulla  sa^culi  felicitate  moUescit.  Donec  despi- 
ciat  inimicos,  id  est  in  illa  futura  judicatione  de- 
specti  sunt  omnimodo  adversarii,  qui  hic  despexe- 
runt  justos.  In  hoc  enimmundoDeuspatitur  justos 
suos  videre  inimicos  suos  potentes  esse,  ut  ibi  eos 
possint  humiliatos  aspicere.  U  Vel  inimicos,  id  est 


Semen  vero,  opera  significat  bona,  quae  hic  velut  C  peccata,  haereticos,  diabolum  et  potestates  €aus, 
semina  jaciuntur,  ut  fructus  futur»  messis  adole-      peccatores,  scilicet  despiciet. 


scat.  Gcncratio  quoque  rectorum,  non  cst  ista  carnis, 
sed  illa  qus  imitationeju8torum,persimilitudincm 
operum  noscitur  esse  propagata. 

3  Gloria  el  divitix  in  domo  ejus : 

Et  justitia  ejus  manei  in  sxcutum  '^sxculi  ',  . 
G  Beati  domus,  cst  mentis  secretum,  ubi  divitias 
sanctas  et  gloriam  perpetuam  reponit,  quisquisDo- 
mini  praecepta  complevcrit.  Justitia  autem  hominis 
dicitur,  quse  Domino  largiente  pncstatur,  ct  neali- 
quis  se  existimaretDei  prsceptaservando  fieritcm- 
poraliter  beatum,  addidit,manct  in  ssculum  saecu- 
li.  Causamvero  istiusbcatitudinidsubdit:  Exortum 
est,  etc. 

4  Exortum  est  in  tencbris  lumen  rectis  : 
Misericors  et  miserator  et  justus, 

C  Venit  enim  lux,  quae  superat  omnem  lucem,  et 
ut  gratior  esset  ista  lux,  addiditin  tenebris,  sedin- 
tus  sunt  in  corde  istas  tenebrse,  ubi  sol  mundanus 
non  potest  acccdere,  quas  illud  lumen  expulitquod 
mortem  vicit.  Misericors,sciliccthis  quiconiitentur 
ei;  qui  vero  contemnunt,  ipsum  justum  judicem 
sustinebunt. 

5  Jucundus  liomo   qui  misereiur   et  commodat: 

disponet  sermones  suos  in  judicio: 
Quia  in  xtemum  non  commovebitur, 
l^  C  Jucundus  homo  hicdiciiur,nontambominibu8 


8  Dispersit  dedit  pauperibus : 

Justitia  ejus  manct  in  sxculum  '^■'SSRCuli  1   : 

Comu  ejus  exaltabitur  in  gtoria. 
C  Dispersit,h£c  sententia  pertinet  ad  iUud  pr»- 
ceptum :  Vade  ct  vende  omnia  et  da  pauperibus 
{Matth.  xix).  Qui  hsc  fecerit,  justitiam  operatur» 
quia  Domini  prsecepta  complevit.  H  Et  ista  manet 
in  saeculum  saeculi.  id  est  opera  ipsa  permanent.  G 
Vel  quia  praemium  eorum£ternaIitermaQet,dicun- 
tur  manere  in  saeculum  saeculi.  HComu^us^idest, 
regnum  ipsius  exaltabitur  in  gloria,  quia  cum  Do- 
mino  scmper  regnabit.  C  Comu  enim  pro  potestate 
ponitur,  sive  pro  regno,  sicut  dicit  Daniel :  Quatuo? 
])  autem  cornua,  quatuor  regna  sunt. 

9  Peccator  videbit  et  irascetur :  dentibus  suis  fre- 

met  et  tabescet. 
Desiderium  peccatorum  peribit. 
C  Videbit  peccator  in  die  judicii  remunerare  Do- 
minum  electos  suos.  Tancquc  irascetur,  quoniam 
pro  sua  maHgnitate  punitur,  frcmet  quoqtie  clt  de 
Jam  mordet  suis  dentibus  atque  se  proprto  dolbiie ' 
castigat,  exigens  a  se  cructatus,  quos  hic  cogelbat 
sustinere  innoxios ;  et  tabescet,  in  perditione  sua, 
etpeccatorum  desideria  succisa  marcescent. 

ORATIO  EX  1>SAL.    GXI. 

Lumen  perp^nm  rectorum  oordmm«Deu8,coii- 


413 


EXPOSmO  PSALMOhUM. 


4il 


oede  nobis  diligere,  lua  gloria  jocundari,  et  sic  di-  A.  ^      Svficitans  a  ferra  iuopem : 
Bpergere  in  hoc  8«culo  ut  caveamus  auditum  aspe- 
nim  in  futuro.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Chri- 
stum,  etc. 

PSALMUS  CXII. 

ARGUMENTUM  P8AL.   CXll. 

C  Propheta  monet  devolos  ut  laudes  Deo   jugiter 
a  cunctis  mundi  partibus  dicant. 

TT.  Alleluia, 

C  Ecce  verba  tituU  sui  subsequens  psalmus  expo- 
nit,  nam  cum  sit,  alleluia,  laudate  Dominuin,Jtaet 
ipse  facitinitium,  ut  suoinitio  exponat  titulum.  H. 
Et  hic  psalmus  docet,  ut,  doposita  veteri  malitia 
(/  Petr,  II),  tanquam  raodo  geniti  infanles  in  Dci 
laudibus  gloriemur. 

1  Laudale,  pueriy  Dotninum : 
Laudate  nomcn  Domini. 

C.  Pueri,  dicti  sunt  omncs  fideles  innocentes,  a 
puritate  mentis  atque  a  simplicitatc  cordis ;  non 
enim  hic  a^tas  est  clccla,  sed  puritas.  Laudat  nomen 
Domini,  qui  virtutes  ejus  sancta  pr»dicatione  con- 
celebrat,  Dominum  vero  laudat,  qui  cum  probabili 
actione  commendat. 

2  Sil  nomen  Domini  benedicium : 
Ex  hoc  nunc  et  usque  in  sxculum, 

H.  8it  nomen  Domini  benedictum,  benedictum 
fuit  ante,  tantum  in  una  gente  Judficorum,  quia  illi 
tantum  benedicebant  etcredebant,  sed  modo  in  om- 
nibus  gentibua  creditur  et  benedioitur ;  cx  hoc,  sci- 
licet  tcmpore  qi  o  credere  coeperunt;  nunc,  id  est  n  Dominum  nostrum  Jcsum  Christum,etc. 
in  prssenti,  in  sdeculum,  hoc  est  sine  fine. 

3  A  sotis  orlu  usque  ad  occasum: 
Laudabile  nomen  Domini. 

C  A  solis  ortu,  per  cursum  enim  solis  bic  decla- 
rtttus  est  totus  mundus,  et  quasi  per  quamdam 
lineam  Bignificatus.est  mundus,  quidesignatEccIe- 
siam^  in  qua  per  totum  mundum  praeconia  Christi 
personare  monstrat  debere  Hdeles. 

4  Excelsus  super  omnes  gentes  Dominus : 
Et  super  cobIos  gloria  ejus. 

C  Ercelsus  super  omnes  gentes,  id  est,  super  ho- 
mines  camales.  CobIos  vero  spiritales  debemus  ac- 
ciperc,  ut  supra  omnes  creaturas  Altissimus  sentia- 
tur,  qui  cunctarum  rcrum  conditor  csse  digno- 
Bcitur. 

5  Quis  sicut  Ddminus  Deus  noster  qui  in  altis  ha- 

bitat : 

Et  humilia  respicit  in  ccelo  et  in  terra  ? 
Quis  sicut  Dominus,  H  C  Ac  si  dicat,  nullus  ta- 
lis.  Qui  habitat  in  cojlis,  H  id  est  in  sanctis.  Et  hu- 
milia  respicit,  utipse  dixit :  Superquom  requiescit 
Spiritus  meus,  nisi  super  humilem  ?  In  coclo  et  in 
terra)  C  sic  in  ccelo  et  in  terra  humilitas  Deo  pla- 
cita  reperitur,  sicut  superbia  probatur  exosa  {Isai, 
Lxvi),  ubi  ergo  elati  credunt  locum  habere  super- 
biam,  cum  ccelum  et  terram  ab  humilitate  videant 
occupatam  ? 


Et  de  stercore  erigens  pauperem. 
C  Hoc  beneficium  non  soli  sibi  inopes  et  pau- 
pcres  vindiceiit,  nam  de  stercpre  ct  p.iupcrtate  eri- 
gitur,  quisquis  de  haclabe  corporis  per  Dei  gratiam 
sublevatur.  Rex  denique  mundanus  inops  estmune- 
rum  Dei,  et  in  stcrcore  volvitur,  cui  carnis  vitia 
dominantur. 

7      Ut  coUocet  cum  cum  principibus. 
Cum  principibus  populi  sui. 
C  Principes  autem  populi  sunt  patriarchaB  et  pro- 
phetf-c,  apostoli  et  quicunque  Deo  probabili  conver- 
satione  placuerunt ;  ibi  cnim  collocabitur  pauper  bt 
inops  Cbristi.  Additpopuli  sui,  quod  significat  Ec- 
clesiam.  Non  auteni  prinoipatum  hic  honorem,ho- 
H  minum  suffragationo  conquisitum,  intelligas,  sed 
iilumqui  Domino  largientepra^statur^  qui  humiiitate 
altus  e^t. 

8  Qui  liabitare  facit  stcrilem  in  domo : 
Matrem  filiorum  Iwtantetn. 
C  Fuit  enim  sterilis  sancta  Ecclesia  ante  adven- 
tum  sponsi  sui,  sed  facta  est  mater  laeta  filiorum, 
prffidicatione  apostolorum,  aqua  et  Spiritu  sancto 
regenerans,  quam  Dominus  in  domo  sua,  H  id  est 
seipsa  habitare  facit,  C  Laetantem  de  partu,  scilioet 
et  numerositate  sanctorum. 

ORATIO  EX  PSAL.  GXII. 

Laudantes  benedictum  uomen  tuum,  omnipotensi 
Deus,  rogamus,  ut  in  sinu  matris  Ecclesiae  colloca- 
tos,  charitatis  tuae  facias  stabilitate  connecti.  Per 


PSALMUS  CXIII. 

ARGUMENTUM    PSAL,    CXIII. 

G  Mcmorat  Propheta  quae  beneficia  Dominus  He- 
braeis  pracstiterit  et  populo  Christiano,  etidolagen- 
tium  vana  esse  deraonstrat. 

TT.  Alletuia. 

C  Coramemorat  Propheta  quae  beneficia  Dominu» 
Hebraeis  praestiteril ;  et  idola  gentium  vana  esse 
demonstral,  et  exponit  consequenter  quantum  sit 
vitalis  et  saluberrima  religio  Domini  propriis  culto- 
ribus. 

1  In  cxitu  Israel  de  /Egypto  : 
Domus  Jacob  de  populo  barbaro. 

C  Hic  exitum  illum  debemus  accipere,  quando  nos 
])  a  peccatorum  vinculis  contingit  exire.  Tunc  enim  ab 
iEgyptiorum,  id  est  tenebris  ignorantiae  et  turba 
dfiemqpum  liberamur.  Barbarus  autem  a  barba  et 
rure  dictus  cst,  quod  nunquam  in  urbe  vixerit,  sed 
semper  ut  fcra  in  agris  habitasse  noscatur.  Domus 
autem  Jacob  efllcimur^  quando  praecepta  Dei  serva- 
mus.  n  JacobenimsM/)p/an{a/orinterpretatur,etnos 
primo  debemus  supplantare  vitia,  et  confiteri  ea, 
sive  fidem  Trinilatis,  quod  Judas  interpretatur. 

2  Facta  est  iudxa  sanctificatio  ejus : 
Israel  potestas  ejm. 

C  Judam  dicimus  non  solum  ad  Hebraeorum  natio* 
nem,  sed  et  ad  omncs  fidelcs  possc  respicere.  V 


415 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


4ie 


enim  Judas  Salvator  est  Dominus,  in  quo  potestas 
Israelitarum,  id  esi,vtdenlium  /)^Mm  noscitur  perpc- 
tua  esse.  Itaque  qui  eum  circumciso  corde  sequun- 
tur,  Israel  appellantur  veraciter.  Israel  enim  vir 
videns  Deum  interprctatur,  A  vel  verius  videns 
Deum. 

3  Mare  vidil  et  fiujil : 

Jordanis  couversus  csl  retrorsum. 
C  Marc,  id  est  gcntilitaF,  vidit  sanctos  supplanta- 
tores  vitiorum,  id  est  praedicatorcs,  et  fugit,  id  est. 
nonpotuitrcsistorpaposfolis,  quiaDcusiu  illis  erat. 
Jordanis  intcrprctaUir  descensio  eorum,  scilicet  ba- 
ptizatorum,  qui  desccndunt  in  baptismum,  id  est, 
humiliantur  baptizati,  illi  conversi  sunt  rctrorsum, 
A  scilicet  ad  Deum  unde  orti  erant.  et  a  quo  per 
peccata  recesserunt.  H  Multi  enim  qui  crediderunt 
quando  viderunt  martyres  passos,  conversi  sunt 
retrorsum,  id  est  a  gentilitate  ad  tidem,  et  factusest 
illis  Deus  ante  quem  post  tcrgum  posuerunt ;  et 
sic  posteriorum  peccatorum  obiiti,  in  ca  qua?  sunt 
ante  extenderunt  {Philip,  iii). 

4  JK  Montes  exsultavcrunt  ut  arietcs  [    : 
Et  colles  sunit  agni  ovium. 

C  Montes,  apostolos  dicit  qui  exsultaveruut  in 
operibus  suis,  tanquam  arietis,  id  est  pro^dicatores, 
ad  caulas  Domini  fidelem  gregcm  ducentcs.  Colles 
dicti  sunt  a  colendOy  et  significat  mediocrcs  ab  apo- 
stolis  conversos,  colentes  Dominum  in  veritate. 

5  Quid  esl  ^  tibi :  mare  quod  fugisii  ? 

Et  tu  Jordanis  quia  conversus  es  relrorsum  ? 
H  Propheta  semetipsum  interrogat,  et  ipse  re- 
spondet,  ac  si  dicat :  Quid  tibi  fuit  gentilitas  quod 
fugisti?  et  tu  Jordanis,  hoc  est,  ct  vobisCbristianis 
quid  fuit,  quod  conversi  fuistis  rctrorsum  ?  scio 
quia  vidistis  sanctos  pro^dicatorcs  ct  timuistis. 

6  5j$  Montes  exsultastis  sicut  arietes  : 
Et  colles  sicut  agni  ovium  ? 

H  Exsultaverunt  montes,  id  est,  sancti  praedicato- 
res,  quando  vidcrunt  illos  conversos,  qui  ante  bla- 
sphemi  fuerunt.  Exsultaverunt  arietes,  id  est,  prin- 
cipes  gregum,  qui  generantgreges,  id  suntapostoli, 
quorum  unus  ait :  Filioli  mei,  quos  itcrum  par- 
turio  [Gal  iv) ;  et  iterum  ait :  Per  Evangelium  vos 
genui  (/  Cor.  iv). 

7  A  facie  Domini  mota  est  terra  : 
A  facie  Dei  Jacob. 

C  Commota  est  terra,  audite,  conversi,  audite, 
fideles  Christiani,  commotionem  istam,  id  est  per- 
rautationem,  quaj  humanae  terra;  feliciter  evenit, 
non  tremorc  montium  scd  prospera  conversione  po- 
pulorum,  ut  in  culturam  Dci  conversa,  fixa  perma- 
neret.  Et  ista  cst  competens  utrisque  versibus  prs- 
ccdentibus  secuta  responsio,  quia  uterque  versus 
qussitive  legendus  est  secundum  Cassiodorum. 

8  ^ttt  convertit  petram  in  stagna  aquarum : 
Et  rupem  in  fontes  aquarum. 

C  Petram,  hio  Judaeorum  duritiam  dicit,  quam  in 
sacra  baptismatis  stagna  convertit,  cum  eos  ad  reli- 
gionem  fecit  venire  tranquiliam.  Rupes,  hoc  est  ari- 


A  da  et  dura  corda  gentiiiumi  divini  eloquii  manare 
fecit  fontes  irriguos. 

9  Non  nobiSt  Domine,  non  nobis : 
Sed  nomini  tuo  da  gloriam. 

C  Non  nobis,  Domine,  nam  cum  bona  largiatur 
immcritis,  ipsiusgloriae  probatur  esse,  non  aHunde, 
quod  concedit.  Et  est  aiTectuosa  et  nimis  vera  pati- 
tio,  ut  propter  nomen  suum  pracstaret  humano  ge- 
neri  utilia,  qui  non  poterat  in  peccatoribus  inveDire 
merita  ulla.  Unde  et  subdit :  Super  etc,  propter 
misericordiani  et  vcritatem  da  gloriam  nomini  tuo, 
ct  fac  mirabilia. 

10  Supei'  misericordia  tua  et  veritate  tua : 

Ne -T  quando  \  diant  gentes:  Vbi  esl  Deui 
eorum  f 
Tk  C  Misericordia  est  enim,  cum  miseris  ac  deHa- 
qucntibus  peccata  demittit;  veritas^  cum  beatiludis 
promissa  restituit.  Ubi  est  Dens  eorum?  itadicunt 
persecutorcsjustorum.  Nam  quoties  martyres  affli- 
guntur,  ipsa  est  vox  tyrannorum.  Ubi  est  Deus  eo- 
rum?  quasi  non  possit  eripere,  quos  ut  coronet, 
tormenta  palitur  sustinere.  Et  propter  hoc  etiam 
fecit  Dcus  mirabiiia  in  filiis  Israel,  ut  non  diccrcnt 
gentes  :  Ubi  est  Deus  eorum  ? 

1 1  Deus  autem  noster  in  ccelo : 

Omnia  qiuBCunque  voluii  fecit.  Diapsalma. 
C  Contra  dementium  verba,  qui  dicunt :  Ubi  est 
Deus  tuus,  veracissima  infertur  scientia,  Deum  no- 
strum  esse  in  ccelo,  et  omnia  quaecunque  vult^  in 
ccclo  et  in  terra  pcrficere  posse. 

12  Simutacra  gentium  argentum  et  aurum : 
C         Opera  manuum  hotninum. 

H  Simulacrumideo  dicitur,  quiaad  simiHtudinem 
alicujus  hominis  fabricatur.  C  Nam  Hcet  invenian- 
tur  a^nca  et  lignea  simulacra,  tamen  illud  elegit  uti- 
Hus,  quod  gentilitas  judicabat  rcverentius  adoran- 
dum,  ut  crubescerent  colere  viliora,  quorum  et  pra- 
tiosa  probantur  irrisa. 

13  Os  habent  et  non  loquenlur: 
Oculos  habent  et  non  videbunt. 

C  Os  habent,  verissime  his  versibus  notati  et 
irrisi  sunt  idolorum  cultores.  Nam  quid  rogo,  opas 
fuit  illis  os,  qui  loqui  non  poterant,  quid  oculi,  qai 
nihil  valebant  conspicere  ?  et  aHa  membra,  quibus 
exercere  nullum  opus  valebant,  quid  proderant? 

14  Aures  habent  et  non  audtent : 

[)         Nares  habent  et  non  odorabunt. 

C  Quid  etiam  auris  profuit  illi,  qui  non  erat  au- 
diturus?  quid  naris,  qui  nullatenus  fragrantia  sentie- 
bat  ?  Nares  a  gnaritate  dicta^  sunt,  quod  nos  faciant 
odoratus  agnoscere. 

15  Manus  habent  et  non  palpabunt.   Pedes  habent 

et  non  ambulabunl: 
Non  clamabunt  in  gutture  suo. 
C  Quid  quoque  prosunt  manus  illi,  qui  res  palpa- 
biles  ignorabat  ?  quid  pes,  qui  se  movere  non  pote* 
rat  ?  Additur  irrisio,  non  clamabunt,  quia  besti»  et 
muta  animalia  voces  habent,  sed  confusus  claiDor 
istorum  est.  Istaautem  simulacra,  nee  humanumet 


4i1 


TEXPOSITIO  PSALMORUNf. 


418 


articulatum  clamorem,nec  conrusum,ui  bcstio}  ha-  A. 
bent. 

16    Similes  illis  fiant  qui  faciunt  ea  : 
Et  amnes  qui  confidunt  in  eis, 
G  Similes  illis  fiunt  qui  decreverunt  talia  sequi : 
insensibilia  sequuntur  et  insensibiles  facti  sunt. 
Quisqnis  enim  sequitur  pravos  mores  alierius,  in 
illis  coafusus  male  obligatur.  Gultores  igitur  et  eo- 
nim  fabricatores  pari  culpa  constringuntur.  Similis 
enim  est  iniquitas,  alios  suis  operibus  decipere  et 
colturis  se  pessimis  obligare. 
17     'rDofnus  [  Israel  speravit  in  Domino : 
Jdjutor  eorum  et  protector  eorum  esL 
C  Domus  Israel,  ecclesiam  significat,  qux  mentc 
ridet  Deum.  Adjutor,  quiacarne  laborantes  in  hoc 
mQndOy  in  quantum  utile  novit,adjuvat.  Protector,  n 
quoniamanimassanctasnulla  sinit  diabolicafraude 
subverti. 
#  S   Domus  Aaron  speravit  in  Domino : 

M*utor  eorum  et  protector  eorum  est. 
G  Domus   quoque   Aaron,    Christi   fidolcs  sunt, 
mjia  fecit  nos  regnum  et  sacerdotcs  Deo  et  Patri 
o{Apoc.  i) ;  et  iterum  :  Vos auiem  genus  electum, 
^gale  sacerdotium(/  Petr.n).  Quia  Aaron  in  populo 
dsorum  primus  sacerdos  electus  cst  :Quod  ergo 
wrm  genemliter  dixit,  hoc  nunc  de   sacerdotihus 
«cora  iteratione  retexuit,  ut  excelsus  ordo  pontifi- 

m  speciali  prsconio  laudareiur. 
^  Qui  timent  Dominum  speraverunt  in  Domino : 
Adjufor  eorum  et  protector  eorum  est. 
H  Qui  timent  Dominum,  omnes  qui  timcnt  illum 
^  amant  et  sperant  in  eum,vera  protectione  prote-  C 
t,  etdefendit  iUos.  CExppnit  ergo  quod  superius 
•iixit :  domus  Israel  et  domus  Aaron.Ipsi  enim  sunt 
^vitiment  Dominum,  et  sperant  in  eo,  duo  enim 
A8tt8unt,quiebcatos  faciunt^  quos  etiam  conscqui- 
*'^f  quod  dixit  ut  eis  et  adjutorsitDominus  etpro- 
*^tor. 
^   Dominus  memor  fuit  nostri : 

Et  benedixit  *r  no^is  \  Diapsalma, 
G  Cum  dicit  memor  fuit  nostri,  gratiam  divinae 
^^«tatis  ostendit,  quoniam  Filium  suum  incamari 
^isil,  qui  ideo  venit,  ut  errantes  populos  doceret, 
^^  conversos  sua  benedictione  salvaret.  H  Memor 
^*^  fuit  D08tri,cum  nos  liberavit,ct  Filium  nDisit, 
^^  benedixit  nos  omni  benedictione  spiritali. 
^*     Benedixit  domui  Israel :  D 

Benedixit  domui  Aaron. 
C  Benedixit  domui  Israel  d^  sancta  Maria  virgine 
^^endo.Benedixit  domui  Aaron,sacerdotiii  honore 
Pi^cinctus,  ut  de  ipso  in  alio  psalmo  dictura  est  ? 
^^  es  sacerdos   in  aeternum   secundum   ordinem 
^elchiscdech  (Psat.  cix. 

^   Benedixitrr  omnibus  [  qui  timent  Dominum : 

PusiUis  cam  majoribus, 

C  Benedixit  omnibus,  hoc  fecit  in  piscatoribus^ 

^oc  in  regibus.  Nec  uUum  genus  hominum  ei  cre- 

^8  probatur  exceptum,  quod  sit  ab  ejus  numere 

^ieaum.  Post  speciales  ergo  benedictiones,  ad  ge- 


ncrales  Jiic  descendil,iil)i  simul  omnes  bcncdicun- 
tur.  H  PusiUi,  id  est  inferiorcs  merito,  niigorcs 
quoque  merito  benedicuntur. 

23  Adjiciat  Dominus  super  vos : 

^  Super  vos  ;  et  super  filios  veslros. 

C  Adjiciat,  sive  bcnedictioncm,  seu  adjiciat  nu- 
mero  nostro  populos  fidelc8,quod  et  in  nostris  tem- 
poribus  facit,  et  usque  in  finem  SiecuU  non  desinit 
operari,  quousque  omnes  fideles,  in  unum  gregem 
coUecti,  simul  gaudcant.  II  Vel  adjiciat  alios  prae- 
dicatores  suos  super  vos,  qui  primitus  pauci  fue- 
runt,  posiea  multi  facti  sunt. 

24  Benedicti  vos  a  Domino. 
Qui  fecit  cadum  et  terram. 

H  C  Benedicti  vos,sciUcct  justi  et  sancti,Domino* 
G  Vide  genus  bcnedictionis  ;  Doraino  posuit,  quia 
ipsa  est  pcrfecia  benedictio,  non  sibi  prsparati  sed 
DominOjUnde  futurabcalitudoprovenirepotest.  Per 
ccclum  et  terram,  pusillos  et  majores  significat. 

25  Calum  coeli  a  Domino : 

Terram  autem  dedit  filiis  hominum. 
H  Ccolum  altius  apostolos  signat,  quia  ab  ipso 
Ghrisio  audieruntpr(pdicationom,ctiUuminationem 
Spiritus  sancii  acccperunt.Gcclum  iierum  sunt  suc- 
cessores  apostolorum,quos  illi  praedicaveruni.Terra 
simpUccs  significai,qui  terrcni  erant,  lacie  nutriti, 
non  udhuc  solido  cibo  (/  Cor.  iii).  C  CoDluin  autem 
dictum  est,  quod  intra  se  cxlet  universa. 

26  Non  mo>'tui  laudabunt  te,  Domine : 
Neque  omnes  qui  descendunt  in  infemum. 

G  Non  mortui  :hoc  sunt  peccatore8,peccatorenim 
cum  venerit  ia  profundum  malorum  contemnit. 
Neque  omncs  (hoc  est  habiiaiores  inferni)  lauda- 
bunt  nomcn  Domini. 

27  Sed  nos  ^  qui  vivimus  ;    benedicimus  Domino  : 
Ex  hoc  nunc  et  usque  in  S3eculum. 

G  Vivorum  enim  est  Dominus  sive  Deus,  ut  in 
Evangelio  legitur,non  mortuorum  {Matth.  xxii).  Vi- 
vorum  veroaccipiendum  est,nonista  viiaviventium 
communi  bonis  malisque,  sed  iUa  de  qua  dicitur, 
Placebo  Domino  in  regione  vivorum  [Psal.  caiv). 
H  Nos  enim  fidelos  qui  vivimus,id  est  qui  fidemre- 
ctam  ienemus  et  opera  habemus,  laudamus  Domi- 
num.  Ex  hoc,  scUicet,  quo  incoepimus  intelligere. 
Nunc,hoc  est  modo,usquein  s{eculum,id  est  sine  fine* 

ORATIO   EX   PSAL.   CXIII. 

InefTabilc  lumcn  Triniias  Deus,  qui  fluenta  Jor- 
danis  aspcctu  luminis  terruisii,pra>sia,utquosablu- 
tos  sacro  bapiismaie  renovasii,  nunquam  paiiaris 
a  vetiiis  simulacroruin  idolis  maculari,  Qui  vivis  et 
regnas,  eic. 

PSALMUS  CXIV. 

ARGUMENTUM   PSAL.   CXIV. 

G  Propheta,  ostendens  se  de  profunda  fovea  pec- 
catorum  esse  liberatum,  gratias  agit  Deoquoniam 
exauditum  esse  se  cognoscit. 


419 


S.  BRUNONIS  flERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


4» 


TT.  .illrliua.  A 

i  Dilexi :  quaniam  exatuliel  Dorninus 
Vocem  oralionU  mem> 
G  David  non  inamplitudineregni,  autmundi  fe- 
licitatelsetus  exsultat,8ed  gaudet  oraiioiiem  suam  in 
angustiisaclementissimoDominO  fuisse  susoeptam; 
quod  sibi  prodesse  perpetuc  sentiebat.  In  eo  ergo 
quod  dicit  :Dilexi,  testatur  se  habuisse  dilectionem 
Dei  in  corde.  H  Sed  vide  quod  non  dicit :  Diligam, 
sed  diloxi.  Non  promisit  se  facere,  sed  fecissc.  Sed 
quare  dilexit?quoniani  exaudietmein  tribulationi- 
bus  orantem.  Necdicit  quoniam  exaudivit,  sed  quo- 
niam  cxaudict.  Magna  itaquo  fuit  ista  diiectio. 

2      Quia  inclinnvit  aurem  suam  mihi : 
Et  in  dicbus  meis  invocabo. 
G  Auris,  dicta  est  ab  auditu  quam  merito  ad  nosn 
incllnarc,dici(ur  Dcus,quia  ut  nos  digneiuraudire, 
nulla  humana  nierita  ad  ipsum  vidcntur  attingere  : 
inclinavit  autcm  aurem  pietuti8,quando  incarnatus 
est.El  quia  circa  sc  uberem  sensit  piotatcm,  cum  in 
mullis  tribulationibus  esset  constituius,  in  diebus 
suis  se  dicii  invocaturum;nostros  enim  dies  illos  di- 
cimuSjUbi  propria  iniquitate  peccamus,et  anxios  do- 
lores  in  pravis  cogilalionibus  sustinemus. 

'3  Circumdederunt  me  dolores  mortis : 
Et  pericuta  inferni  invenerunt  me. 
H  Dolores  mortis^  mal^  cogitationes  sunt.  Peri- 
cula  inferni,  opera  prava,qu«e  animam  circumdan- 
tes  peccarc  suadent.ln  primis  cnim  dolor  ct  partu- 
ritio  ;  hic  autcm,  scilicet  in  opcribus  pravis,  peri- 
culum  est  vicinum  morti.  p 

4  Tribulationem  et  dolorem  inveni. 
►r  Et  ;  nomen  Domini  invocavi. 

HSanctus  quisqucnon  rcquiemsed  tribulationem 
quffirit ;  novit  enim  quoniam  tribulatio  patientiam 
operatur,  palicntia  auiem  probationem,  probatio 
autem  8pem,quiB  non  confuudit  (/Jom.v).  Et  nomen 
Doraini  invocavi.  G  Quo  prajstanie,  et  dolor  et  tri- 
bulatio  vincerentur  celebriler.H  Rem  itaque  novam 
dicit :  non  dicit :  Requiem  inveni  aut  saluritatem, 
scd  tribulationem.Quaesivit  ergo  tribulationem,non 
enim  invenitur,  nisi  quod  quo^ritur. 

5  0  Domine^   libera  animam   meam.   Misericors 
Dominus  et  justus : 

Et  Deus  nosUr  miseretur. 
G  Cum  dicit  Propheia:  libera  animam  meam, -. 
conOtetur  eam  sine  dubio  esse  sempcr  captivam. 
Misoricurs,  quia  inclinavit  illi  aurem  suam,justu8, 
quoniam  corripuitpeccatorem  adveniam  requiren- 
dam.  Miseretur,  cum  recipit  filium  qucm  flagellat 
(Prov.  111.) 

6  Cnstodiens  parvulos  Dominus  : 
Uumiliatus  sum  et  liberavit  me. 

G  Parvuli  sunt,  qui  certissime  sibi  videniur  exi- 
gui,  sed  Domini  largitate  grandescunt.  Quos  custo- 
dit  eximius  pastor,  cum  eos  a  rapacis  lupi  incur- 
sione  defendit ;  quod  facit  quando  cos  humiliutos 
invenit. 


7  Convertere,  anima  mea,  in  requiem  tuam : 
Quia  Dominus  benefecit  tibi. 

G  Gantet  hoc  populus  devotus,  qui  pretioao  san- 
guine  est  redemptus,  qui  ad  desideraUm  requiem 
pervenire  Domini  largitate  promeruit,  ideo  animam 
suam  horiatur  Propheta,  ut  convertatur  ad  Domi- 
num,unde  illi  et  tranquilla  venit  requie8,et  abolitio 
peccatorum.  Suam  vero  requiem  dicit  conscientis, 
quae  illi  dataeat  per  gratiam,  non  mcritorum  com- 
pensatione  possessa.Ideo  addit,quia  Dominus  benc- 
fecit  tibi.  H  Requies  etiam  nostra  Gbristus  est.  Si 
quando  in  angustia  fnerimus  peccati,  dicamos: 
Gonveriere,  anima  mea,  in  requicm  tuam. 

8  Quia  eripuit  animam  meam  de  morte : 
Oculos  meos  a  lacrymis. 

Pedes  meos  a  lapsu. 
C  Nunc  causas  ponit  cur  dixerit  quia  Dominus 
benefeoit  tibi.  Eripuit,  beneficium  divins  virtutis 
ostendit.  Quia  nisi  per  ejus  potestatem,  nulius  va- 
luisset  a  morte  perpetna  liberari.  Ocnlos  mcos  a 
lacrymis.  H  id  est,  ploravi.  ut  rideam ;  luxi,  ut  in 
sempitemum  gaudeam  ;  qui  enim  in  praesenti  non 
ploraty  in  futuro  lacrymabitur.G  Gum  dicit  alapsu, 
ostcndit  lubricum  ct  pronum  essc  peccatum,  unde 
sc  credit  ereptum.  H  C  Illara  auiem  ercptionem,  a 
mortc,  a  lacrymis,a  Iapsu,dicit  Prophcta  prescien- 
tiae  virtute,  de  futuro  in  regione  vivorum,  hic  enim 
non  plcne  ab  his  eripimur. 

9  Placebo  Domino : 
In  regiqne  vivorum. 

G  Placebo,  dixit,  scilicet  jam  securus,  quamvis 
enim  ct  hic  Domino  placeant  justi,tamen  insecuri; 
securi  autem  tunc  justi  placebunt  Domino,  quando 
ulterius  dc  peccatorum  adversitate  nil  metucnt.  In 
regione  vivorum,idest  in  congregatione  sanctorum, 
tibi  omnis  vivens  revera  colligitur  et  a  sorte  mo- 
ricntium  separatur. 

ORATIO   EX   PSAL.    CXIV. 

Abluior  peccaminum,  Domine,  quia  nimiumte  fi- 
dclitcr  invocantem  velociter  consolaris,  rogamus, 
ut  nos  apericuIisinfernierutos,inregionevivorum,  , 
ablata  peccati  morie,  restiiuas.  Qui  vivis  et  regnas,^ 
etc. 

P8ALMUS  GXV. 

AROUMB.NTUM   PSAL.  GXV. 

G  Vox  martyrum  invictorum,qui  gloriosam  raor— 
tem  pro  Ghristi  nomine  sustinuerunt. 

TT.  Alleluia. 

G  Alleluia,  vox  (idelium,  sermo  beatorum,mod 
latio  sancta  canentium.  Unde  et  auditus  delinitu 
et  anima  fessa  reereatur. 
1      Credidif  propter  quod  locutus  sum : 
Ego  *r  autem  \  humiliatus  sum  nimis. 

H  Gredidi,  quid?  quia  prior  psalmus  ita  finiTit; 
placebo  Domino,  hoc  credidi,  et  ideo  hoc  loeatus 
sum  :  Ego  autem  humiliatus  sum  nimis,  qnia  coa- 
siderabam  meipsum,  quod  terra  et  oinis  snm,  et 
tamen  Dei  miserioordiaeroinregionevivornm.Ideo 


4» 


EXPOSITIO  PSALMORTTM. 


4i3 


merito  bumiliatus  sum  nimis^admiransDominiuii-  A 

aericordiam.  A  G  Vei  credidi,  coatra  illos  dicit,  qui 

dndna  loiquantur  antequam  opcre  credunt,  quibus 

Dem  dicit :  Quare  tu  enarras  jnstitias  meas?  (Psa/. 

xiJx.)Propter  illos  dicit :  Ego  credidi,propter  quod, 

scilicet  quia  credidi,  locutus  sum  divina  mysUria.k 

Yelf  quia  perfecte  credidi,  loctitus  sum;  non  enim 

perfecte  credidit,  qui  non  loquitur  quod  credit,  et 

ore  noD  coDfitetur.  8ed  quia  etiam  orc  locutussum 

qiiod  credidi,  bumiliatus  sum  nimis,  id  est  multa 

passus  proptcr  verbum  Dei.  C  Idco  ergo  se  dicit 

bu.-niliatum,  quia  crescente  saocta  religione  ipsi 

martyres,  qui  propter  Hdem  locuti  sunt,vidcbantur 

[KBnis  temporalibus  nimis  subjaccre. 

2     Ego  dixi  in  excessu  meo  : 

Omnis  homo  mendax,  n 

G  Ego  dixi  in  cxcossu  meo,  id  est  raplu  mcntis 

indivinam  contemplationcm.  Magna  siquidem  pru- 

denlia  est,  ut  sibi  aliquis  imprudens  esse  videatur, 

etquando  carnis  fragplitate  mcndaces  sumus^  no- 

stnun  osse  fateamur;  quando  veraces,  divinis  mu- 

aeribus  applicemus.  Quia  omnis  homo  mendax,  A, 

id  est  peccator ;  et  9X  sc  mendax,  ct  Deo  verax,  ut 

^imin  persecutionibus  a  fide  non  roccdat,  ex  Dco 

est. 

3      Quid  retribuam  Dmnino  : 

Pro  omnibus  qtue  retribuit  mihi? 
-  G  Retribnere  dicimus,quandoetbonis  bona  red- 
^iiniia,  et  malis  bona  praestamus.  Dominus  enim 
<^x>bi8  boDum  pro  malo  retnbuit,  quando  illc  alapis 
c«8ns,8pem  nobis  resurrectionis  tribuit,ct  ccclorum 
i^^egna  promisit,  ct  pro  peccatis  nostris  passioncni  ^ 
^Qatinuit. 

^  CaUcem  salutaris  accipiam  : 
Et  nomen  Domini  invocabo. 
C  Oigna  promissio,  si  Dei  nruncre  promittitur; 
s^  si  in  humanis  virihus  ponitur,pcriculosa  pro}- 
^xnptio.  CalicemcDim,  di  est  passionem  ct  marty- 
i*iQm  in  desidcrio  accipiam.  Quis  autem  potestcon- 
'*c&soribus  tormcntorum  pafientiam  dare  nisiCh  ris- 
^Qs,  qui  calicem  passionis  pro  nobis  dignatus  est 
^ceipere  ?  Et  nomen  Domini  invocavi,  cujus  fretus 
I^QjLilio  se  credebat  complere  quod  voluit.  Ideo  enim 
mvocabo  nomen  Domini,  qiiia  sine  ejus  auxilio  ca- 
Hcem  accipere  non  valeo. 

^       ym  Vota  mea  Domino  reddam  coram  omni  populo 

epu:  D 

PreUosa   in  conspectu  Domini  mors  sanctorum 

ejus. 

A  C  Vota  mea,  qua;  desiderio  conccpi  patiendi, 

l^^Htea  reddam  in  actu  coram  omni  populo,utexem- 

V\^m  patiendi  oipiant  a  me.  Et  hoc  ideo  faciam, 

^oia  pretiosa  mors  est  sanctorum  in  conspectu  Do- 

^ini.  H  Vota  vero  snnt  martyrum  orationes.C  Bene 

^eitur  mdcs  Banctorum  pretiosa,  que  sanguine  Do- 

^Ae  Qosciiur  ease  eomparata.  Illius  enim  passione 

Aferificata  ost,  ut  in  eonipectu  esset  eximia,  et  ut 

lit  pretiosa,  non  diidtiii  efiQoitur  oblatis,  sed  elTu- 

lione  saogniniB  comparator,  0  mors  vitalia,  0  in- 


teritus  ambicndus,o  lraiu.itu.s  glorio8us,qu.T  mem- 
bra  Christi  imitatores  sui  capitis  facis. 

6  JSf  0  Domine  quia  \  ego  sertms  tuus  :  cgo  servns 

tuus  : 
rr  Et :  filius  ancHlse  tuje  : 
C  0  Domine,  admiratur  se  talia  bcnciicia  susce- 
pisse,qualia  ipse  Dominus  pro  redemptione  mundi 
est  dignatus  assumere.Adjecit,et  fllius  ancillae  tuae,' 
ut  humilitatcm,  triplicatis   confcssionibus,  bis  sc 
ser\'um  ettertio  filium  ancillaj  dicendo,  indicaret. 
Dicendo  vero  se  fllium  ancilL-c,  filium  se  Ecclesia 
confessus  est;  quae  est  ancilla,dum  sorvit;  sponsa, 
duni  jungitur. 

7  Disrupisti  vinrula  mea  :  tibi  sacrificabo  hostiam 

laudis  : 
y^  Et  notnen  Domini  invocabo  \  . 
C  Disrupisti,  virtutum  hic  exponit  martyrii,cujus 
impetutriumphalidisrumpunturomniavinculapec- 
catorum.  Nulla  cnim  macula  in  homine  remanere 
polest,quam  pius  sanguis  non  abluerit.  Hicautem 
versus  tantam  virtutcm  habere  creditus  est,utdice- 
retur  ab  aliquibus,  possc  omnihus  peccata  dimitti, 
si  cum  in  flnc  vits  su(e,  tcrtia  congcminent  confcs- 
sione.  Et.quia  disrupta  sunt  pcccatorumvincula^re- 
cte  se  hostiam  dicit  sacriflcarc  laudis.  Nimis  enim 
acccptum  cst  Dco  sacriticium,  gratiarum  actio. 

8  Vota  mea   Domino  reddam  in  conspectu  omnis 

populi  ejus :  in  atriis  domtu  Domini, 
In  medio  tui  Jerusaletn, 
C  Cum  dicit,  vota  mea  Domino  reddam,  seipsum 
offerre  viccm  pollicetur.Omnium  enim  fldelium  vo- 
tum  est,  Christo  se  olferre,  et  in  ejus  Ecclesia  recta 
crudelitatc  consistere.  In  conspectu,  dignum  est  ut 
publice  debcat  laudari,qui  pati  pro  omniumsalute 
dignatus  est.  In  atriis  domus  Domini,  id  est  in  Ec- 
clcsia,  et  adhuc  aptius  istam  nominat  Ecclcsiam 
dicens  :  In  medio  Jerusalem,  ubi  pax  conquiescit, 
et  unitas  populi  contemplatione  Doi  l«etatur. 

ORATIO   EX   PSAL.   CXV. 

Tahs  sit,qu(csumus,  Domine,vita  supplicum,  sic- 
ut  cst  in  conspcctu  tuo  mors  pretiosa  sanctorum, 
ut  a  vinculis  peccati  Jiberi,  mereamur  futura;  Jeru- 
salem  gaudia  praelibare.  Per  Dominum  nostrum 
Jesum,  etc. 

PSALMUS  CXVI. 

ARGUMENTUM   PSAL.   CXVI. 

C  Istc  psalmus  persons  martynim  convenit,  qui 
gloriosa  passione  perfuncti,  omnes  gentes  ad  Do- 
mini  laudcs  excitant. 

TT.  Alleluia. 
i      Laudate  Dominum  omncs  gente^  : 
Laudate  eum  omnes  poputi, 
G  Clamat  chorus  illo  sanctorum,  omnes  gentes 
Dominum  laudare  debere.  Gollaudatio  est  omnium 
fldelium  in  unum  redacta  laudatio.  Commonentur 
enim  omnes  gentes  gcneraliter  laudare  Dominum, 
ne  quis  dicat  se  essc  in  judicioDei  prstermissum. 
2     Guoniam  confirmata  est  super  nos  misericordia 
ejus : 


423 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


«24 


Et  veritas  Domini  -f  rtutuel  \  in  tVtennim. 
C  Confirmataest  inisericordia  cjus  in  populoGhri- 
stianG,quando  qui  proestitit^ipse  nos  sua  naisericor- 
dia  custodit.  Hic  veritas  Domini,  Filius  significa- 
tur,  sicut  ipse  ait.  «  Ego  sum  via  et  veritas  et  vita 
{Joan.  xiv).  »  Convenit  enim  et  saluti  nostr»  et  ve- 
ritati  confiteri  coaeternum  et  consubstantialem  per 
omnia  Patri  Fillum. 

ORATIO   EX   PSAL.    CXVI. 

Omnipotentissime  Oominator,  qui  ab  omnium 
gentium  ore  laudaris,  precamur,  ut  dilates  verilate 
tua  mentem  nostram,et  confirmes  super  nosmise- 
ricordiam  tuam.  Pcr  Dominum  nostrum  Jesum,etc. 

PSALMUS  CXVII. 

ARGUMENTUM    PSAL.    CXVII. 

C  Vox  fidclium  Doinino  confitentium,  et  in  eo 
solummodo  confidentium,  qui  apcriri  sibi  portas 
justitias  deprecantur,  de  angulari  lapide,  hoc  est 
Domino  Salvatorc,  subjungentes, 

TT.  Alleluia. 

C  In  principio  quippe  istius  psalmi,  quatuor  vcr- 
sus  pari  fine  concludit,  ut  evangclico  nunieco  totum 
munduin  uni  Domino  laudes  redderc  deberc  com- 
moneret;  hoc  ct  in  centesimo  tricesimo  quintopsal- 
mo  per  omnes  versus  absolute  facturus  est, 
1  Confitemini  Domino  quoniam  honus  : 
Quoniam  in  sxculum  misericordia  ejus, 

II  Confessio  hffic  non  ad  pcccatorum  remissionem, 
sed  ad  laudem  pertinet  dcitatis.  Quoniam  bonus,  C 


6 


\  (>      Dominus  miti  adjutor  : 

Non  limebo  quid  faciat  mihi  homo. 
C  Dominus  mihi  adjutor,nam  cum  se  dicit  auxi« 
lio  Domini,hominem  non  timeie,  carnales  desigoat 
inimicos,qui  visibiliter  religiosorum  hominum  pro- 
positum  persequuntur. 

7  Dominus  mihi  adjulor  : 

Et  ego  despiciam  inimicos  meos, 
H  Dominus  mihi  adjutor,  ideo  despiciam  bsreti- 
cos.  C  Vel  Judoios  vel  etiam  diabolum  cum  cseteris 
ministris  suis. 

8  Bonum  est  confidere  in  Domino  : 
Quam  confidere  in  homine, 

C  Confidcre  enim  in  solum  Deum  debemus,  noii 
in  hominem;  illum,  scilicct  qui  veraciter  promiltit, 
non  istum  qui  fallaci  proBsumptione  se  decipit, 
dicens  :  Facio  quod  volo,  ncc  Dominum  meae  vo- 
luntatis  habeo. 

9  Bonum  est  sperare  in  Domino  : 
Quam  sperare  in  principibus, 

H  Bonum  est  sperare  in  Domino,  qui  vitam  largi- 
tur  aeternam,  quam  in  principibus,  quomm  potes- 
tas  cum  hoc  mundo  dilabitur.  C  Principcm  etiam 
hic  diabolum  intelligere  possimus,ut  estillud  :  Ve- 
nit  enim  princeps  mundi  hujus  et  in  me  non  habet 
quidquam  {Joan.  xiv). 

10  Omnes  gcntes  circuierunt  me  : 
Et  in  nomine  Domini  •%  quia :  ullus  sum    in  ",  eos. 
C  Vox  Ecclcsiae  de  persecutione  gentium,  qu« 

prius  persequebantur  caput,  quod  est    Christus ; 
deinde,  ejuscorpus,  quod  est  Ecclesia.  Quod  vero 


solus  ille  proprie  diciturctper  sc  bonus,  qui  bonos  C  dixit  gcntes,et  subjunxit  genus  masculinum:  ultus 
facit  implere  quod  boni  sunt.  In  so^culum  autem, 
perpetuitatem  significat  futuram,ubi  unum  cstsae- 
culum  et  una  dies^  nec  permutatio  ulla  succedit. 

2  Dicat  *r  nune  \  hraet  quoniam  bonus  : 
Quoniam  in  sxculum  misericordia  ejus, 

H  Dicat  nunc  Israel,  id  est  vir  vidcns  Deum,  qui 
prius  caecabatur  delictis,  nunc  autom  mente  serena 
Dei  gloriam  contemplatur. 

3  Dicat  ^  nunc  :  domus  Aaron  \  : 
Quoniam  in  s,vcutum  misericordia  ejus, 

H  Dicat  nunc  domus  Aaron,  quac  antc  idolis  im- 
molaverat,  nunc  autera  Altissima  illccta  bonitate, 
secerdotium  dignum  gerit  animae  suae. 

4  Dicant  rr  nuns  \  qui  timcnt  Dominum  : 
Quoniam  in  swcutum  misericordia  ejus, 

H  Dicant  nunc  qui  timent  Dominum,id  est  vos  qui 
priiis  simulacra  muta  et  surda  metuebatis,  nunc 
oninipotentis  Domini  miscricordiam  decantatecum 
reverenlia  timoris. 

5  De  tribulatione  invocavi  Dominum  : 
Et  exaudivit  me  in  latitmiine  Domiuus, 

C  Tribulatio  praesentis  saeculi  finietur;  latitudo 
autem  beatitudinis  terminum  nescit.  Eripit  latitudo 
gaudiorum  ffiternorum  de  temporalibus  malis,  et 
quos  in  hac  mundi  brevitate  gravabat  tribulatio- 
num  angustia,  latissima  praemiorum  gaudia  exci- 
pient. 


sum  in  eos,  sivc  ad  intellectum  pertinet,  quae  in 
gentibus  populi  significant,  sive  schema  est  exal* 
lage,  id  est,  immutatio,  quoniam  genus  nominis  im* 
mutavit.  Ultus  vero  in  eo  est,  quando  conversi  de 
se  pocnitentiae  pcenas  exegerunt,quas  pridem  inno- 
centibus  ingerebant. 
1 1    Circumdantes  circumdederunt  me  : 

Et  in  nomine  Domini  •><?  quia  \  ultus   sum  -r 

in  *  eos, 
G  Gircumdantes,  Judaei  vidclicet,  in  passione 
Christum.  In  quibus  tamen  est  in  nomine  Domini 
vindicatus,  quando  multi  ex  eis  poenitentes,  poat 
mala  quae  fecerant,  meruerunt  sumere  vocabula 
Christianorum. 
j)  12    Circumdederunt  me  sicut  apes  :  et  cxarsetMnt 

sicut  ignis  in  spinis  : 
Et  in  nomine  Domini  ^  quia  :  uttus  sum  in 

eos, 
C  Ipse  enim  Christus  a  saevientibus  Judaeis  xir- 
cumdatus,per  totum  mundum  mella  passionis  sua 
profudit.  Apes  dicta,  quasi  a  pedibus,  eo  quod  sina 
pedibus  nascitur.  II  Ipsi  exarserunt  in  invidia  sua, 
dum  me  exurere  volucrunt.  G  Spina  aignificant 
peccata  populi ;  sed  in  eis  vindicatum  est,  quaQdo 
de  illo  melleet  ipsi  suavissimo  repleti  suDt.Factom 
est  Judaeis  ut  apibus,quae  favum  circumdantes«mel ' 
in  domibus  cereis  recondunt,  ut  cum  putant  sibi 


435 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


426 


^ictualia  reponere,  faciunt  uude  houiiucs  pobsiul  A  j<^iiuas,  intus  jam  positi,  veraciter  Domino  confitieir 


8ua  desideria  satiaro  :  ita  Judi^ci  amaris  conatibus, 
fecerunt  rem  cuncto  orbi  duieissimam. 
43    Imptdsus  eversus  sum  ut  caderem  : 
Et  Dominus  suscepit  me. 
C  Impulsus  enim  ille  cadit,  cui  Domini  fortitudo 
subtrahitur.  Sed  corpus  fidelium  impulsum  ut  ca- 
dcrel,  non  cecidit,  nec  cadit,  quia  dextera  Domini 
lciietur.  Dicit  se  ergo  non  cecidisse,  etiam  eversum, 
quia  susceptione  Domini  (irmatus  est.  Ideo  enim 
lidcles  tormentis  traditi  sunt,  ct  eversi  a  quiete 
lemporali,ut  caderent  a  fide,  sed  Dominus  susce- 
yit  eos,  ne  a  fide  caderent. 
K\   Fortitudo  mea  et  laus  mea  Dominus  : 
Et  factus  est  mihi  in  salutem. 

CNon  potest  impulsus  cadere,  cui  auxilium  Do-  .     j/.      . 

.    . .  X      r    li  j-  *         •     «  «  :.«  «o*  B  ^i     Lapidem  quem  reprobaverunt  xdtncantes  : 

mim  videtur  forlitudmem  praestare;  ipse  enim  est  •  n-fi        ,-  r 


mur.  H  C  Ha*c  porta  Christus  est,  per  quaoit  i^tro- 
itur  ad  Patrem,  ut  ipse  ait  :  Nemo  yeB.il.  adPiitnpm 
nisi  per  me  {Joan.  xiv).  C  Portas  iiaque  apostQlos 
dixit  et  prophetas,  s^d  quia  ist»  apeFiuni  per  et  9/i 
Christum,  unam  portam  subdii,  per  quam  omnof 
(et  qui  port»  dicti  sunt)  introieruut.  H  Sed  neiQQ 
in  eam  ingreditur  nisi  justus. 

20  Confitebor  tihi  quoniam  exaudisti  me  : 
El  factus  es  mihi  in  salutem. 
C  Vox  ista  est  Iffitantis  populi.  H  Cigus  vulnera 
peccati  Christus  sanavit^  et  factus  diciiur  ^n  salu- 
tem ;  vel  quibus  contra  iniquum  hostem  fiioius  esi 
in  salutem,  quando  Redemptor  gentium  oculis  ha- 
manis  apparuit. 


forlitudo,  et  laudatio,  atque  sDlerna  beatorum  salus. 
15  Yox  exsultationis  et  salutis  : 
\n  tabemaculis  justorum. 
CChorus  ille  fidclium  lictus  exsultat  in  taberna- 
culis  justorum,  id  est  in  humani  pectoris  secreiis, 
s^jmper  sancti  laeti  sunt,  quamvis  forinsecus  affti- 
S^aittlur. Ibi  ergo  exsuUabant,  quando  eoiuui  perse- 
€r  utQres  putabant  eos  moerore  confici  et  tribulatione 
«r^Dsami.  Et  ut  agnosceres  unde  eis  illud  gaudium 
M  nerit,  subdit :  dextera,  etc. 
^  ^  Dextera  Domini  fecit  virtutem  : 
Dextera  Domini  axaltavit  me  : 
^j^  Dextera  Domini  jecit  virtutem  \ 
CDextera  Domini,  id  est  Christus,  per  quem  Paler 
^^  irlutem 
^ialtat  enim 


*r  ilic  \  factus  est  in  caput  anguU. 
C  Ideo  Christus  dicitur  lapsis  angularis,  quia  duos 
ad  se  populos,  e  divcrso  venientes,  in  unain  solidi- 
tatis  gratiam  coUigavit,  quem  Judsei  reprqbabani 
(Ephes.  ii).  Angulus  enim  dictus  est  ex  Grttco  ser- 
mone^  id  est  a  (jonif  quod  Latine  dicitur  gen^,  hoc 
enim  inflexum  speciem  anguli  conformi  qu^litaie 
restiluit.  Judasi  mdiCicabant,  H  id  esi  iitteram  legis 
erigebant.  C  Vel  icdiCicabant,  dum  qlim  soli  In  verum 
Deuin  credebant. 

22    A  Domino  factum  est  ^  istud  [  : 
Et  'T  cst  \  mirabile  in  oculis  nostris. 
C  Cum  enim  memorat  istud  a  Domino  factum, 
natura  humanitatis  ostendiiur.  H  C  MirabiUs   est 


operatus  est,  in   exaltatione  sanctorum.  C  isto  lapis  in  oculis  fidelium,  qui  non  solum  eum  cor 
lim  Christus  sanctos,  quando  terrenis  ho-      po^-aliter  vident,  verum   etiam  Uiumii^ati  n^e^U 


I 


'^oinibuB  coelorum  regna  concedit,  et  ita  in  terrenis 
^^minibus  fecitvirtutem.Quid  enim  potentiusquam 
■^ftrtales  induere  immortalitatem,  et  de  hoste  for- 
^i«8imo  infirmis  dare  victoriam  ? 
*"    iVoii  moriary  sed  vivam  : 
Et  narrabo  opera  Dsmini. 
C  Non  moriar,  vox  fidelium  contra  persecutores, 
^  esi  non  moriar,  ui  tu  putas,  sed  vivam  vita  quam 
ttescis,  ad  quam  mente  prstumidi  pervenire  non 
P<>S8ant.  Narrabo  opera,  quia  tolerantia  martyrum 
per  toiam  Ecclesiam  vulgata  est. 
^^    Castigans  castigavit  me  Dominus  : 
Et  morti  non  tradidit  me. 
U  Castigai  nos  Dominus  ad  emendationem  multis 
verberibus,  ut  probatos  eruat  a  morte  perpetua. 
^  ^lud  enim  non  morti  traditur,  cujus  hic  com- 
^issa  vitia  purgantur  :  ille  etenim  se  hic  bene  ca- 
^Ugatum  osse  commemorat.  Ne  ergo  sibi  aliquid 
P^rsecDtorum  superbia  vindicaret,  tormenta  ipso- 
nim  casiigaiionem  Domini  esse  confirmat. 
/9  AperiU  mihi  portas  justitiae  :  ingressus  in  eas 
canfitebor  Domino  : 
Hsee  porta  Domini.  Justi  intrabunt  in  eam. 
C  Quibus  auiem  diciiur,  Aperite,  nisi  prophetis 
alque  apoBtolis^qui  coelorum  claves  mysticis  virtu- 
tibat  acceperuni?  per  bas  edim  doctrinoe  introducti 

Patiol,  CXLII. 


conspiciunt.  Viderunt  et  Judsi,  sed  non  mirabilan^, 
quia  solam  intuebantur  carnem,  non  deiiatem  inius 
conspiciebant,  propier  quod  et  aii,  nostris,  sciUcei 
fidelium  oculis. 

23  Hoec  est  dies  quam  fecit  Dominus  : 
Exsultemus  et  txtemur  in  ea. 

C  Nam  licot  Deus  cuncios  dies  creaverii,  singu. 
lariter  tauien  diem  fecisse  dicitur,  qui  Christi  naii- 
vitato  sacratus  est,  in  quo  merito  exsultare  conve- 
nit  et  Istari,  quoniam  in  eo  diabolus  jus  perdidit, 
et  salutem  mundus  accepit. 

24  0  Dotnine,  satvum  me  fac,  o  Dominey  bene  pros- 

perare  : 
I         Benedictus  qui  venturus  es  in  nomine  Domini. 
H  0  Domine,  salvum  me  fac,  scilicei  ad  te  venien- 
tem.  C  Ut  hic  eripiar  de  mprte  peccatorum,  et  illic 
collocer  in  requio  sempiterna.  Prosperari  est  ali- 
quod  asperuin  tranquillum  facere,  dolores  ergo, 
quos  hic  amore  Domini  sustineni,  ibi  sine  dubio 
prosperantur,  quando  jam  ad  gaudia  ffitema  perve- 
niunt.  Hlum  constat  esse  benedictum,  id  esiDomi- 
num  Christum,  qui  ad  nos  venire  dignatus  est,  in 
nomino  Domini.  Sicui  in  Evangelio  :  Ego  veni  in 
nomine  Patris  mei  et  non  me  accepistis  (Joan.  v) ; 
si  alius,  scilicei  Antichristu8,venerii  io  nomine  non 
Domini  sed  sui,  iUum  accipieiis. 

i4 


\vt 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


m 


25  Benediximus  vohis  de  domo  Domini : 
Deus  Dominus  et  ilUixit  nobis. 

H  Benediximus  vobis,  sancti  do  ccBlesti  Hierusa- 
lem  parvulis  Ecclesis  benedicunt.  C  Vel  apostoli  et 
Ecclcsis  prslati  dicunt  ad  populum  fidelem,  Bene- 
diximus  vobis  de  domo  Domini,  id  est  Ecclcsia  ca- 
tbolica,  unde  salutarc  baptisma  venit,  et  sancta 
communicatio  procedit.  Unde  et  omnis  benedictio 
procedit,  et  Dominus  Deus  sua  rcsurrectione  illumi- 
navit  tenebras  nostras. 

26  Constituite  diem  solemnem  in  condensis  : 
Usque  ad  comu  altaris. 

G  Gonstituite  dicit,  id  est  dclibcrata  sentcntia 
custodite,  et  prompta  voluntate  dicm  solemnem, 
qui  honore  Dei  et  sanctorum  confessione  sacratus 
est.  In  condensis,  hoc  est,  in  frequcntationibus  cre- 
bris,  quas  turba  in  veneratione  Dei  condensat,Usque 
ad  comu  altaris,  id  cst  ut  non  recedaut  antequam 
ad  altare  Dei  digni  communiccnt.  Per  hoc  «rgo 
prohibetur  (quod  multis  in  usu  est)  audita  Evange- 
lii  lectione  disccderc. 

27  Ueus  meus  ^  es   \  tu  et  con/iiebor  tibi : 
Deus  meus  ^  cs  \  tu  et  exaltabo  te, 

C  Rectum  est  enim  ut  Dcum  csse  nostrum  dica- 
mus,qnom  pura  mente  non  cessamus  adorare.Quod 
autcm  dicit,  confitebor,  ad  gratiarum  perlinet  actio- 
nem.  Exaltabo  te,  quia  exaltatur  Deus  per  praedica- 
tionem  sanctorum. 

28  -r  Confitebor  tibi,  quoniam  exaudisti  ine  \ : 
-r  Et  factus  es  mihi  in  salutem  \ . 

H  Confitebor  tibi,  Domine,  quoniam  audisti  me, 
et  factus  es  mihi  in  salutom,  scilicetut  cum  sanctis 
tuis  me  in  ccelesti  Hierusalem  sociares. 

29  Confitemini  Domino  quoniam  bonus  : 
Quoniam  in  sxculum  misericordia  ejus. 

G  Hic  quoque  versus  in  capito  psalmi'  profiatur 
esse  jam  dictus,  ut  sicut  a  Ghristo  fecit  initium,  ita 
ipsi  concordare  videatur  et  fmisy  ipse  enim  dixit : 
Ego  sum  alpha  et  omega  {Apoc,  i),  et  ita  in  omni 
vita  nostra,  confessionem  nos  oportet  assumore,  et 
in  ipsius  delectatione  finire. 

ORATIO   EX   PSAL.    CXVII. 

Consolatio  tribulationum  nostrarum  piissime  Do- 
mine,  qui  justorum  tabernacula  laetitia  et  exsulta- 
tione  perfundis,  cxalta  Ecclesiam  tuam  virtute  po- 
tentis  dextrae,  qua  fiat  porta  justitis,  et  ita  se  an- 
gulari  stabilitate  connectat,  ut  tua  miseratione  re- 
fulgcat.  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  GXVIII. 

ARQUMENTUM    P8AL.   CXVIII. 

G  Per  totum  hunc  psalmum  universalis  sancto- 
rum  chorus  cloquitur,  qui  ab  initio  mundi  fuerunt, 
sive  sunt,  sive  futuri  csse  creduntur,  inter  quos  re- 
periuntur  apostoli,  propheta»,  martyres,  confesso- 
res,  ecclesiastici  ordines,  et  omnes  qui  sancta  Do- 
mino  integritate  famulantur.  Est  autem  Hebrsis 
elementis  tali  ordine  depictus :  ut  ab  unaquaque 
littera  octoni  versus  incipiant,  quorum  prima  lit- 
ters,  Aleph,   interpretatur  doctrina.  B  Et  primo 


\  immnrulatis  via  Domini :  setcrna  beatitudo  promit 
titur. 

TT.  Alleluia. 
H  Aleph.  doctrina. 

1  Beati  immaculati  in  via  : 
Qui  ambulant  in  lege  Domini. 

G  Videamus  nunc,  qus  in  hoc  coelesti  paradiso 
poma  uascantur  spiritalia.  Sancti  enim  immaculatl 
Ount,  quando  induIgentioB  munera  consequuntur, 
alitcr  enim  et  per  se  est  nemo  immaculalus  nisi 
solus  Deus ;  ille  enim  solus  naturaliter  immacula- 
tus  est.  In  via,  id  est  in  Christo.  Ibi  enim  ambulare 
justorum  cst,  non  pedibus  corporeis  sed  recia  ac- 
tione.  In  logc  Domini,  id  est,  qui  aut  non  peccani 
aut  per  gratiam  Dei  se  emendant,  et  digna  sibi  sa- 
j.  tisfactione  prospiciunt.  Nec  vacat  quod  dicit,  in 
Icge  Domini,  ut  distingueret  a  lege  peccati,  in  qua 
peccatores  ambulant. 

2  lieati  qui  scrutaniur  testimonia  ejus  : 
In  toto  corde  exquirunt  eum. 

H  Beati  qui  scrutantur,  scilicet  ut  intelligant, 
cum  pecQaverint,coram  testibusdeliquisse,utl^em 
Dei  testem  suorum  peccatorum  cognoscant.  In  toto 
corde  exquirunt  eum,  H  id  est  non  Icviter  vel  se- 
gniter.  C  Sed  qui  totum  cor  suum  ad  Scripturas 
sanctas  ponunt  non  ad  falsitatis  ambitum  (ut  haere- 
tici)  ncc  mundana  gaudia  concupiscunt  :  ideo  pr»- 
miait,qui  ambulant.in  lege  Domini ;  deindc,qui  scra- 
tantur,  quia  non  est  dignus  scrutari  testimonia  Dei, 
nisi  qui  se  probabili  cognoscitur  actione  tractare. 

3  Non  enim  qui  operantur  iniquitatem  : 
C  In  viis  ejus  ambulaverunt. 

G  Mcrito  enim  dicuntur  in  viis  Domini  non  ambo- 
lare,  qui  operantur  iniquitatem.  Operatio  enim  ini- 
quitatis  est  consensus  malorum  :  qui  tamen  a  cor* 
dibus  sanctorum,  dono  Dei  probatur  alienus, 

4  Tu  mandasti : 

Mandaia  tua  custodiri  nimis. 
G  Ista  enim  est  Dominica;  jussionis  venerandt 
prsceptio,  ut  mandata  ejus  non  solum  sedule,  sed 
et  nimie  custodiantur.  Istud  autem  nimis,  significat 
multum  atquc  inQnitum,  quaproptor  \ire8  nostraa 
exccdcre,divina  militia  cst :  quia  totum  ibi  nimium 
decct,  quoniam  ct  illud  infinitum  est,  quod  nobis 
tribui  postulamus. 

5  Utinam  dirigantur  vix  mex  : 

j)         Kd  custodiendas  justificationes  tuas. 

G  Utinara  :  verbum  scmper  optantis  est.  Viae  aa* 
tem  actus  significant,  quos  in  hac  vita  peragimui. 
Sed  dum  dicit  dirigantur :  ostendit  quantum  ad  im« 
becilitatem  humanam  pertinet,  nostras  vias  esae 
tortuosas.Verum  ctiam  dum  addit,ad  custodiendas» 
ctc,  quod  superius  optavit,  hic  apcruit ;  quia  nemo 
poterat  pervenire  ad  custodiendas  justificaiioQea 
Domini,  nisi  misericordia  Domini  probetur  attribui. 

6  Tunc  non  canfundar  : 

Cum  perspexero  in  omnibus  mandatis  tuis. 
G  Tunc  non  confundar,  scilicet  si  mandaia  Dei  per. 
spexcro  universa.  Perspicere  auiem,  est  maQdatt 


429 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


430 


Dei  semper  ante  oculos  habere,  ut  si  quid  tortum  A  electos  tuos  justificare  consuevisti,  id  est  da  mihi 


committitur,  protinus  corrigatur.  Cum  dicit  in  om- 
nibus  :  in  nullo  commonet  esse  peccandum,  sicut 
Bcriptum  est  :  Si  quis  de  lege  minimum  non  fecerit, 
reus  est  totius  legis  (Jac,  ii). 
7      ConfiUhor  tihi  in  directione  cordis  : 

^ln  eo  !  quod  didici  judicia  justitiw  tux. 
C  H«c  confessio  laudem  significat.  Directio  cor- 
.dis,  est  rcgula  sancta  fidei :  cum  qua  eum  confiteri 
non  potest  haireticorum  distortaversutia.Cum  dicit 
didici  :  indicat  a  beatis  Patribus  sibi  traditam  dis- 
ciplinam,  non  studio  pcrversitatis  inventam.  Judicia 
justitiaB  sunt,  quia  famulos  suos  liberavit  diabolica 
persccutionc  laborantes. 

8  Justifiationes  tuas  custodiam  : 
Son  me  derelinquas  usquequaque, 

C  Promitlit  se  sancta  Ecclcsia  justificationes  Do- 
mini  custodire  :  ct  quoniam  noverat  tcntationes  dia- 
bolicas  undique  circuire,  petit  se  slatim  a  Domino 
custodiri,  ne  possit  locum  nocendi  hostilis  atroci- 
tas  invenire. 

ARGUMENTUM   SEQUENTIUM   OCTO  VERSUUM. 

C  B  Exponit  fidelis  populus  in  scrmonibus  Do- 
mini  :  quibus  delectationibus  perfruatur,  ostendens 
ee  esse  domum  Domini  ct  rcceptuculum  mandato- 
rom  ejus,  cujus  mysterium  secunda  littera  continet. 

H  Both  :  domus. 

9  In  quo  corrigit  adolescentior  viam  suam  ? 
ift  custodiendo  sermones  suos. 

In  quo  corrigit.  H  Hic  Propheta  non  solum  lon- 
gavam  statem  dicit  corrigendam  :  verum  ctiam 
adolcscentiam  edocet  erudiendam,  et  ita  custodire  C 
divinos  sermones  :  ut  etiam  si  vetus  culpa  defleta 
wt,  cavcat  nunc  ne  cogitatio  ad  peccandum  ulla 
consentiat.  C  Custodit  enim  Dei  sermones :  non  qui 
tlnlura  eos  memoria  retinet,  sed  qui  actione  tenet. 

10  /n  toto  corde  meo  exquisivi  te  : 
Ne  repettas  me  a  mandatis  tuis. 

C  Hoc  quoque  manus  est  Domini  :  quod  se  eum 
ttseril  toto  corde  exquisisse.  Non  enim  quajreret 
«Jttis  Deum,  nisi  inquisitus  ab  eo  fuisset.  Ne  repellas 
me :  rogat  eum,ne  abintelligentia  legis  divinae  ve- 
lut  indignus  repellatur.  H  Vide  igitur,  ut  non  ex 
parte,8ed  toto  corde  Deum  requiras  :  ne  a  mandatis 
eju8  repellaris. 

11  /n  corde  meo  ahscondi  eloquia  tua  : 
Ut  nan  peccem  tihi, 

C  In  corde  meo  abscondi  eloquia  tua.  H  C  Nam 
sicut  decet  fidelibus  praBcepta  Dei  prasdicare  :  sic 
non  credentibus  oportet  abscondi,  sicut  in  Evan- 
gclio,  Ne  dederitis  sanctum  canibus  (Matth,  vii), 
Mc  margaritas  porcis.  C  Est  cnim  peccati  gcnus, 
olwtinatis  eloquia  Domini  prsdicare. 

12  Benedictus  -r  «  ! ,  Domine : 

Doce  me  justilicationes  tuas. 

A  Benedictus  es,  Domine:  hic  benedictio  laudem 

significat.  Nam  cum  nos  benedicimus  Deum,  ejus 

facta  laudamus  :  cum  ille  bcnedicit  nos,  sanctifi- 

UL  Doce  me,  boc  est  prajBta  mibi  facere,  unde 


ut  non  solum  mente  sciam  et  intelligam  justifica- 
tiones  tuas,  sed  doce  me  facere  quod  intelligo. 

13  1n  labiis  meis  :  pronuntiavi, 
Omnia  judicia  oris  tui. 

C  Chorus  ille  sanctorum  pronuntiasse  se  dicit 
judicia  omnia  oris  Domini,  qu»  locutus  per  pro- 
phetas  et  apostolos,  et  quae  ore  Ghristus  suo  pne- 
dicavit.  Omnia  autem  judicia  significat,qus  scripta 
vcl  dicta  didicit.  Cffiterum  universaliter  non  potest 
pronuntiari,  quod  nulla  notitia  prsvalet  apprehen- 
.   di  :  figuraliter  ergo  pro  parte  totum  dixit. 

14  In  via  testimoniorum  tuorum  delectatus  sum  : 
Sicut  in  omnihus  divitiis. 

C  Via  tostimoniorum  :  est  Dominus  Christus,  in 

B  quo  se  Iffitaturum  chorus  sanctorum  narrat.  Hic 

autem  divitias  spiritales  debemus  accipere,  de  qui- 

bus  Apostolus  :  Quoniam  in  omnibus  divites  facti 

estis  in  ipso,  in  omni  verb'j,  etc.  (/  Cor.  i). 

15  In  mandatis  tuis  exercehor. 
Et  considerabo  vias  tuas. 

H  Exercebor  :  exercitatio  assiduitas  operis  est. 
C  Exercetur  cnim  in  mandatis  divinis»  qui  fre- 
quenti  operatione  ea  implere  studuerit,  et  sic  ad 
inteilectus  ojus  penetralia  pervenire  meretur.Nemo 
enim  tantum  secrctum  conspicere  meretur^nisl  cui 
datum  fuerit,  bona  conversatione  coelestis  se  be- 
neficiis  proximarc.  H  Vias  vero  dicit,  propheticas 
apostolicasque  doctrinas. 

16  /n  justificationibus  tuis  meditabor  : 
Non  obliviscar  semwnes  tuos. 

C  Mcditari  cnim  dicit  justificationesDei :  nepos- 
sit,  quod  retineri  expedit,  ullo  modo  obiivisci. 

ARGUMENTUM  SEQUENTIUM  OGTO  VERSUUM.' 

C  H  Postulat  populus  sanctus  (qui  in  terra  inco- 
Is  sunt)  rctribui  gratiam  quam  in  primo  parente 
amiserant ;  sed  et  persecutoribus  eorum  restituen- 
dum  dicit  esse  quod  agunt. 

B  Gimel  :  tributio  vel  plenitudo. 

17  Reiribue  servo  tuo  :  vivifica  me. 
Et  custodiam  sermones  tuos. 

C  Retribue  siquidem  dicit,non  meritis  redde,sed 
iterum  da  :  ut  qui  prsstitisti  petitionis  affeetum, 
eiTectum  et  operationem  quoque  postulationis  attri- 
bue.  Servus  enim  Christi  dici  non  potest,  nisi  qui 
j)  non  suis  meritis,  sed  divinse  grati»  reputat,  quod 
boni  aliquid  facit.  Divina  autem  mandata  custo- 
dire,  revera  viventis  est.  Sicut  econtra  mortuui 
dicitur  in  Evangelio,  qui  mandata  non  servat :  di- 
cente  Domino  :  Sine  mortuos  sepelire  mortuossuos 
(Matth.  viii). 

18  Reveta  oculos  meos : 
Et  considerabo  mirabilia  de  iege  tua. 

C  Revelarc  dictum  cst  removere  velum,  quodam 
enim  operimento  ignoranti«,interior  aspectus  obdu- 
citur :  et  nisi  misericordia  ipsius  fuerit  hoc  velamea 
ablatum,Scripturas  sanctas  lumine  cordis  non  pos* 
sumuB  intueri.  Mirabilia  enim  legis  sunt  apirituaU 


m 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPKCOPI. 


m 


sensu  contcnta  mysteria.  II  0"«*^,  nisi  lillcraj  vcla-  A  nam.  C.  Gorisiliuiii  itaque  inventum  est  contra  ma* 


men  abducatur,  intelligere  non  poesumutf. 

19  Incola  ego  sum  in  terra  : 

Non  abscondas  a  me  mandata  lua. 
G  In  hac  terra  justi  sunt  incol»,  qui  propriam  in 
mundo  non  habent  mansionem  mentis,  ut  ait  Apos- 
tolus  :  Nostra  conversatio  in  cobHs  est  (PhiL  iii). 
Mandata  enim  diximus  :  Diliges  Dominum  Deum 
tuum ;  et  similia.  Hso  rogat  ut  ei  nullatenus  celcn- 
tur,  quse  peccatoribus  absconsa  probantur. 

20  Concupivit  anima  mea  desiderare  justifica' 

tiones  tuas : 
In  omni  iempore, 
G  Potest  enim  et  infidelis,  ad  aliquod  tempus  rem 
bonam  concupiscere :  sed  hoc  constat  tantum  per- 


lignantium  consilium,  et  contra  improbos  furores 
et  dolores,  scilicet  testimonia  Domini  mediiaia.Eo- 
rum  quippe  cogitatio  quoslibet  mitigai  doloroB. 

ARGUMENTUM   SEQUENTIUM   OGTO  VBR8UUM. 

B  Plebs  fidclis,  paupertate  mundana  constrictav 
januam  se  veris  divitiis  aperit :  et  froquenti  medi- 
tatiorie^quasi  tabulas,  sua  pr^cordia  Dei  maudatit 
exhibet. 

H  B  Daleth  :  pauper  vel  tabul»  vel  janua. 
25    Adksent  pavimenfo  anima  mea  : 
Vivifica  mt  secundum  verbum  tuum, 

G  Adhffisisse  se  dioit  carni  sus  :  quod  viiiosom 
esse  non  dubium  est,anima  enim  si  adiisreai  cor- 
pori,  delictis  favet.  H  Ideo  ne  delicium  invalescai  in 


fectis  convenire,  quod  addidit,  omni  tempore.  Hoc  p  me,  pcto  a  te  vivificari,  soiens  quoniam  concupif- 


est  autem  concupiscere,  quod  desiderarc  (nemo 
ehim  desiderat,  nisi  qui  concupiscit),  quapropter 
plenissimam  voluntatem  indicat  geminata  professio, 
scilicet  concupiscentiae  et  desiderii. 

21  Increpasti  superbos : 

Maledictiqui  declinant  a  mandatis  tuis. 
H  Increpasti  superbos  :  ut  eos  ad  humilitatem 
sanctam,quam  docuisti,  reducercs.  Vel  per  doctores 
tuos  increpas  malos  homines.  Malcdicti  sunt  qui 
declinant  a  mandatis  Dei  :  sed  tunc  pleniter  malc- 
dicti  erant,  quando  dicturus  crit :  Ite,  maledicti,  in 
ignem  seternum  (Malth.  xxv).  C  Increpare  autem 
dicimus,  quasi  de  taciturnitate  crepare,  et  in  mor- 
dacia  dicta  prosilire,  quod  Dpus  per  Scripturas  di- 
vinas  frequenter  facit. 

22  Aufer  a  me  dpprobnum  el  contemptum  : 
Quia  testimonia  tua  exquisici, 

C  Intuenium  est  quare  petunt  martyres  a  sc  op- 
prdbria  removeri,  unde  se  noverant  coronari.  Sed 
haec  oratio  pro  persecutoribus  funditur,  ut  conver- 
tantur.  Quia,  dum  conversi  fuerint,  tollitur  marty- 
ribus  opprobrium  :  quando  et  persecutores  ipsam 
religionem  colunt,  quam  in  sanctis  persequendam 
esse  putaverunt. 

23  Etenim  sederunt  principes  et  adversum  mc  loque- 

bantur  : 
Servus  aulem  tuus  exercebatur  in  justificatiotii' 
bus  tuis. 
H  Quod  hic  loquitur  Propheta  dc  so,  futurum  in 


scentia  carnis  mortem  operatur.  GPavimeniam  igi'* 
tur  pro  corpore  poniiur.  Esteoim  pavinoenium  soU 
alicujusin  levitatem  maximam  constructa  solidiiafl : 
et  corpus  nosirum  simili  nitore  levigaiur. 

26  Fias  meas  enuntiavi  et  exaudisti  4*  ^^  !  * 
Doce  me  justificaliones  tucu. 

H  Vias  meas,  id  est  opera  peccati  mei.Enunliavi : 
per  confessionem.  Et  exaudisti  me :  quia  remisiBti 
mihi  peccata  mea,  nunc  doctrinam  indulge,  qaara 
in  justificationibus  tuis  edocear.  G  Ei  doce  me  ju- 
stificationes  tuas :  non  ad  audiendum  aed  ad  faciea-» 
dum,  ille  enim  divinarum  rerum  doctus  OBieRdiiur, 
qui  sibi  credita  fecisse  monstratur. 

27  Viam  justificatianum  tuarum  instrue  me  : 
Et  evercebor  in  mirabilibus  tuis. 

H  Viam  justificationum,  id  est,  jusiiQcationes 
quas  legis  littera  protulit,  spiritaliter  capiam.  Et 
exercebor  in  mirabilibus,  id  est  in  apostoltcis,  ca- 
terisque  doctrinis  ecclesiasticis,  quae  in  ea  lege  auot 
figuratffi.  G  Prffibent  enim  intellecia  miraculum  : 
quando  sic  in  praesenti  sunt  posita,  ui  longe  fuiDNt 
significare  videantur. 

28  Dormitavit  anima  mca  prx  txdio  : 
Gonfirma  me  in  verbis  tuis. 

H  Dormitavit  anima  :  in  hojus  habilaculi  mortalii 
statione.  Pra  Uedio  :  imbecillitatis  corpores.  Gon- 
(irma  me  :  ut,  ablato  somno  peccatiy  instanier  in 
his  praeccptis  invigilem.  C  Dormire  obliviosi  atqne 
socordis  est,  dormitare  vero  fessi  et  exspectantis. 
Hanc  autcm    dormitationem    Gassianus  acediam 


apostolis  reliquisque  martyribus  vidit  :  qui  multa 
coram  regibus  et  prajsidibus,   Domino  nuntiante,  n  vocat. 

perpessi  sunt  :  qui  exercebantur  in  justis  operibus  29  Viam  iniquitatis  amove  a  me  : 
et  Dei  justificationibus,  etiam  usque  ad  sectionem 
ccrvicum.  G  Exercebantur  etiam  in  tormentis  ad 
provectum  suum,non  cruciabantur  ad  pOBnam  :  dum 
sensum  doloris  sui,  ffiterni  priemii  cogitationibus 
molliebant,et  eis  tormenta  ad  gaudia  sterna  profi- 
cerent. 

2^    Nam  et  testimonia  iua  meditatio  mea  est : 
Et  consilium  meum  justificationes  tusp, 
H  Erant  sanctis  testimoniaChristi  meditatio.uti- 
que  io  his  pressuris.Et  justificationes  ejus  fuerunt 
90Q8ilium  eorum,  quia  eis  vitam  pollicentur  eier- 


Et  in  lege  tua  miserere  mei. 

H  Viam  iniquitatis  (id   est,  desiderium  iUud  per 
quod  ad  peccandum  venitur)  amove  a  me.fii  in  lege 
tua :  apud  te  enim  hsc  lex  consiituta  6st,ui  semper 
miserearis. 
30    Fiam  veritatis  ettgi  : 

Judicia  tua  non  sum  oblitus, 

H  Viam  veritatis  elegi,  id  esi,  Ghrisium  Iki 
Filium,  quem  audivi  venturum  in  mundum.  lUa 
judicia  non  sum  oblitus :  qu»  in  Evangelio  proferens 
ait :  Hoc  est  judicium,  ut  qui  credit  in  FiUum  babeat 


«9 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


434 


vHam  Aieraam  (Jaan,  vi).  G  Eligere  autem  est  de 
multis  eligere  unum, 

31  Adhaesi  testimoniis  tuis,  Oomine  : 
NoU  me  confundere. 

E  Quia  adbesai  iestimoniis  tuis  :  quia  his 
aiAhareQS,  aQteriorum  facinorum  indulgentiam 
morui  :  ideo  peto,  aiyuva  me,  ne  iterum  in  priora 
peocata  reinoidam>et  ita  ne  me  patiaris  de  itera- 
tione  peccati  eonfundi,  et  in  judicio  deinde  tuo 
palam  verecundiam  pati. 

32  Viam  mttndalorum  tuorum  cucurri  : 
Cum  dilatasti  cor  meum. 

U  Gucurri  viam  :  quando  multa  patiebar  propter 
verbum  tuum,ob  spem  futurs  beatitudinis.Dilatasii 
Qor  iueum,  sqilioet  in  latitudine  charitatis  et  spei  ct 
fiitei.G  Vel  dicitur  dilatatum,  scientis  latitudine. 
Csin-eiiim  anima  lumen  veritatis  accipit,in  multi- 
ImB  agnitiones  aperituriet  latior  redditur  virtuti- 
bus  cogpitis. 

ABGUMKNTUM  SEQUENTIUM  OCTO  VER8UUM. 

G  B  Beata  plebs  expetit  :  ut  in  lege  Domini  ejus 

debeat  munere  custodiri.B  Et  bene,  suscipiens  ap- 

J^atur  :  qus  dicit  Da  mihi  intellectum.  Ipsa  quo- 

gaejurr  vocatur,  qu8B  in  eadem  semper  intentione 

peraistenSy  a  vanitate  ssculi  oculos  averiit. 

B  He  H  B  Ipsa  vel  suscipiens. 

Lcgempone  mihi^  Domine,  viam  justificationum 

iuarum  : 
Et  exquiram  eam  semper 
H  Propbeta  ip  persona  Ecclesiffi  dicit  :  Legem,id 
Ghristum  pone  mihi  (lex  enim  Christus  e8t),ac 
4ioat :  Temetipsum  pone  mihi,  hoc  cst  venire 
eris,  et  exquiram  te  semper  :  ut  tua  mandata 
iam.G  Vel  quia  superius  dixit,  in  lege  tua 
mei(quQd  dictum  est  de  VeteriTestamcnto, 
nuilum  potuit  salvare  per  se)  nunc  dicit  de 
Novi  Testamenti,  quam  cupit  venire. 
Da  miki  intellectum  et  scrutabor  legem  tuam  : 
Et  custodiam  illam  in  toto  corde  meo. 
G  Omnis  enim  intellectus  a  Deo  tribuitur,  sed 
^Camen  nonnupquam  ad  studia  prava  deflectitur.  H 
.9ed  hic  rogat  Eooleaia,  ut  intelligat  discretionem 
'&jiter  bonum  et  mal^m,  inter  litteram  et  sensun)  : 
^t  custodiat  iliam  in  toto  corde,  id  est,  ex  tota 
^Klectione.G  Sed  cum  prius  dixit,viam  mandatorum 
•^mearri,  quid  est  quod  iterum  petit,  qus  se  prius 
r«Moepi8sememoravit,scilicetlegem,mandatorumque 
*^m^  quia  dona  Domini  continue  sunt  petendayUt 
.conserventur  :  semper  enim  dat  qui  douata  con- 

^  Ded^c  me  in  semila  mandatorum  tuorum  : 
Qma  ipsam  volui. 
H  Semita  minor  est  quam  via,  hoc  est  arcta  et 
Ugusta  via,  id  sunt  mandaiaarctiora^quffi  ducunt 
>d  vitamyquia  lata  et  spaliosa  via  ducit  ad  mortem 
(Matifu  vii)..  Quia  ipsam  volui  :  ac  si  dicat  :  Non 
.^Micapivi  aliud  nisi  tua  mandata  implere.C  Semita, 
.Sovum  Testamentum  est :  vis,  Vetus,  spiriiualem 
.(^oim.gFatiam  petit^  qus  ad  coBlum  ducll.- 


A  36  Inclina  cor  meum  in  testtmonia  iuu  : 
Ei  non  in  avaritiam. 
C  Inclinari  cor  suum(petit  in  testimonia  Domini, 
ubi  non  pcr  rapacem  avaritiam,sed  per  laudabilem 
humilitaiem  prsstante  Domino  pervenilur,  sciens- 
que  cohors  illa  sanctorum^avaritiam  capacem  esse 
viiiorum^ideo  hanc  postulat  a  se  amoveri.  Avaritia 
est  enim  flagrans  omnino  desiderium  rerum  tem- 
poralium. 

37  j4verte  oculos  meos  ne  videant  vanitatem  : 
In  via  tua  vivifica  me. 

CDeprecatur  plebs  beata,ut  oculos  cordis  avertat 
a  mundanisdelectationibus,quianosperoculos  pee- 
care  non  dubium  est.dum  in  ambitione  diversarum 
rerum  traducimur.  Sed  addiiur  apia  petitio,  ut  in 
n  via  sua,  id  est  in  Cbristo  vivificare  dignetur.  Hic 
notaniur  illi,  qui  diversis  spectaculis  occupaniur, 
qui  mulierum  foBdo  amore  rapiuntur,a  quibus  ocu- 
los  averiere  nolunt. 

38  Statue  servo  tuo  eloquium  tuum  : 
In  timore  tuo. 

C  Siatue  dicit,  quasi  stare  fac,  id  est  infigey  con- 
solida  atque  confirma,ne  sanctum  eloquium  possi- 
mus  fugaci  oblivione  amitiere.Quiaplurimieloquia 
Domini  suscipiunt  negligcnter,et  tanquam  fabulas 
inutiles  audire  declinant,ideo  addidit,in  iimore  tuo, 
ubi  nunquam  culpa  acquiritur,  nec  ad  desidiffi  dis- 
crimina  pervenitur. 

39  Amputa  approbrium  meum  quod  suspicatus  sum : 
"f  Quia  ;  judicia  tua  jucunda. 

A  C  Jure  ergopostulat  sibi  ampuiariopprQbrium, 
C  quod  ex  suspicione  venit.Sspe  enim  aliquem  judi- 
camus  ialem  ex  suspicione,qualis  non  est^et  inveni- 
mur  mendaces,  et  incurrimus  iia  opprobrium,  tale 
opprobrium  ei  confusionem  peiit  amoveri,unde  reus 
poterat  invcniri.Suspicio  enim  saspissime  probatur 
incerla,  quoB  vero  Chrisiiano  non  convenit.  Et  sic 
exponendo  oporiet  quod  poni  conjunctionaliter.Ju- 
dicia  iua  jucunda,primo  confessus  est  infirmitatem 
suam,  nunc  Domini  laudat  judicia,  cigus  verbum 
verum  est  veraque  scnteniia.  Ideo  amator  veritatis 
merito  sibi  jucundum  dicit  Domini  eloquium^  per 
quod  requiem  et  coronam  se  novit  acquisiiurum. 

40  Ecce  concupivi  mandata  tua  : 
In  xquitate  tua  vivifica  me. 

C  In  hoc  enim  versu  sancta  cohors  se  dicit  con- 

n  socutam  pleniiudinem  gratiarum,  qula  concupivit 

vera  mandaia  Dei,quffi  veram  prudcntiam  conferuht 

et  salutem.  iEquitas  auiem  est  verbum  Pairis,  in 

quo  se  vivificari  posiulat. 

ARGUMENTUM   8EQUENTIUM  OCTO  VERSUUM. 

C  B  Postulai  congregaiio  sancia  salutarem  sibi 
Dominum  debere  concedi,  ut  inimicos  de  tania  re- 
muneratione  confundat,  et  in  lege  Domini  assidua 
meditaiione  proficiat.  B  Ipse  ergo  Dominus  ei  Sal- 
vaior,  Vau  liiterffi  vocabulo  designatnr,  id  est  et 
ipse,  videlicet  cui  dicilur,iu  auiem  idem  ipse  es,id 
est  dBternus. 

B  Noia  quam  pulchre  quinta  littera,  ipsa  sexta 


435 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


436 


nuncapeiur,  ei  ipse  videlicei  cui  dicitur :  Tu  autem  A 
idem  ipse  es  (PsaL  ci),  id  est  sternuB.In  cujus  fide 
etiam  Ecclesia  ipsa  esse,  id  est  una  eademque  de- 
votione  semper  hic  et  in  futuro  cum  co  regnare 
promeruit. 

H  B  Vau  :  Et  ipse. 

41  Et  veniat  super  me  misericordia  tua,  Domine  : 
Salutare  tuum  secunduyn  eloquium  luum, 

C  Precatur  ergo  sancta  cungregaiio,  ut  supra 
eam  Domtnus  Salvator  adveniat,qui  est  misericor- 
dia  peccaiorum,  ct  vita  fidclium.  Salulare  ecce  ut 
Ghristum  esse  misericordiam  istam  esse  ostende- 
rety  addidit  salutare  tuum.  Qui  bcne  salutare  dici- 
tur,  per  quem  salus  gentibus  venit,  qui  mundo 
sgrotanti  medicinam  su»  pietatis  attribuit.Secun- 
dumeloquium,idestsecundum  promissionem  quam  |. 
per  prophetas  polJicitus  es. 

42  Et  respondebo  exprobrantibus  mihi  verbum  : 
Quia  speravi  in  sermonibus  tuis, 

G  Exprobrant  enim  verbo  qui  Filium  dicunt  esse 
minorem.  Vel,  qui  cum  carne  passum  minime  cre- 
diderunt.  Utique  etiam  ideo  dicit  respondendum. 
Quia  speravit  in  sermonibus  Dei  quibus  dixit :  Cum 
veneritis  ante  reges  et  principcs,  nolitc  cogitare 
quomodo  aut  quid  loquamini,  dabitur  enim  vobis 
quid  loquamini  (Matth,  x).  Exprobrant  etiam  infi- 
deles  martyribus  in  passione  et  tormentis  vcrbum 
fidei  dicenies  :  Ubi  est  Deus  vester? 

43  Et  ne  auferas  de  ore  meo  verbum  veritatis  usque- 

quaque  : 
Quia  iujudiciis  tuis  supersperavi. 

C  Et  ne  auferas  hoc  verbum  fidei,de  quo  Aposto-  C 
lus  ait  :  Hoc  est  verbum  quod  praedicamus(/  CorA), 
Rogat  ergo,  ut  confessionem  veritatis  de  cjus  ore 
null®  poens,  nullus  terror  extorqueat,sed  constan- 
ter  in  flde  maneat.  Iniqui  enim  cum  molestantur, 
desperant;  sancti  autem  viri  si  alTligantur,  spem 
magis  sus  dilectionis  accipiunt. 

AC  Sedcumdicit,usquequaque,signiflcat  verbum 
veritatis  ad  tempus  aliquibus  fuisse  ablatum,ut  Pc- 
iro  ter  neganti,sed  non  usquequaque  ablatum  sibi 
fuit,quando  culpam  fletibus  diluit  et  sanguinis  cfTu- 
sione  mundavit. 

44  Et  custodiam  legem  tuam  semper  : 

In  sxculum  et  in  sseculum  ^  sxeuli  \ , 
C  Custodire  se  legem  dicit  Domini  semper,  quia 
in  ipsa  variari  nefandum  est.  Interdum  semper  po-  D 
nitur  usque  ad  finem  hujus  Sd9culi:sed  hic  cum  di- 
cit  in  ssculum  saeculi,illam  percnnitatcm  signiflcat, 
qua;  non  habet  finem.  Novit  enim  consuetudinem 
angelorum  saeculi,  illam  perennitalem  signiQcat, 
dare. 

45  Et  ambutabam  in  latitudine  : 
Quia  mandata  tua  exquisivi, 

C  Latitudo  autem  ista  est  charitas,  de  qua  scri- 
ptum  cst .  Charitas  Dei  difl^usaesi  in  cordibus  nostris 
{Rom,w).  Quam  idco  mcruit,  quia  mandatorum  in- 
telligentiam  quaBsivit.Il  Diligenlcr  enim  exquisivit, 
et  Bcrutaius  est  ad  hoc,  ut  crederct  et  intelligerct. 


46  Et  loquebar  in  testtmoniis  tuis  in  conspectu  re^ 

gum  : 
Et  non  confundcbar, 
C  Loqucbar  de  testimoniis  Dei,quoniam  peiierat 
et  acceperat,  ut  rcsponderet  exprobrantibus  sibi 
vcrbum.Qua  firmiiatc  roboratus,  inter  reges  sscuK 
non  se  dicit  essc  confusum,  sed  veritatem  quam 
mcntc  conceperat,intrepidis  sermonibus  profcrebat. 
Confunditur  autem  ille,  cujus  per  ratiocinatio- 
nem  dicta  vincunlur;  ad  verecundiam  autem  ve- 
nire  non  potcsi,  qui  vcrilatis  ipsius  testimonio  ro- 
boratur. 

47  E^  meditabar  in  mandatis  iuis  : 
Qux  dilexi. 

C  Hic  ostendit  frequentatae  meditaiionis  arborem, 
meditari  enim  mandata  non  potest,  nisi  qui  ea  as- 
sidua  lectioue  cucurrit,  et  ut  evideniius  hanc  fre- 
quentiam  declararct,  addidit,quae  dilexi  :  negligere 
cnim  nunquam  potcst  homo  ea  quae  diligit. 

48  Et  levavi  manus  meus  ad  maudata  tua  qux  di- 

lexi  : 
Et  exercjbar  in  justificationibus  tuis. 
C  Levare  autcm  manus,  significatbonis  operibus 
occupari.  Ille  levat  manus  ad  mandaiai  qui  facit 
eleemosynas,  quas  fieii  jubent  mandata.  Exercetur 
in  justificationibus,qui  quaerit  boni  operis  frequen- 
tationem  proficere.  H  Vel  qui  in  his,  qu»  per  lit- 
teram  indicabantur,spiritualemintellecium  conatur 
invenire. 

ARGUMENTUM   SEQUEXTIUM   OCTO  VERSUUM. 

C  B  Chorus  sanctorum,  spem  promissionum  Do- 
mini,  sensibus  nostris  commendans,  asserit  fideles 
advcrsa  mundi  sustinerc,  quibus  aeterna  vita  pro- 
mittitur.  B  Ista  ergo  vita  quse  hic  in  spe,  illic  in  re 
percipitur,  olivae  nomine  quam  Zai  littora  designat 
exprimitur;  quia  et  hic  sanctorum  faoies  exhila- 
ratur  in  oleo,  et  illic  perfectius  Spiritus  sancii 
aeterna  visione  pingucscit.Nomen  autem  fomicatio-  — 
nis  congruit  peccatoribus  derelinquentibus  legem^ 
Domini. 

B  Zai,  oliva  vel  fornicatio. 

B  Et  quia  septiformis  cst  Spiritus  sancti  gratiaMi 
recte  septima  littera  vocitatur  oliv. 

49  Memor  esto  verbi  tui  servo  tuo 
In  quo  mihi  spem  dedisti. 

G  Ex  humana  consuetudine,  memor  esto,  dicitc 
Deo,  qui  nihiil  potest  ullatenus  oblivisci.  Noaer^ 
hoc  dicit,quia  dignum  erat  in  illa  msyesiaie  pone 
injuriam  oblivionis,  sed  precatur^ui  cito  servo  si 
conferat  promissionem,  quam  in  Evangelio  proi 
sit.  Beati  qui  lugent,  quoniam  ipsi  consolabunt.  vi 
(Mat.  v).Servo  tuo,  subaudiendum  implere  prom:m0- 
sum  In  quo  mihi  (id  est  in  illa,sciiicei  promissio  ^^ 
verbi  tui)  spem  dedisti. 

50  Hxc  me  consolata  est  in  humilitate  mea  : 
Quia  eloquium  tuum  vivificavit  me, 

C  Cum  dicit  haec  me  cohsolata  est,  ostendit  Ukter 
acrumnas  bi£cuIi,hoc  sibi  fuisse  solatii  :  ut  in  prs- 
senti  vita  affligeretur^et  de  futura  promissione  gau-      : 


437 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


438 


B 


deret.  In  hamilitate :  quia  spncta  probatur  humili-  A 
tas  omnia  pro  Ghristo  patienter  sustinere.  Quia  elo- 
quium  tuum  vivificavit.  Gausam  consolationis  suae 
ponit  :  promissio  quippe  tanti  judicis  firmavit  ani- 
mam  sustinentis^  et  spes  consolationis  vivificavit 
afHictum. 

51  Superbi  inique  agebanl  usquequaque, 
A  lege  ^r  autem  :  tua  nan  declinavi, 

G  Supecbos,  id  est  malignos  atque  tyrannos  cru- 
deliter  egisse  cammemorat :  qui  non  vivificandi  sed 
potius  mortificandi  sunt.  A  lcge  tua  non  declinavi, 
acilicet  ut  illi  putabant,  qui  persequebantur  in- 
noidos  :  sed  significabat  se  in  veritatis  mansisse 
jugiter  sententia. 

52  Memor  fui  judiciorum  luorum  a  sxculo,  Domine : 
Et  consolatus  sum, 

G  Memor  est  judiciorum  :  qui  plectibilia  non  prae- 
Bumit  perpetrare  peccata.  Quia  metu  pGsnarum  revo- 
catur,  qui  Domini  judicii  recordatur.  A  saeculo  :  si- 
gnificat  cum  administrari  cceptus  esl  mundus.  Con- 
solatus  sum  :  quia  nunquam  deserit  suos  famulos 
divina  virtus. 

53  Defectio  tenuit  me  pro  peccatoribus  : 
Derelinquentibus  legem  tuam, 

G  Necesse  est  enim,  ut  sanctum  virum  alterius 
calpa  contristet,  et  se  doloro  defccissc  dicat,  dum 
animus  piusdesiderat  salvos  fieri  universos :  et  qucm 
nonoptat  excedere,afDigituryCum  ci  pcenas  cogno- 
verit  imminere :  undesancta  cohors  martyrum,  non 
tantum  pasnis  suis,  quantum  tyrannicis  torqueba- 
tor  excessibus.  U  Ideo  non  vult  quemquam  peccare, 
sed  omnes  cupit  viam  veritatis  agnoscere.  C 

54  Cantabiles  mihi  erant  justi/icationes  tux  : 
In  loco  peregrinationis  mex. 

CGumdicitcantabiles:  significat  psalmodiamcum 
magnadelectatione  peragendam.  Cantus  enim  sem- 
per  rcievat  labores,  et  non  sinit  subripere  tasdium 
aoimo.  Locus  peregrinationis,  est  mundus  ubi  pere- 
grinantur  omnes  qui  Domino  Christo  devoti  sunt. 

55  Memor  fui  in  nocte  nominis  tui,  Dmnine  : 
Et  custodivi  legem  tuam. 

A  C  Per  noctem  mundum  istum  significari  posse 
iion  dubium  est,  in  quo  peccatorum  regnat  obscuri- 
tas.  G  Sed  utinam  oculos  corporeos  clauderet,  et  non 
cordis  lumina  periculosius  excaecarct.  In  hac  cnim 
Hocte  memor  est  nominis  Dei :  qui  beneficia  ipsius 
HoQ  suis  meritis,  sed  divinis  muneribus  applicat :  n 
^t  per  hoc  legem  Dei  custodit.  A  vtl  in  nocte  adver- 
ftitatis  :  ubi  magis  gratias  agcre  oportet  quam  in 
^e  prosperitatis. 
S6    Hsec  facta  est  mihi  : 

Quia  jusiificationes  tuas  exquisivi. 

G  U«c,  scilicet  nox  facta  est  mihi,  subaudi  conso- 
-latio.Sequitur  causa,quare  illi  noxfacta  sit  conso- 
latio  :  quia  justificationes  tuas  exquisivi.  Tuas  dici 
non  meas  :  et  ideo  mundi  tcnebris  non  potuit  ob- 
c«cari,quia  illi  nox  tribulationum  facta  est,  id  est 
ad  utilitalem  et  profectum  facta  est.  Uoc  euim  ali- 
cui  fieri  dicimus  quod  frugi  illi  est. 


ARODMENTUM  SEQUENTIUM  OCTO  VERSUUM. 

A  B  Agmen  beatum  desiderat  vidcre  faciem  Do- 
mini :  quia  ejus  mandatis  noscitur  obsecutum.  B  Et 
quia  hoc  desiderium  in  resurrectionis  gloria  perfi- 
cietur,  octava  littera,  vitas  vocabulo  gaudet. 

H  B  Helh  :  vita. 

Heth  vita  :  quaj  in  divinis  Scripturis  reperitur  : 
qui  est  Christus. 

57  Portio  mea  Domine  : 
Dixi  custodire  legem  tuam. 

G  Portio  a  parte  dicta  est :  iliius  enim  partis  su- 
mus,  cujus  voluntatibus  obedimus :  unde  merito 
portio  piorum  Deus  dicitur.  Dixi,  id  est,  statui,  de- 
crevi  atque  promisi,  praecepta  Dei  servare  :  undeet 
factns  est  in  Domini  portione. 

58  Deprecatus  sum  faciem  tuam  in  toto  corde  meo  : 
Miserere  mei  secundum  eloquium  tuum. 

C  Postulat  enim  plebs  fidelis  debere  compleri  mi- 
sericordiam  adventus  Ghristi,  quo  mundo  poterat 
salutaris  apparere.  Secundum  eloquium,  illud  sci- 
licet  quo  promittit  sanctis  suam  beatam  nimis  et 
incomparabilem  per  omnia  visionem. 

59  Cogitavi  vias  meas  : 

Et  converti  pedes  meos  in  testimonia  tua. 

C  Ordinem  humanai  conversationis  exponit.  Prius 
enim  est  vias  suas  cogitare,  id  est  actus  humanos 
districtius  pensare,  ct  sic  ad  Domini  mandata  pe- 
dcs  suos  convertcre  :  in  quibus  si  aliquis  ambulat, 
potest  firma  haberc  vestigia.  Dicendo  pedes  meos 
converti  :  ostendit  primitus  fuisse  perversos. 
6<)  Paratus  sum  et  non  sum  turbatus  : 
Ut  custodiam  mandata  tua, 

C  Paratum  se  ad  praecepta  Doi  custodienda  ille 
testatur,  qui  nec  persecutores  metuit,  et  illecebras 
hujus  sajculi  a  suis  sensibus  efTugavit.  Non  sum  tur- 
batus,  ad  tribulationem  sustinendam  propterChri- 
stum  (improvisa  enim  conturbant :  sed  deliberata 
santentia  animum  pcrturbari  non  sinit.)Infert  etiam 
ad  quod  paratum  se  esse  dicebat,  scilicet  ut  man- 
data  Dei  custodiret :  quia  sic  intcgre  servantur,  cum 
adversitas  nulla  metuitur. 

61  Funes  pecc^tonm  circumplexi  sunt  me  : 
•r^  Et  [  legem  tuam  non  sum  oblitus. 

C  Cum  dicit  funes  peccatorum  :  ostendit  tot  la- 
queos  esse,  quot  peccata  committimus  :  et  boc  re- 
fercndum  est  ad  corporis  pravitatem,  fieri  enim  po- 
tuit  ut  caro  delictorum  funibus  ligaretur,  animus 
autem  incentivis  vitiis  reluctans,  legis  Dci  non  fuis- 
set  obliius.  Funes  autem,  sunt  implicita  et  tortuosa 
ligamina  :  talia  etiam  sunt  peccata  quibus  se  de- 
linquentos  sempcr  astringunt. 

62  Media  nocte  surgebam  ad  confitendum  tibi : 
Super  judicia  justificationis  ttue. 

C  Media  nocte  :  scit  enim  hoc  tempore  primoge- 
nita  /Egyptiorum  percussa  (Exod,  xn);  scit  Petri  ct 
Pauli  vincularcsoluta;  scit  quoque  sponsum  media 
nocte  csse  venturum  (Act.  xiij :  ideo  eodem  tem- 
porc  surgit  ad  laudcs,  ne  inter  fatuas  virgines  ei 
janua  clausa  remaneat  {Matth.  xxv).  Nec  vacat  quod 


439 


S.  B^UNONISHERBIPOLENSIS  EPISCOPL 


m 


dicit  Burgebam;  quia  surgit  qui  semper  ad   Dei  A  quinm,qu1a  meruit  humiliarl,  sieiit  ait  Ap^stoluB':- 


INtocoiiia  feeliiiat.  Ad  cdnfitendum,  id  est,  ad  iau- 
doAdum  judida  justitie  Ghristi. 
03    Pdrticeps  egt>  sum  omnium  litnentium  te : 
Ut  eustadientium  mandata  tua. 
G  Quisquis  enim  in  novftate  vitae  ambulaverit  erit 
.partlceps  Ghristi.  Et  quia  di.rt7  omnium  tlmentium, 
ne  illos  tantum  advertisses,  qui  Dei  judicia  servill 
timore  formidant,  addit  et  cuBiodientium  mandata 
tua  :  qui  devotissimi  comprobantur,  timore  caslis- 
.Bimo  et  amdre  reverendo. 
64    Misericordia  Domini  plena  est  terra  : 
Justificatiofres  tuas  doce  me, 
C  Misericordia  Domini  cum  dicit  plenam   esso 
terram :  ostendit  utique  dilalationeChridtianae  fidei : 


Humilibus  autem  dat  gratiam  (/  P^,  v).  Et,  utex- 
cedentium  licentiam  cohiberet,  post  humiliatimiem 
suam,  eloquium  Domini,  id  est  sanotas  ScKptiMB 
se  dicit  ejus  dono  custodisse. 

68  Bonus  es  iu  : 

Et  in  bonitate  tua  doce  me  jusUfieatkmes  tuas. 
G  Polit  bonum  magistram^  ut  m  <ua  bonitate 
dignetur  docere  discipulum,  ut  justificationes»  quas 
lectione  didicGfrat,  opere  sciret.  Tunc  enim  perfede 
discuntur  mandata  cum  fiunt. 

69  Multiplicata  esl  super  me  ini^uitas  superborum : 
Ego  autem  in  toto  corde  serutabor  mandata  tua. 

GDicit  enim  mulliplicatam  super  se  persequen- 
tium  iniquitatem,  et  ideo  petit  ne  pceniagravibussu* 


quam  dic  misericordiier  implevit,  ut  undiqne  va-p  perborum  cjus  devota  humilitas  maoularetur,  sed 


nissimae  superslitionis  nomen  evacuassc  doceatur. 
Justificationes  tuas  doce  me.  H  hoc  cst  tua  man- 
data,  ut  illa  intelligam  et  pra*diccm  ct  opero  im- 
pleaim. 

ARGUMENTtJM  SEQUENTIUM  OCTO  VERSUUM. 

G  B  Populus  beatiis  gratias  agit,  humiliatum  de 
fuisse,  ut  ad  justificdtiones  Doniini  perveniret,  B 
nomenque  litteree  praesentis  exponens :  bonum  suum 
dicit,  verdum  Dei  humiliter  meditari. 

H  B  Theth,  bonum. 
65    Bonitatem  fecisti  cum  servo  tuo^  Domine  : 
'Secundum  verbum  tuum, 

A  G  Nuno  collata  sibi  a  Domino  munera  profite- 
tur.  Bonus  quippe  Dominus  servis  suis  Iribuit  boni- 
tatem.  Et  qu»  sit  ilia  bonitas  subier  exponit,  dum 


potins  quantum  illi  contenderent  sanctos  sedneere, 
tantum  isti  vidcrcntur  mandatis  Dominicis  adhere- 
re,  et  mandatorum  scrutatores  amplius  elBci.  Etila 
factum  estut  qui  pcBnis  temporalibus  sanctosvincere 
tentavcrunt,  ct  a  lege  Dci  dividere  nisi  sunt,  tanto 
illos  mandaiorum  scrutatores  amplius  effecerunt 
70    Coatjutatum  est  sicut  lac  cor  eorum  : 
Ego  vcro  lcgem  tuam  meditatus  sum. 
G  Per  lac  coagulatum,  vult  intelligi  conduratam 
superborum  iniquitatcmy  qux  morc  lactia  in  craa- 
siorem  substantiam   fuerat  contracta.  Lac  autem 
dictum  a  liquorc,quia  de  interna  substantia  natu- 
ralijiquore  decurrat,  a  enim  in  t  convertitur  ut  ami- 
cus  inimicus,  et  his  similia.  Ego  vero  legem  tuam, 
id  est  quantum  illi  in  malo  durescebant,  tanliim 


dicit :  Bonum  mihi  quod  humiliasti  me  :  dc  af-  C  iste  a  lcge  Dei  segregari  non  poterat. 


•flictione  enim  salutari  gratias  agit,  non  de  felicitate 
munddtia.  Intellexit  enim  bonitatem  illam  debere 
dici  unde  prolioitur,  non  unde  inani  cxsultatione 
gaudeiur.  8ic  bonitatem  facit  mcdicus  cum  secat 
vulnera,  sic  pater  cum  caedii  filium.  Secundum 
verbum  tuum  :  iilud,  scilicet  quo  diciiur,  Qui  se 
faumiliat  exaltabitUr  {Matth,  xxiii).  H  Vcl  boniiateni 
fecisti :  quando  in  carne  nos  redeinisti  Secundum 
verbum  tuum  :  quod  promisisii  Abrahie  aliisque 
patriarchis. 

66    Bonitatem  el  disciplinam  et  scientiam  doce  me  : 
Quia  mandoHs  tuis  credidi, 
G  Doioet  autem  Deus  boniiatem  inspirando  desi- 
derium  charitatiSy  docet  disciplinam,  cum  paiien- 


71  Bonum  mihi  quia  humiliasti  me  : 
Vt  discam  justificationes  tuas, 

C  Bonum  sibi  dicit  quod  poDuis  ssevientium  sub- 
debatur,  non  pr^eseniia  cogitans,  sed  futura  deai- 
derans.  Gocperat  enim  dc  illa  dulcedine  gustare 
C(Blesti,quaB  omnes  suavilatcs  excedit.  Talis  siqoi- 
dem  humilitasco^lestis  Hierusalom  tangit  gloriosa. 
fastigia.  Nam  sicut  superbia  mergit  ad  tartarom, 
ita  ista  humilitas  toilit  ad  coelum.  Ut  diseam  juati- 
ficationcs  iuas,  id  est  ui  facerem  quod  doouisti. 
Tunc  enim  perfecte  disciiur,  quando  ptaecepta 
fideli  actione  monstrantur. 

72  Bonum  mihi  iex  o^is  tui : 
Super  miilia  auri  et  argenti. 


iiam  in  tribulatione  donat,docei  scientiam,  ut  sciat  j^     G  Guni  dicit  lcx  oris  iui,  non  jam   prophetarom 


homo  di^cernere  inter  bonum  ei  malum,  inier  viiam 
«t  mortem.Gredidi,Gid  est  praeceptis  iuis  obedivi^ 
11  vel  opere  implevi.  Pr«miitit  auiem  scieniis  disci- 
plinam,ut  quis  primiius  in  se  facere  dcbeai  discipli- 
nam,  et  posiea  docendo  in  aliis. 
67    Priusquam  humiliarer  ego  deliqui : 
Propterea  eloquium  tuum  custodivi, 
G  Vide  quomodo  in  hoc  versu  humana  vita  descri- 
batur.  Prius  enim  peccasse  se  dicii,  cum  teneretur 
originali  vitio  obnoxius,  posi  humiliatum  se  esse 
professus  esi,  ut  culpa  careret  quam  contraxerai  in 
radice  peceaii ;  ad  postremum  custodivii  Dei  elo- 


nec  apostolorum,  sed  praiccpia  evangelica,  sibi 
iestatur  preiiosissima,quae  sunt  ore  Ghristi  prolata. 
Super  inillia,quasi  diceret  superomnia  millia  auri 
ct  argenti,quod  infmitum  atque  incomprehenaibUe 
est,  sic  enim  dilectio  ista  iania  meruit  judrcari,  ot 
nuUa  res  poiuissei  ei  aequari,  ut  auri  argentique 
omnis  copia  possei  vilescere,  millia  auri  et  argentir 
dixii,  quidquid  enim  dixeris,  semper  excedit.  Ideo 
facta  esi  comparatio  absque  similiiudine,  pretiura 
sine  modo,  amor  sine  finc. 

ARGUMENTUM  8EQUENTIUM  OCTO  VERSUUM. 

G  B  Gohors  gloriosa  petit  inieliectum  fflandohH 


444 


EXPOSITIO  mLMonuM. 


442 


nnn  Bibhnet  deberd  cohcedi,  nt  ver»  vitae  munere  A 
per  fraatur^expetensr^ae  ut  Domini  roisericordia  flat 
imimeiilata,  ne  possit  in  illa  jvdicatione  confundi. 
B '8t  recte  scientia  vel  principium  nuncupatur  lit- 
lera,  in  qua  fideles  ab  illo  capiendi  quferunt  intcl- 
leetom  a  quo  vivendi  sumpserunt  exordium. 

B  B  lotb,  scientia  vel  principium. 
93    Manus  tax  fecerunt  me  et  plasmavei^unt  me 
JOa  •mihi  tnielleclum  ut  discam  mandata  tua, 
G  Manns  tuae  operationls  Deivirtutemostendunt. 
St  qaod  additur,  feeorunt  me,  ut  quidam  volunt, 
feoernnt  ad  animam  pertinere  ;  plasmaverunt,  ad 
eorpus  quod  de  limo  terrae  csgnoscitur  esse  forma- 
tom.  Jasta  voce  clamat  factura  auctori :  Da  mihi 
iDtftliectom,  a  quo  cognoscor  esse   plasmata.  Scd 
<|Qalem?non  istum  de  quo  sibihominesesse  viden-  n 
lor  sapientes,  sed  quo  Domini  mandata  cognoscat, 
nt  qoem  Adam  per  inobedieniiam  perdiderat,  co- 
bors  sancta  per  inobedientiamadipiscatur.Istumer- 
gopurumcontemplabilem  et  devotum,  qucm  ante 
peocttam  Adam  possidebat,  petit  intellectum,  H 
qno  mandata  Dei  intelliguntur  et  custodiuntur. 

74  Qui  timent  te  videbunt  me  ct  Isstabuntur : 
Quia  in  verba  tua  supersperavi. 

HQui  iiment  te,  vox  Ecclesis,  id  est  illi  qui  ti- 
toest  Deam,et  alios  vident  Dei  mandaia  observare, 
laagna  Istitia  Istabuntur,  quia  in  verbo  tuo  spero, 
fiC,  id  cst  in  Christo,G  ubi  nunquam  decipit  spes. 
¥etit  ergo  Ecclesia  talia  in  se  Beri,  unde  omnium 
^ievotio  possit  augeri,  ad  imitationem  enim  rerum 
Indabilrani,  proposita  semper  exempla  proflciunt, 
^Qftsi  diceret :  Si  illam  gratiam  mihi  contuleris,  ut  C 
liiligenter  faciam  et  perficiam  prscepta  tua,  vide- 
l)UQt  hoc  qoi  timent  te,  etc. 

75  Cognovif  Domine,  quia  eequitas  judicia  tua : 
El  tn  veritate  tua  humiliasti  me, 

B  iBquitas,  Ghristi  est,  ut  peccdtores  arguat  pro 
'deHotis;  voritas,at  supcrbos  humiliet  a  prospcrita- 
%^9  sois.  Ergo  quia  me  humiliasti  ut  corrigeres, 
iittiraac  niisericordia  tua  ut  consoletur  me.  C 
lllBllwm^ergo  dicit,  id  est,  expertus  sum,scilicet  in 
neis  passionibas  et  beneficiis,  quod  omnia  aequa 
iiBit  jadfcia  tua  in  paniendo  et  parcendo. 

76  Fiat  misericordia  tua  ut  consoletur  me, 
Seamdum  etoquium  tuum  servo  tuo. 

C  CoQsoiatio  est  enim^  quando   miseriarum  pa- 
tjentiam  donat,tormenta  sua  retemperat,  ct  aiTlicti  n 
tnimi  moBrores  promissione  beatitudinis  confortat. 
teondom  eloquium,  subjunge :  fiat,  id  est  secun- 
ioaEi  promissionem,  qua  spopondrt  in  Evangelio  se 
-piifiEroe  torikienta  minime  relicturum. 
'77   Vemant  mihi  miserationes  tux  et  vtvam, 
4tM^  ^  ^  yneditatio  mea  't  est  ; . 
C  Per  imscrationes  Christi^vitam  se  vult  consequi 
atemam,  qoia  sola  illa  bene  dicitur  vita,  quam 
Bolla  molestia  sollicitat,  necmors  suspecta  contri- 
stat.  Quia  lex  tua,  illa  enim  meditatio  beatos  facit, 
•^qum  operibos  benis  ocolorum  regna  conquirit.  Non 
per  istam  selamBieditlitiomm  btiati  efiicimur, 


quffi  lectiohis  repetitione  tractatur,  sed  queeoperi- 
bus  impletur. 

78  Confundantur  superbi  quia  injuste  iniquiiatem 

fecerunt  in  me  : 
Ego  autem  exercebor  in  mandatis  luis. 
C  Confundantur,  ad  emendationem  periinet,  non 
ad  supplicium,  tunc  enim  bene  confanditur  con- 
scientia  peccantis,  quando  mala  pristina  propria 
voluntate  damnantur,  et  incipit  odissc  quod  antea 
videbatur  diligere.Quia  iniquitatem  fecerunt  in  me, 
quid  enim  injustius  quam  eos  velle  persequi,  qui 
mandatis  Dei  videbantur  occupari  ?Ego  autem  exer- 
cebor,  ponit  salutare  remedium,  scllicet  cxercitium 
mandatorum  contra  persecuiores  cruddes,  sola 
enim  patientia  in  tormentis  vincit  illos. 

79  Convertantur  mihi  timentes  te  : 
Et  quinoverunt  testimonia  tm. 

C  Convertantur  mihi,  id  est  ad  te  ;  ad  Dominnm 
enim  bene  intelligitur  converti,qui  in  ecciesiastica 
congregationc  coeperit  versari.  Et  qui  noverunt,  id 
est  quos  lectio  divina  jam  imbuit,  sed  necdum 
opera  salutaris  instruxit.  Tales  sunt  incipientes 
bene  vivere  quos  pelit  sic  converli. 

80  Fiat  cor  meum  immacukUum  in  justifieationibus 
•    tuis : 

Ut  noti  confundar. 
H  Hiccor  pro  anima  ponitur,  ac  si  dicat:  Fiat 
anima  mea  sinc  peccato  mortaIi,ei  hoc  in  justifica- 
tionibus,id  est  ut  non  sini  rcusinjustiiicatienibuSy 
sed  mundus  a  iransgressionc  earum.  Vel,  ui  sim 
immaculatus,et  hoc  non  ex  me,sed  justificationibus 
tuis.  Ut  non  confundar,  hoc  est,  ut  non  habeam 
confusionem  astemam.  Confundaniur  quidem  su- 
perbi  ad  correctionem,  et  non  confundar  ego  ad 
pocnam  eeternam. 

ARGUMENTUM   SEQUENTIUM  OCTO  VERSUUM. 

C  B  Peregrinus  in  hac  ierra  populus  nimium  de- 
siderium  suum  in  adventu  Domini  conOtetur,  enu- 
merans  quaniam  superborum  insecutionom  pertu- 
ierit.  B  Cujus  mentis  devoiio  per  Caph  litteram  de- 
signatur,  qus  manus  interpreta1ur,per  quamopera 
vel  cordis  vel  corporis  exprimuniur. 

H  B  Caph,  manus. 

B  Caph  auiem^ita  mantis  interpretaiur  ut  ejusdem 
manus  palmam  sive  volam  significet,id  esi  non  con- 
tractam  eam,  sed  aperiam  expansisquc  digiiis  insi- 
nuet.  Ideo  manus  opera,  vel  corporis,vel  cordis,vel 
ipsins  amoris  interni,  significai.  Apertio  vero  ejus 
Bignificat  id  quod  Propheta  commcndat,dicens :  Re- 
"vela  Domino  viara  iuam  et  spera  in  eum,  etc. 
(Psal.  XXXVI,) 

81  Defecit  in  satutare  tuum  anima  mea  : 
Et  in  verbum  tuum  supersperavi. 

G  Defecit  anima  mea,  signiflcat  lassaiaest  atque 
faiigaia,  quod  per  nimia  solet  evenire  desideria. 
Mos  enim  isie  humaniiaiis  esi,  ui,  quod  omnino 
concupiscimus,  in  eo  lassari  atque  deficere  videa- 
mur.Scd,  ui  intelligaiur  quo  defecius  isie  pergat, 
addit  :In  saIuiare,quod  HebreealinguadiciturJesus, 


443 


S.  BRUNUNIS  HBhfilPOLENSlS  EPISGOPL 


444 


et  ne  aliquis  ita  exponendum  et  senticndum  dubita- 
ret,adjunxit  :Et  in  vcrbum  tuum,id  est  unigenitum 
Filium,  qui  est  Dei  virtus. 

82  Defecerunt  oculi  mei  incloquium  tuum : 
Dicenfes,  Qunndo  consolaberis  me  f 

Defeccrunt  oculi  cordis :  et  vide,  in  eloquiam, 
non  ab  oloquio,  dclccisse.  Deficcre  enim  abcloquio 
Dei  est  totius  boni  privatio  ;  in  eloquium  vero  ejus 
deficere,  sonipcr  augeri  cst.  Dicentcs,  cum  lingua 
loqui  soleat,  dicit  oculos  locutos,  ut  ostendatlumi- 
nosa  cordis  desidoria,  silentioso  quodam  sermone 
proclamare,  et  priu  clamore  ardentissimo  deficere, 
et  tam  diu  se  dicitdcfectum  istumpertulisse,donec 
exspectata  incarnatio  Dei  cordis  appareret  aspe- 
ctibus. 

83  Quia  factus  sum  sicut  uter  in  pruina  : 
Jusfificationes  tuas  non  sum  oblitus, 

G  Causam  ciir  adjuvandum  se  et  consolandum 
petat  hic  ponit.  Uter  enim,  corpus  mortale  signi- 
ficat ;  pruina,  cocleste  heneficium  conversionis  os- 
tendit,  per  quam  evenit  ut  caro  nostra  lasciviens 
afflictione  poBnitentia;  contrahatur.  Uter  igitur  in 
pruina,  nativo  colore  desertus,  glaciali  rigore  con- 
trahitur;  sic  corpus  sanctorum,incentivo  vitiorum 
calore  vacuatum,  bcneficio  conversionis  attrahitur: 
et  cum  sic  fuerit  feliciter  maceratum,provenit  quod 
sequitur,  ut  justificationes  Dei  nullatenus  valeaot 
oblivisci. 

84  Quot  sunt  dies  servi  tui : 

Quando  facies  de  persequentibus  mejudicium, 
C  Sciens  ccctussanctorumusque  ad  finem  mundi 
se  tentationibus  diaboli  8ubjacere,interrogat  quan- 
do  mundus  iste  finiatur,  ut  de  persecutoribus,id  est 
diabolo  cum  ministris  prsparata  ultio  compleatur, 
non  quia  vitjB  suic  tempus  volebat  agnoscere,  sed 
celeritatem  futuri  postulabat  judicii,  in  quo  jam 
beatis  erit  reques  et  gaudium  sine  fine  mansurum. 

85  Narraverunl  m iti i  iniqui  fabulai ion es : 
Scd  ut  non  lex  tua, 

H  A  C  Iniqui,  sunt  haeretici  vel  Judaei  vel  genti- 
les  philosophi.  C  Quorum  doctrina  inanibus  fabulis 
est  comparata,  quia  a  lege  Dei  omnino  discrepat 
et  a  calholica  veritate  discedit. 

86  Omnia  mandoUa  fua  veiitas: 
Iniqui  persecuti  sunt  me,  adjuva  me, 

C  Veritas  enim  semper  verum  loquitur,  sed  per- 
fidi  cam  quibusdam  ncbulis  obcfficare  contendunt. 
Et  persecuti  8unt,jubendo  perversa,falsa  suadendo. 
Adjecit,  adjuva  me,quasi  contra  immanem belluam 
et  hostcm  crudelissimum  se  acUuvari  postulatcon- 
tra  sic  fabulantes. 

87  Pauiominus  consummaverunt  me  in  terra, 
Ego  autcm  non  dereliqui  mundata  tua, 

G  Dum  dicit  paulominus  et  nimietatem  persecu- 
lionis  ostcndit,  et  se  tamcn  non  defecisse  Dei  mu« 
nere  declaravlt.  In  tcrra,  in  hoc  ssculo.  Ego  autem 
non  dcreliqui  mandata  tua,  scilicet  quia  suam  con- 
stantiam  in  martyrio  usque  in  finem  vit«  ostendit 
et  tenuit. 


A  88  Secundum  misericordiam  tuam  viviftca  me  : 
Et  cusiodiam  testimonia  oris  tui. 
G  Vivifica  me,  dixit  secundum  xnisericordiam,id 
est,in  illa  vita  aBiarna  constitue,  ubi  sanctomm  vita 
est.  Ut  custodiam,  H  vel  ea  quie  in  lege  mandasU, 
vel  illa  qu®  in  evangeliis  protulisti.  A  Nullo  modo 
martyres  teslimonia  Dei,  id  est  mariyria,  mariyr 
enim  fesfis  dicitur,custodirent,Qi8i  Domini  miseri- 
cordia  Dei  vivificarentur ;  vivificaii  suni  enim,  ne 
amando  vitam  negarent  vitam,  et  n^;ando  vitam 
amittercnt  vilam ;  ac  sic  qui  pro  vita  veritatem 
dcserere  noluerunt  moriendo  pro  veriiaie  vixe- 
runt. 

AnGUMENTU.M   8EQUENT1UM  OCTO  VEaSUUM. 

G  B  Plebs  fidelis,  virtutcm   Domini  factaqoe  de- 

n  8cribens,dicit  omniatemporaliaposse  6nlri,mandata 

vcroejusnequaquam  terminum  reperire,  Bquorum 

disciplino}  subdita  proclamat:  In  asternum   non 

obliviscar  justificationes  tuas. 

A  B  Lamech,  disciplina. 
B  Et  ideo  Lamecb  disciplinam  sonat,  quia  Dei 
discipHna;  plebs  fidelis  libentissime  subdita  esi. 

89  In  seternum  Domine : 

Verbum  tuum  permanet  in  coelo, 
C  Permanet  igitur  verbum  Dei  in  aeternum  in 
CGclo,  id  est,  in  unoquoque  sancto,  quos  de  morie 
facit  vivere,  id  est,  per  mortem  temporalem  vivere 
ffiternaliier ;  est  enim  in  illis  coclum,  vel  ilii  suni 
coBlum,  qui  se  coelesti  conversatione  iraciare  no- 
scuntur.  Vel,  in  coclo,  id  est,  in  angelis,  in  quibus 
Deus  habitat.  Manet  igitur  in  illis  semper  verbum 
^  Dei^  quia  illi  jugiter  in  Dei  ministerio  ei  laude  fir^ 
missima  deliberatione  consistunt. 

90  In  generatione  et  generatione  verilcu  tua  : 
Fundasti  terram  et  permanet. 

H  G  In  generationc  et  generatione,  iempora  si- 
gnificatquibus  duo  popu]iDominocredideruni,unu8 
legis  etprophetarum,8iiu8  Evangeliiet  aposiolorum, 
G  in  qnibus  est  veritas,  id  est,  ipse  Dominus  Ghri- 
stus.  Fundasti  terram,hoc  est  constituisti  sanetos, 
qui  sic  fundati  sunt,ut  in  Ghristi  credulitaie  perma- 
neant.  Et  haec  est  causa  cur  in  ganeratione  veriias 
est ;  quia  fundata  cst  terra,  id  est,  credentes.  Si 
enim  ipse  non  fundasset  sic  terram,  id  est  oonfir- 
masset,  nec  prior  gcneratio  nec  sequcns  vel  credere 
in  Christum,  vel  permanere  in  fide  poiuissei. 
D  '<>  1  Ordinatione  tua  persecerat  dies 
Quoniam  omnia  serciunt  tibi, 

C  Quotiessingularinumero  dies  pouitur,vcnturu8 
ille  significatur^  qui  unus  atque  stemus  osi,  ei  non 
habet  noctem  ;  de  quo  scriptum  cst :  Ei  erii  illis 
Dominus  lumen  sternum  ^Apoc,  xxi).  Et  ne  quis, 
quomodo  hoc  fieri  posset,  interrogaret  dubiiando, 
adjecit  omnia  servire  Greatori,  qui  pro  sua  volnn- 
tate  et  tcmporalia  et  JBterna  disponii. 
92  Nisi  quod  lex  tua  mcditatio  mea  rr  est : 
Tunc  \  forte  periissem  in  humilitate  mea. 

C  Meditatio  quippe  legis  est  illa  qu»  praecepii  vel 
cogitare  vel  facere,  ut  interiore  quasi  consiliario 


«5 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


446 


firmaius  tormenta  possii  sffivientia  intrepldus  supe- A  plietis  et  psalmis.   Propier  quod  in   cruce  dixii: 
rare.  In  humilitaie,  in  afflictionibus  dicii»  quas  pia      Gonsummatum  est  {Joan.  xix). 


Toluntate  ioleravit,  a  quibus  se  gaudet  ereptum, 
quando  meruit  ad  sanctum  pcrvcnire  martyrium. 
Humiliias  isia  a  quibusdam  necessitate  subitur, 
ab  aliis,  ut  a  sanciis,  voluntate  suscipitur. 
93    /n  setemum  non  obliviscar  justificationes  tiias, 
Quia  in  ipsis  vivificasti  me, 
C  NuUus  enim  fidelium  debetoblivisci  iliorum  bc- 
aificiorum  Domini,  a  quibus  vitale  munus  noscitur 
tccepisse,  haec  autcm  beneficiasuni  justificationcs, 
qu»  nobis  viiam  animae  prsstiterunt  in  fide.  Pos- 
snni  enim  fortasse  alia  memorisB  decidcre,  benefi- 
ciam  autem  nullus  fidelium  oblivlscitur,  in  quovita 
Iprsstatur. 
M    Tuus  $um  ego  salvutn  me  fac. 

Quoniam  justificationes  tuas  exquisivi. 
GTuus  sumego,  non  potest  dicoro  vere  qui  se 
novit  peccato  servire.  Servus  cnim  vitiorum  non 
meretur  Dominum  habere  sanctorum.  Illud  aulcm 
eonsidera,  quod  dum  professa  fuerit  cohors  sancia 
B^esse  Domioiy  adhuc  petit  ut  salva  fiat,  utique  in 
illa judicatione  futura,  cum  beati  intrant  in  requicm 
sempitemam.  Sed  quare  salus  ista  pctatur  as- 
ndoe,  subter  adjunxit  dicens :  Quoniam  justi- 
fieationes  tuas  exquisivi.  Alii  honorcs,  alii  mundi 
gaodia,  alii  connubia  qusrunt,  ego  justiflcationes 
iou. 

V5  Me  exspectaverunt  peccatores  ul  perderent  me  : 
Testimonia  tua  intellexi, 
G  Me  exspeciaverunt,  sciiicet  mali  suasores  blan- 


B 


ARGUMENTUM   SEQUENTIUM   OCTO    VERSUUM. 

C  B  Populus  beatus  prophetarum  atque  Evan- 
gelii  meditatione  proflciens  superdocentes  se  ac  se- 
niores,  asserit  se  divina  intellexisse  mandata,  B 
quod  ergo  mem  intcrpretatur  ex  guo :  significat  ex 
quo,  hoc  est  quod  dicilur  H  B :  .  Quomodo  dilexi 
legem  tuam,  Domine?  id  est,  ex  quo  affectu  dulce- 
dinis  et  amoris,  ut  significet  ex  intimo.  Quod  vero 
dicitur  ex  ipsis:  significat  ex  ipsis  Domini  mandatis 
eorumdem  concipiendum  amorem,  unde  dicit,  a 
mandatis  tuis  intellcxi. 

H  B  Mem,  cx  quo  vel  cx  ipsis. 
97    Quomodo  dilexi  legem  tuamf  Domine : 

Tota  die  meditatio  tnea  -f^  est  \ 
G  Dicendo,  quomodo,promittitsedicturumquem- 
admodum  legem  Dei  praecipua  inlcntione  et  volun- 
tate  dilexerit.  Tota  die,  continuum  tcmpus  signi- 
ficat,  mcditatur  enim  toto  vitae  tempore  legem  Dei, 
qui  orania  quae  facit,  in  laudem  Dci  agit.  Si  quis 
enim  cum  timore  Dei  cibos  temperanter  accipit,  si 
somnos  convenienter  carpit,  legem  Dei  meditaiur 
in  omnibus^  quoniam  se  honcsta  et  probabili 
actione  commendat. 

9J    Super  inimicos  meos  prudentem  me  fecisti 
mandato  tuo : 

Quia  in  xtemum  mihi  est, 
C  Inimici  intelligendi  snnt  obstinati  Judaci,  hae- 
retici  ei  pagani,  qui  prajcepta  Dei  non  operantur. 
Supra  istos  prudentem  se  dicit  eTeclum,  quoniam 


diendo.  Quod  agebant,  ut  meam  animam  vulnere  ^  jussa  Dei  devotus  implevit.  Sed  unde  factus  prudens 


pravitatis  sauciarent.  Ostenditvero  perhoc  quod  ait, 
ezBpectaveruni,  poenam  martyrii  non  fuisse  accele- 
ntam  ei  praecipitatam,  ut  gravior  fieret  pocnapro- 
tncia  quam  subitanea  ;  gravior  est  enim  ista  per- 
leeniio,  quae  ei  coronam  martyrii  suspcndit,  et 
Qoriem  anim»  suadere  non  desinit.Scd  intelligens 
iite  testimonium  Dei  non  poterai  ad  vitia  nefanda 
perduci,  unde  illi  soli  a  tali  periculo  liberaniur  qui 
A>mini  illuminatione  firmantur.  IntoIIexi  autem 
^ponatur,  id  est^  operatus  sum,  sicut  in  alio  psal- 
^  dicitur :  Beatus  qui  intelligii  super  egenum 

(l^.  xl),  id  est,   subvenit   egeno.  Ille  enim  qui 

^>peratur  secundum  te&timonia,  non  potestad  vitia^ 

^t  dizimus,  nefanda  perduci. 

^6    Omnis  consummationis  vidi  finem  : 
Laium  mandatum  tuum  nimis. 
C  Consummatio  est  enim  omnium  virtutum  per- 

%ciio,  cui  consummationi  Christus  est  finis,  quem 
^  vidisse  dicii,  cum  eum  illuminata  mentc  credidii 
tfte  venturum.  Latum  mandatum  significat  chari- 
htem,  quam  circa  Dcum  habere  jubemur  et  proxi- 
mom.  Nam  quid  latius  esse  dici  potest,  quam  quod 
Qiiiversam  legem  et  propheiarum  dicta  concludit  ? 
Ntm.ui  Salvaior  docuit,  in  his  duobus  mandatis  cba- 

0 

ritaiis  lex  omnis  et  prophetae  pendent  (Matlh.  xxii). 
H  Prsvidit  ergo  Propheta  in  spiritu  Christum  omnia 
eonsummasse,  qu»  scripta  suni  de  co  in  lege,  pro- 


fuerit,  addidit :  tuo  mandato.  Quoniam  dum  illi 
obedivii  fide/iYer,  cunctos  errantes  transcendit. 
Adjecit :  quia  in  aBternum  mihi  est,  scilicet  man- 
dalum  tuum,  scilicet  dilectio  Dei  et  proximi. 

99  Super  omnes  docentes  me  inteltexi: 

Quia  testimonia  tua  meditatio  mea  '^  est  \  . 
C  Intendamus  hic  superiorem  versum,  ubi  non 
dixit,  supra  patres,  sed  super  inimicos ;  hic  autem 
arguit  magistrus,  scilicet  Pharisaeos,  quia  ad  litte- 
ram  se  tenenies,  spiritalem  intelligentiam  neglige- 
bani.  Supra  tales  igitur  omnes  doctores,  merito 
cohors  sancta  se  melius  intellexisse  dicit,  quia 
sinceram  Dei  doctrinam  accepii,  sed  et  cur  melius 
intellexerit,  causam  dicit,  quia  iestimonia  tua 
D  meditatio  mea  est. 

100  Super  senes  intetlexi : 
Quia  mandata  tua  quxsivi. 

Super  senes  intellexi.  Senes  dicit  hic,  non  canos 
mente,  sed  corpore.  Vult  igitur  dicere,  melius  in- 
tellexit  populusnovus  (qui  feliciter  Christum  susce- 
pit)  quam  senior  ilic  Judaicus,  qui  eum  contemnen- 
dum  judicavit.  Quare  inteliexit  super  seniores  addi- 
dit,  videlicet:  Quia  mandata  tua  exquisivi :  non  ho- 
minum  perversorum  mandaia  scrvavi. 

101  Ah  omni  via  mala  prohibui  pedes  meos: 
Ut  custodiam  verba  tua» 

C  Ab  omni  via  mala:  signiflcai  haereticorum  pra- 


447 


S.  BRUNONIS  UEHBIl^OLENSIS  EPISCOPL 


O» 


vas  suasiones,  quibusilli  blandiuntur:  vdl  omnium  A  miter  in  animo  consUtuere  bonum  propoBiium  im*' 


malorum  prava  opcra,  Pedes  autem  meos :  signifi- 
cat  assensum  mentis^  qui  nos  quodam  vestigio  ducit 
ad  culpam :  nisi  pietas  Dei  nos  abstraxerit.  Ut  verba 
tua  custodiam  :  alfter  enim  verba  Dei  custodire  non 
poterat,  nisi  cum  tlla  pestifera  suasio  probaiur 
cxpulsa. 

102  A  judiciis  tuis  non  declinavi : 
tjuia  tu  legcm  posuisti  mihi. 

C  A  judiciis  luis  dicit,  id  est  ab  illo  quod  tua 
voluntas  constituit  ctvivcndi  regulam  dedit,  ab  eo 
utique  non  declinavi.  Quia  tu  legom  posuisti  mihi: 
hoc  est  Evangelium,  quod  totiusplenitudinis  dona- 
vit  effectum  :  non  ergo  lex  vetus  (quae  officium  pas- 
dagogl  habet)  hic  accipitur. 

103  Quam  dulcia  faucibus  meiseloquia  tua : 
Super  mei  ori  meo. 

G  Quam  dulcia,  id  est  plus  omnibus  dulcia  et 
maxime  dulcia.  Quia  H  transito  melle  (vel  alio 
cibo)  per  palatum,  nullum  habet  ultra  saporem  : 
eloquia  vero  Dei  (sive  in  ore,  sive  in  faucibus,  vel 
in  arcano  abditi  pectoris)  semper  dulciasuntmedi- 
tantibus  ea.  G  Gum  enim  omnis  guslus  corporalis 
sit  in  palato  et  faucibus  tanlum,  cloquia  tamen  Do- 
mini  deglutita  in  cordis  dulcescunt  faucibus. 

104  .4  mandatis  tuis  intellexi : 
Propterca  odivi  omnem  viam  iniquitalis, 

G  Legem  enim  Dei  edocius,  iniellexit  scriptum 
iHud :  Fili,  noli  ambulare  cum  impiis  (Prov.  i). 
Item  audierat :  Perdidisti  omnes  qui  fornicantur 
abs  te  (Psal.  lxxii),  talia  quippe  in  mandaiis  Dei 
dum  audisset^  viam  iniquitatis  intcllexit  omnimodis  C 
exsecrandum ,  quae  j  usto  Domino  placere  non  poierat. 

ARGUMENTUII  9EQUENTIU.M  OCTO  VERSUUM. 

G  B  Gohors  beata,  pedibus  suis  Dominici  verbi 
lumcn  radiare  congaudens.  B  Expetit  retrilnUiones 
Domini  perpetuas  :  ob  quas  haec  Httera  sempitcrni 
nomen  accepit.  Porro  quod  piscis  inierprelatur : 
osiendit  eum  qui  in  fluctibus  sa^culi  lumen  vorbi 

rcquirit. 

H  B  Nun,  sempitornum  vel  piscis. 

105  Luccma  pedihus  meis  t*erbum  tuum : 
Et  Iwnen  semitis  meis» 

G  Testatur  beata  cohors,  pedibos  suis  vcrbum 
Dei  (id  esi  Scripturas  sanctas)  lucore.  ne  abseniia 
veri  luminis  incidat  in  ruinam  :  quam  per  suam 


plere.  Judioia  vero  justiti»  suni:  cum.exaltat  baiDH 

les,  dejicit  superbos. 

107  Humiliatus  sum  usquequaque : 

Domine,  vivifiea  me  secundum  verbum  iuum. 
C  Deum  sc  dicunt  membra  GhriBii  nsqtiequa^ 
que  humiliaia :  ostenduni  muliarum  perseouiiotiaiti 
se  sustinuisse  pericula,  ei  ex  humiliiate  soH  se- 
cundum  promissiones  Dei  viviflcari  ae  peiunU  Ver- 
bum  enim  illuddici  poiest :  Venite  ad  me,  onmes  qoi 
iaboratis,  etc.  {Mailh.  xi). 

118  Votuntaria  oris  mei  beneplacita  fac,  Damine: 
Et  judicia  tua  doce  me. 
G  Orisautem  voluniaria  sacrificia  seu  beneplacita 
sunt :  dcvotionem  laudis  offerre,  non  alictjas  moa* 
g  danae  utilitaiis,  sed  proprias  voiuntatis  iniuittt.  IMa 
ergo  petit  ut  rcddantur  acccpiaDeo  :  qneienue  hac 
oblationeplacaiusjndicia  sua  eum  doceai,  qus^fi- 
delibus  mcntibus  dignaiur  apcrire. 

109  Anima  mea  in  manibus  meis  semper : 
Et  legem  tuam  non  sum  oblitus. 

H  Animamea  in  manibus  meis :  hoc  esi,  quia  ani- 
mam  meam  in  bonis  operibus  (secundum  quod  lex 
iua  jubet)  paraiam  semper  habeo:  vel  quia  paratufl 
sum  mariyrium  propier  ie  susiinere.  G.  Hoc  ubiqud 
semper  preecipiiur,  hoc  Bpecialiter  commonemiir,  ut 
sic  redeamus  ad  legem  :  ne  discedamus  a  lege.  Per 
mapus  itaque,  vel  operaiiones,  vel  potesias  inMiligi- 
tur,  vel  promptitudo  ad.mari^rium  ei  paesio.pem. 

110  Posuerunt  peccatcres  laqueum  nUhi : 
Et  de  mandatis  tuis  ii<m  erravi* 

II  Quid  sunt  isti  laquei:  nisi  iendioul»  diabqli 
vel  suggestiones  ejus?  G  In  hacenim  ailva.mundl» 
ioi  laqueos  invenis,  quoi  vitia  coniu^ris.  SeqtV^tar 
remedium,  quod  cognoscitur  contra.ista  v.enenajm' 
gnare,  scilicei  quiaa  mandaiis  Dei  mLnlmedepl^iavi. 
Ab  illis  enim  qui  non  declinat,  ulla  dec^piiope^Qqp 
capiiur :  quia  Juxta  ipsa  mandaia,  non  in  ipeia Jnsi* 
dis  suni.  H  L>aquQus  enim  juxia  vii^,  jion  jn  vit 
ponitur :  et  si  egressus  de  via  fueris  mftMatocuq^ 
cades  in  laqueum. 

111  Hs^editate  acquisivi  teUimaniain^  iniJfUm^mi 
Quia  exsultalio  a^dis  mei  sunt, 

G  Isia  hffirediias  luoraiiva  eiema  poaseudo  eat^ 
Testimonia,  sanctissima  prfficepia  Bunt  14^kcitp,eK- 


providentiam  vitare  non  poierat.  Et  lumen  aemiiis  g  suiiationemsuioordiBeasedioebaiharedita^awreg^' 
meis  :  H  Ui  hoc  luraine  prajcunie, dum  scmiias  viia      coclestis:  ipse  enim  mereiur  adeam.pervenkeiquod 


islius  gradimur,  ad  illam  quee  vera  via  est  perdu- 
camur.  Lucerna  ergo  Scriptura  sancta  diciturpro- 
phetarum  :  et  Evangeliorum  lumen,  vel  utrumquc 
lumcn  et  lucema. 
lOC  Juravi  et  statui : 

Custodire  judicia  justitix  tuw. 
G  Jurare  esi  enim  jure  orare,  id  est  aequitatem 
dicerti :  ne  velit  quispiam  quod  promisit,  in  partem 
alteram  declinaro.  Jurarc  igitur  hic  non  significat 
sacramentum  praestare  (in  quo  invocando  divinita- 
iem  veritaiis  iesiem  adducimus),  sedjurareesi  fir- 


probaiurdeialiiaoquiaiiione  gaudere.  HTesiiinoDia 
enim  ei  prfleoepia  iua,  basc  euni  haredifcasiuati,  bie 
et  in  futurum  in  jBiernum. 

112  Inctinavi  cor  meum  ad  faciendas  juitiffmimm 

tuas  in  xtemum : 

Propter  retribuHanem. 

H  Inclinavi  cor  meum,  Bciiicet  ad  humilttitlWP. 

Inclinavi  enim,id  esi  humiliavi  cor  meumynttein- 

ielligere  meruisBem :  quia  superbi   non  inoliMiit 

cor  suum  in  humilitaiem.  Ei  addii  ad  quid  ineUaew- 

rit|  scilicei  ad  faciendaB  juBtificatipQeB :  lioceatitw 


4M 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


450 


mandata,  quae  ego  propter  rctributionem  vila?  oelcr-  A. 
n»  facere  propria  voluntate  decrevi. 

ARGUMENTUM   SEQUEiNTIUM   OCTO  VERSUUM. 

G  BGathoHoum  eiameniniquosodiosibi  fuissedi- 
ciC,  legem  vero  Domini  se  dilexisse  :  petitque  ille 
iicctas  populus,  ut  ab  eo  susceptus,  mala  sacculi 
evadat.  B  Nomenque  iitterae  exponit,cum  dicit,  Ad- 
jova  me  et  salvus  ero. 

H  B  Samech  adjutorium. 
113  Iniquos  odio  habui : 
Et  legem  tuam  dilexi. 
H  IniquoB  odio  habui :  non  naturam(quahomines 
erant)  sed  vitia  et  peccata,  quibus  legi  Dei  contrarii 
fuerant :  quamego  diligo   sicut  tu  prascepisli,  ut 
opere  impleam. 

114  Jdjutor  et  susceptor  meus  es  tu:  «^ 

Bt  in  rerbum  tuum  supersperavi, 
H  Adjutor  in  praescnti  :  susccptor,  in  saeculo  fu- 
turo.  G  Adjutor  :  pertinet  ad  implenda  mandata, 
qttoaiamsineejus  adjutorio^nec  inchoare  quiJquam 
boni  possumus,  ncc  implcro  valcmus.  Vel  suscc- 
ptor:quando  nostram  naturam  assumpsit,  Et  in  vcr- 
bum  tuum  speravi.  H  Hoc  est  in  Christum.  G^Qui 
est  prssidium  summum. 
115  Deciinate  a  me,  maligni : 
El  scrutabor  mandata  Dei  mei, 
H  beclinate  a  me,  maligni  :  hoc  sunt  dsmones 
Titiaque  et  peccata^  quandiu  enim  ipsi  tibi  tendicu- 
l4spreparant,el  suggestiones  pessimas:  nonpofcs 
scrotari  mandataDei  tui.CNecadeascrutandaido- 
nei  iQTeDiri  possumus  :  nisi  in  eis  tolis  animse  viri- 
\m  occupemur.  H  Unde  si  volueris  tu  quoque  pcr-  C 
A?etam  agere  pcenitentiam  :  segroga  te  a  consorlio 
Offlnium  malonim,  ct  in  alium  locum  fuge. 
ii6  Suscipe me secundum  eloguium  tnum  et  vivam: 
Ei  mm  eonfundas  me  ab  exspectatione  mca, 
C  Petit  se  sancta  cohors  effugatis  perfidis  a  Do- 
miiio  susdpiy  ut  possit  ejus  promissione  salvari. 
Cute  dieit  vivam  :  futurum  tempus  ostendit.  Hic 
€iuffl  vere  non  vivitur,  ubi  fragilitale  carnis  pecca- 
tur.Exspectatio  quoque  sanctorum  est:  coelorumre- 
gaa  et  angelorum  consortia,  promereri,  et  (quod 
sapra  tatum  est)  ipsum  jugiter  videre,  qui  in  beato- 
nim  soletsemper  corde  diilcescere. 
117  Atiuva  me  ei  salvus  ero  : 

Ei  meditabor  in  justifi^ationibus  iuis  semper. 
B  Avxilium  rogat  in  anima  Propheta  sibi  venire  n 
it  GhriBto.  Addit  i  et  meditabor  in  justificationibus 
ttiiB.  G  Causam  reddit  obsequii.  Quia  quandiu  in 
lioc  B«culo  sumus,et  a  peccatis  libcri  esse  non  pos- 
8iUDiu:decet  nos  in  ista  seniper  justificatione^quse 
fil  in  confessione  peccatorum)  prosternere,  et  ejus 
toluDtideaa  meditiiri. 

il8  Sprevristi  omnes  disc&icntes  ajudiciis  tuis  : 
(fuia  injusta  cogUatio  eorum, 
G  llerito  ergo  spemuntur  a  Domino,  qui  ab  cjus 
Joatificatione  (qu«   fit  in   confessione  pecatorum 
disoedunt,  eorum  quippe  oogitatio  iigusta  est,  ut 
wlle  jieccarei  et  justissimo  judici  satisfacere  nolle. 


Merito  igitur  supcrbi  spcrnuntur  a  Domino,  qui 
remedio  poenitentiae  sanari  dcspiciuntet  justificari. 

119  Prxvaricantesreputaviomncs  pcccatorcs  ferrx: 
Ideo  ditexi  testimonia  tua, 

H  Prsvaricantes  fuerunt  omnes,  qui  ante  adven- 
tum  Christi  erant:quia  sub  debito  tenebantur  prae- 
varicationis  Adse  primi  hominis,  ct  omnes  ad  infer- 
num  descendebant.  Ideo  diJexi :  ne  in  his  praevari- 
cator  appaream. 

420  Confige  timore  tuo  carnes  meas  : 
A  judiciis  'r'  enim  [  tuis  timui, 
G  Precatur  ergo  scmctus  Apostolus,  configi  se  li- 
more  Domini :  ut  moriendo  vivat,  qui  prius  vivendo 
moriebatur.  Felix  qui  clavo  isto  configitur,  qui  tali 
vulDcre  sauciatur;  ipso  clavo  confixus  eratyquidi- 
ccbat :  Mihi  vivere  Chrislus  est,  et  mori  luorum 
(PhH,  i).  H  Timore  itaquc  judicii,  carnem  Dcus 
configit  illius,  qui  onines  concupiscentias  carnis 
crucifigens^cumChrislo  commori  et  consepeliri  cu- 
pit  {Rom,  vi) ;  ut  sccum  resurgcre  el  convivere 
ffitcrnaliter  possit. 

ARGUMENTCM   SEQIE^STILM   OCTO  VERSUUM. 

G  B  Mombra  Domini  in  aeternum  viventia  petunt 
sacrae  incarnationis  adventum.  B  llle  enim,scilicet 
Christus,  est  fons  vivns  qui  quaerilur  :  iste  oculus 
mundus  qui  quserit. 

H  B  Ain,  fons  sive  oculus. 

121  Feci  judicium  et  justitiam  , 

Non  tradas  mc  calumniantibus  me, 

C  Fucit  enim  judicium,  quisquis  judicat  contra 
se,  et  pravitates  suas  antc  cxamen  Domini  justa 
exsecratione  condomnat.  Scd  ne  hocjudicium  adu- 
latorium  magis  quam  verum  putares,  addidit  :  et 
justitiam:quoniamperillamnoHJudicamus,quando 
delictorum  nostrornm  vindiccs  sumus.  Nec  tradas 
me  :  petit  populus  sanctus,ne  tradatur  persequen- 
tibus  se,  id  cst,  diabolo  ct  ejus  ministris  :  quibus 
ideo  irascebantur  immundi  spiHtus,  quia  videbant 
suasiones  suas  ct  immissiones  damnari. 

122  Suscipe  servum  luam  in  bonum  : 
Non  calumnientur  me  superbi, 

C  Domini  enim  miscricordia  suscipimur:quando 
peccatorum  nostrorum  compulsione  percutimur. 
Servus  enim  a  servandodicitur:quod  eumcaptum, 
Domini  sui  manus  miserata :  ab  imminenti  interitu 
servaverit.Et  iste,  a  periculo  animae  Caristi  misora- 
tione  libcratus,ejusse  servum  dicit.Nccalumnian- 
tur,  scilicet  immundi  spirilus,  qui  nobis  improbe 
adversantur  et  nos  caluniniantur:  quia  el  cumipsi 
nos  decipiant,  tamen  et  cum  hoc  nos  semper  accu- 
sant. 

123  Oculi  mei  defecerunt  in  salutare  tuum  : 
Et  in  eloquium  jusfitix  tux, 

-  G  Gordis  euim  oculos  dicit  defecisse,  propter  ad- 
ventum  Ghristi,quemtanto  desiderio  exspoclabat: 
ut  nullam  requiem  habcre  potuisset  exspectando. 
Salutare  Cbristus  est,  Et  in  eloquium  justitiaei  id 


454 


S.  BRUNONIS  IIKRBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


453 


c:t  evangelica  verba,  quae  dicturus  erat  populo  A  i29  Mirabilia  iestimonia  tua  '^  Datnine 


crediluro. 

124  Fac  cum  scrvotuo  secundum  m  isericordlam  tuam: 
Ei  JHStificationes  tuas  doce  me. 

C  Misericordiam  supra  sefieri  petitrquiajustum 
estut  jugiterrogetur,qui  si  non  petatur  offenditur. 
Servo  tiio  :  quia  statim  corruit^  qui  altcrius  esse 
voluerit.  Et  vide  quod  juetificationcs  se  doceri  po- 
slulavit,  quam  jam  dcvotus  accepit.  Et  per  totum 
psalmum  frequeuter  petit  uno  loco,  quod  alio  se 
accepisse  fatetur  :  ut  Dcus  quod  dedit  couservet,  et 
quia  petendi  nunquam  debctesse  fastidium.  Hanc 
cnim  assi.*u.tatcm  1 1  oratio  Domincadesignat,  quae 
dicit  :  Panem  nostrum  quotidianum  da  nobis 
hodic. 
i25  Servus  tuus  r  sum,\    ego  : 

Da  mihi  intcUcctum  ut  s^in  testimonia  tua. 

C  Servus  tuus  sum,  da  mihi  :  qni^solitus  est  do- 
nure,  qua;  justoac  fiducialiter  peteris.  bisciam,  id 
est  ut  accepla  rctinoam.  Scire  enim  illud  est;  %pod 
in  nostramnotiliamveniens,nullaoblivionodeletur. 
Et  quamvis  omnia  expedientia  continuis  precibus 
sintaDoniinopostalanda,maxime  tamen  divinarum 
Scripturarum  intellectus  jugiter  pctendus  est  : 
qui  quanto  plus  percipitur,  tanto  suavior  invenitur. 

126  Tcmpus  faciendi,  Dominc  : 
Dissipavcrunt  legcm  tuam. 
A  Glamat  populus  fidelis,  tempus  faciendi  :  hoc 
est  ut  mundo   apparcas,  pcccata  dissolvas,  ipsum 
diabolumprosternas.Additcausamfaciendiquodpe- 
tivit.  Quia  dissipaverunt  Judaji  lcgem,  quamilleeis 

inviolabiliter  custodire  prfficepit.  Dissipareenimle-  ^  se  innuit,  ideo  enim  aperuit  os,  quia  desiderabat 
gcm,  cst  aliler  vivere  qua^n  lox  praicipit,  et  facere      mandata. 


Ideo  scrutata  est  ea  anima  mea. 

C  Diffmitionem  testimoniorum  uno  verbo  com- 
plcxus  est,  dicens  mirabilia.  Mirabilia  pIane:qao- 
niam  per  ea  ccelestis  virtus  hominibus  terrenis  in- 
notuit :  tt  nosse  dederunt  parvulis,  unde  angeli 
beata  dclectatione  complentur.Haeo  semperscmtari 
licet,  et  assidua  meditatione  perquiri  :  non  illud 
timeri  quod  dicit  :  Altiora  te  nc  quesieris,  ct  for- 
tiora  te  ne  scrutatus  fueris  [Eccle,  in)  :  altiora 
enim  dicinonpossunt,quae  utperquirerenturedicta 
sunt. 

430  Dcclaratio  sermonum  tuorum  iHuminat  : 
E^  intcliectum  dat  parvulis, 
C  Sermoncs  Dei  suatiquosjustorum  prophetavit 
r^  auctoritas,  ut  est  :  Ecce  virgo  concipiel  (/«at.  mi). 
Et  alibi :  Videbit  omnis  caro  salctare  Dei  (/^of.XL). 
Istos  sermones  declaravit  illuminatione  adventus 
sui  :  iiuia  pcr  ipsum  manifesta  facla  sunt^  que  sa- 
cris  littcris  tenebanturabscondita.  Parvuli  sunt,  non 
state  dicti   sed  de  simplicitate  et  humilitate  con- 
sciaatia3. 

131  05  m^m  apenii  et  attraxi  spirUum  : 
Quia  niamUkfa  tua  desiderabam. 
C  Os  enim  dicit  m^tis  introitum  :  qui  tuncape- 
ritur,quando  aliquid  di^baiQp  curamus.Attrahitspi- 
ritum,id  est  virtutem  faciendt,fuam  perse  nonpo- 
tcrat  adipisci.  Attrahitur  enim  sp^^tus»  quando 
mens  sa/ii/amdesiderii  completur  affectoygjtincipit 
firma  mente  vclle  quod  ante  appetivit.  Quia  ni§n- 
data  tua:  ardorem  siquidem  mandatorumhabui 


quod  lex  damnat. 

127  Idco  dilexi  mandata  tua  : 
Supcr  aurum  ei  topazion,  ' 

H  Sicutcnim  aurum  cunctorum  metallorum  pre- 
tium  prfficcllit,ita  topazius  (omnium  gemnarum  in 
se  habens  pulchritudincs)  omnium  vincit  honores, 
ideo  Propheta  super  omniahascmdndataDcidilexit: 
quiain  his  adventum  Domini,qui  mundumredemit, 
nuntiatum  invcnit. 

128  Proptcrca  ad  omnia  mandata  tua  dingebar  : 
Omnem  viam  iniquam  odio  habui. 

C  Qui  legcm  Dei  diligabat  super  aurum  et  gem- 
mas,  ncccsse  fuit  utadomniamandataejusdirectus 
appareret  :  ctcongruum  fuitut  odissetomnem  ini. 
quam  viam,  qui  meruit  amare  rectissimam.  Iniqua 
cnim  via  cst,  quas  nos  ducit  ad  vitia  :  recta,  quae 
ad  salutem  trahii  ct  virtules,  indulgentiamque  tri- 
buit  ct  salutem. 

ARQIMENTUM   SEQUENTIUM   OCTO   VERSUUM. 

B  Sanctus  populus  asserit  se  aperuissc  os  suum, 
attraxisse  spiritum,  ut  ejus  audiatur  oratio.  (C  Et 
ideo  littera  vocabulumoris  accepit)inquaparvulus 
quisquc  et  humilis  introitum  cordis  aperit,  ct  spiri- 
tum  divfno^  charitatis  et  pictatis  imbibit. 
U  B  Phe,  09  ab  orenon  ab  osse. 


-132  Aspice  in  meet  misercre  mei: 

Secundum  judicium  dHigentium  nomen  luum. 
C  Frequenter  Dominus  aspicit  iratus,  ut  perdat : 
sicut  Sodomam.  Aspicit  etiam  propitius:  ut  in  mu- 
neribus  fccit  Abel.  Et  ideo  ne  in  purtem  suscipere- 
tur  adversam  :  adjunxit,  et  miscrere  mei.Judicium 
qnippc  Dci  est:utnomensuum  diligentibus  largia- 
tur  auxilium  misericordiae.  Sic,  et  secundum  illud 
judicium,  sibi  petit  misereri. 

133  Gressus  meos  dirige  sccundum  eloquium  tuum: 
Et  non  dominetur  mei  omnis  injustitia. 

C  Gressus  significat  motus  animae :  nam  sicut  per 
gressus  corporis  de  loco  ad  locum  transfcriniur,  ita 
{)  et  in  illis,qulbusdam  passibus^sive  ad  meliora,sive 
ad  pejora  progredimur.  Secundum  eloquium:petit 
sese  sancta  cohors  dirigi  (id  est,  secuudum  jussaet 
praQcepta)  quibus  observatis  fit,utnulla  illilnjusti- 
tia  dominari  potuisset  Et  vide  quam  caute  petat : 
non  enim  petit,  ut  a  nulla  iniquitate  pulsetur,  quia 
hoc  communi  lege  hic  fieri  non  potest :  fieri  vero 
potest  ut  non  dominetur,  non  solum  aliqua,  sed 
omnis  iniquitas. 

134  Redime  me  a  calumuiis  hominum  : 
Et  custodiam  mantiata  tua. 

C  Calumniae  sunt  hominum  contra  honorem 
ritatis  controversiaoy  y^ljurgi»  rcftiifiVir  :qua8 


453 


EXPOSITIO  PSALMORDM. 


454 


rito  cobors^anctaprccabaturaseauferri,  ut,  amolis 
adversiiaiibus,  mandata  Dei  posset  indagare.  Est 
enim  calumnia  commentum  aliquod  periculos®  fal- 
Bitatieobjectum  :quodbonissempcr  hominibus  stu- 
dio  perversitatis  objicitur,  ut  rccta  conscientia 
acium  ab  eis,  decolorare  conantes,  criminari  valc- 
ant.  Vel  brevius.  H  A  Calumnia  est  falsa  criminis 
olyeciio. 

135  Faciem  tuam  illumina  super  servum  tuum : 
Ei  doce  fne  justi/icatianes  tuas, 
G  Desiderat  sancta  cohors  Salvatoris  adventum 
etgus  facie  illuminata  sunt  tenebrosapeccata,  ^/^ut 
vitam  confert  mortuis  et  cei*tissima  rcmedla  despe- 
ratis.  Vel  ita  illumiua,  utilluminatamfaciemtuam, 
non  veiaiam  conspicere  possim.  Legem  enim  Moysc 
ferenie,  in  faciem  ejus  Judsei  conspicere  non  pote- 
rani  {Exod.  xxxiv) :  quia  velatis  legem  cordibus  au- 
diebant.  Vulius  euim  Moysi  fulgorcrat  legis:  quem 
quia  Judsi  conspiccrenon  valebant,velabatvuUum 
et  iia  respicere  valuerunt.  Ulud  velum  cordis  hic 
auferri  petit,  ut  elaram  legis  veritatem  agnoscere 
possii. 

136  Bxilus  oquarum  deduxerunt  oculi  mei: 
Quia  non  custodierunt  legem  tuam, 
C  Exitus  aquarum:  signiflcat  lacrymas  copiosas: 
quas  tunc  profundimus,  quandopeccatorum  nostro- 
ram  recordatione  mordemur.  Nam  si  mandaia  Do- 
mini  custodiremus,  Izetitiam  utiquehaberemus,  non 
irdorem  plorationis.  Et  vide,  quia  per  oculos  dicit 
saiisfaciionem  venisse ;  per  quos  frequenter  illece- 
bras  hujus  sscull  attrahimus:  ut  merito  per  illos 
calpa  mundctur,  per  quos  ct  excessus  admittilur. 

ARQUMENTUM   SEQUENTIUM   OCTO    VERSUUM. 

G  B  Cohors  sanctorum,  carnis  sustriumphatrix, 
secundum  hijgus  litter®  nomen  justitiam  Domini 
confiteiur:  ei  eloquia  ejus  ignita,  continua  se  dicii 
dilectione  venerari. 

H  C  Sade,  justitia. 

137  Justus  es,  Domine  f 

Et  reclum  judicium  tuum, 
CJustuses,  Domine:  quijubes  peccatores  se  af- 
fligere,  ut  eos  debeat  tua  medicinasalvare:  justum 
est  euim,  ui  delinquens  per  satisfactionem  corriga- 
tar,  et  jusiitia  Dei  humili  confessione  declaretur: 
Miisenim  meriiis  putareturdatumsipeccatorjugi- 
ter  floreret  illssus. 

138  Mandasti  justiliam  testimonia  tua : 
Bt  veritatem  tuam  nimis, 

C  Mandaati,  id  est  praecepisti,  scilicet  obscrvari 
BimiSy  id  esi  veddc.  Testimonia  vero  sunt,  qus  sub 
teslificaiione  sunt  prolata,  id  estprsecepta,  H®c  con- 
tinent  jusiiiiam  et  veritatem :  justitiam,  quoniam 
cqualiier  omnia  discemunt:  veritaiem,  quia  pro- 
missa  retribuuni.  H  Velomniaquiemandantetepa- 
timur,  jnsia,  recia  ac  vera  sunt:  quia  aut  pro  pec- 
eatis  nosiris  ingruunt,  aui  ui  probati  manifeste- 
mur  eveniuni.  A  Vel  dicii iesiimonia  Dei  essejusti- 
tiam  et  veriiaiem :  jusium  enim  se  probatmandan- 
dOy  et  verom,  ei  ideo  vnlt  custodiri  nimis. 


A  139  Tabescere  me  fccit  x^clus  mcus: 

Quia  obliti  sunt  verba  tua  inimici  mei, 
C  Tabes  cst  alicujus  morbi  contracta  neccsfiitas: 
quo!  nos  facit  paulatim  defluore,  dum  corporis  soli- 
ditatem  consumit:  quod  sibi  accidisse  testaiur,  cum 
non  patiebatur  perQdorum  lacerationeviolarilegem 
Domini,  Et  hic  zelus  estbonus.  Qandoque  etiam  in 
malo  ponitur,  ut  ibi :  Zelusetindividia  comeditdo- 
mum  Jacob. 

-140  Ignitum  eloquium  tuum  vehcmentcr: 
Et  servus  tuus  ditcxit  illud. 
C  Ignitum    cst   eloquium    Domini:    quia  purgat 
mortalium  corda,  mundnna  fecc  sordenlia  vehe- 
mentcr.  Et  ut  hoc   non  ad  mortem  crederes,   sed 
ad  salulem,  addidit.  EL  servus  tuus  dilcxii  illud : 
ji  utique  diligebat  quod  vitam  conferre  noveraieilio- 
norem,  non  quod  mortem  afferret.  C  Et  sicut  elo- 
quium  praeceptorum  peccata  consumit:  itapeccun- 
tem,  si  convertatur,  illuminat. 

141  /tdolescentulus  sum  ego  et  contcmptus: 
Justificationes  tuas  non  sum  oblitus, 

H  Iste  versiculus  ad  populum  Christianum  refe- 
rendus  est :  qul  prius  contemptus,  et  de  domo  patris 
ejectus,  rccolens  justiQcationes  Dei,  primogenita 
prioris  accipicns,  prior  efTcctus  ost. 

142  Justitia  tua  justitia  in  aHemum: 
Et  lcx  tua  veritas, 

B  llic  vorsus  justitiam  Domini  et  legem  ab  ho- 
minum  justitia  et  legediscernit.  Hominumenim  ju- 
stitia  (quantacunque  sil)  tomporalis  est.  Juslitia 
autem  Dei  in  acternum  manet:  quia  quisquis  eam 
C  custodierit.Ttcrna  felicitategaudebit.  Ita  et  de  lege 
sentiendum,  quicunquc  eam  intelligere  meruerit, 
coelcsti  veritate  completur:  veritas  enim  legis  Chri- 
stus  est. 

143  Tributatio  et  angustia  invenerunt  me: 
Mandata  tua  meditatio  mea  est, 

C  Tribulatio  et  angustia:  sanctis  viris  magna 
suni  munera,  quia  norunt  se  pondere  ialium  com- 
pressos  exsudare  peccata,  et  tendere  ad  gaudia 
a)terna.  Invenerunt  me:  quasi  exspectantom,  quasi 
flxum  et  ad  earum  certaminaprseparatum.Subjun- 
git  vero  illud  adjuiorium,  unde  se  noveratindiver- 
sis  passionibus  curatum,  dicens:Mandatatua,etc.: 
quoniam  semper  in  divinis  bcripturis  erat  animus 
occupatus. 
j)  144  jEquitas  testimonia  tua  in  ostemum: 
Intettectum  da  mihi  et  vivam, 
H  ^quitas  tcstimonia  Dei  sunt:  quiaaeque  omnia 
discernunt;  propterca  vivificari  se  postulat,  ui  pro 
eorum  intelligentia  vitam  possit  capere  sempiter- 
nam.  C  Breviter  itaque  deflnivit  testimonia  Dei, 
esse  ffiquitatem  in  sQt^rnum  contra  tribulationes  et 
angustias  (qu(e  temporalia  esse  noscuntur)  ut  tali 
spe  iemporoles  angustia;  contemnerentur. 

ARGUMBNTUM    SEQUENTltM    OGTO  VERSUUM. 

C  B  Reverentissimus  chorus  (juxta  hujus  litteraB 
nomon),  in  toto  cordc  euo  clamat  ad  Dominum  Ju- 
stincaiiones  ejus  sedulus  exquirens. 


43S 


S.  BRUNONIS  HRRBIPOLENSIS  BPISCOPI. 


45ft 


H  B  Coph,  vocalio. 
1  'i5  Clamavi  in  toto  cordey  exaiuii  me,  Bominef 
Justificationes  tuas  requiram. 
C  Hunc  clamorem  non  corporeiB  vocia,  sed  spi- 
ritalis  meatis  intellige.  G  Estenim  iste  clamor  de- 
voifB  mentis  afTectus,  qui  magna  cordis  intentione 
profertur.  Cogitationes  illas  enim  exaudivit  Altissi- 
mus,  quai  pia  intentione  volvuntur.  In  toto  corde 
dicitur:  ne  putares  aliud  cogitandum,  quando  cla- 
matur  ad  Dominum,  In  sola  enim  religiosa  cogi- 
tatione  debet  totus  spiritus  occupari,nemensdivisa 
nequeat  quod  postulat  impctrare.  Et  intende  quid 
clamat:  Non  divitias,  honores,voluptate8,scd  justi- 
ficationos  liias  requiram :  non  lectionc  tantum  sed 
opere.    - 

146  Clamavi  ad  tc.aatvum  me  fac: 
Et  custodiam  mandata  tua. 

C  Clamavi  ad  te:  ad  illum  enim  clamat,  qui  pe- 
titionem  siiam  digne  toto  cordis  afTectu  efTudit. 
Cum  dieit,  salvum  me  fac :  in  aninia  vult  intelligi, 
non  in  corpore,  non  enim  corporis  salutem  petere 
potorat,  qui  libenter  corporeis  passionibus  subja- 
ccbat. 

147  Proeveni  immaiuritate  et  clamavi: 
Quia  in  verba  tua  supersperavi. 

C  Prajveni  immaturitate :  quisquis  in  annis  pue- 
rilibus  anticipat  modestiam  senectutis,  etantefacit 
gravissimam  mentem,quam  possitannorumnume- 
rositate  canescere.  Quia  in  verba  tua  (id  est  in  Fi- 
lium)  sperare  non  destiti.  A  Vel  in  vcrba  propheta- 
rum  et  Dei,  potentis  facerequod  promisit:  promisit 
enim  in  verbis  suis  Eedemptorem  missurum. 

148  Proevenerunt  oculi  tnei  ad  te  diluculo  : 
Ut  meditarer  eloquia  tua. 

C  Prfievenerunt  oculi  mei :  significat  oculoscordis 
ante  credidisse  venturo  in  carne  Domino,  quam 
ejus  irradiarel  adventus.  Christus  enim  est  dies, 
ejusque  adventus  et  incarnatiodiluculumest:  dilu- 
culum  onim  initium  diei  significat.  Ut  meditarer: 
causam  rcddidit  cur  ante  diluculummens  ejussur- 
rexerit,  non  ut  agrum  coleret,  sed  ut  Dei  meditare- 
tur  oloquia. 

149  Vocem    meam    audi    secundum   misericordiam 

tuam^  Domine: 
Secundum  judicium  tuum  vivifka  me. 
C  Petit  suam  vocem  exaudiri  sccundum  illam 
misericordiam,  quoe  ex  niiseris  beatos  fecit,  ex  ca- 
ptivis  liberos,  ex  mortuis  vivos.  Quod  autem  addi- 
dit  vivifica  me :  confitetur  se  mortuum  esse  lege 
peccati.  Vivificari  enim  non  potest:  nisi  qui  in  se 
propriam  non  habetvitam.  Quod  vero  dicit  secun- 
dum  judicium,  intellige  illud,  quo  supplicantibus 
parcit,  et  se  damnantes  absolvit. 

150  Appropinquaveruni  persequentes  me  iniquitate: 
A  lege  autem  tua  longe  facti  suut. 

A  G  Appropinquant  enim  persequentes :  quando 
post  omnia  usque  ad  lacerationes  carnis  videntur 
accedere.  H  Iniquitate  auteinappropinquant,  idest 
cum  iniquitate  (hoc  estinique).  Quoniampaticban- 


A  tur  martyres  mala  pro  bonis.  A  lege  .autem,  isli 
scilicet  persecutores,  longe,  etc.,  quia  H  A  Gquanto 
ad  sanetorum  pasnasappropinqusd^antitanto  aleg^ 
Domini  recedebant.  Si  vero  textua  alici\]us  habeat 
iniquitati  vel  inique,  idem  sensus  recit:  qui  emiii 
justos  pcrsequitur,  propinquat  iniquitati  ct  inique 
agit. 

151  Prope  es  tu,  Domine: 

Et  omnes  vice  tiuB  veritas. 
C  Dum  dicit  prope  es  tu,  Dominp:  confltetur 
eum  ubique  prffisentem,  et  eum  nosse  si  perversa 
gerimus.  nec  declinare  eum  posse  cum  fagioaiM^ 
Una  est  ergo  8alus,ad  ipsum  festinare:  quem  noa 
possis  elTugere.  Et  omnesvios  tu®:  Judems  hqenoa 
potest  loqui,  qui  noluitcredereveritati:pote8tvero 
g  diccro  qui  Ghristo  credit  et  mandata^s  custodil. 
A  Etiam  in  tormentis,  quod  illanonimmeritopaiia- 
tur,  sed  vero  sit  Dei  in  hoc  judicium.  Sic 
Esthcf,  sic  Daniel,  sic  tres  in  camino,  sic  pmneB 
sancti  confitentur  {Dan  iii). 

152  Initio  cognovi  de  testimoniis  tuis : 
Quia  in  (elei^um  fundasti  ea. 

G  Initio  (significat  a  rudimentis  soacuH,  qaando 
a  justo  Abel  nomen  cepit  esse  sanctorum:  qui  in- 
nocens  a  nefario  fratre,  in  exemplum  Salvatoris, 
occisus  est  [Gen.  iv])  dicit  Ecclesia,  Gognovi  de  te» 
stimoniis:  A  scilicet  quibus  tesiatus  ea  te  daturooa 
Rcdemptorem  etregnum  sternum.  Quia  iniBtemaiii 
fundata  sunt.  A  G  Quippe  qufle  ad  fundamenlQOi 
Christum  pertinebant.  Ipseenim  fundameotum  esl, 
p  in  quo  omnia  dicta  et  scripta  Legis  etprophetamm 
ct  Evangelii  fundata  sunt  [Ephes.  ii).  G  Uode  evi- 
denter  cognoscitur,  ab  antiquis  mente  conspectum 
Ghristum. 

ARGUMBNTUM  SEQUENTIUM  OCTO  VERSUUM. 

G  B  Populus,  vitiorum  victor,  se  petit  viviflcari, 
q uoniam  mand ata Domini  sum mo  studio  exqnisivif : 
principium  quoque  verborum  Domini  testatur  esse 
veritatem,  et  hoc  est  caput  quod  prssene  littera 
ostendit. 

H  B  Res,  caput. 

153  Vide  humilitatem  meaw  et  eripe  me: 
Quia  legem  tuam  non  sum  oblitus. 

A  Vide  humilitatem  meam  et  eripe  me :  Quamvis 
ista  vox  videatur  martyrum :  tamen  nemo  eam  a 
f>  se  putet  alienam,  qui  in  Ghristi  corpore  est  eonsU- 
tutus.  Et  cripe  me.  G  Sciiicet  de  necesaitate  poena- 
rum,  ct  de  periculo  mortis  (de  quibus  beati  marty- 
res  se  liberari  petunt)  vel  de  periculo  peccatoram. 
Quia  legem  tuam.  H  A  G  Scilicet  quadixisti:  Quise 
exaitat  humiliabitur,  et  qui  se  humiliat  exaltabitnr 
{Matth.  xxiii). 

^164  Judica  judicium  meum  et  redime  me: 
Propter  eloquium  tuum  vivifica  me. 
A  C  Petit  chorus  sanctorum  Judicium  suuiHt  id 
est  causam,  qua  se  tribulant  et  persequuntar  in- 
juste  da^mones,  a  Domino  ju^icari,  etse  ab  ipi^   ' 
redimi.  Addidit,  propter  eloquium  tuumi  C  illod^ 


m 


EXPOSITIO  PSALMOIUIM. 


488 


setlicei  ubi  promittit  :  Qui  credit  in  me  non  mo-  A  quando  cjus  sentcntiam.nec  teropus  aliquod  mula* 


rietQT  (/oavr.  xi). 

155  Longe  a  peccatoribus  salus  : 
Quia  juslificaliones  tuas  non  exquisiermt, 

H  G  Merito  ergo  a  saluie  facti  sunt  longc  Judiei, 
qui  respuerunt  salutis  auctorem  ct  jusiificationes 
legis  non  intelligebant,  quia  Christum  in  eis  non 
agnoverunt.  A  Vel  etiam,  a  quibuslibet  peccatori- 
bas  legem  Dei  spernentibus,  longe  est  saius. 

156  Misericordix  tux  multXy  Domine  : 
Seewidum  judidum  tuum  vivifica  me, 

C  Miserationes  Domini  sunt^per  quas  alTlictis  ct 
sauciis  diversis  modis  subvenire  dignatur.  Secun- 
dum  judicium  tuum  viviGca  me,H  ne  inveniaturin 
me  quod  Judicium  mortis  assumat,G  quia  nec  sine 
jodicio  miseretor.necsine  misericordiajudicat.fdco  |> 
qoando  miseretur  judicat,  et  quando  judicat  mise- 
leiiir. 

157  Mutti  qui  persequuntur  me  et  tribulant  me 
A  testimoniis  tuis  non  declinavi, 

C  Narrat  enim  injurias  sive  persecutiones,  unde 
ntimerus  electorum  crescit,  vcrum  inter  omnia 
BuUatenus  se  a  testimoniis  Dei  dcclinassc  testatus 
est. 

158  Vidi  prsBvaricantes  et  tabescebam  : 
Quia  etoquia  tua  non  custodierunt. 

C  Vidi  altquos  in  persecutionibus  fidem,  quam 
tenaenmt,  abnegantcs.  Quod  cohors  sancta  aspi- 
eiena  tfOigebatur,  dolcns  se  socios  fideipcrdidisse  ; 
aed  Qnde  tabescebat  ostendit^quia  pracvaricator  nd- 
qoiqaam  eloquia  evangelica  custodivit,scilLcet:Qui 


bit,  nec  res  ulla  subvertit.  Judicia  vero  iliaputat^ 
quando  dicetur  :  Venite.benedicti  Palris  rtleij  «60.', 
et  :  Ito,  malcdicti  in  ignem  seternnm  (Matth,  ixv). 
Hxc  judicia  in  aeternum  fixa  mancbunt.  Sio  in  udo 
vcrsu  et  initia  nostr£B  fidei  et  adhuc  viBntura  con- 
clusit,  omnia  in  veritate  complenda.  A  Vei  verba 
tua  a  vcritate  tua  ffiterna  prdcedunt,  et  ita  eoi*u'm 
principfuni  est  veritas.Et  quoniam  ab  iila  veritate 
proccdunt,  veracia  sunt  ct  neminem  fallunt.  Et 
quoniam  neniinem  fallunt,  et  eis  pronuntiatur  ju- 
dicia  justitia3  iutB,  scilicet  vita  justo,  psna  impio; 
in  {cternum  erunt  ista  judicia  justititt  tu®  vera^ 
el  manebunt  in  aeternum,  hi,  in  vita,  isti^in  poend. 

ARGUMENTUM  SEQUENTIUM  OCTO  VKRSUUM. 

C  B  Sanctorum  coBtus  persecutidnes  saevlehtiiim 
pro  charitate  Domini  sibi  dicit  esse  gratissimsa. 
D»  dentes  aulem,  quos  hujus  litterdB  nonien  etprl- 
mit  vei  sanctorum  intellige,qui  Dominum  laudantf 
vel  persecutorum,dequibu8dicitur :  Filiihomi&uni, 
dentes  eorum  arma  et  sagitla. 

II  B  Sin,  dentes, 
161  Principes  persecuti  sunt  me  gratis : 
El  a  verbis  tuis  formidavit  cor  meum. 

C  Principes,  hic  persecuioresdebeniusaccipere  ; 
sic  enim  et  diabolum  principem  dicimuSj  ()ui  sibi 
primatum  in  sceleribus  vindicavit.  Gratls,  qiiiflt 
sancti  mariyres  ncc  eis  tributa  dari  prdhlbuerutlt| 
nec  obedientiam  subtraxerunt,verum  etiam  pi^o  eis 
oraverunt.illi  quoquc  non  iimentes eorum  persccu- 
tionem,  Dei  formidabant  prsterire  prscepia,  linde 
persereraverit  usque  «n  finerahic  salvus  crit  (Malth,  C  subdit :  Et  a  verbis  luis  formidavit.H  Formidavit  a 


[■ 


i).  H  Vel Judiei  praevaricatores  sunt,qui  dixcrunt  ad 
Moysen  :  Omnia  quascunque  dixcrit  Dominus  facie- 
oiw  [Exod.  xxiv) :  et  non  fecerunt.  Et  nos,in  bap- 
tismo  diabolo  et  operibus  ejus  rcnuntiantes,  et 
reDuotiata  facientes,  prsevaricautcs  sumus.  De  quo 
uocti  vehemcnter  dolent. 

159  Yide  quoniam  mandata  tua  dilexiy  Domine  : 
In  nUsericordia  tua  vivifica  me, 

C  Bene  dicit,  dilexi  mandata,  scilicct  mariyrii 
pcenas  usque  ad  mortem  perferendo,Dominus  enim 
tnimorum  quaiitates  gratius  respicit  quam  crucia- 
toffl  carnis.  Oportet  ergo  hiiarem  martyrem  essc. 
Merito  ergo  vivificandum  sc  pelebat  in  bcata  viiaa 
Ik)mino,  qui  vitam  hujus  saeculi  pro  vera  religione 
eoDtempserat. 

160  Principium  verborum  tuorum  veritas  : 
In  setemum  omnia  judicia  justitix  tua*, 

C  niud  principium,  mihi  videtur  significare  ini- 

tium  Scripturarum  divinarum,  scilicet.In  principio 

creavit  Deus  coelum  et  terram.  Illud  enim,  princi- 

pium  verborum  Dei,  probatur  esse  perfectio  totius 

feritatis.  Bt  sicut  in  principio  vera  est  Scriptura, 

itain  fine.  Veritas  enim,  quae  a  principio  vera  lo- 

qiiitor,etiam  verba  sua  usque  ad  fi nem  vera  osien- 

ditdieens  :  C<Blumetterratransibunt,verbaautem 

nea  iloa  traneibunt  (3faUh.  xxiv).  Judicia  vcro 

|Bslilf«  ipsiui  erunt  sine  dubitationo  perpctua, 

Patroi,  CXLII, 


verbo  illo,  quo  ait  :  Qui  me  negaverit  corard  hoinii- 
nibus,  negabo  et  cum  coram  Paire  meo  {Luc.  ix). 
/62  Lxtaborego  super  etoquia  tua  : 

Sicut  qui  invenit  spotia  multa, 
C  Ipse  denique  populus  Chrisiianus  lietaius  est, 
tanquam  qui  invenit  spolia  mulia,  quandd  eToquia 
Dei  Judaeis  non  credeniibus,  ad  utilitatem  propri» 
saluiis,  eripuit.  Eloquia  quoque  sunt  Dei  H  qtiibus' 
dixit  :  Cum  vos  persequeniur,et  maledicent,  et  di- 
cent  omne  malum  adversum  vos  mcntientes  proptei^ 
me  gaudeie(.Va//A.  v)  Et  iotum  Evangelium  eloquia 
Dei  sunt,  C  et  omnes  sacrae  admoniiiones. 
463  Iniquitatem  odio  habui  et  abominatus  sum  : 

Legem  autem  tuam  dilexi. 
n      C  Dicit  se  odisse  iniquitatem,  quod  fas  est,  noii' 
hominem  iniquum ;  aiquc  eam  sic  abominatum 
fuissc  ut  longc  redderet  eam  a  se  alienam,quatenus 
lcgem  Dei  perfecta  voluntaie  diligeret. 
164  Septies  in  die  laudem  dixi  tibi  : 

Super  judicia  justitix  ttUB. 
H  Septies  laudat  Deum  per  diem,  cujus  mens 
perdurans  in  pleno  splendore  ad  illum  septimum^ 
diem  festinat^  qui  est  Sabbatum  Sabbalorum,  itf 
est  requies  aeierna.  C  Vel  ad  litteram,  horas  et  vi- 
ces  septem,  quibus  Ecclesia  Deum  latidat,  sl^nift- 
cat  scilicet  matulinam,  tertiam,  s^xtam,  xibnatit, 
lucernariam,  completoriam,  et  nocturna^.  A  C  Vef 

19 


4S9 


S.  BRDNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


460 


omnc  tempus  signincat,  ut  csl  dirtnm  alibi :  bcne-  A  rucril,  nil  ultra  qu.-crcrc  habebit.lpsius  est  signum 


dicam  Dominum  omni  lemporc  {Psal,  \xxui}.Super 
judicia,  G  quia  parcit  videlicet  supplicanti,  et  sic 
pius  humilibus  est  ut  non  solum  culpas  dimittat, 
sed  etiam  prsemia  ffitema  eis  largiatur. 
165  Pax  multa  diligentibus  legem  tmm  : 
Et  fum  est  illis  scandalum. 
G  Pax  multa,  scilicet  mentis,  et  puritas  ct  fidei 
copia.  Csterum  tribulationibus  in  hoc  mundo  sub- 
jacet'qui  legemdiligit  et  sefamulum  Dei  profitetur, 
in  quibus  tranquilla  mente  manet.  A  Et  non  est  il- 
lis  acandalum,  scilicetlex  Dci,  id  est  non  scandali- 
zantur  in  lege,  ubi  eam  non  intelligunt,  scilicet 
potius  venerantur,  et  senon  intelligere  et  magnum 
aliquid  latere  ibi  atfirmant.Nec  etiam  est  diligenti- 


quo  rcJeuipti  canimus  :  Signatum  esl  auper  nos 

lumen  vultus  tui,  Domine. 

H  B  Thau  :  signumj  vel  c(nuufnmatio. 

169  Appropinquet  depnecalio  mea  m  eompectu  tMO 

Domine  : 
Juxta  eloquium  tuum  da  mihi  intellectum, 

G  Gum  petit  cobors  sanctorum  orationem  suam 

conspectui  Dominico  propinquare,ostendit  mullum 

esse  longe  ab  eodem  Deo  praesentiam  pcccaUirum, 

quoniam  illi  nulla  fiunt  proxima,nisi  qus  fuerunt 

sanctilate  purgata.  Petit  itaque  ut  secundum  elo- 

quium  Dei  sapiat,  ne  vanitate  et  perversitate  hu- 

mansprudentiesubmergatur.  A  Vel  secuudum  elo* 

quium,idestpromissum;promi8itenim:  Intellectum 


bus  Dei  legemscandalum  quidquid  hominesagant,  -.  tibi  daboetinstruam  te(P«a/.xxxi).HDa  mihiigitur 
id  est  non  scandalizantur  in  raalis  hominum  operi-  **  talem  intellectum,  ut  nihil  aliud  quam quod  oportet 

exorem.C  Non  enim  intellectum  mundanum  petit. 


bus,  ut  cadant,  etiam  si  religiosos  pcccare  videant, 
ipsi  non  peccant. 

166  Exspectabam  salutare  tuum^  Domine  : 
Et  mandata  tua  dilexi. 

A  G  Exspectabant  adventura  Ghristi  sancti  patres 
veteris  legis.  Et  raandata  ejus  dilexerunt,  id  est 
Deum  et  proximum  diligebant.  Exspectant  et  justi 
novae  legis,  salutarera  Ghristi  secundum  adYentum, 
ut  secum  in  gloria  coronentur.  Exspcclat  ergo  tola 
Ecclesia,  qu®  Dei  mandatadiligit,JesumDominum 
salutare  omnium. 

167  Custodivit  anima  mea  testitnonia  tua  : 
Et  dilexit  ea  vehementer, 

G  Gustodivit,  ad  tolerantiara  pertinct  raartyrii. 
A  Gustodiuntur  enim  Dei  testiraonia,  dum  non  ne-  C 
ganlur  :  hoc  est  maKyrura  ofilcium.  G  Dilexi,  vero 
ad  charitatem  peKinet,  tormcntis  oranibus  fortio- 
rem,  qus  flammas  vincit,  gladios  superat,  et  cod- 
lesti  virtute  cuncta  transcendit.  Ldeo  autem,  vehe- 
raenter,  dicit,  quia  perfecta  dileclio  non  hal>etmo- 
dum,  sed  totius  aninii  nisibus  explicaturjta  utnec 
tempore  aliquo  cesset,  nec  aninii  torpore  lentescat. 
163  Servavi  mandata  tua  et  testimonia  tua 
Quia  omnes  vix  mex  in  conspectu  tuo. 
H  Servat   mandata  et  testiraonia,  qui  vias   Dei 
recto  cursu  incedit,ncc  quidquam  in  actu,vel  dicto, 
aut  cogitatu  agit,  quod  divina  conteraplatione  ha- 
beatur  indignum.  Quia  onmes  vis  ujes ;  G  idco  se 
dicit  servasse  mandata,   quia  omnes  vias  ejus  di- 
gnatus  est  Dorainus  intendere,ut  non  suis  viribus,  n  7Z  r*T  "    V 
divins  potentifc  suura  posse  deputaret.  Fuissent 
enim  vie  ejus  csca  nocte  confuss,  nisi  terum  lu- 
mcn  eas  dignaretur  aspicere.  Negatur  ergo  ei  erro- 
rem  prievalere  potuisse  qui  se  proOtetur  respicere 
auctorem  lurainis. 

ARGUM1£NTU.\I  SEQUENTIUM  OGTO  VEHSUUM. 

G  B  Sanctorum  churus  quautum  ad  finem  psalmi 
yicinus  e8t,tantum  se  Ghristo  desiderat  proximari, 
atque  ideo  advenlum  Doniini  Salvatoris  desiderans 
petit  ut  ovem  perdilam  revocare  pietatis  8U«  mu- 
nere  dignetur.  B  Ipse  est  ergo  nobis  omnium  con« 
0Q|^matio  virlatum»quiaquicuQqueeum  videre  m&- 


170  Intret  postulatio  mea  in  conspectu  tuo  : 
Secundum  eloquium  tuum  eripe  me. 

G  Gradatim  ascendit  sancta  petitio ;  nam  quiante 
dixerat  :  appropinquet,  nunc  dicit  :  intret,  priuB 
cnim  fuerat  ut  appropinquaret,deinde  ut  ad  conspe- 
ctum  Dei  intrare  potuisset,  quatenus  omnia  per 
ipsius  gratiam  cognoscamus  impleri,et  nihil  appli- 
cemus  human»  virtuti,etquiant6  dixit  :  secundum 
eloquiura  tuura  da  intellectum,  hic  dicit:  eripe  me 
etiam,scilicet  sccundum  aflectum,  ut  supema  desi- 
derem. 

171  Eructahunl  labia  mea  hymnum : 
Cum  docueris  me  justificationes  tuasl 

G  Eruc/a6ufi/  labia  hymnum,  quando  Spiritu  Dei 

repleta  8uut,et  ad  supernum  intellectum  disponitar 

sermo  sensus  divini.  Cum  docueris  me,  promittit 

enim  gratiam  sus  devotioniscum  Domini  donasu»- 

ceperit.H  Si  enim  per  puram  conscientiam  reserati 

fucrint  a  te  labia  mea  tunc  dignum  laudationis  pro- 

ferunt  hymnum. 

M2  PronwUiabit  lingua  mea  eloquium  tuum  : 
Quia  omnia  mandata  tua  xquitas. 

G  Nihilest  enim  aliud  in  eloquiis  tuis,  Domine, 

nisi  pax  et  squitas,  etvita.Hoc  corde  credam,  hoe 

labiis  loquar,  hoc    lingua  pronuotiem.  C   Nimis 

enim  culpabilcest,re1ictisdivinise1oquits,  ad  ineptas 

mundi  fabulas  et  otiosa  verba  transire.quae  non  so- 

lura  non  prosunt,sed  et  obsunt,  Domino  dicente  : 

De  omni  verbo  otioso  reddent  homines  rationem 


173  Fiat  manus  tua  ut  salvet  me  : 
Quoniam  mandata  tua  elegi, 

G  Dum  dicit,fiat  manus  tua,  designat  Dominam 

Salvatorem,  per  quem  facta  supt  et  regantar  ani- 

versa.  Postulat  ergo  venire  Dominum  Salvatorem. 

Quod  autem  dicit,elegi  mandata  tua.omnia  ae  peri- 

cula  propter  amorem  Dei  postposuisso  testatar. 

474  Concupivi  salutare  ftiiim,  Domine  : 
Et  tex  tua  meditatio  mea  est. 

A  G  Salutare  Patris  Ghristus  est,qui  nos  salvavit 

Hunc  et  veteres  sancti  concupierunt,  et  nanc  Eccle* 

sia  coQCupiscit  videre  eternaditer  in  dextera  Patrit. 


461 


EXPOSITIO  PSALMORDM. 


462 


Ideo  enim  legem  luam  scmper  meditor,quoniam  in  A  1      Ad  Dominum  cum  Iribularer  clamavi 


ea  video  quem  exspecto. 

175  Vivet  anima  mea  et  laudabil  tc  : 
Et  judicia  tua  adjuvabunt  me. 

C  PromitlcQS  Ecclesia  animam  suam  in  aeternum 
vivere,quam  noverat  salutariler  credidissejaudabo, 
inquit,te  cantico  scilicet  novo,quod  homo  ille  salu- 
tariter  innovatuscanere  debct.Judicia  vcro  illa  dicit 
se  adjuvare,  quoB  se  in  famulis  suis  facturum  pro- 
misity  scilicet  :  Venite,  benodicti  Patris.Tunc  enim 
perfecte  credit  se  adjuvandum,  quando  erit  justo- 
rum  numerus  ad  dexteram  collocandus. 

176  Erravi  sicut  ovis  qiwe  periit : 

Quxre  servum  tuumjquia  mandata  tua  non  sum 
oblitus. 


Et  exaudivi  me. 
C  Primus  itaque  gradus  virtutum  incipit,  in  quo 
Propheta  confessiene  lacrymabili  pelit  se  de  mundi 
istius  tribulationc  liberari.  Quapropter  et  auditum 
se  dicit,quoniam  in  tribulatione  clamavit.  Dominug 
enim  nescit  differre,  quem  compuncto  corde  sibi 
senserit  supplicare.  Qufle  vero  sit  tribulatio,  a  qua 
80  liberari  petit,  subditur  :  Domine,  libera  animam 
meam,  etc. 

2      Domine  libera  animam  meam  a  labiis  iniquis  : 
'T'  Et  ;  a  tingua  dolosa. 
C  Petit  se  libcrari  Propheta,  ab  iniquis  suasioni- 
bus,unde  humanum  genus  corruit.  Nam,  cum  ve- 
nisset  serpens  ad  Evam,  dixit  per  labia  iniqua  : 


C  Vox  illa  Ecclesias  est  et  omnium  elcctorum,  si-  B  ^"^^on  manducetis  dehoc  ligno(G«i  iii).  Gumque 


illa  respondissct  a  Deo  fuisse  prohibitum,  ait  per 
linguam  dolosam  :Manducateeteritissicut  dii(/&iV/.) 

3  Quid  detur  tibi  aut  quid  apponatur  libi  : 
Ad  linguam  dolosaml 

C  Revertitur  Propheta  ad  interrogationem  auam. 
Quaerit  contra  facinus  tam  immanissimum  quale  re- 
medium  sibi  crederet  osse  prai8tandum,8ed,ne  tar- 
daret  Christi  auxilium,  medicina  sequitur  postula- 
ta,  versu  sequenti  : 

4  Sagitt(E  potentis  acutw  : 
Cum  carbonibus  desolatoriis. 

C  Ecce  illud  remedium  invenil  quod  labia  iniqua 
destruat :  Sagitt^  potentis  acuts^verba  sunt  divinas 
legis,  quibus  corda  adversantium  velut  quibusdam 
Palma  totius  beatitudinis,  Deus,qui  fideles  tuos,  C  i^^^^^^  transforantur.  Carbones  desolatorii,  hoc  est 


cut  et  totus  psalmus  iste.Ait  enim  ille  homo  gene- 
ralis,qui  in  Adam  erraverat^et  ad  caulas  Dei  per  se 
rcdirc  non  poterat,quoniam  munus  illud  sapientia; 
perdiderat  quod  habebat  :  Erravi  quasi,  a  via  tua 
discessi,etvitiorum  invias  solitudines  c<ccus  intravi. 
bicut  ovis,  ovis  isla  unica  cst  cuuctorum  fidelium 
coDgregalio.  Et  bcne  dictum  cst,  quae  pcricrol,  ut 
Bgnoceres  illam  misericordia  Dei  fuisse  reparatam. 
Qaere.Christo  Domino  dicitur,quouiam  te  humana 
ifflbeciUilas  non  potest  pcrquirere.  Additur  quoque 
requisitionis  causa  :  quia  mandata,  etc;  quoniam 
iste  juste  requiritur  qui  mandala  Dei  non  probatur 
oblitus. 

ORATIO  EX   PSAL.    CXVIII. 


Qt  in  lege  tua  ambulent,testimonia  tua  scrutcntur, 
mandata  custodiant  salubris  provisor  informas,con- 
cede  nobis  justificationcs  tuas  toto  corde  quserere, 
eloquia  intelligere,  mirabilia  prasdicare  ut  qui  hac- 
tenus  quasi  perdits  oves  erravimus  tuis  piis  hu- 
meris  restitui  paradiso  gloriemur.  Qui  vivis  et  re- 
gnas,  etc. 

PSALMUS  CXIX. 

ARGUMENTUM    PSAL.   CXIX. 

C  B  Cantica  graduum  canticaascensionum  sunt, 
quibus  ad  superna  conscenditur.Prophcta  clamat  ad 
Dominum,ut  liberetur  ab  iuiquis,  vehementcrque 
afDigitur  quod,in  hac  vita  diutius  commorans,ina- 
lorum  permistione  prxgravatur. 

TT.  Canticum  graduum. 

C  Novi  quidem  tituli  et  mirabilcs  inchoantur  : 
Canticum  graduum.  Cum  gradus  audimus  in  psal- 
mi8,non  corporeis  gressibus  suspicemur  subeundos, 
led  mentis  accipiamus  ascensum.  Ideo  enim  pras- 
missum  est  canticum,  ut  hoc  potius  ad  anim®  pro- 
teetum  applicare  debeamus.  Et  gradus  isti  humili- 
tatis  sunt  ascensus,  quorum  primus  est  relictio  et 
eonfessio  peccatorum*  A  Nihil  enim  aliud  in  istis 
canticis  docemur  quam  ascendere  in  corde,  in  af- 
feetn  bono,  in  fide,  et  spe,  oharitate,  in  desiderio 
ilte  «tenue. 


digne  compunctionis,  quae  solitudinem  et  devasta- 
tionem  el  dosolationem  in  mentefacitpeccatorum, 
et  purgat  livorem  peccatorum.  A  Vel,  carbohes, 
isti  sunt  exemplaris  vita  sanctorum. 

5  Hei  mihil  quia  incolatus  meus  prolongatus  est; 

habitavi  cum  habitantibus  Cedar  : 
Multum  incota  fuit  anima  mea. 
C  Hei  1  sermo  dolentis  est,quod  hujus  mundi  pro- 
lixitate  fatigetur.Quam  querelam  sanctoa  habuisse 
non  dubium  est.  Incolatus,  significat  peregrinatio- 
nem;  incola  est  enim,  qui  ad  tempus  terram  colit 
alienam,  et  a  patria  sua  longe  dii^unctus  eat.Quod 
deiHismerito  dicitur,quorum  conversatio  in  coelis 
est  (Philipp.  iii).Cedar,  Hebraeum,  interpretatur  te- 
«I  nebrx,  et  significat  prsesentem  mundum,  in  quo 
malitia  regnat,et  amatores  ipsius  tenebrosis  actibuB 
invoIutos.Multum  incola  fuit,quia  sanctorum  mens 
hic  incolatum  patitur  ubi  sub  nullogaudio  habita- 
re  cognoscitur. 

6  Cum  his  qui  oderunt  pacem  eram  paciflcus  : 
Cum  loquebar  jttis  impugnabant  me  *rgratis  \ . 

C  Ille  enim  odit  pacem  qui  non  amat  Christum. 
Eram  pacificus  cum  pacis,  scilicet  inimicis,  illud 
implens  evangelicum  :  Diligite  inimicos  vestros 
{Mat.  v).  Loquebatur  etiam  pacificus,  non  i^ju- 
rians,  sed  impugnabatur  gratis,  dum  contentione^ 
fallaces  pateretur  ab  inflammata  iniquitate. 


463 


S.  BRUNONIS  IIEUBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


4^4 


ORATIO  EX  P8AL.   CXIX. 

Tribulationum  nostparuni  optime  mitigator,Deu8 
liberaapimas  fidelium  a  labiis  dctrahentium,inquo- 
rurauta4]utoriis  spiritalibus  prsmunitffiynullis  im- 
pugnationibus  aggraventur.Per  Dominum  nostrum 
Jesum,  etc. 

PSALMUS  CXX. 

ARGUMENTOM   PSAL.   CXX. 

G  Propheta,ad  sanctorum  merita  oculos  elevans, 
petit  eorum  adjuvari  prccibus,ne  mcns  ejus  hostili 
impugnatione  succumbat,indubitanter  sibi  promit- 
teiis  quod  sc  integre  postulare  cognoscit. 

TT.  Canticum  graduum. 

Canticum,  ad  scieotiam  pertinet ;  graduum  vero^ 
ad  actionem.  Ille  enim  bene  ambulat  qui  et  cantat 
cum  scientia  et  profectione  graduum^  id  cst  eccle- 
siastica  operatione  graditur. 

1  Levavi  Cfculos  meos  in  montes  : 
Vnde  veniet  auxilium  mihi, 

C  Ad  secundum  gradum  Justus  iste  venit^in  quo 
post  humilem  peccatorum  confessionem  et  tribula- 
tionem,  ausus  est  levare  oculos  ad  montes.  Oculos 
suos  Propheta  lovasse  B3  dicit,  hoc  est  ad  contem- 
plationem  ediquam  se  ostcndit  fuisse  provectum. 
Spiritaliter,  oculos  oordis,  seu  ad  sanctos  viros,seu 
ad  libros  divinos,vel  ad  sublimes  angelos  credatur 
elevasse,  qui  magnitudine  et  (irmitate  sua  vere 
montes  sunt,  unde  etiam  competens  exspectatur 
auxilium.Sed  ne  forsitan  spem  nostram  solum  in 
sanctos  poneremus,  consequcnter  unde  nobis  ve- 
raciter  venire  possit  auxilium  sequens  versus 
ostendit. 

2  Auxilium  meum  a  Domino  : 
Qui  fecit  coelum  et  terram. 

GAuxilium  meumaDomino,etne  putares  alterum 
Dominum,  quoniam  hoc  iequivocum  nomen  est, 
dicit :  Qui  fecit  CGcIum  et  terram,  significans  Ver- 
bum  per  quod  facta  sunt  omnia.Ab  illo  est  verum 
auxilium  a  quo  est  sanctis  ut  nobis  auxilientur. 

3  Nan  det  in  commotionem  pedem  tuum  : 
Neque  dormitet  qui  custodit  te. 

G  Pes  enim,  pars  uitima  corporis.  Qui,  mentis 
imperio  nos  permutatione  locorum  transponens^si- 
gniilcat  cogitationes  nostras,per  quas  in  bonas  ma- 
lasque  partes  accedimus.Hos  pedes  optat  Propheta 
ne  iubricatione  peccatorum  vertantur,  ne,  stante 
corpore,  ruinam  sustineat  in  corde.Dormitare  dici- 
tur  Deus,quando  nos  in  ejus  fide  deficimus  ;in  quo 
cjus  fldes  non  dormit  vigilat  Christus.  Dum  ergo 
nos  in  fldc  Deum  non  respicimus,nobis  ejus  defen- 
sio  subtrahitur 

« 

4  Ecce  non  dormilabit  ncque  dormiet  : 
Qui  custodit  Israel 

G  8i  fueris  Israel,id  cst  vir  Deum  vidcns,non  dor- 
mitat  tibi  Deus.  Ei^o  supra  eos,  qui  Deum  pura 
mente  vident,  Deus  non  dicitur  dormitare,  quia 
revera  talis  in  nobis  aspectus  ejus  redditur,  qualis 
in  ipso  fjuerit  nostr»  mentis  intuitus.  Israel  enim 
interpretaturi  vir  videns  Deum,  Igitur  qui  in  eum 


/i  rectc  credit,  erit  veracissimus  Israel,  cui  Deus  npfi 
dormitabit  custodiens  eum. 

5  Dominus  custodit  te  : 

Domimis  protectio  tua  super  manum  dexteram 
tuam. 
H  Dominus  custodit  te,  ipse  qui  fecit  ccelum  et 
terram,  quia  dii,  qui  eam  non  fecerunt,  pereunt  ex 
ea.  Dominus  protectio  tua  super  manum  dextcram 
tuam,  ille  te  protegit,  ne  opus  tuum  dexterum,  id 
est  bonum,pars  impediat  inimica,  id  est  diabolus. 
Per  dexteram  igitur  hic  spiritalia  bona  intelligun- 
tur,  quffi  per  sinislra,  id  est  temporalia  impediun- 
tur,  nisi  Deus  custodiat. 

6  Per  diem  sot  nan  uret  te  : 
Neque  luna  per  noctem. 

n  H  Justus  nec  in  prosperis  uri,id  esielevari  valety 
nec  in  adversis  dejici  viUb  prffisentis.  Et  vide  idem, 
quod  in  sol  et  luna  significatur^per  diem  noctemque 
significari.  A  G  Vel,  uri,  scandaiizari  intelUgiturY 
Qui  igitur  nec  in  bonis  nee  malis  actibus  proximi 
scandalizatur,  non  uritur  nec  die  nec  nocte. 

7  Dominus  custodit  te  ab  omni  malo  : 
Custodiat  animam  tuam  *r  Daminus  [ . 

HDominuscustoditte,abomnibuainsidiisinimici. 
Cuslodit  animam,  ne  ei  pars  dominetur  adversa 
potestatis.Permalum  igitur  hic  acc]pe,Qon  tempo- 
ralia  corporis   incommoda,  qu®  amatores  hujus 
saeculi  sestimant  esse  gravissima,  sed  illnd  malym 
quod  divinam  gratiam  tollit  animam  perdit.  Deo^ 
enim  permittit  sanctissimos  etiam  viros  doloribu^ 
ingentibus  cruciari;  animam  vero  custodit,  idec» 
C  addit;  custodiat,  etc. 

8  Dominus  custodiat  introitum  tuum   et  exitmtif 

tuum  : 
Ex  hoc  nunc  et  usque  in  saiculuni, 
C  Dominus  cuslodiat  introitum,hoc  est  de  marty- 
ribus  dictum,quorum  introitus  aDomino  custodiei^- 
dus  est,  ne  aut  violentia  tormeatorum  cedant,  ^Vi\ 
blandimentis  seducantur.Etexitum,ibi  esttotaper* 
fectio^quando  usque  ad  finem  vit»  permanet  in  eia 
vera  confessio.Ex  hoc  nunc,  etc.,  quoniam  quicun- 
que  perseveravcrit  (etcrna  beneficia  possidebityH  id 
est  non  solum  in  hac  vita  custodltur^sedetpost^ab 
ffiterna  pcena. 

ORATIO  EX  SPAL.   GXX. 

Protege  plebcm  tuam,  non  dormitaos  neque  doiy 
p  miens,  Dominc  Deus,IsraeI  pcote(Ctor«et,QfiL  ycaiiuui 
-  per  diem,tu  nos  a  scandalis  hvjus  mundi  defende. 
Per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum^  etc. 

PSALMUS  GXXl. 

ARGUMENTUM  PSAL.  GXXI. 

C  B  Gaudet  Propheta  se  commonitum  ad  supa^ 
nam  Hierusalem  esse  venturum,ubi  jam  ^ncti  a^- 
cura  prosperitate  consistunt  loquiturque  ad  civ^ 
Hierusalem  pacis  eis  abundantiam  otpans. 

TT.  Canticum  graduum. 
1      Uetatus  sum  in  his  quce  dicta  sunt  mihi  : 
In  domum  Domini  ibimus, 
H  Venit  ad  tcrtium  gradum,  quo  jam  npo  9Pl;iai, 


465 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


iW 


elevat  ad  montcs  oculos,  verum,spe  concepta,]a3ta-  A  per  Dei  gratiam  homines  judices  fleri,  qui  fi^erant 


tur  se  iterum  ad  montes,et  sanctorum  societatem. 
ct  coDlestcm  Hierusalem.  C  Quaerendum  vcro  est 
quis  ad  Prophetam  haec  dixit  quibus  se  laetatum  esse 
ttistatur,  videlicet  Spiritus  sanctus,  qui  cordi  cjus 
tacita  voce  loquebatur,  non  sermone,  sed  divino 
spiramine.  H  Vel,  dicta  sunt,  in  prophetis,et  lege, 
et  apostolis.  C  Domus  haec  justos  tantum  recipit, 
tflgelos  continet.  Qus  est  coelestis  Hierusalem,  in 
qua  creaturarum  omnium  auctor  conspicitur. 
2      Slantes  erant  pedes  nostri : 
In  atriis  tuis  yf^  Hierusalem, 
C  Dicit  se  Propheta  stare  in  coelesli  domo,  ad 
qoam  dcsid^rat  summo  studio  pervenire.  Ibi  enim 
Blatar,ubisemperfirmavoluntateconsistitur.Atrium 


peccatis  facientibus  rei .  Merito  sancti  viri  scdes  Dei 
sunt,  quia  in  ipsis  sedondo,  eos  gratia  su»  msge- 
statis  illuminat.  Sedes  super  domum  David,  id  est 
super  familiam  Christi.  Sederunt  vero,  pr»teri- 
tum  pro  futuro  posuit,  quia  de  ultimo  judicio  lo- 
quitur. 

6  Rogate  ]  qux  :  ad  pacem  ^  sunt  ;  Hierusalem: 
Et  ahundatia  diligenttbus  te. 
H  A  G  Rogate,8ignificat  hic  non,  supplicate,  sed 
interrogate  :  Undc  rogate,id  est  interrogale  qu»  ad 
pacem  pertineant  hujus  civitatis.  H  Bt  sequimini 
eam,  ut  per  dilectionem  pacis,  fructum  consequa- 
mini  aeterna!  beatitudinis.  Abundantia  est  illi  ccele- 
stium  bonorum,  qui  relictis  caducis  Deum  super 


est  introitus  domus,  in  quo  commanere  nequeunt  |i  omnia  diligit;  C  vel,  omnia  bona  in  coBlesti  Hieru- 


babitantes.Hic  autem  atna  pro  mterioribus  ponun- 
ttar,  et  pars  pro  toto. 
3     HierUsalem  quss  xdificatur  ut  civitas  : 
Cujns  partidpatio  ejus  in  idipsum, 
C  ifWificatur  plane  coelestis  Hierusalem  quotidie 
vivis  lapidibus.  id  est  martyribus,confessoribus,  et 
qoi  Domino  sincera  mente  deserviunt.  Addit  vero, 
ut  civita8,quatenus  similitudinem  civitatis  in  illa 
esse  monstraret.  Nam,cum  sit  omnis  civitas  dicta  a 
mibus,  illa  tamen  verius  civitas  dicitur  quaj  unani- 
Aes  oives  continet.  Cujus  participatio,  etc.  H  C  id 
*l,  civitatis  ipsius  participalio  est  in  Dominum 
Salvatorem.quiest  proprie  idipsum.quod  significat 
tftemitatem,  qux  nunquam  desinit  csse  quod  est, 


salem  abundare  manifestum  est. 

7  Fiat  pax  in  virtuie  tua : 

^  Et  1  abundantia  in  turribus  tuis. 
C  Pax  enim  a  parcendo  sive  a  pascendo  dicta  est, 
talis  enim  pax  illic  Christi  miseratione  confertur 
quam  nulla  bella  concutiunt,nec  seditio  ulla  pertur- 
bat.  Turrcs,autem  hic  significat  martyi*e8,  qui,  op- 
positione  sui  corporis,civitatem  Dci  pia  confessione 
defendunt,et,  quasi  eminentia  aedificia,ita  hostibus 
fidei  repugnare  noscuntur. 

8  PropUr  fratres  meos  et  proximos  meos  : 
Loquebar  pacem  de  te, 

C  Monet  ergo  Propheta  ut  non  propter  laudes  aut 
commoda  sua  quisquc  doceat,sed  propter  fratres  et 


«d  semper  uno  codemque  modoestvirtusindefcc-    .  proximos  laborct.  Paccm  vero  intelli^e  Ecclesifie, 
t4,  unde,  et  supra  dixit  :  Tu  autem  idem  ipse  es  ^  quamsanctidocentinvinculocharitatisservandam. 


{Psal.  ci),  et  Moysi  ait :  Ego  sum  qui  sum  (Exod. 

ni),qua  propter  soli  Creatori  convenitesse  idipsum. 

4     lilue  enim  ascenderunt  tribus,  tribus  Domini 

tes  timonium  Israel  : 

Ad  confUendum  nomini  Domini. 

C  Dicendo  illuc,  significat  civitatem  Hierusalem, 

9A  quam  beati  semper  ascendunt,qui  jugi  exercita- 

tfoniei  proficiUnt.Tribus,  id  est  sancti,  qui  Cbristum 

Ifemn  esse  confedsi  sutit  verum.  Ut  vero  ab  infide- 

Ubiis  tribus  ista^  8egregaret,addidit  tribus  Domini. 

Q^»  ejus  non  dicerentur,  nisi  pura  mente  credi- 

d)88ent.  Alias  eilim  tribus  non  credentes,  scilicet 

oonstat  esse  diaboli.Verum  quales  csscnt  istae  tri- 

bu8  Domini,  breviter  indicat  dicens  :  testimonium 


Scd,  de  te  cum  dicit,  ad  Hierusalem  se  significat 
loqui,  in  qua  sanctorum  coetus  est,id  est,  adunatio 
beatorum  et  summa  pax. 
9      Propfer  domum  Domini  Dei  nostri : 
Quxsivi  bona  iibi. 
C  Domus  Domini,cst  I1ierusalem,in  quaDeusest 
ad  quem  benc  refcrtur^quidquid  dilectionis  impen- 
ditur.  A  Vel  propter  istam  domum  hic,  scilicet.Ec- 
clesiam,  ut  illic  proficerent  qui  sunt  adhuc  pere- 
grini,  quaesivi  et  operatus  sum  docendo. 

ORATIO   BX  PSAL.    CXXI. 

Ambulantibus  in  atriis  domus  tuae,  omnipotens 
Deus,  pacis  abundantiam  largiri  dignare^ut  dum  te 
tota  aviditate  cordium  confitemur,bona  tua  in  coe- 


Hinel.hocestipsius  vel  ipsi  Israel,vel  quod  est  ipse  ])  lestibus  capiamus.  Per  Dominum  nostrum  Jesum 
hrteljhoc  est  qui  testimonium  praebent  sanctitati,      Christum,  ctc. 


ide8t,sibi  ipsis  quodsintIsraeI,idest  videntes  Deum 
et  sancti  f estantur  enim  hoc  actibus  suis.Et  hoc  non 
tfl  laudkndutii  so,  sed  ad  confitcndum  dicit,  id  est 
ad  latidandum  Domintim,  est  enim  verum  testimo- 
niiiib'l8tae1,lau<ieB  Domini  devotissima  mente  can- 
tlte.lllud  vero  testimonium  post  hanc  vitam  magis 
ei^t  quAm  hic. 

^    Quijd  iliic  sederunl  sedes  in  judicio  : 
Scdes  *r  super  \  domuw  David. 
0  niic  sederunt,qui  ascenderunt  et  cum  Domino 
iudicabunt.  Honorabilis  sessio,  admiranda  dignitas 


PSALMUS  CXXII. 

AROUMENTUM   PSAL.    CXXIT. 

C  Propheta,  qui  prius  ad  sanctos,  oculos  levavit, 
nunc  ad  ipsum  Dominum  lumina  cordis  erexit.p^- 
tens  ut  ei  Dominus  suum  donet  sufTragium;  quia 
instigatione  diabolica  ab  insultantibus  adversa  pa- 
tiebatur  multa. 

TT.  Canticum  graduum. 
1      Ad  tc  levavi  oculos  meos  : 
Qui  habilas  in  cmlis. 
C  Qui  in  primo  dixerat,ad  Dominum  cum  tribu- 


467 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


4(» 


larer  olamavi,  et  in  secundo  cantico   oculos  ad  A.  ssculi,  Dei  miseratione  liberatos  .  aguntque  gra- 


montes  levavi,  laetatus  quoque  fuerat  quod  ingres- 
SU8  in  domum  Dei  sibi  fuit  repromissus  :  nunc  ad 
m^us  proficityUt  etiam  ad  ipsum  Domiaum  ocuios 
levare  audeat.G  Levant  enim  oculos  suos  sancli(in 
quacunque  tribulatione  positi)  ad  Dominum,  ct  ad 
illum  respiciunt,  a  quo  so  veraciter  posse  salvari 
Confidunt.  H  Illuc  enim  oculos  levant^quo  tendunt 
et  pervenire  desiderant. 
2     Ecce  sicut  oculi  servorum  : 
In  manibus  dominonim  su^orum. 
G  Attendunt  servi  ad  manus  dominorum  :  sive 
quando  per  eos  desiderant  enutriri :  seu  quando  pro 
culpis  suis  Jubentur  vapulare^donec  audiant,parce. 
8ic  nos  convenit  facere,ut  oculos  noslros  levemus 


tias,  quod  non  sunt  decepti   a  persecutoribus,  sed 
insidiis  eorum  contritis  crcpti. 

TT.  Canlicum  graduum, 
G  Isti  enim  gradus  in  illo  sunt  itinere  constituti, 
nisi  ipse  rex  patriae  viam  se  agnoscitur  praebuisse : 
quam  si  ipso   prasstante  fideliter  atque  bumiliter 
gradiamur,  ad  ejus  sancta  tribunalia  pervenimus. 
1      Nisi  -r  Quia  \  Dominus  erat  in  nohis  dicat  nunc 
Israel  : 
Nisi  *r  Q^io^  '.  Dominus  erai  in  nobis, 
G  Vox  sanctorum  martyrumyin  beatitudine  jam  in 
Domino  exsuitantium  ct  dicentium,  se  nullatenus 
potuissc  inflicta  pericula  superare^nisi  quod  Domi- 
nus  erat  in  illis.Dicat  nunc  Israel :  praecipiunt  quo- 


semper  ad  Deum,  cum  aliquam  indigentiam  susli-  ^  dammodo  sancti  martyresreliquispiisjustisqueho- 


nemuSyVelcumproaliquibusverberamurexcessibus. 
A  Manus  quippe  potestatem  significat. 

5  Sicut  oculi  ancillae  in  manibus  dominoe  sux  : 
Ita  oculi  nostri  ad  Dominum  Deum  nostrum,  do- 

donec  misereatur  nostri, 

G  8ic  etenim  attendit  ancilla  in  manibus  dominae 
suffi,  sicut  servi  in  manibusdominorum  :  et  ita  dum 
dicitur,  oculi  nostri  sexum  utrumque  concludit. 
Donec,  bic  semper  significat,  quamvis  temporaliter 
dictum  esse  videatur.  8icut  et  in  Evangelio  dictum 
est :  Non  cognovit  eam^doncc  pcperit  filium  suum 
primogenitum(itfa<//i.i)  :  quam  constat  virumnullo 
cognovisse  tempore :  ubi  similiter  pro  omni  tempore 
ponitur.Nunquid  enim  postquam  misertusestDomi- 
Dus,  oculi  nostri  ad  eum  non  erunt? 
4  Miserere  nostri,  Domine,  miserere  nostri  : 
Quia  multum  repleti  sumus  despeciione, 

G  Vox  martyrum  gemina  petitione  sibi  miseren- 
dum  deplorat :  quia  corpora  eorum  in  passionibus, 
anima  laborabat  opprobriis.Multumrcpleti;signifl- 
cat  abundantiam  passionum^quam  tamen  se  cupi(|e 
ac  libenter  pertulisse  testatur.  Despiciuntur  enim 
sancti  amalis,et  verboribus  lacerantur^flammisexu- 
runtur,  gurgitibus  merguntnr  altissimis. 

6  ^  Quia  \  multum  repleta  est  unima  nostra  : 
Opprobrium  abundantibus. 
Et  despecUo  superbis, 

G  Omnes  qui  secundum  Ghribtum  pie  volunt  vi- 
vere,  opprobrium  patiuntur  ab  illis,  qui  de  terrena 
felicitate  atque  abundanlia  mundana  suporbiunt 
[//  Tim.  iii).  G  Quia  semper  divitesjpaupcres  :  su-  [) 
perbi  despiciunt  humiles.Non  dixit  autem  divitibus 
sed  abundantibus,  ut  in  malitia  abundantes  acci- 
peres. 

ORATIO  £X   PSAL.    CXXII. 

Goelorum  habitator,  Deus  :  ad  te  levamus  oculos 
nostros,  precantes,  ut  confutatis  opprobriis  super- 
borum,  misericordiam  nobis  solitam  clementer  in- 
dulgeas.  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 


P8ALMU8  GXXni. 

ARGUMENTUM    PSAL.   CXXIII. 

G  Sancti  confessores  fatentur  se  de  tot  scrumnis 


minibus,ut  unde  ipsi  fuerant  salvati  gratias  secum 
agant.Hsec  est  enim  charitatis  et  unitatis  virtus,ut  si 
quid  uni  prosperum  acciderit,omnes  sibi  provenisse 
congaudeant :  rursum  si  quid  contrarium  ingeritur, 
univcrsi  sibi  accidisse  condoleant.  A  G  Quintum 
igitur  gradum  ascendunt,qui  in  spe  fixa:  cum  san- 
ctis  martyribus  jam  ccclo  coronatis,se  exsultant  in- 
victos  trfbulationibus  coronandos. 

2  Cum  exsurgerent  homines  in  nos  : 
Forte  vivos  deglutissent  nos, 

G  Gum  cxsurgerent  homines  (scelerati,  scilicety 
vivos  deglutissent  nos :  humana  consuetudo  non  cst, 
vivos  deglutire  :  scd  vivi  deglutimur^cum  in  haere- 
ticaspravitatesautin  (bvcamculparum  dcmcrgimur. 
Vivi  enim  dicuntur,qui  in  flde  Christi  adhuc  sunt : 
C  mortui,  qui  a  fide  dccesserunt :  quod  sanctis  viris 
potuissct  accidere,  nisi  cos  virtus  supcrna  liberas- 
set. 

3  Cum  irasceretur  furor  corum  in  nos  : 
Forsitan  aqua  absorbuisset  nos, 

G  Cum  irasccretur,  dixit,quia  causas  justissimas 
non  habebant,  ira  cnim  et  invidia  judicio  carent, 
dum  voiuntates  suas  mcnte  praccipiti  subsequuntur, 
Aqua  hic  iniquos  popuios  vel  paganos  significat:hi 
servos  Dei  absorbere  cupiebant,cum  in  suas  deorum 
suorum  culturas  cos  perducere  nitobantur :  sed  eos 
virtus  divina  liberavit.  Aquam  vero  dixerunt  anti- 
qui,  a  qua  sunt  oiniiia,credcntes  ex  ea  onmia  pro- 
creata 

4  Torrentem  pertransivit  anitna  nostra  : 
Forsilan  pertransisset  anima  nostra  aguam  into^ 

lerabilem. 
H  Torrens  est  mors  carnis,pcr  quam  sancti  mar- 
tyres  transeuntes,  in  refrigerium  sunt  introducti. 
A  G  Vel  passio  tribulatio  et  persccutio  malonim.  C 
Intolerabilis  aqua  dicitur,quando  nostra  inflrmitas 
cogitatur  sine  Dei  adjutorio.Nam  peccatorum  gur- 
gites  criminumque  tempestates^  tolerare  quis  non 
valet,nisi  cum  confugeiit  ad  defensionem  Christi  : 
fiunt  enim  omnia  toierabiIia,cum  Deus  in  nobis  ha- 
bitat  :  tunc  enim  ncc  error  subripit,  nec  luxuria 
trahit,nec  superbia  ventosa  praevalet,nec  hostis  ma- 
ligni  suggestio. 


489 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


m 


£i   Benedietus  Dominu$ 

Qui  nm  dedil  nas  in  capttonem  dcttttous  eorum. 
H  Dentes  hic  numerositatem  pignat  vitiorum,  a 
tf:(uibu8  ne  capiamur,  gratia  Dei  er  uimur. 
£    Anima  nostra  sicut  passer  erepta  est : 

De  laqueo  venantium. 
^    Laqueus  contritus  est : 
Et  nos  tiberati  sumus. 

H  Tenduntur  nobis  laquei,  in  concupiscentiis  ac 
^iversis  astuti®  diabolic«e  dolis.  Sed  contrito  dia- 
1)010  sub  pedibus  nostris  (qui  nobis  laqueus  est)  si- 
cut  passer  sapiens  et  astutus,  evolamus  ab  illo. 
£   Adjutorium  nostrum  in  nomine  Domini  : 
Qui  fecit  ccelum  et  terram. 
H  Adjutorium  nostrum  in  nomine  Domini  :  hoc 


A  in  circuitu  :^ille  enimf  circuit  auxilio  aBtem»  de- 
fensionis  eos,  quas  sibi  fideles  osse  cognoscit.  Ex 
hoc  nunc  :  istud  sa^culum  significat.  Usque  in  s«- 
culum  :  illud  dicitl  sscculum,  ubi  jam^  sanctis  in 
majestate  sui  luminis  apparebit.Sed  cur  prjebeatur 
ista  defensio  conscquenter  exponitur. 
^  3    Quia  non  relinquet  Dominus  virgam  peccatorum 

super  sortem  justorum  : 
Vt  non  exlendant  justi  ad   iniquitatem  manus 

suas. 
C  Virga :  boni  malique  potestas  signiflcatur,  hic 
autem  in  malam  partem  accipi  manifestum  est. 
Sors  justorum  :  ett  religio  Ghristiana,  supra  quam 
non  sinit  Ghristus  virgam  pecratorum  (id  est  ini- 
quam  potestatem  tyrannorum)  diutius  insurgerc,  ne 


C8t  nomen  quod  est  super  omne  nomen,  hujus  no-  ^  Ecclesiam  Dei  possint  longissima  persecutione  con- 
loinis  adyutorio,  mortis  vincuntur  laquei,  si  in  illo      terere.  Ut  non  cxtendant  ad   iniquitatem  manus 


maneamus  affixi. 

G  Bene  ergo  in  quinto  gradu  dicuntur,  qui  corpo- 
reos  in  passione  sensus  Domino  juvante  superare 
Ttlncrunt. 

ORATtO  EX  PSAL.   CXXIII. 

Conclude,  Domine, hiantia  ora  malorum,qui  saevis 
obtrectationum  dentibus  vorare  nituntur :  ut  qui  de 
nostpavirlutc  diffidimus,  nominis  tui  adjutorio  mu- 
niamur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  GXXIV. 

ARGUMENTUM   P8AL.  GXXiV. 

G  Glamat  propheta  nobis  in  Domino  confiden- 
dum,  ne  laboremus  incassum  :  petens :  ut  rectis 
prosperitas,  pravis  vindicta  proveniat. 

TT.  Canticum  graduum.  C 

C  Quamvis  scala  ista  salutaris,  compctenti  remc- 
dio  videatur  esse  constructa :  nulla  tamen  firmitate 
coD8i«timus,  nisi  illic  Domini  regimine  tcneamur : 
qus  tamen  ascensio  fit  mente,  non  corpore.  Nam  in 
Qoo  magis  loco  sedentes,  et  cellula;  situ  reclusi, 
efficacius  istos  gradus  ascendimus  quam  si  per  ho- 
minum  ora  volitemua. 

1  Qvi  confidunt  in  Domino  sicut  tnons  Sion  :  nm 
commovehitur  in  setemum  : 
Qui  habitat  in  Hierusalem, 
A  Sextum  gradum  ascendit,  quod  omnimodis  in 
^mino  confidens,  nec  prosperitate  malorum  homi-  - 
Hum  titubat  in  flde  de  Deo :  sed  fixis  grcssibus  iter 
<ti  altum  continuat.  H  Sion,  id  est  speculatio :  signi- 


suas,  H  id  est,  ut  non  cogitent :  quid  mihi  prodest 
quod  justus  sum,  si  semper  persequuntur  me  ini- 
qui  ?  hoc  est :  ut  sustineant  malos,  et  non  faciant 
mala  :  non  enim  diu  relinquit  Deus  talem  virgam 
super  justos,  licet  diu  vidcatur  imbecillis. 

4  BenefaCf  Domine 

Bonis  et  rectis  corde. 
C  Optat  igitur  propheta  his  flori  ijonum,  qui  ne- 
sciunt  a  Domino  prava  voluntate  separari.  Recti 
ccrde  sunt,qui  Deuin  scquuntur,  et  non  praiire  con- 
tcndunt.  H  Bt  qui  suam  voluntatem  divinas  voluntati 
conformant,  non  divinam  voluntatem  ad  suam  cur- 
vare  volunt. 

5  Declinantes  autem  in  obligationes  adducet  DomH 

nus  cum  operantibus  iniquitatem  t 
Pax  super  Israel. 
G  Pulchrc  definita  sunt  opera  iniquitatis  :  esse 
obligatio.  quas  nos  vinculis  pravitatis  innectit,  ut 
esse  liberi  nequcamus,  cum  talibus  tantisque  la- 
queis  constringimur.  Declinantes,  id  est,  jussa  Dei 
non  persequentes.  Pari  enim  sententia  pereunt,  et 
qui  dcclinare  jussa  Domini,  et  operari  malitiam 
velle  conlcndunt.  Pax  super  Israel  :  hajc  pax  iste 
Salvator  est,  qui  scmper  defendit  se  videntes. 
H  Qui  etiam  aufercns  maceriam  inimicitiae  Judaeo- 
rum  et  gentium,fecit  utraque  in  credcntibus,  unum 
qugd  erat  ante  divisum  (Ephes.  ii). 

ORATIO  EX  PSAL.  GXXIIII. 


flct  saDctam  electorum  congregationem,  in  altitu-  n  .  '^^l"^"'''  '^°"''"«;  »«<J'"""«  insurgentium,  a  sorte 
dine  contemplationia  positem.  Mons  Uuxta  Danie-  J"^  »rura  :  ut  qu.  m  te  toto  corde  ccinf.dunt.  nuH.s 
^Qm)  Doroinus  Ghristus  (Dan.  ii) :  qui  in  eum  totam 


^pem  ponit,  non  commovebitur  in  sternum  :  quia 
^nformis  efBcitur  corpori  gloria^  Ghristi.  G  Hic 
^aoqoe  Hierusalem,  coelestem  esse  patriam  adverti- 
™ii8(qnae  est  visio  pacis)  de  qua  nullus  potest  com- 
iQOTeri  qui  meruit  in  ea  constitui. 

^  Montes  in  circuitu  ejus  :  et  Dominus  in  circuitu 
poputi  sui. 
Bx  hoc  nunc  et  usque  in  s^eculum. 

^  Hic  enim  montes,viros  sanctos  designant :  qui 
^ierusalem  iUam  coBlestem  inhabitaut.  El  Dominus 


tentationum  imbribus  quatiantur.  Per  Dominum 
nostruni  Jesum  Christum  filium,  etc. 

PSALMUS  CXXV. 

ARGUME.NTUM  PSAL.  CXXV. 

C  Sanctissimi  viri  Domini  miseratione  liberati, 
gratias  agunt:  quod  de  obnoxietate  saevissima  pec- 
catorum,  in  tantam  gratiam  sunt  rccepti,  ut  in- 
ter  gentes  probarentur  esse  laudabiles  :  depre- 
cantes  ut  caplivitas  coi-um  converteretur  in  gau- 
dium. 


\%{ 


S.  BRUNDNIS  HERBIPOLENSIS  EPiSCOPl. 


472 


TT.CanUcum  graduum, 

1  In  converlendo  Dominus  captivilatcm  Sion  : 
Facli  sumus  sicut  consolati, 

H  C&ptivitas  Sion  fuit,  cum  Ecclcsia  premcreiur 
9i  cultura  idolorum  :  scd  convcrsa  cst  in  libertatcm, 
quando  adventu  Domini,  inferni  vincula  disrupta 
auJQt.  G  Vide  autem  quod  non  dicit,  facti  sumus  con. 
solati,  sed  facti  sumus  sicut  consolati :  quia  illa 
c^tivitate  explosa,  non  reddit  nos  omnino  sccuros^ 
donec  inisto  corporc  mortuH  ver8amur,8cd  in  beat^ 
.Hierjusalem  erit  certa  et  pcrfcctaconsolatio. 

2  Tunc  repletum  cst  gaudio  os  noslrum  : 
Et  lingua  nostra  in  exsultatUnc 

C  Tunc  repletum  est  os  (id  est  cordis  arcanum) 
gaudio  :  ia  advcntu  Domini  Salvatoris,  cum  com- 


A  pauperes  aspiciebant  frigore  constrictoe,  inopia 
saeva  maceratos,  miltentes  semina  sua.Sua  dicit :  ut 
de  propriis  laboribus,  non  de  rapinis  eleemosynas 
faccre  dcbcre  cognoscas.  Mittentes  vero  :  intellige 
prxmittenics  in  coelum.quo  ante,  nostra  acta  per- 
veniunt  quam  nos  :  ilia  enim  sunt  tbesaurus  noster 
in  CGclo  condendus.  H  Vel  euntes  (prsdicando  ver- 
bum  Dei)  ilebant  :  supcr  duritia  oordis  non  cre- 
dentium. 
8    Venientes  autem  venient  in  exsuttalione  : 

Portantes  maniputos  suas. 

C  Vcnientes :  illi  veniunt  in  exsultatione,  quibus 

jam  misericordia  divina  praBstatur :  qui  hic  tatiter 

egcrunt,quaIiterDci  jussa  praecipiunt:  et  fecerunt 

manipulos,  id  est,  fructuosissimas  actiones.  Et  fclix 


ipulavit  capUvitatem  nostram  in  gaudium.  Et  lin-  |^  illc,  qui  triticeis  ponderibus  ingravatqr:  ne  levitas 


gua  in  e;L»ultatione :  cui  taiia  Domini  munere  pras- 
Btabantur» 

3  Tun^  dicent  inter  gentes  : 
Uagnilicavit  Dominus  facere  cum  eis. 

G  Non  autem  dicit  gentes,  sed  inter  gentes  :  quia 
in  adventu  Domini  gonti^.s  universaliicr  non  credi- 
derunt :  sed  inter  gentes  erant,  ex  gcntibus  fideles 
facti,  cum  quibus  Dominum  magnalia  faccre  ccrnc- 
bant  adbuc  gcntiles  infidoles. 

4  Magnificavit  Dominus  facere  nobiscum  : 
Fucti  sumus  Isetantes, 

G  Et  ne  putares  gcntilcs  (dicentes  de  fidelibus, 
magniGca\it  Dominus  (falsum  dixissc,  confirmant 
fidcles  corum  dictum  diccntcs.  MagniHcavit  Domi- 
gim,  id  est  decrevit  magnos  nos  ostendere'gentibus 


donaliones  virtutum.  Facti  sumus  (utique  de  tanta  C  ficiunt. 


stipularum,  vota  messoris  eludat,  et  tunc  attendat 
inanitatem  laboris  sui,  quando  jam  non  praevalet 
operari. 

ORATIO  EX   PSAL.   CXXV. 

Consolarc,  Domine,  populum  tuum,  et  libera  nos 
a  captivitate  pcssimorum  vitiorum  :  ut  quod  hic  in 
lacrymis  scrimus,tc  retribuente,  cum  gaudio  meta- 
mus.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum,  elc. 

PSALMUS  CXXVI. 

ARGUMBNTUM   PSAL.   CXX\1. 

C  Pro^idcns  prophcta  Novi  Testamenti  gratiam  : 
doc^t  nc'quis  propriis  viribus  aliquid  boni  applicet : 
scd  Domino  largitori.  Loquitur  etiam  de  ipso  Domi> 
no  et  apostolis,  vel  quicunque  ipsius  mandata  pe^ 


gratia)  Ijetantes. 

&    Converten,  Domine^  captivitatem  nostram  : 
Sicut  torrens  in  austro, 
C  Po^tulant  populi  fldeles  sua  itcrum  pcccaiadi_ 
miiti.  Bicut  torrens.  H  A  Etcnim  flante  Austro  (quj 
e^t  ventus  calidus)  solvuntur  glacics,  et  impletum 
aguis  torrentem  facit  currere  :  sic  flante  Spiritu 
^ctQ,  accepta  remissionc  per  lamcnta,  solvuntur 
peccata  noatra.  A  G  Torrens  enim  dicimus  flumina 
bicmalja,  ct  peccata  nostra  quo)  frigidantia  corda 
congelaot  -:  qua)  calore  Spiritus  sancti  solvuntur  in 
lacrymas.  Sed  ut  nobis  sensus  possit  constare  ^le- 
nitudo  :  pronuntiandum  cst  converlerc,  id  est  con- 
verte  (quiadeponens  est  verbum  antiquum  conver- 
tere)  captivitatem  nostram  :  sicuttorrcns  in  Austro  n 
convertitur  in  liquorem. 

6  Qui  seminant  in  lacrymis, 
In  exsultatione  melent, 

G  Spiritalis  seminatio  sempcr  in  lacrymis  est  : 
aut  enim  sancti  deplorant  prdcicriia  pcccata,  aut 
cruciantur  timore  fulurorum,  aut  persecutionibus 
agjitaift^Mr, :  sed  qui  tale  scmcn  seminant,  metent 
gaudia  futurffi  promissionis.  Econtra  peccatores  in 
^udio  seminant,  et  metunt  in  lacrymis. 

7  Euutes  ibant  et  flebant : 
Mittmtes  semina  sua, 

C  Euntes  sancti  bona  operando.  Flcbant :  quando 


TT.  Canticum  graduum  Satomoni, 
Salomon  interprctatur  paciflcus,  et  significat  Do> 
minum,  de  quo  Apostolus  ait  :  Ipse  est  pax  nostn 
(Ephes,  ii).  Domus  hujus  Salomonis  :  Ghriati  Bo- 
clesia,  qu®  et  civitas  est  ejus. 

1  iVwi  Dominus  xdificaveril  domum  : 

In  vanum  laboraverunt  qui  xdifwant  eam. 
C  .^diflcant  domum.  qui  in  unumquemqaeChri- 
stianum,  veritatcm  fidei  fabricare  contendant :  ipsi 
cnim  sunt  domus  quibus  dicit  Apostolus,  vos  enim 
estis  templum  Dci  (/  Cor.  iii).  Sed  isti,  si  suis  Tiri- 
bus  aBdiOcare  sc  putant,  iaborare  videntur  in  vo- 
num,  nisi  gratia  Dei  donet  verissimae  creduIitatiB 
effectum. 

2  Nisi  Dominus  custodierit  civitatem  : 
Frustra  vigilat  qui  custodit  eam. 

G  Civitas  enim  Domini  Hierusalem  inteHigiturcoa- 
lestis,  cujus  pars  adhuc  peregrinatur  in  terris  :  in 
qua  episcopi  vigilare  super  gregem  suum  conten- 
dunt,  ut  pcrvigili  cura  eam  custodiant :  quibus  i4em 
dicitur,quod  asdiflcantibus  :  ne  credant  solas  hmna- 
nas  vigilias  praevalere,  cum  sola  divinitaa  incunio- 
nis  pericula  possit  arcere. 

3  Vanum  est  vobis  ante  lucem  surgere :  ►f  surgite  l 

postquam  sederitis. 
Qui  manducatis  panem  doloris, 
C  Adhuc  ipsos  doctores  alloquitur,  ut  efSoad 


473 


EXP03ITI0  PSALMOnUM. 


474 


eorrigaiQr  populus^dum  videt  etiam  magistros  pra-  A 
monito8.  Uli  autem  ante  lucem  surgcrc  quacrunt  : 
qui  neglecta  humilitate  Ghristi,  prius  volunt  exal- 
iari  quam  humiliari.Surgite,id  est,  prius  humilia- 
tionem  sustinete,  et  post  asccnsum  praemia  quae- 
riie  gaudiorum.Panem  doloris  :  perfecti  comedunt 
GhristiaQi,  cum  se  lacrymis  fidelibus  castigant :  de 
quibus  alius  psalmus  dlcit.  Fuerunt  mihi  lacrymas 
mes  panes  {PsaL  zli).  Illis  enim  dolor  panis  est, 
qui  se  de  afflictione  rerioiunt,et  de  mundana  tristi- 
tia  consolantur.  Et  sequitur  quando  debeant  sur- 
gere,  qui  Jussi  sunt  anto  sedere.  Tunc  enim  sur- 
gent,  cum  dederit  dilectis,  ctc,  id  cst,cum  mortui 
ftierint,  non  ante  mortem. 

4     Cum  dederit  dilectis  suis  samnum  ecce  fueredilas 
Domini :  ]) 

Filii  merces  fructus  veniris, 
C  DilecU  sunt  Dei,  qui  eum  nimia  charitato  pcr- 
quirunt.  H  Gum  illi  accepto  quictis  somno  ab  hoc 
ssculo  discedunt,  tunc  fiunt  hasreditas  Domini   : 
guiajam  subjacent  tentationibus,tunc  non.Etmer- 
ces  fructus  ventris  :  G  id  est  utcri  virginalis,  par- 
Iqs.  Merces  illius  fructus  cst  omnis  homo  qui  cum 
Oeo  perenniter  gaudebit  :  et  ista  merces  dicta  est 
l^sreditas,non  autem  deitatis  sed  humanitatis  mor- 
dicituryUt  in  secundo  psalmo  dicitur,  postula  a 
,  etc. 

SiaU  sagitix  in  manu  potentis  : 
Ita  fdii  excussorum. 
G  Sagitta  :  sancU  Opostoli  vel  cxteri  prsedicato- 
.  In  manu  potentis,  id  est  in  potestate  GbrisU  (J 
%.ransmissi  ad  predicandum.  Sicut  enim  telum  vel 
Vigttia  missa  a  potente,  rectissima  et  cito  venit  ad 
«^jestinatnm  locum  :  ita  apostoli  in  omnem  terram 
^niasi,  cito  quo  mittebantur  pervenerunt  et  jussa 
Impleverunt.Ita  et  filii  cxcussorum  :  in  loco,  scili- 
cei  prophetarum  succedente8,et  eorum  prophetiam 
loierpretando  et  explanando  discutientes.Discutere 
^  tectum  aliquod  palam  facere,  prophetaB  crgo 
€zcas80Be8    dicuntur,    quoniam   secreta  colestia 
mundo  propalarunt.lUorum  Olii :  apostoli  sunt^quia 
«MKm  diciii  credentes,  quodammodo  (ido  generati 
maL 

f^     Beatus  vir  qui  implevit  desiderium  suum  ex  ipsis : 

Nan  confundetur  cum  loquetur  inimicis  suis  in 

p&rta.  n 

G  Uos  ergo  apostolos,  beatos  dicit,  cum  eorum 

Uibor  ad  gloriosa  vota  pervenerit.  H  Vel  ille  homo 

populas  beatus  est  :  qui  implevit  suum  desiderium 

ex  ipsis  apostolis,  id  est,  ex  prsdicatione  eorum 

conversus,  ea  qua)  prsdicata  sunt,  scilioet  sterna 

desiderat,  ei  implevit  jam  boc  desiderium  opere, 

Vei  desiderium  ez  ipsis  implet,  qui  quod  ipsi  desi^ 

derabant^seilicet  esse  in  beatitudine  8eterna,et  ipse 

desiderat.  G  Porta  civitatis  Hierusalem,  Ghristus 

esi  :  ipsa  enim  loquitur  qui  recta  praedicat  de  Do- 

mino.  Ta!i  ergo  loco  prius  peccatores  et  infideles 

focii,  et  devotos  introire.  Pldeles  enim  prs- 


dicatores  non  confundantur  in  porta,quia  eis  aperi- 
tur  :  malis  vero  clauditur,  ideo  confundentur. 

ORATIO   EX    PSAL.  CXXVI. 

Domorum  spiritalium  aedificator,Deus  ut  noscu- 
stodias  deprecamur,  imple  in  tc  desidcrium  no- 
strum  :  et  electis  tuis  nos  adjunge  pro  meritis.Per 
Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum.  ctc. 

PSALMUS  GXXVII. 

ARGUMENTCM   EX    PSAL.   CXXVII. 

G  Propheta  bona  timentium  Deum  enumerans, 
oos  bcncdicit,  ut  asterna  gaudia  conscquantur. 

TT.  Canticum  graduum, 

G  Quam  sit  magnificus  nonus  gradus,ipse  nume- 
rus  declarat :  qui  trina  protentus  triplicatione,san- 
ctum  nobis  Trinitatis  culmen  ostendit. 

1  Beati  omnes  qui  timent  Dominum  : 
Qui  ambulant  in  viis  ejas. 

Primo  timorem  Domini  ab  hujus  sfficuli  terrore 
divisit.Diccndo  enim  beati  omnes  qui  timent  Domi- 
num,  ostendit  non  esse  beatos,  qui  hujus  mundi 
pericula  in  amissione  temporalium  rcrum  sollicita 
mente  formidant.Gum  viis  pluraliter  dicit :  aposto- 
los  et  prophetas  significat,  per  quos  vcnitur  ad 
unam  viam,  id  est  Ghristum.SoH  igitur  isti,sancto 
illo  Dci  timorc  Dominum  timcnt,  qui  ambulant  in 
viis  ejus,  id  est  praeccptis,  et  in  his  qus  prophets 
apostoli  ct  evangelislsc  praedicaverunt.In  sequenti- 
bus  versibus  tribus,enumerat  utilitates  timoris  Do- 
mini. 

2  Labores  manuum  tuarum  )^  quia  \  manducabis  : 
Beatus  es  et  bene  tibi  erit. 

G  Labores  manuum  :  remuneratio  est  bonorum 
operum.  Et  ne  istud  pabulum  camem  putares, 
addidit.Beatus  es :  nemo  enim  de  carnali  comestione 
beatus  cfTlcitur,  nisi  qui  spiritali  dono  saginatur. 
Bene  tibi  erit  :  cum  acceperis  quod  oculus  non  vi- 
dit,nec  auris  audivit,  nec  in  cor  hominis  ascendit, 
quod  Deus  se  diligenter  prsparavit  (Isa.  lxiv). 

3  Vxor  tua  sicut  vitis  abundans  : 
In  lateribus  domus  iux. 

G  Uxor  dicta  est  quasi  ut  soror  :  quapropter  uxo- 
rem  hic  sapientiam  debemus  advertere.  Vitis  vero 
mater  est  uvarum,quae  dulciavinaprofundens,cor- 
da  nostra  recreat.  Sic  et  sapientia  fructus  inferens 
jocundos,  suavi  nos  delectatione  laetificat.  Latera, 
duo  testamenta  sunt  :  domus,  propria  cogitatio. 
Mens  enim  in  cogitatione  sua  quasi  in  aede  deflgi- 
tur  Gujus  cogitationis  duo  latera,  legcm  et  Evange- 
lium  accipe  :  in  quibus  mens  sancta  quasi  in  duo- 
bus  aedis  latbribus  flrmata  solidatur. 

4  Fitii  tui  sicut  novellse  olivarum  : 
In  circuitu  mensse  iuse. 

Filii  tui  :  H  Id  est  actus  boni,  assistentes  in  cir^ 
cuitu  Scripturae  et  doctrin®  coelestis,  cum  pingue- 
dine  pacis  et  obumbratione  virtutis.  G  Vel  fllii 
utrumque  sexum  significat,  spiritualiter  coelesti 
verbo  genitum  :  et  mensa,Domini  altare,ubi  coelesti 
pane  saginantur. 


473 


S.  BRUNONIS  II&UU]FOLEiNSlS  EPISGOPI. 


476 


5  Ecce  sic  henedicetur  homo  : 
Qui  timet  Dominum. 

C  Cura  dicit,  ecco  sic  :  significat  sicut  superius 
expositum  est,sic  cnim  meretur  benedici,qui  suum 
timet  auctorom. 

6  Benedicat  tibi  Domimis  ex  Sion  : 

Et  videas  hona  Hicrusalcm  omnihus  diebus  vitas 

tux. 
C  Dicit  enim,  benedicat  te  Dominus  ex  Sion,  id 
est  Christus  qui  in  hoc  monte  hominibus  apparerc 
dignatus  cst:et  pro  nominis  sui  qualitate,tanquam 
pastori  optinio  scmper  ascribitur  :  Sion  enim  spe- 
culatio  interpretatur  :  Hierusalem  indicatur  visio 
pacis.Optatergo  ut  in  Hierusalem  videat  cuncta  quas 
bona  sunt.  Sed  ne  crederes  in  cojlesti  Hierusaiem 
temporaliter  ista  bona  videri,addidit,  omnibus  die- 
bus  vitaj  tua3,  id  est  vit«  asternaB. 

7  Et  videas  filios  filiorum  tuorum  : 
Pacem  super  Israel. 

C  Filios  enim  filiorum  :  signat  nopotes.Quod  uti- 
que  beatis  viris  contingere  potest,qui  ppfiedicationi- 
bus  sanctis  populos  multos  generant.Pax  est  Domi- 
nus  Saivator:qui  insidet  illam  beatam  Hierusalem, 
et  cuncta  bona  facit,et  beata^qusccunque  majestatis 
suae  virtute  complcctitur  :  illa  pacem  videas,  non 
solum  fiHos  filiorum. 

ORATIO   EX    PSAL.    CXXVII. 

Timentibus  nomen  tuum,  Domine,beatitudinem 
largire  perpctuam  :  ut  talis  nobis  actio,lali8quc  sit 
vita,qu8B  celsum  de  bonis  fructibus  meritum  repor- 
tet  ad  sidera.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghris- 

tum,  etc. 

PSALMUS  CXXVIII. 

ARGUMENTUM   PSAL.    CXXVIII. 

C  B  Propheta  monct  Ecclesiam,ut  dicat  quot  cer- 
tamina  a  suis  pertulerit  hostibus  (nc  quis  fidelium 
dc  propriis  tribulationibus  desperet)praediccn8  eis- 
dem  inimicis,  quod  eis  in  judicio  fuluro  csse  ven- 
turum  novcrat. 

TT.  Canticum  graduum. 

C  Docet  hic  propheta  tolerantcr  nos  sacculi  mo- 
lc8tiassustinere,quando  Ecclediae  crcbras  fuissepas- 
sioncs  comprobat. 

1  SiVpe  expugnaverunt  me  a  juventute  mea  : 
Dicat  nunc  hracl. 

C  Admonet  propheta  Israel,  id  est  Ecclesiam,  ut 
dicat  bella  sna.  Sspe  :  hic  signat  frequentiam  pas- 
sionuni.A  juventute  :  significat  quando  a  fratre  per- 
vcrso  justus  Abel  occisus  est  {Gen.  iv),  et  casteri 
deinceps  quamplurimi  :  ipsius  quoque  passione 
Christi  expugnata  est  Ecclesia.  Dicat  nunc  Israel 
(id  estin  hoc  saeculo,  quando  tempus  est  pocnitentiae) 
ut  instruantur  rcliqui  fideles,  patienter  hic  ferre 
persecutioncs  :  quia  in  futura  vitanon  expugnatur 
sanctus.  Istud  quoque  dicat  nunc  Israel,  per  tres 
versus  sequcntes  subaudiendum  est. 

2  Sxpe  cxpugnaverunt  fne  a  juvcntute  mea  : 
Etenim  non  potuerunt  mihi, 

C  Bene  dicit  Ecclesia  expugnatam  se  a  juventute 


A  sua  :  ut  intelligas  nunquam  finitam  Ecclesiam  esie 
persecutione  improborum,  quae  ita  saepe  est  expn- 
gnata  :  crescit  enim  persecutionibus,suaque  contri- 
tione  grandescit :  nam  si  hic  sanctos  viros  amittity 
futurae  patriae  acquirit.Non  potest  igitur  Oniri,qu« 
suis  detrimentis  augetur:  unde  non  potuisse  tamen 
8ibi  praevalere  dicit  eos,  quos  superius  se  expn- 
gnasse  commemorat  :  quia  nunquam  eis  consensit 
ad  malum. 

3  Supra  deorsum  meum  fabricaverunt  peccalorcs  : 

ProlongavcrutU  iniquitatem  suam. 
C  Fabricatum:vero  supra  dorsum  suumEcclesia 
testatur  a  peccatoribus  :  qui  dolos  facere  fcstinanty 
ct  occultas  suasiones,quasi  in  dorsum  Ecciesiae(ubi 
videri  non  possunt)agunt  :  qui  sic  occulte  averterc 
T^  a  sancta  fide  aliquos  moliunUjr,ut  vel  paacos  deci- 
piant,qui  Ecclesiam  totam  subvertere  non  potue- 
runt.Prolongatas  quoque  dicit  ipsas  insidias,  quas 
assidue  hostesjngerebantfidelibus  :  prolongata  est 
enim  haec  iniquitas  ab  Abel  usque  huCyet  in  finem 
usquc  saeculi  prolongabitur. 

4  Dominus  justus  concidet  cervices  peccatorum  : 
Confundantur  et  convertantur  reirorsum  omnet 

qui  oderunt  Sion, 
G  Cervices  :  pro  superbia  posuit,  quam  concidii 
Dominus  in  illis  sic  expugnantibus  :  cum  eos  ad 
misericordiam  per  humilitatem  et  satisfactionem  re- 
dire  permittit.  Confundantur  :  in  extremo  judicio, 
qui  jam  per  poenitentiam  nolunt  confundi.  Et  con- 
vertantur  retro  :  ad  pcenam  aeternam  :  ipsi  enim,  * 
id  est,  obstinati  ipsi  oderunt  Sion,id  est  Ecclesiam. 
C  5     Fiant  sicut  fenum  tectorum  : 

Quod  priusquam  evellatur  exaruii, 
G  Fenum  in  tectis  antiquis  crescens^ante  tempus 
collectionis  arescit  et  perit:quia  nulla  firma  radice 
viguit.  Itaque  comparantur  peccatores  Uli  caduco 
feno  quoniam  et  hic  frequenter  dispereunt,  ante- 
quam  de  hac  luce  toUantur  :  nascuntur  enim  in 
cacuminibus  superbiae,  ubi  nulla  soliditate  con- 
sistunt.  H  Nec  uUum  granum  bonitatis  proferunt. 

6  De  quo  non  implebit  manum  suam  qui  metei  : 
Et  sinum  suum  qui  manipulos  colliget. 

G  Metcntes,  angeli  sunt,  qui  ultimo  die  judicii 
ft^umentum  electorum  in  horreo  coelestis  patris  re 
condunt :  sed  de  isti8(hoc  est  superbis}maaum  non 
implent,quia  eos  a  societate  sanctorum  reprobatos 
D  segregant.  De  istis  enim  supra  dictum  est,  venient 
in  exsultatione  ferentes  manipulos  suos :  de  iiyustis 
hic  dicitur,quod  nec  manum  plonam  fructibus  con- 
portent.Manus  ad  operationem ;  sinus  ad  cooacien- 
tiam  pertinet.  In  malorum  enim  actibus,  neutrum 
frugi  aliquid  potest  inveniri. 

7  Et  non  dixerunt  qui  prseteribant  benedictio  Do* 

mini  super  vos  : 

Benediximus  vobis  in  nomine  Domi^i. 

G  Prsetereuntes :  sunt  sancti  Dei,  qui  hunc  mun- 

dum  praelereunt,  quia  pro  nihilo  habcnt,  et  ad  iila 

coelestia  toto  amore  transeunt :  a  quibus,  sceleratis 

inaniter  operantibus,  nulla  benediotio  prestatur. 


477 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


478 


Sed  ne  isia  beQedictio  putaretur  humaais  viribus  A 
ipplicanda,addit,benediximu9  vobis,  etc  :  ipsa  est 
eoim  firma  et  vera  benedictio,  quae  sub  Domini 
eommemoratione  agitur^  a  quo  venit  omno  quod 
expedit. 

ORATIO  EX   PSAL.   CXXVIII. 

Ab  omnium  impugnnntium  nequitiis,  Ecclesiam 
tuam  Domine,  dextera  tus  potentiae  defende  :  ut 
inimicis  retrorsum  conversiSySacris  a  to  bcnedictio- 
Bibus  repleatur.Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghri- 
stum,  etc. 

PSALMUS  CXXIX. 

ARGUMENTUM   P8AL.   CXXIX. 

G  Clamat  propheta  ad  Dominum,ut  a  peccatorum 
proftindo  liberetur  :  benevolentiam  boni  judicis  n 
qncrens  de  calamitatibus  indicatis. 
TT.  CanUcum  graduum. 
i    1k  profundis  clamavi  ad  te  Domine  : 
Ihmine,  exaudi  vocem  meam, 

CProfundum  est  quasi  porro  fundum,cujus  ima 
omDino  demersa  sunt.  De  isto  profundo  gloriosas 
effudit  lacrymas  Pctrus^publicanus  pectora  tutudit 
Ut.  xvni),  Jonas  tacitus  vociferavit  (Joan,  ii).  Do- 
mine,  exaudi  :  sic  cum  de  profundo  oravit^  ad 
iliissimi  Redemptoris  celeritcr  dona  pervenit.  Est 
ergo  illud  profandum,  profunda  humilitas  poeni- 
teotie. 

2  Fiant  aures  tux  inlendentes  : 
In  vocem  deprecationis  mex. 

H  Non  hic  camalcm  aurem  propheta  postulat 
(iciens  Deum  incorporeum  esse),  sed  virtutem,qua  ^ 
SQ08  exaudire  dignatur,  exposcit. 

3  St  tniquitaUs  observaveris,  Domine  : 
Dominef  quis  sustinehit  f 

G  Iniquitatem  vult  intelligi  omne  peccatum,quod 
potest  aliqua  pravitate  committi  :  iniquum  enim 
eit,  quod  justum  non  est.  Videns  ergo  propheta 
Bolhim  esse,  qui  non  aut  cogitationibus  excedat, 
lot  vicno  sermone  delinquat,  aut  inani  actu  occu- 
petur  :  dicit  justitiee  ipsius  humanum  genus  non 
8ofBoere,ni8i  misericordiae  prs?stet  auxilium  :  nemo 
enim  solam  Dei  justitiam  sustinere  posset. 

4  Quia  apud  te  propUiatio  est  : 

Et  propter  tegem  tuam  sustinui  te,  Domine, 
GTerritus  igitur  justitia  Dei,  ad  patronam  mi- 
-  Mrieordiam  convolat.  Non  est  enim  in  nostris  ac-  Q 
libos  ut  mereamur  absolvi,  sed  ipsius  propitiatio- 
jut  est,  ut  conOtentem  reum  liberare  dignetur.Heec 
ert  autem  lex,id  est,  evangelica  jussio,  per  quam 
sd  jure  credebat  esse  salvandum.  Sustinuit  :  indi- 
6st  cbaritatem,  quae  totam  sustinet,  et  perfectos 
eflkit  Gbristianos.  Vel  lex  tua  :  lex  est  miserendi 
pcemtentibus. 

5     Sustinuil  anima  mea  in  verbo  ejus  : 
Speravit  anima  mea  in  Domino. 
C  Sustinuit  anima  mea  in  verbo  ejus  :  quia  in- 
caraationem  Domini  credebat  esse  venturam.Chri- 
■Im  enim  verbum  istud  est,  quod  sustinendo  in- 


terim,patienter  expectavit.Et  quod  non  dixit  tran- 
sitorium  aliquod  verbum,exponit  sequenter, dibens 
illud  verbum  Dominum :  Speravit  anima  mea  in  Do- 
mino,  scilicot  qui  cst  verbum  Patri8,speravit  enim 
anima  mea,  quod  futuris  temporibus  de  Maria  vir- 
gine,  propter  interitum  generis  huniani  aufercn- 
duir.,  nasci  dignaretur. 

6  A  custodia  maiutina  usque  ad  nociem  : 
Speret  Israel  in  Domino. 

G  A  custodia  matutina  :  Custodia  matutina  est 
resurrectio  Christi,  qui  custodientibus  sepulcrum 
militibus  malutino  tempore  surrexit.  ex  quo  enim 
Christus  resurrcxit  a  mortuis,spes  Ecclesi®  confir- 
mata  est  in  Domino.Usquo  ad  noctem^id  est.usque 
in  finem  mundi. 

7  Quia  apud  Dominum  misericordia  : 
Et  copioba  apud  eum  redemptio, 

C  Reddita  est  causa  mirabilis,  quare  Israel  de- 
buisset  in  Domino  sperare :  quiain  pjus  manu  mi- 
sericordia  est,  quae  potest  ex  perverso  facere  ju- 
stum,  ex  imbecillo  immortalem,  ex  carneo  angelis 
simiicm.  Addidit  eticun  et  copiosa  redemptio  :  A 
Quia  non  auro  nec  argento,  sed  protioso  sanguine 
nos  redemit.  H  Vel  copiosa  dicit,  ne  quisquam  de- 
sperarct  de  venia,  arbitrans  non  usque  ad  ipsum 
redemplionis  pretium  posse  pervenire. 

8  Et  ipse  redimet  Israel : 

Ex  omnibus  iniquitatibus  ejus, 
C  Rcdemit  itaque  Isrnol :  sanguine  prelioso,  qui 
purificatnon  cruentat,qui  non  maculatsed  emundat 
ab  onmibus  maculis.  Sed  cuni  dicit  ipsc  :  ostendit 
pra^ter  ipsum  evadendi  impossibilitatem  :  et  alium 
nullum  potuisse  nos  redimere. 

ORATIO   EX   PSAL.    CXXIX. 

Intendant  quo^sumus,  Domine,pietatis  tuae  aures 
in  orationcs  supplicum,quia  apud  te  propitiatio  est 
peccatorum  :  ut  non  observes  iniquitates  nostras, 
sed  impcrtias  nobis  misericordias  tuas.  Per  Domi- 
num  nostrum  Jcsum,  etc. 

PSALMUS  CXXX. 

ARGUMENTUM    PSAL.    CXXX. 

CExempIosuoprophetahumilitatcmChristianum 
populum  docens,  pcenam  ei  gravissimam  ponit,  si 
mandata  Domini  non  cum  summa  humilitate  sus- 
ceperit :  hortaturque  Israelem  jugiter  sperarc  in  Do- 
mino,  quatenus  sjccuH  adversa  vaieat  tolerare. 
TT.  Canticum  graduumf 

C  Totus  hic  psalmus  de  mansuetudinc  atque  hu- 
militate  cantatur  :  eoque  fit,ut  quos  labor  praemis- 
see  confessionis  afflxerat,dulcedo  gloriosae  devotio- 
nis  reficiat. 

2      Domine,  non  est  exaltatum  cor  meum  : 
Neque  elati  sunt  oculi  mei, 

G  Taliter  hic  hypotheticus  syllogismus  enascitur  : 
est  enim  sensus,8i  non  exaltatum  cor  meum,neque 
elati  sunt  oculi  mei  :  a  superbia  videlicet  reddor 
alienus.Aattamen  non  est  exaltatum  cor  meum,ne- 
que  oculi  elati  sunt.  A  superbia  igitur  reddor  alienus 


479 


S.  BJIUNOMS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


480 


Ei  Bic  cum  propheta  negat  de  6e  vitiosa,  conntotur  A  i      Mentenio  Domine,  David : 


omnino  laudanda. 

2  Neqm  ambulavi  in  magnis 
Neque  in  mirabilibus  super  me. 

G  Ambulavit  Pilatus  in  magnis^qui  dixit  Ghristo^ 
nescisquiapoteslalerahabeodimiltenditeCJoflw.xfx): 
ambulant  in  mirabilihus  qui  de  virtituiibus  quas  a 
Deo  accepcrunt  gloriantur,  aut  miracula  queDrunt, 
Don  vitam  miraculosam. 

3  Si  non  humiliter  sentiebam  : 
Sed  exaltari  animam  meam. 

G  Dicii  se  non  supcrbc  Scripluras  meditatiim, 
monet  ergo  prophcla  divinas  Scripluras  simplici  ac 
puro  corde  ab  unoquoquc  esse  mcdiiandas  :  non  ut 
Ariani  ct  Manichici.Isic  crgo  sc  dicit  humiliter  sen- 


Et  omnis  mansuetudinis  ejus, 
G  Memento  enim  illi  dicitur  ex  humano  Diore,qiii' 
nihil  aliquando  potuit  oblivisci,  cui  omne  pFtficvi* 
tum  et  futurum  prssens  est.lUe  autem  David  maoa 
fortis  et  desiderabilis  est  Dominus  Ghristus.Et  oin- 
nis  mansuetudinis  ejus :  per  quod  virCud  itdmeni» 
patientiae  ejus  ostenditur. 
2      Sicut  juravit  Domino  : 

Votum  vovit  Deo  Jacob, 
G  Juravit  Dominus,  scilicet  Ghristus,  ideai,  jure 
oravit  secundum  etymologiam  :  hoc  est  veraciter 
firmeque  promisit,  promidit  vero  se  redemptarum 
humanum  genus.Quos  ostendit,  quando  Peiro  ait : 
Mitte  gladium  tuum  in  locum  suura.Galieem  qaeni 


8i88e.ut  Apostolus  ait :  Noli  altum  sapere  sed  time  B  ^cdit  mihi  Pater.non  bibam  illua.?(/oa«.  xvii..>BJ 


{Rom,  xi).Negat,iterum  cxaltatam  animam  ad  cul- 
men  superhiac^sed  non  negat  elovaiam  ad  pro^dica- 
tiones  divinas.  In  illis  cnim  rebus  animam  levare 
fas  est  unde  coelesti  pane  pascatur:in  illis  superbis 
exquisitionibus  non  licet,  ubi  mors  reperitur. 

4  Sicut  abtactatus  est  supra  matre  sua  : 
Ita  retributio  in  anima  mea. 
G  Ablactati  dicuntur  qui  sunt  a  lactc  prohibiti.Et 
merito  talis  est  facta  comparatio,quia  sicut  infantcs 
uberamaternasuguni,iiafldeles  parvuli  simpliciiate 
ScripiuriTB  divinaa  nutriuntur,donec  praepareniur  ad 
solidum  cibum.Est  ordo  auiem  verborum  talis,  si 
non  humilitersentiebam  sicut  ablaciatus  sub  matre 


hoc  idera  quod  promisit,  dicitur  vorisse  :  votom 
itaque  Filii  fuit,ut  per  adventum incarnatioBieeiJas 
rcconciliaret  Patri  genus  humanum  :  hoo  tamen 
votum  non  est  a  Patre  et  Spiritu  Bancta  divisura, 
quia  eorum  hoc  unum  est  votum. 
3      Si  iniroiero  in  tabemaculum  d&mus  mese 
Si  ascendero  in  lectum  sirati  mei. 
G  TabernaculumdicitcoBlestem  habitaUonem»ubi 
post  resurrectionem^asBumpta came  videntibns^tf- 
stolis  ascendit.  Lectus  ipsius,  est  reqiues  iiitalli<> 
genda,beatissimas,scilicet  passionis  consummatSo : 
quia  consummata  passione  requies  erat.  Promittil 
enim  se  Ghristus  non  asGensurum  in  0(Blum,«nec 
carni  suffi  requiem  illam  daturum,doneo  qo«  Fiitri 
promisit  impleverit. 


sua^sed  exaltavi  animam  meam:tunc  ita  retribues, 

id  est  8i  cgo  te  pr«8umpsi  contemncre.lunc  mcrito  Q  i  '"sided^loinnum  oculis  meu  : 
videatis  rae  abjicere. 

5      Speret  Israel  in  Domino  : 

lix  hoc  nunc  et  usqu^  in  sxculum. 
G  Docet  propheta  unumquemque  f]delium,ut  con- 
fldentiam  suam  semper  in  Dominum  ponat,  dicit 
enim^ex  hoc  nunc,id  C8t,a  pra^senti  tempore  usque 
ad  (eicrniiatem  fuluram  :  cum  unum  sjeculum  erit 
et  vicissiiudo  temporum  in  unitatem  perpeiuam 
mutabitur. 


ORATIO  EX  PSAL.   CXXX. 

Ne  permittas  nos  exaltari  in  superbiis  ssculi  om- 
nipotens  Pater  :  sed  qui  mitis  os  et  humilis  corde 
(Mutth.  xt),  pator  [pariler]  doce  nos  humilibus  tibi 
placiiis  consentire.Qui  vivis  et  regnas,  Deus,  eic. 

PSALMU8  GXXXI. 

ARGUMENTUM   PSAL.   CXXXI. 

G  Hic  psalmus  Incarnationis  Dominics  sacramcn- 
ta  describit :  cujus  adventus  Ecclcsiam  benedicat, 
saccrdotes  glorificet,  inimicos  oonfundat,  et  su- 
per  ipsum  Dominicum  floreftt  sanctiflcatio  aeterna 
justitia. 

TT.  Canticum  graduum. 

GGum  prophetam  omniacanticagraduum  ad  pro- 
vectum  spei  celsioris  evexerint :  istud  tamen  eum 
omnimodis  elevavit,  ^ttta  incarnationis  Dominics 
sacramenta  describit. 


Et  palpebris  meis  dormitaUanem. 
G  Somnus  iste  intelligendus  est  requiea  movtis  : 
quia  triduana  tantum  pausatione  susoeptafi  est,  et 
nullam  corpori  corruptionem  intulit  sed  quieteiik 
Palpebr(B  a  palpando  dictassunt:qus  nisi  tremala 
quadam  remissione  quieverint,  somnus  oeuloo  MMi 
potest  introire.  Et  idem  aliis  verbis  refpetitiim  ff* 
quitur  :  quoniam  revera  tempora  oapitis  ilostrirs» 
quiem  habere  non  possunt,  quMido  oeilli  omfarf»' 
motibus  agitati  vigilare  noscuntur. 

5  *r  Et  requiem  temporibm  meis  !  :  denec  mM- 

niam  locum  Domino 
Tabemaculum  Deo  Jneob, 
H  Nec  requiem  se  temporibuededisse  profiteiiiri 
])  priusquam  in  homine  dignum  Domino  Pfl^loeu^- 
vol  EcclesisB  congregationem  construor^  Biift  nma^ 
rectione.  G  Quia  locus  ejus  est  tabemaeulum  p»- 
cioris  Ghristiani,  et  atria  Eoolesi®  oatholie»,  qm 
ille  tanquam  ccdlum  semper  inhabitat*  Et  ipae  in- 
venit,  qui  qussivit  ovem  perditam  :  ipeoreperit» 
qui  construxit   tabernaculum  sibi  ex  noboi  et'  Uk 
nobis. 

6  Ecce  audivimus  eam  in  Ephrata  : 
Invenimus  eam  in  campis  silvae. 

G  Audivimus  eam  scilioet  promissionem  impleftr-' 
dam  Ephrata  ipsa  est  Bethlehem  :  unde  evidentar^ 
apparet  auditum  fuisse,  nasciturum  Dominum  Ia 


m 


KXPOSITIO  PSALMOHUM. 


482 


Beilehemy  Michflea  propheta  dicento  :  Et  tu  Beth 
lebem  Ephrata  nequaquam  es  minima  ;  ex  te  cnim 
esiet  4u](  CSiristus  {Mich,  v).  Gampi  silv^e  :  corda 
sant  gentium,  quse  ex  peccatis  prius  silvestribus  et 
dcmosis  cubilia  fuerunt  dsemonum,  nunc  campi 
focitantur  Domino  colente  et  exstirpante.  Gampi 
t  capacitate  et  spatio  difFuso  dicti  sunt. 
7   hUroibimus  m  tabemaculum  ejus  : 

Adorabimus  in  loco  ubi  steterunt  pedes  ejus, 
H.  Nos  introibimus  in  tabernaculum  Dei  :  qui  in 
a4^Aa^one  f^cjclesias  per  Qominum  congregamur. 
C  Pa^  aig^iflpant  evangelioc^  jussiones :  ibi  enim 
ile^uot  p^4^  eiu^,  ubi  fi4^i  verit^  dignoscitur 
ene  fujidat^ :  stani  enim  Doi^ini  pedes  sterna  soli- 
ditaie  veritatis  flxi.  H  Ibi  ergo  adorabimus,ibi  apo- 
Btolics  praedicaiiones  audiuntur,  quae  sustentant  to- 
tom  corpus  Ecclesiae  :  locus  itaque  iste,  Ecclesia 
tst 

8  S^i^e^  Doniine,  in  re^ifm  tuam  : 
Ttt  et  arca  sanctific^^tionis  /u<a?. 

H  C  Surge,  Domine,  id  est  ab  inferis  rovertere  in 
deitatis  tu»  beatitudineqi  Sjempiternam.  G  Tuam 
dico  quam  tibi  tua  majestas  attribuit.  Tu  et  arca, 
hpe  esi  Ecclesia,quam  sanctificare  dignatus  es.Ideo 
m  Propheta  ad  Christum  dicit :  surge,  quia  jam 
ipintu  p.rffi^idit  oxx^nia  impleta  in  prsdestinatioiie, 
(fm  mi^rius  Christus  promisit.  H  Quasi  diceret  : 
]u)  e^plesti  juramentum,  reddidisti  votum,  inve- 
iiiiti  locum  Deo^  jam  produxisti  ex  latere  tuo  Ec- 
desiam ;  exsurge  nunc,  revertere  in  tabernaculum 
et  requiem  tuaqi. 

9  &^gerdotes  iui  induantur  justitia  : 
Et  sanc\i  tui  exsutlent, 

HSfiperdotesDei  induanturjustitia,  ut  lorica  ju- 
Btitie  muniti  [Ephes,  vi),  non  saucientur  a  jaculis 
immici.  C  Et  sancti  tui  exsultent  qui  Ghristum  in 
baptismo  induerunt.  A  Vel,  omnes  sancti,  sacer- 
dDtes  dicti  sunty  regali  illo  sacerdotio  fidei  et  cha- 
riUiis  decorati. 

iO  Projfter  David  seruum  tuum  : 
Hon  avertas  faciem  Christi  tui, 
H  PrQpier  illum  qui  ex  semine  David   formam 
lervilem  snscepit,  non  avertatur  claritas  imiginis 
toai^s^ciis,  in  quibus  inhabitet  Christus,  sed  illu- 
odiiet  eo8.  A  C  Vel  pctit  Propheta  ut  a  gente  Ju- 
ieorum  non  avertat  faciem  suam,  propter  mortem 
Christi.  ELxi^ujdiia  esi  or^tio,  q.uia  multi   de   gente 
iQpi  BajfTi  su^t  {Act,.  xxi),  ut  apostoli  et  alii  multi. 
II    iwravU  Dominus  David  veritatem  et  nou  frustra- 
f^Uureum : 
D^  fr^ctu^  ventris  tui  ponam  super  sedem  tuam. 
C  Qaid  ^nim  firmius  potest  dici  quam  quando  ille 
jnratper  quem  j.uratur.  Ule  promittit  qui  non  potest 
fUUi.  Frustrare  est  in  irritum  promissa  deducere, 
^od  h{p  merito  denegat  posse  Qvenire  ubi  locus  ess^ 
deceptioni  non  ]^Qtuit.  Fructus  est  ventris,doctrina 
Cbriiiti  coelestiSy  de  qua  populus  Christianus  est  ge- 
oera^u^»  sedens  super  sQdem  ejus,  quando  similia 
maodata  illius  decere  probatur.  Sucoessores  itaque 


A  Ghristi,  apostolietaliipositi  suntsuperscdem  Ghri- 
sti  qui  fuerunt  fuctus  praedicalionis  Ghristi,  verbo 
illius  geniti.  Per  David  igitur  Ghristus  intelligitur, 
cui  Pater  hoc  juravit,  id  est,  firmiter  promisit  se- 
cundum  humanitatcm. 

12  Si  custodierint  fHii  tuiy  testamentrm  meum  : 
Et  t€stimouia  mea  hxc  qiu£  docebo  eos, 
G  Dicitur  etiam  et  hocdeapostolisetChristianis, 
qui  filii  Dci  dici  raeruerunt  integritate  fidei,si  testa- 
mentum  Dei  omnemque  doctrinara  pura  devotione 
custodiant.  Sedcre  seraper  in  cajlcbtibus  et  aetcrna- 
liter,  hoc  est  usque  iu  saxculum,  scilicet  futurum 
in  cojIo,  cujus  non  erit  finis. 

^3    Et  fitii  eorum  usque  in  seculum : 
Sedebunt  super  sedem  tuam. 
B     H.  Sedebunt  et  filii  nostri,  hoc  est  rememorabun- 
tur  opera  bona,  qua;  ob  amorcm  illius  operati  su- 
mus  in  conspectu  ejus. 

14  Quonium  eleyit  Dominus  Sion  : 
Eteijit  eam  in  habitationem  sibi. 

P.  Sion,  saucta  Ecclesia,  in  ipsa  enim  requiescit 
Dominus,  id  est,  in  cordibus  electorum  suorum.id 
est,  in  sanctis  aniraabus,  sacraraentis  coelestibus 
sanctificatis. 

15  Hxc  requies  inea  in  saeculum  -r  sxculi    *  : 
Hic  habitabo  quoniam  elegi  eam. 

G  Ipsa  est  cnini  requies  Dorainum  ipsum  spcciale 
tabernaculuni  in  rcligiosis  borainuui  pcctoribus  in- 
sidere,  ct  sic  ubique  esse,  ut  in  his  dicatur  im- 
mensus  et  incoraprehcnsibilis  habitare. 

16  Yiduam  ejus  benedicens  benedicam  : 
Paupcres  ejus  saturabo  panibus, 

A  \'ox  Patris  de  Filio  suo,  viduam  ejus,  etc. 
A  G  Vidua  Ghristi  dicitur  EccIesia,qu6B  omni  auxi- 
lio  mundano  destituta,  solam  speui  suam  ponit  in 
Domino.  Quam  benedicens  bcnedicit  qui  jugi  eam 
benedictione  sanciificat.  Revera  pauperes  Ghrisii 
coslesti  pane  saginantur^quoniara  in  mundanis  co- 
piis  semper  esuriunt,de  quibus  dicitur.  Beati  pau- 
peres  spiritu  {Matth,  v). 

17  Sacerdotes  ejus  induam  salutari : 

Et  sancti  ejus  exsultatione  exuttabunt, 

GSacerdotesDeiinduuntursalutari,quandoDomi- 

numSalvatoremsurama  fidei  integritate  recipiuni, 

l>  et  ipsius  misericordia  vestiuntur.  Exsultatione  ex- 

sultabunt,  perpetuam  loetitiam  vult  significare  san- 

ctorura. 

-18  Iltic  producam  comu  Davia  : 
Paravi  lucemam  Christo  meo, 
C  IIIic,cum  dicitur,illa  beatitudinis  requiesdesi- 
gnatur,  de  qua  supcrius  dixit  *  Hsc  requies  mea, 
etc.  Gornu  David,  fortitudo  potestatis  Ghristi  in  illa 
judicatione  monstranda  est,  ubi  ab  ipso  sanctis 
aeterna  pr^mia  conceduntur.  Paravi  lucernam,  H, 
A  G  id  est  Joannem  Baptistam,vel  ejus  lumen  pr»* 
dicationis,  scilicet  Joannis  Baptistse,  qui  fuit  ver^ 
Ucerna  Ghristi  [Joan,  \). 


4ft] 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


48  i 


19    inimicos  ejus  induam  coufusioue  : 

Super  ipmm  autem  eefflorehit  sanctificaiio  mea. 
C  Sicut  sacerdotes  Dei  induuntur  salutari,  ita 
inimici  ejus.hoc  est  haeretici  vel  pagani,vel  quicun- 
que  contra  ejus  instituta  vixerunt,  confusionis  vela- 
mine  vestintur,  quando  illi  audiunt  :  Venitc,  bene- 
dicti ;  isti  autein  :  Ite  in  ignem  ffiternum.Efflorebit 
aute;n  dixit,ad  exprimendam  sanctificatem  gloriosjc 
incarnatipnis  ;  floruit  enicn  in  Christo  paterna  sem- 
per  sanctificatio,  quidquid  cgit  vcl  quidquid  portu- 
lit. 

ORATIO    EX   PSAL.    CXXXI. 

In  omni  ingrchsu  nostro,  memor  esto  nostri,om- 
iiipotens  Dcus,  indue  nos  sacerdotali  justitia,utin- 
duci  mereamur  in  tabernacula  sempiterna.Per  Do- 
minum  nostrum  Jcsurn  Christum,  cte. 

PSALMUS  cxxxn. 

ARGUMENTUM   PSAL    CXXXIT. 

C  Post  praccedentis  psalmi  gloriosissimam  prce- 
dication»^m,  Prophcta  beatam  pracdicat  unitatem,ut 
qui  sc  Christiana  roligione  constringunt  in  una  cha- 
ritalis  conveniontia  persevcrent. 

TT.  Canlicum  graduum, 

1  Iicce  quam  bonum  el  quam  jucundum  : 
Vabitare  frotres  in  unum. 
H  Hic  duo  posuit,  bonum,  scilic^t  et  jucundum, 
et,  quod  sibi  vidcbatur  essc  conirarium,  uno  ser- 
mone  conjunxit,cum  martyriuin  sit  bonum  non  ju- 
cundum  ;  voluptas  Jucunda  non  bona.  C  Dicendo 
autem  fratres  in  unum,  sigiiificat  non  carnales  fra- 


A.  4  Quoniam  illic  mandavit  Domintis  benedictioncm : 
*r  Et :  vitam  usque  in  sssculum, 
C  Illic,  scilicet  in  Sion.  id  est  in  Ecclesia,  qu» 
fratrum  adunatione  consistit.  Mandavit  benedictio- 
nem,  hoc  est  misit  Salvatorem,  qui  credentium  est 
vita  et  beatitudo  perpetua.  C  NuUa,  non  discordan- 
tihus  benedictio  prflestatur.IHic  ergo  ubi  conconfia 
est  benedictio  Dei  mandatur. 

OR.mO  EX  PSAL.   CXXXII. 

Infunde,  Domine,  in  Ecclesiam  tuam,  charitatem 
nostres  fraternitatis  et  pacis,  ut,  rore  unguenti  spi- 
ritalis  aspersi,  benedictionis  tus  gpratia  jucunde- 
mur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum,etc. 

PSALMUS  cxxxni. 

B  AROU.MEMTUM   PLAL.    CXXXIII. 

C  Post  mutu»  dilecUonis  monita,  nunc  conse- 
quentcr  suadet  ut  felix  adunatio  in  laudes  Domini 
flagrantissimo  charitatis  studio  ooticitetur. 

TT.  Cantlcum  graduum. 
1      Ecce  *r  nunc    ;  bendicite  Domino  : 
Omnes  servi  Domini : 
C  Ecce,  dictum  est,  ut  rebus  cerdis  atque  perfe- 
ctis  non  solum  8ermo,sed  etiam  articularis  prssta- 
retur  ostensio.  Sed,  nunc,  dictum  est,  id  est  in 
ffiterna  patria,  quia,  tot  gradibus  ascensis,  solusille 
laudari  debuit,  mirabiliterquitantaconcessit.Tuno 
enim   magori   studio   prffidicandus   est   Dominus, 
quando  facit  sua  largitate  securos.   Vel,    nunc  id 
est,  in  priBsenti  vita,  ubi  exercendus  est  animus, 


trcs,  scd  cos  qui  fidei  societate  sub  uno  patre  sunt  C  ut  in  futuro  (Bternis  laudibus   occupetur.  Benedi« 
constituti,quibus  cst  cor  unum  et  anima  una  (Act, 

2  Sicut  unguenlum  in  capite  i 
Quod  descendit  in  barbam,  barbam  Aaron, 

C  Unguentum  in  capite,  est  Spiritus  sanctus,qui 
desccndit  supra  Christum  in  baptimo  in  specie  co- 
lumbas  (Matth,  iii) ;  qui  est  caput  corporis  Eocle- 
sine.  Quod  descendit  in  barbam,  id  est  idem  ipse 
Spiritus  in  apostolos,  qui  barba  bene  dicti  sunt, 
quoniam  viriliter  fixi  sub  Christo  suo  capite  velut 
barba  perseverant.  Addidit  Aaron  qui  Christi  spe- 
ciem  gestabat  in  suo  sacerdotio,  ut  non  cujuscun- 
que  hominis  burbam,  sed  Christi  intelligeres. 

3  Qmd  d^cendit  tn  ora  vestimenti  ejus  : 


cite,  id  est,  laudate,  quia  nos  iilum  benedicendo 
laudamus,  ille  uos  benedicendo  sanctiflcat.  H  Servi 
Domini  suntquibus  iranonimpcrat,quibuspeccata 
non  regnant,  quibus  non  dominantur  vitia. 

2  Qui  statis  in  domo  Domini  : 
^  In  atriis  domus  Dei  nostri    ] . 

C  Illi  stant  in  domo  Domini,  quorum  animus  in 
religione  Dei  firmo  vcstigio  perseverat.  Atrium,  est 
ingressus  mansionis  significans  eos  qui  meruerunt 
esse,  vel  in  penetralibuSf  jam  sunt  vel  in  ingressu 
sanctaQ  Dei  Ecclcsice  Doi  nostri,  id  est,  non  quem 
gentilitas  colit,  scd  quem  vera  religio  confitetur. 

3  In  noctibus  exiotlite  manus  vcstras  in  sancta  : 
Et  benedicite  Domino. 


Sicut  ros  llcrmon,  qui  descendit  in  montem  Sion,  j)      C  In  noctibus  significat  tcrminum  istius  mundi, 


C  Per  oram  vestimenli  Dei  significatur  Ecclesia, 
in  cnjus  ora  doscendit  unctio  ista,  quia  usque  in 
finnm  s(Bculi  dcscendit  Spiritus  sanctus  super  eam 
in  baptismo,  suaque  miseratione  sanctificat.  H  Her- 
mon,  HcbraBum  nomcn  est  montis  ultra  Jordanem 
fluvium  constituti,et  interpretatur  anathemayBigm' 
ficatque  populum  JudjBorum  a  Deo  reprobatum  Ros 
Hermon,  divina  Scriptura,qu8e  prius  JudiBis  credita 
est,  et  postea  ad  montem  Sion,  id  est  Christi  Ec- 
clesiam,  transcendit,  A  vel  fides  et  gratia  Dci.Hos, 
iste  cst  a  Judnea  in  gentes  descendens,  qum  nuno 
speculantur  fide  Deuiu,  et  ideo  Sion  sunt. 


tempus  quod  semper  tribulationibus  obscuratur.  Ibi 
enim  levandae  sunt  manus  nbi  meretur  bona  opera- 
tio  auxilium  Domini.  Cum  dicit,  extoUite,  hoc  est 
uberius  eleemosynam  et  bona  opcra  facite.  Addidit 
vero,  in  sancta,  scilicet  Ecclesia,  vel  in  sancto,  sciii- 
cet  Christo,  ut  in  Hobrso  est,  vel  in  sancta  opera, 
quffi  solum  in  Ecclesia  sancta  sunt.  Illam  enim  so- 
lam  eleemosinam  Christus  accipit,  quam  ^us  no* 
mine,  id  est,  in  sancta  Ecclesia  fideHs  Christianus» 
obtulerit.8ed,ne  quis  sibi  aliquid  arrogarety  Domi — 
num  dicit  esse  benedicecdum,  quia  ipsedat  etanL— 
mam  miscricordem;  et  substantiam  largiorem. 


485 


EXPOSITIO  PSALMOnUM. 


486 


4  DeneJiidl  te  Dominus  ex  Sian  : 
Qui  feeit  calum  et  terra, 
H  Istom  veniculum  Spiritus  sanctus  loquitur, 
sive  Propheta,  ad  illum,  qui  per  quindecim  gradus 
ascendit  ad  benedictionem,  ut  recipiat  mercedem. 
Benedicat  te  Dominus  ex  Sion,  qui  fecit  coelum  et 
terram,  ad  distinctionem  eorum  dicit.Oui  sunt  dii 
ftlsi. 

ORATIO  ET  PSAL.  CXXXIII. 

Benedicentes  te,  Domine,  deprecamur,  ut  nos 
mundi  hujus  nocte  contectos,  illuminare  digneris 
qaatenus  dum  manus  nostras  in  bonis  operibus 
elevamus,  benedictionem  a  te  largissimam  conse- 
qoamur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum,  etc. 

P8ALMUS  CXXXIV. 

ARGUMENTUM    PSAL.    CXXXIV. 

G  Propheta  laudes  Domino  dicit,  esse  solvendas, 
magnalia  ipsius  diversa  commemorans  destruens- 
que  falsitatem  idolorum  cultores  redarguit. 

TT.  Alletuia, 

C  Perascensis  gradibiis  usque  ad  illam  summi- 

tattem,  qus  securos  efficit  Christianos,  congrue  ni- 

ixiis  ponitur,alIeluia,ut  laudibusDominiperfruatur 

Uuicta  Ecclesia,  cui  tale  munus  noscitur  essc  prae- 

IMratum  Quaproptcr  sinceris  mentibus  alleluia  di- 

^wnus,  ut  illi  sancto  populo,  per  divinam  gratiam 

XAiaceamur. 

^        Laudate  nomen  Domini  : 
Laudate,  servi^  Dominum, 
H  Laudate  nomen  Domini,quod  perfldem  cogno- 
'V-ilstis  esse  superomne  nomen.  Laudatc  servi,  C  id 
qui  ipsius  estis  prona  voluntate  devoti  et  dimi- 
18^8  servire  diabolo. 

Qui  statis  in  dotno  Domini  : 
In  atriu  domus  Dei  nostn. 
C  Qui  satis,  hoc  est  qui  perseveranti  voluntate 
^m  ejus  crudelitate  consistis.Atrium  dicituramplis- 
^ime  domus  primus  ingressus^ubibabitanteslocos 
'^«cere  solebant.  Et  ab  atro  fumo  appeliata  sunt 
^triayquasi  arra,illos  enim  Deum  benedicere  in  his 
'^erbis  debere  dicit,  qui  in  primum  membrum  do- 
%iii8  Dominicffi  videntur  ingressi. 
^     Laudate  Dominum  quia  bonus  Dominus  : 
Psallite  nomini  ejus  quoniam  suave  ^*  est  ; 
H  Considerate  quod,laudate  tertio  posuit,ut,per 
laudis  similem  qualitatem,sanct®  Trinitatis  indivi- 
nibilem  unitatem  nobis  ostenderet.Quoniam  bonus, 
^ui  non  solum  bonus  sed  optimus.Psallerevero  ad 
1)0088  operationes  corporis  referlur,  ut  in  hac  con- 
wsaUone  Dominum  videamur  de  nostra  probitate 
Itndare. 

4    Quoniam  Jacob  etegit  sibi  Dominus : 
hrael  in  possessionem  sibi. 
G  filegit  itaque  Jacob  Dominus,  dum  populum 
Kttlesi»  diversarum  gentium  adunavit.  Possidet 
hiel,  quando  in  illa  resurrectione  beatorum,  ipse 
&  omnibus  babitare  probatur. 


A.  5      Quoniani  erjo  coynovi  (^uod  mofjmts  esl  Dorni^ 
nus  : 
Et  Deus  noster  prx  omnibus  diU. 
C  Videbat  enim  vir  sanctissimus  majcstntem  il- 
lam,  mirabilem,  virtutibuscoDlorum  imperantem,  et 
illius  magnitudinem  rovelante  spiritu  cognovit,me- 
rito  pra;  omnibus  diis  magnum  Dominum  dixit,  a 
quo  cuncta  creata  sunt.  Non   autem  deos  dixit  : 
quod  eos  deos  crederet,  quos  stulta  gentilitas  ado- 
rabat;sed,quiaipsi  eos  deos  dicebant,  quos  suggil- 
lando  eorum  vocabulo  coramemorat. 

6  Omnia  quxcunquc  voluit  Domiuus  fecit  in  ca^lo 

et  in  terra  : 
In  mari  ct  in  omnibus  abyssis, 
C  Coelum,  positum  est,  pro  cunctis  coDlestibus, 
g  terra,pro  omnibus  quie  in  humo  gignuntur;  mare» 
pro  istis  sinibus,quos  commeantiam  diaeurBire  in- 
visitat;  abyssus,  Oceanum  significat,  qui  propter 
altitudinem  suam  nobisignotus  est.In  bisomnibus 
voluntas  Dei  sine  dubitatione  completur, 

7  Educens  nubes  ab  extretno  terrce  : 
Fulgura  in  pluviam  fecit. 

C  Si  sequentia  ad  litteram  accipis,vera  sunt.Sed, 
quia  de  Hebraeo  populo  dicit  inferiu8,convenit  hseo 
quoque  hominibus  applicare.A  C  Educensnubes,id 
est,  elcvans  prophetas  ab  humili  proposito,  et  fecit 
pervenire  ad  fastigium  prasdicationis.  Fulgura,sunt 
prophetarum  praedicationes,  cum  terrendo  percu- 
tiunt  peccatoros,et  pluvia;  nunt,cum  diluunt  delin- 
quentos  a  peccatis,  el  imbrem  salutare  infundunt, 
p  undc  spiritualcs  fructus  germinent. 

8  Qui  producit  ventos  de  thcsauris  suis  : 
Quipercussit  primogcnita  Mgypti  ab  homine  us^ 

que  ad  pecus, 
C  Ventos^  apostolos  dicit,  quorum  prsdicatio  to- 
tum  mundum  tanquam  ventuscelerrimus  percurrit. 
De  tbesauris,  H  id  et,  de  arcanis  coelestibua.  C  Pri- 
mogenita  mundi  percutit  Deusquasiili)gypti,quan- 
do  natos  homines  originali  peccato  sua  potentise 
inspiraticme  correxit.Ab  homine,id  est,prudentiori- 
bus  hujus  saeculi  usque  ad  mansuetosac  simplices 
viros;omnes  enim,  ni  per  gratia  Domini  liberentur 
a  diabolo,  velut  Pharaonis  impia  dominatione  de- 
primuntur. 

9  Emisit  signa  et  prodigia  in  medio  tuiy  JEgypte  : 
«>         In  Pharaonem  et  in  omnes  servos  ejus, 

C  Misit  signa,  quando  in  passione  Christi  terra 
tremuit,  saxa  disrupta  sunt.  Dictum  est  signum  ab 
eo  quod  significct,sicut  vestigio  viso^transisse  ani- 
mal  cujus  vcstigium  est  cogitamus,  prodigia  quasi 
porro  dicia,  id  est,  longe  praedicentia ;  quae  tunc 
facit,cum  animas  fidelesper  aliquasigna  praemissa 
convertit.  Pharao  dissipatio  interpretatur,  et  dia- 
bolum  significat.  In  omnes  servos  ejus,  id  est,  in 
illos  qui  illi  serviunt ;  illius  enim  servi  sumus  cui 
spontanea  mente  servimus.Submcrgitur  enim  cum 
servis  suis  diaboIus,quando  salutari  fontebaptismi 
populus  a  diaboli  errore  liberatur. 


487 


?.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


4» 


10  Qui  percussit  gentes  multas  : 
Ei  occidil  reges  fortes. 

C  Gentes,  dicit  catervas  vitiorum.  Has  percuti- 
mus,  quando  satisfaclione  per  pcBuitentiam  vulne- 
ramus;  quod  cnim  est  iliis  vulnus^nobis  salus  est. 
Reges  fortes,spiritus  immundos  dicit,  quos  occidit 
Dominus,  cum  nos  mundat  a  delictis,  et  illos  facit 
a  nobis  extrancos. 

11  Sehon  regem  Amorrhworum  et  Og  regem  Ba- 

san  : 

Et  omnia  regna  Chanaan, 

C  Sehon  in  torpretatu  r  tentatio  oculomm;  Amorrhaei, 

amaricantes.  Vcrc  amara  sunt  vitia,qua)  nos  ab  illa 

beatitudine  jucundissimadeducunt.Hcec  habent  re- 

gem  diabolum,  qui  est  tentatio  oculorum,  quando 


A  15  Simulacra  gentium  argentum  et  aurum  : 
Opera  manuum  hominum, 
C  Designantur  autemhicaimulacraperiliudunde 
8unt,id  est  aurum  et  argentum,metallorttiii,8ciiicet 
qualitate  formata,ad  irrisionemgeniium.Beneenim 
gentiles  irridentur^  cum  putant  deos  suob  homini 
prasstare  quod  capiunt  ab  homine,  scilicet  aurum^ 
argentum,  etc.  Melius  enim  consulerent  eibi  homi- 
nes,  ea  frangentes  ;  tunc  enim  aliquid  prosunt,  si 
ad  pccunias  translata  descendunt.Unde  Deus  eorum 
non  exaudit  integer,  sed  pra^stat  potius  imminu- 
tus. 

16    Os  habent  et  non  loquentur  : 
Oculos  habent  et  non  videbunt. 
C  Quid  prodest  os  quod  non  loquitur?quid  oculus 


se  transformat  in  angelum  lucis  (//  Cor.  xi),  ut  per  g  q"i  ^^^  videt?  Vocabula  enim  sunt  vana,  non  offl- 
speciem  boni  dcvotos  decipiat.  Ista  Deus  occidit,      ^^^  profutura. 


quando  nos  a  talium  scrvitute  liberaverit,  Og,  con- 
clusio ;  Basan,  confusio  interpretatur.  Merito  ergo 
confusionis  rcx  conclusio  pcrhibetur.Diabolusenim 
nobis  conclusit  rcgnuni  cocleste,  et  in  confusionem 
dejecit.  H  Chanaan,  commotio  interpretatur,  quia 
diaboli  illa  rcgna  commoveni  nos  a  Deo.  C  Qus 
ille  occidit,  qui  crucem  pro  omnium  salute  sus- 
cepit. 

12  Et  dedii  tcrram  eorum  h^ereditatem  : 
Hcereditafem  Israel  populo  suo  : 

C  Terra,illacst  quamsine  dubioChristiani  astcrna 
pace  possidebunt  in  hasrcditatem.Idco  addit,  hffire- 
ditatem  Isracl  populo  suo;ista  ergohccreditasbeati- 

tudinis  est  ipsa  perpetuitas.  H  in  quam  nos  sua  n  ""*  corapiecuLur  aami 
gratia  ascivit.  «'  <I"i  confldunt  in  eis. 

13  Domine  nomcn  tuum  in  xtemum  : 
Domine,  memoriak  tuum  in  generatione  el  ge- 

neralionem. 
C  Precatur  crgo,  ut  humano  goneri  nomen  ejus 
semper  debeat  permanere  quateuus  ab  adventu 
Christi  usque  ad  finem  sacculi  semper  dici  et  esse 
debeant  Christiani.  H  Vel,  illo  nominc  in  aeternum 
pcrmanente,  hoc  nobis  sit  hosrcditas  sempitema. 
C  Memoriale  Dei  est  quidquid  in  Scripturis  sanctis 
commotione  saluberrima  continetur.  Sseculum 
sseculi  signiilcat  diem  sempiternum ;  ubi  enim  nos 
habemus,  gcneratione  et  generatione,  Cassiodori 
translatio  habet,in  soiculuro  ssculi.  H  Vel,  genera- 
tioneetgenerationc.scilicetJudaeorumetChristiano- 
rum,  ul,  quodlegisurabrapraBfiguravit,  inEvangelio 
agnoscatur.  A  Vel,  in  hoc  sasculo  et  futuro. 

14  Quia  judicabit  DonUnus  poputum  suum  : 
Et  in  servts  suis  deprecabitur, 

C  Judicabityid  est damnabit Dominus  Judisos  non 
credentcs,quia  noluerunt  esso  ipsius,quos  de  cun- 
ctis  elegit  nationibus  ad  possidendum.Et  in  servis 
suis,  id  est  fidelibus,  quibus  dictum  est.Qui  credit 
in  me,  non  judicabitur,  sed  transit  de  morte  ad 
vitam  {Joan.  xi).In  illis  deprecabitur,  id  est  propi- 
tiabitur,  quibus  ieterna  promissa  dat.  Ab  illis  de- 
precatur  quos  et  exaudit. 


17  Aures  habent  et  non  audient : 
Neque  enim  est  spiritus  in  ore  ipsorum. 

C  Quid  prodest  auris  quas  non  audit?  quid  nares 
quac  non  odorant  ?  nomina  vana  sine  rebus,  pr«- 
sumptio  caduca.  Quas  utilitas  manus  quae  non  pal- 
pat?  quid  pes  qui  non  movetur?  quid  guttur  quod 
non  sonat?  noxia  sunt  deliramenta,  non  veritas  fir- 
ma.Abunde  enim  gentium  simulacra  derisa  sunt. 

18  Similes  illis  fiant  qui  faciunt  ea  : 
r'  Et  ;  omnes  qui  confidunt  in  eis. 

C  Dignum  est  enim  ut  careant  coUatis  scnsibos 
qui  deos  insensatos  sibimet  efTecerunt.  Et  intuere 
quoniara  fabricatores  et  cultores  omnes  idolorum 
una  coraplectitur  damnatione,dum  dicit,quifaciQnt 


D 


19  Domus  Israel  benedicite  Domino  : 
Domus  Aaron,  benedicite  Domino. 

C  Admonet  hic  ut  vcro  Domino  debeant  perso- 
nare  laudes  fidelium.Per  Israel,omnis  justussigni- 
ficatur  qui  divina  contemplatione  gratnlatur.  In 
Aaron,  sacerdotes  sancti  significantur. 

20  Domus  Levi  benedicite  Domino  : 
Qui  timetis  Dominum,  benedicite  Domino. 

C  In  Levi  etiam,  sancti  ministri,  id  est  diaconi 
significantur ;  ad  postremum,qui  Domino  in  qoali- 
bet  conversatione  famulantur.  Sic  omnis  populus 
Deo  devotus  per  diversas  partes  Deum  laudare  pras- 
cipitur. 

21  Benedictus  Dominus  ex  Sion  : 
Qui  habitat  in  Hierusalem. 

C  Benedictus  Dominus,  id  est  Christus,  qui  est 
Sion;id  cst  suam  Ecclcsiam  sancta  incamatione  vi- 
sitavit.  Ipse  est  qui  habitat  in  Hierusalem,  qus  di- 
versorum  sanctorum  congregatione  construitur,  et 
regis  sui  praesentia,  felicitate  lastatur  aBterna. 

ORATIO  EX  PSAL.  GXXXIY. 

Suavitatis  eximio;  Deus  quem  omnis  terra  pro 
dulcedinis  benignitate  collaudat  rogamus  ttt^abluta 
a  nobis  vanae  superstitionis  errore,  tuis  voluDtatt* 
bu6  connectamur.  Pcr  Dominum  nostrum  Jesttni' 
Christum.  etc. 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


4go 


PSALMUS  CXXW. 


ARGUMENTUM   PSAL.   CXXXV. 

I  Magnificentiam  Dommi  Propheta  dcclarans  mi- 
ula  referi  quae  fecerit  in  ^gypto  et  gentc  Judso- 
Bf  misericordiam  ejus  sspius  nobis  inculcans, 
ia,  illius  ost  misericordia,  omne  quod  possumus, 
dementia,  omne  quod  vivimus. 

TT.  Alleluia, 
Z  Mirabilis  psalmus,  ct  nimia  virtute  profundus. 
jus  enim  virtutis  sit,  in  Paralipomenon  ostendi- 
r,  ubi  ait  :  Cum  cocpisscnt  Deum  laudarc  et  di- 
reiGonfitcmini  Domino,  etc,  implcbatur  domus 
ibe  et  caligine,  ita  quod  ncc  sacerdot^s  poterant 
are  et  ministrare  propter  caliginem ;  compleverat 
lim  gloria  Domini  domum  Dei  (//  Paral,  v).  Nam  „ 
cet  inomnibus  psalmis,  si  pure  cantantur,  certum 
tadesse  divinam  prffisentiam,  hoc  tamon  magis 
reditar  quod  legis  auctoritate  Ormatur. 
Canfitemini  Domino  quoniam  bonus  : 
Quaniam  in  xlcrnum  misericordia  ejus. 
C  Confitemini,  tam  confessio  peccatorum  quam 
Qdis  intclligitur.  Quod  ^^ro  misericordia,  in  sin- 
ilifl  versibus  rcpetitur,  hoc  indicat,  quia  omnia 
•  dicuntur,  ex  misericordia  Dci  proccdunt,  sinc 
a  nec  csse  nec  valerc  possumus.  Quapropter  nec 
ore  nostro  debet  nec  a  corde  discedere,  quate- 
s  et  ipsa  dignctur  nos  jugi  tuitione  servare.  Bo- 
ayVero  dicitur,  quoniam  laudes  suas  clementer 
dity  et  supplicantibus  miserajus  indulget.  Addit, 


A.  t)  Qui  firmavil  lcrram  supcr  aquas  : 
Quoniam, 
C  Firmavit  tcrram  super  aquas,  scilicet  sacri 
baptismatis.  Terra  nostra,  hoc  cst  corpus  no- 
strum,  reflcitur,  dum  stabilitatc  religionis  flrma- 
tur.  Sive  ad  litteram,  super  aquas,  id  est  juxta 
aquas.  Vel  etiam,  superiorem  aquis  una  parte 
sui. 

7  Qui  fecit  luminaria  magna  : 
Quoniam, 

C  Etsi  ad  litteram  de  astris  verum  sit,  spiritaliter 
tamen  magna  luminaria  focit,  cum  Angelos  ac  Po- 
testates,  Thronos,  Dominationes  creavit :  qux  pie- 
tate  sanctissima  CGslesti  lumine  irradiant. 

8  Solem  in  potcstatem  diei : 
Quoniam. 

C  Potestas  diei  :  est  adventus  solis,  quia  per 
cum  omnibus  declaratur  visibilis  creatura.  Potest 
et  de  Ghristo  dici,  qui  illuminat  mentium  tene- 
bras. 

8    Lunam  et  stellas  in  potestatem  noctis  : 
Quoniam. 

G  Lunam,  Ecclesiam  dcbemus  accipere  :  stellas, 
ejus  diversos  ordines^ut  sunt  episcopi^  prcsbyteri, 
diaconi  :  qui  vclut  stellffi  ccBlesti  noscuntur  con- 
versationo  radiare.  Qui  in  potestatem  noctis,  id  est 
istius  sxculi  dati  sunt :  ut  per  eos  caliginosa  relu- 
ceant  corda  mortalium. 

10    Qui  percussit  ^gyptum  cum  primogenitis  eorum  : 
Quoniam. 


«ternum  misericordia  ejus,  quia  hic  praeslat  ut         ^  Quoniam  historia  nota  est,  videamus  quid  hic 
twct;  parcit,  ut  corrigat;  et  in  futuro  niisericor-  L  ^^3^4^  gpiritualiter  intelligi.  Percussit  Christus  pri- 


im  tribuit,  ut  coronet. 

Confitemini  Deo  deorum  : 

Quoniam  in  xtcmum  muericordia  cjus. 
C  Deus  ille  deorum  cst,  cui  nullus  similis  inve- 
Lnr.  Et  non  potest  Dcus  deorum,  nis^sola  Trini- 
ft  sancta,  nuncupari. 

Confiiemini  Domino  Dominorum  : 

Quoniam  in  xtemum^  ctc. 
C  Dominus  Dominorum  ille  solus  cst,  cui  cuncta 
-eerriunt.  Ipse  est  etiam  sanctus  sanctorum,  ipse 
"^  tegum  et  omnium  potestatum. 

Qui  facit  mirabilia  magna  solus  : 

Qwmiam. 
AGPer  istos  omnes  vereus,  usque  in  finem  sub- 
^endum  est  :  confitemini,  ut  nobis  plena  possit  j) 
fenstare  sententia.  Dicit  itaquc  solum  illum  fccisse 
Urabilia,  quasi  et  non  per  Angelos  et  apostolos  fe* 
^rit  mirabilia,  sed  hic  memorat  ista  mirabilia  fe- 
Uie  solum,  quando  verbo  suo  conditioncs  rerum 
^bricaase  monstratur,  quas  sine  ministerio  fecit 
^ettorc,  uade  sequitur  :  Qui  fecit,  etc. 
S  Qui  fecit  catos  in  inteltectu  : 

Quoniam.    » 
C  In  intellectu  ergo  ccelos  fecit,  quia  nulla  con- 
^tiaiooe,  nuilainordinatione,  nullainformitatecreati 
^nt,  eed  distincti   atque   compositi,  in  sapieutia 
^nitorls  sai  peracti  sunt. 

Patro^  CXLII. 


niitiva  ^l^gypti :  quando  istius  saeculi  damnavit  glo- 
riam,  quae  putabatur  esse  prsecipua.  Nam  luxus  et 
superbia  ac  avarllia,  quasi  primitiva  sunt  mundi  : 
ipsa  erim  primo  generat  pcssimus  venter,  et  velut 
charos  tilios  amplectitur,  dum  rerum  istarum  cu- 
piditatc  gratulatur.  Hsec  percussit  dum  damnavit. 

11  Qui  eduxit  Israel  de  medio  eorum  : 
Quoniam. 

G  Per  medium  enim  ^Egyptiorum  eduxit  Israel  : 
quando  sanctos  suos  a  convcrsatione  liberavit  pes- 
simorum,  et  a  mundi  istius  tetcrrima  habitatione 
in  lucem  suai  veritatis  adducit. 

12  /n  manu  potenti  et  brachio  excetso. 
Quoniam. 

G  Manus  fortis  :  ad  invicibilcm  pertinet  actio- 
nem.  Brachium  cxcelsum  :  ad  omnipotentiam  Do- 
mini  singularem,  quae  semper  demonstrat  omnium 
rerum  auctorem. 

13  Qui  divisit  mare  Rubrum  in  divisiones, 
Quoniam. 

G  Rubrum  mare  :  est  istius  sfficuli  permista  pro 
funditas  :  quam  multis  divisionibus  transimus, 
quando  conversi  ad  terram  viventium  festinamus  : 
alter  enim  per  eleemosynas,  alter  per  assiduas  ora- 
tionest  atter  per  virginitatem,  atter  per  charitatem 
/ransit  ad  Deum. 

16 


491 


S.  BRUNONfS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


4M 


14    'T  Et  \  eduxit  Israel  per  inedium  CjUs  : 
Quoniam. 
C  El  eduxit  Israel :  quoniam  iste  versiculus  repe- 
tilus  est,  expositio  superius  dicta  sufHciat. 
^5    Et  excussit  Pharaonem,  et  virtutem  ejus  in  mari 
Rubro  : 
Quoniam. 
C  Et  excussit  Pharaonem,  id  est,  diabolum  cum 
ministris  suis,  in  fonte  salutis,  id  est  baptismi : 
ubi  eos  suae  potentia;  virtutc  rcmovet.  Excussit  au" 
tem  dixit  (hoc  cst  quasi  pulvcrem  projecit)  ut  de 
celeritate  et  virtulem  divinitatis  ostenderet,  et  illos 
terrenas  sordos  esse  monstraret. 

16  Qui  transduxit  populum  suum  per  desertum  : 
Quoniam. 

C  Desertus  enim  dicilur  mundus  :  qui  divinaele- 
ctione  privatus  fuit,  et  merito  sic  vocatur,  quia  ad 
se  vcnientem  non  recepit  auclorem.  Illi  ergo  a 
Christo  per  enm  transducuntur,  qui  iilaesi  a  malis 
ejus  pertranseunt. 

17  Qui  percussit  regcs  maguos  : 
Quoniam  in  xternum. 

C  Percussit  reges  magnos  :  quando  in  corde  no- 
stro  coelestis  medicus  impia  desideria  exstinxit : 
tunc  enim  nos  vivimus,  dum  illa  moriuntur :  Econ- 
trario  necesse  est  nos  succuml>ere,  si  contingat  illa 
superare. 

18  Et  occidit  reges  fortes  : 
Quoniam  in  xtcmum. 

C  Reges  fortes  occidit  :  quando  a  nobis  expellit 
daemonia,  immissione  varia  grassantia  :  quorum  vo- 
luntas  mala  tunc  exstinguitur,  si  fidelium  animae 
ab  eorum  potestate  tollantur. 

19  Seon  regem  Amorrhxorum  : 
Quoniam. 

C  Seon  quidem  interpretatur  tcntatio  oculorum, 
sive  arbor  infructuosa.  Amorrhaeus,  exacerbatio, 
quae  omnia  videntur  ad  diabolum  pertinere.  Ipse  est 
enim  arbor  infructuosa,  ipse  est  cxucerbatio.  Sed 
haec  in  nobis  Dominus  occidit,  quando  nos  ad  insti- 
tuta  sua  morum  sanctitate  perduxerit. 

20  Et  Og,  regem  Basan. 
Quoniam. 

C  Og :  conclusio  seu  coacervans  inlcrpretatum  di- 
citur.  Basan  :  confusio,  et  diabolum  significat.  Qui 
recte  confusio  dicilur  :  quoniam  suos  sequaces 
confundit,  et  ipse  in  judicio  Dei  de  bealitudine  dis- 
cedit  confusus  :  ipse  quoque  pcccata  nostra  coacer- 
vat  ut  accuset,  et  viam  ad  Deum  concludit  ne  vi- 
dcalur.  . 

21  -r  Et  dcdit  terram  eorum  hxrcditatcm  [  : 
Quoniam. 

C  Data  cst  terra  illu  ajtcrnce  bcatiludinis  populo 
Chrisliano,  quaj  fucrat  pollicita  Judaiis.  Illis  enim 
in  sua  iniquilate  projcctis,  sanctis  ac  fidclibus  pro- 
missa  hsereditatis  praemia  conferuntur. 

22  Hcereditatem  Israel  servo  suo  : 
Quoniam. 

Q  Cum  dicit  servo  suo,  id  est  Chrisliano  populo. 


D 


A  IIIos  euiin  sequestrat :  qui  jussionibus  ejus  restite- 
runt,  sive  Judaeos,  sive  Christianos. 

23  Quia  in  humililate  nostra  memar  fuit  nostri :    ' 
Quoniam. 

C  Ipse  enim  Christus  monstraYit  nobis  et  buml- 
litatis  viam,  et  patientiae  disciplinam.  Quaproptef 
in  humilitate  positorum  memor  fuit  :  quando  iH 
adventu  suo  eos  proprio  cruore  liberavit.  Tune 
quoque  latius  ccepit  desiderari  humilitusy  quando 
eam  in  se  Dominus  Salvator  ostendit. 

24  Et  redemit  nos  ab  inimids  nostris  : 
Quoniam. 

C  Redemit  enim  nos  a  diversis  injariis,  de  pote* 
state  diaboii,  quando  alapis  ccsus,  fiagellatus,  ver- 
beratus  est  et  sanguinem  in  pretium  dedxt. 

25  Qui  dat  escam  omni  cami  : 
Quoniam. 

C  Dat  escam  cami :  cum  suos  fideles  corpore  et 
sanguine  suo  saginare  et  satiare  dignatur.  Si  etiaift 
ad  litteram  intelligas,  sua  misericordia  omnia  tenrt 
et  cibat. 

26  Confitemini  Deo  coeli : 
Quoniam  in  setemum. 

C  Confitemini  Deo  coeli,  id  est  debitas  ei  reddite 
laudes,  qui  nos  a  terrenis  ad  coelestia  commata- 
vit. 

27  ^  Confitemini  Domino  dominomm  : 
Qtumiam  \ 

C  Memorat  iterum  in  flne,  per  ipsum  versum 
quem  in  capite  posuit,  esse  confitendiim  :  ne  qaid 
praeter  ejus  laudem  et  misericordiam  agi  posse 
C  crederetur. 

ORATIO  EX  PSAL.  CXXXV. 

Memor  humanitatis  nostrae  misercrc,  omnipotens 
Deus ;  ut  qui  quondam  patribus  nostris  terram  ad- 
vcrsariorum  in  hasreditatem  donasti  :  nos  a  pecca* 
tis  liberos  cumtua  ha^reditate  constitue.  PcrDomi* 
num  nostrum  Jesum,  etc. 

PSALMUS  axxxvi. 

ARGUMENTUM  PSAL.  CXXX\T. 

B  Tripliciter  hic  psahnus  intelHgi  potest  :  de 
captivitate  Judaica  in  Babylone  :  et  de  peccatoribns 
ab  Ecclesia  ejectis  :  et  de  ea  ejectione,  qua  prhjni 
nostri  parcntes  de  paradiso  expulsi  sunt. 
TT.  -r  David  psalmus  \ 

1  Super  flumina  Babylonis  illic  sedimns  ei  fteti- 
jj  mus  : 

Dum  recordaremur  Sion. 
H  Babylon :  confUsio  interpretatur,  et  sigiitfiett 
prsscntem  mundum.  Flumen  :  significat  unntii-* 
quemque  pulchrum  ad  horam,  cujus  flos  sicut  Ihi- 
men  transit.  C  Supra  flumina  sedent  fideles  :  qoi 
captivitatem  in  hoc  mundo  patiuntur,  ot  suspl^ 
rantcs  desiderio  patrias  coclestis  Hierusalem,  omaras 
lacrymas  fundunt. 

2  In  salicibus  in  medio  ejus  : 
Suspendimus  organa  nostra, 

H  i^alix  est  lignum  infructuosum,  et  dicitur  quod 
si  quis  ex  illa  accipiat  potionem  aut  manducet,  ffiioa 


m 


KXPOSITIO  PSALMORUM. 


494 


non  facit.  Organum  autem,hominis  corpusest.Sic-  A 
ut  enim  orgaaum  ex  mullis  fislulis  coraposilum  est 
ita  corpu9  nostrum  ex  multis  organis  ct  membris  : 
per  ipsum  quoquo  tactum  manibus,  hoc  est  per 
opera,  melos  et  cantlca  et  hymnos  referimus  Deo. 
Dicitur  iterum  salix  radicem  non  haberey  tamen  si 
absciaditur  et  secus  aquam  plantaiur^  slatim  vire- 
scit  :  sic  peccator,  licet  peccavit  et  ceciderit  ta- 
men  si  sit  secus  aquam,  id.  est^si  legit  sacras  Scri- 
pturas,  viret  anima  ejus. 

3     Quia  iHic  inUnogaoerunt  nos  qui  coptivos  du- 
runl  nos : 
Verba  caniionum, 
il  Dsmoncs  qui  decepcrunt  nos  et  captivos  duxe- 
ruQt,nunc  quasi  gloriantes  et  deridentes  dicunt  no- 
bis,reddito  verbum  de  fide  vestra,et  quemadmodum  ^ 
qaando   eratis   in    Uierusalem,    id   est  paradiso, 
hjfinnum  dicebatis  Iko,  ila  uunc  cunite.  C  Tenet 
(luippe  nos  lex  pcccati  in  membrls  nostris  captivos 
secundum  mentem^ut  non  (\uoil  foiumus  faciamus, 
sed  quod  nolumus. 
i     Et  qui  abduxerunt  nos 

Ihjmnum  cantate  nobis  de  canticis  Sion. 
C  £t  qui  abduxeruat  nos,  id  est  concupibcenlio} 
carnales  (quoe  nos  jure  captivitatis  illaqueant)  fre- 
^oenter  suadent,  ut  verba  psalmodiss  in  locis  im- 
iKUindis  canere  debeamus. 
^       Quomodo  canlabimus  canticum  Domini : 
In  terra  aliena? 
C  Quomodo  cantabimus?  illis  respondendum  est: 
<U)«  in  peccatis  constituti.  In  terra  aliena,  id  est 
ijater  actas  vitiosos^qui  sunt  a  Deo  alieni.Ganticum  C 
^himino.  E  Peccator  etenim  non  debet  cantare  sed 
l^i^ere  peccata  sua.  Non  potcst  enim  nisi  sanctus 
^<ere  Deum  laudare  {Psal.  xux ;  Eccl.  xv). 
^       Si  obtilus  fuero  tui  Hierusalem  : 
Oblivioni  detur  dcxtera  mea,. 
CAstringit  itaqueseProphetadurisconditionibus 
^  vinculis,  non  ab  ejus  meute  discedere  coelestem 
Hierusalem,  qwB  est  regio  bcatorum.Quam  qui  hic 
^^kiiviscitur  in  regnum  Dei  minime  coliocatur.  H 
C^^teray  quippe  bonorum  sunt  opera  recta.  Si  vis 
^^mper  in  memoria  Dei  esse,  opera  fac  dexlcra\ 
'^      Adhxreai  lingua  mea  faucibus  mcis : 
Si  non  meminero  tui. 
C  Nunc  proponitursecundapoenalisconditio.Quid 
^^im  probatur  deterius  esse,quam  illud  non  posse  n 
V^tti,unde  consuevit  medicina  prsestari  ?  psalmodia 
^«t€aim  consolatio  flentium,  cura  dol6ntium,sani- 
^-os  aegrotorum,  hic  animae  remedium,  iioc  mlscro- 
^momnium  cognosdtur  esse  sufTugium.Hecordari 
-  ^lur  semper  Christidebe8,netalimunere  priveris, 
^     yH^  Si  nm  propQsuero  '  Hierusalem  : 
In  principio  Laetitix  mex. 
C  Principium  lcBtiti»  eat  semper  validum,semper 
%mpliasimum,quoniam  in  ipsis  initiLs  voluntas  ac- 
cenditur  gaudiorum.  Omnia  enim  subita  violenta 
Wit^  qood  diuturnum  iu  hoc  s^culo  fuerit,  in- 
re);priut;ipium  l(etiti®,Filiu8  natus  est  Dei. 


9  yfemor  esto,  Domine,  fiXiorum  Edom. 
In  die  Hierusalem. 

G  Edom,  alii  sanguineum,  alii  terrenum  int^rprc- 
tanlur.  U  Quis  ergo  est,nisi  diabolus?  diabolusest 
enim  qui  dccipit  genus  humanum,cui  petit  Propheta 
rctribui,  ut  senliat  poenam  quam  ipse  sua  malitia 
homiui  adduxit,trahens  etadducens  inBabylonem, 

10  Qui  dicunt :  Exinanite^  exinanite  : 
Uuique  ad  fundamentum  in  ea, 

G  Verba  ista  filiorum  sunt  Edom,  persequentium 
populumGhristianum;  qui  persequebanturusquead 
fundamcntum,  id  est  usque  ad  mortem  martyrii. 
Diccre  autem,exinanite,cst  dicere,  lucem  tcmpora- 
lem  eripite.  A  similitudine  cistern»  tracta  sunt 
verba ;  qua:  quanto  plus  exhauritur^  tanto  magis 
exinanitur.  Verum  quid  prodest  malis  usque  ad 
fundamentum,quod  Christuscst,exinanire  Christia- 
norum  temporaiia,  dum  fundamentum  Christun^ 
eripere  non  possint^ncque  ieterna  bona  minuere? 

11  Filia  Babylonis  misera  : 

Beatus  qxti  retribuct  tibi  retrtbutionem  tuam 
quam  relribuisli  nobis. 
C  Filia  Babylonis,  caro  nostra  eet,  qu89  confusio- 
nem  nobisingcrit  peccatorum^qua^miseraestdicta, 
quia  lllicitis  concupiscentiis  semperfaucta/  animara 
vulnere  peccatorum.  Cui  retribuere,est  eam  jejunis 
et  diversis  tri^ulationibus  subditam  facere  virtuti" 
bus,qude  nos  concupiscentiissuisconcitavit  ad  vitia, 
ut  quse  traxit  ad  culpam,  adjutorio  Dci  perducatur 
ad  gloriam. 

12  Beatus  qui  tenebit : 

Et  allidet  parvulos  suos  ad  petram. 
C  Adhuc  loquitur  ad  ipsam  carnem,  beatum  essa 
commemorans,qui  niit)s  ejus,id  est  vitia  nocentia 
lenet  et  cohibet^  et  non  permittit  sibi  nocere.  Et 
allidet  ad  petram^id  est  ad  Christumy  ut  non  more- 
tur  tenens,  ne  voluptas  blanda  subripiat,^Q(l  utsta- 
tim  confracta  dispercant  qu9e  nos  teterrimis  moti« 
bus  instigabant. 

ORATIO   EX   PSAL.    CXXXVI. 

Captivitatum  nostrarum  potentissime  Absolutor, 
conccde  nobislaudes  tuas  spiritali  canere  concenlu, 
ut,quos  onus  nox®  ante  fecit  exsules,  alleviatio  po- 
tentis  dexterae  coclcstes  restituat  cives.  Per  Domi- 
num  nostrum  Jcsum,  etc, 

PSALMUS  CXXXVIL 

ARGUMENTUM    PSAL.    CXXXVII 

C  Universalis  Ecclesia  Domini  beneficia  sibi  attri- 
bula  collaudans  monet  ut  rcgcs  terrae  Deum  conli- 
teantur  cxcc^isum,  oratque  ne  peccatorcs  conversoa 
despiciat,  quos  crcare  dignatus  est. 

TT.  ^  Ipsi  :  David. 

CQuamvis  David  Chrislum  signiiicet,tamenaddea- 
do,ipsi,plus  indicat.  Ipsi  enim  reverentius  pronua- 
tiandum  est,  quasi  altissimo,  quasi  omnipotenti, 
quasi  ccelcsti  regi.  Et  tunc  David  jungendum  est ; 
quod  vocabulum  non  ex  deitate  sumitur,  sed  per 
assumpt»  carnis  originem  venire  monstratur* 


4dS 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


m 


1  Co7ifitebor  Libi  Domine  in  ioto  corde  meo  : 
r-  Quoniam  audisli  verba  oris  mei  \ 

HSi  quisproomnibus  vitiisetpassionibus  anims 
suae  agit  pcenitenliam,iste  confitelur  ex  totocorde. 
Si  quis  vero  uno  vitio  confitetur,  puta  qui  ava- 
rus  est,  hoc  confitetur,non  autem  confitctur,  quia 
fornicator  aut  detractor  est,  quia  non  in  toto 
corde  confitetur,  non  auditur  a  Deo.  C  Gonsiderat 
autem  meritum  orationis,  ut  omnia  verba  sua  pro- 
fiteatur  audita. 

2  In  conspectu  angelorum  psallam  tibi  : 
Adorabo  ad  tetnptum  sanetum  tuum  et  confitebor 

nomini  tuo, 
H  Vide  perfectionem  poenitentis,  quia  post  con- 
fessionem  et  pccnitentiam  cum  angelis  raeretur 
psallere  et  gratias  agere  Deo.G  Templum  orationis, 
est  beatac  incarnationis  adventus,  quem  quotidie 
adorat  Ecclcsia^dum  corpus  et  sanguinem  ipsius  in 
sacramcnto  veneratur;  sed  illa  adoratio  perfecta 
est  quam  confessio  beata  comitatur. 

3  Super  misericordia  tua  et  veritate  tua  : 
Quoniam  magnificasti  super  )^  omne\  nomen 

sanctuum  tuum, 
C  Misericordia  est,  quod  sine  cujusquam  meritis 
ad  liberandos  nos  venire  dignatus  est.Veritas,quia 
prophetarum  suorum  promissa  complevit.Magnifi- 
catum  est  nomen^  cum  nobis  culturae  ipsius  virtus 
innotuit.  H  Peccator  audiat  misericordiam;  justus 
autom  et  superbus  audiat  veritatem. 

4  In  quacunque  die  invocavero  te  exaudi  me  : 
Multiplicabis  in  anima  mea  virtutem, 

G  Dies  hic  lucida  petitia  sinceraque  est,quam  non 
cupiditas  nec  ulla  avaritia  nub/Za/,  sed  de  illo  sole 
lucei,  qui  omnes  caligines  mortalitalis  emundat.In 
talibus  petitlonibus  dcvotus  populus  se  audiri  pre- 
catur.H  Multipiicabis,id  est  multis  sollicitudinibus 
subjacere  animam  facis.  C  Per  hoc  enim  ostcndit 
se  inntimera  passurum  contra  qua?  tam  mulliplicia 
virtutum  petit  auxilia. 

5  Confit£antur  tihi,  DomijiCj  omnes  reges  terrce, 
Quia  audierunt  omnia  verba  oris  tui. 

G  Reges  tcrra;  sunt  qui  corporibus  suis  divinita- 
tis  munere  dominantur.Nam  ille  vcre  rex  non  dici- 
tur,  qui  vitiis  servire  monstratur.  Quia  audierunt, 
audire  enim  ad  illos  pcrtinct  qui  obeJicntes  esse 
noscuntur.  Illos  enim  non  dicimus  audisse  quos 
contumaces  sacris  jussionibus  esse  scimus. 

6  Et  content  in  viis  Domini  : 
Quoniam  magna  est  gloria  Domini, 

H  Via;  Domini,  sunt  misericordia  et  veritas,quas 
cantarc  ct  laudare  regibus  ct  religiosis  et  vere 
Gbristianis  passionum  animaj  et  concupiscentiarum 
rectoribus  preecipitur.  Gloria  quippe  Domini  est^ut 
Bfficulum  respuenles,ejus  laudos  cantare  non  desi- 
nant. 

7  Quoniam  excclsus  Dominus  et  humilia  respicit  : 
Et  alta  a  longe  cognocit. 

C  Gum  enim  sit  Dominus  excelsus,  tamen  humi- 
]ia  respicit,  no  quis  gubjectorum  putaret,non  se  ab 


A.  excelso  Doniino  respici,cum  se  coguosceret  magna 
dcvotione  prosterni.  Alta,  superba  significat ;  qu« 
ideo  longe  cognoscit,quoniam  ejus  gratiae  miaime 
proximantur.Et  ne  putarent  superbi,quia  alti  suni, 
68  Deum  non  videre,  ait,  cognoscit. 

8  5t  ambulavero  in  medio  tribulationis  vicificabu 

me  «r  ^t  .*    super  iram  inimicorum  meorum 

extendisti  manum  tuam  : 
Et  salvum  me  fecit  dextera  lua, 
G  Vivificatur  ergo  populus,id  est  latificatur,dum 
enim  in  diversis  angustiis  fuerit  conslitutus,  ster- 
norum   gaudiorum   suavitate  recordans  reficitur. 
Sciens  enim  auruny  igne  probari,  et  premium  ma- 
ximum  post  labores  dari,  et  tribulationes  Domini 
virtute  superandas,la!tatur  in  tribulationibus  et  in 
j.  mente  vivificatur.  Extendit  manum  super  iram, 
quando  illi  inimici  conversihicgraviustribulaDtur, 
quam  contristaverant  subjectos  bumiles,  et  mci- 
piunt  sc  juste  perscqui,qui  prius  innocentibus  par- 
cere  noluerunt.  Dextera  vero  virtus  dicitur,et  Chri- 
stus  est. 

9  Dominus  retribuet  pro  me  :  Domxne,misericordia 

tua  in  sxculum  : 

Opera  manuum  tuarum  ne  despicias. 

G  Dominus  retribuet,  perfecta  nimis  et  qualem 

fundere  monemur  oratio  est,  causam  suam  Domino 

commendare,qui  novit  unicuique  digna  rependere. 

Et  ut  non  irato  animo  dictum  putares,  addit  :  Do- 

mine  misericordia  tua,  etc,  quam  faeis  etiam  in 

nostros  persecutores,  dum  cos  conversos  pro  fide 

tua  multapati  facis.Pertinet  ergo  quod  dicit,  mise- 

C  ricordia,  ad  illos  qui  nos  persequuntur.  Opera  ma- 

nuum,  id  est  inimicos  nostros,  quia  et  ipai  suot 

opera  manuum  tuarum.Ideo  ergo  rogat  piuspopu- 

lus  pro  inimicis  suis^ut  eis  miseratus  indulgeat,qui 

in  se  peccaverunt  persequendo,  ut  indulgentia  per- 

cepta  convertantur. 

ORATIO   EX    PSAL.    CXXXVII. 

Multiplica  Domine,  virtutem  tuam  in  animabos 

supplicum,ut,dum  in  templo  sancto  jugiter  adon- 

mus,  in  conspectu  tuo  cum  sanctis  angelis  glorie- 

mur.  Per  Dominum  nostrum  Jesum  Chri8tum,ete. 

•  PSALMUS  GXXXVIII. 

ARGUMENTUM   PSAL.   CXXXVIII. 

C  Christus  ad  Patrem  de  pausatione  et  resui 
ctione  sua  loquitur,  potentiam  paterne  divinil 
0  exponens,  quia  in  eo,  quod  bomo  est,nusqunm 
ejus  notitia  se  possit  abscondere,ac  super  omi 
asserens  sanctorum  conforlatum  esse  principati 
TT.  In  finem  psalmus  David. 
C  Totus  bic  psalmus,ad  Christi  Domini  personmaD 
rcferendus  est,  et  ad  Patrem,  quoniam  de  piiii»» 
tione  sua  et  rcsurrectione  loquitur.A  Potest  ver»  W 
de  posnitente  exponi.- 
1      Domine,  probasti  me  et  cognovisti  me  : 

Tu  cognovisti  sessionem  mearr  ei  returrectim^m 
meam, 
G  Probavit  Pater  Filium,  quando  manifestam  ^ 
cit  humiiltatem  ip8ius,cum  a  Joanne  baptizari  f^' 


491 


BXPOSITIO  P3ALM0RUM. 


AvP 


Ittit.  Gognovit  eum,  id  est  ost^ndit,  quando  dixit  :  A 
Hic  est  Filius  meus  dilectus  in  quo  mihi  complacui : 
ipsnm  audite  (MaUh,  xiii).  Beno  autem  appellata, 
aessio,  mors  est  Salvatoris,  in  qua  non  pasna,  sed 
requies  fuit.  A  Vel,  probasli  me,  in  passione :  ,et 
cognovisti,  id  est  cognitum  fecisti,  in  resurrectione. 
Repetit  enim  in  quo  cognitum  eum  feeerit,  in  ses- 
sione  scilicel,  id  est  passione,quia  sedens  se  humi- 
liat,  et  Christus  humiliavit  se  usque  ad  mortem 
crucis,  et  in  rcsurrectionc  notumomnibus  fecit,  ita 
probavit,  id  est  probatum  ostendit  et  cognitum 
Filium  suum  patcr  ceternus. 

2  fnlellexisti  cogitaUoncs  meas  de  longe  : 
Semiiam  meam  et  funiculum  meum  investigasti. 

C  A  longe,  hic  non  locum,  sed  tempus  significat, 
quia  noQ  solum  facta  nostra  praevidet,  verum  cogi-  » 
tationes  nostras,  antequam  nos  ipsi  existimamus, 
a^oscit.  Semits  pertinent  ad  tacitas  cogitationes, 
faniculus  ad  justa  judicia. 

3  Et  omnes  vias  meas  prawidisti : 
Quia  non  esi  sermo  in  lingua  mea, 

C  Vi«  ad  actus  pertinent  humanos.  Prssvisffi  vero 
a>  sunt  \is  ejus,  id  cst  opera,  ut  et  prophetata 
longe  ante  noscantur  Christi  operOy  sicut  de  Christi 
iNa»»uetudine  Isaias  dixit  :  Sicut  ovis  ad  occisio- 
nem  ductus  cst,  etc.  {Isa,  uii).  Non  est  sermo,  uti- 
qiie  falsitatis,  quia  nunquam  sub  aliqua  falsitate 
locatus  est  Ghristus. 

4  EecCy  Domine  -r  ^ti  [  cognovisti  omnia  novissima 

et  aniiqua : 
•r  Tu  ]  formasti  me  et  posuisti  super  me  manum 
iuam,  C 

G  Quod  dicit  cognovisti  omnia  novissima,  hoc 
pertinet  ad  incarnationem  ipsius,  qus  facta  est  no- 
vitsimis  temporibus  {GaL  iv);  ut  Paulus  ait.  Et 
Johannes  ait :  Filioli,  novissima  hora  est  (/Joan. 
u).  Antiqua,  id  est  aeterna,  qu®  nec  initio  nec  ftne 
elaoduntur.  Formasti  me,  significat,  genuisti.  Po- 
BiritPater  manum  supcr  eum,  cum  in  ipso  virtutem 
sac  majestatis  ostendit. 
5   Mirabilis  facta  est  scientia  tua  ex  me  : 

Confortutn  esi  et  non  potero  ad  eam, 
C  Scientia  Patris  est,  quae  per  Ghristum  ubique 
temmm  prsdicata  est.  Qus  est  facta  mirabilis  per 
Christum,  dum  terrigenis  sncramcnta  sacrac  legis 
Qarrata  sunt.  Nec  potero  ad  eam,  ex  humanitate  et 
^/Irmitote  carnis  loquitur,  ut  in  alio  loco  :  Pater  j) 
major  me  est  {Joan,  xiv) :  ut  sit  scnsus  :  Humanam 
nafcuram,  quam  assumpsi,  divinae  substantijB  ad- 
cquare  non  possum.  A  Vel  pcenitens,  peccatis  suis  a 
diriaa  contemplatione  dejectus,  illam  dicit  supra 
taam  fragilitatem  confortatam,  mirabiliterque  ex- 
r       oeUam. 

i        6  Quo  ibo  a  spiritu  tuo  : 
Y  Et  guo  a  facie  tua  fugiam  ? 

4  C  Dicendo,  quo  ibo  :  significat  naturam  humani- 
**ti8  non  ex  se  habere  quo  fugiat,  cum  spiritus  san- 
i|  <^Q6  nbiquo  sit  totus.  Facics  autcm  :  substantiam 
p       Utatis  significat,  que  omnia  complcctilur,  omnia 


contuetur,  omnia  penetrat.  A  Vel  pcenitens  quaerit 
locum,  quo  fugiat  ab  ira  Dei. 

7  Si  ascendero  in  coslum,  tii  illic  es  : 
Si  descendero  in  infemum,  ades. 

G  Ait  autem  per  id  quod  homo  est :  siascendero 
in  coelum,  tu  illic  cs,  scilibet  ubi  erat  ad  dexteram 
Patris  collocandus.  Descendit  quoquc  in  infernum, 
cum  disrupit  infcrnorura  loca,  et  piissimus  redem- 
ptor  humano  generi  subvenit.  Ades,  quoniam  tri- 
duana  celeritate  surrexit.  A  Vel  pcenitens  ait,  si  su- 
porbiero  me  extollens,  ibi  mc  punis;  et  si  in  profun- 
dum  peccatorum  descendcro,  et  ibi  vindicas. 

8  Si  sumpsero  pennas  '^  meas   ]  diluculo  : 
'T'  Et  :  habitavero  in  extremis  maris, 

C  Pennas  suas,  dicit  celeritatem  divinae  mjyesta- 
tis,  quoniam  sanctum  corpus  ad  superna  elevavit. 
Dum  quoque  dicit,  meas,  intellige  gloriam  propris 
potestatis,  quia  propria  potcstate  deitas,  non  ange- 
lico  adjutorio  humanitatem  ad  dcxtcram  Patris  col- 
locavit.  Ilas  pennas  cum  sumpserat  diluculo  resur- 
rectionis,  et  habitavit  in  extremis  maris,  hoc  est 
supra  istius  sicculi  amplissimum  finem  manus  pa- 
terna  deduxit.  A  Vel,  pennae,  duo  praecepla  sunt 
charitatis,  quibus  mane  a  peccatis  surgcns  poeni- 
tens  habitat  in  exlrcmis  sa^cuii,  id  est  in  gaudio 
coelesti.  Quod  post  finem  hujus  vitic  datur,  et  tamen 
jam  in  eo  spe  habitatur. 

9  Etenim  illic  manus  tua  deikwet  me  : 
Et  tenebit  me  dcxtera  tua. 

C  Deduxit  Christum  paterna  manus,  qui  est  dex- 
tera  Patris,  qui  assumptam  humanitatem  et  sibi 
unitain  per  astcrna  saecula  continebit. 

10  Et  dixi,  Forsitan  tenebrce  conculcabunt  me  : 
Et  nox  itluminalio  mea  in  deliciis  meis. 

C  Istc  versus  sub  ironia  pronuntiandus  est,  quo- 
modo  enim  cum  tencbrae  conculcare  potcrant  qui 
est  lux  mundi?  sed  illc  potius  tencbras  conculcavit, 
cuin  cscitatem  primihominis  luccsuaemisericordiae 
reparavit.  Nox,  significat  inferni  claustrum,  quod 
certo  illuininavit,  cum  potestatem  diaboli  conlrivit. 
Delicio;,  paradisum  significat,  ad  quem  anima;  san- 
ctorum  pr^stantc  Domino  reversac  sunt.  A  Vel  pce- 
nitentis  verba  sunt,  a  tcncbrosis  actibus  male  sua- 
dcntium  seduci  timcntis. 

11  -^  Quia  ;  tcnebrx  non  obscurabuntur  a  te :  ei 

do.c  sicut  dies  illuminabitur  : 
Sirut  Uncbrce  cjus,  ita  et  lumen  cjus. 
C  Causa  rcddilur  cur  nox  sit  illuminatio  in  deli- 
ciis.  Tcnebras  dicit  mystica  et  profunda  quaeque 
divinarum  Scripturarum,  quae  non  obscurabuntur, 
scd  illuminantur  a  Domino,  et  quae.  fuerant  quasi 
nox,  sub  mystica  complexione  prophetarum  tene- 
brosa  dicta,  in  adventu  Domini  patuerunt.  Sfcut 
tpnebrae  ejus,  itaet  lumen  ejus,quia  in  ulroqueve- 
ritas  fuit,  seu  cum  obscura,  sive  cum  illuminata  vi- 
dcrcntur.  A  Vel  pcenitens  ^it  :  tenebrae  peccatorum 
non  rcdduntur  a  te  magisobscurac,  sed  a  me,  dum 
peccalum  excusare  volo ;  tu  vero,  si  confcssus  fuero^ 
illuminas  noctcm  ct  tenebras. 


m 


S.  BRUNONIS  HBRBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


12  Quia  tu  possedisti  renes  mem  : 
Suscepisti  ine  de  utero  mairis  mcae, 

C  Renes  significal  fortitudinem  corporalem,  unde 
merito  dicit  renes  suos  essc  a  Patre  possessos,  quo- 
niam  cgbIcsUs  justitifle  firmitate  consistens,  pocca- 
tum  fragilis  corporis  ignoravit.  De  utero  vero  ma- 
tris,  id  esl  de  Synagogae  sinu,  dicit  se  susccptum 
a  deitate  Patris,  quae  in  eo  cum  Patre  una  est.  Nam 
si  de  virginali  utcro  velis  accipere,  non  solum 
quando  est  de  castissimo  utero  cgrcssus,  sed,  ct 
quando  Spiritu  sancto  conccptus  cst,a  Domino  pro- 
batur  assumptus.  A  Vel  verba  pocnitentis  sunt. 

13  Confit^hor  tibi  quia  terrihililer  magnificatus  es  : 

mirahilia  opera  iua  : 
FA  anima  mea  cognoscet  nimis. 
C  Terribiliter  enim  magnificalus  est  Pater,quando 
jn  passione  Christi  terra  tremuit,  saxa  disrupta  sunt, 
sepulcrapatucrunt.Neccssequefuitillummirabilcm 
cognoscere,quem  tantorum  bencficiorum  piissimum 
largitorem  cernebatChristi  humanitas.Vcl  pojnilcns 
dicit  in  coQversione  peccatorum  Deum  tcrribiliter 
roagnificari  et  mirabiliter.  Et  sequcntcs  vcrsus  de 
pccnitente  cxponcrc  vales. 

14  fion  est  occulatum  os  mctim  a  te  quod  fccisti  in 

occulto  : 
Et  suhstantia  mea  in  inferioribus  terrac. 
C  Per  os  enim  significat  sacramcnta  divina,  quai 
ante  adventum  Domini,  occulta  fuerunt,  ut  bapti- 
smum  sacrum,  et  corpus  ct  sanguis  Domini,  qusc  eo 
venicnte  clarucrunt.  Inferiora  terraj,  fuerunt  gen- 
tinm  culturae.  8cd  ipsis  facta  cst  nota  substantia 


A  17    Dinumeraho  cos  ct  super  axenam  multiplicabitn' 
tur  : 
Exsurrexi  ct  adhuc  sum  tecum. 
C  Arena  maris,  significat  Judasos  proptcr  aridita- 
tem  fidei ;  arcnacnim  estdicta  ab  ariditate,  promittit 
ergo  Christus  se  dinumeraturura  populam  fidelem, 
quinumerosiorpopuloJudaicoinvenitur.Exsurrcxi, 
a  pausatione  dormitionis.  Adhuc  tecum  sum,  non 
quod  aliquando  abipso  dividcndas  sit,  sed  qui  roodo 
nobis   cst   invisibilis,  ad  dexteram   Patris  in  ccb- 
lestibus  rcsidens,  omnibus  postea  gCDtibus  appa- 
rebit. 

18  Si  occideris  Dcus  pcccatores  : 
Viri  sanguinum  dcclinate  a  me. 

19  Quia  dicitis  in  cogitatione  : 
Jccipient  in  vanitate  civitates  sms. 

C  Occidit  Dcus  peccatorcm,  cum  moritur  peccato, 
ut  vivat  Deo  :  ut  Paulus  ait  :  Mortuus  sum  legi,  ut 
vivam  Christo  [Gal,  ii).  Viri  sanguinam,  sunt  qui 
carnaliter  vivunt,  ct  quac  sunt  sanguinis  peragunt, 
quibus  dicitnr  :  Dcclinate  a  me.  A  C  Videtur  autero 
sic  connccti  Verborum  ordo  :  Si  occidcris  Deos 
peccatores,  accipicnt  in  vanitate  eivitates  suas,  C 
id  est,  si  peccaioTii^  a  malis  cogitationibus  in  bona 
studia  transferas,  priorcs  consuetudines  et  peccata, 
in  quibus  habitabant,  in  vano  accipient,  id  est  vanas 
respuent,  ot  dicent  his  qui  adhuc  in  illis  vanis  et 
malis  permanent :  Declinate  a  me,  quia  dicitis  in 
cogitationibus,  id  est  loquimini  in  mente  et  mur- 
muratis  contrailla,  qunc  vobis  Spiritus  sancti  virtute 
prffidicata  sunt,  idcoque  quia  sic  loquimini  in  cogi- 


B 


Salvatoris  Dci,  quando,  in  ipso  intclligentos  divini-  C  tatione  contra  Dcum,  declinate  a  me.  C  Quia  dicitis, 


tatcm,  eum  devotis  mcntibus  pcr  apostolicam  do- 
ctrinam  Deum  esse  crcdidcrunt.  Terra  itaque  hu- 
manum  gcnus  est,  cujus  partes  supcriores,  Judsoi 
fucrunt  rccte  credcndo  antc  Christi  nativitotero,  et 
partes  ejus  inferiores,  gentcs  terrram  adorantes  et 
lapidcs.  Qua;  nunc  fidc  fact^  sunt  supcriorcs. 
15    Imperfectum  mcum  vidcrunt  oculitui :  ct  in  libro 
tuo  omncs  scrihcntur  : 
Dics  formahuntur  et  ncmo  in  cis. 
C  Dixit,  ex  persona  Ecclesiee,  suum  imperfccturo 
Palrem  vidissc,  quia  illa  usque  ad  finem  saiculi  con- 
gregabitur  et  perficietur,  sed  dcilas  ista  jaro  vidit 
qnoB  adhuc  futura  post  longis  tcroporibusservanlur. 


id  cst  contra  illa  murmuratis  quiae  virtutc  Spiritus 
sancti  vobis  prajdicata  sunt. 
20    ISo7ine  qui  oderunt  /e,  DominCy  oderam  : 
Ei  super  inimicos  tuos  tabcsccham  ? 
C  Merito  nostros  adversarios  jubemur  diligere, 
quos  nos  nostro  vitio  contingit  ofTondere ;  Dei  vero 
inimici,  quando  obstinati  sunt,  competenti  et  rcli- 
giosa  cxsccrationc  damnantur,   quoniam  cum  ab 
ipso  creati  sint,  ipsique  debeant  omne  quod  vivutt, 
suo  tamen  contumaccsreddunturauctcri,  idco  juste 
tales  horrendi  sunt,  qui  et  suorum   bcncficiorum 
memores  non  fuerunt.  Tabescere,  hoc  vcrbum  indi- 
cium  est  magni  doloris,  tabescere  enim  illos  dici- 
mus,  qui  curis  jugibus  affliguntur,  et  pcne  usqoe  ad 


Et  in  libro  scribontur,  liui  oetcrna  felicitatc  gaude- 
bunt.  Dies  formabutur,  id  est  sancti  in  perpetua  jj  interitum  vitae  corpore  deficiente  petreniunt. 
felicitate.  Nerot»  in  cis,  subaudiendumest,  informa-      21    Pcrfecto  odia  odcram  illos  : 
bitur,  id  est  informis  et  defectuosus  erit  in  coelesti 
palria,  quia  omnis  infirmilas  carnis  consumptadi- 
Bperibit. 

16    Mihi  autem  nimis  honorificati  sunt  amici  tui, 
Deus  : 
Nimis  confortatus  cst  princijmtus  eorum. 
C  Amicos,  dicit  sanctos  apostolos.  Nimis,  valde 
significat.  Confortatus  cst  principatus  corum,  qucm 
prcestunte  Domino  perccpcruut  intantum  ut  arietes 
«greguroct  principcs  fideliuro  roeruerint  csse  popu- 
lorum. 


Inimici  facti  sunt  mihi. 

C  Perfectum  est  odium,  homincs  diligere,  et 
eorum  vitia  semper  odire,  odium  quippc  dictum  est 
quasi  oris  repudium.  Inimicos  factos  etiam  sibi  di- 
cit,  qui  contrarii  paternis  jussionibus  cxstitcrafit, 
ut  ostenderet  unitalem  su»  divinitatts  cum  Pati^. 
22  Proha  mc,  Deus,  et  scito  cor  meum  : 
Intcrroga  me  et  cognosce  semitas  meas. 

C  Proba  me,  istud  nemo  potest  dicere,  nisl  Hle 
solus  qui  peccata  non  fecit  Christus.  Scito  cor,qaia 
te  derelinquere  in  persecutione  non  novi.  tntetrogE> 


aoi 


EXWJSITiO  PSALMOHUM. 


803 


lui  iD^sttioaem  pertinei  minutissimam,  prsemisit 
eniioi,  seito  cor  meum.  Sciens  vero  acute  interrogat^ 
U  foUi  nm  petesty  quta  nemo  scienU  interrogatm  po^ 
M  negare  quse  gessit,  SemitaB  ad  operationes  perti- 
net  bonas,  quas  ille  jugiter  gessit  et  coclesti  sancti- 
tate  transegit. 

23  Ei  vide  si  via  miquitatis  inmc  est : 
Ei  deduc  me  in  via  xterna, 
C  Merito  ergo  hnmana  in  Christo  substantia  petit 
se,  dedooi  in  «lerna  via,  quae  declinavit  a  via  ini- 
quitatis,  id  est  ab  aotibus  diabolicis.  Quod  vero  di- 
cit,  y\de  si  eet,  inie)h*ge,  non  dubitatione  prolalum, 
«ed  scientis  securitate,  quasi  diceret,  vide  si  est, 
id  eet,  videbis  quod  non  est. 

ORATIO   EX   PSAL.   CXXXVIII. 

Celi  ievrsBque  prospector,  Deus,  quo  moriente, 
iUurainata  sunt  tartara,  quo  resurgente,  sanctorum 
cst  muUitudo  gavisa,  quo  ascendente,  angclorum 
cxsultavit  caterva,  precamur  tants  gloriae  excellen- 
tsm  virtutem,  ut  directi  in  via  stcrna,  illo  tuea- 
mur  brachio,  quo  honorabiles  amici  tui  tecum  glo- 
Tiantur  in  coelo.  Qui  vivis,  etc. 

PSALMU8  CXXXIX. 

ARGUMENTUM  PSAL.  CXXXIX. 

G  Ecclesia  Dominum  deprecatur,  ut  ab  iniquo 
4iabolo  liberetur :  vindictam  dicens  in  futuro  judi- 
cio  super  eos  venturam,  qui  pauperes  ejus  insanis 
motibus  persequuntur. 

TT.  In  finem  Psalmus  David, 
C  In  Onem,  Dominum  significat  Salvatorem,  qui 
^bI  finis  legis  ad  jestitiam  omni  credenti  (Hom,  x) : 
Qai  nebis  in  hec  psalmo,  quasi  prseconis  voce,  ju- 
dex  lerribiliB,  omnipotens,  pius  quoque,  et  nimium 
teeiderabilie  sdvenire  praBdicitur. 
1      Eripe  me,  Domine^  ab  homine  malo  : 
A  pire  iniquo  eripe  me, 
G  Sciens  mater  Ecclesia  quanta  in  membris  suis 
•b  iQsidiiB  diaboli  pateretur  clamat  ad  Dominum, 
fm  soIhs  poteet  ejus  superare  nequitias,ut  ab  ipsius 
niiltiplici  tentatione  liberetur.  Hominem  malum, 
if^llai  diabolum.  Vir  iniquus  est  homo  sequax 
dlaboii.  Duo  enim  simui  epitheta  uni  persons  non 
I»oterant  convenire,  quod  eloquenti«  lege  prohibi- 
tam  sit. 

t     Qui  cogOaverunt  iniquitales  in  corde  : 
fota  die  eonstHuehant  praelia, 
C  Graviora  sunt  semper  peric^ik,  qus  habentur 
6ccuHa.  Significat  per  hoc  vero  haereticos,  qui  pra- 
Mft  dogmatiijus  in  sacrilega  certamina  proruperunt. 
Tota.  die,  exi  ui  eorum  nequitiam  continuam  mon- 
straret,  ut  nuUa  eos  lassitudo,  nulla  temporis  lon- 
ginquitae  mitigaret. 
^    Aeuerunt  lingms  suas  sicut  serpentes  : 

Vememm  aspidum  sub  labiis  eorum.  Diapsalma, 

C  Per  linguas  significat  verba  hsBreticorum,  qui- 

Ims  volnerare  contendunt  corda  fidclium.  Vcnenum 

«spidum,  H  quoniam  videntur  amicitiae  verba  ha- 

km,  et  plena  sunt  veneno  mortifero. 


A  ^  Custodi  mCf  Domine,  de  manu  peccatoris  : 
Ab  hominibiis  iniquis  eripe  me, 
G  Peccator :  iterum  diabolum  significat,  qui  mul- 
tis  dolis,  multis  fallit  insidiis.  Scquuntur  etiam  cjus 
ministri :  quoniam  quod  non  possunt  perse  occulte 
inspirando  mcntibus  nostris,  pcr  suos  sequaces 
publice  conantur  implere. 

5  Qui  cogitaverunt  supplantare  gressus  meos  : 

Absconderunt  superbi  laqueum  mihi 
C  Supplantari  proprie  dicimur  :  quando  plantis 
nostrls  terra  subducitur,  ut  in  tenebrosis  cavernis 
graviter  incidamus :  quod  nobis  facit  diabola8,cum 
peccatorum  foveas  parat.  Superbi  :  h«retici  sunt, 
qui  pravis  dogmatibus  populos  deolpere  potius 
quam  doccre  festinant,  et  laqueos  ponunt  sanct(B 
]}  plebi :  quando  eos  vanis  enigmatibus  obligare  con- 
tendunt. 

6  Et  fuiies  extenderunt  in  laqueum  : 

Juxta  iter  scandalum  posuerunt  mihi,  Dia^ 
psalma. 
C  Extenderunt  ipsi  funes,  id  est  tortuosas  et  do- 
losas  objectiones,  quibus  capiant  sensus  humanos  : 
ut  quasl  pedibus  laqueum,  ita  mentibus  tendere 
probentur  scandalum.  Juxta  iter  dioit :  quoniam 
nou  capiunt  nisi  illos  qui  a  recto  virtutum  callo  di- 
scedunt.  Laqueus  aut  funis  ideo  positus  est  :  quia 
vincula  sua  gravius  semper  astringit,  neo  amplexus 
ejus  aliqua  ienitate  dilabitur,  cum  nodosis  quibus- 
dam  sinibus  illaqueata  concludit. 

7  Dixi  DominOy  Deus  meus  es  tu  : 

n  Exaudi  Domine  vocem  deprecationis  mex, 

G  Orat  Ecclesia  ne  pessimis  tradatur  insidiis :  di- 
cit  enim  Ecclesia,  resplendens  purissima  fide  de 
gentibus  advocata,  quae  sanciam  Trinitatem  veracis- 
sima  fidc  confitctur,  dixi  Domino,  etc.  Sequitur, 
exaudi,  Domine,  vocem,  etc,  suCTecisset  dicere, 
exaudi  deprecationem  raeam  :  sed  altius  quid  inno- 
tescere  volens.  dixit,  vocem  deprecationis  meae.Vox 
enim  deprecationis  :  est  puritas  orationis,  et  clamor 
ille  taoitus  qui  ascendit  ad  Dominum.  Sanctae  enim 
operationis  vox,  est  rerum  ipsarum  loquacissimus 
clamor  :  non  hominibus  notus,  sed  soli  Deo  cogni- 
tus,  unde  et  tacenti  Moysi  dicitur,  quid  clamas  ad 
me?  {Exod.  xiv.)et  Guin  dicitur,  vox  sanguinis  fra- 
tris  tui  clamat  ad  me  de  terra  {Gen,  iv). 

8  Domine  Domine,  virtus  salutis  mex  : 
Obumbrasti  super  caput  meum  in  die  belti, 

G  Repetitio  ista,  Domine,  Domine,  pis  precationis 
affectum  ostendit.  Cum  autem  dicit,  virtus  salutis 
mea; :  patientiam  perseverantiamque  in  certamine, 
demonstrat  Domini  esse  donum.  Virtusenimaviri- 
ditate  dicta,  quae  nescit  aliquo  labore  marcescere. 
Caputautem  suum  obumbratum  cum  dicit  Ecclesia, 
significat  beatam  Domini  passionem  :  qui  sic  obum- 
bratus  est  in  ea  (hoc  cst  defensus,)  ut  nec  animus 
ejus  confusionem,  nec  caro  ipsius  corruptionis  in- 
juriam  sustinerct.  In  die  autem  belli :  bene  dietum 
est,  in  die  passionis  cjus  et   mortis  :  quia  diabolo 


D 


503 


S.  BRUNONIS  HEHBIPOLENSIS  EPISGOPK 


504 


victo,  inferno  fracto,  captivi  liberati  sunt,  et  trium-  A 
phans  de  morte  rediit. 

9  Non  tradas,  Domine,  desiderium  «f  meum  ]  pec- 

catori :  cogitaverunt  contra  me  ne  derelin^uas 
me : 
Ne  forte  exaltentur.  Diapsalma. 
G  Traditur  enim  peccatori  (id  est  diabolo)  deside- 
rium  istius  qui  concupiscentias  carnis  perncil  :  ta- 
lis  enim  non  nisi  quod  diabolus  vult  desiderat,  et 
ideo  in  desideriis  suis  diabolo  traditur  ad  possiden- 
dum.  Et  quia  inimici  cogitavcrunt  (consilium  scili- 
cet  faciendo)  contra  me  :  juste  peto,  Domine,  ne  de- 
relinquas  me.  Et  subinfertur  causa  justissima  pcti- 
tionis  et  exauditionis  :  ne  exaltcntur  impii  in  per- 
ditione  justorum. 

10  Caput  circuiius  eorum  :  l^ 
Labor  labiorum  ipsorum  operiet  cos, 

A  G  Deus  obumbrat  super  caput  justorum,  sed 
malorum  caput  operit  labor  labiorum,  Ordo  verbo- 
rum  talis  est,  caput  eorum  circuitus,  scilicct  est, 
id  est  caput  impiorum  est  diabolus^  qui  semper  cir- 
cuit  qu8Brens  qucm  devoret  (/  Petr,  v).  Labor  veco 
labiorum :  est  prolatum  ore  mendacium,  quod  acm- 
per  laboriose  fingitur,  quoniam  exquisita  machina- 
tione  formatur.  Vcritas  enim  sine  labore  dicitur, 
quia  sine  difficultate  profertur.  A  Vcl  ipsius  circui- 
tus  eorum  caput  cst  superbia,  quoe  provenit  ex  la- 
bore  labiorum,  id  est  mendacio. 

11  Cadent  super  eos  carbones  :  in  ignem  dejicies 

eos  : 

In  miseriis  non  subsistenl, 
G  Garbones  ignis  :  sunt  poBnitentioi  cruciatus,  G 
quod  tamen  inccndium  nascitur  cx  imbre  lacryma- 
rum.  In  ignem  dejiciuntur  :  quando  jam  flamma 
charitatis  accensi,  fervere  sanctis  opcribus  inci- 
piunt  :  his  evenit,  ut  in  peccatorum  miscriis  non 
subsistant :  quoniam  jam  in  bonam  partem  trans- 
feruntur. 

12  Vir  linguosus  non  dirigetur  in  terra  : 
Virum  injustum  mala  capient  in  interitum, 

G  Vir  linguosus  :  est  qui  multa  inutiliter  verba 
profert,  qui  non  dirigitur  :  quia  multiloquio  non 
efTugiet  peccatum.  liyustus  vir  est,  qui  divinas  re- 
gulas  contemuens,  proprise  voluntatis  fervor«  tradu- 
citur  {Prov,  x)  :  illum  mala  capient,  quia  semper 
sibi  noxia  cogitat,  qui  praecepta  Domini  declinat. 

13  Cognovi  quia  faciet  Dominus  judicium  incpis  :      n 
*f  Et  \  vindictam  pauperum. 

G  Faciet  ergo  judicium  inopum,  quando  in  illa 
judicatione,  promisba  illis  Teinbuit  :  et  tunc  vindi- 
cat  paupcrcs,  cura  eorum  porsecutoros  a  suo  sancto 
separabit  regno. 

14  Verumtamen  justi  confilebunlur  nomini  tuo  : 
Et  habitabunt  recti  cum  vultu  tuo, 

H  Quid  enim  vuitus  Dci,  nisi  Christus  Filius  cjus? 
nisi  cogitatio  divinitatis  ipsius?  G  Guni  ipso  ctiam 
Dci  vuKu,  juFli  in  ajternum  habitabunt,  cum  (ut 
ait  Apostolus)  non  pcrspeculum,  sed  facic  ad  facicm 
contuebuntur  eum  (/  Cor,  xm).  Vide  autcm  quod 


justi^  cum  persecutionem  patiuntur,  confitentar 
laudes  Deo  (tunc  enim  magna  virtus  est,  laudare 
Deum)  et  facilius  discedit  inimicus  et  tribulatio,  et 
videbunt  faciem  Dei  post  vitam  istam  taleso^tema- 
litcr. 

ORATIO   EX    PSAL.    CXXXIX. 

Virtus  salutis  nostrae,  Deus,  defende  Ecclesiam 
tuam  a  dissidentium  veneno  mortifero,  ut  a  te  obum- 
brati  nunquam  obligemur  a  laqueis  inimici.  Per 
Dominum  nostrum  Jesum  Christum,  etc. 

PSALMUS  GXL. 

ARGUMENTUM    P6AL.   CXL. 

G  Propheta  supplicat,  ut  inter  mundanos  actus 
a  diversis  liberetur  crroribus,  ne  in  peccatorum  re- 
tiacula  cadat. 

TT.  Psalmus  David, 

1  DominCf  clamavi  ad  te^  exaudi  me  : 

Intendc  voci  mex  dum  clamavcro  ad  te, 
C  Dominc,  clamavi.  Volens  propheta  afTectum 
orationis  continuae  humano  generi  infundere,  duo 
tempora  videtur  discrepantia  posuisse  :  clamavi  de 
prajterito  dicit,  quod  perfectam  signiQcat  oratio- 
nem  :  et  itcrum  clamavero,  quod  utique  de  futaro 
constat  positum  :  ut  sicut  nuUum  tempus  a  culpis 
est  vacuum,  ita  a  dovotfs  precibus  nunquara  est 
cessandum. 

2  Dirigatur  oratio  mea  sicut  incensim  in  conspe- 

ctu  tuo, 
Elevatio  mannum  mearum  sacri/iciufn  vesperU' 

nunu 
G  Dirigatur  ad  te  oratio  mea  sicut  incensum,hoc 
est  ut  est  recta  veniat  ad  te  oratio  mea  in  odore 
virtutum^  non  habens  sordes  aut  vitia.  C  Incensam 
est  odoriferi  pigmenti  suavis  adustio,  et  spirituali- 
ter  hic .  II  Incensu  m,  orationes  sanctorum  sunt  {Apoe. 
VI ii).  G  Sacrificium  vespertinum  fortasse  sigoiilcat 
illam   oblationcm,  quam  in  ftne  vitae  Domino  sdet 
ofTerrc  religiosa  devotio,  et  ideo  nuUus  dcsperet,8i 
ultimo  sua  peccata  lacrymarum  fontc  detergat.  Ele- 
vatio  vero  manuum  opera  pia  sigoincai  :  sic  re- 
missio  earumdem,  cessationem  a  bono  opere.Vespe-    « 
ra  quoque  nostra,  tempus  prope  Gnem  vit®  htt|jii8  ^ 
significat. 

3  Pone,  Domine,  custodiam  ori  meo  : 

Et  ostium  circumstantix  labiis  meis, 
G  Petit  prophcta,  ne  quid  tale  dicat,  quod  perve  .e 
nire  debcat  ad  realum.  Ostium  quippe  ab  obstand»  ^ 
dictum  est.  Illud  ergo  vidit  Propheta  magnis  prec^.^ 
bus  essc  muniendum,  unde  tam  facile  noverat  v< 
nire  peccatum  :  quod  si  fragilitate  peccaverit, 
tcm  hoc  precatur  ne  illud  excuset,  unde  sequitu] 

4  Non  declincs  cor  meum  in  verba  malHix  : 

Ad  excusandas  excusationes  in  peccaiis, 
G  Verba   malitix  sunt,  ut  quis  post  poccati 
suum  falso  ad  excnsationes  confugiat,  quia  cons^ 
tudo  cst  poccantium,  quando  deprehensi  fuerizity 
primum  se  aliqua  falsitate  excusare,  et  cum  fuer^B* 
inde  convicti,  alias  assumunt  cxcusutioues  ctMtt^ 
peccato  falsitatis  (nequando  verilati  acquiescatiave' 


MS 


BXPOSITIO  PSALMORUM. 


506 


feeanda  protervit^),  modo  enim  tempori,  modo 
necessitati,  modo  aliis  imputando  puod  peccant : 
hoc  autem  maximum  vitium  est  quo  homincs  labo. 
rant. 

5  Cum  hominibus  operantilnts  iniquilalem  : 
Et  non  communicabo  cum  electis  eorum. 

H  Petit  et  hic  propheta,a  collegio  liberari  eorum 
qui  operantur  iniquitatem.Sicutenim  Oominus  ha- 
bet  electos  suos  8anctos:ita  ctdiabolus  habctelec- 
tos  suos,  sicut  principcs  haereticorum,  qui  apud  re- 
probos  clecti  pulantur :  scd  et  omncs  electi  in  scele- 
rc,electrdiaboli  dicuntur.C  Et  communicabo  :  refer- 
tur  tam  ad  operantes  homincs  iniquitatcm^  quam 
ad  electos  eorum.H  Vel  prima  pars  hujus  versiculi 
combinanda  est  cum  praecedenti  vcrsu  :  ut  sit  sen- 
sas,  non  declines,  etc,  ad  cxcusandas,  eto.,  cum 
hominibus  opcrantibus  iniquitatem. 

6  Corripiet  me  justus  in  misericordia  ct  increpabit 

me  : 
Oleutn  *f  autem  ;  pcccatoris  non  impinguet  ca- 
put  meum, 
C  Praeelegit  vir  sanctus  justorum  incrcpationes, 
peccantium  blandimcntis.  Qux  autcm  sit  corroptio 
jnsti  intimavit  d?ccns,in  misericordia:quoniam  vir 
eanctus  non  in  ira  corripit^sed  per  dilectionem  in* 
erepat  :  melius  cst  enim  corripi  a  justo,quam  lau- 
dari  a  peccatore.  Olcum  enim  peccatoris  :  adulatio 
est  deceptoris  et  ficti  amoris,  periculosa  est  adu- 
laiio,  quap  excluderc  potest  hominem  a  regno  Dei. 
7      Quomam  adhuc  -r  et  ;  oratio  mea  beneptacitis 
eorum, 

Absorpti  sunt  petrae  judices  eorum. 
H  Quoniam  adhuc,  etc. :  ipsi  in  beneplacitis  suis 
Bianent.  Ego  autem  pro  ipsis  orabam  ut  converte- 
lentor.G  Vel  se  adbuc  imperfcctum  ostcndit:  quan- 
do  orando  talia  sibi  provcnire  cupiebat,  quae  malis 
erantbeneplacita.Etsecundum  primum  intellectum 
Christus  pro  iuimicissuisutconvcrtcrcnturPatrem 
orebat.  Absorpti  8unl,id  estconvicti  judiccs  Jud®o- 
mm  Bcilicet  vel  gcntilium,  ut  Pilato,  Aristoteles, 
live  hsreticorum,  quando  sunt  per  fldem  juncti 
petrae,  id  est  Cbristo,  et  segregati  a  diabolaA  Sive 
joncti,  id  est  comparati :  vidcntur  enim  philosopbi 
iliqnid  dicere :  sed  scriptaeorum  comparata  divins 
Seripturae  absorbentur,  nihil  sunt,  et  velut  stulta 
jicent. 
8    Audient  vcrba  mea  quoniam  potuerunt : 

Sicut  crassitudo  terrx  erepta  est  super  terram. 
G  Verba  sua  ab  haereticis  et  tyrannis  dicit  audita, 
<ia«  pr»sentis  libri  textus  cloquitur  (quantis  enim 
iQeis  locis  increpantur  ut  dcbeant  corrigi),  potue- 
nint  ergo  toties  admoniti  cognosccre  Dei  volunta- 
to.  Crassitudo  autem  terrae  est  superbia  tyranno- 
nim,  qu«  grassabatur  in  sanctos  martyres. 
^    Dissipata  sunt  ossa  nostra  secus  infemum  :  quia 
ad  te,  Domine,  Domine,  oculi  mei  : 
M  te  speravif  nofi  auferas  animam  meam. 
'  C  Martyrcs  :  ossa  fidelium  dicit  esse  propheta  : 
^lQia  constat  eos  Christianc  fidei  esse  validissima 


A  firmamenta.  Secus  infomum  dicit :  vide  proprieta- 
tem  verhorum,non  ait  in  infernum  :  quia  licetmo- 
ri  communi  sorte  vidcantur,  tamen  vita  illis  conce- 
ditur  cetcma.  Non  auferas  animam  meam,scilicet  u 
bonis  tuis  :  sed  spes  mea  in  te  sit,  ct  oculi  iitei 
scmper  tc  intendant, 

10  Custodi  me  a  laqueo  quem  statuemnt  mihi : 
¥A  a  scandalis  operantium  iniquitatem, 

Per  laqueos  et  scandala  :  totius  mundi  mala  brc- 
viter  propheta  complexus  est:a  quibus  se  supplicat 
custodiri,  ne  per  insidias  eoruni  possit  decipi.  11 
Senriper  etiam  nobis  laqueosponunt  da^mones  :  vitia 
enim  vicinasunt  virtutibus.In  eleemosyna  laqueum 
poDunt  :  si  ut  videar  facio.  Cervis  ponuntur  retia, 
et  sancti  cervi  sunt,  spinas  transilientes,  et  alti 
l>  cornibus,  et  scrpentcs  intcrflciunt. 

11  Cadent  in  rctiaculo  ejus  peccatorcs  : 
Singulariler  sum  cgo  donec  transeam, 

C  Rctiacula  dicta,  quasi  rctinentia.  In  diaboli  re- 
tiacula  cadit,  qui  pcccatorum  snnrum  abscisionem 
non  facit.SinguIaris  ebt,qui  cum  pcssimis  homini- 
bus non ambulat combinatus,id  est  Iigatus,qui  Trini- 
tutem  sanctam  unum  Dcum  conQtetur,qui  spem 
suam  in  solo  Doo  ponit.Donectranscam,id  estquan- 
diu  inhocmundo  fuero  commoratus,hoc  enim  saecu- 
lum  beati  velut  viantes  transire  dicuntur,quia  in  ip- 
so  non  tenentur  aliqua  mundi  delectatione.  A  Vel 
Christusdicit,singularis,idestsolussum  donec  tran- 
seam^id  est  moriar,tuiic  eiiinicunigranum  frumenti 
in  terra  mortuum  fuerit,  non  manet  solum,  sed 
multum  fructum  afTert  {Joan.  xii),  quia  multi  pos- 
C  tea  crediderunt  et  omnis  terra  Christo. 

ORATIO  EX  PSAL.    CXU. 

Pone,  Domine,  cuslodiam  ori  nostro,  ne  inania 
profcramus,  ut  misericordia  tua  correpti,ab  omni- 
bus  iniquitatem  scandalis  protegamur.  Per  Domi- 
num  nostrum  Jcsum  Christum,  e(c. 

PSALMUS  CXLf. 

AnGUME.NTUM   P8AL.    CXLI. 

C  Christus  ad  Patrem  clamat,doIos  Judaico;  per- 
secutionis  exponens  :  liberarique  se  de  inferno  de- 
precatur  :  quoniam  omnium  sanctorum  fides  in 
ejus  resurrectione  pendebat. 
TT.  Intellectus  David  cum  esset  in  spetunca  oratio. 
n  C  Psalmi  causa  praesenti  titulo  continetur.  David 
enim  filius  Jesse,  Saulem  principem  fugit,  et  cum 
in  spcluuca  laterct,  oravit  {IReg.xxiv)^  quod  Domi- 
num  Christum  iu  corpore  ante  passionem  suam  si- 
gnificabat  esse  facturum.H  Quoniam  enim  in  titulo 
ponitur  intellectus  David,spiritualiter  ostendit  Da- 
vid  intelligendum  et  psalmum.SauI  igitur  spiritua- 
liter  diabolus.  Spelunc^,  mundus  est  iste,  in  quo 
diabolus  non  immittit  aliquid  boni,sed  solumster- 
cus  et  putridum.  Est  enim  spelunca  tenebrosa,  et 
mundus  iste  tencbrosus  peccatis  est,nec  in  co  san- 
ctiperfectum  lumen  habent,quod  o.rit  inalio  mundo. 
Christus  tamen  iumen  venit  in  hunc  mundum,et  ex 


807 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


MS 


parte  iTluminavii.  Et  eicut  David  absconsus  est  m  A 
spclunca  Sauli^ita  Dominus  Jcsus  diabolo  in  hoc 
mundo,  et  persecutionem  passus  est  sicut  David. 

1  Voce  mea  ad  Dominum  rlamavi  : 
Voce  mea  ad  Dominum  deprecatus  sum. 

H  Voce  mca  ad  Dominum  :  omnia  verba  hacc  in 
humiliiate  corporaliloquitur,ut  se  verum  hominem 
manifestct.  C  Et  ne  clamor  intelligeretur  transito- 
rius,  addidit  rf^/?recatus  sum,quod  frcquentata  sup- 
plicatione  peragitur.  Est  cnim  deprecari  frequenter 
supplicarc. 

2  Effundo  in  ronspeetu  ejus  orationem  meam  : 

-;-  Vd  \  tribulnlionem  meam  ante  ipsum  pronun- 
tio. 
C  Ouam  pura,  quam  suavis  oratio,  quaB  in  cons- 
pectu  Patris,  velut  pcrspicui  fontis  copia  funde-  « 
batur?  fundebatur  certe  non  ut  ad  ima  deflueret, 
sed  ut  pervenirct  cjus  oralio  ad  altitudinem  supern® 
pietatis.  Pronuntiat  tribulationes  ante  Patrem,  ut 
indulgentiam  pro  nostris  possit  oblmere  peccatis. 
Et  nota  quod  in  his  duobus  versibus  quatuor  modis 
oratum  est  secundum  hortationem  ApostoIi,ubi  ju- 
bet  primo  fiori  precationes,  orationes,  postulatio- 
nes,  gratiarum  actioncs  (/  Tim.  ii.) 

3  In  deficiendo  ex  me  spiritum  meum  : 
Et  tu  cognovisti  semitas  meas. 

C  Quod  dicitin  dcficiendo  spiritum,  hoc  a  parte 
membrorum  debemus  acciperc.  Vel  ita  in  deficien- 
do,  etc,  hoc  ex  superioribus  pendet,  ac  si  diceret : 
Tribulationem  meam  anteipsum  pronuulio,cum  de- 
fccit  ex  me  spiritus  mcus.  H  Cognovit  Pater  semi- 
tas,  id  est,  doctrinas  quas  docuit.  'C 

4  /n  via  hac  qua  ambulam  : 
Abscotideruui  laqueum  mihi. 

C  Diabolus  juxta  viam  ab-condit  laqueum,ut  eos 
dooipiat,  qui  rectas  semitas  declinare  prassumunt, 
Christus  vcro(quia  nunquam  a  suasanctitate  disces- 
sit)  necesse  fuit  ut  in  ipsa  via  rectitudinis  tenta- 
mcnta  paterctur  invalida,  ut  in  Evangelio  legitur. 

5  Considerabam  ad  dextcram  et  videbam  : 
Et  non  erat  qui  cognosceret  me. 

C  Csnsiderabam  ad  dexteram,  illud  tempus  facit 
intelligi,  quando  ibat  ad  crucem,  quia  nullum  illic 
fidelium  potuit  intueri.  Ideo  vero  non  sunt  visi  ad 
dexteram  stare,  quia  carnali  metu  dispcrsi  sunt 
(Uatih.  iv).  Et  non  erat  qui  cognoscerct  :  illam  vi- 
delicet  deitatem  quaB  ha;c  omnia  in  assumpta  carne  ]) 
voluntarie  sustinebat. 

6  Periit  fuga  a  me  : 

-r  Et  ;  non  est  qui  requirat  animam  meam. 
C  Periit  fuga  a  Christo,  cum  se  impiorum  mani- 
bus  permisit  occidi.Et  nemo  qua^sivit  animam  ejus, 
dum  illi  nulla  consolatio  prsberetur,  sed  solus  ad 
passionem  rclictus  est,qui  erat  pro  omnium  salute 
luoriturus. 

7  Clamavi  arf  te,  Dotnine  :  dixij  tu  es  spes  mea. 
Portio  mea  in  terra  vivcrUium. 

C  Clamavit  spemque  suam  posuit  in  Dominum 
cum  dixit :  Pater,  in  manus  tuas  commendo  spiri- 


tum  meum  (Luc.  xxni).  Portio  m6a,probat  hoetpli- 
cialrter  locus  ille,quando  liGLtroni  dixlt  :  Anien,4ieo 
tibi  :  Hodie  mecum  eris  in  paradiso  (/6tdl.),hoce6t 
in  terra  viventium ;  paradisus  enimestterraviveA- 
tium,  quam  soli  beati  introibunt. 

8  Iniende  ad  deprecaUonem  m&am  ; 
Quia  kumitiatus  sum  ninUs. 

C  Merito  dicit,humiliatus  sum  nimi8,qtiia  secnet- 
ipsum  exinaniv)t,formam  servi  accipiens :  ei  adhfic 
amplius  humiliatus  est,  factus  obediens  usque  ad 
mortem  crucis  (Phit.n).  Nam  quemadmodum  cru- 
cifigi  potuisset,nisi  se  humlliasset,  naiufam  noe- 
tram  assumendoyqui  ccelum  terramquecireavil? 

9  Libera  me  a  penequentibas  -r  *»^  I 
Quia  confortati  sunl  super  me. 

C  Orat,  ut  reverentiam  Petri  exbibDret,  qui  ae  li« 
berare  potcrat.  Orat  ergo,  ut  a  persequeniibus  ia* 
da^is  divina  virtute  liberetur,  qui  adeo  corporaliter 
fortiores  fuerant  ut  et  manus  injicerent  in  eum,  et 
de  cjus  morte  gauderent;  scd  hoc  miseri  IboeruDt, 
non  considerantes  virtutem  divinse  potestatis  in  eo. 

10  Educ  de  cmtodia  animam  meam  ad  confUenduttt 

nomini  tuo  : 
Me  exspectant  justi  donec  retrihuas  mihi, 
H  C  Dicens,educ  de  ou8todia,Bcilicet  infenii  aiii' 
mam  meam,petit  Patrem,a  parte  qua  moftouB  eet, 
quam  et  posteadeimispenetrabilibus  adeupemaeBi 
translatus^ut  de  carcere  infemi  animatni  «eleriler 
educat  ad  corporis  resurrectionem.fii  hoe  ad  eonfi- 
tendum  nomini  8uo,istaenim  confessio  laiidiB  Palri 
exhibita  a  fidelibus  ostenditur,  quando  Mim  resur- 
rectionis  miraculo  de  inferni  eareere  oonaiat  edu- 
tum.  Exspectant  jusii,  H  id  est  apo8toR,viei  taliqui 
sancti.Donee  retribuae  mihi  clariiaiem  fllam  fum 
habui  priusquam  mundus  flerei  [Joan.  %m).C  Vel, 
donec  retribuas  pro  passione  reeurrociiOMm.  Sx- 
spectsnt  illo  triduo  apostoli  oi  alii. 

ORATIO  £X   PSAL.   CX  U. 

Deprecantes,  Domine,voce  humili  pietaiiefti  iuiiLm 
exposcitnuSf  ut  adjuti  a  te,  spes  nostra,  potiitfncikn 
cum  electis  tuis  in  terra  viventium  sorGjB^ur.  Per 
Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum,  eic. 

PSALMU8  GXLU. 

AROUIIENTUII  l»6iL.   GXUI. 

C  Propheta,ex  persona  uniusci^gusque  fideliB  aqp^ 
plicans  8ibi  Domini  mieerieordiam  suhnFeofiB, 
Dominum  Christum,  ne  eum  suo  eervio  velii  ini 
judicium,velociterque  se  petitpervenifeadT^ai 
ne  inimioorum  iraderetur  insidiis. 
TT.  Psahnus  David.  «r  qnando  filius  4uu$  i 

sequebatur  *. 

C  David,  signiflcat  Ghristum;  perie^(Mar€(joB 
lius,populum  Jud«orum,vel  Judam  piiidito 
gnificat. 

'I      Domine,  exaudi  orationem  moam  : 
Auribus  percipe  obseeralionem  moam  in 
tua  :  exatidi  me  in  tm  jnsHtia. 

H  Domine,  exaudi  veriMi  hutaililt  et  {iloM. 


llTO 


EXPOSmO  PSALMORDM. 


J510 


Vtatis  el  misericordiaB,  quae  ad  aures  Domini   pcr-  A  signavit.  Unde  et  qui  expunsis  manibus  orat,  illam 


crucem  Redemptoris  imitatur.  Quae^licet  a  pcrfidis 
Judxis  data  cstChristo  ad  pocnam,  tamen  concessa 
est  credentibus  ad  salutcm.  Sequitur  comparatio, 
in  qua  dicit  :  sic  animam  suam  desiderarc  Deum, 
quem  admodum  sicca  terra  copiosas  pluvias.  Dicit 
enim  libi,  scilicet  non  alteri,  talis  est  anima  mea, 
id  est  soli  Deo  siticns  inhaeret. 

7      Yelociter  exaudi  me,  Domine  : 
Defecil  spiritus  meiis. 

G  Petit  sibi  paenitens  islc  imbrcm  misericordiao 
celerrime  subvenire,  et  ut  velocius  potuisset  audi- 
ri,  defccisse  dicit  in  se  spiritum  suura.  Quod  his 
contingit,  qui  passionum  divcrsarum  pondero  pras- 
gravantur. 


wiife  merentur.  C  Veritas  enim  et  justitia  ipsius 
esl^c  cum  rogante  disccptet,  nec  ad  judicium  il- 
I&m  trahat  qui  se  hic  priusipse  condemnat.  Super- 
bos  cnim  Dominus  ad  examen  adducit,qui  sc  bona 
putant  habere  negotia. 

2  Et  non  xnlres  in  judtcium  cum  servo  luo  : 
Quia  ncn  justificabitur  in  conspcctu  tuo  omnis 

vivens. 

C  Nec  moveat  quod  judici  dicitur,  non  intres  in 

Judicium  cum  scrvo  tuo.  H  Quantumvis  cnim  quis 

sit  justus,  quamlibet  perfectus,  non  potest  intrarc 

in  judicium  Domini^nisi  sit  cum  misericordia  condi- 

iQm,  steliae  enim  non  sunt  munda  in  conspectu 

ejus.  C  Omnis  vivens  omnem  hominem  significat, 

etiam  quemlibet  infantem  nondum  baptizatum,  ut  ^  ^      ^,  .... 

,  .     ./  ^,  j         ,    .  .   -  .      j.  .  D  8      ^on  avertas  faciem  tuam  a  me 

job  aitiNemo  mundus  ante  te,nec  mfans  unms  diei  ' 

(/o6^v),  id  est  nemo  liber  cssc  potest,  nisi  por  di- 

Vinam  gratiam.  Ideo  ncc  Abraham,  ncc  Isaac,  nec 

Jacob  justificabuntur  in  conspectu  Dci. 

3  -r  Q"^  !  persecutus  est  inimicus  animam  meam : 
Humitiavit  in  tcrra  vitam  meam. 

B  C  lDimicus,diaboIus  qui  persequitur  humanum 
nus.  C  Humiliaturautemin  terra,  cujus  vitacar- 
alibuS  delectationibus  polluitur,  non  humilitate 
tobabili,  sed  declihatione  vitiosa. 

CoHocavit  me  in  obscuris  sicul  mortuos  sssculi  : 

et  anxiatus  est  in  me  spiritus  meus  : 

/n  me  turbatum  est  cor  meum, 

H  Collocantur  in  tenebrosis  factis  peccatores,  ot 

«UDt  mortui  sffifcuii.  Sed  sunt   sicut   mortui,  dum      qu^ndo  culpa  laxatur.Causam  quoque  exauditionis 

:»CBnitere  incipiunt ;  nondum  crilm  mortuus  cst,  C  ^ddit,  quia  in  tc,  qui  sperantem  decipere  non  po- 

^uiaifipccriitentiastat.Siquisautcmpeceansnon      ^^  ^^^^^-^    Vol,   mane,   tcmpus    rcsurrectionis 


E^  similis  ero  descendentibus  in  lacum. 

C  Convenil  enim  misericordiaB  Dei,  ut  humiles 
respiciat  qui  superborum  corda  conteronit.  Lacus 
hic  infernum  significat.  Petit  ergo,  ne  Euperbis  si- 
milis  fiat,  qui  hic  pcccata  sua  deplorat,  quoniam, 
si  illis  similis  fiat,  pariter  quoquc  cum  eis  descen- 
det  in  lacum. 

9      Auditam  fac  mihi  nuine  misericordiam  tuam  : 
Quia  in  te  speravi. 

C  Auditam  misericordiam,  clementiam  dicil  Dei 
toto  orbe  notissimam,  qua  suppiicantibus  prsestat 
et  indulget  afflictis.  Mano,  (empus  vcnis  designai; 
nam  post  noctem  pecc($orum  mcrito  mane  dicitur, 


^^^  poenlt^ntiam,  hic  mortuus  est  Sicculi,  et  non 

liicat  tuortuus,  scd  perfectus   mortuus,  usquedum 

non  egerit  poenitentiaUi.  Anxiatus  cst  spiritus,quia 

scnptum  est :  si  solum   suspiravcris   de   peccatis 

tms.salvus  eris.Turbatum  est  cor,  id  est  conscicn- 

^  mea,  qCiia  peccavi.C  Vel,  anxiatus  spiritus,vici- 

tiitatem  periculi  indicat.  Et  turbatum  cor,  huma- 

ftam  sapientiam  testatur  confusam,utspem  suam 

de  cstero  in  Domino  poneret  cum  virium  suarum 

conBdentiam  non  haberet. 

5     Momor  fui  dierum  anliqu^rum^  meditatus  sum 
in  omnibus  operibus  tuis  : 
In  faclis  manuum  luarum  tneditabar. 


Christi  ostendit. 

10    Noiam  fac  mihi  vtam  in  qui  ambutem  : 
Quia  ad  te  levavi  animam  meam, 

C  Cum  a  Deo  petit  sibi  viam  nolam  fierijOBtendit 
quod  haec  via  hominibus  habetur  incognita.  Illius 
enim  lucerna  ct  lumen  hoc  iter  ostendit^  qui  illu- 
minat  omnem  hominem,  sicutsuperius  dixit.Intel- 
lectum  tibi  dabo,  et  instruam  te  in  via  hac  qua 
gradieris.  Rogat  ergo  Propheta^  ut  ei  viam  salutis 
ostendat  et  sic  notam  semper  habeat,  ne  de  ejus 
cordo  aliquando  discedat.  Etsubditursolemnis  con- 
fessio,  quia  ad  te,  etc.  Illud  enim  nos  postulata  fa- 


CJu8tecorejusfueratturbatum,quoniam  memor  D  cit  mereri,  si  animam  nostram  non  inclinemus  ad 


^t  ingentium  peccatorum  priorum. Ipsi  enim  dies 
uitiqui,  8unt  veterisiUius  hominis  antiquitate  fus- 
cati.  Opera  Domini  dicit,  quibus  coelum  terramque 
fuadavit ;  patriarchis  bona  fecit,  et  populum  per 
mare  transtulit  Hebrsorum.Qus  se  dicit  frequenter 
Herasse  memoria  et  lectione,  ut  excluderet  amari- 
hdinem  muridi  suavitas  lectionis.  Quod  exemplum 
promaximo  remedio  positum  credamus,  ut  nos 
^uoque  similis  possit  medicina  salvare. 
^     Expandi  manus  meas  ad  te  : 

Aniina  mea  sicut  terra  sine  aqua  tibi,  Diapsal. 
C  Hic  extensione  manuum,€hristum  in  cruce  de- 


mundum,  sed  semper  levemus  ad  Deum. 

11    Eripe  me  de  inimicis  meiSy  Domine  ad  te  confugi: 
doce  me  facere  voluntutem  tuam  : 
Quia  Deus  tneus  meus  es  tu  ;  . 

C  Inimici  nostri  sunt  daemones  :  qui  jtfgiter  cir- 
cumdant  fideles^ut  eis  possint  spem  divinitatis  au- 
ferre.  Ad  eum  confugit,  qui  ejus  jussionibus  obe- 
dit.  Doce  me  :  nolebat  prorsus  errare,  qui  tanti 
magistri  cupiebat  esse  discipulus,  et  ejus  voluntati 
obcdirc.  Et  causam  et  rationem  addit,  quoniam 
Deus  meus  es  :  ideo  juste  a  clementissimo  te  peto. 


511 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  BPISCOPL 


Slt 


12    Spiritm  tuus  bonus  dcaucet  me  in  terra  recta:     A  Quandoque  etiam  digitiTrinitatem  indicant,  ntibi* 


Propter  nomen  tuum,  DominCy  vivificabis  ine  in 
xquUate  tua, 
A  C  Spiritus  bonus  :  dcsignatur  per  hoc  nomen, 
Deum  essc  Spiritum  sanotum  ;  scriplum  est  enim: 
Nemo  bonus,  ni^i  solus  Deus  {Matth.  xix).  Igitur  si 
Spiritus  sanctus  lioftus  dicitur  Deus,  nccessario  ost. 
C  Qui  nos  deducit  in  torra  recta  :  quando  corpus 
nostrum  suis  regulis  ?ubdit.  Vel  tcrra  rccta  est  in 
futuro  so?culo,  ubi  recti  ambulabunt.  Proptcr  no- 
men  tuuin,CtC.,nrira  quamvis,omnia  gratis  Christus 
donct :  juslilia*  ip.sius  est  supplicantes  justificare  et 
vivificare.  Ideo  non  dicit  in  aBquitate  mca,  sed  tua : 
quia  non  meritis  mcis,  sed  nominis  Christi  gratia. 
13    Ednces  de  tribulatione  animayn  meam: 


Qui  appendit  tribus  digitis  molem  terr®  (l$a,  xl)^ 
quandoque  Spiritum  sanctum,  ut  ibi  :  Accepit  Moy- 
scs  duas  tabulas  scripta^digito  Dei  {Exod,  xzxtv). 

2  Misericordia  mea  et  refugium  meum: 

Suscepfor  meus  et  liberator  meus, 
C  Misericordiam  focit  DominusczimDavid:quando 
cum  dc  fratribus  suis  ultimum,  per  Samuelem  ad 
regale  culmcn  elpgit(//?t'(;.xvi).llcfugium  :  qnando 
ei  consilium  dedit,  ut  hostem  suum  pctra  dejirerct, 
qucm  gladio  non  poterat.  Susceptor  :  quando  fccit 
eum  a  Saule  suscipi  in  generum.  Liberator  :  cum 
eum  a  poriculo  regiaj  indignationis  eripuit. 

3  Protcctor  meus  et  in  ipso  speravi : 
Qui  subdis  populum  mcum  sub  me. 


Et  in  ynisericordia  tua  disperdes  inimicos  mcos.  p      C  Protcctor  :  quando  in  spelunca  latens,  in  Sau- 
G  Educuntur  de  tribulationc  tanquam  de  carceri-      lcm  rcgcm  jus  ultionis  accepit.  Et  in  ipso  speravi : 


bus  sancto?  anims  :  quan^o  concessa  venia  de  isto 
s»culo  ubi  tribulantur,  prajcipiuntur  exire.  In  mi- 
sericordia  autem  disperduntur  inimici:  quando  stu- 
dio  compunclionis  de  sceleratis  cogitationibus  ab- 
strahuntur;  quod  ad  illos  pertinet,  qui  pcenas  de- 
bitas  remedio  supplicationis  evadunt. 
14  Et  pcrdcs  onmcs  qui  tribulant  animam  fncam: 
Quoniam  cjo  servus  taus  sum, 
C  Hic  dicit  esse  perdendos  diabolum  et  omncs  im- 
pios;  in  futuro  judicio,qui  in  sua  obstinationo  mo- 
riuntur.  Illi  tribulabant  prius  justos  viros,quia  eos 
famulos  Dei  esse  nocebant  :  et  necesse  est  illos  in 
judicio  perire,  qui  innocentes  viros  ideo  porsquun- 
tur,  quia  Dei  esse  famulos  cognoscunt. 

ORATIO  £X   PSAL.    CXLII. 

Deus  qui  matutinam  sacrae  resurrectionis  tu®  au- 
ditam  fecisti  jucunditatem,cum  ex  inferno  rediens, 
replesti  terram  gaudiis,  quam  reliqucras  in  obscu- 
ris  :  rogamur  potentia3  tua;  inefTbilem  majestatem, 
ut  sicut  tunc  catervam  apostolicam  gaudere  sacra 
fecisti  in  anastasi,  ita  hanc  Ecclesiam,  tuammise- 
ricordiam  expansis  manibus  flagitantem,splendore 
CGBlaetis  jubaris  illustrare  digneris.  Qui  cum  Patre 
et  Filio,  etc. 

PSALMUS  CXLIII. 

AROUMENTUM   PSAL.   CXLII. 

C  Bellum  istud  Davidicum  ad  designandum  cer- 
tamen  Domini  Salvatoris  est  praemissum  :  ut  sicut 


a  tali  spe  scit  vir  sanctus  non  esse  cessandum. 
Subdis  populos  :  quia  multis  populis  imperatums 
erat. 

4  Domine,  quid  est  homo  quia  innotuisti  ei: 
r^.4ut  \  filius  hominis  quia  reputas  eumt 

C  Sub  interrogatione  et  despectu  pronuntiandnm 
est,quid  est  homo  '^  quasi  pulvis  :  qui  vento  flante 
nullam  habct  firmitatem.  Quia  innotuisti  ci,  id  est 
inasstimabile  deitatis  arcanum,pcr  assumptam  car- 
nem  rectis  fidc  ostendisti.  Simili  modo  interrogan- 
dum  est :  aut  filius  hominis  ?  et  item  rcspondcatar 
quoniam  reputas  eum ;  utiquc  in  ovibus  tuis,  tn 
numero  praedestinatorum. 

5  Uomo  vanitati  similis  factus  est : 

Dies  ejus  sicut  umbra  pr^tereunL 
C  Expouit  breviter  quod  superius  dixit,  quid  est 
homo  ?  Adam  enim  quando  creatus  est,  eimplex, 
purus  et  verax  et  immortalis  fuit  :  sed  postquam 
peccavit,  factus  est  vanitati  similis  :  quoniam  et 
mutabilis  et  mortalis  efPectus  est,vanum  enim  illud 
dicimus,  quod  de  sua  substantia  cadens,  in  aoras 
tenues  evanescit :  ut  umbra,  ut  fumus;  unde  addi- 
dit :  Dies  ejus  sicut  umbra  praetereunt ;  sicut  um- 
bra  praBterit,  sic  hominum  vita  post  peccatum  Adc, 
nisi  fuerit  confessione  reparata. 

6  DominCf  inclina  cgelos  tuos  et  descende: 

Tange  inontes  et  fumigabunt. 
C  Inclinatio  coelorum  fuit :  quando  ad  hominem. 
virtus  et  honor  supemorum  descendit  scilicet  Dei 


iste  Goliam  saxei  tcll  dimicatione   prostravit ;   ita  n  Filius.  Montes  hic  superbos  dicit :  quos  Dominus 


per  petram  (qus  est  Christus)  fortitudo  diabolica 
vinceretur. 

TT.  David  'r-ad  Goliam  ]  . 
1      Benedictus  Deus  meus  qui  docet  manus  meas  ad 
prxtium : 

•;—  Et  \  digitos  meos  ad  beltum. 

UCBellum  utique  dicit  spiritale  non  carnalc,  quo 
anima  justi  adver^us  daemoneset  passiones  carnales 
invifiibiiitcr  dimical.  C  Mxnus  operationcm  signifi- 
cant  :  digili,  salularia  consilia  :  qua;  de  corde  no- 
stro  velut  quidam  radii  pro3iliunt,dum  aliqua  sub- 
tilitate  causas   necessarias    obtinere  contendunt. 


tetigit,  quando  cis  compunctionem  tribuit.  Fumiga- 
bunt :  cum  crebris  suspiriis  sua  peccata  plorabunt, 
crassus  enim  fumus  ore  vomitur,  cum  se  in  plan- 
ctum  homo  commoverit. 
7      Futgura  coruscationcm  et  dissipabis  eos: 
Emttte  sagittas  tuas  et  conturbabis  eos: 
C  Fulgura  coruscationis  dedit :  quando  tenebro- 
sis  peccatoribus,  prophetarum  pr»dicatione  lumen 
sua;  veritatis  infudit.   Dissipavit   autem,  dispersit 
significat,  ut  qui  antc  fuerant  cultores  idolorom, 
subinde  ad  Ecclesije   septa  confugerent.  Sagittas 
apostolos  dicit^  qui  prsdicationum  veritate  (quui 


113 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


514 


jacula  pennala)  hominum  pectoratransfoderunt.  Et  A  rHicorum  non  est  veiu$,  ml  mvella.  Xon  est  enim  dc 


conturbabis,  scilicct  bona  contritionis  turbatione  : 
quia  sic  prius  turbati^  postea  lacti  erunt.  Eos  autem, 
ad  montes  referendum  est. 
8    EmiUe  manwn  tucm  de  alto  :  eripe  me  et  libera 
me  de  aquis  multis : 
Et  de  manu  filiorum  alienorum, 
C  Hic  ad  Patrem  verba  convertit,  manum  dicit 
Dominum  Salvatorem,  quem  venire  deprecatur,  ut 
liberaret  mundum  de  alto,  id  est  de   potestatis 
excelso,  ubi  cum  Patre  regnat  pariHtate  virtutis  et 
unitate  substantis.  De  aquis  autem,  id  est  de  po- 
pulis  undosiSy  et  quasi  procella  saevissima  concita- 
tis.  De  manu  filiorum  :  de  bis  qui  fidelibus  parcero 
nesciunt,  quia  do  diubolo  generantur  qui  filiis  Dei 
adversantur.  Recte  igitur  diaboli  filii  alieni  dicuntur  n 
ft  filiis  Dei  :  quia  hxreditatem  cum  ipsis  in  cobIo 
QuUam  habent. 

9    Quorum  os  locutum  est  vanitatem  : 
Et  dextera  eorum  dextera  iniquitatis, 
C  Os  eorum  vana  loquitur :  quoniam  a  divinis 
regulis   discrepare   proesumunt,  vanum  est   enim 
omne  quidquid  veritati  contrarium  est.  Dextera  re- 
j)roborum  :  prosperitas  ipsorum,  undeelevati  licen- 
'^am  sibi  peccandi  assumunt. 
dO   Deus  canticum  nouum  cantabo  tibi  : 
In  psalterio  decaclwrdo  psallam  tibi, 
G  Novum  merito  dicitur  Christi  canticum,  quia 
^QO)  a  Judaeis  non  sit  receptus  (quibus  fuerat  ut 
'^niret  promissus),  transivit  ad  gentes.  Novum  est 
«tiam,  quod  nos  corpore  et  sanguine  suo  saginare 


veieri  lege,  non  de  prophetis,  non  de  aposloiis,  sod 
de  novis  magistris  suborta. 

14  Ft/ia?  eorum  compositae  : 

Circum  om^itx  ut  similitudo  iempii. 
H  Filiae  eorum  (hoc  est  verba  haBreticorum)  com- 
positse  (id  est,  ornata  a  sapientia  sscuiari),  sed  quia 
filiiC  sunt  non  filii,  vires  non  habent.  Circum  or- 
natee  ut  sirailitudo  templi :  et  pulchre  dixit  simili- 
tudo  templi :  non  enim  habent  veram  Ecclesiam  aut 
templum,  sed  simiiitudinem  Ecclesiee.  C  Quippe  si- 
militudo  non  habct  vcritatem  :  sed  alicujus  rei  sub- 
sistentis  portat  imaginem. 

15  Promptuaria  eorum  plena  : 
Bructantia  ex  hoc  'r  «w  ;  illud. 

C  Promptuaria  sunt :  quae  cellaria  vulgus  appel- 
lat,  et  hsreticorum  corda  significat:ubi  diversarum 
rerum  species,  vel  doctrinarum  epulae  reposite 
sunt :  et  indc  emittunt  diversas  eructationes  pessi- 
mas.  Quos  si  auctoritate  convincas,  ad  interpreta» 
tionum  nequitias  transferuntur :  cum  indequoque 
fuerint  Domino  juvante  superati,  ad  sophistarum  se 
versutias  calumniasque  convertunt  :  ct  ita  ex  ona 
parte  vertunt  sc  in  aliam,  semper  vagi  ct  instabiies  : 
quia  radicem  nequeunt  habere  veritatis. 

16  Oves   eorum    feiosm    abundantes   in  egressibus 

suis, 
Boves  eorum  crassi. 
C  Secundum  litteram  hi  fetosa  dicuntur  habere 
pccora :  dum  ipsi  fide  steriles  esse  doceantur.  Abun. 
dans  quippc  dictus  est,  ab  unda,  quasi  redundans. 


^ignatur.  Decem  chordarum  psalterium,  decalogus  C  Ipsa  quoque  pecora,  quae  habei^e   cernuntur,  non 
€st  datus  tribubus  Hebrceorum. 

11  Qui  das  salutem  regibus  :  qui  redemisti  David 

servum  tuum  : 
De  gladio  maligno  eripe  me. 
C  Reges,  bomines  justos  significat  et  veraces,  qui 
regunt  corpora  sua.  Istis  dat  salutem,  cum  eos  libe- 
m  a  vitiis  facit.  Redemit,  de  pugna  Gqiix  :  vel 
i|Hritualiter,  de  vitiis.  De  gladio  maligno  :  quia  gla- 
dias  diaboli  malignus  est,  quoniam  dividit  a  bonis : 
benignus  autem  Christi,  quoniam  separat  a  malis. 

12  Et  erue  me  de  manu  filiorum  alienorum  : 
Quorum  os  locutum  est  vanitatem  : 
Ei  dextera  eorum  dextera  iniquitatis. 

C  Hunc  v^rsum  jam  diximus  :  quem  ideo  repetit, 


dixit  eos  iii  ingrcasibus,  sed  in  egressibus  possidere : 
quia  totum   ab  eis   egreditur,  quando  ipsi  quoque 
'perituri  esse  monstrantur.  H  Pulchre  quoque  dixit 
boves  eorum  crassi  :  quorum  Deus  venter  est,  et 
gloria  eorum  in  confusione  (Phiiip.  iii). 
17    Non  est  ruina  macerias  neque  transitus  : 
Neque  ciamor  in  piateis  eorum, 
II  Non  est  ruina  :  dificile  enim  hacreticum  invenis 
imperitum.  Omnes  enim  magistri  sunt,  et  scientia 
saeculari  instructi,et  immuniti  doctrinis  apostolo- 
rum.  Si  tecum  disputant :  verbaeorum  brevia  sunt, 
sic  artificioso  sermone  conclusa,  ut  evadere  inde  dif- 
ficile  sit.  Cum  enim  te  ligaverint  et  clauserint  syllo- 
gismis  suis,  et  quasi  maceriam  syllogismum  texc- 


Qt  detestabiliores  iniquos  homines  reddat  ipsa  ge-  n  rint :  teneris  inclusus  :  non  potes  exire  :  non  est 


Qtinatio :  et  maxime  nunc  de  hasreticis  verba  intel- 
ligenda  sunt,  licet  enim  sequentia  sicut  et  praece- 
dentia  ad  litteram  vera  sint  intellecta :  quia  tamen 
Utteralis  sensus  apertus  est,  mysticc  aliqua  car- 
Penda  sunt. 

i3  Quarum  fUii  sicut  noveliae  piantationes  : 
A  juvente  sua. 
C  Filios  enim  dicit,  qui  generantur  prsdicatione 
{Mravi  dogmatis.  Isti  novellis  plantationibus  compa- 
^mutur :  quia  nuUa  veteri  et  a  Patribus  tradita  prs- 
tf  catione  viguerunt,  sed  novis  erroribus  (a  patribus 
Ipsorum  traditis)  pullularunt.  H  Plantatio  enim  hee^ 


ruina  neque  transitus.  Cum  eis  consenseris,  et  ibi 
conclusus  fueris :  eris  in  plateis  eorum,ct  in  lata  via, 
quae  ad  infernum  ducit :  et  non  in  angusta  via,  quae 
ducit  ad  vitam  {Maith.  vii),  qusF}  est  transitus  san- 
ctorum.  Neque  clamor  Jesu  (qui  ad  se  omnes  vo- 
cat)  in  plateis  haereticorum  est :  sed  in  angustavia 
est. 

18    Beatum^r  dixei*unt  ;  popuiumcui  hasc  sunt : 
Beaius  popuius  cujus  Dominus  Deus  ejus. 
HMulti  nescicntes,  beatos  tales  putant,et  dicunt 
beatum  populum  cui  haec  sunt.  Nos  autem  dicamus, 
beatus  populus,  cujus  est  Dominus  Deus  ejus.  Quia 


51^ 


S.  BRDNONIS  HERBIPOLENSIS  BPISCOPI. 


5il 


ille  ost  beatus,  qui  pro  omnibus  divinis  hobet  Ghrl-  X  ^^^^  dignatus  est.  Et  justitia  exsultabunt :  qaa  ki 


B 


stum,  et  illum  diligit,  et  ei  daminatur. 

ORATIO  EX  PSAL.  CXLIII. 

Doce  nos,  Domine,spirituaIibus  armis»noxialibu8 
culpis  resistere :  ne  vaiiitati  mundanse  subjecti,  a  tui 
juris  dominatione  pellamur.  Per  Dominum  nostrum 
Jesum  Christum  Filium  tuum,  etc. 

PSALMUS  GXLIV. 

ARGDMENTUM   PSAL.   CXLIV. 

C  Laudationem  Domini  propheta  variis  narratio- 
nibus  explicat. 

TT.  Laudalio  David. 

1  Exaltabo  lc,  Deus,  meus  rex  : 
Ex  hcneclictum  mmini  tuo  in  txcutum. 
Et  in  sxculum  '^  sxculi  \  • 

G  Extalbo  te  dictum  est :  notum  faci^m  te,  prfle- 
dicattdo  quod  es.  Nam  quemadmodnm  putetur  ali- 
qua  laude  Deus  altior  fieri,  cum  divina  p^fectio 
non  possit  uugeri?  H  Scd  aequalem  Patri  oredo  to. 
G  Hex  meus  :  professio  fidci  cst;  quoniam  ^b  ipso 
sc  diccbat  regi,  cui  se  noverat  pura  mentc  famulari. 
Benedicere  voro  nomini :  est  per  psalmodias  gratiam 
supplicare  :  quod  qui  fecerit,  et  in  «ternitate  eum 
laudare  mercbitur ;  ideo  subdilur  et  in  sasculum 
sa^culiy  ubi  nulius  cst  finis. 

2  Per  singulos  dies  benedicam  tibi : 

Ei  taudabo  nomcn  tuum  in  sxculum  et  in  sxcu^ 
lum  -r  sxculi  \ . 
G  Qui  hic  per  singulos  dies  bcnodicit  Deum  :  ibi 
in  illo  a)terno  uno  die  (qui  venturus  est)  cum  bcatis 
continua  exsultatione  laudabit. 

3  Magnus  Dominus  et  laudabilis  niviis  :  C 
Et  maQnitudinis  ejus  non  est  finis. 

H  Magnus  Dominus  :  quia  sine  fine  magnus,  sine 
fine  laudabilis.  G  Cujus  virtus  inexplicabilis,  cujus 
pietas  incomprchensibilis,  cujus  sapientia  inefTabi- 
lis,  cujus  vera  diffmilio  est,  tinem  in  sanctis  laudi- 
bus  non  habere. 

4  Generatio  et  (jeneraiio  laudabit  opera  tua  : 

Et  potentiam  tuam  pronuntiabunt. 
G  Gencratio  ct  generatio  :  ad  duos  populos  debet 
applicariy  unus  HcbraBorum  est,  alter  ex  gentibus. 
Ipsi  sunt  enim,  qui  Domini  beneficia  susceperunt, 
et  merito  ejus  potentiam  laudando  pronuntiant. 

5  Magnificentiam  ylorix  sanctiialis  tux  loquentur : 
Et  mirabitia  tua  narrabuni. 

H  Ipsi  enira  duo  populi,  ejus  magniflcentiam  ac  n 
mirabilia,  qu«c  quotidie  Christus  in  Ecclesia  opera- 
tur,  pio  orc  pronuntiant. 

6  Et  virtuiem  terribilium  iuorum  dicent : 
Et  mugnitudinem  tuam  narrabuni. 

H  Virtus  Ghristi  est  terribilis,  cum  in  impiis  ul- 
ciscetur,  ut  in  Pharaone.  Magnitudo  est,  cum  justi 
eruuntur,  ut  frequenter  Isracl  ab  adversariis  erutus 
est. 

7  Memoriam  abundantix  suavitatis   tux  eructa- 

bunt : 
Et  justiiia  exsuUabunt. 
H  finietabunt  ipsi  suavitatem  Ghristi,  qua  eos  fo- 


impiis  ulciscetur. 

8  Miserator  et  misericors  Domtnus  : 
Patiens  et  multum  misericors. 

G  Quod  misericors  dicitur,  natur»  ipaitis  Kirtns 
est  :  quod  miserator,  causa  salutis  est  i^o^liiric  fra- 
gilitati.  Patiens  :  cum  excessus  humanoa  (propter 
quos  debuimus  puniri)  per  patientiam  sustinet.  Mul . 
tum  misericors  :  ut  ipse  ait ;  Noio  mortem  pecca- 
toris. 

9  Suavis  Dominus  universis  : 

Ec  miserationes  ejus  super  omnia  opera  ejus, 
G  Quid  enim  magnificentius,  quam  suavem  esse 
universis,qui  tamen  devotis  mentibus  muiiera  ipsiu9 
gustaverunt.  Sed  dicis  cur  ergo  peccatores  damnal^ 
qui  opera  sua  noa  fecerunt?  Misericordia  eniiD  sua 
dicitur  esse  super  omnia  opera  ejus,  scilicet  Dei» 
lllud  enim  per  misericordiam  coronat,  quod  in  nobia 
gratia  sua  operatur.  lilud  vero  damoat,  quod  dia* 
bolo  machiQante  cooairuitur.  Unde  opera  Domini 
semper  eliguntur :  nostnt  Yeco  vel  diaboUy  eine  du- 
bitatione  damnantur. 

10  Confxteantur  tibi,  Domine.  omnia  apera  Hia  : 
Et  sancti  tui  benedicant  tibi. 

H  Gontiteantur  tibi,  Domine,  sciJLicet  ut  por  san- 
ctos,qui  tc  j  ugiter  benodicunt  et  laudant,  inteil%anB 
omnium  csse  rerum  oonditor  et  creator.G  Vel  omnia 
opera  (etiam  lapides  et  insensata)  sua  admirabili 
dispositiono  Deum  eorum  factorem  pr«dicaot. 

11  Gloriam  regni  tui  dicent : 

El  potentiam  tuam  toquentur. 
H  Gioriam  regni  tui  dicent,  id  est  pfcdicant,  ut 
ab  omnibus  ameris  et  clarificeris.  Et  poteotiam  tuaoi 
loquuntur,  ut  ab  omnibus  timearis,  H  G  Omnia 
igitur  creata  indicant  quanta  gloria  ei  debeatur,qui 
incogitabili  et  incomprehensibili  sapientia  ea  crea- 
vit,  etpotentiam  ejus  inilnitam  ostendunt. 

12  Ut  notam  faciant  filiis  hominum  potentiam  iuam : 
Et  gloriam  magnificentix  regni  tui. 

G  Sanctis  enim  prasdicationibus  nota  est  facta 
potentia  Dei  et  gloria  regni  ejus^  ne  ignoratua  minus 
forsitan  quffireretur.  Nola  facta  est  potentia,  dum 
divcrsas  virtutes  apostoli  invocato  ejus  nomine  per- 
fecerunt. 

13  Regnum  tuum,  regnum  otnnium  sxcularum  : 

Et  dominatio  tua  in  omni  generatione  et  genera 

tione. 
H  Regnum  tuum  regnum  omnium,  omnia  ei 
saecula  dominatione  tui  regni  volvuntur.  G  Yel,  noi 
sicut  alia  mundi  regna  aliquo  tempore  durat, 
toto  mundi  tempore.  Et  non  solum  toto  tempore 
verum  etiam  post,  ffiternaliter;  unde  et  ideia  ola. 
rius  repetitur :  et  dominatio  tua,  id  eet,  perpetuits^^ 
(Bterna,  qua;  permanet  in  omni  ganerationeetge] 
ratione.  A  Vel,  regnum  omnium  saculonun,  et  ii 
omni  generatione  et  generatione,  est  vegnnm 
leste,  ubi  de  omni  generatione  et  sascuio  una 
ratio  erit  (eternai  et  unum  solum  geternaliter  gioxi9* 
sum  regnum. 


m 


RXPOSITIO  MALMORUM. 


518 


14  -r  Fidelis  Oaminus  in  mnnibus  viis  suis  ',  A 
Et  sanchts  in  omnibus  operibus  suis. 

H  Fidtlis  Dominus  in  omnibus  verbis  suis,  cum 
oainia  qns  per  prophetas  locntus  est  adimplevit. 
SinctuSyUt  8i€ut  ille  sanctus  eet,  ita  et  nos,  qu^ 
opera  e(fus  sumus,  sancti  efficiamur  in  illo. 

15  AlUvat  Dominus  amnes  qui  corrunl : 
Et  erigit  omnes  elisos. 

C  Ipoe  enim  allevat  ruentes,  qui  attbuc  mioime 
oorruenint.  Ipae  erigit  eliaos,  qui  Jam  ruinam  su- 
siinuiaae  Boscuntur.  Bt  merito  ipse  h»c  facere  di- 
citQr,  quoftiam  ne  oadamus,  ipso  custode  defendi- 
mur,  ot  vcro  prostrati  surgere  valeamus,  virtute 
ipstna  nihilbminus  sublevami^r. 

16  Oculi  omnium  id  te  sperant :  g 
gttudas  escam  illorum  in  tempore  opportuno, 

H  Oculi  omnium,  id  est  sanctorum  interior 
aspectus  in  illo  futuro  tempore  rctributioncs,  quas 
exspectaty  suscipit.  G  Vel  etiam  dc  omnibus  rebus 
acdpi  potest,  sed  tunc  csca,  uniuscujusque  rei 
continentia  debet  intelligi  :  Alia  enim  corporalia, 
alia  spiritualia  expetunt,  sed  his  omnibus  una  esca 
est,  largitas  dispensata. 

17    Aperis  'r  tu  \  numwn  tuam  : 

Et  imples  omne  animal  benedictione, 

H  Afiertt  manum,  et  implet  omne  animal,  id  est 
OiiDfirti  «Qunam,  aua  benedioti0Qe,  quce  maledi- 
oliQiies  et  opprobria  mundi  pro  nomine  ejus  susti- 
'^^uit.  C  Vel,  quia  in  manu  ejus  est  omnis  esca,  in- 
'^^Uigimus  per  manum  ejus,  potestatem,  in  qua  om-  C 
LioBi  creaturarum  vita  constituta  est  ct  esse.  Sed 
est  utsolQm  rationale  animal  inteliigamus, 
^jaod  rovera  oonstat  posse  benedici. 

^8   Justus  Dominus  in  omnibus  viis  suis  : 
Et  sanetus  in  omnilus  operibus  suis. 
C  Justus  vere  Dominus  est,  quia,  eum  nos  verbe- 
:iat,  squitatem  facit,  quia  peccatis  digna  restituit. 
^Vis  pertinent  ad  dispositionem ;  operatio  ad  efPc- 
«tam,  apud  nos ;  apud  illum  vero,  hoc  est  velle  quod 
^Bicere,  hoc  disponere  quod  jubere.  Sanctus  vero,  et 
pium  significat,  et  patientem,  et  bonorum  omnium 
largitorem,  quoniam  quidquid  ab  illo  efflcitur,  vir- 
tutqm  taude  completur. 

19  Pn^  est  Dominus  omnibus  invocantibus  eum : 
X  ikmibus  invocantibus  eum  ;  iu  veritate. 

H  Prope  est  Dominus  his,  qui  eum  fide  et  opera- 

tiooe  invocant,  ut  ipse  ait :  Ego  sum  Deus  de  prope, 

et  noQ  Deus  de  longe.  G  Prope   autem  dicitur,  id 

Mt,  pmumm,  ^uando  est  propitius ;  iratus  vero, 

loBgkiqui».  T(am  presentia  ejus  semper  et  ubique 

ttl.  Si  «nim  asceni^o  in  coelum,  illic  es,  etc.  {Psat. 

eaxrm).  Sed  queniam  et  illi  invocant,  qui  sua  cu- 

pfoiltTaBa  et  nodva  desideria  implori^  additum 

ett,  in  Terilate,  quia  solus  veraciter  invocat,  qui 

t^  eo  pettt  quee  ipse  postulanda  docuit  et  profutura 

Bovit. 


D 


20  Voluntatem  timentium  se  faeiet :  et  deprecatiO' 

nem  eorum  exaudiet. 
Et  salvos  faeiet  eos. 
H  Voluntatem  timentium  sa  facit  Dominus,  dun^ 
eos  eripit,  vel  ab  instigatione  diaboii,  qui  eum  puro 
corde  deprecantur,  vel  ab  ardore  peccati. 

21  Custodit  Dominus  omnes  ditigentes  se  : 
Et  omnes  peccatores  duperdcL 

U  Gustodit  Dominus  eos,  qui  eum  diligunt,  et  qui 
dilectionem  ejus  mundanis  diiectionibus  prstule- 
runt.  IIIos  vero  disperdet,  qui  ejus  amori  amorem 
sfficuli  prtBposuerunt.  G  Omnes  vero  dicens  disper- 
dendoB  peccatores,  eos  dicit  qui  in  sua  ofostinatione 
persiatunt. 

22  Laudationcm  Domini  loquetur  os  meum  : 

Et  benedicat  omnis  caro  nomini  sancto  ejus  m 
sieculum  et  in  sxculum  -r  saeculi  \ . 
II  Loquetur  os  meum  laudem  Domini,  nunc  et  in 
futuro  retributionis  tempore.  Et  benedicat  omnis 
caro,  hoc  est  umne  corpus  Ecclesi;e.  Quod  nos  su- 
mus,  qui  Dominum  laudare,  bencdicere,  extollere 
et  pr^edicare  debemus.  Dicit  autem  os  suum^  cordia 
arcanum,  unde  se  Propheta  noverat  libenter  audiri. 
Cameni  quoquc  per  synecdochen  dixit  totum  ho- 
minem. 

ORATIO  EX   PSAL.    CXUV. 

Hegnator  omnium  sanctorum,  Domine,  qui  spi- 
ritalcm  cibum  omnl  animae  opportuno  ministras 
iQ  tempore,  concede  nobis  te  perpctualiter  bene- 
dicerc,  tuamquc  potentiam  cum  cleclis  tuis  fidu» 
cialiter  exaltare.  Per  Dominum  nostrum  Jesum 
Ghristum^  ctc. 

PSAUMUS  GXLV. 

ARGUMCNTUM   PSAL.    CXLV. 

G  Propheta  dicit  in  hominibus  minime  confiden- 
dum,  sed  totam  spem  in  Domino  esse  ponendam, 
ne  aliquid  ab  eo  peteretur  tepide,  si  et  alius  creda- 
retur  posse  proestare. 

TT.  Alleluia. 

1  Lauda  anima  mea  Dominum  :  laudabo  Dominum 

in  vita  mea  : 
Psallam  Deo  meo  quandiu  fuero. 
C  Hortatur  Psalmista  suaviter  animam  laudare 
Dominum,  ut  explosis  cogitationibus  supervacuis, 
in  ipso  tantum  negotio  totis  viribus  occupetur.  Lau- 
dabo,  dixit,  ut  futurum  tempus  ostenderet,  quando 
angelis  justisque  hominibus  sors  ista  commanis 
est.  Psallam  quandiu  fucio,  scilicet  in  prssenti, 
quod  ad  bona  opera  pertinet.  H  Vide  etiam,quando 
juste,  aliquid  agimus,  sumus;  quando  peccamus, 
esse  desistimus.  Unde  dicit  laudabo  quandiu  ero, 
quia  non  est  laus  in  ore  peccaloris  (Eccli.  xv). 

2  Nolite  confidere  in  principibus  : 

In  filiis  hominum  in  quibus  non  est  satus. 

G  Nolite  confidere,  id  eet  nec  in  damonibus,  qui 

principes  dicuntur;  nec  in  hominibus^  est  prssu- 

mendum,  solus  enim  est  filius  hominis,  qui  tribuit 

uniouique  salatem.  H  Ititelligo  nibilominus  etiam  d^ 


m 


S.  BRDNONIS  HERB1P0LENSI8  EPISCOPl. 


sa^culi  poteslatibus,  noli  confidero  in  imperatore, 
noii  in  praefcclis,  non  in  judicibus  S(eculi,qui  sunt 
filii  bominum  ei  in  cis  non  est  salus. 

3  Exihit  spiritus  ejus  et  reverletur  in  terram  smm : 
In  illa  die  peribunt  omnes  cogitationes  eorum  : 

C  Causam  ponit  curinistisnon  sit  confidendum. 
Hic  spiritum  animam  debemus  accipere.  Egressa 
itaque  illa  de  claustro  corporis,  revertitur  caro  in 
terram,  unde  sumpsit  initium  ;  ideo  enim  addidit 
suam,  quia  indc  fuit  procreata.  Illo  die  peribunt, 
temporo,  scilicet  mortis,  buman»  cogitatione8,qua; 
se  in  diversos  ambitus  prius  extendebant.  H  Tunc 
quoque  peribit  omnis  principum  et  hominum  con- 
fidentia,  ct  cojj^llalioues  illorum  qui  in  eia  spera- 

bant. 

4  Beatus  cujus  Deus  Jacob  adjutor  ejus  : 
Spes  ejus  in  domino  Deo  ipsius  : 

Qui  fecit  cactum  et  terram,  mare  et  omnia  quxin 
eis  sunt, 
C  Israel,  id  est  vir  videns  Deum  (quod  vocabu- 
lum  ad  omncs  elcclos  compeleiiter  aplatur)  adju- 
tor  est  illis,  qui  ipso  donante  gradus  virtutum 
asccndere  nituntur.Qui  fecit  ooelum  et  terram,quid 
potest  esse  magnificentius  quam  CQjlum  et  terram 
fecisse  et  omnia  quae  in  eis  sunt?  H  Qui  ergo  fecit 
coelum  et  t^rram  (in  quorum  comparatione  homo 
est  secundum  condilionem  carnis  quasi  formica)ho- 
minem  polest  liberare  quem  fecit.  Ideo  bene  spes 

nostra  in  co. 

5  Qui  custodit  veritatem  in  soecuhm  :  facit  judi- 

cium  injuriam  patientibus. 
Dat  escam  esurientibus, 
C  Qui  custodit  veritatem  :  ipse  est,scliicet  Domi- 
nusJesusChristus:qui  facit  judicium,quoniam  ve- 
rusestjudex,  et  gubemalor  aeternus,  et  vindicat 
injuriam  paticntis  :  ct  dat  escam  esurientibus,  id 
est  qui  esuriunt  audirc  verbura  Dei.  H  Dat  quoque 
(si  ad  litteram  intelligas)  cibum  corporum  ;  dat  et 
cibum,  corpus  suum  in  sacramento  :  dat  denique 
cibum  doctrinam  coDlestem,sed  solum  esurientibus : 
talis  etiam  solvit  compeditos. 

6  Dominus  solvit  compeditos. 
Dominus  illuminat  cxcos. 

H  C  Dominus  solvit:qui  prius  ligati  erant  in  pec- 
catis  suis,  postea  ad  Christum  conversi  per  ipsum 
soluti  sunt.DouiinusilluminalcaBco8:CVitiosienim 
omnes  csBci  aunt  (quia  pcccatorum  obscuritatibus 
implicantur),  hos  illuminat  ille  8olus,quiilluminat 
omnem  hominem. 

7  Dominus  erigit  elisos  : 
Dominus  ditigit  justos. 

C  Dominus  erigit  :  nec  hoc  quoque  dubium  est, 

quia  elisos  Christus  erigit.Nam  cum  diabolus  elidat: 

Dominus  sublevat.  Cujus  etiam  est  justos  diligere, 

nisi  qui  eos  preevaletin  aeternabeatitudine  collocare? 

7      Dominus  custodit  advenas,  pupillum  et  viduam 

suscipiet : 

Et  viam  peccaiorum  disperdet. 

C  Dominus  custodit  advenas,id  est  qui  de  Baby- 


X  lonia  (diaboli  civitato  ad  Hierusalem  (cit 
Dei)  confugerint.  Pupillos  et  viduas  dicit  :  q 
minum  pura  mentc  respiciunt^humanis  solal 
stitutis.Hos  recipit  Christus  ad  vindicando8,el 
minabitdiabolum(quiestviapeccatorum,8iea 
stus  est  via  justorum)  ct  omnes  in  ea  via  eiu 
tantcs. 

9  hegnabit  Dominus  in  sxcula  Deus  tuus  Siai 
In  generatione  et  generatione. 
C  Erit  tunc  regnaturus  perfecte  in  sanctis :  q 
erit  (sicut  scriptum  est)  :  Deus  omnia  in  on 
(Cotoss Aii.)Wic  enim  quamvis  in  sanctis  regnc 
tamen  perfecte  :  quia  corda  eorum  interdam 
bus  cogitationibus  occupanlur.In  Sion,id  est 
sia  in  futura  beatitudine :  regnabit  enim  ipse^i 

Tk  ea,  et  in  eadem,qui  est  benedictus  in  sscula 
regnabit  :  in  gcneratione  Juddeorum,ct  gener 
Christianorum  :  vel  in  generatione  ista  Eccl< 
generatione  ventura  in  ccclo. 

ORATIO  EX   PSAL.    CXLV. 

Gloriose,  omnipotens  Dcus  :  in  quem  bea 
animtiD  totam  spei  ccnfidentiam  ponunt  :  e< 
nobis,  ut  adjutono  tuo  illuminati,valeamu8t 
ter  mente  pura  diligerc.PerDominum  nostrc 
sum,  etc. 

PSALMUS  CXLVL 

ARGUMENTUM   PSAL.    CXLVI. 

C  Hortatur  Propheta  populum  devotum  la 
Dominum,  qui  supplicantibus  bcneficia  proi 
conccdit:  quoniam  qui  de  suis  viribus  confid 
placere  non  possunt. 
C  TT.  'rAlleluia  ;. 

1  Laudate  Dominum  quoniam  honus  est  psalf 
Deo  nostro  sit  jucunda '^dccoraque  [lawU 

H  Laudate  Dominura ;  non  dixit  bonus  psa 
sed  absolute  bonura,  id  est  bonum  est  psall 
laudare  Dorainum.Sed  novcrishic  Hieronymui 
nostramtransIationcmsccutum,sedgallicaQai 
habet:Quoniam  bonum  psalraus:psallero  vei 
voce,sed  cordo  dicit.Quanti  enim  bonam  voce 
bent  :  sed  quoniam  peccatores  suut  male  psi 
CTunc  est  enim  Doraino  jucunda  laudatio:q 
in  unam  societatem  vox  et  vita  convenerioi 
quale  est,ut  psalmus  castitatem  dicat,  et  caD 
ab  obscenitate  non  retrahat?  unde  non  potesl 
mino  bene  percipi:  quod  contraria  intcrse  nc 
j)  adversitate  luctari.  H  Bene  ergo  psallit,  qai  • 
in  corde  et  conscientia  :  fltque  Deo  jucandi 
voce,  sed  conscientia  laudatio. 

2  JEdificans  Hierusalem  Dominus  : 
Dispersiones  Israel  congrcgabit. 

CiEdificatDominus  civitatem  Hierusalem :  q 
dispersiones  Israelis  congregan8(qu®  in  totOD 
habitare  noscuntur)^  de  vivis  lapidibus  cgbI 
construit  civitatem  :  sicut  scriptum  est :  Et  : 
angelos  suos,  cum  tuba  et  voce  magna;  et  ei 
gabit  electos  a  quatuor  angulis  ier rBd[hlaUkJi 
Vel  etiam  jam  cedificat :  dum  sanat  contritos 
et  alia  facit  qu®  sequuntur. 


EXPOSITIO  PSALMORTJM. 


SSI 


3      Qui  sanat  coniritos  conle  :  A 

Et  aUiyat  contriliones  eorum, 
GQuando  enim  ccslostis  medicus  pGDnltentium 
eorda  invenerit  gravi  afflictione  contrita  :  (quasi 
quadam  fascia  tua  pietate  superducta)  constringit 
atque  consolidat,ct  ad  firmissimam  spem  sanitatis 
*   adducit. 

4  Qui  numerat  multUudinem  stellarum : 
Et  omnibus  eis  nomina  vocans. 

CQui  numerat  stellas,  id  est  sanctos  viros.  llli 
eDim  lucnnt  velut  astra  in  noctc  hujus  sxcuW  iquia 
meruerunt  in  numero  sanctorum  congreguri.Scimus 
etiamaDco  posscsanctorum  nomina  vocari.quando 
eos  legimus  in  ccelo  esse  conscriptos.  Vei  etiam  ad 
litteram  de  stoliis  materialibus  firmamcnti  accipi 
potest.  •» 

5  Magnus  Dominus  noster  el  magna  virtus  ejus  : 
Et  sapientix  ejus  non  est  numerus, 

C  Magnus  Dominus  nostcr  :  utique  cujus  ncc  fac- 
UDumcrari,  ncc  laus  praevalct  apprebendi.  Virtus 
etiara  magna  :  quia  singularis,  quia  Omnipotens, 
quia  rerum  omnium  gubornator  ct  conditor  :  cujus 
sapientiae  numerus  non  pracvalet  ullo  modo  com- 
prehendi.  Numerus  onim  hic  pro  flnc  ponitur  : 
quod  enim  numcratur  finitur. 

6  Suscipiens  mansuctos  Dominus  : 
Uumilians^  autem    ;  peccatores  usque  ad  terram, 

C  Manaueti :  suni  patientes  afflicti  por  multas  tri- 
iHiiatione8.Rectum  quoquc  cst  ut  hi  suscipiantur  in 
6(felum,superbi  dejiciantur  in  terram  :  ut  permuta- 
fibnevicaria  unde  humilis  levatus  cst,  inde  su* 
P^us  comiat :  C 

^      Prxcinite  Domino  in  confessione  : 
Psallite  Deo  nostro  in  citkara  : 
C  IUis  dicitur  praecinite,  qui  adhuc  tacere  nos- 
^^nlur  :  et  quomodo  et  cui  canendum  sit  ostendit, 
^Um  subdit :  Domino  in  confessionc.Cithara  autcm  : 
^*%QfBcat  virtuteSyConsona  opcratione  prscincntes  : 
tanc  veram  citharam  rcddunt,  quando  nuila 
tpta  est  chorda,  id  est  virtus.  Quomodo  cnim  in- 
esset  cithara,  una  chorda  rupta?  nec  sonus 
^^rfeetas  redditur,  dum  rupta  non  sonat. 
^        Qui  operit  coelum  nuhihus  : 
Et  parat  terrx  pluviam, 
G  Gkelum  :  sanctam  prophetiam  congruenter  ad- 
^^rtimus.Hanc  divina  provisione  obscuritas,similis 
^^bibus,  tegit  :  ut  sensus  incitet  nostros  ad  qusB-  jj 
'^^udtim,dum  gratius  accipiturad  quod  fatigalo  de- 
^&derio  pervenitur.Sed  quid  idtae  nubes  parturiunt? 
licet  copiam  pluviarum,  hoc  est  fontes  divinas 
ivdicationis  irriguos  :  quamvis  ct  ista  ad  littcram 
^int  vera  et  salubritcr  intelligonda. 
^     Qui  producit  in  montibus  fenum  :  rr  ct  fierbam  : 
Servituti  hommum  ', . 
C  Et  hoc  quoque  spiritualiter  accipi  rccte  potest 
Ktm  montes,  viros  significant  sanctos  :  in  quibus 
Oomiaus  fenum  producit  (id  est  prffidicatiouem  ro- 
bostam),  herbamque,  id  est  monita  molliora,  unde 
iimplicia  jumenta  pascantur. 

Patbol.  CXLII. 


10  Qui  datjnmentis  escam  i]fSorum  : 

'T  Et  [  pullis  corvorum  invocantibus  eum. 
G  Jumcnta  :  ecclcsiasticos  signant  greges  :  qui 
compctenti  refectione  pascuntur,  alii  lacte,alii  cibo 
solido.  Gor\'i  :  sunt-irreligiosi  vin  et  pagani,  qoi 
pcccatorum  nigredine  vestiuntur.  PuUi  vero  corvo- 
rum  (filii  paganorum,  vel  aliorum  hominummalo- 
rum)  pascuntur  a  Deo,  dum  Deum  invocant  quem 
patres  corum  contempsorant :  unde  addit  non  om- 
nibus  eorum  pullis  et  filiis  dat  fidei  escam,  sed  in- 
vocantibus  cum  :  quoniam  soli  ipsi  eum  invocant, 
qui  rcgulas  Scripturarum  nulla  pravitate  subverr 
tnnt. 

11  ?ion  in  fortiiudinc  equi  i^oluntatem  habcbit : 
Neque  in  tibiis  viri  beneplacitum  erit  ei, 

C  Equus  :  superbum  hominem  atque  tumidum 
significatjCui  divinitas  non  potest  esse  placabilia, 
quoniam  mansuetos  eligit.ll  Tibi®  ha;c(8icut  et  fe- 
mora)  libinem  significant :  qus  ullo  modo  in  viro 
aut  in  fcmina  Doo  placere  non  potest.Poteet  autem 
et  per  equi  fortitudinem  et  tibias  prossumptio  de 
viribus  suis  intelligi ;  non  cnim  placet  vir  Deo  in  vir- 
tute  sua,sed  in  timore  Dei,ut  soquens  verbum  in- 
dicat. 

\2    Beneplacitum  est  Dominio  super  timenieseum  : 
Et   *T  *w  cis    ;   qui  sperant  super  misericordia 
ejus. 
'  C  Bencplacitum  est  itaque  Domino  in  cis  qui  eum 
formidant,  sed  non  dcgonori  timore.  Multi  enim 
timent  :  sed  quia  desperant  de  misericordia  ejus^ 
minime  diliguntur  :  sicut  Judas.IlletimorDcopro- 
batur  accetus,  qui  cum  amore  maximo  et  pia  spe 
conjungitur.  Timeat  ergo  unusquisque,ne  peccet  ; 
amet  ut  supplicet,  ne  tamen  despcret. 

ORATIO   SX   PSAL.  C.\LVI. 

ifldificator  coclestis  Hicrusalem,  Deus,  qui  mul- 
titudinem  stcUarum  et  concludis  numcro,et  nomi- 
natimsingulavocas,sana,qua!Sumus,contritoscorde 
dispersos  congrega,atquc  nos  innumerabili  sapicn- 
tia  tua  locuplc.  Per  Dominum  nostrum  Jesum 
Ghristum,  etc. 

PSALMUS  GXLVII. 

AUGtlMENTUM   PSAL.    CXLVII 

C  Propheta  Hierusalcm,id  est,8upernamalloqui* 
tur  civitatem  :  ut  sccura  jam  reddita  in  civibus 
suis,Dominum  jugi  exsultationo  collaudet :  enume^ 
ratque  quanta  populosuopiusmiseratorindulserit» 

TT.  ^Alleluia. 

C  Ad  consuetum  quidem  alleluia  revertimur :  sed 
jiullatenus  repctiisse  fastidium  sit,cujus  verbi  tan- 
tus  honor  est,  ut  cum  sit  in  Hcbraea  lingua  necon- 
ditum,nullo  tamen  constct  alio  sermone translatum: 
hoc  Graccr.s^hoc  Latinus,hoc  Chaldsus,  hoc  Syrus, 
hoc  Persa,  hac  Arabs,  hoc  tenet  natio  cuncta  tcrra- 
rum  et  pia  devotione  veneratur  :  hoc  ergo  et  nos 
pura  mente  canamus. 
1  Liuda,  Hierusalem,  Dominum  : 
Lauda  Deum  tuum^  Sian, 

G  Hierusalem  (sicut  s®pe  dictum  e8t)interpreta« 

17 


523 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISGOPI. 


534 


tur  visio  pacis  :  quae  propric  ad  illam  civilalem 
pertiuet,  quffi  vitiorum  et  scandalorum  consortia 
non  habebit.  Sion  quoque  speculalio  intcrpretatur  : 
in  illa  enim  Dei  civitate  videbimus  eum  sicuti  est : 
unde  merito  haec  duo  nomina  futurae  civitati  con- 
veniunt. 

2  Quoniam  confortavit  seras  porlaruni  tuarum  : 
Benedixit  filiis  tuis  in  te. 

C  Cum  enim  seras  confortatas  dicit  csse  porta- 
rum  clausas  januas  beataj  civitatis  ostendit  :  quod 
tunc  accidit,  quando  sponsus  intravit  (et  quae  pa- 
ratae  sunt  cum  eo)  ad  nuptias,  ut  in  Evangelio  do 
virginibus  dicitur  {Matth.  xxv)  :  nec  quisquam  ul- 
terius  sanctus  cxibit,  nec  aliquis  postea  novus  in- 
trabit.  Magna  est  quidem  ibi  benedictio  filiorum. 
Dicitur  autein  in  te  :  quia  nunquam  ab  illa  exire 
poterunt,  quia  aeterno  munere  consecrantur. 

3  Qui  posuit  fines  tuos  pacem, 

-r  Et  !  adipe  frumenti  satiat  te. 
C  Sicut  autem  beata  Hierusalem  pacem  possidet : 
sic  infelix  Babylon  dolorum  pugnam  procul  dubio 
Bustinebit.  Adipem  quippe  frumenti,  dicit  ipsam 
contuibilem  deitatem  :  unde  sic  justorum  sensus 
reficitur,  ut  omnem  societatem  superare  noscatur. 

4  Qui  emittit  eloquium  suutn  torx  : 
Velociter  currit  scrmo  ejus. 

C  Eloquium  Domini,  Verbum  Patris  est :  quod 
ad  terras  misit,  quando  humilitatem  piae  incarna- 
lionis  assumpsit.  Tunc  sic  cucurrit  sermo  ejus  ve- 
lociter,  ut  sanctae  Trinitatis  agnitio,  mirabili  velo- 
citate  mundum  compleverit,  idolorum  cultores  ve- 
ritatis  ipsius  manifestatione  convertens. 

5  Qui  dat  nivem  sicul  lanam  : 
Nebulam  sicut  cinerem  spargit. 

C  Qui  dat  nivem  sicut  lanam  :  dat  dicit,  id  est 
facit :  quod  fit  utique,quando  frigidissima  peccatis 
corda  mortalium,ad  ardorem  satisfactionis  adduxe- 
rit.  Nix  est  homo,cum  rec^dit  a  Domino  :  lana,cum 
ad  ejus  venerit  medicinam.Nebula :  significat  omne 
peccatum,quod  scmper  caliginosa  obscuritate  per- 
agitur.  Sed  velut  cinis  dispergitur :  dum  pura  con- 
fessione  ex  Christi  gratia  dissipatur. 

6  Mittit  crystaltum  suum  sicut  buccctlas  : 
Ante  faciem  frigoris  ejus  quis  sustinehit? 

G  Crystallus  est  in  modum  vitri  glacies.per  mul- 
tas  biemes  condurata,et  in  duritiam  saxi  perducta 
substantia.  H  C  Cui  comparantur  :  qui  frigore  per- 
fidiffi  constricti,  per  singulos  dies  congelascunt. 
Hos  emittit  Dominus  sicut  buccellas  :  quando  con- 
versos  praedicare  sua  facit  magnalia,unde  populus 
esuriens  ccelesti  pane  vescatur.  Ante  faciem  id  est 
praesontiam  frigoris  ejus  dicitur,non  quod  ab  ipso 
frigus  illud  veniat,sed  fieri  forte/?mwi7/i7,ut  est :  In- 
duravit  Deus  cor  Pharaonis  (Exod.  x).  Ante  ilJud 
frigus,  quod  ipse  Deus  non  removet,  nemo  potest 
subsistere,  nomo  illud  potcst  sustinere. 

7  Emittet  verbum  suwn  et  liquefaciet  ea  : 
Flabit  sptritus  ejus  et  fluent  aqux. 

H  C  Veniente  verbo,  id  est  praedicatione,  Dci  li- 


A  quofacit  oa  ut  compuncti  incipiant  agere  poeniteii^ 
tiani.  Flabit  spiritus,id  cst,Dei  calor  amoris.FJuont 
aquae,id  est,  profiindunt  fiuenta.spiritali8  beneficii, 
Sicut  factum  est  de  persecutore  Saulo,  sic  fit  hodie 
de  plurimis. 

7      Qui  annuntiat  verbuum  suum  Jacob  : 
Justitias  et  judicia  sua  Israel. 
C  Per  Jacob  et  Israel,  significatur  Ecclesia,  nam 
et  modo  Israelita  est  quicunque  est  fidelis,  et  ante 
Jacob,  fuit  qui  Domino  pura  devotione  complacuit; 
illi  enim  verbum  suum,  illi  noscitur  pronuntiasse 
justitias. 
9      fion  fecit  taliter  omni  nationi : 

Et  judicia  sua  non  manifestavit  -r  ^w  *. ; 
C  Non  fecit  taliter,quia  licet  omnes  gentes  religio 

l^  Christiana  complexa  sit,tamen  nulli  faciead  faciem 
locutus  est,  aut  mare  divisit,nisi  tantum  Israelitico 
populo  :  A  vel  nationi  Jacob,  qui  ex  Abraham  dea- 
cendit^in  cujus  fide  omnes  Christiani  sunt.  lUi  na- 
tioni  soli  manifestavit  judicia  sua. 

ORATIO   EX   PSAL.    CXLVIII. 

Conforta,  Domine,  portas  Ecclesiae  tuae,  et  pone 
terminis  ejus  pacem,eiquc  adipem  spiritalis  tritioi 
dignanter  attribue.  Per  Dominum  nostrum  Jesum 
Christum  Filium  tuum,  etc. 

PSALMUM  CXLVIII. 

ARGUMENTUM   P8AL.    CXLVIIt. 

G  Prophcta  per  paucorum  commemorationem 
creaturarum  omncs  creaturas  ad  Domini  laudes 
hortatur,  rationales  et  intellectuales  per  se,  intel- 
lectu  autem  vol  scnsu  carentes,  per  illas  utique.qiue 
G  opera  Domini  sapientissima  consideratione  collao* 
dant. 

TT.  Alletuia. 

1  Laudate  Dorninum  de  ccetis  : 
Laudate  eum  in  excelsis. 

CQuia  dignum  est,utcreaturasuum  laudet 
torem,  ait  :  Laudate  Dominum.  H  Ad   laudem 
sola  hominum  naturanon  sufiicitJunganturetcfleii^B 
Non  antem  dixit,  laudate  cojli,  sed  vos  qui  cstis  ie^ 
ccclis,  hoc  est  throni,  dominationes,  principatos^^ 
potcstates,  ct  c^tera  in  excelsis,id  est  excelsiydigc^ni 
laudate  Excelsum. 

2  Laudate  eum,  omnes  angeli  ejus  : 
Latuiate  eum,  omnes  virtutes  ejus, 

C  Laudate  eum,  omnes  angeii  6Jus,quod  aoge^nf 
j)  Graeca  lingua,Latine  nuntius  interpretatur ;  angelm 
enim  officii  nomine  dicitur,non  naturae.Omnes  vif. 
tutes  ejus,  hoc  generale  nomen  est,  tibi  enim  &oii. 
cluduntur  omnia  qux   dignitatc  ccelestis  militf« 
grandescunt. 
2      Laudate  eum,  sol  et  luna  : 

Laudate  eum,  omncs  stetlx  et  lumen. 

H  Ideo  sol,  ct  luna,et  stellae  laudant  eum,  quiBt 
suo  offlcio  et  servitio  non  recedunt;  et  servitium 
ipsorum  laus  Dei  est.Addit,  lumcn,ut  quomodode 
invisibilibus  dixit,  laudate,  omnes  virtutcs,  sic  dfi 
visibilibus  dicit,  laudate  eum,  omne  quod  lucet. 
4      Laudate  eum,  cceti  catorum : 


\ 


^» 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


526 


4  Et  aqux  qnas  super  ccclos  sunl : 
Laudent  nomen  Dominv 

C  Ouamvis  in  Genesi  unum  cojlum  factum  esse 
Iegerimus,tamen  in  Paulo  ei  hic  plurali  nuncupan- 
tur  numero.Aquse  vero,qu(B  super  ccbIos  sunt,  istas 
esse  quffi  depluunt  non  dubium  est.,nam  dicitur  et 
in  Genesi :  Cataractffi  codH  apertae  sunt  {Gen.  vii). 
Dicil  vero,  laudent  nomen  Domini,  et  proRcipit  ex 
operibus  suis  Dominum  debere  laudari.Et  quiddi- 
gnius,quam  quod  conditio  rerum  proprium  laudet 
auctorem? 

5  Quia  -r  ipse  dixit,et  facta  sunt  \    ; 
Ipse  mandavit  et  creata  sunt. 

C  nicendo  ipse,  Dominum  significat  Salvatorem. 
Ipse  enim  est  Verbum  caro  factum,  cujus  jussione 
cancta  crcata  sunt.Distant  autem  facere  et  creare  ; 
facere  enim  possumus  et  nos,qui  crcare  non  possu- 
mus.Et  ideo  quia  dixit,facta  sunt^quod  est  gencrale 
verbom,  addidit  quod  erat  divinitatis  proprium, 
ocilieet  creata  sunt.  Mandavit,  significat  constituit 
atque  formavit. 

6   SuUiut  ea  in  sxculum  et  in  sceculum  4^  ssrculi  \ 

Prxceptum  posuit  et  npn  praeteribit. 

CStatuitca,  declarat  potentiam  Domini,  virtu- 

temque  cjus,ut  dubium  non  sit  omnipotentcm  esse 

Bominum.quando  qu«  ilie  constituit  nulla  mutabi- 

litale  verluntur.  Praeceptum,  legem  dicit  sive  con- 

<nt]onem,ut  omniasub  ipsiuspoteatate  essc  noscan- 

tor.Ideo  addidit,  et  non  prsteribit ;  prffiterire  non 

potest,  quod  Omnipotens  statuit  et  veritas  r.romi- 

«t. 

^    Lavdate  Dominum  de  terra  : 

Dracones  et  omnes  abyssi. 
C  Dracones  et  abyssos  mystice  pcrsonas  trucu- 
'^Otas  et  validas  debemus  accipere,  qua;  hic  in  bo- 
■^Om  conversae,  in  illa   patria  Dominicis  laudibus 
Slcriantur.  Quamvis  etiam  sccundum  litteram  in- 
^lligendo,  dracones  vencnosi,  Dcum  laudent  ut 
^H«  creaturffi. 
^    Ignis,  grandOf  nix^  glacies,  spiritus  procellarum  : 
Qux  faciunt  verbum  ejus. 
C  Igni8»grando,nix,  glacies,  mystice  significant 
■^omines,  qui  in  hoc  sxculo  ex  turbulentis  sunt  et 
P^simis  studiis'conversi  ad  Dominum.  Etspiritus 
Pi^Uanim  sunt,  qui  ex  tempestuosis  et  improbis 
^peribus  ad  confessionis  gratiam  venire  merue- 
»^t. 
^  Mcntes  et  omnes  colles  : 

Ligna  frucUfera  et  omnes  cedri, 
C  Montes,homines  signiHcat  prcctnmida  potcstate 
•vblimes ;  colles,  mediocres  ;  ligna  fructifera,  eos 
^oi  ex  duritia  peccatorum  conversi/ructus  morum 
*^ciont.Cedri^absolute  superbos  significat. 
^O  Bestise  et  universa  peccora  : 
Serpentes  et  volucres  pennatx. 
C  Besiis,  crudeles  signiOcat  et  indomitos  ;  uni- 
^cpsa  pecora,  communem  plcbem  ;  serpentes,  ve- 
oenosos  et  callidos  :  volucres,philosophos,  qui  co- 
gitationam  veiocitate  naturas  discurrunt  signiflcant, 


A  de  quibus  omnibus  sibi  Christus  parat  electos,qui 
in  illa  resurrectione  ct  laude,  angelorum  possint 
CGDtibus  congregari. 

1 1  Rcges  terrx  et  omnes  populi : 
Principes  et  omnes  judices  terrx. 

C  Reges,  sanctos  viros  significant,  qui  semet  re- 
gunt ;  omnes  populi,  turbas,  quaB  ad  Deum  conve- 
niunt ;  principes,  potestates  excelsas  advertimus; 
judice8,nobiU*.8  et  potentes.  Hi  cnim  ut  frequenter 
evenit,  subito  mundi  potestate  derelicta,  diligunt 
Domini  servitia  subire. 

12  Juvenes  et  virgines.senes  cum  junioribus  laudent 
nomen  Domini : 

Quia  cxaltatum  est  nomen  ejus  solius, 
C  Juvenes,  qui  aetatis  natura  ferventes,  ad  mo- 
l^  dcstiae  tcmperamenta  se  convcrtunt.  Seniores  cum 
junioribus  :  permistam  significat  aetatem.  Quia  de 
omni  sexu,  et  de  omni  aetate,  potens  Dominus  est 
cvocare  quos  vult.  Causa  hic  laudis  justissima  po- 
nitur,  quia  exaltatum,  etc;  exaltatum  est  enim, 
dum  illi,sicut  dicit  Apostolus,  omne  genu  flectitur 
coelestium,  terrestrium  et  infernorum  [Philipp,  ii). 

13  Confessio  ejus  super  coelnm  ct  terram  : 
Et  cxaltavit  cornu  populi  sui. 

C  Confessio  ejus  super  coclum  et  terram.  Haec 
confessio  laudem  illam  significat,  quae  illi  post  fi- 
ncm  saeculiistius  ab  omnibus  inbeatitudine  creatu- 
ris  absolvitur  rationabilibus.Quod  autem  dicit,  su- 
per  coelum  et  terram,  significat  quod  nec  coelestia 
nec  lerrestria  laudibus  Dei  possunt  aequalia  repe- 
riri.  Exaltavit  cornu,id  cst  potestatem,  quia  popu- 
C  lus  fldclis  ibi  exaltabitur,  ubi  omnis  gloria  praes- 
tatur. 
1 5    Hymnus  omnibus  sanctis  ejus  : 

Filiis  Israel  populo  appropinquanti  sibi. 
G  Hymnus  omnibus :  vox  ista  promissio  est  et  to- 
tius  beatitudinis  summa  pcrfectio.  Et  quibus  san- 
tis?  flliis  Israel,  qui  non  solum  gcncre,sed  fide  no- 
men  istud  labere  mercbantur. 

ORATIO   EX   PSAL.   CXLVIII. 

Excclsorum  omnium  supereminens  et  excelsa  po- 
testas,  Deus,concede  famulis  tuis,  ut  sicut  cuncta 
qute  ccrnimus  tc  jubcnte  creata  sunt,ita  quae  praB. 
cipis  te  custode  serventur.  Pcr  Dominum  nostrum 
Jesum,  etc. 

PSALMUS  CXLIX. 

ARGUMENTUM   PSAL.  CXLIX. 

C  Canticum  novum  Propheta  Domino  Christo  di- 
cit  esse  cantandum,qui  de  toto  orbeterrarum  uni- 
versalem  Hierusalem  construxit  sua  pietate  ;  et 
gaudia  sanctorumvirtutesquedescribens  vindictam 
peccanlium,gloriam  dicit  esse  justorum. 

TT.  Alleluia. 
{     Cantate  Domino  canticum  novum  : 

Laus  ejus  in  Ecclesia  sanctorum, 
C  Nam  Propheta,in  hoc  mundo  tantum  corpore 
constitutus,intellectu  et  fide  in  illa  patria  cum  an- 
gelica  multitudine  miscebatur,in  quam  commonet 


D 


527 


S.  BRUN0XI5  HERBIPOLENSIS  EMSCOPI. 


528 


bcalum  populum  canticum  novum  canlarc.CaDlicLim 
aulem  novum,  est  sancta»  incarnationis  arcannm, 
nativitas  mirabiiis,  etc.  Laus  ejus.  sive  in  ista  Ec- 
desia,  sive  in  illa  coelesti  Hienj&alem. 

2  Lxletur  Israel  in  eo  qui  fecit  eum  : 

rr  Et  \  pXix  Sian  exsulteni  in  rege  sun. 
C  Israel  et  Sion,  diversa  vocabula,sed  virtus  una 
sanctorum  est.Nam  Israel  interpretatur  vir  videns 
Deum ;  8ion,  speculatiOj  quod  utrumque  ad  beatum 
populum  pertinet»  qui  la;tari  et  exsullare  in  rege 
suo  Christo  Domino  commonetur. 

3  Laudent  nomen  ejus  in  choro  : 

In  tympano  et  psalterio  psallant  ei. 
C  Qualis  sit  iste  chorus;alius  psalmus  exponit : 
A  solis  ortu  usque  ad  occasuui  laudate  nomen  Do- 
mini  {Psat.  cxii).  Chorus  est  igitur,  qui  a  mundi 
initlOy  de  numerositate  hominuni  congregaliir  in 
fide,et  nisi  in  illa  beata  patria,non  potest  essc  totus 
colIectus.Tympanum  et  psalterium,probabiles  actus 
significant,  qui  ad  divina  munera  referuntur,  quo- 
niam  actus  isti,  hic  illis  rebus  significati,  et  hic 
exercitati,  faciunt  nos  alibi  Deum  xternaliter 
laudare. 

4  Quia  beneplacitum  esl  Domino  in  populo  suo  : 
Et  exaltabit  mansuetos  in  salulem. 

C  Tunc  bencplacitum  est  Domino  in  suo  populo, 
quando  illum  fecerit  pcrfecta  suavitale  gaudere. 
MansueliySunt  patientes^  qui  diversas  hic  nequitias 
pro  Dei  regno  pertulerunt.  Quos  cxaltabit  in  salu- 
tem,id  cst  in  vitam  sternam. 

5  Exsultabunt  sancti  in  gloria  : 
Lxtabuntur  in  cubilibus  suis. 

C  Ibi  enim  est  exsultatio  et  Ixtitia  sanctorum  ubi 
sic  bonum  Dominum  se  habcre  cognoscunt^ut  rcis 
donet  veniam,peccantibns  gratiam,non  mcrentibus 
gloriam  sempitcrnam.  In  cubilibus  autem,id  est  in 
sccreto  cordis,  ubi  solus  ille  cognoscit  qui  donare 
dignatus  est.II  Vcl^  in  cubilibus,  in  cwlesti  patria. 
Quia  hic  in  cubili  sancti  ploranl,  et  rigant  lectum 
lacrymis  {Psal.  vi). 

6  Exsultationes  Dci  in  gutture  coi*um  : 
Ei  gladii  ancipites  in  manibus  corum. 

C  llobent  exsultationcs  in  gutture  sancti,quoniam 
stve  cogitatione,  sive  in  lingua  laudare  non  desi- 
nunt,  a  quo  sterna  dona  porcipiunt.  Anceps  gla- 
diu8,8ermoDominiSalvatoris;  ideoancnps  quod  duo 
continet  Testamenta.  In  manibus,  id  est  potestatc 
sanctorum,sicut  legitur :  Factus  est  sermo  Domini 
in  manu  Aggci  propheto;  {Agg.  i). 

7  Jd  faciendam  vindictam  in  nationibus  : 
Increpationes  in  populis. 

C  Ad  faciendum  vindictam,  ista  cnim  tunc  vero 
fiunt,quandocum  Doiiiino  Judicabunt  sedentes  su- 
porsedos  duodccim,  judicantes  duodecim  tribus 
Israel  {Matth.  xix). 

8  Ad  alligandos  reges  eorum  in  compedibus  : 
Et  nobiles  eorum  in  manicis  fcrrcis. 

C  Exponit  iste  versus  quid  ille  gladius  faciat  bis 
acutusy  alligat  reges  terrsincompedibus,undenon 


A  sit   i:iwrum   fxire :  vinrula  quoque  ferrca  supra 
iKijiiiJi  nubiles  ponit,ut  et  gravia  sinl  cuin  porfaa- 
tur,et  nexus  eorum  rumpere  nulla  virtute  prcva- 
leant  in  aE^terna  damnatione. 
9      n  faciant  in  cis  judicium  canscriptum  : 
Gloria  ~  ha^c    '.  cst  omnibus  sanctis  ejus. 
C  Ut  faciant  in  eis  judicium  conscriptum,  utique 
quod  dicet  .\postolus  :  Quoniam  angelos  judicabi- 
mus  /  CiT.  VI ..  Et  ne  solos  apostolos  judicatantf 
putarca.adjecit :  Gloriah.-ecestomnibus  sanctis  ejoi, 
omnes  enim  sancti  cum  Christo  judicant,  qui  qjoi 
regulis  non  rcpugnant.  C  Conscriptum  judicium : 
hoc  est,  ut  sic  eos  judicent,quomodo  in  Seriptorif 
sanctis  dige^tum  est. 

OIL\TIO   EX   PSAL.   CXLIX. 

l^  Auctor  totius  bonitatis,  Deus  (qui  omnem  mu* 
suctudinem  te  humiliter  confitentem  exaltas),  pra- 
sta,  ut  sicut  sanctos  exsultare  facis  in  g1oria,iti 
prspscntem  EAiclesiam  custodire  digncris  ab  hiJDi 
sxculidclectationibus.PerDominumnostrumJesnffl 
Christum,  ctc. 

PSALMUS  CL. 

ARGUMENTU.M    PSAL.   CL. 

B  Admonctur  civitas  Dei^  ut  de  mundi  ambila 
congrcgata,  Domino  laudes  et  ore  cantet  et  animo. 
C  B  Quinquagesimus  psalmus,  est  do  poiniteiitia; 
centcsimus,  de  misericordia  et  judicio ;  centeamtil 
quinquagcsimus,  de  Dei  laude  in  sanctis  ejus.  Ste 
enim  ad  xternam  tendiinusvitam  :  primitus  nostra 
peccata  damnando  :  dcindc  bene  vivendo  :  ut  poil 
condemnatam  inalam  vitam,et  gestam  boDam,me^ 

C  rcamur  aeternam.Vocati  enim  renunliamus  diabdo 
per  pajnitentiam,  ne  sub  jugo  ejus  remancama*; 
justificati  sanamur  pcr  miscricordiam,nejudiciumi 
limeamus  ;  glorificali  transimus  invitamapleniim, 
ubi  Dominum  sine  fine  laudamus. 

TT.  Alleluia. 
1       Laudale  Dominum  in  sanctis  ejus  : 

Laudatc  cum  in  firmamcnto  virtutis  cjus. 
H  Laudalc  Dominum  in  sanctis  :  quod  eosposl 
cclebratum  judicium  in  {cternitatis  gloria  coUoci- 
bit.Laudute  eum  in  firmamento  :  eo  quod  omDi 
infirmitatc  sublata,  firmaraentum  sanctis  ajlora^ 
virlutis  invcxcrit.  C  Docet  autem  qualiter  sancloi 
laudarc  oportct  :  scilicet  ut  non  ipsi,sed  Domin** 
debcat  dc  corum  pra?dicatione  glorificari. 

n  2      Laiidate  eum  in  virtutibus  ejns  : 

Laudate  cum  secundum  multitudinem  magnibir 
dinis  ejus. 
II  Laudatc  eum  in  virtutibus  :  pro  eo  quod  mo^ 
tem  potentialiter  immortalitate  consumens,incom- 
mutabilisvitffihiscontribueritgloriaro.Laudateeofli 
sccunduni  multitudinem  :  quia  suis  tribuit  tantaB^ 
gioriam,quaIcni  ncc  oculus  vidit,nec  auris  audiviW 
nec  in  cor  hominis  ascendit  (/  Cor.  ii).G  Vel  secan- 
dum  mullitudinem  magnitudinis  ejus  :  c^jus  (vt 
alius  psalmus  dixit)  non  est  finis  {Psat.  cxuv}.ldeQ 
sctornalitor  ctsinefinelaudandus  prfficipitur,quiaa- 
cundummultitudinemmagnitudinislaudarijubttofft 


B     iMuiate  eim  in  sono  iuhge  : 

Laudate  eum  in  psaUerio  et  cithera, 
C  Hinc  instrumenta  ponuntur  musica  aliqua,si- 
•fpificabili  modo  in  ordine:  ut  tuba  concrepet,  regi : 
psalterium  canat.Deo:  cithara  cum  reiiquis^sponso: 
que  omnia  figuraliter  dicunlur  laudes  Domini  per- 
sonare.  H  In  psalterio  enim  et  cithara,  vel  decalo- 
gu9  opere  servatus,  vel  mortiflcatio  carnis  (quac  ci- 
thar»  nomine  intelligitur)  designatur  :  quia  enim 
mortificatam  carnem  in  sevivificaverit  Jure  laudatur 
tn  cithara,et  in  psalterio  :  quoniam  decalogi  obser- 
fmHone  coronam  aeternam  assecutus  est. 
4      Laudate  eum  in  tympano  et  choro  : 
Laudate  eum  in  chordis  et  organo. 
H  Laudate  eum  in  tympano,  id  est,  in  mortifica- 
iione  carnis,  et  concordia  charitatis,  et  in  spirita-  n 
-libas  prsBceptis. 

:h     Laudate  eum  in  cymbalis  ^  bene  [  sonantibus  : 

Laudate  eum  in  cymbalis  jubilationis  :  omnis 

spiritus  laudet  Dominum. 

H  Impletur  hsc  laus  in  cymbalis:  quando  corru- 

ptKme  camis  sanguinisque  depulsa,  conformati  ad 

imaginem  Creatoris^  omni   plenitudine   spei  com- 

pleta,  resplendent  in  regno  Patris.  Omnis  spiritus : 

ii  iHo  igitur  regno^  non  caro,  nec  sanguis,  non  cor- 

niptio,  sed  homo  jam  spiritalis  totus  efTectus^Deum 

iispiritu  (qui  spiritus  est)  laudare  jam  non  desinat. 

AjQbet  Deus  se  laudari  in  sanctis:  in  firmamento 

Isrtiitis,  etc.,  etqu»  sunt  illa  omnia?  vos,  sancti  ejus: 

'i«iiiu9  ejus  estis,  sed  quam  fecit  in  vobis  :  vos,firma- 

mentam  virtutis  ct  multitudo   magnitudinis  ejus, 


GOMMENTARTDS  IN  GANTICA.  830 

A  nantia  :  vos  estis  hmc  omnia.  Nibfl  bic  vfle,  nihll 
transitorium,  nihil  ludicre  cogitetur.  Et  quia  sapepe 
secundum  carnem  mors  est:  omnis  spiritus  landet 
Dominum. 

ORATIO  EX   PSAL.   CL. 

Harmoniffi  nostrae  suavissimum  melos,  qui  nostri 
pectoris  modulamina,  nunc  flatibus,  nunc  fldibus 
prfficipis  exerccri,  praesta,  ut  dum  illa  spiritali  con- 
cinimus  affcctu,  perpetualibus  choris  inserti,  te 
cumsanctis  omnibus  collaudemus.PerDominamno- 
strum  Jesum  Christum  Fiiium  tuum^  etc. 

FINJTUBERPSALMORUM,NUMEBOCENTUMQU(NQUAfilNTA. 

PSALMUS  GLI  (apocryphus), 

ARGUMENTUM  UUJUS  PSALMI.     * 

B  Hic  psalmus  proprie  inscribitur  Davidi,  extra 
numerum  psalmorum,  cum  pugnavit  cum  Goliat. 

1  Pusiltus  eram  inter  fratres  meos  : 
Et  adotescentior  in  domo  patris  mei. 

2  Pascebam  oves  patris  mei  : 
Manus  mc3e  fecerunt  organum  : 
Digiti  mei  aptaverunt  psalterium  : 
Et  quis  annuntiavit  Domino  meo  ? 

3  Ipse  Dominus,  ipse  omnium  exauditor  : 
Ipse  misit  angelum  suum. 
Et  tulit  me  de  ovibus  patris  mei : 
Et  unxit  me  in  misericordia  uncUonis  suae. 

4  Fratres  mei  boni  et  magni  : 
Et  non  fuit  beneplacitum  in  eis  Domino. 

5  Exivi  alienigenx  obviam  : 
Et  maledixit  mihi  in  simulacris  suis. 


Mpum  fecit  ei  ostendit  in  vobis  :  vos  estis  tuba,  psal-  ^    6    Ego  aulem  evaginato  ab  eo  gladio  ipsius  ampU' 
-terium,  cithara  et  tympanum,  chorda;  et  organum,  tavi  caput  ejus  : 

jfllcymbala  jubilationis  bene  sonantia,  quia  conso-  Et  abstuli  opprobrium  a  filiis  Israel. 


S4NGTI  BRUNONIS 

EPISGOPI  HBRfilPOLENSIS 

GOMMENTARIUS  IN  CAINTICA 


CANTICUM  ISALE  PROPHETiE. 

CAPITULO  XII. 

'    Confitebor  tibi,  DominCf  quoniam  iratus  cs  mihi  : 

Conversus  cst  furor  tuus  et  consolatus  es  mc. 

H  Hoc  csl,  qui  prius  ex  iEgypto  per  siccum  mare 

pergentes  in  solitudine  dixistis  :  Cantemus  Domino, 

(torf.xv),  et  reliqua  nunc  iterum  percusso  /Egypto, 

foia  blasphemavit  Dominum,  ct  flumine  illius  arc- 

fiicto  atque  conciso  et  bumiliato^glorificate  Deum  et 

tfieite  :  Confitebor  tibi,  Domine,  ctc.  Nato  enim  Do- 

miDO,  quando  in  orbe  Romano  primo  facta  cst  de- 

fcriptio  {Luc.  ii),  Augustus  Caesar  Romanoruni  rc- 

gum  *Egypti  destruxit,  et  omnis  .Egyijlus  i:i  rivis 


D  septem  pcrcussus  cst,  et  Nilus  aquarum  multarum, 
qui  prius  uno  fluens  alveo  intransmeabilis  erat,  in  • 
septem  partes  concisus  est,ut  calceatis  pedibus  trans* 
iretur,  ideo  gloriflca  Dominum  qui  in  ^Egyptum 
vindicavit  peccata  sua,  et  dicite  :  Confltebor  tibi,  Do- 
mine,  id  est  laudabo  to,  vel  poBnitentiam  agam,quo- 
niam  iratus  es  mihi,proptcr  peccatum  meum.Con- 
versus  cst  furor  tuus,id  est  indignatio  tua.  Consola- 
tus  es  me  per  absolutionem  peccatorum. 

2      Ecce  Deus  Salvator  meus  : 

Fiducialiter  agam  et  non  timebo. 
Vox  fidelium  Judaeorum.EcceDeusSalyatormeus, 
qui  nobis  promissus  est  in  prophetis,qui  nobissa- 


S.  BRDNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


5S3 


lutem  dedit.  Fiduoialiter  agam  et  non  timebo,id  est,  A 
fidem  babeo  in  illum  quod  me  liberet,  et  fiducialiter 
prsedicabo  illum^  id  est  sine  timore. 

3  Quia  fortitudo  mea  et  laus  tnea  Domintis  : 
Et  factus  est  mihi  in  salutem, 

Quia  fortitudo  mea  et  laus  mea  Dominus,  quia 
fortemmefacitadversusinsidiasinimicijpsumlau- 
dabo  Filium  Dei.  Et  factus  est  mihi  in  salutem  :  id 
est  secundum  divinitatem  non  est  factus.sedgenitus 
a  Patre,  in  fine  vcro  temporum,  factus  est  in  salutem 
sternam. 

4  Haurietis  aquas  in  gaudio  de  fontibus  Salvatoris  : 
Et  dicetis  in  illa  die\Confitemini  Domino  etinvo- 

cate  nomen  ejus. 
Vox  prophetarum  ad  populum  Judaicum.  Haurie- 
tis  aquas  in  gaudio,  id  est,  doctrinam  Evangelii  et  «. 
apostolorum  in  laetitia  accipictis.  De  fontibus  Sal- 
vatoris,  fontes  Jesu  fuerunt  apostoli  et  evangelistae. 
Et  dicetis  in  illa  die,  o  vos  apostoli,  scilicet  genti- 
bus,  vestris  sequacibus,in  illo  tempore,  ut  laudent 
Dominum:  Confitemini  Domino  et  invocate  nomen 
ejus,  subauditur,  ut  ab  ipso  salvemini. 

5  Notas  facite  in  populis  adinvenfiones  ejus  : 
Mementote  quoniam  excclsum  est  nomen  ejus, 

Vox  apostolorum  ad  gentile8,qui  jam  crediderunt, 
notas  facite  in  populis  adhuc  non  credentibus,  ad- 
inventiones  ejus.  Adinventiones  Christi,  superbos 
humiliare,  humiles  exaltare ;  vel,  peccatores  justifi- 
care,etob8tinatosdamnare.Mementotequoniamex- 
celsum  est  nomen  cjus,  sicut  scriptum  est :  Christus 
factus  est  pro  nobis  obediens  usque  ad  mortem, 
propter  quod  Deus  exaltavit  eum,  etc.  (Philip,  ii;.  C 

6  Cantate  Domino  qu^iam  magnifice  fecit : 
Annuntiate  hoc  in  universa  terra. 

CantateDomino,idestlaudateDominum,quoniam 
magnifice  fecit,scilicethominem  assumendo,amor- 
tuis  resurgendo,  in  cgbIos  ascendendo.  Annuntiatc 
hoc  in  universa  terra,  id  est  in  omnibus  gentibus» 
quod  assumpserit  hominem. 

7  Exsulta  et  tauda,  hahitatio  Sion  : 

Quia  magnus  in  medio  tui  sanctus  Israel. 
H  Exsulta  et  lauda,  habitatio  Sion,  quia  magnus 
in medio  tui  sanctus.  0  (124).  Habitator  Sion, exsulta 
et  lauda  Dcum  tuum,  quia  magnus  ct  sanctus  Israel, 
id  est  Jesus  Christus  Deus  tuus,  qui  tuus  ante  vido- 
batur  Deus,  et  modicis  Judass  terrsclaudebaturan- 
gustiis,  nunc  implevit  omnem  terram,et  invocatur  n 
in  universis  gentibus.  Aliter:  Sion,  id  cst  Ecclesia, 
lauda,  quia  sanctus  Isracl  in  medio  tui  habitat 
Christus  Dominus. 

CANTICUM  EZECHLE  REGIS. 

ISA.    CAPITULO  XXX VIII. 

H  Ne  elevaretur  cor  Ezechia3  post  incredibiles 
triumphos  infirmatur,  et  vidit  se  esse  moriturum, 
et  convcrtit  faciem  suam  ad  parietcm  templi,nc  la- 
crymas  suas  ostcndcret  aliis,  ct  flcvit  flctu  magno, 
propter  promissioncm  Dei  ad  David,quam  videbat 

(12i)  Id  est  Origencs. 


in  sua  morte  perituram,  quia  tunc  non  habebat 
filios,  et  desperabat  Christum  de  suo  semine  na- 
sciturum.  Qui  post  redditam  sibi  sanitatem  ita  con- 
scripsit  :  Ego  dixi :  In  dimidio,etc.;  qus  scriptura 
non  dicitur  proprie  oratio^sed  gratiarum  actiopro 
beneficio  quod  suscepit. 

1  Ego  dixi :  In  dimidio  dierum  meorum  t^adam 

ad  portas  inferi  : 
Qu<vsivi  rcsiduum  annorum  meorum. 
H  Ego  dixi,narrat  quid  tempore  languoris  tacitus 
cogitaret.  Dixi,  inquit,  desperalione  in  corde  meo. 
Vadam  ad  portas  inferi,  id  est  vel  morti8,vel  tartari, 
de  quibus  dicitur  :  Qui  exaltas  me  de  portis  mortis, 
(Psal.  ix)  et  reliqua,  ad  quas  in  dimidio  cursu  vits 
et  errorura  tenebris  ducentur  viri  sanguinum  etdo- 
losi,  qui  non  dimidiabunt  dies  suos  (P^a^Liv) ;  noa 
enim  implent  opi^ra  virtutum,nec  pcBDiteot  delicto- 
rum  suorum.  Aliter :  Ego  dixi.  In  dimidio  dierum 
meorum,  id  est  in  medio  cursu  vit®  me«,  id  estin 
juventute,  vadam  ad  portas  inferi,  id  estdescendam 
ad  infernum,  sicut  ccsteri  sancti.  Qussivi  residuum 
annorum  meorum, id  est  non  me  putans  ultra  victa- 
rum,  postulavi  ut  conccderetur  mihi  tempus  vite 
quod  residuum  erat. 

2  Dixi :  Non  videbo  Dominum  Deum  in  terra  viven- 

tium  : 
Non  aspiciam  hominem  ultra  et  habitatoremguietis. 
Dixi  :  Non  videbo,  subauditur,  si  dcscendero  in 
infernum,non  videboDcum  in  societate  sanctonim.In 
terraviventium.HErgorf^.gio  sanctorumipsaestqas 
vocatur  terra  viventiuin.  Hoc  est  autem  omne  quod, 
metuit,  ne  salutare  Dei,  ductus  ad  inferos  non 
reaturaspicere.  Non  aspiciamhominem  ultraethabi^ 
tatorem  quietis.Quod  nos  olim  propter  verbi 
guitatem  sequenti  vcrsiculo  junximus.  Sermo 
Hebraicus,  si  legitur  ede\,requiem  significat :  si 
eled  occidentem  significat.Timet  ergo  ne  cum  san( 
Dei  hominibus  non  habitet  in  rcquie,  ne  generat 
illius  instar  tabernaculi  dissolvatur,  ne  in  tel«  sii 
litudinem  in  ipso  lucis  exordio  prscidatur,  etn: 
quaquara  de  scniinc  ejus  Christus  oriatur. 

3  Generatio  tnca  ahlata  est  et  convoluta  est  a 
Quasi  tahemaculum  pastorum. 

Gencratio  mea,idcst  procreatio  filiorum  meorcm  js, 
avulsa  et  remota  est.  Quasi,id  est,  sicut  amovo^Cor 
tabernaculum  pastorum.  Tribus  modis  dolebat  mste 
vir  sanctus,vel  quia  sciebat  se  descensurum  adi  Uh 
fernum  propter  peccatum,  vei  quia  sciebat  se  mn 
visurum  ibi  Dominum,  vel  certe,  quia  sine  filiit 
adhuc  erat,  non  nasciturum  Dominum  de  semke 
suo,  qui  erat  illi  promissus,  timebat. 

4  Prsecisa  est  velut  a  texente  vita  mea  : 
Dum  adhuc  ordirer  succidit  me. 
De  mane  usque  ad  vesperam  finies  me. 

Preecisa  cst  vita,  id  cst  cursus  vits  mes.  Dum 
adhuc  ordirer,  id  est  dum  essem  juvenis,  succidil 
inc.  De  mane  usque  ad  vesperam  finies  ine,  autcnim 
levius  habcbo,  aut  finem  vitae  accipiam. 


833 


COMMENTARIUS  IN  GANTIGA. 


534 


5  Sperabam  usque  ad  mane  : 
Quasi  leo  sic  contrivit  omnia  ossa  mea. 

H  Sperabam  usque  mane,  sieut  Job,  in  die  no- 
ctem,  et  in  tenebris  lucem  exspectabat  (Job  xvii), 
mutationetemporum  putans  mutari  possc  supplicia. 
Hoc  verum  esse  novit  qui  magnis  febribus  asstuati 
cujus  igois  internus,  ut  leo  omnia  ossaconsumit,  nec 
86  putat  pr«  doloris  magnitudine  ultra  victurum. 
Quasi  leo  sic  contrivit  omnia  ossa  mea,idestomnem 
foKitudinem  meam. 

6  De  mane  usque  aii  vcsperam  finies  me  :  sicui 

pullus  hirundinis  sic  clamabo  : 
Medilabor  ut  columba, 
Sicut  pullus  birundinis  sic  clamabo,  id  est  sicut 
hirundo  sic  gemo.  Aliter.  Sicut  pullus  birundinis, 
mord  imminens  et  languor  incumbcns  et  dolor,  ut  ^ 
leo  ossa  mea  frangebat ;  sed  cgo  ut  birundo  et  co- 
lamba,  fletibus  et  gemitibus  dies  noctesque  jungc- 
bam,  et  a  Deo  solo  qui  subvenire  potuit,  praestola- 
bar  auxilium  :  cui  dicebam,  plus  patior  quam  mca 
^oscunt  roerita,  sed  si  quid  erravi,  convertar  ad  me- 
lias.  Clamat  puUus  hirundinis  ad  matrem  pro  cibo, 
gemit  columba :  ita  ego  ad  Dcum  meum  faciam  pro- 
pier  peccata  mea,  doncc  misercatur  inci. 
7    AUenuati  sunt  oculi  mei : 
Suspicientes  in  excelso. 
Aitenuati  sunt  oculi  mei,  id  csi  defcceruntlacry- 
laaram  cfTusione.  Suspicicntes  in  excelso,  id  est 
teoiam  postulantes. 
S    Domine,  vim  patior,  sponde  prq  me  : 

Quid  dicam  aut  quid  respondebit  ynihi.  Cum  ipse 

fecerit  f 

Domine,  viA)patior,idest  infirmitas  meamajorest 

<|aam  fragilitas  mea  possit  ferre.  Sponde  pro  me, 

idesttuesto  fidejussor,  ut  sanitaie  recepia  ad  priora 

^tianon  redeam.  Quid  dicam,  aut  quid  respondcbit 

mihi?  subintellige  ipse  Dominus.H  Gum  ipse  fcccrit 

^limposuerit  ipsam  infirmitatem.Alitcr.Tu  sponde 

Itfo  me,  non  est  enim  volcntis,  [Rom.  ix)  et  reliqua. 

Bt  rursum   in   se  reverlitur,  quid  dicam,  quidve 

causabor  contra  te  factorem  mcum  ?  aut  quid  re- 

spoDdebit  mihi?  quia  ipse  fecit  quod  voluit:Omnia 

igitar  sustinenda  sunt  quaecunque  decreverit.  Vel, 

cum  ipse  fecerit  mecum  misericordiam,  et  veniam 

>poponderit. 

^    Reeogitabo  tibi  omnes  annos  meos  : 
In  amaritudine  animx  mex. 


A  iO    Domine^  si  sic  vivitur  fl  in  talibus  vita  spiritus 
mci  corripies  me  et  vivificahis  me  : 
Ecce  in  pace  amaritudo  mea  amarissima. 

H  Domine,  si  sic  vivitur,  id  est  si  sic  est  vitaho* 
minis  ut  infirmciur,  et  in  talibus,  subiniellige  va- 
rietatibus  inOrmitaium,  vita  spiritus  mei,id  est  vita 
animae  meae  est,  corripies  mc,  subinteliigo  infirmita- 
tem  dando,  et  viviQcabis  me,  iterum  sanando^ecco 
in  pace  amaritudo,  etc,  id  est  ecce  in  pacepopuli 
meieicivitatismeseestmihi  amaritudo  amarissima ; 
illis,  scilicct  populis,  de  liberatione  gaudentibus,  et 
me  per  mortem  recedente,  quia  ipsi  liberati  sunt  a 
Sennacherib,  ego  solus  limina  mortis  intravi. 

11  Tu  autem  eruisti  animam  mcam  ut  non  periret : 
Projecisti  post  terg  um  tuum  omnia  peccata  mea, 

H  Tu  autem  eruisti  animam  meam,  subintellige 
de  inferno,  ut  non  periret.  Et  projecisti  posl  tergum 
tuum  omnia  pcccata  mea,  ne  videres  illa  ad  dam- 
nandum  me,  scdad  indulgendum.  Veletiam  inprse- 
senti  eruisti  vitam  mcam. 

12  Quia  non  infernus  confUebitur  tibi,  negue  mors 
laudabil  te  : 

Non  exspecfabunt  qui  dcscendunt  in  lacumvcri- 
tatem  tuam, 

H  Quia  non  infernus  confitebitur  tibi,  id  est  qui 
in  inferno  sunt  non  laudabunt  te,  id  est  diabobus, 
neque  mors  laudabit  te.  Non  exspectabunt  qui  de- 
scendunt  in  lacum  vcritatem  tuam,idestnonfa;jpe- 
ctabunt  veritatemjudicii,  sed  misericordiam  libera- 
tionis,  maxime  cum  Ghristus  ad  inferna  descendit 
C  ut  vinctos  liberarct. 


13    yivens  vivens  ipse  confitebilur  tibi  sicut  et  ego 
hodie  : 
Patcr  fitiis  notam  faciet  veritafem  tuam. 

Vivens  vivens  ipse  confitebitur.  Quisquis  vivendo 
vivit,  in  cGDlesti  patria,  ipsc  laudabit  te  sicut  et  ego 
hodic,  subintclligc  laudo.  Pater  (iliis  notam  faciet 
veritatem  tuam.  H  Patrem  se  vocat,  et  subjectos 
sibi,  filios;  vel,  omncm  aetatem  post  se  futuram,et 
non  a  se  gcneratos,  quia  Manassen  pessimum  ge- 
nuit,  qui  non  legitur  Dominum  benedixisse  et  veri- 
tatem  Domini  confessus  esse,  sed  maledixisse  Deo 
sanctos  ejus  perscquendo.  Veritatem  tuam^  id  est 
veritatem  misericordiae  tuae.  Gonfessio  hic  non  pro 
poenitentia,  sed  pro  gloriaetlaude  accipitur.  Et  ita 


m  amarnuaine  anim^  mex.  D  ' "      r^i..        .       r      *       •.  *       i  *         • 

n  nA«<.r»:fok/^  r^r^r.^^  «r,«^«  ^«^o  ««n;««*  «™«^        pater  fihis  notam  faciet  ventatem  tuam,  ut  per  sin- 

H  ttecogitabo  omnes  annos  meos,  scilicet  prospe-      *^  *  •      •  •  i    • 


^tatis  atque  Istitise  mese  recordabor  in  amaritudine 
iiums  mes,  id  estcum  essem  in  amaritudine  infir- 
Diitatis.  Nulla  res  enim  longa  mortalium  est,omnis- 
<liie  felicitas  ssculi,  dum  tenetur  amittitur  ;  cum 
€Qimtempustribulationisadyencrit,omnispraetcrita 
tccah  felicitasuihiladjuvatsustinentem.  Ergo  Eze- 
chias  rcputare  se  dicit  omnes  annos  regni  sui  et 
prcteriUR,ut  putabat,  bcatiiudinis  in  prsescnii  ama- 
ntudinc.  Et  quia  jam  securus  cst  ncc  paiiiur  quae 
fefert,  de  humano  statu  philosophalur  et  dicit  : 
Domine,  etc. 


gulas  successiones,  Dci  veritas  et  justitia  posteris 
prffidicetur. 

14    Domine  salvum  me  fac  : 

Et  psalmos  nosfros  cantabimus  cunctis  diebui 
vifx  nostras  in  domo  Domini. 

H  Domine,  salvum  me  fac,  ab  omnibus  adversis. 
Et  psalmos  nosiros,  id  est  psalmodiam  laudi8,can- 
tabimus  cunctis  diebus  vit(B  nostrx^id  estquandiu 
vixerimus  omnes  qui  in  te  credimus,  tuoque  auxi- 
lio  libcrati  sumus. 


»35 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  BPISGOPI. 


CANTICUM  ASNAi. 

RBGUM    L1BRI    I,   CAPITULO   II. 

1  Kxultavit  cor  meum  in  Domino  : 

Et  exaltatum  est  cornu  mcum  in  Deo  meo. 
II  Dicat  Ecclosia  Christi,  civitas  rogis  magni,gra- 
tia  plena,  prolo  focunda,  dicat  quod  tanto  antc,  do 
80  prophotatum  pcr  os  hujus  pioB  matris  agnoscit. 
Exsultavit  cor  meum  AUdidit^  in  Domino^  qnia  non 
in  se^sidin  Dominoexsultavit.IUejcaltatuvi  est  cor- 
numeum  in  Deo  meo.Fero  ccalfatum  cornu  meum, 
quia  non  in  se  sed  in  Domino  suo  exaltatum  est^  ct  in 
a/io /oco  dicit,exaltal)unturcornuaju8ti(P5a/.Lxxiv); 
quia  do  crucis  Christi  apicibus,  justis  confcrunlur 
h«c  rornua :  in  his  vontilabimus  atquc  dcstruemus 
advorsarias  potestatcs,  animae  nostraj  insidiantcs. 
Alitor :  Exsultavit  cor  moum  in  Oomino, -id  est 
mons  mca.  Et  exaltatum  comu  meum,  id  est  filius 
mouB  in  Dco  moo. 

2  Diiatatum  est  os  meum  super  inimicos  meos  : 
Quia  ixtata  sum  in  salutari  fuo. 

Dilatatum  ostosmeum  supor  inimicos  mcos,sub- 
intelligo  Judtcos  et  hjproticos,  quia  super  illos  dila- 
tatum  ost  os  Ecclosioe,  quo^  coram  Judsuis  et  infideli- 
buB  Bine  prohibitionc  loquitur  secundum  Evange- 
Uum.Alitor:Adilalatumo8tosmeum,quiaotinangu- 
BtiiBpresdurarum  sermo  Dei  non  osta]Iigatus(//  Ti' 
fii<*/A.  ii),  nec  in  prncconibus  alligatis.  Et  laetata  sum 
io  solutari  tuo.  Christus  isto  est  Jesus. 

3  t^oH  rst  stinctus  ut  est  Dominus  : 

Ncque  enim  cst  alius  cxfra  tciet  non  cst  fortis 
sicut  Deus  nosfcr. 
Non  est  sanctus,  subintclligo  aliquis,  sicut  Deus 
Pater.Nequoonim  est  aliusexlratc,  scilicrtDeus  ve- 
rus.  Kt  non  cst  fortis,  subaudi  nlius  housiminuta' 
bilis.  siout  tu  cum  Filio  ct  Spiritu  sancto.  II  Vel  non 
csl  sanrtus  ut  cst  Dominus  et  jnsius,  ctc,  tanquam 
sanctus  ot  swnct ificans.  justus  et  justiticans.  Non  est 
sanctus  cxtra  et  pra^torte,  quiancmo  fitnisi  abste. 

4  yotifc  fnuttipHcare  loqui 
SHbtimia  :  gtorianfcs. 

Raiunts.  Vox  Ecolosia» :  Nolite  mulliplicarc  lo- 
qni»  id  cst  nolite  gloriari  in  sapicntia  logis,  sublimia 
intellige  verba,  glorianlos.  Et  Salomon  dioit:  .-Mlio- 
ra  te  nc  qua>sieris  (Ixcti.  \u\  et  alibi  :  Dominusin 
ccelo  ot  tu  in  tcrra  {Hcctc.  v)  :  idoo  sint  pauci  scr- 
mones  tui. 

5  itectdant  refcra  de  ore  vfstro  : 

Quia  Dems  scicntiarum  Dominus :  et  ipsi  pra> 

parantur  cogitationcs. 

Rocodant  votera,  id  osl  vetcros  traditiones.  Quo- 

niam  Dous  soiontiarum  Dominus,  id  cst  non  solum 

dat  scicntiam  sanctis.  srd  ot  ipsi  pr.Tparar.tur  cogi- 

tationos,  id  ost  manifosto*  sunt.  .Milor.  H  Rocovlant 

velera,  hoc  osl^  mrigniloquium  nor.  oxoat  do  on^  vo- 

stro,  Ouia  IV^us  scicntiarum  Doniinus  est  :  ha>c  di- 

cuntnr  do  so  pnfsumentibus,  qui  so  justos  putant, 

el  id'0  «spjvrbi  ot  jn«!itir.^  D*:   rs.n  >i:n!   svNj^ct!. 

t|Ti*a  ito  ^i:.-  puU:'t  non  do  Doo  pf^st»  so  plac^Ti^ ; 

^^lquo  idco  arbitcr  couscicntiarum  Dominus^et  ipse 


A  videns  cogitationes  homiDum,  quoniain  Vane  sunt* 
si  hominum  suut,  et  ab  illo  non  sunt  aquo  ipsiho- 
mines  sunt,sinit  superbos  cadere,humile8  6xaltari. 

6  Arcus  fortium  superatus  est  : 
Et  infirmi  accincti  sunt  robore. 

Arcus  fortium  superatus  est,  id  est  potentia  ^^- 
ptiorum  in  signis  Moy8i,vel  potestas  Jndffionim.Et 
infirmi  accincti  robore  sunt,idest.Jud«i  liberati  a 
servitute  i^gypti,  vel  gentiles  fortitudine  fidei. 

7  Ucplefi  prius  pro  panibus  se  loeaventnt : 
Famelici  safurafi  sunt, 

H  Replcti  prius  pro  panibus  se  locaverunt,  idest 
gentiles  non  habontes  prius  doctrinam.Judeienim 
replcti  sunt  prius  panibus,  id  est  doctrina  Vcteris 
Tcstamonti,  ot  pro  panibus  se  locaverunt,  id  est  im 


B 


doctrinaChristiseseperaveruntaconsortioiideliom, 
Aliter,  se  locaverunt,  id  est  diaboU»  tradiderunt  se 
pro  doctrinis  suis,  nolcntes  communicare  corpori 
Christi. 

8  Doncc  sferilis  peperit  plurimos  : 

Kt  qux  muit'»s  habebat  filios  infirmaia  est. 
Donec  sterilis  poperit  plurimos,  id  est  gentilitas 
popcrit  plurimos  filios.  Et  Judata  infirmata  est,  ia 
paricndo  (ilios  Dei. 

9  Dominus  mortificat  et  vicificat  : 
Deducit  ad  inferos  ct  reducit. 

Dominus  mortificat  et  vivificat,  Pater  mortificavit 
Filium  permittcns  illum  tradi  quem  vivificavit  re- 
surgendo.  H  Deducit  ad  inferos  et  reducit,  id  est 
doduxit  animam  Filii  cum  juonnditatead  inferoeet 
rcduxit. 
C  10  Dominus  paupcrem  facit  et  ditai  : 
liumiliat  et  svbiimat. 

Dominus  pauperem  facit,  cum  dicit  :  Si  tis  per- 
fectus  esso,  veudc  omnia  qus  habcs  (Maifii,  ziz). 
Et  ditat,  generando  in  illo  virtutes,  et  reddendo 
ccntuplum.  Humiliat,  sanctos  in  prarsenti,  et  tobli- 
mat,  in  futuro. 

1 1  Suscifans  de  pulrcre  egenum  : 
Bt  de  stercore  erigens  pauperem. 

H  Suscitans  de  pulvore  egenum,  id  est  de  corm- 
ptione  Christum,  quia  caro  ejos  non  vidit  corro — 
ptioncni  (Psai.  xv).  De  stercorc  erigens  panperem^ 
id  cst  apostolos..\liter.suscitansaterra  paoperemp.. 
id  est  Christum,  qui  propter  nos  pauper  factus 
cum  dives  csset,  ut  ejus  panpertate  vel  morte 
l)  remur(// Cor.  VIII).  Egenusquippeidemqui  paoper. 
Stercus  autem,  unde  erectus  est,  rectissime  intel- 
liguntur  persecntores  Jndsei. 

12  Ui  sedeat  cum  prineipibms  : 
Et  .*o*ium  glarijr  teneai. 

H  Ut  scdcat  cum  principibus,  id  est  eum  aposto- 
lis  in  jndicio.  Et  solium  glori«  teneat,  id  est  ut  ad 
dextt^ram  Patris  scdeat  Chri5tus,vel  teneant  apostoii 
sedem  gloriaf,  quam  Di^minus  eis  trifouit. 

13  iXmini  mim  «thI  carsiincs  itrr3t  : 
F.f  /*.^*r:r7  s:int  <•$  c^f^nn. 

Do:::ii'.i  i^init  enim  car^iinos  tcrr«,  id  esl  finesqai 
sunt  apostoli.  quia  in  omuem  tcrram  exivit  somui 


137 


GOMMBNTABIUS  IN  CANTICA.. 


eoram  (Psal.  xviii).  Et  posuit  super  eos  orbem,  id 
est  sanotam  ficolesiam  super  doctrinam  apostolo- 
nm. 

14    Pedes  sandorum  SHorum  servabil  :  et  impii  in 
tenehris  consticescent : 
Quia  fwn  in  fortitudine  sua  roborabitur  vir. 
Pedea  sanctorum  Buorum,id  cst  sensus  vel  opera 
,0ervabit  ne  peccent.Impii  in  tenebris  cooticescent, 
Judapi^srilioet  hfidretici  et  falsi  Ghri8tiani,qui  vagan- 
-^ar  oflbndendo,  diecurruntque  simul  cum  daBmoni- 
.^U8.  Quia  non  in  fortitudine  sua  roborabitur  vir^id 
^at  nemo  fortis  in  propria  fortitudine  convalcscit. 
^^^ter,  pedes  Banctorum,hoc  est  electorum  suorum 
^Opera,  in  viam  justiti»  dirigit.  Et  impii  in  tenebris 
^sontioescent,  quia  mitlentur  in  tenebras  cxteriores, 
li  conticescentyid  est  ab  arrogantia  superbiae  sue 
issabunt.  Quia  non  in  fortitudine  sua  roborubitur 
V,  hoc  est  in  fortitudinc  propria,  sed  in  virtute 
livina  potest  esse  vir,  id  est  populus  credentium. 
Dominum  formiddbunt  adversarii  ejus  : 
Et  super  ipsos  in  c(elis  ionabit. 
Dominum  formidabont  advcrsarii  eju8,id  est  do;- 
lones  vel  homines  impii.  Et  super  ipsos,  subaudi 
TiQpios ;  tonaty  in  proBsonti  in  Itbris  comminans  eis 
Atema  eupplicia,  vel  in  futuro  grandines  et  corus- 
cationes. 

^6  Dominus  judicabit  finei  terrx^  ei  dabit  imperium 
regi  suo  : 
Ei  sublimabit  comu  Christi  sui. 
H  Dominus  judicabit  fmes  terrae,  in  die  judicii 
OQiQesbabitantesintcrrayVel  unumquemque  secun- 
^m  opera  sua,  quando  do  hac  luce  migraverit  in 
v^Qgnum  patriflB  coBlestis.Et  dabit  imperium  regi,  id 
€tt  eoit^ori  suo,  quod  est  Ecclesia.Qu®  propter  un- 
^Uonem  b«|>tismi  rexappellaturySicutappellabantur 
^  Yeieri  Testamento  qui  unguebantur  reges.Et  su- 
^mabit  oornu  Ghristi  sui,  id  est  potentiam  aanctfls 
Goelasie,  qam  unctionem  sancti  Spiritus  acoepit  in 
^ptiemo  manus  impositione.A)iter,Dominus  judi- 
^abit  fineSyid  est  extrema  opera  hominis,in  quibus 
^^veBius  ftierit,  non  solum  priora.  Et  dabil  impe- 
Hum  regi  suo,  hoc  est  populo  Ghristiano,  quia  dat 
^  virtutem  qua  oamem  sicut  reges  regant.  £t  su- 
Uunabit  comu  cbristi :  omnes  quippe  unctos  ejus 
•lifiMnate^recte  ohristos  dicere  possumus ;  quod  ta- 
l^eetsUim  eum  suo  capite  corpu8,unus  estGhristus. 

CANTICUM  MOYSI. 

EXODl   CAPITULO  XV. 

^      Cmiemus  Bomino  :  gtoriose  enim  magnificatus 

est: 

Eqamm  ei  eucemorem  projecU  in  mare, 
OanleiiittSyid  est  Uudemusyquia  magniflcatus  est 
^iigBis..^Sgypti.  6ed  gloriose  mngniOcatus  est, 
^uitcs  et  ascensores  eorum  in  mare  dcJiciendo,Pha- 
>1u)nem  videlicet  et  exercitum  ejus.  Spiritualiter 
Ula  lans  laudem  significat,  quas  nunc  agitur  in  Ec- 
lia.  Laudaverunt  iUi  Domimim,  liuidemus  et  nos, 
Aieit  Sceiediay  quia,  0  magnificatus  cst  Ghristus  ia 


A  carnis  asBumptione,  et  nascendo  de  Maria  virgine, 
et  diabolum  per  mortem  crucis  vincendoioquum  et 
asoensorem  dejiciendo  in  mare,  id  est  diabolum  et 
ministros  efus  in  infemum  dejiciendo,  sed  reaur- 
gendo  et  in  coilum  ascendendo^gloriose  magnifioa- 
tus  est. 

2  Fortitudo  mea  etlaus  mea  Dotninus  : 
Et  factus  est  mihi  in  salutem, 
Fortitudo  mca  Dominus,dicit  Moy8es,quia  fortes 
nos  fecit  advcrsus  insidias  inimicorum  noatrorum. 
Laus  nostra  est,ip8um  laudate,qui  factos  est  nobis 
in  8alutem,no8  rcdimendo,liberan8  nos  de  servitute 
Pharaonis.  Spiritualtter  fortitudo  est  Domifms  san- 
ct®  Ecclesi^e,  quia  ipsam  fortem  facit  ad  toleranda 
adversa  hujus  mundi. 

B  3  Iste  Deus  fneus  el  glorificabo  eum  : 
Deus  patris  mei  et  exaltaoo  eum. 
Iste  est  Dcus,  id  est  Cfaristus,  et  glorifloabo,  boo 
est  laudabo  eum.Deus  patris  mei^Abrahani  scilioet 
et  exaltabo  eum,id  cst  magnum  prcedicabo.Fuemnt 
hsretici  qui  dixerunt  duos  esse  doo8,unum  Veteris 
Testamenti,  alterum  Novi :  Deum  Vetert8  Testa- 
menti  dicebant  esse  Justnm  et  cradeiem,  eo  qood 
jiiste  prsciperet,et  eos  qui  peccabant  intcrtmi  pr»- 
ciperet  dicens  :  Si  quis  hoc  vel  illud  fecerit  morie 
moriatur.  Deum  vero  Novi  Testamenti  dicebantju- 
stumet  mi^ericordem,  eo  quod  peocantesed  poBni- 
tentiam  provocarot  dicens  :  Po^nitentiara  agiie.Sed 
omnes  isti  mcntiti  sunt,  ostendente  Moyae  ipsum 
Deum  esse  Veteris  Testamenti  quem  et  Novt. 

Q  4      Dominus  quasi  vir  pugruUur,  Omnipotens  mmm 
ejus  : 
Currus  Pharaonis  et  exercitum  e/us  projecit  in 
mare, 
Dominus  quasi  vir,tunc  Pharaonem,nunc  diabo- 
lum  debellando.OmnipotenB,  quia  solus  omnia  po- 
test.  Gurrus  Pharaoni8,ete.,omnia  quidemque^kic 
dicuntur  et  facta  sunt  in  Pharaone  tunc^etiam  poa- 
tea  per  Ghristum  in  antiquo  perfecta  Buat  besie  : 
Qus  etiam  prophetico  spiritu  hic  prsdioujiiur  f«- 
tura  quasi  prseterita : 

5  Electi  principes  ejus  submersi  mmt  in  mari  Ru- 

bro  :  abyssi  opcruerunt  eos  : 
Deseenderunt  in  profundum  quasi  tapis. 
Eleoti  prindpes,  id  est  priDcipalia  vitia  pariter 
tx  cum  minimis  subruuntur.Abyssi  opemerunt  eo8,id 
est  gehenna,  in  quam  quasi  lapis   descendercmt. 
Quia  et  ille  et  iste,Pharao  sciiicet  et  diabolua».  gna- 
vati  duritia  peccatorum  lapide^  vivi  non  erant. 

6  Dextera  tua,  Domine,  magnificata  est  in  foHku- 

dine  :  dexiera  tua^Dom;me,percussit  ^nkmkum : 

Et  in  multUudine  glorix  iux  deposuisli  adversa^ 

rios  meos, 

Dextera  tua,  Domine,  magniflcata  e&t,  hoc  est, 

dexteram  tuam,  Domine,  id  est  Filium  tuum  Ghri- 

stum  magniflcemus  in  fortitudine  viotorlffijqui  per- 

cussit  iiibmicum  libertatis  nostra;,  deponens  eum 

de  dominio  deceptorum. 


M9 


S.  BRUNONIS  HBIIBIPOLBNSIS  EPISCOPI. 


540 


7  MisisH  iram  tuam  quss  devoravil  eos  sicut  slipu-  A 

lam: 
Et  in  spiritu  furoris  tui  congregalss  sunt  aqu^, 
Misisti  iram  tuam,  Iram.  Id  est  vindictam,  non 
tamen  ira  deitatis  turbatur.Qu»  devoravit  eos  sicut 
8tipulam,quia  sicut  facile  ignis  stipulam  consumit, 
810  facile  erat  Deo  cos  submergere.Et  in  spiritu  fu- 
roris  tui,  quia  palientibus  furor  videtur,  cum  sit 
lequum  judicium. 

8  Stetit  unda  fluens  : 

ConqrcnnKr  ^nnt  abyssi  in  medio  mari^ 
Stelit  unda  lluens,  id  est  vel  marisdivisivelJor- 
danis  ut  legitur  (Exod.  xiv).  Congregatae  sunt  abys- 
si,  ne  nocerent  justos  et  necarent  injustos. 

9  Dixit  inimicus  :  Persequar  et  comprehendam  : 
Dividam  spolia,  implebitur  anima  mea.  g 

Dixit  inimicus,  id  est  Pharao  :  Persequar,  ctc, 
ista  enim  sunt  verba  Pharaonis  vel  diaboli,  quibus 
tamen  fortior  superveniens  spolia  abstultt(Lu£r.ix). 

10  Bvaginabo  gladium  meum  : 
Interficiet  eos  manus  mea, 

Evaginabo  gladium  meum,  id  est  gladios,  et  ma- 
nus,  id  est  potentia  mea  vel  multitudo  exercitus, 
interficiet  eos.  Ita  dicit  et  diabolus.  Evaginabo  gla- 
dium,  id  est,  aperiam  omnes  fallendi  modos,et  in- 
terflciet  eos  spiritualitcr  manus  mea. 

i\    Ftavit  spiritus  tuus  et  opamit  eos  mare  : 

Submersi  sunt  quasi  plumbum  in  aquis  vehemen- 
tibus. 
Flavit  spiritus  tuus :  spiritu  cnim  fortitudinis  tuae 
8abmersi  sunt.  Quasi  plumbum  :  flexibiles  ad  ma-  p 
lum,  et  gravati  a  malitia,  ne  possint  ad  bonum 
animam  elevare. 

12  Quis  similis  tui  in  fortibuSf  Domine^  quis  similis 

tui  f  magnificus  in  sanctitate  : 
Terribilis  atque  laudabilis  et  facietis  mirabHia, 
Quis  similis  tui?  magna  faciens(quia  sanctus  cs) 
terribilis  (judicando),  atque  laudabilis  (dimittendo 
peccata  p(cnitentibus),etfaciens  mirabilia :  in  cruce 
ei  in  peccatorum  conversione. 

13  Extendisti  manum  tuanu 
Et  devoravit  eos  terra, 

.  Extendisti  manum,id  est  virtutem  tuam,et  devo- 
ravit  eos  terra,  id  est  arena  vel  peccata  terrena.  0 
Vel  terra  devorantur,  qui  semper  terrena  faciunt, 
de  terra  loquuntur,  litigant,  terram  dcsiderant,  et 
luxariffi  dediti,  voluptatem  qusrunt  corporis. 

14  Dux  fuisti  in  misericordia  tua  : 
Populo  quem  redemisti, 

Ibi  dux  fuisti  ad  terram  promissam,  hic  ad  co9- 
lestem  Hierusalem  redemptis. 

15  Et  portasti  eum  in  fortitudine  tua  : 
Ad  habitaculum  sanctum  tuum, 

Et  portasti  eum  tunc,id  cst,sine  ejus  labore  eum 
advexisti  :  ubi  tabernaculum,  et  poslea  templum 
videret:  sicut  sanctos  in  paradisum  nunc  introdu- 
ciSyUbi  habitaculum  sanctum  tuum  ®ternumvident 
in  «temum. 


D 


16  Ascenderunt  populi  et  irati  suni : 
Dolores  obtinuerunt  habitalores  PhitistUm. 

Ascenderunt  populi,  Israel.  Et  irati  sunt,  id  est, 
adversarii  contra  eos  irati  sunt.  Hec  autem  de  fu- 
turo  intelliguntur.  Philistiim  interpretantur  caden- 
tes  poculo  :  Idumaei,  rubei  vel  terreni, 

17  Tunc  conturbati  sunt  principes  Edom  :  robustos 

Moab  obtiuuit  tremor : 
Obriguerunt  omnes  lutbitatores  Chanaan. 

18  Irruat  super  eos  formido  et  pavor  : 
"    In  magnitudine  brachii  tui. 

Moab  :  ex  patre  interpretatur,  et  significat  pecca- 
tores justorum  persecutore8,qui  inebriati  sant  pec- 
catis  et  noxa  effnsionis  sanguinis.  Christi.  Vel  qai 
sunt  homicidiis  tnquinati,  ex  patre  diabolo  sunt : 
quibus  hsc  salus  justorum  est  invidia,quos  tamen 
Dominus  exsuperat. 

19  Fiant  immobiles  quasi  lapis,pertranseat  populus 

tuns,  Domine  : 
Donec  pertrunseat  populus  tuus  iste  quem  posse- 
disti. 
Fiant  immobiles  :  optat  vel  pronuntiat,  quod  re- 
sistere  non  valeant  Dei  populo^  illi  superius  jam 
nominati  populi.  0  Vel  mystice  Judaei  facti  sunt 
imnr.obiles  ad  Christi  fidem  :  donec  pertranseat  et 
veniat  ad  fldem  omnis  populus  gentium,quem  Do- 
minus  possidet. 

20  Introduces  eos  et  plantabis  in  monte  haereditalis 

tux  : 

Firmissimo  habitaculo  tuo  quod  operatus  es,  Do- 

mine, 
Introduces  eos,in  terram  promissam  :  et  introdu- 
cet  etiam  Dominus  sanctos  suos  in  coBlestem  Hieni- 
salem,  et  plantabit  in  aeternam,  id  est,  feliciter 
vivere  faciet.  In  monte,  scilicet  Sion,  e  (Irmisssimo 
habitaculo^hoc  cst  Hierusalem.  Spiritualiter  autem 
Sion,  contemplationem  coelestem  :  firmissimum  ha- 
bitaculum,Hierusalem  coelestem  (cujus  fines  Domi- 
nus  pacem  sternaliter  flrmam  posuit  {Psal,  cxlvii) 
significat,  ubi  nulla  infirmitas  esse  potest. 

21  Sanctuarium  tuum,  Domine,  quod  firmaverunt 

manus  tux. 
Dominus  regnavit  in  xtemum  et  uttra. 
0  Sanctuarium  tuum  :  hoc  est  scuictimonium 
assumptffi  carnis :  quod  non  manu  hominum  factum 
est,  sed  manibus  Dei  paratum.  Dominus  regnavit : 
regnat  et  regnabit  in  ssculum  et  sine  terminali 
flne.  Aliter  :  Et  regnabit  in  seterno  et  ultra  :  si 
quid  «eterno  ulterius  est. 

22  Ingressus  est  enim  Pharao  cum  curribus  ejus  in 

mare  : 
Et  reduxit  super  eos  Dominus  aquas  maris. 
0.  Ingrcssus  enim  :  spiritualiter  accipiendo :  Qui 
iEgyptius  est,  et  sequitur  Pharaonem,  id  est  dia- 
bolum,  ille  vitiorum  mergitur  fluctibus. 

23  Filii  autem  Israet  ambutaverunt  per  siccum  : 
In  medio  maris. 

0  Filii  au\em  Israel :  mystice,  id  est  qui  seqoi- 
tur  Christumy  et  sicut  ille  ambulabat,  ita  et  ipte 


341 


COMMENTABIUS  IN  CANTICA. 


S4f 


ambalat :  aqua  et  murus  Hunt  dextera  laevaque.  A 
Ipse  autem  media  via  incedit  per  siccum,usquequo 
exeat  ad  libertatem,  et  hymnum  viotorie  canat  di- 
cens:Gantemus  Domino,gloriose  cnim  magnificatus 
est,  equum  et  ascensorem  dcjecit  in  marc  :  quod 
erit  tum  post  mortem  anima  cgdIos  gloriosa  ingre- 
ditur. 

ORATIO    HABACIJC  PROPHET.E    PRO    IGNO- 

RANTU8. 

CAPITULO   lU. 

i      Domine,  audivi  atidilionem  tuam  : 
Et  timui. 
Domine,audivi :  Omnia(discipulis  inquit  Salvator) 
quae  audivi  a  Patre  annuntiavi  vobis  {Joan.  xw),  id 
est,  probrosa  adversaque  carne  assumpta  pro  hu- 
mano  genere  patior :  et  post,  victa  morto,  intrabo  n 
in  gloriam  meam.llanc  auditioncm  prophcia  audi- 
vit  in  spiritu,  et  timuit. 
2      DominCf  opus  tuum  : 

In  medio  annorum  vivifica  illud, 
Domine,  opus  tuum.  Ait  ergo;  deprecor,  Domine, 
ut  quod  promisisti  explices,  finito  quoque  tempore 
reddas  Ghristum  tuum  :  et  opus  quod  pollicitus  es 
vivifica,  hoc  est,  tuum  imple  promissum. 
3       /n  medio  annorum  notum  facies  : 

Cum  iratus  fueris,  misericordue  recordaberis. 
In  medio  annorum.  Gum  venerit,  inquit,  pleni- 
tudo  temporis,  et  opere  promissa  impleveris  {Gal, 
iv)  :  monstrabis  vcra  csse  quoies  pollicitus;  et  cum 
peccantibus  nobis  iratus  fueris^poBnitentiam  tamen 
«i^entibus,  misericordi(B  tuae  recordaberis. 
-4       Deus  ab  Austro  venict :  ^ 

Et  sanctus  de  monte  Pharan.  Diapsalma. 
Deus  ab  Austro  :  Pharan,  locus  est  vicinus  Sina : 
io  quo  ipse  Dominus  legem  dedit,  qui  de  Virgine 
x^asci  dignatus  cst  in  Bethleem  :  et  inde  ab  Austro 
"VenienSjHierosolymam  a  parentibus  ductus  est  {Luc, 
'O,  ut  pro  eo  hostia  secundum  lcgem  daretur. 
^      Operuit  caslos  gloria  ejus  : 
Et  laudis  ejus  plena  est  terra. 
Operuit  coelos  in  adventu  cnim  Salvatoris  cun- 
^ta  repleta  sunt  gloria,  ut  in  Evangelio  :  Gloria  in 
^xcelsis  Deo  {Luc.  ii).  Et  alibi  :  Domine  Dominus 
^oster,  quam  admirabile  est  nomen  tuum  in  uni- 
v^rsa  terra  (Psal.  viii).  El  rursum  :  In  omnem  ter- 
^'^m  exivit  sonus  eorum  {Psal.  xviii). 
^     Sptendor  ejus  ut  lux  erit :  D 

Comua  in  manibus  ejus. 
Spleador  ejus  :  quasi  sol,  sic  sol  justitisB  clara 
luce  radiabit.  Gornua,  il  est  vexilla  ac  trophsa  cru- 
^iSy  in  manibus  ejus. 
V     /6t  abscondita  est  fortitudo  ejus  : 
Ante  faeiem  ejus  ibit  mors. 
Ips!  abscondita  est  fortitudo.  In  cruce  abscondita 
«st  fortitudo  ejus;  quoniam  dicebat  :  Tristis   est 
«nima  mea  usque  ad  mortem  {Marc.  xiv).  Et  :  In 
manus  tuas  commendo  spiritum  meum  Luc.  xxiii). 
Ibi  enim  latuit  virtus  divinitatis,  et  apparuit  inflr- 
mitas  humanitatis. 


8  Egredietur  diabolus  anle  pedes  ejus  : 
Stetit  et  metisus  est  terram. 

Egredietur  :  exeunte  enim  Domino  de  aquis  ba- 
tismatis,  occurrit  mors,  id  est  diabolus :  et  ante 
pedcs  ejus  venicbat  coluber  entiquus,quoniamten- 
tavit  eum  in  deserto  {Matth.  iv). 

9  Aspexit  et  dissolvit  gentes  : 

Et  contriti  sunt  montes  sxculi. 
Aspexit  et  dissolvit.  Stans  Saivator,  et  oculo  suo 
cuecta  prospiciens,  ct  intuitu  suo  univcrsum  mun- 
dum  mctiens,  gentium  infldelitatem  dissipavit,  a 
glacieque  sua  resolvit  eorum  corda  :  et  dffimones 
et  superbos  (qui  montes  dicuntur  ssculi)  contrivit. 

10  Incurvati  sunt  colles  mundi  : 
Ab  itineribus  setemitatis  ejus. 

Inourvati  sunt  colles,  id  est,  supcrbi  per  poeni- 
tentiam  humil*ati  sunt :  qui  ante  adventum  Salva- 
toris  superbi  erant,  et  a  nullo  flecti  poterant.  Ab 
itineribus  aeternitatis  ejus :  per  carnem  enim  assum- 
ptam  et  prasdicationem  suam  et  discipulorum,  et  in- 
teriorem  inspirationem  (quibus  viis  divinitas  ad  nos 
venirodignataest)humiIiatisuntctconversi8uperbi. 
i  1  Pro  iniquitafe  vidi  tentoria  Mthiopias  : 
Turbabuntur  pelles  terrx  Madian. 

Pro  iniquitatc,  id  est  proptcr  iniquitatem.  Qui 
templum  Dci  esse  debuerant :  propter  iniquitatem 
avariti(c,  luxuriie  ct  omnis  malitiae,  flunt  tabema- 
culum  iEthiopum,  id  est  dosmonum.  Tabernacula 
autem  tcrras  Madian  atque  ^thiopum  eosdem  in- 
tollige  :  hi  in  novissinioconscii  peccatorum  suorum, 
pavebuntjudicio  et  turbabuntur. 

12  Nunquid  in  fluminibus  iratus  es,  Domine  :  aut  in 

fluminibus  furor  tuus  : 
Vel  in  mari  indignatio  tua. 
Nunquid  in  fluminibus:fluminum  et  marisvocar 
bulo  cordaoxprimunturinfldelium,qua3  tolo  inten- 
tionis  impctu  ad  inferiora  rapiuntur.  Sunt  autem 
flumina  bona,cunt  et  mala  :  unde  littera  ista  potest 
et  ista  interrogatio  afflrmative  et  negative  intelligi. 
Non  enim  bonis  fluminibus  irascitur  Deus^irascitor 
autem  malis  :  ct  mure  similiter  in  bono  et  malo 
accipi  potest.  Mundana  vel  haeretica  eloquentia  et 
verba,  malum  flumen  :  Dei  verba  et  prsdicatio  et 
sacramenta,  bonum  flumen,  in  quibus  pecoator 
abluitur. 

13  Qui  ascendes  super  equos  tuos  : 
Et  quadrigse  tux  salvatio. 

Qui  asceudes  super  equos  :  non  in  illorum  corda, 
quibus  iratus  dicitur  superius :  sed  in  cordaeleoto- 
rum  tuorum  ascendes,  per  illumtnationem  gratio 
tu6B  (ut  apostolorum)  in  his  curribus  equitans  totum 
illustravit  milndum  et  salvavit.  Vel  quatuor  Evan- 
gclia  quadriga  sunt  salutis. 
'1 4    Suscitans  suscitabis  arcum  tuum  : 

Juramenta  tribubus  qux  tocutus es.Diapsatma. 

Suscitans  suscitabis.  Arcum  dicit  improvisum  ad- 
ventum,in  quo  regna  niundi  examinandaprsevidit. 
Vel  arcum,  sacram  Scripturam  dicit  :  quam  susei- 
tavit,  dum  per  eam  in  peccatis  mortuos  excitavlt» 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


644 


et  implevii  pr»  prbmisit  tribtibus  pfttrum  antiquo-  A.  autem  intelligimus  impium  Ni(biifbodoiH>firor»  ^el 


rum. 

f  5    Fluvios  scindes  terrx  :  viderunt  te  aqux  et  do- 
luerunt  nwntes  : 
Gurges  aquarum  transit, 
Fluvios  8cindcs,4d  est  reges  torrao  adversus  tuum 
populum  dimicantcs  diviiles  atque  disperges.  To 
videruDt  excelsa  regna,  et  sublimes  hujus  saeculi 
^pOtestatte»  tremuenint.  Gurgcs,  id  est,  persecutio 
oorum  qui  vexabant  populum  tuum  transiit. 
"46    DedU  «hy^sufi  rorem  suam  : 
Attitudi}  fU'inud  suas  tevavit, 
Dedit  abyssus  :  hoc  est  postquam  gurges  aqua- 
rum,  id  est  perseoulionnm  transiit,  idest  cessavii, 
id  est  post  passionem  luam,  Christe,  inferi,  id  est 


omnos  adver8arios,qui  venerunt  tit  turbo  ut  dlsper- 

gercnt  me,  id  est  ut  everterent  Israel  et  captrva- 

rent. 

22    Exsultatio  eorum  : 

Sicut  ejus  qui  devorat  pauperem  in  abscondito. 

Elxsultatio  eorum  :  Exsultabunt  pauperem  devo- 
rantes  et  subjectum  sibi  populum,  et  boc  quasi  in 
abscondito  facient,  id  est  qoasi  tu,  Deus,  nescires. 
Venisti  igitur  ad  praelium  pro  populo  tuo,  et  qua- 
drigas  mittens  in  aquas  (id  est  in  gentes  multas) 
fecisti  eis  viam,  etc. 
2S  Viam  fecisti  in  mari  equis  tuis  : 
1n  iufo  aquarum  multarum. 

Viam    fecisti.  Equi  sunt  pancti   pnedteatores  : 


I»n6ti'in  Irmbopatrum  laudaverunt  te.  Et  altitudo,  r^  quibus  fecisti  viam  in  populis  nationum,  et  in  qiio- 


^  estangeli  te  resonabant  eese  victorem  :  et  quasi 
'plausu  mtinuum  elevatarum  te  victorem^triumpha- 
<toremque  monstrarunt. 
H7    8ol  et  luna  steterunt  in  kabitaculo  suo  : 

fn  tuee  wgittarum  tuarum  ibunt :  in  sptendore 

futgunmtis  hastas  tuse. 

Sol  et'luna:po8t  passionem  suam  et  resurrectio- 

nem  elevatus  ost  Bominus,  sol  videlicet  justitiac  in 

<€«fekim,  et  «misso Spirilu  illustravit  Ecolesiam,qua; 

•^ciHuriuna  :  qu»  tunc  ita  stetit,  robore  Spiritus 

'«eeepte,  ut  nec  mortem  timoret.  Sagittae  tuas,  id 

^t  ^ag«  tuffi  et  eruditio,  populo  tuo  lumen  prse- 

feueruiit.  In  sole  enim  Ghristus,  in  luna  Ecclesia 

^eeignalor. 

18    In  fremitu  conculcabis  terram  : 
Infurore  obstupefncies  genles. 
In  fremitu  conculcabis  :  quandoinjuriam  populi 
tui  vindicabis,  terrona  regna  oonculoabis,  ot  oranes 
^gefftes  admirari  facies. 
49   'Bgressus  es  in  satutem  poputi  tui : 
fn  §altutem  cum  Christo  tuo 
*Egres8ue  es  :  boc  Patri  dictum  intelligitur,  quia 
•««Lierft  ad  Balvandom  populum  suum  per  Jesum 
^[Shfieium  P^um  «mra) :  Deus  enim  erat  in  Ghristo, 
fBvmdum  reeoneiliaos  eibi  (//  Cor.  v).  Vel  egressus 
«  oyMigoga  Jifdaeoram  ad  gentes. 
-M    PereiuBsisti  caput  de  domo  impii : 

^muditsti  fundamenium  usfue  ad  eollum, 
Hercussisti  caput :  voniente  autcm  Filio  tuo,  per- 
oussisti  Antichristum  de  domo  impii,  id  est  va  hec 


rum  proedicatione  turbato;  sunt  aqu«  :  hoc  estgen- 
tium  corda.  Maro  enim  spiritualiter  mufidus  est  : 
lutum,  peccata  ot  cura;  vanas  :  aqu»  mult®,  populi 
multi. 

24    Audivi  et  conturbatus  est  venter  meus  : 
A  voce  contremuerunt  labia  mea. 

Audivi  et  conturbatusost  venter  meusrAd  co*n- 
minationem,  inquit  propheta,  tuam^  toto  veiitre,?d 
cst  animo  contremisoo  :  labiorum  enim  tpomorde- 
signat  pavorom  trepida;  mentis.  Audivi  igrtur  vindi- 
etam  tuam  in  peccatores  (quam  fecisti  (He,otqQam 
amplius  facie»  in  extremo  judicio)  et  cofitremisco  : 
ne  et  ogo  reprobus  inveniar. 
K  ingrediatur  putredo  in  ossibus  meis  : 
Et  subtcr  me  scateat. 

Ingrediatur  putrcdo,  id  est,  nonsoinm  hmc  tre- 
morcm  libenter  patior,verum  etiam  quod  passus  est 
Job  (Job  i)  libenter  euetinebo  (id  est  pcitrodiAem 
oorporis  :  ita  ut  innumeris  scateat  vermibus  caro 
mea)et  omnes  angustias  et  tribulationesliic  in  faac 
vita. 
26    Ut  rcquiescam  in  die  Iribulalionis  : 

Ut  ascendam  ad  poputum  accinctum  nostrum. 

Ut  requie8cam,id  est  ut  hic  a  meis  tmiiider,et  eri- 
piar  peceatis^et  in  die  tribulationis^hoc  esrt  oondum- 
mationis  ssculi  et  judieii  (in  die,  scilicot  in&,cftla- 
mitatis  ct  miseris)  requiescam,atquea8cendftmad 
consortium  eorum  qui  in  Gbristo  praeeeaeerant,  et 
accinxerunt  se  ad  pugnandum  contra  aereas  potes- 
tates  et  omnia  vitia  armis  virtutum  undique  cincti 


BflBCulo:quia  inmalignomuttduspo8itHseBt(/oanv).  j^  etexpediti :  cumillisascendam  in  gaudia  beaiorum. 


fStabseondiia  ejus  aperta  fecisti,  uaque  in  sempi- 
-^lerDuni.F-imdamentaenim  sive  absoondita  (^us  sunt 
>«0g!Uat4oiie8,  quc  nudantur  velin  judick)  omnibus, 
'-^  4lio  por  confesiBtonem,  usque  ad  cotlum,  id  est 
'Wqve^Mlverba  •et  opera.  Vel  per  capot diabolus 
intelligitnr. 

21    Matedixisii  seepti  is  ejus  :  capiti  betlatorum  ejus : 

V^enientibus  ut  turbo  ad  dispergendum  me. 

Maledixisti  :  non  eolum  sceptris,  id  est,  regno 

4iaboli  maledlKisti^  verum  etiam  capiti  bellatorum 

•qnod  poroH88era8,qui  veaerunt  ut  turbo  :  Ut  verle- 

.VOnt  populnm  tvum,  Domine.  8ecnndum  litteram 


et  in  hac  vita  de  virtute  in  virtutem  (Pm(.  Lxixiii). 
Picus  enim  non  florebit,  ego  aniem  floream. 
17    Fieus  enim  non  florebit : 
Et  non  erit  germen  in  vineis. 

Ficus  enim  non  florebit :  ficus,vinea  etoliva,erat 
synagoga  Judsorum;  quoniam  duloodinem  bons 
operationis  proferebat :  sed  Domino  veniente,  vir- 
fotis  fructum  ferre  neglexit.  Similiter  exponitur  de 
malis  Christianis  iste  et  sequentes  duo  versus. 
28    Mentieiur  opus  otivse  : 

Et  arva  non  afferent  cibum. 

Mentictur  opus  olivs^  aliud  promittentis  et  aliud 


5<5 


COMMENTARIUS  IN  CANTIGA. 


546 


facicntis^  dicentis  ad  Moysen  :  Omnia  quaecunqno  A  3      Quasi  imbcr  snpcr  hrrbntn:  et  quasi sitillx super 


rlTxertt  Dominus  facienQus  {Exod.  xxiv) :  et  nolentis 

in  eum  credere  qui  a  Moyse  prajdicatus  est  {Deut. 

xvii).  Arva  quoque,  id  est  agri,  id  est  JudaBa,  qu^ 

olim  in  montibussanctis,nunc  in  planosita,depres- 

sionis  exsiccata  peccatis,  non  fert  cibum,  nec  pe- 

c^riy  id  est  simplicibus,  nec  armentis,id  est  prsDla- 

Cis ;  et  ideo  abscindetur. 

Abscindetur  de  ovili  pecus  : 
Et  non  erit  armentum  in  prxsepibus. 
Abscindetur  de  ovili  :  Apud  Judaeossunt  praese- 
ia  litterarum  coelestium,  sed  quia  pabulum  coele- 
Us  intellectus  in  bis  non  sapiunt^qui  jugum  Evan- 
eliibajulentrobsunt.Armcntum  enira  quasiaramen- 
um  dicitur,quia  aratri  jugo  terram  oret ;  vel  ab  ar- 


gramina  : 
Quia  nomen  Domini  invocabo. 
Quasi  imber  iste  versus  superius  sensum  habet, 
quia  nomen  Domini  invocabo,  id  est  de  Domino 
mihi  sermo  est. 

4      Date  magnificentiam  Deo  nostro  :  Dei  perfecta 
suntopera  : 
Et  omnes  vise  ejus  judicia. 
Date  magnitkentiamjd  est  digne  eum  honorate 
fide  et  operibus.Dci  perfccta  sunt  opera,(iuia  sura- 
me  perfectus  est.Et  omnes  vise  ejus,  id  est  opeira 
ejus  judicia,  id  est  cum  dfscretione  rdtronis,  id.est 
providentissima  ratione  et  discrctione  disposita  et 
facta. 


cornuum  dicitur  armentum.  et  praelatum  vel  jj  ^      Deus  fidetis  et  absque  utla  iniquilate  justus  ef 


^qiiemlibet  Christi  jugum  ferentem  significat 

Ego  autem  in  domino  gaudebo  : 

Et  exsultabo  in  Deo  Jesu  meo. 
Ego  autem  in  Domino,id  est  non  in  mea  justilia, 
led  ia  ilde  divin»  protectioni»  gaudebo.  llli  enim 

patieDtur,  ego  autem  gaudebo  (//  Cor.  i) :  ego 
c^M(ipii88QS  hic  Jesu  meo,gaudebo  alibi  cum  eo:illi 
liie  iu  profani»  gavisi^  alibi  patientur  seternaliter. 
JSgo  autem  hie  tribulatus  pro  Jesu  meo,  post  hanc 
^iim  in  re,sicui  nunc  in  spe  gaudebo  et  exsultobo 
^i  Deo  Jeau  meo.  Exsultent  alii  in  idolis  suib,  alii 
in  divitiiSjin  honoribus,  alii  et  libidine;  ego  exsul- 
tabo   in  redemptione  mca,   in   Salvaiora  et  Jesu 

^^    Bmninus  D&us  fortitudo  mea  : 

Ei  ponei  pedes  meos  quasi  cervorum. 
Deiid  DOoaimis  fortitudo  :  inilloquippe  mevirta* 
hMte  eonfido.Et  sieuteervi  spinosa  transeunti 
^o  pencula  delictorum  Domini  auxilio  trans- 
^^ndam  omnia. 

^    El  super  excelsa  mea  deducet  me  victor  : 
In  psalmis  canentem. 
Et  snper  excelsa,id  est  omnem  mundanam  subli- 
^itatem    contemplatione  ccelestium  transcendere 
'*cit  rac,  victoriam  ejus  atque  triumphum  canen- 
tem. 

GANTIGUM  MOYSL 

DEOTEROMI  GAPITDLO  XXXH. 

*       Atidite  coeti  qux  loquar  : 
Audiatterra  verba  oris  mei. 
Audite,coBll.Maximaelementa  in  t-^stimonium  vo- 
^%t,  ut  intentum  faciat  auditorem,  ct  signiftcet  se 
^«  magnis  locuturum. 

^  Concrescat  tn  pluvia  doctrina  mea  : 
Fluat  ut  ros  eloquium  meum, 
Concrescat  in  pluvia  doctrina  mea,  ctc.,sicut  in- 
^nmerabiles  sunt  pluviarum  guttae  et  roris,  sicin 
Hoc  carmine  de  inscrutabilibus  judiciis  Dei  dispu- 
"tabo.  Vel  sicut  pluvia  et  ros  terram  faciunt  fructi- 
Qcare,sic  doctrina  mea  in  vobis  virtutum  revivis- 
Qere  fruotus  faciat. 


reclus 

Peccaverunt  ei  non  filii  ejus  in  sordibus. 
Deus  fidelis  in  omnibus  promissis ;  in  judiciifl 
justus  et  rectus.Nonfilii^quiadegeneraverantavero 
patrc,sequentes  idola ;  sic  et  nunc  qui  peccata  se- 
quuntur^quasi  dcgeneres  sunt  quod  patrem  bonuox 
non  imitantur. 

6  Getierado  prava  aique  perversa  : 

Hxccine  reddis  Domino,  popule  stulte  et  in$U 

piens. 

Gcneratio  prava  et  perversa  est,scilicet  sensu  et 

opore.Haeccine  reddis,  id  est  hacc  ne,  scilicet  mala 

tua,vel  nonne  hfiec?StuItusdicituret  insipiens,quia 

beneficiis  Domini  ingratus  existit  ct  exstitit,ve^  pra- 

va  a(rectu,ve!  perversa  intellectu.  Populus  stultus, 

C  putans  utile  quod  est  nocivum  ;  et  insipiens,  npn 

intelligcns  ei  esse  utile  quod  est  utile. 

7  Nunquid  non  ipse  est  pater  tuus  : 
Qui  possedit  et  fecit  et  creavit  te  ? 

Nunquid  non  ipse  est  pater  tuus^omnes  enim 
homines  Deum  Patremhabentnaturaliter,quia  Deus 
generare  aliquid  dicitur,  cum  noviter  vel  de  novo 
producit,  unde  dicitur.  Istae  sunt  generationes 
coeli  et  terrae  {Gen.  ir) ;  non  quod  eagenuerit  exsua 
substantia,sed  quod  nova  produxerit.  Qui  possedit 
et  fecit  et  creavit  te,  e  contrario  legendum  est,  scf- 
licet  ila,  ut  quod  primo  creaverit  disponendo  ut  fa* 
ceret,fecerit  formando.In  quo  enim  possideret  nfsi 
prius  crearet? 

8  Memento  dierum  antiquorum : 
n         Cogita  generationes  singutas. 

Memento  dierum,memento  quomodo  electus  sis 
patrjarchis,et  oogita  quomodo  Abraham,  Isaac  et 
Jacob,et  plurimos  alos  elegerit. 

9  Interroga  patrem  luum  et  annuntiabit  tibi : 
Majores  tuos  et  dicent  tibi. 

Interroga  patrem,interroga  spiritualem  doctorem 
et  eos  qui  majores  sunt  scientia. 
\0    Quando  dividebat  Attissimus  gentes  : 
Quando  separabat  filios  Adam. 

Quando  dividebat,  scilicet  in  constructione 
turris  Babylonics,  quando  per  divisionem  lin- 
guarum  divisit  gentes  {Gen,  xi);   vel    dividioBe 


5i7 


S.  BRUNONIS  HERBIPOLENSIS  EPISCOPI. 


548 


maris  Rubri,quando  divisit  eos  ab  .Egyptiis  {Exod, 

XIV.) 

11  ConstituU  terminos  populorum  : 
Jtucta  numerum  filiorum  Israel, 

Constituit,  hyperbolice  loquitur,  quia  tot,  dicit, 
constituit  terminos  populorum,id  est^singulas  gen- 
tes,quot  erant  singnlae  personsBinpopuloIsrael.Vel 
dicit  tot  esse  singulasgentesconstitutas,quothomi- 
nesingressisuntdepopulo  IsraeliniEgyptum,id  est 
septuaginta  {Gen  xlvi).  Quod  autem  alia  translatio 
dicityStatuit  terminos  gentium  juxta  numerum  an- 
gclorum  Dei,8ic  intelligitur,  quod  sicut  unicuique 
hominum  cusiodcm  angelum  legimus  deputatum 
{Matth.  xviii):  sic  etangelos  principes  gentium  cre- 
damus  constitutos.Nam  in  Daniele  legimus  Michae- 
lem  principem  populo,  et  angelum  Persarum  vel 
Grfficorum  {Dan,  x). 

12  Pars  autem  Domini  populus  ejus  : 
Jacob  funiculus  ha^^editatis  ejus. 

Pars  autem  Domini,quam  elegit  de  omnibus  istis 
populis  et  nationibus,  et  mirabilia  sua  ostendit,  et 
singularia  beneficia  exhibuit,fuit  populu3eju8,scili- 
cetJudffiorum.Hoicdicitut  validius  eis  beneficia  Dei 
commendaret,quod  tantade  multitudine  gentium, 
sibi  eos  elcgissct,  qui  de  Jacob  stirpe  desccnderant, 
ut  essent  funiculus  haereditatis  ejus,  id  est,  quasi 
hxreditaria  possessioejus. 

13  Invenit  cum  in  terra  deserta. 

In  loco  liorroris  et  vastx  solitudinis, 
Invenit  eum  in  terra  dcserta^  id  est,   in  monte 
Sina,ubi  illum  legibus  suis  constrinxit  {Exod,  xx;. 
In  loco  horroris  ct  vastoc  solitudinis,id  est  Arabiae, 
qu8B  circa  desertum  est. 

14  Circumduxit  eum  et  docuit  : 

Et  custodivit  quasi  pupillam  oculi  sui. 
Gircumduxit,  id  est,  per  viam  montis  Seir 
duxit  eum  {Deut.  ii).  Et  docuit,  scilicet  paticntiam 
vel  leges  ejus.Et  sicut  pupiUam  oculi,ita  diligenti 
cura  servavit  eum.Pupilla  cnim  omnibus  raembris 
cautius  custoditur. 

15  Sicut  aquita  provocans  ad  volandum  pullos  suos  : 
Et  super  eos  volitans. 

Sicut  aquila  provocans  ad  volandum  puUos  suos, 
et  reliqua.  Ferunt  physici  aquilam  pullos  contra 
Bolem  ponere,ct  quem  viderit  acicm  in  radio  solis 
fortiter  figcre,  illum  nutrit ;  quem  vero  torpentem 
viderit,dimittit :  sic  et  Dominus  docet  nos  semper 
oculo  intelligentiae  solem  divintc  majcstatis  inten- 
dere.Qu(B  etiam  supcr  eos  volitans  provocat  pullos 
ad  volandum  :  ita  divina  pietas  vult  nos  proficere 
devirtute  in  virtutem. 

16  Expandit  atas  suas  et  assumpsit  eum  : 
Atque  portavit  in  humeris  suis. 

Expandit  alas.  Quae  etiam  aquila,  Deus,  scilicet 
bene  lassescentes  in  se  sublevat,quia  ubi  nosminus 
sufficiamus,  divinum  speramusauxilium.Ipse  enim 
portat  nos,sicut  aquila  dicitur  portare  pullos  suosin 
humeris,  ut  si  sagittetur  ad  eam,  ipsa  antequam 
pulli  excipiat  sagittas ;  itaChristus  i^ro  nobis  vulne- 


A  ratus  est,et  humeris  suae  protectionis  nos  defendit 
et  Judeos  olim  ita  portavit.  Aptat  autem  se  ita  Do- 
minus  infirmis^ut  intelligamus  ejus  pro  nobiecom- 
passionem,qui  etiam  in  Evangelio  gallinae  se  assi- 
milavit  {Matth.  xxiii.) 

17  Dominus  solus  dux  ejus  fuit : 

Et  non  erat  cum  eo  Deus  alienus. 
Dominus  solus  :  quia  solum  ejusvirtutis  erat,8]0 
gloriflce  populum  suvm  educere,quod  nullus  alio- 
rum  deorum  facere  valuit. 

18  Constituit  eum  super  exceham  lerram  : 
Vt  comederet  fructus  agrorum. 

Constituit,terraenim  repromissionis  vertex  mimdi 
esse  dicitur,  unde  et  Hierusalem  umbilicus  terr» 
csse  videtur.Ferunt  autem  sapientes  mundi,terram 
II  globo  simiiem,  undique  convexam,  nostra  autem 
terra,  id  est,  Ecclcsia,  omnibus  mundi  virtutibus 
excelsior  est. 

19  Ut  sugeret  mel  de  petra  : 

Et  oleum  de  saxo  durissimo. 
Ut  sugeret,propteraffluentiam  omnium  bonorum 
dicitur,quia  quamvis  rupihus  aspera,terra  melle  et 
oleo  abundabat.  Caeterum  de  petra  melle,id  est,  de 
Christo  dulccdo  doctrinas  ante  passionem  iidelibos 
in  ista  terra  ministrata  est.  Oleum  autem  de  saxo 
durissimo,  id  est,post  resurrcctionem.quando  jam 
immortalis  efTectus  est.Oleum  Spiritus'sancti  Chrt- 
stus  effudit  in  eadem  terra. 

20  Butyrum  de  armento,et  tac  de  ovibus  : 

Cum  adipe  agnorum  et  arietum  fitiorum  Basan, 
Butyrumet  lac  :abundantiam  rerum  demonstrat, 
C  nam  et  terra  Basan  fertilissima  ad  alendos  gr^es 
erat :  unde.  Rubenitis  et  Oadditis^  qui  plurima  pe- 
cora  habebant,  illa  terra  tradita  est  {Num.  zzxii). 
Nobis  autem  butyrum  de  armento,  id  estjortis  do- 
ctrinanobisdepatriarchiset  prophetis  ministratur. 
Et  lac  de  ovibus,  lenior  doctrina  simplicium,  cum 
adipe  agnorum,et  arietum,id  est,  per  cxempla  ma- 
gistrorum  etsubditorum  desiderium  spiritcde,  quod    ^ 
in  adipe   signatur,  praestatur.    Basan   interpreta — 
iur  pinguedOf  quia  sancti  pinguedinem  charitatts^ 
ostendunt. 

21  Et  hircos  cum  medulla  tritici : 

Et  sanguinem  uvx  biberet  meracissimum. 

Et  hircos,per  hircos  poBnitentiarum  exempla  in 

telligimus  ;  sancti  enim  sic  vivunt  in  mundo,  quas 
j)  semper  peccata  defleant.  Qualis  est  eremitarum  e^H 
verorum  monachorum  vita.  Medulla  tritici  et  san    - 
guis  uvae  :  corpus  et  sanguinem  Ghristi  significat^ 
mcracissimum,id  est,purissimum. 

22  Incrassatus  est  dikctus  et  rccalcitravit : 
IncrassatuSf  impinguatus,  ditatatuSf 

23  Dereliquit  Deum  factorem  suum  : 
Et  recessit  a  Deo  salutari  suo. 

Incrassatus  est  diIectus,propter  rerum  omniua^ 
abuhdantiam  :  et  recalcitravit,  sequendo  deos  ali^" 
nos  ;  dilatatus,  scilicet  in  generationis  propagio^'- 
Vel  incrassatus  deliciis,impinguatu8  divitiis,  dil9-^ 
tatus  honoribus  et  potentia ;  et   ideo   dereliqu/t- 


549 


COMMENTARIUS  IN  CANTICA. 


K80 


Deam.qaasi  ejas  auxilio  non  indigeret  amplius.      A 

34    Provocava'wit  eutn  in  diis  alienis  : 

Ei  in  abotninationibus  ad  iracundiam  conciia- 
verunt. 

Provocaverant  eum,id  est  ad  iracundiam  et  vin- 
diciam  talibus  ausis  irritaverunt.  Ille  quoque  qui 
post  baplismum  ad  idololatriam  convertitur,  vel 
-vitiis  vel  malignis  spiritibus  sese  mancipat^Domini 
'vindictam  in  se  incitat. 

^    ImmoUiverunt  dscmoniis  et  non  Deo  : 
Diis  quos  ignorabant, 

Immolaverunt,  hoc  manifestum  est. 

S6   Novi  recentesque  venerunt  : 

Quos  non  coluerunl  patres  eorunu 

Novi  recentesque,id  est,  quia  stabiics  non  erant  ^ 
m  n  cultura  Dei,quam  a  patribus  didicerunt,  noviter 
sKCcedebant  ad  deos  colcndos,  quos  non  coluerunt 
jpatres  eorum. 

Deum  qui  te  genuit  dereliquisti : 
Et  oblitus  es  Domini  creaioris  tui, 

Deum  qui  tc  genuit,idestquiteformavit  ut  esses. 
ct  nos  aliter  gencrat  per  baptismum  in  remis- 
ionem  peccatorum. 

VidH  Dominus  ei  ad  iracundiam  concitatus  est  : 
Quia  provocaverunt  eum  filii  sui  et  filix. 

Vidit  Dominus  quem  nihil  latere  potest,  et  corri- 

puit  eos  propter  peccatum  :  quia  eum   provocave- 

'"unt  in  cultura  deorum,  quos  adoptaverat  in  (ilios 

et  in  filias. 

n 

30     Generaiio  enim  perversa  est  : 
Et  infideles  filii. 

"Bl  ait,  abscondam  (hoc  est  subtraham  auxilium, 
^t  €X)n8iderabo  novissima  eorum  :  id  est  ad  qualem 
*iuem  pcrveniant. 

^    Et  att.  Abscondam  faciem  meam  ab  eis  : 
Et  considerabo  novissima  eorum, 

Ipsi  me  provocaverunt :  Sicutenimillime  unum, 
^^  multis  diis  provocaverunt :  ita  et  ego  assumam 
'^ultas  gente8,et  hanc  respuam. 

^i     Ipsi  me  provocaverunt  tn  eo  qui  non  erat  Deus  : 
Et  irritaverunt  in  vanitatibus  suis,  * 

Dt  ego  eos  provocabo,in  eo  qui  non  est  populus : 
T  quem  populum  significatomnes  gentes:qu6e  ad 
mparationem  Israel :  quasi  non  essent,reputaban-  D 
T :  vel  quia  gentes  idola  colentes,  non  dicebantur 
A  populus. 

Et  ego  provocabo  eos  in  eo  qui  non  est  populus  : 
Et  in  gente  stulta  irritabo  iilos, 

Ignis  Buccensus  est :  vindicta  mea  in  hoc  tempore 

xtpiet,  et  ardebit  usque  ad  inferni  novissima,  id 

it  usque  ad  sternam  damnationem,Malo8  enim  et 

ipios  Dominus  nonnunquamhic  incipit  flagellare, 

t  de  temporali  poena  ad  eternam  transeant  {Aci, 

[i).  Sic  in  Herode   et  Antiocho  factum  legimus 

Mach.  yni). 


3i    Devorabitque  terra  cum  germine  suo  : 
Et  montium  fumlumnita  romhurct. 
Dcvorabitque  terram,id  est  peccatores  cum  ope- 
ribus  suis  devorabit  :  et  montium,  id  est  superbo- 
rum,cogitationes  et  conOdentiam  destruct. 

35  Congregabo  super  eos  mala  : 

Et  sagittas  meas  complebo  in  eis, 
Congregabo  :  Mala  sunt  pGDnse,  quae  sufTerentibus 
malae  videntur,sed  just^B  apud  inferentem.Etsagii- 
tas  :  id  est  vindictas  exercebo. 

36  Consumentur  fame  : 

Et  devorabunt  eos  aves  morsu  amarissimo. 
Gonsumentur  :  quodillisfactumlegimu8,quorum 
cadavera  volucres  et  bcstis  comederilnt,  quos  fa- 
mes  acgladius  consumpscrunt.Consumuntur  etiam 
nunc  peccatores,  fame  verbi  Dei :  et  devorantur  ab 
avibus,id  est  a  maliguis  spiritibus  lacerantur. 

37  Dentes  besiiarum  immittam  in  eos  : 

Cum  furore  trahentium  super  ierram  atque  ser" 
pentium. 
Dentes  bestiarum  rsoivitiadiaboliimmitetureis, 
qui  eos  in  furore  Dei  trahat  super  terram,id  est  in 
mundanis  desideriis  subruat. 

38  Foris  vastabit  eos  gladius  : 
Et  ihtus  pavor, 

Foris  vastabit  cos  :  quia  pcenas  sustincntes,eon 
scicntia  propria  torquentur  (Isai.  lxvi)  :  unde  dioi— 
tur  :  Ignis  eorum  non  exstinguctur,  et  verrais  eo- 
rum  non  morietur  (Marc,  ix). 

39  Juuenem  simul  ac  virginem  : 
Lactentem  cum  homine  sene, 

Juvcnem  simul,  id  est  nulli  vindicando  parcet 
aetati.  Alicgorice  autem  in  juvene,  libidinosum  ;  ia 
virgine,a  bonis  operibus  sterilem;  in  lactente,hebe- 
tem  ;  in  seno,  inutilem  diu  per  pigritiam  accipere 
possumus  :  quos  omnes  vindicta  Dci  consumet. 

40  Et  dixi  :  Vbinam  sunt 

Cessare  faciam  ex  hominibus  memoriam  eorum. 
Et  dixi,  ubinam?  Non  per  ignorantiam  interro- 
gans,sed  alios  discere  faciam.Cessarefaciam  exho- 
minibus  eorum  memoriam,scilicet  tunc  cum  Jud^i 
in  terra  repromissionis  non  apparont  :  vel  cum 
iniqui  de  communione  sanctorum  discernentur,  et 
pro  nihilo  rcputantur  :  cujus  rei  multa  exempla 
sunt. 

41  Sedpropter  iram  inimicorum  distuli : 
Ee  forte  superbirent  hosies  eorum. 

42  Ei  dicereni :  Manus  nostra  excelsa  : 
Et  non  Dominus  fecit  hxc  omnia. 

Sed  propter.Isti  duo  versiculi  sunt  jungendi;ideo 
enim  Sffipo  priorem  populum  sustinuit,  ne  gentes 
circumposlta!,ejus  nomen  blasphamarent:  sic  et  nos 
sustinet  peccatores,  nec  statim  peccantes  damnat; 
ne  glorientur  maligni  spiritus  in  perditione  nostra, 
et  se  victoriam  jactent  percepisse. 

43  Gens  absque  consiiio  esi  ei  sine  prudentia  : 
Utinam  saperent  et  intelligerent  ac  novissima  pro- 

viderent. 
Gensabsque.  Gens  Judsorum  etomniumimpio- 


8St 


S,  BR0NONB  HERBTPOLENSIS  EPI8C0PI. 


rnm  sinc  consilio  salutir.  rst :  quia  in  futurum  sibi  A.  ^^    Jttdicabil  Domintis  populum  suum  : 


pi-ievidere  nesciunt. 

44  Quomodo  persequebatur  unus  mille  : 
Et  duo  fugareni  decem  milliaf 

45  Nonne  ideo  quia  Deus  suus  vendidit  eos  : 
Et  Dominus  conclusit  illos  ? 

Quomodo  peraequebatur.  Non  potuisset  fieri,  ut 
nnus  hostium  mille  Judseorum  persequeretur :  nisl 
Dominus  suua  vendidisBet  eos.id  est  a  se  projecis- 
set^et  exosos  haberek,et  concludoret  eos  in  manus 
inimicorum. 

46  Non  enim  est  Deus  nosier  ut  dii  eorum  : 
Et  inimici  nostri  sunt  judices, 

Non  enim  esi  D'*.us  noster.  Dominus  enim  Deus 
noster  verax  et  justus  ;  idola  autem  gontium,  falsa 


Lt  in  servis  suis  miserebitur. 
Judicabit  Dominus^d  est  disoeniet  aancioai  suos 
ab  impiis.Nam  judicium  in  discretiona  vel  damna- 
tione  accipi  potest.Et  in  servis  suis  miserebiiur»  id 
est  misericordiam  ostendetindieultionis :  quienim 
ei  fideliter  servierunt^non  ex  operibua  sed  gretiaet 
misericordta  recipient  stema  prsmia,  quid  enim 
habes  quod  non  accepisti?(/  Cor.  iv.) 
54     Yitlehit  quod  in/irmata  sit  manus  :  et  clausi  quo- 
que  defecerunt  : 
Besiduigue  consumpti  sunt, 
Videbit  quod  inflrmata  sit  manus,  id  est  videri 
faciet,  quod  opera   malorum  infirma  ftierinL   Bl 
clausi  quoque  defecerunt :  id  est  quod  ab  iBimtds 


ctinutilia.  Et  inimici  nostri  suntjudices,  idestap-  n  capti,  propriis  viribus  defecerunt.  Residuiy  id  est 


probatores.Onnnes  enim  gentes  (quamvis  varia  co- 
lant  idola)  unius  Dci  potentia  mundum  regi  confi- 
tentnrr 

47  De  vinea  Sodomorum  vinum  eorum  : 
Et  de  suburbanis  Gomorrhae, 

,  Dc  vinea  Sodomorum.  S»pe  in  Scripturis  syna- 
goga  vel  Hierusalem,  Sodomae  comparatur  {Ezech. 
xvi);quia  sicut  illi  malc  abusi  suntdonis  Dei,sicet 
istis  beneficiis  Dei  semper  ingrati  exstiterunt.  Pec- 
catum  primo  est  in  corde  per  concensum,  secundo 
in  intcriori  machinatione  ad  opus  perpetrandum, 
tertio  in  actu  exteriori  perpetrato :  primum  hic  vi- 
nca.secundum  uva,tcrtium  vinum  dicilur. 

48  Uva  eorum  uva  fellis  : 
Et  botrus  amarissimus. 


quia  ab  hac  vita  exeuntes,  non  habent  postee  ali< 
quid  faciendi  facultatem. 

55  Et  dicent  :  Ubi  sunt  dii  eorum  : 
In  quibus  habcbant  fiduciam  ? 

Et  diccnt^adYcrsarii  eorum  qui  eos  captivarunt : 
ct  dffimoncs  malis  Christianis  (quorum  Deus  venter 
ct  honor  et  divitias  erat  {Philipp.  iii)  dicent  post 
mortemetinmorte^ubi^etc.:  vel  etiam  justi  et  boni 
vindictam  et  Dei  iram  videntes  dicent,  Ubiy  etc. 

56  De  quorum  victimis  comedebant  adipes  i 
Et  bibebant  vinum  libaminum. 

De  quorum  victimis  :  in  his  verbis  omnes  vanita* 
tes,qua8  sequuntur  hocaines  comprehendifidolola- 
triie  vel  peccatorum  :  exprobrantur  enim  malis 
vana.  in  quibus  vivebant. 


Uva  eorum  :  vinea  (quae  est  domus  Israel)  conver-  C  57    Surgant  et  opilulentur  vobis  : 


9a  in  amaritudinem  (Isai.  y),  id  est  in  mortem 
Ghristi  conspirans  et  pendenti  in  cruce  acetum  felle 
mistum  porrexerunt  {Joan.  xix),et  botrum  malitisB 
8U8B  protulerunt  amariHsimum. 

49  Fel  draconum  vinum  eorum  : 
Et  venenum  aspidum  insanabite. 

Fel  draconum  :  sicut  fel  dracones^ct  aspidcs  ve- 
nena  occultat ;  ita  conscienlia  eorum  plena  est  ma- 
litia. 

50  Nonne  hsec  condita  sunt  apud  me  : 
Et  signata  in  thesauris  meis  : 

Nonne  bsc  condita  suntyidesthfflcsuntreservata 
apud  me,  nec  oblivioni  tradita :  hssCyScilicet  pecoata 
vestra,  non  enim  quia  vindicare  distuU  oblitus 
aum,sed  recondita  sunt  usque  in  diem  ultionis. 

51  Mea  est  ultio  et  ego  retribuam  eis  in  tempore  : 
Ut  tabatur  pes  eorum. 

Mea  est  ultio,  id  est,  retribuam  illis  in  tempore 
vindlct»  «lua}  merentur.Utlabaturpos  eorum;idest 
qui  videbantup  stare,  pereant. 

52  Ju.xta  est  dies  perditionis 
Et  adesse  festinmt  tempora. 

Juxta  cst  dies  perditioni8,scilicetquiacertumest: 
vel  quia  quamvis  millia  multa  annorum  hic  habeat, 
ad  camperationem  tamen  «ternitatis  modicum  est, 
appropinquant  igitur  ultionis  dics,  et  quando  non 
putamus  adsunt  {Matth.  zxiv). 


Et  in  necessitate  vos  protegant. 
Veniant  idola,qua3  colcbatis,  ot  cruant  vos. 

58  Videte  quod  ego  stm  solus  : 

Et  non  sit  ajtius  Deus  prxter  mc. 
Videte.id  cst  intciligite,quodcgosumsolusDeu9. 

59  Ego  occidam  et  ego  vivere  faciam  :  percutiam  et 

ego  san^bo  : 
Et  nm  est  qui  de  manu  mea  possit  eruere. 
Ego  occidam  :  duobus  modis  uccidit,  ct  duobua 
modis  viviflcat :  quia  alios  in  infernum  damnat  et 
ad  vitam  alios  seternam  sublevat.  Aliter  occidit  ve- 
terem  hominein,  ut  vivincot  novum.  Et  non  eat  qui 
dc  manu  mea  possit  cruero,id  cst  qui  potentia)  mem 
possit  resistere. 
Q  60    Levabo  ad  caslum  manum  mcam  : 
Et  dicam  :  Vivo  ego  in  xtemum. 
Lcvabo  ad  coclum,  id  cst  ostendam  sternitatem 
potentis  meoB. 

61  Si  aeuero  ut  fulgur  gladium  meum  : 
Et  arripuerit  judicium  manus  mea. 

8i  acuero  ut  fblgur :  id  est  dum  velociter  venerit 
Judicium  meum.  Etarripueritjudicium  manus  mea, 
id  est  coeperitjudicare  potentia  mea. 

62  Heddam  ultionem  hostibus  meis  : 
Et  his  qui  oderunt  me  retribuam. 

Reddam  uUionem  :  hoc  est,in  peccatores  reddav 
ultionem. 


&s 


COMMK.NTAinUS  IN  CANTICA. 


m 


Cl    Inebriahc  sagitias  meas  sanguine  : 
Kl  gladius  mcus  dcvorabit  carnes. 
locbriabo  sagittas,  id  est  in  peccatoribus  osten- 
daiii  vindicias  meas,  et  gladius  iiieus  devorabil  car- 
nes,  id  cst  carnales  judieiuni  meum  consuniet. 
Ci    De  cruore  occisorum  : 

Et  de  captiuilafe  nudali  inimicoruni  capitis, 

De  cruore  occisorum  :  subauditur,  inebriabo  sa- 

gittas  mcaa,  id  cst  in  perditionc  damnaloriim.  Et 

de  captivitatc  nudali  inimicorum  capitis  :  sccun- 

duni  lilteram  captivitali  londcbanlur  et  vendeban- 

tur  <iuod  cst  sub  corona  veudcrc^  S[)irilualitcr  au- 

tem  anticbristus,  iuipioruni  caput,  pcr  Christi  po- 

tentiaui  deatructur  viudicuntis.  Aliter  exercet  Domi- 

n\i3  vindictani  de  caplivitate  inimicorum  capitia. 


A  catis  liberavit :  ot  captisum  redomit,  qnia  a  pofe- 
sfalc  diobolica  abslraxit,  ct  redimcndo  Tecit  cum 
suum.  B.  Notandum  vero  ciira  islum  vcrsum  esl, 
quod  beatus  Zacbarias  prophelico  more  quod  adbuc 
iii  spirilu  fulurum  etproximefaciendum  prsevidcrat 
narrat  quasi  factum,  dicens,  quia  visiiavit,  id  est 
incarnalus  est. 

2  Et  crexit  cornu  salulis  nobis  : 
In  domo  David  jueri  sui. 
B  Et  erexit  coruu  sahitis  :  firmam  celsitudincm 
saluti:^  dicit.  Omniaenirn  ossa,  carne  involotasunt, 
cornu  autcm  exccdit  carnom  :  et  ideo  cornu  salutis 
regiium  SalvatoritJ  Christi  vocalur:quo  vocabuto 
spirilaliH,  et  quic  carnis  gaudia  superet,  altitudo 
nuntiatur  :  ct  quo  rcgno  mundus  et  carnis  gaudia 


euin  arrogantiam  mentis  malor.um,  et  malitiara  ^  superantur 


deatruxerit. 

05   Laudate  gentes  populum  ejus  : 

Quia  sanfjuinem  servorum  suoruni  ulriscctur, 
Luudatc  gcntes  populum  ejus,  id  est  san^*tos  ojus : 
quia  sanguinem  marlyrum  suorum  ulsciscetur. 
CO  Et  vindictam  retribuet  in  hostcs  ooruni  : 
Et  propitius  eril  terr-x  populi  sui. 
Etviadictam  retribuet  in  hostcs  corum,  tscilicct 
in  hjBrcticos  atquc  infidelcs  et  persecutores.  Alque 
propilius  crit    terra;  populi  sui  :  id    cst   Ecclesia», 
cum  misericordiam  suam  ilii  ostendit. 

IIYMNUS  TUIUM  PUERORUM. 

DANIELIS  CAPITULO  llf. 

Bcnedicile  omnia  opcra  Domini  Domino,  ctc. 

Generali  laudatione  priemissa,  quod  omnis  crea- 

turadcbcatlaudai-c  Dcum  (a/.,Dominum),  in  consc-  C 

«|iiciitibu3  pur   partes  singula  cohortatur  ^a/.,  sin- 

"gul.ircs  coarclalur)  angrlo:*,  et  cadoj^,  aquas  ct  vir- 

tulfs,  solem  et  lunam,  imbrcm  et  roi^cm,  spiritum, 

igncm  el  aistum,  frigus  ct  ajslatom,  et  caitera,  qua; 

loDgum  est  texerc,  ita  ut  fonlcs  quoque  ct  maria 

ct  celum,  volucres  bostiasque  et  pecora  ad  laudem 

Domini  provocat  ct  lilios  hominum.  Et  post  omne 

hominum  gcnus  Israclcm,  et  de  ipso  Israele  saccr- 

dotes  ct  scrvos  Domini,  spiritus  animasquc  justo- 

rum,sanctos  et  bumilcs  corde,ct  ad  extrcmum  Ana- 

niam,  Azariam  ct  Misaclem,  qui   potenti  bencficio 

ail  laudemDomini  provocantur.  Omnisautcin  crca- 

tura  non  voce,  scd  opere  laudat  Dominum;  quia  cx 

creaturis  Crcator  frequcntcr  intclligilur  ct  singulis 


3    Sicut  locutus  est  pcr  os  mictorum  : 
Qui  a  sicculo  sunt  prophetarum  ejus, 
Sicut   locutus   Cbt.  A  sa?cuIo,  inquit,  propteres 
quod  tota  vctcris  inslrumonli  Scriptura,  prophetia 
deChristo  pra;cossit,nonsoIienim  Jeremiasetlsaias 
caiteri(iue  propheiaMlc  cjus  advcntu  manifeste  locuti 
sunt :  verum  ipse  pater  Adam,  Abel  et  Enoch,  ejus 
dispcnsationi  tcstimonium  rcddunt. 
i    Salutem  ex  inimicis  nostris  : 

Et  dc  mnnu  omnium  qui  oderunt  nos, 
Salutem  :  jiigendum  cst  supcriori  versiculo.  Erc- 
xit  nobis,  sciiiccl  salulem  ex  inimicis  nostris.Omnes 
aulem  qui  oderunt  nos  :  vel  homines  perversos,  vel 
immundos  spiritus  significat. 
5    Ad  facicndam  misericordiam  cutn  patribus  no^ 
siris, 
Et  memorari  tcstamenti  sui  sancti. 
Ad  faciendam  misericordiam  :  dixcrat  enim,  Db- 
minum  juxla  eIo({uia  prophelarum  in  domo  David 
nasciturum  :  et  ila  misoricordiam  factam  cum  cis, 
cum  implctum  Cfcsct  proniissum. 
G    Jusjurandum  quod  juravit  ad  Abratiam  patrem 
nostrum  : 
Dafurum  se  nobis. 
Jusjurandum  :  dicit  euindemGhri3tum,;ttr/a  jus- 
jurandum  quod  Dcus  juravit,  nogcsscliberaturum, 
ad  explcndum  testamentum  quod  Abrahae  disposuit. 
Quia  vidclicet  his  prajcipuo  palriarchis  de  suo  sc- 
miue,  vcl  congrogatio  gentium,  vcl  incarnalio  est 
rcpromissa. 


opcribus  atquc  efTectibus  Dei  magnificcntiademon- Q    7    Ut  sine  timore  de  mann  inimicorum  nostrorum 


stratur.  (Sequitur  textus  Bexedicite,  nifiit  a  vufjato 
recetlens  proeter  vers,  67  frigus  ef  .x'5tas.) 

CANTICUM  ZACIIARLE. 

LUCE   CAPITULO    I. 

1     Bcncdictus  Dominus  Dcus  Israci : 

Quia  visitavit  et  fccit  redemptionem  ptelis  suiv, 
Bcnedictus  :  duo  cnim  dicit,  visitare  et  redimerc. 
Msitare  namque  infirmorum,  rcdimere  vero  capli- 
vorum  est  :  quas  duo  humana  generi  congruunt, 
quoniam  genus  humanum  infirmum  crat  peccatis, 
captivum  quoque  fraude  diabolica  detinebatur.  Vc- 
niens  vero  Dominus  infirmum  visitavi!,  quia  a  pec- 

Paiuol.  CXLII. 


tiberati : 
Serviamtis  iffi, 
Ut  sine  timore  :  nam  qui  vcl  anle  mortem  a  Do- 
mini  scrvilio  diacedit,  vel  coram  hominibus  tantum 
ct  non  coram   Dco  sanctus  perdurare  contcndit : 
necdum  dc  manu  spiritalium  inimicorum  perfecte 
liberatus  Domino  scrvit  (IV  Ileg,  xvii),  sed  excmplo 
Samaritanorum  diis  geutium  pariter  ct  Domino  ser- 
virc  conatur. 
8    In  sanctitate  et  justitia  coram  ipso  : 

Omnibus  diefius  nostru. 
In  sanctitate  :  aporte  et  breviter  quomodo  sitDo* 

18 


Q55 


EXPOSITIO  PSALMORUM. 


S56 


B 


mino  f^orviendum  designat,\idolicel  in  sanctitatc  et  A. 
Justitia,  ot  coram  ipso  et  omnibus  diebus  nostris. 

9  Et  tu,  puer,  propheta  AUisdmi  vocaberis. 
Prxibis  enim  ante  facietn  Domini  parare  vias 

ejus  : 
Et  lu  puer.  Pulchre  cum  de  Domino  loquerctur, 
ad  prophetam  repente  sua  verba  convertit :  ut  hoc 
quoque  beneGcium  esse  Domini  designaret.  A  Sed 
quomodo  alloqui  puerum  poterat,  cum  eum  vel  au- 
dire  vel  inteliigere  non  potuerit?  sed  poterat  eum 
intelligere,  quia  Spiritu  sancto  plenus  erat :  si  enim 
adhuc  utero  matris  ciausus  adventum  Domini  co- 
gnovit,  jam  natus  intelligere  vaiebat. 

10  Ad  dandam  scientiam  salutis  plebi  ejus  : 
In  remissionem  peccatorum  eorum, 

Ad  dandam  scientiam  cum  dandam  conimemorat, 
ne  camalem  temporalemque  promitti  salutem  pu- 
tares,  in  renaissionem  inquit  peccatorum  coruni. 

1 1  Per  viscera  misericordix  Oei  nostri  j 
In  quibus  visilavit  nos  oriens  ex  allo, 

Per  viscera  :  viscera  non  solum  vitalia  dicuntur 
interioris  corporis,  vcrum  etiam  omne  quod  corio 
et  pelle  tegitur :  et  per  vi8cera,occultaejus  misera- 
tio  designatur.  In  quibus,  scilicet  occultis  misera- 
tionibus  visitavit  nos  oriens  ex  alto.  Qui  ideo  recte 
oriens  vocatur  :  quod  nobis  ortum  verae  lucis  aj^e- 
riens,  filios  noctis  et  tenebrarum,  lucis  efTecit  filios 
(/  Thess,  v). 

12  Illuminare  his  qui  in  lenebris  et  in  umbra  mortis 

sedent : 
At  dirigendos  pedes  nostros  in  viam  pacis. 
Illuminare  :  Domini  illuminarc,cst  his  qui  in  pec-  C 
catis  et  ignorantiae  cfficitate  vixerint,  agnitionis  amo- 
risque  sui  radios  infigere.  Pedcs  autem  nostri  in 
viam  pacis  diriguntur  :  cum  actionum  nostrarum 
iter  per  omnia  cum  lledcmptoris  illuminatorisque 
nostri  gratia  concordat. 

CANTIGUM  SANCT.E  MARLE  AD  VESPERAM 

LUaE  CAPITULO  I. 

1  Magnificat  anima  mea|Dam//mm. 

Magniflcat  anima  mea :  tanto  inquit  mo  Dominus 
tanquam  inaudito  munere  sublimavit,  quod  nuUo 
linguoB  ofQcio  explicari,  sed  intimo  pectoris  affectu 
vix  valeat  comprehendi :  Et  ideo  totas  animas  vires 
in  agendis  gratiarum  laudibus  olTero. 

2  Et  exsultavit  spiritus  meus,  tv 
In  Deo  salutari  meo, 

Etexsultavit  spiritus  meus  :  quia  et  ejusdem  Je- 
8U,idest  salutaris  aeternadivinitate  spiritus  mcus 
Istatur :  ejus  mea  caro  temforali  conceptione  fecun- 
datur.  Cui  simile  est  Psalmista;.  Anima  autem  mea 
exsultabit  in  Domino  ct  deleelabitur  super  salutari 
8U0  {Psal.  XXXI v). 

3  Quia  respexit  humilitatem  anciUos  sux, 

Ecce  enim  ex  hoc  beatam  mc  dicent  omncs  gene- 
raUonrs. 
Quia  respexit.  Ciyus  humilitas  respicitur,  recte 
beata  omnibus  cognominanda  gratulotur.  Decebat 


enim  ut  t^icut  pcrsui»erbiam  primoi  pai^entiH  nosina 
Evac  mors  intravit  in  mundum  :  ita  denuo  pcr  hn* 
militatem  Maris  vitaj  introitus  panderetur. 

4  Quia  fecit  mihi  magna  qui  potens  esl. 
Et  sanctum  nomen  ejus. 

Quia  fecit :  sola  quippe  illa  anima  :  cui  Dominus 
magna  facere  dignatur,  dignis  eum  prfficoniis  ma- 
gniOcare  potest.  Sanctum  autem  nomcn  cjus  voca- 
tur,  quod  singularis  culmine  potentis  transccndit 
omnem  creaturam,  atque  ab  universis  qu»  fecil 
longe  segregatur. 

5  Et  misericordia  ejus  a  progenie  in  progenies. 
Timentibus  eum. 

Et  misericordia  :  quasi  diceret  sicut  supra  m^  ti- 
mentem  venit  misericordia  ejus,  ita  et  supra  omnes 
timentes.  A  5/)rciaIibus  enim  se  donis,  ad  generalia 
Dei  judicia  convertens,  totius  humani  generis  statum 
describit :  et  quid  huperbi,  quid  humiles  mereantur, 
quid  filii  Abrahaj  pcr  liberum  arbitrium,  qujd  fdii 
Dei  sint  per  gratiam,altcrnis  versibus  explicat.  Non 
ergo,  inquit,  soli  mihi  fecit  magna  qui  potens  est: 
sed  et  in  omui  gente  et  progenie,  qui  timet  Deum 
et  opcratur  justitiam,  acceptus  est  illi  (Act.  x). 
0  Fecit  potcntiam  in  brachio  suo. 
Dispersit  superbos  mente  cordis  sui, 

Fecit  potcntiam  :  nunc  de  Deo  Patre  loquitur,  qui 
fccit  potentiam  in  brachio  suo,  id  est  in  ipso  suo 
Filio,  sicut  enim  tuum  brachium  est  per  quod  ope- 
rariSjSic  Dei  brachium  dictum  est  ejus  verbum^quia 
per  verbum  operatus  est  mundum.  B  Vel  brachium 
suum,  potestas  et  ditio  ejus  virtutis  dicltur  :  quia 
non  aiicno  ad  opcrandum  auxilio  indiget. 

7  Deposuit  potentes  de  scde. 
Et  exaltavit  humiles. 

Deposuit :  potcntcs  enim  appellantur  elati,  sicufl 
Judaei :  qui  depositi  sunt  de  sede  regni,  seu  inlelli— 
gcntia  sanctarum  Scripturarum.  B  Eosdeuiquc  p 
tentes,  quos  antc  superbos  dixerat,  appcUat,  poten 
tes  igiiur,  non  quia  vere  sint  potentes,  dicuutur 
sed  quia  coufidentes  in  virtute  sua,  conditoris  su 
auxilium  quarerc  detrectant.  Illi  autein  vere 
tentes  sunt,qui  cum  Apostolo  diccre  possunt :  Ovtm 
nia  possum  in  eo  qui    me   confortat  Jesu  Cbrist< 
(Phil.  IV). 

8  Esurientcs  implcvit  bonis. 
Et  divites  dimisit  inanes. 

B  Esurientes  coelestia,  implentur  hic  virtutibus 
ccelestibus,  ct  post  mortem  a^terna  beatitudine  :  et 
qui  tcrrenis  divitiis  vel  honoribus  gIoriantur,quibu8 
refcrtos  sc  norunt,  vacui  relinquuntur  virtutibus, 
et  post  hanc  vitam  (cterna  laborabunt  inopia, 

9  Suscepit  Isracl  puerum  suum. 
Ilecordatus  misericordix  suw. 

Suscepit  Israel  :  Israel,  id  est  omnis  videns  per 
fidem  Deum^  suscipitur  a  Dco;  dum  puer,  id  eat 
humilis  et  obediens  fuerit.  Suscepit  igitur  Deus  It- 
rael  puerum  suum,  quando  camem  ex  Israel  sur- 
sum  cepit,  et  elevavit  usque  ad  unionem  Verbi : 
suECopit  dum  sibi  in  utoro  Maria^  virginis  in  per- 


^7 


COMMENT.  IN  ORATIONEM  DOMINICAM,  ETC. 


558 


•oha  tinivit.  Et  hoc  non  mentis  noslris  aut  ipsius 
Israel  pueri  sui,  sed  miBericoi*dia  sua  indicibiliy 
ci:yus  recordatus  est. 
10    Sieut  locutus  est  ad  patres  mstros. 
Abrakam  et  semini  ejus  in  sxcula. 
Sicut  locutus  cst  ad  patrcs  nostros  :  hoc  enim 
ad  patres  et  prophetas  loquebatur,  quod  facturus 
essct  hanc  misericordiara  Abrahae  et  somini  cjus, 
id  est  omni  (Idem  suam  imitanti. 

CVNTICUM  SIMEONIS. 

LUCiE  CAPITULO  I. 

1      ffunc  dimittis  servum  /Mwm,  Domine, 
Secundum  verbum  tuum  in  pace, 
Nnnc  dimittis  :  vidos  non  solum  Novi.sed  et  A'e- 
teris  Testamenti  ju9tos,spe  futuras  vit»  desiderium 
babuisse   dissolvendi  acorpore  :  imo   pacis   viam 
deputasse,  sarcinam  deponere  terrestrera,  utputa 
qui  se  in  sinu  Abrahac  requiem  non  dubitarent  ha- 
biluros  esse  perpptuom. 


A  2      Quia  viderunt  oculi  mei. 
Salutare  tuum, 
Quia  viderunt  :  Beati  oculi  qui  vident  (Luc,  x) 
qu8B  Simeon  vidit.  Beati  qni  non  viderunt  et  credi- 
derunt  (Joan,  xx). 

3  Quod  parasti,  Ante  laciem  omnium  populorum, 
Quod  parasti.  lUud  inquit  ipsum  quod  postmo- 

dum  omnibus  gentibus  et  populis  et  linguismente 
ac  lide  conspicicndum  parasti,  et  spe  ao  dilectione 
quaercndum  praevidisti,  ipse  diu  desideratum^nunc 
et  carnis  et  cordis  oculis  tuum  salutarecontemplor. 

4  Lumen  ad  revelationem  gentium, 
Et  gloriam  plebis  tux  IsraeU 

Lumcn,  lumen  quidem  utrique  populo,  salutare 
Dei,  id  est  Christus  a  Deo  paratus  est.  Qui  tamen 
j.  gloria  magis  dicitur  Israel,  cui  diu  speratur  {Rom, 
L\),  et  cx  quo  pronuntiatus  advenit.  Gentium  vero 
revelatio^  quas  visitarc  ct  illustrare  pariter  digna- 
tus  est. 


SANCTI  BRUNNOIS 


EPISCOPI  HERBIPOLENSIS 


COMMENTARIUS 

IN  ORATIONEM  DOMINICAM,  SYMBOLUM  APOSTOLORUM 


ET 


FIDEM  ATHANASH. 


ORATIO  DOMINICA.  C 

MXTTHiEI   CAPITULO   VI   ET   LUCiE  XI. 

Pater  noster  qui  es  in  calis, 
Discipulus.  In  oratione  Dominica  quot  pctitiones 
^^bentur?  Magisler.  Septem.  D.  Qu»  est  prima? 
^^ .  Sanctificetur  nomen  tuum.  I>.  Hoc  quod  in 
^^pite  est,  Pater  noster  qui  es  in  ccelis,  quomodo 
^^telligitur?  M.  Ibi  enim  invocatio  divinitatis  est, 
'^Xim  Patrem  nos  habere  profitcmur  Deum  :  quia 
^^nes  fratres  sumus,  et  Deum  Patrem  habcmusin 
^^lis  {Mutth,  XXIII) 

^     Sanctifidetur  nomen  tuum. 

D.  In  prima  petitione  quam  dixidti,  quid  intelli- 
^endumest^M.AChristo  enim  Christianus  deriva- 
^ur,etideo  dum  Christiani  vocamur.Christi  nomen 
^nemus,  et  supplicamus,  ut  opera  Christi  facere  D 
"^leamus^et  nomen  suum  per  opera  bona  nostra  in 
^is  sanctificetur. 
^    Adveniat  regnum  tuum, 

0.  Que  secunda  petitio?  M.  Adveniat  regnum 
fcQm.  D.  Quid  ibi  intolligendum  cst?  M.  Oramus 


enim,ut  Christus  rognct  in  nobis,et  non  diabolum 
id  est  Ecclesia  Christi  semper  crescat,  in  qua  re- 
gnat  Dcus  :  ct  dies  judicii  adveniat,  quia  tunc  dia- 
bolus  regnare  in  mundo  deswnY,  et  Christus  cum 
sanctis  suis  in  fieternum  regnabit  (/  Cor,  xv). 

4  Fiat  voluntas  tua  sicut  in  coslo  et  in  terra. 

D  Quae  est  tcrtia?  M.  Fiat  voluntas  tua  sicut  in 
cocio  etin  terra.  D.  Quomodo  est  intelligenda?  M. 
Sicut  angeli  in  coclo  tuae  obediunt  voluntati,  itaet 
justi  in  terra  faciant  :  et  sicut  in  sanctis,  ita  et  in 
peccatoribus  tua  voluntas  impleatur. 

5  Panem  nostrum  quotidianum  da  nobis  hodie : 

D  Qua?  est  quarta?  M.  Panem  nostrum  quotidia- 
num  da  nobis  hodie.  D.  Quid  in  ea  intelligitur? 
M.  Hoc  loco  panis  pro  omnibus  cibis  accipitnr,  de 
quibus  vivere  debeamus:  precamur  etiam  pro  as- 
sumptione  corporis  Christi  :  petimus  denique  ut 
nobis  seipsum  tribuat  qui  est  panis  vivu8(/oan.  vi). 

6  Et  dimitte  nobis  debita  nostra  : 

Sicut  et  nos  dimittimus  debitoribus  nostris, 
D.  Quffi  est  quinta?  M.  Et  dimitte  nobis  debito 


i 


550 


S.  BIIUNONIS  HEHBirOLENSlS  Et^ISCOPI. 


D05tra^8icut  et  nos  dimittimus  (iebitoril)us  nostri».  A 
D.  Quid  in  illa  scntiendum  csl  ?  M.  Prccamur  etiam 
ut  sio  dimittat  nobis  peccata  nostra,  sicut  ot  nos 
dimittimuB  debitoribus  noslris. 

7  Elne  nos  inducas  in  tmtalioncm, 

D.  Quffi  est  sexta?  M.  Et  ne  nos  inducas  in  tcn- 
iationem.  D.  Quomodo  hoc  intelligitur?  M.  Noli  pe- 
timus  ut  non  tentemur^  quia  qui  non  est  tcntatus, 
Bon  est  probatus  (/l(?m.v),Bed  prccamur  no  nos  in- 
ducat  in  tentationem,  quam  sufTerrc  non  possimus 
(/  Cor,  x),  id  est  non  sinat  nos  in  tentationc  pec- 
care.  Induccre  enim  dicitur  Deus,  cum  auxiliQm 
subtrahit. 

8  Sed  libera  nos  a  tnalo,  Amen. 

D.  Que  est  septima?  M.  Sed  libera  nos  a  malo. 
D.  Quomodo  est  intelligcadum?  M.  Id  est  a  diabo-  j. 
lo,Apeocato,ot  ab  omni  malo  tentamento.D.Amcn 
quod  in  fine  e8t,quomodo  intelligitur  vel  cujus  lin- 
guffi  dicitur?  M.  Amon  llcbraicc  dicitur,  quod  in 
Latinum  vorsum,  vere  ct  fideliter  inteliigilur. 

SYMBOLUM  APOSTOLOnUM. 

1  Credo  in  Deum  Vatrem  omnipotentem  : 
Creatorem  coeli  et  tena\ 

D.  Ista  suscipio,  sed  qudniauj,  sicut  nosti^oinnos 
nos  per  fidem  salvari  crcdiinus^rogo  ut  dicas  niihi, 
quomodo  fidem  tuam  intelligas,  vcl  ctiam  in  qucm 
credas.  M.  Ego  crcdo  in  Deum,Patrcm  omnipolcn- 
tem,crcatorem  cccli  ct  tcrra;.  D.  Quaro  dicilur  om- 
nipotenSyOt  quare  creator?  M.  Oninipotens  dicitur, 
quta  omnia  potest  quoicunque  vult;  crcator^  co 
quod  omnia  crcavit,  ca?lnm  ct  torram,  maic  ct  C 
omnia. 

2  Et  in  Jcsum  Christuw  Filium  ejns  unicum  : 
Dominum  nostrum, 

D.  Crodis  in  Jcsum  Chrisluin?  M.  Omnino  crcdo 
in  Jesum  Chrislum  Filium  cjus  unicum,Doi}unum 
nostrum,  qui  est  vcrus  Dcus  ct  vcrus  homo.  D. 
Quomodo  Dcus,  ct  quomodo  verus  homo?  M.  Dcus 
verus  est,  quia  dc  Spiritu  sancto  conccptus  cst, 
homo  verus,  quia  ex  Marla  virginc  natus  cst. 

3  Qui  conceptus  cst  de  Spiritu  sancto  : 
Natus  cx  Maria  virgine. 

D.  Ecce  illum  natum.  Quid  postea  factum  csl? 
M.  Post  sanctam  cnim  cjus  nalivitulcm  (ctate  ct  sa- 
pientia  crescens,  triginta  annos  implcvit  {Luc.  iii). 
In  qua  ctiam  ffitate  a  Joannc  Baptista  dignatus  est  j) 
baptizari,  et  post  baptismum  tribus  annis  ct  dimi- 
dio  docuit.Et  prasdicavit  omnia  quaj  ad  vitam  sctcr- 
nam  portinent. 

4  Passus  suh  Pontio  Pilato  : 
CrucifixuSf  mortuus  ct  scpultiis. 

D.'Post  hanc  praedicationcm  quid  factum  cst?  M. 
In  ipsa  praidicationc  coniprchcnsus  est  a  Judoiis 
iniquis  et  perfidis,  a  quibus  proptcr  invidiam  iilo- 
rum  et  propter  peccata  nostra,  multa  blasphema 
multasque  passionoB  sub  Pontio  Pilato,  qui  judex 
erat  illo  tempore  in  Juda!a,sustinuil.D.Undc  dicitur 
Foatius?  M.  A  loco  ubi  natus  fuit,  hoc  uomcn  ac- 


copit.  D.  Quid  post  htec?  M.  sub  illo  eni 
fixus  cst,el  in  eadcin  cruce  mortuu8,dein 
tus  cst. 
5      Descendit  ad  fn/brna  : 

Tertia  die  rcsurrexit  a  mortuis, 

Et  inancnte  corpore  in  sepulcro,  animf 
infcrna  dcscendit.  De  quo  inferno  sanctoi 
chas,  scilicct,  Abraham,  Isaac  et  Jacob  i 
prophctas  Isaiam,Jeremiam,et  rcliquos,  < 
omncs  quos  clegit^isericorditcr  liberavi! 
die  victor  rosurroxit.  D.  Postquam  resun 
fccit?  M.  Post  nobilissimani  ct  sanctiaeu 
rosurrcctioncm,convorsatus  cst  quadragir 
et  quadraginta  noctibus  cnm  discipulis 
manducavit  cum  illis,  multa  docens  et  l( 
rcgno  Dei  [Act.  i). 
G      Ascendit  ad  coilos  : 

Sedet  ad  dextcram  Dei  Patris  omnipote 

D.  Quid  postoa?  M.  Post  hicc  vcro  videnl 
Ascendit  in  ca^lum,  ubi  quomodo  vult  e 
vult,  scdet  ad  dcxteram  Patris  omnipotci 

7  Imlc  venturus  cst  :  Judicare  vivos  et  m 
D.  Quid  post  hMC  facturus  erit?  M.  Fin: 

tormino,  cuin  ipso  corporc,  cum  quo  as 
coilum,  vcnlurus  cst  judicare  vivos  ct  m( 
Quid  sunt  vivi  ot  quid  sunt  mortui?  M.v 
mortui,  pcccatorcs. 

8  Crcdo  in  Spiritum  sanrtum. 
Sanctam  Jicclcsiam  calholicam. 

D.  Credis  in  Spiritum  sanctum?  M.-C 
dubio  in  Spiritum  sanctuin.  D.  Quid  est* 
cst  ct  in  Trinitale  torlia  pcrsona,quia  ali 
sona  Patris,  alia  Filii,  alia  Spiritus  sanc 
Trinitatc  unum  Deum  omnino  esse  credc 
lcor.  D.  Grcdis  in  sanctam  Ecclesiam  cath 
sanctoruni  communioncm  ?  M.Credo  sanct 
siani,  sod  non  in  illani  crcdo,  quia  non 
convocatio  vcl  congrcgatio  Christianorura 
Dei  est.  D.  Ecclesia  qualingua  dicitflr?  l 
D.  Quid  intcrpretatur  Lalinc.M.ro/?roca/M 
grcgatio  Christianorum,sicut  supcrius  dix 
est  catholica.^  M.  Univcrsalis,  id  ost  per  1 
bcm  dilfusa. 

Satictorum  communioucm. 

Sanctorum   quoqnc  comniunioncm,  id 
sanctis   societatcm  ct  communionem  m 
crcdo,  si  lidcm  firmitcr  tcnuero  ct  operib 
vcro. 
y      Bcmissioncm  pcccatorum. 

D.  Crcdis  in  remissionem  pcccatorum? 
scd  esse  rcmissionem  pcccatorum  credo, 
pter  hoc  dignatus  cst  Dci  Fiiius  carnem  a 
ut  nos  qui  proptcr  peccata  nostra  salvi 
poleramus,  ejus  misericordia  salvaremur. 
10    Carnis  resurrcctionem. 

D.  Crcdis  in  carnisresurrectionem  PM.^ 
in  illam  :  sed  carnem  quam  in  hac  vita  sui 
coLidiUouc  portamus,  resurrecturam  e»e  i 


rl 


nOMMBNT.  IF  OI\ATIONBM  DOM!NIC\M,  ETC. 


562 


lem  credo,  el  pro  consortio  cjus,  animatn  rationem  A   3    Fides  autem  catholica  hssc  est : 
nddiiuram. 

11    Et  vitam  xternam.  Amen, 

Vilam  ffternam  vero  sine  dubio  nos  consccuturos 
crcdimus  :  si  isla  qucT  hucusque  cxposuimus,  llrmi- 
ter  tcncamus  et  operibus  impleanms. 

LAUDES  POST  NOGTURNUM. 

HYMNUS  QUEM  SANCTUS  AMRROSIUS  YT  SANCTUS  AUGU- 
STINUS  INVICEM  CONDIDERUNT 

(Sequitur  U^dtus  Te  Deum.) 

FIDES  CATHOLICA  SANCTl  ATIIAN.VSU 

EPISCOPI. 

1  Quicunque  vult  satvus  esse  : 
Ante  omnia  opus  est  ut  tcneal  catlwlicum  fidem, 

Hic  beatus  Athanasius  liberum  arbitriim  posuit, 
aicut  dicit  in  psalmo  :  Quis  csi  homo  qui  vult\nlam 
{Pvd.  xxxiii),  et  iterum  in  Evangelio  ipsa  Verilas 
dicitiQui  vult  post  me  vcnire  (3/(J///i.  xvi).  Siniili- 
lerctbic.  Quicunque  vult  salvus  csse.  Non  dicit, 
^•clisaut  non,  salvus  eris,  sed  quicunquo  vult,  quia 
Xeus  omnipotens  nullum  homincm  invitum  autco- 
artuoi  trahit  ad  fidcm.  Sed  quicunque  vult  salvus 

ateraaliter  essc  in  corporevel  in  anima,  noccssilas 
iUi  est  ut  toncat  cathoHcam  fidem.  Quia  ante  omnc 

«pus  necesse  cst  ut  fides  pr.Tredat ;  ante  omnem 

«perationcm,  ante  omncm  in('lioationem,antc  omne 

principiuin  unicuiqueopusest  uttencatcatholiram 

iidcm,  diccnle  Apostolo  :  Sine  fide  impossibile  ost 

placere  Dco  iHebr.  xi).  Unde  llabacno  prophcta  ait : 


B 


Ut  unum  Deum  in  trinitatCf  et  trinitatem  in  uni" 
tate  veneremur. 
Nunc  manircstat  quid  est  fides,  vel  qualiter  unus- 
quisque  eam  crodere  debcat.  Ut  unum  Deum  in  tri- 
nitate  et  trinitatem  in  unitato  veneremur,  id  esi  de- 
bemus  crodere  Irinum  ctunum;  unum  in  subsian- 
iia,  trinumque  in  personis;  nec  proptcr  irinitattm 
dcbemus  dimittcrcunitatem,  nec  propier  uniiaiem 
debemus  dimittcre  trinitatcm.Utipsumqaem  coli- 
mus,  unum  venercmur  et  irinum;  unum  propter 
unitatem  substantia);  trinum  propter  personarum 
vocabuia,  veneremur,  id  esi  adoremus  aique  cola- 
•mus. 
4    Neque  confundentes  perscius  : 
Neque  substantiam  separantes. 
Confundero  cst  commiscere,  quia  non  debemus 
iantum  un&m  personam  rrcdere,  sicui  Sabcllius  bs- 
roticus  asscrebat,  sed  tres,  id  esi  Patrem  ei  Filium 
et  Spiritum  sanctum,  hqc  substaniiam  separare  : 
ui  Arius  hccrcticus  a^ercbat;  dicebat  enim,  quod 
sicut  crant  tres  persona;,  ita  fuisseni  ircs  subsian- 
tiffi.  Patrcm  asscrebat  majorem  Filio,  Pilium  mino- 
rem  Pati-e,  Spirilum  sanctum  ministrum  eorum  di- 
ccbat.  Substantia  dicitur,  co  quod   cx  semeiipsa 
subsistit;  suiistantia  vero  communo  esi  nomen  om- 
nium  rerum  qua3  sunt,  coclum,  sol,  luna,  ierra,  ar- 
bores;  honiincs  ctiam  substaniia?  dicuniur.  Dens 
igitur  substanlia  est,  et  summa  substaniia,  ei  prima 
ei  omnium  substantianim  causa,  quia  omnium  re- 
runi  crcator  est  (Exod.  iii).  Esseniia  igitur  proprie  de 


JuBtus  autem   cx   fidc  vivit  (lUibac.  ii).  Catholica,  C  Deo  dicitur,  quaj  scmper  esi  quod  esi,  quia  incom- 
Crecus  sermo  cst,  Lalino  interprctatur  (jeneralis      mutabilis  cst  (Jnc.  i). 


«ve  universalis;  gcneralis,  pertinet  ad  omnes  homi- 
acs;  universalis,  quia  pcr  universum  orbem  cst 
diffusa.  Fides  credulitas  est  qua,  scilicet  veraciter 
crediinu8,id  quod  nequaquam  vidercvalemus.Unde 
Apostolus  ait  :  Fides  cst  sperandum  substantia  re- 
nnn,  argumentum  non  apparentium  {Hebr.  x\).  Di- 
cilor  namque  fides,  eo  quod  iit  inter  Dcum  ct  homi- 
ocs.  Istam  fidcm,  istain  credulitatem  anlc  omnia 
opus  est  habere  nobis,  quia  fides  fundamentum  est 
omnium  virtutum,  et  ideo  prius  aedificamus  lidem, 
qu«  est  fundamenlum,  ct  super  eam  cietcras  virtu- 
tee,  quia  sine  fide  nullus  salvus  csse  potest.  Dicitur 
igilur  firlcs,  crcdulitas   sive   crcdcntia.  Catholica, 


5    Alia  est  enim  persona  Patris  : 
Alia  Filiij  alia  Spiritm  sancti, 
Ilic  contra  Sabellium  sunt  personce  divis»,  quas 
asserit  essc  unam,quia  Pater  in  sua  persona  non  esi 
Filius,  sed  tantum  Pater ;  nec  Filius  in  sua  peraona 
est  Patcr,  sed  tantum  Filius,ci  Spiritus  sancius  in 
sua  persona  non  est  Patcr,  ncc  Filius,  sed  ianium 
Spiritus  sanctus,  ox  utroquo  procedens.  Persona 
dicta  est,  co  quod  pcr  se  sonai. 
6    Sed  Palris  et  Filii  ct  Spiritus  sancti  una  est  di' 
vinitas  : 
jEqualis  gloria,  coxterna  majestas. 
Sed  Patris  et  Filii  ct  Spiritus  sancii  una  esi  di- 


ttniversalis  diritur,  id  cst  rccta,qnam  uniycrsa  Ec.  jj  vinitas,  hoc  cit  uria  substantia.  Jiqualis  gloria,  oo- 
clesia  tcnoredebet.  Ecclesiavera  congrcgatio  Chri-  ^ 

•lianorum  sive  conventus  populorum  dicitur. 
2    Quamnisi  quisque  integram  inviolatamque  scr- 
vavcril : 
'Absque  dubio  in  xternum  peribit. 
Quam  fidem  quisque,  id  est  unusquis(^ue.  Inte- 
gram,  id  csi   pfenam  et  perfectani,  ut  cam   non 
^cindat  pcr  hajresim,  neque  ullo  schismate  corrum- 
l^at.  Inviolatam,  id  est  eam  non  viulet  iiialcdircndo 
^lque  pra;dicando,  et  si  eam  non  custodicrit  inte- 
gram  et  inviolatam,  absquc  dubio  in  icterna  dam- 
^ations  peribit. 


oitcrna  majcstas,  id  est  cosqualis,  sine  iniiio  ei  fine, 
et  gloria,  ct  potestas. 

7  Qualis  Patcr  talis  Filius  : 
Talis  et  S  iiritus  sanrtus  : 

Quia  sicut  Patcr  sternus  esi  vel  omnipoienB 
seu  invisibilis,  similiter  cst  ei  Filius  oi  Spiriius 
sanctus. 

8  Incrcatus  Patcr,  increatus  Filius  : 
Increaius  Spiritus  sanctus. 

Increatus  Patcr.  In,  praspositio^esiin  hocloco,pro 
non  composita.  Incrcatus  Pater,  id  esi  non  creaiua, 
quia  iiiec  cst  omnium  Creator^  et  a  nullo  creaiue^ 


563  S.  BRUNONIS  HRRBIPOLENSIS  EPISCOPI.  IMf. 

Ipse  est  omnium  frctor,  ct  a  nullo  factus.  Increatus  ^  buisset  Filium,  nunquam  habuissei  nomen  Patri%^ 


Filius,  increatus  etSpiritus  sanctus.Increatus  Fiiius, 
non  crcatura,  sicut  Arius  diccbat,  quia  omnia  simul 
creavit  cum  Patre,  similiter  cl  Spiritus  sanctus. 
9    Immensus  Pater,  immensiis  Filius  : 

Immensus  Spiritus  sanctus. 
Immensus  Patcr,  quia  ejus  magniUidinem  vel 
quantitatem  nullus  mensurare  potcst,  qua3  ccdIo  est 
excelsior,  terra  profundior  et  latior  mari  {Job.  xi) : 
et  est  incircumscriptu?,  incorporcus,  inlocabiliSy 
ubique  totus :  et  non  est  locus  ubi  non  sit,  sicut|dicit 
in  psalmo.  Si  asccndero  in  coclum,  tu  illic  es;  s^ 
descendero  ad  t/2fernum,  adcs;  et  si  iero  ad  extrcma 
maris,  ibi  me  dcxtera  tua  tencbit  (Psal.  xxxviii).  Ipse 
est  intra  omnia,  et   non   conclusus ;  cxtra   omnia, 


similitcr  et  Spiritus  sanctus  non  a  se,  sed  alic^jajBf 
Spiritus  est.  Est  ct  aliud  vocabulum,  ubi  Spiritus 
sanctus  rclativedicitur,scilicetdonum,dicitur  enim 
donum  donatoris,  et  donator  doni.  Oonatorem  dico 
csse  Patrcm  donum  vero  Spiritum  sanctum,  donum 
vero  refertur  ad  douatorem  et  donator  ad  donum. 
Eccc  qua  ratione  Spiritus  sanctus  relative  dicilur. 
15  Ita  Deus  Pater  :  Deus  Filius  : 
Deus  ct  Spiritus  sanctus. 
Dcus  proprium  nomen  est  Trinitatis,  perlinens  ad 
Patrem  ct  Filium  et  Spiritum  sanctum,  translatum 
cx  Grsca  appcllatione.  Nam  Deus  Graece  theos  di- 
citur,  id  est  timor.  Unde  tractus  est  Oous,  quod 
eum  colcntibus  sit  timor.  Proprium  veronomcn  est 


et  non  excelsus.  Similiter  et  Filius,  qui  attingit  a  ^  Patris,  quia  solus  est  Pater;  et  proprium  nomen 


flne  usq  e  ad  fincm  forliter  {Sap.  viu),  dc  quo  scrip- 
^umest.VcrboDominicQjli  firrnati  sunt(/^5a/.xxxin). 
Pari  modo  et  Spiritus  sanctus.  Unde  dicilur  :  Spi- 
tus  Domini  replevit  orbcm  tcrrarum  {Sap.  i). 

10  /Etemus  Pater,  {etemus  Filius. 
Mternus  Spiritus  sanctus. 

Hic  ffiternus,  pro  sempiterno  debemus  intclligere. 
JEtemus  dicitur  Deus  Pater,quia  sine  initio  et  sine 
One  constat,  similiter  et  Filius  ct  Spirilus  sanctus, 
quia  sicut  nunquam  non  Pater,  ita  nunquam  non 
Filius  ac  Spiritus  sanctus. 

11  Ei  tamen  non  trcs  xtemi : 
Sed  unm  xtemus. 

Et  tamen  non  tres  ffilerni,  scd  unus  (cternus,  sci- 
licet  In  substantia. 

42    Sicut  non  tres  increati  nec  fres  immensi  : 
Sed  unus  increatus  et  unus  imtnensus. 

Quia  unus  est  Deus  in  sua  substantia. 

13  Similiter  omnipotens  Pater,  omnipotens  Filius  : 
Omnipotens  et  Spiritus  sanctus. 

OmnipotensdiciturPater,quia  omuiapotest;  iion 
a  patiendo,  quod  non  vult,  sed  a  facicndo  omnia 
quscunque  vult,  et  nibil  illi  impossibile  cst.  Omni- 
potens  et  Filiu8,quiaquidquid  polest  Pater,  potest 
et  Filius;  nihilominus  et  Spiritus  sanclus.  Ergo  si 
omnia  pofest,  quid  est  quod  non  potest?  hoc  non 
potest.quod  non  convcnit  omnipotenti  possc.  Falli 
non  potest,  qula  veritas  et  sapieutia  est :  /Egrotare 
aut  infirmari  non  potest,  quia  sanitas  est :  Mori  non 
potest,  quia  immortalis  est :  Finiri  non  potcst,  quia 
inGnitns  et  perennis  est. 

14  Et  tamen  non  tres  omnipotentes  : 
Sed  unus  Omnipotens. 

Non  tres  tamen  omnipotentes,  quia  omnipotentia 
est  in  substantia,  sed  corum  una  est  substantia. 
Paternitas  vero  in  rclationo  ad  altcrum  cst,  unde 
et  noinina  Patris  ct  Filii  et  Spirilus  sancti  rclativa 
8unt,quia  alia  ad  alia  referuntur,  sicut  verbi  gratia 
servus  ad  dominum,  dominus  ad  servum,  magistcr 
ad  discipulum,  discipuius  ad  magistrum,  pater  ad 
filium,  filius  ad  patrcm  :  quia  nuUns  pater  dicitur, 
nisi  habcat  filiuin  cujus  sit  pater  :  ct  nullus,  filius 
nisi  babeat  patrcm  cujus  filius  sit^  quia  si  non  ha- 


cst  Filii,  quia  solus  Filius  est  a  solo  Patre;  et  pro- 
prium  nomcn  est  Spiritus  sancti,  quia  ab  utroque 
proccdit.  Dcus  cst  Pater»  quia  ipse  est  fons  et  origo 
deitatis;  similiter  et  Filius  Deus  cst,  et  hoc  non  a 
semetipso,  quia  non  est  a  se,  sed  a  solo  Patre  ett 
genitus;  pari  modo  ct  Spiritus  sanctus,  non  a  86  est 
Deus,  sed  a  Patre  ct  Filio  procedens  est. 

16  Et  tamen  non  tres  dii  : 
Sed  unus  est  Dcus. 
Ita  Dominus  Pater,  Dominus  Filius  : 
Dominus  Spiritus  sanetus. 
Et  tamen  non  tres  Domini  : 
Sed  unus  est  dominus, 

Sicut  scriptum  est  :  Audi  Israel,  Dominus  DeoM 
tuus  unus  C9\.{leut.  vi).  Dominus  dicitur  Pater  aa 
C  dominationc,co  quod  creaturam  suam  rcgnat  atqu^ 
gubernet,  simlViicr  ct  Filius  et  Spiritus  sanctus. 

17  Quia  sicut  sintjiUatim  unamquamque  personam 
Deum  et  Dominum  confiteri  Christiana  verita^^ 

compellimur. 
Quia  sicut  singillatim,  id  est  sicut  distincte  vi 
separatim  unaraquamque  personam  dico  Deum 
Doininum,  quia  si  mc  interrogaveris  quid  estPate 
cgo  rcspondco,  Dcusct  Dominus;  similiter  si  int 
rogaveris,  quid  cst  Filius,  ego  dico,  Deus  et  Do 
nus;  et  si  dicis  qui<1  cst  Spiritus  sanctus,  ego 
spondeo,  Dcus  el  Doiuinus,  et  tamen  in  his  trib-mJi 
personis,  non  tres  Deos,  nec  tres  Dominos,  sed     Sa 
tribus,  sicut  jam  supra  dictum  est,  unum  Deum     el 
Dominum  confitcor. 
n  18    Ita  tres  Deos  aut  Dominos  dicere  : 
Catholica  rclUjione  prohibemur, 
Prohibemur,  id  cst  vetamur. 

19  Pater  a  nullo  est  factus. 
Ncc  crcatus  ncc  Qcniius» 

Patcr  a  nullo   esl  faclus  quia  ipse  eal  omnmu^ 
factor,  nec  crcaVvv^  s^d  crealor,  nec  genitus 
nitor,  Pater  ca\\x\  Qjt^^e,  i.atino  gcnitor  dlcilur"  _ 

20  Filius  a  i*c\,^^^Q\o  eU  '. 
Non  factiK^  crea^^  scd  genitus. 

Filius  a  P^xx''      <\^^^^^^^^  taclus, qu\a  i^i^ 
omniuni  la 
ipsc  cst  o 


.^^ 


561 


S.  BKUNONIS  IlKfmiPOL.  EPISH.  COMMKNT.  IN  (  RAT.  DOM.,  ETC- 


568 


32    Unus  auWm  non  convcrsioiie  divinUalis  in  rar- AuSlalis  a8picicniGsinccBlum,liicJe8usquias8umpius 

cst  a  Yobis  in  cocluin,  sic  vcnict  queoiadmodum 
vidistis  cum  cuntcm  in  coclum  {Act.  i).  Quis  secun- 
dum  divinilalom  ad  nullumpotcstasccnderelocuro, 
scd  uhique  totus  03l.  Scdct  ad  dcxtcram  Dei  Patris 
omnipotcnlis  dextcrnm  aiitcm  Dei  non  carnalcm, 
non  corporalimi  (siciit  humanahabct  natura),8ed  in 
hoc  ioco  gloriam  Dei  convcnit  accipore,ac  si  aporle 
dicat  :  Regnal  in  gloria  Dci,  ct  sedcrc  pro  regnarc 
dicitur. 

37    Inde   vctUunis  csl   :   Judicare   vivos    ei    mor- 

luos, 

Vcnturus  ost  in  cadcm  forma,  in  qua  crucinxus, 

in  qiia  mortuus,  in  qua  scpultus  cst,  ct  in  qua  re- 

surrcxit  :  non  in  ca  tamon  humilitate  in  qua  aniea 


nem  : 
Sed  assumpiione  humanitalis  in  Deo. 
Non  quod  illadivinitas,quacst  FiliusDci  sc  con- 
M)rt4sset  in  humanitatcm(uthocquod  cratdivinum 
{lcrcthumanum),sed  assuincndonoslram  naluram, 
sic  est  unus  clTectus,  ut  non  aniittcrct  quod   crat, 
sed  assumcrct  quod  non  crat.  Asr^umpsit  enim  hu- 
manitatem,  ct  non  amisit  divinitatcm. 
33    Unn$  omnino  non  confusione  substanliic  : 
Sed  unilate  personx. 
Non  in  ea  naturarum  commisLio  csl :  ut  vcl  divi- 
nitas  mutareturinnaturam  humanitatis:vol  huma- 
nitasconvcrterereturinnaturanidivinitalis ;  scd  ulri- 
que  natur»  sua  manct  proprielas  in  pcrpctuum,tan- 


la  tamen  conjunctio  cst  naturarnm,  ut  idcm  qiii  «  Jiiit.scdin  gloriaotmajcstate.Et  idco  in  ipsaforma: 


ffltcrnalitor  cx  Dco   Patro  gcnitus  cst,    homo    sit 
verus  :  ct  illc  qui  natus  cst,  tcmporalilor  cx  Vir- 
ginc,Dcus  sit  vorus  :  proptcr  t'usci[)!cnt(Mn  Deum, 
Dcus  veruB,  Deus  Dei  Filius  :  propter  suscoptum 
hominem,hoino  vorus.  Porsonnm  quippo  Filii  l)«>i, 
non  cx  duabus  porsonis  unitalcm,  sed  cx   duabus 
naturis  existcro  crcdimns   :  dicere  autcm  dualuis 
personis  composilam,  ut  ncfas  vilaiuus. 
34    ffam  sicui  anima   rationalis   et  caro  unus  csi 
homo  : 
Ita  Dcus  et  homo  unus  cst  Christus. 
Sicut  cnim  ex  carnc  ct  auinia  unum   dicimus 
homincm^ct  unus^juis^pie  habot  duos  homines  in  so 
(unuin  carnulcm,  alium  spiritalem  ;   unuin   visibi- 
}em,alium  invisibilom  ;  unuin  mortaloin,  alium  im- 


ut  vidcut  llerodos  ct  Pilalus  qucm  judicaverunt,  ut 
vidcant  Jud.iM  qncm  tradiderunt, ut  videaut  roilitcs 
qucm  crucilixorunt,  ul  videant  impii  .quem  ncga- 
veruiit.  Vivos  :  quos  cjus  advcntus  invenerit  in 
corporc  vivontes.  Mortuos  :  qui  mortui  erant  ab 
initio  us(|uc  in  illum  diom.  Vul  aliter,  vivos,  id 
osl  sanctos,  morluos,  id  est  pcccatores, 

38  Ad  cujus  advcnlum  : 

Omncs  homincs  rcsurgcrc  habcnt  cum  corporiftu 
6uis : 
In  advonlu  Domini  unusquisquo,  sivc  justi  si 
pcccatoros,    rcsurgore    halxjnt    cum     corporib 
suis. 

39  El  vcddiluri  sunt  dc  factis  propiiis  rationem. 
Roddcre  auteiu  i"alioncm  :  non  fabula  vcrboru 


mortalom) ;  ita  Dous  ct  homo  unus  ost  Chiistus.      C  scd  ivcordationc  omninm  qua?  fccit,  sive  bon 


35    Qui  passus  cst  pro  salule  nostra  : 

Desccndit  ad  iuferos  :  resurrc.vit  a  morluis. 
In  quo  passus,  in  quo  vidcbatur,  in  quo  homo 
eral,  in  quo  crucilixns,  in  qiio  mortuus»,  in  (;uo 
sopuItus,in  quo  rosurrcxit :  (juia  diviniJas  inipassi- 
bilis  cst,scd  in  conjunctioue  i^crsonie  lilius  Doi  di- 
citur  passus,  ct  in  voni  natura  iilius  houiinis  cst 
passus.  Dcscendit  ad  infcros,  scilicet  atiinia  cum 
Vcrbo  :  quia  postquam  humanitas  iissnmpta  osl  a 
divinitatc,non  est  scparala  ii  Verbo,scd  ipsa  anima  a 
corporo  separata  ost  :  quia  si  noii  cssct  scparata, 
corpus  non  potuissct  mori  :  ot  islo  dcsccnsus  ad 
solam  animam  pcrtinet.  llesnrrcxit  a  mortuis,  ut 
nobis   oxemplum   resurn»ctionis    ostcndcrct    ?icut 


sivo  maium,et  scoundum  hoc  uuusquisqucrt^if^ 
dob(,»t  ;  boni  bona,  mali  vero  mala. 
40    Et  (jui  bona  Cfjcrunt,  ibunt  in  vitani  a^Urmanm.     - 
Qui  vcro  malu,  in  igncm  ivienium. 
In  vilam  iotcrnam  :  (piia  sompororunt  boni  s  i  ■: 
fine  in  gloria  rcgnaluri.  In   ignem  ajternum  :  c^  ■-»  ii 
sempcr  erit  malis  sinc  finc  p(ona  infemi,  et   s=  i  ■>• 
ulla  miscnUionc  oum  corporc  ct  unima,noD  cons*^ 
mcu(ii,  scd  sompor  iu'suri  :  ct  nunquam  defici^^nt 
in  iotornis  jxiiuis  niiir.:uiri. 
-il     //,7Y  cst  fidcs  catludira  : 

Quam  nisi  quisquc  fuicliier  firmitcrque  crctH^^^' 
rit,  salvus  csse  non  potcrit. 
Ihec  cst  fides  catholica  :  sicut  supcrius  dixim*^*» 


prophota  ait  (Osir  vi)  :  Post  duos  dies   suscitubit  [)  isUa  ost  fidcs  catholica.  Per  hoc  hic  rogatct  aii  «^*** 


no8,  et  tcrlia  resurgemus,  ct  in  conspectu  ejus  vi- 

vemus. 

36    Asccndit  ad  cn^los  : 

Sedct  ad  dextcram  Dei  l^alris  omnipolentis, 
Asccndit  ad  coclos,  seilicet  ipsa  humanitas  qua? 
hiit  passa,  sicut  angcli  dixorunt  :  Viri  Galila?i,quid 


nctjUt  unusquisquc  saccrdos  hoc  sciat  et  prasd^^^^* 
Quam,  id  cst  quam  lidem,  quisque,  id  est  ali^^l***'* 
Fidelitcr,  ut  dc  ca  non  dubitet.  Firmiter,  ut  n'ul^'*^ 
a  tua  lidc  tc  removerc  possit,  nullo  schismai^  ^ 
hicrcsi.  Et  si  ita  non  crodideris  salvus  esse  o^° 
potcris. 


:ft;0 


GREGOnTlTS  PAPA  VI.  _  r<(»TlTIA  HISTORICA. 


570 


ANNO   DOMIVt  MXLVt. 


GREGOBIIIS  PAPA  Tl 


NOTITIA  HISTORICA. 

(Apud  Eggs,  Pontificium  doclum,  pag.  310  seqq.) 


GregoriuB  VI  Romanufl,Gratianusantca  vocatus,  A.  i'*?'*»"^"/"'^  •*   si  qiiis  seinitarum   obscrvatores  aliauo 

li r» i:^i: r»^»-.:  T -.  ^-.:^ -«..: : i.:i:  t^..^,^:^^^t  ^^tin^:^     ^,.,.:/:^     ^^:i:^^a •--.i.      \  f 


monachusBenedictinus,  Petri  Leoniseximiaj  nnbili- 
tatis  viri  filius,  sancl.T  lloman.e  EcclesiiC  nrchi- 
presbytcr,  cardinalis  S.  Joannis  anlc  portain  Lali- 
nam,  cxactis  tribus  sacri  throni  usurpatorihus,  iit 
supra  diximus,  cleri  j*c  pnpuli  Romuni  sulfragiis 
lC4;iainatusestsummus  pontitcx  ipsis  Kalendi^j  Maii 
anno  salutis  104.5. 

Hic  vere  germanus  ac  lej^itimus  pontifcx  a  san- 

clissimia  iisque  doctissimis  ejus  temporis  viris  ha- 

bitus  est,  nempc  al)  Hihlcbrando,  postea   Grcgorio 

Xli^cta  Petro  Oamiani^aliisquc  his  similihusviris, 

^imnniacorum  hostibus  implacabilibus.  Non  cnim 

C3rcgorius  ambitione,  scd    zcio    piclalis  (mediante 

^icct  pecunia)  pcrsuasit  pscudopontincibus  ut  asan- 

cta  scdc  reccfferont  :  quarc  llomani  civcs  ac  pra)- 

«crliui  cierus  ilium.tanquam  lOcciosia;  Dci  lil^crato- 

Teiii,  pra*stiti  bcnolicii  mcmores,  in  summum  pon- 

tidceui  elogerunt.Kl  (jrcjTorius  ipso  VII,  in  concilio 


tramissct  artificio,  capitis  scilicet  pericuio  apostoli 
ccclesiam  videre  cupiens,  in  sicarios  incidens,  nutlo 
modo  sine  suhstanti,v  vel  salutis  dtspendio  domum 
revertefjatur.  Super  ipsa  corpora  sanctorum  aposto- 
Inrum  et  marttjrum,  supra  sami  attaria  gladii  nuda- 
hanlur,  et  obUUiones  accedentiuniy  vixdum  appositx^ 
de  manibus  ahripiehanlur,  abrept/v  in  comesmtiones 
et  scortorwn  ahusio7ies  consumebantur,  Tanlorum  ma- 
iirum  heu  !  turbo  Creijorii  papatum  offendit,  Quid 
iijitur?  Ille  primo  leniter,  maijis  amoreauam  terrore^ 
cum  suhjectis  ajerCy  delinquentes  verbis  ptusquam 
vcrheribwi  premere  :  urbani  a  peretjrinorum  infesta- 
tioney  a  rapina  suorum  cessarent :  alterum  esse  con- 
Ira  naturam,  ut  ille  qui  communi  vesceretur  aerc, 
non  communi  frucretur  pace  ;  Christiano  inter  Chri- 
stianos  lihere,  quo  liheret.nrnnrcdiendum^dum  omnes 
sint  ex  uno  famulitio,  omnci  unius  sanguinis  conjuncU 
coaijuln,  redempti  preto ;  alterum  contra  Dei  manda- 
Romano,anno  rcdemptionis  nostrie  1080  celebralo,  p  tum,  quod  prwcepit  ut  qui  altari  dcscrviunty  de  altari 


agnoscit  Gregorium  hunc  Icgitimum  pontillccm  : 
imo  et  Glahs^r,  cjus  plane  tcmporis  auctor  (([uippc 
qui  ad  ipsius  Grcgorii  eloclionom  stylo  porvcnit), 
BummopereGregorium  VI  laudat,atquc  hacc  posLUc- 
nedictum  ejectum  dicit  :  Tunc  (mm  consinisu  totius 
HDmani  populi,  a'que  ex  prcvcepto  imperatoris  ejectus 
est  a  sede  Renedictus,  et  loco  ejus  suhroqatus  est  vir 
reliuiosissimus  ac  sanctitate  perspicuus  Gregonus,7m- 

,,     "     ,v  •  •i_i*-.x     I r i  i ,...  :.i 


ncm,  ct  quidem  canonicam,  a»!  ipsum  scribcns, 
eideni  congratulatur  quo<l  Pkclesia  Dei  per  ojus 
eJectionem  sordibus  oxpurgatis  primum  docorem 
8it  consccuta.  Ut  proinae  nulluni  legitimi  ejus  in- 
gressus  sitdubium. 

Sed  quojnamGregoriuscreatusomniumconscnsu 
pontifcx  cgerit  vidcamus.  Dc  ipso  Guillelmus  Mal- 


vivant :  pr;eterea  domum  Dei  decere  esse  domum 
orationUy  non  speluncam  latronum,  non  gladiatorum 
convcnticulum  :  prrmitferent  ohlationes  transire  in 
nsus  sacerdotum  vel  in  expensas  paupcrum ;  provi- 
surum  se  illis  paternCy  quos  etjestas  ad  rapinas  com- 
pellerel, ut aliquo  honesto  officio stipem haberenliquos 
cupiditas  exagitabatyipsi  sibi  pro  Dei  timore  et  StVculi 
honestate  modum  ponerent.  Invasores  ecctesiastici 
patrimonii  mandalis  et  epistolis  invitavit  ut  aut  m- 
debita  redderent,  aut  se  jure  illa  tenere  in  senatu  Ro- 
mano  probarent ;  si  neutrum  facerent,  Ecclesice  meni' 
bra  se  non  cssc  cognosccrent,  qui  capiti  Ecclesue^ 
beato  Petro  et  ejus  vicario  insuttarent. 

Talia  frcjuenter  concionafus  GrcgoriuSy  cum  pa- 
rum  aut  nihil  apud  obstinatos  animos  proficeretf  se- 
veriarihus  renu^diu^  inveterato  morbo  occurrere  sta- 
tuit ;  cauterio  itaqu^  excommunicationis  omnes  ab 
Ecclesiie  corpore  removit,  vet  qui  talia  facerent  ipsi, 


incsburiensis,qui  paulo  post  floruit  ac  scripsit,ha3C  r%  vel  (jui  facientibus  non  contrairent,  cum  possent,  vel 
habct,  etiam  ab  aliis  co.etamis  scriptoribus  con-  '  denique  qui  taliter  aijentibus  convivio  vel  eliam  allo- 
testata  :  Erat  papa  Gregorius  ^/,  antea  dictus  Gra- 
Uanus,  magnx  retvjionis  et  severitatis:  is  ita  liomani 
apostolatus  staium  pcr  incuriam  antecessorum  suorum 
mminutum  invenit,  ut,  praHcr  pauca  oppida  Urbi  vi- 
€ina,  et  oblationes  fidclium,  penc  nihil  habcret  quo  se 
snstentarct.  Civitates  et  possessiones  in  longinquo  po- 


sitce,  qu3e  ad  jus  Ecclenx  periinebanty  a  prxdonihus 

ahlatos  ;  tramites  puhlici  et  strata  viarum  per  totam 

llaliama  iatronihus  stipahantur,  ut  nutlus  pcregrinus 

nisi  cum  majori  manu  impune  transiret :  fcrvcbant 

loUs   semitis   insidiatorum   examina,  ncc  invenicbat 

viator  quo  cotludio  evaderctt  ita  in  vacuum  sicut  in 

pecuniiisum  furebatur  ;  nec  supplex  hahere  (jraliam, 

nec  resistens  pati  poterat  violnitiam.  Cessatum  cst  ab 

onvii proviiicia  Homam  iter  aggredi,  quod  mnllet  qui- 

\ibet  pcr  domesticas  ecclesias  nummos  suos  dividere, 

auam  latrunculos  propriis  lahorihus  pascere.  Quid  in 

brbe,  unico  olim  sanctitatis  habitaculo  ?  ibi  in  medio 


pro  mcarii  vagabantur,  genus   hominum    in 


(juio  partiiUparent.  ILvc  ille  pro  suo  officio  satis  ha^ 
vehaty  sed  pene  in  perniciem  vcrsa  seduliias  :  matigni 
illi  levi  admonitione  perstricti,  contra  furere^  minis 
auras  teiTitare,  muros  Urbis  armis  circumsonarey 
adco  ut  pcue  papam  interimerent.  Itaque  ferro  ab- 
scissionis  utendum  judicans,  arma  undecunque  et 
equos  conijuisivity  mililes  conscripsitj  e(fuites  adoma- 
vity  ac  ante  otnnia  basilicam  Vaticanam  prjeoccupafis, 
raptores  oblafionum  vel  exsfinxit,  vet  effugavit ;  inde 
fortunam  sibi  aspirare,  propitio  Deo,  videns,  lovgius 
irofjreditur,  iisque  qui  resistcrent  occisiSy  prxdia  om- 
nia,  castella  et  oppida  muttis  tcmporibus  amissa,  sed 
recuperata,  in  antiquum  jus  reformavit.  Quo  factum 
ut  pax  ct  publica  iranquillitas,  pcr  multorum  scgnitiem 
cxsulan^,  auctore  Grc(jorio  in  patriam  rcvocatasit: 
tum  sccuri  fterefjrini  insuetas  viarum  terebant  orbitoi 
l/eti  per  Urbem  anti^iuis  oculos  pascebant  miraculi 
i  in  medio  ^  cantitantes  donis  factis  repatriaoant»  Quirites  inten 
infidum  et  ^  rapto  vivere  assueti,  sanguinarium  vocant  illum. 


871 


GREGOIUI  PAPiE  VI. 


87» 


indigrium  esse  quiDeo  offerfel  saerificium.totc^sdium  A  verba  :  Porro  Gregorlus  VI,  Biabilito  utounquepon* 


eanscius,  Et,  ut  fieri  mnat  quod  morbus  oUoquii 
serpat  in  otnnesy  ipsi  etiam  cardinales  argumenta  pro- 
baDa?it,}laic  Malmesburiensis^et  cum  eo  alii  quiillo 
aevo  floruero  scriptores. 

Cum  igiturGrogorius,zclo  juslitiaD  conimolus,p;ra- 
ves  de  latronibus,  sieuriis  ct  viarum  grassatoribus 
poDnas  sumeret,RomHni,qui  hujus  sacrilega^  rapina; 
participes  erant,  ofTensi,  Henricum  HI  cognomcnto 
iVi^nim, falsis  querclis  circumventum,  ut  m  Itaiiam 
advcrsus  Grcgorium,  spccic  cxstirpandaj  simoniaa, 
qua  Ihronum  apostolicum  occupassc  accusal)atur, 
clesccnderet,  nuntiisjitteris,precibus  sollicitarunt. 
Res  quoTnofin  v;,>  habuerint,  Leo  Ostiensis,  mona- 
chus  Boiicdicuiius,  gravis  auctor  (lih,  ii,  cap.  78), 
diserte  narral  Lis  veibis  :  Jam  duobus  annis  etmcn- 
sibus  octo  prprdictu^  arrhipreshyter  (cui  Grcgorii  no- 
men  in  papatu  est  inditum)  ajioslolinr  sedi  prxscderat, 
cum  Henricus  impcrator,  Conradi  filius,  tot  de  Uo- 


tificatu,  ut  Romanae  Ecclesia  paceixi  diu  concupitam 
conciliarot,  utque  aliis  tribus,  qui  sanctani  sedcm 
invaserant,  memorabili  exemplo  praeiret,  Sutrium 
ad  preces  Henrici  protectu8,in  pleno  concilio  ibidem 
celebrato,  se  ipsum  spoute  pouLificatu,  quem  annis 
duobus  ac  mensibus  octo  laudabiliter  rexcrat,  abdi- 
cavit.  Factum  id  cssc  anno  salutis  1047  scribit  Pa- 
latins  in  Vita  :  alii  ctiam  diem  addunt  trigesimum 
Docembris. 

De  obilu  Grcgorii  et  loco  ubi  is  contigerit,  major 
nascitur  difiicultas  proptcr  historicorum  varialio- 
nem.  Ccrtum  cst  post  ejus  abdicationem  et  electio- 
nem  ClementisIlHonricum  (Inesarem  in  patriamre- 
meantem  duxisse  secum  Clementenipontilicem,ti- 
iuens  uc  ia  liominem  Germauum  Romaui  aliquid 
niolircntur.Duxitetiam  socum  Grcgorium  exaucto- 
ratum,  nc,  ipso  pracscnte,  Romaj  quid  sinistri  tenta- 
rctur  autinnovaretur,  teste  Frisinpcnsi  {lib,yi,cap. 


mana  et  apostotica  sede  perturbationibus  audHis,  g  3'4),  ubi  clare  dieit  Greporium  ab  Uenrico  Irans  Al- 
catitus  inspiratus,  anno  Domini  i0i7,  Italiam  inyrc-  pesio  Germaniamabductum,euuique  bonorisgratia 
diens,  homam  acceterat,  Qui  de  tanta  hxrcsi  sedcm  secutum  csse  niltprandum,quipo8teaGregoriusyiI 
apostoticam  desiderans  cxpurgarc,  Sutrii  perstitit,  et,      emcrsit.  Idcm  testatur  ipse  Gfregorius  VII  in  concilio 

sub  annum  1080  Roma;  celebrato,  in  quo  sic  locu- 
tus  mcmoratur  :  k^os  enim  scitis  ^uia  non  tibenter 
ad  sacrum  ordinem  accessi,  et  invitus  ultra  montes 
cum  domino  papa  Gregorio  abiif  etc.  Certum  igi- 
tur  est  Grcgorium  Roma  abductum  fuisse;  an  vcrq 
redierit?  quomodo?  aut  quando?  incertum. 

Unus  Willeimus  Malmesburiensis^quemsequitur 
Platina,  scribit  Roms  morbo  consumptum  cfeces- 
sisse,  postquam  Ecclesiam  fcrro  ct  igne  a  latroni- 
bus  pur^assct.  Et  cum  a  vulgo  eapropter  homicida 
ot  sanguinarius  vocitarctur,  ipsique  cardinalos  ar- 
gumenta  populi  non  improbare  vidcrentur,  hos  ad 
sc  vocatos  gravibus  vertiis  casti^assc,  ac  inter  alia 
hcTJC  ad  eos  dixisse  :  Vt  scire  possitis,  rectene  an  pet' 
peram  fecerim  purgando  a  latronibus  Ecclesiam,  po- 


super  tanto  negotio  detiberaturus,  universaU*  ibi  epi- 
icoporum  concHium  fieri  procuravit.  Misit  ergo  ad 
omnes,  et  magna  inibi  episcoporum,  abbalum  ac  reli- 
giosorum  virorum  muttitudinc  congregata,  Homanum 
quoque  pontificem,  aui  cidem  concilio  propsideret,  de- 
center  invitat.  Quia  multa?  Comilio  habito,  synodieis 
canonicisque  sententiis  convictus  Greyorius  Simonia- 
cuSf  sponte  sun  e  sede  desilicns,  ponfificalibus  se 
infulisexuit,  et,  terrse  nrostratus  usurpati,  honoris  in- 
dulgentiam  sibi  conceni  humiliter  petiit.  Leoni  con- 
sonant  abbas  Desiderius Cassinensis  (lib.  ni  Dialog.), 
Hermannus  Contractu8,et  Sigebertus  (m  Chronicis). 
Hajc  vero  an  legitime  et  canonice  acta,  dubium. 
Btant  undique  patroni  :  Henrico  Ca?sari,  homini 
laico,  nullum  jus  fuisse  causam  summi  pontificis 


cognoscendi  ccrtum  est  :  nec   sane  ipsc  llenricus  p  nitc,  ubi  decessero,  exanime  corpus  meum   ante  fores 
cognoscereautjudicare  tentavit,  sed  coacta  synodo      ecclesix  vectibus  obserato'  :  si  divino  nutu  Ecctesia 


Patribus  cognoscendamremisit.  UndeGregoriumad 
se  venientem  honorifice  excepit,  ut  testantur  Hcr- 
mannusGontractus,  Otho  Frisingensis^ippcque  Leo. 
Gemina  tamen  intercessisse  videtur  simonia :  prima, 
quod  media  pecunia  controversia  ecclesiastica  sit 
aecisa ;  secunda,  quod  sacra)  facultatcs,  et  Petrl 
pat/imonium  cum  scandalo  lotius  orbis  fuerit  pro- 
rusum  pseudopontificibus,  seu  invjisoribusabhomi- 
neprivato,Gratianoscilicet,quinullopoticbaturjure. 
Excusat  tamen  salvatque  Grcgorium,  omnia  hxc 
zelo  pacis,  religionis,  et  unionis  amore  fuisse  per- 
petrata ;  et,  quoa  caput  est,  populus  plauscrit  Roma- 
nus,qui  bonum  onus  religioso  laudavit  ologio,Gre- 
gorium    extollenao    ac   salutando   ut   liberatorem 


Ecctesix  emanibus  trium  tyrannorum.  Accedit  quod 

Gregoriusin  illasynodo  non  fuerit  judicatus  ncque 

depositus,  sed  ipse,  zelo  suo  non  deficiens,se  sponto 

abdicaverit,  cum  videret  non  aliter  paccm,  quam  ^ad  januas  S.  Pctri  sponte   rcclusas  ad  suscipiendum 

unice  exoptaverat,  Ecclcsifle  posse  restitui ;  nam  Be-  *^  ejus  cadaver  facio  haud  apud  ( 


patuerit,  judicabitis  me  Christiatia  dignum  seputtura; 
sin  secus  accidcrit,  projicite  me  quorsutn  tibuerit, 
damnaiumque  putate.  Fecerc  mandata  cardinalea, 
suspcnsa  mcnte  rci  exituii  opperientes  :  cum  ecce 
repentini  turbinisvi  obserata  ecclcsis  ostia  patuerey 
ipsumque  corpus  stupentibus  cunctis  in  medium 
templi  mtrolatum  est.  Hasc  quideui  auctor  Anglus, 
quoi  tamen  peritis  non  admodum  probantur.  Cre- 
aunt  cnim  non  infimae  notaj  scriptores,  veterum  tra- 
ditionibus  inhoirentes,  Gregorium  vel  Cluniaci,  quo 
se  cum  Hiltprando  receperat,  vitae  reliquum  transe- 
gisse,  ibiquc  sancte  mortuum  scpultum  fuissc;  vel 
ccrte  oxsulem  in  ipsa  Gcrmania,  quo  a  Cxsare.  ne 
Clementi  electo  negotium  faccsserot,  abductum  di- 
ximu^,  defunctum  esse.  Audi  Baronium  haec  ipsa  ad 
annum  1044,  n.  15,  non  sino  scrupuio  ponderantem: 
Qux  circumfcruntur  de  Gregorii  obitu,  miraculoque 


nedictus  usurpato  throno  exactus,  nova  semper  cum 
complicibus  moliendo,occasionem  captabatiterum 
rapiendi  pontificatum,  ut  videbimus  in  Vita  Da- 
masi  II. 

Sponte  vero,non  coacte,  pontificatu  cessisse  Gre- 
gorium,  testis  est  Otho  Frisingcnsis  (/f^.vi,<?ap.32), 
cujus  verbd  ha3c  sunt  :  Quem  rex  primo,  ut  decuit, 
honorifice  susccpit,  postmodum  autcm,  collccto  epi- 
scopomm  conventn,  a  pontificatn  pcr  nota  Simonix 
cedere  persuasit.  Idem  asserit  Ilermannus  Contra- 
ctus  in  Chronico  :  Henrico  l\egi  in  Italiam  vefiienti 
Gratianus  papa,  quem  Romani  expulsis  prioribus 
slatuei-ant,  Placcntix  obviam,  honorifice  suscipilur ; 
qui  tamen  postmodum  apud  Sulrium  in  synoao  non 
tnvitus pastorate  officium  deposuit.  Idipsum  sentiunt 
Baronius,  Ciaconms,  Oldoinus  ac  MonumentaSan- 
blasiana  mihi  liberaliter  communicata  in  haec  fere 


omnes  sibi  fidem  conci" 
liant,  quod  scilicet  non  RomXy  sed  in  Germania,  ubi 
exsul  agebat,  defunctus  esse  dicatur.  Sed  nec  nos 
adeo  constantcr  ca  de  miraculo  suadendo  proponimui  : 
fidcs  sit  penes  auctorem.  Nulant  igilur  omnia  hac  in 
parte,  ncc  quem  facile  scquaris  habes.  Sed  nec  illa 
quaiCiaconiusPlatinam  sccutus  8ubjungit,majorep 
fidem  raerentur.  Scribit  is  Gregorium  i(quem  nun- 
quam  Roma  abductum  putat)  post  Henrici  reditum, 
collecto  parvo  cxercitu,  Clementem  II  Urbe  expulis- 
se,  jura  et  praBdia  recuperasse,cum  Cssare  bellum 
gessisse,  nec  ab  eo  superatum  esse.  Confirmat  saa 
dicta  auctoritate  Leonis  Ostiensis,  et  constanter  Ro- 
maj  mortuum,  ac,  facto  ante  forcs  miraculo,  in  Vati» 
cano  scpultum  scribit  Scd,  pace  tanti  viri,  hac  in 
Ostiensi  minime  leguntur,  falsoque  citantur,  ut  luft- 
tranti  liquido  constabit. 


S73 


EPISTOL.€  ET  PRIVILEGIA. 


574 


GREGOltll  FAPJE  VI 

EPISTOLJ;  ET  PRIVILEGIA 


L 

OIIEGORII    PAPiC    VI     BULIA    PRO     FARFENSI     COENOUIO 
EJUSQUE  ABBATB  ALMERICO. 

(Anno  10i5-6.) 
[Muratori,  Her.  Ital.  Script.  II,  11,  p.  4'i3.1 

Gregorius  episcopus,  scrvus  scrvorum  Dci,  nb- 
bati  Alxerico,  omnibusque  fralribus  sibi  siiltjortis 
monasterii  Farfae,  saluiem  et  apostolicam  bcncdic- 
tionem. 

Nolum  sit  omnibus  cpiscopis,  ducibus,  marchio- 

nibus,  comitibus,  majoribus  et  minoribus  m  orbe 

RomaDO  dcgentibus,  quod  abbas  FarfjB  coenobii, 

Bcilicet  Almericus,  dcprecatus  cst  nostram  celsitu- 

dinem  ac  charitatem  cum  grege  sibi  commisso.qua- 

tenus  quae  ordinaverunt  atque  conslitucrunt  sancti 

antiqui  pontiiices  in  Farfensi  ccenobio  bcata3  Ma- 

ri«  semper  virginis,  confirmaremus.ltaquc  eacon- 

firmamus  et  corroboramus,videlicet  ut  a  qualicun- 

c^ue  episcopo  placuerit  abbati  vel  monac.iis  ojusdcm 

■nonasterii  sacrari  suas  occlesias  ac  monachos  or- 

^inari  suos,  nostra  licentia  praeccptoque  fiat;  et, 

"■il  vorius  crodatur,nostro  sigilio  in  perpetuum  cor- 

voboramus.  Si  quis  autem  huic  nostro  pri^eccpto 

contrarius  exstiterit,  vel  violavorit,  x  libras  auri  in 

«postolic»  aulfle  thesauri8,etx  in  beatae  Mariae  Vir- 

Cinis  persolvat.Et  hoc  constituimus  non  tantum  in 

comitatu  Abincnsi,  sed  ct  in  Marchia,  ot  in  omni- 

1)U8  collis  supradicto  ccenobio  subjcctis,vcl  ubicun- 

^oe  aliquam  possidet  possessionem  ecclesiasticam. 

^rici  quoque  degentes  in  ecclesiis  ejusdem  coe- 

*iobii,hac  liberlato  utentes,sacros  ordines  similitor 

v^ipiant  a  qualicunque  episcopo  abbati  placucrit 

^arfenai ;  verumtamen  hoc  jubemus  quatenus  hi 

ordines  flant  a  bonis  et  a  catholicis  episcopis.Bene 

^alete. 

II. 

OREQORII  VI   EPISTOLA  AD   OMNES  CHRISTIANOS. 

(Anno  1045-6.) 

Uiiuu  ter  in  amw  se  celehraturum  spornlet  pro  iis  qui 
ie  collatutvs  slatuerant  annuam  vecuniam  pro  sar" 
ti<  UcUs  templorum  homanx  urhis. 

[Mansi,  Concil,  tom.  19,  col.  611.J . 

Gregorics  episcopus,  servus  servorum  Dei,  om- 
nihas  qni  Christiana  fidc  censcnlur,  ct  B.  aposto- 
icniin  principis  sedem  Ecclesiarum  omnium  ma- 
."^  recognoscunt,  salutem  et  absolutionem  om- 
^'OQi  peccatorum  per  benedictioncm  ct  mcritaBB. 
,.   e/  Pauli  principum  apostolorum. 


%, 


ojn    vobis  lieri  volumus,  fralres  charissimi, 


A  quod  a  sancta  Romana  Ecclesia  communi  matre, 
omnium  magistra  et  domina,  non  solum  splendor 
sanctae  religionis  universum  mundum  illuminavit, 
sed  etiam  multis  indigentibus  per  diversas  partes 
terr»  necessaria  pietate  distribuit :  modo  vero, 
peccatis  non  tantum  nostris  sed  etiam  multarura 
gentium  exigentibus,et  in  rcligione  friguit,et  terre- 
nas  opes  inajori  ex  parlc  amisit.  Nonnulli  etiam 
imperatores,  roges  et  principes,  aliorum  ordinum 
personae,  misora  cupiditate  capti,  malernam  male- 
dictionem  incurrere  nontimentos,ejuspossessione8 
invascrunt,distraxcrunt,et  in  proprios  usus  redege- 
runt  :  qui,  etiam  gladio  anathoujatis  percussi,  et 
more  infelicis  Judae  sacrilegii  vinculo  strangulati, 
ne  ad  poenitentiam  rcdirent,dcsipuerunt.  Hinc  igi- 

ij  tur  inopia,  dcvastationes,  latrocinia,  rapinaB,contra 
ipsum  Ecclesiae  caput,  beatum  videlicet  Petrum, 
et  in  ejus  quasi  visceribus  exorlae  sunt.  Proinde 
propria  ipsius  eccloaiaj  et  U.  Pauli,  quae  illorum 
corporibus  per  totum  orbem  refulgent.ct  suo  odore 
suaque  pietate  onmes  ad  se  gcntes  provocant,  Jam 
jam  heu  I  proh  dolorl  ruinam  minantur.Unde  nos, 
utcunque  meritis  paupere8,nec  rebus  quidem  divi- 
tcs,ca}pimus,  ut  lanto  periculo  Deo  adjuvante  suc- 
currere,manumque  adjutorii  ad  instaurandum  prae- 
berc  possemns.  Hoc  antcm  religiosi  clerici  viden- 
tes,et  laici  quamplurimi,quos  Guillelmusgloriosus 
Aquitaniae  dux  ad  nostrum  auxilium  incitare  coepit, 
unoquoque  anno  de  suis  rcbus  oblationcs  largiri 
disposuerunt,  ad  hoc  specialitor  ut  ea  quae  in  ejus 
propria  ecclcsia  sunt   neccssaria   restaurentur  et 

C  acdificentur,  quatenus  omnipotens  Dominus,  et  co- 
rum  merilis  ot  speciali  sanctae  Romanas  Ecclesiae 
oratione,per  veram  poenitentivm  eos  ad  eam  fidem 
instaurarc  [digneturj,  quam  in  baptismo  Domino 
promiserunt,et,  coelcstis  patriae  ruinam  restituens, 
in  aeterna  beatitudino  eos  collocet.  Quorum  nos  vi- 
dentes  devotionem  et  laudabilem  erga  communem 
matrcm  diloctioncm,  tam  per  nos  quam  etiam  per 
successores  nostros  ter  in  anno  cum  omnibus  Ro- 
manis  Ecclesiis  generaliter  missam  celebrare,  et 
septios  illorum  spccialiter  memoriam  inter  sacra 
missarum  solemnia  habcro  promisimus;  ut  omni- 
potcns  Duminus,meritis  Dei  Genitricis,  quae  singu- 
lari  pietate  Romanam  scmper  tuctur  Eccleaiam,  et 
beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  auctoritate, 

D  omnium  sanctorum  maxime  Romae  quicscentium 
oratione,  a  cunctis  cos  peccatis  absolvat,  et  ad  vi- 
tam  {ctcrnam  perducat. 


875 


GREGORII  PAPiE  VI  EPISTOLiE  ET  PlUViLEGIA. 


ST8 


III. 


6IIEGORII   PAP^  VI  EPI8T0LA   AD  ROLANDUM   ECCLESLE 
FLORENTINiE  PR;«P0S1TUM. 

(Anno  i0\6.) 

Eccksix  Florenliniv  rnvonicis  ccclcsiam  S.  Donnini 
ea  lege  donnt,  ut  quotannis  nuri  solidum  palalio 
[Laieranensi]  pendant. 

[Ugliclli,  Italia  sncray  III,  C5.] 

GREr.oiiius  C[)iscopiis,  scrvus  scrvorum  Dei,  Ro- 
LANDO  Florentinaj  canonicic  pra?posilo,  luisquc  suc- 
cessoribus  pcrpc*pam  in  Oomino  salutem. 

Oportct  b.Ti.  iji  rjnlibusdignarependercbcnen- 
cia,  et  illos  accumulare  donis,quorum  dovota  con- 
Btat  csse  scrvitus.Tu  autcm,fili  chari8simc,quia  pa- 
rum  aliquid  decrcvisti  a  nobis  cxposccre,libcnlcrct 


A  Henricus  scilicet  rcx  Francorum,  paternilatem  no- 
stram  humiliter  obsecrans  ut  quamdam  cellam  in 
pago  Viromandcnsi  sitamjn  honore  sanctas  Trini- 
tatis  ac  sancti  Quintini  marlyris  constructam,apos- 
tolicT  auctoritalis  prajsidio  munircmus^quam^sug- 
gcrentibus  Rotberti  militis  honss  mcmoriae  filius, 
qui  camdcm  abbatiolam  juro  bcncHcii  possident, 
ad  sacraj  religionis  cultum  venerabilcm  crigerec^)- 
natus  cst,  ac  regia;  potestatis  proicepto  corroborari 
nisus  cst.Quorum  pctitioni  congaudentes^ecclesias- 
tici  vigoris  manum  ercximus,ct,ex  eaqua  fulcimur 
apostolica  auctoritatc,pr(ecipimus  ut  prsfatam  ab- 
batiam  nemo  unquam  sscularium  possideat,Deqae 
ox  rcbu?  cjusdem  ecclesia3  quidquam  sibi  aliquis 
usurpot,  non  rcx,  non  comes,  non  episcopu8,ncque 


ipsi  decrevimus  annuere  :  ctenim  inultum  laboris  ^  quilibct  princcps  quacunque  potestate  prajditus.vil- 


mullumquc  ponderis  jamjam  sustinuisti  pro  nobis, 
adeo  ut  non  par>'is  scd  magnis  ctiam  muneribus 
dignus  inveniaris.  Qua  vcro  petitio  cst  ut  ccclesia 
S.  Donnini,po8ita  in  comitatu  Florcntino  juxta  flu- 
vium  Arnum,in  cpiscopatu  S.  Joannis,in  tcrritorio 
plebis  S.  Martini  in  Brozzo,  juris  nostraj  S.  R.  E., 
cum  omnibus  ejusdcm  pcrtincntiis,  ubicunque  in- 
veniri  possunt,  concedatur  ab  apostolatu  nostro 
vobis  vostrisquc  successoribus  canonicis  in  vcstra 
canonica  servituris  in  pcrpctuum.Quod  scilicet  sa- 
tis  nobis  videatur  parum,quia  non  potcst  esse  scr- 
vitus  adeequata.Goncedimus  igitur  tam  vobis  quam 
vestraj  canonicaj  vcstrisque  successoribus  canonicis 
in  eadem  canonira  scrvituris  ecclesioiani  ipsam  S. 
Donnini,  cum  omnibus  suis  pcrtincntiis,  suisque 


lam,  aut  mansum,vel  campum,8ive  consuetudines, 
scu  districtiones  terraj  pra»titulala3  abbati®  appen- 
denlis,in  dominium  sibi  subripiat,nisi  forte  tucndi 
ac  dcfcndcndi  causa,  et  hoc  nonnisi  ejusdem  loci 
rcgularis  abbatis  iiet  permissione.Si  quis  vero  pro 
hac  adipisccnda  pecuniam  vcl  quodiibet  munus  regi 
aut  cuilibet  principi  dederit  sive  promiserit,  sub- 
infercnda?  maledictioni  subjacebit.Sit  igitur  eidem 
ecclcsia:'  abbas  sccundum  regulam  sancti  Bcnedicti 
conslitutus,  et  monachi  rcgularidistrictionesubje- 
cti,quos  dc  rcbus  ejusdem  occlesia:  aliquod  dispen- 
dium  pcrpcti  cum  omni  imperio  prohibemus.  Rcs 
vcro  cjusdem  ccclesia^  sunt ;  In  pago  Viromandensi 
villa  una,  quoe  dicitur  Aisiolcurt  (Arizecourt)^  et  in 
ipso  pago,in  villa  Curticulas  (Courcelles)  nuncupata, 


reditibus,  ubicunque  ci  legc  ct  rationc  competcro  C  mansi  septcm.  In  Iladoniscurte  mansus  unus.  In 


possunt,ita  tamcn  ut  singulis  quibusque  annis  pcn- 
sionem  cxindc  nostro  palatio  inferatis  solidum 
auri  unum,  statuentcs  apostolica  ccnsura  ne  ulius 
nostrorum  succcssorum  pontificum,  aut  ulia  ma- 
gna  parvaque  ])ersona,contra  hoc  nostrum  parvum 
donum  agere  praisumat.Quod  si  fecerit,non  solum 
anathemati  subjiciat  nostro,  scd  etiam  damnum 
trium  librarum  auri  per8olvat,cujus  dimidium  no- 
stro  palatio  inferatur,  reliquum  voro  vobis  dcbea- 
tur.  Si  quis  vcro  hujus  nostros  prfficcptionis  cautus 
obscrvator  cxstiterit,  benedietione  nostra  largius 
redundet. 

Scripta  per  manum  Joannis,  scriniarii  ot  notarii 
nostri  Latcranensis  palatii.  Bene  vaiete.  Datum  xii 


Duriaco  mcdictas  ccciesia^.MoIcndinus  de  Bellisasis 
{Bclles  aises)  cum  aqua  ct  suis  adjaccntiis  ;  in  subur- 
bio  Perronaj  viginti  septem  curtilli  cum  molendino 
cl  vineis ;  in  Perronella  ecclesia  cum  hosp]tibus.Io 
Tegcrihamo  mansi  duo ;  in  villa  sancts  Radegundis 
mansi  trcs.  Villa,  qua;  Vivarius  (Vivier)  dicitur,cun) 
suis  appendiciis.  In  Alania  ( -ilaine)  mansi  duo.  lo 
Dodonico  {Douln)  molcndinus  unus  cum  tertia  parte 
prati.  In  pago  Suessionico,  in  villa  qus  Alamans 
vocatur,mansi  duo  cum  alodio  Witberti.  In  Wado- 
niscurtc  mansi  duo.Dcinde  ea  quae  a  pra^dicto  Rot- 
bcrto  ad  restaurationem  sa>pedictae  abbatiae   sunt 
ha^c  :  aloditum  de  Baillos(/?ar/e.r).Itcin  alodium  de 
Tiliaco.  Similitcr  alodium  de  Ostricurt  (Estricourt) 


Kal.  Martii,  pcr  manus  Petri  diaconi,bibliothecarii  j)  cum  ecclcsiffi,etalodiumBarderi.Scaincurt  (Ef^ittn- 


ct  cancellarii  sancta;  apostolica;  sedis,anno  pontific. 
D.  Gregorii  papoB  VI  primo,  ind.  xiv. 

IV. 

BULLA   eHEOORII   VI   PRO    MONASTEmO   S.    QUINTINI   DE 
MONTE,  IN    CONCILIO   ROMANO   LATA. 

Greoorius  cpiscopus,  seruus  scrvorum  Dei,GuA- 
LERANNO  abbati  sancti  Quintini  montis  tuisquesuc- 
ces8oribus  pcrpetuam  in  Doinino  salutem. 

Si,  justis  pctitionibus  pra^stabilcs,  voto  piorum 
assensum  pra)bemus,volunta(i  Douiini  uos  militarc 
credimus.  Ergo  notam  sit  univcrsis  catholica;  ina- 
tris  Ecclesia}  filiis  quod  misit  ad  nos  iilius  nostcr. 


court)  quinquc  hospites  cum  terra  et  silva.  Frigil- 
curt  {Frigicourt)  oum  appendiciis  suis.  Salicellus 
cum  silva.  Gurcellis  (Go^urcelles)  deinde  cum  omni- 
bus  appcndiciis  suis.  Ecclesia  de  Buriaco  (Buires). 
Item  ecclcsia  de  Sterpiuiaco  (Esterpigny)  cum  aqua 
piscatoria  ct  aqua  de  Scbodiscula  (Sopotectuse). 
Ecclesia  de  Asciniaco  (Assigny)^  Pons  Huberti.  In 
Frisia  mansus  unus  cum  aqua.  In  villa  Atheis 
(AtJiies)  molcndinus  unus  cum  tribus  hospitibus. 
Apud  Linacum  mansi  duo.  In  Guitardi  curte  man- 
sus  unus.In  Uabelinicurte  {Ahlincourt)  mansus  unus. 
Ha?c  itaque  ct  his  similia,  et  si  qua  alia  eadem 


677 


C1.EMENTIS  PAPyK  II  EPISTOL^  ET  PRIVILEGIA. 


*78 


Domino  opitulante  aoquirere  sibi  potuerit,apostoli-  A.  cl®  sedis  sufragancis  opiscopis,  excommnnicamuB 


ca  fulta  aucloritalc  liccnler  ct  sine  ali([ua  contradi- 

clione  possidebit.Si  quis  vcro  contra  hujus  apoato- 

lici  privilegii  tutelamaliquidsinistrimolitus  iuerit, 

et  ex  his  quac  dicta  sunt  alicjua  pcrverterc  voluerit, 

hunc  cum  auxilio  Domini  nostri  Jesu  GbrisLi,et  ad- 

jutorio  beata;  MarioB  semper  virginis,genitriciseju- 

Bdcm  Domini  nostri  Jesu  Christi,  laventibus  nobis 

omnium  cceleslium  virtutum  bcatissimis  spiritibus, 

tt  anDuentibus  sanctorum  patriarcharum  et  prophe- 

tarum  agminibus,  et  auctoritalc  bcatissimi  Petri 

upostolorum   principis  cum  omnibus  aposlolis  et 

ihscipulis  Dumini,  martyrum  ctiam  sivc  conlosso- 

rum  ac  virginum  iid  hoc  sulTragantibus  mcriti3,cum 

assensu  comprovincialium  pouti(ieum,ct  hujus  san 


et  aoathematizamus,  et  a  liminibus  aanctas  Dci  Eff- 
clesiae  sctiuestranlcs  ab  omni  Christianorum  socio- 
tate  separamus,  ur,  sub  hujus  anathcmatis  vinculo 
perennaliter  innodatus,  sit  anathema  maranatha 
conatrictus  vinculis  hujus  nostroj  praBceptionis.Qui 
autem  eidem  monasterio  bene  egerit,  benedictione 
noBlra  redundot,  pro  eo  quod  nostrum  prxceptum 
conservavit  illassum.  Scriptum  per  manus  Joannis, 
primiscrinii  nostri  Laterancnsis  palatii,indict.  xiv. 
Hene  valete. 

Datum  IV  Kal.  Martii,  pcr  iiianum  Petri  diaconi, 
bibliothccarii  et  canccliarii  sacri  Lateranensis  pala- 
tii,  anno  primo  domni  Gregorii  universalis  pap», 
indict.  XIV. 


ANNO    DOMINI    MXLVII 


CLEHIflNS  PAPA    II 

NOTITIA   IIISTOIUCA 

(Apud  Mansi,  Conviliorum  yeneralium,  tomo  XIX,  col.  619.) 


€lemeas  papa,  nationc  Gernianus,  hujus  nominis  sccuudus,  ante  Suidgcrus  appcllatus,  post  factam 


^— ^oinini,  ann.  luiu.  rubtcru  ^^aiivituiii^  uuiinui  «ia  uiul^  uuiiacuiuLUB,  cl  uuuiiiio  C4icaieuii9  secuuai  appei- 
**Xtus,  Henrirum  regcm  ejusquo  conjugem  Agnetem  impcriali  benedictione  sublimavit.  Imperator,  Iloma 
iscedens,  Grogoriuin  soxlum  quondam  pontineom,ne  quid  ijjso  praiscnte  Romaj  innovarotur,  secum  in 
ermaniam  adduxit.Comitatus  cst  cum  Hildebrrandus  ejus  discipulus,sedis  apostolicae  subdiaconns,pos- 
ja  vero  Gregorius  scpliinus.  Cum  eodcm  lloma  prolectus  est  Clemens,qui  ultra  montes,te8te  LeoneOs- 
t.iensi,  septimo  Idus  Octobris,  nono  monsc  a  suapromolioncex  hac  yitamigravit.CdfpusejuB^RomaBam- 
liergam  transiatum,  sepnitum  cst  DambergaJ.  Quod  cum  licnedicto  innotuissct,  ille  tertio  sedem  aposto- 
licam  invasit,  eamquc  usque  ad  Damasi  II  elcctionem.  per  octo  menses  tenuit  (Leo  Ostiensis.) 


GLEIMEENTIS  PAPJE  II 

EPISTOLJ;  E T  PRIVILEGIA 


I.  D 

BUIJ.\  CLKMC.NTIS  PAP/E  II,  QUA  EiiCIJiSLE  FULDEnSI 
DONAT  MONASTERIUM  S.  ANDnEyE  SITDM  ROM.E  JU- 
XTA    ECCLESIAM    S.    MAllI.E   AD   PE.CSEPE. 

(Anno  1040.) 
[Mansi,  CoticiL  tom.  .\IX,  col.  624.] 

Clemens  episcopns,  servus  scrvorum  Dei,  dilecto 
et  spirituali  lilio  nostro  Roingo  pio  ct  religioso  ab- 
boli  venerabilis  monaslerii  Salvatoris  Domini  nos- 
tri  Jesu  Christi  et  S.  Bonifacii,  quod  situm  cst  in 
loco  qui  vocatur  Bochonia,  juxta  ripam  fluminis 
quod  vocatur  Fulda,  et  per  te  in  eodem  vencrabili 
monasterio  tuisque  successoribus  in  perpetuum. 

Convenit  apostolico  moderamini  pia  rcligionc  pol- 
lentibus  benivola  compassione  succurrere,et  posccn- 
tium  animis  alacri  devotione  impertire  asscnsum.  ^ 
Ex  hoc  enim  lucri  potissimum  praemium  a  Conditore 
omnium  Deo  procul  dubio  promeremur,dum  vone- 
rubllia  loca  opportuue  ordinata  ad  moliorem  fuerint 


sine  dubio  statum  perducta.Igitur,quia  postulatis  a 
nobis  quatenus  nostra  upostolica  prsceptione  con- 
ccderemus  ac  rcconfirmaremus  perpetuaiiter  vobis 
vestrisquc  succcssoribus  supradictum  monasterium 
Salvaloris  Domini  nostri  Jcsu  Chrisli  et  sancti  Bo- 
nifacii,situm  in  loco  quod  Bochoniajuxta  ripam  flu- 
minis  quod  vocatur  Fulda,cum  omnibusrebus  mo- 
bilibus  et  immobilibus  suis  pertinentibus,quas  nunc 
habet,et  in  antea  Deo  adjuvante  habebit,it6rum  con- 
ccdimus ;  ac  donamus  vohis,charissime  ac  dilectis- 
sime  nii,vestrisquc  successoribus  abbatibusin  per- 
petuum,pro  magno  amore  et  nimia  diiectione  quam 
circa  vos  habeo,  et  haberc  ia  antea  debo  quousque 
vixero,monasterium  in  honorem  S.Andrefls  etsancti 
qui  vocatur  Exajulo,quod  situm  est  juxtaecclesiam 
sancts  Dei  genitricis  semperque  virginisMari®,qus 
vocatur  ad  Priesepo^cum  omnibus  mansionibuSjCa- 
minatis,  et  cellis  vinariis,  et  coquina  et  vineis  et 
hortis  et  diversis  arboribus  pomorum,et  curte  atquo 


M 


81» 


CLEMENTIS  PAPiB  II. 


m 


puloo  r.tintroittt  suo  per  porlara  majoroni  avia  pu-  A 
blica,ot  cum  omQibusad  idem  goneralitcr  pcrlinen- 
tibusyscu  quffi  extra  urbem  sivo  intra  urbem  erunt, 
quffi  et  jurcac  rationabiiitcr  pcrtinero  dinoscuntur. 
Ergoprae8entiquintadecimaindiclione,perpeluali(er 
et  specialiter  sub  immunitate  ft.  nostraB  R.  S.  A. 
idipsum  sacratissimum  monasterium  pcrmanen- 
dumstatuimusetstatucndoconfirmamus,itautcun- 
cta  loca  ipsius  monasterii  amodo  et  usque  in  linem 
Bfficuii  cum  omni  securitatccttranquillitatcvos  cum 
posteris  vestris  tenere  et  possidcre  vnleatis,  ut  sub 
juro  et  ditione  sanctae  nostra»,  cui  Deo  auctore  de- 
8crvimu8,Ecclo8inpi  constitutum  nullius  alteriusEc- 
clesias  jurisdiotionibns  submittatur,pro  qua  re.piis 
dcsideriis  favo.ntes,  hac  nostra  auctoritate,  id  quod 
exposcitis  etfectui  mancipamus,  et  ideo  omnem  cu-  ^ 
juslibct  Ecclcsiae  sacerdotem  in  praf^fato  monastcrio 
ditionem  quamlit)ct  habc^c  aut  auotorilatem  pr/pter 
sedem  apostolioam  prohibennis,ita  ut,nisiahaVibate 
monasterii  fuerit  invitatus,  nec  ibidcm  missarum 
solemnitatom  quisquam  prfesnmat  omnimodo  celc- 
brareiutprofccto  juxtaid  quod  subjectumapostoHcaB 
sedi  ilrmitate  priviiegii  consistit,inconcusse  dotatum 
permaneat ;  locis  et  rebus,  tam  his  quas  modcrno 
tempore  tenct  vel  possidet,quam  quas  futuristem- 
poribusin  jura  ipsius  monastorii  divinapietasvolue- 
rit  augerc  cx  donis  et  oblationibus  decimisque 
fideliam,absqueuHiusper8onaBContradictione,firmi- 
tato  perpetua  servatis.  Constituimus  quoque  pcr 
bujus  decreti  nostri  paginarn,  ut  quicunque  cujusli- 
betEcclcsife  prffisul,vel  quaounquedignitateprxdita 
persona^hanc  nostri privilegii  chartam,quam  aucto-  C 
ritate  principiaapostolorum  firmanius,lemerare  ten- 
taverit,  analhema  sit,  et  iram  Dei  incurrat,ctsancto- 
pum  omnium  extorrisexistat,ctnihilominus  praifati 
monasteriidignitasanobisindulta  perpctualiter  in- 
violata  permaneat  apostolica  auotoritate  subnixa. 
Scriptum  per  manus  Joannis,  soriniarii  et  notarii 
nostri  sacri  Laterancnsis  palatii.  Benc  valete.  Data 
III  Kal.Jan.,per  manus  Petri  diaconi,bibliothecarii 
et  cancellarii  8.  A.  S.  Anno  D.  N.  J.  C.  i046,domni 
Gicmentis  secundi  papoe  1,  indict.  w. 

II. 

PRIVILEGIUM  CLEMENTIS  PAPiE  II  PRO  MONASTERIO  KUL- 

DENSI. 

(Anno  1046.) 
[Dronke,  Cod.  diplom,  Fuld.,  p.  357.]  jj 

Glemens  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilectis* 
gimo  in  Domino  fiHo  RoiNOO^veneraluli  abbati,pon- 
tifioii  nostri  perpetuam  in  Domino  salutem. 

Cura  nos  urgct  sanctarum  omnium  Dei  Ecdesia- 
rum  utilitatibusfavere,ac,8ecundum  quod  unaqu»- 
qiie  in  proprio  stalu  mansura  sit,  congruum  eisim- 
pertire  sufTragium.  Quocirca,dilectissimefili,omnia 
quffi  a  prscessoribus  nostris  jure  ac  rationabiliter 
vestri  postulasse  visi  sunt  prfficessores,  tibi  tuisque 
successoribus  perpetuum  confirmamus.  Monaste- 
riumergoFuldense,quod  sancti  Bonifacii  vocabulo 
vigetjConstitutum  inloco  qui  dioiturBoconia,  ergari- 


pamfiuminisquod  dicitur  Fulda,cum  omnibuscel-* 
lis,ourtibus,districtionibus,scuomnibusadseperti- 
mentibus  tihi,  nostri  privilegii  praiccptione  concedi- 
mus,  largimur  ac  confirmamus,  ea  scilicet  ratione 
utnullusindefuturusabbasconsecrationemunquam 
accipere  pra^sumat  nisi  ab  hac  nostra  apostolica 
sede.  Inter  omnia  vero  Germanis  totius  co^nobia 
primum  honoremin  sessione,  sivc  in  judiciali  sen- 
tentia,  seu  in  omnibus  conoiliis  ac  ordinibus,  tibi 
tuisquc  su^cessoribus  attribuimus  habendum.NulH 
etiam  episcoporum,  archiepiscoporum,  patriarcha- 
rum,vel  quoquomodo  in  clero  oon8tituto,temereaut 
protervc,nisi  a  vobis  acoeptalicontia,  superprinci- 
palc  altare  vostri  monastcrii  missarum  solemnia  ce- 
lebrare  liceat.  Nullius  itcrum  persona  principis  iie- 
que  totum  ncque  partcm  vestri  monasterii  alieitt 
mortalium  ulla  ratione  subdcrc,  vel  sub  beneficn 
noniine  darc  pr.Tsumat,  sod  omni  tempore  soli  san- 
ct-e  nostra;  Roman^e  Ecclesi.T  libera  securaque  de- 
serviat.  Si,  quod  absitlaliquis  in  eodcm  monasterio 
constitutus  abbas  aliquo  crimine  iufamisfuerit,con- 
stituimus  ac  apostoHca  auctoritate  indissolubiliter 
manerc  sanciinus  ut  pulsationis  discrimen  nuHum 
scntiat,  donec  nostra  apostolica  sedcs  judicii  censu- 
ram  ci  imponat.  Liceat  tibi  tuisque  successoribus 
inpcrpctuum,cpiscoporum  more,nostro  dono  nos- 
traque  munificcntia  apostolicam  sedem  ad  vestram 
defensionem  appcHarc,  ac  contra  omnes  smulo! 
Romana)  mnjestatis  scuto  vos  dcfendere.  Ha;c  deni- 
que,  universa  inter  totius  orbis  cocnobia,  vestrai 
Fuldensom  abbatiam  specialissimo  dilectionisalFec 
tu  pcrpetuohabituram  concedimusacfirmitercorro 
boramus.  Usum  autem  sandaliarum,  caligarum 
dalmaticarum,  qui  sacris  canonibus  tuo  ordini  ii 
terdicitur,  apostoHca  auctoritate  non  solnm  WW  M^ 
tuisque  successoribus  in  perpetuum,  verum  etiar.jB 
cunctis  vivcntibus  ac  victuris  omnium  monasteri»  i— 
rum  abbatibus  in  orbe  terrarum  oonsistentiur 
abradcndum  omnino  jubemus.Quamvisfuerint  nc 
nulli  in  hac  summa  sede  pontificcs,  qui.  tyrannir 
pravorum  coacti,  hoc  indigno  vestr.T  ac  csteris 
versis  conocsscrunt  Ecclesiis,  quod  sanctorum 
trum  sanctionibus  constat  essc  diversum.  Nos  V( 
quoniam  prave  novimus  fuisse  petitum^pessimeq  TJe 
pcr  privilegii  paginam  esse  ooncessum,  non  soltzzzi 
confirmare  nolumu8,vcrum  etiam  penitus  abdicaT^ 
gestimus.  Si  enim  monasterium  nostrum,quod  sa- 
cratissimum  bcati  apostoliPaulicorpusamplectitur, 
hunc  supertiliosum  morema  sanctoPetro  impetran 
non  meruit,  aliqua  orbis  terrarum  abbatia  qualiter 
obtinebit  ?  Totus  pene  mundus  noverit  quod  specia- 
Hssimas  dignitates  nostri  episcopi  ac  c^rdinales 
presbyteri  atque  diacones  habeant,  quas  csterarum 
Ecclesiarum  hujuscemodi  gradibus  haberenonlicet 
Dalmaticas  nostri  cardinales  presbyteri  ferunt,nac- 
cis  in  processionibus  solemniis  utuntur;  si  dignam 
hoc  nostris  sanctissimis  deccssoribus  v]defetur,ab- 
batia  sancti  Pauli,  qus  univcrsid  proximior  ac  fti- 
miliarior  nostrjB  sedi  forc  constat,  dalmatiois  ao 


583 


CLRMENTIS  PAP^.  H. 


584 


IV. 


1»HIVILEGIUM   GLEMENTIS   PAIM:   II    1>K0   ECCLESlA 
.    HAMDURGENSI. 

(Anno  1047.) 
[Apud  Lappcnberg,  Hamhurgischc  Vrkundy  1  72.] 

Clemi-ns  cpiscopus,  scrvus  scrvorum  Dei,  dileclo 
conrrairi  noslro  ADALDEUTO,venerabili  archiepiscopo 
Aramaburgensis  Ecclcsiai  suisque  successoribus  in 
pcrpetuuni. 

Convcnit  apostolico  modcramini  pia  religione  pol- 
lentibus  bcnevola  compassione  successisse  [succur- 
Kere]ct  posccnlium  animis  alacri  dcvotionc  pricberc 
asscnsum.Ex  hor  enim  hicri  polissimum  pra^mium 
apud  CQnditorcm  omnium  Dominum  procul  dubio 
promeremur,dumvenerabiha  loca  opportunead  me- 


A  sanctl  Martini  cpiscopi,in  nataliliis  beatorum  maF- 
tyrum  Laurcntii,Mauricii  sociorumque  eoruindcm, 
ct  in  fcstivitate  Omnium  Sanctorum,  et  in  illis  fes- 
tivitatibus  illorum  sanctorum  quonim  copora  re- 
quiescunt  in  ipso  archiepiscopatu,  et  in  consecra- 
ti^ne  episcoporum  atque  ccclesiarum,  et  in  vcstr» 
ordinationis  die.  Super  haic  autcm,  deprecatioDe 
llcnrici  impcraloris,  nostri  dilectissimi  filii,  super 
naccum  equitandi  liccntiam  damus,  in  solemnibus 
diebus,tantummodo  in  vestra  scde.Et  pallio  utcndi 
in  ordinationibus  ecclcsiasticis,  ct  crucem  unte  vos 
porlandi,  sicut  antecc.ssores  vestri  habucrunt,  li- 
contiam  damus.  Sancta  Triuitas  fraternilatcm  ve- 
stram  diu  conservare  dignetur  inroluraeni,  atqua 
post  hujus  sicculi  amaritudincm  adperpetuam  per- 


lioremfuerintsinedubiostatumpcrducta.Igitur,quia  |%  ducat  beatitudincm.  Bene  valete. 


postulastisanobis,quatcnus  archiepiscopatum  Am- 
maburgensis  Ecclcsia)  totum  in  integrum  vobis  con- 
lirmomu8,sicutapra)decessoribus  nostrls  Nicolao,et 
Agapito.et  Bcncdicto,huju3  apostolicuj  scdis  cpisco- 
pisdecretum  cst,inclinati  prccibusvcstrisapostolica 
auctoritate  com-cdimus  ct  confirmamns,  cum  omni- 
bus  gcncraliter  atque  apecialitcr  ad  eumdem  praifa- 
tum  vestrum  archicpiscopatum  pcrtincntibus,  scili- 
cet  omnia  quaj  vcstri  antecessorcs  suis  laboribus  ac- 
quisierunt,vel  etiam  amorcajtcrn.c  patrijc  ibi  a  Chri- 
sticolarum  lidelibuslargitasunt  vellargiuntur;  cum 
illis  cliam  qui  i.unc  tcmpore  ad  Christi  conversi 
sunt  fidcm,protcgcnte  Dei  gratia,  videlicct  cpisco- 
pos  in  omnibusgcutibusSueonumscuDauornm,ncc 
non  etiam  in  iliis  partibus  quua  sunt  mcridionali 


Data  VIII  Kalandas  Maii,permanus  Pctri  diacoai, 

bibliothecarii  et  canccllarii  sancta;  apostolicx  sedis, 

anno  domini  Clcmcntis  sccundi  papa)  secundo,  in* 

dicLione  xv. 

V 

CLEMENTIS    PAP^:   II    F.PISTOIJV  AD  C.OFFREDUM  ANDEGA- 
VOIIUM   CQMITEM  ET  AGNETEM  COMITISSAM  CONJUGEM 

rjus. 

(Anno  1047.) 
Monaslcni  S.    Trinitatis    ViiidocincnsiSt  a   GolJredo 
conditi,  tiiiclam  suscipil  et  possessicncs  confirmat^ 
ca  lctje  ut  dnodecim  solidi  7>.  Petro  quolannis  prx- 
stentur. 

[Opera  Ivonis  II,  214.] 

Clemens  episcopus,  servus  servorum  Doi,   Gof- 

FRiDO  Andcgavorum  comiti,  et   Agneti   comitiss», 

ronjn-i  i^jus,   salutcm  et  apostolicam   bcncdictio- 


Albia  usque  ad  fluviumPcnect  ad  fluvium  Egidore,  ^  ncm. 


ita  ut  sub  vestra  vestrorumque  succcssorum,  Am- 
maburgcnsis  Ecclesia3  archicpiscoporum  vel  alium 
quemlibct,  in  vcstra  di(rccsi  ullam  sibi  vindicaro 
deccrnimus  potestatcm ,  quinimo  ct  ipsis  ct  omni- 
bus  oninino  suadcmus  cultoribus  vcraj  rcligionis, 
ut  adjutorium  ct  solatia  vobis  in  omnibus  admini- 
stront,  quatcnus  pro  gratia  hujus  beneficii  plenam 
recipere  mcrcedem  a  Domino  mcreantur,  quoniam 
omnia  quas  proflcua  Ecclesia3  probantur  cxisterc,et 
divinis  non  impugnant  pra3ceptionibus^eiflcicnda  ct 
praibcnda  omnipotcntis  Dei  auctoritatectbcatorum 
apostolorum  Pctri  et  Pauli  essc  non  dubitamus.Et 
hoc  nostro  decrctodecernimus  sccundum  pncnomi- 
nati  Nicolui  papic  ct  Agapiti  papa;  ct  Bencdicli  papa^ 


Quoties  filii  sancta)  Ecclcsia)  omnipolonti  Deoali- 
qua  oircrunt,non  dcbcnt  csse  dati  quasi  de  munere, 
sed  gaudcre  cx  ridcli  redditione.  Rcddunt  quidem 
Creatori  suo  partem  rerum  quas  ab  eo  acceperunt, 
utdc  suis  cuin  rebus  sibi  faciant  largissiinum  dcbito- 
rem.Ab  ipso  namquo  onmcs  habcmus  osse,  vivere, 
cuncta([ue  habita  possidcreietquod  magis  est .... 
Quod  vos,  dilectissimi  filii,non  ignorantcr,scd  Hde- 
litcr  agnoscentes,  studuistis  propriis  vestris  rcbua 
monastcrium  prorcdemptioneanimarum  vestrarum 
vcstrorumque  parcntuin,Apud  Castrum  Vindocinuiil 
ad  honorcm  Trinitatis  dcifiCtB  construcrc,ipsumqoa 
monasterium  cum  omnibus  suis  rebus  B.apostolo- 
rumprincipiPctrOjSancto  Spiritu  inspirantc,olTerrev 


sanclioncm...  et  Mimindensis  ctFcrdensis  Ecclcsia- j)  ea  vidclicot  considcratione  quatenus  sanctas  llo- 


rum  cpiscopis...  in  illis  partibus  constitucndi  ta- 
men...  charissimc  fratcr  Adalbcrte,ut  potostatcm... 
frater  charissimc  Adalbcrte,  nostr®  auctoritatis.., 
Insupcr  addimus  pro  voto  vestrcs  dignissima:  pcti- 
tionis,  in  nativitatc  Domini  et  in  octava  Doinini,in 
epiphania  Domini,  in  puriflcatione  sancta}  Marioi^in 
Palmis,  in  ca^na  Domini,  in  dic  sancto  Pascha;,  in 
ascensione  Domini,  in  Pentccoste,  in  festivitato 
sancti  Joannis  Baptista;  ct  in  Natalitiis  omnium 
apostolorum,in  assumptione  et  in  nativitate  sancta} 
Marl»,  ct  in  annuntiationc  sanctas  Maria;,  iu  fcsti- 
vitate  saacli  Michaclis  archungeli,  ia   festivltato 


manx  Ecclesiu3  sic  spccialitcr  scmpor  adbxrcat  ne 
inter  Romanum  pontiflcem  et  hunc  venerabilem  lo- 
cum  pcrsona  quoelibct  mcdia  existat.Quod  nos,  di- 
viua  fulti  fiducia,  ita  conflrmamus,  ut  inter  primil 
ctapostolica;  scdispontificem  et  venerabilis  loci  Vin- 
docinensis  abbatem,omnem  cujuslibet  dignitutis  vel 
ordinis  personam  mcdiam  esse  apostolorum  Petriet 
Pauli  auctoritateprohibcamus ;  ccnsum  vero  ad  m*- 
moriam  cognitioncmque  sempiternam  xi  solid.  de 
moneta  nostra:  patri(eB.Pctroreddiperunumquem» 
quo  annum  volumus,ctc.Slatuinius  etiam  ut^deruii«« 
otu  ubbato  ipsius  loci,succe6sor  ci  eligatur  de  eadem 


588 


EPISTOL.E  ET  PRIVILEGIA. 


586 


B 


congregatione, si  tamcn  <ligrius  prailalionciuvcnia-  X 
tur.  Quod  81  apud  eos  inveniri  non  poterit,  quod 
absitya  CluQiaco^vel  a  Majori  Monasterio,vel  unde- 
cunquemelius  poteruntmonachi  ibi  congregati,sibi 
eligant  abbatem  secundum  Oei  timorem  et  B  Bone- 
dicti  regulam ;  tamen  propter  reverentiam  loci,  in 
eligendo  sibipastorem,trium  abbatumconsilioutan- 
tur,  quos  religiosiores  de  vicinis  locis  habere  pote- 
rant.Consecratipnem  vcro  ne  statim  Romam  venire 
fatigetur  electus,  a  quocunque  prsesule,  sine  tamen 
omni  subjectione,  suscipiat,si  pra?sul  idem  sine  pre- 
tio,  et  sccundum  canones  episcopatum  suscepcrit. 
Quod  si  episcopus  pretio,vcl  contra  canones  clectus, 
investitus,  vel  consecratus,  sivc  erga  prajdictum  B. 
Petri  locum  suspiciosus  cxstiterit,qni  electus  fuerit, 
ad  nos  vel  ad  nostros  successores  recurrat,et  a  sede 

B.Petri  apostoli cujus  cst  juris.et  baculum 

et  coosecrationem  suscipiat.  Ad  consilium  autem 

nuUateaus  vcniat,  quod  ab  ipso  Romano  pontifice 

non  fuerit  cclebratum,  elc.  Hoc  ctiam  addimus,  ut, 

tam  in  Vindocinensi  loco  quam  in  prcedicta  juxta 

Aodcgavis  muros  S.  Salvatoris  ccclesia,  nuUi  per- 

Bonae  nisi  soli  Romano  pontifici   liccat  potestatem 

aliquam  uut  dominationem  exercere,  aut  excom- 

manicare  seu  interdicere;  ctiamsi  Carnotensis  aut 

Andegavensis  pro  culpis  quibuslibct  excommunice- 

IttT,  excommunicati  tamen  a  monachis  non  susci- 

piiiDtur,  etc. 

Datum  Kal.  Julii  pcr  manum  Petri  diaconi,biblio- 
thecarii  ot  cancellarii  S.  apostolicae  sedis,  anno 
domDi  Clcmentis  II  papx  i.  indict.  xv. 

VI.  C 

t^WVILEOlUM  CLEME.NTIS  PAP^E  II  PRO  MONASTERIO  TIIA- 

mSlENSI. 

(Anno  1047.) 
[Apud  Usserman,  Gennania  sacra^  tom.  \\\,preuves,] 
CuMENS  episcopus,  servus  servorum  Dei,  Jacobo 
^rabili  abbati  monasterii  sanctissimorum  mar- 
tynim  protomartyris  Stephani  atque  Viti,  loco  qui 
^^886  vocatur  positi,  pcrpetuam  in  Christo  salu- 
tea. 

Apostolica  sedis  fortissimus  clypeus  tantus  est,ut 
contra  omnes  malefactorum  impetus  valeat,cunctis- 
qoecacrosanctiseccIesiissufficiat.Ad  boc  enim  su- 
i^  firmam  petram,  id  est  Christum,  fundata  est,  ut 
i^onmodo  hominum  saevitHia^sed  ncc  portae  etiam 
iQfcrri  prsvaleant  adversus  eam.  Cui  bene  aptatur  n 
<HK)d  cantatur ;  Fortitudo  rnea  et  laudatio  mea  Domi- 
**?,quia  quidquid  laudis,  ex  Dci  non  cx  sua  for- 
^todiBe  habet.  Huic  sedi  sanctissimns  quia  divina 
•^jn^tio  humilitatem  nostram  praBfecit  gratia  tan- 
^Qm  aua  non  meritis  nostris,  monaslerium  tuum, 
chariasime  Gli,  justitiis  ejus  sic  munire  decrevimns. 
jitemnisei  adversantium  vacuetur  conatus.Deniquc 
^l^snm  monasterium  nos  ipsi  auctore  Deo  ereximus, 
^booia,  quibus  valuimus,locupletavimu8  ad  salu- 
^  aaims  nostrae  nostrique  filii  domini  Ilenrici 
^aaorum  imperatoris  Augusti,  cujus  voluntate, 
^8  ooQseDSu  locnm  ipdum  aedificare  coepimus  et 

Pateoi;  gxui. 


explevimus,  cuin  sanqtaB  Bambergensi  Ecclesis 
prscssemus,  cui  attinet  ipse  locus;  specialitcr  au- 
tem  ecclcsiam  in  Tharissa  ct  oratorium  in  Wenck- 
heim  cum  decimis  utriusquc  loci  prius  a  fratre  et 
coepiscopo  nostro  Brunone  Wirceburgensis  Ecole- 
8ia3  rationabiliter  vicaria  posscssione  illi  tradita 
commutantes  huic  roonasteriocontulimus.Quapro- 
pter  ea  auctoritate  qua3  data  est  a  Christo  Domino 
apostolo  Petro,  raagistro  et  seniori  aostro,  et  per 
eum  successoribus  ejus  usque  ad  nostram  indignis- 
simain  paternitatem,  ea  nimirum  in  nomine  ipdius 
Domini  nostri  Jesu  Christi  vallamus,tuemur»muni- 
mus  ipsum  monasterium  sanctissimi  protomartyris 
Stephani  ejusque  consocii  martyris  Viti^  et  omoia 
ejusdcm  monasterii  bonamobiliaetimmobiUa,qu» 
nunc  habet  et  in  perpetuum  habebit.contra  omnium 
malignantium  temeritates  et  impiorum  rapaoitates, 
per  hoc  sciiicet  iuviolandum  nostrae  apoatolic®  prae- 
ceptionis  muninien,  ut  nulli  duci,  nuHi  marchioni» 
nulli  comiti^  nuUi  vicecomiti,  nuUi  pr»terea  pa- 
triarcha?,  archicpiscopo,  episcopo  et  Bpeclaliter 
Bambergonsi,  ncc  etiam  alicui  magnas  parvsque 
personaelieeatipsum  nostrum  monasterium  Isedere» 
ejusque  bona  minuer^,  qu»  nunc  habet  et  in  per- 
petuum  habebit.  Quod  quicunque  eorum  commise- 
rit,  per  hanc  apostolici  vigoris  sanctionem  ex  pote- 
state  apostoli  Petri  venientem  maledicimua,exoom* 
municamuset  etiam  anathematizamus  illum,  utsit 
a  regno  Dei  aiienus  et  partem  habeat  cum  diabolo 
impiorum  capite,  nisi  forte  resipuerit,  et  quod  i|i 
eumdem  sanctissimum  locum  peccavit,  digna  aa- 
tisfactione  emendet. 

Hanc  autem  nostram  prsceptionem  inviolatam 
niancre  jubemus  sigillo  et  subscriptione  nostra  cei- 
roboratam.  Bene  valete. 

Scripta  mense  Septembri,  indictione  prima,  Data 
Romae,  Kalend.  Oct.,  per  manus  Petri  diaconi  bi- 
bliothecarii  sacrsD  aposlolico!  sedis,  anno  domBi 
Clcmentis  secundi  papae  primo,domni  Henrici  tertii 
imp.  similiter  primo. 

VII. 

EPISTOLA   SIVE   DIPLOMA   GLEMENTIS   PAPiE  II   AD  JOAN- 
NCM   SALERNITANUM   ARGHIEPISCOPUM. 

(Anno  1047.) 

Factam  ejus  translationem  ex  episcopatu  Pestano  in 
Salernitanum  confirmat,  eique  paltium  concedit. 

Clemens  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilecto 
in  Christo  fratri  Joanni  amodo  Salernitano  archi- 
episcopo,  perpctuam  in  Domino  salatem. 

Quoties  ita  contingit  ut,  exigente  necessitete  et 
maxima  utilitate,transmutandu8  csl  quisquam  epi- 
scopus  de  propriasedead  aUam,diUgentissimeper- 
quirenda  est  persona,  utrum  necessario  ait  trans- 
mutanda,  ut  sic  mcyor  utilitas  oriatur,  aicut  miyor 
sedcs  assumitur.  Te  vero,  frater  charissime,  quem 
unanimitas  cleri  et  popuU  Salernitane  EcclesiffiyUna 
cum  gloriosissimo  principe  Guaimario  de  sede  Pee- 
tana  accepit,et  in  suum  pontUicem  ele^t,diUgenter 
di8cussimus,ne  tuse  ambitionis  oauaaiet  nonmijo- 

1« 


587 


CLEMENS  PAPA  II  EPISTOL^.  ET  PRIVILEGIA. 


M 


ris  ntilitatis  nccessitate  electus  fuisses,  aut  fbrte 
per  Simoniacam  haeresim.  Quod  ita  ab  omnibus  est 
abnegalum,  ut  nullius  andiretur  ore  prolatum.  Si- 
quidem  Salerni  manentes,  et  hoc  ab  omnibus  per- 
quipenteSfCum  te  audiremus  ab  omnibus  laudari^et 
ab  omnibus  videremus  amari,  Dominum  bencdixi- 
mus,  qui  tantam  concordiam  in  tanta  hominum 
diversitate  super  te  potuit  efficerCjUt  nullusvidcre- 
tur  discrepare.  Etenim  circa  teidemamorin  onini- 
bu8,eademintentio,commune  omnibus  desiderium. 
Quapropter  annuentcs  petitioni  votoque  corumom- 
nium,  et  maxime  praedicti  gloriosi  principis  Guai- 
marii,  te,  frater,  sicut  et  do  sede  propria  ad  suam 
transtulerunt^poscentibus  tuorum  meritis  morum, 
non  rapina  tuae  avaritiac  id  afTcctante,  apostolica 
assensione  per  hoc  nostrae  aucloritatis  privilogium 
incardinamus,et  inthronizamus  eidem  Salernitanae 
sedi,  in  qua  fungaris  archicpiscoi  decore  et  honore. 
Nam  in  te  nobis  complacuit  quidquid  do  te  fama 
dispergit,  videlicet  sanctitas,  castitas,  benignitasct 
omnia  quas  Deo  placabilia  sunt. 

Unde  in  nomino  Patris,et  Filii^et  Spiritus  sancti, 
archiepiscopall  paliio  nostra  apostoliea  manu  dile- 
ctionem  vestram  insignivimus,  quo  utaris  toties  in 
anno,  quoties  praedecessores  tuos  eo  usos  fuisse 
constat.  In  quo,  quia  de  vcllere  ovis  sst,inlellige  tc 
•X)vium  pastorem.  Et  quia  eo  circumcingeris,et  etiam 
circa  humeros  portas,cogno8cas  et  undique  circum- 
spicias,  ne  aliqua  erret,  et  in  morsus  incidat  lupo- 
rum.  Quod  si  aliquando,quod  absit,contigcrit,eam 
habeas  in  humeros  ad  caulam  rcpcrtare,ct  pristinae 
societati  coadunare.  Quod  vcro  ante  et  retro  crux 
bomini  habetur,  illud  apostolicum  scmper  docet 
ante  oculos  tuae  mentis  haberc  :  Mihi  mundus  cru- 
cifixus  estf  et  ego  mundo  {Gatat.  vi)  Gonfirmamus 
etiam  tibi  ipsum  ex  integro  archicpiscopatumSalcr- 
nitanumcum  omnibmsadjacontibusparochiis  suis. 
-Et  insuper  licentiam  damus  cl  potestatem  ordinandi 
et  consecrandi  episcopos  in  his  subjcctis  vobis  locis, 
hoc  est,  Pestanensem  cpiscopatum  cum  parochiis  et 
adjacentiis  suis,  et  episcopatum  Gonsanum,  et  cpi- 
scopatum  Nolanum,  et  episcopatum  Maluitanum 
ffl/.,  Malfitanum,  et  Amaintanum],nec  non  et  cpis- 
copatum  Acerentipum[;;roAcheruntinum],simulque 
ct  episcopatum  Bisiniaccnsem,  atque  cpiscopatum 
Cusentiae  [pro  Consentiae],  cum  omnibus  parochiis 
et  adjacentiis  eorum.  Pro  pallio  vero,  quod  supra 
diximus,  post  discessum  quidem  tuum  successores 
tui  perveniant  ad  apostolicam  sedem,et  usum  pallii 
consecrationemque  decretaliter  recipiant.  Et  non 
habeant  potestatem  succcssores  nostri  in  cunctis 
praedictis  episcopatibus,quo  vobis  apostolica  aucto- 
ritate  concessimus,  deinceps  episcopos  consecrare, 
quemadmodum  vobis  concessum  est.  Si  quis  autem 
nefario  ausu,quod  non  optamus,huic  nostrae  conces- 
sioni  aliquo  modo  contraire  voluerit,et  omnia  supra- 
scriptaa  nobis  flrmata  violarepraesump3erit,perpo- 
tuo  anathematis  vinculo  religetur.  Et  ut  haec  nostro 
concessio  ilrma  in  perpetuum  maneat^bulla  nostra 


A  ot  sigillocamsignaripraecipimus.Atqui  pio  intuitu 
custos  et  observator  hujus  nostri  privilogii  ex^tilc- 
rit,benedictionis  gratiam  et  coelestem  relributionera 
justo  judiceDominoDeo  nostro  consoqui  mereatur 
in  saecula  Sc-eculorum.  Araen. 

Scriptum  est  per  manus  Joannis  scriniarii  ctno- 
tarii  sacri  Lateranensis  palatii,  etc.  Datum  xii  Ka- 
lcndas  Martii,  per  manus  Petri  diaconi  et  biblio- 
thecarii  etcancellarii  sanctae  apostolico^sedis,  anno 
domni  Clemcntis  II  papae  primo,  indiclione  deciraa 
quinta. 

VIIL 

PUIVILEGIUM   CLEMENTIS   PAP.E  II   PRO   ECCLCSIA     BAM- 

BERGENSI. 


B 


(Anno  1047.) 


Glemens  episcopus,  servus  servorum  Dei,  sacra- 
simoB  nostrae  Bambergensi  EcclcsiaB,in  filiis  ctniia- 
bus  cjus,  clcro  videlicet  ac  populo,  perpetuam  ii^ 
Domino  salutcm. 

Dispensatio  saeculnrum  venit  de  Principe  caeloruii^ 
qui  antequam  saecula  efficcrcntur  praescivit  qualit^^ 
disponcntur.  Inde  fit  ut  non  possit  non  impleri  qaic) 
ab  ajterno  illius  oculo  potuit  provideri.  Tanti  atj- 
minis  nutus  te  suam  clarissimam  filiam  Babenberc 
nobis  in  sponsam  legitimam  desponsa\nt,et  ante  re- 
ges ;  quantum  in  nobis  (uit,suapropitiatione  donavif. 
GcrtcfiuUi  marito  circa  uxorem  purior  fideset  amor 
ardentior  quam  circa  te  nobis,  nec  uuquam  vel  ia 
mentem  venit  te  destituere  et  alii  adhaerere.  Sed 
nescio  quo  divino  consilio  evenit,  quo  matri  tue 
C  omniumque  ecclesiarum  consociarer  et  aliquidQon 
tamen  omnino  a  te  separcr.  Ecce  igitur  cum  illod 
caput  niundi,  illa  Romana  sedes^haerctico  morbo  ia- 
borarct,  et  charissimi  filii  nostri  domni  H.  impera- 
toris  Augusti  praesentia  ad  hoc  invigiiaret,  ad  hoc 
instaret,  ut  hujusmodi   acgritudincm  propulsarct, 
explosit  tribus  illis,  quibus  idem  nomen  papalus 
rapina  dederat,  intcr  tot  agmina  sanctorum,  qai 
aderant,  Patrum,  dignatione  coelestis  gratiae  nos- 
tram  indignissimam  mediocritatem,cunctis  nisibus 
refragantem,  voluit  eligi,  et  altissimi  apostolorum 
princiois  vice  fungi.  Et  vulsum  me  tunca  tuogra- 
tissimo  latere,  dulcissima  sponsa,  quis  dolor  appre- 
henderit,  quis  mo^ror  confeccrit,^quo  nescio  pacto 
liceat  exprimi,  cum  nobis  omncm  modum   videtur 
n  transgrc^i  plushonoris,plus  decoris  plusquevirium 
matri  quaui  filiae,utpotecui  omnegenu  terrestrium 
flectitur;  pro  cujus  arbitrio  coeli  janua  apcritur  et 
clauditur;  adversus  quam  nec  portae  praevaleht  in- 
ferorum  :  non   taiiien  tantac  dominationis  cupido 
ostio  nostrae  mcntis  irrepsit,  cordisque  cervicem  li- 
bcnter  inflexit. 

Satis  nobis  erat  activam,  bene^  contemplativam 
quoquo modo ducebamus  vitam,prae8ertim  cum  per- 
fectus  amor  nec  species  altorius  unquam,  nec  indu- 
catur  opulentia.  Tcstem  invocamus  aciem  divinam, 
non  commcntari  nos  apologiam.  llla  enim  secret»' 
cordis  rimatur,  cui  nulla  nox  obtenebratur,  Pro 


389 


OLIVA  VICENSIS  EPISCOPUS.  —  NOTITIA  HISTOBICA. 


S90 


ste  quoque  utimur  ipsa  conscienlia,ubi  tua  est  sol- 

licitudo  contiaua.  Interiorcm  pupillam  nunc  tanta 

terrarum  spatiositate^nunc  tot  retundunt  opposita, 

quia amicam  meam^sororem  mcam^sponsam  meam, 

columbam  meam,  diligentiori  cura  circumspiciam, 

et  undique  munitam  faciam.  Concessum  est  nobis 

divinitus  non  ex  nostris  meritis,  ut  jam  diximus, 

jos  illud  apostolicura,quod  et  coelis  imperat  et  ter- 

ris;unde  dignum  duximus  et  accommodum  decrevi- 

mus  ut  de  profectu  nostro  tu  quoque   proficias, 

et  inde  tibi  amplius  consulatur  unde  ipsa  potestas 

nobisampliatur.Piae  recordationis  domnus  H.  im- 

perator  Augustus  te  fundavil,  tc  erexit,  te  et  in  al- 

tum  culmen   evexit :  quo  suppJice,  inexpugnabili 

muro  ct  propugnaculisaposlolici  muniminisadver- 

8U8  omncs  impias  nianus  prajvaleutcs  bene  circum- 

vallata  es  per  prajdecessores  nostro  Joanncm  scili- 

cetXlV  papam,et  Benedictum.Quod  et  idem  nos  fa- 

cere  cupientea  ut  triplici  tuitione  circumcincta  per 

virtutcm  S.Trinitatis  nihil  unquam  paveas  laesionis, 

nihil  unquam  abaliquomolcstationis,secura  semper 

etquieta  maneas  in  filiis  et  filiabus  tuis,  semper 

Deo  dffvote  serviens,  devote  obediens,statuimus  per 

hoc  nostrum  apostolicum  priv-ilegium,  ut  de  bonis 

illis  omnibus  qua5  tibi  sponsa  charissima  virgo  ca- 

stissima,  Ecclesia  speciossima  Babenberc,  summa 

Hberalitas  ejusdem  ortbodoxi  imperatoris  de  suroma 

dcvotione  procedens  pio  affectu  contulit,  et  nomine 

tenus  illa  per  concambium  convejiientissimum,  et 

acceptissimum  a  Wirzeburgensi  et  Eigistetensi  cpi- 

seopis  canonico  et  rationabili  judicio  permutavit, 

vel  quorumcunquc  post  euni  fidelium  reh*giosa  pie- 

tasobtulit  et  oblatura  est  usquc  in  pcrpctuum,sivc 

snnt  mobilia,  sive   immobilia,   nullus  imperator, 

nnllas  rex,dux,   marchio,   vicecomes,  et  praeterea 

non  archicpiscopus,  non  episcopus,non  abbas,  nec 

itlla  hominum  persona  audeat,  tentet,  praesumat, 

qnidquam  vel  violentia,  vel  fraude,  vel  furto  detra- 

hcre,  minuere,  mutilare.Quod  si  quis  diabolico  in- 


A.  stinctu  pulsatus  crudeli  temeritate  admittere  non 
perhorruerit,  et  admissum  potius  emendare  negle- 
xerit,  hujusmodi  hominem  quicunque  de  commu- 
nione  sacrosancti  sanguinis  et  corporis  D.  N.  J.  C. 
et  a,participio  totiusChristianitatis  non  solum  cx- 
cludimus,  sed  et  propulsamus.  Quin  et  apostolici 
anathcmatis  acutissima  lancea  eum  transverbera- 
mus,  ut  pro  male  factis  male  perditus  mortem 
gemat  aeternam,  associatus  in  gehenna  inferio- 
ris  inferni  dajmonum  principi  mortis  inventori, 
et  Judae  sacrilpgo  et  proditori,  undique  circumcin- 
ctum  draconibus  tartareisin  ultionem  saevientibua, 
nec  in  ultimo  tremendi  Dei  judicio  advitam  resur- 
gat,  sed  crudelissimum  corpus  resum.ens  duplici 
contritione  conteratur,  infelicissimo  et  miserrimo 

-.  vivendi  genere  mortem  quaerens  et  non  inveniens. 
Qui  vero  pio  intuitu  proprias  manus  ab  bujusmodi 
temcritate  subtraxerit,  etsi  ita  res  exegerit,  adver- 
sum  omncs  iusurgentes,  et  quidquam  auferre  co- 
nanteseabonadefenderitad  tuum  tuorumque opus, 
sanctissima  Babenber^,  illa  scilicet,  ut  praedictum 
est,  quo)  tibi  collata  sunt  vel  de  caetero  in  aeternum 
tibi  conferenda  sunt;  talis  ab  illo  bcnedicatur  qui 
super  cberubim  sedet  et  gloriatur,pro  eo  quod  hoc 
nostroj   auctoritatis  privilegium  studuit  observare 
illaesum,  suoque  roboro  solidatur;  quod  nimirium 
consiiio  et  voluntate  nec  non  aracri  promptoque 
animo  clarissimi  filii  nostrijamsuperiusmemorati 
domni  H.  imperatoris  Augusti  de  nostra  apostolica 

•  sedc  tibi  transmisimus  eidem  gratulari.  Etenim  ut 
te  plantavit  conditor  tuus  ille  primus  H.  Cffisar  Au- 

C  gustus.  sic  est  hic  secundus  vestigia  ojus  sequens, 
ut  pari  nominc  parique  dignitate,sicpari  devotione 
te  rigavit,  tibi  incrementum  dedit,  et  adhuc  dum 
usqiie  vixerit  Deo  miscrante  et  inspirante  dabit.  In 
quo  te,dulcissima  sponsa,optamus  in  saecula  sscu- 
lorum  crescere,  pollere,  vigere,  dicentes  bene  va- 
lete. 


ANNO  DOMINI  MXLYII. 


OLIVA 


AUSONENSIS  sive  VIGENSIS  EPISCOPUS 


NOTITIA  HISTORICA. 
(Apud  Antonium,  Bibliotheca  Hispana  vetus,  tom.  II,  pag.  5.) 


i 


591 


OLlViE  VICENSIS  EPISCOPI  SCRIPTA. 


dice  X,  a  pag.  265  :  nimirum  I.  Sermonem  in  natali  S.  Kan-issi  cpisropi  ct  martyris;  cui  subditi: 
tio  co7irersianis  beatas  Alfrx;  W.Epislolam  ad  Gaucelinum  archiepiscopum  Bituricensem,  pag.  275 
ad  monachos  RiviputienseSy  circa  ann.  1023,a  Petro  de  Marca  e  Catalonifle  tabulariis  erutaacprii 
gata;  necnon  ;  IV.  EcclesuB  Yicensis  sine  Ausonensis  consecrationetn  anno  1038;  V.  Synoaiec 
Narhonensis  adversus  sacrarum  rcrum  invasores;  VI.  Epistolam  ad  Sanctum  Navarroe  regem  {i 
Majorem)  anno  1023  direcfumyde  incesto  conjugio  vitando^  e  sancti  Joannis  Pinnatensis  tabulai 
pae.  275.  Quibus  addi  posset  e  Galliarum  regis  bibliotheca  tom.  III,  pag.  343,  col.  2,  cod.2858 
stola  Olivae  ad  Sancium  regem  Ibericumt  aua  eum  hortatur  ut  aliquid  dc  suo  conferat  ad  eA 
ecclesiam  RivimiUensem ;  nec  non  :  VII.  De  Pasckati  cyclo  etcomputo  ccclesiastico,  ex  eadcm  rej 
theca  tom.  IV,  pag.  364,  col.  1,  cod.  7476  :  ciiio  deopere  frustra  Baluzius,  atque  ex  eo  cLFlon 
XXVIII,  pag.  139,  n.  59,  subdubitant,  num  alius  Olivae  Rivipullensis  ifem  monachi  sit,  cum  n 
gnominem  scriptorem  norint  bibliographi. 


OU\M  SCRIPTA 

(Apud  FlorcE.  Espana  sagraday  tom.  XXVIII,  pag,  265. 

I 

SERMO  m  NATALI  SANCTI  KARCISSI  EPISCOPI 


CONFESSORIS   ET  MARTYRIS  CHRISTI. 


Quia  hodie,  fratres  chariasimi,  festivitas   almi  A  manens  bonus  odor  Christi,  quibus  te  lai 


tollemus?  Fidemne  prius  an  virtutea  i 
Scd  ridem,quoniam  sinc  ipsa,  qua)  te  scu 
vitjgaleaquc  salutis  prolcxit,ct  gladio  spir 
scilicet  Dei,  praenmnivit,  nnsquam  qui 
placere  valebil.  De  virtutibus  autem,  l 
gratia  Christi  ornavit,  pauca  dc  muIUs 
quod  ca3pimus,  exscquemur.Igitur  eo  ten 
per  Augustam  civitatem  transitum  habi; 
ibi  gesseris,  qualiter  ibi  docucris,  tesUn 
sanctitas  non  indigcL;  quoniam  repleta  ci 
proBdicationibus,  ct  munita  tuis  sanctis  oi 
hactenus  sacerdotes  a  lc  constitutos  et 
oslendit.  Ibi  dcniqne  datoc  lupanaribus,  e 
generibus  pollulionum  ncfandissimae  Vem 


confessoris  Narcissi  et  martyris  Christi  annua  decur- 

sione  revolvitur,  gaudeamus.  Hodie  noimque  justus 

in  domo  Domini  plantatus,qu'i,  sicut  palma  flores  in 

excelsum  protuIit,maturo8  in'aulam  regiam  fructus 

exhibuit.Hodie  stola,quam  in  sanguinem  Agni  saepe 

abluerat,indutus,  atquc  dignitate  sacerdctii  infula- 

tu8,et  martyriali  laurea  coronatus^et  roseo  sui  san- 

guinis  rubore  perfusus,  coeli  palatium  ingressus, 

ccelesti  Imperatori  fortissimus  miles  gloriosc  est 

preesentatus.Hodie  domum  senatoriam  introivit,  et 

a  Christo  vero  Rege  complcxus  in  ordine  suo  coUo- 

cari  promeruit.  Et  ideo  exuttent  justi  in  Domino. 

quoniam  rectos  decet  cotlandatio ;  dicantque  justo   : 

quoniam  bene,  quoniam  fructum  adinventionum 

suarum  manducabit.  Gaude  et  tu  nimium,Felix;  et  |^  trices,et  in  hospitium  suscipientcs  tuamq 
Isetare,   Gerunda,    quoniam    speciale  promeruisti      tatem  diulissime  intucntcs,  et  claritaten 

munus,quodnullacircatecommanen8  civitas  potuit 

habere,  vel  locus.  Tibi  namque  Africa  fidei  calore 

repletum,  Deo  disponente,  Felicem  direxit  sanctis- 

simum,qui  Barchinonem   docendo  et  Christi  fidem 

atque  culturam  direxit,et  praedicando  impurias  ab 

errore  daemonum  liberavit;  viam  veritatis  ignoran- 

Ubus   demonstravit,  atque    se    evangelizans  cum 

triumpho  martyrii  in  te  gloriosa  morte  quievit.Tibi 

quoque  verus  Oriens  atque  Sol  justitiae  Narcissum 

florem  paradisi  et  luciferum  adventus  sui  praeconem 

direxit,  qui  diversas  illustrando  provincias,  atque 

provocandoanimasad  poonitentiam,diabolica  fraude 

deceptas,dum  te  sua  praedicatione  doceret,  suisque 

sanctissimis  orationibus  foveret,  in  te  venerabilis 

martyr  existens  cum  consortibus  propriis  in  libro  C  dinem  vertcs  humanis  usibus  aptas  exhib^ 

vit»  conscriptis  in  perpetuum  proBmuniret.  Sed,  o      nullatenus  te  descrebat  gratia  Christi;  sed 

)^ate  Narci88e,flo8  paradi8i,aique  in  omni  loco  per-     illumiDans  inflammabat,  ubique  protegens 


luminisin  tcca^litus  cniissam  conspicientc 
nostri  Jesu  Christi  verissimaepertemerue 
cultrices.Ipsc  nimirum  cas  dc  faucibus  an 
conis  eripuisli,  casquc  siio  Greatori  pui 
sordibus  mcntis  et  corporis  consecrasti ;  i 
matas  tua  sanctissima  pr.Tdicatioiie  intei 
martyrum  cum  corona  martyrii  mirabilitei 
xisti.Ipsum  eliam  draconem  inimicum  ge: 
mnni  repletus  Christi  sapicntia  sapientiss 
clusisti,  ut  nisi  draco  draconem  suum  in 
amicum,  ipse  ruinam  passus  profundissin 
tinus  ruerct  in  abyssam.Aquas  interea  Alj 
liarum,  quas  ne  ad  usum  proficerent  hom 
vidus  infecerat  inimicus,tua  dulcis  oratio 


S93 


DE  CONVERSIONE  B.  APR^. 


S94 


dabat,  ut  bene  tibi  congrueret  quod  scribitur  in  A  igitur  pontifex  noster,  clerus,  simulque  congaudeat 


p6almo,  quoniam  Dei  Filius  tenuerit  manunidexte- 

ram  tuam,  et  in  voluntate  tua  te  deduxerit,  et  mar- 

lyrio  coronatura  te  assumens  atque  ad  coeli  pala- 

iium  transFerens,  et  inter  senatores  curiiB  ccDlestis 

ie  cocstituens  in  coUegio  eorum  disposuerit.  Ergo, 

fratres  charissimi,quoniam  nobisdies  tantae  solcm- 

nitaiis   confessoris   Christi,  nostrique   apostoli   ct 

marlyris  [illuxit],  gratias  et  laudes  reddamus  omni- 

potcntissimoCreatori  ;illius  prjelibati  Narcissi,floris 

viddicet  paradisi,  nos  subdentes  orationi,  et  quod 

amaYit  amemus,  et  quod  verbo  proedicavit  creda- 

mus,  et  quod  operibus  exhibuit  imitemur.  Exsultet 


populus  universus.  Quoniam  sicut  Roma,  qufflcaput 
et  speculum  est  totius  orbis,  a  Deo  promeruit  ha- 
bere  primum  apostolorum  et  principem  su®  salva- 
tionis,  Petrum,  ita  quoque  Gerunda  doctorem  suffl 
salutis  florom  paradisipromeruithabereNarcissum. 
Omnis  haec  dies  in  Christi  laudibus  expandatur, 
atque  divinis  ejus  cultibus  dedicetur ;  desinant  esse 
jurgia,quiapraedicationispacisrecoluntur8oIemnia; 
desinant  esse  comessationes  etebrietates,quiaciyus 
hodie  festivitas  celebratur  tales  a  Christianis  prohi- 
buit  voluptates. 


II 


INCIPIT  CONVERSIO  BEATiE  AFKM 

Apud  provtnctam  Ariciensem,  civitate  Augusta. 


Erat  NarcissusepiscopuseodemtcmporequoDio-  B 

cletiani    ferebatur   insania.  Nesciens  ubi  inlraret, 

prorugus  ad  meretricem  ingressus  est,  Afram  no- 

mine,  cum  diacono  suo  Felice.  Illa  autem  videns 

honestos  viros  advcntantes,  cxistimans  impudicos, 

parat  ccenam  et  omnia  quae,  solito  more,  cum  puellis 

Buis  parare  consueverat.  Episcopus  autem  veniens 

Qt  cibum  caperct  orare  coBpit  et  psallere.  Afra  au- 

tem,  quia  nunquam  haec  audierat  nec  viderat,  stu- 

pefacta  coepit  inquirere  qui  esset,  et  ut  didicit  esse 

episcopum  Christianorum,  protinus  procidit  ad  pe- 

des  ejus  dicens  :  Domine,  indigna  sum,  et  in  ista 

civitate  nulla  me  turpior  aliqua  inveniri  potest.  Cui 

ait  Narcissus  episcopus :  Salvator  meus  a  turpissima 

iactus  inquinari  non  potuit,  illius    nam  sanctitas 

omnes  sordes  ejus  delevit  atque  mundavit.  Non  p 

Bordes  inquinatae  inquinare  poterunt  Domini  clari- 

tatem,  nam  et  dux  veniens,  et  splendor  solis  dum 

circa  cloacas  et  lutulcntas  plateas  funditur  a  ccelo 

mundus,et  mundus  elevatur  in  CGelum.Undeettu, 

filia,suscipe  lumen  ndei,ut  purificataab  omnipec- 

oato  possis  de  meo  introitu  perpetua  alacritate  gau- 

dere.  Dicit  ci  Afra  :  Ego,  quae   ampliora  peccata 

eommisi  quam  quanti  sunt   mei  capilli  in  capite, 

quomodo  possum a  tantis dilui ? Respondit Narcissus 

episcopus  :  Tantum  tu  crede,  et  baptizare,  et  salva    < 

eris.  Tunc  Afra,  convocans  puellas  suas,  dixit :  Iste 

homo  episcopus  Christianorum  dicit  mihi  :  8i  cre- 

diderts  Christo  et  baptizata  fueris,  ab  omni  poteris 

mandari  peccato.Quid  vobisvidetur?Respondentes 

Digna,  Eunomia  et  Eutropia  dixcrunt  :  Tu  nostra 

domina  es,  et  si  secutae   sumus   ad  inquinamenta  D 

{aeiQorum,quomodo  non  sequemurad  indulgentiam 

peccatorum?  Tu  caput  noster  es,  quocunque  icris, 

el  membra  sequantur  necesse  est.Interea  cum  ser- 


mocinarentur,  nox  initium  sumpsit,  et  incipiens 
Domino  canere  cum  suo  diacono  episcopus  totam 
noctem  orando  et  psallendo  pertransiens,  simul  ha- 
buit  Afram  cum  puellis  suis  consortem. 

Mane  autem  orto  die,  episcopus  Narcissus  ccepit 
inquiri  a  persecutoribus,  et  dicunt  Afrae:  Ubi  sunt 
qui  ad  te  introierunt  nocte?  IUa  autem  dixit  eis  : 
Hospites  amatores  mihi  fueruntet  abierunt  ad  sacri- 
ficandum.  Et  putantes  eos  ad  capitolium  aut  ad 
templum  abiisse,  tacuerunt ;  sed  remansit  unus  ex 
eis  qui  diceret  ad  eam  :  Ego  cognovi  illo8,qui  sero 
venerunt,  quia  Christiani  erant,  nam  in  omni  hora 
signabant  frontes  suas  signo  crucis,  qua  Christus 
eorum  passus  est.  Dicit  ei  Afra :  Ad  me  meretricem 
haberent  intrare  Christiani  I  Ad  me  non  veniunt, 
nisi  qui  mei  similes  sunt.  Abiit  hic,  nuntiavit  omnia 
quae  dixeral ,  quatque  audierat,  iis  qui  quffifebant  eos. 
Tunc  abiit  Afra  ad  matrem  suam,  Hilariam  nomine, 
et  dicit  ei  :  Episcopus  Christianorum  venit  ad  me, 
nesciens  ubi  intraret,  et  per  totam  noctem  expan- 
dens  manus  suas  ad  Deum  suum,  cantans  ei  quod 
novit,  et  nos  fecit  simul  orare  secum  ;  circa  gallo- 
rum  cantum  exstinxit  se  lumen  candei»,  et  ccepi 
festinare  ut  incenderem,  et  non  poteram.  Tunc 
dixit  mihi  diaconus  ejus  :  Noli  quaerere  lumen  ex- 
atinguibile;  modotibi  ostendetur  lux,qu8e  exstingui 
non  potest.  Haec  cum  audisset  episcopus  oravit  di- 
cens  :  Veni,  Lux  vera  de  coelo,  et  ostende  nobis  fa- 
ciem  tmm,et  salvi  erimus;  mox  venit  fulgur  de  coelo 
sicut  sol,  et  venit  sicut  tonitruum,  et  non  recessit; 
scd  tandiu  ibi  stctit,  quandiu  aurora  inciperet ;  et 
dum  ille  orationem  suam  finisset,jussit  noasibire- 
spondere  et  dicere  :  Amen  ;  et  lux  fulgnris  illius 
statim  recessit  ab  oculis  nostris.  Post  haec  misi  me 
ad  pedcs  ejus,  et  dixi  illi  :  Injuriam  tibi  grandem 


595 


OLIViE  VICENSIS  EPISCOPI  SCmPTA. 


596 


fecisti,  quia  ad  me  introisti :  sum  enim  mulier  pec-  X 
catrix ;  et  ille  dixit  mihi  :  Ubi  me  Deus  meus  fecit 
ingredi,  ibi  introivi.  Mane  autem  circa  horam  ter- 
tiam  ostenderunt  se  mihi,  qui,  antequam  luceret, 
insidiati  fuerant,  ut  exeuntem  tenerent,  et  occide- 
rent;  sed  cum  exissem,  convenerunt  mo.  Ego  vero 
ubi  faces  de  lino  habebam,  abscondi  eos.  Timco  ne 
Bcrutetur  locus  ipse  ;  si  jubes,  domina  mater,  huc 
eos  transire  faciam,  quia  promisit  mihi  dicens  : 
Facio  te  Ghristianam,  ut  omnia  peccata  tua  de- 
leantur. 

Audiens  hoc  mater  ejus,  gaudio  repleta,  dixit  : 
Prasstet  hoc  Deus,  ut  mihi  hoc  contingat.  Gui  dixit 
Afra:  Ergo  nocte  veniente  transmigro  eos  huc.Gui 
respondit  mater  sua  :  Etiam  si  noluerit,  rogaeum. 
Vespere  autem  Afra  rogavitS.  Narcissum,  et  migravit  ^ 
ad  matrem  ejus.  Ingressus  autem  domum  S.  Nar- 
cissus  episcopus^  factum  est  gaudium  magnum.ita 
ut  Hilaria  per  tres  horas  plantas  ejus  teneret,  et 
diceret:  Obsccro  te,  domino,  ut  me  facias  mundari 
apeccatis  mcis.Tunc  Narcissus  episcopus  dixit  ei: 
Beata  est  fides  tua, quae  antequam  discercs  verbum 
veritalis,  ipsam  veritatem,  quam  per  verbum  vix 
agnoscere  possunt  homines,  in  tuamentc  fundasti. 
Tamen  quia  video  te  capacem  audicndi  verbum  Dei, 
hodie  incipite  tenere  jejunium,  et  per  septcm  dics 
jejunate,  audientes  sermonem  veritatis ;  octava  au- 
tem  die  puriflcabimini  ab  omni  peccato,  et  eritis 
tales  quales  fuistis  infuntes,  non  habentes  conscien- 
tiam  uliius  criminis,  uUiusque  peccati.Dicit  ei  Uila- 
ria  :  Si  jubes,dicimus  quod  colimus,  etitademum 
doce  nos  quid  colamus.  Dicit  ei  Narcissusepiscopus:  C 
Iq  hoc  apparet  quod  bene  potestis  suscipere  quod 
colere  debeatis,  cura  quid  colueritis  evidenter  cxpo- 
natis  ;  dic  ergo  culturam  tuam.  Hilaria  respondit : 
Parentes  mei  genere  Gyprii  fucrunt,  et  inde  vcne- 
runt.  Gum  sacra  Veneris,  et  Venus  coli  non  potest 
nisi  ab  iis  fcminis  qusB  merelricat^  fucrint,  ideo 
denique  ego  Gliam  meam  sacris  Veneris  consecrans, 
quasi  deae  Veneri  servituram  inde  meretricio  placi- 
turam  in  prostibulo  manere  permisi,  credens  hoc 
quod  mihi  esset  propitia  Venus,  si  fiiiam  meam  di- 
vinis  ejus  imitationibus  occupassem  ;  nam  quanto 
plures  amatores  habere  poterit  mulier  qu®  Veneri 
serviret,  tanto  plus  Veneri  placere  posse  a  sacerdo- 
tibus  Veneris  afHrmatur. 

Audiens  haec  vir  Dei  Narcissus  inge.iiuit  et  lacry-  jj 
mas  fudit,  dixitque  ad  diaconum  suum  Felicem  : 
Surge,  frater,el  demus  lamentum  super  istamtalem 
culturam^  et  rogemus  Dominum,  ut  ubi  abundavU 
iniquUaSf  superabundet  et  gratia.  Factum  est  autem 
ut,  cum  orarent,  apparuit  iEgyptius  quidam  nigrior 
corvo.  nudus  et  vulneribus  elephantiasis  toto  cor- 
pore  plenus;  dare  coepit  mugitum  et  dicere  :  0  san- 
cteNarcisseepiscope,quidtibi  cnmcharamea?Quid 
tibi  cum  ancillis  meis,  quas  ego  semper  in  amicitia 
mca  habui?  Deus  tuus  mundas  animas,  et  munda 
corpora  diligit,  istae  jam  meae  sunt,  alio;  csse  non 
possunt.  Nunquid  ego  intro  ubi  castitas  regnat  ? 


nunquid  locum  invenio,  ubi  est  spiritus  castitatis? 
Hic  tu  quid  intrasti,  ubi  inquinatasunt  corpora,  et 
polluta;  sunt  animse?  Tunc  Narcissus  dixit  ei :  Jubeo 
tibi,  immunde  spiritu^,  ut  des  in  responsum  quod  te 
interrogavero.  Dic  mihi,  damnate  :  Scis  Dominum 
meum  Jesum  Ghristum  Nazarenum  tentatum,flagei- 
latum,  sputamenlis  in  faciem  attestatum,  cibatum 
felle,  potatum  aceto,  afGxum  in  cruce,  morluuni, 
et  sepultum,  et  die  tertio  resurrcxisse  a  mortuis  ? 
scis  hoc  factum?  Respondit  daemon,  et  dixit  :  Uti- 
nam  mihi  hoc  ncscirc  licuisset !  nam  ea  bora,  qua 
crucifixus  est,  princeps  noster  fugiens  a  facie  eju8 
in  templum  Dei  so  misit,etideo  velum  templiscis- 
sura  est,  quia  virtutera  persequentis  ferre  non  po- 
tuit ;  tunc  saxa  ipsa  solida  scindebantur,  et  mo- 
numenta  apcrta  sunt,  et  surrexerunt  sancti    \dri, 
qui  viderunt  hoc  factum,  quod  princeps  noster  ab 
eo  qui  crucifixus  est  tentus  est  et  catenis  igneis 
est  religatus.  llespondit  Narcissus  et  dixit  :  Quod 
nomen  est  principis  vestri?Dixit  ei  daemon  :  Satan 
nomcn  est  illi,  quod  interpretatur  inUium  morlis, 
Dicit  ei  Narcissus:  Oic  raihi,  quid  peccavit  Dominus 
noster  Jesus  Ghristus,  ut  tanta  pateretur?  Dicitei 
daemon  :  Nunquara  pcccavit.  Dicit  ci  Narcissus  :  Et 
qui  nunquam  peccavit,  quare  tanta  passus  est?  Re- 
spondit  dieraon  :  Non  pro  suis  peccatis  passus  est, 
scd  pro  alterius.  Dicit  ei  Narcissus  episcopus :  Ex 
orc  tuo  te  condemnas,  iraniunde  spiritus.  Cum  ergo 
scias  Dorainum  raeura  Jesura  Christum  non  prosuis 
sed  pro  alienis  peccatis  occisum,  discede  ab  iis  mu- 
lieribus,  quia  pro  illis  passus  est  qui  ad  fidcm  ejus 
et  gratiam   confugerunt.  Dicit  ei   daemon  :  Quare 
docet  lex  sancta,  et  jubet  ut  res  alienas  non  toUat 
aliquis  ;  tu  qui  sanctus  cs,  res  meas  quid  tollis? 
Quid  mihi  tollis  aniraas  quas  raihi  lucratus  sum? 
Dicit  ei  Narcissus  :  Etfractor,  et  fur  cs  tu,  ab  initio 
daranate  et  inveterate,  nara  istas  aniraas  aCreatore 
suo  et  Domino  tu  separasti;  ego  modo  te  furemte- 
neo,  et  Creatori  creaturam  suam  restituo.  Respon- 
dit  ei  daemon  dicens :  Et  ego  creatura  ejus  sum,  ergo 
et  rae  Creatori  raco  restitue.  Dicit  ei  Narcissus :  Ta 
ip^e  ore  tuo  confessus  es  Ghristum  pro  peccatisho- 
minura  passum;  etsi  quo  modo  pro  peccatis  homi- 
num  passus  est  et  pro  daemone  passus  esset,  resti- 
tuerera  Greatori  tuo;nuno  autem  sic  passus  est  pro 
peccatis  hominura  ut  vcstrura  principem  ligaretin' 
infernum  et  principatum  diriperet.  Dicit  ei  daBmon: 
Fac  pietatem  super  me,  et  da  iQihi  in  potestatem 
unam  animam.  Dicit  ei  Narcissus :  Si  dcdero  tibi  in 
potestatera  unam  animam,  quid  de  ea  facies?  De- 
mon  dixit  :  Interficio  hominem,  et  lucror  animaoi 
ejus.  Dicit  ei  Narcissus  :  Mane  prima  luce  ego  tibi 
dabo  potestatem  hanc.  ut  haec  facias.  Dicit  ei  d«- 
raon  :  Dic  mihi  ante  Deum  quia  das  mibi  animam 
intra  corpus  inclusam,quara  lucrer.  Dicit  ei  Narci8« 
sus  :  Ante  Deum  meura  spondeo  quod  dabo  tibi 
aniraam  in  corporcpositam  raanducantis,etbibeD- 
tis,  et  dorraientis,  ct  iterura  vigilantis.  Dicit  eid»- 
raon  :  Modo  jube  me  hic  manere  ista  nocte.  Dicit 


597 


DE  CONVBRSIONE  B.  AFRiE. 


898 


ei  NarcissusrSi  potcs  nobiscum  manere,  mane.Di-  A 
cit  ei  dacmon  :  Si  expandis  manus  tuas  ad  rccluTi, 
et  flectis  genua  tua  ct  psallis  Deo  tuo,  non  possum 
hic  manere.  Dicit  ei  Narcissus  :  Nunquam  tibi  sit 
benc,immunde  spiritus;  non  solum  aulcm  ego,sed 
et  isti  omnes  tota  nocte  mecum  Domino  nostro 
flectcnt  genua,  et  laudes  ei  una  nobiscum  canent. 
Tunc  dffimon  diraj  vocis  teterrimum  ululatum  emit- 
tens  nusquam  comparuit. 

S.  autem  Narcissusepiscopus  fecit  post  jejunium 

reficere  Afram  cum  matre  sua  et  cum  puellis  suis, 

quas  trementes  pro  eo  quod  vidcrant  et  audierant, 

suis  monitis  et  orationibus  confortavit.  Ipseautem 

cum  S.  Felice  diacono  suo  non  refecit,  sciens  se 

mane  iterum  cum  d«mone  certamen  habiturum ; 

transiit  quoquc  noctem  oratione  et  psalmorum  ca-  *^ 

nonbus  plenam.  Die  autem  orto,  adest  drcmon  di- 

cens  :  Memor  esto,  sancte  episcope,  juramenti  tui 

quod  dedisti  ante  Deum,  et  da  mihi  animam  cujus 

corpus  occidam,etanimamipsam  mccum  habeam. 

Responditque  S.  Narcissus  dicens  :  Et  tu  jura  mihi 

in  nomine  Domini  mei  ut  statim  interficies  quem 

tibi  dedero,  et  dic  mihi,  si  non  interficias,  jubeat 

(ibi  Deus  ut  vadas  in  abyssum.  Di:i:it  ei  dacmon  : 

Per  ipsum  juro  qui  nos  cum  principe  nostro  vicit, 

-  a\  non  jubes  ire  in  abyssum,  quod  statim  interficiam 

eum  quem  mihi  dederis  in  potestatem.  Dixit  ci  Nar- 

cissus  :  Vadc  juxta  fontem  Alpium  Juliarum,undc 

xiemo  potcst  aquam  bibere,  non  homo,  non  pecus, 

non  fera  aliqua,  quia  draco  ibi  habitat,  ct  dc  flatu 

cyaSyOrones  qui  ad  fontcm  accesserint,  moriuntur. 

Hqdc  draconem,  vade,  interfice,  el  animara  ejus  in  C 

tuam  fedige  potestatem.Tunc  cxclamavitda^mondi- 

cens  :  0  episcopum  mentiosum,  insuper  etiam  me 

obligavit  juramento  ut  amicum   mcum   occidam, 

quem  si  non  occidcrs,  compellar  irc  in  abyssum. 

Tum  daemon  abscossit  et  occidit  draconem,  ct  lil)c- 

ratus  est  fons  ad  usum  hominum  usque  in  hodier- 

nam  diem. 

Per  dies  ^utem  plurimos  docuit  eas  verbum  Do- 
mini,  et  baptizata  est  Hilaria  et  filia  sua  Afra  cum 
puellis  suis,  et  cum  omnibus  charis  suis,  et  fecit  do- 
mnm  Hilariae  ecclesiam,  et  ordinavit  eis  episcopum 
Zozimum  avunculum  Afrie.  Ipse  autem  S.Narcissus, 
perfectis  ordine  rebus,  post  menses  novemadHispa- 
niam  profectus  est  ad  civitatem  Geruadam,  in  qua 
multam  populum  per  tres  annos  Domino  acquisivit,  n 
Bt  ita  demum  ad  martyrii  palmam  cum  sancto 
diacono  suo  Felice  attinxit,  cujus  passionis  glo- 
nam  in  sequentibus  dicemus.  Beatus  igitur  mar- 
^yrDomini  Narcissus  divini  verbi  praedicator  egre- 
gios,  et  sacerdotii  dignitate  resplenduit,  et  cum 
triutnpho  martyrii  aulam  ccclestis  ragni  victor  in- 
^^vit,  primum   quidem   orientalibus,  postea   oc- 


cidentalibus  populis  verffi  fldei  lumen  ostendit,  et 
apud  Gerundam  gloriosa  mortercquievit.Cumergo 
multos  ad  Ghristi  fidem  convertcret,  quadam  diein 
Gerunda  inter  ipsa  sacrificiorum  mysteria.aperse- 
cutoribus  trucidatusin  confessione  Trinitatis  tribus 
vulneribus,videlicet  in  humero,et  gutture  et  sura, 
est  debilitatus.  Denique,  completo  venerandaB  pas- 
sionis  cursu  magnifico,  coronam  gloriae  estconsecu- 
tus  a  Domino  etin  aiternum  regnat  cum  illo.Cujus 
venerabile  corpus  hactenus  incorruptum  ad  insigne 
manet  miraculum  ;  spiritus  autem  conjunctus  Do- 
mino  in  coelestibus  regnis  exsultat  cum  illo.  Quan- 
quam  cnim  ubiquc  Christus  suos  in  mundum  ad 
praedicandum  misisset  apostolos,  multisque  adhuc 
gentilitatis  erroribus  plurimi  fuisscnt  occupati,  ta- 
mcn  Dei  miscricordia  ac  Redemptoris  nostri  favente 
clcmentia,  bcatus  Narcissus  doctor  nobis  apostolus 
cst  directus.  Itaque,  dilectissimi,  imitatores  illius 
estote  secundum  egregiam  pradicationem  Pauli, 
sicut  ct  ille  exstitit  Christi.  Si  quis  autem  parti- 
culam  justitiae,  Deo  concedente,  in  cordc  suo  sense- 
rit,  ad  pracdicationem  cgrcgii  marlyris  confugiat, 
nc  quod  in  se  rcctum  vidctur  stare,  ullatcnus  cor- 
ruat.  Si  quis  vcro,  quod  absit,  cnormitate  scelerum 
pressusad  foveam  tcndit  desperationis,pcenitentiam 
Afrae  sociarumque  illius  imitando  intueatur  mere- 
tricis,  quae  per  Narcissum  cdoctae^et  per  Christum 
salvataj,  fructum,  Christo  donante,percipere  merue- 
runt  Justitia;.  Ipse,  qui  moro  Elisaei  amaritudinem 
aquae  orando  vertit  in  dulcedinem,  poterit  peccato- 
rum  nostrorum  orando  pellcre  amaritudinem,etde 
Christi  gratia  pietatis  parare  remissionem.  Inter 
hajc,  dileclissimi  fratres,  in  hiyusmodi  venerabili 
cultu  funcsUim,  sacrilcgam  atque  perversam  He- 
brccorum  corripitc  plebcm,  ut  ita  discat  solemnia 
marlyris  vcncrari  qucm  nunquam  volens  didicit 
amare  vel  credere.  Scd,  o  flos  paradisi,  beatissime 
Narcisse,qualescunque  nostras  et  nimium  exilesno- 
strorum  suscipe  Iaudes,et  qui  in  conspectu  Domini 
de  tuasemper  manes  felicitate  securus,  esto  clemen- 
ter  de  nostrarum  pondcre  miseriarum  soIIicitu8,et 
qui  in  praesenti  dc  tua  sumus  celebritate  laetantes, 
tuorum  in  aeternum  mcreamur  meritorum fore  par- 
ticipes,  illo  concedente,  qui  te  ad  laudem  et  gloriam 
nominis  sui  mirabiliter coronavit,perpetuaBque  Bcdu- 
tis  et  commodi  praesentis  consultorem  misericordi- 
tcr  con*Ionavit  Jcsus  Christus  et  Dominus  noster, 
cui  est  cum  PatreetSpiritusanctoomnisIaus,  gra- 
tiarum  actio,  potcstas,  virtus,etbcnedictio  in  saecula 
Sc^eculorum.  Amen.  Passus  fuit  beatus  Narcissusin 
ccclcsia  S.  Felicis  Gcrundensis,  quae  tunc  temporis 
S.  Maria3  cxtra  niuros  vocabatur,  cum  diacono  suo 
Fclice  anno  Domini  297  in  loco  in  quo  nunc  jacet, 
quo  crat  ecclesia  cathedralis  tempore  infidelium. 


59» 


OUViE  VIGENSIS  IfiPlSCOPI  SGRIPTA. 


eoQ 


111 
OLIVJ;  EPISTOLiE 


EPISTOLA  PRIMA.  A 

GAUGELINX    BITURICENSIS    ARCHIEPISCOPI    AD    OLIVAM. 

(Atino  ^020.) 

Omnipoientis  Dei  Clementia  G.  archiepiscopus  et 
abbas  ejusdem  honoris  gratia  sublimato  domno  0. 
pkirimurn  aalutis  munus. 

VestreB  praeiconium  sanctitatis,  etc.  Heliqua  habes 
tomo  Pairologix  CXLy  in  Gaucelino,  ad  ann.  1029. 

EPISTOLA  II. 

OLlViE  AD  GAUCELINUM   ARCHIEP.   BITURICENSEM. 

Gaucelino  sanctaj  priraae  sedis  Bituriccnsis  archi- 
episcopo  venerando,  cunctisque  beati  patris  Benc- 
dicti  Floriacensis  cGcnobio  degcntibus,  pumllis  cum 
migoribus,  0.  sanctas  Ausonensis  Ecclesio;  pra^sul, 
licet  indignus,  et  abbas,  secumque  degens^  congre- 
galio  cuncta,pie  in  Christo  viventibus  omniabona.  B 

Gratias  agimus  vestrae  vcneranda;  paternitati  et 
amaiitissimsscharitati,  quoniametnostris  doloribus 
condoluistisy  et  ut  patres  fHiis  compassi  estis,etde 
tahto  terrarum  spatio  nostri  memores  facti,  valde 
consolatorias  litteras  direxistis.  Susccpimus  autem 
ilias  cum  multo  vestri  desiderio,  et  consolati  sumus 
non  modice  relegendo.  Nostrae  vero  post  Deum 
summa  consolationis  haec  est,  si  ejus  animam  vobis 
ChHsto  placeat  commendare  ;  quam,  sicut  omniuin 
nostrum,  cuni  illo  cupimus  esse.  Omnipotenti  quo- 
que  Domino  vos  commendantcs  vestris  orationibus 
nos  committimus,  orantcs  ut  quos  dirimit  ab  aller- 
uth)  locus  in  se  indivisibilis  perenniter  jungat  Deus. 

EPISTOLA  III. 

EiUSDKM  AD    MONACHOS  RIV1PULLENSE8.  C 

[Circa  an,  1023.) 

Oliva  sanctae  Ausonensis  Ecclesis  prassul,  licet 
indignus,  et  abbas,  universo  ccetui  cccnobio  Dei 
Genitricis  commanenti  desiderabile  prsmiurn  coDle- 
stis  regni. 

Dum  vedtrae  nuntium  sanitatis  laetus  audio,  hoc 
cst  quod  semper  exopto.  Scitote  autem  me  simili- 
bus  oblectari  vestrique  meniorem  gratissime  Ceri. 
De  constnictione  vero,  qu®  scripsistis,  paHetum 
etcapss  caeterarumque  rerum,  ex  vestri  parle  haud 
mihi  secuB  videntur  ac  bona,  cum  sint  piissimi  Dei 
gratiasima  dona.De  absolutione  quoque  Witardiet 
emendatione  ipsius  confido  in  vobis  post  Dominum 
Jesum,  vobisque  committo  ct  juxta  velle  solvcre  et 
pro  posse  corrigere.  Igitur  nos,  postquam  a  vobis  D 
exccssimus,  inter  caitcra  qua»  gcssiiiius,  intcr  archi- 
episcopum  et  vicecomitcm  Narboncnsem  ad  diri 


negotia  judices  statuimus,  pactum- 

que  pacis  dicto parati  ad  fimendum, 

cumque  praestolatur  hujus  causafacti,comiU88aRu- 
tenensis  venerit  ad  soIvendum.Conventioneminter* 
ea   colligavi    inter    Wifrodum    et  Willelmum  et 
Ugonem  comites.  Hac  hebdomada  conjungeDtur,8i 
forte  tantis  malis  finem  imponere  valeamus.  Hia 
ergo  et  aliis  praeoccupati  negotiis,  regressionis  no- 
sirsi  diem  vobis  mandare  nequimus,  rogantes  ut.. 
horum  quac  circavossuntvestrisquantociusliiterift 
conscii  per  omnia  simus.  Praeterea  oycnos  et  ga^ 
viancuni,  delicias  domini,  quam  maxime  custodiieq; 
et  quidquid  illis  adversi  acciderit,  aut  boni  conti— 
gcrit,  continuo  littcris  praenotate  ;  ut  aut  prospeiis 
collaBtemur,  aut  adversis   afficiamur.  Euge  autem 
quoniani  est  nobis  ct  grus,  qu»  jam   didicit  aera 
saltibus  pervolare,  asinis  ct  porcis  oculos   eniere, 
videturque  jam  capite  rubescere,  pennis  nigrescew 
ct  vocc  clarescere;cuju3  tantis  prosperitatibus  voi 
convenit  congaudcro.  Bene  valete. 

EPISTOLA  IV. 

EJUSDEM   AD  SANCIUM   NAVARR.«  REGEM. 

(Anno  im.) 

Orthodoxae  fidci  cultori  magnifico  domno  SANao 
rcgi  gloriosissinio,  univcrsis  laudibus  praeferendOy 
Oliva  sanctae  Ausonensis  Ecolesio}  prazsul  et  abbtti 
Iicetindignus,secumquecommanens  divini  ordinif 
coctus,  feliccs  triumphaliter  hio  possidere  suceas» 
sus,  et  non  finicndos  in  co^Iestibus  stemaliter 
fructus. 

Si  prosperitas  vcstr»  magnifioentiffi  divini  mu- 
neris  concessionihus  augmentatur,  nihil  nosiria 
mentibus  optabilius  incsso  probatur.Verum  si  qoi- 
buslibct  incommodis  promovetur,nihil  quodmaglt 
nolumus  invenitur.  Agimus  autem  innumeras  pro 
possegratias  omnipotentiaB  Conditoris,  qui  &ic  lati- 
tudinem  vestri  cordis  vinculosui  oonstringit  amoria 
ut  quaj  maxima  sunt  operum  vestrorum,  vel  media, 
non  propria  sponte  peragatis,  sed  timentinm  illuiii 
consilia,horum  videlrcet  qui  longe  suntet  qui  propey 
regali  solertia  conquiratis.  Vobis  quoque  plurimaf 
impcndimus  iaudisquoniamnunquam  nostrampar- 
vitatcm  excipitis,  sed  in  benefaciendo,  et  quafli 
mognum  aliquidcxvestris  negotiis  consulendo  per- 
quiritis.Quocirca  nostras  animas  ita  vestro  spiritut 
conjunxistis,utnemonostrum  sibi quidquam melius 
optct  cvenire  quam  vobis.  Vidiraua  hoc  tempore 
doinnum  abbatein  Pontiura  fratrem  et  illium  no- 
strum  cum  Garcia   fidelissimo  vestro,  qui    nobif  - 


EPISTOL-E. 


( 


raliileruiit  mandatum  et  sollicitudines  animi  vcstri.  A 

2.  Igitur  de  hoo,  unde  placuit  vestrae  celsitudini 

nostram  inquirere  parvitatem,  quidquid  mclius  ex 

lege  et  prophetis,  vel  da  csteris  divinis  Scripturis 

colligere  potuimus,  vestris  obtutibus  dirigere  stu- 

duimus.  Quanti  ergo  sit  criminis  coigugali  vinculo 

proximos  conjungerc  sanguinis  lcx  Veteris  Testa- 

menti  pronuntiat,propheUe  ciamant.apostoli  ostcn- 

duntjSanctique  post  illos  Patres  suis  dictaininibus 

innuunt.  Et  quod  vcteri  lege  damnatur  a  prophetis, 

id  ipsum  interdicitur  ab  apostolis;  contrudiritur,ct 

t  c^teris  postmodum  divina;  scientisc  cognitoribus 

anathematizatur.Glamat  deniquc  Dominus  ipsc  pcr 

Moysem  in  libro  Levitico  :  Omnis  homo  ad  proximam 

$ui  sanffuinis  non  accedaty  ut  rcvelet  turpitudinem 

ejns,  Subinfert  quoque  post  pauca  et  dicit  :  Cum  «^ 

uxore  praximi  tui  uon  coibis,nec  seminis  commistione 

maculaberis.  Item  in  eodcm  :  Omnis  anima  qux  fece- 

rit  de  abaminationibus  quidpiam^  peribit  de  medio 

popnli  stii.Item  post  paululum  in  eodem :  Quicoierit 

cwm  uxore  pnlruifVel  avnnculi  suiyCt  revelaverit  tur- 

pitudinem  ejus,  portabunt  ambo  iniquilatem  suam,  et 

ahsque    liberis   morientur.liQm   Ezechicl  propheta 

dicit  de  hoc  inter  caetera  :  Si  genuerit  homo  filium 

umguinem  effundeniem,  et  ttxorem  proximi  sui  pol- 

luentem,  nunquid  vivet?  Non  vivet.  In  pcccato  suo 

qaod  operatus  est  in  ipso  morictur.  Ilinc  iteruni 

Osee  propheta  loquitur  intcr  alia:  Maledictumymen' 

(iartirm,  homicidium,  et  furtum  et  adulterium  inun- 

dacerunt,  et  sanguis  sanguinem  tetigit.  Propter  hoc 

vnfirmabitur  terra  et  omnis  qui  habitatin  ea  in  bestia 

agriy  etvolucre  coeliy  et  in  piscibus  maris,  Sanguis  C 

etenim  sanguinem  tangit^dum  irrationabiiis  copulsc 

profana  commistio  sanguinis   afnnitati  sc  jungit. 

itque  in  fornicationis  nodum  connubiule  commer- 

dam  transit.  Hucusque  de  veteribus.  Christiano! 

quoque  religionis  post  Ghristum  institutor  et  doctor 

ipostolus  Paulus  hujusmodi  genus  fornicationis  de- 

testans,  in  Epistola  ad  Gorinthios  prima  ait  intcr 

cetera  :  Nescitis  quia  corpora  vestra  membra  sunt 

Christi  ?  Tollens  ergo  nwmbra  Christijacium  membra 

mereiricis?  Abstt.  An  ncscitis  quoniam  qui  adhxret 

merelrici,  unum  corpus  efficitur^i  Eruntj  inquit,  duo 

m  came  una.  Qui  autem  adh<vret  DominOy  unus  spi- 

ntus  esiA\j&m  in  eodem  loco  :  Fugite  fornicationem. 

Omne  peccatum  quodcunqae  fecerit  homo  extra  cor- 

fms  esi,  Qui  autem  fomicatur.in  corpus  suum  peccat.  j) 

Binc  idem  Apostolus  in  Bpistolaad  Thessaloniccnscs 

inter  alia  :  Htec  est  enim  voluntas  Dei  sanctificatio 

wsiray  ut  abstineatis  vos  a  fomicatione^   ut  sciat 

mnusquisque  suum  vas  possidere  in  sanctificatione  et 

honore,  non  in  passione  desideriiy  sicut    et  gentes 

^ifcsr  ignorant  Dominum.  Et  post  pauca  :  Non  enim 

wocavU  nos  Deus  in  immunditiam,  sed  in  sanctifica- 

tumem.  Itaque  qui  hxc  spemit,  non  hominem  spernit, 

•m4  Dominum.qui  etiam  dedit  Spiritum  sanctum  suum 

in  vabis, 

3.  Ahhinc  sequuntur  cxempla  canonum,  qui  a 
«•nctis  Patribus  divinoSpirilu  plenis  cditi,quid  su- 


pcr  hoc  contineant,  hsc  ab  illis  ad  posteros  mh 
demonstrant.  De  incestis,  ex  concilio  Uerdensiy  ( 
pitulo  4:IIi  qui  sc  inccsti  pollutione  commaculai 
quique  in  hoc  detcstando  contubernio  perseveran 
cum  nullo  Christianorum  cibum  sumant.  Item  d 
his,  qui  proximis  se  conjungunt,cx  concilio  Tolets 
no,capitulo5:NulIus  fidelium  propinquam  sangui 
nis  sui  in  matrimonio  sibi  copulet ;  quod  sifecerit, 
tanto  tempore  a  Christi  corpore  et  fraterno  consor- 
tio  exconimunicatus  existat  quanto  fueritista  conta- 
gione  pollutus.Itcm  cx  concidio  Agathensi  capitulo 
12  :  De  inccstis  ct  junclionibus  nihil  prorsusveniae 
rescrvamus,nisi  cum  adulterium  separatione  sana- 
verint.  Incostos  vero  dicimus,  qui  relictam  fhitris 
uxorem  accepcrint  aut  fratris  germanam,  aut  no- 
vercam,aut  consobrinam,aut  de  propria  oognatione 
usquo  in  septimam  generationcm^aut  uxoremavun- 
culi  vcl  filiam  avunculi,  vel  filiam  patrui  aut  privi- 
gnoe  suic,quibus  omnibus  conjunctio  illicita  interdi- 
citur.Item  Gregorius  papa  sanctissimus  in  concilio 
Romano  ait  dc  hoc  inter  cu!tera  :  Si  quis  consobri- 
nani  duxerit  in  conjugio,  aut  uxorem  de  propria 
cognationc,vel  quam  cognatus  habuit  usque  in  se- 
ptimam  gcnerationem,  anathema  sit.  Et  responde- 
runt  tertio  omncs  qui  erant  in  concilio  :  Anathema 
sit. 

i.  II.TC  itaque  sunt,o  bone  rcx  et  clarissime  prin- 
cops,  inccsti  connubii  damnn.  llaic  divinitus  inter- 
dicta3  copuhe  dctninculu,  super  qu®  multo  latius 
auctorum  numcrosa  congcrorcmus  oxempla,  nisi 
nos  ct  brcvitas  tcmporis,  et  nuntiorum  properata 
rcgrcssiOy  ct  prolixitas  chartoc  cogerent  ab  incepto 
desistere.Oramus  autcm  vos  et  obsecramus  per  Do- 
minum  Josum,ut  omni  circumstantia  vos  ab  his 
exsccrandis  operibus  custodiatis,nuIloque  deincegs 
modo  asscnsum  tam  nefandis  usibus  praebeatis.Quo" 
niam  sicut  dicit  beatus  Paulus  apostolus  :  Qui  talia 
agunt  diyni  sunt  morte,  non  solum  qui  faciunt,  sed 
et  qui  consenliurtt  facienlibus 

5.  Sed  fortasse  dicct  aliquis  :  Si  rex  impcratori 
sororis  conjugium  non  negaverit,  tunc  perseveran- 
tia  pacis  et  paganorum  deletio,  et  Ecclcsiarum  ad 
legem  Dei  per  omuss  illorum  tcrras  restituetur  cor- 
rectio.  Quod  si  non  fecerit,pacis  dissidium,et  leva- 
tio  paganorum,  et  dctrimcntum  in  Dei  legibus  per- 
sevcrabit  Ecclosiarum.  Vana  prorsus  est  ista  cogi- 
tatio,  et  ul  verius  fatcar,diaboli  in  cordibus  huma- 
nis  immissio,  ct  ab  omni  funditus  ratione  veritatis 
absistens.  Nunquam  enim  ex  hujuscemodi  copula 
pax  processit,  aut  ex  tam  incesto  connubio  divini 
cultus  securitas  cmanavit.Denique  Spiritum  sanctus 
deridcns  tam  stultorum  hominum  cogitatus,  qui 
existimant  quod  ex  istiusmodi  illicita  convenientia 
pacis  proveniat  stutus,inducit  tales  in  quodam  loco 
diccntes  :  Faciamus  mnla,  ut  veniant  bona.  An  ct 
isti  nou  sunt  horum  similes  et  ha?rcticis  cosequales, 
quiex  s^ponsiono  hujuscopulicoccasionem  subintro- 
ducuntadipiflccndajpacisatque  justitia^^Audivimus 
autcm  ot  crcdimus  propter  quod  et  loquimur.  Quo" 


603 


OLlVJi:  VICENSIS  EPISCOPI  SCRITA. 


604 


tiiam  semper  ex  castitatc  et  pndicitia  pax  procedit,  A 
quare  Christus  qni  esi  pax  nostra,  castae  et  pudicis- 
simae  Virginis  filius  inter  homines  vcnit,t(f  pacifica- 
ret  ea  qux  in  coelis  suntjCt  qux  in  ferrw. Certe  Joan- 
nes  Baptista  ct  praccursor  cjusdcm  Filii  Dei,  dum 
copulas  Herodis  prohibcret illicitas,capite  truncatus 
propter  justitiara  pcrdidit  vitam,  sed  lucratus  est 
gloriam.  Et  non  solura  ipse,  sed  ct  omnes  sancti, 
qui  nos  hactenus  praeccsserunt,divinaD  legis  advcr- 
sariis  usque  ad  efTusioncm  sanguinis  reslitcrunt. 
Ergo  si  propter  hor.  contra  vos  adversitasimprobo- 
rum  hominniii,  Chr  stianorum  scilicct  vel  pagano- 
rum,insurrexerit,ne  timeatis  illos,  neque  paveatis. 
Dominum  autem  Christum,  ipsum  sanctificate.  Ipse 
terror  vestcr,  ot  ipse  pavor  vcster,  ct  crit  vobis  in 
sanctificationem,  in  laquoum  autem  offensionis,  et  ^ 
in  petram  scandaii  omnibus,qui  propter  hoc  insur- 
rexerint  adversum  vos.Eritque  cum  iliis  brachium 
carnem,  vobiscum  vero  Dominus  Deus  noster,  qui 
esl  adjutor  in  opportunitatibus,  in  trihulatione.  Vc- 
rum  si  aliquatenus  vos  ab  illis  permiserit  flagellari, 
habete  in  memoria  repositam  aBternam  spem,quam 
sine  dubio  vobis  conccdet,  sompitcrna?  haereditatis, 
quam  oculus  non  vidit,  nec  auris  andivit  nec  in  cor 
hominis  ascenditf  qu3S  praeparavit  Deus  diligentibus 
se.  Non  enira  semper  boni  tribulantur,  nec  scmper 
raali  juslos  opprimunt,  quia  gloria  eorum  stercus, 
et  vermis  est,  et  ducunt  in  bonis  dies  suoSy  et  in  punC" 
to  ad  infera  descendunt. 

G.Notum  autem  habemus  quia  in  vestris  olira  rc- 
gionibus  leges  rectissima)  proraulgatse  et  sancti  ca- 
nones  a  beatissirais  Patribussunt  instituti.Eratque  C 
tunc  teraporis  terra  vestra  specimen  totius  orbis  in 
religione  divina  et  dominatione  terrena.  Nunc  au- 
tem  regionem  vestram  coram  vobis  aiicui  dcvorant 


et  desolantur,  sicut  in  vastitat^  hostili.  Qaoniam 
tribus  inter  castera  vitia  pessimis  nequitiis  cogno- 
scitur   subjacere,  incestis  videlicet   coi\jugiis,  et 
ebrietati  alque  auguriis.  Et  de  primo  quidem  pro 
possejam  diximus;  de  ebrietate  vero  per  Isaiam 
loquitur  Dominus  :  VcV  qui  potentes  estis  ab  biben^ 
dum  vinnm^et  viri  fortes  ad  miscendam  ebrietatem^ 
Ilinc  et  Paulus  apostolus  dicit  quia  ebriosi  regnutn 
Dei  non  possidebunt.  De  auguriis  autem  prxcepit 
Deus  in  lege  :  Non  auguriabimini,  nec  observabitis 
somnia.WiTic  et  Paulus  apostolus  ait  :  Dies  observa- 
tiSf  et  menses,  et  tempora  et  annos;  timeo  ne  forte 
sine  causa  laboraverim  in  vobis.  Interim  nos  finem 
damus  cpistolse.Rogamus  vos  ut  dominum,et  obse* 
cramus  ut  patrem,  et  admoneraus  ut  filium,  quod 
nostris  dictis,irao  divinis  asscrtionibus  credere  non 
dedigneraini,  nec  malorum  hominura  permittatis 
pra3valere  consensum  contra  leges  divinas  et  statuta 
sanctorum,  in  ordinc  scilicct  Ecclesiarum  et  cor- 
rectione  monasleriorura,  defensione  quoque  pupil- 
lorura  et  viduarura,et  justissiraadispositione  vobis 
plebium  commissarum.Nos  autcm^quandiu  sumus 
in  hoc  corpore.  scmper  eriraus  orantes  pro  vobis, 
qucraadraodum  pro  animabus  nostris,ut  Deasom- 
nipotens  ab  insidiis  inimicorum  vestrorum  vos  clc- 
raenter  eripiat,  et  in  sanctis  operibus  usque  ad 
finera   viUe    perseverare   eoncedat.   Si   quid   vero 
vestri  nobis  placcat  raandaro  servitii,  jubete  pro 
vellc,  quoniam  parati  sumus  obedire  pro  posse. 
Quod  autem  hic  non  potuit  scribi,  in  ore  domni 

positum  est  Pontii Datum  per  manus  Arnalli 

hujus  operis  ministri,  v  Iduum  Maiarum,  anno  In- 
carnationis  Christi  millesirao  vigesirao  tertio,  indi- 
ctione  vi. 


IV 


VICENSIS  ECCLESIiE  CONSECRATIO 

(Anno  1038.) 


Anno  incarnationis  Dorainicae  1038,  aera  mlxxvi,  D 
indictione  v  [vi]  venit  doranus  Guifredus  S.  priraae 
sedis  Narbon.archiepiscopus,vir  excellentis  ingenii, 
et  Sapientis  singularis,ad  sedera  B.  Pctri  apostoli 
principis  Ecclesine  Ausonensis,  atque  cura  eo  cpi- 
scoporura  suas  diajceseos  vonerabile  coIlegiura,cum  • 
caterva  praBmaxima  diversi  ordinis  clericoru.m,  oc- 
currcnte  simul  varia:  dighitatis  ac  utriusque  sexus 
grandi  multitudine  populorum,  ad  consecrandam 
ejusdem  sedis  basilicam  in  honore  bcatorum  apo- 
stolorum  Petri  ct  Pauli  constructara.  Agebantur 
autera  haec  sub  potentatu  et  praesentia  doranae  Er- 
raesindis  comitissae  divinas  legis  operatricis  magni- 


ficae,  suique  nepotis  domni  Raimundi  comitis  et 
marchionis,  pueri  egregis  indolis.  Horum  vero  nn- 
mcrosa  catervatim  profluens  congeries  ad  vocatorumy 
et  convcntus  reverendorum,quem  supra  retulimas, 
pra3sulum,facta  sunt  instinctu  ct  industria  mentis- 
que  devotione  paratissima  domni  Olivae  prsfata 
scdi  venerandi  pontificis,  qui  eamdem  eeclesiam 
strenuiter  a  solo  coeptam,  multisque  sumptibus  el 
labore  perfectara,  divorsis  sanctorum  pignoribaa 
undecunquc  contractis,ad  sanctitatis  cumulum  per- 
ornavit,  atque  cum  praecellentissimo  episcoporam 
agmine,  sacro  plebis  ordine,divina  se  juvante  gra- 
tia,  dedicavit. 


DE  ECCLESLE  VICENSIS  CONSECRATIONE. 


606 


B,  de  quo  supra  rctulimus,  domnus  Gui-  A  usque  in  fluvium  Teser,  et  pervenit  usque  ad  plan- 


si«Narbon.archipraDSuleximiu9,etmul- 
JibusefTerendus  pontificumsibi  assistcn- 
Byjucundsecelebritatis  laudibus  pcrpul- 
is  divinique  consummato  finc  mysterii, 
tutionis  dotom  cidem  ccclesiae  contule- 
le  perpetua  lege  valituram  pontiticali  ccn- 
ilgaverunt.  In  nomine  summi  et  incom- 
tei  ct  Salvatoris  nostri  Jesu  Christi,ego 
rims  scdis  Narbonensis  archiepiscopus* 
itifex  AuFonensis,et  Berengarius  Elenen- 
slabcrtus  Barchinoncnsis,  et  Eriballus 
,  et  Guifredus  Carcassonensis,  uno  animo 
sententia  simul  omnes  hanc  dotem  cor- 
s  sanctae  matri  ecclesiap  Ausonensi  in  ho- 


tatios^qui  terminusest  interGerunden  et  terminos 
Ausoris,usque in  rivum  Ausoris;  conscendit  quoque 
per  ipsam  Serram  usque  in  Gerundellam ;  deinde 
per  ipsam  viam,  quae  venit  ad  Beliam  pollam,  et 
progrediter  usque  ad  terminos,  qui  sunt  inter  Joan* 
net  ct  ipsam  Elzetam,  et  venit  in  fmibus  Arbuti», 
et  inde  dcscendit  usque  ad  cacumen  montis,  qui 
dicitur  Sera,  et  usque  ad  Galm,  qu«  dicitur  Era- 
mala^  et  pervenit  usque  in  collem  montis  Nigri  : 
deinde  ad  rivum  Congusti  venit  usque  ad  castellum 
Bertillis,  et  usque  super  rupem  S.  Genesii,  et  inde 
ad  montem  S.  Saturnini,  et  ad  montem  Galvum, 
atque  inde  protenditur  usque  ad  montem  Serra- 
tum.  Progreditur  autem  per  medios  terminos,  qui 


•um  apostolorum  Petri  ct  Pauli  fundata^  ^  sunt  inter  marchiam  Barchinonensem  et  Ausonen- 


l»  conccdimus,  et  confirmamus,  ct  ut  ir 
|uris  perpetuitate  inconvulsa  permancat 
loroinis  obtestationc,  et  nostri  ordinis  au- 
icimus.  In  primis  camdem  ecclesiam  sta- 
5  omnino  liberam,  nec  cujuscunque  ser- 
Bt  exsecutione  obnoxiam.  Omncs  cccle- 
iversa  praedia  quantacunque  vcl  ubicun- 
ilibet  fidelium  dono  sibi  juste  concessa, 
1  perpetuum  juste  concedcuda  libere  te- 
are  possideat,  ea  videlicet,  quae  hactenus 
mnc  habetjVftl  quidquid  in  omnibus  mor- 
poribushabuorit,  tertiam  partem  de  red- 
lesiarum,  vel  silvarum,  aut  de  pratis,  aut 
3  rafigis,vel  quos  hujus  patritE  vulgus 
)lute  vocat,quemadmodum  hucusquc  ha- 


scm,  sicut  dividuntur  ipsae  marchio;,  ctvadit  usque 
castrum,  quod  dicitur  Cheralt,  et  pergit  per  mediam 
divisionem  ipsarum  marchiarum,  usque  in  fluvium 
Sigorim,  similiter  ab  eo  latere,quod  superius  scri- 
ptum  est  in  finibus  Bergitani,  vadil  ipse  terminus 
iuter  marchiam  Ausonensem  et  marchiam  Rarchi- 
tanensem,  sicut  dividuntur  ipss  marchiae,  et  pergit 
usque  in  fluvium  Sigorim. 

De  ipsa  quoque  terra,  vel  universis  ecclesiis,  aut 
parochiis,  vel  qualibuscunque  prsdiis,  quae  ad 
canonicam  ejusdem  sedis  B.  Petri  apostoli  perti- 
nent,  videlicet,  quod  hodie  juste  possidet,  vel  ab- 
hinc  pcr  universa  tempora  jubte  possederit,  vel  ac- 
quisierit,  per  auctoritatem  B.  Pctri  apostoli  prin- 
cipis,  ct  per  ordinem  nostrum  excommunicamus 


ibere  debuit,  vel  etiam  pascuarios  unde-  C  et  interdicimus,  exccpto  quantum  frater  et  coepi- 


bet,  vcl  haberc  dchct,  ut  in  perpctuum 

[nlibet  impedimento  possideat,  confirma- 

semper  habeat  statuimus  monctam  pu- 

regionis,  et  toloneum  de  marcatis  ipsius 

orisae,  ut  semper  obtincat,  omni  modo 

• 

HUB  quoque  justa  statuta  sanctorum  ca- 
luctoritatem  antiquorumPatrum,ut  nul- 
ilibet  pontificum  intra  fines  ipsius  epi- 
iclesiam  consecrarc,vel  pojnitcntes  ejus- 
)pi  Busciperc,  nec  ejus  clericos  ordinare 
nisi  forte  praesul  pra^nominatoi  sedis 
^pontanec  proebeat.  Nemo  proidia  ipsius 
licunquedebita  illi  noverit,ceIare  audeat. 


scopus  noster  domnus  Oliva  solverit,  ut  nuUuB 
homo  cujuslibet  potestatis,  aut  sexuB  aut  ordinis, 
aliquid  inde  audeat  tollere,  aut  alieoare,  vel  ad 
damnum  prsdicta;  canonicae  quolibet  modo  trans- 
fcrre,  vcl  commutare.  Boc  ipsum  vero,  quod  juriB 
ipsius  canonici  fore  dignoscitur,  eo  tenore  obliga- 
mus,  ut  quemadmodum  supradictum  est,  quidquid 
exinde  praefatus  pontifex  Oliva  solverit,  solutum 
peruianeat,  quidquid  solvere  noluerit,  excommuni- 
catum  pontificali  consura  persistat. 

Igitur  hanc  universam  nostras  constitutioniB  do- 

tem  superiuB  promulgatam  perenni  lege  valituram 

ccnsemus ;  omnemque  hominem  illam  observantem, 

et  ut  stabilis  permaneat  adjuvantem  pro  posse  bo- 

>i  cognoverit,  ad  profectum  illius  con-  q  nedicimus,  et  ut  diuturnitatem  vitae  praesentis  et 


ifestare  non  pigeat.Nullus  princeps,nulla 
)te8tas  magna  vcl  parva,  nec  aliquis  cu- 
dignitatis,  aut  sexus,  aut  ordinis  homo 
)8io8  episcopatus  abbreviare  praesumat, 
nnm  prajfatae  sedis  quolibet  modo  trans- 
ienare  coutendat. 

Bvero  totius  expiscopatus  S.  Ausonensis 
icipit  a  finibus  Bergitani,  et  conscendit 
iontem,qui  dicitur  Eramala,  et  usque  in 
iroca,  et  venit  usque  ad  pratum  camp^ 
aditque  per  ipsam  Serrara,  sicut  aquce 
«r  ipsam  rupem  de  Latione,  descenditque 


perpetuitatem  semper  manentis  obtineat,  praeopta- 
mus.  Statuimus  autem  sub  divini  judicii  obtesta- 
tione  et  anathematis  interdictione,  ut  si  quislibet 
homo  cujuscunque  potestatis  aut  ordinis  hanc  di- 
rumpere  vel  violare  nisus  fuerit,  aut  diruperit, 
aut  violaverit,  hic  do  parte  Dei  omnipotentis,  et  B. 
Petri  apostoli  omniumque  sanctorum,  et  nostra  ex- 
communicatus  permaneat,ct  conventu  S.  Ecclesiae, 
et  omnium  Christianorum  alienus  existat,  tartareis 
vinculis  innodatus  inferorum  poenas  aeternaliter 
sentiat;  quod  siab  incepto  desistat,  et  digna  poeni^ 
tudine  simul  et  emendatione  satisfaciat,  ab  hac  ex- 


607 


OLIViE  VIGENSIS  EPISGOPI  SYNODICA.  SCPIPTA. 


608 


communicaiione  solvatur.  et  hasc  nostra  constitu- 
tio  irrefragabilib  et  inconvulsa  perpetualiter  ha- 
beatur. 

Aotum  est  hoc  in  sede  beatorum  apostolorum 
Petri  et  Pauli  secundo  Kalendarum  Septenibrium, 
an.  8  regni  rcgis  Henrici,  scriptum  manu  Ermemiri 
ejusdemscdis  canonici  et  presbyteri,  ad  vicem  Ar- 
naldi,  Olivo)  pontiflcis  notarii.  Raimbaldus  Arela- 
tonsis  archiepiscopus;  Pontius  Agnensis  archiepi- 
scopus;  Guifrcdus  S.  Narbonensis  Ecclesiae  eu^chi- 
episcopus,  qui  banc  ecclesiam  nostrae  metropolis 
dedicavi,  Ohvd  opiscopus;  Guislibertus  gratia  Dei 
Barchinonensis  episcopus;   Eriballus    episcopus; 


A  Arnailusarchipresbyter;  Willclmus  archidiaconus; 
Godebalo  dc  Bisaura;  Folco  vicecomite;  Raimun- 
dus  comes  et  marchio;  Adalbertus  Le\ita,  qui  et 
prffipositus;  Ermesindis  gratia  Dei  comitissa;  \Vi- 
fredus  gralia  Dei  Garcassonensis  praesul ;  Pctrus  epi- 
scopus;  Arnallus  episcopus;  Berengarius  nutu  Dei 
S.  Elenensis  Ecclesifle  praesul  haec  suprascripta  con- 
firmo  :  Bernardus  gratia  Dei  episcopus  Coseranen* 
sis;  Bernardus  T.;  Gerallus  vicecomes;  Ermerimus, 
quamvis  indignus,  sacerdos,  qui  in  supradicto  auno 
vel  die  scripsi  haec,  quaB  superius  dicta  sunt  sub 
jussu  praefatorum  pontificum  et  procc(rum,  et  co- 
mite  Raimundo  et  sub  T. 


V 

CONCILII  NARBONENSIS  SYNODIGA 

Adversns  rerum  sacrarum  invasoreSy  sub  Ouva  Ausonensi  prassule. 


WiFREDus  8.  primai  sedis  Narbonensis  archiepi-  B  auctoritatem,  et  vos  dirigendi  facultatcm,  et  per 


6Copu8...convenitapudNarbonam  synodus,  dilectis- 
simis  in  Christo  filiis  Bermundo  vicecomiti  Auso- 
nensiy  Gerallo  Gaprariensi,  Bernardo  Gurbensi,Wi- 
sado  Ellemari,  Bermundo  Foratellensi,  Witardo 
Mauricensi^  Mironi  Salliforcnsi,  Ugoni  Cervulensi, 
EUorico  Aurisensi,  Seniofredo  Lausianensi,  Wifredo 
Balciazensi,  Bcrnardo  Renvirensi,  Wilelmo  Monta- 
niolensi,  Bernardo  Tovensi  salutem  charissimam  et 
benedictionem  perpetuam. 

Gum  in  Dei  omnipotentis  nomine  congrcgati  de 
necessariis  rerum  causis  cunque.  .  re.  .  .  .  remur, 
surrexit  in  medio  nostrum  dilectissimus  frater  et 
eoepisoopus  noster  Oliva,  narrans  qualiter  beati 
apoBtolorum  principis  prsedia  ndelium  sibi  dono 


omnium  nostrum  nobis  ligandi  et  solvendi  a  Deo 
traditam  potestatem,  ut  reminiscentes  mali  quod 
facitis,  dum  Dei  justum  juste,  injuste  tenetis,  usque 
ad  supcrventuram  8.  Joannis  Baptistae  primam  (b- 
stivitatem   reddatis   Deo   Ecclesiaeque  matri  quod 
perdidit,  ut  Deus  vobis  vestra  custodiat,  quae  con- 
cessit.  Si  autcm,  quob  absit^  nostram  admonitio- 
nem  parvipenderitis,  et  increpationem  neglezeriti!^, 
nos  sanctorum  Patrum  vestigia  sequentes,  ut  illi 
talia  interdixerunt,  interdicimus,  et  per  Patrem  et 
Filium  et  Spiritum  sanctum,  nisi   nostris  dictis 
credideritis,  vos  et  qui  talia  vobiscum  egerint  et- 
communicamus,  et  a  liminibus   sanctae'  Eccledi» 
vos  extraneos  judicamus,  et  omnes  presbyteros  vel 


concessa,  vobis  [illioite]  usurpetis,  et   in  vestros,  p  cujuscunque  ordinis  clericos,  qui  vel  vobis,  vel  in 


quod  Dei  est,  usus  oxpendere  non  formidetis.  Quo- 
circa,  dilectissimi,  nimium  miramur  quid  sit,  quod 
Deo  sic  8ua  tollatis,  vel  quare,  quod  parum  sui  est, 
non  illi  relinquitis,  ut  vestri  multum  possideatis. 
An  qui  vobis  est  pontifcx  ordinatus,  quae  Dei  sunt 
pro  debito,  sic  dispensat,  ut  in  pravae  voluntatis  fa- 
cinoribus  illa  distrahat?  Quomodo  autem  vos  Eccle- 
siae  piffi  matris  (llios  sestimatis,  vel  debitum  ut 
matri  et  convenientem  honorem  impenditis,  si  ex- 
terorum  more  in  partes  trahitis  quod  ab  illa  violen- 
ter  aufertis  I  Videte  autcm  quantum  quod  agitis  ab 
omni  rectitudinis  distet  tramite,  et  vos  immergat  in 
laqueos  injustitiae,  dum,  quod  sanctissimorum  Pa- 
trum  severissima  constat  excommunicatione  Ormis- 
simum,  sic  deducatis  ad  nihilum,  ut  vos  talis  dam- 


ecclesia,  in  qua  vos  fueritis,  ecclesiasticum  offi- 
cium  facere  praesumpserint,  similiter  excommum- 
camus.  Quod  autem  fratcr  et  coepiscopiis  noster 
Oliva  exinde  solverit,  hoc  nos  solvimus,  et  quM 
ligaverit,  hoc  ligamus.  Domnam  vero  Erm^sindltm 
comitissam,  et  filium  ejus  Berengarium  ab  omiii 
ista  excommunicaticne  excipimus,  simulque  illam 
per  Deum  et  rogamus  et  commonemus,  ut  sanoto 
Petro  suoque  pontillci  honorem  debitum  impendlit, 
nec  illum  patiatnr,  in  quantum  potest,  di!^t>en- 
dium  sustinere  justitiae.  Sicut  autem  eum  viderit 
divinum  opus  exercere  velle  pro  posse,  sic  ouret 
illi  nocentes  potestative  corrigere,  et  omniDlodis 
adjuvare,  sciens  sibi  provenire  ad  lucrum,  si  non — 
eum  passa  fuerit  sui   sustinere  solatii  detrimen^ 


natio,  nisi  Deus  avertat,  possideat  in  aeternum.  D  mentum.  Guifredus  sanctae  primae  Narbonen— 
Admonemus  igitur  vos  per  Patris,  et  Filii,  et  Spiri-  sis  Ecclesiae  episcopus.  Adalbertus  episdopQS  — 
tus  sancti  sempiternam  unamque  deitatem,  et  per  Stephanus  episcopus  Agatensis.  Stephanus  episco — - 
beiifi  apostoli  Petri,  cujus  vicem  immerito  tenemus,      pus. 


«09 


610 


e 


i    •    1  >>• 


I      I   I   I.      I 


TSSi 


i    ... 


ANNO   DOMINI  MXLVIII. 


RODULFUS  GLABER 

GLUNIACENSIS  MONACHUS. 


NOTITIA  HISTORICA  IN  RODULFUM  GLABRUM 

(Monum.  Germ,  hist.,  Script.  tom,  VII,  ex  praef.  G.  Waitz  in  Rodulfum.) 


Sxculis  X  e/  XI,  quibus  in  omnibus  fere  Germanue  A 
jfrovinciis  liUerae  valde  provectcV  erant  et  prxsertim 
res  tam  ab  antiquis  quam  a  cocVvis  gesUv  sxpius  et 
diverso  modo  memorix  tradebantur,  Gallia  vix  unum 
vel  alterum  protulit  scriptorem^  qui  a  caligine  qua 
tota  obruta  erat  provincia  emergeret^  historiamque 
mi  temporis  conscriberet.  Post  Flodoardum,  Riche- 
rum  et  Dudonemj  per  quinqunginta  annos,  prxter 
Ademarum  Aquitanicum  et  Odorannum  Senonensemy 
f iit  brevissimos  tantum  nimisque  jejunos  annates  con" 
^essitf  nullum  invcnies  qui  hoc  munere  functus  sit. 
Jhnique  sseculo  xi  medio  monachus  quidam  Clunia- 
censis  historiam  universalem  scribendam  suscepityinde 
•  Bed^e  et  Pauli  Diaconi  temporilus  nihit  ejusmodi 
itnimium  esse  persuasus.  —  Rodulfus  cognomine  Gla- 
ber  [{),  inBurgundia  ut  videtur  natus,  jam  duode-  » 
dmo  anno  ab  avunculo  monacho  disciplinx  traditus 
isi  numasticw  in  coenobio  S.  Leodegarii  Campeltis 

{i)  Id  est  Catvus ;  cf.  de  la  Gurnc  de  StPelaye  in 
lum.  de  VAcad.  des  inscriptiotisVlU,  p.  549.  Rodui- 
fum  veruni  ejus  nomen  fuisse  Vita  Willelmi  osten- 
dit»  hoc  solo  ioscripta;  vide  infra. 

(2)  V,  4  :  Nam  dum  atiquando  in  beati  martyris 
iMfaegarii  monasterio  quod  Campeltis  cognominatur 
(in  dioecesi  Lingonensi)  positus  degerem. . . .  Interea 
eonfUeri  non  erubesco,  me  non  solum  in  peccatis  pa- 
rentum  meorum  genitum  fuisse,verum  etiam  moribus 
imporlunum  et  actibus  intolerabilem  plu^  quam  nar- 
rari  queat  exstilisse.  Vi  etiam  cujusdam  monachi,mei 
seilicet  avunculi,  abslractus  a  perversissima^  quam 
frx  cxteris  agebam,  sjbcularis  vitse  vanitate,  cum 
tssem  ferme  duodenis,  atque  monachili  itidutus  habitu, 
keu  proh  dolor!  quoniam  veste  solummodOynon  mente 
nmtaius.  Qua^cunque  enim  a  patribus  vel  spiritatibus  q 
fratribus  modesta  et  saneta  cbaritative  mihi  suggere^ 
rentur,  trueulenli  animi  inflatione  turgidum  scutum 
eordis  gerens,  dictante  superbioy  ne  salubria  me  con- 
iingerent,  opponebam,  Dehinc  senioribua  non  obe- 
dims,  coxqualibus  molestus,  junioribus  onerosus, 
aique,  ut  vare  fiUearyUniversis  mei prxsentia  gravedo 
erai,  levamen  dbsentia.  Prssterea  his  et  hujusmodi 
vrxdicti  loci  fratres  instigaii  expulerunt  me  a  contu- 
bemio  suce  habitationis^  tamen  scientes  non  defore 
mihi  locum  quempiam  conmanendi  tantum  ob  littera' 
toriam  notionem. 

(3)  Pergit  loco  laudato  :  Post  hoc  igitur  in  mona- 
sterio  sancti  Benigni  Divionensis  martyris  locatus, 
etc. 

(I)  Loco  laudato  :  Tertio  quoque  cum  apud  cceno- 
\nwai  beatx  semperque  Virginis  Mariae  cognomento 


dicto.  Litteras  celeriter  et  non  sine  fructu  didicisse 
videtur;  sed  propter  animum  levem,  turbidum  et  tra- 
culentum^  ipso  teste,  a  fratribus  expulsus  est  (2)  Unde 
ipsum  per  plura  monasteria  profectum,  modo  in 
S.  Benigni  Divionensi  (3),  modo  in  Meleredensi  (4), 
in  S.  Germani  Antissiodorensi  (5)  et  Besuensi  (6), 
denique  Cluniaci  degisse  videmus.  Divione  Willetmi 
abbatis  celeberrimi  familiaritatem  adeptus  est,  quippe 
quem  Christi  anno  1028  in  Itatiam  comitatus  sit  (7) 
atque  cujus  Vitam  ipso  mortuo  conscripserit  {quam 
edimus  infra).  Ultimis  vitx  annis  in  Ctuniacensi  mo- 
nasteriOy  quod  tunc  sub  Odilone  ftorebat,  vixit  (8), 
abbati  itli  conjunclus,  cujiAs  jus^u  fratrumque  preci- 
bus  adductus  est,  ut  Historiam,  jam  Wiltelmi  aucio^ 
ritate  inceptam  (9),  absolveret  (10).  Res  circa  et  posi 
annum  millesimum  in  quatuor  mundi  partibus  gestas 
conscribere  ipsi  propositum  fuit,  quas  initio  brevius, 
postea  accuratius  exposuit,  ita  ut  usque  ad  an.  4044, 

Meleredense  dcmorarer,  etc.  {Moutiers  in  dioBC.  An- 
tissiodorensi.) 

(5)  V.  -I . 

(6)  IV,  6 :  Cujus  socii  revertentes  nohis  quse  diximus 
retulerunt  positis  iunc  apud  Besuas  monasterium.  In 
Majore  Monasterio  (Marmoutier  prope  Turonos) 
ipsum  vixisae  non  putarim.  Nam  verba  V,  1  :  Erat 
siquidem,  ut  ipsi  perspeximus,  mos  ittius  camobii,  ad 
Gluniacense  spectare  videntur.  In  altero  enim  codi- 
ce  nonnisi  recentiori  manu  pro :  Cluniense  scriptum 
est  :  Majoris  Monasterii, 

(7)  IV,  3  :  Nam  et  egomet  cum  soepius  nominato 
abbate  iltuc  dei>eniens  intereram,  Impostorem  quem- 
dam,  qui  reliquias  fixerat,  redarguit. 

(8)  III,  3  :  Nam  cum  ego  postmodum  in  monasterio 
Ctuniacensi  cum  cieteris  fratribus  degerem  convene- 
runt  illuc  ab  Hispaniis  quamptures  honestse  conver- 
sationis  Jam  dudum  more  viventes  proprise  regionis 
monachi. 

(9)  Vita  Willclmi  c.  27  :  Quondam  meorum  culpis 
facinorum  offensus  (Wiilelmus),  ut  sensi  iltum  ad 
horam  amaricatum,  secessi  in  atiud  cosnobium  ipsius 
ditioni  mtnime  subdiium;  dumque  itlic  degerem,  ad- 
stitisse  mihi  una  nocte  visus  est  aspectu  ptacido,  ac 
manu  injecta  caput  mihi  demulcens  aiebat :  Rogo  ne 
me  deseras,  si  non  te  amare  fingebas;  quin  potius 
exercere  te  cupis  qux  promiseras.  Ipsius  namque  im- 
perio  maxima  jam  exparte  eventorum  atque  prodigio- 
rum  quw  circa  et  infra  incamati  Salvatoris  annum 
contigere  nUltesimum  descripseram. 

(10)  Vide  prflefationem. 


611 


RODULFI  GLABRI  MONACllI  CLUNIAC. 


612 


(fito  narrationeia  finivit,  multa  nolaiu  digna  congere- 
rci,  Sed  nullo  ordine,  nullo  ccrto  consilio  ductus, 
tempora  valde  turbavit,plerumqne  annos  aperte  falsos 
etiam  in  rebus  sux  xUUi proximis  annotavit  {\  l),77iu/- 
ta  qux  nullo  modo  historiam  illustranl  recepil^  prx^ 
sertim  miraculis  et  rebus  prodigiosis  enarrandis  (12), 
disquisitionibus  tlieologicis  et,  ut  verbo  abutar,  philo^ 
*sophicis  (13)  exponcndis  immoratus  est.  Qux  annum 
millesimum  anlecedunt  ex  fama  hausisse  videtur, 
Certe  rerum  scriptores  nultos  post  Paulum  ipsum 
novisse  jam  dixi ;  Vitx  enim  S,  Germani  Antissiodo- 
rensiSf  S.  Mauri  et  Brendani,  quas  affert  (H),  ad 
tempora  antiquiora  spectant;  Maioli  vero  et  Willelmi 
epistolas  {\b)  fucilc  aliunde  recipere  potuit.  Postea 
quoque  rex  sxjjius  ex  vugo  rumore  accepit.  Quamvis 

(11)  Ultimis  annis  semper  duobus  annis  a  vcro 
recedit,  Cunradi  mortem  m  an.  4041  (V,  4),  Hein- 
rici  nuptias  in  an.  1043  (V,  I)  coUocans.  Ita  etiam 
eclipsis  lunae  quam  an.  4046  ascribit,  jam  4014 
accidit.  ita  ut  non  ultra  hunc  annum  narratio  pro- 
cedat.  Quod  non  satis  perspexit  Rivet  Uist.  litter. 
VII,  p.  401. 

(12)  Quod  sibi  propositum  fuisse  ipse  dicit  loco 
nota  9  allato. 

(13)  Cf.  quaBinitio  de  quatuor  aetatibus  cum  (^ua- 
tuor  elementis,virtutibu8  et  fluviiscomparatis  dicit, 
qua3  III,  8,  contra  haereticos  disputat,  et  alia  muUa 
ejusmodi. 

(14)  II,  8;  III,  5;  II,  2.  In  Vita  Willelmi  c.  45, 
etiam  Gregorii  Tur.  librum  De  gloria  martyrum  et 
Vitam  S.  Benigni  afferL 

(15)  I,  4;  IV,  1.  Cf.  aliam  Willelmi  episL  in  Vita, 
c.  19. 

(16)  Verbi  gratia  Terentium  III,  9.  Et  ipse  versus 
narrationi  immiscet  III,  9;  et  cum  in  monasterio 
S.  Germani  degeret,  rogatus  a  conservis  et  fratribus 
ejusdem  lociy  ut  altariorum  titulos,  qut  a  scholasticis 
viris  compositi  olim  fuerant,  sed,  vetuslatc  ut  pene 
cuncta  fatiscentey  minime  comparebant,  reformaret, 
hoc  libenter  fecit. 

(17)  11,  3.  Vesuvium  in  Africa  collocat.  IV,  8,  de 
GermaniaB  Fitu  inauditaprorsus  refert. 

(18)  I,  5  (Normanni):  II,  3  (Aurelianis);  III,  5 
(Cluniacum)  \  IV,  8  (Retia  et  Leutici). 

(19)  CL  III,  3;  IV,2  et  3  (quod  cap.  inscriptum 
est :  Quod  peccatis  hominum  exigentibus,Dofnino  per- 


A  littcris  opcram  dederit,  et  non  solum  scriptores  eccle- 
siasticoSy  sed  etiam  poclas  Latinos  (16)  legerit,  in  ter- 
rarum  tamen  situ  definiendo  (17),  in  urbium  populo- 
rumqu^  nominibus  explicandis  (18)  errores  ridiculos 
cofnmisit.  Quibus  si  addas  superstitiosum  animum  (19), 
sermonis  inelegantiam,  nc  dicam  horrorem  (20),  sane 
nm  vcdde  auctorem  commendandum  putes.  Yerum' 
tamen  qusecunque  ipse  vidit  aut  a  cosevis  accepit  (21) 
fideliter  in  schedas  reiulU^  animo  satis  candido  et 
juslo  (22)  sxculi  genium  deseriptii,  moresque  depra- 
vatos  coloribus  vividis  pinxit.  M  hxstoria  Gallica 
multa  sunt  qux  ex  ipsius  testimonio  pendent :  eUmm 
de  rebus  in  Germania  et  Halia  gcstis  habet  qu<e  aliH. 
frustra  quxras. 


D  mittente,  a  neguara  spiritibus  aliquando  fiani  mira 
cula).  V,  1,  etc. 

(20)  Ita  S£npissimo  participio  utitur  pro  tempo 
finito,  sffipc  verborum  nexum  prorsus    neglexisse 
videtur. 

(21)  Cf.,  prajter  locos  jam  allatos,  111,3;  IV,  3, 6; 
V,  1 ;  etiam  III,  6  :  nam  rei  quam  dicturi  sumus  tol 
tesles  exstiterunl^quanti  in  eadcm  civitate  eo  tempore 
vivebant  homines ;  IV,  4  :  ut  ipse  postmodum  conspt' 
ximus;  IV,  6  :  Odolrtcus  Aurelianorum  prxsul  illuc 
pergens  (juid  viderit  nobisque  narraverit:  V,  3  :  refe- 
rente  Wtdone  Remorum  archiprxsule  didicimtis.  Quaj 
de  Odilonc  refert,  ipse  optime  compcrta  habere 
potuit:  cf.  11,8;  IV,  7;  V,  1. 

(22)  Ita  falsum  reliquiarum  cultum  perstringit  IV, 
3),  in  simoniam  non  semel  invehitur.  Cf.,  praeter 
locos  Infra  editos,etiamll,G,ibique  praesertim  ver- 
ba  :  Nam  ipsi  reges,  qui  sacnv  religionis  idonearum 
decretores  personarum  esse  debuerant,  munerum  lar- 

n  giiione  corrupti,  potiorem  (juempiam  ad  regimen 
ecclesiarum  vel  antmarum  dijudicant,  illum  videlicet 
a  quo  ampliora  munera  suscipere  sperant.  Notanda 
sunt  etiam  verba  II,  4  :  Licet  namque  pontifex  Ro- 
manx  Ecclesise  ob  dignitatem  apostolicx  sedis  cxte- 
ris  in  orbe  constitutis  rcverentior  habeatur,  non  /«- 
men  ei  licet  transgredi  in  aliquo  canonici  modera^ 
minis  tenorem.  Sicut  enim  unusquisqtu  orlhodax3S 
Ecclesix  pontifex  ac  sponsus  proprix  sedis  uniformi' 
ter  speciem  gerii  Salvatoris,  ita  generaliter  nultican- 
venit  quippiam  in  alterius  procaciter  patrare  episcopi 
diiecesi. 


ROOULFI   GLABRI 

GLUNIACEN8IS  MONAGHI. 

HISTORIARUM  SUl  TEMPORIS 

LIBRI  QUINQUE 

AB  ELEGTIONE  POTISSIMUM  HUGONIS  GAPETI  IN  REGEM  AD  ANNUM  USQUE  1046. 

OptJLS  cum  vetusto  exemplari  Thuanaso  collatum, 
(Duchesne,  Hi$t,  Franc,  Script.f  IV,  init.) 


RODULFI  GLABRI  PRyEFATIO 

Clarorum  virorum  illustrissimo  Odiloni  Clunia-        JustisBimastudio8orumfratrumquerimonia,iDtei 
censi  coBnobii  Patri,  Rodulfus  Glaber.  dumquepropriasa^piuspermotuByCur  diebasDOsU" 


613 


HISTORIARUM  UBRI  QUINOUR.  —  LIB.  I. 


Ct4 


tcmporis  non  quispiam  cxisieret,  qui  futuris  post  A. 
nos  multiplicia  hsDcquae  videnturQeritam  inEccle- 
siis  Dei,  quam  in  plebibus,  minime  abdendaquali- 
cunque  styli  pernotatione  mandaret:  praBsertim 
com,  Salvatore  teste,  usque  in  ultimam  extremi 
diei  horam,  sancto  Spiritu  cooperante,  ipse  facturus 
sit  in  mundo  novacum  Patre.  Et  quoniamin  spatio 
fere  ducentorum  annorum  nemoistaappetensexsti- 
lit,  id  est,  post  Bedam  Britanniae  presbyterum,  seu 
Italis  Paulum,  qui  historialiter  quidpiam  posteris 
misisset  scriptum :  quorum  uterqud  historiam  pro- 
priae  gentis,  vel  palria^condidit.Dum  videlicet  con- 
stet  tam  in  orbe  Romano,  quam  in  transmarinis 
seu  barbaris  provinciis  perplura  devenisse,  quce  si 
memoris  commf^ndarentur  proficua  nimium  homi- 
nibus  forent,  atque  ad  commodandum  quibusque  ^ 
cautelae  studium  potissimum  juvarent.  Non  secius 
ergo  quae  dicuntur,  quin  solito  multiplicius  circa 
millesimum  humanati  ChristiSalvatorls  contigerunt 
annura.  Et  idcirco  prout  valeo  vestrae  pra^ceptioni 


ac  fraternae  volunlati  obodio,  primitus  duntaxat 
ostensurus,  quanquam  saJus  annorum  a  mundiori- 
gine  pernotata  secundum  Hebraeorum  historias  a 
Septuagintainterpretumtranslationediscrepet.Illud 
tamen  certi8simecommendamus,quod  annus  incar- 
nati  Verbi  millesimus  secundusipse  sit  regni  Hen- 
rici  Saxonum  regis  primus.  Isdcm  quoque  annus 
Domini  millesimus  fuit  regni  Rotberti  Francorum 
regis  tertius  decimus.  Isti  igitur  duo  in  nostro  ci- 
tra  marino  orbe  tunc  Christianissimi  atque  prae- 
maximi  habebantur.  Quorum  primus,  videlicet 
Henricus,  Romanum  postmodum  sumpsit  impe- 
rium.  Icirco  vero  illorum  memoriale  seriei  tem- 
porum  stAbilivimus.  Prasterea  quoniam  de  quatuor 
mundani  orbis  partium  eventibus  relaturi  sumus, 
dignum  videtur  ut  cordi  est,  qui  utique  religiosis 
loquimur,  ut  vim  divinae  ctabstractae  quaternitatrs, 
ejusque  conformem  convcnientiam,  Domino  prae- 
cunte,  suscepto  operi  inseramus. 


LIBER  PRIMUS 

INGlPiUNT  CAPITULA  LIBRI  PlUMI. 

I.  De  divina  quatcrnitate. 

l\,  De  Hodulfo  rego. 

Ili.  De  fsOlhario  rege. 

IV.  Qui  postmodum  Romx  impcraiores  cxstilerint. 

V.  De  paganorum  plagis. 


CAPUT  PRIMUM.  C 

De  divina  quaiernitate. 
Multiplicibus  figuris  formisque  Deus  conditor 
universorum  distinguens  ea  quae  fecit,  ut  per  ea 
que  vident  oculi,  vel  intelligit  animus,  sublevaret 
hominem  eruditum  adsimpIicemDeitatis  intuitum. 
lahisergo  perscrutandis  pernoscendisqueprimitus 
claruere  Patres  Grajcorum  catholici  mediocriter 
pbilosophi.  Gumenim  inplurimisexercitatos  habe- 
rent  sensus  perinde  in  quarumdam  quaeternitatum 
speculatione,  per  quam  praesens  mundus  infirmus 
mundusquefuturusdaturintelligisupernus.Quater- 
nitates  vero  earum,  quae  in  sese  reilexus,  dum  a 
nobis  despertiri  immobilitercceperint,  mentes  simul 
atque  intellectus  se  speculan  tium  alacriores  reddent. 
Quatuor  igitur  sunt  Evangelia,  quae  constituunt  in  ^ 
nostris  mentibus  supernum  mundum.  Tot  enim 
constant  elementa,  quae  perficiunt  istum  infimum. 
Quatuor  quoque  virtutes,  quae  caeterarum  gerunt 
principatum,  nosque  peradmirationemsui  adcacte- 
ras  informant.  Pari  etiam  ratione  quatuor  sensus 
existunt  corporis  praeter  tactum,  qui  subtilioribus 
famulatur  caeteris.  Quod  est  ergo  aether  igneum 
elementum  in  mundo  sensibili,  idem  cstprudentia 
in  intellectuali.  Sursumnamqueseseerigens,  anhe- 
linsque  desideranter  esse  circa  Deum.  Illud  quoque 


quod  aer  in  mundo  corporali,  idipsum  fortitudo  in 
intellcetuaii,  qui  cuncta  viventia  vegetans,  et  in 
quemcunque  actum  promoventia  roborat.  Simili 
quippc  modo  quod  gerit  aqua  in  mundo  corporali, 
idem  temperantia  in  intellectuali.  Nutrix  quippe 
est  bonorum,  efferensque  copiam  virtutum,  ac  ser- 
vans  fidem  per  divini  amoris  desiderium.  Confor- 
mem  quoqueterrageritspeciemmundiinfimi,justi- 
tise  speciei  in  intellectuali.Scilicetsubsistensatque 
immobilis  collocatio  rcctae  distributionis.  Dignosci- 
tur  namque  per  omnia  similis  Evangeliorum  com- 
plexio  spiritalis.  Evangelium  itaque  Matthaei  terrae 
mysticam  continet  figuram,quoniam  Christi  hominis 
caeterisapertiusdemonstratcarnissubstantiam.IIIud 
autem  secundum  Marcum  temperantiae,  quae  aquae 
speciem  gerit,  cum  exJoannisbaptismate  pceniten- 
tiam  temperanter  indicit.Illudquoque  juxtaLucam 
aerisque  et  fortitudinis  praefertsimilitudinem^quo- 
niamspatiatimdilTusumjplurimisqueesthistoriisro- 
boratum.IlIudverosecundumJoannemignificiaethe- 
ris  prudentiae,  quodque  caeteris  constat  sublimius, 
formam  signanter  exprimit,  dum  simplicem  Dei 
notitiam  et  fidem  insinuans  introducit.  Quibus  etiam 
speculativis  connexionidus,  elementorum  scilicet 
ac  virtutum,  Evangeliorumque,  ille  convenienter 
sociatur,  videlicct  homo,  cigush«cinvi8aconc608a 


615 


RODULPI  GLABRI  iMONAGHI  CLUNIAC. 


.fitfi 


sunt  cbsoquio.  Xamque  illius  vittC  subslantiuGra3ci  A  vivilicantis  omnia  Verbi  adnos  usque,  qui  clariiQr^ 


phil.)Sophi  ji'.xp<JxojiJLOv,  id  est  parvum.  mundum  di- 
xoruut.  Visus  quippe  et  auditus.  qui  intellectum  et 
rationem  ministrant,  superiori  conveniunt  setheri, 
quod  constat  subtilius  in  elemcntis,quodque  quan- 
tum  csteris  uublimius,  eo  bonestius  ac  lucidius. 
Subsequitur  vcro  ollactus,  qui  aeris  et  ibrtitudinis 
signiflcantiain  sorte  exprimit.  Gustus  namque  satis 
convenienter  aqua;  et  temperantiaeparemportendit 
significantiam.  Tactus  ergo,  qui  omnium  constat 
infimuB,  csterisque  solidius  ac  stabilius,  terro;  ac 
justitiae  congruentissime  praefert  indicium'  Ab  his 
igitur  ovidentissimis  complexibus  rerum  patenter 
ct  pulcherrime  silenterquc  praedicalur  Oeus,  quo- 
niam  dum  stabiii  motu  in  scse  vicissim  una  porten- 


viri  in  Romano  videlicet  orbe  insignes  catholiQC 
fidei,  cultorosquejustitia3,  prout oertarelatione  eony 
perimus,  vel  visuri  superfuimus;  seu  etiam  quiro- 
rum  eventusque  vel  plura  contigerunt  memoranda 
tam  in  sacris  Ecclesiis^  quam  in  utroque  populo  pri- 
mitus  ad  illudtotiusquondamorbisimperiumprin- 
cipale,  scilicet  Romanum,  convertimus  stylum.  Gum 
ergo  omnipotentis  Christi  virtus  utique  terraruin 
principes  adsuum  incurvassetimperium,  tantomi- 
nus  viguit  terror  Caesarum,  quanto  juraillorumve- 
racius  comprobantur,  plus  exstitisse  ex  timore  fero- 
citatis,  quamexamore  pias  humanitatis.Sic  denique 
totapaulatim  illorum  stirps  a  praefato  impeno  disper- 
tita  atque  evacuata,  ut  majusindigeretsuidominio 


dit  alteram,suum  principale  primordium  prasdican-  *.  urbsRomana,ejusquepopulus,quamutoIimconsue- 


do,  a  quo  processerunt,  expetunt,  ut  in  illoiterum 
quiescant.  Gonstat  etiam  juxta  prasdicta;  stipulatio- 
nis  condictum  mente  cauta  intueri  fluvium,  qui 
manat  cx  Edcn  Orientis,  partiturqueinnominatissi- 
mos  quatuor  amncs.  Horum  igitur  primus,  id  est 
Phison,  qui  oris  aperiliodiciiur,  prudentiam  signat, 
qua?  semper  cst  iii  optimisdilTusaetutilis.Periner- 
tiam  quippe  paradisussublatus  esthomini;nccesse 
habet,  ut  pneunte  prudentia  repetatur.  Secundus 
Geon,  qui  terr,v  hiatus  intelligitur,  tcmperantiam 
signat,  nutriccm  utique  castitatis,  qu.ne  scilicet 
frondessalubritercxstirpatvitioruni.Tertiusquoquo 
Tigris,  qucm  incolunt  Assyrii,  qui  inlerpretantur 
dirigentes,  Per  hunc  nihilominus  signatur  (ortitudo, 
(|uaB  scilicet,  rejectis  praevaricatoriis  vitiis,  dirigens 


verat  promere  leges  et  jura  externis  patnis  accivi- 
bus.  Cceperuntque  plun  s  ex  gentibus,  quaa  priui 
subdiderat,  crebris  illam  infestationibus  vexare, 
illius  nomen  etiam  imperii  praeripiendo  usurpare. 
nonnulli  ex  circumjectarum  provinciarum  regibus 
Tunc  porinde  valentioros  et  prajmaximiregesgentis 
Francorum  Christianitatisjustitiapollebant,  armo- 
rumque  industria  ac  militariroborecaeterisexcelle- 
bant.  Quorum  videlicet  ditioni  triumphaliter  per 
plures  annos  applicatum  est  totum  imperii  culmen 
Inter  quosetiamexcellentissimemicuerunt,  Carolus 
scilicet,  qui  dictus  est  Magnus,  nec  nonet  Ludovi- 
cus  cognomento  Pius.  Hi  denique  prudenti  consiUo 
et  virtute  quosque  in  gyro  belliones  ita  propriosub- 
jugavere  dominio,  ut  quasiunadomus  famularetur 


homines  pcr  Dei  auxilium  ad  aeterni  regni  gaudia.  C  suis  imperatoribus  orbis  Romanus;  potiusque res- 


Ouartus  vero  Euphrates,  cujus  etiam  nomen  abii7i' 
dantiam  sonat,  patenter  justitiam  designat,  quae  pa- 
scit  ac  reficit  omnem  animam  illam  desideranter 
amantem.  Cumigitur  significantiahorumfluminum 
gerat  insespeciespraedictarumvirtutum,  pariterque 
figuram  quatuor  Evangcliorum,  non  minus  casdcm 
virtutes  figuraliter  gerunt  tempora  mundani  hujus 
sseculi  divisa  per  quadrum.  A  mundi  namque  initio 
usque  ad  ultionem  diluvii,  in  his  duntuxat,  qui  ex 
simplicis  naturae  amando  suum  cognoverunt  Creato- 
rem,  bonitate  prudentia  viguit,  ut  in  Abel,  Enoch, 
Noe,  vel  m  cajteris,  qui  mentis  ratione  poUentes, 
utilia  quae  ageront  intellexerunt.  Ab  Abrahamvero, 
ct  in  reliquis  patriarchis,  qui  signis  ct  visionibus 


pul)lica  de  paterno  gratularetur  provectu,  quam 
tuta  pompatice  extolleretur  imperatorum  metuSed 
quia  horumgestanondisposuimus,  seu  genealogiam 
historiali  more  uarrare,  ad  quem  tamen  finem  re- 
gnandi  vel  iniperandiillorum  genusdevenerit,br6- 
viter  curavimus  intimarc.  Perduravcre  igiturreges 
ex  eorum  prosapia  imperatorcs  tam  in  Italia  quam 
in  Galliis,  us({ue  ad  ultimum  regem  Carolum  Hebe- 
tem  cognominatum.  Is  denique  habebat  unum  inter 
regni  sui  primates  quemdam  Heribertum,  cigaBex 
sacro  fonte  filium  susccperat,  qui  tamen  ei  callldi- 
tate  sua  ccrtissimc  suspcctus  esse  potuissetj  si  non 
excogitatae  fraudissimultasintervenisset.  Cum  enim 
dccre/isset  idem  Heribertus  praedictum  regem  de- 


fruiti  sunt,  ut  in  Isaac,  Jacob,  Joseph,  et  in  co^te-  n  cipere,  fingcns  cujusdam  deliberandi  occosionem 


ris,  tempcrantia  conformata  probatur,  qui  scilicet 
iiitor  adversa  et  prospera  proprium  super  omnia 
dilexcrunt  auctorem.  A  Moyse  quoqueetinreliquis 
Pmphetis,  viris  videlicet  robustissimis,  legalium 
praeceptorum  institutionibus  iultis,  fortitudo  sanci- 
tur,  dum  laboriosasiquidemlegisprfficeptasollicite 
ab  eis  exercitata  monstrantur.  Ab  adventu  denique 
incarnati  Vcrbi  ac  deinceps  omne  saeculum  justitia 
implet  regitque,  circumdatveluticaeterarumfinisac 
fundamentum^  sicut  dixit  suo  Baptistae  Veritas:  De- 
cetf  inquiens,  nos  implere  omnem  jmtiliam, 
Dicturi  igitur  ab  anno  900  incarnati  creantis  ac 


negotii,  qualitcr  illum,  utpostmodum  fecit,  demul- 
cendo  in  unum  castrorum  suorum  introduceret,ac 
vinculatum  carceri  manciparet;  tandem  veroaqui- 
busdam  suggestumest  regi,  utcautissime  seagcrei, 
ne  Heriberti  involvereturfraudibus.  Dumque  illeeK 
hoc  quod  audierat,  credulus,  cautelam  sibi  de  He- 
riberto  adhibere  dccrevisset,  contigituna  dienimvi 
expedite  eumdem  Heribertum  cum  suo  fllio  in  regia 
palatium  devenire.  Surgcns  itaque  rex  ei  osculum 
porrexit.  lUe  vero  toto  se  humiiians  corpore,  osoa* 
lum  rcgis  suscepit.Deindecumejusfilium<i8CuIaU# 
fuisset,  stansquejuvenis  quamvisconaoiusfraudiiy 


<17 


HISTORIARUM  LIBRI  QUINQUE.  —  LIB.  I. 


618 


1I0VU8  tamen  eallidiUti8,regi  miniine  semet  suppli-  A 
Mret :  pater  ceraens,  qui  propter  astabat,  valenter 
olapam  coUo  juvenia  intulit.  «  Seniorem,  inquiens, 
6t  regem  ereoto  corpore  OBCulatumm  non  debere 
MBcipers  quandoque  scito.  »  Quod  intens  rex  cun- 
otiqtie  qui  aderant,  abfainc  deceptionis  ft*audisque 
ad«n«ui  fogem  Heribertum  expertem  crediderunt. 
Videns  quoque  regem  eontra  se  placatum,  nihilo- 
minus  rogabat  attentius  ut,ad  se  veniens,  negotium 
deliberatuni3,quod  dudum  poposeerat.  Statim  vero 
rez  promisit  se^quo  vellet,iturum.  Designato  igitur 
die,veBit  rex  ubi  Heribertus  rogaverat,tenuem  etiam 
dttcena  exeroitnm,amicitte  gratia.Qui  nimium  pom- 
poae  die  primo  ab  eo  susceptus.In  secundo  autem, 
qoaai  ez  juasu  regtn,  prccepit  idem  Heribertus  ut 
aaivevai  qui  eum  rege  venerant,  ad  propria  redi-  ^ 
rent,velati  ipae  cum  suis  obsequio  regis  sufficeret. 
lOi  quoque  audito  Heriberto  recessernnt,ignorantes 
qaod  regem  in  vincuAis  reiiquisscnt.  Tenuit  enim 
HeHbertus  vinctum  pnedictum  regem  usque  in 
diem  mortis  suae.Genuerat  prseterea  idem  rex  filium 
Domine  Lodovioum,  adbuc  tamen  puerum,  qui,  ut 
cognovitquod  de  palrefactum  fuerat,  arripions  fu- 
gam,  Oceanum  transiit,  ii>ique  usque  ad  annos  vi- 
riles  degit. 

CAPUT  n 

De  Roitdpho  rege. 

Erat  igitnr  tunc  temporis  Rodulphus  Richardi 

dQcis  Borgmidift  filiua,  aptus  videiicet  corpore,  et 

inteUectn  idoneus.Qui  etiam  uxorem  duxerat,  Em- 

mam  nomine,sensu  scilicet  atque  aspeclu  insignem, 

somem  videlicet  Magni  Hugonis,  cujus  si  quidem  G 

aiiHtari  indnstria  regnam  Francorum  dirigebatur. 

h  qooque  Hugo  cemens  regnnm  rege  destitutum,ac 

eciens  regia  instaurationem  suo  pendere  arbitrio, 

Qiiaitad  9ororem,consuiens  illam  quem  potissimum 

^  regale  eligeret  culmen,  se  videlicot  suum  fra- 

tiem,an  potius  maritum  pr«dictum,scilicet  Rodul- 

t^ham.  llla  igitur  prudenter,ut  fuorat  consulta,  re- 

apondit  magis  se  velle  regis  mariti  genu  osculai^ 

qoam  fratris.Audiens  autem  Hugo  gratanter  annuit, 

ttgnique  Bolium  Rodulpbo  habere  concessit.  Qui 

Itodnlphne,  carene  omni  proie,8olus  sui  generis  re- 

^  eolmiiie  potitus  obiit.Fuitenim  hic  Hugo  filius 

HdMrti  Parisiorum  comitis,  qui  videlicet  Robertus 

htm  in  tempore  rex  constitutus,  et  ab  exercitu 

Saionum  est  interfectus.  Gujus  gcnus  idcirco  ad-  n 

notare  dietnlimus,quia  valde  in  ante  reperitur  obs- 

cunim. 

CAPCJT  III. 

De  Lothario  rege. 

Iniemi  totiusragni  primates  elegeruntLudovicum^ 

fiBam  videlicet  prcdicti  regis  Caroli,unguentes  eum 

>oper  se  regem  hsreditario  jure  regnaturum.  Jam 

^aa  pr»dictns  Heribertus  morte  crudeli  obierat. 

^tm  eum^divino  excruciatus  languore,  ad  vitoe  ex- 

ituBipfopinquaret,atqneasuis  tam  de  ssdute  anini» 

^tiam  de  8U«  domns  dispositione  inlerrogaretur, 

^Oudno  nihil  aliud  respondebat  nisi  hoc  solumnodo 

Pataol.  CXLIL 


verbum :  u  Dnodecim  fuimus,qui  traditionem  CaroH 
jurando  consensimus.  Hocque  plurimum  repetene 
exspiravit.  Praeterea  Ludovicus  ex  Gerberga,  uxbrb 
quondam  Gisleberti  ducis^  genuit  fiIium,nomine  Lo- 
tharium.  Qui,  confirmatus  in  regno,  ut  erat  agilili 
corpore  et  validus,  sensuque  integer,  tentavit  red»- 
integrare  regnum  ut  olim  fuerat.  Nam  fartem  ip- 
sius  regni  8uperiorem,qu8B  etiam  Lotharii  regnum 
cognominatur,  Otto  rex  Saxonum,  imo  imperatolr 
Romanorum,ad  suum,id  est  Saxonom,indinavet«t 
regnumJpsum  denique  0ttonem,8cilioet  secundum, 
ftlium  primi  ac  maximi  videlicet  OttoniSjCdnattni  eit 
quondam  capere  positum  in  palatio  AquiBgrania. 
Sed  quoniam  eidem  Ottoni  clam  pnBHuntiatum  a 
quibusdam  est,  noctuque  cum  uxore  vix  foga  pitBb> 
aidium  petens  obtinuit.Tunc  denique  Otto,  coogn- 
gato  exeroitu  sexaginta  miliia  et  eo  ampliua  z^i« 
tum,  Franciam  ingressus,  venit  usque  ihiri8io8,ibi** 
que  triduo  commoratus ;  coepit  redtre  in  fiexeniaiki, 
rursusque  quoque  Lotharius,ex  omni  Francia  atque 
Burgundia  militari  manu  in  unum  coa)c£ta,per8ecur 
tus  est  Ottonis  exercitum  usque  in  fluvium  Moeami 
multosque  ex  ipsis  fugientibiis  in  eodem  flumine 
contigit  interire.  Dehinc  vero  uterque  cessavitf  Lci« 
thario  rainus  explente  quod  cupiit.Hic  deniqoe  ge- 
nuit  filium  nomine  Ludovieum.QueraJam  a^uitnm 
juvenem,  ul  post  se  regnaret,regem  constituit.  Gui 
etiam  adduxit  ab  Aquitanis  partibns  uxorem,qufe, 
cernens  videlicet  juvenem  patre  minus  fore  induB« 
trium,ut  erat  ingenio  callida,elegitageredivortium» 
monuitque  illum  ficte  ut  simul,  de  qua  advenerat, 
redirent  Provinciam,  scilicet  jure  hiereditario  sibi 
subdituram.  Ille  quoque,  non  intetligens  mulieria 
astutiam,  ut  monitus  fuerat,  ire  paravfit.  Ad  quam 
dum  venissent,relinquenseum  mulier,8uis  adbeiit. 
Cumque  patri  nuntiatum  ruisset^prosequens  fllium 
ad  se  reduxit.  Qui  simul  deinceps  degentes,  post 
aliquot  annos  absque  ulla  liberorum  ope  uterque 
obiit.ln  his  igitur  duobus  regale  seu  imperiale  iho- 
rum  genus  rcgnandi  flnem  accepit. 

CAPUT  IV. 
Qui  postmodum  Romss  imperaUyre$  exstiierint. 
Prescriptorum  igitur  regum  genere  exinanit^ 
sumpserunt  imperium  Romanorum  reges  Saxonum. 
Quorum  scilicet  primus  Otto  Henrici  Saxonum  regla 
fllius,cujus  etiam  sororem,nomine  Haduidem,duxH 
uxorem  Hugo  dux  Francorum^cognomento  Magnus. 
Is  denique  Otto  in  gloria  et  vigore  imperii  non  dispar 
illorum  qui  ante  se  imperium  rexerant,  necnon  et 
in  Ecclesiarum  atque  eleemosynn  expensis  valde 
liberalis  exstitit.  Hujus  quoque  imperii  tempore, 
egressi  audacter  Sarraceni  ab  Afticanis  partibus 
occupavere  tutiora  Alpium  montium  loca,  ibique 
aliquandiu  morantes  vustando  regionem  in  gyro, 
divcrso  raptu  tempus  explevemnt.  Contigit  ergo 
eodem  tempore  ut  beatus  pater  Maiolus,  ab  Italia 
rediens,  in  arctissimis  Alpium  eosdem  Sarracenoe 
obviaret.Qui  arripientes  abduxerunt  illum  eum  suis 
omnibus  adremotioramontiSyipsotamenpairegra- 

30 


6{9 


RODULFI  GLABRl  MONACHI  CLUNIAG. 


69^ 


vitor  in  manu  vulnerato,dum  in  ea  excepisset  ultro  A  <iui  scilicel  ah  Abraham  narrat  gdDealugis  catalo- 


ictum  jaculi  super  unum  de  suis  venientis.  Disper- 
titis  quoqae  inter  se  omnibus  quae  illius  fuerant, 
interrogaverunt  eum  si  tantas  ei  cssent  in  patria 
facultates  rerum^quibus  videlicetse  suosque  valeret 
redimere  de  manibus  illorum.  Tunc  vir  Dei^ut  erat 
totius  alTabilitatis  dignitate  pra:cipuuSyresponditse 
in  hoc  mundo  nihil  proprium  possidere,  nec  pecu- 
liaris  rei  se  fieri  possessorem  volle;  sua  tamen 
ditione  non  negans  plores  teneri,  qui  amplorum 
fundorum  et  pecuniarum  domini  haberentur.Quibus 
auditis,  ipsimet  hortabantur  illum  ut  unum  e  suis 
mitteret  qui  sus  suorumque  redemptionis  pretium 
illis  deferret.Insuper  pecunis  pondus  atque  nume- 
rum  ei  determinantes  indixerunt.  Fuit  enim  mille 


gum  usque  ad  Christum,per  Isaac  snccessionem  dea- 
ccndens.In  cujus  videlicet  semine  universorum  pro- 
missa  atque  prsdicta  est  benedictio  iUorum,  in- 
quiens :  Ismael  gcnuit  Nabaiotb,atque  deinceps  us- 
que  in  erroneum  illorum  descendens  figmentDm, 
quod  scilicet  tantum  estaveritatealienam  quantom 
a  sacraetcatholica  auctoritate  extraneum.Pr«tereay 
ut  beati  Maioli  sanctitas  claresceretyis  qui  ejua  vo- 
lumen  pede  calcaverat^eodem  die  pro  quavia  occa- 
8ione,revera  judicio  Dei^cseteri  furioae  irroentes  in 
eum,  eumdem  ei  truncaverunt  pedem.  Plures  vero 
jam  ex  ipsis  erga  eum  cceperunt  mitioret  ac  reva-  ^ 
rcntiores  existere.Tandem  vero  qoidam  de  fr&tribaii^ 
illuc  expeditius  remeantcs,  data  eisdem  SarraceaiM 


librarum  argenti,  ut  videlicet  singulis  libra  una  in  n  praesignata  pecunia,  patrem  cum  viris  tantum  qa"^ 


partem  proveniret.  Misit  quoque  vir  sanctus  per 
unum  de  suis  ad  monasterium  scilicet,cui  praeerat, 
Cluniacense^perparvam  epistolam  ita  se  habentem  : 
u  Dominis  et  fratribus  CIuniacensibus,frater  Maio- 
lus  miser  et  captus.  Torrentes  Belial  circumdederunt 
me,  pvssoccupaverunt  me  laquei  tnortis,  Nunc  vero, 
si  placet^  pro  me  et  his  qui  mecum  sunt  capti  re- 
demptionem  mittite.  »  Quse  ut  dclaia  est  videlicot 
prsdicti  monasterii  fratribus,  exstitit  illis  pro  vita 
incomparabilis  moeror  ac  luctus,  necnon  et  totius 
patri»  pertristis  nuntius.  Distractis  quoque  ab  eis- 
dem  fratribus,  qua^que  in  omni  ejusdem  monaste- 
rii  ornamentorum  erant  supellectili,  pra^stitutum 
pii  patris  quantocius  coadunavore  prctium. 
Sed  vir  sanctus  sscularis,  dum  intcrim  a  Sarra- 


cum  eo  capti  fuerant,  in  patriam  reduxenint.  Ipsf 
denique  Sarraceni  paulo  po8t,in  loco  qni  FraxiDetoy 
dicitur,circumacti  ab  exercitu  Willermi  AreUten8& 
ducis,  omnesque  in  brevi  perierunt,ut  ne  udus  qui- 
dem  rediret  in  patriam. 

Ipso  igitur  ia  tempore  mortuus  est  prflBdictusOtfo 
imperator,suscepitque  filius  eju8,secunda8  videlioet 
Otto,idem  imperium,quod  satis  strenue  dum  advi- 
veret  rcxit.Eodem  ergo  imperante,  venerabiliB  pon- 
tifex  Adalbertus,ex  provincia  qu®  lingua  Sclavonim 
vocatur  Bethem,in  civitateBragaregenseccclesiam 
sancti  martyris  VitiscIodi,egre8su8  ad  gentem  Bra- 
scorum,  ut  eis  verbum  salutis  pnediearet^  dum- 
que  apud  eosdem  plurimam  egisset  predicationem, 
multique  ex  eis  converterentur  ad  fidem  GhrisU» 


cenis  captus  teneretur,  cujus  meriti  esset  latere  G  prsdixit  suis  quoniam  in  eadem  regione  mariyrii . 


non  potuit.  Nam  cum  ei  hora  prandii  obtulissent 
cibos  quibus  vescebantur,  carncs  videlicet  panem- 
que  admodum  asperum,et  diceront :  «  Comede^res- 
pondit  :  Ego  vero  si  esuricro,Domini  est  me  pasce- 
re ;  ex  his  tamen  non  comedam,quia  non  mihi  in  usu 
fuerunt.  »  Cerncns  euim  unus  illorum  viri  Dei  reve- 
rentiam,  pictale  ductus,  exuens  brachia  simulque 
abluens,etclypcum,superquem  etiam  in  conspectu 
venerabilis  Maioli  satis  mundissime  panem  confecit. 
Quem  etiam  citissime  decoquens,  ei  reverentissime 
detulit.Ipse  quoque  suscipicns  illum,atque  ex  roore 
oratione  praemissa  ex  eodcm  reficicns,  Domino  gratias 
egit.Alius  quoque  Sarracenorum  eoruradem,  cultro 
deplananslignihastulam^posuitincunctanterpedem 


coronam  cssct  accepturus ;  ac  ne  paverent,  eis  pt- 
riter  indicavit,quia  prster  eam  ibidem  nemo  ez  el8 
erat  perimendus.Contigit  enim  ut  die  quadam^pm- 
cipiente  eodem  episcopo^qusdam  profana  arbor  aita 
juxta  fluvium,  cui  etiam  superstitioae  immolabtt 
universum  vulgus,  videlicet  excisa  convelleretarg 
constructoque  ac  sacrato  in   eodem  loco  alteri, 
missarum  solemnia  per  ae  episcopus  ex  filebe  pa- 
ravit.  Qui,  dum  in  ipsis  sacramentia   pengendia 
esset  constitutus,  ictibus  jaculorum  ab  impiia  per- 
fossus,  tandemque  sacrum  aolemne  pera^nffi,8i- 
mulque  prffisentis  vita  imposuitterminum.Denifoa 
discipuli  ejus,  accepto  corpore  sui  domini»  illttd 
secum  ferentes,  in  propriam  sunt  reverai  patriam. 


super  viri  Doi  codicem,  Bibliara  videlicct,  quam  ex  ])  Cujus  etiara  merltis  usque  in  prssens  largiuntsr 


more  secum  saraper  ferre  consueverat.  Dumque  vir 
sanctus  intuens  ingomuisset.aliqui  minus  feroccs  cx 
ip8is,perspicientes,  suum  increpuerunt  comparcm, 
dicentes  non  debere  magnos  prophetas  sic  pro  ni- 
hilo  duci  ut  illorum  dicta  pedi  substcrneret,  si  qui- 
dem  Sarraceni  Hebrffiorura,quin  polius  Christiano- 
rum,  prophetas  legunt,  dicentes  eliara  completum 
jamesseinquodara  suorum,quem  illi  Mahoraed  nun- 
cupant,  quidquid  de  univcrsorura  Doraino  Christo 
sacri  vates  prsedixere.  Sed,aderroremiIloruracom- 
probandum,  etiam  ipsorum  genealogiara  penes  se 
b«bent,ad8imiIitudinemvidelicetevangeIiiMatthaei, 


hominibus  plurima  beneflcia.Sequenti  quoque^poit 
multa  nobiliter  gesia  remque  publicam  decenter 
dispositara,  tempore  obiit  Otto,  relinquenB  filiun 
Ottonera  videlicet  tertium,adolescentem  tamen  f«M 
duodecim  annorum.  Qui,  ut  erat  juvenculuat  806r 
tamen  viribus  et  ingenio,  suscepit  jure  patemo  i^ 
gimen  imperii. 

Contigit  igitur  imperii  illius  initio  ut  sedea  apo* 
stolica  urbis  Rom»  proposito  viduaretur  pontifieo* 
Ipse  vero  illico,  imperiali  usus  pr«cepto»quemdi0 
sui  consanguinum,  c^jusdam  ducis  fllium  illods^ 
legit,  atque  ex  more  in  sede  apostolica  aublimtf' 


' 


HISTORIARUM  IJBRl  ODINQUE.  —  LIB.  I. 


622 


mandavit.  Quod  utique  dum  sine  mora  peraclum  A  loinventifuerant,trucidati8,miseruntadimperato- 


fuisset,  pergrandis  oaiamitatis  occasio  exstitit.  Erat 
enim  quidam  GrescentiuSyRomanorum  civisprspo- 
tens,  qai,  ut  illlorum  mos  est,  quantum  onerosior 
pecunis,  tantum  pronior  serviens  avaritiae.  Hic  au- 
iem  non  plane,  ut  rei  probavit  eventus,  parti  fave- 
bat  Ottonis.  Nam  ipsum  pontificem,  quem,ut  dixi- 
mus,  ordinari,  Otto  jusserat,  idem  Crescentius  omni 
destitutum  honore  a  sede  expulit,  alterumque  pro- 
caciter  in  ejus  loco  subrogavit.  Sed  mpx  ut  Olto 
hoc  factam  comperit,  ira  accensus,  cum  permaximo 
exercitu  Romam  properavit.  Quod  cum  cegnovisset 
Crescentius,  illum  scilicet  urbi  propinquare,  con- 
scendens  cum  suis  turrim  qus  sita  est  extra  civi- 
tatem  trans  'nberim,ob  altitudinem  sui  Interccclos 
Tocatam,  vallavit  eam,  defensurus  pro  vita.  Tan- 


rem  quid  de  eo  praeciperet.  Qui  ait:  «Per  superiora, 
inquit,  propugnacula  illum  dejicite  aperte,  ne  dicant 
Romani  suum  princem  nos  furatos  fuisse.»  Quem, 
ut  jussum  fuerat,  projicientes,  deinde  post  terga 
boum  religatum  per  paludes  viarum  plurimum  de- 
volventes,  ad  ultimum  vero  in  conspectu  civitatis 
in  trabe  excelsa  pendere  dimiserunL  His  denique 
ita  gestiSjaccersiens  imperatorGerbertum  videlicet 
Ravennas  archiepiscopum,  constituit  illum  princi- 
palem  Romanorum  pontificem.  Isque  Gerbertus  e 
Galliis  oriundus  exstitit,  minorum  etiam  gerenspro* 
sapiam,  sed  tamen  ingenio  acerrimus,  artiumque 
liberalium  studiis  plenissime  instructus.  Proinde 
Remorum  etiam  a  rege  Francorum  Hugone  fuerat 
constitutus  pontifex.  Sed   quoniam,  ut  diximus, 


dem  cum  pervenisset  imperator  ad  urbem,  primi-  "  volde  erat  acer  ac  providus,  intelligens  Amulphum 

tasjussit  comprehcndere  illum  male  securumponti- 

fleMD»  videlicet  Crescentii  arrogantia  constitutum. 

GoniprAensumque,prjBcepi  t  ejus  manus  quasi  sacri- 

legas  amputari,  deinde  vero  auros  abscindi  atque 

oculos  expelli  [/.  evelli].  Post  hmc  denique  com- 

periens  CrescentiuQi«  ut  diximus,  turre  vallatum, 

qjm  scilicet  paulo  posi  illum  crudeii  erat  redditura 

neciyprscepit  eamdem  circumdari  densa  obsidione 

nii  exercitus,  ne  videlicet  Gresoentio  quoquo  modo 

locusdaretur  confugii.  Interea,Jubenteimperatore, 

construuntur  in  gyro  machincB  ex  lignis  celsarum 

abietum  nimium  artificiosecomposita.^Sernensquo- 

qne  Crescentius  nullam  posse  evadendi  viam  repe-* 

rire,  licet  tardius  poenitudinis  adinvenit  consilium ; 


ejusdem  urbis  archiepiscopum,  quo  vivente  ordina- 
tus  fuerat  ex  consensu  ejusdem  regis,  niti  in  pristi- 
nam  reformari  sedem,  caute  iter  arripiens  ad  pra« 
dictum  devenit  Ottonem.Qui  satis  honoriflce  ab  eo- 
dem  susceptus;  quem  otiam  statim  Ravennse,  inde  ve- 
ro,  utdiximus,  Romanae  urbis  sublimavitpontificem. 
Contigit  igitur  ipso  in  tempore  ut  idem  imperator, 
suggerentetamipsopontifice  quamaliis  quibusque 
zelum  profectus  religionis  domus  Dei  gerentibns, 
quosque  in  beati  Pauli  Ecclesia  nomine  tenus  mo- 
nachos,  cffiterum  prave  degentes,  inde  expellere 
deberet;  ac  alterius  instituti,  quos  videlicet  cano- 
nicos  dicimus,  in  eodem  loco  servituros,  ut  ei  sug- 
gestum  fuerat,8ubstituturusesset.Cumque  hocappe- 


Bon  tamen  ei  prestitit  miserendi  aditum.  Quadam  C  teret  implere  decretum,  apparuit  ei  noctu  pervisum 


igitar  die,  quibusdam  de  imperatoris  exercitu  con- 
KQtientibus,  egrediens   latenter  Crescentius,   de 
torre  scilicet,  birro  indutus,  et  operto  capite,  ve- 
nieiisque  improvisus  corruit  ad  imperatoris  pedes, 
onnsqne  se  ab  imperatoris  pietate  vitsQ  servari. 
Oaem  cum  respexisset  imperator,  conversus  ad 
BQOSyUt  erat  amaro  animo,  dixit : «  Cur,  inquien8,Ro- 
iQanoram  principem,  imperatorum  decretorem,  da- 
toimnqae  Iegum,atque  ordinatorem  pontificum,  in- 
trire  sinisUs  magalia  SHXonum?Nunc  quoque  redu- 
^te  eam  ad  thronum  sus  sublimitatis,  donec  ejus 
^KHiori  Gondignam  videlicet  praeparemus  susceptio- 
^,  »  Qui  suscipientes  illum,  scilicet  ut  jussum 
Aierat,  iUssum  reduxerunt  ad  turris  introitum. 


beatissimus  apostolus  Paulus,  atque  eumdem  impe- 
ratorem  hujusmodi  monere  curavit.  «  Si  vere,  in- 
quiens,  zelus  divinae  servitutis  optimi  operis  te 
adurit,vide  ne  hi^jus  propositi  institutum  presumas 
inraonachisimmutareexpeliendis.Nonenimomnino 
expedit  cigusque  ecclesiastici  ordinis  quamvis  ex 
parte  depravati,  proprium  unquam  abjici  seu  im- 
mutari  propositum.  In  eo  namque  unusquisque 
judicandus  est  ordine,  in  quo  se  primitus  Deo 
vovit  servire.  Reemendari  tamen  licet  corru^ 
pto  cuique  in  eadem  proprise  vocationis  sorte.  » 
Taliter  quippe  monitus^  imperator  retuiit  suis  que 
audierat  ab  Apostolo,  curamque  agens  qualiter  eo- 
rumdem  institutum^  scilicet  monaohorum,  quivisse 


logressusque  nuntiavit  secum  pariter  reclusis  quo-  |x  ad  melius  informare,  non   expellere  a  loco  vox 


^uam  solummodo  tantum  contingeret  iliis  \ivere 
9iiandiu  ipsa  turris  tueri  vaieret  ab  hostium  captione, 
^  ollam  prorsus  salutem  debere  ultra  sperare.  At 
^peraioris  exercitus  a  foris  urgendo  impellens 
iKUchinas ;  paulatimque  euntes  applicat®  sunt  turri. 
^ieqae  pogne  inilo  certamine,  dumque  alii  desuper 
^fmiendentes  intrare,  alii  prorupere  ad  ostium  turris 
^odque  considentes  evellunt,  sursumque  certatim 
Kr^entes,  ad  turris  superiora  pervenerunt.  Respi- 
^ns  qooqueCrescentiuscemitse  teneri  ab  his  quos 
patabat  pugnando  longius  arceri  posse.  Capto  nam- 
^neipso  aogravitervulnerato,  ceeterisque,  qui  cum  il- 


immutare.  Interoa  minus  idoneo  u^us  consilio, 
prsdicti  Crescentii  Joannis  in  suam  uxorem  assu- 
mens,  quam  etiam  paulo  post,  ut  inconsulteaccepe- 
rat,  divortium  agens  dimisit.  Tandem  quoque  ni- 
tens  remeare  ad  Saxoniam,  morte  superveniente, 
in  Italia  obiit.  Cernens  quoque  exercitus,  quem 
secum  duxeratysesuo  domino  destitutum^coegerunt 
se  pariter  in  unum  agmen,  ne  ab  iis  quos  in  Italia 
presserant  trucidarentur,  imposito  ante  se  in  equo 
defuncti  imperatoris  corpore.  Sicque  in  patriam 
tuti  pervenientes  in  monasterio  beatc  semper  vir- 
ginis  Mari»  Aquisgranis  decenter  sepeiierunt.  Su9« 


6^3 


RODULFI  GLABRI  MONACHI  GLUNIAC. 


oiih 


cepit  igilur,  post  Ottonem  videlicct  tertium,  regnum  A 
Saxonum  i]liu9ConsanguincusHcnricu9,qui,  ctiam 
nonregni  8ui[dominus],impcrator  factus  est  Roma- 
norum.  Sed  intcrim  libet  expartecommemorare  qui- 
bus  vicissim  cladibus,  prajscriptorum  regum  tempo- 
rrbus,tamexternis  quam  intestinis  conscquenter  sit 
flagcllatusorbis  Romanus.Constat  igiturabanterio- 
ribusilludprincipaletotiusorbisimperiumfuisscdi- 
visumjScilicetutjquemadmodumunivers.-eLatinila- 
tis  Roma  gorere  deberct  principatum,ita  Gonstanti- 
nopolis  tam  Grocorum  spcciale  caput  in  transmari- 
nis  orieritis  partibus  quam  caiterorum.Sed  dum  semel 
in  sese  novit  dispertiri,  postmodum  paulatim  pars 
utraque  usitatius  didicit  minui,  videlicet  donec 
contingeret  illud  amodum  coarctari  prailiis,  ut  fo- 
ret  brevius,  et  istud  appeteret  moderari  extraneus.  ^ 
Etquoniam  magis  contingobat  tyrannide  imperare, 
quam  vel  liberali  pictate,  vel  originali  propagine, 
idcirco  par  crat  talium  coutumaciam  cum  sibi 
Bubdilis  crebris  infestationum  plagis  attercre. 

CAPUT  V. 
De  paganorum  plagis. 
Deniquc  circa  nongentesimum  Vcrbi  incarnati 
annum,  egressus  ab  Hispania  rex  Sarracenorum 
Algalif,veniensquecum  exercitu  maximoinltaliam, 
scilicet  traditurus  bumanas  rcs  cum  suis  in  prsdam, 
cum  gladio  atquc  incendio  dcmoliendas.  Qui  cum 
venisset,  depopulans  totam  regioncm  usque  Bene- 
ventum  progressus  est.  Ex  aliquibus  tantum  civita- 
tibus  Italiae  primates,  collccto  agmine,  nisi  sunt 
adversus  prajdictum  Algalif  iniro  pugnam.  Scd  cum 
secerncrentcxercitunimiumimpareSjUtsajpiusmos  C 
cstistis  modcmis  Italicis,  tugsi  potius  quam  bellum 
[belli],  petiere  pra^sidium.  Interca  rcvcrsi  cum  suo 
principe  ad  Africam  Sarraceni,  ub  illo  lempore  non 
destiterunt  impugnare  rcgionem  Italiaj,  quamvis 
plurimisfuissent  pra^liislaccssiti  tam  ab  impcrato- 
ribus  quam  a  patria;  ducibus  ac  marchionibus,usque 
ad  Altmuzor  illorum  prinpipem,  et  prajdictum  llen- 
ricum  Romanorum  imperatorem.  Prajscripto  igitur 
tempore,  non  minor  clades  in  Galliarum  populis, 
Normannorum  infestatione,  exstitit  hostium.  Qui 
videlicet  Normanni  nomen  inde  sumpscre,quoniam 
raptus  amorc  primitus  cgressi  cx  af^uilonaribus 
partibus  audacter  occidcntalem  pcticre  plagam. 
Siquidem  Hnguaillorum  propria/Vor/aquilo  dicitur, 
MTn/quoquepopulusappcllatur.IndcvcroNormanni,  n 
quasi  aquilonarispopulusdenominantur.Hidenique 
in  primo  egressu  diutius  circa  mare  Occanum 
degentcs,  brcvibus  contenti  stipendiis^quousqucin 
gontem  coaluere  non  modtcam.  Postmodum  vero 
telluris  ampla  et  pelagi  hostili  manu  pcrvagantes, 
aliquas  urbes  ac  provincias  in  propriam  redegere 
Bortem.  In  processu  quoque  tcmporis  ortus  est  vir 
quidam  in  pago  Trecassino  ex  infimo  rusticorum 
genere,  Astingus  nomine,  in  vico  vidclicet  qui 
TrmquiHuB  dicitur^  tribus  a  civitate  distans  millia- 
ribuB.Qui  juvenis,  valens  robore  corporis,pcn'crsa& 
tftmen  indolisi  superbiendo  abjiciens  fortunam  pau- 


perum  parentum,  elegitexsul  fore  dominahdi  vietas 
cupidine. 

Denique  clam  egrediens  ad  prcdictam  Normanno- 
rum  gentem,  illis  tantummodo  primitus  adheat 
qui,  assiduo  raptui  servientes,  victum  cateria  mhii- 
sf  rabant,quos  etiamillicommuniter  Ptottam  vocant. 
Illoque  aliquandiu  huicnequam  moriinBerviente,cfl»- 
pit  pessimis  commilitonibus  tanto  existere  diligea- 
tior,  quanto  efPiciebatur  flagitiosior.Paulatimqueio- 
bustior  cfeteris  viribus  acrebus  efToctuB,  omnes  pa- 
ritcr  illum  conslituere  terra  marique  principem. 
Gonstitutus  autcm  hujusmodi^ampliorecrudelitate 
assumpta,  parvi  pendens  prsteritorum  ssvitiam, 
CGcpit  suum  in  longinquas  gladium  dilatare pro\iii- 
cias.  Postmodum  etiam  cum  universa  pene,cui  pn»- 
erat,  gente  conscendcns  ad  superiores  Galliarumpir- 
tes,  quamvis  pestifer  parens  nativum  male  quaBreoi 
revisere  solum.  Qui  cum  venisset,  gladio  ct  igae 
ultra  omnem  hostium  cladem  universa  demolieni» 
ncminc  rei)ugnante,  diutius  consumpsit.  Tunc  quo- 
(jue  domus  Ecclesiarum  per  Gallias  universs^  pril' 
ter  quas  municipia  civitatum  vel  castrorum  ser?!- 
runt,  omnimodis  dchonestats  atque  igne  succeiM 
sunt.  Universis  siquidem  peragratis  GalliiB,  opimi- 
que  diversarum  rcrum  potitus  spolia,  ad  propriar^ 
duxit  exercitum.  Sicque  deinceps  tam  ab  ipao  As- 
tingo  quam  ab  ojus  succcssoribus,  illius  videlieet 
gcntis  principibus,  in  spatio  fcre  centum  annoraia 
hujusmodi  cladcs  illata  est  longe  lateque  populis 
Galliarum.  Hsec  quoque,  qua  retulimus,  per  ioter- 
valla  defunctorum  regum  seu  imperatornm  tam  ii 
Italia  quam  in  Galliis,  priusquam  restaurarentari 
soepius  contigerunt.  Sed  cum  interea  prsdictc  gen- 
tis  exercitus  more  solito  ad  Gallias  procedere  de- 
crevisset,  occurrit  iliis  jam  longius  a  solo  proprio 
rcmotis  venerabilis  Burgundiae  dux  Richarduil,  pa- 
tcr  scilicet  rcgis  RoduIphi,utsupra  commemoravj- 
mus.  Initoque  cum  eis  prselio,  tanta  ceede  eosdem 
prostravit,  ut  perpauci  ex  eis  fuga  lapsi  ad  propria 
vix  rcmcarent.  Et  licct  posthsc  phires  insulas  ae 
provincias  mari  contiguas  iidem  scilicet  Normanni 
depopulaverint,  in  partes  tamen  Franconim  regnm 
sorte  rcgendas  non  deinceps,  nisi  ab  eisilem  regi- 
bus  evocati,  consccndcrunt.  Quin  etiam  paulo  poet 
vicissim  scilicet  Franci,  necnon  et  Burgundionuoi 
plerique,  cum  prxdictis  Normannis^catholice  fldd 
jam  cffectis  cultoribus,  paciflce  junzere  connubiat  - 
atque  unius  rcgis  regnum  pari  consensu  dGcravere^s^ 
dici  et  esse.  Indeque   orti   duces  oxcenentiasinii«^ 
Guillcrmus  videIicet,atque4)ostip8um  quiquedent-^ 
minati,  patcrno  seu  avito  jure  Ricbardi.  inoml 
quippe  ducaminis  principatus  fuitmetropoliscivil 
Rothomagorum. 

Gum  igitur  prmdicti  duces  ultra  csteros  viguerii 
militis  armis,  tum  perinde  prae  casteris  gratia 
munis  pacis  ac  virtute  liberalitatis.  Nam  omnis 
vincia  quae  illorum  ditioni  subjici  contigeraty  ae 
uuius  consanguinitatisdomusvel  familia,  invioli 
iidci  concors  degebat.Nempe  ftiri  ac  pr«doni 


iTSS 


HISTOniARUM  LIBRT  OUINQDE.  —  LIB.  IL 


m 


iUoa  comparabatur  quicunque  boaiiQum,  in  aliquo  A  specici  higus  mundanae  moli8,qu«  vldclicot  in  quu- 


ii6gotio,piu8  juato  [sumensj.velfalsum  quidpiam  ve- 
-Bundandum  mentiens,  subtrahebat  alteri.Egenorum 
quoqueetpauperum  omniumque  peregrinorum,tan- 
quam  parentea  Hliorum,  curam  gerebant  assiduam. 
Donaetiam  amplissimasacris  Ecclesiis  pene  in  toto 
orbemiitebant^ita  utetiamaborienteysciiicet  nionte 
deaominaii86imo  Sina,  per  singulos  annos  monachi 
Rothomagum  venientes,  qui  a  praedictis  principibus 
plurimn  redeuntes  auri  et  argenti  suis  deferrent  xe- 
.nta.  Hierosolymam  vero  ad  sepulcrum  Salvatoris 
ceotum  auri  libras  secundus  misit  Richardus,  ac 
quosque  eupientes  illuc  devote  peragrare  donis  ju- 
Tabat  immensis.  Prieterea  in  successibus  prsedicto- 
rum  temporumy  exigentibus  culpis  peccantium  ho. 


dam  rotunditate  circumsistere  perhibetur,  ut  dum 
siquidem  illud  respiceret  princeps  terreni  imperii, 
foret  ei  documentum,  non  aliter  debere  imparare 
vel  militare  in  mundo  quam  ut  dignus  haboretur  vi- 
vificaB  crucis  tueri  vcxillo.In  ipso  etiam  diversarum 
gemmarum  decoraminc,  vidolicet  imperii  culmen 
plurimarum  virtutum  speciebus  exornari  oportere. 
Cumquepostmodumprsdictus  papa  imperatori,vi- 
delicetHenricohujus  rei  gratia  Romam  venienti,  ob- 
viam  cum  maxima  virorum  ct  sacrorum  ordinum 
multitudine  processisset  ex  more,  eique  hujusmodi 
insigne  scilicot  imperii  in  conspectu  totius  Roman® 
plebis  tradidisset:  suscipiens  illudhilariter,circum- 
spectoque  eo,  ut  erat  ^nr  sagacissimus,  dixit :  «  Op- 


miiinm,  orta  est  discordia  duorum  regum,  Franco-  «^  time  patcr,  inquiens  ad  papam,  istud  facere  dccre- 


rvni  videiicet  ac  Saxonum.  Quffi  scilicet,  diutius 
'^■ardeacens,  occulto  Dei  judicio  rursus  terribile  fla- 
gaUumingruitpopuIis Galliarum.Denique  Hungaro- 
nm  prioceps  cum  omni  ipsius  gentis  militari  exer- 
oitoy  hujus  discordiae  mali  occasione,  fmes  Gallia- 
fwi  irrumpens,  semel  ac  bis  omnem  miserabiliter 
dopopulans  regionem,utrumque  etiam  genus  homi- 
Bum  oaptanSytum  rebus  humanis  abducens,nemine 
ob8iaate,diripuit.0u8e  denique  clades  tandiu  desse- 
vit,  qnouBque  Deo  propitiante  utriusque  regni  prin- 
eipos»  Francorum  videlicet  ac  Saxonum,  unius  fidei 
10  coaaanguinitatis  vinculo  necterentur.  Evacuato 
dqnidem  priorum  regum  genere,8edati8que  jurgiis, 
eoepit  orbis  novorum  regum  pace  sub  amica  reflore- 
fcere,Ghri8tique  regnum  per  fontemsacribaptisma- 


visti  nostrx  portendendo  innuen»  monarchis,quali- 
ter  sese  moderari  dcbuerat,  cautius  perdocuieti.  » 
Deinde  manu  gerens  illud  auri  pomum,  subjunxit : 
«  NuIIi8,:nquit,meIiushoc  prffisens  donum  possidero 
ac  cernere  congruit  quam  illis  qui,  pompis  mundi 
calcatis,  crucem  expeditius  sequuntur  Salvatoris.  » 
Qui  protinus misit  illud ad  Gluniacense  monasrerium 
Galiiarum,quodetiam  tunc  tcmporis  habebatur  re- 
ligiosissimum  cseterorum,  cui  et  alia  dona  plurima 
contulerat  omamentorum.  Sed  et  illud  nimirum 
etiam  pcrpendendum  quoniam,  cum  ista  quse  retu- 
]imus,  videlicet  do  conversionibus  perGdarum  adfi- 
dem  Ghristi  gentium,  extrinsecus  in  aquilonaribus 
atque  occidentalibus  orbis  partibus  persApe  fleri 
contigerit,  nusquam  talia  in  orientalibus  atque  me- 


tit  oiroumqoaque  tyrannos  sibi  subjugare.  Ipsa  do-  C  ridianis  ejusdem  orbis  plagis  contingitaudiri.Gujus 


nique  Hungarorum  gens,  post  tot  patrata  flagitia, 
post  tot  flagella  gentibus  illata,cum  suo  rege  ad  ca- 
tholicam  fidem  conversa,  quse  prius  consueverat 
emdeliter  rapere  aliena,  libens  impertitur  pro 
Ghri8topropria;aquibusetiamjamdudumdiripiendo 
eaptivabantur,  undecunque  in  miserrima  mancipia 
distrahendi,  qui  reperiebanturGhristiani  ;ab  eisdem 
qnoque  foventur  nunc  ceu  fratres  vel  liberi.  Illud 
aihilominus  nimium  condecens  ac  perhonestum 
videtur,atque  ad  pacis  tutelam  optimum  decretum, 
BciHcet  ut  ne  qulsquam  audacter  Romani  imperii 
leeptrum  prsproperus  gestare  princeps  appetat,seu 
imperaior  dici  aut  esse  valeat,  nisi  quem  papa  sedis 
Kunan»  morum  probitat^  delegerit  aptum  reipubli. 


denique  veracissimus  praesagii  index  fuit  constitutio 
illa  crnci8  Dominica;,  dum  in  ea  Salvator  penderet 
in  loco  Calvaria;.  Nam  cum  rctro  illius  verticem 
suspensitum  fuisset,crudusnimiumpopulisoriens, 
tunc  etiam  in  ejus  oculorum  conspectu  lumine  fldei 
repleturus  constitit  Occidens.  Sio  quoque  omnipo- 
tentcm  ipsius  dexteram  ad  misericordiffi  opus  exten- 
sam,  sacri  vcrbi  flde  mitis  suscopit  8eptentrio,eju8- 
quelaevam  gentibus  barbarorum  tumultuosis  sorti- 
tur  meridies.Sod  licet  hujus  sacri  breviter  memineri- 
mus  portcnti,  nostrse  temen,  id  est  catholic®,  manet 
inviolabile  subsidium  fldei,quoniaminomniIoco  et 
genteabeque  exceptione,  quicunque  sacro  regenera- 
tus  fonte,  credens  omnipotentem  Patrem  ejusque 


ea,  eique  commiserit  insigneimperiile.  Gum  vide- Q  Filium  Jesum  Ghristum  pariter,   et  in  Spiritum 


-HltilrBfn  nbique  terramm  quilibettyranni.sesepro- 
MilovimpeUentes^fliBpissime  sint  imperatores  creaii 
atqno  co  minus  apti  Reipublicae,  quo  constat  eos  ty- 
•ffuiiie  quam  pietatis  auctoritate  processisse. 

AmioigiiurDominioa  incamationis  septingenie- 
linio  doetmo,  tioet  insigne  illud  imperiale  diversis 
^oeiebao  priuB  iiguratum  fhissei,  a  venerabili  ta- 
MB  pspa  Benedicto  sedis  apostolicffi  fleri  jussum 
iitedmodum  intellectuali  specie  idem  insigne.Prae- 
ii^  fabricari  quasi  aureum  pomum,atque  circum- 
dwi  perqnadrumpreiiosissimis  quibusquegemmis, 

crucem  iuBeri.  Erat  auiem  instar 


sanctum ,  u num  solumque  verum  Deum ,  si  quid  boni 
egerit  ex  flde  Deo  acceptum  fore,  atque  omnem 
qui  sic  permanserit,  perenni  vita  beaie  vivere.  Hoc 
quippe  soli  Deo  nosse  competit,  cur  humanum  ge- 
nus  manus  seu  minus  propriae  saluiis  capax  efficiiur 
in  diversis  pariibus  orbis, 

Sed  idcirco  isia  reiulimus  quoniam  usque  in 
flnes  praediciarum  orbis  binarum  partium,  vi- 
delicet  soptentrionalis  et  occideniali^,  Ghrisii  Do- 
mini  devenicns  Evangelium  illarum  populia  loca- 
vit  optimum  in  sacrae  fldei  fundamenium ;  cum 
vidclicet  e  diverso  minus  rehquaa  duas,  scilice 


627 


RODULFI  GLABRI  MOxNACHI  CLUNIAG. 


628 


orientalem  atque  meridianam  penetraverit,  ac  illa-  A 
rum  populos  cautius  in  proprii  erroris  feritate  irro- 
titos  sciverit.  Sed  ne  boni  Gonditoris  proinde  di- 
spsnsationi  contumeliosa  a  quoquam  inferatur  in 
hao  parte  calumnia,  cautius  nihilominus  prospicien- 
dus  est  sacer  Scripturarum  canon.'.In  quovidelicet 
canone  omnis  procul  dubio  formainvenitur  expressa 
mundani  s^culi :  ut  scilicet  ipsius  auctoris  boni- 
tas  pariterque  justitia  probabiliter  demonstrentur, 
videlicet  in  his  qui  salvi  fiunt,  et  in  hisqui  pereunt. 
Nam  sicut  primus  hominum  pater  proprifle  salutis 
arbiter  a  totius  boni  auctore  primitus  fuerat  con- 
stitutus,  ita  ab  eodem  Redemptore  universis  pro 
captu  spontanea  generaliter  oblata  est  salus.  Sed 
tamen  occulta  illius  dispensatio,  cui  semper  et  si- 
mul  totum,  quidquid  esset  habet,  praDsto  fuit,  ac  ^ 
cui  nihil  defuit,  ostendit  spaciatim  per  incrementa 
temporum  sese  omnipotentem  solum  bonum  atque 
veraoem,  tam  per  opera  pietatis  quam  per  ultio- 
nem  vindict®  just®  retributionis.  Non  enim  princi- 
palis  bonitas  aliquando  vacat  a  pietatis  operc,  quin 
imo  semper  aggregat  plerosque  ex  massa  filiorum 
praRvaricatoris  in  sinum  filii  suae  Deitatis.  Dumque 
id  quotidie  in  mundo  agitur,  quid  aliud  quam 
Omnipotentis  bonitas,  etiam  immobiliter  mobilis  et 
mobiliter  immobilis^  operari  monstratur  ?  Atque  id- 
circo  quanto  praescntis  saeculi  terminus  imminet 
proprius,  tanto  ista  fieri,  qus  dicuntur,  contigerit 
frequentius.  Suspiciendum  etiam  quomodo  paulatim 
ab  ipso  humani  generis  exordio  ipsius  auctoris  sit 
manifestata  cognitio.  Primus  igitur  hominum  Adam  C 


etiam  cum  omnisuo  genere  Deumconditorem  saom 
prsdicat,  dum   per  transgressionis  precepti  illias 
culpam  privatus  paradisi  gaudiis,  multatusqne  exBi- 
lio,  sese  miserum  ciamat  lugendo.  8ed  accepto 
difTusius  per  universum  orbem  terr»  incremento, 
nisi  proprii  auctoris  bonitatis  providentia  miseri- 
cordiae  rcduxisset  ad  sinum,  totum  penitus  idem 
genus  humanum  in  sui  eiToris  atque  cecitatis  pre- 
cipitium  jam  olim  irrevocabiliter  fuissetdemermim. 
Idcirco  ab  exordio  sui,  divina  boni  Gonditoris  dit- 
pensatione,  prolata  sunt  ei  prodigiosa  rerum  mira* 
cula,  ac  portentosa  eiementorum  signa,   nec  noo 
et  sagacissimorum  virorum,  tam  spem  quam  for- 
midolositatem  inculcatura,  divinitua  oracula.  Ae 
velut  idem  Conditor  per  sex  dierum  intervalla  cun- 
cta  mundanae  rerum  machinae  proferendoperficieiu 
opcra,  hisque  editis  rcquievit,die  septima  videlicet; 
ita  per  scx  millia  annorum  spatia  operatus  eat,  pro 
eruditione  hominum    exhibendo    illis    frequentia 
signantcr  ostcnta.   Scilicet  ut  non,  praeteritis  sc- 
cuiis,  quodquam  dimissum  est  vacans  ab  his  sigsis 
tempus  miraculorum  ,sternumDeum  predicantiboSf 
usquequo  illud  maximum  rerum  principinm  appt- 
rens  homine  vestitus  in  mundo.  Sextaduntaxatet» 
te  praescntis  S£eculi,  atque  ut  putatur,  qaodsitfinis 
in  septima  hujus  mundanae  molis  diversorum  labo- 
rum,ut  ab  illoprocul  dubio,  unde  coBpit  qaidquid 
esse  habuit  exordium,  in  eodem  competentisamam 
propriae  quietis  inveniat  flnem. 

EXPLICIT  LIBER  I. 


] 


LIBER  SECUNDUS. 

INCIPIUNT  CAPITULA  LIBRI  SECUNDI. 

I.  De  electione  Hugonis  in  regem. 

II.  De  ceto  maris  et  occidentaiium  bellis. 

III.  De  Conano  duce  Brittonum,  et  FtUcone  Andegavorum. 

IV.  De  ifionasterio  Lucacensi, 

V.  De  portento  Aurelianx  urbis  mirabili, 

VI.  De  prxlationibus  turpis  tucri  arreptis. 

VII.  De  tncendiis  et  mortibus  nobilium. 

VIII.  De  Henrici  duds  morte,  et  vastatione  Burgundi^e. 

IX.  De  fame  valida  et  infestatione  Sarracenorum. 

X.  De  inundatione  tapidum. 

XI.  De  Leutardo  insaniente  hxretico. 

XII.  Dejiarese  in  Italia  reperta. 


GAPUT  PRIMUM. 
De  eleetione  Hugonis  in  regem. 
Sioutquispiam  igitur  peragrans  quamlibet  vastis- 
simam  orbis  mundani  plagam,  seu  spatiosum  re- 
migando  aequor  penetrans,  saepius  altitudini  mon- 
tium  aut  proceritati  arborum  seilicet  respectans, 
dirigit  aciem  oculorum,  ut  videlicet  illorum  a  longe 
reperta  agnitione,  absque  errore  quo  disposuerat 
valeat  perveaire.lta  quoque  erga  nos  fore  contingit, 
qui  utique,  dum  cupimus  praeterita  ostendere  fu- 
turis,  obtutus  nostri  sermonis  pariterque  animi  fre- 
quenter  in  relatione  porrigimus  magnatorum  viro- 


g  rum  personis,  quibus  vidclicet  fiat  ipsa  relatio  ol»*^ 
rior,  et  appareat  certior.  Igitur  finito,  ut  dizima#^ 
tam  regnandi  quam  imperandi  apud  Italiam  9^ 
Gallias,  magnorum  regum  genere,  videlicet  Ladoti-^ 
ci,  nec  non  et  Caroli^ac  sui  generis  csterorum  Re*^ 
gum,protinus  in  unius  consanguinatis  viros  utrioe^ 
quo  regni  contigit  devenire  monarchiam.  Nan^ 
qualiter  primus  et  secundus  nee  non  et  tertias  Otl^ 
sint  potiti  Romanorum  imperio,  scilicet  usque  ai^ 
Henrici  imperium,  superius  nos  jam  digesrisa^ 
meminimus.Nuncquoquerestat,  utquemadmodan^ 
abhinc  Francorum  sit  regnum  dispositum  refera^ 


639 


HISTORIARUM  LIBRI  QUINQUE.  —  LIB.  II. 


m 


mus.  Mortnis  igilur  Lothario  ac  Ludovico  regibus,  A 
totiQS  Franci»  regni   dispositio  incubuit  Hugoni 
Parlsiensis  duois  niio,videlicet  illius  Magni  Hugonis 
lupra  memorati,  cujus  etiam  fraier  erat  nobilissi- 
masBnrgundicdnxHenricus.Qui  simul  cum  totius 
regni  primatibusconvenienter  prsedictum  Hugoncm 
in  regem  ungi  fecerunt.  Erant  ergo,   ut  jam  com- 
memoravimus,  affinitate  consanguinitatis  regibus 
Saxonum  aniti,  a  primo  scilicet  Ottone,  qui  natus 
asiexHugonis  Magni  sorore  (23).  Suscepto  igitur 
Hugo  regimine  regni  Francorum,  non  multo  post 
plerosque  suorum^  quos  etiam  prius  in  universis 
babuerai  8ubditos,persensitcontumac6s.Tamen,  ut 
erat  eorporeet  mentevividus,  cunctos  sibi  rebellan- 
tes  paulatim  compescuit.  Habebat  enim  filium  ad- 
modum   prudentem,   nomine   Robertum,   artium  n 
etiam  litterarum  studiis  plurimum  eruditum.  Gum- 
que  se  eognovisset  jam  aliquantulum  viribus  dedci, 
eoDgregatis  in   Aureliana  urbe   regia   quibusque 
Franoorum  ac  Burgundionum  regni    primoribus, 
eumdem  Robertum,  filium  videlicet  suum,  anno 
sdlieet  tertio  decimo  ante  mi/lesimum   incarnati 
Salvatoris,  adhuc  se  superstite,  regem  constituit. 
Poat  aliquot  vero  annos  idem  etiam   rox  Hugo  in 
pace,  regno  deposito,  feliciter  obiit.  Erat  namque 
Robertus  rex  tunc  juvenis,   ut  diximus,  prudens 
•tque  eruditu8,dulcisqueeloquioac  pietateinsignis. 
8ed«  ilivina  providente  elementia,  hujusmodi  virum 
•dCatholics  plebis  reg^men  omnium  Dominus  illo 
prccipue  in  tempore  dignatus  est  destinare.  Nam 
diebus  regni  ip8ius,elementorum  etiam  signis  prs- 
eantibus,  non  modic»  cladcs  incubuere  ChristiEc-  G 
elesis  :  quibus  nisi  idem  rex  sapienter,  Deo  se  ju- 
Tante  restitisset,  ssviendo  multipliciter  in  longin- 
qnam  processissent. 

CAPUT  II. 
De  cetu  marU,  et  occidenMium  bellis. 

Anno  igitur  quarto  de  suprascripto  millesimo, 

visa  est  cetus  mirae  magnitudinis  descendisse  per 

nkare,in  loco  qui  Bernovallis  nuncupatur.Egrediens 

icilicet  a  septentrionali  plagain  occidentalem.  Ap- 

Piruti  quoque  mense  Novembri   mane  prima  diei 

^rora,ad  instar  insulae,  ac  transeundo  perdurans 

Qaque  in  horam  diei  tertiam,  maximum  etiam  stu- 

poiem  admirationemque  se  cementibus  contuli  t.Sed 

^  ne  alicui  forte  sit  dubium  quod  narratur,  quam- 

^  a  muUi8visumruit,tamen  huic  simiJemonstrum  ]) 

^  pleriaque  invenitur  descriptum.  Denique  legitur 

^H  gestis  egregii  confessoris  Bendani^  orientalium 

Mddieet  Anglorum,  quoniam  idem  vir  Dei  scilicet 

Beadanuscum  pluribus  monachis  per  marinas  insu- 

l%i  peraliqnod  temporisspatium  eremiticam  trans- 

*HpMfit  Titnm,   hanc  vel  huic   similem   quondam 

fliyviam  haberet  belluam.   Nam   cum   remigando 

tluaaque  in  mari  constitutas  circumiret  insula8,su- 

lierveiiiente  noctis  crepusculo,cernens  procul  velut 

maritlmam  in8ulam,ad  quam  etiam  divertenscum 

fimnibus  qui8ecumerant,supervenicntem  duntaxat 

(23)  Irao  Hugonis  M;  uxor  fuit  soror  Ottonis  I. 


exacturus  noctem.   Cumque  ibi  vcntum   fuisset, 
exeuntes  de  scaphis,  conscendentesque  turgentem 
belluee  dorsum,unius  tantummodo  ibidcm  hospitio 
noctis  potituri.  Cumque  post  brevcm  coenam  cffiteri 
fratres  fe<sa  indulsisscnt  membra  quieti,  solus  vir 
Domini  Bendanus  pervigil  custos  Dominici  ovilis,ac 
magis  assiduus  quam  frequens  psalmicen,  explo* 
rabat  cauliusvim  ventorum  et  siderum  cursus.Qui 
dum  hoc  altentius  per  noctis  conticinium  ageret, 
repente  intellexit  quoniam  illud  promontorium,  ad 
quod  sciiicet  hospitaturi  diverterant,ad  orientalem 
illos  eveheret  plagam.    Luce  quoque  alterius  diei 
reddita^  solertissimus  vir  convocans  collegaa  videli- 
cet  suos,qui  aderant,blandeexhortansacconsolans 
eos,  inquiens :  «  Universorum  conditori  et  guber- 
natoriDeo,  fratres  benignissimi,  indefessas  refera- 
mus  gratias,  qui  sua  nobis  in  his  marinis  fluctibus 
providentiapracparavitvehiculumnonegenshumano 
remigio.  »  Quibus  a  viro  Dei  socii   auditis,  mentis 
stupore  adacti,  divina)  protinus   sese  providentis 
committentes,  ac  viri  sancti  innitentes  prudentis, 
cocperunt  securiores  eventum  prsestolari  rei  fortui- 
tee.  Hujusmodi  ergo  pcr  spatia  plurimorumdierum 
nisi  evectione,  semper  tamen  semet  conspiciebant 
ad  solis  ortum  tendere.  Tandem  vero  perventum 
est  ad  insulam  csterarum    speciosissimam  atque 
omni  amocnitate  gratiosissimam.Illiusquoquearbo- 
rum  habitudo  atque  avium  dissimilitudinem  gerit 
uuiversorum.  Egressus  quoque  vir  sscularis  acce- 
dens  ad  eam,  reperit  eliam  ibi  monachorum  vel 
potius  anachoretarum  collectas  miras  ac  multiplices, 
quorum  scilicet  vita  ct   conversatio   universorum 
mortalium  studiis  sanclior  atque  nobilior  enitebat. 
A  quibus  etiam  magnacum  charitate  susceptipluri- 
bus  diebus  ibidem  commanentes,  de   multis  qu» 
ad  veram  pertinent  diligonter  salutem   instructi, 
postmodum  et  ad  nativum  revertentes  solum,  uni- 
versa  quee  compererant  patri»  redditi  narraverunt. 
Prsterea  viso,  ut  dicere  ccepimus^  Ooeani  portento, 
exorsus  est  bellicus  tumultus  in  universa  occiden- 
tali  orbis  plaga,  vidclicet  tam  in  regionibus  Gallia* 
rum  quam  in transmarinis  Oceani insulis,  Anglorum 
videlicet  atque  Brittonum   nec   non  et   Scotorum. 
Siquidem,  ut  plcrumque  solet  contingere,  propter 
delicta  infimi  populi  versi  in  dissensionem  illorum 
reges  ac  caeteri  principes,  statimque  exardescentes 
in  subjccts  pJebis  depopulationem  scilicet,  usque 
dum  perducuntur  ad  suimet  sanguinis  effusionem, 
Quod  videlicet  tandiu  patratum  est  in  prsBdictis  in- 
8ulis,quousque  unusregum  earumdemvi  soluspo- 
tiretur  regiminis  csterarum.  Denique  mortuo  rege 
Adalrado,in  regno  scilicetillorum  qui  Danimarches 
cognominantur,qni  etiam  duxerat  uxorem  sororem 
Ricardi  Rothomagorum  ducis,invasit  regnum  illius 
rex  videlicet  Canuc  occidentalium  Anglorum,  qui 
etiam,  post  crebra  bellorum  moliminaacpatrisde- 
populationcs,pactum  cumRicardo  stabilicns,  ejus- 
quegcrmanam  Adalradi  vidclicet  uxorem  in  matri- 


m 


BODULFI  GLABRI  MONACHI  GLUNIAC. 


(SST 


moniumdacens,utrinsqucregnitcnuitraonarchiam. 

Poat  h«c  quoque  idem  Canuc  cum  plurimo  exercitu 

egressui,  ut  subjugaret  sibi  gentem  Scotorum^quo- 

rum  videlicet rex  Melculo  vocabatur,viribus  et  armis 

validus,  et,quod  potissimum  crat,  fide  atque  opere 

Christianissimus.  Ut  autem  cognovit  quoniam  Ganuc 

audacter  illius  quaereret  invadere  regnum,  congre- 

gans  omuem  sue  gentis  cxercitum,  potentor  ei,  ne 

valerety  restitit.Ac  diu  muitumque  talibus  procaci- 

ter  Ganuc  ioserviensjurgiisyad  postremum  tantum 

prsBdicti   Ricardi   Rothomagorum   ducis,  ejusque 

sororis  persuasionibus^pro  Dei  amore  omni  prorsus 

depositft  feritate,  mitis  effectus,  in  pace  degit.  In- 

super  etScotonim  regem  amicitise  gratia  diligens, 

ilHuBque  filium  de  sacro  baptismatis  fonte  excepit. 

Ccepit  ergo  ex  illo  fieri  ut,  8i  qua  hostilis  necessitas 

Rothomagorum  duci  incumberet,  a  transmarinis 

insulis  in  suum  auxilium  exercitum  sumeret  copio- 

sum.Sicque  diutius  gens  Nortmannorum  scilicet  ac 

prsdictarum  populi  insularum  tuti  pace  fidissima, 

ut  ipsi  potius  formidine  suae  potentiae  plerosque  exte- 

rarum  provinciarum  terrerent  populos,  quam  ipsi 

ab  aliis  terrerentur.  Nec  mtrum  quippe  quoniam  a 

quibus  bonorum  exstirpatrix  Dei  timore  expulsa 

faerat  disoordia,  in   eisdem  pace  praevia  Ghristi 

nobile  regnum  felix  obtinuittripudium. 

CAPUT  III. 

De  Conano  duce  Britfonumf  et  Fulcone  Ande- 

gavorum. 

Pr(Bscripiorum  igitur  dierumtempore,  nihilomi- 

nusio  infimisGalliarum  partibus  intestinorum  bello- 

rum  desflBvit  tumultus.  Narrant  siquidem  plerique 

disptitaiitesdd  mundani  orbis  positione,  qnodsitus 

regionis  Grallio  quadra  dimetiatur  locatione.  Licet 

ergoa  Riphsis  montibus  usque  Hispaniarumtermi* 

nos,  in  Ittvo  habens  Oceanum  mare,  in  dextro  vero 

passim  Juga  Alpium^  propria  excedat  longitudine 

mexLSuram  rationis  quadriformse.  Cujus  etiaminfe- 

riusiiiiitimam  ac  perinde  vilissimum  cornuGallice 

nuncupatur.Estenim  illius  metropoliscivitas  Rhedo- 

num.lnhabitaturquoque  diutius  agenteBrittonum, 

qnorumsoldedivitiaeprimitus  fuere  libertasfiscipu- 

blicieilacti8copia.Qui  omni  prorsusurbanitateva- 

coiy  suntque  illis  mores  inculti  aclevisiraetstulta 

garrulitas.Horum  scilicet  Brittonum  aliquando  prin- 

oeps  exstitit  quidam,  Conanus  nomino,  qui  etiam, 

acceptain  matrimonio  Fulconis  Andegavorum  comi- 

tissorore,  acdemam  insolentior  cseteris*  suflegcntis 

prineipibnsccepit  existere.  Nammoreregioimposito 

sibi  diademate,  in  sui  anguli  popelloplurimamin- 

ooniulte  exercuit  tyrannidem.   Postmodum  vcro 

inter  ipsom  Gonanum  et  praedictum  Fulconem,  An- 

degavorom  videlicetcomitemyexortumest  indisso- 

lubile  Jurgium4ta  ut,  crebris  suorum  invicem  depo- 

pulationibusao  sangaineis  efTusionibuslacessiti,  ad 

ultimumquoque,quanquam  civile,tamcn  ineluctabi- 

le,inirentcominuspralium.Cumigiturdiumultum- 

quovicissimsibi  mala  quo?  poterant  irogassent,  ab 

utroque  decretum  est  ut  in  loco   qui  Goncretus 


A  dicilur,  quisque  illorum,  cum  suoexcrcxtudlecon- 
stituto  advenientes,  prttlii  certamen  inirent.  Sed 
Brittonum  exefrcitus  exeogitata  fraudife  decipula,: 
partem  Fulconis  exercitus  neqoiter  prostrttverant*  - 
In  prsedicto  denique   loco,   scilicet  ubi   ceriamea 
ineundum  fuerat,  clam  praevenienles  populi  Britto* 
num,  ibi  nimium  abtute  profundum  atque  perlon- 
gum  fodere  vallum,  ramisque  arborum  demaftinr- 
superinsertis^imposita  videlicet  hostibds  muBeipnlSy 
recesserunt.  Die  igitur  constiiutojuxtaeondictem» 
dum  illuc  uterque  cum    suo    exerciiu  adveniret, 
atqneaciesutraquejam  in  procinctu  videreinr,  in- 
formata  gens  Brittonum  callida  fraudieqne  profMris 
conscia,  simulans  se  velle  arripere  fugam,  edlieit 
ut  avidius  demergerethoatem  in  Isientem  maBcipn-> 

P  lam.QuodcemensFulconisexeraituSy  eitpieneexpe- 
dite  snper  eos  irruere,  corruit  pars  ex  eis  non 
modica  in  foveam,  videllcet  Briitonum  aein  paife* 
tam.IllicoautemBrittonesconversi  qui  prinef^igam- 
simulaverant,  inhianterque  super  Fukonis 
tum  irruentes,  asperrima  quampluree  ex  eia 
prostraverunt,  ipsum  etiam  Fulconem  pulsdm  de 
equo  in  terram  loricatum  dcQeceruni.  Qni  ezurgeiie 
niniio  accensus  furore,  diciis  relevans  etacuenBilae 
suorum  animos,  ac  velut  iurbo  vehementaeeimne 
per  densas  scgetes  impellentes,  omnem  exerciinto 
Brittonum  crndeli  nimium  caedemaotaveriini.  Oele- 
ioque  peneuniverso  exercituBrittonum,ip8UfiieliaiD 
Gonanum  illorum  principem  iruncatum  dextert 
vivum  capientes  Fulconi  reddideruni.  Qai  poiiia 
victoria,  reversus  ad  propria :  non  illi  poeimo^iAn 

G  quispiam  Brittonum  molesius  exsiitii. 

CAPUT  IV. 
De  monasterio  Lucaeense. 
De  eodem  igitur  Fulcone  perplura  dici  potniseent 
ipsius  gcstorum,  quae  8cilicet,fastidium  vitanie8,st^ 
luimus.  Unum  tamen  restat  memorabile,  qiH>d  im— 
pmesentiarum  rclaturi   snmus.  Gum  enim  eircnni*  - 
quaque  in  diversis  praeliorum  eventibus,  plai 
humanum  fudisset  sanguinem,mefa  gehenm 
tus,  sepulcrum  Salvatoris   Hierosolynionim  adlfl 
Indeque,ut  erat  audacissimu8,admodumezulianl 
rediens,aliquantulum  ad  tempus  a  propria 
esi  lenior  redditus.Tunc  ergo  mente  concepilvii 
optirao  fundorum  proprii  juris  loco  eceleeiam 
strueret,  ibidemque  monachorum  casinm 

0  ret,  qui  videlieet  die  noctnque  pro  iilius  «aii 
redemptione  intervenirent.  Qui  etiam  (nt 
curiose  agebat(coepit  quosqueperonnctari  religii 
in  quomm  poiissimum  memoriasaneionimeaBule^' 
ecclesiam  fiindare  deberet,  qui  videlioet  pro  ig^M 
remedi  oani  mae  om  ni  poten  tem  Dominum  orarentXI^K 
intercieterosapropria  etiam  uxore,  qu»  vakte  I 
pollebat  consilio,  suggestum  esi  ui  in  honore 
memoriaillarum  ocelestium  virtutum,  quasolK 
bimetseraphimsubliraiores  sacra  iesiaiur  and 
tas,votura  quod  voveratexpleret .  Qui  lilientieMmei 
nuens  aedificavit  ecclesiam  admodum  pnlcherriniatf / 
in  pago  scilicet  Turonico,  milliario  interpo9ii9  ' 


HISTORIAHUM  LlBRTt)UINOUE.  —  LIB.  II. 


634 


oastro. Expleto  deniquc  quantocius  basi-  A 
lere,  proiinus  misit  ad  Hugonem  Turonorum 
nBSulem,  in  cujus  Bcilicet  constituta  erat  dia»- 
t  illam  sacraturus,  quemadmodum  dccreve- 
vrairet.  Qui  venire  dislulit,  dicens  se  minimo 
IHus  votum  dicando  Domino  oommittero,  qui 
et  malri  EcolesisBsedis  sibi  commissse  prasdia 
icipia  subripuerat  non  pauca.  Hocque  potius 
ebatur  competere,ut  primitus,8i  quid  injuste 
mt  alicui  restituerct,  sicquo  deinceps  justo 
Deo  propria,  qu»  voverat,  ofPerre  dcberet. 
le  igitur  iata  Pulconi  a  suis  perlata  fbissent, 
i  teritateresumpta,  nimium  indigne  ferens 
pi  responsa :  insuper  comminatus  illum  valde, 
Hmiutinde  quod  vaiuit  adegit  consilium.Mox 
(#9  eopiosa  argenti  et  auri  assumpta  pecunia,  j^ 
n  pergens,  ao  Joanni  papas  causam  suac  pro- 
liseKpoBuit.  Ac  deinde  poscens  quod  ab  illo 
raty  plurima  ei  munerum  dona  obtulit.  Qui 
118  misit  eum  eodem  Fulcone  ad  prapdictam 
«m  sacrandam  unum  ex  illis  quos  in  bcati 
poetolorum  prlncipis  Ecclesia  cardinales  vo- 
Bomine  Petrum,  cui  etiam  prsecepit,  veluli 
11  pontificis  auctoritate  assumpta,  quidquid 
nm  Fulconi  videbatur,  intrepidua  explcret. 
ulique  audientes  Gallianim  quique  pnesules 
mptionem  sacrilogam  cognoverunt  ex  ca>ca 
itaiie  proce88isse,dum  vidclicet  unus  rapiens, 
PBptum  8uscipien8,rocens  in  Romana  Ecclesia 
Da  creavisscnt.  Univcrsi  etiam  pariter  dete- 
»,  qnoniam  nimium  indecens  videbatur  ut  is 
poatoHcam  regebat  sedem,apostolicum  primi-  G 
5  canonicum  transgrediebatur  tenorem.  Cum 
er  multiplici  sit  antiqnitus  auctoritate  robora- 
Bi  non  quispiam  episcoporum-  in  alterius  dioo- 
itQd  prsesumat  ozercorc,  nisi  prassule,  cujus 
tyOempenente  seu  permittente.  Igitur  die  qua- 
lUmeiB  Maii  oongrc^gata  est  innumerabilis  po- 
wnltitudo  ad  dedicationem  scilicet  prfiedictas 
im.  Ex  quibus  multo  etiam  plures  illuoFulco- 
tator,  ob  Bum  elationis  pompam,  convenire 
slit.  Episcopi  tantura,qui  cjusditione  preme- 
ryOoacti  interfuere.  CoDpta  igitur  die  constituto 
jMimpatica  hujusmodi  dedicatione  atque  per- 
niiBsarumque  ex  mov*e  solemniis  celebratis, 
ibdum  quippe  ad  propria  rediere.  Denique  im- 
ite  ipeius  diei  bora  nona,  cum  flabris  lenibus  j) 
n&  undique  consisteret  ccelflm,repente  super- 
iplaga  australi  vehennentissinlus  turbo,ipsam 
lenles  eoc)e8iam,ac  replons  eam  turbido  aere^ 
idltumque  ooncutiens.  Deinde  vero  solutis  la- 
IbiiB^utiiversA  ejosdem  eoclesiffi  trabes,simuU 
Jte  tegee.per  pignam  templi  ojusdem  occiden- 
iii  terram  eorruentes,  eversum  ierunt.  Quod 
iiniltiper  regionem  factum  comperi88ent,nuHi 
in  dobium  quoniam  insolens  preesumptionis 
dmirritum  consiituisset  votuni.Simulque  pree- 
bof  ac  futuris  quibusque,  ne  huic  simile  age- 
«evidentindieium  fult.  Licet  namque  pontifex 


iloiuanjc  Ecclcsia^  ob  dignitatcm  aposlollcoc  scdis 
csteris  in  orbe  constitutis  roverentior  habeatur, 
non  tamen  ei  licet  transgredi  in  aliquo  canonici 
moderaminis  tenorem.  Sicnt  enim  unusquieque  or- 
thodoxae  EJcclesis  pontifex  ac  sponsus  propHie  se- 
dis  uniformitcr  spcciem  gerit  Salvatorts,  ita  gcne- 
ralitor  nulli  convonit  quidpiam  in  altcrius  procaci- 
tor  patrare  episcopi  dioecesi. 

C\PUT  V. 
De  portento  Axtreliana:  urhis  mirabili. 
Anno  igitur  incarnati  Verbi  octingentesimo  octo- 
gesimo  octavo  contigit  in  urbe  AurelianaGalliarum 
adniodum  momorabile  atque  formidolosum  porten- 
tum.  Constat  ergo  in  eadem  urbe  monasteHum   in 
honorem  apostolorum  principis  antiquitus  eoneti- 
tutum,  in  quo  pnmitus  oollegium  sanctimoniaiium 
virginum  omnipotenti  Deo  deservisse  dignoscitur. 
Quod  etiam  oxinde  cognomento  Pueilare  dicitur.  In 
cujus  donique  monasterii  medio  deflxum  stabat  cru- 
cis  vexillum,pncferens  ipsius  ^alvatoris,  pro  salute 
humana  mortem  patientis,  imagincm.  A  c^jus  Bci- 
licet  imaginis  ocuHs  per  aliquot  dierum  spatium 
continue,  mullis  cernentibus,  rivus  emanavitlacry- 
marum.  Ad  quod  nimirum  terribile  spectaculum 
inspiciendummultitudomaximaconvenithominum. 
Plerique  tamcn,cnm  illud  cemerent,adraodum  ani- 
madvertentes  quoddam  esse  divinitatis  prssagium, 
^idolicet  illius  urbis  supcrventurs  calamitatis.Que- 
madmodum  cnim  idem  per  se  Salvator  prosciens 
imminere  urbis  deirimoiilum  niero8oTymitann,fle- 
visse  illam  perhibetor,  sic  deniquc  et  banc  videlicet 
Aurelianam  paulo  post  imminentem  cladera  passu- 
ram  per  expressam  su«  imaginis  flguram  fievisse 
comprobatur.Gontigit  ergo  post  panlolum  in  eadem 
civitate  inaudits  rel,idipsum,ut  putatur,portendens 
eventuB.  Deniqne  cum  una  noctium  eustodes,  vide- 
licet  miyoris  ecclesis,  videlicet  eplscopii,  ex  more 
cxsurrexissent,  atque  ipsius  ecclesias  portas  quibus- 
que  ad  matutinales  laudes  properantifous  aperuis- 
sent,  subito  Inpus  afPuit,ecc1esiamque  ingre8eus,ac 
funem  signi  oro  arripiens^agitansqne  ilIud,insonult. 
Cerncntes  nimirum  qui  aderant,  mentis  stupore 
concussi,  tandem  clamore   emisso,  ac  si  inermes 
nisu  quo  valuore  illum  exturbantes  ab  eoclesia  ex- 
pulemnt.  Sequenti  vero  anno  tota  illins'  ciYitatis 
humana  habitatio  cum  domibus  eoclesiarum  terri- 
biliter  ignc  cremata.  Unde  etiam  nulli  venit  In  du- 
bium^quoniam  uniuscladis  eventom  utriosquarei 
pnecesslsset  portentum.  Erat  igitur  tunc  temporiB 
prsdictiB  civitatis  pontifbx  venerabi]i0ArauIfti8,qui 
videlicet  genere  et  dooirina  sapientiaB  pemobilis  ac 
paternorum  fundomm  reditibus  locupletissimus» 
cernens  excidium  scilioet  propris  sedis,  desolatio* 
nemque  sibi  oommisssB  plebis,poiiore  usus  consi- 
lio,  magnum  colligons  apparatum,  ccspii  domum 
majoris  ecclesie,  quae  olim  dicata  fuerai  in  craeis 
Ghristi  honore,  Jugiter  a  fundamentis  resdiflcare. 
Qui  dum  acerrime  ccepto  operi  cum  suis  omnibns 
intenderet,  ui  scilicet  quantocius  houe8iiB8ime!con- 


635 


RODULFI  GBABRI  MONACHI  CLUNIAC. 


«36 


summaret,  nimium  evidenter  praestitum   est  illi  A  evidentius  tamen  in  IsraeliticaB  plebis  levitis  et  sa- 


divinitiis  Juvamen.Gontigit  igitur  quadam  die,dum 
cffimentarii,  fundamenta  basilicae  Jocaturi  solidita- 
tem  perscrutarentur  ipsius  telluris,  ut  reperirent 
copiosa  auri  pondera,  quae  scilicet  ad  totius,quam- 
vis  magn«e,  basilio®  fabricam  reformandam  certis- 
sime  crederentur  sufficere.  Suscip<entes  ergo  qui 
fortuito  casu  invenerant  aurum,exintegroepiscopo 
dctulerunt.  Ipse  vero,  omnipotenti  Deo  pro  collalo 
sibi  munere  gratias  agens,  ac  suscipiens  illud,cus- 
todibus  operis  tradidit,  totumque  fldeliter  in  opus 
ejusdem  ecclesiae  cxpondi  jussit.  Fertur  namque 
quodetiamilludaurum  solertiabeati£]vurtii,antiqui 
ejusdem  sedis  prs8ulis,ibidem  hujus  restaurationis 
gratia  fuisset  reconditum.  Idcirco  permaxime,quo- 


cerdotibus.  Qui  scilicet  quanto  dodum  cieteris  opu- 
lentiores,  eo  amplius  plerique  illorum  superba  cu* 
piditate  insolentiores ;  idcirco  etiam  ad  ultimum 
omnibus  efTecli  deteriores.Sed  multum  distant  legia 
veleris  instituta.multiplicibus  figurarum  anigmati- 
bus  vestita,  a  novas  grati»  perspicuis  ac  spiritalibas 
sacramentorum  donis.  Ibi  namque  munera  solum- 
modo  conferebantur  terrenarom  hostiarum  :  in  his 
ipse  Deusaccipitur  in  prflsmium.  Ibique  nihilomintts 
totum  promerebatur  quisque  ex  aervitutis  actione ; 
hic  vero  quisque  dig^us  haJsetur  duntaxatexsincera 
optimae  conscientis  voluntate.  Atque  idcirco  ista 
praemisimus,  quoniam  jamdudum^muneribos  ine- 
ptis  excaecatis  pene  universis  principibas,  desavit 


niam,  dum  isdem  vir  sanctus  quondam^  potiorem  n  hsec  pestis  longe  lateque  in  Eodesiaram  qaibuBqoe 


quam  fuerat  primitus,  eamdem  informaret  eccle- 
8iam,contigitilli  huiosimilemunusdivinitussibi  re- 
sorvatum  inibi  reperire.Sicque  prseterea  factum  est  ut 
et  domus  ecclesiae  videlicetsedispontincalis.priore 
elegantior  reformaretur.Ipsoque  suadente  pontiflee, 
cstcrarum,  quae  in  eadem  civitate  deperierant,  ba 
silicarnm  sanctorum  quorumcunque  meritis  dica- 
tarum  «des  anterioribus  potiores  constitnerentur, 
atque  divinorum  operum  cultus  in  eisdem  excellen- 
tior  haberetur  pr»  omnibus.  Ipsaque  urbs  paulo 
post  referta  domorum  sdiflciis,  plebs  tandem  illius 
mitigata  a  flagitiis  Domini  pietate  subventa,  tanto- 
que  eitius  convaluit,  quanto  sagacius  propriam  ca- 
lamitatem  excepit  ob  correptionis  ultionem.  Fuit 
namque  prflediota  civitas  antiquitus,  ut  est  impra- 


praelatis  toto  tcrrarum  orbe  difiPusis.  Denique  om< 
nipotentis  Christi  Domini  gratuitum  ac  venerabile 
donum^ad  propriae  damnationis  cumulum^converte- 
runt  in  avaritiae  lucrum.  Ideoque  htuusmodi  vide- 
licet  prielati  tanta  minus  ad  divinom  peragendum 
opus  inveniuntur  idonei,  quanto  constat  qnia  non 
ad  illud  accesserunt  per  aditumprincipalisostii.Et 
licet  adversus  talium  personarum  procacitatem 
multipliciter  clamet  eacrarum  Scripturarom  canon, 
nunc  tamen  solito  muitiplicius  comperitur  fieri  in 
diversis  Ecclesiarum  ordinibus.  Nam  ipsi  reges» 
qui  sacrfle  reiigionis  idoneasum  decretores  persona- 
rum  esse  debuerant,  munerum  largitione  cormpU» 
potiorem  quempiam  ad  regimen  Ecolesianim  vel 
animarum  dijudicant,illumvidelicet,a  quoampliora 


8entianum,regumFrancoruroprincipali8sedesregia,  C  munera  suscipere  speraut. Atqae  idcirco  permaxime 

ecilicet  prosui  pulchritudineacpopulari  frequentia, 

nec  non  et  telluris  ubertate,perspiouiquc  irrigatione 

fluminis.  Ex  Ligere  quippe  sibi  congruo  etiam  flu- 

mine  agnomen  habet  inditum^diciturque  Aurelianat 

quasi  ore  Ligeriana  :  eo  videlicet  quod  in  ore  ejus- 

dem  fluminis  ripa  sit  constituta.  Non,  ut  quidam 

minus  cauti  existimant,ab  Aureliano  Augusto,quasi 

eam  ipse  odiflcaverit,  sit  vocatam ;  quin  potius  ab 

amne,  ut  diximus,  quod  rectiue  veriusque  illi  con- 

gruit. 

CAPUT  VI. 
De  prsslalionibus  turpis  lucri  arreplis. 
Sacro  igitur  prasmonente  eloquio,  luce  clarius 
compertum  habetur  quoniam  in  processu  novissi- 


quique  procaces  ac  turgore  superfoifls  inflati, 
ultro  cuique  prflelationi  ingerunt,  minas  formidan- 
tes  incurrere  lapsum  neglectfle  pastoralis  cnnB,qao- 
niam  tota  soiommodo  illorom  pendet  fiduciaezlo- 
culis  collectfle  pecunise,  non  ex  perceptfle  donis  sa- 
pientifle.Tantoque  amplius  adepto  regimiDe  stadeiit 
avaritis,  quanto  constat  propriam  ex  illa  ambitio- 
nem  implesse.  Ac,  velut  idolo  sibi  pro  Deo  consti- 
tuto,  illi  serviunt,  per  quam  scilicet  informati,  ad 
tale  nomen  absque  merito  vel  opere  prorupenini 
Fitque  minus  cautis  deoepttora  imitandi  forma,  ac 
perinde  vicissim  contamflix  invidentia.  Quippe  qao- 
niam  qoidquid  in  tfldibus  aliter  smulando  ooUigit,  « 
videtur  alteri  invidendo  sibi  subripi ;  flttqa6,Qt  iBvi — 


morum  dierum,  frigescente  in  hominibus  charitate  ])  dorum  semper  mos  est,  alienis  felicitatibos  iiidesi- 

ac  superabundante  iniquitate,  instabant  periculosa 

animflurum  tempora.  Nsuqq  et  multiplicibus  antiquo- 

rum  Patrum  intimatur  assertionibus  quod,.  gras- 

sante  avaritia,  prfleteritarum  jura  vel  ordines  reli- 

gionum  ex  eo  unde  consurgere  debuere  ad  incre- 

menti  profectum,exinde  sumpsere  corruptionis  de- 

fectum»  Illudque  aliquibus  versum  est  in  animarum 

detrimentum,  quod  quibusdam  eo  legitime  utenti- 

bus  fuit  emolumentum.  Siquidem,utdiximms,tur- 

pis  lucri  avaritia  imperante,  suffocatur  sflepissime 

censura  justitioe.  Cum  enim  in  diversarum  gentium 

ac  provinciarum  cultibus  istus  habeatur  probabile, 


nenter  appetont  torqueri.  Hinc  etiam  proeedmit 
tigiorum  tumultus  assidui,  oriuntarque  freqnentii 
scandala,  ac  diversoram  trangrediendc  eonvellitiiHi 
tenor  ordinum.  Sic  etiam  contigit  nt,dam  ii 
sitas  grassaturin  clero^procacitatis  et  inoontiiieBl 
appetitus  succrescat  inpopulo.Deindevero 
ciorom  circumvenientiaeg  fraudes  atqae  homioiditfi 
universospene  in  interitum  subripiendopertrahoDt^ 
Et  quoniam  catboliofle  fidei  oculom,  videlioet 
clesi»  prflelatos,  pessimfle  cflecitatis  caligo  obrepMt 
idcirco  plebs  illius,  propri»  sfldutis  viflun  igQoi 
in  sofls  perditionis  roinflu:^  deoidit.  Jore  etiflon  oonl 


fi37 


HISTORIAHUM  LlfiRI  QUiNQUE.  —  LIB.  II. 


638 


git  ut  ipsi  scilieet  prslati  ab  eisdem  quos  subjectos  A 
babere  debuere,  affligantur,  atque  contumaces  sen- 
tiant  illos  quos  utique  suo  exemplo  a  justitis  iti- 
nere  fecere  devios.  Nec  mirum  prsterea  si,  in  ali- 
quibus  angustiis  constituti,  minus  dun^  clamant 
exaudiuntur,  quoniam  ipsi  sibimet  per  avaritiae  cu- 
mulum  clausere  misericordis  ostium,cum  certissi" 
mum  nihilominus  habeatur  pro  hujusmodi  vicissi- 
tadine  flagitii  sspissime  imminere  communem  c1a« 
dem  populis  et  aniraantibus  cunctis,  nec  non  etiam 
plurimam*  pestem  frugibus  videlicet  ex  intemperie 
aeris.  Sic  quippe  fieri  contigit,  ut  hi  scilicet  qui 
omnipotentis  Dei  gregi  sibi  commisso  ferre  debue- 
rant  salvationis  adminiculum,  opponerent  eidem 
consueti  beneficii  obstacuIum.Quandocunqueenim 
defiiit  religiositas  pontif)cum,ac  marcessitdistrictio  •> 
regularis  abbatum,  simulque  monasterialis  disci- 
plin»  vigor  tepescit,ac  perillorum  exempla  caetera 
plebs  mandatorum  Dei  prsevaricatrix  existit ;  quid 
aliud  quam  totum  simul  humanum  genus  rursus  in 
antiquum  praecipitii  chaos  suse  perditionis  sponta- 
nea  voluntate  illabitur?Ex  ejusmodi  rei  proculdu- 
bioeventu,dudum  ille  antiquus  Leviathan  flduciam 
conceperaty  quod  inundatio  Jordanis  fluvii  os  illabe- 
ntur  illiuSyUt  videlicet  baptizatorum  muItitudo,per 
«raritiflB  appetitum  viam  veritatis  deserens^  demer- 
^eretur  in  interitum.  Et  quia,  ut  ex  auctoritate 
«postolica  completum  dignoscitur^frigescente  scili- 
mt  cbaritate,  ac  superabundante  iniquitate,  in  ho- 
ininibus  utiqae  semet  plus  justo  amantibus,  solito 
«rebrius  ista,qus  retulimus^  circa  miilesimum  post 
nati  Salvatoris  Domini  annum  universis  mundi  par-  C 
tibos  contigerunt. 

CAPUT  VII. 
De  ineendiis  et  tnortibus  nobilium, 
Septimo  igitur  de  supradicto  millesimo  anno  Ve- 
aema  mons,  qui  et  Vulcani  olla  dicitur,8olito  mul- 
tipliciore  biatu  evomens  igne  permistam  sulpbureo 
grandium  saxorum  multitudinem,  qui  usque  in 
tertiam  rotabantur  milliarium.  Sicque  suo  balatu 
potido  circa  se  inhabitabilem  coepit  facere  provin- 
eiani.  Sed  neque  hoc  puto  silentio  praeterire,  cur 
istod  in  aola  Afaicana  contingat  regione.  Primum 
deniqne  ob  telluris  vacuitatem  ex  nimio  ardore  so- 
lit;  el  qaoniarQ  illuc  iucumbit  dexterum  ab  Oriente 
Oeeailiim  mare,  immeasos  undarum  erigendo  in 
me  recolligit  vortices,  quibua  videlicet  percuasus  j) 
reeonditur  aertelluris  in  gremio.  Deinde  vero,oum 
igniflaa  Taporatione,  quo  valet,  eructuat  ad  supera. 
8i  qaidem  aer  sicut  ex  ordinali  eonstitutione  peno- 
tratsaiiera,  si  ex  ejusdem  ambiguanatura,  humo- 
ris  flciHcet  atque  ca1ori8,8«pius  exagitatns  exprimit 
in  arltfis  ignem,  aut  in  humidis  glaciem.  Gontigit 
interea  pene  nniversas  Italise  et  Gallis  oivitates 
ignioin  incendiis  devastari,  ipsamque  urbem  Ro- 
manam  ex  parte  maxima  igne  cremari.  Quod  dum 
fierel,  beati  Petri  Ecclesi»  tigna  idem  ignis  arripuit, 
eoBpitque  sub  areo  tabulatu  consumendo  lambere 
ligna.  Qaod  cemens  universa  bominum  multitudo 


qu»  aderat,  nullam  omnino  compescendss  cladis 
artem  reperien8,convcrsi  uuanimes  voce  clamantes 
terribili,ab  ipsius  apostolorum  principis  cycurrere 
confessionem^eum  imprecante8,si  non  pervigil  pro- 
priae  foret  ad  prsesens  defensor  Ecclesi.-e,  multos  in 
orbe  terrarum  a  suae  fidei  professione  decedere. 
Statim  vero  vorax  flamma,abietinas  deserens  trabes 
disparuit.  Per  idem  tempus  obierunt  in  Italia  et  in 
Galliis,  qui  prascipui  erant  pontifices  et  duces,  nec 
non  et  comites.  Primitus  quoque  papa  Joannes, 
deinde  Hugo  marchionum  optimus.  Post  haec  vero 
per  Italiam  quique  nobiliores.  In  Galliis  namqueOdo 
et  Heribertus,quorum  priorTuronorumCarnotique, 
sequens  vero  Mcidorum  atque  Trecorum  comes 
exstitit,  Tunc  temporis  etiam  dux  Rothomagorum 
Ricardus  obiit,  qui  monasterium  sediflcaverat  ni- 
mium  locuples,  in  loco  qui  dicitur  Fiscampus,  in 
quo  etiam  sepultus  quiescit.  Viellermus  quoque 
Pictavorum  dux  sub  eodem  tempore  vitam  finivit. 
Pontifices  item  in  Galliis  quique  religiosiores  a 
sseculo  excessorunt.  Manasses  videlicet  vir  sancti- 
tate  plenus  Trecorum  episcopus,  et  Gislebertus 
[aL  Engelbertus.]  Parisiorum,nec  non  etGeboinus 
Gatalaunorum,  cum  aliis  pluribus.  Inter  quos 
etiam  bonae  memoriae  sanctus  videlicet  Maiolus 
apud  Silviniacum  ccenobium  vitae  praesentis  termi- 
num  consecutus.  Gujus  scilicet  vitae  honestatem 
pretiosus  etiam  commendat  transitus.  Nam  ad  illius 
famam  sanctitatis  confluere  ex  universo  Romano 
orbe  viri  et  mulieres  utrorumquc  ordinum  pluri- 
mi,exinde  referentes  diversarum  infirmitatum  gra- 
tiam  sanitatis.  Desaeviebat  eodem  tempore  clades 
pessima  in  hominibus,  ignis  scilicet  occultus,  qui 
quodcunque  membrorum  arripuisset,  exurendo 
truncabat  a  corpore.  Plerosque,  etiam  in  spatio 
unius  noctis,  hujus  ignis  oonsumpsit  exustio.  Sed 
cum  in  plurimis  sanctorum  memoriis  hujus  tremen- 
dae  pestis  sint  inventa  remedia,  maximus  tantum 
concursus  factus  est  ad  trium  sanctorum  confdsso- 
rum  eeclesias,  Martini  scilicet  Turonorum,  atque 
Odolrici  Bajoariorum,nec  non  et  istius  venerabilis 
patris  Maioli,  optataeque  salutis  inventa  sunt  bene- 
ficia. 

CAPUT  VIII. 

De  Itenrici  duci$morte,et  vastntione  Burgundias. 

Igitur  anno  tertio  de  supradictomillesimo  moritur 
in  Burgundia  duxHenricusapud  castrumPulIiacum 
super  Ararim  fluvium,  sepulturfleque  AutiBsiodori 
apud  eximium  confessorem  Germanum  traditur 
Octobri  mense.  Sequente  vero  mense  Decembri  ves- 
pere  Sabbati  ante  diem  Dominicae  Nativitatis^appa- 
ruit  in  aere  portentum  mirabile  :  species  videlicet 
seu  moles  ipsa  immensi  draconis,  a  septentrionali 
plaga  egrediens,  cum  nimia  coruscatione  petebat 
adstrum.  Quod  prodigium  pcne  homines  universos 
qui  videre,  infra  Gallias  terruit.  Sequenti  denique 
anno  ascendit  Rotbertus  rex  in  Burgundiam  cum 
magno  exercitu  pugnatorum,  ducens  etiam  secum 
Rioardum  Rothomagorum  comitem  cum  triginta 


639 


ODULFI  GLABRT  MONACHI  CLUNIAC. 


m 


millibus  Normannorum,  quoniam  Burgundioncs  ci  A 
fuere  rebelles,  nolentes  eum  suscipere  in  civitatibus 
et  castris  quae  fuerant  ducis  Henrici,  ejus  videlicet 
avuncUli ;  quin  potius  sibi  in  proprias  divisere  par- 
tes.Deveniens  quoque  rex  primitus  cum  omni  exerci- 
tu  oivitatem  Antissiodorum,cum  obsidione  circum- 
dedit.Quidiu  ibi  crebris  assultibusfatigatusresidens 
non  adversus  eam  pracvaluit,  qua  fertur  nunquam 
fraude  vel  boste  fuisse  decepta.  Relicta  namque  civi. 
tate^rex  cum  universo  bellico  apparatu  convcrtitse 
ad  castrum  beati  preesulis  Germani  expugnandum 
quod  munito  aggere  praepollens  h^rct  civitati.  Val- 
laverat  enim  illud  Landrici  comitis  cxercitus  nec 
non  ^usdem  loci  familiares  viri,ho6tium  siquidem 
metuentes  sacri  gregis  diremptionem.  Occurrit  in- 
terea  furenti  regi  Odilovenerabilisabbas  Gluniacen-  p 
&is  mqnasterii,cupiens  iotervenire  partes  utrasque: 
siquidem  ut  regi  exbiberetur  honorificentis,solida- 
retur  concordia  principum,  pax  patrias  firmaretur. 
Qui  minus  posse  fieri  cernens  quod  deereverat,hor- 
iabatur  fratres  octo  tantummodo,qui  ad  confessoris 
custodiam  relicti  fuerant  (nam  cxteros  cum  suo 
abbate  Hilderico  nomine  jussio  regis  inde  exire 
oompulerat),  ut  orationi  instarent  assidue,  si  forte 
Dominl  pietas  eos,  pariterqne  locum,  a  tanta  obsi- 
dione  dignaretur  eripere.  Sexto  igitur  obaidionis 
illuscescente,  nimio  rex  arreptus  furore,  indutus 
lorica  simul  et  galea,  omnemque  exercitum  dictis 
exacuens,habens  etiam  secum  Uugonem  ejusdem 
urbis  pontificcm,  solum  ex  omni  Burgundia  parti 
regis  faventem.  Eidem  namque  regi  in  procinctu 
jam  coostituto  oceurrit  supradiotus  abbas  Odilo,  C 
illum  increpans,  ejusque  primates  redarguens,  cur 
adversus  tantum  Dei  pontificem,8cilicet  Germaiium, 
hostili  manu  insurrexissent :  cui  specialiter,  ui  in 
gestis  illius  invenitur,  usu  fuit  Dei  auxilio  et  bella 
compescere  plurima,et  regum  ferocitati  resistere. 
Giyus  verbis  minus  auditum  prsbentas,  quo  tende- 
bani  pervenerunt,  cingenteeque  supradictum  cas- 
trum  in  corons  modum,certatim  illud  expugnaluri 
praBliom  inierunt.Alternis  quoque  partibos  diu  mul- 
tumque  decertantibus,  domua  8U«  parti  Dei  subito 
affuit  prsesens  auxilium.  Nam  ejusdem  castri  uni- 
versa  capacitas  ita  repieta  ost  in  hora  praslii  teterri- 
ma  nebula,  ut  nemini  hostium  a  foris  pervivs  foret 
Jaculandi  aditus,  cum  ab  intro  repugnantibus  oer- 
nerent  ss  gravi  csde  prosterni.  Sicque  cum  suorum  n 
maxime  NQrmannorum  concisione.  dioitseruni  cas- 
trum  incolume»quo8  licct  tarde  pGenituit  adversus 
magui  meriti  locum  arma  sumpsisse.  Gontigit  etiam 
utyhora  qua  regisexerciius  adversus  looum  sacrum 
certamen  inire  ccepisset,  vir  religiosus  Gislebertus 
ejusdem  loci  monachus,  super  altare  beat»  Marie 
semper  virginis,  quod  decentius  caeteris  in  vertice 
ejusdem  constai  ecclesise,  quemadmodum  horadiei 
tertia  quoiidia  consueverat,  missarum  saoramenta 
celebrare  inciperet.  Quod  scilicet  facium  saiis  ooeli- 
ius  praBsiite  congruit  victori®.  Bequenii  igitur  die, 
egrediens  rex  iade  processii  igne  oremando  res 


hominum,  prasier  civikates  ei  casira  tutts&ifna,  uftr 
que  in  superiores  Burgundjo}  portes  Qui  Fraadam 
rediens,  post  hec  tamen  licei  tardius  ad  ae  rever^ 
sis  Burgundionibus,  prospere  universam  obtiauit 
regionem. 

GAPUT  IX. 
De  fame  valida  et  infestaUonc  Sarracenotum. 
Eodom  autem  tempore  faota  est  fames  pneYalida 
quinquennio  in  universo  Romanoorbe,8iquideaiBt 
nuila  audiretur  non  inops  regio  et  indigens  pane. 
Multique  exhausti  inediade  populoperieruot.Tuiic 
etiam  per  plura  loca  ierrarum,  non  solum  imnuui* 
dorum  animaliumetrpptilium,verum  etiamviroruiD 
ae  mulierum  infantiumque  carnes  conapulii  faans 
horrida  sumere  in  cibum,nulla  vei  parenium  ob- 
stante  necessitudiiie.Nam  eo  usqua  deveueoaibiyu 
sasvitia  famis,  ut  jam  adulii  fllii  consumereui  m»- 
tres,  ipssque  in  parvulos^  remotapieiaie  n^ajtenii, 
idem  exerQerent.  Subsequente  namqae  iempor«> 
gens  Sarracenorum  cumregesuo,Almuzor  uoauae, 
egressa  est  ab  Africanis  pariibus,  occupans  peoe 
universam  Hispanias  regionem  usque  in  Awtcales 
Galliarum  fines,  plurimasque  Gbrisiianoram  dedeie 
strages.Sed  licet  impar  exerciiu^siepius  tame&iaiit 
cum  eispralia  Willermusdux  Navariia^Qagnomeato 
Sanctus.  Tunc  etiam  ob  exercitus  rariiaiem  com- 
pulsi  sunt  regionis  illius  monftchi  sumere  avou 
beliica.  C€B8«e  denique  graviier  uira&que  paHas^iaa- 
dem  concessa  GbrisiiaDis  victoris  posi  graiMla  eae» 
rnm  dispendium,  qui  superfuere  Sarraeenonn»  ad 
Africam  fiscere  coafugiam,  Sed  ei  in  ilUa  ^Uais 
conflictibus  praliorum  coi^i  Ghrisiianonwii  aeU- 
giosos  plures  occubuisse,  qui  peiius  ob  ftalpriNB 
charitatis  amorem  ovpiebanidecortare,  quam  prop- 
ter  aliquam  gloriam  hiudis  pompaiice»  eaai  quippe 
eo  temporefrater  quispiam  Wlieriua  aoQua^didcis 
admodum  moribus,  ex  coaversaiioae  ia  mQneaUno 
Reomagense^quod  esi  sibum  iapago  Tame4eveai|i 
cui  etiam  apparuit  die  quadam 
oreduliiati  commoda.  Nam»  dum  per 
matutinalium  kiudum  in  supiadicto  o\ 
vissei  monasterk),  csteris  fratribua  inda- 
iulum  ad  paasam  redeuaiibusy  subiia  feplaiiLa 
totius  ejusdem  eccleai»  ambltus  ¥iris  scilicei 
bus  albis  ioduiia  ao  purpureissioiis  inaigniti#iyi^ 
rum  etiam  contiaea;ti»  gsaviiaa  plurimunft-da 
iastiiuebat  eos  oemeotemrQtti  verp^  eoai] 
orucem  monu  gestaaSiepiscopum 
dicebat  plebium»  ^ique  die  ipse  sacra 
celebrare  ee  epor^re  perhibebat*  &eiarebai 
tam  ipsequam  o«Bieriae  Uiiua  aootis  euia 
ejusdem  modasierii  maioiiDalea  iatec;A^ii 
oeaAfferelMmi  insuper  opliauBlattdia  Qf&dmm^q/m^m 
audierani  illi  diei  cougmere<.iirai  auiem  DqmM^^ 
dies  ooiava  Penteeosies»  ia  qua^propter  eairiM, 
pletionem  Resurreciionis  Doounioi»»  c^i 
AscensioniSyeiadveniusSpiriiuaaaacii^  ia 
diversarum  regionum  loeis  moe  aai-paeMeia* 
8oria,vert)is  valde  heaeitieaimiaaQPHiHMiteao.  aa^ml 


Ml 


HISTORIARUM  LIBHI  QUINQUE.  —  LIB.  II. 


642 


■onorllaie  referta,  et,  ut  mens  valet  humana,Deiric«  A 

TVinitaU  condigna.  Gcepit  interea  qui  prserat  epi- 

seopuSySuper  altare  sancti  Madritii  martyris  missa- 

rum  solemnia,  ejusdem  Trinitatis  antiphonam  in- 

toDaDB,  oelebrare.  Intcrim  vero  percunctatus  est  su- 

pradictua  frater^  qui,  aut  unde  cssent,  pro  quave 

eausa  illuc  devenissent.  Gui  satis  leniter  tale  dede- 

ront  responsum  :  «  Professionem,  inquiunt,  Ghri- 

iGaniiatis  gestamus,  sed  ob  tutelam  patri®  Gatho- 

lieeque  plebis  defensionem,  gladius  nos  in  bello 

Sarracenorum  separavit  ab  humanorum  corporum 

habitatione.  Idcirco  nos  omnes  pariter  divina  voca- 

fio  nunc  traosfert  in  sortem  beatorum.  Sed  ideo  per 

lianc  provinciam  nobis  contingit  habere  transitum, 

ftioaiam  plures  ex  hac  regione  inf^a  breve  temporis 

spatian;   nostro  sunt  addendi  collegio.  »  Praeterea  p 

is  qui  missarum  explebat  oHlcium,  finita  oratione 

Dbmtnica,  pacem  omnibus  dans,  misit  unum  qui 

ipsi  fhitrl  pacis  osculum  daret.  Qui  cum  fecisset, 

inniiit  etiam  ei  ut  illum  sequeretur.  His  ita  con- 

specUs,  cum  vellpt  eos  sequi,  disparuerunt.  Intel- 

lent  quoque  idem  frater  se  in  brevi  spatio  exitu- 

Tum  a  Bsculo  ;  quod  etiam  sic  contigit  fieri.  Nam 

iftense  quinto,  id  est  Decembri,  postquam  ha3c  quas 

diximus  viderat,  sui  abbatis  imperio  perrexit  Antis- 

^orum  gratia  medicandi  aliquorum  in  monasterio 

beiti  Gonfessoris  Christi  Germani  infirmantium  fra- 

tnim.  Erat  enim  medicins  artis  studiis  infltructus 

• 

Qoiveniens  ifluc  coepit  commonero  illos  fratres  pro 

qQomm  causa  advenerat,ut  quam  citius  quaB  pro  aa- 

hti  iQorum  agenda  erant  exercere  curarent.Gogno- 

mt  enim  exitum  suum  proximum  fore.  Gui  dum  C 

i^Bq^nderent : «  Quieli  indulge  jam  hodiepro  fatiga- 

tione  itineris,  ut  dies  crastina  te  valentiorem  inve- 

niat.  M  At  ipse  ait : «  Si  hodie,quantum  superest,  non 

explevero,  prout  valeojam  die  crastina  noveritis  me 

CK  his  nihil  acturum.  »  Qui  ludere   illum  existi- 

iQaDteSyUt  erat  semper  alacri  mente  placidus,  quod 

^onuerat  omiserunt.  Die  autem  altera  illucescente, 

pieventus  acri  dolore  accessit,  prout  poteral,  ad 

iltanbea'^  Mari»  semper  virginiSySaora  missarum 

criebraturus.  Quibus  peractis,  recessit  ad  domum 

ioOnnorum  fratrum  Jamque  nimium  dolentea  bKus 

composuil  lecto.  Gui,  ut  talibus  fieri  solet,  cceperunt 

palpeLrs  somnum  qusrere  inter  anguaLiafi.  Repente 

Tero  astitit  ei  virgo  splendida,coruscans  immenso 

fblgore,  interrogansque  illum  quam  mentis  dubie-  j) 

tatem  haberet.  Quam  cum  ipse  intuitus  fuiseet,ad- 

Jaeit : «  Si  de  itinere  metuisyuon  necesse  est  enim 

ot  paveas,  quoniam  ego  tibi  oiMtos  exatitero.  »  E/X 

^a  Tisione  securior  elfectus,  ad  se  venire  mandans 

looi  praepositum  nomine  Achardum,eruditissimum 

vilde  virum,  qui  postea  ejusdem  monasterii  abbas 

exBtitit,narravit  ei  non  solum  pr»sentem,sed  etiam 

pnateriiam  visionem  ex  ordine.  Qui  dixit  ei.  «  Gon- 

ftMiare,  &ater,  in  Domino.  Sed  quoniam  ea  vidisti 

qiUB  varo  humano  visui  conceduntur,  necesse  habes 

pcrsolvcre  universo;  carnis  debitum,  ut  in  eorum 

(jUOB  Vidistiypossis  admisceri  consortium.  »  Gonvo- 


catisque  caeteris  fratribus,  secundum  morem  ei  vi- 
sitationem  fecerunt.  Tertia  namque  die  peracta,in- 
cipiente  nocte  migravit  a  corpore.  Quem  dum  cun- 
cti  fratres  ex  more  abluere  ac  pannis  componere 
pararent,  signaque  monasterii  universa  pulsarent, 
quidam  laicus,  sed  religiosus,  juxta  commanens, 
ignorans  obitum  fratri8,ffistimansque  ob  nuntiandos 
matutinos  signa  pulsari,exsurrexit,ut  solebat,per- 
gerc  ad  ecclesiam.  Qui  cum  venisset  ad  pontem 
quemdam  ligneum,  qui  fere  in  medio  erat  iUnere, 
audicrunt  plures  ex  vicinis  voces  quasdum  ex  latere 
monasterii  proclamantes  hujusmodi :  «  Extrahe,ex- 
trahe,  et  educ  ad  nos  illum  quantocius.  •  Quibus 
etiam  vocibus  tale  responsum  est  redditum  :  «  Huno 
interim  nonqueo,  alium  tamen  educam  si  potero. » 
Statim  vero  ille  qui  ad  ecclesiam  pergebat^  cernit 
ante  se  super  pontem  quasi  unum  vicinorum  suo- 
rum,revera  ergo  diabolum,  contra  se  venientem  ;  de 
quo  etiam  dubitare  non  posset.  Quin  etiam  nomine 
proprio  illum  vocans,  monuit  ut  provide  transiret. 
Illico  autem  malignus  spiritus  turrigera  specie  in 
altum  se  erigens^  cupiensque  decipere  hominem^ 
ejus  fallacem  pompam  visibus  sequentem.  Quam 
tamen  dum  aspiceret,  ejus  pes  lapsus,  graviter  in 
ponte  corruit.  Qui  citissime  se  erigens,munien8que 
se  signo  crucis,  cognita  maligni  diaboli  fraude,  re- 
gressus  domum  cautior  est  redditus ;  paulo  post 
nempe  et  ipse  in  pace  obiit. 

CAPUT  X. 
De  inundantia  lapidum. 
Per  idem  tempus  contigit  in  Burgundia  apud  ca- 
strum  Jaunniacum  valde  mirum  et  memorablle  pra^- 
sagium  in  domo  cujusdam  nobilis,nomine  Arlebaudi. 
Nam  per  triennium  fere  continue  per  universam 
illius  domum  indicibiliter  vel  ab  aere,  sive  a  tabu- 
latu,  distillavere  magni  atque  parvi  lapides,  ita  ut 
acervos  circa  domum  ex  ipsis  qjectis  lapidibus  usque 
nunc  in  promptu  sit  videre.  Sed  cun  die  noctuque 
per  domum  ubique  pluerent,.neminem  tamen  suo 
ictu  lisdebant,  sed  neque  vas  aliquod  infringebant. 
Multi  onim  ibi  limites,  quos  alii  bannas  nominaat, 
suorum  recognovere  agrorum.  Simul  etiam  de  viis 
et  domibos  ac  diversis  sdificiis^  et  prope  et  longe 
constitutis,  illuc  delati  reperti  sunt  lapidcs.  Quod 
etiam  futurs  pestis  illius  domus  famili®  fuisse  in- 
dicium  rei  probavit  eventus.Nam  exstiterat  vir  supra 
dictus  cum  uxore  sua  de  generosis  admodum  pa- 
rentibus.Idcirco  increverant  ejus  filiis  ac  nepotibus 
paternorum  fundorum  cum  oircumjectis  vicinis  non 
parva  litigia.  Gontigit  ergo,  non  longo  post  spatio 
temporis,  ut  villam  quamdam  AUanto  cognomine, 
sitam  in  pago  Senonico,  quffi  etiam  ex  rectorum 
monasterii  sanctffi  Golumbtt  virginis  largitione  juri 
illorum  pervenerat ;  sed  milites  Antissiodori  comma- 
nentes  ipsam  eis  diripiendo  ab^tulerant,  ipsi  tamen 
toto  nisu  illam  sibi  redintegrari  pararent.  Gum  vero 
Jam  plures  de  hao  altercatum  annos  fuisset,  uno 
vindemiarum  die  bellum  inierunt  in  eadem  villa  par- 
tes  utroque ;  in  quo  etiam  bello  multi  ex  ambabus 


G43 


RODDLPI  GLABRI  MONACHI  CLDNIAC. 


m. 


parllbus  sunt  interempti.  Ex  supra  dicta  quoque  A  j^ssit.  Quem  cum  interrogdsset  de  universi&qus 


doijio  inter  liiios  et  nepotes  undecim  ceciderunt.  In 
prucessu  namque  temporia  imminente  jurgio,  cre- 
scentibusque  discordiis,  perduravore  cssdes  innii» 
mer®  illius  familis,  iUorumque  bomicidia  hostium, 
usque  in  tricesimum  et  eo  amplius  anniim. 

CAPUT  XI. 
De  Leutardo  insaniente  hserelico, 
Ezstitit  circa  finem  millesimi  anni  homo  plebeius 
in  Galliis,  apud  vicum  Virtutis  vocabulo,  in  pago 
Catalaunico,  Leutardus  nomine  :  qui,  ut  finiB  rei 
probavit,  Satans  legatus  crcdi  potuit.  Cigus  etiam 
vesania  pervicacia  hoc  exbrdium  habuit.Morabati.r 
enim  aliqoando  solus  in  agro  quidpiam  ruralis  ope- 
ris  peracturus.  Qui  ex  labore  somno  depressus,  vi- 


dixisse  vel  fecisse  compererat,  coBpit  venenum  suo 
nequitise  occultare,  cupiensqne,  quod  non  didicera^ 
de  Scripturis  sacris  testimonia  sibi  assumere.  Au- 
diens  vero  sagacissimus  episcopus  non  esse  conve* 
nientia»  imo  non  magis  turpia  quam  damnabilia, 
ostendens  hominem  insanientem  haereticum  factum, 
revocavit  ab  insania  |K)puIum  ex  parte  deceptum, 
catholicae  plenius  restituit  fidei.  At  ille,  cemens  se 
dcvictum  atque  ambitione  vulgi  desUtutumt  semet 
puteo  perituruB  immersit. 

CAPUT  XII. 
De  hosrese  in  Itatia  rcperta. 
Ipso  quoque  tempore  non  impar  apud  Ravennam 
exortum  est  maluni.Quidam  igitur  Vilgardus  dictus, 


sum  est  ei  ut  grande  examen  apum  in  ejus  corpus  p  studio  artis  grammaticae  magis  assiduus  qiiam  fre* 


persecretaingrederetur  natur»,quod  etiara  per  illius 
os  nimio  cum  strepilu  erumpens  crebris  ilium  pun- 
ctionibus  agltabat,  ac  diu  multum  agitato  stimulis 
loqui  ei  videbantur,  ot  multa  hominum  impossibilia 
prsBcipere  ut  faccret.  Tandem  fatigatus,  exsurgens 
venit  domumydimittensque  uxorem,quasi  ex  praece- 
pto  Evangelico  fccitdivorttum^Egressusautemvelut 
oiaturus,  intrans  ecclesiam,  arripiensque  crucem  et 
Salvatoris  imaginem  contrivit.  Quod  cernentes  qui- 
que  territi  pavore,  credentes  illum,  ut  erat,  insa- 
num  fore.  Quibus  etiam  ipse  persuasit,  sicut  sunt 
rustici  mente  labiles,  universa  haec  patrare  ex  mi- 
rabili  Dci  revelatione.  AfHuebat  igitur  nimium  ser- 
monibus  utilitate  et  veritate  vacuis,  doctorque  cu- 
piens  apparere,dedocebatmagistrum  doctrinac.Nam 


quens,  sicut  lialis  mos  semper  fuit  artes  negljgere 
cateras,  iliam  sectari.  Is  enim  cum  ex  scieulia  sua 
artis  coepisset,  inflatus  superbia,  stultior  apparere, 
quadam  nocte  assumpsere  dflemones  poetarum  spe* 
cies  Virgilii  et  Horatii  atque  Juvenalis,  apparentes- 
que  iiliyfallaces  retulerunt  grates  quoniam  suorum 
dicta  voluminum  cbarius  amplectens  exerceret, 
seque  illorum  posteritatis  felicem  esse  prsconem ; 
promiserunt  ei  insuper  suae  glorie  postmodum  fore 
participem.  Hisque  dsmonum  fallaciis  depravatus, 
ccepit  multa  turgide  docere  (idei  sacrs  contraria, 
dictaque  poetarum  per  omnia  credenda  esse  assere- 
bat.  Ad  ultimum  vero  haereticus  est  repertus,  atque 
a  pontiflce  ipsius  urbis  Petro  damnatus.Plures  etiam 
perltaliam  temporehujus  pestiferi  dogmatis  reperli, 


decimas  dare  dicebat  esse  omnimodis  superfluum  et  G  quique  ipsi  aut  gladiis  aut  incendiis  perierunt. 


inane.  Et,  sicut  haereses  cseterfle,  ut  cautius  decipiant, 
Scripturis  se  divinis,  quibus  etiam  contrariae  sunt, 
pailiant,  ita  et  iste  dicebat  prophetus  ex  parte  nar- 
rasse  utilia,  ex  parte  non  credenda.  Cujus  etiam 
fama,  quasi  alicujus  mente  sani  ac  religiosi,  in  brevi 
ad  se  traxit  partem  non  modicam  vulgi.  Quod  com- 
periens  vir  eruditissimus  Gebuinus  senex  episcopus, 
in  cigus  scilicet  erat  dicecesi,  accersiri  illum  ad  se 


Sardinia  quoque  insula,  quae  his  plurimum  abun 

dare  solet,  ipso  tempore  aliqui  eg^ssi,  partem  po— 
puli  in  Hispania  corrumpentes,  et  ipsi  a  viris  catho— - 
licis  exterminati  sunt.  Quod  praesagium  Joannia 
prophetiae  congruit ;  quia  dixlt  Satanam  solvenduia  » 
expletis  miile  annis,  de  quibus  in  tertio  jam  libello 
prolixias  tractabimus. 


LIBER  TERTIUS. 

INCIPIUNT  CAPITULA  LIBRI  TERTII. 

I.  De  Stephano  rege  Ungrorum,  et  hellis  Beneventanorum, 

II.  De  Roberto  rege  Francorum, 

III.  De  stella  cometej  quse  apparens  plurima  portendit, 

IV.  De  innovatiane  Ecclesiarum  in  toio  orhe. 

V.  De  monasteriis  resedificatis  bene  a  Witlermo  abbatef  vel  institutis, 

VI.  De  sanctorum  pignoribus  ubique  revelatis, 

VIL    De  eversione  templi  Hierosolymorum,  et  caede  JudsBorum, 

VIII.  De  haerese  apud  Aurelianos  reperta. 

IX.  De  filiui  regis  ^usdem. 


PRiGFATIO.  D  tertii  sumamus  incitamen  hujus  operis  libellL  B^ 

Nunc  igitur,  quoniam  de  priorum  gestis  aliqua  re-      aulem,  ut  diximus,  imminente,  privatus  est  fbt^ 

tulimus,  ab  illo  et  infra,  ut  spopondimus,  anno  vi-      orbis  universus  personis  et  religiosis  ei  nobilibos. 

delicet  millesimo  nati  cuncta  viviflcantis  Verbi,      Claruere  tamen  ab  eodem  anno^tamin  Italiaquaffl 


HISTOniARUM  LIBRI  QUINQCK.  -  LIB.  IIL 


646 


ii8,utrorumqae  ordinum  viri,quorum  vita  et  A. 

0  queunt  posterie  imitabilia  informare  exem- 
ignaDUbu&  quoque  duobus  Christianisbimis 
ly  Henrico  scilicel  Saxonum  rege  et  Roberto 
ram^etsi  ab  exieris  nationibus  illorum  quie- 
pairiSy  creberrime  tamen  praBliis  fatigats 
tet tinis.Siout  enim  aliquando  perfidis  honor 
tor  ex  iimore,ita  bonis  infertur  pro  sua  re- 
i  timor.Nam  cum  ab  omni  Romanorum  po- 
tercedente  papa  Benedioto,viro  sanctissimo, 
18  adscisceretur  in  imperium  Longobardo- 
me  consueta  fraude  dissensit,  sibique  regem 
un  quemdam  unguentes  instituerunt.  Sed 
u  multumque  reni  tentes,  postea  tamen  cum 
lorum  maxima  imperialibus  scmet  subdidere 
tle.  Qui  veniens  Papiam,  ab  eisdem  Longo-  -^ 
miri  operis  palatium  sibi  construi  recit.  Po- 

\  decenter  imperio,accepil  in  regno  suo  con- 
,  filiam  scilicet  Sigefredi  Saxonum  ducis.  Ex 
iam  cernens  non  posse  suscipere  libcros^non 
ropter  hoc  dimisit;  sed  omne  patrimonium, 
ibaris  debebatur,  Ghristi  Ecclesifle  contulit. 
avit  quoque  monasterium  in  Saxonias  loco, 
atar  Bavoberch,id  e3t,Bavonis  mons.  Lingua 
Theutonica  Berch  mons  appellatur.  Quod 
moDaateriumydonis  innumerabilibus  locuple- 
a  pontifice  Romano,supradicto  scilicet  Beno- 
in  honore  apostoJorum  principis  dedicari 
ilque,  ejusdem  pontificis  usus  consilio,eam- 
loelesiam  in  episcopalem  sublimavit  sedem ; 
tutoque  in  ea  episcopo,  amplissimorum  fun- 

1  rediUbus  esse  fedt  locupletem.  C 

CAPUT  PRIMUM. 

Stephano  regc  Ungrorum,  et  bellis  Benevcfi- 

tanorum, 

I  igitur  tempore  Ungrorum  gens,  qu«  erat 

Danubium>  cum  suo  rege  ad  fidem  Christi 

■sa  est.  Quorum  regi  Stephanoex  baptismate 

),decenterque  Christianissimo.dedit  memora- 

iperator  Henricus  germanam  in  uxorem.Tunc 

»riB  coeperunt  pene  universi  qui  de  Italia  et 

I  ad  sepulcrum  Domini  Uierosolymis  ire  cupie- 

ohsuetum  inter,  quod  erat  per  fretum  maris, 

»re,atque  per  hi:yus  regionis  patriam  transitum 

e.  Ule   vero  tutissimam   omnibus  constituit 

ezcipiebat  ut  fratres  quoscunque  videbat,da. 

e  illis  immensa  munera.CuJus  roi  gratiapro-  t\ 

kinnumerabilis  muilitudo,tam  nobilium  quam 

populi,  llierosolymam  abierunt.  Tuqc  etiam 

ator  Basilius  sancti  imperii  Gonstantinopoli- 

necepit  cuidam  satraps  suo^illi  qui  cognomi- 

Gataponti,  eo  scilicet  quod  juxta  mare  inha- 

ut  a  transmarinis  civitatibus,  qu»  Romano 

tnr  imperioy  veniens  tributa  exigeret.  Qui  li- 

r  annuens  misit  Grfficorum  classem  ad  res  Ita. 

niblaturas.Hoc  vero  pertentatum  est  per  duo- 

innorum  spatium ;  non  parva  etiam  pars  subju- 

Bst  a  GrsBcis  Beneventans  provinciae.  Contigit 

n  ipso  in  tsmpore,  ut  quidam  Normannorum 


uudacissimus  nomine  RoduIphus,qui  etiam  comiti 
Richardo  displicuerat,  ci\jus  iram  metuens,  cum 
omnibus  qu«  secum  duccre  potuit»  Romam  perge- 
ret,  causamque  propriam  summo  pontifici  exponc- 
ret  Benedicto.Qui  cemens  eum  pugnjs  militari  ele- 
gantisaimum,  ccepit  ei  querelam  esponere  de  Gr«- 
corum  invasione  Romani  imperii  seque  multum 
dolere  quoniam  minime  talis  in  suis  existeret  qui 
repclleret  viros  exterae  nationis.  Quibus  audiUs, 
spopondit  se  idem  Rodulfus  adversus  transmarinos 
prfieliaturum,  si  aliquod  ei  auxilium  preberent  vel 
illi  quibus  migor  incumbebat  genuina  necessitudo 
patris.Tunc  vero  praedictus  papa  misit  illum  cum 
suis  ad  Beneventanos  primates,  ut  eum  pacifice  ex- 
ciperent,  semperque  prsiiaturi  pre  se  haberent, 
illiusque  jussioni  unanimes  obedirent.Egres8U8que 
ad  Beneventanos,  qui  eum  ut  papajusserat  susce- 
perunt.  IHico  autem  illos  ex  Gnecorum  ofQcio  qui 
vcctigaliain  populo  exigebant.invadens  Rodulphus, 
diripuit  quaeque  illorum,  ac  trucidavit.  His  itaque 
uuditis,  illorum  socii,  qui  jam  plures  civitates  et 
castella  proprise  subjugaverant  ditioni,  coacto  in 
unum  suorum  exercitu,inierunt  prffilium  adversus 
Rodulphum  et  eos  qui  ejus  favebant  parti.  In  quo 
scilicet  prslio  pars  Graecorum  occubuit  maxima, 
insupcr  ct  castra  aliqua  dimisere  vacua ;  quse  sub- 
secutus  Rodulphi  exercitus  victor  obtinuit,  Visa 
igitur  Grsci  suorum  csede,  miserunt  Gonstantino- 
polim  ut  auxiliaretur  eis  quantocius  ab  his  qui  eos 
miserant.  Statimque  rerormantes  classem^  multo 
plures  quam  prius  praeliatores  miserunt.  Interea 
cum  auditum  esset  ubique  quoniam  paucis  Norman- 
norum  concessa  fuisset  de  superbientibus  Grcecis 
victoria,  innumerabilis  multitudo  etiam  cum  uxori- 
bus  et  liberis  prosecuta  estapatria  de  qua  egressus 
fuerat  Rodulphus,non  solum  permittente,8ed  etiam 
compellente  ut  irent,Richardo  illorum  comite.Egre- 
dientes  autem  satis  audacter  venerunt  ad  locum  AI- 
pium,  qui  et  mons  Jovis  dicitur,  ubi  etiam  in  an- 
gustissimis  scmitis  proepotentes  regionis  illius  con- 
stituerant,  imperante  cupidltate,  seras  et  custodes 
ad  pretia  transmeantium  exigenda.  At  illi  Normanno- 
rum  exercitus  confractis  seris  cssisque  custodibus 
per  vim  transitum  fccerunt.Egressique  non  parvum 
Rodulpho  contulcruntauxilium.Sicque  pars  utraque 
resumptis  viribus  secundo  inierunt  praelium^in  quo 
utrorumque  exercitus  graviter  casus.  Normanno- 
rum  tamen  exercitui  victoria  provenit.  Post  paulu- 
lum  vero,  terno  commisso  praelio,  sese  pars  utra- 
que  fessa  cohibuit.  Perspiciensque  Rodulphus  suos 
defecisse,  virosque  illius  patric  minus  belli  aptos, 
cum  paucis  perrexit  ad  imperatorem  Henricum,ex- 
positurus  ei  higus  rei  negotium.Qui  benigne  illum 
suscipiens,  diversis  muneribus  ditavit ;  quoniam 
rumor  quem  de  illo  audierat,  cemendi  eontulerat 
desidcrium.  Protinus  imperator  congregans  exerci- 
tum  copiosum,  ob  tuendam  rempub.  ire  disposuit. 
Tandem  vero  Graeci  puiantes  a  pairia  fugisse  Ro- 
dulphum,  prosilierunt  ad  oastra,  qu»  ipse  viotor 


iM7 


RODULFI  GLABUI  MONAGHI  GLUNIAG. 


aL  eie  absiulerat ;  sed  nequidquam  :  nam  et  voterem  A.  mcnse  Julio  obiit  Henricus  imperaior  apnd  Suu»- 


Troadem  civiiatem  feaiinanter  cinxere  muris,  ro- 
plentes  cam  copiose  viris  et  mulieribus.Inierea  im- 
penior  pergens  ad  regionem  Beneventanam,expu- 
gnavit^ac  subdidit  universas  civitates  et  casira  qus 
Gr«ci  subripuerant,  ejus  imperio.  Ad  supradictam 
autem  cnm  venisset  Troadem,  repellentes  qui  inius 
ecanty  diu  multumque  ei  restiterunt.  Nam  spera- 
bant  ut  aibi  fulura  »8tate,sicut  Groci  promiserant 
foreyBasiliuBsuccurrerei.Insuper  adjicienies  in  ian- 
tum  Henricum  bumiliari^  ui  pcdes  Basilii  ierritus 
pavore  suscipei^t.  Ai  ille  circumdans  civitatem  sui 
oxercitus  obsidiooe,  instruxii  maebinas,ut  eam  per 
vim  caperet.  lUique  de  intusnoctu  egre8si,tuleruni 
secnm  faces  pice  perlitas,  igneque  succensas  ma* 


niam,  sepultusqu^B  est  bonorifiee  in  monasterie  Ba- 
voberch,  quod  ipse,  ut  dktum  est,  in  hoiiore  aj^ 
siolorum  principis  «edificaverat. 

CAPUT  II. 
De  Roberto  rege  Frtmcorum, 
In  prsscripio  igiiur  tempore,  dispooenteFpaneo* 
rum  regnum  Roberio  rege,plurimas  ei  intulere  sai 
coutumeli«  insolentias,  illi  mazime  quoe,  «ut  eoi 
mediecri  aut  ex  inflmo  genere,t«m  ipee  quaai  iiter- 
que  Hugo,  ei  scilicei  pater  atque  avus,  fecerunt 
maximis  honoribus  sublimes.  Iiiier  quos  fuit  Odo 
rebellium  maximus,  ^ui  fuit  flliue  Tebaldi  Ganio- 
tensiSfCognomento  Fallacis,  cnterique  ^uamploree 
inferioris  potentie,  qui  exinde  exsUtertint  ei  rebeL 


cbinas  a  foris  cremaverunt.  Quod  cemens  impera-  ^  les  unde  esse  debuerant  bumiliores.  Oudnim  ftos 


tor,accensus  ira  poiiores  fecii  reinsirui  machinas, 
crudoque  circumdari  corio;  vigilaniique  custodia 
jussit  illas  iueri.  Exacio  igiiurjam  teriio  obsidio- 
nis  mense,  alicrnisque  cffidibus  uiriquo  nimium 
fessi,  nam  ei  cxcrcitum  imperatoris  djsenierica 
clades  oppido  vexaverat,  tandem  obsessi  meliore 
usi  consilio  inveneruni  viam  evadcndi  discriminis. 
Quadam  auiem  die  accipientes  sotiiarium  quem- 
dem,  indutum  monachali  habiiu,  quibus  etiam 
lialia  plurimum  abundat,  dederuni  ei  crucem  ges- 
tare.miserunique  posi  illum  omnes  civiiaiis  pueros 
minoris  «tatis,  sicque  exdamando  :  Kyrie,  eleison^ 
devenit  ad  iniperaioris  ientorium.  Quod  audiens 
imperator.juseii  interrogari  quid  sibi  velleni.Gum. 
que  reeponsum  (liisset  quod  misereri  a  ae  afDicis 
civitati  iinplorarent^  respondii :  «  Opiime  novii  ipse  C  rorem,  ex  qua  suscepii  fllios  et  filiae,  de  qiribm 


dispar  fuit  secundus  Odo,flliuB  scilicet  priorie  Odo- 
nis,  qui,  quanto  poientior,  tanto  firaudulentior  c»- 
ieris.Nam  cum  obiisset  Stepbanus  comes  Treeorvm 
ei  Meldorum,  Heriberii  filius,ipsius  regis  eoneobri- 
nus^absque  liberis,  apparuii  idem  Odo  ooqtra  legif 
voluniaiem  [occupans]  universa  qusque  latiftindiein 
regisvideliceidomimumjureoeseura.Fqitetiarajiigi 
litigium  et  belia  frequentia  inter  ipsum  Odoiiem  el 
Fulconem  Andogavorum  comitem,quoniam  uterqoe 
iumidus  superbia,  idcireo  et  paeis  refUgm.  NeenoB 
eiiam  Willermus  Henrici  ducis  privignii8,ee  AlbeHi 
Longobardorum  dueis  filius,  eidem  le^  aUquende 
rebellis  exsiiiit,  favenie  ei  Landrico  Nevemie  comi- 
te,  qui  cjus  filiam  uxorem  duxerat;etBnnM>neLiD«* 
goncnsi  episcopo,  cujns  habebat  iu  matrimoaio 


qui  agniior  est  cordium,  inquii,  quouiam  magis 
qnam  ego  borum  parvulorum  patres  illorum  sunt 
homicid».  » lilacrymansque  jussii  ut  salvi  in  civi- 
taiem  redirent.Feceruni  autem  ut  juaserat  impera- 
ior.  Alicra  quoque  die  iterum  primo  mane  proces- 
seruni  a  civitaie,ui  prins  clamantes  :  Atne,e/mon, 
usque  dam  sonoriias  vocum  illorum  aures  pulsa- 
rei  imperatorie.  Qui  eiaiim  egressus  ieniorio  res- 
piciensque  pupillorum  turbam,  pietate  permoips, 
ui  erat  vir  sapientisMmu8,vooe  Dominica  usus,ait : 
Misereor  iuper  turbam,  Nam  ante  jam  dixerai  quo- 
niam^  ii  ei  coniingeret  capere  civitatem,  quidquid 
masculini  scxus  inveniroiur  in  ea,  suspenderetur 
patibulis,  reliqua  vero  igne  cremari  ipsiusque  civi- 


prius  naium  Landrious,reUquas  uterque  Willermus  , 
scilicei  Piotavensis  ot  Arelatensis,  duxeve  laxores. 
Uiiusque  filiorum  cjus,  Rainaldus  nomine,  duxit 
filium  Richardi  Roihomagensis  ducis,Adeledam  no- 
mine  uxorem.  Qui  licei  advena,  pner  etiam  ftniin 
sublaiusaLongobardorum  patria,matriqae  non  nw' 
diocriicr  asiuie  pcr  quemdam  monacham  reddltss 
in  Burgundia,  in  iantum  oonvaluit  ui  in  dlvitiis  et 
in  militia  non  invenireiur  secundus  in  patria.  8rf 
huic  plurimum  adversatus  resiiiit  Hugo  filioeLanh 
berii  Cabillonensis  comiiis,  viri  honestissimi.  Qfrii 
inier  cseiera  qus  gessii  opiima,mona8terhimetitn 
consiruxii  in  pago  Augustodunense,  quod  dicitor 
Paredo,  in  honore  sanciffi  Mari®  sanctiqve  Joanois 


tatis  mcenia  ad  solum  perirahi.  Prsterea  mandavii  n  Baptistflc ;  in  quo  etiam  sepultus  honorifice  quieieiL 


imperaior  illis  qui  in  eivitate  ceieris  prieerant,  ui, 
si  indulgeri  sibi  ab  eo  vellent,  iramque  ejus  placa- 
rc,  ipsimot  subvertereni  pariem  murorum  civitalis, 
qu89  contra  suas  machinas  rebellis  stare  videbatur. 
Qui  audienie8,oertatim  impleverunt  quod  eis  man- 
datum  fberat.  Posi  hac  quoque  pr«eepii  impera- 
tor  eos  paoifiee  ad  se  egredi,  murumque  civitaiis 
ab  eisdem  resdificari.  Accepiisque  pacis  obsidibus 
ab  univereia  r^onis  illius  provincialibu8,reversu8 
est  Saxoniam.Normanni  quippe  cum  suo  duce  Ro- 
dulfo,  revorsi  ia  suam  patrium,  gratantcr  rccepti  a 
proprio  prinoipe  Riobardo.  Sequenti  denique  anno^ 


Fuiienim  idemAugo  episcopusAntis8iodori,r^eoi- 
que  comitaium  pairis  ex  imperio  re^s,  quonim 
prsier  eum  paier  non  habuii  sobolem  sexus  mases- 
lini,idcirco  hosiibus  regis  contrarius,quoniam  i^ 
fidissimus  parebat  in  omnibus.  Acoepit  aatem  iJh 
pradicius  rex  iliius  cognatam,  nomine  et  aniins 
Gonsianiiam,  inclyiam  reginam,  flliam  vldeltoet 
Willelmi  prioris  Aquiiaqjs  dncis;  exqaaetiamiQ- 
scepii  filios  quaiuor,  et  filias  duas.  Exstitit  tamdi 
aliquando  quidam  Hugo  dicius  Bellovaceneis,  qol 
inlor  ipsium  rcgem  ejusque  conjugcm  nequam  eeoieB 
odiis  spargebat,  suique  gratia  prnmii  reginam  il 


^ 


HISTORIARUM  LIBRI  OUINQUK.  —  LIR.  III. 


650 


feeerat  odiosam.  Tantam  denique  insuper  gratiam  j^ 
a  rage  consecutus  faerat,  ut  comes  palatii  habere* 
tof .  Factomque  est  ut  die  quadam  rex  in  silva  ve- 
natum  iret,  idemque  Hugo,  ut  semper  8olebat,cum 
illo.  Veneruntque  missi  a  Fulcone,  Andegavorum 
comite,  avuncuk)  scilicet  ejusdem  rcgincD,  fortissimi 
milites  duodecim,  qui  supradictum  Hugonem  ante 
regem  trucidaverant.  Ipse  vero  rei,  licet  aliquanto 
tempore  tali  facto  tristis  effectus,  postea  tamen,  ut 
decebaty  concors  reginn  fuit. 

Hic  itaque  rex,  ut  sapientissimus  Dei  cultor,sem- 

perfuit  humilium  amator,8uperborumque,ut  valuit, 

OBor.  Si  qua  enim  pontincalis  sedes  in  suo  regno 

proprio  viduaretur  prssule,  cura  erat  maxima  ut 

Viilis  pastor,  lioet  geneee  infimus,  restituerotur  Ec- 

desim  polius,  quam  nobilitatis  eligeretur  persona  B 

laciilaris  pomp.^e.  Qua  de  causa  etiam  primatos 

rpgni  sensit  plurimum  contumaces,   qui  despectis 

homilibus  sui  similes  eli^obant  superbos.Fuit  onim 

ei  pax  cum  regibus  in  gyro  regni  sui  positis,  ma- 

xiine   oum   supradicto  imperatore  Ilenrico.  N&m 

oiim  aliquando  ad  invicem  coHoqucndum  super 

A|osam  fluvium,  qui  limes  est  utriusqueregni,con- 

Yepissent^pluresqueex  ambabus  partibus  mussita- 

nent  indecens  esse,  ut  quis  illorum,  tantorum  scili- 

c«t  rt^umySemct  humilians,  quasi  in  alteriustran- 

sirei  auxilium,  hoc  etiam  fore  potissimum,  ut  in 

fiuminia  medio  navibus  portarentur  simul  locuturi ; 

aed  viri  eraditissimi  illud  uterque  in  mente  ha- 

tiens  :  Quanto  magnus  es,  humilia  te  in  otnnibus  : 

^rimo   namque  mane  surgens  impcrator  transiit  r% 

eum  paucis  ad  regem  Francorum,  nimioque  am- 

plezu  8emetdeosculantes,sacramentisque  missarum 

decenter  ab  episcopis  in  conspectu  illornm  cclebra- 

tia,    prandere  utrisque    simul   congruit.   Expleto 

quoqne   prandio,  obtulit  Robertus   rex  immensa 

mnnera  auri  atque  argenti  et  pretiosarum  gemma- 

ram  Henrico,  centum  insuper  equos  honestissime 

phaleratos,  super  unumquemque  lorica  et  galca, 

mandans  insuper  tantum  illorum  amicitiam  mi- 

noete  quantum  contingeret  ex  omnibus  ilii  relin- 

qnere.  At  Henricus  cernens  amici  liberalitatcm, 

sqscqiit  ex  illis  tantum  librum  Evangelii,  auro  et 

lapidibnspretiosis  insertum^ac  phylacterium  simile 

factum,  continens  dentem  sancti  Vinccntii  Levitae  et 

XDariyria.  Uxor  vero  illius  pares  auri  tantum  naves 

eeoepit.  Gctera  autem  egrediens  in  gratia  dimisit.  B 

Sequenii  igitur  die  iterum  rcx  Robertus  cum  epi- 

acopiB  ad  iroperatoris  tentoria  transieoB,  qui  eum 

sitis  Bublime  suscipiens,  expletoque  simul  prandio, 

centnm  libras  ei  ex  auro  puro  obtulit ;  rex  quoque 

pme  tantum  naves  auri  ex  illo  sumpsit  :  firmato- 

qiie  vterque  pacto  amicitiae,  rediere  ad  propria.  Ab 

tliiiqooque  regibus  satis  gratifice  fuit  seroper  ha- 

biiM,  Adalrado  scilicet  rege  Anglorum,  ct  Rodulpho 

f^  Aufltrasioram,  nec  non  et  Sancio  rege  Navarriaa 

Hiipaniarum ;  mittebantque  ei  munera  et  petebant 

ib  eo  amulia. 

PATiOl,  GXLn« 


CAPUT  III. 
De  steliii  comete,  qux  apparens  plurima  porte^diL 

Apparuit  igitur  prsfati  regis  tempore  in  occidto- 
talis  aeris  parte  stella,  quae  vocatur  cometa,  Sep^* 
tembrio  mense,  incipiente  nocte,  perdurans  ^atio 
trium  mensium.  Qujc  scilicet  nimia  claritaie  fulgeai 
maximam  aeris  partem  sibi  illustrando  vindioabaty 
usque  dum  circa  galli  cantum  occumberet.  Sed 
utram  noviter  a  Deo  stella  miitatur,  seu  ab  eodem 
ob  gratiam  portenti  alicujusstellflelumen  multipli* 
cius  augeatur,  ipsi  soli  scire  competit,  qui  caBteta 
indicibiliter  sua  sapientia  disponit.  lUud  tamen  faa- 
betur  probatissimum  quoniam,  quotiea  hnjuamodi 
hominibus  ostenditur  (leri  in  mundo,  paolo  poat 
quoddam  mirum  atque  terribile  patenter  innuiiur. 
Deniquc  contigit  in  proximum  ecclesiam  beati  Mi- 
chaelis  archangeli  cremari  incendio,  qua  eeilioei 
constituta  in  quodam  promontorio  littoria  Oceaiil 
maris,  toto  orbe  nunc  usqae  babetur  yenerabilia. 
Nam  et  inibi  ccrtissimum  conspicitur,  videlicet  es 
iiicremento  atque  decremento  lunari  eundo  ao  re- 
deundo  processu  mirabili  in  gyro  ejus  promontorii 
reuma,  sciiicet  Oceani.  Gujus  etiam  maria  excre- 
mentum  matinas  vocant,  decrementum  quoque  fe- 
dones  nuncupant.  Atque  ob  hoc  maxime  praBdiotua 
locus  a  plurimis  terrarum  populis  scpiua  frequen- 
tatur.  Est  etiam  non  longe  a  prsedicto  promonlorip 
fluviolus  cognomento  Arduus,quipo8tha3cpaululum 
excrcscens  per  aliquod  temporis  spatium  inirana- 
meabilis  effectus,  atque  ad  pr®dictam  ecclesiam  ire 
volentibusviam  plurimum  impediens,  aliquantispef 
ejusdem  itineris  obstaculum  fuit.  Postmodum  vero 
in  sese  redicns  profundissimelittus  suocursu  lulca" 
tum  reliquit  His  ita  gestis,  contigit  ut  veneral>ilia 
Abo,  Pator  monasterii  S.  Benedioti  Floriacensis  oo- 
gnominati,  gratia  propagand»  religioilia  monaaties 
in  provinciam  transirct  meridianoram  Vuasconnm» 
Gumquo  illuc  devenions  in  quodam  moraretur  coe* 
nobio,  ibique  more  solito  ea  quaa  Dei  sunt  sedulo 
excrceret,  nimio  a  cunctis  venerabatur  affectu.  Ac- 
cidit  igitur  die  quadam  ut  in  atrio  ejusdem  ocenobii, 
exardescentibus  quorumdam  litigiosorum  iraram 
stimulis,  nimium  acer  oriretur  tumultus.  Dumquf 
vir  revercntissimus,  prsedictus  videlicet  Abo,  oom- 
periens  ad  eumdem  tumultum  sedandum  pagillaret 
gerens  in  manibus  tabellas  cum  stylo  proceasisseiy 
unus  e  vulgo,  afflatus  spiritu  diabolico,  irraens  in 
eum  cjusquelatuslancea  perforansChristi  martyrem 
fccit.  Qui  etiam,  ut  fertur,  paulo  post  arreptua  a 
daemonc,  miserabiliter  vitam  Gnivit.  Gorpua  vero 
praedicti  PHtris  tam  sui  quam  cffiteri  quique  fidekif 
ejusdem  provincias  honoriflce  ibi  sepelierant.  Ubi 
etiam  ad  laudem  sui  nominis  perplura  postmDduflp 
Dominus  largitus  est  homin'bus  beneficia. 

Tunc  igitur  temporis  in  Italia,  atque  in  Gailiia» 
plerique  episcoporum  nonnulla  inter  se  diversiB 
qusslionibus  habuere  synodorum  conoiliabula.Nam 
de  Jejuniis,  quac  plcrique  fidclium  soilicet  intor  Aft- 

ceosionem  SalvoitoriB  et  PentecoBten  (^ervanii  Ui 


651 


RODULFI  GLABRI  MONACHI  CLUNIAC. 


«S3 


decrcverunt  ut  nc  pcr  iinperium  sacerdotum  ficrcnt,  j^ 
excepto  Sabbato  Pentecostes ;  et  a  quibus  fieri  vel- 
lent,ne  prohiberentur  fieri.Simulque  incidit  quaestio 
cur  monachi  per  tres  vel  quatuor  Dominicas  dies 
ante  diem  nativitatis  Dominicae^seu  quadragesimalis 
observationis  tempore,  hymnum,  scilicet  Te  Deum 
laudamusy  decantarent  contra  morem  Romanas  Ec- 
olcsioB.Oua  vidclicet  quajstione  aggressi  tam  abbates 
quam  monachi  responderunt  se  pro  nulla  re  illud 
agere,  nisi  ex  beati  Benedicti  nominatissimi  atque 
excellentissimi  Patris  praBceptione,ciy  us  etiam  actus 
simulque  dictaa  summo  Romanorum  pontifice,vi- 
delicet  Gregorio,  haberentur  dcscripta  ac  laudabi- 
liter  roborata.  His  denique  compertis  episcof)i,usu8 
monachorum  authentico  ex  moro  viguit.  Nec  non 
etiam  de  die  annuntiationis  DominicaB,  qui  celebra" 
tur  octavo  Kalendurum  Aprilium,  si  forte  quolibet  ** 
alio  tempore  pratcr  Quadragesimam  excoli  con- 
gruentius  potuissct,  ab  eisdem  pontificibus  non 
parva  illata  est  quaestio.  Ferebatur  enim  a  quibus- 
dam  eamdem  videlicet  annuntiationem  Dominicam, 
more  Hispanorum,  quinto  dccimo  Kalendarum  Ja- 
nuariarum  die  irreprehensibiliter  posse  celebrari. 
Nam  cum  ego  postmodum  in  monasterio  Cluniacensi 
cum  caBteris  fratribus  degcrcm,  conveneruat  illuc 
ab  Hispaniis  quamplures  honestce  conversationis 
Jamdudum  moreviventes  propriaj  rcgionis  monachi. 
Propinqnante  vero  die  nativitatis  Dominicre,  pclie- 
runt  praBdicti  monachi  venerabilem  Odilonem  ejus- 
dem  loci  abbatem,  ut  more  suorum  licereteis  cele- 
brare  Annuntiationem.  Quod  cum  fecissent,  segre- 
gati  a  caiteris,  visum  est  nocte  eadem  duobus  se-  C 
nioribus  loci,  quod  unus  de  Hispanis  fuscina  focaria 
arriperet  desuper  altare  pucruni,  raitteretquc  illum 
in  sartaginem  prunis  plenam,  ita  claraantem  :  «  Pa- 
ter,  pater,  quod  tu  dedisti  isti  auferuut.  »  Quid  plu- 
ra?  apud  nos  antiqua  consuetudo,  uti  deccbat,  pras- 

valuit. 

CAPUT  IV. 
De  innovaUone  ecclesiarum  in  lolo  orle. 
Igitur  infra  supradictum  millesimum  tertio  jam 
fere  imminente  anno,  contigit  in  universo  pene  ter- 
rarum  orbe,  prncipue  tamen  in  Italia,  et  in  Galliis, 
innovari  ecclesiarum  basilicas,  licet  plerajque  decen- 
ter  locatae  minime  indiguisseni./Emulabatur  tamen 
quaeque  gens  Christicolarum  adversus  alteram  de- 
centiore  frui.  Erat  enim  instar  ac  si  raundus  ipse  »x 
excutiondo  scmet,  rejecta  vctustate,  passim  candi- 
dam  ecclesiarum  vestem  inducrct.  Tunc  denique 
episcopalium  sedium  ecclcsias  pcne  univcrsas,  ac 
cactera  quneque  diversorum  sanctorum  monastcria, 
seu  minora  villarum  oratoria,  in  raeliora  quique 
permutavere  fidcles.Eo  quoque  teraporc  inter  caetera 
beati  Martini  Turonis  monasterium  cmicuit,  a  ve- 
nerabili  scilicet  viro  Ileriveo  ejusdcmloci  archiclavo 
eversum,  atquo  ante  ipsius  obitura  rairifico  opcre 
reaedificatum.  De  cujus  ctiam  vita  et  conversa- 
tione,  qualis  a  pueritia  usque  ad  prffisentis  vitae 
•terminum  exstitit^  si  quis  referrc  quivisset,  plenitcr 


incoraparabilera  higus  temporis  ostcndcrct  virum 
hominibus.  Duxit  enim  ex  nobilibus  Francorum, 
mente  nobilior  ipse,  prosapiam,  etut  lilium  ve!  rosa 
de  spinis,  de  ferocioribus  secundum  sanguinem  pa- 
triaa  fuit.  Qui,  ut  generosioribus  mos  est,  nobiliter 
educatus  ;  dehinc  vero  scbolis  artium  liberalium  ap- 
plicatus.  Sed  intelligens  ex  his  plerosque  plus  fore 
contumaces  quam  divinae  obedienti»  subditos,  suf- 
ficere  sibi  credidit  si  exinde  salutem  anims  repor- 
tarct.  Relictis  aulem  pompaticae  scientiae  studiis^ad 
quoddam  monasterium  clam  ingrediens,  monachum 
se  fieri  satis  devote  postulavit. 

Sed  quoniam,  ut  diximus,  clari  erat  generis,  id- 
circo  parentum  minas  pertisiescentes  nullo  modo 
acquievere  fieri  quod  poposcerat  fratree  ejusdem 
monastcrii.  In  hoc  tamen  illum  servantes  ei  fidem 
dederunt,  ut  si  vis  non  obstaret,  parentum  scilicet 
ipsius,  libentissirae  quod  petebat  explerent.  Tan- 
dera  inibi  commorans,  qualis  postmodum  ftitums 
esset  dans  sanctitatis  indicium  universisque  ibi  de- 
gentibus  imitabile  praebuit  exemplnm.  Comperiens 
vero  pater  ejus  quod  fecerat,  furore  arreptas  venit 
ad  praedictum  monasterium,  filium  exinde  abstrt- 
cturus  revera  potioribus  lucris  inservientem.Satit- 
que  verbis  redargutum,  vim  ei  faciens,  duxit  iliasi 
inde  secum  usque  in  regis  curiaii,ipsumqiie  regeai 
obsecrans,  ut  ejus  animum  ab  hac  intentione  booo- 
rum  sponsionibus  revocaret.  Quem  cemens  rex,fi- 
delicet  Robertus,  ut  erat  piiis  ac  religiosu?,  duldM 
illum  exhortans,  qualiter  bonum  propositum  meote 
intcgra  conservare  satagoret,  atque  in  praesensbeati 
Martini  ecclesiae  archiclavum  esse  praecepit,eapieBi 
illum  postraodum  caeteris  imitabilem  constitiien 
pontificem.  Id  denique  multoties  pertentatum  eity 
sed,  ipso  renuente,efrectu  caruit.  Suscepta  quippe, 
ac  si  coactus,eccIesiae  cura,  vestoque  alba  tectos,ift* 
terdum  more  canonico  mentemtamen  etvitaiDpto> 
niter  possedit  monachicam.  Nam  semper  ad  nudiB 
tectus  cilicio  irrefragabili,macerans  corpusjeijaiiioi 
sibi  parcissimus,  largus  pauperibus,  vigiliisetort* 
tionibus  instabat  assiduis.  Prseterea  vir  Deo  pleiiof 
mente  concepit  ut  occlesiam,cui  custosascitoiftie' 
rat,  amplioris  altiorisquc  totius  operiB  corpore  sob- 
limaret.  Sancto  itaque  Spiritu  se  docente,  designt- 
vit  latorais  incomparabilis  Jactare  fundamentam 
operis,  quod  ipse,  ut  optaverat,  ad  perfeetum  daxit. 
Explcto  itaque  opere,  accersitisque  plurimaram  itf' 
bium  episcopis,  opus  praedictum  Deo  eonseerarifti. 
duit.Ipsoque  die  sanctum  Dei  confessoremMartiDatt 
intro,  sicut  deccbat,  reposuit.  Venerabaturenimei 
die  praeteritae  dedicatio  basilicae,  quarto  videHeet 
Nonarura  raensis  Julii.  Fertur  etiam,  quoniam  ides 
vir  Domini  Heriveus  ante  aliquot  dies  pnefata  irasi* 
lationis  Dominum  rogavisset,  ut  ad  ostentioiies 
dilectionis  sponsae  suae  ccclesiae  per  beatum  Miitf^ 
nura,utolim  fecerat,quodcunque  miraculum  digiit- 
rctur  demonstrare.  Gui  in  oratione  prostrato  appir 
ruit  idera  confessor,  blando  usus  alloquio,  ita  in* 
quieus  :  ii  Hoc  quod  petis,  fili  dilectissimei  sdio  ti 


653 


HISTOHIARUM  LIBHI  QUINQUE.  —  LIB.  IIl. 


654 


potiora  possc  apud  Domiaum  impeirarc,  scd  Lcm- 

poH  huic  sufQcere  debent  exhibita  dudum  miracula^ 

quoDiam  contiguum  instat  prius  exsparsi  seminis 

coUecture  messis.  Sola  enim  animarum  erigens 

medela  exoranda  est  universis,  Pro  his  enim  Domini 

misericordiam  obsecrare  minime  omitto.  Namque 

pro  bis  noveris  me  apud  Dominum  pra^cipue  inter- 

venire,qui  illi  assidue  in  prssenti  scrviunt  ecclo.sia. 

Quidam  enim  illorum  plus  justo  praesentis  so^culi 

implicati  negotiis,  armis  insuper  militaribus  famu- 

lantes,  quibus  trucidati  in  praelio  deciderunt.  De 

quibus  nolo  te  lateat,  quoniam  vix  apud  Ghristi 

dementiam  obtinui,  ut  erepti  de  ministris  tcnebra- 

rum  locis  refrigerii  ac  lucis  sistere  mererentur.Cae- 

teram  tu  delectabile  Domino  votum,  ut  coBperas, 

exple. )» 

Supervcniente  igitur  designato  die,  congregatis* 

qve  episcopis  et  abbatibus  cum  innumera  multitu- 

dinefidelium  utrorumque  sexuum  et  ordinum,prius- 

quam  inciperent  sacra  fieri,  vir  reverendissimus 

Beriveus  sanctioribus  qui  convenerant  sacerdotibus 

^ootquod  ei  revelatum  fuerat,  manifestare  curavit. 

^efacla  vero  ex  more  sacratione,  omnibus  utensili- 

bttii  riie  compositis,  coepit  idem  vir  arctioris  vitas 

Hiacerationibus  sese  conterere,  atque  solitarius  in 

.d^aa  penes  ecclesiam  cellula  psalmis  et  orationi- 

bua  vacans  degere.  Qui  cum  post  haec  anno  quarto 

CQgnovi|set  se  in  brevi  migraturum  a  sseculo,  jam 

jV&que  sgrotare  cccpisset,  ac  plures  ad  eum  visi- 

Wndi  gratia  concurrerent,  simulque  praestolantes 

in  lyas  discessu  aliquod   fieri  miraculum  videre, 

«tpote  qui  tanti  meriti  prxsciebant  virum,ip8e  vero 

mente  aagaci  praedixit  illis  ac  monuit  ut  alia  cura- 

feat;aignum,quod  et  minime  essent  visuri,ne  exs- 

pectarent.  Pro  se  potius  obsecrabat  ut  piissimum 

Uominum  attentius  orarent ;  jam  siquidem  propin- 

faans  sui  exitus  horam  ercctis  in  coelum  manibus 

•toculis  creberrime  dicebat  :  «  Domine,  misercre, 

Ikmiiney  miserere.  »  Sicquc  inter  haec  vcrba  ulti- 

aom  efilavit  spiritum.  SepuUusque  est  in  eadem 

eedeiia,  in  eo  scilicet  loco,  ubi  primitus  beatus 

Hartinus  sepuUus  quieverat. 

GAPUT  V. 

Be  wumKUieriis  rexdificatis  bene  a  Willermo  abbate, 

vel  instiiutis. 

damit,  eo  in  tempore,im  praedicta  domorum  Dei 

nielioratione,  venerobilis  abbas  Willermus,  a  beato 

a^mdem  Maiolo  primitus  ecciesiae  sancti  martyris 

Bea^i  Pater  constitutus.Quam  vidclicet  ecclesiam 

Beo  tam  mira  locatione  pcrmutavit  ut  hujuscemodi 

ilera  difiRcile  queat  inveniri.  Regulari  eliam  dis- 

ftiettone  non  minus  efQoruit,  atque  incomparabilis 

hljaB  ordinis  suo  tempore  propagator  exstitit.  Sed 

fiiiitom  pro  hac  re  diligebatur  areligiosis  et  piis, 

Uito  magis  detrahebaturinsidiabaturqueafraudu- 

ientie  ei  impiis.  Fuit  enim  ex  Italia  ortus,  nobilem 

docenB  m  parentibus  prosapiam :  nobiiior  tamen  illu- 

itrem  per  assecuiam  scientiam.Nam  in  eodem  ter- 

litQfio,  soilicet  infuodo,quieiparentumjure  debe- 


A  batur,  prius  vocalo  Vulpiam,  construxit  monaste-* 
rium  totius  gratis  abundantissimum ;  postea  ab 
ipso  mutato  nomine  Frutuarense  cognominatum. 
Quod  cum  multigenis  locupletasaet  beneficiis,  con- 
siituit  ibi  monachorum  Patrem,  per  omnia  se  imi- 
tantem^  nomine  Joannem.  Erat  enim  praedictas 
WiUermus  acer  ingenio,  et  insignis  prudentia ;  id- 
circo  summum  in  palatiis  regum  ac  c®terorum 
principum  obtinebat  locum.  Quodcunque  denique 
monasterium  proprio  viduabatur  pastore,  statim 
compellebatur  tam  a  regibus,vel  comitibus  quam  a 
pontificibuSyUt  meliorandi  gratia  illud  ad  regendum 
susciperet,  quoniam  ultra  csiera  divitiis  et  san- 
ctitate  ipsius  patrocinio  assumpta  cernebantur  ex- 
ceUere  monasteria.  Ipse  quoque  firma  testabatur 
assertione  quia  si  hujus  institutionis  tenor  quocun. 
que  loco  a  monachis  custodiretur,  nullam  omnino 
indigentiam  ciguscunque  rei  paterentur.Quod  etiam 
evidentissime  declaratum  est  in  locis  sibi  oommis- 
sis.Fertur  siquidem  eadem  institutio,U8Usque  hujus 
consuetudinis,  ex  sancti  Patris  Benedicti  monaste- 
riis  vel  regula  exordium  habuiss^,atque  per  beatum 
Maurum,  ipsius  videlicet  discipulum,  ad  nostrum, 
id  est,  Gallicanum  territorium  delatam  fuisse.  Ex- 
stat  etiam  veridica  relatio,quoniam  post  beati  Mauri 
obitum,  succedenti  tempore  hostium  infestatio- 
nibus  expulsi  monachi  a  monasterio  cognomento 
Glannofolio,  quod  ipse  construxerat,  sicut  in  ejus 
gestis  habetur,  in  Andegavense  terrriiorio,  venien- 
iesque  ad  monasierium  sancti  Savini  confessoris 
Pictavensis  tulerunt  secum  ioiam   quam   valuere 

G  supelleciilem.ibique  per  aliquod  spatium  temporis 
ea  quffi  didicerant  operam  dedere.  Rursusque  iUo 
frigescenie  ejusdem  disirictionis  tenore  apud  mo- 
nasierium  sancti  Martini  Augustodunensis  suscepta 
dignosciiur  aliquoties  viguisse.  Deinde  vero  quasi 
tertia  transmigratione  in  superiore  Burgundia  lo- 
caium  Balmense  occupavit  monasierium.  Ad  ulii- 
mum  quoque,praedicta  videlicetinstiiuiiojam  pene 
defessa,  auctore  Deo,  elegit  sibi  sapieniitt  sedem, 
vires  coUeciura,  ac  fructificaiura  germine  mulii- 
plici,  in  monasterio,  scilicet  cognomento  Gluniaco. 
Quod  eiiam  ex  siiu  ejusdem  loci  acclivo  atque  hu- 
mili  tale  soriitum  esi  nomen,  vel  etiam,  quud  ap* 
tius  illi  congruit,  a.cluendo  dicium,  quoniam  cluere« 
crescere  dicimus.  Insigne  quippe  incrementum  di- 

j)  versorum  donorum  a  sui  principio  in  dies  locus 
idem  obtinuit. 

Consiruxii  igitur  praedicium  coenobium  primiius 
PaicrmonachorumsupradiciiBalmensismonasierii, 
Berno  vocatusjubenie  WiUermo  piisssimo  Aquiia- 
norum  ducc,in  pago  Matisconense,  super  Graonam 
fluvioIum.Quod  etiam  co^nobium  in  primo  nonam. 
plius  quam  quindccim  terrae  colonias  diciturindo- 
iem  accepisse.  Fraires  tamcn  duodecim  numero 
inibi  memorantur  convenisse.  Ex  quorum  veluti 
opiimo  semine  muliiplicata  siirps  Domini  exerci- 
tuum  innumerabiiis  magnam  orbis  plagam  cogno- 
sciiur  replesse.  Qui  quoniam  biSi  qu9  Dei  8unt| 


«8S 


IIODULPI  GLABRI  MONACHI  GLUNIAC. 


GM 


videlicet  justitiae  et  pietatis,  operibus  incessanter  A  viles  dispositurus.  Nimium  quippe  flagitiosus  effe. 


adhseserunt,  idcirco  bonis  omnibus  repleri  merue- 
runt,insuperque  futuris  imitabile  rcliquerunt  exem- 
plum.  Nam  post  prmfatum  Bernonem  suscepit  re- 
giminis  curam  sapientissimus  abbas  Odo,  vir  per 
omnia  religiosissimus,  qui  fuerat  sancti  Martini 
Turonis  Ecclesiae  pwepositus,  moribus  et  conversa- 
tione  sanctitatis  valde  ornatus.Hic  enim  in  tantum 
hujus  instituti  propagator  exstitit,  ut  a  Beneven- 
tana  provincia  qusque  habebantur  in  Italia  et  in 
Galliis  usque  Oeeanum  mare  potiora  monasteria 
illius  ditioni  gratularentur  cssc  subjecta.  Post 
cujus  obitum  successit  Heimardus  vir  simplex  in 
ipsius  locum.  Qui  licet  non  adeo  famosissimus, 
regularis  tamen  observantios  non   impar  custos. 


ctus,  ecclesiffi  insuper  decus,  nisu  quo  valeba 
fcedare  tentabat.  Judffiorum  quoquein  tantam  pt»« 
varicatorias  diligebat  eonsuetudines,  ut  se  regem 
ipsorum  suo  prffinomine,  Rainardus  quippe  dioe- 
batur,sui8  omnibus  imperaret.Gum  enim  in  cateris 
mendacissimus,  etiam  Ghristians  fidei  inBidiosos 
habebatur  detractor.  Atque  ideo  pauperum  indicia 
absque  uUa  promulgabat  pietate,  penitas  hnmam* 
tate  remota.  Nam  rei,  quam  dictums  sum,  tot  t^ 
tes  exstiterunt  quanti  in  eadem  civitate  eo  iempore 
vivebant  homines. 

Comprehensus  aliquando  fiagitiosus  quidomyfiir' 
tum  faciens,  ductusque  ad  eum  ut  ejus  andientia, 
quid  de  eo  faciendum  esset,  assignaretur.  0^1  ste- 


Post  hunc  quoque  sanctus  ac  venerabilis  eligitur  ^  tim  omni  miseratione  reraota  suspendi  in  patibnk) 
Maiolus,  oiijus  superius  memoriam  fecimus,  qui      illum  adjudicavit.  At  ipse  qui  depreheneus  fbeni 

lacrymabiliter  prasdictum  Rainardum  rogare  ccepili 
ut  ei  ad  prssens  vitam  indulgeret,  promittensqve 
se  deinceps  non  latrocinaturum.  Sed  nequicqnam. 
Crudelior  quippe  fiebat  sacramentis  etiam  se  obe- 
tringens,  non  ultra  victurum  obsecrantem  se  n^ 
serum.  Qui  videns  minime  posse  prolatam  de  se 
immutare  sententiam,  hoc  solummodo  impetraWt, 
ut  praedicto  fieret  confessus  suorum  facinorum  epl- 
scopo ;  sibique  protinus  morituro,  quod  htjus  mi— 
nisterio  concessum  est,  clementer  remitteret,  Qnott 
ut  obtinuit,  illico  a  nequam  ministris  compellitm! 
suspensum  iri ;  eductusque  ad  constitutum  loonm 
hffic  vcrba  sspius  iterabat :  Domine  Jedu,qui  in  haic 
die  pependisti  in  cruco  pro  salute  hominum.indntee 


etiam  succcssorem  sibi  munachorum  Patrem  prffi- 
vidit  Odilonem.  Hic  etenim  quintus  a  primo  Ber- 
none  abbas  exstitit  prsdicti  Gluniensis  coenobii. 
Ex  quo  videlicet  coenobio  per  diversas  provincias 
fratrcs  ssepius  petiti,  atque  monachorum  Patres 
ordinati,  plurimum  Domino  acquisivere  lucrum. 
Hic  tamen  Pater,  scilicet  WiIIcrmus,de  quo  in  prae- 
sentiarum  sermo  exordium  habuit,  prs  omnibus 
exindo  prfficedentibus  praescriptffi  institutionis  la- 
boriosior  ac  spermologius  fructificatior  est  repcr- 
tus. 

CAPUT  VI. 
De  sanctorum  pignoribm  ubique  rcvelatis, 
Candidato,  ut  diximus,  in  novatis  ecclesiarum 


basilicis  universo  mundo,  subscquenti  tempore,  id  G  mihi.  Erat  enim  ille  dierum  soxtus,  qui  iddrao 


est,  anno  octavo  infra  praedictum  raillesimum  hu- 
manati  Salvatoris  annum,  rcvelata  sunt  diverso- 
rum  argumentorum  indiciis,  quorsum  diu  latue- 
rant,  plurimorum  sanctorum  pignora.  Nam  veluti 
quoddam  resurrectionis  decoramon  prsestolantes  Dei 
nutu  fidelium  obtutibus  patuerc,  quorum  etiam 
mentibus  plurimum  intulere  solamcn.  Hasc  enim 
revelatio  primitus  in  Senonica  Galliarum  urbe, 
apud  ecclesiara  beati  martyris  Stephani  dignosci- 
tiir  ccDpisse.  Gui  etiam  praecrat  archiprffisul  Leo- 
tericus,  a  quo  scilicet  admiranda  rclatu  repcrta 
sunt  ibi  antiquorum  sacrorum  insignia.  Quippe 
inter  caetera  perplura,  qua3  latebant,  dicitur  virg® 
Moysi  invenisse  partem.  Ad  cujus  rci  famam  con- 


fidelibus  universis  reverentior  habetur.  Esto  :  vin- 
citur,elevatur,  arctatoque  suspenditnr  gntture.Cli»- 
ctisquo  ab  hac  funcsta,  ut  putabant,  exsecuClooe 
recedcntibus,  pendens  velut  exanimis   mansit  is 
diem  alterum.  Tunc  nutu  divino  ruptis  ligamiDibof 
suscepit  terra  solutum  hominem,  pariter  et  viTom 
qui  cogcbatur  subire  necem  sibi  sublatus  per  aerii 
vacua.  Qui  ingressus  civitatem  stupidum  univenb 
praebuit  spectaculum.  Sed  heu!  proh  doior!  adpii- 
stina  reversus  flagitiosus  evasit. 

Cui  rei  simile  fertur  contigisse  in  Trocassina  ei- 
vitate  non  longo  ante  tempore.  Nam  dum  quidtm 
fures,  boves  pra;  sc  minantes,  a  dominis  boum  il- 
sequi  se  intellexissent,  commiserunt  eosdem  ham 


vencrunt  quique  fideles,  non  solum  ex  Gallicanis  D  ^^o  cuidam  seni  ct  innocenti,quasi  victuB  neeaail^ 


provinciis,  verum  etiam  ex  universa  peno  Italia,  ac 
de  transmarinis  regionibus,  simulque  «egrotantes 
non  pauci  sanctorum  intervcntu  exinde  redierunt 
incolumes.  Sed,  ut  saepissime  conligit,  quoniam 
unde  humana  utililas  sumit  exordium,  cupiditatis 
vitio  impellcntc,exinde  solet  incurrere  casum^nam 
praedicta  urbs  conventu  populorum,  ut  diximus, 
gratia  pietatis  efl^ccta  opulentissima,  conceperunt 
illius  habitatores  nimiam  pro  tanto  beneficio  inso. 
lentiam.  Siquidem  mortuo  ipsius  civitatis  comite, 
Flotmundo  nomin6,viro  sque  simplicissimo,susce- 
pU  ejus  filius  principstum  satis  nequam,  res  ci- 


ria  quaesituri,  revera  fugae  praesidium  petenlee  e»- 
suri.  Quod  cum  fecissent,  statim  deprehenmuart 
senex  cum  bobus;  trahitur,  cffiditur,  ac  remui 
murc  vincitur.  Ductusque  ad  principem  civitatth 
comitem  videlicet  Heribertum,  vult  caueam  diset- 
tere.  Non  auditur;  quin  potjus  quasi  crudaaeasi* 
tute  reus  necis,  suspendio  ab  eodem  comite  a^i^* 
dicatur.Quodque  etiam  absque  ulla  dilaiione  pen- 
ctum  est.  Sed  mox  ut  suspendium  pertulit,  mimBi 
in  modura  juvenca  magni  et  pervalidi  corporiSiers* 
cto  corpore  cornua  suspensi  plantis  supposuity  sio* 
que  per  triduum  sine  dolore  visum  8usiiDait.Ei|k 


•BT 


HISTORIARUM  LIBRI  QDINQUB.  —  LIB.  IIT. 


6S8 


toqne  triduo,  aodMt  is  qui  pendebat  viatores  Juxta  A  quo  casu  potuissent  ab  eo  divelli.  Quf  egressus  de- 


praiBreuntes  eennocinari  ad  in\icem.  Qui  excla- 
BUine  voce  qua  potuit,  ad  deponcndum  se  quanto- 
eias  venire  rogabat.  llli  vero  audientes  dffimonica 
fieri  illusione  credebant.  Proclamante  quoque  ipso 
altentine,  eeque  vivere  afHrmante,  occurrerunt  viri, 
solventes  illum  deposuerunt.  Qui  perductus  ad  civi- 
tatem»  dum  percunotaretur  quomodo  tandem  in 
patibulo  pendens  eese  habuisset,  aiebat :  «  Dum 
essem,  inquien8junior,acoeptajam  conjuge,excepi 
onm  ipsa  oblatum  mihi  a  quodam  de  sacro  fonte 
flliolum,  cui  etiam  consensimus  dare,  ex  nostra 
parva  fkcnltatula,  quem  eolum  de  matre  suscepera- 
mQ8  liberali  gratia  vitulum  unum.Ut  enim  pridcm 
Bom  dimissus  celsa  de  trabe  pondere,  visa  est  mihi 


tulit  litteras  prffidieto  prindpi  refertaa  dolo  et  ne- 
quitia ;  et  quoniam,  nisi  celerius  domum  Ghristia- 
norum  venerabilem  subverteret,  sciret  ee  in  prozi- 
mum  Christianis  regnum  illius  oocopantibus  omni 
penitus  dignitatc  carere.Iiis  vero  prinocps  auditis, 
protinus  furore  arreptus,  misit  Hierosolymam  de 
suis  qui  praBdictum  funditus  subverterent  templum. 
Qui  vonientes  fccerunt  ut  eis  fuerat  imperatum. 
Ipsum  quoque  concavum  sepulcri  tumulum  ferri 
tuditibus  quassare  tentantes  minime  valuerunt. 
Tunc  etiam  beati  martyris  Georgii  ccclesiam  in  Ra- 
mulo  pariter  subvertcrunt,  oiyus  olim  virtus  Sarra- 
cenbrum  nimium  gentem  terruerat.  Fertur  enim 
crcbro  illuc  eos  ingrcdi  cupientes  raptum  caeoitatem 


Ijnuidior  universis  occurrisse,  extensoquo  corpore  n  pertulissc.  Everso  igitur,  ut  diximus,  templo,  post 


alque  erecta  cervice  leniter  mcis  submisit  cornua 

plantis,  ac  me  h^jusmodi,  quandiu  pependi,  susti- 

nuit.  »  Hoc  vero  illo  qui  servatus  a  morte  f\ierat 

referente,  ad  illius  exemplum  data  est  postmodum 

in  gyro  flliolis  fontis  sacrae^  fldei  vitulorum  innu- 

mera  multitudo.  Praeterea  Rainardo,  ut  diximus, 

jadaixante,quin  potius  insaniente,  suasum  est  regi, 

qoi  videlicet  illum  frequenter  ob  suam  improbita- 

tem  redarguerat,  ut  scilicet  tanta;  civitatis  principa- 

tnmregiosubjugaret  dominio,  ne  siquidem  diutius 

tires  peesimi  incrementi  sumeret  scandalum  sacrffi 

fidm.  Qua  ratione  rex  compulsus,  misit  exercitum, 

qni  pmdictum  Rainardum  acivitate  peilerent,  sibi- 

({ne  illam  tuendam  servarent.  Venientes  vero  qui 

misei  fuerant  a  rege,  ceperunt  urbcm   cum  nimia 


paululum  manifeste  clarait  quoniam  JudiDeorum  ne- 
quitia  tantum  nefas  sit  patratum.  Utque  divulgatnni 
est  per  orbem  universum,  communi  omnium  Chri- 
stianorum  consensu  decretum  est  ut  omnes  Judsi 
ab  illorum  terris  vel  oivitatibus  fhnditus  pelleren- 
tur.  Sicque  universi  odio  habiti,  expulsi  de  civita- 
tibus,  alii  gladiis  truoidati,  alii  fluminibus  necati 
diversisquemortiumgeneribus  interempti ;  nonnulli 
etiam  sese  diversa  cede  interemerunt,  itascilicet  ut, 
digna  de  eis  ultione  peraota,  vix  pauoi  illorum  in 
orbe  reperirentur  Romano. 

Tunc  quoque  decretum  est  ab  episoopis  atque 
interdiotum  ut  nullus  Christianorum  illis  se  in  quo- 
cunque  sociaret  negotio.  8i  qui  tamen  de  illis  ad 
baptismi  gratiam  converti  voluissent  omnemque 


depopolatione,  partem  etiam  ejus  non  modicam  in-^  Judaicam  respuere  consuetudinem  vel  morem,illos 

tantum  suscipore  decreverunt.  Quod  et  fecerunt 
plurimi  illorum  magis  amore  prssentis  vitffi  coaoti 
metu  mortis  quam  vits  sempitems  gaudiis.  Nam 
quicunque  illorum  sese  tales  mentiendo  fleri  po- 
poscerant  paulo  post  ad  morem  pristinum  sunt  im- 
pudenter  reversL  Pneterea  his  ita  gestis,  pnedictus 
litterarumbajulusadnativum  male  seourua  repeda- 
vit  solum.  GcBpit  itaque  sedulo  perquirere  si  forte 
quempiam  gontis  8ua3  fraudis  conscium  reperiret. 
Inventis  vero  perpaueis  in  civitate  Aurelianorum 
pavide  admodum  degentibus,  rursus  coepit  illorum 
familiarius  uti  corsortio.  Accidit  igitur  ut  quidam 
peregrinus,  ejus  in  transmarino  socius  itinereatque 
certissime  illius  itineris  conscius  negotii,  iiluo  de- 


eendio  oremavere.  Superavit  siquidem  magnitudi- 
nsm  prioris  gaudii  promerentibus  flagitiis  enormi- 
tis  ealamitatis. 

CAPUT  VII. 

De  eversione  templi  Hierosolymorumy  et  c^.dc 

Judseorum. 

Eo  quoque  tempore,  id  est  anno  nono  post  prsfa- 

tam  millesimum,  ecclesia,  quos  apud  Hierosolymam 

sepulcrum  continebat  Domini  ac  Salvatoris  nostri, 

efersa  eet  fyinditus  jussu  principis  Babylonis.  Cigus 

videHcet  eversionis  occasio  tale,  quod  dicturi  su- 

nnis,  cognoecitur  exordmm  habuisse.  Gum  enim  de 

toto  terrarum  orbe  ob  insigne  Dominicum  memo- 

ride  plnrima  fldelium  multitudo  Hierosolymam  vi- 


sltaturi  pergerent,  rursus  coBpit  invidus  diabolu8.|)  veniret  rursusque  illum  Judnorum  amicitiis  nimis 


perasBuetam  sibi  Judeorum  gentem  ver»  fidei  cul- 
toribaa  venenum  sus  nequitiffi  propinare.  Erat  igi- 
tnr  biJUUB  generis  apud  Aurelianensem  Galliarum 
n^am  urbem  non  modica  multitudo,  qui  cssteris 
BWB  gentis  tumidiores,  et  invidi  atque  audaciores 
eont  reperti.  Hi  denique  nequam  C/onsilio  inito  cor- 
nipenint  quemdam  data  pecunia,  videlicet  girova- 
gom  anb  peregrino  habitu,  nomine  Robertum^  fu- 
g^thrum  utique  servum  beats  Mari»  Melerensis 
eoenobii.  Quem  accipientcs  caute  miseruntad  prin- 
dpem  Babylonis  cum  Hebraicis  characteribus,  scri- 
ptif  epistolis,  pictaciolis  ferri  baculo  insertis,  ne 


hsrere  corneret ;  palam  universis  indicare  ouravit 
quanti  mali  geruhis  ille  esset  homoncio,exoi\jus  rei 
causa  Judffiorum  potiretur  opibus.  Qiii,  illioo  com- 
prehensus  acrisque  agitatus  verberibus,  proprio 
dilationi  confltetur  crimen,  moxque  a  minietris  re- 
gis  iu  conspcctu  totius  plebis  extra  civitatem  igni 
esttradius  atque  consumptus.Judffii  tamen  profugi 
ac  vagabundi,  qui  in  locis  abditis  delitescentes  prae- 
dictfB  suporfuerant  cladi,  post  quinquennium  ovor- 
sionis  templi  ccepcrunt  in  urbibus  apparore  per- 
pauci.  El  quoniam  oportet,  quamvis  ad  illorum 
confusionem,  ut  cx  illis  aliqui  in  futurum supersint, 


659 


RODDLFI  GLABBI  MONACHI  CLUNIAG. 


680 


vel  ad  confirmandum  proprium  nefas.seu  ad  testi-  A  1>U8  ac  religiosis  quibusque  laicis,  acerrime  coBpit 


monium  fusi  sanguinis  Christi,  idcirco  vero  credi- 
mus  Christianorum  animositatem  divina  dispen- 
aante  providentia  in  eis  ad  tempus  mansuevisse. 
Eodem  nihilominus  anno,divinapropitianteclemen- 
tia,  c(Bpitmateripsiusprincipis,videIicet  Ammirati 
Babylonis,  mulier  Ghristianissima,  nomine  Maria, 
reeedificare  Christi  templum,  jussu  ejus  filii  ever- 
8um,politis  et  quadris  lapidibus.  Nam  et  vir  ipsius, 
quasi  alter  Nicodemus,  pater  hujus  scilicet  de  quo 
prffisens  est  sermo  habitus,  occultc  Christianus  di- 
citur  fuisse.  Tunc  quoque  de  universo  terrarum 
orbe  incredibilis  hominum  multitudo  cxsultanter 
Hierosolymam  pergentes,  domui  Dei  restaurand® 
plurima  detulerunt  munera. 

CAPUT  vni. 

De  hderesi  ajmd  Aurelianos  reperta. 
Tertiodevicesimo  infra  jam  diotum  millesimum 
anno,  reperta  est  apud  praefatam  Aurelianensem 
urbem  cruda  nimium  atque  insolens  haeresis,  qu® 
Bcilicet  diutiu&  occulte  germinata,  in  perditionis 
segetem  male  puliulans,  plures  in  su®  caecitatis 
prfficipitavit  laqueum.  Fertur  namque  a  muliere 
quadam  ex  Italia  procedente,  h(ec  insanissima  has- 
resis  in  Galliis  habuisse  exordium,  qus  ut  erat  dia- 
bolo  plena  seducebat  quoscunque  volebat,  non  so- 
lum  idiotaset  simplices,  verum  etiam  plerosque  qui 
videbantur  doctiores  in  clericorum  ordine.  Qu«  sci- 
licet  veniens  civitatem  Aurelianensem,  dum  mora- 
retur  ibi  per  aliquod  spatium  temporis,  veneno  su» 
nequitiffi  plures  infecit.  Quod  etiam  seminarium  ne- 


B 


perscrutari  qui  essent  auctores  hujus  perversi 
dogmatiSyVel  qui  parti  illorum  jam  decepti  oonaen- 
tirent.  Facta  igitur  perscrutatione  inter  clericos, 
quomodo  unusquisque  sentiret  et  crederet  ea  qis« 
fidcscatholicaper  doctrinam  apostolicam  incommu- 
tabiliterservatetpraedicatyilliduOyVideliceiLisoiaset 
Heribertus,  statim  sealitersentirenon  negante8,qut- 
lesdiulatuerant,manife8taverunt.Deindeveroplurei 
post  illos  se  parti  istorum  profitebaBtur  h«rere,nec 
uUa  ratione  se  posse  affirmabant  ab  illorum  segre* 
gare  consortio.  Quibus  compertis,  tam  rex  qutm 
pontifices  tristiores  effecti  interrogavenint  iUos 
secretius,  utpote  viros  hactenus  in  omni  moniin 
probitate  perutiliesimos,  quorum  uqub  Lasoiusin 
monasterio  sanctffi  Grucis  clericorum  chariasimus 
habebatur;  alter  idem  Heribertus  sancti  Petri 
ecclesiai,  cognomento  Pueliaris,  capitale  scboUB 
tenebatdominium.  Qui  dum  interrogati  fuiflsent,  a 
quo  vel  unde  eis  ista  praesumptio  accidissety  hqjoi- 
modi  dederunt  respoasum:  «  Hoc  enimdiuestquod 
sectam,quam  vos  jam  tardeagnosciti8,amplecttmor, 
sed  tam  vos  quam  csteros  cujuscunque  legis  vei 
ordinis  in  eam  cadere  exspectavimus ;  qucNl  etiam 
adhuc  fore  credimus.  »  His  dictis,  continuo  paUffl 
exposuerunt  omnium  antiquarum  stultissimam  ae 
miserrimara,nempe8uideceptricem,haere8em.Ciyi 
videlicct  ratiocinatio  tanto  minus  erat  idoneis 
monibus  obnixa,quanto  constat  esse  illi  ter  verititS 
contrariam.  Dicebant  ergo  deliramenta  esae,  quiiL-* 
quid   in  veteri  ac  novo  canone  certia  sigoii 


quam  in  pluriores  hi  qui  susceperant  toto  conamine  ^  prodigiis  veteribusque  testatoribus  de  trinaiinaqtt 

spargere  nitebantur.  Fuerunt  nempe  hujus  perversi 

dogmatis  haeresiarches  duo,  heu!  proh  dolor  I  quiin 

civitate  putabantur  genere  ac  scientia  valentiores  in 

clero,  quorum  unus  Heribertus,  alter  Lisoius  dice- 

batur.  Hi  denique.  quandiu  res  latuit,  tam   apud 

regem  quam  apud  palatii  proceres  summam  obti- 

nuerant  amicitiam.  Nempe  idcirco  fcusilius  quosque 

decipere  potucrunt,  quorum  mentes  amor  fidei  uni- 

versalis  minus  astrinxerat  Qui  non  solum  in  pras- 

dicta  urbe,  sed  etiam  in  vicinis  urbibus  malignum 

dogma  spargere  tentabant,  dum  quemdam  sanae 

m  entis  in  Rothomngorum  civitate  presbyterum  cu- 

pientes  suae  consoriem  facere  vesanias,  missislegatis 

qui  ei  omne  secretum   hujus   perversi  dogmatis 


Deitate  beata  conflrmat  auctoritas.  CGelum  paritesr 
ac  terram,  ut  conspiciuntur,  absque  auctore  iniln 
semper  exstitisse  asserebant.  Et  cum  universaruiB 
hosresum  insanientcs,  canum  more  latrantes  dete^ 
rima,in  hoctantum  Epicureiserant  haereticissimilei^ 
quoniam  voluptatum  flagitiiscrcdcbant,nonreomB- 
pensari  ultionis  vindictam.  Omne  ChristianornB 
opus,  pietatis  duntaxat  et  justitiae,  quod  eestimatir 
pretium  remuncrationis  aBternae,  laborem  supar- 
fluum  judicabant  esse.  Interea  his  aliisquequample' 
rimisinsaniisimpudenterabeisdemprolatisidefiiera 
fideles  atque  idonei  testes  veritatis,  qui  illis  soiB- 
cienter  se  vellent  tam  veritati  quam  propric  Ur 
quiescere  saluti,  respondere  de  suis  caecis  atqoe 


explanantes,  docerent.   Dicebant  nempe   fore  in  ])  erroneis  assertionibus  valerent. 


proximum,  in  illonim  scilicet  dogma  cadere  popu- 
lum  universum.  Quibus  oompertis,  presbyter  solli- 
cite  perrexit  ad  Christiamissimum  comitem  ejusdem 
civitatisRichardum,exposuiteiomnem  rei,  utcom- 
pererat,ordi'nem.Qui  videlicet  comes  protinus  misit 
celeriter  adregem,  palam  ei  faciens  clandestinam  in 
regno  proprio  Christi  ovium  pestera.  Ut  autem 
cognovit  rex,  scilicet  Robertus,  ut  erat  doctissimus 
ac  Ghristianissimus,  tristis  ac  mocrens  nimium  effe- 
otus,qnoniam  et  ruinam  patriae  re  veraet  animarum 
m-^tuebat  interitum.  idcirco  quantocius  Aurolianis 
properans,  convocatis  plurimis  episcopis  et  abbati- 


8ed  et  nos  quoque  secundum  exiguitatem  ooelri 
inteltectus,  his,  quos  praenotavimus,  illoram  errori- 
bus  vcl  per  pauca  respondere  deorevimus.  Primitse 
tamen  fldeles  hortamur  universos  utinterimmiatee 
illorum  praesagium  serenet  Apostoli,qai  preevideoe 
in  futuram  hiyusmodi  cautelam  intuUt.  Opartd^^e^- 
c[\\\i.hxreses  essc^ut  iiquiex/idesuntprobeniurAnhf» 
igitur  pcrmaxime  istorum  insipientia  deprebenditor, 
atque  ipsi  omni  scientia  ac  sapientia  vacui  parno- 
scnntur.cum  ncgpntcrcaturarum  auctorem  uoiver- 
sarum,  scilicet  Doum.  Quoniam  manifestum  eet 
quod  omne,  quantaecunque  sit  molis  vel  magnita* 


HlSTORIAllUM  LIBIII 

i  oiijiiBque  superatur  magnitudine,a  maximo 
in  cognoscitur  processisse  :  pari  quoque  ra- 
ciendum  est,  lam  de  re  corporea  quam  in- 
MuSciendum  etiamyquoniam  quscunque  res, 
rporalis  sive  incorporalis,  per  quodlibet  ac- 
vel  rootione^  vel  cuJusHbet  alternitatc  sit 
ab  immobili  rerum  prsceptore^constat  cam 
dflse  per  ipsum,  ct  si  fortc  quieverit  finem 
■e.  Gum  enim  totius  Conditor  creaturs  pro* 
lentia  sit  immobilis,  propria  essentia  bonus 
aeverax,8uaomnipotentia  naturarum  modos 
nens  ordinansque  ineiTabiliter,  non  exstat 
eiim,ubi  quietem  expetant,  nisi  unde  pro- 
mt  redeant.  Manifestumque  est  nibil  in  uni* 
hctori  deperisse,  nisi  illud  quod  procacitcr 
Gonstitutc  transcenditordinemnaturoj.Et  id- 
mnis  res  tanto  melius  vcriusque  est  quod 
onstat  esse,  quando  solidius  firmiusque  in 
B  nature  ordine  consistit.  Sicque  fit,  ut  uni- 
n«  illius  dispositioni  incommutabiliter  obe- 
eontinue  serviendo  auctorem  predicent.  Si 
ro  res  procaciter  ab  eo  deviando  in  deterius 
»C0teris  jure  manentibus  documentum  prae- 
prsdictis  videlicet  creaturis  quoddam  me- 
lontinet  genus  homii!um,potius  scilicet  cun- 
aiantibu8,atqueinferiuscoc1estibuBspiritibu8 
liiqne  genus,  ut  diximus,  velut  medium  su- 
m  inferorumque,  si  cui  parti  plus  adbaBserit, 
diur  conformis.Ideoque  tanto  infimispotius 
aeliUBefncitur.quantosupernorumspirituum 
m  imitatur.Soli  etiam  bomini  datum  est.prs 
I  animantibua  fore  sese  bcatius,quoniam  qui- 
,  illum  duntaxat,si  caruerit,omnibus  ficri  de- 
mieerius  (?).Quem  videlicetconditionis  ordi- 
ftnteab  initio  providens  omnipotentis  bonitas 
oris,  cemensque  sspius  eumdem  videlicet 
emdeserendo  supcra,involvi  nimium  infimis, 
roinde  plura  identidem  pro  tempore  ad  erudi- 
I  illius  gratia  erectionis  prodigia.  Hiyus  quo- 
i  testis  vel  documentum  exstat  omnis  divina- 
ber  vel  pagina  litterarum.Quse  scilicet  littersa 
Omnipotentis  magisterio  repcrtas,  cum  ejus 
liter  multimoda  gerant  testimonia,  mentem 
e^n  inteilectum  hominis  in  eisdem  eruditi  ad 
ionis  respectum  suieriguntConditoris.Deni- 
im  eidem  homini  deposita  ostendunt  super 
;t  eonstitutus.aut  sub  quibus  positus,incxpIe- 
igemnt  ei  desiderium ;  quoniam  tantum  ei 
ini  displicere  universa  quse  adsunt,quantum 
loit  ad  amorem  illorum  que  desunt,  fitque 
melior  atque  pulchrior,  quanto  his  per  amo- 
Merit  vicinior.  Atque  in  quantum  melior,  in 
n  il1i,qui  summe  bonus  exstat,Creatori  simi- 
St  idcirco  patenter  datur  intelligi,  quoniam 
nie  horoinum  hujus  amoris  vacuus  fuerit  desi- 
omni  procul  dubio  fict  pecude  miserior  ac 
lor.Qaippe  qui  solus  prse  cunctis  animantibus 
itatis  potuit  consequi  beatitudinern,  nullum 
ar  eum  corporale  animal  proprii    crroris  vel 


QUINQUE.  —  LIB.  IIU  662 

A  flagitii  aBternam  sentiet  vindictam.  ged  et  si  cujus 
hominis  animus  sui  Conditoris  cognitionem  deside- 
rat,  expedit  ut  primum  studeat,   qualiter  sese  ut 
praevaluerit  intelligat.   Quoniam   sicut  non   con- 
temnenda  testatur  auctoritas,  quod  in  ea  parte 
pr®cipue  gerit  homo  speciem  Conditoris,  qua  valet 
pra3C8Bteri8  animantibus  donoatquevirtjiterationi«. 
Sed  et  sicut  rationfs  bonum  custodiunt  sui-modera- 
men  et  auctoris  dilectio,  id  est  vera  humilitas  et 
perfecta  charitas,  ita  illius  annullant  utilitatem 
nequam   concupiscentia    et    furor.    Hiscpie    non 
repugnando  efnciturhomobestiis  simili8,illis  inser- 
viendo   conformatur   ad    speciem    vel  imaginem 
Gonditoris,  ut  videlicet  per  humilitatem  sese  quid 
sit  intelligat,perdiiectionomvero  in  boni  Conditoris 

-n  simiiitudinem  transeat.Obid  etiam  constituuntur  ei 

solummodo  ab  hominibus  preces  ct  donaria,  ut  vel 

illis  donum  rationis  servet  integrum,seu,quod  mi- 

nus  cst,  aut  depravatum  Gonditoris  bonitas  augeat 

et  reformet.  Simul  etiam  laus  et  hencdictio  exhi- 

bcntur  eidem  Conditori  ut  fiant  hominibus  sana 

mente  ac  ratione  vigentibus  illius  testimonium  co- 

gnitionis  ;  et   quanto   plus   cuique   contigerit  in 

Gonditoris    cognitionem    proficere,    tanto    magis 

reperiet  idem  homo  se  ipsum  per  eamdem  cognitio- 

nem  et  plus  et  melius  efTcctum  esse.  Nec  isdem 

poterit   in  aliquo  Conditoris    sui   opere  existere 

blasphemus.qui  illiuscognitione  omnimodis  melior 

quam  exstiterat  fucrit  eflectus.  Atque  ideo  manife- 

stum  est,  quoniam   quicunque  illius   operationis 

blasphemus  exstitit,  ejus  cognitionis  alienus  fuit. 

C  llndeetiam  ceriissime  comprobatur,quoniam  sicut 
ad  summum  bonum  deducit  omnem  hominem 
Creatoris  cognitio,  sic  demergit  ad  extremum 
malorumilliusignoratio.Nam  pluresillius  beneficiis 
per  insipientiam  ingrati,  ac  misericordisB  operibus 
illudentes  atque  inrreduli,  pecudibus  deteriores 
efrecti,qui  etiam  in  suae  cscitatis  caliginem  perpetuo 
sunt  demersi.Etquod  plerisque  contigit,  factum  in 
auaj  salutis  maximum  remedium,exinde  sibi  alii  ac- 
quisiere  praBunte  culpa  ffiternum  detrimentum.Hoc 
perspicacissime  etpcrmaximo  claretin  omnipoten- 
tis  Patrissingulari  gratia,sponte  de  c<eIo  hominibus 
ab  eo  in  mundo  missa  per  su®  majestatis  atque 
Deitatis  coxtemum  Filium,  videlicet  Jesum  Chri- 
stum.Qui  scilicet  cum  Patre  sque  origo  omnis  vite 

])  etveritatis  alque  bonitatis  exhibuit  se  plane  cre- 
dentibus.Quibusque  a  saeculis  incognitum,occulti8 
snigmatibus  involutum,  de  se  etiam  testimonium 
perhibentium  Scripturarum,adimplebile  documen- 
tum.ln  quo  etiam  veracibus  verbis  et  prodigiis  se- 
ipsum,  et  suum  Patrem  atque  eorum  Spiritum  io 
tribus  discrete  certissimispersonisunum  idem  esse 
id  est  unius  ffiternitatis  et  potentiae  uniusquevolun- 
tatis  atque  operationis,et  quod  idipsum  totum  est, 
unius  bonitatis  et  por  omnia  cosqualis  essentiss. 
£x  quo  scilicct,  ct  pcr  qucm,et  in  quo  sunt  omnia, 
quffi  vere  esse  hobent,  plenum  semper  et  sequale 
subsistens,  aute  omnia  temporum  curricularerum 


6(U[ 


/  RODDLFI  GLABRl  MONACHI  GLDNIAC. 


prinoiptum.Gujus  eiiam  tota  plenitudo  per  omnia, 

et  ilnis  omnium.Sed  cum  ipse  Omnipotens  in  quo- 

d«m  creaturarum  medio^videlicet  in  homine,  suam 

expressisaet  imaginem,iliumque  proprio  dimisisset 

arbitrioy  inatiperque  omnia  mundi  optima  illiusdi- 

tioibi  sttbdidisset,  neglecto  proprias  constitutionis 

moderamine,  ac  plus  quidpiam  vel  aliud  quam  au- 

ctoris  voluntas  illum  decreverat  sese  existimans 

fore,  edntinilo  tanto  deterior  est  efrectus»  quanto 

priB8ump)ior.Ad  cujus  potiorcm  etiam  reformatio- 

nem  idemGonditor  pcrsonamfilii  suseDeitatis  misit 

in  mundtim,  sui  praeformatam  sumero  imaginem. 

Oue  scilicet  quanto  utilior  ac  decentior^tanto  sub- 

tiiior  ac  mirabilior.Quam  etiam  plerique  hominum 

non  valentes,  eea  minus  volentes  cre(lere,vel  ama- 

re,  ttt  sic  tandem  in  illa  su»  salutis  sufTicientiam 

potoisBeQt  intellectam  reperire ;  potiusque  divcrsis 

impliciti  erroribus  tanto  exstiterunt  veritatis  rebel- 

leSyquanto  probantur  illius  cognitionis  expertes. 

De  quorum  procul  dubio  sorte  sunt  univers®  hac- 

reses,  vel  quorumcunquo  errorum  sectaB  in  toto 

terranim  orbe.  Quibus  scilicet  omnibus,  nisi  con- 

versi  seqttantur  Jesum  gesta  plenitudine,  melius 

fiterat  non  fubse.   At  quorum  mens  plena  fide 

amando  et  credendo  illi  obedivit,  tanto  meliorcs 

ex  eo  effecti  quanto  perfectius  adhsserunt  illi,  qui 

est  initium  et  perfectio  totius  boni.  Ex  bis  nempe 

oonstat  tota  sanctornm  laudabilis  summa,  quorum 

venerabilis  memoria  universa  ssBculorum  omat 

tempora.QuibuB  etiam  datum  est  cum  universorum 

Greatore  perenne  et  feliciter  esse  et  vivere,  illius- 

^ne  semper  agnitionis  visione  beaiiores  fore.  Nos 

igitar  tandem  credimus,  ut  spoponderamus,  bis 

pBttcis  illorum  damnatorum  insanis   sufTicienier 

reepondisse.  Prioterea  cum  a  piuribus  omni  saga- 

eiiate  laboratum  fuisset,  qualitcr  deposita  mentis 

perfldia  veram  et  universalem  reciperent  fidem, 

atque  ilH  omnimodis  so  facere  denegarent,  dicium 

est  eis,  quoniam  nisi  celerius  ad  sanam  fidei  men- 

tem  redeant,  regis  jussu  et  univers»  plebis  con- 

sensD  igne  essent  proiinuscremaiuri.At  ilH  maie  in 

Btta  con^si  vesania,  vel  pertimescere  se  jaciantes, 

seque  evasuros  ab  igne  iHaBsos  promittentcs,  quin 

potius  ad  meliora  sibi  suadentibus  spernendo  iHu- 

debant.Gemens  quoque  rex  et  universi  quiaderant, 

minus  posse  illos  revocari  ab  insania,  jussitaccen- 

tlere  non  longe  a  civiiate  ignem  permaximum,  ut 

vel  eo  forte  territi  a  sua  maHgnitate  desinerent. 

Ad  qaem  cum  ducerentur,rabida  adacti  dementia, 

fle  omnimodis  hoc  velle  proclamabant  ac  sese  ultro 

«d  ignem  trahentibus  inferebant.Quibusaduliimum 

numero  13  igni  iraditis,cum  j  m  c(ppissent  acrius 

adari,  ccBperunt  voce  qua  poterant  ex  eodem  igne 

clamare  se  pessirae  deceptos  arte  diaboHca  nupcr 

de  universorum  Dco  ac  Domino  male  sensissc,  ct 

ob  hanc  ab  eisdem  iHatam  ei   blasphomiam  illos 

temporaH  atque  ostcrna  ultione  torqucri.  His  vcro 

plures  e  circumstaniibus  audiiis,  humanitaiis  pie- 

tate  permoti  accedcntes,  ut  vei  semivivos  ab  ignc 


Al  eriperent,minime  valuerunt,quoniam  vifidifl 
ma  consumenie  iUos,  coniinuo  in  puiverei 
redacti.  Si  qui  vero  postmodum  hty us  perve 
sectatores  fuerunt  reperti,  simiU  ultionis  n 
ubique  fuerunt  perditi.Prfleterea  venerabilifl 
Hcs  fldei  cultus,  exstirpata  insanientium  p< 
rum  vesania,  ubique  terrarum  clarioremici 

CAPUT  IX. 
De  filiis  regis  ejusdem. 
Suscepit  igitur  prffifaius  rex  de  sapn 
corvjuge  sua  fllios  quatuor,  providusqua  d 
sucoessu,elegit  regnare  postse  Ulorum  prii 
tum  Hugonem  nomine,  puerum  adhuc,  clai 
indolis  iUustrem.  Gumque  de  ipsius  sacraii 
Hmio  primaies  regni    sagaciores  contuliac 

H  ei  dedere  rcsponsum  :  c<  Sine  puerum,  reX| 
cei,  crescendo  proccdcre  in  viriles  annoe,  ! 
uii  dc  ie  gestum  est,  tanti  regni  pondiu  i 
committas  aeiaii.  »  Erat  autem  idem  puo 
decennis.  Qui  minime  illorum  acquieseeas 
maire  praecipue  instigante,  regio  in  Goo 
adscitis  regni  primoribus,  coronam,  ut  dec 
ex  more  a  pontificibus  fecit  puero  imponL 
cessu  qucque  iemporis  cumadolevissetyOeE 
nil  dominii  rei  pecuHarispraBiervictumetv 
ex  regno,  unde  coronaius  fuerat,  posse  m 
coBpii  corde  tristari  aique  apud  patrem  ali  i 
piamdominU  largiretur  conqueri.Quod  €(jai 
compericns,uterat  avarissima  maritiqueiHi 
fieri  reniiens,  insuper  conviciis  ac  maledict 
nem  lacessebat.  Et  sicut  quidam  ait :  Nm 

C  nium  mulierumf  cum  ifelis,  ipsa  nolit ;  ui  J 
cupiet  uUro  :  nam  quae  prius,ne  fastu  regni 
aliquo,  ingruenie  mariii  infortunio  contM  o 
sola  decretum  sublimavit  puerum,posteato 
iis  nisu,  ac  si  hostem  alienigenam,  turpi^ 
verbis  ei  operibus.  iUe  vero  cernens  se  non 
diuiius  talia  (equanimiter  tolerare,  junctiii 
aliquibus  suo;  miSLiis  juvenibus,  capit  iate 
diripere  ad  Hbitum  res  genitorum.  Tamei 
posi  Dei  nutu  in  sc  reversus,  ad  genitorei  i 
humili  eos  satisfaciione  benevoios  erga  86  n 
Tunc  dcmum  ab  eiBdcm  largitur  ilH,  ut  o{ 
dccebai  Ulium,  jus  ubique  ac  potesias  reg 
qualis  ei  quanius  posimodum  exstitit,  p 
stylo  nequitexplicari.  QuamhumiUs  ac  dill< 

[)  quio,  patri  ac  matri  servis  ol>edientior,  pfti 
largus  dator,  monachorum  et  clericoroin  o 
tor,  nec  non  apnd  patrem  cunctorum  tO{ 
fidelissimus  interventor,quam  affluenleriiK 
opiiniis  melior,  quis  valei  exsequi  relator? 
modi  enim  fama  ubique  provinciarum  pernl 
optabatur  a  multis,pr«cipue  ab  itaHois.iit  i 
peraret,  in  imperium  sublimari.  Nara  et  ex 
mcnio  proavi,  Magnus  Hugo  dicebatur  a  e 
Duni  igitur  incomparabili  meniis  simul  ae  e 
decorc  florcret,  cxigcniibus  mojorum  flagit 
pcnic  Utum  mors  invida  mundo  sobriqvi 
quale  justiiium  contigit  aniversisi  nullo  m 


HISTORIARUM  LIBRI  QUINQUE.  -  LIB.  HI. 


666 


wkA  elpriikii.  De  oiyiis  etiam  funere  subsequentee  ^  quam  civile  patratur.Inierea  cum  superhiavenera- 


bicos  rogatuB  a  fratribus  cecini : 

masmator,  parce  mcBstis  mundialibus, 
Succurrat  fletus  intimis  doloribus  : 
Pascat  mcerentes  singultuum  gemitus, 
Humanum  decus  dum  rapit  interitus. 
Annis  florebat  mundo  juvenilibus, 
Ter  denis  minus  excreverat  duobus, 
Regnorum  lumen  Hugo,  regnum  maximus. 
Quem  nox  funesta  invidit  hominibus. 
Non  alter  nostro  talis  emicat  ffivo, 
Regnid  spcctatus,  adscitus  imperio. 
Bellorum  tanto  decoretur  triumpho, 
Vjgore  pari  valeat  corporeo. 
Quos  gens  Francorum  vigebat  laetabunda, 
Fideique  pace  tota  simul  Gallia. 
Omnis  qucm  prona  poscebat  Italia, 
Cssar  ut  jura  promeret  regalia. 
Sed  te  non  nostra,  juvenum  pulcherrime, 
Heu  !  proh  dolor !  tempora  meruere  ; 
Qdibus  mundant  malorum  miserifis, 
Yires  bonorum  corruunt  assidue. 
Tu  dolor  matris,  calamitasque  patris, 
Cradele  nimis  monimentum  germanis  : 
llGcror  communis  cunctis  in  palatiis, 
Justitiumque  populorum  ultimis. 
Leone  presso,  virgo  solem  ceperat, 
Tua  cum  dirus  membra  pallor  occupat. 
Denis  diebus  sorte  fit  lux  septima, 
Te  patri  fama  perdidisse  nuntiat. 
Jam  saculorum,  cerne,  rector  optime, 
Gentem  Francorum  qui  regat  tutissime, 
Hostemque  saevum  valeat  repellere  : 
Pactum  quietis  illi  da  perpetuas. 

Qni  in  eadem  qua  primitus  coronatus  fuerat  ec- 
dasMi,  beati  mariyris  Gornelii  videlicet,  regio  in 
CSompeBdio  eet  eepuitue.  Post  c^Jus  obitum  coepit 
ilenim  idem  rez  tractare,  quis  potissimum  ex  resi- 
filios  poat  se  regBare  deberet.Conetitueratau* 
teeandomBurgundieducem  Henricum  nomine 
Hngonem  natam,ip8umqae  decrevii  pro  fratre 
in  regnum  snblimare.  Sed  rursum  mater  mulicbri 
nnimositate  agitata,  tam  a  patre  quam  a  cffiteris, 
qni  {wrti  illius  favebaat,  dissentit,  dicens  :  Ter- 
tMimtdregnimoderameii  prastantiorem  forefilium. 


bilem  Patrem  Wiilelmum  con8uluis8et,apud  Divio- 
nensi  castro^quid  agere  deberet ;  oransque,  ut  erat 
vir  totius  mansuetudinis  ct  pietatis,  qualiter  tam 
pro  se  quam  pro  illis  Dominum  oraret,t€Llo  respon- 
sum  ab  eodem  suscepit:  «  Mominissc  te,o  rer^con- 
venit  injuriarum  opprobriorumquc  patri  ac  matri  a 
te  iliatorum  in  tua  juventute,  quoniam  talia  tibi, 
justo  judice  Deo  permittcnte,  a  filiis  ingeruntur, 
qualia  tu  ipse  genitoribus  ingessisH.»  Hsc  audiens 
rex  patientissime  tulit;scque  ultro  culpabilem  cla- 
mans^  non  negavit.  Deinde  post  obsidionem  ac  de- 
populationem  utriusque  provinciaB,  ad  pacem  re- 
deuntes,paulisper  quieverunt.Anno  quoquesequenti 
mense  Julio  Robertus  rex  apud  castrum  Melcdu- 

H  nense  diem  clausit  extremum,  delatumque  est  cor- 
pus  ejus  ad  ecolesiam  sancli  Dionysii  martyris,  ac 
in  eadem  sepultum.  Tunc  rursus  oritur  inter  ma- 
trem  et  fllios  rediviva  discordiae  crudeli(as,ac  pro;- 
teritarum  irarum  ft*ena  laxant  inveterata  odia.  Diu 
multumque  vastando  resproprias  debtocohatum  est, 
donec  Fulco  Andegavorum  comes,  cognatus  [al., 
avunculus]  scilioet  ipsornm,  matrem  rcdarguens 
eur  bestialemvesaniam  erga  niiosexerceret,utrum- 
que  parentem  in  pacem  reducerct.  Sequenti  vero 
anno  eodem  mense,  atque  in  eodem  castro  quo  rex 
obierat  et  ipsa  obiit,  indeque  portata  est  ad  sancti 
Dionysii  basilicam,  ac  juxta  regem  sepulta.  Henri- 
cus  nempe  rex,  patcrnis  rebus  potitus,  germanum 
suum  Robertum  constiluit  Ijurgundias  ducem.Prffi- 
terea  cum  idem  rex  rempublicam  vivaci  mente  et 

C  agili  corpore  regni  sui  discuteret,  tunc  contigit  ut 
Leolericus  Senonum  archipraesul  obiret.  Ille  vero 
unum  de  susgcntilisnobilibusconsecrarimandavit 
atque  in  ejus  loco  subrogari.  Sed  Odo  rerum  ditis- 
8imus,Iicet  flde  pauper,  alterum  econtra  dclegerat, 
ne  jus  rcgium  hac  in  parte  foret  integrum.  Nam  qui 
viventi  patri  Roberto  multa  tam  vi  quam  calliditate 
subripuerat;  arte  simili  filiis  facere  cupiebat.Gum 
enim  primitus  civitates,  Trecorum  videlicet  ac  Mel- 
dorum,cum  multiplicibus  castris,  illi  prsripuisset, 
post  mortem  ejns  conjugiet  filiis  illius  Senonicam 
subripuit  urbem,  quam  etiam  tunc  adversus  ilios 
infamis  possessor  vallaverat.Quod  cerncnsHenricus, 
acra  animi  ferocitate  tandiu  illuminsecutusestdo- 
bellando,  quousque  genu  flectens  ei  se  subderet, 
qvi  et  Robertipatrisnomineceosebator.Hocquippe  d  ejusque  ditioni  obediens  pararet.  Erat  enim  isdem 

Odo  natus  ex  fllia  Ghuonradi  regis  Austrasiorum 
Berta  nomine,  licet  a  patris  sui  proavis  obscurffi 
duxisset  genus  line».  Et  quoniam  rcgi  Rodulfo, 
avunculo  scilioet  ejus,  non  erat  proles  ulla^  qus 
foret  regni  heres,  praesumpsit  ipso  vivente,  vi  po- 
tius  quam  amore,  regni  habenas  praeripere,  confe- 
rensinsuper  multadonaria,  ut  eisassensum  pra^be- 
rentprimores  patriae.  Sed  nequidquam  :  Domini  est 
enimregnum,  et  cuicunquevoluerit,  dabitillud.  Est 
etiam  proverbium  :  Secundum  fldem  hominis  erit 
amicus  illius.  Gens  enim  praecipue  regni  cjusdem 
aBsertionem  fidei  floccipenditi  et  fesdus  pro  nihilo 


firmtres  seminarium  dieoordiaB  fuit.Goadunati8 
lini^ine  rez  metropoli  Remis  regni  primatibus, 
ntabilivit  regni  coron»  Henrieum,  quem  delegerat. 
Tttne  demnm  post  aliqnod  temporis  spatium,  illi 
dno  frntreB,  firmato  amicitift  ftedore,  prvcipue  ob 
ilsalantiam  malris  coepere  vi  invadere  vicos  et 
jMteHi  sui  patris,  ac  circumcirca  diripere  qus  po- 
lerani  bonoram  iiliu8.NamiIle,quem  regem  fecerat, 
BragM  illi  castrum  8ubripuit:altervero  in  Burgun* 
div  partibns  Avalionem  atque  Belnensem  [a/.,Bel- 
leniem].Pro  quibus  rex  gravi  turbatus  amore,col- 
ligene  exercitum  ascenditBurgimdiam^beliomplus 


667 


RUDULFI  CLABRI  MONACHI  CLUNIAG. 


ducit.  Exstitit  igitur  post  mortcm  Henrici  impera-  A  navigio,  velociter  illi  adfuit.  Qui  duro  stmuloonve^ 


toris,  qui  fuit  nepos  regis  Rodulfl,  Chuonradus  de 
quo  in  subsequentibus  narrabimus,habens  in  con- 
jugio  neptem  praefati  Rodulfi  :  ob  hoc  maxime  va- 
lenter  resistens  contradicebatOdoni.Quorum  etiam 
lis  accrrima  regni  utriusque  maximam  fccit  depo- 
pulationem..\d  ultimum  denique  cum  jam  in  con- 
spectu  Dei  excederet  mcnsura  tanti  mali,  coUecto 
undecunque  exercitu  permaximo,  conscendit  Odo 
in  Tullensem  pagum,  quem  jam  saepius  depcipula- 
verat,  ibique  oppugnans  cepit  Barrense  castrum, 
cum  magna  tanion  dircmptionis  eversione  totius 
provinciaB.Cumque  in  eodemcastrolocatis  militibus 
ad  custodirm  ferme  quingcntiSjUttamenipsequan- 
tocius  ad  propria  repedaret;utpote  qui  curisagita- 


nientes  irruunt  in  amplexus,  unus  Bimplioitale 
revera,  caeteri  dolo  illecti,  simulatas  pacis  atque 
amicitiffi  miscuere  colloquia.  Post  Gnem  vero  insi- 

mulatorum  verborum  coepto  recessu.jam  longiuscule 
progrediente  Willelmo,  revocavit  eum  Tebaldaa 
quasi  secretiora  adhuc  ei  loquens  crediturus,  aea 
charius  valedicturus.AtilleremumdextraaccipienSy 
prohibuit  ut,nemo  suorum  exiens  eum  sequeretar, 
exsilivit  ad  ripam.Tcbaldusquoqueillumappropin- 
quans,  quasi  aliquid  locuturus,  illico  exerta,  quam 
ad  hoc  tulerat  sub  pallio,  spata,  unoictu  aoorpore 
caput  decussit.  Quod  cementes  qui  cum  Willelmo 
venerant,  rcmigando  fugam  arripiunt,  nuntiavere 
Rothomagensibus  ut  contigerat.Brat  enim  Willelmo 


batur  innumerisrpraestolabantur  itaque  illum  legati  n  filius  exconcubinaRichardusnomine,tamen  adhuc 


ex  Italia  directi,  deferentes  ei  arrham  principatus, 
ut  agebant,  totius  Italiae  regionis.  Contempserant 
enim  suum  principem,  praedictum  videlicet  Chuon- 
radum,  Mediolanenses^conjuratione  facta  adversus 
eum,  junctis  sibi  quos  pot^rant  ex  civitatibus  in 
circuitu.  Existimabant  quoque  eumdem  Odonem 
posse  percipere  regnum  Au8trasiorum,atque  ad  eos 
transire,  ut  illis  gereret  principatum.Sed  sicut  ait: 
Manufortis  insignis  prajcentor  bellorum  Domini  : 
Dejecisti  'eos,  inquiens,  dum  alletmrentur^  ita  con- 
tigit.  Nam  subito  Gocilo  dux  totius  primae  Rhetiae 
regionis  eis  Rhenum  cum  exercitu  nimio  in  eum 
irruen;B,  omnem  Odonis  exercitum  in  fugam  vertit, 
licet  ex  utraque  parte  plurima  multitudo  moriens 
corruerit.Tunc  denique  et  ipse  Odo  miserrime  inte- 


adolescens.  Quem  accipientes  sui  statuerunt  pro 
patre  principem  regni.Tebaldusnempe  patratoace- 
lere  concitus  perrexit  ad   Heribertum   Trecorum 
comitem,  petens  ab  eo  sororem  ipsiua  dari  sibi  in 
conjugium,  uxorem  scilicetpraedictiWillelmiqaem 
interfecerat.  At  ille  statim  promisit  dari,  vocans 
eam  ad  colloquium  sui,  quae  nondum  genuerat  pro- 
lem,  quasi  consolaturus  ex  damno  mariti,  tradidit. 
illam  Tebaldo,  detestabile  satisin  coi^ugiunru  Exqu». 
gcnuit  Odonem,  patremvidelicet  i6tius,cujasfineni. 
teterrimumsupradiximus.IIludetiamcommemorari 
in  calce  tertii  libeili  placuit,  qualiter  vindexdivina 
potestas  totius  boni  moderatrix,  insolentiaehumani 
generis  vel  ultrix  impraesentiarum  exstiterit.  Olim 
igitur  circa  millesimum  incarnati  Verbi  annum, 


riit;  cujus  lacerum  cadaver  Rogerius  Catalonorum  C  cum  rex  Robertus  accepisset  sibireginamConatao- 


praesul,  habens  secum  virum  venerabilem  abbatem 
Richardum,  a  ceede  suspiciens  uxori  reddidit.  (24) 
[Narrant  ctiam  pIcrique,quod  corpus  ejus  diu  mul- 
tumque  quffisitum  inveniri  non  potuit,  donec  uxor 
ejus  veniens  tali  intersignio  invenit :  habebat  enim 
verrucam  inter  genitalia  et  anum.l  Quod  sic  inven- 
tum  accipiens,  direxit  illud  Turonis/ibique  sepul- 
tum  est  juxta  patrem  suum  in  atriosancti  Martini 
superioris  coenobii.  Et  quidem  finis  Odonis  talis 
exstitit.Quem  idcirco  huicseriei  intexerevoluimus, 
qualiter  impraesentiarumcognoscereturrerum  Crea- 
tor  justissimus  potenter  explere,  quod  olim  Thes- 
moforo  suo  Moysi  promi8it:£^o,inquiens,Dommti«, 
qui  judico  peccata  patrum  in  /iliis  in  tertiam  et  quar- 


tiam  a  partibus  Aquitaniffi  inconjugium,coBperaot 
confluere  gratia  ejusdem  reginae  in  Franciam  atqaa 
Burgundiam,  ab  Avernia  et  Aquitania,  homines 
omni  levitate  vanissimi,  moribus  et  veste  dislorti, 
armis  et  equorum  phaieris  incompositi,  a  medioea- 
pitis  nudati,  histrionum  more  barbia  rasif  ea« 
ligis  et  ocreis  turpissimi,  fidei  et  pacia  fodoe 
omnino  vacui.  Quorum  itaqae  nefanda  exemplaria, 
heul  proh  dolorl  tota  gens  Francorum  nuper  om- 
nium  honestissima  ao  fiurgundionamaitibundara- 
puit,  donecomnis  foretnequitiaBetturpitudiniaiUo* 
rum  conformis.  Si  quilibet  vero  religioaua  aeOeom 
timens  talia  gerentes  compescere  tentaviaaet»  ab 
eisdem  insania  notabatur.  Sed  virint^enimafidel 


tam  generationem,  Tertius  namque  I^c  Odo,  de  quo  ])  ac  constanti»  pater,videIicetWilIelma8,  qaemjani 


a  nobis  sermo  superior  est  habitus,nepos  fuitillius 
Tebaldi  Camoti  comitis,cuicognomenTricatorfuit. 
Hic  nempe  quondam  junctus  Arnulfo  Fiandrensi 
comiti,  expetens  per  legatos  W^illelmum  Rothoma- 
gorum  ducem  velut  ad  familiarecolloquium  pacis, 
promittens  se  ex  parte  regis  Francorum  seu  Hugo- 
nis  Magni,qui  fuerat  filius  Roberti  regis,quem  Otto 
dux  Saxonum,postea  vero  imperator  Romanorum, 
Suessionis  intcrfecit,et  utilia  esse  dicturum:  at  ille 
quoque,  ut  erat  vir  innocens,  licet  potontissimus, 
ubi  illi  constituerat,  per  fluvium  Sequanae  evectus^ 


supra  commemoravimus,  rejectopudoreaompUiqoe 
spiritali  invectione,  regem  pariter  ac  reginamy  tm 
talia  in  suo  regnopermitterentfleri,acerrimeinore- 
pavit,  quippe  quod  ceterorum  honeatisaimam  ho* 
nore  et  religiositate  diutius  claruerat  regnorom. 
Gaeteros  quoque  inferioris  gradua  aeu  ordinia  Ha 
redarguens  comminabatur,at  pleriqoemonitioniboa 
illius  coerciti,  relicta  supen^tiosa  vanitate,  inpri- 
stinum  se  reformarentusum.Asaerebat  igituridam 
abbas  haec  omnia  molimina  calteria  eaae  Satana; 
ac  si  quis  hominum  talibus  insigniis  caltenatoaex 


(24)  In  uno  cod.additasuntsequentiainmargine,  sed  recentiore  manu. 


660 


HISTORIARUM  LIBRI  QULNQUE.  —  LIB.  IV. 


670 


hoo  8»culo  migrasset,  difficulter  a  diaboli  viDCulis  A 
posee  eripi.  In  pluribus  tamen  nequam  usus  eon- 
yaluit,  ciyus  etiam  detestans  elogium  paucis  heroi- 
cis  pernotavi  : 

Anno  post  Dominum  terris  de  Virgine  natum 
Milleno,  gravibus  homines  erroribus  acti, 
Dum  cupimus  rorum  species  intendere  plures, 
Praeteritisque  placet  studiis  componere  mores, 
Objectat  sese  novitas'  ineauta  periclis. 
Ecce  pnora  sibi  rident,  et  tempora  nostri. 
Ludicra,  qusque  probris  sociant,  tumque  usibus 

[aptant. 
Turpia  nec  horrcnt,  animis  et  seria  calcant. 


Quas  justos  rexere  viros,  honesta  refutant. 
Corpore  perverso  creat  haec  nunc  vita  tyrannos, 
Trunca  veste  viros.  sine  foedere  pacis  ineptos. 
Consilio  muliebre  gemil  respublica  laza. 
Fraus,  raptus,  quodcunque   nefas   dominantur  in 

[orbe. 
Nullus  honor  snnctis,  nulla  est  reverentia  sacns. 
Hinc  gladius,  pestisque,  famcs.populantur  ubique. 
Ncc  tamen  impietas  hominum  correcta  pepercit, 
Ac  nisi  magna  Dei  pietas  protenderet  iram, 
Infernus  hos  terricrepo  consumeret  ore. 
Hoc  habet  infelix  peccandi  consuetudo, 
Quod  plus  quis  peccat  minus  hic  peccare  pavescat, 
Quisque  minus  peccat,magis  hic  peccare  timescat 


I. 

II. 

m. 


IV. 
V. 
VI. 
VII. 


LIBEB  QUARIUS. 

CAITULA  LIBRI  QUARTI. 


De  universalUate  Ecclesia*  a  Constaniinopolilanis  injuste  requisita, 

De  fueresi  in  Italia  inventn. 

Quod  peccatis  hominum  exigentibus^  Domino  pennittente,  a  nequam  spiritibus  alvjuando  fianl  mi' 

racula, 
De  fame  validissimaf  quse  contigit  in  orbe  terrarum, 
De  pace  et  abundantia  anni  mitlesimi  a  passione  Domini, 

De  confluentia  populi  totius  orbis,  qux  ad  sepulcrum  Domini  llierosolymis  facta  est, 
De  prxliis  Sarracenorum  adversus  Christianos  in  .-ifric^e  partibus. 

VIII.  De  Leuticorum  prsetio  adversus  Chrislianos  in  partibus  Aquilonis, 

IX.  De  signo  quod  m  sole  apparuit. 


PRiEFATIO.  B 

Post  multipliciaprodigiorum  aigna,qu8B  tam  ante 

^aam  po8t,circa  tamen  annum  Christi  Domini  mil- 

Imimam  in  orbe  terrarum  contigere,  plures  fuisse 

^onstai  sagaci  mente  viros  industrios,  qui  non  his 

Xninora  propinquante  ejusdem  Dominics  passionis  . 

Wino  miUetimo  fore  prsdizere;  quod  utique  eviden- 

%i88ime  contigit.  Mortuo  quoque,  ut  jam  diximus, 

Senricopiissimo  iroperatore,cui  soilicet  nulla  proles 

«Lstitity  qui  in  regnum  post  illum  euccederet,  non- 

^nlli  8680  inferre  tentantes  de  primatibns,qui  tamen 

potiii8  ut  regni  corona  fulgerent,  quam  profectum 

Teipublicffi  moderamenque  juatitiae  exercerent :  pro; 

«unetia  ergo  quidam  Ghuonradus,  qocm  superius 

^tazavimus,  audax  animo  et  viribus  ingens,  sed  iide 

^ion  mnltum  firmus.  Cum  enim  diu  multumqud  de  p 

wnsiitoendo  regni  principe,ac  praecipue  inter  prs- 

.siileay  tractatom  fuisset^  visum  est  eis  ipbnm  Chuon- 

Mdom  debere  eligere,  nisi  quod  unum  intererat, 

propter  quod  Henricus  etiam  illum  valde  exosum 

liabuerat.Habebatenim  conjugem,quffi  illi  erat  af (1- 

nis,  qnam  etiam  primitus  quidam  cognatus  ipsius 

diuerat.  Prcterea  innotuerunt  ei  pontiflces,  quid 

potiaeimum  vellet,  aut  tale  coi\jugium,quod  mani- 

festtsaime  sacrs  auctoritati  nimium  repugnabat,te- 

nere ;  seu»  eo  dimi8so,coronam  imperii  sumere.Qui 

protinus  dimittendum  promisit  talis  incesti  conju- 

gium,  seque  parere  diligentissime  illorum  dictis,et 

obedire  consiliis.  Deinde  vero  mittunt  ad.  papam 


Romanum,ut  eis  in  hoc  quod  decrcverant  consenti- 
ret.  Qui  statim  libentissime  annuit,  mandans  insu- 
per  ut  qiiantocius,  suscepto  Gcrmani»  sceptro,  Ro- 
mam  pergeret  suscepturus  totius  ItalidQ  corooam. 
Interea  indeptus  regni  infula  Chuonradus  Italiam 
perrexit,  sccumque  ducens  uxorem,  quam,  ut  dixi- 
mus,  illicito  ceperat  matrimonio.  Cui  protinus  in 
descensu  AIpium,quem  Curiam  Gallorum  licetcor- 
rupte  vocantyin  oppidoCumis  occurrit  cum  summo 
apparatu  papa  Romanus,ut  ante  spoponderat.Fuere 
tunc  quidam  de  marchionibus  ItaliaB,  qui  minus  ei 
assensum  praebuerunt.Sicenim  illis  facere  mos  est, 
ut  jam  supra  taxavimus,  in  mortibus  imperatorum. 
Nam  et  Papionses,  casterorum  supcrbissimi,  pala- 
tium  regis  in  sua  civitate  operoso  sumptu  constru- 
ctum  destruxerant  usquead  solum.llleveroutcom- 
perit,  ferociter  irruit,  Iporeiam  primitus  civitatem 
capiens,  deinde  caeteras  cum  castris  universis  pro- 
pri®  subjiciens  ditioni.  Sicque  ^omam  deveniens, 
coronam  ex  more  sumpsit  imperii.  Cui  dum  episcopi 
suggererent,  ut  auctoritate  Romani  pontificis,qua- 
liter  illis  promiserat,  repudium  illiciti  faceret  con- 
jugii,  graviter  aocipiens,  iixit  :  Se  imperatorem 
creatum  nullo  modo  debere  uxore  viduari,  ac,  sicut 
inepte  ceperat,  tenuit. 

CAPUT  PRIMUM. 
De   universatitate    Ecclesiss   a  Constantinopolitanis 

injuste  requisita. 
Circaannum  igiturDomini  miliesimumvicesimum 


671 


RODULFI  GLABRI  MONACHI  CLUNIAC. 


«rs 


quartuin,ConstantiQopolilanu8  praesul  cum  suo  prin- 
cipc  Rasilio,  aliique  nonnulli  Graecorum  consilium 
iniere,  quatenus  cum  consensu  Romani  pontidcis 
liceret  EcclesiamConstantinopolitanam  in  suo  orbe, 
sicutiRomanainuniversOiUniversalemdiciethaberi. 
Qui  statim  miserunt  qiii  deferrent  multaacdiversa 
doQorum  xeniaRomam  tam  pontifici  quamcaeteris 
quos  suas  parti  faverc  conspicerent.  Ubi  convenien- 
tes,  exposuerunt  apud  pontificem  sum  profectionis 
querelam.  Sed  quid  non  pcrtentat  Cfficus  amor  ha- 
bendi?  estque  provcrbium,  aureo  pugillo  murum 
frangere  fcrreum.  Ac  licet  pro  tempore  philargyria 
mundi  regina  (lucat  appellan,in  Romanis  tamen  in- 
explebile  oubile  locavit.Mox  namque  utvidereGrac- 
corum  sibi  dcfcrre  fulgidas  opes,  versum  est  cor 
illorum  ad  fraudulentia;  diverlicu!a,pertentantes  an 
forto  clanrulo  concedere  quiverant  quod  petebatur. 
Sed  nequaquam.  Non  enim  potest  falli  summa  Ve- 
ritas,  qu»  spopondit  :  Portae  infcri  non prspvalcbunt 
advcrsus  eam.Ducn  ergo  adhuc  leni  sub  murmurehu- 
jusce  machinatores  in  conclavi  sese  putarent  talia 
tractavisse,  velox  fama  de  ipsis  per  universam  Ita- 
liam  decurrit.Sed  qualis  tunc  tumultus,quam  vehe- 
mens  commotio  percunctosex8titit,qui  audierunt, 
dici  non  valet.Prajcipue  tamenvir  prudentissimus, 
Pater  videlicet  Willelmus^  de  quo  jam  diximus,  ad 
Romanum  pontiflcem  de  hac  re  misit  epistolam  cor- 
porebrevcm,sed  materia  ingentem,ac  sermonepun- 
gentem,ta1ia  continentem  : «  Gratia  Dei  et  reverentia 
beati  apostolorum  principis  Petri  sedium  in  orbe 
terrarum  excellentissimo,  indepto  papaB  Joanni[a/., 
Gregorio],  Willelmus  orucis  Christi  servus,  sedem 
judicii  cnm  apostolis,et  regni  coronam.Magistri  gen- 
tium  dictis  instruimur,seniorem  non  increpandum. 
Idem  tamen  alias  dicit :  Factus  sum  insipienSj  vos 
me  coegistis,  Idcirco  igitur  filiationis  diligentia  horta* 
mur  communem  vestram  paternitatem^  qualiter  in 
uno  imitemini  cogitationes  hominum,  providentem 
Dominum  Salvatorem,  ut  dicatis  ad  aliquem  vobis 
unanimem,quemadmodum  ipse  Petro  :  Quiddicunt 
iwmines  de  mel  Si  vero  responsum  iliius  ex  Rde 
fuerit^  animadvertite  qualiter  sonuerit.  6i  autem 
clare,  custodite  ne  obfuscetur.  Si  vero  obsoure,  lux 
mundi  oranda  e8t,qualiter  ita  fulgeatis,ut  universis 
in  gremio  Ecolesiae  constitutis  ad  viam  mandatorum 
Dei  gradiendam  lumen  praebeatis.  Sed  est  fama  rei, 
qu8B  nuper  erga  nos  accidit,de  qua  quis  audiens  non 
scandalizatur,  noverit  se  longe  ab  amore  superno 
disparari.  Quoniam  licet  potestas  Romani  imperii, 
quae  olim  in  orbe  terrarum  monarches  viguit,nunc 
per  diversa  terrarum  innumeris  regatur  sceptris,  li- 
gandi  solvendique  in  terra  et  in  coelo  potestas,dono 
fnviolabili  incumbit  magisterio  Pctri.Atque  istaid- 
circo  diximus,  ut  animadvertatis  non  aliter  Grfficis 
quam  cenodoiia  hujusce  quam  audivimus^apud  vos 
requirere  impetraviase.  De  cajtero  quoque  optamus, 
uti  universalem  decet  antistitem,  vos  acrius  in  cor- 
rectiono  ac  disciplinasanctfeetapostolicaeEcclesice 
yigere,  sterneque  ao  feliciter  valere.  Erat  quippe 


A  Joannes  [Gregorius]  iate,  oognomento  Roiiiaiimf 
frater  illiua  fienedioti  [Joannie],  oni  n  episooptftnai 
successerat  largitione  peeuni»,  repente  ex  laieaU 
ordine  neophytus  constitutus  praesul.SediiuBoleiitia 
Romanorum  hujusmodi  adinyenit  palliate  sobdo- 
lositatis  ridiculum,  scilioet  ut  quemconque  pro  eoo 
libitu  in  praesentiarum  ad  pontiflcatnmoniciamde- 
lcgerint,  mutato  nomine,  quod  illi  prioe  (berat,ali- 
quo  magnorum  pontificum  nomine  illum  app^ari 
decernunt.  Re  vora  qaem  si  non  meritum  ra,Baltein 
nomen  extollat.  Pr»terea  CoQstantinopoH  ad  pra- 
pria  rcmeantes,  confhtata  illorum  ntkdique  tumida 
prassumptio  conquievit. 

CAPUT  II. 
De  hasresi  in  Italia  inventa. 

n      Castrum  igitur  erat  per  idcm  tempus  in  gent^ 
Longobardorum,quod  ut  erat  vocabatur,Mon8  vide-^ 
licet  fortis,  plenum  etiam  ex  nobilioribus  ejusdeir:^ 
gentis.  Ros  nempe  cunctos  itamaculaverathaBretic^ 
pravitas,ut  ante  erat  illis  crudeli  morle  Qniri^quai^ 
ab  illa  quoquomodo  possent  ad  salul>emmam  Ghri- 
sti  Domini  fldem  revocari.Golebanteniin  idola  more 
paganorum,  ac  cum  Judaeis  inepta  aaerificia  litan 
nitebantur.Ssepissime  denique  tam  Blainfredue  mu- 
chionum  prudentissimus,  quaim&ater  qjUsAlricns 
Astensis  urbis  presul,  in  cajne  aoilieet  ^iaocA 
locatum  habebatur  predietum  etotrtoiy- oalerique 
marchiones  ac  praBSulee  eiroumcirca  ereberrimoB 
illis  assultus  intulerunt,capiente8  ex  eis  nonnuUoii 
quos  dum  non  qnivissent  revocare  ab  insania,  igne 
cremavere.  Contigit  ergo  m  vicino  haberi  aliud  ea- 

^  Btrum  nostrtt  religioniset  fldei^in  quo  quidam  mileB 
aliquando  segrotans  ad  extremum  pene  deveiienl 
Ad  quem  utique  visitandum  exhtereticdrain  eMiSo 
illorum  pnecipua,  Juxta  morem,  Temteir  nmK9,ie- 
vera  potius  ut  evidentior  fleret  aecCa  «ijQadend  ae- 
quitiffiy  protinus  ut  egrediene  domnm  te  qua  «ger 
decnbabat,  intraret,  repente  prbspioites  h  qtdhsk- 
guebat,  vidit  intrare  cum  eadem  mulimre  atf  ee  unttn- 
merabilem  exercitum  in  nfgerrimia  vestfbiu  fitfnb- 
busque  teterrimis.  Quaveroingresfiaypostqaamleii- 
guentis  frontem,  ac  pulsum  pectoriBy  et  eiBleray  ut 
U8US  habei,  manu  perlustravisset,  ptmiiuitiaretqtie 
illum  convatiturum  in  prozimum^demb  e^p^essaeitt, 
totaque  simul  fkmiliacum  illa  scdtim  reiiqnere  ioflr- 
mum.Statim  quoque  adfliit  ifli  nigroraniyquem  ti- 

D  dcrat,globu8,cui  ita^qui  videbatur  iOdram  princq^ 
inflt :  «  Agnoscis  me,  inqnien^  Hugo  t  Boe  enfin  - 
erat  illius  sgri  vocabultmi.  Gumqtue  flle  reBpqndoiM 
diceret :  Tu  quis  es  ?  drdt  ei :  PotentisidttiuB  pqiftp — 
tum,  ac  ditissimus  divitnm  ^o  qui  ocotMo  tibiiSB 
me  tantum  credideris  focere  posse,  ut  a  te  moite^ 
quffi  prffisens  imminet,  eripiam^longoqne  vives  tem-— 
pore.  Et  ut  certissime  cfredas  qaod  epondeo^noTeriM 
meo  auxilio  mcaque  industria  Cbuonndam  hoK 
tempore  imperatorem esse creatum.Tu  qaippebea^ 
nosti  quod  nullus  imperatorum  ita  veiocller  onmeic:' 
Germaniam  atque  Italiam,  sicut  iste^su»  eubjugavi^ 
ditioni.  Novi,  inquiens  sger,  et  mirum  diu  mliu 


4te 


HISTORIARUM  LIBRI  OUINQUE.  —  LIB.  IV. 


G74 


tomcafeterls  fuit.  Deinde  vero  primaB  fraudis  auctor  \  ccdeiitibus,  quod  timc  prucul  dubio  cvidcnlissimc 


t^ecit  :<cNonne  etiam  in  transmarinis  pariibus  rc- 
gliiam  Grteconim  post  Basilium  Michaeli  mihi  obe- 
dienti  tFadidi?  Idcirco  crede  mihi,  et  faciam  tibi 
mnlto  msjora  qoam  sperare  queas,teque  ipsum  sa- 
idtati  restitnam.  Erat  quippe  fama  tunc  temporis 
qnod  idem  MichaelcuhiculariiisfuissetBasilii,clam- 
qiie  illi  venenum  in  potu  ad  necem  dedissct.  Cujus 
procul  dubio  imperii  postmortemcjussumpsitcoro- 
nam.  G^jus  etiam,  ut  par  erat,regimen  imp^  rii  non 
eatis  utile  faft.  Interea  memoratus  Hugo  in  sese  re- 
versus,  dextra  signum  venerabilis  crucis  exprimere 
tentans,  dixit :  «  Ego  vero  Jesum  Dei  Filiom  testor, 
quem  adoro,credo  etconfiteor,non  alium  te  oranino 
cre«Iidero,  nisi  ut  fuisti  et  es,  fallacem  diabolum.M 
Tonc  dsemon  continuo  hanc  vocem  edidit :  «  Quaeso 
ne  braohium  contra  me  erigas.  »  Sicque  continuo 
omnis  ille  globus  ut  fhmusevanuit.Atille  exclamans 
voce  qua  potuit,occurrunt  quippe  domcstici,narrat 
illis  ex  ordine  qusc  vidit,qUae  audivit.Quibus  dictis, 
ipso  die  ante  solis  occasum  obiit.NuIli  denique  du- 
l^um  quoniam  ista  et  sibi  et  nobis  vidit. 

CAPUT  III. 

Quod  peccatif  hominum  cxiQenlibus,  Domino  per- 
miitenie,  a  nequam  spiriiilus  aliquando  fianl  mi- 
racula. 

Divina  igitur  auctoritas  per  Moysen  Judxis  prolata 
taliter  illos  monuit,  dicens  :  Si  fuerit,  inquit,  prO' 
pheia  inier  vos,  loquens  in  nomine  alicujus  deorum 
§emiiuin,quiprxdixerit  quidpiamfnturum^et  fortuitu 
fnieneritynmcredQiis  ei^quoniam  tentat  vosDomintis 


B 


claruit.Multimode  quippc  mciiibrorum  reformatio- 
nes  ibiiiem  vtsae  sunt  exstitisse,ac  insignia  pendere 
oscillorum  multiformia,  ncc  tameu  Moriannas,  vel 
Utzeticae,  seu  Gratinonae  urbium  praesules,  in  quo- 
rum  dioecesibustaliaprofanabantur,diligentiam  hu- 
jusinquirendaerei  adbibuere.  Quin  potius  concilia- 
bula  statuentes,  in  aliquibus  nihil  aliud  nisi  inepti 
lucri  quffisitum  a  plebe,  simul  et  favorem  fallaciae 
exigebant.Interea  Mainfredus,  marchionum  ditissi- 
mu3,hujusmodi  famam  comperiens,misit  e  suis,qui 
vi  rapientes  illud  quod  colebatur  simulacrum  sibi 
deferrent.quem  aestimabnnt  martyrem  venerandum. 
Imperat  idem  marchio  cons/ituere  monasterium  in 
8entiae  castro,quod  est  anliquissimum  inter  Alpes, 
in  honore  Dci  omnipotentis,  cjusdemque  genitricis 
Mariae  semper  Virginis.  In  quo  etiam  post  expletio- 
nem  operis  illum  cum  aliis  quamplurimis  sanctorum 
pignoribus  locare  decreverat.  Post  paululum  quo- 
que  completo  ccclesiae  operc,  statutoque  dedi- 
cationis  die,  accersitis  episcopis  in  giro  de- 
gcntibus,  cum  quibus  ctiam  saepc  nominatus 
abbas  Willolmus,  nonnullique  abbatcs  adfue- 
runt.  Erat  autem  tunc  praedictus  ibi  mango  Jam 
dicto  marchioni  percharissimus  efTectus,  quippe 
quoniam  spondebatse  multo  pretiosiora  sanctorum 
pignora  in  proximo  revelaturum,  quorum  scilicet 
gesta  et  nomina,  atquc  passionum  certamina,  ut 
caetera,  fallaciter  confingebat.  Qui  cum  a  doctiori- 
bus  quibusque  intcrrogaretur,  qualiter  talia  per- 
nosceret,  minus  verisimilia  blaterans  personabat. 


vester,  ut  sciat  si  diligatis  eum,  an  non.Habe-  C  Nam  et  egomet  cum  saepius  nominatx)  abbate  illuc 


DeuM 

mxfiS  ergo  inprfieseoliaruminredissimili  nondispar 

eieaiplum.  Fuit  enim  in  praetcripto  tempore  homo 

ptabeius  mangonum  callidissimus,  ignoti  tamen  no- 

Q^ifl  et  patriae,quoniam  prodiversitatibus  locorum 

qiuerenBlatebram  ne  agnosceretur,fraudulenter  im- 

ponebat  sibi  vocabula,  vel  de  qua  foret  provincia. 

Siflrodiebatquoquee  tumulis  clancule  ossa  evellens  a 

cineribus  nuperrime  defunctorum  hominum,sicque 

impoflita  in  diyerais  apophoretis  venditabat  apud 

fdorimofl  prosanctorummartyrum  seu  confessorum 

reOqaiia.Hic  vero,post  innumcras  hujusce  illusiones 

I^  Galliifl  patratas,  perfuga  venit  ad  loca  Alpium, 

laln  perflspe  brutae  gentes  inhabitant  habentes  in 

^rduifl  plurima  domicilia.Ibi  nempe  se  Stephanum 


deveniens  intereram.  Aiebat  namquc  :  «  Apparet, 
inquiens,  roihi  noctu  angelus,  narratque  ac  docet 
quaecunque  me  velle  scire  noverit,  et  tandiu  apud 
me  manct,  usque  dum  ego  recedere  compello.  » 
Cum  vero  ad  haec  respondentes  sciscitaremus,  an 
vigil  seu  insomnis  hoc  cerneret,  subjunxit :  «  Per 
singulas  pene  noctes  eripit  me  angelus  e  lectulo, 
uxore  mea  ignorante,qui  post  multacolloquiasalu- 
tans  me  atque  deosculans  recedit.  »  Nos  quoque 
exspoliatumcalliditatibus  intelligentes  mendacium, 
cognovimusvirumnon  angelicum,quin  potius  frau- 
dis  ac  malignitatis  ministrum.  Praeterea  pontific^s 
rite  peragentes,  ob  quam  venerant,  Ecclesiie  conse- 
crationem,  intromiserunt  cum  caeteris  reliquiarum 


^nncopavit,  qui  alias  Petrus,  alias  Joannes  dictus  d  pignoribus  ossa  illius  profani  astu  adinventa  ;^  non 

Vierat.  Hlicergo  more solito  noctu  colligens  aloco      ' 

^jectisflimo  igaoti  ossa  hominis,quae  posui/in  cas- 

^tfla  et  feretro,  dicebat  «ibi  angelica  ostensione  re- 

"^flatum  fuiase  quem  flngebat  esse  sanctum  marty- 

^mtnomine  Jufltum.  Mox  quoque  vulgus,  ut  se  in 

talibus  habere  solet,  ignavum   quidquid  rusticanae 

plebifl  fuit  totum  ad  banc  famam  confluit :  pcenitet 

infloper  si  non  est  sibi  morbus,quo  curari  deposcat. 

Tune  dttcit  debiled,  oonfert  munu5cula,  pervigil  te- 

net  excubi^,  ptaratolans  repentina  fore  miracula, 

qas,ut  di)dmus,aIiquotie8  permittuntur  fieria  ma- 

lignifl  flpiritibus  tentatorie,  peccatis  bominum  prae- 


tamen  sine  magna  utriusque  plebis  exsultatione, 
quae  innumerabilis  illico  convenerat.  Contigit  ergo 
ista  fieri  die  xvi  Kalendarum  Novembrium.  Idcirco 
nempe,  quoniam  fautores  hujus  erroris  asserebant 
esse  eadem  Justi  martyris  ossa,qui  eo  die  Bellovaco 
Galliarumpassusurbe;cujuseliamcaputAnlissiodo- 
ro,ubi  natus  etnutritus  fuerat,  relatum  est  et  habe- 
tur.  Sed  ego,  qui  rei  novitatem  noveram,  frivolum 
quod  dicebatur  asserebam.Elegantiorestamen  viro- 
rum  personae  cognoscentes  flgmenta  fallaciae,fidem 
dabant  assertioni  quam  protuleram.  Nocte  denique 
insecuta,  visa  sutit  a  quibusdam  monacborum  sem 


C7 


u 


RODULFI  GLABRI  MONACHl  CLUNIAC. 


m 


uliMiini  roliglooorum  monslruo?aineadcmccclesia  A  (^i^'i^^  pi*^"^iLus  h(ec  stcrilitas  ultionis  in  pariibua 


phantasmaia,atque  a  locello^quo  inclusa  habeban- 
lnro8sa,forma8  nigrorum  iflthiopum  exi8SC,necnon 
ab  ecclcaia  recessiBse.  Et  licet  plures  sans  mentis 
detestabile  flgmentum  abominandum  ciamarent, 
Yulgus  tantumrusticanae  plebis  mangonem  corrup- 
tum  i^justi  nomen  pro  Justo  venerani ,olim  in  suo 
permansit  errore.Nostamen  idcirco  ista  relulimus,ut 
amultiformis  daemonum  seuhumanorumerrorum, 
quiinorbe  passim  abundant,  pr»cipue  in  fontibus 
seuarboribusab  aegris  incaute  veneratis,  caveatur. 

CAPUT  IV. 

De  fame  vaUdissima  ^tfa!  contigit  in  arbe 

terrarum. 

Imminenteigitur  annoincarnati  Christi  millesimo 


Orientis  :  depopulando  Grsciam,deveait  in  Italianu 
Dehinc  infusa  per  Gallia8,transiit  ad  universoB  An* 
glorum  populos.  Tunc  vero  constricta  tota  gens  in- 
digentia  victus,  msgores  ac  mediocres  fame  palle- 
bant  cum  pauperibus.  Gessit  enim  raptua  potentum 
universali  inopiae.  Si  quid  ergo  victus  venundatus 
reperiebatur,  arbitrio  vendentis  pro  libitu  erat  ezce- 
dere,  seu  accipere  pretium.  Nam  in  pleriaque  locis 
fuit  modii  pretium  sexaginta  solidorum,  aliaa  qao- 
que  sextarius  solidorum  quindecim.  Interea  poai 
esum  bestiarum  et  volucrum,urgente  Came  accerri- 
ma,  ccepere  homines  praeripere  in  cibum  morticina 
qusque  ac  dictu  horrenda.  Quidam  vero  fecere 
confugium  evadendae  morlis  ad  radices   eilvarum 


tricesimotcrtio,  quiestapassionecjusdemSalvato-  ^  herbasque  fluviorum,  sed  nequidquam :  non  ergo 


ris  millesimu8,obiere  viri  in  orbe  Romano  famosis- 
8imi,sacrfBque  religionis  signiferi,  Bcnedictus  (25) 
vidclicct  papa  univcrsalis,  ac  rcx  Francorum,  ut 
jam  diximus,  Robertus.  Fulbertus  quoque  Carnoti 
praesulum  incomparabilis,  vir  sapient  ssimus,  nec 
non  praenominatus  pater  monachorum  fundatorque 
ccenobiorum  eximius  Willelmus,  dc  quo  etiamper- 
plura  forent  dicenda  utilia,  nisi  quod  in  libcllo, 
quem  de  vita  et  virtutibus  illius  edidimus,  prolata 
dudum  fuisse  noscuntur.Unum  restat  tamcn,quod 
novi  ibidem  minimc  contineri.  Migravit  enim  prae- 
dictus  Pater  a  saiculo ad teatorum  requieminNeu- 
stria»  partibu9,in  Fiscaranense  videlicct  monasterio 
supra  mareOceanum  constituto,  quod  a  Rothoma- 
gense  urbo  quadraginta  fcrc  milliaribus  distat,  se 


aufugium  irse  ultionis  Dei,  nisi  ad  semetipsum. 
Uorret  denique  referre  quse   tunc  generi  humano 
corruptioncs   acciderunt.  Heul  proh   dolori  quod 
olim  raro  audiri  contigerit,tunc  rabida  inedies  com- 
pulit  vocari  ab  hominibus  humanas  carnes.  Arri- 
picbantur  autem  viantes  a  se  praevalentibus^  mem- 
bratimque  dividebantur  igneque  decocti  vorabantur. 
Multi  quoque  deloco  adlocumfamem  fugiendo  per 
gcntcs  hospitiis  recepti,  noctuque  jugulati,  quibus 
susbepti  junt,in  cibum  fuerunt.Pleriqueveropomo 
ostcnsovei  ovopueris,  adremota  circumventos  tru- 
cidatosque  devoraverunt.  Gorpora  defunctorum  u 
locis  plurimis  ab   humo  evulsa,  nihilominus  fami 
subvenerunt.  Qu®  denique  rabiei  insanies  in  tantum 
excrevit,  ut  tutius  moraretur  solidarium  absque 


pultusque  est,uti  tantum  condecebat  virum,in  loco  C  raptore  genus  pecudum  quam  hominum.Nam  veluti 

optimo  ejusdem  ecclesias.   Post  aliquot  vero  dies 

contigit  ut  pucruliis  ferme  deccnnis  validaconfectus 

sgritudine  ad  sepulcrum  illius  gratiarecuperando) 

sanitatis  duceretur,  ibique  a  parentibus  dimissus 

decubabat  solus.  Qui  subito  respicions,  vidit  super 

idem  scpulcrum  insidentem  aviculam  formam  co- 

lumbae  prffifcrentem,quam  diu  intuens  obdormivit. 

Dehinc  loni  expletus  somno,evigilan8  ita  se  reporit 

incolumem,  ac  si  nihil   aegritudinis   persensisset. 

Suscipiunt  itaque  Iffiti  parentes  suum,  fit  omnibus 

commune  gaudium.  Sequenti  itaque  tempore  coepit 

in  universo  orbe  terrarum  fames  convalescere,  ac 

interilus  pene  univcrsi  humani  generis  imminere. 

Nam  temperies  aeris  sic  intempestiva  esteffccta,  ut 


jam  in  usum  devenire  deberet  cames  humanas  co- 
medi,  quidam  decoctas  detulit  venundandaa  in  fo- 
rum  Trenorchii,ac  si  fliissent  alicigus  pecudis.Qai 
deprchensus,  crimen  flagitii  non  negavit ;  deinde 
arctatus  loris,  igne  crematuB  est.  Garnem  autem 
illam  humoabsconsamaltcrefTodiens,  noctu  come- 
dit.Pari  modo  et  ille  igne  combustus  est.  Est  nempe 
ecclesia  a  civitateMatisconensetribus  fere  miUibus 
distans^in  silva  Castanedi  sita,  sine  plebe  solitariay 
sancto  Joanni  dicata.Juxta  quam  locaverat  qaidam 
f^ralis  homo  tugurium,  qui  ibidem  multitadinem 
transeuntium  vel  ad  se  divertentium  trucidans,  in 
nefandissimum  sumpsit  edulium.Contigit  siquidem 
una  dierum,ut  vir  quidam  cuni  muliere  illuo  diver* 


nullius  sationis  proveniret  tempus  congruum,  nec  n  tens  ad  hospitium,  paululum  conquievit.  Dehinc 


messioni  prcccipue  ob  inundantiam  aquarum  foret 
opportunum.  Videbanturenim  inter  seipsaelementa 
pugnam  discordiae  agere,  cum  procul  dnbio  vin- 
dictam  exercerent  humanse  insolentiae.  Assiduis 
enim  imbribus  itacomplutaeratuniversa  tcllus,  ut 
in  spatio  trium  annorum  nulli  reperirentur  sulci 
utilcs  seminibus.  Tempore  quoque  messis  herbae 
agrestes,atque  infelix  loli^jn,  totam  operuerant  su- 
perficiem  agrorum.  Modius  quoque  sementis  ubi 
magis  proficiebat,  reddebat  in  messe  scxtarium, 
ipseque  sextarius  vlx  referebat  pugillum.  Goeperat 
(25}  Joann.  XIX,  nou  BenedictuSi  an.  1033  obiit. 


cum  duceret  oculos  per  angulos  tugurii,  prospexii 
detruncata  capita  virorum,  atque  mulierum^  et  in- 
fantium.  Qui  protinus  palluit,  egredi  cupiens,  sed 
pestifor  ille  possessor  tugurii  renitens,  vi  manere 
compellebat.  Sed  ille  pertimescens  mortia  decipu- 
lam,  praevaluit,  concitusque  ad  civitatemcamuxore 
perrexit.  Ad  quam  veniens,  quod  comperetat  Ottoni 
comiti,  cffiterisque  civibus  indicavit.  Qui  protinas 
mittentes  viros  quamplurimos,  qui  rei  veritatem 
inquirerent,pergentesque  velocius  repererant  illam 
crudelissimum  in  suo  tugurio  cum  quadragintaocto 


«n 


HISTORIARUM  LIBRI  QUINQDE.  —  LIB.  IV. 


678 


«H^ilibus  trucidatorum.quorum  carnes  ore  bclluino  A. 

iporaverat.  Quem  deduceutes  ad  civilatem,  in  quo- 

dam  horreo  religatum  ad  slipitem,  ut  ipsi  postmo- 

dum  conapeximus,  igne  combusserunt.  Tunc  etiam 

perlentatum  est  in  eisdem  partibus,  quod  nusquam 

eomperimus  quempiam  fecisse.  EfTodiebant  enim 

plerique  albam  humum  argill»  similem,  permiscen. 

tes  quantum  erat  farinsB,  vel  cantabro ;  exinde  pa- 

nes  coniiciebant,  ut  vel  sic  inedi®  mortis-succurre 

rent.  In  hoc  conGciendo  spes  tantum  erat  evadendi 

s^d  profectus  inanis.  Tenebat  ergo  pallor  et  macil 

Imitiaora  cunctorum,cutisque  distensainflatione  in 

plurioribus  apparebat,  ipseque  voces  humanae  per. 

eiileB  eiTeciiB,  garritus  mDrientium  avium  imita- 

baatur.  Tunc  nihilominuB  e  cadaveribus  mortuorum 

ptSBim  pr»  multitudine  sepultura  carentibus  lup|  ^ 

idescati  post  longum  tempus  praedam  cepere  ez 

hominibue.  Et  quoniam,  ut  diximus^sepeliri  singu- 

latim  ob  multitudinem  non  quibant,  constructa  in 

qoibusdam  locis  a  Deum  timentibus,  qus  vulgo  di- 

eantur  carnaria,  in  quibus  quingenti^et  eo  amplius, 

teu  quantum  capere  poterant,  permistim  absque 

ordine  projecta  sunt  seminuda,  vel  absque  tcgmi- 

nibus,    defunctorum    corpora.   Trivia  quoque   et 

agromm  sucoisiva  pro  coemeteriis  habebantur.  S| 

qui  Tcro  auditu  compererant  quod  melius  babe- 

rentt  si  ad  alia  transirent  arva,  perplures  in  itinere 

deficientes  moriebantur.  Dessvit  enim  in  orbe  ter- 

rarnm,  peccatis  hominum   exigentibus,  prsedict^ 

pestilenti»  clades  in  spatium  trium  annorum.Tunc 

in  expensis  egenorum  distracta  sunt  ecclesiarum 

omamenta,  dispertitique  thesauri,  qui  ob  hoc  in  G 

decretis  Patrum  inveniuntur  ibidem  primitus  fuisse 

repositi.  Sed  quantum   supererat  vindicta;  justa 

ulUoniSy  excessit  nimietas  egenorum   in  plerisque 

locis  tbesauros  ecclesiarum.  Nam  et  ipsi  famelici 

nimia  Mf&cti  inedia,  si  contigisset  eos  repleri  cibo, 

diitftnti  inflatioae  protinus  moriebantur.  Alii  autcm 

cibos  manibus  contrectantes,  ori  tentantes  impo- 

aerey  eed  conquiniscendo  deficiebant,  non  valentes 

Mplere  quod  cupiebant.  Quantus  enim  dolor  tunc, 

^[uanta  moestitia,  qui  singultus,  qui  planctus,  quas 

laciymeB  a  talia  cementibus  dat®  sunt;  prscipue 

«  viris  ecclesiasticoe  religionis,  episcopis  videlicet 

atque  abbatibus,  monachis  et  sanctimonialibus, 

Bimnlque  omnibus  in  commune  utriusque  sexus 

tt  ordinis  Deum   metuentibus,  non  vaJet  stylus  n 

quispiam    explicare    characteribus.   iEstimabatur 

enim    ordo  temporum  et  elementorum  prsteriia 

ab  initio  moderans  saecula  in  chaos  decidisse  per- 

petuum,  atque  humani  genens  interitum.  Iliud 

preterea  stupore  nimio  permirabillimum,  quoniam 

in  tam  clandestina  divins  ultionis  calamitate  ra- 

ritsime  reperiebantur,   qui  pro  talibus   contrito 

eprde  et  humiliato  corpore,  ut  expediebat,  leva- 

rent  corda  cum  manibus  ad  Dominum,  sibique 

aobYenienduminterpellarent.  Tunc  nempe  Isaianum 

iUud  dogium  nostro  impletum  est  tempore  quod 

^t :  Pojmlus  rm  est  conversus  ad  percutierUem  se. 


Erat  cnim  in  honiiiilbus  qno?ilani  duritia  corilis  cum 
hobctudinc  mcntis,  ct  quoniani  ille  .suuunus  Judex 
et  auclor  totius  bonitatis  dat  vclle  rogare  se,  qui 
novit  quando  debeat  misereri. 

CAPUT  V. 
De  pace  et  abundanlia  anni  millcsimi  a  passione 

Domini, 
Anno  a  passione  Domini  millesimo  memorat» 
cladis  penurias  subsequente,  sedatis  i^imborum  im- 
bribus  respectu  divins  bonitatis  et  misericordia;, 
ccepit  lajta  facies  cceli  claresccre,  congruisque  aethe- 
reis  flare  p^acidaque  serenitate  magnanimitatem 
Gonditoris  oslendere ;  telluris  quoque  tota  super- 
ficies  amicabilitcr  virens  frugum  abundantiam  fun- 
ditus  inopiam  expellendo  portenderc.  Tunc  ergo 
primitus  coepere  in  Aquitaniae  partibus  ab  episcopis 
et  abbatibus,  ca^terisque  viris  sacrae  religionis  devo- 
tis  ex  universa  plebe,  coadunari  conciliorum  con- 
ventus.  Ad  quos  etiam  multa  delata  sunt  corpora 
sanctorum  atque  innumerabiles  sanctarum  apopho- 
retae  reliquiarum.  Dchinc  per  Arelatensem  provin- 
ciam,  atque  Lugdunensem,  sicque  per  universam 
Burgundiam,  usque  in  ultimas  Francise  partes, 
per  uuivcrsos  episcopatus  indictum  est,  qualiter 
certis  in  locis  aprsesulibus  magnatibusque  totius 
patriae  de  reformanda  pace  el  sacro)  fidei  institutione 
celebrarentur  concilia.  Quod  eliam  tota  multitudo 
universae  plebis  audiens,  lo^tanter  adiere  maximi, 
mediocres  ac  minimi  :  parati  cuncti  obedire  quid- 
quid  prseceptum  fuisset  a  pastoribus  Ecclesiae,  non 
minus  videlicet,  quam  si  vox  emipsa  de  cceIo  homi- 
nibus  in  terra  loqueretur.  Terrebat  enim  universos 
clades  prxteriti  temporis,  instabatque  metus  ne 
adipiscerentur  opulentiam  futuraj  ubertatis.  Erat 
quippe  descriptio  capitatim  digesta,  qua  contine- 
bantur  tam  illa  quae  fleri  prohibebantur,  quam  ea 
quae  devota  sponsione  omnipotenti  Domino  ofTerre 
decreverant.  In  quibus  potissimum  erat  de  invio- 
labili  pace  conservanda,  ut  scilicet  viri  utriusque 
conditionis,  cujuscunque  antea  fuissent  rei  obnoxii, 
absque  formidine  proccderent  armis  vacui.  Praedo 
namque  aut  invasor  alterius  facultatis  legum  dis- 
trictione  arctatus,  vel  donis  facultatum,  seu  pcenis 
corporis  acerrimc  muitaretur.  Locis  nihilominus 
sacris  omnium  ecclesiarum  honor  et  reverentia 
talis  exhiberetur,utsi  quis  ad  ea  ciyuscunque  cuipae 
obnoxius  confugium  faceret,  illaesus  evaderet,  oisi 
solummodo  ille  qui  pactum  praedictae  pacis  violas- 
aet;  bic  tamen  captus  ab  altare  praestatutam  vin- 
dictam  lueret.  Clericis  similiter  omnibus,  monachis 
et  sanctimoniaIibus,ut  si  quis  cum  eis  per  regi'jnem 
pergeret,  nullam  vim  ab  aliquo  pateretur.  Plurima 
autem  in  eisdem  conciliis  constituta  sunt,  quae 
perlongum  duximus  referre.  Illud  sane  memoran- 
dum,  quod  omnibus  in  commune  placuit,  qualiter 
omnibus  hebdomadibus  sanctione  perpetua,  sexta 
die  abstineretur  a  vino,  et  carnibus  septima  :  nisi 
forte  gravis  inOrmitas  compelleret,  aut  celeberrima 
Bolemnitas  interveniret.  Si   vero   eifectio  aliqua 


679 


RODULFI  GLABRI  MONACHI  CLUNIAC. 


intcrcederet,  ut  hic  tenor  paululum  laxaretur ;  tres  A 

proinde  pauperes  victu  sustentaretur.  Tunc  innu- 

merae  sanitates  patratse  sunt  inflrmantium  in  eisdem 

conventibus  sanctorum.  Sed  et  ne  cui  frivolum  vi- 

deretur  in  multis  disrupta  cutis,  discissaque  caro 

crurium  et  brachiorum  nuper  curvorum,  erigendo 

in  statum  pristinum  plurimussanguis  effundebatur. 

Quod  utique  in  caiteris,  quae  dubitare  poterant, 

fidcm  prffistabat.  Quibus  universi  tanto  ardore  ac- 

censiyUtpermanusepiscoporum  baculum  ad  coclum 

clevarent,  ipsique  palmis  extensis  ad  Deum,  Pax, 

pax,  pax,  unanimilcr  clamarent,  ut  esset  videlicet 

signum  perpetui  pacti  de  hoc  quod   spoponderant 

inter  se  et  Deum  :  in  hac  tamen  ratione,  ut  evoluto 

quinquennio  confirmandae  pacis  gratia  idipsum  ab 

universis  in  orbe  fieret  miruni  in  modum.  Eodem  p  niret.  Qui  prospectis  locis  omnium  8aeemmi8,c 

denique  anno  tanta  copia  abundanti(B  frumenti  et      &d  illum  looum  montis  OHveti  devenisse  oonligll^- 


CAPUT  VI. 

De  confluentia  populi  toHus  orbis,  qux  ad  tepuktwai 
Domini  HierosolynU$  faeta  e$t. 
Per  idem  tempus  ex  universo  orbe  iam  Inmimi 
rabiiis  multitndo  coepit  confluere   ad  sepulcnim 
Salvatoris  Hierosolymis^  quantam  ntJlus  homiiiiiai 
prius  sperare  poterat  :  primitus  enim  ordo  iQfMo, 
ris  plebis ;  deinde  vero  mediocres ;  posthec  perma- 
ximi  quique  reges^et  comites  ac  prneulea.Acl  ult»i 
mum  vero,  quod  nunquam  contigerat,  mnlieree  tmU 
tas  nobiles  cum  pauperioribus  illuc  perrexere.  Plii* 
ribus  enim  erat  mentis  deeiderium  morl,priiieqiiaB. 
ad  propria  reverterentur.  Contigit  enim  ut  quidcB| 
a  Burgundi»  partibus  ex  Augustidunense  terrttORO 
Lethbaldus  nomine  cum  ceteris  illue  pergene  devd« 


vini,  csRtcrarumque  frugura  exstitit,  quantain  sub- 
scquentequinquennio  contigisse  sperari  non  poluit. 
Aliquis  enim  victus  humanus,  pricter  rarnes  seu 
dcliciosa  pulmentaria,  nuliius  erat  pretii.  Erat  au- 
tem  instar  illius  antiqui  Mosaici  magni  Jubilffii. 
Sequcnti  vcro  anno  tertio  et  quarto  non  minus 
provenit.  Sed  hcu !  proh  dolor !  humana  deniquo 
stirps  immemor  beneflciorum  Dei,  ab  initio  prona 
ad  malum^veluti  canis  ad  vomitum,  vel  sus  lotain 
ccpni  volutabrum,  irritum  in  multis  fecere  propri» 
sponsionis  pactum.  Et  sicut  scriptura  est  :  Imitin-' 
gnatus  ei  dilalatus  rccaldtravit,  Nam  ipsi  primates 
ulriusque  ordinis  in  avaritiara  versi  coeperunt 
exercerc  plurimas,  ut  olim  fecerant,  vcl  etiam  eo 


ex  quo  Salvator  ad  ccelos  asoendene  tot  cerneDtyiMifc 
idoneis  tostibus,  venturus  inde  judicare  vivos  efc 
mortuos,  est  repromissus,  projiciens  se  in  omeis 
modum,  toto  prostratus  corpore  cum  lacrymie  iae» 
narrabile  mentis  jubilo  exsultavit  in  Domino.  Ree- 
rigens  se  identidem,  palrois  ad  coslum  exte&sls, 
nisu  quo  poterat  corpus  librabat  in  altum,  ac  ii 
vocehujusmodiapericbat  mentis  desiderium.Aiebit 
namque  :  «  Domine  Jesu,  qui  propter  nos  de  eedi 
majestatis  tuaa  ad  terras  descendere  dignatus  ei, 
ut  genus  humanum  salvares ;  quique  ex  boc  loeo^ 
quem  oculis  intueor,  carne  vestitus  remeaiti  lA 
CGclos  unde  veneras:  obsecro  tuam  omnipotoQtis  li* 
mam  bonitatem,  ut  si  hoc  anno  est  mea  anima  «s 


amplius,  rapinas  cupiditatis.  Deinde  mediocres  ac  C  hoc  corpore  migratura,  non  hinc  recedam,  eed  ii 


niinores  exemplo  majorum  ad  immania  sunt  flagitia 
devoluti.  Quis  enim  unquam  antea  tantos  incestus, 
tanta  ad  ulteria,  tantas  consanguinitatis  illicitae 
pcrmistiones,  tot  concubinarum  ludibria,tot  malo- 
rum  semulationes  audiverat  ?  Insnper  ad  cumulum 
tanti  mali,  cum  non  essentin  populo^  vel  rari,  qui 
caeteros  corrigentes  talia  redarguerent,  impletum 
est  prophetaj  vaticiniura,  quod  ait  :  Et  erit  sicut  po- 
puluSf  sic  sacerdos.  Prssertim  cura  tunc  in  ssculari 
polestate,tura  etiara  in  ecclesiastica  religione,totius 
rcgirainis  personce  constiterant  in  puerili  aetate, 
Propter  peccata  enira  populi  contigit  tunc  illud 
Saloraonicum,  quod  ait  :  Vie  tibi,  terra !  Nam  et 
ipse  universalis  papa  Roraanus,  nepos  scilicet  duo- 


conspectu  loci  tuae  ascensionis  fieri  contingat.Gredo 
enira  quoniam  sicut  te  secutus  sum  corporOyqualiter 
ad  hunc  devenircm  locum ;  sic  anima  mea  illaeaat 
gaudens  post  te  sit  ingressura  ad  paradieum. «  Hie 
peroratis,  reversus  est  cum  sociis  ad  bospitim* 
Erat  autcm  jam  hora  prandii.  Gsteris  vero  diseMH 
bentibus,  conversus  ipse  ad  lectulum  vultu  ilaeil% 
ac  veluti  gravi  sopore  paululum  requietums,  ilKei 
namque  obdormiscens,  ignoratur  quid  videritypRh 
tinus  dormiens  exclamavit :  Gloria  tibi^Deus^gleria 
tibi,  Deus !  Socii  quoque  hsec  audientes,  DKmebset 
illum  ut  surgens  comederet.  Qui  noluit,sed  vertsns 
se  in  latus  aliud,  dixit  se  pati  aliquid  iDeommodi. 
Recubansque  usque  ad  vesperum,  convooatis  lai 


rum  Bcnedicti  atque  Joannis,  qui  ei  praecesserant,  n  itineris  sociis  vivificae  eucharistias  requirens  accepil 
puer  ferrae  dccennis  intercedcnte  thesaurorura  pe-      viaticum,  illisquedulcitersalutatisemisitspirituiL 


cunia  electus  exstitit  a  Romanis.  A  quibus  exinde 
frequcnter  ejectus  ac  inhoncste  receptus  nuUa  po- 
testate  viguit.  Et,  ut  jam  superius  taxavimus,  cs- 
teros  tunc  temporis  Ecclesiarum  praelatos  aurum 
potius  vel  argentum  exaltabat  quam  meritum. 
Proh  pudor !  de  his  evidentissime  Scriptura  ait, 
imo  os  ipsius  Dei :  Prindpes  exstiterunt,  et  nm 
cognovi» 


Iste  procul  dubio  liberavanitate,obquam  mulU  prO^ 
ficiscuntur,  ut  solummodo  mirabilee  habeantur,  di 
Hierosolymitano  itinere  in  nomine  Domini  Jesu  fida. 
liter  petivit  patrem,quodetaccepit.Gij^ns80cii  rever> 
tentes,  nobis  ea  quae  diximus  retulerunt  podtis  loM 
apud  Besue  monasterium.  Eodem  quippe  teraport 
Odolricus  Aureli  anorum  praesul  illuc  pergens,quid  iH 
derit  nobisque  narraverit,  non  pmtermittendum  ft» 
deturmiraculum.  Die  igiturmagni  ilIiusSabbati,qM 
ignis  mirabili  Dei  potentia  veniens  ab'uniyerse  pa. 
pulo  pr»8tolatur,  ibi  oum  o«teris  idem  pmiol 


HI&iWRrARTJM  LlfiRl  OUINOnE.  —  LIB.  IV. 


^ 


bat.Jatnquediesipsain  vosperum  lransions,roponto, 
penes  horam  qua  sperabatur  ignis  airuturna,  unus 
Sapracenoram,scurra  impudcntissimus,  ex  plurima 
illorum  multitudine  quae  annuatim  semper  una  cum 
Christianis  adesse  solet,  exclamavit,  ut  Christianfs 
mo8  est,  cum  primum  videtur  :  AgioSyKirie  eleison^ 
etvtUanter  cachinnum  emi8it,extensaque  manu  ar- 
ripuit  cereum  de  manu  cujusdam  Christiani,  aufu- 
gere  tentans.  Qni,illico  arreptus  a  daBmonio,turpi- 
tcr  nimium  vexari  cccpit.  Qu*5m  proscquens  Chris- 
tianns,  cercum  abstulit.  Ille  vero  tortus  acerrime, 
protinus  inter  Sarracenorum  raanus  exspiravit.Quod 
factum  omnibus  in  commune  terrorem  immisit, 
Ghristicolis  tamen  gaudium  et  cxsultationem  prae- 
bait.  Statim  vero,  ut  assolet,  Dci  virtute  erumpcns 
ignis  cx  una  lampadarum,qujB  scptem  ibidem  pen- 
dere  cemuntur,  cursim  eructando  cacteras  inflam- 
iDtvit.Quam  etiam  cum  suo  olco  pracfatus  episcopus 
cmens  auri  libra  a  Jordano.  qui  tunc  prajcrat  pa- 
tria?cha,9ccum  detulit,  atque  in  sode  propria  repo- 
nene,  plurima  infirmis  contulit  beneficia.  Detulit 
etiam  Roberto  regi  partem  praegrandem  venerabilis 
cnids  Domini    Salvatoris,  missam  a  Constantino 
imperatore  Grflecorum  cum  multitudine  palliorum 
oloaericorum,  cui  isdem  rex  miserat  per  eumdem 
epigcopam  spatham  capulum  habentem  aureum, 
thecamque  auream  cum   gcmmis   prctiosissimis. 
Tnnc  etiam  inter  caeteros  Robertus  Normannorum 
dux  cnm  ingcnti  multiludine  suae  gentis  Hierosoly- 
mam  proflciscen8,detulit  secum  plurima  auri  et  ar- 
genti  donoria,erogandi  gratia.Qui  duni  redircl,apud 
Niceara  obiit  ujbem,  ibidcmque  scpultus  quievit. 
Bcquo  maximum  apud  suos  idcirco  exstitit  justi- 
tium.quoniam  non  fuerat  ei  proles  matrimonio  ali- 
<]na  ad  regimen  suscipicndum  provinciffi^quamiibet 
BOPorem  Anglorum    regis   Canuc   manifestum  cst 
dnxisse  uxorem,  quam  odicndo  divortinm  fecerat. 
Exconcubina  tamen  filium  gcnucrat,  Willelmino- 
men  atavi  ei  imponens.Cui,  anlequam  proficiscere- 
ttip,  oniversos  sui  ducaminis  principes  mililaribus 
*Btrinxit  sacramenlis,  qualiter  illum  in  principem 
pjose,  si  non  rediret,  eligerent.Quod  etiam  statim 
«X  consensu  regis  Francorum   Henrici  unanimiter 
IK>8hnodum  firmaverunt.  Fuit  cnim  usui,  a  primo 
Bdventu  ipsius  gentis  in  Ga]lias,nt  superius  pemo- 
*<ivimu9,ex  hujusmodi  concubinarum  commixtione 
illornm  principcs  cxstitisse.  Sed  ct  hoc  ne  supra 
njodum  putetur  abominabile,  libet  comparationcm 
^cfiliis  concubinarum  Jacob  inducere,  qui  ob  hoc 
noneamere  paterna  dignitate,inler  caeteros  fratres 
cooslituti  patriarchcB.  Et  longo  post  inferiore  tem- 
pope  singnlaris  monarchiae,  magnus  imperii  proto- 
^nsticola  Gonstantinus  ex  concubina  Helena  legi- 
^nrgenitus  fuisse.Praeterea  dutn  quidam  de  sollici- 
^oribna  qui  eo  tempore  habebantur,consulti  a  pluri- 
^  faissent  quid  tantus  popnlomm  concursus  ad 
Butosolymam  designaret^olimsa^culi  inaudituspras- 
Mtif  reeponsum  est  a  quibu8dam,satis  caute,  non 
<^  iportendere  qnam  adventum  illius  perditi  An* 

Patbol.  CXLII. 


A  tichristi,qui  circu  fincm  sapculi  istius,divina  tc8ta*fite 
auctoritate,prapstolatur  adfuturus.Tunc  et  gcntibils 
universis  via  Orientis  plagfle,  unde  venturiis  cst',ifa" 
tefacta,  obviam  illi  cunctao  nationes  fncnnctilnt^r 
Mnt  processuraj.Revera  ut  illud  Dominiciim  adAn- 
pleatur  praesagium  :  Quoniam  tunc  in  tentdH^m 
ineident,  si  fieri  potestj  etiam  electi.  llujus  hic  meta 
verbi.  Gajterum  non  ncgamus  devotum  laboretn 
(Idelium  cxindc  prxmium  scu  mercedem  percipere 
a  justo  Judicc. 

CAPUT  VII. 

De  prxliis  Sarraccnorum  adversus   Christianos   in 

Africx  partibus, 

Sub  iisdem  vero  tcmporibus  consurgens  redivlva 

Sarracenorum  in  Africae  partibus  adveraus  Ghfla- 

l>  tianorum  populum  pcrfidia,  persequendo  eos  f^fAi 
mariquc  quosquos  reperire  poterant,  quosdam  dk 
coriabant  vivos,  alios  trucidabant.  Et  cum  jrm  dlu 
multumque  inter  utrosquo  debacchatum  jphiribla 
cffidc  fuisset,  plurcsquc  strages  ab  utriusque  p^rti- 
bus  dat(E,  contigit  ut  ex  dcliberatione  partis  utrftis- 
quein  cominus  illorum  acies  pugnaturn  devenirent. 
llli  praesumentcs  conndebant  in  rabida  fcritate 
immensae  suae  multitudinis,  victores  pese  fore  exta- 
timabant. Nostri  vcro,  licct  admodum  pauci  nuihe- 
rOjDci  omnipotentis  auxilium  invocantes  ^er  inter- 
ventum  genitricis  ipsius  Mariae  sanctique  apostblo- 
mm  principis  Petri  omniumque  sanctorum,8perft- 
bant  de  illis  fiducialiter  obtinere  triumphum.Prffici* 
pue  quoque  in  voto,  quod  in  ipsius  procincfu  bell- 
vovcntos,  seae  obstrinxerant  ut,  si  videlicet  manib 

C  Domini  valida  gentem  illam  perfldissimam  in  tok- 
nus  illomm  concluderet,  potito  de  illis  triumpho, 
quidquid  auri  argentique  scu  caeterae  dupelleclilia  6z 
cisdcm  capere  contigisset,  totum  omniho  ad  locuin 
Cluniaci,  apostolomm  principi  Petro  destinarent. 
Jam  clim  namque,ut  superius  pernotavimu8,plure8 
ipsius  gcntis  viri  reh'giosi  in  eodem  coehobio  sacri 
instituti  habitum  suscipientes,  tolam  gentehi  ail 
amorem  ejusdcm  loci  concivcrant.  Sed  quid  plura? 
inito  pugnas  ccrtamine^diu  multumque  congressum 
est.  Christiani  tamcn  omnino  illajsi  victores  appa- 
rcbanl.  Ad  ultimum  quoque  tantus  horroris  trcmor 
invasit  Sarracenomm  cxercitum,  ut,  veluti  pugrii» 
obliti,  fugam  arripere  tentantes,  quamvis  ncquid- 
quam,proprii8  irretiti  jaculis,  imo  virtute  Dei  stu- 

jj  pentes  haesemnt ;  Christianomm  vero  quantus  erat 
cuneus  divino  fortificatus  auxilio,  tanta  eosdein 
caede  prostravit,  ut  ex  innumexabili  multitudinb 
illorum  vix  pauci  cvaderent.Motget  nempe  princeps 
illomm^qui  quasi  Moyses  ita  confuse  nominatur, 
illo  praeiio  dicitur  defuisse.CoUectisque  spoliia  con- 
fccemnt  cx  eisdem  plurima  argenti  talentomm  pon. 
dera,  memores  voti  quod  Deo  spoponderant.  ]£8t 
namque  mos  Sarracenomm  ad  praelia  euntlum»  ut 
sese  phalcris  argenti  vel  auri  plurimum  peroraent. 
Quod  tunc  etiam  devotioni  nostromm  praestitit 
augmentum,qui  protinus  misemnt  quidquid  exinda 
provenit,  ut  voverant,  ad  Clunienae  monasteriumt 


683 


RODULPI  GLABRI  MONACHI  CLUNIAC. 


6M 


Bx  quibus  venerabilis  ejusdem  loci  abbas  Odilo  A  coloris  cssc  cernebantur.Tunc  corda  humaai  gene- 


ciborium  super  allaresanctiPetripcrhoneslissinium 
fieri  preecepit.  Gsetera  vero  liberali  dispensatione 
fkmosi8sime,ut  decebat,erogari  indigentibus  usque 
ad  assem  mandavit.  Sarracenorum  nihilominus  tu- 
multuatio  ad  prassens  conquassata  quicvit. 

CAPUT  VIII. 

De  Leuticorum  praelio  adversus  Christianos  in  parti- 

bus  Aquilonis. 

Germania  igitur,  qua3  a  Rheno  flumine,  sursum 

versus  ad  aquilonarem  orbis  plagam  tendensisuroit 

exordium,gentibus  incolitur  quamplurimis,ferocis- 

simis  tamen  atque  promiscuis.lnter  quas  una  csBte- 

rifl  crudelior,  commanens  in  ultima  parte  secundae 

R^sBtias.  Nam  prima  Rhaetia,1icct  a  Rheno  utraeque 


ris  slupor  ac  pavor  tenuit  immensus,quoniam  illud 
intuentes  intelligebant  portendere   quiddam  fore 
superventurec   cladis   humano  generi  triste.  Nam 
eadem  die,  natali  videlicet  apostolorum,in  ecclesia 
beati  Petri  quidam  de  principibus  Romanorum, 
conspirantes  in  papam  Romanum,  cupientes  illum 
interimere,sed  minime  valentes,  a  sede  tamen  pro- 
pria  expulerunt.Sed  [eum],ut  praemisimus,tam  pro 
hac  re  quam  pro  aliis  insolenter  patrati8,imperator 
illuc  proficisccns  propriae  sedi  restituit.  Necnon  et 
alia  passim  in  orbe,cum  in  ecclesiasticis  tum  etiaot. 
in  rebus  saecularibus,  multa  contra  jua  fasque  pa<^ 
trata  contigerunt.Instinctu  nempe  rapidae  cupidita^ 
tis,  pene  nuilius  tuta  fldes  in  altero,qu8e  est  fuodi^ 


dicantur,in  parte  ejusdem  Rheni  conjacet  occiden-  **  mentum  et  columen  totius  boni,  reperiebatur,et,*^ 


tali.Quffi  scilicet  corrupte  regnum  Lotharii  vulgo  nun- 
cupatur.  In  altera,  ut  diximus,  gens  Leuticorum 
barbara  omni  crudelilate  ferocior,cuju3  vocabulum 
a  luto  derivatur.Est  enim  omnis  illorum  habitatio 
circa  mare  aquilonare,  in  paludibus  sordentibus,et 
idcirco  Leutici,  quasi  Lutei,  vocantur.  Hi  quoque 
anno  a  passione  Domini  millesimo  do  suis  egressi 
latibulis,vicinas  sibi  provincias  Saxonum  ac  barba- 
rorum  nimium  crudeliter  devastantes^resChristia- 
norum  ad  solum  usque  deleverunt,viros  ac  mulie- 
res  trucidantes  exterminabant.  Adversus  quos  im- 
perator  Chuonradus  cum  excrcitu  permaximo  egre- 
diens,  multoties  plures  ex  illis  caede  prostravit,non 
tamen  sine  damno  suorum.  Ob  quam  rem  totius 
Ecclcsiae  clerus  ac  plebs  regni  sui  semet  affligentes, 


evidentius  foret  quod  peccata  terrae  ccelos  pols:^ 
rent,  sicut  propheta  clamat,  propter  creberrimiij 
populi   iniquitates,  «  Sanguis,  inquit,  saDguinesr 
tetigit.  »  Nam  postmodum,pene  in  universis  mo^ 
talium  ordinibus  insolentia  pullulante  dc  vigore 
justae  severitatis  tenorisque  tepescente,ut  illad  apo- 
stolicum  nostrae  genti  rectissime  potuisset  imjpra- 
bari  elogium,  quod  ait:  «  Auditur  inter  vos  nefas, 
quod  nec  inter  gentes.  »  Nam,impudentis8ima  avi- 
ritia  humana  pectora  invadente^periclitabaturfldei 
in  cunctis.  Exindc  procedebant  rapinae  et  iDcestua, 
litigia  caecarum   cupiditatum,   furta  et  adulteria 
immanissima.  Proh  pudor !  horrori  erat  cuique  re- 
ferrc  de  se  quod  sentiebat.  Nemo  tamen  propter 
hoc  a  nefario  malitia;  usu  sese  corrigebat.  IteroiD 


Dominum  rogaverunt  ut  ultionis  vindictam  de  tanta  C  quoque  post  annos  quatuor  facta  est  eclipsis  solia, 


barbarorum  vesania  illi  concedoret,  ut  ad  sui  no- 
minis  honorem  Christianis  forct  ex  illis  victoria. 
Dehinc  vero,  irruens  super  eos,  maximam  illorum 
partem  contrivit.CaBteri,fugae  praesidiura  arripientes, 
ad  loca  suarum  paludum  inaccessibilia  nimium  per- 
territi  evaserunt.  De  qua  victoria  idem  imperator 
accepta  coniidentia,  rursum  collecto  exercitu  Ita- 
liam  pergens,ad  ipsam  urbem  Romam  progrediens, 
universos  rebelles  qui  contra  eum  insurgere  ten- 
taverant,  anno  intcgro  ibidem  degens,  proterendo 
compescuit.  Pactum  etiam  securitatis  et  amicitae, 
veluti  Henricus  cum  patre  illius  egerat,  cum  rege 
Francorum  Henrico  filio  Roberti  statuit.  Cui  ctiam 
leonem  pergrandcm  amiciliae  g^^atia  misit.Qui  post- 


undeoimo  die  Kalcndarum  Septcmbrium,  fena 
quarta,  hora  sexta,  atque,  ut  semper  fit,  luna  vioer 
sima  octava,Eodem  nihilominus  anno,Chuonrad!iSi 
cujus  superius  mentionem  fecimus,  apad  Saxa- 
niam  Romanorum  obiit  imperator.  Gujus  filittii 
Ilenricus  nomine,  quem  ipse  vivens  pro  se  regMli 
constituerat,  imperavit.  Willelmus  etiam,  Pictai^* 
rum  comes,  multis  pecuniis  liber  a  capUone  ^ 
filius  Fuiconis  Gozfredus,  cognomento  MartellQii 
illum  in  praelio  capiens  spatio  trium  annoram  ta- 
nuerat,ad  propria  remeans  ipso  in  anno  Ooem  vili 
habuit.Hugo  quoque  Antissiodorensis  episcopi]S»vir 
nominatissimus,vivendi  finem  fecit.  Similiter  Rai- 
naldus,  comes  cjusdem  civitatis,  Landrici  comitii 


1 


modum  uxorem,  nomine  MathiIdcm,moribus  cgre-  j)  f]lius,qui  filiam  Roberti  regis  duxerat  uxorem,ipi> 


giam^  de  regno  ejus  ex  Germaniae  nobilioribus  ac- 
cepit.  GAPUT  IX. 

De  signo  quod  in  sole  apparuit, 
Anno  igitur  eodem  Dominicae  passionis  mille- 
simo,  die  tertio  Kalendarum  Juliarum,  sexta  feria, 
luna  vicesima  oclava,  facta  est  eclipsis  seu  deli- 
quiuin  solis  ab  hora  ejusdcm  diei  sexta  usque  in 
octavam,  nimium  terribilis.  Nam  sol  ipse  factus 
est  sapphirini  coIoris,gerens  in  superiori  parte  spe- 
eiem  lunae  a  sua  reilluminatione  quartae.  Intuitus 
hominum  in  alterutrum  velut  mortuornm  pallor 
Conspiciebatur.Res  vero  (][uaeounquo  sub  aere  crocei 


quidem  audax,  a  quodam  milite  generis  inflim  IB^ 
dacter  interemptus  est.  Is  quoque  pertimesceDSQ^ 
audaciam,sicuti  contigit,praepropere  sibi  funut  iH! 
minere,  dum  adhuc  viveret,  abbatiam  in  hoDafi 
Domini  Salvatoris  constructam,  monastario  UA 
Germani  ex  integro  perpetualiter  possidendam  tHt 
tituit,quo  etiam  sepultus  quiescit.  Praeterea  Fuloo^ 
Andegavorum  comes,  de  quo  superius  quedam  !•* 
tulimus,ter  Hierosolymam  jam  perrexerat,veniett* 
que  Metensem  urbem  ibidem  Q))iit.  Cu^jas  oorpM 
Lucacense  ad  monasterium,quod  ipse  conslmxenlt 
deiatum  est  atque  in  eodem  sepuitum  honoiifioe» 


mK 


HISTORIARUM  UBRI  QUINQCE.  —  LIB.  V. 


(»6 


LIBER  QUINTUS. 

CAPITULA  LIBRI  QUINTL 


I.  Varix  quwsiiones, 

II.  Be  bello  mire  gesto, 
IIL  De  tertia  eclipsi  solis, 

IV.  De  dissensione  Lugdunensis  prassulatus, 

V.  De  exstirpatione  Simoniaca, 


CAPUT  PRIMUM.  A 

Varix  quxstiones. 

Rerum  diversarum  pcrmutationibus  ac  variorum 
caauam  eventibus  attonitas  aures,  mentesque  obtusae 
8eu  bebetat«,universorum  tunc  temporispene  mor- 
taliam,  tum  etiam  infestationibus  sinistrorum  spi- 
ritaam.  Aliquibus  tamen  r&velationum  utilium 
pfaaatasismanifestatJB  fuisse  crcberrime  fcrebantur. 
Goidam  namque  monacbo  una  noctium  visum  cst, 
bora  qua  matutinale  agitatum  cst  signum,  afTuisse 
ribi  quemdam  teterrimum,  qui  eidcm  plura  persua- 
dendo  inferebat  bujusccmodi  colloquinm  :  «  Gur, 
nkqnieDS,  vos,  monachi,  tot  laborcs,  tot  vigilias 
atque  JcjuDia»  nec  non  aHlictiones,  ct  psalmodias 
ploresque  aiiaa  humiliationes  exercetis  cxtra  com-  n 
nonem  aliorum  hominum  usum  ?  Nonne  innumera- 
biles  saecularium  homines  usque  ad  vitx  terminum 
in  diversis  flagitiis  perseverantes,  camdem  tamen 
pcrccpturi  quam  vos  exspcctatis  requiem  ?  Sufficc- 
Jet  enim  dies  unus,  vel  bora,  ad  promerenda  prfle- 
mii  sternse  beatitudinis  vcstr(B  justitiae.  Namque 
to  ipse»  miror  qua  de  causa  tam  sollicitus,  mox  ut 
^odis  signum,  velociter  exsurgis  a  leclo  rumpisque 
doleem  somni  quietem,  cum  posses  quieti  indulgcre 
^l  asque  ad  tertium  signum.  Est  etiam  quod  tibi 
Itndam  secretum  valde  memorabilc,  licct  nostne 
Aparti  dispendium^vestras  quoque  salutare  reme- 
dinm.  Nam  constat  omnibus  annis,  die  qua  Cbristus 
itsorgens  ex  mortuis  vitam  reparavit  humani  gene- 
Hb,  ab  eodemuniversa  spoliari  tartara  et  suos  quo- 
qoe  rednci  ad  supera.  Pro  qua  re  nihil  vobis  perti-  C 
Qieseeiidum.  Quidquid  libuerit  voluptatum  carnis 
le  desideriorum  securi  agere  potestis.  »  Uaec  nempe 
et  alia  perplura,  sicuti  erat  fallacissimus  dsemon, 
(idem  monacho  illudcns,  frivola  retulit,  adeoque 
iUmn  iHexit,  ut  communi  f ratrum  synaxi  matutinali 
defberit.  Illud  sane  quod  de  Dominica  resurrectione 
ieductorie  confinxit,  vcrba  sacri  redarguunt  Evan- 
gtiii,  qaae  dicunt :  «  Multa  corpora  sanctorum,qui 
dannierant,  surrexerunt.  »  Non,  inquiunt,  omnia, 
M  muUa,  Et  ita  revera  profltctur  fides  catholica. 
Ueeienim  aliquoties,  veraOmnipotentis  praescientia 
diapoQente,  fallacissimi  omnino  dsemones  minus 
Ma  praenuntient,  tamen,  quantum  ex  illorum  de- 

ffitenLiione  flt^  perfunctoria  ac  seductoria  conflant ; 

^  eUam,  si  contigerit  ex  parte  quae  pra^sagantur  n 

ib  Msdem  fleri,  non  plane  saluti  bumanse  sunt  pn> 


futura,  nisi  forto  divina  flat  providentia,  ob  corre- 
ctionis  solertiam. 

Hujusmodi  igitur  mihimet  nuperrime  multoties, 
Deo  propitiante,  palam  est  contigisse.  Nam  dum 
aliquando  in  beati  martyris  Leodegarii  monasterio, 
quod  Cappellis  cognominatur,  positus  degerem, 
nocte  quadam,  antc  matulinalem  synaxin,  astitit 
mihi  ex  parte  pcdum  lectuli  formahomunculi  teter- 
rimse  specici.  Erat  enim,  quantum  a  me  dignosci 
potuit,  statura  mediocris,  collo  gracili,  facic  maci- 
lenta,  oculis  nigerrimis,  fronte  rugosa  et  contracta» 
depressis  naribus,  ore  exporrecto,  iabellis  tumen- 
tibus,mento  subtracto  ac  perangusto,barbacaprina, 
auribus  hirtis  et  prseacutis,  capillis  stantibus  et  in- 
compositis,dentibus  caninis,  occipitio  acuto,pectore 
tumido,dorso  gibbato,  clunibus  agitantibuSyVestibus 
sordidis,  conatu  sestuans  ac  toto  corpore  praaceps  ; 
arripiensque  summitatem  strati  in  quo  cubabam, 
totum  terribiliter  concussit'  lectulum,  ac  deinde 
infit  :  «  Non  tu  in  hoc  loco  ultra  manebis.  »  At 
ego  tcrritus,  cvigilansque,  sicuti  repente  fleri  con«- 
tingit,  aspexi  talem  quem  preescripsi.  Ipse  vero  in- 
frendcns  identidem  aiebat  :  «  Non  hic  ultra  mane- 
bis.  »  IUico  dcniquc  a  lectulo  exsiliens,  cucurri  in 
monasterium,  atque  ante  altare  sanctissimi  patris 
Benedicti  prostratus  ac  nimium  pavefactus  diutine 
decubui.CoDpiqucacerrime  ad  mcmoriam  reducere 
quidquid  ab  ineunte  setate  olTensionum  gravium- 
quc  peccaminum  procaciter  seu  negligenter  commi- 
scram,  tum  praecipue,  quoniam  pene  <oulla  poenitu- 
dinis  satisfactio  ob  amorem  seu  timorem  divinitatis 
a  me  exinde  successerat.  Ita  quoque,  miser  et  con- 
fusus  jacens,  non  habebam  quid  potissimum  dice- 
rem,  nisi  tantum  :  «  Domine  Jesu,  qui  venisti  pec- 
catores  salvos  facere,  secundummagnam  misericor- 
diam  tuam  misercro  mei, » Interea confiteri  non  eru- 
besco  me  non  solum  in  peccatis  parentum  meorum 
genitum,  verum  fuisse  moribus  importunum,et  ac- 
tibusintolcrabilem  plusquam  narrari  queat  exstitis* 
sc.Vietiamcujusdammonachi,mei  scilicet  avunculiy 
abstractus  a  pcrversissima,  quam  prae  caeteris  age- 
bam,  saecularis  vitae  vanitate,  cum  essem  ferme  duo- 
dennis  atque  monachili  indutus  habitu,  heulproh 
dolorlquoniam  veste  solummodo,  non  mente  muta- 
tus.Qufficunqueenim  aPatribus  vel  spiritalibusfratri- 
bus  modesta  et  sanctacharitatlve  mihi  suggererentur 
truculenti  animi  inflatione  turgidum  scutum  cordis 
gerens,  dictante  superbiai  ne  salubria  me  continge- 


Bsnr 


RODULPI  GLABRI  MDNACHI  CLUmAC. 


rcnt,  opponebam.  Dehinc  senioribus  non  obediens,  A  denlcni.  Quascum  diu  mullumquc  intuilus  fui&set. 


coaiqualibus  molestus,  junioribus  ouerosus,  alque, 
ut  vere  fatear,  universis  mei  prasentia  gravedo  eijat, 
levamen  abscntia.  Praeterea  his  et  hujusmodi  pr?B- 
dicti  loci  fratres  instigati  expulerunt  me  a  contuber. 
nio  suaB  habitationis,  tamen  scientes  non  defore  mihi 
locum  quempiam  commanendi,  tantum  ob  litterato- 
riam  notionem.Hoc  etiam  persaipe  expertum  fucrat. 
Post  hoc  igitur  in  monasterio  sancti  Benigni,Di- 
vionensis  martyris,  locatus,  non  dispar,  imo  idem 
mihi  visus  estin  dormitorio  fratrum.  Incipiente  au- 
•rora  diei,  .currens  exiit  a  domo  latrinarum,  taiiter 
inclamando  :  «  Meus  baccalaurens  ubi  est,  meiK 
baccalaurens  ubiest?  »  Sequenti  quoque  die,eadem 
fere  bora,  aufugiens  abiit  exinde  quidam  frater  ju- 


a^sluans  vocare  quempiam  e  suis  ad  testiiuoDiiim 
tanti  ostentus.  Dum  autem  ccepit  clamare  ut  ocear- 
rerctur^    rarescendo   protinus   disparuerunt.  Ipse 
quoque  tanto  animi  terrore  perculsus  [est]  ut  vix  a 
lacr^'iAis  se  continere  possQt  ;^ej|^inc  co^it  infirmari, 
eodemquc  anno,.ut  opti0ie,vixei;^t,obitt.Portento  de- 
nique  subtractus  quod  vidit,iUi  qui  p^c^nsere  testes 
fuerunt.  Nam  scquonti  anno  fUius  «regis  Roberti 
Henricus,  qui  pest  illum  regnavit,  ad  idem  castrum 
ira  permotus  veniens  cum  ingenti  exercitu^  roulta 
ibidem  hominum  cades  .ab  utnaque  parte  patrata^ 
est.  De  hoc  profccto  constat  quoniam  ea  qus  vide-- 
rat,  et  sibi  prospexit  et  aliis  (licet  di88im]liter),mi« 
rifice  tamen  apud  AntisBiodocum  in  ecckflia  faeafi 


venis,  mente  levissimus,  Theodoricus  nomine,  reje-  j^  Germani  contigisse  meminimuB.  £rat  ibidem  fnkler, 


ctoque  habitu,per  aliquod  temporis  spatium  sascula. 
riter  vixit.  Qui  postmodum,  corde  compunctus,  ad 
propositum  sacri  ordinis  rediit.  Tertio  quoque,  cum 
apud  coonobium  beat^e  sempcrquc  virginis  Mariae, 
cognomento  Meleredense,  demorarcr,  una  noctium, 
dum  matutinum  pulsaretur  signum,  et  ego,labore 
quodam  fessus,  non,  ut  debueram,  mox  ut  auditum 
fuerat  exsurrexissem,  mecumque  aliqui  remansis- 
sent,  quos  videlicet  prava  consuetudo  illexerat,  ca3- 
teris  ad  ecclesiam  concurrentibus  ;  egrediens  autem 
post  fratrum  vestigia  anhelus  ascendit  gradum  prgs. 
signatus  d®mon,  ad  dorsum  manibus  rcductis,  haB- 
rensque  parieti  bis  terque  repetebat  dicens :  «  Ego 
sum,  ego  sum,  qui  sto  cum  illis  qui  remanent.  )> 
Qua  voce  excitus,  caput  elcvans,  vidi  rccognoscene 


Gerardus  nomine,  cui  mos  erat  post  solemnes  mt- 
tutinales  in  oratorio  remorari.  Huic  contigit  qnodan 
maneut  inter  orationes  obdormiaceret.Oui  protuun, 
gravi  somno  depressus,  velut  exanimis.delattts^it 
foras  monasterii ;  sed  qualiter,  aut  a  qailkas  iMtf 
usque   nescitur.  Qui  expergefactus  reperit  ae  m 
claustro  extra  monasterium  ejectum,  admifaasJa- 
dicibiliter  quod  factum  de  sese  cemebat.  fiiauli 
quippe  modo  contigit  cuidam  presbytero  In  eodMB 
monasterio  pernoctanti,  dum  in  sabterioribaa-ei|p- 
tis,  ubi  multa  sanctorum  requiescuntcorponMilMli^ 
miret,  circa  galli  cantum  reperit  semet  aapotialMi 
post  chorum  monacborum.  Namque  de  eadameedi- 
sia  certa  relatio  constat  quoniam,ai  ppntigiarttiHNli 
luminare  ex8Ungui,quousque  reaccendntnr»ca|itidip 


quem  bis  dudum  jam  videram.  Post  diem  vero  ter^  C  ejusdem  ecclesia!  nuliam  quietem  poaae  cooieqai. 


tium,  unus  ex  illis  fratribus  qui,  ut  diximus,  cian- 
cule  cubitare  soliti  fuerant,  procacitcr  a  monasterio 
egressus,  prsfato  da;mone  instigante,  sex  dies  extra 
monasterium  cum  sxcuiaribus  tumultuose  mansit. 
Septima  tamen  die,  correptus  recipitur.  Profecto, 
ut  beatus  Gregorius  testatur,  quibilsdam  hic  appa- 
rent  ad  suum  detrimentum,  aliquibus  vero  ad  emen- 
dationis  emolumentum.  Quod  mihi  contingat  ad 
salutem  orarLac  provenire  opto  per  Dominum  Jesum 
Redemptorem  nostrum.  lUud  nempe  attentius  est 
memorioB  commendandum  quoniam,  dum  munifes- 
tissima  prodigia  in  corpore  adhuc  constitutis,sive  per 
bonos,  seu  per  sinistros  spiritus  ostantentur,  non 
illos  diutius  in  hac  carne  victuros  quibus  hujusmodi 


Prceterea  fuit  quidam  frater  qui  aolttiia^entjd 
altare  sanct®  Maris,  quod  exceUei^tissime  cuiUkk 
frequenter  orare,  ac  gemitus  et  compoiic^enliJap 
crymas  fundere.  Unum  igilur  ei  erat,  qnoi  paH 
universis  accidit,  inter  oratum  frequanier  tfOiBm, 
ac  de  lumbe  salivam  emittere.  Contigit  vero  riiq—i 
do  ut  somno  oppressus  obdormiret.  AppamitelJliai 
juxta  altare  quidam  candidis  indumeatia  ciieaaii» 
tus^  prffiferens  in  manibus  pannum  candidiaitaNBi 
atque  in  hujusmodi  erumpebatverba :  «  Qor  niyjiH 
quiens,8putis  propriis  vcrberando  jHinistttam^l^ 
ut  cernis,  suscipio  munus  tuarara  •otationum,dii^ 
rens  iliud  adconspectummisericordiiiiim  JadiM.* 
Qua  visione  correptus  frater  iUe,  et  8ese«pQtjnalt,il 


videre  contigerit  (certum  est).  Hujus  quoque  assertio-  jj  caeteros  ut  se,  in  quantum  valerent,  ia  «aoris  liiii 

nis  oxperimenta  multa  comperimus,  ex  quibus  etiam 

nonnuUamemoriffi  commendari  placuit,  ut,  quoties 

evenerint,  cautelam  inferant  potius  quam  dcccptio- 

nem. 

Apud  castrum  Tarnodorense  erat  quidam  presby- 
tcr  religiose  degcns,  Fretterius  nomine,  tempore 
quo  Bruno  Lingonum  prssulatum  tenebat.  Hic  vero, 
una  dierum  Dominica  jam  vespcrascente,  cum  ccd- 
naturus  esset,  exivit  paululum  sc  relevandi  gratia 
ad  fenestras  domus  suse,  prospiciensque  vidit  a  se- 
ptentrionali  parte  egredi  acies  cquitum,  velut  in 
pr«Uum,innumer®  multitudinis,  pergentes  ad  occi- 


continerent  admonere  curavit.  Bt  lieet  hoe 
dictantc  proveniat,tamen  in  plqriaque  locia  ganlHia 
omnimodis  abstinetur  in  ecclesiaab  seaeattomiBiia' 
tis,  nisi  forte  suscipiantur,  deferenda  exinde  ^tmjf^ 
quibusdam  receptaoulis ;  et  precipue  apod  QnNlii 
ubi  semper  tenor  ecclesiaeticus  -oautiisime  ^pigA 
Glarere  igitur  locum  prsdiotum  diat»Qje  oiiiMi  h^ 
Germani  ac  ciBterarum  sanctorum  ilndem  qoiiiaia» 
tium,  signis  et  prodigiis,  tam  in  donia  eaailalM 
quam  in  ultionum  vindictis  ad  se  periinevtia  M> 
pientium,  manifestum  est.  Si  qut  nempe  de  pitmalt 
bus  patris  hujuice  loci  renim  javasom-iio 


«» 


HI$T0RIARIUM  LIBBI  QUINQUE.  —  t/I8.  V. 


690 


ptDree  increverunt.Deusi^xindeultoripsorumgenas  A' Hbus  viris  ao  mulieribns  columna  lucis  ignea,  a 


casi  suis  rebus  in  opprobrium  et  pene  ad  nihilum 
redigere  consuevii.  Higus  enim  testimonium  inter 
cstera  nostr»  assertionis  evidens  exstat  ultio  gene- 
liB  ocgusdam  Bavonis,  necnon  et  filii  ejus  Aluvalo- 
nifrfCreberriraaque  confusio  Silliniaci  sacrilegissimi 

caBiri. 

Prflsterea'  egomet  quondam  rogatus  a  conservis  et 
frairibus-nostris  ejusdem  loci  ut  altariorum  titulos, 
qai  a  scfaolasiiciB  viris  compositi  olim  fuerant,  sed 
wiuBiaie;ui  pene  cuncta,fati8cente  minime  compa- 
rabant)  reformarem.  Quod,  ut  competens  erat,  li- 
beaii  animo,  quomodo  valebam,  adimplere  studui. 
Sed  priusquam  ad  calcem  coBptum  opus  perduce- 
»ni,  ex  nimia  corporis  statione,  ut  reor,  nocte 


culmine  monasterii  ad  ccelum  usque  pertingens. 
Quibus  nempe  non  dubium  fuit  misericordissimi 
Dei  actum  largitione,qui  animam  fratris  istius  suds 
^oriosao  resurrectionis  voluit  participem  fore,  ao 
viventibus  vitam  innocentisB  demonstrare. 

Quaeri  solet  a  nonnullis  cur  tempore  novas  legis 
vel  gratiae,  non  manifeste,  sicut  antiquitus,  fiunt 
visiones  divinitus  acrerum  miracula?  Quibus  paucis 
respondendum  est  ex  ipsius  divin®  ScriptursB  testi- 
moniis,  si  tamen  cor  illorum  capax  fuerit  sancti 
Spiritus  donorum.Libet  quoque  ut Deuteronomium 
evidens  primitus  exhibeat  testimonium.  Postqnam 
enim  populus  Hebroeorum  pastusquadragintaanno- 
rum  cGcleste  manna,Jordanem  iransiens,in  terram 


•"»-»  '"— ^  ^  ^  '  '--- 

qyadaminslratoconquiniscensjitacontractus  sum  g  vcnit    Chanaan,  cessavit  coelum  pluere  illud,  nec 

«AinhriR  .amnibuB  icterica  oassione/ut  non  erigere      ultra  usi  sunt  tali  cibo  filii  Israel.  Quod  igitur  in 

boc  facto  nobis  innuit,quibus  pene  omnia  in  figura 

contingunt,nisi  quod,transito  nostro  Jordano,id  est 

Gbristi  baptismate,  non  ultra  pr®sagiorum  ccelitus 

signa  debent  inquiri?  Sed  potius  nobis  debet  panis 

vivus  ille  sufficere,  quo  qui  vescetur,  vivet  in  sBter- 

num  posscssurus  terram  vivontium.Rursus  veroex 

praBcepto  Domini  constitutum  est  a  Moyse  ut,  quaR- 

cumquevasaex  praeda  hostium  illi  populo  perveni- 

rent,lignea,aqua  expiarentur,quffi  8Bnea,igne.Simili 

quoque  modo  figuraliter  exprimit  quoniam  vasa 

iidem  homines  qui  ex  prsla  hostis  antiqui  in  par- 

tem  cesserunt  Salvatoris,  aqua  baptismatis  atque 

igne  martyrii  purificandi  essent.  Non  minus  etiam 

virgeus  ille  serpens,  qui  Moysi  pavorem  incussit 


«embfis  <nnnibu8  icterioa  pa8sione,'ut  non  erigere 

aemei  neque  in  latas  aliud  vertcre  ullo  modo  vale- 

fgmi  PoBt  tridttum  vero  insecuta  nocte,  nimiis  de- 

tBDioangustiisapparuiimihi  vir  canitie  venerandus, 

qai  me  in  Bomnis  per  braobium  erigens,aiebat:Ex- 

a)e  quanioeius  qudd  c(Bpisti;doler6ultranopaveas. 

Illiccy  vero'  expergefactus,  memet  admirans  excu- 

tianaque  a  lectulo,  cucurri  ad  altare  victoriosorum 

Mrtyrum,  Vioioris  videlicet,   Apollinarisque   ac 

QeorgS,  quoniam  iHorum   oratorium   contiguum 

erat  domui  infirmorum ;  ibique  universorum  Deo 

httmillimaa  graies  refereus,alacer  matutinales  ex- 

ptevi  Bolemnes.  Die  vero  insecuta  toto  intcgerrime 

nleii«corpore,eorumdcm  mariyrura  norainibus  pro- 

uilBibidem-cottiposui  titulum..EccIesiaB  deniquema- 


kriB^aBtaltarianumero  vigintiduo,  quibus,  utde-  C  ita  ut  fugeret  illum,et  rursus  accipiens  illum  cau- 

..«  ■•/•VJ  ^  'l^.aaa    |_n-iji._u_.n.l   ^?J|_  Ji  m^       ^^m^  a>  Cf      ^A  <«  A*  X'  *l_  ^  J. 


«0O8  erat,  tituliB  synbpi(«tc)  de  versibushexametris 
•ciiveaienterdigeeiiSyBanctorumqueepitaphiisrepa- 
tlkti,i«Hgio9orum  etiam  virorum  quorumdam  tumu- 
baitidem  perbnare  curavi.  Quod  sane  mentishomini- 
kiiaAmodumplacabtle  fuit.Sed,  ui  pater  Odilo  ss- 
pii»^ngere8oliiuBfuerat,iiacontigit:Heul  proh  do- 
Ior!inqoien8,quoniam  nffivum  invidentiae,licetincsB- 
Mb  graBsetur  bominibusy  tamen  in  finibus  aliquo  - 
mmmeiAofaatitei^  vivere  prbfessis  cubile  sibi  locavit. 
Namquidamya  sui  monaaterii  fratribns  exosus.disce- 
dans  vanit  ad  nostros.  A  quibus,  ut  mors  illorum  sem- 
pBfffuiiydevoteBuBceptusest.  Is  autem  venenoinvidiaB 
iafeeit  ak^iem  oum  allqaibus  monachis,  compel- 
leaBiotantum  adversum  meodium,utprsescripios 


da  tenus  effectus  est  virga,typice  in  hoo  facto  per* 
spiciendus  est.  Signatur  per  serpentem  ex  virga 
factum  Deitatis  potentia  ex  sanctaB  MariaB  virginis 
carne  induta:pcr  Moyscn  enim,  Judaicus  populus, 
qui  cernens  Dorainum  Jesum  vernm  Deum  et  ho- 
minem,  fugit  ab  eo  iucredulus  ;  sed  recipiet  illum 
circa  finem  saBculi,  quod  exprimitur  per  caudaih 
serpentis.IUe  quoque  transitus  maris  Rubri,in  quo 
illud  mare  divisum  vel  exsiccatum  est;deinde  geil- 
tes  ex  prscepto  Doraini  gladio  exstirpataB,evidenter 
signani  regnum  IsraeliticaB  gentistemporalitersub- 
sistens  marcescendo  annullari.  In  initio  quippe  no- 
viB  gratiaB,  vel  regni  Ghristi,  stans  Dominus  Jesus 


^^^ ...  atque  ambulans  super  fluctus  mari8,aoPetroquem 

Bhariorum  tituk>s  destruerent  universos.  Sed  pro-  j^fcclesiaB  suas  praefecerat^secumambnlareconcessit: 
tnoay  Domino  uItore,adfuii  illius  vindex  qui  incen-      {quid)  fidelibus  universis  innuitur,  nisi  quodsubaciis 


ter  ezaiiterai  fraiernae  disoordiaB.  Multatus  enim 

iUico  damnabili  oculorum  caBcitate^  offendens  pedi- 

buB*  ineouperabiliier  usque  in  finem  vitaB   suaB. 

G^}M  denique  rei  eventus  iam  vicinis  quam  longe 

poBiiiB  Don  minimam  prebuii  admirationem.  Gon- 

tigii  ibidem  ip90  in  tempore  ut  aliqui  e  fratribus 

migraient  ab  hac  luce.  Quorum  unus  no- 

Walterius,  cogaomento,  ui  erat  statura,  Pu- 

nUii8(  ac' natura  simplicissimus,  incipiente  nocte 

niBgai  <Sabbati  Resurrectionis  Dominicae,  qua  ipse 

abi^iApparuit  enim  in  hora  sui  exitus  innumcrabi- 


quodsubaciis 
gentibus  universis,  et  non  funditus  perditis  vel  ex- 
stirpatis^  ex  eisdem  stabilietnrGhristi  regnum  per 
sscula  mansurum?Est  enim  frequens  attestatib  di- 
vini  sermonis,  quod  videlioet  mare  figuram  gerat 
praBsentis  saBCuli. 

Saepe  igitur,dum  aliquis  rem  permaximam  verbis 
elucidare  cupit,  in  sesc  deficiens  minuit,  ut  Scri- 
ptura  dicit :  Qui  est  scrutalor  majlstatiSf  opprimi- 
tur  a  gloria,  Sed  cur  ista  praBmisimus,  breviter  in- 
timabimus.  Gonstat  enim  mysterium  EucharistiaB 
paucissimis  perspicuum,  dum  eit  pone  mortalibus 


691 


RODDLFI  GLABRI  MONACHI  CLUNIAG. 


692 


universis  incogniium,  sicuti  csetera  quae  fide  con- 
stanty  et  intuitum  oculorum  non  cxposcunt.  Illud 
praecipue  comraonendum,  quod  corporis  elsangui- 
nis  Domini  Jesu  Ghrisii  vivincans  confectio  cxisti. 
metur  nuUatenus  in  sese  pati  dispendium,aut  casu 
aliquo  incurrere  pHriculum.Si  quando  auiemvide- 
tur  collabi  seu  deperire  per  negligentiam  sibi  tra" 
ctantium,  resiat  eisdem,  si  non  alacriter  poonitue^ 
rini,  damnationis  judicium.  At  cum  Dominus  dixe 
rit  :  Qui  manducat  meam  camem,  et  bibit  meum  san^ 
guinem^  habet  vitam  xta^am,  ct  ego  resuscitabo 
eumy  nullo  modo  puiare  debemus  ui  quodquam 
animal,prffiter  hominem,carnis  resurreciioncmper. 
cipiatysed  nec  nisi,  fidelis,  etiam  eucharistiam  per- 
cipit  ad  salutem.Denique  cxstiiit  quidam  in  nosiro 
tempore  in  clericali  habiiu,  dum  jure  culparetur 
quodam  crim)ne,contigit  ui  sumeret  audacier  judi" 
cio  examinaiionis  donum  eucharisiiaD,  calicis  vide- 
licet  sanguinis  Chrisii.  Cui  protinus  per  medium 
umbilici  egredi  visa  est  pars  candidissima  quam 
sumpserat  ejusdem  sacrificii,  dans  procul  dubio 
evidens  indicium  rcaius  se  indigne  pcrcipientis. 
Illico  vero  confitens  quod  prius  negaverai,  digne 
pQcnituit.  In  Cabillonensi  quoque  pago^  ob  immi- 
nentem  cladem,vidimus  qui  videret  expanesacraio 
veram  carnem  efTeciam.  Apud  Divonem  castrum 
eodem  tempore,  dum  a  quodam  deferretur  cuidam 
asgroianti.  casu  excedere  manu  fcreniis.Qui  attente 
quseren8,reperire  minime  potuit.  Posi  annum  vero 
evolutumi  reperium  est  Juxta  viam  publicam,  ubi 
Bub  divo  ceciderai,  ita  candidum  atque  incontami- 
uaiam,ac  si  horaeademcecidissei.Lugdunidenique 
in  monasterio  Barbarensi,  dum  quidam,  ut  credi 
debet,inconvenienter  bustulam  vel  pyxidem,in  qua 
servabatur,  ut  mos  esi,  atiractare  vcllet,e  manibiis 
illius  sese  eripiens,  longius  in  aere  sietit. 

De  chrismdi  etiam,quod  a  quibus(lam  corporalis 
appellatur,  plurimum  expertum  esi  praestare  reme- 
dia,8i  fldcB  exigentium  non  fuerit  dubia.  Nam  con- 
tra  incendia  sspius  elevaium,  aut  exstinguendo 
compescuit,  aut  reirorsum  pepulit,  seu  in  piriem 
alteram  retor8it.Membra  quippe  asgrorum  doleniia 
multoties  sana  restituit,febricitaniibusnihilominus 
impositum  salutem  contulit.  Apud  monasterium 
Reomense,  tempore  venerabilis  Willelmi  abbatis, 
contigit  ut  incendium  circun^acentia  monasicrii 
depopularetur.  Arripientes  autem  ejusdem  loci  fra- 
tres  chrismale  conio  impositum,  elevaveruni  illud 
contra  incendiiflammasdire  flagrantes.Siatimvero, 
idem  ignisin  sesereiorquens^minimeampliusquam 
invaserat,  arripere  valuit.  Panis  tamen  ille  Domini- 
cus>aura  flante,  a  contulo  elapsus,  plus  minus  duo- 
bus  milliariis  avolavit  usquead  villamcuiTrivalgas 
vocabulum  est,  ibique  super  domum  ciyusdam  ve- 
niens  sedit.Quo  persecuto,  admonasleriumdignan- 
ter  est  delatus.  Contigerat  cnim  in  ipso  anno  die 
Paschae  in  ecclcsia  quae  Monasterio  adjacet,  beati 
Pauli  nomine  dicata,  ut  calix  vivifici  sanguinis  de 
sacerdotis  manibus  in  terram  labereiur.Sedutprae 


A  dictus  pater  comperit,  ut  erat  vir  solertis  ingenii» 
tribus  e  suis  monachis  hujus  delicti  culpam  poeDi- 
tere  praecepit:  videlicei  permiiescens  neculpainsi- 
pientis  presbyieri  suos  involveret  cum  illo  ad  vin- 
dictam  ultionis.  Quod  eiiam  fecisset,  si  non  obsti- 
tissci  providentia  sagacis  viri,ut  rei  probavit  even- 
tus.Atquc  idcirco  ista  praemisimuSjUt  intimaremuB 
fidcnter  credcre  quoniam,  sicubi  casus  bujussacn 
ac  vivifici  doni  ncgllgenter  evenerii,uIiioniscIadem 
divinitus  immincre  ac  subsequi.  Quemadmodum^ 
vcrsa  vice,  quolibei  in  loco  condigne  illud  tractari 
contigerii,  abundare  commodis  universis.  Sed  et 
illius  magnifici  mysierii  celebraiio  quantum  pro- 
sii  animabus  defunctorum  fidelium,  cum  in  multis 
sii  probatissimum,  libei  tamen  e  diversis  praesen- 

l>  tialitcr  produceread  mediumunum.Inremoiioribus 
Africx  partibus  erai  quidam  anachoreta,  do  qao 
ferebatur  quod  spatium  vigintl  annorun  tenebat 
illum  omnino  segregaium  a  conspeciu  ulliushomi- 
nis.Vivebat  enim  labore  manuum  et  radicibushe^ 
barum.  Goniigii  ui  homuncio  quidam  genere  Tei- 
phalus,  unus  ex  illis  circuitoribus  regionum  qai 
nunquam  saturaniur  experientiaetnovitatibusloco- 
rum,illuc  pergcns  deveniret,Qui  famam  illius  ana- 
choretae  compericns,  aggressus  solitudinem  ardore 
solis  perustac  regionis,diu  multumque  illum  inqoi- 
rens,si  forte  reperirct.  Tandem  ilie  prior  solitarios 
se  inquireniem  aspicicLS^  vocavit  eum  ut  ad  se  ve- 
nirei.  Qui,  veniens  ad  illum,  inierrogare  eumdem 
coepii  :  Quis,  aui  unde  esset,  seu  cujus  rei  gntit 
illuc  devenissei.Qui  protinus  respondit :  ipBius  de- 

G  siderio  conspiciendi  accensumillucdev6ni88e,nihi^ 
que  praeter  eum  aliud  quaerere.Deinde  vir  ille  theo- 
logus  subsecutus  ait :  «  Novi  te,  inquiens,  a  parti- 
bus  Galliarum  huc  devenissc.  Sed  quaeso,  dic  mihi,- 
si  cccnobium  Majoris  [o/.,  Gluniense]  monasterii) 
quod  in  eisdcmpartibushabeiur,aliquandovidi8ti.» 
Ai  ille  dixit :  «  Vidi,  inquii,et  optime  cognitumeit 
mihi.  »  Tunc  dixit  ei  :  «  Sciio,  ait,  prae  cuncUs  Ro- 
mani  orbis  illud  valere  praecipue  in  liberationeaah 
marum  a  daemonica  dominatione.Tanta  enim  viget 
in  eo  vivifici  sacrificii  frequens  immolatio,ut  Diilk 
pane  dies  pertranseai,  in  qua  non  de  potestate  mi- 
lignorum  daemonum  tale  commeroium  animas  ern 
piai.  »  Erai  siquidem,  ut  ipsi  perspeximus,  moi 
illius  coenobii,  a  prima  die  aurora  usque  in  horam 

n  prandii^  propter  frairum  copiam,  continaa  missa- 
rum  celebratio.Quae  videlicet  tam  digne  pureqaeio 
revcrcnier  fiebat,  ut  magis  angelica  quam  humaflft 
exhibitio  putaretur. 

Anno  igitur  millesimo  quadragesimo  primo  lo-* 
carnationis  Dominicae  exstitit  terminus  paschili> 
duodecimo  kalendarum  Aprilium,  et  ipse  dies  on« 
decimo.Atque  idcico  adnotare  placuit.quoniam  n60- 
communis  unquam  fii  temperior,  nec  embolismoi 
septimum  Kalendarum  Martium  diem  aliquando 
excedii.Sed  inicr  ipsos  triginta  quinque  dies  legi' 
timc  dies  sacerrimus  Paschae  coarctatur.  Obiit  qvo^ 
que  eodem  anno  Ghuonradus  imperator.  Gui  sao- 


HISTORIARUM  LIBRI  QUINQUE.  —  LIB.  V. 


6d4 


eeflsit  in  regnum  Henricus  filius  ipsiusy  jam  ab  eo-  A  Germania,  longe  lateque,eumdem  regem  dominium 


dem  patre  conslitutus  rex.  Contigit  vero  ipso  in 
tempore,  inspirante  divina  gratia,  primitus  in  par- 
tibas  Aquitanicis,  deinde  paulatim  per  universum 
Galliarum  territorium,  firmati  pactum  propter  ti- 
morem  Dei  pariter  et  amorem.Taliter  ut  nemo  mor- 
taiium  a  feriffi  quartae  vespere  usqae  ad  secundam 
feriam  incipiente  luce,  ausu  temerario  praesumeret 
quidpiam  alicui  hominum  per  vim  auferre,  neque 
uUionis  vindictam  a  quocunque  inimico  exigere, 
nec  etiam  a  fidejussore  vadimonium  sumerc.Quod 
ri  ab  aliquo  fieri  contigisset  contra  hoc  decretum 
publicum,  aut  de  vita  componeret,  aut  a  Christia- 
nonim  consortio  expulsus  patria  pelleretur.  Hoc 
iQBuper  placuit  universis,  veluti  vulgo   dicitur,  ut 


super  semet  exercere  gratanter  expetebant.  Et  non 
immerito.Eratenim  affabilitate  gratissimus,ac  libe- 
ralitate  perspicuus,  atque  humilitatis  gratia  praBdi- 
tus.Neccujuspiara  (dommtuw)  extollentiaB  nutunota- 
batur  indeptus.  Atquc  idcirco  universis  circumcirca 
existebat  amabilis.  Ipso  itidem  anno  prsdicta  gens 
Hungarorum  ejus  imperio  robellis  exstitit.Quam  ille 
hostiliter  aggressns,  potenter  devicit,  sibique  tri- 
butariam  subjugavit.  Tamen,proh  pudor!  unum  in 
eo  erat  nimium  reprehensibile,  quod  incontinentia 
carnis  luxuriaj  infamabatur.  Illud  enim  vitium  plus 
c«teris  in  genere  humano  rerum  ordinem  turbat. 

Sequenti  igitur  anno,  id  cst,  quadragesimo  sexto 
post  mille8imum,facta  est  per  loca  magna  vini  fer- 


Treuga  Domini  vocaretur,  Quae  videlicet  non  solum  g  tilitas  et  lcguminum.  Post  haec  vero  sexto  IdusNo- 
hamanis   fulta  praBsidiis,  verum  ctiam  multoties      vembris  mensi8,luna  quartadecima,nulla  currente 


divinis  sufTragata  terroribus.  Nam  plerique  vesani 
aodaci  lemeritate  prajscriptum  pactum  non  timuere 
trMisgredi,inquibusprotinus  aut  divinavindoxira, 
8011  hamanus  gladius  ultor  exstitit.  Et  boc  passim 
tam  frequenter  c«ntigit,ut  prae  sui  multitudine  sin- 
gnlatim  non  queant  adnotari,et  hoc  satis  juste.Nam 
sieut  dies  Dominicus  propter  DominicamTCSurrec- 
tionem  venerabilis  habetur,  et  Octavus  cognomina- 
tnr,  ita  quintus,  sextus  et  septimus,  ob  Dominica; 
«BncB  et  ejusdem  passionis  reverentiam,  debent  ab 
iniquis  actionibus  esse  feriati.  Contigit  enim  ut,dum 
pene,  sicut  jam  diximus,  pcr  totas  Gallias  hoc  sta- 
tntum  firmiter  custodiretur,  Neustriae  gens  illud 
SQBcipere  recusaret.  Erat  enim  hujus  rei  occasio 


epacta,  concurrente  scptimo,  facta  est  eclipsis  lunae 
hominibus  valde  iremenda.  Nam  octava  hora  noctis 
inter  solem  et  ipsam  lunam,  sive  patratum  a  Deo 
ostensum,  sou  invcrtente  sphaera  alterius  sideris, 
qualitercvenerit,  manet  notum  scientiae  Gonditoris. 
Ipsa  quoque  luna  primitus  pcne  facta  est  tota  sicut 
teter  sanguis,paululumcvadendo  usque  ad  aurarem 
supervenientisdiei.Eodcm  nihilominus  mense  apud 
oastrum  sancti  Florentini,  quod  est  super  Armen- 
tionem  fluvium,circa  medium  cujusdam  dieioecidit 
de  cceIo,  quod  Graecc  dicitur  5^/05,  vei  chasmas,  seu 
palmatias,  dum  fulgor  aetherei  splendoris  insolito 
ad  terras  emittitur;  insulsum  enim  vulgus  perhibet 
stellam  de  cobIo  cadere.  Tunc  ergo  praBdicto  mense 


dissidium  superbissimi  litigii  quod  ortum  fuerat  C  Novembri,  perductae  sunt,  in  quibusdam  locis  Gal- 


intcr  Henricum  regem  filium  Roberti,  et  filios  su- 

pradicti  Odonis,  qui  vicissim  incendiis  bella  mis- 

eentes  intestina,  sibimet  damna  inferentes  non  mo- 

dica,  plurimas  suorum  strages  dederunt.  Deinde 

qooque  occulto  Dei  judicio  coBpit  desaevire  in  ipso- 

nim  plebibus  divina  ultio.  Consumpsit  enim  qui- 

dun  mortifer  ardor  multos  tam  de  magnatibus 

qnam  de  mediocribus  atque  infimis  populi ;  quos- 

dam  vero  truncatis  membrorum  partibus  reservavit 

•d(\iturornm  exemplum.  Tunc  etiam  pene  gens 

totins  orbis  sustinait  penuriam  pro  raritate  vini  et 

Wtici. 

Bodem  vero  anno,  id  est,  quinto  post  quadragesi- 
iDQm  atque  millesimum  DominicaB  Incarnationis 


liarum,  praBter  solitum,ad  maturitatem  segetespri- 
maB  sationis  Augusti  mensis,  collectaB  mense  Octo- 
bri ;  quod  non  sine  magna  admiratione  contigit 
fieri. 

CAPUT  II. 
De  belto  mire  gesto. 
Sub  eodem  quoque  tempore  fuerat  orta  grandis 
discordia  usquc  ad  effusionem  multi  sanguinis,inter 
Henricum  Francorum  rcgem,Roberti  filium,et  filios 
supra  taxati  Odonis,  Thebaldum  videlicet  atque 
Stephanum.  Conligitenim,post  multas  stages  cladis 
utrarumque  partium,ut  idem  rex,ablato  ab  eisdem 
dominio  Turonicas  urbis,  daret  illud  Gozfredo,  co- 
gnomcnto  Tuditi,  filio  scilicet  Fulconis  Jam  dicti, 


wnum,  antedictus  Henricus,  filius  Chuonradi,  rex  D  Andogavorum  coniitis.Qui,collectomagnoexercitu, 


Steonumjam  in  re.Romanorumvero  imperator  in 

Bpe,duxit  uxorem  filiam  Willelmi  Pictavorum  ducis, 

nomineAgnetem,  quam  etiam  desponsavit  in  civi- 

**te  Ghrysopolitana,  quaB  vulgo  Vesontio  vocatur. 

fflud  denique,  ob  amoris  ac  benevolentiaB  gratiam 

utriaaque,  convenit  maxima  nobilium  multitudo, 

•ptecopopum  vero  numero  viginti  octo.  Provenerat 

^Qi  in  deditionem  prasdicti  regis  regnum  Austra- 

wopum,quod  illi  a  progenitoribuscompetebat.Simul 

®^*nigenti  Hunorum  proprio  moderamine  regem, 

Alibonem  nomine,instituerat.Unanimiterenim  uni- 

vepsi  marchiones  ac  comites,  tam  ex  Italia  quam  ex 


ipsam  civitatem  anno  uno  et  eo  amplius  obsidione 
circumdedit.  Adversus  quem  tandem  hostili  manu 
pergentes  dimicaturi,  revera  ut  afOictaB  indigenti- 
quealimoniis  succurrcrent  urbi,ambo  praBdicti  filii 
Odonis.  Quod  Go  fredus  comperiens,expetivitauxi- 
lium  beati  Martini,  promisit  se  humiliter  emenda- 
turum  quidquid  in  ipsiussancti  confessoris  caBtero- 
rumque  sanctorum  possessionibus  raptu  abstraxe- 
rat.lndequeaccepto  vexillo,imponens  illud  propriae 
hastae,  cum  cxcrcitu  cquitum  peditumque  multo- 
rum  obviam  perrexit  adversum  se  dimicaturis. 
Dumque  venirent  utraBque  partes  in  cominus,tantU8 


m 


RQQVLFI  GLABia  ;MQNAGHI  GLUNIACI. 


0110; 


terror  invasit  exercitum  duorum  fratrum^ac  si  vin- 
cti  ligaqainibuB  omnes  pariter  imbelles  exstitissent. 
Stephanus  autem,  arrepta  fuga,  cum  aliquibus  mi- 
litibua.evasit.  Thebaldus  vero,  ex  cactera  multitu- 
dine  totius  exercitus^captus  ad  Turonensem  civita- 
t^  deducitur,  ipsamque  Gozfrodo  reddidit,  atque 
cum  suis  omnibus  buc  illucque  dispersis  in  captio- 
n^^remansit.  Nulli  dubium  estbeato  Martino  auxi- 
liantei  quiaillum  pie  invocaverat^suorum  inimico- 
rup  victorem  exstitissc.  Referebant  enim  aliquiex 
acie  fugientes  quod  tota  phalans  militumGozfredi, 
ii^  ipso  procinctu  belli,  tam  equites  quam  pedites, 
candidissimisindumentis  videbantur  adoperti.Nam 
ex  rapina  pauperum  ejusdem  confessori»  ferebant 
supplementum  sui  fllii  Odonis.  Pra;buit  enim 
uoiversis  audientibus  formidolosum  stuporem, 
quod  Q^ille  septengenti  et  eo  amplius  viri  armis 
in«tructi  absque  sanguinis  efifusione  in  praelio  capti 
sunt, 

GAPUT  III. 
De  tertia  eclipsi  soHs, 

In  praBScripto  quoque  mcnse  Novembri,  decimo 
Kalendarum  Decembrium,  hora  tertiaejusdem  diei, 
fa^ta  est  nostro  in  tempore  tertia  eclipsis  solis,  luna 
du^taxat  vicesima  octava^  quoniam  nequc  solis 
aliquando  eclipsisnisi  in  vicesimaoctavalunaiuec 
luQffi  nisi  in  quarta  decima  luna  provenict.  Dicitur 
enim  eclipsis  defectus,  sive  defectio»non  quodsibi- 
m^at  reSy  sod  nobis  impedita  potius  deficiat.  Ipsis 
quoque  diebus,  referente  Widone  Rcmorum  archi- 
pciBSuleydidicimus  quod  visa  sit  a  suis  stella  Phos- 
pborus,qun  etLucifer,  vespere  sursum  atque  deor- 
Bum  agitari,  quasi  comminans  terrigenas  idemtita- 
bat  Isic).  Higuamodi  quippe  ostensis  coclitus  emis- 
sis^terrueruntquamplurimos  suae  pravitates,  ut  ad 
correctionis  viam  pcenitendo  rcdirent.  Tunc  enim 
caBteras  rerum  inopias  vini  tanta  ruritas  exstitit, 
ut  viginti  quatuor  solidorum  foret  pretium  unius 
modii. 

CAPUT  IV. 
De  dissensione  Lugdunensis  prassulatus, 

Puit  igitur  in  supra  taxatis  diebus  dissensio  per- 
n^^xima  ppst  mortem  Burchardi  archipra:sulis  Lug- 
dunensisde  prsaulatu  ipsiussedis,quam  plures  non 
Justis  appetebant  meritis^sed  instinctu  superbae  ela- 
tionis.  Prijnus  omnium  prsdicti  Burchardi  nepos, 
ejusdem  aequivocus,  supra  modum  superbissimus, 
rciUQta  sede  propria,  Augustanae  civitatis,  procaciter 
LMgdunensem  arripuit.  Qui  post  multas  perpetratas 
nequitias,  captus  a  miiitibus  impcratoris,  perpetuo 
est.  condemnatus  exsilio.  Post  ipsum  vero  quidam 
comes  Girardum  suum  filium  puerulumquemdam 
arroganter  ibidem^soia  pra^sumptione  auctore,  sub- 
stituit,  ei  ipse  post  modicum,non  ut  pastor  ovium, 
sed  veluti  mercenarius,  in  fugam  versus  deiituit. 

Que  omnia  dum  pcrlata  fuissentRomano  pontifi- 
ci,  suggestum  est  ci  a  viris  fidelibus  ut  sua  auctori- 
tate  patremOdilonemCiuniaccnsis  monasterii  abba- 
tem  ibidem  eligeret  consocrari  pontificem.Sicenim 


A  totiuscleriac  plebis  optane  accIamahanidevotio.Qai 
protinus  mittens  eidem  patri  pallium  simul  et  an- 
nuium,  imperavit  eumdem  pradicts  civitati  fore 
archiepiscopum.  Sed  vir  reIigiosus,sua3  humilitatui 
attendens  propositum,  omnimodis  renuit  fieri.Pal- 
lium  et  annulum  suscipiens,  illi  qui  Deo  digous 
existeret  reservavit^futuro  pontifici  ejusdem  SQdlB. 
Habetur  enim  antiquitus  ipsa  Lugdunensis  civitas 
index  veri  luminis  maximae  partis  Gallis,  quoniam 
prascones  primitus  Christian»  fidei,  a  sancto  Poly- 
carpo  discipulo  Joannis  apostoli  missi,  devenientes 
universam  illustraverunt  regionem.  Gontigit  enim. 
postmodum,  ut  supcrius  diximus,  ut  Hearicus  rex, 
recepto  regno  Austrasiorum,dum  comperisBOt  hiy uft 
disscnsionis  cladem,  condolucrit,  perquirens  quid 

|.  exinde  agcre  debcrot.  Cui,  dum  «pud  VesoniioaeiB 
'devenissct,8uggostum  est,tam  ab  episcopis  quam  ab 
omni  plebe,  ut  virum  aeque  tali  ministerio  dignum, 
Odolricum,  scilicct  Lingonensis  Ecclesiffi  arcludia- 
conum^  Lugduni  constitueret  pontificem.  Qui  proU- 
nus,ut  suggestum  fuerat,speciosissimis  adornatom 
indumcntis  ad  proefatam  illum  destiuavit  sedem. 
lUico  ncmpc  restituta  cst  totius  provincia  requies 
et  pax  diu  optata,cum  gaudio.Postmodum  verogens 
Hungrorum  Jam  secundo  praedicto  regi  rebeJlis  exi- 
stens,  adversus  eumdem  prsliari  disposuit.Gontra 
quam  egressu3,Iicet  impar  numero,conndens  tamen 
in  Dei  auxilio,  coniligere  cum  ipsis  non  timuit.NoQ 
enim  erant  in  exercitu  ipsius  plusquam  sez  millia 
virorum,  cum  in  Hungrorum  phalangibuB  fl&stima- 
rentur  ducenta  millia  armatorum.  Erant  etiam  cum 

C  rege  quamplures  episcopi  cum  clericis  ntiultiB,  qoi 
pietatis  gratia  inermes  cum  eo  in  certamea  introie- 
runt.  In  eoque  certamine  tanta  caligo  ac  tenebra 
occupaverunt  Hungrorqm  partem,  ut  vix  juxla  ta 
pusitum  quis  illorum  posset  agnoscere.  EzercitiM 
quoque  regis  vidcbatur  clarissimo  sule  ciroum.ei 
infra  perlustiatus.Qui  fortiter  dimicans  inouoieri- 
bili  caede  prostravit  adversarios  fugavitque,  com  4^ 
suis  perpauci  corruissenU  Capta  vero  praBda  hoa— 
tium,  ac  regno,  ut  primitus   cocperat»  ordioato» 
triumphans  rex  devcnit  ad  propria. 

Contigit  ergo  tunc  temporis  ut  abbas  ciyusdaiim 
monasterii  honesto}  possessionis  eidem  imperatAr& 
cquum  valde  optimum  pra38entaret,quatenu98ibi  w^s 
loco  sibi  commissvi  ipsius  liberalitatiB  amicitUiKa 

0  conciliaret.  Fuerat  denique  idem  equus,  ignonuiU>iB 
Abbate,  cuLdam  militi  clam  sublatus  Bibique  preti^s 
venundatus.  At  imperator,  gratanter  illum  buboL:' 
piens,suimetevectioni  mancipavit.Quodam  igitardft^ 
[quo]  eidem  equo  insidens  itar  agebat,obviam  fuit0i 
miles  cui  praefatus  equus  furtim  ablatuB  fuerftt.Qi^  > 
prudentcr  aggrediens  imperatorem,  in  higuBmocl' 
prorupit  verba  :  «Tu,inguiens,  orex,  quioensuraflO 
debcs  tencre  totius  justitis,  equum  modo  [mib.i  j 
fraudulenter  abstractum  cerneris  possidere.  »>  Cd' 
illico  rcx  talc  pertulit  rcsponsum  : «  Si  tuuB^inqui^* 
cst  cquus,  ut  ais,accipe  illum  cum  sessore,  et  edca^ 
tecum  qao  melius  optas^et  habeaB  utriuoqo^  quom^^ 


VITA>  &  QmiAMmi  DIVION,  —  MOMTUM. 


^eraoluiionQm  furti  suscipias.  MHes  quoque, 
imns  sibi  illudi,  hffirebat  stupens.  Eaimvero 
OiiiipuUt  eum  ut  manu  injecta  duceret  utrum- 
n  8uum  dominium.  Aspicientes  vero  qui  cir- 
(iabantyingenti  admiratioae  stupuerunt. «  Quae 
is»inquiens  rex,  rcfcrendi  junt  illi  viro  qui  me 
Bpbdole  in  hanc  impulit  captionem?Qui  dum 
liiveivia  horribiliter  detestaretur,  ait  rex  :  Ad- 
A  iUumy  ut  secundnm  illusionem  quam  in  mo 
t,  in  eo  vindicetur.  Dumque  praefatus  abba« 
rsitus  fuissetyait  ei :  Depone  baculum  reglmiais 
)raliB,quem  credis  largitione  morlalis  hominis 
re  g^fitari.  Quem  cum  a  se  projecisset,  susci- 
i  illum  rex,  imposuit  dcxtcr»  imaginis  Salva- 
.:  <c  Vade,  inquiens  abbati,  ct  suscipe  illum  do 
II  on^nipotentis  regis,  nec  sis  ultra  pro  eo  de- 
^alicujus  mortalis,  sed  Ubere  utere  co,ut  decct 
bsn  tanti  nomiuis.  »  At  ipse  gaudcntcr  iUum 
ipieosy  plurimis  dc  tali  facto  alacritatem  con- 
ao  dehinc  omni  cum  Uberlate  viguit. 

CAPUT  V. 
De  extirpatione  Simoniaca, 

gn.oscens  igitur  idem  Henricus  per  univcrsam 

iam  atque  Gcrmaniam  Simoniaco;  philargyri» 

saii  cupiditatem,coadunari  fecit  exomniimpe- 

lio  tam  archiprssules  quam  cceteros  pontifices, 

ile  eis  intuUt  coUoquium  :  «  Lugens  vobis  inci- 

loquiy  qui  vice  Ghristi  in  Ecclesia  constituti 

i,  quam  ipse  sibi  desponsavit,  ac  pretio  sui  san- 

ie  redemit.  Sicut  enim  ipse  gratuita  bonitate  de 

.-pOiPatris  per  Virginem  ad  nosnatus  est  redi- 

i408f  ita  suis  prasoepit,  mittens  eos   in  orbem 

revguiD,  apostoUs  :  Gratis  accepistis,  gratis  date, 

jBnim,  avariiia  et  cupiditate  corrupti,  qui,  dum 

Sane  deberetis  in  hujusmodi  transgressionem 

ulo  et  accipiendo)  canonem,maledicti  estis.  Nam 

ater  meu9,de  cujus  anim®  periculo  valde  pcrti- 

eOk>damBabilem  avaritiam  in  vita  nimis  exer- 

ir|dcircoquicunque  vestrorum  hujusce  (tnocu/a) 

)  noril&i  contaminatos,  oportet  ut  a  sacro  mini- 

ij^s^cuodumdispositionem  canonicam  arcean- 

.  Patei  ergo  manifestissime  quoniam  propter 

^f^offensaoi  veoerunt  super  filios  hominum  di- 

P9.jClades,  fames  videUcet  atque  mortalitas,  neo 

f^eirglfdius.  Omnes  quippe  gradus  eoclesiastici, 


A  a  maximo  pontiGce  usque  ad'OBtiarium,opprimun- 
tur  per  suib  damnationis  pretium,  ac,  juxta  vooem 
Dominicam,  in  cunctis  grassatur  spiritale  latroci- 
nium.  »  His  dcnique  ab  imperatore  acerrimc  prolar 
tis,  stupefacU  pontifices.quid  iUi  responderent  non 
habebant.Pertimescebant  enim  carere  ob  hanc  cul- 
pam  propriis  episcopatuum  sedibus.  Et  quoniam 
non  solum  in  GaUicanis  episcopus  hoec  pessima  pul- 
lulaverat  nequitia,  verum  eUam  multo  ampUus  to- 
tam  occupaverat  Italiam;  omnia  quippe  ministeria 
ecclesiastica  ita  eo  tompore  habebantur  venalia, 
quasi  in  foro  B^cularia  mercimonia.  Cernentes  quo'- 
que  episcopi  gravi  sese  invectione  irreUtos,  miseri- 
cordiae  operam  implorabant.  At  ipse  princeps,  mi- 
sericordia    motus,  tale  consolationis  protuUt  ver- 

jj  bum  :  «  Ito,inquien8,et  quod  iUicite  accepistis^bcne 
disponere  satagite,ac  pro  anima  patris  mei,quihac 
noxa  reus  vobiscum  tenetur,  attentius  intercedere 
memontote,quatenus  ei  indulgentiam  hujus  facino- 
ris  a  Deo  possitis  acquirere.  »  Tum  proposuit  edic- 
tum  omni  imperio  suo :  utnuUusgradus  clericorum 
vol  ministerium  ecclesiasticum  preUo  aUquo  acqui- 
reretur,  ac  si  quis  dare  aut  accipere  prffisumeret, 
omni  honore  desUtutus,  anathemaie  multaretur. 
Spopondit  insuper  promissum  hujusmodi,  dicens: 
«  Sicut  enim  raihi  Dominus  coronam  imperii  sola 
miseratione  sua  gratis  dedit,  »  ila  ct  ego  quod  ad 
religionom  ipsius  pertinet  gratis  impendam.  Volo, 
si  plaoet,  ut  et  vos  similiter  faciatia. 

Ipso  quoque  in  tempore  Romana  scdes,  quoB  uni- 
versaUs  jure  habeturin  orbe  terrarum,pr8Bfato  mor- 

C  bo  peaUfero  per  viginU  quinquc  annorum  spatia  mi- 
serrime  laboraverat.  Fuerat  enim  eidem  sedi  ordi* 
natus  quidam  puer  ciroiter  annorum  12,coQtra  jus 
fasque.  Quem  seUicet  sola  pecunia  auri  et  argenti 
plus  commendavit  quam  ffiias  aut  panctita8*Ei  quo- 
niam  infelicem  habuit  introitum,  infeliciorem  per- 
sensit  exitum.Horrendum  quippe  referri  turpitudo 
UUus  conversationis  et  vit«.  Tunc  vero  cum  con- 
sensu  totius  Romani  popuU  atque  ex  prascepto  im- 
peratoris  ejectus  [al.  remotus]  esi  a  sede,  et  in  loco 
ejus  subrogatus  est  vir  reUgiosissimusaosanctiiate 
perspicuus,  Gregorius,  natione  Romanus.  G^jus  vi- 
delioet  bona  fama  quidquid  prior  fcedeverat  in  me- 
lius  reformavii. 


nrr 


.    MM." 


VITA  SANCTI  GDILLELMI 

ABBATIS  DIVIONENSIS 

Auclore  Glabro  Rodaifb  monacho 

m 

4-IIid>ill.  Aeta  55.  Ord.  5.  Bened,,  SfficuU  VI,  parte  I,  pag.  320,  ex  ms.  codice  5.  Benigni  Divionensis, 

cwn-alio  et  editis  coUato.) 


OBSERVATIONES  PRiEVI^. 

I^iep  vafios  hi^us  sffiouli  scripbores,  qui  beaU  B  pui  sunt  qui  id  dataopera  pradstiteruDt^alter  Giaber 
Mlmr6(»^g^sias  Utteris  maadaffuni,duo  pr«eci-      Rodulfus,  monaohns  GluniacensiSiaiter  chronogra» 


699 


RODULFI  6LABRI  MONACHI  GLUNIAG. 


700 


phus  sancti  Benigni  Divionensis,  uterque  sancti 
Guillelmi  aBqualis,  ac  forte  etiam  discipulus.  Vitam 
Guillelmi  a  Glabro  Rodulfo  editamlaudatHugoab- 
bas  Flaviniaccnsis  in  Chronico  Virdunensi,  tomo  I 
Labbeanae  bibliolhecaD :  sed  et  eam  a  se  conscriptam 
fnisse  agnoscit  Glaber  ipse  in  libro  iv  llistoriarum, 
capite  4  :  Nec  non,  inquit,  prcenominalus  paUr  mo- 
nachorum,  fumiatorquc  cwnobiorum  eximius  Willer- 
mus,  de  quo  etiam  plura  forcnt  dicenda,  nisi  quod  in 
lihcllo  quod  de  vita  et  virtutibus  illius  edidimus,  pro- 
lata  dudum  fume  noscuntur  Hunc  Glabri  Rodulfi 
libellum,a  Bollando  ad  d-cm  1  Januarii  jam  vulga- 
tum,iterum  hic  ex  ms.  codice  sancti  Benigni  Divio- 
nensis  recudimus. 

2.  Guillelmi  ortum  ad  annum  961  revocandum 
esse  evidenter  colligitur  ex  ipsomct  Glabri  libello, 
in  quo  obitum  cjusanno  1031  (etatis  septuagesimo 
contigisse  diserlis  verbis  affirmatur.  Totum  vero 
pene  vit«  suae  tempus  in  monasticae  vita;  exercitiis 
transegisse  ex  hoc  probatur  qUod,  vix  septimum 
aetatis  suae  annum  egressus,incoBnobio  Luciacensi 
vestem  monasticam  induerit ;  unde  strictioris  disci- 
plinaj  studio  digressus,  in  monasterium  sancti  Mi- 
chaelis,  mox  Cluniacum  in  Galliam  cum  sancto  Ma- 
iolo  sese  recepit.  Est  autem  Luciacum,  seu,  ut  alii 
dicunt,  Lucedium  aut  Locedium,  vulgo  di  Locedia, 
antiquum  ordinis  nostri  cccnobium,  quod  primitus 
sancti  Michaelis.postea  sancti  Januarii  appellatum 
est  ob  eo  translatas  ejus  reliquias,a  quo  etiam  cir- 
cumpositum  oppidum  sancti  Januarii  nomen  tulit, 
situm  est  haud  procul  a  Vercellensi  urbe  ad  cujus 
dicBcesim  olim  pertinebat.  Hodie  vero  Casalensi  epi- 
scopafui  subjcctum  est,  in  territorio  Montisferrati. 
Ex  ordine  Benedictino  ad  Cistercienses  primum 
transiit,  ac  tandem  post  varias  fortunas  ad  clericos 
saeculares  defecit,  ut  observat  Franciscus  Augu- 
stinus  ab  Ecclesia  in  sua  Historia  Pedemontanai 
cap.  33. 

3.  Vicesimo  nono  aetatis  suaB  anno,  hoc  est  990, 
indictione  iii,  Guitlelmus  ordinatus  est  ahbas  sancti 
Benigni  a  domno  Brunoni  episcopo  Lingonensi,\nqmi 
chronographus  Benignianus,cujus  sententiae^praeter 
privilegium  Benedicti  papae,  ut  putant,  septimi  ei- 
dem  Guillelmo  concessum,ob8tarevidetur  fragmon- 
tum  quoddam  Benigniani  monastcrii  historiae  ma- 
nuscriptaByin  quo  ecclesia  sancti  Benigni  a  Guillel- 
mo  incepta  anno  9S2  et  omnino  restaurata  anno 
986  fuisse  dicitur.  Verum  hmc  tanti  non  sunt  ut  a 
scriptoris  gravis  et  aequalis  auctoritate  facile  rece- 
damus,  maxime  cum  Glaber  Rodulfus  simui  et 
Chronicum  a  Labbeo  editum  cum  chronographo 
Benigniano  consentiant ;  ac  Benedicti  papae  privile- 
gium,  non  Benedicto  VII,  sed  VIII,  assignandum 
esse  constet  quippe  quod  anno  Christi  1015  datum 
esse  legitur  apud  Ughellum,  tomo  U  Italiae  sacrae, 
col.  996. 

4.  Eral  prmdictus  Willermus,  inquit  Glaber  in 
libro  III  Hi8toriarum,cap.  5,  acer  ingenio  et  insignis 
prudentia;  idcirco  summum  in  palatiis  rcgum  ac  cce- 


A  terorum  principum  obtinebai  loeum.  Eins  elogium 
paucis  verbis,  sed  quae  multis  libris  praestantioim 
sunt,  complectitur  beatus  Odilo  ejus  snb  sancto 
Maiolo  condiscipuIus,iii  libello  scilicet  de  ejusdem 
sancti  Maioli  actis,  ubi  hasc  habet :  Et  ut  pace  spi" 
ritualium  artificum  in  eadem  fabriea  laborantium 
dicam,  unus  priecipue  refulsit  qui  nuper  rehus  hw- 
manis  cxcessit,  et  qui  ptus  nobis  omnibus  laboravU, 
domnus  videlicet  abbas  Willelmus,  de  cujus  clarissi" 
mis  actibus,  et  vita  laudabili,  ei  mirabili  conversa- 
tione  parvitas  nostra  non  sufftcit  quod  sentit  ad  ph" 
num  referre.  ioissAdus  in  Planctu  de  ejusdem  beati 
Odilonis  obitu  Willelmum  simul  et  ipsum  Odilo* 
nem  iisdem  versibus  celebrat,  quos  infra  in  Odilo- 
nis   Elogio   proferemus.    Eumdem    vetus    auctor 

fl  Chronici  Fiscamncusis,  liberalibus  ariibus  apprime 
eruditum,  alque  disciplinis  ecclesiasiicis,  cundisgue 

spiritualibus  officiis virtulum  gratia  imbui¥M 

et  illuminatum  fuisse  scribit.  Hinc  nullum  ferm^ 
fuit  in  Ilomano  imperio  monasterium,quod  Guillel- 
mi  curae  non  commissum  fuerit.  Quorum  nonnurUts 
ipse  praefuit,  aut  discipulos  suos  praefecit :  detero* 
rum   vero  abbates,  qui  jam  illis  praeerant,  sois 
exemplis  ac  monitis  ad  accuratam  regularis  disci- 
plinae   praxim    adduxit.  BeaUe    memorix^   inqoit 
idem  auctor,  Willelmus  abbas  sux  religionis  af/lueit' 
tia  totius  partcs  Romani  imperii  iHustrabat,abbaium- 
que  multorum  tepidos  animos  sui  fervoris  imaguie 
reformabat  et  accendebat,  Eum  Sigebertus  ad  aa* 
num  1027  recenset  inter  abbates  nominabiles,  quo- 
rum   opera  retigio  ecclesiastica  saeculo  xi  flomit 

C  /n  Francia  quidem  et  Burgundia per  GuiUd' 

mum  Divionensem  severitate  reverendum.  Deniqoe, 
ut  habet  Glaber  loco  laudato,  guodcunque  moua» 
sterium  proprio  niduabatur  pastore,  statim  compd* 
lebaturf  tam  a  regibus  vel  comitibus  quam  a  pom' 
tificibus,  ut  meliorandi  gratia  illud  ad  regendumsus^ 
ciperet.  Hinc  ipsum  quadraginta  fere  monasterfii 
praefectum  fuisse  idem  auctor  asserit,  quoram. 
pleraque  Chronographus  Benignianus  recenset,  n- 
delicet  praeter  Benignianum  de  quo  agit,  Venia- 
cense,  Besuense,  Reomaen8e.TornodorenseyMelmh> 
dense,  sancti  AmulQ  Mctense,  sancti  Apri  TuHen- 
se,  Gorziense,  Fiscamnense,  Gemeticense,  saneti 
Audoeni  Rotomagense,  sancti  Michaelis  in  monle 
Tumba,  sancti  Faronis  Meldense,  sancti  Qermani 

D  Parisiense,  Fructuariense,  sancti  Amatoris  prope 
Lingonas,  sanctae  Mariae  prope  Saxonicum-fontem* 
Quibus  addit  Glaber  monasterium  sancti  Satomlni 
ad  Rhodanum  fluvium,  quod  modo  in  prioratnm 
redactum  est,  monasterio  Ambroniacensi  sul^e- 
ctum. 

5.  Hicomittere  non  licuit  locum  egregiumWiberti 
archidiaconi  de  sanctiApri  apudTuIlenses  ccsnobiOf 
qui  de  sancto  Leone  IX  in  ejus  Vita  sic  habet  libro  i» 
capite  13  :  Moxque  uti  sua  erga  sanctum  et  glorio- 
sum  Aprum  major  erat  devotio,  domnum  religiosM 
vit3S  et  conversationis  virufn  jam  dictum  (cap.  11) 
Guidricum  sub  nomine  abbatis  eidem  preefecU  eotm^ 


VITA  S.  GUILLELMI  DIVION. 


103 


riuntate  et  petitis  domni  Guitlelmi  ipsius  loci  A 
l$m^poris  venerahilis  patris.  Denique  Aimoini 
laator,  lib.v,  c.  47,  testalur  quod,  durn  mona- 
iieU  Germani  a  Pratis  cxnobii  sxculari  modo 
ducerentfpiissimus  Robertus  rex  una  cum  uxore 
idelicet  Constantia  regina,  accersens  domnum 
Imum  abbatem  Oivionensis  cosnobii,  ci  ahbatiam 
beati  Germani,  qui,  eam  regulariter  instituens, 
Oomini  1030,  seu  potius  31,  annum  a  Januario 
3  incipiendo,  ut  patet  ex  indictione  xiv,littcra 
licali  C,  feria  vi,  Kalendis  Januarii  vita  de- 
Quo  die  in  Necrologio  veteri  Fiscamnensis 
sierii  legitur,  KaL  Januarii  depositio  heatx 
riee  domni  ff^ilklmi  abbatis  istius  loci^ci  mutto- 
mmasteriorum  patris.  Die  vero  22  Februarii 
jp  prima  ejus  translatio,et  obitus  Joannis  ejus  t% 
Bsoris,  his  verbis,  viii  Cal.  Martii  iranslatio 
memorix  domni  Witlelmi  abbatis,  simul  et 
Uo  domni  Johannis  abbatis,  et  sui  patris  Uot- 
In  Necrologio  sancti  GermaniaPratis  memo- 
die  Kal.  Januariiy  ubi  dicitur  domnus  abba 
'mus  nimia  religiositale  sollicitus.  De  viris  il- 
bus  qui  Willelmi  magisterio,variis  in  monas- 
sno  regimini  subjectis,  floruerunt,  visum  non 
^erm  pretium  bic  agerc,  cum  illi  suis  locis  in- 
lemorentur. 

Porro  etsi  nullo  publico  cultu,  quod  quidem 
luSyapud  vetcres  sanctus  Guillelmus  honoratus 
^illum  tamen  in  fastis  sacris  ad  diem  Januarii, 
jus  atalis  est,  inter  sanctos  inseruerunt  Ar- 
is  Vfion  et  Hugo  Menardus  in  Menologio  ac 
yrologio  Benedictinis ;  quos  imitati  recentiores  C 
WfSancti  noniine  donarunt :  nec  immerito,cum 
i  prssto  sint  ad  illius  sanctitatem  demonstran- 
argumenta,vix  ut  ulla  pro  quovis  hujus  saecuU 
to  certiora  reperiantur,  ncmpe  mortis  praeco- 
o,miraculorum  patratio,ac  prae  cceteris  integer- 
yitaac  regulae  monasticae  observatio  singularis. 
Olaber,VitaB  ejus  scriptor,vir  gravis  et  magnaj 
oritatis,  capite  ullimo,sancti  Guillelmi  mortem 
meiuim  deificum  lumen  transitum  appellat,  ob- 
itqiie,  quod  notatu  dignisslmum  est,  quas  in 
i  adhuc  agens  operatus  erat  miracula,  etiam  et 
mortem  ad  ejus  sepulcrum  pcrdurasse.  Au- 
dos  est  in  lib,  iv  Historiarum,  c.  4  :  Unum  re- 
iibquit^  quod  novi  ibidem  (in  sancti  Guillelmi 
)  mmime  contineri.  Migravit  enim  prsedicius  p 
fa  sseculo  ad  beatorum  requiem  in  Neustrix 
ffti»,  in  Fiscamnensc  videticet  monasterio...  se- 
uque  estj  uti  tantum  condecebat  virum^  in  loco 
*o  ejusdem  ecclesue.Post  aliquot  fere  dies,  conti- 


git  ut  puerulus  ferme  decennis  valida  confectus  xgri- 
tudine  ad  sepulcrum  iltius  gratia  recuperandse  salutis 
duceretur,  ibique  a  parentibus  dimissus,  decuhahat 
solus.  Qui  subito  respiciens  vidit  super  idem  sepul'. 
crum  insidentem  aviculam.  formam  columh^e  prxfe- 
rentem,quam  diti  intt^ens  obdormivii ;  dehinc,  leni 
expletus  somnOfCvigilanSy  iia  se  reperit  incolumem, 
ac  si  nihit  segriiudinis  persensisset.  Suscipiunt  itaque 
Ixti  parentes  suum,  fit  omnibus  commune  gaudium. 

7.  Sancti  Guillelmi  corpusin  mfiyoriFiscamnensi 
basilica  tumulatum  cst,  in  conspectu  cuntium  ac  re- 
deuniium  fratrum,  inquit  vit®  auctor.  hoc  est  ante 
sancti  Taurini   Ebroicensis  episcopi  altare,  quod 
hodie  sancti  P.  Benedicli  appellatur.Ex  hoc  autem 
loco  postnnodum  in  sacellum  beat»  Marias  Magda- 
lenae  sacrum  (quo  tempore,  quave  de  causa  ignora- 
tur)  ad  latus  Evangelii  translatum  est,ubi  hodieque 
in  sarcopbago  I.ipideo,  trea  pedes  longo  ac  novem 
pollices  lato,intra  parietis  cameram  ad  septentrio- 
nem  inclusum  asservatur,cum  hac  in  plumbi  lami- 
na  inscriptione,  qua;  anno  1638  detecta  est. 

Abbatem  plenum,  lector,  cognosce  dierum, 
Nomine  Willelmum,  hic  recubare  seuem. 

Isle  loci  primus  pastor  praefulserat  hujns, 
Quo  statuit  multos,  dante  Deo,  monauhos. 

Jdoi  prima  dies  anim®  nova  claruit  ejus, 
Cui  nova  Jerusalom  obvia  tota  fuit. 

Huic  inventioni  occasionem  dedit  nova  in  honorem 
sancti  Guillelmi  a  Comite  de  sancto  Martino  et 
Agliae  marchione  constructa  ecclesia,  quam  cum 
ejusdem  sancti,quem  intcr  majorcs  suos  computat, 
reliquiis  ditare  in  animo  haberet.eas  ab  illustrissi- 
mo  principeGuisio  abbate  commendalario,agente  in 
primis  apud  eum,  dominae  sujb  nomine,  clarissimo 
viro  abbate  Mondino,serenissimae  ducissae  a  Sabau- 
dia  in  Gallia  oratore,  inspici  ac  visitari  obtinuit. 

8.  H8BC  prima  inspectio  in  diem  28  Octobris  anni 
027  incidit,  repertumque  cst  sancti  Guillelmi  cor- 
pns  maxima  cx  parte,prajter  ossa  praecipua,in  pul- 
verem  redactum ;  quod  ad  illustriss.  abbatis  Guisii 
aures  perlato,  tumulum  iterum  aperiri  jussit^inde- 
que  quatuor  ossa  ex  sarcophago,duo  scilicet  duciss» 
a  Sabaudia,  alteru  duo  monachis  Benigniani  trans- 
mittenda  educi  curavit^caeteris  in  arcam  plumbeam 
una  cum  cineribus  iterum  inclusis  ac  in  praedicto 
sarcophago  reconditis.  Hanc  ultimam  tumuli  aper- 
tionem  die  6  mensis  Decembris  ejusdem  anni  con- 
tigisse  discimus  ex  actis  publicis,  inter  quae  occur- 
rit  dccreta  apud  serenissimam  ducissam  monasterii 
Fiscamnensis  nomine  supplicatio,  ut  suis  verbis 
sancti  Guillelmi  canonizationem  a  sede  apostolica 
flagitaret.Sed  res  hactenus  infecta  remansit. 


PRiEFATIO  AUCTORIS. 


l^ulcedine  sancti  Spiritus  praeditis  Patribus  ve- 
K^di8,acdiiigendisfratribus,ubiqueEcclesiarum 


Dei  universalis  documentis  in  charitativa  spe  ser- 
vientibus,moaachorum  inflmus  Rodulphus,  tantil* 


'j 


703 


RODULPl  GLABRI  MdWAGBI  CLUNIAG. 


m 


lam  obodittonia  exfaibitionem.PlaceredeDique  una* 
nimitati  vestrffi  non  difidimuSjSi  de  vita  vel  conver- 
aatione  veslri  omnium  dilectoris,  domni  videlicet 
sacerdotis  atque  abbatis  Wilielmi,  prout  divina 
pietas  largiri  dignata  fuerit,  posteris  mandarc  slu- 
duerimus.  Plura  siquidem  a  nobis  visa,  plurima 
tamen  a  veracissimis  relatoribus  comperta,  hujus 


A'  narrationis  inrormabuntsefiem.IiMBeoconiflfixiiiett' 
fldelium  virtutigenam  obseenimiis  ^hariiaftem,' bt 
simplex  contemptui  habeatur  sermo,  neve  prtf  viH 
canistro  pur«  respuatur  similaglnis  offift;  Cfyufli^ 
prudenti  manu  exercitaretur  materia^  omndm  tk» 
leret  excludere  inopiam^  et  sospilatem  ooQren:^  pe- 
rennem. 


i<"     ■  ■■"■  .^jjJL 


INCIPIT  VITA 


2.  Guillelmi  patria,  avns.  Parentes.  E  sacro  fonte  B  implcri  mandavit,  ac  propria  puerum  sustulit  d^^ 


a  regina  suscipilur,  —  Vir  igitur  religiosus  domnus 
Willelmus,  quem  pius  Dominus  EcclesiaB  suas  fiiiis 
pastorem,  ac  juris  suae  legis  propagatorem  consti- 
tuit,  natione  quidem  Italus;  avus  tamen  ejus,Vibo 
nomioe,  militari  industria  clarus,  gente  Suevus 
fuit.  Qui  scilicet,  ob  inimicitiarum  ultionem,  nati- 
vam  relinquens  prcvinciam,  perrexit  habitaturus 
Italiam,  ibique  copiose  locupletatus  opum  gratia 
feliciter  degit.  Hic  ergo  exstitit  genitor  Rotberti,qui 
accipiens  sibi  uxorem  ex  Longobardorum  nobilio- 
ribus,  nomine  Perinzam  (26),  quae,  fecunda  prole 
filiorum,  genuit  ei  ctiam  prae  cunctis  optabilem 
Willelmum.  Contigit  namque  spb  ipso  tempore 
illius  nativitatis,  Berengario  Longobardorum  rege 


tcra,  ciquc  nomen  indixit  Wille]mum,quem  scilioet 
postmodum  rcgina,  conjux  illius,  ex  sacro  fonte 
suscepit  baptismatis. 

3.  Erat  ergo,  ut  diximus  ejusdera  geniirix,  non' 
solum  prosapia  nobilis,8ed  etiam  morum  bonestate' 
praecipua.  Uaec  siquidcm  referre  erat  solita  de  eo- 
dem  puero  hujusmodi  verba.  «  Videbam  me,  iiH 
quiens,  nocte  quadam  dalmatica  veste  indaiam, 
statimque  solis  radius  illustrabat  raihi  mamillsm 
dexteram  ;  dchinc  vero  apparuerunt  quidam  vultus 
gerentes  angelicos ;  ipsique  filium  meum  mihi  ab»- 
trahentes,altius  eflerebant  eumdem  infantulam  cla- 
ritate  nimia  ciroumfusum.  Ego  quoque  hsc  nimio 
intuens  pavore  perterrita,  nil  aliud  quod  dicerem 


defuncto,  ut  Otto  imperatorum   maximus  hoetili  p  reperiebam,nisi  tantum :  Sancta  Mater  Domini  Sal- 

*1*  1*  1  A  i.Tt.1*  ^^  J  *  <*1*  *««  «V»*!! 


manu  omnem  sibi  subjugandam  peteret  Italiam ; 
qni  comperiens  praedicti  Berengarii  uxorem  in 
qnoddam  castrura,8itum  in  lacu  urbis  Novariae  (27), 
fecisse  confugium,  atque  cum  ea  viros  quorum 
conspiratio  rebellis  foret  eidem  impcratori ;  ad  quod 
iUico  divertens,  cinxit  illud  ferocis  obsidione  exer- 
citus.  Erat  enim  pra^dictus  Rotbertus  in  eodem 
castro  cum  propria  uxore  et  liberis,  cui  etiam  qui- 
que  illorum  cum  sua  domina  curam  atque  tutelam 
commiserant  sui.  Gumque  diutius  ab  utrisque  par- 
tibus  acerrime  decertatum  fuisset,  cernens  impera- 
tor  differri  sibi  \ictoriam,tentans  largitionibus  mu- 
nerum  clam  inflectere  suorum  hostium  signiferum  : 
nam  ^popondit  ei  cum  maximis  donis  etiam  apud 
sublimitatem  suam  celsitudinis  locum,  si  suos  de- 


vatoris,  tibi  committo,  custedi  illiim..  » 

4.  Deo  devovetur  a  parentibm,  In  manasteno  eru'' 
dt/ur.— Alia  namque  perplura  optimi  pr«aagiiyqa8. 
nos  fastidium  vitantes  retioemus,  conspicabaiiiur  • 
in  illo.  Nam  et  habitudo  tenerrimae  etatis  ita  dissi- 
milis  videbatur  caeterorum,  ut  nimium  admirabiUs 
haberetur.  Propterea  uterque  parens  uno  censeBau 
ac  voluntate,  cum  suorum  omnium  favorabili  hor- 
tatu,  Ghristo  Domino  vovere  illumyin  ejus  donio  aa- 
sidue  serviturum.Duxerunt  autem  illum,cam  eaaet 
fere  septennis,  ad  monasterium  sancts  ^faric  aan* 
tique  archangeli  Michaelis  in  honore  9acratam>no- 
mine  Luciacum,  in  quo  etiam  veneranda  hatentar 
ossa  beati  martyris  Januarii :  ibique»  juxta  morem 
normae  regularis,eum  ipsius  loci  abbati  obtulenint. 


serens  illius  parti  faveret.  Ille  vero  minime  acquie-  *^  Qui,satis  devote  illum  suscipiens,  sacrae  mooachalitf 


vit,  utpote  miles  a^uratus,  respondens  sibi  opta- 
biliorem  fore  proprii  interitum  corporis,  quam  sa- 
cramentis  assertae  fldei  desertor  haberi.  Post  ali- 
quot  vero  dies,  habito  invicem  pacis  consilio,  in 
deditionem  gratis  dcvenere  imperatoris.Tunc  quo- 
que  isdem  Rotbertus,  ut  erat  vir  prudens  ac  stre- 
nuus,  suggessit  imperatori  ut  filium^quem  e:  uxor 
8ua  intra  ipsius  obsidionem  castri  pepererat,  cate- 
chumenum  fieri  per  manum  imperialem  praocipere^. 
Quod  ille  libentissime  annuens,  ut  monitus  fuerat 

(26)  E^us  obitus  ad  Kalondas  Novembris  notatur 
in  Necrologio  S.  Germani  a  Pratis^his  verbis  :  Ohiit 
Peren%a  nostra  amicai  mater  domni  WilleUm  ab- 


religionis  etiam  veste  induit.Hic  nempe  tradidii  el- 
primos  litterarum  apices,  atque  hujusee  ousioditt 
addidit  praeceptoremy  cujus  animum  siupor  invafii 
nimius»  quoniam  velocitas  sensus  sibi  commisfi 
pueri  ad  tantam  profioiebat  indaguiem,ut  uoiverta 
priorum  conscholasticorum  studiain  brevi  tnDisoen-' 
deret  8patio;proindgTn  adnnratione-non  miwlicajam 
tunc  tam  abbati  quam  fratribus  caeteris  habebatur. 
5.  Praeterda  in  vidao  monasterio  qusBdam  anus, 
cujus  erat  maritus  jam  senior^  congruum  habebat 

batis, 
(27)  Ali»  editiones  Novitiwi  mendDee. 


■^5 


YITA  S.  CUftLHLMT  DIVION. 


706 


domicilium,  ad  quoi!  prsediclus  puer,fami]iaHs  cii-'A  Salvatoris  scnlenliam  ininiinerc.  Atquc  hujusmodi 

"  ''        ^^sponso  prolalo,  omnino  quodhortati  erantfacere 

distulit.  Illico  nempe  oppido  ab  hujusce  suasoribus 

dctractionum  corrosionibus  laccssitnr.ab  ipso  prae- 

sule  redarguitur,ac  veluti  contumax  suijurishabe- 

tur.  Ille  vcro  talia  pro  nihilo  ducens,  ac  magis  ma- 

gisque  in  Dei  se  cultum  astringons^ita  ut  pene  ipdi 

Boli  omnis  curaac  soliicitudo  p8aliendi,legend:,ho- 

rasque  pulsandi  die  noctuque  loci    ilHus  incumbe- 

ret :  crat  enim  castissimae  mentis  et  corporis,para« 

tus  ad  omne  bonum;  ac  meditabaturfrequentius,ai 

forte  quempiam  reperire  locum   valeret,  ad  quem 

transiens  devotius  praiceptis  regularibus  inseriire 

liceret.  Jam  enim  inibi  fervor  disciplinae  regularis 

admodum  tepuerat. 

8.  Proinde  accepla  quondam  licentia  orationia 
ac  visitationis  gratia,  ut  ad  monasterium  beati  ar- 
changeli  Michaelis  (28),  quod  situm  constat  in  al- 
tissimis  jugis  Alpium,  pergeret.Qui  dum  admontis 
radices  devenis8et,atque,  ut  est  itcr  arduum,ascen- 
dendi  ad  monasterium  jam  pcne  superaret ;  ipsius 
equus,quem  post  se  habenadextcrainjecta  trahebat, 
ab  angusto  tramite  pede  luendo  puululum  devians, 
excussahabena,quantum  est  illud  immanepraecipi- 
tium,  lolus  ruit.  Quod  cernens  vir  Deo  devotus, 
mentc  quidem  exterritus,  vultu  tamen  sereno  per- 
rexit  ad  ecclesiam,orationi  incubuit,ibique  diutius, 
ac  si  nil  advcrsi  contigisset,  oravit.  Deinde  vero 
exicns,  misit  famulum,si  forte  de  equo  aliterquam 
speraro  poterant  contigisset,  ut  ei  renuntiaret  ;qui 
egrossus  reperit  eum  in  loco  ubi  prfficeps  ruerat, 


providemita^^per-diesducebatur  ;rn  quo  etiam  ali- 
qnoiies  qutetis  noetium  gratia  suscipiebatur.  Cum 
Igitvr  pn^ieta  anns  eum  aliquarido  diligentia  fo- 
Yoodi-ni  flinu   proprio  i)rachiis   complexa  fuissct, 
iDamms-,qTi«'1axT8  pendebant  ac  rugosis  pellibus, 
sisbito  turgentes  lac  fudere  uberrime.  At  illa,  ut 
orat  pix  mentis  ac  Deum  timens,religiosis  quibus- 
qne  iragaetter  intimare  coravit,  quoniam  isdem  qui 
videbvtor  puer,  excellentioris  vits  [Bolland.y  dili- 
^entis  viU9]  ac  dignitatis  gratia  esset  augmentan- 
dus.In  processu  namtpie  temporis,  cum  adolevisset 
ac  jam  in  D6iti(nore  obedicnt^r  servire  studuisset, 
non  defliere  invidentis  stimuli.  Quibus  etiam  sae- 
pios  agitatus,constanter  sustulit  illorum  probra  in 
quorum  profectum  toto  conamine  laboraverat.Nam  .«^ 
oliro  in  Vcrceliensi  urbe  pHmitus,postmodum  apud 
Ticiaum^.sub  tuta  custodia  regulas  artis  gramma- 
iic«  pleniter  didicerat.  Constituitur   etenim  divini 
officti  assiduus  custos.ac.scholaecapitalis  illiusloci. 
Qui  felici  virtutum  incremento,  Deo  favente,  profi- 
ciens,  copimissa  est  ci  secretarii  cura  atque  admi- 
nistr^tiOy  nec  non  etiam  totius  supellectilis  sanc- 
tuarii,  .domi  forisquc  consiliorum  diffinitio. 

6.  P.atrem  ad  monasticam  vitam  inducit,  —  Cocpit 
interim  cogitare  qualiter  suum  genitorem  a  flucti- 
vi^istius  ssculi  cura  subtraheret,  ac  quod  illi  vi- 
t»  supererat  secum  in  monasterio  pro  sterna  re- 
quie  lnbqraado  consumeret.  Nam  mater  illius  jam 
in  pace  obicrat.  Tuuc  nempe  suasit  ei  ut  mente 
tractaverat,  et  ille  slatim  dilccto  obedivit  filio,  imo 


Deo,  qui  ei  prsstitit  talem.  Sicque  satis  accurate  C  stantem  incolumcm,  ita  ut  nulla  omnino  laesurain 


com  plurimis  donorum  xeniis  duxit  illum  ad  mo- 
nasterium,  ubi  devotissime  a  cunctis  susceptus.  in 
sancts  conversationis  habitu  et  ipse  devote  vivens, 
non  jnulto  post,  prssepte  (Ilio,  optimo  flne  vitam 
complevit. 

7.  Renuit  ordinandus  jurare  episcDpo  fidelilatem. 
Ideo  vexatur.  Cogitat  alio  ahire,'-  Interea  petebatur 
j>romoveri  ad  diaconatus  officium,  qui  revera  ita 
obseqoens  cxstiterat  inferiorum  praeceptionibus 
gradJmajHyUt  etiam  ipsis  sacerdotibus  imitabile  foret 
exeioplar  ad  iter  arripiendum  tutum.  Sed  prsdi- 
tam  monasterium  in  VerccUensis  urbis  episcopio 
8itiiin,  atque  ejusdem  episcopi  ditioni  subjacebat. 
Inoleviexat  etiam  male  arreptseconsuetudinis  usus, 


eo  vidcretur,  sed  neque  in  loris  aut  ligno  sedilis 
aliqua  attritio  appareret.  Siquidem  cum  milliaria 
duo,  et  eo  amplius,a  loco  undc  ruinam  ceperat  us- 
que  in  vallcm  ubi  substiterat,  computentur.  Rece- 
ptoque  qui  missus  fuerat,  equo,  ei  qui  amisit  [al. 
dimisit]  rcduxit.  At  ipse,  gratias  ornnipolenti  Deo 
referens,  alacer  ad  monastorium  rediit.  Quae  rea 
gosta  plurimis  admirationem  prsbuit,  atque  indi* 
cium  sanctitatis. 

9.  Cluniacum  migrat.  Sacerdolium  recusat.  — 
Audierat,  jam  fama  multiplici  personante,mona$te- 
rium  esse,  cognomento  Cluniacum,in  partibusBur- 
gundis,  cujus  sanctitatis  ordo,ac  districtio  regula- 
ris,materque  viriutum  discrctio,prae  cunctis  incom. 


.at  nallas  fratrum  loci  illius  levitici  ordinis  gradum  D  parabiliter  viguerant  ab  initio  ;  ad  quod  etiam  ire, 


frijxs  8U8ciperet,quam  sese  assertione  jurandi  pro- 
inhteretserv^turumfldelitatem  episcopo.  Hoc  quo- 
<|nedumspg^estumfuis8etWillelmoutjuxtaiIlorum 
qioreip  faceret,  ut  erat  eleganter  afTabilis,  respon- 
d^PQ  dixi^  se  non  posse  salubriterrespondere  [Boll., 
perpendere]  ut,  pro  his  quse  solius  Dei  imperio  gra- 
tis  prastari  deberent,  horum  ministri  alicujus  ser- 
^a^is^  ^tii  ^s^rtionem  uDo  n^odo  exhiberet.  Quin 
potius^iQQiiU,  tarribHem  hujusmodi  assentatoribus 

(28)  Sf^  BinJMjiteriup  »00  aliud  videtur  esse  ab 
^a^  a4Afli^]|Uco«^^  Ploherianimontis 

Serlice  duoaecim  aCinisio  millibussitum  fuisse  legi- 


illud  invisere  toto  mentis  flagrabat  desiderio.  Conti- 
git  quoque,dum  hoc  mcditaretur  agere.ut  sanctis- 
simus  abba  prsdicti  loci  Maiolus,sacra  ecclesiarum 
loca  ex  more  visitans,  ad  ca^nobium  Luciacum  di- 
verteret.  Quod  cernens  famulus  Christi  Willelmus, 
intelligensque  suum  a  Deo  desiderium  compleride- 
cretum,  secretius  accessit  ad  Dei  virum,  eique  sui 
pectoris  patefacit  arcanum.  At  ille  nimium  alacriter 
spopondit  et  juvamen  optabile  ad  omne  quod  in  di  - 

tur  in  Elistoria  PedemonUna,  quod  jam  a  myltis 
annis  defecit  a  monachis  ad  clericos. 


'07 


RODULPI  GLABRI  MONACHI  CLUNIAC. 


708 


,viiii  nperiscuUu  decreveralcxcrcrrc.DchincRomam  A  "i  ipsis   convcnerat,   praeceptore,   Cluniacensi   ex 


pergons.perinde  rediturus,utsccum  ad  diu  optatum 
locum  illum  deduceret.  Interim  vero  Willelmnsde- 
liberans  prudcnter  de  omnibus  qus  ad  se  pertinere 
videbantur,  ac  si  in  procinctu  miles  expeditus,  ne 
forte  ad  fidei  certamen  ei  properaturo  res  diu  licen- 
ter  usae,  non  necessitas  parentum,  aut  speciositas 
carnalium  fratrum,  seu  vici  ac  latifundia,atque  ca- 
stella  corum  quae  perplura  erant,non  saltem  pietas 
nativi  soli,  vel  generalis  amor  cunctorum  obsiste- 
rent,  sed  ut  ab  his  omnibus  libcr  atque  exoneratus 
viam  raandatorum  Dei,  prout  disposuerat,  currere 
valeret,totum  se  divincc  commisit  providentiaB,  Re- 
grediente  igilur  a  Uoma  vipo  Dei  Maiolo,  nacmor 
uterque  propricB  sponsionis,suscepit  Willelmumin 


more.Enimvero  quidquid  illonim  erat  pecalii,com» 
munis  in  ecclesia  eremus  esse  videbatur ;  atque  is- 
dem,  postquam  ad  potiora  Willelmus  sublimatas 
fuissct,referre  erat  solitus  nusquam  se  locum  opta- 
biliorem  reperisse  ad  eam,  quam  obtinere  delibe- 
raverat,  pauperiem  consequi,vel  extremitatem  sao- 
ctitatis. 

^l.  Tunc  monasterio  S.  Benignu  —  Memorabili 
igitur  patri  Maiolo  sub  eodem  tempore  suggestum 
est  a  Brunone,  vencrandae  memori»  Lingonis  ponti- 
rice,ut  monasterium  egregii  martyris  Benigni,  quod 
juxta  Divionense  castrum  antiquitus  veneratur,  ad 
rcdintegrandum  divini  cultus  ordinem  quiineodem 
loco  omnino  defecerat,8usciperet ;  et,  sicul  per  plu- 


spiritualem  Ghristi  filiationem,  ac   duxit  illum  ad  |>  rimacoenobia  jamdudum  agere  consueverat,  itaet 

1  ■   *  *  /^l  *  A       1  \  A#      *<1*  1*  t^  A.  A_AA*  A 


locorum  sanctissimum  Cluniacum  Ad  quod  cum 
venisset,  misit  ante  se  ex  suis  unum,  denuntians 
fratribus  utobviam  ei  ex  more  ornati  procederent, 
quoniam  excepturi  erant  quemdamsecura  advenien- 
tera,  cui  honor  divinitus  debebatur.  Exceptus  deni- 
que,  ut  sanctus  mandaverat,solemni  apparatu,pro- 
movitcumhonorificecnra  consilio  fratrum  ;  quippe- 
dum  una  sensere  in  illo  vitie  meritura.Nara  et  isdem 
vir  Dei  Maiolus  peculiare  frequentius  cumeodem 
W^illelmo  de  his  qu®  verae  salutis  sunt  exercebat 
colloquium.  Jamque  expleto  in  eodem  loco  plus 
minus  anno  integro,  plus  cunctisadmirabilisvcne- 
rabilisque,  necnon  honestioribus  imitabiiis  habe- 
batur.Tunc  namque  spiritualis  Pater  judicaviteum 
sacerdotio  fungi  dignissiraura  ;Jam  enira  sacratus 


istud  in  raelius  rcforraare  satageret.  At  vir  sanctus, 
raotus  pietate,  ad  preces  pontificis  misit  continuo 
qui  ad  se  reducerent  WillelmumJam  enimcumeo- 
dera  fratre,  cui  illum  coramiserat,  anoumei  aemis 
pie  vivendo  expleverat.  Cui  utique  ad  se  revocalo, 
praedicti  sancti  martyris  monasterii  dulci  imperio 
paternara  ovilis  Christi  curara  commisit.Spopondit 
insuper  ut  quidquid  juvaminisad  spiritualis  hujus 
negotii  increraentura  optaret,  ipse  libenti  animo 
aequipenderet.EpiscoponihilominuSyinDei  flde  pari- 
ter  et  sua,  contcstatus  est  ut  illi,  more  dulcissimi 
Patris,advocatus  et  custos,adjutor  atque  consolator 
in  omnibus  esset.Qui  integerrima  observatione  mo* 

nitui  ejus  obaudisns.ultra  quam  credi  potuit,illum 

in  vita  dilcxit.Clemens  igitur  domnus  Willelmusad^ 


]evitico  ministerio  :  at  ille  hurailitcr  pavendoque  se  C  sibi  dcslinaturasuscipiendi  ac  rcgendi  gratia  mona- 
subtrahens,dicen8  se  oranino  non  esse  (29)dignura 
tractare  tanti  raystcrii  sacraraentura.  Sanctus  quo- 
que,  nolens  placorera  animi  ejus  turbare,consensit 
ut  voluit. 

lO.S.  Saiurnini  monaslerio  prxfiicitur.  —  Interea 
venit  quidara  fratcr  pra^positus  ccrnobii  sancti  raar- 
tyris  Saturnini  (30),  quod  est  super  Rhodanum, 
prcoalurus  sanctura  virura  Maiolura  quatenus  ei 
aliquera  e  suis  coraraodaret,qui  cum  cum  fratribus 
sibr  coraraissis  ad  salutis  viara  agnoscendam  insti- 
tuere  valeret.  At  vir  misericordiae  gemina  conside- 
ratione  prospicicns,  unius  videlicet  juvamen,  alte- 
rius  quoque  obcditionis  probationem,  domnum  ei 
protinus  coraniisit  Willclraum.Qui  oranino  nil  dubi- 


steriura,  raissis  cura  eo  a  sancto  Maiolo  quibasdi 
exhonestioribusCluniaci  fratribus,ibique  bonorifii 
exceptus,  atque  ab  eodera  pra^sule  Brunone  mona— 
chorura  Pater  est  ex  raore  consecratus. 

12.  Versiacensi  deinde  et  BesuenM,  Ejus  humUiUu  -s 
—  Curaque  acerrirae  ac  vigilanti  studio  se  sibiqoi^ 
coraraissos  pro  Dei  amore  disciplinis  regularibussubMi 
deret,  non  multo  post  commissum  ei  ab  Henrio**' 
vcnerabili  duce  monasterium  etiam  Verziaci  casl 
ex  latcrc  situm,  ubi  antiquusconfessor  Ghristi 
ctus  requiescit  Viventius.  Illud  quoque,  veluti  pi 
mura,  moderaraine  regulari  erat  destitutum.iUoqi 
in  raelius  reforraato,  tertio  nibilominus  destitufo 
ac  recta  vivcndi  lege,  super  fontem  Besu»  positO; 


tansautrenitens,  perrexit  hurailiterad  Patrisirape- ])  apostoloruraquc  principi  sacrato,ab  eodem  Brunovtf 


riura  ei  obsecuturus,  qui  ad  hoc  venerat  utilitatis 
anrmae  gratia.  Habebat  enira  prajfatus  vir  plures 
fratrcs  secura  siraul  degentes,  ur.a  taraen  voluntas 
oraniura,  pcr  conscnsus,  sirailis  operatio,  raodus 
orandi  ac  psallendi  atque  edendi,  et  totus  horura 
habituscharitatisgratia  uniforrais,Willelmorevera, 

(29)  In  levitico  gradu  diu  persevcravit  modestis- 
siraus  abbas.  Unde  litteris  Brunonis  episcopi  pro 
Fiaviniaco  subscripsit  Wilencus  levita  ;ctin  rotunda 
sancti  Benigniquara  is  exstruxitecclesia,  hactenus 
idem  noraen  iaeraque  titulus  lcgitur.  Fuit  tamen 
postea  sacerdos,  ex  prologo,  supra  n.  1,  et  infra 


pontifice  constituitur  Pater.Erat  antiqui8simam,ie 
8<Tpius  paganorum  seu  pessimorum  quorumcunqne 
horainura  infestatione  desolatum.  Ad  hujus  nempe 
redintegrationem  dum  toto  conamine  deeertarel^ 
contigit  ut  praedictus  episcopus  cum  comite  (31) 
maxiraae  partis  Burgundis  Willelmo,qui  etiam  ejaa- 

n.  16. 

(30)  Modo  prioratus  est  monasterio  Ambronia-» 
censi  subjectus,  vulgo  dictus  Saint-Saurin. 

(31)*  Otto  coraes,cognoraento  WillelmuSy ab  Hen* 
rico  auce  adoptatus,  de  quo  Chronicum  Eienignia* 
num  passim.Benigniani  monasterii  f^it  advocatus, 


.709 


VITA  S.  GIITLLELMI  DIVION. 


710 


dem  patris  de  quo  sermo  est  exstiterat  affinitale  A  nobia  sibi  commissa  confluontlbus,  nullusque  qui 


propinquuSy  ipso  Patre  prssente,  colloquiuro  pacis 
-baberet.Post  catera  dixit  prseul  in  aure  comiti,  ut 
abbati,  utpote  propinquo  scilicet  suo.leniter  siigge- 
reret  ut,  elationem  ne  forte  pro  virtutum  gratia 
▼el  rerum  copia  surriperet,  caveret.  Ille  quoque  re- 
verenter  accedens,  dixit  ut  monitus  fuerat.  Tunc 
pater  Willelmus  vultu  alacri  eidem  comiti  higus- 
modi  responsum  protulit:  Si,  inquiens,cogno8cere 
potero  quod  augmentum  terrenarum  opum  vel  pos- 
Bessionom  unius  tantum  diei  nostrfle  vits  protrahat 
8patium,per8uaderi  non  mihi  potest  quin  ad  horum 
extollar  incrementum.  Hoc  autem  reponsum  dum- 
comes  retulissct  episcopo,  admirati  sunt  utcrque 
etJuB  prudentiam,pariterque  Isetati  propter  humilem 
illius  sapientiam. 

13.  Monasterio  Fiscamnensi  prafficitur, —  Cum  igi- 

tar  fama  Baactitatis  iliius  jam  latius  deferretur, 

NormaDnorum  dux  venerabilis  illam  comperiens  Ui- 

cbardus,misit  ad  eum,  reverenter  supplicans  iit  ad 

ae  veniret.  Qui  tandem  libenter,  ut  rogatus  fuerat, 

pergens  venit  ad  eum ;  a  quo  etiam,sicuti  decebat, 

honoriGce  susceptus  est.  Giyus  sanctissimis  cum 

recreatus,  ut  erat  totius  boni  amator,  dux  fuisset 

eloquiis^obsecrans  illum  ut  ecclesiam  sanctsB  etin- 

dividuiB  Trinitatis  nomini  et  honori  dicatam,in  loco 

Fiscamnensi  cognomento  antiquitus  constructam,a 

8U0  tamen  patre  Richardo  honorificentius  reforma- 

taro,ordine  monachorum  suscipiens  decoraret.Erat 

enim  ilJic  morevivens  carnalijugo  solutarcgulari, 

clericorum  levis  conciola.  Gernens  denique  Pater 


ad  haec  vellet  accedere  prohiberetur  :  quin  potius 
tam  servis  quam  liberis,divitibus  cum  egenis,  uni- 
forme  charitatis  impenderetur  documentum.Plures 
etiam  ex  ipsis,  ex  coenobiis,  utpotc  rerum  tenues, 
accipiebant  victum.  Ex  quibus  quoque  nonnulli  in 
sanct®  conversationis  monachorum  devenere  ha- 
bitum.  Gujus  denique  institutionis  labor  nimium 
optabilem  diversis  ecclesiis  contulit  fructum.  Nam 
pr«fatum,ut  dicere  coeperamus,  locum  taliter  clau- 
stris  atque  officinis  regularibus,  caeterisque  bono- 
rum  copiis  adornavit,  ut  pras  caeteris  illius  provin- 
ciaB  felicibus  semper  floreat  incrcmentis. 

15.  Templum  S.  Denigni  reslauraL  Cujus  sepuU 
crum  detegit.—  Contigit  ergo  postmodum  quatenus 
p  pars  ecclesiae  beati  marty.is  Benigni,  cui,  auctore 
Deo,  primitus  pater  datus  fuerat,  ruinam  corruens 
daret.  Quam  cura  reformare  cuperent  artifices  cas- 
mcntarii,graviorem  par  eadem  dedit  ruinam.Quod 
cerncns  virDoo  devotus,intellexitdivinitus  sibi  dari 
indicium  quod  totum  a  fundamentis  renovari  con- 
veniret  templum.  lllicoque  summo  mentis  ingenio 
ccepit  ipsius  ecclesiaB  reformandae  mirificum  cons- 
truere  apparatum  :  quam  denique  cum  cccpisset  re- 
aedificare  positione  mirabili,  valde  longiore  ac  la- 
tio-e  quam  fuerat ;  ignotus  tamen  erat  universis  lo- 
ceilus  quo  pretiosi  martyris  membra  claudebantur 
Benigni,  quia  solerti  cura  taliter  antiquitus  fuerat 
reconditus,  ut  illo  fiducialiter  veneraretur  martyr 
per  aBvum,ubi  felici  morte  occubuit  propterDeum  : 
sed  a  quibusdam  incautis  dicebatur  etiam  ibi  non 


Willelmus  illius  animi  devotionem  promisit  se  cum  C  habcri.  Gujus  ignoratio  rei  nimium  mcestificabat 


Dei  adijutorio  iilud  quod  poscebat  impleturum.Qui 

pariter  venientes  ad  praedictum  Iocum,satis  sublime 

ac  solemniter  commisit  ei  isdem  dux  cum  aliquibus 

episcopis  dominium  et  curam  regiministotiusloci. 

Tam  vir  Domini  congregavit  ibidem  monachorum 

regularem  catervam,  ita  videlicet  personis  numero- 

sam  ac  bonorum  studiis  copiosam,  ut  triplici  sui 

oomero  praeteritorum  numerum  exceileret  clerico- 

nim.  Quod   cemens  jam  dictus  princeps,  mullo- 

timdonorum  ac  possessionum  largitionibusamplia- 

^it  locum.  Monuit  etiam  tam  abbatem  quam  caete- 

t^e  fratres  saepius  ut  ab  illo  peterent  quidquid  suo- 

^m  utilitati  expedire  nossent,  utpote  quoniam  de 

^ac  re  secundum  velle  provenerat  ei  et  posse. 


animum  Patris  Willelmi.Tali  quoque  defectu  anxio 
revelatum  est  visionc  pulcherrima  per  ipsum  Dei 
martyrem  ipsius  honorabilo  sepulcrum,  Erat  enim, 
utbeatusmultorum  sanctorum  descriplor  miraculo- 
rum  Gregorius  Turonorum  pontifex  refert  (32),  per- 
grandis  arca  lapidei  sarcophagi  continens  illum.Pro 
cujus(reOincredulitate  narrat  idem  sanctusalterum 
sancti  nominis  Gregorium  Lingoncnsem  episcopum 
acrius  quondam  fuisso  increpatum.  Gujus  namque 
positionem  loci  antiqua  vetustas  occuluit.  Nam  co- 
ram  pra»cipuo  illius  monasterii  altari  profundius 
habebatur  defossum  memoratum  sepulcrum.  Quod 
continuo  requirens  invenit,  aperiensquo  illud  con- 


tingere  meruit  sacratissima  egregii  martyris  ossa, 
14.  Scholas  ibi  t>M/i7tti7.— Interea  cernens  vigilan-  jj  jn  cujus  etiam  cerebro,quod  in  descripta  ipsius  pas- 
^iasimus  Pater  quoniam  non  solum  illo  inloco,8ed      sione  legitur  (32*),vulnus  ferreo  illatum  vecteappa- 


^tiam  pertotam  provinciam  illam,nec  non  per  totam 
^^alliam,  in  plebciis  maxime  scientiam  psallendi  ac 
^^gendi  deficere  etannullariclericis,instituitscholas 
ministerii,  quibus  pro  Dei  amore  assidui  in- 
fratres  hujus  oflQcii  docti,  ubi  siquidem 
itis  largiretur  cunctis  doctrinaB  beneflcium  ad  cob- 

toi  et  Besuensi^  Fructuariensi,  aliisque  locis  sacris 

knlta  bona  contuUt.Obiit  anno  1027. In  monasterio 

Lcti  Benieni  tumulatus  est.  Qui  prommii/,  inquit 

^!tbronograpnus,  ut  semper  memoria  ipsius  agatur  ab 

^ujus  toci  monachis. 

(32)  Scilicet  libro  i  De  gloria  martyrum,capite  51. 


appa- 

ruit :  quoB  omnia  integro  numero  prssentibus  hone- 
stioribus  tam  episcopis  quam  caBteris  diversorum 
ordinum  vel  sexuum  cum  odoriferis  thymiamatibus 
ac  psallentium  choris,  in  eodem  recondidit  sarco- 
phago ;  indeque  paululum  ad  orientem  illum  amo- 
vens,  in  pulcherrimo  atque  incomparabili  locavit 

Gregorii  autem  Lingonensis  Vitahabeturinter  Vitas 
Patrum,  caf^ite  7. 

(32»)  Passio  sancti  Benigni  edita  est  a  V.  G.  Fran- 
cisco  du  Bosguet,  tunc  praBtore  Narbonensi,  in  Hi- 
storia  Ecclesise  Gallicanffi. 


^il 


RODnT.FI  QLABRl  'MONACHI  CCtlNIAC. 


^» 


t'rnnlo.  Dehinc  narr.qiie  Palcr  vencrandus,  acriori 
acconsus  devotione,  i-eformandui  opus  bariilicas  in- 
ptanter,quemadmodum  decreverat,aocelerabat  per- 
iiccre.  Quoniam,  ut  diximu9,et  prcesto  est  cernere, 
totios  Galliae  baailicis  mirabiliorem  atque  pivjpria 
positione  incomparabilem  pefficere  disponebat. 

16.  Monasterium  S.  Amulfi  Metis  reformat.  Romam 
petit.  In  reditu  segrotat.—  Omnipotcntis  etcnim  Dei 
gratia  in  ipso  cooperante,cajpit  illiua  fama  sanctita- 
tis  circum  adjacentes  seu  longinquas  penetrare  pro- 
vincias.Nam  prffisul  Metensium  Adalbero,revorenter 
satiB  illum  evocans^commisit  eidem  sancti  Amulphi 
confessoris  regcndum  ac  meliorandum,  ut  agere 
consueverat,  monusterium.  Suscipicns  ergo  illud, 
brevi  lempore  reddidit  emendatum.Tunc  enim  de- 
vota  concopit  mente  ut  apostolorum  principis  Petri 
sanotisainri  limina  visitaturus  adiret.  Stabiliens 
nempe  ccenobia  sibi  commissa  idoneis  prcBpositorum 
scu  cwlerorum  ofliciorum  personis,  ut  decreverat, 
Ilomam  orandi  gratia  pcrrexit.  Visitatis  quoquc 
sanctorum  scpulcris  vel  oratoriis,6acris  otiam  mis- 
saruni  per  semet  celebratis  solemniis  (nam  praefa- 
tus  Bruno  episcopus  sacerrfotium  illi  imposuerat), 
cum  apostolica  benedictione  consolatus  regreditur 
ad  patriam,CGcpit  febricitans  fiegrotare.Jam  jamque 
ad  coenobium  sancto;  virginis  ChristinaB  (33)  perve- 
niens,  in  lectum  decubuit.  Qui  paululuni  convales- 
cens  Vercellas  devenit,  rursusque  ibidem  gravius 
periclitari  ccepit.Tuno  quoque,  ul  idom  referre  erat 
solituB,  et  etiam  bonae  memorieB  Gerbaldus,  almi 
patris  Maioli  monachu9,ac  praedicti  cconobi  sanctae 
GhristinaB  abbas  pcrhibebat,dum  in  ecclesia  sancti 
jaoeret  Eusebii  prajsulis,  per  quatuor  vcl  quinque 
horarum  spatia  ita  factus  cst  exanimis,  ut  nullum 
onmino  spiramen  in  ipso  cognosceretur.Sed  tamen 
ignoratur  quid  tunc  divinitatis  pra(;scnscrit,quoniam 
paululum  in  sc  reversus,  voce  qua  poterat,  lingua 
palpitans,h«;cper8onabatverba:«DomineJcsuChri- 
8tc,rex  aiternaB  glorIai,suscipemc,siplacct,quoniam 
bonuses ;  non  dubito  ad  te  cx  hoc  corpore  transire.» 
Sciendum  vero  est  quoniam  istius  mora  asgritudi- 
nis,ut  eventus  rei  subsequcntis  demonstrat,non  fuit 
impedimentum  tantum  quam  gratia  spiritalis  lucri. 

17.  Fructuariense  monasterium  condit.  —  Occur- 
rentes  ei  denique  illuc  tros  ipsius  germani  fratres, 
levi  evectione  deduxerunt  illum  ad  suijurispraedia 
confovendum  ;  ardentoe  enim  desiderabant  vidcre 
illum,  quoniam  compungcbat  corda  eorumdcm 
divin.B  absentia  pietatis.  Convalescente  quoque  eo 
ab  j^ritudino,  post  aliquot  dierum  spatium  convc- 
nero  ad  illum  quique  suorum  ac  plures  domini 
civitatum  vicinarum,  et  suadero  illi  coBperunt, 
promittentes  bo  plura  largituros  si  in  nativa  patria 
co^nobium  sibi,  Bicut  in  externa  audiverant  illum 

(33)  Monasterium  sanctaB  Christinae  prope  Ollo- 
nam,  de  auo  exstat  Ludovici  Pii  diploma,  m  notis 
ad  Gapitularia  et  a  Cointio  editum,  tomo  VII  ad  an- 
num  822. 

(33*jDefunotoOttonelIIimperatore,Italiciregnum 


A  f<'ci.«?se,  n»dificare  incipcret.  Tunc  otiam,  quod 
potissimum  (liit,  duo  ipsias  gemiani,  videliiaet 
Godefredus  atque  Nitardus,  viri  Bpectabilee,'riM¥*- 
tius  illum  cum  comite  maxtmffi  partis  Burgundfo 
Willolmo,  qui  etiam  ejusdem  patriB,  de  quo  Mrnio 
est,  exstiterat  afnnitate  propinqnus,  ademites  spo- 
ponderunt  se  saBCularem  relicturos  miTHiam,  io 
se  Buaque  omnia  in  omnipotentis  Dei  peenliare  do- 
minium  devenire.  His  auditis,  Dei  cultor  illieo 
fiducialiter  ccBpit  tractare  de  coenobii,  unde  roga- 
batur,  constructionc ;  qui  pariter  commani  conirt- 
lio  et  voluntate  locum  quaBrentes,  rei  biijusmodi 
aptum  reperere  in  rure  patemo  a  Pado  distairtem 
ilumine  quatcrno  milliario,  solitarinm.cognomento 
Fructuariensem.   Ibi  namque   collocari    pneoepit 

l^  basilicam,  quam  praBsente  Arduino  (33*)  rege  cinn 
aliquibus  episcopis  sacrari  jussit  in  honore  genitri- 
cis  Dei  MarioB,  sanctique  Benigni  martyfis,  atqne 
omnium  panctorum.  In  qua  etiam  iddem  rel  cnm 
sua  conjuge  et  filiis  humatus  quiescit.  Ad  qaaA 
nihilominus,  tam  a  Homana  urbe  quam  a  diversli 
partibus,plurima  congregavit  sanctoram  maftyrutn 
corpora.  Brevi  namque  in  spatio  temporis  colleefc 
est  ibidcm  numerosa  fratrum  congregatio  Deum  U- 
mentium,  instituta  beati  Benedicti  abbatis  pred- 
pui  servantes,  quac  isdem  patcr  Willelmus  a  saneta 
Maiolo  Cluniaci  didicerat. 

18.  S.  Odiloni  persuadet  monasterii  ingreman,  — 
Revertens  igitur  post  haBc  ab  Italia,  otnni  etudio 
satagebat  e  diversis  partibus  terrarnm  coHigeito 
viros  servituti  Christi  idoneos,  suadendo  eie  vifte 

C4  ca^leslis  gloriam,  pariterque  comminans  fnrerorufti 
Bupplicia.  Tantam  enim  ei  Dominus  cutn  osteris 
virtutibus  virtutem   salutaris  verbi   coneessity  nX 
quibusque  doctrinam  illius  suscipientibus  summam 
conferrot  fidei  firmitatem,  bonarumqae  virtataili 
augmentum,  ac  vitiorum  emendationem.  Omnibts 
cnim,  sicuti  expedire  noverat,  sive  leniter,  sea  ai- 
perrime^  charitative  tamen  hujusmodi  exhibebtt 
Contigit  crgo  illum  aliquando  cum  viro  per  omnii 
desiderabili,  domno  scilioet  Odilone,  adhac  illoiB 
canonicali  habitu  degente,dc  vera  animaram  salnb 
habuisse  coUoquium.  Intelligens  vero  illam  niliiA 
sanctitatis  culmina,  coepit  illi  attentias  suaderetil» 
quod  potissimum  fore  creditur,  quantocius  expfcre 
satageret ;  negotiis  videlicet  saBculi  istias  abjecUSy 

]}  Christum  Jesum  sequi  licoret  expeditins.  Gnmpaa- 
ctus  illico  vir  clarus  libentcr  se  facturam  promilft 
quod  Pater  suaserat  Willelmns.Nam  postpattpolam» 
ad  c^nobium  nominatissimum  honorifico  devenifliift 
Cluniacum,  ibique  a  sancto  Maiolo  est  devote  fiUB- 
ceptus,  atque  in  habitu  sancta  convcnatfionis  xtor 
nachus  ex  more  sacratus  est.  Gujas  etiam  ooih 
versatio  in   tantum   exstitit  ohara  Deo»  et  dnlbii 

Italiae  ad  Germanos  transferri  aagre  ferentas^Ardm* 
num  EporaBdiensis  marchionis  iUiam  regem  salati- 
runt,quem  Henricus  Pius  armisproseenuisprimate 
ad  vitam  privatam,  mox  ad  Fraotuari»  Vutmaklh 
rium  oompulit. 


713 


DE  VITA  S.  GP^I^^UI^I  PIVION. 


''^ 


sibi  commisso  gregi  allegans  illum  in  vita,qualiter 
post  ip8iusol)itum  habcrentPatrematquepastorem. 
Qnod  ita  manlfestissime  et  utiliter  ficri  contigit. 
Quam  cnim  prsmaximam  exinde^  dum  advivcrent, 
dilectionem  inter  se  habuere,dum  alter  eorumdem 
alterum  sibi  utrumque  pra?ferens,exprimi  non  va- 
let  (34). 

19.  Pontifidbus  Romanis  cst  acceplus.  —  Prsctcroa 
pontiflcibus  Romanis  Pater\VilleImus,quisuo  tem- 
pore  praifuere,  in  tanta  veneratione  ac  reverentia 
est  habitus,  ut  quidquid  illis  suggcssisset,sive  per 
se,  sive  per  aliquam  legationem^  libentissime  im- 
plcre  studebant.Nam  et  Joannem  papam  spiritualia 
dona  per  orbem,  maxime  Italicum,auri  vel  argenti 


Deum  diiigentibus,  ut  isdcni  sanctissimus  Maiolus  A  fueratjquod  Brunoniprajdiclo  Lingojium  f^piscoDiO 
^•t.. .• :  ..11 zu.,^  :«  ..:i i:i«-      ^^^  j^^^^i  minus  acquiesccb^t,  talia  suadej-^t  giia 

regali  juri  nimium  rcsistercnt.  Hle  ye/^o  ^yojil^ 
regina  coi^ux  illius  propterhoc  ilUirati^c.Offii?p}a^U 
sunt  aliquoties  ccDnobiis  eju^  damnym  iQ/JBrre  RiW- 
mum  Adiens  ergointrepi4u9:^)q[jb;QrujQjDr^§Pftjifl|pjj^, 
ita  iJlorum  divini  verbi  vi^ t.vite  ir^ip  cjypiite^ci^t,  ^i 
eliam  summam  dignitatis  gratigiqa  «^pu^  ^lg^  o^ti- 
neret.  Nam  cum  illorum  filius,aiji  prp  s^s  juvQi^- 
tutis  elegantia  ac  libcralitate  Hu^p  lifa^^.Uf  ^ogAQ- 
minabatur,  jam  in  rcgem  unctus  pbj.Wt  Q$},  ^c 
parcns  uterque  pro  morte  ipsiusp.eQeiisqu^^^ujl-* 
met  necem  cordis  dolore  et  luctu  aniig^rei\tujr,tif np 
accessit  ad  eos  spiritalis  medicu/B,et  ai^  :  iforfr  i^/f- 
lices  enim  vos  pulare  dehefis,  qtfod  tfil^  mUif^ ; 
pretio  distracta  minus  curantem,  tali  invectione  ^  quin  potius  felices  valdeyquia  tal^  haperp  m^i^iu. 
.-j.n         -_:_x.i-.„    u_.  _  _i:       1  £^^^   inquiens,   ex  ullo  lumifium  grq^u  iKm  t^tn 

paucissimos  salvos  futuros  xsiiinq^  sicut  ^  reg^fit. 
Qui  cum  attoniti  respondcreut  :  guid  hpp  djfiU, 
Pater  ?  Respondit  :  Non  audistis,  iif.^uit,  ^flfp^r  ca- 
non  quomodo  refert^  vix  tres  de  trigirnta  regilfus  ffOJ^ 
exstitisse?  Idcirco  cessate,  quassOf  hunc  i\tvetpfi^ 
flere  mortuum,  sed  potius  congrafulamifii  «*,  sicuti 
requiei  dattm  et  a  malis  liberatum.  {li^  dic^ip  ita 
consolans  illos  placabiles  fecit,  ut  yidjerepj^^j:  ^pn 
habcrc  quod  plangerent,et  Deum  dicejrenj  yisi^a^^sie 
illos  pcr  sanctum  virum, 

^ZMcrmannus  episcmonachos perseq^^fufyperit,  — 
Quorumdam  etenim  nomina  alixjyi^i^ivdo  u^terpr^- 
tabatur,  sive  ad  profectuip,  sive  a4  djetripapntum 
ipsorum.Gum  igiturpostmortejijaBer:^o^4^  7411^- 


moncre  studuit  per  epistolam,  hajc  continentem  : 

(^  Parcite^  quwsOy  parcite,  qui  dicimini  sal  terrx  et 

\ux  mundi.  Sufficiat  hominibus  jam  semel  Christum 

fmse  vendiium  pro  communi  salute  umvcrsorum. 

im  enim  refugw  veri  tuminis,  solo  nomine  pastores, 

(Hfile  Christif  imo  mefnbra  illius,  videtc  post  vos  quo 

mi.  Si  jiurto  fonicm  tepet  rivus,  in  longinquum  fe- 

Ure  nulli  dubium  est.  Idcirco  cura  quibusdam  vcndi- 

tur  ad  suum  interitum,  f^olo  vos  pastores  ac  pontifi- 

eesmncs  in  commune  jiulicis  securim  gestantis,  antc 

jmam  assisten.is  mctnores.  Quam  epistolam  pupa 

libenter  amplectens,  grates  ac  benedictioncs  tanto 

Pelri  retulit,  Deumque  in  illo  glorificavit. 

20.  Henricum  imperatorem  sibi  conciliat.  —  Scd 
etillud  denique  in  eodcm  Patrefuitvaldemcmora- 


.>,^«^-  «.». . sis  pontificis.qui  ei  monasterium  s^cti  Apri  QQ^I^ 

soris  commiserat,  cidem  episcopati^  quic)^  IL^r- 
mannus  prassul  datus.fuisset,  ita  coBjpi^  jexoso^  hu- 
jus  Patris  habere  monachos  cun^  sua  institutioijic. 
ut  etiam  honestissimum  fratrem,  Wid£icu{Q  no- 
mine,  qui  post  illum  ejusdem  loci  Pater  devptu^ 
exstitit,  cui  tunc  coiterorum  cura  ii^nw^&t»  ba- 
culo  verberaturus  cum  impegerit.  Quo^  dum  Patn 
relatum  fuisset,  ad  nomcu  ilUus  allude^s  ^  : 
v  Secundum  suumnomen,  inquiens,  facitepi^opii^ 
istc.»  Nam  lingua  barbara  Uerman  in  upstrfL  ^^9 
errans  dicitur.  Ac  deinde  :«  Si  cnim  Christi  p^4»tQr 
fuisset^  illius  oviculas  minime  lacero^ret.  Six^ite  iji* 
lum  :  verus  Pastor  novit,et  ipse  qu^  aua  Aunt  col- 
liget.  » Non  multo  post  decique  per^ns  in  longin- 


verbis  malorum,  dum  adversus  illum  contumelia- 
rumverba  dlcenda  concepissent,scd  jurgiaultionis 
^ice  rcferenda,  ut  ad  conspectum  illius  vcntum 
.fui88et,8tatim  mirabantur  scmot  ab  his  qus  intcn- 
^erant  exprimcre,alienatos  fuisse ;  amissaque  fcro- 
citate  rei  proBteritaj,quidquid  id  erat,  totum  proce- 
df^bat  ex  mansuetudine.  Hcnrico  siquidcm  impera- 
tori  de  edsuggestum  fuerat,  quod  illi  derogans,  il- 
lomque  contemnendum  adjudicans^Arduiuiqnoque 
parli,  qui  sibi  Italis  rcgnum  prccripuerat,  faveret, 
iilumque  pro  posse  defensitarct.Ex  hoc  quippe  viro 
J^i,  quamvis  ab  re,iratus  fuerat.  Ille  vero  ut  com- 
perit,adillum  pergens,rei  vcritatcm  sese  purgando 
pandit,  atque  si  quid  erat  odii  a  cordc  illius  dcter- 


8it.  latantum  etiam  isdem  imperator  postmodum  Q  quum  sscularia  exacturus  negotia,  crudelitpr  obii^ 
illum  dilexit,  ut  illi  dona  largiretur  plurima,  et      peregrina  potitus  sepultura. 


(luidquid  ab  eodem  veliet  ficri  continuo  impetra- 
ret. 

21.  Et  Roberlum  Gallise  regem.  —  Pari  namque 
^tione  Rotberto  Francorum  regi  de  ipso  indicatum 

(34)  Malta  hic  in  editis  transposita  suis  quaBquc 
*(HUs  restituimus  ope  nostri  ms.  codicis. 

l^)  Pr^ter  hanc  Guillclmi  ad  Joannem  XVIII 
>ummumpoptificemepistolam,cxstatinsuperaltera 
^  eiimdem,qua  monet  eum  ne  Ecclesiam  Constan- 
"iHipolitaQam  Universatis  nomen  sibi  attribucre 
(^^^r,  qupd  quidem  Vniversalis  nonjen  missa  ad 
«oaaQemlegatione  Constantinopolitanos  patriarchas 

Patbol.  CXLII. 


23.  Et  Leo  Vercellensis.  —  Sinpiili  inyi^i^  gifi^qj^ip 
Leo  Vercellensis  cpiscopus  ad  actus  u;iiver}i09  is- 
tius  Patris  exstiterat  infestus.  De  quo  etiam  talia 
narrarc  solitus:»  Hic  ergo  crudelissimus  Leo  totus 

iam  obtinuisse  fama  falso  vulgaverat.HuJus  episto- 
iffi,  legationis,  totiusque  negotii  mentionem  facit 
idem  Glaber  lib.  iv,  cap.  1,  et  Huso  FI^vini(|c^Dij^ 
in  Chronico  ad  anuum  1024,  ubi  ncec  alter^  epi)9-> 
lola  habetur. 

(36)  Hugo,  Roberti  fllius,  anno  1017  in  roffem 
unctus,obiit  anno  1026,  die  17  8epteaibris;8epuitu8 
in  occlesia  saocti  Cornelii  apiud  Cl09i]^e^di((\m. 

23 


715 


RODDLPI  GLABW  MONACHI  CLUNIAC. 


716 


est  sine  Dco,  quia^  si  fuissel  Dcus  cum  co,  quce 
iliius  sunt,  amaret  pro  illo.  »  Ardrmabat  auicm 
post  mortem  et  aeternaliter  ilium  csse  damnatum  : 
manifestissime  siquidem  in  multis  claruit,quoniam 
quisquis  illum  odio  habuit,  exinde  poenas  luit :  si- 
cuti,  vice  versa,  si  quis  illum  dilexit,  mercedeni  a 
Ghristo  percepit  illius  auctore  sanctitatis. 

24.  Prssest  monasteriis  40,  mmachis  1200.  In 
fide  Guillelmi  precantes  exaudiuntur.  Rudes  dooet 
orare.Officii  divina  cura.  —  Fertilem  igitur  gratiam 
ac  dona  uberrima  a  bonorum  omnium  largitore 
Pater  iste  promeruisse  evidentissime  passim  cla- 
ruit ;  sed  nos,  iectoris  tffidium  caventes,  plurima 
silentio  tegimus.  Erant  namque  tam  monastcria 
quam  ccenobia  atque  cellula;  monachorum  circiter 
quadraginta,  quas  illius  patrocinio  tute  cunctorum 
bonorum  afflucbant  copiis,  fratres  vero  in  ipsis  de- 
gentes  procul  dubio  plus  mille  ducenti.  Quibus 
inerat  fides  integerrima,  ut  quandiu  id  devote 
exercerent  quod  ab  eodem  Palre  didicerant,  nil 
mundi  hujus  formidare  debere,aut  cujuspiam  suas 
utilitatis  rei  indigentiam  pati.  Id  ipsum  enim  suis 
saBpissime  inculcabat  a  Deo  sperare  et  credere, 
quod  etiam  plurimis  probavere  experimentis.  Nam 
aliquando  per  diversa  terrarumeuntesitinera,dum 
ex  eventus  facie  perturbari  potuissent,  dicereerant 
soliii  :  «  Domine,  in  fide  patris  Willclmi  fac  nobis 
sicut  vis.  »  Nec  ullus  illorum  unquam  hoc  dicens 
ope  caruit.Instituit  quoque  simplicioribus  vel  idiotis, 
e  ssculo  ad  se  confugientibus  frairibus,  orandi 
formam,qainque  modulis  mystic^  constantem  :  ut 
videlicet  quod  sensibushumanicorporisDeusolTen- 
diiur,  totidem  vocum  clausuiis  ad  misericordiam 
rogarelur.  Erat  autem  hujusmodi  :  Domine  Jesu, 
Rex  piCf  Rex  clemenSy  pie  Deus.  Subjungebatur  vero 
singulis,  Miserere.  Supputabatur  namque  talitcr,ut 
si,  verbi  graUa,  in  decemnovennalibus  urticulorum 
juncturis,  ter  et  quinquies  identidcm  revolvendo 
devote  diceretur,  psalterii  toia  series  muiuata 
persolveretur.  Unde  eiiam  pro  psalterio  apud  illos 
habebatur,  ut  Pater  docuit,  et  cognominabatur. 
Mortiflcatio  nempe  carnis,  et  abjcctio  corporis,  ac 
vilitas  vestium,  ciborumque  extremitas  vel  parci- 
monia,in  suorum  universis,ac  si  naturaliter,  viguit. 
Ipsius  etenim  sermonis  habiiudoaequaliicrcunciis, 
prout  videbatur,  in  gratia  erat  condita.  Pieiati 
quidem  et  misericordi«  expleri  nequit  quaniuro 
operis  dabai.  Cum  superna)  dulcedinis  nectare, 
artiflcialis  etiam  musicffi  perdoctus,  ac  comptus 
dogmate,  quidquid  in  psallendo  choris  suorum 
psallebatur,  die  ac  nocte  tam  in  aniiphonis  quam 
in  responsoriiSjVcI  hymnis,corrigendo  etemendando 
ad  taniam  derexit  reciiiudinem,ut  nullis  decentius 
ac  reciius  psallere  coniingai  iii  toia  Ecclesia  Ro- 
mana.  Psalmorum  nihilominus  concentum  dulcis- 
simo  ultra  omnes  distinguens  decoravit  melodi- 
mate. 

23.  Monasteria  restaurata,  Ecclesia  S.  Benigni  de- 
iicatur,  In  qua  cancionatur. .—  Erant  igitur,  ut 


A  diximup^sub  ejusdem  patrocinio  tam  maximaquam 
minora  perplura  monasteria  atque  cccnobia,  qu« 
videlicot  ipse  omnia  aut  a  fundamentis  innovavit^ 
vel  ampliando  honestavit.Nam^sancti  martyris  Be^ 
nigni,  ut  dicere  cocpimus,  cui  Deo  auctore  primttn^ 
pasior  allegaius  fuerat,   basilicam  incompiarabilj 
opere  pene  expletam,  jam  Brunone  defuncto,  Lan^ 
berioque  in  sede  illius  subrogato,pIacuit  ut  eadetn 
basilica  pontificali  ex  more  benedictione  sacraretur. 
Tunc  denique  ad  voium  ipsius  Patres  convene/v 
die  designato  e  diversis  provinciis,  non  solum  epi- 
scopi,  verum  etiam  quorumcunque  ordinum  pro- 
miscuffi  plebis  innumera  multitudo.  Erat  enim  au- 
iumni  dies  iertius  Kalendarum  Novembrium,  aate 
videlicei  natale  ipsius  martyris,  qui  omnia  rite  ac 

f.  solemniter,  ut  condecens  erat,  exp/entes,  petierant 
qui  adcrani  episcopi,  ac  quique  religiosi  pairem 
Willelmum,ut  indie  iantfficonsecrationiSytamipsls 
quam  universa;  plebi,  inter  sacra  missarum  soleia- 
nia  divini  eleemosynam  impenderet  verbi.  Ipse 
vero,  ui  erat  bonis  omnibus  obsequens,  agere  non 
disiulit,  sed  mentc  pia,corde  contrito, vultu  aiaeri, 
Spiriiu  sancto  plenus,  in  hsc  verba  cum  lacrymii 
eripuii: «  Convenistis,  fratres  et  sorores,  grex  pretio 
Ghrisii  sanguinis  redemptus ;  convenistis,  inqnain, 
ad  nuptias  ipsius  sponssymatrisquevestraeccelestis 
ac  scmpitern(B  Ecclesiae,  quas  idcirco  universaKs 
diciiur,  quoniam  non  solum  quod  in  omnes  mnndi 
terminos  dilataiur,  scd  etiam  pro  eo  quod  nalla 
immanitas  criminum  illius  superat(si  tantum  fidei 
adsii)  dona  misericordiarum.  Quae  scilicet  patria^ 

C  charum  mysticis  prsesignata  flguris,  prophetarmn 
osiensa  praisagiis,apostoIorum  auctoritate  ac  laboie 
consirucia,  et  martyrum  sanguine  consecrata ;  in 
qua  abluti  ac  renovati  a  culpa  veteris  piaculi  per 
salutarisundambaptismaiis,sicqueinduiminiprima 
siola  angelicse  beatitudinis,quam  amisistis  in  traat-  : 
gressione  pareniis  primi  incolm  paradisi.  Deinde 
vero  ediiis  carnem  ac  potatis  sanguinem  illius  om- 
nipoieniis  Agni,  qui  vos  prae  ceeteris  mundi  creatB- 
ris  formans  ei  redimens,  invicta  benignitate  elegit 
ad  sui  atque  Pairis  regnum,  sanotique  Spiritoi 
gloriam  possidendam,  ad  quam,  dilectisain^,  tflB- 
dere  vos  inviio,  moneo,  obsecro,  per  charitaiii 
ignem,  et  humilitatis,  atque  castitatie  continQaS 
custodiam.  Gaudcre,  inquit,  oontigisset  mihi  a 

D  vesirae  unanimiiatis  devotionehujussancUOoationis 
concursus,sed  quia  nimiusmoerormentemdeprinA 
ex  signis  Satana;,  qua;  evidentissime  apparent  ii 
populo  Dei :  non,  inquiens,  aspicitis  quibus  td 
adhuc  mens  sanior,quffi  scissur®  et  detmncatioafli 
vestium  rabidissimse  ?  quae  attonsurie  per  cerviev 
virorum?  quam  turpis  in  barba  obripilatio  maxn- 
Iarum?quam  nugacissima  pene  universoram  etii' 
sanissima  actitatio  ?  quam  lasciva  ad  omnespoM. 
sormones  ore  tetricrepo  juramenta?  Ista  eitfto 
universa  recentia  et  nuper  crassata,  non  ex  ralip^ 
siiaie  Christianitatis  [ms.,  Christi  bonitatis]  proeflO*' 
sere,  quin  poiiusexdiaboliomsuperstitioeitatiardih' 


DE  VITA  S.  GUILLELMI  DIVION. 


718 


!pe.  Exiude  quoque  pullulat  radix  omnium  A  Jussitque  suis  velocius  infelicemillum,quemcerne- 


imsuperbia,cffiterorumquc  vitiorum  fomenta. 
V08  ipsi  judicate.  si  non  ipsius  famuli  ostis, 
nBigpaia  et  stigmata  in  vobismetipsis  geritis. 
>t  me  pudet  dieere  dum  pcrnitet  reticere, 
m  expectastis  dulcedinem  verbi,  et  ego 
j  vobis  generaliter  amaritudinem  redargu- 

Moneo  etiam  illum,  si  quis  cst  in  tota 
he,  qui  vel  quinquc  solidos,  seu  quippiam 
118  sancti  martyrisobtulitreaedificandam  mu- 
Mdesiam,  quam  proD  oculis  habetis,  coram 
irererat.  »  Dum  ergonon  invcniretur  quispiam 

contulisse,  rursus  ait :  «  Videte,  fratres 
8Simi»  inter  quas  spinas  atque  incendia  pes- 
m  hsc  aula  omnipotentis  Dei  per  fidem  sui 


bant  e  trabe  pcndere,  jam  rigentem  deponere;  ipse 
vero  toto  prostratus  corpore  orationi  incubuif.  At 
illi  solventes  loraguttur  illios  arctantia.examinis  in 
terram  cecidit.  At  quem  accedens  vir  pius,  ait: 
«  Surge,  inquit,  Dominusimperat.  »]psevero  ape- 
riens  oculos  erexit se,  admirans  valde sibi  superesse. 
Qui  cum  viro  Dei  egrcdiens,  exsultantibas  cunctis, 
ad  monasterium  plures  postea  vixit  annos.  Multos 
nempe  ab  hujusmodi  patibuli  suspendioacneceper 
diversas  provincias  tam  interventu  quam  redem- 
ptionis  pretio  liberavit. 

27.  Milis  in  exactione  rediluum.  Auctori  kujus 
Vit(e  apparet,  —  Nam  et  fratribus  monasteriorum 
utilitatibus  praspositis  illud  sajpius  inculcabat,  ut  in 


lenigni^  ad   quam  elegantia   excrevit,  ipso  p  exactione   sibi   commissorum   forcnt  providi,   ne 
*__A.--_-_    iT_i_  _•  _i_-..    ___..j__      forte  nimis  tenues  pro  census  reditu  allligerentur. 

Dicebat  enim  se  magis  velle  largiri  egenti  quam 
exigere  quidpiam  ab  indigente.  Itinera  quoque  ejus 
per  civitates  et  vicos.  seu  quorsum  haberet,  ingens 
pauperum  atque  infirmorum  turba  praeoccupaverat. 
At  ipse  liberalis  etlargusbeneflciorumeratuniver- 
sorum  impensor.  Desiderabatur  enim  ab  omni  ho- 
minum  ordine  vel  sexu  ipsius  prssentia,  sicuti 
unius  e  patriarchis  aut  apostolis  Domini.  Aliquanti 
etiam  referebant  illum  sibi  per  visum  in  somnis 
apparuisse,  seque  depravisactibusredarguisse,vel 
nLonuisse  illos  de  communi  animarum  salute*  «Te- 
stor  cgo,  inquam,  ipsiusac  virtutum  matrem chari- 
tatem,  quoniam  quondam  meorum  culpisfacinorum 
oITcnsus,  ut  sensi  illum  ad  horam  amaricatum,  se- 


iBte,  fastigia.  Volo  vos,  si  placet,  assidue 
emorcs  quam  velox  unicuique  sit  mundanae 
tambitionis  depositio.  Propterquodobsecro, 
)8tris  auctoris  adjutorio  rcsistite  vitiis  et  ma- 
liabolo ;  virtutes  quoque  prajclaras  assumile 
c;  benignissimoDeotlonditon  acRedcmptori 
in  cunctis  obaudite,  qui  vos  pcr  fidcm  ot 
les  acmerita  omnium  fidelium  suorum  dignos 
ntroducendi  cum  eis  in  scmpitcmas  glorim 
a,  per  Jesum  Christum  dilcctum  Filium 
»  Dumque  ille  ita  pcrorassct,  ac  rcsponsum 
libus  fuisset,  Amen,  qui  singultus,  quantae 
Sy  qui  gemitus  per  lotam  agebantur  eccle- 
incpriminon  valet.Omnibusquc  riteperrectis, 
mudio    quique   rediere  ad   propria.    Ex  illo 


die  in  eadcm  basilica,  priecipue  ad  tumu-  C  ccssi  in  aliud  ccunobium  ipsius  ditioniminimesub* 


oriosi  martyris,  factae  sunt  multimoda;  cura- 
diversarum  iniirmitatum,  qiiicctiamobmul- 
atem  scribi  ncqucunt.  Scd  et  si  quis  cum 
ma  sibi  deposccns  qua^cunquc  utilia,  procul 
adipiscitur,sitalis  situt  pronicreatur  sancto- 
leritis  et  orationibus. 

WilUlmus  miracuUs  claret.  Morte  punitum 
t.  —  Nec  prajtercumdum  nobisvidetur  quod 
atris  Willelmialloquiomulti  fuerintinmente 
j/pTures  etiam  in  corporetactu  ejusdcmre- 
ratiy  oratione  refocillati,  visitatione  confor- 
benedictione  firmati;etquamvis  nunc  minus 
nr  quod  olim  Cbristi  sequacibus  usui  fuit, 
ire  mortuum,  pauca  tamen  de  pluribus,  ut 


ditum;  »  dumque  illic  degerem^  astitisse  mihiuna 
nocte  visus  est  aspectu  placido,  ac  manu  i^jecta 
caput  mihi  demulcens  aiebat:  «  Bogo  ne  me  dese- 
ras  (37)  si  non  te  amare  fingebas:quinpotiusexer- 
cere  te  cupio  quas  promiseras.  Ipsius  namque  im- 
perio  maxima  jam  ex  parte  eventorum  atque  prodi- 
giorum,  qua;  circa  et  infra  incamatiSalvatoris  an- 
num  contigere  millesimum,descripseram.Qu£  etiam 
causaad  prssens  opus  me  compulit  inflecterearti- 
culuro.  Idcirco  omnes  pariter  oro  ne  propter  hoc 
pra^judicium  de  me  fiat. 

28.  Omnium  erga  eum  reverentia,  —  Beatitudo 
igitur  eximii  Patris  Willelmi  jam  ad  tantam  excre- 
vcrat  excellentiam,  ut  cunctas  Latii  ac  Galliarum 


8nmu8,qua3  Dominusperistum  opcratusest,  j)  provinciasipsiusamoracveneratio  penetraret.  Nam 


118.  Revertentinamqueilliquondam  acocnobio 
Viventii  confcssoris,  cum  jam  appropinquarot 
Beoigni monastcrio,  obviam  habuitpromiscui 
tiirbam  plangentem  ac  repcdantem  a  specta- 
iilJuBdam  miserrimi,  videlicet  exejusdemser- 
1  famiiia  sancti  Benigni,  qucm  magistratus 
De  convictum  morteque  suspensionis  patibuli 
Ifeatam  deliberaverat.  Quod  audiensvir  mise- 
ft  milliario  dis)ans  a  loco,  dimisso  equo  illuc 
to(iua  occnrrens,  hoc  tantum  diccbat :  «  Jesu, 
t  Vii  pepercisti  latroni  in  cruce  misercre.  » 
^  Uiti :  Bogo  ex  me  discas. 


regcs  ut  patrem,  pontifices  ut  ma^strum,  abbates 
ct  monachi  ut  archangelum,  omnesincommune  ut 
Dei  amicum  suoBqueprfficeptorcmsalutishabebant. 
Quis  enim  unquam  alius  pr«eter  eum  Veneticorum 
gcntem  in  tam  amicafamiliaritatehabuit?Exagge- 
rative  secundum  Apostolum  (Oa/a/.  iv,  i5}Ioquimur, 
quoniam,  si  fieri  possetoculossuoserui^aent,  etde- 
dissent  ei.  Siquidem  Ursus,  patriarcha  illorum,  ip- 
sius  sancti  Patris  decrevit  elBcimonachus.Sedquia 
ipse  dispendium  illius  gentis,  quod  forentprotanti 
absentia  viri,  considerans,  illi  in  suo  proposito  per^ 


715 


RODULPI  GLABRI  MONACHI  CLUNIAC. 


116 


est  sine  Dco,  quia,  si  fuisset  Dcus  cum  co,  quce 
illius  sunt,  amaret  pro  illo.  »  Arnrniabat  autcm 
post  mortem  et  seternaliter  illum  csse  damnatum  : 
manifestissime  siquidem  in  multis  claruit,quoniam 
quisquis  illum  odio  habuit,  exinde  pocnas  luit  :  si- 
cuti,  vice  versa,  si  quis  illum  diiexit,  mercedem  a 
Ghristo  percepit  illius  auctore  sanctitatis. 

24.  PrcBCSt  monasteriis  40,  nwnachis  1200.  In 
fide  Guillelmi  precantes  exaudiuntur.  Rudes  docet 
orare.Officii  divina  cura,  —  Fertilem  igitur  gratiam 
ac  dona  ubcrrima  a  bonorum  omnium  largitore 
Pater  iste  promeruisse  evidentissime  passim  cla- 
ruit ;  sed  nos,  lectoris  tocdium  caventes,  plurima 
silentio  tegimus.  Erant  namque  tam  monastcria 
quam  ccenobia  atque  cellula;  monachorum  circiter 
quadraginta,  qua;  illius  patrocinio  tutc  cunctorum 
bonorum  afflucbant  copiis,  fratrcs  vero  in  ipsis  de- 
gentes  procul  dubio  plus  mille  ducenti.  Quibus 
inerat  fides  integerrima,  ut  quandiu  id  devote 
exercerent  quod  ab  eodem  Patre  didicerant,  nil 
mundi  hujus  formidare  debere,aut  cujuspiam  sua3 
utilitatis  rei  indigentiam  pati.  Id  ipsum  enim  suis 
StBpissime  inculcabat  a  Deo  sperare  et  credere, 
quod  etiam  plurimis  probavere  experimentis.  Nam 
aliquando  per  diversa  terrarumcuntesitinera,dum 
ex  eventus  facie  perturbari  potuissent,  dicereerant 
soliti  :  «  Domine,  in  fide  patris  Willclmi  fac  nobis 
sicut  vis.  »  Nec  ullus  illorum  unquam  hoc  dicens 
opecaruit.lnstituitquoquesimplicioribusvelidiotis, 
e  ssculo  ad  se  confugientibus  fratribus,  orandi 
formam,  quinque  modulis  mystice  constantem  :  ut 
videlicet  quod  sensibushumanicorporisDeusofTen- 
ditur,  totidem  vocum  ciausuiis  ad  misericordiam 
rogaretur.  Erat  autem  hujusmodi  :  Domine  Jesu, 
Rex  pie,  Rex  clcmenSy  pie  D^.Subjungebatur  vero 
singulis,  Miserere,  Supputabatur  namque  taliter,ut 
si,  verbi  gratia,  in  decemnovennalibus  articulorum 
juncturis,  ter  et  quinquies  identidcm  rcvolvendo 
devote  diceretur,  psalterii  tota  series  mutuata 
persolveretur.  Unde  etiam  pro  psalterio  apud  illos 
habebatur,  ut  Pater  docuit,  et  cognominabatur. 
Mortiiicatio  nempe  carnis,  et  abjectio  corporis,  ac 
vilitas  vestium,  ciborumque  extremitaa  vel  parci- 
monia,in  suorum  universis,ac  si  naturaliter,  viguit. 
Ipsius  etenim  sermonis  habitudoiBqualitcrcunctis, 
prout  videbatur,  in  gratia  erat  condita.  Piotati 
quidem  et  misericordi«  expleri  ncquit  quantum 
operis  dabat.  Cum  supernffi  dulcedinis  nectare, 
artificialis  etiam  musicae  perdoctus,  ac  comptus 
dogmate,  quidquid  in  psallendo  choris  suorum 
psallebatur,  die  ac  nocte  tam  in  antiphonis  quam 
in  respon8oriis,vcl  hymnis,corrigendo  et  emendando 
ad  tantam  derexit  rectitudinem,ut  nuliis  decentius 
ac  rectius  psallere  contingat  in  tota  Ecclesia  Ro- 
mana.  Psalmorum  nihilominus  concentum  dulcis- 
simo  ultra  omnes  distinguens  decoravit  melodi- 
mate. 

23.  Monasleria  restaurata.  Ecclesia  5.  Benigni  de- 
iicatur,  In  qua  concionatur, .— .  Erant  igitur,  ut 


A  diximuF,sub  ejusdem  patrociniotam  maximaqoam 
minora  perplura  monasteria  atque  cocnobia,  qu^a 
videlicct  ipse  omnia  aut  a  fundamentis  iaaovavi% 
vel  ampliando  honestavit.Nam"sancti  maityris  Be« 
nigni,  ut  dicere  coDpimus,  cui  Deo  auctore  primitay 
pastor  allegatus  fuorat,   basilicam   incomparabO/ 
opere  pcne  expletam,  jam  Brunone  defuncto,  Lam- 
bertoque  in  sode  illius  subrogato,placuit  ut  eadein 
basilica  pontificali  ex  more  benedictione  sacraretnr. 
Tunc  denique  ad  votum  ipsius  Patres  convenere 
die  designato  e  diversis  provinciis,  non  solum  epi- 
scopi,  verum  etiam  quorumcunque  ordiaum  pro- 
miscua;  plebis  innumcra  multitudo.  Erat  enim  aa- 
tumni  dies  tertius  Kalendarum  Novembrium,  ante 
videlicet  natale  ipsius  martyris,  qui  omnia  rite  ac 

n  solemniter,  ut  condecens  erat,  exptentes,  petiemot 
qui  adcrant  episcopi,  ac  quique  religiosi  patrem 
Willelmum,ut  indie  tant®  consecrationiSytam ipds 
quam  universa;  plebi,  inter  sacra  missarum  solem- 
nia  divini  eleemosynam  impenderet  verbi.  Ipse 
vero,  ut  erat  bonis  omnibus  obsequens,  agere  noB 
distulit,  sod  mentc  pia,corde  contrito, vultu  alaeri, 
Spiritu  sancto  plenus,  in  hsc  verba  cum  lacrymii' 
eripuit: «  Gonvenistis,  fratres  et  sorores,  grex  pretio 
Ghristi  sanguinis  redemptus ;  convenistid,  inqaam, 
ad  nuptias  ipsius  sponsffi,matrisque  vestFscGelestis 
ac  sempiternse  Ecclesise,  quas  idcirco  universab 
dicitur,  quoniam  non  solum  quod  in  omnea  mundi 
terminos  dilatatur,  sod  etiam  pro  eo  quod  nollt 
immanitas  criminum  illius  superat(si  tantum  fidei 
adsit)  dona  misericordiarum.  Quae  scilicet  patria^ 

C  charum  mysticis  prassignata  figuris,  prophetamffl 
ostensa  pr«esagiis,apostolorum  auctoritate aclabore 
constructa,  et  martyrum  sanguine  consecrata ;  ie 
qua  abluti  ac  renovati  a  culpa  veteris  piaculi  pff 
salularisundambaptismatis,sicqueinduiminipriffli 
stola  angelicse  beatitudinis,quam  amisistis  in  traBi- 
gressione  parentis  primi  incolie  paradisi.  Deiode 
vero  editis  carnem  ac  potatis  sanguinem  illins  offl- 
nipotentis  Agni,  qui  vos  prae  cflBteris  mundi  creita- 
ris  formans  et  redimcns,  invicta  benignitate  elegit 
ad  sui  atque  Patris  regnum,  sanctique  Spiritii 
gloriam  possidendam,  ad  quam,  dileclissimi,  tei* 
dere  vos  invito,  moneo,  obsecro,  per  charitatk 
ignem,  et  humilitatis,  atque  castitatifl  continnaffl 
custodiam.  Gaudere,  inquit,  contigissei  mihi  tf 

])  vestrs  unanimitatis  devotionehigussanctifieatioiui 
concursus,sed  quia  nimiusmcerormentemdeprimit 
ex  signis  Satanae,  quae  evidentissime  apparent  !■ 
populo  Dei :  non,  inquiens,  aspicitiB  qnibus  td 
adhuc  mens  sanior^quae  scissur®  et  detruncatioaei 
vestium  rabidissims?  quse  attonsurae  percervieai 
virorum?  quam  turpis  in  barba  obripilatio  maiD* 
larum?quam  nugacissima  pene  universomia  eti^ 
sanissima  actitatio?  quam  lasciva  ad  omnes  peM. 
sermones  ore  tetricrepo  juramenta?  Uta  eteBiffl 
universa  recentia  et  nuper  crassata,  non  ex  reli|p<^ 
sitate  Christianitatis  [ms.,  Christi  bonitatiB]  proeei-' 
sere,  quin  potiusexdiaboUcasuperstitioBitatiBrdih' 


DE  VITA  S.  GUILLELMI  DIVION. 


718 


Exiude  quoque  pullulat  radix  omnium  A  Jus^itque  suis  velocius  infelicemillum,queincernc- 

bant  e  trabe  pcndere,  jam  rigentem  deponere:  ipse 
vero  toto  proatratus  corpore  orationi  incubuit.  At 
illi  solventes  loraguttur  illios  arctantia,e3taminis  in 
terram  cecidit.  At  quem  accedens  vir  pius,  ait: 
«  Surge,  inquit,  Dominusimperat.  »]psevero  ape- 
riens  oculo8crexit8e,admirans  valdesibi  superesse. 
Qui  cum  viro  Dei  egrediens,  exsultantibas  cunctis, 
ad  monasterium  plures  postoa  vixit  annos.  Multos 
ncmpe  ab  hiyusmodi  patibulisuspendioacneceper 
diversas  provincias  tam  interventu  quam  redem- 
ptionis  pretio  liberavit. 

27.  Jlfi7i5  tn  exaclione  rediiuum.  Auctori  hujus 
Vitas  apparet.  —  Nam  et  fratribus  monasteriorum 
utilitatibus  prspositis  iilud  sacpius  inculcabat,utin 


iuperbia,cffiterorumque  vitiorum  fomenta. 

ipsi  judicate.  si  non  ipsius  famuli  cstis, 
gnia  et  stigmata  in  vobismctipsis  gcritis. 
le  pudet  dieere  dum  p(£nitct  rcticcre, 
expectastis  dulccdinem  verbi,  et  ego 
^bis  generaliter  amaritudincm  redargu- 
oneo   etiam  illum,  si  quis   cst   in   tota 

qui  vel  quinque  solidos,  seu  quippiam 
sancti  martyrisobtulitreaedificandam  mu- 
«lam,  quam  pric  oculis  habetis,  coram 
feral.  »  Dumergonon  invoniretur quispiam 
mtulisse,  rursus  ait :  «  Videto,  fratres 
ni»  inter  quas  spinas  atqueincendiapes- 
hsc  aula  omnipotentis  Dei  pcr  fldem  sui 


Igni,  ad   quam  elegantia   exrrevit,  ipso  ^  exactione   sibi   commissorum    forcnt   providi,   ne 


Sy  fastigia.  Volo  vos,  si  placot,  assidue 
>re8  quam  vclox  unicuique  sit  mundana; 
ibitionis  depositio.  Propter  quod  obsecro, 
18  auctoris  adjutoriorcsistite  vitiis  et  ma- 
oio ;  virtutes  quoque  pra?claras  assumile 
lenignissimoDeoConditori  ac  Redomptori 
mnctis  obaudite,  qui  vos  pcr  fidcm  ot 
iomeritaomnium(ideliumsuorumdignos 
odncendi  cum  eis  in  sempitcmas  glorioc 
per  Jesum  Christum  dilcctum  Filium 
lumque  illc  ita  perorassct,  ac  rosponsum 
18  fdisset,  i4mr77,  qui  singultus,  quantae 
qui  gemitus  pcr  totam  agebantur  eccle- 
riminon  valet.Omnibusque  riteperrectis, 
lio   quique   rediere  ad   propria.    Ex  illo 


forte  nimis  tenucs  pro  census  reditu  afQigerentur. 
Dicebat  enim  se  magis  velle    largiri  egenti  quam 
oxigere  quidpiam  ab  indigente.  Itinera  quoque  ejus 
per  civitates  et  vicos.  seu  quorsum  haberet,  ingens 
pauperum  atque  infirmorum  turba  praeoccupaverat. 
At  ipse  liberalis  et  largus  beneflciorum  erat  univer- 
sorum  impensor.  Desiderabatur  enim  ab  omni  ho- 
minum   ordine   vel  sexu  ipsius  pnosentia,   sicuti 
unius  e  patriarchis  aut  apostolis  Domini.  Aliquanti 
etiam  referebant  illum  sibi  per  visum  in  somnis 
apparuisse,  seque  depravisactibu8redargui8se,vel 
monuisse  illos  de  communi  animarum  salute*  «  Te- 
stor  ego,  inquom,  ipsiusac  virtulummatremchari- 
tatom,  quoniam  quondam  meorum  culpisfacinorum 
oITcnsus,  ut  sensi  illum  ad  horam  amaricatum,  se- 


;  in  eadem  basilica,  proecipue  ad  tumu-  C  ccssi  in  aliud  ccenobium  ipsius  ditioniminimesub* 


)8i  marlyris,  factc-e  sunt  muitimodac  cura- 
srsarum  inlirmitatum,  qu.-cctiamobmul- 
n  scribi  ncqucunt.  Sod  et  si  quis  cum 
sibi  deposcens  qua?cunquc  utilia,  procul 
pi8citur,si  talis  situt  proiiicreatursancto- 
tis  et  orationibns. 

llelmus  miracuUs  claret.  Morte  punitum 
-  Nec  prajtercumdum  nobisvidotur  quod 
8  Willelmi  alloquio  multi  fucrint  in  mente 
ilures  etiam  in  corpore  tactu  ejusdcm  re- 
,  oratione  refocillati,  visitatione  confor- 
ledictione  firmati  ;etquamvis  nunc  minus 
]Uod  olim  Christi  scquacibus  usui  fuit, 
mortuum,  pauca  tamen  de  pluribus,  ut 


ditum;  »  dumque  illic  degerem,  astitisse  mihi  una 
nocte  visus  est  ispectu  placido,  ac  manu  injecta 
caput  mihi  demulcens  aiebat:  «  Bogo  ne  me  dese- 
ras  (37)  si  non  te  amare  fingebas:quinpotiusexer- 
cere  te  cupio  quas  promiseras.  Ipsius  namque  im- 
perio  maxima  jam  ex  purteeventorum  atque  prodi- 
giorum,  quo;  circa  et  infra  incamatiSalvatoris  an- 
numcontigeremille8imum,descrip8eram.Qu£etiam 
causaad  pro^sens  opus  me  compulit  inflectere arti- 
culuro.  Idcirco  omnes  pariter  oro  ne  propter  hoc 
proijudicium  de  me  fiat. 

28.  Omnium  erga  eum  reverentia.  —  Beatitudo 
igitur  eximii  Patris  Willelmi  jam  ad  tantam  excre- 
vcrat  excellentiam,  ut  cunctas  Latii  ac  Galliarum 


QU8,qus  Dominus  per  istum  operatusest,  j)  provinciasipsiusamoracveneratio  penetraret.  Nam 


Revertenti  namque  illi  quondam  a  ca>nobio 
rentii  confessoris,  rum  jain  appropinquaret 
ligpnimonastcrio,  obviam  habuitpromiscui 
)am  plangentem  ac  repcdantem  a  spccta- 
gdam  miserrimi,  videlicet  cxcjusdemser- 
miiia  sancti  Benigni,  qucni  magistratua 
sonvictum  morteque  suspensionis  patibuli 
tam  deliberaverat.  Quod  audiensvir  mise- 
ittiario  dis^ans  a  loco,  dimisso  cquo  illuc 
iU8  occnrrens,  hoc  tantum  diccbat :  «  Jesu, 
il  pepercisti  latroni  in  cruce  misercre.  » 
Ifiti:  Bogo  ex  me  discas, 


reges  ut  patrem,  pontifices  ut  ma^strum,  abbates 
et  monachi  ut  archangclum,  omnesincommune  ut 
Doi  amicum  suaequeprosceptoremsalutishabebant. 
Quis  cnim  unquam  ulius  prster  eum  Veneticorum 
gentem  in  tam  amicafamiliaritatehabuit?Exagge- 
rative  secundum  Apostolum  (Oa/a/.  iv,  i5}loquimur, 
quoniam,  si  fieri  possetoculoaeuoaerui^eent,  etde- 
dissent  ei.  Siquidem  Ursus,  patriarcha  illorum,  ip- 
sius  sancti  Patris  decrevit  efQcimonachus.Sedquia 
ipse  dispendium  illius  gentis,  qnod  forentprotanti 
stbsentia  viri,  considerans,  illiin  8uo  propoeito  per* 


719 


SEIFRIDI  ABBATIS  TEGEBHS. 


1« 


mancre  suasit.  Quod  ctiam  dc  multis  similis  rei  A. 
gratia  cognltum  habetur  fecissc. 

19.  Ex ItaliainGalliamredux,  Pic  obit  Fiscamni,  — 

Jam  veroin  Dei  operemagisasslduus  quam  frequens, 

cum  essetinltalia  siiumbiennio  praestolans  asfficulo 

excessum^  sedrerumopportunitatibuscxindeevoca- 

tus,  ffigerrimetamen  ad  Gallias  remeavit.Cumque  re- 

visendi  oharitate  cunctos  Gorziense  usque  monaste- 

rium,  a  se  olim  cum  ca^teris  ad  regulare  specimen 

reformatum  devenisset,  quaisupererantinviserecu- 

ravit.  Dehinc  ad  prsnominatum  venit  Fiscamnum. 

Post  aliquot  vero  dieru  m  acribus  ccDpit  doloribus  afQi- 

gi.JamquippjBimminentesolemnitateNativitatisDo- 

minics,  prenoscens  su®  a  Ghristovocationisdiem, 

convocatis  ad  se  fratribus,   delibcrans  coram  eis 

provide  ac  sapienter  de  cunctis  quas  ipsius  innite-  |. 

bantur  patrocinio,  quid  vel  qualiter  agendum  seu 

ordinandum  foret,  sicque  uuiversis,  prsBsentibu 

simul  et  absentibus,  sua  benedictione  flrmatis,  ac 

Deo  commissis,  expctiit  sibi  dari  salutare  ac  vivi- 

ficum  commeatum.  Expletisque  solemnibus  totis 

octo  dierum,  nil  omnimo  loquens,  oculostantumad 

Deum  erigens,  illi  soli  intendens,  illumsolum  mente 

respiciens;Jamque  aspiciebatfclixanima,  subitoad 


iilum  itura  dc  vasculo  carnis,  in  sua  gloria  Deum 
majcsiatis.  Anno  igitur  ejusdem  Nativitatis  Doiai- 
nicae  1031,  indictione  xiv,  a  qativitate  quoque  ip- 
sius  Patris  ac  Dei  cultoris  lxx.  et  ab  adventu  illiiu 
ad  Gallias  de  Italia  xli,  regnante  Conrado  ipper»- 
tore^  in  Francia  nihilominuB  Boberto  rege,  die  Dp- 
minicae  Gircumcisionis  venerabili,  atque  ejiudein 
nativitatis  octavo,  vi  feria,  mane,  dum  aurorasOf 
pervenientis  dici  pelleret  tenebraa,  e  mundo  trtDS- 
ivit  a  sancto  istius  Dei  amici  corpore  aDiina  ftljx 
et  beata,  lucerna  vidolicet  orbis,  ad  sempitemamae 
deificam  luccm,  suis  lugentibus,  aad  angelis  lctiD- 
tibus,  cum  quibuslaudansacmagnifipa^sbe^edkit 
Deum,  in  quo  vivit  quidquid  juste  ^ubBistit,  S^nl- 
tum  namque  est  sacrum  illius  corpus  hnnorificeu| 
gremio  cjusdem  sanctae  Trinitatis  ecolesLs  i^  091- 
spectu  euntium  ac  redeuntiumfratrun^,  ut  q.uotidie 
siquidem  prae  oculis  imitabilem  haberent  PabtOi 
quem  ad  ^etcrnam  justitismercedembabueiieioiit" 
tutorem,  ipsiusque  meritis  et  precibus  valeant  pff* 
cipere  (eternae  vito;  regnum,  et  gloriam  cuin  saoetii 
omnibus,  donante  Domino  Jesu  Christo  Salvafon, 
qui  cum  Deo  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  et  regnai 
per  immoitalia  siecuLorum  ssecula.  Amen. 


raHBf 


Irnl      t*i 


H  >«  t 


59 


ANNO  DOMINI  HXLVni 

SEIFRIDUS 

ABBAS  MONASTERII  TEGERNSEENSIS 


SEIFRIDI  EPISTOLiE 

(Apud  Pez,  Codex  diplomatico  historix  epistolarisy  col.  236,  Thesauri  amcd.  tom.  V.) 


EPISTOLA  PRIMA.  C 

AC    EPISCOPUM   N.    .    . 

Duos  e  suis   frutribus  mitttt,  et   suum    adventum 

poUicetur. 

Specialissimo  seniori  f,  nostris  lcmporibus  cun- 
ctis  hominibus  sanctitate  ct  Justitia  excellentiori, 
t  abbatis  vocabulo  addictus  solo  nomine,  una  cum 
subjectis  toto  corde  et  ore  perenne  gaudium  in 
utroque  homine.  ^ 

Omnimodis,  rcverentissime  Pater,  par  esse  scio, 
uti  vobis  servili  famulamine  obediam,  quoad  vivo. 
Hoc  vero,  prout  posse  a^jacet  mihi.devotissime  to- 
tis  corporis  nisibus  cupio  adimplere.  Sed  doleo 
quod  non  condignum  bcne/iciis,  me®  parvitati  a 
vestra  celsitudine  saepe  collatis,  valeam  exhibere. 
Spiritalis  autem  serviminis  muniavobis  impendere  rv 
devotus  rei  regum  Christo  pro  vestra  salute  inde- 
sinenter  supplico  totus.  Spero  equidem,  quamvis 
terrena  mihi  facultas  pro  exhibendo  vobis  servitio 


defioiat,  tamen  in  conspectu  vestfo  epquei  W  cor 
ram  Deo,  quia  voluntas  meabona  sufTiciat.  Qaade 
re  voluntarius  duos,  quos  jussistis,  vobisdirigofre: 
tres  meos,  et  ob  indissolubile  inter  hqs  vioouleiA 
charitatis  vestri  solius  famulamini  subjicio  eoa. 

Igitur  propter  cocnobii  mei  desolationem,  etiea 
si  senior  nosterimperatornieusque  sibiad  8eryif&' 
dum  illos  Juberet  mittere,  pro  certo  coipperiaeelf 
me,  licet  non  sine  periculo  meo,  hoc  preeQopW 
ejusdem  prstermittere.  Fateor  enim  in  trutiua  CBt 
dis  mei,  praeponderando   vestrum  amorem,  iXBfi 
vincere  timorem.  Ilac  pro  causa  unioe  vestnun  pi^ 
tatem  flagito  per  verissimam  fidem,  qua  GhruM 
replevit,  et  quse  ad  notitiam  omnium  fldeliumioP^ 
clarius  inolevit,  quatenus  paterno  ajBTectu  iHqb  tp^ 
veatis,  atque  ut  citissime  valeatis,  cum  g^udio 
dem  ad  me  remittatis.  Ecceiterum  iterumque 
cordia  mea  incipiunt  amore  intemo  ardere,  «{IB^ 
magis  ac  magia  desidero  vestrum  ve|ut  ^^fjpi^^'^ 


EPISTOLiE. 


m 


ridere.Hoc  ergo,  vita  nobis  comite,  dum  A  spicere  noli,  neque  fatiget^is,  dum  ab  eo  argmris. 
U8  perficere  quibo,gratulabundus  vosfacie      Adhuc  namque  inter  spem  et  metum  posituB,  pro 


n  visurus  adibo. 

EPISTOLA  U. 

AO  W.   BPI800PUM. 

Umgiorem  morcnn  snorum  in  ceriorum  co- 
dictim  perscriplione* 

o  pontinci  W.  omnium  jubare  virtutum 

eunctisque  in  domo  Domini  positis  instar 

lenii,  S.  Dei  gratia  in  Tegrlnseensi  collegio 

niens  abbatis,  una  cum  subjectis  jugiter 

in  utroque  homine  perennis  gaudia  fclici- 


vestrarum  rerum  statu  hunc  brevem  vobis  mittens, 
veritatem  cognoscere  cupio  prssentis  legati  relatu. 
Egomet  ipse  nimirum  non  differrem  vos  videre^  si 
aliquod  charitatis  pignus  vestras  almitati  possem 
prffibere,et  nisi  pro  aediflcando  S.  Quirini  ccenobio 
essem  occupatus,  atque,  nt  vobis  notum  est,niniie- 
tate  paupertatis  undique  circumvallatus. 

EPISTOLA  IV. 

AD  HENRIGUM  IMPERATOREM. 

Ulum  rogal  et  oblestatur  ne  monasterium  Tegern- 
seense  uUi  in  heneficium  concedat,  ni  omnia  seu 
industrix  seu  pietatts  opera  velii  diruere. 

Invictissimo  Bomanorum  imperatbri  Augusto  H. 
i  oapio^omnium  hominum  devotissime.  Ad  j.  speciali  virtutuin  diademat^prnniiishomintimTe- 
jn  cum  firatribus  meis  toto  cordis  conanime      nusto,  S.  supra  Legium  [f,  oollogium],  S.  Quinni 

administratorium  gerons  statdm  tina  cuffi  eodem, 
post  longsvum  felicis  imperii  principatufn  coelestis 
curiae  senatum. 

Quia  pauperes  et  egeni  numerum  exdedentes  ad 
vo3currunt  in  miseriis  su®  calamitatis,ac  pro  amore 
ejus  qui  vossibi  in  Ecclesia  vic^rium  delegit,  om- 
nibus  his  patrissatis,  ob  id  et  nos^qui  mundo  obje- 
cti,  grave  paupertatis  onus  subivimusy  in  nostra 
ffirumna  advestrs  almitatis  asyIum,CSflB8ar  piissime, 
oonfugimus.  Nam  post  Dedm  cum  omni  selamine, 
exccpto  ve8tro,careamns,  nostr®  religionis  atque 
salutis  detrimentum  acceleramus,  siin  nostrift  Do- 
mino  precibus  vos  commendare  unqnam  cessamus. 
EPISTOLA  III.  Qua  de  re  pro  certo  scitote,  in  regno  neminem  ve- 

EN8EM  ABBATEM,  UT  vmETUR^  wiDERADUM.  C  stro  oomcnorari  qul  plus  noblB  gliscftt  dic  noctuquc 


Q  Deum  invoco,  praesul  dilcctissime,  quod, 
Vlvo,  semper   vobis  omnigena    scrvitutc 


nter  deprecor  Deam  pro  salute  vestri  cor- 
aniras.  Magnilica  igitur  munera,  qiidQ 
er  exhibuistis  sancto  Quirino,penitus  com- 
iont  no8  Christo  supplicare  pro  vobis,velut 
ili  divino.  Verum  suppliciter  flagito  vestree 
iiam  bonitatis,  ne  aliquam  mentis  ofTensio- 
tnmeumcoenobiumgeratis  moroso  tempo- 
Yallo.Inibi  non  sunt  adbuc  proscripti  libri 
iliilabatis.Sedula  ergo  illic  permutatio  ab- 
.ee  non  pro  diversis  scribcndis  voluminibus 
)riB  mandaium  valde  impediunt  votivum 
ministrando  desiderium  eorumdem  fra- 


'4n^t  nuserum  Fuldcnsis  ecclesix  staium. 
ando  abbati  f,  diversarum  virtutum  flori- 
Btoeprcecellenti  abbates  nostris  temporibus, 
e  vocabulo  pastoris  Tegrinseensi  ovili  prs- 
na  cum  eodem  jugiter  orando  ca^lestis  gau- 
.tus. 

iqae  vestri  hominis  profectum^  Pater  cba- 
ad  proprium  velle  in  Domino  semper  pro- 
non  eesso  pro  posse  ac  nosse  mtimis  pr»- 
im  Buspiriis  deprecari.Sed  non  sine  lucry- 
eam  dicere  quantum  me  fama  de  vestris 
s  iriste  nuntium  portans  solet  afficero.  Du- 
im  comperi  monasterium  S.  Bonifacii  om- 
iclesiarum  speculum  hactenus  jure  nomina- 


lacrymosis  gemitibuR  pro  longseva  incolumitate  ve- 
stra  Ghristum  deprocari,  ct  nt  de  cobIo  pax,  victo- 
riaquc  vobie  admiiiistrotur,  ne  sccuritas  Christia- 
nitatis  ulla  bellorum  tempestate  quatiatur. 

Verutn  sinister  rumor  conturbavit  nostram 
orandi  intentionem,  nobis  amarissimam  intimando 
lamentationem  :  vos  scilicet  istud  velle  coenobium 
tradere  in  benencium,ad  nostr»  exiguitatis  inces- 
sabile  supplicium  vel  justitium.  Si  vcro  istos  ullus 
cocnobitas  vindicat  in  servitutem,profccto  hic  defl- 
cict  omne  artificii  exercitium,  quia  posthinc  quos 
tffidet  vivero,nullum  his  desiderium  est  pingere  adt 
Bcribero.Sed  huc  illucque  dispergentur,  ne  aliquid 
ad  a^dificationem  spiritualemoperentur.Istudquippe 


nc  cum  contiguis  aedificiis  esse  concrcma-  j^  monastcrium  in  hac  provincia  antiquissimum,  va- 


z  ergo  cunctis  cognoscentibus  cst  lamenta- 
i  et  optant  gratia  Dei  ipsum  quandoqiie 
decoro  fleri  reparabile.  Necdum  vero  hinc 
mihl  lacrymae  erant  siccats,  et  iterum  sini- 
nor  attulit  vos  peste  turgidum  jam  in  mor- 
vicinitate.  Verum  ad  hsc  infortunia  dum 
cbrporaiesolatium  exbibcre  vobisvel  medi- 
uai,8Upplicans  tantum  Ghristo  pro  remedio 
iUud  etiam  consoiatorium  sancti  Jacobi  pro- 
icumentum  :  Omne  gatuUum  ejcistimatc,  dum 
\twnesvarias  inctderitis ;  dum  et  alias  scri- 
esse  noveritis :  Fili  disciplinam  Domini  dc- 


rioque  quondam  ornatu  splendidi8simum,sicut  re- 
gali  auctoritate,legitima  donatum  estlibertate  pri- 
mis  cjbsdem  intervcnientibus  fundatoribus,  sic  li- 
bera  cum  privilegiis  conditione  sublimatum  cst  a 
vestris.antecessoribus. 

Nunc  igitur  efHagitamusipsumqui  in  manu  tenet 
sua  omnium  corda  regum,  quatenus  cordi  inspiret 
vcflro  non  sperncre  nostrarum  humilitatem  pre- 
cum.  Obsccramus  quidcm  Iuctuosis,gemitibus  ob 
cjus  nominis  sanctitudinem,quivos,regum  oplime, 
ad  lantam  perduxit  cclsitudinem,  seu  propter  pa- 
rentum   vestrorum,  vestrique  elemosynam  atque 


783  SBIPRIDI  ABBATIS  TEGERNS  EPITAPHIUM-  72| 

ffiternam  beatitudinem,  ne  ullius  nos  vestros  servi-  A  nato,  N.  suus  ncc  dignus  dici,  laborum  pnemiis 

tuti  servulos  subjioiatis.Sod  ad  Christi  vestrumque      coronari. 

fjGimuIatum  sub  umbra  alarum  vestrarum  protegatis. 

Istas  enim  supplicationes  si  dignemini  complere, 

in  isto  ffitemaliter  loco  in  benedictionc  notum  sit 

vobis  memoriale  vestrum  manere. 


EPISTOLA  V. 

AD  8I0EFRIDUM    ARGHIEPI8G0PUM  MOGUNTINOM. 

Gratulatur  ei  reditum  ab  exsilio.et  guantis  sumptibus 
sibi  c(mstiteril,dectinatio  insidiarum.quas  quidam 
monachui  suas  abttatix  struxerat,  exponit. 

Archiepiscoporum  piisssimo  S.,pauperum  et  ma- 
xime  monachorum  defcnsori  fidissimo,  S.  abbas 
monasterii  S.  Quirini  cum  fratribus  suis  sedulum 


Quoniam  per  os  sapientis  -insonuit,  ut  qui  falso  ^ 
praedicantur,  suis  ipsis  neccsse  sit  laudibus  erube^ 
scant  :  ego  quoque  orationum  tuarum  prsdicatio-^ 
nibus  proseucticis,quaE5  utinam  vere  in  me  diceren^ 
tur,  ultra  me  jactatum  iri  erubesco ;  quippe  cui^ 
nihil  horum  quae  asscris  ascribi  mihi  posse  coi^ 
spicio.Rhetoris  namquc  offlcia  una  cum  dialectic^ 
syllogismis  mccum  inusitata,acper  hoc  incogni^^, 
ncc  fiicundio!  propugnaculis  ingenium  roborant  ^»^ 
provehunt,  nec   sophismatum  argumentationibv^ 
obtusam  diuquc  rcsidem  mcntis  aciem  armant  rej 
acuupt,  scilicet  cum  ad  hujusmodi  scientiae  artem 
nullo  modo  conscenderc  vel  perlingere  possem^qui 


oramen  una  cum  devoto  famulaminc  servili.  „^^  ««„,*,^«*;.»«  o„i;o  ^^.^Air^r.^^^  ^^^^^^x^  « 

^       ,.    .         .,.«...  ..,.  ^  .    1       D  ^Gc  grammaticae salis  conaimcnta  perccpenm, Dec 

Quandm  m  exsiho  fuistis,  quotidieego  et  Iratres  «  ,,Knn.nfnn,  f.nn;.«  vocfimnt^io  ?n^„«-;»«  «o--iw- 

mei  pro  salute  vestra  Dominum  rogitabamus,  ct 


nunc  ipsi  gratias  agentes  pro  desidcrabili  reditu 
vestro  magnopere  exsultamus.  Igitur  divina  pietas 
temporibus  nostris  vos  monachili  decus  vits  insti- 
tuit  et  tutamen  singulare.Ideo  possum  procul  dubio 
non  ignorare,quod  si  horno  prssens  in  regia  curta 
esseiis,  mihi  inter  adversa  qu»  patiebar  fidus  ad- 
jutor  ftiissetis.  Quidam  vero  non  solum  falsus  mo- 
nachu8,8ed,ut  ita  dicam,vix  Christianus,  de  coeno- 
bitia  S.  Emmerammi,multa  pecuniaapud  seniorem 
meum  studuit  me  circumvenire,  et  sic  ovile  mihi 
commissum  nequaquam  per  ostium,  sed  aliunde 
ascendendo  quasi  latro  anhelabat  inire.  Hac  pro 
causa,  quamvis  innocens,  jam  abbatia  depositus 


schcmatum  tropica  vestimenta  induerim,  nec  Pri- 
scinaistic<c  Iatitudinis,ct  soliditati8,quo  faeiliussQ- 
pcroidincari  possit,  fiindamenta  locaverim.  Neqae 
cnim  ad  altiora  pervenitur,  nisi  per  inferiores  grtr 
dus  asccndatur ;  nec  maoeria  desuper  flrma  conii- 
stit,nisi  firmo  fundamenti  pedo  subterius  falciatilif. 
Scd  quoniam,  domine  mi,  omnia  h«c  quai  inihi 
assignasti,  lectionis  aMsidus  continua  vocatione  in 
tc  scdem  posuisse  recognoscis,  me  quoque,  quo^ 
contra  cst,  eadem  abundare  credis.  Quidquid  enlBk 
praecipui  fluentis  Leodiscensibus  discCTdi  estSMia 
flagrans  hausi,crobra,quam  patior,inf!rmitate exn&- 
catur  totum  pcne,  ut  itadixcrim.  Undo  ad  meaio- 
riam  reformandam  doctrinas  vacillantis  excitaroen— 
ta  adhibcri  mihi  exsestuo,  ac  si  copia  darctur  ici. 


essem,  nisi  aniicorum  consilio  regi  tres  jurejurando  q  ,,bus,  (idclcm  s«pe  pr«ceptorera  meum  humilite 
promisaas  auri  hbraa  dedissem.  Has  igitur,dum  ex      g„bji,i^„^„s  ^^i,,  desidero. 

Quod  autcm  dixisti,in  hc^c  mundana  philosophia., 
quae  apud  Deum  stulta  est,  parum  esse  proflcu.!, 
dum  altius  considcro^ita  verum  e8seperpendo;8e<], 
si  coQSulte  tractatur,aliquo  modo  in  eadem  profici- 
tur.  Nam  quamvis  saepe  incautos  decipiat,  seeam- 
qud  mocroris  fovcam  trahat,  via  tamen  ao  qunm 
prscludium  consultis  cautioribusque  esse  cognosci- 
tur,  per  quod  cxcrcitati  ad  altiora  et  vera  sallaot 
Vcrum  ut  sub  compcndio,quaB  fert  animua,concIii- 
dam,  illud  sanctitatem  tuam  haud  occultum  tut 
cupioy  quod  nostri  moduli  nemo  tibi  devotior,qot(l- 
quid  [sum]  vel  ero  ;  hocque  charitatem  tuam  ezpo- 
sco,  ut  orationibus  tuis  ab  imminente  egritodiDe 


facultate  mea  nequirem  rependere,  eheu !  pro  his 
acquirendis  thesaurum  ecclesiae  S.  Quirini  maxima 
ex  parte  coactus  sum  expendere.  Unde  vos  prccor 
unice  ut  ad  tanta  vadimonia  restituenda  aliquid 
me«  inopiffi  supplementum  prsbeatis,  pro  quo  8. 
Quirino  intercedente  coeleste  prsmium  a  Ghfisto 
percipiatis,  nec  non  utriusque  hominis  mei  servi- 
tium,  quod  vivam,  devotissimum  habeatis. 

EPISTOLA  VI. 

EJUSOEM  FORTE,  AD  N. 

• 

Excusat  iuam  in  tiberalibus  ariium  disdiplinis  tm- 
peritiam,  et  phitosophiam  caute  utentibus  pro- 
desse  existimat. 


Domino  suo  N.  interno;  illustrationis  lucc  scre-  D  adjuvcr  in  Domino.  Valete. 


EPITAPHIUM  SEIFRIDI 


Abbas  eximius  tumba  situs  hac  Sigefridus, 

Omnia,  dum  viguit,  terrea  deseruit* 
Ac  paupertatis  suscepit  onus  grave  gratis  : 

Vivat  cum  Domino  dives  ut  hoc  pretio. 
Sed  tamen  abbatum  cum  mandcret  hic  dominatum 

Clementi  studio,  judicis  impcrio, 


Nullum  damnavit,scd  cunctos  laBtificavity 
Scntiat  ut  Ghristum  nunc  sibi  propitium. 

Huc  acccdentes  dicant  sibi  compatientes  : 
Sit  modo  concivis  ccetibus  angelicis. 

Hxc  pcto  lecturum,  vcl  Adae  legem  subiturum, 
Ghriste  crcaturee,  dic,  miserere  luae. 


m 


VASONIS  LEODIENSIS  EPISCOPI  VITA. 


726. 


ANNO  DOHINI  HXLVIII. 


VASO 

LEODIENSIS    EPISCOPUS 


NOTITIA  HISJORICA 

(Apud  Fabricium,  Bibliotheca  med.  el  inf.  Lat.y  tom.  VI,  pag.  3U. 


IVaso»  fVaw  et  Guaso  alias  dictus,  fuit  primum 
mllaauB  Leodii,  deinde  scholarum  magiater,Ga- 
,  jilanus  Henrici  lll  imp.,  decanus  L^^odiensis^pras- 
^osHus  et  archidiaconuSftandem  an,  1042  episcopus 
iueodlensis,  obiit  an.  1048.  Vitam  ejus  dedit  Ansel- 
Oftiis  canon.  Leod.  cum  additionibus  >£gidii,tem.  I 
QhapeaviUii,  pag.   281  seqq..  ubi  etiam  pag.  282 
'Wasonis  Invectiva  in  Joannem  pr3epositum,qm  mu- 
nere  sao  satis  violenter  fungebatur;  pag.  300,  Epi- 
sfola  ad  Henricum  imperatorem,  ne  Aquisgranum 
pergeret :  pag.  302,  Epistola  ad  epi^copum  Catalau- 
«eiisemy  in  qua  monet  ne  haeretici,  qui  tunc  erant 
lluiiehaei,suppIicio  afncerentur.Nam,ut  obiter  hoc 
i4jioiamus,  ex  solo  pallore  hspretici  gudicdbantur, 
«c  ut  multi  quoque  ex  catholiciseo  praetextu  truci- 
direntar;  pag.  308,  304.  Epistola  alta  ad  Cxsarem, 
ne  eiectioni  jpontificis  se  immisceat.  Vide  Val.  An- 
dre«  Bibl.  Belgicam  pag.  849.  Viri  hujus  sancli 


A  Vitam  non  unus  tantummodo  Anselmus  canonicus 
Leodiensis  scripsit,  sed  et  operam  sqam  illi  junxit 
Alexander  canonicus  alter  Lcodiensis,  qui  ambo  in 
continuatione  sua  ad  Ilistoriam  episcoporum  Leo- 
diensium  gcsta  hujus  e{)iscopi  descripserunt.Hanc 
vero  Historiam  post  editionem  Ghapeavillii  iterum 
ex  alio  ms.  codice  produxit  P.  Martene  in  GoUect. 
Monnm..toni.  IV,  pag.  894, ctc.  In  utraque  hac  edi- 
tione  litterae  hic  indicata;  repra;sentantur,scd  prae- 
terquam  quod  apud  Martcne  Invectiva  ad  Joannem 
praepositum  multo  inte^rior  est,  reliqu»  ctiam  epi- 
stolo)  in  multis  valde  discrepant  abiisquse  in  priori 
editione  leguntur.  Caeterum  bibliothecarius  noster 
hic  omisit  epistoliim  aliam  Wasonis  ad  Henricum  I, 
rcgem  Gallia?,  qua  illum*  monct  ne  bello  lacessat 
Henricum  Nigrum  occupatum  in  itinere  Romano, 
quo  ad  obtinondam  imperii  coronam  se  contulerat. 
Vide  Historiam  litterar.  GalliaB  tom.  VII,  pag.  591. 


VITA   VASONIS 


SGRIPTA. 

Ah  Antetmo  ei  AlexandrOy  canonicis  Leodiensibus,  inter  Gesta  Leodiensium  episcoparum. 

(Martene,  ampliss.  Collect.f  tom.  IV,  pag.  872,  ex  codice  ms.  antiquo  Andaginensis  monasterii  S.  Huberti 

ante  sexcentos  annos  exarato.) 


Caput  I.  —  De  electione  Vasonis.  B 

Post  hunc  (Nilhardum)  domus  Vaso  secundum 
cinonica  instituta  electus,  licet  diu  multumque  re- 
ckmans,  per  vim  obedientidB  sibi  ah  archiepiscopo 
UQpositam,vixtandemad  suscipiendam  episcopalem 
virgam  est  attractus;  quamvis  multo  ante,  non  epi- 
Kopus,  consiliis  et  sapientia  totum  episcopatum 
S^rnaverit.  Hoc  qualiter  fecerit,  qualitcr  ante 
«piscopatum  vixerit,  quam  paucis  absolvam. 

Capot  II.  —  Qualiter  in  scholarum  magisterio  se 

habuerit. 

Gapellanus  primum  sub  Nochero,  postea  ab  eo- 

dem  donatus  est  scholarum  magisterio ;  in  quarum 

>bidio  tam  morum  quam  litterarum  vigilantissime 

^rcuitdiscip1inam,eos  qui  probia.moribus  essent, 

licet  minus  Iitteratos,longe  his  anteponens,quibus,  p 

'it  in  plerisque  8olet,scientia  litterarum  vana;  gloriix 

P^pcrisaetBtuItitiam.Adventantibus  quidem  quibus- 

que  de  diversis  terf  arum  partibus,implens  quod  scri- 


ptum  est :  Probate  spiritus  si  ex  Deo  sunt;  plerisque 
quidem  difficiles  sui  objiciebat  accessus.  Si  quos 
autem  vere  ob  studia  vcnisse  cognovissot,  gratan- 
tissime  suscipiebat  quandiu  morari  vellent,et  non- 
nunquam  vcstitus  solatia  impendebat.  Discedebant 
alii  litteris,  moribus  et  religione  instructi ;  accede- 
bant  alii  nihilomiaus  intruendi  :  cerneres  quasi  ex 
divcrsis  alvcaribus  apcs  ad  hanc  florigeram  arborem 
convolare,  ut  inde  suis  qusquc  cellis  referret,unde 
arentibus  favis  nectar  mclliflui  roris  posset  infun- 
dere.  Haud  alitcr  ex  ignotis  et  notis  regionibus  ad 
virum  bonosChristi  odores  spirantem  undique  stU' 
diosorum  confluebant  agmina,etalterquodammodo 
Salomon  ad  se  videndum  et  desiderabiliter  audien- 
dum  rch'giosos  cujusquc  gencris  invitabat.  Et  cum 
multi,  cxemplo  regin(e  Austri  pretiosissima  Jero- 
solymam  conferentis,  no  immunes  apparerent,huic 
suo  Salomoni  spontanea  oflferrent  xenia,  ille  ita 
manus  suas  studebat  excuterc  ab  omni  munere. 


1*7 


VASO^I^  ttOMeNSIS  £I>lSCOPI. 


TR 


Stxd  ecotttfano  solent  fenoris  exactores  debita  cum  A 
usuris  extorquere,  evangelicum  illud  corde  tenens, 
ore  proferens  :  Gralis  accepistis^  gratis  ddte ;  6t 
illud  :  Beatius  est  dare  quam  accipere.  Muificen- 
tiam  in  eo  laudari  non  est  necesse,  quia  ita  etai 
Bedulus  erga  hospites  et  pcregrinos,  ut  non  opcs 
expendere,  sed  de  pleno  gurgite  haustas  funderevi- 
deretur,  non  sine  admiratione  aemulorum  indignan- 
tium  nobiliores  et  ditiores  minus  potentis  virtute  ct 
gloria  supcrari.Quid  multis  immorcr?  Gum  sohola- 
ris  officii  labore  sub  Baldrico  episcopo  decanatus 
non  sponte  sublimatur  honoro,in  quo  hiodedtufti 
ita  sc  exhibere  studebat  ot  in  subjecto  pius,  contra 
superbos  et  potentes  in  virtutis  cuhnine  cum  justi- 
tiffi  aripis  staret  erectus.  Unde  contigit  ut  Joannem 
prsposiiiim,  ajitea  sibi  in  amicitiis  familiaritcr  |. 
jlincttitil.  scripto  non  sit  veritus  arguere,  eo  quod 
cdntra  elationis  maliirti  ob  vaiium  proipositi  nomcn 
parum  con8uluerit,et  tyrannicam  potcntiam  areli- 
gion^  sdmper  profahatn  in  disponondis  pro  libito 
rebus  fecclesiae  sibi  arrogaverit.  Quod  ad  confutan- 
dam  maloriim  prceposiiorum  conlumaciam  aptissi- 
mum  huic  opsusculo  non  pigebitintcxorc.Verum  si 
quis  mihi  ideo  succenseatjpse  sibi  quia  malus  est, 
tostfs  eHt.  Scnpsit  itaquc  sic  memorato  Joanni, 
noviter  cbnbessa  sibi  missione  a  scholaris  officii 
administratione. 
Cap.IM.— Cim/rorefii'a  ad  Jaannem  prxpositum  (1). 

«  PratH  Jbann!  s^cundum  sua  merita  non  suus 
«  Vaso. 

«  In  voteris  amiciti^e  memoriam  cogor  te,  frater, 
«  adhuc  compellare,  quamvis  apud  nos  nil  dJgnUm  C 
«  merearis  grati®.  Hactenus  te  venustabat  aliquan- 
«  tulum  litterarum  scientia;  efTerebat  etiam  in  con- 
«  stituendis  negoliis  rationis  justitia;  nunc  quod 
«  bona  fdrtuna  utcris,  priora  praescntibus  confun- 
«  dere  riibil  videris.  Quidquid  boni  priushabueras, 
«  adjudicamus  simulationi,  quia  fortuna  bonis  su- 
«  perveniens  solet  moliores  (2)  operari.  Enimvcro 
«  divitias  per  se  ncque  bonas  neque  malas  nuncu- 
«  j^ainus,  riisi  a  possessoribus  suis  hoc  translative 
«  [3]  promamus.  Archidiaconatus  euim  ottteraquc 
«  muhdi  vanitas  suo  contagio  te  non  infecit,  sed 
«  quam  versipe^iis  prius  latebas,  suis  operibus 
«  exposuit. 

«  Ultiohem  male  vivendi  forsitan  reformidares, 
«  nisi  piurimum  soeculari  potentiae  confideres.  Cum-  j) 
«  que  inulta  in  te  punienda  possim  resonsere.unum 
«  quod  me  contigit,  volo,  si  queam,  refellorc.  Dicis 
«  te  prspositum  potonter  csso  constitutum,  claus- 
«  (ralia  negotia  domi  sine  consilio  decani  fratrum- 
«  que,  sicut  volucris,  dispcnsaturum.  Cum  gladio 
«  hon  iitaris,  cur  potentor  magis  quam  regulariter 
«  dicls?  Si  tiia  dignitaa  est  a  Deo,  cur  illam  non 
«  comttiendcis  scripto?  In  confusionem  meam,pr2B- 
«  Ikium  ct  praepositum  unum  esse  dicis;  obviare 
«  verilati,   gralijB    descrvicns,    minime    reverons. 

(1)  In  multifi  diifert  ab  editiscircafinem  imprirais. 

(2)  Edit.,  e^e. 


« 
« 
« 

u 

« 

« 
« 
(( 
(( 
« 
« 
(( 
(( 
(( 
(( 
<( 
« 
(( 
« 
(( 
« 
« 
« 
(( 
(( 
« 
(( 
« 
« 
« 

« 

<( 
« 
(( 
(( 
<( 
« 

« 
« 
(( 
« 
« 
(( 
« 
(( 
« 
« 
« 
« 
« 


Cfuid  est,  qua3S0,  aliud,  veritatem  scienter  frau- 
darc,  quam  Christum  pati,  secundo  cruciflgere? 
VcC  qui  dicunt  malum  bonum,  et  veritatem  camtnu' 
tant  in  inendacium,  Ergo  cum  Christus  vcritatem 
se  esse  dicat,  quisquis  veritatem  Isdit,  Christum. 
prooul  dubio  sauciat. 

«  Sancti  Patres,  zelo  justiti®  fcrventes,  claustra^ 
lcm  rogulam  divinitus  illustrati  conscripserunt  ; 
nihil  suporfluum  addentes,  vel  necessarium  sub^ 
trahcntes,  noque  ad  dcxteram,  neque  ad  sinistran? 
declinaverunt.  PriBlati  et  priBpositi  tulcrant  om- 
liem  cOntroversiam,  si  tibi  ambitioncm^  raihique 
Icnicrls  invidiam.  Dic,  dic,  quseso,  si  reg^Ia  sin- 
giilalim  titulat  episcopum,praelatum,prspositum, 
cantorem,  ceilarium;  portarium,  usqtiead  pfsto- 
rcs  ct  coquos ;  si  prselatos  et  priBposUda  airam 
est,quare  prsctermittit  dccanum?Non  debuit  ille 
diligontius  scribi,  qui  magis  obnoxius  est  deser- 
vire  rcligioni?  Irrationabilitcr  ergo  videbitur  esse 
regula  composita,  si  non  cxsequitut  otnnia  clau- 
stralia  sccunrlum  propositum   necessaria?  Sed 
quis  sanum  sapicns  audebit  hoo  asscverare,  cnm 
Spiritus  sanctus  auctor  roguls  /igmentum  effugiat 
disciplinx?  Noli,  frater,  noli  male  interpretari 
scripturaijn  reguls  sufllcientem;  prselati  et  pra* 
positi,vclis  nolis,  necessariam  tenedistinctioDem. 
Quia  si  prselati  et  praeposlti  unum  esset  sofcjeo- 
tum  potius  unum  quam  duo  soriberotur  oapttu- 
lum ;  utsicut  procsulis  et  episcopi  ddhm  nominnnL^ 
fit  unumcapitulum,sicpr»lati  etprspositi  fieret^ 
si  csset  unum.  Quia  ergo  du«  personaB  inteili- — 
guntur  in  praelati  et  praepositi  significatioae,m6 — 
rito  duas  scntenlias  placuit  regulae  scriptoribi 
annexerc. 

«  Praescrtim  nomcn  dccani,  quod  rcgnla  non 
suit,  minimc  tc  moveat,  quod  solum  inilitarSL 
disciplina,  et  regula  sancti  Denedicti,  a  deoei 
militibus  vel  monachis,  littcris  sacris  taceatibi 
froqucntant.  Quoniam  quidem  cum  rcgularis  diL 
gcntia  triginta,  quadraginta  vel  his  amplius 
nicos  simul  admittat,  nomen  decani,  quod  s^b- 
pra  dcnarium  res  agitur,  irrrationabiliter  pones^M 
devitat. 

«  Erit  orgo  pr^clatus  secundum  spiritualis  nt0 
administrationcm  prior  in  claustro;  et  conae- 
qucnter  praspositus  proptcr  exteriorum  ppocurS" 
tionem  ordinc  secundo.  Spiritualia  enim  sccub- 
ribus  digne  prasponuntur,  quantum  stolido  co^ 
pori  ralionalis  anima  principatur  :  hanc  instiio- 
tioiiem  immobiliter  servant  Ocoidentalia  cfauaW, 
et  monachorum  quotquot  sunt  ubi  coenobia.Qoip' 
pe  quia  pluris  oxistimas  ope  religioae,  venertni 
prajpositum,  suppressa  decani  celebratione  qn^ 
niamquc  gloriaris  te  praepositum  eM  pp«80ioi* 
claustralia  nogotia  fratribus  inconsultis  disp«o- 
sare  :  non   ut  utiliorcs  fratres  ad  haec  protnt- 
vcantur,  sed  qui  gratia  tua  solummodo  particip»** 

(3)  Edit.,  translati^fie  probentur. 


ViTA. 


m 


hinc  religionis   divinae,   proh    dolor  !  ruina  j^  «  naturalis,  quid  lu  negligens  praDpositus  operibus 


rltar,  litteralis  disciplina?    studium    penitus 
luitur.  QqIs  plantat  vincam,ct  de  fructu  ejus 
comedit?   Quis    nihii    proficicns    rellgloni, 
pliHtTque  operam  dabit?  Hanc  institutionem 
•  ccBlfestis  non  plantavit,  matcr  Ecclesia  scri- 
luis  non  animavit.Necesse  est  ergo  spirituali 
tf  succidcre  spuriavltulamina,  et  rcgularibus 
tis  assensurn  praebere  pcr   omnia.  Prajcipit 
|ue  re^ula  praepositum   sub  praelato  agere, 
hjtincta  fratribus  humilitcr  fideliterque  cum 
j  tonversationis  cxemplo  administrare  ;  scd 
^sultavcrit,  ab  officio    removeri  aliumque 
ejus  aptiorem  conslitui. 
1  hmc,  fratcr,  vide,  quaBso,subjcctionem  pric- 


«  iaborantium  dominaris  ?  Ecce  per    Apostolum 

«  derogatur  libi  vitae  communio,  unde  tibi  tantaa 

«  dominationis  abusio  ?  St  qui  altari  deserviunt,  de 

«  aliario  debcnt  vivere,  consequenter  qui  nihil  scr- 

«  vis,  nil  deoes   accipere.  Qui  parce  seminat,  parce 

«  et  fnetet,et  unusquisque  secundum  laborem  proprium 

«  mercedem  acxipiet.  Porro  si  religiosissimus  esses, 

«  per  humilitatem  hanc  dominationis  ambitionem 

«  cavcre  dcbores  [  (4)  sicut  Vcritas  docet  apostolos  • 

«  Cum   feceritis    omnia   qux  prxcepta  sunt    vobis* 

«  dicite :  Servi  inutHes  sumus.  Sic  David,  parvulus 

«  in  oculis  Dei,  sublimatur  in  regem ;  Saul,  arro- 

«  ganter  agcns,  contumeliosam  incidit  in  mortem, 

«  Omnis  quise  exatiaty  humiliabitur  :  et  qui  se  humi- 


II;  vide  fidelitatem,   humilitatem,  periculum  ^  « liat,  exallabitur].  Si  Paulus,  plus  omnibus  laborans 


jue  ministerii.Etsipraesumis  claustralia  bona 
ndultisfratribusdare,  ubi  est  subjectio,  fide- 
;,  humilitas  obedientiae?  Unde  illa  tanta  do- 
andi  sublimitas,  si  pcrdcndac  dignitatis  tam 
la  fkcultas?Non  poterunt  fratres  consiliorum 
,  participes,  qui  institutionis  depositionisque 
poseunt  csseopifices?  praesertim  cumdomno 
tiflci,  qui  singularitcr  domnus  vocatur,ecclc- 
(ica  non  liceat  sine  clericorum  consilio  defi- 
f ;  ut  quid  subjectus  minister  audebis  bona 
•nm  secundum  libitumtuum  dissipare  ?Dom- 
abbas  jubetur  in  consilium  totam  congrega- 
lem  adducere,  consilioque  omnia  deflnire ;  tu 
Ignefia  confratres  tuos  supercommtmibus  bo- 
jOhSnlerc  ?Jubetur  ctiam  intcr  plures  monaste- 


«  profitetur  se  minimum  et  abortivum,  cur  tu  nihil 

«  laborans,    econtrario   singulare  praeoccupas   do- 

«  minium  ?  Si  seritenlia  Pauli  per  omnia  est  lauda- 

«  biliSyUniversaliter  praesumptiotua  fit  detestabilis. 

«  Dicis  te  essepotentem  praepositum,  omnia  bona 

«claustri  sine  consiJio   praelati  et  canonicorum  in 

« (lomo     tua    sicut  volueris  dispensaturum.  Qu£m 

«  teipsum  facis  ?  Quid  habes  quod  non  acceperis  f  Si 

«  gldriaris,  in  Domino  glorieris  ;  non  enim  qui  se- 

«  ipsum  commendat,    ilte  probatur,   sed  qui  a    Deo 

«  commendatur.  Gloriam  tuam  mater  justitia  pariat, 

«  humilitatis   custodia    non    derelinquat.   Non    te 

«  metiaris   adulantium  lingua  ;  quid  sis,  non  quid 

« voceris,   diligenter   cxamina.     Si     Deus     homo 

«  venit  ministrare,   non  ministrari,  cur  tanto  fastu 


>bna  dividere,  ne  solus  pra3posi(us,tenens  om-  C  «  quaeris  dominari?   Gum   Deus  esset,  semetipsum 


{)d^sitsuperbire ;  alioquin,si  id  liccnter  feceris, 
nbti  praces  canonicis,  scd  scrvis  ct  eleemosy- 
18  tuis.  Quis,  rogo,  crit  sufficiens  quoquo 
(o  vivere,  qui  dignetur  in  eleemosynae  tuac 
shdia  transirc  ?  Utquid  fratrum  nomine  fiunt 
iUioties  possessionum,  si  tusolus  singulariter 
Sr  his  vindicas  dominium  ?  Hactcnus  eramus 
tMres  Christi,  matris  ccclesiac  canonici;  reli- 
itt  est  ftimulcmur  tibi  scr\i  emptitii.  Etesine 
er,  qtiaso,  desine  insolcnter  agere,  officiique 
mddum  humlliter  recognoscc. 
Ide  etiam  quid  rcgula  praecipue  dedicet  praepo- 
,teiiicet  subjectos  illustrare  canonicae  conver- 
lonis  cxcmplo.Ergo  si  regulare  mandatum  est, 


«  exinanivit  formam  servi  accipicns ;  tu,  cinis  ct 
«pulvis,  contcndis  vocari  praepositus  potens  ? 
« Enimvero  nequaquam  poteris  ejus  esse  disci- 
«  pulus,  nisi  prius,  deposito  dominationis,  fastigio, 
«  fi  as  parvulus. 

«  Gerte  si  nullus  claustralis  praepositus,  nisi  ex 
«  regulari  (5)  canonico  debet  ordinari,  profecto  non 
«  debes  esse  praepositus,  nisi  canoriicam  vitam  du- 
«  xeris  claustri.  Distat  ergo  inter  clericum  et  cano- 
«  nicum,  quod  canonico,  non  clerico  debetur  clau- 
«  strum  ;  omnis  enim  canonicus  clericus,  non  con- 
«  sequenter  ut  omnis  clericus  canonicus.  Ex  cano 
«  nico  enim,non  ex  clerico  regulariter  constituitur 
«  praepositus ;  ac   idco  necesse  est,   si  praepositus 


mncos  chorum,refectorium,  dormitorium  fre-  q  «  es,  choro,  refectorio,  dormitorio,  nisi   per  licen- 


mtare  ;cur,dumfacultas  est,subtrahi8  te,quasi 
ihibearis  ab  hac  socictatc :  cum  sis  sanus, 
idtis  plenimque  etiam  otiosus  ;  ne  erubescas 
i^^Btts  esse  ;  quia  qui  Gbristum  erubuerit  et 
rtilbhed  suos,  poenaliter  afficietur  in  die  cala- 
itatis  et  miseriae.A  mane  in  vespcram  non  pudet 
WMdlaribus  ciegoliis  desudare ;  et  semet  per 
iMomadam  et  mcnsem  choroconfunderis  inter- 
we?  Qui  non  ladorat,  ncc  manducetf  scribit 
IHMtolus;  tu  dihil  vel  parum  laborans,  omnia 
olliges  solus?  Si  otiosis  etiam  cibus  interdicitur 
4)  Uncis  inclusa  dcsiderantur  in  editis. 


«  tiam,sisassiduus.  Igitur  quia  maxime  praepositu- 
«  ram  amas^cur  claustri  fastidis  militiam  ?Quapro- 
«  pter  aut  cum  procpositura  habebis  reiigionem, 
«  vel  diG;nitas  praspositi  vertetur  in  villicationem  ; 
«  non  enim  erit  necesse  constitui  ex  canonico  prae- 
«  positum,  si  idem  ministerium  aeque  possit  mini- 
«  strari  per  laicum.  Sis  ergo,  consulto,  praepositus 
«  cum  religione ;  saltem  vel  religiosos  velis  amare, 
«  ut  sicut  qui  suscipit  prophetam  in  nomine  pro- 
«  phelae,  mercedem  prophetae  accipiet,  sic  irreli- 
<<ciositatem  tuam  saltem  religiosorum  amor  com- 
,    (SJjE^iti,  exjregulari  canone. 


731 


VASONIS  LEODIENSIS  EPISCOPI. 


73S 


mendet ;  quia  nimis  profanum  consiat  utrumque  A 
ie  (6)  irreligiosum  esse,  religiososque  vexare. 
[(7)  Ad  hajc,  frater,  praepositi  subjectionem,  fide- 
litatem,  humilitatem,  administrationem  secun- 
dum  reguIam,nondominationcm  collige;  debonis 
tibi  commissis  consilium  decani  fratrumque  ne 
aspcrneris  appctere.  Per  subjectioncm  et  humili- 
tatem  quaerito  consilium,  ctiam  mandatum ;  per 
fidelitatem  et  adminislrationem,  quidquid  praeter 
beneficium  inveneris,  rcdde  totum.  Utquid  bene- 
ficium  accipis.si  ad  caetera  omnia  non  es  fidelis?] 
Quidquid  niinisterio  tuo  juste  superlucralus  fue- 
ris,  in  vita  tua  teneas :  non  tamen  fratribus  hoc 
palam  facere,  ne  ftirti  arguaris,  supersedeas ; 
[(8)  sic  fructum  habebis  ex  tua  rationabilitate,  si 
fratribus  notitiam  fecerisebaboraUBSummae.Quod  « 
si  silentio  presseris.successori  tuo,  non  fratribus 
furtum  lucraris].  Ego  in  duabus  viJIis  mihi  in- 
vito  commissis,  quadringentorum  (9)  mansorum 
servitium  justa  ratione  superlucratus,  fratribus 
annuntiavi^  et  statim  servitium  feci ;  quantoque 
me  in  gaudio  pro  fidelitate  intrare  sperabam, 
tanto  tribulationibus  invidiaeque  magis  succu- 
bui.  Servus  evangelicum  taientum  duplicans  a 
domino,  collaudatus  meruit  donari :  ego  quadru- 
plicans,  multis  modis  impetitus  et  circumven- 
tus,  addictus  sum  paupertati.  (10)  [  Cum  multa 
bona  claustri  teneas  sine  quaestione  redditibus 
parvis,  cur  fidelitatem  nostram,  quasi  furtum 
persequens,  ulcisceris  ?Tuarum  rcrum  ministros 
infideliter  agentcs  dure  punis ;  et  res  claustri 
cur  non  simili  diligentla  prosequeris?  Quomodo  ^ 
probaris  fratres  sicut  teipsum  diligere,  si  tuas 
atque  illorum  res  dispari  tractas  affectione  ?  8i 
apud  idololatras  olim  Romanos  fraus  rei  publicaB 
sacrilegii  suppliciis  expiabatur,  quo  tormento 
legibus  exquisito  fraus  claustri  deprehensa  digne 
multabitur?]  Ergo,  frater,  omnes  in  commune 
accingamur  humiliiate,  fidelitatequc,  rcgulariter, 
et  res  claustri,'  sicut  oportet,  tractemus  irrepre- 
hensibiliter.  Quanto  majoressumus  in  saeculidi- 
gnitatibus,  tanto  nos  humiliemus  in  omnibus  : 
avaritiae,  dominationisque  altitudinem  fugiamus 
studiose,  quae  rcligionem  disciplinamque  natura- 
liter  solent  propulsare. 

«  Noli  (11)  pracsumptionis  tua  defensionem  Co- 
lonicnsis  claustri  exemplo  ruborare ;  quia,  sicut  Q 
cxperimento  didici,  Dco  gratias,  nil  penitus  in 
co  invenitur  tale.  Ipse  domnus  archiepiscopus^ 
remota  dominationis  suae  sublimitato,  claustrum 
SiTpe  deambulans,  scholas  visitat  ^  propositis  dis- 
solutisque  quaestionibus,  quds  utiliores  invenit, 

(6)  Ediii,  religiosum  esse,  contra   auctoris  men- 
tem. 

(7)  Uncis  inclusa  desiderantur   in  ediiis,  ut  et 
plura  alia. 

(H)  Et  h.-pc  itcrum  in  editis  omissa  sunt. 
(9)  Editi,   coquorum  mansorum   omniuo  depra- 
vate. 
^iO)  Inclusa  quoquo  hic  uncis  abbreviator  omi- 


« 

« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 

« 
« 

u 

H 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
« 
M. 
<( 
(( 
(( 
(( 
(( 
(( 
« 
(( 

(( 
(( 
« 
(( 
« 
(( 


gratia  donisque  magnificat.  Sic  omnium  delecia- 
iioncm  sibi  concilians  studia  nutrit  ;in  pelago  di- 
vitiarum,  clavo  sese  humilitatis  regit.  PrspositQS 
et  praelaius  in  choro  primi  stantes,  ofQcioBe  sat- 
aguntinteresse,ne  quid  difficultatis  et  negligentia 
provencrit.  Quisquc  per  se  curiosius  agit :  disci- 
plina  claustri  speciaiiua  appenditnr  pr»lato ;  nec 
tamen  deest  invitaius  praepositus^instante  Bcrupa- 
lo.Stipondium  quotidianum  cum  caeteris  officiali- 
bus  exhibet  pra^positus  ;si  quid  defuerit,8ine  ioi* 
micitiis  exigit  praelatus,  Cellararius  annonam,vi- 
num,  pulmenia  suscipiens  a  praeposito,  quaBqiie 
dispensat  impune  praelati  seniorumque  mandato. 
Liber  est  praepositus  a  tributis,quae  dederit  ceUa- 
rario  ;aeque  cellararius  abhis  quibusparueritpr»- 
laio.Sic  unanimiias  praelati  eipraepositi^in  claustri 
aedificationc  cooperatur ;  quia  non  ambitiosa  cht- 
riias,  quae  Dei  sunt,  non  quae  sua,  rimatur. 
«  Lugenda  nobis  acrius   esset,   frater,  claustri 
nostri  recens  oborta  discordia,  nisi   in    sanitate 
capitis  coalcscerent  eiiam  aegrotantium  membra. 
Et  ne  tibi  fraierna;  consolationis  in  ullo  munia 
subtraham,  precor,  archidiaconatustui  paulisper 
moderaregloriolam.  Quia  divina  pietas  pluribua 
bonis  te  donavit,  quibus  rationabiliter  honoreris 
in  archidiaconaiu  decrctis  ecclesiasticis  praecriptOy 
quid  eCTereris?  Quia  diaconus  es?  Dic  unde  iibi 
nomen  archidiaconi  ?  Si  non  potes,  ulterius  de- 
sine  gloriari.  Chorepiscopos  (12)  propter  inso- 
lentiam  removit  Ecclesia ;  unde  his  paret  UBqoe 
in  praisens  metropolis  Colonia  et  tota  proTioeia. 
Canon  vetat  diaconum  ii^jussum  ante  presbyte-  - 
rum  sedere ;  ct  tu  presbyteros  prssumis  judicare  <« 
atque  etiam  verberare?Tantamergo  hal>e8  aacto^ 
ritatem  in  judicando,  ut  nulla  soriptura»  nalULa 
possit  rcsistere  ratio  ?  Quoniam  quidem  volaal 
tua  necessario  nobis  est  lex  et   regula, 
per  Deum  dirigas  eam  semper  cum  justitia. 
«  Si  (13)  is  qui  vaocam  rapit,  jure  excommaniea-^ 
tur,  quid  fiet  illi  qui  justitiam  vendit  vol  deprs--^ 
datur?Ergo  quia  justitia  melior  est  omni  peoadii^ 
bruio,  necesse  est  deterior  sit   praedoae   oouu — 
pecoris  jusiiiiai   praedo.   Quoniamque   luce  cli 
rius  patet  pessimum  esse  justitiam  vexare, 
omnibus  bonis  episcopii  constituendiB,  cum  qaw> 
tuor  episcopis  gratiosus  essem,non  habai,qaaO' 
vis  imputes^  pretium  unius  siliquae.  Gumque  E» 
nullo,  exceptis  peccatis,  quae  nimia  sunt,  powi^ 
me  legaliter  redarguere,quare  in  signum  malero- 
leniiae  tuae  me  soles  iracundum  vocare  ?Stini  fftri 
justitiam  Dei  non  operatur,  vel  ii^juatitiam  mean, 
dic,vel  veritastuacassatur.Sed  quia  verba  meanl 

sit. 

(11)  Et  haec  etiam  prffisumpsit  abbrevialor 
omittere  usque  ad  ha^c  verba  prxpositus  et  prskr 
tus,  etc. 

(12)  Editi,  coepiscopos  et  archidiaconos.  * 

(13)  Quffi  sequuntur  pene  omnia  desunt  ia  edi<^ 
tis. 


« 
(( 
(( 
(( 
(( 
« 
(( 
(( 
(( 
(( 
« 
(( 
(( 
• 
(( 
(( 
(( 
« 

« 
(( 
(( 
« 
(( 
(( 
(( 
(( 
(( 
« 
(( 
« 
« 
(( 
« 
(( 
(( 
(( 
(( 

« 
(( 
(( 
(( 
« 
(( 
(( 
(( 
(( 
(( 
(( 
(( 
(( 


VITA. 


734 


Hotia  mea,lege  derelicia,tuis  pravis  consilii8,ne 
iftiQdary  nolo  dedere,imputps  mihi  propter  ira- 
idin  magnitudinem  vestrique  obstinationem 
litds  hoc  agere.  Sed  malo  dici,  nec  esse  ira- 
idtiB,  quam  tuorum  coni-iliorum  semper  alum- 
i.  JEque  potes  me  furem,  sacrilegum,  homi- 
am  vocare,  cum  rcrum  geslarum  veritatem 
llatenus  possis  astruere.  Ista,  frater,  in  pristi- 
familiaritatis  pignus  meditanda  tibi  libcrali 
dio  dovovimus,  ne  quid  dictum  sit  in  gratije 
rimentum,  quia  ratio  sic  poscebat,  obnixe 
»p1icamus.  Si  non  placet,  animam  meam  in 
na  mea  posui,  paratus  in  claustri  fidelitatem 
ona,  verbera,  mortem  etiam  pati.  Hajc  ago 
i  ut  superiorem  vel  parem  praeposito,  curo 
ulariter  possim,  decanum  comparem,  scd  ut 
claustralibus  clausis  ordinandis  prapcipuum 
d  justitia  consiliarium  monstrem.Quod  si  pro- 
liliier  consliterit  prajlatum  decanum  esse, 
}d  nequit  refelli,  qua?so  mihi  praelato  cum 
mrlo  regulariter  agere  non  prohiberi.  Alio- 
n  si  mandatis  regulae  niteris  cohtraire,  con- 
aentem  maximam  poonam  incurris  Ecclesiae. 
erdotium  ctiam  prajpositura  et  archidiaconatu 
vincitur  piuris  haberi,quia  hoc  [/".non  minus] 
iii6 a sex  expiscopis,illa  possunt asingulis ab- 
Edflai.Necesse  est  ergo  robustius  concuti,quid- 
d  firmius  constat  ordinari.  Igilur  me  prasla- 
I  et  pre8bytcrum,quamvis  indignum,regulari- 
.qusBO,  velis  honorare ;  vel  cum  «mulis  meis 
jjB,  quia  nil  infidcliter  egi,  saltem  conculcare. 
lolaris  obedientiic  ministerium,  cum  nullum 
dium  disccndi,nulla  facultas  coercendi,neim- 
bes  rationabiliter  subterfugi ;  quia  cum  caeteris 
tcultatibus  acolylhum  bis  in  necem  meam  gras- 
iniypro  viginti  furtis  confessis  damnatum,sine 
i  oonscientia  restitutum,  et  a  scholis  liberum 
•e  nequivi :  etsi  mihi  emerito  vel  veterano  nulla 
tio  secundum  solitum  remunsit  beneficium ; 
len,  ne  periculo  disciplina)  fama  nostra  tabes- 
jt,  congaudeo  solutioni.Nunquid  fortitudo  la- 
om  fortitudo  mea,  ut  sustineam ;  aut  caro 
lanea,  ut  patienter  agam?  Confundat  Deus, 
fbndat  Achitofel  consiIium,et  liberet  David  de 
libus  pueri  Absalon.  Quique  luciferum  super- 
item  detrusit  in  infernum,potentiam  claustri, 
ivalente  rcgula,  deducat  ad  nihilum.  » 
Cap.  IV.  —  Quid  a  rusiicis  sit  perpessus. 
0  ecribens  procul  ab  omni  invidia  et  odio,dum 
ihominematortitudine  morum  ad  rectitudinis 
iem  revocare  studuit,omnibus  prspositis  for- 
irreprehensibilis  vitas,  cui  imprimi  dcbeant, 
lut ;  quidquid  illis  devitandum,quidve  actitan- 
Bity  ut  in  hoc  quasi  speculo  praevideant  beni- 
ime  providity.quae  sua  sunt  non  qu(ereus,  sed 
fesu  Christi :  quod  haud  secus  esse  patuit  paulo 
n  praepositurae  et  postmodum  in  episcopatus 
listratione.llle  autem  cui  hoc  scripsit,Joannes 
>8itu8,ob  hoc  amplius  in  eum  aestibus  invidiae 


A  exar8it,et  persuasibilihus  terrenas  sapientiae  verbis 
episcopi  caeterorumque  priorumanimosnihilominus 
in  ejus  odium  accendit,quaeque  fideliter  ab  eo  gesta 
potius  deputans  studio  litigii  quam  fidelitatis  devo- 
tioni.Et  ne  quid  in  insontis  viri  insidiis  intentatum 
relinqueret,  incolas  possessionis  illiusciguscuram 
ob  augendam  fratribus  vini  rationem  susceperat, 
per  nuntium  in  ejus  rebellionem  animavit^ut  prae- 
cepta  illius  nihili  penderent  instigavit. 

Rustici  autem  et  prius  quidem  procuratori  suo 
infensi,  eo  quod  per  cautelam  ejus  debita  fratrum 
defraudandi  nuUus  esset  locus,  tum  vero  accepta 
confidentia  ab  instinctu  majoris  praepositi,in  tantam 
temeritatem  suntadducti,ut  domum  fratrum  in  qua 
idem  domnus  Vaso  cum  suis  quiescebat,inopinato 

-n  nocturnis  horis  undique  armis  cingere  flammisque 
exurere  certatim  instarent.  Sed  qui  sperantes  in  se 
non  deserit  omnipotens  Deus,  justitiae  et  veritatis 
cultorem  mirabiliter  a  periculo  incendii  liberavit; 
nam  amissis  licet  vestibus,  et  diversa  rerum  su- 
pellectile,  ad  hoc  non  minima  vini  copia,  quam  in 
inferiores  ejusdcm  domus  partes  ad  opus  fratrum 
providos  contraxerat,nec  unus  quidem  ex  homini- 
bus,Deo  donante,crepitantibus  circumquaque  flam- 
marum  globis  succubuit.  At  vir  Dei  tanta  adversi- 
tato  nequaquam  frangitur,8ed  potius  boni  propositi 
tenacior  efficitur,victorque  tot  ingruentium  contra 
se  tentationum,  tanto  abundantius  de  ccelo  sperat 
auxiliom,quanto  ab  hominibus  sustinuisset  obsta- 
culum. 

Gap.  V.  —  Quod  capellnnus   Conradi  imperatoris 
C  est  effectus, 

Cumque  pro  bene  et  fideliter  gestis  apud  suos  in- 

tolerabilibus  agitaretur  insidiis,  quosdam  tamen 

religiosos  cum  plerisque  episcopis  ob  constantissi- 

mam  in  eo  boni  operis   intentionem,  licet  longe 

positos,  adeo  charitati  ejus  devinxit,  ut  et  magno- 

pere  studium  ejus  approbarent,et  ne  inefficax  foret 

auxilium  opportuno  tempore  ct  loco  conferre  non 

desisterent.Qui  videlicct  necessarii  ejus  veriti  satis 

ne  solus  non  posset  sunicere  ad  resistendum  diu 

suorum  invidiae.exquisito  haud  incongrue  consilio, 

quatenus  auctoritas  imperatoria  felicibus  actis  con- 

tra  invidos  esset  tutela,hoc  apud  imperatorem  Gon- 

radum  efficiunt,ut  eum  sibi  a  Beginhardo  episcopo 

capellanum  concedi  expeteret  et  impetraret.  Sic  sic 

Q  nimirum  quandoque  tot  adversariorum  ad  horam 

cessit  invidia;,  non  ita  ut  adversitati  succumberet, 

sed  ut  bonae  intentioni  vires  interim  repararet,qui- 

buscum  optime  cceptis  absque  dif[icultate  tandem 

acquireret  efficaciam.Ita  suCfecto  decanatus  vicario, 

ex  consensu  fratrum  et  episcopi,  imperatoris  Con- 

radi  servitio  obstringitur ;  ubi  per  novem  menses 

nullo   acquirendi  episcopatus   desidcrio,  nulloque 

alio  dominandi  ambitu,8ed  potius  ut  ecclcsiam  cum 

rebus  suis  in  libertatem  vindicarct  elaborare  stu- 

duit.Quid  pluribus  immorer.Imperatori  in  brevi  fit 

gralissimum ;  prosanctitatisetsapientiae  excellentis 

mcrito  tam  archiepiscopis  quam  episcopis  et  acce- 


^35 


VASONIS  LEODIBNSIS  EPISCOPL 


736 


ptus  :  qui  in  solvendis  sacrjB  ScriptursB  questioni- 
bus  magi8trum,aliarumque  causarum  disceptatio- 
nibus  sequcstrum,eum  assumere  gaudcbant ;  quem 
archiepiscopi  duo  moribus  et  gcncre  nobilissimi, 
Aribo  Mogunliensis,  et  Piligrinus  Coloniensis,^ici8- 
sim  assurgentcs,  alternatim  in  sedibus  suis  alter- 
utrura  stanles,  sibi  assederc  cogebant,  desiderabi- 
liter  eum  audiontcs,subindo  et  interrogantes. 

Cap.  yh—Quod  Judssum  scientia  Veteris  TestametUi 

viccrit. 

Ea  tempcs'af'*  Jud«T3Us  quidam  in  arte  medicinaB 

prajcipuus,  ct  ob  hoc  imperatori  Conrado  satis  ac- 

ceptus,  in  paterna3  legis  traditione  fercbatur  esse 

perfectus.    Is   aliquando    qusstionibus    ex  veteri 

lege  domnum  Vasonem  aggrediens,  eo  usque  con- 

tra  eum  litigando  progressus  est,  ut,  revadiata  sibi 

hama  vini,  digitum  dexters  manus  abscidcndura 

se  ei  praBbtturum  sponderet,  si  sententia  cyus  Scri- 

ptura3  tcstimonio  comprobari  non  posset.Quid  plu- 

ra?Venitur  ad  Veteris  Testamenti  volumen ;  lo- 

cus  undc  controversia  habebatur  inquiritur;  atque 

illo  evidenter  Vasonis  parti  consentiente,  ipso  fa- 

tente   adversario,  digite  victori  a(|judicatur  :  qui 

cum  a  dcvicto  sponsore  nequaquam  abnegari  po- 

tuisset,  usquequo  eum  repetere  vellot,  commcnda- 

tum  retinere  gavisus  est.  Sicque  hic  bellator  Chri- 

sti  novum  Ghristiano  nomini  a  prscipuo  doctore 

g^ntis  Judaica)  gloriose  retulit  tropsum,  habitum- 

que  est  celebre  in  curte  regia  Judeum  in  sapientia 

famosumaVasoneessedevictum.(<4)IIuncidemim- 

perator  Gonradus  memorato  Ariboni  archiepisco- 

po  defuncto   in   sede  Moguntiacensi   substituere 

cogitabat,  sed  omnipotentis  Det  misericordia  Leo- 

diensem  Ecclesiam  suo  fraudare  noluit  alumno ; 

qui  hunc   multis   saBpe   exercitatum   pcriculorum 

tentamcntis  ex  bono  filio  optimum  sibi  patrem  fu- 

turum  reservavit. 

Gap.  VII.  —  Quad,  defunctis  praspositis  Joanne  et 
Lamberto,  prxposiius  efficitur,  (15) 

Dum  haec  in  curte  regia  aguntur,  Jounnem  prse- 

positum  hic  obiisse  repente  nuntiatiir.Hic  domnus 

Vaso,etai  jam  dudum  curiales  tumuUus  evasisse,ct 

claustri  quieti  sese  inclusisse  exoptaverat;  tamen 

usque  dum  substitutum  aliquem  in  prsepositura  au- 

diret,  cum  discedendi  causa  satis  in  promptu  esset, 

domum  repetere  neglexit,ne  non  quietem  repetere» 

sed  potius  suscipienda;  pra^posituroi  se  videretur 

ingessisse.  Nec  multo  post  audito  quod  Lambertus 

archidiaconus  prd?positus  factus  esset,circa  autum- 

num  claustrum  revisit,cum  paulo  post  idem  Lam- 

bertus   trium   tantummodo  mensium  praspositus 

obiit,res  suas  disponendas  per  manus  (16)  fidei  Va- 

sonis  decani  dereliquit.AIioquin  Natale  Domini,si- 

cut  mandatum  acceperat  ab  imperatore,(17)  Poder- 

brunno  celcbraturus  erat,  nisi  hujusmodi  eum  de- 

(14)  Quae  8cquuntur,notatu  licet  dignis8ima,prae- 
termisit  abbreviator. 

(15)  Hoc  caput  ab  editis  omnino  differt. 

(16)  Maniis  jidci  erant  rei  promissse  seu  testamenti 


A  functi  fratris  causa  in  Ode  suscepta  reiarjtiuMi. 
Sed  longe  alia  vis,  ut  crediinus,  divihk  sciiioei  ne- 
scientem  urget  dispensatio ;  ut  qui  prp  fldelilate 
ctaustri  tot  et  tanta  a  praBposiiis  p^rpessus  fuerat, 
tanto  vlgilantius  commissa  sibi  prffipo^tura  feccle- 
siae  utilitatibus  consulcret,quanio  in  aiiiecessoribus 
perniciosa  cum  fraude  negligentiam  pernoiasseC. 
Goncurritur  undique  a  fidelibus  fHiis  Ecclesi»  ad 
Reginardum  episcopum;  ab  omnibus  utVaso  prao- 
posltur  adonetur  obnixe  postulaturyneminem  digLi> 
rem  hujus  officii  posse  inveniri.  At  contrtt  fuere 
nonnulli  qui  primo  quidem  nutantis  animo  episcopi 
ne  hoc  ficret  dissuadere  conarentur ;  virum  iam  for- 
tis  constanti(B  praDpositum  facere,  consirium  non 
esse,  qui  se  eidem  episcopo  aequiparare,  aiui  etiam 

H  superiorem  forsitan  facere  ob  insuperabilem  cons- 
ciae  vircutis  fiduciam  haberet contendere ;  mitiorem 
potius  queinlibct  eligeret,  qui  in  nullo  voluntati 
illius  renltj  auderet.  Bapitur  medius  inter  divenMft 
linguarum  aura  flucluans  praesulis  animus,  qaem 
tandem  tanta  consilii  soliditate  roborat^nt  nulli  alii 
praeter  Vasonem  praeposituram  concedendam  esae 
censeat  :  fertur  etiam  ad  hoc  non  pariim  vahiisse 
quod  idem  episcopus  motus  incurrissei  imperaioris, 
quibus  profecto  mitigandis  tali  honore  subllmando 
dilectum  ejus  capellanum  deservierit.  Gumque  boc 
circa  episcopum  elaboratum  esset,non  mihori  audo- 
re  erga  Vasonem  ad  suceptionem  praeposituf»  8oI- 
licitandum  opus  erat ;  qui  vehementer  ihffisieiiiibQS 
amicis  spiritualibus  ut  ultro  invitatus  ad  dispen- 
sandam  Dominicis  ovibus  annonam  accede^iymot- 

Cl  to  vehcmentius  cst  reluctatus,  divitiaruih  8it»i.aatis 

superque  esse,pr®positura  se  nequaquam  ihdigere. 

Praevidens  autem  se  utilitatibus  fratrum  neccMa- 

rium  fore ;  ad  hoc  cernens  honesta  apud  Deum  et 

homines  vocatione  ad  id  officii  sese  invftari,  post 

sexdecim  decanatus  annos^  in  quibiis  regiam  ihce- 

dendo  viam,  neque  ad  dexteraim  neque  ad  Mnis- 

tram  declinaverat,cun^  archidiaconatu  diii  ihuliuih- 

que  recusato  onus  pra^positurae  humiKier  dbhsensit 

subire. 

Gap^  VIII.  —  Pfwpositus  factus  ut  se  kabyerii,  et 
guod  prxbefidam  fratrum  melidrdverit. 

Inter  has  nimirum  graduum  ascehsiohea^  ita  vir 

Dei  curabat  humilitatis  scalas  in  corde  diapohere, 

ut  quanto  videretur  mcyor,  tanto  secum  eseei  bu- 

n  milior,  integrum  se  custodire  nitena  ab  bifl  viiiia 

quibus  ejus  nominis  homines  sese  implicare  solBBt, 

quaeque  retro  in  humiliori  loco  positus,  hoiare  hon 

timuerat  in  prioribus,  superbia  videlioet  ei  rara& 

ecclesiasticarum  rapina :  proque  superbiayttiuniliia- 

tem  qua  omnibus  erat  affabijis ;  pro  ihdi£^aaii6ii^ 

de  falsa  justitia  gIoriantium,cujuscuhque  modis  'itr^ 

Ciictis  benignissimus  Ghristi  imitator  comJMiasidhSm — 

exhibebat.Quo  eniin  iste  indrihato  hon  est  ihtirma^ — 


exsecutores. 

(17)  De  faoo  convehtu  Patherbd^nensi  omAlflo 
oet  abbreviator. 


737 


tus?  Qiio  scandalizato  non  est  U9tus?Sir  nlinirum 
lliQoaB  infirmitati  condesconsionem  idem  in  se  atque 
in  aliis  sentjebat. 

Jam  vero  quid  in  dispensanda  familiae  Domini 
annpna  dixerim  ?  Tcstcs  sunt  pene  qu.otquot  Lco- 
diiiiniioveEe;quiacumanteeum  uni^stajitum  panis 
singolis  frairibu£  qu/)tidie  daretur,  et  non  amplius 
quain  qoadraginta  carrats  (18)  vini  in  potu  eorum 
pejr  anoum  expenderentur,  hic  ex  polenta  nivei  co- 
Iori9  qu^  similam  vocant,  quinque  marcas  appen- 
dente.m  insuper  ^djecit  panem,  centumquc  quadra- 
ginta  carratas  vini  per  annum  ccllarario  fratrum 
Jure  perpetuo  absque  ulla  stcrilitatis  excusatione 
dandas  j^estinavit ;  quat^nus  indo  et  rationabiliter 
mensura  pptus  augerctur,  et  ex  reliquo  fratribus 


VITA. 
A 


738 


Cap.  X.  —  Qmlis  intcrius  fucrit, 
Interius  autem  regularibus  subditos  in8titutis,ui 
charissimos  fovebat  fiHos ;  rebellcs  ut  severissiraus 
judex  disciplinoj  gladio  animadvertcbat,  in  utros- 
que  pietatis  servans  viscera  ;  dum  hos  ad  meh*ora 
provocaret,  illos  vero  a  pravitate  compesceret.  Nec 
timebat  miles  Christi  si  hominem  ofTenderet ;  tan- 
tum  interno  judici,  servando  aequum  et  rectum,  non 
displiceret,  memorans  iilud  Apostoli  :  Si  kominibus 
placerem,  Christi  servus  noii  essem.  Et  illud  Psalmis- 
ta5  :  Qui  hominibus  placent,  confusi  sunt,  quoniam 
Deus  sprevit  eos. 

Unde  contigit  ut  ob  defonsionem  veritalis,  pro 
qua  ne  mori  quidem  metuebat,  nonnunquam  aJio- 
rum,  qui  terronae  potestatia  culraine  nderentur  su- 


eoclesiarum^  qyibus  vinum  non  esset,  consuleretur ;  j.  bliraiores  esse,  ofTcnsam  incurrerit ;  adeo  ut  illi  mul- 

tf1itf»Ana    inatA  av  mninria  AP.dp.sifR  nYtiinHnntin  minru         timnH.x»  nK  hnn    t<in/)ni*Antiin    ;««r,.'^i:»» : ^. 


dicens,  jvste  ex  mcgoris  ecclesiae  abundantia  mino- 
rum  nec^ssitatibus  esse  suppeditandum.  Sic  prc- 
ben4am  fn^trum  retro  neglectam,  pane,  vino  addito, 
insuper  largiori  vestitus  solatio  arapliflcavit,  ct  ex 
vili  optimam  reddidit. 

Cap.  IX.  —  Quatiter  exteriora  administraverit. 

Duodecim  paupcribus  vel  peregrinis  quotidie  co- 
ram  Hnatribus  reficiendis  sufllccntia  alimcnta  con- 
siituit,  asserens  hoc  etiam  parum  esse,  cum  traditio 
sanctonun  Patrum  dimijliam  partcm  vel  etiam  cc- 
d^^^Mcaram  facultaium  pauperibus  et  peregrinis 
cense^^  4.6beri.  Pretcrea  hospitale,  quo  conferuntur 
nop«  sivp  decimae  de  episcopii  agris,  ipsius  erat 
creditum  prgYideatis.  Quod  ille  tam  fldeliter  sta- 


timodac  ob  hoc  tenderentur  insidi»,  Sffipiusque  de 
vitac  ipsius  periculo  anecessariis  ejus  haud  injuria 
tinicretur.  Sed  quia  ex  sentontia  Saionionis,  Frus- 
tra  jacitur  rete  antc  oculos  pcnnatorum,  iste,  penna- 
tum  animal  Dei,  per  gloriara  et  ignobilitatem,  per 
infamiara  et  bonara  faraam,probra,  rainas,pericula, 
postremo  orania  virtuti  obsistentia  libero  volatu 
evadebat  tentaraina;  prirao  quidcra  acquaniraiter  ea 
tolerando,  suo  autera  loco  et  terapore  eadem  ratio- 
nabiliter  confutando,  uti  semper  spiculo  rationis 
adversariorura  confodere  solebat  pectora.  Erat  enim 
hoc  in  eo,  pr®  cajteris  nostraJ  memoriae  mortalibus, 
tam  laudabile  quara  mirabile,  quod  in  quocunque 
negotio  contra  queralibet  sumeret  controversiam, 
inexpugnabilis  rationis  ope  munitus  assequeretur 


bilire  curavit,  ut  triginta  pauperes  per  annum  inde  G  victoriam.  Hoc  autem  ideo  fiebat,  quia  circumspe- 


oomjaaod^  suste^tarentur,  et  ex  ecclesia  quam  dom- 

W9  P&l^HpU?  episcopus  viginti  quatuor  eleemo- 

Bynariis  auBientaixdis  destinaverat,  duodecim  insu- 

per  refkion^i  ad^icerentur,  omnes  pepegrini  super- 

veQientes  si^e  equis  reciperentur,  eos  qui  cum  equis 

venissent  recipere  autumans  episcopi  intercsse. 

Adeo  eacrilegii  reum  d^cebat,  si  commissa  sibi  of- 

i|cia  siio  labore  ^on  aygmentaret.  Interea,  ac  si 

liosii  infestissimO;  frequentes  corpori  indicuntur 

absiinentiff,  pauperibus  Christi  largiores  augentur 

impens^.  Ilecreantur  quotidie  utrique  assidentes 

laien,  ^inc  clericorum,  hi^c  pauperum  catervffi. 

Reb^ntur  ab  ejus  mepsa  utriusque  hominis  ciba- 

riat  ipB^.qiie  hiUris  conviva  parcissime  rcfectus  et 


ctum  ex  omni  parle  aniraal  Dei  ante  et  retro  oculos 
in  intentionem  boni  direxerat,  in  cujus  sese  oum 
veritate  et  ratione  ita  deflxerat,  ut  nec  odio,  nec 
gratia  inde  moveri  posset :  ac  si  videas  contemnc- 
re  vcntos,  saxa,  Rhodopes  ;  aut  ceu  proceJljs  obstat 
Marpesia  cautes. 

Vitam  suam  Deo  sibiquc  notara  ita  disposuerat, 
ut  noctcs  atque  diesprajter  horara  sorani  atque  cibi, 
aut  p8allendo,aut  legendo,aut  rationabilibus  ex  cau- 
sis  disputando,  in  Dei  laudibus  conlinuaret.  Raro 
aut  neutiquara  accessit,  qui  non  congrua  aitati  et 
naturae  su®  condimenta  retulerit.  Lactepotabatin- 
firmos,  pane  cibabat  validos  ;  vino  et  oarnibus  vc- 
scens,  ut  attestari  solcbat  abbas  (19)  Poppo,  solus 


fere  J^VX^uf^  esuriens  semper  et  sitiens  justitiam,  jj  quorumdamsecretorumejusconsciu8,monachorum 

ftliAa  anfn#*i0ntiii*   ovnlntna  HimitfnKnt     nivifina  aiino         nmninm    aiKi    nnrvnifnmim     mrlnni^kni     «K.,*:^^..!.:....^  . 


alios  sfifQpjienter  expiotQS  dimittebat.  Divitias  suas 
eommuqi  utilitati  quam  sibi  deservire  malebat,quas 
in  omni^  pji0t^ti9  bpera  inflectere  optabat ;  sentie- 
hmi  l^vinaniiatem  eyussgritudines  decumbentium, 
h)>Qrep  eiL^qlum ;  senio  confecti,  a  divitiis  in  pau- 
periftiem  <}j8yp)^,  indjesinenter  ejus  suffulti  sunt 
9UfDB9gio.  Qic.quo  vir  ecclcEfiasticus,  omnibus  omnia 
^ftclp^i  pc.ujys  ejra^  ca)CO  et  pes  claudo ;  hunc  pupilli 
p^^^tem,  ^^iic  yidus  jnvenere  maritum.  Hac  in 
a4n)inij^tr4,tio.ne  exteriQriim. 

(ld|  £(  ia^ufi  ifiicuit  ahbreyiator. 

(19)  t)t  n«c  praetermisit  auctoris  nostri  abbreviator. 


omniuni  sibi  cognitorum  vincebat  abstinentiam ; 
dum  non  quid  sine  concupiscentia,  sed  quantura  co- 
mederetpensans,saturitatis  malura  cautius  viperino 
sanguine  devitaret.  Vestes  suas  adeo  raoderebatur, 
ut  nec  ante  alios  arabitiosis,  sed  nec  plurimum  ab- 
jectis  indutus,  totius  superstitionis  typhum  a  se 
constanler  abjiceret,  satius  ducens  potenlis  imperio 
animi,  quam  asperitate  cilicii  corporis  membra  do- 
mari,  quibus  nunquam  lavacrum,  raro  m.oIIe  prae- 
bebat  stratum.  £t  quod  sine  lacrymis  reminisci  non 


TM) 


VASONIS  LEODIENSIS  EPISCOPI. 


140 


pussuiiius,  solemne  quiddamin  consucludinc  habe-  A  animus  vester  super  electi  vita  et  moribus  movea- 


bat  secretum  :  adest  veritas  Christi  me  nihil  fin- 
gere.  Cum  his  et  multis  aliis  difficultatibus  jam- 
jam  prae  senio  exsanguc  premeret  corpus,  certis 
diebus  durissima  sibi  jubebat  verbera  affligi,  ceacto 
correctori  suo  in  verbo  Domini  terribiliter  edicens, 
ut  non  parceret,  et  secretum  vulgare  non  praesu- 
meret.  Quod  ille  suppressum  diu  etiam  post  obitum 
ejus  tenuit,  sed  indignissimo  sanctitatis  ejus  servo 
tanti  pignus  thesauri  rcvclare  non  refugit.  In  tanta 
virtutum  efficientia  studebat  semper,  etsi  in  hac 
parte  nequaquam  in  8c,ulias  tamen  ubique  auream 
tenerc  mediocritaieni.  Et  vere  prcecipuum  discre- 
tiouis  speculum,  in^giam  viom  inter  Isvum  dextrum- 
que  media  vitos  suas  lucerna  praemonstrabat  ince- 
dendam. 

Cap.  XI.  Quod,  defuncto  Reginhardo,  imperator  Con- 
radus  illum  episcopalu  donare  voluerit. 

Iluncdefuncto  Ueginhardo  episcopo  maxima  pars 

filiorum  EcclesioB  sibi  episcopum  fieri  peroptabant : 

quorum  ille   sententiam  ut  a  se  longissime  remo- 

veret,  multum  rodarguendo  eos,  qui  sibi  majoris 

ecclesiae  praeposito  eligendi  praesulis  primatum  prao- 

ripuissent,  Nithardum  custodem  in  episcopum  ele- 

git,  omnem  clerum  et  populum  in  sententiam  suam 

vcnire  coegit.  Adeo  primatus  sui  auctoritatem  non 

in  se  praeferendo,  sed  in  juniore  sibi  prajponendo, 

fortiter  vindicare  studuit,  usus  auctoritate  potesta- 

tis  ad  retinendum  humilitatis  propositum,  non  ad 

arripiendum    sublimitatis  locum  (20).  Nec  mora, 

cum  electo  ct  virga  episcopali  imperatorem  Conra- 


B 


tur  scrupulo,  mihi  totum  imputetur,  ia  me  hoc 
animadvertatur.  »  Superatus  vix  tandem  impera- 
tor^  tam  splendida  eluctantis  se  ab  episcopatu  Va- 
sonis  nimietate,  uti  petebatur,  Nithardo  episcopa- 
tum  concedit.  Vaso  autem  timens  exterius  honori- 
bus  proficere,  ne  interius  moribus  incipiat  deBcere, 
ei  cujus  magister  fuerat  patienter  ac  benigne  ga- 
visus  est  subesse  :  sicque  ca  quas  retro  sunt  oblitus, 
et  in  anteriora  extentus,  per  quatuordecim  praepo- 
situraB  annos  ad  bravium  supem»  vocationis  pro- 
scquebatur. 

Cap.  XII.  Qualiter  in  episcopum  electus  fuerit. 

Hunc  talem  ac  tantum  athletam  suum  Dominus 
diutius  noluit  esse  occuUum  ;  sed  quem  infra  unius 
claustri  septa  dederat  esse  perfectum,  quasi  in 
ccrtaminis  campum  strenuum  jussit  prodire  miii- 
tem,  ut  in  tempore  iracondi»  bqib  laboranti  populo 
fieret  reconciliatio,  et  bclli  famisqne  tempcstate 
periclitanti  patriae  foret  remedio. 

Oblatum  jam  anteasibi  praesulatum  rccusaverat; 
Nithardum,  ut  dictum  est,  sibi  praetulerat  :  quo 
defuncto,  item  a  clero  et  populo  ad  episcopatum 
reposcitur.  llle  e  contra  credi  non  potest  quantas 
moras  suae  electioni  innectere,  quanto  annisu  ne 
fieret  studuerit  insistere  ;  electiooem  regi  displici- 
turam,  parum  valere  super  hoc  negotio,  magis  ejus 
exspectandum  esse  dicens  arbitrium.  Taliter  reni- 
tentis  et  excusantis  sententia  non  auditur,  invitus 
a  cunctis  unanimiter  eligitur,  Ratisbonara  mittitur, 
ubi  forte  Ilcnricus  tunc  rex,  postea  imperator,  Bo- 


dum  adiit,  qui  tunc  forte  in  Italia  hiemabat ;  re-  C  hemiam  cum  exercitu  aggressurus  adorat^  Virg;a 


pertoque  Nonantulis  oppido,  petitionem  Ecclesiae 
nostrae  idem  ipsc  auctor  et  legatus  fideliter  profert. 
Praescntato  electo,  hunc  ad  hoc  onus  suscipiendum 
idoneum  esso,  idque  unanimiter  a  ciero  et  populo 
postulari  asscverat.  Imperator  autem  :  «  Hunc, 
quem  mihi,  inquit,  ofTcrtis,  nequaquam  agnosco, 
sed  vobis  mihi  haud  ignoto  hunc  honorem  lubens 
cupio.  »  Illc  c  contrario  modis  omnibus  ut  se 
posthabito  episcopatus  in  electum  retorqueretur 
annitebatur ;  illum  digniorem,  illum  aptiorem, 
utpote  juvenem,  agilcm  ct  promptum  exsecutioni- 
bus  imperialis  servilii ;  sibi  frigido,  senii  gravedine 
confccto,  jamque  silicernio,  deinceps  potius  cogi- 
tandum   de   tiunulo.   Cumquc   imperator  nequa- 


episcopalis  cum  Ecclesiae  nostrae  litteris  prssenta- 
tur;  res  agcnda  in  crastinum  dififertur  :  postera 
die  a  roge  cum  episcopis  et  reliquis  palatit  princi- 
pibus  consulitur.  Nec  defuere  adulantiura  lingus, 
qui  electionem  sine  regio  favore  factam  asserercnt 
cassam  fore ;  ex  capellanis  potius  episcopura  cons- 
tituendum,  Vasonem  nunquam  in  curte  regia  de- 
sudasse,  ut  talem  promereretur  honorem  ;  quod^ 
vero  nefas  sit  alium  episcopari^  nisi  quem  consti— 
terit  in  curte  regia  evagari ;  ac  non  potius  taleok. 
eligi  oportere,  qui  informatus  subjectione  clatis-^ 
tralis  obedientiae,  non  tam  praeesse  quam  prodess^ 
didicerit.  Qua  sententia  adulatorum  facile  inductuf^ 
juvenilis   regis   animus,  nescio  qiiem  barbaruQB 


quam  sententiam  mutare  vcllet,  eumquo  ad  susci-  jj  cervicibus  nostris  praeparabat  imponere,  cum  ins— 


piendum  cpiscopatum  vehementer  urgeret  :  «  Par- 
cat,  inquit,  majeslas  vcslra,  hujus  decrcpiti  senis 
parcat,  obsccro,  fania;  in  id  aetatis  productae  Dei 
gratia  absque  perfidiae  nota.  Si  unius  cujusiibet 
hominis  legationem  suscepissem,  cui  posthac  foret 
fida  noslra  fides,  si  hanc  ad  commodum  meum 
rctorquerem  ?  Quanto  magis  si  matris  Ecclesiae 
unum  populum  potitione  et  electione  sua  frauda- 
vero  ?  Juste  enim  fraudis  et  perfidiae  accusabor,  si 
contra  communem  nostratum  consensum  hanc  in- 
dignus   dignitatcm    praesumpsero.   At    ne   aliquo 


pirante,  ut  credimus,  Deo,  ex  omni  illo  consiliario- 
rum  coctu,  soli  Herimannus  archiepiscopus  et 
Bruno  Wirzeburgensis  episcopus  tam  inutili  sen- 
tentiae  saniori  consilio  ausi  sunt  obviare.  Nec  prius 
veritatis  assertores  Deique  cooperatores  absistunt, 
donec  vix  tandem  regiae  m^jestati  petitionem  nos- 
tram  conciliant,  ct  procerum  animos  in  senten- 
tiam  suam  trajiciunt.  Sed  manet  adhuo  supientes 
architectos  labor  longe  operosior :  nam  ac  si  de 
immanissimo  monte  columnam  conentur  exei- 
dere,  haud  aliter  boni  artiflc^s  nostri  omnibiis  mo- 


(20)  Qu89  sequuntur  praetermisit  omnino  abbreviator. 


741 


VITA. 


742 


dis  insictunt  claborare  utviriste  invirtulibus  lotus  \  sent  pr(pferrc,  laudare;  utiliorcs  gratia  ct  donisho- 


teres  aique  rotundus  coneentiat  sibi  imponi  onus 
ecclesi».  Perstat  diu  immobile  pietatis  illud  pectus 
in  proposito  humilitatis;  quod  profecto,  utaitbea- 
tusGregoriuSy  pietatis  pectus  non  esset,  si  hoc  pietas 
non  vicisset.  Intellexerat  enim  si  episcopatum  non 
reciperet,  ejusdem  potitum  fore  quemdam  (Ktate  et 
moribus  juvencm,qui  forsitan  Dominici  gregis  sti- 
pem,  quffi  in  laudem  Dei,  se  duce,  fructiflcaverat, 
dissiparet,  si  ad  pontificale  culmen  aspiraret  Unde 
contigit  ut  dum  sublimitatis  locum  mente  fugerct, 
jussu  ac  precatu  pontificum  sollicitatus,  ea  vero 
quam  dixi  necessitate  potipsimum  coactus,tandcm 
pastorEcclesiffi  fieri  acquiesceret.  Sic  sic  intrat  per 
ostium  in  ovile,  nec  ascendit  aliunde  factus  pastpr 


nestare,  tardiores  increpare,  corrigere,  superiorum 
exemplo  provocarc  :  omnes  postremo  se  mcliorcs 
Dooque  acceptiores  fieri  optabat,  dicens  cum  beato 
Moyse  :  Quis  mihi  det  ut  omnis  poiiulm  Dcum  pro- 
phetel  ? 

Nec  inter  haec  praetereundum  existimo  de  vigilia- 
rum,  matutinorum  et  completorii  officiis,  quibus 
celebrandis  quotidie  in  choro  cum  caeteris  fratribns 
nemo  prius  iilo  occurrebat,nemo  devotius  intererat, 
nemo  serior  abscedebat.  Reliquas  dici  horas  in  ec- 
clesiasticis  expendebat  negotiis,licet  in  quadrageai- 
mali  tempore  vel  achoro,vel  ab  aliquo  fratrum  con- 
ventu,  nullo  modo  se  excusare  voluerit.  Quo  etiam 
tempore  sccretumcubiculi  penitus  praeter  ecclesiam 


ovium;  quique  irreprehensibiliter  intravit,  procul  «  ignorabat,  saxeo  sedili  pro  lecto,  mattula  utenspro 
dubio  irreprehensibiliter  vixit.  In  sedem  episcopii      lectisternio;  cum  ad  horam  refectionis  pane  avena- 


reducitur,  honoiifice,  ut  decebat,  suscipitur  :  (21) 

ubi  vero  ad  cathedram  venitur  atque  in  ea  solemni- 

ter  locatur,  nisi  praesens  vidissem,  nullo  modo  cre- 

derem  cum  quanto  gemitu  eruperit  in  lacrymas, 

quas  haud  seeus  ac  puer  septennis  sub  magistri  fe- 

rula  edere  videbatur.  Mirati  suntomnes  qui  aderant, 

quomodo  ferreum,  ut  putabant,  ejus  viri  pectus  in 

tantas  posset  scindi  lacrymas;  et  anteactam  ejus 

vitam  ignorantes,  inde  veraciter  probant  pastoris 

sui  animum  de  sublimitate  ojusmodi  non  gaudcre, 

scd  salutifero  dolore  torqueri. 

CUp.  XIII.  Quod  episcopus  factus  vigilanler  sanctam 
religionem  exsequebatur. 

Aliquandiu  protracta  episcopalisconsecratio  expe- 

^itur  ab  archiepiscopo  de  expeditione  reverso,  pro 

9u«  re  vir  Dei  comitantibus  dlversorum  ordinum 

^^ericis  sanctam  adiit  Coloniam;  sanctorum  limina, 

^Uorum  numerus  nulli  praster  Romam  loco  ffique 

^t  concessus,  piis   pulsat  precibus.  Post  triduum 

B^cro  cbrismate  in  episcopum  perungitur,et  ex  bono 

Qlio  in  sponsum  matri  suae  Leodiccnsi  Ecclesiae 

conftrmatur. 

Fum  vero  explicare  non  possum  quam  arduum 

B&nctitatis  montem,  evangelizaturus  Sion,  arripere 

studuerit;  quanta  servitute  corpus  spiritui  sorvire 

coegerit,  imo  quanto  annisu  totus  in  Dei  laudem 

excreverit. 

Abjeotus  secum  in  oculis  Dei,  inter  humiles  et 

ftubjectos  se  episcopum  esse  nesciebat;8cholas,sin- 


rio  fabaque  modice  praegustatasenilem  sustentaret 
imbecillitatem,  in  potu  sumens  cervisiam,  saepius 
aquani  puram.  (22)  In  tanto  abstinentiaB  rigore,nec 
facios  angclica  uiacie  est  conlecta,nec  gratia  rose» 
conspersionis  est  immuta  :  adeo  virum  desiderio- 
rum,Danielera  videlicct  nostrum,  quem  voluntas 
propria  instar  crucis  Christiaflligebat^divinapietas 
intcrna  dulcedine  satiabat. 

Cap.  XIV.  Quam  targus  fuerit  tempore  sSeritifatis. 
(23)  Pauca  refercns  plura  praBtereo,  quorum  ali- 
qua  brevitalis  studio  me  constat  negligere,  aliqua 
quae  a  me  ne8oiuntur,necesse  cst  reticeri.  quia  se- 
mini  concessum  esse,arbitror,  omnes  hominis  istius 
nosse  virtutes.Statim  primo  episcopatus  sui  anno, 
omni  peste  crudelior  fames  incubuit,  quce  sex  fere 
continuis  annisGalliae  et  Germaniaepopulum  nosci- 
tur  oppressisse,cuju8  fccda  ubivis  fas  est  adhuc  cer- 
nere  vestigia.  Eademque  tempestate  prudentia  nostri 
Joseph  undique  frumenta  coemere,et  tutis  apothe- 
cis  recondere  curabat ;  non  quod  inde  terrena  sectari 

lucraqudereret,sedutgratisadsufficientiamsuotem- 
pore  esurienti  familiae  Domini  cibos  fidelis  dispensa- 
tor  distribueret :  praeter  stipendia  pauperum  quibus 
quotidie  libra  denariorum  expendebatur,cum  aliis 
adeomultis,qusBcnumerarenonsufficio,verecundio- 
ribus  prae  pudore  a  mendicitate  abstinentibu8,prout 
quisque  erat,alii8  denos,alii8  vicenos,  aliis  tricenos, 
aIiissexagenos,aliis  cenfenosannonae  medios  peroc- 
cultos  hujus  rei  opifice  destinare  curabat.  Sed  nec 


guloram  explorando  8tudia,frequentabat;  quaestio-  j)  ingenuorum  rem  privatam  hac  dira  necessitate  ex- 


^il 


W^ 


nes  proponendo,  rationabiliter  vinci  quam  vincere 

iQitlebat;  seque  in  boc  quasi  otium  a  turbinecura- 

^m  conferens,  gaudebat,  ut  ipse  fatebatur,sese  in- 

veiii88e  refrigerium.  Et  cum  divinae  legis  arcana 

acellentis  ingenii  praerogativa  nosset  rimari,  de  Do- 

n&ti,  vel  Prisciani  regulis  scholares  adolescentulos 

noQ  dedignabatur  interrogare ;  quos  et  vicissim  de- 

sidenbiliter  cupiebat  audire,  eos  qui  recte  sensis- 


tenuatas  excellentis  viri  larga  praeteriit  munificen- 
tia,  qua  annitente  et  summopere  juvante,  pro  ali- 
mentis  amplae  domus  aurum  sponsalo,  vestes,  prae- 
dia  distrahere  opus  non  fuit.  (24)  Quid  dicam  de 
congregationibus  clericorum,  monachorum,  et  san- 
ctimonialium,  erga  quarum  necessitates  tanta  boni 
pastoris  vigilabat  solertia,  ut  qua;  prae  anxictate  fa- 
mis  de  statuto  victu  deessent,  de  suo  libentissime 


^l)  Sequentia  htyus  capitis  praetermisit  etiam         (23)  Desunt  in  editis   ansulis  inclusa.  Reliqua 

«>breviator.  multum  differunt. 

(22)  Qqs  sequuntur  iEgidio  attribuit  Ghapeavilla,         (24)  Haec  fere,  ut  multa  alia,  in  editis  deside- 

wa  male,  rantur. 


7i3 


VASONIS  LEODIENSIS  EPISCOPI. 


74* 


f  up[.  •lilJircl^Nihilominuspii  l\iLiis  industriaruri-  J^  provcuientcs,  multos  mililum  nostrorum  in  adver* 


ci»larum  laboriosam  respicit  inopi^Ui;  adcujusma- 
l.:m  tcniperandum,  toto  hoc  famis  tempore  unicui- 
que  mansionario  per  singulas  hcbdomadas  binos 
dari  constituit  dcnarios,  nc  pras  instante  angustia 
boves  vendcre,  aut  dc  cfetcro  terram  netivam  relin- 
quere  cogerentur,  sicquc  a^rumnosam  vitam  aut 
mendicando  ducere,  aut  mortem  omni  gladio  sae- 
viorcm  cum  omni  domo  miscrabiliterincurrere. 
Gap.  XV.  De  bello  et  charitate  Virdunensibus  impcnsa, 
Huic  calamitati  accessit  alia  pestis  seque  intole- 
rabilis,bellumvidelicct  quod  Godefridus  maxime in 
Virduncnsem  et  (25)  nostram  exercuit  Ecclesiara ; 
qnarum  Virdunensis,  dum  praeda  et  incendio  vas- 
tante  urbem  et  domum  sanct^  Dei  Genitricis  cum 


sam  partem  rapuerunt;  frustra  arbitratos  fore,  i|| 
se  novi  ilagitii  complices  esse  contingerel^  p^r  viiit 
beneficii,  imo  totius  episcopatus  pro  libito  poUinr 
ros.  Sed  cum  res  illis  in  contrsLrium  cesserit,  nos 
quoque  propugnatoris  nostri  industriam  prosequa- 
mur.  Urbem  pro  tempore  et  loco  munitam,  per  sta- 
tutos  in  arce  vigiles  et  claustra  portarum  jugijter 
scrata,  noctu  dieque  ab  incursu  hostium  iutam  red- 
didit,  et  domos  tam  clericorum  quam  laicorum  ar- 
mis  refertas  esse,  civcs  nonnunquam  in  armis  esae 
prscepit.  Ipseque  continuus  assidens  episcopio  nj- 
hilque  de  solit^  religionis  negligens  penso,  pep 
gnaros  indices  hostium  machinamentaexplorabat; 
contra  quae  omnia  seque  suosque  scuto  prudentie 


omni  suo  ornatu  penitus  eversa  fuisset,  iile  in  lon-  -.  satagebat  protegerc.  Ita  nimirum  more  Argi,  ai 


ginquo  positus,graviter  ogregiac  urbis  casum  doluit, 
et  licet  in  similis  periculi  mctu  positus  csset,  hila- 
ris  tamen  dalor,dirut»  urbi  non  distulit  csseleva- 
mini,  suppresso  suo  nomine  mandata  mittens  in- 
t(;r  haec  verba  :  «  Sancta  Maria  Leodicensis  mittit 
quinqunginta  libras  denariorum  sanctsB  Mariae  Vir- 
duncnsi  :  medietatem  canonicis  fratribus,medieta- 
tcm  vcro  ad  reparationem  ecclcsiae.  »  Hoc  primum 
omnibus  bonis  suis  cxspoliati  loci  illius  canonici^ 
tantae  cladis  cx  divino  munere  susccpcre  remedium ; 
et,ne  tanto  largitori  essent  ingrati,publicasoratio- 
nes  et  viventi  et  defuncto  in  perpetuum  devovere. 
Haec  itaquc,  quam  diximus,  bellorum  tempestas 
residuum  famis  consumens,  et  divites  cum  paupo- 
ribus  una  calamitate  conficiens,  communem  totius 


fabulae  fas  est  crcdere,  centum  oculis  insignitus, 
mala  exteriora  coercebat  ut  bona  interiora  non  mo- 
do  non  minuerct,verum  insupcr  augmentaret;  hona 
de  die  in  dicm  dosiderabiliter  appetcns,  mala  Vjero 
fidelibus  Ghristi,  quibus  maxime  timebat,  diligen- 
tissime  praccavens  :  in  quo  solo,  ut  Odenter  dicam, 
animus  divisus  ad  plura^  non  apparebat  minor  ad 
singula,  integer  et  potens  omnia,  sccundum  Apo- 
stolum,  qui  illum  confortabat.  Gumque  dh  amicis 
etiam  in  longinquo  positis  moneretur  per  cpisio- 
las,  ut  relicto  Leodio  in  Hoium  sc  conferret,  cas- 
tellum  situ    loci    munitissimum  :  Absit,   inqait| 
ut  gregem  Domini   fugiens   deseram,  ei    locum 
aliquem   in  tanta   rerum  turba  sine  'eis    tuiam 
essc  crcdamus,  ex   quibus   cum  sanctomm  apad 


patriae  ruinam  minabatur :  et  rueret  procul  dubio,  C  Dcum  patrocinio  pendet  omnc,  si  quid  commodi, 


ruoret,inquam,tunc  temporis  inclyta  Lotharingia, 
aut  irrccupcrabili  excidio  :  quippe  quae  ^ine  defcn- 
sore  essct,aut,  quod  pejus  est,in  rcgem  infidelitatis 
perjurio,nisi  Dominus  suum  Josuead  resistendum 
hostibus  Ecclesiae  confortaret,  et  a  bonis  justitiaa 
partes  contra  factiosos  dcfendendas  cssc  insinuaret. 

Cap.  XVI.  Quod  belli  tempestaiem  maxima  exparte 

sedavit, 

Jam  immanissimi  praedones  res  ecclcsids  invase- 

rant;  omnia  praeterea,  quae  ante  memor  pontificis 

prudcntia  in  urbem  contraxerat,  vastaverant;  quis- 

que  prffidia  ecclesiu;  quae  sibi  usurpasset,  tcnere  ut 

propria  dispoucbdt,  cum  eccc  bellator  Ghristi  inex- 

pugnabilis  etimpertcrritus  loricajustitiaeinduitur. 


si  quid  honoris  videtur  nobis  adesse  bello  aut 
tranquillitate  :  quos  si  reliquero,  audacior  hoatis 
invadere  tentabit,  et  non  sine  magno  dedecore  no- 
stro  insultabit  effugio.  Hic  potius  quoad  iicebii  est 
vivendum,  istis  moriendum  :  quibus  cum  boniB  ja- 
cundati  sumus,  cum  eis  et  periculis  subjaoebiBDDB. 
Nimirum  religionis  et  charitatis  catena  erga  filioB 
devinctus,  non  facile  ab  corum  praeseniia  diveOi 
poterat. 
Gap.  XVII.  Quod  castella  prxdonum  everferU, 
Fregit  autem  laudabiliter  quandoque  hunc  propo- 
siti  rigorem  pietas,  miseria  inopum  et  gemitu  paa- 
perum  excitata,et  a  quiete  solita  eum  exsorgereei 
in  auxilium  eorumcompulitproperare^suadenshoe 


gladio  spirituali  accingitur,  prasvia  cruce  Ghristi  in  q  opere  nihil  esse  beatiu8,nihil  Deo  accepiiu3»sieffe- 


omnibus  periculis  pro  lancca  utitur,  dicens  cum 
beato  Murtino  :  Ego  wjno  crucis,  non  clypeo  prote- 
ctuSy  aut  galea,  hostium  aincos  penetrabo  securus. 

Succenditur  ergo  egregius  iste  ©mulator  pietatis 
et  justitiae,  eo  nimirum  zelo,  quo  Mathatias  ob 
ffimulationem  paterno;  lcgis  praevaricantem  Judaeum 
in  ipsis  aris  obtruncare  non  exhorruii,  et  non  alio 
modo  cessantibus  undique  ducum  et  comitum  ar- 
mis,  sola  spe  gratiae  adjutus,sibi  et  fidolitati  Ecclo- 
siffi  paucos  satcllites  sacramento  confirmat.  Primi 
enim  bellorum  succcnsus  et  ad  modicum  prospere 

(%}  Abbreviator  omisit  et  nostram. 


ratam  praedonum  rabiem  ab  innocentis  vulgiopprea- 
stone  compesceret.  Quorum  magna  pars  in  paladi- 
bus^sive  rupibus,firmis8imasibi  recepiacalacommor 
niverant;  quibus  freti  aliena  per  circuiium  prafidia 
usurpaverant,incoIas  possessione  privaios  iniokra* 
bili  servituti  addixerant.  In  hac  vero  belli  tempe- 
state  quanto  liberiuS;  tanto  latius  in  omnem  ciroi 
rogionemvastitatismucronedesaeviebant.  H«c  nODB- 
pe  oppidula  multis  ante  sseculis^sed  iuncplurimam 
damnosa,  decernii  vindex  Dei,  si  possit,  homo 
coaequare  et  ab  his  latrociniis  fatigatam  diu  pairiam 


VITA. 


746 


Atque  co  spiritu  inflaminatus,quo  Amale- 
^  a  Samuelc,  ab  £lia  Thesbito  prophetas 
istat  esso  mactatos,  raro  iaatum  coutentus 
lodo  hoc,  modo  illud  caslrum  fortissimus 
jster  cingere  pergit  obsidione.  At  interius 
li,  vallis  et  paiudibus  temere  confisi,  metum 
Issimulare  sui  periculi,  contemnerc,nostros 
iacessere,  eos  amentes  vocare,  qui  domum 
ira  nrmatam  venissent  impugnare.Econtra 
lonitis  tam  praeclari  ducis  animati,certatim 
imineas  cratcs  texcre,  fasces  quisque  com- 

per  invia  machinis  novum  iter  facere  : 
^m  naturadifQciiem  in  brevi  devicit  laboris 
BB  oum  industria:  fit  solum  palns  ranisel 
notissima,  parat  cxilialem  latrunculis  ma- 
quibus  tutas  hactenus  prxbucrat  latebras. 

eo  ioci  appulsa  est  undc  ccrtis  ietibus  illa 
1  spelunca  posset  feriri,  dies  atquc  noctes 
irstitlo  ffique  adversashabuere,dumsucce- 
ibi  vicissim  od  loborem  nostri,crcberrimis 

nimbis  atria  domus,  omnes  prorsus  into- 
)stium  latebras  quassare  non  ccssant.  Ipse 
8  prassens  vigiliarum  ct  psalmoJiai  vota 
9nti  Deo  cum  tali  opcre  persolvebat.  Quid 
&odefrido  frustra  nilenlc  ad  auxilium  suis 
ibsessi  dcvita  et  mcmbris  paciscuntur,ca- 
fanditus  captum  cvcrtilur :  indealiud  atque 
stelium  absquc  rciractationc  simiii  stiage 
ir.  Sed  ncquehoc  silendum  puio,  quod  inter 
ium  sajpe  millenis,  sa^pe  pluribus,  raro  pau- 
,  aniiquo  ilomanorum  more  quoiidianos 
\  prsbebat  armalis,  gregario  miiiii  intc* 
cedens  usum  mactandarum  pccudum^abs- 
[uae  agrario  operi  ebseut  neccssario} ;  ipsum- 
mum  ipse  singulis  possessorum  cx  intogro 
aty  nulium  injusiitios  locum  cssc  patiens 
1  tanta  rerum  difncultalc.  Qua  cx  rc  liquet 
max  asqui  et  rccti  alias  fuerit,  quandoqui- 
tempore  quo  maxime  captaudus  erat  favor 
ut  fit  in  tali  negotio,  vcl  summa  nccessiludo 
i  Catonem  a  justitia  divcUcrc  ncquivorit. 

^III.  De    divisione  graliarum   huic   homini 

collata, 

in  hoc  homine  divitias  divina}  bonitatis 

etin  unius  cordis  latiiudine  divisioncs  gra« 

admirari ;  quas  adeo  discrcta  studlorum  vi- 

ine  nitebatur  administrarc,  ut  cum  uni  in- 

HMet  negotio,  aliis  ideniidem  obnoxius,  nisi 

;  nuUo  modo  credcreiur. 

si  episcopum  rcspicio,  videor  mihi  vidcre 

^mGregorio ;  si  miliiaria  agcniem,  non  impa- 

le  eontemplor  Machabxo.  Hunc  in  sapientia 

QOm,  in  dispuiando  accipio  Augustinum;in 

mmilitate^  continentia  et  vigiliarum  assidui- 

aperspiritu  qucmlibet  sanciorum  anochorc- 

referebat.Necessitaie  magis  quam  voluniaie 

bateaqu®  sunt  S8eculi,ut  omnino  cavereidis- 

)  Greatori. 

judlcio  inutilcm  ct  dierum  malitias  plenam 

Pathol.  CXLII. 


A  creberrimis  causabatur  suspiriis  canitienf),  Feniiens 
cum  bcaio  Job  nihil  aliud  quam  tentationcm  esse 
vitam  hominis  super  terram.  Unde  et  familiare  ba- 
bebat  psallere  cum  beato  David :  Quando  veniam 
et  apparcbo  ante  faciem  Dei  mei  ?  et  illud  Doctoris 
gcntium  :  Cupio  dissolci  ct  cim  Christo  esse. 

Nec  est  dubiiandum  si  is  Neroniante  persecutio- 
nis  seu  Deciana;  tempora  nactus  foret,  quin  ultro 
se  persecutorum  pra^ioriis  ingereret  et  damnandus 
astarct  judicando  sublimior,jugulo  cerviccm  daret 
fcriendo  fortior  :  qui  dum  ambirelur  auiiliariis  ar- 
maioruin  catervis,  solam  crucem  Christi  manibus 
proferena,  medium  sese  armatis  hostibus  inferrey  et 
si  voluntas  Dei  forct  taliter  morte  occumbere  pa- 
ratus  fuit,  imitari  desiderans  eum  qui  dixit:  Past^yr 
l^  bonus  animam  suam  ponit  pro  ovibus  suis.  Tanta 
propugnatoris  nostri  virtute  exterrita  adversarlo- 
rum  paulatim  defecit  insania;qui,  sicut  ipsiadhuc 
testari  solent,  quoties  efferatis  animis  in  nos  gras- 
sareniur^  statim  ad  urbem  ut  possent  nostram  et 
sanciorum  oratoria  conspicere  mens  illis  divinitu& 
mutabatur,  ut  non  modo  malum  non  infbrre,  verum 
etiam  pro  reverentia  ipsi  loco  pias  impendere  la- 
crymas  liberet.  Unde  contigit  ut  qui  cum  pe- 
riculo  animarum  alienis  invadendis  inhiabant, 
vix  salva  sui  incolumitato,  tandem  contenti  es- 
sent  propria  retinere,  modo  cogente,  modo  ob- 
sccrantc  venerobili  I^atre  Wazone,  postrcmo  omni- 
bus  modis  ut  resipiscerent  instante.  Sic  nimirnm 
omnipotentis  Dci  pictas  Ecclesi®  suae  navim,  ejus- 
modi  tempcsiatibus  vexatam,  per  eflQcacem  pru- 
C  deniis  naucleri  industriam  misericorditer  dignatus 
est  ad  tempus  liberare  :  licet  in  tanta  factione, 
non  iamen  ut  prius  mciuenda,  bellum  contra  impe- 
ratorem  fuit,  bonis  viris  deferentibus. 

Cap.  XIX.  Ut  imperatori  suspecius  fuerit, 

In  quo,  eo  quod  aliquando  dementius  ia  viros 
Ecclesio;  nostras  insanitum  fuerit^  bonis  viris  dcfe- 
rentibus,  vir  Dei  apud  imperatorem  ftdsi  criminis 
cst  accusatus  quod,  data  fide  Godefrido,  contra  im- 
peratoriam  mojesiatcm  regnique  salutem  pactum 
fecerit,  et,  quod  de  tanto  vira  nefas  est  opinari, 
cidem  confidentiam  dcderit  belligerandi. 

Ha?c  quam  fuerint  a  vcritate  aliena  clamant  alia 
facia  ejus  vencrabilia  :  sed  quia  difiicile  est  ut 
mcntis  oculus,  hinc  gloria  et  divitiis,  hinc  variis 
Q  dispensandflB  reipublicee  curis,  hinc  milie  adulan- 
tium  linguis  in  diversa  raptatus,  aliquando  a  veri- 
iaiis  luce  non  cxcutiat,  persuasum  est  imperatori 
a  dcfcrentibus  ut  in  his  quffi  vere  fldeliter  gesserat 
domnus  Wazo,  non  communis  commodi  seu  impe- 
ratorios  fideliiatis  gratia,  sed  ex  contentionis  usu 
propri(e  inscrvicnt  arrogantis.  Acccssit  ad  suspi- 
cionem  libera  sacerdoiis  auctoriias^  qus,  totius  du- 
plicitatis  exsors,  a  veritaiis  tramite  neque  ad  dexte- 
ram  neque  ad  sinistram  declinare  noverat ;  quique 
pro  veritate  agendo  cujuscunque  facilius  incurrere 
non  trepidavit  offensam,  quam  tacita  veritate  po- 
ientis  gratf»  assentari  voluerit.  Unde  unum  refero 


i 


747 


VASONIS  LF.ODIENSIS  EPISCOPI. 


748 


quod  parvilati  nostrae  per  diaconum  ojus,  qui  hoc  \  mulabiKi  animal  fcmina, ut  ippaost  raille  fraudium 


idem  ab  ore  ipsius  didicerat,  contigit  innotuisse.ln 
quo  arbitrati  sunt  quidam  impcratorem  illi  non 
minimum  succensuisse,eoquod  discutiendasepisco- 
porum  super  ecclesiasticis  ordinibus  causas  nequa- 
quam  illi^utpote  laico^  scd  summo  pontifici  asf^igna- 
verit. 

Gap.  XX.  Quid  in  causa  episcopi  Ravennatis 

senserit  (26). 

Quidam  spectabilis  genere  Goloniensis  canonicus, 

Wigerus  nomlne,  archiepiacopatum  Ravcnnatcm 

ab   ipso   imperatore  Heinrico    acccperat  :   isque, 

antequam  episcopus  ordinaretur,  bicnnio  presbytcr 

tantum,  cum  dalmatica  et  sandaliis  missarum  so- 

lemnia  celebravorat.  Unde  pro  multis  inconsulte  ab 


coinmoiitatrix  vcrsutissima),  utquasi  inanluni  s'oa 
perjurio  solveret,  seipsam  ejusdem  mariti  sui  pro- 
ditione  poUuere,  Dcique  sacerdotis  conscicntiam 
hujus  sceleris  consensui  implicare  est  machinata; 
mandans  illi  p&r  nuntium  ut  cum  armatis  veniat, 
locum  ct  tempus,  ubi  et  quando  marltum  capiatut 
imperatori  tradat,  denuntiat.  Ille  autcm  ultra  quam 
credi  potest  hujus  novitatem  facinoris  abhorrens  : 
Nec  Fama,inquit,  nec  lectione  compertum  habemus, 
uxorcm  aliquando^aut  ex  vcritatc,  aut  ex  simula- 
tiono  maritum  impune  tradidisse  :  quo4  enim  tam 
apcrtc  abhorrcrct  ab  humana  conditione,  pornicio- 
sum  cst  quoquomodo  fingero.  Ita  nimirum  vir  Dei, 
spccie  virtutis  palliatam  lynceis  prudentise  perspi- 


ipso  ibidem  gostis,  et  pro  hac  maxime  quasi  tcme-  p  cicnsoculisnequitiam,viruslethiferumquodperu8i- 


ritate  accusatus  ad  palatium  evocatur,  ab  impera- 
tore  quod  ejusmodi  praesumptionem  admiserit  gra- 
viter  insimulatur.  Cumque  id  semper  ejus  Ecclesiaj 
presbyteris  ex  sanctorum  Patrum  auctoritate  li- 
cuissc  respondisset,  super  his  judicium  cpiscopo- 
rum  exquiritur:  respondentibus  quibusdam  ad  vo- 
Iuntatemimperatoris,quibusdamvoroha9sitantibu8, 
venitur  ad  Wazonem  episcopum.lllo  multum  oxcu- 
sante,  Italicum  episcopum  nequaquam  a  se  Cisal- 
pino  debere  judicari,  impcrator  itorum  ut  admo- 
nitus  per  obedientiam  super  hoc  facto  judicii 
sententiam  edicat  vehementer  insistit.  Ita  coactus, 
tandem  quid  supcr  his  sentiret  aperuft.  Summo, 
inquiens,  ponti/ici  obedientiam,  vobis  autem  debc- 
mus  Odelitatem ;  vobis  dc  sxcularibus,  illi  rationcm 


tatum  fraudis  suac  vasculum  hostis  humani  generis 
propinarc  parabat,  mollito  aCfatim  sapieDtia;  con- 
dimento  orc  constanter  respuit.  Nimirum  pugilem 
suum  Dominus  hostes  mutarc,et  pcr  duros  certami- 
num  labores  "Nirile  pugnatoris  robur  spectatoribos 
cxponcre  voluit,  dum  multiformrs  antiqui  illius 
scrpentis  faciostanto  dnrius  calcaneo  ojns  insidiari 
permisit^  quanto  ipsc  impotcntior  hactenus  capot 
damnabile  hujus  bcllatoris  exdivino  auxiliopedibos 
subdiderat. 

Cap.  XXII.  Quod  sollidtatus  sit  per  lHleras  impen- 

tori  rcsistere. 

Alio  itidcm  temporccum  famaessetofTensumilii 

essc  imperatorerPjperlatiE  sunt  littcrs  addomnum 

Wazonem  opiscopum,  unde  aut  a  quo  transmisM 


reddere  debemus  de  his  qua;  ad  divinum  officium  C  parumcstnobis  cognitum,  quibus  inerant  vcrbaad 


attinere  videntur ;  ideoque  meH  sententia,  quidquid 
iste  contra  ecclesiasticum  ordincm  admisorit,  id 
discutere  pronuntio  apostolici  tantummodo  in- 
teresse  :  si  quid  autem  in  sa^cularibus  qua?  a  vo- 
bis  illi  credita  sunt  nogligentcr  sive  infideliter 
gessit,  procul  dubio  ad  vestra  refert  exigcre.  Con- 
aentientibus  huic  scntentiae  cxteris  episcopis,  nul- 
lius  judicio  eo  die  episcopatum  perdidisset,  nisi 
ipse  ultro  imperatori  rcdderet  baculum  cum  an- 
nulo. 

Gap.  XXI.  Qualiter  a  comitissa  montis  Castrorum 

tentatus  fuerit, 

Duo  praeterea  non  abs  re  arbitror  esse  referenda, 

inquibusdissimilitcrjustitia  viri  Dei  manifcste  est 


sollicitandum  porsuasibilia,  ut  tria  millia  pugnato- 
rnm  (27)  in  munitionibus  urbium  et  oppidonim 
suorum  rccipiat,  qui  belligerando  illatas  sibi  abim- 
pcratoro  molcstias  facilc  vindicarcnt.  Ille  autem, 
uti  jucuada  nonnunquam  seriis  rcbus  solebatlaxan 
diIudia,intcrcolIoquendum  cum  quibusdamneeea- 
sariis  suis  hujus  roi  mentionem  habuit,sibiquesatif 
congruc  facultatombelligerandi  suppetcrojucundis- 
sime  aggarricndo  iigcminabat.Cumque  illiquilibet 
ex  his  quibuscnm  sccretius  confabulari  solebatex 
ausu  familiaritatisdur^gossisset^canosejus  adidcta- 
tisaprimis  adolcsccntia;  annis  sinc  qucrela  perdo- 
ctos  nunquam  ad  hoc  dcvolvi  oportere,  ut  jamsub 
ipsum  vits  tcrminum  talibus  animum  applicared^ 
probata.  Nam  in  altero  quidem,  quasi  pro  impera-  n  beat  consiliis  :  o  Nemo  mihi,  inquit,  aliud  quam 


tore  fideliter  acturus,  contra  Deum  et  religionem 
Christianam  ut  infideliter  agcret  est  tentatus  ;  in 
altcro  autem,  licet  aliquantum  laesus  ab  ipso  impe- 
rutore,  seipsum  tamen  pro  ipsius  fidelitate  libenter 
iiiipcndere  praisto  esse  est  probatus.  Quodam  tom- 
pore  Ilerlmannus,  montis  qui  dicitur  Castrorum 
locus  comos  et  marchio,  pactum  cum  Balduino 
Flandrensi  jurejurando  firmaverat,  cum  uxor  illius, 
magis  ex  mulicbris  instabililate  animi,  quam 
Justarum  partium  ducta  favore  (varium  enim  est  et 

(26)  Vide  Ughel.  tom.  II,  pag.  359,  et  Petrum 
Dam.  lib.  vi;  ep.  2. 


quod  suados  animo  esse  credat;domino  imperaton 
sccundum  scire  ot  posse  moum  nemo  me-fldelea 
essc,  quomodocunquc  ab  eo  tracter,  dinidat.Ga{iiis 
etiam  ai  co  usquc  animi  motus  proces«issent  ut 
dextrum  cjus  jussu  oculum  amisissem,  quidquid 
sinistro  providcre  possem  ad  ejus  iamen  honorem 
etfidelitatcm  reflcctcre  non  desisterero.»  Qujechii 
itasint,sileat  cum  Judaeis  Christo  derogantibus iiH' 
proba  Wazoni  detrahcntium  lingua,  mircnlurqYM 
cum  bonis  neminem  nostri  temporis  episcopum  ia 

(27)  Editi  termatorum  c<Btum. 


VITA. 


750 


igione  vigilantius  dcsudanlem,  neniinem  A.  <*  cadcre  contigcrit,  licet  apud  homines  alio  nomino 


archionem  aut  comitcm  pro  imperii  Ro- 
itate,  pro  patria3  salute  studiosius  decer- 
i  enim  nisi  ille  cum  Dei  adjutorio  conju- 
adversus  imperatorem  factam  prudenter 
?  Quis  castella  natura  et  arte  munita  stra- 
ridum  cum  maxima  militum  factiosorum 
c  minis  pertcrrendo,  hinc  donis  inde 
soUicitando,  exarmavit? 

[.  Qmd  regein  Francornvi,  ne  Aquusgrani 
tvadcret,  per  litieras  ahstcrruerit. 

>dum  brevitati  studens  materiaj  succum- 

i,  multa  dicenda  priBterii,  cx  quibus  est 

m1  multis  arbitror  csso  incognitum,  fac- 

memorabile,  quod,  longe  positus  et  facio 

5notus,rcgis  Francorum  aniraos  jam  per-  « 

mo  Lotbaringiam  sibi  usurpare  deliberan- 

*nuli,per  littcras  mitigavit  ct  pene  ab  ipso 

Qpetu  revocavit.Quod,vel  quouiodo  conti- 

o  seriem  rcrum  ropetentes  disseramus. 

r  Hcinricus^nondum  imperator,in  Italiam 

fuerat  Romam  acccssurus,asunimo  pon- 

sdiclionom  apostolicam  cum  impcrii  insi- 

rcepturus.Rarus  apud  nos  milcs  ct  socurus 

lullius  intorim  metuentes  incursioni8,gra- 

it  otia ;  cum  eccc  antistiti  nostro  cum  Maria 

i  pedes  Domini,nec  tanicn  Marthac  seduli- 

jerenti,signi(icantur  ab  occidentalis  Frun- 

t>us  ejusdcm  gentis  maximi  motus,impor- 

istcntium   et  rcgi    suo   suggcrcntium  ut 

qI  palatium  Juri  suo,ut  aiunt,olim  appendi- 


« 


c<  videantur  honestari,lamen  in  interni  arbitrii  con- 
«  spectu  eadem,imoinmagniseomagisexstanldam- 
«  nabilia,  quo  minori  ut  ea  admitterent  necessitatc 
«  fuerantadducti.Pensateigitur,quffiso,quam  sitDeo 
«  exsecrabile  et  indignum  vestrs  regifls  liberalitati, 
«  longissime  absontis  comparis  sedem  et  regnum 
<  velle  furari  ;etabi8tiusmodi,quoeso,intentioncani- 
mum  revocate  qu.x  manifeste  repugnat  vestrae  di- 
«  gnitati.Quin  potius  si  quid  fortiter,8i  quid  potenter 
«  contra  nos  animo  vestro  sedet  actitandum,ex8pec- 
«  tetur  reditus  regis  nostri,ut  quod  expcdiat  tunc  a 
«  vobis  fiat  dccentius.  Sed  esto,  sedes  regni  ante- 
c(  cessoribus  dolo  circumventis  sublatatibiestjure 
haercditario  repetenda  :  numquid  per  interjecta 
tot  terrarum  spatia  solus  es^aut  sine  multitudine 
iturus?  minime ;  imo.vero  infinita militia,miseris 
parcero  nescia,  oomitaberis^  qui  etiam  te  nolente 
et  frustra  prohibente  mille  hominum  millia  con- 
sumere  habebunt  incredibili  vastitate.  Unde  cer- 
tus  esto,si  manus  aclade  innocentium  quam  mcn- 
c<  te  incoepisti  non  continuerisi  tot  homicidiorum 
rcus  in  oculis  Altissimi  tenebris,  quot  hominum 
corpora  vita  carebunt  si  hoc  perfeeeris.»  Qua  sen- 
tentia  viri  Dei  audita,  tyrannica  rabies  confestim 
est  sedata,  et  subito  immutatus  mente  rex  jubet 
episcoporum  adesse  coetum.EpistoIam  mandat  viri 
Dei  coram  se  recitari  :  recitata  hunc  recte  dici  sa- 
cerdotcm,hunc  verum  protestatur  esse  episcopum, 
qui  extraneus  extranco  sibi  pra;  cunctis  ox  dcbito 
fidolibus  sanum  dedisset  consiiium.Nesciens  forsi- 


« 


« 


« 


« 


« 


(( 


« 


« 


« 


n  magnis  armorum  copiisinvadat;  regom  C  tan  iste  imitatus  est  Theodosium  imperatorem,qui 


pcs  nostros  abcsse,  raros  hic  miHles  nil 
oliri  posse,  postremo  nihil  obstarc  quin 
principali  scde  in  parteni  rcgni  sui  caitcra 
ccdat  Lotharingia.Pavct  audito  patria;  pe- 
ncti  Palris  sollicitudo,cui  quia  pcr  vim  re- 
M)pia  non  fuit  potentiae  hominis,tali  tempo- 
-iunilate  abuti  volcntis,  ingcnio  ct  ratione 
iin  esse  opus  intellcxit,  quod  ct  instantcr 
lino  sollicitus  fuit.Mittuntur  ad  regcm,  ut 
styefferatura  animo,supplices  ab  eo  litterae, 
itrorumque  rcgnorum  ct  eorumdera  rccto- 
imendantes  araicitias;  duo  haec  rcgna,  si 
utbactenus  fucrintpacata,cunctis  terrarura 
U8  timori  fore,nihil  praetcr  Deum  formidan- 
linde  alterutris  pacem  neccssariam  csse,  Q 
ia  crescere  res  miuimas,  discordia  vcro  di- 
Limas.Illc  acceptas  et  auditas  primo  negli- 
picere,  regem  nostrum  arccssere  perfidiaB, 
amcaeterorumquecriminuraquocnouattinet 
Bcd  velle  sibi  vindicare  regnuni  et  palatium 
:c88oribus  hsreditario  sibi  jure  debitura. 
super  satis  procacitcr  raandat,  quo  hacc  fa- 
iberaverit :  cui  ccontrario  nostcr  Ciccro  in- 
ialia  rescriptitat  :  «  Novit,  inquicns,vostroB 
tatis  excellentia,quam  turpi  poena  saecularis 
ndemnet  furti  admissa;  quac  si  in  potentes 


publice  arguentem  se  ct  cxcommunicantem  omni- 
bus  id  temporis  episcopis  veridica  beatum  Ambro- 
sium  praetulit  sentenlia.Gui  cxhibendse  amplius  re- 
verenliae  ex  ipsa  sua  contumelia  occasionem  invenit 
regia  dignitate  sublimior  nobilissimacordishumi- 
litas.  Ita  certe  facinus,  ad  quod  multa  satellitum 
millia  rapinis  inhiantium  impellebant  fluctuantem 
regis  animum,Deo  inspirante,dissuadere  potuerunt 
longe  positi  unius  hominis  litterae  :  quae  eousque 
pacis  amorem  in  fpsius  reformaverunt  pectore,  ut 
nil  tale  ultra  concipiens  animo  imperatori  mox  cx 
Italia  reverso  in  reliquum  dcxteram  cum  sacra- 
mento  dederit  et  receperit. 

Gap.  XXIV.  Episcopus  Catalaunensis  eum  per  litleras 
consulit  quid  ae  hsereticis  censeat  agendum', 

Proitcrea  apostolica  sublimitas  praesulem  nostrum 

crebra  litterarum  visitationc  est  dignata,  quas  ilie 

reverentissime  cxcipero  solebat ;  humiliter,  si  qua 

forte  pcr  easdem  interrogaretur,respondebat.Diver- 

si  etiam  pro  divcrsisconsulendisegregiumsapien- 

tiac  symmystam  episcopi  frequentabant  per  epis- 

tolas.  quorum  nuUus  utilia  pcrcunctatus  super  in- 

quisitis  prudenti  responso  cst  fraudatus  :  ex  quibus 

Gatalaunensium  episcopus  (28)  pro  periculo  anima- 

rum  sibi  creditarum  sanctitatem  ejus  consulere  ali- 

quando  necessarium  habuit,  quod  hujusmodi  csse 


\ogeriu8  II,  qui  ab  anno  1043  ad  1062  Catalauuensem  episcopatum  administravit. 


m 


VASONIS  LEODIENSIS  EPISCOPI. 


752 


per  lilleras  fatebatur.Aiebat  onim  in  quadam  parte  A  «  bomine  scriptum  esse  credant :  Non  occidiui,  ct 


dimcesis  sufiB  quosdam  rusticos  csse,qui  perversum 
JManichjBorum  dogma  scctantes,  furtiva  sibi  fre- 
4)uentarent  conventicula,  ncscio  quae  obscena  ot 
diotu  turpia  quadam  sua  solcmnitate  actitantcs  et 
per  saorilegam  manuum  impositionem  dari  Spiri- 
tum  sanctum  mcntientes,quem  ad  astruendam  er- 
rori  suo  fldemy  non  aiias  a  Deo  missum  quam  in 
h^esiaroha  suo  Mani,  quasi  nihil  aliud  sit  Mancs 
nisi  Spiritus  sanctus,  falsissime  dogmatizarcnt, 
iucidentes  in  illam  blasphemiam  quam  juxta  Veri- 
tatis  vocem  et  hic  et  in  futuro  impossibilc  est  ro- 
mitti.  Hi  tales,  ut  dicebat,cogeban(  quos  posscnl  in 
suam  concedere  turbam,  nuptias  abominantes, 
oaum  carnium  non  modo  devitantes,  sed  et  quod- 


M 


« 


«  nobiscum   mactandarum   pecudum  copia  licite 
«  utantur ;  aut  si  hanc  sibi  negari  contenderinty  nos 
quoque  ex  ipsa  erroris  sui  sententia,  panis»  legu« 
minum  etcasterorum  higusmodi  eis  usum  inGda- 
«  bimur ;  quoniam  ea  nisi  suo  modo  interficerentiir^ 
«  nullo  modo  humanis  usibus  aptarentur.Hsc  licet 
«  Christiana  abhorreat  religio^  et  oum  Arians  hfi. 
rcseos  damnet  sacrilegio,  tamen  imitata  Salvato- 
rem  suum^  qui  mitis  et  humilia  corde  non  yeajt 
«  clamarc  nequc  contendere,  sed  potius  opprobrii, 
«  sputa^  alapas,postremo  crucis  mortem  subirejn- 
«  betur  interim  tales  quodammodo  tolerare,qnia,Bt 
«  ait  beatus  Gregorins  :  Nequaquam  innocentitm 
«  obtinuit  Abel  quem  Cain  malitianon  exercuityiiee 


« 


« 


cunque  animal  occidere  profanum  dicentes ;  tute-  j^  «  uva  nisi  ealcibus  tusa  in  vini  saporem  liqnatnr. 


lam  errori  suo  assumere  prsesumentes  sententtum 
Domini  in  veteri  lege  occidere  prohibentis.  Si  quos 
vero  idiotas  etinfacundos  hujus  erroris  i^tatori- 
bus  adjungi  eontingerct,statim  eruditissimis  etiam 
catbolicis  facundiores  fieri  assevcrabat,  ita  ut  sin- 
cera  sane  sapientium  eloqucntia  pene  corum  loqua- 
citate  superari  posse  viderctur.  Addidit  etiam  plus 
de  quotidianaperversionc  scse  aliorum  dolcre  quam 
do  ipsorum  perditione.  Quid  dc  talibus  pra^stet 
agendum  anxius  prsBsul  ccrtum  sapientice  consuluit 
secretarium,  an  tcrrenas  potcstatis  glacUo  in  eos  sit 
animadvertendum,  necne;  modico  lermento,  nisi 
exterminentur,  totam  massam  posse  corrumpi ;  cui 
antistea  noster  inter  rescribens  ait : 

Cap.  XXV.  Besponsio,  Ejus   quj^  super  hoc  sedeat 

sententia  (29).  G 

«  De  quibus  8cripsi8tis,eorum  quidem  manifcstus 

«  est  error,antiquitus  a  sanctis  Patribus  vcntilatus 

•  et  luculentissimis  corum  sententiis  confutatus. 
«  Nam  ut  omittamus  insanissimas,  quibus  de  Spi- 
«  ritu  sancto  sibi  mentiuntur,  blasphemias,  acci- 
«  piat  dilectio  vcstra,quantis  sc  inopportunitatibus 

rerum  sese  ipsi  implicare  studeant^male  intcllecto 
Domini  praecepto  quo  in  veteri  lege  dicitur  :  Nc 
«  occidas ;in  quo,  niai  solam  hominis  occisionem 
«  prohibitam  esso  intellcxerint,  simili  modo  csum 
«  eorum  quibus  sc  licitc  vcsci  cxistimant,  qualia 

•  sunt  frumentum,lcgumina  et  vinum,8ibi  videant 
«  interdictum,  quaj  ut  cssent  cx  creditis  terrae  so- 
«  minibus  sua  vivendi  spccie  coaluerunt,  et  nisi  a 


« 


c< 


«  Ut  autem  in  promptu  sit  quid  de  talibus  velitfieri 
«  miscricors  et  miserator  Dominus,  qui  pecciDtes 
«  non  statim  judicat,  sed  ad  pocnitentiam  «qoani- 
«  miter  exspcctat,  audiamus  quid  in  Evangeliosao 
«  exponendo  parabolam  tritici  et  zizaniorum  agri, 
«  discipulos,  imo  in  illis  nos  dignatus  est  docere : 
«  lIomo,\iiqu\en3,gui  semimivit  bonum  semen  in  a§m 
«  suo,  est  Filius  hominis.Bonum  seneny  hiCliisQot 
«  regni ;  ager  autem,  hic  mundus  :  Inimicus 
«  gui  superseminavit  zixMuia,  est  diabolus, 
«  autem,  hi  filii  sunt  nequam ;  messis  autem 
<  matio  sseculi  est ;  messores  vero  angeli  sunL  Ooid 
«  autem  per  servos  primo  apparentia  zixania  veDt* 
«  care  volentcs,  nisi  prsdicatorum  ordo  signatiir? 
t  Qui  dum  bonos  a  malis  seorsum  esse  in  Ecdoli 
«  dcsidcrant,  quasi  de  bona  tritici  segete  ziaBii 
«  cradicarc  quaerunt.  Sed  sub  magna  discretioBii 
«  ccnsura  paterfamilias  iile  prona  eornm  enenA 
«  studia ;  N olite, inquiens^ne  forte  coitigentes  %i%mm 
«  eradicctis  simul  et  triticum.  Sinite  utraque  cmM 
«  usque  ad  messem  ;  ct  in  tempore  messis  dicam  M> 
«  soribus :  Colliyite  primum  zizania  et  aUigaiempr 
«  fasciculus  ad  comburendum^  triticum  auiem  amgn 
«  ijate  in  hotreum  meum.Quid  his  verbi8,nisipiti» 
«  tiam  suam  Duminus  ostendit  qnam  pnedieatorti 
«  suos  erga  errantcs  proximos  exhibere  desidentt 
«  Maxime  cum  hi  qui  hodie  zizania  sunt  poseibBi 
«  sit  cras  convorti  et  csse  triticum.  Ad  horam  pe* 
«  fccto  servorum  vos  pertinere  nuaierum.ardeiiii 
«  pectorc  vestro  pro  animahusdiabolica  fhiudedflll* 


«  viridatis  sua:  vita  interfecta  humanis  usibus  ser-  j)  «  ptis  spiritualis  zeli  fer\'or  indicatyquo  ne  amh 

«  vire  nequiverunt.  Praetormissis  siccularium  scri- 

«  ptis,  hujus  rei  tcstis  est  Psalmista  dicens  :  Et 

ii  occidit  in  grandine  vijieas  t*o.«w;  itemquc  Apos- 

«  tolus  :  Insipietis  tu,  guod  serninas  non  vivificatur^ 

«  nisi  prius  moriatur.  Ipsa  quoque  Veritas  :  Nisi, 

«  inquit,  granum  fruwenti  cadens  in  terram  mor- 

«  tuum  fuerit,  ipsum  solum  manet.  llestat  igitur  ut 

«  necessario  fateantur  vixisse  quac  accidcntibus  cx 

«  causis   constat   posse   mortificari.  Eligant  crgo 

«  quod  voluerint,  aut  morc  cathoiicorum  de  solo 

(29)  Mavime  dififert  hoc  caput  ab  cditis,  in  quibus  prictcr  iuitium  hujus  responsi  nihil  fm  de  aocto* 
ris  verbis  reperias. 


«  boni  corrumpanturjudicii  sarculo  triticeami 
«  tem  zizaniispurgarequoiritis.QuodtamenBeait* 
«  bis  immature,ne  ante  tempus  fieri  debeat,diviii 
«  potiusostobediendumsententi®,nodumju8titadi 
«  in  puniendis  pro^varicatoribus  no8  ezeroere  pali* 
«  mus,ex  impictatc  specie  severitatia  velataei  pn^** 
«  dicium  faciamus,qui  non  vult  mortem  pcccaiona 
«  nec  lcctatur  in  perditione  morientium,8ed  perfft- 
R  ticntiam  etlonganimitatem  suam  novit  peceateiii 
«  ad  pocnitentiam  reducore.  Gesset  ergo  jo^ciiili 


VITA. 


m 


auditu  eententia  condcmnatoris ;  noc  cos  A  damnatis^maluit  excellontissiran  virtntis  snffl  delri- 


ns  pcr  sdBCularis  potcntia;  gladium  huic 
trahere,  quibus  vult  idem  Crcator  et  Rc- 
Deua,  sicut  novit,parccrc  :  ut  rcsipiscant 
laqueisquibus  captivi  tcncntur  ad  ipsius 
3m.  Sic,  sic  nimirum  talcs  ultimoc  illius 
Qilias  mcssi  a  nobis  convcnit  rescrvari 
l  mrasorcs  suos  facore  jubcat,  sicutet  de 
tipsis  cum  timore  et  tremore  oportet  cx- 
;  quia  horum  quoslibet,quos  mundi  hujus 
laia  habet,  messis  illa  foisitan  triticum 
;et  quos  in  via  Domini  adversarios  nunc 
if  possibile  omnipotcnli  Dco  est  in  illa 
atria  nobis  etiam  faccrc  supcriores.  Ccrto 
Saulum  magis  omnibu^^  Sicvientem  beati 


mcntum  incurrerc  quam  eripiendis  etiam  hareticls 
non  consulcre.HoBc  dicimus,  non  quia  errorem  ha- 
reticorum  tutari  velimus ;  sed  quiahoc  in  divinis  Jegi- 
bus  nusquam  sancitumnonapprobaro  monstremns. 

Cap.  XXVII.  De  apostolico  eligendo  quid  sibi  videatur 

imperalori  respondel. 

luter  hffic  ad  mcntem  redit  quod  cuni  papa  Cle- 

mens  ex  episcopd  Bavcnbergensi  in  apostolioa  sedo 

sublimatua  de  hac  vita  discessisset,  imperatorde 

subrogando  in  locum  illius  alio  consilium  ejusqua- 

rcre  animum  induxit.  IUe  autem,ut  erat  in  omnibus, 

et  in  talibus  maxime  scrutator  studiosissimuSyVigi- 

lanter  cum  aliis  cum  quibus  laboris  hujus  partes 

cxpcndcratjhinc  gesta  pontificum  Romanorum,htnc 

protomartyris  lapidatoribusinterfuisse;  t^  eorumdem  decreta,  hinc  aulhentico8canonesr,Capi- 

lichabuit  persecutorem,  utpoto  martyr      tulare  recensere  sollicitus  fuit.  In  quibus  diligcnter 

revolutis  nihil  aliud  quam  summum  pontificem,cu- 
juscunquevito)  fucrit,  summo  honoro  haberi,  eum' 
a  nemine  unquamjudicain  oportere,imo  nalliusin- 
ferioris  gradus  accusationem  adversus  superiorem 
recipi  debero  invenire  potuit;  et  qaoniam  oondi* 
ctum  erat  hanc  olectionem  apostolici  pontificiB  in 
Natale  Oominieo  futuram,  aadacissimas  panB veri- 
tatis  assortor  responsalcm  suum  illo  transmisit,  et 
ingrato  imperatori  inter  alia  confidenter  deferri 
jussit  mandamina  quflo  fuere  hujusmodi  (3i)  :«Ele- 
«  cogitct,  inquit,  serenitas  vestra  ne  forte  summi 
«  pontiflcis  sedes  depositi  a  quibus  non  oportuit 
»  ipsi  divinitus  sit  reservata;  cum  is  quem  vice 
«  ojus  ordinari  jussistis,  defunctus  cessisse  videa- 


hic 

m,  illic  sc  gaudct  habcrc  priorem.  Into- 
lominus  mcminisse  dcbemus  quod  nos 
lopi  dicimur  gladium  in  ordinationc,quod 
laris  potentitO,  non  accipimus  :  idcoque 
iortiricandum,scd  potius  ad  vivificandum 
Deo  inungimur.  Est  tamcn  aliud  quod 
de  pnedictis  agcndum  cst  schismaticis, 
vos  nequaquam  ignoratis,  ut  ipsi  oisque 
licantescatholicacommunione  privcntur, 
ue  omnibus  publicc  donunticiUur  ut,  se- 
;  prophcticam  admonilionem,  oxoant  do 
orum  ct  immundissimam  corum  scctam 
erint;  quoniaia  qui  tetigcrit  piccm  inqui- 
ab  ea.  »  IIjbc  tantoperc  vir  Dci  oxemplo 


rtini  studebat  inculcarc,   ut   pr^rcipitom  G  <(  tur  eidem  adhuc  suporstiti.  Quociroa,quandoqui- 


«  (Icm  nostram  super  his  flagitaro  placuit  senten- 
«  tiam,  dosinat  sublimitas  vestra  aliquem  in  erjus 
«  locum  qui  superstos  est  velle  substituero;  quia  neo 
«  divinas  nec  humanas  lcges  certum  estconcedere 
«  hoc,  astipulant  bus  ubique-sanctorum  Patrum 
«  tam  dictis  quam  scriptis,  summum  PontiGcem  s 
«  nemine  nisi  a  solo  Dco  dijudicari  debere.  Testor 
«  Dominum,  et  quod  cgo  indignus  sacerdos  vobi^ 
«  juravi  sacramcntum,  super  hoo  negotio  nihil  hao 
«  sententia  verius,  nihil  proistantius  a  me  excogi- 
«  tari  vcl  inveniri  posse.»Adventanteautemmemo- 
rato  rcsponsali  autistitis  nostri  ad  curtem  regiam, 
Poppo'  [quij  et  Bruno  Brixionensis  episcopua  in 
summum  pontincium  jam  pridem  electus  fuerat, 
>ro  pcrtinaciaerrorisexcommunicationem,  j)  qui  poatea  a  Ilomauis  Damasus  est  appeilatus  :  in- 


larum  rabicm  cxdes  anholarc  solitam  a 
6  quodammodo  rcfrcnarct.  Audicrat  onim 
)allore  notare  ha^rcticos,  quasi  quos  pal- 
aret,  hajreticos  esse  certum  osset;  sicque 
3m  simulque  furorcm  corum,  plerosquc 
olicorum  fuissc  aliquando  iutereniptos. 

IVl.  De  hiereticis   nequaquam   inlerficieu' 
dis  (30). 

80  ita  se  habcant,cum({ue  tam  aperte  ratio- 

»lica  sanctione  subnLxa  n  i  l  o^quc  rationabili- 

contradici;videant  quibus  vacat,quomodo 

nsibiiitcr  actum  sit  quod  cum  Goslarii  qui- 

isniodierrorisscctatoroscssentdeprehonsi, 

superstitionis  suo;  discussioncro,  jus- 


0  insaper  sint  addicti  .Cuj  us  discussionis  or- 
imdiligenter  sciscitaromur,non  aliam  con- 
miseorum  causam  cognoscere  potuimus, 
iacuilibetepiscoporum  juhcnti  ut  pullum 
at  inobedientes  oxstiterant.  Vere,  fatebor 
0  8ilel)o,\Vazonem  nostrum,si  hicctompora 
Bet,haio  sententios  assensum  ncquaquam 
rum,exempIo  bcatiMartini,qui  ut  intercede- 
PriBcilIianistis,maximi  impcratoris  turpitcr 
ium  sacerdotum  consilio  dcpravati  cdicto 

^t^mimhoc  caput  in  cditis  desideratur. 

3aBc IVazonis  responsio  omnino  discrcpat  ab  editis. 


ccrtus  illo  quid  racei*et,nam  res  transacta  erat,ciyu8 
tranrcreudas  causa  mandata  ad  imperatorem  susce- 
perat;  accessit  tamcn,  et  alia,  quam  facete,  ut  no- 
vcrat,  imperatori  praefert  mandamina.  Postque  om- 
nia  :  «  Adhuc,  inquit,  unum  superest  quod  dom- 
nus  mandat  episcopus,  quod  quia  res  est  exacta, 
vobis  exponere  non  est  in  causa.  »  Quo  ille  audito, 
ut  cst  curiosus  audirc  multa,et  sententias  diverso- 
rum  colligere,  a  legato  multum  excusante  rem  pro- 
pcubius  insistit  extorquere.  Responsalis  autem  ex 


755 


VASONIS  LBODIENSIS  EPISCOPL 


756 


industria  moras  redinere,  et  quasi  inde  diverticula  A 
qu«rere;et  tacitequodammodo  hominem  potentem 
priuB  arabire  nitebatur  ut,  sicut  bene  novcrat,  ro- 
rum'  anticipatione,  si  qua  subinde  in  cordc  oriri 
posset,  frangeret  iracundiam.  Quid  plura?  Spondet 
rex  quidquid  id  foret  se  nequaquam  succcnsurum, 
omnem  proinde  oITensam  advcrsus  quanlumlibct 
aspera  mandantem  remissurum.  Postremo,  siquod 
periculum  gratise  mittentis  episcopi  ibro  illi  contige- 
rit,  eo  quod  rcticenda  prodiderit,  sese  omnimodis 
obvialurum.  Tandem  securus  nuntius  quae  jussiis 
fuerat  exsequitur  mandamina,  qus  quantum  vera, 
homini  voluntatem  juxta  potentiam  suam  metiri 
alTectantiy  fere  tantum  essent  odiosa,  si  proslibatas 
pactionis  prseoccupatio  obstitisset. 

Cap.  XXVIII.  Insimulatus  ab  imperatore  quid  fecerit,  g 

quidve  responderit, 

Alio  quodam  tempore  dum  edictum  fuisset  utgens 

Fresonam,  quaa  duce  Theoderico  imperatori  repu- 

gnabat,  navali  undique  bello  petoretur,  ille,uti  erat 

paterno  aCfectu,  timens  militias  nullum  e  navibus 

prsliandi  usum  assecut®,  simul  ne  paratas  sibi  ab 

hostibus  incidcret  insidias,  praesertim  cum  ad  con- 

dictum  congregandi  exercitus  locum  per  ducenta, 

aut  eo  amplius  milliaria  triduo  (32)  eundo  accepis- 

set  mandatum,  concurrentibus  tot  rationabilium 

causarumdifQcuItatibus  ne  quoquam  discederct,non 

fldeles  Ecclesiffi  frustra  vexaret,  consilium  habuit. 

Itur  ergo  in  Fresoniam  et  reditur  ab  exercitu  nava- 

libus  armis  instructa,  cum  non  multa  post  collo- 

quiumhabetur;ad  quod  pontifex  nostcr  acccrsitus, 

transgressionis  imperatoriicdictialiorumqueautne-  C 

gligentcrautinfidelitergestorumgraviterarcessitur, 

accusantibus  injustc  ipsis  qui  cjusdem  saepenumero 

magnifice  usi  fuerant  beneflciis.  Gumque  ad  singula 

quae  obj  iciobantur  rationabiliter  sese  purgare  paratus 

esset,  si  excusandi  copia  daretur,  succlamante  hinc 

regi{D  partis  adulatorumfremitu^hinc  episcoporum 

consilia  exhibentlum  adhortante  cootu,soliin  tanto 

turbine  deprehenso,  diutius  reniti  imperatoris  vo- 

luntati  nequaqualn  constantia  fuit.Tandemque^quia 

potentis  animi  indignatio  non  aiiter  visa  est  posse 

leniri,  ad  pedes  cjus  invitus  acquievit  incurvari,  at- 

que  pro  culpis  redimendis  quo;  non  erant  trccentas 

argentis  libras  coactus  est  rovadiare.  Quod  quidem 

omni  rcliquo  vitaB  tempore  eum  pojnituit  focisse ;  et 

licet  imperator  postea  placatus  omnia  illi  cum  gra-  J) 

lia  donaverit,  scmper  tamen  dolendo,  idenlidem  in 

se  redarguebat  curtalis  culpae  suspicionem  constan- 

tissimectiam  usque  ad  sanguinem  non  removerit. 

Scd  licet  episcoporum  consiliis  obtompcrans  in  hac 

parte  quodammodu  succubuisset  vidcretur,  tumen 

sucerdotali  auctoritatc  ipso  dicol  in  eodem  conveutu 

curialium  dictus  cst  hoc  modo  contra  impcratorem 

usus  fuisse.  Namque  dum  in  lanta  namqao  diutina 

discoptationo  illi  tam  podagrac  morbo  quam  senio 

gruvato  nulla  ad  sedendum  copiafuissct,quicsccnte 

(.'»2)  IIojc  tucuit  abbreviulor    quii3   tuiiieu  refurrc 
dcbuisset,utpote  quae  sanctum  excusent  pontilicem. 


vix  demum  insano  fragore  obstrepentium  :  «  Vel 
nunc  tamcn,inquit,majestas  vestra  mihi  decrcpito 
et  imbccilli  sessum  dignctur  conccdere  :  nam  etsi 
Wazo,  lugis  confectus  et  scnio,  indignus  esthono- 
rari,tamen  saccrdotem  et  sacro  chrismate  inunctom 
dedecct  iiiter  populares  tam  inhoneste  faiigari.  » 
Impcrator  autcm,  uipote  qui  ejusmodi  homo  esset, 
qui  sibi  super  episcopos  potestatem  nimis  carnali- 
tcr,  ue  dicam  ambiliosc,  quacrcret  usurpare  :  u  Ego 
vero,  inquit,similiter  sacro  olco,data  mihi  pras  cs- 
teris  impcrandi  potcstate,  sum  perunctus.  >»  Quem 
ccontra  antistes  veritatis  zelo  justiliaeque  fervore 
vehcmcntor  accensus  talibus  breviter  instruendam 
ecse  censuit :  «  Alia,inquiens,  est  et  longe  a  saccrdo- 
iali  differens  vestra  haec  quam  asseritis  unctio ;  quia 
per  eam  vos  ad  mortiflcaudum,  nos  auctorc  Deo  td 
viviflcandum  ornati  sumus  :  unde  quantum  vita 
morte  prasstantior,  tantum  nostra  vestra  unctione 
sine  dubio  est  -  excellentior.  »  Talibus  fluctuantis 
mundi  jactatus  procellis,  peritus  nauta  aavim  suaat 
odoris  virtutum  pomis  refertam  ad  innocentis  vitas 
et  conscicntiae  bonae  reflexit  portum ;  et  fortis  io 
adversishumilisquein  prosperis  sicut  mundi  leoo- 
ciniis  nequivit  frangi,sic  nec  terroribus  vaduit  coo- 
cuti,  dicens  cum  Psalmista  :  Daminus  mihi  adjulor 
estt  non  timebo  quid  faciat  mihi  komo, 

Caput.  XXIX.   Quos  et  quales  praebendarios  m- 

stituerit. 

Redit  igitur  calcato  mundi  turbine  ad  tui  ovilis, 

beata  Dei  Genitrix,  et  martyris  Lamberti  caolas, 

omnibus  palatiis  regum  gratiores;  et  pastor  bonus 

ad  aetcrna  pascua  ovcs  Dominicas  agere  conteDde- 

bat,atque  in  hujus  interim  vitae  via  multis  diffical- 

tatum  asperitatibus  consita,  tota  animi  intentiooe 

in  eis  quod  confractum  fuerat,  alligabat,  el  qoo^ 

inflrmum  consolidabat,et  quod  flrmumctfortecoi* 

todiebatjudicans  se  non  8ibi,sed  illis  totumesseet 

vivere.  Vidimus  viginti  quinque  praBbendas  tb  eo  io 

uno  die  datas,  quarum  quindecim  deservitoree  ci- 

nonicos  in  eccicsia  victoriosissimas  Crucis,  deceo 

in  Bartholomaei  apostoli  ecclesia  ex  bonis  mi\jori0 

parte  a  sese  acquibitis  constituit^  (33)  nibil  ab  ctf 

quaerens  nisi  probos  moreset  utiiitatem  divinc  oe^ 

vitutis;  simul  cum  interminalione  anathematisedi- 

cens  ne  quis  praepositus,  vel  decanus  pnster  bccel- 

terius  emolumentum  lucri  exigere  auderct.Pneto* 

si  quando  aliquis  in  locum  fratris  defuncti  qiMH^ 

ret  sub8titui,quia  nobiscum  res  stabiliendoromBti- 

pendiorum  respicit  adepiscopum,offcrebanlurB»|* 

ab  illis  qui  parontes  aut  fllios  canonicos  fleri  qQ>' 

rebant,  aut  fortilium  agrorum  fundi,aut  mulla  ao- 

mcralaQ  pscuni»  summa.QuibusclementissimnsPi' 

tcr  ait  :  «  Nolitc;  Ecclesiae  cui  haec  olTeiTe  nitimiDii 

fundi  ot  pecuniarum  est  abunde;  fratrea  iUi  potius 

quaerimus  utiles  et  niorigeratos ;  cujus  qui  se  ser- 

vitio  in  perpetuo  dederit,  necesse  non  habemus 

quod  est  viliu8,  temporale  scilicel,  ab  eo  expetcre. 

(.'^3)  Quo)  sequuntur  in  editis  desiderantur. 


VITA. 


788 


lim?  Nunquid  darealiquisvaloat  seipsocha- 
igurii  ergo  mea  sententia  erimu^,  si  ab  eo 
psum  dat,  quod  sibi  cst  pracstantius,  iinpor- 
Jectiora  quaeramus.  Liceat  tamen  prius  ex- 
i  quibus  studiis  eorum  cxercitataruerintnc- 
quae  si,  ut  cxpcdit,  valere  constiterit,  quas 
ir  gratuito  dare  parati  sumus.Et  ne  difficul- 
•ci  interposuisso  videamur,litteras  qui  adnos 
•e  desidcrant  affcrant.Hoc  tantum  ab  cismu- 
jitmateriaexaminationis  exposcimus.  »  Hiec 
praemissor  diverstB  aetatis,  et  ingenuis,  et  ex 

Ecclesiae  progenitis  exhibcijatjnonnullis  in- 
idditis  praeter  stipendia  bencliciis  ;  cum  ne 
imquidcmminusintclligibilem:i3latem,quos 

indolis  esse,  et  pro  caplu  suo  sciolos  ab 
gitatis  sua3  janua  exciuserit.Talibus  pietatis 
neficiis  ad  amorem  studii  muitorum  animi 
jntur,  et  nonnullos  qui  mobilitati  animum 
nt  vidimus  ad  studia  convcrsos,  obque  im- 
tem  laboris  cum  pcrfectionis  gratia  a  tauto 
'6  canonicam  Ecclesia;  stipem  assecutos. 

CC.  De  impendiis  ab  eo  ad  ivdificia  dalis,  et 
viix  ejus  perfecliane, 

vero  si  cui  ex  clero  aut  eliam  ex  laicis  ajdi- 

ruere  animusesset,bilaris  datorlargissimara 

ique  xre  porrigendo  manum  ad  id  laboris 

lebat  admitti  coop«ratorem.  Quod  ego  bo- 

jis    multis    antc    et    post    impcnsum    in- 

mihi    et   non  merenti,    cum  benignissime 

"gissime  exhibitum  in  siuiili  oporc  sum  ex- 

accipicns  a  t>ini  munifico  largitore  munus 

rarum  cum  aiiis  multis  ad  btcc  necessariis; 

in  multopost  nil  speranti,quippc qui nimium 

uissem^  mcdiocritati  me<c  congruum  satis 

*  adjesit  beneficium.  Parum  esl  quod  dico, 

memorabo.  Miserura  me,  vix  fatcri  audeo, 

e  indignissimum  ct  confusione  plenum  dul- 

>  illo  suo  exccllcntis  scicntiie  et  clegantis 

sale  condito  dignarctur  alloquio,  nonnun- 

tsalmodiae  et  orationis  non  repellebar  secroto ; 

ipius  quanto  solitarie,  tanto  devote  nocte  et 

Boli  Deo  in  orationibus  vacare  solitus  esset. 

»1  ccrtis  in  hcbdomada  feriis,  vel  certe  jeju- 

i  tempore   ex  consuetudine  solemni  nulla 

n  hiemis  tempestate  rctardatus,  patroeinia 

dudus  sanctorum  circuibat ;  cum  inter  euu- 

smper  elcemosyna  ejusin  manu  secum  dcam- 

is  desudarct,  doncc  occurreret  cui  ea  etiam 

nti  tanquam   Christo   committoretur.  Rcfe- 

\  verohoraquascunque  parataerantpulmenta, 

ipolaturo,  nullis  reservatis  qui  vel  a  se,  vcl  a 

discumbentibus  co  die  comcdi  puterant,  vel 

sitissimis  cibis,  omnia  pauperum  alimcntis 

icbantur.  Sicque  manus  eleemosynarum  cum 

ii  voliva  castigatione  charitatis  igne  concre- 

ad  coclos  orationum  levabat  aromata.  Quoli- 

unganc  conversationciu  suam  perscvorantia 

Bperameuto  jugis  abslincj)tia^,poteiilia  yigilia- 

0  Uncis  inclusa  in  cditis  ik)n  compaiiDnt. 


A  rum  ac  ccBtcrorum  proGhristolaborumirreprehen- 
sibilem  coram  Deoethominibusexhiberestudebat; 
nuilum  nec  sibi,nec  aliis  familiaribus  secreta  prae- 
sentiae  suae  frequentatibus  vacuum  ab  opere  Dci 
tempus  esse  patiens,  quo  non  aut  psalleret,oraret, 
aut  legeret,  aut  de  aliqua  utililate  conferret,  aut 
certe  de  sacra3  Scripturae  quaestionibus  disputaret: 
in  quibus  dissolvendis  quam  alacer,  quam  efricax, 
quam  promptus  erat  et  facilis  1  Postremo  in  omni 
confabulatioue  ejus,  si  quando  etiam  a  serias  esset 
rei  rigore  laxata,quantam  dignitatem,quantamque 
jucuudilatem  inesse  liquido  crat  respicere!  qui  vix 
raro  aut  nunquam  cibo,  vel  somno,  nisi  quanium 
uaturaB  necessitas  cugeretJndulserit.Sed  quis  omnia 
dicta  eju8,vel  facta  memoralu  digna,vel  eruditissi- 

n  mus  stylo  comprehenderet^Adeomeritisejusomaia 
minorata  sunt,  quae  de  tanto  viro  elinguis  pravitas 
nostra  vix  sufficit  explicare.  Sed  et  alia  quae  dici 
posscnt  de  vita  pontificis  nostri  insignia;  quae  si 
enumerare  vclimuspcr  singula,non  jam  breviarium, 
ut  polliciti  sumus,  sed   proposito  majorem  codicis 
incurrimus  quantitatem;  ac  si  qui  stagnantislacus 
parva  lintre  nimium  securus  pergit  sulcare,  dum 
nescit,  vicinis  aequoris  meluendis  absorbetur  aesti- 
bus,  «t  a  mediis  periculis  post  dorsum  respiciens, 
scro  reminiscitur  magnaparvis  tenlareadminiculis 
quantae  fuerit  temeritatis.Sed  praestat  interim,dum 
rcs  in  tranquillitate  sunt,adlittorissinus  clavofra- 
gilem  lcmbum  reflectere,  ne  si  quod  vires  excedat 
tentaverimus,  non  tam  cursum  agere,8ed  fluctibus 
miserabilitcr  obrui  videamur. 

C  Cap.  XXXI.  De  imminente  corporis  cjus  dissolutione. 
[Pro^termissis  (34)  igitur,  ut  dictum  est,  pluribus 
tam  dictis  quam  factis  ejusdem  venerabilis  viri 
admodum  memoratu  dignis,  termino  ehartas  Onem 
vitae  ejus  explicarc  studeamus,qua  morte  homohic 
Dei  terrcna  linquens,  coclestia  penetrans,  feliciter 
exivit;  at  gregem  Domini  insolabiii  moerore  confe- 
ctum  suavissimasui  prossentiaegregiuspastordeso- 
lavit.Quem  quidem  omnipotentem  Deum  ab  eo  pre- 
cibus  cxoratum  ei|Bc,  nemo  qui  vitam  ejus  novit 
ambigat,  cum  hoc  et  frequentes  iu  oratione  testa- 
rontur  Iacryma3,et  ipse  communinonnunquan^ser- 
mone  cum  his  qui  sibi  familiarius  adhaerebant, 
annos  suos  ac  sidierummalitiaeplenossitcausatus, 
etiam  tempus  csse  quo  infelicem  ezucret  hominem 

Q  sit  protestalusj.Scxtum  ab  ordinatione  sua  in  rcgi- 
mine  episcopatus  agebat  annum,  ct,  ut  dictum  ost, 
fidelissummipatrisfamiliasdispensatpr  suaquibus- 
quo  reddebat,8ervata  diligentissimeinomnibusdis- 
ciplina;  cum  supcrvcniente  apostolorum  Petri  et 
Pauli  solemnitate,jucundus  ipsorum  interfuit  vigi- 
liis,missisque  priori  et  postera  die  solemnitercele- 
braiis  in  singulorum  ecclesiis,  in  illorum  servitio 
religionis  fmem  accipiens,  per  quos  beata  mater 
Ecclesia  r^ligionis  sumpsit  exordium,  ad  mensam 
redions  inter  prandendum  primo  tremore,  deinde 
gravi  tactus  est  calore.Quo  caetepis  sensim  artubus 


759 


VASONIS  LEODIENSIS  EPISCOPI. 


760 


subrcpente,  licet  antc  remota  non  surgcrct  fercula,  A  ^^^  fuerat,  nullo  morlis  mctu  mutar^,  imo  incon- 


toto  corpore  tanto  confectus  est  dolorc  ut  pracjtcr 
solitum  proximae  noctis  abcssct  vigiliis.Scd  iterum 
resumptis  viribus,  sicut  seraper,  ut  crcdo,  ultra 
omnesmortalesinfirmitati  corporeaj  solebat  rclucta- 
i*i,scquentisdiei,  hocestSabbati,vigiliisetmatutini8 
adfuit;  ncc  cx  eo  amplius  choro  ct  dilecto  fratrum 
conventui  interesse  vaIcns,nihilominu8intradomus 
8ua3  pcnetraliainvictissimumpsalmodiasot  lcctionis 
nota  dulcedine  rcficiebatspiritum,qucmcorpusculo 
fcbribus  fatisccnti  potcntissime  iniperitantcm  ad 
optatum  diu  projmuniebat  cxitum  :  nihil  aliud  nisi 
defectum  gentire  se  in  toto  corporc  proleslatus. 
Ita  ingravescente  amplius  morbo,8piritu  tamcn,ut 
diximus,  lotus  robustus  ct  intogcr,  a  Sabbato  ad 
quartam  productus cst feriam  in  qua  apostolorum cc-  -n 
lebranturoctavaB.Cujusdieisummomanejnbctaccer- 
siri  presbylerum  qui  ergaccclcsiasticaporvigilicura 
solebat  cxcubarc;cui  cum  scse  ab  invicem  scparan- 
dos  essc  prffidiceret, eam  quam  infirmis  beatus  Ja- 
cobus  ^postolus  jubct  fieri  unotionem  se  libentcr 
velle  accipere  adjecit;ca  qua3  huic  operi  forent  ne- 
cessaria  mandat  parari ;  abbatcsotprcsbyteroscum 
nonnullis  ordine  inferioribus  clericis  in  capellam 
qu«  cubiculo  contiguacst  jubct  rccipi,uthi8coram 
do  rebus  Ecclesiaj  disponeret,  confessionem  suam 
Deo  illi"?  testibus  offerret^ipsisque  orantibus  ot  psal- 
lentibus,  sacram  unctioncm  susciporet.  Ipsc  cum 
duobus  tantum  hujus  secroti  arbitris,memorato  vi- 
delicetpresbytero  ot  subdiacono,  ilcm  cjus  camera- 
rio,remotaomnivoluptatecarnis,quippequa^admor- 
tem  usque  esset  afnicta,insoIam  spem  bcatoiresur-  C 
rcctionis  lavat  corpus  multis  retro  annis  lavacro 
incogoiium,  cupitque  fortissimus  contcmptor  sui, 
addita  insuper  infirmitati  poona',nunc  circa  sc  fieri 
quod  in  sanitatc  devitarc  etuducrat  ne  noxiax  scrvi- 
ret  voIuptati.Lotus  vero  albisquc  vcstibusindutus, 
exspectantibus  in  praedicto  oratorio  a  neminc  sus- 
tentatus  sese  infcrt  fratribus;  sedili  locatur,  cui 
insidens  psalmodise  vel  lectioni  vacare  consueverat : 
missam  audit^  sacrosancto  Domini  corporis  viatico 
felicem  animam  praimunit  jamdudum  pulsantiDo- 
mino  aperire  paratam.  InterimresEcclesiaBperfidci 
manus  disponuntur,quarum  part^m  unam  successo- 
ri  suo,  alteram  pauperibus  et  Deo  sorvientibus  fidelis 
testator  dclegavit;  nulli  cognato  vel  amico  ogregius 


vul8umessepostobilumsuumvoIeblt,et]Dflex]bilem 
propositi  rigiditatom  fortitcr  usque  ad  mortem  re- 
tinuit;conscius  utique  sibi,quia  bona  animi  inten- 
tionc  omnia  fccorat,  nihil  dc  bis  justo  Judici  ad 
quem  festinnbat  displiccrc^  ipso  hcc  in  Evangelio 
suo  attestante :  »St  oculus,\nqu\i,tHUS  simplcx  fuerit, 
totum  corpns  tuum  lucidum  erit;  si  auem  neguam 
fuerit  ctiam  corpus  tuum  tenehrosum  erit  :  oculi 
nominc  intentionem;  corpus,  scquentes  significans 
actioncs;  qui  sicut  oculo  inccdcntis  reguniur  vesti- 
gia,  sic  nimirum  prsvia  intentionc,  si  bona  est  in 
bonum,  si  mala  cst  in  malum,qualiacunqueagentis 
scquuntur  opera. 

Cap.  XXXII.  Dc  confessione  ejus  et  unctione. 
Dispositis  igiiur  prudcnter  omnibus,  abbas  Ol^ 
bertus  ab  ipsis  puoritia)  annis  cosvusctcollegancc^ 
non  consccretalis  illi  divina;  legis  raedifator,  ac) 
agonda  circa  cnm  hccc  Christiana;  religionis  mint^ 
steria  veste  saccrdotali  induitur,  cupiens  et  ipse 
eunti  ad  Christum  scsc  addere  comitem,  quem  hi 
via  Dci  unanimi  dilectione  habuit  consortem.  At 
ubi  psallendo  ot  orando  eo  ventum  est,  ubi  oleum 
imponi  infirmo  praeccpitordo,totusmonieetspirita 
vividus,  licct  carne  prjsmortuus,  quantulo  adnisu 
valuit  0  loctulo  surrcxit,  coram  altari  genua  fixlt, 
et  ut  scriptum  cst :  Justus  in  primis  aceusiUor  esi 
suiy  se  pcccatorem  csse,  sesc  non  taliter  vixisse 
uti  dicerot  cpiscopum  et  verum  Christianum  est 
confessus.  Cumquc  ot  de  aliis  satis  ci  diu  seseco- 
ram  Deo  accusaret  admissis,  sinc  quibus  irrepre- 
honsibilis  sanctorum  vita,  aut  vix,  ant  nuUo  modo 
transigi  potcst ;  suggeritur  ab  abbate  mcmorato 
uusu  illius  sanctffi  sua  familiaritaiis,  si  quid  ali* 
quando  in  imperatorem  sive  verbis  vel  eiiamoccol* 
tis  cogitationibus  deliqui8set,Deo  confiteri  non  ta^ 
darct,  ut  securus  ab  omni  insidiatoris  accusatiofle 
cordium  scrutatori  Deo  intrepidc  raerereiur  prf- 
scntari.Ad  ha;c  ille  confidentcr :  u  Non  repreheDdii 
«  mc,  inquit,  consciontia  mea  in  omni  vitm  meame 
«  in  aliquo  contra  impcratorcm  doliquisse ;  qoio- 
«  imo  semper  honorcm  ejus  cupivi  et  cupio,  i8<io0 
«  ut  in  dies  cum  Dci  adjutorioaugmentareiurqu&n- 
c(  tum  nostra  intererateiaboravimus.GaBtemmqaod 
«  nos  libentissime  honestali  ojus  deservientes,  ip- 
«  sius  gratiae  minus.  accepti  fuimus,  aliis  profecto 


Patcr,  cstcros  omncs  in  Christo  asqualitcrdiligcns,  D  ^^  peccatis  imputamus.  Verum  hoc  maxime  poBoi 


dcreliquit.  (35)  Cumque  revcrentcr  a  prioribus  no- 
strisadmonereturutparentibusde  his  quaBDoussibi 
donasset  largiretur,  idque  nusquam  a  sacra  aucto- 
ritate  vctitum  esse  suggcssis8ent:«  Parcntos  moos, 
inquit,quos  superstites  reIinquo,iIIi  commendo  cui 
mc  quoque  non  fundos,  non  servos,  non  pccuniam 
ex  haercditate  habentcni  antoccssorcs  nostri  reli- 
quore;quos  utrum  dcgerc  privatosnccne,idemDeus 
ex  Dominus  noster  voIucrit,ipsius  mclius  permitti- 
mus  miscricordiiB.  »  Prajterca  si  quid  severius  di- 
ctante  rationc  in  quoshbet  ab  ipsoincolumijudica- 


« 


« 


« 


(35)  Quaj  scquunturineditoabbreviatoreomnino  omlssa  sunt. 


«  tentia  dignum  me  egisse  ipse  reprehendOy  quod 
«  immunis  ab  omnibus  in  ipsum  infideliier  geetis, 
quasi  reus  coram  omnibus  ad  padescijusBimpro- 
volutus,  et  hujusmodi  humiliatione  Buspicioaem 
talis  culpa^,  quas  Deo  testo  nulla  est,  maltitudini 
«  de  me  ingcssorim,  sicque  nomen  episcopi  nott 
«  falsi  criminis  infeccrim.  Sed  heu  !  pudei  ac  p<B- 
«  nitct ;  succlamantibus  cunctis,  etiam  religiosis 
«  viris,  uti  in  me  graviter  commoto  saiisfacerem, 
«  solus  diutius  reluctari  non  potui,  ei  victus,  fa- 
teor,  turpitcr  cessi.  Unde  quia  invictepersisteado 


VITA. 


7(» 


apuiaii  criminis  suspicionem  non  rcmovi,  A 
et  vehemcnter  doleo.  »  His  dictis,  si  qua 
18  qui  pncscntcs  csscnt  rraires  deliquisset, 
LPi  petiit.  Gontra  assistenLis  cleri  devotio 
)  Deo  pontifici  suo  veniam  potiit,  ipsamquo 
sua  intercrat  ex  se  libcntissimo  non  sinc 
icrymis  impendit,  idemquc  slbi  ab  ipso 
plicitcr  impcndit,  idcmquc  sibi  ab  ipso 
ilicitcr  implorat.Quo  factosolcmniter  cum 
{i  oraiionibus  ad  id  orncii  pcrlincnlibijs 
3  quem  supra  mcmoravimus,  per  sacram 
ionem  in  viam  pacis  et  bcaU-c  quietis  diri- 

UII.  Quod  abbas  OlberLm  ri€  septem  dies 
posl  eum  facerel  exoravU, 

is  deinde  in  sua  rcdeuntibus,  vir  Dei  sic  » 

L  lecto  decubans,  nibil  scse  nisi  dcfcctum 

irens,  expcctatquc  ita  ut  nunquam  in  sa- 

larior,exoptatam  diu  horam  qua  vocantem 

.d  Dominum.  Testatiquo  sunt  prcsbyteri  et 

i  qui  ei  cxcubantes  pro  exspcotatione  glo* 

tus  assistebant,  psalmodiam  ct  orationes 

ibus  incolumis  solebat  horis  a  prasmortuo 

e  palpitantc  lingua  saepi  s  iterari.Nimirum 

dsu  vivcns  et  incolumis  imperitanti  sorviro 

erat  spiritui,  caro  jam  moriens  approbabat. 

'eria,  scilicct  apostolicarum  octavarum  dics 

ftt ;  quinta  deinde  fcriasupcrfuerat :  ctcum 

na  exituSjUt  putabatur,  hora  a  concurren- 

votissime  adeum  scnioribus  exspectareiur, 

)nixe  ut  a  lecto  se  sincret  dcponi,  ui  mo- 

8  solei  fieri  Chri8tianis,efflagitaretur  : «  No-  C 

uit,  hodie  frustra  fatigari,  sed  cras  disces- 

hi  in  Dei  nomine  occurritc.  »  Quam  cjus 

[uotquof  adfucrunt,  audiere ;  sed  et  abbas 

ituaqui  pridie  cum  unxcrat,hoc  pra;nuntiata; 

lortis  indictum  pio  cxeipit  gcmitu  :  «  Si  dis- 

iquit,  Omnipotcntis  miscricordia  non  sinai 

em  dies  super  te  in  hoc  mundo  facore.  » 

»rba  petitionis^  ui   probavit  rci  cxitus,  ad 

iauditorisascendisse  credimus  :nam  statim 

aeterium  beati  Jacobi  regressus,  ubi  ipse 

Bdium  qucm  gerebai  Gcmblacensis  ccQnobii 

,muliorum  Paierexstitit  monachorum  ;  sub- 

totis  ariubus  moiesiia,seniit  opiabilem  sibi 

ntifice,eodemque  unanimo  fratre  dissoluiio- 

rporis  imminere  ;  fastidiens  jam  confragosa  q 

itaB  dispendia,  qus  ulterius  sibi  sine  ianti 

orissolaiio  rcstarent  calcanda ;  Ghrisii  potius 

ita  contdmplatione  cum  illo  cupiens  satiari, 

k^  mionis  ej  us  dulcedinem  nondum  re,  sed  spo 

ui^inter  confercndum  de  noiis  sacroc  Scripiura) 

iisBUspirare  solebai.  Alter  nobiscum  corona 

tnun,  alter  decus  monachorum.  AUer  licet 

iaetaantis  sssculi  procellas  pratico:  vitoQ  acius 

BsiuB  r^endos  suscepit^divina  tamcn  contem- 

oeniBpendieiviialiterexterioribusmortificari: 

vero  ium  professione,  tum  animi  intentione 

iQss«culo,et  duplicem  duorum  ovillum  gregem 


pascebat  Domino,et  benignissima  tian  ecclesiasiica* 
rum  facultatum  quam  consiliorum  largitione  pru« 
denter  dispensata,  oxterioribus  nequaquam  deerai 
solatio.  Ambo  divina  et  humana  sapieniia  imbuti, 
ambo  robutissimsc  in  templo  Dei  columna>.Utcrque 
in  utroquo  Dco  sorvieniium  ordine  rcgin«B  dcxtra 
divinam  sponsi  majcstatem  asianti  auro  vesiem 
tcxero,  ipsamquc  jucundiRsima  varietaium  disiin- 
ciionc  gnari  circumdarc,  idque  studioso  quoad 
viverent  decertantcs  aciitaro.  Sub  taniis  tuta  cu- 
siodibuSfianiisquo  communita  propugnaioribus  in- 
ira  honesiissima  bonarum  artium  quidscebai  oUa, 
ncc  clandeaiina&  latronum  insidias,  nec  apcrto  im«^ 
pugnantium  formidans  incursus.tunc  quidem  felix. 
Lcgia,  sed  nunc  amisda  hac  feiicitato  multa  infeli- 
cior. 

Scxta  igitur  feria  illucescente,  octavo  scilicet 
Idus  Julii,  bcatam  pastor  noster,.  ut  pradixerat^. 
Greatori  rcddidit  animam.  PosLquo  illum  septimo 
die,  sicut  a  Deo  poposcerat,  memorati  atkbaiisanima 
voli  compos  episcopum  est  secutOy  ut;  oon^taiet 
evidenter  hoc  mystico  dierum  numero  ob  squalis 
vitns  meritum  in  unam  aternce  beaiitudinisrequiem 
hos  ianios  patres  a  mundi  hujus  voragine  esso  re- 
ceptoB.Migrant  igituv,  migrani  ad  Dominum  facio- 
rem  suum  fblices  justorum  animo),  multiplicibus 
pietatis  siudiis  cxcrcitaias  :  vivi  uiique  lapides  ad 
coclcstis  Jerusalcm  osdiQcium  colliguntur  et,maliiia 
remaneniium  exigente,  hi  qui  tencro  grcgi  multo 
adhuc  tcmporc  potcrant  prodesse,  hcu !  n^mis  fes- 
tine  subirahuntur. 

G\p.  XXXIV.  Qfiod  hogia  tmio  pastore  orbatur, 

Rclinquii  itaque  ex  matre  filiam  filio  beatam,  ao 
postmodum  eodcm  patre  multo  beaiiorem,miscram 
pasior  bonus  cumpupillis  suis  Legiam.Quo)  eiiamsi 
lapides  posscni  lacrymas  fundore,  irrecuperabile 
ablatiWazonisdamnum  ncquaquam  sufficienierva- 
leret  plangere ;  quippe  cui  post  Deum  hoc  noscitur 
debere  ut  singularis  nominis  praerogativa  inter  ma« 
jores  circumquaque  urbes  sola.  vocareiur  fons  sa- 
pientia).  Quffi  auiem  regio  tam  abstrusa  in  ierris, 
quam,pervo1itantc  fama,Wazonis  Legi®  nomen  non 
pcnetraverii?  Parum  esi  quod  irifida  ie  celsam 
tanto  patro  novit  Gallia.  Te  Alpina  gerens  corpora 
nequaquam  iguorat  Germania.  Experimenium  ac- 
cepcrunt  glorias  tuos  Pannonii,  et  nihilominus 
Hiberi.  Nec  latei  extrcmo  difTusos  orbo  Britannos. 
Aquitanos  cuni  Arvernis,  tantL  reoioriB  aucto- 
ritaie  quam  alte  caput  extuleris.  Tibi  cedunt  pr» 
poniificis  ^  viriuie  ciroumcirca  uri>es  nobiliasimas ; 
scd  neo  olim  Homa  poions  indignum.  duolb 
sc  tua  superari  gloria,  qua  modorno  tempore, 
ex  orihodoxis  neminem  buic  tao  parem  habuit  su- 
perstiiem.  At  nunc  heul  tanio  paatore  viduaia  siaa 
magni  nominis  umbra,  ot  adhuc  prioris  fam®  io- 
nore  mulios  siudii  amatorea  ad  opinatum  disoi-- 
plinse  invitas  gymnasium,  sperantes  se-cum  liberali 
siudio  victus  ei  vesiitus  solatio  gratulio  sustentari 


763 


VASONIS  LEODIENSIS  EPISCOPI  GHAtrm.. 


Ea  enim  spe  patriiB  flnibus  ee  excitos  autumant, 
credentes  illis  referentibus  qui  taiia  pressentes  apud 
noB  experti  forent :  qui  plerumque  littcrarum  exer- 
oitio  non  frustra  expeiito,  cum  solus  Wazo  omnes 
recipere  solilus  essct  ct  omnia  suppeditarc,  <iuod 
fateri  rubor  est  ct  ncgare  ranacia,nul]us  corum  ab 
omnibus  nobis  hujus  loci  indigenlis  suslcnlutur. 
Adeo  pietatis  opera  qu;c  unus  indeficicnler  age- 
bat,  omnes  simul  excrccre,  ctsi  volumus,  non  pos- 
sumus. 

Cap.  XXW.  Aposlrophia  ad  Lvgiam. 
Age  er^^u  huhl,  o  dulcis  Legia,  si  qua  csl  tibi 
#cordi  pietas  in  Dcum  aut  honcstutis  amor  ad  sa;- 
culum,  ardenlissime  quaeso,  saltem  antiquoe  reli* 
gionis  vestigia  amplecti  contendito  ;  quia  otsi  or- 
bata  os  Patribu8,pro  ipsis  tamen  nati  sunt  tibi  Olii, 
quos  omnipotens  Dcus,  licet  adhuc  tcnoros  et  ru- 
des,  exemplo  bonorum  Patrum  ad  sanct®  religionis 
culmen  potens  est  informare.  Tibi  enim,  Domine, 
derelicti  sunt  pauperes,  pupiilis  tu  eris  adjutor.Sed 
est  quod  inter  hffic,  o  dulcis  nutricula,  in  cujus 


A  gremio  ego  inter  versB  pbilosophuB  tironee  o^.^ 
inuiiiis  vernula  coalui,  paucis  es  admonenda  ne 
dona  Domini  tui,  si  qua  tibi  sunt,  mefitiQ  tuis  a^ 
rogare  incipias  ;  sed  potius  temet  ssiimaiione  ia- 
firmitatis  tuae  omnium  Ecclesiarum  pedibus  subs- 
tcrnas,  et  maxime  matris  tuoDsancta  et  venerabilis 
Goloniae  quam  Dominus  post  urbem  Romam,  tum 
inflnito  diversi  generis  sanctorum  numero,  lum 
jucundissime  distincta  sanclos  religionis  coronadi- 
gnatus  est  insignirc.  Hanc  tu  venerare  ceu  douii- 
nam,  ut  tc  non  dedignetur  agnosccre  filiam  ;  qua- 
tenus  te  pro  humilitate,  illam  pro  charitatis  remu- 
neratione  lethcrcus  ille  claviger  prswus  ambarum 
dux  etpatronus,  cum  utrarumque  ovibus  adgaudia 
Domini  sui  intromittat,  et  advidendum  Deum  deo- 

H  rum  in  Sion,  in  coolestis  Jerusalem  sedibus  compo- 
nat,  proistante  ipso  Oeo  fivo  et  vero,qui  unus  ia 
trinitate  et  trinus  in  unitate,  solus  habet  immorta- 
litatem,  et  luccm  habitat  inaccessibilem.  Cui  reg^ 
Sfficulorum  immortali,  invisibili,  soli  Oeo  honor- 
laus  et  gloria  in  s(ecula  sseculorum.  Amen. 


VASONIS  EPISTOLyE 


EPISTOLA  PRIMA. 

AD  JOANNEM  PRjEPOSITUM  LEODIENSEM. 

Uanc  habes  supra,  cap,  3  Vitx. 
EPISTOLA  IL 

AD  HENRIGUM  I    FRANGORUM  REOEM. 

Exstat  ejusdem  Vitse  cap,23. 


EPISTOLA  IIL 

AD  R06ERIUM  II  GATALAUNENSEM  EPISCOPCM. 

Est  caput  25  integrum, 
EPISTOLA  Vf, 

AD  HENRIGCM  IMPERATOREM,  GOGHOMENTO  NIGROM. 

Fragmentum. 
Interseritur  capiU  27. 


CHARTA  VASONIS 

PRO  LEODIENSI  ECCLESIA  COLLEGIATA  S.  BARTHOLOMi£I 

(Aimo  1016.) 
Addit  decem  prashendas  ad  numerum  viginti  canonicorum,  eisque  assignat  amplos  reddittu. 

[Martene  Ampliss,  Collect,,  tom.  1,  pag.  411.] 


0D0RANNU8.  —  NOTITIA  HISTORICA. 


766 


lam  vel  eccclesiam  hospitiis  vel  exactionibus 
leret  gravare.  Ocdi  ctiam  ibi  quidquid  habe- 
ud  Herlans  et  Tavcrs,  apud  Haimetines,  et 
im  de  Marcha,  ct  quidquid  tenebam  apud 
18-curtem  et  apud  Formale  ct  Rotelcirs,  ad 
idam  proibendam  x  clericorum,  quos  acifjunxi 
enim  XX  canonicorum,  quos  ibi  invcni.  Ilu- 
leetes  sunt  Lanzo  prxpositus  dc  S.Lambcrto, 
118  archidiaconus,  Goisbertus^  Joannes  praB- 
iiy  Rotgerus,  Asculphus,  Thcodericus,  Bavo, 
I.  De  clericis  S.  Bartholomcci,  Erpo  prffipo- 


\  situs,  Ailulfus  decanus,  Bernardus,  Gozcchinus, 
cum  aliis  pluribus.  Dc  liberis  hominibus  comes 
Gozelo  qui  et  advocatus,  comcs  A.  de  Namurco, 
comites  de  Los  Emmo  et  Otto.  De  familia  ecclesis 
Mainerus,  WarnoDus,  Fa8tradu8,AdeIinus,Lamber- 
tus,  Wolbertus,  Godcfridus. 

AcLum  cst  hoc  anno  incarnationis  Dominic®  1046, 
indict.  xiv,  rcguantc  Ilenrico  imperatore,  Goze- 
lone  ducc,  me  Wazono  pontiflco,  advocato  loci  Goze- 
lino^  Erpone  prseposito,  Ailulfo  decano. 


AKMO  DOlflNI  MXLYIII 


ODORAINIMJ8 


MONACUUS  S.  PETRI  VIVI 


NOTITIA  HISTORICA  L\  ODORANINUM 

[Hist,  litL  de  la  France,  VII,  356.) 


raone,  que  Baronius  (an,  986,  p.  856)  fait 
dte  986,  ne  naquit  que  Tann^e   pr6c6dentc 

Chr.  p.  636,  638,  639).  11  ctait  encorc  jeune 
'il  embrassa  la  profession  monastique&Saint- 
le  Vif,  &  Sens.  11  y  trouva  tous  les  secours 
aires  pour  une  bonnc  ^ducation.L'archevSque 
i,  ayant  rotabli  cc  monast6re  quelqucs  annees 
8a  mort,  qui  arriva  en  909,  y  avait  mis  pour 
lainard,  personnage  d*un  grand  m6rite.Celui- 
ailla  avcc  succ^s  k  y  faire  revivre  une  exacte 
ine,  y  forma  une  bibliotheque,  y  renouvela 
mes  ^tutles,  et  prit  lui-mSmc  soin  A*y  ensei- 
B8  lettres. 

t  80U8  cet  habilc  mattre  qu*OdoranneIes6tu- 
I  la  compagnie  d*autres  disciples  de  grande 
nce,  dont  le  plus  connu  6tait  Thierri,  neveu 
ib^  Rainard,  et  depuis  6v6que  d'0rI6ans  (Ro- 
Aimss.  Chron,  p.  74 ;  Spic,  4.  II,  p.  740). 
one,  k  la  favcur  de  la  p^netralion  de  son  esprit 
lon  application  au  travail,  y  fit  tous  les  pro- 
[ue  8on  siecle  pouvait  permettre.  11  acquit 
la  connaissance  des  beaux-urts,  surtout  de 
rerieetdes  mecaniques.Tout  cela  concourut 
iire  un  homme  celebre  et  utile  &  son  mona- 
auquel  il  piocura  de  grands  avantages.  11  y 

Ghrist  attache  h  la  croix,  et  un  puits,  qui 
eni  pour  des  ouvrages  dignes  d'^tre  connus  de 
t^il6  (Odok.  Chr.   ad,  an.  1031  ;  Rub.  Ant. 

e 8orte  d'objets  ne  faisait  que  la  moindre  oc- 
on  d'Odoranne.  Saprincipule  application  etait 
5  dcs  grandcs  v(irites  de  la  religion  (Mab.  An.l. 


B  Lv,  n.  4).  II  ^prouva  n^anmoins  ce  qui  arrive  quel- 
quefois  k  des  solitaires  qui  aiment  la  retraite  et 
mdnent  une  vie  serieuse  et  saintement  occup^e,  en 
la  compagnie  de  personncs  d*un  genie  tout  oppos6. 
Odoranne  trouva  des  faux  fr^res  de  ce  caractdre  k 
SainlrPierre  le  Vif.  Saconduite  leur  devint  odieuse, 
parce  qu'elle  etait  une  censure  vivante  de  la  leur. 
En  cons^quence  il  fut  hai,  injuri6,  calomui6,  trait6 
d*h6retique  anthropomorphite  (Odor.  Chr.  ib.).  On 
poussa  les  choses  jusqu*au  poin.t  que,  malgr^  ses 
justes  d^fenses,  il  seviten  danger  de  perdre  la  vie. 
II  ne  r6vita  qu^en  c6dant  k  la  violence,  et  prit  le 
parti  de  se  retircr  k  Saint-Denis  pres  de  Paris.Ceci 
se  passait  en  4022  et  4023:et  quelque  temps  apr6s 
il  retourna  &  son  premier  mpnast^re,  oti  il  fut  re^u 

p  avet  de  grands  honneurs. 

Son  habilet^  dans  les  beaux-arts  etait  si  connue, 
qu*en  1028  le  roi  Robert  et  la  reine  Gonslance, 
voulant  ex6cuter  le  dessein  d*une  ch&sse,  que  la 
reine  avait  fait  vocu,  d^s  1016,  de  donnerpour  enfer- 
mer  les  reliques  de  saiut  Savinien,  choisirent  Odo- 
ranne  pour  celte  pieuse  ex6cution  (Mab.  ib.  i. 
Lvi,  n.  44).  lls  le  firent  venirii  Dreux  oii  se  trouvait 
alors  la  cour,  et  lui  donn^rent  leurs  ordres  pour 
recovoir  Tor,  Targent  et  les  pierres  pr^cieuses  ne- 
ccssaires  k  cet  efret.  Odoranne  s'acquitta  si  parfai- 
tement  de  la  commission  au  gr6  du  roi,  quo  ce 
prince  le  chargea  du  soin  d*une  autre  ch&sse  pour 
saint  Potentien  (Odor.  Chr.  iO.),  ct  lui  fit  donner 
le  poids  d^argcnt  convenable  pour  rexecuter.  On 
ignu!  e  les  autres  ^vcnemenls  de  la  vie  de  cet  illuslre 

D  moine.  Seulement  on  sait  {Chrcm.  init.)  qu'il  vivait 


•^ei 


ODORANNI  MOMACHI  S.  PETRI  VIVI  SBNON. 


TM 


encorc  en  1045,  ei  qu^alors  il  n*^tait  que  dans  la  A^vations  pr^liminaires^  oiDi  il  doiuui  deB  raieeiMC  fort 


soixanti^me  ann^  de  son  Age. 

Suivani  ce  qu'Odorannc  nous  apprend  lui-m^me 
(ibidj.)  de  ses  ^crits  en  g^n6ral,  il  paratt  qu*il  y  cn 
avait  un  recueil,  qui  en  contenait  un  cer<tain  nom- 
bre.  On  n^a  ccpendant  connaissancc  que  de  ceux  qui 
suivenL 

i^  H  a  laiss^  dcsafaQon  unc  Chronique,quicom- 
mence  en  675  ct  fmit  cn  1032.  Mais,  outre  que 
Tauteury  passe  sous  silence  quantil6  d^ann^es^sans 
ymarqucr  aucun  6v^nemcnt^  ilest  fort  succinctsur 
celles-l&  m^me  oh  il  en  rapporte.  II  n'y  a  presque 
que  iea  anncoii  l>')0^.i03i  ei  1032,  sur  lesquelles  il 
s*explique  avcc  une  juste  ^tendue.  Ge  qu'il  dit  sur 
cette  p6nulti6me   annee,  touchant  rexdcuiioa  du 


plausibles  pour  montrer  qti'eUe  a^MkrUeui  ^  Odo- 
ranne.  La  maniere  dont  ranteu?  y  porle  de  Tar- 
cbcv^que  Leoteric»  cst  une  preove  qa'ii  r^rivit 
avant  1032,  qui  est  Tannee  de  ia  moFi  dece  prelat. 
Cest  sur  cela  que  nous  avons  8vane^qu'on  en  avait 
d6iach6  la  pariie  qui  ee  lit  dans  la  Chvoni^^ue  du 
m6me6crivain,  plut6tqu'on  ne  raupaii  iranaportee 
dela  Chronique  dans  rBistoire.OdoraiiiieconHieiiee 
ce  scoond  6crit  en  remoniaatjusqu-^k  repiscopaide 
rarchev^quo  Wcnilon  au  ix*  sitele^  et  y  a  fait 
entrer  tout  ce  qu^il  savait  de  la  d6couverte  ct  des 
diff^^pe&iee  iraBeiaitoiia  &es  S&.  martyrv  Ssrhiien  et 
Potentien,  avec  la  relation  des   miracles   qui  les 


avaicnt  accompagn^es  et  suivics.  II  le  fiDit  par  le 
dessein  de  la  ch&sse  vou6e  par  la  reine  Gonsiance,  n  transport  dcs  reliques  de  S.  Savinien,  de  la  chAsse 
dont  il  a  ^te  parI6,  cst  r6p^t6  do  rhiBiMce  de  k      deplombo&^ellea^taientauparavani,  d 


dans  celle  que 
la  reino  Ciflita&ee  avait  fait  faire  sous  la  direction 
d*Odoranne  m6me.  Ce  qui  rend  cet  6crit  plus  inte- 
re8sai>t;  sont  diverstraits  qui  s'ylisent  sur  rhisioire 
des  archev6ques  de  Sens  et  des  abb6s  de  Saint- 
Pierre  le  Vif. 

3«.  Les  oaiomnies  dont  Odcrranne  se  vit  chai^ 
rengag^rent  k  6crire  une  Jettre  apolog^tique  ponr 
B'en  justifler^  Dom  Mabillon  en  a  publi^  le  commen- 
cement  sur  un  manuscrit  de  la  cathedrale  d*Orl^ns, 
oil  la  suite  manque  (An.  l.  lv,  n.  4).  Blle  ost  adres- 
86e  aa  scolastique  de  la  m6me  ^^lise^it  A^roi  abbe 
de  Saint-Avite,.  ei  k  Hugues,  archidiaere  de  r^isa 
de  Sens. 

4*.  Odoranne,  dans  eetie  leiire^fait  mentton  d*iui 


translaiion  de  saint  Savinicn,  qui  iious  piirtti  afoir 
pr6c6d6  la  fln  de  la  Chroniquo.  Ge  morceau,  qui 
remplit  plus  de  deux  pages  in  folio^  fidrme  le  cha*- 
pitre  26  et  les  deux  suivants  de  cette  histoire,  etla 
finit.C^est  aussi  presque  par  \k  quo  flnit  la  Chroni- 
que.  11  n*y  a  plus  qiie  qfiatre  vera,  Qtt  rauteur  de- 
mandeliDieu  mis^rfcbrde  pourre  roi  Robert,  dbnt 
il  a  marqu^  la  mort  auparavant,  ct  o^  II  se  recom«- 
mande  lui-m^me  k  saint  Plerre  et&saint  Savinicn. 
Puis  vlent  ce  qu*il  dit  sur  Tann^e  1032,  oh  il  nous 
apprend.  qu*il  avait  enrichi  d*or  et  d'argent  le  haut 
db  la  cb&)»se,de  saint Banucien  et  de  sainie  B6atc,  sa 
soBur. 

Biironius  et  le  P.  Le  Cointe  (Bar.  an,  875,p.512, 
513';  CoiNT.  an.  704,  n.  8-14}  montrent  asscz  bien  C  autre  ^crit  qu'il  avait  6t^  oblig^  de  pnMier  aurto 
que  fa  ctironologie  d'Odbranne  n'est  rien  moins 
q^u*exacte,  et  qu*il  a  confbndu  quelques  faits  en  les 
rapportant :  ddfauis  que  Clarius,  autre  moine  de 
Saint-Pierre  le  Vif^  acopi^s  pour  la  plupart,surlea 
temps  oi\  il  a  suivi  Odoranne  son  coniHre.  Robert, 
moihe  de  Saint-Marieo  d*A.uxerre,  avertii.  qu'il  a 
aossi  puis^  diaus  notre  chroniqueur  {fihron.  p. 
74,2). 

PiUiou  avaii  d^&  publi^  qnelque  chose  de  T^crit 
d^Odbranne,  lorsqpe-dii  Gheane  Ta  donn^  plusentler, 
snr  un  manuscrit  d*A1exandrePetau.L*on  ne  sauraii 
direpr6cis6ment  pourquoi  cetteGhroniquencpousse 
pas  lllistbire  au  deli  de  1032.  II  est  n^nmoins 
certaih,  oomme  on  le  lit  li  la  i^ie,  que  son  autour  a 
v6cu  au  moins  jusqp^en  1045. 

2^*.  Donr  Mabillon  {Act.  t.  VIII,  p.  254r266)  a  fait  ~  domMabillona*apasj,ug^&propo8d*ea  faivaa 
imprimer  rhisloire  de  la  translation  de  S.Savinien,      usage  dans  Tliistoire  de  la  fondaiion  d«-  ce' 
dont  on  a  dlt  un  mot,.  et  Ta  accompagn6e  d'obser-     siire  (Mab.  ib.  L  u^  n.  29). 

(i)  Hm-  opuAoulat  ab  «mineiitissimo 
mus.  EoiT.  Patjioil. 


mdme  si^ei,  et  qu'il  avait  iniituld  Plaiaie,  ott 
misscment,  in  lamentationc  mea. 

8i  le  titre  du  maiuiscrii  1625  de  la  bibliaih^uc 
du  Yatican,  entre  cewi  de  la  reine  de  8uMe»  e«l 
aussi  r6el  que  sp^cieux,  on  y  trouveraii  obb-  demL 
lettres  d*Odoranae  (MoNTF.  Bib.,  bik.  p.  5i>  2)< Aaa 
moins  lcjgannonce-i-ilaveosaGhronique  et«d'aBtBiM 
opuscules  (1). 

5p.  Le  recueil.  manu4crii  i67  de  la  biUioUi^^«3i 
de  Saini  Geravain  i^Parisnous  pr6aenie^ua  aaim  6^^^ 
du  moine  Odoranne,  touobant' rorigine^  de 
de  Saini-Pierre  le  Vif^  qu.'ii  rapporie  k  1« 
Thi6odechilde,  ou  Theud^childe,  fille  de  Thienn 
d^Austrasie,  qui  6pousa  un  rol  eiratiger« 
D  paratt  que  cet  6cnt  eat  fort  peu  da  Gbose,  piuBC^^ 


Maio  noper>  edita>  poet  Odevaniii  Ghreoteofi'  reoia^ 


CHROXICON. 


170 


ODORANNI 

MONAGHI  SANCTj  PETRI  VIVI  SENONENSIS 

CHRONfCON 

M^  illejam  sexagenarius  cum  aliis  opuseulis  suis  in  uHum  corfius  callegii^ann6  lOlfi* 

(Apud  DuchesB.  ScripL  Her,  Franc.  tom.  II^  pag.  635.) 


b  IncarDatioDe  Domini  675  obiit  saDCtus  ^     Addo  840  obiit  Hludovicus  Pius  imperator. 


HKmensis  archiepiscopus.  Hic  privilegium 

niiacum  proviDcialibusepiscopis  moaachis 

tri  fbcit  synodaliter  temporibus  Chlotarii 

laltechiid»  matris  e|us. 

68  PippiDus  Auster  olajor  domus  regisB 

nm  FraDCorum  susccpit.HuJustemporibus 

iTiilfhannus  Seuonum  archipraesul  Fresiam 

3  ccepit. 

12  obiit  Pippinus  senlor ;  et  flUus  ejus, 

ar  Garolus  Martcllus,  priocipatum  usur- 


^21  obiit  Beda  presbyter,  historiographus 

n. 

r41  migravit  ad  Dominum  S.  VuIfrannuBy 

ua  princeps    obiit ;  quo   mortuo   Carlo- 


Anno  841  actum  cst  bellum  inter  Carolum  rogem» 
qui  dicitur  Calvus»  et  Lotharium»  et  Ludoricum 
et  Pippiuum  apud  Fontanetum. 

Anno  847  translata  sunt  sanctorum  mar^rum 
corpora,  Savioiani,  J^otentiani»  Altini»  atque  £o- 
daldi,in  basilica  S.Petria  Wenilone  archiepiacope^ 
VIII  Kal.  Septemb. 

Anno  865  obiit  Wenilo  archiepiscoptts  Senoimm, 
qui  Ludovieum  Iratrem  Garoli  uaxit  in  r^em  in 
Burgundia.  Huic  sucoeasit  Egil  abba. 

Anno  870  obiit  domnus  Egil  archiepiscopufl,  qui 
privilegium  sancto  Petro  Tecit  de  altare  AIsoaui 
viiiffi.  Hio  Lothario  juniore  concodente»  et  Titjo- 
ctensium  episcopo  jiibente,  ex  ipsios  diGBceaii  et 

^  ^ j,«    ,  ^_   monasterio  quod  dicitur  Promia,  assumptua»  a  Ga- 

et  Pippinus  fllii  ejus  principatum  susci-  ^  rolo  rege  in  monasterio  Flaviniensi  abba  eat  con- 

stitus.  Postea  SenonuoS  archiepiscopus  ob  mii  meri- 
ta  factus,  quiescit  in  monasterioS.  Petri.  Quo  mor- 
tuo»  Ansegisns  venerabilis  episcopaium  suscepit. 
Hic  Carolum  Calvum  unxit  in  regem. 

Anno  874  Carolus  imperator  lertiusy  qui  diciiur 
Calvus,  lilius  Uiudovici  Pii,  cum  secunda  profeciio- 
ne  Romam  peteret»  m  Kal.  Octob.,  in  ipao  itinere 
obiit,  et  Hludovicus  iilius  ejus  regnum  sUBcefnt.Hu- 
Jus  Garoli  temporibus  facta  sunt  Capitulain  Ponti- 
gone  a  Leone  apocrisiario. 

Sancta  synodns,  que  in  nomine  Doauni,  voca- 

tiono  domni  Joannis  ter  beatissimi  universaJis  pap», 

etjussione  domini  Garoli  perpetui  Augusti  oongre- 

gata  est  in  loco  qui  vocatur  Pontigonis»  aano  incar- 

C  nationis  Domlnic»  876,  indictione  ix,  regni  pFsfiftti 


750  I^pinus  statura  pusillus  electus  est 
1,  et  Ghildericus,  qui  de  stirpe  regis  Chlo- 
tmanserat,  tonsoratus.  Hic  deflcit  regnum 
si.  His  temporibus  migravit  ad  Dominum 
mus  Ebbo  Senonum  archiepiscopus,  et  se- 
st  in  monasterio  sancti  Petri  apostoli,  ubi 
prssontem  diem  gloriosis  miraculis  fulget. 
764  Pippinus  rex  moritur,  et  fUii  ejus 
qui  dicitur  imperator  Magnus,  et  Garlo- 
f  diguntur  in  regno. 
767  Garlomannus  obiit.  ' 

804  obiit  AIcuIdus  philosophus,  abbas  san- 
ini.  Alcuinus  et  Garolus  disputaverunt  de 
ihia,  qui  liber  exstat. 


814  obiit  Garolus  impcrator  Magnus ;  et 
us  fiiius  ejus,  qui  Pius  dicitur,  regnum 
am  et  imperium  Romanorum  suscepit. 

828  obiit  Hieremi^  Senonum  archiepi- 
Hic  prncepta  imperialia  sanctae  matris  Ec- 
tenonnm  et  monasteriis  et  cellis  ad  se  per- 
as  obtiDuity  ad  muDimen  et  defensionem 
mines  Jndiciarias  potestates. 

833  Hiudovicus  Pius  regnum  amisit,  et 
B8  filius  ejus  usurpavit,  eodemque  anno 
icHS  recepit. 


invictissimi  impcratoris  xxxvii»  imperii  aniem  pri- 
mo,  xiii  Kal.  August.,  hsc  capitula  qoe  subtus 
auDCxa  sunt  instituit  : 

Cap.  L  Obeunte  Hludovico,  qui  Romani  imperii 
Jura  regebat,  domnus  Joannee  ter  beatissimus  papa 
per  Jadericum  Velitemenaem,  FonLonim  Portuen- 
sem,  Joannem  Arelatinum,  necnon  per  Aasegisum 
Senonensem^  venerabiles  epi80opos,domiiamCaro- 
lum  tunc  regem  ad  limina  8S.  apostolorum  invita- 
vit,  eumque  Ecolesio  ipsius  defensorsm  auctorem* 
que  elegiti  imperialique  diademate  coronavit^eum* 


771 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


772 


<;ii."  urre  cnnctis  solum  apecialilcr  oligens,  qui  Ro-  A 
innni  imperii  sceplra  teneret.  Ciijus  sacris  institu- 
t'onibus  pro  debito  parentes,  quod  ipse  confirmavit, 
pari  consensu  omncs  confirmavimus. 

Gap.  II.  Sicut  domnus  Joannes  papa  sanxit,  com- 
monente  et  consentiente,  ac  condecernente  domno 
ac  gloriosissimo  Carolo  imperatore  semper  Augu- 
sto,  Ansegisum  venerabilem  episcopum  Senonum 
suam  vicem  tenere,etprimatumei  Galliffi  et  Germa- 
nie  contBlit,  in  evocanda  synodo,  et  deftiiiendo  ca- 
nonice.si  quaBlibetinsurrexerintnecessaria,et  utgra- 
viora  quaelibetad  ipsius  notitiam  roferat ;  et  nos  una- 
nimiter  omni  devotione  Iaudamus,et  ut  ita  ipse  pri- 
matum  teneai  Oal  1  i(c  ct  Germaniaj  decernimus,et  san- 
cimus,  cunctiqnc  successoros  ejus  in  propria  urbo. 

Anno  878  Joannes  papa   Romanus    ad   Gallias  ^. 
veniens,    primo  Arelatum  navigio   advectus,   per 
Lugdunum,aliasque  civitates  usqueadTrccassinen- 
sem  urbcm  accessit,  ibique  cum   Hludovico   fllio 
Caroli  collocutus  ad  Ilaliara  repedavit. 

Anno  879  obiit  Ludovicus  rox  Burgundionum, 
frater  Caroli. 

Anno  883  obiit  Ansegisus  venerabilis  Senonum 
archiepiscopus,  et  sepultus  cst  in  monasterio  S.  Po- 
Iri.  Hic  corpora  SS.  prossulum  et  confessorum 
Leonis,  Ursicini,  Ambrosii,  atque  Agricii  in  mona- 
sterio  S.  Petri  transtulit,  et  ab  urbe  Roma  caput 
8.  Gregorii  doctoris  plumbo  inclusum,  cum  brachio 
S.  Leonis  doctoris  deferens,  in  codem  monasterio 
conscrvandum  reposuit.  Ilnjus  temporibus  corpora 
8S.  martyrum  Sanctiani  atque  Aocustini  de  villa 
quas  dicitur  Sancceias  a  fratribus  jam  dicti  loci,  et  C 
presbytero  ejusdem  nomine  Kodaldo  translata  sunt 
in  eodem  monasterio  viii  l(a1.  Jul.  Praotcroa  do- 
mnus  Ansegisus,  postquam  primatum  totius  Gallias 
obtinuit,  et  superna  moderationc  sccundus  papa  ap- 
pellari  meniit,  Judajos  certa  de  causa,  et  monialos 
ab  urbe  Senonica  expulit,  et  ne  ulterius  in  ea  ha- 
bitaculummanendihabcrentsubanathcmatisjugulo 
interdixit. 

Anno  886  obiit  HIudovicus,niius  Caroli  III  impc- 
ratorie.  Hoc  anno,  ii  Kal.  Decembr.,  ascendcrunt 
Normanni  a  Parisius  Scnonis.  Kt  sequenti  mense 
Maio  redierunt  in  Franciain,  jam  defuncto  Ewrardo 
archiepiscopo,  et  ordinato  Waltcrio  in  loco  ejus. 
Qui  codem  anno  unxit  Odonem  in  regem.  Ilic  privi- 
legium  monachis  S.  Petri  fecit  de  abbatis  electione.  n 

Anno  896  Richardus  princeps  Burgundiae  recepit 
Senonas  [a/.,  Sennis]  contra  Walterium  archiepisco- 
pum  et  Warnerium  comitem. 

Anno  898  obiit  Odo  rex,  et  Carolus  Simplex  re- 
gnum  accepit. 

Anno  922  Robertus  princeps  unctus  est  in  regem, 
et  eo  anno  xvii  Kal.  Jul.  factum  est  bellum  inter 
Carolum  et  Robcrtum,  ubi  interfectus  est  Robertus. 
Carolo  vero  a  caede  belli  victore  revertente,  occurrit 
illi  Heribertu8,inndelium  nequissimus,otsub  flctae 
pacis  simulatione  in  castro  quod  Parrona  dicitur, 
ut  hospitandi  gratia  diverteret,compuIit,  et  sic  oum 


(lolo  caplnm  rolinnit.  Illic  positus  Carolus,  anno 
923  llodulphum  nobiiem  filium  Richardi  principis 
Burgundionum,  una  cum  consilio  Hugonis  Magni 
Francorum  ducis,  et  procerum  Francorum,  in  re- 
gnum  sublimavit.  Quo  mortuo  anno  935  accersiens 
una  cum  Francis  Hugo  dux  Hludovicum  filium  jam 
dicti  Caro]i,datissacramentis  Otgivae  matri  ejus,in 
rogno  constituit. 

Anno  954  obiit  Hludovicus  rex,  et  Lotharius  filius 
ejua  regnum  suscepit. 

Anno  966  obiit  Hugo  dux  Magnus,  et  Qlius  cjus- 
Hugo  ducatum  suscepH.  Et  Gislebertus  comes  Bur — 
gundionum  obiit,ethonorem  eja^CQin  filia  nomin^ 
Leudogardey  ex  qua  postea  a  Hadulpho  Di^ioiienft^ 
pipiens  factus  est,  OLho  frater  Hugonis  ducis  r»^ 
cepit.  Aliam  vero  filiam  nomine  Werram  duxit  i^ 
matrimonium  Robertus  comes  Trccasinorum.Mor-. 
tuo  vero  Othone,  Ainricus  fratcr  ejus  ducatum  su»- 
cepit  Burgundjas. 

Anno  986  obiit  Lotharius  rex,  commisso  filio  suo 
Hludovico  juvcne  Hugoni  duci,  una  cum  regno. 

Anno  987  obiit  Hludovicus  rex  juvenis,  qui  nihil 
fecit,  donato  regno  Hugoni  duci,  qui  eodem  anoo 
rex  factns  est  a  Francis.  Et  eodom  anno  Robertos 
fllius  ejus  regum  piissimus  rex  ordinatus  esL  Hic 
deficit  regnum  Caroli  Magni. 

Anno  998  obiit  Hugo  rex,  filio  suo  Roberto  re- 
gnante. 

Anno  999  obiit  Sewinus  archicpiscopus,  qul  jactu- 
ram  monastorii  sancti  Petri,  quam  Anastasius  ar- 
chiepiscopus  antecessor  ejus  relevare  coepcrat,  in 
pristinnm  restituit  statum:  ibiquc  sub  districtione 
rcgulari  ordinavit  abbatem  Rainardum,cujusetiam 
corpus  in  eodcm  monasterio  est  sepultum.  Hic  ab 
urbe  Roma  pcr  manum  Joannis  papae  archiepisco- 
pale  pallinm^  quo  antecessores  cyus  infulati  suat^et 
primatum  Gallix  suscepit.  Hic  etiam  monasterium 
sancti  Petri  Milidunensi^ab  imo  relevavit»  et  mona- 
chos  in  illo  mittens,  abbatem  Walterium  eispnefc- 
cit.  Hic  matrem  ecclesiam  S.  Stephani,  quie  igne 
crcmata  fuerat,  ab  epistiliis  erigens,  et  ex  integro 
perficiens,  signis  et  ornamentis  ecclesiasticis  deco* 
ravit,  et  adjunctis  sibi  Milone  episcopo  Trccassen- 
sium  etEribcrto  Antissiodorensium,RocIenoquoqtte 
Nivernensium,cummaximohonorededicavit.Eadem 
quoquedic  ad  stipendia  clericorum  ibidemDeo  fa- 
mulantium  tria  altaria  sub  privilegii  testamonto  de- 
legavit.  Deinde  brachium  sancti  Leonis  papae  cum 
digitis  sancti  Ebonis  ab  abbate  Rainardo  et  a  fra- 
tribus  monastcrii  S.  Potri  multa  prece  obtinens, 
auro  et  gcmmis  ornavit,  et  eidem  cas«  Dei  contuHt. 
Pro  quibus  mutua  vicissitudine  etpro  reme^o  ani- 
mx  su»,  de  altario  S.  Saviniani,  quod  zxx  passus 
a  crypta  monastcrii  abest,  et  de  altario  S.  Sanctiani, 
quod  est  in  villa  Sancoias,  et  de  altario  8.  Petri» 
quod  est  in  villa  quse  Alsonus  vocatur,  et  de  altario 
S.  Lupi,  quod  est  in  viila  quae  Naudus  dicitur^per- 
petuaprivilegiaunacum  consensu  et  volimtatepapc 
Romani  et  coepiscoporum  suornmi  sancto  Petro 


773 


CHRONICON. 


774 


ejnsque  iponachis   focit.   Dccrevit    ollam  i«t  abha  A  respondil  pro  omnilnis:  «F.st,  «lomina,  in  monasto- 


ejusdem  monastcrii  in  conventu  abbatum  vel  clcri- 
oorum  post  cpiscopum  primus  scdeat,  et  intcr  csc- 
teros  ejusdem  episcopatus  abbates  primatum  teneat; 
ipseautemtalemsecxhibeat,utdignussittalihonore. 
Tabulam  quoque  ex  auro  et  argento  antc  altare 
sancti  Stephani  conslruxit,  de  qua  posmodum  anle 
monasteriuxn  facta  cst  turris. 

Anno  4002  obiit  Ainricus,  dux  Burgundia?. 

Anno  1003  obsedit  Robertus  rex  Antissiodorum, 
et  vastavit  Burgundiam. 

Anno  1015  reccpit  Robertus  rex  civitatem  Seno- 
num,  et  Rainardus  abba  monasterii  S.  Petri  obiit. 
Hie  monasterium  S.  Petriab  imo  renovavit,  et  clau- 
stra  monastcrii  cum  domibus  ad  se  pertincntibus  ex 
ioto  resdificavit.  Tabulam  etiam  aurcam  et  argen- 


rio  S.  Pctri  Suviiiiunus,  piiiuus  Sciionum  archi- 
episcopus,  qui  per  martyrii  triumphum  una  cum 
sociis  pervenit  ad  CGclestis  regni  bravium.  8i  hujus 
martyris  dcvote  adieris  pro^sentiam,  id  quod  promi- 
sit,  absque  dilatione  noveris  te  consecuturam.  »  At 
illa  de  tanti  viri  consilio  gaudens  efTeeta,  citissime 
una  cum  filio  expetiit  sancti  Petri  limina,  et  diutis- 
sime  lacrymas  fundens  ante  corpus  beati  martyris; 
totisque  viribus  se  committens  ejus  fidei,  gaudens 
remeavit  ad  propria  de  visHatione  tanti  patroni 
confortata.  Nondum  transierat  dics  tertia,  cum  su- 
bito  adest  intempesta  nocte  legatus  regis  ante  ja  • 
nuam",  nuntiansin  proximo  adfuturam  eyuspraesen- 
tiam.  Qui  Deo  duccnte  propriis  sedibus  restitutus, 
utverissima  approbareturpromissio  martyris,  dein- 


team  ante  altare  construxit,  crucem  auream  cum  ^  cepspropriamconjugemmagisquameatenusdilcxit, 


gemmis  fabricavit,  signis,  codicibus,  palliis,  sacris 
vasis,ei  reliquis  omamentis  ccclesiasticis  idcm  mo- 
nasterium  ditavil.  Insuperet  regulari  tramite  mona- 
chos  instruens,  libcralibus  disciplinis  edocuit. 

Anno  1023  Odorannus  monachus,  postquam  cru- 
cifixum  et  puteum  (2)  monasterii  fccit,  peccatis  suis 
promerentibas  insidias  a  falsis  fratribus  perpessus, 
Deo  propitio  vix  mortem  evasit.  Qui  apud  S.  Diony- 
siuro  aliquantisper  commoratus,  cum  maximo  ho- 
nore  propriis  sedibus  cst  redditus. 

Anno  1031  obiit  Rotbertus  rex  pius,  qui  fuit  erga 
sanctos  Dei  supplcx,  benevolus  et  devotus,  et  totius 
religionis  amator  ogregius.  llic  peructisdiversis  re- 
staurationibus  ecclesiaruni,necnon  ornamentis  san- 


et  sub  ejusnutuomnia  jura  regHlia,  et  quaecunque 
possidere  videbatur,  manere  disposuit.  Sed  illa  mi- 
nimeoblita  promissionis  sancti,  satagere  coepitqua- 
liter  cxornaretur  corpusejus  gemnis  et  auro,  quod 
diu  inclusum  plumboabantiquisPatribus  abscondi- 
tum  fucrat  sub  arvo.  Et  regi  suggcrens  sua  vota, 
Deo  auxiliante,  ad  ea  implendaparatum  illum  inve- 
nit  per  omnia.  Qui  accersiensOdorannum  ejusdem 
loci  monachura,  qui  ad  hocopus  perficiendum  vide- 
batur  idoneus,  commisit  unacum  regina  ejus  fidei 
tantffi  pietatis  opus.  Dcderunt  igitur  Senonis  in  pri- 
mis  per  manum  Waldrici  proipositi  argcnti  meri 
libraaiv.  DeindeSenoni^permanum  Willelmi  cubi- 
cularii  argenti  meri  solidos  lv.  Postea  miserunt  per 


^oram  corporum,  sanctum  corpus  sancti  Saviniani  C  manum  Odonis  paratgii  argenti  meri  solidos  xxxxii. 


auro  et  gemmis  argontoquc  ornavit.  Quod  qualiter 
iu:tum  sit,  paucis  est  disserendum  : 

Factum  est,  dum  quodam  tempore  Rotbertus  rcx 

Homam  peteret,  ut  Constantia  regina  una  cum  Hu- 

gonc  filio  parvulo  Tillo  rcmancrot.  Quod  ut  Bcrta 

^e^na,  dudum  causa  consanguinitatis  arcgcrcpu- 

^iata,  comperit,  prosecuta  est  eum,  sperans  so,  fa- 

^CDiibus  ad  hoc  quibusdaai  aulicis,  decreto  aposto- 

'*co  restiiuturam  toro  regio.  Undc  Constantia  rogina, 

^■iriensse  amoveri  a  regio  latcre,  inenarrabili  deti- 

"^^baiur  mojrore.  Quae  dum  nocte  quadam  ob  hoc 

'^^Uiiis  cogitationum  tumultibus  pulsataobdormiret, 

•■pparuit  ei  pcr  visum  inenarrabili  claritate  circum- 

*%tus  vir  quidam  angclicis  decoratus  canis,  in  sa- 


Miseruot  etiama  Parisiisper  manum  Odoranni  mo- 
nachi  auri  solidos  xvii  et  denarios  viii  ct  gemmas 
pretiosissimas.  His  ita  patratis,  restat  ut  mirabilia 
Dei,  quR!  in  fabricis  hujusoperis  oculis  nostris  vidi- 
mus,  et  ex  partc  manibus  contrectavimus,  Christi 
fidelibus  iniimemus.  Qu«  silentio  tegere,  crimen  est 
admitterc. 

Igitur  occupatus  rcx  variis  sa»culi  curis  intermisit 
aliquantulum,  ad  monasterium  mittere  sumptas 
coDptis  operis.  Tranquillitate  vero  percepta,  manda- 
vit  per  Francolinum  jtm  dicto  fratri,  ut  cnncito 
gradu  veniretDruis  ad  suscipiendum  munus  operis. 
At  ille  vesportina  synaxi  expleta,  et  ut  mos  estmo- 
nachis  percepta  bcnediclione  abbatis,  ire  perrexit 


^rtolali  habitu  virgam  pastoralcm  gestans  manu.  tv  adcacuminaDruensiscastri.Veniens  veropostsolis 


'iuem  nimio  terrorc  pcrterritadum  requireret  quis- 

*^^m  esset,  innotuit  so  esse  episcopum,  et  appellari 

^^vinianum.  Qui  et  dixit :   «  Gonstans  esto,  Con- 

^^ntia,  qula  Deo  propitio  liberata  os  ab  imminenti 

^siitia. »  Ula  vero  de  tam  praeclara  visione  per- 

^rrita^  facio  mane,  cocpit  a  circumstantibus  clcricis 

^llicitc  perquirere  si  iUis  in  rogionibus  habcretur 

Cpiscopusqui  Savinianusdiceretur.  Quibusignoran- 

tiam  suam  profitentibus,  unus  ex  eis,  qui  in  mona- 

sterio  S.  Petri  fuerat  nutritus,  redeunte  rege  Aure- 

lianonim  fuiuras  episcopus,  nomine  Theodericus, 


occasum  ad  sanct»  Golumbee  portum,  transfretavit 
cum  suis  Icaunam  fluvium.  Cumque  paululum  sub- 
stilisset  in  littorc,  inlcr  caeieras  steilas  quibus  nox 
iilustrabatur,vidit  quoddam  sidus  exsurgere,eo  quo 
a^stivo  tempore  solet  horam  diei  primam  sol  demon- 
strare.  Quod  exsiliens  de  sui  ortus  loco  virtute 
divina  ccBpit  ferri  velociter  per  aera,  petens  cgqU 
eminentiora  loca,  pene  usque  ad  illud  punctum  quo 
ea  tempestate  solet  fieri  hora  sexta.  Quem  cum 
famulus,  equo  preeparato  cui  insidere  debebat,  hor- 
taretur,  quia  nox  imminebat»  ut  asoenderet ;  «  Sus- 


(2)  Portep/i<tewm8idon.,lib.  n,epi8t.9,  grammaticales  pluteo$i 


I  10 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


tn 


linc  me  paululum,  inquit,  et  intucre  cumtuo  socio  A 
iiiirabilia  Dei,  quae  hactenus  non  vidi.  Quo  mira- 
culo  famuli  attoniti,  ignorantes  quid  prssagii  proe- 
ferrrt,  signaculo  crucis  se  muniunt,  et  Deo  sancto- 
quc  Saviniano  pavcfacti  toto  corde  se  committunt. 
Stclla  vero  in  loco  quo  venerat  paululum  substitit, 
et  retrogrado  cursu  ad  locum  unde  vencrat  in  unius 
hone  srpatio  iterum  rediit;  quam  pene  usque  ad 
tertiam  vigiliam  noctis  contemplantes,  eam  inter 
cstera  sidera  implcre  cursum  solitum  viderunt 
o\-anto8,  «t  intcr  se  quid  demonstraret  confercntcs. 
Quibus  aninio  occurrit,  quod  coDptum  itcr  prospero 
grcssu  peragcrent,  et  demum  voti  compotes  conciti 
ad  domura  redircnt.  Dantes  prxterea  scsc  maturius 
labori  c<Bpti  itineris,  per  squalidam  Belsam^  eo  sur- 
gente  a  mensa  per\'encrunt  ad  palatium  regis.  Prs-  w^ 
missa  vero  salutatione  rcgis  et  regina),  ut  vcracis- 
sima  apparerent  sideris  priesagia :  «  Suscipiens, 
inquit  monacho  regina,  qucc  sancto  Saviniano  pro 
posse  disposuimus  ad  prcescns  mittere  munera, 
icstinus  reverterc  ad  propria,quia  nos  summo  mane 
dispo9uimus  abirc  alias.  •  Et  statim  profcrens  auri 
trcdccim  solidos  ad  publicam  monelam  Aurcliancn- 
sem  appensos:  u  Si  tibi,  inquit,  non  suflicit  monctie 
ponderatio,  prtebeat  iidem  proprio  oculo  iterata 
propensio.»  Quo  ponderato,re  nihilaliudquam  quod 
rcgina  prsdixerat  fuit  invcnire.  Regrcssus  itaque 
monachus  voti  compos  ad  monasterium,  postquam 
regis  65:  parte  ct  regiucB  dixitabbati  et  fratribus  ave, 
protulit  aurifVilvi  sanoto  Saviniano  transmissum  mu- 
nus  dc  cassilide.  Appensum  ergo  palam  omnibus, 
per  manum  Francolini  ostiarii  et  Raimberti  celle-  C! 
rarii  regis,  trutina  urgente  inventum  est  scptcm 
dcnarios  plus  habcns.  Unde  stupcfactus  fratcr  qui 
detulcrat,  et  ccctcri  admiranles,  cognoverunt  pro 
certo  quia  qui  sidcris  mutationc  in  eundo  dignatus 
cst  ostendere  miraculum,  et  qui  ex  nihilo  fccit 
totum  mundum,  in  sacculo  iidei  ob  meritum  marty- 
ris  conccssit  exuberare  fulvum,sub  soptiformis  nu- 
mero  spiritus,  aurum,  Et  qui  ad  rcdimcndum  iilios 
vidufle,EliBei  intcrcessu  fecitsupcrexcrescereoleum, 
cxigui  auri  mnnusculum  devotiohe  regis  et  regins 
fccit  maximum.  Et  caput  Christi  Deus,  qui  per  pro- 
phetam  suum  dixit :  Argenlum  et  aurum  meum  est, 
quidquid  membris  suis,  id  est  sanctis  martyribus, 
confert,  alteriusnon  est.  Postcadeditrexpermanum 
Odoranni  monaohi  Senonis  auri  uncias  viii  et  {) 
argenti  meri  solidod  xv.  In  perficiendo  vero  opere, 
neficrct  regi  onorifrequensroquisitio  aurietargenti, 
addita;  sunt  de  thesauro  Ecclcsiae  quinquo  uncijB 
auri,  et  tros  Iibra3  argenti  mcri. 

Descripto  itaque  apparatu  Deo  dignissimi  operis, 
operae  pretium  est  exarari  miraculumanserino  vo- 
merc,  quod  Dei  omnipotentia  prassentibus  nobis  di- 
gnata  est  agere  in  sanvti  martyris  translatione. 
Optata  festivitatis  cjus  dies,quaabanttqui:}Patribu8 
ejus  venerabile  corpus  una  cum  sociis  in  basilica 
sancti  Fetri  translatum  est,  appropinquabat,  etrex 
aliquaQtuiumSenoniscommoratus,  redirc  dispono- 


bat  Parisius.  Unde  evocans  archiepiscopum  Leothe- 
ricum,  humiliter  postulavit  ut  monasterium  adiret, 
et  sancti  martyris  corpus  do  locello  plumbeo,  in  quo 
ab  antiquis  Patribus  positum  Aierat,  in  aureacapsa, 
quam  illi  paraverat,  transponeret.  At  ille  sexta  Ih* 
ria,  cui  succedcnte  die  Dominica  futuraprsstolabi- 
tur  festivitas,  ad  monasterium  veniens  snmmacam 
veneratione,  una  cum  fratrlbus  monita  reg^  imple- 
vit,  corpusque  S.  Eodaldi,  quod   cum  eo  reperit, 
cum  corporc  S.  Saviniani  ponens,  ossa  pueri  panroU 
cum  eo  humati  reposuit  una,  et  expletis  missanun 
solemniis  edcndum  abiit.  Fratre  vero,  sub  CDJos 
arbitrio  et  providentia  totius  opcris  Cabrica  consta- 
bat,  in  choro  monastcrii  residente,  et  imagines  a^ 
gcntoas,  quas  operculo  capso;  superponi  disposueret, 
cera  molli  refovente,  supcr\'enit  ex  improviso,  duce, 
pucro  parvulo,quidam  cascus  postulans  se  intromit- 
ti  in  crypta  ubi  S.  Saviniani  rcpositum  erat  corpus. 
Qui  sciscitatus  a  monacho  quis  cssot»  et  unde  vel 
cujus  rei  gratia  advenisset,  professus  est  se  esse 
rusticum,  et  in  pago  Wastincnso,  in  villa  quasFon- 
tanas  dicitur,  haberc  habitaculum  ad  manendum,et 
proprio  nomine  vocari  Mainardiim  ;  et  admonitum 
noctc  pra^torita  in  somnis,  ut  ad  S.  Saviniani  pra- 
sentiam  vcnirct,  et  lumcn  oculorum  ibi  rcciperet. 
Erat  enim  triennium  ex  quo  lumen  amiserat  oculo- 
rum.  Intromissus  itaque  ad  sanctum  diutius  oravit, 
sed  nihil  luminis  ipsa  dic  percipere  meruit.  Nimio 
vcro  suavitatis  odorc,  utipsc  dixit,  repletus^  ad  pro- 
pria  cst  rcversus.  Advcnicnte  igitur  die  Dominica, 
adcst  rcx  cum  suis  cpiscopis  et  proccribus,  abbatl- 
bus  quoquc  et  clericis,  necnon  ct  populo  innume- 
rabili,  ad  transvehendum  corpus  sancti  martyris. 
Quem  suscipicns  una  cum  filio  suo  Robcrto,  propriiB 
scapulis  rcposuit  cum   manibus  suis  ille,  ubi  in 
pra^senti  vcncra  tur  a  fldelibus  populis.Peructo  deinde 
solemni  ofncio,  et  regc  recumbentc  ad  mensam,  mo- 
nachisquc  edcntibus,sedebat  ibisa^pc  fatus  mona- 
chus,  ubi  eum  pcrcndie  sedentem  supra  scriploi 
invenerat  cxcus.  Qui  nutu  Dci  ducente  so  pueff 
supervenicns,  dixit  se  itcrum  in  sommis  admonitoBit 
ut  quantocius  repeterct  S.  Saviniani  auxilium.  Et 
projiciens  sc  solo  tenus  ante  praesentiam  sancti,ejni 
suffragantibus  meritis,  visum  recepit.  Etqui  eousqos 
a  parvulo  puerulo  ducebatur,  eo  ducente^  puer  «i 
domum  rcvcrtitur.  Hex  vero  surgcns  a  mensa  ora* 
tionis  causa,  ut  mos  ilti  crat,  solus   remansit  in 
ecclcsia.  Qui  dum  oraret,  contigit  ut  sspedictOl 
fruter  ccclesiam  intraret.  Quem  aspiciens  eminni, 
tranquilla  manu  innuit  ut  accederet  propiua.  Coi: 
u  Enarra  mihi,  inquit,  S.  Potontianus  S.  Saviniano 
quid  fuerit.  »  At  ille,  quod  socius  ejus  in  itineris  Uh 
bore,  et  succcssor  in  honore,  et  coUega  martyrii 
fuerit,  humiliter  intulit.  Tunc  rex  graviter  ocspft 
conqueri,  ct  pugnis  pectus  tundere,  eo  qnodeosab 
invicem  scparasset  corpore.  Et  promittens  se  eom 
socio  rcdditurum,  commisit  eidcm  fratri  triginta  A 
trcssolidos  meri  argenll,  ut  inde  inciperct  preptp 
rare  scrinium  8.  Potentiani.  Sed  dum  ista  agitabat 


DE  TRANSLAT.  SS.  SAVINlANI,  POTENTIANI,  ETC. 


TIS 


praeventus  scpcrna  vocalione  red«lldit  Dco  A 
m  pairis  nostri  Ada^. 
miserere  Deu8,cleincns,pius  atque  bcnignus. 

sanotis  junge,  cunclipotens  Domine. 
9p  memor  famuli  scmper  tu  sis  Odoranni. 
oittDe  potens,  Odorannrm  respice  clemens. 
1 1032  obiit  Leolhericus  archicpiscopus.  Hic 
•  Petro  villam  qu»  Arcia,  dicitur,cum  duabus 
iBf  S.  Michaelis  scilicet  et  sancta3  MariiT,  san- 
£bonis  cum  appendiciis  suis.  Et  terram  dc 
yquae  reddit  solidos  ii  de  censu.  Hic  pcr  ma- 
erberti  papse,  qui  et  Sylvesler  diclus  est,  pal- 
rchiepiscopale  Boms  suscipiens,  primatum 
Gallise  per  baculum  ejus  recepit.  Hujustem- 
8  corpus  sancts  Bealae  sororis  S.  Sanuciani, 


qnod  cum  co  ftiinus  studiose  ab  Horibcrto  canonico 
latcntcr  fticrat  transpositnm,  ab  Odorannn  monaclio 
mcliuscule  cum  ejus  corporc  est  collocatum,  ot  ca- 
put  scrinii  eorum  auro  et  argcnlo,qnod  ipse  labore, 
ut  ita  dicam,  proprio  acquisivit,  ornatum.  Corpus 
S.  Serotini,  discipuli  S.  Saviniani,  in  praMcnti  ca- 
pitulo  qualiter  vel  a  quibus  in  monasterro  8.  Petri 
sit  delatum,  cur  minimo  scriptum  sit,  studiosus  lc- 
ctor  ncquaquam  reputct  segniti®  nostrie,  sed  potius 
ignoranticB.  Pra»tcrca  pro  certo  scimas  quod  basi- 
lica  in  qua  primum  jaeuit  a  Nortmannis  cversa  ct 
funditus  sit  delcta.  Ciorpusvero  ejus  in  monasterio 
S.  Petri  transpobitum  in  pace  requiescit,  et  fulgens 
miraculis  pie  pctentibus  apud  Deum  necessaria 
acquirit. 


HISTORIA 

TRANSLATIONIS  SS.  SAVINIANI,  POTENTIANI 

SOCIORUMQUIi:  MARTYUUM 

IN  SENONENSE  8.  PETRI  COENOBIUM 

/iuctore    Odoranno    S*    Petii  Vifl   monacho 

(Aiud  Mabitl.,  Acta  SS.  ord.  S.  Bened.,  ex  ms.  codice  S.  Mariani  Antisiiodoremit.) 


OBSERVATIONES  PRiEVIiE. 


Savinianum  cum  Potentiano  sociisque  fidem  B 
tianam  Senonibus  intulissc,  ibique  martyrio 
OBsepulturam  accepisse,nemo  est  qui  ambigat. 
Q  iumulis  imposit^  est  ccclcsia,ex  cujus  adytis, 
nie  Odoranno  S.  Petri  Vivi  monacho,  «  anno 
toslatasunt  sanctorum  martyrum  corporaSa- 
liy  Potentiani,  Altini,  atquc  Eodaldi  in  basilica 
i  Pelri  a  Wenilone  archiepiscopo  viii  Kal. 
mb.  »  Odoranno  Glarius  in  Chronico  subscri- 
isverbis :«  Revelaverunt  se  sancti  Christi  niar- 
Savinianus,  Potentianus,  Altinus,  Eodaldns, 
titiaus  Weniioni  archiepiscopo  et  Anastasio 
i;  qai  levantes  eos  cum  magno  honore  de  ec- 
ubi  sepulti  erant,  transtulerunt  eos  in  basili- 
ittati  Petri  octavo  Kalendas  Septembris,»  «  quo 
nre  aiidits  sunt  voccs  angelicffi  in  cobIo.  »  p 
Soton  anno  quo  «  Ludovicus,  fllius  Caroli 
ilids,  apud  Laudunum  unctus  est  in  regem,  » 
U  GKarius,  u  Hungari...  pervenientes  Senoncs 
iMa,  incenderunt  coBnobium  sancti  Petri,  va- 
1»  omnem  provinciam.  Cemens  itaque  Sanson 
M  ei  monachi  malum   hoc  grande,   consilio 

Patiol.  CXLII. 


accepto,  detulerunt  corpora  sanctorum  Saviniani  et 
Potentiani,  cum  cacteris  sanctorum  corporibus,  et 
reliquiarum  pignoribus,  cum  magno  bonore  in  ee- 
clesiam  ejusdem  abbati^,  infra  muros  urbis  con- 
structam  in  bonore  sancti  Petri.  Relictum  vero  est 
corpus  sancti  Serotini  in  crypta  retro  altare  sancti 
Petri.  Vaslantes  igitur  pagani  cunctam  provinciam, 
redierunt  ad  propria,  incenso  coenobio  sancti  Petri, 
remanente  ibi  solummodo  oratorio  sancti  Serotini. 
quod  minime  potuerunt  incendcre.  Qualiter  autem 
Willclmus  archiepiscopus  corpora  horum  sancto- 
rum  voluerit  retincre,  vel  qualiter  illos  reddiderit, 
in  libello  de  virtutibus  sancti  Saviniani  plenius  in- 
vcnics.  »  LibcIIus  iste  ipsissima  est  bistoria  quam 
hic  subjicimus. 

3.  Sub  annum  1015  Leotbericus  Senonensis  ar- 
chiepiscopus  una  cum  «  abbate  Rainardo  investigare 
cQcpit  ubinam  essent  recondita  corpora  sanctorum 
Saviniani  et  Potentiani.  A  tempore  enim  Willelm 
archicpiscopi  ob  timorem  paganorum  erant  abscon- 
dita  in  antris.  Repertis  autem  eis  per  notitiam  cu- 
jusdam  veterani,  Martini  nomine  eervi  ejuBdem 

25 


i 


*J79 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


loci,  cum  omni  diligcntia  condiderunt  ca  in  locellis  A 
pluiubeis,  plura  miracula  ibi  oporante  virtute  Do- 
mini.  »  Plumbeorum  locellorum,  in  quibus  condita 
sanctorum  corpora,  mentio  fit  in  bis  actis,  ex  qui- 
bus  narrationem  suam  Glarium  hausisse  non  du- 
binm  est. 

4.  Denique  ex  eodem  auctore,  anno  1020«  Ingoni 
abbati  successit  domnns  Ermenaldus,  in  cujus  tcm- 
pore  rex  Robertus  et  Constantia  regina  composue- 
runt  sancto  Saviniano  loculum  auro,  argento  et  gcm- 
mis  pretiosis  ornatum.  In  quo  inscrucrunt  etiam 
cum  eo  corpus  sancti  Eodaldi  cum  ossibus  pucri 
parvuU  una  bumati  in  loculo  plumbeo,  in  quo  ante 
continebantur.  In  qua  translatione  quidam  codcus 
recepit  lumen ;  et  pluvia,  qus  a  Pascha  Domini  non 
plueraty  abundanter  dcsccndit :  ct  haec  translatio  ri 
facta  est  viiiKal.  Septembris.  »  Hactenus  Clarius, 
quse  auctori  nostro  consentanea  sunt,  nisi  quod  ea 
sub  Roberti  vitge  finem  contigisse  postremis  historiae 
verbis  innuerevidetur.Utcrque  porrosancti  Potcn- 
tiani  reliquias  a  Wenilone  archiepiscopo  Hermcn- 
tudi  Jotrensi  abbatisss  conccssas  silcntio  priTlcr- 
misit.  Ita  tamen  sc  res  habuit,  si  fragmento  a  nobis 
in  ssculi  IV  parte  ii,  pag.  578,  edito  (2)  fides  adhi- 
beatur :  quod  quia  sequiorem  in  partem  a  nonnullis 
accipi  inaudimuSy  accuratius  retractarc  visum  est. 

5.  Nemini  venerit  in  mcnlem  qui  mox  laudatum 
auctorem  itemque  Odoranni  et  monachi  Antissiodo- 
rensis  chronica  perlegerit,  integrum  sancti  Poten- 
tiani  corpus  Hermentrudi  abbatisss  Jotrensi  datum 
a  Wenilone;  neque  fragmentum  loco  laudato  edi- 
tum  id  exprimit,  sed  habet  duntaxat  celeherrimim  C 
sancti  PoterUiani  suffragium  Hermentrudem  a  ff^eni- 
lone  efflagitasse,  xgreque  ohtinuisse^  atque  ad  ejus  mo- 
nasterium  sanctum  et  incomparabile  decus  illud  pcr- 
latum  fuisso.Qtiibus  verbis  intcgri  sancti  Potentiani 
corporis  Iranslationem  designari  nunquam  volui- 
mus,sed  solummodo  aliquam  sancti  antistitis  reli- 
quiarum  partem.  Nonnihil  vero  ex  hujus  sancti  reli- 
quiisJotrensibussanctimonialibusconcossum  fuisse 
prsster  laudatumfragmentum,  probant  aliqua  quo- 
que  vetera  monumenta.  Primum  eruitur  ex  sequen- 
tibus  Antissiodorensis  codicis  verbis,  quse  sancti 
martyris  reliquias  Jotro  in  Burgundiam  sub  annum 

(3)  Fragmentum  laudatum  sic  sc  habct : 
De  translalione  sancii  Potentiani  in  cosnobium 

Jotrense.  D 

Anno  847,  apud  Senonas  revelaverunt  se  samti 
Christi  martyres  Savinianus,  Potentianus,  Altinus, 
Eodaldus  et  SeroUnus  Pf^eniloni  c^rchiepiscopo  et 
Anastasio  abbati,  nempe  monasterii  S.  Pclri.  Qui 
levanies  eos  cum  magno  honore  de  ecclesla  ubi  sepuiti 
erant,  transtnlerant  eos  in  hasilicam  D.  Petri  viii 
Kal.  Septemhris.  Hrec  apud  Clarium  monachum  in 
Chronico  S.  Petri  Vivi.  Tunc  contigit,  guod  in  qui- 
busdam  schedulis  legi  de  translutione  S.  Potentiani 
in  parthenona  Jotrenscm  (Jouarre).  Fama  quippe 
miraculorum  itlius  huc  iilucque  pervoiantCy  tanaem 
ad  aures  sanclimonialium  ipsius  cienobii  pervenit, 
qux  ditUuma  inter  alias  diversarum  afflictionum 
aerumnas  tempestatum  et  famis  proceiia  attriLv,  hu- 
mano  deficiente,  divinum  soiummodo  exspectabant 
Quxilium,  Erat  eo  tempore  in  prxdicta  Senonensi, 


8ST)  (lclalas  tcstantur.  <«  Sed  paganis,  inquit  CA 
auctor,  aliquunto  post  tcmporc  hoc  coenoLiu 
trcnse  occupantibus,du(B  ex  monialibus  meo 
abbatissa;  normcntrudis  afnnos,  imminense^ 
tes  periculum,  ad  prssidium  sui  patris,noinii 
galdi,  nobilissimi  in  Burgundia  viri  atque  G 
confugerunt,qui  paulo  post  Deo  felicom  reddic 
mam.  Ips(t)  vero  moniales  matri  suo^  Rothaids 
tribus  AgembertOjSamueli  etAIgaudoquotidi 
rabantquanta  Dcusomnipotcns  sanctissimi 
tiani  itieritis  patrare  dignaretur  miracu]a:a 
ipsi  miro  dcvotionis  igne  flagrantos  de  compi 
sibi  tam  pretioso  thcsauro  nunquam  noo 
diesque  cogitarent.  Quapropter  Samuel  et  A]( 
Jotrense  monasterium  expetunt,  negotiumqu 
gerunt  dexteritate,  ut  a  Gisla,  nobilissima  tui 
poris  ejusdem  loci  abbatissa,  diu  desideratai 
nus  impetrarent.  Quod  statim,  voti  compotes, 
nastcrium  quod  sanctissimo  praesuli  in  villaL 
fuerat  constructum,  maximo  cum  honore  e1 
rentia  detulerunt.  »  Hactenus  codex  Antisaio 
sis,  cujus  hic  tcxtum  refcrimus,  non  quo  Lo( 
sium  advcrsus  Senonenscs  vel  Jotrenses  cau 
limus  patrocinari;  sed  ut  inde  concossionis 
Jotrensibus  momcnta  in  lucem  prodeant. 

6.  Aliud  argumentum  desumitur  ex  lite  Jot 
inter  virgines  ac  Senonenses  sancti  Petri  Vivi 
chos  orta  seBcuIo  xiii,  qua3  novaj  beati  Potenti 
sanctum  Petrum  quiescentis,  translatiooi  o< 
nomdedit.  Litem  hac  de  re  motam  contestatu 
fridus  de  Colone,  monachus  sancti  Petri  Vivi,< 
tabulis  chronologicis,  tum  in  ms.  libeUo  De 
rcliquiis  monasterii  sancli  Petri  Vivi,quem( 
manu  descriptum,  cum  scrie  abbatum,  io  « 
1289  desinente,  scrvant  cjusdem  loci  ascet» 
fridi  verbasunt  in  tabulis  chronologicis.*  Ann 
in  monasterio  sancti  Petri  Vivi  reliquias  fer 
vocula  fcre  ohservatioiie  digna  est)  totius  oo 
sancti  Potcntiani  ostcnsae  fuerunt  coram  revB 
Patribus  Petro  Senonensi  archiepiscopo,  Henn 
censi  episcopo,  et  quibusdam  aliis  praelatis,! 
pis  et  abbatibus.  Dicebant  moniales  de  Jntrc 
corpusbeati  Po'enliani  habebanl;  sed  illadif 
licet  XV  Kal.  Maii,  illi  Palres  prajdicli  conti 

urhe  JFeniio  summx  sanctitatis  et  religionis  4 
pus ;  in  memorato  vero  monasterio  ilermei 
moribus  et  nomine  abbatissa  proeeral,  eidem  e\ 
proxima  affinitate  cofijuncta.  Hxc  partim  nea 
coaciay  partim  propinquilatis  fiducia  tndtata, 
episcopum  adiit,  precatura  ut  sihi  et  congregai 
maxima  angustia  constitutis,  suo  et  celekerrim 
cti  Poieniiani  suffragio,  id  est  reliquiarum  o 
sionc,  succurrere  non  differret.  Repugnavit  pi 
cpiscopus;  sed  tandein  abhatvsa  quod  peU 
miserenie,  et  sua  nimia  importunitate  obtkm 
lum  et  perlatum  est  celeriter  sanctum  et  incomfi 
dectis  ad  iocum  quem  prcediximus,  pondere  « 
rum  pressum,  et  omni  solamine  destitutum;  i 
congregafione  cum  muita  exsultatione  suseifk 
qua  decehat  veneratione  et  devotione  in  ipso  m 
rio  coliocato,  postca  ipse  iocus  nec  famts  fm 
nec  ull'im  tempestatis  pertulil  procellatn. 


DE  TRANSLAT.  SS.  SAVINIAM,  POTENTIANI,  ETC. 


782 


.  Nam  invenerunl  corpus  praediclum  san-  A  archiepiscopi ;  quac  etiam  pcr  manus  noslras  trans- 


ini  in  monastcrio  sancti  Petri  Vivi  sub 
ri,  retro  altare  de  subter,  et  cognoverunt 

per  testimonia  litterarum  quibus  erat 
er  adhibenda;  ct  corbus  prsedictum  trans- 
m  corpore  sancti  Altini  super  majus  al- 
isam  ai^cnteam  reliquias  apponentes  : 
itque  omnibus  peregrinis  ad  festum  hujus 
sadvenientibus  magnas  indulgcniias  per 
)8t  festum,  ut  in  litteris  super  hoc  editis 

»  Eadcm  propemodum  Gaufridus  ipse 
emorato  libello  de  rcliquiis,ex  quo  haec 
lufGciat  :  o  Et  ostcnsum  fuit  praDdictum 
jti  Potentiani  super  portam  abbatia3,et  in 
m  litteris  quibus  fides  erat  totaliter  ad- 


lala  sunt  in  quandani  cap8am,eodem  die,anno  Do- 
mini  miliesimo  duccntesimo  octavo  decimo.  Nos 
autem  de  misericordia  Jesu  Christi,  et  boatffiMariaB 
Virginis,  et  bcatorum  apostolorum  Petri  ct  Pauli 
omniumquesanCtorum  meritisconfidentes,omnibus 
Christi  fidolibus,  qui  vere  poenitentes  suas  eleemo- 
synas  charitative  eidem  ccclesiae  contulorint,  ab 
octavis  beatoi  Mariae  Magdalenae  usque  ad  scptem 
dies  scquentes,ob  venerationem  eorumdem  sancto- 
rum,  septem  dies  de  injunctis  sibi  pcBnitentiis,vota 
fracta,  si  ad  ea  redierint,  pcccata  oblita,   ofrcnsas 
patrumetmatrum  sine  manuum  injeciione,misori- 
corditer  relaxamus.  In  cujus  rei  memoriam  preeson- 
tem  paginam  sigillorum  nostrorum  munimine  feci- 


liasanctimonialesdeJotrodicebantillud  «  nius   roborari.   Datum    anno   gratiaj  1218,  iii  Kal. 

*     ^  *    '"     '' ^-        Augusti.  Durent  in  perpetuum.  » 

8  His  litteris  suffragantur  varii  ejusdem  loci  mss. 
codices  cum  Gaufrido  Hironffi  sancti  Petri  coenobita, 
qui  anno  1216  appendicem  Glarii  Ghronico  adjocit. 

ProstatetiamnumautographumPetriantistitisoxem- 
plar,  quod  anni  10«0  die  37  Octodris,  provinci» 
nostra)  Burgundiae  visitator  recognovit.  Anno  1449, 
die  17  Decembris,  Ludovicus  de  Meloduno,  Scno- 
nensis  antistes,  Guerino  sancti  Remigii  Senonensis, 
Petro  sancti  Joannis  itidem  Senonensis  abbatibus, 
et  Jacobo  Hodoardo  vicario  gcnerali  et  ofQciali  no- 
vam  corporis  sancti  Potentiani  translationem  impe- 
ravit ;  qua;  procurante  Guillclmo  Quatranio  sancti 
Petri  abbaate  hoc  die  celebrata  est.  Exstat  Innocentii 
papaj  VIII  rcscriptum,  anno  ^488  datum,quo  sancti 


lasterio  conservari :  sed  in  illa  die  proba- 
)ntrarium,prout  in  libris  de  sancti  Petri 
\  continetur.  »  Potri  archiepiscopi  alio- 
acsulum  litteras  inferius  cxhibebimus : 
reliquiarum  omnium  in  monasterio  san- 
aiesccntium  translationes  ckronicis  no- 
^bit,  aHicienda;. 

J47  prima  reliquiarum  deieclioWcnilone 
eieta  cst.  Paulo  post  idcTtt  aliquot  sancti 
pignora  Jotrensibus  concessit.  Anno  936 
i  martyrum  corpora  in  Senoncnsem  urbem 
mannorum  illata  sunt.  Eadem,  cedente 
archicpiscopo,  prislinae  scdi  non  multo 
resiiluta,  et  in  antris,hanc  in  rcm  effosis, 
scondita*  Dum  tamcn  sacra  pignora  re- 


ternardus  sancta?  Mari®  archiclavis  pallii  C  Petrimonachislicentiamconceditsacrasmonasterii 


niani  pariem  abscissam  reluctantibus  mo- 
puit,  quffi  deinccps  in  ecclesia  cathcdrali 
t.  Sub  annum  lOlSvisitata  sunt  in  anlris 
i  corpora,  quae  Lcothericus  pr.TSul,  adni- 
lardo  abbate,  loculis  plumbcis  inclusit. 
m  4025,  Robcrto  et  Conslaniia  suppetias 
,  levatum  est  sancli  Saviniani  corpus,  et 
Bancti  Eodaldi,  ilemquc  alicujus  pueri  cor- 
»mam  in  thccam  illatum  est.Quaj  transla- 
Qtc  Clario,  facta  cst  vui  Kal.  Scplcmbris, 
lancti  Potentiani  rcliquiis  honorem  animo 
i  Robcrtus  rex  cx  actis  hic  relatis,  quod 
jventus  efTectu  caruit.  Anno  1228  Petrus 
o,8enonensis  antisles,  accitis  suffraganeis 


sui  rcliquias  transferendi  :  qua  nescio  an  usi  sint 
anie  annum  1580,  quo  pr«positi  nostri  generalis 
jussu  jam  laudatus  provincix  Burgundicae  visitator 
ossa  beati  Potcntiani  novam  in  thecam  decentius 
ornatamreposuit.Haec  chronico  ordine  ropraesentare 
visum  est.  Ceterum  quod  diem  viii  Kal.  Septemb. 
huic  translationi  ascribimu8,tamctsi  nullum  subje- 
cta  narratio  dcsignet,Odorannum  et  Clarium  sequi- 
inur  auctorcs,qui  translationcm  a  Wenilone  factam 
aptant  huic  diei ;  imo  ct  Clarius  eam  quas  hic  de- 
scribitur  ad  eumdem  iterum  diem  subnotavit.  Re- 
stat  ut  de  narrationis  hujus  scriptore  sententiam 
nostram  promamus. 
9.  Videtur  is  esse  Odorannus  sanctiPetriVivi  mo- 


celebremejusdemmartyristranslationem  jj  nachus,Chronico  apud  Chesnium  edito  celebris.  Dic 


st,  quam  dato  diplomaie  sic  exponit  : 
Dei  gratiaSenonensis  archiopiscopus,\\11- 
tissiodorensis,  Herveus  Trecensis,Willel- 
ensis,  et  Willelnius  Nivcrnensis,  eadcm 
8Copi,omnibu8  ad  quos  prajsentes  litteraj 
tit,  perpetuam  in  Domino  salutem.  Ne 
le  dubitationis  nubilo  veritas  offuscetur, 
presentibus  et  futuris  notum  fieri  volumus, 
itl.  Augnsli,  in  ecclesia  santi  Petri  Vivi 
na,  in  prajsentia  nostra  facta  est  rcvelatio 
mcorporumbcatorummartyrumPoientiani 
»,BOciorum  beatissimi  Saviniani  Senonensis 


enim  praetcr  jam  laudatum  Chronlcon, Sexagenarius 
anno  1045  alia  etiam  opuscula  sua  in  unum  corpus 
collegisse  diciturinChronici  sui  titulo,qualem  procul 
dubio  ferebat  ms.  codex  unde  illud  excerptum  est. 
Utautemsul)jectamhistoriamip8ipotiusquamalteri 
tribuamus,  facit  in  primisquod  media  saltemChro- 
nici  pars,  quae  hanc  translationem  complectitur, 
totidcm  verbis  hic  atque  ibi  exprimatur.  Quas  sano 
res  unum  eumdemque  utriusque  operis  auctorem 
arguit.  Deinde  cum  Odoranni  Gbronicon  nihil  hac 
translationis  historia  posterius  recenseat,  siquidem 
alius  ejus  auctor  haberetur,  narrationem  Chronic^ 


783 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


7U 


8U0  insertam  vcrbotenus  ab  eo  dcsumpsisset  Odo-  A 
rannus,  quod  plagium  cordato  viro  (qualis  is  erat) 
impingere  non  licet.Praeterea  translationis  ejus  pars 
magna  fuit  Odorannus  ipse^qui  ab  rogc  Constantia- 
^e  regina  vocatus  in  aulam,operi  manum  admovit. 
Quis  igitur  illo  mclius  rcm  uti  habuerat  posteris 
mandare  potuisset?  Ad  haec  de  se  utroque  loco  sic 
loqui(ur,ut  Chronicon  cum  hac  Ilistorta  conferenti 


idcm  ub!((iio  gcnius  spirarc  vidcatur.  Nisiquodbic 
subinde  communcs  in  locos  divertit,quos,  uLi  H!  1- 
lius  saporis,  resecare  visum  cst.  Jam  verbiH  Buia» 
quisquis  ille  cst  auctor,  loquatur,  cigus  librum  ei 
sancti  Mariani  bibliothecaerutum  viro  relig.JoaDni 
Baptistc  Oudinet,ordinis  PrjBmonstratensisejusdem 
ioci  priori,  debemus. 


INCIPIT  HISTORIA  TRANSLATIONIS 


Cap.  I.  Transiatio  sanctorum  Saviniani^  Potenliani 

sociorumque  eorum. 

Beatorum  igitur  martyrum  sanctissima  membra, 
Saviniani  scilicet  et  Potentiani  sociorumque  eorum, 
in  eadem  Salvatoris  Domini  ecclesia  pcr  manus  qui- 
dem  fidelium  convenienti  in  loco  fidelitcr  sepulta 
sunt,  praeter  venerabile  corpus  Serotini  martyris, 
quod  convenienteraparentibusfuithumatum  in  alia 
basilica  seorsum.  Dum  eorum  igitur  cinercs  per 
multa  annorum  spatia  in  loco  corum  quicvissent,ut 
diligentior  eis  cultus  et  reverentia  a  populis  exhibe- 
retur,notificantur  ccclitus  prudentissimo  Senonien- 
sium  Weniloni  pontifici  et  Anastasio  abbati  coenobii 
sancti  Pctri  apostoli,  qui,  puro  exhilaratse  mentis 
voto,  convocatis  utriusquc  scxus  millibus  populi, 
transferre  sataguntin  basilicam  sancti  Petri  aposto- 
lorum  principissibi  contiguam  :  cujus  etiam  pro  fo- 
ribusetincujus  fundiseatenusjacuerant.At  domus 
et  ajdificiorum  fastigiis  excellentior  et  divinis  obsc. 
quiis  celerior  habetur,praisertim  cum  monachorum 
inibi  degentium  sollicitudo  solemnibus  in  ea  votis 
et  assiduis  meditationibus  regulariter  instet.  Ha- 
bita  pst  autom  bigus  translationis  festivitas  tem- 
pore  quo  nobilissimis  Francorum  sceptris  tres  in- 
clyti  principes^augustdB  recordationis  Ludovici  Caj- 
saris  posten,  Lotbarius  scilicet,itemque  Ludovicus 
et  Garolus  prserant,  anno  quoque  regni  ipsorum 
sexto^  anno  vcro  ab  Incarnationc  Christi  octingen- 
tesimo  quadragesimo  septimo,  indictionc  septima 
(4).,  XIV  Kal.  Novembris. 

Cap.  II.  Quod  in  festivitate  eorumdem  transtationis 
angelicx  voces  e  cielo  audiUe  sunt, 

Nec  rcticendum  quod  nocte  vigiliarum,cujus  suc- 
cedentc  die  venerandapatrocinia  transvchendafue- 
rant,  voces  angelicae  ab  astris,  velut  chori  psallen- 
tes.humanis  auribus  intonuerunt.Pontifex  namque 
ad  celebranda  vigiliorum  solerania  illuc  vespertina 
synaxi  unacum  frequent^ia  cleri  procosscrat.Quibus 
•  religiose  supplctis,  et  antislite  ad  urbem  regresso, 
coelestes  exscquias  pcr  noctis  spatia  sunt  secutse. 
Cujus  modulationis  harmoniam  non  tantum  mona- 
chofl,  sed  et  quosdam  vulgi  ibidem  excubantis  au- 


ditu  percepisse  pcrspicuum  est.  Verum  arbilranles 
voces  hujusmodi  humanas  es8e,opinantesquequosli- 

^  bet,  rcligiosos  ad  cocnobium  pro  instanti  festivitate 
confluere,qui  tam  jucundostrepitu  fungerentur,ra^ 
sumque  stupentes  cur  intempestivae  noctis  silentio 
adventum  maturarent,  exploratores  circumquaque 
dirigere  studuerunt  ut  quorum  cxcubiaB  essentexpe- 
rirentur.Missi  autem,cum  loca  vicina  perlustrantes 
neminem  reperirent  et  nihilominus  melodis  sua- 
vitatem  sine  intermissione  audirent,  coslestis  offieii 
exsequias  esse  memin«runt.Ubi  evidenti  ostcndilor 
indicio  quod  angelicasocietaseorum  solemnitatibas 
pio  favore  adessc  voluit,  quos  secum  Omnipotentis 
imperii  strenue  paruisse  cognoverat :  eorum  agendis 
et  gaudiis  indeficientibus  interesse  festinavit  qooi 
ineffabili  tripudio  optimis  studiis  invigilasse  persp^ 
xerat.  Possidet  deinceps  pnnedicta  basilica  pionuD 
martyrum  corpora,  quorum  spiritus  eBteros  re- 

C  compcnsationis  compotes  paradisiaca  amccmtifl 
continct;  gratulatur  pro  tantorum  Patrum  fenore 
temporaliter  Senonum  civitas,  pro  quonim  tripo- 
dio  Jerusalem  perennniter  exsultat  coelestis.  Ad 
horum  tumbas  popularis  aula,  preces  el  vota  ex* 
poscitura,  frequenter  confluit;  quia  ipsorum  intcr- 
ventu  et  artuum  languorcs  sospitatis  levarainert- 
creantur,  et  cordium  vires  perpetuis  dapibus  sagi- 
nantur. 

Cap.  III.  De  patlio  et  capite  sancti  Savimani 

martyris. 

Cum  igitur,ut  indicatur  supra,corpu8  hujus  pfe- 
tiosi  martyris  Saviniani  transmutandum  vencnW' 
iitcr  rcvolverctur  do  loco  plumbeo.alias  transfcreiir 
dum,  repertnm  ost  pallium  quo  er:it  involutofli» 
D  multis  lahontibus  annis,  totum  ex  integro  qutfi 
novum ;  caput  vcro  iIlius,quod  est  decus  istiusno- 
strae  patriae,  quasi  contritum  plumbatis  dextroitt 
tompore  fuisset.  Du®  autem  percussuree  quae  fu^ 
runt  plagaB  gladii,  sic  sunt  adhuc  8anguines,quafl 
recens  sit  ipsa  percussio:  ita  ut  a  cernentibus  noa 
sine  lacrymarum  infusione  vix  intueantur.  Quod 
autem  martyrii  coronam  vere  idem  pontifex  acce- 
perit,  testimonium  illi  usque  perhibet  sanctalft 
et  vcnerabile  caput,  et  sanguis  adhuc  recens  appi^ 


: 


(4)Non  sibi  constant  hi  chronologici  charactcres,      condonandum  cst,nisi  crror  ex  amanueDsiom  idcq- 
quod  auctori  post  annos  circiter  ducentos  scribenti      ria  proccsscrit. 


DE  TRANSLAT.  S9.  SAVLNIANI,  POTBNTIANI,  BTC. 


786 


«rejusdemcapitis  percus8uram.Porro  invon-  A  curia  fratris  exstinguendo  difrmierat,magis  illumi- 

nans  subminislraret  coclestis  divinitas,  ctc, 

Gap.  VI.  De  siccitate  et  pluvix  infusiohe,  et  de  suavi' 
tatis  odore  in  sancti  Saviniani  translatione 
Miscrationis  Dei  clementissimam  misericordiam, 
(juam  penes  regionis  nostrae  situm  pro  merito  san- 
ctissimi  martyris  Saviniani  nobis  Deus  clemens  re- 
ctor  conces8crit,arbitror  pauculis  verbis  ftiturorum 
memorise  commendare.A  pascha  enim  Domini^qus 
est  solemnitas  solemnitatum  et  gloriaj  decus  om- 
nium  Christianorum,  non  stillaverat  penitus  de 
coelo  pluvia,  et  marcescebat  humus  crebris  scissio- 
nibus  fissa  usque  in  diem  translationis  ejus.Die  ergo 
quo  sublevatum  cst  corpus  supradicti  martyris  de 


rporum  sanctorum  martyrum  Gervasii  etPro 
[U«B  facta  est  a  sancto  Ambrosio  episcopo  Me- 
li,  ut  ipse  bcatus  sua  propria  raanu  scripsit, 
:  eodem  modo  in  sarcophagis  marmorcis  ipsos 
08  reccnti  sanguine  perfusos,  quasi  co  dic 
im  capita  gladio  fuissent  caesa.  Verum  caput 

martyris  tribus  percussionibus  gladii  ictum  : 
isque  ad  pra^sens  manent  cruore  sanguineaB  ; 

qua;,  ut  putatur,  gloriosara  mortem  intulit, 
labet  sanguinci  cruoris. 

Cap.  IV.  De  cseco  ihi  illuminato, 

tantam  solemnitatera  cura  ca;tera  plebe  coccus 
m  venit,qui  virtutem  raartyris  in  sua  illurai- 


e  persensit :  orat  namque  ut  Christus  de  leste  '"^"  ''"*"'"?  Propr.<o  rf  pausat.oais,  descend.t  plu- 
leret  quanti  apud  so  mcriti  esset.et  si  ea  rcs  B  \'fT  ""'"n?  "''"°*^'"'^'f  "  t^»-™  P"^''^  "'*  «'°- 
ebat  iUi  plac^ret,  quibus  semper  enituit  mi-      ''^^  l"t  '^"V"'  ""f.f  .P»»''"*^'-  ^"'«"'gi  q"od  re- 


B  declararet.  Oculi  c«Eci  lacryraas  fundunt  ot 
itis  acie  fldoi  luraina  surgunt,hurailitatis  sup- 

0  coelum  penetrat  ot  divinitatis  facicm  ad 
ioordiam  inclinat;  miles  invictus  ducera  ira« 
,et  agit  ut  et  nunc  militiae  mercedem  reddat; 
lit  vulnera,  labores  onuraerat,  nuraerura  su- 

1  recen^^et,  ct  quantura  sibi  pro  his  dcbcatur 
Proxirai  caeco  in  orationc  junguntur,etquod 

I  nequit,  lacryraarum  coUatione  raeretur;  de 
atens  medicinadimittituretoculorura  scabies 
pietatis  abstergitur^videns  coicus  socios  con- 
',  ei  quod  dudum  desperavcrat  scse  habere 
[ir.Salvatoris  cIciQcntia  collaudatur,pIebs  viri 


spcxerit  Deus  humilitatera  pauperum  suorum  per 
martyrem  Savinianura,  racrito  sibi  gratum,et  aflTi- 
ctam  patriam  penuria  pluviaj  plenc  relevaverit  gut- 
tarum  defluentium  inundatione,  etc. 

Gap.  VIC.  De  smvitatis  odore  in  ejtis  transtatione. 

Igitur  sicut  et  insignis  doctor  Paulus  dicitiCAri- 
sti  bonus  odor  sumus  Deo  in  omni  loco  :  ita  iste  pre- 
tiosus  martyr  vita  vivcns,  non  solum  bono  odftre 
replctus  fuit,  sapida  scilicet  doctrina  prajdicationis 
et  miraculis  mirifice  famosus  fragraverit,sed  etiam 
in  hac  sui  translatione  corporis  miro  odore  redo- 
luit.  Omne  etenim  hoc  monasterium  ita  odor  sua- 
vissimus  ad  plenum  perfuderat,ac  si  fuissent  in  eo 
omnis  generis  aromata  et  universa  opobalsama  : 


consratulatur,  martyns  revcrentia  in  aug-  ..  ..«  «j-j. 

j-i  1  L       rn  i-v       »        ,.      .     .     .      .P   ti  nametmfra  qumdecim  dierum  spatia   ommum. 
im  dilatatur.  Talibus  h«c  dies  msiffnis  adia-  j-     j-        •  i  ^    ..        .  "xi^  "uui, 

__, ,^^  _^^  „^, :^  ®  **  mgredientium  intra  monastern  septa  nares  opple- 

bant  rodolenti  suavitate,sicut  et  in  primo  ejus  trans- 

mutationis  die,  etc.  Etcnim  duorum  sacerdotum' 

raonachorum  corpora  et  vestes,qui  sanctum  corpus 

de  loco  plumbeo  levando  ponere  meruerunt  in  capsa 

ubi  nunc  habetur,plurimis  diebusitafragrabant,ut 

nectario  odore  pcrfusi  putarentur^  etc. 

Cap.  VIII.  J)6'  frequenti  visione  custodum  inleriorum 

et  exteriorum. 

Frequens  visitatio,  ct  assidua  protcctio,  et  manl- 

festa  revelatio  huic  nostro  loco  accidisse,  a  custo- 

dibus  qui  excubias  hujus  ecclesiaj  observare  jussi 

sunt,  enarrata  noscuntur.  Multoties  etenim  intem- 

pestae  noctis  hora,   quando  gratissimus   sopor  in 


populo  constat  esse  solemnis. 

p,  V.  De  lampade  qiue  ante  corpiis  ejus  quasi 
sponte  sua  ardere  consuevit. 

lampade  vero,  quae  ante  sacrum  ejus  corpus 
e  consucvit  noctes  ct  dies,  ct  ante  aliorura 
innumcrabilium  sanctorura  membrain  crypta, 
lapidum  volubilitatc  conslructa  consistit,  et 
us  sustcntata  dcccatcr  stabililur,  aliquid  nar- 
it  vox  vidcntiura  testatur,absurdura  non  dcbct 
.  Sajpcnumcro  accidere  solet  ut  pigritia  cu- 
I  lamcn  lampadis  dcficiendo  dccidat,et  deinde 
te  illuminata  ciarificos  igncs  emittat;  ct  non 
mmodo  una  hora  vcl  die  luccra  clarissiraara 


erc  dicitur,sed  triura  dierura  spatio  ettotidem  j)  dormieD«lo  solct  occuparo  bomincs^exterriti  custo- 


im  tcnebras  pcUerc.HflBC  igiturlampas  saiicto- 
iivjnilus  plerumquc  succenditur  et  sinc  infu- 
olci,tunc  scirpus  clarissimura'lumen  cmittit, 
i  lucidius  splendeat  quam  cajteras  lanipades, 
manus  humanaoieo  superfuso  ilIurainat,libro 
re  madefacto  igncque  supposito,  ctc:  Nostro- 
quidam  fratrum  cujus  faciem  cura  nomine  no- 
i8,verum  hic  obtcntu  ejus  nominatim  non  desi- 
imus,  causa  neccssitatis,  ut  dixiraus,  ejusdera 
rii»  cxstinguens  insufnavit  luniinariu  quadam 
iribus  vicibus  :  (luoe  sic  divinilus  sua*  clurilalis 
aiDgulas  vices  rc».'cpit  luiuina,  ul  q»:  i».luiu  iii- 


dcs  ct  nimio  timorc  cxcitati,vigilantibu8  oculis  digni 
habi  ti  sunt  cernerc  ea  quae  mortalibus  sunt  mutuenda 
pcrspicere.Plerumque  enim  conspexere  luminaribus 
praeclarissimis  totam  ccclesiam  rcsplendere*,  et  in- 
nuraerabilera  candidatoru m  turbam  utriusque  sexus 
episcoporum,  clericorum,  laicorux,  puerorum  et 
puellarum  totius  ccclesiae  ambitu  contineri.Pluribus 
namque  vicibus  vigiles,  qui  strenuo  cura  sibi  com- 
mij5sa  in  vigilando  excubantes,  hoc  suburbium  no- 
strum  obscrvare  ab  ignium  periculis  et  a  latronum 
insidiispositi  noRCuntur,cura  claraorevalido  liraina 
cccloiia?  pulparc,ct  increpative  a;dituos  perterrefa- 


•787 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


788 


cere  ita  dicendo  visi  sunt  accurrisse:  Utquidsomno 
nimium  praegravati  dormitis  vino  et  sopore  opprcssi? 
8urgite,surgite,quam  velocius  opem  fcrle  sacris  lu- 
'^minaribus  et  sacris  sanctorum  pignoribus  :  nam  ut 
nobis  manifestissime  videtur,  tota  ecclesia  a  somno 
usquc  adimafundamenti  coBlesti  ignc  comburi  vide- 
tur.Gum  strepitu  ergo  pavoris  fratribus  a  strato  suo 
surgentibus,  visiones  quam  crebre  disparucre,  et 
ignium  splendor  quodammodo  his  intrinsecus,  et 
illis  vigilibus  exterius  paulatim  deficere  ct  imminui 
decresccndo  dum  considcratur;  timor  ab  utrisque 
«quali  sorte  removetur.  Verum  fratres  custodes 
sacras  basilicae  lenis  visio  sanctorum  frequentius 
Istificando  istos  reddit,  et  illos  forinsocus  positos 
ignis  quasi  vivus  exterruit;  sed  post,  dum  incom- 
bustum  templum  considcrant,  lajtiorcs  cfficiuntur 
hac  visione  mira.Nam  sicut  antiquo  tcmpore  Moyscs 
dator  veteris  legis  rubum  a^^dere  conspexit  et  non 
comburi,  ita  ct  ii  hoc  monastcrium  inccndi  mctuo- 
bant :  sed  non  erat  nocivus  ignis,  scd  visitatio  an- 
gelicae  virtutis  et  sanctorum  quorum  ibidem  reti- 
netur  multiplex  multitudo  indicibilis. 

Cap.  IX.  De  muliere  incessibus  pedum  cxacta,  et  a 
sanctis  martyribus  curata. 

Prceterea  ex  Milidunensi  (Melun)  oppido  quaedam 

paupercula  puclla,nomine  Ingelberta,  una  cum  ge- 

nitrice  propria  sanctorum  expetiit  liminarcurriculo 

siquidem  vecta,quod  vilis  robur  aselli  praiduccbat, 

utpote  omni  compagum  solamine  desolata.  Victus 

enim  vestimentique  supplemento  ostiatim  sustcnta- 

batur^  tabe  centesque  doloribus  incdiaque  artus 

miserantium  alimoniis  refovcbat.  Tanta   namque 

snggestionis  importunitatecunctiserat  nota,quanto 

absque  multorum  juvaminis  opc  riequibat  vivere. 

Porro  data  optione,  ccDpit  anhclare  de  industria 

sanctorum  martyrum  8ubsidia,quo  dcbilitatis  suae 

inferrent  medelam.Accita  itaque  matre  :«Desidero, 

inquit,  propitii  martyris  sancti  Saviniani,  cajtero- 

rumque  sanctorumadiresepulcra;  nec  demorabor, 

inquam,  adipisci  pcr  illos  mei   animi  vota.  »  Ac- 

censa   illius  mater  verbis   tantam   spem   peragit 

promptius,subillataque  obtutibus  ipsorum,supplex 

cervice  adorat  cernuo  ut  adsint  ei  patrocinando. 

Pavimento  itaque  inhaerens  diutius,  Deum  pietatis 

adfore  sensit  sanctorum  interventu.Mox  igiturcita 

salus  pracunte  immanitate  doloris,  atque  innovati 

anhelo  spiritui  gaudet  auxilium ;   vibratur  ardens 

animus  ad  plurima,matremque  vocat  diccns  :  Ad- 

08to,genitrix  laetabunda,  quae  me  taoens  ab  humo 

sustulisti  terrulentam.  Postquam  crgo  fccditatem 

membrorum  virtutis  dccore  mutavitDeu8,iIlustrata 

sanctorum  juvamine,  cucurrit  inoffenso  pcde,  ma- 

tremque  reciprocat  continua  voce.At  illaaccelerans 

properat  factique  ignara,  quos  scabellulos  perdidit 

inquirit  tremula.  Uno,  inquit  illa,  sub  ictu  mihi 

divinitus  collata  est  salus;  sepsere  illam  quamplu- 

rimi,?pcctatque  plobcm  crccta  circum  nuentem  ac 

sibi  congratulantem  :  omninm  enim  conncxa  opi- 

nionc  subitum  adepla  cst  sanitatcm.  Publicitus  ita- 


B 


A  que  omnium  personat  clamor,  gratias  rcterensDeo, 
vigente  sanctorum  martyrum  patrocinio. 

Cap.  X.  De  provocata  a  Sefionensibus  Nortmannorum 

'  inimiciiia. 

Tempore  quo  Senonensium  archipraesulatus  Wil- 

lelmus  frucbatur  apice,  vir  ingenio  ct  astutia  stre- 

nuus,  gensNortmannorumexacerbatione  dira  ejus- 

dem  civium  urbis  provocata,  confinia  ct  proxima 

qufeque  ipsius  rcgionis  acerba  depopulavit  exaggc- 

ratione  hostilitatis.  Haec  ctcnim  gcns  vxilnifica  nc« 

faria  stragc  populus  laniabat  Territi  autem  nimiae 

obstinatione  crudclitatis  immanitateque  persccutio- 

nis  concitati  circumquaque  populi,  confugiunt  ad 

tuitionem  urbis. 

Cap.  XI.  De  illatione  sanctorum  corporum  infra  urbii 

muros. 

Sub  ipso  tcmpore  rcgnabat  Carolus  Simplex;iQ 

Burgundia  autcm  ducatum  tenebat  Richarlus,  pa- 

ter  Rodulfi  regis.  Tunc  temporis   praeerat  cocnobio 

beatorum  apostolorum  Pctri  et  Pauli  abbas  SamsoD, 

comptor  divinac  honestatis  et  amator  sacrae  religio- 

nis.Is  sane  conturbatus  objectaepressura  calamita- 

tis,  humillimam  fratrum   convocat  concionem,  at 

qucat  ab  eis  salubre  consilium  expcriri.  Demam 

horum  omnium  communc  consilium  visumqueest 

utile  cunctis,  quatenus  sanctorum  martyrum  cor- 

pora,  Saviniani  videlicet  et  Potentiani,Altini  atqne 

Eodaldi,  cum  caeteris  sanctorum  corporibus  elreli- 

quiarum  pignoribu8,cum  maximo  honorisaugmeDto 

in  ccclesia  ejusdem  abbatiae  propria  infra  muros 

urbis  constructa  transfcrrentur.  R61ictum  vero  est 

C  ct  dcccnter  turaulatum  corpus  sancti  Serotini  mar— 

tyris  in  quodam  ejusdcm  loci  tutiori  antro.Quo  per^ 

acto,  jam  praefatus  praesul  dolose  macbinnment^- 

aemulationis  monachis  injecit,commodius  inquiem 

esse  ut  transvcherentur  sanctorum   reliquiae  inti 

mocnia  sanctae  matris  Ecclesiae  Scnonura  in  honor^^ 

sancti  Stephani  protomartyris  constructae.Cogilavi^^ 

autcm  tum  piorum  fratrum  simplicilas  ob  tenorei 

sanctitatis  haec  peragi  exercitia ;  sed  patuerunt  posl- 

modum  haec  adulationis  famina. 

Cap.  XII.  De  urbis  obsidione^  et  oratorio  ab 

crcpto, 

Obsessa  igitur  urbe,  quanta  caede  ecclesias  ea — 

rumque  posscssiones  vcl  praedia  subruerit,  vasla— 

vcrit,  depopulaverit  longum  est  paginis  intimare, 

j)  praesertim  cum  ct  basilicam  sancti  Petri  mirifico 

opere  constructam  atrocibus  fTamrais  cremaverit, 

variamquc  supcllectilem  cum  omnibus  utensilibus 

diripucrit  et  prorsus  pessumdare   studuerit.  Heu 

proh  dolor!  nec  sine  gemitu  dicenduml  Reroanse- 

rat   ibidem  prae.^^atum  oratorium   sancti   Serotini 

martyris  divinitus  ab  igne  creptum;  quod  dolentes, 

plura  flammis  fomenta  ingerunt  molimine  toto;  sed 

illffisum  servatur  ad  vogetationcm   hominum  Dci 

nutu    vivido  ct  mcrito.  Salutifero  siquidem  inler- 

ventu   sanctorum  scilicct  martyrum  Saviniani  et 

Putcntiani,  Altini  aUjuG  EodaMi,ip»ius  sancti  Sero- 

tini   martyris  intenieratum  inausoleum  serN^atur; 


isg 


DB  TRANSLAT.  SS.  SAVINIANI,  POTENTIANI,  ETC. 


790 


quia  obligaverat  eos  amor  sincerae  dilectionis,  nec  A  naria  immensaB  claritatis  pervolant.  Qusb  supersti- 


patitur  sanctorum  artuum  abscntia  citato  frustrari 
solamine  quem  dudum  sociaverat  sibi  fide  cbaaita- 
tis  unicae. 

Cap.  XIII.  De  Ntirtmannorum  redilu  adpropria. 
•  Demum  itaquo  convictis  et  nccibus  diversis  piuri- 
bu9  Nortmannorum  enecatis,  reliqui  ad  propria 
sunt  reversi ;  accelerantes  autem  monachi  expctie- 
runt  ab  episcopo  reportari  sanctorum  corpora,igno- 
rantes  quod  per  subreptionem  illic  forent  iliata. 
At  ipse  torvis  eos  aspicicns  oculis,  priusquam  eo- 
rum  suggestionem  audissct,  inquit  :  Ultronei  hoc 
jus,  licet  nolentibus  vobis,  tamcn  proflucnte  cle- 
mentia  Dci,  cunctis  innotescere  volumus,el  consti- 
tunionibus  obligari,qualenus  possideat  hujus  sedis 


tio,  inquit  episcopus,  vestros  agrestcs  perturbavit 
animos?  verc  fallacibus  monachorum  suggestioni- 
bus  decepti  vanisque  poIh*citationum  spebus  sedu- 
cti  estis.  Sed  vox  testis  veritatis  nequit  exstingui 
atrociori  commotionis  (urbine.  Sequenti  nocte  tur- 
bata  missa  custodum  ab  episcopo  solertia,fugiens- 
que  praj  horroris  magnitudine,denegat  ibidem  am- 
plius  sc  manerc.  Jubento  episcopo,  mox  utraquo 
pars  cuslodum  custodia»  mancipatur.In  hac  perni- 
cie  persistens  episcopus,  utpote  versutus  moribus, 
tertia  nocte  scmetipsum  ccclesiae  custodem  adhi- 
buit,  militum  cuneo  vallatus  ingenti  causa  vers 
examinationis ;  corusci  autem  luminis  dcnsitate  ob- 
coecatus,  coepit  vehemenLer  debaccbando  frendere, 


dignitashorumsanctorumcorporaquorummartyrii  n  ct  obnixc  ut  asportarentur  sanctorum  corpora  pro- 
tirocinio  vegetata  luculenter  coruscat.Ad  hujus  ca-      clamare. 


lumniosam  ergo  assertionis  seriem  nonnulli  provo- 

cantur  astutiores  clcrici,  et  potentiores  proceres 

onanimitcr  asscrentes,  quatenus  illic  haborentur 

unde  viguerunt  summi  praesules.  Ad  haic  saepe  fati 

anlistitis  feralia  adduntur  verba :  Legum  cnim  jura 

pontifici  cunctis  decernenti,clericis  quoque  divinaj 

majestatis  cultoribus,  et  venerabilibus  quibuscun- 

que  terris  et  regionibus  tantorum  martyrum  con- 

gruit  inservire  excubiis ;  vos  agmen  vulgale  ad  cq}- 

nobilaleptopositum  unacum  rebus  oumibus  rcsum- 

ptis  revertimini,scientes  dcinceps  nos  horum  sanc- 

torum  venuslari  prajsentia.  Gementium  ergo  ct  ro- 

gantium  monachorum  fragor  attoIlitur,pauperum- 

quctcrrulenta  corpora  gestantium  plebinmve  utriu- 


Cap.  XV.  De  revcctis  sanclorum  artubus  ab  urbe, 
Convocata  denique  adest  sancti  Petri  modesta 
monachorum  phalanx   et  receptis  patronis,  ultra 
quam  crcdi  potestlaitissima,cum  magno  tripudian- 
tium  cxsultantiumquo  choro  ad  propriam  sanctt)s 
deferuntbasilicam.Quamobrem  archiclavis  ejusdem 
sedis  nomine  Bernardus  (5),  pcstifero  invidiae  zelo 
succensus,  abstrahit   pallium   quo  sanctissimi  et 
apostolici  patroni  Saviniani  tegobatur  tumba;arre- 
ptoque  ^avo  (G)  in  frusta  medium  secans  ait  :  Si 
horum  Patrura  caremus  pignoribus,vel  hujus  por- 
tiunculam  retinebimus.  Palliique  pars  ad  postero- 
rum  memoriam  adhuc  in  eadem  sede  servatur. 
Quanto  sanctionis  augmento  hic  quippe  sacer  locus 


squesexusdolorpersonatdicentium  :Utquid  taliter  G  (7)  viguerat   omnibus  liquido  constat,  prfiesertim 


afHigimur?  quibus  malis  obnoxii  ista  pcrpetimur,si 
ad  communis  munimina  rePugii  confugiuius,quarc 
traducimur ?  quare  patronis  frustramur  nobis  a  Deo 
datis?  Ad  hicc  pontifex  raptus  temeritatc  pravi 
consilii  foris  muros  jussit  eos  propclli. 

Cap.  XIV.  De  monachorum  instanti  gemitu  et  prxsu- 
lls  custodibus  ostensaque  terribiti  visione, 

Memorabiiis  itaque  abbasSamson  continuatodo- 

iore  et  abstinentia  pene  emoritur :  sed  et  tota  con- 

gr^ationis  unanimitas,vigiliis  et  orationibus  jeju- 

niisque  prwgravata,  eadem    patitur   incommoda. 

Chpi8tu8igitur,omnium  rerum  censor  cequissimus, 

compatiens  afflictis^sufTragantibus  sanctorum  quo- 

que  martyrum  prccibus,non  diutius  sustulit  carere 


cum  proprii  cirusione  sanguinis  ipsum  dedicaverint, 
et  creberrimis  monachorum  ibidem  degentium 
exsequiis  habeatur  ccleberrimus. 
Cap.  XVI.  De  antris  ab  ahbate  Samsone  constructis, 
Praeterea  venerabilis  abbas  Samson,  solertiori 
suo  fratrumque  praeditus  consilio,posterioribus  cu- 
piens  sancirc  saIutem,abditiorasanctorum  artubus 
construxit  antra.  0  laudabile  fas  piorum  Patrum! 
Invcntum  populorum  pro  saluto  publica,  quis  non 
disputat  hos  sophistas  esse  sagaces  et  colendos  plu- 
rimumquo  valere,  cum  memoria  sanctorum  inter- 
ventu  longa  maneat  per  tempora?  At  quanquam 
tegerentur  sanctorum  membra  densis  specubus, 
tamen   opinantibus   illic   adfore  plurimis,  eorum 


WBnobium  tam  pretiosee  facultatis  thcsauro.  Medio  j)  pio  juvaminc  sanabantur  ab  omnibus  morbiferis 
namque  noctis  confmio  custodes  ccclesiae  sancti      doloribus. 


Stephani  conquatiuntur  horrore  acerrimoe  concus- 
sionis ;  citato  vero  cursu,  pontificis  aures  replent 
tremulis  clamoribus  :  0  praesul,inquientes,  fcr  no- 
bis  desolatis  opem.Hsc  enim  basilica  in  qua  mane- 
rous  timendum  est  ne  funditus  corruat  :  fragor 
ncrope  terribilis  intus  personat,  et  vibrantia  lumi- 

(5)  Deeo  Clarius  in  chronico,quem  sanctae  Mari.e 
archiclavira  dicit,  contra  quam  nic  aurtor.  An  ar- 
cniclavis  cathedralis  ecclesitc  Senononsis  abbaticc 
Vm    ®  titulo  donabatur? 

i^)  Artavus  instrumcntum  panno  scindendu  ap- 


Cap.  XVII.  De  Guillelmi  obitu, 
Decedente  Guillelmo  prfiesuIe,GerIannus  pontifex 
collaudatur,  monachile  propositum  a  primasvo  in- 
fantiic  svo  consecutus,  et  dogmatibus  philosophisB 
admodum  fulcitus,  parentum  prosapia  mediocris, 
sed  liberalium  artium  non  segnis  sectator  enituit. 

tum,  sive  forcipis  seu  cultri  genus.  Hoc  nomen 
exprimit  ms.  liber  Rogulaj  ordinis  S.  Victoris  cita- 
tus  in  ('.angii  Glossario  :  Nec  scriptoria,  nec  artavos 
nec  cultellos  smcipiat. 
{7)  Ncmpe  S.  Petri  ccenobium. 


791 


ODORANNI  MONAGUI  S.  PETHI  VIVl  SENON. 


7«i 


Recensendum  namque  inter  optima  suas  sagacita- 
tis  studia  arbitramur  forc,  quod  valde  diligens  sa;- 
pius  dictum  monasterium,  ibidem  turrim  compo- 
suit  opere  polito.  Mundiali  cursu  demum  peracto, 
migravit  ad  astra  vocatus,  sua  mandans  tumulari 
membra  sancti  Germani  Autisiodorensium  in  basi- 
lica.Heldemannus  in  hoc  postmodum  poniincii  ele- 
ctus  so]io,a]mi  Dionysii  monachus,cunctis  nec  non 
Christo  placcns,  amabilis  ct  dilcclus.Hujus  in  teni- 
porc  regiminis  Notrannus  coenobii  sancti  Pctri  prae- 
latus  effcrbuit ;  gazarum  qui  et  conglomerator  stre- 
nuus  Neverncnsium  dignitatem  prajsulaius  prome- 
ruit  muneribus.  Ambitionis  autcm  ejus  fastu  prne- 
gravatum  sancti  Pctri  ca?nobium,pcne  venit  ad  ni- 
hilum.  Honesiabatur  vcro  illius  adhuc  in  tempore 
idcm  locus,  potioribus  utrarumque  facultatum  re- 
bus  ditatusaDeodevota  Tcchilde  regina:  scdhujus 
piacula  virtus  diluat  clcmeniissima.  CGeterum  Hcl' 
demannus  prsesul  obiit  sorte  suprema  rapius,  in- 
sertus  in  supcrnis  coeiibus. 

Cap.  XVllI.  Quod  morlis  examine  Archembaldus  a 
beato  Savijiiano  perculsus  perierit, 

Prsesulatus  honore  Archembaldus  sustoIlitur,pa- 
rentum  potius  quam  Dei  provocatus  cxamine.  In- 
vectus  itaque  hiclubricaejuventutis  furia.probrosfle 
voluptati  dedit  operam.Exosam  enim  divino  cultui 
solertiam  adhibens  et  caduca  (luseque  perituri  sevi 
amplectens,  abbatiam  sancti  Petri  omnibus  nam- 
que  rerum  copiis  opulentissimam,  ad  solum  usque 
contrivit,  ecclesiarum,  villarura,  terrarumque  opti- 
ma  quaique  vendcns  ot  distribuens,reliqua  in  pro- 
prios  usus  detinens.  Sed  hujusce  cunctos  lamcnta- 
biles  excessus  propaiare  longum  nefas  ducimus  : 
hoc  solum  addimus  quod  famulantium  Christo  fue- 
rit  insecutor  horribiiis  ac  odibilis,  et  soicularium 
amator  studiosissimus.  Admoniius  crgo  in  noctis 
visione  biduo  a  sancto  Saviniano  aequissimo  mar- 
tyre,  noluit  quiescere  a  nefario  opero.  Aggrediens 
hunc  quoque  tertio  ac  nolenicmobedirejussis  per- 
cussit  mucrone  invisibili  :  Non  diu,  inquiens,  tu» 
nugas  patiemur  illccebrosae   actionis  et  desolare 
looum  nostri  effusione   cruoris  sacratum,  .Nudus 
omni  prorsus  tegmine  vestium,  repertus  est  in  re- 
fectorio  fratrum>quod  sibi  vindican8,corum  usibus 
impie  abstulerat.^Equa  direciionis  nempe  censura, 
nece  subitanea  juste  illum  pcrcussit,qui  congrega- 
tas  poseession^s  coenobii  ob  fratrum  subsidia  pau- 
perumque  sive  confluentium  omnium  juvamina, 
nisu  toto  contriverat.  Nec  quisquam  arbitretur  in- 
congruum  sic  illum  fmire,  qui  primitus  abjecerat 
curam  pastoralis  dignitatis,  eio. 

Cap.  XIX.  De  Anaslasio  Tpontifwe,  qualiter  euwdem 

locum  cagpit  restaurare. 

Abeunio  illo.tam  crudeli  intentu,  successit  in 
episcopaiu  Anastasius,  vir  honcstatis  et  mirae  pro- 
biiuiis.Pavcscens  hic  quidcm  tctcrrimic  hujns  exa- 
men  mortis,  crficitur  voluniarius  rcpuraiur  s.Tpc 
dicti  loci.  Praiventus  auiem  divino  amore,ei  niaxi- 


A  me  ipsius  sancii  martyris  Saviniani  coogrua  yisio- 
nis  admoniiione,  coepit  ultro  terras  coenobii  inqui- 
rerc.preiio  redimere,  monachos  educare,  et  sacre 
insiiiuiionis  ibidem  normam  reformare.  Taiium 
omniumque  graiia  suffulius,  humanam  exuit  labem 
et  sanctorum  in  coelis  promcruit  societat6m,suaqse 
mcmbra  in  eodcm  basilica  jacent  tumulata. 

Cap.  XX.  Obeunie  Anasiasio,  quomodo  Seivinus  m- 

cesserit, 

Orbaia  Scnoncnsis  metropolitana  urbs  patrocinio 
hujus,  pracfertur  ad  sublimandam  praesulalus  ma- 
gniOccniiam  Scwinus  nobiliiate  praecipuus  et  roo- 
rum  probitate  coruscus.  Hic  praeceptionis  sancts 
strenuus  obauditor,  modcsti  mores  praecessoris  in- 
scqul  studuii  optimos.  Porro  improba  a^mulantium 

T%  molimina  diruit,  ct  Chri!5io  placcntium  amicilias 
sinccriicr  exquisivit  :  omnia  charismata  instgnii; 
gesiicns  amplecii,  ct  mali^nantium  caduca  renai. 
Dum  plura  ergo  lcniat  peragi  virtutis  opera,inciui- 
rit  id  quod  manct  obviam  veritati ;  sffiva  scilicet 
aniiqui   hosiis  incitamenia,  qui  vernus  fur  qvo- 
modo  laeia  Christi  agmina  interpellet,  lividia  semi- 
nibus  fcrvens  insequitur.Excitat  itaque  male  com- 
mcaniium  ci  irritantium  devios  sonsus  clericorum : 
civium  quoquc  ejusdemcivitaiis  vehementeradve^ 

•  sus  cum  infcsta  decertautcs,ac  congrua  quoque  san- 
ctuarii  comprimi  glisccntes.  Praevius  autem  tuior 
supradicta  urbis,  quatenus  male  tumentia  simol 
rcvulsa  corda  internecet,  praeferendum  se  opponit 
clypcum  ut  tuta  maneant  vestigia  subscquentium, 
Dciquc   domus   dcfcnsa  praeferatur  ad  sublimit. 

C  Dcmum  Christi  viciorioso  protectus  munimiDe, 
pravorum  conaius  dulcibus  intcrdum  promuloet 
eloquiis;  aliquando  vero  minacibus  trafaitproterit- 
que  increpatioiiibus  :  iniercidunt  quoque  iQterim 
quaeque  pa^nalia,  ct  puUullant  faventc  Christo  pro- 
spcriiaiis  commoda. 

Cap.  XXI.  Locato  Sawino  in  sede,  guomodo  ifiiwm 
locum  ornauerit  abbaie  et  monachiSjresque propriu 
reddilerit. 

Ignescit  intcrca  amor  nobiiitandi  sanctorum  c»« 
nobia,ac  reparaudi  honorcm  pristinum  copumqu» 
cunque  fucranl  diiula  :  ardonter  quin  potius  sancti 
Pctri  monasterium  ob  sanctorum  suTragia  venas- 
iari  disposuit,  quod  multorum  pravitatc  dolcbai, 
eversum  iri.  Suae  ergo  spcctabilis  exortum  prosapia 
Q  nobilitaiis  eidcm  cocnobio  praefecit  abbatemi^nomi- 
ne  llainardum,  moribus  egregium  et  solertia.pre- 
ditum,  rcddita  omnium  media  parte  ejusdcm  aU* 
batiae  rerum.  Ilic  itaque  adolescens  strenuae  indoT 
lis,  infulatus  coniigui  gratia  regiminis,  vicinot 
quosqne  rectorcs  probitatis  actu  praecelluit :  flam-> 
manic  quidcm  corde^utpote  nobili,adaptare  Iocuol 
protinus  studuit^et  monacbos  nonnuUos  sophistioo 
omniuni  liberalinm  ariium  dogmate  insigniri  de- 
crcvii;  Iioc  suramum  omnium  praenoscens  boDum, 
qnatcnus  his  di^ciplinis  liberalibud  edoctis,  et  sa- 
cviv.  rcligionis  iiroposilo  informaiis,  status  loci  gra- 
iior  habcreiur,  el  ab  omni  magnilicarctur. 


193 


DE  TRANSLAT.  SS.  SAVINIANI.  POTENTIANI,  BTC. 


70i 


Cap.  XXII.  De  homine  perjurato  super  sancti  Sam- 

niani  attare, 

Illo  quoque  in  temporc  accidit  in  prasfato  ssepius 

eoBnobio  evidens  miraculun[l,quod  minime  crcdimus 

silentio  tegendum.  Profanus  bonitalc  quidam  nam- 

que  bomo,  nomine   Rotbberlhus,  in   vicina  orlus 

viUa,  cui  nomen  Masliacus-Major  indidit  antiquitas, 

cupiditatc  foedatus  obscena.iUicitum  sacramentum 

sancti  Saviniani  pcrfecit  in  ecclcsia  :  quamobrera 

rabies  illico  sepsit  daemoniaca  miseroque  cruciatu 

in  omnium  vexabatur  praisentia.  Adsunt  extemplo 

nonnullii  et  alii  teterrimi  spiritus.sed  magistri  cri- 

minum  humanaeque  salutis  auspiccs,  qui  latenter 

incitantes  illum  in  diversum  compollunt  nefas.Vin- 

ciU  denique  convioiator  brachiis,  suorum  propitia- 

iione  parentum,sceius  ejusdem  videlicet  agnoscen  • 

liam,pcrducilur  sanctorum  ad  antra  martyrum,nc 

prorundius  caperct  trcmula  compago  artuum  daj- 

moniacarumquerelam  debacchalionum.Hic  nudata 

gercns  membra,  muUis  ictibus  sauciata,vastare  ac 

Uniaro  quosque  tenentcs  se  ut  quibat  desiderabat. 

Per  lacunas  siquidem  cicatrii5um  evisccrando  reji- 

ciebat  sanguinem,  et  crucnlas  manus  lorisquc  fcs- 

sa:  dilacerabat,  tcrribiUtcr  inquiens  :  0  Saviniane 

praepotens  martyr,cur  mc  cnecas  cruciatibus  diris? 

?ro  certo  ergo  propinqui  profitcntur  piaculum  vicLi ; 

ob  hocque  muUipUcia  cordis  ab  imo  trahunt  suspi- 

ria;quinimo   auxiUatricem  Christi  virtutem    per 

sanctorum  obtentum  eorumdem  sibi  flagitantadforc 

ppopiliam;  qualenus  ex  latcbris  hujuscc   obscssi 

damouiaca  pestilens  vis  exoat,  et  rccidiva  virtus 

Chri8tipoUeat.Irretitum  eum  utique  funibusanhe- 

lu8  eopumdem  ibi  dimisit  nisus  dc  sanctorum  juva- 

mineomnimodis  fisus.  Furebat  vero  spiritu  fervido, 

cQlagitAns  nomen  sancti  martyris  Saviniani  dictu 

lemorario.  Nihil  sane  iUius  scveritatc  jucundius, 

nihil  iucunditato  sevcrius.  Jam  vero  omne  robur 

^um  ce88erat,et  divulsas  lacertorum  compagines 

wpoppresserat.  Ergo  illi  soporato  adest  propitia- 

Wia  visio.  Vidit  ab  astris  sane  dcsccndcrc  insignes 

'viros,  claritatis  nimia  luce  rcspersos;  aggrediuntup 

^ummodestis  plane  gressibus^sed  minanturduris 

incrcpationibus  :  Cur  nostrum,  inquientes,  cfferus 

F^umptor  intrasti  antrum,  qui  recens  nostri  lo- 

cmtteffuaionc  sanguinis  sacratum  violasti  uUro- 

neu8  convicialor?  Horum  ergo  dum  fugeret  intuitus 

liwHes,  territus,  nec  celer,  et  praemissus  splendor 

Wolaret,  et  sibi  anxio  finemsubiti  infcrretpcricuU, 

^u  mortuus  perstitit  ad  haec  mitior,reddita  piorum 

DMtttypum  clcmentia  stupenli  et  pene  emortuo  pe- 

P^t.  Ob  tuorum,  dicens,  fidem  parentum  qui  te 

nobiareliqueruntmedendum  Jubemus  abire  sanum. 

Hirabile  dictul  mox  denique  nexus  quibus  manus 

btbuerat  vinctas  decidunt,  semotusque  a  piiario 

^^  ligatua  inhffiserat,  prorsus  reccpit  totius  vege- 

^tioaem  corporis.  At  ilie   quanto   sanior,  tanto 

jucuadat  frontem  vacantem  omni  nubilo,  ct  in  se 

pitral®  virtutis  vcridicus  priECO  efficitur  cunctis. 

Circumstat  ergo  pcrsuUantium  C(jctus,  parcs  ca- 


A  m(cna8  paribus  hymnizans  modis  rerum  Greatoriy. 
cujus  dono  fiunt  cuncta  qu®  miranda  videntur, 
etc. 

Cap.  XXIII.  De  ipso  pontifi^e^  quomodo  aiUe  pedei 
abbatis  et  nionachorufti  jtrostratus  jacuerit,  et 
res  quas  adhuc  tenebat  reddidit, 

Providus  interea  pontifcx  Sowlnus,  luculcnticri 
pra?conio  dccoralus  virtutum,  eidem  congratulans 
CGcnobio  diffundit  vultus  laetitiam  ab  ore  hil&ri  et 
fida  gaudia  gerit :  tunc  omne  cordis  ipsius  ab  imo 
ludicrum  aboffertur,  olimque  animus  nugatorDei- 
tatis  cfficitur  indigator,  ac  sua  incpta  vultu  probi- 
tatis  scrio  colorat.  Enuclcatius  quippe  copiosiusve 
effundit,  que  manicis  tcnacibus  fovcrat;  quoniam 
munerari  divi  fcnore  sese  non  dubitabat.  Horret 
|)  feralc  cupiditatis  monstrum,  et  inops  egenueque 
rerum  mavuU  obscqui  Ghristo,quam  l^etaiiter  sau- 
ciatus  obcaecari  illeccbris  gazarum,  prssertim  ur- 
gente  supcrna  admonitione  sanctorum  martyrum 
Saviniani  ct  Potcntiani,  in  solcmnitate  celeberrima 
Joannis  ct  Pauli  :  qua  stupefactus  ocius  stheril 
clavigeri  Petri  adiit  claustrum,  scsc  profitcndo  cul- 
pnbilem  ac  facinosorum,  Prostratus  itaque  jacena 
coram  omnium  fratrum  obtutibus,  voce  humillima 
indulgcntiam  cfQagitat  cernuus;  cuncta  itaquesua 
prxfatsD  abbatiae  pra:dia  rcddidit,  ct  ad  suos  ncces- 
sarios  usus  vcl  pauculam  portiunculam  retlnuit. 
Favoralis  aura  inde  monachorum  attoUitur,  sed  et 
totam  percuiit  urbem Chiistum  coUaudantium con- 
gratulatio  vehemcns,  etc. 

Gap.  XXlV.  Post  mortem  ScwiiU  quoinodo  Leothe- 
C      ricus  siiccesserit  fCterum  et populum,abbatemgue 
liainardum  et  monachos  ditexerit. 

Post  hunc  ascitum  superorum  cuneo  nutu  Dei- 
tatis  cunctivido,  Leothericus  infulatur  pontificis 
soUo,  actibuscximius,  cujus  laudabile  culmen  ho- 
noris  amore  sane  parate  compellimur  propalare; 
sed  facundia  abest  sagacitatis.  Merito  sinceritalls 
iUlus  crevit  plane  snccrdotalis  gradus,  eodemque 
monitore  praccelluit  normalo  decus  sanct»  Dai  Kc* 
clesioo,  etc.  Praitcrca  miraculorum  insignia,  qus 
iUius  enitucrunt  in  tcmpore,]ongum  duximuahuic 
opusculo  inncctcre.  Caeterum  crcbro  fati  ooBnobil 
contiguus  amator  eCferbuit,  animosius  videlicet 
solertis  rectoris  abbatis  Rainardi,  communis  utilia ' 
sectando  commode  :  congaudebat  namque  probi 
|\  praecessoris  Sewini  hunc  bonitate  superstitem,  et 
morum  salubritatc  h/eredem.  Denique  laude  dignis- 
simus  Rainardus  abbas  praelata  charitatis  virtutc 
rutilans,  sese  suosque  omni  voluptati  abdicaverai, 
et  continenti»  lege  actitaverat,  apostolics' assertio- 
nis  ultroneus  auditor,  sine  castimonia  iBquientisim- 
possibilie  esse  placere  Deo,  iUiusque  phibsophi  qui 
nii  ait  esse  prius  meliudve  coslibe  vita.  Elt  hic.  spe- 
cimen  religionis  non  segniter  tenuit,  scd  reliquisse 
quoque  bonorum  opcrum  speculum  pro^tendens, 
flsquitatis  jura  procerumque  priscorum  instituta  fia- 
granli  amplcctcns  nisu,  spectabile  raultis  resplen- 
duit  decus^  etc.  Olficinarum  qusque  diruta  suis  cum 


795 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


196 


uteDsilibus  nobilitando  rcparavit  attentius.  Nisus 
interea  affectionis  ejusdem  panditur  circa  sancto- 
rum  celebria  festa  martyrum,  sed  crebrius  tabcs- 
cebatyignorans  qua  tegerentur  tumba  sancti  scili- 
cet  Saviniani  niembra. 

Cap.  XXV.  De  fwnuUs  sancforum  Saviniani  socio- 
rumque  ejus  ab  abbule  Rainardo  el  Leotherico 
archiepiscopo  reseratis, 

Bealorum  igitur  raarlyrum  Saviniani,  Potenliani 
sociorumque  eorum  corpora,  ab  abbate  Samsone 
venerabilitnr  tiim»»l*ita  intro  in  antris  ob  timorem 
paganorui  1,  iisi^uti  ad  domni  Leotherici  archiepis- 
*  copi  et  domni  Rainardi  abbatis  tempora  ibidem  la- 
tucrunt  :  quam  ob  rcm  experiri  cupicns  dicta  se- 
niorum  solertius  indicabat  seria,prcBsago  praesciens 
spiritu,per  sanctorum  suffragia  pJuraadipiscisani- 
tatum  remedia.  Gapessuntitaqueconsilium  salubre, 
quo  reserarcntur  sanctorum  mausolea,  qui  antris 
continebantur  in  abditioribus.Hoc  peracto,extemplo 
miri  odoris  exuberavit  fragrantia,certioresque  red- 
didit  de  eorumdem  prdesentia;collaudantes  Deum, 
recondiderunt  ibidem  decentius  posita  xiii  Kalen- 
das  Septembris.  Quibuscunque  autem  infirmis  vel 
imbecilliorlbus  collata  est  potio,de  qua  sanctorum 
lota  sunt  ossa,  absque  mora  sanitatis  meruerunt 
juvamina.  Ad  illius  profecto  laudem  magnificantur 
magnalia,  qui  tuitione  cunctivida  regit  quidquid 
creatum  vegetat. 

Cap.  XXVI.  Quaiiter  regina  Constantia  sanctum 

Savinianum  agnoverit, 

Eodem  tempore  regnabat  Rotbertus  regum  piis- 

simus.Hic,  peractis  diversis  rcstaurationibus  eccle- 

siarum,  nec  non  ornamentis  sanctorum  corporum, 

corpus  sanctt  Saviniani  auro  et  gemmis  argentoque 

ornavit  :  quod  qualiter  actum  sit  paucis  est  disse- 

rendum.  Factus  estdumquodam  tempore Ilotbertus 

rex  Romam  peteret,  ut  Constantia  regina,  una  cum 

filio  Hugone  parvulo  Tillo  remaneret.  Quod  utBerta 

regina,  dudum  causa  consanguinitatis  a  rege  repu- 

diata,  comperit,  prosecuta  est  eum,  sperans  se  fa- 

ventibus  ad   boc   quibusdam  aulicis  regis  jussu 

apostolico  restitui   toro   regio  :  unde  Constantia 

regina  timens  se  amoveri  a  regio  latere,  inenarra- 

bili  detinebatur  mcerore.  Qua;  dum  nocte  quadam 

ad  hoc  nimiis  cogitationum  tumultibus   pulsata 

obdormiret,  apparuit  ei  per  visum  inenarrabili  cla- 

ritate  circumdatus  quidam  angelicis  decoratus  ca- 

nis,  in  sacerdetali  habitu,  virgam  pastoralem  ges- 

tans  manu.  Quem  nimio  timore  perterrita  dum  re- 

quireret  quisnam  esset,  intonuit  se  fore  episcopum, 

et  appellari  Savinianum,  cui  et  dixit :  Gonstans 

esto  Constantia;  quia  Ueo  propitia  liberata  es  ab 

imminenti  tristitia.  llli  vero  de  tam  praeclara  vi- 

sione  perterrita,  facto  mane,  coepit  inquirere  solli- 

cite  a  circumstantibus  clcricis  si  illis   in   regio- 

nibus  haberetur  episcopus  qui  Savinianus  dicere- 

tur.  Quibus  ignorantiam  suam  profitentibus,  unus 

(S)  Ejus  gcsta  retulimus  ad  annum  1021. 

(9)  Druense  castrum,  melius  Drocense,  vel  anti- 


A  ex  eis  qui  in  monasterio  sancti  Petri  fuerat  natri- 
tus,redeunte  rcge  Aurelianorum  futurus  episcopus, 
nomine  Theodericus  (8),  respondit  pro  omnibus: 
Est,  domina,  in  monasterio  sancti  Petri  sanctos 
Savinianus,  primus  metropoIitanaB  urbis  Scnonum 
archicpiscopus,  qui  per  martyrii  triumphum  una 
cum  sociis  pervenit  ad  coelestis  regni  bravium.  Ha- 
jus  martyris  si  dcvota  mente  adieris  prssentiam, 
id  quod  promisit  absque  dilatione  noveris  te  con- 
sccuturam.  At  illa  de  tanti  viri  consiiio  gaudens 
effc?ta,  citissime  una  cum  filio  cxpctiit  sancti  Petri 
Iimina,et  diutissime  lacrymas  fundens  ante  corpus 
beati  martyris  totisque  viribus  se  committens  ejas 
fidei,  gaudcns  remcavit  ad  propria,  de  visitatione 
tanti  patroni  confortata.  Nondum  transierat  dica 

P  tertia,  cum  subito  adest  intempesta  nocte  legatus 
rcgius  ante  januam,nuntians  in  proximo  adfuturara 
ejus  prsesentiam,  qui  Deoducente  propriis  sedibus 
restitutus,  ut  veracissima  approbaretur  promissio 
martyris,dcinceps  propriam  conjugem  magis  quaai 
eatenus  dilcxit,  et  sub  ejus  nutu  omnia  juraregalia 
et  quascunque  possiderc  videbatur  manere  dispo- 
suit.  Sed  illa  minime  oblita  promissionis  sancti, 
satagere  cccpit  qualiter  exornaretur  corpus  ejiis 
gemmis  et  auro,  quod  diu  inclusum  plumbo,  ab 
antiquis  patribus  absconditum  fuerat  sub  atrio,  ei 
regi  suggercns  sua  vota,  Deo  auxiliante,  ad  ea  im- 
plenda  paratum  illum  invenit  per  omnia.  Qui  ac- 
cersiens  Odorannum  ejusdem  loci  monachum,  qui 
ad  hoc  opus  perficiendum  videbatur  idoneus,  com- 
misit  una  cum  regina  ejus  (idei  tantie  pietatis  opus. 

C  Dederunt  igitur  Senonis  in  primis  per  manam 
Waldrici  priepositi  argcnli  meri  Iibr€is  tv;  deinde 
Senones  pcr  manum  Willelmi  cubicularii  argenli 
meri  solidos  lv.  Postea  miserunt  per  manum  Odo- 
nis  Paratgii  argcnti  meri  solidos  xxxviii ;  miseruni 
etiam  ad  Parisius  per  manum  Odoranni  monachi 
auri  solidos  xvii,  et  denarios  viii,  et  gemmas  pra- 
tiosissimas.  His  ita  patratis,  restat  uti  mirabilia 
Dei,qua!  in  fabricis  hujus  operis  oculisque  nostris 
vidimus,  et  ex  parte  manibus  contrectavimas, 
Cbristi  fidelibus  intimemus  :  qua3  silentio  tegere 
crimen  est  admittere. 

Cap.  XXVII.  De  Odoranm  monachi  profeeiione  ad 
palatium,  et  auro  ab  regina  accepto  in  captB 
fabricam. 

D     Igitur  occupatus  rex  variis  ssculi  curis,intermiftl 
aliquantulum  ad  monasterium  mittere  sumptus  ob*   " 
pti  operis^.  Tranquillitate  vero  percepta,  mandai^   « 
per  Francolinum  jam  dicto  fratri  ut  concito  grada   -i 
veniret  Druis  ad  suscipiendum  munus  opeiis.At  illa  ^ 
vespertina  synaxi  expleta,et,ut  mos  est  monadiis, 
percepta  benedictione  abbatis,  ire  perrexit  ad  ca — 
cumina  Druensis  (9)  Castri.  Veniens  vero  post  solis^ 
occasum  ad  sanctae  Columbae  portum,  transfretavitr 
cum  suis  Icaunam  fluvium :  cumque  paululum  sub- 
stitisset  in  littore,  inter  casteras  stellas  quibus  nox 

quis  Durocassense,  vulgo  Dreux,  vel  ipso  nomine 
clarissimum. 


191 


DE  TRANSLAT.  SS.  SAVINlANI,  POTENTIANL  BTC. 


198 


iUustrabatur  vidit  quoddam  sidus  exsurgere  in  eo  A 

loco  quo  aestivo  tempore  solet  horam  diei  primam 

Bol  demonstrare ;  quod  exsiliens  de  sui  ortus  loco, 

viriute  divina  ctBpit  ferri  velociter  per  aera,  petcns 

ooeli  emincntiora  locapene  usque  ad  iliudpunctuna 

quo  ea  tempestate  solctfieri  horasexta.  Qucm  cum 

rmmuIus,equo  prajparato  cui  insedere  debebat,hor- 

taretur,quia  nox  imminebat,ut  ascenderct :  Sustine 

me  paululum,  inquit,  et  intucre  cum  tuo  socio  mi- 

rabilia  Dci  quae  hactenus  non  vidi.  Quo  miraculo 

famuli  attoniti.ignorantcs  quid  prajsagii  prajferret, 

stgnaculo  crucis  se  muniunt,ct  Deo  sanctoqueSavi- 

niano  pavefacti  cordese  com  mittunt.  Stella  vero  in 

loco  quo  venerat  paululum  substitit,  et  retrogrado 

enrsu  ad  locum  unde  venerat  in  unius  horce  spatio 

Herum  rediit.  Quampene  usquead  tertiamvigiliam  ^ 

BOciis  contemplantes,  cam  inter  cstera  sidera  im- 

plere  cursum  solilum  vidcrunt  ovantes,  et  intcr  se 

qnid  demonstraret  confcrentcs ;  quibus  animo  occur- 

ift  quod  cceptum  ilerprosperogrcssu  peragerent,et 

demum  voti  compotcs  concite  ad  domum  redirent. 

Dantes  proptereasesematurius  laboricceptiitineris» 

pcr  squalidam  Belsam,  eo  surgcnte  a  monsa^pervs- 

nerunt  ad  palatium  regis.  Prxmissa  vero  salutatione 

legiBet  reginae,  ut  veracissima  apparcrent  sidcris 

prxeagia  :  Suscipiens,  inquit  monacho  rcgina,  quae 

MDcto  Saviniano  pro  posse  disposuimus  ad  praescns 

mittere  munera^  festinus  revertere  ad  propria;  quia 

no8  suromo  mane  disposuimus  abire  alias.  Et  sta- 

tim  proferens  auri  trcdecim   solidos  ad  pubbcam 

moQotam  Aurelianensem  appensos  :  Si,inquit,  tibi 

BOQsufflcit  meaponderatio,prael)eat  fidem  proprio  C 

oculoiterata  propcnsio :  quo  ponderatorc  nihil  aliud 

^am  quod  regina  pra»dixerat  fuit  invenirc.  Regres- 

BQ8  ilaque  monachus  voti  compos  ad  monaslerium, 

poetquam  regis  ex  partc  ct  rcgince  dixit  abbati  et 

frttribus  ave,  protulit  auri  fulvi  sancto  Saviniano 

.triQsmissum  munus  de  cassilidc.  Appcnsum  ergo 

pilam  omnibus  per  manum  Francolini  ostiarii  et 

IWmberti  cellarii  regis,  trutina  vergente,  inventum 

tttseptem  dcnarios  plus  habens.Unde  stupefactus 

frtterqui  detulerat,  et  casteri  admirantes,  cognove- 

^i  pro  certo  quia  qui  sideris  mutatione  in  eundo 

^atus  cst  ostendere  miraculum,  et  qui  exnihilo 

^ttolum  mundum,  in  sajculo  fidci  ob  mcritum 

^artyris  concessit  exuberare  fulvum  sub  septifor- 

nttBQumero  spiritus  aurum.Et  qui  ad  redimendum  j) 

filioB  viduae,  Elisei  interces3u,fecit  superexcrescere 

•kum^exigui  auri  munusculum  devotione  regis  et 

wgiQe  fecit  maximum  :  et  caput  Ghristi  Deus,  qui 

PCfprophetam  suum  dixit  :  Argentum  el  aurum 

B*aam,  qaidquid  membris  suis,id  est  sanctis  mar- 

tyribus,  confert,  alterius  non  est.  Postea  dedit  rex 

por  manum  Odoranni  monachi   Senonis  auri  un- 

«iaa  vm  et  argenti  meri  solidos  xv.  Id  perficiendo 

^^  operc,  ne  fieret   regi  oneri  frequens    requi- 

■itio  auri  et  argenti,  additae  sunt  de  thesauro  ec- 

tiesiae  quinque  uncias  auri,  et  trcs  libra3  argcnti 

meri. 


Cap.  XXVIII.  De  sancti  Saviniani  (ranslatione,  et 
miracuiis  coram  Rotherto  rege  factit, 

Dcscripto  itaque  apparatu  Deo  dignissimi  operis, 
operse  pretium  estexarari  miraculum  scripturae  vo- 
mere  quod  Dei  omnipoLentia  praesentibus  nobis  di- 
gnatus  cst  agerc  in  sancti  martyris  translatione.Op- 
lata  festivitaLis  ejus  dics,  qua  ab  antiquis  Patribus 
ejus  venerabile  corpus  una  cum  sociis  in  basilica 
sancti  Petri  translatum  est,  appropinquabat :  et  rex 
aliquaatulum  Scnonis  commoratus  redire  dispone- 
bat  Parisius  ;  undo  vocans  archiepiscopum  Leothe- 
ricum,  humiliter  postulavit  ut  monasterium  adiret 
et  sancti  martyris  corpus  de  locello  plumbeo,  in 
quo  ab  antiquis  Patribus  positum  fuerat,  in  aurea 
capsa  quam  illi  paraverat  transponeret.  At  ille  sexta 
feria,  cui  succedente  die  Dominica  futura  praestola- 
batur  festivitas,  ad  monasterium  veniens,  summa 
cum  venerationc  unacum  fratribus  monita  regis  im« 
pIevit;corpusque  sancti  Eodaldi  quod  cum  eo  rcpe- 
rit  cum  corpore  sanctiSavinianiponeus,  ossa  pueri 
parvuli  cum  eo  humati  reposuit  una,et,expletis  mis- 
sarum  solemniis,edendum  abiit.Fratre  vero,subcu- 
jus  arbitrio  et  providenlia  totius  operis  fabrica  con- 
stabat,  in  choro  monasterii  residcnte,  et  imagines 
argenli,quod  operculo  capso;  superponi  disposuerat, 
cera  molli  refovente,  supervenit  ex  improviso,  duc- 
tore  pucro  parvulo^  quidam  caecus  postulans  se  In- 
tromitti  in  crypta  ubi  sancti  Saviniani  rcpositum 
erat  corpus^.  Qui  sciscitaLus  a  monacho  quis  esset, 
et  unde  essct,  vel  cujus  rei  gratia  advcnisset,  pro- 
fessus  est  sc  esso  rusticum,et  in  pago  Wastinense^ 
in  villa  quae  Fontanas  dicitur,  habere  habitaculum 
ad  manendum  ct  proprio  nominc  vocariMainardum, 
etadmonitum  noctc  praeterita  in  somnisutad  sancti 
Saviniani  pracscntiam  veniret  et  iumen  oculorum 
ibi  reciporct.  Erat  enim  triennium  ex  quo  lumen 
amiserat  oculorum.  Intromissus  itaque  ad  sanctum, 
diutius  oravit;  sed  uihil  luminis  ipsa  die  percipere 
meruit.  Nimio  vero  suavitatis  odorc,  ut  ipse  dixit, 
repletus,  ad  propria  est  reversns.  Advenicnto  igitur 
die  Dominica,  adcst  rex  cum  suis  episcopis  et  pro- 
ceribus,  abbatibus  quoque  et  cloricis,  ncc  non  et 
populo  innumerabili  ad  transvehendum  corpus  mar- 
tyris.  Cuem  suscipicns  una  cum  filio  suo  Rotberto 
propriis  8capulis,reposuit  cum  manibus  suis  in  illo 
loco  ubi  in  prsesenti  veneratur  a  fidelibus  populis. 
Peracto  deinde  solemni  officio,  et  rege  recumbente 
ad  mensam  monachisque  cdentibus,  sedebat  ibi 
s<epe  dictus  monachns  ubi  eum  perinde  sedentem 
supra  scriptus  invenerat  cascus;  qui  nutu  Dei  du- 
cente  se  pucro  8uperveniens,dixit  se  iterum  in  som- 
nis  admonitum  ut  quantociusexpeteretsanctiSavi- 
niani  auxilium^et  projiciens  se  solotenus  antepree- 
sentiam  sancti,  ejus  sudragantibus  meritis,  visum 
recepit,  ct  qui  eo  usque  a  parvulo  puerulo  duceba- 
tur,oo  ducente,puer  ad  domum  revertitur.  Rexvero 
surgens  a  mcnsa  orationis  causa,  ut  mos  illi  erat, 
solus  remansit  in  ecclesia  :  qui  dum  oraret,contigit 
ut  sspe  dictus  fraler  ecclesiam  intraret :  quem  as- 


799  ODORANNI  HONAGHI  S.  PETRI  VIVJ  SBNON.  SOO 

pioiens  eimnfis  tpftBqiiina  manu  innuit  ut  aecederet  A.  dere,  eo  quod  eos  ab  invicem  separasaet  corpore,  et 
propiu8.  Cui  :  Enarra  mihi,  inquit,  sanclus  Potcn-  promittens  se  eum  socio  redditumm,  commiBit  et- 
tianus  sancto  Saviniano  quid  fuerit.  At  ilie  quod  dem  fratrixxx  ettres  solidos  meri  argenti,  ut  inde 
90ciu8  eJuB  in  itineris  labore,et  succeesor  in  honore,  inciperet  praeparare  scrinLum  sancti  Potenllani.  Sed 
et  coHega  martyrii  fuerit  humiliter  intulit.  Tuuc  dum  ista  cogitabat  agere,  prseventus  supernavoca- 
rex  graviter  CGepit  conqueri,  et  pugnis  pectus  tun-      tionc  reddidit  Deo  debitum  patris  nostri  Ada?. 


IN  OPUSCULA  SEQUENTIA  MAI  MONIIUM 

(Spicileg.  Rom,^  tom.  IX,  praef.  pag.  xiv.) 


Inter  GhristianaQ  Sueoorum  re^inoB  codices,  nunc  Vaticanos,  priscus  quidam  autographus,  ut  reor,opiih^ 
Bcula  continet  Odoranni  monachi,nui  ante  mcdium  sieculum  xi  non  incelebris  inGallia  sub  Roberto  regi^ 
fuit,apud  quem  gratia  plurimum  floruit.  Ex  hoc  codice  Ghesnius  impetravit  olim  a  senatore  Petavio,tuDA 
c>jtis  aomino,  breve  chronicum  illud  quod  inter  Scriptores  rer.  franc.  tom.  II  vulgavit.  Praeterea  mutilaiO' 
quamdam  Odoranni  epistolam  (confer  opusc.  13)  Mabillonius  edidit.  Gaetera  omniaqus  in  perraro  codice^ 
latent,  ab  ipso  auctore  in  unum  corpus,  ut  ipse  monet,  compacta  opuscula,  nemo  adbuc  oxtQlerat,  etat 
ea  neque  eruditione  historica  carent,et  in  biolici3,musicis  pnysici8(]ue  quaestionibus  et  doctrinis  non  mQ^ 
ccte  versantur.  Placet  apprimc  in  opusculo  8  formula  genuina  electionis  per  id  tempus  episcopalis (40)  f» 
opusculo  9  concio  ad  populum  pro  electo  episcopo  :  in  11  exhortatio  monastica  :  in  12  demum.  fratero« 
unanimitatis  testamentum.  Hymnus  vero  in  sanctum  Savinianum,  utrum  Odoranni  sitan  potius  Robertf 
regia,  a  quo  et  alios  hymnos  compositos  constat,  non  deflnio.  Gerte  hic  diversa  manu  in  codice  scribitar. 
Senonensia  demum  epitaphia,  qus  subjungimus,  Ghristianarum  inscriptionum  thesaurum  aliquaDtuhm 
augent. 

(10)  Gonferatur  Grfficum  mandatum  ad  nuper  ordinatum  episcopum  apud  Leunclavium  in  jure  6r. 
Rom.  p.  428. 


ODORANM  OPUSCULA 


{Mai,  ubi  mpra,  pag.  58.) 


PROLOGUS 

.  . .  locusta  firequenter  inpinguat,kapparis  dissipa*  B  &b8que  scrupulo  invidiae,  ea  legentibus,  Deo  a  qao 

Utr  (lt)i  Ante  quam  reeurrat  vita  aurea  (12),  et  ad  bona  cuncta  procedunt  auctore,  prefutura^  IgitQFis 

▼ocemrcolumba  consurgatur,  et  rota  super  cister-  primis  de  domnas  Theudechildis  origioe  et  fine,  el 

Ham  (13)  eonteratur,  et  pulvis  ad  terram  suamunde  loci  nostri  fundamine,  ea  quas,  Rotberio  piiBsino 

crat  revertatur,  et  spiritus  redeat  ad  Deum  qui  de-  TQge  adhortante,et  domno  Leutherioo  archi^taeope    < 

dit  illum,meminisse  debemus,  karissimeytenebroBi  (15)  commonente,brovi  calamo  comprohondi,poaife  m 

temporiB,  et  summo  studio  animadvertere  futurum  disposui.  Deinde  per  annos  Domini  demenflrarMl 

judieium  districti  judicis ;  et  non  solum  bonorum  volons  quibus  temporibus  et  a  quibue  perBOoie 


actuom  exhibttioAe,.verum  etiam  scriptis  et  dictis,  sanetorum  pignoribusidcmlocusditatueyii 

firoximts  nostiis^ad  bene  agendum  exemplum  prsB-  humillima  peretrinxi ;  inter  cetera,  ea  qa»  ia 

bere.  Unde  ex  multis,  que  diversis  temporibus  slatione  sancti  Saviniani  vidi  fleri  miraeula.  GeUsm 

peregit)  paternitoti  veBtrse  (14)  pauoa  curavi  tra-  suis  capitulis  adnexa  manifesta  panduni-lectoiilM 

dere  opuBoula,  non  solam  vobis  utilia,verum  etiam  examina. 

EXPLIGIT  PROLOGUS. 

(11)  Aocphalus  est  prologus  in  codice.  Ut  autem  (13)  Glossa  :  volubilitas   iniesttnarmmy    stiHNh 

b«B0  prima  verba  intclligamus  ascribo  glossam  su<  chus* 

perpositam  :  tiumare  subeutaneo  tumtscu/UfSiveiiP'  (14)  Loquitur  cum  abbate. 

^cfassantur  pedes^capiUi  capilis  fluuntfVel  venerius  (15)  Nimirum  utrique  erat  familiaris Odorannus. 

caior  tepescit.  V.  Mabillon.  Annal.  Bened.  ad  ann.  1028.  Erat  aa- 

(Id)  Globsa  :  deficiai  sinr^ieulum  cardis.  tem  Leuthericus  archiep.  Senou. 


801 


OWISCDLA. 


809 


INCIPIUNT  CAPITULA  SF.U  flTUl  I  OPUSCULORUM  ODOnANNI. 


Cap.  I.  Origo,  acius,  et  Gnis  domnffi  Theudechildis 
reginae,  et  constructio  monasterii  sancti  Petri. 

II.  Demonstratio  perannos  Domini ,  qaibus  tempori- 
hus  vcl  a  quibus  personi^  monasterium  sancti 
Pstri  praseeptis  regalibus,  seuprivilegiis  episco- 
palibus,  nec  non  pignoribu8«anctorum  dotaius 
sit;  et  quod  episcopus  SenneasisprimatumGal- 
lis  et  GermaRifefaabeat,etsecundas  papa  appcl- 
letur ;  et  ostenaiomiraculorum  sancti  Saviniani. 

III.  Ad  Willelmumabbatemsubcharitatislaudegra- 
tianim  actio.  Et  de  accusatoribus  et  accusatis, 
scu  de  falsis  testibus.  De  conspirationibus  quo- 
que  vel  inscriptionibus  adiiiulatio.  Etde  repara- 
tione  sacerdoiis  scripta  Gregorii  et  Isidori. 

IV.  Ad  Eurardum  monachum  de  tribus   qOBestio- 

nibus. 
"V.  Ad  Rotberium  monachum  de  tonis  musirrt;, 
TI.  Dc  divisione  monochordi  ad  monachos  sancti 

Germani  Antissiodorensis,  qui  apud   sanctum 

Leodegarium  morabanlur. 
"Vll.  Ad  Arembertum   monachum  de  rcsponsorio 

Mpiciens  a  longcy  contra  Amalarium  etdrama- 


B 


tis  resolutio,  mysticaque  Sunamitidis  inlcrfrc- 

tatio. 
VIII.  Electio  episcopalis  ab  Odoranno  edita. 
!X.  Sermo  ejnsdem  in  ordatione  episeopi  vulgariter 

pronuntiandus. 

X.  De  injuriis  sacerdotum  et  excomm«mieatione 
episcoporum. 

XI.  Exhortatio  Odoranni  Masciacensibus  monachis, 
ab  Ingone  abbate  directa. 

XII.  Testamentum  fraternce  nnanimitatis  ab  Odo- 
ranno  eJitiun. 

XIII.  Odoranni  epistola  ad  Ayrfrcdum  didascalum 
sanct®  Aurelianensis  Ecclesis.  et  monasterii 
sancti  Aviti  archimandriUe,  et  Hugoni  sancta 
matris  ecclesijB  Senonensls  arefaidiacoBO. 

Conyalescens  aliquantulum  a  diutino  et  gravis- 
simo  pedum  incommodo  Odorannus,  incarnationis 
Dominicae  anno  MXLV,  aetatis  vero  sus  fere  LX, 
ne  forte  invidorum  astu  prsscntiaopusculadeperi- 
rent,  ca  in  unocorpore  ooilegit,  etamorecharitatis 
studiosis  fratribus,  ut  in  eis  exercitarenlur,  re- 
liquit. 


EXPLICIT  AaGUME?rruM. 


IN   CHUISTI   NOMINE 

INCIPIT 

LIBER  OPUSCULOKUM  ODOKAiNiNI  MONACDl 


OPl  SCULUM  PniMUM. 


•*    Postquam  a  Valentiniano  imperatore  Franci  a  (J 
Sicambria  expulsi,  in  extremis  partibus  Rheni  flu- 
minis  habitare  coDperufat,  communi  consiJio  elege- 
mntsibi  regem  Faramundum  nomine,  fliiumMar- 
cbomiris,  qui  fuit  de  stirpe  Priami  Trojanorum 
ngi8.  M.ortuo  vero  Faramundo,  Clodionem  filium 
^08  regem  sibi  fecerunt;  quo  defunclo,  Meroveus 
filius  ejus  in  regno  sublimatus  est.   IIIo  quoque 
obeante,  fllius  ejus  Ghildericus  regnum  suscepit. 
-  PoBt   cujus  discessum,  filium  illius  Chlodoveum 
ingenio  callidum,  armis  bellatorem  strenuum^  et 
eoosilio  prudentcm,  Franci  sibi  regem  statuunt. 
ffie  adhuc  paganus  duxit  uxorem  Christianam,  no- 
mine  Chrochildem,  filiam  Chilperici  regis  fiurgun- 
dionum,  fratris   Gundebodi  ducis,    quorum  pater 
Gondoveus  rex  Burgundionum  fuit.  Postquam  vero 
Chlodov^ifs  rex,  uxore  sua  exhortante,  et  sancto  ^ 
ReiDigio  AemenBium   episcopo   praedicante,    sub 
MDol»  TrcffMatis  nomine  bapiizatos  est,  eo  jubente, 
ChrocliHdls  regina  ad  meridianam  plagam  urbis 
Parisiacs,  interposito  Sequana  flumine,  in  honore 


sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  moaasterium 
mirifico  opere  construxit.  Debeilatis  autem  Chio- 
doveus  multis  et  magnis  regibus,  mortuus  ^t  ta 
pace,  et  sepultus  est  in  jam  dtcta  basilioa  sancii 
Petri,  ubi  et  beata  Genovefa  eonsepulta  manet. 
Mortnns  estautem  anttoquintopostquam/Uarieufli 
regem  Gothorum  interfecit,  anno  trigesimo  regni 
sui.  A  transitu  vcro  sancti  Mariini  usqu^  ad  tranS'- 
itum  Chlodovei  regis,  fuernnrt  anni  CXIL  Post  mor<- 
tem  quoque  cjus^  quatuor  filii  ipsius,  TheodorietMi 
vidclicet,  et  Chlodomiris,  Childeberlus,  et  Cblota» 
rius,  regnum  ejusinter  se  diviserunt.  Adhuc  autem 
Chlotario  juniore,  tribus  fratribus  defunctis  «uper- 
stite,  soror  ejus  Theudechildisnomine,  eo  favente, 
in  conspectu  Sennensis  urbis,  ad  instar  itlius  quod 
genitores  ejus  Parisiis  construxerant,  in  hoDure 
supradictorum  apostolorura  monasterium  «difi- 
cavit;  et  utsub  sancta  rdigione  et  abbatis  imperio 
ibidem  monachi  Deo  ounctis  diebus  daservirent, 
instituit ;  corpnsqiie  suum  fbidem  sepuItunB  tradere 
mandavit.  Quicquid  vero  oitra  Ligerim,  id  est  in 


803 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


801 


lr.incia,vcl  ultra  LigeriiTi,  i.l  esl  in  Aquilania,  sive 
fle  possesso  seu  de  ndquisiLo  habere  potuit,  cidem 
casoc  Dei  sub  titulo  testamenti  condidit.  Quod  si 
quis  ad  plenum  nossecupit,  siipsiusmonasteriiyUt 
sunt,  rcserata  illi  archiva  fuerint,  pro  certo  nosse 
poterit.  Tunc  temporis  pene  por  universam  Galliam 
Fortunatus  presbyter,  natione  Italus,  vir  diseriis- 
simus,  clarus  habebatur.  Hic  postquam  Ghlotarius 
rex  hominem  exuit,oju8quefiIiusSigebertusregnum 
suscepit,  qusdamqusapud  noshabentur,in  ipsius 
Sigeberti  hiude  et  Brunechildis  reginas  opuscula 
odidit(l6).Domnavoro  Theudechildisregina,quanto 
pielatis  fonte  rcdnndaverit,  quamque  laudabilem 


A  vitam  duxcrit,  idem  Fortunatus  scribens  ad  illam, 
luculenter  versibus  cxsequitur. 

Inclyta  progenies,  elc,  ul  in  Fortunaii  edHumtbus. 
Item  epitaphium  Theudechildis. 

Qnamvis  auratis,  eic.  ut  in  eiid. 

{Posleasequitur  in  codice  aliudepigrammade  TheuF 
d€childe,quodnon  invcniebam  inter Foriunati car- 
mina.  Sic  autem  se  habet :) 

Ilunc  regina  locum  moDachis  coDslruxit  ab  imo 

Theucuildis  rebus  LobilitaDdo  suis. 
Cojus  nunc  licet  hoc  eorpus  claudatur  in  antro. 

Spiritus  astri^ero  vivit  in  axe  Deo. 
Implorans  rectis  pastoribus  euse  beatum. 

Det  rapienlibus  bioc  heu  maia  digna  Deus? 


OPUSCULUM  II 

Continetur secundo  opusculo  ChroniconOdoranni^^uod  ex  hoc  ipso  codice ediditChesmusinterscriptoreg 

rerum  Franciarum,  tom.  //,  ttkoquea  noois  prxtermittitur. 


OPUSCULUM  III 

IJomino  sacro-snncto  et  pie  semper  in  C hristi  viscet  ibus  recolendo,  monasterii  sanctissimimartyri,  Di(h 
nysii  nbbati  Wrlklmo,  ejus  nimium  cupidus  honoris  frater^  Odorannus  prxsentis  aeoi  prospera^  et 
setemx  felicitatis  gaudia. 


Gum  omnium  Vetcris  et  Novi  Testamenti  Scri-  g 
pturarnm  series,  fide,  spe,  et  charitate  colendum 
Deum  insinuet^atquemajoremhorumesse  chaarita- 
tem  Apostolus  aperte  demonstret,  dilcctione  Dei  et 
proximi  ipsa  charitas  adimpleri  evidenter  dinosci- 
tur,  si  secundumpraeceptionemdivini  eloquiiDeum 
toto  CQrde,  tota  anima,  tota  virtute,  et  proximum 
tamquam  nos  ipsos  amamus.  Nam  quamvis  hoc 
quod  ait  apostolus  Jacobus,  si  quis  totam   legem 
scrvaverit,ofrendatautem  inuno,  factusestomnium 
reus,  minus  studiosos  latcat,  tamen  hoc  unum  de 
charitate,  quse  Deus  est,  illum  dixisse,  pervigili 
lectori  patebit,  si  Pauli  apostoli  ad  Romanos  scri- 
bentis  subtilissimo  mcntis  oculo  vcrba  prospexerit, 
ubi  ait:  Nemini  quisquam  debeatis  nisi  ut  invicem 
diligatis:  qui  enim  diiigit  proximum,  legem  imple-  ^ 
vit.  Nam  non  adulterabis,  non  occidcs,  non  furabe-  ^ 
ri6,non  falsum  testimonium  dices,non  concupisces 
rem  proximi  tui,  et  si  quod  estaliud  mandatum,  in 
hoc  solo  instanratur,  Diliges  proximum  tuum  sicut 
te  ipsum.  Gujus  charitatis  ardore  succensus  intan- 
tum,  reverentissime  Pater,  fervere  dinosceris,  ut 
non  solum  bcnivolis,  verum  etiam  propriae  saluti 
contrariis,  admirabilis  vidcaris.  Pro^lationisquoque 
honore  int^r  domesticos  sufTultus,  ni^quaquam  ex- 
tolleris,  sed  sic  inter  cos  quasi   unus  ex  ipsis;  et 
mosrentibus  atque  in  amaritudine  positis,  haud  se- 
gniter  compatieudo,similis  cum  Apostolo  efflci  non 
vereris.  Quod  erga  parvitatcm  meam  te  fecisse  non 
ambigit  quicumque  me  facie  novit.  Nam  cum  invi- 
dorum  astutia  universus  paene  orbiscontramecon- 
spirasset  in  tantum  ut,  cupiditate  prffivalente,  au-  D 
dientiamihi  denegaretur,  mox  ut  limina  almiDio- 

(46)  Exstant  haBoin  Fortunati  editionibus. 


nysii  adtingere  merui,  honorabiliter  ultrti  quam 
pusillitatem  meam  deccbatsuscipere,  et  in  ipsacoo- 
gregationc  una  cum  voluntate  omnium  fratrum  me 
non  ut  inquilinum  et  hospitem,  sed  ut  civem  et 
domesticum  dignatus  es  deputarc.  Postquamveroa 
domno  Ingone  abbate,  divinitatepropitia,  arcessiri 
merui,  muneratum  me  diversisdonis,cammaximo 
honore  propriis  locis  reddidisti. 

Unde  quid  digne  tibiretribuamnon  invenio;quia 
si  omnos  cttpillimciverterenturinlinguas,nonvaIe- 
rcmverbisexplicaretibidebitasgratias.Sedneingra- 
tu&examussim.inveniar,  unum  quiddam  cujus  homo 
ignorat  pretium  tibi  impendo,  dum  frequenter  cali- 
cemsalutarisaccipiens,  et  nomen  Domini  invocans, 
prosalutetua  hostiam  salutarem  superns  migestati 
ofTero.  Prieterea  quia  negligentiasaccrdotumelcu- 
piditate  rci  publico!  curam  gercntium,  curiosa  se- 
ctantcs  quos  Apostolus  denotat,  et  dclatores  quos 
mundana3  leges  omninoexcludunt.impune  ssviunt, 
et  ob  hoc  frequentos  conspirationes  et  perjuriacir- 
cumquaque,  et  quod  sinc maximo  cordis maerore did 
non  potest,  in  ordine  ccclesiastico  ebulliunt,  huic 
errori  contraria  de  rcgulis  ecclesiasticis  sumpta, 
dignum  putavi  tibi  mitterc  pauca*  De  reparatione 
quoque  sacerdotis  mibi  huic  operi  certum  quiddam 
addcre  placuit,  quatinus  si  hujus  rei  quaestio  forle 
ab  cruditis  vcntilatafuerit,quidsuperhoc8anctitati 
tuae  decernendum  sit,  noverit.  Vale. 


(Sequuntur  heic  in  codice  contra  erimen  eaiumnitB 
1.  ex  decretis  Innocentii;  2.  exconeilioCartha^ 
niensi;  3.  ex  Capifularibus  Caroli  Magni;  4.  ex 
concilio  Chatcedouensi;  5.  ex  libro  iz  iegii  Ro* 


0PU8CDLA. 


806 


*(il).Qumfum  hoc  tantummodolestlmonium  \ 
ibimus  :} 

{uid  iratus  criincn  aliquod  tcmore  cuilibet 
iiyConvicium  non  est  pro  accusatione  haben- 
d  prsBmisso  tractandi  spatio,  id  quod  iratus 
er  scripturam  se  probaturum  esse  fateatur. 
fortasse  resipiscens,  post  iracundiam  quod 
^rare  aut  scriberc  fortasse  noluerit,  non  ut 
Lminis  teneatur.  »  Item.  «  Nisi  inscriptione 
ta,  reum  quemquam  non  fieri,  nec  ad  judi- 
Lhiberi;quia  sicut  convictum  pa^na  constrin- 
jl  accusatorem,si  non  probaverit  quod  obje- 
tm.M  Non  credendum  est  eorum  confessioni 
alios,  qui  in  criminibus  accusantur,  nisi  se 
robaverint  innocentes  ;  quia  periculosa  est 
iti  non  debet  rei  adversus  quempiam  confes-  j. 
tem.M  Ante  inscriptionem  nemo  voceturcri- 
is.Nam  inscriptione  per  ordinem  facta,  tunc 
)  suspicicndus  est  rcus;ea  tamen  ratione  ut 
Busati  quam  accusatoris  dignitas  a?stimetur; 
nqucmqueante  discussionem  itajudoxfaciat 
ri,  ut  eorum  natalcs  aut  dignitas  patiuntur. 
is  qui  crimina  sua  in  quaestione  confessi  sunt, 
I  si  dicere  voluerint,  a  judice  non  credatur  : 
ro  legibus  constitutum  est,utspontaneapro- 
e  reus  rcum  non  faciat ;  neque  illi  do  altero 
jr,  qui  se  criminosum  esse  confessus  cst.  » 
(  Servus  dominum  accusans,  non  solum  au- 
8  non  est,verum  etiam  puniendus,  nisi  forte 


dominum   de  crimino  majcstatis  tractasse  proba- 

verit.  M  item.  i<  Si  scrvub  doininuiu  aut  amicus  vei 

domesticus  sive  libertus  patronum  accusaverit,  vel 

detulerit  cujuslibet  reum,  statim  in  ipso  initio  ac- 

cusationis,  gladio  puniatur;  quia  nos  vocem  talem 

exstingui  volumu8,non  audiri ;  nisi  forte  dominum 

aut  patronum  de  crimine  majestatis  tractasse  pro- 

baverit.  » 

(6.  Ex  concitio  Agalhensi ;  7.  ex  decretis  Sitcestri 
papx\  8.  ex  concitio  Carthaginensi^  qux  omnia 
omitiimus :  9.  lliec  demum  habentur  quas  ascri- 
himus.) 

De  accusationibus vcl inscriptionibusconstitutum 
est  ab  imperatoribus  Theodosioot  Constantino,Ar- 
cadio,  et  Honorio,  vcl  ceteris,  contra  improbos  ac- 
cusatores,  ut  in  falsis  criminibus  eos  accusare  non 
delectet.  Igitur  ego  illa  adversum  te  in  rationibus 
publicis  adsisto.  Si  injuste  interpellavero,et  victus 
exinde  apparuero,  eadcm  pcena,  quam  in  te  vindi- 
care  pulsavi,  mo  constringo  atque  conscribo  parti- 
bus  tuis  esse  damnandum  atque  subiturum.Etpro 
rci  lotius  firmitate  manu  proprianrmo,etbonorum 
virorum  judicio  roborandum  trado. 

(10.  /id?  Gregorio  papa  ad  Secundinum;  ii.Ex  epi- 
stota  Isidori  episcopi  ad  Massonem  epiicopum^ 
aux  incipit  :  veniente  ad  nos  famulo  vestro ; 
12.  Ex  concilio  Ancyrano,  Dcnique  concludiiur 
Odoranni  epuitola  fUs  versicutis,) 

Hic  monachis  longos  tribuas  pia  vota  per  annos 
Et  maneas  pastor  ne  laccrontur  oves. 


OPUSCULUM  IV 

rnino  fratri  et  consacerdoti  Eurardo  syncellytarum  infimus  frater  Odorannus  quicquid  sibi. 


i  omnis  medicina  aut  cx  similibus  aut  ex 
riis  fiat,ut  comperi,tua  fraternitas  non  igno- 
od  vero  qualiter  ex  similibusetdissimilibus, 
nec  ex  toto  similibus,neque  cx  toto  dissimi- 
imnis  harmonia  jungatur,  licet  ffltate  et  me- 
6  praBCoda9,a  me  doceri  cupis.No  a?gro  feras, 
ode  Pater,  si  differo  ;  quia  quod  petis,  nisi 
non  est  tufe  aelatis  nequo  valitudinis.  Suffi- 
t)i  in  quantum  facultas  suppetit,  regularium 
•um  initia  et  fines,  asccnsiones,  nec  non  et 
isioncs  in  monochordiplana  superficie  nosse, 
vium  auclorumquc  sonorum  domulcori  dulci 
lamine.  Ceterum  qusestionum  tuarum  non 
mor,  quid  de  prsBvaricatione  Salomonis  Au- 
iU8  doctor  egregiussenserit,quidquointerpres 
H>8itor  divinae  legis  Hieronymus  de  ejus  pce- 
•ia  scripserit,  vel  ubi  illum  catholic®  fidei  de- 
i^  Ambrosius  sanctum  appellavcrit  paucis  in- 

K). 

^xpositione  libri  Genesis  ad  littcram,  libro  x 
stintig  de  eo  :  «  Salomon,  inquit,  vir  tants 
iti«,  numquidnaifl*  credendum  est  quod  in 
tcroram  cultu  credidit  esso  aliquid  utilitatis? 

SfBqtiens  le^is  Romanae  tractus  non  exstat  in 
n  Jegis  editione  apud  Cancianum  tom.  IV, 


C  Non  ;  sed  mulierum  amori  ad  hoc  malum  trahenti 
resistere  non  valuit,  faciens  quod  sciebat  non  esse 
faciendum;  nc  suas  quibus  deperibat  atque  deflue- 
bat  delicias  contristaret. » Item  Hioronymusinlibro 
explanationum  supcr  Elzechihel  xni :  «  Domini,  in- 
quit,  Israhel  eorum  qui  animo  conspiciunt  Doum, 
ostenditur  domus.hoc  osttemplum^quodEzechihel 
situm  in  monte  conspexit.  Et  non  solum  in  monte, 
sed,sicut  nunc  dicitur,in  summilate  montis.  Quam 
nequaquam  illum  putomus,  qu»  a  Salomone  con- 
structa  narratur  in  Regcm  ctParalipomenon  libris; 
illa  cnim  alterius  ordinis  atque  mensursB  est,  et  in 
singulis  magnam  habens  divcrsitatem  ;  tantumque 
inferior  templo  quod  nunc  ostenditur  Ezechiheli,ut 
non  solum  cultores  ejus  vel  ffiditui,sedet  ipse  fabri- 

^  cator  ejus  Salomon  poccaverit,  et  ofTenderit  Deum, 
licet  postea  egerit  pccnitentiam,scribens  Proverbia 
in  quibus  ait :  Novissimo  ergo  egi  poenitentiam,  ot 
respexi  ut  eligerem  disciplinam.  »  Ambrosius  quo- 
quo  in  libro  Hexameron  mentionem  ipsius  facicns 
«  quoniam,inquit,et  elephantosvides  tibi  subditos, 
et  leones  subjectos,  nosce  te  ipsum,  o  homo,  quia 
non   ut  ferunt    ApoUinis  Pythii,  sed   Salomonis 

ubi  liber  ix  legitur  p.  490-494.  Similia  tamen  his 
dicuntur  in  Cod.  Theodos.  ix,  1,  19. 


807 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


WB 


3an':ti  est,  qui  ait:Nisi  sciar,  U\  ronuosa  inter  mu- 
jieros.  » 

Deobortivis  vero  foBtibus,  postquam  in  uteris  ma- 
tmm  vivere  cceperint,  quod  originalis  pcccati  pcena 
ieneanfiir  obnoxii,sanctus  Augustinus  inlibro  quem 
De  Gde  ad  Petrum  diaconem  scribit.inter  cetcrasic 
uit:«Fifmi88inietene,etnul]atenus  dubites,  non  so- 
lum  homincs  jam  ratione  utente8,verum  etiaxn  parvu- 
lo8,quifliveinuteri8matrumvivereincipiant,8ivcjam 
d6  matribus  nati,8ine  eacramento  sancti  baptisma- 
ti3,quod  datur  in  nomine  Patris  ct  Filii  etSpiritus 
sancti,  de  hoc  sseculo  transeunt,  ignis  aetcrni  sem- 
piterno  supplicio  pnniendos ;  quia  etsi  peccatum 
proprisactioiiis  nuiiumhabucrunt,originalistamen 
pcccati  damnutionem  carnal»  conccptionc  et  nalivi- 
late  traxerunt. »  In  libro  quoque  Enchiridion  idem 
doctor  Bcribcns  ad  Laurentium,  de  hac  quasstione 
plenissimc  disputat. 

His  ita  cxplicitis,  rcstat  de  origine  animarum  so- 
lutio  quaeationis.  Quam  ne  modum  cpistolas  cxce- 
dens,  aBmulis  qui  dum  mihi  dctrahunt,  semetipsos 
illudunt,8usurrandi  occasioncm  pra;beam,pra;scri- 
ptis  auctorcm  nominibus,  separatim  subncctam. 
niud  vcro  beati  Gregorii  papae  universalis.quodati 
Sccaadinum  reclusum  scribit  inquiens:«  De  originc 
anims  inter  sanctos  Patres  rcquisitio  non  parva 
facta  est ;  scd  utrum  ipsa  ab  Adam  dcscendcrit, 
aut  certe  singulis  detur,incertuin  remansit,eamque 
insolubilem  professi  sunt  esae  qusBstioncm.  Si  ve- 
nerit  in  manus  tuas  dulcissimam  mihi  charitatem 
tuam  non  moveat;  quia,  ut  verbis  ipsius  qui  habi- 
taculum  extitit  Spiritus  sancti  loquar,  nos  afflrmare 
nolumu8,quod  apertistestimoniisnon  approbamus.»» 
Cassiodori  eliam  librum  De  natura  anim®,  et  pri- 
mum  SenteBtiarum  librum  Leidori  legerc  ne  pigrite- 
ris.  Sed  ne,diutius  dtversorum  opiniones  librando, 
in  bls  moras  videar  innectere,  quid  Isidorus  in 


A  lil>r.>  Do  (lcnnitionibusccclcsiasticorum  dogm&tum 
scnserit ;  quidquc  de  hujusmodi  quasstione  diser- 
tissimusversificator  PrudentiusscriptumreliqaeritY 
articulus  dcmonstrabit.  Vale  in  Ghristo,  monaclM- 
rum  gemma  fulgida,  et  ora  pro  me. 

Sequitur  hidori  de  origine  anitrue  :  Nibil  incorpo- 
rcum  et  invisibile  usque  humana  substantia.D^nnlf 
versus  Prudenlii : 

Occurrit  dubitans  hic  disscrtator,  et  lllad  ; 
usque  : 

Numcn  non  liceat,  plenum  sibi  semper  et  in  te. 

Deinde  pergil  Odorannus. Uuc  usque  flnis  qQiestio- 
nisterliae  dc  origineanims.Caetorum  propagatioDen 
huniani  corporis  tradunt  naturalium  scriptores  rt* 
rum  quadraginta  ot  sex  dierum  numero  perfid: 

"  quia  vidclicet  sex  a  conceptione  diebus  laetis  hi- 
beat  similitudinem,8equentibus  novem  coavertAtv 
in  sanguincm,  deinde  duodecim  solidetur,  reliqiiM 
deccm  etocto  fdrmetur  usque  ad  perfecta  iiaiameola 
omnium  mcmbrorum ;  et  hinc  jam  reliquo  tempon 
usquc  ad  tcmpus  parlusmagnitudineaugeatur.SeK 
autem,  et  novem,  ct  duodecim,  et  decem  et  octe, 
quadraginta  quinque  faciunt:quibus  si  unum  ^djt- 
cerimus,id  cst  ipsum  diem  conceptioaij,  xlvi  InTe- 
niemus.  Id  ipsum  et  nomen  Adam,  qui  quatuor 
litteris  scribitur,  significat.  Nam  dlpxToc,  quod  eit 
septemtrion,  ab  alpha  incipit;  et  6u9tc,  qaod  ait 
occidens,a  delta  incipit;et  ivsToXif;,  quod  estorieDS, 
ab  alpha  incipit;  et  {xe7e{x6pio(,  quod  est  meridies,  a 
mi  incipit ;  quinc  sunt  quatuor  partes  orbis  ab  his 

(]|  quatuor  litteris  incipientes;  quae  litterae,  siin  com- 
puto  Gra^co  considercntur^xLVi  faciunt;  nam  alpba 
unum,  delta  quatuor,  iterum  alpha  unum,miqiia- 
draginta,  qui  simul  ducti  xlvi  reddunt. 

Haec  quoque  qui  Iegitis,rogo,  reddite  verba  aaiotis, 
Nam  mihi  charta  levis,  pondus  amoris  erit. 


OPUSCULUM  V 

Dimidiap  partianimse  snie^  fratri  el  consacerdoti  Rotberto,  peccatis  maximis  obvolutHs  frater 

Odobannus  qiiicquid  amico  amtcus. 


Quod  verc  amicitia  sit  animorum  societas, tcsta- 
tiir,reverendcfrater,dulcior  mihi  melle  dulcissimo, 

perfectissima  tui  nnimi  charita8,quae  meintribula- 
tiope  nupcr  posito  non  solum  non  erubuit,  verum 
etiam  ex  pii  cordis  intimo  lacrymassaepcfundendo, 
et  frequenter  supernae  majestati  hostiamlaudisim- 
molando,  scmper  tremendum  judicem,  ut  spero, 
mihi  placatum  rcddidit.  Nunc  vcro  quia  in  retribu- 
tioae  taati  benencii  nequaquam  ignava  opum  pon- 
dera^  quibus  ad  facinus  aihil  iastructiuecumhabea- 
di  sitis  iocaaduit,ad  moritum  aihil  vilius  cum  ea  sibi 
victor  aaimus  calcata  subjecit ;  aeque  axiomata 
philo8ophopum,Stoicorumque  sophismatum  cavilla- 
tlooe8,sed,quod  his  meliuscstimas,  rectomodulaadi 
aotitiam  a  me  Ubi  demoastrari  postulas,  pandam 
tibi  evidenter  inqua&tumd6derit8uperaapieta8,Et 


primo  musicarum  chordarum   nomina  alphabelo 

continuo  insignita  praeflgam^et  sic  dcmum  reguU- 

rium  modorum  nomina  cum  formulis  eubncctaii* 

Nomina  vero  chordarum  idcirco  tibi  designo,  utii 

fortc,auxiliantc  supcrna  gratia,  notitiam  modttlanfi 

D  in  rogulari  monochordo  obtinerc  valueris,  quotia* 

tervallis  toni  inter  se  dilTerant,  dinoscere  possis. 

Sejuiiur  mediocre  opusculum  de  tonis  musicx,  aei^ 
musicis  notis,  etc^  auam  ego  lucubraiionem  perHU 
ejus  arlisy  cujusmodi  de  medio  xvo  erat^vulgtmdsm 
aut  illustrandam  relinqucSicautemconcluaitOiit' 
rannus, 

Ecce  tibi,  bone  vir,  protelata  sed  ut  spero  iMm 

inutili  parenthesi,  recte  modulandi  formulis  levios 

quam  potui  traditis ;  restat  ut  si  ad  altiorem  8cien« 

tiam  artis  musicae  pervenire  non  potueris,  saltem 

totum  moaochordum  qaiaquetotrachordisintrilMM 


OPUSGUT.A. 


810 


us,  diatonlco  vi(lrlicct,cliron)aliro,Pl  cnliar- 
,  constare  novcris  ;  quorum  primum  dicitur 
ly  secundum  meson,  tertium  synemmenon, 
n  diazeugmenon,quintum  hyperboleon.Sym- 

vero  non,ut  aliqui  volunt,sex,  sed  quinque 
prima  estdiatesseron,constansopitrita  pro- 
9,id  est  sesquitertia,  ut  est  'IIII*  ad  *III'Se- 
iapente,constan8hemiolia,idestsesquialtera 
ill*  ad  *II*  Tertia  diapason  constans  dupla, 
[fll'  ad  'II*  Quartadiapasonet  diapente,con- 
ipla,  ut  est  •VI*  ad  -11*  Quintabisdiapason, 
squadrupla,  ut  est  •Vlll*  ad  'W  Epogdous 

C8t  tonus,  vicem  oblinens  puncti,  constat 
^tava,  ut  est  -Vllir  ad  •VU^  Fit  autem  dia- 
1  consonantia  in  duobus  tonis,et  minori  se- 
.Diapente  in  tribus  tonis,  et  scmitonio  mi- 
pason  in  tonis  quinquo,  et  duobus  semito- 
loribus.  Ac  per  hoc  diatesseron  quattuor, 
)quinquc,etdiapason  continctchordas  octo. 
inia  autem  cavendum  est  cantori  praescrip- 
irum  formulis,ut  omnis  cantilena  aut  cum 


A  sua  difTorontia  incipiat,aut  cpogdoo,id  ost  tono,veI 
pleno  enharmonio,id  estduobus  tonis^seu  diatesse^ 
ron  vel  diapente  ab  ea  difTerat.  Si  vero  vis  nosse 
quid  sit  differentia  :  difPerentia  est  similium  rcrum 
qusBdam  dissimilitudo  ;  vel,difrerentia  est  sufnciens 
discretio  ad  id  quod  susceperis  discernendum. 

Habes  igitur,  o  mi  dulce  solamen  laborum  Rot- 
bcrte,  rectemodulandinotitiam  brevi  schedula  com- 
prehensam,  et  utilitati  multorum,  si  in  ea  non  sc- 
gniter  8tuduerint,aliquantulum  profuturam.Quaesi 
In  acmulorum  manus  dcvenerit,et  eam,occulte  lecti- 
tantes,publicesubsannaverint,sua8ibi  componentes 
si  valuerint,  illud  beati  Augustini  dictum  memine- 
rint  :  Necesse  cst  a  pluribus  ptures  fieri  libros,  di- 
verso  stylo  sed  non  diversa  fide.  Commoneo  autem 

j.  te  et  hortor  ut  orationum  tuarum  pennis  me  suble- 
ves,  quatinusvinculacriminum  meorum,quibus,ac- 
cusante  propria  conscientia,mi3erabiliter  constrin- 
gor,  absolvi  merear,  Deo  miserante,  et  aliquid  me- 
moria  dignum  postcris  relinquere.Vale  in  Ghristo, 
custos  mei  animi,  ut  credo. 


OPUSCULUM  vr") 

'xcaritalts  vinculo  sibi  conexis  frotribus  in  monasterio  sancti  Leodegariiyobedientiaepedemagistram 
am  seqnentibuSf  Vaicherio  alque  BotbertOy  misericordia  Dei  indigens  frater  Odorannus  quidquid 


m  et  paene  dirficilliraam  rcm,  quam  a  me 
5re  vullis,  noquaquam  ad  prnBscns  climare 
drem,  n»si,fisus  de  Dci  auxilio,  vestris  ora- 
,ad  id  quod  pctitis,  me  cxtcndi  sperarem. 
Im  cum  intra  flumcn  Ararim,in  custclloqui  ^ 
18  dicitur,cum  Gilduino  archiepiscopo  (19), 
lerudiendum  suscepi,maneam,et  libcralium 
Jbris  et  instrumcntis  caream.  Sed  quia,  ut 
imus,  nil  tam  difficile  cst  quin  facile  fiat 
lens  quisque  faciat,repelitamemoria  volun- 
m  pro  posse  sa!.i3  faciam. 
i8ionem  monochordi  rCoUlaris,  dulcissimi 
iia  vos  instrui  postulatis,  salva  auctoritate 
ilriaB  domni  Boethii,  taliter  agere  potestis. 
•VU8  dividi  vol  coinmensurari  in  sua  natura 
)t,adhibcatur  lignum  quadratum,ct  plenitcr 
ipns  usque  ad  ungucmexpolitum,cujus  lon- 
itplus  minus  duorum  manualium  pedum, 
;ado  illius  plus  minusvc  unum  possideat  pal- 
1  cujus  ligni  capita,  assumpta  gcometricali  D 
d  C8t  circino,  dua3  circumducantur  sphaj- 
esintunius  mensuraB.  Dcindc  adhibeatur 
liligenter  perpolita,  qua;,  a  centro  primaj 
osque  ad  centrum  sccundajcum  omnicau- 
icta,rectum  diametruni  ipsorumcirculorum 
leram  adhibeatur  circinus,  et,infcriori  sive 
iori  parte  circulorum  aptatus,  ita  ultimos 
omm  diametrorum  tangat,  ul  iterum  alia 

b  hoc  Odoranni  opusculum  intelligendum, 
gifl  Droderit  quam  conferre,  praiter  Boe- 
Sacliaia  introductionem  harmonicam,  inter 
mnsiCy  antiq.  a  Meibomio  editos. 

Patrol.  CXUI. 


diamctra  por  crassitudinom  illius  ligni  efficiat.  Ab 
his  dcducatur  recta  linoa,qua}  prima;  linoae  diame- 
trorum  priorum  matris  sit  par  ;  tali  cum  cautela,ut 
inter  se  et  altoram  spatium  monsurs  unguis  digiti 
auricularis  efficiut.Quse  plana  superficies  vim  lineae 
continens,  lalitor  ut  commensurctur,  necesse  est. 
Adhibita  cum  circino  regula,  dividatur  in   duas 
sequas  partes.Itcrum  e^edem  duse  partes  dividantur 
in  alias  duas,ita  ut  ipsa  plana  superficics  tota  divi- 
datur  a  diametro  usque  ad  diametrum  in  quatuor 
ffiquas  partes.  Ncte  hyperboloon  (20)  igitur  nervus 
obtineat  finem  dimonsionis  tertiai,  et  usque  ad  dia- 
mctrum  in  octo  partos  dividatur,  eique  sua  octava 
pars  ut  novenarium  impleat  numerum  superadda- 
tur ;  sicque  tonus  in  sosquioctava  proportione  inter 
nete  hyperboleon  etparanctehypcrboleon  constitua- 
tur.  Simili  modo  ut  trite  hyperboleon  perficiatur, 
sesquioctavaj  proportionis  a  paranote  hypcrboleon 
usque  ad  dcstinatum  sibi  punctum  regula  servetur. 
Semitonium  vero  quod  rostat  ad  diatesseron  con- 
sonantiam  perficiendam,  sive  ad  tetrachordum  hy- 
perboloon  implendum,investigatione  hujusmodi  est 
agendum.Dividaturcumcircinohyperboleonchorda 
in  trcs  a»quas  partcs,  et  ipsa  ejus  terliapars  illi  ut 
sesquitertiam  proportionem  efficiat  superaddatur ; 
sicque  totus  ncrvusnetediazcugmenonappellabitur. 
Ad  instar  itaque  hujus  primi  totrachordi,quattuor 
quas  sequunturtetrachordaingenerediatonicoagere 

(19)  Nempo  Ecclesia!  Senonensis,ab  anno  1032. 

(20)  Ilsec  et  sequentia  vocabula  recitantur  etiam 
ab  Euclide,  p.  3,  nec  non  a  Boethio.  lib.  i,  cap.  20 
usque  25. 

26 


811 


ODORANNT  MONACHI  S.  PETRT  VIVI  SENON. 


expedit.  Adhibcalur  iterum  circinus  arl  diazcngmc-  A 
non  Irtrachordum  componendum,  et  ncte  diazeug- 
menon  locum  semitonii  obtincns  in  octo  partes  divi- 
datur ;  et  sesquioctava  ei  sua  pars  obtinens  toni 
spatium  ad  paranete  diazeugmenon  componendam 
addatur.Quod  si  quis  levius  et  absque  maximo  la- 
bore  agere  voluerit,nete  hyperbolcon  in  duas  aequas 
partes  dividat,et  mcdietatem  ejus  eidem  addat,  ut 
diapcntc  consonantiam  constantem  tonis  trilnis  et 
semitonio  minore  rcddat.Idque  de  paranete  hypcr- 
boleon  faciat,  ut  trite  diazeugmenon  ad  eam  dia- 
pente  consonantiam  facientem  obtineat.  Qua5  ratio 
in  reliquis  tonis  componendis  servetur,eo  tenore  ut 
in  diapente  consonantia,  quae  sesquialtera  propor- 
tione  constat,  tres  toni  cum  semitono  minore,  ut 


Ilaclonus  dc  dialonico  goncrcquodestnat 
ct  duriufa.Getcrum  duo  genera  reliqua  tali  i 
sunt  metienda.Dividatur  cum  circino  spatiu 
tinens  tonum,quod  est nete  hyperboleon  et  pi 
hyperboleon,aBqualiter,et  sui  medietas  iJli  ad 
et  ubi  circinus  pcdem  fixerit,paranete  hypei 
chromatica  constituatur.  Trite  vero  diatont 
dem  sit  et  chromatica.  Et  in  enharmonico 
sit  parancte  hyperboleon  enharmonica,  qu 
hyperboleon  diatonica.  Semitonium  vero  di 
generis  dividatur  in  cnharmonico  genere  pei 
et  diesin  ;  et  haecsittritehyperboleonenharn 
Illud  quoque  sciendum,  quod  omnis  nete  e 
mese  ct  mese  et  hypate  et  proslambanom 
tribus  generibus  sint  immobiles,  et  initia  ( 


diximus,  habeantur.Hujus  siquidcm  diazeugmenon  j.  tctrachordorum  operentur :  et  quod  diatonu 


tetrachordi  quse  sit  flnalis  videatur.  Dividatur  ad 
instar  prioristetrachordinete  diazeugmenon  circino 
in  tres  aequas  parte8,et  tertia  pars  ei  superaddatur ; 
sicque  tota  residua  chorda  paramcse  vocabitur. 

Tetrachordum  vero  synemmenon  talitcr  est  me- 
tiendum.  Spatiolum  illud  quod  constat  inter  duas 
lineas,  quae  altrinsecussinguladiametrapossident, 
partiatur  oequa  dimcnsione  in  longitudinem,  ut  in- 
fcriorem  partem  diazcugmenon,  ct  superiorem  sor- 
tiatur  tetrachordum  synemmenon  ;  ct  eum  locum, 
quem  retinct  paranete  diazcugmenon  ad  nete  dia- 
zeugmenon,  habeat  nete  synemmenon,  toniscilicet 
distantiam  ;  qui  tonus  conjungat  hyperboleon  tetra- 
chordum  cum  diazeugmenon  tetrftchordo,etdisjun- 
gat  synemmenon  ab  hyperboleon,  et  pajne  una  ea- 


nus  constet  duobus  conis  et  semitonio,et  cbi 
cumgenus  tribus  semitoniis  incompositis,et  i 
ct  minore  composilis,enharmonicum  duobn 
incompositis,  et  diesi  et  diesi. 

His  ita  dispositis^humili  mente  deposco  sai 
tem  vestram,amantissimi  fratres,ut  mei  mis 
orationum  vestrarum  remigiis  me  in  salo  bi 
bentis8evilaborantemsustentetis,qiiatinu8pei 
merear,  auctore  Deo,  ad  portum  aeternaB  sak 
quis  vcro  initia  et  fines,  nec  non  ascensic 
descensioncs,  differentiasque  tonorura  ad  p 
nosse  desiderat,cpistolam  fratri  et  consacerd 
stro  Rotberto  ame  scriptam  studiose  sibi  lega 
jectas  descriptiones  cordis  oculo  contcmplan 
lete  felices. 


deroque  sit  paranete  diazeugmenon,et  nete  synem-  C  Deinde  superpostlis  notis  musicis,  habentw  hi  ver 


menon.  Simili  modo  trite  diazeugmcnon  obtinens 
distantiam  toni,  et  paranete  synemmenon  paencuna 
habeatur,  Ut  vero  trite  synemmenon  per  consonan- 
tiam  sumatur,  tritehyperboleon  induaspartesdivi- 
datur,et  sesquialtera  proportio   optetur.  Hanc  se- 
quitur  mcse,  potestato  et  nominemedia.conjuncta- 
rum  et   mediarum   tetrachorda   connectens.  Huic 
proxima  lychanosmeson  sesquioctavaconstituatur, 
proportione  sumpta  a  paranete  diazeugmenon  per 
consonantiam  diapente.  Ad  hanc  moduletur  tonus 
parhypate  meson,sesquialtcram  modulationem  ser- 
vans  ad  tritcdiazeugmenon.Finisvero  hujus  meson 
tetrachordi  semitonium  demonstrans  ut  invcniatur, 
meson  nervus  tripertiatur,ct8ui  tertia  pars  ut  con- 
sonantiam  diatesseronefdciatilliaddatur.Lychanos  j) 
quoque  hypaton  dudum  continens  quartam  partem 
totius  lineae,  quae   ab   hypate   meson  scsquioctava 
proportione  disiare  videtur,ad  meson  sesquiultere- 
tur.Ad  instar  vero  hujus,  ad  lychanos  meson  dia- 
pcnle  consonantiam  servans,etab  oo  tono  difTerens, 
por  hypate  hypaton    constituatur.  Hypate   autem 
meson  tripcrtiatur,ut  hypate  hypaton  semitonium 
continentem,sesquitertia  proportione  operetur.  Ad 
hanc  pro9lambanomeno8,qua5  et  sinistrae  sphaerulaB 
diametrum  possideat,tonum  et  ad  meson  diapason. 

(21 J  Glossa  in  codice  :  Magadam,  quam  nos  sesquisphaerium,  id  cst  quartam  partem  sphaBrs,  dici 
nominant. 


His  ))oterit  soUers  sigDatuui  discere  caDtam 
Sclicmatibus  super  aascriptis  siue  voce  Diagistr 
Si  magada  (21)  chordam  dipcriminet  in  moooe 
Haec  etenim  refietit  vocis  reflexio  grata 
Symphoniis  pariterque  tonis  diascuismate  biDC 

Poslca  Salutatio  apostolorum,  ut  inscribitur, 

ter  cum  nolis  musicis  : 

Avele,  mundi  lumiua, 
Petre,  Paule,  sanctissima  ; 
Quorum  alter  patibulo  crucis 
Conjunctus  magislro,  alterque 
Eni^is  jugulo  locatus  ccpli  solio 
Mundi  guberoat  machinam 
Jam  pa3uc  fini  proximam. 
Poscite  nobis  mi.joris,  ciuos  gravat 
Moles  criminis,  ut  vobi^cum 
Perpetua  perfruamur  loetitia. 

Sequuniur  diayratnmata  varia   musiva,    Pastrem 

sequifur  auctor. 
Omuium  consouantiarum  ratio. 

Sciendum  est  quia  proportio,  id  est  compi 

numerorum,quae  appellatur  in  arithmetica  m 

tertia,id  est  altera  tertia,  secus  enim  dicitar 

appellatur  in  musicis  diatesseron,  ex  duob 

quattuor,quia,duobus  in  medio  consisteQiibut 

extromi  sibi  invicem  copulantur,  ut  est  octoii 

ad  scnarium :  octonarius  enim  habei  in  seioto 

narium,  et  ejus  tcrtiam  partem,  id  est  binai 

Similitcr  quae  in  arithmeticis  hemiolia  sive  m 

altera,  id  est  altera  dimidia,  appcUaiur  in  mi 


OPUSCULA. 


814 


nlc,ut  ost  novnnarins  ad  senarinni.IIii!>clcniin 
larlus  totum  senarium,  et  ejus  medielaleui,  id 
rnarium  Et  qu£D  in  arilhmcticis  dupla,in  mu- 
ippellatur  diapason,  ut  est  duodenarius  ad  se- 
m  ;  habet  enim  duodenarius  totum  senarium 
.  Et  qui  epogdousjid  est  vicem  ohtinens  pun- 
I  unitatis  in  arithmcticis,  appehatur  tonus  in 
*J8,  ut  est  novenurius  ad  octonarium  ;  hahet 
novenarius  totum  octonarium  ct  ejus  octavam 


\  partom,  id  pst  unil.itom.  Tripla  vero  proporlio  in 
arilhmelicis,  appellulur  diapason  ot  diapcntc  in 
musicis,  ut  est  XVIII  ad  senarium  ;  hahet  enim 
XVIII  senarium  triplo,hi8  autem  duplum.Item  qua- 
druplum  in  arithmeticis,  dicitur  his  diapason  in 
musicis,  ut  est  XXIll  ad  senarium,  hahet  enim 
XXllII  totum  duodcnarium  duplo,et8enarium  qua- 
druplo,  ut  suhjecta  formula  demonstrat.  Sequitur 
in  codice  diagramma. 


OPUSCULUM  VII 

Aremberto  fratyn  Odoramnus  plura  salutis. 


iectabilium  qu«stionumtuarum  stimulatusaf-  B  pulis  trihus.  Drama,  lis,  tertias  declinationi8,latine 


ii8,h»c  tibi  pauca  reddo  devotus,  Amalarius  Lug- 
nsisEcclesisesacerdoSyin  suisopusculisrespon- 
im  heati  Gregorii,cujusest  inilium  «  Aspicicns 
ige  »  reprehendens,  miratur  quod  in  ullo  pro- 
arumverhaipsius  responsorii  continua,utsunt, 
merepperiantur.Quisi  suhtilommentisoculum 
bui8set,profecto  non  solum  in  noclurnis.verum 
Q  in  diurnis  officiis  cjusmodi  rationo  composita 
luUa  pervidissct,  ut  est  «  dicit  Dominus,  scr- 
esraei.  »  Sed  licet  vas  eloctionis  et  hahitaculum 
itussancti  domnus  Gregorius  defcnsione  nostra 
egeat,  nos  tamen  minus  studiosis,  quid  super 
8entiamus,paucis6lucidamus.Aspiciens  a  longc 
audie  eyo  Grcgorius),  id  est,  contcmplatus  post 


dicitur  fahula.lnde  modulatur  antiphona  in  honore 
hujusvirginis-.Frequentate  nohis  dulcia  cantica  dra- 
matis;  quam  nos  CantioumcanticoruradicimusSa- 
loiiionis,  in  quo,  post  multa  suh  persona  Ecclesia», 
saucli  Dei  Genitrici  congrua  reciprocando,  in  ejus 
admiratione  tuliter  proclamat8ynagoga:«Revertere, 
Sunamitis,  revertere,  rcvertere,  ut  intueamur  te.  » 
Frcquens  proclamatio  insinuut  quod  nimius  ardor 
vivendi  eam  versotur  in  uniuscujusque  fidolisanimo. 
PorSunamitidemergo,quaB,ut  in  Regum  lihrolegi- 
tur,in  universa  torra  Israhcl  ad  serviendum  regi  Da- 
vid  perquisita,  inventa  est  pulcra  nimis,  in  cujus 
etiam  sinu  rex  quievisse  dicitur,  heata  et  semper 
VirgoMariafiguratur,  in  cujus  sinu  Rex  caelorum, 


tatempora   adventum    Christi,  occe  video  Dei  p  quievisse  creditur ;  et  ex  ciyus  immaculato  utero, 


ntiam  venientcmjd  c3t,ocuIo  veraj  fidci  intucor 
letum  illud  quod  ait  p8alniista:«E.\cita,Domino, 
ntiam  tuam,et  veni,ut  salvosfacias  nos.  »Et  ut 
^saias  prophcta:«  Eccc  nomcn  Doniini  vcnitde 
;inquo.  »  Et  nehulam  totam  tcrram  tegentem 
andi  video)M  est  gloriam  Domiui  totum  mundu  m 
ientem  ;queinarlmodum  sapientia  Dei  Patrisih 
>e8ui  fatetur  :«  Ego  feci  in  caelisutorietur  lumen 
!ficiens,et  quasi  nehulatexi  omncm  torram.  «  Ite 
amei(suhaudis  cuncli  fidelcs),  id  est,  prfevenite 
iPsalmista  faciem  ejusin  confessione  ;ctdicite, 
st,  corde  credite  et  ore  confitemini,cantanleset 
ilcntcs  in  cordihus  vcstris  Domino.Nuncia  nohis 
1  68  ipse  qui  regnaturus  es  in  populo  (srahel,id 
demonstra  nohis  perprophetas  tuos  nativitutem 


homo  factus  pro  salute  no8tra,idem,  Deus  et  homo, 
quasi  rcx  de  cuhiculo  suo  processisse  praedicatur. 
Recto  autem  dc  Sunamitide  legitur  :«Rex  vero  non 
cognovit  cam,  »  quia  heata  Virgo  Maria,  virgo  ante 
partum,  virgo  post  partum,  et  virgo  in  partu,  ahs- 
que  commixtione  virili  Dcura  et  hominem  nobis 
ineffahilitcr  protulit. 

Alioquin,ea  quaj  de  Sunamitide  figuraliter  protu- 
limu9,restat  ut  dc  sancta  Dei  Ecclesia  non  hahente 
maculam  neque  rugam  mystice  intelligamus.  Dum 
cnim  de  divinis  Scripturis  intellectum  alicujus  my- 
sticicsignificationiscxsculpcre  Deo  donantenitimur, 
una  cum  Chrislidiscipulisspicasmanihusconfrica- 
mus.  Sunam,  juxta  veram  Hehraicorum  nominura 
interpretatiouem,  aUitudo  iuterpretatur  ;unde  Ahi- 


[nsive  judicium  futurum,  ostendcndo  nohis  mi-  D  sag,inter  filias  Hierusalem  ^peciosa,  qus  voluntatis 


cordiam  tuam,ut  salvi  simus  ;vel,salutaretuum 
lis  notura  faciendo,qui  rcgis  Israbel,  id  est  viros 
entesDeum.  Illud  vcro,cari8sinie  fratcr,solIertcr 
uendum  est,  quod  in  psalmis  vel  prophctis  futu- 
n  tempus  propra3tcrito,et  prtBteritum  pro  futuro, 
esens  quoque  pro  praitcrito  vel  futuio,  prajter- 
imque  et  futurum  pro  prassenti  ponitur.  Si  qui 
spUcent  ista,  perquirat  sihi  utiliora. 
Prslerea  solvendo  quasstioncm  drumatis,  festine- 
iU8  ad  mysticam  intorpretatiouem  Sunamitidis. 
racbma,  ms,  primo}  declinationis,  genus  cst  pon- 
eri8,et  est  octava  pars  uncis,  ct  appenditur  scri- 


iynorantia  intcrpretatur,  orta  fuisse  describitur; 
quam  David  rex,  qui  fortis  manu  interpretatur,  suo 
latcri  80ciasse,scd  eam  minime  cognovisselegitur. 
Adonias  vero  qui  senior  dicitur,  per  manum  Beth- 
sabc,  q\m  doiuus  septem^  sive  donius  abbatixan" 
tium  interprctatur,  eam  suo  conjugio  postulasse  di- 
noscitur.  Hic  per  manum  Banaise,  qui  inslructor 
sive  xdificator  dicitur,  Joiadae  filii,  qui  sapiens  in- 
terpretatur,interfectus  esso  scrihitur.His  paululum 
intcrmissis,  Deo  dueentc,  secundura  capacitatem 
ingenioli  nostri,  redearaus  ad  solutionem  mystic» 
propositionis. 


815 


ODORANNI  MONACni  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


816 


Pcr  Sunam,  quae  alUludo  interprclatur,  a»tcrna  A. 
Dt»i  sapientia,  id  e8t  Verbum  Patris,  per  quod  facta 
sunt  omnia,  recte  intelligitur ;  de  quo  per  Psalmi- 
stam  dicitur  :«Verbo  Domini  cceli  firmati  sunt  ;»et: 
«Omnia  in  sapientia  fecisti;  »de  quo  et  perSalomonem 
dicitur :«  Omnis  sapientia  a  Domino  Deo  est.etcum 
illo  fuit  semper,etestanteacvum.  »Cujus  etiam  ex- 
cellentia  Apostolus,usque  ad  tertiumcoelum  raptus, 
mente  contemplatus,proclamat:«0  altitudo  divitia- 
rum  sapientiae  et  scientiae  Dei  1  quam  incomprehen- 
sibilia  suntjudiciaejus,  et  investigabiles  vioe  ejusl 
Quis  enim  cognovitsensum  Domini,autquiscon8i- 
liarius  ejus  fuit,aut  quis  prior  dedit  illi  et  retribue- 
tur  ei  ?quoniam  per  ipsum,  et  cum  ipso,  et  in  ipso 
sunt  omnia  ;ipsi  gloriaet  imperium  in  sa^ulasa;cu- 
lorum.  »Per  Abisag  vero,  qua;  voluntatis  ignoranfia  -n 
interpretatur,sancta  electorum  Ecclesia  designatur, 
dequaperSalomonemdicitur:  «Felix  sterilis,  et  in- 
coinquinata  !  quas  nescivittorum  in  delicto,  habebit 
fructum  in  respectionc  animarum  sanctarum.»  De 
qua  etiam  Anna  mater  sancti  Samuhelis,foecundita- 
tem  synagogae,  et  sterilitatcm  cjus  ad  tempus  ;  de- 
mum  vero  futuram  Ecclesiae  foccunditatem,et  syna- 
gogae  sterilitatem  adtendens,  prophetando  intulit 
dicens :  «  Sterilis  peperit  plurimos,  et  quae  multos 
habebatfiliosinfirmataest.  »Quiarevera,  caerimoniis 
et  animalium  victimis  vcteris  legis  cessantibus, 
mater  nostra  sancta  et  immaculata  Dei  Ecclesiaper 
fidem  credentium  et  sacri  baptismatis  regeneratio- 
nem  Deo  cottidie  filios  gignerc  non  desinit.  Porro 
per  David  regem,qui  fortis  manu  interpretatur,  Dei 
Filius,  qui  vicit  diabolum  et  mundum,recte  intelli-  C 
gitur  ;de  quo  per  Danihelem  dicitur:«Aspiciebamin 
visu  noctis,  et  ecce  in  nubibuscaeli  quasi  Filiusho- 
minis  veniebat:  et  datum  illi  regnum  et  honor ;  ct 
omnis  populus,  tribus,et  linguae  illi  servient  :pote- 
stas  ejus  potestas  aeterna,  quae  non  auferetur  ;  et 
regnum  ejus,  quod  non  corrumpetur.  »  Hominem 
etiam  paradiso  restituit,  ut  Psalmista  ait :  «Tu  es, 
Domine,qui  restitueshereditatem  meammihi.»Spe- 
cialiter  vero  hereditas  nostra  dicitur  Christus,  ut 
idem  Psalmista  canit:  «  Dominus  pars  hereditatis 
meae  ;  »  et :  u  Beata  gens,  cujus  est  Dominus  Deus 
ejus.  »  Qui  ut  nos  hereditatem  Dei  esse  ostenderet, 
subjunxit :  «  Beatus  populus  quem  elegit  Dominus 
in  hereditatem  sibi !  »  His  itaque  dictis,  vertamus 
stilum  ad  ordinem  narrationis.  j) 

Per  senectutem  regis  David  beneintelligitur  ul- 
tima  pars  praesentis  saeculi,  in  qua  Deus  pro  nobis 
homo  dignatus  est  fieri.Per  mortem  vero  ejus  signi- 
ficatur  vera  mors  Christi  pro  nostra  redemptione  in 
cruce  pendcntis.  Porro  per  Sunamitidem,  quae  in 
omnibus  finibus  Tsrahel  perquisita  inventacst  nimis 
pulcra,  quae  etiam  rcgio  lateri  admixtaeum  fovisse, 
et  in  cujus  sinu  rex  quievisse  scribitur,  sancta  uni- 
versalis  Ecclesia,  utjam  diximus,  figuratur ;  quae, 
de  omnibus  gentibus  congregata,per  unitatem  fidei 
Christo  vero  Regi  crcditur  conjuncta,ut  aitPsalmi- 

(22)  In  margine  scilicet  Odorannus. 


sla:  «  Adstitilroginaadextris  tuis investitu  dcaa- 
ratOjCircumdata  varictate.»In  vestilus  dcauTrtlinne^ 
cruor  pcr  quem  redempti  sumus  sanguinis  Christi, 
seu  unctio  chrismatis  sacri ;  et  in   circumdation^ 
varietatis,  signatur  varia  distributio  donorum  Spi- 
ritus  sancli.  In  sinu  vero   Ecclesiae  Christus  quie- 
scit,  dum  post  resurrectionem  suam,a8cen8urustn 
caelum^apostolis  dicit:«Si  quis  diligit  me,sermonem 
meum  servabit,  et  Pater  meus   diliget  eum,  etid 
eum  veniemus^et  mansionemapud  eum  facicmus.ii 
Unde  ct  Johannes  ait:«  Si  diligimus  invicem,Deus 
in  nobis  manet,  ct  caritas  ejus   in   nobis  perfecU 
est.  »  Alioquin  Adonias,  qui   senior   interpretator, 
antiquum  Hcbrseorum  populum  designat ;  qui,po9t- 
quam  Christum  Dominumin  cruce  susppndens  roo- 
rientem  vidit,  occasione  veteris  legis  accepta,  cc- 
clesiam  fidelium  sibi  subjugare  voluit.  Qui  Sana- 
mitidem  per  Bethsabe  sibi  dari  postulat,  dumcar- 
nalibus  templi  sacrificiis,neomeniis  quoque  et  sab- 
batis,  fideles  Christi  sibi  subicere  volens,  a  Hiero* 
solymis  fugat.  Qucm  adgressus   filius  Joiads,  qnl 
sapiens  dicitur,  Banaias,  qui  instructor  sive  aafi/l- 
cator  interpretatur,  interficit ;  dum   sapiens  archi- 
tectus  Ecclesiae,  et  instructor  morum   nostromni 
vas  olectionis  Paulus  apostolus,scuto  fidei  armatos, 
galea  salutis  protectus,  et   gladio  Spiritus  sancti 
corroboratus,Judaeos  increpans  ait:«  Vobisoporfe- 
bat  primum  loqui  verbum  Dei  ;sed  quoniam  reppu- 
listis  illud,  et  indignos  vos  judicastis  sterns  vit«, 
ecce  convertimur  ad  gentes.»  Qui  et  Corinthiis  scri- 
bens  ait  :«Circumcisus  aliquis  vocatusest  ?  non  ad- 
ducat  pracputium.  In  praeputio  aliquis  vocatus  est? 
Non  circumcidatur.  »Et  ad    Galatas  inquit:  «  Ego 
Paulus  dico  vobis  quoniam,si  circumcidamini,Chri* 
stus  vobis  nihil  prodest  ;quia  inChristo  Jesu  neque 
circumcisio  aliquid   valet   neque   praeputium,  aed 
fides  quae  pcr  caritatem   operatur.  Et  quicamqtrt 
h'inc  regulam  servaverint,  pax  super  illos  et  mise- 
ricordia  Dei.  »  Simon  quoque  Petrus  et  Jacobnsat 
ceteri  apostoli  his  qui  ad  iidem  Christi  ex  gentibos 
per  baptismum  conversi  fuerant,  ne  circumcisioni 
et  caerimoniis  veteris  legis  subicerentur^istiusmodi 
scnpta  per  manum  Barnabae  et  Pauli   in  Actibos 
apostolorum  misisse  leguntur  :«  Visum  estSpiritoi 
sancto  ct  nobis,  fratres,  nihil  ultra  ixponerevobis 
oneris,  quam  haec  necessaria,  ut  abstineatis  tos 
ab  immundiciis  simulacrorum,  et  sanguine,et  sof- 
focatis,  ot  fornicatione. 

Alioquin  denuntio  ergo  (22)  omnibus  qui  nomioe 
Christiano  censentur,  et  hanc  legem  Fibi  a  Spirito 
sancto  et  a  Christi  discipulis  datam  non  custodiuot, 
quia,nisi  pGcnituerint,  Ghristiani  non  siint.  Qaod  fl 
Christiani  non  sunt,  profecto,ut  Johannes  testator, 
Antichristi,id  est  contraChr^stum  stantes^appellsri 
possunt;de  quibus  alibi  legitur:«A  nobis  exieruDt, 
sed  non  erant  ex  nobis  ;  quod  si  fuissent  ex  nobis» 
permansissent  utique  nobiscum.  »  Sectatores  vero 
hujusmodi  vocantur  haeretici,  id  est  a  Deo  alieoi 


0PU8CULA. 


818 


ex  SalomoD,  qui  padficus  interpretatur. 
iegum  historia  refert,  omnis  terra  deside- 
)m  videre,  cujus  etiam  nutu  Adonias  in- 
)8ty  pacificus  Rex  noster  Jesus  Christus 
vivi,  «in  quem,»  utapostolus  ait, «  desidc- 
i  prospicere,»  qui  pacificavitper suura  san- 
is  in  CJBlis  sunt  ct  quae  in  terra,  allego- 
gi  potest ;  qui  antiquum  hostem  expu- 
habitaculum  nequitise  cjus  Antichristum 
3  filium,  qui  clevatur  et  extollitur  supra 
d  dicitur  Deusaut  quod  colitur,  externii- 
postolus  manifestat:  u  Quem  Dominus 
oit,  interficiet  spiritu  oris  sui,  et  destruet 
ne  adventus  sui.  » 

\  [marg,  dicam].  Expeditis  his  quae  ad 
interpretationem  Sunamitidis  pertinere 
r,  opers  pretium  duximus  moralitali  con- 
huic  opuscuio  adderc  pauca.  In  jam  di- 
orum  Ganticis,  sub  persona  Sunamitidis 
ent  verba  sapientis  de  Ghristo  et  Ecclesia 
tis.  «  8i  ignoras  te,  inquit,  o  pulcra  intcr 
egredcre  et  abi  post  vestigia  gregum, 
ifledos  tuos,»  quos  alia  translatio  appellat 
lesia  Graecc,  Latine  congregalio  juslorum 
s  ignorare  se  dicitur,  dum,  originalis  pec- 
is  abnegatis,  et  idololatriac  cultibus  post- 
ttterita  cum  Apostolo  relinquens,  in  futu- 
xtendere  nititur.  Pulchra  inter  mulieres 


A  appellatur,dum  conventiculis  synagogae  comparata, 
mundior  per  baptismum  invenitur.  Egreditur  cum 
Abraham  anima  justi  de  terra  et  de  cognatione  sua, 
dum  proprii  corporis  illecebras,  voluptates,  et  car- 
nalium  sensuum  transilionsdosideria,  humilimente 
festinat  ad  supera.  Incedit  post  vestigia  gregum, 
quando  praecedentium  prophetarum  et  apostolorum 
vestigia  sequens,  spiritalium  doctorum  dictis  et  fa- 
ctis  inhaerere  dcsiderat.  Pascit  agnos  suos,  dum,  de 
virtute  in  virtutem  conscendens,  sibi  etsuispabu- 
la  divini  verbi  lectionibus  inh®rendo  subministrat. 
Quibus,  pascua  divini  verbi  decerpere  gestientibus, 
ait  Apostolus:  «Tanquam  parvulisinGhristoIac  vobia 
potum  dedi,  non  escam. »  EtPsalmista:  «Gustaie, 
et  videte  quoniara  suavis  est  Dominus.  » 

l^  Talibuset  hissimilibusanima  virtutibusdecorata, 
filia  Dei  meretur  appellari;  ut  Spiritug  sanctus  per 
os  David  ei  suggerc  ndo  intulit :  «  Audi,  filia,  et  vide, 
etinclina  aurem,  et  obliviscere  populum  tuum, » ido- 
lolatriae  sive  tililationibus  carnis  rcluctando ;  «  et 
domum  patris  lui,  »  n«vum  originalis  peccati,  seu 
delectationes  corporis,  nc  ad  consensum  usque  per- 
veniant,  fugiendo.  Et  tunc  dignaeris  audire  vocem 
sponsi  in  die  ultimo  :  «  Tota  pulcra  es,  amica  mea,et 
macula  non  est  in  te:  veni  de  libano,veni.  »  Qusestio- 
num  caritativa  solutio,  spe  firma  sit  in  Ghristo 
unius  fidei  nostrae  valiludo. 


OPUSGULUM  VIII 


nnis  inaequalitas  ab  squalitate  progressa,  C 
id  squalitatcm  redeat,  inter  doctos  ali- 
lit  dubitabile,  puriore  mcntis  ratione  vi- 
t  disserere.  Vulgnm  vero  quod  dubitatio 
ereat,  Pater  patria3  (23)  evidenter  declarat. 
aeigitur  immortalitatis,Omnipotentis  pro- 
lomincm  in  principio  creavk  scqualem  an- 
,  inobedientia  mandatorum  Dei,  ex  immor- 
AkWs  factus,  proh  dolor!  in  hujus  aevi  quam 
sBrumnam  est  expulsus.  Sed  creator  illius 
im  pati  sempiternaliter,  mittendo  Verbum 
I  Bolum  ad  aequalitatem  supernorum  civium 
/exit  misericorditer,  verum   etiam  super 
•eata  extulit,  ut  ait  Propheta,  mirabiliter : 
Bubjecisti  sub  pedibus  ejus.  »IIludveroIicet 
le  Gbristo  Jesu  specialiter  sit  praedictum, 
od  evangclicum  adtenta  menlc  de  illius 
est  recolendum. «  Quodcumque,»  dixit  idem 
,  « ligaveritis  in  terra,erit  ligatum  in  ca^Iis ; 
umque  solveritis  in  terra,  erit  solutum  in 
B^jusmodi  potestas,  Spiritu  sancto  coopc- 
^BtoIis  per  intervalla  temporum  eorumque 
»ribu8  tradita,  a  fidelibus  corde  credendum 
dniiteadum  est  quod  maneat  inconvulsa. 

upra,  coI.809,Patrem  patriaedixitBoethium. 
?roQomen  generale  ponitur  pro  nominc  spe- 
X  fit  in  formulis. 
Ilem  ut  in  praecedenti. 


D 


Cujus  vigore  nobiliter  pollens  sancta  Senoneasis 
mater  Ecclesia,  Ghristi  Jesu  morte  redempta,  et  almi 
martyris  Saviaiani  Galliarum  primatisverbisedoota, 
beati  etiam  protomartyris  Stephani  sanguine  dedi- 
cata,  ad  praesens  una  cum  consensu  et  voluntate 
iIlius(24)regi8incIytiFrancorum,comprovinciaIium- 
que  episcoporum  et  procerumabbatumqueetcleri- 
corura,  neo  non  utriusque  sexus  fideIium,procIamat 
sibi  domnum  illum  25)  ficri  pontificem  summum ;  de 
cujus  bonis  actibus  gaudens  effecta,  ad  hoc  opus 
dignum  et  idoncum,  in  quantum  humana  fragilitas 
nosse  permittit,eum  fore  denunciat.  SubilliuBigitur 
praevidentia,  explosa  omni  controversia,  in  summi 
opificis  scrvitio  militare  deliberantes,  qui  per  ino- 
boidientiam  ad  ima  ruimus,  oboediendo  aequales  an- 
geIisfieriobtamus,quatinus,digitodiscretionistacti, 
et  plectro  piae  admonitionis  repercussi,  una  cum  illo 
in  abstinentiae  tympano  et  unanimitatis  choro  me- 
reamur  gratulari.  Sicque  conjuncti  quattuor  princi- 
palium  virtutum  harmonia,  valeamus  semper  istius- 
modi  laudare  Deum  consonantia  :  «  Omnis  spiritus 
laudet  Dominum.  (Si  de  abbate  agitur,  conveniens 
ratio  loci  et  personarum  honeste  immutetur  (26.) 


(26)  Animadvertimus  in  hoc  et  sequente  opusculo 
morcm  ac  formulara  tunc  in  Gallia  vigentem  episco- 
pos  proclamandi.  Diversam  aliam  dat  Acherius  Spi- 
cilcg.  ed.  nov.  t.  III,  p.  379. 


819 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


880 


OPUSCULUM  IX 


Seniores  et  fratres,  audiro  debetis  quare  hic  estis  A. 
congrcgati.  Deus  omnipotens  quando  primum  ho- 
minem  crcavit,  libcrum  illi  arbitrium  contulit.  Ipse 
vero  libero  arbitrio  malousus,  osu  pomi  vetiti,  de- 
liciarum  sede,  mancntc  libcro  arbitrio,  est  privatus, 
Cujus  scquaces  por  multa  tempora  a  via  vcritalis 
oberrantes,  et  idoh*s  servientes,  auctorcm  suum  pe- 
nitus  ignorabant :  quoad  usque  omnipotens  Deus, 
oboedientiafamuli  suiAbrahaB  placatus,  circumcidi 
illum  voluit.  Et  postmodum  por  sanctum  Moysen 
amicum  suumsemen  ejusde  scrvitiite/Egyptiaiibe- 
rans,  et  eundem  ipsum  proBessepopulo  suo  volens, 
per  manum  illius  ei  legem  tradidit.  Dc  cujus  spiritu 
postquam  Aaron  et  filios  ejus  ad  pontificatushono- 
rem  elegit,  Deiprovidentiasumens  septuagintaviros 
qui  una  cum  illo  populo  praeesscnt,  replevit.  Quorum  ^ 
posteritas  dum  pcr successioncs  tcmporum  usque  ad 
Samuhelcm  prbphetam  perduraret,  David  ragem  de 
quo  dicitDeus:  «InvcniDavidsecundumcormeura,» 
eidem  genti  contulit.  De  cujusstirpeDominus  Jesus 
per  voluntatem  Patris,  cooporante  sancto  Spiritu, 
inmaculatamcarnemexinmaculataVirginesumens, 
duodccim  apostoloselogit,  ct  appcliari  ab  cis  Domi- 
nus  et  Magister  voluit.  Quibus  ab  eo  sancia  mater 
Ecclesia  ejusdem  Domini  Jesu  sponsa  commissa,  et 
ligandi  atque  solvendi  potestas  collata,  quamdiu 
mundi  hujus  orbita  volvitur,  in  eorum  successori- 
bus,  eis  scilicct  qui  episcopi  vocantur,  manet  sta- 
bilis  et  firma. 

Anidmadvertite  igitur,  fratres  karissimi,  qua  ra- 
tione,  qua  pietate,  qua  misericordia,  qua  modera- 


tione  erga  humanum  genus  Deus  omnipotens  utitur, 
dum  non  hominibus  angelos,  archangelos,  sed  ho- 
mines  sibi  natura  consimiles  pra*ponere  dignatur. 
Expedit  orgo  vobis  ut  exhibitionc  bonorum  operum 
Deo  placeatis,  quatinus  sacerdotes  et  principes  Deo 
dignos,  qui  vobis  verbo  ct  exemplo  ad  ccBleste  re- 
gnum   pra^beant  pergendi  ducatum,  habere   pos- 
sitis.    Praeterea    noverit    fraternitas    vestra    san- 
ctam  Trecasinensem  Ecclesiam,  morte  sui  prssu- 
lis  viduatara ,  expetisse  domni  Gilduini  archiepiscopi 
nostri  (27)  pra>sentiam,  juxta  sanctorum  canonum 
censuram,  quatinus  illi  conccdat  sponsum  et  pasto- 
romcongruum.Cujuspctitionilibentissimeannuens, 
una  cum  consensu  et  voluntate  domni  nostri  Hain- 
rici  (28jFrancorum  regi8,etsuirraganeorum  suornm, 
Carnotensis  scilicet  episcopi,  Aurelianensis,  Pari- 
sicnsis,  Meldensis,  Nevernonsis,  Antissiodorensis, 
nec  non  et  proccrum  Francorum,  totiusque  clcri  et 
populi  adplausu,  dat  ei  quem  praBsentera  cernitis 
doninum  Mainardum,  hujus  sanctae  matris  Eccle^ie 
sancti  Stophani  archiclavum  (29),  pastorem,  et  spon- 
sum,  nobili  slirpe  progonitum,  et  bonis  moribns 
ornatum.Undopostulamuscaritatemvestram,kari8 — 
simi  fratres,  ut  in  excelso  voces  extollentes,  qaidS 
supcr  hoc  vobis  placeat  proclametis.  Huncversica- 
lum  rcpetitum  tortio^prosequaturdecentissimaclcr-*- 
electio,  dcindo  motropolitani  et  omnium  compr(^. 
vincialium,  si  fieri  potest :  sed  non  minus  qoaix} 
trium  cpiscoporum,  metropolitano  praescnte,  bem.e. 
dictio. 


OPUSCULUM  X 

Sanctas  matns  Ecclesix  Senonum  archiepiscopo  Gilduino,  maxima  corporis  invalitudine  detentm 

Odorannus  syncellilay  wmulari  meliora  charismata, 

Quod  studio  lcctionum  divinarum  obtinerc  valea-  C  tera  sancUe  exhortationis  a{Tamina,Domini Jesu  Gum 


mus,  unde  nova  ct  vctera  prcferre  queamus,  ad  id 
faciendum  provocant  nos  beatae  memoria3  pra^de- 
ccssoris  vestriLeutherici  archicpiscopi  mirifici  actus, 
qui  scmper  juxta  Apostolum  in  oratione  assiduus, 
et  in  mcditatione  legis  Dei  permansit  indcfcssus  ; 
cujus  pnBScntiacorporali  si  ad  pra^scns  dignum  fuis- 
set  perfrui  saeculum,  nequaquam  pullulasset  nova 
hieresisBurgundionum  (30), qui,  ut  mihi  innotuistis, 
asserunl  se  rebeili  mcnte  nil  deberc  suiscpiscopis, 
si  ab  illis  ad  emendationem  ut  veniant,  canonice 
vocati,  venirc  distulerint  pro  suis  flagitiis.  Quibus, 
ne  romaneant  in  tantocrrore,  proferendum  est  an- 
tidotum  ox  divinarum  lcgum  auctoritatc.  loter  ce- 

(27)  Do  Oilduino  archicp.  Senon  in  Annal.  Bene«]. 
ad  an.  1032  et  scqq. 

(28)  Hinc  videmus  hujus  scripti  aetatem,  nempe 
regnum  Henrici  l,  qui  patri  Robcrto,  dc  quo  Odo- 
rannus  in  prologo,  succcssit  anno  1031. 

(29)  Quasi  summum  clavigerum.  Sed  malim  ar- 


apostolis  loquentissic  sehabucrunt  verba:  «Quivos 
spernit,  me  speruit.  »  Quorum  vicem  sacerdotes 
Ecclesiac  tcncntes,majori  injuria  non  possunt  loces- 
siri,quam  si,verbum  divinum  subministrantes,sper- 
nantur  a  subdilis.  Quibus,  ncvilipendaturvigorec- 
clesiasticus,  e  divcrso  occurrunt  leges  mundaost 
Christianis  imperatoribusSpirilu  sancto  inspiraat^ 
promulgata",  quibuspra^cipitur  ut  triplo  compoDafl- 
tur  omnes  saccrdotum  i]\juriae.  Gloriosi  quoque iiD' 
peratoris  Karoli  luce  clariora  extant  capitula,  io 
quibus  continentur  hujusmodi  scripta  :  «  De  voca- 
«  tionibus,  quas  faciunt  episcopi,  prscipimus  ut, 
«  qui  eas  ncglexerit,  tripliciter  componat.  Quod  si 

ciclavum,  arcx  claves  habentem.  Hic  enim  MainarduB 
thesaurarius  erat  Ecclesis  Senonensis.  Vide  AoDii*  • 
cit.  ad  an.  1032. 

(30)  De  hac  Burgundionum  hsresi  diligentiusdis- 
quiri  vclim. 


OPUSCULA. 


822 


tnunicatus  ad  satisfactionem  vencrit,cano- 
uscipiatur.  » 

1  expcnsis^si  vultis  nosse  qualitcr  tripla  fiat 
tiOypaucis  intimabo.  Omnis  injuria  cujus- 
senioris  vel  advocati,  sive  despcctus  seu 
>tus,  cxccpto  regis  ct  sacerdotum,  'LX* 
id  est  pretio  trium  librarum  multatur.Mul- 
18  igitur  ternarius  per  ternarium  excres- 
lovenarium.  Haec  est  lex  primaj  vocatio- 
scopi,  si  sprota  fuerit.  Novenarius  vero 
per  trigonum,  rcddit  vicesimum  et  septi- 
numcrum.    Consequenter    crgo    hi£C    est 


A  lex  secunds  injuriae.Vicesimus  quoque  etseptimus 
numerus,  per  trigonum  auctus  si  fuerit,  in  octoge- 
narium  et  unum  numcrum  exsurgit.Et  hoec  est  lex 
injuriae  sacerdotalis  tertiae.Si  quis  vero,quod  absitl 
jngo  diaboli  mancipatus,culpis  suis  exigentibus,8e- 
cundum  mandatum  Domini  nostri  ut  ethnicus  et 
publicanus  ab  ccclesiae  fuerit  ejcctus,  et  juxta  Apo- 
Htolum,Sathanff!,utspiritu8salvus  sitin  die  Domini, 
in  intcritu  carnis  traditus,ad  Ecclesiam  catholicam 
reverti  voluerit :  in  primis,ut  dictum  egt,  sacerdoti 
satisfaciat ;  et  sic  demum  pccnitendo  reconciliatio- 
nem,  ut  mos  est  ecclesiasticus,  obtineat  Valcte. 


OPUSCULUM  XI 

abilibus  maximaque  veneratione  suscipiendis  Masciacemis  camobii  fratribus,  gratia  Deinon  suis 
meritiSf  abba  Ingo  (31)  donum  pcrfectx  caritatis,  et  bravium  xternge  remunerationis. 


I  hiyus  siEculi  perturbationibus,  karissimi  B  eos  cottidie  sequimur.  Ad  mortem  enim  sine  inter- 


commoti  et  diversis  malis  afQicti,  causam 
am  malorum  debemus  agnosccre,et  cogni- 
xiliante  Dei  misericordia  cvitare.  Causam 
itatis  et  adversitatis  Spiritus  sanctus  demon- 
B  verbis  :  «  Justitia  elevat  gentcm,  miseros 
pulos  peccatum.»Peccatum,quo  miscri  eifi- 
loc  essc  credibilc  cst,quod,  cum  fide  simus 
inijdestruimus  prohdolor!  factis  aliquando 
ioncm  monachi.Et  quia  bcatitudini  scmpi- 
slicitatem  prajponimus  temporalem,et  illam 
ipiscamus  perdimus,et  hanc  quae  quantula- 
5  possct  esse,  si  recti  esse  vellemus,non  ad- 
limus.  Quia  crgo  vindictaDci  et  in  hae  vita 
aliter  incipit,et  usque  ad  altcram,qua5  finem 


missione  properamus.  Repetamus  mores  quibus 
hactenus  ordo  monasticus  crevit  et  viguit.  Null® 
sint  fictiones,  nullae  conspirationcs  intcr  nos  qui 
patrem  invocamus  Dcum ;  quibus  dicunt  pontificcs: 
Pax  vobis;  et  pro  quibus  omnes  concorditer  erant 
sacerdotes  :  Da  propitius  paccm  in  diebus  nostris, 
et :  Pax  Domiui  sit  scmpcr  vobiscum ;  et  quibus 
polliceri  Deus  dignatur  :  «  Boati  paciflci,  quoniam 
filii  Dei  vocabuntur.  »  llla  comminatio  cjus  non  vi- 
deatur  nobis  contemptibilis  :  «  Vae  illi,  por  qucm 
scandatum  venitl  »  ne  forte,  quod  ipse  avertat, 
sola  vexatio,  ut  ait  Ksaias,  det  aliquando  inteliec- 
tum  auditui,  ut  infelici  oxpcrimento,  quod  nunc 
non  credimus,  aut  nos  nesciro  fingimus,  in  tor- 


bct,  nisi  conversio  subvcniat,  pertendit,sive  p  mentis  positi  sentiamus 

.  1*1*  1  1*  ^-^  T  M        J  A  ' 


sive  subjecti  omncm  dcponamus  excusatio- 
cum  sibi  unusquisquc  nostrum  sit  conscius 
us  maxime  Deum  oirendit,communiter  cum 
lientcr  audiamusmoncntcm  :«Redite,pra3va- 
38,ad  cor.«Itemquc:«  Lavamini,mundi  estote- 
malum  cogilationum  vestrarum  ab  oculis 
luiescite  agcre  perverse,discitc  bene  facere,» 
)CBnitenti(B  salubrem  cursum  pervcniatis  ad 
mtisB  tutissimum  portum.Ila  valebimus  non 
effugere  mala  praesentia,  verum  ctiam  bona 
)  ventura.  Dediscamus  sola  carnalia  appo« 
5  coQScquendis  spiritalibus  aliquando  cogi- 

b  nostrx  cupiditates  tcmpercntur,et  modum 
n  teneant,  veniat  nobis  in  mcmoriam  celer 


Illudautemneniinomnostrumfugiat,adoctissimis 
viris  usque  ad  nostram  «etatem  probatum  et  credi- 
tum,  quia  per  concordiam  parvs  res  crescunt,  per 
discordiam  vero  maximae  dilabuntur;  neforte,dum 
cupimus  nostra  sccurius  tenerc,  vel  ad  transitoria 
capienda  felicius  consccndere,  justo  Dci  judicio 
ruina  nos  labentissaiculi,quam  nostrisdiscisionibus 
prteparamus,  involvut,  et  in  perniciem  anims  et 
corporis  pertrahat.  Hosc  nostrae  humilitatis  quantu- 
lacumquo  adnionitiuncula,  praesenti  tcmpori  con- 
grua,  dum  ad  vos,  dulciscimi  patros  vel  fratres, 
pcrvcnerit,  volo  in  conventu  fratrum  recitetur,  ut 
per  illam  cunctis  fratribus  parvitas  nostra  ad  memo- 
riam  rcvocctur.  Spcro  enim,  omni  dubitatione  sub- 
mota,peractisdicbus  festis  Domioicai  resurrectionis, 


transilus, quos  in  dignitatibus  hujus  saeculi  D  si  Dcus  vitam  concesserit,mo  apud  vos  futurum,ac 


um  florentes  vidimus,ncc  obliviscamur  quod 
De  hoc  Mabillonius  Annal.  Bcncd.  ad  an. 

}  vir  magns  nobilitatis  in  sa?culo,  Rotberti 
in  schola  Gerberti  coUcga,  ({uem  abbatia  S. 
ai  Masciaccnsis  remuncratum,  post  abbatia 
mani  Parisiacensis  inclytum  AcTCuIo  rcddidit, 
cebat  tantum  virum,  inquii  Holgaldus  in  epi- 
vitee  Rotberti  regis.  Non  tamen  monuchoruni 


penes  vos  aliquandiu  moraturum.  Valete. 

suorum  morcs  ita  componerc  valuit,auin,postejus 
obitum  emendatione  indiguerint.In  Gnronico  Clarii 
nionachi  Ingo  re^s  consanguineus  dicitur  factus 
abbas  S.  Pctri  Vivi  anno  insequenti.  »  En  occasio 
qua  Odorannus,  qui  monachus  crat  S.  Petri  Vivi, 
scnpsithanccpistolurem  adhortationcm  nomine  In- 
gonis,  qui  matc  moratos  monachos  regendos  sua- 
ceperat. 


823 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SENON. 


8SC 


OPUSCULUM  XII 


QuodomnishomoadamaDdum  etcolendum  Deum 
creatus  sit,tcstatur  his  verbis  Ecclesiastcs  in  finesui 
sermonis  :  »  Deum  timc,  et  mandata  cjus  obscrva, 
hoc  est  omnis homo;»id  est,ad  hoc  creatus  est  omnis 
homo,  ut  Deum  timeat  ct  mandata  cjus  observct. 
Verus  quoque  concionator  nostcr  Dominus  Jesus, 
interceteramelledulcissimodulciora,taliasuisdisci- 
pulis  profertaffamina:«Quod  vobis  dico,omnibus  di- 
co,vigilate ;  »  ct :  «Timctc  cum  qui  potest  animam  ot 
corpus  pcrdere  in  gehennam.  »  Qui  etiam  adpropin- 
quans  passioni,unanimitatis  paticntiam  servare  eos 
sic  docuit  :  «  Mandatum  novum  do  vobis  ut  diliga- 
tis  invicem,  sicut  dilexi  vos.  »  Et  asccndens  in  coo- 
lum,  orando  Patrcm,  intulit  dicens  :  «  Non  pro 
his  rogo  tantum,  sed  pro  eis  qui  credituri  sunt  pcr 
verbum  corum  in  me,ut  et  ipsi  in  nobis  unum  sint.» 
De  sectatoribus  quoque  hujusmodi  Lucas  in  Acti- 
bus  apostolorura  diccns,  taliter  intonuit  :«Multitu- 
dinis  autem  credentium  crat  cor  unum  et  anima 
una,  et  erant  illis  omnia  communia.  »  Igitur  dum 
per  multa  annorum  curricula  istis  et  his  similibus 
sancta  electorum  Ecclesia  ab  apostolis  fundata  pol- 
lere  virtutibus,omnium  bonorum  invidus  diabolus, 
malignum  virus  adinventionis  suae  in  hrereticorura 
mentes  fundens,  discidia  inter  fidclcs  ebullire  fecit, 
et  unanimitalis  virtutcm  in  quantum  potuit  pcrtur- 
bavit.  Sed  sancta  Ecclcsia  supra  firmara  pctrara, 
id  est  Christura,  bcne  fundata,  nullis  hajreticorum 
perturbationibus  concuti  potuit,quaj,Spiritu  sancto 
doctorum  spiritaliura  pectora  pcrlustrante,  iramo- 
bilis  permansit. 

E  quibus  logislator  Bcnedictus,  unanimcs  con- 
gregare  studens  in  Dei  dorao,  scripsit  raona- 
chorura  regulara,  discretione  praEJcipuam,  serraone 
luculcntara,  in  qua  evidenter  ostenditur  quanta 
sit  unanimitatis  virtus.  Quia  vcro,  ut  Apostolus 
ait,  non  oraniura  cst  fides,  taracn  oranium  bencfi- 
ciuDi  est  in  fratres.  Licet  sancta  universalis  Ecclc- 
sia  diversis  in  ordinibus  distributa  sit,tamcn  unius 
caritatis  visceribus  enutritur  ct  gubcrnatur.  Cujus 
amore  succcnsa  humilis  congregatio  sanctorum  apo- 
stolorum  Pctri  et  Pauli,sanctorum  quoque  aposto- 
lorum  Saviniani  et  Poten  tiani(32)socioru  mquc  eorum 
Senonensis  vici,desiderat  fraternitati  suae  corapro- 
vinciales  presbyteros,  seu  quoslibet  fidelcs,  ad  hoc 
opus  suscipiendura  idoneossibi  conccti  vinculo  ca- 

(32)  Recole  pontificura  Rom.  Vitas.Quoniara  vero 
Vitarura  harura  mtMilio  bic  incidit,  placct  nunc 
locum  qucmdani  in  Soloris  PP.Vita  aliquantum  il- 
lustrare.  Dicitur  ibi  :  Hic  papa  constUmt  ne  \uxor 
habeiUur  legitima^  nisi  per  saceriiotem  benedicatur, 
Undenam  ha;c  tam  prisca  auctorilus  sumpta  fuit  a 
biograplio?  Ccrle  in  Isidorianis  Sulcris  epislolis 
dccst,s<Ml  lamen  adest  in  prima  Isidoriana  Evaristi. 
Puto  unslrum  biographum  snmpsissc  a  Burrhardo, 
lib.  IX,  cjip.  7,  qui  rcapse  Sotercni  pro  Evarislo 
citat.  Auctor  quidcm  vetus  Vitarum  pontificum. 


A.  ritatis,  non  solura  corporaliter  verum  etiam  spiritt 
liter;  eo  videlicet  tenorc  ut^  si  aliquis  ex  illis  ia 
infirraitatera  decidcrit,  ab  abbate  vel  a  fratribus, 
more  ccclesiastico,  scu  a  ccteris  compresbytcris. 
visitctur;  et,si  dcfunctus  fuerit,ab  uuoquoque  mo- 
nacho  sacerdote,  seu  a  ceteris  presbyteris  pro 
salute  aniraa;  ejus  septera  missae  canaatur;  in 
convcntu  vero  fratrum  post  primam  horam  diei, 
ante  quam  litania  agatur,psalterium  ex  integrode- 
cantetur. 

Pro  talione  voro  hujusce  rationis,  id  quod  pr«- 
scriptum  est  fieri  pro  presbyteris,  similiter  fit  pro 
monachis  ab  ipsis  prcsbyteris  vel  monachis.Et  per 
singulos  annos,sicut  in  fcstivitatc  omnium  sanclo- 
rura  jejuniura  neglcctura,  sivc  fesiivitas  ncglectt 

|.  fuerit,  persolvitur;  sic  in  prinia  subsequenti  die 
coramemoratioomniunfideliumdcfunctorura,cau» 
karitatis  Dei,  in  eodem  monasterio  ab  abbate  velt 
fratribus   conprovincialibus   sollempniter  agalort 
elcemosyna  publica  in  paupcrcs,et  refectione  ktri* 
tatis  corporaliter  subsequente.Et  ut  haec  exhortttio 
perpete  [ita  cod,)  vigeat,  praesentium  fratrinn  no- 
mina  adnotamus;  et  ut  deinceps  defunctorum  frt- 
trura  noraina  designentur,  obnixe  precamur.Ea  ra- 
tionc  firraa,  ut  more  ecclesiastico  postquam  exhor' 
tatio  orationis  post  ofTertorium  missa;  a  presbylcro 
facta  fucrit,subdiaconus  rctro  altare  stans  virorum 
familiariura  noraina  ct  raortuorura  loco  opportuno 
rccitct. 

Praetcrea  scicndura  est  quod  si  difficultas,  aut  loci 
aut  teraporis,  aut  cujuslibet  rei,  viscndi  infirmum 

C  venerit,unusquisque  in  suo  loco,8icut  supra  dictum 
est,  solatiura  fraternaQ  karitatis  illi  pcrsolvat;  etsi 
obierit,  sirailitcr  iaciat.  Et  si  raonachos  taeduerit 
cantare  psalteriura,  agant  raissam  pro  mortuo  ifl 
convcntu  fratrum.Ipsa  dio  qua  testamentum  istud 
in  capitulo  sancti  Petri  per  textum  sancti  Evangelii 
alternalim  confirraatum  cst,  sancitum  estuttduo- 
dccim  presbyteris  ex  hisqui  foris  sunt  singulsmis* 
saiin  unaquaquehcbdomadaper  singulos  apostoloi 
decantentur ;  et  in  conventu  monachorum  in  omnioiD 
apostolorum  venerationesemel  in  hebdomada  mis5t 
agatur.Ceteri  vero  presbyteri  vel  fratres  per  untm- 
quamque  hebdomadara  pro  aniraabusoroniumde- 
functorura  fideliura  unara  raissara  cantent  singolit 
quatinus  illis  a  Deo  requies  donetur,ei  nobis  ptcii 

D  quera  vulgo  dicimus  Anastasium,8ententiam  illtffi 
seu  legcra  Soteris  non  rccitat.  Quia  tamen  aoud 
ipsura  Anastasium  in  S.  Silvcstri  Vitajubetur  fleri 
episcopus,  qui  sit  unius  uxoris  vir  a  sacerdoU 
bcnedictjc :  hmc  meriio  licet  arguere  canonero  Sil- 
vestro  vetustiorera  exstitisse  de  nuptiis  ChrisLiaua 
morc  copulandis,  quo  frctus  idera  Silvcstcr  le- 
gem  suam  tulcritde  episcopo  nonuisi  ex  bujusmo- 
di  nalo  nnptiis  assumcndo,  qudsi  non  essent  ec 
pia;  et  Christiana;,  uisi  a  sacerdote  benedicUc  fuii- 
sent. 


OPUSCULA. 


8S6 


as,  et  terrae  fertilitas,  apostolorum  inter-  A     ^us  qui  corda  ndelium  sancti  Spiritus  illustra- 


etvitffi  felicitas  conferatur. 

*  ea,  qus  praedicta  sunt,  agenda  sint. 
entibus  fratribus  in  unum,  finita lectione, 

•  abbate  :  Flectamus  genua.  Et  (inita  ora- 
tur  :  Levate.Deinde  adstantibus  omnibus 
18,  prasmissa  salulatione)  id  est  Dominus 
,  hanc  orationcm  : 


tione,  eic, ,  ui  in  hodiema  lilurgia.  Item  aliam :  Deus, 
cui  proprium  est  misereri  semper  et  parcere,  etc, 
ut  in  A.  /.  Denipue  aliam :  Prassta,  qusesumus,  omni- 
potens  et  misericors  Deus,  cunctis  fidelibus  defun- 
ctis  veniam,  viventibus  indulgentiam  ;  ut,  te  lar- 
giente,  pariter  ad  vitam  pervenire  mereamur  ster- 
nam.  Per  etc. 


OPUSCULUM  XIII 

sanctas  A urelianensis  EcclesiaSy  et monasteriisancti  A viMarchimandntm  Ayrfredo^  nec non  Hu- 
nctap  matris  Ecclesiie  Senonensis  archidiacono,  misericordia  Dei  indignus  frater  Odorannus 
nm  fidelium  munus. 

gyrovagisdiversorumcellascircuiens,gulae  B  darem,nisi,arcuato  ictu  meconfodere  nitentes,sibi 


et  propriis  voluptatibus  dcservirom,  aut 
lcis  durissimovomcrc  glcbas  valliumgelu 
flBStu  verterem,  fortassis  ncmo  invideret. 
in  coenobio  residens,subtilium  rerumquoe 
m  immutabilem  sui  esscntiam  sortiuntur, 
e  diligenter  veritatcm  cupin,  maledicta  et 
ab  aimulis  su8tinco,erecla  quasi  ex  quo- 
ipiti  mentc  profundo,  eorum  respondcre 
li  compcllor.Quorum  quia,ut  in  lamenta- 
scripsissc  mc  recolo,magis  elcgi  rcprobis 
aam  responderc,  ncjiuaquam  rcsponsum 


ipsis  miseri  venenata  lingua  mortiferum  anthropo- 
morphitarum  virus  inferrent.  Itaque  dum  mihi,  in- 
vidia  stimulante,a  veritate  desipientes,quod,  deDeo 
male  sentiens,  manibus  detruncatum  vel  quibusli- 
bet  membris  debilitatum,  quod  absit  illum  dixerim 
obiciunt,  in  jam  dictam  hsercsim,  Dcum  corporalibus 
liniumentis  conpactum  essc  asserentcs,  praecipites 
corruunt.Quibus  e  diversooccurritbeatus  Augusti- 
nus  ferendo  catholicae  fldei  antidotum,  De  Deo, 
inquiens,  nihil  corporaliter  effigiatum  credendum 
est  (33). 


in  codice  hymnus  prosaicus^  sive  ut  Graeci loquuntur  canon^  cum  tonis  mu.v!cis  in  laudem  SS  Savi' 
^otentiani  atque  sociorum,  cujus  auctor  videtur  ipse  Odorannus,quanduyuidem  nomensuumipse 
%pponit  in  cociice,  tit  infrn  videbimus,  Pretiosam  arcam  S.  Saviniano  fecisse  Odnrannumjussu  et 
is  regis  /{obertiet  reginx  Constantiae.narraturinAnnafibus  Bened.adan.i0i^,i02^^i02Sob 
jm  reUfjufarum  ejus  translationem ,  quo  tempore  tunc  etiam  hymmum  ab  eo  scriptum  fuisse  opinor. 
qui  unirersum  ilinm  honorem  sanctis  martyribus  impensum^  ductamque  supplicationem.^  nemo 
tius  scripsit  qnam  ipsemet  Odorannus  in  Chronico  ad  an.  1031. 

IN  SANCTUM  SAVINIANUM  SOCIOSQUE  EJUS. 

HYMNUS 


^aviniane,  martyrChri8tiprctiose,unacum  C 
,  quaesum  us,ora  pro  nobis.  Evovje.O  mirum 
1  Scnonensis  Ecclcsiac  prajsulum, quo  ovile 
mancipatum  pastorem  recognovit  pasto- 
ecus  pontificum,ct  honor  ccrtanlium,no- 
intibus  non  dcnegetis  vestrum  subsidium ! 
rtemporaliter  fidolium  turba  sanctorum, 
ac  Potcntiani  celcbrando  sollemniallieru- 
smalis,  pro  quorum  tripudio  Christum 
Lultat.  Regcm  regum  omnium  collaudemus 
,qui  sibi  Savinianum  prajclegit  sanctissi- 
ue  Potentianum  coheredem  fccit  suum. 
s  pontifex  Hebrajus  fuit  genere,  et  ex 
icipulis,  quos  binos  jussit  progredi.  Ilic 

cessat  in  codice  boc  opusculum.  Etqui- 
;p8um  unice  scriptum  ex  toto  Odoranno, 
r  mutilum,ediderdtMabillonius  in  Annal. 
an.  1022,lib.lib.LV,  n,4  ;  quodegonihilo- 
tinui,  nc  mca  Odoranni  editio  hoc  quali- 
ustro  carerct. 

1508  a  divo  Petro  apostolo  cx  urbc  Romana 
ad  Ghristum  prseaicaodum  Savinianum, 


prisca3  legis  cdoctus  erat  valde  dogmatibus.  Ab 
ore  quoque  Domini  verba  salutis  didicit.  Conexit 
huic  caritds,  sociviatque  probitas  viros  praeclari 
meriti  rectae  fautores  fidei;  qui,Christi  factipraevii, 
miraculis  et  pra^clui,  cum  ceteris  discipulis  pacem 
ferebant  populis.  Evovs.  Christus  ut  astra  petiit, 
apostolorum  principi  probivirisuntadditi,parentes 
ejus  monitis.  Adepta  sede  cathedrae  urbi  Petrus 
Romuleae,  Savinianum  convocat,  hortans  ut  Gallos 
adeat  (3i).Evov8e.  GloriosismartyribusChristiSavi- 
niano  atque  Potcntiano  sollemnia  cclebremu&,  qui 
Galliam  Senonis  ab  errore  revocantes,  dato  proprio 
sanguine,  c^lestia  meruerunt.  Regi  regum  Christo 
Domino  munus  acceptabile  perditi  popuii  reportan- 

Potentianum  et  A1tinum,qiuibusse  adjunxeruntSe- 
rotinus  et  Odaldus  sive  Eodaldus,  narrat  auctor 
Vitarum  pontiflcum  a  nobiseditus  in  hocSpicilegio, 
tom.  VI,  p.  6.  Quffi  autem  ibi  adnotavimus  de  Galli- 
canaj  EcclesiiB  ortu  cx  Romana,  condrmantur  hoc 
etiam  hymno,  aitate  Roberti  regis  scripto,quo  prae- 
dicti  viri  apostolici  nominatim  ob  eam  rem  cele- 
brantur. 


827 


ODORANNI  MONACHI  S.  PETRI  VIVI  SBNON. 


tes,  offilestia»  etc.  Sanctus  princeps  Ecclesi»  Petrus 
hos  admonuit  in  Gallia  divini  verbi  semina  spar- 
gere,  cujus  imperio  hanc  arcu  fidei  expetierunt, 
Famosam  urbem  Senonum  diaboli  abstrahunt  a 
cultura,et  pro  vera  ac  cotholica  fide,hanc  arcu,elc 
Dum  devotus  archiprc-esul  Savinianus  oppidum  Se- 
nonum  adissetarmis  spiritalibusundiquemunilus, 
infidelium  animos  ad  amorem  sui  convertit,  eorum- 
que  cer\'icibus  jugnm  Christi  suave  et  onus  levcin- 
didit.  Nefanda  siquidem  paganorum  conamina  con- 
trivit,  pt  d^  ^*^  !'bns  fcUcitertriumphavit.  Superni 
quippc  pnonmatisinsignitus  praBsagio,summus  an- 
tistes  adiit  Senonensem  mox   metropolim.  Evov«b. 

Virtutis  cujus  specimen  electi  Christi  milites  pr©- 
clarusPotentianusAltinusqueprosequuntur.Evovaj. 
Insistunt  porro  conatu  magnanimo  gentilibus,  de- 
struentes  phanatica,  firmantesque  Cbristi  jura. 
Evovae.  Miratur  cohors  profana  inauditum  Christi 
dogma,  atque  venissc  celebres  sapientiaj  proccres. 
Evov«.  Hinc  fulgente  praeconio  miraculorum  plu- 
rimo,certatim  petunt  populi  baptisma  Christi  con- 
sequi.  Evovae.Horum  antiquis  triumphis  se  dolens 
hostis  opprimi,  sa;vis  improborum  dolis  athletas 
Cbristi  perimit.  Evovae.  Pauper  spiritu  Savinianus, 
et  locuples  pinguedineterrae  Senonum  populus,dum 
in  via  hu.jus  peregrinationis  sibimet  obviantes  con- 
cordarent,  ulrisque  coopcratus  est  Dominus ;  illi 
instruendae  veritatis  et  fidei  constantiam,  huic  cre- 
dendi  et  obsecundandi  conferens  efficaciam.  Utris- 
que,etc.  Inclytum  Potentianum  praesulem^piumque 
Altinum  Dei  verbi  comministrum  mittit  Roma  au- 
rea,  Hi  simul  proDeo  exquisitaperferuntsupplicia, 
exemplum  patientiae  et  virtutis  in  summo  pontifice 
cernentes.  Hi  simul,  etc.  Laudabilis  Potentianus  ge- 
nera  tormentorum  ultro  currens,  lide  tandem  robo- 
ratusin  Ghristo,cervicem  praebet,  animam  sanguine 
laureatus  Domino  reddens.  Corpus  ejus,  bcstiis  et 
avibus  expositum,  sola  Dei  providentia  permansit 
intactum.  Animam,  etc.  Gloriosus  athleta  Domini 
Savinianus  pontifex,  feliciter  pro  Christo  multos 
agones  perpessus,  tandem  paganorum  mucrone,  ut 
diuoptaverat,jugulari  non  diiTerens^rebushumanis 
exemptus  ad  laborum  prsemia  demigravit.  Accitus 
namque  in  eorum  pestilenticoncilio,ac  capitalisen- 
tentia  dampnatus  pro  Christo,  rebus,  etc. 

0  felix  et  digna  iaude  sanctorum  momentanea 
passio,  facta  fidelibus  populis  salutis  reparatio  I 
Evovae.  Beato  Saviniano  gratulante  in  milibus  po- 
puli  ad  baptisma  pervolantibus,  anguis  veternus 
miQistroserrorissui  insanctumantistitem  excitavit. 


A  Dum  cernit  cultussimulacrorumetlaqueossuimar 
chinamenti  denodare  hostis  antiquus,mini8tros,etc. 
Egregius  Savinianus,  in  agonedec6rtans,novi8sima 
diro  impiorum  mucrone  pro  Domino  subiit  egregie 
traditocapite,illico  caelos  scandens  praemia  laborum 
consequi  meruit.  Funus  ejusdem  fidelium  discipu- 
lorum  manibus  infertur  mausoleo.  Pnemia,  etc 
Hodie  beatus  Savinianus  cum  coUegiofratrum  cu- 
currit  mundi  cerlamina ;  hodie  fuso  sanguine  sum- 
psit  palmam  gloriaj ;  hodie  carne  solutus  in  ccBlum 
sequiturAgnumDeiFilium.Mirabiieetbeatumdectts 
sanctorum,  in  caelis  coronabile,  et  in  terris  venera- 
bile!  Hodie  carne  solutus,  etc. 

Athletam  Domini  Savinianum  per  iter  martyrii 
gradientem  sequitur  grata  amicorum  clientela,san- 

n  ctus  videllcet  Potentianus,  aeque  nobilis   Altinus, 
inclytus  Eodaldus,  et   sanctus  Serotinus.   Mortis 
namque   ab  impiis  discrimine   multati,  martyrii 
gloriam   assequi   meruerunt.  Sanctus,  etc.  Glorit 
Patri  et  Filio  et  Spiritui  sancto.  Messis  cultores 
Domini,  Savinianus  et  Potentianus  inclyti,  repor- 
tarunt  semina  a  Christo  data  duplicia.  Evovs.  Hi 
karitatis  geniinai  resplendentes  muncre,  Dei  amore 
et  proximi  enituerunt  plenissimo.  Evovae.  In  niedio  * 
luporum  agni  positi  a  Domino  sancti  martyres  Cbri — 
sti,  sacculum  ct  peram  ceteraque  xcnia  spreve — 
runt  pro  Christo  mente  promptissinia.  Evovs.  Ru— 
tilantes  miraculis  reversi  sunt  iidem  sancti   di^i — 
puli  congaudentes  ac  dicentes  Domino  :  Ecce,  nobi 
subjiciuntur  dasmonia  in  virtutis  tuae  potentia.Ev 
va).  Nolitc,  inquit  Christus,  gaudcre  quod  domm 

C  mini  spiritibus,  sod   gaudete   quia  nomina  vesti 
scripta  sunt  in  caelis.  Evovae.  O  clarissima  mart; 
rum  gemma,  Saviniane,  veniam  nobis  obtine  t 
sancta  intercessione,et  subveni  in  angustiisetaflM.i 
ctione. Da  nobis, martyrpie,  auxilium  dequacumqLa< 
tribuIatione,et  subveni.GloriaPatri  et  Filioet  ^^t- 
tui  sancto.  Ilodie  athleta  Domini  gloriosus,  Savi- 
nianus  pontifcx,grata  amicorum  clientela  prosecv- 
tus,  ad  laborum  suorum  praemia  demigravit ;  ct^jui 
apud  Deum  pia  iutercessio  absolvat  nos  ab  omni 
periculol  Evovae. 

Celebri  laudum  jubilo  persolvamus  odasChriflto, 
recensentesgloriosum  Saviniani  tropbseum,  ejusdern 
quoque  clientum  triumphale  tiipudium  horom 
precatu,  caelico    quo    fruamur  subsidio.  Egr^os 

n  triumphator  Savinianus  cum  catcrva  socioroiD 
tormentis  insequitur,  capite  plectitur  ;  quibussa- 
peratis,  exultant  sine  fine  in  conspectu  Dei. 


FINIS  HUJUS  0PERI8  ET  ADMONITIO  LECTORI. 

Auctore  et  gubernatore  Deo,  hunc,  licet  vigente  ingenio,  tamen  iam  caligante  oculo  et  fngesc6Dt6 
articulo,  librum  Odorannus  paene  sexagenarius  exaravit  monachus.  Vos  qui  legitis,  orate  pro  eo. 


839 


EPITAPHIA. 


830 


[iPITAPHIA  SENONENSIA 

In  subseqnente  ejusdem  codicis  pagina^  vetere  aeque  manu  scribuntur  episcaporum  quinque  Senonen- 
sium  epilapliia  ;  duoque  insnper  alia  monachorum  Senonensium.  nempe  Itainardi  abbafis,  et  Ludoviri 
oiim  comitis.  Utrum  hxc  cottegerit  in  hoc  codice  ipse  Odorannus  (quicet  te  cunctis  fvitjunior),  an  quitibet 
alius^  incertum  est,  Vix  autem  dubito  quin  hxc  epitaphia  doctis  Galiicanarum  antiquitatum  cultoribus 
explorata  sint,  Sed  nihil  interim  vetat,  quominus  hic  a  me  attexantur,  Mortuarios  autem  singulorum 
annus  ex  Annalibns  Bctiedictinorum  ascripsi. 


EPITAPIIIUM   DOMNI   EGILONIS  ARCHIEP18C0PI. 

{Obiit  an.  870.) 

Artus  almiflui  conduntur  hic  tumuluti 
Prxsulis  Egilis,  qucm  capit  aula  poli. 

EPITAPHIUM  ANSEGiSI   ARGHIEPISGOPI    (35). 

Anseisus  Senonum  proisul  hic  clausus  haiiclur. 

iudicio  Ghristi  surgct  ct  ipsc  sui. 
Galliarum  primax  {ita  tieic.  cod.)  papa  Joannc  lc- 

[vatus, 

Egregiis  meritis  hoc  ficri  mcruit. 
Hic  Karolum  regcm  Romanis  imperatoreni 

Constituitj  Francis  principibus  placuit. 
Gregorii  papx  sccum  caput  adtulit  istuc. 

Pacis  amator,  obit  flcbilis  ipsc  piis. 

EPITAPHIUM  HELDE.MANN1  EPISCOPI  (30).  ObHt  O/l.  958.) 

Formosi  coetus  pastor,  forrnosus  ct  ipso, 

Heldemanus  in  hoc  ecce  jacet  tumulo. 
Marlyris  egregii  pridem  monachus  Dionysi, 

Post  urbis  prassul  cximius  Senonum. 
Solamen  tribuit  miseris  fclix  sua  vita, 

Idcirco  astrigero  nunc  fruitur  soiio. 
Dedicit  augusti  nomas.  Ora,  rogo,  iector 

Cslitus  ut  vivat  cum  Domino  jugiter. 

EprrAPHiUM  ANSTASii  EPiscopi.  (G6itV  an.  977.) 

Pastor  ovile  Dei  servans  Antasius  olim, 
Pneuma  locat  superis,  ct  rccubat  cinis  hic. 

Extitit  ipse  pius,  fortis  pugnator,  et  almi 
Colloquio  verbi,  fultus  amore  Dei. 

(35)  In  codice  hffic  fit  prisca  adnotatio:  Anno  ab 
bkcamalione  Domini  D'JCCLXXXIII  obiii  Ansegisus 
archiepiscopus,  tofius  Galtice  et  Germanice  papa 
secunduSy  fcliciter  VII  kai.  decemh.  Consentit  de 
anno  obitus  Mabilonius  in  Anna).  Bened.  ad  hunc 
annum. 

(36)  Hic  et  sequentcs  dicuntur  rcvera  in  codico 
^chpi  non  archiepiscopi. 

(•^jSevini  opiscopicaiamitatem  quamdam  narrat 


Quidquid  amat  mundus,  sprcvitvirtute  bcnigna, 

Daviticus  vatcs  adfuit  orc  pio. 
Dum  sexto  bifrons  idus  januarius  egit, 

Decidit.  Unde,  precor,  parcc,  Deus,  famulo. 

EPiTAPHiUM  SEviNi  EPisGOPi.  {ObHt  un,  995.) 

Hic  humilis  tumulus,  merito  cunctis  venorandus 

Sevini  mcmbra  continet  cgregia. 
Angelicam  cujus  folix  animam  paradisus 

Pastorum  sancto  possidet  in  numero. 
Qui  mitis  sancta;  pro  relligionis  honorc 

Hac  in  sede  sedcns  multa  tulit  patiens  (37); 
Jamque  sencx  factus  migravit  in  astra  locandus. 

Cui  parcat,  pelimus,  cunctipotens  Dominus. 

EPITAPHIUM   RAINARDI    (38J  ADBATIS. 

B  Geiuma  patrum,  necnondiadema  nitensmonaoho- 

[rum 
Hoc  tegitur  tumuld  funi^rici  ofilcio. 

Cujus  erat  nomen  Rainardus,  mcnte  benignus, 
Dulcc  decus  monachis  cxtitit  et  famulis. 

Quo  melior  pietate  viget  per  siBCula  nemo, 
Nobilis  in  membris,  nobilior  meritis. 

Vivere  post  mortom  cui  conccdat  sine  fine 
Cunctipotcns  Dominus  scmper  ubique  pius. 

EP1T.\PHIUN   DOMINl   LUDOVICI   GOMITIS  £T  MONAGHI. 

Regaii  de  stirpe  satus,  tumulatus  habetur, 
Gonsulis  officio  functus  mundo  Ludovicus, 
Quem  gcnu  it  nobis  monachum  Alamannia  gratis  (39). 

Mabillonius.  in  Annal.  Benod.  ad  an  995. 

(38)  lu  marg.  aniiqaa mmu :  Hic  Sevini  archiepi- 
scopi  fuit  ex  sororenepos.  Monasterium  autem  cui 
prajfuit,  fuit  sancti  Petri  Vivi  Senonensi8,ut  recen- 
tiore  manu  scribitur  in  margine.  Obiit  ann.  1015. 

(39)  De  hoc  Ludovico  comite  Alamanaorum,  et 
deindo  monacho  Scnonensi,  Mabill.  op.  cit.  ad  an- 
num  1015,  qui  fuit  Ludovici  extremus. 


83i 


S.  ODILONIS  GLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


832 


ANKO  DOHIRI  MXLIX. 


SANCTUS  ODILO 


ABBAS  CLUNIACEN8IS  QUINTUS. 


SANCTI  ODILONIS  ELOGICM  HISTORICUM 

AUCTORE  MABILLONIO. 
{Acta  Sancforum  ordinis  5.  Bened.,  Saeculi  VI,  pag.  631.) 


I.  Vitoe  Scriptores. 
4.  Quod  superiori  saeculo  de  quatuor  primis 
monasterii  CIuDiacensisabbatibus  fecimus,  hic  quo- 
que  a  nobis  in  beati  Odilonis  gratiam  praestandum 
est,  ut  scilicet  praeterVitamejus  ab  antiquis  scripto- 
ribus  exaratam,  quse  tanti  viri  gcsta  non  satis  ex- 
ponit,  elogium  ipsius  non  solum  exantiquisaucto- 
ribus.  sed  etiam  ex  variis  chartis  ex  archivio  Clu- 
niacensi  depromptis,  aliisque  veteribusinstrumen- 
tis  contexamus.  Hoc  enim  pacto  tanti  viri  praeclar» 
actiones  facilius  et  accuratius  repraesentabuntur ; 
nec  parum  conferent  tot  antiqua  monumenta  ad 
illustrandam  ordinis  monastici  hujus  saeculi  histo- 

riam. 

2.  Ab  iis  qui  beati  abbatis  res  gestas  po&teris 
mandare  curaverunt,  exordium  ducimus.  Duos  ha- 
buit  Vita  suse  scriptores  prscipuos  sanctue  Odilo, 
Jotsaldum  scilicet  ct  Petrum  Damiani  cardinalem, 
utrumque  ipsi  sequalem.  Jotsaldus,  sic  enim  con- 
stanter  habent  antiqui  codices,quanquam  ineditis 
nonnullis  mendose  Lotsaldus  scriptus  invenitur, 
primus  Vite  scriptor,  monachus  fuit  Cluniacensis 
et  beati  Odilonis  discipulus,  cujus  rei  testem  se 
ipse  exhibet  in  operis  praefatione,  ubi  se  tnagni  Odi- 
tonis  nutritum  fnagisteriojnformatumque  beneficio 
fuisse  profitetur.  Is  ipse  est,  nisi  fallor,  Josaldus, 
unus  e  quinque  monachisqui  cum  Odilone  abbate  et 
Roberto  priore  chartae  Girbaldi  ciyusdam  anno  1032 
subscripisse  reperitur.  Josaldus  item  ct  Joserannus 
fratres  nominantur  in  charta  Bernardi  et  Adae,  eo- 
rum  p^tris  et  matris,  quae  regnante  Roberto  con- 
fecta  est.  Prsterea  Josaldus  notarius  plerisque  ar- 
chivii  Cluniacensis  istius  temporis  subscripsisse 
legitur,  quem  a  nostro  alium  esse  non  putamus.  Qui 
et  idem  videtur  esse  Josaldus  in  indiculo  veterum 
librorum  Cluniacensis  monasterii  bibliothecae  me- 
moratus,  ubi  dicitur  calamum  adversus  Berenga- 
rium  haeresiarcham  strinxisse,  tempore  Henrici 
Francorum  regis ;  at  excidit  istud  opus,  aut  certe 

(I)  Carmen  integrum  damusinfra.  Edit.  Patrol. 


f^  ita  incognitum  latet,  ut  nemo  hactenus  aut  ipsum 
viderit,  aut  laudatum  usquam  invcnerit.  Denique 
Jotsaldum  abbatem  habemus,  cujuscpitaphiumle- 
gitur  exteriori  muro  vcteris  ecclesi(B  sancti  Petri 
Cluniacensis  anixum  sub  hisveTbis:  Hicjacet  dmn- 
nus  Josaidus  abbas.  Sed  an  his  in  omnibus  mo- 
numentis  unus  et  idem  laudetur  Jodsaldus ;  an  di- 
versi  ejusdom  nominisviri  designentur,prorsuse8t 
incertum. 

3.  Porro  vitam  sancti  Odilonis  a  Jotsaldo  scri- 
ptam,  seu  potius  ejus  fragmentumAndreasDoches- 
nius  in  Appendice  ad  Bibliothecam  Cluniacenflem 
sub  Anonymi  Silviniacensis  nomine,  et  Joannes 
Bollandus  die  2  Januarii.  ediderunt.  Sed  eam  nos 
hic  exhibemus  integram  ex  codice  ms.  bibliotheciii 
Thuanese,  qucm  se  vidisse  testatur  GhifQetiaB  in 

^  probationibus  Trenorchiensis  Historias.   EamdsnL 

habuimus  cx  duobus  aliis  codicibus  mss,  ono  Gri— 

speicnsis   monasterii,  altero    nostrae 

sancti  Germani  a  Pratis.  Caeterum  idem  Jotsaldi 

carnem  cdidit  sub  Planctus  titulo,  de  beati  Odiloi 

obitu,  quod  editum  est  in  Bibliotheca  Cluniacensi «» 

At  cum  nihil  habeat  ad  illustranda  beati  viri  acta.^ 

ipsum  omittere  visum  est  (1)-,  satis  sit  aliquot  ver — 

sus  seligere,  in  quibus  sic  de  Odilone  et  Willehno 

Divionensi  abbate  canit. 

Hisdem  decessil  Willelmus  forte  KaleDdis 
Magnus  et  ipse  Pater  monachoram  Divionensis: 
Ui  fueraat  monachi  Maioli  deniqae  sanctL 
Uno  florentes  in  tempore,  corpore  mundo, 
Unius  et  fidei,  Yerse  pietatis  amici. 
Junxit  utrosque  fides,  similes  habuere  recessas : 
Gloria  noa  dispar,  eamdem  sequiturque  corona. 

C  Odilonem  in  fine  carminis  precatur  utsuiac  Aimar 

nii  memor  sit  apud  Deum.  AlmaniusautemhiceiA 

fortasse   ipse   cui  et  Hugoni   Odilo  Vitam  sancti 

Maioli  nuncupaverat.  Eum  enim  charissimum  ibi 

fratrem  appellat,  quem  virum  litteratum  ftiisse  en 

eo  patet,  quod  illum  etHugonemrogat,utsi  quidio 

hac  Vita  non   recte   dictum  occurreret,  emendare 

velint. 


ELOGIUM. 


834 


jam  valeas,  Jotsaldi  jam  memor  eslo, 
Qique  tui  volis  pie  seuipcr  aJct^lu 

ter  bcati  Odilonis  Vitae  scriplor  fuit  sanctus 
Damiani,  cardinalis,episcopus  Ostiensis,vir 
nomine  satis  celebris.  Quod  opus^bortante 
)  abbate  beati  Odilonis  successore,  aggres- 
,  ut  quae  in  priori  Vita  fusius  enarrabantur, 
iiis  resectis,  compendiosius  referret.  Unde, 
hil  in  hac  posteriori  Vita  habeatur  quod 
lua  antea  non  retulerit,  visum  est  priorem 
*e.  Et  quidem,  ipso  attestante  Baronio,  Vita 
rtenuis  est^  longeque  impar  ineritis  tanli  viri, 
3n  in  ea  aliquid  observatione  dignum  occur- 
loc  ipsum,  data  occasione,  in  elogio  aut  in 
id  alteram  Vitam   proferemus.  Praeter  hos 


A  git  Peirum,  ejus«lem  Ixat.v  recordationis  Slephayii 
episcopi  uepolem  ct  in  cpiocopalu  succcssoiem,  in 
eodem  Volt«  monasterio  cum  suo  avunculo  fuisse 
sepultum.  De  Voltae  monasterio  inferius  plura  di- 
cemus.Certc  beatum  Odilonem  ex  illustrissima  Ar- 
vernorum  familia  originem  traxisse  observavit  Pe- 
trus  Damiani  in  ipsius  Vita,  ubi  eum  ex  equestri 
familia  genus  duxisse  asseverat.  Id  quoque  testatur 
Jotsaldus,  ubi  ait  Beraldum  cognomento  Majorem, 
beati  Odilonis  patrcm,  inter  Arverniae  proceres  no- 
bilissimum  fuisse,  possessionibus  et  terrena  potes- 
tate  ditissimum  ;  matrem  vero  Girbergam  appellat, 
non  minus  pietate  quam  nobilitate  polIentem,quam, 
defuncto  viro  superstitem,  sanctimonialem  in  Au- 
gustodunensi  sancti  Joannis  monasterio  factam 
5riptores  multi  alii  beati  Odilonis  res  geslas  fuigge  scribit.  Fratres  etiam  et  quidem  complures 
i  suis  celebrarunt,  quorum,  aut  certe  cele-  ^  habuit  Odilo.sed  eorum  nomina  reticuit  Jnf.««lH.i«. 


n,verba  suis  locis  pro  opportunitate  in  hu- 
gii  decursu  roferre  non  omittemus.Habemus 
^rae  manibus  sermonem  Anonymi  de  beati 
18  laudibus,  ex  cedice  ms.  monaslerii  Sllvi- 
ns  descriptum.  Sed  cum  nihil  habcat  ad  ii- 
idam  tantiviri  historiam,ipsum  omiitere  vi- 
\i. 

H.  BeaLi  Odiloni^  patria  et  pnrcntes. 
dilonem  patria  Arvernum  fuisse  omnes  uno 
entur,qucmenobili  Mercoriorum  familia  pro- 
mlgati  auctores  affirmant  :  et  quidem  non 
jid  id  probandum  legitima  argumentd.llujus 
obationem  affert  Andreas  Duchesnius,  vir 
limus,  in  notis  ad  ipsius  Vitam  in  Appcndice 


habuit  Odilo,sed  eorum  nomina  reticuit  Jotsaldus; 
sororem  vero  ejus  Blitsemodem  abbatissam  laudat, 
sed  cui  illa  monasterio  praefuerit^nusquam  expressit. 
6.  At  plura  di^cimus  de  beati  Odilonis  familia  ex 
duabus  chartis,  in  quibus  ipse  vir  sanctus  fratres 
suos,  nonnullosqua  eorum  liberos  recenset.  Prior 
est  ipsius  Odiloni8,qua,priusquam  veste  monastica 
indueretur,possessiones  aliquot  monastorio  Clunia- 
censi  contulitEst  absque  data  in  chartario  Clunia- 
cen8i,quod  vuigo  sancti  Maioli  appellatur,  numero 
11 ;  sic  autem  habet  :  «  Sacrosanctae  Dei  ecclesiae 
Cluniacensis  cocnobii,  in  honore  beati  Petri  aposto- 
lorum  principis  dedicatae,in  Dei  nomine  ego  Odilo, 
filius  Beraldi,  consentiente  matre  mea  et  fratribus 
meis,  Stephano  scilicet^Ebone,  Beraldo,  Bertranno, 


liothecam  Cluniacensem,ubi  laudat  vetus  Ne-  C  cedo  aliquid  ex  rebus  proprietatis  meae,  quae  mihi 


ium  Claromontensis  Ecclesia;  sibi  a  Savarone 
datum,  in  quo  die  iv  Nonas  Januarii  Odilo 
rcorio,  canonicus  Claromontensis  et  praeposi- 
vatensis,quadraginta  soiidos  censuales  eidem 
ae  dimisisse  dicitur,  ad  celebrandam  beati 
18  festivitatem  in  ecclesia  Claromontensi.  Ad 
iim,subdit  vir  eruditus,OdiIo  ille  Mercorianus 
I  pecunitT  summam  expendisset,  nisi  quod 
Odilo  ejus  luerit  consanguiueus?  Deinde 
mus  episcopus,  cui  Jotsaldus  beati  Odilonis 
nuncupavit,  quemque  idem  auctor  asserit 
beati  viri  nepotem,is  est  ipse  qui  in  vulgatis 
cum  Aniciensium  seu  Podiensium  catalogis 
%us  de  Mercorio  dictus  occurrit.  Quod  diserte 


legitimo  ordine  successerunt,  cessumque  in  pe^pe- 
tuum  esse  volo  et  dcsidero.  Sunt  autem  ipsae  res 
sitae  in  patria  Arvernica,in  comitatu  Brivatense,  in 
vicaria  de  Aurata,  in  villa  quae  vocatur  Saruciacus  : 
in  ipaa  villa  cedo  Deo  sancloque  Petro,in  stipendia 
servientium  supradictae  ecclesiae,  totam  ecclesiam 
in  honore  mundi  Salvatoris  constructam,  et  quan- 
tum  SQrs  haereditatis  meae  in  ipso  loco  mibi  largitur, 
et  insuper  unum  mansum,qui  excolitur  a  Leotardo 
filio  Gerbaldi,  quem  olim  donavimus  ego  et  mater 
mea  et  fratres  mei  pro  scpultura  fratria  nostri 
Hicterii,  quem  ego  postoa  emi  ex  fratribus  patri- 
busque  et  dominis  meis,  canonicis  videlicet  beatis- 
simi  domini  mei  martyris  Juliani,et  donavi  in  pre- 


int  Gisseius  in  Historia  episcoporum  Podien-  q  tio  solidos  centum;  ipsumque  mansum  similiter 


Sammarthani  in  Gallia  Christiana,  aliique 
es  qui  de  iis  rebus  scripserunt.Omne  dubium 
etus  Chronicon  ms.sancti  Petri  Podiensis,ex 
leo  verba  noster  Stephanotius  descripsit  : 
nus  Aniciensis  pastor  exstitit  nobili  parentela 
de  castro  vulgo  nuncupato  Mercurio^  nepos 
)dUonis  abbatis  Cluniacensis,,,  obiity  et  sepul- 
i  apud  casnobium  Voltam  nuncupatum,  quod 
m  heato  Odilone  avunculo  suo  in  propria  con- 
frat  tellure,  Obiit  autem  iv  Augusti^  regmnte 
co  rege  Francorum ;  flefitibus  populis  ac  gau- 
^  angelis  migravit  ad  Christum,  Tum  subjun- 


redo  jam  dictae  ccclesiae,non  solum  pro  me,sed  etiam 
pro  patre  meo  et  matre  mea  et  fratribus  meis, 
vivis  atque  defunctis,  et  omnium  parentum  et  fide- 
lium  nostrorum  salute.  Istas  res  supradictas  cedo 
jam  saepe  dictae  occlesiae,  ea  scilicet  ratione  ut 
pastor  ipaius  ecclesiae,  domnus  scilicet  abba  Maio- 
lus,  quandiu  vixerit,  suique  omni  tempore  succes- 
sores,  et  ipsius  ecclesiae  servitores  habeant,  teneant 
atque  possideant,  et  justo  ordine  quidquid  facere 
voluerint,  faciant :  tamen  alienare,  nec  vendere 
praesumant,  nisi  ad  fratres  meos.  Si  quis  vero 
(quod  futurum  minime  credo)  aliquando  surrezerity 


835 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


»6 


o,y  ipso  videllcet,  mulalu  volnnlatn,  aul  ullus  ex  A 
liaf^itMlibus  nieis,  sive  ulla  cmiBsa  aut  contra  posita 
]i'^rsona,  quae  contra  hujusmodi  chartulam  ullam 
calumniam  inquictare  praesumpserit,  iram  omni- 
potentis  Dci  incurrat  et  sanctorum  ofrensam,et  in- 
supcrcui  litem  intulerit,  auri  libras  x  coactus  ex- 
solvat,  et  argenti  pondera  totidem.  Et  ut  hsc 
chartula  firmiorom  per  suecedentia  tempora  obti- 
neat  vigorem,  manu  propria  subter  eam  firmavi,et 
ut  aliorum  virorum  manibus  roboraretur  decrcvi. 
Signum  Odilonis,  qui  chartam  istam  scribere  ro- 
gavit.  Signum  Girberiana;  matris  ejus.Signum  Stc- 
phani,  et  Ebonis,  et  Beraldi,  et  Bertranni  fratrum 
ejus.  Signum  Boraldi,  Rotbort,  Gozfret,  Warini, 
Bornardi,  Mironi,  Cualtcrii,  Guitbcrti,  qui  hanc 
chartam  scripsit.  »  g 

7.  Altera  charta,  quae  majoris  est  momenti,  ut- 
pote  quaj  monasterii  VoUae  fundalionom  continet, 
dala  est  anno  1025, in  qua  non  solum  boati  Odilonis 
fratres,  sed  ctiam  plerique  ex  eis  ncpotcs  nati  re- 
censontur.  Quarc  cam  huc  iniegram,  otsi  prollxio- 
rem,  proferre  non  dubilavimus,  cx  chartario  Clu- 
niaccnsi  dcscriptam  :  «  Ab  omnibus  fidelibus  recte 
saneque  sapienLibus  utile  judicalur  et  congruum, 
ut  universa  nogolia  quai  ad  Dci  cullum  et  ad  incre- 
mentum  dignitatis  ecclesiaslica}  disponuntur,  ab 
ipsis  suis  auctoribus  poslcritati  fidelium  testamen- 
lis  legalibud  ot  litteris  commendontur.  Uac  igitur 
auctoritate  prxmonitus,  ego  in  Dei  nomine  Glunia- 
censis  monasterii  monachus  et  presbyter  Odilo, 
hujus  rcgionis  et  patriai  advonas  ct  civcs  per  suc-  Q 
cedentia  temporum  scire  volo  et  dcKidero,quoniam 
fratros  mci  mihi,  omnibusquc  nostris  amicis  illu- 
strissima;  dulcissimajque  momoriae,  Bcraldus  Ani- 
ciensis  Ecclesiae  praepositus,  et  Bcrtrannus,  et 
domnus  Stophanus  honorabilis  scnior,  ct  vir  boniB 
simplicitatis  Ebo,in  quodam  suo  praedioio  pari  voto 
parique  desiderio  decrevcrunt  construere  monaste- 
riolum,  et  sccundum  sua;  possibilitatis  modulum 
ad  Dei  ordihare  servitium  :  sed  quidam  iiiorum, 
prohdolorl  acerbissimiscasibuset  infortuniis  impe- 
diti,  quidam  vero  naturae  sorte  prajventi,  non  potue- 
runt  inciperc  quod  desiderabant  pcrlicere.Post  mor- 
tem  vero  illorum  convcncrunt  mccum  fllii  eorum, 
cum  aliis  nepotibus  meisetconsanguineis,ct  pluri- 
bus  suis  fidolibus  :  coeperunt  ctiam  conqucri  quod  tx 
pro  excessibus  supradictorum  fratrum  meorum, 
patrum  ct  parentum  et  seniorum  suorum,  essent 
acturi,  vel  si  aliquod  posscmus  invenire  consilium 
quod  eis  a  Domino  prieslaret  salutaro  remedium. 
Quod  nullum  aliud  potuimus  invenire  salubrius  vel 
conscquentius,  nisi  ut  illud  ipsum  studeremus  in- 
cipere,et  sccundum  nostrum  posse  perficere,  quod 
ipsi  nobis  reliquerunt  in  deliberatione  :  videlicet  ut 
ad  votum  illorum  in  aliquo  suo  praediolo  aedificemus 
monastertum,  et  secundum  nostrum  posse  ad  Dei 
ordinemus  servitium.  Hoc  etenim  consilio  definito, 
et  ab  omaibus  nostris  amicis  et  vicinis  alacribus  vo- 
cibus  coIlaudato,iQCGDpimu8  8Bdificare  ecolesiam  in 


quodani  proprii  juris  monliculo,qui  Volta  vocalur, 
00  quiMl  proilornucntibus  aquis  Hylaris   fluminis 
{VAllier)  partibua  ex*  tribus  concluditur,  et,  ut  ita 
dicam,  quasi   sinuatim  involvitur.  Post  peractam 
vero  aliquantam  partem  «difiaiitCura  consilio  fide* 
lium  vicinorum  decrevimus  in  ipoa  «diCcio  orato- 
rium  consecrari  a  domno  Stcphano  ArvenMCQia  epi- 
scopo  venerabili,quod  faotum  cst  xviii  KalendaiOo- 
tobris  in  exaltatione  Dominica;  crucis,  et  passioM 
beati  Cornelii  papas^et  beatissimi  Gypriani  victorio- 
sissimi  martyris.  In  ipsius  namque  oratorii  conse- 
crationis  die,  ego  in  primis  frater  Odilo,  una  cum 
nepotibus  meis,  filiis  fratrum  meorum  et  soromm 
mearum,  domno  videlicet  Stephano  Aniciensis  Ec- 
clesiffi  praBposito,  et  ejus  fratre  Beraldo,  et  domno 
Hildegario  supradictaB  Ecclcsiae  clerico  etcanonico, 
Beraldo  quoque  supradicti  fratris  mei  Ebonis  filio, 
Willclmo  etiam  filio  quondam  fratris  mei  Willelmi 
honestissimi  viri,  et  filiis  cjus;  Goraldo  etiam  et 
Rotberto,  Beraldo,  Odilone,  et  Hicterio,  cum  coosi- 
lio  sororum  nostrarumfdomin.ne  videlicet  Blismodis 
vcncrabilis  abbatissa!,ct  Aldegardis  secuudum  sffica- 
lum  nobilissim^^e  matronac,omnes  simul  Deo  omai- 
potentijVivo  ct  vero.ineommutabili  et  aeterno,  sano- 
tissimae  et  individuae  Trinitati,Patri  et  Filio  et  Spi- 
ritui  sancto,  et  beatissimae  Genitrici  Dei  ot  Doroioi 
nostri  scmperque  Virgini  Mariae,  et  sancti;!  angdis     i 
ct  archangelis,  et  omnibus  CGcIestis  gloris  civibus 
patriarchis  ct  prophctis,  et  dilectis  Domini  Joanni 
Baptistse  et  Joanni  evangclistae,  ot  beatis  apostolis 
Petro  et  Paulo,  castcrisque  apostolis  et  apostolicis 
viris,  inuocentibus  et  omnibus  sanctis  niartyribus, 
confcssoribus,ct  virginibus,  ofrerimus  quasdam  rei 
quas  parentes  nostri  jure  haereditario  possederuDt, 
quasdam  quas  a  suis  honestissimis  senioribus  sto- 
diosissimo  fidelitatis  obsequio  acquisiverunt.  Soflt 
autom  ipsaj  res  i  n  comitatu  et  episcopatu  Arvemenii: 
in  primis  supradictus  monticulus,  ut  dictumest, 
sinu  jam  dicti  fiuminis  involutus,eter<;lesiacxiI« 
parte  fluminis  in  honore  sancti  martyris  Cyricicoo- 
secrata;  villula  etiam  eidem  loco  proxima,qu«?o- 
catur  Forsanguis,  el  unus  mansus  eidem  viliul» 
contiguus,qui  vocatur  Plania ;  eccleeia  vero  in  vill* 
Saraziaco,et  omnis  ipsavilla,exceptaillaparteqo« 
in  sorte  supradicti  Willelmi  nepotis  nostri  venii.K8* 
et  alia  villa  supradictae  ecclesia;  proxima,  qu«<b- 
minutivo  nomine  Saraziacellus  vocatur.Hancenim 
villulam  ot  supradictum  villare,  quod  vocaturFw- 
sanguis,  domnus  et  charissimus  frater  meus  Ste- 
phanus  per  chartam  donationis,  ad  perficieodum 
opus  quod   prae  manibus  tenetur,  vivus  adhucd 
sospes  contulit,  et  ex  hac  vita  discedens  reliqwl* 
Est  et  alia  villa  in  ipso  comitatu,qui  vocaturMon- 
taniacus,quae  ex  haireditate  Golfaldi  avunculi  no«tn 
ad  nos  pervenit.Sunt  et  aliae  duae  eccle8i«,aon  cntn 
duabus  sed  cum  una  parochia,  consistentes  inep|* 
scopatu  Vallavensi,  una  in  honore  sancii  Joinnii 
Domini  praecursoris,  ct  alia  in  honore  beati  P»^ 
apostoli  consecrata ;  et  in  villa  Lisaco  eam  partflfii 
quam  Beraldus  prflepositus  et  Bertrannus  CmIw^W 


ELOGIDM. 


83S 


t  habere,  totam  ex  integro  ;ct  in  Capilliaco  A 
d  domnus  Bertraniiushabcro  visiis  osl.ll.oc 
upra  scripta  cura  omnibus  rcbus  ad  se  per- 
as  offerimus,  ut  supradictum  est,  Deo,om- 
lanctis  ejus   pro   liberatione  ct  ereptione, 
t  requie   supradictorum  virorum    Beraldi, 
ni,  Ebonis   et   Stepbani,  pro  quibus  haec 
Bpecialiter  fit,  et  aliorum   fratrum  suorum 
t  Eustorgii,  Willelmi  ct  Hicterii,  pro  salute 
patris  eorum   Bcraldi,  ct  cjus    genitoris 
,   illustrissimorum    virorum,    omniumque 
.m,consanguincorum  et  fidelium  ipsorumct 
am,tam  vivorum  quam  defunctorum,utrius- 
as,  aetatis  et  ordinis,  et  eorum  qui  ad  hoc 
trficiendum  ctcustodiendum  et  stabiliendum 
)n8ilium  et  adjutorium  praestant,et  per  suc-  ^ 
a  tempora  praisliterint,  et  omnium  fidelium 
inorum«  ut   misericordia,   pictas   ct  gratia 
nunc  etin  futuro  omniuni  illorum  misorcatur 
ri,  supradictum    locum,   et  omnia   qiias  ad 
locum  perlinerc    videntur,  et   deinccps  pcr 
spatia  succedentium   temporum  a  fidcilibiis 
mis  iu  praediis  etquibuslibet  rebus  veJ  obla- 
8  eidem  loco  conccssum  fuerit,  sub  protec- 
t  tuitione  beatorum   apostolorum    Petri  ct 
5t  defensione  pontificum  apostolica;  sedis,et 
ationeabbatisetmonachorumCliiniacensium 
uimus,  et  ab  omni  servitute   et   exactione 
\m  improbitatis  liberum  esse  dccernimus.Or- 
us  namque  et  cum  orani  desiderio  optanius 
liacenses  abbates  et  raonachi  istum  locnm  te- 
semperet  possideant,et  in  Dei  servitio  secun-  C 
sgulam  sancti    Benedicti,    sicut   et   caetera 
L6ria  ad  se  proprie  pertinentia,utdictum  est, 
-um  divinai  religionis  ordinent  ct  disponant. 
forte  ha;c  nostra  sanctio.-.sciat  profecto  dig- 
os  duxisse,ut  illius  loci  sanctacongregatioex 
paupertate  aliquid  servitutis  haberc  se  reco- 
pter  cujus  rcverentiam  et  merilum  aliquis  ex 
genere  honorcm  secundum  Deum,  et  socun- 
Bculura  visus  est   obtinuisse,  et  parentibus 
nostris  et  nobis  ipsis  non   parvos  profectus 
t  evenissc.  Ca»terum  si  quis  adversus  testa- 
ainoslraB  oblationis  aliquam  aliquando  ca- 
im  inferrc  pra;sumpscrit,contra  censurara  di- 
iicii  etraundanarura  legura  jurasefecissere- 
cat.Sipajnitendoeracndarevolucrit,indulgen-  j) 
)rcipiat ;  si  verocracndare  noluerit,  et  magis 
malitia  perseverare  disposuerit,quod  peticrit 
idicet,  sed   quod  mcrctur  percipict ;  ita  ut 
es  pro  tali  criraine  proraulgatas  persolvat,  et 
•num  pcenas  perpetuas  luat.  Signum  domni 
is  abbatis,cujus  voto  et  desideriohseccharta 
pta  est.  Signura  nepotura  suorum,  Stephani 
3t,  Beraldi,  alterius  Beraldi,  iterumque  Be- 
Udigerii,  Willelmi,  Odilonis.  Signum  Petri. 
1  Bernardi.Signum  Pontii.SignuraDalraatii. 
1  Pontii.  Signum  Blismodis.  Signum  Aldiar- 
Bpfium  Auxiliaa.  Facta  autem  est  hasc  charta 


nnno  ab  incarnationc  Doralni   millesimo  vicesinio 
quinlo.  » 

ni.  Odilo  fU  monachus  Cluniacijum  abbcs. 
8   Odilo,  ut  loquitur   Jotsaldus,  post   desptclas 
Prioatenses  et  Anicienses arces, quod  in  utraqueurbe 
aut  ecclesia  dignitates  pra^cipuas  sive  ipse  sivealii 
ex  ejus  familia  obtinerent,Cluniacura  secessit,  mo- 
nasterium  sanctitate  et  religionis  faraa  per  totum 
orbem  celeberriraum,  ubi  a  beato  Maiolo,  sanctis- 
simo  abbate,  cui  jam  probe  notus  erat,  monastica 
veste  donatus  est.    Id   anno  991    contigisse  tradit 
Hugo  Flaviniacensis  abbas  in  Chronico  Virdunensi, 
cui  astipulatur  ChroniconGluniacense,a  nostroSte- 
phanotio  ex  ejusdem  monasterii  veteribus  membra- 
nis  descriptum.  Hoc  tamen  nemo  sibi  facile  persua- 
debit,  si  verum  sit  Odilonem  hoc  ipso  anno,  uU  ex 
aliquot  chartis  colligiposse  videtur,  a  beato  Maiolo 
in  abbatiffi  rcgiminis  consortium  assumptum  fuisse 
Ccrte  haud  multura  abeascntenliareccdere  vfdefur 
ipseraet  Jotsaldus,et  post  eum  Pctrus  Dsixiiani  oui 
referunt  sanctura  Maiolura  o  vivis  ablisseann/sQua- 
tuor  ferc  evolutis  postquara  Odilo  ad  conversionem 
vencrat.  Cortura  est  autera  eura  anno  d94  obiisse. 
Unde  conjicere  licet  quanta  fuerit  beati  Odilonfsma- 
turitas,  quantumve  ejus  meritum,  qui,  adhuc  neo- 
phytus  et  in  ipso  fere  ad  religionem  ingrossu,tantffl 
congregationis  regimine  ab  ipsomet  sancto  Maiolo 
dignus  fucrit  habitus. 

9.  Ejus  porro  elcctioncm  ultraannum  992  differri 
non  posse  probatur  ex  multis  chartis  hocipso  anno 
datis,  in  quibus  nempe  Odilo  abbasnuncupalur.In 
chartario  n  monasterii  Cluniacensis,  charla  738, 
campus  quidam  in  villa  Borsoniacositus  datur  mo- 
nasterio  Clunmcensi.cui  pr/eest  Odi to  abbas ^anno  y 
Hugonis  regis  Francorum,  id  est  anno  saltem  992. 
Hocipso  anno  mense  Julio  Girbaldus  vendiditpefio- 
lam  campi  ibidera  siti ;  charla  539  donatioest  cur- 
tilis  et  vinea;  in  villa  Morgono,  in  pago  Matisco- 
nensi,  facta  Odiloni  abbati  anno  vi  Hugonis  regis  ; 
quera  euradem  annura  pra;fcrt  charta  753,  quae  in 
ipsius  etiam  Odilonis  abbatis  gratiam  facta  est.Huc 
quoque  profercndae  essentaliquotchartajprimoRo- 
dulfi  Burgundionum  regisanno  datae,si  apudomnes 
constaret  hunc  rcgem  antc  992  thronum  conscen- 
dissc.  Chartis  quas  supra  laudavimus  suffragatur 
auctor  veteris  Chronici,  quod  penes  nos  manuscri- 
ptura  haberaus,  ubi  ad  annura  992  haec  habentur: 
<»In  BurgundiaOdiloexclerico  Brivatensiraonachum 
profcssas,  in  Cluniacensi  cccnobio  praificitur,  quod 
pcr  annos  lvi  rairo  religionis  fcrvore  rexit  et  pro- 
vexit,»etc.Quin  et  cum  alii  fere  omnes  auctoresOdi- 
loni  totidem  regirainisannos  concesserint,  certum- 
que  sit,ut  ct  ipsi  etiam  attestantur,  eum  Kalendis 
Januarii  anni  1049  ex  hoc  saQCulo  abiisse,  istorum 
quoque  auctoritas  ad  confirmandam  nostram  sen- 
toutiam  merito  proferenda  est.  Tamen  Sigebertus, 
in  Chronico,regiminisOdilonisinitium  annosequenti 
consignat ;  Hugo  vero  Flaviniacensis  anno  994,  sed 
istead  Maioli  mortem  solum  attendit.Quod  expres- 


j 


889 


S.  ODILONIS  CLUNIACEN9IS  ABBATIS  V. 


840 


I  ■      • 

s-119  habetur  in  Chronico  MalVGacensi,  ubi  vir  san-  A  *^sse  decernimns  ;  ne  iasolentia  nostrae  innrmitatis 


clus  Maiolo  abbati  anno  094  siiccessissc  dicitur.  £t 
quidem  praeterchartas  quas  supra  adduximus,com- 
plures  aliae  occurrunt  in  chartariis  Giuniacensibus, 
quflB  Maiolo  adhuc  vivente  Odilonera  Gluniaci  abba- 
tem  appellant.  Talis  est  charta  data  anno  vii  Hugo- 
nis  regis,  id  est  anno  993,  qua  nonnulla  monacbis 
CluniacensibusconferunturapudVisandonum.Anno 
praecedenti,  mense  Decembri,donatur  vinea  Odiloni 
abbati  Cluniacensi  in  villa  Dambinas,in  Matisconensi 
comitatu.  Denique  eodem  anno  vii  cjusdem  regis, 
mense  Martio,  proindeque  anno  994,  paulo  ante 
obitum  sancti  Mainli,  Odilo  abbas  in  loco  Scambii 
recipit  et  dat  terram  in  villa  Odgraco,  in  comitatu 


ordo  dcterescat.et.  repulsam  in  aliquo  patiatur,D60 
propitio  semperad  meliora  provehendu8.>»Exeodem 
instrumento  discimus  Odiionem  aegrehanc  digniti- 
tem  accepissc,  quodse  tanto  oneri  imparem  putaret. 
Quarebeatus  senex,advocatiscpiscopi8  etabbatibos, 
atque  etiam  viris  nobilibus,  hoc  decretum  eomm 
subscriptionibus  conOrraari  procuravit.  »  Et  ne» 
inquit,  technam  alicujus  excusationis  praetendtt, 
nam  sicut  quis  indignead  regimen  locau8tusad8p!-« 
rat,ita  si  quisdignusrerugit,meritoconstringendu8 
habetur,  consilium  episcoporum  et  abbatum  adhi- 
buimus,  »  etc.  Nomina  vero  eorum  qui  electionem 
sua  subscriptione  confirmarunt  retulimus  in  EI(^o 
sancti  Maioli,  ad  annum  994,  quae  ideo  hic  repetere 


item  Matisconensi  sitam. 
10.  Nondumtamen  monasterii  regimen  tunctem-  j>  ^on  juvat,  scd  eorum  loco  damus  aliquotversusab 
:  Maiolus,  uti  probant  variae  chartae,      auctore,  ut  videtur,  acquali  de  hac  electione  editoi, 

•       •  •  •  /-^  •.  •  •  a**lV 


poris  abjecerat 

annis  sexto  et  septimo  Hugonis  regis  datae,  quae 
ipsius  nomen  praeferunt,  in  libro  donationum  sub 
sancto  Maiolo  factarum.  In  charta  16  Maiolus  Clu- 
niaci  abbas  dicitur  anno  vi  Hugonis  regis  quasdam 
ecclesias  per  commutationera  acquisivisse  in  comi- 
talu  Augustodunensi.  Eodem  anno,  mense  Junio, 
Landrada  Cluniacensibus,  ubi  Maiolus  est  abbax^ 
nonnulla  confertin  pago  Matisconensi  sita.Annovii 
ejusdem  regis,Berardus  clericus  raonasterio  Clunia- 
censi,  ubi  est^  inquit,  Maiolus  abbas,  medietatem 
silvae  Advolt  contulit.  Hinc  patet  Odilonem  fuisse 
Maioli  veluti  vicarium,atque  in  regendo  monasterio 
coadjutorem  ;unde  in  charta  Bcrnardicujusdam  viri 
nobiIis,manumittentis  aliquot  e  suis  servis  ad  pre- 
ces  Viviani  praepositi,  quos  hic  ad  suum  monaste-  ^ 
rium  pertinere  contendebat,8ic  habctur:«Wcrpivit 
illam  querelam  quam  habebat  adversus  dictum 
Cluni  locum,  cui  domnus  et  reverentissimus  Pater 
Odilo  praeest  jussione  sancti  Patris  Maioli.  » 

ii.  Habemus  in  Spicilegii  Acheriani  tomo  VI 
decretura  elcctionis  sancti  Odilonis  in  abbatem  Clu- 
niacensem,quod  viventoadhuc  sanctoMaiolo  factura 
est ;  eique,  praeter  euradera  Maiolum  ac  centum 
septuaginta  septem  monachos,  rex  ipse  Rodulfus, 
Burchardus  archicpiscopus,  aliique  episcopi,  com- 
plures  abbates,  et  viri  nobiles  subscripserunt.Nulla 
autem  occurrit  in  hoc  instrumento  lemporis  nota; 
atsi  Rodulfus  anteanni  992  finem  Burgundiae  regnum 
adeptus  non  fuerit,  paulo  ante   Maioli  obitum,  qui 


qui  in  codice  ms.  Cisterciensis  monasterii  sub  hoe 
titulo,  Electio  domni  OdiloniSy  babentur. 

Hic  Pater  emeritus  mox  est  ut  ad  astra  Tocatos, 

Quem  successorcm  Deus  eligeret  sibi  Patrem 

liuud  opuB  est  nostro  perferre  per  omnia  digne 

Dogmate,quam  prudens,  quam  morum,  stemmatepol' 

Si  quis  in  bumanis  rebus  pariterque  supemis*  [ieni^] 

Co^nitor  est  solus  dans  haec  sibi  muoera  ChnsUis. 

Qui  claris  patribus  praenobilis  Odilo  dictus, 

Terrea  mox  fugiens,  tener  aonis,  caelica  querens, 

Patri  Maiolo  jnnxit  se  praeduce  Christo. 

A  ffrege  susceptus,  ductor  gregis  ipse  fulurus, 

Seuulus  implovit  quidquid  sibi  re^ula  jussit. 

Vivere  pro  tali  dignatus  scde  magistri, 

Fratribus  electus  Pater  omnibus  atque  cupitos, 

Praecepto  Patris  curam  suscepit  ovilis, 

Huic  non  dissimilis,  iicct  adait  culmen  honorie, 

Cuncta  Dcu  placite  disponit  cum  pietate. 

Verbo  discretus  manet.  actu  tamque  modcAtus, 

Devius  ut  iaevum  non  pergatiter  nequc  dextram. 

^oUers  rubricam  metitur  in  omnibus  aequam, 

Ejus  consilium  quserit  dominatio  regum, 

Atque  suo  summi  proceres  subduntur  honori. 

Sic  ogit  activam  quo  non  linquat  theoriam. 

Sola  carne  solo,  versatur  pectore  caclo, 

Sed  ne  piura  loquar,  non  est  virtutibua  impar 

Patri  Maioio,  per  plurima  mira  corusco. 

Mitis  ut  ille  fuit,  aivinitus  bic  quoque  confit, 

Idtum  cum  videas,  illum  praesto  tibi  dicas. 

0  cjuantum  pollet  locus  hic,  quantnmque  refulget 

Qui  meruit  taies  sibimet  conquirere  patres ; 

Qui  vclnti  soles  bini  nos  irrauiantes, 

Emicat  hic  caeiis,  alterque  coruscat  in  arvi»! 

Huc  usquc  venissesufticiat  ^dicitenimsanctaScripton* 

Ne  laudaveris  homiuem  in  vita  sun. 

12.  Porro,  cum  ita  certa  ct  manifesta  videaDlar 
arguraenta,  quibus  Odilonem  sancto  Maiolo  adbno 
superstite  in  abbatem  Cluniacensem  electum  Ajiass 
probatur,mirari  subit  Maiolumin  monasterioSilfi- 


die  10  Maii  anni  sequentis  contigit,  factum  est.  Ex  D  niacensi  morti  proximum,a  fratribus  interrogatDm 


eo  autem  patet  Maiolum  senio  confectum  inOdilo- 
nem  sese  exonerasse,  ne  regularis  disciplinae  vigor, 
cui  ob  provcctiorem  aetatem  invigilare,  quantum 
necessarium  erat,  se  non  posse  arbitrabatur,  sua 
culpa  in  monasterio  Cluniacensi  tepesceret.  «  Ego, 

inquit,  Maiolus aetate  defatigatus^officiis  quoque 

corporis  imminutus,dum  minus  me  postorali  cura 
idoneum  persentisco,beati  Benedicti  capitulatim  de 
constituendo  abbate  sollicitudine  praemonitus,cum 
omnibus  fratribus  meis,filiis  et  conservis,  beati  qui- 
dem  Petri  pridem  clericum,  fratrem  et  filium  mo- 
naobam  Odilonem  religiosum  eligimus,  et  abbatem 


cui  regiraen  abbatiae  coraraittendum  veHet,  nihil 
prorsus  de  sancto  Odilone  respondis^e.  Id  quipps 
tostatur  Syrus  ejus  discipulus  et  Vitae  scriptor. 
Imo  in  altera  Vita,  quae  habetur  in  Appendice  U 
Bibliothecam  Cluniacenscm,  Maiolus  reapondisai 
dicitur :  Non  est  nostrum,filiicharissimi,vobU abbor 
tem  eligere.sed  magni  eonsilii  Angelus  nonpatietrtt 
vos  diu  inconsulfoSy  etc.  An  quod  Odilo  abbatiere- 
gimen  suscipere  renueret,  ut  numero  prscedenfi 
diccbamus,ita  ut  necessarium  fuerit  Hugonis  TtgA 
et  opiscoporum  auctoritatem  interponere  ?  Cerit 
Adhemarus  in  GhronicoaitOdiloneminvitumlfakdO 


ELOGIUM. 


849 


B 


e,eumquc  tam  ab  ipsollugone  rcge  quam  A 
ongrcgationo  clectum. 

IV.  Acta  sub  sanclo  Odilone. 
sriori  paragrapho  chartaa  ahquot  lauda- 
10  992  aut  sequcnti  datas,  quoQ,  cum  sub 
Idibnis  communi  administratione  scripts 
lil  mirum  est  si  alterutrius  nomen  prae- 
antum  vero  sub  tantis  viris  vigcret  reli- 
jtica,  colligi  potcst  ex  charta  Walterii 
eplscopi  eodem  tempore,  anno  videlicet 
3  regis,  mense  Maio,  dala,  in  qua  cceno- 
iacetisc  sibi  prce  coeleris  amore  conjuncium 
oolkt  reli(jio,  etc;  tumei dimilLit  quidquid 
id  archidiaconos  spectare  posset  in  eccle- 
stum  ccenobium  pertincntibus,  exccptis 
.odalibus  eulogiis.  Ecclcsias  autcm  has 
scilicet  de  Algaio  montc,  dc  Tresela,san- 
;arii,  Montis  Malarii,  Tervisi,  Vallis,  et 
Lri«.Sul)ScribuntpraeteripsumWalterium 
abbas,  tum  praepositi,  canlor,  Epcrtus 
50  abbas,  deinque  archiprcsbyteri  et 
Idem  cpiscopus,  anno  xxix,  Lotharii 
5to  Maiolo  dedcrat  ecclcsias  sancta)  MarifB 
Melardi,  et  sancla;  Marioc  iu  vilia  Vallis, 
alios  provcntuset  dccimas  ecclcsiae  sancti 
rilla;  Tyrinaci,  ubi  nionachi  Cluniaccnses 
\iia  quotidie  assistcbant.  De  Magabrensi 
nobio,quod  idem  antistcs  sancto  Odiloni 
ia  slatum  rcvocandum  tradidit,  inferius 
inlerim  dedonationibuspost  sancti  Maioli 
iiloni  factis  agcndum  est  :  quippc  cum 
sanctiviri  regimincCluniaconsium  mona-  C 
inctitatis  fama  non  niinus  quam  suorum 
m  lemporc  cclcbris  fuerit,cpiscopi  aliique 
«  multa  eis  bona  concesserunt,ex  quorum 
ulta  discimus  ad  historiam  illustrand  «m 
im  utilia. 

10  II  Rodulfi  liurgundia^  Transjurana;  re- 
e  Aprili,  proindeque  anno  995,  si  verum 
ium  Rodulfi  patrcm  die  19  Octobris  anni 
s  exccssisse,Artaldus  comes  dedit  sancto 
:clc8iam  sancLi  Pctri  in  villa  Marogliaco, 
byteratu,decimis  etunivcrsis  appcnditiis, 
;ro  Lugdunensi  ct  Rodenensi.Is  forte  ipse 
us  qui  in  altera  charta,qua!  est  sine  data, 
llam  san^jti  Prfcjecti  Mcmboli  in  pago  Va- 
,  cui  subscripsit  Pontius  Ademari  comitis  r\ 

10  III  ejusdem  rcgis  Rodulfi,  Humbertus 
Gratianopolitanus  deditcoinobio  Clunia- 
inquit,  domnus  Odilo  abbns  pr^ccst,  mc- 
castri  de  Visilia  cum  toto  burgo  et  ecclcsia 
[aricB.  Item  ecclcsiam  sancti  Martini  de 
90  cum  dccimis,  oblaLionibus  et  ca^mite- 
cripserunt  Frideburgis,  cjusdem  episcopi 
^igo,  frater  ejus,  et  numbertus  episcopus 
.ia,  ejus  nepos. 

no  1  Roberti  Francorum  rcgis,  qui  solus, 
paire  anno  996,  die  2i  Oclobrisy  regnare 

Patbol.  GXLIIt 


cojpit,  quidam  Ayroardus  monaslerio  Cluniaccr.sl 
dcdit  mansum  indominicatum  in  pago  Matisconensi. 
Anno  item  i  Roberti,  Odilo  quxdam  oommutavit 
cum  Maiolo  pr£positoMatisconcnsi,qu£  commuta- 
tio  die  2  Martii,  proindeque  anno  997  a  Willelmo 
et  Widone  apprcbata  fuit 

17.  Anno  937,consignatur  charta  Rodulfi  rcgisin 
Bibliothcca  Cluniacensi,  ubi  ille,  anno  nono  regni 
sui,  compluribus  bonismonasterio  Cluniacensi  con- 
firmatis,  nonnulla  largitur,ad  Emmx  conjugis  suae 
pctitionem.Data  cst  apud  Ansam  villam,xi  Kalendas 
Julii,  indictione  iii,  etc.  Reamundus  ad  vicem  An- 
susi  episcopi  rccognovit.  Sed  manifcstus  error  cst. 
Constat  quippe  hanc  chartamesse  Rodulfi,  qui,Ca- 
rolo  Simplicc  in  carcere  detento,  Francorum  rex 
appcllatus  cst  anno  923. 

18.  Anni  993,  qui  Rodulfi  rcgis  quintus  fuit,ini- 
tio,  idcm  rex,  post  conccssas  jam  antca  in  Clunia- 
censium  gratiam  aliquot  chartas,  unam  dcdit  qua 
varias  cis  posscssionos  confirmat  in  comitatibus 
Lugduncnsi,  Forensi  ct  Vicnncnsi.  Data  est  in  Pa- 
terniaco,  anno  998,  Rodulfi  rcgis  quinto.  Padicius 
canccUanus  ad  viccm  Puryardi  archiepiscopi  ct  archi- 
canccllarii  rccognoviLldem  rex,anno  regni  sui  sexto, 
sub  finem  scilicet  ejusdem  anni  998,  uxoris  suse 
AijHdrudis  reginaj  et  Purchardi  archiepiscopi  inter- 
vcntu  confirmavitomniapra?f <?/>/(!  regalia  et  chartas 
scu  donationes  ab  aliis  fidelibus  Cluniacensi  mona- 
sterio  intra  rcgni  sui  fincs  factas,casque  morepatris 
sui  bonce  memorix  in  omnibus  missis  renovat,ac  sin- 
gillatim  reccnsct. 

49.  Anno  itcm  998  aut  sequenti,nam  chartadata 
cst  anno  iii  Robcrti  rcgis,  qui  anno  996,  die  24 
Octobris,  defuncto,  ut  quidem  censemus,  patre  suo 
Hugone  monarchiam  obtinuit^Bcrnardus  dedit  Odi- 
loni  et  monasterio  Cluniaccnsi  mcdietatem  alodii 
sui  in  \illa  Buxerias  pro  anima  fratris  sui  Israclis 
adhuc  vivcntis.  Idem  Bernardus  in '  altera  charta, 
quae  data  est  anno  v  Roberti  rcgis,  dicitur  miles  et 
sccundum  sxculi  dignitatem  vir  clarissimus^  ot  cum 
Enmia  uxore  suadonat  ea  quac  habebatin  villaBu. 
xcrias  in  pago  Matisconensi,  in  pignus  pro  duccntis 
solidis.Quinquennio  postea  elapso,  id  est  anno  de- 
cimo  regis  Robcrti,  hacc  eadem  Emma  Bernardi 
uxor  cum  Maiolo,  mariti  sui  fratre,  partem  suam 
cjusdem  villi-c  Buxcrias,  quam  cum  Israele,  altero 
Bernardi  fratre,  partita  fucrat,  eidem  m&nasterio 
conccssit.Deniquc  eadem  in  alia  charta,  ubi  dicitur 
Bemardi  clarissimi  militis  uxor,  dcdit  cum  filio  suo 
Gauccranno  et  filia  Emma,  pro  scpultura  sua  apud 
Cluniacum.rcs  quas  habcbat  in  agro  Ammacensiin 
pago  MaLisconcusi.Unde  patet  hanc  familiam  erga 
Cluniacum  beneficcntlssimam  fuissc.Uic  porroBer- 
nardus  ab  alio  cjusdem  nominis  dislinguendus,qui 
eodem  tempore  ac  eadcm  in  regionevivebat,quique 
erga  Cluniacum  beneficus  fuit,  ut  patet  ex  ejus 
charta,qua  cum  uxore  sua  Ada  confert  monasterio 
coloniam  unam  in  agro  Mediolanensi  in  pago  Ma- 
tisconensi,  in  villa  Gurtilis,  Hic  ibidem  dicitur  duoi 

27 


843 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


814 


habuisrc  fllioSy  Josaldum  videlicet  et  Joscraiinum, 
quoruiu  prioria  fortasse  fuit  Jorsaldus,  postea  Clu- 
niacensis  monachus  et  beati  Odilonis  vit®  scriptor. 
His  quoque  adjungi  potest  Bernardus,  qui  cum 
uxore  sua  Atta,et  Roberto  eorum  filio,  anno  quarlo 
Roberti  regis^dedit  vineam  in  villa  Noglas.Haec  au- 
tem  omnia  simul  referre  visum  est,ne  proptcr  no- 
minum  consonantiam  aliqua  suborirctur  persona- 
rum  confusio.  Sed  jam  annorum  scries  repetenda. 

20.  Anno  999,  mense  Januario,  Rodulfi  regis 
sextOy  Odilo  et  Vivianus  prior  locarunt  sub  annuo 
censu  Pctro  militictErmengardicjus  uxori,castrum 
Condorcense  cum  suis  pcrtinentiis,  reccptis  in  com- 
pensationem  tribusmansis.Eumdcmannum  sextum 
Rodulfi  regis  prajfert  charta  BIismodis,quae  se  femi- 
nam  nOhilissimum  nuncupat,etdonatccc]esiam  san- 
ctae  Maxims  de  Talusatis  ;  charta}  subscripsit  cum 
filio  Albuino  et  aliis  testibus. 

21.  Anno  circiter  millesimo,  Robcrtus  rexetHen- 
ricus,  patris  scilicct  sui  Hugonis  Capeti  frater,  dux 
Burgundionum,  diplomate  communi  vetuerunt  ne 
quis  intra  certos  Cluniacensis  monastcrii  iimites, 
quos  designant,ca8tcllum  audeat  construere.Cbarta 
est  absque  data  in  nostro  apographo,  sed  ultra  an- 
num  1001  differri  non  polest,cum  Ilenricus  hoc  ipso 
anno  e  vita  excesserit  mense  Octobri. 

22.  Anno  vi  Roberti  regis,id  est  anno  1001  aut  se- 
quenti,  si  demonarchiaintelligatur,Maiolusclcricus 
quasdam  consuetudines  in  terris  monasterii  Clunia- 
censis  sibi  debitas  essecontcndebat,sed  coram  Wil- 
lelmoMatisconensicomiteejusque  uxore  Ermcntru- 
de  causa  cecidit.  Eumdem  annum  Roberti  scxtum 
prsfert  charta  data  mense  Junio,  proindeque  anno 
1001,  qua  Arleis  donat  sancto  Maiolo  et  monachis 
ejus,  ut  per  ipsius  merita  valeat  adipisci  pnemia 
aetemaj  partem  de  modio  planto  in  pago  Matisco- 
nensi,  villa  Marsiaco,  loco  ad  Trinlbladam  dicto.Si 
tamea  annusRobertisextushicdesignatus  intelliga- 
tur  de  tempore  quo  simul  cum  patre  suo  Hugone 
regnaverit,  charta  ipsa  ad  annum  993  revocanda 
erit;  sed  Arleis  Maiolijam  defuncti,utquidemvide- 
tur,patrocinium  ambicbat.  Nam  statim  post  ipsius 
mortem  sacri  honores  ei  dclati  sunt. 

23.  Anno  1004  canonici  Vallavensis  ccclesiaB  {le 
Puy  en  Velay)  domos  quasdam  ab  OJilonc  pctierunt, 
Gauslino  dimittendas,  ut  ipsi  alias  domos,  quas  ex 
Kigone  GausUnus  habebat,  acquircre  possont,  suis 
ofTicinis  amplificandis  profuturas,Annuit  Odilo,  ro- 
cepiis  in  compensationemaliisdomibusqu(cex  do- 
natione  Wigonis  bonx  memorix  pontificis  provene- 
ranl.Res  acta  fuit  in  Aniciensi  civitate,  iii  Nonas 
Febmarii,'  feria  v,  luna  viii,  anno  incamalionis  1004 
indictione  ii.  Subscripseruut  Bcraldus  praepositus 
AnicieDsis,  Robertus  abbas,  ct  altcr  Robertus  oedi- 
tuuB.Hoc  ipso  anno  Ratburnus  vicecomes  et  W^alda 
uxor  ipsius  Cluniaccnsibus  donavcrunt  Ecclcsiam 
sancti  Martini  Laudadis. 

24.  Anuo  1005  Rodulfus  vir  nobilis,qui  ibi  mona- 
(3)  Nota  formulam  regnunte  Christo, 


A  sterii  Palcrniaccnsiscon«iitorfuissedicitur,ancillam 
quamdum  suam  cum  altera  ex  monasierii  Ciunia- 
censisjure  commutavit.  Charta  data  est  anno  lOOS, 
xii  Rodulii  regis,  indictione  ni ;  qus  temporis  notc 
optime  sibi  coh»rcnt,siquidem  Rodulfusanno993, 
post  pstris  sui  obitum,mense  Octobri  rcgnare  inccD- 
perit. 

25.  Ad  hunc  ipsum  annum,  aut  ccrtc  ad  annum 
1020  (sola  quippe  indictioiii  regnante  Roberto  indi- 
catur)  revocanda  est  Lambcrti  comitis  donalio  san- 
cto  Odiloni  facta  unius  mansi  in  villa  Latonai  in 
territorio  Matisconcnsi.Data  sic  exprimitur  :  AcAim 
publice  apud  Cabilonem  dvitatem^  regnante  Roberto 
regCy  apud  nos  vero  Dotnino  Jesu  Chrtsto  (2),  mense 
Apriliy  die  Jovis,  indictione  ui. 

n      26.  Eadcm  formula   utitur  Robertus  quidam  in 
chartario  Celsiniacensi,  cui  monastcrio,   ubi  tuoc 
praecrat  domnus  Odilo  abbas,confert  pro  sepultura 
sua  vineam  in  monteDoreusisitam.Chartasiccoo- 
cluditur  :  Data   regnante  Roberto  rcge  Francorum, 
imo  Domino  nostro  Jesu  Christo,  Fundatio  Chaoriaci 
monasterii,quod  Celsinianensi  subjectam  est,  datt 
est  sub  eadein  formula,  quam  item  adhibuit  Ponlius 
comes  in  chartaquapossessionesaliquotCIuoiacen* 
sibus  donat  in  pagoTrevisjuxtarivulum  Lota  silas, 
in  locis  Villetas^  Merdusana  et  Mota ;  sed  hsc  diver- 
sas  omnino  a  pr(Bcedenti  chronologis  notas  habet : 
Data  quippe  est  :  in  castro  Torana,  feria  ySeptua^' 
simx,  indiclione  vii,  epacta  xw,regnante  Jesu  Christ$, 
Subscripsit  domnus  cpiscopus  Cono.  Deniqoe  Bet- 
trixuxor  Archimbaldi  vicccomitis,  nuper,  ni  ipst 

C  loquitur,  defuncti,  donat  CluniacOy  ubi  Odilo  at 
abbas,  de  rcbus  suis  sitis  in  pago  Lugdunensi,  ifl 
loco  qui  dicitur  Salseto,  unum  mansum.  Dattest  1 
charla  Cluniaci^regnante  Domino  Jcsu  Christo,menit  | 
Maio.  In  his  porro  ct  similibus  chartis  ^'usowdi 
formulam  adhibitam  fuisse  nonnulli  censeut,  qood 
tunc  temporis  rex  sacris  interdictus  essct  obBe^ 
tham,  quam,  licetsibi  ar[initateconjunctam,uxoreni 
duxerat.Certc  id  vcl  ex  sola  Beatricis  charta,  quiD 
modo  laudavimus,  falsum  esse  patet.  Hcc  quippe 
postRoberti  obitum  scripta  est.Nam  Archimbaldos, 
quem  Beatrix  dcfunctum  dicit,  adhuc  in  viviseni 
anno  1037,  ut  ex  cjus  charta  inferius  patebit,et 
quidcm  bicnnio  posteamonachosincellasanctiUo- 
rentii  instituit.  Sed  de  hac  formula  disserendi  noa 

j\  est  hic  locus,  quam  quaestionein  alias  viri  eniditi 
fusius  agitarunt. 

27.  Anno  decimo  Roberti  regis,Letbaldus  episro- 
pus  Matisconcnsis  duos  scrvos  ad  Odilonis  pn^* 
donavit.Charta  data  cst  die  Lunsc,  mense  AugoslOt 
proindeque  ad  annum  1007  revocanda.  Porroi» 
charta  quadam  Cluniacensium  monachorum,  po*^  ; 
Odilonem  abbatem  ct  Vivianum  pncpositum  Uti)' 
dus  cpiscopus  subscripsisse  dicitur  antealiosmoo*' 
chos.An  Letbaldus  Matisconensi8,qui,  relicta  sodet 
aliquando  Cluniacum  secesserit?  ] 

28.  Anno  1008,  indictione  vii,  octavo  KalendM 


S15 


ELOGIUM. 


846 


Aprilis,  Odilo  domos  quasdam  Arelate  silas  in  em-  A  praBest  domnus  Odilo  abbas,  ego  Agnes  et  (llii  meW 


phytcosim  concessit.  Multi  alii  cum  co  subscripse- 
runt,intcr  quos  Uugo  de  Calviotc,ct  Redcmptusde 

Botera. 

29.  Anno  xii  Roberti  regis,  nicnsc  Aprili,  proin- 
deque  Christi  10(H>,  quidam  Rodulfus  Odiloni  ac 
monasterioCluniacensi  deditcurtillum  ct  alia  quoe- 
dam  iu  villa  Aziaco  in  pago  Matisconcnsi. 

30.  Anno  1015  Gaurredus,  Cabiloncnsis  EcclestaR 
prssul,  simul  cum  canonicis  in  genorali  convontu 
residenSjCxaltavit  a  decimis  ecclosiam  Juliacensem, 
idque  ad  preces  Odilonis  abbatis  :  qui  vicissinn  in 
componsationem  dedit  ecclesiart  sancti  Vinccnlii,  id 
cst  cathedrali,  occlesiam  quamdam  sibi  a  Goffrido 
Sincmuronsi  donatam.  Subscribunt  cum  Gaufrido 


WillclmusotGaufrrodus,donamushabitatoribusjam 
dicti  loci  monetam  totam  quam  habemus  in  \*illa 
quaj  nominatur  Engcliacus ;  et  in  alia  villa  quaBvo- 
catur  Molgong,  omnes  consuetudines  quas  illic  so- 
lcmus  habcre,  ut  indc  faciatis  cmore  sopicas,  quas 
politi  eramus  darc  vobis.  Undo  etiam  postulamus 
ascribi  nomina  noslra  in  Missali,in  quo  recitanlur 
benefaclores  vestri,  quia  maximam  fiduciam  habe- 
mus  in  orationihus  vestris  veslrfpque  congregatio- 
nis,et  hoc  (fuod  conventum  habetis  attendite  mihi.» 
In  hoc  anno  jam  dictanobilissimacomitissa  Agncs 
obsedit  castrum  Volventcm,  et,  ut  fuit  sua  consue- 
tudo,  ccpit  cum. 
35.  Quantum   vcro    sibi  Cluniacenses  bcneficiis 


pr.-Bsule  Hugo  comos  ct  cpiscopus,  scilicet  Antissio-  -^  t.lm  a  scquam  a  suis  propinquiscollatis  dcvinxisset 


dorensis^  et  alii.  Data  est  anno  xxvi  Robcrti  regis, 
qui  tamen  annus  non  congruit  cum  anno  10l5,quo 
ha*c  contigisse  dicuntur. 

31.  Anno  1017,  regnantc  Robcrto,  soxto  Nonas 
Maii,  Willelmus  dux  Aquitanorum,  Roma  rodiens, 
in  civitatc  PapirR  dnnavit  monastcrio  Cluniaccnsi 
medictatcm  dc  censu  piscium  qui  cwrrx  insnlam 
Rado  capiuntur;  subscripscrunt  duo  Willolmifilii, 
Willelmus  et  Odo. 

32.  Anno  1018  rognantoRoberto,idemWiIIclmus, 
qui  a  nonnullis  obcgregias  ipsiusdotos  Magmisnwn- 
cnpatus  cst,  curtom  quamdam  in  vicaria  Marcvonno 
contulit  monaslerio  Cluniaccnsi.  Charta;  cum  Wil- 
lelmo  ducc  subscripsorunt  Agncscomitissa,\ViIIel- 
mus  junior,Gislebcrtus  episcopus.  Fulco  conics,  oU\ 


r\gncs,  patot  cx  instrumcnto  quodam  publico,  quo 
Cluniaccnscs  ei  Lasiacuni  dimiltunt  in  grati  animi 
raonumontum.  ut  vidcre  est  in  Cluniaccnsi  char- 
tario. 

36.  Anno  1019,  ix  Kalcndas  Februarii,  Rodulfus 
rox  ad  Irmingardis  conjugis  su.t  pctitionem  conce- 
dit,cx  propria  ha5roditatc,mi)nachi8  Cluniaccnsibus, 
rcguhv  sanrti  Benedidi  modo  et  deinceps  ohedientibm, 
ccclcsiam  sancti  Blasii,ctvinculum  totum  cum  suis 
apponditii8.Charta,qu/B  etiamhabetur  inBibliotheca 
Cluniacensi  cdita,  col.4ll,data  cst  invtllaTabernis, 
qiur  aliter  Vrha  appcllatur  ex  fluvio  ibi  defluentcSed 
in  ca  charta  oonjungitur  annus  xxxv  Rodulfi  rcgis 
cum  anno  1019  incarnationis  Dominica»,  quodmen- 
dum  cst.  Ilunc  ipsum  annum  1019  praefert  charta 


33.  Gislebcrtus  cpiscopus,in  hacchartamemora-  C  LeoLbaIdi(in  alio  apographoTheobaldusappellatur) 


tus,Pictavicnsi  Ecclesi.-e  prapfectus  cst  anno  975,  eik 

chronico  Malleaccnsi.  Cui  succcssit  Iscmbcrtus  ar- 

chidiaconus,qui  cidem  chartaj  subscripsit;  subqr.o- 

Tum  pontificatu  Arualdusjn  ca  pariter  momoratus, 

decanatum  ejusdcm  Ecclcsijc  administr.ivit.  Porro 

idem  Willclmus  monctam  dc  NiortCIuniacensibus 

concessit,  ut  ex  altera  cjus  charta  patct,  cui  cum 

iUo  subscripserunt  Agnes  cjus  uxor  ac  duo  ojus  filii 

YfiUelreus  et  Odo. 

34.  Agncs,  in  utraque  charta  Willelmi  ducis  mc- 
morata,  tcrtia  ejus  uxor  fuit,  Ottonis,  cognomento 
Willelmi,  Burgundi»  ducis  filia.  Willelmum  vero  ct 
Odonem  ex  prioribus  uxoribus  suscoperat  Willel- 
nius,  primum  ncmpe  ex  Almodia,  altcrum  vcro  cx 


cpiscopi  Matisconcnsis,  qua  domno  Odiloni  abbati 
monacIiisqueCIuniaccnsibus  dimittit  decimas,alias- 
quc  pertinentias  ecclesia;  sancti  Sulpicii.  Data  est 
in  synodo  cUricorum,die  ivldus  Novombris.At  jam 
tunc  defunctus  erat  Lcotbaldus,si  vulgalisMalisco- 
nensiumepiscoporumcatalogiscredamus.Etquidem 
hoc  ipso  anno  placitum  habitum  dicitur  in  conspectu 
Ottonis  Matisrononsis  comitis,  et  Gauslini  episcopi 
(qui  Lootbaldo  succcssit),  ubi  adfuit  Humbertus 
prajpositus  ccclesiae  Cluniacensis,  cum  quatuoraut 
quinquc  cjusdcm  loci  monachis.ad  vindicandas  mo- 
nastorio  quasdam  posscssiones,quas  Raculfus  ad  se 
pcrtincre  conlondebat.Non  aliud,ut  puto,fuit  placi- 
tum  in  quo  idcm  IIumbertus,cum  aliquotaliis  mo- 


^isca,  pccunda  ipsius  uxorc.Utcrque  absquelibcris  jj  nachisapudMatisconcm,coramOdonccomiteetGau- 


r 


defunctus  fuit,  sepultique  sunt  in  monasterio  Mal- 

lcacensi,  (luod   eorum  patcr  condidcrat,  qui  et  ibi 

panloante  obitum  monastica  vcstc  donatns  et  scpul- 

^3  fuit,anno  1030autsequenli.  C.TtcrumAgnes  prjB- 

^' Agnetem  filiam,  quae  Henrico  imperatori,cogno- 

""^cntoNigronupsit^duosetiam  filios  Willelmo  pepc- 

'^MulIistoria  Aquitaniae  celebres.Hos  ipsamemorat 

'iQdonatione  qtfadam  monastorio  Cluniaccnsi  post 

■*iQ8  mariti  obitum  facta,quam  hic  subjiccre  visum 

^^iCx  chartario  Cluniacensi :  «Sacrosancto  ct  cxo- 

wbiU  loco  Cluniacensis  monastorii,  quod  cst  cons- 

tf^clum  in  honorc  apostolorum  Petri  et  Pauli,  cul 


slino  cpiscopo,  conquoslus  cst  advcrsus  mulierem 
quo;  nonnuUa  apud  Colongias  aliasque  ditionisClu- 
niaccnsis  villa«^  invascrat,  quae  causa  cecidisse  dici- 
tur  mense  Octobri,  anno  1019,  quo  ciroiter  tempore 
Hugo  cpiscopusAntissiodorensis  dedit  Cluniaco,uh* 
Odilo  abbaSf  modictatem  curtisdeGivriaco  in  comi- 
tatu  Divionensi ;  idquc  pro  anima  Lambcrti  patris 
sui,  comitis  scilicet  Cabilonensis,  et  matris  sus 
Adhelcidis,de  quibusagit  GlaberRoduIfus.  Alteram 
medietatem  ejusdem  Hugonissoror,Mathildisdicta, 
simul  cum  viro  suo  Gaufredo,  filiisque  GaufredOi 
Herveo^Odono,  Thetbaldo  etLamberto,pariterino^ 


847 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


B4ft 


nastcrio  conlulit.  Donationi  subscripsit  idem  llugo  A  molcnrliiuim    supcr  fluvium  Ahsonus,  iu    rliircesl 


simul  cum  Leotbaldo  episcopo  Matisconenei.  Idcm 
Hugo  in  altera  charta  eamdem  donationem  confir- 
mavit^cui  cum  eo  subscripsere  Otto  comes^Gausle- 
nus  episcopus,  Ugo  vicecomes.  Aceiinus  abbas  et 
alii.  Data  est  anno  incarnationis  1019,  ct  unctlonis 
regis  Roberti  xxxii. 

37.  Anno  xvu  Rodulfi  regis,  mense  Martio,  proin- 
deque  anno  1020,  Tetberga  comitissadeditmansum 
unum  in  loco  qui  adCamnium  dicitur,in  pago  Lug- 
dunensi,  pro  Artaldi  sui  senioris,  id  cst  mariti, 
salute  et  iiliorum  suorum  Artaldi  et  Geraldi,  qui 
donationi  subscripserunt.  Hoc  ipso  annoWicardus^ 
Gluniaci  existcns,monastcriodcditcapcllam  sanctas 
Mari®  apud  Rocham  in  villa  Quiuciaco.Quam  dona- 


Augudlodunensi,in  comitatu  Avalonsi,  in  viila  M^r« 
tiniaco,  indictione  viii,  quie  tamen  cum  boc  anno 
non  ccncordat.SubscripseruntErmuinus  cpiscopus 
(AugMstodunensis),  Landricus  comes,  et  Rainaldus 
ejus  filius.  Eodem  Robcrti  regis  anno,  xvKalendas 
Julii,  luna  xiii,  dati  fucrunt  Odiloni  abbati  Clunit- 
censi  duo  mansi  in  Villa-Francorum,  in  comitata 
Matisconensi.  Donationi  subscripserunt  Guuslenus 
episcopus  et  VVigo  vice-comes. 

42,  Auno  xxviii  Roberti  regis,mon8e  Martio,  pro- 
indcquc  anno  1023,datur  Odiloni  abbatiCIuniacensi 
curtilus  in  viila  Gasotis,  in  agro  Salorniaco,  in  pago 
Matisconcnsi.  Gharto)  subscripsit  Otto  comcs,  et 
data  dicitur  indiclionc  xi,  quas  cum  suprascriptis 


lionom  iterata  charta  donat,  anno  xxxiii  Roberti  ^  chronologiac  notis  non  convenit,nec  etiain  cum  cjus- 

_-.—!_     :j     -.-*     lAAo    -:     j^     ^ I  •-.     :_i^ii: * O  ,1«-^  ««^;.,  ««.,^  -. ^:  ^^^ t„i i_    ;_?*_    


regis,  id  est  1028  si  dc  monarchia  intclligatur. 
Habentur  in  chartario  Gluniaccnsi  alias  ejusdem 
Wicardi  suorumque  airinium  charta3,  sed  absqu6 
datis.  Ipsius  Wadiatores  donarunt  Odiloni  abbati 
ecclesiam  sancti  Martini  in  villa  Valliis,  in  pago 
Lugdunensi. 

38.  Anno  1021  Bernardus  dtdit  Gluniaccnsi  mo- 
nasterio  Silvam  Augustam,  in  pago  Matisconcnsi. 
Ghart®  subscripsit  Otto  comcs,  quo;  data  est  indi- 
ctione  iv,annoxxxivRoiberti  rcgis,  cx  quo  scilicet 
cum  patre  simul  rcgnarc  ca*pit;  nam  alias  annum 
1029  designarct,  sod  dissidcrct  indictio,  nisi  forto 
XII  pro  IV  legatur.  Anno  xxvi  ejusdem  regis,  qui 
cum  anno  incarnationis  1021  ct  priBcedcntis  fine 
concurrit,  data  est  Gluniaccnsi  monasterio  ecclesia 


dem  regis  anno  xxviii,si  computetur  ab  inito  cum 
patre  regno. 

43.  Anno  xxix  regis  Robcrti,  mense  Junio,  ac  ideo 
aerae  vulgaris  anno  1024,  Odilo  abbas  et  monachi 
Gluniacenscs  hoinini  cuidam  Hcbro^o,  nomiue  Salo- 
moni,  dedcrunt  unam  vineam,  unum   pratum,  d 
unam  raxiam  in  villa  Garniaco,  in  pago  Matisco- 
ncnsi;  et  ipsc  in  commutationcm  dedit  eis  vineam 
in  agro  Fusciaco,  villa  Molonaco.  SubscripscreOllo 
comcs,  Elizabcth  cjus  uxor,  Gausleuus  episcopus, 
ct  alii.  Actuni  die  Veneris,  mense  Junio,  epacta  xv, 
anno  xxix  Roberti  regis. 

44.  Ultra  cyus  annum  xxxi,  Ghristianas  scilicft 
asrae  1026,  quo  Hugo  junior  Robcrti  rilius  exceesil 
e  vita,di(rcrri  non  potest  chartaqua  ambo  ilii  reges 


beatae  Marise  Bellimontisin  comitatu  Cabilonensi,in  C  complures  donationesvariis  tcmporibus  monastcrio 


ilne  Senoio. 

39.  Anno  1022  ineunte,  si  quidem  conjungitur 
cum  anno  xxvii.  Rodulfi  regis,  Ademarus  monaste- 
rio  Gluniacensi,  ubi  Odilo  abbai,  contulit  ccclesiam 
villae  Testor,  cum  decimis,  sepulturis,  primitiis, 
etc.  Subscripserunt  ejusdem  Ademari  filii  Willel- 
mus,  Stephanus  abbas,  Wido,  Pontius,Armannus. 

40.  Anno  1023, duo  fratres,  nobiles  viri,  Lcodcga- 
rius  ot  Ponlius,  saeoulo  abrcnuntiantes«  dimidiam 
partem  castri  Altoni  Odiloni  abbati  dederunt,  cujus 
alteram  partemmonastcrioCluniaccnsl  eoruin  pater 
jam  antea  contulerat.  Gharta  data  est  anno  incarna- 
tionis  1023,  feria  iv  anlc  Ascensa  Domini,  rcgnante 
Rodulfo.  Donationi  conscnscrunt  coruin  fratres  Fe* 


Gluniacensi  factas  confirmarunt.  Nullam  habetdt- 
tam  in  chartario  Gluniaccnsi. 

45.Sub  iisdcm  rcgibusOtto^comesMatisconeasai 
villas  duas  Gluniacenrl  monaslerio  dcdit  aut  resti- 
tuit,  ut  ipse  in  charta  loquitur  :  Pro  anima  pstrii 
mci  Widonis,  ncc  non  ct  avi  viei  Ottonis,  cognomenlt 
fnilelmif  ct  uxoris  mcx,  et  /Hii  inei  Gaufridi,  rM 
ad  locumCluniacumvillam,  .-iniscum  a  priscis  diekani 
in  vicino  Araris  fluvii  5i7«m,  qu/c  olim  ex  k^eredHaU 
sancti  Vinccntii  (ecclQsm  cathcdralis  Matisconensis) 
ad  mcum  comitatum  ab  antiguis  devcnit,  sicuHjs* 
antc  cotnes  Lcotaldus  atavus  meus  per  testamtntMB 
prxcepti  Ludovici  rcgis  dederat  apostolu  Petro  rfC/«- 
niensibus  monachis.  Donat  etiam   villam  altenufl 


raldus  et  Petrus  episcopi,  Vapincensis  scilicet,  ut  f\  priori  conliguam,  Asnerias  dictam,  cum  appendi 

•  j  •!•  •!.  .n»«.  •  .  in  «  •  •  T-v  1  1  »-*       a  ■  •  /•11« 


quidcin  mihi  videtur,  et  Sistaricensis,  Arnulfus, 
Qeraldu8,RoduIfus  ot  Rumbaldus.Eodem  annoGau. 
Blenus  episcopus  Matisconensis  quaedam  commuta- 
vit  cum  Odilone  abbate  in  villa  Lupiaco,  in  pago 
Matisconensi,doditque  variis  in  locis  aliquot  vinea- 
rum  rascias.  Cum  episcopo  subscripserunt  Walte- 
rius  prdepositus  et  alii  canonici,  anno  incarnat. 
1023,  regnante  Roberto. 

41.  Anno  xxvi  Roberti  regi8,qui  ab  inito  cum  pa- 
tre  regno  intelligendus  cst,non  cnim  tam  diu  solus 
regnavit,  proindeque  anno  1023,  mense  Junio,  Gi- 
baldus  dedit  Qdiloni  abbati  silvas,  prata,  terras  et 


tiis,  etc.  Data  est  rcgnante  Rotberto  rege  cum  filt^ 
suo  Hugone.  Uxor  Oltonis,  cujus  nomen  in  cbartt 
non  exprimltur,  fuit  Elizabeth,  qu£,eodem  RoberiO 
rcgnaute,  simul  cuin  marito  suo  donavit  inonaste- 
rio  praedium  quoddam  in  villa  Fusciaco,  ia  pi^ 
Lingonensi,  in  comitatu  Ocherensi.  Doniquc  Otl^ 
comcs  Odiloni  abbati  quasdam  res  donavit  in  villA 
Gamavata,  in  comitatu  Matisconensi ;  item  moleD' 
dinum  supra  fluvium  Graonam  secus  Rocamcaver- 
nosam.  Subscripsit  Goslenus  cpiscopus. 

46.  Anno  xxxv  Rodulfi  rcgis,id  est  aerae  vulgarii 
1027,  aut  scqnenti|  data  est  Odiloai  abbati  eccletda 


ELOGIUM. 


8B0 


Seorgii,  8ita  in  Villa-Domlna.  Item  vinca  A  rum.  Porro  ejusmodi   chartls  non  plures  qu.im 


,  et  una  condamina  in  pago  Gratianopoli- 

.nno  xxxvii  Rodulfi  regis,  Amedcus  comcs, 
[umberti  comitis,  siinul  cum  uxorc  sna  Ada- 
dedit  monastcrio  Cluniacensi,  ubi  prxes^ 
j  pater  OdilOj  ecclcsiam  sancli  Mauricii  in 
klaltacena,  et  alia  multa,  reservato  sibi  ac 
Boribus  suis  jure  patronatus.  ILtc  charta 
p  in  Biblinlhcca  Cluniaconsi,  col.  412,  ubi 
icitur  anno  xxxvii,  regnante  Rodullb,  incar- 
is  Domini  1025,  Kal.  Novcmbris,  luna  xx, 
laractcrcs  chrnnologici  non  sibi  coha»rent, 
anus  xxxvii  Rodulfi  rogis  anno  1021)  vulgatai 
JDSC  Octobri  inccrpit.CfBterum  erga  monachos 
censes  in  villa  Maltacena  degcntos  beneficus 
jm  Ilumbcrtus,  ut  patot  ex  duplici  ojus  charta 
luichenonom  in  prohationibus  Historia;  Sa- 
«,  ubi  mulfa  confcrt  cidcm  loco.  Utraquo 
lata,  scd  utrobique  nominantur  trcs  Ilum- 
lii,  sciiicet  Amadcus,  Aymo  ct  Odo. 
lanoxLii  Robcrti  rogis,  ex  quo  scilicef  a  pa- 
egni  societatcm  fucrat  assumplus,  acproinde 
029,  datus  est  monasterio  Cluniaccnsi  curti- 
villa  Sarciaco  in  pago  Matisconcnsi,  indic- 
a,  mense  Fcbruario. 

Vnno  XXXIII  ejusdem  regis,  qui,  si  dc  mo- 
a  intelligatiir,  crit  annus  1027  aut  sequens, 
lil  CIuniacpnsil)us  rapcUa  sancta;  Maria;  cum 
8,  ctc.,in  villa  Quinciaco,  in  pogo  Lugdu- 
et  tantum  tcrr:v  jnxta  camdcm  capellam,  ^mo^/ 


quatuor  aut  quinque  monachi  solebant  suscribere : 
unam  tamen  pras  manibus  habemus,  cui  viginti 
monachi  subscripscre ;  sed  est  absque  data. 

52.  Anno  1032,  indu^tione  xv,  feria  v  infra  pa- 
schalem  hebdomadam,Girbarduspresbyter,ad  con- 
versioaem  vcnicns,  nonnuUa  contulit  monasterio, 
quae,  tribus  mensibup  elapsis,  Aia  nobilis  femina  in 
praestariam  sud  censu  trium  solidorum  obtinuit  pro 
sua  ac  filjorum  suorum  vita,  acceptis  ab  ea  quadra- 
ginta  solidis,  mulo  valente  C  adjuncto  uno  bancale, 
SubscripsercOdilo  abbas,  Robertus  prior  cum  aliis 
quinque  monachis,  e  quibus  unus  appcllabatur  Jo- 
saldua,  is  fortassc  qui  beati  Odilonis  vitam  con- 
scripsit. 
jj  53.  Antc  id  tcmpus  Berlio  miles  dedcrat  Odiloni 
abbati  Cluniacensi  ecclesiam  sancti  Gcrmani  con- 
fessoris,  gitam  in  pago  Vienncnsi,  in  agro  Corso- 
riacensi,  in  insula  inler  Bulburum  et  Carusium. 
Charta  nullam  datam  cxhibet,  sed  ci  subscribunt 
Leodegarius  archicpiscopus  Viennensis,atque  Aymo 
ppiscopus  Delensfs,  id  est  Bellicensis. 

51.  Cum  hoc  ipso  anno  1032  Rodulfus  Burgun- 
dionum  rcx  viiam  finierit,  visum  est  huc  referre 
aliquot  chartas  quaB  ipso  rcgnante,  absque  alia 
temporis  nota,  dat«  passim  occurrunt.  Ex  his  est 
charta  Wigonis  viccromitis,  qui  simul  cum  Euphe- 
mia  uxore  sua,  filia  Nardumi  vicecomitis,  dedit 
Odiloui  abbati  Cluniacensi,regnante  Rodulfo,  terras 
in  comitatu  Lugduncnsi  et  Matiscononsi,  sitas  su- 
per  Ararim  et  Voianam  fluvios,  in  villa  Konneuco. 
U  domui  xdificand/^  ct  officvm  hortoqac  mona-  C  Hauc  autom  donationem  fccit  Wigo  pro  anima  pa- 


l  idem  foro  tompus  revocari  dcbet  aliacharta, 
mtur  monasterio  Cluniacensi  septem  rascia; 
um  in  pago  Matiscononsi,  Robcrto  roge  cum 
cnrico  rognante.  Anno  1027,  Ilenriciis  rcgni 

a  patro  dictus  est. 

Vnno  1031,  Otlo  comes,  rogatus  a  Roberto 
Cluniacensi,  venit  in  oapitulum,  ibique  amor- 

omnia  qua;  eis  data  vcl  ab  iis  comparala 
lus  habcbant  in  comitatu  Matisconcnsi,  ac 
I  Gerviam,  ({uam  olim  sui  ipsius  antcccsso- 
}nastcrio  contulerant,  confirmavit.  Subscri- 
it  Otto  comes,  Gaufredus  filius  ejus,  et  Wido 
Gaufrcdi  comitis.  Actum  Cluniaci,  iii  Idus 
\\,   anno   incamationis   1031,    indictione  xiv. 


tris  sui  Berardi,  ot  rcatris  suaj  Blismodis,  ac  fratris 
sui  Wichardi.  Itcm  quidam  milites,  sub  eodem 
Rodulfo  rege,  Cluniaccnsi  monastcrio  dederunt 
ecclcsias  sancti  Joannis,  sancti  Antonini  et  sancti 
Leutcrii,  in  comitatu  Vindascensi,  in  territorio  Di- 
mont,  quas  a  seniorc  suo  Willelmo  comite(videlicet 
Provinciaj)  ct  ojus  uxorc  Lucia  comitissa  accepe- 
rant.  Waltorius  archicpiscopus  Vesontionensis  al- 
tarc  ct  decimas  ecclcsiffi  sancti  Stopbani  in  villa 
Portonsi  Cluniaccnsibus  monachis  petcntibus  con- 
cessit,  salvo  eulogiarum  et  paratarum  eensu.  Data 
est  regnante  Rodulfo,  etconsenseruntcanonici,  de- 
canus,  Robertus  a))bas,  etc. 
55.  Huc  quoque  laudare  liceat  cfaartam  Ottonis- 


»  post  transitum   Roherti  gloriosi  Fra w f on/m  j)  Willelmi,  quod  hanc  solam  clausulam  habeat :  r«- 


anno  quadragesimo  regni  ipsius^  qui  est  sextus 
tu  piissimi  domni  Henrici ,  ex  quo  unctus  cst  in 
super  gentcm  Francorum  ct  Uurgundionum. 
?U3  habit,  ct  quidcm  rectius,  die 22,  anno  xuv, 
i  v  /f/n,  elc. 

Bidem  anno  consignanda  videtur  charta  ipsius 
ttis  conccdentis  aliquam  torram  sub  ccnsu 
lino  clcrico,  ct  duobus  ejus  haxrcdibus.  Con- 
runt  alii  monachi,  cx  quibus  quinque  post 
rtum  priorom  suhscripsorunt,  lum  post  illos 
^bbas.  Data  cst  apud  sanctuni  Marcolliiin,  vii 
idas  Novembris,  anno  i  llcnrici  rc;;^;::  rnmco- 


gnantc  Uoduifo  regc,  Nam  cum  ipse  Otto  comes  anno 
1027,  et  alii  qiii  in  ca  habentur,  longe  ante  Rodul- 
fum  regcm  obierint.  non  potest  usque  ad  extremos 
Roduifi  annos  rejici.  In  ea charta  Otto,  cognomento 
Willelmus,  ait  se  diu  auro  surda  praBteriisse  cla- 
morem  sancti  Maioli  et  domni  Odilonis  successoris 
ipsiu!*,  de  duabus  sancti  Pctri  Cluniacensis  po- 
tcstatibus,  Ambariaco  scilicet  ct  Juliaco;  sed  decla- 
rat  tandem  cas  se  restituere  simul  cum  omnibus 
silvis,  villis,  ctc,  ad  eas  pertinentibus.  Subscri- 
psere  Otto,  Rainaldus  ejus  filius,  Otto,  Gauslenus 
cpiscopus,  et  Adselinus  abbas.  Actum  Ledoni,  re- 


851 


S.  ODILONIS  CLDNIACENSIS  ABBATIS  V. 


859 


gnante  Rodulfo  rege.  In  aliero  hujus  chartiB  apo-  A  cti  Laurentii  monachos  instituit,  ui  suo  loco  dice- 


grapho  habetur  ct  aliuBOttonis  Wiilelmi  filius,  no- 
minc  Wido;  et  ipseOtto  Henricum  Burgundio^  du- 
cem  seniorem  suum  appcliat,  mullaque  subjungit 
atrocia  malcdicta  in  sui  bcncficii  violatores,  si  ali- 
quando  fuerint;  quo  ex  loco  cbarta.m  hanc  ultra 
annum  1001,  quo  Hcnricus  Burgundias  dux  fato 
functus  est,  diircrri  non  possc  intellig'mus. 

56.  Post  Rodulfl  regis  obilum,  Ermengardis  rcgi- 
na,  ejus  relicta,  monaslerio  Cluniacensi,  u^/,  in(juit, 
jfrseesi  domnus  Odilo  abbns,  donavit  pcr  advocatum 
suum,  nominc  Hubertum,  duos  mansos  in  pago 
Genevensi  :  unum  in  villa  Silvigiaco,  alterum  in 
villa  Cicuilatis,  cum  omnibus  ad  eos  pertincn- 
tibus  casis,  casalibus,  vincis.  pratis,  otc.  Caret 
data. 

57.  Anno  1036  Willelmus  nobilissimus  comcs 
(Provinciic),  et  ejus  uxor  Lucia,  rcddiderunt  CIu- 
niacensi  monasterio,  ubi  prccesty  iuquiunt,  domnus 
Odilo  abbas,  haBrcditatcm  sancti  Maioli,  scilicct 
Diliadam  et  Septem  Fontes  in  episcopatu  Regensi. 
Actum  apud  Podiiodolincm  monasterium,  feria  ii, 
anno  incarnationis  1036,  indictione  v,  Chunone 
imperatore  rcgnante  anno  decimo.  Altera  charta 
de  cadem  re  sic  habct  :  Duo  fralrcs  Provincix  co- 
miles,  Gaufredus  aUjue  Bertrannus,  werpiverunt 
Deo  et  sancto  Pctro  Clunicnsi,  in  nianu  Odilonis 
abbalis,  Diliadam  ei  SepLem-Fontcs,  Tesies  fuere 
Raimbaldus  archiepiscopus,  Feraldus  episcopus, 
Petrus  episcopus  Sextcricensis,  Frunco  episcopus, 
etaliimulti  nobiles  viri.  In  altero  upographo,  inter 


mus.  Ejus  vero  uxor,  nomine  Beatrix,  post  ipsius 
obitum  Cluniaconsibus,  quibus  tum  Odilo  prserat, 
dcdit  mansum  unum  in  ioco  qui  dicitur  Salsetum, 
in  pago  Lug'Iuucnsi.  Charta  data  est  apud  Clunia- 
cuin  mensc  Maio,  regnantc  Domino  nostro  Jcsu 
Christo. 

59.  Anno  1038  data  dicitur  charta  donationis 
Odiloni  fact<e  unius  curtilis,  ct  trium  raxarum  de 
vinca  in  pago  MatisconeuLi^  in  vina  Manisiaco,  in 
agro  Itgiaco,  iii  Idus  Jauuarii,  indictionc  v  (quv 
cum  anno  supradicto  non  concordat),  fcria  quarta, 
regnante  Ckonone  imperatore.  (laeterum,  cum  hoc 
ipso  anno  Conradus  imperalor  fllio  suo  Henrico 
Burgundiae  regnum  dimiserit,  huc  revocamus  char- 

l^  tam  qua,  eodem  Chunrado  imperatore  regnaote, 
Odilonc  abbate,  et  LeutfriJo  comite,  Richuinus  et 
uxor  cjus  Lanzcde  dederunt  monachis  Cluniacensi< 
bus  in  pago  ct  cpiscopatu  Santensi  quartam  eccle- 
sia}  de  Donibasila  ct  eccIesidQ  de  Gingivilla. 

60.  Anno  viii  Ilcnrici  Francorum  regis,  qui,  si  de 
monarchia  intclligatur,  est  annus  1038  aut  sequeos, 
Hugo  Antissiodorensis  episcopus  dedit  Odiloni  ah- 
bati  Eoclesiam  sancti  Cyrici  supcr  Graonnam,cuin 
potcstate  et  forcste  ad  cam  pertinentc.  Subscripsere 
Robertus  dux  et  Jounnes  abbas.  Actum  Antissio* 
dori,  dictantc  Jotsaldo. 

61.  Anno  1039,  data  fuit  monasterio  Cluuiaceosi 
ecclesia  sancta;  Maride  cum  decimis,  terris,  silvis, 
etc.,  in  villa  Silviago,  in  pago  Geneviensi.  Et  mona- 
chi  invcstiti  fuuruut  per  funem  signi  ccclesiae.  Dalt 


FeraldumetPetrum  Sextericcnsem,subscribitalius  ^  est  anno  incarnalionis  1039,  Henrici  regis  prio]0. 

item  Petrus  episcopus,  cujus  scdes  non  dcsignutur; 

et  chartadatadicitur  apud  Serrianum  Villain,  feria 

V  Ascensionis  Domini  regnante  Conone  iinperatore 

anno  x.  Porro  Cono  seu  Chuno,  in  istis  aliisque 

ejusmodi  chartis  memoratus,  cst  Cunradus  iuipe- 

rator,  cognomento  Salicus,  qucm  Rodulfus  Trans- 

juranflB  Burgundiaj  rcgni  hflercdem  iustituit.  Annum 

1037  prfflfort  altera  charta,  anno  itcin  x  Cunonis 

imperatoris  data,  indictionc  v,  secundo  Kalendas 

Novombris.  In  ea  Pontius  cognomenlo  Valnerudis, 

et   frater   cjus   Armannus,  ac   Rostaguus   conso- 

brinus   eorum,  dant  monastcrio  Cluniaccnsi,  ubi 

praeest  Odilo   abbas,  medietatem   corum   quaj   ha- 

bent  in  villa  Salabaldcmari,  in  pago  ct  episcopatu 

Diensi. 

58.  Anno  1037,  Archiinbaldus  viceconics  dcdit 
domno  Odiloni  abbati  ccclesiam  sancti  Laurentii 
cum  omnibus  appcnditiis,  in  pago  Matisconensi. 
Dedit  qnoquc  in  pignus  silvaui  Planacassaneam  et 
mansum  in  vilia  Vigoscto,  donec  reversus  fucritex 
Jerusalem.  Post  rcditum  dcdit  ct  connraiavit  do- 
nationem  curtis  Mominalardis,  quani  llugo  ipsius 
avus et  Art^Idus ejus  pater  fccciant  Cluniaco,  modo 
tamen  ipse  absque  hicrede  moriatur.  Actuin  apud 
Cluniacuin,  anno  1037,  indictionc  v,  Hcnrico  re- 
gnanto.  Walterius  epiiscopus  et  alii  subscripscrunt. 
Ideiii  Archimbaldus  bicnnio  postca  in  ecclesidsan- 


Qui  quidem  llcnncus  ipse  est  Conradi  filius,  Niger 

dictus,  qui  patri  in  impcrio  et  in  regno  Burguodic 

TrunHJurun.e  successit.  Eodem  anno  Lieco  donavit 

Odiioni  abbati  Cluniaccnsi  trcs  condaminas  sitasin 

villa   Silviago.  Dala  est   anno  incarn.  1039,  indi- 

ctione  vii,  rcguaute   Hcnrico    rcgc,  filio  Chuno..ii 

impcratoris,  anno  i  imperii  ejus.  Tcrinini  condami- 

naruin  in  charta  a  quatuor   ventis  descrit^uotur; 

qua  sciiicct  voce  constat  aliquam  terrs  portioneoa 

designari.  Eamdcni   datam    habet  donatio  aliodii 

quod  dicitur  Geruiinula,  in  pago  Gcnevensi.  Eodezu 

anno,  Dundinus  suscipicns  monachicuui  babitnm 

suh  nonna  sancti  Pctri  Clunicnsis  cwnobii,  ui  ip**^ 

loquitur,  res  suas  monasterio  contulit,  anno  iocar* 

D  nationis  1039,  indictione  vn,  Henrici  rcgis  anno  t- 

Idcm  fortassc  ipse  cst  Dundinus,  qui  in  allcroapo- 

grapho  Divus  dicitur,  ubi  anno  paritcr  1039,  etic»- 

dictione  vii,  i  Henrici  imperatoris,  iiiii  Cunoni8,nio- 

nachus  Cluniaci  factus  memoratur,  et  suaapudAtx- 

siacuiu  villain  nionastcria  tradidisse. 

62.  Anno  1040,  sub  regc  Francorum  Henric^» 
Wigo  filius  Willelmi  dedit  Odiloni  abbati  de  Clu* 
niaco  curtilum  in  villa  Berziaco,  iu  pago  MatiscO' 
ncnsi.  Donationeui  conlirmavit  Gaufredus  coineS- 
Eodeni  anno  Bernardus  episcopus  Cadurcensis?  ^^ 
Robertus  ipsins  IrHtfr,  dederunt  Odiloni  abbalt 
ecclebiuui  s;incli  Saturini  de  Carciinaco.  In  altcro 


ns 


ELOGIUM. 


854 


ehartario  habenlur  du©  ejusdem  Bcmardi  chartas,  A  cappellis  juxlapositis^inagroAugustodunensijuxta 


donantis  eamdem  ecclesiam  sancti  Saturmni,  cum 
ttmnibus  ipsius  pertinentiis,  Odiloni  abbatiClunia- 
censi  ordinandam.Quibus  chartis,pra;ter  canonicos, 
dno  abbatcs,  StcphanuselAlbertus.subscripscrunt; 
Bed  sunt  absque  data.  Porro  Bernardus,  in  istis 
charlis  mcmoratus,  dcsidcratur  in  catalogis  Cadur- 
censium  episcoporum,  tum  apud  Cruccum,  tum  in 
Gallia  Christiana.  Bernardus  quippc,  ab  istis  auclo- 
ribus  mcmoratus,  jam  tunc  fato  functus  fuerat 
cum  ist«  donationcs  factae  fucrunt;  siquidemDco- 
dalus,  sive  Deusdedit,  ejussucccssor,annol028  in- 
terfuit  dcdicationi  ecclcsiae  sancti  Salvatoris  apud 
Lemovicas,  ct  anno  1031  pcroravil  in  synodo  ii  Lc- 
moviccnsi;  qui  ct  anno  circilcr  5040  obiisse  dicitur 
ipud  laudatos  auctores. 

G3.  Anno  xil  Henrici  rcgis,  qui,  si  do  monarchia 

inleUigatur,  crit  incarnationis  1042,  data  fuit  Odi- 

loni  abbati  Cluniacensi   capclla  sancta;  Mariie  dc 

BracmacoinpagoCabiloncnsi,subscripseruntTheo- 

baldus  comes  ct  alii. 

64.  Anno  1046.  Hugo  archiepiscopus  Chrysopoli- 
lanus  confirmavit  llugonihoncstoreligioso  ct  clcrico, 
atque  uniri  pcrmisit  ccclcsia)  Laudoncnsi,  quam 
ipseHugo  construxerat  et  amplificarat,  ccclcsias 
sanctffi  Maria3  de  Calx,  sancti  Albini,  sancti  Sym- 
phoriani,  cum  omnibus  earuin  appenditiis.  Actum 
Bisuntii,  indidionc  vi, Hcnrico  rcgnante,  anno  1046. 
Sed  annus  non  concordat  cum  Indictione. 

65.  Pontius  comcs  et  Rotlandusmilesdoiiantloco 
Quniacensi,tt//i  domnua  OiU lo  praest  abbas yCcclQSias 


Borbonium  castrum,  quam  ecclcsiam  ab  Hugone 
comite  in  bcneficio  tenebat.  Dedit  etiam  ecclesiam 
sancti  Petri  in  villaDeuma,etcappellam8anctiPrae- 
jecti  ibidem,  et  ecclesiam  sancti  Baudilii  in  Pisti- 
chiano,  etc.  Subscripscrc  donationi  Hugo  comes  et 
Theobaldus  coraes.  Itcm  Rotbaldus  marchio  et 
Eimildis  cjus  uxor  Cluniaco,  ubi  est  abhas  domnus 
Odilo,  donarunt  castrum  Podium-Dolinum  ex  intc- 
gro,  cum  omnibus  suis  appenditiis,  in  comitatu 
Arausico  siium.  Subscripserunt  cum  illis  Adalax 
comitissa,  ct  filius  cjus  WillcJmus,  Rostagnus  de 
Sabran,  WiJJeJmus  vicecomos,  etalii.  Tethamulier 
monastcrio  Ckmiacensi,  ubi  prcexst  Odilo  abbas, 
dedit  Durannumclericum,  servurasuum.  ponationi 

jj  consenseruntWalteriusepiscopu8,etWaruifus,ejus- 
dcin  episcopi  fratcr.  Defuncto  vcro  Odilone,  ac  in 
cjus  locum  electo  Hugone,  tunc  apud  sanctum  Mar- 

celIuinindiobusOuadragesima;residente,pra;dictam 
donationcm  confirmavcrunt  iidem  Valterius  etWa- 
rulfus,  ct  alius  Walterius,  ejusdera  Warulfi  filius. 

IderaWalleriusconfirmavitdonationem,amatre8ua 
Tesccnda  farlam,  dc  terra  invillaCueJe8,proanima 

WaltcriijfratrissuiWarulfifilii.Consensereejusdem 
episcopi  nepotes  Walterius,  Bernardu8etOtto,praB- 
sentc  Hugone  priorc  Cluniacensi. 

67.  Singularis  cst  werpitio  a  Bosone  facta  de 
comanda  de  Polliaco,  quam  idco  huc  describendam 
curavimus  ex  apographo  Cluniacensi,  ubisichabe- 
tur  absque  ulla  data.  u  VenitBoso  adplacitura^  ubi 
cum  Geraldo  comitc  crant  nobilissimi  homines»  et 


•anctsB  Maria;  ct  sancti  Joannis,  cura  dcciinis  <?/ C  juravitBosohocr^acraraentum^ita  dicens,raanu 


jreshyteratu  toto,  et  duodecim  scxlaradis(5/c)  tcrra;, 
inloco  qui  dicitur  Hcron,in  pagoTrevis,in  episco- 
patu  Diensi.  Charta  data  cst  atmo  x  Eyco  regc,  an 
legcndum  Erico,  seu  Ucnricol  Scd  etsi  legatur //^/i- 
nctw,  inquirendura  superestan  rex  Francorura.aut 
impcrator,  qui  Burgundiaj  regno,  ut  jara  dixiraus, 
tunc  praxerat,  hic  designetur.  Difficilc  est  hunc  no- 
dumabsquc  autographo  solvcrc. 

66.  His  subjicimus  aliquot  chartas  sub  sancto 
Odilone confcctas ,  scd  si ne  data .  Ej usraodi  est charla 
Geraldi,  patris  Arraanni  cpiscopi,  utputo,  Vivarien- 
8'*»  qui  cum  uxore  suaValmodcinouasterioClunia- 
^Dsi,  nbi  praest  Odilo  abbas,  donavit  ccclesiam 
wncti  Joannis  in  villa  Meissano,iucpiscopatuViva- 
^^^si,  Harraannus  scu  Hermannus  ineuntc  sxculo  £)  nota  Hainaldi  coniitis,  quidonatCluniacensimona- 


sua 
propria :  Eyo  Doso,  ncc  meus  condiwttis,  me  jubenle, 
homo,  ncc  fcmina  ad  mcam  artemt  nec  ad  meum 
ingeniumf  in  Polliaco  nsc  in  ejus  obedientia  coman" 
dam  non  requiram,  pretmonem  nullam  faciamde 
bovCy  vacca,  ctc.  Et  si  cgo  vel  meus  conductm  hotno 
vel  femina  aliquam  comandnm  vcl  prensionem  feceril; 
post  quituiccim  dies  postquam  sciero,  vel  ad  rationem 
missus  fucrOy  pcr  tc,  Geralde^  vel  per  tuos  missaticos, 
sive  pcr  abbatcm  qui  modo  est,  vel  per  ipsum  qui 
in  antea  crit,  vct  per  monachum  qui  ipsam  obedien- 
tiam  tcnucrit,  captam  emendabOj  etpostea  ad  tuam 
miscricordiamj  Geralde,  veniam,  sive  ad  abbatem  vel 
monachum  qui  modo  est,  vel  inantea  erit.  » 
68.  Ibidcra  scquiturcharta,  ahsque  ullatemporis 


OQdecitno  Vivarienscm  ccclesiara  adrainistravit.  Ay- 

"^^^cstraefortis,  sxeularcm  militiamgerenSy  dcditcoc- 

•^ohio  Cluniacensi,  cui  prccest  dominus  Odilo  abbas^ 

^^i  principans,  villara  sitara  in  pago  Gratianopoli- 

^*^,  in  comitatu  Sarohensi,  cui  noraen  cst  Mons- 
7^«5noldi,  cura  omnibus  quae  ad  cara  pertinere 
^''^tllur,  vincis,  pratis,  ct  cainpis.  Subscripscrunt 
^b^rtu8comes(Sabaudiae),  Amcdeus  fiIiuscjus,Bur- 
^^us,  Odo  et  aIii,apudGuichenoncra  inprobatio- 
iiib\^3  Histori<eSabaudic«.pag.  S.Anscdcusquidara 

*^U  monasterioCluniacensi  ecclcsiamsanctlNaza- 

*. 

^W  cum  altari  ct  appenditiis  omnibus,  cl  quatuor 


sterio  curtiui  Bcliuontis,cumterris,villis,  etappen- 
ditiis,  sitain  in  pago  Navcrnensi  (legendum  iorte 
Nivcmcnsi)  pro  anima  patris  sui  Landrici,  matris 
sux  Mathildis,  uxuris  sua3  Advisa;,  et  fratris  sui 
Widonis.  Ipse  Ilainaldus,  cuni  uxore  sua  Advisa,  et 
Willclrao  coruin  filio,  subscripsit.  Porro  Landricus 
hic  racraoratus  crga  raonachos  quara  bene  aCfectus 
fuerit,  coUigi  potcst  cx  alia  charta,  quae  nuUam 
quoquc  prajfert  tcmporis  notani;  in  ea  autem  sic 
loquitur:  Semper  optavi  monachi$  tranquiltam  vitam 
hakerCy  et  absque  impedimento  vota  sua  persolvere; 
ideoque  querelam  quam  monachi   Cluniacenses  cwj^ 


855 


S.  ODILONIS  CLDNIACENSIS  ADBATIS  V. 


Adeleide  nobili  feminn  hahehant,  de  terra  quam  An- 
telmus  fratcr  ejus  dcdrrat  cis  in  pago  Augustodu- 
nensi,  in  villa  Fontincllulas,  compowfr^^etc.Subscri- 
pserunt  Rainaldus,  Landrici  comitis  filius,  Gauzrri- 
dusvir  Adeleidis  et  ejus  filii  Ganzrrcdus,  Robertus 
et  Walterius ;  ct Adeleidis  filii  Girboldus,  Obtrannus, 
Gauzfredus,  Ugo,  fum  Hatcwis  comitissa. 

69.  Habcntur  in  chartario  Colsiuiaccnsi,  qnod 
prae  manibus  habuimus,  comphircs  chartaj  dona- 
tionum  sub  beati  Odilonis  rcgimine  eidem  loco 
factarum,  sed  in  quibus  nulla  fere  occurrit  data; 
nonnuU»  ex  his  hanc  clausulam  hnbcnt;  quod  regi- 

tur ,  vel  5U&  regiminc   bcatissimi  patris  Odilonis, 

Pleraiquc  sunt  pro  obtinendo  scpultura*  jurc.  Ex 
his  una  est  Hugonis  de  Ucione  etDuranni  Deibanio 
et  aliorum,  qui  dant  pro  sepultura  Bomparis  duas 
appendarias,  ctc.  In  alia  Stcphanus  et  Thcotberga 
dant  vineam  in  villa  dc  Samniaco  pro  scpultura 
sua.  Rotbcrtus  presbyter  dat  qu-ednm,  ut,  si  ali- 
quando  ei,  permittente  Domino,  voluntas  fucrit  ut 
monachus  fiat,  recipiatur;  sin  autem,  ct  in  loco 
moriatur,  ibi  obtincat  sepulturam.  Willelmusdedit 
monasterio  Celsiniacensi  ecclesiam  in  honore  beali 
Petri  constructam,  quas  vocatur  CiJLsa-Meiana,  cum 
mansis,  appendariis,  etc . , ut remaneatbeato Petro de 
Gelsinianas  (sic),  in  advocntione  sancti  Petri  de  Homa, 
sine  ullo  contradicentc,  etc.  Denique,utmultoaalios 
omittam,  Bernardus  de  Turre  ccdit  loco  Celsinia- 
censi,  qui  regitur  sub  gubernatione  domni  Odilonis 
abbalis,  multa  in  villa  Plausiaco,  omncmque  alo- 
dum,  qucm,  inquit,  patcr  meus  Gcraldusin  ipsavilla 
de  Plausiaco  habebat,  in  ipsa  die  qua  monachus 
fuit.  Undc  patet  famosum  illum  Geraldum  de 
Turre,  quem  illustrissima  hodicrnorum  Bullionio- 
rum  principum  familia  nominis  sui  de  Turre  pri- 
mum  parcnlcm  agnoscit,  Cluniacensi  familia;  nomcn 
dedisse,  quod  et  pleriqueex  cjuspostcris  facere,  ut 
ex  eodem  chartario  discimus.  Hnud  levitur  praiter- 
eumdum  cst  quod  in  aliquot  ejusdem  loci  chartis 
cum  Odilone  abbatc  Cluniacensi  memoretur  alius 
Odilo,  qui  scilicet  CelsiniacenMs  monasterii  tunc 
erat  prior;  quare,  si  quandoque  occurrant  chartas 
Odilonis  nomen  prceferentes,  quarum  chronologici 
characteres  cum  sancti  Odilonis  oetate  non  satis 
cohsrcant,  non  sunt  ob  id  in  dubium  revocandee, 
sed  tribuendaB  Odiloni  priori.  Unam  hujusmodi 
chartam  exhibcre  visum  est:  «  InDci  nomineOdilo 
Gluniensis  monasterii  indignus  presbyter  et  nogli- 
gens  monachus,  Odilo  etiam  Celsiniensis  mo- 
nastorii  praepositus,  ct  cffiteri  fratrcs  Deo  ibidem 
servicntes.  Notum  essc  vohimus  praesentibus  et 
futuris,  quia  illud  pr.pdium  qnodbonrememoriaBvir 
nobilis,  nomine  Kustorgius,  contuIitDeo  et  sanciis 
apoptolis,  ct  monasterio  Celainiacnnsi,  non  potui- 
mus  retincrc  firma  pacc,  nisi  Uotbcrtns  avunculus 
ejus,  v'r  nobilis  ct  cntholicus  ot  decanus  Arvcrnen- 
ti^  E«'clcsia;.  dignarctur  et  donum  nepotis  sui  con- 
firmaro,  et  cx  sua  parlc  conccdcrc,  qnod  ot  focit 
sua  bcnevolentia  ct  dulcissima  charitate.   Idcirco 


A  grutiam  pro  gratia  duximtis  eidem  reddefe,  rieot 
ipsc  studuit  humiliterquaerefc,  rogans  et  obseGrm 
ut  susciperemus  eum  in  societato  fratrum  Doatro- 
rum,  ct  patrem  ojus  ct  matrem  et  fralre«,  eonnn- 
que  parentcs.  Nos  vero,  ad  votum  ejus  et  deside- 
rium  attendontes,  eos  in  nostra  societate  etfratcr- 
nitate  suscepimus,  optantes,  orantesctobsccrantes 
ut  in  omnibus  qua3  agcrcvel  diccrcpotuerimusnos 
et   omnis   nostra   fraternitas,    interce.ientc  beato 
Petro  apostolo  et  omnibus  sanctis,  partcm  ciset 
societatcm   concedat  omnipotcns  Dominus,  ut  et 
vivis  spatium   pccnilcntire  et  indulgontiam  pccct- 
torum  conccdat,  ct  defunctis   requiem  et  vitam 
conferat    scmpiternum.     Si     illc     sonior    doTiiu 
Roberlus   monastico   ordini    sc   sociare    voluerit, 

l^  orando  pr«Tripinius,  et  praccipiondo  rogaraus  nt 
cum  carilatc  suscipiatur,  ot  cum  honore  et  rert- 
rentia  tractetup.  Si  sepulturam  in  nostit)  loeo 
habere  voluorit,  ibi  sopeliatur  ubi  ipse  jussfrii. 
V.  Varia  monastcria  per  sanctum  Odilonejn  institiik^ 
aut  restituta,  sive  reformata, 
70.  Quce  monasteria  anno  996  CluniaceDsiom 
abbatum  jurisdictioni  essent  subjecta,  discimuvex 
bulla  Grogorii  V,  pontificis  maximi,  in  Bullano 
Gluniacensi  relata,  pag.  10,  in  qua  non  solom 
varias  possessioncs  ad  monasterium  istud  Dobilis- 
simum  portincntcs,  sed  ctiamcellae,  scu,  ulvouBt, 
prioratus,  abcopendcntes,  singillatim  rcccnsentor. 
Ex  iis  cellis  nonnullae  sub  beati  Odilonis  regiDiioe, 
alix  vcro  longc  antea  monastcrio  Cluniacensi 
subjcctx  fucrunt.  De  iis  solummodo  hic  agendnm 

C  quae  Odilonis  tompore  Cluniacensibus  attribntc 
sunt ;  qnas,  servato  chronologico  ordinc,  quantom 
ex  antiquis  monumentis  fas  erit,  recensebiraus. 

7^.  Ex  bulla  Gregorii  V,  quam  modo  laudifi* 
mus,  patct  Magabrcnsc  monasterium  jam  annoiKK 
Cluniaco  aggregatum  fuisse;  atquoid  annofaetmi 
fuerit  non  liquet.  Quamquam  ccrti  sumus  id  leo* 
porc  bcati  Odilonis  contigisse,  uti  discimus  ex 
Waltcrii  /Eduonsis  episcopi  cbarta,  ubi  occasionem 
et  rationcs  istius  unionisfaciendasipsemet  expooiti 
hanc  ipsam  ex  vctusto  cxemplari,  ab  annis  cireiier 
quingentis  cxarato,  profcrimus  integram.  «  Omni" 
bus  Chrislicolis  sub  norma  catbolics  fidei  degSB' 
tibus  notum  esse  volumus  quoniam  ego,  in  Dei 
nomine,  Valterius,  gratia  Dei  yEduonim  episcopof» 

Q  de  rebus  Ecclcsix  mihi  a  Deo  commisss  cogittoe. 
quantum  divina  majestas  mes  possibilitati  Idip^ 
dignabitur,  coUigorc  dispersa  ct  conservare  cob* 
gregata,  nccessarium  duxi  adire  consiliura  domai 
Odilonis  abbatis  Cluniaccnsis  cccnobii,  et  domoi 
Viviani  carterorumquc  fratrum  supradicti  mO" 
nastorii,  de  quodam  nostro  monasterio,  vocabnio 
Magabrcnsc,  quod  cst  in  honore  sancti  Martin» 
consccralum,  antecessorum  nostrorumtemporiboSt 
non  solum  regulari  ordine,  scd  etiam  pene  otntii 
utilitalcdestitulum,  rcriUiurare  cupiens  ipsutnin 
pristinum  monasLiric  roligionis  gradum.  Ideoqo*' 
hoc  fcci,  quuuiam  nuUum  aliud  tam  salubre  con* 


«S7 


ELOGIUM. 


8S8 


.silium  invenire  mepossc  crodidi,quam  ut  petercm  A  copto.  Wallerius  peccator  episcopus.  »  In  altero 


Babsidium  asupradictodomnoOdilone  Cluniacensis 
ecBnobii  abbati,  et  a  vencrandis  ejusdcm  loci  Pa- 
tribns  sub  eo  regulari  tramite  degcntibus ;  alquo 
jam  dictum  Magabrensocajnobiumoorumtradcrem 
doroinationi  gubernandum.IIIi  itaquo,  nostris  pre- 
cibus  assensura  pra;bcntcs,pront  possibilitas  loci 
erat,  idem  monastcrium  rpguiariler  disponcrc  co^- 
perunt,  fratres  ibi  oninipotonti  Dco  serviturosordi- 
nantes.  CaBlcrum  vcro  noverint  cuncti,  tnm  pra?- 
Bentes  quam  futuri,  qnoniam  ea  intcntionc  boc 
agerc  coBpi  quatenus  amor  et  societas  supradicti 
Cluniaccnsis  loci,  sicut  tcraporc  vcncrandm  memo- 
riaB  domni  Maioli  abbalis  nostro  loco  charitatis 
Tinculo  colligata  pcrmansit,  sic  ctiam   cuncto  in 


hujus  chartflB  apographo  cum  Waltorio  pecoatore 
episcopo,  ut  hic  dicitur,  subscripsisse  memorantur 
Humbaldus  abbas.Hemericus  abbas,Autus  praBcen. 
tor,  6t  Anschcrius  archidiaconus, 

72.  Roduirus,  vir  nobilis,  condidit  monasteriura 
Beraccnse,  quod  propriis  possessionibus  dotavit. 
Fundationis  occasionem  ipsemot  Rodulfus  exponit 
his  vcrbis:  «  Ego  igitur  in  Dei  nomine  Rodulphus, 
audiensquotidie  por  sacrarum  Scripturarum  aucto- 
ritatem  malc  agcntibus  minari  pocnas.et  justeope- 
rantihus  promitti  sidercas  mansioncs,  desiderans 
invonirc  aliquod  conrugium  ubi  possim  dcclinare 
insidias  mcorum  poccaminum,nuIliim  tamsalubre 
potui  reperire  consiIium,quam  si  aedificarem  juxta 


pcrpetuum  tcmpore  inconvulsaot  firmapcrmancre  g  possibilitatem  mcam,  aliquod  monasterium  mona- 
possit.  Idcirco  jam  dictum  Magabrensc  monistc-  sticae  rcligioni  aptnm,  ubi  quotidie  Deo  et  sanctis 
rium  trado  fratri  nostro  domno   Odiloni  ubbati  ol        * 


successoribus  ejus,CQcnobioque  Cluniaccnsi  in  pcr- 

petuum  regendum  ct  rcgulariordincdisponondum, 

per  consilium  nostrorum  clcricorum  ct  CtTterorum 

nobis  a  Deo  commissa3  Ecclesiaj  filiorum  :  ea  ra- 

tione,  ut  superius  dixi.  ut  socictas  nostri  Joci  et 

Gluniacensis  ca^nobii  per  succcdentia   temporum 

spatia   sompcr  sit  charitatis  vinculo  colligata  ct 

conjuncta,  atque  ibi  omni  tonipore  tam  vivorum 

quam  defunctorum  EcclesiiE  nobis  commissoc  clcri- 

eorum  agatur  mcmoria  digna.  Similiterque  eorum 

memoria  in  noslra  cclebrotur  Ecclcsla.  Hoc  vero 

agens,  non  ut  vidcar,  quod  absit  \  loci  mibi  com- 

missi  destnictor,  jam  dictura  raonastcriura  non  a 


ejns  congruumoxhiberetur  servitium.Adhoctamen 
agendura  ct  pcrficiendum,  ad  Paterniacense  mona- 
sterium  vcnerabilis  Odilonis  abbatis  ccBnobii  Clu- 
niaccnsis,fratruraquc  ibi  degentium  ivi  cxpetiturus 
auxilium  :  quorum  consillo  confortatus,annoabin- 
carnationc  Domini  998,  quinto  vidolicet  anno  Ro- 
dulphi  rogisnobilissimi,convocavi  domnumAindri- 
cum  Lausaniensis  EcclcsiaB  prajsulem,  ad  dedican- 
dum  ipsum  monastcrium,qui,ut  est  bonus  etnobi- 
liSjbenignc  ct  nobilitcr  nostrum  adimplevit  deside- 
rium.  Est  autem  ipsum  raonastcriura  super  ripam 
laci  Everduncnsis  situm.incpiscopatuvidolicetsan- 
cUc  ccclcsiaQ  Lausancnsis  in  comitatu  Waldensi,iii 
bonore  sancti  apostoli  Petri  dicatum.  Hoc  autem 


potestate  successorura  racorum  ct  sancUe  ccclesi.^B  C  raonasteriura  dono  Deo  et  sancto  Petro.  Concedo 
Augustoduncnsis   auroro,  scd  potius  ita  ordinare      etiara  ipsi  raonasterio  has  terras,  »  etc.  In  altero 
disposui,  ut  Cluniensis  abbas  ct  succcssorcs  ojus,      hujus  chartaj  apographo  episcopus  Lausanensis  hip 
fratresquo   ipsius  loci    pcr  consilium   nostrorum 
■ucces^sorum  episcoporum  et  canonicorum  rcgula- 
riter  ordinent,teneant  et  possideant.  Ipsiquc  nostri 
Buccessores  cpiscopi  ct  canonicipernostrumdeprc- 
cationem  et  obsecralionem  hanc  nostram  doscri- 
piionem  sua  pontificali  dignitate  et  ouctoritatc,  et 

ut  («*)  nostri  voti  participes  sint,rogamus  et  depre- 

camur  ut  semper  in  melius  corroborent  et  confir- 

ment,  et  secundum  Dci  omnipotentis  voluntatem 

eih^jus  nostrsB  descriptionis  congruam  dispositio- 

nem  gubernent  et  regant,  et  ipsius  loci,  ut  dignum 

firt,  semper  sint  advocati,  et  contra  adversitates 


memorotus  appellatur  Atncdeus,  sed  retincnda  esi 
nostri  exemplaris  lectio.  Is  enim  Hcnricus  (quod 
nomen  aliquando  Aindricus,  seu  Ainricus,  in  vete- 
ribus  chartis  scriplum  lcgitur),qui  ecclesiam  Lau- 
sanensem  saBculo  dccimo  oxcunte  administrabat. 

75.  lisdem  ferme  teraporibus  sancto  Odiloni  data 
creditur  ecclcsia  sancti  Mauricii  de  Maltacena,alia8 
de  Burgeto,  ubi  raonachi  Cluniacenses  fuerunt  in- 
stitnti,  ut  patet  ex  variis  Humberti  comitis  et  Ame- 
dei  «jus  filii  donationibus  postea  factis,qua5  in  pro- 
bationibus  Historiae  Sabaudicffi  aOuichenoneedita 
sunt.  Habetur  in  Bibliotheca  Cluniacensi,  col.  412, 


malorum  hominura  adjutores  fortissirai.  Hoc  vcro  j)  charta  RoduHi  regis  ea  de  re  anno  102-4  data. 


stataimus  et  omnino  contradimus,ut  nullus  noster 
Buccessor  episcopus,ncque  aliqua  alicujus  potesta- 
^  persona,  aliquem  ibi  abbatem  aut  prffipositucn 
^inare  pnesumat  sine  licentia  etvoluntate  supra- 
iicli  abbatis  Cluniacensis  et  successorum  ejus. 
Qoaiacensis  quoque  abbas  et  fratres  ipsius  loci,et 
■^ccessorcs  eorum,  ipsum  jamdictura  coBnobium 
^Oi  consilio  nostrorum  successorum  episcoporum 
•*  canonicorum,  vidolicet  bonorum  Christoque 
^^ote  famulantium,  ordincnt  et  disponant.  Hanc 
^*®fo  nostram  dcscriptionem  disposuimus  roborare 
^  llomanas  auctoritatis  privilcgio,  ct  regali  prae- 


74.  Ad  idem  tempus,ut  mihi  quidera  videtur,  ro- 
vocari  potest  monachorura  institutio  apud  sanctum 
Victorem  in  urbe  Genevensi.  Erat  quippe  tunc  ce- 
lebria  ecclesia  illa  sancti  Vicloris,quam  antiquam  et 
nobilem  appellat  auctor  Vit»  sancti  Odilonis  :  et 
quidera,  in  Fredegarii  Chronico  cap.  22,  constructa 
dicitur  a  Seilelcubn  regina,  in  suburbano  Genavensi, 
QusB  Seleuba  soror  fuit  Chlolildis  uxoris  Clodovei 
Magni,  Chilperici  Burgundionum  regis  filia.  Hanc 
automecclcsiampaucisantoid  terapusannisvisitans 
Adhelais  inipcratrix,pene  desolatara  repererat;nuod 
aBgre  ferens,Hugoni  ejusdem  civitatis  episcopo  per- 


859 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


860 


BuaRit  ut  tam  venerabilem  locum,  monasticJB  reli-  A 
gioni  instituends  aptissimum^haudnegligentortra- 
ctaret.  Votis  Augusta)  favit  corporis  bcati  martyris 
inventio,  quas  tunc  temporis  contigit.  Ejus  quippe 
sacra  membra,  qun;  diu  latuerant,  nescio  quocusu 
dctexit  memoratus  anlistes.eaque,  pracsenteRodulfo 
rege,  cum  cjns  uxorc  Egildrudc  aliisquc  aula;  pri- 
moribus,  episcopis  et  comitibus,  solemni  pompa, 
sub  ara  ejusdcm  basiliCiT  revcrenter  collocavit.  At 
non  crant  satis  ampicc  loci  facultatcs,  ut  ibi  abbas 
institui  possct.  quarc  «  mcmorandum,»  verbasunt 
ipsius  Iiii.;.M.is  .i.iscopi  in  cbarta  quanrt  ca  de  re 
confecit,  «  Giunicnsis  casnobii  abbatem  Odilonem 
ad  hoc  peragendum  evocavi,  ct  perniissione  domni 
Rodulfi  regis,consensu  etiam  fratris  ejus  Burchardi 
Lugdunensis  archicpi8Copi,ca3tcrorumque  comitum  jj 
et  nobilium  virorum  hortatu,prfcdictumlocum8an- 
cti  marlyris  Victoris  ejus  ordinationi  commisi...,ut 
pr«Bdictus  locus  in  perpetua  valeat  mane  religione, 
et  inler  nostros  successorcs  Clunicnsisque  ccenobii 
abbates  charitas  excellcntissima  firmctur,  et  apud 
illos  nostra  memorfa  spccialitcr  obger\xtur,  »  etc. 
Charta  hxc,  quam  GuichcnoinBibliothccaScbusia- 
na,centuria  i,num.l3,edidit9cstabsquedata;  quam 
proinde  varii  variis  annis  consignarunt.  Hugonem 
episcopum  Genevenscm,  hic  mcmoratum,anno  930 
vixisse  ex  istachartainferuntSammarthanifratrcs, 
in  catalogo  Genevensiuni  antistitum  ;  at  vel  cx  hoc 
eos  hallucinatos  fuisse  evinci  potest,quod  OdiIo,cui 
hac  occasione  commissa  dicitur  fuisse  sancti  Vi- 
ctoris  eccIcsia,nonnisi  anno  992  aut  prxcedcnti,  in 
regiminis  consortium  abeato  Maiolo  fucrit  ascitus.  C 
Eamdem  anno  circiter  1019  datam  fuissc  conjicit 
Guicheno.  Si  tamen  falsa  non  sit  data  charta;  Ro- 
duin  rcgis,in  BibIiothccaGluniaccnsi,coI.411,rcla- 
t£,anno  1019,AgiItrudis,primaRodulO  uxor,quaB  in 
charta  pro  sancto  Victore  memoratur,defuncta  jam 
erat,  nam  ipsc  Rodulfus  uxorcm  suam  ibi  Iraisin- 
dam  appellat.Ettamen  Rodulfus  ad  uxorissuaeAgil- 
trudis,  et  fratris  sui  Burchardi  episcopi,  nccnon  et 
Odilonis  abbatis  preccs,  omnia  Cluniacensis  mona- 
sterii  privilegia  a  pro^dcccssoribus  suis  concessa 
confirmasse  dicitur  in  diplomate  quod  anno  998  da- 
tum  dicitur.Unde  satius  visum  est  ad  priorcs  ejus- 
dem  regis  annos  prtcdictam  sancti  Victoris  dona- 
tionem  revocarc. 

75.Anno  999  Hugo  Anlissiodorensis  cpiscopus,ct  j) 
comes  scilicet  Cabiloucnsis,  monasterium  Aurcce- 
Vallis,  alias  Paredum,  jam  antea  a  Lamberto  co- 
mitc  ipsius  patre,cooperante  sancto  MaiolOjSdifica- 
tum,  scd  quod  sub  proprio  abbate  cs.  e  debebat, 
monasterio  Cluniacensi  penitussubjecit,ut  patetex 
ejus  charta,quam  ex  autographo  edidit  Peraldusin 
collectiono  chartarum  Burgundicarum,  pag.  166  : 
Data  est  mense  Maio,  indictione  xii,  anno  incama- 
iionis  Domini  999,  lioberto  rcge  anno  iv  regni  ejus. 
Udebatdus,  licet  indignus  sacerdos  et  nwnachuSf 
scripsit.  Actum  in  suburbio  Cabilonensii  cosnobio 

(3)  Patrologiae,  tom.  CXXXVII,  in  Maiolo. 


beatiMarcelli,  inprJBsentiaregisRoberti.cfui  tamen 
ipse  non  subscripsit,  quamvis  cum  Hugonesubsoii- 
pserint  Hcnricus  dux,cta1iicomitesac  viri  nobiles, 
ex  quibus  Rodgerius  et  Raynaldus  episcopi    fuere. 
Porro  ejusdemcharta*  cxcmplarhabemus,cujuBope 
supplcri  possunt  aliquot  verba  qua*  in   autograpbo 
Peraldus  Icgcre  non  potuit,  quod  procul  dubionon- 
nullis  inlocis  dctritum  pra:  vctustate  fuerat.  In  eo- 
dem  nostro  apographo  Ainricus  pro  Rrnricus  scri- 
bitur,  quod  in  voleribus  chartis  passim    occurrit, 
mater  quoque  Hugonis  cpiscopi  non  AdcUcrdis,  sed 
Adclaydis  dicitur,  quod  etiam  aiiunde  nobis  com- 
pcrlum  est  ;  et  qui  inter  subscribentes  apud  Peral- 
dum  Marcius  comes,  in  nostro  Mauricius  camei 
appellatur.Quin  et  in  eodem  excmplari  nostro  Hugo 
mcntionem  facit  donationisccclcsio:  sanctiMarcelb', 
a  Gaufredo,  matris  suae  marito,  olim  sanctoMaioIo 
facta^.  Sic  enim  postha^c  vcrba,  donationis  fiatyhv 
bel  charta:  «  Eodcm  etiam  voto  et  desiderio^consi- 
lio  ct  auctoritate  supra  memoratorum  principuroet 
cpiscoporum  roboratus,  tradit  jam  dictus  apostolis 
ac  pra?fatoabbati,fratribusquesibi  commissis.pre- 
IibatumCluniacensecGcnobiumincolentibus,necnon 
succcssoribus  illorum  in  perpetuum,  locum  sancti 
Marcelli  in  suburbio  Cabilonensi  positum,  scilicet 
ubi  ipse  idem  sanctus  martyr  requiescit  corpore, 
cumomnibusadsc  pertinentibus,  sicut  olimaGaul- 
fredo  comitc,  matris  ejusdem   praesulis  conjunge, 
sancto  Maiolo  suisquc  succcssoribus  fuit  comroiBsam 
ad  possidendumctordinandum  atque  disponendam 
jure  perpetuo,  sine  alicujus  contradictione.Placait 
autem  huic  testamento,  >  etc,  ut  in  editis.  Qoun 
additionem  spuriam  non  esse  patetexchartaTfaeo- 
baldi  comitis  Cabilonensis,  Hugonis  nostri  nepotis; 
in  qua  ille  tcstatur  monasterium  sancti  Marcellia 
Gaufredo  comitc,  qui  AdheIeidem,Lamberti  avisui 
relictam,  uxorem  duxerat,  sancto,Maiolo  commcB- 
datum  fuisse,  consenticntibus  Adhcleide  ct  Hugooe 
tun(jclerico,postea  episcopo.  Postea,  inqmi,regnme 
serenissinw  rege  liobertOt  avanculus  nu:us  d(mm 
llugo  cotnes  cl  episcopus,  prxsente  ipso  rcge^  cmti' 
bus  et  episcopis  istius  patrtge,  supradicti  monasHri* 
dojium  tradidit  domno  Odiloni  abbati,  successori  rf- 
batis  Maioli,  etc.  Quam  donalioncm  conflrmat  ips* 
Thcobaldus,  cujus  charta  ea  dc  rc  integra  edittest 
sajculo  superiori  pag.  772.  (3)  Porro  monaBten* 
Aurcaj-VallissivcParedi  donationem  Cluniaceosibtt* 
factam  confirmavit  Robcrtus  rexFrancorum,alob' 
servavit  Andreas   Duchesnius  in  notis  ad  Vilaro 
beati  Ilugonis,  qua;  habentur  in  appendice  Biblio* 
tbecflB  Cluniacensis,  col.  93.  Sed  et  idem  Hugoepi' 
scopus  et  comes  villas  de  Vivens  et  de  Monceflo 
atque  aliaquaedam  bona  eidem  monasteriocoDtolitf 
utpatetex  alia  cjuschartHannoxxRobertiregisdtta- 
76.  Hoc  ipso  anno  999,  Otto  III  imperator  moiA* 
sterium  beAts  Mariae  apud  Papiam,  quod  volg<^ 
Cclla  sancti  Maioli  appellabatur,  Cluniaoensi  moni' 
sterio  coniirmavit.  Diploma  hac  de  re  confectom 


S61 


ELOGIUM. 


869 


habetur  in  Bibliotbeca  Gluniaoensi,  col.  409.  Hic  A     79.  Anno  1022,  Odilo  Lirinense  monasterium  re- 


vero  locus  nobiiissimus  diciiur  \n  Vita  sancti  Odilo- 
nis,  et  muUum  ab  eodem  sanrto  viro  adauctus. 

77.  Anno  xv  Roberti  regis,  menso  Seplembri, 
proindeque  anno  aerae  vulgaris  1011,  si  de  monar- 
chia  intclligatur,  Wido,  nobilis  vir,  monasterium 
Thiernense  a  suis  purentibus  quondam  snculuritcr 
possessum  Gluniaco  subjeoit,  assentientc  Pctro  cjus- 
dem  loci  abbate,  cui  toto  vita;  sut-n  tcmpore  rcser- 
vata  sunt  abbatis  jura  et  prarogativae.  De  rcliquiis 
sancti  S^mpboriani  in  altari  ecclesiaB  Thigornensis 
reconditis  agit Gregorius  Turoncnsis,  1  i b.  i.  De  gloria 
martjTum,  cap.52,  dc  Genesii  martyris  inventionc 
ibidem  facta,  capite  67  cjusdem  libri. 

78.  Eodem  sjeculo  undecimo  incunte,  sod  inccr- 


gendum  suscepit,  eiquc  prtBfuit  ad  annum  1028«quo 
in  ejus  locum  sufTcctus  est  Amalrious,  ut  discimus 
ex  duobus  chronicis  rass.  qua;  pcnes  nos  babemus, 
quorum  cbronicorum  ope  cmendandus  cst  Vincen- 
tiu8  Barralis,cjusdem  loci  monachus,  qui  Odiloncm 
Lirincnsi  insulae  paulo  post  sancii  Maioli  obitum 
pr«-ftrectum  iuisse  scripsit  in  Chronologia  sanctorum 
Lirinensiura.Duus  idom  auctor  chartas  refert,  qua 
Odilone  Lirinensi  abbate  dataB  sunt;  scd  nullam 
habent  tcraporis  notam,  sicut  nec  in  Bibliolheca 
Cluniacensi,  ubi  iterum  edit«  habentur. 

80.  Varias  vices  passa  est  Juliacensis  ccclesia, 
undc  diflicillimum  est  tempus  assignarc  quo  a  mo- 
nachis  Cluniacensibus  primum  inhabitata  fuerit. 


tum  quo  anno,  contigit  monastcrii  apud  Valentio-  p  Gcrte  jam  supra  laudavimus  chartam  Ottonis  co- 


lam  in  episcopatu  Rcgcnsi  crectio.  Iluic  occasioncm 

dedit  donatio  curtis  in  eodem  loco,  cujus  mcniinit 

Gregorius  V  in  bulla  jam  a  nobis  laudata.Gum  cnim 

ipsam  monastcrio  exstrucndo  aptam  judicassct  bca- 

tus  Odilo,  hanc  licentiam  ab  opiscopo  pctiit  et  obti- 

nuit,  ut  patet  ex  velcri  notitia  quara  cx  chartario 

Gluniacensi  dcscriptam  habcraus, ubi  ha3c  Icguntur : 

«  Odilo  abbas  mittit  monachos  ad  Almcradura  Rc- 

gensem  episcopum,  qui  pustularent  licentiara  raona- 

sterii  asdificandi  juxtaccclesiara  in  honore  alrai  con- 

fessoris  Maximi  autiquitusconsecratara  invillaVa- 

lentiola.  Gui  conscnsit,  decrevitquc  ut  nulla  per- 

sona  habeat  dominationcra  aut  consuetudinem  in 

dicto  loco,  atque  fratrcs  ibi  conimorantcs  posscnt 

qujE  a  fidclibus  olfcrrentur  uccipcre.  »  NuUa  cst  ap- 


gnomento  Willelrai,  Burgnndiai  ducis,  datam  re- 
gnante  Rodulpho,  in  qua,  postquam  fassus  fuissot 
se  Maioli  et  Odilonis  abbatum  voces  surda  aure  diu 
audivisse,  compunctus  tandem  Juliacum  restituisse 
dicitur. 

8i.  Verum  post  factani  Cluniaccnsibus  Juliaci 
reslitutionem  ab  Ottone  Willclmo,  eumdem  locum 
nunnuili  sa?culares  viri  sibi  attribuere  tentaverunt, 
quorum  conatus  nonnisi  alterius  terrae  largitione 
retundere  potuit  comes  Raynaidus,  Ottonis  filius. 
Id  probamus  ex  vetcri  uotitia  quaiin  ohartario  Glu- 
niacensi  habetur  his  vcrbis  :  «  Otto  comes,  qui  co- 
gnominatur  Willelraus,  mldidit  monachis  in  famo- 
sissimo  ca^nobio  Cluniunsi  Dco  servientibus  pote- 
statem  qu»  dicitur  Juliucus.  Longo  tempore  trans- 


posita  dala,  sedex  eo  conjicinius  Alracradum  sajculi  C  acto,  surrcxerunt  Ayrao  et  Otbertus  filii  Aldonis, 

proclamantes  eam  potestatem  suam  haereditatem 
essc ;  sed  haic  calumnia  cessavit  in  prassentia  Rav- 
naldi  comitis,  filii  supradicti  Willemi,  qui  pro  hac 
calumnia  dedit  praefatis  Aymoni  et  Otberto  aliam 
quaradara  potcstatem,  quam  susceperunt,  et  quere- 
lara  deposuerunt.  Signura  Raynaldi  comitis.Signum 
Adhclcidis  uxoris  cjus.  Signum  Azelmi  abbalis  de 
Montc  Sancti-Joannis.  Actasunt  h(ec  apud  castrum' 
Divioncnsc,  anno  1022,  indictionc  vi,  Rotberto  rege 
Francorum.  »  Nondum  tamen  anno  1022  defunctua 
erat  Otto-Willelmus  ;  sed  crror  cst  librarii.  Utrius- 
que  vcro  restitutionis  raeminitRobcrtus  Burgundio- 
num  dux  in  veteri  quadam  notitia,  ex  eodem  cbar- 
tario,  tcmpore  llenrici  regis  fratris  sui  data  ;  in  qua 


undecimi  inilio  Ecclesia;  Rcgensi  pra^fuisse,  quod 

Lirinensi   monasterio,  cui  tunc  Warncrius  abbas 

prserat,  aliquot  bona  contulerit.  Warnerius  quippe 

in  Lirinensis  monasterii  rcginiino  sanctum  Odilo- 

nem  prscessit.  Idera  Aluieradus,  scu,  ut  ibi  scribi- 

tur,  Uelmeradus,  in  charta  quadara,  agentc  dorano 

Warnerio  Gluniacensi  prajposito,  agnovit  corani  re- 

Uquiis  in  imagine  sancti  Petri  contentis  sibi  dccimas 

proprii  laboris  non  deberi   in  tcrris  Valcntiola)  et 

aiiarum    possessionura   a   Gluniuco    pondentiura. 

Charta  data  est  in  ipsa  ecclesia  Valentiola;,  sed  est 

absquedata,  sicut  et  tertiu,  ubi  idera  antistcs  san- 

cto  Odiloni  dimittit  annuos  quosdara  reditus,  quos 

occlesia  Valentiolu;  solebat  episcopo  solvere.  Dcni- 


^c  Archimbertus  quidam  et  Pontius  filius  ejus  £)  quidcm  notitia  testatur  Robertus  Willelmum  ejus 


Gluaiacensibusmonachisdimisercquidquidsui  juris 
invilla  Valentiolifi,  atc,  esse  coutendebani.  Uoc 
^tum  est  in  concilio  (|uod  fuit  in  capu  (sic  habct 
noBlrum  apographum,  an  legcndum  campo  aut  capi" 
^f)  eancti  Romani,  prcesente  Joscelino  episcopo, 
^aliig  quampluribus,  in  cpiscopatu  Fricdunensi. 
A**nu8  non  exprimitur  :  quis  vero  sil  episcopatus 
Fricdunensis,  cui  iste  praBfectus  fuerit,  nos  lutet ; 
*»i8i  forie  legenduui  sit  Forojulienaiy  cui  Kcclcsiuj 
^ifcu  h®c  tempora  praserat  Caucclraus  sive  Goceli- 
^^^)  qui  multa  bonu  Lirinensi  monasterio  contu- 
Jis8c  dicitur. 


que  iilium  Raynaldura,  auctoritate  et  jussu  patris 
sui  Robcrti  regis,  Juliacum  Cluniaccnsi  monastcrio 
restituisso,  cura  conscnsu  Uugonis  coraitis  Gabilo- 
ncnsis,  aliorumque  virorum  nobilium  utriusgue  mt« 
litia^f  quod  ipse  conlirmat  et  corroborat. 

b2.  Anno  1025,  bealus  Odilo  monasterium  Voltffi 
in  puterno  fundo  construxit.  Uoc  enim,  quod  a  fra- 
tribus  suis  an te.com plures  annos  promissum  fuerat, 
nec  satisfuccrc  potuerant,  ipse  cum  nepotibus  suis, 
eorum  liliis,  adiraplevit.  Exstat  etiam  nunc,  ut  testa- 
tur  Andreas  Duchesnius  in  notis  ad  Vitam  sancti 
Odiloni*^,  append.  Bibliothecaj.Cluniac.pag.74,  ver- 


863 


S.  ODILONIS  CLUNIACEiNSIS  ABBATIS  V. 


864 


8U9,  suprajanuameccle8iaeejusdemloci,quaaditus  A  Chartam  inlegram  refert  Perardus,  pag.  177,  qus 


est  ad  claustrum,  insculptus,  qui  hicc  indicat  pau- 
cis  istis  verbis : 

Hoc  tibi,  Rex  rcgum,....  condidit,  Odilo  templum. 
Verum  totam  rei  gest«  scricm  exponit  ipscmel  pau- 
ctuB  abbas  in  instrumento  fundationis,  quod  supra 
paragrapho  sccundo  int»^grum  dedimus. 

83.  Circa  ha:c  tempnra  Kiiclolenusvicecomes  cum 
uxorc  sua  et  filio  Willclnio  dedit  monaslcrio  Clnnia- 
ccnsi  locum  qui  diccbalur  Sancli  Joannis  de  Mol- 
gone,cujusrcicnrirduruinstrunicntacxsliti3sccoHi- 
gimus  ex  vai  ;i.:  i:»  tiliid  qrai  in  Cluniacensibus  char- 
tariis  ea  dc  re  hubcnlur.  Hico^donatio  facta  fuit  rc- 
gnante  Uohcrlo  rege  et  prcesidaite  Aquitanis  WilUimo 
duc£f7nenseMaio.  Ei  subscripsit  Isembertusepiscopus 


data  est  Logis,  anno  1029,  Rodulfi  regis  xxxv.  Ibi 
dicitur  «  monastcrium  in  honore  Dci  et  Salvatoris 
nostri  Jcsu  Christi,  ejusdemque  gcnitricis  Marie, 
sanctique  Petri  apostoli,  necnon  et  beati  Nicolai  al- 
mi  confessoris  constructum,  situm  in  episcopata 
Bifloncioncnsi  juxta  Polliniacum,  in  loco  qui  rccta 
Vallis  Yocatur,  constructum.  »  Porro  monaBteriuni 
istud  ab  OLtone-Willelmoa  fundamcnlisa^.dificatnm 
fuissc  discimus  ex  charta  Hugonis  archicpisc^.-pi 
Vesontionensis,  ubi  conQrmat  donationem  decima- 
rum,  oblationum,  scpullurarum,cappcllarun),  clc, 
in  villa  quae  dicitur  Mediolanum,  ctcappcUaB  sancti 
Victoris  apud  Madriacum,  a  Walterio  pradecessore 
suo  faclam  ecclesiic  loci  Vallis,  quam,  inquit,Otto- 


Vlclayiensis,  qm  sc^G  pontificem  Afjuitanonim  appel-  „  Willclmus  construxcrat,  et  ipse  Walterius  in  hono- 


lat,et  cum  eo  Jordanis  episcopus  Lemovicensis,  et 
Roho  Encolismcnsis.  Item  Joffredus  et  Acfredus  vi- 
cecomitcs,  tum  Willclmus  de  Partenaco.  Nusquam 
vero  Kadolenus  subscripsisse  lcgitur,  quod  fortassc 
nonnisi  post  ipsius  morteni  instrumenta  hujus  rei 
confecta  fuerint. 

84.  Non  Hquet  quo  tcmporc  inccepcrint  monachi 
domum  de  Sariano  inhabitarc.  Initia  sua  debet  Leo- 
degario  cuidam,  monacho  Cluniacensi,  qui  ibi  pro- 
prio  labore  ecclcsiam  construxit ;  qua  dotata,factum 
est  ut  ibi  monachi  institucrentur.  Dicata  est  ecclesia 
a  Regimbaldo  Arelatensi  archicpiscopo,  qui  anno 
circiter  1031  huic  ecclesiee  praeesse  coDpit.  Haec  di- 
scimus  ex  voteri  quadam  notitia,  quam  pencs  nos 
habcmus  in  vctcribus  mcmbranis  dcscriptam,  ubi, 


rem  bcalai  MariaB  consecraverat.  In  alio  apographo 
hoic  omnia  intcrcedenteOdilone  abbate  concessisse 
dicitur  ipse  Hugo.  Data  est  anno  1033>  dio  saocti 
Joannis,  et  subscripscrunt  R.  prxpositus,  Robertus 
abbas,  tum  archidiaconi  duo,  Radaldus  abbas,  el 
alii  complures  canonici  et  sa^culares. 

8G.  Ante  annum  1034  consignanda  ost  fundatio 
monasterii  de  Chauriaco,  quoe  a  Stephano  Glaro- 
montensi  opiscopo  facta  est  sub  regimine  sancti 
Odilonis,  in  gratiam  Celsinianensis  monasterii.  Eo 
quippe  anno  jam  Renco,  Stephani  IV  successor. 
Ecclesie  Claromontensi  praierat,  quam  Ecclesiam 
adhuc  anno  1052  regebat.  Hujus  porro  fundatioDis 
notitiam  habemus  in  charlario  Cclsinianensi :  **  Sle- 
phanus  sancts  Dei  Ecclcsia)  Claromontensis  episco* 


prsmissa  brcvi  formula,  hocc  lcgunlur  :  «  Quidam  C  pus,  ctmalersuaet  fratres  sui,  simulque  Rorgius 


Dei  famulus,  nomine  Leodegarius,  Cluniensis  mona- 
sterii  fratcr  et  monachus,  in  villa  quoB  vocatur  Sar- 
rianis,  quam  Willclmus  quondam  dux  proviiiciae  ot 
patcr  patris,  sanctorum  apostolorum  Pctri  et  Pauli 
et  monasterio  Clunicnsi  et  loco  in  quo  se  scpcliri 
rogavit,  et  bcato  Maiolo  adhuc  in  carnc  vivente,  et 
vivcns  delegavit,  et  moriens  donando  attribuit,jBC- 
clesiam  construere  studuit,  ct  eam  consecrarc  et 
dedicare  rogavit  u  dorano  et  vencrabili  RegimbaMo 
Arelatensium  archiepiscopo,  ad  honorem  Dei  et  me- 
moriam  Dominicee  et  victoriosissima;  crucis^et  san- 
ctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli,  et  beati  Marcelli 
papee  et  martyris,  etbeati  Saturnini  martyris  inclyti, 
et  omnium  sanctorum  viventium  et  regnantium  cum 


et  niius  cjus  Faramundus,  et  omnes  canonicisanct< 
Ecclcsioi  Claromontensis,  dcderunt  Deo  ct  sancto 
Petro  et  ad  locum  Celsiniacensem,  qui  regitursub 
gubcrnatione  domni  Qdilonis  abbatis,  trcs  ecclesias 
et  scx  appcndarias  ;  prima  ecclesia  vocatur  Chau- 
riacus,  ut  ibi  monasterium  construatur ;  secoDda 
sancta  Maria  ;  tertia,  sancta  Marcella  cum  decima- 
rias  (sic)t  baptisteriis,  sepulturis,  campis,  pratii, 
etc.  Facta  est  haec  donatio  mcnse  Docembrio,  feria 
tertia,  regnante  Domino  nostro  Jesu  Christo.  » 

87.  Sub  ejusdem  Stephani  pontificatu,  atquftiis- 
dem  fere  conditionibus,  fundatum  est  moDasteriuiD 
sancti  Flori  apud  Arvernos,  quod  Cluniacensibo» 
monachis  sub  beati  Odilonis  regimine  in  monasten^ 


capite  suo  Christo  per  omnia  saicula  sa?culorum.  q  Cclsinianensi  degentibus  conccsscre  Amblardtts&^ 

Eustorgius,  viri  nobilcs,  quorum  donationis  instn?" 
mentum  in  Celsinianensi  chartario  habetur,  eiqo^ 
cum  donatoribus  subscripserunt  Stephanus  episco^ 
pus  Claromontensis  et  Robertus  vicecomes.  MoDa-'' 
sterium  sancti  Flori  sub  Cluniacensis  ordinis  ob»'^ 
dientia  'perseveravit  usque  ad  annum  1317,  qiM^f 
repudiata  a  Gerardo  abbate  Auriliacensi  episcop^ 
dignitate,  Raymundus  Vehcns,  prior  sancti  Flon^ 
cpiscopus  factusest,  et  ejus  monasterium  in  catbe^ 
dralem  mutatum.  Ibi  tamen  perscverarunt  monacbi 
usquc  ad  annum   1476,  quo  a  Sixto  IV  sscularis 
toga  cis  indulta  cst. 


Donat  etiam  supradictus  frater  supradict;»  ccclcsiae 
die  consecrationis  suae  mansum  unum,  ad  susten- 
tationem  et  utilitatem  per  succcdentiatcmpora  inibi 
Dcoservicntium.  »Etin  fine,  absqueullacujusquam 
subscriptione.habetur  hasc  clausula :  «  Valeant  cun- 
cti  fideles,  hujus  nostrs  opcrationis  laudatores.  » 
85.  Anno  1029,  Rodulfus,Burgundi%  Transjuranae 
rex,  ad  petitionem  Reinoldi  comitis,  fdii  Ottonis 
cognomento  Willclmi,  concessit  Cluniacensibus  mo- 
nasterium  Vallis  in  dia^cesi  Vesontioncnsi  situm, 
confirmatque  ei  omnia  quaj  tam  ab  Ottone-Willel- 
mo  quam  a  Reinoldo  ipsius  fiiio  collata  fuerant. 


865 


ELOQIUM. 


866 


88.  Anno  1037,  monasterium  sanrli  Marccili  apiul  A  rado.  El  qnidftm  hann  ilonalionom  i^onnrmavitidem 

Salciacum,  in    cpi?copalu    ct    comitatu    Valontino 

constructum.  monachis  Cluniaccnsibustraditumest 

ad  instaurandam  ibi  disciplinam  regularem ,  quaB 

sub  abbatibus  tibi  constitutis  servari  non  potuerat. 

Habemus  ejus  conccssionis  chartann,  quam  cx  char- 

tario  Cluniacensi  proferimus. «  Primo  homino  trans- 

grediente,  etc.  Ego  Ademarus  comcs,  et  uxor  mea, 

nomine  Rotildis,  unacum  filiis  nostris,Pontio  vide- 

licet  opiscopo,  Hugone,  Lamberto,  Gontardo,  Gcrai- 

do,  quemdam  iocum,  Saltiacum  nomine,  situm  in 

cpiscopatu  et  comitatu  Valentina;  civitatis,  conse- 

cratum  in  honore  sancti  Marcelli  martyris,  sub  qui- 

busdam  abbatibus  hactenusinncgligentia  curiE  ani- 

marum  positum,utad  statum  meliorisrectitudinis 


Conradus,  anno  xlvi  rogni  sni,  id  cst  wrae  vulgaris 
anuo  983. 

90.  Anno  1039  consignanda  est  fundatio  cell® 
sancti  Laurentii  in  pago  Matisconensi,  ut  patet  ex 
charta  Archimbaldi  vicecomilis,qui  hoc  ipso  anno, 
indictione  vii,  regnante  Henrico  rego,dedit  Odiloni 
abbati  mansum  vineale  in  pago  Matisconensi  situm, 
ea  srilicct  conditione  ut  in  ecclesia  sancti  Lauren- 
tii,  quam  ipse  jam  antea  Cluniacensi  monasterio 
contulerat,  monachorum  sub  disciplina  Cluniaci 
abbatum  viventium  convenlus  instilueretur,in  quo- 
rum  usus  mansum  illud  cum  csteris  ad  eamdem 
occlesiam  pcrtinenlibus  ccderet. 

91.  Aimo  1045,  cui  tamen    indictio  xi,  quam  in 


valcat  converti,  cum  omnibus  quas  ad  ipsum  locum  -v  apographo  charta  prajfert,  non  concordat,  monaste- 


pertinent,  vidclicet  terris,  pascuis,  silvis,  vineis, 

aquis.molendinis,  pratis  et  cunclis  suis  appenditiis, 

donamus  Deo  cl  sanctis  apostolis  Pctroet  Paulo,et 

monacbis  Cluniacensibus,  quibus  praecst  domnus 

Oailoabbas,ad  possidendum  et  ordinandurn.etjure 

h»roditario  quidquid  agere  voluorint  agendum.Ideo 

antem  baec  facimus  quatenus  tam  nos  quam  cuncti 

propinqui  ct  amici  nostri,animaeliam  domni  Lam- 

l)erti  comitis,  vel  animaB  omninm  fidelium  Christia- 

norum  moreantur  habcre  socictatcm  etpartcm  ora- 

tiorxum  servorum  Dci  [In]  Cluniaco  monasterio  vel 

ia  cunctis  suis  appenditiis  Chrislo  niilitant'um.  Ac- 

^um  plublice,  anno  ab  incarnatione  Domini  1037, 

les^ante   Cononc   imperalorc,  anno  x  rcgni  sui. 

Testes  Ademarus  comcs,  et  uxor  sua  Rotildis,  qui 


rium  sancti  Salvatoris  Nivernensis  Cluniacenaibua 
subjectum  fuit  ab  Hugone  cjusdemurbisepiscopo 

asscntientibus  Adalolmo  loci    rectore  pt  i«nn/v«.:«:I 

_  "»o  ci  canonicis 

ecclesKE  sancti  Cynci,  ad  quonim  jus  antea  pertine- 
bat.  Instrumentum  ea  de  re  confectum  in  chartario 
Cluniacensi  cxstat,  datum  pnblice  in  sancta  8\'nodo 
anno  1045,  indictione  xi,  octavo  Idus  Noverabris' 
92.  Sub  nenricorcge  Francorum,  at  incertum  est 
quo  anno.  Pctrus  Rogerii  cpiscopus  TolDsanusapud 
Cluniacuni  cxistons,  monaciiorum  ibi   degentium 
sanijtitatem  miratus,  contulit  eis  ccclesiam  sanctie 
Columbaj  in  sua  dicccosi  silam.  Ibidem  monachoe 
fuisse  institutos  colligimus  non  solum  quod  ad  hanc 
ecclcsiam  multae  aliaj  cum  praidiis  et  appenditiis 
attinebant,  vcrum  etiam  quod  in  diplomate  Pascba- 


bci.tic  donationcm  fecerunt,  et  docem  uncias  auri  a  C  lis  II,  in  BibliothecaCluniacensi.  pag.  571,  inter  ali 


a 


iftonachis  pro  ea  accepcrunt,  et  Edraldus  monachus 

iafii.gnum  servitium  eis  fecit,  qui  cam  sancto  Pctro 

accfuisivit.  Pontius  cpiscopus,  etfraterejus  Hugo,et 

LBLEnbertus,  Gontardus,   Geraldus  fratres   eorum. 

Hcilnardus  prcsbyter  scripsit,  dictante  Raintardo.  » 

Pontius  episcopus,  Adcmari  filius.  qui  in  haccharta 

ineinoratur  eique  subscripsit,  Valentinensem  Eccle- 

siumpostGuigonem  rcxit.  Sedobat  adhuc  annol047, 

ot  exnonnullis  chartis  colligitur;  at  quo  anno  hanc 

sedeininieritautdimiscrit,nobis(^ompertumnonest 

89.  Porro  Lambertus  comes,  ibidem  memoratus, 

Ademari   donaloris   patcr   fuit,  qui    monasterium 

^psum  sancti  Marcelli  pcnitus  dosolatum  restaurari 

curaverat,  ut  cx  alia  charta  patet,  in  qua  sic  cum 


qua»  Cluniaceubibus  confirmat,  occurrit,  in  episco- 
patu  Tolosano  monaslerium  sanctx  Columbx,  Eam- 
dem  ccclosiam,  nescio  quo  pacto  a  Cluniaccnsibus 
alienatam  ipsis  restituit  AmeliusepiscopusTolosa- 
nus,  Pontio  tunc  Cluniacensi  abbate,  ut  ex  ejus 
charta  patet,  data  anno  1110,  regnante  Ludovico 
regc,  quas  integra  babetur  in  Bibliotheca  Clunia- 
censi,  col.  578.  Anselmus  canonicus  ecclesi»  Leo- 
dicnsis,  inlibro  De  gestis  ejusdem  ecclesiffi  pontifi- 
cum,  capite  53,  scribit  beatum  Odilonem  ejusque 
guccessorcs  plures  ecclesias  in  parochia  Leodiensi 
acquisivisse  ;  in  quibus,  inquit,  religiosi  monachiab 
ipso  sub  nomine  prioratus  sunt  statuti,  qui  nocte  et 
die  pro  statu  ecclcsix  aures  divinx  misei icordiae  non 


uxore  sua  Fuletrude  loiiuitur:  «Donamusde  rebus  jj  cessant  perpulsarc. 


P«>prietatis  nostrje  Deo  et  sancto  Marcello,  et  mo- 

nachis  Oddoni  et  Duranno,  et  ad  illos  qui  ad  illum 

iocuai  venerint.damuspro  filiis  noptris  Adcmaroet 

^ttiberto  et  parentibus  nostris,  ut  ecclesia  sancti 

^^«'cclli  ibi  reaedificetur,  monasteriumquc  ibi  fiat, 

ouUiqueloco  ipse  locus  nisi  sancto  Pctro  principi  apo- 

^lolorum  sit  subjectus.  Abbatem  (sic)  quoque  in  dicto 

loco  sancti  Marcelli  de  Fellinis,  non  habeatur  ncque 

^^'galur, nisi  qui  rcgulam  sancti  Benedicti  teneatet 

cualodiat.etad  hoc  fratressibi  subditos  charitalive 

compellat»Ob  lacerum  folium  data  non  babetur;  in 

<^ivi8  laoien  titulo  facta  fuisse  dicitur  sub  rege  Con- 


93.  HiBC  fucrunt  prascipua  monasteria  quffi,quan- 
tum  discere  potuinius  exantiquis  monumentis,Odi- 
lonis  temporo,  abbatum  Cluniaconsium  regimini 
commissa  fuerunt^praeter  alia  bene  multa,qu£,jam 
antea  sub  ejus  prajcessoribus  Cluniaco  subjecta, 
rostauravit  aut  plane  renovavit,  ut  testatur  ipsius 
ViU-c  auctor.  Sed  prffiter  hffic,  varia  item  alia  mo- 

nasteria,quffitemporuminjuriaautincuriaabbatum 
a  disciplinffi  regularis  fervore  defecerant,  ad  melio- 
rem  frugem  revocavitOdilo,  qu»  tamen  Gluniacen- 
sibus  subjecta  non  fuere.  Ex  his  exstitere  celebre 
sancti  Dionysii  monasterium,  aliaqae  bene  mul^^ 


8S7 


S.  ODILONIS  CLUNIAGENSIS  ABBATIS  V. 


por  Gallias  ;  in  quibus,  agente  polissimum  Hugone  A  prn?dictnm  Cluniacense  cccnobium,  ut  in  ipso  per* 


roge,  ut  testantur  Ademarus  et  auctor  Chronici 
sancti  Maxentii.virsanctus  disciplinam  regularem 
rcstituit.  Willelmus  quoque  Aquitanorum  dux,  ut 
idem  Ademarus  asserit,  nonnuUaditionissuacmona- 
steria  Odilonis  magisterio  cadem  de  causa  commen- 
davit.  Hinc  in  monasterio  Angeriocensi  Raynaldum 
abbatem  institui  curavit  in  Alduini  locum,  qui  fato 
functus  erat,  et  pro  Raynaido  pariter  defuncto  Ay- 
mcricum  substituit ;  quamvis  Raynaldo  GolTridum 
successissc  dicat  Chronici  Malleacensis  auctor. 
Tanta  nempe  ernt  beati  Odilonis,  et  monachorum 
Cluniacensiiini  sub  ipsius  rcgimine  viventium,apnd 
omnes  opinio,  ut  plerique  ah"orum  locorum  mona- 
chi,  quibus  disciplinaB  regularis  amor  inernt,  Clu- 


fectionom  monasticse  viUe  cognosceret  ac  disceret: 
qua  sufficientcr  imbutus  ad  patnam  nostram  redi- 
rct,  etsitienti  patria;  nostrse  potum  monastics  pro- 
fessionis  propinaret.  Quod,  donante  gratia  Dei,  ut 
ordinavimus  factum  est.  Nam  isdem  vir,  doctHnt 
disciplinoc  regularis  cum  suis  sodalibus  perfectc  in- 
stnictus,  prospere  ad  nos  reversus  est.  Quem  priroo 
doctorem  monastica^vilffiin  monasteriosanctiJoan- 
nis  de  Pefia  constituimus,  et,  ut  fratres  sub  ipso 
regulariter  vivcrent,  eum  pastorem  animarum  praf- 
fecimus,  et  praedictum  monastorium,  ut  flrmiterin 
stabilitatc  regularis  vitae  pcrsisteret,regalibusdonii 
atque  firmissimis  privilegiis  munivimus,  etc.  Hoc 
ergo  monasterio  rcgulari  dispositione  decenter  or- 


niacensium  mores  amplecterentur;  imo  et  indeab-  p  dinato,  omnes  episcopi  ct  principes   totius  regni 

1_*  •  X  ••••  ^^  *  x3  _  _  •  j  •  1  •        •        •  1  A  J •  A 


bates  acoiperent,quamvis  sui  juris  remanercnt,  nec 
alias  monasterio  Chmiacensi  subjici  vellcnt.  Quod 
tum  maxime  ficbat  si  id  postularcnt  monachi,  aut 
placeret  episcopis  sive  principibus  sub  qnorum 
dispositionc  constituta  erant  ejusmodi  monastcria. 
Sic  Durando,qui  consilio  ahbatis  Cluniaccnsis,  alio- 
rumque  ordinis  abbatum,  Saviniacensis  abbas  crea- 
tus  fuerat  sufTectus  ost  Iterius  monachus  Clunia- 
censis,  consih'o  sancti  Odilonis,  uti  testatur  Bur- 
chardus  Lugduncnsis  antistcs  in  charta  ea  dc  re 
conscripta,  cujus  authcnticum  priT.  manibus  ha- 
bemus. 

94.  Non  autom  continobatur  intra  Golliarum  fines 
monastcni  Cluniacensisejusque  sanctissimi  abhatis 
fama,  quae  occasioncm  prajbuitCIuniaconseinstitu- 


communiter  consiiium  inierunt,  et  ad  me  venientes 
unanimiter,  ut  co^nobium  sancti  Joannis  de  Peii 
decoraveram  monasticae  religioni,  sic  etiam  hone- 
starem  eadem  regulari  beati  Benedicti  professione 
Oniense  monastcrium,  quondam  a  religioso  Santio 
comitc  in  honore  sancti  Salvatoris  constructnni,ete. 
Ad  monasterium  sancti  Joannis  de  Pciia  misi,  et 
domnum  Paternum,  quem  ibi  abbatem  venerande 
congrcgationis  praefecoramus,  ad  nos  venire  cDm 
aliquantis  reiigiosis  fratribus  expostulavi.  Qui  bcni- 
gne  ohediens  meac  justae  petitioni,  quod  ab  eo  pete- 
bam  sinc  aliqua  dilationc  impetravi ;  depalsisqae 
mulieribusin  Oniensi  monasterio  sine  aliqua  rev^ 
rcntia  hahitantibus,  consensu  et  voluntate  atquepe- 
titione  omnium  patriae  nostra?  episcoporum  accle- 


tum  in  cxtcras  nationes  propagandi.  Illustre  hujus  C  ricorum,statuimusibicongregationemreligio8oroin 


rci  exemplum  habomusinSancioIIispaniarum  rege, 
qui,  cum  monasteriorum  in  suo  regno  recte  insti- 
tuendorum  dosiderio  tcneretur,  Cluniacum,  ex  epi- 
scoporum  et  optimatum  consilio, misit  unum  c  suis, 
Paternum  nomine,  qni  regulari  disciplina  sanctis- 
quc  loci  illius  consuotudinibus  probc  iml)utus,eas 
postmodum  reduxin  Hispaniarum  monastcriis  ob- 
servari  curaret.ld  diecimusexejusdem  rcgisdiplo- 
matc  pro  monasterio  Oniensi,  quod  noster  Yepezius 
in  appcndice  tomi  V  Annalium  ordinis  nostri  edi- 
dit,  ubi  piissimus  princeps  sic  loquitur  :  i<  Ordo 
monasticus,  omnium  ecclcsiasticorum  ordinum  per- 
fectissimus,  tum  tomporis  omni  nostrae  patriaeerat 
ignotus tandom,  inspiranto  Deo,  a  prudentibus 


monachorum,  quibus  abbatem,  Garseam  nomine, 
socundum  rcgulam  sanctiBenedicti,communietiim 
fratrum  acclamationo  praiposuimus.  Domnum  ven) 
Paternum,  abbate  loci  diligenter  instructo,  etcoD- 
gregatione  honorifice  ordinala,  ad  proprium  mo- 
nasterium  rcmisimus.  Ut  ergo  inconvulsa,  »etc. 
Plura  decernit  rcx  pro  electione  abbatis  ac  moni- 
sterii  immunitato,quod  nulli  omnino  subjectumesfle 
vult,  ita  ut  si  abhas  aliquando  gravium  delictonioi 
reusdejici  mercretur,id  solummodo  fi at  in  consilio. 
Caeterum  Patcrnus,  in  diplomate  regio  raemoretflJi 
is  ipsc  cst  ad  quem  Odilo  cpistolam  scnpsit,  in  Spi* 
cilegii  tomo  II,  pag.  386,  elitam,  ubi  eum  divi*^ 
amoris  fmndum   domnum  Patemum^  gregis  Ckrif^ 


ac  religiosis  viris  salubrc  rcperi  consilium;  quibus  n  affeclu  patcnw  procuratorem  prmndum,  appellat.  Kx 

eadem  vero  epistola  facile  colligi    potest  quantotn 
Sancio  regi  atquccjus  filio  Ranimiro  devinclus  ees*^ 
Odilo,  qui  quotidianis   precibus   ad  omnes  hort» 
Hispaniae  regnum  in  publico  conventu  commendar* 
curabat.  Habuit  quoque  Cluniacensis  ordomonaste' 
ria  in  Hispaniis  omnino  suae  jurisdictioni  subjectaf 
etiam  tempore  sancti  Odilonis.  Ex  his  fuit  celebr0 
monasterium  sancti  Zoili  de  Carrione,  ubi  Arnulftis 
primus  loci  prior  ab  ipso  sancto  abbate  institutus 
dicitur  apud  historiae  Hispanicae  scriptores.  Beiet 
hnir  monasterio  compluraalia  parebant,  qusomoia 
Gluniaoum,  uti  matrem,  venerabantur.  8ed,  tAHQ 


refereniibus  didici  quia  perfectionem  hujussanctae 
quam  requircham  profossionis  nemo  perfectius 
ostenderc  poterat,  quam  congregatio  monasterii 
Cluniacensis,  quaein  eodem  tempore  clarius  caeteris 
monastcriis  sancti  Benedicti  perfecta  florcbat  regu- 
lari  religione,  auxiliante  Deo,  et  vcnerando  abbate 
Odilone  administrantc.  Igitur  super  hoc  negotio  ac- 
cepi  ab  omnibus  episcopis  nostris  consilium  ct  opti- 
matibus,  et  unum  ex  nostris  patriotis  virum,quan- 
tum  hominibus  possibile  est  ad  cognoscendum,rcli- 
giosum  et  timoratum,  vocitatum  Paternum,  cum 
devoto  comitatu  religiosorum  sociorum,  misimus  ad 


869 


ELOOIUM. 


870 


1435,  Eugenius  quarlus  Carrioncnscs  priores,  Clu-  X  prilsnominibusdrsignnt,  ubinolKMlienlornegleclam 
niacensibus  sublraclos,  abbatis  titulo  donavit,  bonorum  Cluniacensis  monasterii  reslilulionem  ex- 


VL  Summorum  pontificum,  reaum,  aliorumque  piin- 
cipum  erga  sanctum  Odilanem  affectus. 

95.  Tanta  erat  Cluniacensium  monachorum  sub 

beati  Odilonis  regimine  sanctitatis  faina,  ut  iideles 

qaique  ac  pii  viri eos  beneficiia  aul  donationibus  sibi 

devincire  cuperent  rati  nihil  sibi  defuturum,  si  tan- 

torum  virorum  precibus  et  patrocinio  apud  Deum 

adjuvarentur.  Hinc  tot  pontificum  bullas,tot  rcgum 

et  imperatorum  diplomata  in  eorum  gratiam  data 

legimus,  queis  aut  vctera  privilcgia  confirmarentur, 

aut  nova  concedercniur;  tot  principum  aliorumque 

virorum,  nobilium  simul  et  ignobilium,  chartas, 

quibus  aut  nova  inslituebantur  cccnobia  a  Clunia- 


communicationis  vinculo  innodare  non  dilierat. 
Joannes  XIX,  ut  prajfert  titulus  in  Bullario  Clunia- 
censi,  pag.8,  interventu  sancti  Henrici  imperatoris, 
jura  omniatam  spiritualiaquamtemporalia  moaa- 
sterii  Cluniacensis  asseruit  in  epistola  quam  ea  de 
re  scripsit  Odiloni.  Laudatur  ibidem  alia  ejusdem 
poutificis  cpislola,  qua  interventu  Conradi  impera- 
toris  omnia  monasterii  Cluniacensis  bona  et  jura 
conlirmat.  Idem  pontifex,  in  epistola  ad  Robertum 
Francorum  regem,  eum  ut  eumdem  locum  contra 
invasores  tueatur  invitat.  Scripsit  ct  ad  Burchar- 
dum  Lugdunensemarchiepiscopum,  tum  adGausIe- 
num  Matisconensem,  pro  asserenda  ejusdem  mona- 


censibus  monachis  inhabitanda,  aut  ccrte  jam  ere-  -n  sterii  immunitate  ab  omni  jurisdictione  episcopali. 
cta  praediis  variisquc  possessionibus  augebantur,  ut      In  epistola  autem  ad  universes  fideles  directa  testa- 


in  eis  saltem  accresseret  Deo  sub  tam  sancta  disci- 
p]ina  servieniium  numerus.  Certare  videbaniur  pon- 
tifices  et  reges,  utri  eorum  crga  Cluniacensos  ma- 
gnillcentiores  esseut.  Pontifices  interccdenCibus  sac- 
culi  principibus  privilegia  imperliebaniur;  isii  vero 
commendatione  poniincum,  sua  auctoritute  bona 
monasterio  jam  paria  tuebaniur,  novisque  donalio- 
nibus  vetera  amplificabant. 

91.  Vidcrc  esi  in  bulla  Gregorii  quinii,  quam  se 
interventu  Ottonis  imperatoris  concessisse  iesiatur, 
quam  accurate  et  minutatim  omnia  Cluniaceusis 
monasterii  bona  recensuerit,  ne  qua  esscnt  quo; 
ipsius  conflrmationc  carerent.  Ediiaest  in  Bullario 
Cluniacensi,  pag.  10,  quam  ideo  huc  proferrc  visum 


tur  se,  anlecessorum  suorum  vcsiigiisinhaerentem, 
cum  conscnsu  muliorum  episcoporum  tunc  Roms 
in  synodo  in  pro^scntia  domni  Conradi  imperatoria 
nuper  coronaii  congrcgaiorum,  omnia  Cluniacen- 
sium  privilegia  ct  immunitaies  conflrmasse.  Data 
esi  quinio  Kalendas  Aprilis,  anno  Joannis  paps 
tertio,  indiciionc  x ;  qua3  quidcm  chronologics  nots 
anno  1027  optime  congruunt.  Denique  Clemens  II 
ad  episcopos,  principes  ei  magnates  GalliaB  scripsit, 
ut  eis  pariier  Cluniaccnsis  monasierii  tuitionem 
commcndarei. 

97.  Quo  auicm  loco  apud  saeculi  principes  habi- 
tus  fuorit  Odilo,  probant  complures  donationum 
charto}  quas  supra  laudavimus,  ct  varia  diplomata 


noncst.Observationedignasuntqu(Bibidcm,pag.  11,  C  in  ejus  graiiam  daia.  Idcm  tesianiur  poniificum 


Silvestern,Grcgoriisucccssor,  adbeatum  Odiloncm 

scTibil:  Silvester....  Odiloni  dilecto  filio,  et  abbati 

prxclaro,  atque  univcrsoe  conyregalioni  sibi  commissx 

charam  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Vestris 

nos  sanctissimis  omni  tcmpore  committimus  orationi- 

hu8,  et  ut  accipere  digueinini  fidelibus  exoramus  pcti- 

Hmibus :  quia   in  quocunque  nosfer  valuerit  status^ 

nullo  modo  vester  defeclum  sentiet  profectus^   cic. 

Habemusduas  Bencdicii  VlllepisloIasadversusClu- 

niacensis  monasierii  bonorum  invasores.  In  priori 

episiola  adhortatur  Aquitanias,  Burgundise  ac  Pro- 

vincije  episcopos,  quibus  ipsa  inscripia  est,  ui  viri- 

liter  agant  in  tuendo  Cluniacensi  monasterio,  quod 

B  Willelmo  nobilissimo  Aquitanorum  principe  con- 


bullas,  in  quibus  Romani  poniificcs  Cluniacensium 
curam  se  suscepisse  testaniur,  ad  id  potissimum 
imperatorum  aut  regum  inier\'entu  pcrmoti.  Ccrte 
Otio  ieriius,  quo  imperante  Odilo  in  monasterii  CIu 
niacensis  regimcn  assumptus  est,  confirmavit  ipsi 
monasierium  sancli  Maioli  apud  Papiam,  ut  ex  di- 
plomate  ea  dc  re  confecio  paict,quod  ex  Bibliotheca 
Cluniacensi  jum  supra  laudavimus.  Pra;  caeieris  vero 
Odilcncm  coluit  Adhelais  Angusta,  Ottonis  I  impe- 
ratoris  uxor,  cujus  Vitam  ipse  vir  sancius  conscri- 
psit.  Unicum  locum  proferre  sufflciet,  ex  quo  pate- 
bit  quanta  et  quam  sinccra  fucrit  beaiae  hujus  fe- 
mina3  erga  sancium  abbatem  veneratio.  Sic  quippe 
eaderc  Ioquiturip»eOdiIo,dc  se,tacitolicetnomine, 


stroctum,  et  ab  co,  simulque  laudaniibus  et  appro-  n  sic  loquens  :  Erat  quidem  ibi  in  prxsentia   ipsius 

^«tibus  Romanorum  imperatore,  ac  Francorum  ct 

^or^ndionum  rcgibus,  sub  speciaii  Romanae  Eccle- 

•J®  tutela  positum  fuerai.  Ex  eadem  epistola  colli- 
SJfliUs  Robertum  Francorum  regem  ejusmodi  mo- 
'^^horum  Cluniacensium  vexationessgreadmodum 
^'Bse,  siquidem  pontifex  iestatur  querelas  ca  de  re 
*4  SQfuissedcIatas  m  pr^.s^/ta  Deo  devoti  domini 
^'^^rti  regis  Francarum,  principumque  ejus  ei  opti- 
^^Um,  qui  cum  eo  veneruni  ad  limina  apostotorum. 
^teraBenedictipaps  epistola  inscriptaest  Stephano 

^Vernensi  episcopo,  cui  mandat  ut  nonnullos  ex 

i^Qiiiis  ia  superiori  epistolainvasoribusiquos  pro- 


paulo  scilicet  antea  quam  esset  e  viia  cxitura,  mo- 
nachus,  qui,  licct  esset  indignus  abbas  vocitari,  ab  ea 
iamen  putabatur  aticujus  csse  momenti :  quem  cum 
illa  rcspiccret,  et  ipse  eam  esset  intuitus,  ccspit  uterque 
flere  ubcrius.  Dicam  eampius  fecisse,  quam  si  dicerem 
eam  muttos  infirmos  sanasse.  Vesiem  enim  satis  in- 
cultam,  qua  erat  indutus,  humiliter  apprehenditf  et 
sanctissimis  oculis,  et  serenissimx  sux  faciei  oscu- 
lando  impressit,  eique  humiiiier  et  cum  sHeniiodixil: 
c<  Memento  mei,  fili,  in  coniempiativis,  et  scias  me 
non  amptius  te  tnsuram  corporaiibus  oculis.  Cum 
enim  humanis  relm  ex$e$sero,  oraUonibus  fratrum 


\ 


871 


S.  ODILONIS  CLUNIAGENSIS  ABBATIS  V. 


871 


animam  tneam  cmimiilo/»  Indc  pcr  iter  quo  vcncral,  \  ccssoreni  rlata,  ubi  sic  loquitur:  Scimus  itaque. 


pervenit  ad  locum  ubi^  ordinaute  Deo^  dccrcverat  sihi 
parari  sepulcrum.  OUoni  imperatori  successit  san- 
ctus  Henricus,  monachorum  tutor,  qui  suum  erga 
Gluniacum  alTcctum  donis  magnificis  comproba- 
vit.  Inter  ea  erant,  ut  refert  Ademarus  in  Ghro- 
nico  sceptrum  aureum,  sphxra  aurea,  vesiimcntum 
imperiale  aurctim,  corona  aurea,  crucifucus  aureus, 
pensantia  simul  libras  centum,  ct  alia  mxdia.  Sed  et, 
uti  prosequitur  laudatus  auctor,  cum  Odilonc  abbate 
cjusdem  loci  crebrius  colloquium  familiare  cxercebat^ 
et  in  aula  palatii  sui  cum  primoribus  ducebat.  Eadem 
repctit  auctor  Chronici  sancti  Maxentli  seu  Mallea- 
censis. 
98.  Diplomata  varia  Hugonis  Francorum  rcgis,  et 


indi&solubili  familiaritaie  ct  societate  qua  olim  patri 
vestro  probamur  copulati,  iia  in  vcstra  fidclilate  de^ 
votiy  ctc.  Ejus  implorat  opem  temporc  famiB,  qua 
jam  a  biennio  in  Galliis  invaluerat. 

100.  Quanta  autem  pollcret  apud  principes  simul 
ct  populos  eis  subjectos  auctoritate  probari  potcst  ex 
famoso  illo  fojdcre  publico,  quod  vulgo  Treuva-Dei 
appellatur,  ab  ipso  Odilone  ca:terisque,  ut  referi 
Hugo  Fiaviniacensis  in  Chronico  ad  annum  1041, 
viris  piis  divinis  rcvelationibus  instiiulum.  Aliud 
exemplum  auctoritatis  ejus  in  populos  suppeditat 
Ademarus  in  Ghronico,  ubi  refert  cives  Bituricenses 
Goslino,  qui  ex  monacho  sancti  fienedicti  factns 
fucrat  a  Roberto  rege  archiepiscopus  Bituricensis, 


Roberti  ejus  filii  et  succcssoris,  ultro  probant  qua  in  ^.  per  quinqucnnium  restitisse,  quod  Goslinus,  etsi  ez 


veneratione  apud  eos  esscnt  Odilonis  sanctitas  et 
morum  innoccntia.  Eum  cum  aliis  rcgni  episcopis 
et  proceribus  adesse  voluit  Robertus  translationi 
corporis  sancti  Aniani  apud  Aurelianos,  quam  piis- 
siuius  princeps  celeberrimam  esse  volebat.  «  Non 
defuit  etiam,  »  inquit  Ilelgadus,  «  praesentia  domni 
et  venerabilis  Odilonis  Gluniacensium  abbatis,  et 
aliorum  bonorum  virorum  non  minimi  meriti,  cum 
quibus  sempcr  desiderabat  colloqui.  »  Quanti  vcro 
Odilonis  sanctitalem  veneraretur  Robcrtus,  ex  Chro- 
nico  Divioneasi  intcUigere  possumus,  ubi  legimus 
quod  cum  Willelnius  sancti  Bsnigni  abbas  accepissefc 
Robcrtum  regera  inBurgundiaoniniadevastanlcmDi- 
vionemaccederevclle,  «prajfalusabbasWillclraus,  » 
ait  Ghronographus,  «  raonachos  per  aiia  monastcria 


stirpe  regia,  ex  scorto  taraen  natus  fuisset :  sed, 
scquestro  iandem  Odilonc,  inquit  illc  auctor,  regis 
voluntas  prxvaluit.  Odilonis  tamen  auctoritatem  ez- 
osam  nonnuUi  habuere.  Talis  fuit  Adalbero  Laudu- 
ncnsisepiscopus,quiincarmineadRobertumregcm, 
quod  Valesius  cdidit,  Odilonem  rcgem  perderidicu- 
lum  nuncupat. 

101.  At  nemo  exislimet  principum  gratiam  Odi- 
lonera  adulationibus  aut  raolli  assentatione,  vel 
etiara  apud  sirapliccs  fastu  sibi  conciliasse,  cume 
contrario  raaxiraara  hanc  auctoritatem  sanctitata 
niorumetboni  studio  proraovendi,  etiam  aliquando 
scverioribus  vcrbis,  acribus  reprehensionibus,  ac 
rainis  dcdivino  judicio  intentatis  sibi  comparaverit 
Teslaliir  Olto  Willehnus  dux  Burgundionum,  vir 


jussit  secedcrc....,  paucisob  custodiara  loci  ct  san-  C  istorura  teraporum  potcntissiraus,  in  charta  jama 


cti  Benigni  scrvitiunicura  domno  abbatcOdilone  in 
hoc  loco  dimissis:  qucra  ad  hoc  acccrscrat,  ut,  si 
forte  rex  aliquid  raah  contra  hunclocuui  raoliretur, 
illius  precibus  exoratus  dirailteret. »  Et  rc  ipsa  Ro- 
bertus  nihil  mali  raonasterio  intulit.  Robcrtus  Bur- 
gundionuHi  dux,  ejudera  Roberti  regis  lilius,  san- 
ctum  Odilonem  sux  saluti^  et  honoris  devotum  et 
fidetem  amicum  appellat.  Willclmus  Aquitanorum 
dux  ita  eum  venerabalur,  ut,  teste  Ademaro,  se  in 
eo  Spiritus  sancti  temptum  contemptari  putare  dice- 
ret,  seque  ei  in  manibus  commendatum  traderet,  cui 
ideo,  ut  Bupra  observavimus,  aliquot  ditionis  sus 
monasteria  subjccit. 
99.  Rodulfus  Transjurana!  Burgundia;  rcx,  hujus 


nobis  superius  laudata,  sc  diutius  ^un/a  auresandi 
Maioli  ct  domni  Odilonis  clamorcs  prxterivisse, 
cisque  tandcm  morcni  gcssisse.  Narrat  quoque  Gla- 
ber  RoduIfuH,  Historix  suffi  libro  ii,  cap.  8,  beatuffl 
Odiloncm  Ruberto  regi  cumexcrcitu  suo  ad  obsidio- 
nem  castri  sancti  Gerraani  prope  Antissiodomm 
urbem  properanti  occurrissc ;  scd  cum,  uti  idem 
auctor  prosequitur,  regera  ejusque  primates  vir  san- 
ctus  redarguisset,  quod  adversus  tantum  Dei  ponti- 
iiccm,  sanctum  Gcrmanum,  hostili  manu  insurge- 
rent,  ipsiquc  viri  Dci  monita  contcmpsissent,  sta* 
tira  nebula,  divinitusexorta,  castrum  omninoconte- 
ctum  fuit,  qua  muniti  obeessi  raagnam  obsidentiom 
stragem  fecere.  Simili  fere  miraculo,  Willclmus, 


nominis  tcrtius,  in  ipso  regni  sui  initio  chartam  n  cognomine  Bucca-Uncta,  coines  Matisconensis,  cum 


edidit,  qua  declarat  se  raonasterii  Gluniacensis  velle 
esse  tutorem  invictissimum,  oranesque  regni  sui  pro- 
ceres  ac  judices  contestatur  ut  idcra  ipsi  faciant. 
Ilabeturhocdiplomain  Bibliotheca  Sebusiana,  cen- 
turia  I,  cap.  55.PIura  de  hoc  principe  congerere  su- 
perfluum  esset,  cum  varias  ipsius  chartas  passim 
supra  laudaverimus.  Haud  minor  erat  apud  cxteras 
gentes  Odilonis  fama  quam  apud  Gallos.  Eum  Sancio 
in  Hispania  regi  ejusque  filio  Ranimiro  acceptissi- 
mum  fuisse  coUigi  potest  ex  ipsius  Odilonis  epistola 
ad  Paternum,  quam  supra  laudavimus.  Idem  patet 
ex  altera  epistola,  ad  Garclam  Sancii  filium  et  suc- 


exstruxisset  castrura  contra  Gluniacum,  repente 
claudus  factus  est,  et  Ugo  coraes  ejus  hostis  captum 
paulo  post  castrura  illud  diruit,  ut  narrat  Ademarus 
in  Ghronico  ad  annum  1020.  Ermengardem  comi- 
tissara,  quae  Odilonem  ad  pcccandum  incitasse  dici- 
tur,  ita  sesc  super  carbones  ardentes  volutando 
deterruit,ut  hxc  piis  operibus  de  in  intenta  multa 
bona  monasterio  contulerit.  Garbones  illi  etiam  nune 
asscrvantur  in  sacrario  Silviniacensis  monasteriu 
Ibidem  vero  Ermengardis  anniversarium  solemniter 
cclebrandum  memoratur  in  Necrologio  Gaufridi 
ChoLli  anno  1453  scripti,   in  quo  hsc  leguntar; 


13 


ELOGIUM. 


874 


XI  Kal  officium  fiat  plenum  pro  domina  Ermen-  A  esset.  Ea  fuit  occasio,  ni  fallor,  cur  Joannes  XIX 
irdccomitissa,  quajdonum   sancti    Mauricii  cum      -^  '^      "  ' 

ttpendiciis  suis  ad  scrvilium  ct  recreationem  fra- 
-um  debilium  et  infirmorum  dcconvcntu  Silvmia- 
cnsi  per  manum  beatissimi  P.  N.  Odilonis  Deo  et 
cclcsiaj  Silviniacensi  donavit.  Item  dedit  etiam 
K)rtum  de  Firmitate  super  Aligcrim.Item  dedit  ma- 
mam  cruccm  auream.Ucm  duo  candelabra  argon- 
.  Itom  duos  pannos  purpuratos,  muUaque  alia 
huic  monasterio  fecil  ct  dedit  in  terris  ct  pra- 


ca 

lona 

is. 


^ril.  Monastcrii  HberlaUs   tuHur,  archicpiscopalim 

Lugdm\cnscm  recusat. 
102.  Tantus  pontificumetprincipumergabeatum 
Milonem  ac  Cluniacenscs  affectns  cohibcrenon  po- 


Romanus  pontifex  ad  Gauslinum,tnm  ctiamadBur- 
chardum  Lugdunenscm  litteras  scrip8erit,eo8  gra- 
vitcr  reprchendens  quodnionastcriumCluniacense, 
speciali  apostolico;  tuitioni  commis3um,et  Odilonem 
sanctissimum  abbatem  vexarent.  Defuncto  tamen 
paulo  post  Gauslino,  vestigiis  ipsius  institit  Walte- 
rius  ejus  successor,  ut  narrant  Petrus  a  Sancto  Ju- 
liano,  aliique  passim  scriptores.Unde  ansam  sum- 
psit,  uti  videtur,  idem  Joannes  pontifex  Roberto 
regi  scribendi  adversus  eos  sacordotes  qui  privi- 
legia  perscdcm  apostolicira  Cluniacensi  monasterio 
concossa  convcllere  tentabant.Imorem  adsynodum 
qufc  Romo!  anno  1027  habita  est  delatam  fuisse 
patet  ex  ejusdem  pontificis  opistola  ad  universos 


luit  monachorum  aemulatorc3,quin  cis  negotia  fa-  ^  fidclcs,  in  qua,  confirmatis  de  consensu  astantium 

oessercnt,tum  ob  tcmporalium  l;onorum  possessio-        -  -^^  '--   ^'— '  •---•    i     -. 

nes,  tum  ob  privilegia  cis  conccssa,  qua?  nonnulli 

convcllcre  totis  viribus  conati  sunt.  Paragrapho 

Bupcr.oribullasaliquotpontificumlaudavimusquois 

viros  insacculo  potcntcs  rcdarguebantbonorum  mo- 

nasterii  invasorcs.At  multo  difficilius  fuit  Matisco- 

neusium  cpiscoporum  conatibus  obsi?;torc,qni  ?cgre 

fercbant  monastcrium  Cluniaccnsc,  intra  suaj  dioc- 

fcseos  fincs  constructum,a  sua  ipsius  juriadictione 

eximi.  Concesserant  quippc  pontificcs  Romani  pri- 

vilcgia  Cluniacensibus,  quibus  cx  Willelmi  condito- 

riatcstamcnti  pra?scripto  ac  rcgum  ct  principum 

concessu  immunitas  omnimoda  monastcrio  Chmia- 

censi  assercbatur  :  scilicct  ut  monachiCluniaccnsis 

monasterii  a  quocunque  episcopo,prout  abbati  pla- 


poutificum  monasterii  Cluniaccnsis  privilegiiSyprae- 
sente  etiam  Conrado  imperatore,  pauloantoa  coro- 
nato,  prohibet  nc  quis  monachos  Cluniacenses 
excommunicarc  audeat,  aliaquc  fusius  exponit,qua! 
vidcri  possunt  in  Bullario  Cluniacensi,  pag.  9.  Cae- 
terum  ha?c  controversia  snppius  postcasubOdilonis 
successoribus  recruduit ;  scd  quid  tandem  ea  occa- 
sionc  in  concilio  Rcmcnsi  sub  Callisto  II  statutum 
fuerit  lcgesis  apud  Ordericum  Vilalem. 

104.  Eam  voro  monasteriisui  immunitatis  tuendae 
sollicitudincm,  qua  tencbatur  vir  sanctus,  ambi- 
tioni  nequaquam  osse  tribuendam  vel  ex  eo  solo 
patct  quod  amplissimas  dignitates  ultro  sibi  obla- 
tas  constantcr  rccusaverit.  Hujus  rei  exemplum 
illustrc  suppeditat  nobis  Glaber  Rodulfus  libro  v 


ceret  ordinari  possent ;  ncc  quidquam  jnris  in  loco  C  Ilistoria;  suaj,  cap.  4,  ubi,  post  relatas  varias  dis- 

■m  r        .  '  **  11*  inl.J*TJ  "• 


illo  haberet  episcopus  Matisconensis,  imo  ncc  nisi 
ib  abbate  invitatus  illuc  accodcre  possot.  Uxc  di- 
tertc  habontur  in  bulla  Gregorii  quinti  a  nobis  pa* 
wgrapho  suporiQri  laudata,  qua?  a  subsequentibus 
ponUficibus  coofirniata  fuerunt. 

103.  Privilcgiis  istis  munitus  Odilo  Burchardum 
Vicnncnsem  archicpiscopum  invitavit  utordinatio- 
oes  apud  Cluniacum  celebrarot.Ouod  cumille  fecis- 
•ct,graviter  conquestus  cst  Causlinus  Matisconcnsis 
^iscopus  adversus  eum,remqucdetulitad  synodum 
An8anam,cui  anno  1025  habita;  inter  alios  pontifi- 
C€8  intererat  quoque  Burchardus.  Qui  cum  a  Gau- 
«Hnoea  de  re  coram  'Patribus  accusaretur,  culpam 
«nnem  in  Odilonem  rejocit.  Acccrsitus  ilaquc  san- 


ceptationes  quic  post  Burchardi  Lugduncnsis  opi- 
scopi  morlem  in  successoris  electione  exort«  fue- 
runt,  h{cc  subjungit :  «  Qusomnia  dum  perlata  fuis- 
sent  Romano  pontifici,  suggcstum  est  ei  a  viris 
fidclibus  ut  sua  auctoritatc  Patrcm  Odilonem,  CIu- 
niacensis  monastcrii  abbatem,ibidem  eligeret  con- 
secrari  pontificom ;  sic  cnim  totius  cleri  ac  plc- 
bis  optans  acclamabat  devotio.  Qui  protinus  mit- 
tens  eidem  Patri  pallium  simul  et  annulum,  im- 
peravit  cuindem  praidictaj  civitati  fore  archiepi- 
scopum.  Scdvirrcligiosussuxhumilitatisattendena 
propositum  omnimodis  renuit  fieri,  pallium  et  an- 
nulum  suscipicns,  illi  qui  Dco  dignus  exsi8tcret,re- 
servavitfuturopontifici  ejusdem  sedis.  » Idemnarrat 


rtnsalibas  cumaliquote  suis  monachiscomparuit,  jj  Hugo  abbas  Flaviniaccnsis  in  Chronico  Virduncnsi 


protolitque  in  mediumprivilcgiaquajmodoreccnse- 
^mns^queis  licitum  est  abbati  Cluniacensi  ut,post- 
^*bito  Matisconensi  cpiscopo,  qucmcunquc  malict 
^iscopum  posset  accersere  ad  celebrandas  in  mo- 
'^sterio  Cluniacensi  ordinationes.At  Patres  qui  ibi 
•^«wint,  lectis  synodi  Chalccdonensis  canonibus, 
^isque  antiquorum  conciliorum  dccretis,  consue- 
^^i  eis  praeponi  non  debere  quod  obtendebatur  ab 
Wilone  privilegium.  Quarc  Burchardus,a  Gauslino 
^nta  venia,  pollicitus  est  se,  quandiu  in  vivis 
•^crct,  tantum  olei  sese  ci  praistiturum,  quantum 
P^O  cbrismate  sacro  singulisannis  conficieudo  opus 

Patrol.  GLXIL 


ubi  id  a  Grcgorio  papa  factum  fuisse  scribit,  quem 
quidcmGrogoriuniojusnominissc.xtum  fuisserefert 
velus  auclor  Chronici  Cluniacensis  ms.  At  Grcgo- 
rius  anno  1044  cloctus  ostin  Romanum  pontificem, 
quo  tempore  jam  ab  aliquot  annisOdelricus.quire- 
nuenti  Odiloni  substitutusest.LugdunensiEcclesise 
praefectus  fuerat.  Et  quidcm  Hugo  ipse  rcfcrt  Odel- 
ricum  ab  Hcnricoimperatore  Lugdunum  cumorna- 
mentis  pontificalibus  anno  1041  directum  fuisse  ; 
aliunde  vero  certum  ost  Odelricum,  ex  quo  in  epi- 
scopum  assumptus  cst^sedcm  suam  nemine  contra- 
dicente  tcnuisse.  Unde  Gamerius  in  notis  ad  cap;4 

28 


d 


87 


o 


S.  ODILONIS  GLUNIAGENSIS  ABBATIS  V. 


876 


Diurni  Romani  ait  Odilonem  a  Benedicto  IX  in  ar-  A 
chiepiscopum  Lugdunensem  fuisse  electum.At  id^ut 
quidem  censemus^sub  Joannis  XIX  pontiflcatu^con- 
tigisseverisimiliusest.Ipse  enim  Joannes,in  epistola 
ad  Odilonem,graves  adversus  eum  querelas  movet, 
quod  posthabita  quam  debebat  pontifici  reverentiay 
oblatum  Ecclesiae  Lugduncnsis  regimcn  recusassct. 
Epistola  ea  de  re  integra  habeturtomo  II  Spicilcgii 
Acheriani,  pag.  67,  quam  legisse  nemiiiem  pani- 
tebit, 

105.  Non  paruit  tamen  papaB  monitis  Odilo,  qui 
hac  in  solare  pontiOcummandatisnonobtemperaro 
licitum  esse  sibi  existimabat ;  alias  quippe  nihil  sibi 
licere  putabat  absque  eorum  venia,  si  res  esset  ali- 
cujus  momenti.  Hinc  cum  homicida  quidam,  qui 
Stephanum  Giaromontensem  occiderat,  Gluniacum  w^ 
secessisset,  ibique  monachus  factus  pcBnitentis  la- 
crymis  comtnissum  crimen  diluisse  nonnullis  vide- 
retur,imo  et  obcgregiatalenta  talem  eum  essc  cen- 
scrent  qui  ad  sacerdotium  dcbcrct  promoveri,  id 
non  est  ausus  piissimus  abbas  absque  peculiari  pon- 
tificis  mandato.  Qua  dc  re  interrogatus  pontifex  id 
nequaquam  ficri  permisit,  salis  csse  ratus  si  iili 
homicidae  totovitassuae  temporccommunionesancta 
privato  in  exitu  vitee  pro  misericordia  vicUicum  detur, 
ut  testantur  Patres  concilii  u  Lemovicensis,  ses- 
sione  2,  sub  fmem. 

VIII.  Odilonis  virlutes  prxcipux. 

106.  Humilitatis,  quae  virtutum  omnium  funda- 
mcntum  e8t,egregiumexemplum  jam  in  Odilone  ad- 
mirati  sumus,  qui  dignitates  eo  ardore  refugiebat,  C 
quo  plerique  alii  solent  eas  aucupari.  Quantas  in 
corde  ipsius  radicesegisset  istavirtus,colligipotest 
ex  eis  quae  apud  Casinummonlemcicontigere.Gum 
enim  aliquando  beatus  vir,ut  Icgitur  apud  Leonem 
Marsidanum  in  GhronicoGasinensi,libroii,  cap.53, 
illud  sacrum  ordinisnostricaputmonastcriuminvi- 
sere  statuisset,montem  ipsum  ob  sanctissimiPatris 
reverentiam  pedes  integrum  conscendere  voluit. 
Tantum  virum  cum  eo  honore  quem  exigere  vide- 
batur  summa  ejus  sanctitatis  fama,  cxcepere  Gasi-, 
nates  ;  sed  cumincapitulum  pro  antiquamonasterii 
consuetudine  deduclus  fuisset,  ibi  a  Theobaldo  ab- 
bate  unam  sibigratiamconcedi  efflagitavit,ut  scili- 
cet  omniumfratrumvestigiisprovolulo  eorum  pedcs 
osculari  sibi  liceret  ;  quod  cum,  aegre  licet,  impo-  n 
trasset,  illud  summa  cum  humilitate  ac  devotione 
animi  exsecutus  est.Gontigithisdiebusfestivitatem 
sancti  Patris  Benedicti  celebrari  ;  quam  occasionem 
nactus  Theobaldusabbasgratiam  unamsibiabOdi- 
lone  vicissim  rcpendi  postulavit,  ut  scilicet  ipse  in 
tanta  solemnitatc  publice  missas  celebraret  iu  sacro 
monte  ;  cui  Odilo,  quamvis  animo  reluctanti,  tan- 
dem  acquievit.  Paratis  itaque  omnibus,  cum  ad 
altare  esset  progrediendum,  Theobaldus  baculum 
quem  pro  abbatum  more  inter  celebrandum  gesta 
bat,  beato  viro  obtulit ;  atille  ad  id  faciendum  nun- 
auam  potuitadduci^fereadum  non  esse  affirmans  ut 


prajcrnlo  bcali  PalrisBcncdicti  vicario,qiiiabbatum 
est  abbas,quispiam  alius  abbas  virga  pastorali  utc- 
retur ;  idque  bcati  viri  humilitati  induIgeQliam  fuit. 
Denique  eum  esacro  montediscedentem  Theobaldus 
et  multi  e  fratribus  honoriflce  prosecuti  sunt,aquo 
impelraveruntutomnem  suam  operam  interpoDeret 
ad  obtinendum  monasterio  Gasinensi  aliquid  e  sancti 
Mauri  reiiquiis  ;  quod  septennio  postea  factum  esl, 
Etenim  cum  os  brachii  sancti  Mauri  a  Fossatenu- 
bus  sibi  fuissct  conccssum,  illud  argentea  in  theca 
inclusum  sexe  suisfratribuscommisit,quiipsu[nio 
Gasinenso  monasterium  detulerunt. 

107.  Non  minus  autem  Odilo  erat  domi  humilis 
inter  suos  quam  apud  extcros.  Hinc  nascebatur 
tantaerga  eos  qui  sibi  subjiciebantur  mansuetudo, 
ut  etiam  nonnulli  ci  vitio  vertere  conati  fuerint, 
quod  in  agendo  videretur,quam  ut  superiorem  de- 
ceret,  indulgentior.  At  ipsc,  uti  Pctrus  Damiani, 
aliiquc  post  eumauctoresscripscrunt,respondebal: 
Si  damnandus  sum^  malo  damnari  de  misericordit 
fjuam  de  duritia.  Hinc,  uti  rcfert  idcm  auctor,  in 
imponcndis  poenitentiae  modis,ita  orat  circa  erran- 
tcs  compatiens,ut  nequaquam  districtum  palrisim-  ] 
perium,  sed  malernum  potius  exhiberet  affectum. 
Quo  quidcm  agendi  modo,  ut  obscrvat  Ghronogri- 
phus  Gluniaccnsis;  praeclarissimum  clementmm 
viri  titulum  consecutus  est,  quem  ibidem  nitisercir- 
dissimum  Odilonem  appcUat.  Haec  omnia  tainen 
prudcntia,  virtutum  nutrice,ila  temperabat,  ut  non 
ejus  facilitateregularis  disciplinae  vigor dispendium 
aliquod  pateretur.  Certe  summamejus  prudentiam 
laudavcrunt  Patrcs  concilii  Lcmovicensis  annoi031 
in  causa  apostolatus  sancti  Martialis  congregatL 
Ipse  vcroita  sibi  ipsi  vilescebat,  ut  in  Vita  sanctf 
Adhelcidis  cunctorum  se  peripsema  declararel  Ck- 
niacen^ium  paupcrum, 

108.  Eo  potissimum  iutendebat  vir  sanctus,  nl 
charitas  inler  suos  illibataet  inviolatavigerel.hin^ 
que  adeo  invidentiae  malum  abhorrebat,ut  sspioSi 
testantc  Glabro  Rodulfo  libro  v,  plangore  soIilM 
fuerit  tam  immane  scelus  apud  nonnullos  quimo- 
nasticac  profcssioni  astricti  erant  reperiri.  Eos  vero  [ 
qui  charitatcm  cl  unionem  inter  fratres  labefactare 
susurris  aut  adulationibus  conabantur,sive  qui  io-  ; 
veniebantur  murmurantes,  ita  vir  sanctus  exsecri" 
batur  ut  cos  e  monasterio  cjiciendos  essc  censcrelf 
hac  soluni  in  re  austerus.ld  testatur  AbboFloria« 
censis  abbas  in  epistola  ad  monachos  Miciacenses. 
ubi  ejusmodi  homines  detestatur,  quos  derideiA 
hisloriographos  appcIIat,quod  fratrum  suorum  mo- 
res  traducere  solcrent,inidqueIaudatbeatiOdfloru»  , 
cxemplum,qui  aliquot  e  suis  hac  labe  inquioatdli  \ 
flagris  Cicsos  e  monasterio  ejici  jusserat.  «  Si  qo^ 
dem,  »  inquit  Abbo,  «  et  in  nostra  professione  lA* 
gularisOdiloGluniaccnsium  rectorhujusmodibisto- 
riographos  nuperdetectosde  suo  monasterio  flegiv 
ccDsos  expulit,  et  ferro  abscissionis  tcrribilittf 
inussit.  • 

100.  C'«haritatis  igne  ita  exeBstuabat  vir  sancMii 


ELOGIUM. 


878 


iruni  licct  pt^no  iniiniloriini  rmilliludine  \  tuerat,  mortuos  tlelraclis  propriis    vcstibijs  ol  cir- 
unquam  oraitteret  pietatis  excrcitia,qui-      cumtectos  sepeliri  curavit. 


eretur.  Nec  itinerum  difficultates,  nec 
irum  cura,nec  alia  quajlibet  occasio  eum 
loquotidie  sacrosancto  Eucharistiae  sacri- 
•epoterant,  quod  solebat  cum  exuberanti 
H  efrusionc  praestarc  ;  trennendam  adeo 
xcubiissacrisjejuniis.aliisquccorporiset 
{erationibuspr.-Eveniens,  ut  purior  ad  al 
n  accedcret.  Virginitatem  adeo  coluit,  ut 
^r£?war/M5diceretur,utdiscimusexChro- 
ncensi,tum  exSenonensisanctiPetriVivi 
ii  tomoll.lnde  nasccbatur  inbcatissimam 
ideo  rervons  devotio,ut  cum  caneretur  in 
rsus  ille  :  Tu  ad  liberandnm  suscepturus 
non  horruisti  Virr/inis  utcrum,  statim, 
)  Damiani,  in  tcrram  revorenti.-c  causa 
rrueret.  Observat  JotHaldus  in  Planctu 
3  ejusdom  b^ati  viri  obitn,  oum  tcnero 
?atissimam  Virginem  sompor  coIuisBc: 
\  et  aliorumipsius  tutolarium  patrocinium 
ut  eum  digncntur  in  sui  sooietatcm  ad- 


B 


IX.Commemoratio  ftdelium  defunctorum  a  sancto 

Odilane  primum  instituta, 
111.  Celebris  est  in  tota  Ecclesia  memoria  beali 
Odilonis,  quod  primus  omnium  dicm  commemora- 
tioni  generali  omniumdefunctorumsolemniter  cele- 
brandae  peculiariter  dedicatum  oonstituerit ;  quem 
ritum  cum  primo  suis  in  monasteriis  instituisaet, 
postca  universalis  approbavit  Ecclesia,  et  generali 
decreto  ubique  obscrvandum  praescripsit.Jam  qui- 
dcm  antea  in  plerisque  locis  fiobataliquo  certo  die 
commemoratio  dofunctorum,  ut   patet   ex  raultis 
passira  veteribus  Martyrologiis  et  Necrologiis,  imo 
et  ex  UdaIrico,qui  in  Consuetudinibus  Cluniacensi- 
bus  observat  feria   secunda  post  festum  sanctis- 
sima;  Trinitatis  commemorationcm   defunctorum 
apud  Cluniacenses  cclobrari  solitam  fuisse.  Sic  in 
vetustissimo  Kalcndario  ms.   Antissiodorensi  ista 
commcmoratio   x  Kal.    Fcbrnarii   memoratur,   et 
longe  ante  id  tempus  in  cap.  ultimo  ReguIaB  bcati 
Isidori,  quotannis  sacrifioium  altera  die  post  Pente- 
costcn  praescribitur  pro  spiritibus  defunctorum.  Sed 
ejusmodi  preces  pro  iis  solummodofiebant,  qui  ex 
eadom  congregatione  aut  aliqua  saltem   societate 
ipsi  conjuncti  fuerant,  aut  certe  qui  hanc  gratiam 
donationibus,   consanguinitate,  aut   familiaritate, 
aliisque  beneficiis,  meruerant ;  at  Odilo,cujus  cha- 
ritas  intra  limites  adeo  angustos  coarctari  non  po- 
terat,  hanc  ad  omnes  omnino  fideles  defunctos  gra- 
tiam  extendi  voluit. 

112.  Hujus  institucndae  commemorationis  occa- 
sionem  fuse  describunt  Jotsaldus  et  Petrus  Da- 
miani  in  beati  viri  Vita  ;  quaro  satis  visum  cst  hic 
proferre  Burchardi  cnjusdara  monachi  epistolam 
hac  de  re  scriptam,  quara  ex  ms.  codice  ThuaneiB 
bibliothecae  habemus :  «Dominus  Patribus  et  senio- 
ribusCluniacensiscoenobiiBurcharduspauperetexi- 
gnus  ipsorum  scrvus  et  monachus,  coelestis  glorise 
munus.  Quia  cnim  novi  vos  ferventissiraos  commu- 
nis  domini  et  Palris  nostri  Odilonis  coronae  glorias- 
que  propalatores  et  comraendatores,8anctitati8  ve- 
stro;  auribus  intiraamus^quod  de  ejusdem  prapconii 
laudibus  veridicis  testibus  nuper  audivimus. Homo 
quidam  religiosus  et  miles  abbatis  Voltensis  per- 
rexit  Hierosolyrais  causa  orationis  ad  sepulcrum 
calamitas,  sicut  et  aliosnostrae  vicinitatis  jj  Domini;  cumque  idem  rcverteretur  ad  propria,  per- 


im  erga  Deum  habebat  vir  Fancttis  cha- 
1  proximum  ctiam,  dum  sose  ollerebat 
iffundere  nunquam  omisit.  0"od  potissi- 
:it  tempore  famis,  qua  invalesccnto  vasa 
jretiosaqufcque  ornamcnla,  qnibuscx  re 
incipum  donariis  afflnebat  Gluniaoensis 
istrahoreac  vondore  non  dubitavit,ut  pau- 
icessitatibus  subveniret.  Coronam  ipsam 
m,quam  sanctus  Hcnricns  boatornm  apos-  C 
'etri  et  Panli  allari  inipositam  ois  consocra- 
;  occasione  venundedit,  ratus  nihil  pror- 
nembroruin  Christi  viti-e  antoponendum. 
1  ejusmndi  largitionibusCluniaconse  mo- 
1  difficillimis  illis  tomporibus  adeoexhau- 
,  ut  ab  extcris  gcntibus  opcm  efflagitare 
actus,  cum  nihil  sustontandis  ojus  loci 
et  populis  vicinis  adjuvandis  suporesset. 
jx  ejus  epistola  ad  Garsiam  regem,  ubi  ea 
scribit:  «  l.ioot  non  sinc  rnbore  pandcre 
vestrae  sublimitatis  munificentia;  nostra) 
jcessitatem,  qua  jam  per  duos  et  eo  am- 
i08  affligimnr  continue.  Nam  goneralis  to- 
i  paupertas,  famis  qnoque  ct  inopiae  nos 


>tas  :quod  poriculum  ut  evadere  possimus, 
miniculo,  si  placet,  perquam  plurimura 
;9.  »  Sed  nihil  raagis  Odilonis  miscricor- 
pauperes  commcndat,  qnam  (luod  ipse 
proiogo  ad  Vitam  sancti  Maioli  a  se  con- 
,  ubi  fatetur,se  ita  provincix  calamitatibus, 
tim  grandi  lamentalilique  dispendio  affc- 
ise,  ut  etiara  noctes  perplures  insomnes 
•it.  Denique  cum  aliquando  improbis  illis 
CDporibus  iter  agens  duos  pueros  famo 
aediis  in  agris  reperisset,  commota  sunt 
ju8,et  quos  adhuc  viventes  juvare  non  po- 


didit  viam  recti  itineris  :  qui  ingrossus  in  quadam 
silva  grandi  errando  vagabatur  nesciens  quo  iret. 
Contigit  autem  nutu  Dei  dum  erraret  in  silva,utin- 
veniret  quemdara  S3nem  eremitam  sanctissimum 
virum.Cum  ergo  vidisset  eumsenex  ille,  interroga- 
vit  illuni  quis  esset,  aut  quid  quasroret,  vel  unde 
venirct,quove  tenderct?  At  ille  humiliter  intimavit 
ei  causam  erroris  et  unde  esset,  et  quod  de  Hiero- 
solymis  rediret,sequc  viam  recti  itineris  perdidisse. 
Audiens  autem  ille  senex  eremita  quod  de  Gailia 
essct,  inquisivit  ab  eo  an  sibi  notus  et  cognitus 
fuisset  locus  Cluniacus,  et  abbas  ipsius  loci,  saa« 


^9 


S.  ODILONIS  CLUNIACENCIS  ABBATIS  V. 


880 


ctus  0(1  ilo  nomine.  Cui  miles  ille  peregrinus  re-  A 
spondit  sibi  quidem  locum  ipsum  et  abbatcm  ipsius 
loci  esse  incognitum,  sed  tam  frequentius  se  au- 
disse  a  suo  seniore  abbate,  scilicet  de  Volla,  su- 
pradicti  loci  atque  abbatis  se  esse.  Ad  haec  senior 
dixit  ei :  Ego  quod  mihi  de  eo  divina  pieias  reve- 
lavityindicabo  tibi.  Abbas  supradicti  cccnobii  sanctus 
Odilo  tantx  excellentix  et  tanti  meriti  est  apiid 
Deum^  ut  obtinuerit  ab  ipsOj  quod  nulli  sanctorum 
unquam  concessum^  ut  duos  insuper  diesy  videlicet 
secunda  feria  et  tertia  feria,  liberx  sint  omn^s  animx 
defunctorum  /idelium  a  tormentorum  cruciatu,  et  ab 
omnibus  gehennse  incendiis  atque  suppliciis.  Tu  vero 
vix  tux  citius  redderis,  qui,  ut  hxc  audires  a  me, 
voluntate  Dei  permissus  es  paululum  de  via  errasse, 
Cumque  in  patria  tua  reversus  fueris,  ubicunque  po-  t» 
teris,  nomen  hujus  sancti  Odilonis  divulgabis,  denun- 
tians  omnibus  hominibuSy  divitibus  ei  pauperibus, 
majoribus  ei  minoribus,  ut  unusquisque  pro  suis  viri- 
bus  orationes  et  eleemosynm  studeant  facere  pro  glo- 
rificatione  illius  animas,  cujus  intcrcessione  singulari 
etiam  defunctis  peccaloribus,  sive  etiam  damnatis, 
tam  inaudito  et  iam  bcnigna  aique  inccstimahilis  a 
Deo  concessa  est  misericordia.  Quid  inde  facifendum 
sit  sapietis,  sanctissimi  Patrcs.  Scitote  tamen  quia 
nulla  remansit  ecclesia  in  Germania,  ubi  non  pul- 
satis  omnibus  signis  in  supradictis  duobus  diebus 
publica  et  largissima  pro  ojus  charitatc  facta  sit 
eleemosyna.  » 

H3.  Huic  epistolae  subjungimus  dccrelum  de  tam 

celebri  institutione  a  beato   abbate   factum,  jam 

quidem  editum  a  Chesnio  in   Bibliotheca  Clunia-  C 

censi ;  sed  illud  huc  proferimus  ex  veteri  ms.  Clu- 

niacensis  monasterii,  in  quo  sic  habetur:  «  Decro- 

lum  est  abeatissimo  Palre  domno  Odilone,unacum 

consensu  et  rogatu   omnium   fratrum   Cluniacen- 

sium,  ut  sicut  in  ecclesiis  Dei,  qua3  pcr  orbem  ter- 

rarum  longe  latcque  conslructae  sunt,  in  die  Kalen- 

darum  Novembrium  agitur  fcstivitasOmnium  San- 

ctorum,ita  apud  nos  agatur  festivo  more  commcmo- 

ratio  omnium  fidelium  defunctorum,  qui  ab  initio 

mundi  fuerunt  usque  in  finem,  tali  modo.  Tpso  die 

supradicto,post  capitulum  facient  elecmosynam  dc- 

canus  et  cellerarii  de  pane  ct  vino  omnibus  super- 

venientibus  pauperibus,  sicut   mos   est  agendi  in 

Coena  Domini ;  et  quidquid  ipso  die  cx  refectione 

fratrum  remanserit  ad  prandium,  cx  integro  reci-  jj 

piat  eleemosynarius,  nisi  tantum  panem  ct  vinum 

quae  pro  c^na  recipiet.Ipso  ctiam  die  post  vesperti- 

nalem  synaxim  pulsentur  oninia  signa,  et  agatur 

Vesperaj  pro  dcfunctis.  In  crastino  autem  postMa- 

tutinas  pulsentur  dcnuo   omnia  signa,    et  agatur 

officiumprodefunclis  ;ad  missamvcromatutinalem 

festivo  more  agatur  officium,  omnia  signa  pulsen- 

tur,  tractum  a  duobus  fratribus   cantetur.  Cuncti 

fratres  offerant  privatim  ;  et   publice  missam  cele- 

brent  pro  requie   omnium  animarum  fidelium,  et 

duodecim  pauperes  reficiantur.Et  ut  hoc  decrelum 

perpctuum  vigorem  obtineat,  volumus  et  petimus, 


et  pra;cipimus,ut  tam  inhoc  loco  quam  in  cunctius 
locis  ad  istum  locum  pertinentibus  servetur,  d  si 
alius  aliquis  ex  ista  nostra  fidcli  inventione  suin- 
pscrit  exeraplum,  particeps  omnium  bonorum  effi- 
ciatur  votorum.   Ergo  qualiter  omnium    memoria 
Christicolarum  semelin  annoagatur,  monuimnset 
praecipimus,  dignum  profecto  ducimus,ut  pro  no- 
strorum   fratruni   animabus  sub   almi   Benedicti 
norma  in  CGcnobiis  Doniino  militantibua,  ut  diviiiis 
aliquid  obscquiis  plus  more  solito  adaugeamus,Dec- 
non  utmemoriacharinostri  imperatorisHenncicum 
eisdem  prajcipue  agatur   conslituimus,  ut   merilo 
dcbemus,  multis  ab  ipso  ditati  opibus,  scilicetad 
vigiliam  morluorum   post  psalmum  :  Ad  dominum 
cum  tribuiarery  qui  post  lectiones  recitatur, Oommf, 
quidmultiplicatisunt,d\cam\is  ;ad  matutinas  laudes, 
post  Deprofundis,   Usquequo,  Domine ;  ad  Veape- 
ras  post   Lauda,  anima  mea,  Dominum,  Nisi  fvifl 
Dominus  ;&(}... Deus,  auribus  nmiris,  post  Donmert' 
fugium.Dominus  regii  me  :  Ad  Litaniam,  Judica  me, 
DeuSyei  discerne.    Et  ita  divina   favente   gratia,ut 
praemisimus,corum  agatur  momoriaper  omniafii- 
tura  tempora,  tam  in  hoc  loco,  quam   in  omnibas 
ad  hunc  rcspicientibus.  « 

114.    Hujus   instituti    meminit   Uialricus  libro 
Consuctudinum  Cluniacensium,  cap.  42,  ubi,  cam 
cgisset  dc  festivitate  Omnium  Sanctorum,  subdit  dc 
sequcnti  dic,  decrctum   csse   a  Patre  Odilone,  ut 
sicut  in  priori  die   commcmoralio    fieri  soletam- 
nium  sanctorum,  sic  et  in  scqucnti  fieret  comme- 
moratio  omnium  fidelium    defunctorum.  Tum  de 
occasionc  instituenda;  hujusconsuctudinis  sic  pro- 
scquitur:  Unde  accideiit  quod  hoc  pius  PaUr  cmAX' 
tuit,  qui  ejus  Vitam  legerii,  ihi  bcne  hoc  ipsum  cognc- 
scerc  potest.  Quaj  Udalrici  verba  confirmant  ea  qu« 
in  utraque  beati  viri  Vita   de  hac    re  habcntur. 
Suffragatur  quoque  Gaufridus  prior  Vosieiisis  io 
Chronico,cap.l2,ubi  ait  Odilonem  divina  rcveltUimi 
instituisse  fesium  defunctorum,  quod  post  feslitiU' 
tcm  omnium  sanctorum  cclebravU,  et  toti  ordinim 
celebrandum  indixit.  Qus*  institutio  brevi  apud  aliai 
quoque  Ecclesias  invaluit,  ut   inter  alios  tcstator 
Sigebcrtus  Geniblacensis  monachus  in   Chronieo, 
ubi  post  rclalam  ad  annum  928   supra  mcmoratani 
visionem,  ct  Odilonis  de  celebranda  dcfuncloroiB 
memoria  constitutionem,   subjungit:  Qui  n/m  «^ 
multas   ecclesias    transiens,    fUlelium    defuncUnn^ 
memoriam  soletnniz^ri  fecit.  Id  a  Notgero  episcopo 
in  dioBcesi  Leodiensi  reccptum  fuisse  monetAnsel- 
mus,  ejusdcm   ecclesiae   canonicus,  c^pite  53,  i* 
Gcstis  pontificum  Leodiensium,ubi  post  exposilafl* 
hujus  solcmnitatis  a  sanclo  Odilone   institucnd* 
occasioncm,  subjungit  cam  variis  in  Ecclesiis  at»' 
tim  receptam  fuisse,  tum,  guam  inquit,  consuettidf 
nem  ctiam  episcopus  Christi  Notgerus  ad  suam  di^^ 
cesim  translulit,  eamque  solemniier  fieri  ordinaAL 

i\h.  Trithcmius  in  veteri  editione  Ghronici  Hir^ 
saugicnsis  dccretum  ea  de  re  a  sancto  Odiloo^ 
factum  consignat  anno  4010 ;  quo  anno  nami  hi« 


«^t 


ELOGIUM. 


882 


Btoriam  vulgatam  eremitae,qui  huic  institutioni  oc-  A  Odilonis  patemo  imperio  obediens    scripsit  8yrug 


casionem  praebuissc  dicitur.  Eum  vero  inhabitasse 
scribit  cremum  juxta  montcm  JEthnsi  scu  Vulcani 
in  Sicilia  situm.  Haec  eadem,  sed  paulo  fusius, 
repetit  in  nova  ejusdem  Chronici  editione  Sangal- 
lensi,  nisi  quod  loco  crcmiUc  monachum  quemdam 
peregrinum  e  Cluniacensi  familia  inducit.  Subdit 
dcinde  institutum  illud  a  Joannc  XVIll  pontilice 
Romano  conllrmatum  fuissc.  Quod  potius  ad  Joan- 
nem  XIX  referri  debct,  si  haec  ipsa  constitutio  post 
Ilenrici  Augusti  obitum,ut  in  decrcto  a  nobis  supc- 
rius  laudato  disertis  verbis  habotur,  facta  fuerit; 
eiquidem  Joannes  XVIII  jam  e  vivis  excesserat  ab 
aliquot  annis,  cum  sancLns  Henricus  obiit.  Longius 
a  vero  abest,quod  in  veteri  Martyrologio  Adonisex 


monachus.  Cajtera  omittimus,  ut  dicamus  aliquid 
de  ipsismct  beati  abbatis  operibus  et  doctrina. 

1 17.  Odilonis  eloquentiam  laudat  Abbo  Floriacen- 
sis  abbas  in  epistola  superius  laudata.  Jotsaldus 
vero  ejusdem  in  Scripturis  eruditionera  et  in  ser- 
mone  facundiam  pluribus  commendatin  ejusVita. 
Ejusdem  cxhorlatimies  laudat  Petrus  Blesensis  in 
epistola  123,  qu»  est  ad  Richardum  Londonicnsem 
episcopura,  ubi  refert  aiiquot  sancti  abbatis  loca  de 
sanctissimo  Eucharistiae  sacramento.  Trithemius, 
qui  cjus  solummodo  sermones  viderat,  eum  tamen 
recenset  inter  viros  doctos  qui  saeculo  xi  floruerunt. 
Eidem  cura  iis  qui  ortu  et  doctrina  insignes  erant, 
locum  concessit  PJatina.  Ad  calcem  veteris  codicis 


Corbeiensi   sancli  Laurentii  praepositura  habetur  ^  ms.  ecclesiaj  Aniciensis  exstant  nonnulh'  versus  de 
fats  verbis  :  iv  Nonas  Novembris...item  ipso  die  gene-      laudibus  sancti  Maioli,  qui  beato  Odiloni  inscripti 

sunt.  Horum  aHquot  proferimus,  in  quibus  beati 


raUs  memoria  fUlelium  defunctorum,constituta  a  beato 
Ofiilane,  auctoriz-ata  vcro  et  confirmata  a  beatissimo 
papa  Leone,  anno  ab  incamatione  Domini  millesimo 
secundo.  Hoc  quippe  anno  Silvester,  non  vero  Leo, 
Bomae  sedcbat.  Sed  crror  est  fortasse  amanuensis, 
qui  vocem  quinquagesinw  incaute  omiserit.  Anno 
quippe  hujus  saeculi  sccundo  supra  quinquagesi- 
mum  Leo  IX  vir  sanctissimus  Romanam  Ecclesiam 
regebat. 

X.  Odilo  studia  promovet.  Ejus  scripta. 

1 16.  Odilonem  littcrarum  scientiam  cum  bonestate 

morum  in  se  ipso  conjunxissc,probanteaquaB  jam 

dc  ipsius  virtutibus  diximus  et  opera  quaj  edidit. 

Siudia  vero  ctiam  id  suis  approbasse  discimus  ex 


viri  doctrina  laudatur  : 

Oydelio  domioo  Palri,  probitate  colenJo, 
Doginate  perBpicuo,  divino  munere  fulto, 
Quem  Domini  Phaebum  dat  nobis  ouoma  GraBcum, 
Cnm  grege  commisso  Regi  parente  supemo, 
Hunc  omnes  fratres  Dommi  matri  famulantes 
Vallari  rogitant,  et  pervenire  peroptant^  etc. 

Omitto  auctorcs  qui  virorum  illustrium  catalogos 
contexuere ;  at  mirari  satis  non  possumusbeativiri 
humilitatem,  qui  sibimetipsi  ita  vihs  et  abjectus 
videbatur,  ut  Vitam  Adheleidis  imperatricis,  quam 
Basilii  et  Hicronymi  more  Epitaphium  nuncupavit, 
se  ideo  solum  scripsissse  wYt  brevique  sertnonedixe* 
rit,  ut  occasioncm  praebcret  aHcui  viro  erudito  de 


iis  quaj  ad  illa  promovenda  ab  eo  facta  fuisse  apud  C  tam  sancta  imperalrice  digne  et  competenter,prout 

vetustos  auctores  passim  lcgimus.  Certe  Abbo  Flo- 

riaccnsis  abbas,vir  illorum  temporum  sanctitalcet 

doctrinaceleberrimus,8cripsilepistolamprolixiorem 

ad  cujusdam  monachi  Cluniacensis  atlcntiet  docitis 

pctitionem,  de  repclitionc  similium  numcromm,  qui 

kabentur  frequentius   in   canonibus   Kvangeliorum. 

Quam  quidem  quacstionera  sc  mandasse  scriptis,et 

prolixiore  sermonc  exposuisse  testatur,  quod  ne- 

quivisset  illi  cx  temporc  facere  satis,tum  ob  ipsius 

i|Qestionis  difricultatem,tum  quod  tempus  ad  inte- 

gram  illius  explanationem  non  sufTecissct  :  ox  quo 

patet  monachum  illum  ad  difficiliores  Scripturae 

aacpffi  quaestiones  enodandas  animum  applicuisse. 

Btudiis  etiam  historiaB  incumbebant  monachi  Clu- 


par  erat,  scribendi.  Eodem  spiritu  ductus  Vitam 
srncti  Maioli  sui  prascessoris  conscripsit  secunduM 
parvitatem  inteltectus  sui,  ut  ipse  aiedat.  Hymnos 
etiam  et  orationes  aliquot  inOfficiis  divinia  desan- 
cto  Maiolo  ct  sancta  Adheleide,  in  horum  festivita- 
tibus  recitandas  composui*  :  qu«  omnia  in  Biblio- 
theca  Cluniacensi  edita  sunt  cum  ejus  sermonibos, 
aliquot  epistolis^  professione  fidei,  et  orationibus 
nonnullis.  Trcs  item  ejusdem  beati  viri  epietolas 
edidit  noster  Lucas  Dacherius  in  Spicilegii  tomo  U, 
qudsex  archivisCluniacensibus  descripserat.Unum 
item  ex  ejus  sermonibus  ineditum  pras  manibus 
habemus,  quem  de  solemnitate  sanct(B  Crucis  com- 
posuit.  Huic  etiam  revocari  potest  sollicitudo  beati 


niacenses  sub  beati  Odilonis  regimine,  ut  patet  ex  jj  viri  pro  asservandis  privilogiorum  et  donationum 


Olabri  Rodulfi  His!oria,ipsimetOdiIoni  nuncupata, 
quamque  se  suscepisse  scribendamGlaber  testatur, 
Miosorum  Iratrum  querimoniis  excitatum,  qui 
«pe  fercbant  nemineminvcniri,  qui  suorum  tem- 
ponim  eventus  tam  in  ecctesiis  Dei  quam  in  plcbibus 
Posteritati  commendaret,  tum  dicit  se  hac  in  re 
Odilonis  prxceptioni  ac  fratrum  voluntati  obedien- 
tes  praBstitisse.  Ef  ne  quis  fortasse  pulet  hanc  His- 
teriam  pro  monachis  scriptam  non  fuissc,  Glaber 
fcnc  ipsam  pro  religiosis  se  scripsisse  disertis  vcr- 
bis  affirmavit.  Vitam  sancti  Maioli  cum  duobus  li- 
i»i»  Miraculorum  domni  ac  reverentissimi  abbatis 


monasterio  suo  factarum  chartis,  qui  earum  colle- 
ctionem  accuratam  fieri  sategit,  ut  discimus  ez 
collcctoris  prologo  in  veteri  ms.  Gluniacensis  coe- 
nobii.  Denique  prseter  haec  omnia,  a  nonnullis  ex 
cod.  ms.  laudatur  Chronicon  quoddam  vetustum 
nostro  Odiloni  tributum ;  sed  cura  ejus  rei  apud 
veteres  nuUum  exstet  vestigium,  coi\jicimus0dilo- 
nis  nomen  pro  Odone  in  hunc  codicem  irrepsisse. 
£t  quidem  monachus  Majoris  Monasterii,  qui  gesta 
consulum  Andegavcnsium  collegit,  edita  tomo  X 
Spicilegii  Achcriani,laudat  Thomara  Luochonsem^ 
qui  breves  chronicas  nomine  Odonis  abbaUs  inlitulaku 


fi83 


S.  ODILONIS  CLDNIACENSIS  ABBATIS  V. 


884 


coQScripsit;  non  alias,  uii  vidctur,  ab  iis  quss  illi 
Odiloni  nostro  tribuerunt.Caeterum  caqua  pollebat 
vir  sanclus  bumilitas  non  minus  in  ejus  scriptis 
quam  in  caBteris  vita;  ejus  actionibuscluxil,ita  ut  ea 
propriis  etiam  discipulis  examinanda  committere 
non  erubesceret.  Testis  est  bujus  rei  ipsemet  san- 
ctissimus  abbas,  qui  ea  de  causa  Vitam  sancti  Ma- 
ioli  a  se  exaratam  Hugoni  et  AlmannoGluniacensi- 
bus  monacbis  nuncupavit,  ut  ex  epistola  ViUe  prae- 
fixa  patety  quam  bic  brcvitatis  causa  omittimus, 
quod  jam  non  scmel  edita  sit. 

XI.  De  aliquot  bcali  viri  discipulis, 

118.  Ita  suave  erat  Ghristi  jugum  sub  beati  Odi- 
lonis  regimine,  ut  mirum  non  sit  si  complures  ge- 
ncre  aliisque  dotibus  iliustres  viri,  rclictis  saeculi 
pompis,Cluniaccnsibus  acccnseri  volueriut,  cotcm- 
pore  quo  percelebri  illi  monasterio  praefectus  erat. 
Eosomnes  recensere  nec  vacat,nec  sinitmultitudo. 
Nonnullos  ex  illuslrioribus  memorare  sufficiat,pr«- 
ier  eos  quos  supra  cx  variis  cbartis  in  parag.  4  lau- 
davimus.  Inter  cos  vero  qui  scientia  et  litterarum 
studio  illustres  fuerunt,  Sirus,  Arlebaldus,  et  Jotsal- 
dns  locum  habere  debent;sed  unus  omnium  loco 
esse  potest  sanctus  Uugo,  sanctitatis  ejus  simul  et 
dignitatis  successor.  Ncc  dcfuerunt  cpiscopi  qui  sub 
Odilonis  disciplina  vitam  humilem  ducerc  malue- 
runt,  quam  caeteris  praeessc.  Certe  cuidam  chartae, 
quam  supra  num.  27  laudavimus,  post  Odilonem 
abbatem  ct  Nivianum  pra^positum,  Ledbaldus  cpi- 
scopus  subscripsit :  unde  conjicimus  cum  rclicta 
sede  episcopali  tunc  temporis  apud  Cluniacum  mo- 
nasticae  vitae  nomen  dedisse.  Alium  vero  Ledbal- 
dum  episcopum  istis  temporibus  ncscimus,  prasler 
Ledbaldum  Matisconcnsem,  aliunde  satis  notum, 
qui,  ut  ex  variis  chartis  discimus,  monasterio  Clu- 
niacensi  nonnulla  contulit.Hunc  tamen  ipsum  esse 
in  ea  charta  memoratum  asseverare  absque  dlio 
argumento  non  audemus.  Habcmus  item  in  epistola 
Silvestri  II  papae,  anobis  supcrius  laudata,  episco- 
pum  quemdam  cujus  nomen  non  expressit,  qui  re- 
licta  sede  sua  Gluniacum  seccsserat.  An  is  fuitLet- 
baidus,  aut  Sancius  episcopus,  incertum  est.  San- 
cium  dimisso  episcopatu  ex  Uispania  Cluniacum 
adventasse,  ubi  sub  Odilonis  regimine  monasticae 
vitaB  institutum  paofcssus  est,  colligimus  ex  beati 
viri  epistola  \y  Spicilegii  tomo  U  edita,  quam  Pa- 
terno  episcopo  sic  inscripsit  :  IgnCj  eic. ffralcrOdilo 
cum  domno  episcopo  SantiOy  oinnisque  paupcrum  Clur 
niacensium  congregatio,  etc. 

419.  Richardum  quemdam  episcopum  laudat  sc- 
mel  et  iterum  Jotsaldus  libro  ii,  quem  bcati  viri 
discipulum  etejus  itinerum  comitem  fuissescribit. 
Denique  Walterium  episcopuni  Mdtisconcnsoin  in 
monasterium  Cluniacensc  secessi8sc,ubi  sub  habitu 
monasterio  defunclus  est,  narrat  Sanjulianus  ex 
vcteri  catalogo,  in  Historia  Matisconensi  :  quod 
idcm  habent  quoquc  Sainmarlhani  in  Gallia  Ghri- 
stian.i.Abbatcs  ejus  discipuli  totrccciiscri  pooocnt, 
quod  fere  monasteria  ad  meliorcm  frugem  revoca- 


A  vit.  Ex  his  in  cjus  Vita  a  sancto  PelroDamianiedita 
laudatur  Adraldus  Bremetensis  abbas.  Nec  rcpetere 
hic  vacat  quaj  supra  diximus  de  Paterno  etOarsia 
abbatibus,   qui   llcgulas  Benedictinae,   simul  cum 
institutis  Gluniacensis  monasterii,accuratam  obser- 
vationem  in  Hispaniaj  monastcriis  renovarunt.  Alii 
aliis  in  locis  passim  occurrunt  apud  vulgatos  au- 
ctores;  sed  multo  plures  sunt  qui,  hominibus  lioet 
ignoti,  vivunt  in  perenni  gloria.  Talis  fuisset  Wal- 
terius,  cujus  nec  nomen,  nec  ulla  gesta  perspecta 
habercmus,  nisi  Glabcr  ejus  mentione,  occasione 
quasi  fortuita,eum  nobis  notum  fecisset.  Eratquip- 
pc  homo  ncc  corporie  statu,  nec  ingenii  subtilitate 
inultum  commcndandus,  sed  sanctilaie  morumet 
cordis  puritalc  Deo  acceptissimus,  ut  ex  ejus  vil« 

T»  exitu  patuit.  Sed  ipsius  Rodulfi  Glabri  verba  pro- 
fcrre  iibet,  ex  libro  v  Historiae,  cap.  1  :  w  Conligit 
ibidcm  [Cluniaci)  ipso  tempore  (sancti  OdHonis)xA 
aliqui  e  fratribus  migrarent  cx  hac  vita,  quorum 
unus,  nomine  Walterius,  cognomento,  ut  erat  stt- 
tura,  pusillus,  ac  natura  simpr.cissimus,incipieDte 
noctemagni  Sabbati  RcsurrectionisDominicie  obiit 
Apparuit  enim  in  hora  sui  exitus  innumerabilibos 
viris  ac  mulieribus  columna  lucis  igneae  aculmine 
monasterii  ad  coclum  usque  pertingens  :  quibas 
ncmpe  non  dubium  fuit  misericordissimi  Dei  actam 
largitionc,  qui  animam  fratris  isiius  suo;  glorios« 
resurrectionis  voluit  participem  forc,  ac  viventibus 
viam  innocentiae  demonstrare.  Walterius  in  fastis 
Benedictinis  cum  titulo  beati  locum  invenit,  die7 
Aprilis.  NuUo  tamen  cultu  publico  unquam  dooatus 

C  fuit.  Jotsaldus  in  Planctu  quem  edidit  debeatiOdi- 
lonis  obitu,  ci  gratulatur  quod  in  futura  resurrec- 
tionc  multis  discipulis  stipatus  Christo  Domioo  sit 
obviaturus. 

Odilo  tuocque  novus  ccelesU  luiniDe  clanis, 
Santtorum  medins  incedet,  et  obvius  ibit, 
Agmioc  multorum  vaUatus  commilitonum, 
Quos  Domiuo  verbis,  exemplis  cousociavit. 

120.  Hic  aulcm  omittcre  non  licet  Gasimirumi 

Miccslai  II  Polonorum  regis  filiuni,quem  historis 

Polonicae  scriptores  aiunt  post  patris  mortem,qnod 

rt'gni  procercs  Rikschie  matris  ejus  regimen  ferre 

non  posscnt,  adhuc  Juvcnem  e  regno   pulsuo,  io 

Cluniacense  monasterium   secessisse;  ibique,  ab- 

jectis  Sicculi  pompis,  monasticam  vitam  professoni 

/diaconum  fuisse  ordinatum.  Sed  cum  crebrescenti- 

j)  bus  in  Pulonia  dissidiis  calamitates  publics  eo cre- 

vissent,  ut  nuUa  restituendo;  tranquillitatis  spes 

affulgcrct,  nisi  regnum  Casimiro  restituerctur,  rex 

ab  omnibus  Cusimirus  ctiam  abscns  proclamatur: 

ct  legati,  qui  cum  accerserent,  quocunque  in  loco 

delitcsceret,  quo  enim  Ulo  sccessissct  nullus  scie^ 

bat,  deputantur.  Hi  post  varias  fortunas  a  Rikscha* 

accipiunt   Gasimirum  Gluniaci   monasticam  vitam 

proiessuin,  nihil  jam  de  rebus  terrenis  cogitanteia 

degere.  llli  tamcn  Gluniacum  petunt,  regem  suum 

salatant,  abbalcniqne  nrccantur  ut  licentiam  eidei 

ropclcndi  ngni,  cuni  alia  non  superessct  \ia  tam 

nobilem  Ghristiani  orbis  portionem  ab  immiiienti 


ELOGIUM. 


886 


iberandi.  Nogat  Odilo,  prolestatus  id  in  sua  A  Halinardus  sancti  Benignl  post  Guillelmum  abbas) 


.tenon  essc  conslitutum ;  nec  unquam  id  per- 
um  respondot  absque  spcciali  pontificis  Ro- 
landato.  Romara  itaquo  legati  contcndunt, 
isque  pontifici  (is  eral  Benedictus  IX)  rngni 
tatibus,et  acceptis  variis  conditiorubus,qujj3 
jtores  memorant,  poslulata  impotrant.Atquc 
imirus,  dissoluto  castitatis  volo,  monachus 
3i  diaconus  in  Poloniam  revcrtitur,  rex  itc- 
'oclamatur,  uxorom  ducit,filios  procrcat.Me- 
mon  sua;  conditionis  pristin<o,pietatis  officiia, 
m  status  forcbat,  animum  applicuisse  dici- 
varia  monastoria  pro  suis  Cluniacensibus 
lisse.Nc  vcro  tanli  boncficii  immemorcs  ali- 
\  essent  Poioni,  cautum  cst  ut  praiter  num- 


quod  absens  tardius  nuntium  accepisset  de  Odiionis 
apud  Divionem  adventu,ubi  eum  potuisset  videre. 
En  ejus  verba  :  «  Quod  tarde,  inquit,  domni  san- 
ctissimique  Patris  Odilonis  ad  vos  mibi  adventum 
mandastis,  valdo  elfectus  sum  tristis^quia  quem 
longe  i)ositum  duicissima;  ac  benignissimae  gratia 
consolationis  decreveram  quajrere,  propriam  visi- 
tantem  patriam  non  potero  videre,  »  elc.  Aliaocca- 
sione  Alinardus  vidit  bealum  Odilonem,  ut  testa- 
tur  ipscmet  Odilo  in  charta  quadam  compositionis 
facto}  inter  sc  ipsum  et  Elizabeth  BalmsB  abbatis- 
sam,  cujus  rei  gratia  Odilo  cum  aliquot  e  suis,  et  ex 
altera  parte  abbatissa,  comitata  pariter  aliquot  san- 
ctimonialibus,proutfercbut  istorum  temporumcon- 


nnui  ccnsus,i|ucm  rcgni  nobilcs  scdi  aposto-  ^  suotudo,  in  locum  dcsignatum  convenerant.  Id  ip- 


Ivere  tencrontur,  illi  eliam  caisaricm  in  mo- 

I 

iron^B  deferrcnt,  ot  alia  prnDstarent  quae  Po- 
istorici  fusius  narrant.  Dc  hac  enim  re  in  ve- 
Cluniaconsis  monasterii  instrumontis  nihil 
3  licuit.  Gasimirus  vero  rcgnum  iniissc  dici- 
olOil,  quod  defunctus  anno  1058  filio  suo 

0  II  rcliquit.  C.Ttorum  initio  saiculi  xiv  Vo- 
iin,qui  primum  Cistorcii,tum  in  monastcrio 
)cnigni  Divionens^is  monachusconvrrsus  fuc- 
votis  absolvit  Clcmens  V  .siimmus  pontifox, 
mtro  Poloniic  regi  defunclo  5uccedore  valc- 
i  innuit  ponlifex  in  litteris  ca  de  re  datis, 
ibentur  tomo  VII  Spicilegii  Achoriimi,  istius 
ionem  liboram  non  fuisse.  Casiinirum  cum 
lulo  commcmorat  Bucclinus  in  Menologio 
jtino  dic  28  Novombris. 

Mirum  est  quanti  fecerint  bcati  Odilunis 
L  plerique  ejus  temporis  antistitcset  alii  viri 
let  saiculi  dignitatibusillustres,quibuscum 

1  conditionis  statu  in  monasteriis  dogore  non 
ita  tamen  sese  suaqne  omnia  boati  viri  rogi- 
immiseranl,  ut  nihil  alicujus  momenti  abs- 
liusconsilio  aut.jiissu  facerc  aggrcderentur. 
fuit  Fulbortus  Carnotensium  cpiscopus,prie- 
mum  hujus  undecimi  sajcuii  lumen,  i\u\  sc 
18  quod  ad  boatum  virum  accoderc  non  po- 
spondct  sesc  id  quam  primiim  ei  licuurit, 
m.  Veniam^  in(|uit,  alvjnafuh  ad  ro.s,  (luos 
tabiiat  Sjnritus  sanctus,  consilium  divini  ora- 
Uurus,  etc.  Et  certe  ex  epistola  ([uam  beatus 


8um  narrat  Odilo  in  veleri  hujus  rci  notitia,  quae  in 
Chartario  Cluniacensi  habetur.  «  Ego  Odilo  Clun. 
monastcrii  prcsbytcr  et  monachus,et  domnusRot- 
bcrtus  ojusdcm  loci  prajpositus,  notum  esse  volu- 
mus,  contenlionem  cum  ratione  et  pace  iuter  nos  et 
abbatissam  monasterii  dc  Balma  Elizabeth  fuisse 
pro  praidiolo  juxta  villam  Givriacum.  Ob  id  simul 
dicta  abbatissa  et  plures  Dei  ancillaB  cum  illa  ct  nos 
ad  supradictum  locum  convcnimus,  ubi  prajsentos 
fuerunt  venci^abiles  abbatcs  domnus  Allenardus, 
domnus  Guidricus,  domnus  Otgerius,  ctc.,qui  rem 
composucrc,ot  parles  fratcrnitatem  mutuam  pepi- 
gcro.  »  Nulla  apposita  cst  huic  chartae  data,  ne 
quidem  in  autographo;  eam  tamen  post  annum 
1030  factam  fuisse  colligimus,  quod  Alinardus  an- 
C  ni  1031  initio  Guillelmo  sufTectus  fuerit.  Et  qui- 
dem  Rotbcrtum  Cluniaci  priorem  tunc  temporis 
fuisse  ex  multis  chartis  patet,  quas  suo  loco  lauda- 
vimus, 

122.  Gaeterum  Odilo  non  qusc  sua  erant,  sed  qucB 
Jesu  Ghristi  attondcns,  haud  njinus  aliorum  quam 
propriie  utilitati  invigilabat.Cujus  rei  prnsclarum  ar- 
gumcntum  suppeditatllugo  Flaviniacensis  abbas  in 
ChronicoVirduncnsi.ubi  narrat  beatumRichardum 
etFredericum  comitem,abjectis  jam  s.-eculi  pompis, 
de  eligendo  monasterio,  ubivitam  religiose  transi- 
gerent,  sollicitos  ad  beatum  Odilonem  accessisse, 
ut  ea  de  re  concilium  ab  co  accipcrent,  paratos  sese 
beati  viri  disciplina;  subjicere,si  id  melius  ipsi  vide- 
retur.  At  vir  sanctus  prophetiae  spiritu  plenus,  eis 


id  Fulbertum  scripsit,  et  ex  illis  quas  ipso  j)  ut  ad  beati  Viloni  Virdunense  monasterium,  quod 


;u3  ad  eum  direxit, quui  habontur  in  Biblio- 
Cluniacensi,  vol  351,  patet  Fulbertum  ita 
ato  Odiloni  subjecisso,ut  lolus  ex  ojusimtu 
et.  Non  enim  dc  uno  aut  altero  nogotio,  sod 
8u«e  ipsius  vitoj  statu  consilium  ab  eo  ro(|ui- 
In  alia  cpistola  Leutherico  Senonum  archi- 
»osuadot,ut  s(?sc  omnino  Odilonis  et  cjus  as- 
n  consiiio  committat,  si  ipse  velit  non  solum 
periculum,  scd  et  uiliV  prcrsentis  (jloriam  et 
n  recupcrare.  Doplorat  sorlem  suam  H.  qui- 
onachus  in  cpistola  ad  Divionenscs  mona- 
»picilegii  tomo  11.  pag.  390  (i<os',  \\\  puto, 


jam  elcgeranl,  rcmearent,  persuasit,  «  adjiciens,  » 
inquit  ille  auctor,  «  posse  per  cos  fieri  in  proccssu 
tcmporis,  ut  habitacula  servorum  Dei  nunc  modica 
postmodum  crcscerenl,  ct  fieret  corum  industria 
locus  illc  insignis,  qui  tunc  videbatur  angustus  et 
despicabilis.  »  Pluribus  cxtollit  postea  idem  Hugo 
beati  Odilonis  charitatem,  utpote  qui  hac  anctione 
sinccrai  charitatis  e.xemplum  praebuerit,  multo  ma- 
gis  de  alieno  quam  de  proprio  bono  sollicitus.  Unde 
conrludit  totum,  quantus  ille  fuerit,  Virdunensis 
monasterii  profeceum  beatoOdiloniacceptumrefer- 
ri  dcbere. 


887 


S.  ODILONIS  CI.DNFACENSIS  AHBATIS  V. 


XII.  Odilw^U  elogia  ex  variis  aucloribus. 
123.  Quamvis  tol  tamque  praeclara)  virtutes,  qui- 
bus  Odilonem  enituisse  fuse  probavimus,videantur 
ad  ejus  clogium  conflcienclum  plusquam  sufficere, 
operaj  tamen  protium  erithuc  proferre  elogia  ali- 
quot,  quibus  ab  auctoribus  potissimum  a^qualibus 
fuit  donatus,  utinde  pateat,  quod  in  pretio  tantus 
vir  apud  omnes  fuerit.  Et  quideni  tanta  erat  sancti- 
tatis  fama  Odilonis,  fratrumquc  sub  ejus  regimine 
dcgentium,  ut  vulgo  monasterium  Gluniacense  pra3 
caeteris  et  religione  privcipuum  ,et  dioitiis  opulentis- 
5iwm7/idiceretur.Id  testaturHugo  in  ChronicoVirdu- 
nensi,  et  JoannesXIXRomanus  pontiTex  in  epistola 
quam  supra  laudavimus,  Gauslenum   episcopum 
Matisconcnsem  arguit,quod  cmnobium  Cluniacense 
perturbaret  CU7IC/15  pene  nationibus  sanctitate  prx- 
fulgens jCuins  abbatem  appcllat  venerandwn  etiam 
infidtlibus  Patrem  domnum  Odilonem,  Injurias  ei- 
dem  loco  illatas  in  totam  Ecclesiam  redundarc  in- 
nuit  Benedictus  VIII,  scribens  Galliarum  episcopis 
in  h(ec  verba  :  Cluniacensis  monasterii  dispendium 
commune  est  omnium  nostrorwn  detrimentum,  ob 
scilicet  interruptas  orationes,aliaque  pia  opera,qtide 
eo  loco  pro  totius  Ecclesiffi  statu  jugiter  fieri  sole- 
bant.UndeCiuniacensiummonaciiorum  preces  tanti 
faciebat  Silvest6rII,utsc  omninoeiscommendatum 
vellet. M  Vcstris,  »  inquit,  «  nos  sanctissimis  omni 
tempore  committimus  orationibus.et  ut  acciperedi- 
gnemini  fidelibus  exoramus  petitionibus. » Idem  Odi- 
lonem  prxclarum  abbatem  nominat.  Summorum 
pontificum  vestigiis  inhaescrunt  caeteri  episcopi.Odi- 
Ionem,utmodo  diccbamus,veluti  Patrem  suumve- 
nerabatur  FulbertusCarnotensium  ant:stcs,qui  eum 
sanctum  monachorwn  archangetum  appellare  con- 
sueverat.  Eumdem  veluti  clarissimum  in  mundo 
speautam  ab  eo  datum  fuisse  dixerunt  Carnotenses 
canonici,  qucm  sanctissimum  Pafrem  adhuc  viven- 
tem  in  epistola  sua  nuncupant.  Hunc  ipsum  iniio- 
stra  id  est  monastica,  professione  singularem  ab 
Abbone  Floriacensi  in  epistola  quam  supra  lauda- 
vimus,  dictum  fuisse  jam  a  nobis  observatum  cst, 
at  in  epistola  ad  G.  abbatem,iilum  tanquam /o//iij 
retigionis  signiferum  commendat.  Eumdem  sancto 
Maiolo  virtutibus  el  meritovitx  non  disparem  fuiss^ 
testatur  auctor  Chronici  sancti  Maxcntii.  Virum  vi- 
tx  et  famse  vencrabilem  appellat  Leo  Marsicanus 
in  chronico  Casmcnsi.  Arvernorum  regioni  gratu- 
latur  Petrus  Pictavionsis,  quod  tulem  alumnum, 
quem  Odilonem  magnificum  nuncupat,  protulerit. 
Petro  autem  Venerabili  abbati  Cluniacensi  cui  pane- 
gyricum  dicit,Odilonis  et  aliorum  Patrum  spiritum 
optat.  Laudatur  aSigeberto  aliisque  chronographis, 
quod  monasteriuiM  Cluuiacense  per  annosquinqua- 
ginta  sex  miro  reiigioais  fervore  rexerit^^  procexe- 
rit.  Tum  addit  :  tjui  pricter  cxfera,  pietate  etiam 
insignisjnon  sotum  vilse  exemplis.seU  vtiam  mira- 
culis  in  vifa  claruit jClc. ;  quaj  vcrba  chronographus 
noster  Magdeburgensis  in  cod.  nis.  adoptavil.  At 
idcm  Sigcbcrtus  ad  annum  1048  inter  viros  rdigio- 


A  sos  et  illustres  sanctitate  eum  praedicat ;  et  ad  an- 
num  1027  intcr  (i66a/ei /i07/ie/ia6t7r5,quorumopera 
religio  ecclesiasfica  florebat^  eumque  pietaXe  itui- 
gnem  peculiaritcr  nuncupat.  Eumdem  Maioli  sue- 
ccssoreni  ct  virlute  ei  non  imparem  prasdicat  Ade- 
marus.Ipsum,utijam  diximus,revereb^turtaDquam 
temptum  Spiritu^  sancti  Guillelmus  dux  Aquitano- 
rum ;  virginem  ccntenarium  alii  vulgo  appellabaot, 
quod  cum  ccntuplumfructum  inEccIesiae  agropro- 
ferre  putarent;alii  clementissimum  Patrem  auQco- 
pabant,quod  scse  totum  misericordiae  operibusiin- 
pcnderit;  alii  denique  aiiis  encomiis  ejus  sanctita- 
tem  prccclaraque  opera  celebrare  studuerunt,  quo- 
rum  verba  referre  non  vacat;  satis  fuerit  si  h«c 
omnia  beati  Bernardi  sententia  concludamus,qoiiii 

y.  Apologia  ad  Guillelmum  abbatem  Cluniacensesnio- 
nachos  adhortatur,  ut  ad  sanctos  Odonem,  Maio- 
luni,  Odilonem  et  ilugonem,  quos  ipsi  prineipetet 
prwccptores  haherc  gloriabantur,  attendcntes,  mo- 
res  suos  reformare  satagant. 

XUI.  Bcati  Odilonis  morbus  extremus^  obiius. 

Cultus  sacer. 

124.  Qua;  a  bcato  Odilone  gesta  sunt  cum  moiii 

proximus  scsc  ad  cwlestis  patrisiteraccingerct^ita 

accurate  dcscripsit  Jotsaldus  inVita  quam  inferios 

daturi  sunms,  ut  vix  quidquam  ea  de  re  hic  a^i- 

ciendum  videatur.  Certe  habomus  epislolam  moot- 

chorum  Silviniaccnsium  ad  quemdam  abbalem  de 

beati   Odilonis  exitu   scril>enlium  ea  qus  coram 

viderant  et  audierant;  sed  in  qua  nihil  fero  aliod 

occurrit  pro^ter  ea  qucc  a  Jotsaldo  referuntur.  Eam 

C  tamen  huc  referre  visum  est^quod  paulo  postbeati 

abbatis  obitum  scripta  sit,  et  conferrc  possit  ad 

consiliandam  nostro  Jotsaldo  auctoritatem.  Hanc 

vcro  epistolam  habemus  exduobuscodicibusmss., 

uno  scilicet  ChristinaB  reginaB  Sueciae^  qui  olimfiiit 

sancti  Maglorii  Parisiensis,  altero  sancti  Mauri  Foc- 

salensis.  In  priori  huuc  ^vaiierl  [ilulum  :  RpistslM 

monacfiorumSilviniacensium  ad  A.abbaiemCbudir 

cemem.  Incipitj  ctc.  In  allero,  De  obitu  OditMis 

abbafis.  Totius  nubiiitatuff  etc.  Persuasum  autoD 

habemus  titulum  in  codice  Magloriano  appositooiy 

sinceruni  non  esse,quud  vel  ex  sola  epistolae  lectiooe 

patet^  sed  tameu  quis  fuerit  ille.  Al.  vcI.  A«  quiia 

utroquc  codicc  abbas  abbatum  appellatur,  sicotui* 

ccrc  licct,non  alius  videtur  quam  Albertus  MigoHi' 

Q  Monastorii  tunc  abbas.  Nobis  satis  fueritbanc  epi- 

stoIam,prout  eaiu  inveuimus,  hic  integram  reprs' 

sentare. 

Incipit  quatiter  domnus  abbas  Odilo  migravU  ai 
cceloSj  et  de  virtulibus  ejus, 

((  Totius  nobilitatis  et  sanctitatis  luce  corusco,iii 

domo  Dei  oliva)  fructiferae,  domno  Al.  [cod  Mag.  A.j^ 

abbati  abbatuni  humilis  concio  Silviniensis^Regem 

ca^lorum  et  regnum.  Quia,  sanctissime  Pater,com- 

perimus  vos  admodum  velle  scire  quot  dies  beala 

mcmorio:-  domnus  ot  abbas  Odilo  languerit  jaccDdo 

in  ultima  iniirniitate,  quidve  appropinquante  hora 

vocationia  suae  feccrit  vcl  dixerit,necnon'quid  beoi- 


ELOGIUM. 


890 


18,  poatquam  exccssit  ad  superos,  de- 
itumulum  ejus.sluduimus  vobis  bre- 
mnolesccre.  Post  duos  inenses  ergo,  ex 
abbas  veneral  ad  nos  gratia  yisilandi 
mcti  Maioli  prajdecessoris  sui,  volens 
•edire,  rogatus  est  quamdam  ecclesiam 
}  die  Dominico,astanie  innumcra  iiuiUi- 
num,  missam  canere.  Hinc  vero  altera 
Lia  decima  est  a  dio  Natalis  Doniiai,dum 
',  solitus  dolor  ventris  eum  invasit ;  et 
crsex  continuosdiestorquerenon  desti- 
)8  tandem  relincjuens  ilium,  solam  cor- 
ioQem,  uti  ipse  referebat,  non  dolorem 
1  valens  ultra  quidquam  cibi  vcl  potus 
ter  abquid  mulsi,  quod  etiampostmodi- 
jbat.Vigilia  enim  Natalis  Domini  venicns 
n,  so  solo  ubertim  lacrymas  fundcndo 
um  Domini  nativitatem  pronuntiarc  au- 
le  sennonom  postquam  mirificc  pcregit, 
de  cocpit  judicare,  dicens  se  nihil  boni 
B8e,attamcn  Dei  gratiavirginemcorporo 
absolvens,  ol  summo  Pasiori  commen- 
ccndo  admonuit,ut  ipsam  sacratissimam 
m  cum  gaudio  spirituali  celcbrarcmus, 
sui  incommodiiaiom  dimitteremus.  Ad 
jro  in  cadem  noctc  in  oraiorium  beala3  vir- 
ipse  dclaius,cum  psalientibus  coram  se 
almos  et  rcsponsoria  cecinit,bencdiciio- 
;  TeDcnm  laudnmus  adnisu  quovaluii  ex- 
)ronunliavii.  Enimvcro  quia  jam  tcrre- 
omiseral,spiriiualem«[uotidie  sumcbat, 
*am  sc  iegere  sanriorum  Patrum  sermo- 
jue  suirragia  implorando,  quo  ex  hac  la- 
sonvalle  eorum  prccibus  assumerelur. 
a  feslivitaiis  sancti  Silvestri,  antequam 
latutinos  surgerent,  sentiens  se  ingrave- 
nque  propinquare  ad  exitum,communio- 
icametcrucem  sibi  jussit  afTcrri^quam 
idii,  stalim  ab  imo  pcctoris  longa  suspi- 
5rc  C(jcpit,  camque  lacrymas  fundendo, 
.  orationcs,  quas  cordc  tenus  rctinebat, 
,adoravii;sicquesanctamcommunionem 
idem  vero  die,  vespertinali  scilicet  hora, 
sanciu3  Dci  geniiricis  Marii-c  Paciens  sc 
uevesperassolcmnitcrcancrejdiutissimo 
crymis  rogavitjtjuo  sui  dignarctur  mise- 
tie  se  faciens  iieruni  rcfcrri  in  domum 
«postquam  aliquaniulum  videlicet  quic- 
t,seseerigorefecit,elindescdendotenere, 
subiio  caput  inclinavit.  Quod  siatim  ut 
ui  astabant,  nos  vocaverunt,  ponentes 
Q  in  cilicio,  ci  lumina  accendentes,  quia 
ibat,  quasacratissimus  dics  Gircumcisio- 
habetur.Occurreniibusergo  nobis  conti- 
)m  in  codIo  cum  lacrymis  dando  ob  tanti 
sionem,  innuitipse  ut  tacorcDius  :  qui- 
3US,  intcrrogavii  illos  qui  sc  icncbant,si 
18  in  cilicio.  Gumquc  illi  rcspondisscnt: 
unxit  illc,et  dixit:  Trahite  me,  rcspiciens 


B 


A  nescimus  quid.Quod  verbum  quidam  ex  nobis  cum 
non  bene  intellexerunt,  ei  dixerunt  protinus  :  Do- 
miiw,  diciiii  ut  vos  radamus,  Quibus  ille  rcspondens, 
dixit  valde  aperta  voce  :  Nunquam  hoc  dixi  quod  di- 
citis.  Dcinde  respiciens  terribiliter  contra  orientem 
quasi  cum  aliquo  loqueretur,  ccepit  all^ rnatim  silere 
ot  fari.  Tum  postquam  ejus  organum  quasi  ridendo 
diutissimc  visum  est  moveri,  felix  ejus  anima  mi- 
gravit  ad  ccelos.  Hinc  corpus  cjus  ut  fuit  lotum  et 
aromatibus  conditum,  ac  iisdem  vestibus,  quibus 
ipse  vivendo  jusserat,  indutum,  delatum  est  in  ec- 
clesia,  et  positum  ante  altare  apostolorum  Petri  et 
Pauli,  ubi  maximus  doloretluctus  actus  est  ab  illis 
qui  excubias  ante  ejus  feretrum  illa  nocte  per- 
egerunt. 

«  Interea  quidam  frater,  nomine  Gregorius,vaIde 
religiosus,  stratum  petens,  eum  sibi  assistere  vidit, 
quasi  in  eodem  loco  quo  obierat :  quem  interrogans 
quomodo  se  haberet,  memorans  videlicet  quod  jam 
obiisset,  respondit  omnia  bona  sibi  provenisse,  ip- 
sumque  Regem  glorise  Jesum  Christum  sibi  occur- 
risse.  Dixit  etiam  quod  forma  diaboli  instar  tetri  ho- 
minis  sibi  adprimum  apparuerit,  ostendens  illi  in 
quam  partem,  ostium  videlicct  latrinarum,  con- 
fusus  abscesserit,  cum  in  se  nihil  invenit.  Deinde 
velociter  Iransiiu  ejus  personante,  incredibilis  mul- 
titudohominuminobsequium  funeris  ejus  agglome- 
rari  cojpit,  quem  [Mag,  quia]  universi  quodam  ger- 
manoetdulcissimo  afTectu  plangebant,  et  nescimus 
quo  divino  instinctu,coiupunciius  cum  iugebant,ob 
id  videlicet  quod  eum  placuisFC  Domino  non  igno- 

C  rabant.  Evolutis  esinde  paucis  dicbus,  postquam 
est  sepultus  in  sinistra  ipsius  ecclesis  crypta  prope 
aliare  sancti  Lauriani  mariyris,  virtutum  signis 
Salvatoris  nostri  dignatio  coepit  eum  manifestare 
mundo.In  Longoumnis  villa  quxdam  degcbatvidua, 
cujusunicafiliaocculto  Deijudicio,  non  bolun^men- 
tis  sensum  perdiderat,  verum  etiam  lin^uaeofnciMm 
et  aurium.  Hanc  itaque  tertio  in  somnis  admonuit 
ipse,  quod  ad  suum  sepulcrum  eam  duceret.  Acci- 
picns  ergo  mulier  miseram  prolem,  et  ad  ejus  tu- 
mulum  ducens,  mox  ut  ei  vinum  bibere,  unde  sacra- 
tissimumcju8Corpusfuitlotum,auribu8queinfudit 
dc  eo Joquelam  ct  auditum  ac  sensum  mentis  rece- 
pit.Interim  dumheecgrates  persolvebatomnipotenti 
Deo,  quidam  surdus  adveniens,  sibi  etiam  infundi 

{)  auribusexillo  viuo  rogavit ;  qui  statim  audiens,re- 
diit  ad  regionem  deserti  unde  advenerat.  Quidam 
etiam  homo  ex  Biturigensi  patria,  qui  p^r  decem 
annos  otficium  lingus  perdiderat,  ad  ejus  tumbam 
acccdens  post  aliquot  dies  quo  advenerat,  loqui 
bene  promeruit.  Denique  quidam  vetulus  in  longis- 
simae  cjpcitatis  remanens  tenebrositate,  ilUco  ut  cry- 
ptam,  qua  tumbaejushabetur,  intravit,vigilia  vide- 
licet  Ramis  Palmarum,  ductori  suo  se  clare  videre 
dixit,gratia  Dei  et  ejus  meritis,  cigus  tumulum  ex- 
pelebat  [Mag.  exspectabat /;70  spcctabatj.  Quaedam 
deindc  mulier  ex  MoDtis  Lucii  castro,aggravata  vi- 
deliccl  visus  dispendio,  ad  ejus  mausoleum  se  pro- 


891 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


883*. 


trahi  fecit:quo  dumvcrba  orationis  multiplicat,  et 
HdeDeum  invocat,  adestbeatiOdilonfs  gcncralc  au- 
xilium,  quo  coecitas  orbata;  mulieris  depcllitur  ab 
oculis,  quia  filius  lucis  et  ci  non  filius  tcnebrarum 
fuit.  Ex  Diezeze  castro  quidara  homo  ad  cjus  sepul- 
crum  vcniens,  loquendi  officium  quod  perdiderat, 
non  solumrccepit,  vcrum  etiam  pcdis  dcxtri  et  ma- 
nus  nihilominus,  sicque  la^tus  ad  propria  rcmeavit. 
Turonis  erat  quidam  vetulus,  lumine  oculorum  pri- 
vatus  :  hic  crgo  secundo  postquara  ad  ejus  scpul- 
crum  venit,  hunrn  quod  amiserat  reciperc  meruit. 

«  Hajc  ilo  liii.a  jlis  Patris  nostri  breviter  vobis 
explicavimuo.Dicunturetiam  praiter  camulta,  quaj 
ideononcrcduntur,quiaacontemptibilibuspersonis 
referuntur.  Valete.  (llic  desinU  in  Fossat.) 

(i  De  electione  vero  clarissimi  Patris  nostri  domni 
Hugonis  abbatis,  canticum  novum  cantantis,  s^  cu- 
pilis  nosse,  sciatis  ilium  secundum  almi  Patris 
Bened'cti  imperium  electum  esse,  omnique  sapien- 
tia  et  eruditione  praeditum,  ac  morura  probitate, 
utilitate,  honestate  subnixum,abbatia;quehonorcm 
invitum  accepisse,  lacrymando  scilicctetjudicando 
se  indignum  essetali  honore.  Dcnique  a  Burgundio- 
num  principibus  et  Arvernorum.  imo  et  a  summo 
pontifice  sanclae  apostolicaj  sedis  valde  diligitur, 
honoratur,  attollitur;  et  quidquid  in  praedecessoris 
8ui  erat  ditione,  ei  conceiitur  et  donatur.  » 

Jodsaldus  observat  beatum  virum  in  extrerais  po- 
situm,  fratribus  ab  eo  sciscitantibus  quis  in  ejus 
locum  monasterii  regimenessctsuscepturus,abeju8 
quippenutu  omnino  pendebant,respondissc,se/ian(; 
rem  in  Dei  dispositione  ct  fratrum  electicne  commii' 
tere.  Verebatur  fortasse  beatus  Patcr,  ne  si  ipse 
succcssorem  sibi  designaret,  res  in  cxemplum  tra- 
heretur,  eoque  tandcm  deveniret,  ut  abbatcs  Clu- 
niacenses  non  fratrum  electione,  quod  tamen  adoo 
diserte  praBScribit  beati  lcgislatoris  regula,  sed  ejus- 
modidesignationibus  crearentur.Qui  enim  Cluniaci 
bcatum  Odilonem  praecesserant  abbates  omnes,aut 
a  praeccssoribus  suis  fuerant  designati,  aut  certe, 
veluti  in  subsidium  ab  iis  adhuc  viventibus  in  regi- 
minis  consortium  assumpti.  Ita  Bernoni  successit 
Odo,  Odoni  Aymardus,  Aymardo  Maiolus,  uti  pro- 
batum  est  in  cjusdem  Aymardi  Elogio.  Et  tandem 
Oditonem  eodcm  modo  sancti  Maioli  primum  colle- 
gam,  tum  successorem  fuisse  nemo  est  qui  possit 
inficiari.  Caeterum  Jodsaldo  suffragatur  Udalricus, 
quilibroiiiConsuetudinumCluniacensisraonasterii, 
capitel,cxponens  qua  rationead  abbatis clcctionem 
procedcndum  sit,eaquaepost  sancti  Odilonisobitum 
in  beati  Hugonis  electione  contigerant,  in  exemplum 
his  verbis  enarrat :  Beatus  Pater  Odilo,  rogatus  in 
extremis  suis  guid  sibi  de  successore  videretur,  non 
acquievit  ad  hoc  quemdam  nommar^. Subjungittamen 
aliquot  e  majoribus  et  probabitioribus  personis  mo- 
nasterii  a  beato  sene  fuisse  designatos,  quorum 
judicioacsuffragiis  caeteri  starc  possent ;  et  quidem, 
ut  idem  auctor  prosequitur,  cum  prior  claustralis 
primusomniumHugonera,quitumeratprior,nomi- 


A  nasset,cxteri  omnes  unanimi  consensuhanceleclio'* 
nem  comprobarunt.  Id  fortasse  innucre  voluii 
auctor  Chronici  Malleacensis,  qui  ad  annum  1048 
ait,  Odilonera  in  senectutc  bona  annos  sepiuaginta 
scx  [hgcndum  octoginta  sex]  natum  quiovisse,  in 
cujus  locumj  inquit,  jussu  suo,  et  electione  omnium 
fratrum^  ordinatus  est  Hugo  nobilis  pastor^  vitx  me- 
rito  non  dissimilis, 

125.  Cum  vero  Jodsaldus  discrtis  verbis  scri- 
pscrit  beatum  Odiloncm  ipsis  Januarii  Kalendia 
anno  1049  exccssissc  ex  hac  vita,  nullus  ea  de  re 
remanere  potest  ambigcndi  locus.  Qui  vero  eum 
anno  1048 obiisse  smpscrunt,  aut  annum  a Paschate 
incoepissc  censcndi  sunt ;  aut  ccrte,  cum  in  ipsa 
nocte,  qU(B  inter  ulruraque  anuura  media  fuit,  beatua 

«  abbas  exccsscrit,  alii  dici  praeccdenti,qui  extremus 
erat  anni  1048  ;  alii  subsequenti,  qui  primus  erat 
anni  1049,  ejus   obitum^  consignasse  vidcntur.  Et 
quidem  cum,  Jodsaldo  tcste,  die  Dominica  obierit 
Odilo,  ejus  mors  necessario  consignanda  esi  anno 
1049,  qui  ipse  revera  a  die  Dominica  exordium  sum- 
psit.  NuIIa  item  est  difficultas  circa  tempus  quo 
beatus  vir  Cluniacensi   monasterio  praefuerit.  Qui 
enim  nonnisi  quinquaginta  scx  rcgiminis  annosei 
tribuunt,  coraputant  eosaboati  Maioli  obitu.quam- 
vis,  ut  fusius   supra   exposuimus,  saltem  bicnnio 
antca  in  monastcrio  Cluniacensi  noracn  et  oRicium 
abbatis  impleverit. 

126.  Porro  licei  ipsismet  Kalendis  Januarii  beutus 
Odilo  excesscrit  e  vita,  ejus  tamen  festivitas  in  diem 
sequentem  translata  fuit,  quod  scilicet  ipso  ejus 

G  obitus  die  Circumcisionis  DominicaB  fcstivitas  age- 
rclur.  Id  vero  paulo  post  ejus  raortem  factum  fuisse 
colligimus  ex  Udalrici  libro  i  Consuetudinum  Ciu- 
niacensiura,  capite  47,  ubi  ille  ait  depositionem 
sancti  Odilonis  tam  chari  sancti  et  tam  familiaru 
fecisse,  ut  die.«  octava  natalis  sancti  Stephani  solam 
haberet  commemorationcra  cura  una  tantum  anti- 
phona  et  una  collecta.  Unde  Henricus  Cluniacensis 
abbas  in  Statutis,  initio  saeculi  decimi  quarti  editis, 
potius  antiquam  consuetudinera  firmassedicendus 
est  quam  de  novoinstituissc,statuendoutdcincep8 
fcstivilatea  sancti  Odilonis,  Hugonis,  Odonis  et 
Maioli  sub  ritu  duplici  celebrarcntur.  Et  certe  lani» 
fuit  erga  sanctum  Odilonem  Cluniacensium  animi 
propensio,  ut  statira  post  ipsius  mortem  ejus  fece- 

n  rintsimul  cura  aliis  monasterii  patronis  spedalem 
commeraorationem  in  iIIisprccibus,quaB  vulgoauf- 
fragia  sanctorum  appellantur.Idipsum  testaturUdal* 
ricus  libro  i  jam  laudato  capiie  5.  Habemus  in  Bi- 
bliotheca  Guniaccnsi^  col.  328,  hymum  et  oratio 
nes  qu(e  in  cjus  festivitato  antiquitus  recitabantar, 
ct  in  cjus  missa  praeter  tres  orationes  consueias,  ad- 
jicitur  quarta  super  popuIumrecitanda.Adeoceiebre 
jam  tuncerat  apud  omnes  sancti  Odilonis  nomen.ui 
anno  1064  capella  in  ejus  honorem  consirucia  fue- 
rit.  Id  discimus  cx  veteri  chartario  quod  vivente 
sancto  Dugone  conscriptum  esi,  ubi  in  charia  689 
Achardus  cpiscopus  Cabilonensis  anno  1064,  indi< 


ELOGIUM. 


894 


feria  VI,  lunaxxiii,  Nonis  Decembris    de-  A  translatione,  quamvis    beali    Maioli    elevationem 


emoratur  capellam  in  honoro  beatae  Mariae 

mi  Patris  Odilonis,  in  loco    dicto  Aiacar- 

parochia  Cidanis.  Inde  factus  est    tantus 

n  concursusad  illud  oralorium,indensi9- 

t  silva  silum,  ut  cum  :nuUi  suam  sedem  ibi 

necessarium  fueril  postea  parochiam  ibi- 

tuere.  Odilonem  inter  quatuor  sauctos  Clu- 

monasterii  abbates  recensct  Gaufridus, 

prior,  in  Chronico  sui  monabteriicap.34  ; 

ivilatem  in  Claromontensi  ecclesia  celebrari 

itOdilo  de  Mercorio,nostri  utjamdiximus 

lancli  Odilonis  consanguincus.IpsaNecro- 

»a  huc  rererre   visuin   est,  ex   Quercetani 

Bibliothccam  Cluniacenscm,  col.  69  :  iv 


approbent,  quod  forte  jam  dudum  facta  fuisset. 

^28.  Alia  tamen  beati  Odilonis  reliquiarum  trans- 
latio  peracta  fuit  a  Rogerio  arch  iepiscopo  Biluricensi : 
quam  quidem,  convenienlibus  ca  occasione  ad  mo- 
nasteriiim  Silviniacense  compluribus  episcopis  et 
abbalibus,  solemnem  fuisse  discimus  ex  inslru- 
mento  voteri  quod  in  Bibliolheca  Cluniacensi  ha- 
betur. 

129.  Clemens  scxtus,  quo  mandante  ista  transla- 
tio  factafuit.indulgentias  concessitiis  quiSilvinia- 
ccnsem  ecclesiam  inviscrint  diebus  festissanctorum 
Maioli,Odilonis  etaliorum  quosrecenset,itemetdie 
translalionis  beati  Odilonis;ex  quaquidemspeciali 
translationis  memoria  colligimuseamfuisseceBteris 


nuarii,  OcUiva  sarwti  Steplianiy  et  Odilonis  p  celebriorem.  Verum  cum  haec  bulla  data  sit,  ut 


confessoris,  pro  quo  festo  librando  Odilo 
io  canonicas  Claromontensis  et  prxpositus 
is  promisit  quadraginta  solidos  censuales, 
^e  semel  quadraginia  libras,  et  debenllibrari 
H  in  vespcris  dic i  fcsti.  CiBievum  Martyrolo- 
taOdilonis  memoriamcelebrantl  Januarii, 

die  sequenti,  quod  in  aliisobitus  die8,in 
»  deposilioiiis,  scu  polius  ejus  festivitatis 
i  indicelur.  In  Martyrologio  suncli  Arnulfi 
Itas  11  Kalendas  Januarii  tit  Odilonis  con- 
io.  In  Necrologio  aulem  RemensisEccIesia} 
[alendarum  Januarii  laudatur  Oydeto  abbas^ 
m  Willelmo  pariler  abbate. 

\Honis   sacra^  reliquia^y  ct  earum  transla- 
tiones. 


B 


quidem  habctur  in  Bibliotheca  Cluniaconsi  col.312 
anno  ii  Clementis,  id  est  anrsi  vulgaris  1343,  aut  de 
alia  translatione  ab  ea  quain  ipse  ficri  mandaverat 
loquitur  pontifex,  quod  non  est  verisimile  ;  aut  in- 
strumentum  Rogcrii  biennio  saltem  post  factam 
translationem  datum  fuit ;  aut  denique  error  in 
bulloe  notas  chronologicas  irrcpsit.  Certe  litter® 
Aymonis  prioris,  quibus  Rdem  facit  unam  e  beati 
viri  costis  Carnotensibus  canonicis  datam  fuisse, 
hanc  translationem  anno  pariter  1346  consignant. 
Has  litleras  huc  integras  proferimus  ex  schedis  V. 
C.  Antonii  Wionis  Herovallii. 

130.Caiterum  sacr®  rciiquiu3  beati  Odilonisetiam- 
nunc  in  ecclesiu  Silviniacensi  a  nostrisCIuniacensi- 
bus  religiose  asservantur,corpusquidemin8crinio, 
acrum  beali  Odilonis  corpusinSiiviniacen-  G  qTjod  est  super  altare  ad  ecclesiaB  odeum,e  regione 


I8terii,ubi  ipsc  defunctus  cst,  ecclcsiajnfivi 
inctum  Maiolum  depositum  fuit.  Visilur. 
incejustumulus,licetsacra3exuviaeamultis 
culis  exinde  clevatae  fucrintetpublica3  fide- 
icrationi  cxpositaj.  Ccrte  si  fides  cst  libro 
jariorumSi!viniaci,quemGaufridusChoIeti, 
i  prior,  anno  l'i53  ficri  curavit,  Petrus 
,  proindequc  paulo  post  bcati  abbatis  mor- 
us  corpuse  terra  levatum  primustranstu- 
uippe  legitur  :  viu  Kalendas  Februarii  offi- 
!  plenum,  sicut  dc  abbatibus  Cluriiacensibus, 

7  Damiano  episcopOy  qui  corpus  beati  Patris 
liUmis  relevavit,  et  in  loco  in  quo  nunc  re- 
mira  devotione  collocavit,  Hefectionem  fra- 
Turetsacrista,  Consentit  ejusdem  loci  Necro-  £) 
ubi  VIII  itom  Kalendas  Februarii  depositio 
etri  Damiani  cpiscopi  recolitur.  Apud  Saus- 

I  Martyrologio  Gaificanorecoliturdie  3Maii 
I  corporis  sancti  Odilonis  abbatis  Cluniacen- 
verbaBoIIaiidiani  ad  camdcm  diem  in  Pra3- 

8  adoptarunt.  Clemens  IV  et  Honorius  item 
lomanas  Ecclesiaj  labente  sfRCuIo  decimo  lcr- 
derunti  testantur  in  bullis,  qu»  habentur 
otheca  Cluniacensi,  col.  306,  corpora  san- 
Maiolict  Odilonis,  qua;  in  ccclesiaSilvinia- 
iquicscunt,  multis  miraculis  suis  tcmporibus 
Ase  :  sed  nihil  habent  de   sancti  Odilonis 


scilicct  altcrius  altaris,quod  ad  asscrvandumbeati 
Maioli  corpus  constructum  fuisse  alias  dictum  est. 
Eoruin  vero  capita  in  thecis  separatis  inclusasunt, 
quae  in  jucundo  adventu  Caroli  ducis  Borboniensis 
etArverniaBdefcrrifecitGaufridusejusdemlociprior, 
cum  primum  anno  4434  princeps  ille  Silviniacum 
advenit,  utex  inslrumento  publico  ea  de  re  facto 
patet,  quod  in  Bibliotheca  Cluniacensi,  col.  312, 
cditum  est.  Is  est,  ut  quidem  mihi  videtur^Gaufri- 
dus  Choleti,  de  quo  jam  diximus,  qui  capsam  ad 
sancti  Odilonis  corpus  rccondendum,  et  aliam  pro 
ejus  capitecum  armario  fieri  curavit. 

Littera  tesfimomatiscostx  sanctiOditoniscanfessaris 
abbatis  Ciuniacensis  canonicis  Carnotensibus  con- 
ccssx. 

« Vcnerabilibus  Patribusetdominisdomnisqueet 
amicis  charissimis,  dominis  dccano  csterisque  ca- 
nonicis  Carnotons.  Nos  frater  Aymo  de  sancto  Ge- 
ranno  humilis  prioratus  Silvigniacensis^  totus- 
que  ejusdem  loci  Dco  devotus  conventus,  salutem  in 
eo  qui  est  omnium  vera  salus.  Cum  per  reverendum 
in  Christo  Patrcm  ac  dominum  dominum  R.  permis- 
sionedivinaarchiepisco{^mBituricensem,adjunctis 
secumnonnullisepiscopis,abbatibu8,cIeroacpopulo 

pro  majori  parte  totius  patria; ad  dictum  priora- 

tum  confluentibus,  ct  ipsis  prosscntibus,  sccundo 
Idus  mensis  Aprilis,  anno  Domini  millesimo  trecen- 


m 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


m 


tesimp  quadragesiino  quinto,  corpus  pii  ac  gloriosis-  A  ejusdem  sancti,  prout  hsec  omnia  in  litteris  veslris 


simi  Patri,s  nostri  beati  Odilonis  ad  laudem  totius 
curiae  Paradisi^et  ejusdem  sancti  solemnitatis  cum 
illa  devotione  honore  et  reverentia  qua  decuit  re- 
levavit.  Quarelevatione  completa,  venerabili  et  di- 
screto  viro  domino  Stephano  Rogerii  concunonico 
vestro  ac  officiali  Bituricensi  nos  humiliter  cum 
niagna  instantiu  suppllcante,  quatenus  dc  reliquiis 
sanctissimicorporis  praedicti  vobis  mitterevellemus; 
cuisupplicalioni  annuentesin  quantum  nobis  Altis- 
simus  desupcr  ministruvit,  unam  de  coslis  pra^fati 
sanctiOdilonif^peripsum  vestro  sanctissimocollegio 
duximuo  doaUiiaiidam,  quam  in  vestrocapitulocum 
magnarevcrentiaet  solemnitaterecepistis ;  ordinaro 
ac  statuere  proponontes,  quod  tara  in  vestraecclesia 
9athedrali,quamin  totadio^cesifacerotisejusrestum 


nobis  destinatisvidimusplenius  contineri.Devotioni 
vestrae,  domini  cbarissimi,  cui  in  quantum  possi^mus 
et  debemus,supertam  dcvota  et  solemni  receptioDe 
dictarum  reliquiarum  regratiamur,  signincamos  per 
prsBsentes  dictam  costam  per  praefatum  dominum 
Stephanum  Rogerii  canonicum  vestrum  vobis  tradi- 
tam,  de  corporebeatissimi  Odilonis  extractam  fuisBe, 
et  vobis  pcr  eum  deferendamin  praesentia  plurium 
fide  dignorum  fuissecommendatamiquaproptervo- 
biscumdevotaprecuminstantiasupplicamus.quate- 
nus  festum  translationis  ipsius  facere  velitis  in  eccle- 
sia  vestra,  et  in  tota  dioecesi  Carnotensi  celebrari 
annuatim. 

«  In  cujus  rci  testimonium  sigilla  nostra  in  hii 
prdBscntibus  litteris  duximus  apponenda.  Datum  ia 


translationisadexaltationemejusdemsanctijugiter  K  prioratu  nostro  pra^dicto,  die  vicesima  secood^ 
c^lebrari:  dum  tamen  pernostras  pateutes  litteras  mensis  Julii,  anno  Domini  milesimo  trecentesimo 
^cstificaremur  dictam  costam  eduxisse  de  corpore      quadragesimo  septimo.  » 


INCIPIUNT  CAPITULA  VITiE  SEQUKNTIS. 


CAPITULA  LIBRI  PRIMI. 
Prologus  Jotaaldi  monachi  ad  Stephanum  poniifictm. 
Utm   pr<Bfatio  vel   deploratio  ex  transitu  ^u$dem   Pa- 

tri$. 
De  generis  ^us  nobilitaie. 
Gap.  I.  Qualiter  Deo  militare  ctBperit  in  sua  ipiiw  put- 

ritia. 
I|.  Quomodo  MaioU  sancti  se  eor\junxerit  societati.  C 

lU.  Qualiter  deseruit  hujus  scbcuH  pompam. 
lY.   Qualiter  sanctus  Maiolus   illum  elegerit   successorem 

sibi. 

V.  De  habitu  corporis  ejus ,  et  quod  nihil  in  eo  fucatum  vel 
agketaium  fuit. 

VI.  Quod   m    eo    quatuor    virtutes   principales    refuise^ 
riat. 

YI|.  De  justitia,  vel    quod  a  pontificibus,  rcgibus,   du^ 

dbus,  vel    imperatoribus    maximo    fuit    amore    dUe- 

tus. 
YIIL  Quodin  pauperes  munificusfuit. 
\X.  QuatiterMnispuerisjam  defunctis  indumenta  prastititt 

vel  ^tpulturce  eos  tradidii, 
%..  Dp  clerico  eontagio  leprct  maculato. 
XI.  Quam  hospes  fuit,  et  quamplures  diversoi  cetatis  diversi 

generis  Christo  acquisimt. 
Hn.Defortiivdine. 

Xni.  De  temperantia,  renovatione  suonm  locorum,  t% 

XiV.  De  transitu  ejus  quomodo  terram  ejus  beatus  spiritus 

deseruU,  ccelosque  peiivit. 
XV.  Commendatio  animce. 
XYJ.   Qualiter    sanctus  vir    apparuerit    cuidam    mona- 

eho, 
XVII.  Desimiliviiionc. 

CAPITULA  LIBRI  SECUNDL 
Cap.  I.  Quomodo   quondam  puer    liberatus  sU  divinitus 
agravissima  infirmUaie. 

II.  De  ececo  illi^minato. 

III.  De  aqua  in  vinum  canversi. 
lY.  De  furto  apud  Papiam  invento. 
Y.  Item  de  atio  simiti  furto. 

Vl.  De  transmeatione  profundissimm    Ticinensis   aquce,  et 
aeeensione  lueema. 


VII.  De  simUi  miracuto. 

VIII.  De  paucis  pisciculis  plurimis  refeciis. 

IX.  De  cxuberatione  vini  in  parvo  vasculo  in  monte  ilfw- 
tino, 

X.  Dequodam  homine  a  febribustibtraio. 

XI.  De  utribus  in  usus  pauperum  evaeuaiiSt  ^  Uerum 
nitus  impletis, 

XII.  De  vase  vitreo  confracio  et  solidaio. 

XIII.  De  quadam  visiont  cujusdam  eremitas. 

XIV.  De  revelatione  domni  Bentdictipapce, 

XV.  Dc  quodqmpuero  ab  infirmitate  gutiuris  sanah. 
XVI  De  libris  et  aliis  suppelltcUlibus  aqua  infecHs  at 

lcesis. 

XVII.  Dt  quodam  puerulo  monacho  a  gravisnma  m 
tiberato. 

XVIII.  De  libro  et  vasis  repertis. 

XIX.  De  quodam  potente  a  dolore  oculi  liberaio, 

XX.  De  clerico  a  morbo  brachii  curaio, 

XXI.  De  quodam  mente  capio  sive  daunonuico  sanato. 
\\\\.  De  quodam  muio  sanaio. 

XXllI.  De  quodam  parvulo  vasQulo  a  vino  exinimiio,et  vf- 
tute  sanctipostmodum  pkno  reperto, 

CAPITULA  LIBRI  TERTIL 
Cau.  I.  De  quadam  puella   insana,  surda  ei  nude  ^ 

nata. 
II.  De  hominesurdo  et  muto  liberaio. 
III  Item  de  alio  muto, 

IV.  De  quodam  paraiytico  simui  et  muio  cwraio  . 

V.  Depresbytepomuio, 
YI.  De  cau^  itiuminaio. 
VII.  Item  de  ecKa  sanaia. 

Yin.  Item  dealio  coteo  ittuminaio. 

IX.  De  quodam  insanoad  mentem  revocaio  . 

X.  De  quodamparaiytico. 

XI.  De  hydropko  liberaio, 

XII.  Ilem  de  aiio  hydropico. 

XIII.  De  quadam  cmtracia  sanaia. 

XIV.  Item  dealiasimUimodo  sanaia. 

XV.  De  quadam  paupercuta  simUi  modo  euraia, 

XVI.  De  quodam  capttvo  a  vinculis  tUfesiUo 
XYII.  DequodammtsUeeapiosttnaio. 


^7 


VITA.  —  PROLOGUS  AUCTORIS. 


?m 


INCIPIT  PROLOGUS  JOTSALDT  MONACHI 

AD  STEPHANUM  PONTIFICEM 
DE  VITA  ET  VIRTUTIBUS  SANCTI  ODILONIS  ABBATIS. 


Reverendo  Patri  Stephano,  secundum  sui  nomi-  A. 
nia  interpretationem  pontificali  gloria  coronato.ul- 
iimus  servus  servorum  Dei,  nomine  tantum  mona- 
ehus,  JoTSALDUS,  quidquid  in  utraque  vita  jucun- 
dius. 

Antiquorum  philosophorum  studia  scriptis  ct  mo- 
numentis  extulerunt  prioruni  suorum  laudesetme- 
morias,  talibus  indiciis  sperantes  sc  facere  immor- 
tales,  quos  noverant  fuisse  mortales.  Deinde  gradu 
secundo  regula  ecclesiastiea,tanto  dicendorum  ma- 
teria  sublimior,  quanto  spei  certioris  directior, 
sanctonim  virorum  praeclara  describit  opcra,  ut 
ftuccedentes  et  futuri  habeant  semper  quorum  sc- 
qnantur  cxempla,totumque  ad  illum  referatur.a  quo 
virtus  et  prudentia  datur,  a  quo  etiam  derivatur  n 
fortitudo  et  sapientia.Ad  horum  formam  ego,quan- 

ITEM  PRiEFATIO  VEL  DEPLORATIO 

Quis  dabit  capili  meo  aquam  et  oculis  mcis  fon- 

temlacrymarum,et  plorabodesolationcm,non  unius 

hominis,  neque  duorum  vcl  trium,  scd  mullorum 

populorum  pronciscui  sexus,  divcrsae  conditionis, 

diverss  aetatis,  diversi  ordinis !  Plorabo,  inquam, 

vastitatem  nobilissims  congregationis,amplae  fami- 

liie,  destitut®  dormitione  sui  patris  Odilonis  :  de 

eiyus  visceribus,  de  cujus  magisterio  et  virtutibus, 

quasi  quibusdam  vinculis  et  funibus  rcligata  depen- 

debat,et,ut  ita  dicam,indissolubilibus  amoris  ncxi- 

bua  complexa  sustentabatur.Quid  agis,gravissima-  t< 

rum  lacrymarum   excitator,  ct  tantn3  calamilatis 

delator  [Mss.  2,  desolator]  ?  Erumpe  et  clama  in  au- 

ribus   promiscuo)  multitudinis,  diccns  :  Quomodo 

decessit  miserorum  adjutor?  Quomodo  siluit  moe- 

rentium  opportunus  consolator?  vel  quo  abiit  pluri- 

morum  monachorum  desiderabilis  auriga  innume- 

rabiliumque  populorum  discretus  modcrator  et  re- 

ctor?Oquam  incertus  humanae  conditionis  status! 

oqaam  mutabilis  rerum  mortalium  cursusl  Dum 

pntavimus  eum  esse  nobis  incommuni  vitasocium, 

^nemus  defunctum,  et  quem  sperabamus  pra?sen- 

^m,  dolemus  absentem.Si  tamcn  dolcndus  est.qui 

<folorem  evasit ;  si  lugendus  est,qui  deluctu  ad  gau- 

^Uni,  de  tenebris  ad  lucem,  de  pcena  ad  requiem, 

^^  de  morte  transivit  ad  vitam.Quid  agimus,anima  ?  ]) 

vOo  nos  convertemus?  Si  intempcrantius  exagc- 

'•'t^  dolorem  cceperimus,  timeo  ne  acies  mentis 

"^crbereturjCt  id  qnod  de  virtutibus  ejus  volumus 

''^^cribere,  immoderato  dolore  perturbali,  minirce 

^^^sequamur.  Sed  primo  de  carnis  ejus  nobilitate, 

J'^^  in  titulis  sanctorum  virorum  pro  additamento 

^^dis  ponitur,  dicamus,et  postmodum,sensim  per 

.^C4)  Sic  etiam  Odilo  ipse  librum  deVitaAdelheidis 
^*^  peratricis  Epf to^Atum  vocat,  Hieronymi  exemplo. 
^  (5)  Subsistit.  etiamnunc  antiquum  iiiiid  monaste- 
^v^m,quod  subB.Marisa  titulo  a  Brunichilde  funda- 


tilluscunque  hoinuncio,  nutritus  magni  Odilonis 
magisterio,  informatusque  beneficio,  quemadmo* 
dum  Hieronymus  de  Blssilla  et  Nepotiano,  epita- 
phium  (4)  quoddam  volui  de  morte  virtutibusque 
ejus  inscribere,  et  veluti  flores  ad  scpulcrum  ejus 
spargere,quae  introeuntibus  prcestent  aliquid  suavi- 
tatis  et  gratiffi,redoleantque  secundum  sui  speciem 
quantulocunqae  oddre.In  boc  vero  devotioneih  ani- 
mi  mei  ofrero,et  altiora  describere  volentibus  mate- 
riam  praesto^non  occasionem  agendi  id  melius  sub- 
ripio.  Quod  opus  tibi,  sancte  prssul,  idco  mittere 
disposui,  quia  te  nepotem  ipsius,  et  per  illum  ad 
sacerdotii  gloriam  accersitum  novi ;  confidens  tuo 
complacere  judicio,quidquid  in  laudibus  ejus  des- 
cripserit  cultus  vel  incultus  sermo. 

EX  TUANSITU  EJUSDEM  PATRIS. 

vestigia  virtutum  ejus  lncedentes,quasi  quibusdam 
gradibus  ad  iteratos  lugubres  luctus  funeris  venia- 
mu8.  Prsccepta  rethorum  sunt,ut  majores  ejus  qui 
laudandus  cet  memorcniur,  et  eorum  altius  gesta 
repetantur ;  sicque  ad  ipsum  per  gradus  sermo  per- 
veniat,  quo  videlicct  avitis  paternisque  virtutibus 
ilhistrior  flat,  et  aut  non  degenerasse  a  bonls,  aut 
mediocres  ipse  ornasse  videalur.  Nos  carnis  boria 
qua>  semper  et  ipse  contempsit,in  animae  laudibtis 
non  requiramus ;  tamen  quia  non  de  mediocris  no- 
bilitatis  sanguine  descendit,quod  possumus  in  lau- 
dibus  ojus  assumamus.Exstitit  pater  cjus  inter  pro- 
ceres  Arvernorum  nobilissimus,  vir  in  armis  stre- 
nuus,  possessiouibus  ct  divitiis  locopletissimus,  iTi 
consilio  providus,et  in  omni  morum  honestate  suo 
tempore  nulli  secundus,  qui  etiam  privilegio  aucto- 
ritatis  et  gratiae,  Major  Beraldus  Vocabatur  ab  om- 
nibus.  Fidei  virtutc  ita  praccipuus,  ut  quod  alii 
difHcile  sacramenti8,hoc  istc  inviolatum  custodiret 
simplicibus  verbis.  Longe  sc  habebat  actus  aliter 
ejus  ct  habitus,  quam  modo  videri  possit  In  quoVis 
principe  quilibct  actionis  modus.  Fuit  illi  uxor, 
Girberga  nomine,non  dcgener  natalibus  et  moribus. 
Quae  quantae  contincntia!,quantae  castitatis,et  ciTJtiB 
voluntatis  fuerit  sub  marito,  post  mortem  ejus  dm- 
nibus  fuit  in  aperto.  Nam  relicta  patria,  relictis 
propinquis  et  filiis,  et  magnis  fundi  possessionibus 
atque  divitiis,  tanquam  alia  Paula  secuta  est  Ghri- 
8tum,et  apud  monasterium  (5)  sancti  Joannis  Augu- 
8tidunopositum,8anctimoniaIium  suscepit  Iocum,et 
religionis  habitum.  Quam  laudabile  ibi  duraverit 
propositum,  quamque  dulcis  et  utilis  omnibus  ibi 

tum  S.Gregorius  privilegio  donavit.Alii  tamen  cen- 
sent  monasterium  a  Brunichilde  conditum  iflud  es- 
se,  quod  hodieque  sub  S.  Andochii  nomine  celebre 
est.Utrumque  est  ordini  Benedictino  aotrictumf 


899 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


900 


(liincops  ejiis  vita  fuerit,  rt  qmm    glorioso  oxitu  A  '"  :^aiicta   virginitate,  nocto  et  die  Deo   scrvions, 


vilam  iinicrit,  paucis  qnx  supcrcrant  cum  gomitu 
narrare  audivi.Fuerunt  deniqueistisalii  filii  poten- 
tes  et  nobiles,  et  in  suo  ordine  quantum  ad  mun- 
danam  gloriam  nuUi  inferiores.Quffidam  etiam  non 
praetereunda  riIia,nomine  Blismodis,abbatissa,  qus 


propc  centenurium  cxplcvit  annorum  numerum.His 
ita  breviter  descriptis,  ad  illum  quem  cclebritep 
commendat  nobilitas  mentis  et  celsitudo  genens 
stylum  vertamus. 


IN  NOMINE  DEl  SUMMl 

INCiPIT  VriA  EJUSDEM  PATRIS 


Cap.  \.—QuaUler  Dco  militare  coeperit  in  sua  ipsius 

pueritia, 

IgiturOdilo  vir  beatissimus,  nobilitatis  stemmate 

proceatus,inter  ipsaprimordia  tanquam  alterlsaac 

Christo  consccratuSjCt  Brivate  (Brioude)  upud  san- 

ctum  Julianum  gloriosum  rnartyrem  clericali  sorte 

cst  donatus.  Delectabatur  in  ipsa  pueritia,  humi- 

litate,  castitale,   iniiocentia   et  puritato,  et   prout 

ajtas  admittebat,  raisericordiaj  operibus  insistebat. 

Superabat  coietaneos  sapientia  et  moribus,  ita  ut 

jam  non  puer,  sed  senex  maturitate,  uon  tempore, 

ab  omnibus  putaretur.  Decursis  itaque  puerilibus 

annis,  ubi  robur  juventutis  succedere  CGBpit,tacitu8 

secum  deliberat,  ut  >^gyptias  oUas  desereret,et  per 

media  mundi   discrimina,   terras   repromissionis 

intraret.Jesu  bone,quam  suavis  tua  vocatio,quam- 

quc  dulcis  tui  spiritus  inspiratio!  qui  mox  ut  men- 

tem  pulsaverit,  aistus  fornacis  Babyloniae  in  amo- 

rem  transformas  ccBlestis  patriaj.Ecceenim  cor  no- 

stri  juvenis,  dum  subito  pjaisas,  mutas,  et  in  veros 

ampiexus  Salomonis  mirabiliter  accendis. 

G.\p.  II.  —  Quotnodo  Maioli  sancti  se  conjunxcrit  so- 

cietati. 

Certe  dum  talia  mcditatur  in  animo,magnus  ille 

Maiolus,  per  totum  pene  mundum  famosus,  Arver- 

norum  fiiics  ingreditur.Et  divina  dispositione  is  de 

quo  loquimur,  anteeum  adducitur.Qui  considcrans 

in  eo  praestantcm  elegantiam  corporis  et  nobilita- 

tem  generis,  magnum  quiddam  ot  divinum  oculis 

interioribus  in  eo  prievidens,totus  in  ejus  amorem 

iilabitur,et  yicissim  inter  eos  ignis  divinae  charita- 

tis  magis  magis^iue  accenditur.  Fit  inter  eos  fami- 

liare  colloquium  Junior  seniori  suum  prodit  deside- 

rium  ;  senex  ut  prasmoditata  perficiat^modis  quibus 

potuit  junioris  instruit  animum. 

Cap.  III.  —  Qualiter  deseruit  hujus  sxculi  pompam, 
His  ita  inter  se  dispositis^senex  ad  propria  rever- 
titur,soliicitudo  juvenis  ad  ea  perficicnda  quae  cob- 
pcrat,  pr.rpiratur.  Non  multis  itaque  interjectis 
spatiis,novus  milestanquam  Benedictus  Homuleas, 
dcBcrit  et  iste  Brivatenses  scu  Anicienses  {le  Puy) 
arces,  Despicit  patrias  opcs,  propinquos  et  fratres, 
el  quasi  antiquus  Abraham  de  Ur  Ghald(eorum 
egrediens,Cluniacum  quasi  qucmdam  tcrrse  repro- 
missionis  requirit  introitum,  ct  veteri  iterum  depo- 
8ita8arcina,monachicumsuscipitindumentum.Jesu 
bone !  quam  jucundum  erat  tunc  videre  ovem  mun- 


dano  vellere  detonsam,  de  lavacro  baptismatis  ite- 
rum  ascendentem, cum  gomcllis  fctibus  dilcctioDis 
ulriusque  procedentcm,nihil  sterilc  socum  porfan- 
tem  nihil  vanum  meditantem !  Jam  sumpto  habitu 
"  vidcres  nostram  ovem  intcr  alias  primam  opere, 
extromam  ordinc,  iiRtcrnaj  viriditatis  pascua  reqiii* 
rcrc,  lucernarum  ministcria  concinnare,  infantom 
custodiendorum  excubias  obscrvare,  pavimenta 
verrcre  et  quajque  vilia  ofTicia  humiliter  pcragere. 
Sed  non  diu  latuit  margarita,non  diu  potuit  occul- 
tari  in  privato  loco  fortis  athleta. 

Cap.  IV.  —  Quaiitcr  sanctus  Maiolus  illum  elegerit 

successorem  sit>i. 

Evolutis  post  haec  fere  quatuor  annis,  sanrlus 

Maiolus  post  multos  pro  Christo  dcsudatos  laborefl 

de  tcnebris  ^Egypti  ogreditur,transitoquc  marispe- 

riculo  Jerusalem  ingrcditur,atque  in  ajtornapacca 

Christo   collocatur.  Inslante  vero  mortis  articulo 

domnum  Odilonem  sibi  successorem  eligit  atqne 

C  proprias  ovcs  Dominoetsibi  reliqnit.Qui  reluctans, 
et  ultra  quam  credi  possit  invitus,  communi  om- 
nium  voto,communi  omnium  scntentia  ad  injuDC- 
tum  officium  ordinatur,et  tanquam  alter  MoysesDei 
popuIoprajficitur.Quid  agis  Deo,dilectaanima?ODid 
reluctaris?  Quid  adhuc  vis  starc  post  parietem,  et 
respicere  per  cancellos  ct  fenestras?  Egrederejam 
ad  diffusam  lucem,cgrodere.  Loqnitur  tibi  sponsus 
tanquam  ad  sponsam,  in  Canticis  canticorum :  5»r- 
gCf  propera,  amica  mea,  formosa  mea,  et  veni  {Cant. 
ii,<0),videlicct  aperte  dicens  :  Surge  de  stratuquie 
tis,in  quo  tuimet  solus  curam  agcre  qua?ris,propera 
et  veni,  ad  impendendam  etiam  proximis  cunm 
salutis,per  studium  sedulae  pro^dicationis.  Ostende 
mihi  facicm  tuam,  sonet  vox  tua  in  auribus  meii. 

j.  Vox  enim  tua  dulcis,et  facies  tua  dccora.  Suscepto 
itaquc  regiminis  officio^magis  ac  magis  sanclorom 
conformabatur  cxemplo,  et  in  omnibus  coelesti  ad- 
ornabatur  magistcrio.Praelucebat  in  eo  quoddam  in- 
signe  documentum,  quod  subjectis  imitandum  es- 
set  et  timendum  ;  et  qualis  esset  interius,  relucens 
in  co  gratia  dcclarabat  exto.rius.Habitusenimmeii- 
tis,ut  ante  nos  dictum  ost,  in  corporis  statu  cemi- 
tur.  Et  quia  ita  est,  nunc  de  ipsius  corporis  posi* 
tionc,  pauca  dicamus. 

Cap.  V.  — -  De  habitu  corporif  ejus,  et  quod  nihil  in 
€0  fucatum  vel  affeciatum  fuii. 

Erat  mediocris  in  eo  statura.  Vultus  ipse  plenus 


901 


VITA.  — LIB.  I. 


902 


auctoritatls  eigratia; ;  nianpuetis  hilaris  ct  Mandns,  \  Cap.  VIF.  —  De  jnatilia,   ih  l  fjiW'/  n  poyUifieibufi,  re- 


superbis  vero  ct  ofrensis,  ut  vix  sufferri  posse^  ter- 
ribilis.  Macie  validus,  pallore  ornatus,  canitie  deco- 
ratus.Oculi  illius  veluti  quodam  splendore  fulgentes, 
intuentibus  et  terrori  erant  et  admirationi,  lacrymis 
assidui,  quia  sscpius  aderat  virtus  compunctionis. 
Renitebat  etiam  in  ipsius  motu,  gestu,  incessu,  spe- 
cies  aucCoritatis,  pondus  gravitatis  tranquillitatisque 
vestigium.  Occursus  iliius  quasi  quidam  gratissimae 
jucunditatisradius.etinsoiitsdelectationisevcntus. 
Vox  illi  virilis,  et  ita  plena  decoris,  ut  mcntes  au- 
dientium  non  mediocriter  dcmulceret  dulcedine 
modulationis.  Sermo  illius  plenus  suavitatis  et  gra- 
tis,  prout  ratio  causarum  se  babebat,  medie  tem- 
peratus ;  ncc  modum  progrediens  loquendi,  nec 
minus  pro  tempore  improvidus  disserendi.  Nihrl  in  ^ 

m  •       ^^  *!-.  *  I         rp        14  J  1  *I_*I'        *J 


f/}6u$,   diuibusy   vcl    liiijjdiaiorib.i.^    muxiJHO   fuit 
ttmore  dilcctus. 

Justitia  est,  ut  volunt  pbilosophi,  quse  suum 
cuique  tribuit,  alienum  non  vindicat,  utilitatem 
propriam  negligit,  ut  communem  «equitatem  custo- 
diat.  Hsec  omnia  in  illo  non  mediocriter,  sed  pro- 
fuse  noveris  reluxisse.  Omnibus  enim  «tatibus, 
personis,  et  conditionibus,  prout  juslitia)  fuit,  fle- 
bitum  honorem  exhibuit ;  et  omnibus  ita  se  gratum 
praebuit,  ut  non  aliter  quam  angelus,  si  ita  dicen- 
dum  est,  imo  quia  ita  dicendum  est,  cunctis  charus 
exstiterit.  Principibus  et  potestatibus  Ghristianis 
secundum  apostolicam  sententiam  in  nullo  restitit, 
sed  ita  amicabilem  et  oiTiciosum  se  reddidit,  ut 
tanquam  alter  Joseph  ab  omnibus  amaretur  et  ce- 


eo  fucatum,  nihil  affectatum  ;  scd  natura  mirabili-  "  lebriter  veneraretur.  Concurrat   in  hunc  amorem 


ter  reddebat  eum  corporis  positione  et  ordine  vitis 
quadratum.Et  quamvis,sccundum  bcatum  .Ambro- 
sium,  in  pulchritudine  corporis  locum  virtulis  non 
ponamus,  gratiam  tamen  non  excludimus.  Ilis  vero 
omissis,  ad  compositioncm  morum  ejus,  quibus  pcr 
divinam  gratiam  adornatus  cxstitit,  rcdcanuis. 

Gap.  VI.  —  Quod  in  co  quatuor  virlutes  principales 

refulserint. 

In  quantum  humanaoistimatiosehabet,  quatuor 

in  sancto  viro  principales  non   mediocriter  reluco- 

bant  virtutes,  prudcntia,  justitia,  ibrtiludo  et  tem- 

perantia.  Prudentiam  philosophi  definiunt  in  vcri 

investigatione  consislere,  et  scientifle  plenioris  cu- 

piditate.  Quo  gcnere  virtutis  ita  cnituit,  ut  non  die- 


Rotbertus  rex  Francorum  ;  accedat  Adeleida  mater 
Oltonum  ;  veniat  Henricus  imperator  Homanorum  ; 
intersint  Conradus  et  Henricus,  videlicet  pater  et 
filius,  Ca3sares  et  ipsi  nobiles  iuvicti :  quorum  om- 
nium  amicitiis,  oriiciis  et  impcrialibus  muneribus 
ita  magnificatus  est,  ut  sibi  et  illis  cor  unum  et 
anima  fuerit.  Quid  etiam  Stcphanus  rex  Hungro- 
rum,  sive  Sancius  rex  Hesperidum  populorum,  qui 
quamvis  eum  praesentialiter  non  viderint,  tamen  ad 
famam  sanctilatis  ejus  intercurrentibus  legatis  et 
reciprocis  littcris,  astrinxcrunt  illum  sibi  benefi- 
ciis  et  copiosismuneribus.commendantessehumi- 
liter  orationibus  iliius  et  suffragiis.  Fuit  etiam  in 
remotispartibus  occidentalium  alter  Sancius,Pam- 


bus  neque  noctibus  a  veri  invcstigatione  cessaret.  C  pulanorum  episcopus,  qui  ita  sibi  in  amicitiis  ad- 


Semper  ei  liber  divinae  contemplationis  in  manibus, 
SGmper  ei  sermo  de  Scripturis  assiduus,  et  ad  aedi- 
licationem  cunctorum  labor  continuus.  Ut  Hiero- 
nymus  Eustochium  instruit,  faciem  dormientis  in- 
tordum  pagina  sancta  suscipiebat,  evigilantem  ite- 
rala  lectio  recrcabat.  Nihil  ci  in  hac  vita  dulcius, 
nihil  amabilius  fuit.  Lectioni  oratio  jugis  succede- 
bat.  Qui  gemitus,  quae  suspiria,  vcl  aitluentia  lacry- 
marum,  et  praecipuc  in  illo  sancto  sacrificio  Agni 
immaculati  erat,  Spiritus  sanctus  auctor  ipsius  mu- 
nens  et  grati(B  novit.  Rem  miram  dicturus  sum,  et 
eerte  veram.  Cum  Sc^epius  illum  psallcntcm  in  stratu 
aomnus  exciperet^.taraen  psalmus  ab  ore  dormientis 


haesit  et  copiosis  muneribus  descrvivit,  ut  ad  eum 
etiam  de  tam  longinquis  regionibus  veniret,etmo- 
nachum  se  ab  eo  fieri  decerneret.  Quem  intantum 
dulcis  memoriae  Odilo  dilexit,  ut  etiam  moriens  de 
eo  mcntionem  faccret,  et  post  mortcm  suam  ad 
eum  visitandum,  cum  exuviis  vestimcntorum  suo- 
rum  duos  fratres  mitteret,  qui  illi  finem  vitae  suse 
nuntiarent,  ot  antiquam  amicitiam  sibi  mortuo 
conciliarent  (6),  et  rursum  eamiem  viventibus  re- 
novarent.  Non  prstereundi  sunt  etiam  illi  Domini 
sacerdotes  et  apostolici  viri,  Silvester,  Benedictus, 
Joannes,et  in  ultimis  piae  memoriae  Clemens,quorum 
gratiam  ita  promcruit,  ut  tanquam  ex  fratribus  unus 
exstiterit.  Quae  enim  persona  undecunque  iocorum 


non  recedebat,  ut  si  noscires,vigilare  eum  putares. 
Evigilans  vero  ila  psalmum  cum  festinatione  arri-  jj  no»  cuperet  habere  Odilonem  tenquam  alterum 
piebat,  quasi  non  intermisisset.  Loquebatur  credo  Salomoncm  amicum  et  patrem,et  pro  se  apud  Deum 
tunc  cum  sponsa  in  Canticis  canticorum  :  Ego  dor-  intercessorem?Gaudcbat  Italia  cum  Odilonis  aderat 
nio  et  cor  tneum  vigilat  (Cant,  v,  2).  In   Scripturis 

qoam  fuerit  eruditus,  et  in  sermone  facundus,quam- 

quc  etiam  in  reota  fide  catholicus,  testantur  sermo- 

Bds  ejus,  et  multiplices  epistolae,  quas,  tanquam 

ftvos  dulcedinis  pinguissimae,  videas  redolere  odore 
prudentiseloquentiae,  decorequesuavitatis  et  gratiae. 


prcesentia,  et  praecipue  familiaris  sibi  Papia,  cigus 
prece  et  induslria,  temporibus  Henrici  et  Gonradi 
imperatorum  liberata  est  ab  excidio  gladii  et  peri- 
culo  incendii.  Laetabatur  etiam  urbs  Roma,  mundi 
domina,  tanti  viri  conturbernio,  frequentata  saepius 
sanctorum  apostolorum  amore  et  desiderio.Officia 
les  etiam  et  clerici,  sive  monachi,  ita  sibi  applau- 
-.  debant  venienti,  ut  tanquam  de  suis  charissimum 

fratrem  haberent  amore  vehementi.  Haec  ideo  in 

(6)  Hffic  verba,  el  rursum  eamdem  viventibus  renovarent,  desunt  in  mss.  2. 


9^3 


S.  ODILONIS  CLUNIAGENSIS  ABBATIS  V. 


9M 


parles  justitiae  posuimus,  ut  apcrte  monstraremus 
illum  proprium  cuique  tribuisse,  et  idcirco  omnium 
gratiam  et  amorem  promeruissc,  et  ut  etiam  omni- 
bus  ddclararetur,  quia  necesse  erat  ut  quem  Deus 
perflliderat  gratia,  ab  omnibus  amaretur.  Bene  ita- 
que  de  eo  omnes  in  commune  senserunt,  quia  ubi- 
que  cotictis  ct  amori  et  honori  fuit.  Jam  vero  de 
InferioHbus  soniores  honorabat  ut  patres,  juniores 
tit  fratres,  anus  ut  matres,  virgines  ut  sororcs  ; 
omnes  tamen  o^stimans  Bibi  superiores,  cunctis  in 
commune  praebebat  familiare  consortium  et  salu- 
tare  colloquium.Nnlli  onerosus,  nulli  importunus, 
nullius  honoris  cupidus,  afienum  non  vindicabat, 
imo  magis  quod  suum  erat  hilariter  alleri  concede- 
bat.  Utilitatem  propriam  negligebat,  ut  communem 
^uitatom  custodiret.  Benevolentiam  et  liberalita- 
tcm,  qtiae  etiam  et  ipsie  partes  sunt  beneficentise, 
sive  justitiiE  (7),  ita  rotinebat,  ut  in  eis  nostris  tem- 
poribus  in  suo  ordine  singularitcr  solus  reluceret. 
Omnibus  enim  in  commune  volebat  benefaccre; 
sed  quibus  potcr.it  liberaliter  libcralis  oxistcbat. 
Plus  gaudebat  dalis  quam  acceptis,  sciens  illud 
folicititis,  istud  indigeiitia?  cssc,  et  secundum  Do- 
minic(B  Veritutis  sententiam,  beatius  esse  daro 
quam  accipere. 

Gap.  VIII.  —  Quod  in  paupercs  munifictis  fuit, 
In  pauperes  ila  munificus  erat,  ut  aliquando  non 
dispensatorem  sed  profusum  largitorem  videres. 
Etenim  magis  dclectabatur  in  faciendis  eleemosynis, 
quam  aliquis  gratulari  possit  in  acquirondis  pccu- 
niis.  El  quid  dicam  ?  Caecorum  baculus,  esurientium 
cibus,  S[>es  miserorum,  solamen  lugentium  fuit.Et 
quid  dic&m  ?  Misericordiae  visceribus  ultra  quam 
Dici  possit  affluebat,  et,  quanlum  in  se  erat,nullum 
a  beneficio  misericordi.T  excludcbat.  Et  sicut  in 
epitaphio  Sabiniani  papae  legitur  : 

Hic  boniiniim  vitia  bhmdo  scrmone  removit  : 
Nec  culpis  judex,  sed  mediciaa  fuit. 

Erat  certe  in  hac  virtute  intantum  difTusus,  ut  ab 
impi^udentibus  in  officio  hujusce  virtutis  dijudina- 
retur  nimius.  Sed  illo  ud  hoc  objecium  eleganter 
aliudere  solttus  crat.  «  Ego,  inquit,  magis  volo  de 
misericordia  misericorditer  Judicari,  quam  de  cru- 
delitate  cmdeliter  damnari.  «  Ut  enim  ait  Ambro- 
^ifus  :  Bonus  [Mss.,  bonum]  est  misericors  homo, 
-^i  dum  uliis  subvcnit  sibi  consulit,  et  in  alieno 
remedio  vulnera  sua  curat.  Agnoscit  enim  se  esse 
bominem,  qui  novit  ignoscere  :  et  vias  Christi  se- 
quitur,  qui,  carne  suscepta,  maluit  in  hunc  mun- 
dum  Hedemptor  venire  quam  judex.  Unde  et  iste 
vir  sanctus,  ut  prsediximus,  malebat  esse  culparum 
medicina  quam  judex.  At  hoc  aliquoties  quod  ofTe- 
rebatur,  libentissime  accipicbat,  ut  haberet  quod 
pauperibus  distribueret.  Ifeplebatur  semper  in  eo 
quod  dicitur  in  Evangelio  :  Omni  habenti  dabitur,et 
abundabit  {Matth.  xiii,12).  Vidimus  enim  multoties 

(7)  Sic  mss.  2.  At  Thuan.  cum  edit  Beneficentiam 
et,„  partes  sUntjustitix,  etc. 
(8}  Huc  dubio  procul  revocanda  cst  beati  viri 


A  marsupium  illius  ita  exinanitum,  ut  qood  daiei 
fratribus  non  habcret,  cum  subito  ex  insperato  ve- 
niebat  sibi  sufficiens  benedictio,  unde  sedarefar 
petentium  vociferatio.  Et  ne  generaliter  hffic  proae- 
qucndo,  ejus  aliqua  misericordiffi  opera  specialiter 
ignorare  vidcamur,  quaedam  hic  sunt  inscrendap 
satis  memoratu  digna,  quae  fidem  praebeant  etiam 
his  quae  nominatim  non  sunt  ponenda. 

Cap.  IX.  —  Qualiler  binis  pueiis  jam  defunciis  ii^ 
dumenta  prscstitit^  vel  sepulturx  eos  tradidil. 

Quodam  temporc  cum  ad  sanctum  Dionysium 
Parisius  pergeret,  et  per  publicum  iter  inccderet, 
odendit  duos  pueros  famis  ct  frigoris  supplicio  oe- 
cubuisse,  et  sub  oculis  omnium,  dictu  miserabilel 

P  nudos  et  insepultos  in  media  via  jacere.  Erat  enim 
eo  tempore  famcs  valida,  quae  sui  magnitudine  peae 
totas  Galliarum  sive  Aquitaniae  oppresserat  provin- 
cias.  Compunctus  itaque  vir  sanctus  tali  horrore, 
equo  dcsilivit,  substitit,  pollinctores  mercede  qoaB- 
sivit.  Lanea  voste,  quam  vulgo  staminiam  vocanl, 
a  dorso  abstracta,  illorum  nuditatem  propriis  raaDi- 
bus  cooperuit,  scpelivit,  debitum  mortuis  obsc- 
quium   persolvit,  sicque  coeptum  iter    tenuit  Si 
Martinus  per   totum  orbom  cclebratur  in  dimidia 
tunica  pauperi  divisa,  cur  non  et  iste  Bocundum 
sui  spociem  cclebris  habeatur  in  tunica  integra,noo 
uni  vivo,  sed  duobus  mortuis  data?  Multa  preforri 
possint  similia,  nisi  succumberent  nostrae  parvitatia 
ingenia.  Sed  tamen  ne  silentio  premantur  omDia, 
tunc  tali  temporis,  ct  deinceps  pcr  uiultos  amiw 

C  iocumbente  miscria,  in  usus  pauperum  conflnegit 
plurima  vasa  ecclesiastica  et  ornamenta  insignia, 
inter  qua3  etiam  imperialem  Heurici  imperatorii 
coronam,  indignum  judicans  ialia  dcnegare  pan- 
peribus  Christi,  pro  quibus  effusus  est  sangaif 
Christi.  In  thesauris  Ecclesia;  pauperibus  datiadi* 
vinis  et  humanis  oraculis  Laurentius  praMlicatar 
mirabilis ;  cui  licct  istum  sequiparare  non  aadea- 
mus,  tamcn  cunctis  quos  vidimus  moderni  teia- 
poris  hominibus  (quod  sine  proejudicio  ctgusquaB 
dixerim)  in  suo  ordine  in  hac  virtute  pr«ferimo«. 
Consuluit  quibus  .  potuit,  et  quibus  per  ae  noa 
valuit,  alios  ut  misererentur  rogavit.  Cum  eni» 
non  sufficeret  tam  acerlwB  famis  pr»dicti8  ten* 
poribus    omnium    miseriis    subvenire,    vidim* 

n  eum  vicos  et  ccclcsias  quas  poterat  circuire,  li 
eleemosynas  faciendas  principes  (8),  divites,  me- 
diocrcs  suadere,  dulcibus  sermonibus  ad  miseriee^ 
diam  provocare,  eisque  inde  plenissimam  peccale" 
rum  remissionem  libera  voce  de  coelis  repro- 
mittere.  Ita  vir  sanctus  quos  non  sufQoiebat  alert 
sumptibus,  juvabat  apud  illos  quos  poterat  aer- 
monibus  misericordiam  suadentibus.  Gerte  tab 
consultu  multa  millia  pauperum  cognovimne  ftA^ 
et  mortis  evasisse  periculum.  Nullius  miseriaii 

epistola  ad  Garsiam  regem,  cdita  tomo  II  SpicilegHi 
(iiia  vir  sanctus  pii  principis  implorat  opem,tempofl 
iamis. 


905 


VITA.  —  LIB.  I. 


909 


f 


praeierivit,  nuilius  neccssilalcm  despcxit,  nullius 
innrmitatem  exhorruit. 

Cap.  X.  —  De  clerico  contayio  kprx  maculato. 

Dcnique  quidam  sanct®  Dt;i  Genitricis  Anicien- 
818  ecclesiae  clericus,  secundura  carnem  nobilissi- 
mus,  leprs  contagio  maculatus,  privatum  sibi  vel- 
uti  tanta;  corruptioni  necesgarium  juxta  Ligerim 
(0)  fluvium  quemdam  elegerat  locum  monasteriolo 
quod  dicitur  Volta  contiguum.  Quo  adveniens  Dei 
famulus  et  hoc  agnoscens,  inlirmo  compatitur.  so- 
latiari  illi  in  quibus  neccsso  erat,  fratribns  impe- 
rat.  Requirit  vero  ipse  miserabilis  sancti  viri  pri- 
vatum  colloquium,  et  ut  ud  se  acccdat  humiliter 
TO^ai  per  internuntinm.  Quod  sauctus  facore  non 
recusavit,  recolens  Dominica3  humilitatis  exem- 
plum,  qui  etiam  non  rogatus  venire  voluit  ad  ccn- 
turionis  servum.  Dum  vero  ad  cum  pervenitur, 
illiu8  non  exhorrescens  miseriam,  nobis  qui  vide- 
bamus  valde  mirantibus,  in  oscuia  ruit,  amplexa- 
tiir, et  diu  cum  illo  fnmiliarc  colloquium  participa- 
tur.  O  virum  pcr  omnia  hiudc  dignum !  qui  magis 
in  homine  naturae  diligebat  pncrogativam,  quam 
aJicujus  roorbi  expavescebat  accidentem  miseriam. 

d\p.  Xf.  —  Quam  hospes  fuit,  et  (/uamplureii  diversge 
aeUUiSy  diversi  generis  Christo  acquisivit. 

la  suscipiendis  hospitibus  festivus  erat  et  jucun- 

dus.  Nihil  unquam  sibi  deesse  liberalis  confidebat 

aaimus,  sed  in  abundantia  benedictionis   Ghristi 

omnibus  largiter  eratprofusus.  Muudiliam  integri- 

Utis  ita  inviolabilem  custodivit,  ut  Spiritus  saiicti 

meieretur  ncri  domicilium  et  castissim.c  puritatis 

leo^taculum.   llumilitatis  otium  tanla  in   oo  fnit 

perfectio,  ut  ne  ad  modicum  quidcm  notaretur  in 

iUosaperbias  vestigium.  Innoceiitia  in  illo  non  me- 

dioeriter  reluxit.  Ex  suo  afTectu  pensabat  omnes ; 

€t  sicut  ille  erat  alienus  a  felle  maliti.-e,  ita  etiam 

cetimabat  alios  nullius  doli  peste  corrumpi  possc. 

Honestatis  decore  ita  pollebat,  ut  in  omni  sua  ac- 

tioQehujus  virtulis  pulchritudino,  tanquam  cujus- 

<Um  fulgoris  resplenderet  iuminc.  Nihil  enim  inho- 

neilom,  nihil  indecorum  illa  sancta  anima  videre 

^el  audire  volebat.  Veritatem  corde  retincbat,  et 

<^ ppoferebat ;  mendacium  vcro  tanquam  postife- 

'QI&  morbum  modis  omnibus  cavcbat.  Ilumanae 

^iiemlaudis  favores  non  requirebat,neque  gloriam 

*tttm  in  ore  hominum  ponebat.  Si  quando  vero  a 

confratribus  vel  episcopis  more  ecclesiastico  officio- 

(isobaequiis  suscipiebatur  vel  honorabatur,  teslor 

Jesom  advocatum  anims  ejus,  quia  talia  parvipen- 

<lebat,et  veluti  quoddam  nullius  niomenti  prctium 

(9)  Sic  habent  codd.  mss.  Crispeiensis  et  S.  Ger- 
^i.  At  in  Thuaneo  legitur  juxta  Alierimy  (^uo  no- 
yine  designaretur  Elaver,  vulgo  VAllier,  cui  msidot 
'olta,  locus  ob  monastcrium  ah  ipso  S.  Odilone  ibi 
^itum  celsbris ;  et  quidem  idem  codex  habet  in- 
^  monasteriOt  quod,  etc.,  pro  mouasteriolo  quod. 
hvet  Bibliotheca  Cluniacensis,  ubi  in  hac  ipsa  Vita 

Wtur  juxla  Alexim monasterio.   Bollaodus  ex 

f^weri  cod.  ms.  S.  Maximini  habet  quidem  monaste" 
riOtSediameu  Ligerim  fluvium  appeilat.  Unde  Icctio- 

PATaoL.  GXLIL 


A  computabat.  Tamcn  quia  hoc  sine  scandalo  pluri^ 
morurn  declinare  non  poterat,  extorius  quidcm  fra- 
tornum  obsequium  suscipiebat,  scd  interius  a  pro- 
posito  humilis  rigoris  non  discedebat.Conventus  fra- 
trum  fortiter  tenuit,  donec  ad  ipsa  mortis  extreiQfi,  « 
pervenit.  0  quam  jocundus  inter  alios  procedebat^ 
quam  fcstivus  in  iiio  sancto  choro  medius  stabat,. 
a  doxtris  et  a  sinistris  prospiciens  coronam  novellee 
pIantationis,memor  illius  versiculi  Davidici  carmi- 
nis  :  Fitii  tui  sicut  novellas  olivarumy  in  circuitu 
mensa*  tu,T  (Psal.  cxxvii).  Et  quanto  magis  augebar 
tur  numerus  (ratrum,  tanto  magisquibusdam  signls. 
et  certis  indiciis  declarabat  sui  animi  gaudium.  Et 
quia  mulloties  videbat  quibusdam  id  oneri  e.sse,  so- 
litus  crat  dicere :  «  Nolite,  fratres,  in  augmentatione 

|.  gregis  contristari.  Cujus  enim  nutu  et  vocatione. 
congrogantur,  ejus  providentia  et  miseratione  gu- 
bernabuntur.  »  Multorum  enim  monaohorum  pater 
exstitit,  quos  de  diversis  conditionibus,  diversis 
ffitatibus  et  tcmporibus  Domino  acquisivit.  Alios 
namquo  in  pueritia,  alios  in  juventute,  alios  in  se- 
neclute  acccpit ;  ot  quamvis  diversis  ad  eum  vene- 
rint  tomporibus,tamen  sub  una  moderatione  discre- 
tionisque  virluLe,  maternu  charitate,  paterna  soUi- 
citudi n(3  fovit,  nutrivit  et  ex  multis  partibus  dispai- 
ribusquc  moribus  in  unum  corpus  collegit.  Quocun- 
que  exibat,  quocunquc  procedebat,tanta  sequebatur 
eum  frequentia  fratrum,utjam  non  ducom  et  prin- 
cipem,  sed  revera  putares  eum  esse  archangelum 
monachorum.  Hoc  cnim  nomine  censebat  eum  ap- 
ucllandum  in  suis  sermonibus  et  epistolis  Fulbertus 

C  illc  sibi  prascordialis  amicus^Carnotensisepiscopus, 
in  sanctitate  laudabilis,  in  sapientia  mirabilis,  in 
cujus  morte  sludium  philosophiae  in  Francia  periit, 
et  gloria  sacerdotum  pene  cecidit. 

Cap.  XII.  —  De  fortitudine. 
Jam  de  fortitudine  animi  ejus,veIcorporispauca 
dicturi,  etiam  virtutis  illius  deflnitionem,  juxta  ve* 
terum  JBstimationom  adhibere  debemus.  Fortitudo 
est  animum  supra  periculi  metum  agcre,  nihilque 
nisi  turpia  tLincre,  t^Ierare  fortiter  adversa,  vel 
prospera.  Ilac  itaque  fretus  virtutc,  quam  fortis 
fucril  iu  repolicndis  inimicorum  insidiis,  quam  pa- 
tieus  in  tolcrandis,  diclu  videtur  difficile.  Cerneres 
in  illo  hoc  privilcgium  patientia? ;  quia  his  qui  Im- 
serant,  tanquain  alter  David,  majorem  rcpendebat    « 

n  bcneficii  graliam,  et  his  qui  oderant  potiorem  con- 
servabat  benevolentiam.  Non  valebant  hunc  ad- 
versa  dcjicerc,  nec  prospera  elevare.  0  quantaa 
infestationes,  ct  quam  gravissimas  insectationes  a 

nem,  qui-c  cxhibet  Ligcrim  prajtulimus.  Nam  praeter 
Voltam  illani  cclebrcm,  quam  modo  laudabamus, 
ad  Elaveriin  fluvium,  haudfprocul  ab  urbe  Aniciensi 
dissitam,  invcnimus  in  tabulis  gcographicis  paulo 
infra  eamdem  urbem  locum  la  Volte  nominatum^. 
supraLi^erim  situm,  quem  hic  indicari  susp*camur. 
Ccrtc  ibi  tunc  fortasse  erat  exiguum  aliauod  mona' 
sterium,  quoJ  auctor  noster  monasteriotum  appd- 
lavit. 


S9 


907 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


908 


domoslicis  etextraaeis  ipsa  sancla  anima  sustinuit ;  A 
et  praiter  has,  quam  duras  corporis  pcenas  in  jcju- 
niis,  in  vigiliis,  in  orationibus  ipse  sibi  adscivit,et, 
quod  jam  libere  dicendum  est  post  navigantis  feli- 
citatem,  quibusdam  vinculis  ct  nexibus  ferreis^solo 
Deo  toste,  membra  sua  ita  damnaverat,  ut  vix  hu- 
mana  caro  hoc  tolerare  potuerit.  Cilicium  ei  sem- 
per  asperrimum  interius  adhajrebat,  desuper  verO 
mediocri  et  communi  veste  indutus  apparebat.  Mul- 
tiplices  etiam  et  diversos  labores  sustinuit  pro  pace 
Ecclesiarum,  pro  statu  suorum  locorum,  pro  utili- 
lale  proximorum  et  propriis  periculis  qu(Rsivit  tran- 
quiilitatem  universorum.  Scis  et  tu  misericors  et 
miserator  hominum,  Jesu  Christe,  ad  comproban- 
dam  ejus  patientiam  quam  gravissimos  dolores  et 
acerbos  cruciatus  dederis  sibi  in  occulto  :  et  tamcn 
in  hic  invictum  tenuit  animum,  tanquam  bona  terra 
fructum  reddens  in  patientia,  dicens  se  majora 
mereri  quam  patiebatur  supplicia.  Animarum  re- 
demptor,  Domine,  qui  ad  hoc  percutis  ut  sanes,  ad 
hoc  mortificas  utvivifices,  secundum  multitudinem 
illius  prxteritorum  dolorum,  succedant  sibi  conso- 
lationes  tuarum  sanitatum  et  la^titia  ccclestium 
gaudiorum. 

Cap.  XIII.  —  De  tefnperantia  et  renovatioiie  suonim 

tocorum. 

Tempcrantia,  quai  ultima  in  catalogo  propo  ita- 

rum  virtutum  est,  in  sui  definitione  modum  et  ordi- 

nem  servat  eorum  quae  dicenda  sunt,  vcl  agenda.  In 

quo  virtutis  officio  tantum  valuit,  ut  in  omnibus 

actionibus  et  imperiis  modum  teneret,  ordinem  ser^ 

varet,  etdiscretus  mirabiliter  existeret.  Jejunia  in  C 

aurigse  modum,  secundum  beatum  Hieronymum, 

pro  lassitudine  et  viribus  corporis  moderabatur  ;  et 

sic  apposita  quffique  libabat,  ut  et  superstitionem  fu- 

geret,  et  conlinentiam  reservaret.  Cultus  ipse  nec 

munditiis,  nec  sordibus  notabilis  erat.  Gravitatem 

morum  hilaritate  frontis  tcmperebat.  In  corrigendis 

vitiis  pro  modo  et  tempore  severus,  in  remittendis 

gratiosus,  et  in  utroque  aequa  lance  libratus.  Hae 

vero  quas  proposuimus  in  eo  relucebant  virtutes, 

et  in  has  concurrebat  caeterae  onines.  Tota  enim 

cerneres  in  illo  excmpla  virtutum.  Ita  in  singulis 

eminebat,  quasi  caeteras  non   haberet ;  ita  omnes 

retinebat,  ut  nuUa  decsset ;  ita  ctiaiu  afTabilera  se 

et  benevolum  subjectis  exhibebat,  ut  magis  vellet 

diligi    quam   timeri,  magis   prodesse  quam  prae-  jj 

esse.  Quis  unquam   de  hoc  viro  quod  displiceret 

audivit?  quis  audivit  ut  crederct?  quis  credidit 

ut  non  magis  se  ipsum  malignitatis  et  infamias 

denotaret?  Ipse  enim  sibi  auctoritatem  dabat,  qui 

in  omnibus  suis  actibus  vci  actionibus  euformis 

(10)  Sic  codex  Crespciensis,  alius  cum  Bollando 
ligneam.  Nostra  iectio  videtur  melior,  quod  auctor 
videatur  alludere  ad  Augusti  Caesaris  dictum  de 
urbe  Roma. 

(11)  Sic  mss.  pro  quo  Bollandus  legit  ;tt^W/o. 

(12)  Monasteriaaliunde  nota  fusiores  non  exigunt 
hic  notationes.  Paterniacum  et  Eomanum  in  dicecesi 
Lausannensi  sita  Odilo  ab  Adhelaide  habuit.  Carus 


et  compositus  coram  Deo  ct  hominibus  apparebat. 
Et  pra;ter  hc-ec  interiora,  fuerunt  in  eo  extrinsccus 
gloriosa   studia   in   aedificiis   sanctorum   locoruia 
conslruendis,  rcnovandis,  et  ornamentis  undecun- 
que  acquirendis.  Dcmonstrat  hoc  Gluniacus  sua^ 
principalis  locus,  in  cunctis  aedificiis  interius  el 
extcrius,  prsler  parietes  ecclesiae,  ab  ipso  studiose 
renovatus,  et  ornamentis  multipiiciter  adomatos; 
ubi  etiam  in  novissimis  suis  olaustrum  construxit, 
colomnis  marmorois  ex  ultimis  partibus  illlus  pro- 
vincia3,  ac  pcr  rapidissimos  Durentiae  Rhodaniqoe 
cursus,  non  sine  magno  laborc  advectis  roirabiliter 
decoratum  :  de  quo  solitus  crat  gloriari,  ut  jucuDdi 
erat  habilus,  invenisse  sc  ligneum  et  relinquere 
marmoreum,    ad    excmplum    Octaviani    CaesariSi 
quem  dcscribunt  historiae  Romam  invenisse  lated- 
tiam  (10)  et  reliquisse  marmoream.  Incaepit  etiaoL 
ciborium  super  altarc  sancti  Petri,cujus  columm 
vestivit  ex  argento  cura  nigello  (11),  pulchi*o  operQ^ 
decoratas.  Jam  vero  de  oranibus  monasteriis  suiab 
quid  Paterniacus  (12)  ob  Dei  Genitricis  amoremv 
sibi  delectabilis  locus  ?  Romanum   monasteriomm. 
fundo  constructum,  locus  sancti  Victoris  Gencvea— 
sis,pra2tersuani  antiquam  et  nobilem  ecclesiamex> 
toto  etlam  suo  tempore  constructus,  Carus  locuSy 
Amberta  valde  celebris  ecclesia,  Rivis  ex  tolo,  Cdr 
sinanias,  Silviniacus,  translata  FirmitoM,  monasto- 
rium  sancti  Saturnini,  apud  Papiam  sancli  Maiofi 
nobilissimus  locus,  et  pro^ter  haec  diverssLrum  ecde' 
siarum  multiplex  numerus,  hffic  omnia  illlus  iode^ 
stria  suo  tempore  in  aedificiis,  in  possessiombas et 
ornamentis  amplissime  dilatata  creverunt.  Constnh 
xit  etiam  in  ultimis  vitae  suae  in  praediolo  genitorus 
suorum  quoddam  monasterium,  Volta  {la  V(mU)^ 
revolutionc  aquae  circumcurrentis  nuncupatum,stft- 
dioso  opere  decoratum,  quod  de  redditibussuoni9 
araicorum  antiquorum  ct  parentuni,  prout  potiiiii 
ad  serviendum  Deo  hajreditavit,  et  competentibBl 
libris  vel  ornamcntis  decentcr  adornavit.  Si  inimia 
subsanaverint,  vel  amici  reprehenderint  me  bM 
superflue  posuisse,  noverint  profccto,  noveriQtbii 
orania  ad  virtutes  anirai  ejus  specCare,  et  pro  tiB» 
buspatrocinia  sanctorura  feliciterpromeruisseaUp^ 
coronara  beatae  retributionis  jam  a  Domino  peroi* 
pisse.  Quid  Jara,  agimus  anima  ?  cur  tam  prolixii 
circuralocutionis  raoras  innectimus?  sic  diflSBlfi 
volumus  raorteni,  et  vitara  faccre  longiorem,qaiii 
tiraeamus  venire  ad  ultimum.  Manet  adhuciUaMt^ 
tentia  primo  homini  data  :  Terra  es,  et  in  ternM 
ibis  (Gen.  iii,    117).  Quotquot  post  hanc  venenuti 
oranes  praetericrunt,  et  mortis  legem  persolvemBt 
Mortui  sunt  patriarchae,propheta3etapostoIi,regciS: 

locus  in  pago  Matiscoriensi  situs,  datus  est  S.  Odflii 
a  Roberto  episcopo  Valentiae  et  Edwardo  cjus  ge^' 
mano.  Araberta  ad  pagum  Lugdunensem  periiiAr 
ad  Arvcrnos  vcro  Rivis,  vulgo  ni^,  et  GelsiniflB,  Sfli*. 
ciltangcs.  Silviniacum,  Souviani,  apud  Borbonioli    } 
Firmitas,  la  Fert^,  prioratus  Siivimaco  8ulgefllSl*i    \ 
de  caeteris  alias  dictum  est.  ' 


dod 


VITA.  -  LIB.  I. 


910 


imp«raiores,  principcs,  rnajores  et  minores  ;  qnot-  A  guinis  suniitur,  pax  fratribus  prffibetur,et  ad  ulti- 


quot  habuerunt  initium  nascendi,  habent  conditio- 
nem  moriendi ;  excepti  sunt  Elias  ct  Enoch,  et 
ipsi  in  suo  ordine,temporibu3  Antichristi  morituri. 
Moritur  Filius  Dei ;  aliter  nos,  aliter  ille  ;  ille  po- 
testate,  nos  conditione  ;  ille  voluntate,  nos  ne- 
cessitate,  quamvis  et  ipse  necessitate,  quia  pro 
nostra  liberatione.  Nisi  enim  ille  moreretur,  nos 
non  resurgeremus  ;  moritur  ille,  ut  nos  post  mor- 
tem  vitam  speraremus  scternam. 

Cap.  XIV.  De   transitu   cjus.  Quomodo   terram   ejns 
heatus  spiritus  deseruit  ccelosque  petivit, 

In  extremis  itaquevila^suaefelicis  memoriaeOdilo 

per  quinquennium  novis  iterum  elgravissimis  cru- 

ciatibus  ccepil  vehementeraffligi.Qui  cumjam  mor^ 


mum  illa  salutifera  crux  nostrai  redemptioui»,  et 
imago  crucifixi  Domini  nostri  ad  orandum  prcBsen- 
tatur.  0  Domine  Jesu !  in  illa  hora  quae  suspiria,  qui 
gemitus  fuerunt!  qua;  recordatio  et  confessio  deli- 
Ctorum^qut-c  gloriflcatio  tu»  majestatis,  quae  invo- 
catio  tui  nominis,et  qus  memoria  tuas  passionis  et 
nostraB  redomptionis!  Ita  enim  suspensis  oculi8,et 
lacrymarumimbribuspleniscontemplabaturetcom- 
paliebatur  tui  vultus  imaginem,qua8i  iterum  te  vi- 
deret  crucifigi  et  mori.Astabatiibi  totus  suspensus 
cum  Maria  matre,  pertrunsibatquc  animam  illius 
acerrimflB  compunctionis  gladius.  Nescio  corporeis 
an  incorporeis  oculis  respiciebat  e  latere  inimicum 
insidiatorcm  humani  gcneris,  qui  nec  ab  ipso  Do- 


tem  vicinamseniiret,sauctorumapostolorumlimina  «^  mino   conatus  suae   fraudis   abstinuit,    contra   se 
adiit,eo  voto,easpe,ulibisubtaniorumapostolorum      stare.   Videres   illum,  ot   libcro  clamore  audires 


protectione  debitum  moriis  cxsolveret,  sicut  semper 
in  votis  babuerat.  Sed  quia  non  est  in  hominis  po- 
iBStaie  via  ejus,aliler  se  res  habuit  quam  speravii. 
llansit  itaque  ibi  per  quatuor  menses,  gravissima 
corporis  detentus  infirmitato.Adcrat  sibidulcis  me- 
moriflB  Glementis  pap(B,de  quo  supra  memoravimus, 
desiderabilis  collocutio,  et  apostolicae  revereniise 
beDedictio  :  frequens  etiam  monachorum  et  clerico- 
nim  graia  visitatio,  inter  quos  srppins  revisebat 
doronus  Laureniius  arcbiepiscopus  de  Malfia  (13), 
vir  per  omnia  sanctissimu8,in  Scripturisuiriusque 
iinguae,Gra»cae  videlicet  ct  LatiniB,  facundissimus, 
TBtiusque  nosiri  Pairis  familiarissimus  ;  quorum 
Qterque  animus  conglutinabaiur  individui  amore 


quibusdam  ierribilibus  contradiciionibus  enm  in- 
crepare,  et  ut  a  se  longo  recederet  imperialibus 
verbis  jubere.  Et  ut  verbis  ipsius  loquar  :  «  Tibi, 
inquit,  humani  generis  inimico,  inierdico  per  vir- 
iutem  Domini  mci  Jesu  Christi  et  pcr  vexillum 
sanctae  crucis,  averte  a  me  machinas  iuas,occulta8 
et  apertas  insidias,  quia  crux  Domini  mei  vita 
mihi,  mors  tibi.  Grux  Domini  mei  mecum  est, 
quem  semper  adoro,  scmper  bcnedico  et  nunc  in 
manibus  ejus  spiritum  meum  commendo.  His  ita 
oxpletis,appropinquabat  jam  solemniias  DominicflB 
Naiiviialis,  in  quibus  diebus  solemne  sibi  in  viia 
sua  fucrat^ui  magis  gratiosus  et  officiosus  appare- 
t*et.  Vigilia  vero  advcnicnte,  in  capilulo  cum  fra- 


spintus.   Posiquam  vero  contra  spem  convaluit,  C  iribus  procedit ;  nuniium  coclestis  oraculi  et  von- 


falius  sanctorum  apo&tolorum  sufTragiis^et  munitus 

beaedictionibus  apostolicis  ad  propria  rediii;  Clu- 

niacum  venii,  ct  ibi  per  totum  fere  annum  semet- 

ipsum,  in  quanium  infirmitas  conccssit,  jejuniis, 

orationibus  et  vigiliis  vehementer  alllixit ;  fraires 

ibi  maaentes  et  supervenientes  piis  exhoriaiionibus 

instruxit,  et  velocem  sui  corporis   depositionem 

imminere  praedixit.Decreverat  posihsc  ut  monaste- 

ria  sua  et  cellas  circuirct,frairiS  visiiaret,  paiernis 

admonitionibus  insiruendo  ad  meliora  provocaret, 

et  8ie  demum  quocunque  secederet,  ibi  suam  solli- 

citusvocationem  exspcctarct.  Hoc  opcre  incocpio, 

SilviDiacum  venitur,quo  pra?decessor  suus  sanctus 

Maiolas  moritur  et  sepultus  requiescit.  Ibi  iiaque 


turae  festiviiatis  audit ;  genua  fleciit,adorat,  oratio- 
nem  icrminat.Post  hasc  tam  fesiive  et  luculenter, 
ut  nunquam  melius  ante  in  viia  sua  feccrat,8ermo- 
ncm  perorat,  de  sua  moric  dolenies  fratres  conso- 
lando  relcvat,  de  Dci  miscricordia  sperare  post 
mortem  suam  denuniiat,  dcinde  cum  illis  gaudiis 
tantas  festivitatis  intercsse  soUicitus  procurat.  Sed 
quia  jam  pcne  exanimis  in  majori  ecclesia  sancti 
»Petri,  quo  conventus  frairum  conveniebat,intere88e 
non  poierat,  in  ecclcsia  Dei  geniiricis  et  virginis 
Mariic,  aliquibus  frairibus  secum  detentis,  quasi 
quidam  fcsiivus  pra;ccntor,  psalmos  et  aniiphonas 
imponebai,  benedictiones  dabai,  et  quaeque  ofOcia 
tanta;  festiviiati  congruentia,  oblitus  corporeae  in- 


noQ  paucis  diebus  commoraius,  cum  insiarei  jam  n  firmitaiis,   laetus   persolvebai.  Jucundua  enlm   et 


(dventus  Dominicae  Nativitatis,et  ipseianquam  vox 
prscurrens^de  die  in  diem  populo  iantae  fesiiviiaiis 
gtudia  in  suo  sermone  publice  denuniiarei,  subiio 
ilH  8ui  diniumi  cruciaius,  et  aniiquissimi  dolores 
iiinal  ad  vitalia  congreganiur,et  de  ejus  viia,  heu, 
pnh  doIor,desperatur!  Ut  est  ecclesiasticae  consue- 
UMliais,fratres  cum  psalmis  anie  cum  veniunt,  se- 
^Bodom  apostolicafn  senientiam  oratio  fidei  super 
tnm  celebratur,  mysterium  vivifici  corporis  et  san- 

(f$  Legendum  de  Amalphia,  et  quidem  Petrus 
Dtmiani  babet  Amalfitanus,  Is  est  Laureniius 
Amalpbitanas  arcbiepiseopus,  qai  ex  fnonacho  Be- 


fesiivus,festive,  non  jam  per  speculum  et  in  aenig- 
mate,  sed  facie  ad  faciem,  Dominum  venientem 
suscipcre  volebat,  et  ad  boc  toto  desiderio  suspi- 
rabai.  Erat  cerie  sollicitus  valde,ne  minus  impa- 
raium  se  invenirei  jam  imminens  divinae  vocaiionis 
exitus.  Viribus  itaque  corporis  ex  toto  pene  defi- 
cieniibu8,pcr  totam  solemniiaiem  bajulorum  mani- 
bus  per  singulas  horas  dierum  ac  noctium,  et  cele- 
braiiones  missarum  ad  ecclesiam  defertur,  viviflcia 

nedictino  hujus  Ecclesiae  aniistes  factus,eam  egre- 
gie  adminisiravit  usque  ud  annum  1049,quo,  ut  e%, 
cap.  n  infra  discimus,  obiit. 


911 


S.  ODILONIS  GLUNIACENSIS  ABBAT/S  V. 


912 


seniper  mysteriis  recrealur,et  diem  suae  vocationis 
circa  festivitatem  Dominicaj  Circumcisionis  immi- 
nere  pro  certo  testatur  ;  memorans  illius  perfectis- 
simi  viri  domni  Wiilelmi  abbatis  Divioncnsis  in 
eadem  sancta  Circumcisione  obitum,qui  propterea 
eadem  die  coronam  accepit  divinas  remunorationist 
quia  semper  pie  compatiebatur  tenera  vulnera  Do- 
minici  cruoris,  videlicet  secundum  Hieronymum, 
injuriam  Circumcisionis.  Simili  modo  et  istc  in 
humanitate  SaIvatoris,eamdem  habebatqualilatem 
aiTectioiiis.Igitur  utrique  uno  eodemque  alTicioban- 
tur  pietatis  gencre,  simili  quoque  de  hoc  mundo 
vocantur  solemnitatis  tempore,  non  dispari  etiam 
in  coelis  refulgent  clarite^te.  Fuerunl  enim  inter  se, 
dum  viverent,  amici  indissolubiles,  in  sancta  pro- 
'iessione  asquales,et  in  omni  morum  bonestatc  non 
dispares.Suspensus  itaque  tali  ex8pcctatione,totum 
ilind  tempus  pene  sine  cibo  et  potu  transigebat.Et 
mirum  in  modum  rem  privatam  et  communem,ac 
si  nihil  pateretur,dispohebat,et  de  corporls  sui  com- 
positione  vel  sepultura,  lectus  ct  alaccr,  quomodo 
fieret  commendabat. 

Advenerat  sancti  Silvestri  pontiflcis  festivitas,  et 
vigilia  exspectata;  Circumcisionis,cum  subito  ante 
lucem  magisac  magis  urgeri  cccpit  ad  extrcma  mor- 
tit.MyBterium  corporis  et  sanguinis  Domini  cura  fe- 
stinatione  requirit^fidelitcr  agnoscit,dcvotus  sumit; 
iterum  crux  adoratur,iterum  diabolus  repol]itur,et 
ne  ad  se  funestus  propinquare  audeat,imperialibus 
verbis  iteratis  prohibetur.  Succedente  vero  die, 
contra  malignorum  spirituum  illusiones  cogitatio- 
numque  pessimarum  incursiones,  pro  scuto  fidei 
symbolum  coram  omnibus  legitur ;  Augustinus  ex- 
ponens  introducitur,  intcnte  auditur,  in  sermone 
etiam  cum  astantibus  replicatur.  In  longum  diem 
lectio  prolongatur,atqueinultimoccrtamino  positus 
animus,  in  virtute  fidei  solidatur,  morsque  inter 
hsec  paulatimclaustracarnis  irrumpens  ingreditur. 
Fratres  anle  eum  venienles  dcnuo  salutantur,  pa- 
ternis  exhortationibus  et  benedictionibus  instruun- 
tur,  muniuntur,et  ut  de  vocatione  sua  solliciti  sint 
admonentur.Consultus  de  successore  :  Hoc,iuquit, 
in  Dei  dispositione  et  electione  fratrum  comn>itto. 
Post  h«c  ad  vesperum  dies  trahitur,  vesportina  of- 
ficia  a  fratribiis  pcrsolvuntur,  ct  ipse  bajulorum 
manibus  ante  sanctum  altare  Dei  genitricis  MariaB 
cum  lecto  defertur.Rem  niiram!  psalmos  imponit, 
cum  psallentibus  moriens  psallit ;  et  sicut  ad  tale 
spectaculum  doloris,  cum  a  fratribus  in  tristitia 
mortis  ejus  positis  aliqua  psallendo  negliguntur,ab 
illo  emendantur,et  quod  ab  illis  obliviscitur  ab  illo 
recordatur.His  expletis,ut  fratres  exirent  innuit,  et 
ipse  aliquandiu  in  oratione  mansit.  Postmodum 
quando  voluit,  ad  domum  reportatur.  Quidnam 
ageret  conventus  fratrum  sollicitus  requirit.  Erat 
enlm  Sabbatum.  Nox  jam  interveniobat,  et  ipse  de 
maudato  abluendorum  pedum,ne  hora  prolongare- 
tur  a  fratribus,  soUicitus  erat.  Cum  inter  ista  spi- 
ritus  ejuB  in  mortem  resolvitur,  subito  pene  exani- 


A  n)is  rclditur,  inter  manus  tenetur;  cilicium  a  fra- 
tribus  festinanter  in  terra  stern/tur,  cineres  spar- 
guntur,ct  sanctum  corpus  superponitur.  Tandem 
resumpto  spiritu,  ubi  essctquemdam  fratrum  sua 
senectutis  bajulum,  nomine  Bernardum,  requirit 
Quo  dicentc,domine  in  cinere  et  cilicio,Deo  graliaa 
respondit.Deinde  si  infantes  et  conventus  fratrom 
adcssent  sollicitus  interrogat.  Cui  cum  responsum 
essct  omnes   praesto  adesse  :  tandem    respiciem 
crucem  astantem,  visus  oculorum  in  illam  dirigit, 
ct  motu  labiorum  quaedam  ultimae  orationis  verbt 
sub  silentio   profert.  Et  ita  sine  ulla  concussioDe 
corporis,  et  sine  aliqua  habitudine  incompositc 
afTectionis,  clausis  oculis  in  pace  quievit.  Corpu& 
ejus  a  fratribus,  quibus  ipe  jusserat  et  qucmadmo- 

^  dum  ordinaverat,  lavatur,  aromatizatur,  compoDi- 
tur,  in  gestatorio  sibi  consueto  collocatur;  aote 
sanctum  altare  ad  ecclesiam  defertur,  et  per  tri- 
duum  propter  fratrcs  undecunque  ad  sepulturam 
concurrcntes  reservatur.  Jam  vero  ad  exseqaiat 
funeris  ejus,  non  dico  solum  villa,  sed  pene  tott 
provinria  venit.Videres  hinc  alios  dolere^hinc  alios 
gaudere,  et  tamen  omnes  flere.  Flebant  alii  prs 
gaudio  tauto  donati  patrono  ;  flebant  alii  prs  dolm 
tanti  Patris  deslituti  solatio.Jam  vero  post  triduum, 
cxpletis  dc  moreexsequiis,cum  magno  psallentium 
choro,discipuIorumsuorummanibus  ad  sepulcmra 
in  eamdem  ecclesiam  defertur,  et  decenter  in  lo- 
culo  novo  de  petra  exciso,  ut  decebat,  aepelitar. 
Decessit  vero  vir  sanctus  nocte  Circuracisionis  Do- 
mini  nostri  Jesu  Christi,inprima  vigilianocti8,qo» 

C  etiam  Dominica  habebatur,a^tatis  suie  anno  octoge- 
simo  septimo,  ordinationis  vero  quinquagesimo 
sexto,anno  etiam  Dominic  e  incarnationis  millesiiDO 
quadragesimo  nono. 

Cap.  XV.  —  Commendatio  aninue. 
Nunc  jam,Dominc  Jcsu,  iliius  animam  tibicom- 
mendamus,quem  defunctum  tenerc  non  possamus. 
Gaudemus  quia  tale  munus  ex  te  habuinius;  dule- 
mus  quodtam  cito  amisimus.Absentiam  ejusferre 
non  possumus,  scd  in  hoc  consolamur,  qiiiaesM 
tecum  eum  speramus.Curenim,Domine,non  tecuo 
sit  ibi  qui  hic  nunquam  voluit  a  tc  separari  ? Qoil 
unquam  illo  magis  to  dilexit?  quis  illo  magieto 
sccuudum  suuiu  vcllc  et  posse  glorificavitfProla 
cum  dolcntibus  dolcns  ex8titit,pro  te  roultoslaborei 

]}  sustinuit,  pro  te  pauperibus  multa  ministraviL  Et 
quid  dicam,  Dominc?  Licct  sanguinem  pro  teooa 
fuderit,  tamen  martyrii  fructu  non  carebit ;  quia 
hoc  si  neccssc  esset  totis  viribus  ferrot  [im.  1  vel- 
let],  ot  quia  hoc  esse  non  potuit,  ipsi  sui  diutoni 
cruciatus  ct  labores  passionibus  sanctorum  taoroo 
reddentur  asquales.  Si  quid,  Domine  virtatis  et 
graticB  in  co  refulsit,  totum  de  tuo  et  suo  fuit,  di 
tuo  per  gratiam,  de  suo  per  voluntariam  obediea- 
tiam.  Tua  gratia  praecessit,  illius  operis  effcctns 
succcssit.Jam  animarum  sanctarum  susceptor,  Fili 
Dei  Jesu  Christe,  laborum  illius  sis  pcrpetuus  ro- 
muncrator^et  sis  nostri  In  illo  ei  per  illumclcmei- 


913 


VITA.  —  LIB.  II. 


914 


tissimus  consolator,  qui  vivis  et  regnas  in  saDCula 
8«culorum,  amon. 

Cap.  XVI.  — ■  Qualiter  sanclus  vir  apparuerit  cuidam 

monacho, 

Eadom  vero  noctc  qua  vir  sanctus  discessit,  qui- 
dam  frater,  Gregorius  nomine,  Ninivita  (14)  na- 
tione,  simplicis  naturae  ct  innocentissima)  vitffi,illo, 
sicut  diximus,  in  ecclesiam  deportato,  lassitudine 
et  inflrmitate  gravatus,  ad  proprium  statum  in 
eamdem  domum,  in  qua  sanctus  obierat,  rcdiit,  et 
06  quieti  dedit ;  qui  necdum  in  somnum  plene  re- 
solutus,  cumdem  Patrcm  sibi  astarc  vidit.  At  ille 
prssumptibili  voce  :  Quid  agis,  inquit,  domine? 
Ipse  vero  :  Bene,  frater,  et  oplime,  respondit.Nam 
Dominus  meus  Jesus  Ghristus  per  semetipsum  di- 
gnatus  est  venire  ad  servum  suum ;  sed  in  hora 
meae  discessionis  ibi  in  angulo,  ostendcbat  autem 
quasi  digito  locum  ;  vidi  trucem  et  valde  terribilem 
figuram,quee  me  sui  horrore  et  ingenti  deformitate 
terrore  voluit ;  sed  Domino  mihi  praesente,  nocere 
non  potuit.  Haec  dicens  recessit.  Frater  vero  inde 
Burgens,  qute  audieratet  viderat  fratribus  qui  ibi 
tunc  aderant,  et  nobis  postmodum  in  veritate  nar- 
wvit. 

Cap.  XVII.  De  simili  visione. 

Succedente  vero  Quadragesima,domnu8  Lauren- 
tios  archiepiscopus,  de  quo  supra  diximus,  Rom® 
moritur.  Aderat  devotus  in  exscquiis  ejus  quidam 
eiericus,  Albero  nomine,  natione  Teutonious,  gc- 
liere  nobilissimus,  patri  Odiloni  dum  vivcret  fami- 
liarissimus,  qui  cum  domno  papa  Leone,  sibi  pro- 
zimo  parente,  Romam  advenerat  ea  tcmpestate.  Is 
itaque,  memorato  archiepiscopo  defuncto  et  ad  ec- 
desiam  dcportato,  lassitudine  cogente,  se  sopori 
fledit  in  quodam  ejusdem  ecclesiae  angulo,  cum 
sobito  adhuc  pene  vigilanti,Odilo  vir  beatus  appa- 
ruit.  Gui  cum  ille  trcmens  et  pavidus   amicabili 


A  voce  diceret :  Domine,  quando  huc  et  cur  advenis- 
8ti  ?  Ad  exsequias,  inquit,fratris  nostri  domni  Lau- 
rentii  archiepiscopi  veni  :  quibus  expletis,  hino 
recedens  quin  viderem  tc  prajterire  nolui.  His  dic- 
ctis,  visio  disparuit.  Ipso  vero  postmodum  h«c  no- 
bis  et  pluribus  aliisin  veritate  narravit. 

Epitaphium  jam  terminctur,ne  mentibus  audion- 
tium  longa;  orationis  fastidium  gencretur.  Verum- 
tamen  in  calcc  sermonis  compcndiose  dicatur,Odi- 
lonem  ex  multo  tempore  terminum  vitae  sibi  optae- 
8e,sed  secundum  Apostolum,  subditorum  cogente 
necessitate,per  Dei  gratiam  tam  diu  in  carne  man- 
sisse.  Erat  ccrte  prajsens  vita  sibi  taedium,  et  mori 
lucrum.Usque  ad  effusionem  lacrymarum  multoties 
dolebat  co»taneos  et  juniorcs  suos  praeoessisee  et 

g  sc  dolorum  videre  miseriam  superstitem  remansiB- 
se.  Videbatur  sibi  inter  alios  esse  peregrinue,  quia 
paucorum  illi  discretus  et  moderatus  conseotiebat 
affectionis  habitus.Compungefbatur  sffiplus,  qula  de 
mundo  pene  recesserat  totius  honestatis  deous,  et 
ingenita  bonitatis  virtus.  Heu  me!  quia  incolatus 
meus  prolougatus  est,  com  David  freqoenter  cane- 
bat,et  secundum  Apostolum  dissolvi  et  cum  Chri- 
Bto  esse  multo  melius  eligebat.  Quia  ergo  jam  re- 
cessit  ut  voluit,  luctus  funoris  ejus  cum  sermone 
claudatur,  et  requies  ejus  in  Jerusaiem  omnibus 
diebus  iterum  atque  iterum  imprecetur,et  per  om- 
nia  saecula  ssculorum  repotatur.  Amen. 
Odilo  cum  Ghristo  tu  vivas  semper  in  alto  : 
Odilo  perpetuam  capias  tu  sancte  coronam. 
Odilo  virgineus  temct  prsBcedat  et  agnus  : 

C      Gurrere  post  valeas,  laetus  vestigia  tangas, 
IUius  ungucnti  plcno  perfusus  odore, 
Quo  recretit  mentes  [ms,  1,  animas]  diffbso  no- 

[mine  sanctas, 
Quo  caput  ipsa  Dei  perfudit  odore  Maria, 
Ex  80  peccatrix,  divino  munere  felix. 


INCIPIT  PROLOGUS  IN  LIBilO  SECDNDO. 


In  superioro  libro,  vel  potius  denominato  epita- 

phio,  de  moribus  patris  Odilonis,  et  animi  virtu- 

2  tibus,  etsi  non  ad  plenum,  tamen  secundum  quod 

potuimus  diximUs.  Signorum  vero   inquisitoribus, 

.    et  meritum  cujusque  in  miraculi  novitate  (15)  me- 

..    lientibus  id  dicendum  est,  quia  divinjo  dilectionis 

prerogativa  ponitur,  non  in  ostensione  signorum, 

sed  in  perfectione  virtutum.  Neqoe  enlm  miracula 

vel  signa  nos  Deo  commendant,sed  virtutcs  operum 

. :  perfectos  csse  demonstrant.Cum  et  Judas  simul  cum 

iqioatolis  signa  fecerit^  et  reprobi  in  die  Judicii  fo- 

.    lii  a  regno  cxclusi,  dicant :  Domine,  nonne  in  nomi- 

.  me  iuo  prophetavimus,  et  in  tuo  nomine  multa  signa 

(14)  Mss.  2,  Ninevita,  An  a  Niniva  Flandriae  op- 
pido,  medio  inter  Bruxellas  et  Aldenardam  in  comi- 
tato  Alostensi  ?  Petrus  Damiani  apud  Bollandum 


fecimusl  (Matth,  vi.)  Et  ipse  Dominus  in  Evangelio 
sanctis  apostolis  a  prosdicatione  redeuntibus  dioat : 
Nolite  in  hoc  gaudere,  quia  domonia  subjecta  sunt 
vobis ;  sed  in  hod  gaudete,  quia  nomina  vestra  scrifita 
sunt  in  coelis  {Luc.  x,  20).  Gum  ergo  h«c  ita  sint, 
D  vanum  est  pro  magno  ducere,  quod  constat  repro- 
bos  aliquando  cum  electis  habere.  Tamen  ne  nos- 
ter  Odilo  ab  hac  etiam  gratia  exdudatur,  dicenda 
sunt  pauca  de  multis,quffi  Dominus  noster  ad  lan- 
dem  et  gloriara  suam,etad  illius  mentum  homini- 
bus  commendandum,ante  mortem,et  post  mortem 
dignatus  sit  demonstrare. 


habet  Juveneta. 
(15)  Cod.  S.  Germ.  miraculis  novitatum. 


9i5 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


m 


mClPIT  LIBER  SECUNDUS 


Cap.  I.  —  Quomodo  quondam  puer  liberatus  sit  divi-  A  el  mater  Salvatoris  omnium  ssculorum,  ab  ho- 


nitus  a  gravissima  infirmitate. 

In  cxordio  vero  virtutum  ejuSjdicendum  estquid 
illi  contigerit  cum  adhuc  puer  essct,  quod  ne  cui 
vidcatur  incredibile,  ab  ipsis  agnovi  quibus  ipse 
solitus  erat  narrare.  Dum  adhuc  puerulus  in  domo 
patris  nutriretur,  antequam  etiam  scholis  darctur, 
contigit  ut  membrorum  omnium  pene  virtute  pri- 
varetur,  incedendique  vel  per  se  movcndi  ei  possi- 
bilitas  negaretur.Accidit  vero  quadam  die  familiara 
patris  ejus  de  loco  ad  locum  mutari,  et  inlantem 
sub  custodia  nutricis  servulorum  ministerio  baju- 
lari.  Gumque  in  medio  itinere  ad  quamdam  eccle- 
siam  in  honore  Dei  genitricis  Mari®  consecratam 
divertissent,  deposuerunt  puerulum  cum  sarcinulis 


dierna  die  et  deinceps  me  in  tuo  servitio  babeto, 
atque  in  omnibus  meis  cau&is,  misericordissima 
advocatrix,  mihi  semper  adesto.  Posl  Deum  eniiB 
a  modo  nihil  tibi  pra3pono,et  ultroneus  in  a:temom 
meipsum,tanquam  proprium  servum,tuo  mancipa* 
tui  trado.  Hacc  de  pueritia  ejus  dicta  sufnciant^Dane 
veniendum  est  ad  illa  quae,  jam  in  perfectiori  state 
positus  et  reginiine   abbatiae   decoratus,  Domino 
cooperante  fecerit.  Verum  plurima  quae  in  primt 
fronte  dicturus  siim  ipse  non  vidi,  sed  duobusmo- 
nachis  ejus,Pctro  videlicet  monastcrii  sancti  Maioli, 
quod  apud  Papiam  est  prajposito,  viro  scilicet  reli- 
gioso  et  Syro  (i(\)  cujusdam  monasterii  abbate,per 
adnotationcm  fratris  Posonis,  mirae  simplicitatieet 


ante  ostium  ejusdem  ecclcsise.  Erant  autem  domus  n  innocentise  monacbi,sicutrogaveram  dumhocopoi 

«•  j  •*  1*1*  *  *1  J.        I^       **^  i*  i*l  *       T^  •  • 


adjacentes  eidem  basilicae,  in  quibus  necesse  erat 
illis  queedam  victualia  quserere.  Dum  vcro  diutius 
in  his  implicarentur,videnssepuer8olumrelictum, 
inspiratione  divina  attractus,  coepit  tentarc  si  quo 
modo  ad  ostium  posset  accedere,  et  ecclesiam  Dei 
Genitricis  intrare.  Itaque  virtute  qua  poterat,  ma- 
nibus  et  pedibus  reptando,o8tium  attigit^ecciesiam 
intravit,  ad  altare  usque  porvenit,  pallam  altaris 
manibus  arripuit ;  deinde  summo  conamine  bra- 
chiis  in  altam  protensis  surgere  conabatur,  sed  no- 
dis  diu  maleligatisretinebatur.Vicittandem[a/.(;o(f., 
tamen[  divina  virtus,  redintegrans  pueri  languidos 
artus,atque  mirabili  modo  Dei  Genitricis  interventu 
surgit,  et  stat  super  pedes  sanus,  et  in  circuitu 
altaris  hac  illacque  discurrit.  Clicntes  vero  post- 


inciperem,  referentibus  agnovi.Fuerunt  enim  pw- 
dicti  fratres  probabiles  viri,  patris  Odilonis  admo- 
dum  familiarissimi,secretorum  etiam  illiusinplo- 
ribus  conscii,  et  itineris  vel  laboris  per  multa  teat 
pora  socii.  Quapropter  ea  quae  ab  illis  referuntor, 
tanto  crcdibilia  sunt,quanto  illos  certissime  conetat 
narrare  illa  qudc  oculis  viderunt,auribus  audierant, 
manibus  etiam  traclaverunt,atque  ut  ccrto  tempore 
nobis  ct  multis  nota  fierent,  prudenti  (17)  memoria 
commendaveruut.  Ideo  vero  hanc  nostram  relatio- 
nem  probabilium  virorum  testimoniis  ciugimi]8,iie 
ab  aemulis  gratia  cujusquam  falsae  adulationisluDC 
finxisse  judicemur.  Sicut  enim  Gallus  in  Sulpioii 
Scveri  ct  Posthumiani  dialogo  rcfert  de  Martino, 
non  indiget  ut  mendaciis  asseratur  Odilo,  quem 


modum  ad  sarcinas  redeuntes,  ct  puerum  non  in-  C  Christus  jam,  ut  pia  fide  credimus,  glorificavit  ie 


venientes,  mirati  valde  cooperunt  illum  ubique  lo- 
corum  requirere;  et  non  invento,  nimis  inter  se 
conturbati,  tandem  casu  ecclesiam  introeunt,  va- 
gantem  et  discurrentem  per  ecclcsiam  conspiciunt, 
divinse  virtutis    potentiam   rccognoscunt,  puerum 
Iffitabundi  in  ulnis  accipiunt^  quo  tendebant  per- 
veniunt  atque  parentibus  incolumem  et  sanum  cum 
magna  laetitia  reddunt.  Ostendebat  jam  Dominus 
in  puero,  quam  gratus  et  acceptus  sibi  deberet 
esse  in  futuro,  quem  necdum  pene  loquentem,  vei 
aliqua    discernentem,    misericorditer    libcravit  a 
tantffi   contractionis   vinculo.  Erat  autem   praesa- 
gium  Dei  Gcnitricis  ecclesia,  quam  ipse  dum  ad 
liberam  scientiam   et  aetatem    pervenit,  omnibus 


coclo,  atque  diversis  virtutum  signis  celebriter 
commendat  in  mundo.  Absit  cnim  mc  nisi  vistet 
experla,  et  a  fidelibus  personis  sive  idoncis  testibos 
relata,  de  tanto  viro  aliquid  mcndaciter  fingerevel 
narrare. 

Cap.  II.  —  De  cxco  illuminato. 
Exicns  quodam  tempore  beatissimuspaterOdiloa 
Cluniaco  celeberrimo  loco^devenit  adquemdamsiu 
juris  locum,non  longe  ab  eodem  monasterio  sitom, 
nomine  Hcsorniacum  [a/.,Bersioniacum].  Moreeibi 
consueto  ecclesiam  petiit,ut  Christo  Domino  pereol- 
vcrct  vota  orationum  :  inde  sc  domum  recepit,qoi^ 
ipsi  ccclesiaD  contigua  videtur.  Accenso  autem  ign«i 
quta  frigus  erat,coepit  sedendo  gelidos  artus  calefi^'* 


votis   dilexit,  coluit   atque   pro   viribus  in   omni  q  cere.Postmodum  vero  oculorum  orbcs  hao  illacqt** 


vita  sua  glorificavit.  Refertur  etiam  quod  jam  adu- 
Itus  aetate^  in  ecclesiam  simili  modo  in  honore  Dei 
Genitricis  eonsecrotam  intraveril,  ct  nullo  aiio 
nisi  Deo  testc,  semetipsum  collo  mancipatum  ei- 
dem    altari    tradiderit  diccns  :  0   piissima  virgo 

(16)  Aliqui  codd.  habent  Syrone.  Hic  porro  est 
Syrus  abbas,  aui  Vitam  S.  Maioli  in  littcras  retulit. 

(17)  Avulso  nic  in  codice  nostro  S.  Gcrmi  folio, 


volvcns,conspicit  eminus  puerum,  ciyus  faciei  eC^ 
gicm  pulchra  manus  superni  opificis  decorameff^ 
cerat.  Interrogat  quis  essot.  Aiunt  circumstante^ 
Scrvitutis  vinculo  in  vcstro,  domine,  servitio 
ncxus  tenetur.Et  sanctus  :  Ouomodo,inquit?Fili 

hiatus,  qui  interdurn  occurrunt  in  Thaaaeo  usq 
ad  cap.  5  supplcri  non  potuerunt. 


MT 


VITA.  —  LIB.  II. 


m 


est,  inquiunt,  villici  vestri,  qui  Hcct  videatur  deco-  X  dum.  Expletis  itaquo  illiua  diei  sacris  hymnorum 


rus  aspectu,  caret  tamen  oculorum  visu.  Tacuit 
Deifer  heros,  ct  animum  ad  spem  reformans,  Alti- 
tonantis  clementiam  tacita  prece  invocat.  Et  advo- 
cans  panulum,  damnatis  caecitate  oculis  signum 
imprimens  Dominicae  crucis,quaB  natura  minus  de- 
dcrat,  virtutum  Deo  cooperante,  illico  accommodat. 
Moxque  videntem  rcmittit  ad  propria  ovantem. 
Amabat  enim  pueros,  non  lasciviam   sectans,  sed 


officiis,  consedit  seniorcum  fratribus  ad  mensam, 
ut  sumptis  ciborum  dapibus,  amissas  rovocarent 
vires.  Erant  autem  discumbentcs  multi,atque  obs©- 
quentes  non  pauci;  inlerquos  quidam  fraudis  pos- 
scssor  se  velle  obsequi  simulans,  captabat  oculis 
quomodo  aliquid  quiret  furari.  Cernens  igiturmap- 
pam  operosam  supcrviri  Dei  men8am,illcctuscupi- 
ditate  lethifera  anhelabat  patrare,  quod  cupiverat 


«tatis  innocentiam  pie  in  illis  amplexans iniqua  mente.  Postquam   ergo  exempta  est  famea 

talium  est  enim  regnum  coelorum  (Malth.  xix).  Quis      epulia  mensaeque  sunt  remota5,illissuacurantibu8 
loquetur  magnaliaDei^fratres  charissimi?Cernimus      ille  malignus  casu  reportam  mannam  aiiK{#«  «* .•/ 


namque  impleri  veridicum  dictum  Christi :  Quicre- 
dU  in  t7ie,  opera  qux  ego  facio  el  ipse  faciet  {Joan. 
T,  36).  Egit  quidem  simile  opus  potens  Salvatoris 


•I  r  ..  ^P'''*^'''^ '^«PP^"^  subito  rapuit. 
et  discessit  festjnato,  gaudens  de  inventaprffida  et 
ignarus  quanta  sibi  in  proximo  futuraerant  mem- 
brorum  detnmenta.  Altera  voro  die  hora  compe- 

dextera,  commorans  in   carne   humana  :  et  nunc  j^  tenti  apposita  mcnsa,  requiritur  quod  deerat  Orto 

eodem  insigni  rairaculo  servum  suum  magnificare      '"*       i:^_i^-  j- 

dignatus  est  in  nostri  temporis  a;vo,  ut  facile  quis 

perdiscere  queat,  quanti  'jestimandus  sit  qui  opere 

eoDsimili,  Domino  saeculorum  rege  cooperante,  me- 

roit  sublimari. 

Cap.  III.  —  De  aqua  in  vinum  conversa. 
Degebat  aliquando  sanctus  Odilo  in  quodam  suo 

ccenobio,  quod  nuncupatur  Aurea  vallis,  loco  scili- 

eet  religioso,  et  fratrum  illic  commanentiura  sancti- 

tate  famoso.Aderat  ille  primus  dies  jejuniorum,quaB 

Domini  Pascha  prajcedunt,  in  quo  et  cineris  super 

capita   impositio    suscipitur,    et    ardua;    inccptio 

abstinentiae  a  fidelibus  inchoatur.  Dei  itaque  cultor 

consuetum  morcm  explere  cupiens,  cum  jam  hora 

diei  nona  fratres,  modico   cibo    percepto,  lectioni 


inter  clientes  de  amissa  mappa  querelarum  mur- 
mure,  dapsilis  Pater  hoc  parvfpendens  ;  Afferte, 
inquit,aliam,  ctnetalealiud  ultcrius  accidat  soili- 

citi  estote  in  posterum postmodum  beato  viro 

simul  cum  rcge,  maiignus  ille  rem  male  sublatam 
detulit  in  forum  venalium  rcrum  ;  sod  distrahi  nullo 
modo  potuit,  quia  hoc  ille  iniquus  possidere  non 
meruit.  Semel,  bis  terque  frustra  conatus,  tandem 
rubore  frontis  confusus  casam  repetit  inanis  :  et 
eccedivina  ultio  scelestum  facinus  in  injuriam  sui 
servi  perpetratum  extemplo  vindicat.  Subito  enim 
manibus  pedibusque  arefactis.miseret  miserabilis 
simul  cum  furto  sancti  Maioli  [^upp/^  ad  ecolesiam] 
defertur,  in  terram  ponitur,  mappa  vero   sursum 
appcnditur.  Fitconcursus  populi,  constipatur  eccle- 


vacarent,  clam  cinere  impleto  pugillo  consedit  ad  C  sia   multitudiac   innumerabili,  meritum  t)diIonis 


mensam,  ct  ccepit  secundum  Psalmigraphi  dictum, 

^ne  simul  cum  cinere  fessum  corpus  relicere.  In- 

nuit  vero  cuidam  fratri,  utsibi  aquae  potum  dcfer- 

rel,  quo  imbecilles  artus  arido  edulio  sustentaret. 

Attulit  ille  quod  jusserat.  Ut  vero  applicuit  labiis, 

ecce  saporem  odor  aquae  contulit  vini,substitit  ille, 

eiqoasi  ignarus,  iterum  fratri  ut  aquam  deferret, 

innuitmanu.  Qui  miratusse  aquam  obtulisse  signi- 

ficavit.  Tandem  evacuato  vase,  iterum  idem  aqua 

plenum  detulit  Patri.  Attigit  ille  summotenus  ore, 

denuo  vinum  pro  aqua  coepit  redolere.  Vir  ergo 

b^tus  Dei  pietatem  erga  se  persentiscens,  humili 

'icvotione  quod  Deus  miserat  sumcre  non  recusavit. 

fee in  Cana  Galileae  convivantibus  de  aqua 


quule  sit  agnoscitur,  et  beatus  Maiolus  ut  opem  mi- 
sero  ferat  omnium  votis  exoratur.  Tandem  divina 
pietas  inolitis  miseralionibus  miserum  erigit,  bra- 
chiamanusquc  nativo  humoreperfundit,baseseju8 
et  plantas  consolidat,  isquecum  omni  populo  Deum 
magnificane,  ad  propria  remeat. 

Cap.  V.  —  It^  de  alio  simili  furto, 
Alterius  etiam  furis  cffera  mens  simile  direptionis 
damnum  supradicto  Patri  inferre  molita  est.Mora- 
batur  namquejam  fatus  Pater  in  denominata  Papia 
civitate,  cum  ecce  in  uua  noctium  quidam  fur  in- 
gressus  stabulum  equorum,  abegit  unum,quem  prae 
caeteris  perspexerat  optimum,  et  cujus  tcrgo  vir 
beatus  sedere  solitus  erat.  Scd  quia  in  eadem  urbe 


^^^ra  exhibuit.  Nunc  vero  famulo  suo  sponte  se  j)  non  solum  homo  Dei,  verum  etiam  qusB  sui  juris 


*'terere  volenti,  pallentem  lympham  in  vini  sapo- 

^^    convertit.  Quali  vero   cordis  jubilo,  vel   qua 

ZDeQtis  fiducia  flestimandus  esttunc  tripudiasse,cum 

^^  ^iese  Deum  curarecognovis8et?PotuittuncPsaI- 

'^'Bt»  verbis  concinere  :  Dominus  sollicitus  est  mei, 

^^  sicutalibi  dicitur,  Dominus  curam  habet  mei. 

Cap.  IV.  —  De  furto  apud  Papiam  invento. 

^o  tempore  quo  Heinricus  rex  ad  arccm  Romani 

^w^perii  festinabat,  utde  rcgno  ad  impcrium  promo- 

^®^tur,  comitabatur  cum  eo  beatissimus  Odilo,  et 

g^oriosissima;  Virginis  adorandum  partum  utrique 

celebraverunlapud  Papiam,ditis8imum  Italias  oppi- 


crant  nota  vidcbantur,  veritus  ibidem  morari,  con- 
fugit  ad  Laudense  oppidum,  ut  illic  de  venditione 
equi  cupltum  acquirerctpretium.Verum  quia  Deua 
semper  suorum  curam  gcrit,  omnium  cernentium 
corda  ita  obstrusa  sunt,  ut  nullius  ad  emendum 
adhiberetur  convenieotia.  Quod  cemens  ille  male- 
volus,  tactus  pcenitudine  cordis  et  pervidens  se 
nequiter  egisse,  confestim  rediit  ad  locum  suae  frau- 
dis  conscium,  et  moerentibus  famulis  repraBsentat 
equum  fraude  subductum.  Nuntiatur  hoc  viro  Dei. 
Agit  ille  grates  summo  rerum  opifici,  et  ne  quid 
molestia;  inforatur  latroni,  imperiosa  prece  8«vien- 


919 


S.  ODILOiWIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


m 


tium  mitigat  voluntates.  Non  enim  erat  avidus 
vindictaB,  sed  nimia  cordis  benignitate,  bona  pro 
malis  semper  studebat  rccomppnsaro.  Sccundum 
beati  Pauli  apostoli,  qui  vas  electionis  dicitur,  ad- 
monitionem,  nulli  malum  pro  malo  alicui  volebat 
unquam  reddcre,  sed  omnibus  in  commune  bene- 
facere. 

Cap.  VI.  —  Dc   transmratione  profnmlmiynx   Tlci- 
nensis  aqtia:,  et  acxcnsionc  Inecrnx. 

Ea  tempestate,  qua  regnum  Italiae  quidam  nobilis 

Arduinus  arripuerat,etille  magnus  Henricus,  intcr 

caeteros  clarissimus,  regni   monarchiam   consen- 

tientibus  Italias  principibus,.jam  in  eodem  solo  Ita- 

lico  positus  affcctabat;  supradictus  Patcr  transicns 

per  Italiam,  devenit  ad  quamdam  aquam,  quac  moc- 

nia  Papias  prajterfluens,  ab  australi  parte,  mutuato 

a  se  nomine  dat  vocari  Ticinum.  Hanc  ergo  festi- 

nantertransirecupiebat;  sed  navigium  decrat,  quo 

tantae  altitudinis  flumen  transvadari  posset.  Confl- 

dens  itaque  de  Deo,  cui  tota  mcnte  adh3Brebat,vocat 

unum  ex  famulis,  cui  nomen  Wolveno,  et  in  nomine 

Domini  jubet  eum  pcr  alta  fluminis  haud  dubiein- 

cedere.  Mirum  dictu  !  sed  tamen  omnia  possibilia 

Bunt  credenti,obedivit  illico  famulus,  et  subsequitur 

posteumdominus,ctitacumomni  comitatuabsque 

subsidio  cymbae,  sine  aliqua  IjFsione,  Christo  du- 

ctore,  ventum  est  ad  ripam  ulteriorem.  Impletaest 

tunc  prophetia  sancti  Habacuch  diccntis  :  Viam  fe- 

cisti  in  mari  equis  inis,  in  luto  aquarum  multarum 

{Habac,  iii,  15).  Quid   vero    mirabilius,  vei   laude 

dignius  videtur?  Quondam  populus  Isracliticus  inter 

divisiones  maris  per  siccum  transivit ;  nunc  vero 

beatus  pater  Odilo  super  ipsas  uadas  aiquoris  viam 

sulcavit.  Scd  quia  utrumque  Dei    munus  est,  de 

utrnqiie  a  nobis  Deus  magnificandus  est.  Hoc  cer- 

nentes  qui  ibi  aderant,  putaveruiitconsuetum  aquae 

transitum,  et  asccnsis  equis  Id  tentare  conati  suut; 

sed  priusquam  prima  vestigia  sonipcdum  ripam 

tangerent,  pene   submcrgcrcntur,   nlsi   confestim 

retroacti  gradum  prcssisseut.  Viso  tanto  miraculo, 

unus  ex  circumstantibus  accurrit  ad  geuua  sancti 

viriy  orans  ut  hospitio  suas  domus  uli  dignaretur  : 

cui  vir  beatus  libcntcr  assensum  dcdit,  vcrgebatur 

enim  jam  dies  ad  occasum.  Vcnicns  itaque  cum  suis 

ad  domum,  et  charitatc  illius  hominis  refcctus^dor- 

mitum  perrcxit.  In  noctis  vero  mcdio,  jam  bcato 

viro  soporato,  rcpento  ventus  aspirans  per  rimas 

domus  quae  patebant,  suo  flalu  lucernam  exstiiixit. 

Exjpergefactus  cubiculariusqui  ante  eum  cubitabat, 

nomine  Deodatus,  atque  exterritus,doIuit  tenebras 

irrepsisse,  ubi  se  lucem  memincrat  reliquisse.  Ex- 

silivit  a  lectulo,  et   nesciens   quo    luinen    peteret, 

sumpta  fldei  audacia,  coepit  Deum  orare,  dicens  :  0 

lumen  divinum,  qui  totum  illustrasmundum,audi 

me  immcritum  [al.  cod.,  miserum],  ct  per  Odiloncm 

(18-19)  Hoc  monasterium  situm  cst  in  subuibiu 
Cabiloncnsi. 

(20j  Feria  quarta  Quatuor  Temporum,  in  hcbdo- 
mada  tertia  Adventus,  qua  scilicet  legitur  Evange- 


A  tuum  depeHe  ab  hac  domo  horrores  tenebrarom. 
Nec  mora,  lux  ab  aothere  fusa  illum  laslitia  et  secd- 
ritatc,  et  domum  luminis  pcrfudit  claritate.  El  ne 
cui  istaincredibilia  vidcantur,  o  viri  fideles  et  Cbri- 
stiani  fratres,  Crcatoris  cst  miranda  potentia,  qai 
devotos  ejus  animos  cerncns,  talitcr  ilium  glorifieaiie 
voluit,  ut  lux  meritorum  ipsius  per  orbis  climaU 
diffunderctur. 

Cap.  VII.  —  De  simili  miraculo, 
Memorialis  dies  divinaB  visitationis  et  humane 
salutis,festivitas  videlicet  DominicaBNativitatiflap- 
propinquabat,  et  sanctus  Dei  Odilo  primosdiesAd- 
ventus  Dominici  apud  Paterniacum,  delectabile  siin 
cocnobium,  celcbraverat.  Inde  gressum  movens,  ct 
por  montana  paulatim   iter   faciens,  pervenit  ad 

-^  qucmdam  vicum,  nomine  Lcodonium  [Lms-U- 
Saunier],  ubi  conficitur  sal,  humanorum  cibomm 
condimcntum.  Festinabat  enim  pio  dcsiderio  beats 
Virginis  partum  apud  Cluniacum,  virtutis  cl  rdi- 
gionis  habilaculum,  celebrare.  Advenerat  antem 
domnus  Pctrus  ab  Italia,et  in  ejus  obsequiam gra- 
dicbatur,  in  cujus  solatio  valde  pius  Pater  gratuit- 
batur.  Hoppitati  igitur  in  praedicto  vico,  prscepit 
senior  suis,  ut  csscnt  diluculo  parati,  et  primo  maDe 
proflciscerentur,  ut  diurna  itione  [m5.,diumatioDe] 
peracta,  possent  attingere  ad  monasterium  saneti 
(18-19)  Marcelli.  Imminebat  namqueillediesquaHc 
feriae,  iu  qua  et  solemne  jejunium,  et  electio  Dd 
malris  in  Ecclesia  praeconatur  (20).  Illic  ergo  ca- 
picbat  festivum  ccelestis  oraculi  legatum  beaUBVt^ 
gini   directum  audire  paritcr  et  cdebrare.  Faito 

C  itaque  mane  carpebant  iter,  cum  jam  ccElom 
nubibus  praetectum  diffunderet  terris  immenaita- 
tcm  imbrium  impcHeretque  incommoditates  aora- 
rum  (21) ;  scd  fortem  viri  Dei  animum  a  statuivi 
desiderii  haec  aspera  revocare  nequivcrunL  QuiniBO 
confortabat  socios  nc  animos  IVangerent,  sed  viaB 
constantcr  cxplerent.Oui  cnim  uon  patiebatur?iDiB 
a  voluptate,  invictum  se  prasstabat  a  labore,  qtfit 
manebat  libcr  ab  omni  animi  perturbatioiie.  Lab»" 
rioso  igitur  itinere  cum  plurimo  spatio  dici  cen- 
fecto,  vonerunt  ad  quodflani  flumen,qnod  itaiflta- 
muerat,  ut  ultra  littoris  terminum  protensumiD* 
transmeabilc  viderctur.  Comites  vero  circumeiit* 
discurrentes,  etplurima  conantes,  meabilem  traDfr 
itumminimereperi<.*bant.TuncChristifamulu88p«* 

I)  in  Deum   ponens,  vocat  unum  ex  famulis,  nonl** 
Arbaldum.  Videtur,  inquit,  mihi  per  hanc  ptiW 
fluminis  inesse  cursum  meandi.  Ergo  in  Oei  nomlo^ 
securus  ingrcdere,  et  experiendo   disoe  atram  ^ 
nos  queamus  transire.  ille  nihil  moratus,  agitiil^ 
perata,  transit  flumen,  et  allabitur  ad  ripam  utt^ 
riorem,  et  emissd  voce  clamat  se  omnes  sequi  pos^" 
Et  senior  :  Non,  inquit,  sed  te  ad  nos  oportebit  re»' 
irc.  Transvadavit  ille   iterum    interventu   Patr*® 

lium  :  Missus  cst  anyelus  Gabriely  etc. 

(21)  Altcr  codcx,  impleretque  incommoditaies  ^* 
rarum. 


921 


VITA.   -  LIB.  \L 


932 


isquoris  evadens  periculum.  PraBCede  crgo,  inquit,  A.  men8,movit  gressum  ab  ec6lesia,  etadfamulorum 


nos  in  nomine  Domini.  Ad  lincam  itaque  cuncti 
ingredientes,  transierunt  gurgilem  vastum,  aquis 
usque  ad  partes  femorum  irrigati ;  viro  autem  Dei, 
sicut  teslati  sunt  qui  adfuerunt,  neque  usque  ad 
corrigiam  calceamenti  aqua  potuit  diffundi.  Ex  in- 
fusione  itaque  aquarum,  nimioque  algore  constricti 
omncs  socii,  tandem  profunda  nocte  venerunt  ad 
locum  diu  flagitatum,  eximii  martyris  Marcelli  ho- 
nore  dicatum.  Facta  oratione  petierunt  dojnum,  et 
gedentes  circa  ignem  copiosum,  alii  se  calcfancro, 
pars  coeperunt  vestes  mutare.  Quorum  gravem  ia- 
borem  cernens  dulcissimus  Pater  incaluit  cordis,  et 
dictis  amicis  afflicta  pectora  mulcet. 

0  quondam  fortcs  per  muUa  pericula  fratrcs! 
Ne  vestra  vestris  frangatia  pectora  rebus, 
Per  varios  casus  per  tot  discrimina  rerum 
'^'endimuy  ad  regnum  cocli,  sedcsque  bcatas. 
Durate,  ct  haec  olim  meminisse  juvabit. 
Gredite  meaB  parvitati,  beata  Dei  mater,  ob  cujus 
bbsequium  convenistis,  hujus  vcstri  labnris  erit  pia 
remuneratrix.  Post  hacc  cibo  sumpto,  fessos  artus 
Bomni  quiete  refocillarunt.  In  crastinum  autem  com- 
pletis  otTlciis  ecclesiasticis,  omnipotentis  Dei  dono, 
cibo  et  lajtitia   corda  fratrum  implevit   ac  deinde 
Gluniacum  pervenit. 

Cap.  VIII.  —  De  paticis  pisciculis  plurimis  refectis. 
Lutetiae  (22)  Parisiorum  proximum  est  monaste- 
rium,  sancti  Dionysii  martyris  gloriosi  corporis  ho- 
nore  pr«clarum,  qui  locus  a  Francorum  rcgibus 
Hugonc  et  Rotberto,  viro  Dei  Odiloni  fuerat  com- 


B 


tendit  habitacula.  Piscandi  gnaros  vocat,  multa  cum 
eis  conquaBritat,  super  capiendis  piscibus  multa  in- 
culcat,  nunc  pium  Odilonem  venisse,  nunc  diem  Do- 
minicae  resurrectionis  adesse,  nunc  fratres  melodia- 
rum  cantu  fatigatos  fore.  Impetat  demum  in  Christi 
virtute,  ut  Sequanam  fluvium  retibus  expetant  Ile, 
inquit,  et  moritum  Odilonis  interpellate  nomenque 
Christi  invocate  ;  credo  enim  quia  non  frustrabitur 
spes  vestra.  Id  sine  mora  fldissiroa  clientum  lurba 
dant  fluvio  rcte  ;  fluvius  ex  improviso  reddit  piscem 
magnitudine  enormem,  vocabulo  sturiorcm,  in  quo 
fluminis  gurgitepiscis  vixunquam  ferebatur  a  pisca- 
toribus  captus  esse.  Redeunt  ergo  onusti  qui  abie- 
raut  vacui.  PraBsenlatur  novus  piscis,  qucm  non 
priBdiclus  fluviusdare  solebat,  sed  Christi  largiflua 
manus  suo  servo  direxerat.  Quod  videlicet  inopina- 
tum  miraculum  in  tanta  admiratione  est  a  sancto 
Patre  habitum,  ut  etiam  infantcs  schola!,quibus  erat 
invisus  et  incognitus  tants  enormitatis  piscis,  ad 
videndum  venire  praeciperet,  et  ad   gloriflcalionem 
Dei  omnipotentis  super  hoc  beneficio  seniorescum 
juvenibus  ct   pueris   magis  ac  magis  accenderet. 
Agitur  dies  solemnis  pro  gloria  DominicaB  resurre- 
ctionis.  Laetantur  heroes  novitate  rei  peracta  meri- 
tis  tanti  viri. 

Est  prope  sanctum  Dionysium  monastcriolum  in 
honore  sancti  Martini  (23)  consecratum,  et  vulga  • 
i^iter  ad  Publicam  Strataiii  dictum:  in  quo  videHcet 
loco  fratres,  qui  in  prredicto  snncti  Dionysii  mona- 
sterio  causa  inflrmitalis  vcl  fatigationis  manere  non 


Biissus,  ut  motiachuli  ordine  et  doctrina  regularis  C  possunt,  aliquandoseccdunt.  Quadamitaquedie  vir 


vitaB  proveheretur  in  melius.  In  quo  cocnobio  ali- 
quando  Dei  famulus  commanens,  vitaB  pabulum  ct 
salutis  haustum  facundo  ore  suis  auditoribus  mini* 
strabat.  Quadragesimalc  tempus  eniuxerat,  et  dies 
mysticae  coBnae  nec  non  et  salutiferae  passionis  Chri- 
8ti  desierant,  cum  lux  laetitiin,  triumphus  videlicet 
Dominicce  resurreclionis,  mundo  irradiaret.  Esus 
▼ero  piscium  in  tanla  diei  solemnitate  patri  fratri- 
busque  deerat.  Gerebat  tunc  offlcium  praeposituras 
aenior  Ivo,  amicabilis  homo,  qui  bene  meritum  Pa- 
tris  observare  et  colcre  studebat ;  quique  valde 
iboeBtum  gestiens  animum  quod  sterilitas  aquarum 
0ibi  non  prsBberet  afflucntiam  piscium :  actitabat 
^nim  ut  undecunque  acquireret  ejusmodi  edulium. 


sanctus  fatigatus  adveniens,monasterium  declinans» 
causa  rcpausationis  illuc  divertit.  Quod  agnoscentea 
illius  monasterii  majoris  procuratores,  mittuntsibi 
qua)quc  neccssaria,  scd  dc  piscibus,  nusquam  enim 
repcriri  apud  eos  valebanl,  valde  parva  nuinuscula. 
Interea  dum  vir  Domini  privatam  requiem  se  putat 
habere,  ecce  subito,  sicut  ad  eum  semper  frequentia 
monachorum  quocunque  locorum  veniebat,  credo 
duo  abbatescum  pluribus  monacbis  accedunt.Quos 
cum  gaudio  suscepit,  et  in  longum  cum  eis  ser- 
monem  protaxit,  atquc  ad  ultimum  ut  secum  pran- 
derent,  invitavit.  Accedens  vero  ad  coquos  et  in- 
fertores  ciborum,  inquiritquid  haberent  unde  suos 
quos  invitaverat  hospites  reficere  posset.  At  illi  cae- 


sed  quaecnnque  agitabantur  minine  ad  profectum  iv  tcra  quidem  utcunque  habere,  de  piscibus  vero 

proficiebant.  Divina  enim  providentia  id  agebatur, 

ut  in  nova  festivitate  novus  hospes  gurgitis  novo 

eiittiD  faomini,  sccnndum  Apostolum  spiritu  mentis 

Mae  de  diein  diem  renovato,  Dei  munero  mitteretur. 

8ab  ipso  itaque  magnae  diei  crepusculo,  completo  a 

fhitribus  celebriter  matutinati  offlcio,  praedictus  Ivo 

fldem  possidens  in  Deo,  de  meritis  Patris  proesu- 


(22)  Ha^c  usque  ad  haec  verba  tanti  viri  habemus 
ex  unico  cod.  S.  Germani. 

(23)  Subsistit  hodieque  ccclcsia  S.  Dionysii  dc 
Strata  vulgo.  saint  Denys  de  VEstr^e,  ubi  visuntur 
Vetusti&simasepulcra  SS.  Dionysii  eisociorum.NulIi 


peuc  nihil  esse,  quodtantas  multitudini  valeret  sufH- 
cere.  Pueri,  inquit  vir  sauctus,  illi  vestram  super 
hoc  sollicitudinem  committe,  qui  de  quinque  pani- 
bus  et  duobuspiscibus  quinque  millia  hominum  va- 
luit  satiare,  et  ita  nobis  hospitibusque  nostris  ple* 
nissimam  refectioncm  pneparate.  IlaBC  dicens 
abscessit;  illi  vero  quodjussum  fuerat,  diligentius 

ibi  habitant  monachi,  quamvis  redditns  pinguissimi 
sint,  qui  a  priore  comraendatario  percipiuntur ; 
luxta  hanc  ecclesiam  alia  habetur  parochiali  titulo 
msignita,  sub  sancti  Martini  pairocinio. 


m 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


924 


ut  possuntprocurarunU  Quid  morer?Ventum  estad 
mensam,  omnes  ordinata  sede  recumbunt.  Mira 
dicturus  sum,  sicut  in  veritate  testanturqui  prssen- 
tes  fuerunt.Dum  a  coquis  pisces  ministrantur,  et  ab 
inferioribus  ad  mensam  frairibus  inferuntur,  ita  in 
manibuscomedentium,  sive  ministrantium  illa  par- 
vitas  piscium  vel  aliorum  ciborum  caepit  excrescere, 
ut  abundanter  ct  superabundanteromncs  inde  ha^ 
berent,  et  multa  scrvitoribus  remancrent.  Tandem 
finito  convivio :  Pueri,  inquit  vir  sanctus,  parva 
promisislis,  et  mnlta  dcdistis ;  famem  timuistis,et 
superabundtiuUi"  rjfccistis.  Tantum  vidcic  ut  de 
picnitudine  nostraj  rcfcciionis  vobis  aliquid  servetis. 
Ai  illi  nimia  cordis  loititia  cxhilarati,  respondent : 
Adhuc,  domine,  nobis  multa  supersunt,  qua3  nobis 
et  aliis  si  supcrvcnerint,  sufTiccre  possunt.  Et  si 
deinceps  vestra  sanctitas  aliqua  suadcre  voluerit,ad 
credendum  in  cordibus  nostris  nulla  difficultas  erit, 
Ecce  enim  contra  spem  nosirae  pusillanimitatis  con- 
tigit,  quod  vestra  de  Deo  praesumens  fiducia  rcpro- 
misit  [al.  cod.,  non  diffidit].  Ad  haec  vir  sanctus  : 
Non  hsec,  inquit,  mea  fides,  sed  vestra  obcdientia, 
et  meritum  bospitum  nostrorum  promeruit,ut  quod 
sumpsimus  pro  charitate,  divina  operante  benedi- 
ctione,  valeret  nobis  omuibus  sufficere.  Verumta- 
men  nobis  et  vobis  in  illo  spes  est  sempcr  ponenda, 
apud  quem  omnia  sunt  possibilia  quae  hominibus 
sunt  impossibilia. 

Cap,  IX.  —  De  exuberatione  vini  in  parvo  vasculo  in 

monte  Aveniino. 

Huic  etiam  non  dissimile  miraculum  alio  tempore 

contigit  evenisse.  In  Romulea  urbe,  quae  sui  ma- 

gnitudine  et  formositate,  nec  non  et  apostolica  di- 

gnitate  arcem  totius  retinet  orbis,  reverendus  senior 

Odilo  uno  in  tempore  morabatur.  Habebat  autem 

hospitium  in  monasterio  sacrae  puerperae  Virginis, 

quod  est   situm  in  Aveniino  monte  (24),  qui  praB 

caeteris  illlus  urbis  montibus  acdes  decoras  habens, 

etsuae  positionis  culmcn  in  altum  tollens,  aestivos 

fervores  aurarum  algore  tolerabiles  reddit,  et  habi- 

lem  in  se  habitationem  facit.  Ovibus  autem  spiritua- 

libus  inlrasepta  ejusdem  coenobii  accubaniibus  mi- 

nistrabat  vitae  pascua  abbas  quidam,  Armo  nomine, 

beato  viro  speciali  annexus  amore.  Una  igitur  die- 

rum  veniens  domnus  Odilo  ad  mensam,  interrogat 

an  tale  vinum  in  promptu  haberet.  quod  suae  im- 

becillitati  accommodum  foret.  Intimant  hi  quibus 

curacratcommissa,  minime  hujusmodi  habere,quod 

sibi  utile  valerc  esse.  Convcrsus  autem  homo  Dei  ad 

praefatum   abbatem,   qui  suo  laleri  assidebat:0, 

inquit,  bone  vir,  si  habcs  quod  possit  esse  utilli- 

mum,  confer  inde  mihi  charitativum  subsidium. 

IUe  hilari  vullu  placidoque  animo  jubet  illico  afTerri 

quanlum  esset  suae  voluntati.  Tunc  Pater :  Hoc  no- 

strum  vasculum  licet  videaiur  exiguum,  modo  de- 

feratur   plenum.   Studcbat  enim  in  suis  semper 

f24)  Ibi  educatus  fuit  sub  avunculo  suo  abbate 
HiidebranduSi  postea  Gregorius  VII  papa,  ut  in  ejus 
Vita  dicitur. 


A.  csse  largus,  in  alienis  vero  parcus.  Allatum  eat 
modicum  vas  mero  plenum,  prae  se  ponit  et  ooepil 
more  pincernae  illud  expendi  sibi  et  abbati  jozt^ 
recumbenii,  et  quandiu  prandium  moras  babui^ 
uterque  prout  libuit  hausit.  Alii  vero  fratres,  qai 
erant  vegctiorcs  viribus,  altcrius  liquoris  utcbao- 
tur  poiu,  cui   tamcn  non   inerat  similis  saporis 
gustus.  Jam  epulae  defeccrant,  et  a  mensa  surgeo" 
dum  erat,  cuni  illud  vas,  velui  incxhaustum,  vidc- 
batur  adhuc  rctinerc  meri   pusillum.  Tunc  vcr« 
pietatis  amator  blande   subridens :   Non,   inquit, 
fraires  mci,  iniegram  charitatem  erg,i  vos  modo 
habui.  Acccpto  cunfestim  parvo  holovitreo  infudil 
merum,  et  singulispro  bcnediclionelargiturpotum. 
Accidit  tunc  res  stupenda.  Cum  enim  essent  fratres 

H  fere  duodccim,  haustis  secundum  numerum[Xh 
culis,  vinum  illico  ultra  fluere  desivil.  Laetaotibtts 
vero  inter  se  fratribus,  et  quod  evenerat  stupen- 
tibus,  prudentissimus  scnior  infit :  Hospes  iste 
noster  uberibus  eximiae  dilectionis  sjbundare  fedt 
in  exiguo  vase  vinum  prsstiiae  charitatis.  Ita  opus 
pcr  se  divinitus  factum,  alterius  rcligionc  altesta- 
batur  actitatum.  Excellcbat  enim  in  illo  purabumi- 
litas,  per  quam,  sicui  Apostolus  dicit,  omnes  sibi 
superiores  seque  inferiorem  arbitrabatur. 
Cap.  X.  —  De  quodam  homine  a  febribus  liherai». 
Inclyta  post  haec  Urberelicta,  incedensperagge- 
rem  publicum  venit  ad  Taurinense  (Jurin)  oppi- 
dum,  ubi  quidam  patiens  ardores  febrium  perablu- 
tionem  manuum  ejus  orat  sibi  dari  remedium. 
Occulte  igitur  a  ministris  obtentum  recipit  infirmus 

^  sine  mora  sanciitatis  beneficium,  collaudans  stenii 
Patris  unicum  Dominum  Jesum  Christum.  Scd  ne 
ad  aures  Patris  perveniretur,  alto  silentio  ab  omni- 
bus  occultatur. 

Cap.  XI.  —  De  utribus  in  usus  pauperum  evacwUiSi 
et  iterum  divinitus  imptetis. 

Inde  ad  Alpes  Jovinas  tendens,  jamque  ardauiD 
iter  conscendens,  obviat  egenorum  turba,  qus  toti 
simul  strepebat,  ut  praeberet  stipem  necesaariaiD* 
Illico  munificentissimus  Pater  jussit  exinaniri  utrei 
vino,  et  egentium  dari  desiderio;  et  statim  hoc  sitt^ 
dilatione  perficitur.  Non  multo  post  aderat  cooi'' 
petens  hora,  qua  cibi  perceplionem  exigebat  fr^'' 
gilis  natura.  Discumbuntitaque  cuncti,  etecce  atr0^ 
vino  vacui,  reperiuntur  salubri  liquorc  pleni.  Ob^ 
n  stupescunt  omnes,  et  pro  tanto   munere  divii»^ 
majestati  persolvunt  solemnes  gratiarum  actione^^ 

Cap.  XII.  —  De  vase  vitreo  confracto  et  solidaio. 

Cum  in  Pannonia  simul  cum  domno  abbate  H^ 
gone  (25)  essem,  quadam  dic  cum  venerabili  vir^ 
Richardo  episcopo,  patris  Odilonis  nutrito  et 
nacho,  ccepi  de  virtutibus  ejusdem  Patris  coHooi 
tionem  habere^  ct  ego  illum,  si  qua  nosset,  utmiR^ 
panderet,  sollicitus  eram  inquirere.  Fuitenim  «V^ 
ipse  episcopu")  valde  familiarissimus,  et  pcr  mul^ 

^25)  Cod.  S.  Germani,  domno  et  seniore  Hugw^ 
abbate. 


»2S 


VITA.  —  LIB.  II. 


9i6 


r 


tempora  suorum  secreiorum  conscius  itinerisque  A 

▼el  laboris  socius.  Erat  vero  inter  alia  mentio  de 

vase  quodam  confracto,  et  orationibus  Patris,  ut 

fertur,  consolidato  :  unde  ego  adhuc  incertus,  ab 

iUo   rei  veritatem  inquirebam  soUicitus.  At  ille  : 

Recolis,  inquit^  frater,  illam  conlentionem  Alberici 

episcopi  Cumani  (26),  quam  habuit  cum  Odilone, 

senioris  Odilonis  nepole^de  abbalia  Bremetensi?  Et 

ego  :  Recolo  certo  et  bene  reminiscor.  Dum  illa, 

inquitjContentio  esset,quadam  die  ego  et  praedictus 

episcopus  in  via  simul  pergentes,  et  de  multis  ad 

invicem  colloquentes,  inter  caetera  coepi  eum  ar- 

guere,  cur  supradictam  abbatiam  injuste  sibi  pr<e- 

Bumpsisset  acquirere,  cum  scirct  illam  primum  ab 

imperatorc  Gonrado  traditam  cssc  proidicti  Pairis 

Odilonis  ordinaiioni :  et  inter  alia  ei  cocpi  opponere  ^ 

sanctitaiem  viri,  ei  quia  mulium  audiebantur  ab 

illo  laudabilia  fieriy  inter  qus  etiam  facna  erat  dc 

redintegratione   cujusdam   vasis   viirci  confracii. 

Hoc,   inquam,    me,    respondii   Albericus,    melius 

quam  te  scirc  fateor ;  et  quia  te  ex  hoc  incertum 

video,  nc  deinceps  sis  dubius,  audi  veriiaiem  aper- 

iius.  Et  ego  :  Libcnter,  inquam,audiam,et  diligcn- 

iius  animo  recondam.  At  ille  :  Quodam  tempore, 

illc  tuus  senior,  quem  dicis,  et  abbas  (27)  ad  cu- 

riam  Henrici  imperatoris  mei  senioris  venerai ;  et 

dum  ibi  manerei,  accidii  quadam  die  ui  in  mensa 

imperatoris  vaspreiiosissiinumviircumAlexandrini 

generis  (28)  cum  pigment«s  tritis  anie  eum  pone- 

retur.  Illo  vero  advocans  me  ci  Landulfum  [ins.y 

Laudulfum],  posiea  Taurinensem  episcopum,  pra3- 

capit  ut  ipsum  vas  cum  pulvere  pigmentorum,  ad  G 

mensam  senioris  Odilonis  deferrcmus,  et  ei  graiia 

corpore<B  saluiis  daremus.  Nos  vero,  sicut  impera- 

tor  jusscrat,  vas  deiuliinus,  coram  abbatc  ex  parte 

Gssaris  posuimus,  ei  sicut  decebat,  humiliterincli- 

navimus.  At  ille  humiliter  recipiens,  vase  retento, 

precepii  nos  redire,  ei  tempore  conslituto  iicrum 

pro  vasculo  repciendo  redire.  Nobis  voro  rcdeunti- 

bu8,Aicut  humana}  curiositaiis  est  novas  et  incon- 

Buetas  res  libenter  velle  inspiccre,  CGeperuni  inter 

ae  monachi  vas  manibus  attrectare,  alier  alteri  do 

manu  ad  manum  tradere  :  cum  ecce  de  manibus 

vas  labilur,  et,  ut  erat  fragile,  labendo  conlringi- 

tur.  Qaod  agnoscens  vir  Deo  amabilis,  non  leviier 

^atristatus  ait  :  Fraires,  non  bene  fccistis,  quia 

pro  tali  vestra  negligentia,  juvenibus  ciericis,  sub  jj 

<]uoram  custodia  vas  a  nobis  confractum  posiium 

cral,  gratiam  imperatoris  fortasse  absiulistis  ;  sed 

Qft  iliis  damnum  eveniat  qui  immunes  suntaculpa, 

^<^<^amus  ad  ecclesiam,  et  Domini  super  hoc  im- 

ploremus  miBcricordiam.Adcujus  imperium  ad  ec 

(26)  Id  estComensis,  quisacpiusCumanusdicitur. 
Nam  inter  Gumanos  in  Campania  lialica  episcopos 
ouilus  Albericus  occurrii.  Ai  Albericus  Comcnsis 
Gpiscopus  celebris  cst,  qui  novam  caihedralem  ec- 
ciesiam  a  fimdamentis  exsiruxii,  vctere,  qufe  erat 
6xtra  civitatem,  monachis  Bcnediciinis  aiiributa, 
9uae  postmodum  ad  Cistercienses  transiit,  ac  tan- 
dem  in  commenda  tradita  nullos  nunc  habet  mo- 


clesiam  concurrunt,  psalmis  et  orationibus  incum- 
bunt,  et  ne  nobis  inda  innocentibus  damnum  eve- 
niat,unusquisque  pro  nobis  sollicitus  exorat.Finita 
vero  orationCjVir  sanctus  vas  sibi  confractum  prae- 
sentari  jubei,oculis  inspicit,  manibus  aitrectat  :  et* 
ecce  nihil  rupiurs  vel  confractionis  recognoscit. 
Indignatus  yero  circa  monachos  :  Quid,  inquit,  vo- 
bis,  fraires,  videbatur?  credo,  certe  visus  vester 
nescio  qua  caligine  deiinebaiur.  Fingebatis  fallaci- 
ter  facturam  vasculi,  cum  ecce  inde  nulla  conspi- 
cianiur  signa  periculi.  Fratres  vero  haec  videnies, 
attoniii  stupore  miraculi,  nihilindeaudebaniloqui. 
Posi  haec  tempore  constiiuio,  ego  cum  socio  pro  vase 
repcicndo  venimus,  et  a  bajulo  illius  requisivimus. 
Qui  advocans  me  in  partem  vas  reddidit,  et  ut  ira- 
peratori  pro  magno  munereredderem  suasit.Quem 
percunciaius  cur  ialia  diceret,  per  ordinem  cuncta 
qua5  accidcrant  narravil.  Ego  vero  gratulabundus 
cum  socio  redii,  imperaiori  quae  agnoveram  sub 
silentio  retuli,  et  super  hoc  miracuio  magno  illum 
replevi  admirationis  gaudioeiinsolita;  deleciationis 
jubilo.  Supra  modum  cnim  eum  diligebat  illiusque 
consiliis  humilitcr  adhsrebat.  De  quo  etiam  talia 
agnoscens,  magis  ac  magis  omni  vencratione  di- 
gnum  habcbat.Haec  ita  mihi  Albericus  ecclesis  Cu- 
man(B  episcopus  in  veritate  narravit,  quas  etiam  a 
pluribus  aliis  personis  vera  esse  pro  certo  agnovi. 
Cap.  XIII.  —  l^e  quadam  visime  cujusdam  eremitx, 
Ileiulit  mihi  eiiam  domnus  Hichardus  episcopus 
quamdamvisioncm,quameiegoquondamaudieram, 
sed  iunc  animo  minime  retinebam.  Quodam  iem- 
pore,  inquit,  vir  quidam  religiosus  de  pago  Rote- 
nensi  (Rodez)  oriundus  ab  Jerosolymis  reverte- 
baiur.  Transiens  autcm  mare,quod  a  Sicilia  versus 
Thessalonicam  proiendiiur,  pertulit  cum  pluribus 
aliis  gravissimum  venium  in  medio  posiius.Qui  na- 
vim  impellens,  appulit  ad  quamdam  insulam  sive 
rupem,  ubi  quidam  servus  Dei  reclusus  manebat  : 
ubi  aliquandiu  tranquillitaiem  maris  exspectans 
prsedicius  vir  commoraius,  caspit  cum  illo  servo 
Dei  de  muliis  collocuiionem  habere.  Inquisitus 
vcro  a  viro  Doi  unde  genus  duceret,  Aquitanum  se 
esse  respondit.Tunc  idem  homo  Dei  sciscitaius  est 
si  quoddam  monasterium  quod  nominareiur  Glu- 
niacum,et  Odilonem  ejusdem  loci  abbatem  nosset. 
At  ille  rcspondit  :  Novi,  et  bene  novi,  et  hoc  quare 
percuncteris  scire  cupio.  Dicam  tibi,  inquit,  et  ut 
animo  recondas  quo;  audieris  admoneo.Vicina  loca 
sunt  nobis,  ex  semetipsis  manifesto  Dei  judicio, 
gravissimaeructaniiaignisiracundia,  in  quibusani- 
mo;  peccatorum  ad  tempus  siatutum  diversa  luunt 
supplicia.  Suntveroadeorumsemperrenovanda  tor- 

nachos,  teste  Ughello  iomo  V  Italiae  sacras,  ubi  ex 
Chronico  Novahcensi  conteniionis  hic  memoratae 
hisioriam  retert.  De  abbfiitia  Bremeiensi,  quam 
nunc  Olivetani  monachi  possident,  plura  idem  au- 
ctor.Vide  et  Lubinum  in  Notitia  abbatiarum  Ilaliai. 

(27)  Ms.  S.  Germani.  lUe  tuuSf  quem  dicis  smior 
et  dominus  abbas, 

(28)  Idem.  Alexandrium  cum,  etc. 


^n 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


9» 


menia  multituSo  dsemonudi  deputata^qui  eorum  poe- 
nae  de  die  iil  dreiU  restaur&ntes,int6lerabilesaiagi8 
ac  magis  exaggebaiitdoldres.Quostamen  seepiusau- 
divi  lamentanteSt^t  non  parvam  querimoniam  fa- 
eientes,quia  oralionibus  rcligiosorum  liominum,el 
eleemosynis  pauperum,  qud3  fiuat  per  diversa  loca 
6anctorum,multotics  per  Dei  misericordiam  ab  eo* 
rum  poDnis  liberareutur  animee  damnatorum.  Inter 
cffitera  vero  mcDtionom  et  maximam  querimoniam 
noveris  illos  prcDoipue  feclsse  de  ilia  Cluniacensi 
oongregaliorie,  el  ipsius  abbate.  Quapropter  per 
DQum  te  adiiiuiiuo,!>i  ad  tuos  cum  prosperitate  ba- 
bueris  reditum,ut  ha*c  omniaquseame  audistinota 
faciasprsdiclsBcongrcgalioniyetexmeapartedenun- 
iie8,quatenus  magis  ac  magis  insistantorationibus^ 
vigiliis  et  eleemosynis  pro  requie  [Thuan,,  redem- 
ptione]  animarum  in  poenis  positarum,  ut  per  hsc 
gaudium  multiplicetur  in  CGelo,et  damnum  siveiu* 
Ctus  inferatur  d  iabolo.  Eegrcssus  i  taque  vir  preedictus 
ad  patriam,bsc  per  ordincm  sancto  Patri  et  fratri- 
bus  nuntiare  studuit  (29).  Quod  audientes,  admira- 
tionem  non  parvamoummaximacordisiastitiasum- 
pserunt,  Domino  gratias  egerunt,  orationcsoratio- 
nibus  addlderunt,eleemo8ynas  eleemosynis  apposue- 
runtiet  pro  requie  defunctorum  instanter  laborare 
Btuduerunt.  Uac  igitur  occasione  sanctus  Pater  ge- 
nerale  propositum  per  omnia  monasteria  sua  con- 
stituit,  ut  sicut  in  capite  Kalendarura  Novembrium 
festivitas  agiturOmnium  Saiictorum,itaetiaminse- 
quenti  die,  memoria  generaliler  ageretur  pro  re- 
quie  Otnnium  fidelium  animarum;privatim  et  publice 
misse  cum  psahuis  et  cleemosynis  celebrarentur, 
omnibus  supcrvcnicntibus  pauperibus  oleemosyna 
multipliciter  daretur  :  quatonus  per  h(BC  jacturam 
sibi  provenire  magis  ac  magis  dolereb  adversarius, 
et  e  contrario  gratularetur  sub  spe  misericordicB  in 
hoc  laborans  Christianus. 

Cap.  XIV.  —  De  reveiatUme  domni  Benedicti  papx. 
Gum  semper  observaro  visiones  et  somniavanis- 
simum  8it,tamen  pierumque  fides  adhibenda  est  his 
qute  eveniunt  divina  dispositione,  aut  manifestatio- 
ne  praiteritarum  rerum,  aut  ostensione  futurorum. 
De  his  habemus  tam  in  veteribusyquam  in  novis  tot 
exempla  pene  quot  volumina.Quaproptcr  huic  nos- 
tro  operi  insereredignumduximu8,quamdamvi8io- 
nem  memoratu  dignam^multis  adhucviventibushoc 
clarius  cognitam,  per  quam  conjicere  possumus, 
quantam  apud  Deum  is  de  quo  sermo  est  adhuc  in 
mundo  superstes  promeruitgratiam.Prffieratquon- 
dam  apostolica)  sodi  senior  Benedictus  (30),  in  Ro- 
mana  nobilitate  pra9cipuus,prudenti  ingenio  solertis- 
BimuB,  etquantumadmundanumculmenattinet,  ur- 
banis  causis  aptissimus.QuibeatumOdilonemclara 
afTcctione  diligebat,  et  summo  studio  excolebat  : 

(29)  Cod.S.Gcrm.  Regrfssio  ilaque  viro  prxdicto... 
fratribus  ac  reliijiosu  vims  nuntiaium  est. 

(30)  Octavus  scilicet,  cujus  frater  ac  successor 
fuit  Joannes  XIX  seu  XX,amho  filii  Gregorii  comi- 
tis  Tusculanijteste  Leone  Marsicano  in  lib.ii  Chro- 
nici  Casinensis^cap.  ^^Adi  Baromom  ad  ann.1024. 


A.  ^i  quoties  arcis  Homanae  mceniis  suiprsaeniiam  vir 
beatus  iatulisser,  larga  iiberalitate  nacessitudinoi^ 
juvamea  exhibebat.  Hic  ergo  morialis  vitaB  cuns 
Culo  jam  decurso,corpus  tcrrae  animam  superncr^ 
misit  potestati.  Rcgimen  vero  scdis  apostolioaade- 
ptus  est  Jo8(nnes,  sibi  afiinis  carnis  gcrmaniiate.  Mul- 
tum  tcmpus  effluxerat  cum  prsnominati  presulis 
anima,  non  adcpia  lucis  aiiernae  consorlium,  luefait 
pro  commissis  poenale  judicium :  cum  ecce  clemen* 
tis  Dei  miscratio  ad  significandum  beaii  Odibus 
meritum,manifc8tare  voluit  et  pcenam  illius  bomi- 
nis,et  donum  suas  immens^e  pietatis.Apparuitoinh 
que  spiritus  jam  dicti  praesulis  in  rcvtlatione  Joso- 
ni  (31)  Portuensi  cpiscopo,  et  aliis  duobus,quonuD 
noniina  non  recolo,  indicans  eis  qus  circa  se  gan- 

H  rentur;  quia  videlicet  non  splendore  lucis,  sed  piB* 
narum  tencretur  in  umbris.Monet  itaquc  ut  eantad 
fratrem,  ct  ocius  pio  Odiloni  legationem  dirigtt: 
ipsius  cnim  suffragiis  destinavit  superna  ceDsun 
illum  eripi  atormcntis.Recodentibusergo  ienebni, 
hujus  visionis  conspeptores  papam  adeunt,qaein- 
juncta  fuorat  sibi  edicunt.  Talia  przesul  audiensct 
multum  de  fratrecondolens,rampitmonila8omDa, 
et  pugillarem  chartam  secundum  tenorem  vieionis 
descriptam,  per  prcedicium  episcopum  Joannem 
beato  viro  dirigit.  Nec  mora,  fidus  legator  viiffl 
arripiens  attigit  Papiam,etperi£esu8itineri8labore, 
domno  Pctro  colla;  beati  Maioli  praeposito,  quc  re^ 
velata  vel  prxcepta  sibi  fuerant  aperit ;  eumqiw 
oppido  exposcit,ut  ipso  hujuscausa}  vclox  intemm- 
tius  esse  studeat.  Ille  impiger  bullatam  epistolai 

C  sanctissimo  Patritransmittit,etcontigiidiviDOOotfl, 
ut  isdem  Dei  scrvus  Cluniaco  reperiretur.  DelaUm 
itaque  epistolam  perlegens,  convocat  nobilem  oKh 
nachorum  senatum,et  seriatim  cuncta  peromtA]»- 
rit  profuuda  sapienti»  8u«,multaqne  replicat,6t  ne 
talis  legatio  parvipendatur  exorai.Dein  praedpitBt 
libamina  precum  et  dationes  eleemosynaram  prog»* 
neralis  prsesulis  liberatione  solemniter  peragaitir. 
Suscipiunt  ergo  seniores  gratanier  onusleve  ehiri- 
tatis,publice  et  privaiimaurespiiCondiiorisdevolif 
precibus  appellant.  Nec  tantum  in  codem  omobioT 
sed  ubicunque  fratrumcmtus  manebatdiffUaiis,!»»- 
cepto  Pairis  similis  persolviinr  famulaius.  Jto 
prsflxi  termini  spatium  complebatur,  cum  tot  pi^ 
ces  et  oblationes,  atque  eleemosynarum  largitalet 

n  aditum  divina)  benignitatis  pcneiraverani«Uiidoci 
libuii  superns  clemenitse  haud  dubiorelatuid|N»' 
palare.  Erat  in  pr®libato  coenobio  qnidom  senior, 
nomine  Eldeberius,  nobilis  carne,  nobilior  8{»ntai 
ministrans  egenis  eleemosyns  subsidiumi'Ciii  talii 
visio  per  soporem  revelaia  esi.  Videbai  namqQ> 
quamdam  personam  decoro  conapicuo  cum  molto 
agmine  candidatoruminiraremonasteriiclanatnMDt 
(31)  Hanc  historiamrefertSigebertusinChrodco 
ad  annum  1025,  sed  cum  multis  mendis.  Id  taiBe& 
observari  velim  quod  dixerii,  pontificem  a  pomis 
infematibus  Odilonis  interventu  futsse  liberaUimi 
quibus  verbis  nihil  aliud  quam  piaoulareapargtfcoi 
rii  flammas  designare  voiuit. 


929 


VITA.    -  LIB.  II. 


930 


et  usque  ad  capituUim.ubi  doiftnus  Odilo  cum  sacro  X  ditur.  Intcr  alios  vero  qiii  hujusmodi  fluctuatione 


senatu  rcsidebat,  pervenisse,  et  ad  cjusdem  Patris 

gonua  caput  humiliter  flexisse.  Cumque  frater  ille 

pcquirerct  quaenam  illa  fulgida  essct  pcrsona,didi- 

cit  domnum  Bencdictum  papam  Romanum,  pnm» 

eedis  episcopum^refcrentem  gratiarum  actiones  pro 

8ua  liberatione,  quod  domni  Odilonis  et  fratrum 

intervcntu  immane  chaos  cvasisset,et  ad  supernam 

beatitudinem  evolasset.llis  visis,expergiscens  frater 

a  somno  ,et  tenaci  memoria  visaet  audita  retinens, 

die  relucente  cuncta  per  ordinem  narrat.Tripudiat 

tunc  sacer  senatus,et  cum  pio  Patrc  neternac  maje- 

8JLuti   personant  vota  juhilutionis ;  pa]am   constat 

omnibus  quantum  vcnerabil»s  Odilo  de  individua) 

Trinitatis  gratia  po.«=sit,  per  quem   utcrus  mortis 


agebantur,  prmcipue  senior  Petrus  anxie  discurre- 
bat,  cui  sollicitudo  disponendarum  remm  Patria 
commissa  erat  (32),hic  exclaraavit  cuidam,  ut  cap-r 
tato  ingenio  propius  accedcret,  si  quoquomodo  ani- 
mal  rapere  posset.  Qui  nihil  moratus,  prot^nsa 
manu  capistrum  arripiens,  forti  adnisu  educit  m«- 
lum  ab  aquis.  Concurrunt  cuucti,  perniciter  equjs 
dcsiliunt,  et  exonerato  saumario  pcrscrutantur  erg- 
tam  ab  aquis  Patris  supellectil.ejn.lectulum  scilicet 
ipsius  atque  libros.  Quae  omnia  Deo  teste  et  his  qui 
interfuerunt,  ita  intacta  ab  aquis  reperta  sunt,  ut 
nullum  vestigium  infusionis  in  eis  apparereU  Mi- 
rantur  cuncti  pra?  gaudio  Deumque  magnificant,et 
tanti  viri  meritalaudibusextollunt.Oneratorursum 


captata  prasda  potuit  evacuari.  _  mulo,  ovantcs  subsequuntur  seniorem,  et  domnus 

Cap.  XV.  —  De  quodam  puero  ab  infirmUaie  gutiuris      Petrus  anticipans  caeteros,  Patri  quod  acciderat  rC'» 


sanato. 
Quodam  tempore  dum  idem  vir  sanctus  apud 
Paterniacum  moraretur,  erat  ibi  quidam  puerulus 
monachus,  nomine  Rodulfus,  quem  illa  satis  hor- 
renda  infirmitas,qua}  in  illis  regionibus  multis  ac- 
cidere  solet  in  gutture,  ita  deturpaveral,  ila  deho- 
nestaverat,  ila  etiam  vocem  pene  iutercluserat,  ut 
in  illa  parte  corporis,  non  jam  species  esse  guttu- 
ri8,sed  quxdam  videretur  inlumesccrepestis.Miser- 
tuB  itaque  vir  Dei  tanta;  calamitati,  pueium  ad  se 
evocat,  manibus  locum  tumoris  attrectat,  signum 
crucis  superimprimit,  salutaria  quacdam  verba  si- 
mul  dicit,  et  sic  abirc  permittit.  Mirum  in  modum 
illc  tumor,  sicut  iu  aliis  postquam  semel  airercrit 
in  dies  solet  cresccre,  ita  versa  vice  in  isto  ex  tunc  C  in  illo  et  per  illum  operabatur,  fideli  corde^bue- 


fert.  Qui   lcviter  indignans  :  Quid,  inquit,  dicie? 
num  aliquid  aquis  immersum  potest  videri  non  ma- 
didum?  Confecto  itaque  itinere,  die  jam  decurso 
receperunt  se  in  ciyusdam  viJJuJaB  hospitium.Tunc 
jussit  sibi  afl^erri  libro8,ct  caetera  qua?  deaquafue- 
rant  abstracta,mantilia  scilicet  ac  manutergia :  qu« 
sicut  semper  ad  utilitatem,  ita  et  tunc  sine  damno 
aquis  repcrta  sunt  madidi.  Tunc  vir  l)enignissimu8 
Dcum  collaudans,  fralribus  sic  coepit  loqui :  0  fra- 
tres  dilecti,cernitis  circa  nos  miram  Dei  nostri  pie- 
tatem  ?  Certe  quae  recuperare  non  p03semus,8i  aquia 
intingerentur,ca  conservavit  iJlaesa ;  qu»  vero  abs- 
quc  damni  discrimine  polerant  inlingi^ipsa  pasaua 
est  madida  ficri.  Ita  nihil  sibi,  sed  totum  Deo  qui 


cffipit  evanescere,  et  in  pristinam  formam  deturpa- 

tum  guttur  redire,  et  usque  in  praesentem  diem 

optata  fruitur  sanitate. 

Cap.  XVL  —  De  libris  et  aliis  supeHeciilibus  aqua 

infectis  et  minime  Iwsis. 

In  locis  Jurensibus  Nantoatis  est  monasterium, 

aancto  Patri  ad  componendum  regularis  vitaj  sta- 

tum  a  Gislcberto  comite  tradilum.  De  hoc  quadam 

die  egressus,iter  agens  ad  urbcm  Genevensem,hora 

jam  diei  tertia  incumbente,transivit  fluvium  per  ea- 

dem  montana  discurrentcm.  Mulus  autem  suarum 

renim  portitor,  qui  lectulum  hominis  Dei  ferebat 

simul  cum  libris  abaque  ductore  transiens,devians 


bat.  Excellens  cnim  erat  animus,  et  bumana  con- 
temnens,  nec  desiderabat  gloriam  quasi  merceden^ 
rerum.gestarum. 

Cap.  XVII.  —  De  quodam  ]^uerulo  m/onacho  a  gra'- 
vissima  infirmiUUe  Uberaio, 

Quia  vcro  de  Nantoacensi  monasterio  superiua 
memoriam  fecimu8,dicendum  est  nobis  etiam  quid 
ibi  aliquando  contigerit  evenire.  Quodam  tempore 
cum  ibi  sanctus  Pater  advenit,  puerum  nomine  Ge- 
rardum  reperit,quem  illa  deiestanda  infirmita8.ca>- 
ducae  passionis  ita  de  die  in  diem  vcxabat,  ut  in  eo 
nec  vox,  nec  memoria,  ncc  aliqua  membrorum  offl- 


a  publico  vado,  per  profunda  fluminis  jam  cceperat  cia  remanerent,et  pene  a  mortuo  jam  nihii.diataret. 
mergi.  Concurrerunt  omnes,  levatis  in  altum  voci-  ^  Tali  calamitate  virDeicompunctus,fratribu8  utpro 
bua,  conantes  opem  ferre  pcreunt.  Animal  autcm  ^  ^^  Dommum  precarcntur  rogavit;  ipseadsanctum 


▼alido  conatu  ab  aqua  emorsum,ad  ripam  pervenit, 
eapite  protenso.  Currens  vero  unus  ex  famulis  ex- 
tendit  manum,ut  capistrum  arriperct,  sed  nequid- 
quam.Mutum  namquc  animal  nihil  intelligens,ite- 
rum  retroactum  natando  per  profunda  ad  alteram 
ripam  ejectum  e8t,nihil  de  se  dans  videndum,prcB- 
ter  solum  caput.  Ecce  autem  magnanimus  beros 
per  pkna  incedens  veniebat.  Intuens  vero  quae  ge- 
rebantur,  nil  mortale  sonans,  oygneum  caput  pileo 
operiena,antetulit  gre88ura,ccrptumque  iter  progre- 


altare  missam  celebraturusaccedit,utinteres8etino 
firmus  praecepit,  divinis  mysteris  refecii,  aquam 
sanctificatam,  ut  sibi  moris  erat,  ex  calice  sancti 
Maioli  bibere  compulit.Nec  mora,infirmitate  fugata, 
salus  optata  8uccedit,ct  usque  in  diem  predsentem 
in  supradicto  homino  integra  perseveravit. 
Cap.  XVIII.  —  De  libro  e$  vasis  repertis.. 
Gradiebatur  aliquando  verus  Dei  amatsr  Odilo  per 
Alpes  Jurenses  :  et  subito  equus  raultia  oneratus 
sarcinis  lapsua,  per  devexa  montia  ueque  ad  pro- 


(32)  Cod.  Thuan.r  progreditur,   Tunc  domnus  Petrus  quiprxsens  aderat,  exclamavU. 


031 


S.  ODILONIS  CLtJNlACENSlS  ABBATIS  V. 


m 


rn nda  vnllis  inter  asperrimos  soopulos  dilabilur. 
lUuint  praBcipites  Allobrogcs  frustra  niteQtes,et  ul- 
tra  vires  aliquid  conantes.  Tandem  post  multos 
animi  conatus,reperto  cquo  sano^et  aliquanta  de  sar- 
V  cinulis,  cognoscunt  dcesse  librum  Sacramentorum 
aureis  litteris  scriptum,  cum  vitreis  vascuHs  ana- 
plypho  opere  formatis.Ouae  res  non  parum  viri  Dei 
mGBStificavit  animum,  verum  cum  his  qu»  ropere- 
rant  coepto  itincrc  gradiebantur.  Advesperascente 
autem  die,  devenerunt  ad  quamdam  ccllam  sancto 
Eugendo  abbati  jure  subditamf  ubi  honoriflce  a 
fratribus  illic  manentibus  suscepti,  post  exhibitam 
humanitatem  quipverunt.  DeiTuebat  autem  imber 
copiosus  nivibns  commistus.  Vir  autcm  Domini  in- 
timat  fratribus  quae  sibi  accidcrant,  summa  expo- 
scens  prece,ne  pigritarentur  ad  eadem  loca  scru- 
tanda  accedere,  si  forte  auratum  librum  reporire 
valerent.llli  vero  mente  promptissiraa  spondent  se 
exsequi  ejus  mandata.Quis  enim  tanti  viri  preclbus 
non  acquicsceret,cui  etiam  Deusnosterplerumque, 
ut  ita  diram,obsequi  videbatur.Aurora  itaque  appa- 
rens,  missos  dirigit,  dies  subsequens  ad  locadedu- 
cit  (33),  librum  pcrditum  cum  vasisrcquirunt;  sed 
ipso  suo  labore  diutius  fatigati  sino  fructu  ad  pro- 
pria  redeunt.Erant  montes  et  circumjaccntcs  collcs 
tantadensitatenivium  cooperti,ut  spes  nulla  super- 
esse  videretur  ulterius  praedictas  res  recuperandi. 
Interjectis  itaque  fere  duobus  mensibus,  cum  jam 
hiemis  asperitas  praedictorum  montium  et  coliium 
evanescendo  faciem  deni:daret,et  do  pcrditis  rebus 
pene  jam  nulla  memoria  esset,  quidam  presbyter, 
nomine  Ermendrannus,locum  iu  quo  pra;dictffi  res 
perierant  easu  adiit,  oculorum  orbes  huc  illucque 
deflexit,  et  ecce  contra  spem  librum  rcperit,  quem 
Christi  protcctio  a  nimbis  et  diuturnitato  nivis  in- 
taclum  meritis  patris  Odiionis  servavit.  Vasa  cnim 
sana  invenit,quaB  Dei  nostri  pietas  ne  frangerentur 
protexit.  Tollens  ilaque  ea  quae  invenerat,  Gauze- 
ranno  abbati  sancti  Eugendi  consignavit,et  postmo- 
dum  jussione  ejusdem  praedictus  prcsbyter  Odiloni 
patri,  dum  ad  illos  Jurensium  partes  rediret  laetus 
et  aiacer  reddidit  :  qui  quanto  qestierit  gaudio,  ex 
immensis  Deo  laudum  fusis  praBconiis  qui  vult  di- 
gnoscere  poterit. 

Cap.  XIX.  —  De  quodam  pofente  a  dolore  oculi 

Hherato, 

Aliquando  dum  transiret  per  pagum  Geneven- 

sem  et  castrum  Albiense,  quidam  senior,  Siebodus 

nomine,  dominus  ejusdem  castri,  ampla  persona, 

non  parva  pofestas,ad  eum  accessit.  tiuic  quadam 

die  sub  arbore  jacenti  fortuito  casu  particula  corti- 

cis  ceciderat  in  oculo  :  quae  ita  turbaverat,  ita  cor- 

ruperat  ejusdem  membri  ofQcium,  ut  ncc  cxpelliy 

(33)  Sic  codex  S.  German.  At  Thuaneus,  fer^  ut 
Petrus  Damiani  in  altera  Vita  cap.  13,  sic  habet : 
Ad  loca  deducit :  auratum  lihrum  reperiunt,  quem 
Christi  protectio  a  nimbis  intactum  servaverat ;  vasa 
sana  inveniunty  quse  Dei  nosiri  immensa  pietas  ne 
frangerentur,  prot4xerat,  Confestim  igitur  inventa 
tollentes,  repeaant  orantes,  et  ea  Patri  consignnnt, 


A.  nec  aliquod  inde  remedium  inveniri  pesset.Fugemt 
sommis  ab  oculis^  fastidiebatur  cujuscunque  geoe- 
ris  cibus  nullusque  sospitatis  inveniebatur  locus. 
Gognoscens  itaque  vir  sanctus  causam  tanti  periculi» 
et  condolens  viro  sibi  satis  famiIiari,seorsum  illum 
accipiens,  super  locum  doloris  signum  imprimit 
sanctae  crucis  cum  insufflatione  oris  et  virtute  ora- 
tionis,  spondens  se,  dum  veniret  ad  hospitium,pro 
illo  sacrificium  ofTerre   salutiferae   oblationis.  Neo 
mora  :  sancto  recedente,8omnu8  diu  negatuspraedi- 
ctum  hominem  dormirecoegitevigilansque  partica- 
lam  corticis  ab  oculo  cum  quadam  lanugine  dedu- 
ctam  invenit,  et  prastenti  doloris  molestiam  Don 
sensit.Mox  etiam  cibum  omnino  fastiditum  reqtii- 
rit,  cum  desidcrio  sumit,  suaeque  liberationis  cao- 

n  sam  prae  gaudio  per  internuntium  viro  Dei  apad 
Silvigiacum  (sic.),quo  jam  pervenerat,  innotescit, 
gratias  agit  et  deinceps  eum  in  magna  veneratione 
habuit. 

Cap.  XX.  —  De  clerico  a  morbo  hrachii  curalo, 
Quodam  etiam  temporc  dum  a  Roma  reverteretnr, 
ct  Lucas  (34)  caslro  hospitaretur,  cuidam  sancli 
Martini  Turonensis  canonico,ArchimbaIdo  nomine, 
lethale  vulnus  in  brachio  cxcreveral,quod  sibi  non 
jam  Ianguorem,sed  ipsam  morlem  pene  intermina- 
re  videretur.Acccdit  itaque  ad  sanctum,et  tantaene- 
cessitatis  ostendit  periculum.  At  ille  quasi  hsc  se 
vitlere  dissimulans,  latenter  propria  manu  tangit 
brachium,  sanctae  crucis  implorat  praesidium,et  sn- 
pcr  vulnus  ejusdem  crueis  impressit  signaculum: 
sicque  a  se  dimittit,  et  ut  caute  praevideat  prscipit 

C  Mirum  in  modum  dum  recedit  et  locum  vulneris 
videre  vel  tangere  voluit,nuIIa  signa  praeteriti  dolo- 
ris  ncc  invenit,  nec  sensit.  Attonitus  vero  stupore 
miraculi  ad  hominem  Dei  regreditur,quaB  sibi  con- 
tigensnt  palam  facere  voIuit.Sed  Dei  servus  ubi  hoc 
pra3vidit,  indignatus  valde,  illum  nec  quidquam 
passum  fuisse,  nec  quid  diceret  scire,  objurgavit 
Ita  enim  timebat  rumores  hominum,  tanquam  le- 
thale  venenum,et  quasi  pestiferum  malum  sic  fu- 
giebat  vanae  laudis  appetitum. 

Cum  (35)  quodam  tcmpore  apud  monasterium 
suum,  quod  Volta  nominatur,moraretur,  et  murus 
ecclesiae  adhuc  imperfectus  consummaretur,  conU- 
git  ut  quadam  die  dum  niinistri  operis  operi  com' 
plendo  insisterent,  deambulatoria  ubi  stabant,  re* 

Q  tortis  cum  quibus  ligata  erant  ex  nimia  vetustattf 
ruptis,  deorsum  ruorcnt,  cum  quibus  ceBmentaiii' 
ex  altitudine  muri  ad  tcrram  ceciderunt,et  collieicr^ 
nis  membrorum... 

Cap.  XXI.  —  De  quodam  mente  capto  sive  damoniac€^ 

sanato, 

Alio  tempore  cum  ex  partibus  Ultrajuranis  Nan-^ 

qui  quanto  gestivil  gaudio,  ex  immemis  Deo  taudmif^ 
fusis  vrssconiis  qui  voiet  dignoscere  poterit. 

(34)  Hic  designatur  Lucae  civitas  nobiliflsima  et^ 
ducalis  in  Etruria,  vulgo  Lucques, 

(35)  In  cod.  Germ.  habetur  hoc  capitulum  quoA> 
deest  in  Thuaneo ;  sed  imperfectum  est,  avulsifl  flP 
codice  reliquis  foliis. 


933 


VITA.  —  LIB.  11. 


934 


B 


toatiSyde  quo  supra  dixiinus,cumooadvenisscmus,  A 

quemdam  juvencm  niilitem,  nomine  Maincrium, 

mentc  captum,  a  propriis  scrvulis  ibi  adductum  in- 

venimus.Qui  rejecta  militia,  omnique  cura  privata 

vel  publica  postposita^huc  iilucquc  miser  nudus  uisi 

ieneretur  oberrabat^incognltas  voces  eniittens^sine 

cibo  perseverans^et,  ut  talibus  consuetudo  est^nus- 

quam  tutam  scdem,  nullam  habebat  rcquiem.  Mi- 

sertus  itaque  homo  Dei  tantas  calamitati,  et  condo- 

lons  gratissimae  juventuti,  cum  fratribus  iu  terram 

ante  altarc  sancti  Petrl  prostcrnitur^  psalniis  insi- 

slity  patrocinia  sanctorum  cum   litaniis  requirit  : 

deindc  surgens  ad  vexatum  accedit,aqua  sanctifica- 

tionis  aspergit,  bibere  cogit,et  aic  recedere  permit- 

tit.  Post  haic  sancto  reccdente,  ipsc  jam  non  infir- 

mus^sed  sanus;  non  ligatus,  sed  liber;  non  coactus, 

sed  voiuntarius,Ciuniacum  usque  prosequitur,gra- 

tias  Deo  et  iilipro  recuperata  sanitate  reddidit,volo 

cbaritatis  munera  piscium  detulit,  sicque  ad  pro- 

pria  rediit.Sequenti  etiam  anno  cum  ibidem  requi- 

sivitysed  non  invcnto,  Silviniacum  die  qua  sanctus 

obiit  et  ipse  advenit;  tristis  et  mocrcns  ojus  exsc- 

quiis  interfuit,et  quia  vivo  non  potuit,deruncto  pro 

sua  liberatione  iterum  atque  iterum  gratias  egit. 

Gap.  XXII.  —  De  qxiodammulo  sanato, 

Abbas  quidam  religiosus  de  Brolio  (Ebreuil)  mo- 

nasterio.nomine  Girbcrtus,  quemdam  nepotem  ha- 

buit  militem  strenuum,  nomineGauzrredum,qui  cx 

roulto  tempore  officium  linguas  amiserat,  audiendi 

tamen  eflicaciam  et  prudentis  senis   mcmoriam, 

quemadmodum  de  Zoe  uxore  Nicostrati  legitur,  non 

mediocriter  retincbat.  Hic  per  visioncm  admonetur  C 

ut  ex  aqua  qua  sanctus  manus  abluebatrequireret, 

et  eam  bibendo  deinccps  cirectum  loquendi  rccupe- 

raret.  Qui  mox  familiares  ministros  advocat  :  ut- 

cunque  sapit,  utcuaque  valet,quaB  volebat  manibus 

iunuit,non  sinc  magao  tamen  labore  innotescit;  et 

Siiviniacum,  quo  sanctus  tunc   manebat,  ad   hoo 

obtinendum  pro  eo  prc-edictus  Girbertus  dirigit,sua« 

sisque  quibusdam  viri  Dei  ministris,  fidele  furtum 

perpetratur,aqua  latenter  manibus  ablutis  subripi- 

tur,sub  occasioneetiam  calice  sancti  Maioli  ab  ipso 

viro  Dei  signata  altera  aqua  superadditur,et  sic  in* 

lirmo  transmitlitur.  Quam  accipiens  mutatis  prius 

vestibus  in  eeclcsiam  ingreditur,  orationi  incum- 

Lit :  deinde  cum  summa  venerationc  aquamsumit, 

etsumendo  pristinae  vocis  ofTicium  mox  ad  integrum  i\ 

recuperat;  loquitur,atque  non  jam  manibus  innuit, 

sed  ex  ordine  quas  viderat  verbis  enarrat  et  Deo 

gratias  pleno  ore,  plena  voce  laetus  proclamat. 

Cap.  XXIII.  —  De  quodam  parvulo  vasculo  a  vino  exi^ 
nanitOt  ^t  virtute  sancti  postmodum  pleno  reperto, 

Omnipotens  Deus  remunerator  et  glorificator  Qde- 

lium  suorum,  se  in  hac  mortali  srumnosaque  vita 

pro  scire  et  posse  glorificantium  per  sibi  Odelis  di- 

lectique  famuli  Patris  Odilonis  in  hacce  convalle 

lacrymarum  coram  hominibus  confitentis  et  glorifl- 

cantis  merita,  inter  alia  plura  praBclara  prorsus  at- 

que  memorandamiraculorum  signa,quoddam  valde 


jucundum  atque  mirificum  virtutisopus,hic  ctiam 
eum  glorificando,  opcrari  cst  dignatus.  De  quo  ne 
quisquam,  quia  illud  scripto  tradere  succodentium 
memoriae  susccpimus,  dubitare  queat,  habemus  et 
proferimusveracem  fidelemque,qua;  hoc  narrat,per- 
sonam  ad  hoc  astipulandum  sic  idoneam  ut  cons- 
tet  luce  clarius,  quia  is  qui  hoc  refert  et  hujus  Deo 
dilecti  Patris  est  monachus,  et  nomine  propriovo- 
citatur  Adraldus,atque  ipsesoluscum  alio  quodam 
laico  homine  hujus  tunc  rei  gestae  fuit  conscius. 
Quodam  siquidem  tempore  isdem  virDominiOdilo 
rediens  a  Francia,  et  Ciuniacum  totius  religionis 
locum  festinanter  expetcns,  eidcm  jom  dicto  fratri 
apud  quamdam  ecclesiam,  quae  vocatur  Tolonnis 
{Toulo7i}, cui  obcdientiae  causa  praeerat,  estque  juris 
monasterii  quod  vocatur  Aurea  valiis,  commoranti, 
improvisus  et  insperalus  supervenit.Quidam  tamen 
ex  fralribus  beatum  virum  comitantibus,  nomine 
Warnerius,  ipsum  Patrem  comitesquo  parvo  pras- 
currens  spatio  antecessit,  et  adveniens  patrem  Odi- 
lonem  adesse   nuntiavit.  Qui  jam  fatus  Adraldus 
miratus  et  obstupefactus,  primo  non  credidit,  post 
tristis  et  mocrens,  et  quia  susceptioni  ejus  non  se 
praBparaverat,  miserum  se  clamans  expavit.Verum- 
tamen  coufortatus  in  Domino  resumpsit  vir§s,  et 
missis  circumquaque  pueris  domus  ad  quaerendum 
necessaria,  instabat,  prout  angustia  temporis  per- 
mittebat,  praeparare  quacque  crant  tanti  Patris  sus- 
ceptioni  congrua.  Inter  haec  dilectus  Deo  et  homi- 
nibus  pater  Odilo  advcniens,  ab  eodem  ipso  fratre 
gaudenter  admodum  et  jocunde  suscipitur,  amabi- 
liter  et  affectuose  exosculatur  et  amplectitur,  sed 
tamen  humilis  ct  submissaquerelaetobjurgatiode 
suo  advcntu  sic  insperato  minime  perdonatur.  Sed 
ad  haec  isdem  dulcissimus  Pater  dulci  et  suavi,  ut 
sibi  moris  erat,alIoquio  coepit  et  se  excusare  et  ipsi 
satisfacere,  occasione  temporis  et  iocis  dicens  hoc 
contigisse,  seque  illuc   nequaquam   sumptuosum 
apparatum  quaercre.  Et  quia  ipso  anno  sterilitas 
vinearum  nimis  charum  rcddideratvinum,ejusque 
nisi  locupletioribus  subtraxerat  usum,  providus  et 
moderatus  Pater  ne  fratrem  gravaret,  emere  sc  vi- 
num  dixit,  sed  protinus  eidem  ipse  ob  hoc  non  le- 
viter  indignatus  contradixit.  Qua,  inquiens,  fronto, 
hoc  vos,dominc,  in  domo  vestra  patiar  agere?  Ven- 
tum  itaque  ad  prandium  etcibiseidem  Patri  suisque 
omnibus  largissime  sufficienterque,  prout  discreto 
ordini  eorum  congruebant,  appositis,  vinum  etiam 
de  parvo  singularique  et  pleno  eroptu  vasoulo  pro- 
fertur.  At  discretissimus  Pater  monachis  scyphos 
geminarij  caeteris  vcro  semel  praecipit  dari.  Sedsta- 
tuta  mensura  exceditur,el  absque  ulla  «stimatione 
chari  pretii  potus  large  omnibus  praebetur.  Post- 
quam  autem  sumpUe  epulae  menssque  sunt  remo- 
to),  succedunt  grates  et  laudes  charitativaa  refectio- 
nis  a  dulcissiroi  patris  Odilonis  gratioso  atque  mel- 
lifluo  ore.  Succedit  igitur  nox  diei,  et  Pater  Odilo 
inibi  iaxabat  membra  quieti.  Mane  vero  facto  inde 
eum  proficiscentem  frater  Adraldus  aliquantutum 


m 


S.  ODILONTS  O.UiNIACENSlS  ABBATIS  V. 


9M 


pposcquitur;  sed  ab  illo  redire  jussps,  mox  ut  do-  A 
mum  suam  subintravit  vocafo  dispensatore,  jussit 
oum  citius  quantum  in  vasculo  remansisset  vini  dili- 
genterconsideraresibique  renuntiare.  Is  itaquefa- 
mulus  et  jussis  obtemperans  curiosius  vas  eestimat 
ofTenditqiie  oontra  spem, et  (quod  est  dictu  mirabile) 
plei)um,quod  oredebatex  maxima  parte  exinanitum. 
Invad.it  formido  hominem,  et  stupidus  de  hoc  ali- 
quandiu  secum  cogitationes  versat,  scd  tamen  re- 
versus  inventum  indicat.  Res  fratri  visa  oat  auditu 
iocredibilis,  et  hanc  referens  insanienti  similis. 
Parvitas  denique  vasi8,ct  numerositas  multitudinis 
iUud.  exhourientis  suadebat  valde  parum  supcrcsse 
in  illo  residui  liquotis.  Attamen  itur,  et  oculorum 
fideliori  ministcrio  resdiscutitur,  et  ita  essedepre-  jj 
henditur.  Tunp  geminatur  stupor  misto  limore  talia 


cernenti,qua3  nihil  aliud  prius  illum  dicere suboxo? 
nebant  quam  :  Mirabilis  Deus  in  sanclis  suis,  Verit 
enim  mirabilis,  vere  omnipotens,  vere  misericon 
Deus  in  sanctis  suis,qui in  illorum  munda  et  sincen^ 
mente  augustissimum  sibi  palatium  statuQns,  Mf 
residet,ibi  regnat,indcque  disponit  multa  et  magna, 
et  ait  mirifica  prorsus  et  non  imitanda. 

Multa   similia   notarcntur  diligentius,  de    ejuii 
possent  describLvirtutibus.  Multum  eTi\m..  per  D^ 
gratiam  in  talihus  in  occulto  posuit,qux  Dunquam- 
ad  publicum  venire  voIuit,ct  maximein  febricitaQ- 
tib  s,  quihus   semper   succurrel)at   calicis  sancti 
Maioli  signaculo,dicens  talianon  suis,sed  ejusdem 
praedicti  Patris  fieri  mcritip,ciun  rcvera  dubium  oop 
esscl  discipulum  in  talibus  cooperatorem  esse  ma- 
gistri  virtutibus. 


INCIPir  LIBEl\  TEUIIUS 


•  Itaque  de  his  qnae  dum  viyeret  gessit,  pauca  de. 
multis  diximus,  sicut  nos  ipsi  quaedam  vidimus,et 
ab  idoneis  testibus  alia  etiam  vera  Fuisso  pro  certo 
agnovim.us :  nunc  de  hisquae  post  niortcm  pcr  illum 
Domin.us  operatur,  sicut  veracium  testium  affirma- 
tione  comperimus,quse  possumus,Uominoannuen- 
te  loquamur. 

Cap.  I.  —  De  quadam  puella  insana^  surda  et  muta. 

In  fundo  Longovernis  nominato,  Silviniaco  prope 
quatuormiliiariiscontiguo,eratqu8edam  miscrabilis  Q 
mater  qujB  filiam  habebat  tribus  passioaibus  ob- 
noviam,  insanam  videlicet,  surdam  et  mutam.Hoec 
tertio  admonetur  in  somuis  a  quadam  satis  formosa 
et  jucunda  persona,  ut  Silviniacum  pergat,  filiam 
secum  deducat,  sepulcrum  senis  (se  autem  ipsum 
esso  dicebat)  novjter  sepulti  requirat,  et  inter  eun- 
dum  videbit  quid  sibi  contingat.  Ter  itaquc  per  tres 
consequentes  noctes,  sicut  diximus,  admonita,  dat 
fidem  verbis  et  illo  cum  filia  pergere  coepit.  Inter 
eundum  vero,  antequam  ad  locum  destinatum  veni- 
rent,portentum  visionis  compleri  ccepit.Nam  quam- 
dam  praetereuntes  silvam  praedicto  loco,  Silviniaco 
videlicet,  satis  contiguam,  filia  ex  mullis  annis 
surda  et  muta  :  Mater,  inquit,  mater,  hinc  audio 
magnos  sonitus  tintinnabulorum.Dicebat  autemde  j. 
campanis  monasterii  quas  audiedat.  Hlnc  vero  cerno 
siipul  et  audio  boves  et  sonitus  coUo  pendentium 
cymbalorum.Mater.hisauditiSySigna  visionis  reco- 
gnoscit,  ad  sepulcrum  usque  deducit,  pro  posse 
oblationem  obtuUt^  gratias  egit,  deinde  cum  filia 
sana  ad  propria  rediit. 

Qap.  II.  —  De  homine  surdo  el  muto  liberalo. 

Suceedit  et  huic  aliud  non  dissimile  miraculum. 
Nam  de  illts  vastis  Alpibus  interioris  Aquitani®  ve- 
nerunt  ad  sepulcrum  viri  Dei  duo  juvenes,  quorum 
altererat  surduset  mutuB,8ed  ut  curareturabalte- 
ro  fuerat  adductus.  Introgressis  vero  ad  sepulcrum, 
qui  sanus  ei-at  ex  aqua  qua  beatiPatris  membra  lota 


fuerant  dari  sibi  petiit,  et  accepta  in  auribus  aocii 
inrudil,bil)orc  coegit,ot  sicad  hospitium(oratenia 
vesperum)  utcrque  secedit.  In  crastinum  vero,  qoi 
pridcm  surdus  et  mutusfuerat,audienset  loquens 
cum  oblationc  in  manu  ad  sopulcrum  rcdiit,  pro 
sua  libcratione  gratias  plena  voce  reddidit,etsicad 
propria  repedavit. 

Gap.  III.  —  Item  de  alio  muto, 

Sub  eodem  tcmpore  cx  pago  Bituricenat,  quidani 
mutusadvenit,  qui,  ut  postmodum  rcferebat,  a  se- 
ptein  annis  ex  toto  amisorat  efficaciam  vocis.  Hio 
etiam  ad  sepulcrum  dc  miscricordia  Dei  proBsumenfl 
accedit,  cx  multis  annis,  ut  prsedixiuius,  perditam 
loquelam  recepit,  quid  tibi  contigisset  omnibos 
enarravit  et  laetus  recessit.Ad  comprobandum  vero 
utrum  vera  essent  an  non  qua;  dixerat,  cum  fUo 
quidam  curiosi  curiosum  quemdam  mittunt,qui  di* 
ligenterhoec  a  vicinis  ct  veracibus  tcstibus  inqQilt- 
ret.  Qui  haec  ita  cssc  invcniens.se  nobis  obtulit  a»- 
serlorem  veracem  et  idoneum  testem. 

Cap.  IV.  —  De  quodam  paralytico  simul  et  muio 

curato. 

In  pago  Neverneusi,  et  in  castro  Dizetensi  para.- 
lysislanguorquemdamhominem  ex  unapartetotttm, 
damnaverat, et  sermonis  loquelam  pcnitus  abstule* 
rat.  Vicinorum  itaque  amicorumque  nutu  etauxilio 
ad  memoriam  sancti  Patris  accessit,  membroram 
sanitatem  ex  integro  recepit,  linguam  ad  loqueo- 
dum  dissolutam  promoruit,  Deo  gratias  egit,  et  m 
ad  propria  repedavit.  Erat  vero  pluribus  notafi,qai 
hsc  ita  se  habere  suis  afllrmant  assertionibus. 

Cap.  V.  —  De  presbytero  tnuio, 

Et  pago  etiam  Bituricensi  ct  de  castro  Braodorenfi 
presbyler  quidam  mutus  ad  sepulerum  viri  Del; 
accedit,  reddi  sidi  quod  perdiderat  humiliter  pitM* 
tratus  in  oratione  petiit:  sed  dum  diutiiui  preoet 
suas  diiferri  vidit,  domum  regredi  studait.  At  ufai 
porvenit,  mox  quod  diutius  qucesierat  acdperem^ 


VITA.  —  LIB.  III. 


938 


ilenlium  in  verba  resolvit,  et  se  h.-cc  prome- 
Domini  virtule  ct  patris  Odilonis  interces- 
ibera  voce  narravit.  Hoc  ita  verum  esse  mer- 
[uidam  dives,  nomine  Salomon,ct  pluresalii 
ir  Bua  assertione. 

Cap.  VI.  —  De  cxco  illumimto, 
lam  sencx  cx  toto  privatus  lumine,  cum  se 
faceret  a  pueroad  Patris  sanctissimi  urnam, 
lam  attingevet  limen  ostioli  illius  cryptae  qua 
9  requiescit,  lumen  amissum  recepit,  ducto- 
e  suum  jam  illuminatus  et  velox  praeccssit, 
interram  ante  sanctum  sepulcrum  prostratus 
Dcesso  sibi  Inmine  gratias  egit,  et  gaudens 
t.  Erat  vero  tunc  Sabbalum  anle  Ramis  pal- 
1  festum. 

Cap.  VII.  —  Item  de  caeca  smata. 
astello  Lucii  montis  qusdam  femina  caccaad 
sancti  Patris  est  adducta.   Quae  diutius  ibi 
6n8  et  in  oralione  perseverans,dum  vivit  quae 
t  in  longum  sibi  differri,  jam  desperata,  ad 
1  cupicns  rcgrcdi,  ad  sepulcrum  ilcrum  acce- 
licentiam  redeundi  a  sancto  cojpit  cum  lacry- 
iprerari.  Inter  hffic  verba,prurundaquc  moDsti 
sn^piria,  oculi  maleciausi  aporiuntur,liimcn 
perato  mox  reddilur,  et  ita  domum  proprio- 
lon  aliorum  oculum  intuitu  revertitur. 
%p.  VIII.  —  Uem  dc  alio  c/eco  illuminato, 
8  etiam  quidam  vcteranus  Turonensis  urbis 
na,  oculorum  privatus  lumine  admonitus  pcr 
,  ductu  cujusdam  suae  filiaB  sepulcrum  sancti 
studuit  invisere.  Qui  veniens  ex  aqua,  qua 
fuerant  membra  abluta,  quaasivit  ct  aocepit, 
tenebrosis  infundi  fecit,   ut  sibi  rcdderetur 
oravit.  Et  quia  jam  nox  instabat  inde  rece- 
lOBpitium  et  subsidia  victus(erat  enim  pauper) 
ivit,  et  nusquam  invenit.  Sine  cibo  itaque  et 
,10  totam   noctem   pernoctavit.  In  crastinum 
A  sepulcrum  festinus  rediit,statimque  visum 
l,  et  laitus  Deo  gratias  magnis  clamoribus  in- 
re  CGBpit  Erat  autem  ecclesia   plena  homini- 
ireabyteris  ct  clericis  missam  celebiantibus. 
le  Bpectaculum  omnes  cucurrerunt,  rei  verita- 
gnoverunt,  cuncti  in  commune  Deum  bene- 
mty  atque  pro  tam  evidenti  manifestoque  mi- 
lainiul  cum  paupere  gratias  egcrunt. 
.  rV. —  De  quodam  insano  ad  menlem  revocato. 
yQtgo  Siiviniacensi,  quo  sanctus  requiescit, 
[uidam  mercator,  nomine  Rainaldus,  qui  pro- 
linlnmum  et  gravissimum  languorcm  penitus 
)riam  et  sensum   amiserat.    Hunc  fratres   et 
tesad  sepulcrum  tanti  Patris  cccperunt  dedu- 
sed  ut  signo  sanctce  crucis  se  muniret,  vel 
B  tunderet,  non  potuerunt  suadere.  Venientes 
s  ad  sancti  Patris  memoriam,  quoddam  obla- 
manus  pro  infirmo  super  sepulcrum  offerunt, 
i8um  denominatum  omnibus  annis  vitae  sus 
hrere  se  promittunt.  Hoo  itaque  pacto,  quem 
cerant  amentem  et  insanum  jam  memoria  va- 
n  et  ex  integro  sanum  ad  domum  reducunt. 

Patrol.  CXLIL 


A  Cap.  X.  —  D^  quodam  paralytico, 

InburgoAntissiodorcnsiscivilatisquidamruricola 
nomine  Rainaldus  manebat.  Hic  a  renibus  deorsum 
omnera  vim   membrorum   amiserat.  Auditis  ergo 
virtutibus  signorum  quce  fiebant  ad  sepulcrum  tanti 
Patris,  in  plaustro  se  poni  fecit,  et  ad  limina  sancta 
a  fratribus  et  uxorc  duci  praecepit.  Qui  veniens  et  ad 
sepulcrum  sancti  Patris  accedens,  ex  aqua  s«piu8 
dicta  dari  sibi  petiit,  languida  membra  lavit,  et  ut 
sibi  sanitas  redderetur  devotus  exoravit.  Post  haec 
paulatim  dolor  a  merabris  abscessit,  salus  optata 
redit,etmagl8  raagisque  de  Dei  praesumens  bonifate 
et  tanti  Patris  conOdens  intercessione  ad  propria 
se  rcportari  fecit.  Non  multis  interjectis  diebus  non 
jamvehiculo,sed  flrmis  incedens  vestigiis  ad  liraina 
j^  sancta  regreditur,  pro  reddita  sanitate  gratias  egit, 
vota  obtulit,  suae  curationis  indicia  omnibus  mani- 
feslavit,  et  sic  ad  propria  recessit. 

Cap.  XI.  —  De  liydropico  liberato, 

In  comitatu  Flandrcnsi,  et  in  burgo  venerandi 
patris  Otmari,quidam  juvenis  clericus  nomine  Ge- 
raldus  manebat,qui  bydropico  morbo  ita  aftligeba- 
tur  ut  neque  cibum,  neque  potum  sine  magno 
dolore  sumerc  valeret  :  ita  vcnter  intumerat  ut 
cutis  supra  modum  extensa  pene  rumpi  videretur; 
stare  vel  scdere  sine  maximo  pcriculo  non  valebat, 
incedere  etiam  vix  poterat.  Et  quid  dicam  ?  om- 
nium  menmbrorum  ofTiciis  ita  carebat  ut  melius  sibi 
mortem  quam  ipsam  miserrimamvitam  optaret.Hic 
ergo  nutu  divino  Silviniacum  cum  magno  iabore 
advenit,  ad  scpulcrum  sancti  Patris  se  introduci 
C  petiit,  ad  orationem  in  terra  procubuit,  se  de  longe 
venisse  flebili  vocc  conquestus,  ut  sanctus  sibi  mi- 
sero  opem  ferret  cum  lacrymis  rogavit.  Nec  mora, 
rivum  concreti  sanguinis  ibidem,  dum  oraret  ab 
interioribus  per  os,  videntibus  cunctiB,  evomuit,  et 
inde  surgens,nutibus  et  verbis  se  sanum  fore  excla- 
mavit.  Ostendebat  autem  vcstimento  sursum  col- 
lecto  rugas  cutis  prius  extensae,  nunc  vero  inflatio- 
ne  recedente  vacuas  rcmansisse.  His  ita  peractis, 
propria  gaudens  repedavit. 

Cap.  XII.  —  Item  de  alio  hydropico. 

Jampridem  etiamquidam  senex  vulgaris,ibidem 
a  simili  liberatus  fuerat  morbo. 

Gap.  XIII.  —  De  quadam  contracta  sanata. 

In  extremo  confinio  Augustodunensi  Molinis 
[)  (Moulins)  estcastrumsuperAleris  (t^Allier)  fluvium 
situm.  Ibi  quajdam  juvencula  jacebat  sub  solario 
Ermengardis  nol)ilissim{B  matrons.  Haec  e&  multis 
annis  membrorum  usum  ita  perdideratutnecince- 
dere,  nisi  portaretur,  uspiam  valeret.  Haecigitur  in 
somnis  monita  ut  ad  mcmoriam,sancti  Patris  per- 
geret,  a  vicario  cjusdem  mati^onaB  nimiis  damoribus 
ct  importunis  praecibus  extorsit  ut  se  vehiculo 
imponeret  et  Silviniacum  deduci  faceret.Nec  mora, 
dum  illo  pervenit,  et  ad  sepulcrum  cancti  accessit 
seseque  in  orationem  dedit,  membrorum  officia 
redintegrantur,  et  qus  contracta  venerat  erigituri 
cum  ipsa  Deo  laudes  ab  omnibus  qul  eam  noverantr 

30 


I 


939 


S.  ODILONIS  GLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


0!0 


reddiintnr.  Posl  ha?c  rcgredi  illic  undc  venerat  ccd-  A 
pit,  scd  nescio  quo  occulto  judicio,  antcquam  ve- 
niret  ad  extrema  villae,  iterum  dcbilitatur.  Iterum 
aliorum  manibus  ad  sepulcrum  reportatur,  a'quc 
iterum  Dei  omnipotentis  miserationc  ct  patris  Odi- 
lonis  intercessione  pristinae  sanitati  redditur ;  sed 
nequaquam  uUerius  oxtra  villam  egreditur,  nec 
terminum  suse  dcbilitationis  denuo  transire  cona- 
tur. 

Cap.  XIV.  —  Item  de  alia  simili  modo  sanaia, 
Quidam  mercator  nomine  Eainaldus  ibidcm  apud 
Sihriniacum  degebat.  Hic  habebat  filiam  debilcm 
cruribus,  invalidam  et  ad  supplementum  doloris  cx 
superiori  parte  corporis.  Uanc  itaque  ad  tumulum 
sancti  Patris  deferunt  :  ai  ubi  dclata  e»t,  mox  se 
erigcre  et  paulatim  incedere  coepit,  et  tandiu  ibi-  ^ 
dem  stedit  donec  ex  integro  effcctum  standi  vel  in- 
cedendi  promeruit. 

Cap.  XV.  —  De  quadam  paupercula  simiH  modo 

curaia, 

Altera  muiier  paupercula  ibi  tunc  aderat^similiter 

ex  multo  tempore  toto  corpore  dcbilis,qu(B  et  ipsa 

cadem  die  in  conspectu  mullitudinis  vigorem  obti- 

Quitintegrae  sanitatis.Sanctorum  enim  apostolorum 

Petri  et  Pauli  festivitas  tunc  advenerat  et  multorum 

populorum  ibidem  turba  confluxcrat.  Qui  videntes 

uno  eodemque  tempore  baec  tria  supra  scripta  mira- 

cula  fieri,  repleti  sunt  stupore  vehcmcnti.  Fit  itaque 

ingens  laetitia^  currit  per  aures  cunctorum  miracu- 

lorum  volitans  fama.  Hominibus  promiscui  sexus 

ecclesiacompletur,  diversis  et  immensis  clamoribus 

concutitur.  Psallebant   monachi    cum   clericis   in  C 


jubilo,  nJ  coelum  usque  populi  voces  dabant  prc 
gaudio  tant^B  novitatis  stupefacti  miraculo.Cbristus 
in  sanctis  suis  scmper  mirabilis  ab  omnibua  prsdi- 
catur,  ct  quantum  servus  sibi  ndelissimus  deqas 
gratia  possit,  ccrtis  indiciis  manirestisque  signis 
declarafur  et  cunctorum  ore  celebratur. 
Gap.  XVL  —  Dc  Quodam  captivo  a  vinculis  liberaiQ. 

Quidam  miserabilis  a  quodam  perverso  homine 
captus  compedibus  arctatur,ct  ut  diligcntius  custo- 
diretur  arca  recluditur,  saxorum  accrvus  desuper 
congcritur,  scracula  firmantur,  et  ita  miser  per 
longum  tempustcnetur.Verum  ille  captivus  io  Deo 
spem  rctinens,  de  iHis  abditis  tenebrarum  Denni, 
cuiobscurasunt  manifesta,supplex  cxoratetpatrtn 
Odiloncm  intercessorem  advocat  ut  se  inde  ejickl 
et  libcrum  ire  concedat.  Inter  haec  verba  sus  peti* 
tionis,  sentitetauditquamdampersonam  ad  arcam 
acccdere,  et  se  inde  ut  cxeat  inclamare.  Mox  virtoll 
divina  saxorum  a«*.crvus  huc  illucque  dispergitar, 
scracula  resiliunt,  compedcs  solvuntur  :  el  ita  ia- 
carccratus  libcr  et  ab^olutus  de  ienebris  ad  looeo 
procedit,  gaudensque  ad  sepulcrum  sancti  Paliii 
quuntocius  venit,ct  quae  sibi  contigerant  ccrtisin- 
diciis  omnibus  enarravit. 

Cap.  XVil.  —  De  quodam  mente  capto  sanato, 

Alius  quidam  sancti  Maioli  monachorumque  pro- 
prius  ruricola,  nominc  Rotbcrtus,  habcns  uxoremei 
filios,  in  amcntiam  totus  vcrsus  fuerat.  Hunctotii 
viribus  repugnantem  filii  et  parentes  viclenter  d 
memoriam  sancti  Patris  adducunt,oblationea)pn- 
eo  oflerunt,  et  mox  mente  et  corpore  salvatQoi  do- 
•mum  rcducunt. 


SANCTI  ODILOINIS  EPISTOL/E 


EPISTOLA  PRIMA. 

AD   FULDERTUM    CARNOTENSEM   EPISCOPUM. 

[Bibliotheca  Cluniacensis,  p.  349] 
Domino  et  vcnerabili  sanctoquecharissimo  fratri 
ct  comprcsb\i;ero  Fulderto  fratcr  Odilo  salutem  in 
Domino. 

Dilectissime  vir,  quid  sibi  vult  quaistio  prolata 
nobis  a  quodam  vestro  fideli  clerico,placuit,ut  ipse 
fatetur,  paternitati  vestrfle,  mc,  licet  indignum,  judi- 
ccm  fiori  vitse  vestrs^mandando  mihi  ut  litteratim 
describerem  vobis  quid  mihi  videtur  dc  vestra, 
quantumdici  fas  est,irreprehensibili  conversatione. 
Sed  oculi  caliginc  caecitatis  obtecti  non  valent  per- 
spicue  intueri  splcndorera  firmamenti  et  globos 
stellarum  coili.  Splendorom  firmamenti  voco  et  stel- 
lam;  stellam  ctiam  matutinam  tc  vocabo,  Danielis 
propheta)  usus  tcstimonio :  ^ui  docti  fuerint,\nqn\i, 
fulgedunt  sicut  splendor  firmamenii.  Et  qui  ad  justi" 
tiam  erudiunt  multos,  sicut  stellse  in  perpetuas  xter- 
flitates.  Vos  enim,  qui  talis  ac  tanctus  cJrtis,  qi]^.m 


D 


nec  quidem  digno  cogitarc  valeo,   nostro  debetis 
ffistimari  judicio?  Nos  enim,qui  ignorantis  tenebris 
prcssi,nosmctipsos  non  possumusdignoscerejusto- 
rum  vitam  nostro  arbilrio  nullomodo  debemuscsti- 
marc.  Vos  omnis  homo  adeo  laude  dignum  merito 
judicat,  ut  plus  de  vobis  mirari  libeat  quam  aliqitf 
dicere  liceat.  Obruerctur  intellectus  nostrs  ptrviti* 
tis  pondcrc  vcstrae  qudestions,ni8i  esset  in  prompto 
recordatio  divini  sermonis.  Ut   enim   daret  ezea- 
plum  fideiibus  auctorvits  et  salutis,ut]psemelioi 
scitis,utpote  vir  omnia  evangelicus,  venicns  inptf* 
tes  Cssareae  Philippi  interrogabat  discipulos  SQOi* 
Quem  dicunt  homines  esse  /Uium  homiMS  f  Et  poi& 
pauca  :  Vos  autein  quem  me  esse  dicitis  f  Non  i^' 
circo  interrogat^  qucm  nemo  novit  et  quem  nibii 
latet,  veluti  qui  nesciat,  sed  ut  praelatis  Ecclesii 
exemplum  de   se   interrogandi  prsbeat.  Et  ideo 
unusquisque  praepositus  Ecclesie  a  sudditis  debet 
exquirere  cujus  fame,  cigusve  sit  opinionis;  etii 
aliquid  dc  sc  audierit,  Deo  a  quo  si  quid  boDi  eetf 


EPlSTOLiE. 


942 


gratias  et  referat,  ut  de  virtutibus  in   virtu-  A  benignitlite  et  probitate,  morumque  paternoram  in 


0  annuente,relici  cursu  perveniat,  usqucquo 
im  deorum  in  Sion  videre  queat;  si  vero  si- 

1  aliquid  de  se  audiorit,  p(Eniteat,et   de  cae- 
llicite  emcndare  satagat.  Sed  ct  si  vos  movet 

0  doctorum  de  vobis  interrogandi  auctoritas, 
mda  a  nobis  est  vcstrae  sapientiae  claritas, 
fldci  puritas.vestrceque  industriffl  probitas  ; 
quia  caret  omnino  silenlio  veritas,  sed  ab 
)  idiota  et  sine  litteris  hon  potest  pra»dicari 
labilis  et  in  mundo  odibilis.  Hsc   de  vobis 

1  alias,et  in  communi  locutione,  non  aliqua 
adulationis  deceptus,  non  alicujus  muneris, 
TCl  pecuniae  cupidus  retuli;  sed  quod  vcra- 

^oetquod  ut  fiat  quam  maxime  opto,dicere 


cunctis  ropraBsentatione,domnu8  episcopus.ipsi  per 
omnia  fldclissimus  et  devoti8simu8,tanta  et  talia  ad 
no8  veniens  narravit,  ut  indissolubilibus  vinculis 
charitatis  ita  nosejus  familiaritati  et  Hdelitati  colli- 
gaverit,  quatenus  nulla  unquam  obliviono  ipsiua 
merooria  a  nostris  cordibus  avelli  pbssit  in  divinia 
obsequiis.Nam  quotidic  pro  ejus  pace  et  saluie  cor- 
poris  et  animffi,post  Matutinas  recitamus  omnesge- 
ncralitcr  psalmum  :Domtne,gutd  multiplicati  sun^Et 
per  omnes  alias  horas  :  Levarioculos  meos,  ut  Domi- 
nus  eripiat  animamet  corpusejus  abomni  malo  cus- 
todiatque  inlroitum  etexitum  il]iu8,non  solum  in 

pra3senti,8ed  et  in  sfficuIumsfficuli.Rogaxnusprsterea 
ut  hos  missos,  quos  dominus  Santlus    episcopus  et 


lon  rccuso,ncc  rocusabo.Si  autem  me  adula-  «  nos  mittimus,U8quead  sanctum  Joannem  conduca- 
|uridicaveriti8,audite  Scripluram  :  Fili  mi^H      tis.Vult  enim  domni 


verint  peccatores,  ne  acquiexcas  illis,  Non  est 
culpabile,  si  illos  laudemus  quos  dignos 
rrec[imu.«,diccnte  Scriptura  :  Lavdet  te  alie- 
t  non  0$  /uMm.Si  auiem  aliquis  velit  oppo- 
iiod  Scriptura  dicit  :  Ne  laudes  hominem  m 
m;  ot  ego  assentior,  quia  mortali  vita  vos 
)8  exIslimo,qui  ab  Apostolo  audistis  :  Mortui 
$iis,  et  vita  vestra  abscondita  est  cum  Christo 
.  Et  cum  ipso  et  vorbie  et  opcribus  dictis  : 
nvivimus,  Domino  vivimus.-si  vero  morimur, 
0  morimur,  Sive  enim  vivimus  ;  sive  morimur, 
i  sumus,  De  caetcro,  charissime,  ut  quidam 
ts  ait  :  Omnia  fagere  poterit  homo  prxter  cor 
^on  enim  potest  a  se  quisquam  recedere.Ubi- 


nus  episcopus  sua  omnfa  qus  ibi 
dimisit,secum  habere.Argentum,ut  opus  quodinno- 
mine  ipsius  et  in  nomine  regis  deruncti  super  altare 
sancti   Petri   ccepimus,  ad  perpetuum  memoriale 
8ui,et  supradicti  regis  perficiat.Ornamcnta  vero  di- 
vinis  ofticiis  consccrata  pcnes  se  quandiu  vixerit  vult 
esse.  Nam  de  auro  quod  ad  nos  vcniens  secum  detu- 
lit.duas  listas  tabuls  migoris  altaris,dexteram  vide- 
licetet8inistram,qu«dostructa3crant,8icut8citi8jjam 
perfecit.Subteriorem  vero  quae  P5manet,et  de  vaccis 
quas  apud  sanctum.... 

EPISTOLA  m 

AD  DOMNUM  GARSfiAM 

*  [Vhi  supra,] 

Morum  probitate  regalia  decenter  sceptra  regenti 


e  enim  abicrit,conscienlio  suaillum  non  dere-  C  domno  GARSEiE  religioni...  Odilo  eum  grege  Clu- 


Etapostolus  Paulus  :  Nemo  scitquwsunt  ho- 
nisi  spiritus  hominis,qui  in  ipso  est.  Dicorom  ta- 
liquid  cxhortandi  gratia«  sed  quomodo  debet 
i  indoctus,  quom  unctio  spiritualis  docet  de 
►U8?  Sed  illud  relicem  cvangelicum  :  Adhuc 
tibideest.  Quid  illud  sit  quamoptime  nosti. 

EPISTOLA  II 

AD   PATERNUM   ABDATEM. 

pud  Acherium,  Spicilegii  tom.  IH,  p.  381,] 
t  divini  amoris  fervido  don  no  Paterno,  gre- 
iriBti  affectu  patcrno  procuratori  provido,  fra- 
>IL0  cum  domno  episcopo  Santio,  omnisque 
iceneium  pauperum  congregutio  monastici  la- 
bravium  a  Ghristo. 

sancta  circa  vos  sunt  prospera  et  pacata,gau- 
8  et  exsultamus,et  ut  semper  de  bono  proficia- 
melius  votis  omnibus  prjcoptamus.  Pro  statu 
le  regni  ut  liberetur  abincursione  paganorum 
«raecutione  falsorum  Christianorum,omnipo- 
Deo  supplices  et  continuas  preces  omni  devo- 
cordis  assidue  offerimus.Et  ut  firmissima  pax 
Mio8  divse  memoris  domini  nostri  Santii  re- 
snincti  a  Deo  reformetur,  et  continuis  oratio- 
I  et  indefessis  die  ac  nocte  prccibus  exoramus, 
pueqne  pro  charissimo  nostro  et  visceribus  to- 
imorisac  dllectionisdomino  Rediroiro,de  cpjus 


niacensium  pauperum  sibi  commisso,  firmam  cum 
fratribus  et  amicis,  omnibusque  vobis  jure  subjec- 
tis  pacem  in  Domino,  ac  de  cunctis  inimicis  victo- 
riam  cum  triumpho. 

Gaudemus,et  omnipotenti  Deo  gratiaa  referimus. 
quod  vos  sublimiteretgloriosetaminsuidilectione 
et  notitia  quam  in  sxculari  semperaudimuscrescere 
et  proficere  potentia.  Sumus  itaque  ex  indissolubili 
familiaritate  et  societate  qua  olim  patri  vestro  pro- 
bamur  copulati,ita  in  vestra  fidelitate  devoti^ut  pro 
veslra  vestrorumque  salute  et  incolumitate,  atque 
de  cunctis  inimicis  vestris  victoria  Deum  exoremus 
assiduis  precibus,  poscentes  ejus  clementissimam 
benignitatem,ut  sic  cuncta  vestra  secundum  suam 
D  voluntatem  nobiliter  disponat,quod  post  praesentem 
gloriam  et  felicitatem^adccDlestiagaudia  vos  perdu- 
cat.Prsterea,  licet  non  sine  rubore,  pandere  cogi- 
mur  vestrffi  sublimitatis  munificentiasnostre  inopi» 
necessitatem,qua  jam  per duos  et  eos  amplius  annos 
affiigimur  continue ;  nam  generalis  totius  regni  pau- 
pertas,  famis  quoque  et  inopias  nos  opprimit  cala- 
mitaSySi^ut  et  alios  nostr®  vicinitatis  compatriotas: 
quod  periculum  ut  evadere  possimuSyVestro  admi- 
niculo,  si  placet,  perquam  plurimum  indigemus. 
Pacem  et  victoriam  atque  perpetuam  vitam  ut  Do- 
nimus  vobis  concedat,  tota  nostra  fraternitas  etop- 
tat  et  orat.  Vale. 


943 


S.  ODILONIS  GLUNIAGKNSIS  ABBATIS. 


EPISTOLA  IV 

AD   MATRONAM    H... 

[Ubi  supra.] 

Nobilissimffl  matronaj  R.  Irater  Odilo  fidelcs  ora- 
iiones. 

Mirarer,domina,valde  cur  mc  ignotum  ct  iinme- 
ritum  toties  salutationibus  tuis  l8Qtifica8,muneribus 
amplificas,nisi  illam  maternam  bonitatcm  agnosce- 
rcm  et  in  te  sentirem,qu(B  omnibus  tam  uotis  quam 
ignotis,promeritis  et  immerilis,communis  et  aequa- 
lis  essc  solebat.  Undo  non  ad  mirandum^  sed  ad 
gratias   refercndum   totus   convertor,    scilicct  de 


omnibiis  bonis  qucc  tua  cbaritas  nobis  et 
semper  solet  impendere.  Orationibus  no8 
trumque  nostrorum  per  fratrem  Luitfridun 
ta  es  lc  coniinendare ;  in  quibns  scias  devi 
te  cssc  siisccptam  atquc  ascriptam,  ct  noi 
te,  scd  ctiam  charissimum  amicum   nosti 

niorem  tuum  A ac  dulcissiinum  fralr 

E dc  quibus  scmper  benc  audivi,  et 

Dco  gratias,  audio.  Quos  utroque  ut  ofncic 
cx  nostra  parte  salutes,  multum  tuam  rc^ 
tatem.  Valc,  et  mcmor  tui,  nirnquam  in 
existas. 


SANCTI  ODXLONIS 

ABBATIS  GLUNIACENSIS  V 

DE  YITA  BEATI  MAIOLI  AB13ATIS 

LIBELLUS 

{Bibliotheca  Cluniacensis,  pap.  279.) 


PR.EFATIO 


HuGONi  (36)  et  charissimo  fratri  Almanxo,  Odilo  B 
presbyter,  in  Domino  salutem. 

Cum  residerem  prajterito  temporc  paschali,  in 
claustro  Romani  monasterii,  pridie  quam  patris 
nostri  Maioli  supervcnirct  8oleinnitas,unuscfratri- 
bus,  nomine  Joanncs,qui,  Bccundum  sui  nominis 
congruam  interpretationem,  Domini  gratiaj  ditatus 
est  muncre,incoepit  inquirere  in  quo  volumine  ea- 
dcin  nocte  lcctioncs  dcbcret  adnotare.  Ad  qucm 
ego  :  Consequens  est  ut  in  hujus  patris  memoria 
beatissimi  patris  Gregorii  recitentur  eloquia,quippc 
quia  idem  pater,  dum  advixit,eadem  studiosissimc 
frequenter  et  audivit  et  legit,  et,  cum  libuit,  de  eis- 
dem  facundo  sermonc  disseruit,Exempto  post  mo- 
dicum  vespertinali  officio,ac  prasfinito  diurnse  servi- 
tutis  tempore,  tam  ordo  qiiam  necessitas  invitabat  p 
nos  ad  stratum  acccdere.  Eram  lunc  temporis  lu- 
gens  et  deflens  non  modo  damnum  rei  familiaris, 
sedetinsoIita;caIamitatisetinaudit«e  miseriae  ingens 


pcriculum,  et,  quod  magis  urgcbat,totiu8  pa 
omnium  pauperum  grande  lamcntabileque  c 
dium.  Tanti  vero  discriminis  tantique  in 
anxia  cogitatio  perplurcs  jain  me  noctes  iDfK 
reddiderat.  Scd  cadem  denique  nocte,  cum 
more  mordax  cogitatio  sensibus  nostris  imf 
se  vellct  ingerere,ut  mihi  a  Domino  deposoei 
solationis  auxilium^beatum  ccepi  exorare  Mi 
Post  paululum  verc  mihi  suggercre  co^pitta 
tris  dulcis  mcmoria  et  quodammodo  prom 
diccre  ut,si  animum  in  ejus  laudibus  occupi 
agorcm,  ccelcstis  consolationis  priesidium  q 
cius  procul  dubio  invenire  possem.ldciroo,d 
simi  seniores  et  fratres,ctsi  non  sccundum  i 
tudincm  sui,  tamcn  secundum  par\'itatem  i 
ctus  nostri,  opus  subjectum  scribere  curavi. 
cunque  ctenim  istud  opus  sit,  ignis  spiritaa 
sus  vcstri  ut  cxaminet,discernat  et  corrigil, 
fraternitas  optat  et  orat. 


INCIPIT  TEXTUS  LIBELLI. 


Post  apostolorumet  evangclislarum  sacrosancta, 
divina  ct  salutaria  documcnta,  ac  victoriosissima 
et  invictissima  bcatorum  martyrum  gloriosa  certa- 
mina,  tertio,ut  ita  dicom,  loco,  prajstitit  divina  di- 
gnatio  Ecciesiae  sui-c  nova  solatia,luminariavidelicet 
amore  ardentia.  sermone  lucentia.  Apostolicos  dico 


sacerdotcs  et  illustrissimos  viros,  humana  si 
non  vane,  scd  salubriter  prsditos^divina  fltl 
rcfertos,per  ({uorum  spiritalem  intelligentiifl 
divinis  littoris  perspicacissimam  indagationei 
umbra  lucosceret,  scrmo  propheticus,sui  pro 
tate  altissimus  suique  altitudide  profundiii 


ANDREiE  CHESNII  NOT.E. 
(36)  Hugoni,  Qui  post  ipsum  Odilonem  electus  est  abbns  Cluniacensis,  ordine  sextus. 


DE  VITA  B.  MAIOLl  ABBATIS. 


9i6 


iliter  inlellectus  ad  luccm  procederct,  Evan-  A  obLinere.  Processu  vero  temporis,posttransitumvi" 


quoque  luminis  gloria,  virtus  ac  majestas  to- 
lundi  densissimus  cffugaret  tenobras.  Per  ho- 
etcnim  sincerissimam  industriam  apostolici 
exponuntur  et  commendantur  fidelibuf?.  Per 
idovotissimum  studium,  beatorum  marlyrum 
phus  Ecclcsiae  sancta?  commcndatur  ct  meri- 
istorum  namquc  fidc,  sapientia  ct  prajdicatio- 
stantia  susurrantium  ct  oblalrantium  contra 
catholicam  murmur  compcscituret  opprimi- 
jhismaticorum  strepitus  sedatur  et  os  vana 
itiumobstruitur^idolorumpotcstasdestruitur, 
ium  crydelitas  supcratur,  philosophorum  in- 
contemnitur,  conspuitur  et  annullatur;  om- 
haereticorum   falsitas,   perfidia,   infidclitas. 


delicet  supradicti^piissimi  patris,  pcr  beatum  Mau- 
rum  ejus  discipulum  omnis  pene  Gallia  (37)  ejus  insti- 
tutionis  et  religionis  suscepitexordium.  Deindeper 
eum  et  eos  quosipsc  ad  justitiamcrudivit,  perplu- 
rima  temporum  spatia,  eadem  religioad  cumulura 
pcrfectionis  excrevit,  cis  ab  hac  vita  decedcntibus, 
justitia  rarcscente,  ncquitia  crehresccnte,  et  matre 
omnium  bonarum  virtutum  disciplina  tepescente, 
cccperunt  studia  Patrum  piorum  deficere,  et  sicut 
pcr  religiosos  et  fervore  sancti  Spiritus  plenossan- 
ctae  institutionis  norma  gradatim  perfectionis  acce- 
pit  augmentum,  ita  per^  negligentes  ct  desidiosos 
paulatim  decidit  in  dcfcctum.  Salutaris  igitur  pro- 
positi  perniciosa  dcfcctio  Uoquo  ad  tempus  illud  ir- 


et  rabies  vcluti  fetor  fumosus,  et  fumus  feti-  ^  repseratlatitando,quofaventeWillelmoChristianis- 


lus,  ut  nunquamet  nusquampossitapparcre, 
latur,  ct  in  nihilum  rcsolvitur  et  exhalatur. 
lam  tales  et  tantos  viros^  utpote  cives  suos, 
ris  sui  domcsticos  aula  ccclestis  la^tabunda 
ut,  ex  ipsa  suprcma  crrlestique  republica,  di- 
ensura  quarto  loco  ordine  congruo  parvulis 
ias  consulcre  voluil,  ita  ut  gratiam,  quam 
ire  dignabatur  pcr  sublimcs  et  fortes,  postmo- 
)r®staret  per  humilcs  et  innocentcs  et  simpli- 
einde  coepit  monasticusordopullularc,  et,ut, 
dicamus,  revivisccrc ;  qucni  a  bcato  Helia  et 
e  Baptista  novimus  processissc,  et  ita  per 
»licam  et  conversationem  et  vitam,  et  incre- 
.virtutum,et  cxcrcitia  sanctorum  spiritualium 
n  ad  nos  usqucgaudemuspervenisse.  Perip- 


sinio  Aquitanorum  principe,  beata; memoriaB  abbas, 
Berno  nomine,  in  prrtibus  Burgundiae,  cespite  Ma- 
tiscensi,  pago  qui  vocatur  Gluniacus,  monasterium 
ccjepit  construere  ct,  inquantumpotuit,  in  eamdem 
constructione  claborare  studuit  et  pia;  devotionis 
affecl  um  laborioso  ccrtamine  ad  laudabilcm  perduxit 
effectum.  Hujus  enim  merito  et  exemplo,  plurcs 
tranquillum  porlum  monaslcrii  requirentes  conver- 
tuntur  de  sa?culo.  Ex  quibus  omnibus  unum  exci- 
piendo  recolimus  et  recolendo  excipimus,  quem  ad 
sttlutem  multorum  provenisse  comperimus. 

Fnit  vir  ille,  Odo  nomine,  virper  cuncta  laudabi- 
lis,  beatissimi  Martini  Ecclesia)  Turonensis  pontifi- 
cisfidclis  devotissimus,  etejusdcmEcclesia;  clericus 
et  canonicus.  Hicetcnimvirhonestus  ethumili8,ad- 


Bnim  et  ab  ipsis  perfectissime  adimplcta  est  C  modumin  regulaiiexcrcitatione  edoctus,  postquam 

supradictus  pater  abhac  luce  discessit,  ad  regimen 
abbati(B  multorum  fidclium  electione  successit. 
Deinde  qualiter  ad  culmen  virtutum  pervenit,  studiis 
ejus  narrautibus,  Romanus  orbisedidiciUHuicsuc- 
cesbit  felicis  memoria;,  Heymardus  nomine,  beatae 
simplicitatisctinnocentiaifilius.Hicinaugmentatio- 
ne  prajdiorum  et  acquisilione  temporalis  commodi 
adcostudiosusfuit  et  in  observatione  satis  devotus. 
Hicctamissioncmtcmporalisluminiset  quidquid  si- 
biadversitatis  accidcrc  potuit  absque  omni  murmu- 
rationeetindignationepaticntissimetullt.Hicctenim 
virobmeritum  patientifle  simplicisetinnocentis  vlt^ 
tantotaliqueaChristoditalusestmunereut.ejustcm- 


tio  illius  unius  ac  spccialis  cvangelici,  imo 
lici  praBccpti:  quod  dccrat  illi  adolesenti,  de 
»ione  vitiB  aetcNia;  apud  Salvatorcm  conqui- 
rcspondcnte  sibi  codem  Domiiio  Christo  ac 
;e:  Si  vis  perftrtus  cssCf  vade  ei  vcnde  omnia 
abes,  ct  da  paupcribus,  el  habcbis  thcsaurumin 
el  veni  scijucre  mc  {Matth.  xix). 
jr  hujus  vero  salutiferi  prfficepti  inlentissimos 
)re8  et  strenuissimoscxsecutores,beatissimus 
merito  Benedictus  ct  nomine,  quasi  quoddam 
coeleste  praiclarus  enituit.  Quitantus  ac  talis, 
moribus  et  miraculis  exstitit,  utejus  ortum, 
et  obitum  dcscribcndo  sanctissimus  papa  Gre- 
s,  per  omniavirapostolicus  ctapostolicaBsedis 


pore,  ad  umoremmonasticiordinisauctoremnostrae 

>pas,  testimonium  ci  pra^beret,  qui  interpriu-  j)  salutis  bealum  Maiolum  dignatus  sit  accersere.  In 

!8  primates  Ecclesiffi  insigncquoddam  etprin-      hujus  vero  conversionis  obsequio,  multum  valuit 

privilegium  et  vitaj  et  doctrina  dignoscitur      venerabilis  viri  Hildebranni  (28)  dulcis  coUocutio  et 

ANDREiE  CHESNll  NOT^. 

Per  B.  Maurum  omnis  penc  Gallia.  Sic  Petrus      sub  sancto  Bcncdicto  coudiscipulus  et  itineris  per 

~ Gallias  individuus  comesfidelitercomposuit,exstat- 

qne  apud  Surium  tom.  I,  die  15  Januerii. 

(38)  Venerabitis  viri  Hildebranni,  Multi  nominis 
hujus  et  monachi  ct  priores,  sive  praBpositi  Clunia- 
ccnsis  coenobii.  JoanncscnimsanctiOdonis  sbbatis 
socuudi  disciuulus,  et  ejus  vitai  scriptor,unumme- 
nvjrat  his  vcrbis:  <«  Dcinde  qufe  domnus  Ilildebran- 
nus,  vir  ncmpe  veridicus,  et  Cluniaci  cocnobii  praj- 
puslLus,  in  ivgulanbusque  disciplinis  prajceptor 
uitus.  k  Nec  dubitandum  quin  ille  ipse,  cujus  hic 


abilis  epistola  28,  iil).  i*.  «  Discipulum  ipsius 
Dencdicti,  sanctumMaurum.adhasGalliarum 
uproconstruendissccundumipsius  doctrinam 
}ii8,  ab  ipso  directum  legimus.  »  Kt  Glaber 
Ifus,  lib.  III  Hist.,  cap.  5  :  «  Fertiir  cadem 
utioex  S.  patris  Bcnenicli  nionastcriis  vel  re- 
ixonlium  habuissc,  atquc  pcr  bcatum  Mau- 
ipsius  vidclicet  discipuluin,  ad  nnstrum,  id 
jatlicanum  territorium  delalum  rnissc.  »  Inle- 
i  auleni  Vitie  S.  Mauri  historiam  Fdu&Uibcjus 


047 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


948 


spiritBlis  suggestio.  Hic  cum  esset  ex   prioribus  \  Procedente  pueritis  tempore,  addictus  est  eccle- 


Cluniensibus  monacbis,  etejusdemmonasterii  prae- 
positus,  bisinvitatusutofficiumabbatis  susciperet. 
sed  noluit,  quia  semper  plus  obedire  quam  praeci- 
pere  et  magis  subesse  quam  prsesse  voluit.  Putat 
me  aliquis  forsitan  desipuisseidcirco  quia,  cumde 
beato  Maiolo  disponerem  scribere,  de  superioribus 
mo  tanta  contigit  edixisse.  Non  enim  quis  crcdat 
fortuitu  accidisse,  sed  de  induslria  provide  factum 
esse.  Quidquid  enim  in  supcrloribus  dc  justis  et 
sanctis  bominibus  diximus,  totuministo  dequolo- 
quivolumus,  vel  pleniter,  velex  magna  parte  redo- 
lere  cognovimus. 

Fuit  vir  iste,  beatissimus  paler  nostcr  Maiolus, 
proeclaro  stemmate  ortus  ac  nobilibus  parentibus 
pervigili  cura  ab  ipsa  infanlia  nobiliter  enutritus. 


siasticis  sludiis,  ut  imbueretur  litteris  spiritalibos. 
Superno  igltur  nutu  ctdivinaprovidentia  actumest 
ut  tambonosspeipuertunc  indivinisactibusarctiof 
intentus  esset,  ut  totum  adolescentis  tempus  siae 
periculo  castitutis  transigeret,  et  ita  factum  estat, 
pcr  totum  vitae  sua3  spatium  decus  in  corpore  soo 
retincret  virgineum.  Juvenili  jamimmincntcctate, 
altiora  et  potiora  in  divinis,  acriorain  humanissto- 
diis  et  graviora  non  distulit  attentare,  et  ideo  per 
utramquc  exercitatus  doctrinam  non  timuit  acce- 
derc  Lugdunensemadaram  (39).  Deinde  apodhanfl 
urbem  pbilosophiaenutriccm  etmatrem  (40),  etquc 
totius  Gallioe,  ex  antiquo  morcetccclesiasticojure, 
non  immeritorctineretarcem(41),Antomum,viruiD 
eruditum  etprudcntem^iuliberalibussludiishabers 


ANDREiE  CHESNIl  NOT.E. 
sanctus  Odilo  menimit,  a^stimandus  sit,  cum  sub-  B  S.  Odilonis  dcmpto,  et  atlero  adhuc  ejusdem  ia 


jun^at  eum  «  ex  prioribusCIuniensibus  monachis, 
et  ejusdem  monasterii  praBpositum,  bis invitatum  ut 
offlcium  abbatiiB  susciperet,sed  noluisse,  quiasem- 
per  plus  obedire  quam  praecipere  et  magis  subesse 
quam  praeesse  voluerit.  wAbOdonis  namque  tempore 
usque  ad  Maiolum  abbatiaCluniacensis  bis  vacnvit, 
et  6donis  scilicet  ipsius  et  Aymardi  successoris 
ejus  morte,  post  quem  tandem  Maiolus  hujusHilde- 
branni  discipulus  electus  est.  Sed  altcr  etiam  Hil- 
debrannus  fuit  et  monachus  et  prior  Cluniacensis 
sub  sancto  Hugone  abbate,  de  quo  nosalias.  Nunc 
satis  erit  addere  quod  anonymus  Silviniaci  mona- 
chus  ait  in  Vita  sancti  Maioli,  cap.  5,quia  luculen- 
ter  hunc  Odilonis  locum  illustraro  videtur.  «  Mun- 
dani,  inquit,arbitrii  dimittensamplametspatiosam 
viam,  se  sub  levi  jugo  Christi  constrlnxit,  et  moni- 
tione  et  exhortatione  domni  hc  relipnosissimi  patris 
Hildebranni,  Gluniaccnsis  monaitterii  prioris,  mo- 
nachilis  districtionis  nobile  magisterium  expetivit.  Q 
Qui  ipsum  patrem  Maiolum  secum  per  multosdies 
in  Ghristi  Domini  servitium  enutricns  perfcctum 
athletam  Dei  protulit.  » 

(39)  Accedere  Lttgduuemem  ad  aram.  Au^usto  im- 
peratori  dedicatam  Lugduni,  Julio  Antonio,  Fabio 
Africano  coss..  ut  notatSueloniusinClauilio  cap.2: 
De  qua  et  Florus,  lib.  iii:  «  Ara,  inqfuit,  C.-Bsari  nd 
confluentem  Araris  ot  Rhodani  dodicata,  saccrdo- 
teque  creato  C.  Julio  Verecundato  Eubio,  Eduo.  » 
Et  Strabo,  lib.  iv:  «  Adest  ara  dignitatis  eximicB, 
gentium  lx  numero,in8criptumhabcnstituIum,ea- 
rumque  singuIariumslatuauna;aIiasubindeingons 
locata  est  ara.  »  Ad  hancautemaramCaMgula  Iiidos 
miscellos  edidit,  inqait  idem  Suetonius  in  Caligula, 
cap.  20.  «  Et  certamen  quoque  Gra^caB  Latinaeque 
facundiae.  Quo  certamine  fcruut  victoribus  praemia 
virtos  contulisse,  eorumdem  ct  laudcs  romponerc 
coactos.  Eos  autem  qui  maximedisplicuissent,scpi- 


Vita  sanctiB  Adalneidis  imperatricis,  quod  sic  hi- 
bct:  u  Exsultabat  Lugdunus,  pbilosophiae  quondam 
mater  et  nutrix,  urbs  inclyta.  »  Quanquam  ionge 
post,  juris  et  civilis  et  canouici  lectionibus  fui«e 
celebrem  diffilendum  non  est,  visis  his  seDteotic 
quorum  arbitrorum  in  inonasterio  S.  Germaoide 
Pratis  anno  1200datasverbis:  «Item  cum  invenire- 
mus  discordiam  esse  interarchiepiscopum  eteapi- 
tulum  supradictos,  supcrdanda  iicentia  doctoriboi 
legere  vulentibus  in  civitate  Lugduni,  in  jureca* 
nonico  vel  civili,   pra?dictam  dillinivimus  disco^ 
diatii.  »  etc. 

(H)  Quo!  totius  Galtissex  antiquo  moreeieeek' 
siastico  jure  retineret  arcem.  Patet  hinc  vel  non  »dea 
novum  esse,  sicutquidamasserunt,  EcclesiamLog- 
dunenscm  intcrorimesGalliarumEcclesias  primaai 
essc  et  primatus  honore  gaudere  Quod  et  insinual 
optime  Guillelmus  Brito  cum  ait  in  Philippide: 

Et  Lugiliinensis,  quo  (lallia  tota  solebat, 
Ut  fama  est,  primate  regi. 

jjredericus  item,  Romanorum  imperator,indiplo- 
mate  dato  subannum  Dominica^incarnationisilST: 
«  Vcnientem,  inquit,  ad  curiamnostram  sedisLn^ 
dunonsis,  quae  antiquis  temporibiis,  vel  {^nUtiuffl 
primis  Flaniinibus,  vel  primis  lcgisdoctonbu8,c«- 
teris  civitatibus  praeeminebat,  nunc  autem  divina 
religionc  et  imporiali  magnificentialatius  prssideli 
ct  inter  omnes  Ecclesias  Galliarum  prima  est  el 
primatusdignitalepriufulget,  Eraclium  archiepisco- 
pumetprimatcmdebiifihonnrificentiasuscepimQe.* 
Unde  et  Pctrus  ipse  Venerabilis,  bujus  Eraclii  ft»-  • 
ter,  ad  Petrum  archiproRSuIem  Lugdunensem  scri- 
bens,  cpistola  2.  lib.  ii,  dicit  eum  «  in  sublimiEe- 
clcsia;  spccula  a  lieo  collatum,  inter  ducesspiritiia- 
lis  praelii  conslitutum,  nec  tantum  episcopi,  aed 
primatis,  vel  patriarchaB  nomino  insignitum:  inw 


pta  sua  spongia  linguave  delerejussos,  nisi  ferulis  r^  et  ecclpsiastica  dignitate  omnibusGallicanisEoele- 
objurgari  aut  flumine  proximo  mergimaluissent.  »  ^  siis  snperiorem.  »   IJoc  autem  primatus  decoeef 


Unde  etiam  Juvcnalis  satyra  1 : 

Palleat  ut  nudis  pressit  qui  calcibus  auguem, 
Aut  Lugduneusem  rhetor  dicturus  ad  aium. 

(40)  Amid  lianc  urhem  phitosophijs  nutricem  et  ma- 
trem,  8cnoIarum  Lugdunensium  antiquitatom  satis 
commendat,  etquodait  Plinius,  epist.  lib.  ix:«Lug- 
duni  bibliopolas  esse  non  putabam;  »  etquod  scri- 
bit  Ausonius  in  gratiarumactione  pro  consulatu  nd 
Gratianum  :  «  Quomodo  Titianus  magister,  munici- 
priloni  scholam  apud  Vosontionem  Lu^dunumquc 
v/inando,nonfnlateqnid»Mn,  sodvilil.il«ii*onsonuit.» 
Sed  in  ea  phiio?ophia3  studium  viguissc,  nullum, 
quod  sciam^  uUibi  vesligium  reperitur,  hoc  uno 


bcnencio  Romanorum  pontificum  archiepiscopii 
Lugdunensibus  indultum  confirmavit  UrbdousU 
snis  ad  Hugonem  archiepiscopum  litteri8,quibosel 
contentionem  inter  eum  etRicherium  Senoneneen 
archiepiscopum  superilladignitatediutiusagitatam 
terminavit.  Litterarum  initium  est.  «  Urbanus  epi- 
scopus  servus  scrvorum  Dei,vencrabili  fratriHuoo- 
Ni  Lu£jdunensi  archicpiscopo  primati  ejusqueeae- 
cessonbus  cancnice  promovendis  in  perpctuum.  • 
Flt  circa  finem  ait:  «  Itaque  suffraffaneis,  qui  pr«- 
scntes  aderant,  sonlenliamnoslra  aebitahumihtate 
susci|)io!\tibn8  ac  obcdi^-niiam  promittcntibus,  sic 
taudutii  Lugduiieusis  Ecclesiae  quereladiutumatn- 
nuente  Domino  terminata  est.  Per  preesentem  igiin^ 


DE  YITA  B.  MAIOLI  AnH.4TlS. 


950 


3r©ceplorem  (42).  Postca  vero  multo  niagiB  A  officio8issimesu8cipitur,regulariterintroducituret, 


lasecutus  Antonii  illius  magni  ct  solius  Gh  risti 
ili,  quam  studia  istius  Antonii  sajculari  pro- 
ephilosophi.  Postca  vcro  a  supradicla  urbe 
talcm  Matiscenscm  aproccnbus  paliiaj  etci- 
»uis,videlicct  cognatis  ct  amicis  iuvitalus  vc- 
it  erat  vir  rcligiosus,  religiose  aliquantulum 
llo8  manenSjCujus  vita  laudabilis  et  admira- 
idium  non  potuit  latere  supradict®  civitatis 
>um  (43).  A  quo  humiliter  invitatus^consultu 
rum  et  civium,  ut  in  eadem  Ecclesia  non  de- 
etur  administrarc  archidiuconatus  ofricium. 
lippe,  ut  erat  humilitatis  gralia  praeditus, 
non  disiuiit  quo  sibi  divinitus  per  ministe- 
lontiOcis  imperari  cognovit.  Et,  ut  res  post- 
1  late  paUiit,totum  illud  negotium  ad  majo- 
itatis  dirigebatur  cumulum. 
epto  denique  tanta;  dignitatis  ofTicio,  talem 
buit  ut  Dco  placeret  et  mundo  ;  non  mundo 
igno  po6ito,sed  mundo  per  sanguinem  Chri- 
onciiiato  Deo  Patri.  Habet  enim  praedicta 
vicinum  monasterium,  quod  multis  vidctur 
libus  studiis  dccentissime  adornatum,  ad 
am  dictus  senior,  a  patre  monasterii  et  fra- 
frequentcraccersitus,cumquibus  et  frequens 
it  colloquiuni  et  spiritale  contubernium.  In- 
i  denique  dulcissimacolloquia  etmutuasin- 
nae  charitatis  obsequia,  videntcs  fratres  su- 
bi  cojnobii  mentis  intuitu  ejus  angelicam  fa- 
udientescordisauditu  mellinuam  facundiam, 
^abant  ut  eum  possentsibi  acquircrefratrem, 


ut  moris  cst,  honorabiliter  et  charilativc  tractatur. 
Quam  grande  fuit  gaudium  intcr  fratresde  ejusad- 
ventu,  quam  ingens  laetitia,  quam  celebris  cxsulta- 
tio,  nou  potest  ad  plenum  nostcr  edicere  scrmo. 
I>einceps  adfuit  ei  ad  contemptum  mundi  prompta 
voluntas,  ad  amorem  Doi  firmissima  charitas,  ad 
dilectionem  proximi  chara  fraternitas,  ad  perdi- 
scendum  regularis  observanlias  ordinem  nulla  dif- 
ficultas^  et  ad  exhibcndum  non  solum  abbati,  sed 
etiam  fratribus  obedientia:  bonum  celebria  alacritas. 
et  ad  dandum  omnibus  cxemplum  regnabat  in  eo 
pura  simplicitas.  Qualis  fuit  ejus  conversatio  inter 
fratres  in  initio  suaj  conversationis,  apparuit  ex 
afTcctu  eorumdem  fratruui,  lempore  celeberrimtB 
..  suae  electionis.  Non  erat  jam  necesso  ut  aliquis 
eum  a«l  observantiam  regularem  instruerct,  quem, 
ut  sanctus  evangelista  dicit,  un^lio  gratia;  coelestis 
de  omnibus  erudicbat  {!  Joan,  ii). 

Cujpit  interea  vita  et  doctrina  tam   perfecte  cla- 
rescere  ut  in  domo  Dei  laude  fidclium  omnium 
primum  et  preecipuum  locum  meruerit  obtinere. 
Sic  enim  placuit  Divinitati  ut  per  diversos  gradus 
humiiitatis  ascenderet  ad  culmen  mgnasticae  per- 
fectiouis,  ut  non  jam  ex  aliis  unus,  sed  inter  cae- 
teros  et  super  omnes  videretur  praBcipuns.  Sexto 
namque  anno,  ut  fcrtur,  conversionis  suae  a  ss- 
culo,  supra  nominatus  abbas  felicis  memoria;,  do- 
minus  videlicet  et  pius  pater,  Haymardus  nomine, 
cujus  monachusbeatuseratMaiolus  cujusquemoni- 
tis  ct  jussionibus  tota  mentis  intcntione  etcorporis 


postmoduni  habcre  merentur  et  patrem.Erat  C  possibilitate  parebat  scmperque  parere  decreverat. 


intentus  grex  omnis  Dominicus,  sed  illo 
Eldcbrannus  [Hildcbrannus],  de  quo  supra 
18,  ut  evenire  posset  claborabat  ardenlius. 
ibat  jam  in  eo  gratia  Domini  contemptum 
»  secundum  ct  votum  frrtrum  supradicti 
ii.  Quid  plura?  Deposito  ecclesiasticae  dign!- 
fBcio,  spreto  mundanae  nobilitatis  supercilio, 
sajculari  ctamicorumct  parentumconsortio, 
ire  posset  serviro  vero  Rcgi  Christo,  totum 
)didit  ccelcsti   magistcrio.  Nec    multo  post 


ccDpit  destitui  in  tcTra  [interea]  lota  valetudine 
corporis  et,  quod  sibi  gravius  erat,  licet  patienter 
ferret,  amissione  tcmporalis  luminis.  Et  cuni  jam 
se  ad  occat^uin  vergcre  praBSciret  et  cognosceret 
se  non  posse  diu  tanti  cocnobii  tantarumque  spi- 
ritualium  ovium  curam  gercre,  de  ordinatione  coo- 
pit  monasterii  suique  succcssoris  electione  cum 
spiritalibus  ct  religiosis  fratribus  spiritaliter  tra- 
ctare,  et  cum  tranquillitate  animi  patienter  dispo- 
ncre.  Facta  est  autcm  ab  omnibus  inquisitio,  et 
ad  quem  omnium  fratrum  tendebat,  ad  domnum 


to  tempore,certo  die  ad  monasterium  venieps 

ANDREyE  CHESNII  NOT^. 

im  Lugdunensi  Ecclesia;  tuac  primatumsuper      antccessoribus  institutum.  » 
)r  proviocias  confirmamus.»  Ac  rursuspaulo  (42)  Antoiiium  virum  eruditum  habere  voluii  prX' 

Provincias  autem  illas,quas  vobis  confirma-  D  ceptorcm.  IJcai  refert  monachus  Silviniacensis  in 


licimus  Lugduncn8cm,Holhomagensem,  Tu- 
Jem  et  Senonensem,ut  haj  videlicct  provincio) 
^am  Lugduncnsi  Ecclesiao  obcdientiam  sol- 
3t  bonorem,  quem  Romani  pontilices  redden- 
«sc  scriptis  propriis  praifixcrunt,  devote  hu- 
pquo  exnibeant.  »  Confirmavit  quoquo  Pa- 
8 II,  anno  Christi  1116,  in  pcrsona  Gozcrani 
tpiscopi  et  primatis,ad  quem  haec  reperiuntur 
>lomate  vcrba  :  «  Idcirco  venerabilis  frater, 
ane,  Lugdunensis  archicpiscope,  praescntis 
i  pagina,  fra!crnitati  luae,  tuisque  succcssori- 
Jt  per  vos  eidem  Lugdunensi  Ecclesiaj  confir- 
18  primatum  super  quatuorGalliarum  prima- 
idelicet  Lugdunensi,  Rothomagensi,  Turo- 
,  et  super  Senonensi,  sicut  a  nostiia  constat 


Vilacjusdcm  Muioli  :  «  Unde  factum  est,  inquit, ut 
litterarum  disccndarum  studio  instigatus,  audita 
cujusdam  Antonii  opinionc,qui  magna3  deditus  phi- 
losopbia?.,  Lugdunenses  regebat  schoias,  illuc  gres- 
sum  dirigeret  iormasuue  uiscipuli  assumpta^prssi- 
dentis  majjisterio  se  devotus  committeret.  » 

(43)  Matisc,  civitatis  episcopum,  Naymbodnm  for- 
tnsse,  qni  sedit  ab  anno  941  usque  ad  annum  962, 
alTuitquo  testamento  prinoipis  cujusdam,  nomine 
Sebonis,  per  quod  rccognoscdns  injuste  se  priora- 
tum,  sive  abbatiolam  Cariloci,  sancto  Odoni  abbati 
Cluniacensi  mancipatam  detinuisse.  «  D.  Eymardo 
Cluniensis  coenobii  vencrando  abbati  illam  reddidit 
pro  animaB  suac  rcmcdio,  »  circiter  an.  942. 


051 


S.  ODILONIS  CI.UNIACKNSIS  ABBATIS  V. 


953 


scilicet  Malolum,   pervenit  electio.  De  cujus   et- A  nlentipositionedocentissimecomptus^omniummor- 


enim   eleclionis   negotio,  sccundum    granditatem 

sui  dicere  non  sufTicio,  sed  ut  eloquio  utar  bre- 

vissimo,  nec  ibi  nec  aiibi   ad  iliud  officium  beato 

Maiolo  nec  potuit  noc  poterit  prccstantior  inveniri. 

Quid  p!ura?Electu!i^  advocatur,invitatus  rcstitit,  ro- 

gatus  contradicit,  adjuratus  tremiscit,  interdictus 

quiescit.Proinde  laudes  Dco  n  ferimus  quoniamsu- 

peravit  contradictionis  decrelum  obediontia?   prae- 

dicsd)ile  documentuni.Postremoafratribus  eligitur, 

a  populo  acclamalur,  a  pontifjcibus  bencdicitur,  et 

a  supradicto  patre  monasterii  in  loco  sublimi  cele« 

berrime  collocatur^  et  a  fralribus  officiosissime  sa- 

lutatur,etabomnibusdomnusetabbabonoratur(44) 

et  colitur.Et  non  solum  a  suis^sed  etiam  ab  omni- 


talium  mihi  videbaturpnlcherrimus.Eratcnimfide 
firmus,  spe  certus,  gemina  charitate  refertus,  sapien- 
tia  ciarus,  inteileclu  mirabilis,  consilio  providus, 
robustus  fortiludine,  spiritalis  scientiae  assiduus 
cultor  et  charitativa3  pietatis  verus  amator.  Replevil 
eum  spiritus  timoris  Domini  i  qui,  ut  David  propheta 
testalur,mi7/«/m5apt>»r/a;(Pia(.cx)es8cdignoscitur, 
illius  videlicet  sapientiaB,cujuscIaritate  beatusMaio- 
lus  perfusuSjCnelestium  beatitudinum  meruit  pcrci- 
pcre  munus.Hnjus  muneris  lumine  nosterMaioIua 
accensus,  cum  pauperibus  spiritu  pauper  voluit 
fieri,  ut  a  rege  coBlorum  regno  ccclesti  mererelor 
ditari.  Cum  beatis  mitibus  studuit  raitesccre,  ut 
cum  ipsis  posset  terram  viventium  possidere.  Cum 


bus  qui  cum  vidcre  et  cognoscere  potueriint,  ultra  ^  beatislugentibusdesiderabatGIiorumsuorumnegli- 


omncs  sui  tcmpons  homines  omni  honore  et  vene- 
ratione  est  habitus.  De  cujus  ortu  et  vita.moribus, 
miraculis  et  obitu,  majorem  noslrorum  dicta  pras- 
claro  famine  prolata  sufliciant.  llii  vero  qui  de  ma- 
gnismaximadicorepotueruntjclarissiinosejusuctus 
et  merita  a  Domino  sibi  collula  magniiire  descrip- 
serunt.  Ego  vero  ultimus  servorum  iilius  servulus, 
non  alia,sed  ea  quai  ipsi  prajfatisunt,stylo  paupere 
ac  brevlssimis  distinctionibus  capilulatim  quoquo- 
modo  ausus  sum  adnotare,  secutus  Alcuinum  (45;, 
majorisCaroIiimperatorismagistrum^sicetimpareo 
quantum  peccalor  justo,  iliiteratus  perito,  fari  nes- 
ciensfacundissimo.lilesummietincomparabilisviri 
et  sanctissimisacerdotisMartini  Vitam,aScvero  Sul- 
pitio  altissimo  stylo  descriptam,  dictis  plenioribus 


gentias  et  totius  mundi  discrimina  plangere,  ut  td 
aeternam  consolationem  cum  suis  omnibus  possel 
pervenire.  Esurientibuset8itientibusju3litiara,cam- 
dem  justitiam  esnriendo  et  sitiendo  sluduitsociare, 
ct  cum  ipsis  in  coelesti  convivio  epulari,  seroperet 
spiritalibus  deliciis  satiari.  Studuit  utmiserisniise- 
ricors  esset,  ut  cum  beatis  misericordibus  mi«eri- 
cordiam  a  Doniino    consequi  posset.  In  quantum 
homo  intentus  assidue  ccelesti    desiderio,  divinam 
contemplationem  justis  meritis  et  jugi  deprecationc 
meruit  obtinere,  ut  cum  beatis  cor  mundum  hi- 
bentibus  dignus  mereretur  Domini  visione.  Et,  ui 
verissime  mereretur  Dei   filius  vocari  et  essc,  pe^  . 
fecto  didicit  esse  pacificus,  ut  non  tantum  modoad 
possidcndam  animamsuamhaberet  patientiain.sed 


elucidatam,ad  nostram  nostrorumquesiiniliumdc-  C  ut  omnes  discordantes,  ut  potuit,  ad   concordiam 


stinavit  notitiam.Sicut  ncmo  post  apostolosbeatis- 
simo  dBquatur  Martino,  ita  et  ego  multum  me  im- 
parem  profiteor  Alcuino.  Dixit  ille,  utpotc  magnus, 
magna  de  magno  ;  dicam  ego  parvus  parva  de  nia- 
gno.Dixit  ille  de  suo  Martinosicutde  suu)nio  sacer- 
dote  et  incomparabili  viro ;  dicam  cgo  de  Maiolo, 
sicut  de  piissimo  palre  et  abbate  sancti8simo,pr(c- 
stantissimo  viro  et  vcre  catholico. 

Fuit  igitur  ille  charissimis  natalibus  ortus,  et  ox 
utroque  parente  gemina  nobilitale  coruscus.IIic,ad 
illuminationem  multorum,  ab  ipso  aeterno  Lumine 
luminum,  velut  astrum  persplcndidum,  human^e 
conditionis  destinatur  ad  ortum.Fuit  enimipse,no- 
dilis  ut  erat,  et  nobiliter  nutritus,  et  solerter  eru- 


revocaret  et  p»>cem.Propter  justitiampersecutionee 
et  passiones  ab  antiquo  hoste  et  malis  hominibu» 
palicnter  didicit  sustinere,  ut  boatus  proptcr  justi- 
tiam  patientibusetspiritu  paupcribusadpcrcipien- 
dum  et  possidendum  regnum  coilorum  posecifieri 
sociatus  {Maffh,  v,  3-11). 

Tribus  supradictis  adornatus  virtutibus,  bcati»- 
simus  pater  Maiolus,  et  octo  ex  Evangelio  bene- 
dictionibus  circumfultus  undiquCy  etiam  quatoor 
cardinaics  discipiiuas  ferventi  desiderio  sluduil 
acquirere  et  acquisitas  operibus  justi  inoolerft,ui 
per  prudentiam  suam  suorumque  in  antea  provi- 
deret  salutem  ;  per  temperantiam,  quas  alionomioe 
vocatur  modestia,  temperamento  justae  discreiioaii 


ditus.  Et  ut  ab  inferioribus  ad  altiora  conscendere  j)  modeste  disponeret  spiritalia  injuncta  sibi  negotia; 


valeamus,  crat  vir  jam  diclus,8a!pe  dicendus  sa^pe- 
que  recolendus,  ingressu  gravis,  voce  sublimis,ore 
lacundus,  visu  jucundus,  vultu  angelicus,  aspectu 
serenus,  in  omni  motu,  gestu  vel  actu  corporis  ho- 
ncstatem  praBsentaus.Omnium  merabrorum  conve- 

ANDRE.f:  CHESNII  NOTi^.. 


per  fortitudinem  diabolo  vitiisque  ejus  valeret  re- 
sistere,  et  resistendo,  ipsum  auctorem  malili«»d6" 
certando  legitime,  viriliter  superare;  per  jualitiao 
vero,qnfle  per  omnia  genera  virtutum  dilTunditurel 
earumdem  virtutum  condimentum  esse  videlDr» 


(44)  Ft  ab  omnibus  dommis  el  abba  honoratur,  Ex 
regula  S.  Benedicti  desumptum  hoc,in  qua,cap.53, 
hicc  Iei?untur  :  «  Abbas  autom,  quia  viccs  Christi 
agerc  creditur,  domnus  ct  abbas  vocctur  :  non  sua 
aFsun)ptiono,sed  honore  ct  amore  Chrisli.  »  Vidcn- 
dii  quoi  nolabimus  ad  Pelri  Vencrabilis  opistolas. 

(45)  Sccutus  Alcuinum,\iri}m  et  pium  ct  doctum, 


Anglum  natione,  civitatis  Eboraci  decus  unicutn, 
Parisicnsis  acadcmiffi,sicut  vulgo  creditor, prinflum 
instiiutorcm,abbatomque  sancti  Martini  Turonen- 
sis,cu.jus  omnia  scripta  partim  ex  vetcrihus  editjo- 
nibus,  partim  cx  nis.  codd.  nondum  typis  cxcusi?, 
brcvi,  si  Deus  faxit,  cdituri  sumus. 


9:;3 


DE  VITA  B.  MAIOLIS  ABBATIS. 


954 


8obrie,et  pie  et  jusle  vivcndo  {Tit,  ii),bonum  cer-  A  patientia  in  adversiiate.Mansuetis  erat  alidbilisySu- 


tamen  certando,  cursum  consummando,  fidem  ser- 
vaodo,repositam  sibi  coronam  justiti^e  ab  ipso  me- 
reretur  percipere  (//  Tim.  iv).  qui  est  omnium 
virtutum  largitor  et  auctor,et  ante  omnia  et  super 
omnia-Deusbenediciusin  s£cula,cujus  benedictio- 
nis  largitas  et  clemcns  benignitas  contulit  nobis  in 
rounere  quo  tali  tantoque  frucremur  pastore.In  quo 
habemus  exemplumquod  8equamur,etin  quonobis 
apposita  est  forma  cui  imprimamur,  sicut  B.  Grc- 
gorius  de  capite  nostroJesuChristo,Dominonostro» 
dicit,in  cujus  corporis  propagatione  beatus  Maio- 
Iu9,veluti  sanissimum  membrum,  optimum  locum 
meruit  obtincre.De  cujua  vita  et  virtuiibus  animaj 
cum  quis  audicrit  praescripta  prapdicamenta  re- 


perbis  terribiiis,  parcus  cum  debuit,  diilusus  ut 
decuit.  Non  diversus  in  habitu,  non  confusus  in 
aciu.Quantum  ad  hominem  unus  semper  et  idem. 
Devotus  imitator  sanctorum,  et  eorum  maxime  in- 
tentus  auditor  esse  studuit,  quorum  servituti  et  di- 
sciplinis  ad  obcdicndumetserviendura  se  subdidit. 
Ulum  septenariam  copulam  ab  apostoio  Petro  in 
ternarioetquaternarionumeroordine  mirifico  iucu- 
lentcr  dispositam,nonaure  surda  audiens  audiendo 
addidicii,  et,  ut  alii  disccrent,  lingua  ac  manu  per- 
docuit,ministrans  in  fide  virtutem,in  viriute  autem 
scieniiam,  in  scientia  auiem  absiincntiam,  inabsti- 
nsntiaautem  patientiam,  in  patientia  autem  pieta- 
tem,in  pietate  autemamorem  fraternitaii8,in  amore 


texere,  curabit  forsitan  de  miraculis  visibilibus  et  n  auicm   fraterniiaiis  charitatem  (//  Peir,    i)  PraB- 

1*1  •••  •  ••  i*1a  M         ^^        ft  llA*  1*1  i**  11  *  *  «  1l  ** 


corporalibus  signis  inquirere,quibus  asilpulatur  ct 
corroboratur  fides  illorum  qui  solent  dubitare  de 
meritis  et  prajmiis  clectorum  ;  quibus  B.  Gregcrii 
verbis  respondendum  esi  :  «  Fides  nonhabctmeri- 
tum,  ubi  humana  raiio  probat  experimcntum.  »  Et 
ne  quis  dubitet  de  sanciitaie  ejus  ci  gloria,  discat 
ab  eis  qui  cum  visu  ct  auditu  novorunt  qualitcr 
▼ixit,  qualiter  docuii  ei  qualiicr  plenus  dierum, 
adornatus  viriutibus  ab  hac  luce  disccssii,  ct 
cum  cognoverit  eum  fidelium  attestatione  sancte 
vixis8e,recte  docuisse,  credal  eum  procul  dubio  ad 
sanctorum  omnium  gloriam  Christo  duce  perve- 
nisse.  Quanta  per  eum  Dominus  et  ante  et  post 
transitum  ejus  ostendere  dignatus  est  miracula, 
tcatanturvoluminaadociissimisvirisordinatasensu 


ferebat  eiiam  dialeciicis  syllogismis,  et  rhetoricis 
argumeniiset  omnibusingeniis  philosophorum  om- 
nium  aposiolicaesimplicitatisrrsedioabilodocumen- 
tum,dicens  cum  Paulo  :  Ego  e^iim  didicij  in  quibus 
sum  sufficiens ;  scio  et  humiliari,  scio  et  abundare, 
IJhique  et  in  omnibus  instilutus  SKm,  ct  saiiari  et 
esurircy  ci  ahundarc  et  penuriam  paii,  Omnia  possum 
in  eo  qui  me  confortat  (Phil,  iv).*  Tantorum  docio- 
rum  ct  divinorum  philosophorum  sapientia  perdo- 
ctus,et  totius  ecclesiastiCiedisciplint-eeruditionibus 
et  virtutibus  illustratus,ut  de  Moyse  Ecclesiasticus 
sermo  loquitur  :  Factus  csi  Deo  ditectus  et  fiomini- 
bus,  ei  ideo  mcmoria  cjus  in  benediciione  est  (Eccti, 
xLv).  Vere  dilectus  Dco  et  hominibus  exstitit  Paier 
Maiolue,quia,per  dilectiunem  Dci  et  proximi  quam 


catholico.  rnlamo  conscripta  rhetorico  et  in  qui- ^  firmitertenuit,Deoplacuitethominibus ;  itasiuduit 

basdam  locis  meiro  variata  dactylo.  Et  quia  Dous 

omnipotensnulhim  tempus   patiiur  transire  siae 

testimonio  suco  bcnignitatis  ad  corrigcndas  negli- 

gentias  nosirae  fragilitatis  frequcnterrenovatexem- 

pla  sanctiiatis.  Sed  et  isio  iempore  frequentius  so- 

lito  coniigit  evenisse. 

Inter  omnes  titulum  sanctiiatis  i»ro^fercnios  qui 
Dostris  temporibus  elfulseruni^beaius  Maiolus  prae- 
cipuus  apparuii.De  cujus  honestis  moribus  et  vitsB 
honests  virtuiibus,  a  nobis  pro  tempore  pauca  di- 
cenda  sunt.Ut  vcre  faiear,fuit  ad  omniauiilis  et  per 
cnncta  laudabilis.  Erat  enim  honesias  in  actione, 
sobrietas  in  c6nsuetudine,humiliias  in  prosperitaie. 


placore  hominibus  ut  Deo  non  displiccret,  ita  Deo 
ut  hominibus  prodessci.  Placuit  Deo,  bene  vivendo 
et  recte  docendo.Placuit  hominibus,pro  posse  spiri- 
talia  et  temporalia  eis  beneficia  exhibendo.  Vere 
enim  memoriam  ejus  in  benedictione  cognoscimus 
existerc,  duin  recolimus  et  adhuc  pcrspicue  eerni- 
mus  per  eum  eteos  quos  in  Christo  genuitsedificia 
fabricaj  ccclestis  excrevissa,crevisse  et  crescere.  Et 
ut  paoe  spirilualium  artificum  in  eadem  fabrica  la- 
borantium  dicam.unus  praecipue  refulsit,  qui  nuper 
rebus  humanis  excessit,et  qui  plus  omnibusnobis, 
Iaboravit,domnus  videlicei  et  abba  Willelmus  (46), 
de  cujus  clarissimis  actibus  et  vitalaudabili  et  mi- 


ANDRE^  CHESNll  NOT^. 
(46)  Domnus  videlicet  ct  abba  Willelmus  qui  mo-  D  nobili  prosapiaeditus^quemsupradictusD.Maiolus, 


nasteriumS.  Benigni  Divioncnsisprxcipiente  Maiolo 
rerormavit,ejusque  abbas  et  rector  constiiutus  est, 
ati  docet  Chronicon  ejusdcm  monasieriihis  verbis: 
«  Videns  domnus  episcopus  Bruno  siatum  loci  in 
ambiguo  po8itum,supplcx  adiitD.MaiolumClunia- 
eensis  monasterii  abbaiem,  multaque  prece  popo- 
8cit  quatenus  ejus  auxilio  quivisset  reparare  in  me- 
lius,  interius  religionem,  et  exterius  possossiones. 
Cnjus  precibus  flcxus  reverendusabbas  MaioIus,de- 
dit  ei  duo^ecim  monachos  ex  omni  congregaiione 
electos,  disciplina  sanct®  religionis  instructos,  di- 
vlna  et  humana  sapientia  doctos,  nobilitatc  carnali 
claros.His  abbatom  ])r(nfecit,  Willolmum  nomine, 
et  patrem  spiritalem  sibi  poscentibus  filiis  instituit. 
Hic  Italia  exstiiit  oriundus,  alto  satis  gerraine,  et 


Romam  veniens,  in  monasierio  Lanceio  dicto,  ubi 
a  puero  educaius  fuerat,  reperit  assumensque  eum 
ipso  deprecante,  secum  alduxit  Cluniacum  aitate 
juvenili  florentem.  Ordinatus  est  igiiur  abbas  a  D. 
Brunone  episcopo,anno  Domini  9v)0.  Officio  vero 
abbaiis  accepto,  divinis  scipsum  cajpit  exerccre 
virtutibus.  Erat  enira  corpore  caslus,  mente  devo- 
tus,  alfabilis  alloquio,  prudentia  praeditus,  tompe- 
rantia  clarus,  inierna  roriitudine  firmus,  censura 
justitia)  siabilis,  longanimiiaie  assiduus,  patieniia 
robustus,  humiliiate  mansuetus,  bonorum  opeiura 
gratia  plonus,  »  otc.  Hujus  audita  faraa  religioois, 
«  Henricus  dux  BurgundiiP,  »  sicut  fort  idem  Chro- 
nicon,  o  commisit  oi  abbatiam  Verzeiiacensem,pene 
ad  nihilum  redaciam,  ut  ab  eo  restitueretur  in  pri- 


m 


S.  ODILONIS  CLUNIACRNSIS  ABBATIS  V. 


956 


rabili  conversatione  parvitas  nostra  non  sufincit  A  consumpsit  et  ceram,  paginam  dimidit  illfisam.  Si 


quod  sentit  ad  pienum  referre. 

Quam  perspicue  boatissimi  Maioli  ejusque  disci- 
pulorum  in  benodictione  cxistat  memoria,  rcspon- 
deant  monasferia  ab  ipsis  aliu  a  fundamcutis  con- 
structa^alia  de  corrupt  ione  cuni  increraento  vi  rtutum 
ad  meliorem  slatuin  reducta.  Quantum  vir  iste,  de 
quo  loquimur,  Dco  placuit,  per  signa  ct  miracula 
quffl  per  meritum  ejus  f)ominusoperatuscst,homi- 
nibus  manifcste  dignatus  est  dcmonstrare,  dum 
multorum  ndeliinri,  ut  fidclissima  tcstatur  relatio, 
multia  divcr.-'s  i.ifirmitatibus  constricti,  etiam  de 
vita  desperantcs,  ab  co  visitati  per  gratiam  Do- 
mini  pristinfB  sanilatisuntredditi.Plurcs,oculorum 
dctersa  caligine,  per  meritum  ejus  clarius  co^perunt 


non  ressuscitavit  mortuorum  corpora,  sunt  alia  po- 
tiora  ct  clariora  quae  per  eum  Dominus  patravit  mi« 
racula.  Si  anima  plus  cst  qnam  corpus  (Mallh.  yt), 
multo  major  ct  excellentior  est  animorum  ad  vitam 
ajternam  reparatio  qnam  resuscitatio  corporum  ad 
vitai  hujus  (prumnas  et  pericula  redcuntium.  Quan- 
tos  de  morte  animx  et  vitiorum  voragine  suscitavit 
ct  in  vias  vitaj  suo  cxcmplo  introduxit,  eorum  mi- 
merositas,  soli  Doocognita,  dinumerare  non  sinit. 
His  ct  ejuBccmodi  virtutibus  rlarus  Dco  et  homini- 
bus  cxstitit  charus.  Multi  catholici  et  honorabilos 
cl»-.rici,religiusi  monachi  ctrcvercndi  abbates  vene- 
rabantur  illum  ut  sanctissimum  Patrem.  Sancti  et 
sapicutcs  episcopi  tractabantillumut  charissimum 


videre.Muiti  divcrsi  generis  febribus  aflQicti,  pra;-  ^  fratrem.  AbimperatoribusetimpcratricibuSyregibui 

«•«»4^1%..»^:^:   «..«.i:^   ^: i: :\ i  iri i;     O    _. j. _• •_•! •__ ii_i._j _*    j ; 


stante  Domini  gratia,ejus  orationibussuntlibcrati. 
Multi,  ut  ferunt,  a  veneno  serpentium,  morsibus 
luporum etcanum,  incursioncetillusione  dffimonum 
per  Dominicce  crucis  signaculum  dextera  ejus  ex- 
pressum  merucrunt  recipere  salutare  rcmedium. 
Multi,  in  periculis  fluminum,  ab  ictibus  fulgurum 
et  csterisincommoditatibus  ejus  sunt  liborati  in- 
tercessionibus.  Aliquando  candelae,  vel  negligentia 
cubicularii  vel  occusione  alicujus  evcntus  in  nocti- 
bus  ante  lectum  ejus  cxstincts,  ut  tcstati  suntqui 
adfuerunt,divinitus  sunt  lumini  restitutae. 

Cum  esset  aliquando  in  monasterio  sanctissi.ni 
martyris  Dionysii,  et  nocturno  tempore  legeret,  ut 
sui  moris  erat,  cjusdem  martyris  et  admirabilis 
utraqueIingua,utraqueconditioncphilosophilibrum 


et  mundi  principibus  senior  appellabatur  et  domi- 
nus.IIonorabatur  a  pontincibus  apostoHcs  sedi8,et 
verecrat  eo  tempore  princeps  religionis  monastic«. 
Ille  D.Caesar  et  MaximusOttocum  diligebat  pectore 
toto.  Diligebat  eum  ojusdem  Cassaris  conjux,  diva 
Adaleida  imperatrix  Augusta  (47),  charitate  since- 
rissima  et  devotione  charissima.  Diligebat  eum  eo- 
rum  filius  humili  dcvotione,  imperator  Otto^afTecta 
et  non  dissimili  voto  ;  Chuonradus,  supradict«  im- 
pcratricisfraternobilisctpaciricuscjusqueMatbildis 
nobilissima  conjux.Quanto  frequcntius  faciem  ejus 
cerncbant,tanto  amplius  in  ejus  amore  crc8C«bant 
Quid  dicam  de  nobilissimoHcnricoBurgundionum 
ducc?Quid  dc  Lamberto,  illustrissiraoviroetnobi- 
lissimo  comite?  Quidde  Willelmo?  (48)  quiddtsRi- 


De  principatu  coclesti,  gravi  somno  supervenienle  C  cardo(49)  Aquitanorum  ctNormanorum  fortissimis 
candela  de  manu  ejus  super  libri  paginam  defluit.  ducihus?Quid  de  Italicis  principibus  et  marchio- 
Accidit  tunc  quiddam  mirabile  et  insolitum.  Ignis,  nibus?  Quantum  illum  Willclmus  rector  Provin- 
naturae  suas  olTicium  proscquons,  lignum  [linum]      ciac  (50)  coluit,  vita  illius  et  finis  ostcndit.  Perejus 

ANDRE.^.  CHESNII  NOT.f). 
stinum  statum ;  quod  et  fecit  auxiliante  Deo.Domi-      tam  ipse  sanctus  Odilo  scripsit,  exstantque  etiam 


nusquoque  episcopusBruno  omniain  suoepiscopio 
monasteria  ipsius  delegavit  providentiffi,  aobatiam 
scilicet  Besuenseni  apostolorum  Petri  et  Pauli  ho- 
nore  dicatam,  monasterium  sancti  Joannis  quod 
Reomans  dicitur,Iocum  sancti  Michaelis  archangcli 
juxtacastrum  Tarnodorum,abbatiam  Mcllundcnsem 
ubi  sanctus  Valorius  archidiaconus  etmartyrquie- 
scit.  »  Devotissimum  Deo  vocat  Asson,lib.  ii  Histo- 
ria;  Bcrchorii  abbatis,  ubi  et  illum  ait  «  sancti  Be- 
nigni  Divionensis  Ecclcsiam  religionc  et  parietibus 
perauxilium  Brunonis  Lingoncnsis  episcopi  miro 
opere  innovasse.  »  Sed  et  Glaber  Rodulphus  lib.  iii 
Hist  Franc,  cap.  5,  summopere  commcndat  ejus 
ardorem  in  monastcriis  vel  rcformandis,vel  ex  novo 
institucndis:  «  Claruit,  incjuit,  eo  in  temporo  in 
prsdicta  domorum  Dci  mehoratione  vcnerabilis  ab- 
nas  Willermus,  a  beato  siquidem  Maiolo  primitus 
Ecclesioe  sanctimarlyrisBenignipatcrconstitutus.  » 
Et  paulo  post:  »  Erat  prsdictus  Willermus  accr  in- 
genio,  et  insignis  prudcntia;  idcirco  summum  in 

fjalatiis  rogura  ac  CBtororum  principum  obtinebat 
ocum.  Quodcunquedenique  monasterium  proprio 
nurlabatur  pastore,  statira  comppllebatur  tam  a  re- 
gibus  vel  coinitibuo  quam  ti  pontiiicibus,  ul  melio- 
randi  gratia  illud  ad  rcgendnni  su8ciperct,quoniam 
ultra  ca?tcra  dtvitiis  et  sanctilate  ipsius  patrorinio 
asHuinptacernebantur,excellere  monaRteria.  » 
( 47)  UiVii  Adaleida  imperairix  augusla,  Cujus  vi- 


Gcrberti,qui  postea  fuit  pontifcx  Romanus,  Siives- 
ter  secundus  dictus,ad  eam  aliquot  epistol». 

(48)  Quid  de  Willelmo  Aquitanorum  duce,  Ebli 
scilicet  Arvernorum  Pictavorumquo  comitis  Glio, 
qui  Caputstupae  cognomtnatus  est,ut  docet  Ademt- 
rus  in  Historia  Aquitania;  :  «  Filius,  inquit,HanuI(i 
Ehlus  Arvernis  et  Pictavis  simul  comes  proiuove- 
tur,acceptaque  in  conjueium  Adelafilia  Rosi  Rotho- 
magensis  ex  ca  eenuit  vVillelnluin  Caputstupae. » 
Et  jpostea:  «  Willclmus  Caputstupa*.,  filius  Bbfi  Rt- 
nufti  comitis  Pictavensis^Arvernis,  Vallatis,  Lemo- 
Q  vicae,  et  Pictavis  comes  prcvectus,  dux  Aquitanis 
exstitit.  » 

(^49)  Quid  de  Richardo  Norman,  Richardus  hid 
nomine,WiIlelmi  ducis  filius,qui  et  filium  reliqoit, 
Richardum  etiam  dictum  sui  ducatus  bfleredem. 

(50)  Willelmus  rector  Provincix,  Qui  BossoDeoif 
primum  Provincite  comitem,  patrem  habuity  pater* 
que  ipsefuit  Constantiae,  Roberti  Francorum  regi^ 
uxoris.  Est  enim  ille  sine  dubio  Guillelmus,  queiO 
Historia  consulum  Andegavensium  Arelatensem  cor 
mitem  vocat  his  vcrbis  :• «  Accepit  autera  supradi' 
ctus  rcx  Ilobcrtus  neptem  prasdictiFuIconis  »  werr* 
comitis  Andegavorum,  «nominc  ct  animo  Constan' 
tiamincIytamreginam,filiamGuiIlcrmi  comitisAre' 
latensis,natam  ae  Blanca  sorore  ejus,  ex  qua  etiam 
suscepit  filios  quatuor  et  filias  duas.  y»  Unde  patet 
et  illos  decipi  qui  Blancam  Constantiae  regins  ma* 


937 


DE  VITA  B.  MAIOLI  ABBATI8. 


059 


qnoque  meritum  et  fldele  obsequium  beati  Beue'  ^  tles  illum  vidtt,  bumili  devotione  suscepit  et  cum 
dicti  percipera  meruit  habitum.  magoo  honora  traciavit.  Tempore  vero  Bun  voca- 

ArotieaDbaldus  (5l)etiBm  Silviniacensis  looi  pro-  tionis,  ad  sn  venira  rogavit  ea  intealione  ut  mona- 
visor  (52)  fidclissimus,  inter  suos  clariBsimus,  et  sterium  sancti  Dicnysii  ejua  eooBilio  et  adjutorio 
■djacentis  patris  pat«r  et  pauperum  tutor  fortisai-  melius  quam  tuoc  erat  ordinari  posset  ^).  IHe 
mus,  quantum  et  qualiter  exstilit  beafo  Maiolo  de-  sciens  dictum  a  Dominc  :  Reddite  qux  lunl  Cxtarii 
votus,  supradictuB  roullimode  pradicat  locus,ab  eo  Cmsari,  et  qux  tunl  Dei  Dec  {Malth.  x\u) ;  el  illud 
etante  et  post  transitum  semper  dicendi  patriseedi-  Apustoli  prieceplum  ;  Deum  limete,  regem  honorifi- 
flciis,  et  divitiis  et  diverscrum  oniarnentorum  spe-  cate  (I  Pelr.  u),  ad  illud  negotium  peragendum, 
ciebus  ornatus  et  nobilitatuB,  ita  ut  deceret  si  tale  gaudena  itcr  suscepit,  usque  ad  locum  Silviniacnm 
quid  fecisset  aliquis  ex  rogibus.  Iste  vero,  qui  ounc  pervenit  (54),  ubi,  ae  Deo  vocante,  plenus  dierum 
superest,  houoriB  ejus  haires  ct  nominis,  bene  et  sanctitale  ex  hac  vita  obiit,  quinto  Idus  Maii, 
tractat  locum  illum.nullum  ctiam  inrert  babitatori-  illucesceote  feria  sexta,  post  celebraticoem  ipsius 
bns  damnum.  Adeo  magnificatuH  el  gloridcatus  est  sacratissims  solemnitatis  qua  Christus  Jesus 
beatus  Maiolus,  Domini  prsveniente  gratia,  in  cou-  Dominus  noster,  subacto  mortis  principe,  ad  dexte- 
spectu  ragum  et  principum.coram  omni  populo,ut  ram  Patris  oscendit  et  fldeli  suo  Miiiola  ascendendi 
posaimus  dicore  de  co  sine  duliio,  quod  dc  Moysia  poal  ae  itet  oslendit.  Post  cujus  transitum,  supra- 
Dei  famulo  Gcclesiasticus  replicat  serino  :  Glorifi-  dictus  rex  Hugo,  adventus  sui  praeaentia  et  ragali- 
cavit  iUum  in  amspeclu  regum,  el  oslendit  iUi  glo-  bus  donis,  exsRquiaa  ^us  bonoravil  (55)  et  tumu- 
rtatn  suam  {Bccli.  xlv)   llugo,  rcx  Fraucoruni,quo-      lum,  ubi  praietsnte  Domino  mu'la  patrata  suot  et 

ANDRE*  GHESSII  NOT.t:. 
trem  hujuequeGuillelmi  conjugera,sororemfaciunt      state,  sicut  in  Ecclcsiis  Domini  rectum  erat,  hooe- 
"-•-'----  ..    ^  •     .  ...  gjjjjg  reslauravit  per  nianuin  venerabilis  Odiloala 

abbatis,  et  alia  sanctorum  nonnulla  monasteria  io 
decorem  prislinse  disciplinn  revocavit.  « 

(54)  Uique  ad  locum  Silviniacum  pervenil.  Ma- 
iolum  Silviniaci  obiiase,  et  ad  acpulcrum  ejuB  inQ- 
nita  miracula  contigisse  raemorant  omnes  qui  ds 
traiisitu  illiusscripserunt.Unde  et  propter  corporis 
sui  gloriosi  prssentiam.  ItnniaDi  pontificeslccumil- 
lum  spcciali  sedis  aiJusLulicie  protectioDO  muDte- 
runt,  el  Fruncurum  regcs  etiain  nummorum  cudea- 
dorumjure  speciatim  dci^oraruul,  quorum  aliquoB 


Goderridi,  cognomento  Grizietunicie,  Fi 

(51}  Aacheanbaldus.  DeBorboniodictus.m^niqua 
tllius  Archembaldi  comitia  pi^ies,  qni  Glotario  I 
Francorum  rage  vixit,  uli  qmdam  asserunt. 

(52)  Silviniaceasis  loci  provisor.  Imo  ot  forle  fuD- 
datoria  filiua.  Archembaldns  enim  pHmos  Silvinia- 
cenais  ccenobii  bonofactorcB  exstitisse  lestatur  vel 
UrbanusII  papa  litteris  suis  ad  monachos  Silvlnia- 
canses  datis  anno  1097,  in  quibua  hsc  inter  cstera 
leeuntur:  nUndc  etiam  egragium  militem  Archim- 
baldum  sub  manua  propri^e  slipulalionein  manum 
noatram  polliceri  aupra  parcntis  proprii  tumulum 
recimus,  ui  univeraa  quie  pater,  aut  avi  pjus  loco 
veetro  contuleraot,  tam  in  rebus  quam  in  immnni- 
tatibus  et  consueludinibtis  omni  vitie  sus  tempore 
debeat  illibata  servare.  ■  Quod  ct  inslrumentum 
publicnm  super  aiivfntu  jucundo  Caroli  Borbonien- 
sis  et  Arverniiu  comilis,  confectum  anno  1434aperte 
conBrmat,  ubi  majores  ejna,  Archembaldi  nempe 
BortKinii  domini,  »  fundatores  et  protectores  Silvl- 
niacensia  monaaterii  »  nuncupantur.  Quando  vcro, 
q^uiave  veterumillorum  Arohembaldorum  monaste- 
num  boo  primus  construxerit  «c  dotaverit,  haud 
nsquequaque  certum.quia,  cum  destructionoSilvi' 
niaci,  qus  coatigil  tempore  Stephani  Gluuiaccnsis 
ibbatis,  periit  et  f^harlarum  ccenobii  major  para, 
aicul  Pootius  Ularomontcnsis  episcopus  docet  in 
diplomate,  c^jus  inittum  tole  eat  «In  nomine  san- 
ctK  et  individuEe  Trinitatia,  nnno  ab  incarnatione 
Oomini  1173.  Ego  Pontiiia  Dei  grati.i  Arveniorum 
eptacopus,  compaliens  desolationi  et  deslructioni  nKog.elde 
Silviniacensis  monasterii,  aolo  intuitu  divino  pro  "'— -  ''— 
bono  pacis,  et  stabllitatc,  ex  mandato  etiam  etcon- 
««nflu  Stephani  Cluniacensia  abhatis  totiusque  ca- 
bituli,  etpoatmodum  in  prffisentia  domini  Ludovici, 
F*rHncorum  reffis,  ab  ipso  abbate  conlirmato,  cnu3 
et  laborem  relevandi  monasterium,  quod  ab  anti- 
qno  magnis  debilia  fucrat  prsgravatum  susrepi, 

6^0^16^  quod  Gluniacum  venientes,  monachos  et 
ur^nses  de  consuetudinibus  vill<e  et  monasterii 
dissentientes,  in  pr^sentia  nostra  constitutos  dili- 
^nter  audivimns,  »  etc. 

(53)  R«go  rex  Francorum  rogavit,  tit  monasterium 
S.  Dionytii  ejus  eontiiio  melitis  ordinari  possel.  Ilo- 
gavit  quidcm  rex  Hugo,  sed  abbas  Maiolns  inurto 
prsvenluaid  ipanm  surcessori  9Uii  pr.ieslnndtim  re- 
li(|uit,  ut  ex  his  Ademari  verbis  conslat :  •>  Beati 
Dionyaii  canobium,  quod  jam  pristinam  monasti- 
cam  corrupenit  regufam,  rox  Uugo  regulari  hone- 


Q  nreos  benencio  D.  8avHronia  Arvernorum  prssidlB 
vidimus,  tnscriptiunem  et  elTlgiem  S.  Maioli  geren* 
tes  imprassam  hoc  modo  : 


Vidimus  et  alioa  minoi-es,  in  quihua  eadem  in- 
scriptio,  aed  diversa  iiedi  pasloralis  tum  roprBsen- 
totio,  tum  i-onstiluUo.  Valoraufcmomnium.siquia 
scire  desiderat,  sic  habct  in  registris  Monet.  geoe- 
ral,  Paris. 

La  monnoye  de  fkiuuignj/,  qtii  est  Monsieur  Logs 
dc  Clermoni  et  au  1'rieur  de  Sauuiang,  les  deux 
doiuent  estre  d  iy.  d.  xvi.  qrains  de  loy  argent  le 
Kog.  eldexix.  sou&  vi.  d.  de  poidi  ati  marc  de 
Paris.  Iiem  les  maailes  de  ladifle  mrmnoye  doivent 
estre  h  iij.  d.  de  toy  amenX  le  Roy,  et  ae  xin  touz 
VI  d.  maaites  doubles  de  poit  au  marc  de  Parii.^  Et 
ne  pourronl  faire  que  le  diiieesme  des  maailes,  cai 
d  dire  neuf  (iiirw  de  deniers.  et  c.  liures  de  maailes 
doubles,  el  oustt  vattdront  les  deniers,  el  les  maailet 
dessusdicles  A  value  luy  parmy  Vaulre  A  peti%  !■  et  & 
ob.  t.  XX.  d.  mains  la  liure  que  petiz  t.  Cett  i  senuoir 
que  les  vij.  d.  de  la  monnoye  destnsdicle  ne  vaudront 
qtie  xiJ.  peiis  /.  El  doit  faire  Homieur  Louys  de 
Clennonl  et  le  Prieur  de  Sauuigntj  le  coing  ae  lettr 
monnoge  deu.T  croiz  et  detix  piles. 

(!35j  Itex  llugo  adventus  sui  prxsentia  et  regalibut 
doni.f  exscqaini  e/n.i  honoraoit.  Imo  el  aliqunnto  poat 
tuiniilum  cuiii  Burchanio  comitc  Gorlioliensi,  filio- 
que  ejus  Rainaldo  Parisieuiii  episcopo,  ad  S.  Maioli 
expelendum  auxilium  visitavit,  et  ut  loquUur  scri- 
plor  Miracul.  Cijufl,  lib.  u,c«;(.%,  ■.■-  »:     -   -"       >■— 


m 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


960 


patranlur  miraouta,  et  plurimis  plurima  prffistila  A 

Bunt  et  prffistantur  beneficia:  quorum  numerosita- 

tem  et  magnitudinem    non    sufficit  pcr   ordinem 

omnium  nostrorum  enarrare  memoria.  Scd  ut  bro- 

vissima  utar  conrlusione,  ad  sftpulcrum  istius  san- 

ctissimi  viri  de  quo   loquimur   ct  cujns   vitam  et. 

merita   charitali   fidiilium    commendare   nitimur, 

gratia  et  misericordia  Christi  a  quacunque  infirmi- 

tate  detenti  multi  sanati  Hunt  et  sanantur  infirmi. 

Ibi  paralytici  eriguntur  ct  claudi,  ibi  fcbricitantcs 

et  ca?ci,  ibi  a  dcTmonibus  possessi  mundantur,  et 

nescimus  rv\i}^  '/^ncris  igne  terribiliter  et  mise- 

rabiliter  adusti  liberantur  (56).  Ktquisquisibidevfi- 

tus  adveniens  de  quacunque   neccssitate   fidcliter 

auxilium  expetit,  voti  sui  compos  eflectus  redit  ad 

propria  sospes  et  laetus,  prffistante  Domino  nostro  |^ 

Jesu  Ghristo,qui  vivit  et  regnat  in  unitate  spiritus 

ssncti  Deus  per  omnia  saecula  saeculorum.  Amen. 

Cum  enim  huic  sententiae  vellem  finem   impo- 

nere,  in  qua  de  beati  Maioli  vita  ct  moribus  fideli 

temeritate  et  humili  praesumptione  nisus  sum  ali- 

quid  dicere,  venit  in  memoria  memorabile   quod- 

dam  praesagium,  quod  in  gonitore  illius  quorum- 

dam  fidelium  relatione  audiveram  gestum.  Quod, 

utquidam  referunt,  isdem  paterfrequenter  jucundo 

sermone  solitus  erat  referre.  Scd  ego  huic  operi  ti- 

mebam   inserere,  ne  alicui  videretur  incredibile. 

Postquam  accidentiaquaBdam,quaBtemporibusillius 

evenirccontigif,quibus  praesagium  illud  apcrtissima 

ratione   favebat,  recolere  CGopi,  indubitanter  inde 

aliquid  dicere  disposui.  Sed  insolHae  rei  nova  ma- 

teries  contradicebat  incipere,  quod  ob  granditatem  C 

sui  timebam  me  non  posse  perficere.  Et  cum  haec 

cogitarem,  dicebat  ipsa  mea  cogitatio  mihi  :  Tam 

idonee  poterit  quis  referreingenio  alicujus  viri  boni 

dclusam  crudelispimam  rabiemlupi,sicutilleretulit 

mansuctudinem  ctt^edientiam  leonis,  qui  scripsit 

Vitam  B.  Hieronymi  divinae  legis  interpretis,  doctis- 

simi,  eruditissimi  et  catholici  viri?  Imminente  ita- 

que  tempore  illo  quo  ab  Hispaniae  finibus  ebulliens 

crudelissima  Sarracenorum  ingens  multitudo  per 

iternavale  ad  terminos  usqueltalio}  atque  Provinciae 

pervenit  etin  utroque  regno  utriusque  ordinis  sexus 

statis  hominum  strages  dedit ;  deinde  monastcria 

destruens,  urbes,  vicos  villasque  depopulans  et  sic 


perAIpesJulias  usquead  juga  Penninarum  Alpium 
rapido  cursu  pervenit,  ibique  impietatis  suae  frcna 
relaxans,pcr  multorum  temporum  spatia  Christiani 
nominispopulosdiversisinfestationibusetcalamita- 
tibus  afKlixit,  alios  occidendo,  alios  capiendo,  alios 
bonis  suisomnibnsexspo1iando,impictatis  suaevota 
taliter  tyrannica  exercitatione  complevit;  interca;- 
tera  mala  quae  populus  ille  npfandissimus  gessit, 
beatissimum  Patrem  MaioIum,aIiminibus  apostolo- 
rum  redeuntcm,  fraudc  et  insidiis  cepit,  rebus  om- 
nibus  exspoliatum,  vinculis  alligavit,  famc  ct  siti 
affiixit.  Illevero  divinitus  absoIutus,ad  postremum 
pecuniis  monasterii  sui  redemptus,de  manibusillo- 
rum  Dominoprotegentc  evasit  illaesus,et  ejus  injusta 
captio  cxpulsionis  illorum  et  perpetuae  perditionis 
fuit  occasio.  Sicut  vero,  post  passionem  Christi,  Ju- 
daei  sunt  a  suis  exsulati,  ita,  post  captionem  servi 
illius  et  fidelissimi  ejus  famuli  Maioli,  Sarraceni  a 
finibus  Christianorum  sunt  expulsi.  Et  sicut  perTi- 
tum  et  Vespasianum,  Romanorum  principe8,Domi- 
nus  a  Judaeis  vindictam  exercnit, ita  per  Willelmum 
illustrissimum  virum  {57)ctChristianissimumprin- 
cipem,  meritis  beati  Maioli  jugum  Sarracenorum  ab 
humeris  Christianorum  deposuit.  Et  multa  terrarum 
spatia,  ab  cis  injuste  possessa,  ab  eorum  tyrannica 
dominatione  potenti  virtute  eripuit,  Scd,  his  dictis, 
necesse  est  ut  ad  proposita  redeamus. 

Quae  sunt  quae  proposuimus?  Praesagium  quod- 
dam  memorabiIe,favens  accidcntiis  temporibus  bea- 
tiMaioli  supervenientibus.  Quae  sunt  illa  accidentia? 
S&rracenorum  improvisus  adventus,  Christianorum 
afnictio,monasteriorumet  urbium  destructio^ipsius 
beati  Maioli  captio,  redemptio,  et  liberatio  (58),  et 
ejusdem  ferocissimaegentis  aChristianorum  finibus, 
Christo  auxiliante,  dejectio.Quod  vel  quale  est  illud 
praesagium  memorabile?Praecessitenim  crudclissi- 
mam  infestationcm  Sarracenorum  rabies  inaudita  lu- 
porum  in  illis  maxime  partibus,in  quibus  post  trans- 
itum  maris  totus  Sarracenorum  efferbuit  impetus. 
Diximus  pro  modulo  qualiter  liberata  eet  fidelium 
multitudoaSarracenorumpersecutione,dicamuspro 
posse  quo  ordine  liberata  cstpatria  a  luporum  infc- 
statione.  Fuit  eodem  tempore  quidam  miles  inillis 
partibus,nomine  FoIcherius(59),in  armis  strenuus, 
jure  haereditario  caeterisque  bonisetdivitiisditissi- 


ANDREiE  CHESmi  NOTiE. 


tis  suae  pravitndinem  invenire  promeruit  aliquantu-  D 
lam  levigabilitatem.  » 

(56)  Nescimus  cujus  generis  igne  terribiliter 
adusti  liberantur,  Idem  refert  Glaber,  lib.  ii,  cap.  7, 
cujus  verba,  quia  locum  hunc  alic[uomodo  expli- 
care  videntur,  hic  exscribere  non  pigebit.  «  Ponti- 
fices,  inquit,  in  Galliis  quicfne  religiosioresasaeculo 
excesserunt,  inter  quos  etiam  bonae  memoriae  san- 
ctus  videlicet  Maiolus  apud  Silviniacum  ccenobium, 
vitsB  praesentis  lerminum  consecutus.Cujusscilicet 
vitjp  nonestatem  preliosus  etiam  commendat  trans- 
situs.Namadillius  famam  sanctitatis  confluxereex 
uniyerso  Romano  orbe  viriotmulieres  utrorumque 
ordinum  plurimi,  exinde  i-eferentes  diversarum  in- 
firmitatum  gratias  sanitatis.  Desaeviebat  codom 
tempore  claaes  pessima  in  hominibu8,ignis  scilicet 


occultus,  qui  quodcunque  membrorum  arripuisset, 
exurendo  truncabat  a  corpore.  Plerosque  etiam  in 
spatio  unius  noctishujusignisconsumpsit  exustio. 
Sed  cum  in  plurimis  sanctorum  memoriis  hujus 
tremendae  pestis  sint  inventa  remedia^  maximus 
tamen  concursus  factus  est  ad  trium  sanctorum 
conf«ssorum  ecclesias,Martini  scilicet  Turonorum, 
atque  Odolrici  Bajoariorum,  necnon  et  istius  vene- 
rabilis  patris  ]\laioli,optataeque  salutis  inventa  sunt 
reraedia   » 

(57)  Pcr  Willelmum  illustrissimum  virum.  Arelatae 
sive  Provinciae  comitera,  de  quo  jam  supra. 

(58)  B.  Maioli  c(iptio,  redeniptiOj  et  liheratio,  De 
quibus  et  Glaber,  lib.  i  Hist.  cap.  4.  et  Monachus 
Silviniacensis  in  Vita  sancti  Maioli. 

(59)  Miles,    nomine    Folchenus.    Pater    sciiioet 


061 


DE  VITA  B.  MAIOLI  ABBATIS. 


9G2 


mus,ei,utd6nobiiissimaejusprolediximus>cxutro-  A 
que  parente  gomina  nobilitale  coruscus,  \ir  magni 
consilii,prudentis  sagacisque  ingenii,pater  videlicet 
istius  sanctissimi  Patrii!  nostri,  de  quo  loquimur, 
Maioli.In  cujus  possessionc  et  affmitate  supradicta 
rabies  luporum  excrevit  quam  maxime.  In  quorum 
horum,  videlicet  luporum,mujtitudine  unusvideba- 
tur  caeteris  corpore  validior,  cursu  velocior,  ad  di- 
laccrandum  crudeiior,ad  devorandum  elatior  in  tan- 
tum  ut  humanorum  corporum  membra  sua  vora- 
cilate  deglutiret  iutegra.  Tunc  vir  ille,  audiens  ct 
videns  quotidie  ialem  pestem  tantamque  calamita- 
tem  excrescerc,non  modo  suani,  scd  etiam  aliorum 
necessitatem  coQpit  intra  se  tractare  et  iniensissime 
cogitare  qualiter  se  suosquc  cives  de  tanto  taliquo 
periculo  potuisset  liberare.  Tunc  demumdivino  nu- 
tu  admonitus,coelesti  consilio  confortatus,pr£ecepit 
sepes  erigere,  caulas  componere,  arietes,  oves  et 
agnos  in  eas  introducere^  quod  nullus  eo  tempore 
propter  luporum  rabiem  ausus  erat  facere.  Deinde 
armis  militaribus,lorica  videlicet  et  galea  indutus, 
desuper  totus  ovinis  peilibus  tectus,  coepit  noctur- 
no  tempore  juxta  caulas  rcsidere  ovium. 

Facta  est  autem  in  una  nociium  super  easdem 
caulas  ovium  incursioluporum.  Nuiu  Dei  acciditut 
lupus  qui  crudelior  erat  super  virum  praesiolaniem 
seirrueret;  super  dorsum  ejus  saltum  dedit,utros- 
que  pedcs  super  humerosejusposuit,c(Bpitcircum- 
quaque  exquirere  unde  faciiius  arietem,  qui  non 


B 


aderat  possei  exstinguere.Gutturet  collum  invenie- 
bat  lorica  munitum,  capul  galea  tectum,  corpus  re- 
gio  septum  muniminc;  nullapartcpotuit  illuni  no- 
cere.  Vir  ille,siatim  uirasque  manus  extenden8,lupi 
pedes  ambos  arripiens,  fortis  ut  erat,  fortiter  iupi 
membra  suis  membris  astringens^concitocursu  ad 
socios  rediens,  quibus  diu   exspectantibus  et  tali 

agonedubitantibusoiTertureorumobtutibusmagnua 
pro  magno  munere  lupus.  Servatur  vivus  in  crasti- 
num,prdeseniatur  hominibus,  quibus  fuerat  semper 
infestus.  Occiditur,  dilaceratur,et  inter  ejusviscera 

humanorumcorporuminveniunturintegramembra. 
Occlsus  trunco  suspenditur,  et  dunn  unusocciditur 
omnes  alii  ab  illis  finibus  efTugantur.  Si  quis  haec 
prudenter  intelligi  voluerit,  aliquid   spiritale  inde 
conjicere  poterit.  Per  luporum  rabfem  ego  credo 
denuntiatam  Sarracenorum  saevitiam.  Per  illum  vi- 
rum  in  laico  habitu  in  multis  Iaudabiiem,qui  iupum 
delusit  et  deludcndo  occidit,filium  et  inteiiigo  prs- 
monstratum,  qui  lupum  invisibili,  antiquo  videlicet 
hoste,  Cihrisii  viriute  superato,  cum  suis  omnibus 
viiiis  et  illusionibus  spreto,  coelesti  viriute  et  spiri- 
tualibus  armis  subacto,  multorum  fldelium  animas, 
de  potestate  ejus,  exemplo,  doctrina  et  meritia  suis 
eripuit,et  in  viam  salutis,vita?,et  veritatis  et  justi- 
tiae  iniroduxit.  ipso  pra;eedente,comiiante  et  sub- 
sequenie,  qui  est  via,  veritas  et  vita,  Dominus  vide- 
licet  Jesus  Christus,  qui  vivit  et  regnat  Deus  per 
omnia  ssecula  saeculorum.  Amen. 


ANDRE.E  GHESNII  NOTiE. 


Maioli,  qucm  unius  mutatione  liitera)  Fulcherium  danorum  Avennicorum  alumnuSj  GalUcana  generosi- 
appellai  anonynius  his  verbis  :  lieatus  Maiolus  i^e-  tate  conspicuus,  patre  Futcherio  procreatus,  nobilis 
gionis  qux  Provincia   nuncupaiur  oriundus,  oppi-  ^  parenteUe  germen  eluxit  nobitius. 


SANCTI  ODILONIS 

HYMNi  QUATUOR 

IN  VIGILIA  BEATI   MAIOLI 

(Bibliotheca  Cluniacensis,  p.  291.) 


IF  yiGlLlA  B.  MAIOLI 
Hymnus  ad  Vesperas, 

Vicloris  Agni  sanguine 
Dies  sacratus  hodie, 
Fusus  supremo  lumine, 
Gemina  pollens  lampade  : 

Ecce  paschale  gaudium 
Fulget  per  omne  saeculum  ; 
Magni  Maioli  transitum, 
Vitam  simul  et  meritum 

Pangat  clerus  et  populus, 
Maxime  grex  monasticus, 


Quo  nil  habuit  dulcius, 
Dum  esset  terris  positus. 

Praecedit  Ghristus  pations, 
Maiolus  illum  confitens 
Sequiiur  recto  tramite, 
Dei  prsventus  munere. 

Patriarcharum  solidam 
Fidem  opere  coluit : 
Quod  chorus  vatum  cecinit^ 
Fideli  fide  credidit. 

Ordinis  apostolici. 
Sectando  sacra  dogmata 


S.  ODILONIS  CLDNIACENSIS  ABBATIS  V. 


ius  cst  pater  inclylus 

>e  vir  apostolicus. 

Cujus  clara  confessio 

ironatur  martyrio 

ecertando  legitimey 
ubacto  mundi  principe. 

Templum  ipso  virgineum. 
?eotus  sacravit  proprium, 
Gcelcstis  vitffi  nuntius 
Recte  vocatur  angelus. 

Quorum  gaudet  nominibus 
Pater  noster  egregius 
His  nos  jungat  in  «etbera, 
Gbristi  favcnte  gratia. 

Gui  sit  laus  et  gloria 
ToUenti  mundi  crimina  : 
Gum  Patre  et  sancto  Spiritu 
In  sompiterna  sscula.    Amen. 

Uymnus  in  NMtumis. 

Gbriste,  cunctorum  via,  lux  sanctorum, 
Precibus  sacris  venerandi  Patris 
Magni  Maioli  populo  tideli 

3audia  pacis 
Mitte  de  coelis,  veniamque  nostris 

Largire  culpis 

Adsit  et  nobis  gratia  perennis 

Spiritus  almi. 
Cujus  protecti  munere  potenti, 
Patrum  exemplis  meritisque  celsis, 
Pariter  arctum  mereamus  altum 

Scandere  regnum. 
Gloria  Patri,  genitaeque  Proli, 
Et  tibi  compar  utriusque  semper, 
Spiritus  alme,  Deus  unus  omni 

Tempore  saecli.    Amen. 

In  Laudibus.  Hymnus, 

Maiole,  consors  procerum 
Regum  Regi  placentium 
Inter  ccelestes  aulicos 
Divinitatis  conscios, 


B 


Honoris  privilegio 
Ccetu  junctus  monasiico  : 
Sed  et  choris  angelicis 
Frueris  aula  Inminis. 

Unde,  Pater,  nos  respiee. 
Pressos  peccati  pondere; 
Depono  gravem  sarcinam 
Leviga  conscientiam. 

His  fascibus  dcpositis, 
Moriis  solutos  vinculis, 
Junge  nos  tuos  sorvulos 
Monacbis  prsestantissimis 

Gum  quibus  nos  perpeiua 
Possideamus  gaudia, 
Gbristi  favente  gratia, 
Per  infioita  saecula.    Amcn. 

Ad  secundas  Vesperas.  Hymnus. 
Cbriste,  cunctorum  pariicr  tuorum 
Palmiium  vitis,  Deus  alme,  nobis 
Prffibe  Maioli  celebrare  tanti 

Festa  patroni. 
Quem  iibi  nostris  placuit  diebus 
Pluribus  signis  meritisque  dignis 
Regibus  coram  bominumque  turmis 

Gioriflcare. 
Annuas  istisque  sic  inieresse 
Gaudiis  nos  perpeiuis  et  amplis 
Pro  reis  gesiis  merito  carere 

Ui  nequeamus. 
QusBumus,  Recior,  piclaiis  auctor, 
Noster  bic  pastor  tibi  sit  precaior, 
Quo  iua  nobis  pieiaie  cunciis 

Grimina  dones. 
Cujus  in  tanto  pia  voia  fcsto 
Gongruit  nobis  jugitcr  cancndo 
Insupcr  Pascba}  tibi  duplicatas 

Solvcre  laudes. 
Trinitas,  Deus  unus  atque  summus, 
Sit  iibi,  Rex,  gloria  sempitcrna, 
Qui  regis  iania  boniiaie  cuncia 
Omne  per  aevum.    Amen. 


EPITAPBKJN  mimM  IHPERATRICIS 

ALCTORE    S.    ODILONE 

(Apud  D.  Pertz,  Manumenta  Germanix  historica,  Scripi.  iom.  IV,  pag.  633.) 


MONITUM. 


S.  Odilo,  quinius  Gluniacensium  abbas,  celeber- 
rimus  monasteriorum  sui  temporis  reformator, 
Arvernis  circa  an.  962,  naius,  an.  995  Maiolo  in 


regimine  cffinobii  Cluniacensis  f 
niis  memoria  dignis  peraciis,  ar 
Lillor.s  sacris  benc  eruditusct 


9Go 


EPITAPHIUM  ADALHElDiE  IMPERATRICIS. 


9G6 


Hicronymi  lector,Odilo  cjus  cxemplo  (60)  Adalheidi 
jmperalrici,  quacum  ultimis  vita;  ejus  annis  intima 
oharitate  conjunctus  fuerat,  anno  999  defuncts,  cpi- 
taphium  conscripsit,  quo  beatam  cjus  vitam  et  pras- 
cipua  facta  succincte  e&posita  oblivioni  eximeret, 
eif  ut  ipse  fatetur,  alium  rei  exigendae  aptiorcm  ad 
vitam  imperatricis  scribendam  incitaret.  Non  igitur 
vits  historiam  intcgram  et  accuratam  exspectes ; 
sunt  prscipua  tantum  feminaD  cgregise  fata  strictim 
rcc^nsita  (61),  opera  pia  cnumcrata  (62),  et  ultimus 
vitae  annus,  quo  auctor  Adalheidam  comitatus  esse 
videtur,  fusius  traclatus  (63),  sed  a  viro  qui  omnia 
isla  aut  ab  Adalheida  (64)  aut  prsescns  (65)  compe- 
risse  ccnseudus  est.  Liber  defuncta  imperatrice  sta- 
tim  scriptus,  ab  Odilonc  Andreae  abbati  ct  congre- 
galioni  Ticinensi,  fortasse  et  rcKquis  ccenobiis  ab 
Adalheida  fundatis,  Paterniaccnsi  et  Saltzensi,trans- 
missus  cst.  Ccrte  Saltzenses  epitaphium  noverant, 
cui  saRCulo  XI  medio  (66)  librum  alterum,  miracula 
S.  Adalheidis  cnarrantem  adjecerunt  (67).  Et  quare 
unum  Paterniacum,  ubi  ipse  cuni  imperatrice  ultimo 
vit«  ejus  anno  moratus  fucrat,  prajtergrcderetur? 
Accedit,  quod  codices  cpitaphii,  quotquot  rcperiri 
potucrunt,  textum  trifarium  praebent,  quem  ea  ra- 
tione  immulatum  fui8seopinor,utcumOdilolibrum 
Buum  primo  Ticinencibus  oblulisset,  eum  secundis 
curis  rccognilura  Paterniacum,  et  aliis  parvi  mo- 
menti  corrcctis  Sallziam  mittcret.  Ticintnsis  igilur 
codicis  apographa  cxstant  : 

1)  C.  Oxoniensis  inter  Bodleianos  n.  2690  (817, 
Bodl.  Sup.  D.  Art.  91),  signatus,  mcmbranaceus  in 
folio  saeculi  xi,quo  ipse  anno  1827  usus  sum.  Com- 
plectitur  Vitam  Odonis  abbatis  Cluniacensis,  cre- 
dulitatem  Odilonis,  Odilonis  Vitam  Maioli,  Petri 
Damiani  Vitam  Odilonis,OdilonisVitam  Adalheidis, 
cujus  ultimae  sententiae  octo  paginis  excisis  desido- 
rantur,  fragmentum  Vitae  S.  Simeonis  et  sermones 
sex  Odilonis  (68).  Textus  in  universum  integer  et 
bouus.  Cui  consentit. 

2)  C,  olim  S.  Martini  de  Campis,quem  Martinus 
Marrier,ejus  coenobii  monachus,  tanta  diligentia  in 
Bibliothcca  Cluniacensi  Andrese  Duchcsnii  nomen 
praeferente  p.  353-362,  expressit,  ut  ad  instar  codicis, 
qui  hodie  inter  libros  S.  Martini  de  Campis  biblio- 
thecs  regiae  Parisicnsi  illatos  desideratur,  esse  vi- 
deatur.  Epitaphium  Ottonis  I  et  Heinrici  II  subji- 
citur.  Editioni  isti  Chesnius  notas  paucas  aspersit. 

3)  C.  olim  Vallicellensis  jam  inter  regios  Bruxel- 
leuses  n.  7460  insignis,  et 

(60)  Hieronymus  epitaphium  de  Bleesilla  et  Nepo- 
tiano  edidit  liDr.  ii,  epist.  22. 

(61)  Capp.  1-8. 

(62)  Capp.  9-12. 

(63)  Capp.  13-23. 

(64)  Cap.  2  :«  Saepe  enim  inde...  cum  familiaribus 
fideliDus  conferebat  quanta  et  qualia  t.  t.  passa 
fuerit,  »  etc. 

(65)  Cap.  5  :»  Haec  quae  de  ea  dicimus,  non  modo 
auditu,  sed  et  visu  et  cxperimento  cognovimus. 
Multa  ab  ea  &alntis  verba  audivimus,  plurima  dona 
suscepimusy  »  etc.|  cf.  capp.  15^  19. 


A.      3*)  C.  olim  S.  Salvaloris  Aquicinensis,  jam  bi- 

bliothecse  Duacensis  n.792,--ulerqueBethmanno  re- 

fcrcnte  niultas  sanctorum  Vitas  complexus,  membr. 

in  fol.  maximo  sxculi  xiii,  —  ex  antiquiore  quodam 

fluxerunt,  scripto  jubente  Attala  (ilia  Roberti  regis 

et  ConstanticB,  Flandriae  comitissa,qu®,monasterio 

Watinensi  propeS.  Audomarum  constructo  et  Homae 

ab  Alexandro  II  viduae  haditu  suscepto^  Messanae 

obiit.  Versus  (69)  enim  in  fine  Vitae  Adalheidis  hi- 

Jeguntur. 

Quo  vixit  more  regina  Adaluida  Romee, 
Odilo  qufe  vidit  aohas,  ({use  scripta  notavit, 
Nobis  ua*c  Atala  scribi  jussit  comitissa, 
Exemplum  vita  sibi  quo  ciq^taret  in  ista, 
Nolle  malum,  sod  vellc  bonum  deduccre  seclum. 
Heguet  cum  Domino  semper  laudaoda  virago, 
Quse  pravoB  vitat,  justos  tmitarier  optat. 


B 


Librum  Bruxellcnsem  Bethmannus  in  usus  nostros 


exscripsit. 

lli  quatuor  codices,  paucissimis  exceptis,  inter  se 
consentiunt,  et  soli  omnium  litteras  Odilonis  ad 
Andream  praebent;  a  quibus  reliqui  omnes  certis 
locis  rccedunt.  Propius  tamen  ad  Ticinenses  libros 
alii  tres,  quos  Paterniacenses  vocare  liccat,  acce- 
dunt  : 

4)  C.  Bibl.  regia)  Parisiensis  inter  Supplementa 
Latina  n.  854,  mbr.,  in  fol.  longiori  ssculi  xi,  Vitaa 
SS.  Amalbergaj,  Hildulfi  Trevirorum  arehiepiscopi, 
Adalhcida;,  Odiliae,  Liutwini  Treverici  archiprsesu- 
lis,  Willehaldi  (70)»  aliaque  manu  Albani  et  CeUi 
complexus,  a  Waitzo  in  usus  nostros  anno  priete- 
rito  conversus  est. 

5)  C.  bibl.    universitatis  Wirtzedurgensis   inter 
C  Theologos  in  fol.  n.  34,  mbr.,  sfficulixi,  olim  sancti 

Petri  in  IViisenburgf  Vitse  Adalheida  epitaphium 
Ottonis  prffimittit.  Usus  sum  eo  an.  1835.  Ejusdem 
codicis  lectiones  docti  Bollandiani  ssculo  xvii  in 
schedas  suas  retulerunt,  quas  in  cod.  regio  Bruxel- 
lcnsi  n.  8978  hodieque  haberi  Bethmannus  vidit. 

6)  C.  bibl.  Palatinae  Vindoboncnsis  inter  histori- 
cos  profanos  n.  994.  jam  n.  622  signatus^  mbr., 
sfiec.  XI,  paginis  1-3  epitaphium  Ottonis,  3-26  epita- 
phium  Adalheidae  continet,  locis  aliquibus  adra- 
sum,  quod  in  usus  nostros  converti  fecit  Chmclius 
noster. 

Ab  his  iterum  lectionibus  nonnuUis  et  libro  Mi- 
raculorum  addito  codices  Saltzenses  recodunt  : 

7)  C.  olim  SS.  Mauritii  et  Germani   Spirensis, 
[)  cujus  apographum  in  usum  doctorum  BoIIandiano- 

rum  saec.  xvii  confectum  Bethmannus  in  codice  rcgio 
Bruxellensi  n.  8976  reperit,  et  aeque  ac  proximum 

(66)  Anno  1056,  ut  videtur,  scilicet  ante  annum 
4057,  Ottonis  ducis  de  Swinvorth,  quem  auctor  vi- 
vum  celebrat,  emortualem. 

(67)  Leopoldum  Babenbergensem  in  libro  De  vete- 
rum  principum  Germanorum  fide  et  religione  librum 
Odilonis  laudasse  Chesnius  adnotavit. 

(68^  Vide  Annales  nostros  VII,  p.  418,  419. 

(69]  Versus  Garini  clerici  in  Bruxellensi  inscri- 
buntur. 

(70  Textus  cum  editione  nostra  SS.  H,  377,  sqq., 
consentit. 


9C7 


S.  ODILONIS  CLUNlACEiNSIS  ABBATIS  V. 


968 


cx8('i  i[)slt.  Uitima  codicis   inde  a  voce   capitis  22 
fulyorem  exciderunt. 

8)  C.  olim  Bodecensis  4n  Westfalia  apographum 
Boliandianum  in  bibl.  regia  Bruxellensi  n.  8977 
signatum,  et 

9)  G.  olim  8.  Magni  Ratisponensis  a  Canisio 
in  Lectionibus  Antiquis  tom.  V,  n,  p  395,  et  edit. 
altcrius  tom.  III,  i,  p.  73,  expressus,  textum 
minus  purum  exhibet,  quem  Leibnitius  in  SS. 
Brunsv.  I,  202  sqq.  repetivit.  Uitimo  nominandus 
venit. 

10)  C.  Einsidli^nsis,  mhr.,  saec.  xv,  abHartmanno 


A.  Annalibns  Eremi  an.  1612  subjectus,  qui  cum  Cani 
sii  textu  plurimum  consentit. 

Brevo  Vitae  et  Miraculorum  excerptum  sub  titulo 
VitcB  sancie  Adelhaydis  4  foU.  in  8*>  Durlaci  saecalo  xr 
prodiit. 

Optimis  his  subsidiis  ita  usus  sum  ut,  lectione 
codicum  Ticinensium  in  textu  expressa,  lectiones 
Paterniacenses  et  Saltzenses,  qusi  in  omnibus  se- 
ptem  exstant,  singulis  capitibus  subjicerem,  quc 
yero  nonnisi  in  Saltzcnsibus  aut  uno  alterove  co- 
dicc  occurrunt  lectionum  varietati  inseri  facerem. 
Capitum  divisionem  in  codice  Vallicensi  oblatam, 
rejecta  Canisiana,  retinui. 


EPITAPHIUM  OTTONIS  MAGINI  IMPERATORIS  ^'* 


B  Tu  quondam  domina  ^  felix  et   splendida    Roma, 
Pracstitit  Otto  tibi  pariter  cum  conjuge  sancta, 
Ut  referas  solito  sceptrum  mundi  et  diadema. 
Tripudiat  cunctus**^  tanto  sud  caesare**  mundus; 
Pax  sublata  perit,  cum  maximus  Otto  recessit. 
Dum  repetit  **  Maius  lugubres  ex  ordine  Nonas, 
Caesar  ad  eethereas  rapitur  pius  Otto  catervas, 
Mauricio  '^  ducente  suo  sociandus  in  alto 
Ipsi,  cui  **  cessit  prapriam,  quam  conspicis,  aulam. 
Conjunge  *^  tu  celebris,  tu  namque  propagine  felix, 
Lsetatur  mundus^  cum  nascitur  Otto  secundus. 
Tertius  imperitat;  coelum  jubilando  resultat. 
Sed  nunc  stemma  tuum  claro  moderamine  munduo 
Protegit,  agustat  *',  ditat  sublimat,  honoral; 
Cui  pator  ille  tuus,  HEINRICUS  nomine  dictus, 
Cesscrat  hoc  nomen,  cui  tu  quoque  cedis  honorem. 
Dum  ^^  stabit  rutilus  eous  et  uUima  tellus, 
Pontus  et  astra  poli,  plangent  te  climata  cosmi  '^. 


Hoc  tegitur  loculo  divus  et  maximus  Otto  *, 
Fortis  *  in  imperio,  David  ut  *  tempore  prisco, 
Clarus  ut  ipse  sophus  Salomon  et  pacis  amicus; 
Olitat  *  EzechiflB  (72)  majori  praeditus  hic  spe, 
Ut  pax  eveniat,  Yeriim  per  sajcula*  crescat. 
Phase  ®  (73)  sat  celcLrc  fecisse  scribitur,  ecce, 
Atque  suas  ferias  primus  sub  sole  Josias; 
Illud  non  solum,  sed  mystica  facta  priorum, 
Regna  prius  moderans,  legum  sacrajura  reformans, 
\d  lucem  cclebrat(7^),  mundum  celebrando  coronat. 
Quod  habuit  melius  umquam  Germania  tellus, 
Felix  Italia,  tu  cum  muliere  beata  (75) 
Coepisti.  Tumidum  studiose  rinocerolem  (7G) 
Et  mitem  reddit,  qui  plurima  regna  subegit, 
Sarmatas  edomuit,  Christo  servire  coegit. 
Pellcre  demonium,  crucis  insignire  triumphum. 
Ungros  "^  debellans,  victricia  signa  reportans, 
Eripuit  fidei  sacrae  vocitamine  dignos, 
Innumeros  populos,  diro '  discrimine  pressos. 

EXPLICIT  »«. 

INCIPIT  *«  PHiEFATIO  »«  IN  VITA  ^»  DOMNiE  ADALHEIDiE  ". 

Domno  Andrm"  venerando  abbati,  cunctisquo  urbis,  Domino  et  Salvatori  nostro  devote  famulan- 
fratribus  sibi  commissis,  in  suburbio  Tricinensis      tibus,  frater  Odilo,  Cluniensium  **  pauperum  cun- 

VARIiE  LECTIONES. 

*  Enituit  mundo  d.  vel  m.  0.  2.  •  Mortis  2.  ^  in  2.  *  Obta  2.  Obtat  fscilicet  more]  ezecbie  5. 6. 
*  secla  clarescat  2.  ®  Fase  2.  "^  Hungro8  2.  '  mafrno  2.  •  dominans  2.  *"  cunctis...  mundis  2.  **  ^ 
sare  5.  *•  recitat  2.  6.  ^^  hi  duo  versus  desunt  2.  ^*  Conjunge  2.  6.  "  augustat  2.  6.  "  Cum  2.  Qum  6. 
"  totus  hic  versus  litera  majori  scribitur  in  5.  "  vox  deest  2.  5.  In  codice  2.  ha^c  Heinrico  II  defuncto  addilA 
leguntur  : 


Omne  quod  ent  plangat,  quod  (|08se  plangere'  constat. 
Plangere  qui  nescit  Dens  est,  his  planctibus  adsit, 
Ut  relevet  casus  patitur  quos  principe  muDdus 
Heu  morieDte,  preces  quem  propter  funditc,  fratres! 
Qcsar,  Ueinricus  patrum  de  nomiue  dictus 
Plangitur,  auguBtus  divus  celr.brif^que  venustus, 
Victor  ct  iuvictus,  Dci  fulgore  coruscus. 
CUamilet  huuc  luctus  HieremiaB  famine  fusus, 
CommcndeDt  domino  Davidica  cautica  Christo, 


Jungant  virgineo  Salomonls  et  oscula  sponso 
Cujus  in  obseguio  construxit  corde  beuigDO 
Plurima  divinis  famulamina  cultibus  apta. 
Ex  quibus  est  templum  prseclaro  schemate  tectum, 
lutus  et  exterius  gemino  decoramine  comptum, 
Quem  treuniit  muudus,  jacet  in  quo  came  sepultus. 
Spiritus  aetherea  foelix  congaudet  iu  aula. 
Suscepturus  eam  posuit  quam  tempore  glebam, 
Ut  capiat  veree  ccm  sanctis  prsemia  vitie. 


"  tota  praefatio  deest  in  4-10.  ^  prolo^us  3.  •*  v  A.  imperatricis  3.  ^^  AdaieuliB  nonnunquam  l.scribit. 
"  Andrs  1.  **  tto  1.  2.  3.  dt  Odilo  ipse  in  charta  fundaiionis  cctnohti  Volta:  a.  1025.  ap,  Mabiti.  ActaSS> 
0.  S.  B.  VI,  1  p.  634. 

NOTiE 

(71)  Cod.  bibl.  Palat.  Vindob.  E  maximi  0.  Au-  v.  18. 

gusti  imperatoris.  (74)  Otto. 

(»3)  cf.  4.  Reg.  19,  15,  sqq.  les.  38,  10.  75)  Adalheida. 

(73)  /.  e.  pascha  cf.  4.  Reg.  23, 22.  et  2.  Paral.  35,  (70)  Berengariura  ? 


069 


EPiTAPHlUM  ADALHRIDiG  IMPEKATRICIS. 


970 


ctorum  peripsiina  ^^  (77).procsentis  vitfi  prospera  et  A. 
sempiterna  gaudia. 

Epitaphium  domnae  nostraj  Adalheida»,  impera- 
tricis  Augusta?,  dcscriptum  stilo  paupcre  vestrac 
fraternitati  curavi  transmitlere,  ratum  fore  dijudi- 
cans,ut  apud  vos  ejus  continua  recolatur  memoria, 
cujus  industria  atque  prudentia  vestri  jnonasterii  a 
fundamentis  creverunt  a;diricia,cujusque  sustenta- 
mini  **  larga  continuaque*"muniricentia.Non  enim 
ad  hoc  tam  grandem  *®  materiem  viii  brevique  ser- 


mone  persti-inximus,  ut  ad  laudem  tantae  virtutis 
atque  nobilitatis  oratio  nostra  sufficiat,  sed  ut  ali- 
quis  inde  vir  adco  eruditus  occasionem  scribendi 
8uscipiat,quatinus  res  eminens,eminentioribus  enu- 
cleata  sermonibus.  imperatricum  ac  reginarum  so- 
net  in  auribus,ut  dum  magna  do  magnis  audierint, 
eteam-^dequa  loquimur  gressibus  honestatis  sequi 
studuerint,  saltera  per  eas  cura  domestica  vigeat, 
sicut  per  eam  res  publica  longe  lateque  valebat. 


EXPLIGIT  PR/EKATIO  ^. 

INCIPIT  TEXTUS  EJUSDEM  LIBRI 

l.  In  hujus  igitur  ajtalis  nostrae  tcmporibuscun-  B  Eustochiam  **,  Marcellam  quoque  et  MeIaniam,Fa- 

biolam  quoque  et  BIesillam,Laitam  *^,  et  Demetria- 
dem  *fi  (78)  scpticsque  *"'  percussam  commendare 
curavit  libris  ctepistoIis,commcndarctutique  istam 
haud  voiuminibus  paucis.  Si  enim  dcest  talis  ut 
leronimus.aut  aliquis  alius  liberalibus  discipliais 
adeo  cruditus,qui  possit  digne  tanta;  fcmins  mores 
et  vitam  describere,aggrcdiamur  *»  nos  indocti,De6 
juvante  *"*,  pro  posse  *®. 

2.  Ilaec,  regio  ac  religioso  stemate  (79)  orta,  cum 
adhuc  essct  juvcncula  ct  sextum  decimum  •'  aBtatis 
sua»  "  agerot  '^'  annum,  Dco  donante  adcpta  est  ** 
rcgale  matrimonium,  juncta  scilicot  regi  Dothario 
Hiigonis  ditissimi  regis  Italici  filio.Ex  cujus  contu- 


cta  disponena  totiusque  »^  honoris  et  honestatis  lar- 
gitor  Dominus,  primo  Oitone  in  sceptris  feliciter 
agente,  Rouianne  rei  publicai  in  femineo  sexu  praj- 
stitit  venerabile  decus.  Multorum  otenim  bonorum 
tunc  accidentiura  atque  virlutum,  post  Deum,  au- 
olrix  "  diva3  celebrisque  ^^  memoriffi  Adalhcida 
cxlifit  imperatrix.  Quam  cum  mcmoWa;  succeden- 
tiumscriptiscommendaresatagimus,timeonodigne 
»*  rcprchendamur,  ideoquia  tantae  nobilitatis  atque 
virtutismateriera^^minus  idoneipaupere  stilo  oxpli- 
care  conamur.Quisquis  ^^  nosreprehcnderit,utpote 
reprehcnsionis^*  dignos,siveproptcr  incultum  scr- 
monem,  seu  propter  rem  novitcr  inceptam,  et  pro- 
tcr  naturalis  eloquii   simplicitatem,   sciat  procul  q  bernio  filiam  habuit  (80),  ex  qua  Lotbarius  ",  rex 


dubio,  sciat  ^"^  quia  non  invitavit  nos  ad  hoc  hu- 

manae  laudis  appetitus,  sed  veriB  ct  ^'  sincerissimae 

caritatis  afTcctus.  Si  abhorrere  vis,  ut  quippe  me- 

rito   debes,  lector,  nostri  ingenioli    rusticitatcm, 

atlcnde   ipsius,   quam  commendare    cajpimus   ^^ 

mentis  et  corporis  nobilitatcm.  Si  cnim  vis  exspcc- 

tare  ^  virum  tanla  eloqucntia  vcl  sapientia  prae- 

ditum,qui  hujus  feminae  possitconvenienterdescri- 

bere  vilam,neces8e  cst  aut  Cicoro  rethor  rcvocetur 

ab  inferis,  aut   leronimus  presbiter  transmittatur 

e  *'  superis.  Si  enim  ille  sanctus  et  incomparabilis 


Francorum,  Ludovicum  ^  regcm  genuit^qui  sine  li- 
b^^.ris  mortuus^  rcgio  more  Compendio  dinoscitur 
fuissesepultus.  Supradicto  vero  Lothario^antean- 
numcircitertercium  postquam  domnam"  Adalhei- 
damduxcratdefuncto,remansitipsaviduataviro,pri- 
vata  regno  ^^,  destituta  maritali  solatio  *o.  AfFuit  ei 
pcrsecutio  mordax,quai  solet  purgare  electosveluti 
aurum  fornax  ^^.Affuit  ei,  ut  vere  fatear,  nutu  di- 
vino  exterius  corporalis  *^  afQictio,  ne  intus  cre- 
maret*'  cam,  utpote  juvcnculam,  incentiva  **car- 
nis  libido.  Voluit  '^*  eam  Dominus  tol  verberibus 


in  divina  et  bumana  sapientia  *',  saccr  leronimus,  D  atteri,ne  secundum  sentcntiam  apostoH  Pauli  esset 
fuisset  istius  augustcB  temporibus,  si  Paulam  *^  et      vivens  vidua  in  dcliciis  mortua  (/  Tim.  v,  6).  Vo- 

VARI^  LECTIONES. 

^  peripsema  2.    "   sustentamine   2.    **   continuatim  3.    continuat   in    m.  2.    "  raajgnam  3.    *•  ea 

^-     ^  prologus.  I.  vita  Adaleidae  nobilissimae  imperatricis  3.  Incipit  vita  sancta}  Adalheidae  augustae  v 

^pitapniura  domnae  Adalheidae  augustaj  5.  6.  Incipit  prologus  in  vitam  sanctae  Adalheidis  imperatricis 

^•8.9.10.     31  totius  7.  8.  9.   iO.    "  autrix  5.  6.    "  eelebris  3.    »*  indignc  3.    «*  Q.  ergo  n.  4.    '•  re- 

Pi^ehensioni  4.  reprehcnsione  5.  7.  8.  9.  10,    '^  d^esL  3.    ^^  ac  4.    ^*  cupimus  corr,  cupimus  !•  cepi- 

^'^8  etccepimus  reltqui.    *°  exspectare  deleta  s  1.    "  ex  7.  8.  9.  10.    **  deestl.  8.  9.  10.    ♦«  paulum  1. 

**  eustochium  1.  2.  3.  4.  5.  6.  7.  8.  9.  10.    *»  iettam  1.    **  demedriadete  corr.  demetriadem  1.    *'septies- 

^"^^deleto  que  i.  septies  7.  8.  9.  10.    ^  ddgr.  corr.  aggr.   1.  adgr.  2.    *«  donante  4.    *<^  posse.  Explicit 

l*»^Iogus.  Incipit  vita.  Hajc  7.  8.  9.  10.    »»  stxtum  LE115N.    "  decsl.  4    "  duceret  3.    "  deest  7.  8.  9.  10. 

**  hlotarius  4.  5.    ^  lutho:::uicum  4.  ludowigum  7.  8.  9.  10.    "*"  hlothario  4.  5.    *'  sanctam  7.  8.     *•  p.r. 

^^tl.  8.  9.  10.    ^  consiiio  4.  7.  8.  9.  10.  consilio  et  solatio  G.    «»   fornax.  [Non  ergo  accidit  ei  tale 

l^id  propriis  exigentibus  culpis,  sed,  ut  credimus,  potius  ex  accidentibus  divinae  providentia  donis.j 

Affuit  codd.  4-10.    "  corporis  3.    *'  cremasset  3.    •*  deest  4.    «*  V.  enim  e.  7.  8.  9.  10. 

NOTiE. 

^77)  Id  est  immunditiae,  ultimus. 
(78)  De  muliere  Verceliensi  septies  icta  v. 
flieron.  epist.   49,  ad   Innocentium,   t.  iii   ep. 


S. 
7, 


DUCHESNE. 

(79)  Welforum  in  Burgundia. 

(80)  Emmam. 


Patbol.  CXLII. 


3t 


971 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


978 


luit  onim  eam  paternoaffectutotperpeti^^^pericula,  A  Qui  cam  cum  gaudioaccipientes,duxerunt"  secum 


ne  csset  indigna  illa  filiatione  *',  de  qua  loquitur 
Scriptura  :  Castigat  Dominus  omncm  /Hium  quem 
recipit  {Hebr,  xii,  6).  Sflepe  enim  '^*  inde  gratias  Deo 
referebat,et  cum  familiaribus  fidelibus  "  confere- 
baf^^quantaetqualiatunctemporibuspassafuerit''^ 
ot  quam  misericorditer  eam  Dominus  de  manibus 
inimicorum  suorum  liberaverit  "^*,  Judicabat  enim 
oportunius  sibi  fuisse,  ut  ad  tempus  temporalibus 
fuisset  occupata  anxietatibus,quam  vivens  in  deli* 
ciis  perpetuse  mortis  esset  subdita  legibus. 

3.  Postquam  enim  mortuus  est  Lothariu?  "-"^* 
(an.950),vir  ejus,honorem  regni  Italici  adeptus  est 
quidamvirnomineBeringarius^^^jqui  habebat  coiyu- 
gem'*nomine  Willam.  A  quibus  indecenter"inno- 
censcapta,divcrsisangustiatacruciatibus,  capillis  ''^  ^x 
caesarie  "^*  detractis,  pugnis  frequenter  agitata  ^°  et 
calcibus,  una  tantum  comite  famula  ad  uitimum 
tetris  inclusa  carceribus  {an.  951,  April,  20) ;  libe- 
rata  divinitus,postmodum  ordinante  Deo  impena- 
libns  estsublimata  culminibus.In  ipsa  enim^*  nocte 
qua  educebatur  dc  carccre  (81),  indicit  in  quan- 
dam  ^*  paludem  ®^.Ubi  per  dies  et  noctes  sine  cibo 
et  potu  mansit  •*  perseverans,  auxilium  a  Deo  sibi 
subvenire  **  deposcens.,Tali  cum  esset  detenta '• 
periculo,  venit  quidam  subito  piscator  navigio  *', 
dcferens  in  navicula  piscem  qui  vocatur  sturio 
(Aug.  20).  Quas  cum  vidisset  (82),  interrogavit  quac 
essent  aut  quid  ibi  agerent.  Dederunt  sibi  respon- 
sum,  secundum  instantem  nccessitatem  satis  con- 
gruum  :  «  Videsne  quod  hic  humano  consilio  pe- 


ad  **  quoddam  incxpugnabile  castrum  {83),  Posfea 
enim  consuHu  Ualicorum  prlncipum,  pra^venienie 
gratia  Cei.dc  solio  regni  ad  arcem  pervenit  imperii 
{an,  962,  Febr,  2).  Haec  ^nim  Augustarum  omnium 
Augustissima  nominari  et  venerari  est  digna. 

Nemo  antc  illam 

Cervicosam  Germaniam 

Has  cum  suis  principibus 

Ottonem,  regem  nobilem, 

Ex  quo  genuit  filium, 

Ita  auxit  rem  publicam, 

Ac  fecundam  Italiam, 

Romanis  subdidit  ^^  arcibus. 

Romffi  prajfecit  caesarem, 

Imperio  dignissimum. 
5.  De  nobilitate  carnis  satis  dicta  sufHciant.  No- 
bilitatem  vero  menlis  quomodovelqualiterexsrcuit, 
mortalium  nemo  dicere  sufficit.Sed  ut  pro  modolo 
compendiose  loquar  : 

Spe  fideque  certa,atque  *^  geraina  pleniter  caritate 

[referta  •*, 
Justa  satis,  fortis,  prudens  nimiumque  mod»*8U 
Extitit,  et  vixit  fclix,dum  secula  rexit, 
Auxilio  Domini  moderantis  climata  cosmi. 
Prolata  tamenSalomonis  sapientis  famine  •■,  hnic 
sanctissimffi  conveniunt  feminai  :  Manus  suaSt  in- 
quit,  aperuit  inopiy  et  palmas  suas  extendit  dd  pau' 
perem,Non  timebitdomui  sujsafrigoribus  niviSjOmMS 
enimdomestici  ejusvestiti  sunt  duplicibus.Stragulatam 
vcstem  fecit  sibij  byssus  et  purpura  indumentm^ 


regrinamur "  destitutffi,  et  quod   durius  est,  soli-  C  ejus,  Nobiiis  in  portis  vir  ejusy  quando  sedmt 

tudine  periclitamur  et  fame?  Si  potes,aliquid  nobis 

victus  impende  ;  sin  autem,  '•  solatium  ^  prffibe  » 

Qui  misericordia  super  eas  motus,  sicut  ipse  a  quo 

mittebatur  fuerat  quondam  super  paupercs  in  de- 

so.rto  fame  periclitantes  Chris^us,dixiteis :  «  Nichil 

nobis  adest  ad  victus  necessaria  nisi  tantum  piscis 

et  aqua.  »  Habebat  ignem  secum,  sicut  solent  illi 

qui  piscationis  exercent  negocium.  Accensus  est 

ignis,  prseparatus  estpiscis.  Sumpsitcibumregina, 

servivit  piscator  et  famula. 

4.  Dum  hffic  •*  agerentur,super\'enit  quidam  cle- 
ricus,  qui  ei  •*  fuerat  captivitatis  et  fugffi  socius, 


cm 


senatoribus  ^^  terrx.  Fortitudo  et  decor  indumntm 
ejus  et  7'idebit  in  die  novissimo.  Os  suum  apenii 
sapientiXf  et  lex  clementia*  in  lin^fua  ejus  '•*.  CoM' 
deravit  *°*  semitas  domus  suw,  et  panem  otiosa  «o» 
comedit,  Surrcverunt  filii  ejus,  et  beatissimcm  jtrsedi'' 
caveruntj  et  vir  ejus  laudavit  eam,  Multw  filix  coti' 
gregaverunt  divitias^  tu  supergressa  es  unixensi 
{Prov,  xxxi,  20-29).  Hffic  enim  quffi  dc  ca  dicimns, 
non  modo  auditu,scd  et  *°'  visu  et  experimentoco- 
gnovimus.  Muita  ab  ea  salutis  verba  audivimns, 
plurima  dona  suscepimus.Sffipcenira  **"  indigenttf 
nurarao,fecil  esse  ^^'^  divites  auro  ;  carentcs  enim  * 


nuncians  adesse  exercitum  militum  arraatorura  ;  D  aliquando  cottidianis  sumptibus,  fecit  esse  claros 
»  VARI.E  LECTIONES. 

«8  pati  7.  8.  9.  40,  «'  filiatione  divina  de  codd,  4-10.  ««  etonim  7.8.  9,  10.  «9  ^g^^t  4.  5.  6.  7.  8. 9.10. 
^®  referebat  corr.  conf.  1.  ''*  fuerat  2.  7.  8.  9.  10.  "^*  liberaverat  corr,  —  rit.  1.  liberaverat  2.  5.  6. 7.8.9. 
10.  "-"^*  hlotharius  4.  "^  berengarius  3  berengarius  corr,  berengerus  4.  berengerus  7.  ''  uxorefli 
7.  8.  9.  10.  "  deest,  4.  5.  6.  7.  8.  9.  10.  "'^  capillorura  c.  detracta  4.  ''«  cffisari®  corr.  —  rie  1.  ccsariei 
distractis  7.  8.  9.  10.  »«  exagitata  4.  5.  6.  7.  8.  9.  10.  «•  deest.  7-10.  "  cujusdam  harundineti  p«- 
codd.  4-10.  '^  palude  4.  5.  G.  paludem  cura  una  ancilla  8.  **  permansit  1.  "  subvenire  corr,  venirel. 
"  de  tanto  corr,  detenta  1.  *■"  piscator  cura  lirabo  defercns  codd,  4  ^O.  **  deest  7-10.  *•  a.  minus  s.  ij- 
»0  solatium  nobis  prffibe  cod,  4-10.  "  h.  ita  a  7-10.  "  ejus  410.  93  gjus  deduxerunt  4-10  •*  in  C-IJ- 
••  subdit  6.  •*  atque  gemina  pleniter  caritate  r.  deteto  caritate  1.  •'^  speque  fide  certa  gemina  ctritit* 
referta  codd,  4-10.  »»  famina  2.  9.  10.  ••  vestimentura  3.  ^O.  »»o  senioribus  1.  2.  "*  ejus  et  c«l«»- 
Hffic  media  desunt  4.  *<>«  considerat  5-10.  «o'  deest  4.  5.  6.  *04  d^^^i  4  105  q^^^  __  fe^it  desunt  i.^^ 
>w  deest  3.  4.  5. 6. 

NOTiE. 

(81)  Gastri  Gards.  Donnizo.  (83)  Canusiura  Leo  Ostiensis  et  Donnizo  aoot* 

(82)  Scil.  piscator.  nant. 


973 


EPITAPHIUM  ADALHEID.Ii:  IMPERATRICIS. 


974 


honoribus.  Hajc   *^'  ad  decorein  inundi,  primi  ct  A      ^-  Non  posl  niuUuni  ^^^  vcro  temporis  (an,  983.) 


maximi  Ottonis,  toto  orbe  famosissimi  *°"  imperato- 
ris  *^,conjux,et  ad  mnltorum  profectum  "O-"»  im- 
peratorum  genitrix,  illa  meruit  henedictione  potiri, 
quam  mcruisse  perfrui  legibus  Tobiam  in  ejusdem 
patris  volumine,  videlicet  ut  videret  filios  fdiorum 
usque  in  tertiam  *"  gencrationem. 

6.  Postquamenim  ^^^augustissimusOtto  univcrsae 
carnis  ingresbus  est  viani  {an.  973),  augusta  cum 
filio  Romani  impet^ii  feliciter  diu  gubernavit  monar- 
chiara.  Sed  postquam  divino  nutu  ipsius  augustas 
mcritis  et  influstria  solidatus  ***  fuerat  Romani  im- 
perii  "^  principatus,  non  defuerunt  viri  iniqui,  qui 
inter  eos  nisi  sunt  scminare***discordiam.Quorum. 
deceptus  aduiatione,  recessit  corde  cscsar  a  matre. 


unico  orbata  *3*  filio,  cui  succcssit  ^^^  tercius  cx 
firaeca  gcnitus  Otto.  Igitur  reciduis  ^^c  jju  afflicta 
verberibus,  non  possumus  enarrare  per  singula, 
quot  et  qualia  post  mortem  filii  sibi  successerunt 
incommoda.  Licet  illa  imperatrix  Grajca  sibi  ct  aliis 
fuisset  satis  utiliset  optima,socruitamen  August® 
fuit  ex  parte  conlraria.  Ad  postremum  vero  cujus- 
dam  Grajci  (86)  aliorumque  adulantium  consilio 
fruens,  minabatur  ei quasi manu designando dicens : 
«  Si  intcgrum  annum  supervixero,non  dominabitiir 
Adalheida  in  toto  mundo,  quod  non  ""^  possit  cir- 
cumdari  palmo  ^^*  uno.  »  Quam  sentenciam  incon- 
sulte  prolatam  divina  censura  fecit  esse  veracem. 
Ante  quatuor  ebdomadas  Grsca  imperatrix  ab  hac 


Si  coramendaremus  litteris,  quanta  el  qualia  passa  |^  luce  disccssit  (an,09ijJunA5);  Augusta  Adalheida 
fuerit'"  tunc  "*  teniporis,derogarc  vidcrcmur  spc- 


ciem  tanti  generis.Non  enim  debemus  perstringere 
alilo,  quod  cito  sedavit  huraiiis  satisfactio.  Filium 
diligens,auctore8  discordiae  ferre  non  valens,secun- 
dum  Apostoli  prajccplum  dans  ad  modicum  iraj  lo- 
cum{Rom.  xii,  49),  paternum  dccrevit  oxpeterc  re- 
gnum  (an.  978).  Ubi  a  fratre,  rcgo  scilicct  Chnon- 
mdo  *'*,  ctnobilissima  Mahtilde  (84)  ejus  conjuge 
benignc  et  honorabiliter  est  susccpla.  Trislabatur  de 
abseDiia  ejus  Germania^  loetabatur  in  adventu  cjus 
lota  Burgundia  **°  exultabat  Lugdunus  **'  philoso- 
phiae  quondam  mater  et  nutrix  urbs  inclita  '",nec- 
non  et  ^^  Vicnna  nobilis  sedcs  rcgia.  , 

7.  Postmodum  vero  Cssar  Otto,  ductus  pceniten- 
tia,  direxit  legationcm  regi  avunculo  ct  sancta;  re- 


superstcs  felixque  rcmansit.  Perseverabat  *"  discri- 
mina  mundi  lugcns  et  defle^is,curam  tamen  Romani 
imperii  nccessario  gcrcns.  Otto  vero  tercius,  unici 
sui  filius,  a  primatibus  regni  felicissimeet  honestis- 
simeeducatus,nichil  crga  illam  cgit,nisi  quodillam 
et  illum  dccuit.  Iccirco  meritia  aviae  '*^  et  indu- 
ttria  ***  priniatum  '**,  Romanum  ^^  adeptus  cst 
principatum  {an.  996,  Mai.  21).  Ab  ipsa  enim  ffitate 
primaiva  jam  dicta  imperatrix  multa  ab  extraneis 
sive  a  ***  domesticis  fuerat  perpessa,  ut  posset  **• 
dicere  cum  Propheta  :  S/epe  expugnaverunt  me  a  ju- 
ventute  mea  (Psal.  cxxvni,  1)  et  *^  caitcra.  Dicebat 
enim  saepe  illud  Apostoli  ***^  :  Existimo  enim  quod 
non  sint  ***  condignx  passiones  hujus  temporis  ad 
superventuram^^^gloriamy  qux revelahitur  in  nobis^^ 


confationis  patri  Maiolo  {an.  980),  sub  colcrrimo  ic-  C  J\om.  viii,  18).  Si  compatimurj  et  conregnabimus  (II 


stinatione  obnixius  dcprccans,  ut  gratiam  matris, 
quam  suis  *"  cxigcntibus  culpis  '"  perdiderat,  eo- 
mm  interventibus"*proraereri  posset;  oransitcrum 
eos  et  *"  obsecrans,  ut  '**  quantocius  possent  una 
cum  augusta  matre  Papiam  **•  ci  sluderent  occur- 
rere.  Tantorum  enim  virorum  usa  consilio,  apud 
Papiam  (85)  tempore  statuto  ^'°  occurrit  mater  filio 
(Dec.).  Quo  cum  mutuo  sc  cerncrcnt,flendoetlacri- 
mando,  toto  corpore  solo  prostrati,  humilitor  se 
salutare  ccBperunt.  Afl^uit  in  filio  humilispa;nitudo, 
erat  in  matro  liberalis  ***  remissio;  permansit  in 
utrisque  de  cajtero  pcrpctuae  pacis  indivisa'"  co- 
nexio. 


Tim.  11,  12) ;  et  itcrum  :  Si  fuerimus  socii  passio- 
num  ^^^,  erimus  et  consplationum  (II  Cor,  i,  7).  Mul- 
tis  bonum  **'  pro  malo  rcddidit,  et  secundum  Do- 
mini  *^  prfficcptum,  peccanlibus  in  se  ante  solis 
occasum  dimisit  (Eplies,  iv,  26).  Nicbil  ex  objectis 
injuriis  sibi  rcservabat,  scd  totum  Domino  commit- 
tebat,  sciens  ^^*  csse  dictum  a  Domino  per  prophe- 
tam  :  Michi  vindictam  ^***,  ego  retribuam  (Rom.  xii, 
9).  Parcite,  quaiso,  quibus  pepercit !  Et  dicamua 
pro  temporc,quibu8in  adversitatibus  quibusvcstu- 
diis  in  prospcrilatibus  inscrvire  contendit.  Quot 
enim  in  primis  cum  caesare,  deinde  "'  cum  filio  et 


D  filii  filio,  Ottonum  ""^  videlicet  augustorum  et  caesa- 

VARLE  LECTIONES. 

'•^  haec  enim  ad  codd,  4-10.        ^^s  famosissima  7-10        »«9  fi^^^t.  5.  7-10.        "O-"»  provectum  5.  7-10. 
'"l.  et  quartam  g.  4.    **5  deesl  1.     "*  solidatum  4?  5-10.    **'  pr.  imperium  4-10.    "•  disseminare  7-10. 


itt 


u.   1. 


^^^  decst  4.        *»*Conrado  hic  1.        ***  burjjunnia  1.        *"  lugdunum  7-10. 

"'  deest  4.  *-^  propriis  7-10.  "*  mcritis  4.  **•  interventu  4.  intenrentionibus 
i  atque  o.  4.  ^^*  ct  1.  ***  nappiam  1.  S35pius.  *^  consliluto7-10.  "*  liberaris  5.  *'*  deest 
nulto  Dost  4.  '*''*  o.  ost  1*.  7-10.      '^^  snccedit3.      *^'  rrcidivis5-10.  est  vox  eadem.    "'  deest  4. 


*"  8it  7-f  0. 

JJittn/  7-10. 

7-10.      >«^  -      . 

^IO.    «M  multo  post 

^uin.  7-10.      *^  palino  1.     *'''  pcrseverabat  autcm  discrimina  cod.  4-10.    »*°  ava;  constanter  3.    ***  fndu- 

felriaBl.      ***  primarum  4,      ^*^  romani  impcrii  codrf.  4-10.      ***jam3.    **' possit  4. 7-10.     ***  et  c.  (/e- 

««n/  4.    »*^  apostolicum  4-10.      »**  sunt  2.      •*»  superfuturam  2.      ^'^  nobis.  Et  alio  loco  :  Si  cod.  4-10. 

^''passionis  —  consolationis  4-10.    "*  bona  p.  mali8  4.    *^'  apostoli  7-10.    ^^^  siens  1.    ***  v.  etego7-lo. 

"« inde  2.  7-10.      «"  ottonem  1. 

NOTiE. 

Romffi  celebrasse«  ex  fonte  antiquo  Halborstadieasi 
'"'ironographus  Saxo  refert 
(86)  Joannis  Galabritani. 


(84)  Filia  Ludowici  IV,  Gallorum  re^is. 

(85)  Otto  d.  5  Decembris  a.  980  Ticmi  commo-      Chrono^raphusSaxo  refert, 
ritus  est;  eum  Pascha  a.  981  oum  matre  et  uxore 


»75 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


97G 


rum  Di^Q  annuentc  posscderat  regna,tot  cxpropriis  A  vocatns.  !n  ipso  vero  '•*'  monasterio  olaustrunirao- 


sumpLibus  ad  honorem  Regis  regum  condidit  mona- 
steria. 

9.  In  patris  vero,  Rodulfi  '^*  vidclicct  *^*  nobilis- 
simi  regis,  et  domni  Chuonradi  ^^  fratris  rcgno  '®*, 
loco  videlicet  Paterniaco  (87),  ubi  raalrem  rcginam 
vocabulo  *"  Bertham  '*5(88),  Deo  in  omni  humili- 
tate  "*  devolam,  sepultura;  tradidit,  in  honorcrn  Dei 
genitricismonasteriumcondidit,etsauctissimopatri 
Maiolo  suisque  successoribus  sua  munificentia  et 
fratris  sui  Chuonradi  regis  prajceplo  ordinandum, 
perpetuo  commisit  *^^  (89).  Postraodum  (aw.081)  in 
Italia  juxta  Ticinensem  urbem  monasterium  a  lun- 
damentis  *•*  incepit  et  ad  honorem  Salvatoris  mundi 
honorifice  imperiali  auctoritate  et  sua  largissima  ^""^ 
donationeperfecit,praediisetornamcntisamplissimc  ^ 
ditavit  *•*,  acjam  dicto  patri  *^^  Maiolo  ordinandum 
regulariter  tradidit  (90).  In  Saxonia  vero  post  dis- 
cessum  ^'^^*  jam  dicti  rei  publica;  prinripis,  coope- 
rante  unica  ^*^*  sapientissima  nt  prudentissimariiia 
(91),  sanctimonialium  CGcnobiis  plurima  contulit 
dona. 

10.  Ante  duodccimum  circiier  obitus  sui  annum 
{an.  987),  in  loco  qui  dicitur  Salsa  (92),  urbem  de- 
crevit  fieri  sub  iibcrtatc  Roraana  (23),  qucm  affoc- 
tum  postea  ad  perfectum  porduxiL  efrectum.  In  ipso 
etiam^^^^locomonasteriumalundamentis  miro  opere 
condidit.et  ad  honorem  Dei  et  apostolbrum  princi- 
pis,  tertio  imperante  Ottonc  nt-pote  *''  suo  in  pra;- 
sentiarum  sccum  ^''^asstante  *"^,  quarto  dccimo  Ka- 
lendas  Decembris  (94)augustissime  ct  devotissime  a 


nachis  ?atis  aptum  praeparavit,  et  secundum  repru- 
lam  sancti  Boncdicti  ordinare  decrevit.  Abbatem  ibi 
pr«Tfocit  nominc  Eccemagnum  *"  (95),  boni  lesti- 
monii  virum,  huraana  sciontia  et  divina  sapientia 
doctura,  qucni  in  divinis  litteris  haberc  voluit  assi- 
due  pra>ceptorera.  Ipsura  vero  monaslerium  *"  adeo 
ditavit  et  nobilitavit  pradiis,  (cdiliciis^auro  etgem- 
mis,  et  **•*  vesfibus  preciosissimis,  aliisque  variis 
ornatuura  supcllectilibus**^,  ut  nichil  dec?pelilIoin 
locor  Deo  faraulantibus.  Quattuor  (96)  quod  ***  eu- 
pervixerat  ""^  annos  Creatori  suo  sua  seque  dando, 
paupcres  Christi  et  scrvos  sibi  adquisivit  amicos,  ut 
cuni  ***  teniporalia  dcficerent,  in  a^terna  taberna* 
cula  "**  eam  reciperent  *^. 

II.  Cum  igitur  suraraisreipublicaefascibusimpli- 
catatcncrctur,  variis  raiserorura  et  inopum  anxieta- 
libus  subsidia  pr.obnro  non  dcdignabalur.  Cumque 
rairificis,  ut  imperiali  dignilati  congruebat,  vaJe- 
ret  *'•  corpus  decorareindumentisetprcciosissimis 
caput  rodirairc  '^^  gomrais,  talibus  nolebat  se  gra* 
vare*^^  iraplicamontis;8edautpaupcribus  largiooda 
decernebat,  aut  dominic(D  crucis  vexilla  *^*ctChristi 
Evangelia  *^^  exinde  adornari  '^  parabat**';seduli 
imitatrix  sui  cxistons  Rcdemptoris,  qui  cuni  essel 
oninium  altissiraus,  humanitatis  abjecta  perpeti  ** 
non  est  dedignatus.lnnumeris  prajterca  tam  canoni- 
coruraquametiam  monachoruractsanctimonialium 
cocnobiis,  circumquaque  per  diversas  orbis  partes 
constitutis,  pluriraa  largiebatur  beneficia  ^'•^quati- 
nus  Dco  faraulantium  agmina  ejus  munificadapsili- 


Wideraldo  "°  Argentin»  civitatis  cpiscopo  conse-  C  tate  recrcata,  liberius  sibi  reique  publica?  divinilus 


crari  *""^  jussit  (an,  996,  Nov.  18).  Et  ut  raajori  au- 
ctoritate  per  succedentia  *'*  teraporum  ^''^  csset  ille 
sacer  locus  subnixus  **°,  cura  praifato  caibarc  est 
etiam  episcoporum  conventus  a  sa'pc  dicla  ct  sa?pe 


conferenda  imploraront  sulTragia  (97). 

12.  In  cunctis  enim  qua;  gessit  justiciae  formam 
teuuit,  communom  liberalitatcm  servavit ;  credens 
eura  procul  dubio  judiccra  futurum,quem  elocculta 
non  fallant  ^^^  ct  indecora  offcndant  et  honoslade- 


diccndaAdalheidaaugusta,  ipsiusci-osaris  avia,con- 

VARLE  LECTIONES. 
'58  ruotholfi  4.        »«9  v.  n.  r.  et  d,  C.  f.  r.  loco  desuni  8.  v.  et  n.  7.  9.  10.        »^0  chunradi  4.      "'  rcgni 
7.  9.  10.        '"  nomine  3.        *"  beitam  h        '^*  bonitate  2.  4-6.      '«s  o.  porraisit  1.       ^^^  fundamonto3. 
""^  largissimi  1.      *««  p.  et  o   a.  d.  desunt  3?  7-10.      »«»  dcest  3?  7-iO.     »'<»  decessum  6.      ^"'^  u.  et  s.  7-iO. 
*'*  enim  ^O.      *^'  nepole  vidclicet  suo  eodd.  4-10.      *"*  suarum  4.       *'^  adstantc  2.      ^'*  wiideraldo  iO. 
'"  consecrare  7-10.        ^''^  succedcntium  7-10.       "•  t.  curricula  9.        **^  subnixius  1.        '^*  ctiam  7-111). 
"*  ecce  magnum  1.  2.  3.  cccmannum  4.  6.  ecemagnura  5.  csscraannura  8.  o:?oraannura  7.  ozzcmannuin 
9.  10.     "3  g^gst  7-10.     »«♦  deest  4-10.     >"  suppcll.  L  4.  6.     »»6  i.  q.  quot;  —  quos  2.  3.  4.  7-iO.    '"'vixe- 
rat5.    "«  non  10.     "*  deest.  1.  "<»  suscipcrcnt  7-iO.      *»»  valebat  2.      *"  redi  corr.  radiare  1.     *"  gravari 
MO.     "*  deest  i .      *»»  evangelica  5.      ^^^  adornare  3.      ^»'  pra^parabat  7-10.     »«  deest  7-10.     »»» dOna  i 
^  fallunt  4. 

mTM. 

(87)  Petorlingen,  ab  occidontc  Friburgi  Helvetici.      sqq.  eidera  concossas  v.  apud  Schoepflinunil.c 


Chartas  regias  indeaba.974  in  favorem  monastorii 
editas  v.  in  Schoepflini  Alsalia  dipl.  I.Ca^terum  rao- 
nasterium  anno  961  aBertha  Adalheida^  matrc  fun- 
datum  eral ;  v.  chartam  in  Guichenon  Bibl.  Sebus. 
p.  I  sqq. 

(88)  Filiam  Burchardi,  ducis  Alamannia?. 

(89)  Cf.   Ottonis   II   cbartam  d.   25  Julii  a.  979, 
apud  Schoepflinum  Als.  dipl.  1,  124. 

•  (90)  Vide  Ottonis  II  chartam  anno  981,  Scpt.  30, 
apud  Margarin.  Bullar.  Casin.  II,  53,  qua  tamcn 
anteriores  Ottonisl  et  Adalheida;  donationesconfir- 
mantur,  auarum  chartai  non  supersunt. 

(911  Manthildis,  abbatissa.  Qucdlinburgensis. 

(92;  Seltz  io  Alsatia ;  chartas  regias   a.   992  ct 


(93)  Kx  chartis  monastorio  conccssis  apparet  io* 
cura  ab  Ottone  III  et  Hcinrico  11  iramunilate  regia 
donatura,  ot  a  Joanno  \VI  jurisdictioni  cpiscopai» 
exorapturajloraan.c  Ecclcsiaj  «  non  potcstate dona- 
tionis,sedlibertatistanturacausasubjoclum>^fuisse; 
V.  Schoepflin  I.  o.  p.  139,  145.  Libertatom  igitur 
Romanain  de  iraraunitate  loci  regia  intelligo.— Cf. 
et  Cl.  Eichhorn  Staals-und  Rechtsgeschicbte,  § 
224. 

(94)  Anno  996 ;  nam  d.  19  Nov.  a.  995.  Olto 
Aquisgrani  chartis  subscripsit. 

(95)  Ezcmannus  in  charta  Heinrici  II  audit. 
(90)  Tribus  potius. 

(97}  Cf.  Ann.  Quedlinb.  a.  999. 


977 


EPITAPIIIUM  ADALIIEIDiE  IMPERATRICIS. 


078 


lectent  *^*.  Quapropter  justicia  cernebatur  *®*  ex- A  rupes  *"  felicissima  martyrum  millia  •••  retinet  cor- 


celsa,  libcralitate  gralissima,  beneficentiaeoperalo- 
cans  super  *°'  Christum,  quem  beatus  apostolus 
ponit  *<^*  fundamentum  -**^  ;  intelligcns  prudenter 
fidemessefundamentumomuium-^^virluluni.Usa*®' 
est  ergo  perfecta  liberalitate,  ut  silontio,  quantum 
valeret,opus  suum  tegerct  ^*et  nocossitatibufi  sin- 
gulorum  cuperet  subvenirc ;  quatinus  eam  non  labia 
sua^scd  Christi  pauperum  laudarentora,  ut  jam  in 
ea  impletum  *^^  videretur,quod  beati  Job  voce  pro- 
fertur  :  Benediclio  periiuri  in  me  veniebai  (Job, 
XXIX,  13).  Diligenti  illud  considerationc  pcrpcnderc 
Btudebat  juxtaipsius  vatis  asscrtionem,  ut  ab  ejus 
tecto  nunquam  ****  vacuo  sinu  pauper  cxiret  [Eccli, 
XXIX,  12);  ut  talibus  intcnta  commerciis  adquirere 


pora.Quanta  cum  devotione,  quanta  "®  cum  reve- 
rentia  magni  martyris  Mauricii  sociorumque  ejus 
expostulavit  suffragia?  Quot  gemitus  ^  ejus  ibi 
fuorunl?  Quot  "•  suspiria?  Quot  luctus?Quot  ^ 
lacrimarum  flumina?  Nunquam  fuerunt,  ut  reor, 
ulla  pcccamina,  quaj  tunc  non  mererentur  a;terna 
remedia.Si  enim  respiceres  augustas  facicm,  exce- 
dere  diceres  *'^  humanam  effigiem;  quam  ***,  si 
aliud  aliquid  labiis  promeret,nichil  aliud  crederes, 
quam  ut  **'  propheticum  illudcvolverct  *^  :  Effundo 
in  con^pectu  ejus  orationem  meam  "^ ;  tribulalionem 
meam  ante  ipsum  pronuntio  (Psal.  cxli,  3).  Quse  fuit 
maximacjustribulatioprocunctisalegoDeideclinan- 
tibus  caritativa  compas8iu,ut  posset  dicere  *^  cum 


valeret  in   terra  vivcntium    hereditatem   supernaj  r%  Prophcta  :  Defectio  tenuit  rne  pro  peccaloribus  (Psat 


Bortis  "*. 

13.  Jam  jamquc  ultimo  aetatis  sua3  anno  (an.999), 

cum  ***  non   laterct  eam,  ut   credo,  exituram   de 

seculo^pacis  ut  scmper  amica,pacis  ^*^  caritatisque 

eausa  paternum  solum*^^adiit,  fidclibusnepotissui 

Rodulfi  •'*  regisinterse  litigantibus,quibuspotuit, 

pacis  foederacontulit,  quibus  non  potuit,  more  sibi 

•olitoDeototumcommisit.Decajtcro  quam  studiose, 

quam  devotissimc  loca  sanctorum  curavit  visitare, 

non  est  ***  facultatis  cvolvere.  In  ipso  quoque  tem- 

pore  monasterium  Patorniacum  adiit.quod  **"  ipsa 

id  hoDorem  Dei  genitricis,proremedio  animae  sua» 

matris  ibi  requiescentis,  tam  cx  suis  quam  ex  *** 

matemis  rebus  nobiliter  "'^condidit ;  et  quod  tunc 

temporis    in   temporali  necessitate    fratribus   ibi 


cxviii,  53),  et  cum  Paulo  :  Quis  infirmatur,  et  ego 
non  *»»  infirmort  «*«  (//  Cor.  xi,  29.)  Ita  deplo- 
rabat  **»  aliorum  peccata,  qualiter  non  possunt 
multi  propria  dcplorare  discrimina.  Laetabatur  in 
gravitate  et  prolectibus  praeteritorum  :  tristabatur 
cotidie  ***  in  dcfectibus  praesentium  maximeque 
futurorum.  Cuin  eniin  de  futuris  dico,  prophelia3 
spirituin  procul  dubio  cam  habuisse  dcuuncio. 
Adcsset  -*^  cnim  in  sermone  defectus,  si  non  *** 
essem  publico  documento  expertus. 

16.  Cum  enim  esset  ab  illo  sacro  loco  egressura, 
et  secum  staret  iu  angulo  xcclesise  orationis  gratia, 
quidam  nuncius  vcnit  ad  cam  de  Italia,Franconem 
Wangionensem  **»  episcopum  nuntiavit  ***  Romae 
fuisse  defunctum  (99).  Et  quia  vir  boni  testimonii 


Deofamulantibus  defuit,ut  sempereratsoIita,mauu  ^  crat,domna  augusta  valde  illum  **'  diligebat^  sicut 
largissima  sumministravit  **^. 

14.  Accidit  ***  tunc  aliquid  novum,  quod  huic 
operi  judicavimus  insercndum.  Fatigata  ex  itinere 
non  potuit  more  solito  manu  propria  olemosinam 
dare  paupcribus  (98),  et  voeavit  unum  de  fratribus 
<iui  vice  sua  nummos  daret  pauporibus.  Ejus  *" 

•  

juasuventum  est  ad  pauporcs.Excessit^^^^numerus 
JMwperum  denariorum  numerum.  Timuit  ministcr 
niinus  haberc  quam  indigontibus  posset  suflicere. 
Onid  multa  ? 

Affait  «*  Augusta)  meritis  virtus  illius  qui 
Ouinque  ^^  ex  panibus  saciavit  milia  plebis. 
MultipHcatis  "®  denariis  recesserunt  pauperes  cum 

[munere  lasti. 


ct  omnes  bonos  diligcre  solita  erat.  Et  statim  ut 
ejus  obitum  audivit,  ex  familiaribus  qui  aderant 
unum  vocavit,  ct  ut  pro  co  -*•  Domino  preces  fun- 
derct  **^  humiliter  rogavit,et  quasi  in  excessu  men- 
tis  ita  exorsa  cst  diccns  :  u  Quid  faciam,  Domine, 
vel  quid  dicam  de  illo  seniore  nostro  et  ^  nepote 
meo?  Peribunt  in  llalia,  ut  credo,  multi  cum  eo  ; 
peribit  post  ipsos  **',  ut  timeo,  heu  misera!  augu- 
stae  indolis  Otto  ;  rcmanebo  omni  humano  destituta 
solacio.Absit,  o  doinine  rcx  seoulorum*",utvideam 
supcrstestamlugubredispendiumlMTuncvideres*" 
augustam  toto  corpore  solo  *'*  prostratam,  non 
minus  crederes  '^'^  eam  toto  *^*  mentis  adnisu  cobIo 
intentam  et  quasi  jam  martyris  Mauricii  vestigia 


IS.Egressa  inde,  locum  Agaunensium  petiit,  ubi  D  inveniase  ac  lacrimoso  ^"^  ore  perlingere  *"**.  Post 

VARL^  LECTIONES. 
^^  delcctant  1.  3.  ««*  videbatur  7-10.  »3  gupra  2.  5.  *«*  deesi  1.  2.  2.  »»  f.  i.  p.  f.  e.  desunl  7. 
0.  dixit  V.  3.  "7  vepga  5.  so8  icgere  510.  *<^»  i.  e.  v.  1.  «^"  nunquam  2.  *"  s.  s.  desunt 
*'  »"  c.  jam  n.  -4.  "^  ^^^,^^  5^  9  ^q.  «^  solum  corr,  sol.  1.  «'^  ruotholfi  4.  "«  est  nos- 
;^facultatis  codd.  4-10.  *"  q.  ab  i.  7-10.  "»  deest  7-10.  «'^  deest  V!  7-10.  »*<>  subm.  2.  "»  A. 
jMtem  L  3.  «*  et  3.  Ex  e.  7-10.  .*«  exeedlt  7-iO.  «♦  adf.  2.  "»  quinis  4-10.  ««  multiplicati  denarii ; 
J;5.  «"  rupis  4.  5.  ^*^deest'S.  "» (te/ 7-10.  «^o  rf^^,^^  7.10.  '-^»  deest  7-10  "i  ^j^^i  iq.  «^  cvede- 
2^7-10.  "iquy,i2.  M-  deest  9.  iO.  =«6  evolvcre  10.  ^'^  m.  et  t.  7-10.  ^»  d.  domino  cum  p.  3. 
T*deest\.  ««>  tw/?rmor?  et  cajtera.  Ita  cor/(/.  4-10.  «♦»  deplorat  1.  "«  rfms/ 4.  **3  Id  esset  10.  ***  nisi 
ylO.    ^^  ::vangiononsem  1.    »^  nuncians  i.     «"  eum  10.     ***  dcest  10.     ^♦^  effunderot  7-10.    ^^  et  n.  m. 


^ni  3.     "'5»  ipsum  3.    «^*  celorum   3.    ^53  vidons  3.    *^'»  deest 
a  lymphalico  4-6.  ac  lymphatico  7-10.    «^3  pertingere  2. 


4. 


*^*  vidcres  9.  dcest  10.    '^*  deest  4. 


(98)  Cf.  Ann.  Quedtinburg.  a.  999. 


NOT.E. 


(99)  Cf.  Thietinari  chron.  IT,  39. 


979 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


980 


paululum  vero  aboratione  surrexit ;  munera  mar-  A  chus  qui,  licet  esset  indignus  abbas  vocitari  "*,  ab 


tyribus,  elemosinam  dedit  pauperibus. 

17.  Dehinc  Genevensem  "•  adiit  urbem,  deside- 
rans  videre  victoriosissimi  Victoris  martyris  aulam. 
Inde  Lausonam  ^^  venit,  iWque  memoriam  Dei  ge- 
nitricis  devotissime  adoravit.  Quibusin  locis  a  rcgc 
et  ab  episcopis,  suis  videlicet  nepotibus,  hono- 
rabiliter  suscepta,  devenit  in  vicum  qui  vocatur 
Urba  (100).  In  ipsoenim  "*  vico  aliquandiu  demo- 
rata,  egenis  supervenicntibus  et  miseris  quotquot 
potuittribuit  *"  nccessaria.  Cum  rcge  et  **'  prin- 
cipibus  patriae  pacis  et  honestatis  conferens  nego- 
cia;  inde  etiam  sacris  locis  divcrsa  etvaria  dircxit 
donaria.Quaj  enim  aecclesia,  quae  monachorum  cce- 
nobia,  sibi  affinitate  vel  vicinitatc  conjuncta,  quae 
non  mererentur  *"  habcre  *^^  donaria  vcl  exenia  ***? 
Et  ut  pauca  -'^^  de  multis  dicam,in  "*  ipso  tempore, 
quo  instabat  sibi  dies  supremus  ^^^  bcatissimum 
patrem  Bcnedictum  (101),  licet  cxiguis,tamen  pro- 
priis  visitavit  muneribus  ;  nccnon  et  beatoe  rccorda- 
tionis  patrem  Maiolum^ccelesti  gloria  jam  corona- 
tum,  quem,  dum  in  hac  mortali  carne  •^""  subsiste- 
ret  praBCunctismortalibusin*^*illo  ordine  diligebat. 
Non  enim  •"  oblita*'^  Cluniacum,adeo  sibi  familiare 
coenobium.Ad  restaurandum  igitur  beatissimi  con- 
fessoris  Christi  Martini  (102)  monasterium,  quod 
non  "*  multo  ante  (103)  fuerat  igne  combustum, 
destinavit  transmittere  ^^  non  modicum  argentum, 
et  ad  honorem  altaris  partem  '"^  unici  filii  sui  Ot- 
tonis  augusti  clamidis  ""^. 

18.  Ut  enimad  memoriam  reducamus  ejus  dul- 


B 


ea  tamen  putabatur  alicujus  esse  ***  momenti  (104). 
Quem  cum  illa  respiceret  *^*,  et  ipse  eam  esset  in- 
tuitus,  ccEpit  uterque  flere  uberius.  Dicam  eam  *•• 
plus  fccisse,quam  si  dicerem  *•'  eam  multos  infir- 
mos  sanasse.Vestem  cnim  satis  incuUam,  qiia  erat 
indutus,  humiliter  apprehendit,  et  sanctissimis 
oculisct  serenissimas  suae  faciei  osculando  inpressit, 
eique  *^*  humililer  **•  et  cum  silentio  dixit  :  «  Me- 
mcnto  niei,  fili  *^,  in  contemplativis,  et  scias  me 
non  amplius  te  visurum  ^'*  corporalibus  oculis. 
Cum  enim  *"  humanis  rebusexcessero,orationiba» 
fratrum  animam  meam  committo.  »  Inde  pcr  iter, 
quo  venerat,pcrvenit  ad  locum  (105),  ubiordinante 
Deo  decreverat  sibi  parare  "^  sepulchrum, 

20.  In  ipso  igitur  ultimo  sui  lemporalis  cursofl 
itinere  *^*  crigebat  se,in  quanlum  valuit,  super  se, 
utdivinaecontempIationi,spreto  seculariumturbine, 
libere  posset  insistere.  Familiaris  *•*  rei  negocium 
erat  sibi  ciiam  importunum.Transegerat  jam  slre- 
nue  *^^  Liae  et  Marlhae  satis  laudabilem  *•'  actam; 
optabat  appetere  *^^  Rachelis  et  Marias  desiderabile 
otium.Itaque  **^  lectionibus  intenta^assidua^^^ora- 
tionibus,   respuebat  terrena,  inhians   tota  mente 
ccelestibus.  Et  si  aliquis  eam  de  secularibus  nego- 
ciis  interpeIlaret,non  ad  hoc  responsum  dabat,sed 
apostolicum  illud  lugens  in  corde  volvebat :  Mixr 
ego  homo,  quis  ine  liberabil  de  corpore  mortis  hnjusl 
Et  secura  despe  divinaeretributionis  aiebat*:GnKifl 
Dci  per  iesnm  Christum  (Rom.  vii,24).Deindeedocta 
ccelesti  magisterio,  devcnit  ad  locum,  ubi  ultimura 


cissima  verba  ad  eum  cujus  mittebantur  *^*  officio,  C  ^oi  spiritum  erat  redditura  Deo.  Instabatenimdies, 


ait  inter  ca^tera  :  «  Obsecro,  karissime,  obsecro,  ut 
ita  alloquarissanctissimumsacerdotcm"" :  ))«Mco 
«  obsequio  accipe,  sacerdos  Dci,  parva  manuscula, 
a  quae  tibi  delegavit  Adalheida,  servorum  Dei  an- 
t  cilla,  ex  se  peccalrix,dono  Doi  imperatrix.Accipe 
«  unici  mei  Ottonis  Augusti  clamidis  partem,etora 
«  pro  eo  ad  ipsum,  quem  veste  divisa  vestisti  in 
«  paupere,  Christum.  »  In  illo  die,in  quo  de  "°  su- 
pradicto  loco  '**  erat  exitura,  una  eademque  hora, 
nobis  peccatoribus  astantibus  "*,et  exemplum  per- 
fectac  humilitatis  reliquit,  et  prophetiae  spiritum, 
non  arroganter  sed  humiliter,se  habere  ostendit. 
10.  Erat  puidam  idi  in  praesentia  ipsius  mona- 


in  qua  devotio  annua  agebatur  pro  filii  sui  Ottonis 
augusti  memoria.  Confluxerat  ad  eam  ex  adjacenli- 
bus  locis,  ut  semper  faciebant,pauperum  piebes. 

^l.  Erat  ei  consuetudo  talis,  ut  in  amicorumet 
familiarium  suorum  anniversariis  spiritale  donati- 
vum  suis  spiritalibus  erogaret  ^*  militibus,  elemo- 
sinam  dico  Christi  pauperibus.  Erat  autem^^in- 
digentium  '^*  multitudo  ordinatim  con.stituta  in 
loco  ^^.  Ad  quos  ipsa  venit,  et  exomplo  Abraha 
patriarchae  ^^  Deum  inter  illos  esse  non  dubitans, 
humiliter  adoravit ;  etoblita  infirmitatis  8uaB,supcr 
vires  '^*'  temptavit  ^*  aggredi  **• ;  singulis  manu 
propria  tribuit,  ct  quos  miserabiliores  vidit,  vesti- 


VARIiE  LEGTIONES. 

**'  gevensem  4,  p^enevensium  7-10.  *«o  lausoniam  7-^0.  ***  deest,  4.  ***  deest.  9.  suppeditavit  10. 
••*  et  cump.  4.  "*  mcrentur  4.  5.  *^^  habere  ejus  dona  codd.  4-10.  '^*  xenia  2.  4-10.  '•^  parvai  5. 
8.9.  10.  «w  dee5/ 4?  9.  10.  »«»  suppremus  1.  «^»  hac  vita  7-10.  «'^  deest  1.7-9.  ex  10.  "^deati- 
"'  0.  est  c.  3.  "♦  deest  4.  "»  deest  4.  «^«  deest  4.  ^^  a.  partcm  cl.  4.  «''*  mittebantur  corr.  mitlebatur 
1.  mittebatur  10.  "»  a.  s.  Christi  4.  a.  s.  confessorem  7-JO.  »»»  deest  10.  "*  deest  k.  ««  adst.2. 
*w  vocari  7.  9.  10.  »«*  deest  9.  10.  **5  ^,^^^  j^gp  74Q  m  pam  tunc  plus  codd,  4-10.  ""^  dicam  m.  W 
"•  itaque  2.  «»»  familiariter  4-10.  ««0  filii  10.  "«  visuram  2.  4.  7-10.  *««  dee^t  1.  ^  parari  4.6-10,P«- 
rari  corr,  parare  5.  *'•'*  tcmporis  cursu  e.  4.  ***  familius  1.  familiarius  2.  3.  7-10.  *•*  st,  1.  e.  m.»-'-* 
desuntS.  "MaudabileS  6.  *^^  deest  1.  "«  oi  ita  4.  »^  assidue  corr.  cissidua  1.  ^^  deest  i-^: 
^*  deest  4.  «»  deest  4.  *o4  indigcntibus  10.  3«5  loca  10.  ^  deest  2.  ^07  y.  guas  t.  9.  «»  reliqm  coa^ 
1.  abscisa  sunt.    ^^  adg.  2.  aggredere  5.  6. 

NOTiE. 

(100)  Orbe. 

(101)  Casini. 

(102)  Turonis. 


(103)  Anno  997,  d.  viii  Kal.  Augusti. 
104)  Ipse  Odilo. 
^Od)  Seltz. 


981                                   EPITAPHIUM  ADALHEIDiE  IMPERATRICIS.  982 

menia  '**  vel  alia  munuscula  dedit.Finito  isto  spi-  A  neis  honestissima  gravitas,  in  pauperibus  vero  ••^ 

ritali  negotio,  a  quodam  venerabili  archiepiscopo  infatigabilis  pietas^  in  honorandis  secclesiis  Dei  af- 

(106)mis9asfecit'**  celebrari  pro  filio.  In  ipsaenim  fluentissima  largitas,erga  bonos  perseverans  beni- 

noctea"-febrecorripilur,  elper  aliquot  dijs  ingra-  gnitas,  contra  improbos  "*  liberalis  severitas,  in 

vescente  mole  infirmitatis,ad  cxtrcmum  usque  per-  appetendis  timor,in  appetitis  "'  vigor,  in  prosperi- 

ducitur^*\  Adhuc  autem  '**  pro  posse  intenta  erat  •  tatibus  vera  humilitas^  in  adversitatibus  patiens 

in  oratione,  et  oculis  desiderantibus  Ghristum,  ni-  .  longanimitas,in  victu  cotidiano  sobrietas,in  vestitu 

chil  aliud  dignabatur  aspicere.Resumptis  aliquan-  etiam  mediocritas,  in  "•  lectionibus  et  orationi- 

tulum  viribus  corporis  muniri  se  rogavit  attentius  bus'",  vigiliis  et  jejuniis  assiduitas,   in  dandis 

mysteriis  ecciesiasticis.  Tum  sacri  olei  unctione  elemosinis  una  eadcmque  voluntas.  De  nobilitate 

peruncta,  sacramentum  dominicicorporishumiliter  carnis  nulla  "*  eam  prspediebat  elatio,  nuUa  de  "• 

et  devotissime  adorando  percepit,  in  quem  semper  bonitate  ^  sibi  a  Deo  concessa  ad  se  trahi  ^^  po- 

speravitet  credidit.  Talibus  deinde  ^"*  fulta  praesi-  terat  humanaj  laudis  cupido.Nulla  •'*  de  virtutibus 

diis  talique  pasta  convivio,  dixit  senoribus  qui  as-  a  Deo  sibi  concessis  prsesumptio,  nulla  de  excessi- 

Biabant'**  et  clero,ut  psalmos  pcenitentiaies  ^"  can-  bus  propriis  dominabatur  ^  ei  suasa  ***  despera- 

tarent  et  nomina  sanctorum  ecclesiastico  more  reci-  ^  tio  ;  nulla  dehonoribus,divitiis  et  deliciis  "^  mundi 

tarent.  Quo  facto,  cum  psallentibus  psallebat,  cum  in  ea  ^  principabatur  ambitio  ;  sed  comitabatur 

orantibus  orabat,  usque  ad  illum  locum,ubi  Deum  eam  in  ^^  omnibusomnium  virtutum  materdiscre- 

sibi  adesse  precabatur  propitium.  Erat  autem  ne-  tio.  Eratque  ei  in  fide  secura  firmitas^  in  spe  firma 

sciens  '^'  cum  sorore  Moysi  tenere  tympanum  et  securitas,  in  ^  dilectione  Dei  et  proximi   radix 

chorom,  cum  David  chordas  et  organum  ;  sed  as-  omnium  bonorum  principalisque  ^*  causa  virtutum 

sumptisbenesonantibus  cymbaliscum^^*  sequenti-  caritas.   Sed  ut  vere  fatear,  quanta  ^^  et  qualis 

bus  agnum,  tota  jam  versabatur  in  jubilum.  fuerit  ejus  vita,clarescentibus  ad  sepulchrum  ejus 

22.  Anno  igitur  '*°  instante  ab  incarnatione  Do-  miraculorum   prodigiis,   virtus    patefecit    divina. 

mini  millesimo,  desiderans  videre  diem  unum  ne-  Qu®  *♦*  si  describerentur  ex  ordine,proprio  indige- 

scientem  occasum  in  atriis  Domini  super  milia,  rent  volumine;  non  enim  possunt  nostro  explicari 

dicebat  sspe  cum  Apostolo  ;  Cupio  dissolvi  et  esse  eloquio.  Sed  ne  ex  toto  remaneant  tecta  silentio, 

aun  Chrisio  (Philip,  i,  23).   Pr^estolans   etiam  in  prolixitatem  loquendi  vitando,  brevi  comprehen- 

pnesentiarum  cum  spiritali  Istitia  ejusdem  do-  dere  placuit  capitulo. 

mini  Jesu  Christi  nativitatis  ^^*  festum,  cum  sex-  23.  Ad  sepulchrum  ejus  c«ci  amissa  oculorum 

tum  decimum  diem  solveret  December  felix  (107),  lumina  recipiunt,  paralitici  valitudinem  corporum. 

et  ipsa,    feliciter  deposito  carnis  onere,    evolavit  C  Febricitantes  sanantur  ibi.  Ex  •*'  diversis  infirmi- 

ad  purum  purissimi  aetheris  fulgorem  ^".Erat  enim  tatibus  multi  reparantur  infirmi,  gratia  et  misera- 

ei  cum  domesticis  gravis  jocunditas,   cum  extra-  tione  Domini  nostri  Jesu  Aristi  **•. 


APPBNDIS 

LIBER  MIRACULORUM   '•^^ 

PROLOGUS  IN  LIBRUM  8EGUNDUM. 

Quia  superiori  stylo  evidenter  patet  quanta  sedu-  D  proferre,  quibus  sororera  ejus  Mariam  perfectius 
Htate  beatam  Martham  haec  Dci  ancilla  imitaretur,  assecutam  possimus  conjicere.Insuper  facili  intelli- 
oportetetiamaliquasupemsespeculationisindicia'^      gentia  capere  valemus,  qualiter  ipsa  corpus  suum, 

VARliE  LECTIONES. 

»*»  vestimentis  induit  aliaque  4.  ^n  petit  6-10.  »"  jam  3.  ^i^  deducitur  6-10.  »>♦  enim  4.  "»  deesi 
7-10.  ««  adst.  2.  317  pcDnitentiffi  4.  »'*  Erat  enim  sciens  4-10.  3«»  deesl  7-10,  ««>  autem  3.  •"  deest  2. 
•^  hic  desinit  7.  3»  deest  3.  ««*  impios  8-10.  ^ts  ^.  u.  in  desunt  8-10.  ««  in  I.  et  o.  v.  et  i.  desunt^. 
■^  0.  et  8.  9.  0.  et  in  10  «w  deest  2.  «w  ex  10.  ^  potestate  8-10.  «»>  attrahere  4.  trahere  8-10. 
••*  N.  d.  V.  a.  D.  s.  c.  p.  desunt  10.  ^as  denominabatur  2.  ^  malesuada  4.  8-10.  malesua  5.  6.  ^  d. 
^QJus  m.  3.  336  eam  4-6.  8-10.  337  ^^^5^  7.  9.  10.  »«  jn  —  caritas.  Sed  desunt  8-40.  ^*»  principalis  4. 
**•  f.  quaB  et  q.  8-10.  34!  f{eliqua  desiderantur  in  8.  9. .  3w  et  e\  4-6.  343  cuiestgloria  in  secula  seculorum 
•men.  2.  cui  est  honor  et  gl.  in  s.  s.  a.  3.  quiregitambitum  coeli  peromniascculorumseculaamen  4.qui 
^Um  patre  et  spiritu  sancto  vivit  et  regnat  deus  per  omnia  secula  seculorum  amen.  Explicitvita  sanct» 
^«ialheida;imperatricisaugust«  compositaa  venerando  patre  Ottone  Cluniacensis  loci  abbate.  '♦*  judi- 
^ialO. 

NOTiE. 

(106)  Willegisus  Moguntinus  fuerit.  obitus  ascribitur. 

(107)  Igitur  ipsa  mcdia  noctc,  qua  de  causa  in  (108)  Ex  cod.  Bodecensi,  Ganisio  et  Hartmanno 
^ecrologus  et  annalibusvel  dieilOvel  17  Deccmbris 


983  S.  ODILO  CLUNIACENSIS  ABBAS  V.  984 

juxta  Apostoli  prflDceplum,  castum  ot  pudicum  ser-  A  despectu  conculcans,  Christo  soli,  videlicet  ***ju8U- 
vando,templum  Dei  '**  vivi  '^^  promeruerit  pleniler  tia»,  pcr  coelestis  contemplationis  desidcrium  in 
effici.Namque  '*^  cum  per  omne  vitic  tempus  rega-  tantum  astare  cognoscitur,  ut  cum  suavi  vooe 
libus  divitiiset  dignissuo  geneii  facultatibus  abun-  Psalmislo'  roncordarct,  qui  bonum  suum  non  regni 
daret,carnem  a  primaevo  viduitatis  temporc  cilicio  dcliciis  frui,  sed  Dco  inhaerere  conciusit. 
edomans,  atque  mundanai  gloria^  culmen  mentis 

EXPLICIT  PROLOGUS. 

MIRACULV  EJUSDEM  ADALHEIDIS  REGIN Jl  "* 

1.  Quadam  vero  dic  (aw.  994)  cum  ad  refectio- B  extitit   dignum,    quanto   et  loco   et  tempore  rci 
nem  corporis  cum  honorabili  frcquentia  tam  cleri-  cventu  fuerat  diversura.  Filius  namque  illius  Ro- 
corum  quam  laicorum  consideret,tamquc^'^'  puris-  mana;  rei  publicaj  princ^ps  elcctus,dum  uxorcm** 
simae  epulae  necessitati  omnium  satisfacercnt,  uti  Graecam  in  thalami  consortium  suscepiaset,  ejus 
mos  est  sanctarum  mentium,pro  declinando  favore  pravo  ingcnio  '",  deteriori  consilio  deceptus,  re- 
alia  foris  ostendere  et  alia  intus  agcre,  ipsa  simu-  gnum  Grajcorum  conatus  est  adipisci.  Igitur  exer- 
lataintentioneedentiSjCultrummanu  diutiustenuit;  citu  ex  omni  copia  **'  coilecto,  fines  Italise  excessit 
sicquo  non  ad  suam  voluptatem,sed  ad  aliorumvo-  (an.  982),  atque   ita  regi  Graccorum  patrandi  belli 
luntatem  convivium  protraxit,cum  "*  subito  colore  occasionem  dedit,  sibi  vevo  suisque  fams  ac  viliB 
faciei  cum  mentis  habitu  permutato,  ferrum   de  contulit  amissionem.  Interim  pia  mater  ejus  dic 
manu  super  mensam  cecidit  '^' ;  atque  in  hoc  non  noctuque   ^**  divinis    cultibus    insistens,    fel«cii 
insolontiae  notam  accidisse,  scd  mira  quaedam  per  Annae  '•''  devotionem  ^*  procul  dubio  implevitet 
divinam  revelationem  se  '*'  sensisse,  cum  suspirio  juxta  canonicam  regulam  omni  diligentia  exhibuit 
innotuit.  Omni  vcro  turba,  quid  hoc  portenderet,  viduitatis  obsequia.Quadam  vero  die  devotionis*' 
admirante  nec  quaerere  praesumente,illa  ad  evange-  studio  pro  unici  filii  salute  totiusque  regni  stata 
licae  perfectionis  decorem  celavit  multitudinem  '**  p  obnixiusintenta,dumse  vivam  hostiam  moresolito, 
secreti  dignitatcm,  solumque  Augustensem  episco-  stans  ante  crucifixum,Deo  mactaret,rapta  in  extasi 
pum,  nomine  Dudonem  (409),  sibi  pro  vitae  meritis  humanis  visibus  aestimabaturpraemortua.Adseau- 
familiaremjugiqueobsequioinhaerentem,talidigna-  tempost  horam  rcversa,  quid  viderit  memori  mente 
ta  est  alloqui  ^**  praefatione  : «  Nunc,Patervenerabi-  tenebat,  fatumque  praefatae  pugnae  in  spiritali  visu 
lis,multa  opus  est  **•  consolatione,  quia  paries  ^"^  sibipraemonstratum,nonrem  dicendo,sed  bonorum 
vestrae  occidontalis  matrinoe  ccclesiae  lapsus  est  di-  caedem  condolendo  innotuit.  Ex  his  quidem  signid 
vina  dispositione.  Tanta  vero  jactura  non  magis  patenter  potest  colligi  quali  puritate  animi  fulgerct, 
vestraj  prudentiaj  sollicitudinem  ad  restauralionem  immo  quanta  libertate  spiritus  Christo  serviret  oc- 
sui  ingerit,  quam  pro  vestra  vexatione  sive  com-  cultius,cuicumprophe'is  futuraDominusrevelant, 
muni  damno  ecclcsiae  nostric '**  mcnti  mairoris  ne-  cum    patriarchis  fidem   roboravit,    cum   apostoiis 
bulam  intulit.Sed  simul  consolari  vos  in  divinitatis  evangclii  perfectionem  edocuit,cum  martyribustri- 
tranquilitate  jubco  et  persuadeo,qu(c  sine  mutabi-  bulationum  tolerantiam  tribuit,  cum  sacerdotibus 
litaiis  vicissitudine  sola^^^  inarcessibilc  lumon  in-  ecclesiae  euram  indidit,cum  virginibus  sacris  san- 
habitans,  omnia  quodammodo  moveri  pro  nostro  ctissimae  mentis  sinceritatem  auxit,  familiarem  sui 
reatu  permittil,sed  plura  ^*°  ad  integritatis  statum  prfesenliam  cum  monachis  ostendit^**,cumaposlo- 
inefTabili  sua  clemcntia  reducet.  »  Praisul  vero  tam  D  licis  discipulabus,dico  viJuis  a  Petro  et  Paulo  ele- 
praesagio  quam  rerum  damno  perturbatus,  tcmpus  ctis  et  religionis  officio  deputatis,in  terris  devotione 
prasfatae  ruinae  diligenter  notavit,  nunciumque  pro  praeditavit  '*^,in  aBterna  gloria  sublimavit.  Curatio- 
experienda  ratione  reique  vcritate  Augustam  festi-  num  vero  in  tantam  gratiam  per  benevolentiae  me- 
nanter  direxit ;  cujus  relatione,casum  contigisseet  ruit  operam  3^<*,ut  sicutegenoruminopiamelemosi* 
horam  convenisse  juxta  Dei  famulae  praefationem,  narum  largitate  sublevavit.itaetiaminfirmorumet 
cognovit.  debilium  sospitatom  potentimuDererestauraretScd 

2.  Alioquoquetemporehuicpracsagio  simile  pro-  mirum  in  modum  humanam  cognitionem  vitandff 
digium  ab  ipsapatuit,quod  tantoroagis  admiratione  insolentiae  causa  fugiens,  tanli  '^*  muneris  ^  lar* 

VARLE  LECTIONES. 

^  deo  10.  «*«  deesl  9.  10.  ^n  nam  9.  10.  ^48  y.  et  i.  9.  10.  ^*»  fnvc  dcsunl  10.  Incipit  liber  de  mira- 
culis  9.  ««  consederet  jamque  10.  ^^i  tunc  9.  10.  »"  decidit  9.  10.  ^m  ^^^cst  9.  10.  s»*  multitudini  9. 
40.  351  fif»f,^i  g^  iQ  S56  e^  vobis  c.  9.  10.  •'*»"'  q.  p.  dcsunt  10.  sub  pmgc  nostrae  mcnti  —  vestrae  9.  10- 
8»»  solus  9.  10.  »«0  plena  10.  ^^  illam  9.  10.  ^ea  j,  g^  g,  ^).  m  c.  ac  conatu  c.  10.  »«*  nocteque  9.10. 
^^^  anne  supcrscripto  id  cst  auimcc  8.  A.  vidu.ne  d.  9.  10.  ^^  dcvolionc  8.  ^''  orationis  9.  10.  ^"  o.  etc 
9.  10.    369  pricdicavit  10.    ^''o  opcra  9.  10.    ^ti  tanlique  9.  10.    3"^  muneri  10. 

NOT^E. 
(109)  L  q.  Liutoldus,  qui  sedit  an.  989-996. 


0S5 


APPEND.  AD  EPITAPH.  ADVLlIiaDIS.  —  MIHACULA  EJDSDEM. 


Ofitf 


gitori  sccreto  mentis  pluccre  gcstiens,  aut  ^^'  om-  A  orandi  studio  ad  sepuichrum  ejus  veniens^in  adju- 


nino  ^"*  furtiva  ceicritate  signorum  efficaciam  ra- 
puit,  aut  si  qua  suorum  scicntiam  prajterire  non 
potuit,edicto  egit  '^'jUe  usquam  ievi  sermocinatione 
dilatarent,  illam  nimirum  sentenliam  gentium  do- 
ctoris  vigili  sub  corde  revolvens  '"*  (110)  :  Gloria 
nostra  hxc  est,  testimonium  conscientix  nostrae.  Et 
quod  ipse  Domiuus  dextraj  opus  a  sinistra  celari 
praecepit(lll),simplici  prudentiain  omni  conversa- 
tione  adimplevit.Tamen  urbs  supcr  montem  posita 
haud  potuit  esse  omnibus  ^"  occultata  (112).Unius 
namque  signi  flagrantia  ad  nostram  pervenit  noti- 
tiam,cujuspatrandipotentiamplurimarumvirtutum 
docemur  existere  causam. 
S.Quodam  vero  tempore  cum  coilesli  meditalione 


torium  suum  precibus  et  fletibus  eam  invitaverat. 
Cumque  pcr  omnem  septimanam  sacri  corporis  lo- 
cum  obsecrationis  instantia  frementaret,  una  vice 
fessus  et  tristis  super  pavimentum  residens,  prs 
taedio  languentis  animae  perfususestomnihumore. 
Tum  illi  sancta  Adalhcidis  per  somnium,admodum 
reverendo  vultu  ultra  humanam  speciem  decora, 
manifesta  apparuit;  quare  dominus  ejusHeriman- 
nus  privatas  res  apostolorum  suaeinjustaB  ditioni  ^* 
usurparet,  terribili  voce  quaBsivit.  Illa  autem  igno- 
rantiam  confitente,vel  potius  tyrannidem  ducis  ad- 
nectcnte  :  Vide,  inquit,  ut,  si  nostris  meritis  sani- 
tatem  oculorum  recipias,  nostra  etiam  legationis 
fidus  interpres  principcm  adeas,planoque  sermone 


OGCupata  in  conclavi  resideret  ^'^  omnisque  arbi-  -v  hujusmodi  pravitatem  omnino  deponere  cum  signo 

A  mm^  m  1  1  %  c*H*  *  TT*  ^^  J  C^  *  ±  OAA  ^  *  1     * 


ter*'*  excepto  claudo  abes8ct,villicus  nominc  Ilice- 
mannus  ^^  fide  et  tacitunnitate  illi  acceptus,  pul- 
chonim  malorum  attulit  mnnus.  Quod  screnis- 
Bimo  ^*vultu,ut  hilaritatis  amicaerat'^*,accipicns, 
nnum  ex  multis  excepit,  caeteros  servatori  hujus- 
roodi  rerum  prajsentari  praeecpit.  Scd  casu  acci- 
dente  pomum  amanu  longius  prolapsum  est;  quod 
statim  claudus  reportare  jussus,  obsequium  renuc- 
bat,  quia  scabolla,  quibus  gressum  ^^  simulabat, 
domina  ••*  retincbat.lllo  vero  rcluctante  rationem- 
que  debilitate  ratiouabilitcr  pro  inobedicntia  rcd- 
dente,  tandem  sanctorum  domestica  "*  antc  vene- 
rabiles  reliquias,  quas  **•  in  conspectu  suo  jugiter 
positad  habebat  ''',caput  revcrcnterinclinavit,suos- 
qae  dominos  secum  velle,  ut  claudus  ambularet, 
afnrmavit. 

Mox  citius  dicto  surrcxit  claudus  ab  imo; 

Parens  obsequio,  fit  sanus  corpore  toto ; 

Et  jussus  tanti  retinerc  silcntia  signi, 

Gaudia  p:odebat;  nec  gratia  latebat. 

4.  Igitur  eo  tempore  quo  beata  migravit  a  se- 

eulo,  Herimannus  duN  Suevia;,  qui  fratris  illius 

Ghudnradi  filiam  in  conjugium  acccperat,  hercdi- 

iario  jure  res  ancillaB  Dei  ad  monasterium(113)pcr- 

ttaentes  occupare  volebat.  Sed  ipsa  illi  et  cunctis 

in  circuitu  dogentibus  manifeslis  indfciis  compro- 

bat,  quod  nuilum  heredem   praeter   apostolos   ct 

eis  servientes  monachos    relinquebat.   Erat  tunc 

temporis  forte  apud  eundem  ducem  quidam  recen- 

tervisu  privatus,  qui  olim  arte  flebotomandi  edo- 


edoccas.  Sin  autcm  ^®**,  me  meosque  dominos  bis- 
senos  apostolos,  totius  scilicet  judices  orbis,  pro- 
priumjus  persequi,  sciat,  ultionisque  inevitabili 
ictu  sese  cum  suis  flagellandum  praediscat.))  His  ^ 
dictis,  statim  homo  evigilans,  visionis  et  allocutio 
nis  memoria  laetificatus,  pcdes  recedentisusquead 
sepulchrum  est  prosccutus;  ubi  toto  corpore  pro- 
stratus,  tamdiu  orationi  deditus  jacuit,  quousque 
chorus  monachorum  missaB  ofGcia  celebravit.  Ut 
vero  primum  cantor  introitum  inchoavit,  caecus 
lumen  rccopit  alquc  gaudia  sua  cantantibus  com- 
miscuit.  Gonfestim  mirarulo  per  sonitum  campa- 
narum  intimato,ab  oiiiiii  populo  concurritur,  homo 
recognitus  indc  miratur  '^*,  Dei  famula  veneratur, 
lucisque  repertor,  immo  '^'  facturae  confirmator*'*, 
C  ab  omni  sexu  et  conditione  conlaudatur.  Post  haec 
luminis  adeptor  testimonii  legalionisque  injunctae 
non  immemor,  dominum  suum  gratulanti  cursu 
revisit,  quid  in  somno  praemonitus  foret  •'*  expli- 
cuit,  suiquc  inluminationem  testatur  •••  divini 
examinis  essc  argumentum ;  si  ipse  aut  aliquis  po- 
tentum  sive  qutclibet  persona  ulterius  in  ecclesia- 
stica  beneficia  gloriosae  in  Domiuo  feminas  praesu- 
meret  damnum  inferre.  Ita  dux  timore  perculsus 
quidquid  injusto  inepto  contra  Dei  voluntatem  in 
Dei  famulae  rcbus  desipuit,  emendare  curavit,  ad- 
diditque  praedicto  monasterio  praedium  ad  coufi- 
ciendum  sal  utilc,situm  videlicet  ad  oppidum  Mar- 
8ile(il4). 
S.Dignum  vero  relatione  nobis  videtur,quomodo 


^s,  et  ea  causa  beatae  reginae  gratia  largius  est  j)  Heinricus  ^^  rex,  sancti  ^^*  Georgii  martyris  sin- 
''•os.  Quia  vero  illius  bcneficentiae  nimietatem  gularis  cultor,  hujus  sanctissimae  etiam  viduae  sup- 
•^nctitatisque  claritatem  experimento  ^**  didiccrat,      plex   fuerit  ^^^  adorator.  Nam  cum   ad  praefatum 


VARIiE   LECTIONES. 
"^*  ut  8.      '^*  omnimodo  9.  10.      ^^'  edidit  corr.  ecit  8.  e,  e.  desunt  9.   10.      '^®  volvens  10. 


877 


e.  m 


egi 

^9-  iO-  '^'  sederct  9.  10.  ^ia  arbilrio  e.  a.  8.  »«  huozemannus  9.  10.  ^si  ginceriss.  8.  ^ss  fujt  iq. 
ingressum  9.  10.  '•*  dona  8.  ^**  domestici  8.  ^*  deest  9.  '""^  p.  adorare  solebat  c.  9.  •"  experi- 
5^«mi8l0.  M»justitiod.  (fortassejurisdictioni)8.  «»  aliter  9.  10.  ^ai  p.  Cum  h.  9.  10.  »«  h.  r.  i.  m. 
J^^t  9.  10.  3»»  primo  facturia;  8.  »»*  reformator  9.  10.  ^as  csset  10.  *^  testatur  10.  ««^  henricus  9. 
^O.    3M  fi^gi  9^  i5,    89»  fieret  9.  10. 


(110)  n  Cor.  I,  12. 
111)  Matth.  M,  3. 
(112)  Cf.  Matth.  v,  14. 


NOTi£. 

(113)  Salscnse. 

(114)  Marsal  in  Lotharingia,  salinis  jam  tuncce- 
lebrc. 


987 


S.  ODILO  GLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


988 


locum  adepto  imperio  venisset,forte  contigit  ut  ibi  A  tur,  quod  ob  illius  dilatanda  mcrita  cuidam  ignoto 


posilo  lecto  pausare,  ubi  sanctissima  anima  carnis 
ergastudo  soluta  est.  Itaque  imperator  tantffi  infir- 
mitatis  mole  perculsus  est,  ut  lecto  surgere  non 
valens,  suorum  diversa  ingenia  conquireret,  quid 
de  tanti  tamquo  subiti  doloris  casu  sentirent.Omnes 
quidem  in  *°^  una  voce  dicebant  illius  sacri  loci 
reverentiam  talis  incommodi  causam.  Hscc  ipse 
secum  diu  volulans,elsiquo  aliomodo  venerandam 
Augustam  offcndcret  retractans,  et  pcenitentia 
ductus,  ad  sepulrhri  saccllum  se  portari  jussit.  Et 
quia  illiuti  iiiv.i\Lu  sine  apostolici  decreto  clcrique 
conscnsu  celcbrari  non  licuit^pracdicto  in  loco  beats 
Maria;  oratorium  se  constructurum  promisit,  atque 
abbatem  illius  cocnobii,  sicut  ipsa  ^^  constituit,  ab 
imperatoria  servitute  absolvit  (115). 

6.  Sub  idem  tempus  {an.  1008)  venit  ad  oun- 
demlocum  quidamequcstemerarius;  qui  dum  pau- 
peris  cujusdambenereceptus  hospitio  esset,parvam 
erjus  supelleetilem  diaboli  instinctu  male  tractare 
aggressus  est.  Inter  alias  quidem  injurias,quas  ho- 
spiti  suo  ingessit,aves  domesticas  ^^'  occidit,aliena- 
que  substantia  fecit  sibi  prsparari  ^°'  cibaria.Magi- 
"ster  vero  domus  in  preces  fletusque  cum  uxore  pro- 
fusus,  rogavit  in  primis  hominem  parcere  sibi  per 
abbatem  dominum  suum;  postremo  per  sancts  Adal- 
heidis  reverentiam  imploravit  deponere  tantam  pro- 
terviam.  Ille  procacitatis  incepto  perdurans,  immo 
msgora  mala  accumulans  :  Ego,  'iQqmifVivus  in  hac 
nocte  ttn  luorumque  dominor  *®* ;  Adalheida  vero  mor- 
tua  impotens  est  tibi  praestare  tutamina,  Nec  mora, 


homini  contigisse  dinoscitur.  Qui  dum  per  sylvam 
iter  haberet  quae  rustico  vocabulo   nuncupatur  Bi- 
walt  *'■'',  forte  ab  equo  juxta  pascente  usque  ad  op 
pidum  Salsensc  comitatus  est.  Quam  ob  rem  apud 
qucndam  potentem  nomine  Heimonem  *^  furti  ac- 
cusatus  est,qui  eodem  tempore  cum  prsdicto  impe- 
ratore  Heinrico  illuc  venerat.Jlle  de  incertis  certam 
sentsntiamproferens.jussit  hominem  miseris  modis 
flagellari,  spoliari,  excajcari.  Mox  advena  caBcatas, 
levans  ad  coclum  mentem  et  manus  :  Si  ego,  ait, 
furfi  dolique  innocens  immento  tanta  mala  perpes- 
sus  sum,  tu  sancta  Adalhciday  redde  mihi  tuis  preci- 
bus  el  mcritis  visum !  Post  haic  cujusdam  viri  no- 
mine  Bcnnonis  domo  etcura  receptus,post  paucos 
n  dies  lenito  dolore  ad  pretiosi  thesauri  thecam  acces- 
sit,  testiflcansque  sui  innocentiam,  oculorum  sa- 
nitatem  recepit.  Idem  tamen  medietate  oculorum 
pupilla3  divisa  vera;  caecitatis  postmodum   ostendil 
vestigia. 

9.  Inter  castera  vero  donaria,qua5  sancto  Petro(H6j 
contulit  haec  sanctorum  domestica,  existebat  qo£- 
dam  familia  *°',pagi  Nortgowe  nuncupati  accola  *'•. 
Quam  dum  quidam  proterva  praesumptione  sibisuis- 
que  posteris  mancipare  temptaret,  nulloque  pacto 
repugnantemquis*"edomaresufficeret,unumistiu5- 
modi  generis  Benzonem  ***  dictum  incautius  exc«- 
cavit  apprehensum.Quem  post  aliquantos  diesquid 
dam  videre  resciscens,  denuo  captivans,  tandem 
altius  omnem  eruit  visum.Ncc  mora^caecus  crueDto 
miserandoque  vultu  turpatus,  adhuc  crudo  vulnere 


pro  tanta  calumnia  superne  flagellatus,  dum  male  C  monachos  adiit,domina5suaevenerabile  sepalchrum 


partum  cibum  festinaretsumere,ca3pitetiammanus 
et  cffitera  membra  mandere.Statim  pro  sui  impoten- 
tia  et  furoris  noxa  ligatus,  per  ejusdem  noctis  spa- 
tium  mentis  et  corporis  durum  pertulit  vinculum. 
Sed  cum  prima  luce  manibus  trahentium  ad  sepul- 
chrum  Ghristi  famula;  invite  adductus^  sanitatem 
sensum  in  fratrum  praesentia  recepit,quia  illa  piis- 
sima  offensionem,  quam  vindicabat  potenter,  post- 
modum  pcenituro  indnlsit  liberaliter. 

7.  Quasdam  sanctimonialis  femina  vocabulo  Fro- 
wessa  ^,  cum  a  prima  aetate  claudicaret  utroque 
pede,inproximoannomemorabilistransitusaugusta3 
sera  laetiflcata  est  salute.Et  quia  hujus  virtutis  opi- 
nio  populares  aures  -attigerat  prima,  totius  plebis 


petiit,rituquerustica:  simplicitatis  exprobrare  ccepit 
illi  causam  tantae  calamitatis.Ergonon  ante  a  fletuet 
planctu  cam  incusando  cessavit,quam  int^itatem 
pupillarum  cum  lucidissimo  oculorum  officio,qnod 
non  inusitatum  sed  potius  rarum  a  sanctis  sdmQS, 
recepit. 

10.  Venit  etiam  de  territorio  Mettensi  aliqaa  ^' 
femina  (an,  1038),  cui  divino  nutu  csecitatis  incre- 
vit  calumnia.Haec  cum  per  diversa  loca  adipiscends 
salutis  appetitu  discurreret,  istius  sanctae  qocrere 
subsidia  per  somnia  admonita  est  ab  ipsa.Dum  au- 
tem  solam  oculorum  appeteret  8alulem,gratiam  ade- 
pta  est  duplicem.  Nam  eodem  tempore  contigit 
Chuonradum  Romani  imperii  gloriosum  principeiit 


illius  manibus  crucem  et  cereum  imponens,  per 
divcrsas  discurrendo  ecclesias  laudes  celebravit  dei- 

ficas. 
8.  Nec  hoc  taciturnitate  praetereundem  esse  vide- 


conventus  effectus  est  admodum  laetus,ac  usque  ^  q  cum  thori  regnique  consorte.Gisila  advenisBe.GonL — 

que  venerabilis  regina  mulierem  illuminatam  iiBV 
praesentiarum  cerneret,Deum  bonorum  autoremdfiv* 
gnis  laudibus  magnificans,8ibique^*^consangaine0i^ 
augustae  sanctitati  congratulans,  personam  a  beatr^^ 

VARIiE  LECTIONES. 

*«>  deest  9.  10.     *"  deest  8.     *"  deest  9.      *<»  parari  9.  10.    ♦«♦  dominorum  8     *»*  Eruowela  9.  10. 
Eruowczza. (Jan.  (9)  in  nargine,    *^  anuspue  ipsms  10.     ^"^  ingens  silva  ultra  Lutram  fluvium,Lulerbur 
gum  inter  ee  Weisseburgum,  hodie  dicta  Bienwad.  glossa  codicis  8.  biwald  10.    *^  hermonem  10    *••  f«- 
mula  8.    *»o  nuncupata  8.    ♦"  deest  9. 10.    ♦>«  Bezonem  8.    Penzonem  9.  10.    *»s  quaedam  10.    «"  8.  e 
c.  10. 

NOTiE. 


(115)  Fortasse  charta  Henrici  iii  Kal.  Oct.  a  1002. 
Spirae  edita  hiic  pertinet. 


(116*  In  Seltz;  ccenobium  SS.  Petro  et  Paulo  dc- 
dicatum  erat. 


989 


APPBND.  AD  EPITAPH.  ADALHEIDIS.  —  MIRACULA  EJUSDEM. 


090 


iudine  ejus  lumine  visitatam  in  sua  libcralitatis  A 
Buscepit  curam. 

1 1 .  Fuit  etiam in partibus  GalliaB potens  comitissa, 
muti  filii  mater  tristis  efTecta.  Pro  hac  crgo  causa 
dum  plura  circuiret  devote  monasteria,tanta  \irtu- 
tum  opinione  audita^sacrum  locura  desiderabiliter 
petiit,trium  dierum  spatio  inibi  orationibus  operam 
dedit.Post  haec  adonocurationis^^^^proJixitatetem- 
poris  desperata,  cum  ad  propria  redire  disponeret, 
semct  ipsam  cum  pucro  ante  altare  prostravit,quod 
ad  caput  vivifici  corporis  consccratum  cst.  Matcr  ^ 
vero  lacrimabili  prccc  intenta,sesolamindignamet 
cxpertem  fatetur,  spe  lajtam  venisse,  sed  tristem 
redire  narrat.Pucr  autem  ^'''intGrim  subita  soporis 
quietcsolutus  cst.Qui  transacta  hora  sponte  suaevi- 
gilans,  laetus  surrexit,  matremvesteapprehendit,si  p 
hoc  scpulchrum  sanctcB  Adalheid(B  esset,  prima 
voce  quaesivit,  qua;  sibi  in  somno  apparens  lin- 
guas  vinculum  resolverit.  Eo  modo  matrona  pra3 
desperationc  disccssura,  reliquum  dici  duxit  illi 
in  laetitia,  et  pro  sospitute  filii  devota  et  grata, 
fratribus  in  sanctis  suis  Deum  collaudantibus  ob- 
tulit  munuscula. 

12.  Quidam  homo  de  Burgundia  progenitus,  ab 

utero  matris  ita  exstitit  claudus  et  curvus,ut  plan- 

tm  pedum  ad  nates,  manus  vero  ad  genua  con- 

glutinatae  vidercntur.  Qui  dum  ab  hoc  infirmitatis 

incommodo  persancti  Sulpitii  (117)meritum  libe- 

raretur,  idem  alia  calumnia  divino  nutu  vexari  per- 

missus  est,ut  dum  hujus  piissimae  atque  sanctissi- 

mae  feminaeprecibus  curarctur,virtus  praeclarissimi 

eonfessoris  a^qnaretur.  Contigit  vero  **^  hujusmodi  C 

hominem  apud  praefati  loci  abbatem   Gerbertum, 

piaB  memorias  virum,   cum  reliquorum  egenorum 

turba  dcgere,  matutinisque  laudibus  in  festivitate 

beati  Petri  apostoli  vano  auditu  interesse.  Namque 

malorum  et  bonorum  immemor,etiam  temporis  et 

loci  vcnerandi  contemptor,CGDpit  cum  viris  et  femi- 

nis  miscere  verba  turpitudinis,  sicque  cum  stulto- 

rum  conventiculis  fecitimpedimentadivinaelaudis. 

Tum  subito  mira  celeritate  utraque  brachia  strictim 

in  terga  resilierunt,  ambaeque  manus  ejus  tanta 

vi  in  se  reflexae  sunt,  ut  disruptis  digitorum  nodu- 

lis,  astantes  maderent  aspergine  sanguinis.    Ncc 

tamen  minori  intus  percussus  est  8upplicio,utpote 

siTsptus  daemone  pessimo,  sicque   duplici   poena 

dcvinctus,miserabili  spectaculo  totius  populi  movit  j) 

fletus  *"  et  planctus.  Sed  dum  chorus  monacho- 

fuxxx  Dei  laudes  per  missam  celebraret,  omnisque 

P^^bs  moestis   modis    sanctae    Adalheidae    morita 

PJ^cibus  provocaret,tandem  nodis  brachiorum  so- 


lutis,  adeptus  est  integritatem  mentis  et  corporis. 
Ipse  tamen  post  aliquantos  dies  mutus  effectus, 
ad  sepulchrum  ejusdem  beatissimae  matris  linguae 
reeepit  usus. 

13.  Temporibus  vero  tercii  Heinrici  *'•  iropera- 
toris  unius  signi  mirificusclaruiteventus,per  quem 
in  sanctorum  numero  spiritalem  potentiam  illam 
verissima  argumentatione  agnovimus.  Quidam  vir 
nomine  Burchardus  **^,  in  ministerio  Liudpoldi  *" 
Magunciensis  archicpiscopi  (118)  fideliter  degens, 
parentclae  sua;  servili  conditione  cedit  dominio  ve- 
ncrabilisaugustae.CujusliberaIissima^''benignitate 
donatum  majoribus  suis  praedium  hereditario  jure 
absque  ambigua  lito  possidebat,  ideoque  summa 
devotione  donatricem  dominamomnimodis  venerari 
soicbat.Acciditautem,utdux  Alamannorum  Otto  de 
Swinvorth  (H9),Iicet  justitiae  aliarumque  virtutum 
quam  plurima  cxempla  sectaretur,tamen  insaciatae 
cupiditatis  fac{busaccensus,praedictum  praediolum, 
suae  latissimae  possessioni  **'  contiguum  forte,more 
AchabvelpotiusJezabelisproprifflditioniinjusteven- 
dicareestaggressus.Ergohomotalemjacturamagro- 
rumviolenter,nonlegaIiter  *'*  perpessus,dumbuma- 
num  praesidium  contratantae  potentiae  culmen  despe- 
raret,  recolens  animo  liberalis  doni  privilegium,  ad 
donantisdominaefideliter  accessit  patrocinium,car- 
tulam  quoquein^praefatam  possessionem  conscrip- 
tam  miserabili  cultu  afferens.sacrataetumbaeimpo- 
suit ;  commodo  sonitu  campanarum  querulosaque  *'* 
adclamationedominam  suamsibi  dormientem  exci- 
tareserusticomore  asseruit,  fratrumque  congrega- 
tionemsuumcasummisereri***ob**'  solatium  **•  pa- 
tronae  pi.-e  incitavit.  Igitur  fraternae  consolationis 
promissis  delibutus,anchora  spei  in  tantae  adversi- 
tatis  fluctuationibus  domum  rediit  roboratus.  Post 
hoBC  vero  praedicto  duci  gravissimae  infirmitatis  plaga 
percusso,  beala  Adalheida,  tam  severo  quam  hone- 
sto  vultu,  nocturno  silentio  apparens,  horribiles 
minasinfernaIisincendiipotenterindixit,nisifamulo 
suoinjusteablatum  citiusrestitueretpraidium.Prin- 
ceps  vero,tam  sensatus  quam  venerabilis  personae 
invectiva  comminatione  tremefactus,  injnriam  pa- 
tientem  calumniamque  intolerabilem  sustinentem 
festina  legatione  adduxit,eique  amissae  possessionis 
jus,exposita  prius  miranda  visione  et  admodum  tre- 
mendaminitatione  subitae  mortis  et  perennis  suppli- 
cii,promptoanimoredonavit.  Extemplo  homo  tanta 
damna  expertus  et  talia  *''  commoda  consecutus, 
domino  Deo  ct  sanctae  Adalheid®  condignas  grates 
referens  ad  ejus  monasterium  gratulabundus  festi- 
navit,  complura  donativa  ecclesiasticis  ornamentis 


VARLE  LECrriONES. 


**  domino  curationo  8.  *»«  deest  10.  ^^^  ergo  9.  deest  10.  *»«  fletum  9.  10.  *•»  henrici  9.  *»  bur- 
^^dus  10.  *"  liudolft  8.  *"  uberissima  9.  10.  ***  possessionis  10.  *"  I.  est  p.  10.  ***  querelosaque 
^-  lO.    *«•  miserari  8.    *"  et.  9.  10.    *«  sola  cui  p.  8.    *«»  tanta  10. 


NOTiE. 


(147)  Bituricensii. 

(118)  Sedit  a.  1051-1060. 


(119)  Dux  annis  1048-1057. 


991  S.  ODILONIS  CLUNIACRNSIS  ABBATIS  V.  992 

vel  *^  necessitatibus  fratrum  accommoda  contulit,  A  cessavit  alaude  sanctae  Adalheidae  et  omnipotentis 
et  relata  causa  vel  modo  reslitutae  rei,   nunquam      Dei"'. 

VAllL*:  LECTIONES. 

^^  et  10.    *'*  hic  8.  desinil.  Expiicil  vita  sanctae  Adalheidac  iiuporatricis  auguslaB.  9.  — /w  9.  et  10  h^ 
sequuntur  :  Hymnusad  vesperaui. 

Anui  voluto  tcmpore,  Regui  facuUas  oiaxima 

FejJtiva  lux  Adulheidae  Uispersa  pavit  agmina. 
Nobis  bfiat.c  claruit,  .Martham  sequi  decreverat. 

Qua  [quam  lOj  seculum  jara  respuit.  Opus  maiiu  compleverat  (o.  m.  c.  des.  10) ; 

Apostolici  dogmatis  Amat  .Mariam  pectore, 

Tnstructa  didascalicis,  Secura  Christum  cernere. 
Sic  utitur  regalibus.  Summo  Tonanti  gloria 

Ut  u^^a  Tioti  sit  fascibus.  iEtcrna  sit  per  secula, 

Fo  lit  <i  'M  l.irs^fissimas,  Qui  uos  sacris  solenniis 

Douis  r«.'pieus  ecclesias ;  Jungat  polorum  gaudiis.  Amen. 

Sequitur  officium  Missx  B,  Adalheidis  ci  in  10.  eliam  officia  in  vesperis^  in  nociurnis,  etc. 


S.  ODILONIS  SERMOiNES 

{Biblioth.  Cluniac.f  p.  371.) 


SERMO  PRIMUS.  B  Conditoris,  carnc  spirilalis,   deserendo  Auctorem 

DE  NATiviTATE  DOMiNi  SALVATORis.  facta  ost  inentc  camalis.  Unde  fit  ut  nuUa  noverit 

Dominicae  nativitatis  sacratissimum  diem  cele-  nisi  ea  quae  corporis  oculis,  ut  ita  dixerim,  pil- 

brantes,  oportet  nos,  dilectissimi  fratre»,  ad  illius  pando  cognoscit,et  ea  sola  cogitetquae  ad  animum 

divinam  ajlcrnitatcm  et  aBtcrnam   divinitatem,  ct,  perimaginescorporum  trabit.In  quibu8,dumtolam 

ut  ita  dicam,  ex  Dco  Patrc  inimitabilemct  ineffobi-  se  dilatata  mens  prospicit,  ab  internae  inteiligenlia 

lem   aciem  mentis  Jirigere  :  in  cujus   lemporali  subtilitatc   grossescit.  Et    quia   jam    erigere  ad 

ortu,  ea  qua5  in  coelis  sunt  et  quae  in  terris  neces-  surama  se  non  valet,  coelesti  pulchritudine  perdita, 

sario  ac  singulariter  spirituali  jubilatione  constat  in  his  dcformiter  libenter  jacet. 
exsultare.  Non  immcrito  ea  quae  in  coelis  et  quae         Sed  Deus  omnipotcns,quihominemad  imaginem 

in  terris  sunt  in  adventu  Conditoris  sui  exsultarc  suam   condidit,    noluit  illum   in   sua  deformitate 

diximus,  quia  duas  ad  intclligendum  et  laudandum  a;ternaliter  perire,  misit  Filium  suum,  qui  ctiam 

se  creaturas,  angelicam  videlicct  et  humanam,  in  apparuit  inler  homines  speciosus  forma  pra  filiis 

primordio  Dcum  fecissc   cognoscimug.   Ea;   vero  hominum.ut  hominem  qucmpotestatesuadivinila- 

creatur*  auctori  comparata?,  licet  nihil  sint,  multo  tis  mirabilitor  formaverat  humanitalis  suaeprsaen- 

tamcn  praestantius  et  felicius  caeteris  creaturis  sub-  p  tia  misericorditer  rcformaret,  et  de  informi  forma 

sistunt,  quia  ut  Crcatorcm  suum  iaudaront  et  co-  formosam  in  formam  transformaret.  Suscepit  Do- 

gnoscerent,  ab  ipso  specialiter  meruerunt.  CaBtera  minus  formam  servi,ut  reconciliaretnos  DeoPatri. 

•vero  mundi  machina,non  per  se,  sed  per  nos  Deum  In  nostra  carne  visibilis  voluitapparere,utadamo- 

Iaudat,dum  ipsam  considerantes,  vel  ejus  pulchri-  rem  invisibilium  ipso  duce  possemus  redire.O  ma* 

tudinem,vel  Artificis  miramur  sapientiam.  Et  dum  gnac  pietatisindicium!  oineffabile  divinas  miserieo^ 

cuncta  quae  crcata  sunt  cernimus,  in  Greatoris  ad-  diae  sacramentuml  Omnipotens  Deus  hominem  de- 

mirationem  sublevamur.  Nos  vero  qui  ad   cogno-  crevit  redimerc,  et  rcdimendo  homini   etiam  ae 

scendum  etcollaudandum  Deum.ipsiusdonogratiae,  corporaliter  ostendit,et  ipse,  ut  ita  dixerim,fugitin 

angelis  socii  effecti  sumus,nato  Domino  Christo,  et  sui  vestigia  subsequens,ad  redimendum  quemami- 

cum  angelis,  Gloria  in  exc^lhis  DeOy  et  in  terra  pax  serat  hominem  locus  venit.  Sienim  appellari  lomiB 

hominibus  bonae  volnntatis,  cantemus  et  cum  Pro-  nequaquam  Conditor  posset,Deum  laudans  noqaa- 

pheta  dicamus  :  Venite,  exsultemus  Domino,  jubile-  quam    Psalmista  dixisset  :  Fitii  servorum  tmtm 

mus  Deo  salutari  nostro.Xd  contemplandum  quippe  habitabunt  ibi.  Ibi  enim  non  dicimus,nisi  cum  ap^— 

Creatorem  suum  homo  conditus  fuerat,  ut  ejus  cialiter  locum  designamus.Conditoretenim  noster', 

sempcr  speciem   quaerendo  cerncrct,  et  cernendo  cum  sit  omnium  reruin  locus,8ed  illocalis,  venie 


quaereret,atque  in  solemnitato  illius  amoris,  sine  D  in  mundum,non  habuit  proprium  locum  interri»» 

defectu  permancret.  Poslquam  enim  humana;  na-  sicut  ipse  dixit  :  Filius  autem  hominis  n<m  kab^ 

turae  conditio,  suadente  apostata  angclo,  in  primo  ubi  caput  rcclinct.  Et  secundum  Lucam  evangeli^ 

parente  lucem  invisibilium  perdidit,  et  totam  se  in  tam,  positus  esl  in  prsesepio ^(\m9i  non  erat  intcger- 

amorem  visibilium  fudit,  tanlo  est  ab  inlerna  spe-  rimae  gcnitrici  ejus  locus  in  diversorio.  Quia  vidB 

culatione  caccata,quanto  foris  dcformiter  sparsa  ;  et  unquam  tale.^  Quis  audivithuic  simile?  Tantaenim 

quae  futura  crat,  si  servare  voluisset   praeceptum  crat  in  assumpta  humanitate  humilitos,  quantait 


993 


SEUMONES. 


994 


divinamajcstatftSublimitas.Quamsublimisinsuis,  A  lia  antiquorum   valum    tce^timonia    de   aelernilale 

^^^^^^^  ejusquc  divina  et  incircumscripta  prffisen-  . 
tia,  ductilis  iUa  ccclestis  magnivoce  concrepat  tuba 
Jesus  Christus,  inquit,  heri  et  hodie.  ipse  et  in  saicuia. 
Et  in  alio  loco  Davidico  usus  testimonio.  Tu  autem 
mquit,  idem  ipse  es,  et  annituinon  de/icient.  Etipse 
Salvator  in  Evangelio  ad  Judaeos.  Antequam  Abraham 
fieret  ego  sum,  Scd  quia  ante  Abraham,  et  ut  veriua 
dicam,  ante  omnem   creaturam  semper  cum  Deo 
Patre    esse    aeternaliter  habuit,  de  semine  tamen 
Abrahae  nasci  temporabter  voluit.  Abrahae  namque 
a  Deo  Patre  dictura  est :  In  semine  tuo  benedicentur 
omnes  gentes  terroc, 

Hujuscemodi  etiam  promissionis  insigne   privi- 
legium   bealus   David    patriarcha    promeruit    cui 


quam  humilis  in  nosiris,in  proesepcjacebat,  in  rcclo 
residebat.  Jacens  in  sinu  matris,  sedens  in  dextcra 
Patris.Cum  csset  Dei  Patris  ante  temporaunicus,  fa- 
ctus  est  Virginis  in  tempore  Filius.Non  amittens  quod 
erat,  factus  esl  quod  non  erat.  Factus  cst  particeps 
mortalitatis  nostrae,  ut  nos  vita;  suae  participes  fa- 
ceret.  Hodic  'mpletum  est  vaticinium  illud  Isaiae 
proplietse  dicentis  :  Egredietur  virga  de  radice  JessCj 
et  flos  de  radice  cjus  ascendet,  Iteni  ipse  aperitus :  Ecce 
virgo  concipiet  et  pariet  filium.  Item  idem  ipse  pro- 
pheta  :  Parvulus  natus  est  nobis,  filius  datus  est  nobis, 
Niniis  dulce  quod  natus  est;  nimium  salubre  quod 
datus  est.  Cum  audis  Christum  tibi  natum,  gaude. 
Cum  audis  etiam  tibi  datum,  multo  magis  lcotare. 


■^^  -9^  ^ —  —      —    — w   -m^  B.^    •     ^  «AA^^  A         ^^  A    \l  1111 

Sed  interpatrem  et  natum,  et  intcr  datorem  et  da-  p  Deus  Pator,  incerta  et  occulta  sapicntiffi  suce  inani- 
tum,9ecun(lum  divinam  naturam  non  contingat  tibi      festando,  dixit  :  De  fructu  ventris  tui  ponam  suner 


ullam  tibi  credore  difTcrcntiam.  Unius  enim  sub- 
ptanliae  sunt  serundum  deitatis  essentiam  pater  et 
nalus,  dator  et  datus.  Tantus  est  ille  qui  datus  est 
quantus  est  ille  a  quo  datus  cst.  Et  qualis  est  ille 
qui  genitus  est,  talis  est  ille  aquogcnitus  est.  Non 
praecessit  tcmpore  genitor;  non  est  genitore  genitus 
inferior.  Ejusderaque  naturae^potentia^  et  majestatis 
creditur  et  praedicatur  Spiritus  sanctus,  quo  super- 
veniente  suscepitVerbum  Dei  sanctissimae  etsemper 
Virginis  uterus,cujnssingnlarem  partum  universus 
hodie  rccolit  mundus.  Tanto)  cnini  rci  tamque  di- 
vinissimi  mystcrii  et  ineffabilis  sacramenti  gratia, 
non  solum  in  terris  exsultant  justi ;  scd  etiam  sum- 
raaB  divinitalis  in  excelssis  tripudiant  ministri. 


sedeyn  meam.  Hoc  ipsum  Jeremias  propheta  as- 
seruit  ubi  dicit  :  Ecce  dies  veniunt,  dicit  Dominus, 
et  suscitabo  David  germen  justum.  Hujus  enim  no- 
bilissimi  germinis  magnificentiam,  et  dulcissimi 
fructus  sublimitatem  et  excellentiam,  Isaias  pro- 
pheta  considerans,  Spiritu  sancto  praeventus  praj- 
nuntiabat,  dicens  :  /n  die  illa  erit  germen  domus 
Domini  in  magnificentia  et  fructus  terrx  subtimis, 
Hi  vero  duo,  qui  prae  caelcris  patribus  de  adventu 
Salvatoris  promissionem  aperlissinie  accepcrunt,  in 

descriptioneDominicaegenerationis,secundumevan- 
gelistam  Matthajum,  primum  et  principalem  locum 
digne  promcruerunt,  cujus  exordium  tale  est :  Liber 
generationis  Jesu  Christi,  fitii  David,  filii  Abraham. 


Nos  ergo  licet  propriis  excessibus  gravati,  prae-  C  His  sacris  evangelist*  verbis  conveniunt  et  prophe- 


occupemus  faciem  in  confessione  Domini,  et  in  psal- 

mis  jubilemus  ei.  As:?istamus  ci  humili  devotione, 

ut  ipse  nobis  adsit  pia  miseratione,  ut  fidenter  di- 

camus.  Adcst  utique  nobis  qui,  ut  dictum  est,  na- 

tus  et  datus  cst  nobis.  Aderit  procul  dubio  nobis 

Dominus,  idemque  totus  ubique  sccundum  divinam 

naturam    omnibus    habetur    in    locis.  Qui   enim 

secundum  iricircumscriptam  substantiam  sempcr 

babet  esse,  non    potcst    nobis    famulantibus    non 

adesse,  sicut  ipdc  discipulis  suis  dixit  :  Ecce  ego 

vobiscum  sum,  omnibus  dicbus  us(jue  ad  consumma- 

lionem  sj^culi.  Si  omnibus  dicbus,  fidelibus  suis  se 

promisit  adfuturum,  quanto  magis  die  sui  natalis 

nobiserit  praesentior,  si  nostri  famulaminis  servilus 


tarum  oracula  et  apostolica  verba.  Quod  Mediator 
Dei  et  hominum  ex  semine  Abrahae  secundum  car- 
nem  natus  sit,  Isaias  propheta  manifestissime  com- 
mendare  studuit,  ex  persona  Dei  Patris  dicens  :  Et 
sic,  Israel,  serve  meus,  Jacob  quem  elegi,  semen  Abra- 
ham  amici  mei,  in  quo  apprehendi  te.  Et  egregius 
praedicator  in  Epistola  ad  Hcbraeos  ita  scribit,  di- 
cens:  Nusquam  angelos  apprehendit,  sed  semen  Abrahse 
apprehendit.  Et  quod  de  scmineDavid  natus  sit,  ipse 
doctor  egregius  ad  Romanos  scribens  ita  exorsus 
est,  inquiens  :  Paulus,  servus  Jesu  Christi,  vocatus 
apostolusy  segregatus  in  Evangelium  Dei,  quod  ante 
promiserat  per  prophetas  suos  in  Scripturis  sanctis  de 
Filio  suo,  qui  factus  est  ei  cx  semine  David  secundum 


eifuerit  promptior!  Q\i\  per  Salomonem  loquitur  :  j)  camem.  Et  ad  Timotheum  scribens  ait :  Memor  esto 


^o  ex  ore  Attissimiprodivi,  primogenita  ante  omnem 

^^^aiuram  ;Ei  itcrum  :  Dominus  possedit  me  initio 

^^rutn  snarum,  anfequnm  quidquam  faceret  a  princi- 

f^t  ante  S3ecula,  ordinata  su7n.  Et  qui  per  Isaiam 

.  *^  :  Ccelum  ^t  ten^am  ego  implco;  mirabili   suas 

ajspositionis  mysterio  natus  hodie  ponitur  in  prajse- 

P^»  Ouem  Salomon  ostendit  ante  saecula  seternaliter 

^^itiase.  Isaias  affirmat  nullo  loco  deesse.  Ille  qui 

*.^per  est  et  ubique  non  potest  nobis  deesse.  Au- 

^*^^^er  dixi  :  non  potest.  Potenter  hoc  non  potest. 

^*^^s  impotentia  est  oranipotentia.  Ista  impossibili- 

^  ^l  summa  possibilitas.  Quam  sint  vera  et  fide- 


Dominum  Jesum  resurrexisse  a  mortuis  ex  semine  Da- 
vid,  secundum  Evangetium  meurn.  Quisquis  ignoran- 
tiae  tenebris  liberatus  ct  fidei  lumine  illustratus, 
in  Evangclio  Filium  Dci  filium  David  appellavit, 
non  solum  spirituale,  sed  etiam  corporale  lumen  re- 
cipere  meruit.  Vultse  DominusChristus  tali  nomine 
vocari,  quia  scit  non  esse  aliud  nomen  in  quo  pos- 
sit  mundus  salvari.  Nos  ergo,  dilectissimi  fratres, 
ut  ab  ipso  qui  est  Salvator  mereamur  salvari,  di- 
earaus  omnes,dicamus  singuli :  Domine,fili  David, 
miserere  nostri.  Amen. 


995 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


996 


SERMO  n. 

DE   EPIPHANIA    DOMINI. 

0  fraterna  charitas  et  Dco  grata  societas,  scirc  dos 
oportet  quia  praesentis  dioi  festivitas,  qus  de  afTectu 
Magorumdevotionemjamdeclarabatgcntiiium,aliis 
est  etiam  decorata  mysteriis,  ac  multiplicibus  sub- 
nixa  privilegiis,et  idco  per  totum  orbem  merito  prae- 
dicatur  celebris.  Hodie  namque  ministerium  virgi« 
nei  partuSy  et  gaudium  Dominici  nalalis  declaratur 
apertc,  signo  novi  et  perspicui  sideris.  Glaritas  enim 
Dei,  quas,  sicut  Evangolium  loquitur,  nato  Cbnsto 
pastorescircumfulsit,  de  remotis  terrae  partibusad 
prffisepium  illnd  bodie  Magos  adduxit,  in  quo  Virgo 
pucrpera  Douni  infantem  posuit.  Deusest  qui  tunc 
in  homine  nascebatur,  homo  est  qui  a  Deo  assum- 


A  bus,  advenit  ingens  mceror  atque  tristilia.  Quale 
fuit  gaudium,  dilcctissimi  fratres,  de  adventu  Chri- 
Bti  justis,  et  exsultatio,  si  vultis  ad  plenum  scire, 
beati  Lucae  evangelisUe  fidelissima  et  sincera  prs- 
monstrabit  descriptio.  Qualis  e  diverso  accidit  in- 
justis  et  iniquis  ira  ct  indignatio,  hodierna  sancti 
Evangelii  sacra  manifestat  lectio.  Quam  timida  fuit 
de  rege  nato  Herodis  iniqui  et  anhela  suspiciOj  te- 
statur  ad  Magos  ipsius  nefan  ji  subdola  et  formido- 
losa  locutio.  Diccbat  eis  :  Ite  et  interrogate  dUigen^ 
ter  de  puero,  etc.  Promittit  se  Christum  subdolas 
adorare»  quem  occulte  moliebatur  occidere,  qusr^ 
bat  impius  interficere,  per  quem  omnis  justus  de- 
siderat  vivere  et  sine  quo  nemo  potest  subsistore. 
Multos  interimendoperdiditysedunum  quem  qus- 


ptu8,hodieaMagisadoratur.Mirarisforsitan  dixisse  Tk  rebat  invenire  non  potuit,  non  intelligeQS,  miser, 

•rx  •  l_  •  i  I     !_       •  rv  a      .  _       A  J  •      I.  m.r  M  •  *  •  a  M 


me  Deum  in  homine  natum,  vei  hominem  a  Deo  as- 
sumptum.  Audi  Apostolum  dicentem,  Vas  clectionis 
Deo  plennm.  Deus  erat  in  Cfuisto,  mundum  reconci- 
lians  sibi,  Ue  hoc  B.  Augustinus  ita  sontit,  et  in  suis 
litteris  scriptum  rcliquit.  Deus  erat  in  Christo,  mun- 
dum  reconcilians  sibi.  Deus  occultus  ex  DcoPatre; 
homo  manifestus  ex  homine  virgine.Quem  cognove- 
runt  pastores,  angelo  docente,  adoraverunt  Magi, 
stella  nova  ducente.  Quod  pastores  angelos  vident, 
Bethleem  adeunt,  infantcm,  ut  eis  dictum  fuerat,  in 
praesepio  positum  ct  pannis  involutum  inveniunt; 
admonetutilliquipastoressuntspiritualiumovium, 
percoelestis  vitae  contemplationem,  semper  Depad- 
haereant,  et  de  Pane  illo  qui  in  Bethlcem  natus  est 
edanty  et  subditis  ipsum  panem  vitae   ministrent. 


contra  se  dictum  :  N07i  est  sapicfitia,  nan  esi  pruden- 
tia,  non  est  eon^ilium  contra  Dominum,  Et  t)eaiii8  [Mpt 
Gregorius  adeo  concionator  fcstivus,  in  homilia)inh 
sentis  diei,  ad  cxprobrandam  calliditatem  Herodif 
suorumque  similium,  iti  affatus  est,  dicens  :  Qui 
Deum  fictc  qua;runt,  invcnire  minime  possunt.Quo- 
modo  ille  illusus  angclo  monentc,  per  aliam  viam 
dcclarat  Magorum  reditus.  Qualiter  post  illusionem 
iratus,  parvulorum  ac  matrum  manifestat  luctus  el 
gemitus.  Quam  tumide  se  extulit  contra  Dominum, 
dcclarat  mors  pretiosa  sanctorum.  Quantum  sibi 
malus,  quantum  suis  pessimus,  sui  suorumque,  ut 
patrum  dicta  referam,  infelicissimus  demonstrat 
exitus.  Testium  Christi  laetitiam,  et  piorum  innocen- 
tum  exsultationem  et  gaudium,  Herodis  etiam  ioi- 


Quod  Magi  novum  sidus  cernentcs  ab  oriente  ve-  C  quorumque  omnium  poenas  et  interitum  Isaias  pro- 


niunt,  Regem  natum  qua;runt,qu«rendo  cum  Maria 
matre  ejns  invcniunt  et  apertis  thcsauris  suis  mu- 
nera  offerunt,  admonet  ut  fideles  omncs  per  sanctae 
conversationis  exhibitionem  et  activaj  vita)  sanctam 
opcrationem  sempcr  Deo  placerc  studcant. 

Succedunt,dilectissimi  fratres,  spiritualibus  gau- 
diis  spiritualia  gaudia,  sacris  junguntur  solemniis 
sacra  solemnia.  Inde  cumulantur  fidelibus,  si  bene 
considerant,  virtutes  et  prsemia.  Doctissimus  ille 
Gregorius,qui  apud  Graecos  vocatur  Theologus,  ser- 
monem  faciens  de  hac  solemnitate,  ita  inchoavit, 
dicens  :  Jesus  meus^  et  iterum  mysterium.  Non  ante 
multum  tcmporis  spatium  celebravimas  diem,  in 
quo  die  honio  factus  exivit  de  virginali  utero  tunquam 


pheta  praevidens,  brevi  sententia  comprehendit,  di- 
cens.  Addent  mites  in  Domino  txtitiam,  et  paupera 
homines  in  sancto  Israel  exsultabunt,  quoniam  defecit 
qui  prasvalebat,  Confusus  est  illmor,  et  succisi  mt 
omnes  pui  vigilabant  super  iniquitatem. 

Quam  felix  vates  qui  prophetica  auctoritate  impios 
damnal,  et  divina  promissione  pios  remunerat, et, 
ut  itadicam,  utramque  partem  hominum  bonorum 
et  malorum  condigno  cbaractere  notat.  0  propheU 
mirobiIis,qui  ut  B.  iJieronymus  dicit,  non  tampro- 
pheta  dicendus  est  quam  evangelista,  qui  etitm 
omnia  nostrae  salutis  mysteria  ad  liquidum  pandit, 
alia  adhuc  futura  vaticinando  pronuntiat,  alia  quaai 
jam  peracto  evangelizando  praedicat.  Virginem  pa- 


sponsus  procedens  de  thalamo  suo,  Hodie  illum  ccle-  j)  rituram  promittit,  virgam  de  radice  Jessc  processu- 


bramus  diem  in  quo  seipsum  manifeste  innotuit 
mundo.  In  illo  dic  cantibus  angelorum  est  acclama- 
tus;  in  isto  die  Magorum  muneribus  est  honoratus. 
Sicut  in  illo  die  ab  angelis  htminibus  hoiias  volunta- 
tis,  tcsto  Evangelio,  est  pax  annuntiata,  ita  hodie^ 
Davidico  asserente  oraculo,  luv  orla  est  justis  et  re^ 
ctis  corde  Itetitia,  Si  vero  rectis  corde  et  justis,  pa- 
storibus  videlicet  et  Magis,  Zachariae  et  Elizabeth, 
Simeoni  et  Annae,  et  multis  aliis  mundi  salutem  de- 
vote  praestolantibus,  adveniente  Christo  exorta  est 
lux  et  laetitia;  injustis  et  iniquis,  Herodi  scilicet, 
Soribis  et  Pharisaeis  ipsius  crudelitate  consentienti- 


ram  introducit,  parvulum  nobis  natum  asserit,  et 
filium  nobis  datum  ostendit,  et  quod  ipse  sit  Deos 
talia  ei  nomina  inserendo  pcrdocuit.  Et  vocahitw, 
inquit,  nomen  ejus  Admirabilis,  ConsUiarius^  O^iii, 
Fortis,  Pater  futuri  sseculi,  Princeps  pads.  Quod  su- 
per  solium  David  sedeat,  et  regnuin  ipsius  in  judi- 
cio  et  justitia,  modo  et  in  aetemum  confirmetat 
corroboret,  aperta  voce  declarat.  Hierusalem  horU- 
tur  ut  surgat,  lumen  suum  jam  sibi  venisse  denun- 
tiat;  jubet  ut  oculos  levet  et  videat,  omnes  in  fide 
congregatos  sibijamvenissecongaudeat;  processn- 
ras  gcntcs  in  lumine  suo,  et  reges  in  splendore  o^ 


997 


SERMONES. 


998 


^iis   sui  clara  voce  pronuntiat,  quod  hodic   totus  A  Maria  cum  puero  invenitur,  vera  Christi  humanitas 


mundus  impletum  conceiebrat.  David  ncmpc  rex, 
ex  quo,  ut  Gyprianus  victoriosissimusdicit,  secun- 
dum  carnem  Christi  nativitas  oritur,et  qui  tantam 
gratiam  mcruit,  sicut  B.  Ambrosius  scribit,  ut  ex 
cjus  familia  Virgo  eligeretur,quaB  nobis  partu  pro- 
prio  Christum  ederct ;  in  psalmo  qui  recitatus  est, 
sacratissimos  Epiphaniarum  dies  devote  celebranti- 
bus  favet,  et  quid  unicuique  festivitati  prospiciat 
plenissllnQe  intonat.  Dominicae  incarnationis  myste- 
ria  enarrare  cupiens,  ita  exorsus  est  inquiens.  De- 
scendet  sicul  pluvia  in  vellus,  etc.  Praevidens  quoque 
tcmpore  nativitatis  cum  justitia  pacem  mundo  ven- 
turam  dicit  :  Orieiur  in  dicbus  ejus  justitia.et  abUn- 
dantia  pacis.  Sciebat  enim  quia  per  assumptam  hu- 


ct  Dei  genitricis  praBdicalur  integritas.Sic  enim  dicit 
cvangelista  :  Et  intrantes  dotnum  invenerunt  pverum 
cum  Maria  matre  ejus,  et  procidcntes  adoraverunt 
eum  etf  apertis  thesauris  suis,  obiuierunt  ei  munera, 
aurumy  thuSy  et  myrrham.  Ea  quae  Magi  offerunt 
munera,  secreta  de  Christo  produnt  sacramenta. 
Dantes  aurum,  regem  praedicant,  thus  offerentes, 
Deum  adorant;  myrrham  ostendentes,  mortalem 
agnoscunt.Nos  ergo  ita  credamus  Christum  assum- 
psisse  mortalitatem  nostram  ut  per  ejus  simplam 
mortem  duplam  nostram  cognoscamus  abolitam. 
Quomodo  Christus  mortalis  apparuit,et  mortis  de- 
bitum  solvit,babes  scriptum  in  Isaia  :  Sicut  ovisad 
occisioncm  duclus  esL  Et  sub  persona  Jeremi^-c  de 


manitatem  decrevit  Deus  totum  sibi  subdere  mun-  j.  ipso  a  Judaeis  dictum   legimus  :  Morte  turpissima 


dum^et  dominabitur  a  niari  usque  ad  mare,  etc.  Et 

quia  non  solum  Judaei,sed  etiam  gentiles  ad  fidcm 

vocandi  erant,   et  nigredine  peccatorum  tecti,  ad 

lucem  veritatis  convertendi,subdit,  dicens  :  Coram 

illo    procident  .'FAhiope^i.    Sacramentum   prajsentis 

diei  considerans  voce  clara  pronuntiat  dicons  :  Re- 

ges  Tharsis  et  insul3^  mudera   offercnt^  etc.  Adhuc 

ctiam  magnitudinem  potestatis  ejus  admirans,ait : 

Et  adorabunt  eum  omnes  rcges  omnes  geniesservient  ei. 

In  hujus  cnim   pauperculae  noslra»   declaniatio- 

nis  cxordio,  pra^fati  sumus  hujus  diei  festuni  mul- 

tis    divinorum     mysteriorum     privilegiis     conse- 

cratum,  et  ut  verum  esse  sciat   vestra  fraternitas, 

multifaric    catholicae    fidci    commendat    auctori- 

tas.   Hodie  Christus  mundo  manifestus  apparuit. 


condemnemus  eum.  De^orte  turpissima,  id  est  de 
morte  crucis^Apostolus  :  Fuctus  obediens  usque  ad 
mortem^moricm  autem  crucis.  Et  in  alio  loco  :  Chris- 
tus  resurgcns  ex  mortuisjam  nm  moritur\  et ;  Quod 
mortuus  est  peccato,  mortuus  est  semel;  et  :  Quia 
mortuus  est  propter  dclicta  nostra,  Et  B.  Petrus  de 
passione  ejus  dicit  :  Christus  passus  est  pro  nohis ; 
qui  cum  paterctur,  nm  comminabatur,  Quomodo 
Christum  regem  esse  credamus,  divina  auctoritate 
approbavimus.  Ipse  enini  de  se  dicitin  psalmo  \Ego 
autcm  constitutus  sum  rex  ab  eo,  id  est  a  Deo  Patre; 
et  David  patriarcha  :  Deus,  judicium  tuum  regi  da, 
Et  quod  sit  Rcx  regnum,ipse  dicit  per  Sapientiam: 
Per  me  reges  regnant,  ct  principes  legum  jura  decer- 
nunl  Et  quod  vere  sit  Christus  Deus  et   Dominus, 


bodie  baptismatis  sacramentum  susccpit,  et  susci-  C  testatur  per  ipsum  conditustotus  undique  mundus. 


piendo  sua  praesentia  consecravit.  Hodie,  ut  fides 
credentium  credit,  aquas  ad  nuptias  in  vinum  con- 
vertit.  Fit  spirilualiter  vinum  ex  aqua,  quoniam 
cessante  legis  littera,fulget  per  Christum  Evangelii 
gratia.  Baptizatur  Christus,  renovatur  mundus. 
Christus  baptizatur,vetus  homo  exuitur,  novus  ho- 
mo  induitur.  Expellitur  ille  primus  homo  dc  terra 
teTrenus;secundus  induitur  de  cceIo  coelestis.Quan- 
do  Christus  baptizatus  est,  mysterium  sacri  bapti. 
smatis  consecratum  est  praesentia  totius  Trinitatis, 
vox  Patris  intonuit  :  Hic  est  Filius  meus  dilectus,  in 
^uo  tnihi  complacui\  in  specie  columbae  Spiritus 
sanctus  apparuit,ct  sicut  solus  filius  abeato  Joanne 
^ptizari  voluit.  De  hac  vero  sententia  beatus  Hi- 


Ipse  enim  dicit  in  Evangelio  :  Data  est  mihi  omnis 
potestas  in  ca^lo  et  in  terra.  Et  Apostolus  asserit  ei  a 
Deo  Patre  datum  nomen  quod  est  super  omne  nomen 
ut  in  nomine  Jesu  omne  genu  flectatur  coelestium,ter- 
restinum  et  infemorum.  Et  in  alio  loco  Apostolus  : 
Qtioniam  per  ipsum,  et  in  ipso  creata  sunt  omnia,  et 
ipse  ante  omnes  et  omnia  in  ipso  constant.  Et  beatus 
evangelista  :  Omnia  per  ipsum  facta  sunt,et  sine  ipso 
factum  est  uihil.^i  omnia  per  ipsum  facta  esse  etin 
ipso  constare  noscuntur,  consequens  est  ut  adven- 
tum  omnia  cognovisse  credantur. 

Ouid  de  rationabili  creatura,  angelica  videlicet 
et  humana  dicam  ?  Quae  quantum  Creatori  suo  per 
cogitationem  ent  vicinior,  tantum  de  adventu  ejus 


krius  tam  pulchre  scribit  quam  sane  sentit.Et  licet  q  cxstitit  laetior.  Et  non  solum  illa  quaj  rationabilis 

U)ta    Trinitas  incarnationem  Vcrbi  et  mysterium      est,  Deum  in  carne  venisse  cognovit,  sed  etiam 

*^aptisxy^i  operata  sit,tamen  solus  filius  baptizatus 

^*  ^  Joanne,  sicut  solus  natus  est  de  Virgine,  et 

omnea  assumptaemortalitatispassionessinepeccato 

'Panso\]rrit,  et  secundum  divinitatis  naturam  sem- 

^^  ^rr^pasBibilis  mansit. 

Se^    ut  ad  priora  redeamus.  Est  hic  dies,ut  saepe 

.^^\is,  satis  per  se  festivus,  sed  ideo  nimis  per- 

*P^cvi  Vis,  quoniam  natali  Dominico  dignoscitur  esse 

^^^•^uus.Cum  Deus  in  puero  adoratur,  virginei 

P*Hii53  honor  excolitur.  Cum  homini  Deo  munera 

^^^i^vintur,divini  puerperii  dignitas  adoratur.Dum 


irrationabilis  quibusdam  nutibus  Auctorcm  suum 
ipsum  esse  declaravit,  et  ei  ser\ilutis  obsequium 
quodammodo  praebuit.Et,  ut  pauca  de  multis  di- 
cam,  ut  majorum  tradit  auctoritas,  eo  nascente, 
coelum  novum  sidusproduxit.Pedibus  ejus  marese 
calcabile  prajbuit,  ventus,  oos  jubente,conticuit;  eo 
moriente,  terra  contremuit.  Sol  radios  lucis  8U« 
retraxit,  saxa  et  monumenta  patuerunt,mortui  sur- 
rexerunt,  multi  qui  tenebantur  captivi  ab  inferis 
liberi  exierunt.  De  his  Joannes  satis  convenienter 
Chrysostomus  Omne  quod  est  necessario  famulatir 


999 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


1000 


ei  a  quo  ut  cssot  accepiL  origincm.ldcirco,  fratrcs, 
de  diviiiitalc  Christi  tanta  diximus  et  adhuc  dicere 
Vi">lumus  utjdum  illum  in  praisepio  positum.pannis 
involulum,  humilem  homincm  iuter  omnia  ccrni- 
mus,  Deum  verum  et  Dominum  supcr  omnia  csse 
non  dubitemus.lUud  vero  singulare  nomen  deitatis 
quod  est  Deus,  multoties  in  divinis  littcris  ad  Pa- 
trem  refertur,  aliquotics  ad  Filium.  Quoties  ad  Pa- 
trem  referatur,  nuUo  modo  mens  humana  potest 
coliigcre,  et  quod  aliquando  ad  Filium  rcferatur, 
multis  testimoniis  edocemur.  Unde  cst  iilud  :  Deus^ 
jtidex  justus.  Cum  diciraus,  Deus,  judex  justus,  de 
Filio  dictum  essc  uon  dubitamus.Ipse  enim  dixit  : 
Paier  non  judicut  qucmquam,  sed  omne  judicium  de- 
dit  Fitio.  Et  in  alio  locoPsalmisla,  postquam  dixit: 
Domine,  addidit ;  Deus  salutis  meae.  Jcsus  Salvator 
sive  salutaris  iotorpretatur.  Item  Scriptura  clami- 
tat  :  Dominus  ipse  est  Deus,  nonrnus  ipse  est  Deus, 
Quam  frequcnter  Christus  Jesus  Dominus  vocetur, 
omnis  pagina  divina  tostatur  :  Dominus  conierens 
bella^  Dominus  nomen  est  illi,  et  Psalmista  :  Domi- 
nus  itluminatio  mea  ctsalus  mea.  Illuminatio  nostra 
cst  quia  sicut  evangclista  dixit  :  Ipse  ittuminat  om- 
nem  hominem  venientem  in  hunc  7nu7idum.  Et  sicut 
B.  Petrus  apostolus  ait  :  Ipse  eduxit  nos  de  tenebris 
in  admirabile  lumen  suum.  Salus  rros  est  Christus, 
sicut  idem  ipse  pastor  Ecclesiae  dicit,  Isaiae  usus 
testimonio  :  Cujus  tivore  sanati  sumus.Ei  B.Pctrus  : 
Domiueyad  yuem  ibimus?  Et  ipse  in  alio  loco  :  Do- 
mine,  bonum  est  nos  hic  esse.  Et  Thomas  post  resur- 
rcctionem  ejus  :  Dominus  tneus  et  Deus  meus.  Sicut 
saBpissimoChristus  JesusDominus  simul  ctDeus  vo- 
citatur,  ita  aliquando  rex  et  Deus,  aliquando  vero 
Dominus  et  rex  appcllatur.  Rcx  et  Deus,  in  quinto 
psalmo  :  Rcx  meus  et  Deus  mcus, Dom'\nu3  et  rex, 
sicut  in  vicesimo  tertio  :  Dominus  virtulum  ipsc  est 
rex  glorix. 

His  crgo  et  aliis,  fratrcs  dilectissimi,  Scripturae 
diviuae  testimoniis  eruditi,  si  crcdimus  Dominum 
nostrum  Jcsum  Christum,mediatorem  Dei  et  homi- 
num.Deique  et  hominis  filium  in  nostra  fuisse  carne 
mortalem,  et  prajdicamus  illum  Regeni  regum,  et 
adoramus  illum  Dcum  deorum,et  Dominum  domi- 
norum,  recte  credendo  et  bene  operando,vitiorum 
errores  declinando,  per  justitiae  vias  inccdendo, 
carnem  nostiam  cum  vitiis  et  concupiscentiis  mor- 
tificando,  visibilia  contemnendo,  invisibilia  concu- 
piscendo,  cuin  illis  tribus  Magis  tres  supradictas 
species  munerum,quolidiespiritualiterad  ojus  por- 
tamus  praBsopium.  Cui  sit  gloria  et  potesta3,honor 
et  imperium,cum  Patre  et  Spiritu  sanctoper  omnia 
sxcula  saeculorum.  Amen. 

SERMO  III. 

DE   PURIPICATIONE   SANCTiE  DEI   GENITRICIS   MARLE. 

Omnipotentis  Dei  Patris  omnipotens  Sermo,  a 
regalibus  sedibus  veniens,  hominibus  homo  factus 
apparens,  indutus  amictu  corporeo,  Mosaicae  legid 
Yoluit  adimplcre  dccretum,  ut  antiquas  praBvarica- 
lioniB  deleret  chirographum.Sicut  enim  octava  die 


A  sui  ortus  Dominus  noster  legalitervoluit  a  parenli- 
bus  circumcidi,  ita,   quaterdeno  numero  dienim 
dcducto.cum  legalibus  hostiis  a  malrc  Virgine  to- 
luit  in  tomplo  praescntari.  Circumcisio  tunctempo- 
ris  ab  originali   peccato  circumcisio  purgabat,  cl 
legalis  oblatio  pueris  et  matribus  purificatione  in- 
digentibus  et  radice  Adae   pollutis  purificationem 
pr.estabat.  Sed  nihil  horum  noster  parvulus,  nec 
ejussanctissima  et  mundissimagenitrixindigebat. 
Vere  non  indigebat  Dei  Filius  legali  circumcisione, 
qui   non   erat  carnali   admistione   concretus,  sed 
adventu  Spiritus  sancti  et  Altissimi  virtute,  angelo 
nuntiante,  in  utero  virginali  conceptus.  Ipse  enim 
est  lapis.quem  Daniel  vidit  praBcisum  de  montesine 
manibus,  Christus  videlicet  natus    de  JudaBorum 

l^  gcnte,  nullo  humano  opere  interveniente.  Non  in- 
digobatetiam  Dci  genitrix  purificatione  carnali.qo^ 
coneepit  non  opcrationc  virilii,sed  virtute  Altissimi, 
et  illustratione  Spiritus  sancti.  Sed  ideo  voluit  se 
suamque  genitricem  decretis,  legalibus  subdere,ne 
vidcretur  esse  legis  contemptor,  qui  erat  utriusque 
Tcstamcnti  largitor  et  conditor.Urgebat  enim  legis 
jussio,  ut  parvulus  octava  die  circumcideretur,  et 
quadragesimo  die,  ut  dictum  est,  in  templo  pra- 
sentaretnr,  et  parentes  ejus  pro  eo  par  turturum 
aut  duos  pullos  columbarum  offerrent,  si  agnum 
inveuire  non  possent.  In  utroque  vero  animali,prs- 
fulgebat  gratia  salutaris  mystcrii.  Turtur,  ut  illi 
voluntqui  de  naturis  animalium  disputantjCastissi- 
mum  est  animal;  columba  mansuetissimum  et  fya- 
tientissimum.Bene  pro  Christo  turlur  sive  columbi 

C  offerlur,  quia  ipsc  cst  paticntiae  et  mansuetudinif 
auctor,ipse  virginitatis  custos  et  castitatis  amator. 
Ipse  ad  nos  veniens,  ex  Virgino  verum  corpusas- 
sumens,  virginitatem  in  matre  consecravit;  pro 
nobis  moriens  paticntiae  nobis  o.xcmplum  rcliquit 
Sistitur  hodie,  sicut  Lucas  refert,  praesentia car- 
nispuerJesu3Domino,qui  nunquamperpracsentiam 
divinitatis  a  paterno  solio  discessit.  Dives  in  suo, 
pauper  in  nostro,  recolitur  hodio  pra^scntatus  in 
templo,  quod  olim  sibi  praiparavcrat  Davidis 
prudentia  et  Salomnis  industria.  Jure  ab  illi' 
domum  sibi  condere  dccrevit,de  quorum  stirpema- 
trem  eligere  voluit.  Convenienter  ditissimorum,  Ur 
pientissimorum  et  fortissimorum  omnium  regus> 
propagine  generatur  Dei  genitrix  et  semper  vii^i 

j)  Maria,  quia  illum  erat  paritura,  qui  cst  Dei  virtus, 
sicut  apostolus  Paulus  intonat^  et  Dei  sapientia,  e^ 
ut  ipse  Paulos  testatur  :  In  quo  sunt  omnes  Ihesatri 
sapicuiix  ct  scicntix  absconditi.Ersii  enim  eademno- 
stra  pucrpcra,  pauper  terrena  possessione,sedpl«* 
na  CGclesti  benedictione.  Erat  progenita  stemmt^ 
regali,  sed  pauper  adeo  stipendio  iemporali.Paupc' 
rebus,  referta  divinis  muneribus.In  tantumpaupcr 
ut  agnum,qui  pro  peccato  o£ferebatur,non  haberel; 
intantum  dives  ut  Agnum,peceaiamundi  tcUenteiDt 
salva  virginitate,generare  posset.Unaeademqnerti 
fuit,  et  quod  de  paupere  matre,  quod  de  despoS' 
sata  Virgine  Christus  nasci  voluit,  ut  videlicet  Vi^ 


1001 


SERMONES. 


1002 


ginis  partu  divinitas  quao  erat  in  hominc,  usque  ad  A.  homines  Ghristum  per  Virginem  venisse  fatetur.  £x 


tempus  praefinitum  a  Deo,  diabolo  et  mundi  princi- 
pibus  celaretur.  Si  enim  cognovis&enlf  nunqmm  Do- 
minum  glorix  crucifixissent ;  quod  pernccessarium 
erat.  Si  Christus  non  crucifigeretur,  homo  non  libe- 
rarctur.  Ipse  enimDei  Filius  pauloniinus  minoratuB 
ab  angclis,  pro  nobis  etiam  egenus  factusost,ul  nos 
sua  paupertate  ditaret.  0  beata  paupertas,  qua;  nos 
divites  rcddidit!  o  fclix  inopia,  quas  nos  iocupletes 
efTecit!  Quanta  ct  qualis  est  ista  paupertas  quae  ab 
angelis  nuntiatur,  a  pastoribus  vencratur,  a  Magis 
oniciosissime  salutatur  et  adoratur,  ct  cui  omne 
gcnu  flectitur!  Quales  ct  quantas  divitias  in  illo  pue- 
ro  granda»vu8  ille  Simcon  justus  et  timoratus  in- 
tuitu  mentis  agnovit,  quem  poslquam  videre  meruit. 


diclis  igitur  niajorum,  catholicorum  doctorum  co- 
gnoscimus,  utriusque  Testamcnti  patres,  licet  essent 
locis  et  temporibus  divisi,  unanimiter  tamen  sen- 
sisse  de  gloria  adventus  Dommici.  Et  ut  hoc  sine 
dubio  cognoscamus,  beatus  papa  Gregoriu8,ad  in- 
star  ccelestis  sideris,quod  scptem  stcUisnon  simul 
stantibus,  sed  simul  micantibus,  quas  divina  pa- 
gina  Pieiades  nominat,  divinos  auctores  ad  enar- 
randa  nostrae  salutis  mysteria,  etsi  discretos  locis  et 
temporibus,  in  una  tamen  fide  et  veritate  refulsisse 
dcnuntiat. 

IIos  non  solum  stellas,  sed  etiam  cobIos,  Davidici 
sermonis  vocat  auctorita8,diccns :  C<Bli  enarrantglo» 
riam  Dei,  Hi  etenim  coeli,  h(B  stella^,  caeteraque  spi- 


nihil  praeter  ipsum  concupivit  vidcre,  ncc  etiam  in  ^  ritualia  et  rationabilia  astra  verbo  lucentia,  amore 
hac  vita  desideravit  vivere!  Nisi  cognosccret  senex      ardentia,  non  a  se,  sed    ab  auctoro  suo  habuerunt 


illeSimcon  in  Christo  et  perChristum  posse  conse- 
qui  perpetuam  vitam,non  tam  libenlerco  cognito 
appeterct  tcmporalem  mort^im.  Bcsponsum  accepcratf 
ut  Lucas  Evangelista  teslatur,  a  Spiritu  sancto  non 
vi^iurum  sc  mortem,  nisi  vidcrct  Christum  Domini. 
Postquam  Christum  Domini  secundum  promissio- 
nem  Spiritus  sancti  Simeon  ille  senex  vidit,el  salu- 
lare  lumen  mundovcnissecognovit,benedixitDcuni 
ei  dixit  :  Nunc  dimittiSy  Dominc,  scrvum  tuum  in 
pace,  quia  viderunt  oculi  fnei  salutarc  tuum. 

Nos  ergo,  dilectissimi  fratres,  hujus  sanclissimi 
genis  Simeonis  excmplum  sequentes,  Dominum 
Christum  in  mundum  venisse  credamus,  ulnis  sin- 
cerissimae  dilectionis  adventus  ejus  mcmoriam  Ci- 


ut  sermonc  luccrent,  dilectione  arderent,  et  eaquQ 
de  ipso  scnserunt,Spiritu  sancto  docente,  narrarent. 
Quorum  alii  dilfusius,  alii  compendiosius,  alii  aper- 
tius,  alii  obscurius  de  divinis  sibi  revelatis  mysteriig 
locutisunt.  Exquibus  sicut  inter  veteres  patres  ad 
prainuntiandadivina  benolicia^insigne  quoddam  no- 
bilissimus  prophetanim  privilegium  obtinuit  Isaias, 
ita  ad  enarranda  incarnati  Verbi  et  virginei  partus, 
arcana  mysteria,  principalem  locum  obtinere  pro- 
meruit  Lucas.  Hic  vir  divinissimus  et,  ut  omnis  ejus 
dcscriptio  patcfecit,  omni  sapientia  et  scientia  eru- 
ditissimus,  non  in  primis  ad  ea  de  quibus  magis  di- 
cturus  erat,  et  ad  quos  ipsius  totatendebat  devotio, 
ordinem  narrationisincipere  voluit,sed  circumstan- 


delitcr  amplectentes,  ei  utpotc  membra  capiti  con-  C  tia  miracula,  generationem  vidclicet  Dominici  pra- 


jungamur,  ita  ut  non  ab  eo  separemur,  usquo  dum 
eum  in  templo  gloriaj  suaj  viderc  mcroamur.  Vitam 
quoque  istam  fallacem  et  caducam  fugientes,  ad 
iliara  quae  vera  ct  pcrmanens  est,  toto  mentis  de- 
siderio  tcndamus,  auxiliantc  Domino  nostro  Jcsu^ 
Cbristo,  qui  est,  ut  ipsc  dicit,  via,  vcrilas  ct  vita  : 
via,  vidcHcet  rccte  gradientium  ;  veritas,  veritatcm 
amantium ;  vita,  bene  viventium.  Qui  vivit  et  regnat 
cum  Patre  et  Spiritu  sancto  per  omnia  sa?cula  f®- 
culorum.  Amen. 

SERMO  IV. 

DE  INCARNATIONE  DOMINICA. 

Doroinicffi  incarnationis  ct  nostrae  reparationis, 
quod  fides  fidelium  hodiernadie  rccolit,  sacramen- 


cursoris  et  ortum,  vitam  ejus  mirabilem,  conversa- 
tionem  sanctam,  et  inauditam  a  sfficulis  in  victu  et 
vcstitu  abstinentiam,  et  in  omni  genere  perseveran- 
tem  constantiam  et  constantcm  perseverantiam,  et 
ad  reprehendcnda  vitia  robustissimam  liberalita- 
tem.  Parentum  etiam  ejus  nobilissimam  et  sine 
omni  querela  justitiam  ad  liquidum  describere 
voluit.  Postquam  voro  de  his  sufficienter  dixisse 
se  credidit,  ad  disserenda  ea  quos  in  voto  habebat, 
pra^euntc  lumine  coelestis  gratiae,  se  totum  dedit, 
inquiens  :  Missus  est  angelus  Gabriel  a  Deo  in  civita- 
tem  Galilxoc,  cui  nomen  Nazareth,  ad  virginem  des- 
ponsatam  viro,  cui  nomen  erat  Joseph  de  dofno  David^ 
et  nomen  virginis,  Maria, 


tum,  licet  granditate  sui  et  excellcntia  humanum  et  [)      Audivimus,  fratrcs,  angelum  a  Deo  Patre  ad  Virgi- 


aogelicum  excedat  intellectum,  tamcn  quidquid  de 
codem  potuit  vel  debuit  comprchendere  et  scire 
electorum  devotio,  totum  per  antiquos  patres,  Ve- 
teris  videlicet  Testamenti  patriarchas  et  vates  dispo- 
suit  nuntiare,  et  per  apostolos  et  evangelistas,  ido- 
neos  novae  legis  ministros,  dignata  est  enarrare 
divinoe  dignationis  Majestas.  Quanta  enim  et  qualia 
prsfulserunt  in  serie  veteris  Instrumenti  testimonia, 
buic  sacro  mysterio  adeo  faventia  et  apertissimc 
congruentia,  non  potest  ad  plenum  colligere  nostrfle 
parvitatis  ignorantia.  Quidquid  voro  Evangclia,  apo- 
litolorum  Epistola^  et  Actus  -ioquuntUFi  totum  ad 

Patrol.  CXLIK 


ncm  missum,audivimusVirginem  novo  salutationis 
famine  salutatam,et  in  ipsa  salutatione,  ut  Evange- 
liumloquitur,fuisseturbatam.AudivimusGabrieIem 
archangelum  verbis  consolatoriis,  ne  timeret  allocu- 
tum,  co  quod  invenisset  gratiam  apud  Dominum, 
deinde  gencraturam  et  parituram  asseruit  filium, 
quem  prscepit  ut  vocaret  Jesum.Hunc  esse  magnum 
et  filium  Altissimi,  sedem  David^  et  domum  Jacob,et 
regnum  sempitcrnum  sine  fine  secundum  humani- 
tatem  adepturum  praedixit.  Quod  semper  secundum^ 
divinitatem  cum  Deo  Patre  etSpiritu  sancto  ffilema- 
liter,  antequam  mundus  fieret,  in  aeterna  sua  p 


1003 


S.  ODILONIS  GLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


1004 


scirsitia  habuitet  disposuit.  Post  consolationis  offi-  A  servum  mcum.  Quis  audivit  unquam  tale?  Aut  qi-is 


ciosissima  ct  jucundissima  famina,  Virgo  sanctissi- 
ma  interrogando  et  potius  in  cunctando  cocpit  inqui- 
rere  quomodo  fieri  posset  quod  angcius  insolitam  et 
inauditam  rem  tanta  auctoritatc  nuntiare  pracsu- 
meret;  hujus  rei  factum,  quod  natura  non  habuit, 
quod  exemplo  caruit,Spiritu  sancto  supcrveniente 
et  virtute  Altissimi  obumbrante  angelus  fieri  posse 
perdocuit.  0  inauditum  et  admirabile  singularis  hu- 
militatis  exemplum !  Ea  quae  se  Dominum  et  Creato- 
rem  suum  concepisse  gaudcbat  et  de  se  nasciturum 
non  dubitabat,  cum  posset  se  cognoscere  sine  dis- 
pendio  suae  sincerissima^  humilitatis  omnium  fide- 
lium  dominam,  non  distulit  se  vocare  Domini  sui 
ancillam,  dicens  :  Ecce  ancilla  Domini,  fiat  mihi  se- 
cundum  verbum  tuum. 

Videte,  fratres,  humilitatem  Virginis  Verbum 
Dei  concipientis.  Videte  obedienliam  Domini  ad  nos 
per  Virginem  venientis.  Videto  clariiatem  et  dile- 
ctionem,  circa  humanum  gcnus,  Dei  Patris  angelum 
ad  Virginem,  nomine  Mariam,  mittentis.  Hujus  no- 
bilissimi  nominis  praidulcis  interpreiatio  claritudi- 
nem  meritorum  iilius  atque  virtutum  apcrta  ratione 
demonstrat.  Interprctatur  cnim  Maria  stella  maris 
sive  domina,  Merito  vocatur  Domina,  quia  Domi- 
num  totius  creaturae,  salva  perpetua  sua  virgini- 
tate,  hodierna  die  concipere  et  certo  tempore  gi- 
gnere  meruit.  Cui  Deus  Pater,  ut  David  patriarcha 
testatur  in  psalmo,  dicens  :  Data  est  mihi  omnis 
potestas  in  cmlo  et  in  ten^a,  etc.  De  quo  idera  Pro  • 
pheta  :  Domini  est  terra  et  plenitudo  ejus.  Item  in 


vidit  huic  simile?  Virgo,  Dominum  paritura,  ancil- 
lam  Fc  Domini  vocat;  Deus  Pater  hominem  nasci- 
turum  servum  et  Orientem  appellat.  In  quantum 
homo,  servus;  in  quantura  Oriens,Filiuscoa;ternus, 
consubstantialis  ct  unicus.  De  quo  Malachias  prophe- 
ta :  Vohis  timenlibus  Dcum,  orietur  sol  justitur.  Et  Za- 
charias  in  Evangelio  :  Visitavit  nos  Oriens  cx  alto,  0 
quanta  qualisque  stella  Dei  gcnitrix  el  somper  virgo 
Maria  cxstitit !  Ex  qua  illa  claritas,  illa  lux  illudque 
lumcn,  Verbjm  caro  factum  ad  nos  proccssit.  Qui 
non  solum,  ut  evangelista  Joannes  pnedicat :  Omnem 
hominem  venientcm  in  mundum  illuminat;  sed  eliam 
stellas,  lunam  et  solem  et  omnem  crealuram  quam 
condidit,  regit,  disponit  et  ordinat.  Qui  vivil  et 
p  regnat  cum  Deo  Patre  et  Spiritu  sancto  Deus  per 
omnia  saicula  saiculorum.  Amcn. 

SERMO  V. 

CE   RESURRECTIOXE  DOMINI. 

Certissima  fiducia  ost  Christianorum  divinitus 
promissa  resurrectio  mortuorum.  llanc  enim  vc- 
ritas  repromisit;  Veritas  autem  mcntiri  non  potest. 
Vera  est  igitur  dc  resurrectione  corporum  promis- 
sio  veritatis,  quia  Veritas  qua;  mentiri  non  no\-it, 
totum  necessc  cst  impleatquod  promisit.  Hanc  ao- 
tem  rcsurrectionem  corporum,  ut  futuram  certis- 
simc  noverimus,  ipso  Dominus  nobis  in  suo  cor- 
pore  dignatus  est  demonstrare.  Resurrexit  Chri- 
8tus,ut  resurrecturum  se  non  dubitet  Christiamis. 
Quod  cnim  prajcessit  in  capite,  sequitur  in  corpore. 
Nosse  autem  dcbcmus,  dilectissimi    fratres,  duas 


eodem  psalmo  :  Dominu^  fortis  et  potens,  Dominus  C  esse  mortes  et  duas  resurrectiones.  Dicitur  eoim 


potens  in  prwlio.  Et  ut  illum  fortem  ct  potentem 
credanms,  Gabriel  archangelus  qui  fortitudo  Det 
dicitur,  nasciturum  dc  Virgine  evangelizare  debuit, 
quem  ad  debellandum  perditionis  principem  et 
mortis  imperium  destruendum,  velut  geminae  gi- 
gantcmsubstantiflBomnipotensPaterunicumFilium 
suum  transmisit.  Consequens  etenim  est  ut  Dei  gc- 
nitrix  et  semper  virgo  Maaia  maris  stella  vocetur, 
quia  sicut  illi  qui  inter  fluctus  maris  exercitatione 
navigii  labornnt,  stellis  sibi  Deo  auctore  famulan- 
tibus,  ad  portum  quietis  venire  desidcrant;  ita 
qOisquis  in  hujus  saeculi  periculoso  naufragio,  flu- 
ctibus  perniciosis  irruentibus,  sive  de  animap,  sive 
de  corporis  vita  periclitatur,  necesse  est  ad  con- 


mors  prima,  dicitur  et  secunda.  Porro  prims  mor 
tis  duae  sunt  partes  :  una  qua  peccatrix  anima  pcr 
culpam  discedit  a  Croatore  suo,  altera  qua,  judi- 
cante  Deo,  excluditur  per  pajnain  de  corporesuo. 
Mors  autem  8ccun'Ia  ipsa  est  mors  corporis  et  ani- 
mac  punitio  sempiterna.  Per  mortem  ergo  primain, 
anima  boni  et  mali  hominis  ad  tempus  a  suo  co^ 
porc  separatur.  Per  mortem  vero  sccundam,  aniiM 
solius  mali  hominis  in  aeternum  cum  suo  eo^ 
pore  cruciatur.  Ulraque  ergo  mors  omnem  bo- 
minem  tenebat  obstrictum,  quia  natura?  Irans* 
gressio  unumqucmque  pcccati  propagine  tene* 
bat  obnoxium.  Venit  autem  Dei  Filius  immorti- 
lis  et  justus,  et  ut  moreretur   pro  nobis,  cameDi 


templationem  istius  stellae   aciem  mentis  dirigat,  D  mortalem  suscepit  ex  nobis.  In    qua   carnc,  qm* 


per  cujus  meritum  et  gratiaro   posse  se  ab  omni 
periculo  liberari  non  dubitat. 

Stellae  enim,  ut  scitis,  divino  nutu  ordinantur 
quod  in  nocte  luceant  et  solem  diei  praBcedant.  Et 
ha?c  nostra  stella  splcndida  et  matutina,  adhuc 
incumbentibus  ignorantia;  tenebris  et  jam  jamque 
Deo  propitio  deficientibus,  praeparabatur,  ut  per 
illam  ad  nos  procedcret  sol  justitiae  Christus  Deus 
noster,  de  quo  scriptum  cst  :  Ecce  vir  Oricns  no- 
men  ejus,  Uunc,  Zacharia  propheta  testante,  promit- 
tcbat  se  Deus  Pater  missurum  ad  illuminationem 
ildeJiumy  dicens  :  Ecce  ego  rhitto  vobis  Orientem 


nullum  potuit  habcrc  pcccatum,  sine  reatu  ptf* 
tulit  peccati  supplicium.  Secundam  itaque  prim^ 
mortis  partem,  id  cst  solius  corporis  mortem,  D^ 
Filius  pro  nobis  accepit,  per  quam  a  nobis  et  doffl»- 
nationcm  peccati,  ot  poBnam  afternae  punitionis «!>" 
stcrsit.  Hoc  ergo  Christus  nunc  in  mundo  miscrico^ 
ditcr  opcratur,  his  quos  ad  bene  vivendum  hortatof» 
donans  fidem  ut  recte  credant,  tribuens  charit»* 
tiim  ut  bonis  operibus  libenter  insistant.  In  no- 
uissimo  vero  die,  ad  hoc  eos  corpore  resuscitarc 
dignn!)ilur,  ut  cis  acternam  beatitudiucra  largiatar. 
Resusoitati  ergo  in  anima  per  fidem,  dilectissiiitt 


1005 


SEIIMONES. 


1006 


fratres,  cum  justilia  vivamus,  \ii  etiam  corpore  ad  A  dum  littcram  cucurissc  constat,  quia,  ut  Dominici 


«ternam  laetitiam  resurgamus.  Senticmus  primas 
resurrcclionis  munus  quod  nobis  largitus  est  Ghri- 
stus,  ut,  cum  resurrexerimus  corpore  mereamus 
cum  ipso  Sttlvatore  sinc  finc  regnare,quando  absor- 
bebitur  mors  in  victoriam  et  dabitur  fidelibus  vcra 
vita  veraque  iajtitia,  cum  idem  omnipotens  Deus 
pro  meritis  fideli,alque  bonorum  operum  dabitsuis 
lidciibus  regna  ccelorum.  Qui  cum  Patre  et  Spiritu 
sancto  vivit  et  regnat  Deus  per  omnia  sajcula  saecu- 
lorum.  Amen. 

SERMO  VI. 

DC   EADEM   RESURRECTIONE    DOMIXI. 

Ouamvis,  fratres  dilecti8simi,ad  hoc  nostra  esset 
intenta  devotio,  ut  ex  nostro  ministerio  procederet 


corporis  ungcrent  mcmbra,  sicuL  Marcus  teatatur, 
omeruut  aromata. 

Quam  pervigil  fuit  de  Dominico  corpore  sancta- 
rum  mulierum  ac  sedula  inquisitio,  manifeste  de- 
nuntJHt,  licet  sera,  ccrta  tamen  inventio.  Si  vero 
laudabilis  est  ab  exordio  sua)  conversationis  erga 
ipsum  Dominum  sincerissimae  charitatis  affectus, 
multo  laudabiiior  est  circa  sepulturam  ejus  piissimi 
obsequii  famulatus.LegimusinEvangelio  secundum 
Liicam,Dominum  Ghristum  in  quoddam  castellum 
ab  illis  ofriciosissime  suceptum.Et  ut  sanctus  Evan- 
gelista  narrat,  pro  resuscitatione  fratris  8ui,Lazari 
videlicet,  flducialiter  invitatum.  Inde  ad  crucem, 
vcrum  usque  ad  tumulum  illae  secutae  sunt,ut  amo- 


ad  vos  tenuis  quidem  vcl  cxigua  verbis  simplicibus  ^  rem.qucm  vivenli  exhibuerant,jam  mortuo,  silice- 


prolata  dcclamatio,  hujus  tamen  diei  venerabilo 
sacramentum,  opportunum  nobis  et  convenicntius 
indicit  silcntium.Sed  cum  dc  tanta  ac  tali  re  loqui 
pertimescimus,datausuniloqucndisingnlarisjucun- 
ditas  pnesentis  diei.Et  quia  id  esse  nostri  judicatur 
onicii,  H^f^t  minus  simus  idonei,  tamen  huic  sacro 
conventui  omnino  apparcre  non  dcbcmus  irpjrati. 
Invitat  nos  ad  loquendum  vestrae  charitatis  affectus, 
ad  credendum  promptus,ad  audiendum  devotus,ad 
operandum  strcnnus.  Excitant  nos  ad  extoHcnda 
hujus  excellentissimi  festi  sacrosancta  mysteria, 
circa  sepulcrum  Domini,tcrribilia  niuiisangclorum 
obsequia.  Admonent  idipsuni  sine  dcfectu  agere 
gestis  suis  et  dictis  ordinis  utriusque  sanctissima; 
pcrsonae.lnvilant  nos  ad  enarranda  hujus  diei  ma- 


rel,  studio  humnanitatis  impenderent.  Si  dignum 
admirationeducimusquod  sanctxmulieres  diiigenti 
cura  exsequias  mortalitatis  cjus  celebrant,  cujus 
doclrina  de  vitiiis  ad  vitutcs,  de  tcnebris  ad  lucem 
reductae  fuerant,cujusque  mirabili  potentia  fralrem 
suum  Lazarum  ex  mortuo  vivum  se  recepisse  gau- 
debant,qui  sermo,qua;  facundia  digne  possit  dicere 
quo  vel  quali  quantoque  affectu  piissima  ejusdem 
Dci  ct  Domini  genitrix,  ut  sanctus  evangelista  re- 
fert,  ante  cruccm  stabat,  et  piis  oculis  cxspectans 
non  pignoris  mortem,sed  mundi  salutem?  Non  enim 
mcns  concipere,non  spiritus  ullus  agnoscere  potest 
quo  amore,  quo  desiderio,  huc  illucque  se  vertens, 
Dominicae  passionis  et  resurrcctionis  loca  circum- 
iens,  quem  toto  mentis  ardorc  quaerebat,  videre 


gnalia  sanctarummulierum  indcfectivasludia.Sane  C  dcsidcraret.  Sciebat  illum  non  posse  fieri  legibus 

dum  Deum  quaerimus^ut  nostrum  desidcrium  nullus 

possit  mundialis  perturbare  defcctus;  hortatur  di- 

gnissimus  discipuiorum  cursus,  visu  gratissimus, 

auditu  dulcissimus,visu  mirabilis,auditu  delectabi- 

lis.  Sic  enim  loquilur  Evangelium  :  Currebant  duo 

simulfet  ille  alius  discipulus  prxcucurrit  citius  Petro, 

et  venit  prior  ad  monumenium,  Quis  non  desideret 

Christum  in  dextcram  Patris  sedent^m  quaerere,et 

ut  qua»rendo  possit  invenirc,  spiritualitor  currere, 

cum  tantosapostolosadsepulcrumejusetiam  gressu 

corporeo   delectabiliter  recolit  cucurisse?  Sed    ut 

ipse  nostrum  desiderium  adjuvct,  unusquisquo  no- 

Btrum  illud  de  Ganticiscanticorum,/ra/w'm£';;of /(?, 

curreinus,  desideranter  proclamct,  ut  postca  cum 


morlis  obnoxium  quem  sanctus  David  praevidit  inter 
mortuos  liberum.Sciebat  illum  a  morte  nullo  modo 
posse  teneri,  qucm,nullo  interveniente  mortis  con- 
tagio,salva  sua  virgiuitate  pro  rcstaurationc  mundi 
sciebat  cx  se  ineffabiliter,  et  voluisse,  et  potuisse 
nasci.Quajrcbat  filium  cum  caeteris  in  sepulcro,sed 
multum  dispari  voto,et,ut  ita  dicam,quantumejus 
professio  a  caetcrarum  proposito,et  quanto  fecunda 
virginitas  a  contincntiac  bono.  Aliae  quaerebant  ut 
condirent  defectum,  ilia  credebat  a  Deo  Patre  jam 
de  morte  reductum. 

Ideo,  fratres,  constantissimum  circa  sepulturam 
Dominicam  discipulorum  discipularumque  Christi 
famulatum  paucis  recitare  curavimus,  ut  exemplis 


DavidetapostoloPaulo  bcnecucurrisse,legitimc  cer-  jj  eorum  nosmetipsos  ad  enarrandapromodulo  Domi. 


tasse,  cursumque  consnmmasse  se  gaudeat  Ad 
quem  finemhujuscemodicursustendat,suprascripti 
vepsiculi  lucide  pars  ultima  notat.Postquam  dixit : 
Tratie  me  post  te  curremus,  addidit,  /n  odore  un- 
guentorum  tuorum.  In  odore  unguentorum  est  cur- 
rere.  virtutum  sancto  nos  refcctos  odore,semper  ad 
auctorcm  nostrum  gressu  mentis  incedere.Isto  vero 
laudabili  cursu  currebanthajdevotissimaemulicres, 
quac,  ut  Evangclis  narrant,  a  Galilaea  Dominum  se- 
cutae  fuerant  et  ad  tempus  usque  passionis  ejus,di- 
scipulisetiam  dlscedcntibus.oi  fideliter  adhnprebant. 
In  odore  unguentorum  easet8pirituaiiter,et  secun- 


nica;  resurrectionis  gaudia  excitaremus.Valde  enim 
indignum  cst,  ut  bcatus  Gregorius  dicit,eo  die  lau- 
dcs  dcbitas  tarcat  lingua  carnis,  quo  videlicet  die 
c/i.ro  resurrcxit  .Auctoris.  Compellit  nos  etiam  pro 
sui  magnitudine  aliquiddicereauctoristanti  gaudii 
prajclara  resurrcctio  et  de  antiquo  hoste  trium- 
phalis  congressio.Ex  hujus  congressionis  nobili  mi- 
rabilique  victoria,atriumsuum  custodiens,fortis  ille 
armatus,  fortiore  8uperveniente,fortiter  est  supera- 
tus ;  arma  et  spolia  in  quibus  confidebat,  amisit, 
quia  intcr  ipsa  initia  mundi,  et  periit  primus,  et 
perdidit.Ille,angelica  mi\jestate  subnixus,po8tqu 


1007 


S.  ODILONIS  CLUNIAGKNSIS  ABBATIS  V. 


1008 


ad  imaginem  Dei  factum  conspexit,  malivololivore 
prorupit,  non  prius  alterum  dcjiciens  quam  ipso 
dejectuSyCaptivus  antequam  capiens^perditus  ante- 
quam  perden8,et  dumhominigratiam  dataeimmor- 
talitatis  eripit,  ipse  quoque  id  quod  prius  fuerat, 
amisit,et,dum  vitam  mordcndo  absorbere  appetit, 
morsbs  suus  more  ei  perpetua  fuit,  sicut  per  pro- 
pbetiam  OscaB  mortis  destructor,  vitae  largitor  et 
fortis  bcllator  dixit  :  De  manu  morlis  liberabo  eos, 
de  mx)rtc  redimam  vos,  Et  itcrum  :  Ero  mors  tua,  o 
mors;  morsus  tuus,  infeme. 

Cum  ipso  igitur  mortis  auctore  hodic  mors  sub- 
acta  detruditur,hodie  per  Cbristum  vitamortalibus 
redditur.  Servitus  hodic  daemoniaca  pellitur,  liber- 
tas  Dominica  hodie  Cbristianis  conceditur.  Hodie 
namque  divinae  propitiationis  dignatio  singulare 
remedium  contulit  mundo,cum  homini  pcrditio  to- 
ncbris  mortis  circumfuso,  resurgcnt<3  Christo,  lux 
vera  refuisit  ab  alto.Huniani  etenim  gencris  massa, 
qu(B  in  ipsa  radice  suac  originis  iividi  sarpentis  astu- 
tia  et  primi  hominis  culpa  miserabiliter  fuerat  cor- 
rupta,  secundi  hominis  gratia  hodie  mirabilitcr  et 
misericorditer  est  rcstaurata.Superbiendo  dejectus 
hominem  mortis  auctor  prostravit,  humiliando  se- 
ipsum  hominem  hodie  vittfilargitorcrexit.Mortales 
nosfecitpriorum  parentummalesuasa  praisumptio, 
vitae  nos  hodie  reddidit  dexterae  coelestis  mutatio. 
Apostata  vcro  angelus  ideo  irremediabiliter  periit, 
quia  nuilam  in  se  peccandi  materiam  naturaliter  ha- 
buit,  sed  propria  sponte  contra  suum  auctorem  a 
seipso  deceptas  intumuit.Homini  vero  idcirco  pietas 
divina  condoluit  quem  non  proprio  tantum,  quam 
alieno  instinctu  cecidisse  cognovit.  Unde  pulchre 
satis  sanctus  David  in  psalmocanit  :  Cum  cecederit 
non  collideturf  quia  Dominus  supponit  manum  suam, 

Ethaecestilla,quam  supra  diximus,dcxterae  coele- 
stis  mutatio.Vere,inquam,dextcrae  ccclcstis  mutatio, 
quia  inter  culpam  et  gratiam  divcrsus  est  ordo.Qui 
per  naturam  nos  edidit,  vitac  nos  exsules  fccit.  Qui 
per  gratiam  genuit,  vitae  consortes  eflecit. 

Audiamus  qoid  primus  homo,a  paradiso  ejectus, 
audivit :  Terra  iua  spinas  et  tribulos  germinabit  tibi, 
Audiamus  quid  David  patriarcha,dandam  per  Chri- 
stum  gratiam  praevidens,  dixit  :  Dominus  dabit  be- 
nignitatem,  et  terra  nostra  dabit  fructum  suum,  Au- 
diamus  etiam  quid  Adam  ille,  mortalis  efPectus  et 
auctori  inobediens,  audivit.  Audiamus  quid  latro, 
in  cruce  pendens  et  vitam  confitens,  Christi 
pietate  promeruit.  Uli  dictum  est  :  In  sudore  vul- 
tus  tui  vesceris  pane  tuo ;  isti  dictum  cst  :  Hodie 
meeum  eris  in  pardiso,  Timeamus  quod,  exi- 
gente  peccato,  in  primo  parente  commeruimus  : 
Terra  es  ct  in  terram  ibis.  Diligamus  quod,  ope- 
rapte  juslitia,  Deo  Patri  a  capite  nostro  pro  nobis 
dictum  esse  confidimus  :  Pater,volo,ut  ubi  ego  sum. 
et  ipsi  sint  mecum,  Et  in  alio  loco  :  Vbi  ego  sum^ 
illic  et  minister  meus  m/.Et  illud  apostolicum :  Mor' 
tui  enim  estis,et  vita  vestra  abscondita  est  eum  Christo 
in  Deo.CumenimChristus  apparuerit  vita  vestra,tun<^ 


A  ^l  vos  apparebitis  cum  ipso  in  gloria,  Hla  vi.Jelicet 
gloria,  dc  qua  Prophcta  dicit  in  psalmo  :  Satiabar 
cum  apparuerit  gloria  tua.  Et  nos  satiemur  tot  pro- 
missionum  rcfecti  dulccdine,qui  quondam  periclila- 
bamur,tantarum  minarum  attrili  formidine.Servilig 
absit  timor,  divinus  adsit  amor.  Vetnstae  servitutis 
recedat  trepidatio,novaBlibertatis  acccdat  exsultatio. 
Illa,  inquam,  exsultatio,quam  saepedictus  Propheta 
vcnturam  sibi  dccantabat  in  psalmo  :  Anima  autem 
mea  exsultabit  in  Domino,  delectabitur  super  salu» 
tari  suo.  Et  quod  specialiter  ad  spem  Dominic» 
nostrajquc  resurrectionis  pertineat,  praecedens  sen- 
tentia  et  subscquens  aperte  dcmonstrat.    Atiquo 
etenim  hostisuperiorvcrsus  praecipiliumoptatquod 
ip:^e  humano  gencri  per  mortem  Christi  parabat. 

|j  Subsequcns  vcro  sententiahumani  corporis  ossa  ad 
laudem  Dci  introducit  clamantia  :  Omnia  ossa  mei 
diccnt  :  Domine,  quis  similh  tui?  Ac  si  dicant  :  Qui 
cum  a  mortc  surrexeris,  spem  nobis  resurgendi 
donabis.  Eripiens  inopem  de  nianu  fortiorum  ejus^ 
egenum  simul  ac  pauperejn  a  diripientibus  eum.  Pro- 
pter  quorum  gemilus  et  miscrias,  in  alio  psalmo 
rcsurrecturum  tc  esse  promittebas.  Promisit  Do- 
minus  et  implcvit.  Mortuus  est  ct  resurrcxit.  Mor- 
tuus  cst  proptcr  peccata  nosira,  resurrexit  propter 
justificationem  nostram,  Moriamur  pro  eo,  ut  resu- 
scitcmur  ab  eo.  Si  compatimur,  inquit  Apostolus,«f 
conregnabimus. 

Credamus  Dominum  Jesum  a  Deo  Patre  resusci- 
tatum  de  scpulcro,  et  gratiam  et  salutem  invenie- 
mus  in  auxilo  opportuno,  testante  aposlolo  Paulo 

C  atque  promittente.  Si  confessus  fueris  ct  credideris 
in  cordc  iuo  quiu  Deus  illum  suscitavit  a  mortuis^ol- 
vus  eris.  Jn  quem,  sicut  pastor  ille  Ecclesiae  beatis- 
simus  Petrus  dicit,wu7i^  quoque  non  vidcntes  credi- 
tiSyCrcdcntes  autcm  exsultatis  Ixtitia  inenarrahHi  et 
glorificata,   reportantes  finem  fidei   vestrse,  scienta 
quod  non  corruptibilibus  argento  vel  auro  redempti 
estis  de  vana  vestra  conversatione,  patcmx  traditio- 
nis,  sed  pretios  sanguine,  quasi  AQni  incontaminati 
et  imnMCulati,  Christi,  prxcogniti  qmdcm  ante  cw- 
stitutionem  mundi,  manifestati  autem  novissitnis  tm- 
poribus  propter  vos,  qui  per  ipswn  fideles  estis  » 
Deum,  qui  suscitavit  eum  a  mortuis,  et  dedit  ei  gl^ 
riam,  ut  fidcs  vestra   et  spes  esset  in  Dimino.  Nos 
igitur,tanti  auctoris  eruditi  sententia,credentes  in 

j\  Christumexsultemusinenarrabili  laetitia.Sedinbic 
praecipue  paschali  solemnitate,in  qua  sicut  apo^io- 
lorum  princeps  dicit  :  Redempti  sumusdevanano- 
stra  conversatione  incontaminati  et  immaculali 
Agni  sacrosancto  sanguine.  In  hoc  ctiam  oporlet 
nos  plurimum  gaudere,quia  solutum  esthodieju- 
gum  captivitatis  nostrae,contritus  est  hodie  malleus 
uniersae  tcrrae.H<3?c  est  dies  quam  fecit  Dominus  tx- 
sultemus  in  ea  et  loeiemur,  quoniam  laqueus  contrit»^ 
est  et  nos  liberati  sumus.  Et,  sccundum  Zacbari» 
vaticinium,  de  lacu,  in  quo  non  erat  aqua,  i^ 
snnguine  tcstamenti  hodie  educti  sumus.  Hoc  | 
ipsum  prffifigurabat  Moyses  aspergens  taberna* 


1009 


SERMONES. 


1010 


eulum  ct  omnia  vasa  ministcrii  sanguino  diccns  :  A     Unde   illi   aderat    in   exspectatione   hujus  9iei 


Hic  sanguis  testamenli  qnod  mamiavil  ad  vos  Dens. 
Otnnia  pcne  in  sanguine  mundanlur  secundum  le^ 
geniy  ct  dicit  quod  non  fit  remissio  sine  sanguinis 
effusionCj  apcrte  demonstrans  quia  non  fieret  pcc- 
cati  abolitio,  nisi  intercoderet  Domini  nostri  Jesu 
passio.  Et  nisi  esset  ipse  pro  peccatis  oblatio,  pcr 
qucm  nobis  dalur  omnium  peccatorum  remissio.  0 
qualc  sacramentum,quo  veniente  cessat  omnc  pec- 
catum  !  o  quale  sacrificium,  quo  redolente  fugit 
omnc  dclictum!  o  quaiis  sacerdos,  qui  semelipsum 
obtulit,  ut  ingratos  servos  a  perpetua  morte,  sua 
morte  faccret  liberos  !  Factos  etiam  liberos  fratres 
vocat  et  filios.  Eia,  fratrcs  dilectissinii,  studeamus 
toto  mentis  affectu  essc  pacifici,  ut  mereamur  vo- 


tanta  la^titia  talisque  exsultatio?  Sciebat  cnim  se 
per  hujus  diei  sacramentum,  de  valle  lacryma- 
rum  et  planctu  antiqus  plorationis  transiturum 
ad  a)tcrnse  beatitudinis  gaudium.  Sciebat  proete- 
rea  se  sine  dubio  in  spo  rcsurrectionis  Ghristi. 
conscisso  diuturn<B  poenitudinis  sacco,  vestibus 
mortalitatis  et  corruptionis  exui,quas  primi  paren- 
tes  de  p6llibu8  consuerant  et  foliis  verccundiam 
suam  texucrant,  et  stola  immortaliUitis  et  indu- 
mento  IsstitiiB  et  jucunditatis  indui,  quas  sibi  elo- 
quia  divina  promiserant.  Dicebat  etiam  se  post 
revelaiam  Dominica;  resurrectionis  gloriam,  et 
resurgcntc  Ghrislo  nobis  in  ssculi  flne  promissa 
non  posse  ad  ullam  tristitiam  compungi,sed  divinis 


cari  et  esse  filii  Dei.  Faciamus,  prout  ipse  donavc-  |^  cantibus  et  confessione  coelcsLibus  plena  laudibus 


rit,  voluntatem  Dei,  ut  potestate  accepta  possimus 
adoptivi  fratres  ejus  ficri,  qui  sccundum  fidem  et 
confessioncm  primi  apostolorum,  Pctri,  est  natu- 
ralis  ct  unicus  Filiiis  Dei  vivi,cumquo  vivit  et  rcg- 
nat  pcr  infinita  sa?cula  Deus,  in  unitate  Spiritus 
sancti,  qui  nos  perpctua  pace  custodiat  suumque 
Pascha  digna  veneratione  continue  cclebrare  con- 
cedat.  Amen. 

SERMO  VII. 

OE   EADEM    RESURRECTIONE. 

IIodie,dilectissinii  fratres,*Domino  nostroGhristo 
resurgente  alque  de  subacto  tcnebrarum  principe 
triumphum  victoriiP  rcferento,  spes  immortalitatis 
mundo  reddita  est,ct  quod  a  sa?culis  difficileincre- 
dulis  ac  perfidis  impossibile  videbatur,  ope  atquo 


Domino  Deo  suo  JBternalitcr  cum  gloria  famulari, 
et  idcirco  adjunctapersonae  suae  omnium  fldelium 
massa  ex.sultans,  et  cantans  laudes,  et  gratias  re- 
ferendo  Domino  d^cQhdX:Convertisli  planctum  meum 
in  gaudium  mihi,  concidisti  saccum  meumf  et  cir- 
cumdedisli  me  Iwtitia,  Ut  canUt  tibi  gtoria  mca,  et 
non  compungar,  Domiiw  Deus  meus,  in  aetemum 
confitebor  tibi,  Hoc  igitur  gcnus  coufessionis  magis 
ad  pra^dicandas  pertinet  misericordias  Domini  Sal- 
vatoris  quam  ad  detegendas  miserias  hominispec- 
catoris,sicut  idem  Salvator  in  Evangelio  ostendens 
dicit  :  Confiteor  tibi,  Patcr  cceli  et  terraSf  id  est, 
laudo  ct  glorifico  te.  Et  sanctus  in  Psalmis  :  Confi- 
temini  Domino,  quoniam  bonus.  Hujns  insestimabilis 
bonitatis,   Dominus   Jesus    Ghristus    minister   et 


divinamiserationeinplenamsecuritatcmconversum  C  testis,  largitor  et  monstrator  faclus  est.  Minister 


est.In  Kvtitiam  mentcs  redcant,quoniaiv  tempcstato 
exitialis  pressurce  ac  nube  discussa  ca)citatis  anti- 
qua»,tranquillita8  aitcrnfle  quietis  et  serenitas  divini 
liiminis  elTulserunt.  Dando)  Deo  laudes,et  beneiicia 
qus  ac  munera  tam  grandia,ut  grandiora  essenon 
possint,  cum  gratiarum  actione  celebranda  sunt. 
Nos  etenim,  fratres,  qui  Deum  corde  toto,  et  anima 
et  virlute  diligcrc  debemus,  neccsse  est  benedi- 
ctioncs  ejus  et  laudes  semperet  ubique  cumgloria 
pradicemus.  Sed  nunc  magis  ac  magis  fieri  conve- 
nit  quia  exoptatus  votis  omnium  fidelium  dies  ad- 
venit,et  posl  longae  noctis  horribilcm  terraeque  cali- 
gincm  Domini  lucc  radiatus  munduseluxit.  IIujus 
enim  luminis,  perpetua;  videiicet  claritatis,  adven- 


nascendo,  testis  moriendo,  largitor  resurgendo, 
monstrator  ascendcndo.  Est  enim  summi  et  aeter- 
ni  boni,  quod  idem  ipse  est,  minister  cum  nas- 
citur,  testis  dum  patitur,  largitor  cum  de  morte 
reducitur,  monstrator  cum  in  dexteram  Patris  as- 
sumitur. 

H{DC  sunt  quatuor  spccialia  divini  muneris  be- 
neficia,  ex  omnibus  Dominicis  beneficiis  excepta, 
et  per  quatuor  Evangeliorum  libros,  et  quatuor 
evangelicos  viros,  per  quatuor  mundi  spatia,  fide- 
libus  sunt  reserata.  Haec  cum  fideliter  credimus  et 
tirmiter  retinemus,  et  digna  pro  posse  veneratione 
recolimus,  quoniam  ex  his  maxime  Domini  bonita- 
tem  cognoscimus,consequens  est  ut,sicut  Davidicus 


tum  ipsiusque  adventus  sacrosancta  mysteria,  ab  J)  sermo  nos  admonet,faciamus :  Confitemmi  Domino, 


ipso  mundi  principio  antiquorum  Patrum  actibus 
praesignata,  ac  multiplicibus  vaticiniis  perorata  ve- 
risque  altestationibus  promissa  eodemque  lumine  in 
homine  apparcnte  exhibita,  sicut  nos  colimus  et 
tenemus  in  re  vera,  ita  et  antiqui  Patres  colebant 
in  spe  certa.  Ita  enim  in  spe  certa,  ut  etiam  de  his 
quaj  credebantet  pradicabant,  qua;dam  sicut  erant 
ventura  nuntiabant,quffidamjampercepis8e  sibique 
jam  advenisse  gaudebant.  Nonne  jam  patriarcha 
David  hujus  diei  lictitium  praescntem  sehaberecre- 
debat  qui  dicobat  :  Uxc  est  dies  qnam  fccitDominus, 
exsultemus  et  Ixtemurin  eal 


quoniam  bonuSy  quoniam  in  xtemum  misericordia 
ejus, ^lundus  sanguine  Ghristi  Deo  Patri  reconcilia- 
tus,Ecclesia  vidclicet  cathoiica  per  totuxn  mundum 
difTusa,  in  saeculum  misericordiam  ejus  prsedicat, 
dum  ab  hujussajculimiseriisejusdemmisericordiffl 
munere  se  posse  liberari  non  dubitat.  Domini  mi- 
sericordiam  in  aeternumomniumplenitudofidelium 
prajdicat,  dum  per  Ghristi  resurrectionem,  quam 
hodie  singulari  veneratione  devotissime  celebrat, 
ad  gloriam  venturae  resurrectionis  et  gaudium 
aeterna?  beatitudinis  pcrvenire  sine  dubio  sperat,et 
facie  ad  faciem  gloriam  videre  sui  Redemptoris  ho- 


1011 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


1013 


dierna  festivitate  do  morte  resurgentis.  Nos  ergo  A 
confiteamur  Domino  quoniam  bonus  est,  peccata 
nostra  humiliter  accusando,  bonitatem  illius  su- 
blimiter  praBdicando.  Confiteamur  quoniam  miscri- 
cors  est,  misericordias  ejus  sine  fine  laudando,  ut 
in  hoc  saeculo  sua  nos  bonitate  custodiat,  ct  in 
aeternum  sua  miscricordia  simul  ct  prajsenlia  per- 
frui  concedat,  et  prtTstet  ut,  sicut  in  carne,  quam 
assumpsit  ex  Virgine  matre,  intuitu  fidei  cerni- 
mus  resurgentem,  ita  in  divinitate  quam  habet  ex 
Deo  Patre,  facie  ad  faciem  videamus  regnantem, 
cum  eodem  Deo  Patre  et  consubstantiali  sibi  et  co- 
aeterno  Spiritu  sancto,  pcr  omnia  saccula  s^eculo- 
rum.  Amen. 

SERMO  VIII. 

DE   ASCENSIONE    DOMINI    SAFAATOIIIS.  ^ 

PostquamDominus  ct  Salvator  nostersacrosancto 
8U(E  passionis  mortisque  triumpho,  abolito  peccati 
chirographo,  conlrito  mortis  aculeo,  dccmoniacje 
crudclitatis  destruxit  tyrannidem,humanumgenus, 
quod  tenebatur  mortc  captivum,solusintermortuos 
liber  raorle  subacta  reddidit  liberum.  Corpus  vero 
quod  sine  peccati  discrimine  ex  Virgine  sumpsit 
quodque  pro  nobis  assumptae  mortalitatis,non  ne- 
cessitate,  sed  potestatc  legibus  subdidit,  ab  inferis 
redicns,  apostolorum  conspectibus  resurrectionis 
gloria  ciarificatum  et^ut  itadicam,redivivumosten- 
dit.  Mulieri  namque  se  devotissime  requirenti,  non 
absque  admirabili  ratione  et  rationabili  admira- 
tione  primum  apparere  dignatus  est.  Decebatenim 
ut  sexu8,qui  primum  hominem,diabolo  se  fallente, 
fefellit  eique  mortis  suggessit  interitum,  prior  ho-  C 
.  minibus  vitas  renuntiaret  remedium.  Et  ut  ab  cx- 
cellentioribus  argumentum  assumam,  consequcns 
erat  ut  sexus,  qui,  Christo  nascente  sine  peccati 
contagionc,  salvo  suae  virginitatis  perpetucc  signa- 
culo  exstitit  praDvius,resurgentc  Christo  justificatus 
a  peccatis  perpetu^e  salutis  fierct  nuntius.  Aposto- 
lorum  principi  Petro  Dominum  apparuissc  non  est 
dubium,  sed  apostolica  relatione  et  evangelica  de- 
scriptiono  creditur  csse  certissimum.  Voluit  ei  Do- 
minus  prac  cacteris  apostolis  singularitcr  apparerc, 
ne  desperarct  ex  negationc.NoIuit  illum  diu  rema- 
nere  suspectum,  ne  desperaret  se  posse  pcrcipore 
apostolici  culminis  privilegium.  Idcirco  illum  Do- 
minus  cadere  permisit,  sicut  festivus  concionator 
Gregorius  dixit,  ut  cx  collato  sibi  munerc  disceret  n 
qualiter  aliis  miscreri  debuisset. 

Discipulis  vero  duobus,  discipulabusque  duabui«, 
ipso  die  quo  surrexit  a  mortuis  apparere  voluit  : 
Istis,festive  salutando,i4ve/&,  dixit;  illis  secum  gra- 
dientibus,  et  de  se  dubitantibus  sacramenta  divi- 
narum  Scripturarum  aperuit,  et  in  fractione  panis 
se  vere  resurrcxissc  perdocuit.  Deinde  quoties  tam 
sacratissimum  ct  excellentissimum  exigebat  offi- 
ciuiu,  generaliter  discipulis  suis  a()paniit  cisquc 
pacem,qnam  pcr  angelos  in  mundum  venicns  ven- 
tura  prffidixit,  per  scmetipsum  jam  vcnisse  mani- 
festavit,  dicens  :  Pax  vobis.  Quibusdam  vero  disci- 


pulis  dcsedubitantibus,cicatricesvulnerum8uorum 
ostendit,corpusque  de  morte  resumptum  palpabile 
prrebuit  et  dc  cordibus  eorum  maculas  dubietatis 
extersit.  Septem  quoque  discipulis  in  piscatione 
frustra  laborantibus  Dominus  apparcn^  voluit,  ct 
quod  erat  eis  difficilc,  ipse  sua  corporali  praesentia 
et  majcstate  divina  fccit  esse  possibile,  ita  ut  ad 
cjus  nutum,designato  numero  caperentet  multitu- 
dincm  piscium.Quem  numerum  si  videresarithme- 
tica  rationc  dispositum,scires  ineonoomcdiocritcr 
rcfulsisse  mysterium ;  quod  si  ad  plenum  scirc  ie  de- 
lectat,  npud  beatissimum  Augustinumsatislatepa- 
tet.  Ut  enim  in  Christo  Domino  verit(js  patesceret 
resuscitati  corporis,ac  sine  dubiogloriaperactaBrc- 
surrectionis  acccdit  ad  cumulum  verac  fidei  acsin- 
cerissimac  crudelitatissolemnitasdignissima»  resu^ 
rectionis.  Assum  enim  piscem  et  favum  mellis 
comedit,  ut  in  asso  pisce  ostcnderet  se  passum,  et 
in  favo  mellis  a  Deo  Patre  vera  fide  resuscitatum. 
Nos  eniin,  fratres  charissimi,  per  amaritudinem 
accrbissimfc  passionis,  Dominum  Jcsum  Christum 
pervenisso  credimusad  gloriam  resurrectionis.Hanc 
autcm  resurrcctionemDomlnicicorpori8,utfuturam 
in  nobis  certissime  noverimus,  ipse  in  corpore  suo 
dignatus  cst  demonstrare.  Rcsurrexit  Christus,  ut 
resurrecturum  se  non  dubitet  Christianus.  Pro- 
cessu  vero  temporis,  peracto  mysterio  suac  resur- 
rectionis,DominusJesus  Ghristus  ad  coclos&sccndit, 
ut  eo  Christianus  ascendere  sc  posse  confidat,  ubi 
caput  suum  se  prascessissc  non  dubitat. 

Hujus  etenim  ascensionis  Dominico;  nobilitatem 
et  gloriam,  Veteris  Instrumenti  multo  ante  multi- 
pliciter  pracnuntiavit  auctoritas,  et  ipso  ascendcnJe 
exsultans  angelica  dcclaravitsublimitas,evangelic« 
etiam  dcscriptionis  atque  apostolicae  pra^dicationis 
per  totum  orbcm  narravit  satis   apertc  maje^tas. 
Apostolica  vero  prflcdicalio,  ut  dictum  est,  mysteria 
supradicta  vehementcr  enarrat,  cum  bcatusPetnis 
apostolus,  omnium  de  quibus  loquitur,  idoneuin 
testem  se  esse  declarat,et  apostolica  libertate  sub- 
nixus,ut  proposituin  est,IiberaIissimosermonepr(>- 
nuntiatjdiccns  :  Obedire  oportct  Deo  magis  quam  ho- 
minibus,  Statim  subintulit.  Et  his  cum  quibustunc 
res  ipsa  gerebatur  dixit  :  Detis  patrum  nostrorvm 
suscitavit  Jesum.^  quem  vos  interemistis  suspendentes 
in  tigno.  Hunc  Deus,  Principem  ac  Salvatorem,  exal- 
tavit  dextera  sua,  ad  dandam  poenitentiam  Israel  et 
remissionem  pcccatorum,  Et  nos  sumus  testes  Itorum 
verborum  et  Spiritus  sanctus,  quem  dedit  Deus  h- 
minibus  obedientibus  sibi.Et  in  alio  loco  idem  pastor 
Ecclesiac,  Davidico  fruitus  [fretus]  vaticinio,  David 
igitur,  inquit  :  Propheta  cum  esset  et  scirei  quiaju- 
rejurando  jurasset  itli    Deus  de  fructu  lumUi  ejui 
sedere  super  sedem  ejns,  providens  locutus  est  de 
resurrectione  Christi,  quia  neque  deretictus  est  in  in- 
fenio,    ncqxw  caro   ejus   vidit  corruptionem,  Hunc 
Jcsum  suscitavit  Deus^  cui  otnnes  nos  testes  sumus, 
Dcjctera  igitur  Dci  exattatuSy  et  promissione  Spiritus 
sancti  accepta  a  Patre,  effudit  hoc  donum  quod  vos 


1013 


SERMONES. 


4(M4 


videtu  et  auditis.yon  enim  David  ascendit  in  ccelos.  A  Tenimti  manum  dexteram  meam,  et  in  voluntate  tua 


Dicit  aulem  ipse  :  Dixit Domiiius  Domino  meoiSede 
a  dextris  tm;i5.Paulu3  denique  praedicator  egregius. 
cutn  hoc  nostraesalutisraysteriumauditoribussuis 
commendare  vellet,  affectu  optanlis  ct  volo  oran- 
tis  prudentissima  et,  spirilali  circumlocuLione  ag- 
gressus  est  eos,  dicens  :  Dcus  Domiyii  nosbri  Jesu 
Christiy  Pater  gloriXydct  vobis  spirituni  sapientix  et 
rcvelationis  in  agnitione  cjus,  illuminans  oculos  cor- 
dis  vcstri,  ut  sciatis  qux  sit  spes  vocationis  ejus,  et 
qutV  divitix  glorix  hercditatis  ejus  in  sanctis,  et  qux 
sit  supereininens  magnitudo  virtutis  ejus  in  nos,  qui 
crcdidimus  sccundum  operationem  potentix  virlutis 
ejus  quam  operatus  cst  in  ChristOy  suscitans  illum  a 
mortuis,  et  ccnstituens  ad  dcxtcram  suam  in  cxlesti- 


deduxisti  me,  et  cum  gloria  assumpsisti  fne,   Ecce 
illud  Domini  Salvatoris  iter  astriferum,  sanctus  in 
psalmo  vocari  voluit  cursum.  Quod  David  cursum 
vocat.Salomon  in  Canticis  saltus  appellat.  Ecce  iste 
venil  satiens  in  monlihus,  transiliens  colles.  Et  ille.: 
A  summo  cxlo  egres^io  ejus.et  occursus  ejus  usquead 
summum  ejus,  Hunc  enim  quem   Dayid  currentem 
praecinuit,  Salomon  salientom  pr.-evidit,  0  pruden- 
tissimi  vates,  o  tantaj  prolis  felicissimi  parentes 
cujusmeruistis  prophcticadenuntiationericri  paren- 
tes  et  testes !  Dc  vestra  namquo  radice  Isaias  pro- 
pheta  virgam  cum  flore  processuram  prredixit.  De 
quo  ipse  alias  dicit  :  Erit  in  novissimis  diebus  prse- 
paratus  mons  domus  Domini  in  vprficem  montium   el 


huSy  supra  omnem  principatum,  ct  potestatemy  ct  vir-  p  etevabitur  super  colles.  Et  in  alio  Joco  :  Erit  germcn 

''  *        domus  Domini  in  magnificentia,  ct  frucius  lerra^  su- 

htimis.Qucm,  fratres,  inteUigere  debemuspermon- 
tem  supcr  verticcm  monlium  praeparatum,ni8i  me- 

diatorcmDciethominum,homincm  JesumChristum 
omniumhominumnaturamsuperantemetmeritum? 
Quem  per  gcrmcn  Dominimagnificumetgloriosum, 
etfructumterracsublimem,nisieumdemDeiethomi- 
nis  rilium,hodierna  die  super  coclos  cojlorum  et  di- 
gnitatom  omnium  angelorum  in  dcxtcra  Dei  Patris 
assumptum?Ergo,dilectissimifratrcs,omniumvitio- 
rum  phantasmata  fugientes,  cunctarum  virtutum 
charismatadiligentes,  ipsum,  dequoloquimur,  toto 
cordis  affectu  quaeramus,  toto  mcntis  ardore  diliga- 
mus,  pasaibus  dilectionis  et  fidei  sequamur,ut  per 
ipsumcum  ipso  ad  eum  possimus  pervenire,qui  per 


tutemy  et  dominationcm,  ct  omne  nomen  quod  nomi- 
natur  non  solum  in  hoc  sxculo,  scd  et  in  futuro. 
Et  :  Omnia  subjecit  suh  pedihuJi  ejus,  et  ipsum 
dedit  caput  supra  omnem  Ecelesiam  qux  est  ror- 
pus  ipsius.  Et  ut  idcm  Apostolus  ad  Timo- 
tbcum  scribit  :  Columna  ct  firmamentum  vei'i- 
tatis.  Et  manirestc  :  Magnum  est  pietatis  sacramen- 
tum^quod  manifestatum  est  in  earne,  justifiratum  est 
in  spiritu,apparuitangelis.prxdicatum  cst  in  gentibus, 
creditum  est  in  lioc  mundOy  assumptum  est  in  gloria, 
sicut  pcrMarcum  ct  Lucam  descriptio  intonat  evan- 
gelica.  Lucas  vero  cum  ad  Theophilum  scriberet, 
dicitse  sermonem  ^QclsBedeomnibusqu^vcxpilJesus 
facere  et  docere,  usque  in  dicm  qua  prxcipiens  aposto- 
lis  pcr  Spirilum  sanctum  quos  elcgit,  assumptus  est. 


Et  Marcus  in  hodicrna  lcctionc,  Dominus,  inquit,  C  ipsumcorruptamgenerishumaninaturamvoluitre- 


Jesus,  postquam  locuius  cst  discipulis  suis,  assumptus 
est  in  cxlunij  ct  sedet  a  dextris  Dci. 

Quomodo  vcl  qualiter  prapscntis  solemnitalisgau- 
dia,asccndentc  Domino,angelicadeclaravit  sublimi- 
tas,non  potest  orc  dicere,non  cordcconcipcrchuma- 
na  fragilitas.Sod  tamen  illud  unum,utLucasnarrat, 
testimonium  admirabile  atquc  jucundum,  officiis 
ecclcsiasticis  adeo  festivc  recitandum,huic  dcclama- 
tiunculae  dignum  duximus  inscrcndum.Cttm/yM^irt- 
tuerentur  apostoti  Dominum  eunlem  in  cxlum,  ecce 
duo  viri  astitcrunt  juxtn  illos  in  vestibus  albis,  qui  et 
dutcrunt  :  Vin  Galilxi,  quid  statis  aspicientcs  in 
cxlum?  Uic  Jcsus  qui  assumptusesl a  vohis in cxlum, 
sic  vcniet  qucmadmodum  vidistis  cnm  euntem  in  cx- 


pararc,et  reparatamin  ipso,  hodierna  festivitate  ad 
se  dignatus  ost  rcvocarc.Qui  cum  eo  vivit  et  regnat 
in  unitatc  Spiritus  sancti  Deus  per  omnia  saecula 
saeculorum.  Amcn. 

SEUMO  IX. 

IN  DIE  PKNTECOSTES. 

Indicibilis  et  immensa  praesentis  diei  majestas  et 
gloria,  verbo  praisidente  et  linguis  faventibus,  vi 
propriaj  potestatisexigit  ut  dicamuspro  posse  quan- 
tum  divina  mieeratio  miseriis  humanis  consuluit. 
Scitisquoniam  unumquodpucnegotium  cum  fuerit 
ad  finem  deductum,  excrcentes  se  quodammodo 
compellit  in  sese  coUigere  simulque  revolvere quid 
ma;roris,quidve  hctitia)  in  ipso  actionis  itinere  con- 


/iim.  AscendentcDominoangeliapparuissclcguntur  D  tigit  eveniese.  Hoc  vero  permaxime  ut  fiat,  ipsa 


in  vcstibus  albis,quiahumanumgenus,quodfucrat 
obtcctum  tenebris  mortiferas  caccitatis,  per  graliam 
Christimcruitpercipereindumentum  acternaejucun- 
ditatis,et  consortium  angclicaB  dignitatis.  Instru- 
menti  Vetcris  auctoritatem,ut  proposuimus,  multo 
anto  multipliciterprcEnuntiassemanifestumest,iUis 
videlicct  qni  Scripturamsanctametstudiose  lcgunt 
et  fideliterlntcUigunt.  Quid  per  Enoch  Scriptura 
divina  clarnat  Iranslatum,  quid  per  Eliam  igneo 
currutransvcctumnisiDominumChristumhodierna 
fcstivitate  in  dextera  paternae  majestatis  elcvatum? 
Sicut  ipse  per  Prophetam  in psalmo  dicit  ad  Patrcm : 


eadomquc  res  congruum  forc  didjudicat  quatenus 
ercptusliberatorigratias  referat,et  largitori  laetitiae 
omnibusvotis  adhaereat,et  cum  Propheta  clamet  et 
dicat  :  Mihi  autcm  Deo  adhxrere  bonum  est,  ponere 
in  Domino  Deo  spem  meam.  Si  nostrae  mortalitatis 
defectus,et  quotidiana  delicta,et  dubiae  vitae  praeci- 
pites  cursus,  soUicita  considerationc  ad  mentem 
reduccre  commonemur,  multo  magis  opera  miseri- 
cordiae  quae  circa  nostram  salutem  salutis  auctor 
exercuit,  summa  cumvenerationenos  recolerecon- 
venit. 
Vidcamus  saltus  quos  pro  nobis  incarnata  divini- 


4045 


S.  ODILONIS  CLDNIAGENSIS  ARBATIS  V. 


1011 


tas  dedit,  cogitemus  quid  Deus  in  homine  gessit, 
quid  homo  a  Deo  assumptus  temporalis  apparens 
corporaliter  pertulit.  Quod  enim  omnia  Dominici 
adventus  mysteria  Dci  Patris  sint  voluntate  peracta, 
nulli  dubium  quin  firmissimc  teneat  fides  ccclesia- 
Blica.Quod  et  Spiritus  sanctus  Patri  et  Filio  coaj- 
ternus  sit  cooperator,  et  auctor  ejusdem  Filii  Dei 
assumpta;  humanitatis,  tanti  sacramenti  exordium 
declarat.Christo  namque  misericorditer  ad  homines 
veniente,  Spiritus  sanctus  in  Virginem  supervenit. 
Christo  in  Patris  dextcra  magnifice  rcsidente,  Spi- 
ritus  sanctus  super  apostolos  descendit,  sicut  uni- 
versalis  Ecclesiain  eodem  spiritu congregata  summa 
cum  veneratione  hodie  devotissimo  recolit.  Cum 
enim  Dominus  ac  Redemptor  nostcr  crucis  esset 
addictus  supplicio,  potatus  aceto  comummatum  cst, 
dixit.Quod  duobus  modis  anobis  intelligi  voluit,ac 
si  diceret  :  Comummatum  6*5/,videlicct  Vetus  Testa- 
mentum,  et  initiatum  est  Novum.Sivc,consumma- 
tum  est  adventus  mei  mysterium  usque  ad  hanc 
quam  pro  vobis  sustinco  mortcm.In  passione  siqui- 
dem  Domini  plurinia  pietatis  ejus  opcra  fuerunt 
consummata,  nonnuUa  postmodum  etiam  consum- 
manda,  sicut  post  triduum  praeclara  resurre- 
ctio  :  processu  vcro  temporis  mirabilis  ascensio ; 
et  in  igneis  linguis  supcr  apostolos  hodierna 
die  toto  mundo  speclabilis  spiritalis  infusio.  Hodie 
namque  Spiritus  sancti  super  apostolos  venien- 
tis,  manifcstissima  contestatione,  per  divinitatis 
potestatem  completam  csse  cognoscimus  assumpta; 
humanitatis  Christi  dispensationem.  Si  enim,  uti 
praefati  sumus,  uniuscujusque  negotii  causam  ne- 
cessario  ad  mentem  reducimus,  conferentes  laeta 
cum  tristibus,  exsultantes  nos  incommodo  evasisse, 
prospera  adeptos  fuisse,  quid  tam  utile,  quid  tam 
consequens  quam  in  hac  die,in  qua  Christi  corpo- 
ralia  (inem  suscipiunt,  et  in  qua  spiritalia  chari- 
smata  luce  clara  patescunt,  omnia  retro  peracta, 
recapitulando  quodammodo  rccitarc  pro  modulo? 
Non  enim  nos  putamus  vel  dicimus  idoneos  tantae  rei 
ministros  jactanter,sicut  faciebat  beatus  Apostolus 
humiliter  ac  8apienter,sed  ad  confirmandam  fidem 
nostram  et  ad  cxcitandam  devotionem  vestram 
nostra  parvitas  dicere  censuit  quibus  modis,  ut 
supra  dictum  est,  divina  miseratio  miscriis  huma- 
nis  consuluit. 

Natus  estChristus  ex  incorrupta  Virgine,  ut  hu- 
manacorrupta  nativitas  in  spiritalcm  transferretur 
originem.Legalem  voluitsuscipere  circumcisionem, 
ut  ejusdem  legis  se  demonstraret  auctorcm,et  nos 
exemploejus  spiritalibus  gaudiiscircumcisi,  id  est 
CGBlestibus  disciplinis  eruditi,  ad  fabricam  coDlestis 
aedificii  inveniamur  idonei.Deinde  a  magia  adoratus, 
tres  significativus  suscepitspecics  munerum,ut  qui 
erat  pro  nobis  mortalis  elfectus.  llex  sajculorum 
crcderetur  et  Dominus.Voluit  etiam  in  templopra;- 
8entari,turtureni  ct  columbaiii  pro  sc  voluitofferri, 
dans  nobis  exemplum  ut,cum  ad  altareaccedimus, 
castitatis  et    innocentiae    cajterarumque    virtutum 


A  victimas  immolemus.  Duodennis  in  templo  matre 
Virgine  nesciente  remansit,  post  paululum  stufHo 
fer^enti  cursuque  citato  requiritur,  et,  ut  Lucu 
rcfcrt,  in  medio  doctorum  sedenSf  non  docens,  sed 
disccns  ct  audiens  invenitur.  Intcrrogante  autem 
matre,  cur  se  ignorante  remansit,  in  domo  Patris 
sui  essc  se  respondit.  Ha?c  ctenim  puerilia  gesta 
catholicaj  fidci  sunt  firmitate  subnixa.  Cum  vero 
Jcsus  a  matre  requiritur,  procul  dubio  verus  homo 
cognoscitur.  Duni  csse  se  in  domo  Patris  oportere 
tcstatur,a  cunctis  fidelibus  verus  unicus  Dei  Filius 
creditur.  In  medio  doctorum  sedens,  audiens  illos 
et  interrogans,  signat  ut  nullus  nisi  perfecta  state 
prajdicationis  officium  assumere  praesumat. 
Sciendum  pra?terea  quod  de  infantia  Salvatoris 

g  non  plus  Ecclesiae  pietas  approbat  quam  quod  divi- 
uus  sermo  pronuntiat.Infirmitates  tamen  assumpic 
mortalitatis,  sicut  fides  fidelium  credit,absqueullo 
contagio  peccati  percucurrit,  sed  Deus  occuHosin 
homine  scmper  impassibilis  mansit,  et  licet  Dei 
Filius  nullam  haberet  mundandi  vel  purificandine- 
cessitudinem.certo  tamen  dio  determinato  tempore, 
trigcsimo  vidclicet  a^tatis  suae  anno,ilIud  singulare 
ac  singulariter  salutare  mysterium  baptismatis  sa- 
8cepit,suscipiendo  sanctificavit,  sanctificando  cun- 
ctis  fidelibus  ut  per  illud  eanctificarentur,  ac  ai 
CGclcste  donativum  contradidit.Sed  dum  baptizandi 
possibilitatem  ministris  Ecclesiae  concesait,  potes- 
tatem  baptizandi  quasi  quoddam  insigne  sibi  vindi' 
cans  rescrvavit,  sicut  divina  vox  B.  Joanni  homini 
magni  meriti  nuntiavit,  quando  Christus  ad  illum 

C  gratia  baptizandi  venire  non  distulit.  Snper  quem 
videriSt  inquit,  Spirilum  descendenlem  ct  maneniem 
super  eum,  ipse  est  qui  baptiz-at.  Ipse  etenim  amicos 
Sponsi,  fidelis  humilisquePraiCursor,quointernat08 
mulierum,  teste  Veritate,  non  surrexit  major;  ba- 
ptizans  etbaptismum  pra^dicanssicutsacerevaege- 
licus  sermo  describit.  Ait  enim  :  Eyo  quidem  tos 
baptixo  in  aquaiqui  autcm  posi  me  venturus  «I,  if^e 
vos  baptizabit  in  Spiritu  sajwto  et  igni. 

Quomodo  in  Spiritu  sancto  et  igni  baptizat,  ho- 
dierna  festivitas  salisapertcacsolemniterapprobat 
Bcato  Luca  evangelibta  in  Actibus  apostoloroin 
narrante,  cognoscimus  quia  apparuerunt  apostc^ 
dispcrtiUs  lingnw  tanquam  ignis,  seditque  supra  iw* 
gulos  eorum  Spiritus  sanctus.  Idcirco,  dilectitsiffli 

j)  fratres,  dc  sacramcnto  baptismatis,hodie  vel  modi- 

cum  dicere  libuit,  quoniam  illud  isto  in  tempors 

Ghristiana  religio  magis  ac  magis  peragere  consoe- 

vit.Baptizatur  Christus,  et  non  modo  jam  patria^ 

charum  prodigiis,  non  prophetarum  oraculis,  sed 

voce   Patris  dilectus  Filius  approbatur  :  Hic  f^ 

filius  meus  dileclus^in  quo  mihi  camplacuit,  De  V^ 

Psalmista  :  Bex  dilccti,  dilecti.  Et  de  quo  SalofflOfl 

in  Canticis  :  Ditectus  ex  dilecto.  Deinde,  sancto  do- 

cente  Spiritu,  descrtum   petiit,  exempto  [exacU>l 

quadragcsimali  jejunio,ut  pote  verus  homocsuriil» 

diaboli  tentamenta  divinavirtutesuperaviti  deinde 

angelico,  ut  verus  Dei  Filius,  usus  ministerio,posi- 


1017 


SEaMONES. 


lOtS 


modum,  ut  Isaias  propheta  multo  anle    proicmuil,  A  crealor  et  renovator  est  totius  machinae  mundi.Si 


terram  Zabulon  et  terram  Nephtalim  adiit ;  habi- 

tantibus  in  regione  umbrae  mortis  ct  sedentibus  in 

lenebris  lumen  veritatis  ostendit,semetipsuravidc- 

licet  qui  dixit :  Ego  sum  lux  mwndi,et  de  quo  san- 

ctus  evangelisla  :  Eral  iux  vera  qux  iUuminatom- 

nem  hominem  venientem  in  fiunc  mundum ;  vocalis 

discipulis,  coclestis  disciplinaj  perfectionemtradidit 

eis,  octo  beatitudinum  spocies  disserendo,  fontemse 

totius  boatitudlnis  esse  declaravit.  Aperta  pronun- 

tiavit  in  quibus  aedificaremur,  obscura   proposuit 

in  quibus  excitaremur.  Quibusdam  vcro  assumpta; 

carnis   motibus,  sed   prorsus   peceato   carentibus 

hominis  filium  se  esse  demonstrans,insolitismira- 

colorum  prodigiis  divinitus  adhibitis,Dei  Filiumse 


creatorem  et  renovatorem  Spiritum  sanctum  pras- 
dico,  desideranter  propheticis  verbis  consentio  : 
Emitte,  inquit,  Spiritum  tuum  et  creabuntury  et  re- 
noimhis  faciem  terras.  Si  cooperantem  totius  divini 
operis  esse  pronuntio,  ab  auctoritate  divins  Scri- 
pturaj  non  dissentio:  Quando  Deus  pcr  Verbum  fa- 
bricam  mundi  condidit,  Spiritussanctus  supcraquas 
ferebatur,  sicut  divina  pagina  divinis  lectoribus 
innotescit.  Postquam  priore  gratia  invidia  diaboli 
primis  hominibus  adempta,  pietas  divina  ad  agni- 
tionem  sui  hominem  pereuntem  revocare  voluit, 
Spiritus  sanctus  patriarchas  edocuit,  prophetasim- 
plevit,Dei  Filium  Virginem  parituram  angeio  nun- 
tiante  obumbravit,  super  eumdem  Ghristum  bapti- 


e5»se  contestans,  et  sic  humana  divinis,  divina  hu-  «  zatum  in  specie  columbu;  visibilisapparuit,  idemin 


manis  conjungendo,  ex  duabus  substantiis  in  una 
persona  praedicatur  Christus,  Deus  verus  et  homo, 
Videamus  quomodo  divinitati  famulabaturhuma- 
nitas,  vcl  quomodo  humanitati  favebat  divinitas. 
Lazarum  suscitans,  quod  est  Dei ;  amicum  flevit, 
quod  cst  hominis,  et  sic  de  caiteris.  Sed,  ut  demultis 
paucareferam.lnfirmos  curans,  iugcmuit;  famelicos 
pascens,  oculos  ad  coclum  ievavil ;  discipulos  allo- 
quens,  in  montem  ascendit;  languidos  curans,  in 
campestribus  stotit,  esuriens,  superavit  hostem  ; 
excitatus  a  somno,  pontum  jubet  esse  quietum  \ 
Bitiens,  Samaritanis  propinavit  salutem  ;  cum  capi 
voluit,  inimicos  retrorsum  cadere  fecit;  moriens, 
mortem  pertulit  et  inmorte  ejusomniscreaturacon- 
gemuit.  Morte  etcnim  Christi  tenebrescunt  lumina 


igneis  linguis  super  apostolos  hodierna  festivitate 
descendit ;  et  quos  puros  homines  invenit,  Deos. 
imo  et  Dei  filios  per  gratiam  adoptionis  efTecit* 
PulchreSpiritu3sanctusDeusacDominus,creatorac 
renovator  dicitu  r,  quia  quos  in  baptismo  di  vina  rege- 
neratione  recreat,  remittendo  peccata  a  contagio 
veteris  hominis  renovat,etin  sccundi  hominis  spe- 
cicm  renovando  commutat. 

De  eodem  spiritn  per  Psalmistam  dicitur :  Verbo 
Domini  cmli  firmati  sunt,  et  spiritu  oris  ejus  omnis 
virius  eorum,  Et  Salomon  de  eo  :  Omnium  artifex 
docuit  me  sapientia.  Quia  sicut  Apostolus  dicit  : 
ffemo  poiest  dicere  Dominus  Jesus.  nisi  in  Spiritu 
sancio  ;  et :  Nemo  in  spiritu  Dei  toquens  dicit  ana- 
tfiema  J^xu.O  quantus  est  iste  artifex,  quam  potens. 


cobU,  scinduntur  velamina   templi,  Captivos   red-  C  quam  efficax,  qui  sicut  cum  Patre  et  Fil 


dit  infcrus,  rcdiviva  cadavera  tollus.  In  mortis 
discrimine  hominem  agnosce,  in  virtutis  opera- 
tione  Deum  intellige.  Cum  enim  a  mortuis  re- 
surrexit,  ssbcuIo  vitam  reddidit,  suis  fidelibus 
8pem  resurgendi  concessit.  In  divinitatis  potcn- 
tia  clausis  januis  ad  discipulos  intravit,  in  re- 
fiumpto  corpore  stigmata  passionis  palpabilia  mon- 
strat,  ostendens  quod  in  eamdem  carne  sumus 
resurrecturi  etampliorigloria  sinefinevicturi.Etut 
nemo  diffideret  de  gioria  rosurrectionis,  carnem 
quam  Dei  Filiuaexnobisassumpsit,  ad  ccclosaecen- 
dens  collocavit  m  dextram  Patris,  ut  eos  nosasoen- 
fiuros  credamus,  quo  caput  nostrum  nos  pra3ces- 
fiisse  cognoscimus.  Inde  fidelibus  hodie  in  spiritu 
Bancto  Dei  dilectio   mittitur,  qu®  per   Apostolum  [)  persecutore  doctorem.Fratres,  quantum  est  homi- 


loomniaex 
nihilo  condidit,  ita  corrupta  potuit  reparare,  cum 
voluit !  In  illis  homiliis  quas  ad  gloriam  pra;- 
scntis  diei  duo  illi  amplissimfls  auctoritatis  de- 
scribunt  Grcgorii,  quaedam  spiritus  opera  nite- 
scunt  principaiia.  Ideo  principalia,  quoniam  a 
tantis  auctoribus  sunt  festive  prolata.  Dicunt  quo- 
niam  Spiritus  sanctus  David  citharccdum  pue- 
rum,  multiplici  sua  gratia  pro^ditum,  provexit 
ad  regni  fastigium.  Amos  agrestem  hominem  vel- 
licantem  siccamina,  mirabili  potentia  ditavit  au- 
ctoritate  prophetica.  Petrum  peritum  pisoium 
captione,  pastorem  feoit  totius  Ecolesise,  Matthaeum 
publicum  exactorem  cvangelicum  fecit  esse  scripto* 
rem.  Fecit  ex  Saulo  Paulum,  et  ex  lupo  agnum,  ex 


ofaaritas  nomiriatur.  Charitas,  inquit,  Dei  di/fusa  est 
m  cordibus  nostris  per  Spiritum  sanctumf  qui  datus 
est  nobis,  Spiritus  etenim  sanctus,  Patri  et  Filio 
costemus  et  consubtantialis,  non  sicut  minor  ct 
nolens  transmittitur,  sed  sicut  asqualis  propria  vo- 
luntate  a  Deo  Patre  et  Tilio,  mittitur,  quia,  sicut 
Veritas  dicit,  Spiritus  ubi  vult  spirat. 

Obmutescant  qui  in  divinitate  Spiritum  sanctum 
minorem  esse  somniant,  et  qui  inter  creaturascrea- 
tum  esse  connumerant.  Non  potest  esse  minor  qui 
totius  opcris  divini  legituret  credituressecoop6ra- 
tor.  Ncc  inter  creaturas  potcst  oonnumerari  qui 


nem  de  Dco  loqui?Quid  plus  dicam?  Dicam  tamen 
quod  sentio.  Quidquid  est,  quidquid  fuit,  quidquid 
unquam  esse  bene  poterit,  higus  artificii^  munere 
non  carebit.Nam  quidquid  ordinem  servat  Jostitite, 
quidquid  profectum  pnestat  prudentiae,  qQldqnid 
virtuti  cedit  victoriam,  quidquid  honestam  facit 
temperantiam,  quidquid  rectum  in  fide, in  specer- 
tum,  in  charitate  perfectum,  totum  ab  illo  initium 
ct  augmentum  percipit,  qui  pr»schtem  diem  ad- 
ventus  sui  praesentia  mirabiliter  consecravit.  Cujus 
nos  gratia  gratificati,lumineiiIustrati,con8olalione 
consolati,  diligamusDominumnostrum  JeBum  Chri- 


m9 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


lOM 


Biura  sermoncs  ejus  servando,  ul  dlgnimcrcaniur, 
(ieri  dilectione,  adventu  et  hospilio  Dci  Palris  et 
Filii,  et  ejusdem  Spiritus  paracleli,  ita  ut  ad  nos 
tota  Trinitas  veniat,  et  lcmplum  nos  gloriae  su» 
inhabitando  perficiat  Dcus  unus,vivus  et  verus,qui 
absque  initio  et  sine  finc  per  infinita  saecula  Scccu- 
lorum  vivit  ct  rcgnat.  Amen. 

SERMO  X. 

DE  ADMIRABIU   PR.ECURSORIS  CHRISTI    JOANNIS 
BAPTIST.f:   NATIVITATE. 

OrtumDominici  Prajcursoris  celebrantes,  fratres 
charissimi,  oporU;'  nos  fidoli  devolionc  perpendere 
quanlas  (»Imju6  uioiiioriam  cum  gratiarum  actione 
laudes  Deo  dcbemus  pcrsolvere.Ad  repellendas  igi- 
tur  et  effugandas  densissimas  ac  tetras  mortis  et 
ignorantiaBtenebras,quas  tencbraruinauctormundo 
infuderat,venturum  crat  lumen  illuminans  omnem 
mundum.Idcirco  conscquens  erat  ut  illud  ineffabilc 
et  ajternuin  tcmporalium  ctrationibiliumnumerosi- 
tas  praecederet  lucernarum.  Patres  dico  religionis 
antiqua;,  quorum  virtutibus,  cxemplis  ct  dictis  fi- 
deles  populi  illuminati  et  docti,  discussa  perpctua) 
CdBcitatis  caligine,  cum  illud  supcrvcniret,  si  non  ex 
toto,  vel  ex  parte  possent  agnosccre.  Fucrunt  ita- 
que,  ut  diximus,  lucernaQ,  non  a  sc,  ncc  aliunie, 
sed  ab  illo  supremo  lumine  illuminante,  cultores 
videlicet  coelestium  prseceptorum,  alii  ante  legem, 
alii  sub  legc,  alii  vero  judicium,  regum  et  prophe- 
tarum  temporibus,  Dominicse  nativitatis  passionis, 
resurrectionis  et  asccnsionis  mysteria  prsconantes^ 
Post  quos,  Domini  Praicursor,  Joanncs  eCfulsit. 
qui  omnium  patriarcharum  prajconia  et  vaticinia 
prophetarum  lucc  perspicua  deduxit  ad  publicum. 
Hic  cnim  vir  sanctus  non  solum  justus,  sed 
etiam  ex  parentibus  justis  exortus.  Justus  in 
pra^dicatione,  justus  in  orani  conversatione,  ju- 
stus  in  passione.  Cujus  nativitatem,  justitiam  et 
sanctitatem,  et  omnes  sacratissimos  actus  Ga- 
briel  nuntiavit  archangclus,  stylus  ad  plenum 
descripsit  evangelicus.  Dignum  valde  erat  ut  puer, 
tanla  prasdilus  dignitate,  tali  vocaretur  no- 
mine.  Ut  enim  majorum  nostrorum  testatur  auctori- 
tas,  sivc  prudentia,  Joannes  interprctatur  Dei 
gratiaj  sive  in  quo  est  graiia.  Quanto^  sanctitatis, 
quantsquc  coQlestis  gratia;  Domini  Praecursor  dita- 
tus  est  muncrchumans  scientio;  sermo  non  potcst 
dicere.Et  quia  de  eo  humanoescientio)  sermodicere 
Don  valet,  quod  de  eo  et  ad  eum  dictum  est  silere 
non  debet.  Quid  prx&^tatur  homini  tanto,  cum  dc 
JiUo  tcoitillus  loquitur  homo?  Quid  valet  ad  haec 
^jl^llgpitad  homini8,quoniam  dc  illo  summa  ctineffa- 
liHisloquitur  Trinitas?  Loquitur  de  eo  Deus  Pater 
in  pssdmo,  loquitur  idcm  in  Evangelio.  In  psalmo: 
Paravi  lucemam  Christo  meo.  De  quo  sanctusevan- 
gelista  ;  llle  crat  lucema  ardens  et  lucens.  In  Evan- 
gelio.  Super  qucm  videris  Spiritum  descendentem 
et  manentem^  ipsc  cst  qui  haptimt.  Quajdam  vcro 
tcstimonia,  quae  Spiritus  sanclus  per  Isaiam  et  Je- 
remiam  in  Domini  Salvatoris  persona  speciaiitcr 


A  inlgnat,  ad  Pru3Cursorcm  cjuscuileste  magisterium 
et  sensus  catholicus  convenienter  perlinuere  denun- 
tiat.  Multo  etiam  apertius  ei  Spiritus  sanctus  testi- 
monium  perhibuit,  quo  repletus  adadventum  geni- 
tricis  Domini  clausus  adhuc  matris  utero,ut  Evan- 
gelium  loquitur,  non  natura  pra^staate,  scd  gralia 
annuente  mirabiliter  exsultavit.Ipse  cnimDominus 
Christus,  cui  testimonium  ille  perhibuit,  dicens : 
Ecce  Agnus  Dei,  eccc  qui  totlit  pcccatum  mundi; 
tempore  suae  proBdicationis,  de  illo  dixit  :  Inlerm- 
tos  mulierum  noii  surrexit  major  Joanne  Baptista,  ct 
quom  inter  natos  mulierum  majorem  iuisse  dixit, 
Icvitatis  vitio  et  voluptate  deliciarum  carere  inno- 
tuit,  prophetam  et  plusquam  prophetam  cum  esse 
asseruit,  etqucm  ipscpotentia  suae  divinitatis  tan* 

i|  tarum  virtutum  ct  gratiaruni  privilegiis  dedicavit, 
ut  mortalium  omnium  merita  cxcederet,  Angelum 
a  Dco  vocatum,ct  ad  prasparandum  iter  salutisante 
sc  missum  prophctaj  Malachiai  oraculo   referente, 
pcrdocuit.  Si  enim  angelns  Graece,   Latine  dieitur 
nuntius,  merito  B,  Joannes  appellatur  angelus,qui 
nasccndo  de  sterili  matrc,  nuntiabatnascituruoide 
Virgine  matre,pr£dicando  nuntiabat  praedicatnrum, 
baptizando,  baptizaturum,  patiendopassurum,ejus- 
quc  passione  genus  humanum  redempturum.  Qui 
vivit  et  regnat  cum  Deo  Patrc  et  spirilu  sanctoper 
omnia  StBCula  sa;cuIorum.  Amen. 

SERMO  XI. 

IN   VIGILIA   APOSTOLORUM    PETRI    ET   PAUU. 

In  cxordio  vigiliarum  apostolica;  solcmnitatis  il* 
lum  puerum  citharocdum,  David  dico  regem  po- 

C  tentcm  et  fortissimum  Israeliticae  plebis  ducem, 
qui  tanta  Dei  gratia  ei  providentia  prsditus  est  ut 
ex  ejus  propagine  Virgo  eligcretur,  ex  qua  Dei 
Filius  corpus  nostraj  redemplionis  susciperet,istum 
tantum  ac  talem  cantantem  audistis,  etcum  eola;- 
tis  vocibus  et  piis  afiectibus  cantastis  :  Cffli  enar- 
rant  gloriam  DeitCt  opera  manuum  ejus  annuniiat  ^ 
mamentum.  Coelos  audivimus,  firmamentum  vi- 
dimus.  Coclos  gioriam  Dei  enarrantes,  firmamen- 
tum  annuntians.  Quaeramus  ct  videamus  qui  sunt 
isti  cocli^ct  quomodo  enarrant  gloriam  Dei,el  quod 
est  firmamentum,et  qualiter  opera  Oei  annunliat 
Non  enim  introduceret  scrmo  propheticus  gloriwi 
Dei  enarrantes  ccelos,  nec  opera  Dei  annunliaBS 
firmamentum,   nisi     spiritualiter     vellet   intelligi 

Q  apostolos  et  apostoticos  viros  super  fundamentuo 
ct  firmamentum  fidei  immobiliter  constitutos.  Si 
vero  propheticum  sermonem  ad  IitteramintcIIige'« 
volumus^  dicamus  quia  tunc  coeli  gloriam  D^ 
enarrant  quando  solem  et  lunam  et  8tella8,in  sese 
compositas,miro  ordine  suis  temporibus  repra&sen* 
tant,  et  firmamentum  opera  Dei  annuntiat,  cam 
astra  cocli  in  se  et  lucere  et  movcri  prsmonstral. 
Non  enim  consequenter  sic,  sed  magis  intelligeie 
spiritaliter  debcmus.  Figuram  vero  magis  cceli  ac 
firmamentumspiritaliumdoctorumpossuntretinere 
quam  gloriam  Dei  et  opcra  manuum  ejus  ad  liqui' 
dum  dcmonstrare.  Sunt  cnim  heec  elementa  muta 


I 


FERMONES. 


1022 


3nabilia^  sed  coeleUi  virtutc  ct  diviua  sa-  \  crut  cum  illo  ;  cl  non  est  in  alio  alinm  salus   ncc 

'         -   .-  j :i--   r..  ^.,:.      ^ii^^^  nomenest  sub  ccelo  datum  hominibus,  in  quo 

oporfecU  nos  salvos  fieri.  Paulus  etiam  nihilominus 
ccBluin    aut   firmamenlum    fuisse  et  ease  creditur, 
cum  ab  eo  dictum  fuisse  legitur :  0  altifudo  divifia- 
rum  sapientix  ct  sdentixBei.quam  iucomprehensi- 
bilia  suntjudicia  ejus,  et  investigabilcs  vix  ejus  ! 
Quisenimcognovitsensum  Domxni,  aulquis  consitia- 
rius  ejns  fuit  ?  Quoniam  ex  ipso,  et  per  ipsum  et  in 
ipsosunfomnia  ; ipsi  honorct  gloria  in  saccula  sxcu- 
lorum.  .rfmen.  Et  in  alio  loco  :  Quis  nos  separabit  a 
charitateGhristi  ?  rribulafio,anangus(ia,anperse' 
culio,  an  famcSyan  nuditas,  an  pericutum,  an  gla- 
dius?  Certus  sum  enim  quia  ncque  mors,  neque  vita 
ncque  angeliy    neque    principatus,    ncque    virtufcz 
•j5u/}(»rom;iewi /erram.  Gumcnim  Petrumet  ^  ncque  instantia,  ncque  forliludo,nequc  altitudo,nequ*e 
i  codIos  dicimus,  non  ab  illo  cxcelso  nomine      profundum,  neque  crcatura  alia  poterit  nos  separarea 

charitnte  Dei,    quss    est    in   Christo  Jesu   Domino 
nostro, 

Si  quis  vult  scire  vcra  essc  quae  brevitcr  propo- 
suimus,  legat  studiosius  Actus  apostolorum  et  Epi- 
stolas  amborum,  et  cum  eos  invcnerit  diffusius, 
abundantiusetmanifcstiusgloriam  Dei  enarrantes, 
ct  opcra  manuum  ejus  annuntiantes,  credat  certis- 
simc  eos  firmamentum  fuisse  ct  ccclos.  Non  est 
Paulus  inferior  Petro,quamvi8  ille  Ecclcsia»  funda- 
mentum.  Nam  et  hic  sapiens  architcctus,  sciens 
vestigiacredentium  fundare  populorum,nec  Paulus, 
inquam,indignus  apostolorum  collegio.Cum  primo 
quippe  facile  conferendus,  et  nuUi  secundus  ;  nam 
qui  se  imparem  nescit,  Dei  praevonionte  gratia  fecit 


•ationabiliter  ct  sapienterdisposLfa.  Et  quia 
muntiati  psalmi  sensus  nostcr  ad  littcram, 
lidit,  dignosci  non  valot,  nccessc  e-^t  Spi- 
ji  vivificat,  ut  spiritaliter  intclligamus  nos 
ter  doceat.  Apcrtissime  enim  patet  spiritales 
lanctos  fuiss**  ct  csse  apostolos.  Si  enim 
iicimus  quos  praistantissimos  sciraus,  in 
loctorum  pcr  divcrsa  tempora  contempora- 
orum,  profecto  isti  sunt  cccli  coDlorura,  isti 
clores  doctorum,  principos  populorum,  filii 
rum,qui,ob  merilum  magnns  fidci  Abrahai, 
patriarchae,  cffccti  snnt  filii,  dc  quibus  in 
Spiritus  sanctus  EcclesiaB  loquitur  dicens  : 
ribus  suis  nuti  sunt  tibi  filii\  consfilurseos 


postolos  excludimus.  Omncs  ergo    apostnli 

:antur  cocli,  pcr  quos  mundus  agnovit  dootri- 

jraj  fidei.Ergo  Pctrum  et  Paulum  ca»los  dici- 

unumqucmque  illorum  firmamentum  fa- 


lum  videamus  qua  auctoritate  divinarum  Lit- 
n  appellantur  coeli,  qua  assertione  Scrip- 
rmamcntum  dicantur;  deindc  quomodo  vcl 
ir  gloriam  Doi  enarrcnt,  quam  alte  et  pro- 
opera  Dci  annuntient.  Non  enim  immcrito 
)cantur  aposloli,Dominodicenteper  Isaiam  : 
i  mild  sedes  est,  et  iterum  Scriptura  :  Anima 
fdes  estsapicnfi3P.FA  si  anima  justi  scdes  est 
tiae,  et  coclum  sedes  Dci  est,  anima  Petri  et 


Pauli  scdcs  sunt  Doi,  ct  scdes  sunt  sapien-  ^  ajqualem.  Ambo  a  Ghristo  vocati,  ambo  in  Christo 

fidcliter  conversati,  ambo  a  Christo  gloriosissime 
coronati.  Aller  vocatus  de  littore,  aller  appellatus 
ab  aethere.  Ille  de  piscatioue,  iste  de  persecutione, 
et  idcirco  duplici  sunt  digni  honore,quia  simul  la- 
boraverunt  in  verbo  et  praxdicatione.  Caetcrum  fra- 
tres,  domini  seniores  et  patres,  quorum  prsdica- 
mus  initium  piaj  conversionis,  et  fidei  et  sancta; 
conversationis  provcctum,  eorum  libet  et  dicere 
admirabilem  et  pracdicabilem  exitum.  Scimus  et- 
enim  Romam,  ut  ipsa  cum  toto  orbe  sibi  subdito 
gloriatur  ot  praBdicat,horum  pra^dicatione  edoctam, 
horum  sanguine  ccnsecratam,  horum  meritis  et 
praescntia  de  variis  crroribus  in  unitatem  fidei  per- 
mutalam.  Fuit  in  conflictu  et  congressione  sancto- 


But  ipsc  Paulus  asscrit  Dominum  Christum, 
rtutem,  Deique  sapicntiam  csse,  et  si  supcr 
5m,  et  quietum  et  trcmcntem  verba  sua  Do- 
requiesccre  sc  promittit,  procul  dubio  in  istis 
sus  divinitatis  constituit,  in  quibus  sedcns 
itans  mundum  sibi  stcrnit,  ct  per  eos  fideli- 
pulis  itcr  salutis  ad  [ac]  viam  vcra;  humilita- 
mdit.  Cognovimus,  Scriptura  testante,Petrum 
ilum  spiritalcs  osse  cojlos ;  vidcamus  illos 
ntes  Dei  gloriam,  non  nostris,  sed  eorum  ip- 
sacratissimis  verbis.  Nonne  enarrabat  Petrus 
D  Dei,quando  dicebat  sc  speculatorcm  factum 
slestis  ac  divinac  magnitudinis,  ct  accepisse 
um  Josum  a  Deo  Patrc  honorem  ct  gloriam 


ilapaaadeumhujuscemodiamagnificagloria:  D  ^^^  ^*'®^  firma,  spes  certa  et  victoriosissima  cha- 


Filius  meusdiltciusj  inquomihicomptacui;  et: 
:ocem  nos  audivimus  de  ccelo  allatam ,  cum 
s  cum  ipso  in  monfe  janc/o.Nonne  firmamen- 
at  Petrus  cum  dicebat  :  Obedire  oportet  Deo 
juam  hominibus  ?Cumenimdeos  alloqucretur 
n  medio  plebis  in  firmamento  verae  fidei 
Firi  fratres,  vos  scitis  quod  facfum  est  ver- 
er  universam  Judccam,  incipiens  enim  a  Gali- 
)il  bapfismum,  quod  pnvdicavit  Joannes, 
aNazarefh,quomodo  unxiteum  DeusSpirifu" 
et  virfute,  Qui  perfransivit  hcncfaciendo  ct 
io  omnes  oppressos  a  diaboio,  quoniam  Deus 


ritas  ;  fuit  contra  eos  impia  Ncronis  crudelitas,  et 
Simonis  Magi  ncfandissima  falsitas ;  horum  insec- 
tatione  Petrus  cruci  affixus,  Paulus  capiUu^e|Wy 
altcr  passus  cruce,  alter  truncatus  ense.  iapii|JB-. 
sionis  locus,  par  et  sepulturae  loculus.  M^na  Iffi-' 
runt  aequales,  et  passione  pares,   coBlestia  regni 
haeredes,  et  Christi  cohaeredes.  Qui  quos  vocavit, 
ut  alter  istorum  asserit,  illos  et  justificavit,  et  quos 
justificavit,illos  et  magnificavit,  etquos  magnilica 
vit,  illos  et  glorificavit.  Quorum  justitiam  incitantcs, 
et  magnitudinem  laudando  magnificantes,  ad  illam 
gloriam  mercamur  pertingcre,  ad  quam  illos  ho« 


U)33. 


S.  ODILONIS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


1024 


dierna  die  pmdicamus   et  crcdimus  pervcnisse. 
Amen. 

SERMO  XII. 

DE   ASSUMPTIONE   DEI   GENITRICIS   MARLt. 

Congrue  satis  et  convenienter  videtur  a  Palribus 
fuisse  sancitum,  ut  in  mcmoriaDominiGenitricis  ea 
recitetur  evangelica  lectio,  quae  narrat  iilas  duas 
mcnte  et  carne  sororcs  Dominum  Jesum  exccpisse 
hospitio.Cui  cnim  illa  venicnti  in  mundum  templura 
praBparavit  virtute  coelesti  sacratum  et  perpetuffl 
virginitati  dedicatum,  huic  ista?,  ut  Evangelium  lo- 
quitur,  temponiHs  liahitationis  prapparaverunt  do- 
mum,  etpia;  hiiiuiu.i^iiLis  ac  sincerissimae  charitatis 
praibuerunt  obsequium.  Harum  enim  vita  et  actus 
ita  fuerunt  mirabiles  ct  fidelium  recordationo  cele- 
bres,  ut  duarum  vitarum  (iguram  eas  retinere  as- 
serant  divinarum  littcrarum  catholici  et  doctissiini 
tractatores.  Martha  igitur  qua;  curam  domus  gere- 
bat,  et  tanto  taliquc  hospiti  ejusquc  discipulis,quae 
necessaria  erant  praDbcbat,  activaB  \ita;  figuram,  ut 
diximus,  praefercbat.  Per  Mariam  vero,  quae  ad  pe- 
des  Domini  sedens,  instantissimcsermonisejusau- 
diebat  colloquia,  vita  perspicuo  pracmonstrabatur 
contemplativa.  Eia,  fratres  charissimi,  videamus  si 
domina  nostra  in  domo  Domini  et  Dei  Genitrix,  et 
semper  virgo  Maria,  utramque  vitam  ad  plenum 
exercuit,  ot  activam  vitam  laudabilem  quam  opere 
Martha  excolurt,etcontemplativam  optimamquam 
Maria  audiendo  et  eligendo  obtinuit.  Sane  sicut  di- 
lectum  Domini  Joannem  theologum  de  humanis  et 
corporalibus  actibus  Domini  Jesu  pauca  dixissc,et 
multadenaturadivinitatisejus,potentiaetmajestate 
dixisse  et  scripsisse,  teste  sacratissima  scrie  de- 
scriptionis  ejus  cognoscimus ;  ita  Domini  Genitricem 
non  adeo  fuisse  credimus  intenfam  activac  conver- 
sationi,  quam  se  totam  contulit  divinae  conspecu- 
lationi.  Non  enim  ad  activam  ultra  quam  matrem 
Domini  decuit  se  contraxit,  sed  toto  mentis  affectu 
et  desiderio,  ad  vitam  se  contemplativam  erexit :  et 
ne  ex  toto  esset  vitae  exsors  activoe,  postquam  est 
electa  a  Domino,  salutata  ab  angelo,  obumbrat^  a 
Spiritu  sancto,  fecundata  Dei  verbo,  exsurgcns  de 
loco,  per  iter  devium  et  abrupta  montium  veniens  ut 
deferret  amicis  actualis  vitae  laboriosum  officium, 
Zachariae  vatis  ingreditur  domum  Elisabeth  salu- 
tans.  Cognovit  in  spiritu  in  ginum  ejus  nobile  pi- 
gnus  dcpositum,  et  in  his  paucis,  ut  diximus,MarthaB 
complevit  actum.  Si  Martha  fclix,  quae  activae  vitae 
praeferebat  figuram,  quanto  magis  istae  sanctissimae, 
de  quibus  loquimur,porsonaB  exstiterunt  felices,qu8B 
&io4Ba-gaudiorum  et  munerum  meruerunt  fieri 
P^Q^tes  ?  Quae  major  potest  esso  felicitas  quam 
cum  intnatre  Domini  et,  ut  ita  dicam,  in  aula  re- 
gali,  in  alvo  virginali  fccunditas  regnat  et  virgini- 
tas?quam  cum  infccundaet  vetusfageneratetparit 
sterilitas,  et  cum  aestas  senectutis  et  antiquitatis 
nomen  promeruit  novic  paternitatis  ?  Et  ut  B.  Hie- 
ronymus  jucundo  sermone  prosequitur,  Joannes 
etiam  ad  introitum  Mariae  exsultavit  et  lusit  :  et 


A  pcr  03  Virginis  audiebat  vcrLa  Domini  pcrtonantis, 
et  de  ulero  matris  gestiebat  in  occursum  ejus  crum- 
pere.  Quomodo,  quantum  et  qualiter  officiis  et  obse- 
quiis  speculativae  vitaecum  altera  Maria  se  subdidit, 
Gabriclis  archangcli  profiteatur  assertio.  scrmoob 
evaugelici  prosequatur  oratio,  quia  ad  ha?c  narran- 
da  nostrae  parvitat^s  deficit  sermo.  Unum  profecto 
scimus,  quia  omnis  cjus  vita  ct  actio  intenta  semper 
fuit  in  Domino.  Et  sicut  dealtera  Maria  dictum  cst: 
Isia  oplimam  partcm  elegit,qum  prima  omnium  fcmi- 
narum  Deo  virginitatem  obtulit;  et  idcirco  prome- 
ruit  ut  Dci  Filius  angelo  nuntiante  ex  ea  corpus  no- 
straB  redemptionis  susciperet.  Diximus  eam  semper 
intentam  fuisse  speculationi  divinaB,  sed  oportel  nos 
hoc  ipsum  catholicis  verbis  astruere.  Ut  cnim  hu- 

p  mano  usu  loquar,  ubi  erat  corpore  quando  a  Domioo 
mittcbatur  angelus  ad  cam  ?  utiquc  in  domo  pareo- 
tum.  Ubi  crat  spiritu  ?  verc,  ut  diximus,  in  illo  di- 
vinaB  speculationis  intuitu.  Quid  agebat?  Sineprz- 
judicio  alicujus  irrcprchensibiliter  vivens,  ut  sua 
profcssionis  proprium  erat,  orabat,  lcgcbat.  Quo- 
modo  orabat?  Canticum  quod  cecinit  tympanizaos, 
cxclamat:  Magnificat  anima  mea  Dominum,  Quid 
legebat?  Forsitan  occurrebant  ei  divinae  Scriptnrs 
testimonia  ad  illud  inefTabilc  sacramcntum  quodio 
ea  gerebatur  sine  dubio  pcrtinentia.  Nonne  in  pi- 
gnore  quod  gerebat  illud  impleri  posse  credebatMo- 
saicum  :  PropheUimf  inquit,  suscitahit  Dominus  de 
fratribus  vestris  tanquam  meipsum  audieiis  f  Et  mul- 
tas  aliasin  aperto  cernebat  jirophetarum  senteatias, 
in  quibus  tanti  sacramcnti  ac  mysterii  prxmonstra* 

C  batur  ct  ad  liquidum  declarabaturveritas.  Nonne  ad 
hoc  pcrtinere  videbatur  illud  Jacob  patriarchs  tesli- 
monium  dicentis  :  iVon  auferetur  sceptrum  de  Jud&f 
et  dux  dc  fcmore  ejus,  donec  veniat  qui  mittendusaty 
et  ipseeritexspcctatiogentium.  Quid  manifestiusqoam 
quod  illc  fatebatur  Balaam  ariolus,cx  se  falsiloquos, 
Dei  nutu  veridicus :  Orietur,  inquit,  stella  ex  h- 
cob,  et  exsurget  hotno  de  Israell  Sciebat  enim  Dd 
Genitrix  in  arce  divinaB  contcmplationis  assampU, 
Davidicis  edocta  testimoniis,  processurum  de  se 
Dominum,  tanquam  de  thalamo  suo  sponsumeoffi' 
demque  speciosum,ut idem  prophcta  praecinuit, pr» 
filiis  hominum.  Non  enim  dubitabat  ad  se  pertinere, 
Spiritus  sancti  illustrata  lumine,  quod  Iscuam  pro- 
phetam  recolebat  dixisse :  Ecre    Yirgo  concipiA^ 

j)  pariet  filium  ;  et :  Egredietur  virga  de  radice  Jestt, 
et  ftos  de  radice  ejus  ascendet,  Quid  apertius  ?  qoi<' 
jucundius?  et  Virginem  parituram,  et  virgam  <i« 
radice  Jesse  processuram  nobilissimus  prophetarnin 
pronuntiat. 

Placuit  igitur  inserere  huic  nostrae  declamatioD' 
culae  sententiam  psalmi  octogesimi  sexti  quam  >^ 
memoriam  Domini  Genitricis,  et  mysteriam  DoiDi* 
nicaB  incarnationis  et  nativitatis,  B.  Ambrosiaa,  Tii' 
per  cuncta  laudabilis  et  verus  assertor  fidei  catbo- 
licae,  adeo  festive  voluit  exponere,  ct  idcirco,  o^ 
dixi,  sentcntiam  tanti  pontificis  pauperculo  noalro 
opcri  apponere  volui,  ut  quod  digne  non  potuitpe^ 


4025 


SERMONES. 


1026 


sequi    ingcnioli   nostri  pauperlas,  sontenlinc  tanti  A  rum  veridica  tcstiaionia,  Et  ut  in  tribus  perFonis 


ponlincis  nobilitet  et  commendet  auctoritas.  Ait 
enim  secundum  antiquam  interprctationem  jam 
dictus  doctissimus  doctor  :  Mater  Sion  dicet :  Uomo 
et  hoino  nalus  est  in  ea,  et  ipse  fundavit  eam  Altissi- 
mus.  Matrem  autem  secundum  divinitatem  habere 
non  potuit,  qui  auctor  estMatris.  Illefactusestnon 
divina  gcneratione,  sed  humana.  Quia  homo  factus 
est,  Deus  natus  est.  Sic  et  alibi  habes  :  Puer  naius 
cst  nobiSf  Filius  datus  est  nobis.  In  Puero  cnim  no- 
ihea  aetalis,in  Filio  plenitudo  est  divinitutis.  Factus 
ex  matre,  natus  cx  patrc.  Idem  taracn  ct  natus  et 
datus,  non  diversum,  sed  unum  putcs.  Unus  enim 
Dei  filius,  et  natus  ex  patre,  ct  ortus  ex  Virgine. 
Distanti  ordine,  scd  in  uno  concurrit  nomine,sicut 


summa,  simplex, aBterna  ct  incomprehensibih*scre- 
datur,confiteatur  et  adoretup  unitas,8umma  etiam, 
simplex,  «terna  et  incomprehensibiiis  credatur, 
confiteatur  et  adoretur  Trinitas  :  invitet  nos  sancta- 
rum  divinarum  Scripturarum  sinccritas  et  catholico- 
rum  Patrum,  eorum  videHcet  fidelis  aucloritas  nos 
doceat,  in  quorum  intellectu  et  scriptis  fidei  pietas 
ot  veritas  non  vacillat.  Mysterio  itaque  baplismatis 
peracto  ac  praesentia  totius  Trinitatis  consecrato, 
DominusJesusnonah*eno,8cd  suo  spiritu  ctpropria 
vohmtate  desertum  pctiit,  ubi  ad  tcntandum  eum 
mah'gnus  spiritus  invenit  Qui  ipsius  virtute  supe- 
ratus,  angehs  ministrantibus  rccessit  ab  eo  confu- 
sus.  Postea  a  B.  Joanne  invcnitur,  et  ob  incompa- 


et  pi^ajsens  lcctio  docet  quia^?/  homo  natus  est  in  ea,  U  rabilcminnoccntiamabeo  Agnus  Dei  mundi  peccata 

rpore,      tollens  appellatur.  Et  ne  lumen  divinitus  accensum 


et  ipsefund.iviteam  .'iltissimus.  Ilomo  utique  corporc 
Altissimus  potcstate.  Etsi  Deus  ct  homo  diversitate 
naturs,  idctii  tamen  non  alter  in  utroque.  Aliud 
ergospecialc  naturiu  suac,aliudnobi8Cum  commune, 
sed  in  utroque  unus  et  in  utroque  pcrfectus.  Non 
igitur  mirandum  est  quia  et  Dominum  cum,  et 
Christum  fecit  Deus.  Fecit  crgo  Jcsum.Eum  utique 
qui  ex  corpore  nomen  accepit,  fecit  cum  a  quo 
ctiam  patriarcha  scribit  David  :  MaterSion  dicet  ho- 
mOy  et  homo  factus  est  in  ea  :  dissimiiis  utiquc  non 
divinitate,  sed  corpore.  Nec  discretus  a  Patre,  sed 
exceptus  in  munere.  Hujus  etenim  muneris  gratiam 
angelo  nuntiaute  virgo  Maria  Dominum  concipiendo 
promeruit,  pariendo  obtinuit,  et  post  partum  virgo 
perpctuopermancns  incorruptampossedit  Ejusdcm 


accensum 

sub  modio  poneret,8ed  nec  diutius  celaretur  exivit 
ad  pubHcum.  Et  quiatotum  invenit  mundum  pecca- 

tiaobnoxium,omnibusmedicinajindixitremedium 
et  in  suo  advcntu  appropinquare  di.xit  regnum  ccb- 
lorunft.  Et  ut  illud  Isaia;  implcretur  vaticinium :  P()- 
pulus  qui  sedebat  in  tenebris,  vidit   lucem  magnatn. 
Habitantibus  in  regione  umbrx   mortis   lux  orta  est 
eis.  Deinde  ipso  divinitatis  suib  lumine  prajcuntc, 
ex  diversis  hujus  vita;  conversationibus  ct  officiis, 
utEvangeHa  loquuntur,  discipulos  vocavit  et  exillis 
duodecim  elegit,  quos  ct  apostolos  vocavit,  perquos 
humano  generi  salutis  iter  ostendit.  Quorum  sacro 
conventui  et  nobili  contubernio  somper  adhaerebat 
sanctissima  Virgo.  Cum  illis  semper  habitabat  se- 


gratiffi  muneribus  conferta,  ut  fas  est  credere,omne  C  sequeDominicisconspcctibusfrequenterpraBsentari 


tempusDominica;  inlantia3,pucritia;  et  adolescentia} 
cum  ipso  peregit,etobsequium  maternae  dulcedinis, 
utvera  mater,vcro  humanitatissuffifilioministravit. 
Quse  fuerunt  illorum  inter  se  coIloquia,quam  dulcia, 
qaam  amabilia,  quando  in  matre  fulgcbat  virginitas 
et  laetabatur  fecunditas!  In  filio  apparcbat  huniani- 
tasetlatebat  divinitas.  Quantumvelquale  illudcrat 
Deificumacvirginalcconsortium?nondiconostrum, 
sedomnium  honiinum  prorsus  cxcedit  intellcctum. 
Dcinde  idem  ipse  qui  erat  unigenitus  Virginis  ma- 
tris,  cum  voluit  apparcre  unicus  Doi  Patris,  lempore 
sui  baptismatis  hoc  ipsum  ostendit  majestasTrini- 
tatis.  Cum  Pater  auditur  in  voce,  Filius  videtur  in 
homine,Spiritu8  dignatus  est  in  spccie  apparereco- 


gaudebat.  Eam  vero  optimam  partem  quam  soror 
Marthfc  Maria  inspe  et  figura  gerebat,  Dei  Genitrix 
in  re  vera  firmissime  retinebat,  et  cum  apostolis 
de  humanis  Christi  actibus,  ut  verius  ac  specialius 
cognoscebat,  verius  ac  specialiter  conferebat,  ut  ab 
ea  discercnt  qualiter  arcanum  tanti  mysteriiet  ipsi 
crederent  et  lucidius  aliis  enarrarent.Etcum  oppor- 
tunumfieret,sineomni  ambiguitate  scriptis  mundo 
transmitterent.  Ipsa  vero,  ut  sanctus  cvangclista 
Joannes  refert,  Domini  miraculis  nonnunquam  in- 
tcrfuit.  In  hiset  in  ca^teris  divinitatie  ejusoperibus 
et  virtutibus  ultra  quam  dici  potest  gloriabatur.  Et 
si  Maria  quondam  peccatrix,  cui  donando  peccata 
erat  propitius,  intcnte  audiebat  verba  ex  ore  ejus, 


lumbx.Estenim  hujus  magnitudinis  testis,  magnus  j)  quanlo  magis  hacc,  qux  erat  mente  et  corpore  san- 


prae  csteris  homo  nomine  Joannes  a  Deo  missus. 
Iste  vero  tantus  homo,qui  hactenus  crat  Dominica; 
incarnationis  et  nativitatis  arcani  mirabilitcr  con- 
scius,  factus  est  minister  mirabilis  mysterii  hujus. 
Nos  ergo,  fratres,  ut  corde  credamus  et  ore  con- 
nteamur  tres  dcnominativas  et  discretas  personas, 
Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti,  unius  esse  divini- 
tatis,  Deitatis,  dominationi8,essentiae,  simplicisque 
Bubstantiae,  squalisetiammajestatis,  virtutis,hono- 
ris,  potostatis,  aeternitatis,  immensitatis  et  gloriae, 
admoneant  no3  ct  doceant  vcritatis  veracissima 
verba,  prophetarumque,  apostolorumetevangeiista- 


cta,  audiebat  ardentius  cujus  idem  ipse  et  Dominus 
erat  et  filius?Caeterum  ut  Simeonis  justi  prophetia 
implorctur  dicentis :  Et  luam  ipsius  animam  pertranS' 
ibit  gladius^  tempore  Dominicae  passionis  cum  di- 
Iccto  discipulo  de  ea  dictum  est  :  Ecce  mater  tua. 
Circa  sepulturam  vero  Dominicam  multo  magis 
quam  mulieres  illas  sanctas  quidem  dicunt  fuisse 
sollicitam,  quorum  opinionem,  ni  fallor,  astruere 
videtur  bonus  ille  Sedulius  poeta  evangelicus,  ora- 
tor  facundus,  scriptor  catholicus. 

Si  enim  scire  volumus  quid  Dei  Genitrix,  post  re- 
surreotionem  Domini;  antequam  ipse  ccelos  ascen- 


1027 


S,  ODILOiNlS  CLUNIACENSIS  ABBATIS  V. 


1028 


dcrct,  agebat,  sine  dubio  loca  Dominica;  Nativita-  A  hodicrna  ejus  Adsumptionc,  divina?  legis  inlerpres, 


tiM,pai?sionis,  sepulturai  et  resurrcctionisfrequentcr 
circuiens,  invisere  cupiebat.  In  cisdem  etiam  locis 
lacrymasfundcbat  et  sanctissimi  oris  sui  osculadul- 
cissimaimprimebat.Deindead  notum  sibi  refugium, 
apostolicum  videlicet  contubernium,  pasta  intuitu 
Dominicorum  locorum  cum  gaudio  rcmeabat.  Cre- 
dimus  eam  intcrfuissc  gaudiis  Dominicae  Ascensio- 
nis,  in  die  sancto  Pentecostes  cum  sanctis  apostolis 
pcrcepisse  eam  gratiam  Spiritus  sancti,quam  con- 
slat  esse  plenissime  habcre  ab  ipsa  conceptione 
Christi.  Si  quis  vero  udhuc  studio  pietatis  vcl  pia; 
curiositatis  alTocUi  indagare  voluerit  quid  post  As- 
ccnsionem  Domini  egerit,  quam  sancte  et  jusle 
vixerit  et  cum  quibus  habitaverit,  soli  Deo  co- 
gnitum  essc  videtur  et  Gabrieli  archangelo,  cui 
Gjus  causa  tola  commissa  esse  prnedicatur  a  Domi- 
no,  et  angeiis  sibi  collffitantibus  secumquc  collo- 
qupntibus,  Joanni  eliam  dilecto  Doniini  discipulo 
qui  ab  ipsa  cruce  suscepit  in  sua  sollicitudine  ct 
cura,  videlicet  ut  Virgo  virgini  deservirct,  et  Do- 
mini  matri  rcpendoret  servitutis  ctdilectionis  obsc- 
quium,  qui  eum  pra?  caiteris  sna  dileqtione  fecerat 
«iignum.Beatissimo  ctcnim  Petro  apostolorum  prin- 
cipi  C(£lerisquc  apostolis  non  incognita  fuit  ejus 
purissima  vita  et  actio  ;  sancta  quoque  et  admira- 
bilis  et  praidicabilis  conversatio.  Quippe  quia  cum 
eis  scmper  fuit  ab  ipsorum  conversionis  initio,  us- 
que  ad  illum  diem  in  quo  unigenitus  Dci  Filius, 
homo  ex  ca  vera  fide  genitus,  a  laboribus  hujus 
vitae  voluit  eripere,  et  ad  gloriam   sibi  a  sxculis 


B 


sanctus  videlicet  Hicronymua  et  alii  doctorcs  egrc- 
gii  talia  ac   tanta  potuerunt  el  voluerunt  dicere, 
quibus  nos  nec  audemus  aliquid,  nec  debemusad- 
jicere.  Et  qui  ad  plcnum  vult  cognoscere  gloriam 
solemnitatis  hodicrnae,  legat  sermonem  quem  su- 
pr.idictus  Pater  Hicronymus  edidit,  et  ad  sanctam 
Paulam,  ct  ad  Eustochium  filiam  ejus  virginem,€t 
ad  caetcras  virgincs  non  eolum  pra*sentes,scdeliam 
ad  superventuras  transmisit.  In  eodem  vero  scr- 
mone  possunt  addiscere   virgines  femins,  et  non 
solum  virgines  femins^sed  etiam  virgines  masculi, 
quomodo  debeant  virginum  virgini,  virginaliter  ac 
virilitcr  militarc.  Hodie,  reverendissimi   Patres  et 
charissimi  fratres,   domini  ct  seniores,  matre&et 
sororcs  dcvotissima;,  beatae  Dei  Genitricis  el  sem- 
per  virginis  Mari(c  celebrcmus  fcstum,  ut  per  fjus 
singulare  meritum,  etorationes  omnium  sanctoram 
sanctarumque  virginum,  pium  mereamur  habere 
alque  propitium  Virginis  filium,  cl  virginum  spon- 
suui,  Dominuni  nostrum  Jesum  Christum.Qui  vivit 
ct  regnat  cuni  Deo  Patrc,  et  Spiritu   sancto,  pcr 
omnia  saecula  saeculorum.  Amen. 

Dei  vero  Genitrix,  quic  hodic  ad  ccelorum  glo- 
riam,  super  choros  angelorum  etusque  ad  summ* 
divinitalis  prasentiam  assumpta  csse  creditur,  xe- 
neratur  et  colitur,  ipsa  est,  ut  quidam  ex  nostrii 
humili  devotionc  alloquentes  ?oliti  sunt  dicereiTn 
es  enim  aula  regalis,  forma  pudoris,  id  est  vere- 
cundia?,  quae  semper  est  comes  individua  integra 
virginitatis  et  continua;  castitatis.  Tu  es  enim  posl 


prajparatam,  ut  creditur  et  prajdicatur,  super  cho-  C  Deum  causa  praecipua  humana;  salutis.  Tu  maler 


ros  angelorum  dignatus  est  elcvare. 

Hujus  diei  laetitiam  hodie  totus  mundus  concele- 
brat,hodie  namque  ob  venerationem  Assumptionis 
Domini  Genitricis  angeli  laetantur,  virgines  gratu- 
lantur,  patriarchae  et  prophetae  Deo  gratias  refe- 
runt,  quia  pra^sagia  et  vaticinia  sua  per  camdem 
Domini  Gcnitriccm  completa  esse  cognoscunt.apo- 
stoli  ct  evangelistae  tripudiant,  cum  in  carne  Domi- 
num  venisse,  et  de  Virgine  natum  vera  fide  scriptis 
suis  pronuntiant.  Gloriantur  ctiam  hodie  martyres, 
Genitricis  Domini  sui  solemnia  dignis  laudibus  celc- 
brantes.  Gaudent  summi  pontifices,  confessorcs  et 
doctores  catholici,  dum  pcr  eorum  doctrinam  fide- 
les  Dei  credunt  et   colunt  Dei  Filium   suscepisse 


singularis,  tu  virgo  perennts.  Tu  mater  intacta,  to 
virgo  fecunda.  Tu  mater  sine  viro,  lu  virgo  sine 
excmplo.  Tu  puerpcra  sine  tuae  integritatis  dispen- 
dio.  Tu  tot  divinis  muneribus  functa.tu  tantismt^ 
neribus  coclcstibus  compta.  Tu  tam  granditer  gralia 
Dei  es  referta,  ut  per  florem  tui  virginalis  uteri 
omnipotens  Pater  superaret  tenebrarum  principcoi) 
mortis  auctorem,  et  amoveret  a  paradisi  adito 
gladium  flammeum  atque  versatilem  :  et  per  eum, 
quem  tua  generavit  virginitas,  coelestis  regni  fide- 
libus  apcriret  porlas,  quas  clauscrat  hostis  anliqoi 
calliditasetpriorum  parentum  prajsumptuosa  teine- 
ritas.  Per  has  itaque  portas,  ut  credit  fideliumfidei 
firmitas,  assumpsit  te  ad  ajtemitatis   su«  solium 


quod  non  erat,  et  non  amisisse  quod  erat;  et  Geni-  r^  cum  multitudine  angelorum,  occurrens  tibi  festiw 
tricem  Domini   pra;dicant  virginem   peperisse,  et      ex  te  incarnata  Divinitas,  sicut  universo  orbi  hodie 

tuaj  gloriosae  Assumptionis  reprajsentat  celebritas. 
Nos  vero  ad  hujus  paupercula?  declamationis  cumo- 
lum,  non  hymnum,  sed  ad  insiar  hymnoruro,t^ 
nuem  satis  ct  paupercm  composuimus  dictionem- 

SERMO  xin. 

m 

DE   NATiVITATB    BEATiE   MAHl^  VIROINIS. 

(Deest  init.)  partum.  Talibus  cnim  obsequiisaa- 
gelus  intentam  invenit  atque  salutavit.  Utpota 
virgo  verecunda  erubuit ;  a  quo  confortatt,  q»* 
dicohantur  crcdidit,  ct  credendo  auctorem  noslrt 
salutis  edidit  Jesum  Christum  Dominum  noainUDi 


post  partum  virginem  exstitisse.  Dicam  aliquid 
plus,  si  audeo  ;  dicam  fideli  praesumptione,  dicam 
pia  temeritatc.  Totus  mundus  hodic  condigna  ju- 
bilatione  laetatur  et  gaudet,  tartarus  tantummodo 
ululat,  frcmit  et  submurmurat,  quoniam  gaudium 
et  laetitia  hujus  diei^  claustris  infernalibus  inclusis, 
aliquod  remedium  et  refrigerium  praestat.  Non  au- 
dent;  ut  opinor,  ministri  tartarei  bodie  attingere 
SU03  captivos,  quos  recolunt  redcT.ptos  illius  san- 
guino,  qui  pro  mundi  salutc  est  dignatus  na^ci  dc 
Virgine.  De  cujus  Virginis  meritis  et  gloriosissima 


SERMONES. 


4030 


liB  et  prophet®  praeviderunl  et  prac-  A  loquondi  parcior,  legondi  studiosior,  non  in  incorto 
gine  nasciturum.  Apostoli  vidciunt      divitiarum,  sed^in  parte  pauperis  spem  repoucMis, 

inteuta  operi,  verecunda  sermoni,  arbitrium  menlis 
non  hominum,  scd  Deum  quaererot.  Nulli  laedere, 
bene  velle  omnibus,  assurgere   mejoribus   natu, 
cequalibus  non  invidere,  fugere  jactanliam,  rationem 
sequi,  amare  virtutem.  Quando  ista  vel  vultu  lassit 
parentes?  quando  disscnsit  a  propinquis?  quando 
fastidivit  inopem?  eos  solos  solita  coBtus  vironim 
invisere,  quos  misericordia  dod  erubescerct,  neque 
prastcriret  verecund/a.  NibiJ  torvum  in  oculis,  nihil 
in  vcrbis  procax,  nihil  in  actu  inverecundum   non 
gestu  fractior,  non  incessu  solutior,  non  vox  pelu- 
lactior,  ut  ipsa  corporis  species  simulacrum  fuerit 
mcntis,  figura  probitatis.  Bona  quippe  domus  in 
,  sed  manu  fabricata  est  mea.  Si  po-  ^  ipso  vestibulo  debet  agnosci,  ac  prirno  pr£etendat 
cum  eam  facerem,  potui    inquinari      ingressu,  nihil  inlus  latere  tenebrarum,  ut  mens 

nostra  nullis  repagulis  corporalibus  impedita  (an- 
quam  luccrnffi  lux  intus  posita  foris   Juceat.  Ouid 
ergo  exsequar,  ciborum   parcimoniam,  ofliciorum 
redundantiam,  alterum  ultra  naturam  superfuisse 
alterum  pene  ipsi  naturaj  defuisse.  Illic  nuUa  inter- 
missa  fuisse  tempora,  hic  congeminatos  jejuniorum 
dies,et  si  quando  reficiendi  successisset  voluntas, 
cibus  plerumque  habitus,  qui  mortem  arceret,  non 
delicias  ministraret,  dormire  non  prius  cupiditas, 
quara  necessitas  fuit.Et  tamen  cum  quiesceret  cor- 
pus,  vigilarct  animus  :  quoe  frequenter  insomnis  aut 
lecta  repetit,  aut  somno  interrupta  continuat,  aut 
disposita  gerit,  aut   gerenda   pronuntiat,   prodire 
domo  nescia,  nisi  cum  ad  ecclcsiam  conveniret.  Et 
ua  naLus  est  matris  pudor  solus  per-  C  hoc  ipsum  cum  parentibus  aut  propinquis  dome- 

stico  operosa  sccreto,  forensi  stipata  comitatu^  nullo 
mciiore  tamen  custode  quam  seipsa,  qu®  incessu 
afTcctuque  venerabilis,  non  tam  vestigium  pedum 
tollcret,  quam  gradum  virtutis  attollerct,  et  tamen 
alios  habeat  virgo  membrorum  custodes  suorum, 
morum  autcm  suorum  se  habeat  custodem  ipsam. 
Plures  erunt  de  quibus  discat,si  ipsa  se  doceat  qu» 
virtutis  magistras  habet,  quia  quidquid  egerit,  di- 
sciplina  est.  Sic  Maria  intendebat  omnibus,quasi  a 
pluribus  moneretur.  Sic  omnia  implebat  virtutis 
officia,  ut  non  tam  disccret  quam  doceret.  Talem 
hanc  evangelista  monstravit,  talem  angelus  reperit, 
talcm  Spiritus  sanctus  elegit.  Quid  enim  in  singulis 
morer?  ut  eam  parentcs  dilexerint,  extranei  prsBdi- 
nobis  tanquam  in  imagine  descripta  j)  carint^quai  digna  fuit  ex  qua  Dei  Flius  nasceretur. 


nt  vera  fide  jam  de  Virgin*  natum 
n  esse  secundum  humanitatem,  qui 
:undum  divinitatcm.  Quid  erat?  Quid 
us  erat,  homo  factus  est.  Suscepit 
non  amisit  deitatem.  Factus  humilis, 
s.  Natus  est  homo,  non  destitit  esse 
t  parvulus,  latens  magnus.  Qui  libcn- 
r  Deus  natum,  non  horret  Virginis 
)eus  creator  hominis,  filius  hominis. 
te  permovct  in  mca  nativitate?  Non 
jonccptus  cupiditate,  cgo  matrem  de 
Bci,  ego  viam  mco  itineri  praeparavi 
•i,  Hanc  quam   despicis,  Manichaee, 


iccrcr.  Sicut  transitu  meo  illius  non 
rginitas,  sic  ct  mea  non  est  ibi  ma- 
s.Si  solis  radius  cloacae  sordes  oxsic- 
uinari  non  novit,  quanto  magis  splen- 
i{B,  in  quo  nihil  inquinatum  occurrit? 
diavcrit,  mundare  potest,  ipsc  pollui 
ulte,  unde  sordes  in  Virginc,  ubi  non 
\  cum  homine  patre?  Unde  sordcs  in 
concupiendo  [concipiendo]  libidinem, 
3st  perpcssadolorem?  Unde  sordes  in 
n  nullus  hospcs  accessit?  Solus  ad 
ct  fabricator  venit;  veslem  quam  non 
t,  eamque  sicut  invcnit  clausam  reli- 
B  natus  est  solus  inter  mortuos  libcr, 


r.  Eva  inobediens  meruit  pccnam,  Ma- 
consccuta  cst  gratiam.  Illa  gustans 
laledicta  fuit.  H(bc  crcdens  angelo  est 
a  nobis  mortcm  contulit,  haec  vitam 
Quid  agis,  Manichapc?  Christi  matrem 
i  Christum  dofendis.  Taccat  imirun- 
c  mundissima  Virgine  natus  est  mun- 
t  cum  Deo  Patre  et  Spiritu   sancto 

r ncc  dilTerens  gloria,  coaeterna 

'  infinita  sajcula  soBcuIorum.  Amen. 

SERMO  XIV. 

DE  NATIVITATE  DEAT.E  MARI.f:. 

.,  Thes.  Amrd.  V,  621,  ex  ms.  codice 
Silviniaccnsi.] 


a  Mariae,  e  qua  velut  speculo  refulget 
atis  et  forrna  virtutis.  Hinc  sumatis 
vivendi,ubi  tanquam  in  exemplari  ma- 
3ssa  probitatis,  quid  corrigere,  quid 
[  tenere  debcatis  ostendunt.  Primus  di- 
lobilitasest  magistri.Quid  nobilius  Dei 
splendidius  ea  quam  splendor  elegit? 
a  quae  corpus  sine  corporis  contagione 
im  de  ca^tcris  cjus  virtutibus  quid  lo- 
rat  non  solum  corporc,sed  etiam  men- 
loli  ambitu,  sinceruin  adulterarct  afTe- 
mmilis,  vcrbis  gravis,  animo  prudens, 


Ua;cad  ipsos  ingressus  angcli  invcntadomo  in  pe- 
netralibus  sine  comite,ne  quis  intentionem  abrum- 
peret  ncquo  obstreperet.  Neque  enim  comites  femi- 
nas  desidcrabat,  quae  bonas  comites  cogitationes 
habebat,  quin  etiam  sibi  minus  sola  videbaturcum 
sola  esset.  Nam  quemadmodum  sola,  cui  tot  libri 
adessent?  tot  archangcli,  tot  prophetae?  Denique  et 
Gabriel  cam  ubi  revisere  solebat  inv6nit,et  angelum 
Maria  quasi  virum  specie  mota  trepidavit^quasi  non 
incognitum  audito  nomine  recognovit ;  ita  peregri- 
nata  est  in  viro,quaB  non  est  peregrinata  in  angelo, 
ut  agnoscas  aures  religiosas,  oculos  verecundos* 


1034 


S.  ODILONIS  CLUNIACBNSIS  ABBATIS  V. 


1031 


Denique  salutaia  obmutuit  ot  appellata  rcspondit. 
Scd  quae  primo  turbaverat  affectum,p08teapromisit 
obsequim.Quam  vero  religiosa  in  propinquas  fuerat 
Scriptura  divina  significai.  Nam  et  humilior  facta 
est,ubi  a  Deo  se  cognovit  electam,  ot  statim  ad  co- 
gnatam  suam  ad  montana  processit.  Non  utique  ut 
exemplo  crederet  qua;  jam  credideratoraculo.  Beata 
enim,  inquit,  quae  credidisti,  et  tribus  mensibus 
cum  eamansit.Tanti  autem  intervallo  temporis  non 
fidcs  quaeritur,  sed  pietas  exhibetur.  Et  hoc  postea- 
quam  in  utero  pareniis  exsiliens  puer  matrem  Do- 
mini CaUern  desunt, 

SERMO  XV. 

DE   SANCTA   CRUCE. 

[Apud  Marton.  ubi  supra,  ex  ms.  Gluniacensi.] 
Post  illum  singularem,  et  admirabilem,  et  toto 
mundo  prapdicabilem,et  salutarem  Dominicae  passio- 
nis  triumphum,  et  ejusdem  Domini  nostri  resurre- 
clionis  gloriam,  et  sacrosancta  fosta  paschalia,  di- 
gnissime  satis  et  convenientor  illa  dies  recolitur 
celeberrima,  in  qua  Dominicae  passionis  ad  honorem 
et  gloria  nominis  Dei  cst  ad  salutem  generis  humani 
reperiuntur  insignia;  crux  vidclicet,  in  qua  nostrae 
salutis  auctor  pependit,  et  clavi  quibus  confixum 
estiliud  sacrutiasimum  corpus,quod  exintemerata 
Virgine  assumere  digndtuscst  Dei  Filius  ante  omnia 
tcmpora  saecularia  ab  ipso  Deo  Patrc  inefTabiliter 
genitus.  Mcritoigiturcclcberrime  recolit  totius  Ec- 
clesiac  (Idelis  familia  per  diversa  annorum  spatia  sa- 
lutaris  patibuli  inventionem  et  exaltationem,  quia 
per  cruccm  didicitdestructum  mortis  imperium,per 
crucemsorecolitevasisseperpetuajmortisinteriium, 
et  per  crucem  se  gaudet  invenisse  aeterna;  vita?  subsi- 
dium.  Cum  enim  Dominicae  et  victoriosissimae  cru- 
cis  celebratur  inventio,  manifestissime  Domini  cru- 
cifixi  recolitur  resurrectio  ;  et  cum  ejusdem  crucis 
exaltatio  coliiur,  in  ea  crucifixus  Dominus  Jcsus 
Christus  ad  cqbIos  ascendisse  dignoscitur.  Ad  con- 
firmanda  hujus  rei  magnalia,  quaedam  in  Scripturis 
paria  inveniuntur  pracconia,  utcum  similiajungun- 
tur  similibus,  in  his  quae  dicuntur  de  Deo  nullus 
inveniatur  incrcduIus.Mulier  serpeniinodelusamen. 
dacio  mortem  propinavit  viro,  imo  etiam  omni 
generi  humano  :  mulierum  sanetarum  humilis  de- 
votio,  angelico  asserentc  sermone  veridicio,  Domi- 
num  resurrexisse  apostolico  nuntiavit  collegio.  Au- 
disiis  hominem  inobedientem  per  ligni  gustum  a 
paradiso  expulsum ;  audistis  latronem  confitcntem 
per  humilcm  confessionem  in  paradisum  induclum. 
Lasciva  femina  divoriium  male  suadendo  insinuavit 
viam  ad  inferos,  integra  virgo  iter  recium  direxit 
ad  superos.  Mulier  corrupta  suae  propagini  mortem 
intuUt,  virgo  intemerata  humano  generi  vitam  per- 
petuam  contulit.  Maria  Magdalena,  quondam  pecca- 
*  trix,  de  ejusdem  resurrectione  gaudium  attulit; 
Uelena  imperatrix  de  inveniione  crucis  ct  cactero- 
rum  insignium  Dominicae  passionis  gaudium  et  las- 
liliam  ostcndit  praesentibus  et  superventuris  fide- 
jium  populis.  Maria  genitrix  Domiai,  tempore  quo 


A  patiobatur  unigeniius  Filius  ejua  Dominus,  aoto 
crucom  siabat,  et  piis  oculis,  ut  doctor  catholicus 
scribit  Ajiibrosius,  cxspectabat  non  pignoris  mor- 
tcm,  sed  mundi  salutem,  quam  etiam  ille  virSedu- 
lius  pocta  evangelicus  asseritcirca  Domini  sepultu- 
ram  plus  caeieris  mulieribus  fuisse  sollicitam  :  Ue- 
lena  vcro  econtra  princeps  Romani  imperii  ad  in- 
quirenda  et  reperienda  Domini  corporis  supplicit 
et  nostrfe  saluiis  insignia,  soierter  et  studiosissime 
insistebai,  et  pio  affectu  et  sinccro  effcctu  votis  omnL 
bus  laborabat,  ut  invenire  posset  quod  quasrebat;et 
inventum  ad  honorem  et  gloriam  Domini  honorare 
gesiiebat.  Ad  quod  negoiium  peragendum  adjutorem 
habcbat  strcnuissimum  filium  suum,  Romani  impe> 
rii  principcm  Constantinum,quiprimus  iatcrssciili 

P  principcs  cum  consilio  et  studio  matris  supradictc 
et  saepodiccndae  Helenae  libertatem  ct  privilegium 
Romanae  concessit  Ecclesiae.  Inde  ccepit  prsdiciri 
pubiice,  Domino  annuente,  et  supradicto  principe 
faciente,  nullo  contradicente,  honor  et  virtus  Chri- 
sii,  fidcs  ct  victoria   Domini   crucifixi  per  spetit 
cuncia  mundi  quousque  tendebat  potcstas  Romaoi 
impcrii,  et  non  dicam  usque  ad  tcrminos  Romani 
imperii,  sed   quousque  pracdicatur  niajestas  divini 
ct  incarnati  Verbi,  ot   auctoritas   mundi  salutaris 
sancti  Evangelii,  quac  viva  et  libcra  voce  intonit 
honorem  et  gloriam  crucis  et  actus  et  mirabiliaDo* 
mini  crucifixi.  Quid  nos  miseri,  ad  laudem  crucit 
dicere  tentamus,  et  quid  indocti  fari  p^ssumimus, 
qui  ianta  ac  talia  a  majoribus  et  melioribus  Dostrii 
quotidie  dicta  cognoscimus,  ut  et  notum  et  angelis 

C  et  hominibus,  et  omnium  fldelium  firmissime  credi 
praedicabat  et  novi  lidelis  prudentia?  Dci  Filius  mi- 
sericorditer  hominem  ex  Virgine  dignatus  esl  sus- 
cipere,  homo  factus,  hominibus  voluit  apparere,  et 
per  ipsum  hominem  quem  susccpit,  genus  bumi- 
num  a  perpetuae  mortis  interitu  voluit  liberare.et 
de  icnebris  ad  lucom,de  mortc  ad  vitam  reduccre, 
ct  scivit  sicut  omnia  scit,  quia  non  posset  corrigi 
priorum  parentum  praesumptio,  nisi  humanitatein 
nostram  suscipcret  divina  dignatio ;  sed  semper  le- 
gnarct  in  mundo,  ut  diximus,  priorum  parentuin 
superba  temerilas,  nec  eulpa  solveretur  quae  mundo 
creverat  per  illicitum  ligni  gustum,  nisi  Christusio 
ligno  crucis  pendens  sanguine  suodeleret  morlalis 
praescriptionis  chirographum.  Nccesse  est,  fratrcs 

D  charissimiy  ut  qui  se  gaudet  redemptum  Christi  san- 
guine  pretioso,  studeat  se  muniro  Dominicae  crueis 
signaculo,  ct  ut  B.  Hicronymus  imperat,  ad  omneffi 
actum,  ad  omncm  incessum  contra  omne  periculum 
manus  pingat  crucetn,  sicut  omnes  faciunt  qui  per 
crucis  mysterium  se  Deo  fideliter  dedicant.  El  in 
alio  loco  idem  orator  facundissimus  in  laudem  crtt- 
cis  luculenter  perorat  vexilla  militum,  et  purpuns 
regum,  et  diademata  Coesarum  suppiicii  salutaiii 
pictura  condecorat.  Omnis  qui  se  a  tempore  Donu- 
nicae  passionis  pati  vel  mori  pro  Christo  dislM^suit, 
por  orucis  supplicinra  ad  Christum  pcrvcnirc  oplt" 
vit.  Pctrus  per  crucis  martyrium  optabat  perveairO 


SERMONBS. 


i034 


Idcirco  Chrifltua  illi  praedixit  qualiter  A. 
ervenire  debuit :  Cum  esses  junior  cin- 
iii^et  ambulabas  ubi  volebas;  cum  autem 
ides  manus  tuas.ln  extensione  manuum 
am  adepturum,  ut  desiderabat,  crucia 
idreas  fideliter  prcedicavit  crucis  my- 
rcrucis  supplicium  pervenit  ad  trium- 
s  vero  si  non  est  crucifixus  corpore, 
ini  gemino  afTectu,  ut  beatus  papa 
cet,  corde  gestabat  et  corpore,  qui  di- 
lihi  gloriari  nisi  in  cruce  Domini  nostri 
{ui  etiam  se  ideo  gaudebat  pervenisse 
t  sapientiffi  cumulum,cum  gloriabatur 
nisi  Jesum  Christum  et  hunc  crucifi- 
id  enim  pro  Christo  quis  patitur  ad 
ominiciB  passionis,  causa  honoris  et  «v 

paasio  cruciatus  vocatur.  Illa  mulier 
)rum,quse  prophetanteEiiaad  speciem 
iduit  ligna  colligerc,ut  divinarum  lit- 
atores  volunt  flguram  praefercdat  Ec- 
lim  ligna  a  mulierejam  dicta  coUecta 
•\icis  a  Patribus,  ut  diximu8,8unt  spi- 
lecta.Ad  hujus  igitur  crucis  sacrosanc- 
iritualiter  intelligendaillos  alloquitur, 
admonetPauIi  optabilis^illa  scntentia, 
.  et  incst  amor  et  studium  et  honor  et 
18  consistere  disciplina^et  qjus  deside- 
3  saluberrima  monita  ;  Det  vobis,  in- 
I  Deus  secundum  diviiias  gloria^  sux, 
orari  per  spirilum  ejus  iu  interiorem 
Istum  hahitarc  per  fidem  in  cordibus  ve- 
itate  radicali  et  fundali,ut  possitis  com-  C 
m  omnibus  sanctis  qux  sit  laiitudo, 
)limitas  et  profundum  {Ephes.  iii,  16), 
postoli  dictum  ad  crucis  Dominicae  cre- 
ere  mysterium.  Latitudinem  crucis  a 
mius  usque  ad  summitatcm  brachii 
eor,sine  periculo  simplicis  intelligen- 
:e  possumus.  Altitudinem  namque  a 
ine  usque  ad  llgnum  in  transvereo  po- 
is  secundum  majorum  seniorum  fidele 
..Profunditas  vero  est  ultima  pars  cru- 
erris  deiixa  non  potest  videri  luce  cor. 
mitatem  credimus  esse  excellentiam 
'incipalis  virtutis,  quie  est  fides  in  Deo 
ne  cujus  sinceritiite  et  intcgritate  im- 

ei  placere.  Alitcr  in  latitudine  bona  j^ 
tatis,  in  longitudine  perseverantiam 
Bm,in  altitudine  spem  cffilestium  pra;- 
>rofundo  inscrutabilia  judicia  Dei  pos- 
igere,ut  Patrum  refert  fidelis  et  amplis- 
irelatio.Imperante  Helena  Augusla  cum 
10  ejus  filio  Constantino,crux  inventa 
ii  creditur,  et  regnante  Eracleo  victo- 
3ge  et  Christianissimo  principe  ejusdem 
loratur  et  colitur  triumphalis  et  celebris 
)S  quid  sumus  qui  aliquid  ad  laudem 
riU  soientia^  indocti  sapientia,  lingua 
vel  parum  prsesumimus  dicere?  Quot 

LTBOL.  CXLII. 


et  quanti  et  quales  illi  fuerunt  qul  de  tam  graudi 
re  granditer  dicere  potuerunt?  Ad  enarr anda  eorum 
merita  et  studia  non  sufQcit  nostrse  parvitatis  igna- 
via,  neque  eorum  numerositatem  nobilium  dictio- 
num,  ignorantia  obsistente,  tenuitas  nostrae  memo- 
rias  valet  etiam  quae  dicunt  ad  plenum  agnoscere. 
Omnes  eliam  catholici  doctores  Ecclesise  sluduerunt 
de  mysterio  crucis  et  passionis  DominiciB  quantum 
necesse  tunc  f\iit  edicere,  alii  occultius,  alii  mani- 
festius,  alii  dilTuBius.  Inter  quos  Joannea  Chryso- 

stom  us  locu  tus  est  m  ul  tos  cflBteris  abundanUus.MuIto 
post  illum  tempore  eluxit  quidam  monachus,  po^i 
monachum  Moguntinae  civitatis  episcopus,  noiaiiie 
Rabanus,  seculari  scientia  affatira    eruditus  Sde 
catholicu8,speciaIi  scientia  ad  plenum  eruditus  Qde 
catholicus,  speciali  scientia  ad  plenuiri  edoctu»,Hie 
tale  de  laude  crucis  orditus  est  opua  et  tOKuU,  H 
texendo   perfecit,    quo   pretiosius   ad   Yidendum^ 
amabilius  ad  iegendum,dulcius  ad  retinendQm,n6e 
laboriosius  ad  soribendum  potest  inveniri  neepoterii. 
Placui  t  beatissimi  Joannis  cognomento  ChryBostomiy 
regiae  civitatis  nobilissimi  patriarches  Bententiam 
de  laude  crucis  huic  exiguas  deciamaiiunoul£9  iqi- 
tegram  inserere,  eo  tenore  ut  quod  nostra  non  po-> 
tuit  digne  enarrare  ru8ticitas,eju8nobiiitet8implez 
et  sublimis  auctoritas.Scripsit  enim  aliquandojam 
dictus  vir  sententiam  de  cruce  Dominica,  in  qua 
allocutus  est  quemdam  suum  amicum  dicensinter 
i)stera  :  «  Et  si  nosse  desideras,  chariseime,  vir* 
tutem  crucis,et  quanta,ut  possum,  ad  ejus  iaudem 
dicere,  audi  :  crux  est  spes  Christitnorum,  cnui 
resurrectio  mortuorum,  cruz  cecorum  dux^  crux 
desperatorum  via,  crux  claudorum  baculuSy  crux 
dcstructio  superborum,  crux  consolatio  pauperum, 
crux  refrenatio  divitum,crux  male  viyentium  poena, 
crux  adversus  daemones  triumphus,  crux  devictio 
diaboIi,crux  adolescentium  psedagogus,crux  susten- 
tatio  inopum,  crux  spes  desperatorum,  crux  navi- 
gantium  gubernator,  crux  periclitantium  portus, 
crux  obsessorum  murus,  crux  pater  orphanorum, 
cruxdefensorviduarum,  crux  justorum  consiliarius, 
crux    tribulatorum    requies,     crux  -  parvulorum 
custos,  crux  virorum  caput,   crux  senum  flnis, 
crux    lumen    in    tenebris    sedentium,    crux   re- 
gum  magnijQcentia,  crux  scutum  perpetuum,  crux 
insensatorum   sapientia,  crux  libertas  servorum, 
crux  imperatorum  phibsophia,crux  lex  impiorum, 
crux  prophetarum   praeconatio,  crux  adnuntiatio 
apostolorum,  crux  martyrum  gloriatio,crux  mona- 
chorum  abstinentia,  crux  virginum  castitas,  crux 
gaudium  sacerdotum,crux  Ecclesiae  fundamentum, 
crux  orbis  terrae  cautelacruxtemplorum  destructio, 
crux  idolorum  repulsio,crux  scandalum  Judaeorum, 
crux  perditio  impiorum,  crux  invalidorum  virtus, 
crux  aegrotantium  medicus^  crux  emundatio  lepro- 
sorum,crux  paralyticorum  requie8,cruxesurientium 
panis,crux  sitientium  fons,cruxnudorum  protectio.» 
Sit  nobis  via,  vita,  salus  Christus  cruciilxus,  qui 
nos  semper  salvet^  qui  saecula  cuncta  gubernet.  Bit 

93 


i03S 


S,  ODILONIS  CLTJNIACRNSIS  ABBATIS  V. 


103& 


crux  nostrorum  omniuro  virtus  ct  rcfugium,  auzi-  A  cium,  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  et  re- 
liante  eo  quipro  salute  hominum  tulitcrucis  suppli-      gnat  per  omnia  siBcula  ssculorum.  Amen. 


SANCTI  OLILONIS  CREDULITAS 

[Eibliotheca  Cluniacensis,  p.  369.) 


iBternam  illam  et  incircumscriptam  summas  divi. 
nitatis  unitatem,  sicut  sancti  angeli  ct  archangeli 
omnesque  sancti  adorant  in  ccclis,  adoro,  laudo^glo- 
rifico  et  benedico.  Credo  et  confiteor  Patrem,et  Fi- 
lium,et  8piritum  sanctum,  trinum  personis,  unum 
in  Deitate  et  substantia,  atque  sicut  sancti  patriar- 
chfiB  et  prophets  prsedixerunt,  angelus  Gabriel  de 
coelis  ad  Virginem  missus  enarravit^sancti  apostoli  g 
denuntiaverunt,  evangelista;  evangelizaverunt,mar- 
tyres  praedicaverunt,  confessores  docuerunt  et  san- 
1«  virgines  confessse  sunt.  Crcdo  et  confiteor  illud 
Verbum,quod  in  principio  erat,et  apud  Deum  erat, 
et  Deus  erat;  pro  mea  et  totius  mundi  liberatione 
et  redemptione,  ex  sacratissima  et  intemerata  vir- 
gine  Maria,in  veritate  nostri  corporis,8ine  humana 
coacupiscentia  temporaliter  proreatum  et  natum, 
secundum  legem  Moysi  octava  die  cum  impositione 
nominis  Jesu  circumcisum,  quadragesimo  die  in 
templo  a  matrecumhostiisetmuneribus  prssenta- 
tum,  Magis  manifestatum,  a  Joanne  baptizatum,in 
desertis  a  diabolo  tentatum  nec  superatum ;  post 
multa  et  innumerabilia  miraculorum,  sanitatum 


concessa   bcneficia,   et  praedicationem   Evangelii^ 
statuto  et  pracordinato  tempore  a  discipulo  proprio 
traditum,    a    Juda^is    comprehensum,     ligatum, 
flagellatum,  colaphizatum,  sputis  illitum,   spinii 
coronatum,  aceto  potatum,  crucifixum,  mortuum 
et  sepultum;  tertiadie,  devicto  diabolo  et  spoliato 
inferno,  a  mortuis  propria  virtute   resuscitatum ; 
per  quadraginta  dies  apostolis  in  carne  qua  croei- 
fixus  est  manifestatum ;  quadragesimo  die  videnti- 
bus  eisdem  apostolis  ct  multis  aliis  fidelibus  super 
ccelos  exaltatum,  inde  vcnturum  ad  judicandam 
vivos  et  mortnos  et  saeculum  per  ignem.  Credo 
etiam  Spiritum  sanctum,  super  eumdem  Domi- 
num  nostrum  in  columbae  specie  et  super  saactos 
apostolos    in    linguis    igneis    descendisse   eisqofl 
omnium  linguarum  scientiam  distribuisse^  et  in« 
victaTn  contra  omnium  persecutionem  inimicorDin 
constantiam   dedisse.  Credo  sanctam;   catholictffl 
et  apostolicam   Ecclesiam.    Confiteor  unum  bap- 
tisma   in    remissionom   peccatorum,   et  exspecto 
resurrectionem  mortuorum,et  vitam  futuri  secali. 
Amen. 


SANCTI  ODILONIS 

CARMINA  SACRA  ET  PRECES 

{Bibliotheca  Cluniac,  p.  406.) 


I 

HYMNUS   IN  ASSUMPTIONE   SANCT.f:   UAKIJE. 

Adest  dies  laetitia;, 
Jucundus  omni  lumine, 
In  quo  Regina  virginum 
Scandit  iter  astriferum, 

Angelorum  prsefulgidis 
Circumvallata  cuneis, 
Quamque  sanctarum  virginum 
Sequitur  agmen  inclytum. 

Ut  decet  omnes  credere, 
Coelesti  diademate 
Clarus,  occurrit  obvius 
Christus,  ex  ea  genitus. 

Ultra  angelorum  gloriam 
Torum  delicti  nesoium 


Secum  ad  Patris  solium 
Rcportat  pignus  optimum. 

Coelestis  rcgni  civitas, 
Et  ejus  omnia  dignitas, 
Parenlem  sui  Principis 
Votis  honorat  congruis. 

Cum  quibus  nos  laetissima 
Hujus  diei  gaudia 
Concelcbremus  alacres, 
Deum  laudando,  supplices. 

Hujus  festi  clarissima 
Prosequamur  praeconia, 
Mentis  affectu  supplices, 
EfTectu  vocis  alacres. 

Reliqua  desiderantur  in  ms. 


STATUTUM  DE  DBFUNCTIS. 


1038 


II. 


hritur  sidus  iaclytum 
ilustrans  omne  s^culum, 
^er  quod  dies  et  tempora 
Lssumunt  vite  lumina. 
Reliqua  non  exslant  in  ms. 

III. 

AD  CRUGBM  ADORANDAM  ORATIO. 

s  nomen  omne  genu  flectitur,  ccBlestium, 
m  et  infernorum,einunc  mea  curvo  genua, 
teor  culpam  Patri  luminum,  possessori 
ipirituum,  imperanti  tam  terrenis  quam 
§  :  tibique,  inimicehumanigeneris,inter- 
ircuis  quaerens  quem  devores,averte  ame 


A  machinas  tuas  et  ocoultas  insidias ;  quia  mecum  est 
crux  Domini  quem  semper  adoro.  Crux  mihi  refu- 
gium^crux  mihi  via  et  virtus,  crux  inexpugnabile 
signum,  crux  invincibile  genus  armorum.  Grux  re- 
pellit  omne  malum.  Cinix  eiTugattenebras.Perhano 
crucem  divinum  aggrediar  iter.Grux  mihi  vita  est : 
mors»  inimice,  tibi.  Crux  Domini  nostri  sit  subli- 
mitas  mea,  sanguis  ejus  maneat  in  me  redemptio 
vera.  Resurrectio  illius  sit  mihi  de  resurrectione 
justorum  firma  fides  et  spes  certa ;  et  illius  ad  cgd- 
los  gloriosa  ascensio  sit  mihiadcoelestedesiderium 
quotidiana  provectio,et  sancti  Spiritus  in  cordibus 
nostris  infusio  sitomnium  prsBteritorum  nostrorum 
remissio.  Amen. 


STATUTUM  S.  ODILONIS  DE  DEFUNCTIS 

{Biblioth.  Cluniac.,  p.  338) 


m  6si  a  beatissimo  Patre  domino  Odilone,  B 
onsensu  etrogatuomnium  fratrum  Glunia- 
ut  sicut  in  ecclesiis  Dei  quae  per  orbem 
longo  lateque  coDstructa)  sunt  in  die  Ka- 
Novembrium  agitur  festivitas  Omnium 
n,ita  agatur  apud  nos  feativo  more  con- 

0  omnium  fidelium  defunotorum,  qui  ab 
ndi  fuerunt  usque  in  Gnem,  tali  modo. 
ipradictopost  capitulum  faciant  cleemosy- 
.nus  etcellerarius  de  panectvinoomnibus 
entibus  pauperibus,  sicut  mos  est  agi  in 
nini.  Et  quidquid  ipso  die  ex  refectione 
•emanserit  ad  prandium,  ex  integro  reci- 
losynarius,  nisi  tantum  panem  et  vinum, 

ccenam  recipiat.  Ipso  etiam  die  post  ve- 
3m  synaxim,pulsentur  omnia  signa,et  aga-  p 
am  pro  defunctis.  Ad  missam  vero  ma- 
i,festivo  more  agitur  ofiicium,omnia  sigoa 
?.  Tractus  a  duobus  fratribus  cantetur, 
itres  ofTerant :  privatim  et  publice  missas 

prorequie  omnium  animarum  fidelium^et 

1  pauperes  reficiantur.Et  ut  hoc  decretum 
m  vigorem  obtineat,voIumus  et  petimus  et 
Lus  tam  in  loco  hoc  quam  in  cunctis  ad 
icum  pertinentibus  servetur.  Et  si  alius 
X  ista  nostra  fldeli  inventione  sumpserit 
DQ,  particeps  omnium  bonorum  efficiatur 


votorum.  Ergo  qualiter  omnium  memoria  Ghristi- 
colarum  semel  in  anno  agatur  monuimus  et  praece- 
pimus,dignum  profecto  ducimus  ut  pro  nostrorum 
fratrum  animabus,  sub  almi  Benedicti  norma  in 
ccenobiis  Deo  militantibus,  in  divinis  aliquid  obse- 
quiis  plus  more  solito  adaugeamus.Necnon  ut  me- 
moria  chari  nostri  imperatoris  Heinrici  cum  eisdem 
praecipue  agatur,constituimu8 :  ut  merito  debemus, 
multis  ab  ipso  ditati  opibus.  Sciiicet  ad  vigiliam 
mortuorum)  post  psalmum  :  Ad  Daminum  cum  tri" 
buUkrer^  qui  post  lectiones  recitatur,  Domine^  guid 
mulHplicati  suntydic&muB.  Ad  matutinas  vel  post, 
De  profundis ;  Usquequo  Domine.  Ad  vesperas  post 
Laudu  animamea.  Nisi  quia  Dominut.  Deus,  auribus 
nostris.  Post  Domine,  refugium,  Dominus  regii  me. 
Ad  letaniam,  Judica  me,  Deus,  et  disceme.  Et  ita 
divina  favente  gratia,ut  prcemisimus^eorum  agatur 
memoria  per  omnia  futura  tempora,tam  in  hoc  loco 
quam  in  omnibus  ad  hunc  respicientibus.  Auctori- 
tas  divinae  legis  nos  admonet  ut  in  domo  Domini, 
quae  est  Ecclesia  fldelium,unusquisque  devotorum, 
pro  viribus  a  Domino  sibi  collatis,  aliquid  olTerre 
studeat,  ne  scilicet  ut  piger  servus  pro  talenti  abs- 
consione  jure  a  Domino  damnetur,  sed  potius  cum 
bono  servo  lucro  fideliter  multipUcato  digna 
mercede  remuneretur. 


1039 


APPENDIX  AD  S.  OD1L0NEM. 


im 


•^-^tmm 


APPENDIX  AB  S.  ODILONEM 

PRiECEPTA  QUiEDAM 

i)e  HmnttlUs  ecclesiis  et  locis  Cluniaeensi  comobio  concessis,  tempore  S.  Odilonis 

abbatit  Cluniac.  V. 

{Bibliotheca  CluniacensiSy  pr  409.) 


I. 

Preeceptum    Ottonis    imp,    de    sanHo    Maiolo    de 

Payia. 

(Anno  999.) 

In  nomine  sam^tie  et  individuae  Trinitatis,  Oiro, 
Dei  gratia^  Eomanorum  imperalor  Augustus. 

Notum  sit  omnibus  fidelibus  nostris  quoniam 
ob  petitionem  domni  Odili  vcnerabilis  abbatis  et 
salutem  animae  nostrae,  per  hoc  nostrum  praece- 
ptum  confirmamus  cuidam  celhe,  in  honore  san- 
ctae  Marioe  dicatae,  in  civitate  Papia  sita;,  ad 
Gluniacum  monasterium  dono  et  traditione  Gai- 
dulfi  suorumque  h»redum  pcrtinenti,qui  quondam 
capella  dicebatur  Gaidulfi,  sed  nunc  ab  omnibus 
cella  dicitur  sancti  Maioli,  omnes  res  et  proprieta- 
tee  ad  eamdem  cellam  intus  ot  foris  pertinentes, 
quas  habet,vel  in  futuro  Deus  ibi  concesserit,  cum 
terris  oultis  et  incultis,  aquis,  molendinis,  piscato- 
ribus,  omnibus  rebus  mobilibus  et  immobilibus  ; 
ea  videlioet  ratione  ut  jam  dicta  cella  habeat,  te- 
neat,firmiterque  possideat,  et  sempcr  in  ordina- 
tione  et  dispositione  Gluniacensis  abbatis,  sicut 
6aidu}fu8  ordinavit,  permaneat.Elianl  cum  nostra 
•donaiione  et  auctoritate,  insuper  imperiali  jube- 
muB  potentia  ut  nullus  dux,  archiepiscopus,  epi- 
scopiis,  marchio,  comes,  judex,  vicecomes,  nulla 
imperii  noBtri  magna  parvaque  persona,  de  prae- 
dicta  oella,aut  suis  pertinentiis,  intromitterc,  vel 
aliquid  ordinare,  aut  dispensare  sine  jussione  et 
voluntate  abbatis  Cluniacensis  preesumat.  Si  quis 
igitur  hoc  nostrce  stabilitatis  prseceptum  fregerit^ 
eomponat  centum  libras  auri,  mcdictatcm  camerae 
nostrae  et  medietatem  Cluniacensi  monastcrio. 
Quod  ui  veriuB  credatur  et  sempcr  observetur, 
manu  propria  roborantes,  sigillo  nostro  sigillari 
prsecepimus. 

Signum  domni  Ottonis  inclitissimi  imperaloris 
Augtisti. 

Data  Idib.  Aprilis,  anno  Dominicae  incarnationi 

999,  ind.  xii,  anno  tertii  Ottonis  regis  14,  imp. 

3  Aug.  Romae  fcliciter. 

II. 

Praeceptum  Rodulfi,  regis  de  ChaviniSy  Blenosco,  sancto 

Victoreet  alils  capellis,, 

(Anno  997.) 
In  nomine  sanctae  et  individuos  Trinilatis^  Ro- 


A  DULFDS,  divinapropitianteclementia,piu8Augustiis 
atquc  invictissimus  rcx. 

Sicut  oertum  indubitanter  est  nullam  potestatem 
nisi  a  Deo  prorsus  existcre,  sic  consequens  utiqiie 
est  ut  quisquis  ejus  dispositione  terrenae  potestatifl 
culmine  sublimatur  sub  potenti  ejusdem  largitons 
manu  sese  humiliet  eique  de  suis  donis  placen 
studeat.Quapropter  notum  sit  omnibus  per  tempo- 
rum  curricula  sibi  succedentibus,  tam  regibusTi- 
delicet  quam  comitibus,  cujusque  magistratoiiB 
gradibus,  vel  rcipublictB  administrationibus,  qiiod 
ad  deprecationem  Emm(B,nostri  impcrii  coBsorii», 
aliorumqne  nostrorum  quorumdam  fidelium  quur 
dam  res,ob  amorem  Dei  sanctorumque  prindpam 
apostolorum,  Petri  scilicet  atque   Pauli,  ad  Qi- 

H  niense  monasterium  trado  ;  eo  siquidera  tenore  at 
fraternitas  monachorum  inibi  degentium  res  ipsu 
sine  cujuslibet  aut  regis,  aut  comitis,  vcl  cujusli- 
bet  inferioris  gradus  contrarietate  perpetuo  Jnre 
possidcant,  et  eidem  loco  pro  nostro  merooriali 
rcscrvantes,  tam  pro  nobls  quam  pro  statu  regni 
nostri,  Christi  elemcntiam  atque  prsdictorom  apo- 
stolorum  patrocinia  jugitcr  deposcant,  et  pro  ilfii 
nihilominus  qui  hanc  donationem  inconvulsai 
pcrmanere  concesserint.  Sunt  autem   ipsae  re»  «■ 

tae   in   comitatu    Matiscensi    in    vicaria ci 

vocatur  villa  ad  Chivineas,  quam  damus  coo 
omnibus  appcndiciis  suis,  et  tertiam  partem  pisdr 
na?  quse  vocatur  Osa,  cum  mancipiis,  vcl  reli^ 
rebus  ad  camdcm  piscinam  pertinentibus,  ut  se»- 
per  iidem  monachi  mcdium  tractum  babeant  Gob- 

C  firmamus  ctiam  donationem  quam  vir  bonua  Leatp 
baldus  dc  Blenosco  fccit ;  sed  et  illam  de  capeHt 
sancti  Victoris,  qua;  est  in  Absgogia,  vel  de  «liJ^ 
rebus  quae  Altaldus  vel  alii  ad  praedictam  et- 
pcllam  tradcntes  Cluniacodelegaverunt.  Ilasitaqfl* 
res  cum  capollis,  mancipiis  utriusque  sexus,vinei«, 
pratis,  aquis,  molendinis,  silvis,  casis  cultis  el 
incultis,  atque  omnibus  quae  ad  eas  perlinere  pw* 
bantur,  vel  pricdicto  monasterio  acquirenda  sunli 
per  nostram  concessionem  firmamus.  Scripturao 
quoque  illam  quam  Berno  episcopus  supradictis 
monachis  de  eorum  decimis  fecit,  ratam  esse 
censemus,  ita  ut  nihil  de  decimis  qu»  ad  eas 
antiquitus  pertinuerunt,  per  ullam  recentem  aucto- 
ritatem  suLtrahere  cuiquamliceat.Heec  automomiu& 


TIYMNUS  DE  S.  ODILONE. 


f«M 


auctoritatis  praBcepto  confirmamus,   atque  A  tur,  manu  nostra  roboraTlmii»,et8igl)lari  fecimus. 


lostri  impressione  consignamus  *,  successo- 
ostris  id  suggerentes  :  Matedictm  qui  trans- 
nifios,  id  est  constitutiones  proximi  sui. 
m  Bodulfi  regis  gloriosissimi, 
lundus  ad   vicem  Ansusi   episcopi   recog- 

m  Ansavilla  xi  Kal.  Julii,  indictione  iii,anno 
inte  Rodulfo  rege  gloriosissimo. 

III. 

ejusdem  regis  de  5.  Hlasio  in  Viculis,   cum 
omnibns  pertineiUiis  suis, 

(Anno  1019.) 

)mine  sanctae  et  individuae  Trinitatis,  Ro- 

Dei  gratia  rex. 

r cum  totius ordo  religionis secund um decreta  p 

entium  regum,  sanctae  conversationis  exor- 

umeretjCt  ad  perscverandum  in  ea,sustenta- 

imonisehis  quidistrictiusatque  familiarius  in 

ntiosecocrcent[a/.,excrcent],publicaregali8 

suflicicntiam  aliis,et'minusaliis  subministra- 

ta  per  ordinem  sanctae  Ecclcsia?  statususque 

sens  per  longa  tcmporum  curricula  extensus 

hilominus  dignum  est  ut  nos,  qui  quasi  per 

mos  operarios  in  vinea  Dei  laboramus,  eos- 

)erarios  in  cxcrcitio  operis  Dei  deficere  non 

ib;  quin  potius,  ut  vires  suppetunt,  nobis 

ad  unguem  perducere  tentemus.  Quapropter 

omnes,  prcesenti  tempore  decedentes  et  fu- 

iccedentes,  qualiter  ego  Rodulfus,  petente 

(xoptantedilcctissimaconjugemealrainsanda 


Signutn  Rodulfl  regis  pii. 

Albicer,  indignus  presbyter,  jussn  VegU  gcripsit 
bsec. 

Acta  sunt  haec  in  villa  Tabemis,  quam  sdio  no- 
mine  propter  fluvium  ibidem  defluentem  U&a  ap- 
pellant.  Data  xviii  Kal.  Febr.,  anno  ab  incafnatione 
Pomini  1019^  regnante  Rodulfo  rege,  anno  regni 
sui  31. 

Hoc  itaque  beneficiolum,  id  est,  supra  mremorata 
ecclesia,quam  damus  fratribus  Cluniaco  degentibus, 
jacet  in  pago  et  in  comitatu  Genevense,  cum  vicis 
ibidem  appendentibus. 

IV. 

Charta  ^medei  comitis  deecctesiaS.  Mauritii  inpago 

Mattacena. 

(Anno  1025.) 

In  nomine  Domini  nostri  Jesu  Christf^  regnanto 
Rodulfo  anno  37,  incarnationis  Domini  1(^25,  n  Kal. 
Nov.  luna  xx. 

Ego  Amedeus  filius  Humberti  comftis,  et  Adale- 
gida  uxor  mea,  banc  chartamdonationis  fiertjussi- 
mus  de  ecclesia  S.  Mauritii,  quas  est  sita  in  pago 
qui  vocatur  Maltecena.et  de  omnibus  terris  quas  in 
prsBsenti  damus,et  in  fufuro  daturi  sumus  ad  hono- 
rem  Domini  Dei  et  Ecclesiae  SS.  Petri  el  Pauli, 
Gluniensis  monasterii,  cui  prffiesse  videtur  domnus 
pater  Odilo,  pro  redemplione  et  salute  animarum 
nostrarum,permittente  et  conflrmante  domno  Male- 
no,  episcopo  GratianopolitanaB  Ecclesiae,  seu  Hum- 
berto  episcopo  et  omnibus  caBonicis  ejusdem  civi- 


X  hfiereditariameapossessionequoddamprse-  G  latis,  damus  Domino  Deo  omne  quod  supra  memo- 


i,  ob  animae  meae  et  supra  memoratae  con- 
ne»  remedium,  coenobio  S.  Petri  quod  di- 
luniacum  et  abbali  cjusdem  monasterii,  et 
ihis  ejus,  praecepto  et  S.  Benedicti  regulae 
et  deinceps  obedientibus,  et  ibidem  Deo  fa- 
tibtts,  ecclesiam  S.  Dlasii  in  Viculis  totam, 
mnibus  ibidem  pertinentibus,cum  montibus 
litiis,  agris,  patris,  pascuis,  silvis,  decima- 
servis  et  ancillis,  et  cum  omnibus  ustensili- 
lono  ego  ctpraedicta  conjux  meaad  suprascri- 
monasterium,  ut  si  nos  minus  idonee  injun- 
a  Deo  peregimus  ofQcium,  delicti  nostri  et  ne- 
tiae  non  pro  merito  recipiamus  dispendium, 
(r  eorum  orationes  quos  sustentamus ;  sub- 


ratum  est,  et  beatis  apostolis  ejus  Petro  et  Paulo, 
Gluniensis  monasterii,et omnibus  monachis  ibidem 
morantibus,  ut  orationum  eorum  particlpes  esse 
possimus,  nobis  roservando  illud  ju9,quod  vocatur 
jus  patronatus,atque  jus  prseBeotaDdi  pro  nobi8,et 
natis  ndstris  et  eorum  successoribus,  dum  nostre 
fuerit  voluntatis,  ctc.  Si  quis  hano  donatioi^m  in- 
quietare  voluerit,  in  aula  regis  centum  libras  auri 
componat,  et  iusuper  malediction^  Gratianopolis 
episcopi  incurrat,  etc. 

Sigittum  Humberti  comiHs,  Ancittx  usoaris  efus, 
5.  Amedei  comitis.  S.  Adelidis  uxoris  ejus, 

Hanc  donationem  fecerunt,et  chartam  istam  iieri 


jusserunt,et  in  prapsenti  in  curia  regis  firmare  roga- 
;rante8  temporalia,  ad  stadium  currentes  re-  Q  verunt. 

remur  mercede  perpetua.  Haec,  ut  a  nobis         Signum  Rodulfi  regis,  Ermingrodi$f  Qd(mis,  An- 
;redantur  et  a  posteris  nostris  non  infringan-      celini. 


HYMNUS  DE  S.  ODILONE 

{Bibl.  Clun,  ubi  supra,  p.  328.) 


diate  subsequmtis  Hymni,  cujus  initium  est  :  Commenda  gregem  Domino,  priores  versus  ires  ob 

diruptam  membranam  in  ms,  lector  hic  desiderabit,] 


[>-vir  ubique  nobilis 
.  ,  .  ,  .  spoliis  ; 


DlViSIO. 


Quo  sibi  praedas  adimi 
Flent  spiritus  tartarei. 


1043 


Tu  nos  decus  Ecolesias 
Mundi  procellis  eripe  : 
Quem  dum  fluenta  metuunt 
Natur®  vires  reprimunt. 

Gerte  membra  debilium 
Robur  instaurant  pristinum 
Manus  ablutffi  :  poculum 
Muto  reddit  eloquium. 


APPENDIX  AD  S.  ODILONEM. 

A 


fON 


Tu  nostris  lumen  mentibusy 
Sacris  infunde  precibus  : 
Qui  cfficis  visum  reparas, 
Et  nostras  pelle  tenebras 

Sit  Patri  laus  ingenito, 
Sit  decus  Unigenito : 
Sit  utriusque  parili 
Majestas  summa  Flamini.  Amen. 


MISSA  BEATI  ODILONIS 

{UH  supra.) 


ORATIO. 

Deus,  qui  beato  Odiloni  super  gregis  tui  dedisti 
vigilare  oustodiam,  da  familis  tuae,  quaesumus,  ut 
ejusinformeturexemplis  cujusest  iustituta  doctri- 
nis.  Per  Dominum. 

SECRETA. 

Oblatum  tibi  sacriflcium,  qusesumus,  Domine, 
beati  Odilonis  commendet  oratio,  quod  nos  et  ab 
adversitatibus  muniat  et  ad  amorem  tuum  indesi- 
nenter  acoendat.  Per  Dominum. 


B  POSTCOMMUNIO. 

Da,  qussumus.omnipotens  Deus,ut.  intercedente 
B.  Odiione  confessore  tuo,  quos  pondus  proprii 
reatus  aggravat,  ccelestis  mensae  vigor  attollat.P^ 
Dominum. 

60PEB  POPULUM. 

Da  qusesumus,  omnipotens  Deus,per  beati  Odiio- 
nis  ad  te  vestigia  tendere,  cujus  nos  magisterio 
dignatus  es  erudire,  Per  Dominum. 


JOTSALDI  MONAGHI 

PLANGTUS  DE  TRANSITU  DOMNI  ODILONIS  ABBATIS  GLUNIAGENSIS. 

{Btblioih.  Cluniac,,  p.  329.) 


Ad  fietus  vooes  extendat  chorda  sonoras, 
Organa  cunctorum  vertantur  sorte  modorum. 
Plangite,  vos  populi,  vos  linguas  sidera  coeli, 
Proruat  in  tenebras  resplendens  orbita  solis, 
Deflciant  plene  radiantia  cornua  lunae, 
Lugeat  et  mundus  protenso  corpore  totus  : 
Nuno  terras,  pelagus,  montes,  silvasque  ciebo  : 
QuadrupedeSi  bipedesi  reptantia  ouncta  movebo. 
Gondoleant  Patrem  subtractum  nunc  Odilonem 
Gonciso  plausUi  pungantur  viscera  fletu, 
Et  variis  lacrymas  profundant  vocibus  istas  : 
Odilo^  dulce  decus,  venturi  gloria  secli, 
Odiloi  dulce  decus,  fraternae  pacis  amicus. 
Odilo,  duloe  decus,  meritorum  lampade  clarus. 
Tu  fessis  requiesi  languentibus  es  medicina, 
Debilium  baculus,  miserorum  maxima  virtus  : 
Splendida  quo  facies  abiit,  quo  sermo  recessit 
Aureus,  humanos  componens  optime  mores? 
Quo  tua  sancta  manus,  fdgorus  denique  visus 
Quo  jacet  in  spatio,  vel  quo  requiescit  in  antro  ? 
Ratio,  ad  tuec  respondens,  ait : 
Ordine  funereo  clauduntur  membra  scpulcro 
Fccdcre  perpetuo,  lex  est  mortalibus  ista  : 
Naturae  genitor,  rerum  plasmator  et~auctor 


C  Jussit  in  occiduas  morientes  ire  tenebras. 
Tendit  ad  occasum  quidquid  lucis  capit  ortam, 
Doctus  et  indootus  squaii  sorte  recedunt. 
Divitis  et  modici  sinrilem  mors  suscipit  umbrat 
Vertitur  in  cinerem  cineris  compago  soluta : 
Quod  nequit  absolvi,  debet  patienter  haberi. 
Reifclatio  doloris,  et  consolatio  mortis, 
Musa,  mihi  causas  memora,  quo  tristia  solTtm 
Deponens  lacrymas  steriles,  et  gaudia  sumam. 
Odilo  non  moritur,  sed  mortis  ftinera  spemit : 
Odilo  non  moritur,  sed  viam  duxit  honestam. 
Odilo  non  moritur,  sed  vitam  morte  recepit. 
Regnat  in  fleternum  gaudens  se  cemere  QiristttC^ 
Qucm  coluit,  docuit,  qussivit,  glorificavit, 
G^jus  gloria  crux  fuit,  et  Ghristus  cruoifixus. 
Virgo  Maria,  tuo  quantum  servivit  honori ! 

^  Te  mundi  Dominam,  cslorum  necne  benignam,   '^ 
Omnibus  in  votis  tenuit,  prseligit,  amavit 
Firmiter,  atque  Deum  recolens  de  te  generatum,  -^ 
Bxtorsit  lacrymas  sibi,  quod  tuasancta  mamilla, 
Quam  lactasse  Deum  ccelum  stupet,  orbis  adora  ^ 
Illi  quam  fuerit  pia  circumcisio  Ghristi, 
Qua)  teneris  mcmbris  influxit  vulnera  cultri, 
Tcstes  sunt  gemitus,  oculorum  lumine  fusi  * 


JOTSALDI  MONACHI  PLANCTUS. 


1041 


die  merito  carnis  dissolvitur  antro, 
itur  Christo,  radians  jam  vivit  in  illo, 
commoritur,  cum  Ghristo  deniquc  surgit. 

jadem  die  Dominm  fnilelmus  ab  hac  die 
migravit, 

m  decessit  Willelmus  sortc  Kalendis, 

et  ipse  Pater  monachorum  Divionensis. 

mt  monachi  Mayoli  denique  sancli, 

•entes  in  tempore,  corpore  mundo, 

t  fidei,  verae  pietatis  amici. 

itrosque  fides,  similes  habuere  reccssus, 

lon  dispar,  eadcm  sequiturque  corona. 

ecto  lectuliis  prxparatur,  et  diversx  species 
mysticx  offerunlur, 

dilectus,  nunc  candidus  et  rubicundus, 
incessu  sequitur  vestigia  Christi ; 
3  et  niveus  deferlur  lectuhis  illi 
Bgit  alta  ccdrus,  redolensquc  cupressus  ad- 
itur  violae,  stcrnuntur  iila  quaeque,  [ornat: 
ieas  roseos  illum  sibi  pingerc  florcs, 
18  herbas  oculis  spcctarc  bcnignis. 
I  non  dcsunt,  ct  aromata  muita  teruntur, 
.  mx£rha,  nitent,ct  forlia  cinnama  flagrant, 
18  et  fh^imis  copulantur  fistula[rrustula]  cru- 
tis  alocs,  stactus,  et  maxima  cyprus,     [cis 
mt  species,  plurcs  variantur  odoros, 
Qsque  sapor  coclum  replet  altius  ipsum. 
Hic  sponso  conjungitur. 

deliciis  his  utitur,  et  renovalur, 
us  et  sponso  resplendet  lumine  claro  : 
iam  celebrat,  et  sponsae  ftcdcra  firmat. 


A  Ipsius  atque  mihi  duloescit  gutture  fructus, 
Cujus  amor  propriis  membris  nuno  pulvere  lectis 
Goncedit  gratos  nimia  dulcedine  somnos. 
Ad  fitias  Hisrusalem,  ne  evigilare  faciant  dilectum, 

Hierusalem  natie,  contestor,  pacis  amics^ 
Praestctis  requiem  sibi,  nec  prohibete  jacere, 
Donec  ipse  velit.  et  donec  transeat  umbra, 
Adveniatque  dies  cui  nox  succedere  nescit. 

Hic  excitatus  resurgit, 
Odilo  supremum  spectat  de  morte  triumphum ; 
Jam  renitet  prima,  servatur  et  altera  palma, 
Goelis  divisis,  cum  venerit  arbiter  orbis 
Gernere  cunctorum  causas  actusque  virorum  : 
Tunc  cruois  indicium  parebit  et  omnibus  altum, 
Quam  Dominus  Jesus  suspensus  morte  sacravit. 
B  Angelicus  ccctus  tunc  formidabit,  et  omnis 
Coelorum  virtus  resonans  tremefacta  silebit ; 
Splendens  sol  fugiet,  pallescens  luna  recedet : 
Gorpora  de  tumulis  procedent  tunc  reseratis ; 
Gloria  sanctorum  segregatur  sorte  malorum  : 
Nam  bonus  ad  lucem,pravu8queresurgetadignem: 
Odilo  tuncque  novus  coelesti  lumine  clarus, 
Sanctorum  medius  incedet,  et  obvius  ibit, 
Agmine  multorum  vallatus  commilitonum, 
Quos  Domino  verbis,  exemplis  consociavit. 

Precatio  pro  dilecto. 
Virgo  Maria,tuum  miserans  tunc  collige  servum» 
Et  Baptista  potens,  tu  respice  te  recolentem  : 
Spiritus  angelicus  rapiat  hunc  hoste  fugato. 
Petre  beate»  piam  cgcIo  sibi  prospice  sedem. 


nunc  resonant,  paschalia  tympana  ludunt,  C  Qui  tibi  devotus  semper  fuit  officiosus 


et  in  facie  laetus  Dominumque  Deumquc. 

u:tus  turri  comparatur,  et  mysticis  armis 
munitur. 

,  dum  vixit,  virtutum  sparsit  odores, 

srat  fortis,  clypeus  munita  snpernis, 

circumcingcbant  propugnacula  septem, 

»endebantex  illis  arma  virorum, 

et  hanc  hostis  potuit  ^perarc  malignus. 

Dilectus  quxritur. 

lascis  recubans,  votorum  charc  meorum? 

Hic  invenitur. 

liana  tcnes,  ut  sol  sublimia  tangis. 

Dilccto  ferculum  offerlur. 

cus  et  Salomon  tibi  fercula  saoctaministrat 

3  haec  praestat  nullius  sorde  putrcsccns  : 

»  8olidffi  fabricantur  namque  columnaD 

It  requies,  ascensum  purpura  nescit, 

5  constrantur  medio  pietatis  amore. 

Quatiter  musice  concinat. 

ais  modulis  nunc  epithalamia  cantas, 

18  et  rhythmis  per  mystica  doginata  curris. 

Quam  suaviter  dicat  se  requiesccre. 

optata  jam  nunc  rcquiesco  sub  umbra  : 
olui,  colui,  quaesivi,  semper  amavi; 


Goctus  apostolicus  Domini  splendore  beatus, 
Testes  purpurei  coelorum  cardine  summi, 
Ordo  sacerdotum,  dux  et  lumen  populorumi 
Virgineusque  chorus  in  Ghristo  sanctificatua» 
Intercessores  habcat  vos  Odilo  noster, 
Quo  simul  in  coeiis  pcr  sa^cula  gaudeat.  Amen. 

Epilogus  satutationis. 

Odilo,  vive,  vale,  toto  mihi  clarior  orbe,  ' 

Lucidior  vitro,  fulgenti  clarior  auro, 
Vultu  conspicuo,  niveo  candente  capillo, 
Gandidior  cygno,  rubeo  formosior  astro. 
Te,  bone»  dum  recolo,  lacrymarum  rore  madesco, 
Qui  tibi  praecipui  nodis  cingebar  amoris. 
Quam  celebres  oculi  pietatis  fonte  repleti, 
D  In  me  quot  gemitus  sunt  dulces  saepe  retecti  1 
Quem  similem  quaeram?  quem  similem  teneam? 
Tuni  pax  et  requies,  vit»  spes  certa  manebat» 
Portus  eras  tranquillus  de  pclago  redeunti. 
Turris  eras,  de  qua  terrentes  respiciebam, 
Antidotum  salubre,  quo  cuncta  venena  fugabam  : 
Tu  pcs,  tuque  manus,et  in  omnibus  omnia  factus. 
Et  ne  multiplices  causer  producere  versus, 
OcJilo  jam  valeas,  Jotsaldi  jam  memor  esto, 
Ahuaniique  tui  votis  pie  semper  adesto. 


ll4<7 


BERNO  ABBAS  AUGIBNSIS. 


lon 


^^ 


^»*™^ 


TRANSLATIO  CORPORIS  S.  ODILONIS 

A  Rogerio  Bituricensi  archiepiscopo  facta  anno  1345. 
(BihUotheca  CUmiacensis^  p.  345.  ex  charttUario  Silviniaeensi,) 


RoGERiuSy  permissione  divina  Bituricensis  archi-  A. 
episcopus^  tiniversis  Ghristi  fidelibus  salutem  in 
Domino  sempitemam. 

Noveritis  quod  de  licentia  etmandatosanctissimi 
in  Ghristo  Patris  domini  nostri,  domini  Glementis^ 
digna  Dei  providentia  papae  sexti,  nos  una  cum  re- 
verendis  in  Ghristo  Patribus  domnis  Gapitulien. 
Augustinorum,  et  Saulonien.Praedicatorum  ordinis 
episcopis  et  quamplurimis  abbatibus,  praelatis  et 
personiis  ecclesiasticis  ad  haec  vocatis,  et  insimul  in 
cksclesia  Silviniacensi  Gluniacensis  ordinis  Glaro- 
montensis  dioecesis,  congregatis,  venerabile  corpus 
almi  confessoris  B.  Odilonis  de  loco  in  quo  hacto- 
nus  ibidem  tumulatum  exstitit  solemniter  relevavi- 
musjuxta  sacrosanct^  Romanae  Ecclesias  traditam 


nobis  formam,  ordinationem  atque  modum,  ac  ip- 
gius  S.  oonfeBSoris  caput  et  alia  corporis  membra 
vidimus,et  proprii^  manibus  tetigimus,tenuimus  et 
palpavimuSy  et  eadem  in  capsa  posuimus  et  recon- 
didimus  bonorifice  et  decenter.  Nos  enim,  pensatis 
hujusmodi  sancti  oonfessoris  meritis,  qus  nos  ad 
8ui  revelationem  adduxerunt  devote  etattraxerunt, 
cupientes  totis  viribus  incrementum  laudis  et  ho- 
noris  ejusdem  tocrcere,  ut  a  Ghristi  fidelibus  con- 
gruis  honoribus  et  laudibus  decoretur,  et  etiam  ve- 


B 


noretur,  necnon  ut  ecclesia^  memorato  eo  libentias 
causa  devotionis  ab  ipsis  Ghristi  fidelibus  viaitetor 
ac  etiam  frequcntetur,  de  omnipotentis  Dei  miseri- 
cordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum,  et 
beati  Stephani  protomartyris  patroni  nostri,  ^us 
auctoritate  confisi,  omnibus  vere  poenitentibus  ot 
cohfessiSy  qui  in  ejusdem  almi  confessoris  fesUTi- 
tatibus,et  specialiter  in  die  revelationis  ejusdem,el 
per  ipsius  octavas,  ipsam  occlesiam  annis  singalis 
visitaverint,  quadraginta  dies  de  injunctis  sibi  pcB- 
nitentiis  futuris  et  perpetuis  temporibus  durataris, 
misericorditer  in  Domino  relaxamus.  Prsterea  vo- 
lumus  etconcedimus  de  speciali  gratiaquod  quilii)et 
praedicator  qui  in  ecclesia  praefata  populo  ibidem 
existenti  verba  divina  pr®dicabit,omnibus  vere  pcB- 
nitentibus  et  confossis^quiinprdedicatione^usmodi 
praescntes  exstiterinty  ex  parte  et  auctoritate  nosiii 
viginti  dies  de  indulgentia  ooncedere  valeateicoo- 
ferre,  quando  et  quotiescunque  praedicationis  offi- 
cium  contigerit  exercere.ln  quorum  omnium  testi- 
monium  praesentes  litteras  fecimus  munimine nostri 
sigilli  roborari.Datum  apud  Tolon.  GlaromoQtensis 
dicecesisjnostram  provinciam  visitantes,  die  21  Jn* 
nii,  anno  Domini  1345.  Signatum :  Guillermus  Vin- 
centi. 


ANNO  DOMINI  MXLVUI 


BERNO 


ABBAS  AJJdlM  DIVITIS 


NOTITIA  HISTORICA 

(Ex  Joannis  Egonis  libro  De  viris  illustribus  Augise  DivitiSy  apud  Bernardum  Pezium,  Theiaur.  I,  m,  587.) 


Bernonem,quem  alii  Bemardum  malunt  vocare,  C 
ex  monacho  Prumiensi  a  S.  Henrico  imperatore 
AugiensicoBnobiopra3fectum,pr«stantissinusAugiaj 
doctoribus  jurecomparandum,  aut  ciiam  plerisque 
prasferendum  existimo.  Inter  poetas  enim  sui  aivi 
fuit  excellens..,Rhetor  facundus,  philosophus  prae- 


stans,musice6que  adeo  peritu8,ut  doctisBimisiUiiB 
commentariis  illustrarit;  litteris  etiam  in  sacriB  iU 
nobiliter  instru^^tus^utomnesinnonexiguamsttiad- 
mirationeiii  rapuerit.Gomposuit  plurimos  tractatus, 
de  quibus  auctores  qui  de  scriptoribus  ecclesiasti'- 
cis  libros  edidere,  ut  Trithemius,  BellarminuSyAr* 


PROLEGOMENA. 


1050 


.  Antonius  Possevinus  meminerunt,  A 
ites  : 

iesffi  lib.  I,  qui  multoties  excusus» 
3m.  XI  Biblioth.  Patrum  est  inser- 

dalrici  lib.  i,  qui  editus  est  tom.  IV 

tu  Domini  ad  Aribonem  archiepisco- 

ib.  I. 

latuor  Temporum  lib.  i. 

ibbati  lib.  I. 

im  ad  fratres  quam  alios  lib.  i. 

ad  diversos  lib.  i. 

l  Pilegrinum  Coloniensem  archiepi- 

cujus  originale  se  habuisse  scribit 


itis  musico}  lib.  i. 
monochordi  lib.  i. 
Alemannorum  lib.  i,  prout  refcrt 
i  prologo  Chronici  sui  Hirsaugiensis» 
X  eo  aliisque  historicis  multa  in 
im  inseruisse,  quam  tamen  Aleman- 
m  mihi  videre  nunquam  contigit. 
;erea  fertur  plura  alia,  inter  quaB  non 
is  esse  quoque  Vitam  S.  Meginradi 
s  supra  auctorem  feci  anonymum ; 


sed  de  hac  ego  nunc  judiclum  meum  suspendo. 
Berno,  quod  huc  quoque  spectare  visum  est,  S. 
Henrico  imperatori  charissimus  fuit,  et  ^us  in  ex- 
pcditione  Italica  itinereque  Romano  individuus  co- 
mes ;  unde  contigit  ut  res  Augiensis  monasterii  op- 
time  administrarit,  insignibusque  privilegiis  a  sede 
apostolica  impetratis  adauxerit,  S.  Marco  item  Au- 
giensi  patrono  novam  basilicam  exstruxit,  eamque 
consecrari  fecit  anno  Christi  1048  pridie  solemni- 
tatis  S.  Marci. 

Hic  gravis  etiam  lapsus  Eckerardi  San-Gallensis 
castigandus  venit,  qui  honori  suorum   plus  ffiquo 
favens,  ait  Bernonem  ante  praelaturam  in  B.  Gallo 
fuisse  monachum.  Sed  cum  sine  ratione  sobuahoc 
scribat,  neque  adeo  antiquus  sit,  non  opinor  fidem 
j.  apud  ullum  mereri;  praesertim  cum    Hermangum 
Contractum,qui  Bernonem  novit,  magislrumgue  in 
Augia  habuit,  et  Annales  Augienses  Germanice  elu- 
cubratos  Arnoldumque  Wionem  repugnantes  ha- 
beat,  qui  expresse  testantur  Bernonem  Prumiensis 
coenobii   monachum   fuisso.  Obiit  tandem   bonus 
Berno,  annis  et  meritis  aeque  maturus,  non  sine 
certa  magna;  sanctitatis  opinione  anno  Ghristi  104^, 
II  Idus  Junii,  et  in  S.  Marci  a  se  constructa  basilica 
tumulatus  est. 


JNOTITIA  UTTERARIA 

(Apud  Oudin,  Comment.  de  Scriptmihus  et  scriptis  eecles.  II,  598.) 


B  Divitis  abbas,  exstitit  primum  mo- 

Galli  in  Germania^  ordinis  divi  Be- 
m  diu  sub  disciplina  rcgulari  lauda- 
et,  atque  animum  scientia  tum  musi- 
iasticarum  historiarum  excoluisset, 

ad  abbatiam  Augioc  Divitis  prope 
i  Rhenum,  anno  1014  promotus.Quo 
Henricus  II  et  Conradus  II  ac  primo 
iquennio  claruit  Berno,  qui  Henrici  II 
interfuisse  ipse  inquit  cap.  2  De  qui- 
d  missos  officium  spectantibus.  Quid 
1  Ecclesioc  praestiterit,  docebit  Ecker- 

in  Vita  B.  Notkeri  Balbuli,  cap.  10. 
nes  Vossius  lib.  ii,  cap.  44,  pag.  mihi 
i  Bemonem  facit  Hincmari  Remensis 
iscipulum,  cui  rei  indicio  esse  videtur 

Hincmari  ad  ^Eneam  Parisiensem 
im  ex  Vaticana  bibliotheca  Baronius 
ibus,  ad  annum  912,  Verum  aperte 
*  et  fallit,  id  cnim  intelligendum  est 
ero  annis  centum  seniore,  abbate 
)nsisEcclesia},qui  anno  912  Burgun- 
i  ccenobio  Balmensi,  a  se  nuperfun- 
Turonensem  clericum,  musicum  et 

T^ronensis  Ecclesia)  anno  901  fa- 


C  ctum,  monastico  cuculio  ibidem  indutum,  monaste- 
rii  scholae  praeposuit ;  de  quo  etiam  intelligi  debent 
qu®  Eckerardus  habet  supra  citatus  in  Vita  Notkeri 
Balbuli,  cap.  10.  Et  sane  tempus  Bemonis  Augiensis 
abbatis  cum  «tate  Hincmari  Remensis  archiepisoopi 
ejusque  discipulatu  stare  nequaquam  potest.  Exstat 
Bh  eo  scriptus  libellus  De  guibusdam  rebus  ad  missae 
officium  pertinentibus,  editus  primum  inter  scripto- 
res  De  divinis  ofQciis,  collatus  ad  mss.  codd.  studio 
et  cura  Melchioris  Hittorpii,  Coloni®  1568  et  Parisiis 
1610,  pag.  664  in  folio.  Item  Venetiis  seorsim  1572, 
in  8,  cum  aliis  ejusdem  argumenti.  Hinc  translatus 
in  Bibliothecam  Patram  editionis  Parisiensis  1575, 
tomo  rV,  col.  572;  anni  1589,  tomo  VI,  col.  709, 
anno  1610,  ibidem  tomo  X,  pag.  697;  editionis  Co- 

•y  loniensis  1618,  ssculo  seu  tomo  XI,  pag.  51 ;  item 
Parisiensis  anni  1624,  tomo  X,  pag.  697;  Lugdu- 
nensis  1677,  tomo  XVIII,  pag.  56.  Idem  oraatiori 
Latinitate  expolivit  Vitam  S.  Udalrici  Augustini 
episcopi,  quam  habes  apud  Surium  die  4  Julii.  Hanc 
autem  antc  Bemonem  conscripserunt  alii  duo, 
quorum  primus  anonymus  seu  Gerardus  presbyter, 
sancti  Udalrici  discipulus;  alter,  Gebehardus  Au- 
gustanus  episcopus,  qui  eumdem  quoque  vidisse 
potuit.  De  his  anterioribns  ita  Gerardtis  Joanne« 


105( 


BERNO  ABBAS  ATIGIENSIS. 


1052 


Vossius  lib.  III  De  historicis  Latinis,  parte  iv;  De 
Historicis  praBtermissis  cap.  5,  p.  764. 

«  At  Ottonis  I  et  II  temporibus  fuit  is  (Gerhardus) 
qui  primus  sed  rudi  stylo  conscribllavit  Vitam  sancti 
Udalrici  episcopi  Augustani.  /Etatcm  indicat,  quod 
cum  hoc  S.  Udalrico  conversatus  fuerit,  qui  anno 
Christi  924  episcopus  factus  est,  atque  anno  973 
IV  Nonas  Julii  obiit,  episcopatus  sui  anno  50,  cum 
annos  84  vixisset.  Ex  hoc  scriptore  sua  in  Vita  S. 
Udalrici  hauserunt  Gcbehardus  cpiscopus  Augusta- 
nus  et  Augise  abbas,  qui  in  eo  elaborarunt  ut  quae 
rustica  dicliunc  ub  anonymo  prius  expressa  essent, 
«  se  eiegantius  politiusque  composiia  plures  oble- 
ctarent;  atque  ita  egerunt  utfons  ipse  multum  ne- 
gligeretur^imo  aliquot  s(BCulisne3ciretur,usquedum 
tandem  incognitum  reperit,  atque  litterario  orbi 
obtulit  Marcus  Welscrus;  nam  is  primus  illam  S. 
Udalrici  Vitam  e  tenebris  eruit,  ac  publici  juris  fe- 
cit.»  Idem  pag.  766  : «  ^qualis  Dietmaro  fuit  Ge- 
bhardus  Augustanusepiscopus,qui  anno  1006  sedere 
CGDpit,  ac  novennio  Ecclesia;  prcefuit.  Est  autem 
Gebhardus  iile,  qui  ecclesiam  S.  Afra?  a  sancto 
Udalrico  exstructam,  ubi  et  sepeliri  voluerat,  addu- 
ctis  eo  S.  Benedicti  monachis,  in  monasterium  et 
abbatiam  convertit.  i)e  hoc  superius  diximus  quod 
Vitam  S.  Udalrici,  quae  ab  ejus  a^quali  rustice  atque 


A  ineleganter  scripta  erat,  nitidius  omatiusque  et- 
presserit,  uti  et  a  Bernone  Auglensi  abbate  paulo 
post  factum  iterum  fuit.ScripsitquoqueBernoVitam 
S.  Meginardi  episcopi  et  martyris,  quam  edidit 
Joannes  Mabillon  Saeculo  IV  Sanctorum  ordinis  divi 
Benedicti  tomo  II,  pag.  63  et  seqq.  Exstant  quoque 
inter  mss.  codiccs  philosophicos  bibliothecae  Pau- 
lina;  Lipsiensis,  repositorio  philosophico  1,  serie  2, 
in  libris  mathematicis  et  astronomicis  in  folio,  co- 
dice  30  :  Bernonis  ahbatis  Augiensis  libellus  lonarius, 
Ejusdem  Antiphonarium  ct  Musica.  Codice  31 :  Ber- 
nonU  Musica,  Libellus  tonariuSy  Monochardi  mensura; 
quibus  opusculis  in  musica  et  cantu  excelluisse 
constat,  Haec  Joachimus  Fellerus  in  Catalogo  mss. 
codicum  bibliothecae  Paulinae  Lipsiensis,  impresso 

g  pag.  328  codd.  30  et  31  editionis  1686,  Lipsiaj  in  16. 
Agunt  de  Bernone  abbate  Augiensi,  qui  decessit 
anno  gratiae  1045,  vii  Idus  Januarii,  cum  Augiense 
monasterium  annis  39  rexissct,  Gerardus  Joannes 
Vossius  lib.  II  De  historicis  Latinis,  cap.  44,  pag. 
mihi  367.  Ego  ipse  in  Supplemento  Bellarmini  Oe 
scriptoribus  ecclesiasticis  anno  ^030^  pag.  327. 
Guiilelmus  Cavus  in  Historia  rei  litterariae  ad  an- 
num  1014,  pag.  599.  Antonius  Possevinus,  tomo  I. 
Apparatus  sacri,  verbo  Berno  abbas  Augiensis. 


NOTITIA  LITTERARIA  ALTERA 

(Bernardus  Pezius,  Thesauru^  Anecd.y  tom.  IV,  Praef.  p.  vii.) 


De  vita  et  scriptis  Bernonis  abbatis  Augiensis,  0 
quem  Sigebertus  Gcmblacensis  in  humana  et  divina 
scientia  claruisse  scribit,  nemo  accuratius  elegan- 
tiusve  egit  Joanne  Egone  in  libro  De  viris  illustribus 
Augiae  Divitis,  parte  ii,  cap.  27  (vide  supra),  Eo  ita- 
que  lectorem  qui  piura  de  Bernone,  anno  Ghristi 
1049  defuncto,  nosse  cupit,  remittimus.  Hic  dun- 
taxat  de  ejus  opusculis  nunc  primum  prelo  commis- 
sis  tractabimus.  Eorum  primum  est  inscriptum 
Ariboni  archiepiscopo  Moguntino,  qui  Ecclesiae  suae 
ab  anno  circiter  1020  usque  ad  1031  prasfuit,  ut  Nic. 
Serrarius  tradit  Rer.  Moguntiac.  lib.  v,  p.  729.  Ar- 
gumentum  libri  est :  Qualiter  Adventus  Domini  eo 
anno  celehrari  debeat  quo  Nativita^  Domini  secunda 
feria  evenerit,Qudi  de  re  non  una  erat  tum  omnium 
sententia  :  «  Ut  enim,  inquit  Berno  ad  Aribonem  ^ 
cap.  1,  apertius,  unde  qusramus,  agnoscas,  inti- 
mamus,  quod  tamen  jam  dudum  tc  latere  minime 
credimus:  quotiescunqueNatalis  Domini  io  secunda 
feria,  velut  in  praesenti  anno,  evenerit,  magnus  er- 
ror  per  Ecclcsias  Dci  se  infundit,  aliis  diccntibus 
non  debere  plus  quam  quatuor  dies  Dominicos  cum 
ipsa  sacratissima  Dominic(c  Nativitatis  vigilia  celc- 
brari ;  aliis  vcro  e  regione  contendentibus  magis 
oportere  quatuor  plenas  hebdomadas  Adventum  Do- 


mini  habere,  quintum  diem  Dominicum  specialiter 
vigiliae  Domini  dedicantes  :  nullum  aliud,  ut  inve- 
stigare  potuimus,  defensionis  suae  argumentum  vel 
rationem  habentes,  nisi  ut  illa  quatuor  ofncia^qiis 
in  nocturnalibus  Antiphonariis  invcniuntur,  vel  le- 
ctiones  sanctorum  Evangeliorum  nec  non  et  Apostoii 
plenius  adimpleantur.  »  Berno  priori  sententic  in 
hoc  opusculo  accedit,  eamque  auctoritatecelebrium- 
que  Ecclesiarum  consuetudine  contirmat.  Egregia 
sunt  ea  quibus  capitis  secundi  disputationem  con- 
cludit  :  «  Hunc  morem,  inquit,  tota  pene,  ut  ferlor, 
observat  Gallia  ac  ipsa  civitas  Romana,  quondam 
mundi  domina,  ut  per  veraoissimos  relatores,  ic 
praecipue  sanctse  recordationis  Adalboldum  episoo- 
pum,  qui  scriptis  nostris  pulsatus,  Roms  pontnfl 
hoc  requisivit,  didicimus,  quamvis  postea,  nescio 
qua  de  causa.  aliter  agerent,  Piacentina  tamen,  nt 
ipse  ego  eodem  in  tempore  et  audiendo  et  videiuio 
cognovi,  aliisque  Italiae  civitatibus  antiquas  instita- 
tionis  regulam  servantibus.  Sed  et  abbas  Herigens, 
vir  non  parvx  auctoritatis  nostris  temporibus,  pio- 
prium  super  hac  rc  libellum  composuit»  in  quCtUt 
asserunt  qui  illum  lcgerunt,  probabilius  argumentis 
eos  convincit  contra  Patrum  instituta  agere,  qui  pltt> 
quam  quatuor  Dominicos  dies  Adventus  Domini  oe- 


1053 


PR0LE60MENA. 


1084 


lebrare  contendunti  »  Adalbolbus  bic  a  Bernone 
laudatus  sine  dubio  celebris  ille  episcopus  Ultraje- 
ctensis  est,  cigus  opusculum  De  crassitudine  sphersB 
tom.  III,  parte  ii,  edidimus  (Patrolog.  t.  CXXXIX). 
Porro  Herigeri  abbatis  Laubiensis  de  pr®senti  con- 
troversia  libellus,  a  nullo  quod  sciamus  hucusque 
memoratus,  penitus  excidisse  videtur.  Bernonis  opu- 
Bculum  sequitur  Rescriptum  Aribonis  archiepiscopi, 
in  quo  bene  et  artificiose  inventis,  optime  dispositis, 
facunde  elocutis,  et  posiremo  firma  memoria  pronun- 
tiatis,  ex  animo  favet  Bernonis  tractatibm^  et  si  qua 
illa  est  pontificatus  tantilli  auctoritas,  ejus,  sicut  ro- 
gavit,  manum  eis  imponit.  Prodit  opusculum  ex  ms. 
cod.  inclyti  monasterii  S.  Emmerammi  Ratisbonen- 
sis  in  4ySexcentorum  annorum.  Idem  vidimus  in  ec- 
clesiflB  cathedralis  Frisingensis  membraneo  volumi- 
ne,  cujus  charactercs  setatem  Bernonis  assequi  vide- 
bantur. 

Alterum  Bernonis  abbatisopusculum,quodnunc 
primi  luce  donamus,in3cribiturin  moxcitato  codice 
Sancti  Emmerammensi  :  Ratio  generalis  de  initio 
adventus  Domini  secundum  auctoritatetn  Hilarii  epi- 
scopi,  tametsi  nemo  veterum  reccntiorumve  scripto- 
rum  subhoctitulo  istius  commentatiunculaeBerno- 
niana  meminerit.  Tenue  quidem  hoc  opusculum 
esty  sedy  ut  speramus,  viris  erudit{^^  duabus  de 
causis  gratissimum.  Primo  enim  excerpit  librum 
Of/kiorumS.Hilariifgloriosi  Ecctesix  auctoriset 
doctoris  eocimii,  id  est  episcopi  illius  celeberrimi  Pi- 
ctaviensi8,cigustamen  libri  nulla  apud  scriptorum 
eeclesiasticorum  nomenclatores  memoria  superest. 
Deinde  paulo  ante  flnem  novam  iLohisAurelianensem 
synodum,  in  qua  de  legitimo  Adventum  Domini  in- 
choandi  ritu  actum  sit,  recludit,  cujus  nulla,  quod 
eqnidem  sciam,  apud  conciliorum  etsynodorumcol- 
lectores  mentioinjicitur.  Adeo  nihil  facile  antiquo- 
mm  monumentorum  spernendum  est. 

Dialogi  De  Quatuor  Temporum  jeJuniiSf  etc,  a 
Bemone  Ariboni  archiepiscopo  Moguntiaco  dicati, 
argumentum  his  verbis  Sigebortus  Gcmblacensis  in 
libro  De  scriptoribus  eccles.,  cap.  '156,  complexus 
est  :  ff  Sed  non  prrffiteribo  quod  scripsit  (Berno)  de 
jejuniis  Quatuor  Temporum»dequibus  celebrandis 
eet  inter  multos  dissonantia,  dum  alii  secundum 
considerationem  tomporum,  ad  jejuniura  quartse  et 
sext®  feriae  accipiunt  dies  Februarii,  vel  Maii,  vel 
8eptembri8,etSabbato  in  Kalendisprovenienteter- 
minant  jejunium  ;  alii  vero  sine  consideratione 
temporum  non  jejunant  nisi  quarta  et  sexta  feria 
jejunii  cum  ipso  Sabbato  in  Martio,  vel  Junio,  vel 
Octobri  prov^niant.Et  talem  jejunandi  ritum  aucto- 
lizant  multi,  et  maxime  Toutones,  his  Bernonis 
Bcriptis.  »  Porro  quid  A>ibo  Bernoni  ad  hoc  opu- 
flculum  promorerescripserit,  nullibi  hucusque  repe- 
rimus.  Gratum  tamen  ia  habuisse  satis  constat  ex 
concilio  Salegunstadiensi,  anno  1022  in  causa  di- 
Bciplins  ecclesiasticffi  ab  Aribonc  celebrato,  cujus 
eapitulum  sccundum  his  verbis  conccptum  legitur 
tom.  VI  Goncil.,  parte   i,  coL   828  edit.   Hardui- 


A  nians :  «  De  incerto  autem  jejunio  Qualuor  Tempo* 
rum  hanc  certitudinem  statuimus  ut  si  Kalendffi 
Martii  in  quarta  feria  sive  antea  evenerint,  eadem 
hebdomada  jejunium  celebretur. Si  autem  Kalends 
Martii  in  quintam  feriam  aut  sextam  autSabbatum 
distenduntur,  in  sequentem  hebdomadam  jejunium 
differatur.  Simiii  quoquc  modo  si  Kalends  Junii  in 
quartam  feriam  aut  antea  evenerint,  in  subsequente 
hebdomada  jejunium  celebretur.  Et  si  in  quintam 
feriam  aut  sextam  aut  Sabbatum  contigerit,  jeju- 
nium  in  tertiam  hebdomadam  reservetur.  Et  hoc 
sciendum  est  quod  si  quando  jejunium  mensis  Junii 
in  vigilia  Pentecostes  secundum  prsdictam  regulam 
evenerit,  non  ibi  celebrandum  erit,  sed  in  ipsa 
hebdomada  solemni  Pentecostes,  »  etc.  Qus  ipsis- 


B 


sima  Bemonis  nostri  hao  de  re  doctrina  est  toto  fere 


opusculo,  praasertim  cap.  4,  quod  vide.  Hoc  opuscu- 
lum  ex  pervetusto  codice  membraneo  celeberrimi 
monasterii  Benedictoburani  excepi,  in  calamum  di- 
ctante  eruditissimo  et  amicissimo  Patre  Garolo 
Meichelbeckio,  cui  multis  titulis  noster  Thesaurus 
obstrictus  est.  Idem  postea  etiam  inveni  in  codice 
imperialis  monasterii  ad  S.  Emmerammum,  supra 
citato,ex  quo  prologum,  qui  in  codice  Benedictobu- 
rano  desiderabatur,  supplevi. 

JobannesTrithemiusDescriptoribusecciesiasticis 
cap.  31^  tria  Bernoni  opera  tribuit  quibus  musicen 
illustrarit,  videlicet  de  Musica  seu  Tonis  lib.  II, 
quorum  primus  incipiat :  Omnis  igitur  regularis  Mo, 
De  instrumentis  musicx  lib.  U  cujus  initium  :  Musi' 
cam  non  esse  contem.  Et   De  mensura  monochordi 

G  lib.  l,  cujus  nullum  exordium  recitat.  Ex  his  pri- 
mos  duos  libcllos  et  ultimum  unum  prorsus  esse 
idemque  opus  vehementer  suspicor.  Gerte  Sigeber- 
tus  Gemblacensis  De  scriptoribus  eccles.  cap.  156» 
ita  de  inventis  musicis  Bernonis  loquitur,ut  ex  ejus 
verbis  quis  aegre  plura  ejusdem  de  his  opusculaex* 
tundat :  u  Praetereo  ea,  inquit  Sigebertus,  quae  de 
humana  scientia  scripsit,  in  quibus  eminet  hoc 
quod  in  arte  musica  proepollens  de  regulis  sympho- 
niarum  et  tonorum  scripsit,  et  quod  in  mensu- 
rando  monochordo  ultra  regulam  Boetii,  sed 
assensu  minoris  Boetio  Guidonis  supposuit  unum 
tonum  tetrachordohypaton,  et,  contra  usum  ma- 
jorum,  in  ipso  tetrachordohypato  inseruit  utiliter 
synemmenon.  »  Nec  nisi  de  uno  de  musicaopere 

j)  Bernonis  agit  Anonymus  Mellicensis  de  Script. 
Eccles.  cap.  81,  ubi  hujusmodi  abbatis  Augiensis 
elogium  texit :  «  Berno  musicus,  vir  pius  ac  do- 
ctus,  in  monasterio  Prumensi  sub  monastioa  p^o- 
feesione  deguit,  quem  postmodum  Henricus  Pius 
impcrator  abbatem  Augiae  constituit.  Qui  gratan- 
ter  acccptus  a  fratribus  dispersos  recollegit,  et 
a  Lamperto  Constantiensi  episcopo  consecratus, 
magna  insignis  pictalo  ae  scientia  prsfuit  annis 
quadraginta.  Hic  scripsit  librum  De  institutione 
missarum,  ct  De  musica  opus  proistantissimum.  » 
Ita  Mcllicensis  Anonymus,  plura  de  musica  Ber,, 
nonis    opera    ignorans.   Sed   sive  libri  De   mu- 


lOSS  BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS.  1096 

stoa  seu  ianLi  ei  de  monochordo  inier  se  diBtincU  Ai     Verum  hffic  deTheogeri  Musiea  non  nisiineidea- 

0ini,  ut  vult  Trithemius,  sive  non,  opus  Bernonia  ter  commemorata  smt  oocasione  Tonarii  Bemonit 

De  tonis  exatai  in  codice  Mellicensi,  signato  nuno  Augiensis,  cujus  operis,  cum  veteribus  figuris  et 

Ht.  N,  num.  3,  non  nisi  sssculo  xv,  et  quidem  per-  peregrinis  litterarum  ac  notarum  dnctibus,  quos 

qnam  flagitiose  exarato.  Alterum  ejusdem  Tonarii  typographi  nostri  SBgerrime  imitentur,  distinctum 

•xemptutn  servatur  in  codice  membraneo  Tegern-  et  pietum  sit,  non  nisi  prologum  hic  edere  visum 

feensi  quingehtorum  circiter  annorom.  Gujus  mo-  fuit. 

nasterii  veteres  praestantissimos  libros  dum  cxcute-         Joannes  Trithemius  etiam  Bemonis  librum  Epi- 

remus,  incidimus  etiam  in  aliud  egregium  De  mn*  stolarum  ad  diversos  laudat,  quem  quidam  amico- 

Btea  opuB  Theogeri  seu  Dietgeri  e  nostris  episcopi  rum  nostrorum  nuperrime  in  percelebri  Germania 

MetenSis^dequo  Anonymus  Mellicensis  De  Scripto-  bibliotbeca  detexit. 

ribatedclt'9  oaf..  109 :  «Dietgerus  abbas,  a  Latinis         Magni  momenti  sunt  epistols  Bernonis,  prsser- 

Thclogorus»  a  Theotunicis  quibusdam  Theokarius  tim  numero  undecima,  ubi  errorea   Joannis  Caa- 

dicUia,ddminiWilhelmi  abbatis^Hirsaugiensis)  pri-  siani  circa  liberum  arbitrium  ex  Gassiodoro  et  Pre- 

modlsei-puIuStdeiadeinmonasterioS.Georgii  abbas  spcro  late  exponit,  et  «  Gassianum,  virum  licet  n 
iertiw8,actandemMeten8isepiscopus,  aliquantisper  »  aliis  probatum,in  hac  parte  jurc  calpatumM  fuiise 

administrato  episcopio  sepultus  est  in  Gluniaco.  Et  concludit.  Ut  adeo  hinc  facile  colligas  monacboe 

hiC  quoque  tractatum  unum  Oe  musica  scribit,  in  auctoritate  Gassiani  non  usque  eo  motos  fuisse,  ut 

cfdo  de  etjUs  iaventione  et  numeris  ac  propositioni-  ex  ejus  CollaUonibuSy  quasperpetuo  in  manibus  ha- 

bUs  juxta  arithmeticos  breviter  quidem,  scd  satis  bcbant,  una  cum   sanee  doctrins  lacte  etiam  Pela- 

sufoiiliter  agit.  »  Nec  rem  lectori  nostro  ingratam  gianos  aut  Semipelagianos  errores  vulgo  imbibe- 

noB  factufos  speramus^  si  integrum,qui  brevisest^  rent,  quod  nupervir,  alias  celeberrimus  Jo.  Fraii- 

Theogeriani  operis  prologum  hoc  loco  dederimus.  ciscus  Buddous.inAcademialenensi  doctor  theolo- 

Eki  enm  igitur  ex  codice  Tegernseensi  :  gi»,  in  Institutionibus   Theologiae  Dogmatice  lib. 

Incipit  Musica  Theogeri  episcopi.  iii,  c.  2,  non  sine  sanctorum  in  Ecclesia  catholica 

MPythagorasphilosophuBapudGrccosprimusmu-  virorum  ac  iniegrorum  ordinum  injuria  coniendit 

me$b  arits  repertor  foisBe  legitur :  translator  auteni  Quale  enim  est  illud:  c  Factumidcumprtmia»  (scili- 

cHseriiur  Boeti«6  genere  et  Bcieniia  clarisaimus,  ei  ceitUPeiagianierroresindieslatius9erper€nl)ucum 

(jttsdem  artis  secundum  numeromm  proportiones  saeculoxinFranciscuBaiqueDominicuBnovoBmooar 

indiigator  profundissimus.  Guido  vero  monachus  chorum  ordines^  qui  magnam  deinceps  in  Ecdesit 

ekaiitii  vooum  investigator  diligentissimus.  Exstat  Romana  celebritatem  consecuti  suni,  ioatituerent 
attiem  Monochordum  hujus  artis  argumentum  evi-  C  Dominico  enim  Gassianus  maximeseprobavii^hiDO 

deBtisBimum,  ci\]us  etiam  institutor  primus  dicitur  ei,  ut  ^us  placita  certatim  in  monasteriiB  reauscita- 

BttpradiotttB  QraDGorum  philosophus.»  Incipit  Opus :  rentur,efTecit,»etc.  DoIeiamiooinrelitterariaiBtaei- 

Menochordum  aulem  est  musioum  instrumentumf  cidisselVideEdmundum  MartenOy  virum  pietateae 

quodnaturalHeretsufficienter  aniiquitus  constabat  eruditione  celebrem,  in  Commentario  in  Regulio 

octo  ohordis^  etc.  S.  Benedicti,  pag.  10  et  24. 


BERNONIS 


LIBELLUS 

DE  QinBUSDAM  REBUS  AD  MlSSiE  OFFICIUM  PERTINENTIBUS 

(Biblioth.  vet.  Patr.  tom.  XVIII,  pag.  56.) 


GAPUT  PRJMUM.  D  guinem  Ghristi,  oraiionem  Dominicam  feoit  deean- 

Qualiter  priscis  apostolorum  temporibus  missarum  tari,sicut de  eo  scriptum  est :  Orationem  Domimci0 

celebritas  ageretur.  mox  post  canonem  super  hostiam  cenauii  redttri» 

Igitur  in  exordio  nascentis  Ecclesise  non  eo  quo  Dehocetdealiiscumquosdam  murmurare  Benth«ti 

nunc  modovel  ordine  sacracelebrabantur  missarum  pissimus  Pater  inter  alia  nbn  dedignatus  est  hvimt 

Bolemnia,  teste  eiiam  bcatissimo  Gregorio  papa,  modi  rationem  rcddere,  dicens  :  Orationem  Domi- 

qui  inter  multa  quaa  constituit  utilia^  cum  in  cele-  nicam  idcirco  mox  post  precem  dicimus,  quia  moe 

bratione  missarum,  tum  etiam  in  vario  ecclesiasti-  apostolorum  fuitutadipsam  solummodo  oraiioneiD 

MTum  rerum  usu  ad  conGciendum  corpus  et  san-  oblationis  hostiam  consecrarent.  Et  valde  mihi  ior 


40ri7 


DE  OFPiCK)  mSSM. 


md 


«0QV«Di6n8  visum  est  ut  precem^quam  Scholasticue  A 
composuerat,8uper  oblationem  diceremu8,etipsam 
traditionem,  quam  redemptor  noster  composuit, 
super  ejus  corpus  et  sanguinem  non  diceremus.Sed 
crescente  statu  religionis  simul  accrevit  decus  eccle- 
siastioi  honoris.  Attamen  ipsum  canonem  non  unus 
doluB  totum  compo8uit,sed  pertempora  aliudalius 
interposuit  vel  adjecit,sicut  de  hoc  sanctissimo  papa 
le^mus.  In  cmone  dLipposuii :  Diesque  noslros iniua 
paee  dispane,alque  ab  xtema  damnatiane  nos  eripi, 
et  in  electorum  tuorum  jubeas  grege  numerari,  De 
Alexandro  quoque  papa,qui  a  B.  Petro  septimus  erat 
in  ordine,ita  legimus :  Hic  passionem  Domini  miscuit 
in  precatione  sacerdotum,  quando  misss  celebran- 
tur.Leo  papa  constituit  ut  infra  actionem  sacriflcii 
diceretur  :  Sanetum  Sacrificiuyn,  et  cfletera.  Deinde  «x 
GregoriuSytertiusejusdemnominispapa^faciensora- 
torium  in  basilica  sancti  Petri  apostolo  in  honorem 
ommum  sanctorum^quotidianamissarum  solemnia 
ibidem  celebrare  constiiuit,  pariterque  in  canonea 
sacerdote  dicendum  ordinavit :  Quorum  solemnUas 
hodie  tn  eonspectu  tux  maJestatiscelebrafuryDomine 
Deus  nosterjoto  in  orbe  terrarum.  Quod  quiaape- 
cialiter  ad  illam  pcrtinet  celebritatem  non  est  cano- 
ni,qui  generaJiter  dicitur,adnotatum.Hocdecanone, 
qui  et  actio  dicitur,dicla  sunt :  nunc  de  caeterisquaB 
Dominus  dederit,videamus.  Goelestinus  papaconsti- 
tuitutpsalmiDavid  centumquinquagintaantesacri- 
ficiumpsallerenturin  ordine  antiphonarum  ex  om- 
nibus,  quod  antea  non  fiebat,  nisi  tantum  Epistola 
B.  Pauli  recitabutur,  ct  sanctum  Evangelium.Lita- 
uis,id  est  Kyrie  eU'ison,Christe  eleison,quai  sequun-  C 
tur,a  Greecorum  usu  sumptaj  creduntur.  Orationcs 
autem,qua^  Coilectas  dicimus,a  diversis  auctoribus 
composlt®  creduntur,  a  Gelasio  pra;sule  Romano  et 
beatoGregorio  papa.  Unde  et  in  Vita  ipsius  legimus: 
Sed  et  Gelasianum  codicem  de  missarum  solemniis 
multa  8ubtrahens,paucaconvertens,nonnulla  super- 
adjiciens^in  unius  iibelli  voluminc  coarctavit.  Quod 
volumen  librumSacramentorum  praetitulavit.Et  for- 
tasse  primis  temporibus  soliusPauli  EpistoloB  lege- 
bantur,  postmodum  intermistee  aliae  lectiones  sunt, 
nontantumde  Novoverum  ctiam  de  Veteri,  prout 
Bolemnitatum  ordo  poscebat,Tcstamento.Ubi  notan- 
dum,  ut  sicut  sanctum  Gregorium,  quicunque  has 
veibascantilenascomposuissetlibriSacramentorum 
€t  Antiphonarum,ita  et  beatum  Hieronymum  credi-  j) 
mus  ordinatorem  Lectionarii,ut  ipsius  testatur  pro- 
logus  appositus  in  capite  ejusdem  Gomitis  (sic  eum 
appeKavit}.  Postea  cum  gradualia  et  alleluia  inter 
apostoi^icam  etevangelicamlectionem  coeperunt  fre- 
quentari,Hispani  quasi  novitate  rei  perculsi  multum 
restiterunt  dtcentes  :  Tn  quibusdam  Hispaniarum 
eeclesiis  iaudes  post  apostolum  decantantur  prius- 
quam  Evangelium  predicetur,  dum  canones  prseoi- 
{Hattt  pest  Apostolum  non  laudes,  sed  Evangelium 
annQBtiare.  Proesumptio  enim  est  ut  anteponant  ea 
qu»  Boqui  debent.  Nam  laudes  ideo  Evangelium 
lequuQtur,  propter  gloriam  Christi,  qu«  per  idem 


Evangelium  praedioatur.  Verumtamen  ex  auctoritate 
sanctffi  Romanae  Ecclesiae^  postea  est  consiitutum  ut 
re8pon8oriaeta//Wutacanantur  antc  sanctumEvaa- 
gelium.  lidem  etiam  in  Toletano  statuerunt  conciHo 
{Conc,  Tolet.  iv,  c.  11)  ut  hymnus  trium  puerorum 
omni  Dominico  die,  ot  in  solemnitatibus  martyrum 
in  pulpito  decantetur :  quod  tamen  Romani  rainime 
faciunt  nisi  quater  in  anno,  his  Sabbatorum  diebud 
qui  praetitulantur,in  duodeoim  lectionibus.  Symbo* 
lum  quoque  fidei  catholica;  post  Evangelinm  reeita- 
tur,ut  per  sanctumEvangelium  cordecredatur  adju* 
stitiam,per  symbolum  autem  ore  confessio  fiat  insar 
lutem(/?om.x).Quod  tamen  non  secundum  Niceenum 
concilium,  sed  seoundumConstantinopolitanumea- 
nimus  translatum.  Concilio  quoque  Toletano  statu* 
tum  est  [ConCy  Tolet,  iii,c.l4),  id  omni  die  Dominico  se* 
cundum  morem  orientalium  eociesiarum  decantari. 
Agnus  Dci,m  confractione  corporis  Domini^  a  clero 
et  a  populo  Sergius  papa  dici  constituit.  OCferto- 
rium,  quod  inter  oCferendum  cantatur,  quamvis  a 
prioris  populi  consuetudine  in  usumChristianarilm 
venisse  dicatur,  tamen  quid  specialiter  addiderii 
apertc  non  lcgimus;  quemadmodum  de  illo  angelicQ 
hymno,  Sanctus, Sanctus,  Sanclus,  vel  de  illa  antipho- 
na  quaepost  communionemdicilur,fateri  possumus, 
cum  veraciter  credi  possit,  priores  sanctos  silentio 
obtulisse  vel  communicasse,  quod  etiam  hactenus 
in  Sabbato  S.  Paschae  solemus  observare :  quanquam 
non  desint  qui  aiYirment  Xistum  papam,  supradio- 
tum  hymnum,iSafic^u5,  Sanctus,  Sanctus,  ad  missan) 
addidisse.  Verum  in  his  omnibusestattendendum, 
quia  sicut  sapientisimus  papa  Gregorius  librum 
Sacramentorum  diligentissime  ad  veritatis  lineam 
correxit,  ita  musicae  quoque  modulationis  harmo- 
niam  satis  utiliter  composuit  ao  ordinavit. 

CAPUT  n. 
De  gloria  in  excelsis, 
Nunc  stylus  ad  movendam  qusestionem  sese  vertat, 
ad  quam  totus  hactenus  sermo  habitus  intendebat, 
videlicet  cur  non  liceat  omni  die  Dominico  vel  nata« 
litiis  sanctorum  presbyteros  illum  hymnumcanere, 
quem  nato  in  carne  Domino  angeli  cecinere,  dioen-^ 
tcs  :  Gloria  in  excelsis  Deo,  etc.  Quod  si  conoessum 
est  illum  cantare  in  Pascha  secundum  praetitulatio- 
nem  Missalis  non  multo  minus  licitum  puto  in  Na« 
tivitate  Domini,  quando  primum  coepit  audiri  ab 
hominibus  in  terris  qualiter  abangelis  oanebatur  in 
coelis.  Proferant  contradictores  in  medium  ubinam 
sit  a  sanctis  Patribus,  vel  ab  ipso  sanctissimo  papa 
Gregorio  interdictum,  et  si  ad  haec  respondere  non 
valemus,  merito  manus  damus  Quisquis  enimvult  ^ 
ex  sacrae  Scripturae  auctoritate  aliquid  conGrmare, 
debet  ex  prophetarum  oraculis  apoetolorum  dictiet 
antiquorum  Patrum  eonciliis,  nec  non  et  eoram 
Bcriptis  vol  gestis,  et,quod  omnibus  his  nuyuseet, 
ex  sancti  fivangelii  veritate  locum  ostendere,  unde 
velit  eententiam  suam  corroborare.  Unde  solemue 
dicere  :  Scnptum  est  in  illo,  et  in  iHo  looo;  etlegi» 
mus  in  decreiie  pontificumi  vel  ia  tali  ooneitiOi  ia 


1059 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1060 


illo  cnpitulo.Sedcum  sancium  Grcgorium  nusquam 
legumus  ipsum  hymnum  inierdixi&8e»liceatnostro8 
quoque  iestes  idoneos  introducere,quo  eorum  iesti* 
monio  possitprobari,utrumnamjure  debeaidecaQ* 
tari.  Nam  cum  scripium  sii  :  In  orc  duorum  aut 
irium  tesiium  siai  omne  verbum  {MaUh.  xviii), 
prius  proieram  duos,  deinde  mulios.  Denique  Tele- 
sphorus  papa^  a  beato  Peiro  octavus,  constituii  ui 
anie  sacrificium  bymnus  dicereiur  angelicus,  hoc 
esi  :  Gloria  in  exceUis  Deo,  Qualiter  ejus  debeai 
credi  tesiimonio,iestaiur  mariyrium  quod  sustinuii 
pro  Domino.  De  Symmacho  quoque  papa  iia  legi- 
musiUic  constituii  ut  omni  dieDominicavel  naia- 
liliis  martyru  m  {i/oria  in  excelsis  hymnus  diceretur. 
Cujus  sanctiiaiis  viriste  fuerit,  de  bonis  ejus  operi- 
bu8  quse  fecit,  ex  libro  Dialogorum  legere  voleniibus 
saiis  liquebit.  Ubi  beatus  papa  Gregorius  narrai 
quod  quidam  Paschasius  sancias  Romanas  Ecclesia; 
diaconus,cum  ianii  merili  apud  Deum  essei  ui  qui- 
dam  dflemoniacus,iaciaejus  posi  mortem  dalnaii- 
ca»  a  dsemone  sit  liberatus  :  iamen  quia  lanti  pon- 
iificis  ordinaiioni  resiitit,  cuidam  religioso  viro  in 
purgatoriis  pcDnis  consiiiutus,  non  per  somnium, 
sed  visibiliicr  apparuit,ac  pro  qua  culpa  hsDC  paie- 
reiur  innoiuit.  Ecce  de  hoc  hymno  angelico  duo 
tesies  invenii  suni  idonei,  qui  a  nemine,  ui  puto, 
possuni  refelli.Quod  si  adhuc  iertius  qu8eritur,non 
jam  unius,sed  sexaginia  episcoporum  in  medium 
prefcro  iesiimonium^qui  in  quarto  Toletano  concilio 
(ToL  conc.  II,  pag.  730),  in  nomine  Domini  congre- 
gaii,  tam  super  hoc  quam  super  aliis  hujusmodi 
bymnis  promulgaveruni  decretum  cap.  12.  Dehym- 
nis,  inquiunt,  etiam  canendis  et  Salvatoria  et  apo- 
siolorum  habemus  exemplum.  Nam  et  ipse  Domi- 
nus  hymnum  dixisse  perhibetur,  Maiihaeo  evange- 
lisia  testante  :  Ei  hymno  dicto,exierunt  iu  monfem 
Oliveti  {Matth.  xxv).  Ei  Paulus  aposiolus  ad  Ephe- 
sios  subscripsii,  dicens  :  Implemini  Spiritu  saneto, 
loquenles  vobismetipsis  in  psalmis  el  hymnis  ct  canti. 
cis  spiritualibus  (Ephes.v),  Et  quia  cernebant  nonnul- 
los  inEcclesiaeos  hymnos  spernere,qui  humanoin. 
geniovidebaniur  in  laudem  apostolorum  et  marty- 
rum  iriumphos  compositi  esse,  vehemenier  argue- 
bani  eos  hujusmodi  verbis,dicenies  :  Respuani  et  il- 
lumergo  ab  hominibus  composiium,quem  quoiidie 
publicoprivatoqueofdcioinflneomniumpsalmorum 
dicimus :  Gloria,honor  Palti  etFilio  etSpirituisancto 
in  sxcula  sxculorum.  Amen,  Pro  quo  nos  canimus  : 
Qloria  Patriet  Fiiio  et  Spirituisancto  usque  in  finem. 
Ei  post  bsec  infcrunt.  Nam  et  ille  hymnus  quem 
nato  in  carne  Christo  angeli  cecineruni :  Gloria  in 
excelsis  DeOyCt  in  terra  pax  hominibus  bonx  voluntatis^ 
angelicus  esi.  Reliqua  quse  ibi  sequuniur  ecclesia- 
stici  dociores  composueruni.  Ergo  nec  ipsi  in  eccle- 
siis  canendi  suni,  quia  in  sanctarum  Scripturarum 
locis  non  inveniuniur.  Gomponuniur  missae  sive 
preces,  vel  oraiiones  sive  commendaiiones,  seu 
manus  imposiiione8,ex  quibus  si  nulla  decantantur 
|a  Gcclesiai^vacani  oiiicia  omnia  ecolesiasiica,  Bi 


A  paulo  post  :  Sicut  igiiur  oraiiones,  iia  ei  hymnos 
in  laudem  Dei  composiios,  nullus  nosirorum  ulie- 
rius  improbei,  sed  pari  modo  Gallia  [in  Gallicia] 
Hispaniaque  celebrent,  sinique  excommunicaiione 
pleciendi  qui  hymos  rejicere  fuerini  ausi.  Unde 
sancius  Paier  Benedicius  jubei  nos  monachos  ad 
omnes  regularea  cursus  celebrare  hymnos  quos  ille 
vocat  Ambrosianos.  Ad  hasc  poiesi  aliquis  dicere, 
iunc  iemporis  Gallos  ei  Hispanos  in  missarum  sua- 
rum  celebriiaie  nondumhabuisseuaumsancieRom. 
Ecclesise.  Quod  ei  nos  non  negamus.  TeBtatar  hoe 
abbas  Hilduvinus,vir  in  divina  lege  apprimeeffudi- 
ius,in  eaepistolaquam  adLudovicum  imperaiorem 
direxit  pro  passione  sanctorum  mariyrum  Dionysit 
et  sociorum  ejus,  ubi  inier  alia  qus  sua  narraiiooi 
vidcbaniur  congrua  haec  a(]Uecii  :  Cui  asiipulari  vi- 

''  deniur  aniiquissimi  ei  nimia  veiusiate  pene  con- 
sumpii  missales  libri,  coniinenies  misss  ordinem  1 
more  Gallico,  qui  ab  iniiio  recepi®  fidei  usus  in 
hac  occidentali  plaga  esi  habiius,  usquequo  teno- 
rem,  quo  nunc  utitur,  Romanum  suscepit.  In  nos- 
tri  quoque  monasterii  archivo  habeiur  Missalis 
longe  aliter  ordinaius  quam  Roman»  Ecclesis  se 
habeat  usus.  Et  quod  iis  omnibus  majus  esi  cum 
una  sii  fides,  cum  super  missarum  celebraiione, 
Galliarum  Ecclesiae  a  Romana  discordeni  Augusiino 
requirenii,  Gregorius  respondit  :  Novit  fraiemiias 
iua  Romanae  Ecclesiae  consuetudinem,  in  qua  se 
meminii  enuiritum.  Sed  mihi  placet  uisive  in  Ro- 
mana,  sive  in  qualibei  Ecclcsia  aliquid  invenisii 
quod  plus  omnipotenii  Dco  possii  placere,  sollicite 

C  eligas,  et  Anglorum  Ecclesis,  quae  adhuc  nova  est, 
ad  fidem  insiiiutione  praecipua,  quae  de  muliis  £o- 
clesiis  coUigere  poiuisii,  infundas.  Non  enim  pro 
locis  res,  sed  pro  bonis  rebus  loca  amanda  sunt. 
Ex  singulis  ergo  quibusque  ecclesiis,  qus  pia,  qiuB 
religiosa,quae  recia  suni  eliga8,ei  haec  quasi  vascolo 
collecta  apud  Anglorum  menies  in  consueiudineo 
vertos.  His  satis  instruimur  exeiQplis  nil  nosdelin- 
quere^  si  ca,  quse  ex  aucioriiaie  poniiOcum,  qai 
illum  sancium  virum  iempore  praecesserunt,  insti- 
iuta  suscepimus,etvel  ex  Gallicanarum  ecclesiaruai 
auillispanicarum  usu  muiuavimus,fideli  devotione 
scrvamus,  imitanies  ipsius  beaiissimi  pape  prsdi- 
candam  humilitatem.  Qui  cum  reprehendereiur i 
quibusdam  quod  aliarum  ecclesiarum  morem  se- 

n  queretur,  inier  alia  faieiur,  diccns  :  Si   quid  boni 
vel  ipsa  videlicei  Gonstauiinopoliiana,  vel  alteit 
Ecclesia  habet,  ego  ei  minores  meos  quos  ab  illioi- 
iis  prohibebo  in  bono  imiiari  paratus  sum.Siultui 
esi  enim  qui  in  eo  se  primum  exisiimat  ut  boni 
quae  viderii  discere  coniemnat.  Nam  si  ideo,  ot 
ssepe  dicium,illum  angelicum  hynmom  prohibemar 
in  festivis  diebus  canere  eo  quod  Romanoram  pr»- 
sbyieri  non  soleni  eum  canere,  possumoB  niiniU 
modo  post  Evangelium  symbolum  reticere,  qnod 
Romani  usque  ad  hffic  tempora  div»  memoriA 
Henrici  imperaioris  nullo  modo  cecinemnt.  Sed  aa 
eodem  inierrogaii  cur  ita  agerent,  me  ooram  aii^ 


iOGl 


DE  OFFICIO  MlSSiE. 


10C2 


stente.  audivi  eoshujusmodiresponsumreddere,vi-  A 
delicet,quod  Romana  Ecclesia  non  fuisset  aliquan- 
do  ulla  baereseos  faece  infecta,sed  secundum  sancti 
Petri  doctrinam  in  soliditate  calholics  fldci  perma- 
'  neret  inconcussa  :  ct  ideo  magis  his  necessarium 
esse  illud  symbolum  ssepius  cantando  frequentare, 
]  qui  aliquando  ulla  haeresi  potuerunt  maculari.  At 
:  dominus  imperator  non  antea  desiit  quam  omnium 
/  consensu  id  domino  Bcnedicto  apostolico  persuasit, 
/'   ut  ad  publicam  missam  illud  decantarent.Sed  ptrum 
'    hanc  consuetudinem  servcnt  adhuc  artirmare  non 
possimus,  quia  certum    non  tenemus.  Elo  ctiam 
modo  possunt  objici  multa  quac  post  sancti  Grego- 
rii  tempora  causa  dccoris  vidcntur  adducta  [al., 
adjecta],  cum  a  contrario  Psalmista  dicat  :  Adji- 
ciam  suj>er  omnem  laudejn  tuam  {PsaL  lxx).  Et  mi-  r^ 
rum  valde  videtur  cum  ccrta  sit  ratione  discretum, 
quid  soli  liceat  episcopo,  non  autem  presbytero  : 
videlicet,  ut  ad  episcopum  pertineant  ordinationes 
clericorum,  dedicationes  ecclesiarum,  sacri  chris- 
matis  confectio,  ad  dandum  Spiritum  paraclclum, 
sacra  impositio  manuum,  quid  aliud  esse  possit 
in   sacramentis  divinis  qi.od  non  sit  presbyteris 
commune  cum  episcopis,  pra?oipue  cum  id  quod 
excellentissimum  est  in  omnibus  sacramcntis,san- 
ctam  videlicet  corpus  et  sanguinem  Ghristi,  quo- 
tidie  sicut  episcopi,  ita  et  consecrent  presbyieri, 
nec  sanctius  sit  illorum  quam  istorum..  Unde  san- 
ctas   Hieronymus    dicit  de   iisdem    presbyteris  : 
Hi  namque  in  benedictionc  cum  episcopis  consor- 
tes  sunt  mysteriorum  ac  nulla  in  conficiendo  cor- 
pore  Ghristi  ac  sanguine  inter  vos  et  episcopos  C 
credenda  distantia  est,quia  et  eucharistiam  pridem 
per  presbyteros  benedictam,  si  necessitas  exegerit^ 
aocipere  debent.  Et  post  pauca  :  Nam  si  quis  ad 
injuriam  revocat,  ut  putet  non  debere  se  accipere 
encbaristiam  quam  presbyter  benedicit,is  profecto 
perversus  est  :  credens  Deum  duo  corpora  habuis- 
86,  unum  majus,aliud  minus ;  quod  cpiscopus  con- 
Ocit  mflJuSy  quod  presbyteri  minus ;  qui  Ghristum 
ita  dividit,  Deo   injuriam  facit.  Super  ha^c  omnia 
cum  in  capite  libri  missalis,quando  presbyteri  Ro- 
mani  Gloria  in  excelsis  Deo  canere  et  non  canere 
soleant,  legimus  solummodo  pra^titulatum  :  nus- 
quam  autem  vel  a  beato  papa  Gregorio,  vel  aliquo 
Banctorum  Patrum  nobis  interdictum  puto,  quin 
omni  die  Dominica  vel  in  sanctorum  natalitiis  liceat  q 
nobis  Sffipe  dictum  hymnum  canere  ad  augmentum 
laudis  divinae. 

CAPUT  III. 
De  octava  Pentecostes, 
His  ita  utcunque  digestis,  non  absimile  videtur 
si  quid  de  octavis  Pentecostes  loquamur.Nam  dum 
tdbuc  apud  Gallos  essem  constitutus,non  modicam 
8uper  hac  rc  quoestionem  cognovi  exortam  in  illis 
regionibus,  aliis  afnrmantibus  quod  sit  Domi- 
nioci  Nativitatis  ac  Resurrectionis,  ita  oporteret  ce- 
labrare  et  oct^vas  Pentecostes,  prscipue  cum  sa- 
yltis  in  nostris  ofncialibua  libris  scriptum  legamus. 


post  octavam  Pentecostes,  aliis  e  regiono  conten- 
dentibus,  in  hac  solemnitate,  quia  Spiritus  saoctus 
super  apostolos  in  linguis  igneis  a:^paruit,non  phis 
quam  septem  dies  debere  expendi  juxta  dona  ejus- 
dcm  Spiritus  sancti.  Sed  ad  hanc  liteminterutras- 
que  partes  dirimendam,  ipso  sancto  Spiritu  adju- 
vante,ostendamu8Cuiparti  merito  favere  debeamus. 
Nam  cum  S.  Augustinus  doctor  egregius  de  sermo- 
ne  Domini  in  monte  habito  disputaret,  et  singulas 
bcatitudines  septcm  donis  Spiritus  sancti  compara- 
ret :  nam  prima  bcatitudo  incepit  :  Beati  pauperes 
spirilu,  quoniam  ipsorum  est  regnum  ccelorum  {Matth. 
v),  cum  ad  octavam  perveniret,  ita  intuHt :  Octava 
tanquam  ad  caput  redit,  quia  consummatum  per- 
fcctumque  ostendit  et  probat.Itaque  in  pnma  et  oc- 
tava  nominatum  est  regnum  coclorum.Gum  dicitur 
autem  :  Quis  nos  separabit  a  charitate?  tribulatio? 
an  angustia?  an  persccutio?an  fames?an  nuditas? 
an  periculum?  an  gladius;  Rom,  \iii)  septem  sunt 
ergo  quae  perflciunt :  nam  octava  clariricat,et  quod 
pcrfectum  cst  demonstrat  ut  per  hos  gradus  perfi- 
ciantur  et  caeteri,  tanquam  a  capite  rursum  exor- 
diens.  Videtur  ergo  mihi  etiam  septiformis  operatio 
Spiritus  sancti,  de  qua  Isaias  loquilur  (Isa.  xi),  his 
gradibus  sententiisque  congruere.Et  post  aliquanta : 
Haec  octava  scntentia,qu{)e  ad  caput  redit  perfectum- 
quc  hominem  declarat,significat  fortasse  et  circum- 
cisionem  octava  die  in  Veteri  Testamento,  et  Do- 
mini  resurrectionem  post  Sabbatum,qui  est  utique 
octavus  dics  idemque  primus  dies,et  celebrationem 
octavarum  feriarum  quas  in  regeneratione  novi  ho« 
minis  celebramus  et  numero  ipso  Pentecostes.Nam 
septenario  numero  septies  multiplicato,quo  fiunt  i9, 
quasi  octavus  additur,  ut  50  complcantur^  et  tan- 
quam  redeatur  ad  caput,  quo  die  missus  est  Spiritus 
sanctus,  quo  in  regnum  ccelorum  inducimur,  et 
haereditatem  accipimus^et  consolamur,et  pascimur, 
et  misericordiam  consequimur,  et  mundamur,  et 
pacificamur^  atque  ita  perfecti  omnes  extrinsecus 
illatas  moiestias  pro  veritateetjustitiasustinemus. 
Ex  his  S.  Augustini  verbis  liquido  potest  intelligi 
quid  de  octavis  Pentecostes  possit  sentiri.  Sed  in- 
terim  vel  brevitiir  de  sacramcnto  nostri  baptismatis 
aliquid  loquamur,  quod  in  similitudinem  mortis, 
sepultursB,  resurrectionis  Ghristi  regitur,  Apostolo 
teste  qui  ait  :  Quicunque  haptimti  sumus  in  Christo 
Jesu,  in  morte  ipsius  baptizati  sumus.Conseputti  enim 
sumus  cum  itlo  per  Iniptismum  in  mortem^tU  quomodo 
surrexit  Chrisius  a  mortuis  per  gloriam  Patris,  ita  et 
nos  in  novitate  vitse  amtmlemus.  Si  enim  complantati 
facti  sumus  simititudini  mortis  ejus,  simul  et  resurrC" 
ctionis  erimus  {Rom.  vi),  et  caetera.  Unde  et  beatus 
papa  Leo  :  In  baptismatis»  inquit,  regula  et  mors 
intervenit  interfectione  peccati :  sepuUuram  tridua- 
nam  imitatnr  dimersio,  et  ab  aquis  elevatio,re8ur- 
gentis  instar  est  de  sepulcro,Unde  rectissime  sancti 
Patres  duo  tantum  legi  tima  tempora  ad  baptizandum , 
si  nuUa  necessitas  intervenit^constituerunt :  Sabba- 
tum  videlicet  Pascb»  et  Sabbatum  Pentecostes.Qu» 


1063 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


lOSA 


utraque  per  octo  dies  celebrantur.  Merito  consepe- 
liuiilur  Christo  baptizati  in  Sabbato.  ut  cum  ipso 
valcftint  rcsurgere  die  Dominico.  Sicut  enim  Sabba- 
tum  requiem  animarum,sic  Dominibus  dies,qui  est 
primus  et  octavus,  significat  resurrectionem  corpo- 
rum.  Si  enim  certi  gratia  mysterii  per  octo  dies 
noster  baptismus  colitur,  ita  ut  octava  die  vesti- 
menta  mutentur  baptizatorum,cur  non  magis  cele- 
bratur  per  octo  dies  baptismus  apostolorum?  Quod 
enim  apostoli  pcr  adventum  Spiritus  sancti,  qui  in 
igne  apparuit,  baptizati  sunt  in  die  sancto  Penteco- 
stes,  testatur  in  Evangelio  Joannes  Baptista,  qui 
confluentibus  ad  se  turbis  ait  :  Ego  quidem  vos  ba- 
ptizo  in  agua  panitentiam,  Qui  autem  post  me  ven- 
turus  est,  fortior  me  est,  cujus  nen  stm  dignus  cat" 
ceamenta  portare,  Ipse  vos  baptizabit  in  Spiritu  san- 
cta  et  igne  {Matth,  ni).  Et  ipsc  Domlnus  ad  aposto- 
los  ait  :  Joannes  quidem  haptimvit  aqua,  vos  autem 
haptiiMbimini  Spiritu  sancto  non  post  multos  hos  dies 
(Act,  i).  De  qua  quidem  octavae  Pentecostes  solem- 
nitate  dicit  quidam  doctor  egregie  :  Octavus  dies 
est,  qui  ct  primus,  secunduin  formam  octo  beatitu- 
dinum.  Prima  beutitudo  dicit  :  Beati  pauperosspi- 
ritu,quoniam  ipsorum  estregnum  coelorum  (Matth, 
v).  Octava  ita  :  Beali  qui  persecutionem  patiuntur 
propter  justitiam,quoniam  ipsorum  est  regnum  cgb- 
lorum  [lbid.),\^  regeneratos  pertinent  hae  senten- 
tiae,  ut  qui  pauperes  sunt  in  hac  vita  propter  re- 
gnum  coDlorum,usquc  ad  finem  vitae  perseverantes 
sint,  ut  accipiant  regnum  pro  quo  hic  laboraverunt. 
Baptismus  vero  neophytorum,  quamvis  in  Sabbato 
agatur,ad  illum  baptismum  pertinct  qucm  apostoli 
acceperunt  in  die  sancto  Pentecostes,  cujus  octava 
est  dies  Dominica  sequens^quam  solemus  appellare 
octavas  Pentecostes.  Et  iterum  post  aliqua  :  Ge- 
lebratur  per  septem  diesopusseptiformisSpiritus, 
et  octava  die  consummatio  et  declaratio  et  glorifi- 
catio  ejusdem  operis.  Quod  si  ita  est,  merito  eam- 
dem  glorificalionem  in  nostris  officiis  recolit  octa- 
va  dies,  qus  redit  ad  caput,  qus  et  prima  dies. 
Itaque  sicut  celebravimus  majestatem  Spiritus 
sancti  in  Pentecoste,  celebremus  et  in  oetavis  eju- 
sdem  festivitatis,  quatenus  sffipissime  recolcndo 
ejus  dona,  dignetur  charitas  ejus  se  profusius  in- 
fundere  cordibus  nostris.Ex  his  omnibus  manifesta 
ratio  patet  quod  hi  qui  octavam  Pentecostes  cele- 
Lrant  rectius  agunt  quam  qui  hoc  agere  nolunt.Igi- 
tur  justissime  et  rectissime  a  sancta  matre  catho- 
lica  Ecciesia  toto  orbe  terrarum  diCTusa  octavae 
Pentccostes  solemnitas  celebratur,  veneratur  et  co- 
litur.Si  quis  vero  huic  sanae  diffinitioni  contradicit, 
ejusdem  matris  Ecclesiae  unitatem  scindit.  Finito 
tandem  eo,  quod  hactenus  utebamur,  sermone,  li- 
bet  aliam  rationem  inchoare. 

GAPUT  IV. 

De  Adventu  Domini, 

Dominica  prima  de  Adventu  Domini,  Dominica 

secunda,  Domiaica  tertia,  Dominica  quarta,  qu» 

proxiroa  est  ante  Nativitatem  Domini.  Aliter  vero 


A  in  Lectionario,  quem  libram  Gomitis  appeUa>it»aic 
Dominica  quinta  ante  Nativitatem  Domini,  qiw& 
Amalarius  praeparationem  Dominici  Adventus  nomi- 
navit.  Deinde  Dominica  quarta  ante  Nativitaten 
Domini,  Dominica  tertia  ante  Nativitatem  Domini, 
Dominica  secunda  ante  Nativitatem  Domini,  Domi- 
nica  prima  ante  Nativitatem  Domini,ut  converso  mo- 
do  quae  apud  Hieronymum  dicitur  prima  vel  proxii'- 
ma  ante  Nativitatem  Domini,apud  Gregorium  dict- 
tur  Dominica  quarta  de  Adventu  Domiai,  non  ia- 
convenienter^ut  reor,propter  quinque  hugus  saeciUi 
aetates,in  quibus  hominum  genus  sub  jugo  diabol 
captivum  tenebatur^  quousque  ex  intactae  VirgiDis 
utero  nascendo  in  carne  appareret,  qui  carnis  pee- 
cata  pcr  sui  corporis  hostiam  aboleret  et  iQitiaq 

^  sexta;  sequentis  aetatis  sanctificaret  :  vel  quia  inte- 
rior  noster  homo  per  quinque  sensus  corporis  eor- 
rumpitur,  ita  ut  in  nobis  mors  operetur,sicut  pro- 
pheta  dicit :  Introivit  mors  per  fenesiras  veUnu(Jer, 
ix) ;  quatenus  in  his  quinque  hebdomadibus  hot- 
pitium  mentis  illi  regi  nostro  praeparetur,  qutm 
prophetica  lectio  in  ipsa  hebdomada  quinta  bis  Ter- 
bis  pronuntiat  venturum  :  Ecce  dies  veniunt,  dicU 
DominuSf  et  su^citabo  David  germen  justum,  et  rcgwt 
hit  rex,  et  sapiens  erit,  et  faciet  judicium  ei  jusUiim 
in  terra  (Jer,  xxiii).  Quaternarium  vero  numerum, 
qucm,  ut  supra  notavit  sanctus  Gregorius,  in  qoa- 
tuor  Dominicis  de  Adventu  Domini  dicbus  po8a\ 
tali  celebrant  sacramento,  ut  homo,  qui  quataor 
consistit  elementis,  per  quatuor  hebdomadas  goi 
exspectet  Adventum^  quem  per  tres  ordinea  libro* 

C  rum,  logis  scilicet,  prophetarum,  psalmorom  oliia 
promissum,  et  per  quartum,  id  est,  priBcipiam 
Evangelii,  angelo  sanctae  Mariae  semper  virgini  coa- 
ceptum  ac  nativitatis  ejus  ordinem  narrantOyad  sa- 
lutem  humani  generis  certissime  sciunt  huic  mando 
praesentatum.Et  ne  tantilla  parvitatis  meae  attesta- 
tio,  quam  cx  aliorum  magis  quam  ex  propria  pro- 
tuli  sententia,  videatur  parvipendonda,  majoram 
dicta  ponantur  in  medio^ut  vel  ex  his  liquido  com- 
probetur  quorum  usus  rectior  habeatur.  Ait  nempe 
Amalarius  divinorum  officiorum  scrutator  noa  coa- 
temncndus  :  In  antiquis  libris  Missalium  et  Lectio- 
nariorum  reperitur  scriptum  :  hebdomada  quiiti 
ante  Nativitatem  Domini.  Totidem  enim  lectionei 
habemus  in  Lectionario,ettotidem£vangeliaatflm- 

D  pore  memorato  per  dies  Dominicos  uaque  ad  Nati- 
vitatem  Domini.  Antiphonarius  habet  tria  offi€ii 
diurna,  et  quartam  in  die  Dominico  qui  vacatpofl 
icctiones  duodecim;  nocturna  vero  quatuor,  ut  vl* 
perius  dixi^  per  dies  Dominicos.  Auctor  Lectiona- 
rii  excitat  fidem  nostram  ad  recolendum  Doniiai  bo- 
stri  Jesu  Ghristi  venturi  in  mundum  procoaiumpv 
quinque  aetates  mundi.  Auctor  Misaalis  qui  noau* 
natur  Gregorialis,  et  Antiphonarii,  noB  tangii  ut 
recolamus  Nativitatem  Domini  celebratam  fer  tBH 
ordines  librorum,scilicet  legis,prophetaruBi  aipBil* 
morum ;  necnon  et  per  quartum,  id  esty  prinoipiiMI 
Evangelii,  in  quo  narratur  Gabriel  archaogBto 


1065 


DE  OPPICIO  MISSiE. 


1066 


missus  ad  Zachariam,  videlicet  nuntius  praccurso-  A  satio,sancl8B  Trinitatis  individua  est  operatio.  Et 


pis  NativitatisDomini,verutn  etiam  et  prophotaeZa- 
chariae  de  adventu  Domini,et  Gabriel  missus  ad  Ma- 
riam  virginem  (Luc,  i),  narrans  ei  conceptionem 
Salvatoris  nostri,  et  caetera  talia  usque  ad  ipsam 
Nativitatem.Nempe  et  ipsa  quarta  hebdomada,  hoo 
est,  qutt  proxima  est  ante  Nativitatem  Domini,8ive 
m  qua  celebratur,  singularis  cst;  habet  in  matuti- 
nali  officio  per  unamquamque  feriam  antiphonas 
proprias  in  psalmis.  Et  alio  modo  auctor  liCctio- 
narii  docet  nos  quam  fortis  sit  Dominus,  qui  ven- 
turus  est  ad  nos,  et  intraturus  domum  nostram  ut 
in  ea  habitet  quam  nos  solomus  sordidare  quinque 
sensibus  nostrls.  lllico  formaj  intrant  per  oculos, 
suspicio  mala  de  fratre  per  aures,  odor  libidinosus 


quanquam  ad  solum  Filium  respiciat  humanitatia 
assumptio,  tamcn  ad  totam  Trinitatatem  p^rUnet 
efTectiva  nostrae  redemptionis  consummatio.  Qua- 
propter  aequum  per  omnia  fore  et  conducibile  cense- 
tur,quatenus  tres  tantum  hebdomadae  observentup 
in  adventu  Domini.  Quod  si  aliquid  Bupercreverit. 
synecdochicos  accipitur,  ne  tanti  mysterii  ordo  et 
regula  praesumptuose  (quod  absit)  annulletur.  Est. 
autem  et  aha  ejusdem  negotii  ratio,  haudxjuaquam 
vilipendenda,  qua  gloriosus  Ecclesiae  auctor  et  do- 
ctor  eximius  Hilarius  in  libro  Officiorum  utitur :  Sio- 
ut,  inquiens,  pnter  ille  familias   in  Evangelio  triub 
adventu  infructosam  ficulncam  visitavit  [Luc.  xni) 
sic  sancta  mater  Ecclesia  Salvatoris  aonua  recursii 


per  nares;  per   os  nos  ingluvies  poUuit,  per  actum  ^  per  trium  septimanarum  secretum  spatium  sibi  in- 


crudelitas.In  sordibus  non  vult  habitare  rex  ventu- 
ru8,nisi  ita  purgetur  hospitium  utnecsaltem  pulvis 
talium  phantasmatum  rcmaneat,  non  dignabitur 
hospes  venturus  intrare  in  illud.Ideo  scribit  auctor 
Lectionarii  quinque  lectiones  quinque  hebdomada- 
rum  ut  nos  hortetur  circunicidere  quinquc  sensus 
nostros  ab  omni  vitio,et  parare  mansionem  dignam 
regi  el  Douiino  at(|ue  vcro  prophetie.  De  ipso  rege 
dicit  prima  lectio  :  Ecce  dies  veniuut,dicit  Domimts, 
et  suscitabo  David  germen  jusium,  el  regnabit  rex,  et 
sapiens  erit  {Jer,  xxiii).  At  vero  de  Domino  :  Et  hoc 
e$t  noinen,  quod  vocabunt  eum,  Dominus  justus  noster 
(Ibid.).  Et  iterum  in  Evangelio  de  propheta  :  Quia 
kic  est  vere  propheta,  qui  venturus  est  iti  mundum 
(/oan. vij.Auctor  Missalis  sive  Antiphonarii  camdem 


citavit.  Venit  enim  Filius  hominis  qusdrere,  et  sal- 
vum  facere  quod  perierat  (Luc.  xix).  Venii  ante  le- 
gem,quia  per  naturalem  intellectum  quid  uoicuique 
sequendum,quidve  agendum  sit  innotuit.Venit  sub 
lege,  quia  patriarcharum  exemplis  et  prophetarum 
praeconiis  semini  Abraba  legalia  conflrmavit  de« 
creta.  Venit  tcrtio  post  legem  per  gratiam  ad  vocfi- 
tionem  gentium,ut  a  solis  ortu  usque  ad  occasum 
laudare  discerent  pueri  nomen  Domini,qai0  usque 
ad  finem  mundi  ad  sua;  majestatis  cultum  exhor- 
tari  non  desinit. 

CAPUT  V. 

De  missa,  Deprecationcm  nostramy^^  concordia  of/i- 

ciorum  Dominicalium. 

De  missa,  Deprecationem  nostramy  quassumus,  Do- 


praeparationem  hortaturnosfaccreperquatuor  heb-  C  mine,  benignus  exaudi,  quae  in  quibusdam  Sacra- 


domadas.Sicut  enim  homo  internus  quinque  sensi- 
bu9  ad  animambeneautmaIeoperatur,ita  perqua- 
tuor  elementa  aut  ruit  ad  mala  opera,aut  surgit  ad 
bona.  Quapropter,  ut  dixi,hortatur  nos  auctor  me- 
moratus  ut  si  usque  modo  torpuimus  ncgligcnlia,de- 
hinc  surgamus  ad  mundandam  domum  nostram,ut 
qui  non  excitatus  est  in  quinta  hebdomada,  saitem 
in  quarta  surgat.Ipsuin  enim  sonat  lectio  quiclegi- 
tur  in  quarta  hebdomada  :  Scimusquia  horaestjam 
nos  de  satnno  surgere  (Uom.  i),  et  reliqua.  Non  du- 
bito  propterea  cantorem  in  memorata  hebdomada 
cum  tuba  sua  exaltare  voccm  :  Ad  te  levavi  animam 
meamj  ut  excitet  eos  qui  in  quinta  hebdomada  so- 
pore  negligentise  oppressi  sunt  :  Quomodo  nostram 


mentorum  libris  bis  solet  poni,  primo  videlicet 
peractaPeotecostcshcbdomada,  post  ofllciajejunii 
mensis  quarti,qua}  prstituIaturinMissali^Dominica 
vacat.  Item  secundo,  post  duas  Dominicas,  tertia 
incipientc.  Ubi  quacrendum  reor  quo  loco  rectius 
dicatur  :  nam  per  singulaquatuor  temporaperacto 
jejunio,sequens  Dominica  vacat  ab  offlcio,quamvia 
missae  non  desint  inde  composit®.  Et  quia  offlcia 
jejunii  priini  mensis,  in  prlma  Quadragesimse  heb- 
domada,et  jejunii  quarti  mensis  in  hebdomada  Pen- 
tecostcs  inveniuntur  conscripta,Iicet  semper  eodem 
pervcniant  ordine,tamen,sicut  peracta  prima  Qua- 
dragesima?  hcbdomada,ea  Dominica  quae  ibi  posita 
est,  dicitur,  et  lectiones  Apostoli  et  sancti  Evange- 


domum  prjepararedebeamusinscquentibusmemo-  n  lii  leguntur,  ita  et  hic  agendum  esset  recteetpro- 


rata  lectio  monstrat  :  Nan  in  comessntionibus  et 
ebrielatibus,  non  in  cubilibus  et  impudicitis,  non  in 
eantetUiane  et  xmulatione,  sed  induimini  Dominufn 
Jesum  Christum  (Rom.  xiii).Eamdem  prieparationem 
inculcat  in  aras  [for.,  aures]  cordis  nostri  Sacra- 
menturium  :  Stt^iptamu5,inquiens,  Domine,  miseri^ 
eordiam  iuam  in  medio  templi  tui  (Psal.  xlvii,  ut 
reparationis  nostrae  ventura  solemnia  congruis  hono' 
ribus  prwcedamus.^fBC  autem  causa  est,qua  Patrum 
aeateDtia  fulcitur  [forte  deesi  hic,  qui  tria  in  Anti- 
phonarioordinaruntdiurnaofflcia,au^a/t9U((2£inii7^]y 
Omais  enim  omnipotentis  Verbi  humanitati  dispen- 

Patbol.  GXLII, 


cipue  cum  eadem  missa,Iectio  Apocalypsis  Joannii 
et  Evangeiium,quae  eodem  die  leguntur,  miro  inter 
se  concordent  modo.Nam  sacerdos  et  sua  et  Eccle- 
siae  voce  deprecatur  sibi  prasstari  supplicandi  affe* 
ctum  et  defcnsionis  auxilium:et  in  lectione  scriptum 
est :  El  procideruht  viginti  quatuor  seniores  ante  U" 
dentem  in  throno,  et  adorabant  viventem  in  s3BCula 
sxculorum.  Amen  (Apoc.  iv).  Et  in  Evangelio  priii- 
ceps  Judaeorum  Nicodemus  venit  ad  Jesum  noct6 
(Joan.ui),  rogans  et  interrogans  de  animae  suse  sa- 
lute.  Et  deinceps,  flnita  hac  eadem  hebdomadki 
usque  ad  adventum  Domini^par  numerus  Invenitut; 

34 


mi 


BERNONIS  ABBATIS  ADGIENSIS. 


10  8 


tam  ofnciorum  quam  et  missarum.Nam  viginti  tres  A 
hebdonia(ia;computantur,itaconcordes,iitaliquando 
omnis  cantus  videlic6tantophonarum,qua;  dicuntur 
introitus,  gradualium,offertorium,  communionum. 
cum  lectionibus  apostolicis  et  evangelicis  ita  conve- 
niant,ut  velut  quoddam  organum  distantis  intorse 
vocis  concordem  symphoniam  rcddant.  Ut  cnim 
exempli  gratia  pauca  ex  plurimis  profcramus,  pri- 
mam  Dominicam  post  octavam  Pentecoates  intcn- 
damuSjUbi  introitus  ita  incipit  :  Domine,  in  tuami- 
sericordia  spcravi  (Psa/. xii),et  responsorium  :  Ego 
dixi,  Domine  {Psal,  xxx),  et  vcrs.  Beatus  qui  intelli- 
git  super  egenum  (Psal,  xli).  Offercnda  quoque  : 
Intende  voci  orationis  mex  [Psal,  v).  Nonne  suis 
vocibus  videtur  tibi*,  proplietam  in  voce  paupc- 
ris  Lazari  vel  in  pcrsona  sanclae  Ecclesiae,  hoc  p 
quidem  tempore  pauperis  ct  aCflictiEjad  Deum  pro- 
clamarc  ut  in  hac  convalle  lacryrnarum  dignclur 
misereri  membrorum  suorum  ?  Et  quid  ipso  die 
lectio  Joannis,  nisi  tota  charitatis  mcllc  redundat, 
dum  dicit  :  Deus  charitas,  ct  qui  manet  in  cliari- 
tate,in  Deo  man€t,et  Dcus  in  co  (/  JoanA\)?  Et  paulo 
superius  :  Deus  dilexit  nos,  et  nos  debcmus  invicem 
diligere  (Jthid,)  Quid  autcm  saiictum  Evangelium 
sonat,  nfti  ut  ad  miscricordiaR  opera  nos  provocot, 
quando  pauperis  Lazari  pationtiam  in  sinu  Abraht-e 
rcmuneratam  et  divitis  supeibi  avaritiam  ostendit 
damnatam  {Luc,  xvi)?  Pro  hujusmodi  re  saccrdos 
illum  deprecatur  qui  est  in  se  sperantium  Ibrtitudo 
.  ut  adsit  invocationibus  nostris  propilius;  et  quia 
sine  illo  nihil  potest  nostramorlalisinfirmitas.sicut 
nec  Lazari  sine  ejus  adjutorio  potuit,  prajstct  nobis  C 
auxilium  gratiae  suae  ut  in  exsequendis  mandatis 
cjus  illum  diligendo  ex  toto  corde,  et  tola  anima, 
et  ex  omnibus  viribus.et  proximum  nostrum  sicut 
no8metipsos,et  voluntate  illi  et  actione  placeamus, 
ut  quandoque  post  hujus  vitae  terminum  in  sinu 
Abrahae  recepti,  unusquisque  nostrum  la?to  cordis 
jubilo  cantare  possit  cum  Lazaro  :  ^arraho  omnia 
mirabila  tua,  Ixtahor  et  exsultaho  in  tc:  psaHam  no- 
mini  tuo,  Altissime  {Psal.  ix).  Et  in  hunc  modum 
per  viginti  tres  hebdomadas,  si  illa  missa  superius 
dicta,tcrtio  loco  praetermittitur  aut  omnia  cumom- 
nibus,  aut  aliqua  cum  aliquibus,  maxime  autem,si 
diligenter  inspicitur,  missa;  concordant  cum  evan- 
gelicis  iectionibus.  Et  ne  multiplex  sermo  lectori 
fastidium  gignat,  prajtermissis  plurimis,  pauca  n 
adhuc  dicamus  sub  exemplis.  Qualiter  illa  evange- 
lica  lectio,qua  Dominus  Pclro  praedicit  iNoli  timcrc^ 
ex  hoc  jam  homines  eris  capicns  :  et  illc  subductis  ad 
terram  navibus,  cum  sociis  suis  secutus  cst  illum 
(Luc,  v),  congi  uat  orationi  missa»,  non  est  laborio- 
Bum  invostigare,quaD  hujusmodi  componitur  prece: 
Deus,  qui  diligentibus  te  bona  invisibilia  propparasti, 
infunde  cordibus  nostris  tui  umoris  affectum,  ut  te  in 
omnihus  super  omnia  diligcntes  promissioncs  tuas, 
qux  omne  desiderium  superant^conscquamur.  Ut  hacc 
omnia  cum  apostolis  mereamur  consequi,hortatur 
pos  Petrus  in  lectione  omnes  unanimes  in  oratione 


existcro.  Itcrum  illi  cvangelicae  lectioni,  ubi  Doroi- 
nus  qualuor  milliahominum  septem  panibusct  pi- 
sciculis  pauris  pavit,   ha)c  missa  congruit  :  Dens 
cujus  providentia  in  sui  dispositione  non  fallitur,  U 
supplices  cxoramus  ut  noxia  cuncta  submoveas,  et 
omnia  nobis  profutura  conccdas.  Providit  enim  Deus 
quid  esurienti  populo  esset  facturus.Merito  popDli 
divina;  largitalis  pabulo  refecti,  cum  Daniclc  pro- 
pheta  decantant  liTti  :  Sicuti  in  holocausfo  arietum^ 
rogantes  ut  sic  fiat  sacrificium  in  conspectu  Domini, 
ut  placcat  sibi  {Dan.  iii).  Et  quia  ha?c   verba  ad  lc- 
galia  pcrtinebant  sacrificia,eteanuncin  mysterium 
corporis  Christi  ct  sanguinis  sunt  mutata  testaotor 
vcrba  secreta,qua3  ita  incipiunt  :  Deus,qui  legalittm 
differcntiam   hostiarum  unius  sacrificii  perfectione 
sanxisti.  Illi  Evangclio  in  quo  Dominus  super  civi- 
tatem  Hicrusalem  flcvit  {Luc.  xix)  hiec  oratio  con- 
gruit  :  DcuSj  qui  omnipotentiam  tuam  parcendo  ma- 
xime  ct  miscrando  manifcstas,  multiplica  super  nof 
misericordiam  tuam  {Luc.  xviii).  111  us  Evangelium  : 
Duo  homineSy  ct  illa  apostolica  lcctio,  qua;  ea  die 
lcgitur,  bcne  concordant  dum  Apostolus  dicit  :Ego 
sum  minimus  apostolorum,qui  non  sum  dignus  rocari 
apostolm,   quoninm   pcrsecutus   sum   Ecclcsiam  Dri 
(1  Cor.  i).  Et  publicanus  a  longe  stans,  nec  ocolos 
ad  ccelum  levare,  sod  pcrcutiebat  pcctus  suum,di- 
ccns  :  Deus  propitius  csto  mihi  peccatori  (Luc.  xviii). 
Inter  hos  medius  stans  sacerdos  orat  at  dicit:  Om- 
nipotcns  sempitcrne  Deus,    qui  abundantia  pieialii 
tux  ct  mcrita  supplicum  e.tccdis  et  votnyCffundesuper 
nos  misericordiam  tuam,  ut   dimiftas  qux  consdentii 
mctuitj  et  adjicias  quod  oratio  nou  prxsumit.  Nonc 
videamus  de  duodocinia  Dominica  post  octavas  Pcn- 
tecostcs  quae  concordia  in   illo  oflioio  cssc  possit. 
Nam  in  Evangelio  secundum  Marcum  eo  die  legi- 
mus,  qualiter  adducunt  Domino  surdum  et  mutum^ 
dcprecabantur  itlum  ut  imponat  ilti  manus;  et  posl 
pauca  :  Etstatim  apertw  sunt  aure^  ejus  et  solntw 
est  vinculum  lingux  ejus,  et  toquebatur  recte  {Mare. 
vii).  Quod  intuens  Propheta  cx  persona  infirman- 
tis  introitu  deprecatur  Deum,  dicens  :  Deus,  wflrf- 
jutorium  meum  intcnde;  DominCyOd  adjuvandum  f^ 
fcstina  (Psat.  lxix).  Congruit  etiam  titulus  ejasdem 
psalmi  qui  ita  iiiscribitur:In  finem  David  in  remt- 
morationem,   eo  qiod  salvum  me  fecit  Dominut. 
Cernens  sacerdos  hanc  sanitatum  gratiam  non  nisi 
cx  divino  munero  evenire,  orat  ad  Dominum  hn- 
jusmodi  prece  :   Omnipotens  et  misericors  Deus^  k 
cujus  munere  vcnit,  ut  tibi  a  fidelibus  tuis  digne  d 
laudabiliter  serviatur^tribuey  quscsumus,  nobis  utd 
promissioncs   tuas  sine  offensione  curramus,  Undc 
et  in  lectione  Apostolus  profitetur  fiduciam  se  b^ 
berc  per  Christum  ad  Deum.  Et  in  responsoriojan 
quasi  soluto  lingua;  vinculo  Propheta  laudesseDeo 
promittit  referre,  dicendo  :  Benedicam  Dominum  » 
omni  tcmpore,  semper  tatis  ejus  in  ore  meo,  In  d^ 
mino  laudabitur  anima  men  (Psal.  xxxiii).  In  l^ 
ctionc  introducitur   nomen   Moysis,   et   in   olfc- 
riindfXj  prccatus  cst  Moyses  in  conspeciu  Domini  f^ 


10G9 


DE  OFFICaO  MISSiE. 


1070 


peccatis  populi  sui,  ut  sicut  in  Evangelio  corpore  A.  vel  per  quatuor  hebdomadas.  Nam  finita  hebdomada 


infirmum,  ita  hic  sanet  Dominus  populum    in  ani- 
ma  languidum.  Unde   scriptum  est  :  Et   placatus 
factus  est  Dominus  de  malignitaU,  quam  dixit  facere 
populo  suo  (Exod.  xxxii).  Et  in  versu  :  Dixit  Domi- 
nus  ad  Moysen :  Invenisti  gratiam  in  conspectu  tneo, 
et  scio  te  pros  omnibus  (Exod.  xxxiii).  Sic   uterque 
populus  Novi  ac  yeteris  Testamenti  curatus  divina 
commemorat  beneficia,  ita  canens  cum  Propheta  : 
De  fructu  operum  tuorum,  Domine,  saiiabitur  terra, 
ut  educas  panem  de  terra,  et  vinum  Ixtificet  cor  ho- 
minis  (PsaL  ciii).  Terra,  quae  in  primo  homine  ma- 
ledicta  spinas  et  tribulos  gcrminavit,  nunc  coclesti 
imbre  perfusa  ac  bonorum  operum  fructu  satiata^ 
illum  panem  producit  qui  de  ccelo  descendit,  cujus 


quffi  vacat,  in  introitu  raissaB  cantor  pacem  a  Domi- 
no  rogat  ut  prophet»  ejus  fideles  inveniantur.  Et 
responsoria  propheta  David  :  Lsstatus  sum  (inquit) 
in  his  qu3e  dicta  sunt  mihi  :  in  domum  Domini  ibi* 
mus  (Psal,  cxxi) :  et  in  versu  :  Fiat  pax  in  viriute 
tua  (ibid.).  In  Evangelio  facit  Dominus  mentionem 
prophotae  Moysis,  dicens  :  Super  cathedram  Moysis 
sederunt  Scribae  et  Pharisaei  (Matth.  xxiii).  Sequens 
olTerenda  ita  incipit  :  Sanctificavit  Moyses  altare  Do- 
minOy  et  primus  versus  :  Locutus  est  Dominus  ad 
Moysen;  secundus  versus  :  Oravit  Moyses  Dominum'. 
EtincoinmunionehortaturnosPsalmistacumMoyse 
tollere  hostias,  et  introire  in  atria  Domini,  adorare 
Dominum  in  aula  sancta  ejus  (Psal.  xcv).Et  quia  Deo 


gustu  reficimur  et  vini  poculo  in  mysterio  sanguinis  ^  nec  in  sacrificio,  nec  in  oblatione  hostiarum  sine  ejus 
Ghristi  potamur,  ut  oleum  divina  misericordiae  fa-      adjutorio  placerepossumus,nec  in  atriaejusintroi- 

re,  nec  in  aula  ejus  adorare  eum,  merito  sacerdos  ex 
sua  et  nostra  voce  Deum,  dcprecatur,  dicens :  Dirigat 
corda  nostra,  Domine,  qwesumus,  tuse  miseratianis  ope- 
ratiOf  quia  tibi  sine  [te]  placere  nm  possumus.  In  se- 
qucnti  Dominica  in  introitu  consolatur  nos  ipse,  di- 
cens :  Saluspopuli  ego  smn,  et  caetera.  Unde  et  in  Evan- 
gelio  non  solum  sanat  paralyticum  quem  eiofTerebant 
jacentem  in  lecto,verum  etiam  dimitlit  peccata,8icut 
eidem  dicit :  Confide,  fiili,  remiVuntur  tibipeccata  tua 
(Matth.  ix).  ifndc  et  mcrito  nos  Dominum  in  oratione 
missas  rogamus,  ut  omnipotens  et  misericors  Deus 
universa  nobis  adversantia  propitiatus  excludat,  ut 
sicut  paralyticus  ex  miseratione  Dei  libero  gressu  in- 
cedebat,  ita  et  nos  mente  et  corpore  expediti  quse  Dei 


ciem  interioris  hominis  exhilaret  et  panis  ejusdem 
cor  hominis  confirmet.  Illi  Evangelio  ubi  Dominum 
legisperitus  de  mandato  interrogat,  et  ille  rcspon- 
dens  dixit :  Diliges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto 
eorde  tuo^  et  ex  tota  anima  tua,  et  ex  omnibus  viribu^ 
luis,  et  ex  omni  mente  tua,  et  proximum  fuum  sicut 
te  ipsum  (Matth.  xxii);  et  Samaritanus  curat  illum 
volneratum,  et  stabulario  dat  et  promittit  praemium 
(Luc.  x),  congruit  haec  oratio  ad  Doininum  :  Omnipo- 
tens  sempiteme  DeuSt  da  nobis  fidei,  spei  et  charitatis 
augmenium,  et  tit  mereamur  assequi  quod  promittis, 
fac  nos  amare  quod  prsecipis.  Haec  et  alia  quae  vel 
praetermissa,  vel  dicta  sunt,  vel  qua;  adhuc  restant, 
si  diligenti  cura  observentur,  concordi  fine  conclu 


duntur,  si  tamen  illud  officium,  Exsultate  Deo,  nullo  G  sunt  liberis  mentibus  exsequamur.  Et  quia  Aposto- 


canitur  die  Dominico  Nam  cum  caeteraj  Dorainicae 
qus  post  jejunia  vacant,  lectiones  et  Evangelia  ha- 
beant  constituta,  et  haee  Dominica,  quae  hic  vacat, 
ita  non  habcat,  jure  illud  officium  praetermittitur, 
Qt  in  caeteris  concordia  reservetur.  Si  quis  vero 
objicit  cur  officium  quartae  feria;  non  hic  similitcr 
eantetur,  sicut  in  Adventu  Domini  et  in  Quadragesi- 
ma,  respondemus  quia  cum  quatuor  hebdomadae  in 
Dominico  Adventu  ante  Natale  Domini  sint  praeno- 
tatae,  et  in  Quadragesima  per  singulos  dies  singula 
sint  ofncia  constituta,  ut  in  Adventu  Domini  quarta, 
et  in  Quadragesima  secunda  Dominica  vacent,  me- 
rito  ab  ecclesiasticis  viris  est  constitutum  qualiter 
illi  duo  dies  supplerentur  per  officia  quartarum  fe- 


lus  quosdam  de  Scribis  sciebat  intra  se  dixisse  :  Hic 
blaspbemat,  in  epistula  sua  praemonebat,  dicens  : 
Propter  quod  loquimini  veritatem  unusquisquecum 
proximo  suo,et  nolite  locum  dare  diabolo(£p^<?«.  iv), 
Deinde  occurrit  illa  Dominica,  ubi  illud  Evangelium 
legitur,  in  quo  quidam  ad  nuptias  filii  regis  invitati 
neglexerunt  veniro,  sicut  scriptum  est :  Etabierunt 
alius  iu  villam  suam,  alius  ad  negotiationem  suam ; 
reliqui  vero  tenuerunt  servos  ejus,  et  contumelia 
alTectos  occidcrunt.  Quod  nos  praecavere  volens 
Apostolus,  in  Epistola  sua  admonet,dicens :  Nolite  in' 
ebriari  vino,  in  quo  est  luxuria,  sed  implemini  Spiritu 
sancto  (Ephes.  \).  Ubi  etiam  inter  discumbentes,  rex, 
videns  hominem  non  vestitum  veste  nuptiali,  jussit 


viarum.  At  vero  finita  Pentccostes  hebdomada,  et  j^  eum  ligatis  manibus  et  pedibus  mittere  in  tenebras 
sequenti  Dominica   quae  vacat,  non  jam   officium      exteriores,  ubi  erit  fletus  et  stridor  dentium  (Matth. 


quartae  feriae  repetitur,  sed  Spiritus  Domini  canitur; 
Ita  et  finito  septimi  mensis  jejunio  non  repetendum 
puto  quartae  feriae  officium,  sed  magis,  si  ncccsse 
ftierit  aliquod  officium  observandum  et  non  occurrit 
aliqua  festivitas  sanctorum,  rectius  prioris  hebdo- 
made  officium,  sicut  solet  fieri  in  Galliarum  eccle- 
liiB,  repetitur,  quam  concordia  Evangeliorum  et 
officiorum  dissipetur.  Nec  satis  mirari  queo  quid 
eause  obsistat  cur  non  liceat  unum  officium,  si  ita 
•venerit,  cantari  per  duas,  sicut  et  unam  bistoriam 
cum  suis  responsoriiB,  vel  per  duas,  vel  per  tresi 


xxn).Quod  intuens  populus  poenitens :  Super  flumina^ 
inquit,  Dabylonis  sedimus  et  flevimus  dum  recordare^ 
mur  tui,  Sion.  Et  cantor  volens  Justum  Judicem  pla- 
care  et  benevolum  reddere,  hujusmodi  verbis  confi- 
tendo  incipit  canere :  Omnia  quse  fecistinobis,  Domine, 
in  verojudicio  fecisti,quia  peccavimus  tibi(Dan.  iii), 
et  caetera.  In  responsorio  jam  aspirans  ad  convivium 
Dei  ita  canit :  Oculi  omnium  in  tesperant,  Domine,  et 
tu  das  illis  escam  in  tempore  opportuno  (Psat.  cxuv). 
Propter  haec  omnia  rogat  sacerdos  pium  judicem,ut 
fidelibus  suis  largialur  indulgentiam  placatiis  et  pa^ 


4071 


BEIINONIS  ADBATIS  AUGIENSIS. 


»072 


cem,  ut  pariter  ab  omnibus  mundcntur  ofTensis  et 
securaiiibi  mente  deserviant.  Et  in  communionc  jam 
quadam  spe  ex  divino  munere  Propbeta  animatus, 
ex  persona  fidelium  canit  laetus  :  Meniento  verbi  tui 
servo  luOf  Domine,  in  qno  mihi  spem  dedisti^  hxc  me 
consolaia  est  in  humilitute  mca  {PsaL  cxviii).  Goncor- 
dia  inter  lectionem  evangelicam  ct  apostolicam,  of- 
ferendam  et  missam  in  ea  quae  subsequitur  hebdo- 
mada,  in  propatulo  est.  Nam  in  Evangclio  Dominus 
infirmum  reguli  filium  sanat  {Joan.  v),  et  ofTerenda 
narrat  de  beato  Job  qualiter  Satan  a  Domino  peliit 
ut  tentaret  eum  et,  data  ei  potestatc  in  facultatcs  et 
in  carnem  ejus,  perdidit  omnem  substantiam  ipsius» 
et  filios,carnem  quoque  ejus  gravi  ulcere  vulncravit 
(Job,  i).  Ad  resistendum  hujusiiiodi  insidiis,  horta- 
tur  nos  Apostolus,  exemplo  beati  Job,  confortari  in 
Domino  et  in  potentia  virtutis  ejus  :  Induite  vos, 
inquit,  armaturam  Dei,  ut  possitis  stare  adversus  insi- 
dias  diaboli  (Ephes.  v),  et  caetcra,  usque  ad  finem  le- 
ctionis.  Et  in  Evangclio  legimus  :  Quia  fostquam 
cognovit  pater,  quia  illa  hora  sanatus  esl  puer  in  qun 
dixit  ei  Jesus  :  Filins  tuus  vivit,  crcdidit  ipse  et  do- 
mus  ejus  iota(Joan,  iv).  Domus  ejus  intelligitur  fa- 
miliaejus.  Pro  qua  familia,  id  est,  Ecclcsia  de  gen- 
tilitate  collecta,  rogat  sacerdos  his  verbis  :  Familiam 
tuam,  quxsumus,  Domine,  continua  pietaie  custodi, 
ut  a  cunctis  adversitatibus  te  protcgente  sit  lihera,  et 
in  bonis  actibus  tuo  nomini  sit  devota,  In  responsorio 
Propheta  beneficia  justi  Judicis  potestatemque  com- 
memorat,  dicens  :  Domine,  rcfuijiumfactus  es  nobis. 
(Psal,  Lxxxix),  etc,  usque  ad  finem  subsequcntis 
versus.  Unde  et  cantor  in  introitu  confitetur  quod 
in  voluntate  Domini  universa  sint  posita,  et  non  sit 
qui  possit  resistere  ejus  voluntati.  In  communione 
quoque  Propheta  ex  persona  beati  Job  vcl  sanctae 
Ecclesiae,  multimodis  pcrsecutionibus  subdilaj,  orat 
ad  Dominum,  dicens  :  In  salutari  tuo  anima  mea,  et 
in  verbo  tuo  supersperavi,quando  facies  de  persequen- 
tibus  me  judicium,  Iniqui  persecuti  su7it  me,adjuva 
me,  Domine  Deus  mcus  (Psal.  cxviii).  Nunc  supcrest 
tantum  ut  dicamus  de  Dominica  vigesima  sccunda 
postoctavas  Pentecostes  quam  convenientiam  illud 
officium  totum  cum  Evangelio  habeat,  in  quo  intro- 
ducitur  persona  regis,  qui  voluit  rationem  ponere 
cum  servis  suis.Cui  cumoblatusessetdebitordecem 
millium  talentorum,  nec  haberct  unde  redderet,  mi- 
sertus  ejus,  dimisit  ei  debitum.  Sed  quia  ille  noluit 
misereri  conser%'i  8ui,iratusDominus,debitum  quod 
dimisit,  repetit,  tradiditque  eum  tortoribus,  quoad- 
usque  redderet  universum  debitum  {Matth,  xviii). 
Quo  hffic  parabola  tendat,  Dominus  manifeste  de- 
nuntiat,  dicens :  Sicet  Pater  meus  caelesiisfaciet  vobis, 
si  non  remiseritvi  unusquisque  fratri  suo  dc  cordibus 
vestris  {Ibid,),  Quam  sententiam  Propheta  pertime- 
scens,  in  introitu  clamat  ad  Dominum.  dicens  :  Si 
iniquitates  observaveris,  Domine,  Domine,  guis  susti- 
nebit  (Psal.  cxxix)?  Et  quoniam  sciciiat  eum  justum 
judicem  essO;  hac  voce  studebat  eum  benevolum 
teddere.  Quia,  inquit,  apud  te  propitialio  est,  Deus 


X  Israei{1bid.),\}nde  sncerdoB  confidenter  Dominum 
rogat,  dicens  :  Deus  refugium  nostrum  et  virtus  (Psal. 
xL\),adesto  piis  Ecclesise  tu3e  preciims, auclor  ipse pie- 
tatis,  et  prxsta  ut  quod  fideliter  petimus  efficaciter  am- 
sequamur.  Tunc  enim  fideliter  petimus,  si  consenis 
nostris  dcbita  dimiscrimus,  ut  et  nos  a  nostris  de- 
bitis  por  Dominum  absolvi  valeamus.  Nam  et  apo- 
stolica  lectio  de  observanda  fraternae  charilatis  uni- 
tate  satis  nos  admonet,  dum  Apostolus  scipsum  ia 
exemplum  ponens  inter  caetera  sic  dicit :  Testis  enim 
mihi  est  Deus  quomOdo  cupiam  vos  omnes  in  viscert" 
bus  Jesu  Christi,  Et  hoc  oro,  ut  charitas  veslra  maqis 
ac  magis  abundet  in  scientia  et  in  otnni  sensu,  ut  prth 
betis  potiora,  ut  sitis  sinceri,  et  sine  offsnsa  in  dim 
Christi,  repleti  fructu  justitide  per  Jesum  Christum  » 

l^  gloriam  et  laudem  Dei  (Philipp,  i).  Quam  cfaaritateai 
commendat  responsorium,  dicens  :  Ecce  quam  bo- 
nwn,  et  quam  jucundum,  habitare  fratres  in  unwm 
{Psal,  CLxxii).  lo  offercnda,  beata  Esther,  Ecclesis 
typum  geiens,  Dominum  rogat  recordari  sui  et  ot 
det  sermonem  rectum  in  os  ejus.  Si  enim  rectoi 
sermo  in  ore  nostro  sonuerit,  videlicet  peccata  oo- 
stra  confitcndo,  pocnitendo,  proximis  nostris  debiti 
rcmittcndo,statim  in  communione  illa  ad  nosdivioi 
dirigitur  promissio  :  Dico  vobis,  gaudium  est  angdit 
Dei  super  uno  peccatore  posnitentiam  agente  (IfotfA. 
xvi).  De  vicesima  autem  tertia  Dominica,  quoniim 
tractavi  in  quadam  epistola  quam  ad  Aribonem  i^ 
chiepiscopum  de  Adventu  Domini  composui,  nane 
aliquid  dicere  supersedeo. 

CAPUT  VI. 

C  Inter  haec  non  otiose  querendum  puto  cur  auctor 
officiorum  tantummodo  viginti  tria  inter  octiYis 
Pentecostos  ct  Adventum  Domini,ordiDatorfero  U* 
ctionarii  viginti  quinque  lectiones  posuerit,exceptis 
his  quae  in  octava  Pentccostes  et  Dominica  qointi 
ante  Nativitatem  Domini,  et  in  sancta  Trinitate  legi  i 
solent.  Quae  si  viginti  quinque  adduntur,  xxwa  na-  i 
merus  adimpictur.Qui  officia  ordinavit,  embolismi- 
lcs  aunos  in  dccennovenali  cyclo  attendit,  in  qnilxii 
Pascha  tardius  solet  occurrere,  et  breyiora  tem|XH 
rum  spatia  inter  octavas  Pentecost^s  et  AdveDtiiA 
Domini  conficerc;  alter  vero  communee,  in  qoiboi 
eadem  Paschalis  festivitas  maturius  consoevit  pro- 
venirc.  Dicanius  sub  exemplo,  quaudo  ultimai  te^ 
minus  paschalis  xiv  Kalendis  Maii,  et  ipse  Pascbi- 

n  lis  dies  septimo  Kaiendas  ejusdem  mensis  oocnnity 
qui  diligentcr  computare  voluerit,  non  plus  qutmti* 
ginti  trcs  hebdomadas  ab  Octava  Pentecostes  osqoi 
ad  Adventum  Domini  invenire  poterit.  Et  itaicddit 
ut  ofticium,  Domine  in  tua,  necessario  debeat  cantiri 
in  ipsa  octavae  Pentecostes  hebdomada.Quandotero 
tcrminus  primi  Paschae  duodecimoKalendasApnlii» 
ipsum  vero  sanctum  Pascha  statim  in  crastinomJioe 
est  II  Kalendas  Aprilis  evenit,  tunc  ab  octava  Pen- 
tecostes  usque  ad  Adventum  Domini,  completor  no- 
merus  viginti  octo  hebdomadarum,  juztacompatt' 
tionem  Lectionarii,  dignus  profecto  numeras,  qoi  io' 
tor  has  solemnitates  Spiritus  sancU  et  Domini  Ad- 


1073 


DB  OFFICIO  mSSM. 


1074 


veatus  medius  incedatyquia  non  solumjuxtahujus  A  temporibus  anni.  Yer  esthumidum  et  calidumi  el 


muQdi  sapientcs,  eo  quod  partibus  suis  consistat 
perfectus  esse  dignoscitur,verum  etiam  magis  pro- 
pter  sacramentum  septiformis  gratia;  et  evangelicse 
doctrins.Nam  septenario  quater  ducto  iu  banc  pcr- 
fectionis  summam  oxcrescit,ut  sicut  senarius  iufra 
denarium,  ita  et  iste  infra  centcnarium.  numerum 
perfectus  inveniatur.Quod  prudens  calculator  facile 
intelligere  quibit,si  partiumejusdivisioncsdiligcn- 
ter  in  unum  eoliigit.Nulli  vero  dubium  quin  septem 
ad  Spirilum  sanctum,  quatuor  vero  pertineant  ad 
Kvangelium  ;  quia  pcr  septiformem  gratiam  Spiritus 
Bancti  praedicatur  Evangelium  pcr  quatuor  plagas 
mundi.  Si  quis  vero  contcntiose  conatus  fuerit  re- 
prehendere.quod  in  prsdictis  officiis  non  a;que  om- 


in  co  facimus  unum  jejunium  ut  clementum  humo* 
ris  in  nobis  castigetur,ne  consentiat  falsfle  pulchri« 
tucini  veris.Ex  humorc  enim  ct  csdore  nascitur  pul* 
chritudo  terro;.  /Estas  sicca  est  et  csdida,  in  qua 
alterum  jejunium  facimusutcastigetur  elementum 
caloris  in  nobis,ne  consentiat  incendio  carnali.Ter- 
tium  fit  jcjunium  in  autumno,  qui  est  frigidus  et 
siccus^jj^  aliquo  languore  animi  arescamus  ac  de- 
fluamus7et  inveniamur  sinc  pinguedine  olei  in  aeter* 
no  tabernaculo  :  etcnim  illo  tempore  congrega- 
mus  quo  fruamur  in  futuro.  Quartum  jejunium 
flt  in  hieme,  quae  est  frigida  et  humida,  ne  mem- 
bra  nostra  fluxu  dtquc  luxu  solvantur  in  commessa- 
tionibus   ct   potationibus,  et  per  hoc    negligatur 


nia  omnibus  ex  toto  convcniant,hujusmodi  respon.  »  amor  Dei.  At  quia  Quatuor  tempora  annorum  nos 

»%       A  J.  •  •        •       1  ILJ  •  4^     • J  •  1.  1  r       1  T        TX       • 


Bum  a  B.Augustino  percipiat :  Non  sane  omnia  quae 
ffesta  narrantur,  aliquid  ctiam  significare  putanda 
aunt,  scd  propter  illa  quae  aliquid  siguificant,  ad< 
duntur.  Solo  enira  vomere  terra  proscinditur ;  scd 
iit  hoc  fleri  possit  etiam  catera  aratri  membra  sunt 
aecessaria.Et  soli  ncrvi  in  citharisatque  hujusmodi 
vasis  musicis  aptantur  ad  cantum,  sed  ut  aptari 
possint  insunt  et  castera  in  compagibus  organorum, 
quo  non  percutiuntur  a  canentibus,scd  ea  quan  per- 
cussa  resonant,  his  conncctuntur.Ita  in  prophetica 
faistoria  dicuntur  ctiam  aliqua  qua;  nihil  significant, 
sed  quibusdam  adhaereant  qus  significant  et  quo- 
dammodo  religantur. 

CAPUT  VII. 
De  jejunio  quatuor  temporum. 


impcdiunt  ad  amorcm  [ab  amore]  Dei,  quatuor 
jejunia  facimus,persinguIaquiBque  temporasuum 
jejunium,  unumquodque  pro  suo  tempore.  Simili 
modo  diurna  curricula  quatuor  nos  impediunt  ab 
amorc  scilicctcoclestium,matutinum,  meridianum, 
vespertinum,  nocturnum.  Per  hflec  etiam  quotidie 
ab  amore  o^ternorum  retrahitur.  In  unoquoque 
tres  dies  sunt.Quia  unumquodque  tempus  tres  men- 
ses  habct,  pro  unoquoque  mensc  singuli  dies  jeju- 
nio  consecrantur.  At  vcro  quia  quotidiana  peccata 
aggravant,  non  sufficit  unum  jejunium  per  unum- 
quodque  tcmpus,acper  hoc  quadragesimale  tempus 
iuducimus,  quo  quotidiana  peccata  affligantur.Ea- 
dem  vero  Quatuor  temporum  jejunia  his  diebus  so- 
lent  celebrari,  scilicet  quarta  feria,   sexta  et  Sab- 


Terminos  rectas  fidei  sanctaeque  doctrincB  posue-  C  bato.  Idco  quarta,  quia  Judsei  in  eafecerunt  consi- 


mntabinitioPatres  catholici,quosomnino  ncfascst 
traniigredi.Sed  et  multaeconsuetudines  ecclcsiasticae 
iavetiiantur  a  sanctis  Patribus  infra  canonicae  rcgu- 
1«  terminos  constitutae,sicut  sunt  Adventus  Domini, 
6eptuagesima,  Sexagesima,  Quinquagesima»  Qua- 
dnigesima,  litania  major,  dies  Rogationum  ante 
Asoeasionem  Domini,vigili{£quorumdam  sanctorum 
nec  non  ethaec  ipsa  Quatuor  temporum  jejunia,quae 
pT«  manibus  habentur,aliaqueperpluraquse  omnia 
Jare  perpetuo  absquc  ulla  transgressione  nobis  sunt 
observanda  ac  pro  lege  tcnenda,dicente  sancto  Au- 
guBtino  ad  Casuladum  presbyterum  de  jejunio  Sab- 
bati  :  In  his  enim  rebuS)  de  quibus  nihil  certa  sta- 
toit  Seriptura  divina,  mos  populi  Dei  vel  instituta 


lium  ut  occidcrcnt  Christum;  sexta,  quoniam  ocoi- 
derunt  eum ;  Sabbato,ex  auctoritatesanct®  Romans 
Ecclesix,  concluditur  jejunium,  propter  tristitiam 
apostolorum  quam  do  morte  nostri  Redemptoris 
habuerunt,  sicut  Innoccntius  papa  in  suis  Decreta- 
libus  narrat.  Sabbato,  inquitjejunandum  esse  ratio 
evidentissima  demonstrat.Nam  si  diem  Dominicum 
ob  vonerabilem  rosurrectionem  Domini  nostri  Jesu 
Ghristi  noii  solum  in  Pascha  celebramus,  verum- 
etiam  per  singulos  circulos  hebdomadarum  ipsius 
diei  imaginem  frequentamus,  ac  si  sexta  feria  pro- 
pter  passionem  Domini  jejunamus,  Babbatum  prao- 
termittere  non  debemus,  qui  inter  tristitiam  atque 
laititiam  temporis  illius  inclusus.  In  quo   etiam 


Mijorum  pro  lege  tenenda  suut.  Acccdit  etiam  hoc  q  Sabbato  coasecratio  ordinum  ecclesiasticorum  cele- 


quod  nihiisineratione  in  ecclesiasticis  consuetudi- 
nibus  a  sanctis  Patribus  con^titutum  reperitur,  si 
causa  diligenter  inquiritur.  Ut  ex  veterum  ac  pra;- 
eipue  sancti  Augustini  sermonibus  intclligi  potest, 
necssflarium  est  nostrae  religioni  annuatim  Quatuor 
jejunia  celebrare.Nam  Quatuor  tcmporibus  volvitur 
annns  :  Vere,  «estate,  autumno,  hieme.  Haec  Qua- 
tuor  tempora  solent  nos  per  dclectamcnta  sua  revo- 
care  ab  amore  Crcatoris.Qua  dc  rc  jujunanduni  est 
in  unoquoquc  temporc,  ut  castigcntur  nostra  qua- 
tuor  elemcnta,  ne  subripiantur  a  dclcctationc  mun- 
di.  Ipsa  quatuor  clcmcnta  conjuucla  suiit  Quatuor 


bratur,  causam  ctiam  ejusdem  consecrationis  san- 
cto  Augustino  dicente  ad  Januarium  Sabbatum, 
inquit,commcndatum  est  priori  populo  in  otio  cor- 
poraliter  cclcbrandum,ut  figura  esset  sanctiflcatio- 
nis  in  requic  Spiritus  sancti.  Nusquam  enim  legi- 
mus  in  Gcncsi  sanctificationem  per  omnes  priores 
dies,  scd  de  solo  Sabbato  dictum  est  :  SanctificavU 
Dcus  dicm  septimum  (Gen,  n).  Quia  ergo  charitas 
Dci  dilTusa  cst  iu  cordibusnostris  perSpiritum  san- 
ctum,qui  datus  osi  nobis  (Rom.  v),  ideo  sanctiflca- 
tio  in  scplimo  dic  coinnicmorata  est,  ubi  requies 
commandatur.  Nunc  de  Icctionibus  videamus.  In 


1075 


RERNONIS  ABBATIS  AUQIENSIS. 


1076 


quarta  feria  duaB  lectiones  leguntur,  ut  hi  qui  in  A  Sabbatum  quarto  Nonas.Si  ex  his  singulis  tcrminifl 


Sabbato  sunt  consecrandi,  admoneantur  ut  notitiam 
legisetprophetarum  habeant^quas  maxime  in  quarta 
etate  vigebant.  Sexta  feria  una  tantum  legitur, 
quia  lex  et  prophetia  in  uno  Evangelio  recapitulan- 
tur,  quod  nuncin  sextamundi  actatc  prccdicaturac 
legitur.De  duodecim  lectionibu8,quaB  praetitulantur 
in  libro  Sacramentorum,  die  Sabbati,  sic  in  litteris 
Patrum  reperitur  scriptum  :  Sex  lectiones  ab  anti- 
quis  Romanis  Graece  et  Latine  legcbantur.  Qui  mos 
apud  Constantinopolim  hodie  quoque  servatur  pro- 
pter  duas  causas  :  unam^  quia  aderant  Gracci,  qui- 
bus  incognita  erat  Latina  lingua,aderantque  Latini, 
quibus  incognita  erat  Grajca;  alteram  quoque,pro- 
pter  unanimitatcm   utriusque   populi.    Duodecim 


adhibita  computatione  ad  terminos  Septembris  per 
quatuordecim  hcbdomadas  aciem  rectc  dirigis, 
liquido  porvidebis,  in  quarto  seu  septimo  mense 
quartas  fcrias  juxta  sui  quantitatem  suis  Sabbatifl 
minus  deesse,excepto  Septembri,quando  ipse  inci- 
pit  feria  quinta,Junius  quarta,Martiu8  tertia.Qua  ex 
re  sic  eveniat,  prudenti  calculatori  ad  indaganJum 
nequaquam  erit  difficile.Ex  hisomnibus  ratio  mani- 
festa  docet,  firmius  ac  stabilius  esse  argumentum, 
quodexhobdomadarumnumerocollectumnunquam 
nutat,  quam  quod  ex  feriarum  consideratione  com- 
pilatum  aliquando  vacillat.  De  mense  vero  decimo 
nihil  aliud  dicendum  est,  nisi  ut  proximum  ante 
Nativitatcm  Domini  semper  observetur  Sabbatum, 


lectiones  dicuntur  propter  duodccim  leclorcs,  non  n  excepto  quando  vigilia  evenerit  in  sexta  feria.  Scio 


propter  duodecim  sententiarum  varietates.  Sex 
lectiones  sunt  tantummodo  in  sententiis.  Nequo 
enim  si  dixerimus  Amen,  verum,  propterea  duas 
veritates  intelligere  debemus,  sed  unam.Sed  de  his 
hactenus  nunc  ad  propositum  redeamus.  Quaestio 
tua,  si  rite  recordor,  talis  erat,  ut  scire  optares 
utrumnam  statim  in  primo  Sabbato  Martii  sit  jeju- 
nandum,  etiamsi  idem  mensis  quinta,  sexta  aut 
septima  feria  incipiat,  an  ad  aliud  Sabbatum  pro- 
pter  quartam  feriam  sit  differendum.  Ad  quod  tibi 
ex  consuetudine  sanctae  Ecclesiffi,  quae  pro  ma- 
xima  auctoritate  tenenda  est,  rcspondeo  :  quod 
absque  ulla  refragatione  semper  ejusdem  mensis 
quarta  feria  debeat  exspectari  quoniam  idem  je- 
lunium,  quod  quarta  feria  incipitur,  Sabbato  fini- 


me  pro  certo  ita  dixisse,  et  quam  verum  sit  etiam 
in  hac  rc,  de  qua  prcesens   tractatus  habetur,  qui 
potero  brevitate  ex  dictis,  majorem  curabo  demon- 
strare.Igitur  Amalarius  divinorum  ofOciorum  indt- 
gator  solerlissimus,  cujus  dicta  catholicorum  viro- 
rum  scntentiisfulgentmunita,cumde  iisdemdispu- 
taret  jejuniis,  sic  inter  alia  dicit  :  Primi  apostolici 
semper  in  Deccmbri  mense,  in  quo  Nativitas  Oo- 
mini  nostri  Jesu  Christi  celebratur,  consecrationes 
ministrabant,usque  ad  Simplicium,qui  fuitabeato 
Petro  quadragesimus  nonus.Ipse  primus  consecre- 
vit  in  Februario,  ni  fallor^  ullam  ob  aliam  causam, 
nisi  intimando  conjungendos  propinquius  Christi 
corpori,  qui  per  sacrum  mysterium   provebuntor. 
Quo  nullo  modo  satius  fieri  potest,quam  si  pereos 


tur;  nequaquam  Februario,sed  totum  Martio  depu-  C  patriarchas,  cx  quibus  Christus  natus  estygenereD 


tatur,  ea  videlicet  ratione  ut  in  eo  mense  primum 
jejunium  nostrum  Domino  consecretur,  in  quo 
principium  anni  ac  ipsa  creatio  mundi  CGepit.Unde 
iste  terminus  firmiter  est  observandus,  ut  nec  ante 
IV  Nonas  Martii,  nec  post  vi  Idus  cjusdem  mensis 
aliquis  statuat  jejunandum,  sed  in  his  septem  die- 
bus  ubicunque  primum  evenerit  jejunare  licite 
valebit.  Ex  quo  velut  intellectuali  quodam  filo 
rectissimae  regulae  linea,  per  quatuordecim  hebdo- 
madas  usque  in  secundum  Junii  mensis  Sabbatum, 
itemque  inde  per  alias  quatuordecim,  ad  tertium 
Septembris  Sabbatum  :  item  sive  per  tredecim,sive 
per  quatuordecim,  ad  illud  proximum  ante  Nativi- 
tatem  Domini  Sabbatum,ut  absque  errore  corum- 


tur.Quod  impossibile  est  secundum  camem,secQD' 
dum  spiritum  dignum  et  habile,  hoc  est,  ut  per 
interpretationes  nominum  patriarcharum  nascaniur 
mentc,  qui  gencalogiae  Ghristi  vidcntur  familiarios 
adscisci.  Et  quia  incongruum  est,  sicut  unicoique 
generationi  singularishebdomada  deputatur,itaper 
unamquamque  hebdomadam  consccrationem  cde- 
brari,  causa  congruenti  per  singula  tempora,  qo« 
convenire  possunt  virtutibus  et  interpretatiooibos 
patriarcharum,  qui  in  articulis  genealogie  positi 
sunt,  consecratio  celebratur  spiritualis.Pertreates- 
seradecadcs  annuales,Gunt  hebdomadaequadragiota 
duae.Tot  generationes  secundum  Matthaeum  Chriflti 
sunt  cum  ipso,  tot  enim  hebdomadas  inveniuotur, 


dem  Sabbatorum  termini  possint  inveniri.  Ad  hoc  n  a  primo  Sabbato  primi  mensis  usque  ad  quartoai 


demonstrandum  constituantur  feriac  septem  cum 
diebus  totidem  mensis  Martii^id  est,a  quarta  Nona- 
rumusque  in  septimam  Idus,per  quos  primi  Sabbati 
termini  soient  variari,  et  his  inspectis  res  ipsa  se 
nobis  aperiat.Ut  enim  ab  ultimo  incipiamus,  Mar- 
tius  ant  quinta  feria  incipit,et  Sabbatum  in  quo  est 
jejunandum  sexto  Idus  occurrit;  aut  mensis  scxta 
feria,  Sabbatum  vero  septimo  Tdus;  aut  ille  fcria 
septima,istud  vero  octavo  Idus;  aut  mensisprima, 
quac  est  Dominica,  ct  Sabbatum  Nonis;  aut  si  ille 
feria  secnnda,istud  postridic  Nonarum.Si  vero  ter- 
tio,  istud  tertio  Nonas;  at  si  Martius  fcria  quarta, 


Sabbatum  decimi  mensis.Consecratio  prima  celebra- 
tur  primo  Sabbato  primi  mensis,  quae  quasi  in  loco 
Abrahae  gcnerat  Christum.  Abraham  interprelalur 
pater  multarum  gentiumf  cui  diotum  est  ?  /n  semiff^ 
tuo  henediccntur  omnes  genles  {Gen.  xxii).  Si  quis 
consccratus  stat  in  scmine  multorum  convertentiuin 
per  sua  exempla  ad  Deum,est  a  primo  patriarcba 
Abraham  gcuitus,cst  ipsum  semen  Christus^ioquo 
scmine  promissum  est  Abrabae  benedici  omnesgcn- 
tes.[[)sa  consccratio  verno  tempore  celebratur.quod 
tempus  habilc  est  procreationibus.  Nam  et  Abra- 
ham  tcrtia  aetate  fuii  hujus  mundi,qu£  stas  compft' 


1677 


DB  OFFICIO  MISSyE. 


ms 


ratur  adolescentiae,  quee  habilis  est  generationi  fi- 
liorum.  Secunda  consccratio  cst  in  quarto  mense, 
secundo  Sabbato,quod  est  initium  sccundi  catalogi 
quatuordecim  hebdomadarum.  Haec  deputatur  in 
loco  liliorum  David.  David  iutcrpretatur  maiiu  for- 
/iSyipse  prostravit  Goliath,  id  est,  humilitas  super- 
biam.  Qui  consecrantur,  proplerca  consecrantur  ut 
fortes  sint  et  per  humilitatem  dejiciant  supcrbiam. 
Ipsa  celebratur  in  Junio  mcnse,quando  fervor  ma- 
gnus  solis  est  super  terram.  Omnibus  notum  est 
David  bellicosum  fuissc.  Tempus  Junii  aptum  est 
bellis.  Terlia  consocratio  cclebratur  in  Soptembrio 
tertio  Sabbato,quod  est  initium  tertii  catalogi.IIicc 
deputatur  gencrationi  JechonicB.Jcchonias  interprc- 
iaiuv  prj^paratio  Oomini.l^\i\lU\uc  dubium,si  omnes 
oportet  praeparari  in  Advcntuni  Domini,quin  potissi- 
mum  eos  qui  consecrantur.  Ncque  hoc  sinc  rationc 
eet  si  computetur  catalogus  novissima)  tcsserade- 
cadis^et  semel  computetur  Jcchonias,  non  amplius 
inveniunlur  cum  ipso  Christo  quam  trcdccim  gcnc- 
rationes;  si  ipse  bis  computelur,  quatuordecim  in- 
veniuntur.Sanctus  Augustinus  causa  mysterii  pcr 
hibet  factum  cssc  quod  Jechonias,qui  intcrprctatur 
prxparalio  Domini'h[s  numerctur  in  finc  prioris  et 
Iq  capite  scquentis  catalogi,  lapidcm  ajiyularetn,  id 
est,  Christum  significans  :  in  quo  pra^paravit  Deus 
paterduos  populos  quasi  parietes  in  unamjungerc 
domum.  Quanquam  beatus  Ilicronymus  vitio  scri- 
ptorum  et  longitudine  tcmporum  iuter  Graecos  et 
Latinos  confusum  esse  narrct,  et  patrem  qui  in  Hc- 
braeo  Joachim  nominatus  cst,non  in  Chaidaeam  du- 
ctum,scd  defunctum  in  terrasua,et  filium  Joachim 
de  captivitate  redeuntem  Salathiel  gcnuissc  arfirmct. 
Igitur  supradictus  doctor  voluit  intclligi  ut  trcdccim 
et  quatuordecim  hebdomadai  praifigurarcnt  in  my- 
storio,  quod  Jechonias  scmel  aut  bis  poneretur  in 
catalogo.  Enj[mvcro  omnibus  annis  tredccim  inve- 
niuDtur,exccptis  his,  hoc  est,  quaudo  Martius  fcria 
iertia  vel  quarta,Nativitas  vcro  Domini  nostri  Jcsu 
Cbristi  Dominica  aut  sccunda  fcria  acciderint.  Dc 
hoc  jejunio,quod  in  ipsasolcbantvigiliaantiquiores 
celebrare,  supra  nominatus  dixit  Amalius  :  Quas 
consecratio  habet  finem  in  ipsa  Nativitatc  Christi, 
sicut  quorumdam  Italorum,  nescio  an  omnium,ad- 
huc  mos  est  agere  ut  ego  ipse  ibidem  positus  cogno- 
vi ;  sed  usus  in  nostris  excrevit  Ecclesiis  ut  in  an- 
teriori  hebdomada  anticipetur,  quia  illa  duo  officia 
j€(junii  et  Natalis  Domini  non  convcniunt  simul  ccle- 
brarL  Nam  et  sicut  prfeveniendo  istud  anticipamus, 
ita  secundum  Sabbatum  Junii  mcnsis  cum  vigiiia 
Pcntecostcs  si  provcnerit,prolongando  in  proximum 
dilTerimuSflicct  nostri  antccessores  utrumque  in  ipsa 
vigilia  sancta  siniul  celebrarent,sicut  prsetitulatione 
librorum  evldcns  habemus  tesLimonium.Quid  adco* 
opus  est,  nunc  inquiri,  quod  tam  longo  tempore 
cospit  dedisci  ?  attamen  ne  hujusmodi  scicntia  frau- 
deris,  talis  inscriptio  supcr  hac  re  habetur  in  li- 
bris  nostris  :  Si  cvcnerint  duodccim  Icctioncs  in 
Sabbato  sancto  Pentecostcs,  tunc  in  quarla  fcria 


A  cantetur  et  legatur  antiphona  :  Exaudi  Domine  : 
missa  [oratio],  preces  nostras  qua^sumus  Domine,  Re- 
quirc  in  prima  hobdomada  Quadragesimae.Lectio  : 
Dixit  Salomon.  Itcm  oratio  :  Devotionem  populi.Lec- 
tio  Isaite  prophetic  :  Audi,  Jacob,  Alleluia  :  Domine 
Deus  salutis,  Evangcl.  secundum  Lucam  :  ^cceden- 
tes  discipuli,  OlTcrt  :  Yiri  Galilxi.  Gommunio  :  Pa- 
ter,  cum  essem.  Feria  sexta  antipliona  :  Exaudiy  Do- 
mine  :  missa  [oratio]  :  EstOj  Domine,  propitius.  Lcc- 
tio  :  ExsultatCy  filix  Sion.  AUeluia  :  Domine^  refu- 
gium  factiis  es.  Evangelium  sccundum  Lucam  : 
Venit  ad  Jesum  vir  nomine  Jairus.  Offcrt  :  Viri 
GaliUvi.  Communio  :  Pater  eum  essem.  Sabbato 
omncs  parati  priuiitus  cantent  litaniam.  Deinde 
Kyrie  eleison ;  Gloria  in  excelsis  Deo.  Postea  oratio  : 

l>  Mentihus  nostris.  Alia  :  Ulo  nos  ignc.  Tertia  :  Deus 
qui  ad  animarum.  Quarta  :  PrcVsta,  quxsumuSj  om- 
nipotens  Deus,  ut  salutaribus  jejuniis.  Quinta  :  Prx- 
sta,  quxsumms  omnipotens  Deus,  sic  nos.  Subsc- 
quuntur  lcctioncs  cum  gradualibus  :  Propitius, 
Protectory  Ad  Dominum,  Dirigatur  et  Benedicite.  Ad 
missam  :  Prxsta,  quxsumus,  omnipotens  Deus^  ut 
clarilatis.  Lcctio  :  Cum  ApoUo  essct  Corinthi.  Alle- 
luia  :  Confitemini.  Tractus  :  Laudate  Dominum. 
Evanj,elium  secundum  Joanncm  :  Si  diligitis  me. 
OITert.  :  Emitle  spirilum,  Comm.  :  Ultimo.  Utique 
sccundum  consuetudinem  antiquam.  Gradualia, 
sicut  non  solum  in  nostris  libris  habetur  insertum, 
sed  etiam,  ut  in  quodam  ordine  secundum  sancti 
Gclasii  papa5  auctoritatem  rcpcri  prffititulatum. 
Qui  mos  usquG  hodic,  ut.compcrtum  habemus,  in 

C  sancta  Ilomana  scrvatur  Ecclesia.  Videtur  quoque 
id  huic  narratiuni  asscnsum  praebere,  quod  in 
authcnlicis  Antiphonnriis  duo  tantum  alleluia  in- 
vcniuntur  descripta ;  hoc  cst :  Emittcs  Spiritum,  et 
Spiritus  Domini ;  Cielera  vero  a  modcrnis  sunt 
composita.  Quaproptcr  intuendum  est  quia  si  in 
monasteriis  alliiuia  cantus  abundat,  quid  simpli- 
ccs  villarum  prcbbylcri  agunt,  qui  vix  duorum 
tantum  notitiam  habent?  Ut  omnium  vulgari  pro- 
vcrbio  utar,  aut  canlant  quod  sciunt,  aut  tacere 
compelluntur  quod  ncsciunt.  Non  tamen  hjBC  scri- 
bcns,  sanctissimorum  auctoritatcm  sacerdotum 
prsjudico^  quos  in  sancto  Spiritu  congregatos, 
jamduduni  audivi  in  synodalibus  suis  decretis 
statuisse  ut  ma^is  dcbcant  alleluia  decantari ;  sed 

n  simplicitcr  qua)  scntire  potui  ad  interrogata  res- 
pondere  curavi,  consulere  volens  etiam,  si  pos- 
sum,  mci  similium  imperitiae,  qui  tot  alleluia  non 
norunt  cantare.  Sic  in  quodam  libello  de  hoc  or- 
dine  Icgi  pcr  singulas  orationes,  debemus  mentis 
humiiitatcm  per  genuum  flcxionem  08tendere,exce- 
pto  infra  Pentccostcn.  In  sola  oratione  de  camino 
ignis  non  flcctimusgcnua,quando  Nabuchodonosor 
compcilcbatpopulumadorarestatuamquamfecerat, 
ut  scparata  sit  nostra  oratio,  qusi  est  ad  unum 
Doutn,ab  crrorc  gcnlium.Similcm  ob  causam  etiam 
in  Paraoccvc  gCiiua  iion  flcctimus  pro  perfidis  Ju- 
dajii^,  qui  illudcndo  genua  flectebant  coram  Deo. 


1079 


BEIINONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1080 


ne  videamur  illos  imiiari  qui  opus  bonum  stude" 
bant  male  operari :  quemadmodum  tunc  ab  osculo 
abstinemuSypropter  JudaB  traditoris  exemplumyqui 
per  simulatffl  pacis  osculum  tradidit  Dominum  Je- 
Bum  Ghristum.  8i  quis  jejunia  Quatuor  temporum 
legitimo  ordine  celebrare  desiderat,supra  scriptum 
argumentum  ex  sententiis  sanctorum  Patrum  col- 
lectum  observare  non  negligat.  Primum  Sabbatum 
Martii,  cum  prscedente  ejusdem  mensis  quarta 
foria,nota  diligenter,  et  ab  ipso  quatuordecim  heb- 
domadas  usque  in  secundum  Junii  mensis  Sabba- 


A  tum  computa,  iterumque  alias  quatuordecim  heb« 
domadas  abhinc  usque  in  tertium  septembrisSab* 
batum,  quod  nullo  modo  te  fallit,  conDumera,  in- 
deque  proximiim  Sabbatum  ante  Nativitatem  Do^ 
mini,  sive  quatuordecim^sive  tredecim  flieriDt,8em^ 
per  observa ;  e(  in  his  singulis  quatuor  Sabbatonim 
diebus,  absque  ullo  errore  occurret  tibi  legtiime 
illud  jejunium,  quod  in  Sacramentorum  libris  pn^ 
titulatur  cum  duodecim  Icctionibus  celebrandum. 
Quod  si  vigilia  Nalalis  Domini  in  Sabbato  veneriiyin 
hebdomada  priori  idem  jejunium  debet  aniiclpari. 


BERNONIS 

ABBATIS  AUGIJl  DIVITIS 

LIBER 

QUALITER  ADVENTUS  DOMINI  CELEBRETUR  QUANDO  NATIVITAS  DOMINl  FERIA 

SEGUNDA  EVENEKIT. 

(Pez,  Thesaurtis  Anecd,  IV,  ii,  39.) 


Incipit  epistola  Bem.^ugiemis  monasterii  abbatts^  B 
ad  Aribonem  Mogtmtinum  archiepiscopumy  de  eo 
qmliler  Adventus  Domini  hoc  anno  celebrari  de- 
beat  quondo  Nativitas  Domini  secunda  feria  eve- 
nerit, 

Summffi  digoitatis  apice  sublimato  Ariboni  ar- 
chiepiscopo,  per  quem  in  area  Domini  bona  con- 
servis  fideliter  administratur  tritici  mensura,BERN, 
etsi  vile  Dei  Matris  mancipium,  illud  servi  boni 
Euge  optat  in  prooemium. 

Quotics  in  Ecclesiastici  ordinis  ritu  minus  concor- 
damuSyOportet  ut  ad  consilium  maj^istrorum  recur- 
ramu8,per  quos,  utScriptura  testatur,8apientia  di- 
vina  profunda  fluviorum  scrutata  est  et  abscondita 
produxit  in  lucem,legislatore  id  etiam  pr<pcipiente  : 
Interroga  patrem  tuum.et  annunliabit  tibi ;  majores 
tuoSf  et  dicent  tibi.E\x}UB  rei  gratia  te  potissimum,  q 
piissime  Pater,de  his  qu®  in  dubium  de  Dominici 
Adventus  celebratione  venerunt,  consulendum  cen- 
Buimus,  cui  superna  providentia  tantam  scientiaB 
plenitudinem  donavit,  ut  te  per  aquam  divinarum 
Scripturarum  non  solum  usque  ad  talos  vel  ad  ge- 
nua,seu  etiam  usque  ad  renes  transduceret ;  verum 
etiam  ad  ipsum  torrentem  quem  non  possis  transire 
perduceret :  Quoniamf  inquit,  intumuerant  aqux 
profundsetorrentiSy  qui  non  potest  transvadari,Q\i\ 
etsi  non  petrransiri,  ad  illum  tamen  ipsa  Dei  sa- 
picntia  acyuvante,  quae  per  torrentem  designatur, 
potest  perveniri.Igitur  hujus  aqnam  torrcntis,quem 
nuUus  mortalium  transire  polest,aliquatenu8  tange, 
ac  aliquem  intolligcntiae  gustum  sitibundis  pectori- 
bus  nostris  praibe. 

CAPUT  PRIMUM. 
Propomtur  argumcntum  prxsentis  quxstioniSyet  af- 
feruntur  diversx  sentcniuidy  stutuiturque  non  nisi 


D 


quatuor  hebdomadas  Adventui  celebrando  dandMi 
esse, 

Ut  enim  apertius  unde  quaeramus  agno8ca8,iDti- 
mamus  quod  tamen  jam  dudum  te  latere  minime 
credimus,quotiescunque  Natalis  Domini  in  secanda 
feria,velut  in  prsesenti  anno,evenerit,magnu8  error 
per  Ecclesias  Dei  se  infundit,  aliis  dicentibas  noo 
debere  plus  quam  quatuor  dies  Dominicos  cam 
ipsa  sacratissima  Dominicas  Nativitatis  vigiHaedo- 
brari ;  aliis  vero  e  regione  contendentibus,  magis 
oportere  quatuor  plenas  hebdomadas  Adventum 
Domini  habere,  quintum  diem  Doniinicum  apeda- 
liter  vigiliae  Domini  dedicantes,  nuUum  aliad,  iA 
investigare  potuimus,defensionis  suab  argumratnm 
vel  rationem  habentes,  nisi  ut  illa  quatuor  oflleia, 
quae  in  nocturndibus  Antiphonariis  inveniuBtar, 
vel  lectiones  sanctorum  Evangeliorum  necnonet 
apostoli  plenius  adimpleantur. 

Ad  hacc  alii  pleniorem  veritatis  ratione  subnixam 
antiquorum,  beati  videlioet  Gregorii  paps  ac  prea- 
b>^eri  Hieronymi,  proferuntsententlam^quorufflt^ 
ter  in  iibro  Sacvamentorum,\d  est :  Missali^ita  pr0* 
titulavit  :  Dominica  prima  de  AdvenluDomini;Be^ 
minica  secunda ;  Dominica  tertia ;  Dominiea  quart^ 
qu3S  proxima  est  ante  Nataie  Domini,  Alter  vero  in 
Lectionaria,quem  librum  CoiniYt5appellavit,8!e:£^ 
minica  quarta  ante  Nataie  Domini  (quam  Amalarioa 
presbyter  prxparalionem  Dominici  ^dventus  nomi* 
navit).deinde  Dnminica  quarta  ante  Nataie  Damini; 
Dominica  tertia  ante  Nataie  Domini ;  Dominica  sec^ 
da  ante  I^atale  Domini;  Dominica  prima  ante  Noltk 
f)ommt,ulconverso  modo,quae  apud  Uieronimumdi- 
citurprimavolproximaanteNataleDomini,apudGrO' 
gorium  dicatur  Dominica  quarta  de  Adventu  Domini} 


1081 


LIB.  DB  CELEBRATIOPffi  ADVENTUS  DOMINI. 


1082 


non  inconvenienter,  ut  reor,  propter  quinque  hujus  A 
seculi  «tates^in  quibus  humanum  genus  subjugo 
diaboli  captivum  tenebatur,  quousque  per  intactsB 
Virginis  uterum  nascendo  carne  appareret,  qui  car- 
nis  peccata  per  sui  corporis  hostiam  aboleret  et  ini- 
tium  sezts  sequentis  aetatis  sanctificaret.  Vel  quia 
interior  nostcr  homo  per  quinque  sensus  corporis 
eorrumpitur,  ita  uL  in  nobis  mors  operetur^  sicut 
propheta  dicit :  Introivit  mors  per  fenesfras  vestras; 
quatenus  in  his  quinque  hebdomadibus  hospitium 
mentis  iili  regi  nostro  prffiparetur,quem  prophetica 
lectio  in  ipsa  hebdomada  quinta  his  verbis  pronun- 
tiat  venturum  :  Ecce  dies  veniyntfdicit  Dominus^et 
suscitabo  David  germenjustum. 

Item  in  Antiphonario  diurno  post  tria  oflicia  sta- 
tim  sequitur  jejunium,dcinde  Dominicavacat,utcx  j^ 
hoc  liquido  comprobetur  quantum  etiam  in^^hoc  de- 
linquant  qui  in  pra^senti  anno  jejunium,quod  prsece- 
dere  debuit,  post  Dominicam  quae  vacat  ponunt^ 
Adventum  Domini  inchoantes  vi  Kal.  Decemb. 

Quod  si  hoc  caventes  prius  jejunant,  nihilominus 
contra  Patrum  instituta  agunl,  qui jojunium  decimi 
mensis  semper  in  proximo  Sabbato  ante  Natale  Do- 
mini  celebrandum  statuerunt.  Quaternarium  vero 
numerum,  quem,  ut  supra  notavimu8,8.  Gregorius 
in  quarta  Dominica  de  Adventu  Domini  diebus  po- 
8oit  tali  celebrans  sacramento :  uthomo,  qui  quatuor 
consistit  elementis,  pcr  quatuor  hebdomadas  ejus 
exspectet  Adventum,  quem  per  tres  ordines  libro- 
rnm,  legis  scilicet,  prophetarum,  psalmorum  olim 
promisit,  et  per  quartnm,  id  est  principium  Evan- 
gdii,  angelo  sancts  Maria;  semper  virgini  conceptus  C 
ac  nativitatis  ejus  ordinem  narrante,  ad  salutem 
hnmani  generis^certissime  scimus  huic  mundo  prse- 
sentatum.Etnetanta  illa  parvitatis  mcae  attestatio, 
qnam  ez  aliorum  magis  quam  ex  propria  protuli 
aenientia,  videatur  parvipcndenda,  majorum  dicta 
ponantnr  in  medio,ut  vel  ex  his  liquido  comprobe- 
tnr  quorum  usus  rectior  habeatur. 

CAPUT  II. 
Idem  eonftrmatur  ex  Amalario,  Fortunato  et  Beda, 
Ait  nempe  Amalarius  (lib.  iii  Eccles.  Offic,,  c.40), 
divinorum  officiorum  scrutatornoncontemnendus: 
« In  antiquis  libris  Missalium  etLectionariorum  re- 
peritur  scriptum,  hebdomada  quinta  ante  Natale  Do- 
mini  :  totidem  enim  lectiones  habentur  in  Lectio- 
nario,  et  totidem  Evangelia  a  tempore  memorato  j) 
per  dies  Dominicos  usque  ad  Nativitatem  Domini. 
Antiphonarius  habettria  ofTiciadiurna^  etquartum 
in  die  Dominico,  qui  vacat,  post  lectiones  duodecim ; 
Bootnma  vero  quatuor,  ut  superius  dixi,  per  dies 
Dominicos.  AuctorLectionarii  excitat  fidemnostram 
ad  reoolendnm  Domini  nostri  Jesu  Christi  venturi  in 
mnndum  praBConium  per  quinque  (etates  mundi. 
Auctor  missalis  qui  nominatur  Gregorialis,  et  An- 
tiphonarii,no8tangit,  utrecolamus  nativitatem  Do- 
mini  celebratara  per  tres  ordines  librorum,scilicet 
legis,  prophetarum  et  psalniorum,  ncc  non  et  per 
quartnm,  id  cst  principium  Evangelii,  in  quo  nar- 


ratur  Gabriel  archangelus  missus  ad  Zachariam, 
videlicet  nuntius  nativitatis  praecursoris  Domini. 
Verum  etiam  et  prophetia  Zachariae  de  Ad^^entu 
Domini,  et  Gabriel  missus  ad  Mariam  virginem  nar- 
rans  ei  conceptionem  Salvatoris  nostri,  et  cfleterft 
talia  usque  ad  ipsam  Nativitatem.  Nempe  et  ipsa 
quarta  hebdomada,  hoc  est,  qua3  proxima  est  ante 
Natale  Domini,  sive  in  qua  celebratur,  singularia 
est.  Habet  in  matutinali  officio  per  unamquamque 
feriam  antiphonas  proprias  in  psalmis.Etaliomodo 
auctor  Lectionarii  docet  nos  quam  fortis  sit  Domi- 
nus,  qui  venturus  est  ad  nos,  et  intraturus  domum 
nostram,  ut  in  ea  habitet,  quam  solemus  sordidare 
quinquc  sensibus  nostris.  Illices  formae  intrant  per 
oculos,suspicio  mala  de  fratre  per  aures,  odor  libi- 
dinosus  per  nares,  per  os  ingluvies  polluit,  per 
tactum  crudelitas.  In  sordibus  non  vult  habitare  rex 
venturus.  Nisi  itaque  purgetur  hospitium,  ut  nec 
saltem  pulvis  talium  phantasmatum  remaneat,non 
dignabitur  hospes  vcnturus  intrare  in  ilium.  Ideo 
scribit  auctor  quinquc  lectiones  quinque  hebdoma* 
darum  utnos  horteturcircumcidere  quinque  sensus 
nostros  ab  omni  vitio,  et  parare  mansionem  dignam 
regi  et  Domino  atque  vero  prophetae. 

«  De  ipso  rege  dicit  prima  lectio :  Ecce  dies  veniunt, 
dicit  DominuSy  et  suscitabo  David  germen  justumf  et 
regnabit  rex,  et  sapiens  erit.  Et  iterum  dc  Domino  : 
Et  hoc  est  nomen,  quod  vocabunt  eum,  Dominus 
justtu  noster,  Et  iterum  in  Evangelio  de  propheta  : 
Quia  hic  est  vere  propheta,  qui  venturus  est  in  mundum, 

«  Auctor  Missalis  sive  Antiphonarii  eamdem  pra&pa- 
rationem  hortatur  nos  facere  per  quatuor  hebdoma- 
das.  Sicut  enim  homo  internuntiis  quinque  sensibus 
ad  animam  hene  aut  male  operatur ;  ita  per  quatuor 
elementa  aut  ruit  ad  mala  corporalia,  aut  surgitad 
bona.  Quaproptcr  hortatur  nos,  ut  dixi,  auotor  me- 
moratus,  ut,  si  csque  modo  torpuimus  negligentia, 
dehinc  surgamus  ad  mundandam  domum  nostram, 
utqui  non excitatus  est  in  quinta  hebdomada,  saltem 
surgat  in  quarta.  Ipsum  enim  sonat  lectio  quae  legi- 
tur  in  quarta  hebdomada  :  Scimus  quia  hora  esl 
jam  nos  de  somno  surgere^  et  reliqua* 

«  Non  dubito,  propterea  cantorem  in  memorata 
hebdomada  ouni  tuba  suam  exaltare  vocem  :  Ad  te 
levavi  animam  meamy  ut  excitet  eos  qui  in  quinta 
hebdomada  sopore  negligentiae  oppressi  sunt. 

«  Quomodoautem  nostram  domum  praepararede- 
beamus,  in  sequentibus  memorata  lectio  monstrat: 
Non  in  comessationibus  et  ebrietatibus,  non  in  cubi- 
Itbus  et  impudicitiisy  non  in  contentione  et  ssmula' 
tione,  sed  induimint  Dominum  Jesum  Christum. 

«  Eamdem  praeparationeminculcatinaures  cordis 
nostri  Sacramentarium  :  SuscipiamuSf  inquiens,  Do- 
mine,  misericordiam  tuam  in  medio  templi  tui,  ut 
reparationis  nostrx  ventura  solemnia  congruis  hono^ 
ribus  prxcedamu^, 

«  Si  quis  volueritnostra  dicta  infringere,quasi  non 
sint  quatuor  bebdomadae  plenae  a  memorata  Domi- 
nica  usque  in  Nativitatem  Domini,  videtur  mihi 


1088 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1084 


ignarus  esse  reguls  sacrae  Scriptura,  quae  a  parte  A 
totum  solet  implere.  » 

His  verbis  satis  datur  intelligi  quod  hanc  sacrs 
Scripturs  regulam,  quss  non  solum  a  parte  totum, 
sed  etiam  aliquando  ex  toto  partem  signiflcat,  ii 
transcendant  qui  inNativitate  Domini  non  quatuor, 
sed  quinque  Dominicos  dics  annumerant.Astipula- 
tur  huic  narrationi  illud  famosissimi  ac  sapientis- 
simi  calculatoris,  domni  videlicet  Bedas,  argumen- 
tumysi  tamen  ipsius  et  non  alterius  essc  conceditur, 
toto  pene  orbi.  ut  puto,  notissimum.  «  Notum,  in- 
quit,  sit  omnibiis  hominibus  ut  quicunque  Adven- 
tum  Domini  diligenter  voluerit  celebrare,  videat  ut 
nec  ante  v  Kal.  Deccmb.  inchoet,  nec  iii  Nonas  ip- 
sius  mensis  transeat,  sed  in  his  septem  diebus,ubi- 
cunque  dies  Dominica  advenerit,  ibi  sine  dubio  ce-  y^ 
lebrare  vcdebit.  » 

Hunc  morem  tota,  tota  pone,  ut  fertur,  observat 
Gallia  ac  ipsa  civitas  Romana,  quondam  mundi  do- 
mina,  ut  per  veracissimos  relatores  ac  pro^cipud» 
sanct®  recordationis  Adalboldum  episcopum,  qui 
Bcriptis  nostris  pulsatus  Rom(B  positus  boc  requi- 
sivit,  didicimus,  quamvis  postca  ncscio  qua  de  causa 
aliter  agerent:  Placentina  tamen,ut  ipsi  egoeodem 
in  tempore  et  audiendo  et  videndo  cognovi,aliisque 
Italiffi  civitatibus  antiquas  institutionis  regulam  ser- 
vantibus.  Sed  et  abbas  Herigerus,  vir  non  parv® 
auctoritatis  nostris  temporibus,  proprium  super  hac 
re  libellum  composuil,  in  quo,  ut  asserunt  qui  il- 
lum  legerunt,  probabilibus  argumentis  eos  convincit 
contra  Patrum  instituta  agore,  qui  plus  quam  qua- 
tyor  Dominicos  dies  Adventus  Domini  celebrare  C 
contendunt. 

CAPUT  III. 
Objeclio  contra  dicta  dissolvitur, 

Quod  vero  ex  adverso  objiciunt,  ideo  quatuor  Do- 
minicosdies  excepta  vigilia  Domini  debere  celebrari, 
ut  iila  quatuor  nocturnalia  officia  vel  sancti  Evan- 
gelii,  seu  Apostoli  ISctio  in  illa  Dominica,  qua;  va- 
cat,  possint  impleri,  facili  responsione  potest  ener- 
vari.  Quis  enim  non  videat  incongruum  valde  esse 
propter  tria  vel  quatuor  responsoria,  quae  retro- 
actis  hebdomadae  diebus,si  tamen  ita  visum  fuerit, 
decantari,  vcl  sancti  Evangelii  seu  Apostoli  lectio, 
quffi  feria  tertia  ante  jejunium,sicutinltalisregio< 
nibus  nos  ipsi  agere  audivimus  ac  vidimus,  vel  po- 
tius  in  ipsa  Dominica,  quando  vigilia  celebratur  cum  n 
hymnismatutinalibus,primomane  possint  adimple- 
ri,  tam  mysticas  rationes  quatuor  hebdomadarum 
evacuari  debere? 

Non  utique  quarta  Domiuica  Adventus  Domini 
vacaret,  si  proprium  officium  haberet.  Introitus, 
Memento,  in  nullo  authentico  invenitur  Antiphona- 
rio ;  sed  ipsum  officium  a  quodam  pro  libitu  est  su* 
peradditum,  ideoque  nec  summopereest  curandum, 
sipro  rationabilioricausa  aiiquando  fuerit  intermis- 
sum.  Vacat  cnim  ista,  quemadmodum  etcajteri  tres 
Dominicae  dies,  qui  simili  modo  ponuntur  post  duo* 
(lecim  leciiones,  quibus  tamen  minime  desunt  le- 


ctiones  Epistolarum  aique  Evangeliorum  ad  impleih 
dum  numerum  quinquaginta  duarum  anni  Domini- 
carum.  Habentur  enim  inter  Natale  Domini  et  Se- 
ptuagesimam  olficia  quatuor  per  dies  Dominicos, 
a  Septuagesima  usque  in  Pascha  octo  (nam  nonain 
medio  vacat),  a  Pascha  vero  usque  in  octavas  Pen- 
tecostes  octo.  Deinde  sequuntur  viginti  tres  usque 
in  Adventum  Domini.  In  Adventu  Domini  tres  tan- 
tum  ponuntur,  quarta,  ut  supra  diximus,  vacante. 
Quatuor  et  octo,  itemque  octo  atque  viginti  tres,  et 
tres  flunt  quadraginta  sex.  His  adde  quatuor  Domi- 
nicas  vacantes,  et  unam,  qus  est  praeparatio  Domi- 
nici  Adventus,  nec  non  de  sancta  Trinitate,  sum- 
mam  quinquaginta  duarum  Dominicarum  videbis 
adimpletam  esse. 

At  vero  missae  in  libro   Sacramentorum    plures 
invcniuntur  appositae,  utpote   post  Theophaniam 
abundant  tres,  post   octavam   Pentecostes   una,  et 
una  in  septimo  mensc,  quando  jejunium  est  cele- 
brandum,non  incongruo,ut  puto,  ordine,utquina- 
rius,  qui  quinquagesimum  secundum  numerum  hic 
supergreditur,  quints  nihilominus  Oominicae  ante 
Natale  Domini  per  vcrba  deprecatitmis  adunetur. 
Sic  enim  orat  sacerdos  :  Excita,  Domine,  qtiaesunuu 
tuorum  fidelium  voluntates,   etc.  Quanquam  et  io 
quibusdam  Missalium  libris  etiam  altera,  nescio  a 
quo,  inveniatur  composita.  Quod  si  in  aliquibus  pla- 
res  inveniuntur  libris,  non  tamen  authenticis. 

His  ita  sese  habentibus,  eos  qui  tanto  annisuboc 
anno  unam  hebdomadam  Dominico  Adventui  conan- 
tur  adjicere,  libet  percontari  quidnam  agendam 
censeant,  cum  primum  Pascha  in  xi  Kal.  April., 
Septuagesima  vero  xv  Kal.  Febr.  evenerit,  et  ob 
hoc  duo  ofricia,'qude  sunt  :  Omnis  ierra,  AdmUf 
velut  minus  necessaria  remanebunt,  nisi  forte  priori, 
id  est :  Omnis  terra,  tali  modo  locum  dent,  ut  ante 
Epiphaniam :  /n  excelso  throno  contra  morem  canaDt, 
cum  in  omnibus  authenticis  Antiphonariis  id  ipftoffl 
itaprsetituletur:Oammica/j905/  Epiphaniam  Dowinu 
Non  solum  hoc,  sed  ct  responsoria  :  DafHine,ne 
in  ira,  nuUum  diem  Dominicum  poterunt  attingere, 
octava  Epiphanis  proxima  tertia  ieria  ante  Septaa- 
gesima  occurrente.  Quod  si  ita  estyimo  quiaitaest, 
unum  horum  necesseest  intelligant,autathscoin- 
nia,  id  est  :  oflicia,  responsoria:  Domine,n€  inin, 
lectiones  quatuor,  miasas  quinque^  omnino  quasi 
non  necessariapr8etermittant;autubi  loconimpof- 
sint,  interserant,  et  concedant  nobis,  id  una  taDtiUD 
missaet  unalectioneapostolica  seuevangelicaager^i 
quod  sibi  putant  in  plurimis  licere.  Alioquin  termi- 
num  paschalem  eotenus  transferant,  quatenoa  iU^ 
duo  officia,  ne  dicam  lectioneset  missas,interEpi' 
phaniam  et  Septuagesimam  locum  inveniant,etDOS 
illis  concedimus  Adventum  Domini  anticipare,  ot 
Dominica  quse  vacat,  cum  integritate  hebdoiDt<i* 
possit  vigiliam  Natalis  Domini  hoc  anno  praeire. 

Quod  si  respondebunt  hoc  canonica  auctoritate 
esse  prohibitum,  et  nos  veraciter  dicimus  quiari- 
tum  quo  Adventum  Domini  celebramus,  a  saDCtis 


(063 


DE  INITIO  ADVENTUS  DOMINI. 


1086 


PatribusGelasiOyGregorio^ieronymoatque  Hilario  A 
indubitanter  accepinins,qu(B  velut  bases  consistunt 
ki  sanct»  Ecclesiae  fundamentis,  quorum  senten- 
tiis  nolle  acquiescere  transgressio  est  legis  divinoe. 

CAPUT  IV. 

Implorat  Berno  Aribonis  auctorifafem,ntneplur€S 
guam  quaiuor  Adventiis  Dominicas  celebrari  per- 
mittat. 

H»c  esse  etsi  ita  credimus,  haud  facile  tamen 
aliispersuadebimus.  Quapropter  cx  sancUe  sedis  tusB 
auctoritate  sententia  prodeat,  quffi  sanctorum  Pa- 
irum  instituta  servare  deccrnat,  ne  sanct®  matris 
Ecclesis  (ilii,  in  schisma  divcrsi,  minus  unanimes 
possint  babitare  in  domo  Domini.Namex  dulcissi- 
mo  sacri  pectoris  tui  fonte  purum  hujus  scientio; 
potum  tandem  haurire  cupimus,nepervarioscrro-  ^ 
Tum  rivulos  diutius  a  vero  nos  aberremus,  ut  illa 
valeas  mercede  donari  quam  Dominus  pcr  propbe- 
iam  taiibus  verbis  dignatus  est  polliceri :  Beati,qui 
seminatiB  super  omnes  arjuas, 

Dilectus  Ecclesise  Sponsus,qui  quotidie  descendit 
in  hortum  suum  ad  areolam  aromatum,te  pascen- 
tem  in  hortis  virtutum,inter  lilia  castitatis  conval- 
liDm  posthujus  vitae  terminum  colligat  in  horreum 


suum !  Salutat  te  humilis  Augiensium  fratrum  cater- 
vula,  somper  tui  memor  inter  sacra  orationum  li- 
bamina. 

Bescriptum  Anbonis  archiepiscopi, 

Sanctitatem  vestram  evo  sempiterno  intemera- 
tam  conservare  optantes,  circumspectae  vestr»  in 
his,  quaB  ad  Dominum  sunt,  sollicitudini  gratula- 
mur.  Tandem  etiam  vestris  bcne  et  artificiose  in- 
ventis^  optime  dispositis,  facunde  elocutis,  et 
postremo  firma  memoria  pronuntiatis,  ex  animo 
favcmus  tractatibus,  et,  si  qua  illa  est  pontificatus 
tantilli  auctoritas,  ejus,  sicut  rogastis,  manum 
imponimus  eis.  Fccundet  Dominus  et  amplificet 
tantam  in  vobis  gratiam,  ut,  si  quod  adhuc  etiam, 
in  quo  Ecclcsia  ofTendat,  obstaculum  restare  sen- 
seritis,  eadem  cautela  propellero  velitis  et  indu- 
tria. 

De  cfietero,  orationibus  vestris  et  sancti  examinis 
sub  vestro  regimine  mellificantis  recreari  optamus; 
el  qui  nuBC  sub  crucis  habitu  assi  piscis  parte  ci- 
bamini,  utquandoque  favo  mellisdignibabeamini, 
me  quoque  a  longe  baud  strenue  certantem  et  in- 
terdum  statione  relicta  loco  cedentom,  precibus 
vestris  revocare  velitis,  sollicite  rogamus. 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS 

RATIO  GENERALIS 

DE  INITIO  ADVENTUS  DOMINI  SECUNDUM  AUCTORITATEM  HILARII  EPISCOPI. 

(Apud  Pez,  ubi  supra,  49.) 


Sciendum  sane  ost  ct  omnibus  orthodoxis  fldeli-  G 
bas  memoriter  retinendum,quia  sicut  praecipua  cur- 
rentis  anni  tempora  propriis  sunt  terminis  prsfixo 
tenore  contenta,hoc  cst :  Septuagesimale,quod  sop- 
tuaginta  trium  dierum  spatio  conficitur,et  quadra- 
gesimale,  quod  quadragenis  binisque  constat  die- 
bns,  nec  non  et  paschalis  solemnitatis  terminus, 
quia  a  xii  Kal.  Aprilis  usque  xiv  Kal.  Maii  per  x  et 
XI  annos  variatur ;  Rogationum  quoque,  quarum  ter- 
minus  omni  tempore  a  pridie  Non.  Maii  qucBritur, 
et  est  luna  xx  mensis  Maii ;  Pentecostes  terminus  a 
i[iu  Kal.  Junii  semper  inquiritur,  qui  est  luna  iv 
mensis  Junii ;  ita  ergo  terminus  inchoationis  Adven- 
tosDomini  immobili  limite  constat  secundum  fldem 
Nicsni  concilii  a  v  Kal.  Dec.  usquein  lu  Non.ejus- 
dem  mensis.  Nam  septem  dies  in  medio  variantes  |% 
ostendant  procul  dubio  singulis  annisDominicam, 
in  qua,absque  refragatione  aliqua,sancta  per  orbem 
Ecclesia  Adventum  Domini  praeconando  aggreditur. 

Et  ita  contingit,  ut  si  quurumdam  more  Ecclesia- 
ram  a  vi  Kal.  Decemb.  idem  terminus  flgatur,pro- 
xima  hebdomada  Nativitatis  Domini  superflua  tota 
inveniatur  at  nequaquam  vacillans.Sanctum  quippc 
a  Patribus  mystica  auctoritato  est,  quatenus  illc 
pra9optabiIis  Domini  Adventus  non  nisi  trium  heb- 
domadarum  praestolationc  supplcatur.  At  si  quarta 
propter  varietatem  quatuor  dierum,  qui  in  proBfato 


termino  versantur,  succrescat,  per  speciem  synec- 
dochaB,  id  est,  tota  ex  parte  computetur,  eo  quod 
tota  non  vacando  expendatur,  sed  in  Sabbato  ejus 
tandem  vigilia  Domini  ceiebretur. 

QusB,  inquiunt,ratio  est  ut  quatuor  hebdomada) 
in  praeconio  Adventus  Domini  funditus  expleantur, 
et  quinta  intrante  vigilia  Domini  babeatur?  Si  in 
III  Non.  Decemb.  incboatur,  ubi  ultima  Dominica 
ejusdem  terminiinvenitur,nonexpenduntur  inAd- 
ventu  Domini  nisi  tres  hebdomadaB  plcnaB  etiam 
celebratis  legalis  jejunii  solemniis,  quarta  demum 
accrastmante  vigilia  Domini  in  Dominica  occurrit. 

Hsc  autem  causa  est,quia  prsfata  Patrum  senten- 
tia  fulcitur.  Omnis  enim  Omnipotenti  Verbi  huma- 
nati  dispensatio,sanctae  Trinitatisindividua  estope- 
ratio.  Et  quanquam  ad  solum  Filium  respiciat  hu- 
manitatis  assumptio,  tamen  ad  totam  Trinitatem 
pertinet  effectiva  nostr®  redemptionis  consummatio. 
Quapropter  aequum  per  omnia  foro  et  condecibile 
censetur,  quatenus  tres  tantum  hebdomadsB  obser- 
ventur  in  Adventu  Oomini.  Quod  si  aliquid  super- 
crevit,  synecdochicos  accipitur,  ne  tanti  mysterii 
regula  praesumptive,  quod  absit,  annulletur. 

Est  autcm  et  alia  ejusdem  negotii  ratio  baudqua- 
quam  vilipcndcnda,  qua  gloriosus  Ecclesiae  auctor 
et  doctor  cximius  Hilarius  in  libro  utitur  Officio- 
rum  :  i<  Sicut,  inquiens,  pater  familias  in  Evangelio 


108T 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIBNSIS. 


1088 


trino  adventu  infruciuosam  ficulneam  visitavit :  sic 
sancta  mater  Ecclesia  Salvatoris  adventum  annuo 
recursu  per  trium  septimanarum  sccretum  spatia 
[alter  cod.f  spatium]  sibi  incitavit,  Fenitcnvn  Fi- 
Hushominisgtuerereetsalvum  faccre,quod  perieraf, 
Venitanie  legem,  quia  pcr  naturalem  intclleclum 
quid  unicuique  agendum,  quidvc  sequendum  sit, 
innotuit.  Venit  sub  lege.quia  patriarcharum  exem- 
plis  et  prophetarum  praeconiis  Abrahaj  legalia  con* 
flrmavitdeoreta.Venit  tcrtio  postlegempergratiam 
ad  vooationem  p^entium,  ut  a  solis  ortu  usque  ad 
occasum  la  iduredicercnt  [codrf.,discernerent]pue- 
ri  nomen  Domini,quou8que  ad  finem  mundi  ad  sus 
fns^estatis  cultum  exhortari  non  desinit.  »  Hasc 
Bunt,  qu«  apud  Gallos  positus  ex  libro  OflGeiorum 
sancU  Hilarii  non  inutiliter  mihi  corrasi. 
Confirntatio  ejusdem  sententitV. 

Sed  no  ea  que  haetenus  Patrum  vestigia  sequcndo 
retuHmu8yamphibola[iYa  cod.]  fortasse  videantur, 
opers  pretium  duximus  ut,qualiter  eadem  auciorl- 
tas  in  nostraquoqueprfflsentiaapudurbemAurelia- 
neneemmultorum  conventu  episcoporum  atque  spi- 
ritalium  Patrum  difTiniiione  subnixa  sit,referamus. 

Gontigit  namque  quodam  anno,  mediante  decen* 
novenalis  cycli  curriculo,utAurelianense8canonici 
causa  agente  negligentie  in  vi  Kal.  Decem.  Adven- 


A  tum  Domini  inchoarent.  Transacta  quippe  iUalieb* 
domada  exstiiit  octava  dies,  qu®  est  iii  Non.  De- 
cemb.  Ei  nos  Floriacenses  fratres,  mooachi  videli- 
cet  beaiissimi  Patris  Benedicii,  initium  fccimua 
Adventus  Domini.  Gumque  in  crastinum,quod  esi  u 
Ncn.  Dec.  fesium  habereiur  iJlaiionis  ^usdem  Pa« 
iris,  et  pr«Bfati  canonici  iania  festivitati  ex  more 
concurrerent,  e.t  nos  ex  consuetudine  monaatica 
matutinalem  celebramus  missam  de  Adventu  Do- 
mini,  quem  pridie  [In  alt,  cod.  deesi :  pridie]  in- 
choavimus,c(Bperunt  ipsi  Aurelianensee  valde  iater 
se  mussitare  et  nos  incaute  arguere. 

Sed  quia  iantatanti  Patris  solemniias  nos  ares- 
ponsione  suspendebai,  in  crastinum  rea  mdmodam 
ventilata  est.  Et  quia  sine  prssentia  ejusdem  uriMi 

P  episcopi  flniri  non  potuit,placuit  sine  mormomnibi» 
Francigenis  episcopis  apud  jam  dicta  urbem  eon- 
cilium  supor  Adventu  Domini  agere.Ibi  noa  quippe 
Floriacensea  Patrum  auctoriiate  armatietingladia* 
biliter  perarmati  adfuimus,  et  ita  contradioentes  ia 
omnibus  oonvicimus,  ut  in  «eternum  eia  sileQtiQm 
super  hoc  negoiio  imponeremus.  Ex  illo  die  etdeiii- 
ceps  non  est  apud  Gallos  vel  Germanos  prmujnplor 
inventus,  qui  huic  tam  sane  difQnitioni  veUetooa< 
iraire.  Quapropter  si  est  unus  Dominus,  una  fidei» 
unum  baptisma^  sit  et  una  Ecclesiffi  unanimitas. 


BERNONIS 

ABBATIS  AUGIiE  LIVITIS 

DIALOGUS 

QUALITER  QUATUOR  TEMPORUM  JEJUNIA  PER  8UA  8ABBATA  SINT  0B8ERVANDA. 

(Apud  Pez,  ubi  supra^  p.  53.) 


Incipit  protogus  Bem,  abbatis   ad  Aribonem  archiepiscopum  Moguntinum  in  DitUog 

de  observattone  jejunii  Quatuor  temporum 


Ajsiantissimo  domino  Ariboni,  odorifero  ponti-  C 
ficum  Flori,  Bern.  Dei  Matris  servorum  extremue, 
in  diecreiffi  fidei  pignus,  simulque  debiti  pensum 
fiamulatus. 

Doetrina  et  veriias^quaB  In  rationabilis  pecca- 
torifl  t«i»  decoris  aui  speciem  prsmonstrant,  ad  id 
meum  inducebant  animum,  quo  te  pre  ceieris  di- 
gnum  dveerem,  cigus  examinationibus  illius  nar- 
jrationis  seriem^  quam  nuper  sub  interrogatione 


et  responsione  deJejuniisQuatuor  Temporumedkiit 
commendarem.  Nihil  enim  ex  propriia  sum  cofli' 
mendatus,  sed  quod  inde  antiquos  Patres  probtbi- 
liter  elocutos  fuisse  invenire  poiui,  diligeiiii  dlspo- 
siiione  scribendo  memorie  commendavi. 

Tu  vero  nuno  opusculum,  decua,  «qui  libranuBii 
lance,quffiso,perpende,utrumnam  eit  dignumpro- 
nuntiatione ;  quia  satia  erit  ratum,  si  ianti  Poi^ 
cis  auctoritate  fuerit  roboraium. 


INCIPIT  DIALOGUS 


UfTER  BERN.  ABBATEM  AnOIBNSIS  GOENOBII  rt  MONACHUM  eERUNOUM  HABFFUS,   QUAUTBR  QUJmiOa 

TEMPORUM  JEJUNIA  PER  8UA  SABBATA   SINT  OBSERVANDA. 


D  liata  mundanse  aciionis  tunica,  in  leotulo  duloiff^ 
m»  quietis  otio  frui  modis  omnibus  te  vdle  Boa 
ambigam,  ita  ut  delecieris  dicere  :  Ego  dormf»,*^ 
G,  Licet  in  hie  sacris  jejuniorum  diebus,  exspo-      cor  meum  vigilai;  quibueounque  precibus  taiaw 


GAPUT  PRIMUM, 

Df  diversitate  jejunia  Quaiuor  Temporum 

eeUbrantium. 


1089 


DIALOGUS  DE  JEJDNIIS  QUATUOR  TKMP. 


1090 


ezcitandum  putavi,  quatenus  pessulum  ostii  dilecto 
tuo  Bponso,  videlicet  Christojn  nobis  aperias,  da- 
taqne  manu  in  cubiculum  sacrse  doctrins  introdu- 
cae,  ubi  et  panem  intelligentis  parvulis  petentibus 
firangas.  Quia  tunc  salubriter  a  contemplationis 
somno  ad  tempus  excitaris,  si  proximorum  neces- 
mtaii  patiendo  condescendas. 

B.  Satis  egrcgie,  fili,  hoc  diffmisti.  Sed  ego  inde 
magis  dolorem  capio,  quod  in  me  nihil  hujusmodi 
sentiOjUt  puta,quem  nulia  virtutum  penna  ad  alta 
sustoilit,  sed  gravi  sarcina  saecularis  curac  ad  ima 
demergit,  dissoluts  mentis  pigrcdo  ad  noxia  per 
quietis  soporem  pertrahit,ita  ut  in  illorum  numero 
inveniri  pertimcscam,de  quibus  dicitur  per  Psalmi- 
stam :  Dormierunt  somnum  suum,el  nihil  invenerunt, 
Venim  quia  Salomon  dicit :  Stellio  manibus  nititur, 
eimoratur  in  cedibus  regum;  etsi  tardus  ingenio,  in- 
fisus  tamen  in  eo,  qui  omni  petenti  se  fldeliter  trl- 
butt^  ac  nulli  impropcrat^nisu  quo  vsdeo  per  ipsum 
ad  ipsum  me  levarc  conabor,  qui  etiam  gallo  dedit 
intelligentiam.  Tu  tandem  propone  quod  tanloperc 
velis  investigare. 

6.  Hoc  scilicet.  ul,  cum  una  fldes  sancts  catho- 
lic«  Matris  Ecclesiae  unitatem  commendct)  quare 
ipsa  in  filiis  suis  quibusdam  consuetudinum  diver- 
sitate  aliquando  discordet.  Ut  enim  unum  quoddam 
ad  mediumducam,  de  jejuniis  Quatuor  Temporum 
studui nunc interrogandum,in  quorum observatione 
nonnuili  videntur  discordare.  Nam  cum  in  libris 
Sacramentorum  ita  ordinatum  prstituletur,  ut  in 
primo  Sabbato  primi  mensis  duodecim  lectiones 
cum  jejunio  sint  celebrandae ;  in  quarto  mense  se- 
cundo;in  septimo  tertio;in  decimo  proximo  Sab- 
bato  ante  Natalem  Domini;  alii  sic  intelligendum 
putant^ut  si  Martiusv,  vi,  vel  ipsavii  feria  incipiat, 
mox  eum  prfficedenle  Februarii  mensisquarta  feria, 
seu  etiam  aliquando  vi  jejunium  in  Sabbato  cele- 
brent,eademque  consequentia  secundum  Sabbatum 
in  Junio,  tertium  observent  in  septimo^absque  ali- 
qua  conaideratione  quart®  seu  sexUe  feri».  Alii  vero 
e  diverso  nolunt  in  Martio  primum  Sabbatum  jeju- 
niis  deputare,  nisi  ejusdem  quarta  feria  antecedat, 
eodem  utentes  ordine  per  suas  quatuor  ferias  in 
Jnnio  et  Septembri.  Quocirca  ratio  exigit,  ut  ape- 
rias  si  quod  argumentum  vel  regulam  hac  de  re 
atato^it  anterior  letas,  cujus  auctoritate  instructi 
discemamus  qui  horum  magis  sintsequendi. 

CAPUT  II. 

In  rebtu  incertis  ac  dubiis  majorum  tenenda  sunt 

instituta, 

B,  Recte  priorum,  qui  aetate  et  sapientia  nos  pro;- 
ceeseruntfStatuta  delectant,  quae  mentis  intellectum 
infra  legitimi  cursus  metam  cohibeant;  quam  qui 
transgreditur,  obnoxius  culpe  tenetur.  Unde  Scri- 
ptura  pulchre  admonet  dicens  :  Ne  transgrediaris 
tonntfM  antiquoSt  quos  posuerunt  patres  tui, 

G.  Hio  paulnlum  siste  gradum,  mihique  pr^po- 
iiti  teatimonii  pande  sensum. 

B.  Libenti  animo  id  ago^  quandoquidem  te  tam 


A  intentum  adesse  conspicio.  Terminos  recta;  fidei 
sanxque  doctrina;  posuerunt  ab  initio  Patres  ca- 
tholici,  quos  omnino  nefas  est  transgredi.  Sed  et 
multffi  consuetudines  ecclesiasticffi  inveniuntur  a 
sanctis  Patrbus  infra  canonicse  regulA  terminoa 
constitutffl,  sicut  sunt  Adventus  Domini,  Septuage- 
sima,  Sexagesima»  Quinquagesima,  Litania  major,, 
dios  Rogationum  adte  Ascensionem  Domini,vigili4B 
quorumdam  sanctorum,  nec  non  et  fasec  ipsa  Qua« 
tuor  Temporum  jejunia,  quie  prs  manibus  haben- 
tnr,  aliaque  perplura  quae  omnia  jure  perpetuo 
absque  ulla  transgressione  nobis  sunt  observanda 
ac  pro  legc  tenenda,  dicente  S.  Augustino  ad  Gasu- 
lanum  presbyterum  de  jejunio  Sabbati :  «  In  hi» 
enim  rebus,  de  quibus  nihil  certi  statuit  Scriptura 

|.  divina,  mos  populi  Dei  vel  instituta  mfljornm  pro 
iege  sunt  tenenda.»  Accedit  in  hoc,quod  nihilsine 
ratione  in  ecclesiasticis  consuetudinibus  a  saactis 
Patribus  constitutum  reperitur,  si  oausa  diiigenter 
inquiratur. 

G,  Ita  csso  ut  asseris  indubitantercreditur;ldeo- 
que  magis  consequens  videtur  ut  edisseras  qua  ra- 
tione  haec  Quatuor  Temporum  jejunia  sint  consti- 
tuta;curhis  potissimum  tribus  septimanaediebus; 
cur  feria  quarta  dus  lectiones,  in  sexta  feria  tan- 
tum  una  legatur;  Sabbatum  autem  praBtituIetur  in 
duodecim  leclionibus,  cum  non  plus  quam  sex  ie- 
gantur.  Deinde  quod  quarere  institui,yideIicet,quo 
ordine  ssepius  memorata  ac  memoranda  per  sua 
Sabbata  sint  celebranda  jejunia. 

g  CAPUT  III. 

Qua  ratione  Quatuor  Temporum  jejunia  sint  comti- 
tutaf  et  cur  poiissimum  tribus  septimanae  diebut; 
qux  denique  ratio  plurium  vel  pauciorum  lectuh 
num, 

D,  (Annal.  Fortun.  eccle,  Offic,  lib.  ii,  c.  2.)  Ut  ex 
veterum,  praecipue  S.  Augustini  sermonibus  intel* 
ligi  potest,  necessarium  est  nostrse  religioni  annua- 
tim  quatuor  jejunia  celebrare.  Nam  quatuor  tempo- 
ribus  Yolvitur  annus  :  vere,  aestate,  autumno,  hieme. 
Hfiec  quatuor  tempora  solent  nos  per  delectamenta 
sua  revocare  ab  amore  Creatoris.  Qua  de  re  jejunan- 
dum  est  in  unoquoque  tempore  ut  castigentur  nos- 
tra  quatuor  elementa,  ne  subripiantnr  a  deleetatio* 
ne  mundi.  Ipsa  quatuor  elementa  conjuncta  in  sua 
natura  sunt  quatuor  temporibus  anni.  Vei^  est  eali* 
Y^  dum  et  humidum,et  in  eo  facimus  unum  Jcgunium 
ut  elementum  humoris  in  nobis  castigetur,  ne  con- 
sentiat  falsae  pulchritudini  veris.  Ex  humore  enim 
et  calore  nascitur  pulchritudo  terrae.  ^tas  sicca  et 
calida,  in  qua  alterum  jejunium  facimus  ut  easti- 
getur  elementum  caloris  in  nobi8,ne  oonscntiat  in- 
cendiocarnali  TertiumJcyunium  fitin  autumn(i,qur 
est  frigidus  et  siccus^ne  aliquo  languore  animi  area- 
camus  aedefluamus  et  inveniamur  sine  pinguedine 
olei  in  «eterno  tabernaculo.  Etenim  iilo  temporo 
congregamus,  quo  fruamur  in  Aituro.  Quartum  ja- 
junium  lit  in  hieme^  quae  est  et  humida  et  frigida» 
ne  membro  nostra  fluxu  atque  luzu  solvantur  ia 


1091 


BERNONIS  ABbATIS  AUGIENSIS. 


1092 


comcssationibus  et  potationibus,  ap  per  hoc  negli- 
galur  amorDei. 

At  quia  quatuor  tempora  annorum  nos  impediunt 
ab  amore  Dei,  quatuorjejunia  facimus.Per  singula 
quoque  tempora  suum  jejunium^unumqucdque  pro 
suo  tempore.  Simili  mododiurnacurriculaquatuor 
nos  impediunt  ab  amore  ccBlestium,  scilicet  matu- 
tinum,  meriJianum,  vespertinum,  nocturnum  :  per 
hsec  enim  quotidie  ab  amore  seternorum  retrahimur. 
In  unoquoque  tres  dies  sunt,  quia  unumquodque 
tempus  tres  menses  habet.  Pro  unoquoque  mense 
singuli  dies  jejunio  con8ecrantur.At  vero  quia  quo- 
tidiana  peccata  aggravant,  non  sufficit  unum  j€|jtt* 
nium  per  unumquodque  tempus,  (ac  per  hoc)  qua- 
dragesimale  inducimus,  quo  quotidiana  peccata 
afQigantur. 

Eadem  vero  Quatuor  Temporum  jejunia  his  die- 
bus  solent  celebrari,  scilicet  quarta  feria,  sexta,  se- 
ptima  :  ideo  quarta,quia  Judsi  in  ea  fecerunt  consi- 
lium  ut  occidercnt  Christum;  sexta  feria,  quoniam 
occiderunt  eum ;  septima,ex  auctoritate  sanctaB  Ro- 
manae  EcclesiflB  concluditur  jejunium  propter  tristi- 
tiam  apostolorum,  qiiam  de  morte  nostri  Redem- 
toris  habuerant,  sicut  Innocentius  papa  in  suis  De- 
cretalibus  narrat  :  «  Sabbato,  inquit,  jejunandum 
esse  ratio  evidentissime  demonstrat.  Nam  si  die 
Dominico  ob  venerabilem  resurrectionem  Domini 
ndstri  Jcsu  Christi  non  solum  Pascha  celebramus, 
verum  etiam  per  singulos  circulos  hebdomadarum 
ipsius  diei  imaginem  frequentamus,ac  si  sexta  feria 
propter  passionem  Domini  jejunamus,  Sabbatum 
praetermittere  non  debemus,qui  inter  tristitiam  at- 
que  laetitiam  temporis  illius  videtur  inclusus.  »  In 
quo  etiam  Sabbato  consecratio  ordinumecclesiasti- 
corum  celebratur,  causam  etiam  ejusdem  conse- 
crationis  sancto  Augustino  dicente  ad  Januarium  : 
(c  Sabbatum,  inquit,  comniendatum  est  priori  po- 
pulo  in  otio  corporaltter  celebrandum,ut  figura  esset 
sanctiiicationis  in  requie  Spiritus  sancti.  Nusquam 
enim  legimus  in  Genesi  sanctificationem  per  omnes 
priorea  dies,  sed  de  solo  Sabbato  dictum  est :  San- 
ctifUavit  diem  Djus  septimum ;  quia  charitas  Dei  dif- 
fusa  est  in  cordibus  nostris  per  Spiritum  sanctum,qui 
datus  est  nohis,  Ideo  sanctiflcatio  in  scptimo  die  com- 
memorata  est,ubi  requies  commendatur.»  Nunc  de 
lectionibus  videamus. 

In  quarta  feria  dusB  le:tiones  leguntur,ut  hi,qui 
in  Sabbato  sunt  consecrandi,  admoneatur  ut  noti- 
tiam  lcgis  et  prophetarum  habeant,  qui  maxime  in 
quarta  setate  vigebant.  Sexta  feria  una  tantum  legi- 
tur;  quia  lex  et  prophetia^n  uno  Evangelio  recapi« 
tulantur,  quod  nunc  in  sexta  mundi  aetate  praedi- 
catur  et  legitur.  De  duodecim  lectionibus,  qus 
praetitulantur  in  Sacramentario  die  Sabbati,  sic  in 
litteris  Patrum  reperitur  scriptum  :  [Amalarius 
FoRTUNATUs  cccle,  Offic.  lib.  11,  c.  1)  «  Sex  lectiones 
ab  antiquis  Romanis  Graece  ac  Latine  legebantur 
(qui  mos  apud  Constantinopolim  hodieque  servatur) 
propter  duas  causas  ;  unam^  quia  aderant  Grfflci 


X  quibus  incognita  orat  Latina  lingua,  aderantque 
Latini  quibus  incognita  erat  Groeca  :  alteram  pro- 
ter  unanimitatem  utriusque  populi.  Duodecim  lec- 
tiones  dicuntur  propter  duodecim  lectores^non  pro- 
pter  duodecim  sententiarum  varietates.  Sez  loctio- 
nes  sunt  tantummodo  in  sententiis.  Neque  enim  si 
dixerimus  amcn,  verum,  propterea  duas  varietates 
intelligere  debemus  sed  unam.  »  Sed  de  his  bacte- 
nus.  Nunc  ad  propoaita  rcdeamus. 

CAPUT  IV. 

Utrum  statim  inprimo  Sahbato  Martiisitjejunandufn^ 
etiamsi  idem  mensis  auinta,  scxta  aut  septima  feria 
incipiatf  an  in  atiua  Sahhatum  propt^r  quartum 
feriam  sii  differendum  ? 

Quaetio  tua,  si  rite  recordor,  talis  erat  :  Utrum- 
P  nam  statim  in  primo  Sabbato  Martii  sit  j(\junandum, 
etiamsi  idem  mensis  quinta,sexta  aut  septima  Mt 
incipiat,  an  in  aliud  Sabbatum  propter  quartam  fe- 
riam  sitdifTerendum?  Ad  quod  tibi  ex  consuetudine 
sanctoB  Ecclesise,  quae  pro  maxima  auctoritate  te- 
nendaest,  rcspondeo,  quod  absque  ulla  refragatione 
scmper  ejusdem  mensis  quarta  feria  debeat  exspe' 
ctari,quoniam  idem  jejunium  quod  quarta  feria  in- 
cipitur  Sabbato  Onitur,  nequaquam  Februario  sed 
Martio  totum  deputatur  :  ea  vidclicet  ratione  ut  ia 
eo  mense  primum  jejunium  nostrum  Domino  conse- 
cretur,in  quo  principium  anni  ac  ipsa  creatio  ccepit 
mundi.Unde  iste  terminus  flrmiter  est  observandus, 
ut,nec  ante  ivNonas  Martii  nec  post  vi  Idus  ejusdem 
mensis,aliquis  statuatSabbatumjejunandum,9ed  in 
his  seplera  diebus,ubicunqueprimum  evenerit,je- 
C  junarelicitc  valebit.  Ex  quo  velut  iiitellectualiquo- 
dam  filo  rectissimae  regulse  linea  per  quatuordecim 
hebdomadas  usque  in  secundum  Junii  mensis  Sab- 
batum  ducatur,  indeque  per  alias  quatuordecim  ad 
aliud  proximum  ante  Nativitatcm  Domini  Sabba- 
tum,  ut  absque  errore  eorumdem  Sabbatorum  tc^ 
mini  possintinveniri. 

G.  Videris  quidem  de  primo  monse  sufBcieoter 
dixisse  :  Sed  est  adhuc,  quod  moveat  de  quartoet 
septimo.  Quia  cum  diceres  a  Sabbato  usque  in  Sab- 
batum  semper  quatuordecim  hebdomadas  enume- 
randas,  non  addidisti  utrum,  flnita  decima  quarU 
hebdomada,  sccundum  Sabbatum  Junii  mensis 
quarti  ferise  ii,  tertium  Septembris  Sabbatum  pr»- 
cedere  deberent  iii,  cum  id  sit  maxime  quod  videt- 
n  tur  qusestionem  gignere.  Quod  qualiter  eveniie 
soieat,  per  te  opto,  ut  manifestum  flat. 

B,  Ad   hoc  demonstrandum  constituantur  feris 
septem  cum  diebus  totidem  mensis  Martii,[id  est : 
a  IV  Nonas  usque  in  vi  Idus,  per  quos  primi  Sabbati 
termini  solent  variari,  ut  in  his  inspectis  res  ips* 
aperiat  senobis.  Abultimoetiam  incipiamus.  Ma^ 
tius  aut  quinta  feriaincipit,  et  Sabbatum  illud,  ia 
quo  est  jejunandum,  Idibus  occurrit;  aut  measiB 
sexta  feria,  Sabbatum  vero  vii  Id.;  aut  ille  feria  vn, 
iatud  VIII  Id..  aut  mensis  i,  quan  est  Dominioa.Sab- 
batum  Non.  Aut  si  ille  feria  ii,  istud  Prid.  Non,  8i 
vero  ille  m  istud  m  Non,  Aut  ai  Martius  feria  IT| 


I<)93 


DIAL06US  DE  JEJUNIIS  OUATUOR  TEMP. 


1094 


8abbalum  iv  Non.  Si  ex  his  singulis  terminis  adhi-  A  Christi  sunt  cum  ipso ;  tot  ctiam  hebdomads  inve- 


bita  computatione  ad  terminos  Junii  mensis,  ct 
iterum  ab  illis  ad  terminos  Septembris  per  quatuor- 
decim  hebdomadas  aciem  recte  dirigis,liquido  per- 
videbis  in  quarto  seu  septimo  mense  quartas  ferias 
jtizta  sui  quantitatcm  suis  Sabbatis  minus  deesse, 
excepto  Septembri,  quando  ipse  incipit  feria  v,  Ju- 
nius  IV,  Martius  iii,  simul  autem  Septembri  et  Ju- 
nio  ;  cum  idem  September  feria  vi,  Junius  v,  Mar- 
tius  IV.  Qua  ex  re  eveniat,  prudenti  calculatori  ad 
indagandum  nequaquam  erit  dilTicile. 

Ez  bis  omnibus  ratio  manifestc  docet  firmius  ac 
stabilius  illud  esse  argumcntum,quodex  hebdoma- 
darum  numero  collectum  nunquam  nutat,  quam 
quod  ex  feriarum  considcratione  capitulatum  ali- 


niuntur  a  primo  Sabbato  primi  mcnsis  usque  ad 
quartum  Sabbatum  dccimi  mensis.  Gonsecratio 
prima  celebratur  primo  Sabbato  primi  men8is,quffi 
quasi  in  loco  AbrahaB  gencrat  Cliristum.  Abraham 
interpretatur  pater  muUarum  gentium,  cui  dictum 
est  :  In  semine  tuo  benedicentur  omnes  gentes.  Si 
quis  consecratus  stat  in  semine  multorum  conver- 
tentium  per  sua  exempla  ad  Deum,  est  primo  pa- 
triarcha  Abraham  genitus  ;  est  ipsum  semen  Cbri- 
stus,in  quo  semine  promissum  est  AbrahaQ  benedici 
omnes  gentes.Ipsa  consecratio  tempore  verno  cele- 
bratur,  quod  tempus  habile  est  procreationibus. 
Nam  et  Abraham  tertia  aetatefuithujusmundi,  qu® 
setas  comparatur  adolescentidB^quae  habilis  est  genc- 


quando  vacillat.  De  mense  vero  decimo  nihil  aliud  j.  rationi  Gliorum.  Secunda  consecratio  est  in  quarto 


dicendum  est,  nisi  ut  proximum  ante  Nativitalcm 
Domini  semper  obscrvetur  Sabbatum,  excepto, 
quando  vigilia  cvenerit  in  feria  septima. 

CAPUT  V. 
Prsedicta  amplius  illustrantur  et  rohorantur. 

G.  Quamvis  oratio  tua  mihi  persuaserit  nihil 
verius  esse  quam  quod  asseris,  vellem  tamen  per- 
doceri  qua  auctoritate  hoc  argumentum  ex  numero 
quatuordecim  hebdomadarum  inventum  magis  de- 
beat  essc  ratum,praicipue  cum  te  superius  dixisse 
recorder  nibil  in  ccclcdiasticis  consuctudinibus  a 
sanctis  Patribus  essc  constitutum  quod  non  aliqua 
ratione  sit  roboratum. 

B.  Scio  me  pro  certoita  dixisse  :  ct  quam  verum 
sit  etiam   in    hac  re,    de   qua  priesens   tractatus 


mense,secundo  Sabbato^quod  est  initium  secundi  ca- 
tologi  quatuordecim  hebdomadarum.Haec  deputatur 
in  loco  filiorum  David.  David  interpretatur  inanu 
forti^,  Ipse  prostravit  Goliam,  id  est,humilitas  su- 
perbiam.  Qui  consecrantur,proptercaconsecrantur, 
ut  fortes  sint  et  per  humilitatem  dejiciant  super- 
biam.Ipsa  celebratur  in  Junio  mcnse,  quod  fervor 
magnus  solis  est  super  terram.Oamibus  notum  est 
David  bcllicosum  fuisse  et  valde  arsissc  in  Marte. 
Tempus  Junii  aptum  est  bellis.  Tcrtia  consecratio 
celebratur  in  Septcmbrio,  tertio  Sabbato,  quod  est 
initium  tertii  catalogi.  Uaec  deputatur  generationi 
Jechoniae.  Jechonias  interpretatur  pra^paratio  Do- 
mini  :  nullique  duhium,si  omnes  oportet  prsparari 
in   adventu  €bristi,quinpotissimumeos  qui  sacran- 


habetur,  qua  potero,  brevitate  ex  dictis  majorum  C  tur.  Quse  consecratio  habet  flnem  in  ipsa  Nativitate 


curabo  demonstrarc.  Igitur  Amalarius,  divinorum 
ofGciorum  indagator  solertissimus,  cujus  dicta 
catholicorum  virorum  sententiis  fulgent  munita, 
cum  de  eisdem  disputaret  jejuniis,  sic  inter  alia 
dicit  {De  Offic.  cccle.  lib.  ii,  c.  1) :  Primi  apo- 
stolici  scmper  in  Decembrio  mensc,in  quo  Nativitas 
Domini  nostri  Jesu  Christi  celebratur,  consecra- 
tiones  ministrabant  usque  ad  Simplicium,  qui  fuit 
a  beato  Petro  quadragesimus  nonus.  Ipse  primus 
consecravit  in  Februario,  ni  fallor,nullam  ob  aliam 
causam,  nisi  intimando  conjungendos  propinquius 
Christi  corpori  qui  per  sacrum  ministerium  prove- 
huntur,quod  nullo  modo  satius  fleri  potest,  quam 
si  per  eos  patriarchas  ex  quibus  natus  est  Christus 


Ghristi.Quo;  aliquandoin  tertia  hebdomada  flnitur, 
propter  anticipationem  dicrum  Nativitatis  Domini, 
et  habct  tredecim  hebdomada8,aliquando  in  quarta, 
proptcr  tarditatem^  et  habet  quatuordecim.  Neque 
hoc  sine  ratione  est.  Quia  si  computctur  catalogus 
novissimx  tesserecedecadis  (ita  cod.),et  semel  com- 
putetur  Jechonias,  non  ampiius  inveniuntur  cum 
ipso  Christo  quam  trcdccim  generationes.  Si  ipse 
bis  computetur,  quatuordccim  inveniuntur.  i>  En 
habes,  quod  scirc  cupiebas,  qua  videlicet  causa 
argumentum  quatuor  jcjuniorum  ex  rationo  qua- 
tuordecim  hcbdomadarum  sit  colligcndum. 

G.  Gratias  Deo  ac  tibi  ago  quia  sic  habeo.  Sed 
non  infructuose  adhuc  quaerendum  arbitror  quid 


generentur,quodimpossibilee8t  sccundum  carnem,  n  hoc  velit  quod  dicitur  :  Si  scmel  computetur  Jecho- 


secundum  vero  spiritum  dignum  et  babile^hocest: 
ut  per  interpretationes  nominum  patriarcharum 
nascantur  mente,  qui  genealogio;  Christi  videntur 
familiarius  ascisci.  Et  quia  incongruum  est,  sicut 
unicuique  generationi  singularisbebdomadadepu- 
tatur,  ita  per  unamquamque  hebdomadam  conse- 
crationem  celcbrari,  causa  congruenti  per  singula 
tempora,quse  convenire  possunt  virtutibus  etinter- 
pretationibus  patriarcharum  qui  in  articulis  genea- 
logiae  positi  sunt,  consecratio  celebratur.  Per  trcs 
teeseres  {sic  cod,)  decades  annuales  fiunt  hebdoma- 
dae  XU1.  Tot  generationes  seoundum  Matthaeum 


nias,  non  amplius  inveniuntur  cum  ipso  Christo  quam 
tredecim  generationes ;  si  autem  his^  quatuordecim 
inveniuntur. 

B.  S.  Augustinus  causamystcrii  perhibet  factum 
esse  ut  Jechonias^qui  interpretatur  prseparatio  Do- 
mini,  bis  numeratus  in  flne  prioris  et  in  capite  se- 
qucntis  catalogi  poneretur,  lapidem  angularem,  id 
est,  Christum  significans,  in  quo  prseparavit  Deus 
Pater  duos  populos  quasi  parietes  in  unam  jungere 
domum  Quanquam  beatus  Hieronymus  vitio  scri- 
ptorum  et  longitudine  temporum  inter  Gnecos  et 
Latinos  confusum  esse  narret,  et  patrem,  qui  ia 


im 


BERNONIS  AB8ATIS  AUGlENSlS. 


1086. 


llehr.To  JoachJm  nominatus  est,  non  in  Chaldsam  A  ^^^^-   Confitemini.    Tractus  :  Laudaie.  Evang.  Si. 


ducLum,  scddefunctum  in  terra  sua.et  filium  Joa- 
chim  de  captivitate  redeuntem  Salatiel  genuisse 
allirmet.  Igitur  hoc  supradictusdoctor  voluitintel- 
ligi  ut  tredecim  et  quatuordecim  hebdomadae  prae- 
flgurarent  in  mysterio  quod  Jechonias  semel  aut 
bis  poneretur  in  catdogo. 

CAPUT  VI. 

Quandonam  tredecim  vel  gnatuordecim  hebdomad^g 

eveniant,  etc. 

G.  Utinam  modo  non  graveris  dicere  quando 
tredecim  vel  quando  quatuordecim  hebdomadse  so- 
leant  evenire  I 

B,  Nequaqnnm  tui  amoris  causa  gravabor  inti- 
mare  quod  verum  exinde  potui  cognoscere.  Enim- 
vero  omnibus  annis  tredecim  eveniunt  exceptis  his,  ^ 
hoc  est  :  quando  Martius  feria  iii,  vcl  iv,  Nativitas 
vero  Domini  nostri  Jesu  Christi  Dominica  aut  se- 
cunda  feria  acciderint.  De  hoc  jejunio,quod  in  ipsa 
vigilia  solebant  antiquiores  celebrare,  supra  nomi- 
natus  dixit  Amalariusquod  consecratio  habetddem 
in  ipsa  Nativitate  Christi,  sicut  quorumdam  Itaio* 
rum,  nescio  an  omnium,  adhuc  mos  est  agere,  ut 
ego  ipse  ibidem  posituscognovi.  Sedususin  nostris 
excrevit  Ecclesiis,  ut  in  anteriori  hebdomada  anti- 
cipetur;  quia  illa  duo  officia  jejunii  et  Natalis  Do- 
mini  non  conveuiunt  simul  celebrari.  Nam  sicut 
prffiveniendo  istud  anticipamus,ita  secundum  Sab- 
batum  Junii  mensis,cum  in  vigilia  Pentecostes  pro-. 
venerit,  prolongando  in  proximum  differimus^licet 
nostri  antecessores  utrumque  in  ipsa  vigilia  sancta 
simul  celebrarent,  sicut  cx  praetitulatione  librorum  Cr  scd  shnpliciter  quae  sentire  potui  ad    interrogatft 


diligitis  me.  0/f.Emitte  Spiritum  tuum.  Communit^: 
Ultimo  festivitatis  die. 

CAPUT  VII. 

Numjejunio  in  aliud  Sabbatum  dilatOf  vel  in  ip$aik 
hebdomadam  sanctam  Pentecostes  incidentCp  gnh- 
dalia  an  Alleluia  sint  canenda? 

G.  Si  ipsum  jejunium  fuerit  in  aliud  8abbatum 
dilatum,  ut  paulo  ante  dixisti  agendum,  vel  si  im. 
ipsa  hebdomada  sanctaPcntecostesevenerit,utruiii 
gradalia  an  alleluia  sunt  canenda? 

B,  Utique  secundum  consuetudinem  antiquam 
gradalia,  sicut  non  solum  in  nostris  libris  habeiur 
insertum,sed  etiam,utin  quodam  ordine  secundum 
S.  Gelasii  papse  auctoritatem  reperi  praetiiulaiAim, 
qui  mos  usque  hodie,  ut  compertum  babemua,  iii 
sancta  Romana  servatur  Ecclesia.  Videtur  quoqoe 
id  huic  narrationi  assensum  prsebere,  quod  in  an- 
thcnticis  Antiphonariis  duo  tantum  alleluia  inve- 
niuntur  descripta,  hoc  est  :  Emitte  Sqiritum ;  Spi- 
ritus  Domini,  Caetera  vero  a  modernis  sunt  com- 
posita. 

Quapropter  intuendum  est,  quia  si  in  monasteriia 
alleluia  cantus  abundat,  quid  simplices  villarum 
presbyteri  agant,  qui  vix  duorum  tantum  notitiam 
habent?  Ut  enim  vulgari  proverbio  utar  :  Aut  can- 
tantquod  sciunt,auttacere  compelluntur  guod  nesciunt, 
Non  tamen  haec  scribens  sauctissimorum  sacerdotum 
auctoritati  prdcjudico,  quos  in  Spiritu  scmcto  cun- 
gregatosjam  dudum  audi\iin  synodaiibussuisde- 
cretis  statuisse  ut  magis  debeant  alleluiadecantari; 


evidens  habemus  testimonium. 

G.  Nosse  desidero  qua  convcnientia  haec  duo  si- 
mul  possint  celebrari  ofQcia? 

B,  Quid  ad^o  opus  est  nunc  inquiri  quod  tam 
longo  tempore  jam  coepit  dedisci?  Attamen  ne  hu- 
jusmodi  scientia  frauderis,  talis  inscriptio  super 
hac  re  habetur  in  libris  nostris  :  Si  evencrint  duo- 
decim  lectiones  in  Sabbato  sacrx  PentecosteSy  lunc 
in  quarta  feria  cantetur  et  legatur  :  Exaudi,  Do- 
mine,  pjeces  nostr|t8.  Require  in  prima  hebdomada 
Quadragesimse,  Vel  libri  Sapientix :  Dixit  Salomon : 
Item  orat,:  Devotionem  populi.  Yel  Isaiae  prophetae : 
Audi,  Jacob.  AUeluia  Off.  Domine  Deus  salutis. 
Evangelium  secundum  Lucam  :  Acccdentes  discipuli. 


respondcre  curavi,  consulere  volens  etiam,  si  po9- 
sim,  mei  similium  impcritiae,  qui  tot  alleluia  noD 
norunt  canlare. 

G.  Cum  ecclesiasticae  sit  consuetudinis  in  hit 
diebus  ut  stantes  oremus,  cupio  rescire,  si  in  hac 
hebdomada  saepe  dictum  evenerit  jejunium,  utram* 
debeamus  ad  missam  gonua  flectero  necne. 

B,  Sic  in  quodam  iibello  de  hoc  ordine  legi 
(Amal.  FoRTDNATUs,  Hb.  II  Of/ic,  ecclcs.,  c.  3); 
Per  singulas  orationes  debemus  mentishumiliiatem 
per  genuflexionem  ostendere,  excepto  infra  Peote-. 
costcn.In  sola  De  camino  ignis  nonflectimus  genoat 
quando  Nabuchodonosor  compellebat  populumad- 
orare  statuam  quam  fecerat,  ut  separata  sii  nostra 


O/".  Viri  Galliiaei.  Com,  Paler  cum  essem.   Figrta  n  oratio,  quae  estad  unumDeum,ab  erroregentiiium. 


sexta  :  Exaudi,Domine. Or.  Esto,  Domine,  propitius. 
L/9c/.Exsultate,  filiae  Sion.  Atleluia,  Domine  refu- 
gium.  Ct;an/7.Venit  ad  Jcsum  vir,cui  nomen  Jairus. 
Off.  viri  Gallilici.  Com.  Pater  cum  essem.  Sabbata 
omnes  parati  primitus  cantent  titaniam  KyrieEIeison. 
Gloria  in  excelsis  Deo.  Postea  oratio  :  mentibus 
nostris.  Or,  illo  nos  igne.  Or,  Deus  qui  ad  anima- 
rum.  Or.  prassta, quaesumus,  omnipotens  Deus,  sic 
nos.  Subsequuntur  lectiones  cum  gradaiibus,  Gra, 
Propitius.  Gr,  Protector.  Gr,  ad  Dominum.  Gr,  Di- 
rigatur.  Gra,  Bened.  Orat,  praesta,  quaesumus,  om- 
nipotens  Deus,  ut  clar.Fi^/.Cum  Apollo  esset.^//W- 


Similem  ob  causam  etiam  in  Parasceve  genua  doq 
flectimus  pro  perfidis  Judaeis,  qui  illudendo  genua 
flectebant  coram  Domino^ne  vidcamur  illos  imitari 
qui  opus  bonum  siudebant  male  operari,  quemad- 
modum  tunc  ab  osculo  abstinemus  propter  Judc 
traditoris  exemplum,qui  per  simulatae  pacis  oscu- 
lum  tradidit  Dominum  Jesum  Christum. 

CAPUT  VIII. 

Compendium  doctrinae  hactenusexposii^etacprescriptM 
modus  in  jejunando  servandus^ 

G.Quia  meae  inquisitioni  in  omnibussatisfecisiiiaQ- 

percst  tantum  quatenus  cx  connexione  coUocutionil 


PROLOGUS  IN  TONARIUM.  1098 

ter  nos  habitaj  quoddam  breviloquium  A  poribus  determinalis,rogo  etiam  aliquem  abetnncn- 

lis  colligere,  quo  hujusmodi  queant  ins-  tiae  modum  nunc  breviter  describi,  quo  possit  pras- 

anto  quorum  aures  longa  fatigat  oratio.  caveri  ncexteriornoslerhomo  aut  nimiaextenuatus 

i  jejunia  Quatuor  Temporum  legitimo  inedia  deficiendo  tabescat,  aut  immoderato  gul» 

brare  desiderat,  subterscriptum  argu-  victus  appetitu  insolescat,ne  principe  cocorum  Na- 

sententiis  sanclorum  Patrum  collectum  buzardan,  hoc  est,  nequissima  edaoitatis  ingluvie 

on  negligat.  Primum  sabbatum  Martii  nos  superante,  corruant  intra  nos  muri  Jerusalem 

lente  ejusdem  mensis  quarta  feria  nota  nostrae,  sicut  scriptum  est  :  Princeps  cocorum  des- 

3t  ab  ipso  quatuordecim  hebdomadas,  truxit  muros  Jerusalem. 

le  in  tertium  Septembri8sabbatum,quod  B.  Cum  sacrae  Scriptur»  mensa^de  qua  ad  Domi- 

te  fallitjConnumera,  indeque  proximum  num  loquitur  PsaJmista  ;  Parasti  in  conspecto  meo 

nte  Natalem  I)omini,sive  quatuordecim,  mensamf  petenti  omni  coram  sit  posita,  variis  cun- 

m  fuerint,  scmper  observa,  et  in    his  ctarum  disciplinarum  doctrinis  referta,  mirum-  vi- 

latuor  sabbatorum  dicbus  absque  ullo  detur  quod  a  me  quasris  quod  per  te  ipsum  invenire 

rret  tibi  legitime  illudjejunium  quod  in  poteris.  Verumtamen  ne  in  calce   hujus  opusculi 
•rum  libris  prcBtiluIatur  cun:  duodecim  ^  durus  fenerator  existam,qui  hactenus  in  prsstandi 

celebrandum.  Quod   si  vigilia  Natalis  oflicio  me  tibi  promptum  exhibebam,uiium  de  plu* 

sabbato  evenerit,  in  hebdomada  priori  ribus  ca)1estium  dapium  iilatorem   pro  me  vadem 

um  debct  anticipari.  dabo,  sanctum  Augustinum  dico^  cigus  artis  ins- 

L  tandem  regulariter  a  te  de  jejunii  tem-  truaris  magisterio,  quo  utaris  modo  in  abstinendo. 


BERNONis  mmik  m  mu 

Martinum  Gerbertum,  monasterii  S.  Blasii  in  Silva  Nigra  abbatem,  Scriptores  ecclesiastici 

de  musica,  tom.  II,  pag.  61.) 


MONITUM 

,  monachi  Augiae  Divitis,  prologum  in  Tonarium  edimus  ex  ms.  San-Biasiano  ssc.  xii,  collato 
Lipsiensi,  San-Emeramensi,  Admontensiet  Ottoburano.  Dedicatus  est  nos  Grinovero^sed  Pili- 
iepiscopo  Coloniensi,  prout  ex  cod.  sacc.  xii  Villingano  iilo  (flammis  an.  n68  cum  monasterio 
jsumpto)  meis  oculis  restitui  veram  hanc  iectionem  contra  nrsBpostcram  iIlam,Z)i7^(;/o  filio  Gri- 
B  Mabillonio  imposuit,  editoribusque  Galliae  Christianae  t.  111,  p.  659,  crucem  Gxit,  probeper- 
18  Grimovero  DuUum  locum  inter  arcniepiscopos  Golonienses  esse  potuisse  tunc  tempcfris.Variis 
incinnisque  pro  moresaecuii,quod  hodiequemaleferiati  typothetae  usurpare  incipiunt,exornat» 
nanas  unciales,quibus  perscriptuB  fuit  totus  hic  titulus  seu  inscriptio,in  transversum  egerunt 
m,  ut  pro  Piligrino  vero  scriberet  Filio  Grinovero,  Rem  indubitatam  reddunt  alii  codices  quos 
us.  Tonarium  vero  damns,  cx  cod  Vaticano  bibliothecae  Palatinae  num.  1344,  saec.  xi,  collato 
)ntensi.Qui  tamen  admodum  variat  a  principio  usque,  quod  tale  est  in  cod.  Vat.,<(Authentieu8 
stat  ex  prima  specie  diapente,et  ex  prima  specie  diatessaron  superius.  Ilujusultimadvllabaia 
1  Amen  altius  distat  a  flnali  diatessaron  intervallo.  »  Admontensis  vero  habet :  «  Autnenticus 
)et  octo  differentias  :  quarum  prima  saeculorum  Amen  desinit  in  lichanos  hypatonin  diatessa- 
allo.  » 

i  Bernonis  De  varia  psalnwrum  atque  cantuum  modulatione  epistolam  Meginfrido,  Eipennoni,  di- 
iristo  fratribus  inscriptam  ex  ms.  Salemitano  saec.  xi  vel  xir,  ex  ms.  San-Gallensi  vero  sffic.  xi 
de  consona  tonorum  diversitate  Burchardo  et  Kerungo  una  cum  cxteris  in  Dominicarum  scholfl- 
asto  Augix  vacantibus  dicatam  exhibemus. 


MUSICA  BERNONIS 

SEU 

PROLOGUS  IN  TONARIUM 


(1) 


ARGUMENTUM. 


musica.   2.Novem  Bonorum  niodi.  3.  Consonantise  musicsB.  4.Tetrachordum,prflB3ertimflndiom.  S.De 
iaram  speciebHB.   6.  Octo  toni  musici  usu  ecclesiastico.  7.  Eorumque  limites.  8.  Intensiones  et  reanssio- 

:.  Bemhardi. 

Patbol.  CXLII.  9S 


1099 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1100 


DeB  BODorum.  9.  Todi  meiiiiac  commuDes,  udJc  quidum  duodecim  modos  staLuDol.iS.ToDiiaJiffereDtes*  il.Caii- 
tionrd  circa  modos  regulariter  compooeDdos.  12.  Difl^reDti«e  tunoruoi.  13.  Noduli  NoaoDeaoe,  etc.  14.  Tooi  et 
caotua  irregularee  caveDdi.  i5.  Semitooii  positio  sedulo  atteodenda. 

Domine  Deoque  dilecto  Piligrino,  vero  mundi  A      PROOEMIUM  SUBSEQUENTIUM  TONORUM. 

hujus  advenae,  et  peregrino,  Berxo,  li';et  parvus  1.  Omnis  igiturregularis  monochordi  constitutio, 


meritis,  servus  tamen  Dei  Genitricis  Virginis  mu- 
nicipatum  in  arce  divinao  speculationis. 

Praeclara  ChristianaB  fidei  forma  in  te  splendens 
egregie  probat  animam  tuam  sedem  essc  sapicntiae : 
cum  moralis  disciplinae  honcstas  ita  nalurales  ani- 
mi  tui  motus  componat,  ut  amore  divinae  contem- 
plationis  ralionabili  progressu  ad  superna  proveha- 
ris,  ubi  laeto  cordis  jubilo  dclectct  animam  tuam 
proclamare  sponso  siio  :  Trahe  me  post  te.ctirram 
inodorem  unguentorum  ^2/c;rti;n,  quasi  interhaben- 
tes  in  manibus  citharas,  ct  cantantcs  canticum 
Moysi  servi  Dei  et  canticum  Agni. 

Quod  ego  perpendens  haud  facile  indagare  valeo 


secundum  praeclaram  disertissimi  viri  Boetii  ins- 
tructionem,in  quindecim  chordis  consistit,pcr  qaas 
totius  harmoniae  vis  rata  connexione  decurrit,  si 
tamen  syncmmenon  non  desit.  Quae  in  quatuor  te- 
trachorda  diWduntur  his  nominibus  discreta  :  te- 
trachordum  gravium,  tctrachordum  finalium,  te- 
trachordum  superiorum,  tetrachordum  cxcellen- 
tium.  Tetrachordum  gravium,  eo  quod  sit  infra 
fmalium  et  reddat  sonum  omnium  graviasimQm; 
tetrachordum  finalium,  eo  quod  in  eo  finis  sit  om- 
nium  tonorum  legttime  currentium ;  superiorum, 
quod  sit  superius  constitutum ;  excellentium,  qoia 
excellit  sonos  trium  alidrum.  In  medio  horum  solet 


quid  causs  exstiterit  quod  tu,qucm  non  solum  qua-  p  intcrseri  quintum  tetrachordum,  quod   dicitur  sj- 


tuor  matheseos  disciplinarum  spcciilatio  quadra- 
tum,verum  etiam  coelestis  harmoniae  melos  divinis 
laudibus  jugiter  reddit  intentum,mc,  ut  ita  dicam, 
semivocalem,  imo  pene  in  artibus  mutum  ac  elin- 
guem,de  canora  musicac  modulatione  jubeas  aliquid 
proferre.Praesertim  cum  in  EcclesiaplebisaDeoexal- 
tatus  et  in  cathedra  seniorum  laudatus,assidue  l.-cto 
cordis  auditu  percipias  qualiter  sapiens  ct  tc  pracsule 
felix  Colonia  cum  beatis  Ecclcsiae  suac  niiis,apostolo- 
rumprincipelinguarumomniumquodammodoplec- 
trum  modiricante,in  decahordo  psalterio  cum  cantico 
in  cithara  psallat  Domino  Deo.Sed  ipsa  naturains- 
tigante,non  ambigo  te  tain  ardentcr  id  a  me  expe- 
tere  voluisse,ut,quoniam  tola  nostrae  animae  corpo 
risque  compago  musica  coaptalione  conjungitur, 


nemmenon,  id  est  conjunctum  (7). 

Verum  quia  omnis  cantilena,  non  quibuscunque 
vocibus,sed  certis  et  determinatis  sonis,quu8Gr«ci 
phthongos  quasi  a  similitudine  loquendi  vocant,or- 
dinabiliter  contexitur^utqdemadmoduni  litterarom 
cleincfitis  omnis  sermonum  series  digeritur,  iti 
quoquc  harmoniae  concentus  rationabili  sonoruffl 
quantitato  promatur;  non  ab  re  credimuSySi  prop- 
ter  minus  eruditos  in  hac  arte  de  eorumdem  sono- 
rum  modis  juxta  majorum  traditionem  aliquid  vel 
breviter  dicimus. 

2.  Ilabcntur  enim  novem  modi,ut  antiquitas  s«* 
gaci  indagavit  industria,  instar,  ut  reor,  hamans 
vocis,  qntie  novem  constat  officiis,id  est  plectrolio- 
guae,  pulsu  qualuor  dentium,  repercussione  duo- 


animus  quoque  tuus  sonora  artis  hujus  dulcedine  C  rum  labiorum  in  modum  cymbalorum,cavitategQt- 


suavius  delectctur.  Nihil  est  enim,  ut  Tullius  ait, 
appetentius  similium  nec  rapacius  quam  natura.Et 
quoniam  eo  charitatis  affectu^quo  me  sempcr  gratis 
fovi8ti,hoc  obedientiae  opus  (2)  injunxisti,ut  cujus- 
dam  verbis  utar,  sat  scio  (3),  si  sat  bene  pareo,  et 
libellum,  qucm  tonarium  consuete  vocant,  libcns 
porrigo,magis  eligens  ultra  vires  praesumere  quam 
charitati,  quae  omnia  sperat,aliquid  denegare.  Con- 
fidens  de  te,o  praesulum  decus  et  gloria,quo  (4)  pla- 
cido  discretionis  moderatione  (5)  et  errata  corrigas 
et,si  qua  fuerint  digne  prolata,sine  livore  defendas. 
Verumtamen  non  absimilc  vidctur,si  prius  quae- 
dam  ponantur  (6)  prolegomcna,  quibus  minus  ad 
intelligondum  capaces  veluti  prae  foribus  interim 


turis,  et  adjutorio  pulmonis,  qui  in  modum  follis 
aerem  rccipit  et  remittit.Simili  dc  causa  etiam  Apol* 
lini  novcm  Musas  designat  (8). 

Nunc  vcro  ipsos  modos,  prout  possumu8,aperire 
tcntcmus.Primus  modum  est  in  brcvissimo  duanim 
vocum  spatio  etfitin  semitonio,ut  hocliquetexem- 
plo  in  gravitate  et  acumine  in  illa  antiph.:  Mus» 
est  Gabrict,  ad  id  loci  Mariam^  item  virginem, 

Secundus  jam  perceptibilioris  est  intervalli,et  fil 
in  tono,  ut  in  hac  antiph.:  Missus  est. 

Tertius  adhuc  parvo  diductior,hoc  cst  in  tono  et 
scmitonio,ut  in  hac  ant.:  Missus  est  Gabriel adUa- 
riam  virginem, 

Quartus  hoc  quoque  protensior,qui  Ot  in  duobus 


exercitati   ad   ipsius   demum   scicntiae  pcnctralia  j)  tonis,  ut  in  hac  :  Beati  qui  ambutani. 


queant  intromitti.  Beatitudincm  tuam  divina  cle- 
mentia  hic  diu  incolumcm  custodiat,et  post  ad  ca3- 
Jestia  rcgna  pcrducat :  ubi  inter  psallentium  cho- 
ros  constitutus  dccantare  valeas  laetus  :  Sicut  audi- 
vimus,  sic  vidimus  in  civitate  Domini  Dei  nostri,  in 
monte  sancto  ejus. 

(2)  Lips.  genus. 
f3|  Lips.  cito. 

41  Ups,  quod. 

6)  Ups,  moderamine. 


Quintus  adhuc  spatiosior,  id  est  duobus  toniset 
semilonio,  ut  in  hac  :  Ne  timeeUf  Maria.  Item  ant.: 
/n  illa  die  fluent. 

Sextus  nihilominus  amplior,  id  ost  tribus  tonis 
continuis,  ut  in  hoc  ^.  :  Jam  carpus  ejus.  C^fjiu 
pater  feminam. 


(6)  Lips.  proponantur. 

(7)  "' 


Hic  usque  aJ  n.  2  deGcit  Otfoburanus. 
(8)  llic  desmit  Ottoburanus. 


liOi 


PllOLOGUS  IN  TONAHIUM. 


1102 


Septimus  hos  quoque  spalio  supervaditjConstans  A  ^s^ta  est.  Si  vero  eosdem  denario  addas,  duodecim 


tribus  tonis  ct  8emitonio,ut  haec  ant.  :  Beata  Agnes 
in  medio  minas, 

Octavam  ac  si  rarius  in  quatuortonis,non  tamen 
plerfis,  reperies,  ut  in  hoc  i|.  [Tu,  vir  Simphoriane, 
suspendere  in  tormenlay  ab  illa  namque  ncuma,quaB 
deponitur,  ad  (9)  eam,  quae  clevalur  ad  in,  sunt 
semitonium,  tres  toni,  item  semitonium;  qu8R  duo 
semitonia  simul  juncta  non  faciunt  integrum  to- 
num.Item  com,](iO) Principes  persecuti.Spolia  multa 
eoncupivit. 

Nonus  prolixori  super  omnes  spatio  tensus  me- 
tam  hi]UUsmodi  divisionum  sortitur ;  nam  nec  am- 
plioremMsto,  nec  strictiorem  primo  ullam  musica- 
rum  vocum  reperies  divisionem;constat  enim  qua- 


facis,  et  binarius  junctus  denario  conservatus  est. 
Ex  quibus  verbis  satis  apparet  longealiud  esseper 
simplices  consonantias  cum  sonorum  intervallis  can- 
tilenam  contexere,  aliud  per  compositas  easdem 
voces  sive  superius  sive  inferius  per  immutatio- 
nem  resumere.De  quibus  aliquid  dicerealterinsest 
temporisetIoci.Estetbisdiapason,idest,quadrupIa. 
4.  His  ita  bceviter  dictis,  vel  pauca  «de  his  pro- 
ferre  tentemus,  qua;  ad  injuncti  operis  negotium 
necessaria  esse  putamus.  In  primis  tetrachordum 
finalium  diligentius  cst  intuendum;  cui  tantaquae- 
dam  naturalis  sonorum  inest  virtus,  ut  ex  quatuor 
chordarum  ejus  origine  omnis  modorum  seu  tono- 
rum  potestas  videatur  procedere.  Neque  enim  non 


tuor  tonis  et  semitonio;  ct  habes  excmplum  in  hac  n  divine  hanc  vim  soli  quaternario  contigit  inesse  ; 


snt.  :  Ad  te  levavi  animam  meam^  Deus  meus.  Item 
4.  :  Inter  natos  mulierum  non.  Item  i|.  :  Hxc  est 
virgo;  Introivit. liem  in  acumino  ant. :  Iste  cognovit, 
in  hoc  loco  :  Et  invenlus  est  in.  Ullra  hunc  enim 
novissimum  modum,  si  quas  voces  inter  se  subal- 
terna  percussione  distantcs  qua^sicris,  in  null^ra- 
tionabili  cantu  repcries,  donec  ad  diapason  conso- 
nantiam  pervenias,  ubi  magis  est  nova;  permutalio 
vocis  quam  progressio  modi  ampIioris,quia  nec  ipsa 
humani  appulsus  possibilitas  admittit,  ut  intcrval- 
lis  tam  longe  intcr  se  distantibusaliquisaptus  red- 
datar  sonus. 

3.  In  his  omnibus  quintus  tantum  et  scptimus 
modusinter  musicae  artisconsonantiasrepcriuntnr, 
hoc  est,  diatcssaron,  quod  est  sesquitertia;  ac  dia- 


omne  enim  quod  vocamus  principium,  nonnisi  ali- 
cujus  rei  potest  esse  principium;  similiter  et  finis 
alicujus  rei  est  finis.Sed  ubi  principiumestetnnis, 
necessario  est  et  medium,  (11)  ut  a  principio  et 
medio  et  fine  constetyVcl]  ut  a  principio  per  medium 
veniatur  ad  flnem.  Igitur  ut  totum  aliquid  sit,prin- 
cipio  ct  medio  et  fine  constat.Unum  ergo,  non  tam 
numerus  quam  principium,  Ibns  et  origo  est  om- 
nium  numerorum,  quod  medio  ct  fine  caret,  nisi 
forte,  pro  sui  perfectionc,  sicut  principium,  ita  et 
finis  dicatur.Dualis  vero  numerus  finem  non  habet, 
ad  quem  per  medium  perveniri  debeat,  cujus  om- 
nino  expers  cxstitit.Superest  autem  ut  ipse  princi- 
pium  dicatur,ut  hoc  alterum  principium  sit  deillo 
primo,iIIud  vero  de  nuIIo.Primumilludprincipium^ 


pente^  quod  est  sesquialtera.  Et  tunc  consonantiae  ^  a  quo  numeri  omnes  oriuntur;  hoc  vero  alterum 


flunt,  quando  altrinsccus  virilis  ao  puerilis  vox  pa- 
riter  sonuerit;  vel  potius  eo  cantandi  gcnere,  quod 
eonsue^  dicitur  organizare.  In  reliquis  vero  non 
sant  consonanti(B,sed  intervalla  et  quaedam  vocum 
discrimina.  Sunt  et  aiiae  consonantiae,  sicut  diapa- 
Bon,  videlicet  in  dupla  proportione  ;  tripla  quoque, 
qus  filexdiapason  etdiapcntc  Diapason  vero  et  dia- 
tessaron,  quanquam  Pythagorici  negant  consonan- 
tiam  esse,  idcirco  quoniam  nec  in  multiplici,  nec 
in  superparticulari  consistit  quantitatc,  quod  pro- 
prium  est  consonantiarum  artismusicac,sedinmul- 
tiplici  superpartiente.  Est  enlm  talis  proportio,  ut 
octo  ad  tria,  quae  proportio  dicitur  in  arithmctica 
dupla  superbipartiens;habetenim  octonarius  tcrna- 


est,  per  quod  omne?  numeri  inveniuntur.  At  si  uni 
duo  fuerintjuncta,occurritternariu8 :  primusimpar, 
qui  habet  initium  medium  et  flnem,  ubi  una  inter- 
jecta  medietas  pares  sibi  terminos  habet ;  ex  utro- 
que  enim  latere  circumvallatur  unitate,  et  quod 
extremitates  junctoe,  hoc  facit  medietas  duplicata; 
unum  enim  et  unum  faciunt  duo^quaesimul  juncta, 
id  est  duo  et  duo,  faciunt  quatuor.  Primus  ergo 
omnium  numerorum  est  ternarius,  cui  inter  duo 
summa  mcdium,  quo  vinciretur,  accidit.  Quaterna- 
riusvero,  quiaduasmedietatesobtinuit  etquiatunc 
arctius  extima  vinciuntur,  quando  medietas  gemi- 
natur,  mcrito  artifcx  natura  jussu  Greatoris  hunc 
sibi  numerum  ascivit,  quo  insolubili  colligationis 


rium  bis  duasque  ejus  partcs,  id  est,  duas  unita-  D  vinculo  clcmenta  sibimet  repugnantia  devinxisset, 


tes.Tamen  cximio  doctore  Boetio  Plolomaji  scnlcn- 
tiam  super  hoc  approbante,necessariofatemuream 
consonantiam  esse  maximam,  quoniam  diapason 
talis  est  symphonia,ut  quamcunqucaliam  suscipiiit 
consonantiam,  servet  nec  immutet,  nec  ex  consona 
dissonam  reddat.Sicut,  inquit,  denario  numcro  qui 
fuerit  additus,intra  eum  positus  integer  inviolatus- 
que  8ervatur,cum  in  caeteris  id  minime  eveniat,  ita 
etiam  in  hacconsonantia.Namsiduotribusadjicias, 
quinque  codtinuo  reddes  et  numeri  species  immu- 

(9)  In  de. 

(10)  Uncinis  inclusa  desunt  in  Lips 


triaquc  illa  musira)  genera,  id  est,  mundanae,  hu- 
mance  ct  ejus  quo;  cst  in  instrumentis,  rata  modu- 
lationis  Icge  conformasset  Merito,  inquam,hic  nu- 
mcrus  musicae  hsrmoniae  est  attributus,  qui  infe- 
riora  supcrioribus  conciliat^animaecorporisquesta- 
tum  jugabili  proportionumcompetentiafGederat,be- 
stiales  hominum  motus  comprimit,morescomponit, 
iras  da;monum  mitigat  vel  potius  fugat ;'  etiam  ip- 
sam  terramsonorum  suorumconcentibus  ccelo  quo- 
dammodo  associat. 

(11)  Uncinis  clausa  desunt  in  Lips, 


1103 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1104 


Sl  ipsum  quaternarium  praecedentibussenalura- 
libus  numerisyid  est  uni,duobus,tribusadjunzeris, 
denarii  summam  conficis,  ut  ex  bac  etiam  ejus 
perfectione  in  decacbordo  psalterio  assuescamus 
psallere,  quatenus  Deo  nostro  sit  jucunda  decoraque 
laudatio.Adeo  etiam  antiqui  bunc  numerumadani* 
mas  perfeotionem  pertinere  putabant,si  tamcnfides 
huic  eorum  sententis  est  adbibenda,  ut  eiiam  Py- 
tbagorici  ex^eo  Jurisjurandi  rcligionem  sibi  face- 
rent,  taliter  dicendo : 

PerqUt  nostne  animeB  numerum  dedit  ipse  quaternum. 
Adde  etiam  quod  idem  quaternarius  a  binario, 
quttoa  supra  diximua  principium  csse,  generatur,  a 
quo  ei  octonarius,  qui  est  primus  cubus,  procrea- 
tur.Nam  bis  bini,qui  sunt  quatuor,  superficiem  fa- 
ciunt ;  bis  duo  bis  solidum  corpus,  quod  est  octo. 
Sub  hqjuB  numeri  mysterio  consonus  Evangelista- 
rum  sonuB  in  omnem  terram  exivit  et  in  fines  orbis 
terrse,  duicisaima  priedicationis  eorum  vox  proces- 
sit.  Hujusmodi  harmonise  concentum  Deoessegra- 
tiasimum  Psalmista  noverat,  cum  ad  psallendum 
Domino  mentes  bominum  quarlo  invitabat  dicens: 
PsalUte  Deo  nostro,  psallite  :  psallite  regi  nostro^ 
psaUite  sapienter. 

Ergo  sive  ex  istis,quffi  pauca  protulimus,  sive  ex 
aliis,  qua  in  prssenti  minus  occurrunt  memorias, 
vel  omnino  abdita  latent,  satis  claret  non  sine  ma- 
gno  divini  muneris  nutu  hanc  vim  quaternarioesse 
ingenitam^ut  totius  harmonis  concentus  ab  eo  oria- 
tur  et  in  eumdem  velut  ad  principii  sui  originem 
revertatur  :  quemadmodum  illi  octo  toni  semper 
bini  et  bint  ad  unam  ex  quatuor  flnalium  chordis 
quadam  dictantejustitiaveiutad  pnrcntem  redeunt. 
Unde  pulchreeumdemoctonarium  antiqui  justitiam 
vocaveruot,  noasolum  ob  supradictam  harmonics 
rationis  causam,  verum  etiam  quiaprimus  omnium 
ita  solvitur  in  numeros  aeque  pariter  pares,  id  est, 
in  quatuor  et  quatuor,  ut  nihilominus  in  numcros 
seque  pariter  pares,  id  est,  duo  et  duo  ipsa  divisio 
solvatur. 

5.  Nunc  prout  gratia  divina  inspiraverit,  aperire 
conemur  qualiter  unusquisquo  auth«3nticus  vel  suus 
plagalis  a  suo  flnali  progrediens  iterum  ad  eumdem 
redeat,  licet  supra  vel  infra  in  varios  se  sonos  pro- 
tendat.Ac  primo  dicendum  quot  sint  speciesdiales 
saron  ac  diapente,  necnon  et  diapason.  Habet  enim 
diatessaron  species  tre8,diapente  quatuor.diapason 
vii  (12).  Hs  quidem  species  vario  modo  a  quibusdam 
musicis  ordinantur.Nosveromagistrorum  praecepta 
sequcntesjuxta  rationem  tonorum  ordinabilitereas 
ponimu8,ut  facile  intelligere  quilibet  possit  qui  vel 
tenuiter  notitiam  bujus  artis  habuerit. 

Ergo  prima  species  diatessaron  constat  ex  tono 
semitonio  et  tono,  exordium  sumens  a  licbanos 
meson  et  finiensinlicbanosbypaionicuisiadjoceris 

'12)  Lips.,  Ottob.  et  S.  Em.^  viii. 

12)  Inclusa  desunt  in  Lips. 

14)  Melius  in  nete  hyperboleonf  prout  in  Lips., 


A  ionura  superius.oriiur  iibi  prima  species  diapente. 
Secunda  species  cx  duobus  tonis  et  8emitoRio,inei- 
picns  a  mese  et  finiens  in  hypate  meson  ;  cui  si 
adjeceris  tonum  superius,  erit  secunda  species  dta- 
pente.Teriia  ex  semitonioeiduobus  tonis,incipieD8 
a  trite  diezeugmenon  et  finiens  in  lichanos  meson; 
cui  adhibendus  esi  ionus  inferius,ut  fiat  tertiaspo- 
cies  dlapenie.  Quarta  species  diapcnie  eonstat  ex 
prima  specie  diaiessaron,adjecto  tono  inferiua,  noa 
quidem  per  ejusdcm  nominis  cbordam  (13)  [sedptr 
ejusdem  speciei  formam],  sed  alius,id  est,a  paranaie 
diezeugmenonincipiens,acsi  per  tonum  aemitonium 
et  tonum  in  meson  descendit,  assumptoque  infe- 
rius  tono  quartam  speciem  diapente  perflcit. 
Diapason  vero  species  facile  estper\idere;sieiiiai 

n  a  prosiambanomenos  inceperis  usque  in  mese,prima 
species  erit,sicque  sempcr  semitonio  veltonoaltius 
pcr  ordincm  repeicndo,  sepiimae  speciei  finis  ia 
paranete  hyperboleon  erit.  Sin  autem  exordium 
sumis  ab  bypaie  bypaion,eritnnis  in  paramese  (14). 
(15)  Et  bsec  quidem  dispositio  specierum  in  con- 
sonawtiis  secundum  vcteres  quosdam  est.  Sed  mo- 
derni  diligentiores  in  omnibusin  diapente  et  diapasoa 
eis  aliquatenus  consentiunt ;  diatessaron  vero  ii 
speciebus  et  aliud  exordium  et  ordinem  tribuunt 
Quia  enim  diapason  ex  diapenteetdiatessaronooih 
sistit,primaque  specie  a  diapason  ab  A  ad  a,id  eci 
a  proslambanomenos  ad  mese  pertingit,cum  prima 
diapente  species  a  mese  incipiens  in  licbaDOS  hypt- 
ton  flniaiur;incongruum  eis  visumest  intetracbo^ 
dum  gravium,quod  ab  eadem  licbanos  hypaton  usque 

C  ad  proslam  banomenos,in  quo  d  iatessaron  continetur, 
velut  otiosum  ei  inutile  ab  his  speciebus  excludaiur, 
hacquede  causa  statuerunt  ut  primadiatessaronspe* 
cies  ab  A  usque  ad  D  protendatur,  et  ex  eadem  D 
prima  diapente  speciea  inacutama  producatunsi^ 
que  prima  diapasonspeciesin  bisduabusspeciebns 
ab  A  in  a  contineaiur.Est  igitur  prima  species  dia* 
tessaron  A  B  C  D  a  proslambanomenos  videKcei  ad 
lichanos  hypaiQn,constans  ex  tonosemitonioettooo. 
Secunda  species  B  G  D  E,  quae  est  semitonium  et 
diionus.  Tertia  C  D  E  F,  diionus  scilicet  etsemito- 
nium.Et  sic  per  omnem  seriem  chordarum  compn- 
iando,id  est,per  quatuor  litteras,per  quatemu bis 
alternatim  tres  species  invenies,  exceptis  daobos 
locis,  scilicet  inier  parypatemeson  et  paramese,  ei 

Q  inter  trite  synemmenon  et  nete  diezeugmenon. 
Diapenie  vero  speciedprima,sicuietsupradictam 
est,  continetur  D  E  F  G  a  tono  semitonio  ditODO. 
Secunda  E  F  G  a  jgp  semitonio  ot  tribus  tonis,ib  by- 
paie  meson  scilicet  ad  paramese.Tertia  FG  a  ^e, 
tribus  tonis  et  semitonio,a  parypate  meson  adtrite 
diezeugmenon.Quarta  G  a  ^  c  d,ditono,seiiutonie 
et  tono,  a  licbanos  meson  ad  paranete  dieEeugme- 
non.  Has  species  si  diligenter  inspicias,tononimet 
aemitoniorum  positiones  invenies  diversas,  et  per 

manu  recentiore  est  correctum. 

(15)  Uncinis  clausa  Lips.,  San-Em.,  OUob^  et  U* 
mont.f  omittunt  usque  ad  n.  7. 


''■■f 


1105 


PROLOGUS  IN  TONARIUM. 


ilOd 


seriem  vocum  in  totius  monochordi  construotione  A  meson,  parypat^  meson,  lichanos  meson;  quas  id- 


aiternatim  dispositas^exceptis  tribus  locis,videlicet 
inter  hypate  hypaton  et  paripate  meson,  et  inter 
hypatemeson  ettrite  synemmenon,et  inter  paramese 
et  trite  hyperboleon.  Diapason  autem,quoniam  his 
duabus  consonantiis  complelur,  tot  habet  formas 
quot  sub  his  continentur.  Septem  igitur  continet 
species;  pro  diapente  quatuor,  pro  diatessaron  tres; 
quarum  prima  inter  A  et  a,  id  est  proslambanomenos 
et  mese  continetur;  secunda  ab  hypate  hypaton  ad 
paramese  porrigitur;  tertia  a  pai^pate  hypaton  in 
trite  diezeugmenon  terminatur;  quarta  a  lichanos 
bypaton  ad  paranete  diezeugmenon  protenditur; 
quinta  ab  hypate  meson  et  ad  ncte  diezeugmenon 
limitatur;  sexta  aparypate  meson  ad  trite  hyperbo- 


circo  ex  omnibus  electe  sunt  fmales  quod  inter 
scptem  vocum  discrimina  inveniantur  sonoriores, 
extra  quas  si  vel  vetus  vel  nova  cantio  finiatur,  ir- 
regularis  et  illegitima  sine  dubio  judicatur.  Gantus 
igitur  magistri  ejusque  discipuli;  id  est  primi  et 
secundi  modi  fmitur  in  D,  secundi  magistri  ejusque 
discipuli,  id  est  tertii  et  quarti  modi  in  E,  tertii  ma- 
gistri  ejusque  subjecti,  id  est  quinti  et  sexti  modi  in 
F,  quarti  magistri  ejusque  discipuli,  id  est  septimi 
et  octavi  modi  in  G.  Sed  quia  nomina  et  finales 
eorum  diximus,  intensionis  et  remissionis  limites 
aperiamus. 

7.(^6)  Protus(17)  [itaque  authentuSfid  est  primus 
magister]  constat  ex  prima  specie  diapente  et  ex 


leonintenditur;  septima  a  paranete  hyperboleon  ad  r%  prima  specie  diatessaron  superius  (18)  [non  quod 


lichanos  meson  remittitur.  Quas  omncs  species,  si 
tonoram  et  semitoniorum  situm  inspexeris,  a  se 
iBvicem  distantes  videbis.  Quod  si  octavam  a  mese 
4>erparamese  et  trite  diezeugmenon  intendendo  ad 
-nete  hyperboleon  adjeceris,  a  prima  non  dissentirc 
videbis.  Si  vero  ab  eadem  mese  per  trite  synemme- 
non  et  paranete  synemmenon  ascenderis,  eamdem 
quintffl  notabis.Sic  igiturdiapason  septcm  habet  spc- 
cies,unaminusquamvoccs,  inquibusoctomodorum 
diversa  fit  positio ;  quod  sequens  expediet  ratio.  Se- 
4>temvero  tantum  modossecundumdiapason  species 
-primum  fuisse,sed  Ptolomaeum  octavum  superaddi- 
disse,  Boetium  in  musica  scimus  tradidisse  quorum 
■nomina  diversitatemque,  quoniam  brevitati  stude- 
mus,  secundum  ecclesiasticum  usum  expediamus. 


ibi  prima  ejus  species  exordiatur,  sed  quod  forma  et 
similitudo  illius  prim^  speciei,  qux  inferius  est,  hic 
sub  earum  chordarum  dispositione  contineatur,  tono 
scilicet  et  semitonio  et  tono] ;  subjugalis  vero  cjus 
constat  ex  eadcm  specie  diapente,et  ex  eadem  spe- 
cie  diatessaron  inferius,  quod  autem  dico,  tale  est : 
Primus  tonus  a  suo  fmali,  id  est,  a  lichanos  hypaton 
habet  licentiam  ascendendi  in  diapente,  hoc  est,  in 
mese;  et  a  mese  in  paranete  diezeugmenon,  quDd 
est  prima  species  diatessaron  (19),  eo  modo,  quo 
prxdictum  est;  secundus  vero  tonus,qui  dicitur  ejus 
subjugalis,  in  eamdem  diapente  ascendit;  sed  per 
eamdem  speciem  diatessaron(20)inferiu8alichanoB 
hypaton  in  proslambanomenon  per  tonum  et  semi- 
tonium  itemquetonum  descendit.Etprotus  quidem 


6.  Octo  itaque  cantionum  modis,  quos  abusive  C  aliquando  unum  tonum  super  diatcfsaron  licenter 

assumit  (21) :  similiter  et  caeteri  authentici  prcter 
deuterum,qui  semitonium  tantum  admittit.  Itemque 
protus  infra  finalem  suumdescendit(22)  in  sonum 
sibi  vicinum,  aliquando  in  tertium,  nunquam  vero 
in  legitimis  cantibus  in  quartum.  Similiter  et  alii 
tres  authentici  juxta  ordinem  finalium  suorum. 

Deuterus  constat  ex  secunda  specie  diapente  et 
secunda  specie  diatessaron  superius,  iilo  scilicet 
modo  quo  supra  tractatum  est.  Subjugalis  ejus  ex 
eadem  specie  diapente,  et  ex  eadem  specie  diates- 
saron  inferius ;  ex  superiori  autem  sermone  potes 
et  istud  comprehendere.  Tritus  authentus,  qui  est 
tonus  quintus,  constat  ex  tertia  speoie  diapente  et 
tertia  specie  diatessaron  superius.  Tetrardus  au- 


tonos  vocamus,  ordo  ecclcsiasticus  utitur.  Quatuor 
exceisiores  monoohordi  voces  sortiti  sic  vocantur : 
authenticus  protus,idest  primus  magister;  aulhen- 
ticusdeuterus,idestsecundusmagister;authenticus 
tritus,  id  est  tertius  magister;  authenticus  tctrardus, 
id  estquartus  magister.  Authentos  enim  Graeci  ma- 
gistros  dicunt,  quasi  auctoratos,  id  est  auctoritate 
praeditos,  quorum  praecellit  auctoritas.  Undea  com- 
paratione  altioris  gradus  hos  modos  ita  vocari  obti- 
Duit  usus.  Alii  vero  quatuor  inferiora  loca  possiden- 
tes  sic  vocantur  :  plagis  proti,  id  est  lateralis  primi. 
Bobauditur  authentici,  quasi  sub  latere  ejus  conti- 
neatur,  et  inferior  sit,  simili  ratione  plagis  deuteri, 
-plagis  triti,  plagis  tetrardi.  Sed  nos  regulas  eorum 


dantes  Latinis  utamur  nominibus,  et  excelsiores  [)  thentus  [qui  est  tonus  septimus]  constat  ex  qnarta 


magistros,  inferiores  vero  discipulos  nominemus. 
Sed  antequam  eorum  intensiones  vel  remissiones 
hicipiamus,  finales  omnium  nervos  ostendamus. 
Quatuor  sunt  voces,  qu8B  vocantur  finales,  eo  quod  in 
nnaqnalibet  harum  regulares  finiantur  cantiones,vi- 
delicet  D  E  F  6,qua3  sunt  lichanos  hypaton,  bypate 

(16)  Hic  pergunt  iterum  codices  reliqui. 
'17)  Uncmis  clausa  desunt  in  cit.  codd. 
18)  Uncinis  inclusa  desunt  in  cit.  codd. 

(19)  Addunt  cit.  Godd.  constans  ex  tono  scmito- 
nio  et  tono. 

(20)  Adm.  addit :  secundum  Boetium. 

(21)  Adm.  addit :  et  raro  tonum  et  semitonium. 


specie  diapente  et  ex  forma  primffi  speoiei  diatessa- 
ron  superiusmododicto.Subjugalis  ejns  exeadem 
specie  diapente,  et  ex  prima  specie  diatessaron  in- 
ferius  (23)  [secundum  quosdam,  revera  tamen  fcrma 
est  primae  illius  spedei].  Omnis  itaque  tonus  subju- 
galis  eamdem  habet  diapente  et  diatessaron  quam 

(22)  Adm,  Idem  protus  infra  finalem  descendit  in 
diatessaron,  aliquando  in  diapente,  similiter  in  so- 
num,  etc. 

(23)  Lips.  addit :  subjugalis  ejus  ex  eadem  specie 
diapcnte,  et  ex  eadem  specie  diatessaron  inferius. 
Inclusa  omittit. 


1101 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1108 


B 


authenticus  ejus;  difTerunt  autem  in  hoc  quod  au-  A 
thentus  diatessaron  habct  supra  diapente,  subjuga- 
lis  vero  infra. 

8.  (24)  Primus  igitur  modus  vcl  tonus  intenditur 
ad  acutam  d,  id  est  parancte  diezougmenon,  raro 
autem  ad  e,  quae  est  nete  diezeugmenon,  et  dcscen- 
dit  ad  C,  id  est  parypate  hypaton,  rarissime  vero  ad 
B  qu8B  est  hypate  hypaton,  habens  inter  D  et  d 
quartam  diapason  formam,  supra  vcro  et  infra 
chordam,  et  ut  dictum  est,  rarissime  duas  inferius. 
Secundus  modus  ascendit  ad  a,  id  est  mese,  raro 
autem  ad  b,  vel  ^,id  est  ad  trite  synemmenon,  vel 
paramese;  remittitur  ad  A,  qu®  est  proslambano- 
menos,  interdumque  adhuc  sono  inferius,  quam 
moderni,  ut  supra  dictum  est,  addiderunt,  et  r 
Gra)ca  littera  notaverunt.  Possidct  autem  hic  modus 
inter  A  et  a  primam  diapason  speciem,  supra  vero 
rarius  et  infra  vocem.  Et  hi  sunt  magister  primus 
ejusque discipulus.  Magistri  autcm,  id  cst  primi  toni 
cantus  incipitur  sex  nervis,  scilicet  C  D  E  F  G,  a,  ha- 
bens  cola  et  commata,  id  est  mcmbraet  incisiones, 
quas  distinctiones  cantus  appellumus,  in  eisdem. 
Cantus  vero  discipuli,  id  est  secundi  toni  habet 
principia  legalia  quatuor  A  B  C  D,  a  multis  vcro  usi- 
tata  sex  A  B  C  D  E  F,  in  quibus  etiam  cola  et  com- 
mata.  Quod  si  primi  cantum  C,  vel  D,  vel  E,  vcl  F, 
inceperis,  non  minus  quam  c.  acutam  (25),  id  est 
trite  diezeugmenon,  ut  cujusmodi  sit,  asccndendo 
discernas.  8i  vero  secundi  cantum  in  eisdem  incoBpe- 
ris,  non  minus  quam  ad  B  deponas,  ut  cujus  sit  re- 
mittendo  ostendas.  Sed  in  eo  judicio  quatuor  tan- 
tpm  principia  unicuique  dabuntur  discipulo.  C 

Tertius  modus  intenditur  ad  e,  id  est  nete  die- 
zeugmenon,  raro  antem  remittitur  ad  D  qua^  est 
lichanos  hypaton.  Habet  principalis  cantus  distin- 
ctiones  nervis  sex  D  E  F  G,a  jg^  possidens  inter  E  et 
e,  id  est  inter  hypate  meson  et  nete  diezeugmenon, 
quintam  diapason  speciem,  supra  vero  et  infra  vo- 
cem.QuartuB  modus  ascendit  ad  jg^,id  est  paramese, 
raro  ad  c  quae  est  trite  diezeugmenon ;  descendit 
vero  ad  B,continens  inter  B,et  :2^  secundam  in  dia- 
pason  formam,  supra  vero  chordam.  Cujus  cantus  se- 
cundum  quosdam  sex  nervis,  iegaliter  vero  quatuor 
incipitur  B  C  D  E,  et  sex  distinguitur  B  C  D  E  F  G.  Et 
hi  sunt  secundus  magister  ejusque  discipulus.  Quod 
si  magistri  cantum  D  vel  E  incoBperis,  non  minor, 
quam  ad  d,  id  est  paranete  diezeugmenon,  sit  mo-  j) 
dus  intensionis  :  (26)  si  discipuli,  non  minor,  quam 
ad  G  depositionis,  ut  cujusmodi  sit  intendendo  vel 
remittendo  discernas. 

Quintus  modus  intenditurad  e,  quaB  est  trite  hy- 
perboleon,  raro  autem  ad  g,  et  remittitur  ad  C,  hoc 
est  hypate  meson,  continens  inter  F  et  f  sextam 
diapason  speciem,  supra  vcro  ct  infra  vocem.  Cu- 
jus  cantus  principia  et  distinctienes  sunt  sex  E  F  G, 
a  b  c  ab  hypatc  meson  ad  trite  diczeugmonon. 

Scxtus  modus  asccndit  ad  c,  quaj  est  trilc  die-. 

(2i)  In  cit.  codd.  haBC  omnia  dcsunt  usque  infra 
ad  n.  9, 


zeugmenon,  raro  autcm  ad  d,  hoc  est  ad  paraneta 
diezeugmenon  :  et  descendit  ad  C,  quae  est  parypate 
hypaton,  possidens  inter  C  et  c  tertiam  diapason 
formam.  supra  vcro  aliquandochordam.Cujus  can- 
tus  principia  legalia  sunt  quatuor,  C  D  E  F,  secun- 
dura  quosdam  sex,  sicut  et  distinctiones  C  D  E  F  a, 
et  sunt  tertius  magister  ejusque  discipulus.  Si  ma- 
gistri  cantum  E  vel  F  inchoaveris,  ad  e,  quaB  est 
nete  diezcugmenon,  sit  minimusTnodus  intensionis, 
discipuli  vero  ad  B  remissionis,  ut  cui  deputari  de- 
beat  tali  differentia  patefiat. 

Septimus  modus  intenditur  ad  g,  id  est  para- 
nete  hyperboleon,  et  remittitur  ad  E,  id  est  ad 
parypato  meson,  continens  inter  G  et  g  septimam 
diapason  speciem,  supra  vero  et  infra  vocem. 
Hujus  cantus  principia  et  distinctiones  sunt  sex, 
F  G  a  jg:  c  d.  Octavus  modus  ascendit  ad  d,  id  esl 
paranete  diezeugmenon,  raro  autem  ad  e,  descen- 
dit  vero  ad  D,  id  est  lichanos  hypaton,  possidens 
inter  D  et  d,  sccundum  primum  magistrum,  qua^ 
tam  diapason  formam,  supra  vero  chordam.  Hunc 
enim  Plolomaeus  adnexuit,  etquia  diapason  octava 
sppcie  caret,  quartam  ut  primus  obtinuil;  qui, 
quamvis  eamdem  habet  speciem,  diversam  habet 
linalcm  et  non  eamdem  ad  C  remissionem.  Hujus 
cantus  initia  ut  aliorum  discipulorum  legaliasunt 
quatuor,  D  E  F  G ;  usurpata  sex,  sicut  distinctio- 
nes  D  E  F  G  a  jgp.Et  hi  sunt  quartus  magistereju- 
sque  discipulus.  Si  magistri  cantum  F  vel  G  inca- 
peris,  ad  f,  id  est  trite  hyperboleon  sit  miniinus 
modus  intensionis;  discipuli  vero  causa  supradict» 
differenliae  ad  E  rcmissionis. 

Haic  est  regula  intensionis  et  remissionis  octo 
modoruni,  et  haec  est  sequenda  lex  eorum,  quam 
per  singulorum  tonorum  proprii  cantus  dissonan- 
tiam  subtilis  et  cauta  modernoruni  exaravit  diligen- 
tia.  Antiquitus  enim  authentici,  cum  plagis  etsi  non 
aBqualiter  intcndebantur,  indifferenter  tamenorancs 
in  quartam  vel  in  quintam  chordam  remittebantnr, 
quod  adhuc  multorum  cantuum  indifferenles  inter 
authentos  et  subjugales  descensus  testantur.  Und« 
in  pluribus  interdum  proascensu8,maximeveropro 
descensu  fit  saepe  dubietas  utrum  authento  an  plagi 
eorum  tribuatur  proprietas.  Hinc  juniores  subtilius 
et  acutius  adjudicando  et  certius  legaliusque  discri- 
minantes,  nec  ex  toto  antiquis  consentiunt,  ncc  n 
toto  dissentiunt.  Aiunt  enim  oportere  inter  modo» 
certas  esse  differentias,  ut  cujuscunque  modrsint, 
cognosccre  possimus  cantilenas.  Sed  si  primtts  mo- 
dus  ab  acuta  e  ad  A,id  cst,  a  nete  diezeugmenon  ad 
proslambanomenon  remittatur;  secundus  vero  a 
paramese,  quae  est  jgp,  ad  eamdem  A  deponatur;  si 
intcr  A  et  a,  id  est,  inter  mese  et  prosiambanome- 
non,  canLus  non  excedens  componatur  et  in  D  utrius- 
que  finali  regulariter  terminatur,  incertum  est  cui 
potiusdeputelur.Idem  contingit  in  cajt^ris;  ad  quam 

(25)  Lege  ad  c.  acutam  intendas. 

(26)  Forte  sicut. 


1109 


PROLOGUS        TONARIDM. 


1110 


incertitudinem  propulsandam  pr<escripiam  junio-  A 
rum  probamus  regulam  (27). 

9.  (28)   (29)  Animadvertendum   nunc    eat   cum 

omnis  autbenticus  a  suo  finali  incipiens  licentor  in 

nonum  sonum  asccndat ;  non  quod  semper  id  evo- 

niat,sed  quod  ba?c  ejus  scandcndi  sit  potesias,  et 

nonnlsi  in  sibi  vicinum  et  aliquando  in  teriium,ut 

Bupra  eiiam  aliquid  tetigimus,descendat.Subjugalis 

vero  ejus  in  quintum  locum  ascendat,  in  quarAim 

autem  necnon  eiquandoque  in  quinium  descendat ; 

et  ex  hoc  facibs  sii  cognitio  autbeniici  vel  sui  sub- 

jugalis  (30).0uid  de  his  sii  sentiendum,qui  ncc  ad 

diapcnte  pertingunt  (3(),  [w^c  inferius  diatcssaron 

admiUunt\y\Q\  supra  diapente  diatessaron  minime 

habent,scd  nec  inferius  ad  diaiessaron  pcriingunt; 

vel  si  diaiessaron  quidem  inferius  habent,et  supra  » 

diapente  aliquid^non  tamcn  usque  ad  diatcssaron 

ascenduni ;  ialis  enim  ordo  supcr  his  nobis  cst  ser- 

vandus.Si  quis  canius  a  Onali  suo  ad  diapente  non 

pertingii,  nec  diatessaron  inferius  habet  pro  sui 

brcvitate  vcl  imperfectionc,  solemuseum  subjugali 

designare,  exempli  causa,inier  proium  et  ejus  sub- 

jugalcm  :  aniiph.   Benedicat   nos   Deus  Dew5;ani. 

Beata  maier  ;  ani.   Ca^li  ca^lorum ;  ani.   In  omnem 

ierram  ;  anl.  Juste  et  pie ;  ani.  Juste  judicale.  Inicr 

deuterum  et  ejus  plagin  :  Ant.  Benedicat  terra  Do- 

mino^  liceiquantumad  judiciumauriumconvenien- 

tius  sonei  ad  iertium  quam  ad  quarium,non  solum 

prssens  regula  repugnat,verum  etiamsi  juxia  hanc 

Bonoritatem,  ipsam  veiis  inchoare,  nullo   modo  ad 

finaJem  recto  tramiie  poieris  cancndo  pervenirc.  At 

si  hanc  ad  differeniiam  quarii  ioni  iia  fmiias  soscU'  C 

lorum  Ameny  ac  semitonio  altius,id  est,  a  parypale 

meson  incipias,  absque  liesione  poteris  ad  finalem 

per\'enire.Sic  vero  ad  diapente  quidem  pcrvcnii,  et 

noc  supra  nec  infra  diaiessaron   habei;  quiu  dia- 

pente  amborum  commune  est,  canius  quoquc  com- 

manissit ;  ita  tamen  utcorum  altcri  tribuaiurcujus 

et  frequentior  usus  habeiur.  Ecce  has  aniiphonas 

vel  his    similes,    id  est,    ani.    Biduo  vivens ;  ant. 

Lux  orta  e5/,ad  protum  canimus.Has  vero,  quse  si- 

mili  modo  incipiunt,  in  eumdem  locum  ascendunt 

ac  descendunt  in  eumdcm,  id  csi  ant.  0  Domine^ 

salvum;  ant.  Oblatus  est  ad   subjugalem  ejus  cani- 

mus. 

Tales  vero  solent  quidam  melios  tonos  vocare. 
fit  quia  inier  singulosquatuorautheniicos  eisubju-  j) 
gales  hujusmodi  reperiri  possunt,hos  quatuor  illis 
octoadjiciunt,  et  duodecim  ionosdinumerarecon  - 
tendunt.Si  vero  ultra  diapente  aliquid  superius  as- 
cendit,  nec  inferius  diatessaron  habet,  cantus  illo 

(27)  Uic  rursus  ponuntureaqu(esuprajamp.ll06 
posita  sunt,  scil.,  Protus  constat  ex  prima^  eic, 
usque  ad  primus  igitur  modus,  p,  H07,  n.  8. 

^)  ^dmont.  Animadvdriendum  nunc  est,  cum 
omnis  autheniicus  a  suo  fmali  incipicns  licenier  in 
nonum  sonum  ascendatyaliquando  in  decimum  vel 
in  undecimum,  quod  tanium  evenii  m  deutcro,qui 
in  undecimum  ascendii,sed  nonnisi  in  quarium,ali- 
quando  in  quintum  descendai  ;  subjugaiis  vero  cjus 


authentici  erit :  quod  frcquentiu8,quam  ut  exemplo 
indigeat,  evenire  solet  :  quamvis  hoc  non  usque- 
quaquc  procedat,ut  inilla  antiphonaadvertipotest, 
ant.  Iste  cognovit,  quac  supra  diapcnte  semitonio  ac 
tono  ascendit ;   infra  fmalcm  vero    duobus  tonis 
desccndit.  Quam  tamen  quarto  tono  ideo  aptamus, 
quia  tertio  euphonia  repugnante  nequimus.  Item 
Ant.  Dixit  Cccsar  ad  Hippolytum,  cum  tono  et  semi- 
tonio  supra  diaponte  altius  ascendai,  non  tamen 
hanc  secundum  regulam  septimo,  sed  octavo  regi- 
mus  tono,  non    id  artis   magisterio  dictante,  sed 
vocis  sono  cogento.  Sfn  autem  inferius  diatessaron 
habuorit,  subjugalis  erit,  ut  in  hac  ant.   In  spiritu 
humililatis,  ubi  in  eo  Joco  :  sic  fiat,  diapenie  tono 
supergrcditur,  sed  quia  diatessaron  habet  inferius 
hoc  loco  :  hodiCy  subjugalis,ut  supra  diximus,erit. 
Vel  certe  si  utrumque,  et  supra  diapente  et  infra 
diatessaron   inveniiur   habere,    authentico   magis 
dobet  apiari.  Quanquam  h(BC  regula  partim  canto- 
rum  insciiia,  pariim  longo  usu  inveterato  constet 
omnino  in  multis  vitiaia,  ium  in  quoiidianis  anti- 
phonis,quaB  inveniuntur  composil^  ex  psalmis,tum 
eiiam  in  ahis  plurimis  caniionibus,  in  nociurnis 
vidclicet  ac  diurnis.  Quod  quidem  ad  regulam  ali- 
quaienus  possei  corrigi,  si  inoliia  consuetudo  ab 
ore  cantaniium  potuissei  ulio  modo  cvelli,  ut  ex 
paucis  subter  positis  liquebit  exemplis.  Ant.  Petrus 
autem  servabatury  qua;  cum   sit  primi  toni,  et  per 
suum  diasiema  vel  systema,hoc  esi,cola  et  comma, 
semper  ad  finalemprimi  toni  recurrat,itacanendo, 
ant.  Petrus  autem  servabatur  in  carcere,  (32)  item,  Et 
orutio  fiebal  pro  eo  sine  intermissione  ab  Ecclesia. 
Ubi  in  a,  syllaba  apud  quosdam  incipit  a  recto  de- 
viare,  et  in  teriium  vel  quarium  tonum  declinare, 
quod  iamen  talibus  neumis,  si  quis  curat,  poterit 
emendare,  ut  sic  canai,  ab  Ecclesia  ad  Deum,  licm 
anL  Et  respicientes ;  ant.  Pastor  bonus,  cum  sint 
magis  teriii  ioni,apud  plerosque  minus  regulariter 
sortiuniur  fincni  octavi.Quod  ialiter  poiest  corrigi, 
si  in  finc  harum  aniiphonarum,  ubi  canendum  est 
Alleluiay  a  prima  syllaba,  id  esi  al,y  qus  venit  in 
mese,per  diaicssaron  in  medio,  vocibus  connumo- 
ratis,   in   finalem    dcscendat  iia   (33)    :   Alleluia, 
Ideoque  magis  has  iertii  toni  auctoritato  regimus, 
quia  juxta  illum  supra  diapente  diatessaronhabent; 
juxia  ociavum  vero  inferius  diatessaron  carent, 
cum  supra  diapente  altius  tono  abundent. 

10.  Inierdum  etiam  miro  quodam  evenitmodo  ut 
unum  idemquemelumsquecongruenterque  cantari 
possit  hoc  et  illo  iono,  veluti  hse  antiphonae,  ant. 
Gloriosi  principes  ;  ant.  Malos  male  ;  ant.  Novit  Do- 

in  quinium  locum  ascendat,  et  insuper  aliquando 
in  ionum,  in  quarium  auiem,  nec  non  quandoque 
in  quinium  desccndai.  Et  ex  hoc  facilis  sit  cogni- 
iio,  eir. 

(29)  Hic  rursus  peryunt  codices, 

(30)  Hic  desinit  Ottoburanus. 

(31)  Glausa  desunt.  in  Lips.  et  S,  Emer. 

(32)  Cium  noiulis. 

(33)  Gum  noiis. 


4H1 


BEHT^ONIS  ABBATIS  ALGIENSIS. 


44» 


nmius ;  ant.  Nemo  te  cond, ;  ant.  Qui  odU ;  qus  tam  A  illorum,  quam  ad  fmem  pertinere  soleat.  Fit  etiam 


sexto  quam  octavo  reguntur  et  finiuntur.  Quas 
nonnulli  magis  violenter  quam  vere  ad  tertium  to- 
num  conantur  inllectere.  Item  hoc  ^  Genti  peccatrici 
tam  triti  quam  tetrardi  sono  regitur  ;  unde  ejuadem 
responsorii  vcrsus  apud  alios  ad  triti,  id  est  quinti 
toni  modum  ita  canitur,  ^Esto  placabilis  (34),  apud 
alios  vero  ad  tetrardum  sic,  t  Esio.  Antiphona;,quae 
uniformiter  ab  0  incipiunt,  ut  ant.  0  sapientia,  ant. 
0  rex  gentinfn,et  his  similes,  velut  in  quodam  bivio 
inter  protum  et  ejus  subjugalem  consistunt,  eo 
quod  tono  diapente  in  omnibus  supervadunt,  dia- 
tessaron  inferius  in  quibusdam  habent,  in  quibus- 
dam  vero  minime.  Sed  frequenlior  usus  in  subju- 
gali  praBvaluit,  quia  in  ejusmodi  cantilena  aliquo- 


miro  quodam  modo  ut  finales  non  solam  iq  qointis, 
ut  diximus,  regionibus  suos  habeant  80ciales,venim 
etiam  in  quartis  superioribus  locis  sibi  inveniant 
compares,  ut  quemadmodum  membra  cantionDm, 
quaB  sunt  cola  et  commala,  in  finalibus  et  in  quintis 
locis,  ita  pcr  arsin  et  thesin  consistant  sspius  in 
quartis.  Amplius  autem,  quod  omnis  tropus,  sive 
ilie  authenticus  sit,  sive  plagis^  si  quarto  a  finali 
loco  diligentius  intueatur,  mira  ac  divina  quedam 
concordia  inveniatur,  ita  ut  si  quis  cantus  a  Gnali 
in  quartum  locum  transponatur,  legitime  videatur 
sub  eodem  modo  vel  tono  currere,  et  in  eodem 
volut  hi  finali  regulariter  desinere  :  adeo  ut  plera- 
que  mrla  ab  ipsis  finalibus  seu  dextera  Isvaqne 


ties  non  solum  diatessaron,  sed  et  diapente  inve-  n  apta  inceptu  minus  conveniant  propter  semitonia, 

*X  *        O         *  X     *  *1l  L*       1  y^      r\  I  ■  •  ^^  Jl  L  \  *  *l  *  L.  & 


nitur  inferius,  ut  in  illa  antiphona  0  liex  glorix/xn 
illo  loco,  spiritum,  scd  haBc  apud  quosdam.  Quan- 
quam  illi  non  errent  qui  eas  duntaxat,  quas  diates- 
saron  inferius  non  habent,  ad  protum  inflectunt. 
11.  Propter  hiijusmodi  aliosque  devios  errorum 
anfractus  debet  peritus  cantor  caute  inspicere 
utrum  cantus  regulari  a  suo  finali  incipiat  ordine, 
an  legitime  currat,  ne  quid  naturali  vitiata  quali- 
tate  absonum  fiat ;  si  rata  tonorum  semitonion.m- 
que  dimensione  consonantiae  bene  conveniant,  ne 
extrametam  inferius  aut  superius  canendi  exordium 
sumat ;  si  ad  flnalem  suum  recto  legis  tramite  ro* 
currat ;  qui  finales  illius  et  iilius  existant.  Finales 
ergo  sunt  lichanos  hypaton,  hypatc  meson,  pary- 
pate  meson,  lichanos  meson.  Omnis  ergo  proti  et 


Bubjugalis  ejus,  id  est,  primi  ac  secundi  toni  me-  C  vcnire. 


quaa  desunt  per  loca ;  a  superioribus  vero  inchoata 
absque  ullius  soni  diminutione  decurrant  modeste, 
finianttiueinsocialibushoneste.  Utenim  hocclarias 
elucescat,  ex  quarto  tono  ponamus  haec  sub  exemplo. 
ant.  Factus  sum,  ant.  0  mors  ero,  ant.  Sian  renovab., 
ant.  Sion,  noli  timere,  ant.  Vade  jam.  Si  has  anti- 
phonas  tertio  a  flnali  loco,  id  est,  a  lichanos  roesoQ 
incipere  volueris,  in  modulando  deficis,  dum  semi- 
tonium,  ubi  essedebuit,  minime  reperis.  Sinautem 
quartum  locum,id  cst  mese^attendas,  ac  interposito 
primum  semitonio  in  synemmenon,  deinde  tono, 
sicque  tertio  loco,  hoc  est,  paranet«  synemmpjion 
easdem  inchoaveris,  totam  cantilenam  absque  soi 
lassione  vidcbis  decurrere,  donec  ad  (iniilis  soi 
comparem,  id  est,  mese  eam  contingat  in  flne  per- 


lodia  lichanos  aucloritate  regitur  ac  finitur.  Deuteri 
vero,  ejusque  subjugalis,  id  est,  tertii  ac  quarti  hy- 
pate  meson  regitur  ac  finitur.  Tritus  cum  suo  sub- 
Jugali,  id  est,  quintus  cum  sexto  parypate  meson 
regitur  et  finitur.  Tetrardus  cum  suo  subjugali  li- 
chanos  meson  sono  regitur  ct  finitur.  Et  ha3C  est 
eorum  regula  ad  quodlibet  melum  inchoandum.ut 
nec  supra  quintum  superiorem,  nec  infra  quintum 
inferiorem  locum  aliquando  incipiant,  sed  inter  eas 
octo  voces  vel  aliquando  novem  initia  sua  cohi- 
beant. 

Notandum  vero  est  quod  quinto  semper  loco  su- 
perioribus  cum  inferioribus  finalibus  quaedam  talis 
concordia  est^  ut  aliqua  mcla  in  eis  quasi  rcgulariter 


Similiter  ejusdem  modi  antiphonas,  videlicetanl. 
Ad  te,  DominCy  levavif  ant.  Ex  JEgypto  voeemy  si  a 
finali  ordiri  contendis,  minus  apte  in  niodioeon>T- 
nire  pervidebis.  Si  autem  quarto  loco,  id  est,  mese 
incipiunt,  absque  ncumarumdispendio  modolaotor, 
donec  ibidem  finem  sortiantur.  Quod  quidam  minus 
intuontes,  magis  has  et  hujusmodi  putant  septimo. 
quam  quarto  regi  tono,  quanquam  non  negent  eas- 
dcm  finem  sortiri  in  quarto.  Idem  nHumarum  de- 
fectus  in  iila  communione  fiea^M  «mnif,  qucest 
tertii  toni,  provcniet,  nisi  ab  hypate  meson  trans- 
posita  in  mese  fuerit.  Non  minimum  etiam  a  pleris- 
que  erratur  in  his  antiphonis,  ant.  Ante  mefmei^ 
formatus,  ant.  Ex  quo  facta  ;  qui  putant  eas  in  prin- 


inveniantur  finire,  velut  hoc  responsorium,  Factum  £)  cipio  septimo  tono  debere  regi,  propter  simiiitudi- 


est  dum  tolteret.  Quod  quidem  regulariter  incipiens, 
sed  extra  regulam  ultranonum  in  decimum  sonum 
ascendens,  nequaquam  tcrminat  in  lichanos  hypaton 
finali,  sed  in  mese  ejus  sociaii.  Eodem  modo  cla- 
duntur  ^  Terribilis  est ;  communio  Cantabo  Do- 
mino.  Hoc  ergo  socialitatis  fccdus  obtinet  lichanos 
hypaton  cum  mese,  hypate  meson  cum  paramese, 
parhypate  meson  cum  trite  diezeugmenon,  lichanos 
meson  cura  paranete  diezeugmenon.  Cum  inferio- 
rihiis  quoque  ([uartis,et  iri  quihusdaniquiutis  parem 
hahitudinem  hubcnt ;  quamvis  hoc  magis  ad  initia 
(34)  Cum  notulis. 


nem  cantilenaB,  quam  videntur  oum  superioribns 
in  initio  habere,  cum  apertissime  oonstet,  easdem 
et  ab  ipso  primi  toni  finali  congruenter  incipere, 
legitime  per  diastemata  et  systemata  in  quartisvel 
quintis  locis  currere,  regulariterque  in  eodem  finali 
terminum  sortiri.  In  pctavo  quoque  si  illam  com- 
munionem  De  fructu  operum,  a  finali  cantare  c«- 
peris,  in  medio  cantilenam  minus  apte  convenire 
per  sua  limmata  vel  semitonia  cognosces.  Si  vero 
post  duos  tonos  et  unum  semitonium  quarto  loco 
orditus  fueris,  totam  oantilenee  b^jus  seriem  per 


1J13 


PROLOGUS  IN  TONARIDM. 


1114 


ordinabilem  progressionem  senties  ad  socialis  sui 
pertinere  (iDem. 

Idipsum  iQquiatislocisevenire  solet,verbi  gratia, 
oisi  eoim  ha:  antiphons,  Alias  oves  fuibeo ;  Domine, 
qui  operati  suni,  qu»  sexti  sunt  toni,  in  quintum 
traDsponantur  locum,  hoc  est  a  parbypate  meson 
in  trite  diezeugmenon,  nequaquam  in  regulari  mo- 
nochordo  servare  poterunt  ordinem  suum. 

HaBC  pauca  pro  exemphs  sint  posita.  Gsterum  ut 
in  hujusmodidefectionibus  solet  neoessario  synem- 
meoon  in  superioribus  aliquando  suflVagari,  ita 
Donounquam  vidctur  refragari,  in  his  duntaxat 
eantihusy  qui  in  inferioribus  per  synemmenon 
deourrunt ;  cujus  vicem  in  superioribus  supplere 
aequeunt,  sed  et  hoc  aliquando,  non  semper.  Uoc 
¥ero  in  talibus  est  observandum,  ut  si  cantus  a 
Onali  incipiat»  quarto  loco  nihilominus  incipere 
valeat,  sin  autem  inferius  vel  superius,  quoto  loco 
ibi  a  Qnali  tono,  hic  ordinatur  a  quarto  sociali. 

Oportet  etiam  et  illud  considerare  ut  cum  in 
o^iaibus  subjugalibus  tonis  asccnsus  usque  in 
diapente  et  ultra  suppetat,  protus  quoque  usque 
in  nonum  sonum  in  talibus  ascendere  valeat  (35J 
et  tres  alii  authentici,  videlicet  quintus  et  septimus, 
in  locum  regulariter  sibi  ordinatum  deficientibus 
nervisminusproveniant^quod  doctus  cantor,quoties 
id  ratio  exposcit,  inferius  redeat,  ut  per  octavalooa 
voces  resumat,  quas  in  superioribus  non  invenerat. 
Sed  quando  vocum  intervallo  singuli  authentici  vel 
lateraleseorum  supra  yelinfra  infmalibus  distent  in 
differentiis  suis,  vel  quam  ad  ultimam  sxculorum, 
Amen  syllabam  habitudinem  seu  spatiorum  dimen- 
Bionem  habeant,  melius  ostendemus,  cum  in  ipso 
toaorum  libelio  suis  iu  locis  id  cxplicarecurabimus, 
quia  arctius  memoriaB  commendatur  quidquid  prao 
ocolifi  habetu.  Hoc  tamen  interim  breviter  notan- 
dum  quod  omnis  principalis  sonus,  sive  ille  sit 
Wthentici  cujuslibet  sive  plagis  ejus,  semper  a  fi- 
iiali  8U0,  in  quem  regulariter  desinit,  incipiat. 

12,  DiiTerenti»  vero,  quae  ornatus  causa  peritorum 
cnntorum  placito  sunt  inventse,  a  nobis  ita  sunt 
ordinatiey  i:^t  cigusque  toni  dilTerentia,  si  qua  in  ipso 
Anali  incipiaty  primum  locum  obtineat,  secunda 
vero  proximum  inferius  locum,  sioque  inferius 
qnousgue  inveoitur  progreditur.  Deinde  superius 
'Proximo^  quo  occurit,  loco  iterum  incipiat  currere 
ordineauo  usque  dum  ad  quiotum  locum  perveniat, 
nbi  ouusquisque  finalis  socialem  suum  inveniat, 
qoatenus  ipse  finahs  quasi  quidam  du.':,  ac  princeps 
moderatorque  in  medio  rcsidens,  ex  utraque  parte 
sni  differentiis  condat  legem  inchoandi.  Cpsas  vero 
differentias  quidam  definitiones  vocant.  In  quo 
providendum,  ne  dum  quis  verbum  definitionis 
audierit,  eo  sensu  accipiat  quo  sapientes  deiinie- 
runt,  definitionem  dictam  esse  orationem  quse  id 

(85)  Ad,  et  ultra  aliquando  ascendere  valeat,  etc. 

(36)  Hic  desinit  prologus  in  cod.  Admontensi^  se- 
quiturquetonariu«  nomtne  Guidonis,  pauium  a  Ber- 
nonis  tonario  diversus. 


A.  quod  definit  explicat  quid  sit.  Sed  hid  definitionem 
nihil  aliud  quam  differentiam  inteliigat,  quaB  ioitia 
cantus  vel  sxculorum,  Amen  a  sono  princip^is  toni 
sive  in  extensione,  sive  in  remissione,  sive  «tiam 
codem  loco  incipiendo,  suavi  ac  concordabili  qua- 
daro  diCferunt  diversitate.Quanquam  nosrectiuadtf' 
ferentias  quam  deflnitiones  dici  debere  arbitremur, 
maxime  cum  non  aliquid  ibiquidsitdeGniamus  per- 
orandOySed  varie  sxculorum.  Amen  canendo,  aliter- 
quemelumordiendo  sonum  discernamu8asono(36.) 

13.  Inveniuntur  et  moduli  ad  vim  cujusque  toni 
investigandam  antiquttus  constituti,  ut  puta  Noan 
Noeane.  Noeis  Noeane  (37.)  In  .quibus  magis  intel- 
ligimussyllabas  modulationiaptasquam  significaU- 
vas  rerum  notas,  quas  una  cum  aliia  versiculis  a 

n  modemis  tam  ad  antiphonas  quam  ad  iotroitus  et 
communiones  repertas,  In  capite  singulorum  tono* 
rum  apposuimus,  quatenus  per  haec  rudi  cantori 
facilior  pateret  via  intelligendi. 

14.  Gsterum  si  quis  cantus  contra  legem  fina- 
lium  ortus  inccBperit,  vel  aliter  contra  regulam  in 
processu  variaverit,  nec  debito  fini  occurrerit,  iia 
ut  ab  uno  tono  ordiatur  et  in  alio  terminetur,  hio 
talis  magis  nothus  quam  legitimus  est  judicandue. 
Quapropter  non  solum  hfiec  atque  alia  hujusmodi 
vitia  in  cantionibus  sunt  prscavenda,  verum  etiam 
pervigili  observandum  est  cura  uti  attendaa  in  neu- 
mis,  ubi  rarfie  (38)  sonorum  morul»  breviores,  ubi 
vero  sint  metiends  productiores,  ne  rapUm  et  mi- 
nime  diu  proferas  quod  diutius  ot  productius  pr»- 
cinere  statuit  magisterialis  auctoritas.  Neque  au- 

^  diendi  sunt  qui  dicuntsine  rationeomnino  conaiBtere 
quod  in  cantu  apts  numerositatis  moram  nunc 
velociorem,  nunc  vero  faoimus  productiorem,  si 
grammaticus  quilibet  te  reprehendit,  cum  in  versu 
eo  loci  syllabam  corripias  ubi  producere  debeas, 
nulla  alia  causa  naturaliterexistente  cur  magis  eam 
producere  debeas,  nisi  qnia  antiquorum  tta  eanxit 
auctoritas  ;  cur  non  magis  music»  ratio,  ad  quam 
ipaa  rationabilis  vocum  dimensio  et  numerositas 
pertinet,  succenseat  quodammodo,  ai  oonproqua- 
litate  locorum  observes  debitam  quantitatem  mo- 
rarum  ?  Si  aiiquando  offendere  te  potuit  male  pro- 
latum,  quod  est  extra  te,  quanio  magis,  quod  est 
infra  (39)  te?  non  enim  grammatica,  eed  musioa 
hominem  oonsistere   percepimus  :  quod,  >ut  viri 

D  eruditissimi  wbis  utar,  quisquie  in  sese  Ipsum 
deecendit,  intelligit. 

Idcirco  ut  in  metro  certapedum  dimensione  con- 
texitur  versus,  ita  apta  et  concordabili  brevium 
longorum  sonorum  copulatione  componitur  cantus, 
et  velut  in  hexametro  versu,  si  legitime  currit,  ipso 
sono  animus  delectatur.  At  si  verso  ordine  in  penul- 
timo  spondjeum,  in  ultimo  dactylum  admittit,  vel 
si  quis  in  secundaj  conjugationis  verbo  acuto  ac- 

(37)  S.  Em.  et  Lips.  Noeais,  Noeoeane. 

^38)  Lips.  rat». 

(39)  Sic  omnes,  sed  omnino  legendum  inlra. 


1115 


BBRNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1116 


centu  in  antepenultima  pronuntiat  ita,  docete ;  vel  in  A  Ex  hoc  namque  colligiturquam  veridicam  super  his 


tertia  conjugatione  in  penultima  circumflexo,  legite, 
omnino  ipsa  auditur  novitate  tabescit :  sic  in  canti- 
lena  ex  veterum  auctoritate  apta  et  modesta  modu- 
lationum  coaptatione  conjuncta,tota  anime  corpo- 
risque  compago  delectatur ;  sicut  econtrario  ab 
audiendi  voluptate  se  suspondit,  si  quid  in  ea  depra- 
vatum  sentit. 

Quisquis  igitur  sibi  vidctur  sine  ariis  hujus  noti- 
tia  bene  canere,  cum  interrogatus  de  numero  vel 
de  intervallis  anrtorum  graviunique  sonorum  ne- 
sciat  respondere,vullque  solummodo  aurium  sensui 
credere,  non  autem  rationi  magistrce,  cum  utro- 
rumque  judicium  sit  cxqnirendum,  amplius  tamen 
rationis,  qusB  ipsam  veritatem  integritatemque  ad 


quidam  sapiensproferat  sententiam.  Protus,  inquit, 
ct  tetrardus  contrarii  sunt,  eo  quod  diapente  proti 
prius  habeat  duos  tonos,  et  pcstea  semitonium,  et  in 
line  tonum  ;  diapente  vero  tetrardi  prius  tonuni  et 
semitonium^  postea  duos  tonos.  Concordant  autem 
prima  specie  diatbssaron,  excepto  quod  tetrardi  est 
superior.  Deuteruset  tritus  omnino  sunt  contrarii, 
cum  diapente  deuteri  prius  tres  tonos  habeat  el 
postea  semitonium;  diapente  vero  triti  prius  semi- 
tonium,  post  tres  tonos,  et  diatessaron  deuteri  sit 
duorum  tonorum  et  semitonii,  diatessaron  autem 
triti  semitonii  et  duorum  tonorum.  Si  converteris 
diapente  proti,  efficitur  diapente  tetrardi ;  rursas 
diapente  tetrardi  conversa  resonat  diapente  proti ; 


liquidum  in  rerum  natura,in  quantum  possibile  est,  d  diatessaron  vero  ipsorum  non  convertitur.  Si  cob- 


ex  munere  omnipotentis  Artificis  comprehendit,i8, 
inquam,  talis  magis  lusciniae,  quaB  verno  anni  tem- 
pore  ac  si  numerose  et  suaviter  canat,  est  compa- 
randus  quam  peritus  cantor  habendus.  Quocirca  sit 
nostraB  music»  cantilena  rata  sonorum  quantitate 
distincta,neumarum  gravitate  ponderata  prudenter- 
que  conjuncta,  modesta,  simplex  ct  mascula,  nec 
effeminata,  quatenus  ejus  dulcedine  attacti  mci- 
temur  ad  psallendum  Domino  Isti,  semper  me- 
mores  Psaimists  vocis  admonentis  :  Psallite  sa- 
pienter, 

15.  Enimvero  sapienter  psallimus^  si  non  solum 
qusque  intervalla  musicis  sonis  congruenter  aptata 
observamus,  verum  etiam,  quo  harmonice  spatio 
ipsi  authentici  cum  subjugalibus  suis  inter  se  diffe- 


verteris,  diapente  deuteri  efficitur  diapente  triti ; 
rursus  triti  diapente  conversa  resonat  diapente 
deuteri.  Similiter  potest  converti  diatessaron  eo- 
rum. 

Nunc  igitur,  ut  supra  promisimus,  ponamussin- 
gulorum  diapente,  uniuscujusque  a  proprio  finali 
incipientes,  et  per  quinas  syllabas,  t^onnumeratis 
qnae  in  medio  sunt  vocihus,  ascendamus,  itemque 
per  alias  quinas  in  usque  Onales  simili  modo  descen- 
damus,  ita  proti  diapente  modulando  :  Prindpim 
ego  sum  et  finis ;  deuteri  vero  aic  :  Duo  charitaHs 
praecepta  sunt ;  triti  vero  in  hunc  modum :  Triaml 
munera  pretiosa ;  tetrardi  vero  sic  concinendo  :  !fo- 
men  Domini  tetragrammaton.  His  ita  se  habentibos, 
ne  quis  me  sino  pudoris  respectu  jaculo  reprehen- 


rant,  si  diligenter  intendimus,  ne  qua  confusibilis  C  gionis  feriendum  putet,  eo  quod  quasdam  differen 


..inter  seipsos  commutatio  fiat,  quae  magis  absoniam 
reddat.  Et  quoniam  tritus  ac  deuterus  discernibili 
inter  se,  hoc  est  semitonii  dirimuntur  intervallo, 
caeteri  vero  distant  tono  ideoque  minus  aperte 
dignosci  valent  eorum  proprietates  in  sono,  singu- 
lorumquatuordiapentecum  verborum  modulatione 
curavimus  subtemotare,quatenus  ex  illorum  ordinis 
circumstantia  faoilius  ciguscunque  possit  compre- 
hendi  notitia. 

Igitur  cum  omnium  diapente  ex  tribus  tonis  et 
semitonio  constet,  in  eo  maxime,cujus  horum  dia- 
pente  sit,  agnoscitur,  si  quoto  semitonium  positum 
sit  loco,  non  negligenter  inspicitur.  Diapente  proti 
post  duos  toDOs  semitonium  admittit ;  diapentedeu- 


tias,  quibus  aliqui  moderni  utuntur,  huic  operi  mi- 
nime  addiderim,  noverit  niihi  id  studii  fuisse  magis 
eorum  qui  ante  nos  aetate  et  scientia  rectius  sapue- 
runtfObservare  voluisse  constitutiones  quam  vocum 
sequi  novitates.  Et  ne  omnino  intactas  easdcm  re- 
linquam,in  primo  tono  aliis  quam  nos  ntunturdiffe- 
rentiis,  ad  hanc  antiphonam  :  Biduo  vivens,  ita  sx- 
culorum,  Amen,  itemque  sseculorum,  Amen  ;OkQr 
tum  pontificem, iono  videlicet  inferius  finientes,  mnl- 
taque  id  genus,  in  quarto  vero  in  h ac  amtiphona noi 
scientesx  in  septimo  in  i8taLo7ue6an^ur,peregriooi 
quosdam  modulantur  sonos ;  et  si  qua  inveniripoe- 
sunt  similia.  Nunc  vero,  si  adeo  hujusmodi  oors 
sonoritatis  flagrant  desiderio,  agant  ut  libet  animo. 


teri  post  tres  tonos,  diapente  triti  primo  loco  semi-  q  Ego  vero  Jam  desinam  multa  loqui,utfini8  sitpro- 
tonium  habet;  diapente  tetrardi  post  unum  tonum.      logi. 


TOiNABlUS  BEllNOxXlS 

Ex  cod,  Palaiino  biblioih.  Vatic.y  collato  cum  codice  Admontensi. 


Authenticus  protus  constat  ex  prima  specie  dia-      Hujus  ultima  syllaba  in  sxc^Uorum.  Amen  altiusdi- 
pente,  et  cx  prima  specie  diatessaron  superius.      stat  a  flnali  diatessaron  intervallo. 


TONAHIUS. 


1118 


NONANNOEANE. 
quxrite  regnum  Dei. 
m.  Amen. 
s  hypaton. 

us  DQinini  nuntiavit^  elc.  (49). 
ia  prima  (41),  quae  a  finali  quidcm  inci- 
3X  in  quintum  sonum  ascendit,  ut  sicut 
ab  ultima  sxculorum.  Arncn  syllaba  in 
ita  secunda  neuma  distet  diapente  a  pri- 
mine. 

im.4m^r7,licbano3  hypaton  ;  ante.OmtW, 
loster,  etc.  Ha;  antiphon»  tono  inferius 
iquenti  diCferentia  taliter  Vadit.  Amen,in' 
,A  cum  supcriori  post  contiguum  tonum 
iapentc  consurgunt  ideoque  in  medio  am- 
eas  collocavimus,ut  cuilibet  earum  illos 
lon  delinquas.  Ant.  Amice,  non  facio,  olc. 
tia  secunda  ab  ultima  syllaba  sxculorum. 
liatessaron,  vocibus  qua;  sunt  in  medio 
tis,  finalem  usque  descendit  sicquo  tono 
cipit. 

*m.  Amen,  ant.  Atnen,  dico  vobis,  etc.  Hae 
,  licct  a  finali  incipiant,  tamen  quia  per 
,  qusB  nos  gradatas  neumas  dicimus,ma- 
8  quam  chordarum  vel  alicujus  instru- 
'.io  modulantur^  potius  higus  differentiffi 
1  principali  ipsius  authentici  promantur 

m.  Amen ;  ant.  Columna  es:  ant.  EugCf 

3hons  tono  ac  scmitonio  superius  a  finali 
usdem  difTerentisB  sono  incipiunt.  Ilabet 
eadem  differentia  in  his  etin  aliis  simi- 
atem  quamdam  cum  eo  qui  est  plagis 

te  meson.  Ant.  Ananias,  Ai-ar,  etc.  Diffe- 
is  hujus  sa^culorum.  Amen  a  finali  diates- 
rvallo  distat;  ipsa  autem  abeadem  finali 
nitonio  inchoatur  superius,tono  ab  Amen 

m.  Amen;  ant.    Apertis  thesauriSy   etc. 
quarta,  qus  cum  eodem  loco  quo  et  su- 
inatur,  melius  tamon  sono  vis  per  Amen 
;no8citur. 

im.  Amen;  ant.  Alleluia  ego  sum  vitis, 
mtia  quinta  ultimam  sui  Amen  syllabam 
3  a  finali  superius  deponit,  ordiendi  vero 
medio  diapente  (42)  initium  sumit. 
m  Amen  ;  ant.  Circumdantes.  Differentia 
I  quarto  a  finali  loco  in  acumine  deponit, 
sro  exordium  tono  inferius  assumit  in 
meson  ;  quidam  vero  altius  hoc  ad  licha- 
i  inchoant. 

*m.  Amen;  ant.  Ave,  Maria,  etc.  Plagis 
tat  ex  eadcm  spccie  diapentc  qua  et  au- 

I.  Hae  antiphonoe  non  in  finali  incipiunt, 
U8  tono  ac  semitonio,id  est,in  parhypate 
/n  lege  Domini,  etc. 
i:  secunda. 


B 


A  thenticua  ejus,  et  ex  eadem  specio  diatessaron  in- 
ferius.  In  eodem  vero  finali,  ubi  incipit, ^cu/orum. 
Amen,  finit. 

Noeais. 

Secundum  autem  simile  est  huic. 

Sxcutorum.  Amen;  ant.  Michael  archangele,  etc. 
H{s  tono  a  finalis  distant  in  gravitato^  reguntur  ta- 
men  eodem  sono. 

Ant.  Assumpsit  Jesus. 

Haec  una  differentia  semitonio  ac  tono  distat  a 
finali  in  aoumine,  qu®  fit  magis  intervallo  quam 
8ono. 

Sxculorum.  Amen;  ant.  A  saeculo  non  est,  etc. 
Authenticus  deuterus  constat  ex  secunda  specie 
diatessaron  (43) :  finit  saeculorum.  Amen  altius  se- 
mitonio  ac  tono. 

Noeane. 

Tertia  dies  est  quod  haec  facta  sunt. 

Saeculorum.Amen^SLTii.  Accipiehs  Dominus  septem. 
Differentia  prima  semitonio  et  iono  superius  inci- 
pit,  ubi  et  uUimam  syllabam  finit. 

Saeculorum.  Amefi ;  ant.  Fac  henigne. 

Differentia  secunda  semitonio  ac  tono  altius  in- 
cipit  Amen  suum,  a  se  toni,  a  finali  vero  diatessa- 
ron  finit  intervallo. 

Saecutorum.  Amen.  Lichanos  mcson;ant.  Domine, 
probasti  me. 

Differentia  tertia  in  eadem  quidem  chorda,  qua 
et  superioreSy  melum  inchoat,  sed  ultimam  amen 
syllabam  a  Qnali  sexto  loco  determinat 

Sseculomm.  Amen ;  ant.  Accipiens  Simeon,  etc. 
^      Harum  antiphonarum  cantilena  sexto  loco  a  H' 
nali  contra  artom  incipiunt,  ubi  et  amen  finit.  Ant. 
f^ivo  ego ;  ant.  Unum  opus  feci. 

Differentia  quarta^umdem  quem  et  superior  or- 
diendi  obtinet  iocum,  sed  non  similem  in  penulti- 
mo./lmenredditsonum.Unde  non  adeo  delinquit^i 
quis  vel  superiores  antiphonas  higus  8oni  tenore 
proferat,  vel  istas  superiores  differentias  sono  in 
concinendo  pronuntiet. 

Saeculorum,  Amen,  vel  ita  Saeculorum.  Amen;  ant. 
Auferte  ista,  etc. 

Plagis  deuteri  constat  ex  secunda'specie  diapente, 
sicut  authenticus  ejus,  et  ex  secunda  specie  diates- 
saron  inferius. 

Noeais. 
[)     Quarta  vigitia  venit  ad  eos.  Saecutorum.  Amen ;  ant. 
Annuntiate,  etc. 

Differentia  prima  saecutorum.  Amen,  semitonio  al- 
tius  a  finaii  determinat,  at  vero  melum  tono  infe- 
rius  inchoat. 

Saeculorum.  Amen;  BXii.'Ambulabunt  mecum»  Diffe- 
rentia  secunda  duobus  infra  finalem  tonis^^incipit ; 
amen  syllaba  inter  utrasque  chordas^media  quievit. 

Saecutorwn.  Amen;  ant.  Accesserunt  ad  Jesum,  etc. 

^42)  Adm.  id  est  parhypate  meson. 

(43)  Videtur  legendum  :  Authenticus  deuterus  con- 
stat  cx  secunda  specie  diapente,  et  secunda  specie 
diatessaron. 


1119 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1120 


'Differentia  tertia  ultimam  syllabam  amen  semi-  A  diapente,  et  ex  prima  specie  diatessaron   supe- 
tonio  et  tono  ultra  finalem  deponit,  caaendi  autem 
exordinm  infra  uno  tono  assumit,8icque  initium  et 
iinem,  id  est  amen,  diatessaron  recte  conjungit. 

Svculorum,  Amen,  ant.  Anteiorum. 

Differentia  quarta  amen  in  finali  deponit,semito- 
nio  superius  incipit;  scd  in  quibusdam  finalem,  in 
quibusdam  autem  tertium  a  finali  obtinet  locum. 

ScBCulorum.  Amen.  ant.  Anxiatus  eat, 

Nac  finali  incipiunt  sub  cadem  differentia,excepto 
quod  in  his  nnti  )honis,  ant.  Ad  tc,  Domine,  levavi, 
ant,  ex  Myypto  vocavi,  minus  recle  semitonium 
evenit,  si  a  finali  cantilena  currere  csperit.  Quali- 
ier  vero  absque  neumarum  dispcndio  valeant  mo- 
dulari,  plentus  in  proGsmio  notare  curavi.  Ant.  Ad 


rius. 

Noeoeane. 

Septem  svnt  spiritus  ante  ihronum  Dei ;  sxculornm. 
Amen;  ant.  Bcnedicta  tu,  etc.  Hsc  anlipbona  uno 
tono  supcrius  incipit ;  ant.  Ipse  prxibit, 

DiCTerentia  prima  a  finali  quidem  ut  princiiNdis 
tonus  incipit,  et  amen  quinto  loco  superius  per  dia* 
pente  finit,sed  post  initium  cantilen®  variando  se 
dignoscitur  a  principali  differre. 

Sxculorum,  Amen ;  ant.  Assumpta  est,  ctc. 

Differentia  secunda  afinali  incipit,  amen  tonosa- 
perius  deponit. 

ScBculorum,  Amen ;  ant.  Accipite  Spin^m,  ctc. 

Differentia  tertia  item  a  finali  incipit,  statimque 


lCt  DominCy  levaviy  etc.  Isti  vero  semitonio  et  tono  |>  in  tertium  iocum  ascendit,  ubi  et  amen  deponit. 


Buperius  sub  eodem  sono  incipiunt.Ant.  Benedictus 
DominuSf  etc. 

DifTerentia  quinta  in  tertia  a  finali  chorda,  ubi 
amen  deponit,initium  sumit  Lichanos  meson. 

Sxculorum,  Amen ;  ant.  A  viro  iniquo, 

Differentia  sexta  semitonio  et  tono  superius  inci- 
pit,  amen  in  diatessaron  a  finali  concludit. 

Sseeutorum,  amen  ;  ant.  Factus  sum  sicut, 

Haec  antiphona  ad  finalem  diatessaron  ad  ultimam 
syllabam  amen  resonat,8uperius  diapente ;  attamen 
duici  quodam  canori  gutturis  reflexu  facit  discrimen 
ab  alterius  difTerentiffi  sonitu. 

Sxculorum,  Amen,  ant.  Nisi  dHigenter^  non^  etc. 

Authenlicus  tritus  constat  ex  terlia  specie  dia- 
pente,  et  ex  eadem  specie  diatessaron  superius. 

Noeaoeane. 

Quinque  prudentes  intraverunl  ad  nuptiaSy  etc. 

Sxculorum,  Amen ;  ant.  Adhuc  multa. 

Quidam  hanc  a  mese  incipiunt  ant.  Laudem  di- 
eite^  etc.  Differentia  prima  supra  finalem  duobus 
tonis  incipit,  ubi  et  amen  finit. 

Saeculorum,  Amen ;  ant.  Exsullavil  Spiritus,  etc. 

Differentia  secunda,  ubi  et  superior  amen  finit, 
melum  vero  per  diapente  a  finali  superius  incipit. 

Saeculorum,  Amen;  ant.  Alletuia,  quem  quaeris, 

Plagis  triti  constat  ex  eadem  specie  diapente, 
qua  et  authenticus  ejus,  ex  eadem  specie  diatessa- 
ron  inferias. 

Noeais. 
Sexta  hora  sedit  super  puteum,Sxculorum,Amen  ;  ant. 
•  Aseendente. 

HffiC  sola  tono  altius  apud  quosdam  incipit  ant. 
Neseiensmater, 

H»  iterum  ubi  superiores  incipiunt;  ant  Notum 
fecitf  etc. 

HiBO-8emttonio  ao  tono  inferius  sub  eodem  sono 
incipit  ant.  Si  ego  verus  Christi, 

Hsc  differentia  sexti  toni  amen  tono  superiua  fi- 

nit,  incipiendi  autem  exordiumabipsoflnalisumit. 

Parhypate  meson.  Saecutorum,  ^men;  dXii.Benedic- 

ius  Dominus ;  ant.  Benedixit, 

Autbenticus  tetrardus  constat  ex  quarta  specie 

(14)  Cum  notulis. 


Sxculorum,  An^en;  ant.  Ascendo  ad, 

Diffcrentia  quarta  ultimae  amen  syllabs  per  dia- 
pente  in  flnali  concinit,  ac  reciproca  vice  de  ipn 
finali  in  eamdem  consonantiam  redit. 

Sxculorum.  Amen ;  ant.  Aqua  comburit. 

HflB  antiphonae,  licet  post  ascensum  in  diapente 
mox  in  alium  se  modum  mutent«ad  eamdem  tamen 
differentiam  se  habent ;  ant.  Argentum  etaurum,  etc 

Differentia  quinta  duobus  tonis  superius  inclpit, 
tono  diatessaron  amen  a  finali  desinit. 

Saeculorum.  ^men  ;  ant.  Benedida  fUia, 

DifTerentia  sexta  quarto  a  finali  loco  superias 
amen  fintt  ibidemque  incipit. 

Saeculorum.  Amen;  ant.  Aquae  multae, 

DifTerentia  septima  a  suo  finali  in  amtn  per  dia- 
C  pente  in  acumine  distat,  per  diatessaron  inchoat; 
differt  enim  ista  a  superiori  quod  h«c  a  finali  raro 
ad  diapente  pervenit,  illa  vero  non  solam  in  dit- 
pente  licenter  pertingit,  verum  etiam  aliqutndo 
contra  iegem  ulterius  procedit. 

Saeculorum,  Amen ;  ant  Deus  deorum,  etc. 

Dififerentia  octava  quasi  rara  ac  barbara  in  oHi- 
mo  ponitur  extraordinaria,  qufie  saeeulorum,  /me» 
quarto  loco  a  fmali  Inferius  deponit ;  mdoditm 
vero  aliqnando  quinto  ordrtur  loco,  ita  ut  dtapente 
intervallo  distet  a  finali  euo,  aliquando  vero  qot- 
tuor,  ut  subjectis  liquebit  exemplis. 

Sicut  erat  in  principio  et  nunc  et  semper,  etinsst' 
cula  sseculorum,  Amen  (M) ;  ant.  Angeli  Dcmtfnitnt 
Martyres  Domini, 
n  Simili  modo  istae  tonantur,  quamvia  infeHas  e^ 
diantur.  Ant.  Ilos  qui  vivimus ;  ant.  /n  FcM^ 
bened, 

At  vero  h«,  qn«  sequuntur,  licet  in  «odem  loe» 
inohoent^magis  tamen  principali  sono  perdiqMBte 
respondent. 

Saecuiorum,  Amen ;  ant.  M  camino  -ignis ;  vA, 
Sapientia  elamitat,  ant.  Stabunt  justi. 

In  bis  enim  tribus  aprimo  supremo  usque  «d  na- 
num  sonum  cantilenain£lectituritauiAfIiiali»qpii6it 
lichanos  meson^singulas  obordas  iangendoiAqQia- 
tum  phthongum  utraque  regtonedttotaf  roteadatar. 


1121 


TONAIlllTS. 


1122 


Modi  vel  Iropi,  quos  usualiter  touos  vocamus,  A-  ^*  Doccam  iniquos  vias. 
nociurnalium  responsoriorum,liceta  diversis  chor-      4-  Sicut  mater  consolatur. 


darum  sedibus  incipiantytamen  unusquisque  illo- 
rum  per  uniformem  versuum  suorum  modulatio- 
nem  facilem  sui  prsbet  cognitionem ;  veluti  expau- 
cis,qus  pro  exemplo  subter  notavimus,manifestus 
patet  intellectus.Nisi  forte  multiplicata  neumarum 
(45)  variarum  velit  quis  ipsorum  versuum  modula- 
tionem  decentius  adornare. 

AUTHENTIGUS   PROTUS. 

4.  Beata  es,  Maria. 

t.  Ave,  Maria,  gratia  plena,  Dominus  tecum. 
it  Gonfirmatum  est. 

|.  0  regem  coeli  cui.  Gloria  Patri  et  Filio,  et  Spi- 
ritui  sancto. 

PLAUIS    PROTI. 

i|.  Sancta  et  immacul. 

f,  Benedicta  tu  in  mulieribus,  et  benedictus  fruc- 

tus  ventris  tui. 
i).  Agnus  Dei  Christus. 
i).  Lstentur  codli. 
i|.  Audiy  Israel.  Gloria  Patri. 

AUTHENTIGUS   DEUTERUS. 

i|.  Congratulamini. 

t.  Tulerunt  Dominum  meum,  et  nesoio  ubi  posue- 

runt  eum ;  si  tu  sustulisti  eum,  dicito  mibi. 
i|.  Postquam  impleti  sunt. 
f.  Salvatorem  exspect.  Gloria  Patri. 

PLAG18    DEUTERI. 

i).  Rex  noster  adveniet. 

t.  Eece  Agnus  Dei^ecce  qui  iollit  peccata  mundi. 

i|.  Sicutcedrus. 

i|.  Dum  transisset. 

i|.  Ascendens  in  altum.  Gloria  Patri  et  Filio. 

AUTHENTIGUS    TRITUS. 

4.  Benedictus  qui. 

f,  Lapidem,  quem  reprobaverunt  ffidiOcantes»  hic 
factus  est  in  caput  anguli ;  a  Domino  factum  est 
istud,  et  est  mirabile  in  oculis  nostris. 

^,  Angelus  Domini  locutus. 

4.  Hodie  nobis  coelorum.  Gloria  Patri  et  Filio. 

PLAGIS  TRITI. 

i|.  Aspiciebam  in  visu. 

p.  Eoce  dominator  Dominus  cum  virtute  veniet. 

i|.  Beata  es,  virgo  Maria. 

4.  Decantabat  populus. 

i|.  Modo  veniet.  Gloria  Patri. 

AUTHENTIGUS  TETRARDI. 

4.  Beata  viscera  Mariae. 

t*  Dies  sanctificatus  illuxit  nobis ;  venite,  gentes, 

et  adorate  Dominum. 
i|.  Elisabettf  Zacharis. 
4"  Puer  meus,  noli. 
4.  Aspiciens  a  longe.  Gloria  Patri,  et  Filio. 

PLAQIS  TETRAROI. 

I|.  Dies  flanctificatus. 

f.  Venite,  adoremus  eum,  quia  ipse  est  Dominua 

Deus  nostev. 

(45)  f.f  varietate. 


B 


4.  Oravit  Jacob. 

4.  Senex  puerum.  Gloria  Patri. 

Toni  pertinentes  ad  introitus  ci  communiones 
per  consuetam  modulationem  Gloria  PaJtri  satis 
possunt  discerni.Qu£  dum  in  singulis  tatn  inanti- 
phonis,quffi  dicuntur  introitu8,quam  in  commumo- 
nibus  uniformiter  vadat ;  nos  tamen  pro  conser- 
vando  cantandi  ordine  quadam  gradalia,  alleluta, 
offertoria  curavimus  ioterponere. 

AUTHENTICUS  PR0TU6. 

Primo  pro  culmine  tu»  quffirere  juetitia;  Domi- 
ne,  verum  summum  quoque  lumen  fao  nos  \  peti- 
mus  ut  in  coelo  semper  tibi  jubilemus.  Amen. 
Saeculorum.  Amen. 
Ant.  Gaudete  in  Domino. 
Ant.  Exsurge  quare. 
Ant.  Exaudi,  Domine,  vocem. 
Ant.  Laudate,  pneri. 
Ant.  Justus  ut  palma. 
Ant.  Justus  non  conturbabitur^ 
Ani.  Dicit  Dominus  :  Sermones. 
Ant.  Da  pacem,  Domine. 
Ani.  Siatuit  ei  Dominus. 
Ant.  Factus  est  Dominus. 
Ant.  Justus  es,  Domine. 
Ant.  Etenim  sederunt. 
Ant.  Misereris  omnium. 
Ant.  Ego  autem  in  Domino. 
Ant.  Exciamaverunt. 
C      Ant.  Dominus  secus  mare. 
Sfficulorum.  Amen. 
Ant.  Rorate^  coeli. 
Ant.  Gaudeamus  omnes. 
Ant  Suscepimus,  Deus. 
Ant.  Inclina,  Domine,  aurem. 

Sfficulorum.  Amen. 
Ant.  Lex  Domini  irrep. 
Ant.  Meditatio  cordis. 
Ant.  Sapientiam  sanctorum. 
Ant.  Salus  autem. 
Ant.  Scio  autem  cui  credidi. 
Gloria  Patri,  et  Filio,  et  Spiritui  sancto,  sicut 
erat  in  principio  et  nunc  et  semper,  et  in  saicula 
Bfficulorum.  Amen. 
])  Gradalia. 

Grad.  Miserere  mei,  Deus. 
Grad.  Beata  gens  cujus. 
Grad.  Posuisti,  Domine. 
Grad.  Sacerdotes  ejus. 

Alleluia, 
AI.  Qui  timent  Dominum. 
Al.  Justus  ut  palma. 
Al.  Mirabilis  Dominus. 

Oflertoria^ 
Of,  Repleti  sumus. 
Of.  Jubilate  Deo  univ. 


\\u 


BERNONIS  ABBATIS  ADGIENSIS. 


11 


Of.  Bcnedicam  Domino. 

Communiones, 

Com.  Ecce  Virgo  conc. 

Gom.  Vos  qui  secuti. 

Gom.  Qui  vult  venire. 

Com.  Panis  quem  ego. 

Com.  Principes  persecuti  sunt. 

Com.  Manducaverunt. 

Com.  Cum  invocarem  te. 

Com.  Domine,  Dominus  noster. 

Gom.  Gantate  Domino. 

Gom.  Gaudete,  Justi. 

Com.  Psallite  Domino. 

Gom.  Petitc  et  accip. 

Gom.  Gonfundanlur  superbi.  , 

Gom.  Posuerunt  mort. 

Gom.  Notas  mihi  fec. 

Com.  Amen  dico  vobis. 

Gom.  Etsi  coram  hom. 

Gom.  Dominus  dabit  benignitatem. 

Gom.  Revclabitur  gloria. 

Com.  Viderunt  omnes. 

Gom.  Fili,  quid  fecisti? 

Rectius  has  regerct  authenticus  tetrardue,  si  in- 
veteratus  permitteret  usus. 

Com.  Ulumina  faciem. 

Gom.  Quicunque  fecerit. 

Gom.  Amen  dico  vobis. 

Gom.  Data  est  mihi. 

Gioria  Patri,  et  Filio,  et  Spiritui  sancto,  sicut 
erat  in  principio,  et  nunc  et  semper,  et  in  sscula 
8€eculorum.  Amen. 

PLAGIS   PROTI. 

Secundum  quae  lcgis  verbum,  mutua  quo  dilec- 
tione  Dei  et  proximi,  Ghriste,  mandasti  colere,  quo 
per  hsc  geminae  observantiffi  prsecepta  reddamus. 

Amen. 

Saeculorum.  Amen. 
Ant.  Dominus  dixit  ad  me. 
Ant.  Redime  me,  Domine. 
Ant.  Ex  ore  infantium. 
Ant.  De  ventre  matris. 
Ant.  Vultum  tuum. 
Ant.  Fac  mecum,  Domine, 
Ant.  Glamaverunt. 
Ant.  Terribilis  est. 
Ant.  Mults  tribul. 
Ant.  Sacerdotes  ejus. 
Ant.  Sitientes,  venite. 
Ant.  Mihi  autem  nimis. 
Ant.  Veni  et  ostende  nobis. 
Ant.  Ecce  advenit. 
Hnt.  Lstetur  cor.  quser. 
Ant.  Gibavit  eos. 
Ant.  Dominus  illuminatio. 
Ant.  DominuB  fortitudo. 
Ant.  Me  exspectavenint. 
Ant.  Venite,  adoremus. 
Gloria  Patri^  et  Filio,  et  Spiritui  sanctoi  sicut 


\  crat  in  principio  et  nunc  et  semper,  et  in 
saeculorum.  Amen. 

Qradalia. 
Grad.  De  necessitatibus. 
Grad.  Universi  qui  te. 
Grad.  Ne  avertas  faciem. 
Grad.  Angelis  suis. 

Alleluia. 
Al.  Dies  sanctificatus. 
Ai.  Video  coelos. 
Al.  Dominus  regnavit. 

Offertoria. 
Of.  Laudate  Dominum. 
Of.  Protege,  Domine. 
Of.  Vir  erat  in  terra. 
P      Of.  Ad  te,  Domine,  levavi. 
Of.  De  profundis. 

Communiones. 
Saeculorum.  Amen. 
Gom.  Multitudo  lang. 
Gom.  Potum  meum. 
Gom.  Hierusalem,  surge. 
Gom.  La3tabimur  iu  saec. 
Com.  Aufer  a  me. 
Gom.  Vovete  et  reddite. 
Gom.  Narrabo  omnia. 
Gom.  Tu,  puer,  propheta. 
Gom.  Gantabo  Domino. 
Gom.  Domine,  Deus  meus  in  tc. 
Gora.  Exiit  sermo. 
Com.  Dominus  Jesus,  postquam. 
C      Gom.  Dominus  regit  me. 
Gom.  Dominus  firmamentum. 
Gloria  Patri,  et  Filio,  etc 

AUTHENTICUS   DEUTERUS. 

Tcrtia  die,  Ghriste,  te  resurgere  et  mundo  ferre 
lumen  credimus.  0  alme,  fac  nos  et  tuum  semper 

« 

laudare  nomen,  et  in  patriffi  te  acternae  regioaece^ 
nenles  sedere.  Amen. 
Sfficulorum.  Amen. 

Ant.  Miserere  mihi,  J)omine,  quoniam. 

Ant.  Ego  autem  sicut  oliva. 

Ant.  Dum  clamarem. 

Ant.  Gonfessio  et  pulch. 

Ant.  Cognovi,  Domine. 

Ant.  Ego  clamavi  quoniam. 
j)      Ant.  Dum  sanctificatus. 

Antr  In  nomine  Domini. 

Ant.  Vocem  jucunditatis. 

Ant.  Repleatur  os  meum. 

Ant.  Si  iniquitates. 
Ssculorum.  Amen. 

Ant.  Deus,  dum  egredereris. 

Ant.  Intret  oratio. 

Ant.  Sarcerdotes  tui,  Domine. 

Ant.  Tibi  dixit  cor. 

Ant.  In  Deo  laudabo. 

Ant.  Liberator  meus. 

Ant.  Omnia  quse  fccisti. 


1135 


TONARIDS. 


i326 


B 


AdI.  Chariios  Dci. 

Ant.  Loquetur  Dominus. 

Ant.  Timete  Dominum. 

Ant.  Dispersit  dedit. 

Ant.  Benedicite  Domino. 

Gloria  Patri,  et  Filio,  et  Spiritui  sancto,  sicut 
erat  in  principio  ct  nunc  et  semper,  et  io  sscula 
roculorum.  Amen. 

Gradalia, 

Grad.  Eripe  me,  Domine. 

Grad.  Juravit  Dominus. 

Gnid.  Adjutor  in  op. 

Grad.  Speciosus  forma. 

Grad.  Ezsurgo,  Domine. 

Alleluia. 

Al.  Adducentur. 

Al.  Lffitatus  sum. 

AL  Spiritus  Domini  replevit. 

AL  In  te,  Domine,  speravi. 

Offertoria, 

Of.  Benedictus  es. 

Of.  Sperent  in  te. 

Of.  Exsulta  satis. 

Of.  Perfice  gressus. 

Commxmiones, 
Ssculorum.  Amen. 

Com.  Beatus  servus. 

Com.  Qui  meditabitur. 

Com.  Scapulis  suis. 

.Gom.  Passer  invenit. 

Gom.  Justorum  animae. 

Com.  Gustate  et  videte.  C 

Com.  Tu,  Domine,  servabis. 

Com.  Dominus  virtutum. 

Gloria  Patri,  et  Filio,  et  Spirit.,  etc. 

PLAOIS   DEUTERI. 

Quarta  te  noctis,  Gbriste,  vigilia  discipulis  dare 
coeleste  solamen  nos  humiles  fatenteSyte  cantantes, 
laodantes,  tuaequc  nomen  potentis  nos  quaterna! 
tus  evangelic®  vocis  da  cognoscere  munimen. 
Saeculorum.  Amcn. 

Ant.  Prope  esto,  Domine. 

Ant.  Nos  autem  gloriari. 

Ant.  Judica,  Domine,  nocentes. 

Ant.  De  necessitatibus. 

Ant.  Exaudivit  de  templo. 

lo  aliis  vero  ab  eadem  chorda  insipientibus  et  ad  q 
eamdem  statim  relabentibus,  ita  canitur  : 
Seculorum.  Amen.. 

Ant.  Resurrexi  et  adhuc. 

Ant.  Reminiscerc. 

Ant.  Misericordia  Domini. 

Ant.  In  voluntate. 

llem,  ut  Bupra. 

Ant.  Intret  oratio. 

Ant.  Omnis  terra. 

Ant.  Sancti  tui,  Domine. 

Ant.  Scelus  populi. 

Ant.  Nuno  scio. 


Ant.  Protector  noster. 
Ant.  Exaudi,  Domine. 
Ant.  Dicit  Dominus  Petro. 
Ant.  Sicut  oculi. 
Ant.  Judica  me,  Deus. 
Ant.  Deus,  in  nomine. 
Ant.  Accipite  jucunditatem. 
Ant.  Eduxit  eos  Dominus. 
Gloria  Patri,  et  Filio,  et  Spiritui  sancto,  etc. 

GradaliiL 
Grad.  Tu  es  Deus  qui. 
Grad.  Fxsurge,  Domine. 
Grad.  Ego  autem, 
Grad.  Tibi,  Domine,  derelictus. 

Alleluia, 
AL  Excita,  Domine. 
AL  Laudate,  pueri. 
AL  Dextera  Domini. 

Offertoria, 
Of.  Tui  sunt  coeli. 
Of.  Terra  tremuit. 
Of.  Laetentur  cceli. 
Of.  Lauda,  anima. 

Communione$. 

Sfficulorum.  Amen. 
Com.  Vidimus  stellam. 
Com.  Exsulta,  fllia.  « 

Com.  Quod  dico  vobis. 
Com.  Erubescant  et  conf. 
Com.  Tanto  tempore. 
Com.  Dilexisti  justitiam. 
Com.  Ab  occultis  meis. 
Com.  Acceptabis. 
Com.  Pater,  cum  essem. 
Com.  Inclina  aurem. 
Com.  Jernsalem  que  «d. 
Com.  Magna  est  gloria. 
Com.  Benedicite,  omnes. 
Com.  Memento  verbi. 
Com.  Semel  juravi. 
Com.  Tollite  hosiias. 
Com.  Feci  judicium. 

Gloria  Patri,  et  Filio,  etc. 

AUTHENTtCUS  TRrrOS. 

Quinque  tu,  Domine,  in  coelum  virgines  te  reci- 
pere  dignatus  es,  plebi  tu«  verbis  revelare  signis 
et  ostendere,  sensus  ecce  nostros,  ut  te  precamur, 
Domine,  te  disponere. 
Sfficulorum.  Amen. 

Ant.  Loquebar  de. 

Ant.  Miserere  mei,  Domine,  quoniam  trib. 

Ant.  Domine,  refugium. 

Ant.  Verba  mea  auribus. 

Ant.  Exaudi,  Deus,  orationem. 

Ant.  Deus  in  loco  sancto. 
Ssculorum.  Amen. 

Ant.  Circumdederunt. 

Ant.  Lstare,  Jerusalem. 


il27 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


Aiit.  Dominc,  ia  tua  misoricordia. 

Gloria  Patri,  et  Filio,  etc. 

GradaUa 
Grad.  Locus  iste. 

Grad.  Ex  Sion  specics. 

Grad.  Viderunt  omnes. 

Grad.  Propitius  esto. 

Grad.  Disccme  causam. 

Alleluia, 
AI.  Diligam  te. 

A1.  Memento,  Dominc. 

Offertoria, 
Of.  Intende  voci. 

Of.  Populum  humilem. 

Of.  Benedic,  anima. 

Of.  Sanctificavit  Moyses. 

Communione$, 

Com.  Intellige  clamorem. 

Gom.  Voce  mea  ad  Dominum. 

Com.  Laetabitur  justus. 

Com.  Qui  mihi  ministrat. 

Com.  Non  vos  relinquam. 

Com.  Dicit  Dominus  :  Impleto. 

Com.  Adversum  me. 

Com.  Servite  Domino. 

Com.  Ultimo  festivitatis. 

Com.  Justus  Dominus. 

Com.  Quis  dabit  Dominus. 

Com.  Tu  mandasti. 

Com.  Pacem  meam  do. 

Com.  Panem  de  ccelo. 

Com.  Dico  vobis. 

Com.  Signa  eos. 

Com.  Dominus  mea. 

Gloria,  etc. 

PLA6IS  TRITl. 

Sexta  tuffiy  Christe,  potentis  corporalis  hora  re- 
gplendet  forms,  Ecclesis  vitim  tribue  salientem 
aquae  vivffi,  fervore  quoque  plens  gratiae  hanc  sem- 
per  accende. 

Saeculorum.  Amcn. 

Ant.  Os  justi  meditabitur. 

Ant.  Esto  mihi  in  Deum. 

Ant.  Omnes  gentes. 

Ant.  Justi  epulcntur. 

Ant.  Respice  in  me. 

Ant.  Saoerdotes  Dei,  bened. 

Ani.  Dioit  Dominns. 

Ant.  Bsultate  Deo. 

Ant.  Uodie  scietis. 

Ant.  In  medio  Ecclesiae. 

Ant.  Cantate  Domino. 

Ant.  QuaBimodo. 

Gloria  Patri,  etc. 

Gradalia. 
Grad.  Fuit  homa  mis. 

Grad.  Exiit  sermo. 

Grad.  Ego  dixi :  Domine. 

Grad.  Venite,  filii. 

Orad.  Conatitues  eos. 


B 


A  Alleluia, 

AI.  Dulce  lignum. 

Ai.  Domine  in  virlute. 

A.  Vox  exuUationis, 

Offerioria. 

Of.  Domine  Deus,  in  simplicit. 

Of.  -Domine,  convertere. 

Of.  Domine,  in  auxilium. 

Of.  Justitiae  Domini. 

Communianes. 

Com.  Pascha  nostrum. 

Com.  Tu  es  Petrus. 

Com.  Dicit  Andreas. 

Com.  Mitte  manum. 

Com.  Quinque  prudentes. 

Com.  Domine,  quis  habitabit  ? 

Com.  Lutum  fecit. 

Com.  Ecce  Dominus  veniet. 

Com.  Anima  nostra. 

Com.  Venite  post  me. 

Com.  In  splendoribus. 

Com  DilTusa  est. 

Cum.  Qui  me  dignatus. 

Com.  Honora  Dominum. 

Com.  Surrexit  Dominus. 

Com.  Qui  manducat. 

Com.  Posuisti^  Domino. 

Gloria  Patri,  et  Fiiio,  etc. 

AUTHENTIGUS  TEFRARDUS. 

Septemplicem  te  nunc  quoqoe  nobis  adesiedqto- 

scimus,    alme  Paraclete,   nostra  mentev  ut  ium 

C  graticc  scmper  exuberent  perCecto  numere,  quaque 

nocent  exstingue,  etcuncta,  quaeproficiunty  aoeen- 

de  semper  amoris  igne. 

Sxculorum.  Amen. 

Ant.  Populus  Sion. 

Ant.  Puer  natus  est. 

Ant.  Oculi  mei  semper. 

Ant.  Aqua  sapientis. 

Ant.  Adorate  Dominum. 

Ant.  Gloria  et  honore. 

Ant.  Ne  timeas,  Zacharia. 

Ant.  Judicant  sancti  gentes. 

Ant.  Respice,  Domine. 

Ant.  Audivit  Dominus. 

Ant.  Ne  derelinquas. 
])     Ant.  fixspecta  Dominum. 

Ant.  Viri  Galilei. 

Ant.  Protexisti  me. 

Ant.  Venite,  benedicti. 

Ant.  Eduxit  Dominus. 
Gloria,  etc. 

Oradalia. 

Grad.  Jacta  cogitatum. 

Grad.  Dirigatur  oratio. 

Grad.  Oculi  omnium. 

Grad.  Liberasti  nos. 

AlUluia 

Al.  Pasoha  nostrum. 


113» 


Al.  Ezsultate  Deo. 
Al.  Venite  exsulteinus. 
Al.  Quoniam  Deus  magnus. 
Al.  Domine,  refugium. 

Olfertoria, 
Of.  Precatus  est. 
Of.  GonGtebuntur. 
Of.  Eripe  me  de  inimicis. 

Communiones, 
Com.  Dicite  pusillan. 
Com.  ToIIo  puerum. 
Gom.  Fidelis  sorvus. 
Com.  Dum  venerit  Paracletus. 
Com.  Si  conresurrexistis. 
Com.  Populus  acquisitionis. 
Gom.  Factus  est  repente. 
Com.  Ne  tradideris. 
Com.  Erubescant  et  revcr. 
Com.  Ego  sum  vitis. 
Com.  Pater,  si  non  potest. 
Com.  Redime  me,  Deus. 
Com.  Domine,  quinque. 
Com.  Vox  in  Rama. 
Cum.  Qui  biberit  aquam. 
Gloria,  etc. 

PLAOIS  TETRARDI. 

Octo,  pie  rex,  Gbriste  lucidc,  beatitudines  evan- 
gelic»  gratiffi  plcbi  tuse  pra>be  bonignus  et  clemens 
sempiternam  requiom,et  refovesine  iide  credentes 
inte. 

Ssculorum.  Amen. 

Ant.  In  excelso  throno. 

Ant.  Invocavit  me. 

Ant.  In  virtule  tua. 

Ant.  Jubilate  Deo. 

Ant.  L«tabitur  justus. 

Ant.  Dilexisti. 

Ant.  Probasti,  Domine. 
■^Ant.  Victricem  manum. 

Ant.  Miserere  mei,  Domine,  quia  ad  te 
Sfficulorum.  Amen. 

Ant.  Ad  te  levavi. 

Ant.  Lux  fulgebit. 

Ant.  Introduzit  vos. 

Ant.  Spiritus,  Domini  replevit. 

Ant.  Domine,  ne  longe. 

Ant.  Dum  medium. 
Gloria,  etc. 

Gradalia. 

Grad.  Benedictus  Dominus. 

Grad.  Propler  veritatem. 

Grad.  Denedioam  Domino. 

AUeluia, 

Al.  Adorabo  ad  templum. 

A1.  Deus  judex  justus. 

AL  Ostende  nobis. 

AL  Specie  tua. 

(46)  m$U,  poenitenti»* 

Patroi.  CXLII. 


TONARIDS. 
A 


1130 


Offertoria. 
Of.  Miserere  mei. 
Of.  Angelus  Domini. 
Of.  Posuisti,  Domine. 
Of.  Domine,  Deus  salutis. 
Of.  Exaudi,  Deus,  orationem. 

Communiones. 

Ssculorum.  Amen. 
Gom.  Spiritus  sanctus  docebit. 
Gom.  Ghristus  resurgens. 
.  Gom.  Dico  autem  vobis. 
Gom.  Gircuibo  et  immolabo. 
Gom.  Simile  est  regnum  coel. 
Gom.  Primum  qusrite. 
Gom.  Introibo  ad  altare. 
B     Gom.  Oportet  te. 

Gom.  Nemo  te  condemna\it. 
Gom.  Hoc  corpus. 
Gom.  Video  coelos. 
Com.  Domine,  memorab. 
Gom.  Spiritus  ubi. 
Gom.  Ego  clamavi. 
Gom.  Responsum  accepit. 
Gom.  Lavabo  inter  innocontes. 
Gom.  Gomedite  pinguia. 
Gom.  Ego  sum  pastor. 
Gloria,  etc. 

H«c  munera  quondam  Sion  animo  ezsultantd, 
prout  potuimus,  concinendo  deprompsimue :  nuno 
autem  velut  super  fluminaBabylonis  sedentesymalie 

C  amaricatiy  jam  organa  nostra  suspendimaa,  laery- 
mabiliter  clamantes  ac  dicentes  :  Quamodo  cantabi- 
mus  canticum  Domini  in  terra  alienaf  Terra  quippe 
nobis  facta  est  alicna,  quandoquidem  no  vivere,  ne 
dioam  cantare,Iicet  in  ea.  Impleta  in  nobiB  prophe- 
tia^  quffi  olim  miser»  ac  infelici  Jud»«  taliter  est 
comminata  :  Terra  vestra  deserta,  civitates  vestrx 
igne  succensx,  regionem  vestram  in  conspectu  vestro 
alieni  devorant,  et  desolabitur  sicut  in  vastitate  hostiU 
{Isa,  I,  7).  Propterea  defecit  gaudium  cordis  nostri^ 
versus  est  in  luclum  cliorus  noster,eecidit  carona  capi- 
tis  nostri  (Thren.y,  15),  ita  ut  compellamur  dioere : 
VtB  nobis,  quia  peccavimus{\h\A,^iQ) ;  et  ut  qaidam 
sapiens  dicit :  Vacat  hoc  tempore  potentibus  oppri- 
mere,  privatis  perdere,  miseris  flere. 

n  Sed  quid  inter  hsc  restat  ageikdum,ni8i  utiaUld 
prophetico  volumine,  in  quo  scripta  eunt  lameota- 
tiones,  carmen  et  vs,  die  noctuque  meditemur,  ut 
dum  niia  Babylonis  misera  (Psal,  czxxvi),  hoc  est, 
iniqua  nos  persequentium  multitudo  retribuente 
Domino  rccipiet  retributionem,  quam  retribuit  no- 
bis  (Ibid.)f  scilicet  v«e  perenne,  nos  per  lamentatio- 
nes  dignas  potentis  (46)  verum  mereamur  oantare 
carmen  Iffititiae,  sufl^ragantibus  Principis  apostolo- 
rum  meritis,  ciyus  amore  tuis,  beatissime  Pater,  in 
boc  opere  studuimus-  praeceptis  obedire. 


36 


1131 


BBRNONIS  ABBATiS  AUGIBNSIS. 


(13S 


BERNO  AUGIENSIS 

DE  VARIA  P,SAI,M0PJ;M  ATQUE  CANTliUM  MODUI.ATIONK 

Ex  ms,  Saleniiiano  Sosc,  XI  vel  XII, 


SYNOPSlS 

l.'Esilras  Scriptd^am  S.  reslilnit.  2.  LXX  Intorpretes.  '.\.  Aliae  So.iiptiirrR  iotorprctalioDes.  4.  Psalterii  vcr«io 
GallicaDaetRomnDn.  5.Ditrerenli{e  versionis  Romau&e  a  Gallicana.  6.  DifTerentim  inlsaiaet  aliis  prophetis.  T.Nibil 
canalur  inKcclcsia^ubi  ex  S.  Scriptiini.aut  a  prndcntioribus  tractata.  8.  V<;rba  S.Scripturae  non  iinmuteutnr.  9.Ni- 
hilqne  contra  ipsins  (iciom  ponaliir.  iO.  Di^  antiphonis  ah*0  iucipiuntibus  in  A(lventu,etnonnullis  in  festia  DaUlitiis. 
li.  De  oflicio  Septuagcsimn3,  quando  alhMuia  deponilnr.  M.  De  respon?oriis,quibus  vcrsns  n^n  satis  rcspoodent: 
13.    Aut  aliis  meudis  scateut. 


BERN.quiqUOd  Vult  D0US,MKGlNriUDO,ElPENNONI,  A 

dilcctis  in  Christo  fratribus,  perenno  iminarcesci- 
bilis  gloriae  decus. 

Rationabile  mihi  vidctur  ut  quos  unus  spirilus 
vinculo  charitatis  ligat,  hos  lillorarum  lextus  non 
dissolval,iQio  epislola  jungat,quos  cliarai  aniioitia; 
Bodalitas  conglulinat.  Igitur  fralcrnae  dilootionis 
tuaj  rogatu  compulsus,  o  Mogiiirridc,  aliquid  tibi 
scribere  do  varia  psalmorumatf^uccanluummodu- 
latione,  qua;  dissimiliter  vel  coiiluse  solct  in  Eccle- 
sia  fieri,  prius  cupio  aliquam  do  intcrprctum  tran- 
slatione  mcmoriam  faccre,quatonus  velut  hocquo- 
dam  jacto  scrmonis  fundamonto,nostrm  narrationis 
(edificium  solidius  surgat  in  altum. 

1.  Ut  enim  mujorum  firmatauctoritas,omnis  Ve- 
teris  Testamenti  Scriptura  impriuiisHcbraeo  scr-  ^ 
mono  constat  conscripta.  Sod  post  doslructam  Je- 
rusalem  et  legcm  accensam  a  Chaldxis,dum  Juda;i 
revorsi  sunt  a  Babylonia  captivitatc  in  Jerusalcm, 
Esdras,  scriba  doctus  scientia  divina,  omnom  Ve- 
teris  Testamenti  bibliothecaiii  et  cuncta  legum  et 
prophetarum  volumina  rcparavit,  alque  in  viginti 
duobus  voluminibus  secundum  numcrum  Hcbrai- 
carum  litterarum,  constituit,  corrcxit,ordinavit.Ad 
ejus  imilationera  muUi  gentilium  gestn  aliorum 
congregaverunt  et  bibliothocas  constitucrunt.  Inter 
quos  quidam  Episistratus  fioruissc  dicitur;  deindo 
Xorxes,  post  Scleucus  ac  Alexandcr  Magnus. 

2.  Sed  et  Ptolomojus,  cognomcnto  Philadelphus, 
omnes  litteratos  studio  superans  non  solum  gcn- 
tium,  sed  etiam  divinas  liltoras  in  bibliothecam 
contulit.  Nam  septuaginta  millia  lihrorum,  ut  fer-  C 
tur,  hujus  tomporibus  Alexandri®  invcnta  sunt. 
Hic  etirtm  ab  Eloazaro  pontificc  petens  Scripturas 
Votcris  Testamcnti  ab  Hobra^a  liiigua  in  Graecam 
converli,  LXX  Intorpretcs  impetravit,  qui  ojus  vo- 
luntati  satisfacercnt.  Nam  quidaiu  mirabiliter  de 
iisdem  septuaginta  Intorpretibus  assorunt,  quod 
singuli  per  singulas  cellus  divisi  ila  oiunia  pcr  Spi- 
ritum  sanctum  sint  interpretati^ut  nihil  in  alicujus 
corum  codico  invcntnm  sit,  quod  in  c.T.U.ris  vel  in 
YOrborum  ordine  discreparet.  Cui  opinioni  S.  Hie- 


ronymus  vehemcntcr  obsistit^  ita  inquiens :  Newio 
({uis  primus  auctor  soptuaginta  ccllulas  Alexao- 
driiR  mcndacio  suo  construxerit,  quibus  divisi  et- 
dem  scriplitarent,cum  Aristhoasejusdcm  Ptolonuei 
6i:spaTiriTrf,;,  quod  intcrpretatur  protecfor  fidelUfCi, 
multo  post  tomporc,Joscphu3nihiI  tale  retuleriDt; 
scd  in  una  basilicacongrega/oscontuIissescribaDt, 
non  prophctasac.  Aliud  est  cnim,  inquit,  valem 
C8se,aliud  intcrpretem.  Hic  spiritu  vcntura  prsdi- 
rit;  hic.eruditiono  ct  vcrborum  copiaca  qus  inlel- 
ligit  transfort.  Et  paulo  supcrius,  cum  ea  corame- 
monissctquic  a  septuaginta  interpretibus  suntprc- 
tcrmissa,  ait  :  Jud(Bi  prudenti  factum  dicunt  esse 
consilio.  nc  Ptolomo^us,  unius  Dei  cultor,  eliam 
apud  Hcbr.Tos  dupliccm  divinitatcm  dcprehenderet; 
quod  maximc  idcirco  laciebat,quia  in  Platonisdag- 
ma  cadcro  videbatur.  Dcniquc  ubicunque  sar.ratom 
aliquid  Scriptura  teslalur  do  Patre  ct  Filio,  et  de 
Spiritu  sanclo,  aut  aliler  intorprctcli.aut  omnioo 
tacuorunt,  ut  et  regi  satisfacerent  et  arcanumHdei 
non  vulgareiit.  Legite  prologum  ejusdem  beatiHie» 
ronymi  supor  librum  Gonesis. 

3.  Fueruntetalii  interpretc8,qui  ex  UcbrsaliogDi 
inGrxcum  sacra  oloquiatranstuIerunt.sicutAquili, 
Symmachus,Thcodotion.Est  etiam  et  Vulgaris  io- 
tcrpretatio,cujus  auclor  non  apparet,etob  hocnoe 
nominc  intcrprctis  quinta  editio  vocatur,qaamOri- 
genesct  Euscbius  Goesariensis  Koivt^,  id  est,  Commtt- 
nem  vel  Vulgatam  appcUant ;  quam  Origenes  mirolir 
borereperitct  cajteris  editionibus  comparavit.Sedet 
mnUiGra?cia3  tractatores  variis  modis  eam  transtu- 
lerunt  atquc  corruporunt.QuammuIti  Lalinorumel 
maximc  Romanoru  m  ,ante  sanctum  Hieronymum  t^ 
ceporuntet  hucusqueutunturjtencntctserxanl.Ooo- 
rum  divorsitatem,imo  crrorem  beatus  Hieronymos 
corrigere  cupicns,  ulpote  multarum  linguarum  pe- 
ritus,  omncm  Scripturam  Veteris  Testamenti  exHo* 
bra}0  in  Latinum  vertit  eloquium  :  ctyus  interpreti- 
tio  mcrito  co^tcris  antcfertur,  ut  Isidorus  ait;  Mt 
onim  ct  vcrborum  tenacior  ct  pcrspicuitate  senten- 
li.T  cl.iri»»!'.  Scil  ot  S.  Grcgorius  papa  ipsius  traoo* 
lationcui  ca;teris  asaerit  eflse  vertcioreffl.  EM  A 


1133 


DE  VARIA  PSALM.  ET  CANT.  MODUL. 


1134 


sexta  cditio,  de  qua  bcalns  Hicronymus  :  «  Illud,in-  A 
quitjbreviter  admoneo,ut  sciatis  aliam  esse  editio- 
nem,quani  Origencs  et  Cffisariens  Eusehius  omnes- 
que  GraBciae  tractores  Koi'/t„  id  est  Gommunem 
appellant  atque  Vulgatam ;  aliam  LXX  Interpretum, 
quae  in  i^air^o'.^  codicibus  reperitur,  et  a  nobis  jn 
Latinum  serraoncm  fidelitor  versa  est,  et  in  Hiero- 
solymae  atque  in  Orientis  Ecclesiis  decantatur. »  Et 
paulo  post  iterum  infert  :  «  sicut  autera  in  Novo 
TestamentOjSi  quando  apud  Latinos  quajstio  exori- 
tur,ct  est  inter  exemplaria  varietas,concurrimus  ad 
rontem  Gra;ci  scrmonis,  quo  novum  scriptum  est 
instrumentum  ;  itain  Veleri  Testamento,si  quando 
interGrfBCOs  Latinosquc  divcrsitas  cst,ad  Hebraicam 
confugimus  veritatem,utquidquid  do  fonte  profici- 
scitur,  hoc  quajramus  in  rivulis.  Kotvr,  autem  ista,  ^ 
hoc  cst  Communis  editio,  ipsa  cst  quoe  et  LXX,sed 
hoc  interest  inter  uLramquo,  quod  xoivt^  pro  locis 
et  temporibus,  et  pro  vohintalc  scriptorum  Vetus 
corrupta  editio  est;  ea  autcm,  qua;  babetur  in 
l^srXotc,  et  quam  nos  vertimus,  ipsa  est  qua;  in 
eruditornm  libris  incorrupta  et  immaculata  LXX 
Interpretum  translatione  scrvatur.  Quidquid  ergo 
ab  hac  discrepat,  nulli  dubium  cst  quin  ita  ct  ab 
Hebra?orum  auctoritatc  discordet.  »  Hucusquc  Hie- 
ronymus.  Hic  talis  ac  tan*u3  aliquando  ad  Iribunal 
sterni  Judicis  raptus,  ubi  divina  increpationc  cst 
admonitus,  ut  studiis  divinis  insislcrct  ct  sanclaj 
Ecclcsia*  utilitati  deservirct. 

4.  Inler  caitera  ex  emendata  LXX  Intcrprctum 
translatione  PsaUerium  ex  Gra^co  in  Latinuin  verlit 
illudquo  cantandum  omnibus  Gallia^  ar  quibusdam  C 
Germania;  Ecclesiis  tradidit;et  ob  hoc  Gallicanum 
Psalterium  appcllant,  Romanis  adhuc  ex  corrupta 
Vulgata  editione  Psaltcrium  cancntibus,cx  qua  Ro- 
mani  cantum  composucrunt  nobisquo  usum  can- 
tandi  contradidcrunt.Unde  accidit  quod  vcrba,quaB 
in  diurnis  vel  in  nocturnis  ofnciis  canendi  more  mo- 
dulantur,intermi8Ccanturetconrusc  nostris  psalmis 
ibserantur,ut  a  minus  pcritis  haud  facilc  possit  di- 
scerni  quid  nostra;  vcl  Romana;  convcniateditioni. 
Quod  pius  pater  ac  peritus  magister,  Hieronymus, 
intuenSytres  editiones  in  uno  voluniine  composuit: 
Gallicanum  Psalterium,  quod  nos  canimus,ordina- 
vit  in  una  columna,  in  altera  Romanum,  in  tertia 
Hcbraeum.Et  ubicunquc  aliquid  in  nostro  interposi- 
tum  est  quod  in  Hebra?o  non  ha]>ctur,obelo,  id  cst  y 
veru,  taliter  cum  hoc  signo  notavit  -r  ;  "hi  vero  ex 
Hebra?o  aliquid  addidit,  cuni  asterico,  id  est  stclla 
>-.',  hoc  modo  illucescere  fccit. 

5.  ITujus  igitur  summi  doctoris,  licet  scientia 
multum  inferior,  utpote  qui  in  cjus  comparatione 
ncc  linguaro  me  habere  putem,  alonge  vcstigia  se- 
qucns  vestrffi  dilectionis  causacupio  aliquid  discer- 
nere  quid  in  antiphonis,  responsoriis  gradalibus, 
offerendis,  communionibus,  modulando  psallamus, 
quid  in  Ecclesiis  distinctc  proferendo  dicamus.  Et 
quia  scnsu  sum  parvulu3,irgenio  tardus,et  si  ajtate 
provectuSjSenio  jam  derectus,  more  pueroiuui,  qui 


post  prima  elementa  solent  discero  psalmorum  car- 
mina,imprimi8  incipio  exordium  sumens  a  timore : 
quia  initium  sapienlix  iimor  Domini  est  {Psal,  cx, 
10),  ut  pcr  timorem  perveniamus  ad  charitatem, 
qux  perfeda  foras  mittit  timorem  (I  Joan,  iv,  ^8).Et 
non  solum  in  cantu,verum  etiam  in  aliis  quibus- 
dam  locis,  ubi  nostra  et  Romana  editio  in  verbis 
discrepare  videntur,  notare  nitimur. 

Itaque  antiphonas  vel  communioncs,  quae,  juxta 
Romanum  Psalterium  canuntur:  Servife  Domino  in 
timore^  el  exmllate  ei  cum  tremore^  nos  ju^ta  emen- 
daiioncm  bcati  Hieronymi  canimus  :  Et  exsultate  ei 
in  tremore,  In  tertio  psalmo,  ubi  illi  canunt  :  Ego 
dormivi  et  sommum  cepi ;  nos  :  Ego  dormivi  et  sopO" 
ratuS  sum.  In  quarto  psalmo,  ubi  illi  canunt :  Cum 
invecarcm  te^  et  exaudisti  me  Deus;  nos  dicimus  : 
Cu7n  invocarem,  exaudivit  me  Deus  jusiitia:  mex. 
Quod  vero  a  prima  persona  subito  transit  ad  se- 
cundam  ita  dicens  :  In  iribulatione  dilatasti  mihi, 
more  omnium  prophctarum  ait,  qui  solcnt  tempora 
et  personas  sffipissime  permutare  et  rationis  ordi- 
nem  tali  modo  observare. 

In  quinto  psalmo  :  Dirigc  in  conspeciu  tuo  viam 
meam;  quod,  ut  A.  Hieronymus  dicit,  nec  LXX  ha- 
bent,  ncc  Aquila,ncc  Symmachus,  nec  Theodotion, 
sed  sola  Koivt,  edilio  habet.Denique,sicut  in  Hebraeo 
scriptum  est,  omncs  voce  simili  transtulerunt :  Di- 
riije  in  conspcctu  mco  viam  tuam,  secundum  iliud 
quod  in  ratione  Dominica  dicitur  :  Pater  noster^ 
qui  cs  in  ccelihy  sanclificctur  nomen  luum ;  non  quo 
nobis  orantibus  sanctificetur  in  nobis  :  ergo  et  nunc 
Propheta  postulat,  ut  via  Domini,  quae  per  se  recta 
cst,  ctiam  sibi  recta  fiat. 

In  scxto  psalmo,ubi  illi  canunt :  Domine.ne  in  ira 
tua  arguas  mc,  nequc  in  furore  tuo  corripias  me;  noa 
canimus  :  Domine,  ne  in  furorc  tuo  arguas  me,neque 
in  ira  iua  corripias  me,  Item  :  Conx^ertere,  D(mine,ei 
eripe  animam  mcam ;  nos  dicimus  :  Convertere,  Do^ 
minCy  cripe  animam  meam.  In  scptimo,  ubi  illi  ca- 
nunt :  Exmrge,  Domine  Dcus  meu^, in  prcecepto ;  noa 
dicimus  :  et  exsurgCy  Domine. 

In  octavo  psalmo  :  Video  coslos  tuoSy  non  habetur 
in  Grajco,  sed  in  HebraBO  legitur  yiOV  Samecha^ 
quod  interpretatur  coelos  tuos,  et  de  editione  Theo- 
dotionis  in  LXX  Interpretibus  additum  est  sub 
asterisco  ^,  Ubi  Romani  canunt  :  Tihi  enim  dereli' 
ctus  cst  pauper  :  pupillo  tu  cris  adjutor ;  nos  relicto 
enim  dicimus  :  Tibi  derelictus  est  pauper,  orp/iano 
tu  eris  odjutor.  In  illo  psalmo  :  Dixii  insipiens, fimio 
versu  :  Omnes  dcclinax>crunt,  tres  qui  sequuntur  : 
Scpulcrum  patcns  cst;  contritio  et  infelicitas,  usque 
non  esi  timor  Dei  ante  oculos  eorum,  in  hebraico  non 
habentur,  sed  a  beato  Hieronimo  de  Graeco  in  nos- 
tram  translationem  interpositi  sunt. 

llli  :  Custodi  me,  Dojnine,  ut  pupillam  oculi,  nos : 
Cusfodi  me  ut  pupillam  oculi.  Sed  ubi  ipsius  psalmi 
verba  non  pra3cedunt,nec  'subsequuntur,  non  obest 
si  in  solo  versu  dicimus  :  Exsurge,  Domine^  sicut 
in  illo  versu  :  Salimm  fac  populum  /t<i/m,  Dominc^ 


i|33 


BEHNONIS  ABBATIS  AUCIENSIS. 


UM 


eClenefHchan^editatitux ^Tiosirum^sQltcnumhahei:  Al  inBecundo  autcm,id  cst  in  fmeipBius  psalrm  :  Sm» 


Salvum  fac  populum  et  benedic  h^rcditati  tux,  Ubi 
illi  canunt  :  Ego  autem  cum  justitia  apparebo  in 
conspectu  tuo ;  satiabor,  dum  mani/cstabitur  gloria 
tua\  nos  dicimus  :  Ego  autem  in  justitia  apparebo 
conspectui  tuo ;  satiaborf  cum  apparuerit  ijloria  tua, 
In  psalmo  xvii  :  Prw  fulgore  in  con^pectu  ejus 
nubcs  transieruntf  dicit  B.  Cassiodorus  :  non  cst  iste 
versus  facile  transeundus.  Prx  /ulgore  una  pars 
orationis  est,  id  est  nominativus  pluralis,  et  ros- 
pondot  ad  nabes;  nubcs  autem,  sicut  superius  dio- 
tum  e8t,pra)dicatores  divini  verbi  intolligcndi  sunt. 
Inpsalmo  xviii  :  Exsultavit  ut  gigas  ad  currendam 
viam  suam ;  nec  in  Graeco,  ncc  in  Hebrico  babetur 
suamf  sed  a  bcato  Ilieronymo  sub  vcru,  id  eai  tali 
signo  ^  additum  est.  In  eodcm,  ubi  illi  canunt  :  |^  vultu  suOf  Deus  in  medio  ejus  non  cammovebilur ;u 


lutarc  vultus  mei  et  Deus  tneus,  ita  duntaxat,  ut  ei 
conjunctia  de  Ilebraso  et  Theodotione  sub  asteiic» 
•i^  addtum  sit.  tn  eodero :  Exprobwerunl  mihi  ^ 
tribulant  mc  inimiri  mei,  quod  apud  Romanos  non 
habetur,  sed  in  Hebraeo  positum  est  :  Exprobravi' 
runt  mihi  hostes  mei, 

In  psalino  xliii  secundum  Romanum  scriptum 
est  :  Et  non  egredieris,  Deus,  in  virtuiilus  nosbi»; 
sed  Deus  ibi  superfluum  ost.Item  in  eodeoi  psalmOy 
cum  in  cantu  et  in  versu  psallamus  :  Exswrge,  U^ 
mine,  adjuva  nos,  et  libera  nos  propter  nomtn  tuwm\ 
socundum  editionem  nostram  solummodo  dieiroM: 
Exsurge,  adjuva  nos  et  redime  nos  propter  nomm 
tuum.  Ubi   Romani   cantant :  Adjuvabit  eam  Deu 


Lex  Domini  irreprehensibilis,  uo8,Lex  Domini  immor 
culata, 

In  illa  offerenda  :  JustitUv  Domini  rectw  Uptifi^ 
cantcs  corda,  quia  desunt  illa  verba,  quae  in  Psalle- 
rio  posita  sunt,  usque  in  illum  locum  :  Et  dulciora 
super  mel  et  favum ;  rcctius  cancremus  :  Justitise 
Domini  rectx  lartificantes  corda  ct  dulciaies  super 
met  et  favum.  In  illo  tractu,  ubi  Romani  canunt  : 
AnnuntiabuHt  cceti  justifiam  ejus,  nos  m7i  non  dici- 
mus,sed  canimus  :  Annuntiabunt  jnstitiam  ejus,\}h\ 
Romani  canunt :  Et  pocutam  tuum  incbriansquam 
prscctarum  est!  nostra  editio  habet :  Et  calixmeui 
inebrians  quam  prarclarus  est,  Roinani  canunt : 
P^ias  tuas,  Domine,  notas  fav  mitii,  et  snnitas  tua$ 
doce  me ;  nos  vero  :  Vias  tuas  demonstra  niitii,  et 


dicimus  :  Adjuvabit  cam  Deus  mane  dilucuto.  VXi : 
Ascendit  Deus  in  jubitaiione;  nos  :  Aseendii  Deus  i^ 
jubilo,  Illi  :  Sicut  audivimus,  ita  et  vidimus ;  not : 
Sicut  audivimus,  sic  vidimus. 

In  psalmo  xlviii  ille  versiculus  :  Homo  eumin 
honore  esset  bis  positus  est,  et  in  priore  additan 
habet  et  conjunctionem,  ut :  Et  homo  cum  inkcmm 
esset;  in  fme  conjunctionem  non  habet,  sed  ita: 
Homo  cum  in  honore  esset.  Illi  :  Invoca  me  in  dk 
tribulationis  tuse,  eripiam  te,et  magnificabis  me ;  iMt 
autem  :  Et  invoca  me  in  die  tribulationis,  et  erum 
te,  et  honorificabis  me, 

In  quinquagesimo  psalmo  illorum  editio  habet : 
Amplius  tava  me  ab  injustiiia  mea,  et  a  delicto  meo 
munda  me ;  nostra  vero  :  Amplius  laua  me  «6  mi- 


semitas  tuas  doce  mc,  In  illo  psalmo,  ubi  isti  ca-  C  quitate  mea,  et  a  peccato  meo  munda  fne.  llla  :  QuO' 

nunt :  Exaudi  Domine,  voccm  mcam,  qua  clamavi 

ad  te ;  tibi  dixit  cor  meum  :  Qusrsioi  vuttum  fuum, 

vuUwn  tuum,  Domine,  rcquiram. Nos  autem  :  Exau- 

difDomiHe,vocem  mcam,  qua  ctamavi,  tibi  dixit  cor 

mcum  :  Ext^uisivit  facies  meajaciem  tuafn,Dom(n€, 

requiram.ln  illa  ofTerenda  :  In  te  speravi,  Domine^ 

dlxi :  Tu  cs  Dcus  meus,  in  manibus  tuis  tempora 

mea;  nos  pro  eo  quod  sunt  tempora,  habemus  : 

Sortes  mece.ln  illo  psalmo:G<iwiwM5««»iima?rttm- 

na  mea,in  Grasco  mea  non  habetur,sed  ex  Hcbraico, 

et  de  translatione  Tbeodotionis  sub  asterisco,id  est 

8teIIa)E;(  ,  additum  est. 

In  illa  antiphona  vcl  communione,ubi  illi  canunt : 
GauUeie,JustiJnDomino',  nos  canimus  :  Exsultate, 


niam  iniquitatem  meam  agnoscOy  et  delictum 
coram  me  est  semper ;  nostra  vero  :  Quoniam  imqwi' 
tatem  meam  ego  cognosco,  et  peccatum  meum  eonin 
me  est  sempcr.  Illa  :  Ecce  enim  in  iniquitatibus  eont- 
ceptus  sum,  et  in  delictis  peperit  me  mater  mca ;  not* 
tra  :  Eece  enim  in  iniquitatibus  conceptus  sum,  et  m 
peccatis  concepit  me  mater  mea.  Ilem  illa :  Doei9M 
iniquos  vias  tuas ;  nostra  vero  :  Docebo  iniqnes  tim 
tuas.  Illi  juxta  fmem  psalmi  canunt  :  Sacrifitim 
Deo  spiritus  contribulatus,  cor  contritum  et  hmnAii^ 
tum,  Deus,  non  spemit ;  nos  autem  :  Sacrifieium  Dts 
spiritus  contribulatm^  cor  contrilum  et  humiiiMm, 
Dcus,  non  despicics. 
In  psalmo  ui,  qui  ita  incipit :  Dixii  insipieiiSf'tk 


Jusfi,  in  Domino.  In  illo  introitu,ubi  in  cantu  psal-  j)  sccundo  versu  additum  habet  :  Non  est,  qui  facitt 


limus  :  Et  ex  omnibus  tribuiationibus  ejus  tiberavit 
eiim ;  hos  Psalterium  dccantando  dicinms  :  Satvabit 
cum.  In  eadem  psalmo,  ubi  illi  canunt :  Timete  Do- 
minum,  omms  sancli  eju%,  quoniam  nihit  deest  ti^ 
mentibus  eum  ;  nos  dicimus  :  fion  est  inopia  fimen' 
fibus  eui/i. Ubi  illi :  !son  dcficient ;  nos  :  Nan  minuen- 
tur  omni  bono.Xn  psalnio  XL),ubi  illi  canunt :  Sicut 
cervus  desiderat  ad  funfex ;  nostra  translatio  habet : 
Quemadmodum  deniderat  cervus  ot  in  alio  vcrsu  : 
Sitieit  anima  niea  ad  D.  um  vivum ;  nos  habemus  sub 
asterisco  ){(  ad  Deum  fortew.  Sciendum  est  in  hoc 
psalmo  bis  inveniri :  Salufare  vultus  mci  Dcus  meus  \ 


bonum,  nan  est  usque  ad  unum ;  nos  versum  iinimti 
solummodo  :  Non  est  qui  faciatbonum.AiveToqraU' 
to  versui,  qui  ita  incipit  :  Omnes  dectinaverunt,  ad- 
jungimus  in  flne  :  Non  est  usque  ad  unum.  llli  mo- 
dulantur  :  Nonne  cognoscent  omnes^  qui  opermdMf 
iniquitatem,  qui  devoraat  plebem  meam  sicut 
panisl  et  paulo  post :  Trepidaverunt  iimore,uki 
erat  timor ;  nos  autcm  :  Nanne  scient  omnes,  fw 
operantur  iniquitatem,  qui  devorofU  pl^kcm  meam  ■! 
cibum  panisl  et  in  fine  versus  :  TrepiAtOfermAti' 
more,  ubi  non  fuit  iimor.  IHi :  Cum  averierii  De* 
minus  captivitatem  plebis  iuae ;  nos  :  Cniii  em* 


tl31 


DE  VARIA  PSALM.  ET  CANT.  MODDL. 


1138 


verterU  Dominus  capHvitatem  plebis  suge,  Illi  pri-  A     In  illo  psalmo  :  Salvum  me  fac.uhi  nos  canimus: 


mum  versum  subsequentis  psalmiita  finiunt :  Et  in 
virtute  tua  libera  me;  nos  vero  :  Et  in  viriate  luaju- 
iica  m£.  IUi  canlant  :  Exaudiy  Deus,  orattonem 
meamt  et  ne  despexeris  deprecationeni  rneam ;  iniende 
in  me  et  exaudi  me  ;nos  vero :  Intende  mihi  cl  exaudi 
me.  In  eodem  psalmo,  ubi  illi  modulantur  :  Timor 
et  tremor  venerunt  super  me  et  contcxeruni  me  iene- 
brx;  nos  :  Timor  ct  trcmor  venit  super  me,  et  conte- 
xii  me  tenebra,  Nec  vos  conturbet  quod  interpretes 
circa  regulam  grammatico;  artis  singularem  nume- 
njjn,  quod  est  tenebra^  posuerunt  pro  plurali,  cum, 
Q.  Gregorio  tcsLe,  verba  coelestis  oraculi  non  sint 
inilectenda  sub  regulis  Donati;  sicutidem  Propheta 
Qon  veritus  Terulam  grammaticorum  posuit :  Libera 


Qperuit  confusio  faciem  meam ;  illi  :  Operuit  reveren* 
tia  faciem  meam;  nos  :  Extraneus  factus  sum  fra" 
tribus  meis  et  pcregrimis  filiis  matris  mea;;  illi  :  Hfh' 
spes  filiiif  matris  mexAw  illo  psalmo  :  Deusjudicium 
regi  dayWW  canunt  :  Omnes  reges  terrx,  omnes  gentes 
servicnt  ci\  nos  :  Omnes  gentes  servient  ei.  In  eodem 
dioit  B.  Ilieronymus  :  Benedictus  Dominus,  Deus 
Israel,  dictus  in  Grasco  Deus  bis  non  haberi,  cum  in 
Hebraico  et  apud  L.XX  manifestissime  Domini  Dei, 
qusB  nuncupatio  my&tcrium  Trinitatis»  sit,  id  eat, 
Benedictus  Dominus  Deu.%  Deus  Israel  :  llli  oanunt  : 
Quia  uHavi  in  peccatoribus ;  nos  :  Quia  zelavi  super 
inifjuos.  In  eodem  psulmo  :  TenuisU  manum  dexte- 
ram  meam,  et  voluntate  tua  deduxisti  me,  et  cum  gio^ 


ffte  de  sanguinibus  {Psal.  l,  46);  et  in  Joannis  Evan-  |.  ria  assumpsisti  me;  nos  vero  :  Ht  cum  gloria  susce- 
gelio  :  Qni  non  ex  sanguinibus,  inquit,  neque  ex  vo-      pisti  me. 


luntate  camiSy  neque  ex  voluntate  viri,  scd  ex  Deo 
nati  sunt  (Joan.  i,  13).Sicut  ibi  numerum  pluralem 
posuit  pro  singulari,  ita  hic  singularem  pro  plurali 
posuit,  Hebraicffi  veritatis  consonantiam  soquens, 
quaB  dicit :  Timor  ei  tremor  venit  super  me,et  operuit 
Wie  caligo.  Ubi  ilii  canunt  :  Jacta  in  Domino  cogita- 
ium  tuum;  nos  canimus  :  Jacta  super  Dominum  cu- 
ram  tuam. 

In  illo  quinquagesimo  scxto  psalmo  ille  vcrsus  : 
Exaltare  super  ccelos,  Dcus.m  medio  et  in  fine  poni- 
tur ;  in  medio  babetur  et  in  omnem  terram  gloria  tua ; 
in  flne,  ei  super  omnem  terram  gloria  tua.  Ubi  nos 
alternatim  in  chroro  canimus  :  Dcus  ostendit  mihi 
per  inimicos  meos^  ne  occidas  eos,  ne  quando  oblivi- 


seantur  populi  mei;  illi   :  Deus  meus  ostendit  mihi  C  muit  et  quievit. 


In  psalmo  lxxit,  cum  B.  Uicronymus  exponeret 
illum  versum  :  liespice  in  testatpentum  tuumf  quia 
repieti  sunl,  ita  exposuit :  Quia  obscurati  sunt  dumis 
iniquitatum, dum\y  iniquit,  interpretantur,  spinm :  hi 
ergo  qui  obscuraverunt  persecutionibus  suis  torram 
tuam  repleti  sunt  secsibus  iniquitatis.  Tu  vero» 
Domiuc,qui  per  Tcstamcntum  tuum  sive  Vetus  sive 
Novum,  quia  utrumque  a  te  proccssit,etiam  quod 
unum  habetur,  proniisisti  protcgero  nos,  suocisis 
nunc  spinis  eruo  nos.  In  iilo  psalmo,  ubi  illi  ca- 
nunt  :  yovete  et  reddite  Domino  Deo  veslro  omnes^ 
qui  in  circuifu  ejus  offartis  munera ;  nos  :  Qui  m 
circuitu  ejus  affercnt  munera.  In  illa  oCferenda  illi 
canunt  :  Tcrra  tremuit  ei  quievit;  nos  :   Terra  ti-- 


bona  inter  inimicos  meos,  ne  occideris  eos,  ne  quando 
Miviscaatur  legis  tuw.  Et  in  sequcnti  versu  pro  eo, 
quod  nos  oanimus  :  Depone  eos,  protector  meus,  Do^ 
mine;  illi  dicunt  :  Destrue  eos,  protector  meus,  Do- 
mine. 

In  psalmo  llx  habetur  :  Jtuia  rex  meus,  Moab 
oUa  spei  mex :  in  centesimo  septimo  :  Moab  lebes 
$pei  mex*  Ubi  nos  dicimus  :  Mihi  alienigcnae  subditi 
fUfii;  Romani  :  Mihi  .■illophyli  subditi  sunt.  In  flne 
islius  psalmi  canimus  :  Ei  ipse  ad  nihilum  deducet 
iribulantes  nos;  in  alio  :  Et  ipse  (ui  nihilum  deducet 
inimicos  nostros.ln  illo  versu  :  Omnis  terra  adoret 
$e  et  psallattibif  ubi  illi  concludunt,  psalmum  dicat 
nomini  tuo,  Dotnine;  Romanorum  editio  habet,  no- 


In  illo  psalmo  Lxxvii,in  illo  vcrsu,  ubi  multi  ca- 
nunt  :  Et  mediUUus  nocte  cum  corde  m^o^et  scopebam 
spiritum  fneum,  vcl  scopabam  :  Hicronymus  ita  po- 
nit  :  Et  scrobebam  spiriium  meum,  hoc  est,  inquit, 
fodiebam  quasi  agrum,  ut  ibi  mitterem  semen  do- 
ctrinarum  Domini.  In  illo  versu,  ubi  canitur  :  Sa^ 
cerdotes  eorum  in  gladio  cecidcrunif  multi  dicunt  : 
Et  vidux  corum  non  plorebuntur,  futuro  tempore; 
sed  nos  rectius  dici  pulamus  prflBterito  tenipore  : 
Non  plorabanturj  i:\u\ti  propheta  praelcritos  sermones 
quasi  Iransaclos  narrat,  et  Hebraicum  huic  senten- 
tiffi  congruit,  cum  dicit :  Sacerdotes  ejus  gladio  cecX" 
deruni,  et  vidux  ejus  non  sunt  fletx.  Ubi  iUi  :  Po^ 
suerunt  morlalia  scrrorum  tuorum;  nos  dicimus  : 


mini  tuo,  Altisssime;  nostra  tantummodo,  psalmum  p  Mortirina  servorum  tuorum.  Ubi  illi  :  Qui  sedes  «4- 


dicat  nomini  iuo:  Hebraica  canit,  nomini  tuo.  Ubi 
ilH  oanunt  :  Deus^  in  toco  scncto  suo^  Dcus  qui  inha- 
bitare  facit  unanimes  in  domo,  nos  dicimus  :  Deus 
inhabitare  facit  unius  moris  in  domo.  De  hoc  versu, 
qiit  apud  nos  legitur  :  Videruni  ingressus  tui,  Deus, 
dicit  B.Hieronymus:  ergo  a  nobis  ita  Icgcndum  est: 
Yiderunl  ingresaus  tuos,  Dcus,  et  scriptoris  vitium 
reHnquendum,quinominativumposuit  pro  accusati- 
vo.Ubi  illi  cviiixiwl : /\scendens  in  altum  captivam  dujcit 
captivitatem,  dedil  dona  hominibus,  nos  canimus  : 
AMemiisii  in  altum,cepisti  captivitatem,accepisti  dona 
««  hominibus. 


per  Cherubim,  appare  coram  Ephrem;  nos  :  qui  se^ 
des  super  Cherubim,  manifestare  coram  Ephraim.  In 
illo  introitu  :  Exsultate  Deo  adjutori  nostro,  ubi  iili, 
cannnt :  Canite  initio  mensis  tuba;  nos  canimus  : 
Buccinatc  in  comenia  \ncomenia]  iuba.  In  illo  versu, 
ubi  illi  canuni:  Scapulis  suis;  nos  :  In  scapulis  suis. 
II li  canunt  :  Perambulante  in  tenebris  arvia;  nos  : 
■ib  incursu  et  da^nonio  meridiano. llii :  Invocavitme; 
uos  :  Clamavit  ad  me.  Ubi  illi  canunt  :  Justus  tU 
palma  florebit,  sicut  cedrus,  quie  in  Libano  est,  mut- 
tiplicabitur;  nos  :  Justus  ut  palma  florebit,  ut  ce-' 
drus  Libani  multiplicabitur.  lUi  canunt   :  Dominus 


1139 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1140 


regnavitydecorem  induit,  induit  Dominus  forliludi' 
nem  et  praecinxit  sevirtute;  nos  :  Dominus  regnavit, 
decore  indutus  est,  indutus  est  Dominus  fortitwline 
et  praetinxit  se. 

la  psalmo  nonagOHimo  quarlo,  qui  ita  incipit  : 
Venite,  exsultemus  Domino,  ubi  illi  canunt :  Quo^ 
niam  non  repellit  Dominus  plebem  5Maw,nos?tra  editio 
non  habet.  Ubi  illi  canunt  :  Quia  m  manu  ejus  sunt 
omnes  fines  terrx,  et  altitudines  montium  ipsc  con- 
spicit;  nos  :  Quia  in  manu  ejus  onmes  fines  ter- 
r3B,  et  altitudines  montium  ipsius  sunt,  Illi  :  Et 
aridam  fundaverunt  manus  ejus;  nos  :  Et  siccam 
manus  ejus  formaverunt,  Illi  :  Ploremu^  coram 
Dotnino  qui  fecit  nos;  nos  :  Ploremus  ante  Domi- 
num,  qui  fecit  nos,  111  i  :  Nos  lutem  populus  ejus,  et 
oves  pascux  ejus  :  nos  :  Nos  autem  populus,  et  oves 
manus  ejus.  Illi  :  Sicut  in  e.vacerb(Uione ;  nosiSicut  in 
trritatione.  Illi  :  Probaverunt  et  vvUruni  opera  mea ; 
nos  :  Probaverunt,  et  adjungimus  sub  obelo  -^  me, 
et  viderutit  opera  mea.  Illi  :  Quadraginla  annis 
proxmus  fui  generationi  huic,  et  liixi :  Sempcr  hi 
errant  corde;  nos  :  Quadraginta  annis  offensus  fui 
generationi  illi,  et  dixi :  Semper  errant  corde.  111  i  : 
Quibus  juravi  in  ira  mea,  si  introibunt  in  requiem 
meam ;  nos  :  Ut  juravi  in  ira  mea,  si  intrabunt  in 
requiem  meam. 

Ubi  Romani  canunt  :  Confessio  et  putchritudo  in 
conspectu  ejus,  sanctitas  et  magnificeniia ;  nos  :  Con- 
fessio  et  putchritudo  in  compectu  ejus,  sanctimonia 
et  magnificentia.  lUi  :  Totlite  hosiias  et  introite  in 
atria  ejus,  (uiorate  Dominum  in  aula  sancta  ejus; 
nos  :  Tollite  hostias  et  tntroite  in  atria  ejus,  adorate 
Dominum  in  atrio  sancto  ejus.  Illi  :  Etenim  correxit 
orbem,  qui  non  commovebitur;  judicabit  poputos  in 
aequitateet  gentes  in  ira  sua;  nos  tantummodo : 
Judicabit  populos  in  xquitatc.  111  i  :  Notum  fecit  Do- 
minus  satutare  suum  ante  conspectum  gentium;  nos  : 
In  conspectu  gentium  revelavit  justitiam  suam.  lUi  : 
Viderunt  omnes  fines  tcrrce  salutare  Dei  nostri;  nos  : 
Viderunt  omnes  termini  terrx. 

Iq  illo  centesimo  primo  psalmo,  ubi  illi  canunt  : 
Percussus  sum  sicut  fenum,  et  aruit  cor  inenm,  quia 
oblitus  sum  manducare  panem  meum,nos  diciinus  : 
Percussum  est  ut  fenum  et  aruit  cor  meum,  quia  obli- 
tus  sum  comedere  panem  metim.  llli  canunt  :  Potum 
meum  cum  fletu  temperabam ;  nos  :  Poculum  meum 
cum  fletu  miscebgm.  In  illo  versu  :  Uoc  mare  mag- 
num  et  spatiosum  manibus,  in  Grosco  non  habctnr 
manibus,  ex  Hebraico  et  do  editione  Theodotionis 
inSeptuaginta  sub  asterico  ^  ,i  1  est  8tella,additum 
est.  Metaphorice  dicitur  de  mare,  quasi  expansas 
manus  habeat  et  in  se  cuncta  suscipiat.  Apud  llo- 
manos  canitur  :  Exsurge,  gloria  mea:  apud  nos  tan- 
tummodo  :  Exsurge  psaiterium ;  nani  gloria  mea  nec 
apud  HebriBOS,nequc  apud  ulhiin  inlcrpretem  rcpc- 
ritur,sed  solummodo  in  quinquagesimo  sexto  spal- 
mo  invcnitur. 

In  centcsinio  nono  psalmo,  qui  ita  incipit  :  Di.tit 
Dominus  Domino  meo,  priiuum  nomen  Domini,  ut 


A  B.  Hicronyinus  dicit,  in  Hebr<eo  his  litteris  scribi- 
tur,  quibus  Dominus  Pater  designatur;  secundum 
vero  nomcn  Domini  his  litleris  scribitur  quibusBO- 
lent  homines  dominum  vocare.  Unde  et  a  DomiDO 
Patre  homini,  qui  a  Deo  assumptus  est,pra;cipitur 
ut  sedeat.  Hoc  advcrsus  Arianos  diximus  et  adver- 
sus  cos  qui  dicunt  mnjorcm  Patrcm,  qui  jubet  ut 
scdcat,quani  ille  cui  jubctur.Omnia  Evangelia  per- 
sonant  de  persona  hominis,et  nunc  non  est  necesse 
approbalio,  quia  omnia  quaccunque  vilia  videntur 
referuntur  ad  carnom. 

Ille  psalmus  qui  incipit  :  Confiiebor  iibi  Domine, 
in  toio  corde  meo,  hic  in  eo  superfluum  est.  Ubi 
Ilomani  canunt  :  Exortum  est  in  lenebris  lumen 
rectis  corde;  nos  corde  non  habemus.  llomani :  /n 
g  memoria  xterna  erit  justus,  ab  auditti  malo  non  ti^ 
mebit;  nos  :  Ab  auditione  maia  non  timebil.  Quia 
inclinavit  aurcm  suam  mihi,  et  in  diebtis  meis  wi»- 
cabo  te,  dicit  B.  Hieronymus  in  epistola  sua  ad 
quosdam  :«Dicitis  quod  in  Groico  non  sit  te,ei  beoe 
de  vestris  codicibus  radendum  est.In  ipso  :  Placelo 
Domino  in  regione  vivorum;  pro  (luo  in  Gra;co  legisse 
vos  dicitis  :  Piacebo  in  conspectu  Domini ;  scd  hoc 
superfluum  est.  » 

In  illo  psalnio  :  Confilemini  Domino,  Romani  ca- 
nunt  :  Circumdantes  circumdcdcrunt  me^  et  in  iw- 
mine  Domini  vindicabor  in  eis;  nos  :  Et  in  nomine 
Domini  quia  ultus  sum  in  eos.  Item  in  codem  illi : 
O  Domine,  tai^m  me  fac,  o  Domine,  bene  prospe- 
rare;  nos  :  0  Dominc,  saivum  fac,  o  Domine,  pn»- 
Q  perare. 

lu  ccntesimo  decimo  octavo  psalmo,  ubi  Romaoi 
canunt   :    Quam  dulcia  faucibus  meis   eioquia  tm, 
Domine,  super  mel  et  favum  ori  meo !  nos  :  Qum 
dulcia  faiwibus  meis  eioquia  tua  super  mei  ori  meo! 
Aninm  mea  in  manibus  tuis  semper.   De  hoc  versu 
dicit  B*  Hieronymus  ad  Sunniam  et  Fi-etulam  :pro 
quo  iu  Gr<TC0  legissc  vos  dicitis  anima  mea  in  m- 
nibus  tuis  semper.  Sed  sciendum  ct  apud  LXX  ft 
omnes  alios  intcrpretes  scriptum  esse  :  In  manihit 
meis,  et  non  :  In  manibus  iuis ;  et  omncs  apud  Grs- 
cos  ecclesiastici  inlerprctes  istum  locum  sic  edisse- 
runt,et  cst  brevitcr  hic  sensu.  Quotidie  periclilor 
ct  quasi  in  manibus  meis  sanguincm  meum  porto. 
et  tamen  legem  tuam  non  obliviscor.In  eodcm^Exi- 
p.  tus  aquam   deduxerunt    ocuii    mei,    quia  non  fn- 
stodierunt  icgem  tuam;^ro  quo  in  Grajco  legisse 
vos  dicitis   quia   non    custodivit   tegem  tuam\  seJ 
hoc  superfluuni,  quia  et  in  Hebrso  legitur  :  itufi 
aquarum  flnebunt  de  oculis  meis,  quia  non  custodif- 
runt  iegem  tuam. 

Romani  canunt  :  Vidi  non  servantes  pactum  ct 
tabescam;  nos  :  Yidi  prxvaricantcs  et  tabescehm* 
In  illo  versu  :  Domine,  iibera  animam  mcam  a  i<i- 
tiiis  iniquis,  a  iingua  dolosa,  in  Graco  Jegissc  vo3 
dicitis,  eta  iinyua  doiosa;  et  crgo  suporfluum  esl. 
In  subscqucQti  p8aImo,ubi  illi  canunt  :  LcTavi  ocit- 
ios   mcos   ad    montes ;  nos  dicimus  :   In  montet 


<U1 


DE  VARIA  PSALM.  ET  CANT.  MODUL. 


1119 


Ubi  illi  canuni  :  Nisi  quod  Dominus  ;  nos  :  NisiquLa 
Dominus,  In  illo  vorsu  :  Beutus  vir  qui  implevii  de- 
siderium  suum  ex  ipsis  ;  et  in  Graico  dicihir  vir 
non  haberi;  qiiod  manifestissime  ct  in  Gra;co,et  in 
Scptuaginta  contiuctur. 

In  paulmo  ccntesimo  trigesimo  qnarlo,  ubi  Ro- 
mani  canunt  :  Laudate  Dominum  quia  bcnignus 
est;  nns:  Lamlate  Dotninum,  quia  bonus  est  Dominus, 
Ubi  illi  canunt  :  Quia  judicahii  Dominus  jwpulum 
suum  et  in  servis  suis  consolabilur ;  nos  :  Depre- 
cabitur.  Qui  ferii  luminaria  marjna^  dicit  B.  Iliero- 
nymus  ad  eos  quos  supra  dicitis,  (juia  in  Gra^co 
invcneritis  magna  solus;  scd  boc  de  superiori  vcr- 
siculo,  ubi  legimus  :  Qui  facit  mirabiliamaijna  solus. 
Ibi  ergo  lcgcndum  est,  et  hic  quusi  superfluum  est 
et  non  scribendum.  In  illo  psalmo:  Super  fluminay 
ubi  illi  cantant :  Dum  rccordaremur  lui,  Sion  ;  nos 
dicimus  :  Cum  recordaremur  Sion.  llli  canuiit:  Mc- 
mento,  Domine,  filiorum  Edom  \  nos  :  Memor  esto. 
In  illa  ofTerenda  :  5/  ambulaverOj  ubi  illi  canunt  : 
Extcndens  manumy  nos  :  Ejclcndisti.  In  illo  tractu  : 
Eripe  me,  Domine,  ubi  illi  cantant  :  .1  viro  iniquo 
libera  me,  nos  :  Eripe  me.  111  i  :  Qui  cogitaveruniina- 
liiias  in  corde  ;  nos  :  Qui  coyitaverunt  ini  juitates, 
Illi  :  Ab  hominibus  iniquis  libera  me,  Domine;  nos  : 
Eripe  me.  Illi  :  Laqueos  ;  nos  :  Laqiieum.  Illi  :  JU 
funcs  extcnderunl  in  laqueum  pcdihus  mcis ;  nos  : 
Ef  funes  extenderuni  in  laqueum.  Illi :  O^iumbra  caput 
meum ;  nos  :  Obumbrasti.  \w  illo  rosponsorio,  ubi 
illi  canunt  :  Educ  de  carccre  animum  mcam  ;  no:^  : 
Educ  de  cusiodia.  Ubi  illi  caiiunt  :  Anxiatus  est  in 
me  spiriius  meus  ;  nos  :  Anxiatus  cst  supcr vie spiritus 
meus, 

In  psalmo  ccnlcsimo   quadragcsimo   tcrlio,  ubi 

Romana  editio  habet  :  Qui  das  salutem  rcgihus,  qui 

liberasti  David  servum  tuumdeyladio  maliyno;  iioslra 

habct  :  Qui  das  salutem  regibus,  qui  redemit  David 

servum  .mum,  de  gladio  maligno  eripe  me.  Nec  per- 

turbare  dehet  lcrtorcni  siibita  transmutalio  porsonae 

vcl  temporis  ;  quia  solcnt  prophctic,  Spirilu  sancto 

cdoclijtransire  de  pcrsonis  ad  personas,  ct  tcmpori- 

bus  ad  tcmpora,  et  sic  divina  proFcrre  eloquia.  In 

illo  introitu,  ubi   illi   cantaiit  :  SancH  tui,  Domine, 

benediceni  te ;  nos:  Sancti  tui  benedicant  tibi.  In  illo 

gradaie  :  Prope  est  Dominus   amnibus   invocantibus 

eum,    ubi    canitur  :    Laudem    Domini    loquctur  os 

meiim,  et  benedicat  omnis  caro  nomcn  sancium  ejus  : 

nos  •  Laudationem    Domini   loqueiur   os   meum,   ei 

henedicai  omnis  caro   nomini  sancto   ejus.  In   illo 

psalmo,ubi  illi  canunt :  Lauda,animamm,Dominum, 

laudabo  Dominum   in   vita   mea,  psallam  Dco  meo, 

quandiu  ero  ;  nos  :  Psallam  Dco  meo,  quandiu  fucro, 

In  illo  ccjitcsimo  quadragesimo  soxto  psalmo,qui  ita 

incipit :  Laudate  Dominum,  quoniam  bonus  est  psal^ 

mus,  intor  quosdam  cont<}nlio  ost  utrum  rectiusdi- 

catur  :   Laudaie   Dominum,   quia  bonus  esi,   aut  : 

Liudate  Dominum,  quia  botius  cst  psalmus;  sod  ex 

Hcbrxo,  ubi   dicitur  :  Laudate  Dominum,  quoniam 

bonum  est  canficum,  animadvcrtorc  possumus  quod 


A  rectius  dic.ilur  :  Quia  bonus  est  psalmus,  id  cst  bona 
rcs  psallcre,  ut  B.  Hieronrmus  exponit ;  psalloro 
aulem,  inquit,  non  voce,  sod  corde.  Quanti  bonam 
vocom  habcnt,  et  quoniam  peccatores  sunt,  male 
psallunt.Beno  psallit  quicantat  in  cordo,  quicantat 
Christum  in  conscicnliu.  Hajc  pauca  de  psalmisut- 
cunque  suniciant  dicta. 

0.  Nunc  manum  conabor  transmittcrcad  Isaiam, 
(lui,  ut  B.  dicitHicrcnymus,non  tam  prophetaquam 
evangelisla  et  apostolus  est  dicendus;ipse  enim  de 
se  et  de  Cfoteris  evangclislis  tostatur  dicons:  Quam 
speciosi  pedes  evangeli-Mntium  bojia,  evangelizaniium 
paceml  ot  iterum  de  scipso  :  Spiritus  Domini  super 
mc,  propter  quod  unxit  me,  evangelixare  pauperibus 
misii  }ite.  Et  quia  apostolus  intorpretatur  missus,  ad 

l^  ip£um  quusi  ad  apostoluiii  loquilur  Dcus  :  Quem 
mitiam,elruis  ibii  ad  populum  istumfei  ille  rcspon- 
dit  :  Ecce  cgo,  mitte  rne.  Et  quia  multi  non  solum 
litleraruni  tcientia  minus  pcrrccti,  verum  etiam 
liberulibus  artibus  cruditi,  solcnt  in  hoc  prophcla 
multo  alitiT  quam  veritis  se  habeat  in  lectiono  di- 
stirgucrc,v(^l  cantu  vorba  proforre,  placuit  summa- 
tim  luca  nolure,  ubi  minus  recto  sententias  distin- 
guant,  vel  vcrbu  alitcr  quam  se  vcritas  habeatpro- 
munl. 

Nuiic  primo  vidcumns  do  eo  quod  sciptum  est : 
Quo  mihi  multilwlincm  viclimarum  vestrarum,  dicit 
Domiaus.FA  cum  inforcndum  et  distingucndum  sit, 
plenus sum jlwc  cst  nullu  rc  indigeo,  sccundum  quod 
uliin  scriptuni  ost :  Domini  est  terra  eipleniludo  ejus  ; 
{luiduni  vitiobo  huic  sontcntiolcC,  plenus  su7n,  per 

C  oblulivum  adjungunl  :  Uolocausto  arietum  et  adipe 
pi-iguium  ;  ct  post  infci  unt  accusativum  :  Eisangui- 
nem  vitulorum  et  ajnorum  ci  hircorum  nolui,  cnm 
prioru  verbu  :  llvlocaustum  aricium  ei  adipem  pin^ 
yuium  per  uccusuLivi.in  bunt  proforcnda,  sicut  et 
lioc  quod  sequitur:  Kt  smguincin  vitulorum et ayno- 
rum  et  hirconim  nolui.  Et  iterum  iu  eo  loco,  ubi 
scriptuni  o^t  :  Prinio  tcmpore  alleviata  est  ierra  Za- 
buton  el  tcrra  ycplitnlim,  ei  in  novissimo  aggravata 
cst  via  maris  Irtins  Jurdanem  Galilxie.  Ubi  quidam 
dictionem,  t[UtOcst,  gentium,  sbbscqucnti  scntenti® 
jungunt  ita  :  Ucniium  populus,  qui  ambulabat  in 
tcncbris, cuin  long»?  alit<Tsitdistinguendum.Dcnique 
duaj  sunt  Guliluj.c,  unu  truns  Jordancm,  in  qua 
viginti  civilalcs  fciulomon   dedit  Hiram  rcgi  Tyrio- 

j)  rum  in  soHc  Lribi:sN.^phtalim;alterajuxtastagnum 
Gcn".su!clh  in  tribu  Zabulon  circa  Tiberiadem.  Ad 
cujus  distiiiclioncm,  qua»  e3t  in  Judaia,  dicit  nunc 
trans  Jordancm  Galilitw  gentium.  Deinde  infert  : 
Pupulus,  qui  ambulalai  in  tencbris,  vidit  lucem  ma- 
ynam.  El  ubi  scriptum  cst  :  Li  sceptrum  exacioris 
ejus  supcrasli,  sicut  in  die  Madian,  quidam  mcndose 
pro  ablulivo  singulari  ponunt  pluralcm  ct  dicunt  : 
Sicut  in  diebus  Miulian. 

In  illo  introitu,  qMcm  canimus  in  die  natalis  Do- 
miiii  :  Puer  natus  cst  nobis,  ei  filius  daius  est  nobiSf 
nostra  translatio  sorundum  Ilcbraicam  veritatem 
habet :  Parvulus  natus  esi  nobis,  filius  daius  est  no- 


Mi 


BERNONIS  ABBATIS  AUOIBNSIS. 


ti4i 


bit :  ^i  pro  eo  quod  eanimus :  iujus  imperiumsuper  A  costa  lateris  Ad«  formata  est,  ita  Ecclesia  ex  latero 


humerum  ejus,  Hebraica  veritas  habet :  El  facius 
est  principatus  super  humerum  ejus,  Et  pro  eo  quod 
canimus  :  Et  vocabitur  nomen  ejus  magni  consilii 
angeluSf  in  Hebrso  sex  nomina  hubentur  :  Admi- 
rabiliSf  Consiliarius^  Deus,  FortiSy  Pater  futuri  sx- 
culif  Princeps  pacis,  Ubi  notandum  quod  non,  ut 
plerique  putant,  bina  jungenda  sunt  nomina,  ut 
legamus :  Admirabilis  consiliarius,  et  rursum  :  Deus 
fortis  ;  sed  Admirabilis  legendura  est  separatim,  et 
Consiliarius  seorsum,  et  Deus  separatim,  deinde 
Fortis,  postmodum  jungenda  sunt  duo  nomina  : 
Pater  futuri  saecutif  Princeps  pacis, 

In  illa  lectione  :  iSttj^^r  mont^m  excelmm  ascende, 
quidam  codices  in  masculino  gcncrc  habent  :  Qui 


Christi  sdificata  est,  quando,juxta  Evangelium 
JoanniSfUnusmilitumlanceaaperueratldtusChrisii, 
et  statim  profluxit  sanguis  nostrae  redemptionis,  et 
aqua  baptismatis,  quod  ita  est  coDJunctum,uiaqu« 
baptizemur  ct  sanguine  redimamur. 

In  illo  cantico  Ezechise,  et  in  illo  versu  :  Dixi : 
Non  vicfebo  Dominum;  quidam  codices  habent :  D^ 
minum  DeumySed  falso  scriptum  est ;  bis  enim  repeti 
debetDomt/itfm  Dominumf  sicut  B.  Ilieronymusdicit. 
Illum  versum  :  Non  aspiciam  hominem  ultra  ii 
habilalorem,  ita  dividunt  et  terminant,  ut  subae- 
quens  versus  ita  incipiat :  Quievit  generatio  mea;  et 
beatus  quidem  Hieronymus  propter  ambiguitatem 
verbi  primum  ita  transtulit,  scd  postea  correzit : 


evangelizas  5ion,  et  qui  evangelizas  Hierusalem,  cum  j.  Habitaforem  quietis,  vera  quies  et  vera  exsultatie 


juxta  Hebraicum  feminino  gencro  pronuntiandum 
sit :  Qu^  evangelizas  Sion,  et  qupe  cvangelizas  Uieru^ 
salem  ;  praecipiturque  Sion  et  liicrusalcm  ut  supcr 
montem  excelsum,  id  est  ad  alta  virtutum  asccn- 
dant,  et  in  fortitudine  vocem  suam  exaltent,  et 
absque  timore  nunticnt,  et  dicant  civitatibus  Juda: 
Ecce  Deus  vester,  et  csetera  quo;  sequunlur. 

Illam  antiphonam,  quam  quidam  modulantur  : 
Sanctifquisperant  in  DominOfhabebunt  fortitudinemj 
assument  pennas  ut  aquil3e,volabuntet  non  deficient; 
in  Hebrffio  habetur  :  Qui  autem  spcrant  in  Domino, 
mutabunt  fortitudinem,  assument  pcnnas  sicut  pennas 
aquilae,  current  et  non  laborabunt,  ambtdabunt  et 
nondeficientyhoc  signiOcans,  quod  sancti^  assumptis 
alis  virtutum,  sicut  aquiloe  in  senoctute  solent  mu- 
tatione  pennarum  reviviscere,  itaisti  in  Dei  scrvitio  C 
Bcmper  current  et  non  laborent,  ambulent  et  non 
deflcient,  sicut  de  eis  scriptum  cst  :  Ambulabunt  de 
virtute  in  virtutem  :  ut  post  hujus  vitae  tcrminum, 
assumpto  corpore  immortuli,  Dcus  dcorum  ab  eis 
possit  videri. 

In  illo  responsorio  :  Itluminare,  illuminare,  llie' 
rusdXem,  venil  lux  tua,  in  Hcbrajo  scriptum  est : 
Surge,  illuminarey  quia  venit  lumen  tuum  ;  nomcn 
Hierusalem  in  Hebraeo  non  habetur,  ut  significetea 
quae  scripta  et  promissa  sunt,  non  solumniodo  ad 
Hierusalem  et  ad  Judaeos  pertinere,  sed  ad  omnes 
generationes  generaliter,  quaj  in  Christum  erant 
crediturae.  Et  infra  :  Filii  tui  de  longe  venient,  et 
fitix  tuse  tac  sugent ;  quidam  ita  distinguunt.utdi- 


vita  aeterna  est ;  vita  autem  8etema  est  contemplatio 
et  visio  Trinitatis.  Quis  est  habitator  aeternae  vitc^ 
nisi  ipso  Deus  omnipotens  ct  electi  illius?  In  illo 
versu  :  Domine,  vimpatior,  quidam  codices  habent: 
Respondt  pro  me,  sed  falso  scriptum  est ;  meiios  esi 
enim,  ut  expositores  dicunt :  Sponde  pro  nie^ac  si 
diceret :  Si  quid  erravi,  tu  sponde  pro  me,  hoc  esiy 
sis  mihi  fidejussor^  et  accipe  me  in  fide  et  proi»- 
ctione  tua ;  nonestenim  volentis,  nequecurre$Uis;sM 
miserentis  Dei  est  (Aom.ix,  16).  Et  iterum  ibi:Dla- 
mine,  sic  vivitur,  quidam  codices  habent:  Siitc  »- 
t*/^ur;sed  non  est  ita,  sicut  B.  Ilieronymus  ait; 
philosophatus  est  rex  de  statu  hujus  vitae,  ita  di- 
cendo:  /)omme^iVi;ii;t7tfr,idcst,itafragili8  et  caduct 
cst  humana  fragilitas. 

Item  iii  illo  introitu,  ubi  canitur  :  Sitienles,vemtt 
ad  aquas,  ef  qui  non  habetis  pretium,venite ;  quidam 
canunb:  Bibite  cum  tivtitia;8ed  dicendum  exjuxU 
prophetam :  Comedite;uon,bibite.Scd(i\xQmodo^Sr 
sumus  aquam  comedere?  nam  sacra  Scriptunifl 
quibusdam  locis  est  cibus,  in  quibusdam  potui; 
ubicunque  cum  difficultate  capitur,  cibus  esi,  ubi 
vero  facilem  habot  intelligentiam,  poius  est.  Etest 
sensus  ;  0  gentiles,  qui  aitiendo  desideralis  scieo- 
tiam  Veteris  et  Novi  Testamenti,  venite  ad  aquai 
baptismatis,  vel  ad  dona  Spiritussancti,.  ei  qui  nun 
habetis  argentum,idest  eloquia  Domini,  dequilna 
dicit  Psalmista :  Eloquia  Domini,  eloquia  casta^ 
gent um  igne  exam inatum  ,probatum  ;  properate,cilo 
vcnite  ad  fidem  meam,  emite  dona  Spirttus  aancti 


cant  de  tacte,  et  postea  subjungant  resurgant,  pu-  n  etaquambaptismatis,non  pretio  auri  velargeniiaat 


iantes  consequens  esse  ut  illi  dictioni  de  longe  ro- 
spondeat  altera  dictio  de  lacte,  Sed  B.  Hieronymus 
alium  sensum  ponit  ut  dicat:  FituB  tua:  lac  sugent^ 
utanimae  in  Christo  lactantes,  in  baptismate  parvu- 
lorum,  sicut  Petrus  upostolus  dicit :  Quasi  modo  ge- 
niti  infantes,  rationabile  sine  dolo  lac  concupiscite ; 
velut  parvuli  lac,  id  est,  doctrinam  apostolorum 
interim  sugant,  donec  solidum  perfectae  doctrinae 
cibum  capere  valeant,  vel  sicut  aliqul  codices  ha- 
bent:  De  latere  surgent;  aut  enim  legendum  est : 
FHix  txuv  lac  sugent,  aut  filiie  tuw  de  latere  surgent. 
Hoc  significans  quod,  sicut  Eva  matcr  omnium  cx 


aliquo  hujusmodi,  sed  credendo  et  bene  operanda 
comedite  ipsam  aquam,  docirinam  scilicet  spiriit- 
lem,  vel  dona  Spiritus  sancii»  audiendo,  legendo, 
meditando,  corde  retinendo. 

In  illa  lectione,  ubi  legitur :  iVofi  vocalferis  utlr$ 
Dereticta,et  lerra  tua  non  vocabilur  amptius  Desola% 
in  quibusdam  codicibus  subsequitur  :  Sedvocaberis 
Foluntas  mea  in  aero  \  sed  falso :  nam  Uebraicas  con- 
suetudinis  est  ut  ex  rebus  vocabula  semper  impo- 
nant,  sicut  Abram,  qui  prius  dicebatur  pater  ex- 
cclsus;  itcrum  quando  audivit  per  promissionem  : 
J£t  in  semine  fuo  benedicentur  omnes  ^e j«lej,appella- 


1446 


DE  VARIA  PSALM.  EJT  CANT.  MODUL. 


tm 


io8  est  Abraham,  id  esi,  pater  multarum  genliumjei  A  clicta  permanerent  inconvulsa,  ut  suni,  oivorHte^ 


Dominus  Salvator  inter  caetera  nomina  appcUatus 
efttEmmmanuel,  quodinterpretatur  no^t^^^um  Deus ; 
ita  nunc  Ecclesia  vocatur  Hcbraice  Ephiba,quodin- 
terpretatur  voluntas  mea  in  ea  ;  et  est  sensus  :  non 
vocaberis  ultra  Derelicta  a  Dco,  et  tcrra  tua,  id  pst 
habitatio  tua^non  vocabitur  amplius  Desolata,  quia 
Cfldristus  habitabit  in  medio  tui ;  scd  vocaberis  Vo- 
luntas  mea  in  ea,  id  cst  Ecclesia  Christi;  et  dicetur 
de  te  :  Ista  Ecclesia  Ghristi,  quae  voluntatem  Do- 
mini  faoit.  Igitur  rogemus  Dominum  ut  volunlatem 
^us  facientes  ipsius  sancUe  matris  Ecclesias  etdici 
et  esse  filii  possimus,ut  in  acternum  et  in  sasculum 
UBCuli  cum  ipso  et  in  ipso  pcrmanere  valeamus. 
7.  Nunc  igitur  libet  animo  notare  qnosdam  can  • 


diunl^  ipsus,  optumus^  maxumus^  olii,  multaque 
his  similia,quanto  magis  caslestium  verborum  ora- 
culain  suaperseverare  debentregula!  nam  quidam 
in  Evangclio,  ubi  legitur  :  Et  dico  huiCf  vade^  ei  va- 
dit;  el  alio,  veni,  et  venit;  cupiunt  emendare  :  Et 
aliifVeni,et  vefiit,Et  ubi  sanctum  Evangeliumdioit: 
Quia  virtus  de  ilto  exebat  et  sanabat  omnes  ;  illi 
emendant^iuia  virtus  de  itlo  exibat.  Eiuhi  Zachsus 
in  Evangelio  dicit:  Si  aliqtiem  defraudavi,il\\diouiki 
defrudavi. 

Sed  in  illa  offerenda  pro  defunctis,  ubi  canimus : 
Libera  animas  omnium  fidelium  defuctorum  de  manu 
infemi,  et  de  profundo  laci ;  aliqui  cum  quodam 
mentis  cothurno  canunt :  de  profundo  tacus,  minus 


tiM,  qui  in  sanota  Ecclesia  absque  sacrsB  Scripturas  «v  attendentes  quod  illud  nomen   tacus,  genilivum, 

j*.«  *Vj  *a*  11  ^^      *  A  t  11*«*  *     9  t  9  A 


anotoritate  videntur  compositi,  vel  humano  usu 
Jnxta  libitus  carnalium  extraordinarie  compilati, 
uonattendentesqui  talia  concinebant  quodDominus 
pnecipiendo  per  prophetam  clamat:P5a//i7e  j[;alt^- 
ter  {Psal,  xlvi,  8) ;  et  in  concilio  Africano  constitu- 
tam  est  ut  preces  et  orationes,  nisi  prohaUe  fuerint, 
non  dicantur,nec  aliqua  exhisomnimo  cananturin 
Boclesia,  nisi  qui»  a  prudentioribus  tractata  ct 
comprobata  fuerint  in  synodo^  neforte  aliquidcon- 
tra  fldem  vel  pcr  ignorantiam  vel  per  studium  sit 
compositum.  Ubibreviter  considerandumquod  non 
solum  ea  qu«  studio  perndise.sed  etiam  illa  quaa 
simplicitateignorantia;  contra  fidei  regulam  fuerint 
eomposita,  pari  animadversione  sunt  repudianda. 
Beatus  quoque  Hieronymus,  cum  exponeret  prae- 
coptomApobtoli,  ubi  SL'\i:lmplemiui  spiritu,  loquen-  C 
ies  vobismetipsis  in  psalmU,  et  hymnis,  et  canUcis 
spiriiuatilnts,cantantes  et  psallcntcsincordibus  vestris 
Damino  (Ephes.  v,  19)  ;  inter  caetera  ait :  Ganere 
]gitur,et  p8allere,etlaudare  Dominummagisanimo 
qnam  voce  debemus.  Unde  sanctus  pater  Benedi- 
etu8  nobis  praecipit  diccns  :  «  Sic  stemus  ad  psat- 
temtum  ut  mens  nostra  concordet  voci  nostrx.  »  Quo- 
raodo  mens  nostra  voci  concordat,  cum  modulando 
in  alium  vocem  levamus,  aut  omnino  desacra  Scri- 
piura  tacemus,  aut  verba  aut  sensum  in  alienum 
iniellectum  mutamus^illud  Virgilianum  potius  im- 
plentes :  JkU,  sine  mente  sonum  ,  quam  illud  aposto- 
lioum,  quod  supra  posuimus,  praeceptum  ? 
8. Et mirum in  modum, dum  quidam  higus mundi 


juxta  utramque  declinationem,  id  est  secundam  ei 
quartam,  solet  perferre.  Verum  secundum  idioma 
sacras  Scripturae  saepius  soletponi  tad,  quam/ooM» 
prfflcipue  ubi  alta  fovea  et  abyssus  vcl  proftindum 
infcrni  designatur.  Igiturlsaias  propheta,  qui  dese 
dicit:E/  volavit  ad  me  unus  de  Sexaphim,  etinmanu 
ejus  calcutus,  quem  forcipe  tulerat  de  altari,  et  teiigii 
os  meum  et  dixit :  Ecce  tetigit  hoc  tabia  tua,  ei  aufe^ 
retur  iniquitas  tua,  et  peccatum  tuum  mundabitur; 
ipse,  inquam,  dixit  :  Yerumtmnen  ad  infemum  de^ 
traheris  in  profundum  laci  ;  et  iterum :  Quidescendunt 
ad  fundamenta  taci,  id  estinferni.  Jure  igitur  cense- 
mus  illius  auctoritatem  magis  sequi,  cujus  labia 
mundata  sunt  ignc  ccelesti,  quatn  magisterium  ali* 
cujus  auctoris  grammatici. 

Et  Daniel  huic  sensui  congruit  :  Altatus  est  tapis 
unus,  et  positus  est  supra  os  laci ;  et  itcrum  :  et  non 
pervenerant  wtque  ad  painmen.um  taci,  donecanipe" 
rent  eos  leones,  et  omnia  ossa  eorum  comminuerunt. 
Petinms  igitur  canendo  ut  Domino  animas  suorum 
fidclium  de  profundo  laci,  id  cst  inferni,  liberet. 

Debemus  igitur  sacrae  Scripturae  seriem  flrmiter 
tenere  ac  ejus  tenorem  in  omnibus  inviolabiliter 
obscrvare,  attendentes  quod  quidam  sapiens  adno- 
nct  dicens  :  Prudens  lector,  semper  cave  supersti- 
tiosam  intelligentiam,  utnon  tuo  seusui  attemperea- 
Scripturas,  Scripturissensum  tuum  adjungas.Igitur 
constituendum  est  ut  sacra  Evangelii  verba,  pa- 
triarcharum  ac  prophetarum  oracula,  apostolorum 
scripta,  fide  integra,  devotione  congrua,  ut  in  authen- 


824>tente8  vidori  etesse  volunt,  per  superstitiosam  ly  ticis  librisreperiuntur,incommutabiliter8ervemuSy 


inteUigeniiam  sacrae  Scripturae  verba  suo  seusui 
applicare  conantur,  et  verba,  quae  ipsa  Dei  Virtus 
et  Dei  Sapientia  per  se  protulit^velSpiritussanctus 
per  oraprophetarum  ac  apostolorum  praedixit,  aliter 
aeciiiidum  Donatum  etPriscianum  permutandoca- 
nuni  ei  diount^  dum  omnis  philosophia  mundana 
8i  aacnlarie  scientiae  doctrina  originem  a  sacrae 
Seripturae  auctoritate  sumpserint.  Quae  enim  est 
consequentia,  ut  Priscianus  audiatur,  et  veritas, 
quae  Dens  est,  contemnatur?  Sic  enim  Terentius^ 
Virgilius,  Tullius,  caeterique  liberalium  littcrarum 
sequaceainsuisscripturishoc  mcruerunt,  ut  eorum 


teneamus,  custodiamus,  nec  aliquid  addentes.  nec 
dementes,necmutantes,si  veiimusillam  commina- 
tionem  evadere  quam  Spiritus  sanctus  juxta  finem 
Apocalypsis  videtur  intentare  :  Si  quis  adposuerU 
ad  hoec,  apponet  Deus  super  ittum  plagas  scriptas  m 
tibro  isto ;  et  si  quis  deminuerit  de  vcrbis  tibri  fro^ 
phetix  hujus,  auferet  Deus  partem  ejus  de  tibro  vtto, 
el  civitate  sancta,  el  de  his  qux  sunt  scripta  vn  ttbro 
isto.  Ergo  si  quis  per  grammaticae  artis  regulam  in- 
geniumsuum  acuere  voluerit,  exerceat  se  in  scholis, 
utatur,  si  libet,  Donato  et  Prisciano  magistris, 
d  u  mmodo  salva  verae  interpretationis  integritaie  non 


1U7 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


il48 


renuat  debitum  honorem  dlvinis  cloquiis  conser- 
vare.  Sed  de  his  satis.  Nunc  videamur  de  c(Bteris. 

9.Denique  illud  responsorium,quod  primoponi- 
tur  in  antiphonario  :  Aspidens  a  longe  ;  vel  ille  in- 
troitus  :  In  excelso  throno  ;  nec  non  ct  illud  respon- 
sorium,  quod  canitur  de  sancta  Maria  somper 
Virgine  :  Vidi  speciosiim  sirut  columbam  asccmlentcm 
desuper  rivos  aiiuarum ;  in  tota  sacr.e  Scripturae 
serieyUbi  scripta  siiit  reperirc  npn  potui.  nisi  forte 
cxistunt  qui  dicantin  initio  nasccntisEcclcsiacmul- 
tosinterprctesl'uisac,quisacramScripturamdcGraB- 
co  in  Latiniim  vortcrent,  ct  indo  ista  assumpta  sint, 
antequam  13.  llicronymuSjdivinailegisintcrprcs,  to- 
tum  Vetus  Tcstamcntu  m  dc  Hcbraeo  in  Lati  num  verte- 
retetLXXInterpretumeditioncmemcndatamLatinis 
auribus  traderet.Scd  probarc  indcaliquidnon  audc- 
mus  unde  nihilcerti  tencmus,  quanquam  ipsebeatus 
Hieronymus  in  quodam  sermonc,  qucm  ad  Paulam 
etEustochium  dcassumptionesanctae  Dcigenitricis, 
Marias,  sempcr  virginis^  composuit,  testeiur,  hujus 
responsorii  verba  inCanticis  canticorumhaberi,ita 
inquiens:<(  Dc  hujus  nimirum  ad  cwlos  ascensione 
multo  admirantis  intuitu  secrctorum  contcmplator 
coslestium  in  Ganticis  scquitur  :  Vidiy^  inquit,  spe- 
ciosam  sicut  columbam  ascendentem  desuper  rivos 
aqtMrum^  etc.  »  Verum  ubi  illa  verba  invcnerit, 
utrumnam  ipsc  ea  transtulcrit,inccrtum  habcmus, 
pro  certo  scientes  quod  juxta  hanc  editioncm, 
quam  nos  ab  eo  tenemus,  minime  invenire  pos- 
sumus. 

Quod  canitur  desancto  Michaclein  illaantiphona 
vel  alleluia:  Concussum  est  mare  ct  contremuit  terra, 
ubi  archangetus  Micliael  descendebat  de  cxlOy  quo 
qua^rendum  et  inveniendumsil  locopcnitusignoro, 
Illa  antiphona,  quam  quidam  cantant  in  Ecclcsia  : 
Sancti  estis,  dicit  Dominus,  multiplicaho  numerum 
vestrumf  ut  oretis  pro  poputo  meo  in  loco  isto,  ubi 
Dominushfficverbadixeritnonfacile  invcnitur.  Sed, 
quia  Deus  veritas  est,  dcbuit  veritatem  dicere  qui 
de  eo  talia  praesumit  profcrrc,  non  timcnsilludquod 
Dominus  per  prophetam  comminatur,  dicens :  Num- 
guiduam  visionem  cassam  vidistis  et  divinationein 
mendacem  locuti  estis?  et  dicitis  :  Ait  DominuSf  cum 
ego  non  sim  tocutus  {Kiech,  xiii,  7). 

In  illo  rcsponsorio  :  Snscipc  Verbumf  viryo  Maria^ 
in  illo  loco,  ubi  scriptum  est  :  concipies  per  aurem; 
et  in  illo  responsorio  :  Annuntiatum  est  per  Gabrie- 
tem  archangelum  Marix  virgini  de  introitu  regis,  et 
ingressus  est  per  splendidam  regionem  aurem  Virgi- 
nis  visitare  palatium  uteri,  et  regressus  est  per  au- 
ream  portam  Virginis,  satis  pueriliter  et  simpliciter, 
utinam  non  minus  catholice  dictum  est.  Si  enim,  ut 
illiasserunt,statimutverbaangeliaudivit,  concepit, 
quid  faciunt  morae  tantarum  scntentiarum  ab  illo 
loco.  ubi  angelus  dixit  :  Ave,  Mariaf  gratia  plena, 
Dominus  tecum  benedicta  tu  in  mulieribus,  QutV 
cum  audisset,  turbata  cst  in  sermone  ejus  :  £t :  Ne  U- 
meaSf  Maria ;  ecce  concipies  in  ufa'0,rt  parics  filium, 
et  vocabis  nomen  ejus  Jesum;  hic  erit  magnus  ei 


A  Fiiius  Altissimi  t;o^6t7iir,  usque  in  illumloeum,ubi 
sancta  Maria  dixit  ad  angelum :  Quomodo  fiei  ultii, 
quoniam  virum  non  cognosco  ?  et  respondens  angelui 
dixiteif  non  de  praesenti.sed  de  futuro  prasdicene: 
Spiritus  sanctus  superveniet  in  te,  et  virtus  Altissimi 
obumbrabit  tibi,  ideoque  et  quod  nascetur  sanctum, 
vocabitur  Filius  Dei^  usquedum  Manaita  coDclusit: 
Ecce  ancilla  Domini,  non  indicando,  sed  optanclo 
ait  :  Fiat  mihi  secundum  verbum  tuum.  His  vcrbis 
satisdaturintelligijquodnemounquamscirepotuit, 
potest,  vcl  potcrit,  quomodo  Filius  Dei  per  utcrum 
intactac  virginisad  salvationcm  humani  gencrisio- 
travit,  et  clauso  sanctas  castitutis  sigillo  exivit.Ipso 
enim  juxta  Ezcchielis  vaticinium  pracfigurata  estilla 
porta  jugitcr  scrata,  soli  Deo  pervia,  cooperante 

l^  Spiritu  sancto  incfTabilitcr  Virgo  Filium   Dei  cgn- 
ccpit,  ctin  unitatc  personae  verum  Deum  et  verum 
hominem  Virgo  peperil,  et  post  partum  Virgoper- 
mansit.  Undc  in  illo  rcsponsorio  :  Suscipe  Verbum: 
ubi  nos  canimus  iconcipies  per  aur^m,  rectius  dice- 
remus  :  Concipics  in  utero,  III ud  vero  :  Annuntiatum 
est  per  Gabrielem  archangelum,  jure  a  sapientibus 
vidctur  esse  rcprobatum,  sicut  et  illud,quod  inipst 
sancta  Nativitatis  nocte  canitur  :  Descendit  de  cjelis 
niissus  ab  arce  Patris,  introivit  per  aurem  Virginis 
in  regionem  nostram  merito  refutatur,  et  pro  co 
multis  Galliarum  Ecclesiis,  quod  subter  Bcribendo 
subjecimus,  taliter  modulatur  :  Descendit  de  ctelis 
Deus  verus  a  Patre  genitus,  introivit  in  uterum  Fir- 
tiinis,  nobis  ut  appareret  visibilis,  indutus  carne  hu- 
mana  protoparentis  Adx,  et  exivit  per  ctausam  por- 

C  tam  Deus  et  homo,  lux  et  vita,  Conditor  mundi,  ^. 
Tanquam  sp07isus, 

Illud  quoque  responsorium,  quod  in  ipsa  sacra- 
tipsima  noctc  canitur,  ita  incipicns  :  Sanclaet  im- 
maculata  virginitas,  quibus  te  taudibns  referam,  nt- 
scio  quia  quem  cxli  capere  non  poierant^  tuo  gremi» 
contuiisti,  quam  jusle  queat  reprehendi,  facile  po* 
tcst  adverti ;  ait  cnim  ad  virginitatem  quasi  ad 
quamdam  feminam :  Sancta  et  immaculata  virginiUis 
cum  virginitas  non  sit  femina,scd  quaedam  virtus, 
a  nomine,  quod  est  virgo,  sic  denominata ;  et  finito 
responsorio  apustropham  ad  ipsam  facit,cum  dicit: 
Benedicta  tu  in  mulieribus,  et  benedictus  fructMS 
ventris  tui ;  cum  rectius  et  magis  catholice  idem 
responsorium  laliter  modulatur  :  Sancta  ei  imma- 

{)  culata  virgo  Maria,quibus  telaudibusreferam,nnei»^ 
quia  quem  cceli  capere  non  poterant,  tuo  gremio  «m- 
tulisti.  ^.  Benedicta  tu  in  mulieribus,  et  benediM 
fructus  ventris  lui, 

IUa  antiphona,  quae  in  vigilia  ejusdem  Domioicc 
nativitatis  canitur  :  Dum  ortus  fuerit  sol  de  cxki 
videbitis  Regem  regum;in  quibusdam  codicibusht- 
betur  scriptum  :  procedentem  a  Patre  tanquamspon» 
sum  de  thalaino  suo,  quamvis  id,  a  Patre,  a  mo- 
dernis  sit  abrasum ;  non  cnim  Deus,  Dei  Filius,  a 
Deo  Patre  tanquam  sponsus  de  thalamo  suo  pro- 
cessit,sed  in  Virgine  matre  humanam  naturam  sibi 
associavit,otsic  de  Virginis  utero  tanquam  sponsus 


1149 


DE  VARIA  PSALM.  ET  CANT.  MODUL. 


im 


I  processit  do  thalamo  siio  :  idco  rcctius  canitur :  Vi- 
debiiis  Regem  regum  procedentem  a  Matre  tanquam 
sponsum  de  (hatamo  suo. 

10.  Nunc,  licet  prcBpostcro  ordine,  illas  antipho- 
nas  convenit  conspicere,  quac  ad  invitandum  Di»mi- 
num  ab  littera  0  incipiunt,  et  sic  per  ordiuem 
ejusdem  littcrsc  vadunt.  Nam  sicut  sancitum  est  a 
sanctis  Patribus,  ille  peroptabilis  Doinini  adventus 
IriumheddomadarumnumeroanteadventumDomini 
est  constitutus,  quoQ  pcr  singulos  dies  variis  anti- 
phonarum  cantilcnissuntpraesoripUe  etpraeordinata;, 
Sed  et  tria  officiaper  singulas  triumhebdomadarum 
Dominicas  sunt  constituta,  ct  quia  idem  terminus 
adventus  Domini  aquinta  Kal.  Decembris  usquein 
Nonas  ejusdem  mensis  solet  extendi,  ex  his  dicbus, 
qus  de  quarta  hcbdomada  supercrescunt,unus  aut 
duo  dies  vel  tres,vel  aliquando  intregra  hcbdomada, 
placuit  antiphonarii  ordinatori  per  singulas  noctes  in 
illa  quarta  hebdomada,cum  supercrescerc8olet,ma- 
tutinaleslaudescomponcreetadvespertinalesluudes 
ad  invitandumDeum  autiphonasordinare,incipiens 
a  Dominica,  et  perveniens  usque  ad  scxtam  feriam. 
Prima  antiphona  sic  incipit  :  0  Sapientia,  qu,v  ex 
ore  Altissimi  prodisiiy  concluditur :  Veni  ad  docendum 
nos  viam  pi-udentix ;  sccunda,  O  .4donai ;  tertia,  0 
Radix  Jesse ;  quarta,  0  clavis  David ;  quinta,  0 
Oriens,  splendor  lucis  wlemx  ;  sexta,  0  ftex  yen- 
tium  ;  septima,  0  Lmmauuel\  quaj  omnes  per  illud 
verbum  veni  in  fine  clauduntur.  Quas  ideo  notarc 
curavi,  ut  aperte  daretur  intclligi  illas  solas  esse, 
quae  regulariter  ac  recle  composita;  videntur  ad  ad- 
ventum  dominicum  invitandum  pertinere.  lllffl  vero, 
quflB  ad  harum  similitudineni  modulantur,  utrum 
sensu  et  verbis  conveniant,  qui  volucrint  videant 
et  intelligant. 

In  illa  antiphona,  qux  canitur  in  octavaDomini : 
Mirabile  mysterium  dcclaralur  liodiCt  scriptum  inve- 
nimus  lAnnovantur  nalurx;  et  mirari  nequeo  quaj 
ill»  sint  natura;  quaQ  dicunturinnovatae.  Nam  Deus 
ex  substantia  Patris  ante  sa^culagenitus,  homo  ex 
substantia  matris  in  saeculo  natus  apparuit  inter  ho- 
mines  verus  Deus  et  verus  homo,  subsistens  in  dua- 
bus  naturis,  id  est  divina  et  humana,  et  in  una  per- 
eona.  Unde  sic  lcgimus  in  quadam  synodo  in  civi- 
tate  Spalensi  [Hispalensij  habita  :  «  Si  quis  igiturin 
Oomino  nostro  Jesu  Christo  aut  duas  naluras,  aut 
unam  noluerit  crcdcro  ac  pra;dicarepersonam,vel  si 
quis  noluerit  confiteri  eumdem  Deum  atque  homi- 
nem,  id  est  Verbum  incarnatum  de  Maria  virgine, 
pro  nostra  salute  veraciler  natum,  tantum  a  ca- 
tholica  fide  reprehenditur  ac  demonstratur  extra- 
neus,  utsacramento  rcdemptionis  humana;  resistat 
ingratbs.  Apparet  igitur  quod  divina  natura  exi- 
stat  invisibilis,  impassibilis^  immutabilis,  noc  mu- 
tari,  nec  reparari,  ncc  innovari  potuit:  humanam 
vero  naturam  verus  DeusDsi  Filius  in  unitate  per- 
sonaB  sine  divisione  aut  rommisUone  assumpsit,  et 
nos  in  ligno  crucis  redemit,  reparavit,  innovavit  : 
ac  per  hoc  innovatio  ad  solam   naturam   hominis 


A  pertinet,  ideoque  rectius  dici  poterat  :  Innovatur 
natura ;  velut  quibusdam  placet :  Innovator  nuturx 
Deus  homo  factus  est. 

Illud  responsorium  :  /n  columhx  specie  Spiritus 
sanctus  visus  est,  Paterna  vox  audiia  est  :  Hic  cst 
Filius  meus  dilectus,  in  quo  mihi  bcne  complacui, 
ubi  finitur  et  terminatur,  et  quidam  adjiciunt  : 
Ipsum  audite,  qua3  vox  non  in  baptismate  est  au- 
dita,  scd  in  monte,  ubi  transfiguratus  Dominus,  a 
Patre  est  prolata,  et  ideo  huic  responsorio  non  est 
copulanda. 

H.  Nunc  igitur  necessarium  videtur  aliquid  tra* 
ctandum  de  solemnitate,  quac Septuagesima  prstitu- 
latur,  quffi  ad  vesperam  incipit  et  contra  morem 
ecclesiasticum  admatutinas  desinit.  Igitur  quaecun- 

P  que  festivitates  solemniter  ad  celc^randum  sunt 
constitut<E,a  priori  vespera  solent  inchoari,  et  per 
nocturas  et  matutinas  horas  per  rcgulares  totius 
diei  cursus  convcniunt,  et  sic  ad  secundam  vespe- 
ram  pertingunt.  Haec  sola  vero,  ut  supra  dictum 
est,  ad  vesperam  incipit,  et  vix  ad  matutinas  horas 
pervenit.  Hinc  conjicitur  quod  aliqui  dulcedine  ca- 
nora;  laudisattacti  hunc  terminum  posuerint  alleluia 
modulationi.  Undc  hujus  nocturni  onicii  auctor  a 
quibusdam  reprehenditur,  co  quod  sincsacraeScri- 
pturac  tcstimonio  ad  ipsum  alleiuia  quasi  quamdam. 
personam  alloquendo  talem  musicaccantilensnar- 
rationcm  studuerit  contexere.  Sed  nos  ea,  quae  ex 
authenticis  Scripturis  aliquo  modo  sumpta  cognovi- 
mus,  reticere  nolumus.  Nam  in  libro  Judicum  legi- 
mus  quod  quidam  gencrum  snum  proficisci  cupien- 

C  tem  ita  sit  allocutus  :  Considera  quod  dies  ad  oc- 
casum  deciivior  sit  et  propinquet  ad  i^esperam,  mane 
apud  me  etiam  hodie,  et  duc  Ixtum  diem,  et  cras  pro- 
ficisceriSy  ut  vadas  in  domum  tuam.  Ex  occasione 
hujus  sentcntia;  exorsus  est  sic  ad  aliciuia  dicere  : 
Mane  apud  nos  hodie  et  cactcra  qua?  sequuntur.  In 
libro  SapientiaD  legimus  :  0  quam  puichra  est  casta 
generatio  cum  ciaritate !  immortaiis  est  enim  memoria 
iiiiusy  quoniom  et  apud  Deum  nota  est  et  apud  homi- 
nes.  Cum  prxsens  estf  imitantur  iilam  et  desiderant 
eam^  cum  se  eduxerit,  et  in  perpetuum  coronata 
triumphat.  Et  in  eodem  libro.  Deiectatio  bona  in 
operihus  manuum  iiiius,  honestas  sine  defectione.  Et 
Tobiam  legimus  ad  uxorem  de  filio  suo  dixisse  : 
Credo  euim  quoniam  angeius  Dei  bonus  comitetur  ei 

n  et  bene  disponat  omniUj  qux  circa  ipsum  geruntur, 
ita  ut  cum  gaudio  revertatur  ad  nos.  Illud  respon- 
siorum  :  Muitipiicentur  a  Damino  anni  tuiy  de  parabo- 
lisSalomonis  exoccasione  hujus  sermonis  scriptum 
esse  credimus  :  Audi,  fiii  mi,et  suscipe  verba  mea^ 
ut  muitiplicentur  tibi  anni  vitce  ;  viam  sapienlice  de- 
monstrabo  tibi^  ducam  te  per  semitas  a^quitatis.  Item 
illudrcsponsorium,  quod  canimus  :  Aileluia  ;nomen 
bonum  meiius  est  quam  divitix  muiiie,  similiter  in 
parabolis  Salomonis  invenimus.  (.aptcra  verd,  ex- 
ccptis  his  quai  dc  psalmis  composita  sunt,  ex  qui- 
bus  Scripturailocis  possint  inveniri  nondum  reperi. 
Igitur  rectius  mihi  viderctur  ut  ipsius  atteluia  can- 


kM 


BEUX0NI6  ABBATIS  AUGIENS». 


M«9 


tu8  \n  sesta  feria  ad  vesperam  inciperetur,  et  per  A  4*  Ganite  tnba.  f.  Annontiate  in  flnibu^  ten»»  ^, 


diem  Sabbatum  celebraretur,  et  in  vespera  cum  Al^ 
teluia  cantu  in  Domini  laude  flniretur.  Hoc  enim, 
aecundum  quod  sentio,  exme  profero,  non  prsejudi- 
cans  aliorum  prudentia,  quos  in  laude  Dei  sludidsos 
cognosco  existere.  Quod  quidam  illa  responsoria, 
quffi  post  reBurrectioncm  Domini  in  ordine  sunt 
ppsita,  quaa  ita  incipiunt :  Si  oblUtts  fucro  /ifi\  in 
bac  Dominica  nocte,  quoe  Soptuagesima  praBtitula- 
tur,  voluxit  ponere,  videtur  mibi  ratione  carere» 
quia,  si  auctnr  Antiphonarii  imprimis  voluisset  ea^ 
tum  decanlari,  ibi  utique  ea  scriberet  et  non  post 
Paecba  ponerct. 

In  illa  lectione  de  EccleLiastico  libro  assumpta, 
qua^ita  incipit:  In  omnibut  requiemqu^sivUf  qnidam 


in  insulis,  qus  prooul  sunt,  dioite  :  Beoe  Deoib 
4.  Virgo  Israel,  revertere.  |.  In  cbaritate  perpetM 

dilexi  te,  ideo  attnui  td  mieerani.  la  aalvatio- 

nem. 
4.  Juravi,  dicit  Dominus.  f.  Juxta  est  salus  mat, 

ut  voniat,  et  justitia  mea,  ut  reveleiar.  Et  teata- 

mentum. 
JB^.  Giama  in  fortitudine.  f.  Super  montem  excelsujn 

ascende  tu,  qui  evangelizas  Sion,  exalta  aa  forti- 

tudine  vocem  tuam.  Ecce  Deus. 
i^.  Orietur  stella  ex  Jacob.  f.  Et  adorabunt  eaon 

omnes  reges,  omnes  gentes  servient  ei.  Bt  erii 

omnis. 
]^  Egredietur  Dominus.  f.  Et  elevabitur  super 


^^^.^ ^^.^.«. ..- ^,,-. — ^.^^^^...^^ — wrp,  .^^^...^      i^  Eigreaieiur  Liominus.  j.  n\ eievaoiuir  super  oa 
versns  in  quibusdam  codicibus  sic  habetur  :  Sicui  ^     nes  colles,  et  fluent  ad  eum   omnes  gentes;  8 


cumamonum  et  batsamum  aromatimns;  in  quibus- 
dam  vero  :  Sicutcvnnamomum  et  aspaltum  aromati^ 
%ans  odorem  dedi. 

IHud responsorium  :5<i/iM  nostra,  quod  canitur  ia 
Quadragesima,  quidam  ita  concludunt :  Ul  securi 
serviamus  tibi ;  sed  rectius  canitur,  ut  in  Genesi  ha- 
betur  :  Bespicial  super  nos  nniserieordiatuayUt  se- 
curi  serviamus  Regi.. 

12.  Igitur  nunc  placet  stylum  vertere  ad  ea  re- 
sponsa,  oum  quibus  versus  sui  minime  eoncordant, 
sed  sensuet  verbis  multum  discrepant.lUi  responso- 
pio:iit;^,  Maria,  graliaptena,  iiium  versum  aptant : 
MiiieportaSj  p»'incipes,vestraSt  vt  etevamini^poriss 
SBtemales ;  cum  ills  portffi,etilli  principes,eti11a  »ter- 


stabunt. 
jj^.  Pra;cursor  pro  nobis  ingreditur.  j^.  Ipso  est 

Justitiae,  cujus  goneratio  non  habet  finem.  Pon- 

tifex. 
^.  Videbunt  gentee.   f  Et  eris  corooa  gloria  ia 

manu  Domini,  et  diadema  regni   in   manu  Dei 

tui.  Et  vocabitur. 
^.  Radix  Jesse.  f.  Super  ipsum  oontinebuBt  fogea 

08  suum,  ipsum  gentes  deprecabuntup.  St  erit. 
I^.  Gongratulamini  mihi.  f.  Beatam  me  dioont  ooh 

nes  generationes.  Quia. 
^.  Gontinet  in  gremio.  f.  Maternis  vehitur,qui  mt- 

trem  vexerat,  ulnis,  angelici  proceres  quem  sti- 

pant  agmine.  Per  quos. 


nalesportsqusBelevariiubentur.magisadaliasper-      «,.^-,  .^«*^ 

-«««-l^-*;««««*  oi.,«wv,  c»»^»«.iu».;»  o^r»,^»...,:..^:»;  (l  ^-  Patelact®  sujit.  f.  Mortem  euim,  quem  Salvator 
sonaspertmeant  quam  sanctasMarw  sempervirgmi  if   '  ^. ^ ^ ;., ^.   JJ^    .^, ^ 

conveniant :  et  quiaAngelus  ad  Mariam  ait :  >4t^,Afa- 


7ta,(^a<ia;?(en«,illain  versuinterrogando  respondit: 
4  Quomodo  fiet  istud,  quoniam  virum  non  cognosco  : 
e$  respondens  Angeltu  dixit  ei  :  Spiritus  sanctus. 
%  Ecee  Dominus  veniet.  j^.  Ecce  Dominus  cum  vir- 

tute  veniet,  et  regnum  in  manu  ejus  et  potestaa 

et  imperium.  Super  omnes. 
i^  Hierusalem,   plantabis  vineam.  j^.  Exulta,  filia 

Sion,  jubila,  Hiorusalem.  Surge,  Sion. 
%  Bethleem,  civitas  Dei   summi.  j^.  Loquetur   pa- 

cem  gentibus,  et  dominabitur  a  mari  usque  ad 

mare.  Et  pax  erit. 
%.  Suadpe  Vcrbum,  virgo  Maria.  j^.  Paries  quidem 

filium  ct  virginitatis  detrimentum  non  patieris  ; 


dignatus  est  pro  omnibus  pati,  hanc  ilie  primnB 

roddidit  Salvatori.-Et  ideo. 
^.  Qui   vicerit,   faciam   illum.   f.   Vuicenti  dabo 

edere  de  iigno  vites,   quod   est  in  paradiso  Dei 

mei.  Et. 
^.  Magiveniunt.  j^.  Vidimus  stellam  ejus  in  Orieote. 

EH  venlmus. 
^.  Omnipotens,  adorande.  f.  Te  conflteor  labiis,  to 

Gorde,  te  totis  visceribus  concupiaco.  Quiiu 
ij.  Agathes  Istissima*  f.  NdbilisaimiB  orta  aatali^ 

bus  ab  ignobiligaudenstrahebatur  adcamreo. 

Et  quasL 
i^.  Alleluia,dum  pra&sens.  f.  In  amicitia  illios  dA- 

lectatio  bona,  quoniam  immortalis  est  memerit 


efGcieris  gravida  et  eris  semper  virgo  intacta.  D|     iliius. 


Ut  benedicta. 
%  iEgypte,  noli   flere.  f.   Ecce  veniet  Dominus 

exercituum,  Deus  tuus  in  potestate  magna.Libe«- 

rare^ 
%  Descendet  Dominus  sicut  pluvia.  f.  Et  adora- 

bunt  eum  omnes  reges,  omnes  gentes  servient  ei^ 

Orietur. 
i^.  Ecce  radix  Jesse.  f.  Dabit  ei  Dominns  sedem 

David  patris  cyus.  Et  erit. 
%.  Doccbit  nos  Dominua  vias  suas.  j^.  Venite  ascen- 

damus  ad  montem  Domini  et  ad  domum  Dei  Ja- 

coh,  Quta, 


i^.  Erit  mibi.  t*  Si  reversua  fuero  prospere  ad  do- 

mum  patria  mei.  Decimas. 
4.  Audi,  Israel.  f,  Observa  igitur,  et  audi  vooel^ 

meam,  et  inimicus  ero  inimicis  tuia.  Et. 
^.  Opprc^rium  factus.  f.  Locuti  suntadversumm 

lingua  dolosa,  et  sermonibue  odii  circomdeda- 

runt  me« 
%  0  Juda.  f.  Gorpore  tantum  cum  ocBnaQtibiis  re* 

cumdebas  et  mentem  invidie  furor  armabas.  Bt 

pacie. 
i^.  Surgens  Jesus.  f.  Una  ergo.  Babbatorun»  cam 

forea  esseni  clausa»^  ubi  erant  diAoip«li  ooiQfi* 


tm 


DE  VAiHA  PSALM.  ET  CANT.  MODCL. 


1154 


--gattytffmf^toft,  stetti^emid  tn  medio,  ct  drxit  A     tionem  meam,  et  converte  luctum   nostrum  in 


eis  :  Pax. 
^,  Isti  sunt  agni.  f.  In  conspectn  Agni  )fttnicti  stint 
stolis  albis,  et  palmae  in  manibus  eorum.  Modo. 

^.  De  ore  prudentis.   f.  Sapientia  requiescit  in 
corde  ejus,  et  prudentia  in  sciraione  ejus.  Favus. 

j^.  Locutus  est.  f,  Et  sustulit  me  in  dplritu  in  mon* 
tem  magnum  et  altum.  Et  vidi. 

j^.  Hsc  est  Hierusalem.  ^.  Portae  ejus  non  clauden- 
tur  per  diem ;  nox  enim  non  erit  in  ea.  Q. 

j^.  Non  conturbetur.  f.  Ego  rogabo  Patrem»et  alium 
Paraoletum  dabit  vobis.  Et. 

^.  Priusquam  te.  t*  Posui  vdrba  mea  in  ore  tuo.  Et 
ante. 


gaudium. 
f^.  Spdm  in  alium.  f.  Domine,  Deus  coeli  et  tcrr®, 

respice  ad  humilitatem  nostram.  Q. 
^.  Tua  est  potentia.  f.  Creator  omnium  Deus,  ter- 

ribilis  et  fortis,  Justus  et  misericors. 

i^.  Tu>  Domine  untversorum.  f.  Tu,  Donline,  oui 
humilium  et  mansuetorum  placuit  deprecatio. 
Con. 

^.  Disrumpam  vincula.  f.  Revertar  ad  Hierusalem 
in  misericordia,  domus  mea  aedificabitur  in  ea.  B. 

^.  Muro  tuo  inexp.  f.  Erue  nos  in  mirabilibus  tuia 
el  da  gloriam  nomini  tuo.  Libera. 

i^.  Givitatem  istam.  t- Avertaturftirortuu8,DominB, 


^.  Pr«cursor  Domini.  *.  Hic  est  enim  propheta  „     *  P°P"*°  ^"^  ^^  ^  ^^^^^^*'  «^^^^  *^^-  E^^'^'^'- 
et  plusquaro  propheta,  sicut  Salvator  aH.  Non.         ^*  ^"^«^'^^^^''"«^/^on^^n^^s-  t-  Non  enim  Justifica- 


%  Puer  meus,  t-  Liberabotedemanu  pessimorum, 
et  erUam  te  de  manu  fortium. 

^.  0  Hyppolyte,  si  credis.  t.  Si  dictfs,  inquit,  facta 

compensas,faciam  quod  hortaris,cui  beatus  Lau- 

rentius  dixit.  Et. 
§^.  Hic  est  vir.  f.  Strinxerunt  eorporis  membra  po- 

sita  in  craticula,  subjicientibus  prunas  insultat 

levita  Christi.  Q. 
li).  In  conspectu  gentiuro.  f.  Cantate  Doroino  canti- 

cum  novum,  bene  psallite  ei  in  jubilatione.  A. 

^.  0  beatum  virum.  f.  Oculis  ac  manibusincoclum 
semper  intentus,  invictum  ab  oratione  spiritum 
non  relaxabat.  Q. 


tionibus  nostris  prosternimus  preces  ante  faciem 
tuam,  sed  in  miserationibus  tuis  multis.Exaudi. 
13.  Inter  hsc  sciendum  quia,  etsi  quidam  versua 
curo  suis  responsoriis  conveniunt,  ex  nimia  tamen 
assiduitate,  qua  sffipius  ponuntur,  quodammodo 
vilescunt,  et  fastidium  ingerunt,  sicut  sunt  :  Deus 
a  Libano  veniet ;  a  solis  ortu ;  qui  regis  Israel,  multi- 
que  huJuscemodi.Unde  el  nosnon  solum  eos  versus, 
quos  in  eroendatioribus  Antiphonuriis  invenirepo- 
tuirous,emendationis  causa  posuirous,vcrum  etiam 
alios  pro  superioribus  noviter  conditos  adnotare 
curavirous.  llle  versus,  qui  ad  illud  responsorium 
pertinet,  quod  in  sudore  vultus  tut  canitur,  qui  ita 
orditur  t^.:  Pro  eo  quod  obSdisti  voci  uxoris  tu3e, 


^.  O  boataCfficilia.  f.  Beata  es  virgo  et  gIoriosa,et  q  quidaro  cantant  p/iw^iwim  me;  cum  rectius  dicatur 

plusquam  f7i^a?,id  est  magis  deberes  rocffi  voci  obe- 
dire  quam  voci  uxoris  tu«e.  Ille  versus  :  Cumque 
abiisset  Ruben  ad  puteum  et  non  invenisset  eum^  a 
quibusdam  modulatur  :  Scissisque  vestibus ;  sed  que 
ooTgunctio  ibi  superflua  est,  et  magis  regulariter 
dicitur  :  Scusis  vestibus  pergens  ad  fratres,  ait. 

Restat  adhUc  unum  re8ponsorium,quod  mihi  vi- 
detur  non  pr»tereundum,quod  taliterineipit :  Dum 
deamhularet  Uominus  in  paradiso  ;  cui  versus  suppo- 
nitur  :  Domine,  audivi  anditum  tunm  et  timui.  Et 
a4jungitur  quod  in  Habaeuo  propheta  habetur  : 
Qansideravi  opera  tua  et  expavi,  cum  rectius  illa 
dietio  subseqoeretur,  quie  in  Genesi  legitur :  Domi» 
ne,  audwi  amditmm  tuum  et  timui  eo  quod  nudus  es" 
Q  sem,  et  abscondi  me.  Nec  preetereundum  qood  Deus 
pcrditum  horoineroad  auram  postmeridiem  qiMrai* 
vit  ac  nudum  reperit.ln  mertdie  solet  sol  ferventior 
esse,  et  postmodum  in  auram  declinare.  Primus 
boroo  a  fervore  Solis  Justiti®  defecit,  quando  in 
amore  Couditoris  non  stetit ;  ad  auram  post  meri- 
diem  declinavit,  quando  in  perfldiffi  colpam  ruit. 
Sed  nos  divino  aroore  ferventes,  semper  veste  no- 
ptiali  indoti  incedentesicoelestem  Sponsum  qusra^ 
mus  in  meridie,  dicentes  cum  eponsa  :  Indica  mihi 
quem  diligit  anima  mea.  Ubi  pasoas^  ubi  cubes  m 
meridie,  quatenus  in  fervore  gemins  dilectionia 
manentea,  semper  oum  Christo  Istemiir  ovaDtat* 


benedictus  sermo  oris  tui.  Quae. 

^.  Yifg^gloriosa.  f,  CiHcio  C«Bcilia  merobra  doma- 
bat»  Deum  gemitibus  exorabat.  Et. 

i9.  dlHsio  Cacilia.  f.  Non  diebus  neque  usque  dtvt- 

nis.  Tiburtium. 
i|.  Beata  Cfficilia.  f.  Sicut  cnim  amor  Dei  f^atrem 

tuum  roihi   conjugero  fccit,  ita  te  roihi  cogna- 

tum.  Q. 
^.  OaBoilia  me  fnteit.  f.  Invcniens  ValeriAnus  pau- 

peres  dixit :  Ostendite  mihi  sanctum  Urbanum. 
i).  Dilexit  Andrearo.  f.  Elegit  eum  Dominus  et  ho- 

Mstum  fecit  illum.  Quom. 

%  Exaudi8ti,t)omine.  f.  Domine,  qui  custodis  pa^i' 
ctum  et  misericordiaro  servis  tuis,  qui  ambulant 
coram  te  in  tote  corde  suo.  Ben. 

i|.  Domine,  si  Conversus.  f.  Si  peccaverit  in  te  po- 
pulus  tuus  et  conversus  egerit  pocnitentiaro,  vo- 
ni^tis  braverit  in  loco  isto.  Lib. 

i|.  Initium  sapientis.  f.  Dilectio  illius  custodia  le- 
gum  est,  quia  oronis  sapientia  tiroor  Domini. 
Lauda. 

i^.  Peto,  Domine.  f.  Omnia  Judicia  tua  Justa  sunt^ 
ot  omnes  viae  tus  roisericordia  et  veritas.  N. 

^.  Tempus  est.  f.  Benedicite  Douro,  coeli.  et  coram 
omnibus  viventibus  conBtemini  ei.  Et. 

^.  Dominei  rex  omnipotens.b.Exaudi|  Domine,  ora- 


U55 


BEHNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


flS6 


DE  COINSONA  TONORUM  DIVERSITATE 

Ex  ms,  San  Galkmi  coosvo. 
Berno  gratia  Dei,  el  si  non  merito,  tamon  officio  A  quitur  octavus,qui  septimo  subditur ;  unde  et  pla- 


abba,  dilectissimis  in  Christo  filiis  Purchaudo  et 
Kerungo,  una  cum  cajtcrre  inDominicarumschola- 
rum  gymnasio  Augiaj  vacantibus,  de  virtute  in  vir- 
tutem  diatim  proficere,  ut  Deum  deorum  in  Sion 
valeant  conspicere. 

Vestri  procum  inslantia  nuper  admonitus,  ut 
quosdam  versiculossuper  consona  tonorum  diversi- 
tate  composilos  vestrae  sagacitatis  industri®  ad  di- 
scendum  conlraderem,non  statim  hac  de  causaad 
id  faciendum  animum  appuli,quia  ridiculo  menon 
defuturum  apud  posteros  credidi,si,inter  sapientiaj 
thesaurosabundantes  ac  divinarum  humanarumque 
littcrarum  larga  copia  instar  torrenlis  alfiuentes, 
ego,  totius  eloquentiffi  expers,quiddam  mutlre  prae- 


gis  tetrardus  vcl  plaga  tetrardi  vocatur. 

Denique  non  immerito  primus,  tertius,  quintus, 
scptimus  auihentici  vel  principales  dicuntur,  cum 
eorum  sonus  sit  altior,  ascensus  superior.Nam,  si- 
cut  unusquisque  eoruma  suofinaliincipiens,nov^ 
narium  limitem  liccnter  asccndendo  contingit,  de- 
scendcndo  in  sibi  vicinum,  aliquando  usque  ad  ter- 
tiumsonumpervenit,itainferioresinquintumusque 
ascendunt,in  quartum  vero  sonum  dcscendunt.Unde 
ct  hi  inforioreSyScilicetsccundus,  quartus,  sextus, 
octavus,  a  superioribus,  velut  discipuli  a  magistris, 
cx  toto  nou  recedunl^  sed  quodam  vicino  sonorum 
tcnore  adjuncti,quamdam  sui  discipulatus  formam 
ad  superiorcs  pra;tcndunt,dum  ct  ascensus  eorum, 


sumercm,  illamque  sententiam  mihi  posse  objici  g  "^  supra  prKnotavimus,  fit  brcvior  et  descensus 


non  immerito  expavi  : 

la  silvam  ne  ligna  feras,  et  io  mare  pisces 

Sed  rursum  illam  Domini  sentcntiam  considorans, 
quiB  ait  :  Qui  pctii  a  te^  da  eiy  el  volenti  a  te  mu- 
tuari  ne  avertam,  etsi  non  ut  petentibus,  saltem  ut 
mutuum  sibi  praBstari  volenlibus,  penitus  dene- 
gare  nequaquam  sura  ausus,non  parum  fosnoris 
me  sperans  acquisiturum,  si,  pro  vcrbosa  vei  un- 
decunque  acquisita  compositiunculm  garrulitate, 
docta  domestica;  cloquentiaD  vestra3  mercar  parlici- 
pari  sobrietate. 

Igitur  octo  tonis  manifestum  cst  musicam  con- 
sistere,  per  quos  musicn;  modulationis  consonan- 
tiaj,  quas  nunc  interim   brcvitatis  studio  prajteri- 

mus,  amica  quadam  sua;  conjunctionis   affinitate  C  tis,mcique  iitpoteboni  filii  sui  patris  mcmoriam 
sibi  inviccm  vidcnturconcordare.Quorum  apud  nos      christo  habeatis.  Valete. 


inferior. 

Omissis  igitur  singulorum  tonorum  difTerentiis, 
qua;  pro  diversa  doctorum  consuctudine   aliquibus 
in  notulis  parum  quid  discordare  videntur,singulis 
tantum  versiculis  principalcm  sui  sonitus  tenorem 
tam  in  antiphonis  quam  in  responsoriis  exempli 
causa  adjunximus.Insuper  et  alios  ejusdem  rcgula 
versus  ad  introilus  et  communiones   pertinentes, 
cum  suis  tamen  difTcrentiis^quia  pauciores  sunt  et 
ccrliorcs,    nihilomninus   superaddere    curavimus, 
Quod  sicharitatem  vcstram  dilfcrcntiassivc  diffini- 
tiones  antiphonarum  delectat  vestro  more  subne- 
ctcre,  sat  placerc  nobis  scitoto.  Cajterum  obedien- 
tiam  vestram  omnino  conlcstor,  quatenus  ha?c  eo 
charitatis  afTectu  quoamc  sunt  compositasuscipia- 

10 


nomina,  a  primo  usque  octavum,  ex  ordinis  sui 
auctoritate  sumpsere  primordia.  Ex  quibus  qua- 
tuor,  id  est  primus,  tcrtius,  quintus,septimus  Grae- 
00  eloquio  authentici  vocantur,  eo  quod  caeteris, 
videlicet  secundo,  quarto,  sexto,  octavo  quasi  qua- 
dam  magisterii  auctoritate  praeesse  videantur;  au- 
thenticum  namque  auclorem  sive  magistrum  sonat, 
Unde  sicut  sup^riores  authentici  vocantur,  ita  in- 
feriores  plagae,  qua^  partes  ex  latere  superiorura 
procedentes,  dicuntur. 

Qua  ratione  contigit  ut,qui  communi  Latinorum 
locutione  dicitur  primus  ab  hujus  artis  magistcrio 
imbutis  nomineturauthenticusprotus,quasi  primus 
auctoralis  ;  secundus  plagis  protus,veI  plaga,  idest,  q 
pars  proti ;  tertius  authenticus  deuterus,  eo  quod 
secunda!  sit  auctoritatis  ;  quartns  plagis  vel  plaga 
deuteri  ;  quintus  autbenticus  tritus.nihilominusex 
ternario  et  auctoritate  nomcn  sortitus ;  cui  sextus 
secundum  supradictam  rationem  subjicitur.  Sopti- 
mus  autheuticus  tetrardus  ab  ordine  et  ipse  ita  vo- 
patuB ;  tetra  namque  quatuor  dicuntur.  Deinde  se* 


PrIMUM  QliEUITE  ReG.NUM  DeI. 

Gloria.  Sieculorum  Jmcn.  Ecce  nomen  Domini. 
A7igelus  Domini,  Anti^quam  convenirent,  GloriaPatrif 
et  Filio,et  Spiritui  sancto,  Beata  eSf  Maria. 

SeCUNDUM   AUTEM   SIMILE  EST  UUIC. 

Gloria,  Sxculorum,  Amen,  Juste  et  pie  vivamva- 
Archangele,  Assumpsil  Jesus.  Gloria  Patri,  et  FiUo, 
et  Spiritui  sancto,  Yeni,  etccta. 

TeRTIA   DIES   EST,    QUOD   IlitC   FACTA   SUNT. 

Gl^ria.  Sxculorum.  Amen.  Donntie,  probasti  me. 
Domine,  spes  Sanctorum.  Claudus  quidam,  Glorid 
Patri,  et  Fiiio,  et  Spiritui  sancto.  Hodie  nata  est. 

QUARTA   VIGILIA  VENIT   AD   EOS. 

Gloria,  Ssecutorum.  Jmen.  Credo  videre,  Ite  nun- 
tiate.  SanctiSf  qui  in  terra  sunt.  Gloria  PcUri.et  FiliOi 
et  Spiritui  sancto.  Qu<v  est  ista  ? 

QUINQUE   PRUDENTES   INTRAVERUNT  AD    NUPTUS. 

Gloria,  Sceculorum,  .-imen.Allel.  quem  qtueris.Ecce 
jam  veniet.  Adhuc  multa  haheo.  Coeli  apcrti  sunt.Glo- 
ria  Patri,  et  Fitio^  et  Spiritui  sancto,  Obsccro,  Do- 
mine. 


1157 


EPlStOLyfi. 


•  1 


ilS8 


B 


Sexta  hora  sedit  super  puteum.  A. 

Gtoria,  Seculorum.  Amcn,  ^Edificavit  Moyses.  Alias 
ovcs,  Benedictus  Dominus,  Gloria  Patri,  et  Filio^  et 
Spiritui  sanclo,  Beata  es. 

SfiPTEM   SD.Vr   SPIRITUS   ANTE   THRONUM   DeI. 

Gloria.  Sseculorum.  Amcn.  Ilierusalcm  rcspice. 
Sapientias  iedificavit  sibi  domum.  Hocjam  tertio.  Glo- 
ria  Patri,  ct  Filio,  et  Spiritui  sancto.  Gloriosw  Virgi- 
nis. 

OCTO  SUNT  BEATITUDINES, 

Gloria.  Sxculorum.  Amen.Angeli  eorum.  Justorum 
animx.  Ameny  amen  dico  vobis.  Malos  male  perdet. 
Adoma  thalamum.  Dcus  adjuvat.  Beatus  vir  qui  suf- 
fert.  Si  ignes  adhib.  Gloria  Patriy  et  FiliOj  et  Spiritui 
sancto.  Beatam  tne  dicent. 

Gloria  Patri.  S,vculomm.  Amcn^ 

Primo  pro  culm'ne  lua?qua;rerejustitia;,Domine, 
veri  summi  quoque  lumen  fac  nos  ;  pclimus  ut  in 
coelo  scmper  tibi  jubilemus.  Amen. 

Rorate,  coeli.  Suseepimus.  Gaudeamus.  Sivculorum. 
Amen,  Gaudete  in  Domino.  Etenim  sederunt.  Statuit 
ei  Dominus.  Amen.  Dominus  dabit.  Ecce  virgo.  Yide- 
mnl  omnes.  Gloria  Pairi.  etc. 

Gloria.  ScVculorum.  Amen. 

Secundumque  legis  verbum  mutua,  quo  dilectio- 
nem  Dei  et  proximi,  Christi,  mandasti  colore,  quo; 
per  h«c  gcminaB  observantia^  praicepta  rcddamus. 
Amen. 

Veni  et  ostende.  Vultum  tuum.  Ecee  advenit.  Jfnen. 
nierusalem.  Exiit  sermo.Domiuus  Jesus.  Gloria  Patri, 
etc. 

Gloria.  Sxculorum.  Amen.  C 

Tertia  te  die,  Christc,  rcsurgere,  mundo  ferre 
lumen  credimus.  0  alma,  fac  nos  et  tuum  semper 
laudare  nomen,  et  in  patria?  te  ajtemae  regione  cer- 
nentes  sedere.  Amen. 

Ego  autem.  Confessio  et  pulchritudo.  Repleatur. 
Amen.  Beatus  senms.  Christus  resurgens.  GustatcGlo- 
ria  Patri,  ctc. 

Gloria.  Sseculorum.  Amen. 

Quarta  te  noctis  Chrisle  vigilia  discipulis  dare 


c^sleste  solamen  nos  humiles  fatenteSy  te  cancntes. 
laudantes,  tuaeque  nomen  potcntis  nos  quaternse 
tuae  evangelicffl  vocis  da  cognoscere  munimen. 

Prope  esto.  Sacerdotes  tui.  Omnis  terra.Saeculorum. 
Amen.  Resurrexi.  Misericordia.  In  voluntate,  Amen, 
Exsulta.  Vidimus.  Feci  judicium.  Gloria  Patri. 
Gloria.  Sxcutorunu  Amen. 

Quinque  tu,Domine,incoelum  virgines,terecipere, 
dignatus  est  plebis  tuffl  verbis  revelare,  signis  et 
ostendere.Sensus  ecce  nostros  in  te  precamur,  Do- 
mine,  te  disponere.  Loquebar.  Circumdederunt  me^ 
Lxtare^  Hierusalem.  Domine,  in  tua.  j4men.  Domine 
refugium.  Verba  mea.  Ecce  Deus.  Amen.  Servite  Do- 
mino.  Justus  Dominus.  Signa  eos.  Gtoria  Patriy 
etc. 

Gloria.  Sxculorum.  Amen. 

Sexta,  tua3,  Christe,  pra^sentiaj  corporalis  hora 
respIendet,fontem  Ecclesiaj  vitam  tribue  salientem 
aquae  vivae,  fervore  quoque  plcna;  gratishanc  sem- 
pcr  accende. 

Hodie  scietis.  In  medio.  Quasi  modo  geniti.  Amen. 
Diffusa  est  gralia,  In  splendoribus.  Pascha  nostrum, 
Gloria  Patri,  etc. 

Gloria,  Sxculorum.Anien. 

Septcmplicem  to  nunc  quoquc  nobis  adesse  de- 
poscimus,  alnie  Paraclete,  nostrae  mentes  ut  tu« 
gralia?  semper  exuberent  pcrfccto  munere  ;quffique 
noccnl  exstingue,et  cuncta,quap  proriciunl,  accende 
sempor  amoris  igne  : 

Puernatus  est.  Venite.benedicti.Viri  Galilxi.Amen. 
Diciie  pmillaminis.  Tolle  puerum.  Factus  est  repente, 
Glor.  Patri,  etc. 

Gloria.  Sxculorum,  Amcfu 

Octo,  pie  Christe,  lucido.beatiludines  evangelicffi 
gratiae  plebi  tuae  praebe  benignus,  et  clemens  sem- 
pitcrna  requie  refove  sine  fine  crcdentes  in  te. 

Ad  te  levaviy  Domine,  ne  longe.  Spiritus  Domini, 
Amen,  Lxiabitur  justus.  Invocavit  me.  Probasti,  Do- 
mine.  Amen.  Video  coelos.  Hcsponsum.  Hoc  corpus. 
Gloria  Patt  i,  etc. 


BERNONIS 

ABBATIS  AUGI^  DIYITIS 

EPISTOLiE 

(Apud  RP.  Bernardum  Pezium,  Cod.  diplom.-hist.-episi.,  Thesauri  Anecd.  tom.  V,  p.  iii,  p.  201.) 


EPISTOLA  PRIMA.  D  dido  abbatum  spcculo,  Bbrno  sancti  Benedicti  dis- 

AD  vo.  ABBATEM.  cipulorum  clientulus,  quidquid  patri  fllius,domino 

xib  illo  nunquam  divelli  vellet.  scrvus. 

Domino  Vo.summa  veDerat?ouecolendO;acsplen-        Suavissimo  virtutum  tuarum  odorei  Pater  bea- 


im 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1160 


iiasime,  semcl  aspiratuB»nunqiiam,  sit  posset  fieri,  A  quandoqueperfruimerereQturvisioneRedemptoris. 


jucundissima  harum  assiduitate  vellem  privari. 
Hinc  mihi  dies  noctesque  tali  aestuanti  desiderio 
nulla  res  refrigerio  esse  poterit  alia,  nisi  sola  opta- 
tissimi  vultus  tui  prsesentia.  Quam  quia  non  coram 
nequeo,  saltem  prssentium  litterarum  ofllcio  inte- 
rim  saluto,  interque  charitatis  vulnera  {vulnerata. 
inquit  Sponsa^  charifate  ego  $um)  hujuscemodi  voce 
utor  cum  Psalmista  :  Quis  dabit  mihi  pennas  sicui 
cohimbx  et  volabo  et  requiescamt  Quo  nisi  sub  um- 
bra  culminis  tui  ?  ubi  si  cum  passeribu8,id  est,ve- 
ris  Ghristi  pauperibus,  nunc  nidificando  requiesce- 
rem,  mequandoque  exeorumnumerofuturumessc 
non  desperareni  de  quibus  Isaias  loquitur  dicens  : 
Sancti  qui  spcrant  in  Domino  mutabant  fortitudinem, 
assument  pennas  ut  aquita^,volabunt  et  non  deficient.  ^ 
De  quorum  collegiotu,qui  cs  dulce  decusnostrum 
omniumquediadema  monachorumindubitanter  exi- 
stens,  jam  spretis  mundi  hujus  desideriis,  cum  his 
de  quibus  dictum  est  :  Ibunt  de  virtuie  in  virtutem, 
fortitudinem  mutasti  jam  vehitaquilarevivisccndo, 
sumptis  viKutum  pennis  ad  aita  volasbi,nec  in  in- 
firmitatc  corporea  deficicns,  scd  potius  cum  Apo- 
stolo  proficiens  et  dicens:  Quando  infirmor,  tunc 
fortior  sunuEt  quia  illius  divinsQ  promissioniscom- 
pos  existere  mcruisti,  quae  dicit :  Sustotlam  tesuper 
altitudinem  (^rra?,me,qu£so,  ad  te  sic  exclamantem 
exaudi  :  -Trahe  me  post  te,  quatenus  in  odore  un- 
guentorum  tuorum  me  currente,  illa  hsreditate  te- 
Qum  merear  participari,  quam  Dominus  dignatus 
est  tibi  polliccri  :  Et  dabo  tibi,  inquit,  hcereditatem 
Jacob  patris  tui, 

EPISTOLA  II. 

AD   GERONEM  SEU  JBRONKM     ARCIIIBPISCOPUM   MAGDE- 

BURBENSEM. 

Gratulatur  ei  pacem  imperii,  commendatque  monaste- 
rii  sui  res,  ac  regulas  episcopatum  sancte  adminis- 
trandi  exponit, 

Domino  apostolic®  dignitatis  apice  sublimato  G. 
Parthenopolitano  archiepiscopo,  B.  Dei  Matris  ac 
Virginis  servus,  intimae  devotionis  cultum,  perfec- 
tsque  lldei  integritate  refertum, 

Qloriain  laudis  Deo  angeli  merito  cecinerunt  in 
excelsis,  quando  nuper  hominibus  bonsevoluntatis, 
per  vestrs  sollicitudinis  curam  ipso  auctore  Deo 
tantum  pacis  efTulsitin  terris.Siquidemhigussalu- 


In  hujus  itaque  pacis  studio  dum  animum  tes- 
trum  tum  populorum  fama>  cum  ipBa  reram  ei^ 
rientia,intentnm  esse  cognovimus,  immensas  laiigL 
tori  omnium  gratias  referimus,  quia  de  virtutom 
vestrarum  profectutantouberius  gratulamur,  quan- 
to  per  verae  charitatis  elTectum  mentivestrft  arctiiis 
amando  colligamur.  Unde  perhas  beatitudinem  ?#- 
stram  litteras  nimium  salu  tantes.sollicite  curavimot 
admonere,  quatenus  bonum  paci8,qnod  extarius  in 
mundo  necessario  agitis,  circa  domesticos  quoqoe 
fidei  ob  quietem  servorum  et  ancillarum  Dei  inta- 
rius  exercere  non  negligatis,  quo  per  ipsorum  me- 
rita  intercessionem  quandoquepervenire  valeatisad 
regna  polorum. 

Sed  haec  interim  omittentes  intimamus  quffinobis 
adjaceant  incommoditatcs.  Nam  noveritis  multis 
aemulorum  insidiis  nos  patere,  qui  omnino  quietis 
nostrae  studio  invident,  ita  ut  omni  artis  ingenio 
elaborent,si  quo  modo  pias  ac  religiosas  regi»  ma- 
jestatis  aurcs  simislris  rumoribusde  nobisnostrit- 
que  mentiendo  possintinficereyetquiddamderebiM 
ad  nostrum  usumpartinentibusquoquomodointe^ 
ciperc,  ut  vobis  ex  parte  constat  manifestum  esse ; 
et,  quod  gravius  imis  viscerum  suspiriis  est  in- 
gcmiscendum,  hi  praecipue  in  hac  parte  videntor 
notabiles,  qui  sub  habitu  venerationis  specietentia 
proetondunt  formam  sanctitatis.  Quia,  si  veraciter 
eorum  interiora  morum  probitate  exterioribus  oon- 
cordarent,  nequaquam  adhuc  per  vitium  bscuIo  fi- 
dem  servarent.  Verum  cujuscunque  sint  ordinisvel 
C  conditioniSjCallidaeacininiicae  eorum  tergiversatiom 
providentiae  vestrae  clypeum  humiliter  petimus  op- 
poni,  ne  quidem  arte  maligna  nostra  apud  Domi* 
num  nostrum  possit  laedi  innocentia. 

Caeterum  in  hujusscheduhecalcenostrampamin- 
per,  quassumus,  animadvertite  commonttorium,et- 
si  minus  eloquentiae  melle  sapidum.  Nimio  enim 
vestri  amoris  igne  succensi,dulcehabemu8ve8train 
diutius  clcnientiamafTari.utpote  c^jusjucundissiinc 
memoriae  suavitas  ex  primo  cognitionisnostrstem- 
pore  a  tabula  cordis  nostri  nuUo  oblivionis  stylo 
potuit  aboleri.Congratuiamur  nempe  sic  tempomli 
vestrae  gloriae,utpotius  optemus  vosmodisomnibos 
aptari  beatitudine  perpetus.  Quod  tunc  digne  de 
vobis  fleri  potest,si  dignitatis  vestrae  ofQcium  dili- 
tiferae  pacis  donum  cum  universis  spe  ad  superna  n  genter  attenditis:si  qualemepiscopumoporteatesse 


tendentibus  votis  omnibus  sit  adoptandum,specia- 
lius  tamen  Christi  8acerdotibus,non  modo  inquiren- 
dum,verum  juxta  Psalmistaevocempracomnibusest 
porsequendum  :  Inquire,  inquit,  pactm  et  perseque- 
re  eam,  Cujus  rei  non  immemor  Apostolus  ait :  Pa- 
cem  et  sanctimoniam  sequimini,  sine  qua  nemo 
videbit  Deum.  Sed  «t  mediator  Dei  et  hominum 
homo  Ghristus  Jesus,  peracta  carnis  dispensatione 
ad  Patrem  reversus,  hanc  discipulis  suis  commen- 
davit  attentius,  quatenua  dulcissimo  higusmodi  pi- 
gnore  velut  ultimo  vale  divinitus  consolati,  in  coe- 
lesti  Jeru8alem,quo  interpretatur  visiopaciSf  ipsius 


apostolica  lectione,  vigili  meditatione  perquiritis: 
si  in  mundo,  qui  in  maligno  positus  est,  corporis 
cstis  necessitatejn  ccelestibus  autem  conservamiDi 
mentis  contemplatione,  ut  possitis  illud  Apoetoli 
proclamare  :  Nota  autcm  conversatio  in  coetis  est, 

Oportot  etiamut  talentum  Regiffifamiliaritatis  ia 
miseria  et  afflictione  positis  pie  ac  misericorditer 
per  intercessionis  auxilium  subveniendo,Domino,t 
quo  illud  percepistis,  reoorteris  cum  lucro.Et  haoe 
observationis  regulam  omni  nisi  implere  coniendi- 
te,  ut  dum  in  activi  laboris  studio  diem  consumi- 
tisyin  usum  quietae  contemplationis  per  oratiMiil 


il61 


BPISTOLiG. 


dlSf 


instantiainnoctcresumatis.Iiemque,redeuntemane  A  s^  velut  speculum  inspiciendi  omnibus  prchet,  in 


difuculo,  priusquam  quidpiam  operis  incipiatis, 
lcotioni  diviniB  operam  dctis,  quatenus  his,  lectio- 
nis  videlicet  in  mane,orationis  in  vespere,  vicissim 
studiis  exercitati,ea  quae  in  medio  actualium  ope- 
rum  negotia  versantur,in  die  puriori,mentis  oculo, 
Chrsto  auspicc;  valeatis  discernere. 

At  quia  non  est  in  homine  via  ejus^sed  a  Domino 
diriguntur  gressus  ejus,  ipse  assidua  prece  ad  cor 
signandum,  et  ad  greasus  operum  dirigendum  est 
invitandus,  quiinCanticis  Canticorumsponsx  suie, 
aanctiB  videlicet  anims,  hortando  dignatus  est  di- 
cere  :  Pone  me  ut  signaculum  super  cor  tuum,  ut 
signaculum  super  hrachium  luum,  ut  videlicet  per 
cordis  cogitationemintussitcharitas  de  cordepuro 


qua  fldes  patriarcharum  fulget,  spes  prophetaruni 
splendet,  charitas  apostolorum  supereminenflpollet, 
ac  per  hoc  Deo  auxiliante  cum  David  fortiter  vindi- 
catis  regna,  et  cum  Salomoue  pacifice  gubernatis 
imperia.  Quod  si,  adhuc  in  prssentis  saBeuIi  salo 
llucluantcs,  varios  beliorum  eventus  fiustinetis,  et 
juxta  illud  Jacob  patriarche  videantur  vos  exaape- 
rare  et  jurgari,  invideantque  habentes  jacula, 
venient  autem  dies  in  quibus,  juxta  eumdem  pa- 
triarcham,  sedebit  in  forti, id  est  inDeo^amMxeater, 
et  dissoluta  erunt  vincula  hrachiorum  £t  snanuum 
illorum  per  manus  potcntes  Jacob,  Quia  quamviB  per 
orbis  terrarum  spatia  jam  nunc  triumphi  vestri 
ubique  prxdicetur  victoria,  attamen  perfectae  pacis 


et  conscientia  bona  et  fidc  non  iicta,et  foris  cadem  n  dono  ubcrius  habebitis  perfrui,  quando  3ubjugatis 
cordis  devotio  monstretur  in  proximorum  conde-      sanctce  Ecclesiae  inimicis  cum  populo  Dei  audire 


scensione  per  bonani  operationcm,ut  exbonis  ope- 
ribus  vos  considcrantes  glorificent  Palrcni  vestrum 
in  ccclis. 

Higusmodi,  pastor  amantissime,signaculis  intus 
cordis  cogitationes  ac  deforis  brachiorum  vcslro- 
rum  opera  jugiter  signate,  quatenus  cordc  cl  cor- 
pore,  velut  vas  electionis  mundatum  atque  sigua- 
tum,  illud  Zorobabelis  ad  vos  a  Domino  dirigatur 
promissum  :  Assumam  te,  serve  mcus,  et  ponam  te 
quasi  signaculum,  quia  elegi  te,  dicit  Dominus. 

Verum  quoniam  a  bono  pacis  cwpit  exordium 
nostrs  narrationis,  libet  in  ejusdem  commcmora- 
tione  finem  sermoni  imponere.  Igitur  si'  nomini 
vestro /^ro,  ^a^m  jungatur  dictio,  visionem  pacis 


potestis  :  Bominus  pugnabit  pro  vobis,  vos  tacebitis* 
Et  illa  Joseph  benedictio  ad  vos  dirigetur,  qua 
dicitur  :  Deus  patris  tui  erit  adjutor  tuus,et  .Omni' 
potens  benedicet  tibi.  Tunc  etiam,  juxta  vaticinium 
Isaias,  quiescere  faciel  Dominus  supeobiam  infide- 
lium,  et  arrogantium  fortium  bumiiiabit,et  pa^en-'' 
tur  primogeniti  pauperum,  et  pauperes  flducialiUsr 
agent.  Quin  et  ille  Rex  de  quo  Salomon  ait :  Qui 
sedet  in  solio  jiuUcii,  ct  dissipat  omne  malum  intuitu 
suo,  consequenter  supernse  miserationis  respeotu 
vos  intuebitur,  atque,  tranquilla  temporum  quiete 
concessa,  coronare  dignabitur  justitia  corona. 

Inter  haec  ego  quoque  humilis  vestri  clientulus, 
non  immemor  bcncficiorumquibus  me,licet  imme- 


indicaro   \idotur   absque  dubio,   una  duntaxat   0-^  ritum,de  paupertatis  stercore  voluistis  erigere,  et 


littera  ob  certam  futurte  coronae  significationem  in 
medio  pro  U  posila,  ut  ex  hoc  liquido  colligatur 
quia,si  sanctitas  vestra  in  hac  convalle  lacrymarum 
pro  pace  et  unitate  caihoiicae  niatris  Ecclcsiae  soUi- 
cite  insudaverit,  sicut  nunc  pacis  participatur  vo- 
cabulo,  ita  ejusdem  quandoque  visione  perfruatur 
in  premio. 

EPl8T0L-\  III. 

AD  HEINRICUM  II  IMPEHATOREM. 

Celehrat  ejus  virtutes,  gratiasque  ei  pro  collata  sihi 
Augi^s  prgefectura  agit,  ac  Ideta  omnia  precatur. 

Domino  suo,  Ghristianse  religionis  propagatori 
orthodoxo,  Heirrico  imperatori  auguslo,  nec  non 
terrarum  marisque  domino,honoririce  a  Deo  subli- 


cum  principibus  populi,  Deo  auctore,  in  quadam 
dignitatis  sede  collocare,  cum.omni  grege  mihi 
crcdito  totam  spem  meam  diu  noctuque  in  precibus 
ad  Deum  funbo,  quatenus  praesentis  vitie  prospe- 
ritas  arrideat  ad  votum,futurae  beatitudinis  felicitas 
vobis  cedat  in  praemium. 

Dc  pacifico  imperii  statu,  de  vario  procinctus 
eventu,et  quod  his  omnibus  nuyus  eat,de  corporis 
animxque  vestrse  salutc,per  prxsentium  litterarum 
portitorem  nos  certificate^quatenus  omnium  bono- 
rum  largitori  g^atiarum  actiones  referamus  .la.ti. 
Augustalis  imperii  vestri  sublimitaB  per  multa 
annorum  curricula  hic  bene  regnando  proficiat,  ut 
post  in  paradisi  ammnitate  operum  suorum  fruc- 


mato  atque  coronato,  BeRxV.,  suorummeritis  extre-  Q  tum  dulciter  carpat.  Vale. 


mus,  bumillimse  devotionis  ohsequia  cum  oratio- 
num  instantia. 

Jureimmcnso  cordisjubilo  grates  rcrumomnium 
persolvimus  Domino,qui,  in  inodum  excelsffi  pyra- 
midis,  vestrse  dignitatis  magniflcentiam  universis 
superexcellere  fecitr  egnis.Qu» non  immerito  hujus 
palcherrimi  schematis  decori  comparari  posse  cre- 
diiur^cum  gloriae  vestrae  fama  super  cunctos  ubique 
geDtium  dominanteslta  excelsi  verticis  sublimitatem 
extollendo  emineat,  ut  in  sui  admirationem  cunc- 
torum  aspectus  alliciat.  In  vcstro)  etenim  mcutis 
lu^em.omnigeuerurum  virtutum  idea  conscendens 

Patrol.  CXUL 


EPISTOLA  IV. 

AD  H.  ABBATEM   S.  SALVATORIS. 

Profecturus  illi  valedicit,  suorumque  ei  fratrum 
necessitates  commendat. 

Abbati  H.,  germanse  charitatis  afTectu  dulcissime 
conjuncto,  B,  dimidium  anims  sue,  seipsum  in 
omni  fide. 

Quia  ab  ipsis  pcneinfantiae  vagitibus  charaamiei- 
tis  soliditate  in  unum  quoddamconcrevimu8,con- 
sequitur  ut  decus  hoc  sociale  sit  inter  nos  ineno- 
dabile.  Sic  enim  cor  unum  et  animam  unam  in 
Christo  habere  valebimus,  si  juxta  Apostolumi 

37 


1163 


BEIINONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


I1S4 


allor  alterius  onera  portanius.  Ergo  longioris  viac, 
ut  bene  nosti,  iter  arroptunis,  agcrc  coepi  qualiter 
nec  tu  remaneres  a  mc  insalulatus,nccego  abirem 
a  te  indonatus.  Quaproplcr  accipo  has  lilterulas, 
vice  amici  directas,  quac  et  salntalionis  cx  me 
ofQcium  fxpleant,  ct  niihi  in  tantaj  nocessitatis 
articulo  constituto  succurrere  tecommonitum  red- 
dant:nonquo  nuncdemum  bencricium  jungatquos 
jam  olim  beneficentia  copulaverat,  sed,  juxta  illud 
Apostob*,  ex  aequalitate  vestra  abundantia  nostram 
Buppleat  inopiam,  ut  ct  no-tra  abundantia  vestrae 
(quando  attamcn?  etsi  ita  loquimur  ;  (Jvites  euim 
estis)  inopiac  sit  supplcmcntum.  Alioquin,  ut  Tul- 
lius  ait,  nimis  exiguo  al  ct  cxilitcr  ad  calaibs 
vocare  amicitiam,  ut  par  sit  ratio  acccptorim  ct 
dfl/orum ;  rfz/wr,  inquiens  mihi  et  affluentior  vide- 
tur  esse  vera  amicitia,  ncc  olscrvare  restricte 
m  plus  reddatquam  acccperif.Ncqua  enim  verendum 
>st  ne  quid  excidat,  aut  ne  quid  in  terram  defluat, 
aut  ne  plus  aequo  quidom  in  amiciliajam  congora- 
tur.Hujus  igitur  memor  dicti,in  omni  amicitito  thc- 
sauro  nihil  rcporicns.quod  mihi  quidcm  pretiosius 
videtur,  mcipsum  tibi  trado  inomnibus  :  quo  mu- 
nere  (non)  ambigo  te  potissimum  frui  vellc,  ut  et 
ego  pari  modo  te  fruar  in  Domino.  Unde  intcr  sa- 
cra  missarum  solemnia  orationumque  bbamina,ut 
ego  tui,  tu,  rogo,  sis  mcmor  mei,  omnique  grcgi 
sancli  Salvatoris  tibi  credito,  congrua;  salutationis 
verbo  ex  me  prajmisso,  quo  charitatis  atroctu  po- 
teris,  me  nostrosquc  omncs  commondarc  curabis. 
Vale. 

EPISTOLA  V. 

AD  AUGIDNSES. 

Statuit  quid  a  suis  vro  defuncti  lleinrici  monachi 
anima amplius  jcrsolvendum  sit. 

Berno,  Dci  Matris  servus,  Augiensium  fratrum 
collegio  veram  dilectionom  in  Christo. 

Qualis  erga  me  in  praicordiorum  vestrorum  sc- 
cretis  afTectus  maneat,litterarum  vcstrarum  textus 
satis  intimavit.Qui  licet,mellita,  ut  sic  dictum  sit, 
dulcedine  totus  redundans,  de  vestra  prosperitate, 
Deoque  digna  conversatione  multum  nos  Inctificave- 
rit,non  parum  mocstitia;  cordi  ingessit,  quando  la- 
mentabilem  fratris  nostri  Hcinrici  ohilum  ad  me- 
moriam  revocavit,  qucm  non  tam  mortuum  luge- 
mus,  utpote  quem  mortalem  sciobamus,quam  tam 
subito,  heu!  nobis  ablatum  dolemus.  Verum  quia 
nunc  magis,ut  cujusdam  utar  vorbis,  tempus  est 
medclae  quam  querelaj,abstcrgantur  lacrYniisgona;, 
absccdat  Juctus,  fugiat  dolor  et  gemitus.  sit  nobis 
etilli  in  communi  consolatio  CJiristi. 

Pro  ejus  vero  anima;  absolutionc,  quanquam 
sclitum  ac  humanae  sorti  dcbitum  non  dubitemus 
vosjam  explevisse  oflicium,ah*quid  tamen  neccssa- 
rio  putavimus  adjicicnduni,  omnino  a»quum  judi- 
cantcs  ut  is  qui,juxtra  vostra;  profcssionis  testimo- 
nium,in  exteriori  actione  pro  communiomnium  no- 
strum  utilitatchic,quoadvixit,cum  Marthabeno  mi- 
.  nistraveratjinterveniente  orationis  veslra3  suffragio, 


A  nunc  cum  Maria  optimam  partem  habere  val oatin 
Christo.  Vobis  itaque  in  unum  congregatis  et  meo 
spiritu,  fraterne  rogamus  utcontinuostrigintadics 
computctis,cx  quibusnuUusintermitatur  quin  salu- 
taris  hostia  pro  ojusdcm  fratris  aninia  immoletur, 
cum  totidem  psalteriis  et  vigiliis,ita  utinprimadi^ 
pascantur  pauporcs  C,  interlia  CC,in  septimaCC!C 
in  tricesima  CCCG,ut  hujus  millenariajperfectionis 
summa  ibi  fiat  remissio  plena,  ubi  mclior  est  diet 
una  in  atriis  Domini  super  millia,\oh\s  vero  fralri- 
bus  nostris,  nec  non  et  clcricis  per  ccllas  nostras 
constitutis.in  supradictis  quatuor  diebus  congruam 
ct  convcniontem  pro  charitatis  officio  rcfectioncm 
parari  censemus.  Hujus  dispositionis  ordinatorem 
ac  provisorem  dominum  Titebaldum  esse  volamus, 

l^  cui  ctiam  fratrom  Alawicum  una  cumhisqui  foris 
sunt  ministerialibus  adjutorcm  deputamus.  Val. 

EPISTOLA  VI. 

AD  BURCHARDUM  ABBATEM. 

////  obitum  Hcnrici  mouachi  Augiensis  nuntiat. 
Unice  dilecto  abbati  Burcuardo,  B.,  cuculligero- 
rum  nieritis  cxtremus,indiscreta;  lidei  pignus. 

Licotapostolicaauctoritatedecharorum  inCbristo 
dormicntium  (obitu)  prohibcamur  constrtrari,  pie- 
tatis  tarijen  affcctus  ad  dolorcm  excitatpcctus.  Scd 
congruusinutriusqucmodusesthabendus,quateoas 
de  illata  mortis  conditione  sic  pietas  cogat  flere,ot 
de  futura  beatae  immortalitatis  gloria  spes  conducat 
ad  gaudcrc.Ouod  nunc  dc  charissimi  fratris  noslri 
Hoinrioicorporis  depositione  necessario  nobis  agen- 
dum  csse  crodimus^quandoquidemlscrjiniseomtd 

^  nos  revocare  ulterius  non  possumus,  cum  ulique, 
si  hoc  prodessot,  sola;  Domini  imprimis  pro  sni 
clementia  lacryma;  sufficere  possent.  Pro  qoo 
etiam  omnis  pene  cohors  palatina  gemit  trabilque 
suspiria.  Quapropter  tergantur  lacrjTOa?,  prece« 
pro  ejus  requie  ad  Deum  fundantur  assidoc. 
Non  sit  consolatio  abscondita  ab  oculis  nostris; 
quia  ipse  qui  morlis  venassiccavit,et  infcrnumiler 
fratris  dividentcm  confrcgit,illum,ut  speramus,  de 
mcdio  mortalium  ideo  eripuitut  morte  vitammelio- 
rcmcouimularct.ldcoquepereuntetristitiasuccedal 
loetitia,  maximc  cum,Salomone  teste,me/iorsit  ajff 
nwriis  die  nativitalis  :  quia  nimirum  cum  peccator 
moritur  ;  pcccarc  jamdcsistit;u5/ti5vero  in  memoriA 
xtcrm  crit,  et  ab  auditione  mala  non  timcbit, 

D  Hunc  igitur,  mi  praicordialis  amor,  omnigcnate 
prcco  deprecor  ut,  quia  nostri  amoris  mediaslinum 
non  tam  pcrdidimus  quam  ante  nos  ad  Crealorem 
pra3misimus,amodo  in  germana;  charitatis  viuculo 
ligemur  arctius  ;  ut  non  jam  duo,  scd  unum  sem- 
per  vivamus  in  Christo.  Vale. 

EPISTOLA  VII. 

AD  n.  EPISCOPUM. 

Qucritur  ejus  sibi  copiam  in  loco  et  die  constitulo 
fuisse  subtractamy  rogatgue  ul  se  amari  patiatur. 

Prxlucido  magnorum  speculo  H.  antistiti  veo^ 

ranflo,  B.  ac  si  indignum  Dei  Matris  ac  Virginia 

maacipium,  sincerffi  devotionis  obsequium. 


I16S 


EPISTOLiE. 


1166 


Si  velorum  illa  sententia  constabit,  amicorum 
(omnia)  esse  communia ^mhx\om\n\i^  omnia  et  ipsius 
amicitiie  jura,  quc-e  qui  amiltit,  jure  amici  nomcn 
perdit,  qiuindoquidem  illius  animumnon  custodit, 
qui,ut  u8ita*o  cujusdam  ular  verbo,est  ei  aller  ego, 
Ifan  onim,  ut  tuus  ait  Tulius,  debet  amiciliarumy  sicut 
aliarum  rerum  essc satietas.Tuus,  non  vester,  idco dixi , 
quia,salva  intcrim  seorsum  revercntia,  non  ut  nunc 
episcopum,sed  ut  quondam  amicum  te  statuiallo- 
quendum.  Gujus  vocabuli  officiique  pariter,  utmihi 
viderevideor,ob]itus,  novosquosdammolirismodos: 
cum  Juxta  pra;dicti  familiaris  tui  sententiam,veter- 
rimaquaeque,  utcavina  qnae  vetustat^m  ferunt,  csse 
debentsuavissima;verumque,secundumipsiustesti- 
inonium,iIlud  sit  quod  dicitur,multos  modios  salis 
ijimul  edendos  esse,ut  amicitia^  munus  expletum sH. 

Nos  vcro  quamvis  multum  temporis  in  amicitia} 
vetustatejam  explevimus,nondum  tamen  vel  unius 
Bextarii,  nc  dicam  modii,  summain  in  hujusmodi 
vetustatis  consuetudine  consumpsimus.  Et  tu,vclut 
jam  tam  honest^  virtutis  munercofncioseinternos 
explcto,  ita  tc  subito  ab  alTabilitule  snbtrahis,  ut 
noc  salutari  a  me  patiari8?Rrgo  postquam  nupcr,ie 
abeunte,praelibatis  osculis  valcfacientes  ab  inviccm 
discessimus,  sponsionis  tua;  vcrba,  quibus  tcinrc- 
vertcndo  me  potissimum  expctiturum  promittebas, 
velut  dulcissimum  pignusin  arcacordisservubam, 
die  noctuquc  ad  optatissimum  rcditus  tui  nuutium 
suspensus  manebam,cum  ccce  subilocafh  votogra- 
iulationislegationemsuscipio^quacmihiinjunxittibi 
occurrcre  dio  constituto.  Scil,  quo  fato  nescio,  spe 
frustralus  manoo.  Ego  pcssulum  ostii  mci  in  cordc 
tibi  dilecto  aperui;at  tu  declinavcras  atque  transie- 
ra8,mihiquc  insalutato  pro  vcstigiisamorisrelique- 
ras  stimulos  doloris^cum  crgo  versaviceperglacies 
et  aquas,  amoris  tui  ignc  succcnsus,  ad  te  transire 
essem  paratus ;  ut  in  nie  studio  et  oiricio  beiievo- 
lentiae  impleretur  quod  dicitur  :  Aqiix  multw  non 
poiuerunt  exMnguere  charitateminec  flumina  obruent 
illam. 

Quapropter  grata3  vicissitudinis  munus  amicorc- 
pende,  teque  mihi  ad  salutandum,  colloquendum 
amplexandumquc  totum  citiuscontradc,utqui,sola 
in'er  nos  bencvolentiaintcrvenicnte.cccpimusgratis 
amare,arctius  in  Christi  charitate  valeamusamodo 
cor  unum  etanimamunamhaberc.Alioquiuattende 
quod  tu  ipsc  tcstatus  es  Tulliuin  dixissc:  Cliaritate 
enim,  inquit,  benevotentiaque  sublata  omnis  est  vitse 
suLlata  jucunditas.  Vale. 

EPISTOLA  Vlll. 

AD   A.    EPISCOPUM. 

Monel  ne  in  diligendo  Henrici  imperatoris  successore 
prxceps  sitf  sed  omnia  communicato  cum  aliis 
consilio  agat, 

Domno  antitisti  glorioso  A.  B.  Dci  Matris  ac  Vir- 
ginis  servus,  debiti  famulatus  et  orationis  munus. 

Licet  ob  primi  parcntis  culpamassiduocharorum 
morlcai  cogainur  deflero,  ccnvcnit  tamcn  in  illo 
Con8olari,qni  cst  primogonitus  mortuoruip  etprin- 


A.  ceps  rogum  crra».  Unde  de  (morte)  charissimi  ser- 
vatoris  nostri  rcgis  ct  impcratoris  H.tandem  quan- 
tulumcunque  velut  consolati^  has  etiam  consolato- 
rias  littoras  vestr®  direximus  sanctitati,  sollicite 
admonentes  tam  ejus  digne  memoriam  semper  ha- 
berc,  quBm  etiam  de  regni  vestri  statu  non  negli- 
gere.Quod  tunc  recte  facitis,si  minus  praecipites  in 
consiliis  vestris  fcstinatis.  Decet  vos,  ut  sapientes, 
regni  vestri  exspectare  consortes,  quatenus  nunc 
iterum  unius  regis  cara  jungat  societas^  regat  au- 
ctoritas,  gloriosos  roddat  civilitas,  quos  hactenus 
nuila  Alpium  potuit  separarc  asperitas,nec  publica 
aut  privata  causarum  sequestrare.  Sciatis  enim 
publicum  conventum  omnium  nostrum  prid.  Non. 
Sept.  esse  juxta  Uhenum,  in  loco  quidiciturKambe, 

n  ubi,si  quid  utilitatis  Dominoadjuvanteregno  nostro  ' 
fuerit  pcrtractatum,  vobis  quoque  erit  proficuum. 
Nam  omnia  nostra,  vestra  :  ut,  versa  vice,  omnia 
vestra,  nostra. 

Te,  inclyta  Italia,  soror  salutat  Francia,  suadens 
unitatis  fa?dcra,quoad  libaremutuavaleatisoscula, 
ut  Dcus  pacis  et  consolationis  velociterconteratSa- 
tanam  sub  pedibus  vestris.Si  enim  inter  vos  sociale 
bonum  firmiter  constabit.si  illud  antiquum vestrum 
idcm  velle  ac  notle  nullo  modo  titubabit.Hanc  ami- 
citix  legem  natura  velut  quoddam  solidarium,  ex 
quo  Caroli  coeperunt^Ottones  in  Heinricodesierunt, 
vobis  pru;  omnibus  contradit  munus,ut  quasiunus 
animus  essct  in  vobis  pluribus. 

Quapropter  agits  consulte,  jus  amicitiae  servale, 
magni  consilii  aii^elum  exspectate,  quia  scriptum 

C  cst  :  Oninia  fac  cum  consilio,  et  post  faclum  non 
pwnitebis.  Umc  habui  pauca  quse  commemorarem 
benivolc  ;  vos  autcm  suscipiteamicc.  Leonem  ve- 
strum,imo  et  nostrum,  fortissimum  fidc,et  Heinri- 
cum,  viruni  antiqua  virtute,  ex  nostro  officio  salu- 
tate.  Proptcrea  tibi,  A.,  seorsum  gratias  referimus, 
quia  nostra,  ac  si  propria,  [te]  tueri  cognovimus. 

EPISTOLA  LX. 

AD   n.  EPISCOPUM. 

Pelit  ab  eo  reliquias  S.  Ursi  Martyris^  cujus  corpus 
transferendum  esse  inaudierat. 

Domno  H.antistitum  flori.  omnigenarumquc  vir- 

tutum  decori,  H.   Dei  Matris  ac  Virginis  servus, 

omneque  fraternum  Augensis  cocnobii  collegium, 

summum  et  indeliciens  bonum. 

j)      Si  quid  intor  CGDlcstis  aulse  milites  distarc  potest, 

hi  nimirum  prwstare  videntur  qui  per  ascensum 

purpurcum  ad  illud   aureum   nostri  pacifici  regis 

porvcnire  meruorunt  reclinatorium.Hic  apostolorum 

limina  tcrun(ur,hinc  martyrum  sufl^ragia  postulan- 

tur,  populi  conveniunt,  vota  vovent  et  solvunt  ut 

per  vitulos  labiorum  gratum  Deo  offerant  sacrifi- 

cium.Et  quia  illius  ferculi  media,  undead  superius 

dictum   reclinatorium    asccnditur,  charitate  sunt 

constrata,mcrito  quisquis  ad  illud  verum  essefide- 

lium   tendit,  per  alium  sperare  debet  quod  ipse 

conscqui  non  valtst.  Tostatur  hoc  apostolica  aucto- 

ritas^que  sic  prscipiendo  dicit :  Alier  altenus  onera 


iiCT 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


vm 


portaic^et  sic  adimplebitis  legem  Chrisii;  et  Jacobus: 
Orate  pro  invicem,  ut  salvemirii. 

Si  hujusmodi  salvatio  per  hos  quorum  adhuc 
corpus  corrumpitur  et  aggravat  animam,  potest 
promereri,  multo  magis  Deo  auctorc  ab  his  salvari 
(nos)  sperandum,  quorum  anima^  jam  cum  Christo 
in  coelesti  exsultant  gloria,ubi  in  justorum  babita- 
culis  resonat  vox  exsultationis  et  salutis.  Hujus  rei 
gratia  ad  te,  reverendissime  Patrum,  credimus  has 
litteras  destinare,  per  quas  indubitanter  speremus 
charitatis  dona  posse  impctrare.  Respersitnamque 
nos  odor  dulcis  famae  qua  comperimus  vos  sancti 
ac  ter  quaterque  beati  martyris  Ursiy  videlicet  pa- 
troni  vestri,  (corpus)  velle  transfcrre,  quod  omnino 
nobis  gaudio  sciatis  fore.  Quapropter  te,  qui,  fidei 
merito  sedisque  episcopalis  privilegio,tam  praeclari 
officii  minister  praeeipuus  digne  existis,  primum 
venerantes,  deinde  cunctos  qui  piae  religionis  stu- 
dio  ad  id  ipsum  conveniunt,  humillimo  cordisaffe- 
ctu  salutantes,  devoti  rogamus  et  supplices  quato- 
nus,  pro  munere  benedictionis,  mcreamur  per  vos 
donari  tanti  patroni  reliquiis. 

Hujus  voti  si  Deo  auspicc  compotes  fuerimus, 
diem  etiam  passioni8,vel  si  quaejusdemgestamar- 
tyris  penes  vos  habcntur,  nobis  transmitti  modis 
omnibusadoptamus,quatenusnuncapudmemoriam 
beati  martyris  velut  in  agroDominicosimuioratio- 
num  seminajaciamus  lacrymantcs,  ut,per  ejusinter- 
cessioncm,  in  fine  bonorum  operum  manipulos  ad 
ccelestem  arcam reportare  mereamur  ovantes.  Vale. 

EPISTOLA  X. 

AD   CUNONEM. 

Ab  illo  ejiisdem  sancti  martyris  Vrsi  reliquias  expetit, 
Virtutum  viro,  ideoque  Cunonis  nomine  digno, 
B.  sanctae  Mariae  semper  virginis  mancipuum,  una 
cum  congregatione  sibi  credita,  fraternae  charitatis 
munia. 

Quia  te  quatuor  quaternarum  virtutum  generibus 
reipsaquadratum  esse  comperimus,petilionis  nos- 
trae  affectum  tibi  pandere  non  ambigimus.Est  nobis  in 
proximo  locus,divino  cultui  aptandus,quem  aliquo 
raro  sacrarum  reliquiarum  ornatu  dotare  cupientes, 
has  tibi  litterulas  per  fratrem  nostrum  P.transmisi- 
mus,suppliciter  dcprecantes  uliexbenigno  charita- 
tis  tuae  munere  aliquam  portionem  exsacratissimo 
corpore  beati  Ursi  martyrisChristiacpatronivestri 
nobis  liceat  contingere,  ut  simul  habeamus  undc 
in  commune  in  Domino  scmper  gaudeamus. 

Nos  vero  pro  hujusmodi  recompensationc  pro- 
mittimus  tibi  indiscreta?  lidei  pignus  intcrim  in- 
violabile,  doncc  ipsum  Dominum  recipias  in  prae- 
mium,  si  nunc  pro  ejus  amore  nostro  satisfacere 
curabis  desiderio. 

EPISTOLA  XI. 

AD    FRIDERIGUM. 

Cur  Cassianus  collator  a  tam  multis  reprehenda' 

tur^  elc. 
Suus  8U0,  Bern.  Friderigo,  ut  verae  pacis  diviti, 

cum  misericordia  et  veritate  semper  osculanti  bo- 

pum  quo  non  praestantius. 


B 


X  Ignis  ille  perpetuus,de  quo  legislatori  a  Dumiao 
praecipitur  ut  nunquam  de  altari  deficiat,  in  ari 
cordis  tui  jugiter  flagrat,ex  quo  thymiama  devotc 
orationis  suave  adoletur.  Cujus  ego,  inter  csteroi 
amlcitio;  tuae  viros,  odore  attractus,  etiam  si  volo, 
immemor  tui  esse  nequeo,praesertimcum  taivertti 
sapientisjuxta  illud  Salomonis,sint  apud  me  qtuui 
clavi  in  altum  defixi,  quorum  ego  vel  mcmoria  ipse 
recreor.  Igitur  dura  praesenti  anno  Goloni»  conve- 
nissemus,ibique  dulcis  quaedam  de  sacra  Scriplaii 
intcr  nos  habita  esset  collatio,  subito  quaestionpm 
intulisti  cur  Cassianus,qui  de  instiiutione  monacko- 
rum  multa  composuit  utilia,  idem  reperiatur  qoi 
praecipuc  cjusdem  rcprchensor  esse videatur  [apogr, 
reprehensorcs  esse  videantur].  Ades  ergo,  animad- 
vertens  quae  dico. 

Cassiodorus,ex  senatore  monachus,vir  in  divioifl 
ethumanis  littcris  eruditus^cumpsalmisexagesimi 
noni  primum  versum,qui  sic  incipitiO^u^  in  od/i- 
torium  meum  intendc,  exposuisset,  adjunxit:  «  Sed, 
non  sequendus  in  omnibusgeneraIiter,hunclocuii 
facundissimus  Cassianus,  in  decima  collatione  plu- 
rima  dc  ejusdem  versus  hujus  utilitate  edissereos, 
tanto  honore  concelebrat,ut,  quidquid  monachi  ts- 
sumpserint  sine  hujusversiculatrina  iteratione  nofi 
inchocnt.  »  Item  in  alio  opcre  ad  monasterii  soi 
fratres  {De  instit,  divin.  lit.  c.  29.)  :  «  CassiaDum, 
inquit,  presbyterum.qui  conscripsit  de  institutioDe 
fidelium%ionachorum,  sedulo  legite,  libenter  ao- 
dite,qui  inter  initia  ipsa  sancti  propositi  octopriD- 
cipalia  vitia  dicit  esse  fugienda.  »  Et  paulo  post : 

C  «  Qui  tamen  de  libero  arbitrio  a  beato  Prospero 
jure  culpalus  est.  Unde  monemus  ut,  in  talibusr^ 
bus  excedentem,  sub  cautela  lcgere  debeatis.  Gigas 
dicta  Victor  Martyritanus  [Cod.  Mataritanus]  Afer 
cpiscopus,  ita  Domino  juvante,  purgavit,  ct  qa« 
minus  erant  addidit,ut  ei  rerum  istarum  palmam^ 
rito  conferatur.  » 

Qui  a  tribus  reprehenditur,  quorum  testimoniis 
crrasse  convincitur,dum  Cassiodorus  dicit  eamdem 
no7i  in  omnibus  sequendum^  et  beatum  Prospen» 
jure  de  libero  arhitrio  enm  culpasse  affirmat,  et  Fi- 
ctorem  episcopum  ejus  dicia  purgasse  collaudat  Bl 
quantum  a  quibus  vel  unde  reprehenderelur,  hoc 
est  :  de  libero  arbitrio  jam  aliquatenus  aadisti. 
Nunc  ubi  locorum  in  scripturis  suis  hacreticus  ilk 

n  error  latcat,  charitas  vestra  diligenter  advertat. 
In  libro  ipsius,  qui  praetitulatur  De  protedimi 
/)r2,introducit  idem  Cassianus  quemdam  Cheremo- 
nom  nomine,  de  gratia  et  libero  arbitrio  dispulan- 
tem,  cujus  per  omnia  se  probasse  ac  susccpisse 
ostendit  sententiam.  Ubi  ab  eo  loco,  in  quo  dicit : 
Adest  igitur  nobis  inseparabiliter  semper  divina  pro- 
tectiOf  usque  ad  ejusdem  pene  collationis  finem,  a 
veritatis  linea  exorbitare  videtur,dum  alterno  quo- 
dam  sensu  ex  sacra  Scriptura  adversa  sibi  qnedain 
colligit,  ex  quibus,  generali  omnium  fldeliuin  divi- 
sionc  habita,affirmare  contendit  quod  alii  siotqoos 
Deus  pcp  gratiam  salveti  alii  quos  natura  per  UI^ 


(169 


EPISTOLiE. 


UIO 


rum  arbitrium  justiflcot.Undo  de  Deo  infert:  «Qui  A 
cum  in  nobis  ortum  qucmdam  bonse  voiuntatis  in- 
spexcrit,  iliuminut  eam  confcstim  atque  confortat, 
ei  incitat-ad  salutem,  incrcmentum  tribuens  ei, 
quam  vel  ipse  plantavit,  vcl  nostro  conatu  viderit 
evenissc,  etc. » 

Si  vero  objicis  nil  jam  reprehensionisin  illo  repe- 
riri  posse,eo  quod  supra  dixiinus,  auctoro  episcopo 
eumdem  emendatum  fuissc  Cassioduro  teste,  nove- 
ris  illum  emendatum  pcnes  nos  minimc  baberi ; 
sicut  ncc  ipsc  Cassiodorus  tunc  temporis  habuit 
quando  haic  scripsil.Unde  et  dicitiuQuem,  librum 
videlicet,  intcr  alios  de  Africa3  partibus  cito  nobis 
credimus  esse  dirigcndum.  Sed  vos,  inquit,charis- 
simi  fratres,  Dco  juvante  eas  partcs  legite  quas  sa- 
lubriter  cognoscitur  ille  laudassc,  »  nisi  forte  tu  il-  |v 
lum  habeas,  in  quo,  inter  odoriferas  suavium  sen- 
tentiarum  rosas,  spinas  errorum  inveniri  non  nic- 
taas ;  nec  illud  Virgilianum  ibi  putes  auribus  ad- 
mittendum. 

.  .  .  fugite,   o  pueri,  latet  anguis  in  herba. 

Verum  ne  fastidium  lectori  videamur  ingerere, 
•1  omnia  hvgusmodifalsitatisdogmatainhaccpisto- 
lari  brevitate  volumus  detcgere,praecipue  cumcon- 
Ira  easdem  hffiretica)  pravitatisincptiasDeigratiam 
impugnare  nilentes  iiber  exstet  catholicus  a  beato 
fl9pe  jam  dicto  Prospero  editus,libct  paucade  mul- 
tiB  ejusdem  gratis  divinaedefensoris  verba  ponere, 
ut  clareat  ex  advcrso  quis  horum  merito  ferat  pal- 
mam  ex  hoc  certaminis  campo. 

Postquam  enim  doctorprffidictusin  catholica  acie  0 
constitutus,  inimicum  gratiaa  Dei  sacrae  Scriptur» 
annatura  expugnavit,  murumque  infidelitatis  iidei 
ariete  contrivit,  ante  finem  libri  sic  ait;»  Necessa- 
riom  nunc  sane  a^stimo,  ante  conclusioRcm  volu- 
mini8,ea  quae  ostcndimus  non  congruere  catholicse 
veritati  breviter  conjunctimque  digerere,  ut  quae 
inteijectis  rcsponsionibus  nostris  possunt  recorda- 
iionem  legentis  e£rugcre,ridelius  simul  decursa  re- 
colantur.  » 

i4.Primaergodiflinitionedictumost(Prosper),unon 
solum  actuum,verum  etiam  cogitationum  bonarum 
ex  Deo  esse  principium,  qui  nobis  et  initia  sanctae 
voluntatis  inspirat,  et  virtutem  atque  operationcm 
eorum  quae  recte  cupimus  tribuit  peragendi.  Omne 
enim  datum  optimum  et  omm  dojium  pcrfectum  de^  ^ 
sursum  est,  descendens  a  Patre  luminum  ;  qui  ct  in- 
cipit  quae  bona  sunt,etexsequitur  et  consummatin 
nobis.»  Quod  et  nosvalde  amplectimur  catholicum- 
qae  esse  proQtemur. 

B.  Secunda  diffinitione  dictum  cst :  (Cassian.) 
«  Adest  igiturinseparabiliter  nobisdivinaprotectio, 
tantaque  est  erga  creaturampietasCreatoris,ut  non 
solum  comitetur  cam,  sed  ctiam  pr(Bcediit  jugiter 
providentia.  Quam  cxpcrlus  Prophcta  conlitetur, 
dicens  :  Deus  meus,misericordia  cjus  prxvcnici  mc, 
QuiyCum  in  nobis  orlum  qucmdambona?  voluntatis 
inspexerit,  illuminat  eam  atque  confortat,ct  incitat 


ad  salutem,incrcmenlum  tribucns  el,quam  velipse 
plantavit,  vel  nostro  conatu  vidcrit  emerisse. 
(Prosp.)  Jt}m  hic  a  praDmissa  diffinitione  descen- 
ditur,  et  quod  totum  gratias  fucrat  datum,ex  parte 
nunc  libero  arbitrio  deputatur. 

C.  Tcrtia  diffinitionc  dictum  est  (Gassian.):  «Nisi 
quod  in  his  omnibus  et  gratia  Deiet  libertasdecla- 
ratur  arbitrii,  qui  etiam  intcrdum  suis  motibus 
homo  ad  virtutum  possit  cxtendi  appetitu8,semper 
vero  a  Domino  indigeat  adjuvari.  Nec  onim  cum 
voluerit  quis,sanitate  perfruitur,aut  de  aegritudinis 
morbo  per  arbitrii  sui  desiderium  libcratur.»Quasi 
medicus  noster  non  ctiam  hoc  donet  morbidis  ut 
veram  desidcrent  sanitatem. 

A.  Quarta  diffinitione  dictum  est :  u  Ut  autem 
evidentius  clareat,  ctiam  pcr  naturae  bonum,  quod 
benencio  Creatoris  indultum  cst,  nonnunquam  bo- 
narum  voluntatum  prodirc  principia,  quaj  tamen, 
nisi  a  Doniino  diriganlur,ad  consummationem  vir- 
tutum  pervenire  non  possunt,Apostolustestatuscst 
dicons  :  Velle  adjacet  mihi^  perficere  autem  bonum 
non  possuni.  »  Quasi  Apostolus  cx  naturali  afToctu^ 
et  non  ex  gratia)  bono,  bonam  habeat  voluntatem, 
qui  prolitetur  ex  Deo  sibi  essc  sufficientiam  cogi- 
tandi. 

Quinta  diffiuitione  dictum  est :  «  Et  ita  sunthaeo 
quodammodo  indiscrete  permista  atquo  confusa,ut 
quid  ex  quo  pendeat  intcrmultosmagnaquaestione 
volvatur,  id  est,  utrum,  quia  initium  bonae  volun- 
tatis  praebuerimus,miscreatur  nostri  Deus  ;an,quia 
Deus  miseretur,  conscquamur  bonae  voluntatis  ini- 
tium.  Multi  enim  haec  singula  credentes  ac  justo 
amplius  asserentes  variis  sibique  contrariis  sunt 
crroribus  involuti.  Si  enim  dixerimusnostrumesse 
bonae  principium  voluntatis,quidfuitin  persecutore 
PaulOy  quid  in  publicano  Mattha^o,  quorum  unus 
cruore  ac  suppliciis  innocentum,  alius  violentiis  ao 
rapinis  publicis  incubans  attrahitur  ad  salutemTSin 
vero  pro  gratiaDeiscmpcrinspiraribonae  voluntatis 
principia  dixerimus,  quid  de  Zachaei  fide,  quid  de 
illius  pietate  in  crubelatronis  dicemus,qui,de8iderio 
suo  vim  quamdam  regnis  coelestibus  inferentes,spe- 
cialia  vocationis  monita  prajvenerunt?  »  (Prosp.) 
In  errore  csse  dicitur  et  is  qui  ex  gratia  nasci 
bonam  voluntatem,et  is  qui  dicit  gratiam  ex  bona 
pendere  voluntate ;  et  tamen  utraque  sententia 
suscipienda  decernitur,dum  uniusinPaulo  et  Mat- 
thxo,  alterius  in  Zachaeo  et  latrone  forma  prafigi- 

tur. 

Sexta  diffinitione  dictum  est :  (Gassian.)  «  Haec 
ergo  duo,  id  est  gratia  vel  liberum  arbitrium,  sibi 
quidem  inviccm  videntur  adversa  ;sed  utraque  con- 
cordant  et  utramque  nos  pariter  debere  suscipere 
pictatis  ratiunc  coIligimus,ne,unum  horum  homini 
subtrabcntes,ecclesiastica3  fidei  regulam  excessisse 
vidcamur.  »  (Pnosp.)  Quasi  ita  utrumque  recipien- 
duin  ut  in  aliis  hominibus  voluntas  gratiam,  in 
aliis  gratia  praivcniat  voluntatcm ;  ct  non  ita  ut  in 
omnibus  volunias  gratiam  subscquatur  :  quoniam^ 


!17f 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIBNSIS. 


im 


Becundum  ipsos^siaufertur  liberum  arbitriuni,cum 
gratia  prajvenitur,  aufcrtur  gratia,cum  libero  arbi- 
trio  praBvenitur. 

Septima  diffinitione  dictum  est  (Gassian.)  :  Con- 
cepit  ergo  Adam  post  praevaricationem,  quam  non 
habuerat,scientiam  mali;boni  vero  scientiam,quam 
accederat,  non  amisit :  »  (Prosp.)  Gum  utrumque 
sit  falsum,  quia  et  a  quanto  malo  Adam  cavere  de- 
beret,  Deo  monente  prsedidicit,  et  in  quanto  bono 
esset  constitutus,dum  diabolo  credidit,  oblitus  est. 
Sicut  autem  pessimascientia  mali  estmalum  essc, 
ita  pessima  ignorantia  boni  est  bonum  non  esse. 

Octava  diffmitione  diotum  est  (Gassian.):  «  Unde 
cavcndum  nobis  est  nc  ita  ad  Deum  omnia  sancto- 
rum  merita  referamus,  ut  nil,nisi  quod  malum  est, 
humanae  naturae  ascribamus.»  (pROSP.)Ouasi  natura 
ante  gratiam  non  sit  in  damnationc,non  sitin  cruci- 
tatc,  non  sit  in  vulnere,  aut  non  gratis  justificati 
sint,  quorum  inde  sunt  merita,  unde  justitia. 

Nona  diffinitione  dictum  est  (Cassian.)  :  «  Dubi- 
tari  ergo  non  potest  inesse  omnianimae  naturaliter 
virtutum  semina,  bcneficio  Greatoris  inserta.  Sed, 
nisi  haec  opitulatione  Dei  fuerint  excitata,  ad  in- 
crementum  perfectionis  non  poterunt  pervenire.  » 
(pROSP.)  Quasi  de  spiritualibus  bonis  nihil  Adam 
praevaricando  perdiderit,et  virtus  non,ut  habeatur, 
danda,  sed,  ut  facilius  perfectionem  apprehendat, 
hortanda  sit. 

Decima  diffinitione  dictum  cst  (Gassian.)  :"«Quod 
etiam  in  Job,  probatissimo  athela  sno,  cum  eum 
diabolus  cxpetisset  ad  singulare  certamen,divinam 
legimus  providisse  juditiam.  Si  cnim  contra  inimi- 
cum  non  sua  virtute,»edDeo  solius  fuisset  gratia  pro* 
tegenle  congressus,et,absque  ulla  virtute  patientiac 
8uaB,divina  tantum  opitulatione  suffultus,multiplices 
illas ac  tota  inimici  crudelitate quaesitas  tentationum 
moleBetexitiapertulisset,quomodononillamcalum- 
niosam  diabolu8,quam  priusemiscrat,voceni  adver- 
8U8  eum  justius  iterasset  :  Nunquid  Job  gratis  colil 
Deum  ?  Nonne  tu  vallasti  eum  et  universam  substan- 
tiam  ejus  per  circuitum  ?Sed  aufer  manumtuam^id  esty 
sine  eum  mecum  suis  viribus  decertare,nisi  in  faciem 
tuam  benedixerit  /tftt.Scd  cum  nullam  hujuscemodi 
querimoniam  calumniosus  hostis  post  conflictum 
audeat  iteiare,  non  Dei,sed  illius  sevictum  viribus 
confitetur.  Licet  enim  gratia  Dei  non  in  totum  illi 
defuisse  credenda  sit,  tantam  tcntatori  tentandi 
tribuit  pote8tatem,quantam  et  illum  resistendi  no- 
verat  habere  virtutcm.  »  (Prosp.)  Si  Deus  scivit 
tantummodo  quod  Job  posset,  non  etiam  donavit 
ut  posset;  testis  patientiae  cjus,  non  auxiliator 
fuit.  Et  in  quo  erit  necessarium  gratiaeadjutorium, 
81  humanis  solis  viribus  tanta  illa  est  patrata  vic- 
toria. 

Undecima  diffinitione  dictum  cst  de  cenlurionis 
fide  (Cassian.):  «  Miratur  eum  Dominus  at((ue  eum 
laudat,  cunctisqne  illis  qui  ex  Israelis  populo  credi- 
derant,  praifcrt,dicens :  Amen  dico  volu,  non  inveni 
tantam  fidem  in  Israel,  NuUius  enim  laudib  ac  mc- 


A  nti  essct,  si  id  in  eo  Dominus  quod  ipse  donaverat 
praetulisspt.  »  (PRosp.)Impius  sen8us,qui  putat  bea- 
tiorem  esee  hominem,  cui  Deus  nil  dederit,  quam 
cui  universa  contulerit. 

Duodeciina  dcfinitione  dictum    est    (Cassiax.)  : 
«Inde  est  quod  orantes  non  solum  protcctorem,8cd 
ctiam  suseeptorem  Dominum  vocamus.  In  eo  euim 
quod  prior  advocat  et  ignorantes  nos  atque  invitos 
attrahit  ad  salutem,  protector  atque   Salvator  est. 
In  eo  autem  quod  annitentibus  nobis   opcm   ferre, 
refugicntesqne  suscipere  ac  munire  consuevit,  su- 
sceptor  ac  refugium  nominatur.  »    (Prosp,)  Uuic 
sententiae   is  potest  pra;bere  consensum,  qui  se  a 
Christo  non  vult  esse  salvatum.    His  itaquediffi- 
nitionibus   hoc  docetur,   hoc  scribitur,     hoc  edi- 
g  tis  disputationibus  praedicatur,   quod,  Adam  pec- 
cante,  anima  ejus  lacsa  non  fuerit,sanumque  in  eo 
manserit  unde  peccavit:  si  quidem  scientiam  boni, 
quam  acceperat,non  amiserit,nec  potuerint  posleri 
ejus  perdere,  cujus  damnum  nec  ille  pcrtuleril; 
inesse  autem  omni  animae  naturaliter  virtutum  se- 
mina,  beneficio   Crcatoris  inserta,   ut   possil,  qui 
voluerit,judicio  naturali  Dei  gratiam  praevenireel 
adjutorium  ejus,quo  faciliusadperfectionem  penre- 
niat,promereri  :  qui  nullius  sitlaudis  ac  meriti  qui 
donatisbonis,nonpropriisadornatur;cavcndumqao. 
que  esse  ne  itaadDeumomniasanctorum  meritare- 
ferantur  quasi  per  se  nil  boni  possit  agerc  huma&a 
natura,  cum  tania  sit  virtutum  ejus    integritas,  ut 
etiam  ipsu  m  diabolum  saevitiamque  ejus  usque  ad  ex- 
^  tremasuppliciasineauxihoDeivalcatdimicare.HaDC 
^*  autem  possibilitatem  in  omnibus  hominibus  esse 
naturaliter,sed  nonomnes  ingeneratis  sibi  utivelle 
virtutibus.  Tantam  autem  circa  universos  homines 
bonitatem  esse  Creatoris,ut  alii  ab  eo,   quia  sponte 
veniant.   suscipiantur   laudati ;    alii   autem,  quia 
resistunt,  attrahantur  inviti,  atque  ideo  voleDtium 
susceptor,noIentium  vero  Salvator  sit.Et  cum  par5 
Ecclesiaeex  gratia,pars  autem  justificetur  arbitrio, 
gloriosiores  sint  quos  natura  provcxerit  quamquos 
gratla  Iiberarit,quia  ad  omne  opus  bonum  tam  li- 
bera  sit  voluntas  in  Adae  posteris  quam  in  Adam 
fuerit  ante  peccatum.  (IIu<:usque  Prosper.) 

Haec  interim  tibi  ad  ea  quae  interrogasii,  dilectis- 
tissimc,  sufficiant.  Cielerum  si  quid  plenius  super 
hoc  nosse  dcsidcras,  ipsum  librum  beati  Prosperi 
•"  inde  compositum  lege,  et  liquido  comprobabis 
Cassianum,  virum  licet  in  aliis  probatum,  in  bac 
parte  jure  culpatum. 

Nunc  igitur  ad  te,  mi  praecordialis  amor,  stylus 
vertatur,  ut  quia  in  mei  pectoris  arca  diligenter 
servarls,  debito  cbaritatis  officio  saluteris.  Cupio  te 
in  omnibus  tuimet  sollicitum  esse,  et  juxta  illud 
Sapientis  teipsum  agnoscere.  Ecce  mundus  in  ma- 
ligno  positus  cst.Qui  diligit  mnndum,diligit  mali- 
gnum.Qui  diligit  maIignum,non  diligit  Dcum.  Su- 
percsf  igitur  ut  qui  diligit  Dcum,non  diligat  mun- 
dum.  Unde  et  Joannes  admonet  dicens  :  Nolite  di- 


1173 


VITA  S.  MEGINRADI  MARTYMS. 


»74 


Hgere  mundum,  neque  ea  qiue  in  mumlosunt.  Si 
quis  diligit  mundum,  non  cst  charitas  Patris  in  co, 
Felix  illa  conscienlia  quoc  mundanae  subslantiae 
subsidiis,  sinc  quibus  heec  pracsens  vita  non  duci- 
tur,  sic  utilur  ad  usuni  ut  non  abutatur  ad  lu- 
xum  !  Qua}  puro  mentis  intuitu  captiosa  h«TrctictC 
deceplionis  praevidens  reticula,  diabolica  terrae  vo- 
paginis  cavet  profunda,  sicque  hostis  callidi  insi- 
dias,  nc  latenter  irrepant,  explorat,  ut  laqueos  ejus 
evadat,  sicut  illc  qui  diccbat :  Anima  nostra  sicut 
passer  erepta  est  de  laquco  vcnantium ;  laqucuf  con- 
tritus  estf  et  nos  liberati  sujnus.  Adjutorium  nostrum 
in  nomine  Domini,  Cujus  adjutorio  confisus  cum 
hostc  congrcdere  sccurus,  hoc  semper  voivcns  in 
animo,  quia  corona  non  nisi  ccrtamini  debctur  le- 


A  gi^iino.  Unde  in  rallonali  pectoris  tui  sint  quatuor 
ordines  lapidum  jugitcr  inclusi,  singuli  ternis  pa- 
triarcharum  nominibus  inscripti,  ut,  quatuorprin- 
cipaliura  virtutum  excellentia  insignitus,  sanctae 
Trinitatis  fidcm  confitearis  sccurus.  Sic  enim,  san- 
ctorum  Patrum  memoriam,velutquoddam  bonorum 
operum  decus,  in  sanctuario  pectoris  die  noctuque 
gestando,dignus  eris  qui  dc  medio  fratrum  tuorum 
eligaris,  ut  sacerdotio  coram  Deo  fungaris.In  cujus 
dignitatis  gradu  constitutus,  scmper  in  ara  cordis 
efficiaris  Deo  victimasalutaris^victima  sale  sapicn- 
tia?  condita,at(iuc  igne  Spiritus  sancti  concrcmata. 
De  quo  igne  et  salc  vidctur  Dominus  in  Evangelio 
dixisse :  Omnis  enim  igne  salietur,  et  omnis  victima 
salietur.  Vale. 


BERNOXIS  EPISTOLARUM  FRAGMRNTA 


1. 


AD    HEINRICUM    REGEM. 


B 


[Apuil  Mabill.  Annal  Bcncd.  lib.  lviu,  72.  91,  ad  an. 
1045,  ubi  fragmcntum  scqucns  nnrrationi  su:v  in- 
termistum  cdidit,  ut  hic  cxhibctur.] 

Forte  adhuc  Turcgi  (ZMnWt)morabaturlleinricus 
rex,cum  ad  eum  epistolam  scripsit  Uerno  Augicnsis 
abbas,  sub  hac  inscriptione  :  ««Domino  mco,rogum 
invictissimo,  Heinricopacifico,  orthodoxaj  fidei  pro- 
pagatori  gIoriosissiino,BER\,  licet  mcritorum  quall- 
tatc  omnium  suorum  extrcmus,  votivaj  servitutis, 
assidusque  orationisnmnus.>»  Inhac  epistoIaBerno 
Heinricum  laudat  quod  Pelro  rcgi,  ad  ipaum  sup- 
pliciter  confugienli,  slnum  pielati:?  expanderit,  et 
non  solum  nullam  vindictam  dc  his  quaj  in  sc  com- 
miserat  sumpserit,  sed  miro  charitatis  aflcctu  fo-  C 
verit  ac  juverit,  quousque,  Christo  adjuvante,  eum 
regno  suo  restituissct.  Tum  subdit.  »  Ihec  pauca 
habui  quffi,  vcstri  amoris  impatiens,  pro  tcmpore 
dicerem,  vestraique  majestatis  excellcntiaj  benivole 
dirigerem.  Subjeci  etiam  sermones  duos,  unum  de 
Epiphania,alterum  de  Cocna  Domini,in  quo  aliquid 
de  pojnitentia,  etsi  non  ut  dcbui,  tamen  prout  po- 
lui,  disputavi,  suppliciter  deprecans  ut,  si  dignum 
ducitis,  illcKj  nostris  scriptis  adnccti  jubcatis.  » 
Post  hos  sermones  itcruniredit  ad  laudes  Heinrici ; 
dein  agit  pro  Hirmingarde  Turegensi  abbatissa,quae 
ob  stuprum  gradu  excidorat.  «  Dico,inquit,  de  Hir- 
mingarta,  quondam  in  Turego  abbatissa,  sed  modo 
pro  sui  culpa  merito  dejecta.  llla  quondam  coplesti 
Sponso  conjuncta,  illud  dulce  divini  carminis  epi-  .. 
thalamium  potuit  cantare :  Osculetur  me  osculo 
orissui.  Nunc,  velut  adultcra  et  prostituta,  vir- 
ginei  decoris  cogitur  deflere  detrimenta.»  Etinfra: 
«  Nunc  igitur  regalc  vestr<E  pietatis  dccus  appello, 
Buppliciterque  exoro  ut  mirtcricordife  opus,quod  cx 
di^ina  inspirationc  cunctis  in  regno  vestro  manen- 
tibus  concessistis,  huic  miserai  ac  infclici  feminaj 
non  negetis...  Ecce  nunc  ex  toto  corde   ad  Deum 


conversa  laborat  in  gemitu;  lavat  per  singulasnoc- 
tes  lectum  suum...  Accedat  otiam  domnae  mea;  re- 
gino)  Agno;  intcrcessio,  qua3  apud  vos  ob  Dei  amo- 
rcm  ei  oblineat  pristini  honorisredintegrationem.» 
Ha;c  raptim  et  carptini  ex   codicc  Villingensi  olim 

cxcerpsimus. 

II. 

[Edidit  Martcn.  lib.  De  antiq,  Eccl.  Bit.,  tom,  IV. 
lih'  II,  a//>,  15,  uum.  o,  qui  inscribitur !  Quae 
Psaltcrii  vcrsio  in  cantu  ecclesiastico  olim  adhi- 
bita.  ilartcnii  vcrha  dmnus  qiue  fragmentum  prx- 
ccdunt  ct  scquimtur.] 

o  Jaiit  vcro,  Gum  plures  cxstiterint  Psalterii  ver- 
siones  antiqua»,  optabit  forsan  aliquis  rescire  quae- 
naiu  polissimum  in  divinisofficiisolim  adhibitasit. 
Sanctus  Hicronymus  in  cpistola  185,  ad  Snnniam 
et  Fretollam,  .«^cribit  vorsioncm  septuaginta  Intcr- 
protum,  «  qnalis,inquit,liabetur  in  Hexapli8,et  qu» 
«  in  cruditorum  libris  incurruplaetimmaculatare- 
«  Fervatur...  Hierosolynioi  atque  in  Orientis  Eccle- 
«  siis  »  decantari.  Pr.otcr  hanc  versioncm  alia  ex- 
stitit,  ejusdem  Hicrunymi  judicio  minus  castigata, 
qua3  dicebaturComniunis,vuIgata,etLuciani  editio, 
quain  divinis  cclebrandis  laudibus  utebantarRo- 
mani.  Accuralani  LXX  versionem  cum  in  Lalinum 
sermonem  transtulisset.  Vulgata  posthabita,  cam- 
demrccepitEccIesia(iaIli(:ana,undeetGaIlicaniPsal- 
teriinomenilli  inditumcst.  Audiendus  esthac  de  re 
Walfridus  inlibru  De  rcbus  ecclesiasticis,  cap.  15 
sub  finem:  «Psahni  autem  cum  secundum  septua- 
«  ginta  Interprctes  Uomani  adhuc  habeant,  Gfuli  et 
«  Cermanoruni  aliqui  sccundum  emendationem 
<•  quamlIioronynH:s  Pater  de  Septuaginta  editione 
«coiupoeiiit,PsMiteriumcantant:quamGregoriusTu- 
«  ronensisepiscopusaPatribus  HomaBismutuatam 
«  in  Galiiarum  dicitur  Kcclesias  transtulisse.  »  Ea- 
dem  est  Bernonisabbatis  Augiensissententia,tamct- 
si  dotempore  quo  ha^c  vorsio  a  Gallie  sit  rccepta,  a 
Walfrido  discrepct.Sic  eniminms.adMeginfridura 
et  Bernonem  opistola  agens  de  sancto  liicronymo: 

/nier  cxteraex  cmcndata  septuaginta  fnterpretum 

translatione  Psaltenum  ex  Graecoin  /Mtinumvertii, 

illndque  cnntandum  onmibus  Galliiv  ac  quibusdam 

Gennaniw  /icclisiis  tradidit.  Et  ob  hocGallicanum 

Psalterium  appeliavitjfomanis  adhuc  excorrupta 

Vulgata  editione  Psalieriumcanentibus  :exqnaRo- 


irm 


BBRNONIS  ABBATIS  AUGIENSiS. 


im 


manicantum  iomp6iuerunt,nobisquc  usum  cantandi  A 
contradideruni,  Unde  accidit  quod  vef*ba  qux  in 
diumisvelnoctumis  officiiscanendimore  modulan- 
tur,  intermisceanturj  etconfusenostrispsalmisinse- 
rantur,ut  a  minus  peritis  haud  facile  possit  discemi 
quid  nostrx  Romame  conmniat  editioni,  Quodpius 
Pater  acp6ritusmagister  intuenSy  tres  editiones^  in 
uno  voiuminecomposuit  \ct  GalUcanum  Psalterium, 
quod  nos  canimus,  ordinavit  in  una  calumna  in  una 
coiumna^in  altera  Bomanutnyin  terlia  Hebrasum, 

«  Hujusraodi  Paalterium  triplex  ex  ms.codiceCar- 
notensi  monasterii  sancti  Petri  ediderunt  fratres 
nostri  in  tomo  I,  seu  Bibliothccadivina  sancti  Hie- 
ronymi.In  hoc  ergo  dissentit  a  Walfrido  Bcrno  Au- 
giensis  quod  ille  aGregorio  Turoncnsi,  iste  ab  ipso 
Hieronymo  versionem  illam  in  Galliis  invectam 
fuisse  scribat.Verumpostutramque  admissam  con- 
tendit  Mabilonius  in  disquisitione  de   cursu  Galli-  B 


cano,  n.  22,  trahilque  ad  su8e  sentcntiffi  coDfinnft* 
tionem  ar^umenta  ex  ipso  Gregorio,qui  cum  pluri- 
bus  in  locis,  maxime  lib.  v,  c.  14,  et  Hb.  vi,  c.  5» 
Psalmorum  versiculos  referat,  versione  a  GaUieant 
diversa  utilur.  Eadem  argumentandi  ratione  noa- 
nuUi  olim  scripserunt  sanctum  Benedictom  usum 
fuisse  PsalterioGallicano,  uti  docet  Petrus  Robertos 
in  secundo  superregulam  sancti  Benedicti  Commen- 
tario,  propterea  quod  versiculos  psalmorum  addu- 
cat  in  regulaGalhcano  Psalterio  ODinino  conformes. 
Porro  ex  supracitata  Bernonis  epistola  colliges  Ro- 
manos  ejus  tempore,hoc  cst  medio  ssbcuIo  undeci- 
mo^  suae  adhuc  versioni  adhaesisse.  Atqui  hoc  Psd- 
terium  Romanum  usui  fuit  in  Urbis  ecclesiis  ad  ns- 
que  Pii  V  pontificatum^cujus  jussu  Vulgata  seuGal- 
licana  editio  ubique  recepta  est,prsterq[Qara  in  unt 
Romae  Vaticana  ecclesia,  et  extra  Urbem  in  Medio- 
lancnsi,  quae  utraque  antiquum  suum  Psaltcrium 
retinet,  uti  etiam  ecclesia  sancti  Marci  apud  Ve- 
netias.  » 


YITA  SANCTI  MEGINRADI 

EHEHITA  BT  HARTTRIS  APUD  nBLVBTlOS 

Auclore  Bernone   abbate   Augiensi 

(Mabill.,  Acla  SS.  Sxc.  IV,  part.  II,  p.  63,  ez  Christopkoro  Harlmanno  el  Bollando.) 


OBSERVATIONES  PliJEWlJE 


I.InterpiossanctosqueAugicnsismonasteriiviros, 

quosin  sfficuli  tertii  parte  secunda  commemoravi  ad 

Vitam  sancti  Pirminii,  locum  habet  in  prin^is  san- 

ctus  Meginradus  seu  Meginratus,quem  alii  Mcinra- 

dtim,    alii    corrupte   Meinardum^    Meinrardum  vel 

Metnhardum  appellant.Fuitis  monachus  primum  in 

Augia  insula,  tum  eremita  in  Nigra  Silva  ad  lacum 

Turicinum  ;  demumque   Martyr  pro  more  illorum 

temporum  dictus.Quippo  usus  tum,obtinebat,quod 

alibi  observavi,ut  quisquis  cruenta  morte  vitam  fini- 

r6t,mar/j/rappellaretur  colereturquc,si  alias  moribus 

et  vita  integcr  fuisset.  Meginrado  qua3  necis  causa 

fuerit,  non  satis  apparct.  Non    alia  sane  vidotur 

quaiii  fera  crudelitasaut  cupiditas  duorum  sicario- 

rum,  quibus  viri  sancti  vita,  et  forsan  etiam  objur- 

gatiogravis   erat.  Ejus  vitam   scripsit   anonymus 

quidam,quetn  Christophorus  Hartmannus,  Einsid- 

lensis  monachus,vir  doctus,Bernonem  esse  judica- 

vlt.Et  ego  quidem  Hartmanni  conjecturfle  accedo,si 

Bernonem  Augiensem  abbatem  intcIligat.Ut  potius 

Bemoni  abbati,  quam  Bennoni  cellde  sancti  Megin- 

radi  decundo  incol®  (cui  Bollandus  eam  lucubratio- 

nem  tribuit)  assignandam  putem,  illud  me  movet, 

quod  Bernone  abbate,quiAugiam  rcxitab  anno  1008 

in  annos  40,  sancti  Meginradi    corpus   levatum  e 

tumtilo  est ;  sicque  is  hoc  ritu  in  sanctorum  mune- 

riim  relatus  auctoritate   Benedicti    papae  noni,  uti 

Hartmannus  scribit.Undehacoccasionefactuni  reor 

ut  Berno  sancti  ercmitae  res  gestas  litteris  manda- 

vcrit,  quo  ejus  sanctimoniam  pontifici  aliisque  no- 

tamfaceret.Vitaip  hanc  sanctiMeginradivcrbis  pau- 


C  lulum  immutatis  primus  vulgavit  Surius,  tam 
Harimairnus  in  prsclaris  Annalibus  eremi  beats 
Marias,  denique  Joannes  Bollandus  in  Januario  suo 
cum  commentariis. 

2.  Meginradi  memoria  inserta   est  fastis  sacris 
in  Martyrologio  Romano,BenedictiQoet  aliisreceih 
tioribus,ad  diem21  Januarii.Atin  Benedictinoillud 
animadversione  dignum,  quod  Meginradus  eremita 
praedicto  die  memoretur,  et  die  17  Februarii  Megi' 
mae/M^Einsidicnsis  abbas  :et  quod  Menardus  nostar 
in  lib.  II  Observationum  Mcgimadum  vocet  condi- 
torcm  coenobii  Einiidiensis,dicenseumclarui88ead 
annum  octingentesimum   sexagesiinum,  ut  docet 
MirtBus  in  Ghronico  Benedictino.  Unus  enim  idem- 
que  fuit  et  Meginradus  eremita,  et  qui  Einsidieosi 

jv  monastcrio  originem  dedit,  Megimadus   apud  Mi- 
rseum  corrupte  appellatus. 

3.  Einsidiense  nempe  monasterium  conditum  est 
eo  in  loco  ubi  sanctus  Meglnradus  solitariusvixit^ 
qui  locus  per  annosminimumquadragintaquatuor 
ab  obitu  Meginr^di  absque  colono  et  cultu  fuit, 
usqucdum  sanctus  Benno  canonidus  Argentinensis 
eo  secessit,et  rodiculam  squalore  et  impluvio  colla- 
bentem  refecit.  Tum  sanctus  Eberhardus,  ex  prs' 
posito  itidem  Argentinensi  eremita,  monastcrium 
adjunxit,  abbas  loci  primus  ;et  sacellum  beats  Ma- 
riffi  a  Meginrado  primum  conditum,  aBennone  in- 
stauratum,majoribasilicainclusit.Successitsanctus 
Gregorius  abbas  secundus,  quem  regia  Anglorom 
stirpe  progenitum  tradunt,  cujus  opera  monasterii 
facultatcs  aucts  non   minus  quam   exiBtimatio  ei 


«TT 


VITA  S.  MEGfNRADI  MARTYRIS. 


flTS 


fama.  Meginradi  corpus,  quod  Augioe  sepultum  fue- 
rat,  eo  revectum  est,  saltem  majori  ex  parte,  anno 
1039,  teste  Hermanno  Contracto,  Augise  monacho, 
Gcgas  faaec  yerba  :  Ecclesia  cellx  sancti  Meginradi  iii 
ktus  Octobris  dedicatur,  reliquiss  corpus  sancti  Me- 
ginradi.  Sichabet  editio  Canisiana.  Legendum  puto, 
ei  corpus  sancti  Meginradi  in  eam  translatum  est, 
Sed  forsancum  non  toluin  corpus,scd  parsco  trans- 
laia  fuisset,  Augiensos  glossematis  luco  reposucrunt 
religuix,  ne  scilicct  etiam  aliqua  ejus  partc  carere 
putarcntur.  A  tcmpore  saneti  Meginradi  dicta  est 


ji  Cetla  sancti  Meginradiy  seu  Meginrade^celia^  tuoc  eo 
clesia  sonctx  Marise  in  cella  sancti  Meginradi,  et  nuH 
nasterium  in  Silva  Nigra,  aliquando  Bberhardeacella^ 
adEberhardosecundo  eremita;  denique  monasterium 
Eremt  seu  Eremitarum,  Teutonice  Einsidlen,  ei  mo- 
nasterium  beat,v  Marise  in  Eremo,  ob  cultumDeipari» 
Virginis  continua  peregrinantium  religione  ibi  fre- 
quentatum.  Monasterium  situm  est  in  dioecesiGon- 
stantiensi  inter  Tigurinum  et  Lucernensem  iacus^ 
in  edito  monte  quem  silva  undique  vestit. 


PROLOGUS  AUCTORIS 

1.  Dicturus  vcnerabilis  viri  Mcginradi  Eremit(B  et  g  litteras,  sub  quo  abbate  monasticam  vitam  subierit 
martyris  passionem  et  obilum,  libet  parumper  re-  8ervandam,qualiter  etiam  a  fratorna  aqie  sing^lare 
flectere  stylum,  atquc  quo  tempore  doctus,  ubi,  et  certamen  eremi  adierit,  breviter  prselibard.  Regre- 
unde,  quo,  vel  cui  traditus  primum  ad   discendas      diar  ergo  ad  singula  qus  proposui  resolvenda. 

INCIPiT  VITA 


2.  Temporibus  Caroli  gloriosissimi  imperatoria 
ji^rancorum,  qui  primus  inter  ipsos  Caesaris  nomen 
accepit,  prsdictus  vir  in  Alemannia  natus  cst,  in 
pago  quem  ex  villa  Sulichgewe  (47)  vocovit  antiqui- 
tas.  Parentes  (48)  vero  ejus  ex  Alemannis  fuerunt, 
morum  nobilitate  magis  conspicui  quam  divitiis  pe- 
rituris.  Qui  cum  eam  attigisset  aetatem  qua  aptari 
possetlitterarum  studiis,apatreducitur  adinsulam, 
quam  veteresSindlochesaugiam  vocabant,  a  nomine 
cujusdam  presbytcri  (49),  qui,  Sindloch  appellatus^ 
primo  in  ea  habitacula  monachorum  construxit,  et 
secum  Pirminium  cum  sociis  ad  habitandum  eo  in- 
duzit,  jussu  Berchtoldi  nobilissimi  Alemannorum 
ducis,  temporibusPippini  regisFrancorum ;  suoque 
ex  nomine  nomen  indidit  insula;.  Huc  ergo  puer 
prsfatus  a  patre  ductus  commendatur  viro  per  om- 
nia  honedtissimo  Erlebaldo(50)monacho,  qui  etiam 
praedicto  puerulo  propagine  carnali  affmis  fuit.  Is, 
cum  infantulum  bonaeindolis  conspiceret.  gratanter 
nutriendum  suscepit,studiosedocuit,atqueeo  usque 
imbuendo  produxit,  ut  sanctarum  Scripturarum 
Bcientiam  infudisset.  Nam  puer  a  primaeva  aetate 
jocos  atque  errores  qnibus  tenerior  aetas  implicari 
Bolet  vitavlt,  atque  ad  ea  mcntem  occupavit  susci- 
pienda  quae  docuerat  magister. 

3.  Gum  autem  vicesimum  quintum  aetatis  annum 
atiingeret,  ad  diaconatus  officium,  et  non  multum 
post  ad  presbyteri  gradum,  faciente  eodem  suo  ma- 
gisiro,  sublimatus  est.  Fuit  autem  tunc  temporis, 
regnante  Ludovico  Ga^sare  filio  Caroli,  in  ipsa  insula 
abbas  homine  Hatto,  vir  valde  in  doctrina  et  operi- 
bus  bonis  morumque  nobilitate  fulgens,  qui  et  Ba- 

(47)  Hodie  Sutgovia,  vulgo  Sulgen,  aliis  Sulgaw, 
juxta  Dunubium. 

(48)  Patrem  Bertholdum  Sulgovise  comitem  vocat 
HarimannuB. 

(49)  Imo  comitis,  qui  sancto  Pirminio  locum  de- 
dit  tempore  Garoli  Tuditis,  Pippini  regis  patris. 
Lege  Vitam  S.  Pirminii  in  Sisculo  IIL 


sileensis  Eeclesiae  prassul  exstitit.  Quo  actuosffi  vits 
negotia  respuente,  atque  ad  contempIativaB  vitm 
pulchritudinem  se  transferente,  praefatus  Brlebal- 
dus  cum  licentia  Ludovi  Gaesaris  electus  ab  om- 
nibus,  praedictae  insulae  et  fratribus  prsBflcitur  atque 
in  abbatis  ofGcinm  substituitur.  Qui,  statim  hao 
potestate  suscepta,  jam  saepe  dictum  virum  veneran- 
dumMeginradum  suasitjugum  suscipere,  normam- 

p  que  monasticas  vitae  subire  tenendam.  Conflensit 
ergo  salubri  consilio  et  promissionem  fecity  atque 
omniintentione  studuit  promissa  servare,  prompto» 
semper  ad  obediendum,  in  jejuando  strictua,,  m 
oratione  assiduus,  in  misericordiae  operibus  largoa^ 
et  maxime  humilitate  substratus  omnibus. 

4.  His  dum  polleret  moribus,  a  praefaio  abbate^ 
destinatusad  cellulam(5i1quamdam  adjamdictum 
monasierium  periinentem»  sitam  juxia  iacuai  Turi* 
cinum  (de  Zurich),  quem  interfluit  Lindemacus 
{lAmtnai)  fluvius,  ut  ibidem  schola!  praBessei,  ei 
talentum  quo  ipse  ditatus  erai  ad  lucra  Dominiea  in 
plurimos  dispergeret.AIiquantulum  iemporia  fluxe- 
rat,  eo  in  his  detento  :  quadam  die  sumpsit  secum 
scholasticos  quos  nutrierat,  et  praedictum  lacum 
transnavigans  intravii  eremum  qu<B  ipsius  laci  lit- 

D  tori  adjacet,  et  usque  ad  Alpes  Penninas  tendit 
atque  ad  villam  Gbama,  causa  piscationis  et  ad  loca 
etemi  intuenda.  Perveniunt  itaque  ad  fluvium 
quemdam  qui  in  ipsa  decurritsolitudine,  ibique  vir 
beatus  ad  piscandum  occupat  comites  ;  ipse  vero  in 
consideratione  solitudinis  solus  spatiabatur :  accen- 
sus  enim  erat  nimium  amore  solitario;  sedis.  Qua 
consideratione  dum  mentem  diu  pasceret,  rediit  ad 

(50)  Hermannus  Gontractus  :  Anno  822  Augix 
Heitonc  abbate  et  episcopo  privatam  et  quietam  vitam 
adoptante,  Erlebalaus  abbas  tertius  iecimus  prsefuit 
annis  xiii,  Adi  Walafridum  Strabum  in  carmine  de 
Wetino. 

(21)  BoUingam  vocat  Uartmannus,  eamque  k)cat 
in  dextro  laci  Tigurini  margine  supra  vicum  Jonam. 


im 


BEttNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1180 


Bocios  invenitque  608  non  parva  prsda  piscium  one- 
raios.  Quos  taliter  affatur  :  Gralias  Largitori/fqui 
nos  suis  misericorditer  ditavit  donis.  Jam,  filii,  si 
placet,  redeundum  eet  proprios  invisere  lares.  Re- 
greditur,  villamque  (52)  deveniunt  non  longe  a  lit- 
tore  sitam. 

5.  Ibi,  cujusdam  matronac  hospitium  intrantes, 
paulubum  quieverunt  reficientes  secibo  etpotu.Vir 
autem  Dei  praedictain  matronam  cernens  Dei  ti- 
more  plenam,  et  ab  obsequcndum  hospitibns  prom- 
plissimam,  ardorem  sui  aniini  occultum  ei  aperuit, 
his  verbis  incip^^^ns  :  Ghara  Christo  femina,  sivel- 
les  audire,  secrelum  cordis  mei  tibi  manifestarem. 
Sed  antequam  id  agam,  posco  utverba  mea  atque 
voluntatem  occultes,  quousque  ccrnas  si  possit 
opere  compleri  quod  credo  me  dovota  mente  conce- 
pisse.  Habitatione  hujus  eremi  ultraomnes  divitias 
delector,  cuperemque  jam  in  ea  collocare  mansiun- 
culam  meam,  ut  familiarius  possem  precibus  va- 
care,  si  quempiam  reperirem  qui  necessaria  corpo- 
ris  mihi  ministrare  ob  Dei  amorem  vellct.  Sed  quia 
adhuc  hoc  solatio  defraudor,  posco  interim  occul- 
tari  quod  cupio.  llla  a  Deo  inpirata  (ut  credo)  re- 
spondit:  Secretum  tuum  nulli,  te  nolente,  revelabo; 
noveris  autem,  si  in  cccpto  persistere  vis,  me  ne- 
cessaria  propter  Dominum  tibi  ministraturam,  et 
quantum  possum  tuo  voto  satisfacturam. 

6.  Ille  promissis  rependens  gratias  repedavit  ad 
cellam,  unde  digrcssus  est,  ubique  jejuniis  et  ora- 
tionibus  continuis  a  Deo  proposcit  ut  quidquid  dehoc 
negotio  ei  placuisset  in  suo  animo  confirmare  digna- 
retur.  Tandem  confortatus  divina  inspirat'one,reli- 
quit  cellam  scholamque  cui  prajcrat,  et  revisit 
hospitam  suam,  explorare  volens  utrum  in  sua  pro- 
missione  persisterc  vcilet  an  non.  Quam  dum  in 
praebendo  sibi  promissosolatio  perdurassesensisset, 
non  longe  ab  ipsa  villa,  in  qua  eadem  femina  com- 
manebat,  in  eremosibihabitaculum(53)construxit, 
atque  ibidem  jejuniis  et  orationibus  indefessus 
Crcatori  servivit,  necessaria  praebente  ei  praedicta 
matrona  ncc  non  et  aliis  religiosis  viris. 

7.  Ubi  dum  per  septem  annos  superni  Regis  mi- 
litiam  exegisset,  multitudinem  populi  ad  se  venien- 
tis  ferre  non  valens,  mutavitlocum,  atque  a  praedi- 
cti  laci  littore  quatuor  millibus  distantem  repcrit 
planitiem  inter  montes  accessu  valde  diflicilem(54) 
Ibi,  adjuvantibus  viris  rcligiosis,  etmaxime  quadam 
abbatissa  Heilwiga  (55)  nomine,  nccessaria  voti  sui 
construxit  habitacula,  atque  in  eodem  loco  quod  erat 
reliquum  vit®  permansit,  semetipsumque  maximis 
macerans  jejuniis,  et  quantum  humana  fragilitas 
permisit.sinc  iutermissione  oravit.  Quae  sibi  a  fide- 

(52)  Artendorf  scilicet  in  montis  Ecelii  radice, 
teste  Hartmanno. 

(53)  Ibi  nunc  qnoque  sacellum  sancti  Mcginradi 
in  Ecclio  dictum.  Secospuin  liunc  ad  annum  832 
revocat  Hartmannus.  Praifero  annum  828,  siquidera 
obierit  anno  >J60  :  jiam  in  eremo  Ecelii  septem,  in 
silva  Nigra  viginti  sex  annos  vixit. 


A  libus  viris  et  feminis  mittebantur,  cuncta  ad  seve- 
nientibus  in  eleemosynam  erogavit. 

8.  Accidit  autem  inter  hasc  ut  quadam  die,  eo 
orante,  tanta  multitudo  dccmonum  circa  illum  undi- 
que  diffunderetur  ut  nec  ipsam  lucem  diei,  iisdem 
teuebrarum  ministris  obtenebrantibus,  cernere 
posset.  Qui  cum  oum  minis  terribilibus  et  horrore 
nimio  fatigarent,  in  oratione  prostratus,  ut  res 
poscebat,  cum  omni  studio  se  pio  Domino  oommen- 
dabat.  Quod  cum  diu  ageretur,  cernit  ab  Orienle 
lucem  :  quam  lucem  secutus  angelus,  ad  ipsum, 
ubi  in  oratione  jacebat  in  medio  malignorum  spiri- 
tuum,  pervenit,  magna  auctoritateagmini  nefando 
praecepit  ut  discederentnihilque  tentalionis  et  ter* 
roris  ei  ultra  iuferre  auderent.  Discedentibus  itaque 

«  hostibus,  praedictus  eumangclusamicabiliterconso- 
latus  discessit,  atque  ab  ipso  die  (ut  vir  venerabilis 
referebat)  nil  terroris  ultra  a  malignis  spiritibus 
sustinuit. 

9.  Accidit  etiam  postea  ut  quidam  frater  de  prae- 
dicto  monasterio  eum  visitationis  gratia  adierit ; 
qucm  benigne  suscipiens,  cum  sociis  qui  cum  iilo 
venerant,  cuncta  qua3  hospites  decebant,  quantum 
possibilitas  pcrmisit,  benigne  exhibuit.  Cum  vero 
jam  tempus  vespcrtinum  vcnisset,  et  sidera  splen- 
dentia  suaderent  somnos,  refecerunt  se  dulcibus 
collationum  colloquiis  atque  post  completorium 
ierunt  dormitum,  in  loco  separato  frater  qui  advc- 
nerat,  scorsum  ctiam  ejus  comites,  ncc  non  et  ipse 
venerabilis  vir  in  privata  mansiuncula.  Paululum 
ergo  rcficiens  corpusculum  somno,  vir  Dci  surgit 

^  atque  assuetis  incubat  pcrvigil  precibus.  Praedictus 
etiam  frater,  licct   in  strato   quiesceret,    pene  in- 
somncm  duxit  noctem.  Dui^   aulem  huc    vel  illuc 
curiose  verteret  oculos,  cornit   puerum    in  albis 
vcstibus  ab  ipso  oratorii  loco  progredientem,  mira 
pulchritudinis,  ut  ei  visum  est  aitatis  septem  an- 
norum,  qui  ingreditur  ad  virum  ipsum  Dei,  et  cum 
eo  orante  orabat,  et  diversa   cum   eo  loquebatur. 
Cujus  collocutionis  licet  praedictus  frater  vocem^u- 
disset,  sensum  tamen  ejusdem  vocis  non  percipie- 
bat.  Qui  etiam  puer  ipsi  fratri  plene  vigilaDti  astitit 
atque  de  quibusdam  monuit,  quas  omnino  fraterille 
sibi  interdicta  esse  ne  in  palam  proferret  dicebat 
Supprimo  multa,  brevitati  studens,  quae  dc  eo  mi- 
randa  pJurimorum  narratio  certA  demonstrat. 

[)  10.  Cum  ergo  in  ipsa  eremo  vicesimum  sextum 
annum  ageret,  serviens  Domino  in  jejuniis  cl 
abstinentia  cunctarum  mundalium  rerum,  con- 
tigit,  eo  inspirante  qui  serpentem  intravit,  et 
per  os  ejus  protoplastos  decepit  ct  de  paradiso 
ejecit,  duos  homines,  causa  eum  occidendi,  cellam 
illius  properare.  Qui  cum  venissent  ad  villam  (56) 

(54)Asportasse  secum  exEcelii  celliregulamS.Be- 
nedicti,scriptaGassiani,Missale,librumHomiliarum, 
Hartmannus  tradit  ex  monumentis  Augiensibus. 

(55)  Hartmannus  intcrpretatur  Hildegardem  Lu- 
dovici  Germanici  regis  fiiiam,  cuitum  paterTiguri 
coenobium  Frawenmunster  dictum  aBdificabat. 

(56)  Endigem  scilicet,  ubi  deinde  oppidam  Rap- 


1181 


VITA  S.  MEGINRADI  MARTYRIS. 


M8t 


quamdam  in  Tigurini  locilittoro  silam,  rogaverunt  A  insupcr  acpotumaddidit,  dicens:'<Ha?cdemanibus 


sibi  monstrari  qutC  pars  pervia  esset  adcundi  ad 
cellulam  ejus.  Quod  cum  eis  monstratum  essot, 
mature  per  noctem  surgentes,  aggressi  sunt  mon- 
•stratum  sibi  iter,  agitante  qui  eos  impleveratteter- 
pimo  spiritu.  Diu  tamen  erronci  a  recto  tramite 
ducente  ad  ipsam  ccUam,  daemone  tandem  vcxati, 
quo  volcbant  pervenerunt,  nuLxima  jam  parte  diei 
elapsa. 

1.  Ipsc  vcro  solitis  orationibus  incubans,  mis- 
Barum  devotc  solemnia  libabat  Greatori.  Prius 
autem  quam  in  ipsam  cellam  maligni  intrassent, 
(quorumunusvocabatur  Richardus,  eratque  genere 
Alemannus,  alterveroPetrus,  qui  Rhsetianorum  na- 
tionc  procreatus  est)    pulli,    quos  vir  venerandus 


meis  percipite ;  postquam  vero  compleveritis  ad 
quod  agendum  venistis,  potestis  horum  qu®  adsunt 
per  vos  tollere  quod  cupitis.  Scio  eaim  quod  ad 
occidendum  intrastis,  sed  unum  a  vobis  posco  be- 
neficium,  ut,  dum  praesentis  vitae  cursum  in  me  ter- 
minaveriti»,  candelas  quas  inspicitis,  quas  etiam  ad 
hoc  ipsumformavi,unam  ad  caput  meum  ardentem. 
et  aliam  ad  pedes  ponite,  et  cito  postea  ab  hoc  loco 
discedite,  ne  asupervenientibus,  qui  me  visitareso- 
lent,  constringamini,  poenas luituri sceleris  vestri. » 
^3.  Confestim  igitur  Richardus  praedictu8,polluti8 
manibus  beatum  virum  medium  comprehendit,  ac 
tcnacitcr  maceratum  jejuniis  corpusculum  brachiis 
strinxit,  socioque  minaciter  jussit  ut  sanctum  fuste 


eodem  in    loco  nutrierat,    eos   in    proxima  venire  «  percutcret.  Qui  cumdiueum  feriendo  circa  latus  et 


conspicientes,  quasi  a  vulpe  insequerentur,  per 
eremum  diffugerant,  clamore  insolito  ct  strcpitu 
inaudito  silvam  resultante  ocho  complentes,  ita  ut 
etiam  ipsi  latrones  hac  de  re  multum  mirarentur  et 
obslupesccrent,  atque  ad  prodigium  hoc  pertinere 
propriae  mentis  dccerncrcnt  judicio. 

12.  Attamen,  acccpto  non  distracti,  aggrediuntuc 
capellam  in  qua  vir  Dci,  ut  priedictum  est,  oratio- 
nibus  Dominum  sibi  placabat  profusis,  corpusque 
Dominicum,  ut  praescius  futurorum,  ad  viaticum 
obitus  sui  puro  corde  ac  devota  mente  susceperat. 
Jamque  vir  Dei,  ut  scnsisset  adesse  peremptores 
suos,  non  tamen  se  eis  statim  prssentavit;  sed  mo- 
dicum  adhuc  differens,  clausum  ostium  ipsius  ca- 
pelide  non  aperuit,at  ali^iuanlisper  in  orationc  adhuc 


suras  debilitasset,  sancto  extendente  palmas  ad 
Dominum,alter  intulit  dicens: «  0  segnis!  cur  eum  in 
caput  non  percutis,  ut  plagam  mortalem  suscipiat? 
quam  si  tu  tardas  inferre,  ego  citissime  illaturus 
sum.))Confestimquefusteapprehen60,ictumlibrabat 
in  caput  vehementissime.  Uoc  modo  vir  sanctus 
plagatus,  semivivus  in  terram  corruit;  et  illiconti- 
nuoin  eum  irruentes  guttur  ejussuffocant  manibus, 
quousqueexhalassetspiritum.Egredienteautemjam 
anima,  in  ipso  tractu  novissimae  exspirationis,tantae 
Buavitatis  odor  progrediens  totum  cellulae  locum 
compleverat,  ac  si  omnium  pigmentorum  odora- 
menta  ibi  diffusa  fragrarent. 

14.  Postea  vero  nudavcrunt  eum  veste  qua  erat 
indutus,  et  portantes  posuerunt  in  lectum  quo  vir 


demorari  potuisset.  Strenue  ergo  orationem  com- C  Dei  rcquiesceresolebat.  Nudosupposuerunt(57)  fil- 


plevit,  capsasque  singulas  reliquiarum  manu  susci- 
piens  et  deosculan^,  commcndabat  agonem  suum 
Dominoetsanctis  quorum  reliquias  complectebatur 
reverenter.  Hoc,  qui  advcnerant,  maligni  per  fora- 
men  quoddam  parictis  eum  agentem  inspiciebant. 
Jamque  athleta  fortis,  Deo  confortante,  pugnaturus 
egreditur,  praesentiamque  suam  non  negat  occisori- 
bus ;  ac  primum  ralutationis  verba  ad  eos  proferens, 
post  intulit:  «  0  socii,  cur  tam  sero  venistis  ?  quare 
nonmaturastis  veniread  audiendumparvitatib  meae 
missam,  ut  pro  vobis  communem  Dominum  depre- 
carer?  sed  vel  nunc  intrate,  poscituri  placabilem 
nobis  fore  Dominum  ct  sanctos  ejus,  ac  postea  re- 
vertimini  ad  mc,  ut  quid  donante  Deo  vobis  bcne- 


trum  [58)supponentesetiam  et  qusedam  fragmenta, 
atque,  ut  vivens  vir  Dei  rogaverat,  candelas  sum- 
pserunt,  unam  ponentes  ad  caput;  cum  alia  curre- 
bant  ad  ipsam  capellam,  lumen  inde  allaturi,  quod 
in  eodem  oratorio  jugiter  ardebat.  Repedantes  vero 
ad  corpusculum  defuncti,inveneruntclareardentem 
quam  posuerant  candelam  exstinctam.Tantus  autem 
eos  continuo  invasit  timor,  ut  nihil  contingere  de 
rebus  ad  altaris  officia  pertinentibus  auderent.  Vestes 
ac  stramenta  quaedam  lectuli  ejus  sumentes^  festine 
repedabant  unde  digressi  sunt. 

15.  Eis  autem  inde  fugientibus,  corvi  qui  more 
Bolito  ad  famulum  Dei  vivcntem venire  consueverant, 
acpraibendam  de  manibusejus  suscipere,quasi  vin- 


dictionisprflebere  valeam,  impertiarproejusamore,  j)  dicare  cupientes  exstinctum,  sequebantur  latrones, 


sicque  complete  opus  ad  quod  agendum  venistis. )) 
Intrantes  igitur  oratorium,  non  ad  id  ad  quod  sua- 
debantur  intenti,  scd  ad  malum  ad  quod  venerant 
perpetrandum,  continuo  regrediuntur  ad  eum.  Qui- 
bus  vir  Dei  tunicam  et  cuculiam  suam  dedit,  panem 

pervilla  cum  arcc  constructum,  ut  ex  Vita  Germa- 
nica  notat  Bollandus. 

(57)  Id  est  superposuerunt,  quo  sensu  etiam  ab 
aliisauctoribus mediae  antatis  nonnunquam  sumitur. 
Ekkehardo  juniore  cap.  1,  ubi  Grimaldus  crucem 
argento  deaurato  veslitam  analogio  nocturnali  suppo- 
suisse  dicitur,  apud  Oaldastum,  pag.  38,  an  scrioa- 
rum  vitio  ? 


vocibusque  grandisonis  replebant  siivas,  et,  quam 
proxime  potecant  capitibus  eorum  advolantes,  pro- 
debant  perpetratum  nefas.  Non  multum  post  ipsi 
maligni  comprehensi  sunt,  et  quod  occulte  perpe- 
traverant  patefactum  est  scelus,  nolente  Deo  differri 

(58)  Goldastus  in  notisad  Ekkehardi  caput5,  fil- 
tra  interpretatur/lio  vel  funiculos,  citato  balbi  Ca- 
tholico.  Hectiusv.  cl.  Garolus  Fresnius  in  GJossa- 
rio,  feltrum  seu  filtrum  lanaoi  coactilcm  esse  dicit, 
vulco  feutre.  Bernardus  Prior  Portarum  in  epistola 
ad  inclusum,  filtrum  numerat  inter  suppellectilem 
lectariam. 


»8» 


^RNONIS  ABBATB  AUGIENSIS. 


tf84 


peccaii  poenam  quam  merueraat  in  occisioae  servi 
IM.  Etenim  judicibus  et  populo  Gbristiano  sub  co- 
mite  Adattieirto  (59)  eos  ad  boc  decernentibus,  vivi 
iiMensi  sunt. 

16.  Gandela  autem  quam  ad  caput  viri  Dei  po- 
suerant,  et  quse  coolitus  accensaest,  ardebat  usque 
ad  stramenta  quee  superposita  fuerant  dcfuncto 
corpusculo.  Quoruni  ctiara  partcm  ipse  ignis  invasit, 
et  pervenit  usque  ad  membra  defuncti ;  qu»  dum 
attigisset,  sicut  dlvinitus  accensus  fucrat,  ita  etiam 

(59)  Eunc  esse  puto  Adalberium,  quem  Ludovicus 
Germanis!  rey  anno  841  in  RhaBticnsi  ierriiorio  pro- 
Stravisse  lcrlur  apud  Hermannum  Gontractum.  De 
aiio  Adalberto  agitHepidannus  his  verbis :  Anno  906 
Adalberius  decus  Frmcorum  occiditnr. 

(60)  Waltfaerus  Fdcv^Hno  abbati  Augienai  suc- 
cessit  anno  848,mortuusanno864,teste  Hermanno. 

(61)  Hermannus  Gontractus  et  Trithemius  Me- 

§inradi  obitum  reponunt  anno  860.  Hepidannus 
anctl^Qallensis  monachus  et  Marianus  Scotius 
anao  sequenti.  Uirorumque  eadem  sententia.  Gum 
enim  Meginradus  mense  Januario  csbsus  sit,  qui 
anni  iniuum  a  Mariio  seu  a  Paschaie  ducebant, 
annum  860;  qui  vero  a  Januario,  annum  861  nu- 
merabant.  Unde  staremalim  horum  scripiorum  au- 


A  Dei  nutu  extincius  est.  lUico  autem  diffamatur  de 
morte  ejus.  Qua  comperta,  venerabilis  abbas  Wal- 
therus  (60  et  fratros  sub  ipso  degentes,  corpus  viri 
Oei  ex  ipsa  erenio  auferenies,  atque  ad  monasterium 
Augiam  deferentes,  ibi  digno  sepelierunt  honore. 
Passus  est  autem  sanctus  mart^r  duodeoimo  Kalen- 
dos  Februarii,  anno  ab  Incarnatione  Domini  ociin* 
geniesimo  sexagesimo  teriio  (61)  regnante  Ludovico 
rege  in  oricntalibus  Francis,  anno  vicesimo  ociavo 
regni  ejus. 

cioritati,  qui  hanc  Vitam  (ui  simile  veri  est)  lege- 
rani ;  in  qua  forsan  olim  aliter  numeri  ascnii^i 
erant :  nam  et  Surius  annum  860  legisse  videtur. 
Anno  1039,  ui  scribit  Hartmannus  in  Embrice 
abbaie  sexto,  pridie  Nonas  Octobris,  Ein&idlensibus 
redditoB  sunt  reliqui»  sancii  Meginradi,  quem  miM- 
B  iis  hacienus  miraculis  cclcbrem  eodem  tempore 
Benedictus  papa  nonus  sanctorum  numero  inserue- 
rai.  Anno  1599  Breviario  Ecclesiie  Gon&tantiensis 
novo  inserium  sanoii  Me^inradi  nomen,  decretttfn 
ofricium,  qualc  de  mari;fribus  iieri  consqevii,  ritu 
duplici ;  sed  23  Januarii,  propter  saDcte  Agneti^, 
qu8B  21  agiiur  festivitatem,  uti  Boliandns  obser- 
vavit. 


YITA  SANCTI  UMLEICI 

EPISGOPI  AU6USTENSIS 

Auciore  Bernone  ahbale  Auglensi 


PROLOGUS  BERNONIS 


\,  Revendissimo  Patri  Frideboldo,  ac  vero  san-  C 
ctffi  matris  AfVse   alumno,   Berno   [a/.,   Bern]  Dei 
Matris  mancipium,  cum  omni  oontubernio  Augien- 
sium  fratrum,  summum  et  indeficiens  bonum. 

Mir»charitatisvirtus,exdulcifluopectoristuiema- 
nan8fbnte,id  exiguitaii  mefiBii\junxitoffieii,utlibel- 
hrm  de  vita  ter  quaterque  beati  paironi  nostri  Udal- 
rlci,  veraci  quidem^  sed  simplicioH  quam  oportuit 
sermene  editum,  culiiori  siylo  reddam  luculentum. 
Pius  quidem  jubentie  afTecius  esi,  sed  non  ®que 
faeilis  parentis  esse  poterit  effeotus  ;  quippe  oum 
tarditas  ingenii  et  exteriorum  eur»,  amaro  (ut  sio 
dictum  sit)  sapore  condiUe,  me  prohibeant  tam 
arduum  opus  aggredi.Aecedii  etiam  quod  venerandae 
memori®  Gebehardus,  qui  poet  beatum  virum 
quartnsejusdemVindelicsAugustAecclesiam  rexit,  ^ 
nulli  modernorumdociorumsecundus,  idem  nego- 
tium  corrigendi  studio  atieniavit,sed  infectum^morte 
prosvenius,  dereliquit.  Gui  si  ipse  manum  extre- 
Qiam  imposuissei»  parviias  mea  omnino  super  hoc 


digitum  ori  imposuissei.  Id  ipsum  tamen  quod  com- 
posuii,  licet  eloquii  venustatem  redoleat,  tamen  iU 
verborum  ac  aenieniiarum  sublimitate  ae  in  fdtaiB 
exioUii,  ut  vix  aliquis  ex  inde  aliquid  perciperep09- 
sit.  Alieriue  vero  oratio,  etai  rerum   veriiate  84^ 
nixa,  sic  tamen  pene  videtur  humi  jacere,  ut  quift- 
quis  sapientium  semel  hincpoiuerit  quiddam  gu>U' 
re,  pigeat  se  uitenus  ad  hanc  inclinare.  Quoeirei» 
venerande  Pater,tibitui8que  placnit  higusmodi  oaai 
mihi  imponere,  ut  inier  utrosque  mediua  iDoedMSi 
talem  moderaio  aermone  materiam  oomponam,  ni 
ex  utraque  parte  ad  se  venienies,  modia  ohariUtA 
constrata,  et  parvuli   lac  quod   sugani»  at  forta9 
valeant  invenire  cibum  quem  comedant.  Quod  ego 
omnimodis  horrerem,  nisi  scriptum  egSQ  acircm: 
Uelior  est  obedientia  quam  victima(ficcle.Vff  17).  Naoc 
vero  si,  daia  intercessionis  tu®  manu,  manui  me« 
ducaium  praebere  spoponderis,   adjunctis   tecam 
beaii  viri  meritis,  omnipoieniis  Verbi,  quodaperait 
os  muiorum  ei  linguas  infantium  fecit  di^rtaa,  fire- 


tlB5 


VltA  8.  UDMJUCa. 


^m 


ttis  auxilio,  obedire  tentabo,  iDitium  narrandi  ab 
ipsius  viri-Dei  infantia  sumens^ac  orationisoursum 
Ha  ad  Qnem  usque  perducens  ut  nihil  de  propriia 
addam,  prieter  exempla  antiquorum  Patrum  atque 
'sententias  sanctarum  Scripturarom,  qus  suo  de- 
eoresolent  dictorum  seriem  venustare.  Hoc  tamen 
solum  mihimet  ex  proprio  sudore  injunxi^ut  latius 


A  diirusa,modestabrevitatearotiu8eoerceam ;  strictios 
digesta^moderata  prolixitatedilatem  ;minBS  regu- 
'lariter  prolata,  ad  rectitodinis  lineom  cerrij^m. 
Qu8B  tamen  omnia  tui  examen  judicii  exspectaitt^^iit 
te  benigno  judice  valeant  rata  consistere.  Opto, 
Pater  beatissinte,  nt  ia  •GbrKrto  valeas,  meiqBe-me- 
mor  semper  existas  (6t). 


VITA  INCIPIT 


Cap.  I.  —  Egrcgius  Christi  oonfessor  Udalricus 
ex  Alamannorum  proFapia  exstitit  oriundus.  Cujus 
parentes/Hupaidus  scilicet  ac  Teotbirga  ambo  qui- 
dem  secundum  s^Bculi  hujus  dignilatcmciarietno- 
biles,  'sed  fide  atquc  divina  religione  multo  olario- 
resatquenobiliores.  Quitalisactantffiprolisfecundi- 
tate  divinitus  diiatiy  mox  eadem  cuidam  Rdeli  ad 
«lendum,  ut  Moysen^  commendaverunt  nutpici.Ubi 
inter  ipsa  nativitatis  primordia  ooelestia  non  de- 
foere  aa8pioia,nam  licet  blando  nutriretur  alTectu, 
f<sda  tamenmacies  quoidam  apparebatin  vultu.Qua 
ex  causa  dum  nimium  tristes  ejus  eflicerentur  pa- 
rentes,  ac  in  angustis  illorum  pectoribus  duviB  ver- 
sarentur  ingentes,  quidam  hospes  peregrinus  offi- 
cio  clericuSySecundum  quod  iiiorum  ostiumsemper 
viatori  patuit,  benigne  ab  ipsis  praecipitur,  per  ali- 
quod  temporis  spatium  humane  tractatur :  dum  in- 
lerim  quadam  die  hora  refectionis  residens,  pr»- 
dictum  infantulum, nondum  duodecim  hebdomada- 
rum  dies  ab  ortu  ad  plenum  habentem,  audivit 
inter  vagitos  vocem  emittentem.  Ex  quo,  providus 
futurorum,  tale  edidit  oraculum.  Nisi,  inquit,  iste 
infans  celerius  flicrit  ablactatus,  non  poterit  esse 
salvus.>Gumque  semel  ac  secundo  admoniti  minus 
tanti-praeconis  dicta  vellent  exsequi,  tertia  demum 
die,  cum  prsdictum  ac  saepe  dicendum  infantulum 
'ftdhibita  aure  persensisse  adhuc  inflrmioremy 
hanopraesagam  coramomnibus  intulit  vocem:8iatis 
pro  certo  quod,ni8i  continuoa  lacte  fuerit  suspen- 
SU8,  hac  nocte  erlt  moriturus.  At  vero  si  eo,  quio 
dixiordine,  morti  subtractus  fuerit  magnus  in  fU- 
tnmm  coram  Domino  erit.HujusprophetiaB  mysto- 

'ria  tjualiter  sint  adimplenda,  non  nostri  styli  eget 
ofVicio  designari  i.pdtest  probari. 

Cap.  II.  —  Taudcm  igitur  amotus  a  lacte  ccepit 
corpore  et  anima  in  admirationem  omnium  ita 
proGeere  ac    circumquaque    manentibus    tantum 

'de  800  profeetu  gaudiom  conferre  ut  id,  quod  de 

•Isaac  ejusquepatre  Abraham  scriptum  est: «  Crevit 
igitur,puer  et  ablactatus  cst,  fecitque  Abraham 
grande  conviviutn  in  die  ablaetationis  suro,  >»  uon 
tncongrue '  ejus  quoque  possit  person©  aptari.  Me- 
rito  ttfntus  patriarcha  in  ablactatione  filii,  quem 
ex  promissione  a  Deo  suscepit,  grande  convivium 

'Ifecit. 'Merito  Pdter  cGelestis  sanctee  matris  Eocle- 
siaB 'fHii8'in  istius  ablactatione  convivium  fecit 
grande,  invitans  eos  hiyusmodi  voce  :  «  Comedite, 

(02;  In  ms.  codicc  Colonieusi  hic  sequuntur  ca- 

*pHttla'42.  Exemplum  preemanibus  babemus  acou- 


amioi,  etincbriamini,  charissimi. » Ilicitaqaeimyste- 
riornm  Dei  dispensator  futurus  jam  soUdo  oibo 
opus  habebat  confortari,  ut  in  mensa  dltarks 
-Christi,  velut  ad  coBloste  oonvivium  .quandoqiae 
consistens,  possot  in  tempore  suo  tritici  mensu- 

B  ram  dare  conservis  suis.  Inoipiebat  enim  Iudc 
inter  coavulos  modeste  conversari,  timorem  Dei 
habere,  honorem  parontibus  deferre,  lasciviam  de- 
clinare»  ac,  in  quantum  possibile  'tali  adfauc  erat 
fietati,  in  corporis  motu,  gestu,incessu,foris'08tea- 
dere,  qualis  habitus  formaretur  intus  in  mente. 
Videntes  autem  parentes^ejus  tantamDei  gratiam 
in  eo  fulgere,  commendaverunt  eum  in  imoiiaste- 
rium  sancti  GalH  fratribus  religiosis,  ut  eorum 
magisterio  tam  ssecularium  iitterarumstudiia,quam 
coelestibus  instrueretnr  disciplinis  ;  ubi,  iuter^egve- 
gios  regularis  disciplinae  magistros,  duloes  theopiK 
•  carpebat  quotidie  fructus,  oum  verba,  qufi  in  sa- 
cris  codicibus  legebat,  mox  in  opera  vertebat.  Jam 
summitatem  illius  Jacob  ecalffi  virtutum  ^radibus 

Q  ascendendo  tangebat.  Jam  a  Salvatore  audiebat : 
«  Vade,  vende  omnia  qua;  habes  et  da  pauperibus, 
et,  veni,  sequere  me;»et  jam  tunc  monachicm con- 
versationis  habitum  sumpsisset,  nisi  divina  revela- 
tione  admonitus  desiisset. 

Cap.  IIL  —  Erat  tunc  temporis  in  eodem  mo- 
nasterio  qiMBdam  anciila,  pro  Christi  nomine  inclu- 
sa,*Vuiberata  nuncupata,  quae  die  noctoqoe  jeju- 
•niis,  oi^tionibue  ac  vigilils  vacans,  caatum  in 
arcano  peotoris  sui  Domino  prffiparabat  templum, 
in  quo  gratumCreatori  omnium  .mactavit  «emptr 
holocaustum,  dicens  cum  Psalmista:  nln-me  euut, 
Deus,  votatua,qus  reddam  laudationes  tibi.'»fiuic 
-sanctus  adolescens  dum  sui  desiderii  -Bsoreittia 
panderet,  illa  rem  a  Deo  qusBrendam  statait,  ac 
trium  dierum  inducias  super  hoc  postulavit..Post 

"  triduum  vero,  Spiritu  instructa  divino,  bigusmodi 
usa  est  responso :  Non,.inquit,  vir  religiose,  di- 
vinae  est  voluntatis  ut  hoc  in  loco  detineaTis  ;  sed 
e6t  in  plaga  Orientali  loous,  ubi  quidam '  fluvius 
duas  dividit  regiones,  in  quo,  Deo  Jubeste,  epieco- 
palisapicem  dignitatis  debes  conscendere. -Et  licet 
multa  tam  a  paganis  quam  t  malis  Christianis 
sis  passurus  adversa,  tu  tamen,  confisiis  in^eoqni 
dixit : «  Confidite,  ego  vici  mundum, »  superatis  uni- 
versa,  dicens  cum  Psaimieta  :  «  In  Deo  Taeiemus 
virtutem,  et  ipse   ad    nihilum   deducet  inimicos 

ratum  bcneflcio  religiosi  viri  Wuillelmi  Vulfrati  quon- 
dam  prioris  ad  8.  FantaleoneiQ, 


1187 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


U88 


noslros.  «  Haec  auditu  percipiens  ac  racnle    per-  A  excmplum  sequens,  de  quo  sanclus  Joannes  evan- 


tractang,  quibusdam,  qui  sibi  familiarius  amicitia 
causa  adh«rebant,  secreto  pandit,  ct  ut  interim 
silentio  tegerint,  admonuit.  Ipse  vero  pcr  diversos 
sacrorum  librorum  campos,  seu  prudentissimae  apes, 
flores  sententiarum  carpens,  ac  in  alveario  pccto- 
ris  sui  recondcns,  summa  coepit  ope  niti,  ut  spi- 
ritualia  possct  mella  conficere,  quac  postmodum 
in  populos  illum  deceret  eructare,  juxta  illud 
Psalmistac  :  «  Quam  dulcia  fancibus  meis  cloquia 
tua,  super  mel  et  favum  ori  meol  »  Et  quod  de 
praedicatoribus  dicilur:«  Memoriam  abundantiae 
suavitatis  tuai  eructabunt.  »  Dehinc  ad  unguem 
instructus,  cum  opnium  fratrum  conniventia  ro- 
meavit  ad  propria.  Parentes   vero  de  ejus  profe- 


gelista  refert,  quia  cum  voluissent  eum  rapere  et 
regem  constituere,  statim  fugit.  Sed  mox  ut  bona 
memoriaB  Adalbero  ex  hac  vita  migravit,  Hiltinas 
ei  in  episcopatu  successit.  Quo  post  quindecim  an- 
norum  curricnla  cx  bacluce  subtracto,volcnteDo- 
mino  hoc,  quod  de  servo  suo  Udalrico  per  ora 
suorum  fidelium  antea  praedixit,  adimplere,  totios 
cleri  ac  populi  voto  in  unum  concurrente,  et  Uen- 
rici  regis  voluntate  in  idipsum  consentiente,  idera 
vir  Dei  sanctus  in  catbedram  episcopalem  hac  ia 
urbc  est  sublimatus. 

Cvp.  V.  —  Adcpto  vero  tantae  dignitatis  honore, 
qualis  tantusvc  exstiterit  nulliussermoadintegrum 
explicare  valebit.  Totus  erat  semper  in  oratiooe, 


ctu  nimium  gaudentes  ac   Deo    gratias   agentes,  p  totus  in  lectione,  et  maxime  attendens  quibus  vir 


iterum  comniendant  eum  Adalberoni  Augustensis 
Ecclesiae  prajsuli  venerando,  viro  fidei  dote  ac  vi- 
tae  merito  multis  praeferendo,  quatenus  revercn- 
daB  illius  prflesentioe  jugitcr  assistcns  velut  in  quo- 
dam  disciplinae  speculo  conspiceret  si  quid  in 
ipsius  moribus  adhuc  corrigi  debcret.  Quem  ut 
praedictus  Dei  pontifex  fide  Grmum,spc  robustum, 
charitate  radicatum  ct  fundatum  umnique  morum 
probitate  decoratum  agnovit,  familiarius  illum 
ascivit  ejusque  domi  lorisque  in  omnibns  uti  con- 
siliis  coepit.  quatenus  ejus  prudentia  totius  episco- 
patus  disponerentur  negotia,  tam  publica  quam 
privata. 

Cap.  IV.  —  Libuit  intcrim  viri  Dci  animo  Ro- 
mam  pergore,  apostolorum  limina  visitare,  ut  se 


tutumornamcntisApostolus  describebat  episcopum 
esse  sine  crimine,  sicut  Dei  dispensatorem  :  non 
supcrbum,  noh  iracundum,  non  vinolentum,  non 
pcrcussorem,  non  turpis  lucri  cupidum  ;  sed  hospi- 
talem,  benignum,  sobrium,justum,8anctum,conti- 
nentem,  amplectentcm  eum  qui  secundum  doclri- 
nam  est  fidclem  sermonem,  ut  potcns  sit  exhortari 
in  sana  doctrina,  et  eos  qui  conlradicunt,  arguere. 
Harum  duarum  virtulum  ita  vicaria  utebatur  suc- 
cessioneut,nisi  inevitabili  alicujus  necessitatis  arti- 
culo  intercedente,  nullum  tempus  transire  sineret 
otiosum,  quominus  aut  orationi  insisteret,  aul 
lcctioni  operam  daret :  sicque  penc  semper  optatis 
Rachcl  amplectibus  ulerctur,  nisi  Liae  interpositione 
intcrira  a  tantie  sedulitatis  dulcedine  suspenderctur. 


suaque  omnia  ipsorum  aliorumque  sanctorum  pre-  C  Subcrant  ci  curae  maximaj  de  rcparandis  ecclesie 


cibus  posset  attentius  commendare.  Quo  cum  vo- 
nisset,ab  apostolicae  sedis  praesuIe,nomine  Marino, 
apud  Dcum  ct  homincs  magnifico  et  glorioso,  offi- 
ciose  susceptus,  ac  requisitus  quisesset,.aut  unde 
venisset,  respondit,  se  cx  Alamannorum  stirpepro- 
genitum,  Adulberonis  Augustensis  Ecclesia)  esso 
clericum.  Ad  haec  Apostolicus  :  Ne  dure,  inquit, 
accipias,  quae  dico ;  quia  idem  de  quo  rctulisti, 
tuus  pontiiex  Adalbero  jammigravitdehocsaeculo, 
ac  Dei  ordinatione  dispensante,  oportet  te  hujus 
regiminis  curam  suscipere.At  illepropriaeconscius 
infirmitatis,  imo  non  immemor  iiiius  mandati  : 
«  Quantoniiignus  es,humiiia  tc  inomnibus,»judica- 
vit  seipsum  indignum  fore  ut  tanti  honoris  pondus 


muris,  de  rcaedificandis  doiiiorum  ac  ipsius  civita- 
tis  aedificiis  qua  sub  antecessorum   suorum  tcm- 
poribus  aut  nimia  vctustate  dilapsa,  aut  igne  fue- 
rant  consumpta.  Sed  et  familia  maxima  ex  parte  a 
paganis  occisa,  et  pars,  quae  rcmanserat,  egestate 
nimiuni  erat  afflicta.  Inter  hacc  venerabilis  heros, 
velut  ante  et  retro  oculatus,  ccepitcauta  mentisin- 
tontione  circumspiccre,  providam  omnium  curam 
gerere  :  ac  sapicnti  usus  consilio,  materialibus  qui- 
dcm  aedificiis  prudcntcs  ct  idoneosmagistros  praifc- 
cit.  Ipse  vero,  quasi  sapiens  architectus,  cum  Apo- 
stolo  Christum    fundamentum  posuit,  super  quod 
acdilicavit  aurum,  argentum,  lapiiesque  pr^itiosos, 
ct  caetera  hujusmodi:ut  sanctarum  animaruniaBdi- 


subiret.  Tunc  papa,  divino  Spiritu  repletus,ait :  Si  f\  ficatio,  per  ejus  praedicalionem  constructa,  cresce- 

ret  in  templum  sanctum  Domino.Et  quoscunquead 

tale.  ffidificium  verbo  et  cxemplo  praeparabat,  caetera 
humanitatis  officia,  prout  illis  facultas  suppetebat, 
praebere  non  desinebat,  non  solum  bis  qui  praesen- 
tes  aderant  manum  misericordiae  porrigendo,  ve- 
rum  etiam  ei8,qui  aegritudine  praevenUvel  carceri- 
bus  inclusi  longe  aberant,  ministrando. 

Cap.  VI.  —  Nulli  itaque  avarus,  omnibus  exstitit 
largus,  ita  ut  illud  beati  Job  polest  dicere  : «  Bene- 
dictio  pcrituri  super  me  veniebst,  et  cor  vidua?con- 
sn]a!ii3?uni.  »Elpaulo  post:  «Ociilusfui  caecoetpes 
elaudo :  pater  eram  pauperum .  n  £t  iterum ; «  Flebam 


nunc  delitescendo  subtcrfugis,  quonimus  in  hoc 
pacis  ac  tranquililatis  temporo  Ecclesiae  navem 
gubernes,  veniet  dies  in  qua  nullo  modo  statuta 
Dei  praeterire,  valebiSjVerum  etiam  intermuliiplices 
ac  fluctivagas  multi  laboris,  moeroris,  anxietatis 
undas  regendam  suscipies  ac,Deo  praesulc^ad  littus 
placidae  quietis  acsi  nimium  fessus  perduces.  His 
auditis  ad  metatum  perrexit,atqueinter  sacra  ora- 
tionum  libamina,  tam  se  quam  defuncti  scnioris 
animam  cum  lacrymis  Deo  ac  sanclis  apostolis  ejus 
commeudavil ;  slcque  poslcra  die,  ncscienle  papa, 
latenter  discessity  etiam  in  hoc  Dominico)  actionis 


1189 


VITA  S.  UDALRia. 


1190 


quondam  auper  eum  qui  afflictus  erat,ct  compatie- 
batur  anima  mea  paupori.Undein  refcctione  quoti- 
dianasemperejusmensae  charasibiintercrat  paupe- 
rumturba,quametvictupavit,etindumentisvestivit. 
Seipsum  vero  nimia  maceratione  castigavit,  ita  ut 
carnemnonmanducaret,etintrinsecu3  8upernudam 
cutem  laneam  vestem  portaret ;  illud  Apostoli  opere 
proclamans :  «Castigo  corpusmeumct  in  servitutem 
redigo,  ne  forte,  cum  aliis  pra;dicaverim,  ipse  re- 
probus  efficiar.  »  Et  nocte  quidem  in  oratione  pervi- 
gil,  seipsum  in  ara  cordis  per  orationis  studia 
mactavit  :  die  vero  super  altare  visibilem  ac  saluta- 
rem  hostiam  Domino  immolavit,  quo  ejus  sacrifi- 
ciumRedemptoriomniumcssetgratumetacceptum. 
Die  cum  Martha  Domino  in  membris  suisministra- 
bat :  nocte  vero  cum  Maria  sedens  secus  pedes  Jesu, 
audiebat verbum  illius,sciens  scriptum : «  Qui  appro- 
pinquant  pedibus  ejns,accipient  de  doctrina  illius.  » 
Erat  ei  solemnis  consuetudo.post  Completorium  nil 
cibi  aut  potus  sumcre,  silcntio  studcrc ;  sciebat 
enim  a  Domino  dictum  :  «  Ex  verbis  tuis  Justifi- 
caberis,  et  ex  verbis  tuis  condemnaberis.  »  Unde 
jugiter  a  Domino  postulabat:  «  Pone,  Domine,  cu- 
stodiam  ori  meo,  et  ostium  circumstantiaB  labiis 
meis.  »  Scd  si  quando  necessario  ci  loquendum 
fuit,erat  illius  sermo  sapientiae  salc  condilus,  mo- 
destus,  humilis  et  ad  pcrsuasionem  utilis,  et,  ut 
quidam  Sapiens  dicit :  In  sermone  pondus,atque  in 
vcrbis  modus.  Quando  vero  membra  in  Dei  scrvitio 
fatigata  necespc  habuit  quiete  aliqua  recrcare,  non 
hooin  plumariira  mollitie,sed  subterposito  psiathio, 
tapetc  vel  sago,parum  qui  indulgcbat  somno.  Et, 
ut  brevitatis  compendio  utar,  sic  cxterius  gerebat 
ofYlcium  sacerdotis,  ut  interius  non  omitteret  reli- 
gionem  monasticae  conversationis.  Erat  etiam  ei 
moderata  ciborum  parcitas,  ac  quidam  singularis 
abstinentis  modus,quo  solebat  religiosa  arte  secum 
convivantes  circumvenire.Saepius  enim  sperantibus 
quod  cum  illis  manducaret,  ipsc  ablata  carnalium 
epularum  mensa  surgens  ad  ecclesiam  perrexit, 
missarum  solemnia  celebravit.  Unde  adhuc,  quasi 
recenti  sit  actum  memoria,  ore  multorum  refertur 
quod  dum  quadam  die  ipse  venerandus  Pater  cum 
Cuarado  divae  memoriae  Constantiensis  Ecclesias 
episcopo  ad  prandium  apud  sanctam  Afram  mar- 
tyrem  consedisset,  postquam  consumptis  cibis  ab 
utrisque  discessum  est,quaedam  causa  exstitit,  qua 
praedictud  pontifex  ad  virum  Dei  mittere  debuissct. 
Ad  quem  cum  lcgatus  ipsius  vcnisset,invenit  eum 
sacro  altari  astantem,  ac  salutarem  hostiam  Do- 
mino  immolantem.  Quo  peracto  nuntium  audivit, 
atque  absolutumredireaddominum  suum  permisit. 
Gumque  reversus  interrogareturcur  tandiu  moratus 
fuisset,rcspondit  quia  virum  Dei  tandiu  exspeectas- 
setdonecter  missarum  solemnia  peregisset.  Atillo 
ipsum  verbum  ab  illius  ore  arripiens:Missarum, 
inquit,8o1emnia  celebravit?  Tunc  quasi  subridendo 
inlulit :  Et  verc  nullus  illo  saturior  ad  mensam  alta- 
ris  hodie  acces^it.  Sed  utrum  jocO|  an  serio  boc 


A  protulerit,  tamen  verum  fuit  quod  dixit.  Cibavit 
namque  Dominus  illum  panc  vitae  ct  intellectns,  et 
aqua  sapientiae  salutaris  potavit  illum,  ita  ut  recte 
cum  Psalmista  possit  proclamare  et  dicere : «  Eructa- 
vitcor  meum  verbum  bonum;  »etiterum  :  «  Et  pocu^ 
lum  luum  i  nebrians,quam  pra5clarum  est?  »  Vox  psal- 
modiae  tam  jugis  in  illius  ore  dulciter  resonabat, 
ut  non  solum  ipse,  sed  et  illi,  qui  eam  soliti  erant 
cum  illo  pura  mentis  intentione  cantari,  tantam 
cordis  munditiam  ex  ea  conciperent,ut  quaedam  ex 
rovelatione  divina  occulta  cognosccrent,  quae  aliis 
manifestarent.Unde  exempli  causa  quosdam  subtcr- 
notabo,quatcnus  vera  esse  approbentur,  quae  dico. 
Cap.  VII.  —  Quodamtemporecun.artificeseccle- 
siae  cryptam  in  meliusrepararevellent,erat  quidam 

_.  clericus,  nomine  Rambertus,  sancti  viri  obscquio 
deditus.IIic  quadam  diein  excessu  mentis  effectus, 
vidcbatur  sibi  cum  dominosuoepiscopo  solito  more 
psalmos  canere,  nec  non  Adalberonemquondam,ut 
supradiximuSjpontificem  ad  aquilonafem  ejusdem 
crjptae  plagam,  sacerdotalibus  indutum  vestibus 
propc  assistcre,  sibique,  ut  ad  se  veniret,  innuere. 
At  ille  mente  perculsus,ac  intcr  viVum  et  mortuum 
quid  ageret  dubius  et  anccps,  tandem  inviventem 
pavons  figit  obtutus,  velut  sciscitans  quid  esset  fa- 
cturus.  Tunc  episcopus  :  ut  quid,  ait,  sic  in  me 
oculos  defigis?  Cui  ille  respondit,  dicens ;  Ecce  do- 
minus  meus  Adalbero  episcopus  ad  celebrandum 
divinum  mystcrium  paratus  astat,  et  me  ad  se 
vocat.Cui  episcopus  :  Fcstina,  inqqit,  ire,  ejusque 
jussis  in  omnibus  obedire.   Qui  mox   ut   propius 

C  accessit,  haec  ab  eo  audivit  :  Ramberte,dic  domino 
tuo.quia  magnum  a  Domino  mercedem  habebit  pro 
orationibus  ac  elcemosynis  quas  pro  me  fideliter 
exhibuit.  Et  hoc  aibi  sit  in  signum,  quod  ego  et 
Fortunatus  in  proxima  coena  Domini,  coccedente 
Deo,  sacrosanctum  chrisma  cum  illo  sanctificabi- 
mus.Insuper  aedificatio  istius  crypta}  ruet  citissime. 
Ipse  autem  propter  hoc  ab  inccpto  non  desistat 
opere,  quin  illud  firmioribus  studeat  fundamentis 
stabilire.  Fratrcs  quoque  admonere  curato,  quia 
orationes,  quas  sua  sponte  se  facturos  pro  me 
spoponderunt,  nequaquam,  sicut  promiserant,  im- 
pleverunt.  Et  nisi  hoc  studuerint  emendare^  sciant 
se  propter  hoc  in  conspectu  Domini  rationem 
reddituros  csse.  Episcopus  autem  a  civitate  regia 

n  revertens  (nam  tunc  temporis  ibi  morabatur),  ita 
de  crypta  conligisse  reperit,  sicuti  per  visionem 
Ramberto  ostensum  fuit.Tunc  ille  impatiens  morae, 
non  antea  a  labore  cessavit,quam  omnia  in  melio- 
rem  statum  reparasset.  Itorum  alia  vice  cum  prae- 
dictus  Rambertu8juxtamorem,inoppido  Vuaringa 
cum  sancto  viro  psalmodiam  decantaret,  ccepit 
terrore  nimio  concuti,ac  reflexis  oculis  Deo  dignum 
antistitem  intueri.  A  quo  inquisitus  quidnam  sibi 
esset,  respondit  seniorem  suum  Adalberonen  eo- 
dem,  quo  et  ante,  paratum  se  videre,  sibique  praa- 
cipcre,  ut  illi  sacri  altaris  mysterium  celebranti 
assistat,  soliteque   s^rvitutis  oHlcium  impeadat^ 


4491 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


CIM 


Vere  impleta  est  propbetia  quaedixit :«  Gum  sanoto 
Banctus  eri8,et  cum  viro  innocente  innocens  eris.  » 

Gap.  VIII.  —  Nec  practercundum  puto,  qualiter 
ccBlestis  signi  visione  ipsum  etiam  voluerit  Dominus 
^mirificare..  Nam  in  ipsa  solemni  die  sancto  Paschffl 
multa  fVatrum  caterva  astante,  dum  sanctus  sa- 
oardos  divina  celebraret  mysteria,  dextera  quaedam 
apparult  euperna^  quae  cum  ipsius  dextera  divina 
Banctiflcavit  sacramenta.  Expletis  vero  missarum 
solemniis,  quidam  Henricus  prcsbyter,  qui  eo  die 
cantoris  offlcium  agens  tanto  interfuit  miraculo, 
-sequens  Qpiscopiim  usque  in  cubiculum,  ad  ejus 
.pedes  oeciditjdLque  in  praBsentiapopularium  perso- 
narum  eamdem  visionem  minus  caute  expianavit. 
Cui  vir  Dei  :  Meliustibi,  inquit,  esset  tacere,quam 
talia  in  aures  vulgi  proferre.Mox  iile  rubore  perfu- 
sus  exiit,  et  in  vestibulo  cubiculi  residens  tantas 
lacrymas  emisit,ut  ex  illarum  suITusione  cogeretur 
lucis  hi\jus  dispendia  sustinere.Vir  autem  Dei  me- 
mor  suflB  fragilitatis  cavebat  favorem  humanae  lau- 
dis,  ne  caderet  in  prnecipitium  elationis,  semper 
.gratias  agens  Deo  super  inenarrabili  ejus  dono  ;  et 
;8icut  de  sanctis  ejus  scriptum  est:  « Ibunt  de  virtuto 
in  virtutem,  »  velutcoBleste  animalantefaciemsuam 
•gradiebatur,  ut  eo  mente  conscenderet^  quo  eum 
impetus  spiritus  duceret.His  virtutum  gradibusad 
alta  proAciens,  quadam  nocte,  quae  anteccdebat 
diem  sanctum,  quem  diem  indulgentiae  vel  ccenam 
Domini  Christiana  religio  vocare  consucvit,  vox 
quaedam  beato  sic  ait  in  visu  :  Udalrice  episcope, 
scias  te  bospites  suscepturum  esse.  Expergefactus 
ooepit  secum  admirando  tractare  quinam  illi  hospi- 
tes  futuri  essent.  Non  enim  erat  inanis  sonor  ille, 
•:qui  solet  aliquoties  hominum  mentes  illudere  :  sed 
'talis  potius,  qualis  sponsa  se  dicit  in  amoris  Can- 
tico  obdormirc  :  «  Ego,inquit,  dormio,et  cor  meum 
vigilat. »  Talis  igitur  somni  dum  vir  Doi  frueretur 
.quiete,iterum  vocem  in  ha3C  verba  mcruit  audire  : 
'Orationes  tuac  et  eleemosynae^  Udalrice,  Deo  sunt 
acceptae,  qui  binis  antecaesoribus  tuis,  Fortunato 
ticilicot  atque  Adalbcroni,  te  commendavit,  ut  tibi 
hodieetdeinccps  sacra  mysteria  celebranti  assistant, 
-et  ea  tecum  bcnedicant.  Mane  autem  facto,  hora 
qua  inclytus  mysteriarchcs  divina  sacramenta  cele- 
bravit,  quibusdam  etiam,  qui  ad  videndum  digni 
erant,  cernentibus  dextera  Domini  dcnuo  apparuit, 
quae  cum  sancto  episcopo  signo  crucis  imponendo 
eadem  consecravit.Iidemipsicum  ad  percipiendam 
flacram  communionem  ud  sacrum  altare accederent 
-et  sanctus  Dei  iiios  hujus  secreti  conscios  esse  per 
spiritum  non  ignoraret,  quando  panem  eis  Domi- 
nicum  porrexit,ori  singulorum  digitum  superposuit, 
ut  per  hoc  intelligerent  quod  visa  minime  divul- 
gare  deberent.Quin  etiam,expleto  sacrorum  officio, 
ad  sevocatis  revelati  sibi  in  nocte  praeterita  myste- 
rii  ordinem  eoLposuit,  et  tam  hoc  quam  quod  ipsi 
viderant  alicui  dicere,  donec  ille  maneret  in  carne, 
intcrdixit  sub  inicrminalione  pracsentis  vitae. 

Cap.  IX.  • «-  Alio  vero  tempore,  dum  iterum  sub 


A  cujusdam  noctis  silentio  menibra  quieti  commendir 
ret,  sancta  Afra  martyr  pulohra  facie,  veaie  de- 
cora,tunica  succincta  apparuit,  eique  dixit :  Suiig8 
et  scquere  me.  Et  statim  eduxit  illum  in  camfMun 
qui  ex  nomine  ibidem  decurrentis  fluvii  Lecfeltdi- 
citur'  ubi  sanctum  Petrum  apostoloriun  principeD 
velut  in  synodali  colloquio  sedentem  invenit  caai 
magna  episcoporum  aliorumque  sanctorum  molti- 
tudine, vel  quos  olim  in  carne  vidit,  vel  tunc  primiim» 
revelante  sibi  gratia  divina,  cognoscere  coepit.  Ibi 
inter  alia,  quae  tractabantur,  sicut  olim  in  Apo- 
calypsi  sancti  Joannis  audita  est  vox  animamm 
sui  intcrfectoribus  vindictam  expetentium  :  iit 
tunc  clamor  ortus  est  sacctorum  de  Arnulpbo  duee 
Noricorum  adhuc  vivente,  ob  destructionem  ccele- 

P  siarum  atque  monasteriorum,quorum  res  diatribaii 
in  beneficialaicorum.Quapropterydictante  omniinn 
sententia,  damnatus  est  poena.  ProferebaQtur  in 
mcdium  etiam  duo  enses  :  unus  quidem  cum  ea- 
pulo,aIter  vero  absque  capulo.  De  quibus  princeps 
apostolorum  ait  ad  beatum  virum  :  Dic  regi  Hen- 
rico  :  Ensis  absque  capulo  significat  ilium,  qui  sine 
unctione  regnat  in  popuIo.At  altercapulalusilluoi, 
qui  per  sacrae  benedictionis  ordinem  divinitus  fuerit 
coronutus.  Finiio  sanctorum  concilio,  predictaDei 
martyr  sanctissima  monstravit  illi  adhuc  loca.in 
quibus  Otto  rex  postca  castra  posuit,  et  generale 
colloquium  cum  suis  habens,  Berengarium  regem 
Longobardorum,  cum  multis  aliis  prfleseQtatam,in 
suum  suscepit  dominium.  Praedixit  etiam  effene 
gentis  Hungarorum   irruptionem,  durissimaiDque 

C  cum  Nostratibus  congrcssionem,  nec  Qonetloct 
certaminum  :  et  licet  cum  magno  jfiuorum  4etri- 
mento,  tamen  victoriaitriumpbum  promisit.populo 
Christiano.  0  beatum  virum,  ccBlesti  visione  d%- 
num,  in  talibus  etiam  sanctis  apostolis,  Petro  vi- 
delicet  et  Paulo  conferendum  :  quorum  aller  in 
linteo  coelitus  demisso  electionem  gentiam  per  vi- 
sionem  didicit ;  alter  vero^  sive  in  corpOFe,  sive 
extra  corpus,  usque  ad  tertium  caelum  raptum  ee' 
esse  asserit,  ubi  et  arcana  Dei  audivit  et  vidit!  Isie 
vero  sanctus  et  in  ostensione  dextrae  sacra  super 
altare,  et  in  hac  visione,  et  postmodum.in  aliiSi  it 
antc  exitum  nostri  sermonissatis  patebit,et  areaiii 
Dei  vidit  ct  audivit,et  salvationem  non  tantamnie 
gcntis,  sed  et  multorum  populorum  cognovit.  Hce 

n  non  passim  tunc  vulgi  auribus  se  inaniter  jaeUndo 
divuigavit,  scd  paucis  quos  ad  hoc  dignos  dazit« 
secreto  manifestavit.  Ipse  vero  sentteDS  se  ttfiio 
divinae  gratiae  praBventum,non  seerigebatin  altom, 
sed  omnia  referebat  ad  illumj  a  quo  accepm^ 
quidquid  boni  habebat  vel  esse  poterat,diceiis  eom 
Apostolo  :  «  Gratia  Dei  sum  id  quod  sam.  » 

Cap.  X.  —  Coepit  igitur  commissi  sibi  gr^;i8  oe- 
ram  agere,  talentum  sibi  creditum  non  audario  iUi- 
gatum  terrae  commendare,  sed,  ut  bonus  veebi  Dti 
dispensator,  ad  usuram  accommodare.'Unde«B0 
diccccscos  terniiuos  saapius  Iustravit,ac  congregitis 
coram  se  clericis  et  laiois^  pervigiU  siadutt  coii 


«198 


VITA  S.  DDALRICI. 


il9i 


inveBtigare,  in  primis  qualiter  ipsi  ccclcsiarum 
presbyteri  cum  suis  ministris  vivcrent  :  utrum  po- 
pulum  recte  ac  secundum  catholicam  doctrinam 
docerent,  ac  quod  predicabant  orc  et  opere  imple- 
rent :  ne  forte  aliis  prsdicantes,  ipsi  reprobi  eflice- 
rentur,  et  ob  boc  a^uis  auditoribus  contcmneren- 
tur.  Deinde  discutiebat  si  laici  eorum  doctrins  obe- 
dirent,  si  in  Dominicis  diebus  ct  aliis  sanctorum 
Bolemnitatibusab  opere  illicito  vacarent,  si  eccledia- 
rum  liminaea,  quac  debcrent,  devotione  frequenta- 
rent,  aut  deoimas  rocte  darent :  multaquc  id  genus. 
His  ita  investigatis,  quseque  erant  ruta  et  bene  ordi- 
nata,  laudavit  et  confirmavit;quas  vcro  aliterinvo- 
nit,  eorrexit  et  emendavit.  Simoniacorum  hsresin 
quasi  perniciosam  pestem  devitandam  esse  admo- 
nuit,  asserens  perpctus  tradendos  pGcnae,  qui  hsB- 
resi  huic  nequissimffi  studerent  animos  inclinare. 
Unde  nunquam  pro  clericorum  ordinatione  vel  ec- 
clesiarum  consecrationequippiam  muneris  accepit: 
sed  Bicut  in  sacri  chrismatis  unctione  per  imposi- 
tionem  manus  Spiritum  sanctum  paracletum  gratis 
dedit,  ita  et  ista  concessit,  sciens  a  Doinino  praice- 
ptum:  Gratis  accepistis,  gratis  date:  nisi  forte  ipsi 
eecleuiarum  fundatoresaliquid  probona  vo1untate,et 
hoc  iilum  pro  gratiarum  actione  suscipere  rogarent. 
Jus  vero  legitimum  sancta  Mariro  scmper  virginis 
(kmilitt,  ab  antecessoribus  suis  anliquitus  conces- 
8nm,8tatuit  inviolabiliter  conservundum,ncc  quem- 
qnaminsua  dilione  degentium Isedi  permisit  oppres- 
sione  prffipositorum  :  sed  ita  inter  suos  omnia  ad 
«quitatiB  acju8titi«  normam  perspicacilercorrr.xit, 
nt  nullum  alteri  aliquid  inferrc  sineret,  quo<l  ipse 
flibi  fieri  nollet,  jnxta  illud  prsceptuni  :  Quod  tibi 
non  vis  fieri,  alii  ne  feceris.  Et  Dominus  in  Evan- 
galio  :  Omnia  quecunque  vultis,  ait,  ut  vobis  fa- 
ciant  homines,  eadem  et  vos  facite  illis. 

Cap.  XI.  —  Cum  in  his  et  hujusmodi  virtutum 
gradibus  sanctum  virum  semper  adalliora  conscen- 
dere  omnium  bonornm  hostis  invidus  cernerct  dia- 
boluB,  quacunque  potuit  arle,  coepit  satagere  ut 
ejusanimumvelquantulumcunquc  posset  impcdire. 
Accldit  igitur  tunc  temporis,  ut  inter  Luidolphum 
Ottonis  Magni  imperatoris  niium,qui  Alamannorum 
genti  praerat,  et  ejus  patruum  Henricura  Norico- 
rnm  ducem,  oriretur  lia  odiumque  per  instigationem 
Satanae  et  ex  malignorum  hominum  persuasione. 
Qqos  cum  imperatoradconcordiam  minime  vocare 
potniseet,  fratri  adjutorio  contra  filium  fuit.  Tunc 
quidam  Arnulphus  comes  pa1atinus,ArnuIphi  quon- 
dam  docis  filins  exstitit,  cujus  fidci  prsedictus  dux 
Henricus  totam  Bajoariam  cum  ipsa  mctropoli 
RatiBbon»  commendavit,  ac  in  Saxoniam  ad  inipe- 
ratorem  se  contulit.  Ibi  co  moram  faciente,  ille 
velnt  perQdus  tranafuga,  se  cum  ipsa  civitate  ot 
multitndine  populi,  Ludolphi  subegit  potestati.  Hsc 
eum  Bancto  pontifici  comperta  fuissent,  relicta  mi- 
litum  custodia  ia  oivitate  Augusta,  in  Noricorum  rc- 
gionem  propere  oontendit,  ubi  tunc  imperatorem 
cum  ez^rcitu  conslBtere  audivit.  Prflefatus  vero  ty* 

Patrol.  GXLIL 


A  rannus  Augustam  adiit,  ac  rebus  circumquaque 
direptis,  quibusdam  episcopi  militibns  daptis,  pr»- 
da  onustus,  et,  quod  verius  est,  pcccati  pondere  grar- 
vatus,  in  Bajoariam  est  rcversus.  Interim  vero  ip- 
sum  Dei  famulum  postquam  comperit  a  regia  servi- 
tute  reversum,  in  castello,  quod  Montachinga  did- 
tur,  non  timuit  ohsidere  :  sod  non  ccssit  ei  ih  prb- 
sperum  quod  talia  pra^.sumpsit  contra  Dei  serviim. 
Nam,  parvo  interjecto  dierum  spatio,  a  cbmito  AdaL- 
bero  ct  episcopi  fratre  Thietbaldo  ab  obsidione  cum 
detrimento  suorum  coactus  est  secedere,  et  debila 
respersus  confusione,  in  patriam  rcdirCy  etiam  ibi 
capto  ejusdem  fratre  Herimanno.  8ed  et  fortissimuB 
pugnator  Adalbcrtus,  velat  alter  Machabteus,  pro 
Ecclesia  Dei  acriter  dimicando,  cecidit  in  eodem 

P  bcllo,  ut  vcracitcr  est  credendum  per  mortaiitatiB 
dispondium  transiens  ad  immorlalitatis  compen- 
dium.CuJuscorpus  sanctus  UdalricusAugustam  da- 
ferens,  in  ccclesia  sanct®  Marias  semper  virginiB 
condidit :  spiritum  vero  per  sacrae  immolationis  ho- 
stiam  Domino  commendavit. 

Gap.  XII.  —  Ex  hoc  tantus  omnium  mentcB  ti- 
mor  invasit,  ut  nullus  de  rebus  ccclosis  sanctaB  M^- 
rifle  semper  virginis  ad  Angustam  pertinentibuB^ali- 
quid  usurparc  prssumeret :  quia  nullus  eorum  qui 
antea  inde  aliquid  injuste  abstulerunt,  vel  in  aan- 
ctum  Dci  deliquerunt,  impunitus  evasit,  nisi  qui 
per  dignam  satisfactioncm  per  misericordiam  Dei, 
episcopo  intercedente,  promeruit  absolutionem.  Ut 
enim  ex  pluribus  pauca  exempli  causa  proferamuB, 
unus  ex  his^  vicinis  in  veritate  contestantibua^tan- 

Ci  diu  perdito  sensu  proprias  manus  laceravit,  quQUB- 
quevitam  finivit.  Alius  vero  librum  quemdam  de  ci- 
vitate  Augusta  rapuit,excuJuspretiocaballumeruit. 
Quem  cum  domum  pcrduxisset,  uxori  sus  ait : 
Melius  mihi  fuerat  ut  istum  tam  prasstantis  formiB 
cquum  emisscm,  quamlibrumquoillum  comparavi, 
in  Augubta  dimisissem.  Cui  illa:  Utilius,  inquit,ut 
spero,  tibi  fuissct,  si  nunquam  manus  tuaipsum  li- 
brum  tetigi»set.  Ille  vero  dum  molli  tactu  per  poste- 
riora  dorsi,  ut  assolet,  cquo  blandiri  voluit,  mox  ab 
eodem  percussus  interiit.  Post  non  multum  tempo* 
ris  prsfatus  Arnulpbus,  pro  injuriis  quas  viro  Dei 
ingessit,  etiam  ipse  Justi  Judicis  iram  sensit.  ObaeB- 
sa  namque  civitate  Ratisbona,  paratus  ad  proBlium 
exiit,  ibique  occisus  interiit. 

n  Quidam  homo  de  episcopatu,  qui  Eistete  dicitur, 
partem  vilissimi  mensalis  de  sspe  dictis  rebus  ia- 
Juste  usurpavit,  secumque  asportavit.  Sed  mox  a 
daemonio  occupatusnullum  neque  intra  neque  extra 
ecclesiam  abscondendi  locum  invenire  potuit :  neo 
bencdicta  aspcrsus  aqua,  carere  valuitejusprssen- 
tia,  quin  semper  Juxta  eum  videretur  individuus  co- 
mes  manere,  donec  Augustam  rediens,  rem  i^juste 
ablatam  reddidit,  seseque  emendari  obnixe  rogavit. 
Guiepiscopus,nttotuseratvisceribuspietati8plenu8, 
et  indulgentiam  pro  Ghristi  amore  tribuit,  et  a  de- 
mone  liberatum,  ad  propria  redire  permisit. 
Gap.  XIII.  —  Interea  dum  oontentio  Inter  Ottonem 

38 


1195 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


flU6 


imperatorem,  propter  fVatrem  ipsius  Henricum,  ut 
Bupra  diximus,  et  Ludolphum  cxorlajn  tantum  ac- 
crevisset,  ut  non  aliter  nisi  ferro  finiri  poluissct, 
jamque  acie  utriusque  partis  ordinata,  ut  cominus 
committideberetpugna,athletaDei  Udalricus,  sciens 
quia  beati  sunt  pedes  paccm  portantcs,  etquod  ipse 
Dominus  in  Evangelio  ait  :  Beati  pacilici  quoniam 
filii  Dei  vocabuntur  :  assumpto  Uatberlo,  Curien- 
sis  Ecclesiae  episcopo  religioso,  so  in  medium  inje- 
cit :  ac  tanta  eos  arte  suadendi  aggressi  sunt,  Spi- 
ritu  Patris  in  amborum  ore  loquenle,  ut  facile  ad 
pacis  foedera  revocarent,  et  vcrae  charilatis  donum 
flrmastabilitate  in  illorum  pectoribus  consolidarent. 
Non  aliter  tunc  Otto  poenitcnleni  Ludolphum  quam 
i  lle  evangeb'cu8  pater  olim  suscepit  revcrtentom 
filium.  Uterque  enim  filius  morluus  fuerat,  et  revi- 
xit :  perierat,  et  inventus  est.  Fit  gaudium  ingcns 
etexsultatio  in  exercitu  cuncto.  Laus  et  graiiarum 
actio  resonat  in  ore  omnium:  quia  per  servos  suos 
liberavit  Dominus  populum  suum. 

Cap.  XIV.  —  Sequenti  voro  anno,  id  est,  Domi- 
nicae  incarnationis  nongentesimo  quincjuagesimo 
quinto,  gens  Hungarorum  omni  bellua  crudeiior, 
juxta  quod  viro  Dei  coelitus  anlo  fuerat  revclatum, 
cum  innumerabili  multitudine  erupit,  omncmque 
Noricorum  regionem  a  Danubio  usque  ad  Nigram 
silvafii,  qu8B  ad  montana  pertinet,et  partem  provin- 
ciae  Alamannorum  usqueHiJaram  fluvium,devastan- 
do  occupavit.  Qu8B  Licum  transiens,  ecclesiam  san- 
ctse  Afr®  igne  combussit,  atque  civitatem  Augustam 
obsidione  circumdedit.  Sanctus  autem  Dei  pontifex 
nequaquam  visis  tot  lupis,  instar  mcrcenarii,  sui 
gregis  custodiam  fugiendo  dcreliquit,scd  cxadverso 
seopposuit  actotam  causam  Domino  commendavit. 
At  miiitibus  circumquaque  per  murum  etantepor- 
tam  acriter  contra  hostes  dimicantibus,  ille  super 
equum  sedens,  non  clypeo  protectus  aut  galea,  sed 
stola  indutus,  intra  lapidum  ac  sagittarum  imbrcs 
incedebat  aecurus.  Videres  novum  Josue   arcam 
Domini  circumferre,  buccinis  concrcpare :  nisi  quod 
Josue  extra  muros  urbis  Jericho,  istc  vero  intus  in 
domo  Rahab  ad  Deum  convcrsae,hoc  est,  Ecclesia;, 
manebat,  et  civitatem  diaholi  foris  manenteiii  ex- 
pugnabat.  Josue  duce,  sacerdotibus  qui  arcam  Do- 
mini  ferebant  buccinis  clangentibus,  ac  cunctis  po- 
pulis  clamantibus  vociferatione  maxima.  muri  Je- 
richo  funditus  corruerunt.  Isto  arcaru  Domini  in 
pectore  mundo  gerente,  et  cum  saccrdotibus  ct  lc- 
vitis  tubis,  id  est,  psalmis,  hymnis  et  canticis  spiri- 
tualibus  sonantibus,  cunctisque   populis  maxima 
prece  ad  Deum  et  ad  ejus  sanclam  gonitriccm  Ma- 
riam  semper  virginem  pro  sua  ereptione  clamanti- 
bus,  Hungari,  qui  erant  civitas  diaboli,  ceciderunt. 
Caeteri  fugam   arripuerunt.   Quos    Ghristianorum 
Bxercitustandiu  ca»deudo  persccutuscst,donecprin- 
cipes  eorum  cum  aliis  multis  una  capcrentur,  atque 
Ratisbonam  perducercntur,  ubi  ad  ignomiuiam  su^^b 
gentis  postmodum  suspensisunt  in  equuJeis.IIisita 
ffestis,  prffiBul  venerandus  Deo  in  omnibus  gratias 


A  £tgcD6,  vclut  ex  arce  quadam  mentis  coepit  dispicere, 
ac  subdilornm   necessitates   pertractarc,  non  s»hi 
ratum  a;stimans,  si  solummodo  ea,quae  suacsseot, 
quaereret,  suorumque  causas  negUgeret,  juxta  illud 
Apostoli  :  Qui  suorum,  et  maxime  domesticorum, 
curam  non  habet,  fidem  negavit,  et  est  deterioriii- 
lideli.  Unde  suorum  congregationes  cloricorum,qac 
hostium  deprtedatione  ad  tantam  fuerunt  ioopiam 
redacta*,ut  ad  quotidianae  refectionis  usum  nilpos- 
sent  habcre  sccum  retinuit,  ac  inquantum  potuit, 
pauper  ipse  praesentis  viUc  neccssaria  pauperibus 
ministravit ;  et  non  solum  illis,  sed  et  omnibus  se 
potentibus,  prout  habuit,  misericordise  manumpor- 
rexit,juxtaillud  Dominicum  prajceptum:  Omni  pe- 
tcnti  te,  tribue. 
I^     Cap.  XV.  —  Eo  lempore  admonetur  in  visione,  ot 
ccclcsiam  sanctoi  Afrs,  quoD  a  paganis  fuerat  coo- 
crema^a,  non  lardarct  reparare,  ncc    non    et  Sim- 
pcrti  episeopi  sepulcrum,  quod  situm    erat  jaxti 
gradus  in  choro,  congruo  procurarct  tecto.  Ex  boc 
capitDci  famulus  in  jejuniis  et  precibus  cum  cordis 
contritionc,  aliis  quoque  viris  reJigiosis  secum  as- 
sumptis,  se  Deo  mactare,  supplicans  devote  quate- 
nus  omnipotens  Deus  per  miscricordiam  suam  di- 
gnaretur  sibi  manifcstare  locum.  ubi  sanctissimc 
martyris  su%  corpus  csset  reconditum,veIsi  in  parte 
oricntali  crypta  eo  loci  esset  aedificanda,  ubisua- 
debat  ei  voluntas  sua.  Ergo  ut  Dominus  verum  com- 
probarct,  quod   per  os  sancti  David    dixit :  Bcce 
oculi  Domini  super  justos,  ct  aures  ejus  in  preces 
eorum.  Et  in  alio  loco  :  Voluntatem  timentiam  » 
C  faciet,  et  doprecationem  corum  exaudiet,  quadam 
nocto  in  visu  ei  sancta  Afra  apparuit,  et  locum  sui 
corporis  in  ecclesia  demonstravit.  Cryptam  vero  illo 
in  loco  fiori  prohibuit  propter  reliquias  sanctonim, 
qui  illic  in  pacc  quicscentes,adventum  justi  Judicis 
exspectant.  llac  revelatione  perdoctus,  co^pit  desti- 
nato  operi  vigilanter  insibtere,  ccclesis  murosio- 
staurare,  cryptam  in  occidcntali  parte  construere : 
nccantcaalaboreccssavitjdonec  brevi  omniaperfec- 
to  dccore  consummavit. 

Dignum  cst  nunc  demonstrare  qua  veneratione 
dignus  sit  locus  illc,  in  quo  sancta  Dei  mart}T 
prohibuit  cryplaui  ileri.  Erat  quidam  bortulaous, 
qui  intor  graniina  ibi  deambulando,  speluocam 
quan)dam  reperit,  in  qua  et  transformatam  edico- 
n  lam  sub  tcrra  muratam  conspexit,  et  veoieos, 
episcopo  nunliavit,  eique  dixit  :  Si  tuse  placeat 
sanctitati,  hic  olera  meaetalia,  qus  mihi  suot  oe- 
cessaria,  possunt  recondi.Cui  illein  spiritu  dixit:Si 
hoc  fcccris,  mox  scnsu  et  membrorum  sospitatemox 
carcbis.  Sed  miser,  hsc  parvipendens,  supeilectilcm 
suam  in  praedictam  speluncam  congregavit,8talim- 
qucsensumcumvisuetaudituperdidit.  Qui  adsaoc- 
tum  Doi  pcrductus,  utrcatum  suum  agnovit,  veoiam 
petiit,ac  indulgentiam  cum  sanitate  promeruit.  Mira 
dicturus  sum.  Ex  illa  namque  hora  nunquam  ab 
hortulano  ipsa  reperiri  potuit  speiunca.  Exeotem- 
pore  CGBpit  vir  Dei  sanctum  illum  locum  magiafiv- 


I 


H97 


VITA  S.  UDALRICI. 


1198 


qucntare,  sibique  sepulcrum   ibi    praeparare.  Ubi  A 
omnia  sexta  (eria,  si  domi  cssct,  solcbat  salutarem 
hostiam  Domino  immolare. 

Cap.  XVI.  —  Interca  orationis  causa  Romam 
pcrrexit,  ubi  et  caput  sancti  Abundii  martyris  acqui- 
sivit,  sccumquc  religiosa  cum  devotionc  Augustam 
reportavit.Solebat  loca  sancta  visitare,  ac  praecipue 
monasterium  sancti  Galli,  ubi  uutritu&  eratcterudi- 
tus.  Inde  cum  quodam  tempore  ad  ccllam  sancti 
Mcinradi,  ad  vidcndum  servum  Dci  Everhardum 
venissety  post  sacra  orationum  libamina,  post  fra- 
tcrnai  collationis  dulcia  eloquia,  cum  jam  pra?liba- 
tis  osculis  sanctus  cpiscopus  disposuisset  rcdire  in 
sua,  et  ea  vice  spcrarct  Dei  tamulum  non  amplius 
essevisurum,jamque  ire  ccDpisscl,  feslinatoanhelus 
cucurrit,  atque  iterans  oscula  charitatis,  in  hanc  p 
vocem  lacrymabundus  erupit :  Ex  hac  hora  nou  vi- 
debimus  nos  uUerius  in  hac  vita,  donec  corporibus 
ezempti  viderc  nos  mereamur  in  praBsentia  Doi.  Cui 
epiacopus  dixit  :  Pater  vcnerandc,  scis  nunc  pro 
certo  tempus  mcm  rcsolutionis  instare,  quo  debeam 
cxhac  vitamigrare?Cui  ille  rcspondit.Finis  quidcm 
vitae  tuae  adhac  non  crit.  Scd  verum  esse  quod  dico 
exitus  rci  comprobabit.  Tunc  discessuni  est.  Sed 
antequam  cpiscopus  eamdem  celiam  vi^itavit,  illc 
Dei  famulus  Everhardus  dc  hoc  sasculo  migravit. 
Processu  quoque  tcmporis  locum  Agaunensium,ubi 
sanctusMauritius  cum  sacralcgioncquicscit,orandi 
gratia  adivit,  ac  non  raodicas  Thcbaeorum  martyrum 
reliquias  acquisivit  Quas  cum  summo  honorc  Au- 
gustam  attulit,  ac  in  oratorio  sanctoB  Dci  gcnitricis 
cum  hymnis  et  psalmodiis  religiose  collocavit.  His  C 
quoquediebus  venerabilis  hcros  ad  monasterium  In- 
8ulanense,quodAugiadicilur,[^venit]ubitunctec3po- 
risDominicigregisvirvencrandus^nomincAluvigus, 
curam  gessit.  Qui  eum  digno,  ut  par  erat,  honorc 
Buscipiens,  multiplicibus  sanctarum  reliquiarum, 
quarum  gratia  illo  advenerat,  pignoribus  donavit, 
sicque  ad  propria  lo^tum  redire  permisit. 

Cap.  XVll.  —  Nec  praBtereundum  quod,  propter 
ipsius  merita,plurima  infirmis  praistabantur  benc- 
ficia  :  et  maxime  qui  caduco  gravabantur  morbo, 
per  ejus  bencdictionem  a  tanto  libcrabantur  incom- 
modo.Quod  itahumilitatis  causa  studuitoccullarc, 
ut  si  forte  aliqui  illorum  hanc  sanitatis  gratiam 
palam  postularcnt,  donum  bcnedictionis  subtrahe- 
ret,  hoc  magis  asserens  apostolica;  dignitati  quam  rj 
sus  congruere  parvitati.  Pcr  olcum,  al>  oo  in  cccna 
Domini  consecratum,  variis  languoribus  detenti, 
pristins  restituti  sunt  sanitati :  nec  non  et  oculorum 
ealigine  obtenebrati,  hujus  sancti  olei  unclioae 
mercbantur  illuminari. 

Operae  prctium  cst  infcrrc  qualiter  etiam  ipse 
perefficaciam  hujus  sancti  liquoris  consccutus  cst 
gratiam  sospitatis.  Quodam  itaque  tcmporc  ad  mo- 
Dasterium  Campidonense  venienSjtantainfirmitate 
tenebatur,  ut  non  nisi  inter  aliorum  manus  susten- 
tatus,  quoquam  posset  gressum  movere,  vol  quid 
cibi  pro  recreatione  virium  perciperc.  Tunc  sub 


omni  celeritate  Augustam  mittitur  :  oleum  ab  eo 
consecratum  defertur.  Quo  in  ipsa  sancta  Pontcco- 
stes  vigilia  hora  diei  nona  delibutus,  intantum  per 
gratiam  Dei  contra  spcm  omnium  subito  convaluit, 
ut  sc  reficeret  cibo  ac  cum  fratribus  vespertin» 
synaxi  incolumis  interesset,  totamque  instantis 
festivitatis  diem  spiritali  jucunditate  celebraret. 
Sicque,  omnibus  in  commune  gratulantibus,  ipse 
sospes  in  suam  sedem  est  reversus. 

Cap.  XVIII.  —  Quodam    tempore   cum   vir   Dei 
Vindiccm  fluvium  esset  transiturus,  intantum  alvei 
cjus  cursum  excrevisse  invenit,  ut  nullus  suorum 
auderet  transire  per  illum.  Tunc  sociis  sui  itineris 
abountibus,  et  vadum,  sicubi  posset  reperire,  ad 
transeundum  qusrcntibus,  ipse  cum  uno  clerico  so- 
lusremansit,  acpraedictum  fluviumsinealiquatrepi- 
datione  in  nomine  Domini  transivit.  Et,  ut  magis 
mireris,  clcricus  altiori  caballo  residens  a  cingulo 
deorsum  se  totum  in  aqua  infusum:deepiscopiau- 
tem  soccis  e  sago  factis,  quos   propter  frigus  in- 
duerat,  nec  saltem  unum  pilum  madefactum  per- 
spexit.  Cui  valde  super  hoc  admiranti  intcrminatus 
est,  dicens  :  Cave,  ne  adhuc  manente  in  carne,  hoc 
alicui  diccre  :  humilitatis  magistrum  sequens^  qui 
dc  semetipso  discipulis  pru^cepit  ut  visionem  quam 
vidissent  nemini  dicerent,  donec  Filius  hominis  a 
mortuis  resurgcret.  Tua  sunt  hajc,  o  Christe,  opera, 
tuarum  gratiarum  insignia^qui  in  sanctis  tuis  etiam 
nunc  antiqua  coruscare  facis  mirabilia.  Qui  enim 
illi   anliquo   Hcbra^orum  populo,  quondam  diviso 
mari  Rubro,  aridum  iter  pr(ebuisti,tu  hunc  famulum 
tuum  per  idem  elemcntum  siccis  vestibus  traduxisti : 
nisi  quod  illis  aqua3  erant  pro  muris  a  dextris  et  a 
sinistriSjUt  siccis  vcstigiis  permedium  transirent: 
istc  vcro  pcr  mcdias  transiens  aquarum  undas^  in 
nulio  madefactus,  se  duce  pcrvenit  ad  littus.  Alio 
ilem  tcmporc  dum  Ratisbonam  navigio  pcr  Danu- 
bium  tenderct,  ex  incuria   nautarum  navis  super 
quoddam  impingitur  lignum  :  ex  quo  patcntibus 
rimis  cccpit  paulatim  impleri  aquis.  Timore  perter- 
riti  nautae,  ad  littus  contendunt  propere.  Quo  per- 
veuientes,  omnibus  qua3  in  navi  erant  exportatis, 
obliti  sunt  episcopi  in  puppi  residcntis.  Tuncunus 
ex  clericis,  trahens  suspiria  cx  intimo  cordis,  ait  : 
Va;  nobis  miscris,  quia    in   tanto    periculo   obliti 
sumus   nostri   scnioris.  Et   haic   dicens,  velocius 
cucurrit,  ct  humcris  impositum  ad  littus  exposuit. 
Quo  egresso  navis  in  posteriori  parte  mergitur,  et 
mirum  in  modum  navis,  quae  plena  erat  hominibus 
caiterisque  supcllectilibus  super  aquas  nataverat, 
viro  Dci  cum  suis  egrediente,  non  potuit  diutius 
quin  mcrgcretur  subsistere  :  ut  inde  colligeretur 
quia  hanc  omnipotcns  Deus  sua  manu  tenuerat 
quando  vir  Dei  cum  suis  in  ea  manebat.  Item  alia 
vice  vir  Dei  Romam  pergcre  desidcrans  venit  ad 
fluvium  Tar  nominatum,  quem  tam  periculosarcpe- 
rit  inundatione  effusum,  ut  nec  equo  ncc  navigio 
aliquis  posset  transire  illum.Sed  sanctus   pontifex 
fiduciam  habens  in  Deo,  celebratis  in  ipsius  flu^ 


1199 


BERNONIS  ABBATIS  AUGIENSIS. 


1300 


I 

minis  ripa  missarum   solemniis,  prsdictum  flu-  A  tamque  familiam  statim  sacramento  Ribi  snbjicie- 


vium  transvadavit  cum  incolumitate  omnium  suo- 

rum. 

Cap.  XIX.  —  In  illis  diebus  electus  Dei  pontifex 
sacrs  religionis  studio  incitatus,  divini  amoris  igne 
succensus,  coepit  in  ecclesia  sancti  Stephani  proto- 
martyris  Christi,  qusB  extra  urbis  mojnia  sita  est, 
religiosas  feminas  congregare:'quatenus  in  sancto 
proposito  tanto  liberius  ibidem  Dco  sorvirent, 
quantolongiusamundanae  actionis  labore  distarent. 
Ad  quod  monasterium  dum  quajdjim  matrona  ad 
conversionem  veniret,  et  a  congregatione  suscepta 
fuisset,  ccepitin  Dei  servitio  maneredevota  :  et  licct 
litterarum  scicntia  minus  instructa,  tamen  ad  exte- 
riora  providenda  satis  erat  idonca.  Unde  sorores  ei 


bat,  ac  virgam  pastoralem  publicc  mana  gesfabat. 
Quod  cffiteri  episcopi,  indigne  ferentes,  ambos  ad 
synodum  vocaverunt,  atque  praedictum  Adalbero- 
nem  hffireticaBarguunt  prssumptionis  quod,domiiio 
suo  adhuc  superstite,  talia  non  pertimnisset  usur- 
pare.  At  ille  dum  de  objectis  sibi  criminibus  se  vellet 
purgare,  ab  omnibus  inventum  est,  id  aliter  fieri 
non  posse,  nisi,  allatis  sanctorum  Evangeliorum  ta 
medio  libris,  sacramento  firmaret  se  nescisse  hc- 
resin  fuisse,  quod  talia  praesumpsisset  facere.  Qni- 
bus  omnibus  qua;  ad  hoc  negotium  pertinebant 
expletis,  in  sua  redierunt  ambo  episcopus  et  Add- 
bero,  tali  a  sancta  syoodo  consolatione  percepta,  ot, 
episcopo  dccedente  ab  hac  vita,  nullus  pro  eo  alios 


voluerunt  ofQcium  cellari®  commcndare,  sed  illa  ^  esset  ordinandus,  nisi  ipse  Adalbero.  Scd  nonMt 


noluit  consentire.  Tunc  res  ad  episcopum  defertur. 
Qui  cum  eidem  juberctobedire,noluit,sedin  obsti- 
natione  mentis  perduravil.  Sequcnti  vero  nocte 
hujusmodi  verbis  corripitur  in  somnis:Ouia,inquit, 
non  obedisli  episcopi  pra3ceptis,  tandiu  auibulandi 
usu  carebis,  quousque  ab  illo  absolvi  mcreberis.  Ex- 
pergefacta,  omnino  permansit  debilis  et  clauda:et 
revertente  ad  civitatem  episcopo,  ante  ejus  praisen- 
liam  in  lectulo  est  deportata  :  a  quo  de  inobedientia 
panter  correpta  est  et  sanata.  Ipsa  autem,  iit  se 
sensit  sanatam,  currendo  antequam  ad  ecclesiam 
episcopus  veniret,  praecessit  eum  laudans  et  bene- 
dicens  Deum.  Quodam  tempore  dum  omnipotentis 
Deifamulus  ad  synodum  epiecoporum,  quaein  villa 
regia,  Ingelenheim  dicta,  erat  congrcganda,  perge- 


sapientia,  non  est  prudcntia,  non  est  consilium  con- 
tra  Dominum.Nam  eodem  anno  post  aliquot  men- 
ses,  dum  quadam  die  jam  ad  vesperam  incliDanta 
praedictus  clericus  ad  mensam  cum  viro  Dei  noviter 
secta  vena  residerct,  ac  quidquam  molestiae  propter 
incisionem  \enae  sustincret,  e  consessus  medio  con- 
citus  surgens,  cubitum  ire  perrexit,  statimqaeia 
ipsa  nocte  praesentis  vita  tcrminum  clausit.  Quod 
episcopus  mox  per  spiritum  cognoscens,  eum,  qoi 
ad  annuntiandum  mortem  sibi  intraverat,  prer^ 
niendo  dixit  :  Scio,  quod  Adalbero  mortuus  est. 
Festina,  et  fac  vehiculum  prsparari,  ut  possamos 
illum  Augustum  deferre.  Morabantur  autem  tone 
temporis  in  castello,  quod  Dilinga  dicitur.  Corpos 
vero   ejus  exanime  a  sancko  pontifice,  Augnstam 


ret,  quemdam  paupercm,  nomine  Rotbertum,  ob-  C  perlatum,  in  ecclesia  sanctae  Mariae  est  humatom. 


vium  habuit,  qui  ventris  sui  interiora  foris  pro- 
lapsa,  in  sinu  gestavit.  Quem  ut  conspexit,  miseri- 
cordia  motus,  ei  denarium  dari  jussit,  dicens  :  In 
nomine  Domini  accipe,  et  vade  in  pace.  Qui  mox 
clcemosynam  accipiens,  perrexit  ac  meliorari  in 
tantum  ccepit,  ut  post  aliquod  temporis  spatium 
sospitati  redderetur  ad  integrum.  Idem  ctiam  post 
mortem  viri  Dei,  aliis  iterum  praeoccupatus  infirmi- 
tatibus,  ad  sepulcrum  ejus  veniens,  sanari  meruit, 
sicutlector  suis  locis  plenius  scriptum  invenirepo- 

terit. 

Cap.  XX.  —  Igitur  sanctus  Dei,  ccelesti  desiderio 
afflatus,  CGcpit  ea  quae  sunt  hujus  mundi  fastidire, 
terrenarum  rerum  lucra  Christi  amori  postponere  : 


Inter  caetcra  misericordiae  bona,  quffi  pro  reqoie 
animo}  sui  nepotis  agebat,  etiam  abbatiam,  Ctten- 
bura  dictam,  quam  ille,  dum  viveret,  in  beneficium 
tcnebat,  sibi  acquisivit,  et  tandiu  tenuit,  quousqoe 
ipsius  studio  donata  est  liberlatis  privilegio. 

Cap.  XXI.  —  Die  quadam  sancto  l>ei  iter  ageoti 
homo  quidam  astitit,  qui  Conradi  Ccnstantiensis 
cpiscopi  obitum  certissimum  indicavit.  Illis  vero, 
qui  aderant,  sperantibus  quod  statim  pro  reqnie 
illius  solita  exsequiarum  officia  vellet  ceIebrare,iOB 
per  secretum  nuntium,  sibi  adesse  solitum,  sciens 
quod  cx  hoc  essct  verum,  ait  eis  :  Manete  iDterim 
animaequiores,mane  comperietis  quid  inde  credere 
debeatis.  Crastina  die  diluculo  quidam  Consiantic 


et,   licet  hic  retineretur     corpore,   in  coelestibus  jj  venit,  qui  praedicti  viri  sospitatem  annuntiavit.  Et 


tamen  conversabatur  mente  :  ut  merito  in  illorum 
censerelur  numero  qui  dicere  possent  cum  Apo- 
stolo  :  Nostra  conversatio  in  ccclis  est.  Undc  zelum 
Dei  habens,  licet  non  secundum  scientiam,  cocpit 
apud  terrcnus  potcstates  totis  viribus  agere,  ut  qui- 
dam  clericus  Adalbcro  nomine,  suac  sororis  filius, 
totius  episcoputus  curam  susciperet  :  ipse  autem 
8ub  monuchico}  religionis  habitu  soli  Deo  vacarct, 
quod  et  impctravit.  Sed  illc  miserandus  nesciens, 
aut  scire  nolens,  a  sapicntissinio  Sujomonedictum : 
Haereditas  ad  quam  in  principio  festinatur,  in  no- 
vibsimo  benedictione  carebit :  milites  episcopi,  to- 


omnipotentisDei  famulus^licettempus  resolulionis 
suae  jam  instare  non  ignoraret,  tamcn  quandio  po- 
tuit,  vehiculo  supcrpositus,  divini  verbi  semintin 
audientium  corda  spargcre  non  cessavit.  Qneffl 
cquitandi  usum,  etiam  dum  adhuc  sanus  e6set,bi- 
bebat,  ut  quocunquc  sibi  eundum  fuisset,  sellt 
super  quadrigam  posita  solus  sederet,  comite  ono 
tantum  clcrico,  cum  quo  absque  impedimeDtoaIi(>- 
rum,  posset  liberius  vacare  decantationi  psalmo- 
rum.  Festinabat  autem  quantocius  Augusts  civifA- 
tis  mocnia  ingredi,ut  ibi,  nicut  bonus  merceoarins, 
prcTstolaretur  flncm  operis  sui.Quo  cum  pcrvenis- 


ISOi 


VITA  S.  UDALRICI. 


il03 


setiquandiu  vires  sufflciebantyinter  quotidUna  mi&- 
sarum  solemnia^  salutarem  hostiam  Domino  exte- 
rius  immolabat,  ac  seipsum  interius  victimam  in 
ara  cordis  mactabat.Ad  mensam  eum  aliissedens, 
Olis  manducantibus  ct  bibentibus^ipsebenc  mane- 
bat  jcjunus.  Erat  ei  cibus  uut  dulcis  psalmorum 
suavitas,  aut  sacrarum  lectionum  assiduitas ;  inter 
quos  maxime  deleetabatur  audire»  ex  quarto  libro 
Dialogorum  sancti  Gregorii,  qualiter  multi  e  corpo- 
ribus  exempti,  in  spiritu  rapiebantur,  ac  itcrum 
revertobantur.  Inter  hoec  praecepit  suarum  rerum 
procuratoribus,  ut  in  omnibus  omniiio  locis,ad  suum 
jus  proprie  pertinentibus,qu(ECunque  invonirepos- 
Bcnt,  in  tres  portioncs  partirentur,et  unam  exhis, 
ipso  adhuc  viventc,  presbyteris  et  pauperibus  largi- 
rentur.  Ipse  autem  quadam  die  se  ad  audiendam 
piissam  in  ecclesiam  deferri  jussit.  Qua  audita, 
unum  tapete  coram  sancta  cruce  sterni  fecit,  sese- 
que  super  hoc  in  orationcm  dedit,  et  quasi  post 
dimidiam  horam  surgens,  quidquid  supelleotilis 
habere  potuit,  coram  se  importari  prscepit,  prjeter 
Jiaraturam  unius  domus  ac  mensarum^  et  unum 
opertorium,  qus  reliquit  ad  sui  successoris  servi- 
tium.C»tera  cum  perspexisset,  ingjmiscendodixit : 
Ah!  quid  mihi  haec  omnia?  Fuerunt  tantum  pauca 
camisalia,  et  scptem  vel  octo  mensalis,  duo  sarci- 
lia,  et  de  argento  deccm  solidi  :  quos  statim  per 
manus  praspositi  praecepit  inter  pauperes  dividi,cffi- 
tera  vero  clericis  erogari,  sicque  vigiianter  stutluit 
se  ad  hoc  praeparare,  ut  pulsanti  confestim  posset 
aperire. 

Cap.XXII.— Taliameditando,aliquoties  ad  super- 
na  rapiebatur  in  spiritu, ac  quedam  vidit  et  audivit, 
qa«  etiam  ex  parte  sibi  assistentibus  narravit.Nam 
Wernhero  Fuldensium  abbati  se  visitanti  annuntia- 
TitfUt  si  duo  in  electioneejusceDterisconcordarent, 
sibi  in  episcopatu  successurus  esset.  Item  alia  vice 
qua^i  de  gravi  somno  excitatus,  ait  coram  omni- 
bas  :  Heu !  heu !  quod  illum  Adalberonem  nepotem 
meum  unquam  vidi  :  quia  pro  eo,  quod  ei  consen- 
tiebam  secundum  suum  desiderium,noluntme  im- 
pnnitum  in  suum  recipero  consortium.  Legimus 
huic  simile,sancto  Gregorio  in  libro  Dialogorum  re- 
ferente,  quod  quidam  Paschasius,  apostolics  sedis 
mirs  sanctitatis  diaconus,  cujus  post  mortem  dal- 
matica  feretro  ejus  superposita,daemoniacum  tetigit 
et  sanatus  est  :  loco  penali  deputatus  est  ob  nihil 
aliud  nisi  quod  in  illa  conditione,  qus  inter  Bym- 
machum  papam  et  Laurentium  facta  est.ad  pontifi- 
catus  ordinem  Laurentium  elegit,  et  omnium  post 
ananimitatesuperatus,in  suatamcnsentcntia  usque 
Jnxta  diem  sui  exitus  perstitit,  illum  amando  atque 
praeferendo,  quemepiscoporumjudicio  pra^essesibi 
ecclesia  refutavit.  Qua  in  re,  quiasimilis  pene  fue- 
rat  amborum  culpa  (nam  sicut  ille  Laurentium, 
etiam  Symmacho  ordinato  :  ita  ct  iste,  se  adhuc  in 
carne  manente,  licet  simplici  oculo  minus  rcctum 
intuendo^voluit  contra  statuta  Patrum  Adalberonem 
fleri  epi8Copum),hocidem  sentire  possiraus  de  hoc 


A  viro  sanc/issimo,  quod  ille  dePaschasio.  Nam  Petro 
super  hoc  qusstionem  moventi,  cur  is,  qui  tante 
sanctitatis  exstiterat,  quod  ejus  feretri  vestis  tanti 
potuit,  et  malignus  spiritus  ab  obsesso  homine  fu- 
gari,  post  mortem  ad  pccualcm  locum  ductus  sit, 
ita  respondit :  Hac  in  rc  maj/na  debet  omnipotentis 
Dei  dispensatio,  et  quam  sit  multiplex,agnosci,cu- 
jus  judicio  actum  est,ut  idem  vir  Paschasius  et  ipse. 
intus  aliquanto  tempore  reciperet,quod  pecca8set,et 
tamen  ante  humanos  oculos  mira  per  corpus  suum 
post  mortem  faceret,qui  ante  mortem  eis  quoque 
cognoscentibus  pia  opera  fecisset :  ut  nec  hi,  qui 
ejus  bona  viderant,  de  eleemosynarum  illius  aesti- 
matione  fallerentur,ncque  ipsi  slne  ultione  laxaretur 
culpa,  quam  nec  ipse  culpam  credidit,  et  idcirco 

P  hanc  fletibus  non  exstinxit.  8ic  quondam  dux  ille 
magnus  Isracliticae  plebis  Moyses,  cum  quo,  sicut 
Scripturarefert,loquebatur  Dominusfaciead  faciem. 
sicut  loquitur  homo  ad  amicum  8uum,et  Aaron  fra- 
ter  ejus  sac^rdos,  propter  culpam  incredulitatis,  a 
Domino  audire  meruerunt :  Quia  non  credidistis 
mihi,  ut  sanctificaretis  me  coram  filiis  Israel,  non 
introducetis  hos  populos  in  terram  quam  daho  eis  : 
ut  infirmiores  quidam  perpcnddut  qua  poena  in  ulti- 
mo  examine  districtus  Judexgraviter  delinquentes 
feriat,cum  etiam  sic  eos  corrigat,quos  in  electorum 
numerum  ante  ssecula  praedestinavit.  Sed  de  his 
hactenus;  nunc  ad  intermissa  redeamus. 

Cap.  XXIII.  —  Aderat  namque  toti  orbi  veneran- 
dus  dies,videlicet  proecursoris  Christi  natalitius,  et 
vir  Dci,  gravi  infirmitatisoppressus  languore,  qu^si 

C  de  somno  evigilans,  cocpit  astantibus  dicere  vesti- 
bus  me  induite,  et  calceamonta  pedibus  meis  prffi- 
bete.  Qui  licet  iJlum  pcr  excessum  mentis  putarent 
talia  pra)cipcre,tanicn  studuerunt  obedire.  Insuper 
etiam  pontificalibus  indutus  ornamenti8,cum  omni, 
ut  mos  est,  clericorum  officio  contra  spem  omnium 
processit  in  publicum,  et  sic  ad  ecclesiam  beati 
Joannis  Baptista;,  quam  ipse  construxit,  veniens, 
tandiu  sine  aliquorum  sustentatione  hominum  in- 
victus  perstitit,  doncc  bis,sicuteadiestatutum  est, 
sacra  missarum  solcmnia  celebravit.  Quibu8  rite 
expletis  consedit^  atque  coram  astantibus  clericis 
dixit :  Hujus  celebrationem  officii  non  mearum  vi- 
rium  possibilitate,  scd  ex  divinitate  prsesumpsi 
Christi  atque  jussionc.  Nam  hodie  cum  dulci  quie- 

U  scerem  somno,  astiterunt  coram  lectulo  meo  juve- 
nes  duo  aspectu  formosi,quorum  unus  dixitmihi : 
Quare  non  surgis?  debes  enim  hodie  ad  Sanctum 
Joannem  missam  celebrare.  Gui  alter  respondit  : 
Quomodo  potest  hoc  fieri^quia  pro  impossibilitate 
virium  adhuo  Primam  non  explevit?  Tunc  ille,  qui 
prius  :  Surge,  ait,etsecundum  meum  sermonemin 
praefata  ecclesia  divinum  mysterium  festina  im- 
plere  :  qnia  pr«?ter  te  nullus  ibi  cantabit  hodie. 
His  dictis,  ad  cubiculum  rediit,atque  imminentem 
vocationis  suos  diem  laetus  exspeotavit,  atque  illud 
PsalmistiB  St^epius  itcrando  dicebat :  Quando  veniam 
et  apparebo  antefaclem  Dei  mei?  Interim  dum  ab 


1203 


BERNONIS  ABBATIS  AU6IENSIS. 


1204 


eo,  qui  coram  so  lectoris  fungebatur  officio  inter-  A 
rogatus  fuisset,  utrumne  prac  infirmitate,  qua  de- 
tinebatur,  se  de  hoc  sccculo  migraturum  spcraret, 
respondit  :  Certissime  8cio,quia  brevi  de  hoc  tran- 
Biturussum  mundo.Cuieum  moerens  diceret,quem 
episcoporum  vellet  ad  corpus  suum  scpeliendum 
vocare,  maxime  cum  nullus  comprovincialium  re- 
mansisset  antistitum,  qui  non  esset  invitatus  ad 
regale  .in  Francia  colloquium,  ait :  Nostis  terram 
terrae  commendare.  Vos  tantum,cum  tempus  fuerit, 
quod  vestrum  est,facite  :  Dei  est  mci  corporis  com- 
mendatorem  providere. 

Cap.  XXIV.  —  Paucis  vero  diebus  intcrpositis,in 
vigilia  apostolorum,  quae  illo  anno  cvcnit  quarta 
feria,  certissime  sperabat  se  migraturum  de  hac 
vita.  Quod  licet  nominatim  non  cxprimcret,  verbis  « 
tamen  quibusdam  aperuit,ac  siguis  evidentibus  de- 
claravit.Sane  signis  omnibus  ad  Vesperam  circum- 
quaque  sonantibus,ipse  balneatus  et  sacris  vestibus 
ad  hoc  usus  paratis  indutus,  hiimi  so  prostravit,ac 
si  hora  eadem  moriturus.  Finita  crgo  synaxi  vesper- 
tina,  cum  aliorum  adjutorio  se  levavit,  et  quasi 
quodammodo  mcnte  consternatus,  dixit  :  0  sancte 
Petre,  nunc  non  fecisti,  sicut  ego  rnstimavi.  0  bca- 
tum  virumomnilaude  prosequendum,cujusspiritus 
quidsm  erat  promptus,  licet  qaro  inlirma  :  cui  vi- 
vere  Christus  fuit,  et  mori  lucruin.  Unde  tantopere 
corporeae  inhabitationis  molem  velut  carcerem 
quemdam  abhorrens,  cupiebat  dissolvi  et  essc  cum 
Christo.  Iterum  spiritu  recrcatus,  per  continuos 
quinque  dies  mansit  quietus,  petens  ab  omnibus 
indulgentiam,et  benedictionem  tribucn8,doncc  fini-  C 
ta  quintaB  diei  feria,ac  vespere  luccscente,in  sextam 
Sabbati,  aurora  jam  diei  latitudinem  tcrraeillumi- 
nante,  clericis  canentibus  et  flentibus,  in  manus 
Domini  spiritum  suum  commendans,  anno  incar- 
nationis  Domini  nostri  Jesu  Christi  nongentesimo 
septuagesimo  tertio,  aetatis  suao  oclogesimo  tertio, 
ordinationis  vero  quinquagesimo,  velut  in  jubilco, 
hoc  est,  plenae  remissionis  anno,  verus  llebraBus 
transitde  hujus  mundi  ^gypto  liber,  in  aBternum 
victurus  cura  Domiuo  suo.Transiit  autem  ivNonas 
Julii,tempore  Ottonis  secundi  imperatoris  Augusti. 
Cujuscorpus  cum  ex  more  ad  lavandum  esset  denu- 


datum,  tanta  de  eo  manavit  suavissimi  odoris  fra- 

grantia,  ut  cunctorum   ibi  astantium  perfunderet 

nares  et  poctora.  Cujus  odoris  suavitas  tandiu  per- 

mansit,  qucusquc  totum  ac  vcstibus  indutum,  in 

ecclesiam  fuit  deportatum.  Post  hsBC  autem  adve- 

niente  Wolfgango,  Ratisbonensis  civitatis  episcopo 

venerando,  sancti  viri  corpus  in  ecclesia  Sancla 

Afrac  martyris  cum  magna  gloria  est  humalum : 

ubi  ipse,dum  adhuc  viveret,sibi  sepulcrum  pro^pa- 

rari  fccit.  In  quo  loco  multa  per  cjus  merita  fiunt 

assidue  miracula,multa  infirmis  praestanturbeneG- 

cia,  donante  Christi  gratia  :  Qui  cum  Patre  et  Spi- 

ritu  sancto  vivit  et  regnat  per  infinita  saecula  s«- 

culorum.  Amcn. 

Hacctui  examen  judicii  exspectant,  ut  tc  benigDO 

judice  valeant  rata  consistere.  Opto,  Pater  bealis- 

sime,  ut  in  Christo  valeas,  meique  memor  semper 

existat. 

{Qu^dam  cditio  Yitx  a  Bernone  scriptx  seqvm 
cajnU  inserlum  habet,  quod  etsi  neque  Surius  ettidit, 
et  Benionis  esse  mihi  non  constat,  quoniam  tamen 
ad  historiam  pertinet,  ct  speciem  imaginis  sancti 
Vdalrici  explicat,  placuit  hoc  loc^  adjicere,) 

Quodam  autem  tempore,cum  idem  sanctuspon- 

tifcx  cum  fclicisrecordationisantistiteConstantien- 

si  bcato  Conrado,  die  Jovis  apud  sanctam  Afram 

crrnaturus  consederat,  ambo  de  coclestibus  rebus 

continuum  habentes  sermonem,  corruptibilis  im- 

memorcs  cibi,  spiritu  rcfecti,  usquc  in   sequcntem 

sextam  feriam  divina  habuere  eloquia,  non  apposi- 

tas  attendentes  carncs.  Unde  contigit  Bajoaris  du- 

cum  bajulum  quemdam  sanctum  accedere  virum. 

Cui  absoluto  pro  quo  venerat  negotio,  abeunti  car- 

nis  frustum  dedit,  non  advertens  sextae  obsen^an- 

tiam    feriflB.  Qui    nuncius  dominum  rediens  pro- 

prium,  volens  malitia  stimulatus  sanctos  difFamare 

cpiscopos,  quasi  sexta  ab  carnium  esu   feria  non 

abstinuissent,  in  testimonium  illico  carnis  partcm 

a  sancto  viro  acceptam   protulit,  et  ecce,  dictu 

mirabile,  species  carnis  in  piscis  speciem  est  con- 

versa,  temerarii    arguens     bcguli     detractionem, 

et    sanctorum   ostcndens    innocentiam.    Qua   de 

causa  gloriosi   cfilgiei    pontificis    piscis  in  per- 

petuum  hujus  miraculi  memoriam  compingi  so- 

let. 


BERNONIS  VERSUS 

Libro  Sacramentorum  Saxonico  qui  hahetur  in  bibliotheca  Boheriana^  prsefixi^ 

(MahiiL.  Annal,  Bened,  lib.  lv,  n.  27.) 


Suscipe  conscriptum  pura  quem  mente  libellum 
Ultima  servorum  Bem  fert  persona  tuorum, 
Qui,  licet  indignus,  tibi  fulus  semper  alumnus, 
Obsequio  pronus,  devolo  eorde  bcnignus, 
Dum  viget  aique  valet,  sano  dum  corpore  vivit. 


1208 


GAHMINA. 


12U6. 


IN  CARMEN  SUBSEQUENS  ADMONITIO 

(Hisloire  litUraire  de  la  France,  tom.  VII,  pag.  587.) 


Peut-Mre  serait-on  en  droit  dc  donnork  Bernon  un  po6inc  sur  la  ruine  de  Troie,  publi6  par  Goldast  et 
Barthius.  Ce  qui  paratt  autoriser  cette  attril:)ution  (Fab.  Bib,  lat.  I,  ii.  p.  625)  est  d'une  part  que  la  pi6ce 
porle  en  t^te,  dans  ledition  dc  Goldasl,  le  nom  de  Bernard  de  Flcuri,  et,  de  Tautre,  quelle  cst  ancienne 
et  faite  avant  la  fin  du  xii«  si^cle  (Bart.  .4dv.  1.  xxxi,  c.  7),ce  qui  convient  h  un  autdurqu'on  supposedu 
sieclo  precedent,  tel  quc  ce  nretondu  Bernard.Or,comme  on  no  connaltpointen  ces  temps-l&  de  Bemard 
de  Fleuri,et  nu'on  sait  qne  Bernon  en  ^tait  alors  moine,et  (jue  de  son  nom  ordinaire  Bernon  a  faitsoa- 
vent  celui  de  Bernard,  il  y  a  beaucoup  de  fondement  &  lui  faire  honneur  de  ce  podme. 

11  est  compris  cn  quatre-vingt-huit  vers  el(^giaques,rim6s  dans  i  liȤmistichc  ct  dansIaOnjdefaQOQ  que 
Vune  et  Tautre  rime  est  la  meme  dans  le  pentam6trc  et  rhexamctrc,cc  qui  doit  avoir  coiit6  beaucoup  de 
travail  au  pocte,  qui  a  reu.ssi  par  \k  k  rendre  sa  piccc  plus  curieuse  qu'int6ressante.  Quoique  ses  vors 
retiennent  plusieurs  traits  dc  rudesse  et  de  barbaric,  on  y  en  decouvre  d^autres  qui  ont  leur  m6rite.  On 
doit  juger  de  \k  que  la  Muse  de  Bernon  etait  mieux  montce  lorsqu'il  travailla  h  ce  po^mc  que  quand  11 
fit  rinscription  precedente  dont  il  a  6te  parl6. 

Goldast  est  le  premicr  qui  Tait  tir6  de  la  poussi6re  (Fab.,  ibid.),  II  Ta  publi6  entre  les  po6sies  fausse- 
ment  attribuees  au  po6te  Ovidc. 

Ensuite  Barthius,  qui  ne  connaissait  pas  ccttc  edition,  ayant  deterr6  la  picce  dans  los  manuscrits,  Ta 
fait  r6imprimer  sans  nom  d  auteur,  avec  quelques  observations  de  sa  faQon. 


CARMEN  DE  BELLO  TROJANO 

AUCTORE   UT  VIDETUR,    BERNONE. 

(Apud  Barthiura,  Advcrsaria,  lib.  xxxi,  pag.  U32.) 


De  rhythmo  apud  veteres  tatn  Gr,TCOs  quam  Latinos  scrijtores  versibus  immisso  nonnuUa,  Editumque  carmen 
rhythmicum  satis  in\jcniosum  de  Trojx  halosi,  muttis  parlibiis  sonum  syllaharum  captans,  etsi  minime 
Latinum. 

Rhytbmum  apud  Graecos  in  carmine  absolutissimarum  elegantiarum  apcrle  afTectAvit  Anacreon.  Quem 
secutos  non  paucos  Latinoruni  arbitror;  quorum  nunc  scriptafundiiUJ?  i)cr!cmnt,paucapraBter  fragmcnta 
qnae.  aliud  agenlcs,  grammatici  citata  servarunt.  Sed  consonanliuni  syllabarum  m  fincversuum  nos  hic 
rhythmum  appeIlamus,non  qucm  doctissimus  Victorinus  in  Grammutica  ct  alii  artigraphi  doeent.Quem 
quidem  nostrum,  quamvis  uitimis  saeculis  corrumpcndae  Latinitatis  suminus  auctor  cnt.  etiam  aliis  in 
generibus  versuum  non  abhorruisse  vere  Romanos,  doccnt  alfcctate  scripti  hi  versus  M.  Varronis  '0^0« 

Et  ortopbalUca  astulit  psaltcrla 
Quibus  sonaDt  in  GrGecia  dicteria, 
Qui  fahularum  coUocaDt  exordia. 

In  quam  rcm  etalii  priscorum  loci  adduci  posset,  si  analecta  noslra  pootica  cxscribore  vellemus.Suffioit 
vero  Terentiani  auctoritas,  qui  rhythmos  a  motris  ita  distinguit,  ut  utrumquo  genus  in  usu  fuisse  confi- 
teatur.  Et  eam  distinctionem  novit  ultimum  etiania}vuni,studio,non  ignorantia  peccans.  Eccerhardus  in 
libro  De  Vita  Notkeri,  cap.  17,  Lctanias  omnesque  cantiienas,  rhylmathice,  metrice,  vel  prosaice  Cfuas 
feccrantet  disciplinas  quas  docuefant  authcuticavit.  IIoc  autoiii  luci  cdituri  sumus  dvix6otov  postremi  aevi 
carmen  quod  ingeniose  rhythmum  composuit  geminum.ncc  slno  terlio  et  (juarto.  In  dono  nobis  dedit, 
cum  corpus  universum  sequioris  ajvi  poetarum  editioni  nos  compingcre  velle  animadverteret,  Gaspar 
Gevartius^cui  nobiseum  summa  amicitia  est.  Non  quidem  ego  animatus  sum  in  id  corpuseos  poetas  de- 
ducere  qui  barbare  ad  minorum  gentium  linguarum  morem  ct  legem  versus  Latinis  numeris  conceptos 
infringuut  in  rhythmos,  ut  sunt  Bernhardus  Morlanensis,  c[uem  vcl  principem  talium  dicas;  Goffridus 
Viterbiensis,  Metelli  QuirinaHa  hexamotro  composita,  Pctri  Blcsensis,  Willerami  abbatis,  Wipponis,  et 
mille  talium  carmina,  hoc  tamen  carmen  peculiari  mihi  genio  scriptum  vtdetur,  nec  indignum  cijgus 
extra  ordinem  ratio  habeatur.  Est  vero  de  bello  Trojano  in  hajc  verba  scriptum. 


Pergama  flere  vo 

Solo  rapta  do 
Est  Patris  absque  pa 

Audet  tenta 
Vadit  ct  acce 

Nauta  solo  co 
Tuta  libido  ma 

Civibus  igna 


lo 


re 


dit 


ris 


Fato  Danais  data  so 

Capta,  redacta  so 
Ouaerit,  videt,  audet  ama 

Furta,  pericla  ma 
Clam  toUit,  clamquc  roce 

Fit  iuga,  pra)do  ro 
Dat  tura  libidinis  a 

Quod  paret  arma  Pa 


lo 
re 
dit 
ris 


um 


BERNONIS  ABBATIS  AUOIENSIS  GARMINA. 


PoBt  raptuB  Hele 

Mille  rates  ple 
Exuperare  ra 

Faedere  nuda 
Craeco  ducto 

Pro  consorte  to 
Pergama  dia  se 

Impetitur  mcB 
Nutu  Juno 

Destruitur  do 
Plena  malss  pro 

Deleturque  do 
Tunc  dant  cuncta  ne 

Obflrmant  Grs 
Hinc  ardent  m 

Per  varias  cae 
Mulctatur  cae 

Se(]ue  suo  f» 
Fodmma  di^na  mo 

Reddita  victo 
Sffiva  quid  eva 

Gur  rea  tu  cla 
Passa  modo  Pari 

Et  factura  fl 
Rumor  de  vete 

Gras  poterunt  fle 
Fcemina  victa  me 

Nec  fieri  spe 
Expleta  Cfi9 

Tractatur  foe 
In  facie  Do 

Subsecjuitur  lo 
Vivit  at  invi 

Et  planctus  meri 
Juno  quid  estqpoda 

Tot  ne  putas  pla 
Ergo  reocci 

Ergo  reocci 
Nullum  jam  repe 

Imo  perseque 
Nemo  rebella. 

Belloaue  secta 
Ne  me  Juno  fe 

Eac  obitu  cele 
Usque  modo  fle 

Quod  superest  ae 
Perstitit  ira  D 

Miror  quod  sit 
Nemo  mci  memi 

Mecum  fcedus  i 
Goncutit  ossa  mc 

Dum  renovat  fle 
Urbs  retro  subli 

Una  flt  ex  mini 
Urbs  fortuna 

Vel  possent  fa 
Regna  beata  sa 

Dives  honora 
Regna  beata  sa 

Prsdo  volupta 
Urbs  celebris  du 

Eoce  solum  nu 
Troja  antiqua  pe 

Jamjam  oubus  e 
Urbs  bona  plena  bo 

Pradicta  patro 
Plena  potenta 

Felicissima 
Si  commende 

Gultus  supre 
Potom  vine 

Merces  mone 
Curia  perso 

Terra  suis  do 
Urbs  vetus  et  cla, 

Tom  bona  tam  cla 


nm 

tus 

ri 

cus 

uis 

lis 

ci 

dcs 

de 

ri 

dis 

dem 

ri 

ro 

de 

rum 

ta 

gis 

des 

ris 

tur 

ci 

vi 

ei 

nit 

tus 

mis 

ta 

tis 

tis 

dum 

ris 

no 

tu 

mus 

ta 

nis 

ra 


Currunt  Larissa  Myce 

Fortibus  absque  se 
Viduatorem  vidua 

Foederat  ense  la 
Prohibet  dolor  esse  timo 

Vivere  sive  mo 
Figit  lontoria  3ra; 

Et  fabricatur  e 
Et  iniqua  fraude  Sino 

Urbs  modo  plena  bo 
Parit  hostem  machina  mo 

Tam  populosa  po 
Prsdaeque  cupidine  cs 

Pectora  clausa  pre 
Hinc  detruneat  Diome 

Brachia,  crura,  pe 
Prsdo  Paris  a  Diome 

Reddit  alumna  Le 
Remeat  ab  amore  prio 

Delitiisque  tho 
Non  tradita  cffitera  tra 

Non  modo  clade  ca 
Per  idem  modo.  Thesea  pri 

Ne  redeas  in  i 
Faciet  ventura  time 

Turpia  sicnt  he 
Quod  mhaesitat  ebria  ve 

Nec  fidejussor  e 
Super  additur  Hecuba  pr® 

Gogitur  ire  pe 
Grinem  laniata  deco 

Per  theatrale  fo 
Quia  vivit  pauperc  vi 

Vociferatur  i 
Post  tantae  funera  stra 

Adderc  posse  ma 
Hos  quos  occidit  Atri 

Quos  obiisse  vi 
Nec  sic  ulli  misere 

Relliquias  cine 
Scd  Juno  belligera 

Sanguinc  mucro  sa 
Feriendo  potes  misere 

Gorpus  anile  te 
Casus  incommoda  lae 

Gorripe  fine  bre 
Dare  caetera  pernici 

Mentio  nuUa  m 
Gladius  qui  caetera  fi 

Me  superesse  si 
Fit  spiritus  irrequie 

Denuo  caussa  me 
Et  abundans  rebus  opi 

Annihilata  ni 
Si  posset  vincere  fa 

Segnius  esse  ra 
Urbs  primffi  nobilita 

Dantibus  absque  da 
Donec  nocuere  bea 

Bt  male  rapta  ra 
Dum  terminat  alea  lu 

Pastus  erit  pecu 
Non  jam  mihi  Troja  vide 

Pascua,  lustra  fe 
Foris,  intus,  cive,  colo 

Prseditus  ille  thro 
Celeberrinia  digna  rela 

Principe,  cive,  sta 
Quod  commendare  sole 

Rus,  a^er.  unda,  ne 
Pastum  aabat  arca  Ife 

Navigiumque  fre 
Urbs  civibus,  arva  colo 

Horrea  plena  bo 
Bona  valde  tam  bona  ra 

Fit  necualis  ha 


D» 

tus 
ri 

CU8 

nis 

lis 

ci 

des 

de 

ri 

dis 

dem 

ri 

ro 

dae 

ram 

ta 

gis? 

des? 

ris 

tur 

ri 

vi 

ei 

ni 

tus 

mis 

U 

tis 

tis 

dum 

ris 

QO 

tu 

mu8 

ta 

n 


i209 


APPBND.  AD  DERNONEM.  —  ANNALB6  ATJGISNSGS. 


iste 


Dives^  anti 

Deperit  in  modi        ^ 
Caussa  rei  ta  i. 

FcBmina  fata 


Oum  fato  fertur  Ini 
Fit  nihil  ex  ali 

Meretrix  fuit  exitia 
FcBmina  fceta  ma 


quo 

lis 


Patienter  carere  aevum  hoc  elegantiarum  ditissimum  monumento  hoc  barbarioris  potuisse  non  nego. 
Idem  tamen  et  afQrmare  non  nolim  interesseejus  qui  perfectam  eruditionem  afTectat,  omnium  saeculorum 
litteras  non  ignorare.  Praeterea  Hcet  sermone,  phrasi,  stylo,  harbarum,  solsecum,  afPectatumque  hoe  oar- 
men  videatur,  tamen  quid  egerint  tum  temporis  homines  cum  felicitatem  nostram  aapirare  non  posseBt, 
exinde  discimus.  Scriptum  vero  hoc  carnem  eat  ante  annum  Domini  1200.  Nam  Nicoiaus  Rievalleoiis 
poeta  sevo  illo  non  malus  diserte  hujus  distichi  secundi  caput  ponit : 

Est  Paris  ab&que  pari  forma,  flos  uoicus  orbis. 

Ejus  versus  producit  eruditissimus  vir.  J.  Picardius  ad  Gulielmum  Neubrigensem,  lib.  ii  De  rebusAn- 
glicis,  cap.  27.  Inventi  vero  genus  novum  est,  nec  tale  quid  hactenus  prodiisse  in  publioum  puto.  Illud 
unum  erat  di^nius  argumentum  quo  suppressionem  mcreri  videri  poterat  imitatio  male  feriaiorum  ioge- 
niorum.  At  illo,  si  ineptire  proposuerunt,  sibi  ineptiant  aane  suo  pericuio  ;  nos.sasvife  in  nondum  bene 
natum  fetum  noluimus.  Mendum  est  illis  verbis. 

Ne  me  juno  feri  feriendo  potes  misercri. 
Legendum  esiMe  me,  quod  sequens  distichum  manifesto  docet.  Et  est  allusum  illud  Maronianum: 

Me,  Die,  adsum  qui  feci,  in  me  coavertite  ferrum. 
Alia  monenda  erant ;  sed  otium  melius  locari  poterit. 


APPENDIX  AD  OPERA  BERNONIS 


ANISALES    AUGIGNSES 

(Apud  Perz,  Monum,  Germ,  hist.f  I,  67.) 


PARS   PRIHA 


Paucis  exceptis  ex  Amalibus  Murfmcensibus  eorumque  continuatione  Augiensi  daumpta. 

709.  Hiemps  durus.  Et  Gotafredus  dux  rooritur.  A     781.  Item  Karolus  Romam  venit.  Et  Pippinus 

baptizabatur, 
782.  Hiltigart  regina  obiit. 


710.  Pippinus  Alamanniam  ingreditur. 
725.  Sarraceni  primitus  ingrediuntur. 
736.  Lantfrid  moritur. 
731.  Obitus  Bedae  presbyteri. 

734.  Karolus  Fresiam  vastat. 

735.  Karolus  Wasconiam  invasit. 
741.  Karolus  moritnr. 

745.  Karlomannus  Alamanniam  ingreditur. 
747.  Karlomannus  Romam  pergit, 

751.  LantfHd  moritur. 

752.  Plppinus  in  regem  elevatur. 

753.  Stephanus  papa  in  Franciam  venit. 

754.  SanctuB  Boniiacius  martyrizatur.  Et  Pippi- 
aoB  Itaiiam  intravit. 

758.  Pippinus  rex  in  Sazoniam  ingreditnr. 

759.  Pippihus  in  Wasoonia. 
768.  Pippinus  rex  obiit. 

770,  Karlomannus  rex  obiit. 

771.  Karolus  rex  in  Saxoniam. 

773.  Gapta  est  Italia  a  Prancis,  et  Karolus  Ro- 
mtm  pervenit. 
777.  Karolus  Ispaniam  ingreditnr. 

779.  Item  Karolus  in  Saxonia.  Et  fames  magna 
mortalitasque  in  Francia. 

780.  Saxonia  capta  est. 

(63)  [Werdo]  ahbas  S.  Galli. 


785.  Karolus  Romam  perrexit.  Gruoes  in  vesti- 
bus  apparuerunt. 

786.  Karolus  per  Alamanniam  pervenit  ad  fines 
Balaris. 

787.  Tassilo  dux.  .  .  . 

791.  Karolus  rex  Hunonim  regnum  vastat. 

799.  Gerolt  occiditur. 

809.  Egino  conslituitur  n  Kat,  Septemhris. 

811.  fTerdo  iii  Kal.  Aprilis  (63). 

312.  Wilto  IV  KaL  Aprilis, 

844.  Annus  primue  Hludowici  imperatorls. 

816.  Barenhartus  rex. 

823,  Visio  WeUini. 
p    829.  Pretiosa  corpora  sancU  Valentini  et  f Ofi^lt 
Senesii  in  Augiam  insulam  venerunt  v  Idus  Aprilis, 

836.  Hatto  episcopus  obiit. 

838.  Poato  diaoonus  palatii  lapsus  est  in  iu* 
daismo.  Erlebadus  eessii,  et  WakLfrid  etmsHMus 
est. 

840.  Eclipsis  solis  iii  Non.  Mai,  inter  octavam 
et  nonam  horam,  in  vigilia  ascensionis  Domini. 
Hludowicus  obiit. 

842.  Divisio  regni. 


121  i  APPEN0.  AD  BERNONEM.  —  ANNALES  AU6IENSES. 

843.  Judith  obiit. 
856.  Hildigarht  obiit. 


1212 

A         858.  Fulcwinus  abbas  obiit,  et  ff^aldarius  sue^ 
cessit. 


PARS  SECUNDA,  GENUINA 


860.  Meginratus  herpmila  martyrizatus  est. 

864.  Wfiddheri  abbas  desiit.  Hecco  succcssit  (64). 

868.  Visa  est  cometa  manifestissimc. 

809.  Ictus  fulminis  Kal.  Julii  iuter  decimam  ct 
undecimam  horam  diei. 

871.  Hoco  ul.bas  obiit,  et  Ruadho  *  successit. 

873.  Ictus  fulminis  Wormatiam  combussit. 

875.  Ludowicus  Caesar  Italiae  obiit,  et  Karolus 
rex  GalliflB  Romam  pervenit. 

876. "   Ludowicus  filius    Ludowici    imperatoris 


915.  Ungarii  totam  Alemanniam  igne  ct  gladio 
vastaverunt, 

917.  Ungari  per  Alemanniani  in  Alsatiam  et  us- 
que  ad  fincs  Lotharii  regni  venerunt.  Erchanger 
et  Peratolht  decollati  sunt. 

919.  EL  Chuonradus  rex  obiit  *. 

923.  Preciosissimus  thesaurus  sanguinis  Domioi, 
in  Augiam  '  venit  6  Idus  Novembris. 

920.  Ungari  totam  Franciam,  Alsatiam,  Galliam, 
atque  Alemanniam  igne  et  gladio  vastaverunt.  Et 


obiit.  Et  bcllum  inter  Ludowicum  et  Karchim  im-  g  Burghardus  dux  occiditur 


pcratorem. 

878.  Eclipsis  solis  iv  Kal.  Novembris. 

879.  •  Karolus  filius  Ludowici  regis  Francorum 
et  frater  Carolomanni  et  Ludowici  Italiam  primum 
intravit. 

880.  Karolomannus  rex  Bawariaj  obiit. 

881 .  Karolus  Romae  Caesar  efflcitur. 

887.  Karolus  imperator  regnp  privatur.  Et  Ar- 
nulfus  fiiius  Karolomanni  in  regem  elevatur. 

888.  •  Karolus  imperator  obiit. 

891.  Sunderolt  archiepiscopus  a  Nordmannis  oo- 
ciditur. 

896.  Arnolfus  Roms  Caesar  efficitur.  Et  in  Augia 
miseria  famis  et  mortalitatis  Ghristiani  homines 
alterius  carnem  comederunt. 

897.  II  Idus  Junii  ictus  fulminis  antc  auroram.     ^ 

899.  Ungari  Italiam  ingressi  multa  (mala)  fece- 
runt.  Et  Arnolfus  imperator  moritur.  Et  Ludowi- 
cus  fllius  ejus  in  regem  elevatur. 

900.  Zuntibold  rex  filius  Arnolfi  occiditur  ^. 
905.  Bellum  inter  Chnonradum    ct  Adalbertum 

Francos^  in  quo  cecidit  Ghnonradus. 

907.  Baioarii  et  ^  ab  Ungaribus  interficiuntur. 

908.  Ungares  Saxoniam  et  Turingiam  vastant. 

909.  Ungares  Alemanniam  ingressi  sunt. 

910.  Franci  ab  Ungaribus  aut  oocisi  aut  fugati 
sunt. 

911.  Chnonradus  in  regem  elevatur. 

913.  Hug  abbatiam(65)  successit.  Ungri  partes 
Alemanni»  vastaverunt,  et  juxta  in  fluvium  a  Ba- 


927.  Hiemps  magna  nimis  (66). 

931.  Heinricus  rex  reges  Abodritorum  et  Nord- 
mannorum  cfficit  Christianos^  et  profectus  in  Gal- 
liam. 

932.  Ungari  per  orientales  Francos  et  Aleman- 
niam  multis  civitatibus  igne  et  gladio  consutnptis, 
juxta  Wormatiam  Rheno  transito,  usque  ad  mare 
oceanum  regnum  Galliae  devastaverunt,  et  per  Ita- 
liam  redierunt. 

934.  Ungari  abexercitu  regia  Heinrici  occisi  sunt, 
et  multi  comprehensi  sunt. 

Q36.  Heinricus  rex  obiit,  et  Otto  flHus  ejus  in 
regnum  constituitur.  Frithuricus  (67)  archiepisco- 
pus  ordinatus. 

937.  Monasterium  sancti  Bonifacii  et  sancti  Galli 
igne  consumuntur.  Ruodolfus  rex  et  Arnolfus  doi 
obierunt. 

938.  Otto  rex  in  Bawarios  ibat,  ilHsque  resisten- 
tibus  rcdiit.  Frater  ejus  Heinricus  comprehensns 
est  ab  Eberhardo.  lllo  vero  liberato,  EbcrbardQm 
in  exsilium  misit,  ac  iterum  Bawarios  invasitcum 
cxercitu,omnesque  sibi  8ubdidit,nisi  tantum  unum 
Arnolfi  fiHum.  Interim  magna  pars  Ungaromm  a 
Saxonibus  occisa  est. 

939.  Otto  rex  ibat  in  Lotheringos  usque  ad  Gt- 
primontem.  Interea  Ludowicus  rex  GaUis  invasit 
Alsatiam.  Tunc  rex  Otto  revertens  venit  ad  Prist- 
cam,  et  obsedit  eam  ;  et  Ludowicus  discessit.  Inte* 
rim  vero  Eberhart  dux  occisus  est,  et  Gisilbertas 
dux  in  Rheno  sUbmersus  mortuus  est.  Postea  rex 


wariis  et  Allemannis  occisi  *  sunt.  Hiemps  magna  D  ibat  cumexercitu  in  Lutheringos^ct  omnes  suo  sub- 
nimis.  jugavit  imperio,  prsBter  Metensis  *  episcopum.  Nec 

VARLE  LECTIONES. 

*■  ruadho  Balu^.  '  hi  numeri  desunt  tn  Baluzii  editione,  '  apud  Baluzium  initio  anni  899  collocolA 
iunt,  sed  certe^  quod  et  annales  Colonienses  infra  edendi  evincunt,  ut  hic  factum  est  consiittuenda  erant.  *  et 
plures  hic  voces  excidisse  indicat.  cf,  Beginon,  contin,  '  succensi  sunt  Baluz.  ^  hxc  Baluzius  anno 
9i7  adjungit,  nos  Reginonis  cont.  sequtmur.  "^  in  attigiam  Baluz,  *  post  occiditur  a  Baluzio  scri- 
buntur,  qux  auctoritate  continuatoris  Reginanis  anno  93z  adscribenda  judicavimus ;  eadem  Hemmnus 
Contractus  anno  937  refert,    *  lege  metens^em  aut  metensis  urbis. 

NOTiE. 

(6f)  [Walderi.  .  .  Hecco]  abbates  Augi»  divitis  ;         (66)  In  Reginonis  contin.  anno  928. 
Hetto  vel  Ueito  lcgendum.  (67)  Mogontiensis. 

(65)  Augiensem. 


I 

1213  WIPPO.  —  NOTITIA.  '  lili 

noQ  eifrater  ejus  Heinricus,  projectis  armisy  venit  X  tiacensisecclcsiaearchiepiscopuBviiiKal.Novembris 

ad  eum.  obiit.  Eodem  vero  anno  ego  Willielmus,  tanta;  suc- 

953.  Mogoncia  civitas  ab  Ottone  rcge  obscssa  est.  cessionis  indignus,  ]oco  ejus  cum  consensu  cleri  et 

954.  Per  loca  Germanise  Galliaeque  plurima  terrae-  populi  ejusdem  sanctae  sedis,  xvi   Cal    Januarii, 
motus  magnus  factus  est.  ipsoque  die  pace  inter  regem   Ottonem  et  fllium 

Anno  Dominicae  incarnationis954,  indictiune  xii,  ejqs  Liudolfum  facta,  in  locoAranstedt^sumelectuSy 

beatae  memorias  domnus  Frithuricus  sanctae  Mogon-  et  in  ix  Kal.  Januarii  Moguntiae  ordinatus. 


ANNALES  AUGIENSES  BREVISSIMI. 

(Apud  Pertz,  Monum,  Germ,  hist,,  III,  187.) 

MONITUM. 

Proponimus  eos  ex  codice  bibliothecae  Carlsruhana;  olim  Augiensi  n.  167,  fol.  14,  15.  ubi  in  margine 
cyciorum  Dionysii,  qui  ab  a.  532-1063  porriguntur,  manu  saeculi  ix  Scotica  scripti  sunt.  Parvum  eorum 
praetium  jam  agnovit  V.  cl.  Franciscus  Mone,  primus  eorum  editor  in  ^nzeiger  fur  Kunde  der  teutscken 
Vorzeit  iv,  16,  17  ;  nam  antc  a  814  vix  una  nolitia  anno  suo  vcro  ascripta  est.  Ut  tamen  antiquarum  hu- 
jusmodi  notitiarum,  quantum  fieri  potcst,  nihil  in  opere  nostro  desideretur,  has  pariter  ac  notitias  (68) 
codicis  Augiensis  n.  254,  fol.  1,  a  V.  cl.  Molter,  bibliothecae  Carlsruhanae  praefeoto,  iterum  benigniasime 
exscriptas,  hoc  loco  sistimus. 

Ab  initio  mundi   usque  ad   nativitatem  Christi  B     739.  Karlus  moritur  Idibus  Octobris. 

anni  5199.  Ab  Adam  usquc  ad  passioncm  Christi         741.  Karlomannus  etPippinusregnum  coBperunt. 
anni  5227.  746^  Karlomannus  Romam  perrexit. 

541.  Tiberius  annis  23.  Pippinus  rex  bcnedictionem  regalem  accepit. 

550.  Primus  Dionisii  circulus  a  Justino  principis  750.  Leo  imperator  defecit.  Ganstantinus  filius 
anno  6,  qui  regnavit  annis  25.  ejus  rcgnare  coepit. 

Do  hoc  pariter  Victor  Capuanus  scripsit.  766.  Pipinus  moritur. 

688.  Pipinus  primus  regnare  coepit.  767.  Karolus  et  Karolomannus  eriguntur  in  re* 

712.  Pipinus  moritur.  gnum. 

717.  Leo  imperator  factus  est.  769.  Karolomanous  moritur. 

726.  Karolus,  filius  Pipini,  regnum  coepit.  771.  Karolus  in  Italiam  perrexit. 

730.  Karolus  pugnavit  contra  Saracenos  in  Pi-         800.  6000  ab  initio  mundi. 
ctavis.  814.  Karolus  imperator  obiit. 

735.  Bedae  dormitatio.  817.  ^Ed  rex  Hiberniae  moritur. 

(68)  Sunt  hce  :  Incipit  numerus  annorum.  Sunt  dowici  imperatoris  sunt  anni  832. 

anni  ab  initio  mundi  secundum  Iheronimum  us-  Hos  insimul  junge,  facinnt  annos  6031. 
que   ad   incarnationcm    Domini  ^957  [codex  habet  C     A  mortc  Gotofreai  ducesAlamannorumsuntanni 

III.DCCC.XXXILLIIJ.  323. 

De  natixitate  Domini  usque  ad  Hlubowici  regis  A  grando  et  duro  hieme  (scilicet  anni  764)  nume- 

annnum  18  sunt  anni  832.  rantur  anni  68  usque  18  annum  Hludowici  regis 

Insimui  juncti  sunt,  faciunt  annos  4789.  [alia  manus  ascripsit  :  Pba  i,  e.  proba]. 

Sunt  anni,  ut  septuaginta  Interpretibus  habetur,  De  subjugatione  Italiae  rcgioniscomputanturanni 

ab  origine  mundi  usque  ad  Christum  5199.  58  [L.::Ill  c,  excso  V,  quod  restitui], 

A  nativitate  Christi  usque  ad    annum   19  Ulu- 

ANNO  DOMIVI  MU. 


WIPPO 


PRESBYTER,  GONRADI  SALIGI  ET  HENRIGI  III  IMPP.  SAGELLANUS. 


IN  WIFFONEM 

NOTITIA  HISTORICA  ET  BIBLIOGRAPHICA. 

(Histoire  liti4raire  de  la  France,  tom.  VII,  pag.  443.) 


Vippon,hi8torienderEmpereurConradleSalique,      passc  commun6ment  pour  avoir  616  Allemand  de 
et  pan^gyristederempereursonfilsAHenri  le  Noir,      nation  (Oud.,  Scrip,  i,  II,  p.  644  ;  Basnagb,  etc). 


lais 


WIPPONIS  PUESBYTERI 


1216 


IfaiA  cette  opl&ion  eat  du  nombre  de  celleB  qui  n'ont  A 
pour  prinoipe  quedes  pr^'ug6s  d^nu^s  d'examen. 
Pour  peu  d*attention  qu*on  donne  k  la  lecture  de  ses 
^erits,  on  conviendra  qu'il  6tait  de  la  Bourgogne 
iraneijurane.  Lorsqu^il  en  parle  Iui-m6me,c  est  avec 
uneaffection  et  un  detail  de  circonstances  qui 
montrent  visiblemcnt  qu*il  sMnteressait  plus  parli- 
culi6rem6nt  pour  ello  que  pourtoute  autre  province 
de  rempire.  Ceci  rapproch^  de  TendroitoCi,  invitant 
le  roi  Henri,  avant  qu'il  fut  procIam6  empereur,  k 
la  visiter,  il  la  nomme  sa  patrie,  prouve  qu'elle  est 
elTectivement  Ig  pays  oCi  il  avait  pris  naissance,  ce 
qui  ne  peut  convenir  k  ce  prince. 

Irradias  patrlam,  si  tu  modo  viseris  eam  * 

L^Bmpereur  Conrad  le  Salique  flt  la  conquSte  de 
eatte  province  etla  r^unit  k  rempire  en  1033.  Ce  n 
ftit  tr^s-probablement  alors  qu'il  prit  Vippon  &  son 
ierviGe.  Vippon,  qui  dtait  pr^tre,  y  entra  eu  qualit^ 
de^chapelain,  et  oontiDua  d*en  faire  les  fonctions 
80US  rempereur  Henri  le  Noir.En  d6diant  k  celui-ci 
rHistoire  de  l'empereur  son  p^re,  il  se  qualifie  lui- 
m^ine  prdtre  par  la  grAce  de  Dieu,  et  sorviteur  des 
serviteurs  des  mattres  de  ce  monde,  c'est-&-dire  de 
Gonrad  ei  de  Henri  son  (ils.  Quoique  fort  val^tudi- 
iiftine,il  B*appliquait  beaucoup  k  l'6tude,et  s'exer^t 
souvent  k  la  versification,  qui  parMt  avoir  eu  pour 
lui  un  attrait  particulier.  II  avait  lu  les  bistoriens  et 
les  anciens  pbiloeophes,  et  ne  les  poss^ait  pas  mal 
pour  son  temps.  Ge  qu'il  nous  apprend  de  Tentr^e 
quMl  avait  dans  les  conseilsde  rempereur  Henri  et 
les  assembUes  publiqucs,  fait  juger  qu'il  ^tait 
homme  d*esprit  et  au  fait  du  maniement  des  affai-  C 
res  d'Etat. 

Vippon  florissait  sous  les  deux  empereurs  d6j& 
nomm^s,  ce  qui  fait  un  espace  de  plus  de  trente 
ans,  depuis  1024  ju8qu*en  1056,  qui  est  la  date  de 
la  mort  de  Henri  III.  surnomm6  le  Noir.  Mais  il  y  a 
toute  apparence  qu'il  ne  v^cut  pas  jusqu*&  cette 
demi^re  6poque.  II  8'6tait  propos6  d'^crire  rHistoire 
de  ce  demier  prince,  comme  il  avait  d6j^  ^crit  celle 
de  son  p^re ;  et  il  ne  paratt  point  qu*il  ait  execut^ 
ce  dessein.  Son  dernier  ouvrage  fut  m^me  publie 
avant  qu^  Henri  parvtnt  k  rempire,  c'est-&-dire 
avant  rann^e  1046.  11  ne  Ty  qualifie  effectivement 
que  simple  roi,  quoiqu'il  lui  annonce  qu'il  serait 
bient6t  empereur  :  Pie  rex  Cxsarque  ftUure,  Ainsi 
Ton  peut  douter  si  notre  pan^gyriste  v6cut  au-deU  n 
de  1050  ou  1061. 

Avant  que  Pistorius  et  Canisius  publiassent  leurs 
recueils,  Vippon  -et  ses  ^crits  6taient  inconnus  dans 
la  r6publique  des  lettres ;  mais  on  a  su  depuis  qu'il 
a  compos^  : 

i^  L'Histoire  de  rempereur  Gonrad  le  Salique.  II 
la  d6die  k  Henri,  son  flls^  par  une  ^pttre,  qui  est 
suivie  d'une  pr^faceoii  il  faitun  pen  le  philosophe. 
On  voit  dans  Tune  et  rautre  pi^pe  les  motifs  qui 
Tengag^rent  k  entreprendre  cet  ouvrage,  et  le  de- 

*  Animaidvertit  tainen  Fabridus  (Biblioth,  med, 
et  inf,  Lat.  F/,  325m  Wifpone,  ad  hunc  versum) 


sein  qu'il  8*y  proposait.  H  se  piquaiisi  fori  d*exacti- 
tude,qu'il  prie  ses  lecteurs  de  rejeter  les  fautea  qui 
s*y  trouveraient  sur  ceux  qui  lui  avaient  fournides 
m^moires  ;  car  ses  fr^quentes  infirmit6a  ne  lui  per- 
mettuieut  pas  d'6tre  toujours  k  la  suite  de  la  cour. 
Par  consequent  il  fut  oblig^  d^avoir  recours  k  d*au- 
tres  pour  savoir  ce  qui  s  y  etait  passe.  II  se  flatte, 
en  flnisdant  son  6crit,den*y  avoir  rien  oubIi6dece 
qu'il  avait  appris  ou  vu  par  lui-m6me  des  choses  qui 
faisaient  k  son  sujet.  Plusieurs  autres  historieDs 
avant  Vippon  avaient  dejii  traite  la  mdme  matidre, 
ce  qui  ne  rempdcha  pas  de  rentreprendre  aprte 
eux. 

II  commence  son  Histoire  par  rassembl^  g6D6- 
rale  qui  se  tint  aussit6t  apr6s  la  mort  de  rempecaor 
salnt  Henri,  afin  de  lui  donner  un  suooesseor  4  la 
couronne  do  Germanie.  II  passe  ensuite  k  r^ction 
qu*on  y  fit  de  Gonrad,  et  k  la  c6r6monie  de  aon  sa- 
cre  :  trois  6v6nements  sur  lesquels  ii  8'etend  da- 
vantage.  II  rapporte  de  suite  et  avec  assei  d'ordre 
les  autres  actions  plus  m^morables  de  8on  hdn», 
dont  il  est  attentif  k  marquer  ordinairement  lai 
^poques.  L'Histoire  de  Gonrad  ne  fait  pas  tellemeat 
robjet  principal  de  Vippon  qu'il  ne  touche  aussi  les 
hauts  faits  du  roi  Henri  son  flls,  depuis  empereur, 
comme  il  8'y  ^tait  engag^  d'abord.  Quoiqa'iI  entre 
dans  un  certain  d6tail  eur  i'histoire  de  Tun  et  de 
rautre,sa  narration  estcependantun  pea  succincie, 
ce  qu*il  dit  avoir  observe  pour  n'6tre  pas  k  cbarge 
&  ses  lecteurs.  S'il  y  a  mieux  r^ussi  que  pluBieurs 
autres  historiens  de  son  temps,  il  y  a  suivi  le  g^Die 
de  la  plupart,  en  intercalant  de  fois  k  autrea  des 
vers  dans  sa  prose. 

L*6crit  de  Vippon  est  int^ressant  non-seulemeot 
en  ce  qu'il  nous  apprend  plusieurs  traits  d^histoire 
^chapp^s  aux  historiens  qui  Tavaient  pr^6de,mai9 
encore  en  ce  qu'il  nous  instruit  de  la  vraie  exira- 
ction  de  Gonrad  et  de  rimp6ratrice  Gis^e,  sod 
6pouse,qu'on  ignorait  auparavant.  Le  publio  en  ei 
redevable  k  Jean  Pistorius,qui  Famis  aujourentre 
ses  autres  Historiens  de  Germaniey  dont  le  recuti 
comme  i'on  sait,  a  et^  imprime  plueieurs  foit  t 
Francfort,  les  ann6es  1582,  1584  et  1607. 

2®  Vippon  a  compos^  un  pan^gyrique  de  troiB 
cents  vers  hexam^tres  ou  environ,  k  la  louange  du 
roi  Henri  le  Noir,  qui  n'6tait  pas  encore  empereur. 
n  le  pablia  par  cons6quent  avant  Tannee  1046, etle 
d6d1a  ii  Henri  mdme  par  une  peiite  ^pttre  en  prose, 
dans  laquelle  il  rintitule  Tdtralogue.  C'est  qu'il  eet 
divis6  en  quatre  parties  autant  qu'il  y  a  de  person- 
nages  qui  y  parlent :  le  Po§te,  les  Muses,  la  Loi  et 
lesGrlLces.  II  nous  apprend  ailleurs  qu'il  le  pr^senta 
au  roi  k  Strasbourg,  oilil  cel6brait  la  f(&te  de  NoSl 
Quoique  ce  Pan^rique  soit  une  pi^ce  presqae 
touted'imagination,il8'ytrouven6anmoin8quelqae8 

faitsquipeitventservir  k  rhistoire.  Mais  rauteur  ae 
s'y  montre  pas  meilleur  po6te  que  les  autres  ver- 
u  patriam  aoediis  temporibus  idem  notafse  «o  n- 
ffionein,  » 


ran 


VITA  CONRADI  SALICI. 


im 


Ocateurs  de  Bon  temps.A  la  fm  est  ajoute  un  petit  A 
poSme  61egiaque,  qui  fut  pr68ent6  k  la  table  du 
m^me  prince.  II  roulc  sur  le  myst^re  de  Nogl,etne 
contient  d'ailleurs  aucune  beaute  poetique. 

Ganisius  est  le  premier  qui  ait  tir6  de  Tobscurite 
ces  deux  pi^ces  de  la  muse  de  Vippon.  Elles  sont 
plac^es  au  second  volume  de  ses  Lectianes  antiqux. 
d'oti  elles  ont  6t6  transport^es  au  iii*  volume  de  la 
nouvelle  ^dition  du  m^me  recueil  par  M.  Basnage, 
qui  y  a  fait  quelques  16g^res  observations. 

3«»  A  la  fin  do  THistoire  de  rempcreur  Gonrad, 
Tauteur  a  ajout6  un  cbant  lugubre  sur  1a  mort  de  ce 
prince.  En  parlant  de  celui  qui  Tavalt  fait,  il  ne  le 
d^signeque  par  ces  termns  quidam  de  nostris,  Mais 
il  n'est  autre  que  Vippon  lui-m^me,  qui  se  sert  de 
la  m6me  expression  pour  d^signcr  l'auteur  du  T6-  ^ 
tralogue  ou  pan^gyrique  du  roi  Henri.  II  en  rap- 
porte  h  cette  occasion  dcux  vers,  qui  se  liscnt  un 
peu  dilTdremment  dans  le  corps  du  po5me;  ce  qui 
jporte  h  juger  qu^il  le  rotoucba  dans  une  seconde 
6dition  qui  suivit  son  Histoire  de  Conrad  le  Salique. 
Vippon  pr^senta  cc  chant  lugubre  au  roi  Henri  lors- 
qu*il  6tait  a  Gonstance.    La  pi^ce  contient  neuf 


strophes  chacune  de  dix  pctits  vers  rim^s.  Mais 
r^ditcuT,  en  la  faisant  imprimer,  joint  deux  vcrs 
cnsemble  dans  1a  mSme  ligne,  de  sorte  qu'au  pre-* 
mier  coup  dail  on  les  prendrait  pour  de  grands 
vers,  etles  strophes  pour  n'en  contenir  quecinq. 

4*  M.  Fabricius,  tout  h  la  fin  du  iii«  liwre  de  sa 
Biblioth^que  latine  du  moyen  Age,  a  publi6  un  re- 
cueil  de  Proverbes  que  le  pr^tre  Vippon  d^dia  h 
Henri,  fils  de  Tempereur  Conrad,  commo  porte  le 
titre.  Ce  sont  de  courtes  sentences  choisies,  qui 
tendent  &  former  les  bonncs  ma}iirs,et  queTauteuf 
a  exprim^es  en  cent  cinquante  esp^ces  de  petits 
distiques  rim^s,  mais  sans  aucune  mesnre  uni- 
forme.  Lea  vingt-cinq  derniers  roulent  par  autant 
d*antith^ses  sur  les  vices  et  les  vertus,  dont  le  ca- 
ract^re  de  chacune  est  assez  bien  repr68ent^.L'6crit 
est  kig^nieux  et  fort  instructif. 

5*  Nous  apprenons  de  Vippon  m^me  qu'il  ax-ait 
encore  compos^  un  autre  poSme  de  cent^vers  sur  hi 
rigueur  extrfime  du  froid  qu'il  fit  en  1033,  lorsqua 
Conrad,^  qui  il  le  pr6senta,etHit  occup6  h  reconqu^- 
rir,  en  Bourgogne,  les  places  dont  Eudes,  comte 
de  Champagne,  s'6tait  empar^.Ce  podmeestperdu. 


VITA  CHLNRADI  SALFCI 


IMPBRATORIS 


y/i/ctore  fVippone  presbylero 

(Apud  Pistorium,  Rentm  Germanicarum  vet.  Script,^  tom.  I,  pag.  421.) 


WIPPONIS  EPISTOLA 

AD  REGEM  HENRIGUM,  CHUNRADl  IMPERATORIS  FILIUM 


Gloriosissimo  imperatorl  Henrico  tertio  regi   ad  C 
pacem  et  bellum  idoneo,  Wippo  Dei  gratia  presby- 
^er,  servus  regalium  scrvorum,huju8orbi8  Ddmino 
dozninantium. 

Vitam  illustrem  et  inclyta  gesta  Ghunradi  impe- 
ratoris  patris  tui,  domine  imperator,  scribere  op- 
portunum  cxistimavi,  ne  lucerna  lateat  sub  modio, 
ne  solis  radius  sit  in  nubilo,  ne  virtus  memorialis 
obducatur  oblivionis  rubigine.Gesta  enim  illius  nisi 
prsclara  et  valde  lucida  prscederent,  a  sequenti 
iiimio  splendore  tuarum  virtutum  viderentur  ali- 
quatenus  obscurari.  Mihi  autem  servulo  tuo  is 
animus  est^  si  Deus  annueret,  utriusque  acta  re- 
ferre,  qus  acciderunt  me  superstite,  ita  inter  nos 
distinguendo,  ut  in  alterum  remp.  utpote  Roma- 
numimperium  salubriterincidisseyalterum  eamdem  j> 
rationabillter  sanavisse  veraciter  dicam.  Quod  si 
hinc  plus  vel  minus,  vel  aliter  quam  se  integritas 
rerum  hobet,  scribo  vel  dixero,non  erit  culpa  scri- 


bentis  sed  narranti8,quoniam  cum  plurimum  tem« 
pus  infirmavi,  non  potui  in  capella  senioris  mei 
Ghunradi  frequenter  adesse.De  bis  autem  qn»  ipse 
vidi  et  ab  aliis  accepi,  fructum  a  vobis  colligere 
volentibus  stylo  veritatis  innixns  propalabo.Et  quo- 
niam  sunt  qusdam  qus  vivente  patre  laudabiliter 
egisti,eadem  inter  acta  patris  ponenda  censneram. 
Quae  vero  post  obitum  illius  gloriose  feceras  per  M 
ordinanda  decrevi.  Si  vero  aliqui  calumniantes 
objiciunt  mibi  hoc  opus  supervacaneum  esse,  cnm 
et  alii  de  eadem  re  scripserint,  licet  inde  non  dum 
aliquid  scriptum  vidissem,respondebo  rln  ore  dno- 
rum  testium  stabit  omne  testimonium ;  et  verba 
Ghristi  in  Evangelio,non  per  unum  solum,  sed  per 
quatuor  testes  idonsos  in  ficclesia  dilatari.  Tibiv 
summe  imperator,  hoc  opus  devoveo,  tibi  gesta 
patris  reprssento,  ut  quoties  ipse  res  clarisslmas 
agere  meditaris,  prius  patemas  virtotes  velvt  tn 
speculo,  imagineris,  et  illud  in  te  floreat  abundaa^ 


4219 


WIPONIS  PRESBYTERl. 


4220 


tius  quod  h^eroditasti  a  patriis  radicibus,  qui  ut  A.  tuum  diuturnius  omnibus  illis,  favente  Deo  omni- 
cunclos  antecessores  tuos  in  quibusdam  divinis  et      potente,  merearis  obtinere.  Vale. 
mundanis  rebus  8uperasti,ita  regnum  etimperium 


INCIPIT  VITA 


B 


PROLOGUS. 
Rerum  labentium  fugitivam  memoriamlilterarum 
vinculis  connectere,  ct  praesertim  Christiani  im- 
perii  laudes  inerti  silentio  non  tran6ire,cum  et  his 
qui  hoc  in  hac  vita  bene  administrabant,  inde 
quaedam  perpetultatis  perduret  gloria,tum  posteris, 
si  aemulari  parcnles  velint,  bene  vivendi  apposita 
sit  forma,  aptum  et  conveniens  essc  putavi,  quia 
utile  exemplum  imitantis  animum  promptiorem 
atque  firmiorem  in  rebus  agendis  reddere  solet. 
Item  ilt  plerumque  ut  dc  laude  majorum  facile 
noscatur  verecundia  :  et  confusio  posterorum,si  de 
his  saltem  non  a^quaverint,  cum  gesta  corum,fama 
docente,  laudaverint.  UL  enim  virtus  plerosquo 
vulgares  nobililat,  sic  nobilitas  sine  virtutibus 
multos  nobiles  degenerat.  Prffiterea  videtur  non 
licero  de  victoriis  catholicorum  principum  tacere, 
et  tyrannorum  infidelium  triumphos  largis  vocibus 
publicare  :  satis  inconsultum  est  superbum  Tarqui- 
nium,  Tullium  et  Ancum,patrem  ^neam,  ferocem 
Rutulum,  et  hujusmodi  quoslibet  et  scribere  et 
legere;  nostros  autem  Carolos  atquo  tres  Oltones, 
impcratorem  Henricum  secundum,  Chuonradum 
imperatorem  patrem  gloriosissimi  regisllenrici  III, 
et  eumdem  Henricum  regem  in  Christotriumphan-  C 
tem,  omnino  negligere.  Verendum  est  modernis 
scriptoribus  vitio  torporis  apud  Deum  vilescere  : 
cum  primitiva  auctoritas  veteris  Testamenti  quae 
historias  Patrum  fructifero  labore  diiigenter  exarat, 
novarum  rerum  frugem  in  memorias  cellario  recondi 
debere  prajfiguret  et  doceat.  Sic  Abraham,  Loth 
fratruelem  suum  in  bello  liberasse  commemoramus, 
sic,niios  Israel  hostes  diversos  superasse  compcri- 
mus.  Sic  David  rcgis  prxlia,  Salomonis  consilia, 
Gedeonis  ingenia,  Machabaeorum  pugnas  propter 
scriptorum  copiam  praj  oculis  habemus.  Vcleres 
enim  philosophi  diversomodoReipubliccB  consulue- 
rant.  Reterebant  plcrumque  somnia  probabilia, 
quibus  auimos  auditorum  induccrcnt  in  id  quod 
affirmare  instituerunt.  Interdum  ad  idem  officium 
fabulosas  narrationcs  honestis  rebus  et  nominibus 
velatas,  cum  hujusmodi  ligmenta  nil  philosophiae 
refragentur,adinvenerunt;  smpe  apertis  disputatio- 
nibus  rationisfidemfaciebant  Reipublicae  rectoribus 
animos  hunianos  aeternos  esse  :  et,ut  refertMacro- 
bius,  Socratem  dixisse  animam  post  animas  non 
perire ;  atque  omnes  pcne  philosophi  humani  studii 
fructum  non  cum  vita  ipsius  terminari,feed  omncs, 
qui  patriam  adjuverint,  et  legem  conservaverint, 
sempiterno  aevo  feliciter  perfrui,  justitiae  vero  con- 
tcmptoribus  justi  Creatorisjudicio  poenamreservari 


D 


indubitanter  docuerunt.  Animam  vero  humanam 
immortalem  csse,id  exmultis  rationil^us  probarunt, 
tum  inde,  quod  dum  corporcis  nexibus  inclusa,  ea 
libortate  utitur,  ut  modo  sidereos  recessas,  modo 
terrestre,  interdum  marina  abdita,  quae   nunqaiiD 
corporaliter  videbat,  vivaci  motu  cogitationis  pei^ 
currat;  aliquando  vigilante;   interdum  quiescente 
corpore,pIurima  futura  suo,  non  alieno  visu,  colli* 
gat,  eaque  memoria  retineat  :   nebuloso  velamioe 
carnis  cxuta,  multo  liberius  eadem   vivacitate  per* 
fruatur,  idque  credero,  quin  potius  scire   maximo 
usui  forc  principibus  aiebat,  qui  saepe  per  insolen- 
tiam  torpescentes,  sequentis  vitx  commoda  minos 
attendunt.  Quamobrem  victoribus  statuas  et  mo- 
numenta  quam  amplissima  fecerunt  antiqui,eorum- 
que  acta  inscribi  dcbere  censuerant,ut  illis  morluis 
honor  exstaret,ad  perpetuam  memoriam  posterita- 
tis,quorum  animas  vivere  credebant  in  perpetuum. 
Licct  ipsi  humana  tantum  sapientia  investigarent. 
immortahtatem  animae,  quie  illis  necdum  a  Christo 
aut  promissa  vel  ostensa  fucrat  :  hinc  tamen  ad- 
ducti,  et  justitiam  ipsi  colebant.et  hanc  rectoribus 
patriae,  scriptis  suis  diligentcr  inculcabant.  Acta 
vero  Rcipublicae  mori  simul  cum  ejus  rcctoribus 
arbitrati  sunt,  nisi   quod    accidit   notaretur  :   et 
propter  desidiam  silendi  maximam  perniciem  fieri, 
si  cx  scriptis  remancntibus  non  pateret  illud  unum 
quodcunque  sequi  defunctum  cui  vivus  abhibuit 
studium.Nos  autem  a  quibus  sermo  veritatis  elima- 
navit  torporem  taciturnitatis,dicens  :  Quod  in  aure 
vobis  in  tenebris  dicite  in  lumine,  et  quod  in  aure 
auditis,    praedicate   super   tecta,    cur   principibus 
Christianis  et  Evangelicae  fidci  asscrtoribus  sustioe- 
mus  negari,  quod  suis  ullro  ofTerant  pagani?  Si 
enim  nostri  catholici   regcs  vcrae  fidei  defensorcs 
legcm  ac  pacem  Christi,quam  nobis  pcr  Evangelium 
suum  tradidit,  sine  periculo  erroris,  gubernant,qui 
eorum  benefacta  scriptis  suis  manifestabunt,  quid 
aliudquamEvangelium  Christi  praedicabunt?Quam- 
vis  animus  scribentis  vacillet  aggredi  arduas  resma* 
turo  consilio,moraligravitate  summaque  constantia 
peractas,  et  si  inepto  luxu,  vel  fieta  audacia  aut 
cupiditate  flagitiosa  fiant,  rcs  in  quibus  cunctis 
scriptorem  oportet  versari,  ot  in  actis  eorum,  quos 
notat,  vulganda  sunt  tam  gesta  quam  omis8a,prout 
facultas  ingenii  dederit,ex  qua  re  boni  ad  virtutem 
incitavcrat  religio,  et  commendat  intentio,  et  pro- 
derit  patriae,  et  bcnedictio    conducit    posteritati. 
Quod  praeterit  in  promptu  est,quidquid  autem  fulu- 
rum  est,  non  est  in  praenotiono.  Qua  de  re  atque 
spe  adductus  hsc  scribere  volui  ad  communemoti* 


m\ 


VITA  CONRADI  SAUCI. 


4222 


lilatem iegentium quod  audientibuscssetjucundum:  A 
Nam  si  quid  in  his  quod  inhoncstum  ofTeraturf  in 
potestate  lectoris  ad  imitandum  erit  in  propatulo : 
Quod  etiam  facio  meo  provectu,  ut  qui  mullis  pre- 
mentibus  vitiis  corpus,  excitante  Deo  otiositatem 
velut  animae  inimicam  his  occupatis  negotiis  vitare 
Taleam.  Siquidcm  cum  de  publicis  gestis  paratus 
sum  dicere,  prajcipueduorum  acta  regum  com- 
plector,  scilicet  Conradi  imperatoris  alque  filii  ejus 
Heinrici  tertii,  quem   Ucinricum   lineam  justiti» 
cuncti  pene  prudentiores  cognominant.  Patris  vero 
gesta.qus  meis  tcmporibus  acciderant,  prout  ip^e 
vidi,aut  relatu  aliorum  didici,calamispingentibus, 
ignaris  successoribus  efOgiabo.  Acta  autem  claris- 
sima  filii,  quoniam  adhuc    Dei    gratia  superstes 
regnat,  quandiu  vixero  congregare  non  desinam.  ** 
Quod  si  hoc  acciderit,  ut  sicut  ante  regem  banc 
vitam  mihi  contingit  introire,8ic  mihi  accidat  exire, 
et  eo    modo   opus   meum   imperfectum  doseram, 
obsocro  post  me  scribcntcm,nc  pudeat  illum  meis 
fundamentis  parietes  suos  superpoaere  :  ne  spornat 
stylum  cadentem  erigere  :  ne  invideat  meis  ccBptis, 
sicut  nollet  aliquem  invidere  suis  non  finitis.  Si 
enim  qui  incojpit  mcdium  habet,  non  oportet  esse 
aliquem  in  hujus  operis  calce  ingratum,qui  princi- 
pium  inveniet  prajparatum.  Haec  de  proemii  com- 
pendio  proposui  :  nunc  ad  gesta  imperatoris  ve- 
niam  :  sed  prius  de  electione   ejus,  quam  idonea 
fuerit,  paucaedisseram :  utindeprobabiliusscribere 
valeam,si  prius  qui  pontificcs  vel  caiteri  principes 
tunc  temporis  regni  praesidio  fuerint,  commcmo- 
rabo.  C 

DE  CONVENTU  PRINCIPUM. 

Anno  ab  incarnutione  Domini  4023,  imperator 
Heinricus  secundus^benecompositis  imperii  rebus, 
cumjam  post  longum  laborem  maturum  fructum 
pacis  metere  cocpisset,  imperio  incolumi,  mente 
sana,  corporis  correptus  est  infirmitate  :  quainva- 
iescente  iii  idus  Julii  hanc  vitam  excessit.  Cujus 
corpus  de  Saxoniaad  speliendumduciturad  locum 
qui  dicitur  Pabcmberg,ubi  ipse  bono  zelo  ac  studio 
fundavit  episcopatum  omni  ecclesiastico  apparatu 
insignem.Ad  cujus  dedicationem  dominum  aposto- 
licum,nomine  Benedictum,ascivit,cujus  auctoritate 
at  tutandum  locum  privilegia  publica  stipulatione 
conilrmavit.  Post  imperatoris  obitum,  Respubiica, 
amisso  patre,  tanquam  desolata,  in  brevi  vacillare  ]) 
ccepit  :  unde  cuiqne  optimo  metus  et  sollicitudo, 
pessimis  autem  in  voto  imperium  periclitari  erat. 
Verum  divina  providentia  anchoras  Ecclesioe  com- 
misit  viris  pontificalibus,  et  his  gubernatoribus 
quales  ad  ducendam  patriam  sine  jactura  in  portum 
quietis,  eo  tempore  superesse  oportebat.  Nam  cum 
imperator  sine  filiis  obiisset,quilibet  potentissimus 
8«cu1arium  principum  vi  magisquamingenionite- 
batur,  aut  fieri  primus,  aut  quacunque  pactione  a 
primo  secundus,  ex  qua  re  discordia  pene  totum  re- 
gaum  invasit,  adeo  ut  in  plerisquo  locis  cocdes^in- 
oeQdia,rapina)  liereDtySi  non  is  impetus  illustrium 


virorum  suffiamine  impediretur.  Ijlaperatrix  vero 
Chunigunda,  quanquam  maritali  vigore  destituta 
foret,  lamen  consilio  fratrum  suorum  Theodorici 
Metensis  episcopi  et  Hetzelonis  ducis  Bavaris  pro 
viribus  reipublicse  succurrebat,et  ad  restaurandum 
imperium  aciem  ingenii  mentisque  sollicita  consi- 
deratione  direxit.  Res  petit  ut  dicam  summorum 
nomina  quoidam  scn  pontificum  sive  sscularium 
principum,  qui  tunc  in  regnis  vigebant,  quorum 
consiliis  consuevit  Francia  reges  eligere,  ne  ea  qu«e 
dicturus  sum,  quali  fortuitu  vtdeantur  fieri,  sed  ut 
quod  prudentissimorum  virorum  consulto  cernitur 
actum,  utile  et  honestum  atque  optimum  factum 
credatur.Eo  tempore  archiepiscopatum  Moguntien- 
sem  rexit  Aribo,natione  Noricus,  nobilis  et  sapiens 
aptus  regalibus  consiliis  ;  Goloniensem  vero  archi- 
episcopatum  Pelegrinus  tenuit,consanguineus  Ari- 
bonis  providus  et  ad  id  officiumidoneus :  Treviren- 
sem  quoque  archiepiscopatum  gubernavit  Poppo, 
frater  Ernesti  duci8,vir  pius  et  humilis,  qui  eodem 
tempore  filium  fratris  tui  ilucem  Ernestum  cum 
ducatu  Alcmanico  sub  tutela  habuit :  Metensem 
episcopatum  Thcodoricus  nobiIis,et  in  virtute  stre- 
nuus  possedit  :  Argentinae  civitati  Werinharius 
episcopus  pr8ofuit,genero8U8  in  divinis  et  ssculari- 
bus  ofliciisstudiosus:  Wurccburgensi  Fcclesis  in- 
sedit  Marcclinus  [Macclinus]  sapicr.s,  et  in  eccle- 
siasticis  dignitatibus  fidelis :  Pabeubergensem  epi- 
scopatum  Eberhardus  rexit  primus  episcopusillius 
Ecclesi(c,vir  ingenio  et  moribus  Rcipublicas  valde 
necessarius  :  Constantiensis  Ecclesi«e  prssul  erat 
Heimo,  vir  sapiens  in  Deo,modestus,etprovidus  ad 
sseculum ;  Augustam  Vindolicorum  regebat  episco- 
pusBruno  frater  Henrici  imperatoris^utilis  et  claruB 
ingenio,  si  fraterno  odio  quo  imperatori  oberat 
nou  obscuraretur  :  Juvavensem  Ecclesiam,  quam 
vulgari  sermone  Saltzburg  dicunt,  rexit  bons  me- 
moriffi  Gunthcrus  archiepiscopus,  frater  Eberhardi 
[aL,  EccardiJ  et  Hermanni  comitum^mitisetbonus, 
apud  Deum  et  homines  :  Radesbonensis  Ecclesio 
episcopo  erat  Burkardus  \al.y  KebehardusJ  benevo- 
lentisB  gratia  conspicuus  :  Frisengensem  Ecclesiam 
regcbat  Albertus  [Agilbertus]  episcopus,  providus 
gubernator  cleri  ct  populi  sui ;  cum  istis  multi  alii 
pontifices  et  abbates  ex  iisdem  regionibus  aderant, 
quo8  singulos  nominare  operis  fastidium  generat 
Saxoniffi  pra^sules,  quoniam  me  latuit  quid  de  vita 
eorum  nominibus  addicere  conveniret,  memorare 
vitavi,quanqiiam  et  eos  summis  rcbus  adesse,con- 
8ulere,succurrere  proculdubio  perceperim.  Italiam 
transeo  cujus  principcs  in  brevi  convenire  ad  re- 
giam  electionem  nequiverunt,  qui  postmodum  in 
urbe  Constantiensi  cum  archiepiscopoMediolanensi 
et  reliquis  principibus  occurentes  regi,  sui  cfTecti 
8unt,  et  ei  fidelitatem  libenti  animo  juraverunt. 
Duces  autem  supradictis  viris  contemporanei  hi 
fuerant,Benno  dux  Saxoniae,  Adalbero  dux  Histris, 
Hetzilo  dux  Boioariae,  Ernestus  duz  Alemannia 
Lutaringorum  dux  Fridericusy  Ribuariorum  dux 


4tt8 


WIPPONIS  PRESBYTERI. 


1224 


riozelo,Cuno  Wormatiensis  diix  Francorum,  Udal- 
ricua  dux  Bohemis  ;  Burgundia  enim  nondum  Ro- 
mano  imperio,  ita  ut  nunc,acoHvis  fuerat.Quod  au- 
tem  subjecta  est  modo,trium  regum  glorise  ascribi- 
lur.  Secundus  Heinricns  imperator  primum  eam 
subjicere  intendit  [tentavit,]  et  bene  in  hoc  studio 
perseveravit.  Deinde  Gonradus  imperator  animoso 
impetu  Francos  hostiliter  ex  ea  ejecit,belloque  eam 
subjugavit.  Ad  extremum  rex  Heinricus  pius,  pa- 
cificua,  linea  justiti®,  bello  et  pace  eamdcm  Bur- 
gundiam  temperavitcum  magnificentia:  ubiquaedi- 
vina  providentia  tam  pacis  quambelli  consiliis^con- 
ciliis  et  conventibns  qnibus  intordnm  ipse  interfui, 
peregit,  alias  conmiemorabo.  Nnno  ad  propositum 
radeo.  Ungaria  autem  quam  idem  rex  Heinricus 
tertius  nobili  atque  admirabili  victoria  domuit,  et 
post  victoriam  sapientissimo  consilio  sibi  et  succes- 
soribus  suis  8tabiiivit,pr8edicto  tempore  nec  audire 
noe  Bustinuit. 

Supra  memorati  episcopi  et  duces  caeterique  po- 
tentes  haud  aliter  pcriculnm  minitans  melius  aut 
citius  evadere  rati,  summa  ope  etindustriamemo- 
rabili  utebantur  ne  Respublica  diutius  sine  regente 
nutaret.Privata  oonsilia  et  animos  singulorum  cui 
quisquam  consentiret,cui  dissentiref  ,aut  quem  sibi 
dominum  optaret,  epistolarum  et  legatorum  com- 
moditas  conferebat,neque  id  in  vacuum.  Nam  pro- 
videnti»  est  interius  praeparare  quo  foris  indiges,et 
oonsilium  ante  opus,  semen  est  sequentis  fructus. 
Frustra  enim  ab  altero  auxilium  exspectas^si  igno- 
ras  quid  desideres.  In  rebus  arduis  secrelo  consu- 
lorey  paulatim  deliberare,  velociter  facere,  bonum 
exitum  habebit.Tandem  condicta  est  dies,  notatus- 
que  loeu8,fit  publicus  conventus,qualemmevidisse 
antea  non  memini.In  quo  conventu  quid  actum  sit 
dignum  memoria  scribere  non  dilTeram. 

DB  ELBCTIONB   REQIS. 

Inter  Moguntiae  confinia  et  Wormatias  locus  est 
amplitndine  planitiei  causa  multitudinis  maximse 
reoeptibilia  :  ex  insularum  recessu  ad  secretas  res 
tractandas  tutus  et  habilis,sed  de  vocabulo  et  situ 
looi  plenins  dicere  topographis  relinquo,ego  autem 
ad  incoeptum  redeo.  Ibi  dum  convenissent  cuncti 
primates,et  ut  ita  dicam  vires  et  viscera  regni,  cis 
et  ciroa  Rhenum  castra  locabant.Qui,dum  Galliam 
a  Germania  dirimat,  ex  parte  Germaniae  Saxones 
cum  aibi  a(iyacentibus  Sclavis,  Franci  Orientales, 
Norici,Alemanni  convenere. 

DeGalliaveroFranci  qui  supra  Rhenum  habitant, 
Ribuarii,  Lutharingi,  coadunati  sunt.  Quaeritur  de 
re  summa,  dubitatur  dc  clectione  incerta  :  inter 
spem  et  metnm  suspensi^alterna  desideria  cum  in- 
vicem  cognati,  tum  inter  se  familiares  diutissime 
expiorabant.Neque  enim  de  mediocri  re  consulen- 
dum  fuerat,sed  de  ea  quae  nisi  ferventi  pectore  ma- 
ximo  studio  coqueretur,ad  perniciem  totum  corpus 
regni  terminaretur.  Et  ut  proverbiis  communibus 
«tary  expediteri  bene  coquere  cibum,  qui  crudua 
aumptus  generatpericulum,et,utaiunt,medicamen- 


fi  in  oculis  ponendum  cauteestprovidendum.Eodem 
modo  cum  diu  certaretur  quis  regnare  deberel; 
cumque  alinm  aetas  vei  nimis  immatura,  vel  tiltra 
modum  provecta,  alium  virtus  inexplorata,  quo»* 
dam  insoientiae  causa  manifesta  recusaret  :  intar 
multos  electi  pauci  sunt,  et  de  paueia  admodum 
duo  sequestrati  sunt,  in  quibus  examen  extremuni 
summorum  virorum  snmmadiligentia  diu  delibera> 
tum  in  unitatis  puncto  tandem  quievit.  Srant  dno 
Chunones  quqrum  unus,quod  mflgoria  aBtatia  essel, 
major  Chuno  vocabaiur,  alter  autem  junior  Gftuno 
dicebatur,  ambo  in  Francia  Teutonica  nobilissimi 
ex  duobus  fratribus  nati.  Quorum  aiter  Hetzel  et 
alter  Chuno  dictus  est :  ipsos  vero  ab  Ottone  dnoft 
Francorum  natos  accepimus,cum  duobus  aliiaBm- 

jt  none  et  Willelmo  ;  exquibusBrunoapostolicssedii 
Romanae  Ecclesiae  papa  eCfectus,  mutato  nomiAa 
Gregorius  appellatus  est.Willelmus,factu8  Argenti- 
nensis  Ecclesiae  episcopus,miro  modo  eam  sulilin» 
vit.PraedictiduoChunones,cumessent,utdictumest| 
ex  parte  genitorum  nobilissimi,  haud  secus  ex  ma- 
terno  genere  claruerant.  Junioris  Ghunonis  matar 
Machilda  de  filia  Chonradiregis  Burgundi«e[Longo- 
bardiae]  nata  fuit.Majoris  Chunonis  mater  Adelberta 
[vel  Adeli)era,t;tf/  Adelheyda]  ex  nobilissima  (glorio- 
sissima)  gente  Lotharingorum  oriunda  fuit.  Qom 
Adelhayta  soror  erat  eomitum  Gerhardi  et  Adel- 
berti,  qui  semper  cum  rcgibus  et  ducibus  confli- 
gentes,  ad  extremum  causa  propinqui  sui  Gonndi 
regis  vix  acquiescebant;quorum  parentes(utfertBf) 
de  antiquo  genere  Trojanorum  regum  venerant,q« 

C  sub  beato  Remigio  confessore  jugo  fldei  coUa  aup- 
ponebant.In  his  duobus,id  est,in  magore  Ghunone 
et  juniore  (minore)  diu  pendebat  reliqua  nobiliias, 
etquanquammajorcn  Chunonem  secretiori  conaillo 
et  avido  desiderio  propter  virtutem  et  probitatem 
illius  pene  omnes  eligerent,tamen  propter  juniorii 
pofentiam,  ne  pro  honoris  ambitione  desiderenli 
ani.xum  suum  ingeniose  quisquedis8imu)abat.Ad 
extremum  vero  divina  providentia  contigit,  ut  ipa 
inter  se  convenirent  quodam  pacto  intam  dubiaro 
satis  convenienti,  ut  si  quem  iilorum  major  ptri 
populi  laudaret,  alter  eidem  sine  mora  cederetJEi- 
tirr.o  quod  dignum  sit  dicere  qua  ratione  mijiff 
Chuno  suum  prodidit  ingenium,non  quod  ipidda^ 
speraret  rex  fieri,  unde  jam  nutum  Dei  principini 

Q  cordibus  inspirari  (inspiratum)  percepit^sed  at  oo- 
gnati  animum,quo  minus  in  novis  rebus  pertoiiia«» 
retur,  confirmaret.Hac  igitur  praBstantissima  Oft- 
tione  ilium  alloquit u r :  «  Rebus  prosperis condigatua 
gaudium,nec  gravitatis  modum  excedit,  nec  quaa* 
qnam  ingratum  esse  pro  acceptis  benefloiis  sinitel 
aicut  inadversis  damnosa  pusilianimitas  ad  detorio- 
ra  trahit,sic  in  secundishonestajucunditashomiiisn 
ad  meliora  ducit^et  pGirum  valet  fmctus  partc  Mi« 
oitati8,qoi  moderata  aiacritate  non  pascit  aninnfll 
laborantis.Uoc  modo  animi  mei  vigorsm  maga&l 
gaudiis  augeri  sentio,quod  ex  tanta  coaoione  ooa« 
sentns  pariiis  omnium  nos  duos  solummodopnm» 


1225 


VITA  CONRADI  SALICI. 


1226 


debat,quorum  alterum  regali  fastigio  locaret  Neque*A  cognovero  te  velle,te  desMerare  in  dominum  et  re- 


enim  ajstimare  debemus  vel  nobilitate.  vel  divitiis 
propinquos  nostros  antcccdere ;  aut  aliquid  nos 
promeruisse  lanta  veneratione  dignum,  verbis,ma- 
nibus  non  oportet  extollere.Majores  nostri  gloriam 
saam  factis  quam  dictis  prodere  malucrunt,  com- 
muni  vita  contentos  esse  deccbit  quoslibet  inter 
squalcs.Quidquid  autem,id  cst,quod  ad  aliquid  ha- 
biliores  rcliquis  putaniur,  indc  grates  auctore  Deo 
reddamus.Nobis  ergo  cogitandum  est  nequi  aliena 
consensione  digni  tanto  honore  (cstimati  sumus, 
proprio  et  familiari  dissidio  indigni  hac  gnitia  vi- 
deamur.  Stuitum  estenim  alicna  potoslatc  pro  sua 
nimium  abuti.In  omni  electionc  nemini  licctdese 
ipso  judicare,  licet  autcm  de  alio. 

Ouod  si  alicui  de  se  licercl,  quot  regulos,  ne  re-  n 
ges  dicam,  videremus.  Vota,  studia,  consensus 
Francorum,  Lotharingorum,  Saxonum,  Noricorum, 
Alemannorum  qui  optimam  voluntatcm  babebant, 
ad  nos  conferebant,  tanquam  ad  unius  stirpis  pro- 
paginem,  veluti  ad  unam  domum,  sicutad  indisso- 
lubilem  familiaritatem,quos  ex  tam  mullis  conncxos 
dissolvi  posse  inimicitiis  nemo  suspicabitur.  Con- 
cordare  decet,  quotquot  natura  ligavit,  qnre  sibi 
cognatam  jungit  amicitiam.  Quod  si  ullro  oblata 
ab  aliis  aliqua  re  impediente  rojicimus,  hoc  est,  si 
invicem  discordamus,  certum  est  quod  populus 
tanc  velit  nos  deserere,  ac  tertium  qucmlibet  sibi 
quaercre,  et  nos  non  tantum  suinmo  bonore  priva- 
binnir  sed  quod  omnibus  bonis  mortedetestabilius 
est,  infamiam  ignaviic  incidcmus ;  quasi  et  tanti  re- 


gem,  nullo  malo  ingcnio  hanc  henevolentiam  a  te 
rcvocabo,quin  potius  te  eligam  tanto  avidius  caitcris, 
quanto  me  sperabo  tibi  gratiorem  illis.  Si  autem 
Deus  ad  me  rcspexerit,  debitam  \icem  mihi  a  te 
rependi  non  dubito.Ad  hsc  minorChuno  respondit 
totam  hanc  scntentiam  sibi  acccptam  fore,  seque 
illi  sicuti  cognato  charissimo,  si  eum  rcs  summa 
vocarct,omnem  regiam  fidelitatem  facturum  certis- 
sime  promisit.Inter  Iiiec  vcrba  major  Chuno  pluri- 
bus^idcntibus  paululumseacclinans,cognatum  os- 
culatus  est ;  quo  osculo  primum  deprehensum  est, 
utrumque  illorum  alteri  acquievisse.  Hinc  sumpto 
judicio  concordiai,  consedere  principes :  populus 
frequentissimus  adstabat  : 

Tunc  quod  quisque  diu  velatum  corde  tegebat, 
Ferre  palam  licitum  gaudebat  tempus  adesse. 
Archiepiscopus  Moguntiensis,cujus  sententia  ante 
alios  accipienda  fuit,rog?itus  a  populo  quid  sibi  vi- 
deretur,  abundanti  corde,  hilari  voco  laudavitet 
elegit  migoris  xtatis  Chunonem  suum  in  dominum 
et  regem,  atque  rcctorem  et  defensorem  patri». 
Hanc  sententiam  cfleteri  arcbiepiscopi  et  reliqui  aa- 
crorum  ordinum  viri  inclubitantcr  sequebantur. 
Junior  Chuno  paululum  eum  Lotharingis  placitans, 
statim  reversus  maximo  favore  illum  ad  dominum 
et  regem  elegit ;  quem  rex  manu  apprehcndens  fecit 
illum  conscdcre  sibi.  Tunc  singuli  de  singulis  re- 
gnis  eadem  vcrba  eloctionis  saepissime  repetebant : 
fitclamor  populi,  omncs  unanimiter  in  regis  elec- 
tione  principibus  consentiobant ;  omnes  majorem 


giminis  virtutem  non  possumus  sustinerc,  ct  alter  C  Chunonem  dcsidcrabant,inilloper8istebant4  ipsum 

cunctis  dominantibus  nihil  hssitando  praeposue- 
runt,eumdemque  regali  potentias  dignissimum  judi* 
cabant :  et  ut  nulla  mora  eonsecrationis  illius  fieret, 
postulabant,supradicta  imperatrix  Chunegunda  re- 
galia  insignia  quse  sibi  imperator  Henricus  relique- 
rat  gratanter  fnon  gravate]  obtulit,et  ad  regnandum 
quantum  hujus  sexus  auctoritatis  est,  illum  corro- 
boravit.  Credo  quidem  huic  electioni  coelestium 
virtutum  favorem  non  deesse,  cum  inter  singularis 
potentiaj  viros  tot  duccs,  et  marchiones  absque  in- 
vidia,  sine  controversia  is  cligeretur,  qui  licet  ge- 
nere  et  virtute  atque  in  propriis  bonis  nemine  esaet 
inferior,  tamen  de  rcpublica,  ad  comparationem 
talium  virorum  parum  beneficii  et  potostatis  habuit. 


alterius,  quod  inter  consanguineo^  magnum  nefas 
esse  puto,  credere  nollet  honori.  Maximus  igitur 
hoiior,summa  potestas  circa  nos  adhuc  versabitur, 
et  itaad  nos  pervenit,  ut  si  velimus,  in  altero  nos- 
trum  remaneret.Quocirca  mihi  videtur  si  in  uno  de 
nobis  hic  honor  coadunatus  remanscrit,ut  alter  cju- 
sdem  honoris  participatione  uUerius  quodammodo 
non  careat  :  sicut  enim  in  regnum  parentes,quam- 
vis  cuncti  reges  non  sint,  honoris  qua».dam  derivalio 
•tpanBf^mditur,  sic  ot  hi  qui  conscripti  et  prajnomi- 
nati  ad  potestatem  fuerint,  licet  ad  hanc  non  per- 
yeniant,  tamen  honore  quodam  inde  nota  penitus 
non  carcbunt;  non  ad  suam  dignitatem  immcriti 
non  exigerentur.Prffiterea  si  regum  cognati  propter 


reges  honorantur,  cumquc  omncs  erga  nos  talcs  [)  Quanquam  archiepiscopus  Colonien&is,  et  dux  Fri- 


•  csse  vclint.quales  invicem  consentanoa  mente  fuc- 

•  rimus,  et  eo  modo  provectus  alterius  ex  altero  pen- 
deat;  qui  feliciorcs  nobis  esse  poterunt,si  alter  re- 
gnabit?  alter  regnanti,  publicam  rem,  per  benevo- 
lentiam  guam  quasi  prsstabit?Quarecauti  simus; 
aliennm  propinquo,incertum  ccrto  non  praefcramus; 

'ne  hodierna  diea  huc  usque  pro  tali  arbitrio  satis 
Ittta  et  jucunda,  longi  temporis  infortunium  nobis 

^pariatisic  conceptam  tanti  populi  benignitatem 
maieinter  no8  tractabimus.  Quod  ne  fiat  cx  mea 
parfe,  omninm  cognaterum  meorum  dilectissime, 
qufd  de  te  sentiam,  dicere  volo.  Si  animum  populi 

Patboi.  GXLII, 


dcricus  cum  aliis  quibusdam  Lutheringis  causa 
junioris  Chunonis,  ut  fama  fuit,  imo  hoste  pacis, 
diabolo  instigantc,impacati  discederent;quitamen 
cito  reversi,  ad  gratiam  regis,  propter  eos  quoa 
communia  conditio  mortis  praeoccupavit,  quidquid 
ipse  prfficeperat,  gratanter  accipere,  et  archiepi- 
scopus  Peligrinus,  quasi  pro  emendatione  prioris 
culpffi,impetrabat  a  rege  ut  sibi  liceret  in  Ecclesia 
Coloniensi  reginam  consecrare.  De  qua  in  sequen- 
tibus  dicturus,  nunc  ad  i^egem  revertar.  Vere  Dei 
nutu  electus  esi  in  quo  ipse  providit  testimonium 
quod  postea  rex  accepit  ab  hominibus.  Erat  enim 

39 


1237 


WIPPONIS  PRESBYTERI. 


1228 


\ir  magnae  humilitatis,  providus  consilio,  verax  in 
dictis,8trenuus  in  factis,minimum  avarus,omnium 
regum  in  dando  liberalissimus ;  de  cujus  moribus 
postmodum  plenius  dixero.lllud  tanlum  [tamen]  hic 
dicendum  est,  qus  nequaquam  potuit  remanere  ut 
ille  non  fieret  princeps  et  maximus,  cum  maxima- 
rum  virtutum  vigor  inerat.Cum  cnim  scriptum  sit, 
gloriam  prscedit  humilitas,merito  praecessit  hujus 
mundi  gloriosos,  cui  regina  virtutum  adha^rebat. 
Igitur  non  crat  fas  alicui  in  terra  militare,  quem 
Deus  omnipotens  prsdeslinavit  omnibus  imperare. 

DE  CONSECRATIONE  REGIS. 

Peracta  electione  regem  sequi  Moguntiam,  ut  ibi 

sacratissimam  unctionem  acciperet,  cum  claritate 

maxima  omnes  properabant.  Ibant  gaudentes,  cle- 

nci  psallebant,  laici  canebant,  utrique  suo  modo  : 

tantas  laudes  Deum  acccpissc  ad  hominibas,  una 

die  in  loco  nondum  comperiebam.  Si  Carolus  ma- 

gnus  cum  sceptro  vivus  ades8et,non  alacrior  popu- 

lus  fuisset,  nec  plus  gauderc  valcret  de  tanti  viri 

reditu,  quam  de  istius  regis  primo  accessu.  Rcx 

pervenit  Moguntiam  :  ibi  honore  debito  rcceptus, 

consecrationem  suam  omnibus  desiderabilem  devo- 

tus  praestolabatur.  Ad  quem  bencdiccndum  in  die 

Nativitatis  sanctse  Maris,  rum  archiepiscopus  Mo- 

guntiensis  et  omnis  clerus  solemniter  sc  praepara- 

rent,  inter  sacra  ofTicia  regiae  unctionis  archiepis- 

copus  hoc  ad  regem  usus  est  sermone :  «  Omnis 

potestas  fluitantis  sosculi  de  uno  fonte  purissime 

derivatur.  Solet  autem  accidere,  ut  cum  plures  ri- 

vuli  de  eodem  principio  procedant,  aHo  tempore 

sint  turbidi,  alio  lucidi,  fonte  capitali  in  puritate 

sua  permanente;  eodem  modo  quantum  humana 

conditio  creatorem  ct  creaturam  inter  se  conferre 

audet,  de  Deo  rege  immortali  et  terrenis  regibua 

conjicere  voIemus.Scriptum  est  enim  :  Omnispote- 

stas  a  Deo  est.  Is  omnipotens  rex  regum,totius  ho- 

noris  auctor  et  principium,  quando  in  principes 

terrse  alicujus  dignitatis  gratiam  transfundit,quan- 

tum  ad  naturam  principii  pura  et  munda.  Cum 

autem  perveniret  ad  eos  qui  hanc  dignitatem  indi- 

gne  tractaverunt,  et  eam  cum  superbia,  invidia, 

libidine,  avaritia,  ira,  impaticnlia,  crudelitate  pol- 

luerint,sibi  et  omnibus  subjcetis^nisi  poenitendo  se 

purgaverint,  periculosum  pntum  iniquitatis  propi- 

nabunt.  O^et  et  interccdat  &d  Dominum  omnis  Ec- 

clesia  sanctorum,  ut  dignitas,  quae  hodie  pura  Do- 

mino  et  regi  nostro  Conrado  praesenti  a  Deo  pra;- 

statur,  inviolata  quantum  hominis  est  ab  eoscrve- 

tur.  Tecum  et  propter  te  nobis  est  sermo,  domine 

rex;  Dominusqui  te  elegit  ut  esses  rex  super  po- 

puluni  suum,  ipae  te  prius  voluit  probare,  et  post- 

modum  regnare  :  flagcllat  enim  omnem  quem  reci- 

pit :  dignabatur  corripere  quem  voluerat  recipere ; 

placuit  ei  humiliare,  quem  proposuit  exaltare.  Sic 

DeuB  Abraham  servum  suum  tentavit,  et  tentatum 

glorificavit ;  sic  David  famulum  suura  Saul  regis 

iram,  persecutionem,  injurias  et  latibula  deserti, 

fugfam,  exailiuxn  pati  permisit,  quem  postea  regem 


A.  gloriosissimum  in  Israel  fecit  :  beatus  qui  sufTert 
tentationcin,  quoniam  hic  accipit  coronam.  Non  n- 
ne  causa  te  Deus  exercuit;  fructum  sequentem  in 
te  dulciflcavit;  permisit  antecessoris  tui  impert- 
toris  Henrici  gratiam  perdere,  et  eamdem  itemm 
recipcrc;  ut  scias  modo  his  misercri,  qui  perdaol 
gratiam  tuam  :  passus  es  injurias,  ut  nunc  sciu 
misereri  sustinentibusinjurias:  pietasdivinavoloit 
te  esse  sine  disciplina,ut  post  coeleste  mogisteriom 
Christianum  caperes  imperium.Ad  summam  digoi- 
tatem  pervcnisti,  vicarius  es  Ghristi.  Nemo  oifl 
illius  imitator  verus  est  dominator;  oportet,  otin 
hoc  solio  regni  cogitea  de  honoro  perenni.  Magnt 
felicitas  est  in  mundo  regnare,  maxima  autem,  io 
ccelis  triumphare.  Gum  vero  Deus  a  te   multa  re- 

n  quirat,  hoc  potissimum  desiderat,  ut  racias  jodi- 
cium  et  justitiam  ac  paccm  patriffi,qus  semper  re> 
spicit  ad  te  :  ut  sis  defensor  Ecclesiarum  etcleiieo- 
corum,tutor  viduarum  et  orphanorum  :  cum  his  et 
aliis  bonis  flrmabitur  thronus  tuus  hic  et  in  peipe- 
tuum.  Et  nunc,  domine  rex,  omnis  ssjicta  Ecclesia 
nobiscum  rogat  gratiam  tuam  pro  his  qui  contrate 
hactenus  deliquerunt,  et  offensione  aliqua  gratiam 
tuam  perdiderunt.  Ex  quibus  est  unus,  Otto  nomi- 
ne,vir  nobilis  qui  te  ofl^endebat,  pro  illo  et  reliquie 
omnibus  clementiam  tuam  oramus,ut  illis  dimitttf 
pro  charilate  Dei,  qui  te  hodie  in  virum  alternm 
mutavit,et  numinis  sui  particiqem  feoit ;  quatenoi 
ipse  tibi  eamdem  vicem  pro  universis  delictis  tois 
dignetur  rependere.»  In  hoc  sermone  rex  miserico^ 
dia  motus,  ingeniuit  et  ultra  quam  credi  poasit, 

C  effluebat  in  Iacrymis.Deinde,sicut  episcopi  ct ducei 
cum  universo  populo  flagitabant,  omnibus  qood 
adversus  illum  deliquerant,  dimisit.  Hoc  omnispo- 
pulus  gratanter  suscipiebat.  Omncs  manifesta  pi^ 
tate  rcgis  pra;  gaudio  plorabant  : 
Ferreus  essct  homo,  qui  plangere  non  potaiseet, 
Quod  tantas  culpas  ignovit  tanta  potestas. 
Et  quanquam   vindicarc   posset   suas   injurias,  li 
nunquam  rex  fieret,  tamen  pro  nuUa  tantc  potesia- 
tis  flducia  ad  ulciscendum  aliquid  rcservabat»Pert- 
ctis  deceintissimc  divinis  ofHciis^et  regali  consem- 
tione,  rex  processit,  et  sicut  de  Saul  rege  legitar, 
quasi  ab  humero  sursum  cunctis  altior  ibat,etTel- 
uti  in  quamdam  habitudinem  antea  non  visam  in 
illo  transformatus,  cum  sacro  comitatu,  alacrivnl- 

f\  tu,  honesto  inccssu  ad  cubiculum  rediit.  Indead 
mensam  regali  apparatu  receptus,  eam  diemregia 
speciei  primitivam  oflficiosissime  consumpsit. 

DE  DISPOSITIOXE  CURIALI   ET  DE   REGI^fA. 

De  fidelitate  facta  regi  minus  necessarium  dieeri 
puto.frequenti  usu  teste,quod  omnes  epiacopiydneei 
et  reliqui  principes,milites  primi,  milites  gregaiiii 
quin  ingenui  omnes,si  alicigus  momenti  8int,rQgi- 
bus  fidem  faeiant.Hiuc  tamen  sincerius et  libentim 
jurando  omnes  subjiciebantur,  similiter  in  dlipoii» 
tione  curiali,  quem  rex  msgorem  domos  atataerett 
quos  cubiculariorum  magistros,  quos  infertoret  el 
pincernaa;  et  reliquos  offlciarioa  ordinaroiidio 


VITA  CONRADI  SALICI. 


1230 


ledendum  cum  illud  breviterdicerc  possim, 
ius  anteccssoris  sui  ministeria  aptius  et 
tntius  provisa  memini  vel  legi.Ad  quam 
•num  voluit  ingenium  Angustensisepiscopi 
Bt  Wernheri  Argentinensis  episcopi  consi- 
etiam  Werniharii  mililis,quem  rex  longe 
am  consiJiis,  audacem  bellis,  frequenter 
leriebatury  superbos  omnes  dilecta  regis 
ela  prudentia  et  consilio  viguit,  cui  pater 
lanus  dux  Alemannia»;  mater  ejus  Kerbir- 
»uradi  rcgis  de  Burgundia  fuit,  cujus  pa- 
Caroli  Magni  stirpe  processerant ;  unde 
nostris  in  libello,quem  Telralogum  nomi- 
}8tea  r^gi  Ilenrico  tertio,cum  natalem  Do- 
rgentina  civitate  celebrarct  praesentavit, 
I,  duos  versus  cdidit  hoc  modo  : 

0  post  decimntn  nnuiorntnr  linea  quarta 
olo  Maguo  procedit  Gisela  prudens  : 

atffi  nobilitatis  esset  et  formae  dccentissi- 
Q«  extollenti»  fuit,in  Dei  servitio  timorata, 
ibus  et  eleemosynis  assidua,  et  hoc  ut  se- 
luit,  attendens  illud  Bvangelicum,ne  justi- 

1  faceret  coram  hominibus.  Brat  enim  li- 
^enii,  illustris  solertia;,  avida  glori»,  non 
idoris  amans,  feminei  laboris  patiens.  in- 
inime  profusa,  in  rcbus  honestis  et  utili- 
le  larga,  dives  in  prsediis,  summos  honorea 
are  perita.  Hsc  quorumdam  hominum  in- 
gaspe  ab  inferioribus  fumigat  ad  superio- 
iquot  dies  a  consecratione  impediebatur. 
si  illud  odium  juste  nn  injustc  pcrtulerit, 
qucslione  moratur  :  lamcn  virilis  probitas 
.  vicit,  et  ex  consensu  et  petitione  princi- 
iecrata,  necessaria  comes  regem  sequeba- 

de  regina  interim    breviavi,  intermissis 
gestis,  nunc  ad  eadem  revertar. 

>B  PRIMIS  GESTIS  CHUONRADI  REGIS. 

ta  inclyti  regis  Chuonradi  stylo  revoluto, 
sunt  diccnda,  quae  in  ipsa  die  consecratio- 
Mserat ;  quaj  licet  parva  videantur,  mysterio 
uodam  magnifice  pollent.  Sed  quoniam 
mblica  scribitur,  quae  animum  lcctoris  ad 
1  rerum,  quam  ad  figuras  verborum  atlen- 
icit,  magis  videtur  congruere,  ipsam  rem 
per8equi,quam  mysticis  rationibusaliquid 
e  commentari.  In  ipsa  processione  regis 
runtante  illum,cum  singulisquerimoniis; 
t  colonus  Ecclesiae  Moguntiensis,  alter  pu- 
t,et  quaidam  vidua.  Dum  rex  eorum  causas 
episset,  quidam  de  principibus  suis  aver- 
m  dicentes,  ne  consecrationis  suce  aliquam 
laceret,  et  matura  divina  offlcia  audiret; 
8  ad  episcopos,  ut  vicarius  Christi  Chri- 
ne  respondebat :  Si  meum  est  regimini  in- 
t  id  viri  constantis  est  nequaquam  differre 
te  fieri  valet;  rectius  mihi  videtur  facere 
beo,  quam  quid  faciendum  sit  audire  ab 
mini  vos  sajpc  dixissc  non  auditcrcs  legis, 
mBjustificari.  Si  autcm  ad  consecratioaemj 


A  ut  dicitis,  festinandum  est,  tanto  cautius  in  opere 
Dei  gressus  meos  convenit  mihi  Ormare  :  quanto  me 
arduae  dignitati  cognosco  propinquare.  Hsc  dicens, 
in  eadem  statione  moratus,  ubi  primum  occurrerant 
illi  calamitosi,  passibus  immotis  legem  prefecerat 
illis.  Hinc   paululum  procedens,  venit  aiite  illum 
quidam,diccns  se  expulsum  esse  patria  omnino  sine 
culpa.  Quem  rex  per  brachium  apprehendens^  su« 
per  omnes  circumstantes  attraxit  usque  ad  solium 
suum,  ibique  causam  miseri  cuidam  principum  suo- 
ruin  diligenter  commendavit.  Felixinitium  regnandi 
cernitur  esse,  ubi  plus  festinatur  ad  faciendam  le- 
gem,  quod  ad  benedicendum  regem.  Abundantius 
erat  in  rege  studium  miserationis  quam  desiderium 
consecrationis  :  per  semitam  justitiae   incedebat^ 

i>  quando  regium  honorem  petebat.  Poterat  dicere 
cum  Psalmista :  Pes  meus  stetit  in  via  recta.  Firma- 
vit  se  pcr  gratiae  bonum  priusquam  conscenderet 
judicialem  thronum.  Timebat  praecipitari  si  non 
esset  equus  in  altitudine  regali.  Satis  erat  lauda- 
biie  inter  nova  gaudia,  inter  deliciosa  regis  mini- 
steria,  tot  pauperum  clamores  audire^  et  eorum 
causas  finire. 

Noluit  negligere,  quod  cito  potuit  regere;  renuit 
justiiiam  dilatare,  quoniam  illud  erat  regnare. 
Distulit  suam  benodictionem  propter  regium  hono- 
rem,  scriptum  est  enim  :  «  Honor  regis  judicium 
diligit. » 

In  cunctis  rebus  jiil  sic  prodesse  valebit, 
Sicut  judicium  regis  ad  offlcium. 
Ita  rex  in  talibus  causis,  pro  quibus  maxime  regia 

C  auctoritas  interpellari  solet,  hoc  est  pro  Ecclesia- 
rum,  viduarum,  oi^hanorum  defensione,  ad  reliqua 
regimina  sibi  ea  die  viam  praeparavit. 

DE  ITINERE  REOIS  PER  REGNA. 

Omnia  regis  itinera,  et  in  quibus  locis  summas 
festivitates  Natalis  Domini  et  Paschae  annuatim  ce- 
Icbraret,  non  nimis  necessarium  narrare  putavi, 
excepto  quod  id  dicendum  est  sicubi  fuerat,si  quid 
insigne  et  clarum  acciderat.  Si  enim  omnia  obser- 
vare  vellem,  ante  mc  desererent  vires  qaam  mate- 
rics.  Ad  gesta  illius  clarissima  quantoocius  potero 
veniam,  in  quibus  tantum  gloriaB  eminet,  ut  de  mi- 
noribus  silere  nemini  flat  ingratum.  CoIIecto  regali 
comitatu,  rex  Chonradus  primum  per  regionem  Hi- 
buariorum,  usque  ad  locum  qui  dicitur  Aqiiisgrani 
Q  palatium  pervenit,  ubi  publicus  thronus  regalis  ab 
antiquis  regibus,et  aCaroIo  praecipue locatus,  totius 
regni  archisolium  habetur.  Quo  sedens  excellentis- 
sime  rcmpublicam  ordinavit,  ibique  publice  placito 
et  generali  concilio  habito,  divina  et  humana  jura 
utiliter  distribuebat :  fama  ejus  vires  de  virtutibus 
sumpsit :  hodie  quam  heri  pro  lenore  pacis  prae- 
stantior,  pro  benevolentiae  gratia  charior,  pro 
regali  comitatu  honoratior  habitiis  est  omnibus. 
Quanquam  enim  litteras  ignoraret,  tamen  omnem 
clerum,  cum  amabiliter  et  liberaliter  palam,  tum 
convenienti  disciplina  secreto  prudenter  instituit. 
Miiitum  vero  animos  ia  hocmultum  attraxity^uo4 


im 


WIPPONIS  PBBSBYTERI. 


49U 


antiqua  beAeficia  parentum  nemini  posterorum  au- 
ferri  sustinuit.  Pr®terea  in  donariis  frequcntibus, 
quibus  eos  fortia  audere  cocgit  sui  similem  in  toto 
mundo  non  posse  reperiri  aBstimaverunt.  Suspicio- 
sum  est  relatu,  quam  munilicus  fuit,  quam  jucun- 
duSy  quam  constantis  animi,  quantum  imperterriti, 
bonis  omnibus  blandus,  malis  severus,  in  cives  be- 
nignus,  in  hostes  acerbus,  in  rebus  agendis  cfficax, 
quam  mazimo  usui  foret  regno  infatigabilis  erat :  in 
brevi  tantum  proficiens  ut  ncmo  dubitaret,  post  Ca- 
roli  Magni  tempora,  aliquem  regali  sede  digniorem 
non  vixisse;  unde  cxstat  proverbium :  Sella  Ghuon- 
radi  habet  ascensoria  Caroli.  De  hoc  proverbio  qui- 
dam  de  nostris  in  libello  qucm  Gallinarium  vocavit, 
satyra  quarta  protulit  hunc  versum  : 

GhuonraduB  Caroli  premit  ascensoria  regis 
Talibus  indiciis  nomen  seu  gloria  regis. 

Gentium  regiones  transcendit,  marinos  fluctus 
transnatavit,  passim  divulgabatur  virtus  quaa  in 
exhausto  vigore  semper  emanabat.  Reversus  rex 
de  Uibuariis  ad  Saxoniam  venit,  ibi  legem  crude- 
lissimam  Saxonum,  secundum  voluntatem  eorum, 
constanti  auctoritate  reboravit.  Dcinde  a  barbaris 
qui  Saxoniam  attingunt  tributa  exigens,  omnc  de- 
bitum  fiscale  recepit.  Indc  Bajoariam  et  orientulem 
Franciam  pertransicns,  ad  Alemanniam  perveuit. 
Quo  transitu,  regna  pacis  focdcre  et  regia  tuitione 
firmissime  cingebat. 

QUAUTER  REX  CUM  ITALIS  PLACITAVIT. 

Anno  primo  regni  sui  Chuonradus  rex  diem  san- 
ctum  Pentecostes  in  Gonstantia  civitate  colebravit ; 
ibi  archiepiscopus  Mediolanensis  Ileribertus  cum 
caeteris  optimatibus  Italicis  regi  occurrebat;  et  effe- 
ctus  est  suis,  fidemque  sibi  fecit  per  sacramentorum 
et  obsidum  pignus,  ut  quando  veniret  cum  exercitu 
ad  subjiciendum  Italiam,ipsc  eum  reciperet,et  cum 
omnibus  suis  ad  dominum  ct  regem  publice  lauda- 
ret,  statimque  coronarct.  Similitcr  rcliqui  Longo- 
bardi  fccerant  proptcr  Ticincnscs,  qui  ct  alio  no- 
mine  Papienscs  vocantur,  quorum  legati  aderant 
cum  muneribus  et  araicis,  molicntes  ut  regem  pro 
offensione  civium  placarent,  quanquam  id  adispici  a 
rege  juxta  votum  suum  nullo  modo  valcrenl.  In  qua 
autem  rc  ofTcnderint,  brevitcr  absolvam.  Erat  in 
civitate  Papicnsi  palatium  a  Thcodorico  rege  quon- 
dam  miro  opere  conditum,  ar  postea  ab  imperatore 
Ottone  tertio  nimis  adornatum.Cognito  autem  obitu 
imperatoris  Heinrici  antecessoris  Ghuonradi  regis, 
ut  mos  est  hominum  sempor  in  novis  rebus  inlcm- 
peranter  se  habere,  statim  Papienscs  inconsulto  ad 
imbellem  aulam  ruentcs. 

Ausibus  illicitis  fregerunt  mcenia  rcgis. 
totumque  palatium  Ui-que  ad  imum  fundamenti  la- 
pidem  eruebant,  ne  quisquain  rcgum  ulterius  infra 
civitatem  illam  palatium  poncre  dccrevisset.  Ex  qua- 
audacia  diu  magna  controversia  inter  rcgem  et  Pa- 
pienses  habita  est.  Diccbant  Papienscs :  Quem  ofTcn- 
dimus?  imperalori  nostrofidcm  et  honoremusque  ad 
i<irminum  vitffi  sua?  servavimus;  quodefuncto,cum 


X  nulium  rcgem  haberemus,  regis  nostri  domum  de- 
struxibse  non  jure  accusabimur.  E  coatnmo  itx  : 
Scio,  inquit,  quod  domum  regis  vestri  non  d^ftira- 
xistis,  cum  eo  tempore  nullum  habereUs;  mi 
domum  regalcm  scidisse  non  valetis  inGciari.  S 
rcx  periit,  regnum  remansit,  sicut  navis  remtiiet 
cujus  gubernator  cadit;  (edes  publicae  fuerant,  noi 
privatae  juris  erant,  alieni  non  vestri.  Aiieotnun 
autcm  rcrum  invasores  regi  sunt  obnoxti.  Ergo 
vos  aliense  rei  invasorcs  fuistis,  igiiur  regi  ob- 
noxii  estis.  Hujuscemodi  verbis  pluribus  insian- 
ler  objectis  legati  frustra  tentatam  pacem  n- 
linquentes  abierunt.  Reliqui  vero  Italici  amplis- 
simis  donis  a  rege  honorati  in  pace  dimissi  sont 
Rex  vero  bene  ordinato  regno  Suevi®  ad  cistram 

n  Turcicum  perrexit  ibique  quosdam  lialicos,  qui  ad 
Gonstantiam  non  venerant,  ad  dominium  •suom  n- 
cepit.  Inde  post  paucos  dies  ad  Baailicam  cintatem 
pervenit. 

QUOD  REX  CHUONRADUS  BASILEiE  SPiSCOPDM 

CONSTITUIT. 

Basilca  civitas  sita  est  in  quodam  triviali  conihiio, 
id  est,  Burgundiffi,  Alemanniie  et  Francic  :  i^ 
vero  civitas  ad  Burgundiam  pertinet.Hanc  civiti- 
tem  invcnit  rex  vacuatam  episcopo,  cijyus  provisor 
Adalbero  ante  tres  menses  quam  rex  veniret,  nu- 
gravit  a  saBCulo.  Ibi  Simoniaca  beresi  eiubito  appi- 
ruit,  et  cito  evanuit :  nam  dum  rex  et  reginai 
quodam  clerico  nobili  viro,  nomine  UdalricOy  qv 
ibi  tunc  episcopus  efTcctus  est,  immensam  pecaBitti 
pro  episcopatu  suscipcrent.  Postea  rex  pcaaitentii 

C  motus,  voto  se  obligavit  pro  aliquo  epi8C0|iata  li 
abbatia  nuUam  pecuniam  ampliusaccipere,  inqQ0 
vota  pene  bcne  permansit;  sed  Glius  ejus  terUai» 
Heinricus,qui  postea  rex  et  Augustus  effeetus  Qil» 
optime  et  sine  scrupulo  patrium  votum  ezpianl; 
quia  in  omni  vita  sua  pro  omnibus  dignitatibi» 
ecclesiasticis  unius  oboli  pretium  non  diciiDradboe 
accepisse.  Rcx  vero  Ghuonradus  colloquio  regali 
habito  Basile(c,  et  terminis  Burguodie  ultra  valuD- 
tatem  Rudolphi  ejusdem  Burgundi»  regia  diligiMiter 
prsoccupatis,  pcr  Rhenum  usque  SaxoniaBijper- 
vcnit.  Quare  autem  Rudolphi  regis  meminerim  bit- 
vitcr  dicam.Iste  Rudolphus  rexBurguodifBCiimiBii- 
nectute  suaregnum  mollitertractaret»oaaxiiOMiiA- 
vidiam  apud  principes  regni  sui  companin8,jeciUi* 

Q  dum  Ileinricum  impcratorem,  fllium  sororissncii 

regnum  invitavit,  eumque  post  vitam  auam  xcgep 

Burgundis  designavit.  §t  principes  regni JQnrejiv 

fccit.  Ad   quam   rem  cemmendandam  impent<v 

Heinricus  infinitam  pecuniam  s«pe  et  ggpJOTiWii 

consumpsit,  sed  defuncto imperatoreHoiaiiQp» Rb- 

dolphus  rex  promissa  sua  irrita  jQeri  voluit.  Ghaoii- 

radus  autem  rex  magis  augere  quam  miooereit' 

gnum  intentus,  antecessoris  sui  labores  melerefO- 

lens,  Basileam  sibi  subjugavit,  ut  animadvertiret, 

an  rex  Rudolphus  promissa  attenderet.  QuospoiUi 

Gisela  regina,  filia  sororis  ipsius  regis  Rodoipbi* 

benc  paciflcavit. 


I9SS 


VITA  CONftADI  SAUCI. 


1334 


DC  BOLISLAO  DUCE  SCLAVORUM. 


Eodom  anno,  quem  supra  notavimus,  Bolislaus 
Sclavigena,  dux  Bolonorum  insignia  regalia  ct  re- 
gium  nomen  in  injuriam  regis  Chuonradi  sibi  apta- 
vit :  cujus  temeritatem  cito  mors  exinanivit.  Filius 
aatcm  Misico  similiter  rebellis  fratrem  suum  Otto- 
Dcm,  quoniam  regis  partibus  favcbat,  in  Ruhniam 
provineiam  pepulit.  Qualiter  vero  ejusdom  Misi- 
conis  protervitatem  ct  cujusdam  Udalrici  ducis 
BobemiaB  perfidiam  rex  Chuonradus  postea  com- 
pesceret,  in  loco  suo  dioam. 

DB   INIMIGITIA   INTER   REGEM   ET   ERVESTUM    DUCEM. 

Eodem  tcmpore,  hoste  pacis  diabolo  suadente, 
EHiestos  dux  Alemanniac,  Chuno  dux  FrancicB,Fri- 
dericus  dux  Lotharingorum,  cum   aliis  plorisque 


A  illuc  confugerat,  igne  ot  gladio  penit ;  agri  vastati 
sunt,  vine«  truncabantur;  exitum  ct  introitumrex 
prohibebat,  navigium  abstulit,  mercimonia  vetoit, 
et  ita  per  biennium  omncs  Ticinenses  afllixit,  do- 
nec  omnia,quae  praecciMt,onini  dilatione  postposita 
compleverant. 

DE   SEDmONB  QU.E   RAVEXNiE   FACTA   BST. 

Eodem  tempore  rex  Chuonradus  Ravennam  in* 
travit,  et  cum  magna  potestate  ibi  regnavit.  Qua- 
dam  die  miseri  Ravennates  litemcum  exercitu  regis 
commovebant,  et  in  multitudine  sua  confisi,  exer- 
citumdecivitate  expellere  conati  sunt,  etperciyus- 
dam  porta;  angustias  cos  qui  foris  erant  prohibe- 
bant  interioribnssuccurrere.Excito  tumultubellum 
undique  capit  ingravescerc.  Quidam  in  domibus 


Gontra  regem  Chuonradum  consenserunt,  et  multa  -.  hospites  suas  aggressi  sunt ;  alii  in  plateis  pugna- 

1*  Mf         ..  bant,  alii  portas  obsidehant,  plures  domuris,  multi 

de  turribus  altis  ignavum  praelium  cum  saxis  et 
sudibus  commiserunt.  E  contra  Teutonici  armis  et 
ingenio  reluctantes,  factis  agminibus  ante  et  retro, 
Ravennates  circumdabant ;  et  ssvientibus  gladiis 
viam  ad  invicem  facientcs,  eos  qui  fuerant  medii, 
mortuos  aut  sauciatos,  vel  fugientes  reliquerunt. 
Quidam  comes  nomino  Eppo,  optimus  miles  de 
Bajoaria,  cum  Panono  civitatem  exicns,  eos  qui 
pontem  superstabant  subjugavit,  et  plurimi  eorum 
per  illum  solum  de  ponto  pr«cipitati,  in  aqua  ne- 
cati  sunt.  Rex  vero  Chuonradus,  sicuterat  in  cubi- 
culo,  hanc  scditionem  intelligens,  arma  corripit, 
equum  poscit,  et  egressus  atrium  uti  vidit  Raven- 
natcs  bollo  victos  ad  Ecclesias  confggere,  et  undique 


molientes,  multas  munitiones  incassum  prtTparan- 
tes^  nihil  nisi  calamitatem  futuram  assecuti  sunt  : 
Qttoa  omnes  rex  Chuonradus  parvipcndens,  iter 
sfiHm  in  Italiam  cum  copiis  destinavit.  Sed  dux  Er- 
nestuB  humiliter  iter  ejus  prosecutus  usque  Au- 
gaslam  Vindelicam,  interventu  matris  suae  regins 
et  fratris  sni  Heinrici  adhuc  parvuli  aliorumque 
firiocipum,  multum  renuente  rege,  vix  in  gratiam 
iju8  receptuB  est. 

QUOD  BBX   GUM   EXBRCITU    IN   ITALIAM   REDIIT. 

Anno  incarnationis  Christi  102G,  Chuonradus  rex 

eon^ilio  et  petitione  principum  rcgni  iilium  suum 

fl^Qrioam  pnerum  regem  postse  designavit,illum- 

mie  Branoni  Augnstensis  EcclesiaB  episcopo  in  tu- 

.lAam  cofltHnendavit ;  et  supra  dictis  hostibus  suis 


jA8idia8perfilium,etcaBterosfldelessuos  diligenter  C  latibulaquaercre,  misertus  corum,  quoniam  ex  utra. 


afpenene,  ipee  cum  exercitu  copioso  Italiam  petere 
•ttpit ;  in  qua  expeditione,  supra  dictus  Emestus 
dlixAlemaaniae,  aliquantulum  regi  militans  Cam- 
pMonensem  abbatiam,licet  contra  fas  et  jus  esset, 
Hberam  rem  nisi  liberaliter  sorvire,  in  beneflcium 
aeeepifc  a  rege,  et  ad  tutandam  patriam  honorifice 

iMMBSOBest. 

QUOD  REX  PAPIBNSES  AFFUXBRrr. 

RexingreBBas  Italiam  per  Veronam  inter  Medio- 
.  iMium  et  Papiam,  Vercellas  venit,  ibique  sanctum 
jP^eolia  ceMiravit.  In  ipsis  diebus  paschaiibus  Leo 
^nedem  eivitatis  antistes,  vir  multum  sapiens,  mun- 
Aiin  oam  paoe  reliqoit,  cui  Hardericus  Mediola- 
Mnrie  oanoDious  sucoessit.  Rex  vero  jam  totam 
fine  Italiam  planam  Buas  ditioni  subjugavit :  Pa-  j) 
flen8emarbem,qooniam  valde  populosa  fuit,subito 
«ipere  oon  potuit;ip808  Papienses  in  gratiamreci- 
'^nrai  nolait,  quia  palatium  quod  destruxerant  in 
Inoabi  prius  fuerat  reAdiQcare  adhuc  renuebant, 
tod  dflfBnBores  eornm  Adelbertum  marchioncm  et 
'  -^VilhelmomyetcttteroB  principes  in  iisdem  terminis 
■iadnliter  opprimere  coepit ;  castrum  eorum  nomine 
OrlMun  deeolavifc,  et  plura  alia  castella  ct  muni- 
tionee  flrmisaimas  dissipavit.  Ea  tempcstatc  grande 
mahim  faotnm  est  in  Italia,  proptcr  coutentiones 
TiBpiensium  :  multae  eorum  Eoclcsiap,  in  circuitu 
ipsiB  castellis  incensffi  sunt,  et  populns,  qui 


que  parte  sui  erant,  exercitum  do  persecutione 
civium  rcvocavit,  et  ipse  in  palatium  se  recepit. 
Mane  autem  facto  Ravennates  qui  remanserant,  in 
cilicio  et  nudis  pedihus  atque  exortis  gladiis,  ut 
lex  eorum  praecipit,  victis  civibus,  ante  regem  ve- 
nientes,  sicut  ipso  prseccpit,  omnibus  modis  satis* 
faciebant.  Ibi  rex  Chuonradus  maximam  muniflcen- 
tiam  in  quemdam  sauciatum  Teutonicum  more 
solito  ostendit,  cui  pes  cum  magna  parte  supra 
talum  in  pugna  penitus  abscindebatur,  cujus  ooreas 
de  cono  factas  rex  afTerri  praecipiens  utramque 
nummis  jussit  impleri,  et  supra  grabatum  sauciati 
militis  juxta  illum  poni. 

RBX   PROPTER  CALORBM   IN   MOIVTANA   SECBSSrr. 

Eo  tcmporc  maximus  calor  Italiam  vexabat,  ita 
ut  animalia  multa  et  hominum  multitudo  inde  peri- 
clitarentur.  Rex  vero  Chuonradus  nemini  cedens» 
nisi  soli  Deo  et  caloribus  aestuis,  ultra  Atim  flu- 
vium  propter  opaca  loca  et  aeris  temperiem  in 
montana  secessit,  ibique  ab  archiepiscopo  Mediola- 
nensi  per  duos  menses  et  amplius  rogalem  victum 
sumptuose  habuit.  Hinc  dcccdens  tempore  autom- 
nali,  Italiam  planam  iterum  poragrans,  habitis 
consiliis,ctrogalibus  coUoquiis  in  opportunis  locis, 
atquc  robelles  in  vincula  mittens,  regnum  pacifi- 
cavit.ct  sic  port:ansicns  usque  ad  confinium  Italis 
et  Durgundias  pcrvenit. 


1235 


WIPPONIS  PRESBYTERI. 


123( 


QUOD  LEGATI  RUDOLPHl   REOIS  AD  CHUONnADUM   REGtM 

IN  ITALIAM  VENERUNT. 

Inchoanle  anno  nativitatis  Christi  1027,  rex 
Chuonradus  in  Ipo  rcgia  civitate  Natalem  Domini 
celebravit  :  illuc  Rudolphi  regls  Burgundiae  legati 
venerunt  promittcntes  illum  Romam  venturum  ad 
electionem  et  consecrationem  imperatoriam  regis 
Ghuonradi:  quod  rex  gratanter  acccpit,ct  remissis 
legatis  cum  muneribus,  ipse  Padum  transiens  ad 
Romam  tendere  ccepit.  Veniens  ad  Lucani  civitatem, 
invenit  eam  sibi  advcrsam  cum  Reginhero  mar- 
chione.  Ibi  rex  paululum  moratus  post  paucos  dics 
civitatem  et  marchionem  in  deditionem  acceperat, 
omnemque  Tusciam  sibi  breviter  8ubjugavit,sicque 
triumphando  Romanam  visitat  arcem. 

QUOD   REX  CHUONRADUS    ROMiE  IMPERATOR   EST 

EFFECTUS. 

Igitur  rex  Chuonradus  Romam  ingressus  eodem 
anno,  ut  supra,  id  est,  aNativitate  Salvatoris  1027, 
indictione'  decima,  a  papa  Joanne  et  universis  Ro- 
manis  regio  honore  mirifice  receptus  est  :  et  in  die 
sancto  Paschas,  qui  eo  anno  vii  Kal.  Aprilis  termi- 
nabatur,  a  Romanis  ad  imperatorem  electus,  impe- 
rialem  benedictionem  a  papa  suscepit, 

Caesar  et  Augustus  Romano  nomine  dictus. 

Quin  etiam  regina  Gisela  imperatricis  consecratio- 
nem  et  nomen  ibidem  accopit.  His  itaquc  peractis, 
in  duorum  regum  praesentia  Rudolphi  regis  Bur- 
gundiae,  et  Cnutonis  regis  Anglorum,  divino  oflicio 
flnito,  imperator  duorum  regum  medius  ad  cubicu- 
lum  suum  honorifice  ductus  est.  In  ipsis  diebus 
paschalibus  inter  Romanos  et  Teutonicos  pro  vili 
cauaa  orta  est  seditio  magna.Contcndebant  duo  pro 
corio  bovis  :  cumque  se  invicem  pugnis  cardere  coq- 
pissent»  totus  exercitus  imporatoris  commotus  est : 
et  armati  equites  et  pedites,  ex  utraque  parte  con- 
venerunt,  ibi  interfectus  est  ex  nostra  parte  quidam 
juvenis  nomine  Berrengarius,  filius  Lutoldi  comitis 
de  Alemannia,  multum  nobilis  et  bellicosus  nimis. 
Romani  diu  resistentes  ad  extremum  victi  fugerunt, 
et  innumerabiles  ex  illis  perierunt.  Imperator  vero 
praedictuiu  juvenem,  quoniam  sibi  dilectus  et  fami- 
liarisfueratjuxta  tumulum  C^saris  Ottonis  sepeliri 
praecepit.  Postera  die  Romani,  qui  seditionem  com- 
moverant,  ante  imperatorem  venientes,  nndatis  pe- 
dibus,liberi  cum  nudis  gladiis,servicum  torquibus 
vimineis  circa  collum,  quasi  ad  suspensionem  prae- 
parati,  ut  imperatbr  jussit,  satisfaciebant. 

QUOD  -IMPERATOR  IN  APULIAM  VENIT. 

Facta  igitur  pace  inter  Romanos  et  Teutonicos 
imperator  in  Apuliam  processit,  et  Beneventanum 
et  Capuam,  ac  rcliquas  civitates  illius  regionis  seu 
vi  aive  voluntaria  deditionc  sibi  subjugavit;  etNor- 
mannis,  qui  de  patria  sua,  ncscio  qua  nccessitate 
compulsi,  iii  Apuliam  confluxcrunt,  ibi  habitare  H- 
ccntiam  dedit ;  et  ad  defcndcndos  terminos  regni 
advcrsus  Graecorum  versulias,  cos  principibus  suis 
coadunavit.  Cunctis  rebus  rile  et  prospere  sibi  cc- 


A.  dcnlibns,  impcralor  reversus,  praeteriens  Romara, 
iterum  Italiam  pertransiit. 

DE  TVRANNO  THASSELGARO. 

Eo  tempore  erat  in  Italia  quidam  tyrannus  Thas- 
selgarldictus,qui  sub  tempore  Heinrici  imperatorig 
multa  facinora  commisit  in  regno:sed  pcrmarinoi 
recessus  et  alias  munitiones,quos  habuit  ullramo- 
dumtuta8,C(esarisIIeinrici  persecutionem  evaserat 
Erat  enim  nobilis  genere,  despicabilis  in  persont, 
turpisin  moribus,magnus  praedator  ecclosiarumet 
viduarum.  Hunc  imperator  Chuonradus  diligentis- 
sime  inscquebatur,  et  insidias   sibi  ante  et  retro 
omnibus  modis  opposuit.  Qui  dum  a  quodam  suo 
castro  fugere   vellet  in  aliud,  a  militibus  Cssaris 
captus  cst.  Quod  dum  audiret  imperator,  cum  magoa 
n  festinantia  properabat,  ita  ut  fere  centum  milliant 
Latina  intra  diem  et  noctem  pertransiret :  cogitabit 
enim,  ut  more  solito,  iterum  evaderet.  Veniente  vero 
imperatore,  prjBsentatus est  illi  ipse  tyrannus.Qaem 
cum  viderct,  ferlur   dixisse   imperator  :  Nonne  es 
hic  ille  leo,  qui  devoravit  bestias  Italis  ?Per  san- 
ctam  crucem  Domini,  talis  leo  non  comedet  amplios 
de  panc  mco  :  ct  hoc  dicens,  statim  cunctis  principi- 
busregniadjudicantibus,pra>cipitilluminpatibuIoi& 
suspendi.  Quo  suspenso,  per  omnem  illam  proviih 
ciam  pax  et  securitas,  diu  latcntes   simul  emerse- 
runt. 

DE   CONJURATIONE   QUORUMDAM  TEDTONICORUM. 

Interca  morante  in  Italia  imperatore  apud  Teuto- 
nicos,  magna  invidia,  multa  consilia,  malt«  ractio- 
nes  adversus  imperatorem  incassum  eruperant.  Ot 

C  enim  a  minoribus  incipiam  et  ad  majores  pen^e- 
niam,  quidam  comes  in  Suevia,  Wolff  nominatQS, 
dives  in  pra^diis^potens  in  armis,  et  Bruno  episcopof 
Augustcnsis,  invicem  confligentes  multa  malain 
proidiis  et  incendiis  fecerunt  in  regno.  Ad  eztremum 
praedictus  comes  ipsam  Augustam  irrumpens,  crt- 
rium  episcopi  despoliavit^et  totam  civitatcm  vuta- 
vit ;  quod  postea,  cogente  imperatore»  totum  resti- 
tuit,  et  episcopo  emendavit.  Chuno  dux  Woraia- 
tiensis,  patruelis  imperatoris,  nec  fidus  imperatori, 
ncc  tamen  multum  noxius  illi,interim  quietiiBma- 
nebat.  Pridericus  dux  Lotharingorum,  vitriem 
prsdicti  Chunonis  imperatori  inimicando  moite 
propria  praeventus  est.  Ernestus  dux  Alemamu«i 
privignus  imperatoris  Chuonradi,  nuper  ab  eo  beoe- 

D  ficiis  et  muneribus  sublimatuSy  discedens  itenim, 
instigante  diabolo,  rebellionem  mo]iebatur:etcoD* 
silio  quorumdam  militum  suorum»  AlsatiamproTiD- 
ciam  vastavit,  et  castella  Hugonis  comitis,  qui  ertt 
consanguineus  imperatoris,  desolavit.DetndemagDO 
exercitu  juvenum  collecto,  Burgundiam  invasit:  ek 
ultra  castrum  Solodurum,  quamdam  insulam  ag- 
gere  et  vallo  firmare  cocpit ;  sed  RudolphusrexBu^ 
gundionum  veritus  hostem  imperatons  recipere,ab 
incepto  illum  prohibuit.  Indo  reversus  supra  Turi- 
cum  quoddam  castrum  munivit,  et  AugieDsem  ec- 
clesiam  nec  non  abbatiam  S.  Galli  niminm  distra- 
hendo,  non  mediocrc  damnum  patri«  intulit :  «e 


1237. 


VITA  CONRADI  SALICI. 


1338 


poftihabita  ]ege  et  justitia  usque  ad  imperatoris 
reditum  iniquis  conatibus  insistebal. 

UBI   DUX  ERNESTUS   SE    DENUO   REDDIDIT. 

Pace  per  totam  Italiam  confirmata,  imperator 
Cbuonradus  prospero  reditu  in  Alemanniam  venit; 
et  in  Augusta  Vindelica  colloquium  familiaro  cum 
8uis  fidelibus  tenens,de  proditoribus  patriae  tractare 
coepit ;  inde  ad  oppldum  quod  Ulma  vocatur  ve- 
niens,  colloquium  publice  condictum  illic  habuit. 
Huc  dux  Ernestus  non  voto  8uppb'ce  venit,confisus 
inilitum  multitudine,  quos  optimos  babuit,  ut  vel 
secundum  libitum  cum  Ca^sare  se  pacaret,  vel  inde 
per  potestatem  rediret ;  et  habito  colloquio  cum  suis, 
primum  monuiteos  fidei  sacramentaliter  promisssc ; 
dehinc  hortabatur  eos  nc  illum  desererent,nc  hono- 
rem  suum  perderent,  non  decere  eos  immemores 
fore,  in  historiis  patrum,  semper  Alemannos  bonsB 
fidei  et  stabilitatis  indominostestimoniumhabere; 
et  sibi  fidi  forent,  illis  pracmia  posteris  eoruni  glo- 
riam  et  honorem  esse  futurum.  Talia  dicenti  duo 
comiteSyFridericus  et  Anselmus  pro  caeteris  respon- 
debant  hoc  modo  :  Nolumus  inficiari  quin  vobis  fir- 
miter  promitteremus  contra  omnes,  prajter  eum 
qui  nos  vobis  dcdit  :  si  servi  cssemus  regis  ct  im* 
peratoris  nostri.et  ab  eo  juri  vestro  mancipati,  non 
nobia  liceret  a  vobis  separari.Nunc  vero  cum  liberi 
simul  et  libertatis  nostrae  summum  dofensorem, 
inierca  regem  et  imperatorem  nostrum  habeamus, 
nbi  illum  deserimus,  libertatcm  amittimus,  quam 
nemo  bonus,  ut  ait  quidam,  nisi  cum  vita  simul 
amittit.  Quod  cuni  ita  sit,  quidquid  honesti  etjusti 
a  nobis  r  quiritls,  in  hoc  parcre  volunius  vobis  : 
si  autem  contra  hoc  vultis,  illuc  revertemur  libera- 
liter,unde  ad  vos  venimus  conditionalitcr.  His  au- 
ditis,  dux,  cum  se  intellexisset  a  suis  dimitti,  sine 
omni  pactione  imperatori  sese  reddit :  quem  Gaesar 
in  Saxoniam  exsulari  fecit  super  quamdam  rupem 
que  Gibicheiistein  dicitur,  ut  ubi  castigatus  a  re- 
beilione  ulterius  desineret. 

QOOD  REX   BURGUNDI^  JMPERATORI   OCCURREBAT 

BASJLEiG. 

Imperator  pertransiens  Alemanniam,cunctos  qui 
Bibi  rebelles  fuerant,  in  deditionem  recepit,  et  mu- 
nitionem  eorum  dejecit ;  et  pervcniens  usque  ad 
Ba8iIeam,Rudolphum  regem  Burgundias  alloquitur^ 
qui  illic  sibi  occurrebat,  extra  urbem,  juxta  vicum 
qui  Mitthena  dicitur :  et  habito  familiari  colloquio, 
imperator  regem  secum  duxit  in  urbem.Gonfirmata 
inier  eos  paco,Gisela  imperatrice  boic  omnia  medi- 
lanie,  regnoque  Burgundiae  imperatori  tradito,  eo- 
dem  pacto  quemadmodum  prius  antecessori  suo 
Hetnrico  imperatori  datum  fuerat ;  rex  iterum  donis 
ampliatus  cum  suis  reversus  est  in  Gurgundiam  : 
imperator  vero  descendens  per  Ehenum  in  Fran- 
eiam  yenit,ibique  dux  Chuono,  patryelis  ejus,prius 
rebellis,  se  reddidit :  quem  imperator  in  libcris  cu- 
Biodiis  aliquantulum  castigavit,destructisque  muni- 
tionibus  suis,  quas  optimas  habuit,  in  gratiam  il- 
lum  recepit,  totumque  in  honorem  suum  sibi  resti- 


A  tuit.  Paulo  post  Adalboro  dux  Histrianorum,  sive 
Garintanorum,  reus  majestatis,  victus  ab  impera- 
torc,  cum  filiis  suis  exsulatus  esl,  et  ducatum  ejus 
iste  Chuono  ab  imperatore  suscepit  :  quem  ducar 
tum  pater  ejusdem  Ghuononis  dudum  habuisse  per- 
hibetur.Ita  dur  Ghuono  fidus  et  bene  militans  im- 
peratori  et  filio  suo  Heinrico  rcgi,quousque  vixerit, 
permansit. 

DE  LEGATIONB  EPISCOPI    ARGFNTINENSIS. 

Eodem  temporo  Werinharius  Argentinae  civitatis 
episcopus,  ab  imperatore  legatus  Gonstantinopolim 
mittitur.  Qui  dum  causa  oralionis  Hierosolymam 
pergere  se  fingeret,  ut  putavimus,  judicio  Domini, 
quem  fallere  nemo  valebit,  mirabiliter  prohibitus 
est.Nam  dum  magnum  comitatum  hominum,mcgo- 

n  rem  quoque  mutorum  animalium,equorum,boum^ 
ovium,  porcorum,  muUasque  delicias  saeculares 
ultra  modum  secum  educeret,  perveniens  in  Un- 
gariam,  a  rege  Stephano  contradicta  est  sibi  via, 
quod  eo  tempore  nulli  aratorum  accidit.  Inde  re- 
versus  per  Bajoariam  cum  omni  comitatu  suo  per- 
gens  Italiam  intravit;  ct  multum  circa  fines  Vero- 
nae  moratus,tandem  cum  maximo  labore  per  Vene- 
tiam  mare  Adriaticum  ingressus,  navigio  calami- 
toso  Gonstantinopolim  pervcnit  :  cumque  ab  impe- 
ratore  Graecorum  bonorifice  susceptus  esset,secum- 
que  satis  familiariter  conversaretur,  desiderare 
coepit  ut  imperatoris  auxilio  Hierosolymam  adiret : 
quo  dcsidcrio,  sempcr  aliqua  re  interdicente,  nun- 
quam  potiri  invaluit.  Sequenti  vero  tempore  obiit, 
et  sopultus  est  in  eadem  urbe,et  episcopatum  cjus 

C  Wilhelmus  Argenlinensis  canonicus  suacepit.Lega- 
tionis  tamen  causam  postea  imperator  Grascorum 
aurcis  litteris  impcratori  Ghuonrado  rescripsit. 

QUOD     IMPERATOR     FILIUM     SUUM     IIENRICUM     REGEM 

CONSECRAIII   FECIT. 

Anno  Domini  1028,  indictione  xi,  imperator 
Chuonradus  filium  suum  Heinrieum  magniingenii 
et  bona3  indolis  puerum  aetatexi  annorum,priucipi- 
bus  regni  cum  tota  multitudine  populi  id  probanti- 
bus.a  Pelegrino  archiepiscopo  Goloniensi  in  regalem 
apicem  apud  Aquisgrani  palalium  sublimari  fecerat. 
Tunc  in  principali  Dominica  Paschae  consccratus  et 
coronatus,paschalem  hetitiam  triplicavit.Nam  dum 
in  superioribus  annis  duas  coronas,  id  est,  patris 
et  matris  sus  mundus  veneraretur,  nunc  tertia 
I)  addita. 

Spes  pacis,  quam  rex  cum  Gaesare  fecit : 
praesertim  cum  is  coronatus  esset,  cujus  etas  via 
diutuma  satis  digna  fuerat.  Deinde  diversa  regna 
peragrantes,  Gaesar  per  se  rex  sub  tutore  et  actore 
Augustcnsi  episcopo  Brunone  cunctos  rebelles  do- 
roabant  et  fccdera  pacis  ubique  feliciter  firmabant. 

DE  OBITU   EPISCOPI  AUGUSTENSIS. 

Anno  sequcnti  imperator  in  Bsyoaria  Ratisponfio 
Pascha  celebravit :  ibi  Bruno  episcopus  Augustensis 
defunctus  cst,  cujus  corpus  imperatrix  prosecuta, 
cum  filio  Heinrico  rege  ad  Augustam  sedem  suam 
honorifice  sepcliri  fecerunt.  Nobilis  valde  fuit  ipse 


1239 


WIPPONIS  PRBSBYTERI. 


mo 


episcopus  Bruno.  Nam  du  messet  Irater  Heinrici 
impcratoris,  filius  erat  marterteraj  Giselae  impera- 
tricis ;  soror  vcro  ejusdem  epi8Copi,nupta  Stephano 
rcgi  Ungarorum,causa  fuit  Chriolianitatis,primura 
in  gentc  Pannonica.Episcopatum  vero  Augustensrm 
Eberhardus  suscepit. 

QUALITER   DUX  ERNESTUS     DUCATUM    ACCEPIT   ET   STA- 

TIM    AMISIT. 

Anno  Domini  1030,  impcrator  Chuonradus  apud 
Ingelnheym  Pascha  cclcbravit.  Ibi  Erncstus  supra 
memoratus  dux  Aleraanniae,  a  custodia  solutu8,du- 
catum  recepit,  eo  tenore,  ut  Wehelonem  militem 
suum,  qui  multis  factionibus  turbaverat,quasi  ho- 
stcm  roipublic»  cum  omnibus  suis  perscqueretur, 
idque  se  facturum  cum  sacramento  confirmaret. 
Quod  cum  rcx  facere  nollet,hoslis  publicus  impera- 
toris  dijudicatus  cst,  et  penitus  ducatu  amisso  cum 
paucis  inde  recessit.  Impcrator  vero  ducalum  Ale- 
manniae  Hermanno  juniori,  fratri  ejusdcm  Ernesti 
dedit,  eumquo  Warmanno  Gonstantiensi  episcopo 
commendavit.  Imperator  vero  communi  consilio 
omnium  principum  regni  eumdom  Ernestum  et 
cunctos  justitia3  et  paci  rcluctantes  ab  episcopis  ex- 
communicari  fecit,  eorumque  res  publicari  jussil. 
Ipsa  imperatrix  Gisela  (quod  dictu  est  mirabile),scd 
actu  laudabile,  filiura  inconsultum  sapienti  marito 
postponens,  publicam  fidem  dedit  omnibus,  quid- 
quid  illi  accidis8et,nullam  ultionem,  ncque  malum 
animum  pro  hac  ro  se  reddituram  fore. 

QUOD  IMPERATOR  8UPER  UNGAROS  CUM  EXERC.TU  VENrT. 

Eodem  tempore  multai  dissentiones  inter  gentem 

Pannonicara  et  Bojoarios.culpa  tamcn  Bajoariorum 

factaj  sunt,ita  ut  Stephanus  rex  Ungarorum  multas 

incursionos  et  pra^das  in  regno  Noricorum,  id  est, 

Bajoariorum   facerct;  unde  commotus   imperatcr 

Chuonradus  cum  grandi  exercitu  super  Ungaros  ve- 

nit.Rex  autem  Stophanus  minime  sufQciens  ad^^er- 

8US  imperatorem,orationibus  et  jejuniis  in  universo 

regno  suo  indicti8,pra;sidium  Domini  tantummodo 

flagitabat.  Imperator  tam  munitum  regnum  fluviis 

et  silvis  intrare  non  valens,muliis  tamen  pr®datio- 

nibu8,incendii8circatermino8regni  injuriam  suam 

satis  ulciscens,reversus  cst,  volens  tempore  oppor- 

tuniori  coepta  sua  peragere.  Sed  fiiius  suus  rex 

Heinricus  adhuc  puerulus  Eigelbcrto  Frisingensi 

apiscopo  creditus,  legatione  Stephani  regis  pacem 

rogantis  accepta Juste  et  sapienter  agen8,qui  regem 

iiyusle  iiyuriatum,  ultro  pctenlem  gratiam  recepit 

in  amicitiara. 

QUOD  DUX  ERNESTUS  AUXILIUM  PETIIT  AB  ODONE  COMITE. 

Interea  dura  haec  agerentur,  prasfaLus  Esnestus 
ducatus  dignitato  privatus,  multa  cogitans,  multa 
moliens,qualiter  imperatori  resistoret  magnos  la- 
bores  in  vanura  consuropsit.Qui assumpto  Vuelhone 
railite  suo  cum  aliis  paucis  pcrrexit  in  Franciara 
Latinam  ad  O«loncm  comitem  propinquum  sunm; 
nam  niatrr  Odnnis  et  matcr  Gir«']ic  iinpcratricis 
fuorant  sorores.JJA  quo  dura  consilium  ot  auxilium 


A'  peteret,  slve,  nollet,  sive  non  auderet,  nil  solaftii 
contra  imperatorem  sibi  dedit. 

QUALITER   DUX   ERNE8TDS    PERirT. 

Dux  v.^ro  Ernestus  rovorsus  iterum  in  Alcratn- 
niara  veni(,ibiquc  in  quadara  eremo^qus  Nigra  Silvt 
dicitur,in  locis  tutissimis  moratus,pnBdamiserabili 
per  aliquod  tempus  vivebat.  Ad  extrcmuoQ  dum  a 
militia  Gssaris  undique  coarctaretur,  quidaro,  qiii 
imperatori  favebant,  equos  quos  dux  et  omnes  sai 
optimos  habebant,  per  insidias  in  pascuis  excepe- 
runt.Dux  vero,perditis  oquis  in  quibus  confldebat, 
nil  pcnsi  plus  habens,  in  tanta  perturbatione  qoid 
agerct  dubitabat;  collectis  tamen  undique  quali- 
buscunque  equis  quos  habere  poterat,cum  omnibus 
quos  tunc  habuit,  egressus  est  silva,  secum  delibe- 

n  rans  melius  csso  honeste  mori^  quam  turpitervi- 
vere.  Gumque  por^-enissent  in  saltus  silvarum  ti 
iUara  rcgionem  Alemannis  que  Bara  dicitur,  vide- 
runt  castra  descrta,qua;  priori  nocte  hostes  occopa- 
verant :  confcstim  perceperunt  sibi  insidiaa  partri. 
Nam  Manegoldus  comcs.miles  imperatoris,  de  An- 
gensi  abbatia  magnura  beneficiura  habens  ab  impe- 
ratore,  et  Warmanno  Gonstantiensi  episcopo,  qni 
tuncvicoducisHcremanniAlemanniaragubernaba^ 
proisidio  locatus  fuerat,nedux  Erncstus  pRDdasaat 
inoendia  faccret  in  regione.  Statira  dux  Ernestus  et 
assecutores  sui  nimiura  alacres  effecti  sunt,  existi- 
mantcs  injurias  suas  cito  ulturos  fore  in  bostibus; 
arreptoque  itinere,  suos  insecutores  ins  qui  cospe- 
runt.  Eadem  intentiono  Manegoldus  comes»  et  qd 
cum  illo  fuerant,  huc  et  illuc  progrcdicntes  itinm 

^  ducis  diligenter  observabant.  Hac  occasione  ntrin- 
que  collata,  ita  conjunoti  8unt,ut  se  invieem  videre 
ct  aifari  possent.  Erant  autcra  ex  parte  Manegoldi 
inulto  plures  militcs  quara  de  parte  ducis. 

Nec  mora,  congressi  pugnabant  acriteromnesex 
parte  ducis,ira,  fcrocitate,audacia  incitati ;  ex  alfe- 
ra  parte  pro  gloria,pro  rerauneratlone  addueti.  Hi, 
qui  cum  duce  fuerant,cum  nihil  de  vita  cogitarent, 
omnes  ad  interitum  properabant.Dux  vcrocam  na- 
mini  parcorot,  in  hoc  pnelio,  neminem  sibi  paroen- 
tera  invenit,et  a  plurimis  vulneratns,  postremoin- 
terfectus,  occubuit.  Ibi  cecidit  Wecilo  [al,  Wehelo] 
comes^  miles  ducis,ciyus  causa  hasc  omnia  accid^ 
rant :  Adelbertus  et  Iwerin  nobiles  viri  et  alii  mnlti 
interfecti  sunt  ibi.Ex  altera  parte  ipse  Man^ldnf 

D  comes,  auctor  hujus  congrcssionis,  cecidit,  et  tlo 
plures  secum.Gorpus  Ernesti  ducis  in  Gonstantitffl 
Tlelatum,priu8  accepta  indulgentia  a  polestate  ei^ 
copali,  pro  cxcomraunicatione,in  ccclesia  S.  Maria 
sepultum  est.Gorpus  Manegoldi  in  Aagia  snbtam- 
tum  est. 

Aecidit  hoc  bellura  somper  miserabile  maltuD, 
XV  Kal.  Septemb.  Hoc  cum  nuntiatmn  essetimpen- 
tori,  fertur  dixisse  : 

Raro  canes  rabidi  feturam  mulUplicabant, 
Run')LPnus  REX  iu;RauNi)i£  osirr,  et  odo  [aL  VDo] 

RKONUM   EJUS   INVASFT. 

Anno  Domini  1032,  Rudolphnt  rex  Burguadtev 


1941 


VITA  CONRADI  SALICI. 


iiA2 


avtraculus  GisclaB  imperatricis,obiit  in  pacc;  cujus 
regnum  comos  Odo  [al,  Udo]  Francigcna,  filius  so- 
roris  suab  invasit,  et  quaedam  castra  munitissima 
sive  civitates,  acu  dolo,  seu  bcllo  reperat  :  nec  se 
regem  ausus  est  faccre,  nec  lamen  regnum  voluit 
dimitterc.  Referebat  quidam  illum  dixisse  saepc, 
quod  nunquam  rex  fieri,sed  tamen  sempor  niagister, 
efise  regis  vcllet.Eo  modo  magnam  partem  Burgun- 
diaBdistraxit^licetregnumBurgundifleChuonradoim- 
peratori  et  filio  ejus  Heinricoregi,aRodulphorege, 
postquam  ipse  superstes  nonesset,pcr  jusjurandum 
conflrmatum  esset.  Scd  dum  Odo  comes  haec  in 
Burgundia  faceret,Chuonradus  imperator  iu  Sclavo- 
nia  cum  armis  fecerat.Quid  ibi  agerct,vel  qualiter 
postea  Odonem  repulisset  de  Burgundia,consequcn- 
ter  dicam.  Supra  dictus  Bolislaus  dux  Bolanorum 
mortuus^reliquit  duos  Olios,Misiconem  et  Ottonem. 
Misico  dum  fratram  suum  Ottoncm  persequeretur, 
expulerat  eum  in  Russiam.  Dum  ibi  aliquantum 
iempus  miserabiliter  viveret,  CGcpit  rogare  gratiam 
imperatoris  Chuonradi,ut  ipso  imperante  et  juvante 
reslitueretur  patri»  suas.  Quod  dum  imperator  fa- 
oere  vellet,  decrevit  ut  ip&e  cum  copiis  ex  una  parte 
cx  allera  frater  Otto  Misiconcm  aggrederentur. 
H^iinc  impetum  Misico  ferre  non  valens  fugit  in 
Boemiam  ad  Udalricum  ducem,  cui  tunc  temporis 
imperator  iratus  fucrat.  Sed  ille  ut  sic  placaret 
imperatorem  voluit  sibi  reddere  Misiconem  :  quod 
pactum  scelcratum  renuit  Cnsar,  dicens  se  noUe 
inimicum  emere  ab  inimico.Otto  restitutus  palriae, 
et  dax  factus  a  Caesare,  dum  post  aliquod  tempus 
minus  caute  ageret,  a  quodam  familiari  suo  clam 
inierfectuB  est  Tunc  Misico  omnibus  modis  quae- 
rebat  gratiam  imperatricis  GiselaB  ct  rcliquorum 
principum,ut  mere**etur  redire  ad  gratiam  imperato- 
ris.  Caesar  misericordia  motus  dedit  veniam,  ct 
dlvisa  provincia  Bolanorum  in  tres  partes,  Misico- 
ncm  feeit  tetrarcham,  reliquas  duas  duobus  aliis 
commendavit ;  sic  imminuta  potestate  minor  facta 
est  temeritas.  Defuncto  Misicone  Casimirus  fllius 
^m  fldeKter  eerviebat  huc  usque  imperatoribus 
noBtris. 

QUOD  IMPERATOR  GUM  FIUO  SUO  HBNRICO  BURQUNDIAM 

ADirr. 
Anno  Ifomini  1033,imperator  Chuonrad  us  cum  filio 
Bno  rcge  Heinrico  Natalem  Domini  in  Argentina  ci- 
vitate  cdlebravit,  inde  collecto  exercitu  per  80I0- 
domm  Borgundiam  intravit,  et  veniens  ad  Pa- 
teraiacnm  monasterium  in  Purificatione  sancte 
lliaflr,a  m^jorlbtiB  ^t  minoribus  regni,ad  regendam 
Bih^ndfam  eleetns  est,  et  in  ipsa  die  pro  rega  co- 
ronatQB  eat :  deinde  qusdam  castella  que  Odo  inva- 
•eirBt,  pbBedft;  sed  propter  nfmiam  aaperitatem 
hiemitf,  qtrtt  tnnc  fieicenit,  valde  impediebatur.  De 
qaftnhnl^t^frigoris  quidam  de  nostris  centenos 
versQd  'feeit,  qnos  imperatOri  praesentavityin  quibuB 
tam  mirande  res  dicuntur,  quod  equi  in  caatris 
eirea  oaatelldm  Mxrrat^  si  pedes  infixissent  terrffi  per 
tfporem  diei  aliqnid  moliti,  per  noctem  ita  gelati 


A  constringcrentur,  ut  nequaquam,  nisi  securibus  et 
sudibus  de  terra  in  circuitu  gelata  evelli  potuisscnt. 
Quidam  vero,  qui  non  habuit  ac^utorium  equum 
proprium  ita  htif^rentem  interfecit,et  corium  de  cru- 
ribus  sursum  abstulit,  reliquum  terr«e  gclats  in- 
fixum  dimisit.  Homines  quoque  multum  confunde- 
bantuf  hoc  algore  :  eratenim  unafaciesjuvenumet 
senum  :  onines  crant  die  et  nocte  cani  et  barbati 
propter  horridum  rigorem  glaciei,  licet  plures  ju- 
venes  ct  imberbes  fuisscnt  ibi ;  et  tamen  : 

Vix  hapc  cansa  fuit,quod  Cxsar  bella  rcliquit 
Imperator  reversus  ad  Turcicum  castrum  pervenit; 
ibi  plurcs  Burgundiorum,  regina  Burgundi»,  jam 
vidua^et  comes  Hupertus^  et  alii,  propter  insidias 
Odonis  in  Burgundiaad  imperatorem  venirenequi- 

p  verunt  per  Italiam  pergentes  occurrebant  aibi  : 
et  efTecti  sui,  flde  promissa  per  sacramentum  sibi 
ct  niio  suo  Heinrico  regi,  mirifice  donati  redie-^ 
runt. 

QUOD   IMPERATOR  8UPEE  0D0?IEM  GUM  EXERCmj  VBIflT. 

Ejusdem  anni  a^statc  imperator  cum  exercitu  suo 
super  Odoncm  comitem  in  Gallias  Franconum  venit, 
diccns,  si  Odo  in  Burgundia  res  alienas  ii\justei 
quaercrct,  de  suo  proprio  juvante  Deo,  aliquid  per- 
dcrc  deberet.  Tunc  in  regno  Hemrici  regis  Franco- 
rum,  in  praediis  tKmen  et  benefieiis  Odonis  tanias 
devastationes  et  incendia  fecit  imperator,  ut  ipsc 
Odo  necossitate  compulsus  humiliter  veniens,queB- 
rcret  veniam,  promittcus  Burgundiam  dimittero ; 
et  secundum  jussioncm  illius  satiBracere.Sic  impe-  . 
rator  cum  suo  bonore,  et  Odonis  damno  reversus 
C  est. 

QUALrrER  IMPERATOR  ODONEM  EXPl'L'T  DE  BUROUNDIA. 

Anno  Domini  1034,  imperator  in  Bajoaria  Rati- 
sbonae  sanctum  Pascha  celebravit.Hujus  anni  sstate. 
dum  Odo  praefatus  promissa  non  attendcret»  sed 
adhuc  quamdam  partem  Burgundis,  quam  injU8td< 
inva8erat,obtineret,imperator  Chuonradus  ezpeditis  -. 
Teutonicis  et  Italis  Burgundiam  acute  adiit :  Teuto- 
nes  ex  una  parte,  ex  altera  archiepiscopus  Medip- 
lanensis  Heribertus  et  csteri  Italici,  ductu  Huperii 
comitis  de  Burgundia,  usque  Rhodanum  fluvium 
convenerunt.    Augustus  veniena  ad   Genevenaem 
civitatem,  Geroldum  principem  regionis  illiaa»etr 
arcbiepiscopum  Lugdunensem   atque   alioB  quam 
plures  subegit  :  et  reversus  castrum  Murat  cuoa-. 
D  fortissimis  militibus,  Odonis  munitum  obsidena,  vi 
cepit,  et  quos  intus  invenerat,captivo8  duzit.C«teri 
fautores  Odonis  hoc  audientes,  solo  timore  CaBBariB 
fugerunt :  quos  persecutus  CsBBor  omniuo  eztepmi- 
navit  de  regno,et  acceptis  de  principibus  Borgunn 
die  multis  obsidibus,  rediit  per  Alsatiam  ad  impe* . 
ratrioem.  Nam  dum  ille  in  Burgundiam  pergBrei, 
imperatrix  secuta  est  eum  usque  Basileam^  Inde. 
reversa  ad  Argenti  nam  ci  vi  tatemiexepectiwit  reditum 
Imperatoris.  Eo  tempore  filia  imperatoris  Chuonra* 
di  et  Giselae  imperatricis  Mathilda  nimi®  formoBi- 
tatis,  puella  Heinrico  regi  Fraqcorum  deBponBata, 
obiit  Wormatiffi^  ibique  sepulta  eBt, 


1243 


WIPPONIS  PRESBYTERI. 


mi 


QCOD  EEX  HBINRICVS  SGLAVOS  SUDJUOAVIT.  A 

Inierea  dumhaec,  queesupcrius  dicta  sunt,impc- 
rator  in  Burgundia  faceret,  filius  suus  Heinricus 
rexjlicet  in  puerilibus  annis.non  segnius  reipublicaB 
consuluit  in  Boemia,  et  in  caBteris  regionibus  Scla- 
vorum  :ubi  et  Udalricum  ducem  Ba)miae,et  reiiquos 
quam  plures  Caesari  adversantes,  strenue  subjuga- 
vit,et  redeunti  patri  occurrens,de  duplicivitorii  du- 
plexgaudiumpopuliaeireccral.Deindecollectiscopiis 
de  Saxoniasupereo$quiLuttizi[a/.,Lintizi]vocantur, 
quique  olim  scmi-Cbri8tiani,nuncper  apostaticam, 
nequitiam  omnino  sunt  pagani,  imperator  vcnit  : 
ibiqueconnicliiiu  iiiiplacabilem  mirabiliterdiremit. 
Inter  Saxones  enim  et  paganos  flcbant  ea  tempeste 
multa  dissensiones  et  incursiones  :  cumque  Caesar 
veniret,  coepit  quierere  ex  qua  parte  pax,  quae  diu  « 
in^iolata  inter  eos  fuerat,  prius  corrumperetur.  Di- 
cebantpaganiaSaxonibus  pacemprimitusconfundi, 
id  per  duellum,si  Caesar  praBciperet,probari.  Econ- 
traSaxonesadrefellendospaganossimilitersingulare 
certamen^quamvis  injuste  contenderent,impcralori 
spondebant.  Imperator  consulentibus  principibus 
Buis,  licet  non  satis  caute  ageret,  banc  rem  duello 
dyudicari  inter  eos  permisit.  Statim  duo  pugiles 
congressi  sunt,  uterque  a  suis  electus;  Christianus 
in  sola  fide,  quae  sine  operibus  justitiae  mortua  est, 
confidens,  et  non  diligenter  attendens  quod  Deus 
qui  veritas  est,  omnia  in  vero  judicio  disponit,  qui 
selem  suum  oriri  super  bonos  et  malos  facit  :  qui 
pluit  super  justos  et  injustos,  audacter  pugnare 
coapit.Paganus  autom  solam  conscicntiam  veritatis 
ppo  qua  dimicabat,  prae  oculis  habens,  acriter  re-  C 
sistebat.Postremo  Christianus  a  pagano  vulneratus 
cecidit.  Ex  qua  re  pagani  m  laniam  elaiiouem  et 
audaciam  vencrunt,ut  nisi  imperator  adesset,conti- 
nuo  irruerent  super  Christianos ;  sed  imperator  ad 
compescendas  incursiones  corum  construxit  castrum 
Wirbinam.in  quo  prsesidia  militum  locabat  et  prin- 
cipesSaxoniCyUtunanimiter  resisterent  paganis,sa- 
cramento  et  imperiali  jussione  constringebat,deinde 
reversus  est  in  Franciam.Sequenti  vero  anno  idem 
castrum  apaganis  dolo  raptum  e8t,et  plures  nostro- 
rum,  qui  in  eo  erant,  ab  eis  occisi  sunt.  Hinc  com- 
motus  imperator,  iterum  cum  copiis  usque  Albim 
fluvium  venit.  Sed  cum  pagani  transitum  prohibe- 
rent,imperator  per  aliud  vadum  fluvii,  partem  exer- 
citus  latenter  transmisit :  et  ita  fugatis  hostibua,  j) 
ipseperripam  liberam  regionem  ingrediens,immen- 
sis  devastationibus  et  incendiis  ubique,nisi  in  locis 
inexpugnabilibus  sic  humiliavit  eos,  ut  censum 
abantiquisimperatoribuspropositum^etjamauctum 
Ghuonrado  imperatori  postea  persolverent.Multum 
enimlaboravitChuonradusimperatorprius^ettumin 
genteSclavorum :  unde  quidam  de  nostris,quoddam 
breviarium  versiflce  fecit^  quod  postea  imperatori 
prsBsentavit.Ibi  1egitur,qualiter  imperatorinterdum 
in  paludibus  usque  femora  stabat^  pugnans  ipse,et 
•zhortans  milites  ut  pugnarcnt;  et  victis  paganis 
nimis  acriter  trucidabat  eos  pro  quadam  supersti- 


tione  illorum  nefandissima.  Nam  fertat,ut  quoddin 
tempore  effigiem  ligneam  crucifixi  Domini  nostn 
Jesu  Christi  scelerato  ludubrio  habuissent  pagani, 
et  eam  spuerent,  atque  colaphis  caederent,ad  extre- 
mum  oculos  eruebant,manus  et  pedes  truncabant. 
Haec  ulciscens  impcratordecaptispaganis  maximam 
multitudinem  pro  una  efflgie  Christi,  simili  modo, 
truncavit,  et  varia  morte  delevit.  Idcirco  in  eisdem 
versibus  Caesar  ultor  fldei  vocatur,  et  Romanis 
principibus  Tito  et  Vespasiano  comparatur,  qui  in 
ultionem  Domini  triginia  Judaeos  pro  uno  nummo 
commutaverant,  cum  Judaei  Christum  pro  totidem 
denariis  vendiderant.  Reversus  imperator,quidqaid 
obstaculi  in  regno  invenit,imperiose  disjecit.Eodem 
anno  Adalbero  dux  Carantanorum  imperatoris  gra- 
tiam  perdens,ducatum  amisit,et  in  exsilium  missus 
est. 

DE  CONJURATIONE  rTALORUM. 

Item  eodem  tempore  magna  et  modemis  tempo- 
ribus  inaudita  confusio  facta  est  Italiae,  propter 
conjurationes  quas  fecerat  populus  contra  priuci- 
pes.  Conjuraverant  enim  omnes  valvasores  Italis, 
et  gregarii  milites  adversus  dominos  8uos,et  omnes 
minores  contra  majores,  ut  non  paterentur  aliquid 
inultum  sibi  accidere  a  dominis  suis  supra  volun- 
tatem  ipsorum,dicentes  :  si  imperator  eorum  noliet 
venire,  ipsi  per  se  legem  sibimet  facerent.Hoc  cum 
nuntiatum  esset  imperatori,.  fertur  dixisse  :  Si 
Italia  modo  esurit  legem,  concedente  Deo  bcne 
legibushanc  satiabo.Et  praeparans  seanno  sequenti, 
Italiam  cum  copiis  intravit.Interea  principes  Italici 
male  conceptam  conjurationem  periculum  generare 
posse  scientes,  convenerunt  simul  cum  minoribus, 
et  prius  exhortationibus  et  consiliis  hoc  recens 
malum  destruere  conabantur.  Guni  hoc  non  proce- 
deret,  tentabant  bello  superaro,  sed  inito  prslio, 
minorum,  incredibiiis  multitudo  sola  impressione 
catervarum  vicit.Ibi  epSscopus  Astensis  indigna  sta- 
tione  periit,  caeteri  fugerunt,  et  nimium  confusi 
adventum  imperatoris  aegre  exspectabant. 

QCOD  REX  HSINR1CU8  FILIAII  CUNrrTONIs[ai.,CHUNOIfISJ 

IN   CONJUQIUM    DOXERrr. 

AnnO  Domini  1036,Heinricu8  rex  fiiius  imperato- 
ris^Cunittonis  regis  Anglorum  flliam  nomine  ChuDe- 
lindem  pro  regina  consocratam,regalibu8  nuptiis  in 
conjugium  duxit.  Eodem  anno,  ut  dictum  est,  im- 
perator  Chuonradus  cum  filio  Heinrico  re^  Italiam 
intravit  cum  exercitu,et  celebravit  Natalem  Domini 
Veronae,anno  Dominicas  incarnatioais  4037.1ndead 
Mediolanum  veniens  ab  Heriberto  archiepiscopo 
magnifice  receptus  est  in  ecclesia  sancti  Ambrosii.In 
ipso  die(nescimu8Cuju8consiiio)pene  gcaviB  tumul- 
tus  factus  est  populi  MediolanenBis.quaBrentisab  im« 
peratore,  si  vellet  favere  conjurationi  eorum.  Unde 
commotus  imperator,  prascepit  ut  omnea  in  urbem 
Papiensem  ad  generale  colloquium  venirent.  Quod 
dum  factum  esset,  cunctis  reclamantibus,  legem 
fecit  imperator.In  ipao  placito  quidam  Hugo  comea, 
et  alii  quam  plures  Italici  appellabant  archiepi- 


1»4S 


VITA  CONRADI  SALICI. 


1346 


scopum  Mediolanensom  pro  multis  oausis»  quibus  A. 
eesoffenderat.  Imperator  vero  vooato  archiepiscopo^ 
prscepit  ut  satisfaceret  omnibus.Quod  dum  arcbie- 
piscopus  renueret,  scnsit  imperator  omnem  illam 
conjurationem  Italiae  ipsius  consilio  factam  esse, 
et  mox  comprebenso  illo  retinuit  in  sua  potestate. 
Deinde  commendavit  eum  in  custodiam  Poponi 
patriarchffi  Aquilciensi,  et  Gbunoni  duci  Garen- 
tanorum,  qui  ab  eis  ductus  est  cum  imperatorio 
usquePlacentinam  civitatem.Quadamnocte  quidam 
defamiliaribusarchiepiscopicolIocavitse,viceipsius, 
in  lecto  quo  ipse  jacere  solebat,  ct  supcrducto 
coopertario  latuit,  ut  ita  falleret  custodcs.  Archiepi- 
scopus  adducto  sibi  equo  a  quodam  fugit,  et  veniens 
Mediolanum,  a  suis  cum  magno  gaudio  susceptus 
est.  Deinde  quidquid  poterat  moliri  contra  impera-  p 
torem,  non  pretermisit.  Imperator  quasque  rastella 
sibi  adversa  destruxit,  et  iniquas  conjurationes 
Italis,  justa  lege  reducta,  exinanivit,  et  venicns 
Ravennam  sanctum  Paseha  ibi  celebravit.  Eodem 
anno  in  Italia  tres  episcopi  Vercellensis,  Gremo- 
nensis,  Placentinus  apud  imperatorem  accusati 
sunt ;  quos  imperator  comprebensos  exsulari  fecii. 
Qus  res  displicuit  multis,  sacerdotes  Ghristi  sine 
judicio  damnari.  Referebant  nobis  quidam  piissi- 
mum  nostrum  Henricum  regem,  filium  imperatoris, 
salva  reverentia  patris,  clam  detestari  pnBsumptio- 
nem  Cssaris  in  archiepiscopum  Mcdioianensem, 
atque  in  istos  tres  :  et  merito,  quia  sicut  post 
judicialem  sententiam  depositionis  nullus  honor 
ezhidenduse8t,sic  ante  judicium  ma^na  revcrentia 
Bacerdotibus  debetur.  Eodem  anno  prsfatus  comes  C 
Odo  de  Franoia  in  regno  imperatoris  qusedam  loca 
invadens  a  Gozclone  duce  Lotharingorum  et  filio 
8U0  (}odefrido,et  Gerhardo  comite  atque  a  militia 
episcopi  Metensis,  pugna  commissa  cum  illo, 
fugiendo  interfectus  est,  et  vexillum  ejus  Gaesari  in 
Italiam  aIlatum,hostem  interemptum  testabatur.Eo 
tempore  imperator  Mediolanenses  nimium  afQixit : 
et  quoniam  urbem  antiquo  opere  et  maxima  mul- 
titudine  muuitam,  capere  nonpoterat,  quod  incir- 
cuitu  fuerat,  igne  et  gladio  consumpsit. 

DB  MIRACULO  QUOD   ACCIDIT  IN   DIE  PENTECOSTCS. 

Eodem  tempore  cum  imperator  quoddam  castrum 
sancti  Ambrosii,  quod  Gurbitum  dicitur,  juxta  Me- 
diolanum  obsideret,  accidit  ibi  quod  plures  pro 
miraculo  habuerunt.InDominicasanctaPentecostes,  n 
ante  horam  tertiam,  de  magnaserenitate  ceeli  subito 
fulmina  cum  tonitruis  eruperunt  tantae  fortitudinis, 
ut  multa  pars  hominum  et  equorum  periret  in 
castris  :  quidam  pre  tanto  terrore  in  excessum 
mentis  venerunt,  ita  ut  post  aliquot  menses  vix  illis 
senaus  redierit.  Venientes  autem,  qui  extra  castra 
fuerant,  nec  vidisse,  nec  audisse  aliquid  tale  dice- 
bant.  Eo  tempore  imperator  archiepiscopatum  Me- 
dioIanensemAmbrosioMediolanensicanonicodedit, 
licet  illi  ista  donatio  parum  prof\iisset.  Nam  cives 
Mediolanenses,  quidpuid  habuitidem  Ambrosius  in 
illorum  territorio,  demoliebantur,  et  suum  archi- 


episcopum  Heribertum  usque  obitum  ijus  cum 
honore  retinueruut,  sed  tamen  cum  gratia  Hoinrici 
regis,  niii  imperatoris,  quod  plenius  in  geslis  regis, 
si  Deus  voluerit,  exsequar.  Eodem  tempore  papa 
Gremona;  occurrebat  imperatori,  et  honoriflce  ro- 
ceptus,et  dimissus,  Romam  reversus  est.  Imperator 
disperso  exercitu  perregioncs,ipse  admontuosaloca 
seOessit,  propter  refrigerium,  quoniam  ea  aestate 
magnus  calor  imminebat. 

DE  SEDITIONB    QU^   FACTA   EST  IN   PARMA. 

Eodem  anno  hibcrno  temporo  collecto  exercitu, 
imperator  transcendens  Padum  ad  Parmam  civi- 
tatem  venit:  ibi  Natalem  Domini  celebravit,  incho- 
ante  anno  Dominicffl  incarnationis  1038.  In  ipsadie 
Nativitaiis  Domini  inter  Teutonicos  et  cives  Par- 
menses  oiagna  seditio  orta  est,  et  quidam  bene 
yalensGhuonradusinfertorciborumimperatoriscum 
aliis  interfectus  cst.  Unde  commotus  exercitus  gla- 
diis  et  igne  cives  aggreditur,  et  imperator  post 
incendium  magnam  partem  murorum  destrui  prs- 
cepit,uteorumpraesumptionem  non  fuisse  inultam 
haec  ruina  aliis  civitatibus  indicaret.  Deinde  impe- 
rator  transcendens  Apenninum  montemyinApuIiam 
tendebat.  Imperatrix  vero  Romamy  orandi  gratia, 
venit,  inde  ad  imperatorem  revertitur.  Imperator 
ad  terminos  imperii  sui  perveniens,  Troiam,  Ben&- 
ventanum,  et  Gapuam,  aliasque  civitates  Apulis, 
Icge  et  justitia  stnbilivit ;  dissenticinos,  qus  erant 
inter  Normannos  oxtraneos  et  indigenas,  sola 
jussione  sedavit  :  etcuuctib  offensionibus  de  regno 
sublatis,  feliciter  rcvcrsus,  Viennam  venit.  Ibi  dis- 
positis  obsidionibus  et  insidiis  adversus  Mediola- 
nenses,  qui  adhuc  sibi  rebelles  fuerant,  csterisque 
rebus  ad  voluntatem  suam  por  regnum  conpositis, 
patriam  reviscere  decrevit.  Eo  tempore  propter 
nimium  calarem  nimia  contagio  pestilentie  exerci- 
tum  invasit  :  neque  letatibus,  neque  personia 
peperc.it.  Ibi  regina  Ghunelindis,  coi\jux  Heinrici 
regia,  xv  Kalend.  Augusti,  quasi  inlimine  vits,  in- 
gressu  mortis,  occubuit,  relinquens  tantummodo 
solam  (iliolam  de  rege,  quam  postea  pater  Ghriato 
desponsans  in  abbatissam  consecrari  fecit.  Filiua 
iraperatricis  Hermannus  dux  Alemannorumjuvenia 
bon.-e  indolis,  et  in  rebus  bellieis  strenuus,  eadem 
peste  gravatus,  inter  manus  peritissimorum  medi- 
corum  V  Kalend.  Augusti,  non  sine  magno  imperii 
detrimento,  obiit.  Eodem  mense  atque  sequentiy 
maximamultitudo  exercitus,  morbo  contacta,  periit. 
Gorpus  regins  tenerum  et  delicatum,  aromatibus 
conditum,  cum  rege  et  imperatrice  ductum  ad  Ger- 
maniam,  in  prspoaitura  Lutburg  sepuitum  est. 
De  duce  statutum  fuerat,  ut  in  Gonatantiam  civi- 
tatem  Alemannise  duceretur,  sed  calore  nimio  ob- 
stante  in  Tridentino  sepelitur. 

QUOD   IMPERATOR  HLIO   8U0  REOI    BURGUNDIAM    TRA- 

DIDIT. 

Eodem  anno  Stephanus  rex  Ungaronim  obiit, 
relinquens  regnum  Petro  fi iio  sororis  su®.  Reversus 
imperator  in   Bojoariam,  sgrotantem  exercitum 


leiv 


W1PP0NI8  PRESBTTBRl. 


IMS 


medieinis  et  consilfo  reflciebat:  et  dum  omne 
regnum  serenitate)  pacis  iDveaisset  IHustratam^ 
ejtiedem  omni  aniamno  Burgundiam  adiit,  et  con- 
▼ooatis  cunctiB  principibus  regni,  generale  colio- 
quium  faabuit  eum  eis :  et  diu  desuetam  atque  pcne 
deletamlegem  tuncprimumBurgundiam  prslibare 
fecerat.TranBactis tribus diebus,  generaUs  colioquii 
qttarta  die,  primatibus  regni  cum  universo  populo 
laudantibus,  atque  ro^anxibus,  imperator  fiiio  suo 
Heinrieo  regi  regnum  Burgundiae  tradidit,  eique 
fldeKtaiem  ^ienno  jnrare  fecit.  Quem  episcopi  cum 
Cfleterisprin^^ipibiis  in  ecclesiam  sancti  Stephanii 
quApro  capelia  rcgis  Solodurihabctur,  deducentes, 
bTmnis  et  canticis  Deum  laudabant,  populo  cla^^ 
mante  et  dicente  quod  pax  pacem  generaret,  si  rex 
mm  Ctesare  rcgnaret.  Reversus  imperator  per  Basi- 
l^m  deseendens^FVaneiam  orientalem  etSaxoniam, 
at^ePrisiam, 

Bacem  flrmando,  legem  faciendo  revisit. 
D&  oerru  iiipeiiatoris. 

AnnoDominicfle  inoamationi8l039,dum  imperator 
CihkionradUBJamiB  fllio  suoregeHeinricoregui  rem, 
iAlperii  «utetn  spcm  bene  locatam  conflderet :  cum* 
que  pene  omnia  per  regnum  ad  libitum  suum  incli- 
nata^viderety  ipso  anno  diem  sanctum  Pentccostes 
apud'  Tnjeetum  civitatem  Frisis  celebravit,  ubi 
cum  saoratiseimam  venerando  magniflce  cum  fllio 
et  imperairice  coronatur  procederet  ad  mensam, 
medioori^olore  correptus  est ;  tamen  ne  tanta  diei 
latitiam  perturbaret,  dolorem  dissimulavit.  Se* 
i|nenti  die,  cum  morbus  lethalis  vehementer  insi- 
Bfceret,  tmpetatricem  cum  fllio  rege  ad  prandium 
eltre  jobet  deeubioulo.Interea  imperator  flnem  sibi 
imminere  sentiens,  sicut  in  vita  sanus,  in  actu 
eemper  constanB  et  Btrenuus  Aiit,  ita  in  eztreniis 
nihil  flegnioriB  fldei  permanait :  et  vocatis  epiBOopis, 
eorpus  ei  Bangulnem  Domtni,  et  crucem  sanctam 
cum  reliquiiB  sanctoruro  apportari  fecerat ;  et  eri- 
gens  ecoum  Iftorymis  valde  affectaosie,  in  confea-' 
sione  ptira  et  oraiione  intenta,  Banctorum  commu^ 


A  nionem  ad  peccatorum  remiBBJonem  devotiBiiaf 
accipiena,  imperatriei  etmio  regji  Henrioo  perlMa 
monita  valedicens,  ex  hac  vita  migravit  xi  Nan«i 
Jmiiiy  feria  ii,  indictione  vii.  Viseera-  imperatoris 
apod  Trajectum  condita  sunt,  et  rez  locum  sepuN 
turs  donis  et  prffidii  ampliavit.  Reliquum  corpus 
ab  imperatrice  et  fllio  rege,  ut  optime  ezcogitari 
poterat,  involutum  et  reconditumusqueAgrippinam 
Coloniam  vectum,  percuncta  coenobia  illiuscivitatis 
atque  Mogunti»  seu  Wormatt»,  sive  illovum  qu» 
in  medio  fuerant,  omni  populo  Bcque&te  et  orants 
deportatum,  incredibili  oratione,.  et  mfgnis  [oL, 
multls]  eleemosynis  pro  redemptione  ai>iin»  faptit^ 
tricesima  octava,  qua  obdormtvit^  die,  in  Spira 
civitate,  quam  ipse  imperator,8iciit  etpoatem  ^oi 

o  multum  subiimavit,  honoriflce  Bepultvm  eit.  Nam 
gratiam  Chuonrado  imperatori  Dens  addidit^iqvod 
non  vidimuSrneque  audivimus  tantasiamentaiioMa 
universorum,  tot  orationes,  tales  eleemoaynaft  alieol 
imperatorum  oorpore  insepulto  fkctas,  et  aiont  ptf^ 
cepimus  referente  episeopo  Henvico  Lausaiieiisi, 
cum  cateris  BurgundlonibuB,  qui  illum  de  obitii 
usque  sepulturam  prosecuti  sunt,  flltue  Qesanaji 
Heinricus  rex  ad  omnes  introitus  eecU8iarum,etad 
extremum  ad  sepulturam  humeros  stios  corpofi 
patris  ultra  modum  humili  devotioae  suppOBnit :  et 
non  solum  quod  fllius  patri  in  claritato  perfeeta, 
Bod  quod  servus  Domino  in  timore  saact0  debotj 
hoc  totum  rex  patri  defuoctostudiosissimeexhtliait. 
H«BC  de  imperatoris  Ghuonradi  gestiB  brevitar  senp* 
Bimus,  de  quibus,  si  quidquam  intaetom  omalno 

0  diraisimuB,  hoc  inauditum  esse  a  nobia  creda^ 
tur,  Si  autem  aliquid  strictiuB  quam  rerutt  ma* 
gnitudo  se  extonderet,  dictum  est,  iilud  propter 
oommoditatem  legentis  factum  eese  veraoitar  aif 
tostabimur.  Pro  qtio  quidem  de  noBtrls  cantileoam 
lamentationum  fecerat»  quam  posteafilio  .bqo  Heiii* 
rico  regi  in  Goostantia  dvitato  presBntavit,.  qnas 
Ismentationes  hic,  quoniam  cjusdem  oparis  psiil 
iaBcrere,  non  incongruum.putavimua^ 


YERSUS  PRO  OBITU  GONRADI  IMPERATORIS 


.  I 


1.  Oni  vocem  habet  serenam, 
Hano  proferat  cantilenam, 
Da  aano  lamentabili 

Bt  danmo  ineffabili 
Luget  omniB  homo, 
ForiiiBecus  et  ia  domo 
SiMpirat  populns  Dominum, 
VigHando  per  somnum, 
Rex  Deus,  vivoB.tuere, 
Et  defUnctis  miBcrere. 

2.  Anno  quoque  millesimo 
Nona  et  trigesiine  • 
AcOhriati  nativitata 
NobiWaB  ruit  lato- 


Et  Qmar  csput  mtmdi, 
Et  com  illo  pltireB  summi ; 
Oocttbttit  iraperator. 
GhuonraduB  legis  amator. 
Rex  Dena,  vivoe  tnere, 
Et  defiiBoiia  miBerere* 
3.  Eodem  fere  [o/.  vero}  tempofie 
OccaBUB  f^it  gloriae» 
Ruit  etella  mattttint. 
C3ianelinde  regina. 
Heu  quantiun  crudelis  aimtiB» 
Gorruerat  Herimannus 
Filios  imperatricis, 
Dt»  timidua  {aL,  timendttft}  inimieiaii 


4MI 


PANBfi¥RIGUS  HGNfUCI  lU  'iUV. 


12S0 


Ruit  Ghuno  dux  Francorum 
Et  pars  magna  seniorum, 
Rex  DeuSy  vivos  tuere, 
:Oeftinctis  miserere. 

4.  Imperatoris  gloria 
8it  nobis  in  memoria, 
Et  recenti  mentione, 
Vivat  vir  indolis  bome. 
Fiat  dominator  probus, 
Frequenti  carmine  novus, 
Prsclara  fama  post  mortem, 
Vite  prsstet  hunc  consortem 
Rex.Deus,  vivos  tuere, 
Defanctis  miserere. 

5.  Regum  sanguine  genitos 
Omnes  pr«cellit  penitus 
Gloriosus  in  persona, 

Pulcher  sub  su»  [a(.,;fuit  sub]  oorona, 
Sceptrum,  rognum,  imperium 
N^lli  erat  plus  congruum 
Rempublicam  honestavit, 
Hujus  causa  laboravit, 
Rex  Deus,  vivos  tuere, 
Defunctis  miserere. 

6.  Postquam  replevit  Franciam, 
Per  pacis  abundantiam 
-Miiigavit  Alemannos 

Et  omnes  regni  tyrannos, 
Saxonibus  et  Nori<;is 
Imposuit  frena  legis, 
Vidit  sua  magnalia 
Probabilis  Ilalia, 


B 


Rex  Deu8»  vivos  tuere, 
Defunciis  miserere. 

,7.  Roma  aubjecti  ae  primum 
A  summo  usque  ad  imum 
Experti  sunt  Ravennates 
In  bello  ,suo  priniate?, 
Sentiebant  Veronen&es, 
Inyieti  Qesaris  enses, 
Hesperia  se  prostravit, 
Imperanti  supplicavit. 
Rex  Deus,  vivos  tuere, 
Defiinetis  miserere. 

H.  Reveraus  Alemanniam 
Invenerat  calumniam, 
Quam-bic  disparait  Q»sar 
Ut  ventus  pulveris  instar* 
Omnes  simul  perierunt. 
Qui  pfadetores  fuerunt 
Et  ciyes  praestantissimi 
Idcirco  hcii  exsulari  [a/.,  sunt  exsillati]. 
Rex  Deus,  vivos  tuere, 
Defunctis  mieerere. 

9.  Nil  moratusimperator 
Paois  ubicumque  dator. 
Bellum  intulit  pagutiis, 
Ne  noceret  Ghristianis, 
Non  defendtt-ees-^Ius, 
NuUa  fuit  aquis  salus, 
Bene  coercebat  Sclavos, 
Barbarosy  et  omncs  pravos!. 
■Rex  Deus,  vivos  tuere, 
.  Defunctis  miserere. 


PANEGYRICUS  WIPPONIS 

CAilMlinB  SGRIPTUS 

AD  HBINRIGUM  III  IMPERATORBM,  GONRADI  IMPERATORIS  FILIUM. 

Primum  ex  codice  ms.  Augustano  editus  ab  Henrico  Canisio 

(Lectiones  anliqux.U>m*,\ll^^9jg.  162.) 


JAGOBI  BASNAGII  DE  WlPPONE  OBSBRVATIO. 

Hftc^ideiyippone  babebai  Canisiijs  in  pnefktione  tomi  sccnndi  ^^n/t^uamm  lectionem  :  Wipponis  notiien 
ne  taado  quiaeB]  ant«hac  exaudiverMn,  de  C[uo  hoc  tantum  ex  Urstitio  «cio  fuisse  Hennci  Ulsaoal- 
lanum  etiok/Vita  C^Dradill,  Henrici  Olii,  sonpsisse  Historiam,  qu»  adhuc  in  abdito  jalici^us  hiUioth*» 
ca  latet.  » 

I.  Paulo  notior  ab  eo  tempore  factus  eat  Wippoi  PrifBO  enim  Vitam  Gonradi  Salici  ab  eo  scriptam  in 
lucem  emisit  Pistorius  (Hut.  germ,  1. 1,  p.  2i ,)  ita  ut  in  bibliothecarum  angulis  non  amplius  lateat, 
FiUo  patris  ge^tia  reprffsentabat ;  deiode>vjw  qua»  iilius  Henrious  UI  priBcIare  gesserat  palria  Hiatori» 
insdruit. 

II.  Ex  ^pistokthujusHistoriedcfdicatoriadiscimusWipponcm  nonmddo  Henrici  III  fuisse  sacellanum, 
sed  et  ipsius  pareniis  Gonradi  :  «  QuoDiamiam  |^rimum  iempus  kiflrBiavi,  non  potaiin^Bapella  Minio- 
ris  mei  jQooradi  freqiienier  adesse.  >»:Puitf  jgitor  Qonrado  asacris  et  earaitoDegeatorunkiseliaoealAiiiSy 
dum  infirmitatibuB  non  detineretur.  Ante  ipsum  scripserant  Historiam  Gonradi  plurimi,  sed  a  difQcul- 
tate  non  fuit  deterritus ;  cum  viderii,  in^ii.  «  verba  Ghrisii  in  Evangelio  non  per  unum  solum,  sed  per 
quatuor  idoneos  iestes  dilatari^  >vqjH99  ^^  Mlor,  audacius  quam  decet  effutivit. 


Ii51  WIPPONIS  PRESBTTBRL  »62 

III.  Suspicionem  ingessit  ille  versus  : 

Irradias  palriam,  si  tu  modo  vlseris,  illam. 

Wipponem  fuisse  e  Burgundionum  gente,  agit  enim  ille  de  Burgundia»  qos  praesentiam  imperatoris 
postulabat.  Nisi  forsan  dicas  Burgundiam  llonrico  fuisse  patriam,  eo  qaod  nodulpbi  Burgundionum 
regis  fuerit  nepos  ;  ;  Giselcidam  enim  babuit  matrem,qus  Hodulfi  fuit  neptis,  idao  autem  de  Burgundia 
sollicitus  et  anxius  videtur.  Wippo  auod  inde  ortum  duxerit.  Inlirma  utebatur  valetudine,  ut  ipse  testatur. 

IV.  Scripsit  Wippo  illa  carmina  statim  ab  initio  imperii  Henrici  III,  utpote  qui  de  Burgtmdia  a  brevi 
tempore  subjecta  mentionem  fecerit : 

Praeterea  tibi,  rex^  mandat  Burgundia  :  Surge, 
Atque  veni  propere,  koviter  suoiecta  vacillant 
Interdum,  dommo  per  tempora  multa  rcmoto. 
Quamvis  nunc  paccm  teueat  Burgundia  per  te, 
Auctorem  pacis  tamen  in  te  cemere  qufierit, 
Et  cupit  iu  regis  sua  lumina  pascere  vultu. 

Henricum  rcc^ni  sui  haeredem  scripserat  Rodulfus  jam  ante  mortem  Conradi,  anno  scilicct  1032.  Inde 
commota  sunt  bclla,  Odone  jura  materna  in  regnum  Burgundionum  vindicante  ;  nec  non  litea  ortae  sunt 
de  parte  regni  inter  Henricum  primum,  Galliarum  regem,  et  Gonraduni,  Henrici  imperatoris  parentem. 
Pax  tendem  confecta  anno  1034^  bdereditatem  adivit  Henricus;  ita  ut  noviter  subjecta  dici  potuerit  Bur- 
gundia  circa  annum  1040  quo  habenas  imperii  tenere  CGcpit  Henricus.  Cum  autem  Burgundiam  adire 
non  posset  Henricus,  colloquium  habuit'cum  Burgundionibus  apud  Augiam  Majorem  an  1048  :  sic  ehim 
legendum  apud  Hermannum  Contractum,  non  Burdionibus,  ut  babet  textus. 

Y.  Quadriparlitum  est  opus,  Tetralogus  ab  auctore  dictum,  quod  quatuor  personas,  Musas  scilicet, 
Legem,  Gralium  ct  scipsum,  qus  imperatoris  laudes  canant,  inducat.  Gxeopatet  quanta  fuerit  ignoran- 
tia  Germanorum  tunc  temporis  ;  postulat  enim  ab  imperatore  ut  legcm  promulgare  velit,  qua  pueri  di- 
vites  bumanioribus  litteris  instituantur. 

Tunc  fac  edictum  per  t«irram  Teutonicorum, 
Quilibet  ut  dives  sibi  natos  instruat  omnes 
Lutterulis,  le^emque  suam  persuadeat  illi, 
Et  cum  principibus  placitnndit  venerat  usus, 
Quisque  suis  libris  exeroplum  proferat  illis. 
Solis  Teutonicis  v^cuum  vel  turpe  videtur. 
Ut  doceant  aliquem,  nisi  clericus  accipiatur. 


INGIPIT  PROLOGUS  IN  EPILOGUM  (2)  REGIS. 

Doraino  rcgifide  et  verbis  catholico,  actibus  glo-  A.  etanimum  ab  eo  qux  tibi  persuasasunt  possis  exci- 

rtosissimo  Hrinrtco  tertio,  Wippo  famulorum  mi-  tare.  Est   autem  tetralogus   quatuor  personarum 

nimus  suorum,  quod    ros  Hermon   exceUo   monti  sermo.  Ibi  poeta  primum  bortatur  Musas  ut  te  lau- 

Sion  (3.)  dent.Chorus  Musarum  benedicit  et  laudat  te  Domi- 

Sanctffi  pietatis  tuae  accessibilis  celsitudo  imbecil-  num  regem.  Deinde  Lex  te  allioquitur  cum  his  con- 

litatem  meam  facit,  domine  rex,  ad  gratice  tus  desi-  siliis  quae  satis  conveniunt  tuae  dignitati.  Postremo 

deraLiIeculmenfestinare:et8icutstelIio,quinititur  Gratia  miti  affatu  temperabit  ad  quod  te   Lex  ex 

^morari  in  sedibus  regi8(4) ;  sic  ego,  licet  omnibus  jure  incitavit.  Ad  baec  perlegenda  sit  tecum  legiset 

modis  obscurus,  claritatistuffigaudiatamenin  scri-  gratiae  mediator  Jesus   Christus   Salvator,    cujus 

ptis  meis  desidcro  frequentare.  Etquoniam,te8tante  regnum  et  imperium  non  deficiet  in  stcrnum.  Vale, 

Salomone  (5),gloria  est  regis  investigare  sermonem,  Domine  mi  rex  piissime. 
feci  tibi,  domine  mi  rex,  hunc  brevem  Tetralogum,  Explicit  prologus. 

quo  et  curasinsomuesreipublicffi  interdumlevigare, 

POETA. 

Doct«  Pierides  memorandas  edite  laudes^  B  I^um  mundus  pereat,  regis  sapientia  vivat. 

Dicite  perpetuas  Ueinrico  deprecor  odas.  Si  puer  et  juvenis  sic  floruit  omnibus  actis, 

Regis  et  immensum  diuturnent  carmina  sensum.      Quos  dabithic  fructus  maturo  tempors  ductus? 
Hujus  res  laetas  millcsima  proferat  astas  :  Pangite  ;  materiam  rex  praestat  laudibus  aptam  ; 

Hoc  decus  ingenii  superet  duo  tempora  mundi  :  Vos  dictate  mihi,  dictatum  scripsero  vestri. 

MUSiE. 

Principio  Regi  benedicimus  omnipotenti,  Hunc  pie  laudemus^nam  Bummam  laudis  habemus 

Qui  caput  est  regum,   quo  gloria  crescit  eorum  :  Hoc  habeat  munus,  qui  regnat  trinus  et  unus. 

Qui  Pater  in  Nato  pariter  cum  Pneumate  sancto  At  rex  noster  homo  ditatus  perpete  dono 

Lege  8ub  «terna  Dominus  regnabit  et  ultra.  Tcrtius  Heinricus^  virtutum  regnat  amicus 

(2)  Legcndum  Tetralogum.  r      (4)  Proverb.  xxv 

(3)  PsaL  cxxxii.  (5)  Proverb^  — 


1253 


PANEGYRIGUS  HENHIGI  III  IMP. 


4^4 


Alter  post  Christum  regit  orbem  circiter  istum. 
Ipsum  laudemus,  nam  causas  laudis  habemus. 
Et  Pius  Heinricus  per  nos  modo  sit  benedictus, 
Versibus  inprimis  repetito  nomine  regis, 
Ut  quotios  sancti  surgant  pro  rege  vocati, 
Rez  toties  Ghristo  placeat  de  nomine  misto. 
Rez  Heinrice  Deo  regum  charissimus  esto 
Rez  Heinrice  piae  charissimus  esto  Maria;. 
Rez  Heinrico  duci  dilectus  sit  Michaeli. 
Rez  Heinrice  polis  splendescas  fonte  Joannis. 
Rez  Heinrice  tuus  sit  janitor  aethere  Petrus. 
Rez  Heinrice  boni  te  firmet  epistola  Pauli. 
Rez  Heinrice  tuos  Andreas  dirigat  actus. 
Rez  Heinrice  preces  hos  curet  virgo  Joannes. 
Rez  Heinrice  Thomas  te  vertat  in  omnequod  estfas 
Rez  Heinrice  tuus  sit  ductor  ad  alta  Philippus. 
Rez  Heinrice  pares  Jacobi  sint  te  redimentes. 
Rez  Hcinrice  Deo  placcas  tribuente  Matthaeo. 
Rez  Heinrice  tuam  Simon  corroboret  aulam. 
Rez  Heinrice  piam  TaddiBus  det  tibi  vilam. 
Rez  Heinrice  Deum  teneas  per  Bartholomacum. 
Rez  Heinrice  vias  tibi  prjeparet  ore  Mathias. 
Rex  pie  cum  Stephano  sis  Ixtus  semper  in  alto, 
Teque  pares  Stephani  benedicant  ordine  cuncti. 
Rez  bone  Silvester  tibi  sit  per  sfficula  dezter, 
Teque  sui  socii  benedicant  ordine  cuncti 
Virginibus  sacris  piaceas  ez  omnibus  actis» 
Omnes  te  sancti  redimant  de  crimine  mundi : 
SH  rex  sanctorum  fautor  tuus  atque  tuorum 
Hsc  tibiy  rez,  Musae  cantamus  voce  sonora, 
Atque  chorus  noster  renovat  tua  carmina  semper ; 
Ut  tibi  laus  crescat,  dum  sol  et  luna  patescat, 
Nos  damus  ofGcium  quo  creseat  gloria  rerum, 
Ez  nostris  donis  manifeslant  verba  Maronis, 
Quid  pius  iEnas,  quid  Turnus  posset  in  armis. 
Fistula  Musarum  Flacco  dictaverat  odas, 
Ut  Moecenatem  fccisset  laude  perennem. 
Haec  eadem  docuit  Lucanum  dicerc  bella, 
Cffisaris  et  magni  quae  durant  ultima  secli. 
Ez  nostris  monitis  callebat  Statius  auctor 
Thebanos  juvenes  miseris  discernere  flammis. 
Nasonis  studium  totus  recitaverat  orbis, 
Ez  nostris  curis  ornavit  scripta  figuris. 
Regibus  antiquis  laudes  cantavimus  olim. 


A  Et  de  principibus  sermonem  creverat  usus. 
Nunquam  sic  Iibuit  quemquam  laudare  potontonl 
Ut  dominum  regem,  quem  prodit  nobile  nomen 
Heinrici,  veterum  de  magno  germini^  ductum. 
Rez  tibi  cantamus,  tibi  laudis  dona  paramus. 
Accipe,  dc  nostris  ut  vivas  mortuus  actis. 
Nos  operam  dabimus,  quo  possit  dicere  mundus, 
Tertius  Heinricus  fuit  olim  pacis  amicus. 
Fama  sui  meriti  superabit  tempora  mundi. 
Sic  tibi  cantabit,  quem  mundus  adhuc  generabit. 
(6-7)  Nonne  tibi  merito  magni  debentur  honores, 
Atque  favor  populi,  post  omnia  portio  coeli? 
Nam  charus  populo  placuit  saepissime  Ghristo 
Quem  regem  talis  virtutum  copia  lustrat. 
Nunquid  abest  aliquid  quod  regis  gloria  quaerat? 

|v  Omnia  spe  vel  re  venerunt  commoda  per  te. 
Si  petimus  pacem,  tu  rez,  praestaveris  illam ; 
Si  cupimus  bellum,  tu  rex  commiseris  illud; 
Quod  si  consilium,  tu  rez  dabis  utile  multum  : 
Si  volumus  studium,  tu  rez  decus  es  studiorum. 
Omnes  munificos  tu  rex  praecellere  nosti. 
Inter  clementes  tu  rez  clementior  exstas. 
Sic  castigandos  tu,  rez,  ratione  flagellas. 
Quidquid  in  humanis  consistit  moribus  aequi, 
Hoc  Deus  aut  totum  vel  partem  condidit  in  te. 
Quam  prudens  opifex,  qui  commoda  materiei 
Elegit  primum,  de  qua  bona  tanta  pararet ; 
Quem  de  gente  virum  Dominus  discerneret  auctor, 
Qui  foret  imperio  modo  post  haec  aptior  isto  I 
Forma,  genus,  probitas  concordant  omnia  regi; 
Omnia  convcniunt,  concurrunt  cuncta  per  illum, 

C  Solus  habet  totum,  quod  plures  auzerat  olim. 
Salve,  certa  quies  populorum  tempore  nostro  : 
Salve,  pax  orbis,  mundi  fortissima  turris, 
Hostes  Ecclesiae  quae  stcrnis  semper  abunde ; 
Unde  sui  capitis  mundus  praevidit  honorem. 
Tu  caput  es  mundi,  caput  est  tibi  rector  Olympi, 
Cujus  membra  regis  justo  modcramine  legis. 
Tales  vult  Dominus,  quibus  est  haec  mazima  vir- 

[tus, 
Mens  humilis  multum,cum  qua  te  novimus  ortum. 
Gervicem  pronam  decet  acceplare  coronam. 
Rex  humiliscrescit,  quoties  oriente  diescit 
Et  cadit  elatus,  semper  saevire  paratus. 


EPILOGUS. 


Garmina  Musarum,  rex,  perlege  pauca  tuarum, 
Sit  locift  hic  aliis  tibi  reddere  munia  laudis. 
Wippo  tuus  famulus  si  vult  defendcre  tempus, 
Ut  scribat  regi,  quod  lex  dictaverit  illi. 


D  Hic  nobis  istos  persuasit  claudere  versus. 
Sis  Ghristo  curae,  pie  Rex  Gaesarque  future. 
Et  vivas  sanus  centeno  tempore  canus. 


GARMEN  LEGIS  PRO  LAUDE  REGIS. 


Ad  regis  laudes  Lez  ambas  erigit  aures. 
Ut  segetes  pluviis,  sic  cresco  laudibus  istis. 
Non  plus  mulcet  apes  mellitos  lambere  flores, 
Quam  me  laus  regis,  qua  constat  pactio  legis. 

(6-7)  In  ms.  haec  ad  marginem  erant  :  Suasio  reois. 


His  mihi  sit  verbis,  quod  rore  virentibus  herbis 
Quando  dies  verni  reparabunt  gaudia  mundi. 
Quid  satius  Legi,  quam  dicere  talia  regi? 
Salve,  flos  patriae,  quo  fructum  pacis  habere 


1258 


WIPPONIS  PRESBYTERI. 


1256 


Non  dubitat  mundus,  quia  rcgnas  orbe  secundus.  A 
Post  Dominum  coqH  dignus  mundana  tueri  : 
Salve,  stirps  regum  populis  veneranda  per  asvum. 
Radix  magna  fuit,  quam  ramus  talis  adauxit ; 
Nobile  germen  erant  quod  mundum  floribus  ornat, 
Una  viri  virtus  multum  praestare  solebit, 
Commendatque  nimis  probitas  semel  edita  quoddam 
Quod  faciunt  plures  caput  unum  regis  habentes, 
Quas  numerare  volens  seriem  facit  ordine  longam. 
Sed  tamen  ex.  cunctis  sex  regem  magniilcabunt 
Virtutes  aliasque  satis  praecedere  norunt. 
Mens  bumilis,  pietatis  amor,  pax  missa  per  orbem, 
Nobilitas  et  forma  decens,  llducia  belli ; 
Has  voco.prxcipuas  et  regis  honoribus  aptas 
His  rex  Heinricus  Christi  clarescit  amicus. 

Ad  mea  nunc  venio,  qu®  novit  mundus  in  illo  :  ^ 
Sunt  mea  quae  dicam,  quia  sum  Lex,  ille  meus  rez' 
Et  qui  me  spornit,  rex  ejus  praelia  sternit. 
Qui  mea  jura  colit,  rex  hunc  defendere  novit. 
Rex  Ghristo  charus  ;  nullum  vastabit  avarus 
Vile  putat  studium  si  quis  comporlat  in  unum 
QuidquidhaberepotestfCumjusnonqusrathabendi, 
Est  dives  multum  contemptor  divitiarum. 
Aurisurdus  amor  miseris  clamantibus  obstat. 
Vendiderit  leges  captura  pecunia  roges, 
Etde.principibus  justos  furabitur  usus. 
At  rex  Hcinricus  vir  prudens  prospicit  iilud, 
Ilt  tunc  curet  opes,cum  nullum  suntreprimentes. 
Nec  .contra  legem  floctunt  donaria  regem. 
Sic  facit  ut  doctus  quis  rex  est  doctior  illo? 
.Quis  Csesar  melius,  si  quid  rubrica  vetavit, 
Scire  valet  primis,  quam  discere  coepeiat  annis       C 
Felix  3it  genitor  redivivus  laude  perenni 
Conradus  C(Bsar  quem  maxima  causa  subivit, 
Ut  sciret  natum  studiis  ad  regna  paratum, 
Qui  rector  publicus  mundum  discerncre  posset. 
Felix  sit  mater  memorando  carmine  digna 
Gisela  de  Caroli  procedens  sanguine  Magni. 
Nam  si  post  decimam  numeretur  linea  quarta 
Post  Carolum  Magnum  nascetur  nobilis  ipsa. 
Haec  operam  dedcrat,  quod  rex  in  lege  studebat : 
nia  sibi  libros  persuaserat  esse  legendos, 
Utvarios  ritus  dijudicet  arte  peritus 
Doctrinae  lumen  tenebrosum  dirigit  orbem 
Gentes  infestas  vicit  Romana  potestas 
Olim  consiliis,  non  semper  vicerat  armis. 
Est  satis  expcrtum  qunntum  sapientia  possit,  n 

Quffi  per  vim  verbi  flcctit  moderamina  regni. 
Rex  iterum  salvc.  Tibi  laus  bit  cum  geDitrice 


Ad  cvjus  votum  tibi  dat  sapientia  totum, 
Quo  decus  imperii  valeas  per  jura  tueri. 
Congaudete  simul ;  non  ut  discordia  regpet, 
Quae  dudum  regni  turbavit  gaudia  nostri. 
Cum  dominis  rerum  sit  pax  sine  flne  dierum. 
0  sanctos  mores  cum  matri  reddis  honores. 
Est  tibi  spes  vilffi,  si  sit  tibi  gloria  per  te. 
Si  quid  erat,  ritc  Deus  illud  transtulit  ipse. 
Exin  nuUus  homo  foedus  dissolvere  possit. 
Quod  Dcus  adjunxit,  qui  pacis  dona  creavit. 
Perstet  dulcedo  materni  nominis  in  te, 
Cum  valeas  alios  acquirere  semper  amicos 
Mater  in  hac  vita  non  plus  tibi  venerit  ulla. 
Quin  aliud  dicam  tibi,  rex,  ego  consiliatrix, 
Lex  tua,  ne  renuas  post  dictum  commemorare; 
Cum  Deus  omnipotens  tibi  tutum  fregerit  erbem, 
Et  juga  praecepti  non  audet  temnere  quiaqutm, 
Pacatusque  silet  flrmato  foedere  mundus, 
Cumque  per  imperium  tua  jussa  volatile  verbum 
Edocet  Augusti  dc  claro  nomine  scfiptum. 
Tunc  fac  edictum  per  terram  Teutonicorum, 
Quilibet  ut  dives  sibi  natos  instruat  omnes 
Litterulis,  legcmque  suam  persuadeat  illis, 
Ut  cum  principibus  placitandi  venerit  usus, 
Quisque  suis  libris  excmplum  proferat  illis. 
Moribus  his  dudum  vivebat  Roma  dcceiiter  : 
His  studiis  tantos  potuit  vincire  tyrannos  : 
Hoc  8er^'ant  Itali  post  prima  crepundia  cuncti ; 
Et  sudare  scholis  mandatur  tota  juventus  : 
Solis  Teutonicis  vacuum  vel  turpe  videtur 
Ut  doccant  aliquem,  nisi  clericus  accipiaUir. 
Sed,  rex  docte,  jube  cunctos  per  rcgna  doceri, 
Ut  tecum  regnet  sapientia  partibus  istis. 

Praeterea  tibi,  rex  mandat  Burgundia  :  Surge    . 
Atque  veni,  propera,  noviter  (8)  subjecta  vaeilknt 
Interdum,  domino  per  tempora  multa  remoto. 
Funditus  est  verum  veterano  tempore  dictum : 
Quidquid  abest  oculis,  removetur  lumine  cordis. 
Quamvis  nunc  pacem  teneat  Burgundiaper  te, 
Auctorem  pacis  tamen  in-  te  cernere  quaerit, 
Et  cupit  in  regis  sua  lumina  pascerc  vultu. 
Huc  ades,  et  regnum  fac,  te  veniente,  serenum. 
Si  sol  occubuit  eum  Caesar  regna  reliquit, 
Irradias  patriam,  si  tu  modo  viseris,  iliam. 
Haec  olim  magno  domuisti  regna  labore  ; 
Utere  nunc  populis,  tibi,  rex,  servire  paratis. 
Haec  via  sit  facilis,  quam  praeparat  orbita  pacis : 
Huc  bene  venias,  hic  omnia  prospera  oeraas. 


CARMEN  GRATliE  PRO  REGIS  UONORE. 


Omnia  plena  bonis.  Sic  optat  musa  Wipponis 
Haec  ego  Lex  cecini  devoto  carmine  regi. 
Audi,  spes  orbis,  quid  dicant  intima  cordis, 
Quid  ^elit  haec  series,  quas  addat  Gratia  laudcs. 
Gratia  te  laudat,  tibi  grates  Gratia  cantat ; 
De  vena  mentis  salientia  carmina  sentis 

(8)  ViJe  supra  observatiouem  praeviam. 


Post  justam  Legeiu  comeretur  [(egf.com itetur]  Gra- 

[tia  regcm, 

Et  post  judicium  veniae  mulcedo  sequatur. 
Sicut  vulneribus  medicinam  ferre  solemus, 
Sic  condemnatis  succurrat  mos  pietatis. 
Lex  ad  vim  regi  generat  feriendo  nocentesi 


1257 


PANEGYRTCUS  HENRIGI  III  IMP. 


1258 


Ut  si  charus  item  rez  idcra  gratia  suadet. 
Legem  scripsit  homo,  desccndit  gratia  coelo  : 
Lex  servvire  docet,  domiriari  gratia  monstrat ; 
Lex  condemnabit,  sed  gratia  justificabit. 
Hoc  dicendo,  bonam  prorsus  non  denego  legem  ; 
Sed  laudans  veniam,  commendo  rrgibus  illam. 
Non  satis  una  valet,  si  non  manet  altera  secum. 
Frangitur  hajc,  fortis ;  contemnitur  altera,  mollis 
Est  bona  temperies,  quam  lex  et  gratia  miscent 
Hs  si  conjuncta;,  gcnerabunt  pacis  amorem. 
Non  laudo  pondus,  quod  nemo  ferre  valebit. 
Viribus  inspectis  oncrabit  gratia  lapsos. 
Rex  Dominus  coeli,  miserando,  judicialcs 
Abscondens  poenas,  conversos  protegit  hostes. 
(9)  Hunc  imitare,poto,  pie  rex  Heinrice,  Tonantem, 
Qui  misero  parcit,  parcendo  crimina  punit, 
Sic  utrumque  bonum  doceat  rcgnarc  patronum, 
Per  quem  lex  feriat,  quo  legem  gratia  sanet. 
Hoc,  venerande,  tibi  pra;dixerit  ordo  sacrandi, 
Cum  prajsul  gladium  femoris  vertigine  cingit, 
Dum  rex  iratus  fueris  miserando  quiesce. 
Dura  foventur  aquis,  durescant  lcnia  flammis  ; 
Alternatque  vices  moderat»  jus  rationis. 
Hinc  adamas  durus  solvetur  sanguine  molli  ; 
Conseritur  vitrum  melius  per  vincula  plumbi  : 
Ferrum  cum  limo  massa  cadente  liquescit. 
Et  natura  jubot  mutari  tristia  blandis  : 
Post  acidum,  dulcem  praestat  gustare  saporem, 
Post  dulces,  acidos  iterum  confundere  gustus 
Non  hflBC  propterea  tibi,  rex,  narrare  paravi, 
Ut  te  clementem  dominum  regnique  parentem 
Quis  dubitet,  sed  eos  qui  tantum  lege  moventur 
Castigare  iibet,  quibus  hsc  pia  dogmata  trado. 

Cum  Deus  omnipotens  in  mundo  cuncta  creavit, 
Solus  homo  liber  percepit  dona  creantis. 
Mox  libertatem  primam  vaga  mens  vitiavit. 
Csperunt  miseri  dono  rationis  abuti ; 
Et  potuisse  malum,  traxit  natura,  per  usum. 
Eccc  Deus  legem  superaddidit  hoc  reprimentem, 
Cujus  transgressor  non  impunitus  abiret, 
Ac  poenam  metuens  redeat  perversa  voluntas 
Judiciumque  probet  quam  sit  peccare  malignum. 
Sic  Dominus  clemens  servos  revocarc  volebat. 
Non  tulit  illud  homo,  poenali  lege  gravatus, 
Ut  per  vindictam  posset  compescere  culpam  ; 
Et  mortale  jugum  laisa  cervice  dolebat. 
Occidatur,  ait,  lex,  qui  semel  est  homicida, 
Et  qui  moBchetur  cum  mcecha  mox  lapidetur  ; 
Dens  pro  dente  cadat ;  lumen  pro  lumine  vadat ; 

(9)  In  ms.  margine  :  Consilium  GaATiiE. 


A  Pesquc  pedem  reddat ;  manui  manas  altera  cedat; 
Vulnera  vulneribus  responsum  reddere  certent. 
Qui  detestatur  genitores,  hic  moriatur  ; 
Qui  furtum  faciet,  sine  poena  non  remanebit ; 
Quinquebovesunumredimantcumfrauderemotum; 
Qui  furatur  ovem,  reddat  cum  quatuor  unam  ; 
Si  maledicet  homo,  moriatur  pro  maledicto 
Si  lex  verborum  contorquens  tela  suorum, 
Terrebat  plures,  et  desperare  coegit, 
Clamabat  populus  sub  tanto  pondere  pressus, 
Vociferabat  homo  fessus  religamine  duro, 
Hoc  non  posse  pati,  fore  tempus  jam  miserendi. 
Audivit  Dominus  clamantes,  et  miserorum 
Respondit  gemitus  solita  pietate  creator. 
Venit  in  hunc  mundum  carnis  velatus  in  umbra, 

-o  Humani  generis  formator  et  ipse  redemptor. 
Non  repulit  legem,  sed  justum  dans  moderamen, 
Ne  moreretur  homo,  veninm  cum  lege  locavit ; 
Ut  cum  lex  raortem  promittat,  gratia  vitam  : 
Erigat  hac  humiles,  ut  dissipet  illa  rebeiles 
Conversus  veniam  judex  non  abneget  ullus. 
Sic  Deus  omnipotens  per  vates  dixerat  olim  : 
Nolo  peccantis  mortem,  nec  gaudeo  pcna  : 
Convertatur,  ait,  vivat,  mihi  serviat  ipse, 
Conservatus  bomo,  quem  prisca  in  sede  repono. 
Nunc  idem  Dominus  Veniens  in  tegmine  camis 
Inquit :  Discipulis  hoc  mando,  discite,  cunctis  : 
Crimina  poeniteant,  et  vita  perpete  vivant. 
Peccatum  pereat,  peccator  vivere  discat. 
Qui  se  convertit,  non  est  hic  qui  fuit  olim. 
Non  dicam  hic  vits  quid  sit  clementia  verax  : 

C  Quod  gratis  dabitur  clementia  jure  vocatur. 
Qui  recipit  meritum,  veniam  quis  dixerit  illud? 
Si  quis  peccanti  converso  vult  misereri, 
Et,  parcens  misero,  vindictam  sumere  nescit, 
Hic  veniam  tribuit ;  sic  poenam  gratia  spemit. 
Propitietur  homo  coufratri  crimine  lapso. 
Qui  cadit  et  surgit,spes  est  ut  vivere  possit. 
Omnes  peccamus,  peccantibus  hoc  faciamus 
Quod  Dominus  nobis  qui  clemens  est  inimicis, 
Cum  veniam  laudo,  non  legem  temnere  quaBro. 
Lex  bona  si  veniam  dorso  portare  studebit, 
Gratia  tunc  prodest,  cura  lex  prscesserit  illam. 
Et  lex  obstanti,  sed  gratia  sit  redeunti  : 
Sic  in  utroque  bono  dabitur  consistere  mundo. 
Nunc  tibi  sit  rcgi  pax  et  clementia  Christi  : 

j)  Tu  priuccps  orbis  sis  Christi  munere  fortis, 
Tu  Dominus  rcgni  vivas  in  pace  perenni. 
Sic  vult  Wippo  tuus  cum  fido  pectore  servus. 


VERSUS  WiPPONlS  AD  MENSAM  REGIS 


Regalis  coetus  sit  in  isto  tempore  laetus, 
Quo  lux  in  lenebris  exoritur  populis 

Patrol.  CXLU. 


IN  NATALI  DOMINI 


Inter  Istandum  res  suadet  commemorandum, 
Quod  Deus  est  natus,  Filius  ipse  datus. 

40 


m9 


WlPPOms  PRESBYTERI. 


im 


Parva  dedit  Bethlem  de  magno  germine  panem, 

Qui  satiare  valet  quidquid  ubiquc  manet. 
Panem  de  ccelo  porrexit  gratia  mundo  ; 

Panis  adest  vivus  perpetuusquo  cibus. 
Fons  salientis  aquoB)  difTusa;  pocula  vilae ; 

Hinc  quicunquo  bibet,  non  iterum  sitiet. 
Mellis  dulcedo  per  Christum  fluxit  olympo, 

Ut  sapiant  famuli  delicias  Domini ; 


A  Bos  rcnuit  fenum  cum  vidit  nobile  granum 

Et  prsesepe  Dei  praecavet  os  asini. 
Virgo  Maria,  vide,  mirando  talia  ride  : 

Ex  te  per  verbum  cerne  Deum  genitum. 
Rcx  pic  cGcIestis,  nostris  illabere  festis 

Da  fructum  pacis,  sicut  ubique  facis, 
Heinrico  rcgi  digneris  propitiari 

Ut  cum  laetitia  pertrahat  oflficia. 


PnOVEnBIA  WIPPONIS 

EDITA  AD  HENRICUM  CUONRADI  IMPERATORIS  FILIUM 

(Apud  Marten.  Ampl.  CollecL  IX,  1095,  ex  manuscriplo  S.  Matthige  Trevirensis  annorum  500.) 


Incipit  inventum,  referens  proverbia  centum.  B 

Decet  regem  discere  legem.Audiat  rcx  quod  prae- 
cipit  lex.  Legem  servare  hoc  est  rcgnare. 

Notitia  litterarum  lux  est  animarum 

Ssepius  ofTendit  qui  lumen  non  attendit. 

Qui  habetscientiam,  ornat  sententiam. 

Melior  est  sapientia  quam  saicularis  potentia. 

PIus  unicus  sensus  quam  multiplex  census. 

Est  sapiens  multum  qui  amat  Dei  cultum. 

Vir  fidelis  coronatur  in  ccelis. 

Bene  credit  qui  neminem  Isdit 

Qui  fidus  seniori  approximat  honori. 

Qui  confldit  in  Deo  fortis  cst  ut  leo. 

Melius  est  in  Deo  speraro  quam  divitias  congre- 
garc. 

Fortissima  spcs  beatificut  res.  n 

Gharitaa  non  ficta  odit  delicta. 

Qui  diligit  fratremy  placat  Deum  ct  patrem. 

Regnum  coBlorum  non  est  invidorum. 

Melius  est  humiliari  quam  cxaltari. 

Humilis  homo  triumphat  in  domo. 

Qui  per  ardua  vadit,  saipius  cadit. 

Viri  mites  renuunt  liles. 

Qui  assidue  rixantur,  a  paucis  amantur. 

Malos  pro  Deo  tolerare  est  superare. 

Pacis  donum  omnibus  cst  bonum. 

Qui  in  pace  fundantur  non  eradicantur. 

Incendium  bellorum  corrnptio  est  morum. 

Homo  pudicus  est  animse  amicus. 

Ubi  frequens  luxuria,  non  deerit  penuria. 

Voluptas  mundana  semper  est  vana. 

Judicis  sententiam  oportet  sequi  clcmenliam.       ^' 

Melius  est  interdum  ignoscerc  quam  vindictam 
poscerp. 

Qui  miserctur,  inisoricordlam  conscquetur. 

Verbum  vcritatis  subveniet  judicatis. 

Falsus  in  ore  carct  honore. 

Qui  falsitate  vivit,  onmia  occidit. 

Qui  est  hilaris  dator,  hunc  amat  Salvator. 

Omnis  avarus  nulli  est  charus. 

pona  tribuere  non  ost  minuere. 


Ubi  pugnat  sancta  oratio,  ibi  vincitur  tribulatio. 
Inccssanter  orare  est  delicta  purgare. 
Bene  orat  qui  in  corde  plorat. 
Jejunium  forte  liberat  secunda  corte. 
Qui  non  potestjejunare,discatelecmosynamdare. 
Benc  jubilabit  qui  a  bono  non  cessabit. 
Mclius  est  interdum  dormire  quam  diabolo  ser- 
virc. 
Dormire  non  multum  exhilarat  vuitum. 
Qui  se  fatetur  reum,plaeat  Deum. 
Ubi  cst  vera  pmnitentia,  ibi  Dei  clementia. 
Oportet  enim  parcere  diu  positis  in  carcere. 
Valde  decipitur  qui  nunquam  corripitur 
Amicabilis  increpatio  non  est  damnatio. 
Oleum  pcccatoris  laus  est  adulatoris. 
Ubi  longa  ebrietas,  ibi  hrevis  est  pietas. 
Vinum  multum  et  forte  parum  diatat  a  mortc. 
Pcr  crapulam  cibi  et  potus  perit  homo  totus. 
Per  modcrantiam  pervenitur  ad  abundantiam. 
Mediocriter  plura  gaudct  natura. 
Proverbiuni  :  Ne  quid  nimis  laiudatur  in  primb. 
Juvenis  animosus  senex  fit  gloriosus. 
Qui  torpescit  dum  calet,  frigidus  nihil  valei. 
Qui  vacat  in  juventute,  turbatur  in  scnectute. 
Fortes  viri  omnibus  sunt  miri. 
Rcges  et  praesides  nou  decet  esse  desides. 
Mundi  rectores  «quent  cum  nomine  mores. 
Viri  pontificales  sanctis  sunt  squales. 
Medici  animarum  exorbitent  parum. 
Contra  lupum  vigilareest  raptus  vitare. 
Qui  viduam  defendit,  ad  Christum  regem  tendit. 
Qui  vindicat  pupillum,  Deus  coconat  illum. 
Pauperum  consolator  est  sternffi  vitae  amator. 
Oportet  cavere  vanitatem  videre. 
Cor  incendit  oculus  ut  stipulam  foculus. 
Voluptas  non  visa  citius  erit  elisa. 
Qui  libcnter  bonum  audit,  corde  Deum  plaudit. 
Melius  est  pauperem  audire  quam  sonitum  lyrc< 
Incassum  miseros  audit,  qui  oset  manus  claudit. 
Lingua  placabilis  ligno  viUe  est  comparabiiis. 
Lingua  dolosa  semper  est  odiosa. 


1261 


Qui  loquitur  modesto  libcr  est  a  pesle. 

Manus  sine  opere  mendicabit  propere. 

Manuum  labores  praestant  honores. 

Oui  bonum  operatur,  a  Deo  benedicatur. 

Beati  pedes  qui  visitant  infirmorum  aedes. 

Cum  Deo  ambulare  est  animam  salvare. 

Qui  migrat  ad  aeternam  sedem,  non  olfendit  pe- 
dem. 

Iniquum  est  ob  beneficium  reddere  supplicium. 

Qui  reddit  malum  pro  bono  indignus  est  dono. 

Bono  vincere  mala  ad  ccslum  est  scala. 

Mundi  contemptus  a  Deo  est  inventus. 

Qui  amat  mundum  prassentem,  sequitur  rem  fu- 
gientem. 

If elius  est  supernum  consilium  quam  hujus  vit« 
auxilium. 

Pulchra  tenet  atria  superna  palria. 

Tendit  filius  et  frater  qui  vocat  illos  pater. 

Auro  coelesti  sunt  semper  gaudia  festi. 

Quid  fugis  ex  illo,  qui  claudit  cuncta  pugillo? 

0  quicunque  velis  mentem  conjungere  coelis, 

Qaa  resident  justi  serto  palmisque  venusti, 

Mundi  sperne  minas,  ct  res  pcde  subige  blandas. 

Superbia  dicit  : 

In  cunctis  operibus  tibi  non  aequabitur  ullus. 

numilis  : 

Putridus  es  vermis,  quid,hamomoriture,superbis? 

Inanis  gloria  : 

Fac,  propter  famam,  qufficunque  potes  bona  coram 

[hominibus. 
Timor  Dei : 

Opta  celari  bona  qua^que  soles  operari. 

Hypocrisis  : 

Exteris  sancto  te  conformare  studeto. 

Religio : 

VflB  foris  albatis  qui  vos  tumulis  simulatis. 

Inobedientia  : 

Qoid  faciat  se,  qui  multum  vilior  est  te  ? 

Subjectio  : 

Quisquisvos8pernit,Deus,inquit,mequoquespernit. 

Invidia  : 

Cur  quocunque  modo  non  is  sublimior  illo? 

Congratulatio  : 

CoDgaude  fratri,  fer  opemque  proficienti. 

Odium  : 

Qualiter  hunc  quis  amet,8ibi  qui  contrarius  exstat? 

Charitas  : 

Verus  amor  fratris  brevis  est  impletio  logis, 

Detractio  : 

Quis  toleret  sileat  venialium  quod  perpetrat  ille? 

Justa  correptio  : 

Occulte  nunquam  debes  reprehendere  quemquam. 

Ira  : 

Cur  non  obsistis,  cum  quid  fieri  tibi  non  vis? 

Patientia  : 

Quid  non  pro  Christo  toleres  pro  te  crucifixo  ? 

Proteriia  : 

Peccanti  semper  sis  durus  et  asper. 

(10)  Quando  nimirum  est  involuntaria. 


PROVERBIA. 
A 


1262 


Mansuetudo  : 
Argue,  coge,  roga,  Timothee,  sagaciter  insta. 

Timor  mentis  : 
Scit  Deus  ipse  quid  est,  nullo  de  judice  cures. 

Satisfactio  : 
Suspiciosus  eris,  si  non  dclicta  fateris. 

Tristitia  : 
Quo  gaudere  potes  qui  gratis  tot  mala  perfers? 

Gaudium  spirituale  : 
Cur  modo  contristat  quod  non  tibi  gaudia  prsBstat  ? 

Torpor  vet  ignavia : 
Visu  privaris  si  continue  lacrymaris. 

Virtutis  exercitatio  : 
Mors  venit  absque  mora,tu  nocte  dieque  labora. 

Vagatio  : 
B  Hoc  discede  loco,  locus  ille  beatior  isto. 

Stahilitas  : 
Cum  sit  ubique  Deus,  maneas  ubique  quietus. 

Desperatio  : 
Non  surges,  penitus  peccati  male  gravatus. 

Spei  fiducia  : 
Dant  tibi  spem  venis  peccata  remissa  Mariae. 

Cupiditas  : 
Multiplica  fenus,  nec  mendicabis  egenus. 

Mundi  contemptus : 
Quantumvis  habeas,  nil  hinc  moriture  reportas. 

Obduratio  :         • 
Unde  tuos  pascis,  tua  si  dispergis? 

Misericordia : 
Si  quid  habes  tribuas,  tua  sit  tibi  larga  voluntas. 
C  Fruus,  furtum  : 

Non  est  quod  tribuas  ?  Furto  vel  fraude  requiras. 

Innocentia  : 
Praistat  nulla  dari  quam  te  fraude  furari. 

Fallacia  et  mendacium  dicit : 
Perfice  fallendo  quod  non  vis  vera  loquendo. 

Veritas  : 
Os  quod  mentitur  animse  mors  esse  probatur. 

Ventris  ingluvies  : 
A  factore  datis  cur  non  epulis  satiaris? 

Parcimonia  ciborum  : 
Parce  quibusque  cibis,  pereas  ne  cum  Sodomitis. 

Inepta  Isetitia : 
Fac  socios  gaudere  tuos  risumque  movere. 

Moderatus  mceror : 
D  Unde  tibi  risus^  cum  sis  miser  hic  peregrinus? 

Multiloquium  : 
Est  nil  peccati  perplurima,  si  bona,  fari. 

Discreta  tacitumas  : 
Nunquam  vitabis  culpam  si  multa  loquaris. 

Immunditia  : 
Non  estculpa  gravis  quaevis  pollutio  (10)  carnis. 

Integritas  camis  : 
Clauditur  incestis  coBlestis  janua  regni. 

Luxuria  : 
Ulere  luxuria?  nescis  qu8e  vita  futura. 


1263 


HELGAUDUS. 


l^U 


Castitas  illibaia  : 
Si  caslus  fiieris,  vita  sine  fine  f^ucrls. 

Spiritalis  fomicatio  : 
Non  est  grande  nefas  animo  concepta  voluptaa. 

Munditia  camis  : 
Gerte  moecharis  oum  sis  cupidus  mulieris. 

Amor  prassentis  sxculi. 
Quid  dulci  vitavalet  esse  venustius  ista? 

Amor  patrix  catestis  : 
Si  carccr  talis,  Deus,  o  tua  mansio  qualis ! 

Expliciunt  proverlia. 
In  linguffi  plcctro  tibi  mors  el  vita  servata. 
Ne  sis  bilinguis,  ne  des  exempla  malignis. 
Gbarus  erlt  minime,  qui  quod  scit  ventilat  omne. 
Gbaro  charus  erit,qui  non  commissa  taccbit. 
Lingua  susurronis  est  pejor  fellc  dracoiris. 
Verba  beant  justum,  non  centum  verbera  stultum. 


A  Nulla  lues  servo  pejor  potest  esse  maligno. 
Doctus  ub  indocto  distat  virtutibus  octo. 
Lapsa  suam  non  post  solidabit  virgo  ruinam. 
Mens  robusta  viri  levitate  cadit  muliebri. 
Vim  frangunt  cordia  variffi  modulamina  vocis. 
Absque  modo  tractus  ssepissime  frangitur  arcus. 
Gutta  cavat  lapidem,  consumitur  annulus  usu. 
In  psalmis  et  laude  Dei  torpescere  noli. 
Gaudia  sunt  populi  rcctor  pius  atque  benignus. 
Quanto  nobilius  tanto  magis  flexile  collum. 
Saepius  exclusum  foris  obliviscimur  intus. 
Prirmia  sunt  tecum,  mors  aufert  cstera  secum. 
Divitiis  posuisse  modum  non  ultima  laus  est. 
Munora  quae  donat  moriens,haec  muncra  non  suat, 
Nulli  ferme  daret,  ut  si  longius  possct. 
Virtus  cst  pueri  prsecepta  scrvare  magistri. 


CIRCA    EUMDEM   ANNDM 


IIELG4UDITS 


FLORIACENSIS  MONACHUS 


NOTITIA  HISTORICA  IM  HELGAUDUM 

(Histoire  litti^raire  de  la  France,  tom.  VII,  pag.  405.) 


Helgaud  (1)  ou  Helgald,qui  mcriterait  mieux  le  ti- 

tre  de  pan6gyriste  que  celui  d'historicn,  nous  ap- 

prend    lui-m6me    (Vit.    Rob.t    Patrotogiie,    tom. 

GXLI),  qu'il  avait  el6  moine  de  Fleuri  sous  Tabb^ 

Gauzlin,  qui  r6unissait  on  sapersonnecettcdignit^ 

avec  celle  d'archevSque  de  Bourges,  et  qui  mourut 

en-1029.  De  \k  il  est  k  pr^sumer  qu'Helgaud  avait 

6tudi6  sous  Abbon,  ou  sous  Gonstantin,son  succes- 

seur  dans  la  direction  des  ^coles  de  Fleuri.  Mais 

8'il  y  flt  du  progr^s  dans  les  autres  connaissances 

litt^raireSy  il  ne  sut  gu^ro  proGtcr  de  leurs  lcQons 

pour  apprendre  k  bien  ^crire.  Son   style  est  effec- 

tivement  si  peu  naturel,  ou,  pour  mieux  dire,si  af- 

fect^,  si   rude,si  obscur,  qu'on  n'y  reconnaltrsut 

jamais  un  disciple  d'Abbon. 

L'on  no  peut  d'ailleurs  s^emp^cher  de  convcnir 
qu'Helgaud  6lait  homme  de  merite  et  de  pi6t6.G'est 
ce  que  fait  juger  la  part  singuli^re  qu'il  avait  h 
rhonneurdes  bonnes  gr&ces  ilu  roi  Robcrt,  qui  ne 
contract>iit  ordinairementd'^troitesliaisons  qu*avec 
des  pcrsonnes  do  ce  caractdre.  Non-seulement  il 
avait  uii  libre  acces  auprcs  dc  ce  prince,  qu*il  re« 
gardait  commo  son  p6rc,  il  ose  ni6iiie  dire,  comme 
Bon  aini,  amicus  de  amico,  dileclus  de  dilecto:  mais 
encoreEobert  aimait  v6ritablemcnt  HeJgaud  comme 


B  son  fils,  affectu  ditigebat  patemo,  Les  preuves  qu'eD 
donne  notre  ecrivain  sont  concluantes  et  ne  per- 
mettent  pas  d'en  douter.  Helgaud  avait  un  lutre 
illustre  ami  en  la  personne  d*Odolric,  6v6qued*0^ 
leans,  sur  Tamiti^  duquel  il  pouvait  compter,  jiw- 
qu'&  en  obtcnir  tout  ce  qui  serait  conforme  aux 
r6gles  derequite. 

Gauzlin  avait  aussi  des  egards  particuliers  poar 
Helgaud.  II  le  choisit  pour  prendre  soin  de  fdre 
construire,  sur  le  fonds  de  labbaye  de  Fleuri,  uM 
chapello  sous  rinvocation  de  saint  Denis  et  de  sei 
compagnons.Helgaud  ne  la  fit  d'abord  que  de  bois. 
Le  roi  Robert,  ^tant  alle  d^s  lors  la  visiter  pard^ 
votion,  y  fit  des  pr^sents,  et  renrichil  peudetempi 
apr^s  de  quelques  reliques  des  Paints  martyrs.  Un 

p  enibrascment  inopin^  Tayant  ensuite  reduite  en 
cendres,  Helgaud  trouva  le  moyen  de  la  rcbAtir  cn 
pierres.Etjafin  dapprendre  &ceuxquiiraientypri6r 
quc  c  etait  son  ouvrage  et  de  les  engager  k  se  soo- 
vcnir  de  lui  dans  leurs  pri^res,  il  mit  k  droiteetl 
gauche  de  Tautel  deux  inscriptions,  en  vers,  dtns 
lesquellcs  il  a  eu  soin  dese  nommeretde  rtelaner 
lcs  sufTrages  de  ceuxquilesIiraient.Onpeutinduire 
de  \k  qu'Helgaud  6tait  pr6tre,pui8qu'il  ^tait  chti^ 
de  desservir  cette  chapeHe.  Entre  ses  autres  bonDee 


(1)  Possevin  {App.  t.  I,  p.  720)  le  nomme  Helga-      (flist.  Lat.  1.  ii,  c  44,  p.  116,2),  maisc^est  parcor- 
fituSf  ou  Helgalcidus,  suivant  la  leQon  de  Vossius      ruption. 


lS6ft 


NOTITIA  HISTORICA. 


J2C6 


qticilit^s  il  avait  la  reconnaissaace  en  grande  re-  A  portait  aux  moines,8ur  les  biens  dont  il  les  combla, 


commandation.Cest  co  qu'il  raontre  par  lcs  pri^res 
qu'il  fait  pour  le  bonheur  eternel  de  ses  bienfai- 
teurs,  lorsquMl  parle  de  leurs  bont^si  son  6gard. 
II  serait  difficile  de  fixer  pr6cis6mentle  tcrme  de 
sa  vie.  II  est  certain  qu*il  a  vecu  au-delii  de  1033, 
qui  est  rdpoque  de  la  mort  d'Odolric  6v6que  d*Or- 
leans,  dont  il  parle  comme  d*une  personnc  qui 
n'etalt  plus  au  monde.  II  y  a  mfime  beaucoup  d'ap- 
parenco  qu'il  n  ecrivait  qu'apr6s  1042,  c'est-i-dire 
apr^sque  le  roi  Henri,fils  de  Robert,se  fut  signal6 
contre  Etlenne,  comte  de  Champagne,Galeran  de 
Meulan  ct  les  factieux  deNormandie,qui  refusaicnt 
de  reconnaUreGuillaumeleBAtard  pour  leursouve- 
rain.Ce  qui  en  faitainsi  juger  est  la  fin  de  rouvrage 


les  grandes  fondations  qu'il  fit  dans  Tordre  de  Saint- 
Benolt,  et  particuli6remen*  dans  rabbaye  de  Fleuri ; 
enfin  sur  quelquos  miraclea  qui  lui  furent  attribu68. 
De  sorte  que  c*e8t  moins  une  histoire  qu'un  sermon 
ou  oraison  fun^bre  dans  le  goAt  de  ce  temps-lJi,  oh. 
Tauteur  a  place  beaucoup  de  minuties  et  est  entr4 
dans  les  plus  petits  d6tails.  Le  tout  est  assorti  k  un 
style  tel  qu'on  Ta  d6jJi  depeint,  et  ot  les  conson- 
nances  souvent  affoctees  tiennent  lieu  du  bon  goAt. 
Cela  n*emp6che  pas  que  ces  delails,  qui  regardent 
souvent  rinterieur  de  la  maison  de  nos  rois,  ne 
nous  offrent  une  peinture  tres-naive  et  tr^s-singu- 
li^Q»  de  la  simplicit6  des  moeurs  du  temps. 
Cet  dcrit  est  pr^c^de  d'une  courte  notice  de  la 


d'Helgaud,  oC»,  parlant  de  ceux  qui  entreprendraient  i^  fondation  de  Fleuri  et  du  testament  de  Leodebode 


d*ecrire  les  exploits  militaircs  du  roi  Robert,  il  dit 
qu*ils  y  trouveraient  mati6re  h  faire  paraltre  lepcre 
et  ses  fils  commedc  grands  capitaincs  couronnesde 
gloire.Plusieurs  modernes  (0uD.,5crip.  t,  II,p.64i; 
le  Long,  Bib,  fr,  p.  340,  2)  supposent  quHelgaud 
florissait  vers  I050,mais  on  pcut  legitimementdou- 
ter  s'il  a  vecu  au-dcl^  de  1048.  Sa  mort  est  marquee 
au  29«  jour  d'aout  dans  le  N6crologe  de  Saint-Be- 
nigne  de  Dijon,  et  au  jour  pr6c6dent  dans  celui  de 
Saint-Gcrmain-des-Pres,  qui  lui  donne  la  qualite  de 
pr6tre  (Montf.  Bib,  bib,,  p.  1163,  2,Hist,deS,Gemi. 
app.  p.  117,  2). 

L'unique  ouvrage  qui  nousreste  do  la  faQon  d'Hel- 
gaud  esl  un  abr6ge  de  la  vie  du  roi  Robert  (Du  Ches. 
t.  IV,  p.  59).  On  a  ajoute  h  ce  titre  que  Tecrit  a  6i6 


son  fondateur,  pidces  qui  sont  ici  visiblement  hors 
d'oBuvre  k  Tegard  de  la  Vie  du  roi  Robert,  avec  la- 
qu'elle  elles  n'ont  point  de  rapport.  D'oi!i  le  savant 
et  judicieux  M.  de  Sainte-Palaye  conjecture  avec 
beaucoup  de  fondemeni  {Hist.derAcad.des  imc.,\b. 
p.  557),  que  Tauteur  avait  un  dessein  plus  6tendu, 
et  qu'il  s'6tait  propos6  do  faire  1'histoire  des  ab- 
bayps  de  Saint-Agnan  d'0rl6ans  et  de  Fleuri.  Apr^s 
quoi,  n'ayant  pas  voulu  laisser  ignorer  k  la  pos(6- 
rit^  les  grands  biens  qu'e]lcs  avaient  roQus  du  roi 
Robert,  il  en  aura  pris  occasion  d'y  cgouter  par 
mani^re  de  suppl6ment,  ou  comme  une  suite  de 
cette  histoire,  la  Vie  de  ce  prince,  dont  la  plus 
grande  partie  contient  en  effet  ce  qull  fiten  faveur 
de  ces  deux  monastdres;  quiconque  se  donnera  la 


pris  de  rouvragc  d'un  autre  moine  qui  aurait  traito  C  pcine  de  lire  avcc  attention  la  pr^face  qui  est  k  la 

plusamplcmcnt  le  raftme  sujet  avant  notre  historien. 

Mais  M.  de  Sainte-Palaye(//t5/.  de  rAcad,  des  insc, 

t.  X,  p.  556)  a  montre  par  de  fortes  raisons  que 

eette  addition,  qui  r^duit   llelgaud  k  la  qualit6  de 

Biinple  abr6viateur,est  sans  le  moindre  fondement» 

ei  qu*on  doit  la  regarder  comme  un  effet  t6meraire 

de  rignorance  des  copistes.Si  donc  cette  Vie  porte 

le  titre  d*abr6g6,  ce  n'est  point  qu'elle  soit  un  exlrait 

d'un  autro  ecrit  plus  6tendu,  mais  parce  qu'elle 

A*est  qu*une  histoire  abr6gee  du  prince  dont  rauteur 

entreprend  d'6crire  les  actions.  Helgaud  en  effet 

avertit  lui-mSme  qu'i1  n'a  pas  eu  dcssein  de  parler 

des  guerres  o£l  Robert  se  signala,  ni  des  affaires 

poIitiques,et  qu'il  laisse  aux  historiographes  le  soin 

d'ea  transmettre  la  m^moire  &  la  post6rit6. 

Parcelte  suppression  rauteur  a  proscrit  de  son 
ouvrage  ce  qu*il  y  avait  de  plus  interessant  pour 
rbistoire  dans  la  vie  du  roi  Robert.  II  s'est  born^ 
{Hist.  de  rAcnd.  dcs  {>i^c.,ib.  p.  558)  k  nous  donncr 
ime  longue  declamation  qui  roule  uniquement  sur 
la  pi6t6  dc  co  prince,  sur  sa  ddvotion  envers  les 
saintSySur  ses  jeAnes,scs  raortifications,scs  pri^res, 
snr  sa  charile  pour  les  pauvres,sur  raffcction  qu'il 


t^te  de  ccttc  Vip,pour  la  lier  avec  rouvrage  preo6- 
dent,  conviendra  quc  la  conjecture  est  aussi  solide 
qu'ing6nieuse.Il  sera  arriv6,dansla  suite  destemps, 
que  la  negligence  des  copistes  aura  fait  perdre  ce 
qui  nous  manque  du  corps  de  rHistoire. 

L'6crit  d'Helgaud,  tel  qu'il  est  venu  jusqu'ii  nous. 
a  6t6  d'abord  imprim6  av.ec  la  Vie  de  saint  Louis, 
par  Guillaume  de  Nangis,  et  rHistoire  de  France 
par  Gaguin  {Bib.  cath,  Both,).  Le  recueil,  qui  est  m- 
foliOy  parut  k  Francfort  en  1577.  II  parait  que  cette 
6dition  n'a  pas  et6  connue  de  nos  bibliographes. 
Pithou  {Scri.  Fr.,  t.  I,  p.  59-79)  r6imprima  depuis 
Touvrage  de  notre  auteur  k  la  suite  de  THistoire  de 
Glaber,  dans  le  prcmier  volume  de  ses  Historiens. 
D  Les  Duchesne  Tont  donne  de  nouveau,danslequa- 
trieme  volume  (p.  59-79)  de  leur  Gollection,&  la  suite 
du  m6me  Glabcr. 

Vossius  {Hist.  Lat.,  1.  ii,  c.  44,  p.  116,  2)  attribue 
k  Helgaud  la  Vie  dc  Saint  Abbon,  abb6  de  Fleuri. 
Mais  cette  opinion,  qui  est  particuli^re  k  ce  criti- 
que,  se  trouve  denuec  de  toute  vraisemblance. 
L'ouvrage  appartient  k  Aimoin,  disciple  d'Abbon, 
comrac  on  Ta  vu  k  son  article. 


1211 


GERARDI  I  CAMERACENSIS  EPISCOPI. 


im 


ACTA    SYiNODI 


1.  Anno  DominlcaB  incarnatioins  1035,  indictione 
VIII,  domno  Gerardo,  Ecciesiam  Cameracensis  seu 
Atrebatcnsis  urbis  rcgente,quodam  annuaBobserva- 
tionis  more  contigit  ut,Dominici  natalis  et  appari- 
tionis  diebus  id  sede  Gamaraci  solcmnicursu  exple- 
tis,idem  praesul^per  aliquot  dics,  stationem  in  sede 
Atrebatensi  facere  deberet.Ubi,  cum  de  ecclesiasti- 
cis  functionibus  satis  pro  opportunitate  temporis 
tractaret,  relatum  est  ei  quosdam  ab  ItalitC  finibus 
viros  eo  loci  advenisse.  qui,  quamdam  novaj  hajre- 
seos  sectam  introducente8,evangoIic;c  atque  aposto- 
licae  sanctionis  disciplinam  pervcrtere  tentabant,et, 
quamdam  justitiam  pra3ferentes,hac  sola  purificari 
homines  asserebant  nullumquc  in  sancta  Ecclosia 
aliud  esse  sacramentum,  per  quod  ad  salutcm  por- 
venire  potuissent.  His  auditis,  domnus  episcopus 
perquiri  homines  jubet,ot  invontos  sibi  pricsenlari. 
Qui,  audita  inquisitionis  causa,  fugam  occulle  para- 
bant^sed  praeventi  a  quaistoribus  trahuntur  ad  prae- 
sentiam  episcopi.  Qui,  in  aliis  causis  definicndis 
tunc  plurimum  occupatus,pauca  ad  tempus  de  fide 
illorum  sciscitatus  est;  senticnsciue  eos  quodam 
pravi  dogmatis  errore  teneri,  recludi  in  custodia 
jubet  usque  in  diem  tertium,  et,  die  scquenti,cleri- 
cis  et  monachisindicit  jejunium,ut  eos  divinagra- 
tia  catholicae  fidei  perceptione  rcsipisci  donaret. 

Tertia  vero  die,  quaj  Dominica  habebatur,  Seg- 
mentatus  episcopus  cum  suis  archidiaconis,paratis 
crucibus  et  textis  evangelicis,  circumfusa  totius 
cleri  ac  populi  multitudine,  synodum  celcbraturus 
in  Ecclesia  Beatse  Mariae  progreditur,  impositaque 
anliphonaCa;5ur</a(  Deu5,totumpsalmi;hujuscursum 
expleverunt.  Denique,  residcnte  episcopo  in  consi- 
Btorio  suo,et  utrinque  abbatibus,reIigiosis  atque  ar- 
chidiaconis,  caeterisque  secundum  ordinationis  suo; 
gradum  discumbentibus,homincs,c  custodiaeducti, 
ia  medium  introducuntur.Et  in  primo  quidem  epi- 
scopus  super  his  gencratilerverbum  fecit  ad  popu- 
lum.  Deinde  conversus  ad  istos :  Quasnam  est,inquit, 
doctrina  vestra,Iex  atque  cultura,quisve  auctor  est 
disciplindB  vestr»?  At  illi  referunt  se  esse  a»iditores 
Gundulfi,cujusdam  ab  Italiffi  partibus  viri,  et  ab  eo 
evangelicis  mandatiset  apostolicis  informatos^nul- 
lamque  praeter  hanc  scripturam  sc  reciperc,sed  hanc 
verbo  et  opere  tenere.  Verum,quiaad  notitiam  epi- 
Bcopi  pervenerat  illos  sacri  baptisraatls  mysterium 
penilus  abhorrere,  Dominici  corporis  et*  sang^ii^nis 
sacramentum  respuere,  negare  lapsis  pdeititentiam 
post  professioncm  proficere,  Ecclesiam  ^aqmiijure, 
legitima  connubia  exsecrari,rtullum  in  .'^anctis^con- 
fessoribus  donum  virtutis  spectare,  praeter  apostb- 
los  et  martyres  neminem  debcre  venerari. 

Illos  episcopus  super  hujusmodi  interrogans  : 
Quomo<Io,  inquit,  couscqucns  cst  vos  cvangelica  ot 
aposlolica  iiistituta  tencre  ct  contraria  istis  prtOidi- 
care?  Narrat  namquc  textus  evangelicus  quia,  prin- 


A  ceps  Juda3orum  Nicomedus  dumex  signiset  miracu- 
lis  Jesum  a  Deo  venisse  confiteretur,  continuo  Do- 
minus  respondit  neminem  hoc  solo  confessionismu- 
nere  regnum  coelorum  posse  mereri,  nisi  renatus 
foret  ex  aqua  et  spiritu.  Quod  quidem  regeneratio- 
nis  mysterium  vos  aut  pleniter  recipere,  aut  evan- 
gelicis  vcrbis  contraire  necesse  est,  cum  constet 
vere  haec  Jesum  dixisse. 

Ad  haecilli  dederunt  hujusmodi  responsum:  Lez 
et  discipliua  nostra,  quam  a  magistro  accepirous, 
ncc  evangelicis  decretis,nec  apostolicis  sanctionibus 
contrairc  videbitur,  si  quis  eam  diligcnter  velit  in- 
tueri.llicc  namque  hujusmodi  est  :  mundum  relin- 
qucre,  carnem  a  concupiacentiis  frenare,de  labon- 
bus  manuumsuarum  victum  parare,nulli  laesionem 

•wh  quaerere,cbaritatem  cunctis,quos  zelus  bujus  nostri 
proposiLi  teneat,exhibere ; servata  Igitur  bac  justitia, 
nullum  opus  esse  baptismi ;  praivaricata  vero  ista, 
baptismum  ad  nullam  proficere  salutem.  Haec  est 
nostrae  justificationis  suinma,  ad  quam  nihil  est 
quod  baptismi  usus  superaddere  po8sit,cum  omnis 
apostolica  et  evangelica  institutio  hujusmodi  Iidc 
claudatur.  Si  quis  autem  in  baptismate  aliquod  di- 
cat  latcre  sacramentum,  hoc  tribus  ex  causis  cvt- 
cuatur.  Una,  quia  vita  reproba  ministrorum  bapti- 
zandis  nullum  potcst  praebere  salutis  remedium  ; 

-  altera.quia  quidquid  vitiorum  in  fonte  renuntiatur, 
postmodum  in  vita  repcritur;tertia,quia',  ad  parvu- 
lum  non  volentem  neque  currentem,  fidei  nescium 
suaeque  salutis  atquo  utilitatis  ignarum,  in  qucm 
nulla  regenerationis  petitio,nuIIa  fidei  potest  inesse 

C  confessio,  aliena  voluntas,  aliena  fides,  alienacon- 
fessio  ncquaquam  pertinere  videtur. 

Quibus  econtra  episcopus  ait  :  Si  huic  justitic 
vestrtB  ab  evangclica  et  apostolica  institutione  ndem 
attribuitis,  hanc  facile  non  aliunde  sumptis  viribus 
evacuamus.  Natum  namque  ex  immaculata  Virgioe 
Dei  Filium  nulia  peccati  corruptione  infectum  te- 
neri  evangelica  et  apostolica  testatur  auctoritas; 
scd,  sicut  Apostolus  docet,  ipse  justus  est  ct  justi- 
ficans  omnia,  non  quod  ipse  extrinsecus  donum 
justitiae  accepisset,  cujus  participatione  dicatur 
justus,  sed  principaliter  et  substantialiter  justus,ut 
necessario  in  eo  idem  et  unum  dicamus  esse  jus- 
tum  quod  justitiam,  alioquin  fallitur  Apostolus  ineo 
quod  dicit:  Justificansomnia.Nam  si  aliundcacce- 

j)  pit,utip8esit  justus,infirmiori3JustitiaB  et  Inferioris 
est  quam  is  a  quo  accepit;  nec  erit  justificansom- 
nia,sed  ille  a  quo  accepit  ut  ipse  et  omnia  justificca- 
tur.Verum  ipse  aseipso  aceipit  ut  sit  justus  et  jus- 
tificet  omnia,sine  quonullus  sanctus,  nullusetiam 
justus,  per  quem  omne  sanctumet  justum,etaquu 
omnis  gratia  etomnedonumjustitiaedescendit.sicut 
ait  beatus  Jacobus  : «  Omnc  datum  oplimum  etoUiQo 
donum  perfectum  dcsursum  est,dcscendensaPatre 
luminum  {Jac,  i}. »  Quod  autem  «  a  Patre  luminom* 


1273 


AGTA  SYNODI  ATREBAT. 


1374 


descendisse  «  donum  •  dicit,  non  te  scandalizet,  A 
quia  cum  descendit  a  Patre,  desccndit  et  a  Filio, 
quia  ipse  ait :  « Ego  et  Pater  unum  sumus  (Joan. x).» 
Jure  igitur  ait  Apostolus  quod  «  ipse  sit  justus  et 
justiflcans  »  {Rom.  iii)  omnia,non  comparative  qui- 
dem  justus,  ut  possit  augeri  vel  minui,  sed  immuta- 
biliter  et  essentialitcr  justus. 

Verumtamen  talis  et  tantus  Dei  Filius,  sicut  nar- 
rat  evangelista,  venit  in  Galilaja  in  Jordanem  ad 
Joannem,ut  baptizaretur  ab  eo.Gui,cum  exinfirmi- 
tatispropria  conscientia  ministerium  recusarct, ait 
Dominus  :  «  Sine  modo;  sic  enim  decet  nos  omncm 
justitiam implere (Matth. iii).» Quid  enim? In quoerat 
totius  plenitudo  juslitisB,  et  immutabiliter  ct  incom- 
parabiliterjustusctjustificansomniaerat;nunquidei 
aliquidaperfectajustitiadeerat,utadimplendamju-  ^ 
stitiam  materialis  aquae  fluentis  et  baptizantis  mini- 
sterio  indigeret?  Porrosi  hoc  baptismatis  ministerio 
ad  supplendam  justitiam  indigebat,  non  perfecte  ju- 
stus,nec  justificans  omnia  erat.Nibilenim  impletur, 
nisi  cui  de  summa  plcnitudinis  aliquid  dcsit.  Ple- 
nitudo  enim  crcmentum  non  potest  accipere.  Justus 
igitur  non  perfccte  crat ;  quod  nefas  est  de  Deo  ju- 
dicare.  Si  autem  justus  fucrat,  nihil  a  baptismo, 
quosuam  suppleretjustitiam,  accipcre  poterat,  sed 
immutabiliter,  ct  perfecte,  et  summe  justus  erat; 
igitur  baptizari  non  indigebat.  Cur  ergo  dicebat  : 
«  Sic  decet  nos  omnem  implere  justitiaim,»qui  ncc 
baptizari  indigebat,  ncc  justitia,qua  plenusredun- 
dabat,  quo  supplcretur  pcr  baptismum  habebat?ln- 
digebat  certe,  non  sibi,  sed  nobis.  Justitiam  quae- 
rebat  implcrc,non  suam,sed  nostram.Nam  semper  C 
in  aeterno  ejus  consilio  mansit  generis  humani  repa- 
ratio,et,discretisspiritualibussacraracntorumobser- 
vantiis,quod  profuturum  et  neccssarium  ad  nostraj 
reparationis  erat  efl*ectum,  hoc  per  manus  dispensa- 
torum  visibiliter  voluit  administrari,8ed  invisibili- 
ter,  operante  Spiritu  sancto,  impleri. 

Cujus  rei  gratia  plurima  in  sancta  Ecclesia  provi- 
dus  Dominus  instituit  sacramenta,  [e]  quibus  pri- 
mum  ad  regenerationis  mysterium  instituit  baptis- 
matis  usum.Porro  baptismum  GraBce,Latine /iwc^io 
interpretatur,  quia  ibi  homo  spiritu  gratiae  in  melius 
immutatur  et  longe  aliud  quam  fuerat  efficitur. 
Prius  enim  fcedi  eramus  deformitate  peccatorum,  in 
ipsa  tinctione  reddimur  pulchri  dealbatione  virtu- 
tum.Cujus  mysterium  non  aliter,  nisi  sub  Trinitatis  q 
designatione,  id  est,  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti 
cognominationc,  complctur.  Unde  Dominus  ad  di- 
scipulos  :  « Ite,  inquit,  docete  omnes  gentes,  bapti- 
zantes  eos  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Bpiritus 
sancti  {Matth.  xxviii).»Quodquidemraysteriuma8e- 
cretis  virtutibus,  vel  a  sacris  sacramentum  dici- 
tur ;  quod  ideo  penes  Ecclesiam  fructuose  agitur, 
quia  sanctus  in  eo  desccndens  Spiritus  eumdem  sa- 
cramcnti  latenter  operatur  effectum.  Unde  seu  per 
bonoSjSCU  per  malos  ministros  intra  Ecciesiam  dis- 
penselur,tamcn  quiaSpiritus  sanctus  mysticeillud 
vivificat,  nec  bonorum   meritis   amplificatur,  nec 


malorum  vitiis  attenuatur:  «Quia,  neque  qui  plan- 
tat,  aliquid  est,  neque  qui  rigat,  sed  qui  incremen- 
tum  dat,  Deus  (/  Cor.  iii).  »  Unde  et  ipse  minister 
super  baptizatum  non  dicit:  «Ego,  sed,  Oeus  omni- 
potens,Pater  Domini  nostri  Jesu  Christi,  qui  le  ge- 
neravit  ex  aqua  el  Spiritu  sancto,  quique  dedit  tibi 
remissionem  omnium  peccatorum,  ipse  te  linivit 
chrismate  salulis  in  vitam  ffiternara.  »  Qua  in  re 
perspicuum  cst  quia  vita  ministri  nihil  derogathis 
qui  de  Spiritu  sancto  concipiunt  virtutem  sanctifl- 
cationis,  praesertim  cum  inter  caeteros  discipulos 
Judam  futurura  Doraini  traditorera  baptizasse  lega- 
mus  ;  et  cura  rebaptizatos  oranes  a  discipulis  Do- 
mini  fuisse,quos  Joannes  Baptista  in  aqua  baptiza- 
verat,sciamus;  nullum  tamen,quemJudasbaptiza6- 
set,  iterato  fonte  ablutum  reperimus.  Nam  si  impro- 
ba  vita  traditoris  nocuisset  baptizandis,  ncquaquara 
ille,  qui  orancs  venerat  salvare,  pateretur  in  illo 
solo  baptisma  perire.  Sed  quia  raalitia  horainis  non 
potest  imminuere  divinae  opus  virtulis,  noluitrepe- 
tere  quod  homo  ministravcrat,  Spiritus  sanctifica- 
verat.  Porro,  testante  divina  Scriplura,  audivimus 
regcs  raagnos  fuisse  in  Jerusalera,  qui  adrainistra- 
bant  res  quasdam  pertinentes  ad  Babyloniara, 
quosdara  vero  cives  Babyloniffi  adrainistrasse 
res  Jerusalem.  Sic  itaque  novimus  cives  bonaB 
civitatis  administrasse  res  malaj  civitatis,  et  econ- 
tra  cives  malae  civitatis  administrasse  res  bonaB  ci- 
vitatis.  Si  ergo  respublica  bonoe  civitatis  per  cives 
Babyloniae  sinesui  corruptione  administrari  potuit, 
quanto  magis  sacramentum  quod  vira  sanctificatio- 
nis  perinvisibilera  sancti  Spiritus  operationem  con- 
cipit,  a  pravis  ministris  non  corrumpitur,  cum  aliud 
sit  quod  exterius  agitur,  exhibente  ministro,  aliud 
quod  interius  vivificatur,  animante  Spiritu  sancto. 
Inde  est  quod,  cum  Joannes  in  Evangclio  diceret  : 
t  Quia  audierunt  Pharisaei  quod  Jesus  baptizabat, 
quamvis  ipse  non  baptizaret,  sed  discipuli  ejus 
{Joan.  \y),  »  in  hoc  quaradam  operantis  Dei  et  ad- 
ministratorii  officii  discretionem  voluit  intelligi ;  vi- 
delicet  ut,  in  eo  quod  Jesum  dicit  baptizare,  invisi- 
bilem  divina^  virlutis  insinuet  operationem  ;  in  eo 
vero  quo  subdidit :  «quamvis  Jesus  non  baptizaret, 
sed  discipuli  ejus,»  non  de  operante  virtute,  sed  de 
visibili  exsequentiura  adrainistratione  dictura  intel- 
ligatur.lgiturin  baptizandis  fidelibus  aliud  estquod 
invisibiliter  efficitur  per  Spiritura  operantem,aliud 
quod  visibiliter  exhibetur  per  rainistrum  obsequen- 
tera. 

Quod  autera  per  materialem  aquara  baptisraura 
datur,  haec  ratio  est  :  yoluit  enim  Dorainus  ut  res 
illa  invisibilisj)ercongruentcm,sed  profecb  tracta- 
bilem,  rem  et  visibile  impenderetur  eleraentura  ; 
super  quod  Spiritus  sanctus  ferebatur  inprincipio. 
Nara  sicut  per  aquam  purgatur  exlerius  corpu8,ita 
latenter  ejus  mysterio  purificatur  et  aniraus.  Invo- 
cato  cnira  Dco^descendit  Spiritus  sanctusdeccelis, 
et,  raedicatis  aquis,  sanctificat  eas  de  seraetip80,et 
accipiunt  vim  purgationis,  ut  in  eis  oaro  et  anima 


im 


GBRARDl  I  CAMERAGENSIS  EPISGOPI. 


1376 


delictis  inqainatamundetur.EtsiCjin  morteChristi  A  ceptateneredicitis,  cthiscontraria  prsdicatis.  Naxn 


etin  resurrectione  ejus,  potentiabaptisraatis  novam 
creaturam  condit  ex  vctere,  ut  in  renascentibus  et 
mors  Christi  operetur  et  vita,  dicente  beato  Apo- 
stolo  :  «  An  ignoralis  quia  quicunque  baplizati  su- 
musin  ChristoJesu^in  morte  ipsius  baptizati  suraus? 
consepulti  enira  sumus  cura  illo  per  baplisraum  in 
morte,  ut  quomodo  surrcxit  Christus  per  gloriam 
Patris,  itaet  nos  in  novitatc  vitae  arabulerans  (/?ow. 
vi).»  Unde  notandura  quia,in  baptisniatis  rcgula,et 
mors  intervenit  info.rfectione  peccati,  etsepulturam 
triduanam  iiuilalur  trina  deraersio,et  ab  aquisele- 
vatio  resurgentis  instar  est  de  sepulcro.  Deinde  vero 
sacri  chrisraatis  unctione  perfunditur  infan8,ex  cu- 
jus  nomine  Christus  dicitur,ethomo  postlavacrum 


et  evangeiista  refert  quia  «  Jesus  venit  et  discipuH 
ejus  in  Judaeam,  et  ibi  demorabatur  cum  eis,  el 
baptizabat  (Joan,  iii).  »  Qui  baptismi  sacramentum 
et  regenerationis  potentiam  sanxit,  quando  de  lalere 
ejus  profluerunt  sanguis  redemptionis  et  aqua  bt- 
ptismatis.  Unde  Joannes  apostolus  :  «  Tres  sunt, 
inquit,qui  testiraoniura  dantinterra,  spiritus,aqaa, 
et  sanguis  {I  Joan.  v).  »  Petrus  vero,  cui  primatum 
Ecclesiae  Dorainus  contulerat,  dum  credentium  nu- 
raerura  proraissus  sancti  Spiritus  repievitadventus, 
triamillia  horainum  sua  prtcdicatione  conversorum 
aqua  baptismatis  consecravit,  sicut  Lucas  testator, 
dicens  :  «  His  auditis  corapuncti  sunt  corde,et  dixe- 
runtad  Petrum  et  reliquos  apostdlos :  Quid  faciemus, 


sanctificatur.  Nam  sicut  in  baptismo  peccatorum  |^  viri  fratres?  Petrus   vero   ad   illos  :  Poenitentiam 


remissio  datur,  ita  per  unctioncm  Spiritus  adhibe- 
tur.  Quffi  licet  carnaliter  adrainistretur,8piritualiter 
taraen  proficit ;  sicut  et  ipsa  baptisraatis  gratia,  vi- 
sibilis  actus  est,quod  in  aqua  raergitur;  sed  spiri- 
tualis  efficitUr,  quod  delictis  raundatur.  Manus 
irapositio  ideo  fit  ut  per  benedictioncra  advocatus 
invitetur  Spiritus  sanctus.  Tunc  enim  Paracletus, 
post  mundata  corpora,  libens  a  Patre  descendit,  et 
qoasi  super  baptismi  aquam  velul  super  pristinara 
sedera  recognoscens  quiescit.  Nara  legitur  quia  : 
«  In  principio  Spiritus  Dei  ferebatur  super  aquas 
ifienes,  i).  » 

Hoc  est  priraura  nostrae  reparationis  sacramentum, 
ad  quod  confirmandura  Dorainus,  nullius  indigens 
remissione  peccati  nec  remedio  renascendi,cum  non 
haberet  quod  aquis  potuisset  mundari,  tamen  ad  C 
Joannem  aquis  Jordanicis  baptizandus,  sicutevan- 
gelista  docet,  festinavit.  Cui  recusanti  ait :  «  Sine 
modo,sic  enim  decet  nos  omncra  iraplcre  justitiam 
(Matth,  iii) ;  »  ac  si  dicerct  :  Exeraplum  praebere 
omnis  justitiae,  ut  videlicct  discant  oranes  fideles 
neminem  posse  absque  baptismo  justificari,quaravi8 
innocenter  ac  juste  vivat.  Joannes  vero  ait  :  t  Et 
ego  nesciebara  eura  (Joan,  i);»  ac  si  diceret :  Igno- 
rabara  eura  primum ;  sed  videns  eum  sibi  retinere 
baptismum,intellcxi  quia  hic  erat  qui  baptizaturus 
erat  in  Spiritu  sancto,  et  [in]  remissionem  pecca- 
torum.  Sicut  ipse  dixit:  «  Super  quem  viderisSpi- 
ritum  descendentera  et  raanentera  super  se,  ille  est 
qui  baptizatin  Spiritu  sancto  {lbid.),>i  Quare  notan- 


inquit,  agite,et  baptizetur  unusquisque  vestrumin 
noraine  Jesu  Christi  in  reraissionem  pcccatorum,et 
accipietis  Spiritum  sanctum  {Act,  ii).  »  Aliis  etiam 
pluribus  verbis  exhortabatur  eos  dicens  :  «  Salva- 
mini  a  gencratione  ista  prava  {Ibid,),  »  Qui  ergo 
rcceperunt  scrmonem  ejus  baptizati  sunt,  et  appo. 
sitae  sunt  animae  in  illa  die  circiter  tria  millia.Pau- 
lus  etiam,  cujus  vos  doctrinam  tenere  profitemini, 
divinoB  injurise  pcenis  alTectus,  ab  Anania  baptizatus 
est ;  qui  et  ipse  postmodura  Crispum  et  Caium  et 
Stephansedomurasebaptizassedicit.Philippusetiam 
Eunuchura  Gandacis  reginae,  ab  Jcrusalem  redeun- 
tera,  in  aqua  baptizavit,  sicut  Liber  Apostolicusin 
dicat  {Act,  viii).  Quam  ab  apostolis  traditionem  ca- 
tholica  adhuc  servat  Ecclesia. 

Unde  coUigitur  quia,  quamlibet  juste  et  innocen- 
terquis  videatur  vivere,  salvari  tamen  absquedivini 
fontis  lavacro  non  possit.Verumutcunque  originalis 
culp(B,  aut  propriae  actionis  reatu  teneatur  astrictus, 
tamen  fonte  renatus,mundus,et  totius  pcccati  sorde 
purgatus,  adeo  innovatur  ut,  qui  filius  diaboli  in 
fonte  descenderat,  filius  Dei  renatus  ascendat :  qui 
filius  praevaricationis  descenderat,  filius  reconcilia- 
tionis  ascendat.  Et,  ut  cuncta  colligam,  qualem 
primura  hominem  ex  virginea  terraa  massa  finiit 
sapientia  Crcantis,  talem  etiara  hunc  ex  purificato 
fontis  utero  produxit  cleracntia  Rcdemptoris.Quod 
contra  infideles  garrire  solent,  diccntes  primum 
horainem,  si  non  peccasset,  immorlalitatis  munere 
donatura  ;   istum    vero,    quamlibet  juste  et  in- 


dum  est  quia  irapossibilc  est  queraquam  ad  perfe-  q  nocenter  vivat,  nequaquam  tamcn  posse   mortis 


ctum  justitiae  sine  regenerantis  aquo;  mysterio  aspi- 
rare,  raaxime  cura  opera  justitiae  hanc  gratiara 
Cornelio  Caesariensi  dare  non  potuerint,  doneceum 
cum  omni  familia  sua  salutari  unda  Petrus  inno- 
vavit,  super  quos  Spiritus  sanctus  ante  baptismum 
inaudito  praeeuntis  gratiae  exemplo  cecidit,  ut  hac 
manifesta  Dei  virtute  aniraatus  Petrus  regnura  Dei 
gentibus  aperiret,  quera  cura  caeteris  discipulis, 
ne  in  viara  gentium  abiret,  Dominus  ante  mo- 
nuerat. 

Quod  cum  ita  sit,profecto  in  hoc  vobis  repugnare 
convincimiiii  quod  evangelica  vos  et  apostolica  prae- 


vitare  jacturam,  et  idco  multum  repugnare 
a  vero,  ut  qualis  ille  fuerat  factus  a  Con- 
ditore,  talis  et  hic  regeneretur  ex  fonte.  Quam  eo- 
rura  repugnantiam  facile  est  inflecti  ad  consequeD- 
tiara,  si  quis  divinae  pietatis  consilium  considerare 
potuerit.  Nam  ex  uno  eodemque  fonte  divine  ratio- 
nis  descendit,et  quod  illum  immortalem  mirabiliter 
creaverat,  et  quod  istum  morte  obnoxium  miseri- 
corditer  reformaverat.  Porrofacilefueratistum  im- 
mortalitatis  gloria  donari  tanquam  et  illum,  si  fuis- 
set  in  consilio  Creantis.Sed  quia^dum  illum  libert 
voluntas  et  mortalit&tis  securitas  decepit,  per  prs- 


1277 


ACTA  SYNODI  ATREBAT. 


1278 


varicationis  culpam  traxit  ad  mortem  ;  istum,  ne 
spe  immortalitatis  deceptus,  temporalibus  deliciis 
ardentius  insistatjper  inevitabiiemmortis  eventum 
invitat  ad  veram  vitam.  Quia  vero  illo,  mortis  se- 
curus,  Auctore  contempto,  aurem  aperuit  suasori, 
et  superbiae  audacia  una  periit;hunc  pietasRedem- 
ptoris  voluit  suspensum  morte  teneri,ut  perhumi- 
litatis  custodiam  vilaret  hostem,  audiret  Condito- 
rem,  sicque  ad  superna  conscenderet.  Nihil  igitur 
repugnat  a  vero  talem  hunc  regeneratum  ex  fonte, 
quem  mors  invitat  ad  vitam,  qualem  illum,  si  non 
peccasset,  formatum,  quem  mox  de  immortalitate 
praesumptio  coegit  subire  mortis  ruinam. 

Sed  fortasseobjicis  mihi  quantum  ei  prsestitit  do- 
nata  immortalitas^  ex  qua  ruinsB  caasam  venturam 
Gonditor  non  ignorabat.Multum  quidem  eicontule- 
rat,  ut,  videlicet  si  sine  peccato  manere  voluisset, 
et  mortom  non  gustaret,et  tam  ipsequam  ejuspro- 
genies,  angelos  semper  haberet  concives.Sed,  dum 
praxceptum  neglexit  Gonditoris,  ipsa  sua  libertate 
deceptus,a  paradiso  seclusus,inignotis  partibussui 
generis  posteritatem  transposuit,  atque  pcenam, 
quara  ipse  praevaricationis reus  exceperat,generando 
transmisit  in  posteros  ;  de  qua  non  potuisset  erui 
nisi  eum  Ghristus  suo  adventu  relevasset;  qui,  per 
novae  regenerationis  mysterium,  omne  praeteritum 
vitium  sui  baptismatis  lavacro  purgavit  et  statum 
pristinae  libertatis  reformavit.  Igitur,  ad  vitanda 
improbi  seductoris  tentamina,cum  primum  parvuli 
sive  juvenes  ad  regenerationis  veniuntsacramenta, 
non  prius  fontem  vitae  adeunt  quam  exorcismis  et 
sufnationibus  sacerdotum  abeisspiritusimmundus 
abigatur,ut  vere  appareatquomodoprincepsmundi 
hujus  ejiciatur  foras,  ef  prius  alligetur  fortis,  et 
vasa  ejus  diripiantur  translata  in  possessionem  vi- 
cloris,  qui  captivam  ducit  captivitatem,et  dat  dona 
bominibus. 

Quod  si  refugitis  credere  ut  qui  parvulum  fldei 
nescium^suaeque  salutis  ignarum,  nec  rcgeneratio- 
nis  curam  habentem,de  fonte  8uscipiunt,eorum  fi- 
des  aut  confessio  illi  puero  nequaquam  proficiat, 
consequitur  ut  nec  paralytico  ofTerentium  fidem 
profuisse  credatis,  de  quo  evangelista  dicit,  quia 
c<  videns  Jesus  fidem  illorum,  dixit  paralytico  : 
Confide^  fili  remittuntur  tibi  pcccata  tua  (Matth, 
ix).  »  Sed  nec  illud  recipiendum  aestimabaturquod 
in  Evangelio  legimus  de  muliere  Ghanaan  ut  fides 
ejus  ad  impetrandam  salutem  filiae  profucrit.Porro 
alius  evangelista  dicit  quod  offerebant  Jesu  parvu- 
los,  ut  manus  eis  imponeret;et  complexans  eos,  et 
imponens  manus,  benedicebat  eos  {Marc.  x).  Qua 
in  re  datur  intelligi  quianon  parvulorumfides,quaB 
adhuc  nulla  fuerat,sed  offerentiumfideliscredulitas 
ut  parvuli  benedicercnturobtinuerat,8icutDominus 
dixit  centurioni  pro  salutc  servi  postulanti:«  Vade, 
et  sicut  credidisti  fiat  tibi.  Et  sanatus^est  puer  in 
illa  hora  {Malth,  viii).  »' 

Denique  vos,  qui  nihil  in  sancta  Ecclesia  corpo- 
raliter  gcrendum  arbitramini,utin  hoc  baptismatis 


B 


A  mysterio  aqua,oIeumchrismale,8acerdoti80fficium, 
et  caetera,  quae  usque  hodie  catholica  servat  Eccle- 
sia,  vos,  inquam,rogo,  quid  sibi  vultilla  materialis 
aquae  illuvio,quam  lavandis  pedibus  invicem  exhi- 
bete  soletis?  Nam  si  hoc  ab  Evangelio  vos  acce- 
pisse  dicitis,ut  quia  Dominus,  discipulorum  pedes 
Iavan8,hoc  illis  exemplum  reliquisse  lcgitur,et  vos 
quoque  hujus  roi  gratia  faccre  vos  invicem  dicatis, 
stultum  est,  imo  sacrilegum,  caetera  et  multo  ma- 
jora  repudiare,quaB  ab  ipso  rerum  auctore  Domino 
8unt  constituta,  ab  Evangelio  enuntiato,ab  aposto- 
lis  tradita^sine  quibus  nostrae  salutis  plenitudo  non 
potest  consistere ;  quae  quidem  ipse  Dominus,  et 
ante  resurrectionem,  et  post  resurrectionem,  disci- 
pulis  suis  servanda  instituit. 

II.  De  corpore  et  sanguine  Domini, 
Fucrant  certe  satis  quai  de  his  dici  poterant,  si 
hora3  suppeterent ;  sed  quia  dies,  ad  occasum  de- 
clivior,  ad  propria  quemque  commonet  redire,jam 
nunc,  his  omissis,  transitum  faciamus  ad  illud  sa- 
crum  et  immutabile  Dominici  corporisetsanguinis 
sacramentum,  quod  vos,  ad  vestram  confusionem, 
nisi  resipueritis,  adversum  divinam  ct  apostolicam 
traditionem  impugnantcs,  evertere  lentatis.  Quod 
quidem  mysterium,quale  quantumcunqueinsecon- 
tineat  pondus  virtutis,  impossibile  est  humanae  ra- 
tionis  intuitu  perscrutari.  Quod  anima  ultra  homi- 
nem  est  infra  sensum  hominis  non  potest  cohiberi. 
Non  igitur  sufficit  illud  facundia  humana  compre- 
hendere ;  hoc  enim  illud  sanctum  et  admirabile 
commercium,perquod  tcrrenis  ccelestiajunguntur, 

C  inferna  spoliantur,  paradisus  aperitur,  homo  exsul 
antiquo  horto  relocatur ;  per  quod  etiam  angeli  re- 
cognoscunt  hominem  concivem  suum,  et  supra  se 
positum  adorant  hominem  Deum.  Verum  nos,  quia 
tempus  commonet,quantum  nostrae  fragilitatissen- 
sus  percipit,  illius,  de  quo  Ioquimur,gratia  confisi 
edicimus. 

Sacrificium  dicitur,  quasi  sacrum  factnm^  quia 
prece  mystica  consccratur  in  memoriam  pro  nobis 
Dominicds  passionis.Unde,hoc  ipso  jubente,corpus 
Ghristi  et  sanguinem  crcdimus,  quod,  dum  sit  ex 
fructibus  terrae,  sanctificatur,  et  fit  sacramentum, 
operante  invisibiliter  Spiritu  Dei.Quod  quidem  ideo 
sacramentum  esse  dixerim,quia  tanquam  viaticum 
nobis  sit  introduccns  ad  contemplationem  aeternita- 

n  tis.  Cujus  panis  et  calicis  sacramentum  Graeci  Eu- 
charistiam  dicunt,quod  Latine  ftona  gira/iainterpre- 
tatur.  Quid  enim  melius  corpore et  sanguine  Ghristi  ? 
Quod  quidem  sacrificium  de  pane,et  vino  cum  aqua 
misto,ineffabili  sanctilicatione,cruce  et  verbis  illius 
in  altari  consecratur,  dumque  passionis  et  resur- 
rectionis  ejus,  atque  in  coelum  ascensionis  ibidem 
salutifera  mcmoria  agitur,  verum  ac  proprlim 
corpus  ipsius  Domini  nostri  Jesu  Ghristi,et  sanguis 
verus  ac  proprius  efficitur,  quamvis  alius  esse  vi- 
deatur.Videtur  namque  panis  materialis,sed  veris- 
sime  efficitur  corpus  Ghristi,  sicut,  ipsa  eadem  Ve- 
ritate  attestante  didicimus.  Nam  ipsa  nocte  qua 


1279 


QERARDI  I  CAMERACBNSIS  BPISCOW. 


1280 


sponte  per  passionia  mysterium  corpus  suum  ppo  A  quasi  hoc  contra  naturam  essei  homintim  (videlicet 


nobis  in  mortem  traditurus  erat,  sicut  ovahgelista 
refert,  «  Accepit  panem,  et  benedixit,  ac  fregit, 
deditque  discipulis  suis,  dicens  :  Sumite,  hoc  est 
corpus  meum.Similiter  et  calicem  accipicns,  bene- 
dixit,  et  dedit  discipulis  suis«  dicens:  Bibile  ex  hoc 
omneSyhic  est  calix  Novi  Teslamenti,  qui  pro  mul- 
tis  fundctur  in  rcmissionem  pcccatorum  {Matth,  xxvi; 
Marc.  XXII ;  Luc.  xxu).  »  Qiiod  vero  subdit  :  «  Hoc 
facite  in  meam  commemorationem,»ad  hoc  retulit, 
quod  per  minislorium  sacerdotum  quotidie  a  fideli- 
bus  fieri  manduvit,  dum  passionis  suae  memoria 
agitur,et  sub  sacramento  communicandae  carnis  et 
sanguinis  panis  sanctus  et  calix  consecratur.  Ad 
hanc  spiritalem   alimoniam,  ad  hoc  mysticum  et 


humanam  carnem  in  cibum  sumere)  quasi  de  re 
difficillima  ct  impossibili  dixerunt  :  «  Durus  eat 
hic  sermo ;  qui  potest  eum  audire  ?  »  Unde  et 
Dominus:  «  Si,  inquit,videritis  Filium  hominisaa- 
cendentem  ubi  erat  prius:  «  Subaudientem:«Tuac 
videbitis  quia  non  eo  modo  quo  putatis  meam  car- 
nem  cred^^ntibus  distribfio,  sed  spintali  gratia  me 
illis  dando,  ipsos  in  meum  corpus  transfundo ;  et 
haec  gratia  non  consumitur  morsibus  nec  dentibos 
terilur,  sed  interioris  hominis  palato,  hoc  est,  ra- 
tione  et  intellectu  mentis  pcrcipitur.  »  Unde  et 
communio  Dominici  cofporis,  sicut  supra  diximus, 
GraBco  quidcm,sed  Latinis  usitato  sermone  Bueha- 
ristia,  id  est,  bona  gratia  appellatur.  Videtur  enim 


divinum  epulum  nos  Dominus  invitat,  tantamque  n  sanctus  illc  panis,  quo  corpus  Domini  consecratar 
necessitatem  sumcndihujusalimentinobisindicat,      et  visibiliter  ore  percipitur;  sed  virtus  Dci  Verbi, 

id  est  divinitas,  qua  anima  percipientis  sanctifica- 
tur,  videri  non  potest.  Ascendit  ergo  Christus  pcr- 
fecto  corpore  suo,  et  reliquit  nobis  sacramentum 
corporis  sui.  Denique  ne  putarent  sibi  in  isto  cibo 
et  potu  sic  promitti  vitam  astemam  ut  jam  nec  cor- 
pore  morerentur  cum  dixisset  :  «  Qui  mandacat 
meam  carnem  ;  »  continuo  subjunxit  :  «  Et  ego 
ressuscitabo  eum  in  novissimo  die  {Ihid.),  »  Nam 
qui  digne  carnem  Ghristi  comedit,  et  sanguinem 
ejus  bibit,  licet  mortuus  corpore,  babet  interim  se- 
cundum  spiritum  vitam  sternam.  Quod  vero  ad 
corpus  attinet,  nec  ipsum  vita  aeterna  fraudabitur, 
quia  resuscitabitur  in  novissimo  die,  ultra  jam  non 
moriturum.  Hoc  igitur  modo  Veritatis  sermo  sine 


ut  alitcr  in  nobis  vitam  habere  non  possimus,  nisi 
camem  ejus  manducaverimus  et  sanguinem  bibe- 
rimus. 

Sed  fortasse  aliquis,  nimis  carnaliter  hoc  au- 
diens,  objiciat  nemincm  posse  vitam  habere  in  se- 
melipso,  cum  Ghristus  carncm,  quam  proprioges- 
tabat  corpore,  nemini  edendam  erogasse,  sed  per- 
fecto  et  integro  corpore  coBlum  penetrasse  legatur; 
aut  certe,  quod  nefas  dictu  cst,  Dominum  in  hoc 
verbo  culpam  mendacii  subiisse,  cum  multi  vitam 
in  se  haberc  videntur,  qui  carnem  aut  sanguinem 
ejus  gustasse  aliquando  se  non  meminerunt.  Quod 
nos,  Deo  volente,  tali  modo  solvimus.  Possunt  qui- 
dem  homines  sine  hoc  cibotemporalemhanc  vitam 


in  prssenti  ssculo  habere ;  aBternam  vero  vitam  C  culpa  mendacii  fuit,  dicens  neminem  vitam  in 


habere  neqneunt,qudB  solis  fidelibus  carnem  etsan- 
guinem  Gbristi  dignc  sumentibus  promittitur.Unde 
et  ipse  dicit  :  «  Nisi  manducavcritis  carnem  Filii 
hominis,et  biberitis  ejus  sanguinem,non  habebitis 
vitam  in  vobis  [Joan.  vi),  »  vitam  videlicet  anim», 
ipsum  Ghrislum,  qui  alibi  dicit  :  «  Ego  sum  via, 
veritas,  et  vita  (/oaw.xiv). »  Filium  vero  hominis  se 
dicebafy  cujus  corpus  quotidie  per  sacerdotes  im- 
molatur  in  altari.  De  quo  Apostolus  ail  :  «  Panis, 
quem  frangimus,nonnecorpusDomini  cst?Et  calix, 
cui  benedicimus,  nonne  excommunicatio  sanguinis 
Domini  est?  »  (/  Cor.  x).  Unde  cum  Dominus  dice- 
ret :  «  Ego  sum  panis  vivus,qui  de  coelo  descendi ; 
siquismanducaveritex  hoc  pane,  vivet  insternum. 


habere,nisi  qui  communicandae  carais  ejus  et  san- 
guinis  spiritalibus  alimentis  pasceretur. 

Poterat  vero  illud  infirmis  auditoribus  huic  sen- 
tentiae  contrarium  videri  quod  subditur:«Caro  non 
prodest  quidquam  (/oan.vi),»  cum  superius  nullum 
vitam  habere  in  se  dixisset  sine  perceptione  carnis 
SU6B.  Sed  ita  intelligendum  est  :  Si  caraalitw 
verba  mea  intelligere  vultis,  ut  sic  camem  meam 
sicut  alium  cibum  manducotis,  caro  nihil  vobis 
prodest.  » 

Qui  enim  potest  ita  suum  corpus  pertotecclesias 
in  toto  orbe  diffusas  distribui,  per  iam  innumera- 
biles  populos  et  longa  tempora,  singulis  di^as, 
slngulis  hominibus  sumendum  distribui,  et  nan- 


litigabant  Judsei  ad  invicem  diccntes  :  Quomodo  j)  quam  deficere  ? 


potest  hic  nobis  dare  carnem  suam  ad  manducan- 
dum?  »  (/oan.  vi).  Non  enim  hunc  panem  intellige- 
bant,  audientes  carnem  exhorrescebant ;  non  enim 
erant  membra  Ghristi,  idcirco  scandalizabantur  in 
carne  Gbristi.  Sed  et  cum  discipuli,  verba  ejus  car- 
naliter  accipientes,  dicerent :  «  Durus  est  hic  ser- 
mo,  quis  potest  eum  audire?  »  [Ibid.)  Respondit 
Dominus  :  «  Hoc  vos  scandalizat?  si  ergo  videritis 
Filiumhominisasccudcntcm  ubieratprius  (lbid.)\  » 
suspensa  et  quasi  dcfectiva  oratio  fuit.  Putabant 
cnim  discipuli  Ghristum  carnem,quia  indutus  erat, 
particulatim  incisam  crcdentibus  distributurum^et 


Quo  contra  vobis  respondemus,  dum  fidem 
evangelicam  et  traditionem  apostolicam  vos  fateri 
audimus.  Verbum  quod  in  principio  erat  apad 
Deum,  id  caro  factum  in  fine  temporum,  quomodo 
totum  cum  Patre  fuit  semper,  et  totum  sa  claosit 
in  utero  Virginis  ?  si  totus  in  Virgine,  quomodo 
totus  cum  Patre.  Sed  audi  tant»  virtutit  mjste- 
rium.  Ascensurus  in  coelum  Dei  Filius  diseipvlis 
pro  discesi^u  ejus  sollicitis  promittit  se  maBSO- 
rum  cum  eis  omnibus  diebus  usque  ad  consom- 
mationem  saeculi,  quibus  paulo  ante  predizerat 
se  ire  ad  Patrem.  Quod  quidem  refugeret  crederf 


1281 


ACTA  SYNODl  ATREBAT. 


128^ 


humanus  intellectus,  nisi  virtus  discretionis  adhi-  A 
beatur.  Horao  namque,  corpore  circumscriptus,  in 
loco  manere,  et  a  loco  discedere,  nisi  per  succes- 
sum  temporis,non  potest. /Eterna  vero  Dei  essentia 
sicut  nec  tempore  angustatur,itaneclococonstrin- 
gitur;  sicut  enim  semper  est,  ita  semper  ubique 
est.  Manere  igitur  ejus  est,  nulli  omnino  loco  de- 
esse ;  redire  vero  est,  corpus  in  terris  sumptum  ab 
eis  subtrahere.Manere  ergo  cum  illis,  et  ire  ad  Pa- 
trem  se  dicebat;  dum  corpus  quod  corruptibile  in- 
duerat^  jam  incorruptionis  gloria  sublimatum  ad 
ccelos  evehit,  et,  per  majestatis  praesentiam,ubique 
se  cum  illis  mansurum  promittit.  Qui  ergo  ad  Pa- 
trem,  cum  quo  semper  est,  ivit,  et  cum  discipulis 
mansit,non  impossiblle  est  corpus,  quod  aeternum 
et  incorruptibile  est,  et  in  ccelis  servare,et  in  terris  n 
communicandum  nobis  corporis  sui  sacramentum 
prebere. 

Quod  vero  in  tot  partibus,  temporibus,  populis, 
hominibus  quotidie  sumptum  et  non  imminutum 
objicitis,  nullum  incredulitatis  scandalum  parit,  si 
quis  fidei  oculisintueri  velit  quod  ait  Dominus,dum 
porrigeret  illis  panem  et  calicem,dicen8  :  «  Hoc  fa- 
cite  in  meam  comraemorationem.»  Semel  namque 
Ghristus  passus,semel  mortuus,quotidie  in  Ecclesia 
nobis  patitur,  quotidie  nobis  moritur,dum  ipso  ju- 
bente,  sacrosanctae  passionis  ejus  memoria  |Lgitur, 
et  per  sacerdotum  ministerium  salutaria  corporis 
ejus  et  sanguinis  mysteria  renovantur.  QuaB  invisi- 
bilitcr  eodem  Spiritu  vivificantur,  quo  operante  in 
utero  Virginis  incarnatus  est  Dei  Filius.  Quod  qui- 
dem  ex  verbis  bcati  Andreaeapostoliintelligidatur,  C 
cujus  vos  doctrinam  inter  cajteros  apostolos  imitari 
profitemini.QuijCum  ad  sucrificium  idolorum  com- 
pellerctur,ait :  «  Omnipotenti  Deo  qui  unus  et  verus 
est,ego  omni  dic  sacrifico,  non  thuris  fumum,  nec 
taurorum  mugientium  carnes,  nec  hircorum  san- 
guinem,  sed  immaculatum  sanguinem  quotidie  in 
altari  crucis  sacrifico ;  cujus  carnem  postea  quam 
omnis  populus  credentium  manducaverit,  et  ejus 
sanguincm  bibcrit,Agnus,qui  sacrificatus  est,  inte- 
ger  pcrseverat  et  vivus.  >»  Et  cum  vere  sacrificatus 
8it,et  vere  carnes  ejus  manducatae  sint  a  popuIo,et 
vere  sanguis  cjus  sit  bibitus,tamen,ut  dixi,integer 
permanet,etimmaculatuset  vivus.Interrogante  vero 
iEgea  quomodo  fieri  posset  ut  occisus  viveret  Ag- 
nus ;  sacrificatus  vero  et  comestus,quomodo  integer  j^ 
et  immaculatus  permaneret,  Apostolus  respondit : 
«  Si  discipuli  formam  imitatus  crederet,  facile  ad 
discendum ;  sin  autem,  ad  indaginem  veritatis  non 
posse  attingere. »  Quod  et  vobis  quoque  impossibile 
erit  intuori,  nisi,deposito  incredulitatis  rigore,  for- 
mara  fidemque  discipulorum  receperitis.  Verum, 
quia  hoc  fidei  oculis  intuendum  docuimus,si  quem 
magis  visibilia  sdificant  quam  invisibilium  viKus 
accendat,pauca  de  multis  edicimus,  quae  Dominus 
ad  corroborandas  mentes  camalium  oculis  carneis 
contuenda^  de  hoc  ipso  corporis  sui  et  sanguinis 
sacramento  dignatus  est  ost^ndere. 


Tempore  namque  quo  beatus  Qregorius  Eoman» 
Ecclesiae  pastorali  curae  deserviebat,quaedam  matcr- 
familias,religionisstudio,oblationesfacereetsummo 
pontifici  ad  6cclesiam  familiariter  ofTerre  consue-  . 
verat.Quae  cum,ex  more,quadam  die  ad  communi- 
candum  de  manu  episcopi  ordine  suo  accederet,  et 
illi  pontifex  Dominici  portionem  corporis  porrigeret, 
dicens  :  •  Gorpus  Domini  nostri  Jesu  Christia  prosii 
tibi  in  reraissionem  peccatorum  et  vitam  aeternam; » 
subrisit.Quod  vir  Dei  intuens,  communem  retraxit, 
et  separatim  super  altare  repositam  diacono  ser- 
vandam,  dum  caeteri  communicarenty  tradidit.  Ex- 
pletis  vero  sacris  mysterii8,epi8Copus  risus  causam 
requirit.  At  illa  respondit  recognosse  se  partiun- 
culam  illam  ex  oblatione  quam  propriis  manibus 
factam  episcopo  obtulerat,  et,  quia  corpus  Domini 
eam  dixerat,  in  lisum  se  excitatam.Unde,facto  ver- 
bo  ad  populum^episcopus  omnes  in  commune  ora* 
tionem  ad  Dominum  fundere  hortatur  ut  ad  corro- 
borandam  fidem  multorum  manifesto  suae  virtutis 
indicio  mulieris  incredulitatem  corapesccret.  Quod 
et  factura  est.  Surgentibus  autem  cunctis  ab  ora« 
tione^et  ad  decernendum  cceleste  spectaculum  com- 
priraentibus,dominus  cpiscopus  corporalem  pallam 
rcvelat,  et  universo  populo  et  muliere  contuente, 
partem  digiti  auricularis  sanguine  cruentatam  in- 
venit;  et  conversus  ad  mulierera  dixit  :  Vel  nunc 
expcrta  divin»  virtutis  miraculum,  ne  differas  au- 
dire  Veritatem  dicentem  :  «  Panis,  quem  ego  do, 
caro  mea  est,ot  sanguis  meus  vere  est  potus.  »  Sed 
praescius  Conditor  infirmitalis  r.ostrae,potestate,qua  • 
cuncta  fecit  ex  nihiIo,et  corpus  sibi  ex  carne  Vir-^ 
ginis,  operante  Spiritu  sancto,  fabricavit,  panem 
et  vinum  aqua  mistura,  propria  raanente  specie,in 
carnera  et  sanguinera  suura  ad  catholicam  precem, 
ob  reparationem  nostram,  spiritus  sui  sanctifica- 
tione,  convertit.  Denique  omne  rursum  in  oratio- 
nem  prostrati,divinam  polentiara  exorant,  ut  sanc- 
tura  mysteriura  in  pristinam  formam  convertat, 
quatenus  ad  sumendum  mulieri  fiat  possibile.Quod 
et  factum  est.  Consecuta  igitur  mulier  Dominici 
corporis  participationem,postea  in  sancta  religione 
et  fide,  et  omnes  qui  aderant,  in  araore  Christi  et 
credulitate  ferventes  proficicbant. 

Alio  quoque  terapore,  quidam  vir  nobilissimus, 
atque  juxta  saeculum  potentissiraus,a  beato  Grego- 
rio  reliquias  beatorura  apostolorura  et  martyrum 
petiit  sibi  transmitti.Erat  enira  episcopo  familiaris, 
et  erga  Dei  cultum  per  admonitionem  ejus  sufli- 
cienter  i  mbutus.Honori  fice  igi  tur  legatos  suscipiens, 
aliquandiu  secum  morari  fecit.  Memorias  igitur 
apostolorum  et  raartyrura  pro  hujusmodi  negotio 
agens,dum  reliquias  consecrando  missarura  solem- 
nia  explesset,  particulatira  pannos  super  quibus 
sancta  celebpaverat  dividit,  et  singulis  singulatim 
buxtis  imposuit,  quas  sigillo  munitas  legatis  tra- 
dit ;  et  sic  proficiscuntur.  Qui,  dum  inter  oarpe- 
rent,  et  quid  secum  ferrent  ignorarent,  coeperunt 
curiosus  se  ipsos  reprebendere,  quod  quid  doming 


1283 


GEIIARDI  1  CAMERACENSIS  EPISCOPI. 


1284 


pnHabanl  penitus  ignorarent.  Quid  longius  mora-  A  inquit,  si  quid  habetis  quo  haec  refellcnda  arbilre- 


niur?  Fraptis  sigillis  et  apertis  buxtulis,nihil  aliud 
nisi  pannos  contemplantur.Indignati  igitur  Romam 
redeunt,  accusantes  episcopum,  quod  sui  domini 
petitionem,  et  sui  itineris  laborem  tam  parvi  «sti- 
masset,  ut  pro  reliquiis  pannos  ei  misisset,  tan- 
quam  hujusmodi  genus  apud  se  non  inveniri  pos- 
set.  Quorum  stultitiam  episcopus  patienter  ferens, 
eos  celebrandis  mysteriis  jubet  interesse.  Ut  au- 
tem  ad  locum  sermonis  ventum  est,suadet  populo 
Dei  gratiam  et  sanctorum  exorare,  ut  su®  virtutis 
potentiam  in  hac  re  dignetur  ostendere,  quatenus 
quid  fides  mererctur  ignorantes  agnoscerent.  Data 
igitur  oratione,  et  ab  eo  qui  signa  fregerat  accepto 
cultello,  super  altare  sancti  Petri   unum  ex  pannis 


mini.At  illi,gravitatc  verborum  et  cailcstium  virtute 
magnalium  stupefacti,vultibusque  demissis,quam- 
dam  poenitudinis  similitudinem  praefereDtes,  et  ex 
ulto  suspirantes,  gemitum  una  dederunt,  dicentes 
nihil  hic  se  nisi  divinum  audire,  et  quod  se  mutos 
et  pene  elingues  faceret.  Gorruentesquc  in  terra, 
tunsis  peotoribus  culpam  fatentur.Elevantes  autem 
[vocem]  Dei  se  patientiam  dicunt  admirari,qui  tan- 
diu  eos  ad  ignominiam  Ghristiani  nominis  toiera* 
verat ;  nullam  sui  errons  veniam  posse  sperare,qui 
tanto  incredulitatis  profundo  non  se  solos  immer- 
serant,sed  et  alios  quamplures  ejusdem  ruins  prs- 
cipitio  necaverant.Quibus  episcopus  ait :  Qui  lapsis 
huc  usque  veniae  semitam  interdixistis,  ncc  iUoiii 


per  medium  pungens  secavit,  ex  quo,"  visu  mirabi-  «  in  poenitcntia  reconciliationis  fructum   sperandam 

1        f  "  J       n  _  _    j        •  M  •        MJ      •J*  l.*J  •1*1  1*  1  V  • 


le!  sanguis  defluens,  omncm  eamdem  panni  parti- 
culam  cruentavit.Stupentibus  legatis  et  caeteris  qui 
aderant,super  arcanum  sacrae  fidei  miraculum,dixit 
ad  eosbcatus  cpiscopus,  qui  sacras  reliquias  parvi 
duxerant  :  Scitote,  fratres,  quia  in  consecratione 
Dominici  corporis  et  sanguinis,  cum  ob  sanctifica- 
tionem  reliquiarum  in  honore  apostolorum  et  mar- 
tyrum  Christi,quibus  specialiter  as8ignabantur,su- 
pra  sanctum  altare  libamina  offerebantur,  semper 
illorum  sanguis  hos  j)annos  intravit,quieffusus  est 
pro  nomine  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Sic  itaque 
sBdificatos  in  fide  legatos  sanctus  Gregorius  ad  do- 
minum  suum  geudentes  remisit. 

Pensate  igitur  :  Si  sanguis  martyrum  Christi  in 
eorum  memoria  pannos  intravit,quanto  magis  san- 


judicastis,  durum  est  id  vobis  spectare  ab  eo  qui 
peccantcs  vocat  in  pcenitcntia^et  gaudet  potius  su- 
per  uno  poenitente  quam  supra  nonaginta  novem 
justis,nisi  melioris  fidei  pretio,id  ab  eo  studueritis 
quaBrere,qui  certe  pcenitentibus  semper  suae  miseri- 
cordiaB  sinum  paratus  est  aperire.  Si  autem  per6- 
diae  vestra3  duritiam  catholicae  ftde  perceptione  re- 
jicitis,  et  deposito  incredulitatis  rigore  fidei  Chris- 
tianae  documenta  suscipitis,confidenter  vobis  a  Deo 
veniam  promitto. 

I.  De  sancta  ecclesia  qux  est  ilomus  Dei. 

Sed  latere  in  vobis  adhuc  quasdam   infidelitatis 

tencbras  sentio,  quas  dum  in  cordibus  vestris  ma- 

nere  permiscritis,nullam  supernae  lucis  visitationem 

sperare  potestis.Hae  sunt  enim  tenebraB,quaj  vos,in- 


gUis  Christi  et  corpus  in  se  transformat  panem  san-  C  fidelitatis  caecitate  damnatos  contra  sanctam  Dei  Ec- 


ctum  et  vinum,  quoties  Dominicae  passionis  me- 
moria  agitur.  Superest  aliud  dicendum,  quod  qui- 
dem  mirificum  et  ad  incredulitatem  malorum  con- 
futandam  est  proficuum. 

Quidam  vir  virtute  venerabilis,  Plcxis  nomine, 
monachorum  gregem  cura  pervigili  scrvabat ;  cujus 
de  virtutibus  et  miraculis  esset  satis  ad  loquendum. 
Sed  quod  ad  praesens  negotium  attinensutiliteroc- 
currit,unum  audite.  Hic  dum  quadam  die  ex  more 
sacrosancto  altari  humili  devotione  astarct  et,mis- 
sarum  solemnia  celebrans,  Dominici  corporis  et 
sanguinis  veneranda  mysteria  consecraret,  ut  ven- 
tum  est  ad  horam  fractionis,  vidit  subito  quod  et 
fideliter  crcdendum  et  creduliter  sit  admirandum. 


clesiamerigere,etdomnumDeiviviignominiosisver- 
borum  ictibus  impugnare  faciunt,dicentes  in  templo 
Dei  nihil  esse,  quod  sit  aliquo  cultu  religionis  di- 
gnum  magis  quam  proprii  domicilii  cubiculum,ni- 
hilque  in  eo  sanctum,praBter  coementa  et  lapides  ar- 
tificum  opere  digestos,  sed  et  mensam  Domini,  in 
qua  corporis  et  sanguinis  ejus  libamina  offeruntur, 
nullum  in  se  aliud  prsster  acervum  lapidum  retinere 
sacramcntum.  De  quibus  si  ea  quae  paulo  ante  de 
corpore  et  sanguine  cjus  praBmisimus,  fideliter  te- 
nentur,nihil  est  quod  humana  mens  jurc  dubitare 
possit.Sicut  enim  Dominus  et  Redemptor  noster  in 
his  sanctificandis  mysteriis,quibus  ex  rebus  confi- 
cerentur  specialiter,  quibusve  ministris  consecra- 


id  est,sanctificati  panis  porlionem  in  infantem  tran-  n  rentur,instituit,ita  et  quo  in  loco  specialiter  sacri- 


sformari,  et  angelum  Domini  particulatim  ipsum 
dividere,  manifesto  vcritatis  indicio,  quia  verum 
Christi  corpus  et  sanguis  est  quod  sub  sacramento 
communicandae  carnis  et  sanguinis  de  altari  sumi- 
mus.  Saepe  etiam,  dum  hsBC  sacra  mysteria  ceie- 
brantur,  visum  est  a  pluribus  angelorum  choros 
mensam  altaris,in  quo  sancta  consecrantur,ambire, 
tanquam  milites  in  obsequio  sui  regis  astantcs. 

Talibus  dictis  domni  episcopi,omnes  qui  circum- 
stabant  fideles,  lacrymis  obortis,  Dei  virtutem  et 
Dei  roisericordiam  laudabant.  Et  conversus  ad  eos 
qui  astabant  haeretica  pravitate  seducti  :  Dicite, 


ficarentur,  elegit,  id  cst  in  ecclesia  sancta  quae  do- 
mus  Dci  spccialiter  appollatur,  quia  vcri  sacrificii 
extra  catholicam  Ecclesiam  non  est  locus.Hic  enim 
[locus]  divinis  cultibus  agendis  est  consecratus.De 
quo  ipse  Dominus  ait  :  «  Domus  mea,  domus  ora- 
tionis  vocabitur  (Luc.  xix).  »  In  hoc  enim  quadra- 
gesima  suae  nativitatis  die  puer  cum  hostiis  ofTerri 
voluit ;  in  hoc  eum  Simeon  longi  desiderii  compos 
suscepit ;  in  hoc  Anna  prophetissa  Redemptorem 
Israel  cognovit,cui  quidem  ad  insigne  sancti  propo- 
siti  et  vidualis  castimonias  constantiam,  hoc  singa- 
lariter  ex  evangelica  leolioue  crevit  ia  laud6m,quod 


im 


ACTA  SYNODI  ATREBAT. 


1^86 


non  discedebat  de  templo.  Denique  Dominus  duo-  A  sermonem  faceret  ad  populum,  ac  divinitatis  su» 


dcnnis  puer,  ignorante  matre  et  cognatis,remansit  in 
templo.  Unde  ipse  requirentibus  ait : «  Quid  est  quod 
me  quaerebatis  ?  Nesciebatis  quia  in  his  qus  Patns 
mei  sunt,  oportet  me  esse  ?  »  (Luc,  ii.)  Appropin- 
quante  vero  hora  passionis  suaB,Jerosolymam  adienp, 
statim  intravit  in  templum,  formam  nobis  religios® 
conversationis,  quam  sequi  debeamus,  ostendens, 
videlicet  ut,  cum  oppidum,  aut  castellum,  sive  ali- 
quem  locum,  ubi  domus  orationis  Deo  sit  conse- 
crata,  ingredimur,  prius  ad  illam  festinare  debe- 
mus,  ubi  orationis  nostrs  vota  solventes,  nosmetip- 
sos  Deo  commendemus.Ingressus  igitur  in  templum, 
coepit  ejicere  vendentes  in  eo  et  ementes,  dicens  : 
a  Domus  mea,  domus  orationis  est  (Luc,  iix).  » 


sacramenta  pandcre  dignaretur.  Unde  licet  nullum 
locum  vacare  a  praesentia  majestatis  ejus  sciamus, 
in  hac  tamcn  praeseiHius  atque  uberius  suae  gratiae 
beneficia  petentibus  tribuit,  ubi  corporis  ejus  et 
sanguinis  sacrosancta  mysteria  cclebrantur  et  lau- 
des  divinae  et  vota  solvuntur.  In  templo  Dominus 
Salomoni  in  nube  gloriae  suae  apparuit,  dicens  se  ibi 
pelentibus  daturum  cuicunque  tribulatioais  et  an- 
gustiae  remedium,  et  contra  tempestates  et  mortali- 
tatem,  adversus  gladium  et  famem,  siccitatem  et 
omnem  intemperiem  aeris,  quidquid  ibi  a  petenti- 
bus  quaereretur,  effectum  Dei  gratia  praestaret.  Quo- 
tidie  certe  Dominus  sanctam  spiritualiter  intrat  ec- 
clesiam,  non  quod  ibi  altitudine  murorum,  aut  va- 


Domus  illa  Dei  ad  hoc  a  Salomone  primum,  et  pos-  t%  rietate  pavimentorum  delectetur  ;  sed  quia  ibi  fi 

.  T  1         1  a  rv  1  t  1  i  j  A  ^^  1  /^ll*  *l*  M  1  *«*«  #^** 


fit 


tea  a  Jesu  sacerdote  et  Zorobabol  constructa  fue- 
rat,  non  quod  Deus  in  manufactis  templis  habitet; 
sed  ut  ibi  nomen  ejus  invocaretur,  ibique  devotae 
plebis  orationes  audiret,  vota  susciperet,  munera 
et  orationes  acceptaret.  De  quo  paulo  post  evange- 
lista  dicit: «  Quia  accesserunt  ad  eum  caeci  et  claudi, 
etcuraviteosin  templo  (Matth.  xxi).  »Ejectis  nam- 
que  indignis  et  profanatoribus  templi,  caecos  et 
claudos  in  eo  sanavit ;  non  quod  in  platea,  aut  iu 
civitate  curationis  ei  gratia  defuisset ;  sed  certa 
causa  mystorii  suae  virtutis  potentiam  exercuit,  ut 
profecto  ostenderet  praeter  ecclesiam  ncmini  locum 
patere  salutis,  [et]  istum  esse  locum,  in  quo  ube- 
rius  divina  beneficia  quaerentibus  donantur.  In  hoc 
publicanus  peccator  advenit,  justificatus  rediit.  De 


conventus  fidelium ;  ibi  grates  pro  largitis  bencficiis 
a  fidelibus  accipit ;  hymnos  et  cantica  spiritualia, 
et  devotae  laudis  sacriGcia  suscipit,  et  sanctacorpo^ 
ris  sui  ctsanguinis  suicommercia  tribuit.  Postremo 
Lucas  ad  Theophilum  scribens,  ait  quia  Dominus 
Jesus  «  post  passionem  suam,  discipulis  seipsum 
vivum  praebuit  in  multis  argumentis,  per  dies  qua- 
draginta  apparens  eis  et  loquens  de  regno  Dei  (AcL 
xiii).  »  Quid  est  loqui  de  regno  Dei,  nisi  de  statu 
Ecclesiae,  quae  regnum  dicitur  Dei,  ordinare? 

Igitur  quod  congestis  lapidibus  domum  Dei,quam 
nos  ecclesiam  nominamus,  fabricatam,  nihilque 
sanctum  ex  ea  lapidea  materia  trahere  in  se  conten- 
ditis,  et  ideo  nihil  differre  ;  quin  in  domiciliis  et 
privatis  mansionibus  vestris  orationes  factae  tantum 


boc  etiam  dicit  Liber  apostolorum,  quia  «  Quotidie  C  valeant  quantum  et  in  templo  sancto  Dei ;  adversus 


perdurabant  unanimiler  in  templo  {Act.  n),  »  Et 
paulo  post :  «  Petrus  et  Joannes  ascenderunt  in  tem- 
plum  ad  horam  orationis  nonam  [Act.  iii).  »  De  hoc 
Dominus  ait :  «  Duo  homines  ascenderunt  in  tem- 
plum,  ut  orarent  {Luc,  xviii).  »  Porro  infirmus, 
quem  diuturno  languore  tabescentem  Dominus  sa- 
naverat  super  probaticam  piscinam,  suae  salutis 
auctorem  nequaquam  agnoscere  potuit  in  turba 
scdentcm,  donec  eum  Jesus  invenit  in  templo,  ibi- 
que  se  rccognosci  voluit,  aperte  docens,  ut  si  gra- 
tiam  Conditoris  nostri  cognoscere  et  ad  ejus  visio- 
nem  desideramus  pervenire,  confugiamus  devoti  ad 
templum  Dei,  ubi  illi  de  perceptis  beneficiis  gratias 
agere,  et  de  percipiendis  exorare  satagamus,  nos- 


haec  considerare  oportet  cur  Dominus  tanto  cultu 
tabernaculum  foederis  sibi  per  Moysen  jussit  fieri,in 
quo,  posthabitis  caeteris  omnibus  locis,  specialius 
gloria  ejus  apparuerat,  ibique  singulariter  in  rebus 
dubiis  consuItuSjjudiciaet  Icgem  filiis  Israelexpo- 
suerat.  Unde  et  Apostolus  ad  Corinthios  ait :  «  Nun- 
quid  non  habetis  domos  ad  manducandum  et  biben- 
dum,  aut  ecclesiam  Dei  pontemnitis?  »  (/  Cor,  xi.) 
Et  paulo  post  :  «  Itaque,  fratres  mci,  inquit,  cum 
convenitis  ad  manducandum,  invicem  exspectate ; 
si  quis  autem  esurit,  domi  manducet,  ut  non  inju- 
dicium  conveniatis  (Ibid,),  n  Monstrante  itaque 
Paulo,  propterea  convenimus  ad  ecclesiam  ut  ore- 
mus  et  manducemus  coenam  Domini.  Duo  audistiii 


que  ipsos  teraplum  Dei,  in  quo  misericorditer  ve-  [)  cur  conveniat  populus  ad  ecclesiam  ;  unum  ex  anti- 


nire,  et  mansionem  facere  dignetur,  praeparare  cu- 
remus. 

Haec  semper  familiaris  fucrat  consuetudo  Domini, 
ut  in  quamcunque  civitatem  introisset,  statim  di- 
verteret  in  templum.  Unde  Joannes  evangelista : 
«  Perrexit  Jesus  in  montem  Oliveti,  et  diluculo  ite- 
rum  venit  in  templum  {Joan.  viii).  »  Et  Lucas  evan- 
gelista :  «  Intravit  Jesus  secundum  consuetudinem 
in  synagogam,  et  surrexit  legere  {Luc,  iv).  »  Ubi 
audis  synagogam,  templum  intellige,  ubi  conventus 
Judaeorum  erat.  Haec  semper  Domino  gratissima 
Hedes  fucrat,  adeo  ut  in  eam  semper  ingrediens, 


qua  traditione,  ut  judicia  rerum  et  cognitiones  acci- 
piat ;  alterum  ex  Novo  Testamento,  ut  manducel 
corpus  Christi.  Utraque  enim  quaerimus  ad  eccle- 
siam,  scilicet:  ut  in  ea  audiamusjudicianostra  mala, 
sive  bona,  et  cognitionem  Dei,  et  ut  manducemus 
corpus  Christi.  Quia  vero  quidam  viri  comam  nu- 
triebant,  et  mulieres  nudato  capite  procedebant  in 
ecclesiam,  gloriantes  in  crinibus,  quod  non  solum 
inhonestum  erat,  sed  etiam  concupiscentias  fomcnta 
praestabat,  ab  hac  consuetudine  Apostolus  eos  com** 
pescens,  dicebat :  «  Decet  mulierem  non  velatam  in 
ecclesia  orare  Deum ;  nec  ipsa  nati^ra  docet  vo8| 


m' 


GERARDI  I  CAMERACENSIS  EPISCOPl. 


1288 


quol  vir  quidem  si  comam  nutriat,  ignominia  est  A  altare  Doniino, et tollens de  pecoribus  et  volueribus 


illi  :  mulicr  vcro  si  comam  nutriat,  gloria  cst  iili 
(Ihid.),  »  Denique  beatum  Urbanum  martyrem 
(si  vere  martyres  creditis  debere  imitari)  audire 
vos  oportet,  qui  domum  sanct»  CaBciliae  sanctae  ec- 
clesiaj  nomini  dicavit.  Unde  doctor  egregius  Au- 
gustinus,  in  psalmo  lxxx  :  «  Hajc  quae  exstruuntur 
ad  tempus  ad  recipionda  corpora  vel  vivorum  vel 
mortuorum  necessaria  sunt,  sed  tempore  praete- 
reunt.  Nunquid  post  judicium  Dei  istas  fabricas  in 
ccelum  lcvabimus?  fc>inc  his  tamen  hoc  tempore, 
quae  ad  possidendum  coelum  pertinent,  agere  non 
poterimus.  »  Porro  ipsa  domus  idcirco  vocabulum 
habet  ccclosicp,  quia  continet  Ecclesiam,  id  est  po- 
pulum  convocatum  ab  eo,  qui  facit  unanimes  ha- 


mundis,  obtulit  holocausta  supcr  cum,odoratusqi]c 
est  Dominus  odorem  suavitatis  (Genes.  viii).  »  Simi- 
liter  et  Abraham,  Isaac  et  Jacob.  Qui  Jacob  egressua 
de  Bersabee,  vidit  scalam  aterra  ccclos  usque  emi- 
nentem,  per  quam  angelos  Dei  ascendentes  etde»- 
cendentes,  ipsum  etiam  Dominum  loquentem  sibi, 
vidit.  Qui  mane  exsurgens :  t  Vere.  inquit,  Dominus 
estin  loco  isto,  et  ego  nesciebam.  Pavensque,  Quam 
terribilis  est,  inquit,  locus  iste  1  non  hic  est  aliud 
nisi  domus  Dei  et  porta  coBli.  Surgens  ergo  mane 
tulit  lapidem,  quem  supposuerat  lapidi  suo,  et  erexit 
in  ti*ulum,  fundensque  oleum  desuper  vovit  Domioo 
(Ibid).,  xxviii).  »  Ibique  decimas  et  hostias  obtulit; 
ad  cujus  instar  adhuc  in  sancta  ecclesia  oleo  sacro 


bitare  in  domo.  Quae  idco  sanctificatur  ab  episcopo,  n  altaria  perunguntur.  De  hoc  Dominus  in  Evangelio 


ut  in  ea  velit  esse  adventus  angclorum,  et  homines 
in  eam  introeuntes  ab  orani  turpiloquio,  et  scurrili- 
tate,  ct  inutili  cogitatione  norint  se  continere.  Au- 
diant  qui  intrant  ecclesiam  quod  audivit  Moyses, 
quando  voluit  visere  rubum  ardentem  ;  et  DominusJ: 
Ne  appropies,  inquit,  huc,  solve  calceamentum  de 
pedibus  tuis ;  locus  enim  in  quo  stas,  tcrra  sancta 
est  (Exod,  lii).  »  Et  angelus  ad  Josue  :  «  Solve,  in- 
quit,  calceamentum  de  pedibus  ;  locus  enim  in  quo 
stas  terra  sancta  est  (Jos.  v).  »  Et  Apostolus  ait : 
«  Templum  enim  Dei  sanctum  est,  quod  estis  vos 
(/  Cor.  iii).  »  Intrantes  igitur  domum  Dei,  eccle- 
8iam,ubi  Dominuset  angeli  ejus  sunt,  oportet  nos 
exuere  mortuae  actionis  calceamentis,  et  cogitare  de 
conversatione  angelorum,  et  de  praesentia  majestatis 


Dei,  etassiduis  hymnis  et  psalmis  spiritualibus  in-  ^  igne  altaris  (Jbid.).  » 


dicit  :  «  Si  ofTers  munus  tuum  ad  altare,  et  ibi  re- 
cordatus  fueris  quod  frater  tuus  habct  aliquid  ad- 
versum  te,  relinque  ibi  munus  tuum  (MaUh.  v).  » 
Et  alibi :  «  Quid,  inquit,  majus  est  donum,  an  altare 
quod  sanctificat  donum?  »  (/62flf.,  xxiii.)  De  hoc 
Lucas  ait :  «  Quia  dum  Zacharias  sacerdotio  funge- 
retur  in  templo,  angelus  Domini  apparuit  ei,  stans  a 
dextris  altarii  incensi  (Luc.  i). »  Et  Joannes  in  Apo- 
caiypsi  :  «  Vidi,  inquit,  sub  altare  Dci  animas  in- 
tcrfectorum  (Apoc.  vi).  »  Et  iterum  :  «  Alius  angelas 
venit,  et  stetit  ante  altare,  habcns  thuribulum  au- 
reum,  et  data  sunt  ei  incensa  multa,  ut  daret  de 
orationibus  sanctorum  super  altare  quod  erat  ante 
thronum  (Ibid.,  viii).  »  Et  paulo  post :  •  Accepit, 
inquit,  angclus  thuribulum,  et  implevit  illud  de 


vocare  nomen  Domini,  ut  illud  complcatur  in  nobis 
quod  ait  Psalmista  :  «  Gonfirma  hoc,  Deus,  quod 
operatus  es  in  nobis  a  templo  sancto  tuo,  quod  est 
in  Jerusalem  (Psal.  lxvii).  » 

IV.  De  sacro  aliuri. 
Quod  autem  de  mensa  Domini  et  de  materiali 
structura  ejus  fabulas  fingitis,  quod  nihil  aliud  sit, 
nisi  acervus  lapidum,  et  ideo  inani  rcligionis  officio 
illam  venerari ;  non  est  vox  ista  hominis,  sed  dia- 
boli,  cum  nullus  sit  locus  in  orbe  alius,  ubi  legitime 
veneranda  corporis  ejus  et  sanguinis  libamina 
queant  sanctificari ;  nescit  enim  crucis  pretium,qui 
non  credit  manere  in  aitari  ■cceleste  mysterium.  Al- 
tare  de  terra  Dominus  per  Moysen  sibi  fieri  insti- 


De  Ihymiamate. 
Quoniam  de  sacro  altari  verbum  facientes  thy- 
miamatis  quoque  et  incensi  mentionem  fecimus, 
quorum  usum  et  in  coclis  angolico  ministerio,et  in 
terris  per  antiquos  et  novos  Patres  observari  legi- 
mus,talem  exhoc  divinae  institutionis  auctoritatem 
habemus.  Porro  inter  caetera,  quae  ad  cultum  tabe^ 
naculi  facienda  Dominus  constituerat,  haec  quoque 
jnssit  Moysi,  dicens  :  «  Facic.H  mihi  altare  ad  ado- 
lendum  thymiama  de  lignis  setim  (Exod.  xxxj.  » 
Et  iterum  :  «  Pones  altare  contra  velum  quod  ante 
arcam  pendet  coram  propitiatorio,  ubi  loqnar  tibi, 
et  adolebit  incensum  super  eo  Aaron,  suave  flagrans 
mane.  Quando  componet  luccrnas,  incendet  illud,et 


tuit^  super  quod  holocausta  ot  sacrificia  ofTerri  de-  D  quando  collocat  eas  ad  vesperum,  uret  thymiama 


buissent ;  de  quo  liber  Leviticus  testatur  quia  prae- 
ceperat  eidem  Moysi  Dominus,  ut  poneret  sacerdos, 
qui  unctus  erat,  de  sanguine  hostiae  super  cornua 
altaris  thymiamalis  gratissimi  Domino,  quod  erat  in 
tabernaculo  testimonii.  Quod  quidem  altare  in  ta- 
bernaculo  novo,  id  est  in  sancta  ecclesia,  imaginem 
corporis  Christi  et  sepulcri  tenet  in  quo  sanguis  veri 
Agni  et  immaculati  Christi  quotidie  a  fidelibus  im- 
molatur,  qui  seipsum  pro  nobisobtujit  hostiam  Deo 
Patri.  Hoc  quidem  primo  a  patriarchis,  postea,  sicut 
diximus,  a  Domino  per  Moyscn  consecratum  est. 
Nam  legimus  quia  Noo  post  diluvium  «  aedificavit 


sempiternum  Domino  (Ibid.).  »  Dehinc  in  sequenti- 
bus  ait :  «  Sume  tibi  aromata,  et  stacten  ot  onycha, 
galbanum  quoque  boniodoris^etthuslucidissimum, 
faciesque  thymiama  compositum  opere  unguentarii 
mistum  diligenter,  et  purum  et  sanctificatione  in 
remissionem  (Ibid.).  »  «  Praedicare  annum  Domini 
acceptum  et  diem  retributionis  (Luc.  rv).  »  Et  paulo 
post  intendentibus  in  eum  dicit :  c  Quia  hodie  im* 
pleta  est  haec  Scriptura  in  auribus  vestris  (Ibid.).* 
Sed  et  Paulus,  qui  semper  a  veteribus  nos  dooet 
transire  ad  nova,  multa  de  Moyse  et  prophetis  et 
psalmis,  suis  scriptis  inserit,  ut  est  iUud  in  Geo^i 


1S89 


ACTA  SYNODI  ATREBAT. 


1290 


«  Factus  est  prirous  homo  Adam  in  animam  viven-  A 
tem  (/  Cor.  xv).  »  Quid  igitur?  Nuiiquid  Vetus  Tes- 
tamentum  reprobasse  dicendus  est,  qui  in  Epistola 
ad  Hebrsos  ita  scribit  :  u  Tabernaculum  factum 
est  primum,  in  quo  erant  candeiabra,  et  mcnsa, 
et  propositio  panum,  quod  dicitur  sancta ;  post 
velamentum  autem  secunduni  tabernaculum,quod 
dicitur  Sancta  sanctorum,  aureum  habens  thuri* 
bulum,  et  arcam  testamenti  circumtectam  omni 
ex  parte  auro  {Hebr,  9),  »  et  cstera,  qus  in  eadem 
Epistola  de  Vetcri  Testamento  prosequitur. 

Igitur  nos  sanctorum  patrum  exempla  servantes, 
plurima  ab  illo  veteris  observantiae  cultu  in  mini- 
sterium  Novi  Testamenti  per  ministros  Ecclesiae 
tractanda,apostoli  et  eorum  successorcs  transtule- 
runt,  ut  est  haec  ipsa,  de  qua  loqui  incoBpimus,  ^ 
sacri  chrismatis  atque  olei  unctio,  de  qua  olim  sa- 
cerdotes  et  regesjubente  Domino,ungebantur.Nam 
in  Exodo  scriptum  est  ut  populi  ofTerant  oleum, 
dicente  Doniino  :  «  Praecipe  filiis  Israel  ut  ofTerant 
[afTerant]  tibi  olcum  de  arboribus  olivarum  purissi- 
mum  (Exod,  xxvii).  »  Nam,  ut  Isidorus  ait,  Olea 
ipsa  arbor  est,   fructus  oliva,  succus  olcum.  Est 
autem  olea  arbor  pacis  insignis^et  habet  pinguedi- 
nem,  qua  lassi  atque  infirmi  artus  recreantur,  et 
gratia  praestatur  luminis;  cujus  succus,  dum  ofTcr* 
tur  a  populo,  simplex  liquor  est,per  bcnedictionom 
vero  sacerdotum  transfcrtur  in  sacramentum,s^*cut 
de  aqua  baptismatis  ante  docuimus.Animales  autem 
baBC  non  possunt  percipere,  sed  fides  sapiat  quod 
carnei  oculi  non  possunt  contemplari,  ut  fiat  illud 
quod  ait  Apostolus  :  «  Invisibilia  ipsius  a  creatura  C 
mundi  per  ea  qus  facta  sunt,intellecta  conspiciun- 
lur  :  sempiterna  quoquc  ejus  virtus  et  divinitas 
^Bom.  i). »  Unde  beatus  Augustinus,in  psalmo  xliv, 
explanat :  Olcum  visibile  in  signo  est,oleum  invisi- 
bile  in  sacramento  est.  Oleum  spirituale  invisibile 
est.  Potest  Deus  per  se  oleum  spirituale  tribuere 
sine  corporali,sed  propter  animales  aguntur  visibi- 
]ia,ut  invisibilia  faciliuscapiantur.Apostolidenique 
hac  arte  olei  utebantur  in  redintegratione  iniirmo- 
jum,  et  apostolici  viri  in  consignatione  neophyto- 
rum.Sic  enim  scriptum  est  in  Evangelio  :  »  Exeun- 
^tea  priBdicabant,ut  poenitentiam  agerent,  et  daerao- 
Jiia  ejiciebant,  et  ungebant  oleo  multos  infirmo8,ct 
sanabant  (Marc.  vi).  »  Unde,ait  apostolus  Jacobus  : 
«.Infirmatur  quis  in  Tobis?  inducat   prcsbyteros  n 
£cclesia!,et  orent  super  eum,ungentes  eum  oleo  in 
Domine  Domini ;  et  si  in  peccatis  fuerit.dimittentur 
ei  (Jac,  v).  »  Unde  patet  et  ab  ipsis  apostolis  hunc 
sanctsc  Ecclcsiae  morem  traditum,  ut  energumeni 
et  alii  quilibet  aegroti  ungantur  oleo  pontificali  be- 
nedictione  consecrato.Consignantur  etiam,  ut  dixi- 
mus,neophyti  de  eo,ad  ci^jus  exorcismum  jubetnr 
diabolus  recedere  a  catechumeno,  qui  adhuc  pro 
mortua  deputatur,  quia  nondum  est  baptizatus. 
Chrismalis   autem  unctio  sanctiflcat  viventem  ex 
morluis,  et   Spiritus  sancti .  gratiam  in  filium  ad- 
optionis  invitat. 

Patroi..  CXLU. 


Porro  in  veteri  testamento  Aaron  a  Moyse  unctus 
est,  ct  filii  ejus,qui  in  tabernaculo  Dni  ministraturi 
fuerant  sicut  Dominus  locutus  est  ad  Moysen,  di- 
cens  :  «  Accipe  Aaron  et  filios  ejus,  et  applicabis 
ad  ostium  tabernaculi  testimonii ;  cumque  laveris 
patrem  cum  filiis  aqua,  indues  Aaron  vestimentis 
suis,  et  oleum  unctionis  fundes  super  caput  ejus 
(Exod.  xix).  »  Et  iterum  :  «  Pontifex,id  est  sacerdos 
maximus  inter  fratrcs  suos,  super  cujus  caput  fu- 
sum  est  unctionis  oleum,et  cujus  manus  in  sacer- 
dotio  consecratse  sunt,vestitusque  cst  sanctis  vesti- 
bus,  caput  suum  non  disco  operiet,vestimenta  non 
Bcindet,  et  ad  omnem  mortuum  non  ingredietur 
omnino.  Sub  patre  quoque  suo  et  matre  non  con- 
taminabitur,  nec  egredietur  de  sanctis,  ne  polluat 
sanctuarium  Dei,  quia  oleum  sanctae  unctionisDei 
sui  supcr  eum  est  {Levil.  xxi).  »  Unde  Psalmista  ait : 
«  Unxit  te  Dominus  Deus  tuus  oleo  laetitias  prae 
consortibus  tuis  {Psal.  xuv).  »  Quando  consortes 
nominavit,  quos  alios  intuebatur  nisi  episcopos, 
quos,  Christi,  vicarios  spiritu  prophetico  ad  regen- 
dam  sanctam  Ecclesiam  praevidebat,  qui  hanc  un- 
ctioais  gratiam  ab  eo  accepturi  erant,  qui  est  ve- 
rus  sacerdos  secundum  ordinem  Melchisedech  ? 
Porro  oaput  nostrum  Christus  est,  ideo  pontifex  in 
capite  ungitur,qui  Christi  vicarius  efficitur.Imitan- 
do  enini  illum,  qui  cst  totius  caput  Ecclesiae,  pcr 
hoc  unctionis  mystcrium  fit  et  ipsc  caput  Ecclesias 
sibi  commissae.  Et  sicut  Christus  pro  universa  in- 
terpellat  Ecclesia,  ita  episcopus  pro  sibi  commissa. 
In  eo  autem  quod  ait  propheta  unctum  Christum 
prae  consortibus  suis,spiritualis  gratiae  donum,quo 
Christus  prae  consortibus,  id  est  caeteris  sanctis, 
unctus  est,  insinuat,  cujus  unctio  ilio  expleta  est 
tempore,  quando  baptizatus  est  in  Jordane,  et  Spi- 
ritus  sanctus  in  specie  columbae  descendit  super 
eum,et  mansit  in  illo ;  in  eo  vero  quod  Christi  con- 
sortes  unctos  olco  dixit,  materialis  unctionis  gra- 
tiam,  qua  vicarii  Christi,  id  est  pontifices,  perfun- 
duntur,  insinuat.  Nam  si  sacerdotalis  gratiae  unc- 
tionem  singularem  solus  sibi  Christus  retinuisset, 
nequaquam  Apostolus  hanc  caeteris  gratiam  inesse 
doceret,  cum  ait  :  «  Plures  facti  sunt  sacerdotes 
secundum  legem,  idcirco  quod  morte  prohiberen- 
turpermanere  {Hebr.  xvu).  » 

Igitur  hunc  unctionis  morem  in  ordinandis  epis- 
copis  sancta  adhuc  scrvat  Ecclesia;  ipsi  etiam  epi- 
scopi  in  consecrandis  presbyteris,  manus  eorum 
ungunt  de  oleo,  ut  mundi  sint  ad  offerendum  Deo 
hostias,et  largi  ad  caetera  officia  pietatis.Utrumque 
enim  designatur  per  oleum,  et  gratia  curationis, 
et  charitas  dilectionis,  de  qua  Apostolus  ait  quia 
(•  charitas  Dei  diffusa  cst  in  cordibus  nostris  per 
Spiritum  sanctum,  qui  datus  est  nobis  {Rom.  v).  » 

8i  quis  autem  objiciat  :  Cum  Deus  sine  oleo 
possit  sanare  infirmos,  effugare  daemones,  sanctifi- 
care  suos,  quare  tanto  studio  observatur  cultus 
consecrationis  olci  ?  respondemus  :  Nonne  antiqui 
justi  potuerunt  Deo  placere  sino  circumcisione? 


1291 


GERARDI  1  CAMERACENSI6  EPISCOPI. 


im 


Potuenmt  utique ;  sed  postquam  eis  praeceptum  A  ejicient  (Matth,  vii).  »  Quam  efTugandorum  doBmo- 


fuit  ut  circumciderentur,  nisi  ita  agerent,  peccati 
vinculis  tenebantur.  Unde  beatus  Augustinus  ait  : 
«  Antiqui  justi,  si  non  circumciderentur,  non  erat 
eis  peccatum ;  postea  vero  quam  jussit  Deus  cir- 
cumcidi  Abraham  ejusque  posteritatem,  jam  nisi 
fieret,  grave  peccatum  fuit.  » 

V.  De  signis. 
Signorum  quoque  ususa  Veteri  Teslamento  sum- 
ptus  est.  In  quo  per  Moyaen  Dominus  jussit  fieri 
tubas  argenteas  ductilcs,quas  dum  Lcvitae  tempore 
sacrificii  clangerent,sonitu  dulcedinis  populus  com- 
monitus,  ad  tabernacultim  foedcris  ad  adorandum 
festinaret,quarum  etiam  clangorc  hortatus  ad  bei- 
lum  tela  prosterneret  adversantium,  et  fortitudo 


num  potestatem,nu11a  manuumimpositioneautsa. 
cerdotalis  benedictionis  praerogativa  donati,olim  qui- 
dam  usurpare  volentes^ab  obsessis  corporibusd»- 
mones  per  exorcismum  tentabant  ejicere,  sicut  de 
filiis  Scevae  Judnei  Liber  apostolorum  commemomt 
Qui  cum  in  nomine  Jesu,qu6fh  Paulus  prsdicabat, 
spiritus  immundos  exorcizarent,«onciio  indignantis 
spiritu  furore  vexati,  temeritatisque  ausum  ultore 
spiritu  luentes,audierunt  increpantis  responsum  boc 
modo  :  «  Jesum  novi,  et  Paulum  scio  :  vos  autem 
qui  estis  ?  et  continuo  insiluit  in  eos  spi  ri tus  immon- 
dus  (AcL  xix).  »  Quibus  illa  sui  pcena  furoris  sane 
dedit  indicium  quia  non  erant  ex  eorum  numero 
quibus  hoc  donum  gratiae  auctoriiatc  saccrdotaii 


inimicorum  eo  sono  [exterrita  in  se  deficcrct.  Nam  «>  prsstitum  fuerat.Hos  sequuntur  aco1ytbi,id  est.ce- 

%  • •  «  1*        _3  *  1  A^  #>  ••  ••  V*  !*•  •!!  •  « 


legimus  quia,  ante  arcam  fccderis,  per  clangorem 
tubarum  muri  Jericho,quibus  adversantium  cinge- 
batur  exercitps,corruerunt.Ad  hunc  modum  in  san- 
cta  ecclesia  hodie  tintinnabula  fiunt,ut  per  illorum 
tactum  fideles  ad  gremium  matris  ecclesia;  inviten- 
tur,  ut,  depositis  curse  saecularis  occupationibus, 
discant  se  armare  adversus  spirituales  incursus.Et 
sicut  fit  ut  audita  bcllica  tuba  milites  ad  praelium 
animosius  accendantur,  hostilis  impetus  formidine 
fusus  dispergatur  :  ita,exterritis  turbis  nocentibus, 
confortetur  ad  Dominica  bella  per  signum  populus 
evocatus ;  et,  procul  pulsis  aereis  potestatibus,con- 
vcntus  Ecclesis  manu  angelica  servetur. 

VI.  De  sacris  ordinibus, 
Vcniendum  est  autem  ad  sacratissimos  ordines, 


roferarii,qui  ignem  verbi  coelcstis^quo  illuminentur 
fratres  ad  agnoscendum,etinflammenturad  diligen- 
dum  Deum,praedicando  ministrant.Subdiaconi  vero 
hi  sunt,  qui  oblationes  a  populis  in  tcmplo  Domini 
suscipiunt,et  officiis  descrviunt  Levitarum,  in  offe- 
rendis  vasis  corporis  et  sanguinis  Doroini,etin  ad- 
ministrandis  his  quae  aguntur  circa  altaris  ofBcia. 
Cui  vero  otium  fuerit  Vetus  Testamentiun  revol- 
vere,  inveniet  ab  eo  hos  sumpsisse  exordium,  ncc 
minus  etiam  eos  qui  supersunt,  id  est,  Levitas  et 
sacerdotes.quorum  gradus  quia  altior  est,paulo  ptus 
in  eis  nobis  est  immorandum.Nam,  sicut  liber  Nu- 
merorum  refert  :  Locutus  est  Dominus  ad  Moysen, 
dicens  :  «  Applica  tribum  Levi,et  fac  stare  in  cons- 
pectu  Aaron  sacerdotis,utministrentei,etexcubent, 


quosvesanaementispertinaciavosrejicereaudimus.  C  et  observent  quidquid  ad  cultum  pertinet  multita- 


De  quibus  primo  notandum  est  quia  eos  qui  magis 
sunt  in  Ecclesia  necessarii^Apostolus  denominat,et 
eorum  morcs  depingit  sine  quibus  non  potest  rite 
immolatio  altaris  celebrari,  id  cst  levitas  et  sacer- 
dotes.  Ut  enim  sine  retractalione  sacerdos  circa 
hostias  vigilat,  necessarius  est  diaconus  ad  minis- 
trandum  ea  quae  necessaria  sunt  sacerdoti.  Gaeteri 
ordines  his  subjccti  sunt ;  crescentc  namque  Eccle- 
sia,  crevit  officium  ccclesiasticum  ;  ut  enim  multi- 
tudini  EccIesiiB  subveniripossit,adjiciunturinferio- 
ros  in  adjutorio  prsepositorum.  De  quibus  sunt  os- 
tiarii,  id  est  janitores,qui  pervigili  cura  sanctae  ec- 
clesiae  januam  servant,et  thesauros  domus  Dei  cu- 
stodiunt^  per  quos  accessum  habemus  in  templum 


dinis  coram  tabernaculo  teslimonii,  et  custodiant 
vasa  tabernaculi,serviente8  in  ministerio  ejus.  »  De 
his  scriptum  eet,in  Actibus  apostolorum,quia  «  con- 
vocantes  duodecim  multitudinem  discipulorum.di- 
xcrunt :  Non  est  squum  nos  derelinquere  verbum 
Dei  et  ministrare  mensis.Gonsiderate  ergo,  fratres, 
virosexvobisiboni  testimonii  septem,plenosSpirito 
sancto  et  sapientia,  quos  constituamus  super  hoc 
opus ;  nos  vero  orationi  et  ministerio  verbi  erimus 
instantes.  Et  placuit  sermo  coram  multitudine,  et 
elegerunt  Stephanum,virum  plenum  fide  et  Spirita 
sancto,  et  Philippum  et  caeteros,  quos  statueruut 
ante  conspectum  apostolorum ;  et  orantes  imposoe- 
ruut  eis  manus  (Ad,  vi).  »  Ex  hinc  jam  decreverunt 


Domini,  qui  ait :  «  Ego  sum  ostium  (Joan,  x).  »  Hi  j)  apostoli,  vel  successores  apostolorum,  per  omnM 


suscipiunt  eos  quos  prajrogativa  fidei  invitat,et  ex- 
cludunt  illos  qui  ab  uniiate  disjuncti  sunt,  quibus 
dicturus  est  Dominus : «  Nescio  vos. »  Post  insti  tuun- 
tur  Iectorcs,id  est,Dominici  verbi  reIatores,dc  qui- 
bus  Apostolus  ait  :  «  Alii  datur  sermo  sapientiae 
secundum  eumdem  Spiritum  (/  Cor.  xii).  »  Hi  sunt 
qui  distiiicte  atque  ordinate  modulantes  in  ecclesia, 
sanctis  moribus  fideles  instruunt.Deinde  sunt  exor- 
cistaj,qui  per  impositionem  manuuni  et  benedictio- 
nem  sacerdotalem  sumunt  potcstatem  abjiciendi  spi 
ritus  immundo8,et  gratiam  curationum ;  de  quibus 
Pominus  in  Evangelio  :  «  In  nomine  meo  dasmonia 


ecclesias  septem  diacones,qui  sublimiori  gradu  cs- 
teris  circa  aram  Ghristi  quasi  columnae  altaris  as- 
sistercnt.De  his  Paulus,cujus  vos  doctrinam  tenere 
dicitis^scripsit  ad  Timotheum.Nam  cum  prsmisis- 
set  episcopum  debere  irreprehensibilem  esse,  so- 
brium,  prudentem,  moribus  otnatum,continuo  in- 
tulit  :  «  Diaconos  similiter  pudicos,  non  bilingnes, 
non  multo  vino  deditos,non  turpe  Incrum  sectantes 
habentes  mysterium  fidei  in  conscientia  pura ;  et  hi 
probentur  primum,et  sic  ministrent,nullum  crimeB 
habentes  (/  Tim.  iii).  » 
Presbyterorum  ordo  quoque  ezordium  sompsiti 


1293 


ACTA  SYNODI  ATREBAT . 


1294 


filiis  Aaron,qui  tunc  sacerdotes  vocabantur  in  Veter; 
Testamento,  nunc  autem  presbyteri  vocantur.Porro 
hi  praesunt  EcclesiaB  Ghristi,  et  in  confectione  cor- 
poris  et  sanguinis  Domini  consortes  cum  episcopis 
Bunt,  similiter  et  in  doctrina  popuhim  et  in  officio 
praedicandi.  De  his  Paulus  apostolus  scribit  ad  Ti- 
tum  :  «  Hujus,  inquiens,rei  gratia  reliqui  te  Cret«, 
utea  quae  desunt  corrigas,et  constituas  per  civitates 
presbyteros,quemadmodumego  tibi  disposui,si  quis 
sine  crimine  est^Ti/.i).»  Etin  prima  ad  Timotheum 
Epistoia  :  »  Noli,  inquit,  negligere  gratiam  qu»  in 
te  est,  quae  data  est  tibi  per  prophetiam  cum  impo- 
sitione  manuum  presbyterii  (/rtm.iv).  »  Igitur  cum 
presbyt6riordinantur,perimpositionemmanuumsa- 
cerdotatis  gratiae  donum  suscipiunt.De  quibus  in  li- 
bro  Numerorum  scriptum  est  :«Gongrega  mihi  sep- 
tuaginta  viros  de  senioribus  Israel ;  quos  tu  nosti 
quod  senes  populi  sint  ac  magistri^et  duces  eos  ad 
ostium  tabernaculi  foederis,  faciesque  ibi  stare 
tecum,  ut  descendam  et  loquar  tibi,  et  auferam  de 
spiritu  tuo,  tradamque  eis  (Num.  xi).  »  Et  paulo 
post  :  «  Descendit  Dominus  per  uubem,  et  locutus 
est  ad  eum,  auferens  de  spiritu  qui  erat  in  Moyse, 
et  dans  septuaginta  viris  {Ibid.).  »  De  his  ctiam,  in 
Actibus  apostolorum,  scriptum  est  quod,  cum  ve- 
nisset  Paulus  apostolus  Miletum,miserit  Ephesum, 
et  vocaverit  presbyteros  ejusdem  Ecclesiae,  quibus 
inter  caetera  ait  :  «  Attendite  vobis  et  omni  gregi, 
in  quo  vos  Spiritus  sanctus  posuit  pascere  Ecclesiam 
Domini,  quam  acquisivit  per  sanguinem  suum(ilc/. 
xx).  »  Scd  et  Petrus  in  prima  Epistola  :  «  Presby- 
teros,  inquit,  qui  in  vobis  sunt,  obsecro  consenior 
et  testis  Gbristi  passionum,  et  ejus  quae  in  futuro 
revelanda  est  gloriae  communicator;  pascite^  qui 
est  in  vobis,  grcgem  Dei,  providentes  non  coacte, 
sed  spontanee,  secundum  Deum;  non  turpis  lucri 
gratia,  sed  voluntarie,  neque  ut  dominantes  in  cle- 
rum,sed  forma  facti  gregis  ex  animo ;  et  cum  appa- 
ruerit  Princeps  pastorum,  percipietis  immarcessi- 
bilem  gloriae  coronam  (/  Petr.  v.) 

Denique  pontificalis  sacerdotii  ordo  initium  sum- 
psit  ab  Aaron,  sicut  dicit  Isidorus,  quanquam  et 
Melchisedech  prior  obtulerit  sacrificium,  et  post 
hunc  Abraham,  Isaac  et  Jacob ;  sed  isti  spontanea 
voluntate,  non  sacerdotali  auctoritate  ista  fecerunt. 
Caeterum  Aaron  primus  in  lege  sacerdotale  nomen 
accepit,primusque  pontificali  stola  indutus  victimas 
obtulit,  dicente  Domino  ad  Moysen  :  «  Accipe,  in- 
quit,  Aaron  et  filios  ejus,  et  applicabis  ad  ostium 
tabemaculi  testimonii.Gumque  laveris  patrem  cum 
filiifl  aqna  inducs  Aaron  vestimentis  suis,  id  est, 
iinea,  ct  tunica,  et  superhumerale  et  rationale, 
quod  constringes  balteo ;  et  pones  tiaram  in  capite 
ejus,et  laminam  sanctam  super  tiaram,  et  oleum 
unctionis  fundes  super  caput  ejus  (Exod,  xxix).  » 
In  Novo  autem  Testamento  post  Gbristum  pontifica- 
lis  ordo  a  Petro  coepit ;  ipsi  enim  primum  datus  est 
pontificatusinEcclesia  Christi,sicut  dicit  Dominus  : 

Tu  es  Petrus,  et  8uper  hanc  petram  flBdificabo 


A  Ecclesiam  meam  (Matth,  xvi).  »  Hic  ergo  ligandi 
solvenditque  potestatem  primus  accepit,primusque 
ad  fidem  populum  virtute  praedicationis  adduxit. 
Siquidem  et  caeteri  apostoli  cum  Petro  pari  consortio 
honoris  et  potestatis  acceperunt,  et  ipsis  apostolis 
ordinantibus  successcrunt  epi8copi,qui  sunt  consti. 
tuti  per  mundum  in  sedibus  apostolorum,  qui  non 
Jam  ex  gente  carnis  et  sanguinis  eliguntur  sicut 
primum,  sed  pro  uniuscigusque  merito,  quod  in 
eum  divina  gratia  contulit. 

Quod  autem  per  manusimpositionem  a  praecesso- 
ribus  Dei  sacerdotibus  epiacopi  ordinantur,antiqua 
institutio  est.  Sic  enim  patriarcha  Isaac,  manum 
super  caput  Jacob  imponens,benedixit  ei ;  similiter 
et  Jacob  filiis  suis;  Moyses,  super  caput  Josue 

B  manum  imponens,  dedit  ei  spiritum  virtutis  et 
ducatus  in  populo  Israel.  Sic  et  suppletor  legis  et 
prophetarum,  Dominus  no3ter  Jesus  Ghristus, 
apostolos  benedixit.  Et  in  Actibus  apostolorum  ex 
prsBcepto  sancti  Spiritus  Paulo  et  Barnabs  apostolis 
manus  imposita  est  in  episcopatum,  et  sic  missi 
sunt  ad  evangelizandum.  Gaput  enim  principale 
mentis  designat;  et  sicut  mentc  corpus  regitur,  ita 
per  episcopos  Ecclesia,  quae  est  corpus  Ghristi, 
regitur.De  his  Paulus  apostolus  ad  Titum  :«Oportet, 
inquit,  episcopum  irreprehensibilem  es8e,8icut  Dei 
dispensatorem  (Tit.  i).  »  Et  ad  Timotheum  ait  : 
«  Si  quis  episcopatum  desiderat,  bonum  opus  desi- 
derat;  oportet  enim  episcopum  irreprehensibilem 
esse,  sobrium,   prudentem(/  Tim,  iii).  »  Et  item  : 

r,  «  Admoneo  te  ut  resuscites  gratiam  Dei  qua:  in 
tc  est  per  impositionem  manuum  mearum  (//  Tim. 
i).  »  Jam  vero,  quod  saeculares  viri  nequaquam  ad 
ministerium  Ecclesiae  assumantur^  eadem  aposto- 
lica  auctoritas  docet  et  dicit  :  «  Manus  nemini 
cito  imposueris  (/  Tim,  v).  »  Et  iterum  :  «  Non 
neophytum,  ne  in  superbia  elatus  (/  Tim,  iii)  » 
putet  se  non  tam  ministerium  humilitatis  quam 
administrationem  saecularis  potestatis  adeptum,  et 
in  condemnationem  supcrbiae  gicut  diabolus  per 
jactantiam  dejiciatur.  Non  enim  valebit  saecularis 
homo  sacerdotii  magisterium  implere,  cujus  nec 
oflicium  tenuit,nec  disciplinam  cognovit^sed  neque 
docere  potest  quod  non  didicit. 

Quod  cum  ita  sit,  stultum  et  cunctis  catholicis 
j)  abominabile  fit  quod  putatis  vos  posse  dare  quod 
non  accepistis;  nee  quibus  in  locis;  nec  quibus 
ministris  detur  aliquod  gratiae  donum^differeutiam 
facitis;  sed  in  lucis,  aut  in  breviis,  aut  etiam  intra 
pudcnda  septa  latrinarum  vestras  phantasias  atque 
sacrilegas  incantationes,quasi  quoddam  sanctifica- 
tionis  mysterium,  super  eos  agitis  quos  erroris 
vestri  consortio  admiscere  potestis.  Qua  in  re  Pau- 
lum  apo8toIum,quem  vestrum  doctorem  mentimini, 
vestrum  potius  sentietis  accusatorem,  qui  ad  Ti- 
motheum  scribens,  ait :  «  C!erta  bonum  certamen 
fidei,  apprehende  vitam  aeternam,  in  qua  vocatus 
08,  et  confesQUB  bonam  confessionem  (//  Ttm.  vi}.  >\ 


1295 


GERARDI  I  CANIERAGENSIS  EPISCOPI. 


vm 


VII.  De  sepultura, 

De  sepultura  etiam,  quam  praeter  illum  salutis 
compendium  avaritids  sacerdotum  ascribitis,8ermo- 
cinabimur.  Asseritis  quidem  nibil  differre  utrum 
mortui  in  atriis  domus  Dcmini,  an  aliis  in  quibus- 
libet  locis  sepeliantur,  (ingentes  nullum  praetendi 
mysterium  sanctitatis,  praeter  quod  de  ipso  pretio 
sacerdotes  sibi  coacervant  pecuniam.Sed  si  sanct» 
matris  Ecclesiae  sinum  fidelibus  vivis  derogare 
praesumitis,  nec  mirum  si  vultis  derogare  et 
defunctis.  Verum,quia  de  Ecclesia  superius  certis- 
sime  tractavimus,de  sepultura  etiam  aliquid  disse- 
ramus.  Porro  cum  fldeles  Christiani  tempot*alem 
vitam  in  unitate  Spiritus  sancti  sub  mysterio 
catholica;  fidei  in  hac  temporali  Ecclesia  com- 
muniter  exigunt,  ut  per  hauc  ad  coelestem  per- 
veniant,  ubi,  rogo,  debent  corpora  eorum 
post  resolutionem  rectius  quam  in  sinu  matris 
Ecciesiae  tumulari?  Sicut  enim  temporali  eccle- 
siac  temporaliter  vivendo  per  fidem  adhaerent, 
ita  et  temporaliter  moriendo  in  sinu  ipsius  re- 
quiescunt,diem  videlicet  resurrectionis  et  intempo- 
ralis  Ecclesiae  gloriam  exspcctantes.  Haec  est  enim 
mater  credentium  quae  natos  ad  mortem  regenerat 
ad  immorta]itatem,quae  filiorum  corpora  servat  sane 
«d  tempus  sopita,  in  generali  tamen  resurrectione 
ad  immarcessibilem  gloriamjsuscitanda.  Si  ergo  in 
tanto  lumine  veritatis  caliginem  erroris  non  depo- 
nitis,dicite  unde  spiritus  vitae  aeternae  vobis  promit- 
titis.In  sancta  quippe  Ecclesia  Deo  reriati  offerimus, 
et  per  ipsam  juxta  piae  conversationis  qualitatem  ad 
aeternitatem  tendimus.Caeterum  cum  resolvimur,in 
in  ipsji  sepulti  quiescimus,  et  juxtaspeciem  mortis 
imitamur  futurae  beatudinem  resurrectionis. 

Qui  ergo  hoc  Christianae  fidei  unicum  pignus  non 
amplcctitur,a  compage  corporis  Christi  procul  dubio 
divellitur.Ad  hujus  vero  fidei  unitatem  pater  Abra- 
ham  se  noverat  colligendum,cum  ab  Ephron  dupli- 
cem  sepulturam  emeret;  quam  etsi  sine  pretio 
posset  habere,  tamen,  ne  cum  improbis  videretur 
participari,aBstimavit  potiuscomparare.Ibi  nimirum 
Saram  uxorem  scpelivit,et  ipse  postea  sepultus  est, 
necnon  Isaac  cum  Rcbccca.  Illuc  etiam  Jacob,cum 
in  j^gypio  mori  debuisset,  filios  suos  sepeliendum 
se  reportari  commonuit.  Joscphus  vero,  filius  suus, 
antcquam  moreretur,  quotlam  prophetico  contuitu 
dixit  ad  fratres  suos  :  t  Post  mortem  meam  Deus 
visitabit  vos,  et  ascendere  faciet  de  terra  ista  ad 
terram  quam  juravit  Al^raham,  Isaac  et  Jacob  pa- 
tribus  nostris.  Cumque  asccnderitls,asportate  ossa 
mea  vobiscum  de  loco  isto  (Gen,  i),  »  ad  patriam 
videlicct  scpuUnram.Quod  et  isti  fecerunt.  Tobias 
vero,vir  plenus  Spirilu  sancto,  filium  suum  monuit 
ut,  cum  ipse  morerctur,  funus  suum  curarct,  et 
juxta  eum  sepelirct  uxorem  suam.Notandum  enim 
quod  sancti  patres  non  solum  in  vita.sed  post  nior- 
tem  ab  alienigenis  dissociari  volebant;  quippe  uni- 
tatom  futurae  Ecclesiae  prffitcndentes,  qua;  sbofsum 
pdelibus  aggregatis  profanos  cultus  abhorret. 


A.  Quod  si  Abraham  sepulcrum  sibi  prctio  cocmtsset, 
cum  gratis  posset  habere,  ciir  non  pbtius  et  nosin 
sepulturis  nostris  sanctam  Ecclesiam  quolibetrao* 
nere  donabimus,  quod  et  ad  remedium  vi\i8,  et  ad 
veniamprositdefunctis?  Si  autem  objicitisquiahoc 
magis  avaritia  sacerdotum  exigit,  nec  quideis  nos 
negamus  quin  aliqui  hoc  faciant  ;'faciuntemm  ali- 
qui.  Nec  mirum,  cum  ex  duodecim  apostolis  nnos 
avaritiae  inhiasset.  Sciendum  vero  qilod  vitio  malo- 
rum  boni  depravaH  non  debent^aut  divina  mysterit 
infamari.  Quidquid  enim  fiet  in  nomiiie  Domioi, 
praemio  vacabit.  0  vos  cffici  et  errahtes,  Dbmioicfs 
verbis  vbs  increpol  Nesclentes  legem,  quare  noo 
scrulamini  Scripturas?  Hoc  habet  plane  liber  Re- 
gum,quod  reges  israeliticae  plebis  in  uno  loco  omoes 

P  sepelirentur,  exceptis  pravis  et  impoenitefitibns. 
Quod  si  poenitentesadmissa  correxerintjCumcsteris 
sepulturam  sortirentur.  Unde  datuf  intelligi  quod, 
cum  Salomon  cum  caeteris  t'umuletur,vehiam  crimi- 
num  meruisset,  licet  sua  poenitentia  npn  legator. 
Ad  hoc  autem  et  alia  multa  quae  de  sepultura  oc- 
currunt  my8teria,ip8ius  Salvatoris  eo  etiam  aAiit 
providentia,quod  crux  sanctaln  qua  pependit,8Qper 
tumulum  protoparentis  Adam,ut  tradunt  doctpres, 
figeretur.Nec  vacat  quod  pretio  ejus  sanguinis  ager 
Haceldama  emitur,ubi  peregrinorum  corporatumu- 
lantur  :  revera  enim  ejus  sanguine  Ecclesia  compi- 
ratur,  in  cujus  sinu  pauperes  Ghristi  quiescunt. 

VIII.  De  pwnitefUia. 
Quoniam  quidem  superius  regeherationis  myste- 
rium  nihil  esse  dixistis,  ob  hanc  scilicet  caasam, 

C  quia  quidquid  ex  operibus  Satanae  baptizandiis  abdi- 
care  se  profitetur,  postmodum  in  yita  repeiere  noQ 
timet  :  qua  sententia  pcenitentis  derogare  vide- 
mini  et  caeteris  quae  Deus  ad  peccahtium  recohri- 
liationem  remedia  contulit;  restat  hobis  adhuc  soper 
hi\jusmodi  insudare.  Necdum  enim  incredulitatis 
vulnus  ad  vivum  usque  attigimus.quod  quidemnM 
medicantis  verbi  forramento  opus  est  rccludere, 
unde  latentis  putredinis  sanies  inapertum  enimpftt. 
Sciens  certe  divina  providentia  neminera,baptismt- 
tis  gratia  rehovatum,ad  superandas  diaboli  losidiu 
et  vincendas  carnis  concupiscentias  esse  idoneum, 
ne  quispost  lapsum  in  desperationis  fovean  corraat, 
adversus  singula  vitiorum  vulnera  res^rravit  con- 
venientia  reparandae  salutis  medicamenta, '  partns 

n  superbis  humilitatem,invidis  charitatem,Iuxurio8ii 
contincntiam,'gulosis  parcimoniam,Iapsi8  poeniten- 
tiam,  et  caeteris  quibusque  vitiis  ^ongrua  mediea- 
menta,et  per  quae  peccator  quasi  quadam  baptidmi 
regeneratione  Deo  reconcilietur.  Sed  ut  de  reliquii 
sileam,  quoniam  pcenitentiam  abjicitis,  cum  UimttL 
Evrngelii  auditores  vos  esse  dicitis,  interrogo  vot 
quid  Dominus  in  Evangelio  esse  vbliierit  qoodtit: 
«  Gaudeo  super  uno  peccatore  poenitente,  qolm 
supra  nonaginta  novem  justos  qhi  non  iodig^ot 
poenitentia  {Luc.  xv}.»Et  alibi  :  «Non  veoi  rochit 
justos,  sed  pcccatores  in  pGehitentiam '(Afaftftt  n).  • 
Sati^  ccrte  siipcrque  abUvdfint  ex^mt>lapconlteBti0| 


mi  ACTA  SYNODI  ATREBATT.  1208, 

per  qae,  reuelaote  SGripiura,  mulios  de  tumulo  vi-  A  commendoret,  praebens  per  hoc  magna  cxompla 


tiorum  et  morte  anims  resuscitatos  cognovimus,  de 
quibus  multos,  ante  electionem  in  malitia  sua  per- 
durantesy  per  pcenitentiam  resipisci  cognovimus ; 
plurimos  vero  post  electionem  lapsos,  sed  postea 
poBnitentiae  remedio  in  pristinam  gratiam  relocatos. 
De^quibus  beatum  Petrum  primum  in  medium  in- 
troijucimus,  qui,  dum  poenitendo  fleret  culpam  ne- 
gaiioni^i  non  solum  priorem  gratiam  reimpetravit, 
sed  inter  omnes  totius  Ecclesiaa,  qus  in  terris  et  in 
coclis  e^t,  primatum  accepit.  Quin  etiam  prodigum 
filium,  a  gratia  paterna  privatum,  in  Evangelio  au- 
diylmujf  pcenitendo  non  solum  in  gratiam  patris  re- 
di^se,  sed  et  stolam  primam,  quam  amiserat,  rece- 
piase.  P^imam  cum  audis,  non  novam  intelligas,sed 


verae  pqsaitentis  et  documentum  ingens  regenera- 
tionis,  aique  insignia  qusdam  et  tropsa  visibilis  in 
eo  resurreciionis  ostendens.  Verum  qualiter  idem 
Joannes  apostolus  angelo  Ecclesise  Ephesi  scribat, 
animadvertite  : «  Memento,  inquit,  unde  excideris, 
et  age  poenitentiam,  et  prima  opera  fac;  alioquin 
veniam  tibi^  et  movebo  candelabrum  tuum  de  loco 
ejus  (Appc,  ii). »  Exstat  unum,  quod  ad  commendan- 
dam  pGBnitentioe  vim  sufficiat,  exemplum.  Senatoris 
cujusdam  Oliam  Deo  consecratam  vir  quidam,  con- 
cupiscentis  furiis  agitatus,  quondam  eo  usque  ada- 
mavit  ut  per  maleficos  immundum  spiritum  consu- 
lecet.  Gui  cum  spiritus  mab'gnus  desiderii  efTectum 
promitteret,  si  Ghristo  abrenuntiare  vellet,  ille  non 


ai^tiquam,  quia  prioris  innocentias  vestem,  qua  se  n  solum  acquievit,  verum  abronuntiationis  chartam 
j 1? ^  ..     ,  ..  manu  propria  scriptam  illi  donavit ;  sicque  sponso- 

ris  sui  arte  virginis  amplexum  adeptus,  non  post 
multo  amaredeflebat  stupri  n\ercede  auctorem  suum 
negasse.Tandem  beato  Basilio  Gappadocise  civitaiis 
episcopo  omnem  rei  ordinem  con^fessus,  in  quodam 
conclavi  per  tres  dies  sub  poenitentise  saiisfactione 
recluditur,  ubi  infestantis  spiritus  convicia  nnulta 
patitur.  At  vir  beatus,  convocata  in  ecclesiain  cleri 
ac  populi  multitudine,  non  destiiit  orare  ad  Domi- 
num,  donec  validissimo  orationis  certamine  scri- 
ptum  de  manu  diaboli  extorsit,  et  cunctis  intuenti- 
bus  demissam  per  aerem  chartam  recepit. 

Absit  igitur  a  ndelium  meniibus  hanc  vestram 
exsecrabilem  audire  doctrinam,  ut  lapsis,  post  ele- 
ctionem,  poenitcntiam  nequaquam  proflcere  cre* 
dant!  cum  luce  clarius  est  post  perpetrata  scelera  ho- 
mines  per  eam  rcdirc  ad  innocentiam.Quam  quidem 
adeo  efficacem,  adeo  potentem  ad  abolenda  peccata 
experii  sumus  ut^eiiamsi  in  ultimo  vitffi  spiritu  quis 
admissorum  poeniteat,et  publica  lamentattone  com- 
missa  prodantur,  fructum  tamen  et  spein  venias 
salutaris  non  perdat,quia  propositum^quod  decrevit 
salvare  quod  perierat,  non  potest  immutari;  et  ideo 
qpia  voluntas  ejus  non  mutatur,  etiamsi  tempus 
emendationis  non  conceditur,  si  tamen  in  supplici 
confessione  vita  exceditur^  fldeli  proposito  venia 
non  negatur  ab  illo  qui  non  vult  mortem  peccatoris. 
0ed  ut  convertatur  a  perditione  poenitendo,  et  sal- 
vatus  miseratione  Domini  vivat.  Quod  autem  objici 
potcrat  de  pcccato  ad  mortem,  cui  nulla  patet  ad 


pej^cando  exspoliaverat,  poenitendo  reparavit. 

Denique  qui  doctrinam  apostolicam  suscipiiis, 
oportet  audire  qualiter  Paulus  fornicantem  fratrem 
cojnpellat  ad  poBniicntiam  :«Omnino,inquit,auditur 
inter  vps  fornicatio,  et  talis  fornicatio  qualis  nec  in- 
te^genles,  ita  ut  uxorem  patris  qui9  habuerit.  Et 
voB  inflati  estis  et  non  magis  luctnm  habuistis»  ut 
tollatur  de  medio  vestrum  qui  hoc  opus  fecit.  Ego 
quidam  absens  corpore,  prssens  autem  spiritu^  jam 
Judicavi,  ut  prsQens,  eum  qui  sic  operatus  est,  in 
nomine  Domini  nostri  Jesu  Ghristi,  congregatis  vobis 
et  meo  spiritu  cum  virtute  Domini:  Jesu,  tradere 
hujusmodi  8atanae  in  interitum  carnis»  ut  spiritus 
salvus  sit  in  die  Domini  nostri  Jesu  Ghristi  {I  Cor. 
v).  »  Et  alibi :  «  Timeo  ne,  cum  venoro,  humiliet 
me  Dcus  apud  vos ,  et  lugeam  multos  ex  his  qui  C 
ante  peccaverunt,  et  non  egerunt  poenitentiam  super 
immunditiam,  et  fornicationem,  et  impudentiam 
quam  gesserunt  (//  Cor.  xii).  »  Quid  enim  tradere 
hominem  Satanae  in  interitum  carnis,  ut  spiritus 
salvus  flaty  aliud  est,  nisi  hunc  quod  per  incontinen- 
tiaxm  carnis  deliquerat,  per  tribulationem  carnis 
pcanitendp  diluere,  ut  carnis  titillantia  rubigine  poe- 
nitentiae  camino  excecta,  spiritus  purior  in  diem 
Doniini  salvus  fiat?  (Jnde  ipse,  postmodum  dicitse 
t^nere  ne  lugeat  de  eorum  interitu  qui  non  egcrunt 
pcnnitentiam  super  immunditiam  et  fornicaiionem 
Biiam. 

Denique  in  ecclesiastica  Hiatoria  quemdam  juve- 
nem  apud  Ephesum  audivimus  a  beato  Joanne  apo- 


stolo  in  monasteriorecIusum;qui,  catholicisdisci-  Q  veniam  consolatio,  id  quidem  eorum  estqui,indo- 


plinis  instructus,  et  baptismatis  gratiam  adeptus, 
post  mula  religiosaa  conversationis  exempla,  diabo- 
licae  suasionis  spiritu  agitatus  monasterium  dese- 
ruit,  et  inter  sylvas  et  lustra  ferarum  homicidiis,  fur- 
iis  et  omnigenis  flagitiia  depravatus  est.  Quem  cum 
apostolus  requisitum  ad  Ecclesiam  revocaret,  et  mi- 
9er  ille  ob  magnitudinem  criminum  nullam  reparan- 
dae  salutis  sppm  se  habere  diceret,  beatus  Joannes 
jurisjurandi  sacramento  ci  spem  veniae  promittit. 
Dehinc  jejuniis  et  orationibus  eum  intra  paucum 
iempusita  reddidit  emendatum,ut  caeieros  anteiret 
gajictitatey  et  ipsius  Ecclesiae  regimen  illi  Apostolus 


'  spcrationis  foveam  corruentes^  nihil  prorsus,  quo 
inde  eximi  valcant,  sibi  reliquerunt. 

IX.  Qtuxl  pctnitentia  post  mortem  prosit, 
Verum,  ne  quis  poenitentiam  solis  vivis  et  non  de- 
functis  proficere  credat,  multos  qui  a  saeculo  trans- 
ierant,  suorum  piotate  viventium  a  poenis  relevatos, 
Scriptura  teste,comperimus,  dum  pro  eis  sacrificium 
Mediatoris  ofTertur,  vtl  cleemosynae  tiunt,  vel  quis 
vicariam  pcDnitcntiaD  solutionem  defuncto  amico 
persolvit,  dum  quod  aeger  prajvcntus  morte  non  po- 
tuit,  vivus  supplet  amicus.  Quod  quia  cajci  lumine 
fideinon  solum  refugius  credere,  scd  penitus  de- 


1299 


GERARDI  I  CAMERACENSIS  EPISCOPI. 


1300 


struere  tentatis,  non  vere,  ut  asscritis,  Evangelii  A 
auditores  estis.  Nam  ipsa  Veritas  dicit  quia  :  «  Si 
quis  in  Spiritum  sanctum  blasphemiam  dixerit,  ne- 
que  in  hoc  saeculo  reraittetur  ei,  neque  in  futuro 
[Malth.  xii).  »  In  qua  sententia,  in  Dialogo  suo  bea- 
tus  ait  Gregorius,  datur  intelligi  quasdam  culpas  in 
hoc  saeculo,  quasdam  vero  in  futuro  posse  relaxari. 
Quod  enim  de  uno  negatur,  consequens  intellectus 
patet  quod  de  quiLusdam  conceditur ;  sed  hoc  de 
parvis  minimisque  peccatis  credendum,  est,  sicut 
est  continuus  otiosus  sermo,  immoderatus  risus,  vel 

ali curae  famiilaris,  et  csetera,  sine  quibus 

vita  humana  non  agitur,  qus8  etiam  post  mortem 
gravant,  si  adhuc  in  hac  vita  positis  minime  fuerint 
laxata;  quae  per  ignem  purgatorium  post  mortem 
ipse  paulo  post  dicit  purgari,  si  in  hac  vita  positus  ^ 
hoc  bonis  actibus,  ut  illic  obtineat,  aliquis  prome- 
reatur.  Unde  jure  a  sanctis  doctoribus  purgatorius 
ignis  esse  dicitur,  quod  per  eum  peccata  aliqua 
purgantur,  prout  viVentes,  aut  eieemosynis,  aut  sa- 
criflciis^  aut  certe,  sicut  ante  diximus,  vicaria  pceni- 
tentise  solutione  oblinere  possunt.  Unde  et  Paulus 
ait  quia  :«  Vir  fortissimus  Judas,  collatione  facta, 
misit  Jerosolymam  duodecim  millia  drachmas  ar- 
genti,  ofTerre  eas  pro  peccatis  mortuorum,  juste  et  re- 
ligiose  cogitans  de  resurrectione ;  nisi  enim  eos  qui 
ceciderant  resurrecturos  speraret,superfluum  vide- 
rctur  et  vanum  orare  pro  mortuis.  »  Deinde  dicit : 
«  Sanota  ergo  et  salubris  est  cogitatio  pro  defunctis 
exorare,  ut  a  peccato  solvantur  (//  Mach.  xii).  » 

Gonstat  igitur,  ut  diximus,  talium  operum  pretio 
defunctos  posse  a  peccatis  absolvi,  alioqui  Paulus  C 
apostolus,  cujus  vos  auditores  esse  mentimini,  ne- 
quaquam  audiendus  esset,  qui  dicit  iignum,  fenum, 
stipulam,  id  est,  peccata  minima  atque  levissima 
igne  purgatorio  facile  consumi ;  quibus  nimirum  non 
purgatoria,  sed  seterna  supplicia  inferrentur,  nisi  ta- 
libuB  hostiis  promeruissent  igne  purgatorio  resolvi. 

X.  De  connubiis. 

De  connubiis  vero,  quae  vos  contra  evangelica  et 
apostolica  decreta  sacrilega  mcnte  abominanda  ju- 
dicatis,  dicentes  conjugatos  in  sortem  fidelium  ne- 
quaquam  computandos,  multa  sanctorum  Patrum 
occurrunt  exempla  quae  ad  infidelitatis  higus  bla- 
sphemiam  confutandam  satis  sufQciant.  De  quibus 
nos  responsuros  quodam  discretionis  gubernaculo 
nostri  sermonis  carinam  siibigere  oportet,  ne,  quasi  n 
inter  duos  scopulos  naufragium  incurrentes^occasio. 
nem  dcmus  in  alterutrum,scilicetaut  omnes  indi- 
scretea  conjugiis  exterrendo,  aut  omnes  indiscrete 
ad  connubia  commonondo.  Porro  sicut  inter  seecu- 
lares  et  ecclesiasticosviros  quaedam  ordinis  discretio 
est,  ita  et  conversatio  eorum  quadam  discretionis 
ratione  servanda  est.  Nam  vir  ecclesiasticus,  post- 
quam  relicta  saeculi  mililia  in  sortcm  Domini  com- 
putatur,  non  potest,  salvo  professionis  suae  cingulo, 
conjugali  toro  se  iterum  mancipare.  At  viris  saccu- 
laribus,  qui  nulli  ccclesiastici  regiminis  jugo  sunt 
obnoxii,  nec  evangelica,  nec  apostolica  decreta  legi- 


tima  praejudicant  connubia,  si  tamen  Bciunt  omni 
tempore  sibi  debere  esse  subjectam  conjugii  xolu^ 
ptatem,  et  si  discernunt  certa  concubitus  tempora, 
quji^do  coeundum,  et  quando  ab  uxoribus  sitabsti- 
nendum.  Non  enim  talia  connubia  beneplacita  sunt 
Deo,  quibus  homines  ad  luxuriam  et  dclicias^  instar 
animalium,  provocantur,  qui  Deum  a  sua  mente 
excludunt,  et  suae  libidini  vacant,  sicut  equus  et 
mulus.  Qui  autem  ita  conjugio  utitur,ut  cum  timore 
Dei  in  amorem  filiorum  potius  intendat,  quam  ut 
petulantis  carnis  appetentiam  expleat,  hunc  culpa 
conjugii  de  sorte  fidelium  non  privabit. 

Falluntur  igitur  qui  conjugatos  a  regno  Dei  exter- 
minandos  affirmant,  praesertim  cum  in  Evangelio 
hujusmodi  testimonium  habeamus,  et  apostolica 
traditio  talcm  humanae  consuetudinis  legem  multis 
in  locis  confirmet.  De  qua  re  hoc  unum  ex  ore  Ve- 
ritatis  testimonium  proferimus. 

Nam,  Pharisaeis  tentantibus  si  liceret  homini  uxo- 
rem  suam  dimittere  quacunque  ex  causa,  ille  re- 
spondens  ait :«  Non  legistis  quia  qui  fecit,maLSCulum 
et  feminam  abinitio  feciteos,  etdixit :  Propter  hoo 
dimittet  homo  patrem  et  matrem,  et  adherebit 
uxori  suae,  et  erunt  duo  in  carne  una.  Itaque  jam 
non  sunt  duo,  sed  una  caro.  Quod  ergo  Deus  con- 
junxit,  homo  non  separet  [Matth.  xix).  »  Requiren- 
tibus  autem  illis,  ut  quid  Moyses  mandaisset  dari 
libellum  repudii  ^  et  dimittere,  ait  illis  :«  Quoniam 
Moyses  ad  duritiam  cordis  vestri  permisit  vobis  di- 
mittere  uxores  vestras;  ab  initio  autem  non  fuit 
sic.  Dico  autem  vobis  quia  quicunque  uxorem,  nis! 
ob  fornicationem,  dimiserit,  et  aliam  duxorit,  ms- 
chatur  (Ibid.).  »  Petrus  autem  in  Epistola  sua  ait : 
«  Mulieres  subditae  sint  viris  suis,  ut  et  si  qui  non 
crcdunt  vcrbo,  per  mulierum  conversationem  sine 
verbo  lucrifiant  (//  Petr.  iii).  ■  Et  paulo^  post :  •  Sic 
enim  aliqaando  et  sanctae  mulieres,  sperantes  in 
Deo,  prnabant  se,  subjectae   propriis   viris,   sicat 
Sara   obediebat  Abrahae,   dominum   eum  vocans 
(Ibid.).»  Et  iterum  :«  Viri  similiter  cohabitantes  se- 
cutidum  scientiam,  quasi  infirmiori  vasculo  mulie- 
bri  impertientes  honorem  (Ibid.).  >»  Unde  et  beatos 
Paulus  ad  Gorinthios  ait :  «  Bonum  est  homini  non 
tangere  mulierem ;  propter  fornicationem  autem 
unusquisque  suam  uxorem  habeat,  et  unaqucqoe 
virum  sunm  habeat.  Uxori  vir  debitum  reddat,  si- 
militer  et  uxor  viro  (/  Cor.  vii).  »  Et  paulo  post: 
«  His  autem  qui  in  matrimonio  juncti  sunt,  preci- 
pio  non  ego,  sed  Dominus,  uxorem  a  viro  non  disce- 
dere;  quod   si  discesserit,  manere    inuptam,  aut 
viro  suo  reconciliari ;  et  vir  uxorem  non  dimittat 
Si  quis   frater  uxorem  habe&t   infidelem,  et  b»c 
consentit  habitare  cum  illo,  non  dimittat  illam ;  et 
si  quae  mulier  habet  virum  infidelem,  et  consentit 
habitare  cum   illa,   non  dimittat    virum;  sancti- 
ficatus   est    vir    infidelis    per    mulierem   fidelem 
{Ibid.).  »  Et  rursus  cum  de  virginibus  praeceptum 
Domini  se  non  habere  diccret,conversus  ad  conju- 
gatos  ait  :  «  Existimo  hoc  bonum  esse  propter  in« 


1301 


ACTA  SYNODl  ATREBAT. 


«302 


stantem  necessitatem,  quoniam  bonum  est  homini 
sic  esse.  Alligatus  es  uxori?  noli  qusrere  solutio- 
nem;  si  autem  acceperis  uxorem»  non  peccasti 
(/  Coa.  vii).»  Scribit  autem  ad  Ephesios  ita  :  «  Mulie- 
res  viris  suis  subdits  sint,  sicut  Domino;  quoniam 
vir  caput  est  mulieris,  sicut  Ghristus  caput  est  Ec- 
clesiae  (Ephes.  v).  »  Et  iterum  :  «  Viri,  diligite  uxores 
vestraSySicut  et  Christus  diiexit  Ecclesiam  {Ibid,),y> 
Et  iterum  :  «  Qui  suam  uxorem  diligit,seipsum  di- 
ligit  (Ibid,),  »  Scribit  autem  et  ad  Titum  hoc  modo  : 
«  Adolescentulas  doce  ut  viros  suos  ament,  filios 
diligant,prudentes,sobria!,  domus  habentes  curam, 
subditae  suis  viris  {Tit,  ii).  »  Et  ad  Timotheum  : 
«  Adolescentulas,  inquit,  viduas  devita;cum  enim 
luxpriat®  fuerint  in  Christo,  nubere  volunt;  ha- 
bentes  damnationem,  quia  primam  (idem  irritam 
fecerunt.Volo  ergo  juniores  nubere,Glio3  procreare, 
matresfamilias  esse,nullam  occasionem  dare  male- 
dicti  gratia;  jam  enim  quaBdam  oonversae  sunt  re- 
tro  Satanam  (/  Tim,  v).  »  Et  ad  Colossenses  :  «  Viri, 
inquit,  diligite  uxores  vestras,  et  nolite  amari  esse 
ad  illas  {Coloss.  iii).  » 

Cum  igitur  haec  humanic  consuetudinis  lex  tantis 
divinse  auctoritatis  fulciatur  institutis,  nimirum  ah- 
jicienda  estvestr»  haereseos  ac  penitus  conculcanda 
doctrina.  Nam  si  eonjugalis  societas  homini  causa 
esset  perditionis,qui  venitperdilos  reparare  nullum 
daret  higus  copulae  documentum,  nuUum  praecep- 
tum.Paulns  denique,  qui  tanto  charitatis  igne  fla- 
grabat  ut  etiam  pro  fratribus  anathema  fieri  opta- 
ret,  nullum  super  hujusmodi  daret  consultum,  si 
hoc  ad  detrimentum  animae  spectare  intellexisset. 
Sed  de  his  satis  ad  praesens  dictum. 

XI.  De  confessoribus, 

Jam  vero  quis  non  videat  vos  in  hoc  divini  judicii 
et  Christianae  communionis  reos  esse,quod  adver- 
sum  beatissimos  Christi  confessores  pravi  dogmatis 
seditionem  sacrilego  ausu  movetis,dicentes,praeter 
apostolos  et  marlyres,  neminem  jure  venerari,  in 
confessoribus  nullum  donum  virtutis  esse,  nec  ab 
eis  aliquam  salutis  gratiam  posse  spectari,quorum 
corpora,  in  cineres  resoluta,  nihil  a  mortuis  ani- 
malibus  differre  videntur.  Petrus  certe  apostolus  da- 
tam  sibi  a  Domino  ligandi  atque  solvendi  potesta- 
tem  ;  hanc  quoque  beato  Clementi^  Lino  etiam  et 
Anacleto  ipse  tradidit ;  caeteri  quoque  apostoli  eam- 
dem  gratiam  successoribus  suis,  id  est,  sanctis  do- 
ctoribus  atque  cunfessoribus  reliqucrunt;  quorum 
quidam  gladio  occubuerunt,  alii  in  pace  Ecclesiae 
quieverunt. 

Sed  n'  n  idcirco  ab  hominibus  injuste  venerantur, 
quia  percussoris  gladium  non  senscrunt.  Verum  si 
ratio  temporum  non  potuit  pr»staro  martyrium, 
gloria  t»men  martyrum  non  carent,  quia  et  voto  et 
virtute  et  potuerunt  esse  martyres  et  voluerunt. 
Nam  et  illi  pro  spe  aeternitatis  multas  humanorum 
dolorum  pertulere  passiones,  famem^  vigilias,  nu- 
ditates,  jejunia^  opprobria  Invidorum,  insectatisnes 
malorum,  curam  pro  infirmantibus,  sollicitudinem 


B 


A  pro  periclitantibus,  gemitum  pro  pereuntibus,  cum' 
flentibus  flentes,  cum  scandalizantibus  urentes. 
Quinetiam  adversum  humanae  spirituaiisque  nequi- 
tiae,  diversa  certamina  semper  in  eis  emicuit  forti- 
tudo  vincendi,  patieiitia  exspectandi,  aequanimitas 
sustinendi.  Quibus  etsi  percussor  deesset,  ipsi  sibi 
percussoris  ministerium  suppleverunt.Nam  quid  in 
eis  carnifex  aliud  feriret  quam  corpus?  Et  certe 
quod  ad  momentum  percussor  faceret,  ipsi  sibi 
longo  cruciatu  intulerunt,  cum  carnis  concupiscen- 
tias  in  se  occidcrunt,  et  quod  suave,  quod  dulce, 
quod  voluptuosum  fuerat,  adeiaerunt. 

Porro  pcBnalis  carcer  eis  non  defuit,  qui  se  inter 
angustam  aridioris  vitae  custodiam  a  mundi  illece- 
bris  concluserunt,  quoruin  menslucidissima,manus 
plenae  munditia^,  eo  quod  in  mensa  altaris  sacro- 
sancta  corporis  et  sanguinis  mysteria  celebrantes, 
et  in  sui  cordis  penetralibus  hostiam  vivam  Deoque 
placentem,  id  est,  semetipsos  sine  macula  atque 
admistione  pravi  operis  offerre  non  desistunt.  Et, 
sicut  diximus,  licet  percussoris  non  sensissent  gla- 
dium,  tamen,  per  vitae  meritum  Deo  digni,martyrio 
•non  privantur,quia  martyrium  non  solum  effusione 
sanguinis^  sed  abstinentia  peccatorum  pcrficitur ; 
alioquin  longe  a  vero  differre  videbitur  quod  ex  ore 
Veritatis  ad  duos  fratresfilios  Zebedaei  dictum  est : 
«  Calicem  quidem  meum  bibetis  {Matth.  xx).  »  Cum 
unum  quidem  gladio  occubuisse,  alterum  in  pace 
Ecclesiae  quievisse  legamus. 

Sed  neque  ullo  auctorum  exemplari  ostendunt 
beatamDei  genitricemMariam  gladiovitam  nnis3e,et 

C  si  perSpiritum  sanctumSimeonprophetapassuram 
illam  dixerat  :  «  Et  tuam,  inquiens,  animam  per- 
transibit  gladius  {Luc.  ii).  »  Unde  beatus  Hierony- 
mus  in  hoc  animam  cjusgladium  pertransisse dicit 
quod,  in  mortem  Christi,  compassionis  atque  dolo- 
ris,gladium  sensit,  dum  per  eximiae  dilectionisvim 
mortem  Christi  suam  fecit.  Philippum  etiam  apos- 
tolum  et  Lucam  evangelistam  non  per  passionis 
certamcn,5ed  per  pacem  a  saeculo  migrasse  legimus. 
Postremum  vero  quis  tam  lapidei  cordis  est  ut,  ad 
quorum  tumulum  aegros  venientes  citatam  salutem 
vident  reportare,  eorum  merita  apud  aeternum  ju- 
dicem  vivere  non  credat!  sed  quis  post  apostolos 
Martino,  quis  Benedicto  in  miraculis  potentior? 
Sed  fortasse  objicitis  quia  multi  in  nomineChristi 

n  mira  opcrati  sunt,et  tamen  post  a  Domino  reprobati 
sunt.  Dc  qulbus  in  Evangelio  Dominus  :  «  Multi, 
inquit,  venient  dicentes  :  Domine,  nonne  in  nomine 
tuo  prophetavimus,  et  in  nomine  tuo  daemonia  ejeci- 
mus?  (itfa^/A.  vii.)  »  Quibus  dicturus  est  Dominus  : 
«  Amen  dico  vobis  :  Nescio  vos;  discedite  a  me  om- 
nes,  operarii  iniquitatis  (Ibid.),  »  Quorum  vita  qui- 
dem,  quia  non  concordabat  verbis,  idcirco  a  Domi- 
no  reprobatur.  Quod  autem  vidcntur  operari,  non 
suis  meritis,  scd  Christi  nomini  imputatur.  E^ecti 
namque  dacmones,  non  eos,  sed  Ghristi  nomen  fu- 
gerant,  quod  qnondam  in  filiis  Scevae  cujusdam 
Judaei  patuit,  qui,  siCT»t  superius  diximus,  per  exor- 


1303 


GBRARbl  I  CAMERACENSTS  EPTSCOPI. 


1304 


cisraum  dajmones  in  nomideJegu,quem  Paulus  prae- 
dicabat,  ab  obsessis  corporibus  tentabanl  ejicere, 
qui,  concito  indignantis  spiritus  furore  vexati,  au- 
diunt :  «  Jesum  novi,  et  Paulum  scio ;  vos  autera  qui 
estis?  Etcontinuo  insiluit  in  eos  spiritus  immundus 
(Act.  xix).»  Quibus  illa  sui  pocna  furoris  sane  dedit 
indicium  quia  non  erant  ex  eorum  numero  quorum 
vita  sanctitatis  concordabat  sanctse  prsedicationi. 
Eorum  vero  corpora  terrae  raandata  declarant  qua- 
les  utrique  in  vita  exstiterant,cum  illi  quotidie  mi- 
raculis  vivere,isti8  nulla  virtulis  indiciaexseposse 
dare  videantur. 

Nam  insancta  Ecclcsia  plena  redundantmiraculis 
volumina,quae  ad  sanctorum  confessorum  tumbam 
lleri  conspiciuntur,  cum  reprobi  post  clausas  in  in- 
ferno  animas  et  sepulcris  recondita  corpora,  nuUa 
sancti  meriti  rclinquunt  indicia,  propter  quod  ali- 
quando  diabolus  ad  decipicndos  horaincs  phantas- 
ticae  lucis  signa  ad  eorum  ossa  demonstrat,  ut  ex 
hoc  ad  usum  venerationis  deceptas  mentes  invitet, 
sicut  tempore  beati  Martini  legimus  approbatura; 
qui  vulgi  errore  dicatura  raonasterium,tanquara  in 
honore  raartyris,  super  latroncm  inveniens,  verbi 
imperio  jussit  sepuitum  confiteri  quia  nihil  sibi 
cum  sanctis  fuerat  commune,sed  suorum  scelerum 
culpis  cum  diabolis  se  in  inferno  torqueri.  In  talibus 
igitur  iocis  si  quid  huic  siraile  evenorit,de  quo  ma- 
jorura  raemoria  nihil  certum  ferat,interdicunt  san- 
ctificationes  ne  ritu  gentilium  fana  idolorum  anti- 
quitus  constructa  pro  sacris  vcnerentur,  nevo  se- 
pultis  temerc  divina  solvantur,  nisi  per  provincia- 
lem  episcopum  vita  sepulti  exarainetur,  si  secun- 
dum  Evangelium  Ghristi  fuit. 

XII.  De  psallendi  officio. 

Quis  autem  dubitet  vos  imraundo  spiritu  agitari, 
dura  hoc  quod  per  Spiritum  sanctum  prolatum 
atque  institutum  est,  id  est  usum  psallendi  in  san- 
cta  ecclesia,  abjicitis,et  quasi  superstitiosum  errori 
cultura  iraputatis.  Sumpsit  ergo  hanc  modulandii 
formam  ordo  ecclesiasticus,  non  cx  ludicris  aut 
jocularibus  insectationibus,  sed  ex  Veteris  et  Novi 
Testamenti  patribus,sicut  de  David  in  libro  Regum 
legimus  quia,cum  arcam  Domini  de  terra  Philisti- 
norura  reduceret.ipse,  depositis  regalibus  insigniis 
et  surapta  cithara,  coram  ea  psallere  cocpit,  quod 
ille  nullum  snpernaB  gratiac  tunc  aptius  sacrificium 
intcUexerat.  Qui  etiam  per  hanc  raodulandi  dulce- 
dinem  Saulem  regem  a  daemone  liberaverat,  quem 
medicorum  ars  victa  dcsperaverat.  Certe  et  apud 
supernos  cives  legimus  hujus  modulationis  insignia 
celebrari,  ut  in  Apocalypsi  Joannis  apostoli :  «  Ha- 
bentes  singuli  citharas,  et  cantabant  canticura  no- 
vura  [Apoc.  v).  »  Et  iterura  :  «  Et  vocera  quara  au- 
divi,  sicut  citharaedorura  citharizantiura  in  citharis 
suis  {Apoc.  xiv).  » 

Hinc  ergo  colligendum  est  quam  gratura  sit  Deo 
officiura  psallendi,  si  intenta  niente  peragatur, 
quando  in  hoc  angeJorura  choros  imitari  vidcmur, 
quos  constat  laudes  Domini   sinc  intermissione 


A  pcrsonare.  Undc  psalmista  sospe  nos  admonet,  di- 
cens  : «  Gantate  Domino  canticum  novum,  et,  bene 
psalliteei  in  vociferatione  {Paal.  xxxii).  »  Et  iterum  : 
«  Psalraura  dicite  nomini  ejus,  date  gloriam  laudi 
ejus  [Psal.  Lxv).  »  Et  in  Evangelio  Mallbsi  :  «  El 
hynmo  dictoexierunt  in  montem  Olivanim  (¥a/M. 
xxvi).  »  Tale  namque  sacriticium  super  tauronim 
pinguedinem  aut  hircorum  sanguinem  Deo  plaoere 
per  Spiritura  sanctura  Psalmista  viderat,cum  dixit: 
<c  Nunquid  manducabo  carnes  taurorum,  aut  san- 
guineni  hircorum  potabo?  Immola  Deo  sacrificium 
laudis  {PsaL  xux).  »  Et  iterum  :  «  Sacrificium  lao- 
dis  honorificabit  me  [Ihid.).  »  i 

Denique  non  solum  irrationabilem  creaturam,9ed 
cuncta  quae  sunt  condita,  suum  Conditorem  conti- 

P  nuo  psallendi  tenore  laudare  jubet,  cum  dicit : 
«  Laudate  Dominum  de  coelis  {PsaL  cxlvui),  »  et 
caetera,  usque  in  finem  psalmi  quem  ita  concludit : 
«  Omnis  spiritus  laudet  Dominum  {Psal.  cl).  »  Ne 
ergo  Psalmista  irrationabilem  aut  inanimatam  crea- 
turam  frustra  in  laudem  Creatoris  coipmoneredi- 
catur,tunc  vere,  quod  ore  non  potest,  se  in  laudem 
Dei  videtur  erigore,cum  suse  naturae  motibus  sead 
voluntatem  et  imperium  Greantis  conformat,  vel 
potius  rationales  animos  in  hoc  commonere  videtur, 
ut  de  beneficiis  divinis  laydem  Conditori  dare  me- 
minerint,cujus  munere  ipsa  usibus  hominum  famu- 
lari  videtnr.  Sed  et  Paulus,cujus  vos  imitatores  esse 
dicitis,in  concentum  psalmodis  nos  hortatardi- 
cens :  «  Loquentes  vobismetipsis  in  psalmis  et  hym- 
nis  et  canticis  spiritualibus,  cantantes  et  psalleotefl 

C  Deo  (Ephes.  v).  »  Kt  ipse  alibi  dicit :  «  Psaliam  ore 
psallam  spiritu  ot  mente  (/  Cor,  xiv).  »  Quin  etiam 
in  transitu  sanctorum  virorum  psalmodis  cantam 
cecinisse  angelos  multa  divins  Scripture  exem- 
plaria  docent. 

Unde  constat  eos  de  gremio  sanctes  Ecclesis 
exterminandos,  qui  hoc  psallendi  oflicium  judicant 
nequaquara  ad  cultum  divinum  pertinere.  Quod 
autem  arbitrantur,  nobis  ipsis  psallendo  multa  ad- 
versa  imprecari,  ubi  videlicet  Psalmista  mentis 
oculum  in  maleficos  intorsit,  ut  est  illud  :  «  Quid 
gloriaris  in  malitia?  {PsaL  u.)  »  et  :  «  Obscurentur 
oculi  corum  ne  videant  (PsaL  lxvui),  »  et  cetera 
taiia ;  falluntur  nescientes  eum  prophetico  spiritu 
intueri  ea  quoe  snperventura  fuerant  his  quos,  in 

n  mortera  Ghristi  et  sanctorum  martyrum  tumeQtes, 
gloriari  inspexerat,  quique  a  malitis  sus  pravitate 
nequaquam  declinantes  exsultant  in  rebus  pessimis, 
et  Isstantur  cum  male  fecerint.  Pater  igitur  tales  t 
capite  suo,  id  est,  diabolo,  non  dissentire,  qoi  est 
caput  omnium  iniquorum,  qui  etiam  Scripturam 
sanctam  intelligens,  sinistra  eam  interpretatioDe 
praBvertere  molitur. 

XIII.  De  veneraHone  DominicsB  crucis. 

Quoniam  vero  adversum  crucem  Dominicam  et 

vivificum  lignum  viperei  dogmatis  venena  funditie, 

dicentcs  hoc  cx  erroro  hominum  venisse  quod  ve- 

nerantur  eam,  cum  nullam  magis  in  se  virtutem 


\m 


ACTA  STNODI  ATREBATi 


ISOI 


contineati  quam  caelera  ligna  silvarum,   praetcr  A.' 
quod  opere  manuum  hominum  est  eflbrmata,  pro 
quo  nuUa  veneratione  digna  est  :  pauca  e  multis, 
quae  ad  hanc  causam  utilia  videntur,  edicimus. 

Scimus  namque  quia  omnis  substantia^qus  Deus 
non  est,  creatura  est^et  quse  creatura  est^Deus  non 
est.  Ligno  igitur  nihil  divinum  damus  ut  illud  ad- 
orandum  judicemus,  quia  inter  caeteras  creaturas, 
quas  Deus  non  sunt^suae  naturae  substantiam  sumit: 
sed  si  rationem  mysterii  diligenter  investigetis^non 
solum  abhominibuSjSed  etiam  ab  angelis  Dominice 
crucis  vexillum  honorandum  videbitis,  quae  quidem 
aperuit  secramentum  quod  nescicbant.  Primus 
namque  Adam  inobedientis  mucrone  interfectus 
est  a  ligno  scientiae  boni  et  mali^et  nos  secum  traxit 
in  mortem ;  secundus  Adam  per  palmam  obedientia  n 
a  cruce  transivit  in  vitam  aeternam,  et  nos  secum 
duxit.  Verumtamen  lignum  scientiae  boni  et  mali 
non  dicimus  secundum  suam  naturam  in  se  mortem 
habuisse,sed  fuit  in  causa  ut  in  eo  probaretur  obe- 
dientia  parentis  nostri,  sive  vindicaretur  inobedien- 
tia :  quo  contra,  lignum  vitae  in  causa  sempitemaB 
vitae  est.  Hoc  lignum  attulit  vobis  Dominus  noster 
Jesus  Ghristus,  per  lignum  crucis  in  Ecclesia  nos- 
tra,  ut,  qui  morti  debitores  eramus  per  lignum 
scientiae  boni  et  mali,  faceret  nos  vitae  capaces  per 
lignum  sanctae  crucis.  Et  sicut  illud  ex  sua  natura 
non  habuit  mortem,  ita  lignum,  unde  nobis  vita 
conceditur,  non  in  se  habuit  hanc  virtutem,sed  ex 
illius  virtute,  qui  infirmus  fuit  ex  nobiis,vivitautem 
ex  virtute  Dei.Regnavit  etiam  mors  et  diabolus  ab  . 
inobedientia  ligni  scientiae  boni  et  mali.superata  est  6 
eadem  morset  diabolus  perobedientiam  ligni  sanctae 
crucis.Quis  ergo  negare  audeat  jure  ab  hominibus 
venerari,  per  quam  diabolus  victus,  et  mundus  Deo 
operantesalvatusest^Quis  autem^nisiinsaniae  furiia 
agitatus,  neget  vexillum  atque  virtutem  Dominicae 
crucise8secolendam,quibeatumAndream,quemvos 
imitari  inter  caeteros  apostolos  mentientcs  dicitis, 
tainto  eam  passionis  amore  expetere,  atque  sedula 
veneratione  audiat  praedicare.  Cum  vero,  inquit 
Scriptura,  pervenisset  ad  locum  ubi  crux  parata 
erat,  videns  eam  a  longe,  exclamavit  voce  magna 
dicens :  «  Salve,crux,quaB  in  corporeGhristi  dedicata 
es,  et  ex  membns  ejus  tanquam  margaritis  ornata. 
Antequam  te  ascenderet  Dominus  uoster,  timorem 
terrenum  habuisti ;  modo  vero  amorem  coelestem  j) 
obtinens  pro  voto  susciperis.  Sciens  enim  quanta 
intra  te  gaudia  habeas,securus  et  gaudens  venio  ad 
te>  ita  ut  et  tu  exaltans  suscipias  me  discipulum 
ejus  qui  pependit  in  te,  quia  amator  tuus  semper 
ta\,  et  desideravi  te  amplecti.  0  bona  crux,  quae  de- 
corem  et  pulchritudinem  do  membris  Domini  susce- 
pisti :  diu  desiderata,sollicite  amata,  sine  intermis- 
sione  quaesita,  et  aliquando  concupiscentii  animo 
praeparatal  Accipe  me  ab  hominibus,  et  redde  me 
Dtagistro  meo.ut  per  te  me  recipiat,qui  perteme  re- 
demit.»EtPaulus  apostolus ;  «Mihi,inquit,ab8itglo- 
riari  nisi  in  cruce  Domini  mei  Jesu  Christi  (^al.yi)  I » 


Glorificantes  igitur  cruoem  Dominicam,(%ri8tum; 
quasi  pendentem  in  ea,  mente  invocamus.  Quem 
vero  invocamus,  ipsum  adoramus.  ProsternimuF 
corpore  ante  crucem,  mente  [ante]  Deum;  venera-* 
mur  crucem  per  quam  redempti  sumns,  sed  iUam 
dcprecamur  qui  nos  redemit. 

XIV.  De  imagine  Salvatoris  in  crttce. 

De  imaginibus  quoque  quae  in  eccIesii8fiant,ratio 
citius  perpenditur,8i  ex  Veteri  Testamento  a]iqQa8i<» 
militudo  trahatur.  Gradiens  namque  populus  Israel 
per  desertum  aliquandoignitorum  serpentiummom 
sibus  ad  mortem  vulnerabantur,  super  quod  con-* 
suUus  Dominus  Jussit  fieri  serpentem  aeneumet  alto 
stipite  levariyquem  percussi  respioienteiB  cito  sana- 
bantur.  Et  nos,  de  iEgypto  carnalis'  conversationia 
per  desertum  mundani  exsilii  ad  terram  saperno 
promissionis  tendeates^per  respectumMediatorisin 
cruce  pendenti8,antiqui  hostis  venenum  a  co^ibos 
nostris  evacuamus.Qui  enimChristum  per  imagitiem 
fllii  Dei  ac  passionem  conspexerit,  ipse  antiqui  hos» 
tis  venena  evadere  poterit.  Uoc  cerle  indioantvcrba 
ipsius  Domini  dicentis  :  «  Sicut  exaitavit  Moysea 
serpentem  in  deaerto,  ita  exaltari  oporteti  filiuin 
hominis  (Joann.  iii).  »  Apte  autem  aeneus  serpens 
ligno  suspensus  est,  ut  Dominus,  et  in  serpents 
mortua8,et  in  aere  signiflcaretur  aetemus,  mortaos 
videlicet  perhumilitatem;  aBtemus  per  divinitatem; 
Est  vero  alia  hujus  ratio  :  simpliciores  quippe  in 
ecclesia  et  illiterati,  quod  per  Scripturas  non  pos'- 
Bunt  intueri,  hoo  per  quaedam  picturae  liniamsnta 
contemplantur,id  est^Christum  in  e-a  humiiitate^qoa 
pro  nobi»pati  et  mori  voiuit.  Dum  hanc  speetem 
venerantur,  Gbristum  in  crace  ascendentemy.Ciiris^ 
tum  in  cmce  passum,in  cruce  morientem,Ghri8tura 
solum^  non  opus  manuum  hominum  adorant.-  Non 
enim  truncus  ligneus  adoratur,  sed  per  illam  visii- 
bilem  imaginem  mens  interior  hominis  exoitatur, 
in  qua  Cbristi  passio  et  mors  pro  nobis  Buscepta 
tanquam  in  membrana  cordis  inscribitur,  ut  in  se 
unusquisque  recognoscad;  quanta  suo  Redemptori 
debeat;  dum  videlicet  juxta  Salvatoris  sententiaLm, 
quae  postulat  imago  GaBsaris,  reddantur  Gaesari,  et 
quae  Dei,  Deo. 

Similiter  de  imaginibus  sanctorum  ratioeinari 
licet.  quae  ideo  in  sancta  eoclesia  flunt,  non  ut  ab 
hominibus  adorari  debeant,8ed  ut  per  eas  interius 
excitemur  ad  contcmplandam  gratiae  divinae  openi^ 
tionem,  atque  ex  eomm  actibus  aiiquid  in  usum 
nostrae  conversationis  trahamus.  Veriii  graUay  cum 
imaginem  beatae  Dei  genitricis  Mariae  intuemur, 
profecto  divinae  dignationis  per  eam  beneQcia  reco- 
limus,  qui  de  massa  perditionia  recreavit  msissam 
reconciiiationis.  Quae  nimirum  studio  obedientiaB  et 
bumilitatis  exemplo  suadet  nos  supemam  patrifiun 
quaerere,  quam  primae  virginis  superbia  atque  ino- 
bedientia  clauserat.  Sic  itaque  angelos  in  ministerio 
Gonditori  atssistentes,  dum  per  exteriores  imagines 
oontemplamur,  per  eam  quam  a  Deo  clairitatis  glo- 
riam  aecipiunti  ad  eorum  numerum  studio  oonver- 


1301 


GERARDI  1  CAMEaACENSIS  EPISCOPI. 


1308 


sationis  incitamur.  Apostolorum  atque  sanctorum  A  etbeatus  Gregorius  dixit  quia  ad  hoc  divinadisposi- 


martyrum  imaginatas  efngies  intuentes,  quid  aliud 
per  eas  jubemur^nisi  ut  calcatis  curis  saeculi,  spre- 
tisquecorporibus,eorumdoctrinisimbuti,etglorioso 
certamine  roborati,inter  mundi  triumphatorescoro- 
nari  mereamur?Simili  modo  confessorum  ac  vir- 
ginum  imagines  speculantes,  moncmur  ex  eorum 
imitatione  mundi  concupiscentias  declinare,lenoci- 
nia  carnis  calcare,immaculatam  hostiam  Deo  nos- 
metipsos  ofTerrcSic  igiluraliorum  sanctorum  ordi- 
nes  inspecti,  nri  semulationem  ^irtutum  nos  ins- 
truuntjsiculquondam  fortia  facta  virorum  ipsis  suis 
laudibus  ad  qusque  audendum  alios  accendunt. 
XV.  De  ordinibus  ecclesiassici  regiminis. 
8ed  neque  rebellionis  vestrae  tumorem  grassari 


tionis  provisio  gradus  et  diversos  constituit  ordines 
esse  distinctos,ut,  dum  reverentiam  minorespotio- 
ribus  exhiberent,  et  potiores  minoribusdilectionem 
impenderent,una  concordiae  fieret  et  diversitate  con- 
textio,  et  recte  officiorum  gereretur  administratio 
siugulorum,neque  enim  universitaa  alia  poteratra« 
tione  subsistere,nisi  hujusmodi  magnus  eam  diffe- 
rentiae  ordo  servaret.  Quia  vero  creatura  in  una 
eademque  aequalitate  gubernari  vel  vivere  non  po- 
test,  ccelestium  militiarum  exemplar  nos  instniit 
quia,  dum  angeli  sint,  archangeli  sint,  liquet  quia 
nonsequales  sunt^  sed  in  potestate  et  ordinediffert 
aller  ab  altero.  Quod  per  hoc  daturaperte  inteliigi 
quia,  ad  explendum  de  supemis  ministerium,  alii 


adversum  divinam  ordinationem  diutius  patior,  qua  d  spiritus  alios  mittunt,  Zacharia  scilicet   propheta 


ecclesiasticffi  administrationis  ordinem  in  nihilum 

0 

redigere  laboratis.  Sancta  quippe  Ecclesia,  quam 
beatus  Paulus  apostolus  supernam  Jerusalem,  ac 
matrem  nostram,  et  manentem  civitatem,  et  ad 
sdificationem  ex  Deo  domum  non  manufactam  ap- 
pellat,ex  angelis  et  hominibusconstat.Qus,partim 
ex  hominibus  societate  angelica  in  ordinibus  dis- 
tinctis  perfruens,  jam  cum  Deo  regnat  in  ccelo ; 
partim  vero  in  ordinibus  distinctis  adhuc  peregri- 
natur  in  terra,  et  ad  supernam  societatem  suspirat, 
ubi,secundumApostolum,tabernaculum  estnonma- 
nufactum,nequo  hujus  creationis,  ad  cujus  instar 
per  Moyses  factum  est  tabernaculum,  de  quo  dixit 
ad  eum  Dominus  :  »  Omnia  fac  juxta  quod  tibi  in 
monte  ostensumest  (Exod.xxv),»  In  quosupernoet 


testante,  qui  ait  :  «  Ecce  angelus  qui  loquebatur  in 
me,  gradiebatur,  et  alius  angelus  egrediebatur  in 
occursum  ejus,et  dixit  ad  eum  ;  Curre  et  loqueread 
puerum  istum,dicens:  Absque  muro  habitabitur  Je- 
rusaiem  (Zach.  ii).  »  Dum  enim  angelus  et  angelum 
dicit  :  «  Curre  et  loquere,  »  dubium  non  est  quia 
alius  alium  mittit.  Minora  vero  sunt  quae  mittuntur, 
et  majora  quae  mittunt.  Huic  autem  sensui  et  illud 
creditur  non  inconvenienter  opitulari,quod  perDa- 
nielem  dicitur  :  «  Millia  millium  ministrabant  ei,et 
decies  milHes  ccntena  millia  aasistebant  ei  (Dan, 
vii).»  Aliud  namque  estministrare,  aliud  assistere. 
Si  ergo  inter  hos  qui  aine  peccato  sunt  ista  est 
distinctio,  quanto  magis  inter  eos  quod  constatnon 
posse  esse  sino  peccato  haec  gerendi  principatus 


vero  tabernaculo,  quod  finxit  Deus,et  non  homo,  in  ^  ratio  est  servanda?  Liquet,inquit  beatus  Gregorius, 


interiora  velaminis,id  est,in  ipsum  ccelum,  confes- 
sionis  nostrse  summus  Pontifex  «  sempiternum  ha- 
bens  sacerdotium,per  proprium  sanguinem  introivit 
semel  in  sancta^setema  redemptione  inventa  {Hebr. 
VII,  ix).  »  Sedensque  ad  dexteram  Patris,  id  est,  in 
gloria  paternae  majestatis,  interpellat,  non  voce,sed 
miseratione  pro  nobis.  Denique  «  Rex  regum  et  Do- 
minus  dominantium  (/  Tim.  vi),  »  per  quem  reges 
regnant,  et  conditores  legum  justa  decernunt,  cob- 
lestem  ac  terrenum  principatum,cunctam  videlicet 
rempublicam  regens,  et  universam  militiam,  tam 
CGslestem  et  spiritualem  quam  terrenam  et  tempo- 
ralem,distinctis  ordinibus  disponens  ao  moderans, 
et  supemffi  atque  mundanse  curiae  praesidens,  miro 


quod  omnes  homines  natura  squales  genuit ;  sed  va- 
riante  meritorum  ordine  alios  aliis  culpa  postponit. 
Ipsa  autem  diversitas  qus  accessit  ez  vitio,  divino 
judicio  dispensatur,ut,quia  omnis  homo  aeque  stare 
non  valet,alter  rogatur  ab  altero.  Unde  beatus  Pau- 
lus  :  «  Omnis,  inquit,  anima  sublimiori  potesttti 
subdita  sit,  non  est  enim  potestas  nisi  a  Deo,  cui 
qui  resistit,  Dei  ordinationi  resistit  (Rom.  xiii).  » 
Item  apostolus  Petrus  :  «  Subjecti  estote  omni  hu- 
manae  creaturae  propter  Deum,siveregi  quasi  prs- 
cellentiy  sive  ducibus  tanquam  ab  eo  missis  {I Petr. 
II).  »  Igitur  ordines  in  Ecclesia  veteris  populi,  qus 
usitato  nomine  Synagoga  vocatur,fuisse  legimusper 
Moysen  aDeo  dispositos,qui  et  quales  et  qualiter  ac 


ordine  angelorum  hominumque  ministerio  pro  tem-  J)  quando  ordinare  caeteros  vel  ordinari  a  csteris,  vei 


porum  varietate  et  opportunitate  dispensat;et  quae 
singulis  quibusque  temporibus,  vel  personis  con- 
gruunt,  sua  occulta  inspiratione,  vel  evidenti  illus- 
tratione^  vel  patefacta  praeceptione  decernit. 

Itaque  legimus  sacros  ordines  in  ccelo  et  in  terra, 
et  in  Testamento  Veteri  et  in  Novo  dispositos  a  Deo, 
ex  quo,  juxta  Apostolum^omnis  paternitas  in  ccelo 
et  in  terra  nominatur.  Unde  beatus  DionysiusAreo- 
pagites,  antistes  videlicet  et  venerabilis  pater^sicut 
didieit  a  Paulo  apostolo,  qui  raptus  est  usque  ad 
tertium  c(Blum,vidit  coelestia  secreta,duoslibros  de 
angelico  et  eoclesiastico  princfpatu  scripsit.  Unde 


regere  caeteros,vel  regi  a  caeteris  deberentyetquan- 
tum  in  singulis  ofQciis  ministrare  deberent.  Sed  et 
nunc  in  Ecclesia,  quae  regnum  CGclorum  appellatur, 
ad  instar  ccelestium  ordinum,ministros  Domini  in- 
stitutione  etapostolica  traditione  legimus  et  cogno- 
scimus  distincte  esse  compositos,  quibus  inter  ce- 
teros  quaedam  dignitas  major,  et  in  similitudinem 
honoris  fuit  quaedam  discretio  potestatis,  quorum 
solllcitudine  inferiores  tanquam  exquadam  diversi- 
tate  in  unum  Ecclesiae  corpus  coeant,  ne  occasione 
libertatis  subintret  causa  praevaricationis.  Hujus  rei 
gratia  statuta  ab  apostolis  et  apoatolorum  succeaso- 


1309 


ACTA  SYNODI  ATREBAT. 


1310 


ribus  regula  est   usque  in  hodiernum   diem,  per  A 
episcopos  atque  archidiaconos,  decanos  etiam  atque 
praepositos  totius  ecclesiastici  regiminis  causam  di- 
spensari.Quod  cum  ita  sit,  nihil  est  quod  jurecon- 
tra  hasc  repugnare  debeatis. 

XVI.  De  eorum  faUajustitia, 

Verum,quoniam  fals»  justitia^  doctrinam  introdu- 
cere  tentatis,  quam  divinse  gratiae  adeo  preeponitis 
ut  omnia  propriis  meritis  ascribatis,  hunc  nefariae 
praesumptionis  errorem  divinsB  auctoritatis  ictibus 
labefactamus ;  nam  nulla  justitia,  nullum  boni  con- 
5tat  meritum,  quod  non  de  fonte  supernae  gratis  id 
quod  est  acceperit.  Unde  ipse,  quo,  perhibente  Do- 
mino,  nemo  inter  natos  mulierum  major  est,  de  se 
Joannes  dicit  :  «  Non  potest  homo  accipere  quid- 
quam,  nisi  ei  flient  datum  de  cgbIo  [Joan.  iii).  »  Et  ^ 
apostolus  dicit :  «  Omne  datum  optimum,  et  omne 
donum  perfectum  desursum  est  descendens  a  Patre 
luminum  {Jac.  i).  »  Et  Paulus  ait :  •  Infelix  homo, 
quis  me  liberabit  de  corpore  mortis  hujus?  Gratia 
Dei  per  Jesum  Ghristum  Dominum  nostrum  [Rom. 
vii).  »  Et  iterum  :  «  Gratia  Dei  sum  id  quod  sum.» 
Et  iterum  :  «  Sed  plus  illis  omnibus  laboravi,  non 
ego  autem,  sed  gratia  Dei  mecum  (/  Cor,  xv).  »  Ad 
banc  nos  professionem  ipse  instituit,  cum  ait  quia 
nullum  tempus  intervenitquoejus  non  egeamusau- 
xilio.In  praevaricatione  namque  primi  hominis  natu» 
raiem  possibilitatemetinnocentiam  ami8imus,etne- 
mo  de  profundo  illi  us  ruinae  per  liberum  arbitrium  po- 
test  consurgere,  nisi  eum  gratia  miserantis  erexerit. 

Quaecunque  igitur  in  cordibus  nostris  aut  in  no- 
stro  arbitriosanctacogitatioest,autpiumconsilium,  G 
aut  quilibet  motus  bon»  voluntatis,  ex  suae  gratiaB 
dono  descendit,  quia  per  illum  aliquid  boni  possu- 
mus,sinequonihilpo8sumus,sicutipsedi8cipuli8ait: 
«Sinemenihil  potestis  facere(/oan.xv).»Namomnia 
hominum  merita  ab  ipsius  gratia  praeveniuntur,  per 
quem  flt  ut  aliquid  boni  et  velle  incipiamus  et  facere. 
Denique  quibus  justitiae  operibus  Maria  peccatrix,a 
peccati8dimis8a,Zachaeu8  justificatus,  latro  ad  para- 
disi  gaudia  receptus  est,  nisi  sola  divinae  pietatis  gra- 
tia?  de  qua  Apostolus  ad  Romanos :  «Ubi  abundavit, 
inqait,delictum,  superabundavit  gratia  (Aom.v). »Et 
alibi  :  «  Omnes  enim  peccaverunt,  et  egent  gloria 
Dei,  justificati  gratis  per  gratiam  ipsiu8(Aom.  iii).» 
Et  iterum  ;  «  Fuimus,  inquit,  et  noa  natura  filii  irae, 
sicut  et  caeteri  lEphes,  ii).  »  j) 

Gertissime  itaque  tenemus  omnes  homines  per 
semetipsos  non  solum  perfectionem,sed  nec  initium 
justitiae  posse  contingere,  sed  universos  qui  flunt 
boni^  divina  gratia  praeveniri.  Bonam  namque  in 
bominibus  voluntatem  ipse  gratis  praeparat,  gratis 
donat,  ipse  adjuvat,  ipse  consummat.  Ut  enim  «ab* 
negantes  impietatem  et  saecularia  desideria,  sobrie, 
juste  et  pie  vivamus  in  hoc  saeculo  {TU,  ii),  »  ait : 
«  GratiaDeiper  Jesum  Christum  Dominumnostrum 
{nom,  vii),  »  cujus  haec  est  inexhausta  pietatis  mu- 
niGcentia,  ut  ex  insipientibus  sapientes  efficiat,  in- 
fldelibus  fidem  tribuat,  errantes  non  soluni  vooet, 


sed  etiam  revocet,  desideriis  terrenis  expulsis^desi- 
derium  regni  ccelestis  inspiret,  inserta  bonitate 
malitiam  exstirpet,  benignitatis  dono  invidiam  ex- 
peIlat,odibilibus  quoque  et  odientibus  invicem  do- 
num  dilectionis  infundat.  Ut  ergo  ex  malis  boni 
simus,  ut  sanctae  cbaritatis  igne  flagremus,  gratiae 
spiritalis  opere  in  nobis  inchoatur,ejusqueinnobis 
operatione  perficitur. 

Proinde  nosse  debet  unusquisque  Ghristianus, 
neque  in  viribus  naturae,  neque  in  legalibus  prae- 
ceptis,  scd  in  illuminatione  cordis  et  voluntario 
divinae  voluntatis  munere  constare  gratiac  salutaris 
exordium,qua  fit  ut  quod  divinitus  praecipitur,non 
solum  a  nobis  agnosci,  sed  etiam  diligi  possit  ac 
fieri.  Jure  igitnr  gratuito  beneficio  divinse  bonitatis 
ascribitur,  qui  nos  ideo  ad  bona  opera  misericordi- 
terexcitat,ut  habeat  quod  in  nosjustocoronarede- 
beat.Quibus  sicut  per  misericordiam  praeparavitgra- 
tuitumju8tincationisdonum,itaperjustitiampraepa- 
ravit  aeternae  justiflcationis  praemium.  Opus  itaque 
gratiacinomnibus  prcedestinatis  gratuita  misericor- 
dia  inchoatur,et  justa  retributione  perficitur.Quod 
veroecontra  de  injustis  occurrere  poterat^illisquidem 
non  injusto  judicio  ignem  aeternum  preeparat,  quos 
praeviderat  dignos  ad  luenda  supplioia,  nec  tamen 
praedestinavit  ad  facienda  peccata.  Praedestinavit 
Deus  quod  divinaaequitas  redderet,non  quod  humana 
iniquitas  amisisset;  praeparavit  igitur  homini  reo  non 
culpam  quam  odit,  sed  judicium  quod  diligit;scrip- 
tume8tenim:«Quiamisericordiametjudiciumdi]igit 
Deus(P5a/.Lxxxiii).»ProindebonaoperaquaeDeu8mi- 
sericorditer  donat,juste  coronat,operaveroquae  non 
ipse  tribuit,juste  punit.  In  istis  ergo  coronatur  di- 
vinalai^itio,  inillis  transgressio  humanadamnatur. 
Nihil  igitur  iste  habet,  quod  propriis  meritisascri- 
bere,  nec  ille,quod  divino  judicio  jure  possit  dero- 
gare.  Igitur  juxta  Apostolum,  non  est  quod  dicat 
«  figmentum  ei  qui  se  finxit  :  Quid  me  fecisti  sic? 
Quia  habet  potestatem  figulus  luti  ex  eadem  massa 
facere  aliud  quidem  vas  in  honorem,  aliud  vero  in 
contumeliam  {Rom.  ix).  »  Ostendit  igitur  divitias 
bonitatis  suae  in  vasis  misericordiae ;  potentiam  vero 
atque  judicium  in  vasis  irae,  dum  hos  praeparat  ad 
glorlam,  illos  sustinet  ire  in  interitum. 

Quaenam  igitur  est  i  fta  vestra  justitia,  quae  cuncta 
solis  meritis,  nihil  tamcn  gratiae  debet?  Porro  Pau- 
lus  jam  testimonium  vobis  perhibet  quod  aemula- 
tionem  Dei  habetis,  sed  non  secundum  scientiam : 
«  Ignorantes  enim  Dei  justitiam,  et  vcstram  quae- 
rentes  statuere,  justitiae  Dei  non  estis  subjecti. 
'Moyses  vero  scripsit  quoniam  justitiamquaeexlege 
est,  qui  fecerit  homo,  vivet  in  ea  {Bom.  x).»  Quanto 
magis  autem  Justitia  quae  ex  Evangelio  Ghristi  et 
auctoritate  apostolica  est,  vitam  donabit?Quid  enim 
apostoli  aliud  docuerunt,nisi  quod  exore  Veritatis 
acceperunt?Quidautem  aliud  sanctaEcclesiaten^t, 
nisi  quod  a  beato  Petro  et  caeteris  apostolis  a^ce- 
pit  ?  Quis  autem  nesciat,  aut  non  advertat  qyod  a 
principe  apostolorum  Petro  Romanae  Ecclesiae  tra- 


laii 


GERARDI  I  GAMeRAGENSIS  EPISCOPI. 


134« 


B 


ditam  est,  ac  nuno  usque  cuetoditur  ab  omnibus,  A 
debere  servari,  nec  superduci  aut  iQtroduci  aliquid 
qux>d  aut  auctoritatem  non  habeat,  aut  aliundo  aq- 
cipere  videatur  ezemplnm  ?  Prassertim  cum  sit  ma« 
nifestum  in  omnem  Italiam,  Gallias,  Hispaniam, 
Africam  atquc  Siciliamj  insulasque  interjaccutes 
nullum  instituisso  Ecclesias,  nisi  eos  quos  venera- . 
bilis  Petrus  aut  ejus  successores  constituerunt 
sacerdotes.  Aut  lcgant  si  in  his  provinciis  alius  apo- 
stolorum  invenitur  aut  logilur  docuisse ;  qui  si  non 
leguat,  quia  nusquam  inveniunt,  oportet  eos  hoc 
sequi  quod  Prc)p.Ria  Romana  custodit,  a  qua  eos 
priocipiuai  accuplsse  non  dubiimi  est,ne  dum  pere- 
grinit  ajiserttonibus  student»  caput  institutionem 
videantur  amittere. 

XVII.  Ccnclusio. 

Jam  dies  ad  occasum  declivior  erat,  et  domnus 
episcopus  his  qui  audiendi  gratia  convenerant^cir- 
cumstantibus  ait  :  Fuerant  satis,  fratres,  qudc  de 
his  no8  oporiucrat  ad  confirmandam  fldem  vestram 
enuntiare»  sed  ne  vos  plus  onere  verborum  grave- 
mus,  Bufficiant  ista.Hoctantumservate  fldei  vestraB 
inteiiaeratum  signaculum,  recolentes  hoc  quod  Pau- 
luB  apostolus  pr€cdixerat,quia  « in  novissimis  diebus 
di^eedent  quidam  a  fide,  attendentes  spiritibus  er- 
roDrieetdoetrinis  diemoniorum  in hyppcrisiloquen- 
ti^my.et  cauteriatam  habentium  conscienliam  suam; 
ppohibentium  nubere^  abstinere  a  cibis,  quos  Deus 
creavit  ad  percipiendum  cum  gratiarum  actione 
fidalibus  {l  Tim.  iv).  » 

Verum  talibus  dictis  domni  episcopi,  hi  qui  paulo 
ante  sibi  videbantur  insuperabiles  verbo,  uec  ullo  C 
verbi  genere  posse  constringi,  verborum  gravitate 
et  manifesta  Dci  virtute  ita  obstupefacti  steterunt, 
ac/Hnunquam  ullum  sermonem  didicissent.contra- 
dicendi  '•  mutique  ad  omnia  hoc  solum  potuerunt 
respondere  ita  sibi  videri,  nec  alio  Ghristiane  sa- 
lutis  summa  posse  consistere  quam  in  his  quas  in 
pr^sentia  episcopus  enarrasset.  Ad  quos  episcopus : 
Si  ha3C,.inquit,  iia  esse  creditis,  deponentes  tantaa 
perfidiam.incredulitatis,  nobiscum  hanc  hsresim 
cum  suis  auctoribus,  nisi  resipuerint,  damnantes 
exoommunitate.  Tunc  episcppus  et  omnes  qui  ad- 
erant  abbates.atque  archidiaconi,  clerqsque  omnis 
simul,  favente  populo,  ita  incipiunt : 

Hanc  h®re8im,qua3  hodie  contra  veram  etcatho- 
licam  Ecdesiam  oonspirasse  iuventa  est,  quas  vide-  j^ 
licet.baptismum  ad  abluendam  originalis  culpas 
maculam  et  actualia  delicta,  z^ihil  profuturum  con- 
tendit,.  et  per  poDnitentiam  peccata  nequnqua^i. 
posse.  relaxari  profltetur,  et  quas  sanctam  Dei  ec- 
cjesiam,  et  sacrosanctum  altare  atque  Dominici 
corporis  et  sanguinis  sacramentum  nihil  esse  aliud 
nisi  quod  corporeis  oculis  intuetur,  et  hoc  tan- 
quam  vjle  negotium  respicit,  et  qus  legitima  con- 
nubia  devitat,  hanc  et  omnes  qui  eam  afHrmant, 
damnamus  et  anathematizamus.  ProOtemur  enim, 

(4)  Les  actes  du  synode  d^Arraa  n'ont  pas  6t6  in- 
8^r6s  dans  les  grandes  collections,  paiic^.  qu^il^ 
n'avaient  pas  encore  6t6  publi^s.  Le  P.  Hardouin, 
dont  r^dition  eat  post^rieure  h  celie  de  Labbe,  se 


secujadum  fidem  eyangelioam  et  tradijLioDem^  apo- 
stolicam,  nullum  posse  salvari,  nisi  per  aquam  re- 
generationis,  ut  ipse  Dominus  ait :  «  Nisi  quis  re- 
natus  fuerit  ex  aqua  ct  spiritu,  non  potest  introire 
in  regnum  Dei  (Joan,  lu).  »  Peccata  vero  quas  post 
baptismum,  suadente  diabolo  et  propria  voluntate« 
contrahunt  homines,  conQtemur  pcr  pcQnitentiam 
non  solum  relaxari,verum  ipsam  divinam  gratiam 
posse  promereri,  cum  per  eam  videamus  peccatri- 
cem  Mariam  mundatam,  Zachsum  justificatum^ 
Petrum  post  lapsum  relevatum,  latronem  intra  pa- 
radisum  receptum. 

Credimus  autem  sanctam  Ecclesiam  communem 
omnium  fldelium  matrem,  nuilumque  ad  eam  qus 
in  cmlis  cst,  posse  pervenire,  nisi  per  hanc  qme  in 
terris  est,  acquisitus.  fuerit.  Sacramentum  autem 
Dominici  corporis  et  sanguinis  hocaDooconiitemQr 
esse  pignus  nostra  redemptionis  et  salatia,  de  quo 
Dominusait:  «Nisi  manducaveritisiMiraenuneam, 
et  biberitis  meum  sanguinem,^  non  habebitis  vitam 
in  vobis  (/oon.  vi). »  Et  iterum  :  «  Caro  m^ yere  est- 
cibus,  et  sanguis  meus  vereeatpptua  ((^id.)^Qqod 
corpus  et  sanguinem,  secundum  quod  ipsA  ait : 
«  Accipite  et  manducate  ex  hoc  ooines»  hoc  esi 
enim  cprpus  meum  {Matth.  xxvi) ;  »  ei  «  Bibite  ex 
hoc  omnes,hic  est  enim  calix  sanguinis  mpi(lbfd.)j^ 
Indubitanter  proQtemureamdem  esae  carnw  ^u«i 
ex  Virgine  nata,in  cruce  pasaa,  de  sopttlerp  leyata, 
super  ccelos  exaltata^  sedet  in.paieraaB^  nfMjesWis 
gloria.  Hoc  qui  audit  incredulus,  huic  nec  Chri^Qii 
natus,  nec  passus,  nec  aepaltus  est»  neo  cum  Chd- 
•to  partem  beats  ^resurrectionisobtinfibit.  Qood.  mj- 
sterium  non  alias  potest  sanciiQcan,  niA  s^pQr  sar 
crosanctum  akareiquodd^  teirra  aibi  I)oiiiiau8  ^' 
Moysep  instituit  Qeri<i 

Connubia  autem  quibus  coacessa  so^i,  Dominni 
et  discJpuli  ejus»  docttorque  gentiqm  e^t  iicctntiaiD 
dedi t,  et  legitima  B^ry(ine  instiiuit,  ei^. . . 

Si  quis  autem  contra  hi^ic  caiholicam;  ioiftitotio: 
nem  senserit,  sortem  inter  Qdeles  babere  noopota- 
rit.  Verum  quia  illi  qvd  paulo  [aate]  hflBretiea  infi* 
delitate  ieAebantur,  ha&c  qu«  Latina  praiioqe  dice* 
bantur,  no^  saiis  intelligere  poterant»  wdita-per 
interpretem  vulgar}SflPL  excoiQi^unicatipiii%[8enteB- 
tia],  exposiiaque  sacrss  Qdei  profesaiooe»  pafi  voto 
se,  et  quod  damnatum  fuerat  [abjurare^.ei  qupda 
Qdelibus  creditum  fuerat  ci;edere  se  p|t>fo9Bi  sooi. 
Sed  ad  conQrmandum  au»  Qdei  ieaiameatuinyoooa- 
quisque  eorum  in  modum  crucis  hujosmodi  f 
quemdam  charaotereip  conscripsit,  ut  hpc  illis  si- 
gnum  in  ei^iremo  judicio,  si  Qdem  hanc  sen^aroniy 
reprssentareiur  ad-  salutem ;  si  autem  prwforica- 
rentur  eam^  flerei  eis.  ix^  cpnfosionem..  8ip  iia4]iie 
omnes,  Deo  gratias  i^  commupe,  r^dentem  d£  a 
domno  episcopo  benedictionis  munere  4Qni^  rs- 
dierunt  feliciter  in  sua  (4). 

contente  de  les  indique^  iL  la  table  du  tome  VLGes 
aot^on^  ^,dqnn^§  ajUL  pi:();»iic  nar  D,  L,  d*AobeiTy 
d&ns  son  SpiciUgej  tom.  XIIl^  in-^,  et  lom.lf 
in-fol. 


1313 


EWSTOLiE. 


1314 


GlSilAttDI  j 

CAMERACENStS  ECCLESFyE  EPISCOPI 

EPISTOLiE 

{Actes  de  la  province  eccl^iasUque  de  Reims,  tom.  II,  pag.  49). 


EPISTOLA  PRIMA. 

A0  'aRCHIDIAC01«(0S   LE0l)l^6feS 

(Anno  1030). 

De  agtfndi  ratione  erga  excommunicatos. 

GBRARDUS^gratiaDei,  licet  immerittis,  episcopus, 

sancts  Leodiensis   Ecclesiae    archidiaeonis,   illud 

suppT^re  moribus  inofTensiSyquod  exivit  prffirogati- 

'  Va  nomlhis. 

Qubhiam'  quidem '  semper  de  charitatis  vestr» 

'  actibus  fratetoia  afrectioDedoIlicitor,8alyo  charitatis 

''  "pfoposito  vos  moncre  cupio,  ne  aliquam  irrationa- 

bilem  novftatem  usurparc  velitis;  per  qdam  ab  ec- 

clesiasticaB  et  apostolicsB  institutionis  consuetudine^ 

■  dlBbrepare  videamini,  in  eo  specialiter  quod  pro- 

p/betica  et  evangelica  auctoritateynecnon  apostolica 


A  vit,in  ipsis  monetur;  »  Et  paulo  post :  k  In  inju^ti- 
tia  suk,iTiquit,  quam  operatus  est,  monetur  (Ezech. 
xviii).  »  Unde  vobis  aestimandum  propono,  si  iUi 
pnBteritae  Justitis,quaefortasse  alit]us  fuerant,  nibil 
proficiunt  ad  evacuandam  sequentium  malomm 
^'macuhim,  qu^nto  minus,  imo  nihil,  huic  illffi,  qfue 
nulljB  quidem  fuerant  jn  omni  vita,  cui  certe  millum 
tempus  prseteriit  a  malitiffistudiisalienumlSedipse 
Dominus  propfaetarum,etMediatorDeiethominam, 
a  beato  Petro  interrogatud  de  peccante  fratre,modiim 
correctionis  sub  hoe  fine  conclusit  utj  si  per  se  3o- 
lum  moneri  non  posset^unum  aut  duos  adhibendos 
putaret,  quibus  minime  proficientibus,  eontittuo 
Ecclesiffi  commonendum  deputaret;  quam  si  miaus 
audiret^fore  sicut  etfanicum  et  publicanum.Gui  sen- 


et  sanctorum  patrum  traditione  firmiter  et  irrefra-  ^  tentiae  continuo  subjunxit :   «  Amen  dico  vobis 


g^bilitef  confirmatum  est;  videlicet  ne  eos  qui,  ab 
ipsis  cunabulis  totum  vit®  sUe  spatium  in  pr^vis 
actibus  consummantes,  et  adversum  sanctam  Dei 
Ecclesiam  vesano  furore  intumescente8,nequaqutim 
a  sue  malitiffipropositomansuescerepotuerunt,8ed 
nec  ulla  rerum  conversione,  etiam  ih  ipso  suie  vit» 
exitu,  ullam  poenitud  nis  correetionem  pnetenden- 
tes,  ihdurati  et  excommunicati,  ctim  ipsa  pravs 
Voluntatis  intentione  finem  vita:  acceperunt,etjusto 
judicio  a  sanctffi  matris  gremio,exclusi,et  fidelibus 
debrto  privati  sunt  sepulcro»  eos,  inquam,  absolu- 
tionis  gratia  donandos,  et  inter  fideles  indivisa 
communitatesepeliendosjudicetis.Quodquidemnon 
temere  a  vobis  fieri  confido^siundeconsecrationem 
bonbfem'  accipitis,  ihde  legem  totius  vestrae  obKer- 


quaecunque  alligaveritis  super  terram,  erunt  ligata 
et  in  coelo ;  »  Et  iterum  :  «  Dico  vobis  quia,  si'  duo 
ex  vobis  consenserint  super  tcrram,  de  omni  re 
quamcunque  petierint,  fiet  illis  a  Patre  laaeo 
(Matth,  xviii).  )» 

Quod  igitur  ex  sententia  Veritatis  in  coelo  liga- 
tum  est  per  eos  qui,  auctore  Deo,  principatum  su- 
pemijudiciidortiuntur,utviceDei  ligandi  auctorita- 
tem  accipiant;  quistam  precipitalae  mentis  atque 
exorbitatse  intelligentiaeest.utligationishuJuB  censu- 
ramirrltam,  non  dicam  facere,  sedconfiteri  prssu- 
mat.  Veram^  quia  siepe  accideresolct  ut  erga  quemli- 
bet  proximumodioautgratia  moveaiur  pastor,  inde 
recte  per  prdphetan^  dicitur :  «  Mortificabant  animas 
qu£  noh  moriuntur,  et  vivificabantanimasquffi  non 


'  Tantist  shmere  velitis,  et  beati  Petri  apostolisedes,  C  vivunt  (Ezech,  xtn).  »  Unde  beatus  Gregorius  in  ho- 

milis  suis  (hom,  26,  in  Evang.)  :  «  Non  morien- 


^'qliffi  vobis  sacerdotalis  mater  est  dignitatis,  eccle- 
siastics  vobis  stt  magistra  rationis.  Ad  quam  vos 
promovere  pro  exiguitatis  mes  sollicitudine,  prae- 

'  sentis  ocdasione  tempoiri8,si  quidcm  8ustinetis,mo- 
neor,  praeillissis  puucis  quidem,  sed  non  vitandis 
sehtentiis,  ex  propfaeticis  evangelicis  decretis.Nam 
quid  apertrus  contra  fahjusmodi  aut  quid  eflicacius 
occurrere  poterit,  quam  illud  quod  pef  Ezecfaieliem 

'  ](»ropfaetam  Dominus  ihcrepando  denuntiat  :  «  Si 

'  avertit  justus,  inquiens;  se  a  justitia  sua,  et  fe<^rit 
ihiquit&iem,secundum  abominationes  quas  operari 

''  solet  impiUd',  nuhquid  vivet?  omnes  justftis  ejus 
qiia^  ^ocrai  non  recordabunturjih  prsevaricatiene 


.Ll 


tem^  inquit,  mortificat,  qui  Justum  damnat,  et  non 
victurom  vivificai*e  nititur,  qui  reunr.  supplfci6«b- 
solvere  conatur.»  Gausae  ergo  pensandoe  sunt.et-tunc 
ligandi  atque  solvendi  potestas  exeroenda.  Viden- 
dum  itaque  qu®  culpa,  aut  qus  sit  poenitehtia  stib- 
secuta  post  culpam,  ut  quos  omnipotens  Deus  per 
compunctionis  gratiam  vidtat.illospastoris  senten- 
tia  absolvat.  Tuno  enim  vcra  est  absolutio  praesi- 
dentis,  cum  interni  arbitriumaequitur  Judicis.Qiiod 
bene  quatriduani  mortui  resuseitatio  illasignifioat, 
quae  videlicetmondtratquiaprius  mortuuih  Dominus 
voc^avil  et  vivifi€avit,dfcens :  «•  Lazare,  teni  foraa : » 


■$** 


ftua,  C[ua  prsBvaricatus  est^et  in  peocato  quo  peoca-  ^  ei  postmodum  qul  vivens  egredsus  fuerat|  ft  dlMi« 


wn 


GERARDI  I  CAMERACENSIS  EPISCOPI. 


1316 


pulis  est  solutus.lllum  porro  discipuli  viventemsol-  A  nunquam  etiam  manus  a  rapiniscontinuit^quinpo- 


vunt,  quem  magister  resuscitaverat  mortuum.  Si 
enim  discipuli  Lazarum  mortuum  8olverent,Facto- 
rem  magis  ostenderent  quam  virtutem.Ex  qua  con- 
sideralione  intuendum  est  quod  illos  nos  debemus 
per  pastoralem  auctoritatem  solvere,quos  Auctorem 
nostrum  cognoscimu^  perresuscitantemgratiamvi- 
vidcare.  Quo  contra  considerandum  est  nostronon 
posse  arbitrio  solvi^quos  interius  arbiter  nullo  spi- 
ritu  satisfactionis  animavit.  Quid  autem  ipse  dile- 
ctus  DoiDini  Joannesdetalibusdicataudiamus,ipsd 
inquam,  qui  ait  :  «  Omnis  qui  odit  fratrem  suum 
homicida  est  (/  Joan.  iii).  Hse.c  est,  inquit,  liducia 
quam  habemus  ad  Doum,quia,quodcuhque  petieri- 
mussecundum  voluntatem  ejus^  audit  nos.Scimus 


tius  in  ipso  viUe  extrema,pleno  ventre  rapinis,  spi- 
ritum  vacuum  justitiae  alimentis  emisit,  qui  mani- 
festo  Dei  judicio  percus8us,nec  confessionis  venia- 
lem  gratiam  meruit,  nec  viaticum  salutis  percepit; 
quem  nos  quidem,culpis  exigentibus,frequenti  mo- 
nitione  ad  satisfactionem  vocatum,  scd  obstinatius 
rcpugnantem,  apostolicse  auctoritatis  virga  percus- 
seramus;und6  nec  in  extremo  mortis  positus^venis 
mentionem  aut  sinnum  ostendit?  Unde,  ne  diutius 
vos  moremur,animadvertat  charitas  vestra  quid  de 
iisdem  excommunicatis  et  ita  defunctis  Leo  papa 
in  decretaiibus  suis  dicat  {epist.  92,  c.  6,  ad  Rus- 
tie.)  :  «  Horum,  inquit,  judicio  Dei  causa  reservan- 
da  esty  in  c^jus  manu  fuit  ut  talium  obitus  usque 


etiam  quia  petitiones  habemusquas  postulamusab  p  ad  communionis  remedium  differretur.  Nos  autem 

^X  •  •  ■  t^  A.  f  1       M|^  ••  *«*!  **  fl* 


eo.Qui  scit  peccare  fratrem  suum  peccalum  non  ad 
mortem,  petit,  et  dabit  ei  vitam  peccanti  non  ad 
mortem.»  Et  continuo  subjungit:«  Est  peccatumad 
mortem,  non  pro  illo  dico  ut  roget  quis (//oan.  v).  » 
Ac  si  aperte  dicat :  quia  crare  quidem  pro  peccato 
non  ad  mortem,  voluntatis  ejus  est  qui  non  vult 
mortem  peccutoris.  Et  hoc  consequenter  approbat, 
cum  dicit  :  «  quia  audit  nos.  »  Quod  autem  contra 
intulit:u  Est  peccatum  ad  mortem,non  pro  illodico 
ut  roget  quis,  »  profecto  vult  intelligi  quia  pro  hu- 
jusmodi  orare,  divino  est  potius  judicio  repugnare, 
sicutaitbeatusAugustinus:«Proaperteimpiisorare, 
quidaliud  estquam  Deum  ad  iracundiam  provoca- 
re?  »  Nam  et  ipse  per  prophetam  Dominus  dicit: 
«  Unumquemque  in  vii3suisjudicabo(£x^c/i.xxxiii).» 


quibus  viventibus  non  communicavimus,  mortois 
communicare  non  possumus.  » 

Sed  fortasse  cuilibctsubripipote^tutabsolutionis 
mercedem  et  sepulturae  aut  pecunia  aut  pradiis  in 
usibus  ecclesia;  contraditis  quaerendam  arbitretur, 
asserens  ex  hujusmodi  rebus  palatia  stare,eccle8ias 
instaurari.  Sed  hanc  ejus  sententiam  qualiter  Am- 
brosius  Autbertus  refellat^  paucis  audite.  «  His^in- 
quit,  qui  talia  dicunt  nos  veraciter  respondemus 
quia  inde  magis  palatia  ruunt,  ecclesic  subvertaD- 
tur,  unde  secundum  vestram  sententiam  stare  vi- 
dentur.  Inde  gens  super  gentem  venit,inde  regnum 
in  regnum  consurgit;  inde  clades,  inde  fames,  inde 
excidia,inde  oriuntur  discrimina;  et  unde  terrenos 
dominus  placatur,inde  DominuscGelestisadiracun- 


Etalibi:«Qualemteinvenero,  talemtejudicabo.  »  Et  C  diam  provocatur.  »  Verum  quoniam  non  latetnoti- 


beatus  Gregorius  in  Dialogo  suo  dicit  (lib.  iv,c.  39) 
quia  qualis  hinc  quisque  egreditur,  talis  in  judicio 
prssentatur :  licet,  paulo  po8t,quasdam  leviores  cul- 
pas,  ut  est  otiosus  sermo  immoderatus  ri8us,posse 
relaxari  dicat.Et  Scriptura  dicit: «  Lignum  si  ceci- 
derit  ad  austrum,  aut  ad  aquilonem,  in  quocunque 
loco  ceciderit,  ibi  erit  {Eccle.  xi).  »  Quale  igitur  sit 
pro  hujusmodi  orare,  Psalmista  perspiritura  terri- 
biliter  insonuit,  dicens  :  «  Oratio  ejus  fiat  in  pecca- 
tum  {PsaL  cviii).  »  Et  Dominus  sub  specie  plebis 
Judaicae,  pro  talibus  prophetam  ab  oratione  com- 
pescit,  dicens:«  Ne  assumas  laudem  pro  eisetora- 
tionem  {Jer.vii). »  Gffiterum  quid  Apostolusin  prima 
Epistola  ad   Gorinthios  scribat,  sane  notum  vo^bis 


tiam  vestram,  quosdam  sub  obtentu  aequi  et  recti, 
praetendere  tale  aliquid  factum  a  modernis  seniori- 
bus;  idcirco  vos,  fratres  mei,et  inter  vos  domnum 
Joannem  charissimum  nostrum  singulariter  conve- 
nio,  ne  hanc  malse  consuetudinis  normam  tanqaam 
abauctoribussibiservandamascribat.Nonenimauc- 
tores dicendi suntquinon eaquae  a Domino etsanctis 
patribus  tradita  sancta  Ecclesia  retinet,  sed,  libitu 
suo,  quaecunque  voluntati  occurrunt,  servanda  in- 
stituunt.Gonsideret  potius  quid  Dominus  Scribiset 
Pharisaeis  jurgautibus,quod  discipuli  ejus  transgre- 
derentur  praecepta  seniorum,  responderit:«  Quare, 
inquiens,et  vos  transgredimini  mandatum  Deipro- 
pter  traditionem  vestram?  »  Et  paulo  post :  «  Sine 


esse  non  dubium  est  :  «  Scripsi,  inquit,  vobis  in  n  causa,inquit,colunt  me,  docentes  doctrinas  et  prc- 

T^         ■fll  *  ••<****  ••  £  \  *  -        ^  %M       J  J 1-  \  C^        ^  *         ^  A  L  *  * 


Epistola,ne  coinmisceamini  fornicariis ;  non  utique 
fornicariis  hujus  mundi,  aut  avariSi  aut  rapacibus; 
alioquin  debueratis  de  hoc  mundo  exisse.»  Deinde 
subinfert  :  «  Si  is  qui  frater  nominatur,  est  forni- 
cator  aut  rapax,cum  hujusmodi  nec  cibum  sumere 
(/  Cor.  v).  »  Quia  in  re  pensandumest,8i  Apostolus 
tam  districta  animadversionehorumconsortiadcvi- 
tanda  moneat,quanam  nostri  arbitrii  spe  illum  com- 
munioni  fldelium  restituendum  aBstimemu8,qui,us- 
que  ad  ipsum  vitae  exitum,  nuUo  unquam  malitiae 
genere  caruit,qui  nunquam  a  seditionibus^ab  eifu- 
«ione  sanguinis  abincendiisynunquam  a  saorilegiis, 


cepta  hominum  (Malth.  xv).  »  Sed  si  fortasse  obji- 
citis,  vestrum  parochianum  fuisse,  et  ea  gratia  li- 
beram  absolvendi  potestatem  vobis  vindicatis ;  de 
hoc  in  Meldcnsi  concilio  quid  sancitum  sit  in  me- 
dium  proferatur,quod  est  hujusmodi.  «  De  his  qui 
infra  parochiam  beneficium  aut  haereditatem  habent, 
et  alterius  episcopi  parochiani  sunt,et  dum  de  loco 
ad  locum  iter  faciunt,rapinasetdeprsdatione8pe^ 
agunt,placuit  nobis  ut  excommunicentnr,  nec  anta 
ex  parochia  exeant,  quam  quae  perpetrarunt  digne 
eraendent;  quorum  excommunicatio  seniori  eortim, 
et  proprio  episcopo  sig^ificanda  est,  ne  eos  recipiant 


1317 


EPISTOLiG. 


1S18 


aDtequam  illuc  redeant  ubi  rapinam  feceruat,  et 
omnia  pleniter  emendent  (5).  » 

Verum  de  hoc  satis  ad  prssens  dictum.  Jam  vos 
fraterns  charitatis  amore  hortamur  et  petimus  ut, 
quia  huc  usque  a  vobis  et  a  loco  isto  bonus  ususet 
cnncta  qu»  ad  generalem  ecclesiasticae  dignitatis 
observantiam  pertinent,servata  8nnt,quod  residuum 
temporis  est,  summa  curetis  vigilantia  ne  antiqus 
religionis  nobilitas  aliqua  adinventionis  novitate  im- 
posturetur  (6) ;  sed  ne  seniori  vestro,  fratri  autem 
et  gratia  Dei  coepiscopo  nostro,  aliquid  praeter 
«equum  et  bonum,  quod  fortasse  ille  adhuc  minus 
providit»  Suaderi  delectet,  quod  nos  quidem  jure 
incusamusa  vobis  non  adeo  curatum^pro  Erleboldo 
8cilicet»quem,ut  ipsi  nostis,no8,  a  seniore  vestro  et 
fratre  nostro  commoniti,  excommunicavimus,  ob 
incestum  quod  cum  sanctimoniale  commiserat,  at- 
que  pro  aliis  malis  quae  in  nostro  cpiscopio  multa 
perpetraverat,  quem  nunc  frater  noster  al>solutum 
ad  communionem  sine  nostro  consilio  et  monitu 
suscepit  (7).  Sed  parochiani  nostri,  quos  pro  eccle- 
siis  quas  incenderant,  et  rapinis  quas  exercuerant, 
a  communione  sequestraveramus,  de  nostra  paro- 
chia  in  vestram,  id  est  in  Niviellam,  nobis  recla- 
mantibus,  sublati,  ad  sepulturam  admissi  sunt.Ve- 
stri  etiam,de  quibus  apud  vos  planctumhabuimus, 
pro  incendiis  quoque  et  aliis  culpis  similiter  a  no- 
bis  excommunicati,tamen,necsatisfactione purgati, 
nec  absolutiono  donati,in  eodem  loco  adhuc  jacent 
sepulti  (8). 

EPISTOLA  II. 

AD   ADALBERONEM   LAUDUNENSEM   EPISCOPUM   (9). 

•  (Anno  1031.) 

De  Adalberonis  in  Laudunensem  sedem  successoris 

delectu. 

Domino  Adalberoni,  sanctae  Laudunensis  Eccle- 
siae  episcopo,  Gerardus,  gratia  Dei  coepiscopus. 
-  Et  si  huc  usque  vario  de  vobis  plebis  rnmore  nihil 
movebamur,dum  quidem  et  ecclesiasticae  disciplinae 
cultibus,  et  publicse  administrationis  actibus,haud 
mediocriter  sapere  videbamus;  nunc  tamen  stupor 
quidam  mentem  nostram  perturbatet,utitadicam, 
pcne  exanimat,  cum  a  vobis  tam  mirandum  atque 
inusitatum  nefas  in  sanctaEcclesiaesseaud{mus,ut 
videlicet  unius  regimen  Ecclesise  duobus  cedat  pa- 
storibus,  et  vos  eligendae  successionis  vobis  arbi- 
trium  ascribatis.  Quod  quidem  nec  in  omci  Veteris 
Testamenti  canone,  aut  apostolica  Ecclesia,  ipsi 
bene  scitis  nulli  donatumfuisse.Verumetsialiquem 
ex  sanctis  per  spiritum  de  successore  praenuntiasse 
audivimus,  non  nostrum  est  in  exemplum  trahere, 
quia,  ut  ait  beatus  Gregorius  (MoraL  lib.  vi)  ; 
«  Miracula  Dei  non  sunt  inexemplumtrahenda,sed 

(5>)  Concile  de  Meaux,  de  Tan  845,  can.  2. 

(6)  Imposturetur,  pour  adulteretur, 

(7)  Les  canons  defendent  k  un  6vdqued'absoudre 
une  personne  excommuni^e  par  un  autre  ^v6que. 
Gan.  Apost.  c.  33.  Voyez  le  concile  de  Reims  en 
Tan  1158,  can.  1. 

(8)  Baldcric,  Chronic,  Camerac,,  lib.  iii,  cap.  28. 


B 


A  admiranda.»  Precamur  igitur  charitatem  vestrum, 
ne  tanto  dispendium  honoris,mutando  propositum 
aestimetis,  quanto  divinae  ordinationi  contraire  for- 
midetis ;  neve  Scripturam  vobis,  sed  vos  Scripturs 
submittatis  :  ne,nimis  amando  sententiam  vestram, 
posterisrelinquatis  occasionem  usurpandi  sacerdo- 
tii,cui  revera  succedet  materiaseditionis.Nihilenim 
defuturum  arbitramus,8i  hujusmodi  usus  increverit, 
ut  scdes  Ecclesiffi  venales  exiataat,et  summa  sacar- 
dotii  mercatursB  compendiis  vemundetur,  Bicqao 
pecuniosus  quisque  ad  culmen  pastoralisregiminis 
aspiret.  Quod  autem  charitatis  fraternae  affectu  vo- 
bis  dicimuSy  precamur  ne  indigpiari  debeatis  (10). 

EPISTOLA  III. 

AD   EBALUM   REMENSEM  ARCHIEPISCOPUM. 

(Anno  1031.) 
De  eadem  re. 

Ebalo  archiepiscopo  GERARDUS,nullius  meriti  co- 
'  episcopus. 

Quoniam  quamdam  exsecrandce  usurpationis  no- 
vitatem  infra  dioecesim  vestram  coalescere  audi- 
vimus,videlicet  ut  una  Ecclesia  duos  habeatepisco- 
pos,  et  alter  alterum  ad  instituendum  sibi  succes- 
sorem  liberum  habe  t  arbitrium,quod  sane  nullius 
auctoritatis  constat  pondus  habuisse,  videmur  Jam 
intueri  quoddam  quasi  barathrum  patens,  de  quo 
fumus  temerariae  usurpationis  erumpens  portendit 
quoddam  schismatis  incendium  futurum,per  quod, 
Bubeuntibus  dissidiis,  Ecclesia  a  suse  pacis  unitate 
solvatur.Nos  vero  quoniam  nullumvoshuicsenten- 
tise  praebuisse  assensum  audivimus,  gratisis  agimus 
C  Deo,  de  cujus  hoc  vobis  munere  venit  ne  vos  in 
hoc  hseresis  prsecipitium  pertrahere  quis  potuerit. 
Quare  paternitatem  vestram  praemonemus,  obte- 
stantes  per  eum  qui  nos  pastores  in  Ecclesia  sua, 
licet  indignos,  esse  voluit,  ne  unquam  vos  huic 
adinventioni,  quae  quidem  contra  Spiritus  sancti 
ordinationem  et  totius  est  Ecclesise  catholicae  insti- 
tutionem,consensum  praebeatis.Quod  autem  nuper 
nos  convenire  vellevosadcolIoquendummandastiB, 
illud  vestr»  voluntati  reser\'avimu8,  et  maturius 
agendum  censemus,quia  injc  tantae  sanctse  Dei  Ec- 
clesiae  discrimina  oriuntur,  unde  negligentius  ejus 
commodis  in  commune  consulimus  (10*). 

EPISTOLA  IV. 

AD   BEROLDUM   SUESSIONENSEM  EPISCOPUM. 

])  (Anno  1031.) 

De  eadem  re, 
Beroldo,  nomine  et  merito  episcopo,  Gbrardus, 
nullius  meriti  coepiscopus,  quidquid  ab  beate  vi- 
vendum  prsstantius. 

Quoniam  quamdum  exsecrandaeconsuetudinisno- 
vitatem  infra  sanctam  Ecclesiam  coalescere  audivi- 

(0)  Adalb^ron  avait  fait  une  sorte  de  trait^  simo- 
niaque  avec  Gui,  neveu  de  r^vdque  de  Soissons, 

gour  lui  assurer  sa  succession  k  r6v6ch6  de  Laoiv 
r6rard  sut  emp6cher  ce  projet  par  les  lettres  qu'ii 
6crivit  k  Adalb^ron,  k  Ebale  et  k  B6rold. 
(10)  Balderic,  Chronic.  Camerac,  lib.  iii,  cap.  29. 
(10*)  Balderio,  Chronic.  Camerac.  lib.  xii,  cap.  30, 


i3J9 


6ERARDI  I  GAMfiRACXNSIS  EPISCOPI. 


IttO 


mus,videlicetut  unaEcclesia  duoshabeatepiBCopos^ 
et  unu8  alterum  ad  instituendum  sibi  successorem 
liberum  habeat  arbitrium,quod  sane  nuUius  aucto- 
ritatis  constat  pondus  habuisse,  vidcmur  jam  in- 
tueri  quoddam  barathrum  patens,de  quofumuste- 
merari»  usurpationis  erumpens  portenditquoddam 
scbiBmatis  incendium  iuturum,per  quod^subeunti- 
bus  dissidiis,  Ecclesia  a  sus  pacis  unitate  solvatur. 
-Yerum,  quoniam,  si  hanc  rem  assensum  adhuc 
prsbuistis,  nondum  auditur  a  nobis,  fraternitatem 
vestram  prsemonemuSjObtestantes  per  eum  quinos 
ficclesia  sua  ministros  et  pastores  esse  voluit,ut,si 
boc  vestro  constat  csse  consilio,  divins  ordinationi 
cedendum  potius  «stimetis,  quam  proprio  arbitrio 
impendatis ;  ne  tam  vos  camalis  amor  in  sinistrum 
rapiat,quam  spiritualis  favor  in  zelum  rectitudinis 
accendat.  Sin  autem,  nunquam  vos  in  hoc  ha;resis 
|>KDcipitiumquispertrahat,uthuicadinventioni,quffi 
quidem  contra  Spiritus  sancti  ordinationem  et  to- 
tius  est  Ecclesic^  catholicffi  institutionem,  consen- 
flum  pr(cstetis  (11). 

EPISTOLA  V. 

AO   LEDUINUM   ABBATEM   SANCTI   VEDASTI. 

(Anno  1031.) 
De  incendio  ecclesix  cathedralis  Atrcbatensis» 
QE!iARDUS,nomine  non  merito  episcopus,LEDUiNO 
abbati  et  omni  congregationi  sancti  Patris  nostri 
Vedasti,  sub  eo  degenti,  et  omnibus  hanc  paginam 
devote  legentibus,et  vita  et  paxa  Deomultiplicetur, 
qui  est  vita  et  gloria  cunctis  in  se  credentibus. 

Qnoniam  sanct»  matris  Ecclesiae  cognovimusvos 
p.8sefilium,  imitandopatrem  vestrum,  miscricordem 
Deum,  qui  ad  suse  bonitatis  similitudinem  vos  sibi 
in  adoptionem  procreavit  filium,  Deo  et  charitati 
vestrs  gratulamur  roultum.  Pros  caeteris  enim  filiis 
eidem  Ek^clesiiB  matri  ad  praesens,Dei  judicio,affli- 
otffi,  per  compassionem  animi  honorem  exhibuistis 
debitum.  Legimus  enim,  in  libris  Regum,  David 
regem  et  prophetam  benedixisseviros  JabesGalaad, 
qui  Saui  regem  sepelierunt,  quamvis  dejectumeta 
fieo  reprobatum,  dicenteui  :  «  Benedicti  vos  a  Do- 
Aino,  quia  fecislis  misericordiam  cum  domino  ve- 
•tro  Saul  et  sepelislis  eum  (//  Reg,  ii).  »  Si  enim 
illi  benedictionem  a  rege  et  prophetaDavid  prome- 
ruerunt,  qui  quamvis  dejecto  et  a  Deo  reprobato 
Sauli  miserioordiam  fecerunt,  multo  magis  vos  qui 
fecistis  misericordiam  cum  domina  vestraomnium 
matre,  sdincta  vidclicet  Ecciesia.  Si  enim  Dei  Patris 
oharitas  ostcnditur  in  Filio,  qui  pcr  mortem  carris 
animam  suam  posuit  pro  genere  humano,ejusdem 
Fiiii  imago  monstratur  et  in  illo  qui  necessitatem 
IMitienti  suo  miseretur  proximo.  Si  vero  hoc  chari- 
tatis  commercium  ei  conceditur  qui  consolatur 
proximum,quanto  magis  illi  qui  honoravit  miseri- 
corditer  Eoclesiam,  generalem  matrem  fldelium ,  et 
iDSuper  Mariam  genitricem  Dei  Redemptoris  om- 
nium?Sed,  nediumeaBmentisvobisceletur  affectus, 
Don  longis  vobis  patefaciam  sermonibus.  Subrepit 
;:(11)  fiolderie,  CAr<mM:;  Camarac.^  lib.  m,  cap.  31, 


A  que  mihi  plus  solito  timor  et  dolor»  qai,  licet  tit 
mihi  per  usum  vetus^fit  tamensemperperaugmen» 
tum  novns.  Nam  si  aliquando  meipsum  seeundnm 
qualitatem  vitae  aspicio,  in  amaritudine  versor, 
quia  in  bonis  deOcio,  in  malis  perduro.  Si  quando 
vero  ad  ea  quse  in  mundosuntperspiciendamenits 
oculum  attollo,  cuncta  quia  in  maligno  aunt  posita 
video.Quanto  mundus  feriatur  gladio,quibu8  popa- 
lus  intereat  percussionibus  manifesto  eoQsiderOyae 
per  hoc  adhuc  majora  venire  timeo,  quia  nostro 
fiacerdotali  peccato  fieri  confiteor,  sicut  srriptum 
est,testante  beato  Petro  apostolo  :  «  Quoniam  tem- 
pus  est  ut  incipiat  judicium  de  domo  Dei  (/  Petr, 
iv).  »  Et  in  Ezechiele  :  c<  A  sanctuario  moo  incipiie 
(Ezech,  ix).  »  Verbi  gratia,  velut  in  prae:-enti  San- 

l^  ctae  Mariae  Atrebatensium  manifestum  eai  ecclesia, 
quam,  iii  Kal.  Augusti,  ignis  adveniens  dc  coelo  to- 
tam  combussit,  videntibus  cunctis.  Undj  llmeo  ni- 
nium  divinae  animadversionis  hoc  fuiss  t  jadicium 
venientis  super  filios  hominum,  ut,  sicut  i  Hm  ante 
adventum  Domini,  ob  signum  misericoidis,  eo  in 
loco  alba  velleraduolegunturcecidisse:iu.,obsigni« 
flcationem  ultionis  divinae,  quse  ventura  est  super 
difQdentide  filios,  ignis  veniret  cum  sulphure ;  qui 
terrendo  moneret  electos,  ut  possent  a  facie  arcus 
fugere,  et  exureret  impios  et  peccatores,  qui  Christo 
sempcr  detrahunt  filiis  Ecclesiae.  Solent  enim  de 
nobls  dicere,  ministrisEcclesiae  :  Hi  sunt  pastores 
populi,qui  non  vere  pastores  sunt,  sed  lupi,  come- 
dunt  enim  peccata  populi,  quia  fructus  ccclesiae  in 
stipendio  quotidiano  percipiunt;  sed  ncc  orationis 

G  studio,  nec  praedicationis  verbo,  nihil  penitus  iosu- 
dant,  ac  per  hoc,  quidquid  adversitatis  sit*in  s^- 
culo,  videlicet  mortalitatis,  pestilentiae,  famis,  di- 
cunt  promereri,  et  incipere  a  sanctuario.  Et  vere  a 
sanctuario,  quia,  secundum  illud  vaticinium  Jere- 
miae  :  «  Dispersi  sunt  lapides  sanctuarii  in  capite 
omnium  platearum  (/  Thren.iy).>t  Sed  sive  sit  h^ 
reticus  sive  falsus  Ghristianus  qui  hsic  opponit 
fidelibus,  ei  respondeatur  quod  ait  in  Epistola  sui 
beatus  Petrus  :  «  Si  haec  primum  a  nobis,  quis 
eorum  finis  qui  non  credunt  Evangelio  Doi?  Et  8i 
justus  vix  scdvabitur,  impius  et  peccator  ubi  pare- 
bunt?  {1  Petr,  iv).  »  Etiterum,  quod  ait  Domiiios 
Galilaeis  in  Evangelio,  qui  ei  nuntiaverant  quii 
sanguinem  suorum  miscueratPilatuscumaacrifiaiis 

])  idolorum  Quibus  respondens  dixit :  <c  Putatis  qood 
hi  Galilaei  prae  omnibusGalilaeis  peccatoresruerant, 
qui  talia  passi  sunt?Non,  dico  vobis ;  aed,  nisi 
pcenitentiam  habueritis,omnes  similiter  perhibitia.» 
Et  iterum,  quod  ait  de  decem  et  octo  supra  quos 
turrris  in  Siloa  cecidit,et  eos  occidit:(c  Putatisquod 
ipsi  debitores  fuerunt  praeter  omnea  habitantes  in 
Hierusalem  ?  Non  dico  vobis  ;  sed,  si  poemtentiam 
non  egeritis,  omnes  similiterperibitis  {Luc.  xm). » 
Quid  plura  ?  Haec  namque,  fratres  charisaimi,  se- 
cundum  Evangelium  Dei,  et  apostolum  Petrom 
eorum  respondenda  sunt  stultiUsi  propter  fideUta- 


mi 


HUGO  LINGON.  EPISC—  NOTITIA  HISTORICA. 


t322 


tem  et  honorem  Ecclesise,  ct  tamen  non  possumus 
A^are  quia  vera  sunt  multa  qus  de  nobis  quotidie 
insultando  student  difTamare.Sicut  enim  ait  beatus 
Qregorius  (HamU,  17  m  Evang.) :  «  Mundus  est 
pknus  sacerdotibus,  sed  tamen  in  messe  Oei  rarus 
invenitur.  »  Et  iterum  :(cQualis  populu8,talis  sacer- 
dos.  »  Unde  necessarium  duximus  ut,quiapervitffi 
nostrffi  exemplum  grex  Christi  proruit  adinteritum, 
per  vits  nostrae  meritum  ravocetur  ad  Ghristum, 
prsdicando  illud  evangelicum,  ut  faciant  omnes 
p<Bnitentiam  qui  ceciderunt  per  culpam.  Vos  orgo, 
fratres  charissimi,  qui  jam  sacculo  renuntiastis, 
siantes  in  portu  Domini,  subvenite  nobis  laboran- 
tibus  in  mari,  orantes  Deum  orationibus  et  jejuniis 
ne  veniat  super  nos  judicium  iro!  Dei  (12). 

EPISTOLA  VI. 

AD   FULCONEM  AMBIANENSEM   EPISCOPUM. 

(Anno  1031.) 
De  episcopo  Tarvanensi  iniqne  expulso. 
Domino  Ambianensium    episcopo    Fulconi,  Ge- 
RARDUS,  gratia  Dei    Gameracensium  cpiscopus,  et 
higus  vitsD  innoccntiam  et  ccclestis  cum   angelis 
gloriam. 
(12)Baldcric.i3^r(mM?.  Camerac.,  lib.  iii,  c.  32. 


A,  Quod  conft*ater  noster  Tarvanensium  episcopuB 
Drogo  a  comite  Balduino  tantisi^juriis  impulsatur, 
plorandum  est  non  solum  nobis  confratribus  suis, 
verum  etiam  cunctis  fidelibus  Ghristianis.  Quod 
certe,ut  audivimuR,non  aliter  quam  ille  qui  patitur, 
fraternss  intuitu  charitatis  aegre  portamus.  Quis 
enim  tam  saevus  aut  duricors,qui  sedem  eccleBiasti- 
cam  vivo  pastore  non  defleat  viduatam  ?  Ergo  mo- 
nemus  vo8,in  Dei  nomine^atque  preBcamur,yt[Vatri 
dejecto,  quocunque  modo  petestiB,succurrere  sata- 
gatis.  Nullus  enim,  Deo  gratias,  meliuB  potest,  et 
certe  debetis,  quia  olim  vester  fuit  clericus,  aC 
vestro  sufl*ragio  ad  tantae  dignitatis  gratiam  subli* 
roatus :  decet  enim  vos  meminisse^quam  obnoxios 
sitetcanonicis  et  aDustoliciBsanctionibuBquicanque 
episcopum  quemlibet  naufragantemdistuierit  adju- 
vare,  si  possit.Vestram  itaque  charitatem  humiliter 
imploramus  ut,  domno  archiepiscopo,  una  cum 
fratribus  cficteris  cocpiscopis  convocatis,  ad  suffra- 
gium  fratris  regem  fortiter  excitetis ;  quippe  hoc 
ei  intimantos  quia,  si  sanctam  Eoclesiam  mutilari 
permittet,  ccelestis  ira  regnum  suam  discin- 
det  (13). 

(13)  Balderic.  Chronic.  Camcrac.^  lib.  ni,  c.  34. 


B 


ANNO  DOIIINI  IILI 


HUGO 


LlNGONEiNSIS  ECGLESIJI  EPISGOPUS 


NOTITIA  HISTORICA. 

(Ex  Gallia  Chrisiiana,  tom.  IV,  554.) 


llugo  de  Breteuil,  Gilduini  Britoglii,  seu  Britolii  C 
in  finibus  Bellovacorum  comitis  filius,  frater  Vale- 
riani,  qui  in  pr®lio  apud  Barrum  commisso  vulne- 
ratusingeniculo  postea  monasticam  vitam  professus 
eat  in  coenobio  S.  Vitoni,etibidem  post  Richardum 
constitutus  abbas,  ut  refert  Hugo  Flaviniacensis  in 
Chronico  Virduncnsi,  fuit  canonicus  Carnotensis, 
deinde  Lingonensis  antistes.  EJjus  ad  hoo  munus 
evcclionem  sic  refert  Chronicon  8.Benigni:<(  Morte 
Richardi  rex,  consiliis  reginae  ad  iram  animatus, 
iterum  dcdit  episcopatum  cuidam  clerico  Carnotensis 
Ecclesiae.  Hugo  hic  erat  dictus,  fuissetque  utilevas 
in  domo  Domini,  si  juvenilia  desideria  evitare  et 
auperbiam  calcare  curasset.  Sed  is,  acyecta  crude- 
litate,euado  per  fas  et  nefas  ad  ultimum,postquam 
oclodecim  per  annoB  Lingonicum  tribulavit  clerum  ^ 
et  populum,pul8us  fuit  a  sede.»  Consonat  Besuensis 
chwHiographus :  «  Cum  cepisset  episcopatum,  non 

Patrol.  CXUI. 


fuit  ut  decuisset,  ciroa  Dei  ecclesiaB  Bollicitus  au« 
gmeutator.  sed  e  contrario  negligens  et  distractor.» 
Et  suum  CGBnobium  speciatim  queritur  multis  vexa- 
tionibus  attritum  fuisse,  repugnantem  Ulgerium 
abbatcm,male  nabitum,depo8itum,et  cum  pluribus 
e  suis  monachis  captivum  duotum  Divionem,  apud 
SanctumBenignum.Ei,sedem  Lingonensem  petenti, 
ne  qua  vis,  ut  decessori,  inferretur,  Henrico  prin- 
cipi  coaetaneo  placuit  adesse  praasentia,  et  Richardi 
sortem  reformidantem  in  cathedra  collocare,inquit 
Lingonense  Cbronicon  post  Besuense.  Interim  ef- 
flavit  animam  Robertus  rex,  unde  prascipiti  cursu 
rediit  Henricus  ;  nihil  tamen  huic  Hugoni  deroga- 
tum,  qui,  et  defuncti  et  novi  regis  patrocinio  Ailtus 
pacifice  rexit. 

De  illo  quid  sentiendum  sit  difYlcile  est  definire. 
Non  ita  malum  initium  fuisse,  vel  ipsi  chronogra- 
pbi  Jam  relati,innuunt.  Multa  multis  reUgioeia  h^ 


mi 


HDGONIS  LTNGONENSIS^^EPISCOPI. 


im 


ncficia  contulit,  Divionensibus  pbtissimum.ct  San-  A  Sancli  Florentini,quam  mlles/Aymo  nomine*  desc 


ctorumGeminorumcanoniciSjPolongiacensibussan- 
ctimonialibus,  ac  etiam  Besuensibus  monachis, 
quibus  attribuitLingonensem  Sancti  Genulfi  capel- 
lam  in  prioratum.Effecit  ut  B.Marcello  Cabilonensi, 
in  cffitu  publico  procerum  Burgundiae  apud  Paluel- 
lum,  bona  in  pago  Floriaciad  Oscaram  fluvium  sita 
restituerentur.Dedit  eteidem  ecclesiamSancti  Geor- 
giiejusdem  Floriaci,  Alvisio  priore.  Nescio  curBe- 
suense  coenobium  ejusque  abbatem  Ulgerium  male 
habuerit ;  verum  scio  socium  et  cooperatorem  ha- 
buisseHalinardum  tunc  Sancli  Benigni  moderato- 
rem,  postea  Lugdunensem  archieptscopum,  virum 
ubiquespectatumutsanctissimum.Adtribulationem 
cleri  etpopuliLingonensis  quod  spectat,  dici  posset 


benenciali  jure  tenebat,  ipso  milite  postulaDte,  (\\i 
Warnerio  Sancti  Stephani  prsposito,  cum  servis, 
mercato,  tcloneo,etc.,adu3um  clericonim  illicresi- 
dentium,  ca  tamen  conditione,  ut  subjectionem  ab- 
batis  Sancti  Stephani  prslatis  exhibere  non  negli- 
gant ;  deprecante  Aymone,  comite  fideli  suo,reddit 
ecclesiam  Sancti  Petri  sitam  in  villa  Mora,  mona- 
aterio,  cognomento  Pulchrada,  vel  Saxonis  Fonta- 
nse,  sancto  Benigno  ejusque  abbkti  Halinardo. 

Actum  Lingonis  publice,  regnante  Henrico  rege, 
anno  viii. 

Si  initium  Henrici  sumamus  a  prima  ejuB  coroni- 
tione,  datnm  est  hoc  diploma  ao.  1034 ;  si  a  morte 
patris,an.i^38.  Ad  annutn  1042refert  Mabillon,  prc- 


idmeritosfuisse,  idqueilli  aregibugjussum,  ut  in-  ^  ceptum  quo  RotbertusBurgundiffiduxonerosascoo- 


faustam  et  non  meritam  Richardi  sortem  et  necem 
ulciscerentur.  Addi  etiam  posset  in  ejus  apologiam 
eum,  a  quibus  tantopere  vitupcratus  est,  impense 
nonnunquam  laudatum  :  sic  enim  de  co  loquitur 
Besucnsis  chronographus  :  «  Hugone,  pontificali  in 
cathedra  feliciter  praBsidenle  Ecclesiamque  Lingo- 
nice  sedis  pio  regente,  vcrum  calamum  cohibet 
ejusdepositio,ethorrendorumcrinnouraaccusatio.» 
Sub  ejus  episcopatus  initio,  cum  Roberlus  Bur- 
gundiae  dux,  sibi  fundum,  nomine  Vivarium,super 
Oscaram  fluvium  vindicassot,  ac  Benignioni  mona- 
chi  illud  repeterent^  ut  sibi  a  Willermo  comite  pro 
Henrici  ducis  animsB  salute  collatum,  eis  restituit, 
et  rcstitutionis  chartam  edidit  ab  Hugone  nostro 
8ubscriptam,in  qua  sic  loquitur  :«  Ego  Hugo  subje 


suetudines  in  villa  Gilliaco  Sancto  Qermano  Pfatena 
remittit,  cuique  subscribit  Hugo  noster.  Verum  in 
temporis  adnotatione  non  mediocris  est  dinicultas. 
Sio  eam  refert  Duchesne :  Regnante  Henrico  Fras- 
corum  regc,  anno  x,  Hugone  Lingonensi  prsBnle 
episcopali  cathedrs  pr»9idente,  anno  quinto.Idem 
est  initium  regni  et  episcopatus  eorum,  cum  patris 
mortem  acceperit  Honricus,  Lingonis  posituset 
Hugonem  in  sedis  possessionem  igimitens.  Atque 
adeo  amborum  decimusannus  simul  currat  neceeee 
est,  si  Henrici  initium  a  morte  patris  sumatur^  si 
vero  ab  anno  1027,  quo  in  vlvis  agente  patre  cor»- 
natus  est,  ut  probat  MabiIIon.,ejus  decimus  aaniis 
non  erit  1042,  scd  1036,qui  fuit  etiam  quintus  poo- 
tiGcatus  Hugonis.Scio  hic  nos  supponere  Robertum . 


ctumsubtexuiper  quam....exGommunicansanathe-  G  regem  e  vivis  ereptum  fuisse  anno4032,  quodqui- 


matizo  anathematizansque   excommunico,  ut  nui- 

iius persona   regis,  ducis,   prsesulis,    abbatis, 

comitis,  etc.  ulla  occasione  in  praedicto  Vivario 
quidquam  posscssionis  aut  consuetudinis  audeat  ac- 
cipere.  Largitiode  famosi  Hugonis  prsesulis  Lingo- 
nensis  Ecclesiae,  Besuensi  attributa  est  Ecclesia 
Sancti  Genulfl  ;»sed  et  «  villa^quffi  vocatur  Bannus, 
jure  perpetuo  conccssa,>»inquitHarduinusincharta 
anni  1059.  Refert  Perardus  chartam,  in  qua  sic 
loquitur  Hugo  :  «  Dum  quodam  tempore  de  stabi- 
lienda  Ecclesiffi  (Lingon.)  republica  diligenter  tra- 
ctaremus  (ut)  Ghristi  suffragio,  ad  sublimiora 
meliorando  proveheremur,venit  ante  nostrs  magni- 
tudinis  praesentiam  noster  fidelis  Wido,  postulans 


dem  asserit  Holgandus,  sed  negant  viri  doctisaimi, 
ejus  mortem  consignantes,alii  anno  1031,alii  1033; 
sed  hic  a  nostratibus  monumentis  recederenon  po»- 
8umus.ObiitGuiIIeImu8(abba8S.BenigBi)anno  1031 
ipsocircumcisionisfesto,  hocestprimadieanni  1032 
pro  nostro  anni  computandi  modo.  Eodem  porro 
anno  1031,  mense  Augusto,  obierat  Lambertas, 
cui  a  Roberto  substitutusestRicharduSyquialiquot 
diebus  supra  quinque  menses  sedit.  Ergo  jam  in- 
choato  (prout  numeramus)  mense  Febniario  aniii 
1032,veneno  sublatus  est.  Gum  ergo  nonnisi  postea» 
ab  eodem  rege  designatus  fuerit  episcopus  BngOy 
ex  hac  profecto  vita  nonnisi  anno  1032  migrtfit 
Memoratur  eodem   anno   1036,  indict.  iv,  in  ine- 


ut  sibi  liceret  per  nostroi  auctoritatis  ministerium,  n  trumento,  quo   Richardus    miles   dat  «   mansum 


ut  quadam  Ecclcsia  in  honore  B.  8tephani  dcdicata 
tales  clcricos  mitterc  qui  ibi  communiter  vivendo 

canonicffi  regulas  se  devote  submitterent Gujus 

desiderio  satisfecimus  (et)  tradidimussuprascriptis 
canonicis  altare  ejusdem  eccleside,  cum  omnibus 
quae  nobis  antca  solitum  erat  persolvere,  praeter 
subjectionem  et  trium    solidorum   censum,  quos 


unum  »  in  loco  qui  vocatur  Fontanellas. 

Anno  i037,  subscribit  charts,  qua  Reginaldai 
comes  dat  Flaviniacensi  ccenobio,  apud  Salinnm 
villam,arcam  unam  cum  caldaria.Rainaldus  Castel- 
lionensis  comes,  monasticum  habitum  in  coenobio 
Benigniano  induens  ,  ei  nonnulla  concedit  el 
concessionis    teutis    est    Hugo,    anno    1038,    in- 


quibusqueanriis  sedinostrae  reddiconstituimus dict.    vi,    mense    Septembri,  die    secunda  meo- 

«  Actum  LingonispubIice,annoincarnationi8Do-  sis,  feria  vii,   regnante  Henrico  Francomm  rege 

minica5l032,  indict.  XX,  an.  i  Henrici  Francorum  fratre  Rotberti  ducis  Burgundie»  anno  xi  regni 

regis,  ct  pontincatus  Hugonis.  »  ejus.Hoc  ipso  anno,  chartam  edit  qua  algnificai  ae, 

Anno  sequenti,  indiet.  i,   quamdam  ecolesiam  cum  sepe  visitaret  Divionense  ecBnobtum,  cfftoi 


13^ 


DE  CORPORE  ET  SANGUINE  CHRISTI. 


1826 


monachonim  interesset,  Deiquo  servitiuiti  assidue 
ab  cis  fieri  cemeret,  pietate  motam  dedisse  8.  Be- 
nigno  u  ecclesiam  in  villa,  vocabulo  Itzium,consti- 
tutam,»  etc.  Hanc  porro  chartam  habemus.  Appo- 
situmest  illius  signum  diplomati,quoHobertus  Bur- 
gundia?  dux  salvamenta  trium  villarum  SanctoBe- 
nigno  remittit  anno  ab  incarnatione  1043,  indict. 

XI,  secunda  hebdomada  Quadragesim8e,ferta  tertia, 
prima  die  mensis  Martii,  regnante  Henrico  Franco- 
rum  rege,  annoxiiiipsius  monarchis.  Gharta,  qua 
Gibuinus  clericus  dat  Sancto  Pctro  Besuensi  haere- 
ditatem  suam  in  viila,  Blaniaco  nuncupata,  slc  ex- 
plicit  :  Actum  anno  ab  incarnat.  Dom.  4044,  indict. 

XII,  III  Idus  Junii,  die  festivitatis  sancti  Barnab» 
apostoli,  Henrico  regnum  Franciae  tenente;  et  Hu- 
gone.qui  postearepulsam  mcruitin  prssulatu  san- 
ctas  Lingonensis  Ecclesiae,  nunc  vero  pastoris  no- 
mine  prssldente.  Quo  eodem  anno  subscripsit  di- 
plomati  institutionis  canonicae  Sancti  PauH,  qnod 
ejus  tcstamentumvocatGhiffletius.Scripsit«  Tracta- 
tum  de  corpore  et  sanguine  Ghrisli  contra  Berenga- 
rium,  )>  quem  ex  duplici  ms.  Bibl.  Rcgia;  et  Gor- 
beiensi  ediditnosterD.  Lucas  d*Acherius  ad  calcem 
operum  Lanfranci,qui  sic  incipit  :Hugo  Lingonen- 
Bis^episcoporum  minimus,  Berengario,  in  quibus- 
dam  reverentissimo  sacerdoti  Deum  sapere.Unde 
discimus  sacerdolem  fuisse  Bcrengarium.  Acta 
quoque  sancti  Vicloris  stricta  oratione  descripsit.  f 

Demum,  anno  1049,  Remis  celebratum  est  a 
Leone  IX  papa  concilium  20  antistitum  cum  50  fere 
abbatibus,  et  aliis  ecclesiastici  ordinis  quampluri- 
mis.Adfuit  Hugo  noster,  qui  in  prima  sessione  plu- 
rium  criminum  accusavit  Pultariensem  abbatem, 
de  quibus,  cum  se  purgare  non  potuisset,depositus 
est.In  secunda  sessione  ex  accusatore  reus  procla- 
matus  est,a  Petro  Romanae  Ecclesiae  diacono  accu- 
'satus  de  episcopatu  Simoniace  comparato,  de  Si- 
moniaca  sacrorum  ordinum  collatione,  de  telorum 
gestatione,  de  homicidiis,  adulteriis,  de  tyrannide 
in  clericos,  de  populi  oppressione,aliisque  crimini- 
bus;  quibus  verbis,  inquit  Historia  concilii,  fldem 
prsbebant  plurimi  delatoresquiaderant.Plurimum 
commotus  episcopus  postulat  ut  aliquot  adhibere 
liceat  in  consilium,et  Lugdunensem  ac  Vesontien- 
sem  arcbieplscopos  elegit ;  rogatque  secundum  ut 


A  pro  se  causam  dicere  velit.Quod  ille  aggressus  sese 
statim  divina  virtute  elinguem  expertus  est,  unde 
coactus  est  Lugdunensis  antistes ;  Augonem  a  se 
vcnditos  ordines,  extortam  a  presbytcro  pecuniam 
confessum,  caetera  crimina  penitus  denegare  asse- 
rit,Judicio  in  crastinum  dilato,ipsanocte  sesubducit 
episcopus,unde  ab  universo  ccetu  excommunicatus 
et  sacerdotiodepositusest.  Verum  postea  poDnitens 
reddit  ad  Leonem,et  cum  ingentibus  lacrymis  pu- 
blice  crimina  confessus  spontaneam  suscepit  pceni- 
tentiam.  Deinde  pontificem  Romam  reversus  se- 
cutus  est  nudis  pedrbus  iter  faciens,synodum,  quae 
tum  habebatur  nudus  et  excalceatus  ingressus  est, 
lacrymis  oraperfusus,manu  deferens  virgas,quibu8 
caederetur,   veniam  et  misericordiam   lamentabili 

Y^  voce  implorans.  Ad  tale  spectaculum  flere  omnes, 
suspiria  emittereet  veniamprecari ;  commotuspon- 
tifex  indulgentiam  supplici  concedit,  atque  pius 
pater  pocnitenti  fllio  stolam  primam  et  annulum 
amissi  cpiscopatus  cum  sandaliis  restituit,  atque 
adeo  et  ipsum  pontiflcatum,dummodoLingonensis 
Ecclesia,  vel  quaelibet  alia  eum  in  episcopum  vellet 
accipere.  In  patriam  rediens  in  morbum  incidit,  et 
habitum  monachi,  sub  nomine  cocnobii  Sancti  Vi- 
toni,  cui  Valcramus  ipsius  frater  preeerat,  a  qui- 
busdam  Gluniacensibus  monachis  viae  comitibus 
petiit  et  acccpit  pieque  decessit  apud  Biternam, 
inquit  auctor  Vitae  Garnerii  Sancti  Stephani  Divio- 
nensis  praepositi,ac  catalogo  fratrum  Sancti  Vitoni 
ascriptus  cst,  ut  testatur  Laurentius,  de  Leodio 
illius  loci  alumnus.  Videtur  ergo  obiisse  non  Vir- 

G  duni,  ut  pierisque  placet ;  non  Bitteris,  ut  domno 
Fiot  visum  fuissc  ex  ejus  verbis  in  notis  ad  Vitam 
Garnerii  inferri  potest ;  non  hic  quidem,  quia  ex 
hac  vitadecessit  redeundoin  patriam,ad  quam  sane 
per  urbem  Bitteras  non  erat  Roma  redeunti  ;  non 
Virduni,nec  enimibi  vestem  monachicam  a  Clunia- 
censibus,sed  ab  abbate  Sancti  Vitoni  aut  a  mona- 
chis  ejusdem  coenobii  accepisset.  Obiit  ergo  in 
itinere  in  quadam  villa,  Biterna  nomine.  Narrat 
Wibertus,  in  Vita  Leonis,  eum  in  redeundo,  nimis 
attritum  jejuniis  aliisque  poBnitentiae  operibus  ex« 
haustum  in  bona  perseverantia  vitam  reliquisse 
praesentom.Eijus  anniversarium  celebratur  vii  Idus 
Februar. 


BUOONIS 

TRACTATUS 

DE  CORPORE  ET  SANGUINE  CHRISTI 

CONTRA  BERENGARIUM 

(Opp.  B.Lantranci,  edit.  domni  Lucs  d'Achery,  Append.  pag.  68,  ex  Ciorbeiensi  duplici  ms.) 


Hugo,  Lingonengis  episcoporum  minimus.BERCK-  D  Rerumexsistentium^virorumacutissime.naturam 
OABiOfin  quibusdam  reverentissimo  8acerdoti,Deum  si  bene  perspiceres,  si  Patrum  sententias,  non  tam 
eapere.  exili  quam  pravo  sfudio,  scrutateris,  sacramentuiq 


1327 


HDGONIS  LINGO«ENSIS  EPISCOPI. 


1318 


corporiset  sanguinis  Domini  nostriJesuGhristi  non  X  ^i^  argumentari  eo  quod  in  dies  imraolatur,  kcby- 


ita  credcres  celebratum  ut  corpus  esse  diceres,  et 
incorporeum  prsdicares.  Perinde,  si  perpenderes 
quod  amplitudo  divinae  potentise  sensuum  excedat 
circos,  ne  possit  sensualiter  ambiri  quod  in  vos 
informet  sensus,  os  nimis  extensum  contraheres, 
contractum  corrigeres,correctum  denique  contine- 
res.Dici6enim,nimisextense  loquens,  inhujusmodi 
sacramentOyCorpus  Christi  sic  esse  ut  panis  ct  vini 
natura  et  essentia  non  mutetur  ;  corpusque,  quod 
dixeras  crucifixum,  intellectualc  constituis.  In 
quo  evidentissime  patet  quod  incorporeum  confite- 
ris.  Qua  in  re,  universalem  Ecclesiam  scandalizas, 
ipsumque  tuum  offendis  auctorem,qui  piilpabile  ob- 
tulit  quod  incorporeum  affirmas.  Namqiie  si  panis 


thum  non  dices  non  minui,  cum  ex  eo  quotidie  ca- 
peretur.Si  vero  non  imminutum  protuleris.et  sum- 
ptum  et  intcgrum  confiteris.  Ergo  si  hoc  potuit 
Elias,  quare  hoc  non  potuit  et  Deus  ?  Frumentivn 
mulierisSarephtenas  hujusmodi  azymis  prflesignavit: 
hocipsi  prsBsignaverunt  panes,  millibus  satiatis, 
totitas  [al.,  deitas]  non  solum  servata  est.  Verum 
etiam  hissenos  redundavit  in  cophinos.  Quos  qua- 
liter  gratuitos  [cr/.,  gustatos]  vel  unde  augmentatos, 
si  dixeri8,per  eamdem  hofi  esse  potentiaoi  respon- 
demus  ;  tuaque  de  ipsis  confeasio  fides  est  sacra- 
menti  certissima.  Natura  enim  stabilis,  per  lon- 
gsBvos  obtentus,  libertatem  constanti»  pflLctumqoe 
virtutis,  quo  dominatur,  in  rebus  plefumque  per 


et  vini  natura  et  essentia  reali   principalitate,  post  ^  quem  obtinet,  solvit  [at.,  perobtinet  solum].  Alio- 


consecrationem,persistunt,  translatum  nihii  potest 
intelligi,et  si  quod  adjunctumestsolafitintellectus 
potentia,  revera  non  capitur  quomodo,  vel  unde, 
vel  idem  sit  quod  adhuc  non  subsistit.  Est  enim 
intellectusessentiarumdiscussor,non  opifex ;  judex, 
non  institutor.Et  quamvis  rerum  vel  monstret  vel 
figuret  imagines,nullum  corpus  materiali  producit 
exordio.At  si  panis  et  vini  sacramcntum,  ob  solam 
salutis  potentiam,  cum  nato  et  passo  unum  atque 
idem  est;  similiter  auctori  nihil  refert  hoc  sacra- 
mentum  eodem  judicio,  eadem  intelligentia  bapti- 
smum  vel  esse,  vel  dicere,  vol  quidquid  in  sacra- 
mentis  salubriter  celebratur,  sicut  patet  in  pluri- 
mis  ;  velut,  si  proculjustitiffi  aliquemdixeriseum- 
dem  cum  regibuS,  hoc  ipsum  ad  patricium  referas. 


quin,  nisi  ita  concederes,  videatur  [aL,  videretur) 
invicto  obstare  Deo.  Quod  sibi  auferre  non  polest 
qui  ibi  [al.,  tibi]  concesserit  quae  de  Chriati  corporis 
sacramento  prffisumptuose  suades.  Qua  in  re  aliofl. 
quidem  vincis,  sed  ipsorum  fhrorem  armas,  qoi 
divinffi  potentiffi  detrahentes  naturam  reruro  fii- 
otione  [a/.,  factricem]  dicunt.Proinde,  o  in  eonetis 
aliis  reverentissime  vir,  assume  tibi  fidem,  qda 
justus  ex  fide  vivit  (Rom,  i,  17),  et  fide  mundantor 
corda,  sicut  scriptum  est  :  Mundans  fide  corda 
eorum.  Et  quae  in  mysteriis  ideo  tenenda  maxime 
est,  quia,  sicut  alibi  scribitur,ip8a  mentis  dubietaa 
licet  bon»  vitffi  sit.qui  accipit,excludit,  ne  ad  ejua 
sacramenti  intelligentiam  pertingat.  Quod  tecuD 
sffipius  revolvendo,  ne  ultra,  qusso,  argumeDteHi 


hoc  ad  Cffisarem,  si  vclis.  Quod  si  hoc  modo  Chri-  G  de  omnipotentia  divina.Sicut  enim  noo  capis  quo- 


sti  corpus  applicas  ad  sacramentum^inde  quod  hffic 
communis  virtus,  hffic  publica  fortitudo,  commune 
et  publioum  malum  sit.  Porro  autem,si  ex  sua  es- 
sentia  vel  natura  non  habent  salutis  potentiam,har 
bent  ejus  contrarium,  sicque,  dum  in  sua  natura 
permanserit,  erit  impotens  sacramentum.Perquod 
evidenter  consequitur  corpus  Christi  sic  esseimbe- 
cille,si  panem,qui  in  sua  natura  permanserit,  di- 
xerit  corpus  esse.  Quapropter  necesse  est  ut  aut 
panem  omnino  a  sua  natura  dejicias,  aut  ipsum 
Ghristi  corpus  dicore  non  prnsumas.  Quod  si  forte 
dixeris  et  suam  naturam  retinere,et  tamen  non  esse 
impotens  sacramentum,  contra  rationem  loqueris ; 
si  cui  naturam  conferes,  inhffircntiam  [a/.,  inhffi- 


modo  Verbum  caro  factum  sit,8ic  non  potes  capere 
quomodo  panis  iste  mutetur  in  carnem,et  TinumiB 
sanguinem  transformetur,  nisi  te  doouerit  omnipe- 
tentiffi  fides.Alioquin  luctaris  cum  Deo  ;  sed  non  in 
brachiis  patriarchs  ;  sed  neque  cum  aurora  ima 
etiam  tota  tua  hffic  luctatio  noctuma  est,  magit 
quam  videturosse  insidiose  luctantia  quamamita- 
biliter  amplexantis.  Qu»  nimirum  luctatio  noa 
solum  non  meretur,  sed  perdit ;  et  non  a  merito 
erroris  immunis  est,  quasi  durare  nolueris  [oL 
volueris]  currendo  incurret  mortem.  Propter  qaed 
philosophiffi  tuffi  suadeo  tenere  quod  soriptum  aat 
Tolle,  inquit^  luctatori  eoranam,  leatua  jacebit  m 
studio.  Desiste  ergo  fore  erroris  miles,  deaiste  im» 


rentia]  tollis.  Omnes  enim  rcs,  dum  in  sua  natura  q  pugnarc   CGcleste  mysterium,   perpende  quod  Dei 


consistunt,  ab  inhffirentibus  naturffi  non  recedunt. 
Quid  ergo  de  aqua  invinumconversadicis?Dicesin 
sua  natura  mansisse,  et  tamen  vinum  esse,  aut 
dices  non  esse  vinum  ;  sicut  nec  panis  [a/.,panem] 
corpus  nisi  saporis  potentiam.  Quodcunque  horum 
dicas  mirabiliter  furis,  profundissime  fundis,  soli- 
tarius  hauris.  Attritum  ducit  quod  incorruptibilis 
[al.,  incorruptibile]  est,  facisque  consequentiam, 
quam  quffidam  destruunt  elemcnta.Putasenim,non 
bene  intelligens,  attrita  quffique  consequenter  cor- 
rumpi.Sed  vide  quia  ignis  plagatus  non  corrumpi- 
tur^etaer  non  dolmt  a  sagitta.  Quidsi  ipsum  dixe- 


voluntaSyCt  verbum  omni  naturs  supereminet,  et, 
qui  in  facturis  potens  est,  potentem  transformare 
credas,  sicut  scriptum  est  :  Mutabis  ea,et  mutaHit 
tur  (Psat,  ci).  Dei  enim  velle  pro  facto  est.  Exoa 
igitur  erroris  involucrum,  et  casto  fidei  velamioe 
inmentem  para.Memorare  quod  in  Ambrotio  kigi- 
tur  de  sacramentis  (lib.  De  iniliandUt  cap.  9),  quk 
corpus  quoi  conficimus  ex  Virgine  est  ;cnm  didt 
quia  ex  virgine  est,partumdicit,et  non  alicui  simile 
aicut  tu  per  potentiam  judicae.  Hoo  certe  inielleKi, 
cum  ad  te  de  myateriis  eerinonen  adoraia,  Bim 
tuam  curiosus  [a/.,  oiriosus]  investigarem,  qva^ 


1329 


DE  CORPORE  BT  SANGUINE  GBRISTl. 


mQ 


longe  sis  a  tdstibuB  tuis  Ambrosio  soilicet  et  Au-  A  P^  fratribus  animas  ponere  {l  Joan.  ni.)  Ad  hoo 


gustiuo,  a  te  quidem  appellatis,  sed  ipsis  non 
ita  testaDtibus,  probare  paratus  sum,  cum  eos 
per  eosdem  tuis  assertionibus  videam  refragari, 
eisque  mazime  quibus  te  per  eos  auctorizas.  Ipsi 
euim  vere  liberiy  ab  errore  non  quasi  velamen 
habentcs  malitis  in  suis  signiiicantius  sonis, 
hoc  ca)leste  convivium  nuUi  comparant,  nulli  si- 
mile  dicunt;  sed  sicut  aiter  eorum  dicit  Deum 
Buis  vocibus,  et  non  aiienis  assertionibus  sssti- 
iiianduni,per  cujus  distribuendum  verbum,  ex  edi- 
bili  sacramento  carnis  et  sanguinis  efficientiam  de 
Bpirituali  secreto  procedere,  nec  ipsam  camem 
aliam,nec  ipsum  alium  sanguinem,  quam  unde  in- 
parnatus  apparuit  plane,  et  simpliciter  crediderim. 


salutare  convivium  cum  desiderio  currendum  est» 
quia  Ghristus  hoc  ipsum  cum  desiderio  celebravit, 
sicut  ipse  in  Evangelio  ad  discipulos  suos  dixit  : 
Desiderio  desideravi  hoc  Pascha  manducare  vobiscum 
antequam  patiar  (Luc,  xxii).  Ad  hanc  mensam  Ju- 
dffios  Augustinus  invitans  in  libro  contra  genera  ho- 
8tium(lib.c(m^ra  quinque  genera  kostium  seu  de  quin- 
que  haeresibus,  c.  7),  sic  dicit :  «  Sflsvistis,  o  Judffii, 
oocidistis,  sanguinem  Christi  fudistis.  Quid  facere 
nunc  habetis,  nisi  ut  credentes  baptizemini ;  et  bi- 
batis  sanguinem  quem  effudistis?  Non  est  qnod 
horreatis,  fusus  est  sanguis  medici,  et  factum  est 
medicamentum  phrenetici.  »  Sicut  Augustinus  de 
Paulo  phreneticum  patienter  toleravit,   sustinuit 


sicut  semel  accipiens  formam  servi,sicut  pro  nobis  »  me  ferientem  se,  donavit  mihi  feriri  per  se.  Quid 

■  •!•  1  •  ^**-.—  ^_.^A  ..  #•  •  ^^      «*1*  •!  *••  •  ^^l  •        «  * 


quotidie  hanc  in  se  suscipiens  creaturam,  faciens 
Buum  corpu3  occulta  guadam  recreando  potentia  ; 
sicUtdicitbeatusAugustinus  in  libro  quarto[a/.,ter- 
tlo]deTrinitate(lib.iiid^r/*mjr.c.,4,t.llI) ;  ubi  Pau- 
lum  apostolum  Ghristum  significando  praedicasse 
jcommemorat.  «  G6rpus,  inquit,  Chrlsti  et  sangui- 
nem  dicimus,  sed  illud  tantum  quod  fructibus 
terrffi  acceptum  ct  prece  mystica  consecratum,  rite 
Bumimus  ad  salutem  spiritualem,in  memoriam  pro 
nobis  DoDiinicaB  pas3ionis,operante  invisibiliter  Spi- 
ritu  Oei ;  »  sicut  scriptum  est  in  libro  Sapientise. 
CreaturXt  inq.uit  Facturi  deserviens  extenditur  in 
tormentum  adversus  injustos,  et  lenior  fit  ad  benefa^ 
eiendum  his  qui  in  te  cotifidunt,  Propter  quod  et  tune 
in  omni  se  transligurafis  omnium  nutrid  gratias  tu^ 


tibi,  qusso^  vile  est  in  ipsa  quae  in  Ghristi  corpus 
traosit  creatura?  Nam  et  corpus  quod  Ghristus 
sumpsit  ex  virgine  per  naturam  quidem  corru- 
ptibili,  et  si  non  corrupta  per  coitum,  ex  eodem 
exstitit  elemento,  ex  quo  fructus  sacramentorum 
processit.  Licet  enim  Virgo  peperisset,  non  sicut 
genuit  nata  est,  nec  a  virginibus  descenditparenti- 
bus,sed  ea  conditione  nascendi  qus  cunctis  morta- 
libus  perseverat.  Aliter  pariturade£iuxit,etVerbum 
incarnatum  non  ex  alia  quam  ex  terrena  substantia 
generavit  sicut  Augustinus  dicit  in  libro  De  verbis 
Domini  :  «  Adveniens,  inquit,  divinitas  in  uterum 
virginis  Mariae  auctoritate  illa  qua  Adam  in  para- 
diso  de  limo  terrae  formavit^camem  sibi  ex  substan- 
tia  ipsius  Mariae   fabricavit.  »  Ex  hac  ipsa  materia 


deserviebat  ad  voluntatem  herum  gui  te  desiderabant  ^  ipsos  quoque  sacramentorum  fructus  novimuspro- 


(Sap.  xvij.Quod  exemplum,  licet  ab  alienis  assum- 
ptionibus  vel  conversationibus,aptnmsit,sicutcum 
formaB  visibiles  ab  incorporeis  as8umuntur,vel  cum 
rerum  conversiones  flunt,sicut  aquae  verae  in  vinUm 
verum.  Huic  maxime  ]al,^  tamen  maximejconvenit 
sacramento,  in  quo  panis  et  vini  oreatura  Deo  sic 
deservire  probatur  ut  perseverantiam  quam  exhi- 
buerat  naturae,  invisibili  celeritate  permutet.  et  se 
in  omnia  transfiguranSyhoc  est  in  eiim,in  quo  omnia 
8unt,  aut  qui  omnium  est  homo  Ghristus.  Gorpus 
ejus  ipso  Recreatore  [a/.,  Greatore]  fiat,  quod  ex- 
iendatur  in  tormentum  judicii  adversus  injustos,hoc 
est  in  eos  qui  indigne  suscipiunt,  et  lene  ab  ipsos 
8it,qui  in  virtute  et  veritate  mysterii  sibi  vitam  in- 
venire  confidunt. 

Per  hoc  autem  quod  dicit  ad  voluntatem  horum 
qui  te  desiderabant,doceri  oportet  eos  qui  vitae  sa- 
cramenta  desidiose  et  ignoranter  accipiunt.  Ac  per 
boc  non  ei  corporantur,in  quem  ipsa  transeunt  sa- 
cramenta.  Sedens  quidem,  sicut  in  Salomone  legi- 
mus  ad  mensam  potentiSy  scito  quoniam  talia  oportet 
te  procparare,  Quod  exponens  sanctus  Augustinus 
dicit  (tract.  84  in  Evang,  Joan,)  :  «  Quae  est  mensa 
magna,  nisi  unde  accipimus  corpus  Christi  et  san- 
guinem  ?  Quid  est  scito  quoniam  talia  te  oportet 
praeparare,nisi  quod  beatus  Joannes  exponit^niStctt/ 
CkriUus  pro  nobis  animam  posuit,  sic  ei  nos  debemus 


creari,  quos  catholice  oblatos,  secreta  deitatis  po- 
tentia,per  sanctum  et  invisibilem  Spiritum  carnem 
Ghristi,et  sanguinem  fieri  confitemur.  Undeiterato 
apud  Augustinum  habetur  :  «  Quis,  inquit,ea  facit, 
nisi  qui  dixit  ut  haec  terra  producer^t,  et  in  eodem 
verbo  suo,  i^uae  creavit,  et  regit,  atque  agit.  »  Dei 
namque  incommutabile  Verbum,humiliterconcar- 
natum,mortalibus,sicut  nos inhabiles,et  minus  ido- 
neos  per  sacramentorum  fldem  in  novam  transtulit 
creaturam,  quod  nemo  videre  potest,  nisi  [al.,  qui 
non  nisijqui  non  distinctiones  membrorum  in  nobis 
considerat  ;sicipsam  mysterioram  materiam  summa 
sibi  corporavit  [a/„  eoncorporavit]  virtute;  quod 
ideo  invisibiliter  cst  credendum  quia  invisibiliter  est 
[)  factum.  Sicut  enim  Verbum  Dei  in  came  invisibile 
fuit,quod  tamen  factum  erat,sic  ista  ipsa  caro  quia 
jam  in  verbo  eonsistit,quodammodo  invisibilis  facta 
quodamiterum  necessario  pioqueconsilio  ad  gustus 
sufTragium  panis  et  vini  quibusdam  qualitatibus, 
occultatur.Sed  spiritualibus  oculis  ipsa  carnis  veri- 
tas  non  negatur.Alioquin  fides  tanti  mysterii  depe- 
risset,  si  cruor  in  ralice  fierct  manifestus,  et  si  in 
macello  Ghristo  [al  ,Ghristi]ruberet  sua  caro,  rarus 
in  terris  ille  qui  hoc  non  abhorreret.  Sed  cum  vita 
aeterna  non  nisi  edenti  promittatur,  perpctuarent 
morti9q.ui  Chu^H^Jion  CGenasscnt.Sicutenim  me- 
dicusfastidieflHISn  ftisteram  potionem  per  alienas 


1331 


HUGONIS  LINGONENSIS  EPISCOPI.  DE  CORP.  ET  SANG.  CHRISTI. 


1332 


dulcedines  temperando  saporat^  tantoque  intentius,  A 
quanto  eam  amplius  novit  profuturam ,  sic  noster 
Pracurator,  et  providus  conviva  prandium  suse  car- 
nis  coaptavit  horrentibus,ut,prioris  creaturac  vulti  • 
bus  reservatis,  ex  formae  visione  animosius  capere- 
tur.Similiter  cum  tantum  Deus  esset  in  sua  immor- 
tali  essentia  providens  humanum  genus  non  posse 
reparari,si  non  moreretur  per  carnem,qui  mori  per 
divinitatem  non  poterat,occultavit  se  nostra  carnis 
amictu,  et  per  assumpta  mcmbra  passus  est  sine 
visione  sermonis ;  quem  nemo  licet  viderit,ut  reor, 
non  dicet  defuisse. 

Qua  in  re  sicut  haberet  immortalera  ct  invisibi- 
lem  per  corpus  disposuisse  mori,  sic  ipsum  ejus 
corpus  ingustabile  per  naturam,  per  formam,  per 
speciem    manducabile    contulit,    ne    abhorrendo  ^ 
crucntum  ipsajejunitas  condemnaret,quosliberatos 
morte  refectio  sacrosancta  satiaret.Quid  enim  tam 
optabile  devenit  in  habitum  quam  ipso  pasci,  ipso 
refici  pane,  qui  tanta  virtute  nos  saginat,  ut  Chri- 
Bto  corporati[a/. ,  concorporati]medullitus  adipemur 
et  homa  interior  spiritualiter  pinguescat?  Ad  istum 
capiendum,  comedendum,    nutrimur.  Per   istum 
lactamur  fide,   pascimur   specie  [forte   spe].   Per 
ipsum  jam  fllii  Dei  sumus,8icut  scriptum  est :  Filii 
Dei  sumus  per  gratiam,  per  fidem,  per  sacramen- 
tum,  per  sanguinem  Christi,  per   redemptionem 
Salvatoris.  Cibus  immortalis,  et  sanctus,  per  quem 
nos  vegetemur  [al.y  vegetamur]  et  ilie  non  minui- 
tur.  Panis  iste,  sicut  lux  plurium  oculos  pascens, 
et  tamen  tanta  est  quanta  erat.  Sacramentum  Hde- 
lium,  quod  soli  agnoscunt  fideles,  tunc  unicuique  C 
vita  est;  si  quod  in  sacramentum  visibiliter  sumi- 
tur  in  ipsa  veriiate  spiritualiter  bibatur;  aliter  non 
satiaretur  mens ;  aUter    non    recrearetur  anima, 
sicut  Augustinus  dicit  :  «  Omnino  non  satiaret,  me 
Deus,  nisi  promitteret  se  ipsum  Deum.  >  Ergo  ubi 
est  ista  promissio,  Panis,  inquit,  quem  ego  dabo 
caro  mea  est  pro  tnundi  vita?  (Joan,  vi,  52.)  Sed 
dices  panis  hic,  sed  non  Deus  promittitur.  Audj 
iterum  :  Ego  suniy  inquit,  panis  vivuSy  qui  de  ccelo 
descendi  {Ibid,  51).  Vivus  est,  et  vivos  facit.  Nam 
iterato  sic  habes  :  Si  quis  manducaverii  ex  hoc  pam^ 
vivet  in  3Stemum{l bid., 5^2),  Audlsii  quia  vitaest.Sed 
qua3  vita?  vita  distinguibilis,  discretibilis,  distans, 
Quare?  quia  perpes,quia  aBterna,quia  salubris,quia 
corruptionis  nescia,  quia  felicitatis  plena.Per  quod  j) 
ffiterne,  per  quod  salubriter,  per  quod   sine  corru- 
ptione,  per  quod  feliciter  vivitur.Nonne  hoc  optabi- 
liter  amandum,amando,colendo  credendum  est?  In 
his  etiam  a  nostra  difTert.Activa  enim  nec  perpes, 
nec  colenda  ;exterminabilis  est  enim,sicut  Augusti- 
nus  dioit  :  Vita,  inquit,  ista  vapor  est  ad  modicum 
apparens,  deinceps  exterminabitur;  et  alibi  :  Vita 
hominis,  et  si  longa^quasi  gutta  una  ad  universum 
mare.  Item  ipse,  ipsi  dies  non  stant,  tu  quare  cum 
illis  vis  stare?  quid  tibi  ultcrius  si  contra,si  aliter, 
si  sccus,  si  ex  adverso  crcdid^M^^unquid  enim 
vera  non  sunt,  quaj  a  verilaTO^BIRnini ;  aut  ipsa 


nos  fefellit?  Absit!  Imo  tu  perturbas  veritatem; 
et  quasi  mentitam  redarguis ;  nec  vereris  Scriptu- 
ram  dicontem  quod  ea,  quae  Veritas  repromisit, 
sine  aspectu  credenda  sint  :  ipsa  enim  dicit  :  hoc 
est  corpus  meum  {Matth,  xxvi,  26).  Goncedis  dixisse, 
sed  repugnare  non  cessas.  Dicis  enim  corpus. 
et  non  corpus,  suum,  et  non  suum.  Quomodo 
enim  dicas,  vel  non  dicas,  superius  dixisse 
me  puto.  Idcirco  dictum  puta  (Aogustin.  serm, 
2,  de  verbo  Apost.,  c.  1,  10)  :  <(  Sacramentum  fide- 
lium  agnoscunt  fidelcs,  audientes  autem  quid 
aliud  quam  quod  audiunt?  Erit  homini  illi  mores, 
non  vita,  qui  mendaces  putaverit  vitam?  •  verba 
namque  vit»  sunt;  quia  Vita  hsc  dixit  :  et  vitt 
ipsa  sunt,  et  Veritas  ha3C  dixit  :  et  vera  ipsa  sunt, 
et  quibus  loquitur,  quia  ipse  est  Verbum  Patris. 
Cur  enim  scandalizat  te  species  qu»  remansit,  at 
reor,  si  te  cruentasset  occisus,  scandalum  majus 
esset,  sicut  dicit  Joannes  Chrysostomus  {Homil,  de 
proditione  JudtBt  sub  fmem)  :  Erubesces,  »  inquit, 
«oblationis  arcana,occisu8  propositus  est  Christus.» 
Ita  quidem  nunc  mysterium  tecum  est^nunc  operta 
mysterio.Si  enim  per  fidem  non  ambulas  in  quo  erit 
mysterium  ?  Per  fidem  enim  ambulamus,  et  ncn  per 
speciem  {II  Cor,  v,  7).  Aliter  enim  non  venitur  ad 
aram,  qu»  et  sacerdos  et  sacriQcium  est.ln  Christo 
enim  hsc  omnia.Ipscenim  est  sublime  altare  Patris 
{Heb,  xiii,  10),  sicut  scriptum  est  :  Putasne  aliad 
esse  altare  ubi  Christus  pontifex  astitii,  quam  cor- 
pus  suum  per  quod,et  in  quod  Deo  Patri  votafide- 
Iium,et  fides  offeruntur  ?Unde  et  Psalmista:  Inlroibo 
ad  aliare  Dei  mei  {Psal.  xui,  4).  Sed  et  de  quo 
diceret,  adjunxit  :  ad  Deum  qui  Issiificat  juventutem 
meam,  Hoc  et  apud  Ambrosium  (libro  iv  de  Sacra- 
mentis,  cap.  2)  luforma,  inquit,  corporis  altarcest, 
et  corpus  Christi  est  in  altari.»  Ipseenim  estsace^ 
dos  sicut  Scriptura  dicit  :  Terribile  est,  inquit, 
immundum  accedere  ad  ea.  Ubi  sacerdos  est,  qui 
potestatem  habet  corpus,  et  animam  perdere  in  geken' 
nam  {Matth,  x.  28);  et  illud  Psalmistffi  :  Tu  es 
saccrdos  in  seternum  (Psal,  cix,  4) ;  et  Paulus,  hic 
autem  eo  quod  mancat  in  a^ternum  sempitcrnum 
habet  sacerdotium.  Unde  et  idem  :  Tulemy  inquit, 
habemus  sacerdoiem,  qui  consedit  ad  dexteram  magni' 
tudinis  in  excelsis  {Hebr,  vii,  1).  Ut  enim  ostenderet 
se  esse  sacrificium  :  ideo  ingrediens  mundum  didi: 
Hostiam  et  oblationem  noluisii,  corpus  autem  aptasU 
mihi :  tunc  dixi :  Ecce  venio,  In  capite  libri  scriptam 
est  deme  ut  fecerem  voluniatem  tuam  {Hebr.  x,  5-7). 
In  ipsa  voluntate  sicut  Apostolus  dicit :  Sanctificati 
sumus  per  oblationem  corporis  Chrisii  Jesu  (/5i6.,10.) 
Sed  ut  nihil  deficeret  omnino  venienti  ad  Christum, 
ipse  est  tabernaculum,huic  soli  servatum  mysterio, 
ut  omnia  essent  sub  gratia  per  plenitudinem  pieta- 
tis.Nccesse  de  cfletero  qui  laniaret  aliud  pro[ai.,per] 
se  quam  ipsum  in  quo  finis  sacrificiorum  est;  per 
qucm  non  solum  nos  reservamur  ad  vitam,  verum 
etiam  omnia  illa  ({uae  in  sacrificium  dabantur.Nul- 
lis  cnim  jam  synagoga,nulIis  fumant  idola  camibus, 


1383 


BIUNARDUS  LUGDUN.  EPISCOP.  NOTITIA  HISTORICA. 


1334 


plebs  [a/.y  ista]  ipsarum  victimaruin,  cum  pkbe  A 
ealva  est :  In  quo  enim  oessavit  uoctio,  cessavit  et 
victima.  Galiga  igitur,  etquodammodocscus  sis,ut 
videas  quem  non  videbas,  et  sicut  per  bonum  pudo- 
rem  visus  tibi  exterior  premitur,  utquae  videt,  non 
videat;  sicperDei  timorem  acumen  tuse  sublimita- 
iis  occultes  ab  occurrente  errore,  ne  forensis  aspec- 
tus  per  ezteriora  mysterii  fallat  mentem,  et  castps 
intellectus  prav»  intentionis  adulatio  [aL,  adulterio] 
corrumpat  :  nec   presumas   singulariter  sentire. 


quod  universitas  non  assentit,  qaia^  sicut  in  Ambro- 
siolegimu&.non  solum  singulorum  [a/.,angeIorum]y 
verum  et  universitatis  ista  mysteria  sunt,  et  ob 
hoc  commune  dehcnt  habero  judicium  secundum 
catbolicos  et  canonicos  sensus,  quos  extra  ipse  sen- 
tis  ideoque  forensem  duxi,  eo  quod  extra  commu- 
nes  oculos,  de  hujusmodi  videas,  sicut  mecum  in 
tuo  discubio  contulisti.  Expertus  loquor,  audisse 
contigit,  nam  non  crcderem.  Al)jecta  unitate,  de 
parte  extolleris. 


K 


ANNO  DOMINI   MLII. 


HALINARDUS 


LUGDUNENSIS  BPISCOPUS. 


NOTITIA  HISTORICA  IN  HALINARDUM 

(Gallia  Christ,^  tom.  IV,  pag.  84.) 
Halinardus,  qui  et  Helmardus  ot  Almardus,  nobi-  B  s&r»  diploma  concedit,  imo  et  prapxcptum  cmittit. 


li  Burgundionum  genere  ortus  est,  patre  Lingo- 
nemsi,  matre  .^uensi,  litteris  apprime  oruditus 
fuit,  curante  tti  primis  Walterio  iEduensi  episcopo, 
cujus  e  sacro  fonte  filius  erat.  Factus  adolescens, 
Brunoni  Lingonensium  episcopo  a  patre  traditus, 
in  canonicorum  coetum  cooptatur  :  ibique  philoso- 
phos  ao  ecclesiasticos  viros  saotis  studiis  praeposi- 
tos  audivit,  mirumque  sub  eorum  disciplina  profe- 
ctum  fecit.  Praecipua  tamen  de  moribus  ei  cura  fuit, 
Adco  ut  jaoi  tum  monachi  specimeH  exhiberet,  solli- 
citus  integrum  se  ac  sincerum  ab  illis  vitiis  servaro 
quibus  illa  stas  contaminari  solet,  bonorum  contu- 
bernium  ambire,  malorum  vitare.  Tot  ac  tantis  do. 
tibus  instructum  Lambertus  episcopus  Brunonis 


sed  fru9(ra,  invicto  animo  tantum  onus  sibi  imponi 
detrectat.  Tandem  ad  summum  pontiflcem  perfu- 
giunt  Lugdunenses,  eorum  votis  obsecundans  Gre- 
gorius  VI  misit  ad  eum,  prscipiens  auctoritate 
pontificali  ut  ododirct  prccibus  cleri  et  populi.  Ad 
talo  mandatum  tremens  cessit  vir  piissimus^  dato- 
quc  conscnsu  ad  curiam  Henrici  profectus  est,  co- 
mitantibus  episcoporum  sufTraganeorum  legatis  ar- 
chidiaconis  ac  Lugdunensis  ecclesias  clericis,  ut  ab 
eo  rcgalia  acciporet.  Non  renuit  Ga&sar,  sed  jussit 
ut  prius  fidei  sibi  dcbiUe  sacramentum  praestaret. 
Id  se  facturum  negavit  Halinardus  dicens  :  «  Si 
Regis  seterni,  6t  regulae,  quam  jurejurando  promisi, 
praecepta  postposuero,  quas  mihi  fides  erit,  ut  impe- 


successor,  ad  ecclQsiasticas  dignitates  voluit  promo- p  ratoris  juramcntum  custodire  debeam  ?  Dominus 


vere ;  at  longe  alia  mens  pii  adolescentis,  mundum 
fiigiens,  mouasticum  habitiMn  in  S.  Benigni  Divion, 
coenobio  iQduit,  suaque  perseverantia  parentes  et 
episcopum  pio  suo  proposito  consentire  coegic.  In 
eo  instituto,  sub  abbate  Willelmo  exsultavit  ut  gi- 
gas  ad  currendam  perfectionis  viam,  unde  paulo 
post  a  piissimo  patre  sub  se  monasterii  praepositus 
renuntiatus  est ;  ac  tandem  post  ipsius  obitum  ab- 
bas  instituitur. 

In  ea  dignitate  tantum  splendorem  virtute  ac 
scientia  emisit,  ut  famam  suam  longe  lateque  pro- 
ferret.  Hinc  Francorum  regibus  Roberto  et  Hen- 
rico  accoptissimus  fuit.  Hinc  Henrico  III,  cogno- 
mcnto  Nigro,  cpiscopatu  Lugdunensi  dignus  visus 
est  jam  anno  1041,  quem  ut  in  Odolrico  ibi  vidimus, 


enim  dicit  in  Evangelio  non  jurare  omnino  (Matth. 
111,  3  ) ;  et  regula  Patrls  Benedicti  pr^ecipit  monacho 
non  jurare,  et  a  s(rculi  actibus  se  facere  alienum.  » 
Quae  res  Teutonicos  praesules  non  parum  commo- 
vit  quod  id  praestara  recusaret,  quod  ipsi  ultro 
praestiterant,  in  hoc  enim,  si  Monestrerio  fides,  si 
se  pium  in  aula  exhibuit,  certe  nec  doctum  theolo- 
gum,  ncc  juris  canonici  peritum,  sacramentum 
praestare  ncgans  quod  legi  Dei  nihil  habet  adver- 
sum,  utpote  quod  non  exigitur  quantum  ad  eccle- 
siastica  munia,  sed  quoad  civilia  quibuscohonesta- 
bautur  antistites.  Rex  tamen  ejus  constantiam  et 
pietatem  admiratus,  et  nonnullorum  rrtESuIum 
precibus  commotus,  dixit :  «  Suadete  illum,  si  non 
vult  sacramentum    facere,  ita  se  agat,  ut  videa- 


mira  humilitate  effugit.  Sed  eo  defuncto,  una  cleri  D  tur  fecisse,  ne  mos  patria;    nostraj   annuletur. 
etpopuUvocepostuIatur,mittuntur,adimperatorem      Respondit  vi^Jijj^rus  :  Tanlumdem  si  simulavero, 
oratores,  qui  ejus  assensum  fiagitent ;  annuit  Gae-      ac  $i  fecerim  ^Tmtt  hoc  a  me,  Unde  rex  tandem  ci 


133S 


HALINARDI  LUQDUN.  EPISC. 


I3M 


juramentum  remisit^verboetpromissisejus  oonien- A.  duinum  episoopum  in  praesentia  papae  ordinavit. 


tus,  ac  in  sua  prassentia  fecit  illum  ordinari,  dans  ci 
quaecunque  fuerunt  sacerdotali  bencdictioni  neces- 
Baria.Ordinatus  porro  est  ab  Hugone  Vesuntionensi 
episcopo  apud  Herbestein,  anno  ab  incarnatione 
Domini  1046. 

FactuB  apostolici  oompos  ct  compar  bonoris 
duxit  apostolicam  factis  et  nomine  vitam,  inquit 
8an-Benignianum  Ghronicon.  Eadem  virtus  mansit 
humilitatis,  opere  multiplicato  charitatis,  omnibus- 
que  quoad  vixit  verbo  preeluxit  et  exemplo  quan- 
quam  Divionensis  monasterii  regimen,  pro  more 
illorum  temporam,  ad  obitum  usque  rctinuit ;  et  in 
episcopatu  suo  vix  commoratus  fuerit,  alio  pro 
variis  Ecclesiffi  negotiis  vocatus.  Primo  sua;  ordi- 


Anno  1051,egressum  urbe  Leonem  comitatus,  cum 
illo  Beneventum,  Gapuam,  Salernum  invisit^  ad 
hoc  assumptus,  ut,  quia  pracpotens  erat  in  verbis, 
et  ad  suadendum  quodlibet  lingua  suftlciebat,  le- 
gatus  et  mediator  pacis  inter  Nortmannos  illorum 
partibus  dominos,et  ipsum  existeret.  Anno  sequenti 
Roma  discedens  Leo  in  Hungariam  prorecturu8,illic 
Halinardum  reliquit  in  monasterio  S.  Gregorii  ad 
clivum  Scauri,  quod  ei  pontifex  ad  monendum  as- 
signaverat.  Dum  vero  illic  moraretur  S.  antistes,  die 
quadam  discumbenti,  a  Also  amico  piscis  oblatus 
est  veneno  infectus,  ex  quo  ipse  et  duo  monachi 
illius  looi,  coeterique  qui  comederunt,  intra  octo  dies 
interiere.  Obiit  8.  prffisul  iv  Kalendas  Augusti  anoo 


nationis  anno  imperatorcm  Romam  proficiscentcm,  n  1052,  pOntiGcatus  anno  vii,regiminis  monasterii  Be- 


cum  Hugone  ordinatore  suo  secutus,  Gregorii  VI  de- 
positioni,  et  Clementis  II  promotioni  interfuit.  Hoc 
defuncto,  Romani  peticrunt  cum  (Halinardum), 
ab  imperatore  in  Romanum  pontificem,  inquit 
Ghronic.  San-Benign.  o  Anno  1048,  inquit  Alberi- 
cus,  cum  de  summi  pontificis  electione  inter  im- 
peratorem  et  Romanos  ageretur,  postulatus  est  ab 
una  parte  in  papatu  Halinardus  Lugdun.  archiepi- 
scop.  Diligebant  enim  eum  valde  Romani  propter 
facundiam  oris  sui  et  afTabilitatem  sermonis ;  ita 
enim  proferebat  vemaculum  sonum  loquelae  unius- 
cujusque  gentis,  quousque  Latina  pcnetrat  lingua, 
ac  si  eadem  patria  essct  primogenilus.  Sed  cognita 
voluntate  principis  ct  populi,  virhumillimus  dissi- 
mulavit  ire  ad  curiam,  donec  tardante  eo  eicctus 


nigniani  xx.  Suam  in  pra;dioto  S.  Gregorii  monaste- 
rio  scpulturam  elegerat;  ut  nobiles  Romani  eyusco^ 
pus  ad  S.  Pauli  basilicam  deferri  curarunt,  ubi  ad 
laevam  ecclesise  partem^sub  arcu  super  ejustumulum 
erecto  honorifice  conditum  est.  Sacram  omnem  sup- 
peilectilem,  qua  ad  divina  ministeria  utebatur,  eum 
vasis  argenteis,  et  auri  summa  non  modica  trans- 
misil  Divionem  ad  suum  monasterium,quod  vivens 
multis  ornamentis,  libris  et  aedificiis  decoraverat. 
Habetur  in  chartulario  Athanacensi  Halinardi 
iDstrumentum,  quod  ejus  testamentum  cenaeri  pos- 
set.  Datum  est  dominis  Lugdunensibus  canonicis. 
In  eo  rogat  primo  ut  indulgeant  quidquid  in  ipsis 
negligentise  contraxit.  Obtestatus  est  se,  si  Deos 
vitam  produxcrit,  omne  studium  ipsorum  profectoi 


est  Bruno  Tullcnsis  episcopus,  Lco  IX  appcllatus  C  daturum.  ^^*  De  substituendo  sibi  pastore  dat  con- 


anno  1040. »  Ab  eo  Roman  evocatus  Halinardus  ad- 
fuit  concilio  contra  Simoniacos.  Hoc  eodcm  anno 
papam  Remos  comitatus  cst,  ac  interfuit  concilio 
in  basilica  S.  Remigii  habito,  in  quo  a  simonia  alie- 
nus,  tanti  criminis  rcos  suo  sufTragio  damnavit.  De 
Leonis  Romam  rcvertentis  comitatu  iterum  fuit,  ac 
ejus  diploma  in  gratiam  Milonis  Dervensis  abbatis 
sua  subscriptionc  firmavit.  Memoratur  ct  in  cjusdem 
privilegio  monasterio  S.  Mauricii  Agaunensis  con- 
cesso  eodem  anno.  Romano  concilio  anno  1050  in- 
terfuit,  in  quo  S.  Geraldus  in  sanctorum  numerum 
cooptatus  est,  et  Berengariana  hseresis  damnata. 
Sub  autumno  proficiscentcm  in  Gallias  pontificem 
prosecutus  est ;  ac  Tulli  Leucorum  elevationi  S.  D 
Geraldi    adfuit ;    et    Lingonas   veniens,    D.    Ar- 


silium,  atque  in  primis  suadet,  ne,  sicut  hactenus 
fecerunt,  hac  de  causa  diversa  et  cstera  loca  perlu- 
strent,  sed  praemissis  precibus  atque  jejuniis  Deum 
obsecrent,  ut  ex  ipsis  se  dignum  praeficiant  antisti- 
tem.  Huic  porro  ofTicio  secundum  hiyus  temporis 
qualitatem  idoneum  sibi  videri  Um.  praepositum.^* 
Pontium  Senescallum  obsecrat  ut  bonorum  suorum 
partem  Athanacensi  monasterio  tribuat.  Sum  enim^ 
inquit,  illis  mulium  dehitor,  Locum  in  fastis  sacris 
nondum  invenit^  sed  Venerabilis  titulo  donatur  in 
Menologio  Benedictino  die  29  Julii.  Eum  inter  prc- 
termissos  memorant  Bollandiani  ad  diem  26  April. 
In  Necrologio  Sancti  Benigni  Divion.  haec  habentur: 
«  IV.  Kal.  Augusti  depositio.  D.  Altinardi  arGhi- 
episcopi  Lugd.,  et  h^jus  loci  abbatis.  » 


1337 


VITA. 


1388 


YITA  V.  HALINARDI 

EX  DIVIONENS  ABBATE  ARGHIEPI8C0PI  LUGDUNENSIS 

Auctore  anonymo  ejus  discipulo 

(Apud  Mabill.,  Acla  SS.  ord,  S,  Bened.  Ssculi  VI,  parte  n,  pag.  34.) 


OBSERVATIONES  PRiFVI^ 

1.  Restaurata  per  beatum  Willelmum  in  Divionensi  Sancti  Benigni  monasterio  regulari  dlsciplinaf 
isthuc  ex  vicinis  longinc[uisque  regionibus  viri,  nobilitate  et  dootrina  illustres,  convolarunt,  ut  sub  tam 
sancti  Patris  rcgimine  vitam  monasticam  amplecterentur.  Ex  his  fuit  noster  Alinardus,  seu  Halinardu», 
qui,  primo  sub  eodcm  beato  Patre  prioris  orficio  runctus,postmodum  ei  in  abbatis  dignitate  8ucces8it,a6 
tandem  archiepiscopus  Lugdunensis  factus,  toti  Ecclesise  ob  vits  sanctitatem  et  doctrinao  oelebritatem 
praeluxit.  Res  ejus  gestas  accurate  descripsit  anonvmus  auctor  Ghronici  Sancti  Benigni  Divionensis  qui, 
cum  se  fateatur  ab  eo  in  monasterium  susceptum  fuis8e,atque  in  regularis  disciplinaB  exercitiis  eruditum» 
fidem  omnimodam  meretur,  utpote  c[ui  ea  scripsit  qu»  aut  ipse  viderat^aut  ab  iis  qui  rebus  ^estis  fherant 

Brssentes  acc^perat.De  hoc  auctore  jam  egimus  saeculo  iv,parte  ii,ad  annum  878,ubi  deBertilione  abbate 
ivionensi,  cujus  corporis  inventionem,  sub  nostro  Halmardo  factam  et  ibidem  relatam,  descripgit. 

2.  Aiiquot  item  Halinardi  gesta  colligere  licet  ex  variis  donationibus,  quas  Benigniano  monasterio  ejus 
tempore  factas  recenset  Perardus  in  Coilectione  chartarum  Burgundicarum.Nonnullaaexhismemorantur 
infra  a  Ghronographo,  num.  10  et  seqq.  In  charta  Gerardi  ducis  pro  Wulfereicnrte,anno  1030yCGBnobium 
sancti  Benigni  religiosae  monasticae  statu  nostris  temporibus  famosissimum  sub  Halinardo  abbate  dicitur- 
In  charta  Hugonis  episcopi  Lingonensis  ecclcsia  Sancti  Petri  in  villa  Mora  monasterio  cognomento  Pul- 
chrada  vel  Saxonis  rontanae,  redditur,  ut  isdem  locus  monachili  dignatione  reformandus  meliorandusye 
Halinardo  tradatur.  Bruno  Tullensis  episcopus^postea  Leo  IX^Bertiniacicurti  duo  altaria  dedit  in  ecclesiffi 
dedicatione,  quam  Halinardo  ct  Widrico  abbate  Sancti  Apri  praesentibus  fecit.  Idem  Halinardus  Joanni 
Romano  pontifici  scripsit  et  sacri  Palatii  vestarario  contra  canonicos  Diviouenses,  qui  jus  ccemeterii  e 
Sancti  Benigni  burgo  m  castellum  Divionense  trensferre  conabantur.  Has  litteras  et  alias  videsis  apud 

Perardum. 

3.  Halinardi  nomen  in  fastis  sacris  locum  nonduminvenit,ideoquevenerabilem  appellasse  satisfuit  ;|nec 
alio  titulo  a  Bucelino  do  atur  in  Menologio  Benedictino,  die  29  Julii.  Eum  vero  inter  praemissos  merao- 
lant  Bollandiani,  ad  diem  26  Aprilis,  quod  ea  die  a  Ferrario  laudetur.  Obiit  tamen  quarto  Kalendas  Au- 
gusti,  ut  ex  chronographo  nostro  certum  est.  Et  quidem  ea  die  in  libro  obituum  Ecclesi»  LugdunenedB 
notatum  esse  tcstem  habemus  Severtium,  in  Historia  archiepiscoporum  Lugdunensium,  cui  vetus  nostri  . 
monasterii  sancti  Germani  a  Pratis  necroiogium  consentit.  Severtii  aliorumque^qui  res  Lugdunenses  scri- 
pserunt,errata  in  assignando  Halinardi  regiminis  tempore  refellere  non  vacat,cum  ad  hoc  sufOciat  hi;yu8 
vita  sciptoris  textum,  quem  non  viderant,  proferre.  Meminit  Halinardi  Hugo  Flaviniacensis  abbaa  in 
Ghronico  Virdunensi^ubi  ordinationem  ipsius  anno  1026  consignat.De  eodem  sigit  auctor  Ghronici  Beauen- 
sis,  quem  tamcn  non  laudat,eo  quod  propagata  ex  Benigiano  monasterio  ad  Besuensc  regulari  discipIlQa, 
istud  sibi  Halinardus  tum  Divionensis  abbas,  sibi  subjicere  tentasset.Sed  jam  auctorem  nostrum  audla- 
mu8  ex  tomo  I  Spicilegii  Acheriani,  ubi  Ghronicum  integrum  ex  codice  m8.  descriptum  habetur. 


INCIPIT  VITA 

1.  Dominus  Halinardus  in  hoc  loco  prioris  agebat  A  poris,decursa  pueritia,cum  eumjam  sibi  vindicaret 


oHlcium ;  qui,  sequenti  temporCi  etiam  abbatis  ac* 
pastoris  assecutus  est  nomen  et  meritum.Gujus  me- 
moriam  dignum  est  nos  assignare  litteris,  qui  nos 
dulcibus  ac  patemis  monuit  institutis.  Hic  fuit 
oriundus  Burgundiajnobilium  virorum  exortus  pro- 
sapia.  Nam  pater  ejus  Lingonum,  mater  vero  He- 
duorum  civis  exstitit.  Ab  ipsis  infantis  rudimentis 
studiis  litterarum  traditus,  superna  providentia  ge- 
mina  scientia  efTicacissime  claruit.  Amabatur  pa- 
terno  affectu  a  venerabili  praesule  Heduse  civitatis, 
Valterio  nominc,  cigus  filius  erat  in  baptismate ;  ac 
ideo  educabatur  ab  eo  m8^'ori  diligentia,  ut  post 
aptaretur  in  domo  Dei  lucema.  Processu  vero  tem- 


adolescentia,a  patre  suo  est  traditus  domno  Bmnoni 
Lingonum  prse8uIi.Qui,eum  liberali  cernens  ingenlo 
valere^canonicomm  studuit  collegio  copulare.ln  ea 
itaque  urbe  cum  philosophos  virosque  audiret  eccle- 
siasticos,  divina  inspirante  gratia,  nulli  sodaliuth 
erat  Inferior  in  sapientia.  Fecunditas  eloquentis 
gravitate  componebatur  sapientiae.  Ex  materia  hu- 
jusce  compositionis  vas  esse  ccepit  electionis.cum- 
que  foret  animi  ad  cuncta  capacis^nihil  intentatum, 
nihil  denique  liquit  inhaustum.Gum  Jam  vestiri  cgb- 
pisset  vernantibus  juventutis  floribus,ita  suam  ado- 
Icscontitoi  boi)ig  instruxit  moribus  ut,  eo  tempore, 
Jam  videretur  monachua;  integram  se  et  sincemm 


1339 


HALINARDl  LUGDUN.  EPISC. 


im 


omni  cusiodia  ab  his  observabat  vitiis  quibus  conta- 
minari  solent  homines  hujus  statis.Is  enim  imbui 
timebat,  ne  tenera  in  ffitate  his  infectus  esset  qui- 
bus,  cum  vcllet.carere  non  posset,  juxta  illud  quod 
scriptum  est :  Adolescens  juxla  viam  suam.etiani  cum 
senuerit,  non  recedet  ab  ea  (Prov.  xxii,  6).  Bonorum 
virorum  et  maxime  prudcntium  contubernio  poti- 
tus,  turpitudinis  sectatores  exosus. 

2.  Igitur  cum  pro  sua  omnibus  chara  benevolentia 
diligeretur  a  domno  Lamberto  Lingonum  praDsule, 
cuperetquc  rnm  idem  pontifexcollatisecclesiasticis 
gradibus  cxuilare,ille,respuens  labilem  et  caducam 
mundi  gloriam,  hoc  studuit  opere  adimplere  quod 
Dominus  praecepit  sermone  :  Qui  vult,  inquit,  post 
me  venire,  abneget  semetipsum^et  tollat  crucem  suam, 
et  sequatur  rre  {Matth,  xvi,  24 ;  Luc,  ix,  23).  Spretis 
itaque  omnibus  terrenae  possessionis  stipendiis  ob 
spem  futurae  repromissionis,  habitum  sanct®  con- 
versationis  sumpsit.Sed  non  ibi  defuit  probatio  tri- 
bulationis.Parentes  namque  ejus,  insequentes  eum 
atque  ab  hoc  monasterio  per  consensum  episcopi  vi 
ab8trahentes,nudatumhabitu  monachi  per  publicum 
ita  deduxerunt  ut,pro  hac  verecundia,  odiret  quod 
tantopere  amplectebatur.  Sed  nihil  proflcit  callida 
ars  maligni  contra  doctrinam  sancti  Spiritus ;  nullo 
modo  quippe  valuerunt  eum  revocare  a  sua  inten- 
tione.  Verum,parvo  transacto  tempore  fugam  iniit, 
ut  vel  extra  patriam  posset  perficere  quod  in  patrio 
8olo  non  permittebatur  adimplere.Sed  iterum  inse- 
cutus  et  captu8,ad  episcopum  est  reductus,qui  eum 
multis  promissionibus  et  blanditiis  demulcebat,  si 
quo  modo  posset  animum  ipsius  ab  hac  intentionc 
revocare.At  ubi  vidit  eum  in  sua  persistere  senten- 
tla,  vix  tandem  permisit  ei  quod  vellet  agere.  Sic 
itaque  quod  cupierat  assecutus,deinceps  alieno  vixit 
imperio,et  in  nullo,quantum  potuit,deviaret  a  san- 
ct®  institutionis  proposilo.Is  enim  procul  a  se  remo- 
tis  hebetudine  et  murmure>  singularis  prae  caBteris 
obedientiae  praeeminebat  virute,implens  illud  in  fra- 
tribus  quod  dicit  sanctus  Benedictus  {ReguL,cJi): 
«  Obedientia^  bonum  non  solum  abbati  exhibendum 
est,8ed  etiam  sibi  invicem  obcdiant  fratres.»  Enim- 
vero  beati  Bcnedicti,cujus  subjacebat  discipulatui. 
imitator  existens,sapientem  Dei  stultitiam  est  ador- 
8usjuxta  quod  praecipit  Apostolus  :  Si  quis  vult  in- 
tervos  sapiens  esse  in  hoc  mundo,stultus  fiat  ut  sit  sa- 
piens{ICor.  iii,  18;.Haud  secus  enim  ac  philosophiad- 
syllogismorum  argumenta  tota  se  conferunt  mentis 
instantia,ita  secontulitadeadiscenda  quae  quotidia- 
num  per  usum  in  monasterio  sunt  explenda.  Quibus 
omnibus  solerter  sibi  cura  cognitis  et  experimento 
memori£ecommissis,viderijamcoBpitdoctiorcunctis. 

3.  Hunc  ergo  ut  in  monachico  ordine  ita  pruden- 
tem  jam  dictus  pater  Willelmus  intellexit,  congre- 
gationi  fratrum  praenciens,animarum  curam  eidem 
commisit.  Quod  ministerium  tanta  auctoritate  tan- 
taque  adimplevit  sollicitudine  ut  omnibus  secum 
conversantibus  et  exemplo  fuerit  et  terrori,Eegulari 
quidem  contentus  conversatione,sic  studebat  parci- 


A  moniae  ut  diiferre  nullaienus  videretiir  a  societate 
communis  menss.AIiquorum  vitia  dum  conspiceret 
reprehendenda,,prtud  in  unoquoque  Iaudai)da  cane- 
bat ;  dehinc  velut  gnarus  carpebat.  Gunctos  tamen 
saepius  admonebat,uttaIes  seDeo  exhiberentinterius 
quales  humana  opinio  pro  religionis  habitu  fercbat 
exterius.Per  cuncta  ergo  monasterii  probatus  officia, 
omniumque  ministeriorum  obsequiis  non  aegniter 
adimpletis,  primum  praepositi,  sub  ipsius  abbatis 
imperio,  quatuor  annis  administravit  ofDcium ;  ad 
ultimum,  post  praefati  patris  obitum,  pastoralem 
suscipcre  curam,  doctrina  id  exigente  justitiae^  ab 
omni  coactus  est  fratrum  congregatione.Quod,Iicet 
invitus  et  reluctans,  acceptum  mininterium,  cam 
cultui  vineae  manciparetur  divinae^ut  hiuus  se  assi- 

^  gnaret  colonum,  commune  utile  multoram  magis 
quaerebat  quam  proprium.Cunctis  benignus,  oimii- 
bus  aequus;  nemini  nocebat,  quibus  poierat  pro> 
desse  studebat.Sana  quippe  doctrina  ei  inerat,qaia 
suae  conditioni  quod  competebat,ilud  soplerter  age- 
bat,  propter  illud  Apostoli :  l^emini  danUs  utlam 
offensionem,ul  non  vituperetur  ministerium  nostrum; 
sed  in  omnibus  exhibeamus  nosmetipsas  sicut  Dei  mi- 
nistros  {II  Cor,  vi,4).  Sanctis  etiam  et  modestis  se^ 
monibus  inditus,  obscenis  et  turpibus  omnino  in- 
tercludebatur  auditus,propter  illud  quod  scriptum 
est :  Sepi  aures  tuas  spinis,  et  noli  audire  tingnam 
nequam  (Eccli.  xxviii,28).  Adeo  lectioni  erat  deditus 
ut  in  itincre  positus  libellum  saepius  gestaret  in  ma- 
nibus ;  itaque  in  equitando  roflciebatur  animus  le- 
gendo.  Philosophus  vero  saecularisquesapientiaeli- 

C  bros  cum  legebat^illud  sagaci  sectabatur  industria 
quod  per  legislatorem  divina  vox  praecipit  de  captiva. 
Haec  quippe  quae  in  philosophorum  libris  reperiebaa- 
tur  utilia,  haDC  sua  dignabatur  memoria ;  qus  vcro 
superflua,  de  amore  scilicet  rerumque  saecularium 
cura,  haec  quasi  venenata  radebat  et  mcirtifera.  Hic 
calvitium  inducebat,  haec,  unguinum  more,  ferro 
acutissimo  desecabat.  Bx  iectionis  ergo  assiduitate 
Scripturarum  informabatur  auctoritate.Ita  in  cano- 
nicis  ac  monasticisvalebatinstitutisut  nulUvidere» 
tur  secundus  in  legum  decretis  ac  philosophicis  ar- 
gumentis.Tum  virtute  et  sapientia  compo8itus,fandl 
quoque  honestissime  copia  ditatu8,ita  ^e  coaptabat 
singulis  ut  omnibus  esset  diligendus.implens  illud 
Apostoli  :  Omnibu^  omnia  factus  sum^  ut  omnes  fa- 

])  cerem  salvos  (/  Cor,  xi,  22).  Quidquid  loquebatur, 
sapientiae^gravitate^componebatur.Sermo  ejus,  sale 
condite,  quo  virtutis  pondere  brevis  et  rarus,  ea 
prudenti  suavitate  habebatur  pretioBus.  Ideoque 
quotiescnnque  ad  aBdificationem  moralem  faciebat 
8ermonem,ut  disertissimus,  ita  habebalur  gralissi-. 
mus.Gregem  sibi  commissum  provida  regena  pie- 
tate,adversus  pessimum  sanctis  omnibus  uiimicum 
concordi  sanctoque  certamine  admonebat  pugnazt, 
et,eorum  quisque  quod  possit  operari,  bonum  non 
desistere^  ne  tunc  vellet,  quando  non  liceret.  Dlis 
etiam  beati  Joannis  [f,,  Pauli]  saepius  inferebat  mo- 
nita,qui  in  sua  ait  Epistola  :  Pacem  sequinwfcim 


1341 


VITA. 


1342 


omnibui,  et  sanciimoniam,  sine  qua  nemo  videbit 
Deum  (Hebr,,  xit,  14.) 

4.  Diligebatur  quam  plurimum  a  regibus  Franco- 
rum  Roberto  et  Henrico.  Sed  et  Gonradus  impcra- 
tor  et  ejus  filiusHenricusCffisarillum  nimiovenera- 
bantur  affectu;  unde  factum  est  ut,  Lugdunensis  se- 
disvacante  antistite,ab  ipso  Henrico  imperatore,  eo 
quod  olim  sibi  cognitus  et  pro  religibsa  conversa- 
tione  ac  fama  sanctitatis  erat  valde  dilectus,oblatu8 
est  ei  illius  episcopatus  honor.Ipse  vero  gravepon- 
dus  procellosi  culminis  per  custodiam  refugit  hu- 
militatis,obtendens  se  monachum  ad  tandum  onus 
nequaquam  fore  idoneum.  Erat  tunc  in  clero  Lin- 
gonensi  quidam  clericus,  nomine  Odalricus,  aetate 
pariter  ac  sancta  conversatione  provectus  litteris 
apprime  eruditus,  qui  tunc  in  palatio  regis  aderat, 
sed  tamen  principi  non  plene  cognitus.  Huc  dom- 
nus  pater  noster  Halinardus  suasit  expetendum  ; 
quem  et  sapienti(B  ubertas  et  senectutis  commen- 
dabat  dignitas.  His  renuntiatis  regi  verbis,miratus 
vel  quod  oblatum  honorem  sacerdotii  tam  vilipen- 
deret,  vel  quod  in  se  denegabat,  proalio  tam  solli- 
cite  expetebat,  accessit ;  et  episcopatus  dignitatem 
memorato  domno  Odalrico  concessit.  Quem  ipse 
pater  usque  ad  sedem  deduxit;  et  quaeque  in  obse- 
quiaillius  competebant.ac  si  unus  exfemiliaipsius, 
procuravit.  Qui  rexit  Lugdunensem  Ecclesiam  per 
annos  quinque,verbo  et  exemplu  bonorum  operum 
instruens  animos  subditorum.  Postmodum  a  qui- 
busdam  malevolis  et  invidis  perpessus  insidias, 
quem  ferro  non  potuerunt  veneno  periroere  non 
detrectaverunt.  Sicque  occisus,  c»terissanctispon- 
tidcibus  ibidem  quiescentibus  est  aggregatus. 

5.  Tum  demum  vox  totius  cleri,  cum  consensu 
populi,utad  hoc  culmensuscipiendumcolla  submit- 
tat  hortatur,utque  pastoris  curam  in  iis  gereret  de- 
precatur.  Ad  imperatorem  legationem  mittunt,  ut 
domnus  Halinardus  pontifex  eis  detur  exposcunt. 
Imperatoris  prseceptum  mittitur,utdomnus  Halinar- 
dusintronizetur  praecipitur.Sed  ejus  animus,robore 
firmatus  divino,nequaquam  ad  haec  flectitur,quous- 
que  apostolici  papae  conventus  est  litteris.Joannes, 
cognomento  Gratianus  (1),  tunc  residebat  in  sede 
apostolica.  Hic  ut  comperit  eum  nolle  acquiscere 
deprecantium  votis,misit  ad  eum,prscipien8  aucto- 
ritate  pontiiicali,utobediretprecibu8cleri  etpopuli. 
Factus  igitur  apostolici  composet  compar  honoris, 
duxit  apostolicam  factis  et  nomine  vitam.  Eadem 
virtus  mansit  humi1itatis,opere  multiplicato  chari- 
tatis.Omniaquse  agebat  virtutumsapore  condiebat; 
ut  speculi  fleri  solet  inspectione,  ita  se  interius  di- 
vina  considerabat  lectione  et  cx  hac  mentis  ornatus 
componebatur;  deformitatis  vero  si  quid  deprehen- 
debatur,  justitis  moderamine  corrigebatur.Disertis 
▼iris  quoties  jungebatur  et  de  Scripturis,  fieri  ut 
assolet,   aliquid  proponcbatur,  libenter  audiebat, 

(1)  Hic  Gregorii  VI  nomen  accemt,qui  anno  1046, 
cum  Benedicto  IX  et  Silvestro  III  de  Romana  sede 
pulsus  fuit,  iisque  subtitutus  est  Suidgerus  Bam- 


B 


A  prudenter,  et  veredunde  respondebat.  Pravaverosi 
qua  propenebantur,non  acriter,  sed  ingeuo  pudore 
confutabat,  non  callida  argumentatione  contra  se 
disputantem  superando^sedpervenerabilium  docto- 
rum  exempla  benigne  doeendo.  Tunc  dicta  ortho- 
doxornm  tradebat  ad  medium,cum  evangelicis  au- 
ctoritatibus:atque  in  hunc  modum  et  eruditissimus 
declarabatnr,et  elationis  vel  eruditionis  jactantiam 
fugere  videbatur.Jurare  omnino  cavebat,  ne  forte 
perjuraret ,  unde  quid  in  palatio  imperatoris  egerit 
silendum  non  est. 

6.  Henricus  tertius  imperatorBurgundi®  regnum 
gubemabat,Rodulfus  enim  Burgundisrex  sinelibe- 
ris  existens,Henricum  secundum  Gssarem  hsredem 
regni  feeit.  Post  quem  ad  Gonradumpervenitimpe- 
rlum;  hic  sororem  praedicti  regis,  nomine  Gisdam, 
habuit  co^]ugem,de  qua  genuit  tertium  Henricum, 
cui  ex  successione  paterna  Jure  provenit  regnum 
Burgundis,  In  cujus  regni  termino  sita  est  Lugdu- 
num  civitas,  quam  Lotharius  Francorum  rex  dedit 
in  dotem  sorori  suae  Mathildaereginae^quamdespon- 
dit  Gonrado  Burgundiae  regi,  patri  supradicti  regis 
Roduin.Igitur  propter  donum  episcopatus  domnus 
Halinardus,  ad  hoc  electus.Henrici  Gaesaris  curiam 
adiit,  et  cum  «o  episcoporum,quierant  suffraganei, 
legati  archidiaconi  atque  ipsum  pastorem^usrentes 
Lugdunenses  clerici.  Imperator,  ut  moris  est,  pro- 
pter  datum  honorem  episcopi,  requisivit  ab  eo  fi« 
dei  sibi  debitse  sacrameutum.Horum  veborum  dom- 
nus  Hugo  arcbiepiscopus  Ghr>'Popolitanus  erat  se- 
quester  acmediator^Illehisauditis  verbi8,re8pondit: 

G  Si  Regis  aeterni,  et  regulae,  quam  jurejurando  pro- 
misi,  prsecepta  postposuero,  quae  mihi  fides  erit,ut 
imperatorisjuramentumcnstodiredebeamPDominus 
enim  dicit  in  Evangelio  :  Non  omninojurare  (Matth. 
V,  34).  Et  regula  (cap.  4)  Patris  Benedici  praecipit 
monacho  k  non  jurare,et  a  saeculi  aotibus  sc  facere 
alienum.  »  Haec  rcnuntiata  regi  ;miratu8  et  ample- 
ctens  animo  ejusconstantiam,volen8  tamcnprobare 
perseverantiam,dixit  nequaquam  se  illi  dare  pon- 
tificatum,si  non  obedirct  suis  praecaptis.  At  ille  ait: 
Melius  est  mihi  nunquam  acciperesacdotiumquam 
transgredi  Dei  mandatum.  At  haec  episcopi  illa- 
rum  partium,etmaximeSigebaudus  episcopusSpirsB 
ubi  hxc  gerebantur,  insistebant,dicentes  :  Quis  est 
hic  qni  praesumpsit  in  palatio  principis  mandatis 

jx  ejus  non  obedire,  quod  nostrum  nemo  unquam  fa- 
cere  ausus  fuit?Aut  juret  fidem  regi,  aut  abjiciatur. 
Verum  Theodericus  episcopus  Metensis,  et  Bruno 
Leucorum  episcopus,  ac  Richardus  episcopus  Ver- 
dunensium  ipsius  amici  exi8tentes,8uadebant  prin- 
cipl  non  debere  pro  hoc  molestiam  inferre  religioso 
viro,  cujus  animum  in  fide  et  caeteris  virtutibus 
constantem  scirent.Ad  haec  imperator  ait :  Suadete 
illum,  si  non  vult  sacramentum  facere,  vel  ad  hoc 
se  proferat  ut  videa/ur  fecisse,  ne  mos  patriae  no- 

bergensis  episcopus  sub  Glementis  II  nomine,    ut 
infra  dicetur. 


1348 


HALINARDI  LUGDUN.  EPISC. 


1U4 


him  annuleiur.  Respondii  Hle  :  Tantumdem  esi  si  A^^ccl^sia  sacrata.  Tertio  pnBdictus  papababoiicon« 


simulavero  ac  si  fecerim.Absit  hoca  me  Ilmperator 
videns  eum  sic  flrmum,  noluit  amplius  inquietare 
illum,  solummodo  verbo  et  promissis  ipsius  (Idem 
assentiens,  dcdit  ei  quod  petebatur  ;ac  in  sua  prtB- 
sentia  fecit  illum  ordinari,  dans  ei  quscunque  fue- 
runt  sacerdotali  benedictioni  necessaria.  Et  non 
solum  ipsi,  vel  cseteris  episcopis,  sed  etiam  levitis 
ac  ministris  altaris  ita  praeparabat  omnia,  scilicet 
vestimenta,  libros,  linteamina,  ac  qu^eque  necessa- 
ria  ac  si  esset  non  princeps,sed  famulus.Erat  enim 
idem  rcligiosus  rex  vaide  eccle8iasticus,et  circa  di- 
vinum  cultum  devotissimus. 

T.Ordinatus  est  autem  venerandus  pater  Halinar- 
dus  permanus  domni  Hugonis  archiepiscppiChry- 


cilium  in  urbe  Roma^quod  adfuit  prslaius  prssal, 
indeque  iterum  in  Galliamproperaniicomes  indivi- 
duus  exstitit.  Veniens  vero  ad  civitatem  Lingonas, 
ordinavit  ibiin  prssentia  papsdomnum  Arduinum 
episcopum,  pro  illo  qui  fuerat  ejectus.Rursum,  se- 
quenti  anno^Romam  pergens^cum  ipsodomno  apo- 
stolico  properavit  Beneventum  et  Gapuam,montem 
Gassinum,  atque  montem  Garganum  ad  Sanctum 
Michaelem  archangelum.  Ideo  namque  pradictus 
papa  perrexit  illas  in  partes  ut  habiiatores  terrs 
illius,  si  pOFset,  aliquo  modo  relevarei  ab  oppres- 
sione,  qua  nimirum  erant  graviti  a  Norimannis.  At 
quia  domnus  prsesul  Halinardus  prepoiens  erai  in 
verbis,et  ad  suad6ndum  quolibetlinguasuCficiebat, 


sopolitani,  in  loco,  qui  vocatur  Hcrbrestinc,  lingua  ^  propter  hoc,ut  mediator  et  legatuspacis  inier  pre- 


Teutonica,quod  in  nostra  bonas  mamiones  signat, 
anno  ab  incarnatione  Domini  millesimo  quadrage- 
simo  sexto.  Eodem  anno  perrexit  niemoratus  prin- 
ceps  Romam,ibique  tunc  suscepitcoronamimperii, 
die  NatalisDomini  per  manusGlementis  papffi,quem 
ipse  imperator  ordinari  jussit,et  fecit  deponi  Joan- 
nem,  qui  tunc  cathedrs  pnBsidebat,  et  Benedictum 
aique  Silvestrum,  qui  in  concilio  tunc  habito,  exa- 
minata  eorum  culpa,invenii  sunt  non  solum  Simo- 
niaci,8ed  etiam  pervasores  Ecclesiae  Christi.  Huic 
oonciTio  interfuitipsedomnus  Lugduniensum  archi- 
praasul  atcpie  memoratus  l]ugoarchiepiscopus,alii- 
que  plures  ex  diversis  pariibus  coadunati  episcopi. 
Fuerai  ei  consuetudo  Romam  orationis  gratia  fre- 
quenter  pergere,utsanctorum  apostolorum  ac  mar 


iyrum,qui  urbem  illamprotcgunt,patrocinia  implo-  C  gcopaius. 


dictos  Nortmannos  et  ipsum  esset,domnus  aposto- 
licus  secum  duxiteum.  Inde  regres8us,qaoniam  ad 
colloquium  imperatoris,  qui  tum  forte  erai  in  fini- 
bus  Hungari«e,properabatJussit  eum  prsdictus  papa 
Romfle  residere,  donec  ipse  rediret.Erat  in  ejus  co- 
mitatu  dictus  Lingonensis  episcopuaHugo.Is  poBDi- 
iens  eorum  quae  haud  secus  [a/.,  cacus}  egerat, 
domnum  expetiit  papam,  ut  de  commiasis  modain 
pcenitenti®  et  absolutionem  delictorum  imploraret 
Ipse  vero  apostolicus,  sicuii  erat  misericors  ei  be- 
nignus  animo,ut  viditeum  verepoeniteniera  ei  afili- 
ctum,  condolens  ei  staiim  indulsii^dicens  suiTicere 
ad  pcenitentiam  ea  quae  passus  fuerai ;  abeuntem 
quoque,  post  absolutionem  dilectorumi  muneravit 
ampliseime,  dans  insuper  liceniiaxQ  recipiendi  epi- 


raret.Erat  namque  ejus  voluntas,  ut  si  fieri  posset, 
ibidem  Deo  animam  redderet.  Quapropter  non  e£Ft 
fraudatus  a  dcsiderio  suo,sed  ui  voluit,ita  Dominus 
ei  concessit.  Defuncto  memorato  papa  Glemente, 
Romani  petierunt  eum  ab  imperatore.  Hoc  namque 
a  Romanis  imperator,data  peeunia  non  parva  exe- 
gerat,  ut  sine  ejus  permissu  papa  non  eligeretur. 
lUe  cognita voluntate  principis  ac  populi,dissimula- 
vit  ire  ad  curiam,donec  tardauteeoaltereligereiur. 
Diligebani  enim  eum  valde  Romani  propter  facun- 
diam  oris  sui  et  afTabilitatem  sermonis ;  ita  enim 
proferabai  vernacolum  sonum  loquelss  uniuscujus- 
que  gentis,  quousque  Latina  penetrai  lingna,  ac  si 
eadem  pairia  esset  progenitus. 


9.  Venientes  orgo  Romam,  domnus  Halinardas 
valefacturus  ipsi  et  cffiteris  sociis  discubuii  cnm  eis 
ad  mensam,ubi  oblaius  est  ei  piscis  a  quodam  falso 
amico,  veneno  infectus.  Ex  quo  omnes  percepe- 
runt,  iam  ipse  quam  ceeteri,  vel  infra  octo  dies 
mortui  sunt,  vel  posi  longam  sgriiadhiem  ooQ- 
sumpti  obierunt.Duo  monacbi  ex  hoc  K>co,qaioam 
eo  erant,  hoc  cibo  interfeoti  sunt.  Obiii  quario  Ka- 
lendas  Augu8ti,anno  ab  incarnaiibne  Domini  mille- 
simo  quinquagesimo  secundo,  peraciis  in  poniiflcio 
annis  sepiem  in  regimine  hujus  loct  annis  viginti. 
Prscipii  se  poni  ad  sanctum  Gregorium  ad  Glivum 
Scauri.Illum  enim  locum  domnuspapacoacesserat 
ei  ad  manendum.  Sed  nobiles  Romani,qui  ad  visi- 


8.  Domno  igitur  Leucorumepi8CopoBrunone,qui  ^  tandum  eum  venerant,  dum  viverei,  ad  Sancium 


appellaius  est  Leo  papa,  ordinato  (2),  evocaius  esi 
ab  ipso  Romse  ad  concilium  domnusarchiepiscopus 
Ualinardus,  simulque  omnes  episcopi  Gallis,  ad 
pertractandum  inibi  de  siatu  et  correctione  sanciBB 
Ecclesi».  In  ipso  anno  ipse  domnus  papa  perrexii 
Franciam,et  Remis  habuii  ooucilium  episcoporum, 
ibique  fuit  cum  eo  prsdicius  pater  no8ter;tuncque 
fuittranslatum  corpus  soncti  Remigiiabipso  domno 
apostolico  et  episcopis,  qui  ibi  adfuerani ;   et  ipsa 

(2)  Leo  sedem  iniit  anno  1049 ;  quo  item   anno 
Remenpc  concilium  habitum  fuit. 

(3)  Eyus  epitaphium  laudat  Bucelinus  in  Meno- 


Paulum  jusseruni  deferri  corpus,  ibique  bonorifice 
iraditus  est  sepulturffi,ad  Isvam  partem  ecclesic^et 
arcus  super  tumulum  ejus  «dificaius  (3).  Omne  o^ 
namentum,  quo  utebaiur  ad  sacrum  minisieriam, 
iransmisii  sancto  protectopi  suo  Benigno,  cum  noa 
parva  auri  quaniitate  et  vasis  argenteis  qu«  erant 
inejus  officio.Auxitornatum  hijgusecclesiffimaxima 
ex  parte,  inter  quae  crucem  auream  gemmis  oma- 
tam  fabricari  fecit.  Libros  etiam  plures  conscnhi 

logio,  duobus  his  versibus  expressum  : 

Faclos  apofttolici  consors  et  compar*  bonorii, 
Duzit  iqiostelicam  faclis  et  nomine  vitam. 


134^ 


VlTA. 


4S46 


B 


fussit,  ofncinas  hujus  tnonasterii  FeDovavit,et  quan-  X 
quam  omnibus  eruditus  esset  artibu8,tamenin  geo- 
metria  et  physica  plurimum  studebat.  Qu®  vero  in 
hoc  loco  augmentata  sunt  in  terris  et  possessioni- 
bus  in  diebus  ejus»  non  est  silendum. 

10.  Hugo  Ghi^opolitans  sedis  archiepiscopus, 
ipsius  valdefamiliaris  amicus,dedit  ecclesiam  sitam 
in  burgo  Salinis  dicto,quam  sui  genitores  a  funda- 
mentis  exstruxerant ;  et  est  sacrata  in  honore  san- 
ctorum  Symphoriani  et  Agath»  martyrum  ^sanctus- 
que  Aflatolius  confessor  inibi  quiescit.  Cujus  loci 
donationem  posuit  super  altare  sancli  Benigni,  die 
Natalis  ipsius  martyris  ibidem  missas  celebraturus, 
atque  coram  omni  populo  qui  convenerat,  obligavit 
i.xcommunicationis  vinculo,  qui  illum  locum  sub- 
Iraheret  a  dominio  abbatis  et  monachorum  Divio- 
uensium.Haecdonatio  facta  est  anno  ab  incarnatione 
i)omini  millesimo  trigesimo  ssptimo,  indictione 
quinta,  episcopatus  sui  anno  sexto.  Goncessit  per 
episcopale  privilegium  alteram  ecclesiam,in  eodem 
burgo  sitam,  sanctaB  Mari®  honori  dicatam,  quam 
ecclesiam  Rainaldus  comes  dedit  sancto  Benigno, 
pro  requie  anims  patris  sui  Oltonis,  vocati  Wil- 
lelmi  (4),  proquc  ejus  largitione  accepit  a  domno 
Halinardo  pecuniam  non  parvam,  dum  adhuc  prio-  / 
ris  gereret  ofQcium. 

11.  Dedit  praedictus  comes  Ha  naldus  in  supradi- 
cto  burgo  locum  ad  ecclesiam  construendam,  inquo 
cxstructa  fuit  capella  in  honorem  sancti  Andrece 
apostoli ;  qus,  ex  materia  lignorum  facta,  per  in- 
ciiriam  ad  nihilum  posteafuitredacta.Deditin  Evo- 
regioterram,qu8e  fuitTheudeberti  ;qus  a  monachis  ^ 
aliquandiu  possessa  cst,sed  propter  contrarietates, 
quas  Odilo  quidem  faciebat  eis,  intermissa  ab  his, 
usque  d  um  possid  enti  bu  s  i  psis  looum  sancti  Anatoh'  i, 
iterum  jamdictus  comes  restituitillis.Actumesthoc 
ob  incaraatione  Domini  millesimo  vigesimo  sexto, 
post  mortem  Willelmi  comitis  qui  ipso  anno  obiit. 
De  habitatoribus  vcro  ipsius  oppidi,  aliquanti  clerioi 
vel  laici  venientes  ad  conversionem  monachicam  in 
hoc  monastorio,  dederunt  facuJtates  suas  saxicto 
protectori  nostro  Benigno.Aliquanti,  ofTerentes  Glios 
suQs,  similiter  contuleruntderebussuis;interquos 
pater  meusme  ofTerens,  exceptis  aliisrebus,deditse- 


cuspuleumdomum  et  sedem  uniuscaldarie^qufflsa- 
per  solutione  census  data  est  postea  ea  conventione 
ut  qui  eam  teneret  quadraginta  sex  solidos  omni 
anno  persolveret. 

12.  Aliquanto  post,  transacto  tcmpore,idem  me- 
moratus  comes  Rainaldus  juxtacastellum^Vesullum 
dictum,  dedit  ecclesiam  in  honore  sancti  Georgii 
sacratam,  utibi  construeretur  monasterium,et  qua- 
tuor  monachi  ibidem  constituerentur  qui,  omni 
tempore  Deo  servientes,  exorarent  pro  requie  ani- 
marum  patris  sui,  ac  matris,  fratrisque,  ac  pro  se- 
metipso  omnique  parentela.Dedit  ad  eorum  stipen- 
dia  vineas  et  terras,  vel  quodcunque  ftiit  necessa- 
rium  :  piscationem  insuper  cum  hominibu8,qui  de 
hoc  ministerio  sibi  serviebant.  Huie  donationi  praB- 
sens  fuit  memoratusarchiepiscopus  Hugo  ;deditque 
per  baculum,  quem  ferre  manu  solebat,altare  prs- 
dictae  ecclesiae  abbati  Halinardo,  et  ob  memoriam 
hujus  rei  commutaverunt  virgas  suas.  Burchardus 
quoquo  comes  dedit  locum,  OfTonisvilla  dictum. 
quondam  nobilem  abbatiam,  ct  in  honore  sancti 
Leodegarii  consccratam,  utque  monasticus  ordo 
ibidem  repararetur,  dqprecatus  est  enixius  memo- 
ratum  abbatem  Haiinardum. 

13.  Sed  et  Rotgerius  dominus  castri,  quod  voca- 
tur  Wangionumrivu8,eccle8iam  apatresuo  Widone, 
in  honorem  sancti  Stephani  constructam,ea  inten- 
tione  largitus  est,ut,expul8i8  canonicis,  monachi  ibi 
collocarcnturad  serviendumDeo  die  noctuque.  Rai- 
naldus  etiam  possesor  castri,  quod  Gastelllon  dici- 
tur,  ad  obitum  veniens  ac  sumens  habitum  mona- 
chicum,  dedit  potestatem  Sancti  Juliani  cum  omni- 
bus  ad  eam  perlinentibus  terris  et  mancipiis,atqu6 
ecclesia  ipsius  sancti  nomini  dicata,  ubi  petiit  mo« 
nachos  constitui,qui  pro  ejus  anima  ac  caeterorum 
fidelium  exorarent  Deum  (5).  Simili  modo  Albertus 
comes  Metensis  dedit  viliam,quam  dicunt  Wlferei- 
curtero,  cun^  mancipiis  utriusque  sexus.  Ipse  qui- 
dem  in  vita  sua  dare  disposuit,  sed  eo  mortuo  Gi- 
rardus  dux  filius  ejus  adimplevit  (6).  Necnon  et 
xnatronaqufBdana^tetgardis  nomine,8oror  Lamberli 
epi8copi,dedit  ecclesiam,sitam  in  villadicta  lBlo,8a- 
per  Mosam  fluvium  in  comitatu  Bassiniacensi. 


(4)  Plura  de  hoc  Ottone  habentur  in  Vita  beati      re  data  patet,quamPerardus,cumaliisdonationum 
Guillelmi  Divionensis,  quse  data  est  in  priori  hujus      hic  memoratarum  exhibet  in  sua  Gollectione. 
Bseculi  parte.  '0'     (fi)  Anno  1Q33,  ex  charta  apud  Perardum. 

(5)  Id  factum  est  anno  1033,  ut  ex  charta  ea  de 


HALtNAROI  EFISTOL^ 


EPISTODA  PRIMA 

AD  JOANNEM   XIX   PAPAM. 

[Vide  in  Joanne  XJX,  ad  an.  1038,  Patrolpgiw 

tom,  CXLT.] 


D  EWSTOLA  n. 

AD  EIQUOCUM   SACRI   PALATII  VE8TAIIARIUM. 

[Mabill.  Annal.  ord,  S.  Bened,  IV.  729.] 
Domno  iHo  saori  palatii  Testarario,  primo  senv 


1347 


JORDANUS  LEMOVICENSIS  EPlSCOPUS. 


1348 


tori,  necnon  unioo  Roroanorum  duci  Eiquogo,suu8  A  dulgeatis  quidquid  negligentiflB  in  vobls  contraxi. 


noniinetenus  abbas  continuae  Odelitatis  servitium, 
Quos  verffi  charitatis  connexio  ligat,  longinqua 
locorum  spatia  nequaquam  separant :  quapropter 
celsitudini  vestrs  notescat  roe.  iicet  longinquum 
corpore.mcntetamcnet  spiritu  vobissemper  adesse; 
et  non  solummeipsum,sedet  confratres  meos  sancto 
BenignoseduloservienteSfimoetiam  ipsum  seniorem 
nostrum  salutem  vestram  in  omniprosperitatesan- 
ctis  orationibus  fovere  prsesentialiter,  quo  me  non 
immemorem  beneficiorumvestrorum  vita  comitein 
proximo  habebitis  in  servitium  vestrum.  Ca^terum 
quoniaminvobis  multumconfldimus,  quidquidno- 
bis  accideritjfiducialiter  manifestantes  deposcimus 
ut^  si  aliquis  noster  vicinus   aemulus   aliquid  ma- 


Namque  si  Dominus,  quod  facere  potens  est,  prae- 
sentem  mihi  vitam  concesserit,  omne  mei  studium 
vestro  profecttii  assidue  invigilabit.  Ad  hsc  de  sub- 
stituendo  mihi  pastore  fidele  do  vobis  consilium ; 
nolite  deinceps  sicut  hactenas  hac  de  caud^  diversa 
et  extera  perlustrare  loca ;  sed  prflemissis  precibus 
atque  jejuniis  Omnipotentis  clcmentiam  deposcite, 
ut  qui  potens  est  suscitare  filios  Abrahae  exTobis  se 
dignumpr^nciatpraelatum.Huic  autem  ofticioaeciui- 
dumhujus  temporis  qualitatemidoneusessevidetar 
Vin.  praspositus  :  quem  si  ad  id  praelaturaeyUt  spero, 
non  potueritis  Clecterey  sum  enim  testis  suse  con- 
scientiae...  hortor  mihi  succedere.  Tandem  omnia 
vere...  vellc  et  disponore.  Ad   htcc  tibi,  charissime 


chinari  contra  locum  noslrum  apud  dominum  pa-  |^  PonciSenesca11e,omnigenasupplicoprecequatenus 


pam  voluerit,  vos,  sicut  bene  potesti9,hos  ficri  pro- 
hibeatis.  Nos  enim  nihil  injustum  pctimus,sed  an- 
tiquam  legem  loci  nostri  salvam  insepultam,quam 
innixe  conanlur  transfcrre,  volumus.  Sic  vobis 
quondam  notus,  modo  notior  exstet,  quem  bene  si 
cures,  nos  facies  memores. 

EPISTOLA  III. 

AD   CANONICOS   LUGDUNENSES. 

(Circaan.  1051.) 
Gal,  ChrisL,  tom.  IV.  append.,  pag.  8.] 

Halinardus  indignus  episcopus  dominis  Lugdu- 
nensibus  canonicis  orationum  sufTragium. 

Vestrae  fraternitatinotumfiatmecarnis  ergastulo 
cxuendum  in  proximo,quapropter  absentialiter  pra;- 
sens  solotenus  supplico  communitermiserando  in-  C  fectorum.  Valete. 


bonorum  meorum  partem  B.  Stephano,parlem  vero 
Athanacensi  monasterio  pro  meae  animae  salute  tri- 
buas,  sum  eaim  illis  multum  debitor.  Porro  eccle- 
siam  de  Veisaomnibusinterdicoutnemoibi  habitet, 
vel  laboret,  aut  divinumopusfaciatpraeter  Athana- 
censis,  donec  eamdem  ecclcsiam  et  terras  quiete 
possideant  sicut  Rotbertns  illis  convenit.Deinde  ipsi 
R.  perfidemquammihispopondit  mando  quatenus 
octo  unciarum  auri  mcdietatem,  quarum  mihi  ob- 
noxius  est  B.  Stephano  et  alteram  Athanacenslbus 
pro  mea  redemptione  seu  gratia  ofTerat.  Interdico 
etiam  et  anathematizo  auctoritate  Dei  Patris  omni- 
potcntis,  et  B.  Petri  omniuroque  sanctorum  necnon 
mea,  ut  nemo  contrarius  existat  Athanacensibus 
propter  pccuniam  Judaeorum  ibidem  dudum  inter- 


ANNO  DOMIIII  MLII. 


JORDANUS 

LEMOVICENSIS  EPISCOPUS 


NOTITIA  HISTORICA 

Ex  Gallia  Christiana,  tom.  IV,  pag.  514.) 


Jordanus  de  Loron  (a/.,  de  Laron,  uti  legitur,  et 
quidem  melius,  in  Gestis  pontifloum  BernardoGui- 
donis  auctore;,  8.  Leonardi  praepositus,  vir  nobilis, 
cum  pagi  Lemovicini  optimates  de  Lemovic®  urbis 
episcopatu  non  sine  simonia  obtinendo  decertarent, 
electus  est  episcopus  in  conventu  habito  apud  S. 
Junianum  a  prudentissimo  Aquitaniae  duce  Guil- 
lermo,  in  fine  Januarii.  Electum  dux,  assumptis 
quibusdam  episcopis  etproceribusyin  urbem  Lemo- 


D  vicas  deduxit,  et  in  majoremS.  Stephani  ecdesiam, 
ubi  eum  pontificali  honoregratis  cum  baculo  pasto- 
rali  investivit.  Postea  Jordanus  apud  Angeriacum 
Sabbato  medise  Quadragesimflediaconus  et  presbyter 
ordinatus  est^  et  Dominica  sequenti  consecra/ur  ab 
IsloneSantonensi  episcopo^coacyutore  archiepiscopi 
Burdegalensis,  tribusque  aliis,  Bosone,  Arnaldo  et 
Isemberto  episcopis.  Deinde  Guillermus  ducis  W^il- 
lelmi  fllius^et  Arnaldus  Petraconcensis  pr»8al,9edi 


\m 


NOTITIA  niSTOniCA. 


13*? 


S.  Marlialis  imposuerunt.  Interim  Gauslinus  Bituri-  A 
censis  archiepiscopus,  indigne  ferens  quod  fuisset 
a  Jordano  cont^roptus  (ab  ipso  enim  suo  videlicet 
metropolitano  debuerat  ordinari),  coHecta  synodo 
coram  Roberto  rege,  cui  septem  archiepiscopi  cum 
Buffraganeis  episcopis  adfuerunt,  totum  l^emovicinum 
excommunicavit,..  ipsumque  Jordanum  ab  officio  epi* 
scopali  prohibuit. 

Gausabatur  Jordanus  vitand®  simoniae  causa,  im- 
positionem  manuum,  pro  qua  Gauslinus  pecuniam 
requirebat  ab  aliq  petitam  et  acceptam.  Nihilomi- 
nns  tamen,  ut  satisfaccret,  nudis  pedibus  sedem 
Bituricensem  adiit,  cum  centum  clericis  et  mona- 
chis  omnibus  similiter  discalceatis  pedibus.  Gui 
archiepiscopus  cum  clero  obviam  venit,  et  quos 
prius  ligaverat,  eos  honorifice  adducens  absolvit.      |^ 

Ar.  1024,  pridie  Nonas  Martias,  indict.  vii,  ap- 
probavit  fundationem  cells  de  Liziniaco,  auctore 
Hugone  de  Liziniaco  viro  nobilissimo.  Ante  pro- 
fectionem  Jerosolymitanam  dedicavit  monastorium 
de  Arnaco  in  quo  quiescit  corpus  8.  Parduin,Idibus 
Julii,  anno  Dominica)  incarnationis  1028.  Adfuit 
Guido  de  Turribns  nobilis  Lemovise,  cum  venera- 
bili  conjuge  Bngalsia  [a/.,  Eraallia],  et  Ademaro  de 
Loron  [Learum],  Geraro,  Ebolo  Combornensi  fratre 
Archambaldi,  cognomine  Chamba  putrida,cum  Adc- 
naro  filio  Guidonis  vicecomitis,  auctore  Gaufrido 
Vosionsi  in  Chron.  cap.  9. 

Eodem  anno  consecrata  est  basilica  regalis  Salva- 
toris  Lemovics  xv  Kal.  Decembris  ab  undecim  prs- 
sulibus  :  Qothofredo  archiepiscopo  Burdegalensi, 
JordanoLeraovicensi,  Isemberto  Pictaviensi,  Hohone  C 
Engolismensi,  Ainaldo  Petraroniensi,  Petro  Gerun- 
densi,  Deusdedit  Cadurcensi,  etc.  Anno  1031  adfuit 
concilio  Bituricensis  provincise,  Lemovicis  habito^ 
in  quo  actum  cst  de  8.  Martialis  apostolatu,  quem 
in  Patrum  coDtu  propugnavit ;  tametsi  prius  episto- 
)am  scripserat  ad  Benedictum  papam  VIII  de  non 
acctnsendo  apostolis  hoc  sancto.  Ex  his  vero  qu® 
Jordanus  in  prsfato  concilio  peroravit,  discimus 
anno  1029,  vel  potius  1028  habitam  fuisse  aliam 


synodum  apud  Lemovicas,  in  qua  eadem  causa  di- 
sceptata  et  judicata  jam  fuerat,  cui  ipse  aderat  De 
hoc  S.  Martialis  apostolatu  Joannes  XVIII  [a/.,  XIX, 
vel  XX]  scripsit  ad  Jordanum,  docens  eos  insanire, 
qui  hunc  sanctum  apostolum  negarent. 

In  concilio  anni  103{  Jordanus  palam  declamavit 
in  milites  qui  res  sanctuarii  depr£dabantur,et  pau- 
peres  opprimebant ;  contra  quos  hsc  anathemata 
protulerunt  Patres  :  «  Excommunicamus  illos  mili* 
tes...  maledicti  ipsi  et  adjutpres  eorum  in  malum : 
maledicta  arma  eorum  etcaballi  illorum.Eruntcum 
Cain  fratricida,  et  cum  Juda  traditore...  et  sicut  hs 
lucem»  exstinguuntur  in  oculis  vestris^ita  gaudium 
eorum  exstinguetur  in  conspectu  sanctorum  ange- 
lorum^  nisi  ante  mortem  ad  satisfactionem  atque 
emendationem  sive  poDuitentiam  dignam  venerint 
in  judicium  episcopi  sui.  » 

Anno  sequenti  Jordanusconvenitadhuc  ad  syno- 
dum  Pictaviensem  commemoratam  in  Ghronico 
Malliacensi.  Aano  1047  facta  est  dedicatio  8.  Maris 
Santonensis  a  plurimis  episcopis,  inter  quos  Jor- 
danus  recensetur.  Anno  1048  adfuit  consecrationi 
ecclesioi  Usorciensis.  cum  Geraldo  Petragoricensi^et 
Guillelmo  Engolismensi  episcopis ;  tuncque  testis 
fuit  donationis  fact»  huic  coenobio  ab  Aalberga  vo- 
cata  Bonasia  sanctimoniali,  et  filio  ejus  Bosone. 

Ex  chartario  ecclesiae  Lemovicensis  descripsimus 
cjusdem  episcopi  litteras  quibus  multa  confert  S. 
Stephano  ad  Communiam ;  inviis  autem  leguntur 
ejus  parentum  nomina.  Ex  eodem  chartario  habui- 
mus  concordiam  initam  inter  eum  et  Willelmum 
Pictavorum  comitem.  Jordani  mors  anno  1052  tri« 
buitur.  Sepultus  est  in  divi  Augustini  templo. 

Ademarus  Cabonensis  ei  et  multis  tum  episcopiB 
tum  abbatibus  epistolam  dedicavit  apologeticam 
pro  apostolatu  S.  Martialis,  anno  1029,  quem  Ma- 
billonius  edidit  tom.  IV  Annal.,  in  appendice ;  ex 
ea  autem  discimus  non  solum  annum  quo  scripta 
est,  sed  etiam  quo  habita  est  prior  synodus  Lemo- 
vicensis  pro  asserendo  hoc  apostolatu,  scilicet  1028, 


JORDAINI   EPISTOLA 


Ad  Benedictum  YIII  Romanum  pontificem,  cui,  defuncto   Benedicto,   responsum  dedit 

Joannes  XIX. 


(Vide  in  Joanne  XIX,  ad  an.  1033,  Patrologise  tom.  CXLL) 


»51 


JORDANI  LEMOVICENSIS  EPISCOPI  DIPLOMATA. 


i382 


mm^m^ummm^^m^ 


JORLANI  DIPLOMATA  BDO 

(GalU  Christ.  lom.  II,  Append.,  pag.  171,  172,  ex  chartario  EcclesiaB  Lemovicensis.) 


I. 

Litierx  Jordani  T^movicensis  episcopi,  guibus  mulia 
conferl  capitulo  Lemovicensi. 

In  nomine  sanclas  et  individuae  Trinitalis,  ego 
Jordanus,  Dei  gratia  Lemovicae  sedis  episcopus, 
humanae  fragilitatis  considorans  casum,  de  meo 
alodio  quod  hffircditario  mihi  successit,  pro  reme- 
dio  animss  meae  parentumque  meorum  Marbodi  et 
Odolgarda;  uxoris  ejus,  et  patri  meo  Geraldo  et 
uxore  Odolgardae  dono  atque  concedo  S.  Stephano 
ad  sodem  LemovicaB  civitatis,  et  ad  canonicos 
ejusdem  sedis  in  alodum  in  communia  ad  canoni- 
cos,  sine  omnium  hominum  contradictione,scilicet 
castello  novo  turrem  superiorcm  et  [quod  domnio- 
no  vulgo  dicilur  donjonj  ubi  sedet,  et  domos,  et 
illas  pleiduras  qus  ad  meam  pertincnt  divisionem, 
pratum  superiore  ad  fontem,  silvam  quae  dicitur 
Serra,  quartam  partem  capellac  S.  Michaelis  et 
8.  Quintini  cum  omni  terra  qua)  ad  capellam  per- 
tinent,  curts  de  Gursatss  sicut  est  de  fevum 
comitis  Pictaviensis.  Ipse  Wilielmus  comes  totum 
ilJum  fevum  dedit  mihi  in  alodum  extra  episcopa- 
tum.  Si  quis  vero  hanc  supradictam  donationem 
contradixerit,  aut  calumniare  voluerit,  anathema 
sit,  et  cum  Datban  et  Abiron  in  infernum  demer- 
gatur. 

8ignum  Jordani  opiscopi,  qui  hanc  chartam  fir- 
mavit  et  scribere  jussit.  Hsbc  charta  facta  est  mense 
Ffcbruario,  regnante  Henrico  rege  Francorum,  et 
Quillelmo  duco  Aquitanorum. 

H. 

Concordia  inita  irUer  Jordanum  episcopum  Lemovi- 
censem,  et  Willelmum  comitem  Pictaviensem, 

Gredimus  nonlatere  peritospriscaeconstitutionis, 
quod  summus  opifex  totius  creationis  ea  conditione 
legis  fabricam  efiiciavit  hominis,  quatenus  cunctis 
prffiesset  animantibus  quae  moventur  in  terris.  Om- 
nes  homines  natura  ffiqualea  genuit,  sed  ampHQca 
Dei  dispositionc,  cum  quaeque  suo  juri  subjecta  te- 
neiie  quivisset,  non  natura  accomodante,  sed  va- 
riante  meritorum  ordine,  alios  aliis  culpa  postposuit. 
Imo  reges,  comites.praesules  aliis  hominibus  domi- 
nando  praeesse  coeperunt,  sicut  dicit  Psalmista  :  /m- 
posuisti  homines  super  capita  nostra  {PsaL  lxv,  12) ; 
et  beatus  papa  Gregorius  :  Gratia  Dei  supra  homines 
$um%LS,  His  testimoniis  Willelrous  comes  Pictaviensis 
conflrmatus,  causa  pacis  Lemovicam  venit  civita- 
tem,  et  flrmata  pace  ia  prffisentia  nobilium  clerico- 
rum  vel  laicorum,  tale  cum  episcopo  Jordano^  ha- 
buit  conventum.  Si  comes  Pictaviensis  in  episcopa- 
tum  Lemovicae  sedis  mitteret  episcopum,  nullo 


A.  modo  esset  factum  [/".,  facturus]  sine  electione  et 
sine  consilio  S.  Stephani  canonicorum,  et  sine  con- 
si]io  Aimirici  de  Niolio,  cum  unc  filio  suo,  si  viMis 
erit,  vel  mortuus  fuerit,  cum  duobus  suis  filiis, 
similiter  cum  duobus  flliis  Alduini  de  Nobiliaco  si 
vivi  erunt ;  si  mortui  sunt  cum  consilio  illorum  qui 
tencnt  istas  turres  de  Niolio  et  de  Nobiliaco.  Pro- 
pter  commendamentum  episcopi,  haec  electio  non  sit 
facta  propter  lucrum  terrenum,  neque  propler  alicu- 
jus  amicitiam,  sed  ad  salutem  S.  Stephani  Lemo\ic« 
sedis,  illis  scientibus  ;  et  ille  episcopus  qui  venerit 
post  Jordanum  episcopum,  faciat  talem  securitatem 
et  flrmitatem  qualem  fecit  Jordanus  episcopus,  et 
sui  antecessorcs,  ad  canonicos  S.  Stepbani  de  epi- 
scopatu  et  de  communia  illorum  ;  aut  talem  securi- 

|.  tatem  qualem  ipsi  iater  se  elegerint,  et  sine  forcia. 
Gomes  Willelmus  cum  Jordano  episcopo  et  cum 
canonicis  S.  Stephani  tale  habuit  conventum  cum 
juramento,  ut  de  episcopatu  nihil  daret  nec  mino- 
raret,  nec  suus  successor  qui  post  eum  venirct ;  et 
si  de  hoc  conventu  congregatione  Sancti  Stepbani 
male  minasset,  et  in  adljutorium  infra  xi  dies  con- 
tra  illos  homines  non  fuisset  qui  male  fecissent,  ac 
congrogatione  Sancti  Stephani  ut  essent  absoluti 
quod  ia  sua  fldelitate  non  starent,bi:gus  rei  propter 
adjutorium,  comesWillelmusdeditobsides  Aimiri- 
cum  de  Roncum,  Albertum  de  Gambo  ;  et  si  isti 
roortui  fuerint,  alios  in  locum  illorum  restaurent 
tantum  valentes  ;  et  propter  conventum  et  eleetio- 
nem  episcopatus  isti  sunt  obsides  :  Willelmus  de 
Roca,  Guillelmus  de  Kartes,  Ugo  de  Lacella,  Ge- 

G  raldus  de  Volvent,  fllius  Raimundi,  Vivian  de  Bre» 
derio,  Petrus  de  Niort ;  et  si  aliquis  illorum  mortiuii 
fuerit^  infra  quindecim  dies,  si  comes  Pictaviensis 
submonitus  fuerit,  restauretur ;  et  ille  qui  eoa 
submonuerit,  damnum  non  habet ;  et  si  ita  non 
attcndit  infra  xv  dies  postquam  submoniti  fuerint, 
in  Gastellum  S.  StepKani  se  mittant  intus  [fortt 
quod]  clausum  est  muro  et  fossato  sine  malo  inge- 
nio,  et  inde  non  exeant  sine  absolutione  quinque 
clcrioorum  qui  sunt  obsides...  comitem  Pictaviensem 
si  vivi  sunt,  et  si  mortui  sunt,  propter  absolutionem 
eorum  qui  honorem  illum  tenent,  cum  consilio  alio- 
rum  quinque  cloricorum  qui  sunt  in  Ioco,et  ad  sa- 
lutem  S.  Stephani,  illis  scientibus  et  de  submoni- 
tione  non  vetant. 

0  Facta  esf  ista  charla  tertio  Nonas  Aug.,  regnante 
Hinrico  rege  Francorum  Willelmo  duce  Aquitano- 
rum,  Jordano  episcopo  Lemovicae  sedis ;  qui  istam 
chartam  scribere  et  firmare  jusserunt. 


1353 


ACTA  CONCIIJI  LEMOVICENSIS  II. 


nu 


ACTA  CONCILIl  LEMOVICEJVCIS  IV' 

Anno  1031.  die  18  Novemb.  subJordano  habiti, 

In  quo  agitur  de  apoatolatu  S.  Martialis  et  multisad  disciplinam  spectantibus.  InienniBcehtnr  ejusdem 
Jordani  allocutiones  ad  Patres  8ynodi,scilicet  :  1°  Narratio  brevis  de  rebus  gestis  in  synodo  Lemoyicensi 
anni  1028  ;  ^"Homiliain  haec  verba  Lucs  :  Filius  hominib  venit  qua^ere  et  satvare  quod  perterat;  3°*elo- 
gium  monasteriorum  dioecesis  Lemoviccnsis. 

(Apud  Labb.  Concil.  tom.  IX,  col.  869.) 


SESSIO  I. 
Celebrata  xiv  Kalendas  Deceinbris. 

Factum  est  illo  tempore  ut  Dei  nutu  in  festivit^te 

dedicationis   templi   Domini    Salvatoris,  quod  cst 

xiv  Kalendas  Decembris,  congregaretur  concilium 

apud  urbem  Lemovicam.  Ipsa  itaque  dedicationis 

die,summo  mane  convenerunt  omnes  simulepiscop» 

cum  presbyieris  et  diaconibus,  in  ccclesiam  beati 

protomartyris  StephanL  Erat  autemeadem  basilica 

proplcr  coadunatum  concilium  solemni  more  pridie 

ornata,  siciit  etecclesia  Salvatoris  Domini,  in  qua 

anniversaria  dcdicationis  festivitas  ab  orani  Lcmo- 

viccnsi  populo  rite  ceiebrabatur.  Fuerunt  itaque 

dispositiL»  in  modum  coronai  sedes  episcoporum  in 

eudem  sancla  Lemovicensi  ecclcsia,  qua3  est  prima 

omnium  ccclosiarum  Galli.T.  At  ubi  oralum  est,  et 

scderuiit  episcopi,  dala  ab  archidiacono   lectione, 

JorJanus  pontifex  ait  :  Cralla  divina  inspirante,  v> 

catione  nostra  episcopi  pnesentes  ad  nostrum  snffra* 

gium,  de  quibuscunque  opus  fucrit^  dignatl  sunt  ve- 

nire,qua  de  re  omnium  vestrum,  dilectissimi  clerici, 

aimonemus  ut  in  hoc  sancto  concilio  veritatem  nutlus 

scienter  occultet,  nullus  timore  aut  favore,  sive  mu- 

nerCy  sive  odio^rectam  perturbare  prxsumat  justitiam, 

De  ordine  siquidem  nostro  in  primis  loquendum  est, 

ut  quas  corrlgenda  suntj  Deo  opitulantCy  corrigantur, 

et  superflua  resecentur,  probata   vero   ab    omnihus 

corroborentur,  quatenus  inter  nos  unitas  pacis  firma 

permaneat.  Scimus  enim  quia  in  scissuris  mentium 

Deus  non  estyCt  Deus  unitate  gaudet;  et  illi  gratiam 

ejus  merenlur  habere,  qul  se  ab  invicem  per  sectarum 

scandata  non  divldunt,  Si  quis  vero  de  aliquo  sibi 

dubius  esse  videtur^aut  forte  de  quacunque  re  coeteros 

putat  reprehensibiles,  exeat  in  medium,  et  libere  di- 

catjtU  aut  doceat  aut  doceatur,  et  derogatio  confun- 

datur  de  fratemitate  Ecclesixr  Ideoque  hic  in  nomine 

Jesu  congregati  esse  videmur,  qualiter  justitia  sibi 

inter  nos  locwn  inveniaiyCt  injusta  explodantur, 

Cumque  de  divinis  strictim  esset  disputatum,ite- 
rum  pontifex  ait  :  Dotorem  cordts  mei  vobis  patefa- 
cio,  0  venerabiles  episcopi,et  retiqui  mlnistri  Domtni, 
et  clamorem  facio  de  ssecularibus  potestatibus  paro- 
chianis  meisiqui  Ecctesiam  Dei  quietam  esse  non  si- 

(1)  Pragmenta  ediderat  Binius  post  Baronium  ; 
nijnc  integrum  in  lucemproditexcodicems.biblio- 
thcc«  ThuanflB.  —  Anno  1031,  non  1034,  habitum 

Pateoi.  CXLIL 


A  nunt,  res  sanctuarii  pervadunt,  pauperes  mihi  com» 
missos  et  Ecctesi^e  ministros  affligunt^  H  me,  ijui 
eorum  pastor  sum,  de  pace  audire  nolunt,  Omnes 

,  episcopi  uno  ore  dixerunt  :  «  Qui  conturh&t  vos, 
portabit  judicium,  quicunque  est  ille  ;  dignum  est 
enim  ut  tales,  qui  vobis  contraire  prsesumunt,  ab 
Ecclesiap-  communione  abscidantur.Nam  quicunque 
vobis  subditos  conturbant,vos  conturbant ;  qui  au- 
tcm  vos  conturbant,  Christum  conturbant,  cajus 
vice  episcopi  legatione  funguntur.  Ideoqi(e  divins 
et  apostolicae  severitate  districiionis  digni  sunt;  et 
a  nosiro  concilio  justo  anathemate  plectendi,  quo- 
usque  fructuose  poenitendo  resipiscant.  » 

Tunc  Odolricus,  monasterii  reverentissimus  pa- 
ter,  sacris,  ut  juxia  pontiGcem  residebat,  vcstibus 

j.  ornatus,  in  corona  episcoporum  exsurgcns,  facto 
silentiO)  dixit  pontifici  :  «  Rogamus,optime  ponti- 
fex,  reverentiam  ordinis  vestri,  ut  priusquam  de 
quibuspiam  conferatur,quaestio  Ecclesi®  vestr»  de 
apostolatu  beati  Martialis  prudenter  ventilata,  bic 
secundum  regulam  veritatis  pacem  Inveniat :  hac 
enim  praecipue  de  reego  etvosconcilium  hoc  aggre- 
gare  curavimus.  Ecce  vobiscum  sancti  prssentes 
episcopi  in  nomine  Spiritas  sancti  adsunt,  ecce  in 
divinis  et  saecularibusscripturiseruditiprsstosunt 
plures.  Ecce  quicunque  nobis  contradicere  vult  de 
hac  re,  qua  beatum  Martialem  profitemur  esse  apo- 
stolum,  et  memoriam  ei  ubique  in  divinis  aposto- 
licam  exhibemus,  cum  fiducia  exeat  coram  vobis, 
et  aut  mendaces  ncs  per  rationem  ostendat,  et  nos 
libenter  ei  acquiescamus  ;  aut,  quod  Deo  opem  fe- 

G  rente  credimus,  veraces  nos  inveniat,  et  veritatem 
cum  pace  suscipiat.  Toties  vos  rogavimus  ut  fir- 
miter  in  omnibus  ecclesiisetmonasteriisper  Lemo- 
vicinum  siatuerilis  hanc  regulam  toties  excusastis 
id  vos  minime  agcrevelIe,quousquepost  epistolam 
papo)  Joannis  in  concilio  apud  hanc  sedem  causa  a 
comprovincialibus  episcopis  audiretur,  et  dignum 
et  justumaiquerationabile  fieri  per  antiquorum  au- 
ctoritatem  judicaretur,  ne  videlicet  vos  sine  con- 
sultu  vicinorum  agere  videremini  episccrporum,  ne 
elatus  aut  praesumptor  diceremini  a  malevolis.  » 
Et  pontifex  ait  :  Sicut  primnm  a  Romano  papa,  et 

esse  invictissime  Drobat  dies  ipto  quod  inchoatum 
est,nempe  i  Kal.  Decemb.,  incidens,  ut  testantar 
hfiBC  acta  col.  1362,  in  fer.  v. 


1355 


JORDANUS  LEMOVIGENSIS  EPISCOPUS. 


im 


iterum  a  concilio  Biturlcemi,  in  quo  mea  vos  t;tc^  A  n^mo  contradicere  aliquaratione  potestilli  quit^Jas 


fuistts  in  capite  hujus  NovembriSy  absque  pnesentia 
mea  probatum  est  et  collaudatum  atque  confirmatum, 
sic  volo  ut  modo  prsesente  me  in  hac  sancta  sede  beati 
Martialis  dijudicetur  juste  et  canonice,  ut  per  tertiam 
istam  auctoritatemtotum  schlsma  de  omni  Letnovicino 
deinceps  tollatur  edicto  nostrx  auctoritatis.  In  con^ 
spectu  ergo  episcoporum  fiat  examinatio  de  apostolalu 
beati  MartialiSy  utrum  vere  sit  apostolus  an  non. 

Ad  haBC  apprime  eruditus  quidam  Aniciensis  ec- 
clesiae  canonicus  et  presbyter  Engelricus  coram 
exsurgens^ait :  «Ideo  infmita  indoctorum  hominum 
multitudo  contradiciteum  csse  apostolum,quia  non 
est  unus  de  duodecim  ;  et  dum  crebro  duodecim 
discipulo8,vel  duodccim  sedcntes  super  duodccim 


men^oriam  potius  de  apostolo  eligunt  agcre.  » 

Ad  hsc  quidam  litterarum  peritus,  monasteni 
Masciacensis  Pater  Azenerius,  exsurgens  in  con- 
spectu  episcoporum,testimonium  perhibuit, diceos: 
<(  Quia  inter  grammaticos  detritus  ego,et  postea  in 
palatio,nunquam  in  nostris  monasteriis  per  Fran- 
ciam,Martialem,  qui  hanc  primam  ecclesiam  ante 
omnes  Galliae  ecclesias  dedicavit,  audivi  recitare 
nisi  cum  aliis  apostolis  ;etmerito,quiaip8cpopuloa 
Galliae  primus  in  Christo  Jesu  per  Evangelium  ge- 
nuit.At  postquamjubente  rege  Roberto,in  soloBi- 
turicensi  monasterii  ejus  prsBlationem  suscepi,  ibi 
primum  aliam  de  hac  re  indebitamconsuctudinem 
reperi,  quam  mox  amputavi.  Quia   mox  in  eo  pro- 


sedes  audiunt,putant  multi  nulium  esse  apostolum,  p  prio  quo  Deus  eum  gradu  posuit,hoc  est  inter  apo- 

<*1_1*  1*  a  *A-S  ^^  L         \  1.  *  *  *  *       ^T  I  * 


exceptis  duodecim ;  ncc  alios  soptuaginta  duos 
putantfuisse  apostolos^sedtantumsimpliciterdisci- 
pulos.  Sed  contra  haec  deferatur  in  concilium  ve- 
strura  illius  auctoritas  viri  qui  Vetus  et  Novum  Te- 
stamentum  de  Hebraeo  et  Graeco  in  Latinum  fideliter 
transtulit,qui  sacrorum  voluminum  expositor  fuit, 
de  cujus  auctoritate  dubitare  quempiam  nefas  est, 
cum  inter  omnes  doctores,  post  apostolos,  fortior 
columna  Ecclesiae  sit.  » 

Tunc  delato  et  perscrutato  codice,  commentum 
Hieronymi  super  Epistolaad  Galatas  legere  episcopi 
fecerunt  coram  se,ubi  Hieronymus  scribit,  dicens 
(HiERON.  in  caput  i  ad  Calat,)  :  «  Quod  autem,  ex- 
ceptis  duodecim,  quidam  vocentur  apostoli,illud  in 
causa  est,  omnes  qui  Dominum  in  carne  viderant, 


stolos,nomen  et  memoriam  ejus  ascripsi.Nam  olim, 
antequam  monachihabitum  susciperem,dum,Hiero- 
solymam  proflscens,  apud  Constantinopolim  io 
basilica  Sanctae  Sophiae,  Sabbato  Pentecosted,  60- 
lerani  interesseui  offlcio^memini  me  audisse  inlita- 
niis  Graecis  Martialem  inter  alios  apostolos  post 
duodecim  fuisse  a  Grsscis  pronuntiatum.  » 

Ad  haec  Odolricus  explicare  c(£pit,diceDS  :  «  Aa- 
diant  me  pontifices  et  seniores  qui  coram  astant 
Quod  Martialis  sempor  ab  antiquitate  in  plunbas 
doctissimorum  locis  pronuntiatus  sit  apostolu8,mihi 
necesse  non  est  testificari,  ne  forte  adulatorius  jn- 
dicer  testis  pro  ejus  Ect^lesiae  regimine.  Adsunt  ab 
externis  locis,qui  ex  hoc  verum  dent  coram  vobis 
testimonium.Non  tamen  est  mihi  tacendum  qood, 


et  eum  postca  praedicabant,fui8se  apostolos,  appel-  C  quando  jam  longe  olim  apud  monasterium  Sancti 


latos,ut  illud  PauH  :  Visus  est  illis  undecimy  deinde 
visus  est  Jacobo,  deinde  apostolis  omnibus  [l  Cor, 
xv),  id  est  septuaginta  duobus,  qui  bini  a  Domino 
ad  praedicandum  missi  sunt.Nam  et  alii  ab  hisquos 
Dominus  elegit  ordinati  suntapostoli,  sicut  ad  Phi- 
lippenses  ait  :  Necessarium  existimavl  Epaphroditum 
commilitonem  mmm^  vestrum  autem  apostolum  mit- 
tere  ad  vos  (Philip.  ii).  Et  ad  Corinthios  de  talibus 
scribitur  :  Slve  apostoli  ecclesiarum  in  gloriam  Dei 
{II  Cor.  Silas  quoque  et  Judas  ab  apostolis  apostoli 
nominati  sunt.  » 

Et  subjunxit  ad  haec  Engelricus,  dicens  :  «  Si  illi 
qui  in  carneDominum  videntes,eum  postea  praedi- 
cantes,  apofctoli    sunt,    quanto    inagis    Martialis 


Benedicti  in  Francia  per  plures  annos  arlibus  im- 
buererliberalibus,  annosam  monasterii  le^tmrt- 
periyMartialem  in  litaniis  cumaliispronuntiari  apo- 
stolis.Pater  illius  loci  Abbo  florentissimus  pbiloso- 
phia,quem  multi  vestrum  noverunt,et  omni  divioi 
ct  saeculari  auctoritate  toti  s  Franciae  magister  fa- 
roosissimus,et  postmodum  gladio  persecutorisma^ 
tyrio  coronatus  apud  Vasconiam,  quid  de  Martiale 
scripserit,  quod  de  eo  testimonium  perhibaerit, 
hujus  urbis  cleronotumest.Exatititposteumipsias 
monasterii  pater  tum  grandaevitate,tumgenere,cam 
eloquentia  et  disciplinis  libaralibus  clarus,  ac  de- 
mum  levatus  Bituricae  sedi  archiepiscopus(2).Qaod 
testimonium  sancto  Dei  perbibuit  ille,multi  ex  no- 


apostolusest,quiDominiincarnediscipulusfuit,etin  0  stris  noverunt.Adhuc  enim  vivente  rege  Rc>berto, 


praedicatione  maximus  laborator  exstiiit  et  fructifi- 
cator,  ita  ut  Gallia  signum  sit  apostolatus  ejus  ? 
Scit  omnis  Aquitania  Martialem  esse  primum  illu- 
minatorem  Galliae,  cui  contradicere  nullua  potest. 
jHuni  ergo  discipulus  Domini  sit  sicut  et  Cleophas, 
et  hanc  partem  occiduam  signum  apostolus  ha- 
beat,  indubitantcrapostolus  est  eodem  ordine  quo 
et  Pauluset  Barnabas.Si  tamenhaec  melior  inchoata 
institutio  quibusdam  duraesse  videtur,propterusi- 
tatum  sibi  morem,quo  ejus  memoriam  de  confes- 
florc  facere  solent,   tamen   confidenter  dico,   hoc 


/2j  Gauzlenus  abbas  Floriacensis  et  archiepiscopus  Bituricoasis. 


cnm  antecessor  meus  Hugo  in  palatio  ei  apud  Pa- 
risios  assisteretcummultitudinenobilium  etdocto» 
rum^  altercatio  inter  Francos  et  Lemovicenses  de 
re  higusmodi  coram  rege  fieri  ccepit  :  et  ego  ibi 
tunc  praesens  interfui.  Dicebant  isti  :  «  Yos  Frtnci 
((  non  recte  facitis,  quia  Mcu*tialem  cum  apostolis 
«  pronuntiatis,  nos  recte  agimuc,  quia  eum  inter 
((  confessores  recitamus.Vos  ultimum  apostolorQm 
((  dicitisyuos  primum  confessorum  in  litaniis  did- 
((  mus. »  Quorum  litigium  archicpiscopus  supradi- 
ctus  Gauzlenus  compcscuit,  dicens  :  «  Ambc  hiyQ^ 


1357 


ACTA  CONCILII  LEMOVIGENSIS  II. 


4358 


«  rei  partes  nisi  uniformes  fuerint,altera  pars  altera  A 
■  parte  jusiior  est,  et  necesse  estut  semper  justior 
(f  rationabilior   [que]  praevaleat  pars.  Nam  omnes 
K  qui  Martialem  inter  confessores  pronuntiaDt,Don 
c  bene  juste,  non  bene  perepicaciter  agere  mihi 
«  videntur;  ille  enim  magis  est  sortis  apostolice 
«  unus  quam  sortis  confessorum.  Idcirco  non  bene 
M  recte  agunt  qui  nomen  ejus  auferunt  de  eo  in  quo 
«  Deus  eum  posuit  gradu,  et  ponunt  ubi  Deus  non 
«  posuit.  Potius  cst  apostolico  de  agmiue  quam  de 
«  confessorum,  qui  post  martyres  sunt,  serie.  Uti- 
«  que  si  regis  qui  adesl  nomen  non  inter  regum^ 
«  sed  comitum  subjectorum  vocabuia  diceret  quis, 
«  aut  rusticus  diceretur,  aut  malevolus  regis  cou- 
«  temptor.  Et  si  simplicitate  rustica  id  fieret,  nil 
.«  moveretur  rex  animo,  sed  rusticiiati  facile  igno-  ^ 
«  sceret ;  si  vero  non  simpliciter,  sed  contemptive 
M  diceretur,non  dubium  quin  regis  animum  ad  ira- 
«  cundiam  pro  contemptu  suo  accenderetur.  Quod 
M  si  in  tali  intenlione  contemplor  persisieret,  sen- 
«  tentiam  contra  se  pro  malevolo  contempiu  senti- 
'<  rel,ncc  t.inlum  rex,quanium  subdili  comitesejus 
M  et  principes  et  amici  in  contemptorem  irati  fie- 
«  rent.Revera  scit  omnis  haBC  regio  quiailleprajdi- 
«  cator  Aquiianiae  de  gradu  non  coufo88«)rum,  qui 
«  post  martyres  suni,sed  apostolorum,qui  anie  mar- 
«  tyres  sunt,  exisiii.  Ego  autem,  si  nomen  ejus  de 
«  apostolico  ordine  auferrem,  timerem  ut  apostoli 
«  Petri  et  aliorum  indignationem  hac  in  re  incur- 
«  rerem,  qui  olim  in  mundo,et  nunc  in  c(Elo,colle- 
«  gam  et  sodalem  suum  Mariialem  praeclarum  con- 
«  sociiim  per  sedilia  apostolica  habent.Eisi  nomen  C 
«  ejus  permuiarem  in  eum  catalogum  quo  sanctum 
«(  Benedictum,  et  Hilarium,et  Mariinum  pronuntio, 
«<  metucrem  quidem  iram  8,  Benedicii,ei  Hilarii,et 
«  Martini  et  aliorum   incurrere,  qui  eum  in  ccelo 
«  gaudeni  ordine  aposiolico  radiare.lliic  nulla  invi- 
«  dia,  nullum  litigium   inter  sanctos  esse  potesi, 
flc  quia  regnat  in  omnibus  uniias  chariiaiis,et  quod 
«  singuli  per  se  non  habent,  per  cbariiaiem  in  om- 
«  nibus  habent,  ubi  est  Deus  omnia  in  omnibus. 
«  Nimirum  si  alii  aposioli  sunt,exceptisduodecim, 
«  sicut  et  absque  dubio  sunt :  ille  utique  apostolus 
«  est,  qui  omne  donum   gratiarum  a  Domino  cum 
«  aliis  duodecim  accepit  apostolis.  Gerie  Martialis 
«  non  est  nunc,  nec  erit  aliu9,quam  olim  quis  fuit, 
«  et  qui  fuit,ipse  est  nunc,et  ipse  semper  erii.Ami-  n 
«  cus  Dei  fuit,amicus  Dei  est,amicus  Dei  erii.Apos- 
«  lolus  fuit,  apostolatum  habet  (nam  signaculum 
«  apostolatus  ejus  Gallia  esi),  aposioli  honorem  in 
«  ccclo  in  ffiternum  habebit.  Apostolus  officio  fuit, 
«  apostolus  est  remuneratione,aposiolus  erit  in  ae- 
«  ternum  gloria  et  honore.Esi  carnaliter  de  genere 
«  AbrahsB,  est  discipulus  Domini,  est  a  Petro  bap- 
«  tizaius,  Christo  jubenie,  est  eidem  Peiro  regni 
«  claviculario   et  protomariyri  Stephano  consan- 
«  guinitate  camis  junctus,est  a  Domino  missus,est 
«  per  insufflationem  Domini  bpiritu  sancto  conse- 
K  cratus,et  potcstate  ligandi  et  solvendi  sublimatus, 


«  esi  a  Domino  die  ascensionis  sun  benedictione 
«  episcopali  sanctificatus,  est  in  Sion  in  die  Pente- 
«  costes  Spiriiu  sancto  repletus,  omnium  gentium 
u  loquelas  novit,gentibus  istisocciduis  testimonium 
«  Dei  vivi  attulrt  primus,resurrectioni8  Christi  invi- 
«  ctus  exstitit  tesiis.  Ideoque  ipsum  crucifixum  et 
«  resurrectionem  in  resuscitandis  exstinctis  semper 
«  tesiem  barbaris  pr£eferebat,dicens  :  /n  nomine  Do- 
»  minif  quem  Judsei  cruci(ixerunt,et  tertia  die  resur- 
«  rexit  a  mortuis,  surgite  qui  mortui  jacetis,  Ipsam 
«  testificationem  Dei,ejus  nomen  resonare  videtur : 
«  Martialis  quippe  interpretatur  GrsBCO  nomine  te- 
«  stimonium,  sive  testis  yitas^  vel,  sicut  alii  volunt, 
«  virtus  immortaliSfqma.  discipulum  viriute  resurre- 
«  ctionis  de  morte  post  sex  dies  Pefri  bacterio  ta^ 
«  ctum  resurgere  fecit ;  sive  virtus  immortalitatiSf 
«  hoc  est  prjsdicator,  vcl  iestis  illius  qui  rex  sscu- 

« lorum  immortalis  solus  habet  immortalitatem, 

«  ideoque  testificator  resurrectionis  Christi  exstitit 

«  invicibilis.  Plane  si  apostolus  nullus  est,  excepiis 

«  duodecim,  sicut  EbioniUe  hsretici  prssdicant,  et 

«  nefas  e^i  cogitare  (ipsi  enim  nullum  apostolum 

«  recipiunt  praeter  duodecim,et  Paulum  repudiant, 

«  quia  non  cst  de  duodecim,  sicut  Beda  in  Com- 

«  meniario  super  Mprcum  dicit),  ergo  Paulus  et 

«  Barnabas  non  sunt  apostoli,quod  puiare  demen- 

«  iiae  esi.  Nos  Franci  morem  quem  patres  nostri, 

«  qui  primi  monasierium  S,  Benedicti  suo  magiste- 

«  rio  innormarunt,  plena  nobis  ratione  subnixum 

«  tradiderunt  de  hac  re,  ratum  conservamus.Quis- 

«  quis  nos  hac  in  re  imitari  voluerit,rectam  verita- 

«  tis  lineam  tenebit.  »  Quo  perorato,  archiepisco- 

pus  tacuii,  et  rex  cum  omni  dignitate  clericorum  et 

principum  qui  sibi  assistebant,  dicta  archiepiscopi 

coilaudavii.Nos  autem  ubi  regressi  sumus  ad  hanc 

urbom,hac  de  re  codices  antiquos  loci  nosiri  perqui- 

rere  confestim  curavimus,  ei  innumeros  tam  penes 

nos  quam  per  diversas  Aquitaniae  ecclesias  inveni- 

mus,Martialem  habenies  scriptum  apostolum.Inan- 

tiquis  etiam  Martyrologii  voluminibus  duos  ejus 

discipulos,AIpinianum  et  Austriclinianum,scriptos 

esse  adhuc  reperimus  apostolos.  Sic  quippe  legitur 

in  voiustissimis  quibusdam  :  Pridie  Kalendas  Juliif 

natalis  sancli  Martialis  Aquitanix  doctoris  et  apostO' 

li,  cum  duobus  apostolis  Austricliniano  et  Alpiniano, 

quorum  vita  signis  et  miraculis  admodum  effulsit. 

Ne  miremini  autem  quod  in  vestro  concilio  tesii* 

monium  hoc  proiuli,roverentissimi  praesules^quasi 

ipsos  discipulos  ejus  reciiari  velimus  apostolos  : 

hoc  enim  nolumus,  ne  vilescat,  ut  aiunt  quidam, 

nomen  aposiolicum,  si  tot  apostolod  Ecclesia  pro- 

ferat,  cum  hoc  de  ipso  Martlale  nonnullis  ingra- 

tum  esse  sciamus.  Verum  haec  idcirco  diximus,  ut 

qui  praesentes  in  concilio  sunt,  facile  perpendant 

quia,si  ante  nos  longe  olim  antiqui  patres  discipulos 

Martialis  non  dubiiaverant  fateri  apostolos,  multo 

magis  eorum  magistrum  sciebant  procul  dubio  et 

credebant  esse  apostolum.Interrogenturdeipsaaa^ 


4359  JQRDANUS  LEM0VICBN8IS  EPlSeOPUS.   ^  -Itf0 

tiquitaie  majores  monasteriorum  per  Lemovioease' A  ^^  exisiimaverant  vindicare    apostolicum    nomen, 


Bolum,ut  iropleamus  illud  propheticum  :  6tale  super 
vias  interrogate  de  semitis  Dommi  antiquis^  quxrite 
qux  sit  via  recta,  et  ambulate  iu  ea  (Jer.  vi).  Tesiiii- 
caiur  nobis  Pater  monasterii  Tuielensis,quia,po8t- 
quam  ipse  locus  fundatus  est  temporibus  Garoli 
Augusii,  consuetum  semper  retinet  morem  memo- 
randi  Martialis  apostoli.  » 

Interea  Pater  monasterii  Solemniacensis  Geral- 
dus  solemniter  in  concilio  residcns,  sacris  indu- 
mentis  ornatus,ait  coram  omnibus : «  Antiquissimos 
codices  scio  penes  nos,  antiquissimum  habentes 
testimonium,Martialem  esse  apostolum  ab  aniiquis 
prajdicaium.  Verum,crescenie  paulatim  negligentia 
ecclesiasticorum  virorum,  cum  alia  quoque  recta 


«  ideoque  hsc  duo  nomina  ita  inter  se  diviserunt, 
«  ut  mcgores  sacerdoies  vooarentur  episcopi  taaiam, 
«  minores  vero  sacerdoies  presbyteri  daataiat  ap- 
«  pellareniur.  Si  igitur  illi  episoopi  quondam  po6t 
«  apostolos  virtute  signorum  apostolis  qui  Dominoin 
«  viderant  inferiores  vocabantur  ax>09toli,  qoanto 
«  magis  ille  aposiolus  est,  et  jure  apostolua  voca- 
«  baiur,qui  a  Domino  omne  donum  graiiamm  cam 
«  consortibus  suis  accepit,  et  in  virtute  signomm, 
«  tanquam  vere  apostolus,  praepotens  fuit?  » 

Gumque  sileret,  dixit  Petrus  quidam  presbyter : 
«  Hoc  idem  testificaium  est  ante  bos  plures  aonos 
a  Regembaldo  patre  monasterii  Milbecensis.  Nam 
cum  vos,  0  venerande  poniifex,  in  hac  basilica  per 


CGBpissent  depravari,  hoc  etiam  depravatum  est  a  .«>  hebdomadam  Peniecostes  in  vestra  6ynodo,a8tante 


junioribus,ut  jam  non  vocarciur  aposiolus,quia  non 
erat  unus  de  duodecin  (nam  mulli  hodieque  non 
advertenies,  Paulum  ei  Barnabam  puiant  esse  de 
duodecim),  ideoque  permutarunt  ejus  nomen  per 
liianias  de  ordine  apostolico  in  confessorum  seriem, 
zelumque  bonum  habente8,sed  non  sccundum  scien- 
tiam,putarent  paironum  suum  melius  honorari,  si 
non  uliimum  apostolorum,8ed  primum  confessorum 
diccrent,  ideoque  per  ejus  gesta  in  aliquibus  locis 
confessorem  eum  scripseruni.Nam  in  veiusiissimis 
eodicibus  probatum  est  hoc  miuime  per  ejus  gcsia 
scriptum.  Hac  de  re  consuliius  est  eum  per  omnia 
scribi  aposiolum,  quam  pontificem  sive  confesso- 
rem,quia  sancti  ^postoli-qui  Cpiscopi  fuerunt,  sive 
occisi  sivc  non  occisi  gladio,  omnes  et  poniifices  et 


multiiudine  6acerdoium,resideretis,  aliooutus  estis 
synodum,  dicens  :  Nobis  nescio  qu»  novUas  defB- 
trono  nostro  Martiale  orta  est,mihi  stUis  dura  et  gm- 
vis.  Alii  memoriam  ejus  de  apostoio^ulii  de  eonfetsoft 
agnnt ;  alii  testantur  eum  fipostolum,  alii  CMfM- 
tolum;  quid  cryo,  fratres^in  lioc  senliiis?  ki  iUe  me- 
moraius  veneranda  canitie,doctrina  et  moribusfgie- 
gius,  confesiim  admirando  signare  se  coepit  sigBO 
crucis,etsicprimus  respondit :  n  Tale  nunquamto- 
«  divi  quale  nunc.  Gerte  auribus  meis,  o  pontifex, 
«  majorem  inducitis  novitatem.In  nostro  siquidea 
«  monasterio,  et  in  c«terls  in  quibasapueritiamea 
«  usque  modo  per  Biiuricensem  et  TuroneDSOi 
«  provincias  conversatus  fui.nunquam  audivi  Mar- 
«  tialem  recitari  nisi  cum  aliis  apostolis.  »  loterei 


confessores  vocaniur,dum  apostoli  vocaniur,ponti-  G  in  concilio  illo,cum  quidam  ex  clericts  Pelraeorics 


fices  auiem  et  cdhfessores  innumeri  sunt,qui  apos- 
toli  non  sunt.Si  autem  in  consecratione  episcopali 
episcopus  vocatus  apostolus,  Ubi  dicitur  :  Urbanus 
es.  aposlolus  Christi  es,  sit  Ecclesia  mater  'tm,  sint 
dpostoli  fratres  tuiyapostclatus  tui  gradum  cuMdiant 
angeliy  quanto  magis  ille  apostolus  est  qui  ab  ipso 
Domino  missus  et  consecratus,et  potestate  aposto- 
lica,id  est  ligandi  ei  solvendi,  est  sublimatus?  Sed 
in  concilium  vestrum,o  pra;sules,veniai  Ambrosius 
Mediolanensis,  fortis  columna  Ecclesisc ;  audiamus 
ejus  super  hac  re  auctoritatem.  Tunc  delato  codice 
lecium  est  in  commentario  super  Episiola  ad  Timo- 
theum,ubi  Ambrosius  dicit  (3) :  «  Primo  itaque  nas- 
«  centibus  Ecclesia;  tempore  omnes  presbyteri  voca- 
«  baniur  episcopi  sivc  presbytcri,etomnesepiscopi  n  «  et  Chrisiianitas  erat,ubi  scholaB  Scnpturamm  di- 


urbis  cum  patre  monasierii  Solemniacensis  altefci- 
reiur,et  diceret  :  «  Eodem  modo  sanctum  FroiitoB 
«  possumus  dioere  apostolum  ;  » ille  coram  omiiibv 
sic  ei  respondit  :  «  Tace,  inquam,  frat^r^meliv 
«  esi  ut  sileas  :  quia  quando  nos  in  scbolis  magi- 
«  strorum  mel  et  lac  bibebamus,tu  solam  nuDini- 
L)as  fabam.  Scripturam  de  sancto  Pronio  oovan, 
cujus  tu  auctoritate  niteris,  Gauzbertus  Dottflr 
«  edidit  lucri  causa,qui  Bub  bujus  LemoTicc  eedis 
«  episcopo  Hildegario  chrorepisc6pus  nobis  exstilit 
«  Qua  autem  raiione  ille  potest  esse  apostolas  qei 
«  indigena  Peiracoricensis  fuit?  Profecfo  si  ibit 
«  pucro  psalierium  didicit,8icut  in  fgus  gMis  legi- 
«  iur,et  ibi  clericus  est  factus ;  jam  ibi  sacerdoUmn 


<( 


« 


.«  vocabantur  confuse  et  presbyteri  sive  episcopi ; 
«  item  omnes  episcopi  vccabanturapostoli.Curergo 
«  nunc  discreia  suni  haec  vocabula,  ut  jam  episco- 
«  pi  non  voceniur  apostoli,  non  presbyicri,  sed 
«  iantummodo  episcopi,et  presbyieri  ante  ordina- 
«  tionem  episcopalem  non  yocentur  episcopi,  nisi 
«  solum  presbyteri  ?  Episcopi  qui  post  decessum 
«  aposiolorum  Ecclesias  regebani,  cum  viderent  se 
«  non  eamdem  habere  quam  apostoli  babuerant 
«  gratiam  in  poiestate  signorum,in  virtute  miracu- 
«  lorum,  in  resuscitatione  moriuorum,  grave  sibi 
|3)  Loous  false  citatus. 


vinarum,  ubi  clericatus  ordo  erat.  Legitur  epn 
«  potius  eremitam  vixisse  quam  episcopum.IKeeie 
«  nescis  qus  signa  ille  operatus  est,  nt  Petneon- 
«  censes  converterei.Potius  ille  eos  Deo  acquisivit» 
«  qui  omnem  Aquitaniam  cum  Slephano  principe 
«  Galliarum  ad  fidem  tnLxit.NequeFron£o8,neqiieSe- 
iurninus,neque  Oionysius  leguntiirtnortnoesiiea- 
tasse.Et  utique  sine  suscitaiione  mortucHtnnyfluie 

•  ostensione  signorumprimigentilesiibnpoiiierv^ 

•  credere,  dicente  Domino  :  Niii  signa  H  prodigii 
«  videriiis  non  crediUs  {Aet,  li).  Item  aHbi  dieitiir 


« 


(( 


l^  ACTA  CONGILU  LEMOVIGGNSIS  It.      •  1363  r 

«  JUi  autem  profecti  preedicaverurU  ubique^  Damino  A  longiores  faciam  vos,  o  venerabiles  Patrofl  qui  in 


«  cooperante,  et  sermonem  confirmante  sequentilnu 
«  signis  {Marc,  xvi).  Apostolus  nullus  fuit,  nisi  qui 
«  a  Jerusalem  profectus  est,  diconte  Isaia  Oe  Sion 
«  exibit  tex,  et  verbum  Domini  de  Jerusalcm  {Isa,  ii). 
(c  Itemque  Dominus  ait  :  Oportebat  Christum  pati,et 
•  prsedicare  in  mftnineejus  pasnitentiametremissionem 
«  peccatorum  in  omnes  gentes.incipientes  ab  Hierosoly- 
«  ma  {Luc,  xxiv).Et  alibi  dioit  :  Eritis  mihi  testes  in 
«  Jerusatem^et  in  omni  Judxa^et  Samaria.et  usque  ad 
«  ultimum  terrss  {Act.  i).  Ubi  autem  est  locus  ubi 
«  Frontus  Georgium  legitur  susoitasse?  Porro  apud 
«  E^se  monstratur semper  locus  ubi  Martialis  Austri- 
«  cliaianum  suscitavit.  Martinus  Turonensis  tantam 
«  post  apostolos  gratiam  a  Deo  legitur  babuisse,  ut 


boc  interestis  concilio,  boc  tantum  breviter  perstrin- 
gam,  quia  nunqnam  usqne  ad  bunc  bodiernum 
diem,qui  est  quinta  Sabbati  {xiw  Kal,Decembr,y  fe^ 
ria  v),  factus  est  liber  in  toto  orbe  terrarum,qui  in 
ordine  apostolorum  per  litanias  habeat  scripta  no- 
mina  Fronti,  Saturnini,  Dionysii,  Juliani,  Austre- 
monii,Ursini,  neque  aliorum,  qui  postMartialem  in 
Galliam  venerunt,  Patrum ;  Martialis  vero  nomen, 
ut.jam  dixi,  et  in  vetustissimis  Aquitanie  et  Fran- 
ciffi,  ncc  non  et  Hispanis,  sive  aliarum  gentium 
librisy  pcr  innumeras  litanias  cum  aliis  apostolis 
inscriptum  comperitur.  Denique  qui  eum  in  duode* 
cim  apostoloram  serie  por  Canonem  missas  ct  pcr 
atia  loca  scripserunt,  sicut  Paulum,  et  Barnabam, 


«  trium  mortuorum  suscitator  fleret.  Discipuli  ejus  n  Lucam,  et  Marcum,  et  Gleopbam,  non  utique   id 


«  orbemlustrasse  dicuntur,si  quem  forte  tunc  juve- 
«  nem  iavenire  potuissent  insuscitationetriummor- 
«  tuorum  Martino  similem,  nec  invenire  potuerunt. 
«  Pic  nobis,  frater,  quos  martyres,  quos  confesso- 
«  res^quas  virgines  legisti  post  apostolos  ultra  tres 
«  giortuqs  suscitasse?  Nimirum  bac  in  re  etiam 
«  Martialis  ostenditur  vere  apostolus  esse,  eo  quod, 
«  utmultam  Deo  gentilitatem  acquireret,ut  fructum 
«  piurimum  afferret,  sex  mortuos  tanquam  vere 
«  aposlolus  suscitavit.  Sed  ipsps  mortuos  in  testi- 
«  ponium  veritatis  possumua  ostendere  in  quibus 
«  jacent  monumentis.  Austricliniauum  quippe,  et 
«  fllium  Nervffi,  duosque  idolorum  pontifices,atque 
«  armigerum  Stepbani,  et  filium  Arcadii  novimus 
t(  ubi  quiescentes  exspectent  rcsurrectionem  mor- 


agerent,nisi  eum  vere  apostolum  sclrent  esse^de  illo 
scilicet  ordine  quo  dicuntur  esse  apostoli  Paulus 
atque  Barnabas.  » 

Ad  basc  ex  clericis  Engolismensibus,  qui  tamen 
minus  eruditus  erat,  quidam  se  opposuit,  dicens  : 
«  Si  nomen  Martialis  inveniretur  in  Actibus  apos- 
tolorum,  sufQceret  nobis.  » 

Cui  mox  quidam  eruditus  ex  ipsis  Engolismensi- 
bu3  clericis,  qui  tunc  ab  Engolisma  cum  episcopo 
Robone  ad  concilium  venerat,obviavit,responden8  : 
u  Ac^urare  episcopos  in  concilio  isto  audivimus  ne 
quiB  scienterhictaceatveritatem;ideoque  de  hacre 
non  audeo  quin  tibi  coram  omnibus  respondeam. 
Nomina  septuaginta  duorum  nec  in  Evangeliis  nec 
in  Actibus  apostolorum  inveniuntur,  et  Martialis 


«  tuorum.  Prster  bos  suscitavit  puellam,qua$  quasi  ^  procul  dubio  unus  est  de  illis  septuaginta  duobus. 


«  mortua  facta  erat  dilaniata  a  dsemonio.  Item  pe- 
«  nes  Mauritaniam  oppidum  maritimum,  qui  ante 
«  pedes  ejus  quasi  mortui  jacebant,  ut  cunctus  po- 
«  pulus  mortuos  eos  crcderet,  novum  simul  viros 
«  suscitavit.  Veritatem  dico,non  mentior ;  nisi  Mar< 
«  tialisab  co  qui  discipulis  suis  potestatem  mortuos 
tf  .suscitandi  tradidit,  tantam  signorum  gratiam  ba. 
«  beret,  non  tantam  coolo  gentilitatem  acquirerot. 
«  Talibus  signis  barbari  facile  potuere  fidem  etGhri- 
«  sti  nomen  suscipcre.  Nos  atem  ita,  Deo  opem  fe- 
«  rente,  in  Ecclcsia  catholica  constantes  sumus  ex 
«  solidi,  ut,  quamvis  omnia  hacc  apostoli  ofHcio  Mar. 
«  lialis  egorit,  nullo  tamon  pacto  cum  fateromur 
«  apostolum,  hoc  est  legatum  Dei,  nisi  hoc  etiam 


Quando  autcm  discipulus  Pauli  Lucas  Actusaposto« 
lorum  scripsit,  jam  ante  triginta  annos  Martialis 
apud  Aquitaniam  erat.Tacuit  Lucas  de  adventu 
Petri  in  Antiochiam,  tacuit  de  adventu  Petri  ad 
urbem  Romam.  Si  h(Bc  duo  tangeret  plene,  et  Mar- 
tialem  non  exprimcret  nominatim,  juste  mirareris. 
Verum  quia  Pctrus  in  Antiochiam,debinc  ad  urbem 
Romam  cum  Martiale  venit,  ct  primum  Antiochias, 
debincRomae  cpiscopus  scdit,et  quatuordecim  annis 
anle  Paulum  venerunt  Romam  Petrus  et  condisci- 
pulusejus  Martialis,et  Lucas  de  his  nihil  dixit,nihil 
cst  quod  mircris  vcl  dubites.  Si  enim  propter  hoc 
dubitaa,  quasi  Martialis  de  tcmpore  prffidicationis 
Domini  non  fuerit,gesla  ejus  nou  credis;etidcirco 


«  ab  antiquis  patribus  nostris  esset  prsoccupatum.  Q  morito  brutum  animal  reputaris,  si  tot  ac  tantoset 


«  Nisi  enim  vere  legatus  Gbri&ti  esset,  hoc  est  a 
«  Ghristo  missus  adpr(Bdicandum,nunquam  antiqui 
«  x>lim  eum  faterentur  esse  apostolum,  nunquam 
ce  nomcn  ejus  cum  nominibus  aliorum  apostolorum 
«  nobis  scriberent  pronuntiandum.  Hanc  rem  anti* 
«  qui  cpdices  a  Francia,  ab  Hispanin^  a  gente  An- 
«  glorum  advecti  demonstrant ;  hoc  priorum  tracta- 
M  tus  doctorum,  qui  in  ejus  laude  qusdam  probe 
«  ediderunt,  indicat.  Sciinus  quia  Deus  mendacio 
«  Donoblectatur,sanctiejusadulationcnon  gaudent. 
«  Veritatem  requirit  Dominus,  propter  veritatem 
«  sancti  pervenrrunt  ad  regnum.  »  Et,  ne  vcibo  meo 


tales,  Patres  doctissimos,  et  priscos,  et  modernoSy 
qui  ejus  gesta  summa  reverentia  et  susceperunt  et 
suscipiunt,  nutasse  hac  in  re  arbitraris.  Quod  au- 
tcm  a  quibusdam  dudum  audivi,necesse  estmihi  in 
hoc  concilio  proferre.  Nonnulli  enim,  nescio  utrum 
vero  an  falso,  opinantur  Martialem  esse  illum  ado- 
lescentem  qui,  secundum  Marcum,in  passioneDo- 
minum  post  omnes  discipulos  est  secutus.  Et  hoc 
propterea  opinantur  co  quod  tunc  Martialis  ado- 
lcscens  erat.  ct  in  Cocna  noctc  ipsa  Domino  mini- 
straverat.  iEtatis  cuim  quindccim  annorum  erat, 
quando  eum  Dominus  vocavit  et  baptizari  a  Pojtro 


1363 


lORDANUS  LEMOVICENSIS  EPISCOPtJS; 


1364 


jussit.  Alii  autem  illum  adolescentem  susplcantur  A 
esse  Joannem  erangelistam.Sic  autem  Marcus  ait : 
Tunc  dUcipuli  omnes  relicto  eo  fugeruni.  Adolescens 
autem  quidam  sequebatur  eum  amictus  sindone  super 
nudo^et  tenuerunt  eum.  At  ille,  rejecta  sindone,nudus 
profugit  ab  eis  {Marc.  xiv).Dc  qua  re  in  commenta- 
rio  super  Mat-cum  Beda  dicit  (4) :  <(  Hic  adolescens. 
«  sive  JoanneSy  sive  alius  quilibct  nobis  ignotus 
«  proprio  nomine  fuerit,  certum  est  quia  magnum 
«  amoris  ardorem  inDominum  habuerit.»  Itemalii 
opinantur  Martialem  fuisse  illum  discipulum  qui, 
secundum  Joannemi  notus  erat  pontifici,  et  dixit 
08tiariae,et  introduxit  Petrum;  quod  hac  de  re  opi- 
nantur,  quia  de  nobili  fuisse  legitur  genere,  ac  per 
hoc  cognitus  pontifici.  Aiii  autcm  hoc  negant,  et 
asserunt  ipsum  discipulum  fuisse  Joannem.Augus-  n 
tinus  vero  in  commentario  super  hac  re  sic  ait  (5) : 
«  Nescimus  quis  iste  discipulus  fuerit  notus  ponti- 
«  fici.  Non  enim  possumus  affirmare  illum  fuisse 
t(  Joanncm,quia  Joannes,ubicunque  se  commemo- 
«  raty  hoc  adjicit,  quem  diligebat  Jesus  [Joan.  xni) ; 
«  hio  vero  praBtermittit.»  Alios  quoque  vidi  qui  opi- 
nabantur  Martialem  ipsum  esse  Matthiam  et  simili- 
tudine  nominis  a  lingua  Aquitanorum  ita  facile  coe- 
pisse  vocari,  sive  propterea  quod  non  facile  inveni- 
tur  ubi  corpus  jacet  Matthiae.  Ego  autem  pro  certo 
teneo  quod  si  non  alius  esset  Matlhias,et  alius  Mar- 
tialis,uterque  tam  in  nostris  quam  in  Anglorum  gen- 
tisiibrisminime  in  ordine  apostx^Iorum  esset  scrip- 
tus.  Perlitanias  siquidem  votustorum  voluminum 
Angligens  gentis^quse  fidei  rudimentum  et  ecclesia- 
sticasinstitutionesaGregoriopapapercepityMatthias  C 
et  Martialis,  uterque  cum  aliis  apostolis  inscriptus 
babetur.  Proinde  non  ignorabat  Gregorius  non  eum- 
dem  esse  Matthiam  qui  et  Martialem.  Ego  autem 
quemdam  Grscum  peritum  interrogans,  didici  ab 
eo  Matthiam  Armeniae  Minori  prsdicasse,  et  ibi  in 
pace  migrasse.  Sed  libenter  me  audiat  sacer  Pa- 
trum  conventus  Ante  hos  plures  annos  quidamex 
fratribus  de  montc  Sinai  in  h?inc  partem  advenerunt 
occiduam  Dei  disponente  nutu,  moribus  graves,do- 
ctrina  catholicffi  fidei  profluentes,  vita  per  omnia 
honesti,  utriusque  linguae  periti;  qui,  cum  diu  no- 
biscumEngolisma^  fuissent  exspectantes  principem 
civitatis,  et  litteris  Graecis  et  Latinis  eos  videremus 
ad  unguem  imbutos,super  hac  ro  interrogarecura- 
vimus  eos.  Eo  lempore  h.Tc  regula  de  apostoli  mc-  n 
moria  in  hacurbe  frequentabatur,recuperata  potius 
quam  primo  inchoata,  viventibus  rege  Roberto  et 
Gauzleno  Bituricensi  archiepiscopo.E^o  autem  En- 
golismae  positus,  ubi  etiam  ah  ineunte  actate  educa- 
tussum,  dum  interalios  quasi  sciolusvidercr,  ante 
omnes  et  super  omnes  huir  sane  regulae  rcpugna- 
bam,  putans  essevanum  et  falsum,sive  ex  elatione 
descendisse,  quia  Martialem  audicham  in  hac  urbe 
Lemovicensi  praedicari  esse  aposloluni :  et  incautus 
rusticorum  opinioui  meam  accommodabam  intelli- 
gentiam,  putans  ncminem  esse  apostolum  praeter 
(4)  Bedae  sensus,  non  vcrba. 


duodecim.  Itaque  illos  convcni  Gra^cos,  sci&citans 
utrum  Orientalcs  Martialem  nossent.  Qui,  alter&i- 
meon,  alter  nomine  Cosmas,  consono  ore  responde- 
runt,  dicentes  :  «  Utique  Martialem  novimus  apos- 
«tolum,unum  de  septuagintaduobus.»  Quibuscum 
diceremus : «  Nescimus  praeter  duodecim  apostolos ;« 
interrogaveruntnos : «  Habetisne,  inquiunt,per  istas 
«  occidentales  Ecclesias  evangelistam  Lucam,  qui 
c(  scribit  aliosseptuagintaduosesse  electos  a  Domino 
«  post  duodecim  apostolos?  »  Et  cum  diceremus  uti- 
que  haberi,  sed  illos  septuaginta  duos  a  nobis  non 
credi  fuisse  apostoIos,sed  tantum  discipulo8,illi  pro- 
tinus  nos  fugientes,  et  signo  crucis  se  munientes, 
coeperunt  detestari  vocem  no8tram,dicente8  : «  Di9- 
'*  cedite  procul  a  nobis,  miseri,  quia  haeretici  estis, 
«  cum  non  creditis  verbis  Domini,dicenti8  ad  illos  : 
«  Ite,  ecce  ego  mitto  vos  sicut  agnos  inter  lupos  (Luc.  i). 
«  Non  creditisesse  apostolos  illos  quos  ipse  incama- 
«  tus  Dominus  ad  praedicandum  misit?  Duodecim 
«  misitbinos,etposteanihilominus  binos  misitaliofi 
«  septuaginta  duos.  Graeci  semper  Latinis  sapiea- 
«  tiores  fuerunt,  et  Scripturae  Latinorum  ex  Grcco- 
«  rum  fonte  derivatae  sunt.  Martialem  proinde,qQem 
«  nos  dicimus,  6  dfrio^  ifaprtiXuKf  vere  scimus  esse 
«  unum  de  illis  scptuaginta  duobus  qui  cum  Petro 
«  Occidentem  petiit  ad  praedicanduin,  cujus  gesta, 
«  et  omnium  septuaginta  duorum,  in  monte  Sinai 
«  in  eloquio  nostro  habemus.  »  Hoc  ego  testimonio 
a  Graecis  accepto  ccepi  mecum  multa  volvere,  et, 
curiose  antiquorum  voluminum  arcana  rimatus, 
frequentius  Martialem  comperiebam  ab  antiquis 
pronuntiatum  esse  apostolum.  Anamadverti  qaoque 
Paulum  et  Barnabam,  Silam  et  Timotheum,  esse 
apostolos,  non  de  diiodecim,  non  de  septuagiata 
duobus.  Perspexi  quia  Timotbeus  discipulus  Pauli 
a  Hieronymo  dicitur  apostolus.  Marcus  etiam  eC 
Lucas,  Silas  atque  Onesimus,  et  alii  quidam  per 
veteres  scripturas  dicuntur  aposto1i,et  memoria  illie 
apostolica  exhibetur.  Sic,  Deo  revelante,  pateater 
intelligere  ccepi  vere  illum  esse  apostolum,  qui,  ge- 
nere  Hebraous,  Domini  discipnlus,  Domini  in  cceoa 
minister.Domini  insufQatione  Spiritu  sancto  reple- 
tus,  a  Domino  potestate  ligandi  atque  solvendi  su- 
blimatus,a  Domino  ad  praedicandum  missus,fructi- 
ficator  maximus  in  officio  apostolatus  cxistere  me- 
ruit;  et  hanc  regulam  rationabilem,  et  auctoritatis 
antiquorum  plenam,  et  Dei  voluntate  inspiratam, 
deinceps  judicavi.et  ex  eo  defendere  totis  viribus 
C(Bpi,quod  totisviribus  ante  ignorans  persequebar. 
Nam  et  episcopus  noster  Engolismensis  Hugo,  vir 
undequaque  doctis8imus,quiante  hos  quadraginta 
annos  migravit,  cujus  successor  ante  hos  quatuor- 
docim  annos  est  defunctus,in  quadam  sua  editioae 
de  Martiale  haec  locutus  est :  «  IIlis,inquit,tcmpori- 
«  bus  civitas  Lemovica  ante  omnes  et  super  omnes 
«  Galliarum  urbcs  emincbat,arcem  regni  Aquitanici 
«  tencns  :  etpervenit  ad  cam  boatus  Martialis,  qui  a 
«  Doiiiino  por  legationem  B.  Petri  gcntibus  Aquita- 
(5)  Item  et  Augustini. 


136S 


AGTA  CONCILII  LBMOVIGENSIS  H. 


1366 


u  nicis  est  destinatus  apostolus.Qui,dum  ad  Burdi-  A 
«  galam  urbem  ad  pr®dicandum  Vasconibus  profl- 
u  cisceretur,  transitum  per  civitatem  Engolismam 
«  habuit.  Et  diu  illic  demoratus,  Engolismensem 
•  populum  ad  Deum  vivum  convertit,  ejusque  pri- 
<f  mum  episcopum  nomine  Ausonium,  ex  ipsa  patria 
«  oriundum,  quem  ipse  baptizaverat,  ordinavit.» 

Et  cum  quidam  ex  concilio  dicerent  :  Gur  Dio- 
nysius,  qui  longe  post  Martialem  in  Galliam  venit, 
in  libro  Actuum  apostolorum  nominatur,cum  Mar- 
tialis  nominatim  non  ibi  exprimitur? » llle respondit : 
«  Quia  Dionysius  gentilis  discipulus  Pauli  fuit,  et 
Lucas  comes  Pauli  erat,  qui  in  illo  libro  plus  gesta 
Pauli,  qu»  vidit,  enarrat.  Sed  de  nominibus  eorum 
qui  tunc  in  prsdicatione  floruerunt,  quid  nobis  vel 
controversidB  vel  utilitatis  attingat  non  video,  cum  n 
plures  nominentur  ibiyvel  in  Epistolis  Pauli,  quorum 
memoriam  in  festivitatibus  minime  novimus.  De  Ja- 
Bone  illo  antiquo  discipulo,  de  Philippo  evangelista, 
de  Apollo,  de  Epaphra,  sive  de  aliis  ibi  nominatim 
expressis,  nos  quidem  eorum  mentionem  per  sin- 
gula,  quamvis  speciatim,  sive  nesciamus  sive  omit- 
tamus,  iili  tamen  populi,  quibus  patroni  dati  sunt, 
certum  est  memoriam  eorum  non  segniter  venerari. 
Nam,  etsi  Martiaiis  memoria  apud  quasdam  gentes 
annua  speciatim  non  agatur^  nobis  tamen  Occiden- 
talibus,  qui  ejus  adventu  illuminati  sumus  coelesti 
claritate,qui  eum  in  cceio  et  terra  patronum  occiduis 
gentibus  esse  scimus,  non  ignobili  recordationesem- 
per  pro  opportunitatibus  hadenda  est  gaudiorum. 
Porro  autem  de  Dionysio  Areopagita,  qui  in  Actibus 
apostolorum  memoratur,putare  solebam  ipsum  esse  C 
qui  in  Gaiiiam  cum  Rustico  et  Elcutherio  postdeces- 
8um  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  Martialis  venit, 
donec  nuper  contigit  mihi  fortuito  iegere  commen- 
tarium  Bede  super  libro  Actuum  apostolorum,  ubi 
ita  scriptum  est  (Beda  in  AcL  xvii)  :  Dionysius  iste 
Areopagita  ipse  est  qui  postea  Corinthiorum  episco- 
pua  factus,  gloriosissime  Ecclesiam  rexit,et  eloquio 
clarus  multos  libros  ad  utilitatem  Ecclesiae  scripsit, 
—  HujusDionysiiUieronymus  in  Ghronico  suo  mcn- 
tionem  faciens  dixit  (6) :  «  Dionysius  Corinthiorum 
«  episcopus,elequio  clarus,8ub  Antonino  Cloruit  im- 
«  peratore,quotemporePolycarpus  discipulusJoan- 
«  nis  evangelistoe  passus  est :  sub  Trajano  vero,  qui 
«  quintus  postVespasianumimperavit.Joannesapo- 
c  stolus  in  pace  quievit,  et  Clemens  papa,  in  mare  n 
«  mersus,  martyrio  coronatus  est.  »  Hujus  Diony- 
flii  Gregorius  in  quadam  homilia  meminit,  dicens 
(Gheqor.' homiL  xiv  in  Evang,) :  c<  Fertur  Diony- 
«  sius  iile  antiquus  venerabilis  Pater  Areopagita 
«  dicere,  quod  ex  minoribus  angelorum  agminibus 
«  forisadexplendaministeriavelvisibilitervel  invi- 
«  sibiliter  mittuntur.»Hicautemde  Francia  Diony- 
sius,  unde  fuerit  oriundus,  in  passione  sancti  Mar- 
celli  fideliter  momorari  mihi  videtur  :  sic  enim  ibi 
habctur  :  «  l^uer  quidain  Marcelius  sub  doctrina 
«  beati  Sixti  erudiebatur,  cumque  suppliciis  Sixtum 
(6)  Hieronymus  falso  citatus. 


«<  episcopura  videret  puer  macerarl,  coBpit  timcrc. 
«  Tunc  sanctus  Laurentius  corroborans  «tatis  ejus 
«  infantiam,  ait  ad  eum  :  Marcelle,  genitor  tuus 
«  iEgeas  noluit  Christum  credere,  nam  mater  tua 
«  Marcellina,et  fratrestuiSaturninus  et  Dionysius, 
«  jubente  sBncto  Clemente  papa  urbis  RomdB,  parti- 
«  bus  Galliarum,ut  ad  fidem  Chriatianam  gentesin- 
«  struerent,  directi  sunt.  Vade  ad  eos,  ut  non  pereas 
«  in  manu  Decii.  »  Et  infra  dicitur  :  «  Profectus 
«  Marcellus  cum  Anastasio  oommilitone  Christiano, 
«  utiretubi  eratfrater  suus  Saturninus  episcopus, 
«  pervenit  usque  ad  Argentoraagum,  ubi,  a  praeside 
«  comprehensus,  inquisitus  est  unde  esset,  aut  de 
«  quia  provincia  vel  civitate  huc  venisset,  puer  re- 
«  spondit :  Christianus  sum,  ab  urbe  Roma  exivi,Pt 
«  propero  ad  civitatem  Tolosara,  ubi  fratres  mei 
«  Saturninus  et  Dionysius  commorantur.  Cui  Ho- 
«  raclius  prsses  ait:Dic  mihi  vocabulum  patrisvel 
«  matris  tuae.  Puer  respondit :  Pater  raeus  ^Egeas, 
«  et  mater  raea  Marcellina  nuncupati  sunt.»  —  Sed 
si  velint  episcopi,  ipsa  passio  in  concilium  eorum 
potest  sine  mora  deferri.  Hsc  raihi  non  discrepare 
videntur  a  scriptura  quaB  penes  nos  Engolisras  de 
Dionysii  gestis  habetur.  Ibi  enira  legitur  quod  Cle- 
mens  queradam  Philippura  ordinaveritepiscopura,et 
Hispaniae  destinavcrit  ad  prsdicandura  ;  Dionysio 
vero  verbi  divini  seraina  gentibus  tradidit  erogan- 
da;  queminGalliara  raisit,sociosqueeiSaturninura, 
Marcellinum  et  Lucianura,  atque  Rusticum  et 
Eleutheriura  adhibuit.  Qui  cum  simul  pervenissent 
ad  portum  Arelatensiura  civitatis,  Marcellinus  in 
Hispaniamabiit,Saturninusautem  Tolosam  profec- 
tu8C8t,ctDionysius  cura  Rusticoet  Eleutherio  Pari- 
sios  adierunt.Lucianus  vero  presbyteradBelvacen- 
sem  profectus  est  urbeni.  Julianus  quoque  Cenoma- 
nensis,ut  in  gestis  ejus  reperirau8,genere  Romanus 
fuit.Saturninus  autera,  ut  passio  ejusdocettempore 
Diocleliuni  et  Maxiraiani,Decio  Gerraanico  et  Grato 
consulibus,  passus  est.  Verum  nonnullos  audio  in- 
terdum  raovere  quomodo  non  discrepet  illud  quod 
apud  Tolosara  gesta  ejus  de  tempore  narrant,vidcli- 
cet  si  in  terapore  Dioclctiani  et  Maximiani,  consu- 
latu  vero  Decii  Gerraanici  et  Grati,  primoTolosam 
advenit,  vel,  quod  veriusesse  mihi  vidctur,tempore 
Dcciiy  sccundum  pasbioncm  supradicti  Marcclli,  et 
sub  ipsoruin  principium  tempore  passus  est,  quo- 
modo  a  Petro  apostolo  episcopus  ordinatus  et  Tolo- 
sara  inissus  est?  nainquc  a  passione  B.  Petriyquss, 
secundura  purara  veritatom  Hieronymi,  tricesimo 
septimo  a  resurrectione  Doraini,  hoc  est  decimo 
tertio  Neronis  anno,  exstitit,  usque  in  primum  an- 
nuni  Decii,  fuerunt  anni  numero  182,  et  a  primo 
Decii  anno  usque  in  priraum  Diocletiani  annum^ 
fuerunt  anni  32.  Fuerunt  a  resurrectiono  Doraini 
usque  in  uitiraura  annura  Diocletiani  anni  nunie- 
ro265. 

Ad  hanc  vocera  cura  in  concilio  a  quibusdam  de 
Chronica^  concordia,  propter  adventum  Martialis  in 


1367  JORDAHUS  LRM0VIGBN8IS  EPISCOPUS.  13C8 

AqulUniam,  subiilis  inquisiiio  a  clericis  flerei,  ille  A.  dierumiemporalem  moriemsuscepit.Siauiemjuxta 


Engoli8mensisclericusadjunxii,dicens:«Hieronymi 
Gbronica  qux  meniiri  non  potcsi,  si  placei,  in  con- 
cilium  deferatur,  ei  super  bac  quiBstione  diligcnter 
perspiciaiur.»  Itaque  perscrulato  libro  locuiusesi: 
«  Licci,  inquienSjBeda  in  commentario  super  Actus 
aposiolorum  dicai  Peirum  quarto  Claudii  anno  Ro- 
mamvenisse,eitricesimononoannoposiresurreciio- 
nem  Domini  passum  es8e,iamen ,  secu  ndu  m  Hierony- 
mi  Chronicam  subtiliter  supputatam,  ita  invenitur 
quod  decimo  octavo  anno  Tiberi  i  Dominus  passus  est; 
posiTiberium  vero  regnavii  Gaius,  eiposi  eum  Clau- 
dius,cuju8  imperii  secundo  anno  veneruni  Romam 
princeps  aposiolorum  Peirus,et  condiscipulus  ejus 
Mariialis;  ipsiusauiem  Claudii  quario  anno  Marcus  in 


Hieronymum  Peirus  tricesimo  sepiimoa  resurrectio- 
neDomi  ni  ,boc  esi  decimo  tertioNeroQis  passus  est  an- 
no,igilurMartialisPelro  quatuor  annis  supervixit.» 
Haec  ei  bis  similia  dc  convenientia  annorum  cum  sa- 
iisfactum  essei,et  ille  Engolismensis  clericus  iterum 
diceret  quia  nihil  mirum  si  Mariialem  Lucas  nomine 
proprio  non  cxprimii,  cum  illorum  sepiuaginta  duo- 
rum  nomina  non  osiendat,  atque  Petri  adveotum  in 
Aniiochiam  ei  Romam  nuUo  modo  scribat,  iterum 
Odolricus  Paicr  allocutus  esiconcilium,dicens  :  «Ne 
quis  forie  nos  dicat  nunc  novum  fateri  apostolum, 
et  hactcnus  non  audiium:de  apostolatus  ejusanti- 
quiiate,eoquod  jam  olim  prffioccupatus  ab  antiquis 
eiiesiincaius  fucrit,iterum  perbibebo  testimonium 


iEgypto,  Mariialis  in  Gallia,  Dominum  praedicare  n  verum,   o  venerabiles  episcopi.  Ecce   duo  sacer- 

»  VX  M        /^V  1*  **  *«  "1  #>  ^^  1l  ^«*B  a*  «a 


ccBperunt.  Post  Claudium,  qui  imperavii  annis  13, 
mensibus  7^  diebus  28,  susccpii  jura  principalia 
Nero,  nibilominus  annis  13,mensibus7,  diebus28; 
nam  13  plenis  annis  regnavii.  ei  quarto  decimo 
plusquam  medio  moriuus  est.Hujus  imperii  primo, 
rex  Galliarum  Siephanus  Roniam  cum  legionibus 
Gallorum  ad  eum  perrexit,  quomadmodum  litteris 
per  veredarios  ei  fuerai  jussum.  Ipsius  quoqueNe- 
ronis  anno8ecundo,Paulus  apostolusprimitus  venit 
Romam,boce8i  quariodecimo  anno  posi  advenium 
B.Peiri  :  necdum  enim  fucrai  Paulus  Romae,quan- 
do  Siephanus  ad  Neronem  profecius  esi.  Missus 
est  aulem  vinctus  Romam  Paulus  a  Fcsto  praeside 
Juda^ae,  quia  Cassarem  appellaverai.  Item  anno  pri- 
mo  Tiberii,  Herodes  ietrarcha  apud  Judseos  coepit 


dotes  ex  fratribus  nostris  coram  adsunt,  quos 
olim  hac  ipsa  de  causa  in  Britanniam  misi,  ut  Aa- 
glorum  a  Gregorio,  ut  reor,  praefixam  legem  ao- 
nosam  diligeniius  perscrutarentur,  et  omni  submoio 
mendacio  ad  nos  referreni.  Qui  cum  ad  Anglos  perve- 
nissoni,iam  in  Mariyrologiis  eorum  quaoi  in  Htaniis 
Martialem  ab  aniiquitate  reperiebant  apostolum 
scriptum.Adquoddam  auiem  magnum  devenientes 
monasiorium,  in  quo  primus  Anglorum  episcopus 
requiescii  corpore  Augustinus  (compererunt  enim 
ibi  non  baberi  librum  de  aciibus  beaii  Martialis), 
per  litanias  iamen  atque  Martyrologia  in  eodem 
loco  invenerunt  eumdem  patronum  pomine  aposto- 
lico  decoratum.  At  cum  a  patre  monasterii  perqui- 
rereni,  dicentes  :  «  Ut  quid   Martialem  in  vestris 


regnare,  qui  regnavit  per  annos  24,  id  esi  usquead  C  «  liianiis  praidicaiis  apostolum,  cum  ejus  gesta  di- 


primum  annum  Caii  Caligulse,  qui  fuii  successor 
Tiberii,sub  quoHerode  Dominus  passus  est,fuiique 
fraier  Arcbelai,  id  esi  filius  illius  Hcrodis  sub  quo 
Chrisius  natus  est.  Post  Herodem  vero  teirarcham 
regnavii  Agrippa  annis  sepiom.  Ipsc  est  Hcrodes 
qui  Jacobum  occidii,  et  Peirum  comprehendii;  ei  ab 
angelo  percussus  esi.  Cujus  Herodis  anno  quinto, 
hoc  esi  Claudii  Caesaris  secundo,  Petrus  etMariialis, 
ut  jam  diximus,  primo  vcneruni  Romam.  Post 
Agrippam  Herodem ,  regnavii  fi  l  i  u  s  ej  u  s  al  ier  Agrippa 
annis  26,  boc  est  usque  in  secundum  annum  Ves- 
pasiani,  quando  Judaeorum  regnum  defecit.  Post 
Neronem  quippe  imperavii  Vespasianus,cujus  iertio 
anno  imperii  Mariialis  apud   Lemovicam  quievit. 


c(  caiis  non  habcri  penes  vos  ?  »  iile  respondit  : 
«  Quia  ab  illo,  inquit,  iempore,  quo  primo  in  hac 
c<  prpvinca  Chrisii  nomen  auditum  est,  a  patribus 
u  hoc  nosiris  observatum  est,  quorum  nullatenus 
c(  immuiare  possumus  iraditionem.  Scimus  quippe 
((  doctores  nosiros  priores  de  Gregorii  profluxisso 
((  magisierio  ;  aitamen  saepius  intcr  nos  conferre 
«  indagando  solcmus  quis  iste  est  apostolus  cujus 
((  vocabulum  in  Gvangeliis  et  in  Actibus  apostolids 
((  minime  iniucmur.  Et  quoniamj  ge^torum  ejus 
((  auctoritatem  non  habenies,  de  eo  non  parum 
((  baesiiabamus^ideo  nomen  ejus  crebroa  memoria 
((  aposiolica  eradere  putabamus.  Sed  econtra  cum 
((  animadverteremus  quia  antiqui  patres  nostri  noa 


Supervixii  Peiro  quaiuor  annis.  Anno  enim  37  a  q  ((  incassum  hunc  nobis  scripsorunt  apostoJum,  id- 


resurrectione  Domini,  ui  jam  diximus,  boc  esi 
decimp  tertio  anno  Neronis  imperii,  Pctrus  passus 
est;  et  anno  quadragesimo  post  resurreciionem  Do- 
mini,  hoc  esi  tertio  anno  Vespasiani,  Martialis 
assumpius  csi.  Hoec  omnia  ita  diligenier  suppu- 
tantur,  ut,  si  secundum  quosdam  iricesimo  nono 
anno  posi  resurrectionem  Domini  Petrus  passus  est, 
ergo  Mariialis  Petro  supervixit  iino  integro  anno,  et 
crastina  die,  hoc  est  prima  alierius  incipientisanni 
dic,  coelos  cum  Christo  ascendit.  Atque  ipso  anno 
quo  basilicam,  in  qua  ipsc  meiiibris  quiescii,  in 
bonbre  Peiri  apostoli  dedicavit,  post  duos  menses 


«  circo  nullo  ausu  ejus  vocabulum  a  serie  aposto- 
c(  lorum  abolere  audebamus.  Vos  autem  peregrini 
«  Galli,  qui  de  ejus  esiis  apostolatu,  qui  nobis  ejua 
«  actus  enuniiaiis^anosiris  cordibus  de  eo  omnem 
«  omnimodis  dubilationem  abjecistis,  et  hac  de  re 
«  dudum  creberrime  Deo  supplicabamus  certos  nos 
«  reddi.  Nec  in  adventu  vestro  derelicti  spe  nostra 
«  videmur ;  imo  exsuliandum  nobis  est  de  tam 
«  egregiffi  virtutis  Domini  nosiri  Jesu  Cbristi  disci- 
«  pulo.  »  Multa  alia  iesiimonia  penes  eamdom 
gentem  Angloruni  dc  bigus  auctoritatis  vetustate 
iesies  veraces  narraverunt  nobis  sese  coijiperisse. 


1369 


ACTA  CONCILII  LEMOVICENSIS  H. 


1370 


Illud  quoque  mihi  memorandum  estquod  ante  ho8  A  *  septuagiDta  duobus  dudum  fuerii^et  post  percon- 


septem  annos  (7)  rex  Anplorum  diicis  Aquitanis  (8) 
regalia  munera  misit,  simulque  codicem  litteris 
aureisscriptum,inquonominasaDctuorumdistincta 
cum  imaginibus  continebantur.  Quod  volumenjam 
olim  in  concilio  Pictavensi,  dum  hac  eadem  de  re 
quaestio  esset,idem  dux  Willelmns,litteris  edoctus, 
in  testimonium  antiquitatis  pontificibus  ostendit* 
Erat  enim  ibi  Martialis  in  aiiorum  apostolorum  ca- 
taiogo  positus,  Qui  periiissimus  princeps  dicebai 
archiepiscopo  Burdigalensi,et  aliis  qui  ibidemade- 
rani  episcopis  :  «  Gonjicere,  inquiens,  poasumus 
«  quam  egregis  aucioritatis  siibeatusAquitanorum 
«  paironus,  de  quo  Gregorius  in  illa  sui  laboris 
<c  genie  hanclegcm  tradidii  observandam.Nimirum 


M  siitueniem  Peirum  unus  de  duodecim  exsiiterii. 
«  Verum  alter,  quem  sors  in  duodenario  non  acce- 
c  pit,  nihilominus  tamen  de  eorum  ordine  qui  ex- 
■  ceptis  duodecim  erani,  aposiolus  pormaasit  Ipse 
«  esi  enim  posiea  dictus  Judas  apostolus,  qui  tunc 
«  Joseph  Justus  sive  Barsabas  dicebatur.  Ipse  deni- 
«  que  est  qui  cum  Sila  aposiolo  ab  aliis  aposiolis 
«  missus  esi :  unde  Hieronymus  divinss  legis  inier- 
«  pres  scribiiy  dicens  :  Silas  quoque  ei  Judas  ab 
«  apostolis  apostoli  appellati  sunt.Si  ab  aposiolisilli 
«  appellati  apostoli  suni,  ergo  vere  aposioli  erant; 
«  priores  enim  aposioli  eos  quos  apostolos  vocabant, 
«  non  incassum  aposiolos  exisiimabant ;  nec  appel- 
«  las8ent,nisi  esseat.  PrsDierea  Paulus  aposiolus,  in 


«  imperiiorum  esi  dubilare  de  quo  sanctus  papa  ^  «  quo  Ghristus  loquebatur,  excepiis  undecim,  non 


«  Gregorius  non  dubitavit.  Videtisecce,  o  episcopi, 
«  in  hocoodioe,qui  apud.\nglosscriptusesi,praeter- 
«  missum  esse  Timotheum,et  Gleopham,ei  Silam,et 
«  alios,quorum  nomina  in  Evangeliis,ei  in  Aciibus 
«  aposiolicis  sive  in  episiolis  Pauli  leguntur,  quos 
<r  aposiolos  dicitis  praeierduodecim  es8e;non  tamen 
«  praeiermissum  esse  iUum  nostrum  patronum,qui 
«  primus  Galliarum  fuit  episcopus,cuju3  nomen  in 
«  Evangeliis  r^iicetur,  ui  scilicet  vere  illum  Dei 
«  fuisse  sciamus  discipulum  in  carne,  ei  cum  duo- 
«  decim  prioribus  elcctis  discipulis  maximam  a 
«  Deo  accepisse  aposiolatus  graiiam,  hanc  gontem 
«  occiduam  possidendi  signum  apnstolatus  in  «eter- 
«  num.  Hoc  autem  in  Martiale  fieri  videmus,  quod 
«  etiam  in  Barnaba,  Luca  et  Marco  ei  antiqui  fa- 


«  appellarei  apostolos,  nisi  vere  aposioli  exceptis 
«  undecim  essent.  Non  in  vanum  quippe,  neque 
«  mendadter  aliquod  verbum  locuius  est  Paulus  : 
«  Apparuity  inquit,  undeciniydeinde  apostolis  (mnibus 
«  (J  ViOr,  xv).  Haec  propter  quosdam  protuli,  qui  in 
«  concilio  verbum  veniilant,  dicentes  :  Qaid  euim, 
«  si  Mariialis  aposiolus  iunc  erat,uiquid  minimein 
«  loeum  Judn  ponebatur,  quando  Matthias  eligeba- 
«  tur?  Sciant  iiaque  non  solum  Matthiam/sed  cum 
«  eo  ei  BarsabaJD  ab  apostolis  electos  et  siajtuios»  et 
«  occuUa  sorie  Matihiam,  ui  in  locum  Juda  esseti 
«  assumptum;  quatenus  non  jam  undecim,  sed 
«  duodecim  primi  icstes  resurrectionis  Domini  es- 
«  seni  :  Barsabam  vero  aposiolico  nomine  minime 
«  caruisse,  quia  alii  praster  duodecim  jampridem 


«  cicbant,  et  moderni  hacienus  faciunt.  Nam  eorum  C  «  sed  aposiolaius  ofUcium  desirnaii  fuerani,diccnte 


«  alii  memoriam  dc  confessoribus,  non  de  aposto- 
«  lis,  aguni,  ea  tantum  causa  quia  non  suni  de 
K  duodecim,  alii  autem  rectius  arbitrantes,  non  de 
«  confessoribus,  scd  de  apostolis  corum  agunt  re* 
«  cordationem,  eosque  aposiolos  pracdicant;  ideo 
«  quia^de  Israelgenere  secundum  carncm  procreaii, 
«  ad  prffidicandum  ab  aliis  aposiolis  missi  suni.fta 
«  ei  qui  Mariialis  meniionem  de  confessore  agunt, 
« idcirco  agerevidentur,quianonfueriiunu8deduo- 
«  decim.Quivero  ejus  deapostolo  recordantur,rec- 
«c  tius  autumant,  quia,  quanquam  unus  non  sitde 
«  duqdecim,  ex  genere  iamen  Abrahae,  hoc  est  de 
«  tribuBenjamin,ortus,Dominum  in  carne  videns, 
«  ejus  fuii  discipulus.Omne  eiiam  donum  gratiarum 


«  Domino  :  l^,  ecce  ego  miUo  vos  sicut  agrm  inter 
«  lupos  (Luc,  x).  Sane  quis  dixerii  Martialem  non 
«  fuisseresurrectionisDominitesiem^Nunquid  non 
«  Barsabas,  qui  unua  erai  de  septuaginta  duobus, 
«  sicui  ei  Matthias,  sicui  aposiolus  tunc  erat,  iia 
«  deinceps  aposiolus  fuit?  Nonne  ipse  ost,  ut  jam 
«  dixi^  qui  nunc  diciiur  Judas  apostolus  cum  Sila 
«  aposiolo?  Eienim,  quemadmodum  Matthias  prius 
«  erat  apostolus  de  septua^nta  duobu8,dehinoau- 
«  tem  unusdo  duodecim  fuii,ita  et  Barsabas,utapo- 
«  stolus  erai,apostolus  permansit,1iceinonde  duo- 
«  decim.  Eodem  modo  ei  Mariialis,  si  unus  de  sep- 
«  tuaginin  duobus  fnit,ergo  iunc  et  apostolus  erat, 
«  ei  demum  aposiolus  permansit,translato  Matihia 


«  cum  duodecim  a  Domino  accipere  promeruit.  De  [)  «  in.duodecimum.  Ut  autem  quid«m  aii,  apostolus 


«  caBiero  a  Domino  per  beatum  Petrum  ad  prsedican- 
«  dum  Galliis  missus  est,  ubi  clara  habei  apostola- 
•  tus  signa:  prsdicaiionisquippefruciificaiiomaxi- 
«  ma  illi  inier  alios  aposiolos  exsiiiisse  prohatur ; 
«  siquidem,  prseter  Paulum  ei  iilos  duodecim,  nes- 
«  cimus  tanta  copia  fructificasse  alium  apostolo- 
«  rum,  quauia  Martialis  praidicando  fruciificavit. 

«  Hsc  et  his  similia  cum  super  his  dux  peroras- 
sei,  ejusque  verbo  nuUus  coniraire  quivissei,  qui- 
dam  clericorum  deoruditis  ait  ad  cos  quiscdebant 
in  concilio  :  «  Non  ignoramus  quia  Matthias  de 

(7)  Covito  hip  erat  cognomenio  Magnus. 


«  non  numeri  sed  oiHoii  nomen  esi.  Re  autem  vera. 
«  illi  statuii  suni  duo  adsupplendum  duodenarium 
«  ordinem,qui  a  baptismaie  Joannis  usque  in  diem 
«  ascenaionisoperdDomini  viderant,pcrfect8e  ffitaiia 
«  exisientes.  Si  enim  ipse  Dominus  non  anie  trioesi- 
«  mumssiaiisestexorsusprcedicareannum,  quanto  . 
«  magis  discipulos  duod^cim  oportebat  non  anta 
«  ffitaiem  perfectam  tesiesDomini  publicos  Jud«is 
«  esse?Porro  si  Mariiali8,quando  Dominusascendit 
«  in  ccelum,  necdumvicesimum  cetaiis  annum  atti- 
«  gerat,quid  in  co  praegudicare  pos8unius,quod  mi- 
/8)  Willelmo, 


I3T1 


JORDANUS  LEMOVICENSIS  EPISGOPUS. 


1372 


«  nime  in  locum  Judfle  substitutus  fuerit.prsesertim 
<c  cum  anteriores  duodecim  tcstes  vel  grandaevi  vel 
«  perfectaQ  essent  ffitatis,hic  autem  nondum  imple- 
<c  tam  corporis  statem  baberet?  Si  autem  David, 
«  cum  adhuc  esset  adolescens,  a  Domino  electus  in 

■  regnum,  et  eo  jubentc  consecrationeregiaimclus 
<c  est,  tamen  non  ante  regnare  coepit  quam  triginta 
«  ffitatis  complcret  annos,  quid  mirum  si  Martialis 
«  ffitate  adhuc  adolcscens  unctioncm  sancti  Spiri- 
«  tus  in  potestate  ligandi  atque  solvendi,  et  cstera 
«  gratiarum  charismata  ad  officium  apostoiicum 
«  pertinentia^cnm  aliis  aDomino  accepit  apostolis? 
«  Ubi  jam  oniiii  porvcnit  ut  integra3  esset  aetatis, 
«  hoc  est  annorum  triginta,  per  boati  Petri  legatio- 
«  nem  Aquitanicse  gentilitatis  apostolatum  eflica- 
«  cissimo  opere  a  Domino  suscepit.  Quod  autem 
«  Dominus  jussit  Petro  ut  dirigoret  Martialem  ad 
«  prsdicandum  provinciis  Gailiarum,  idem  est  si- 
«  milHmum  illi  quo  doctoribus  Antiochise  degenti- 
«  bus  ait  Spiritus  sanctus  :  Segregate  mihi  Paidum 
«  et  Bamabam  in  opus  quo  assumpii  eos.  4t  illi  oran- 
«  tes  et  jejunantes  imposuerunt  eis  manus^  el  dimise- 
ff  serunt  eos  {Act.  ii).  Et  sicut  illi  missi  fuerunt  a 
«  Spiritu  sancto,  quamvis  per  ministerium  discipu- 
«  lorum,  sic  Martialis  missus  est  a  Domino  in  Gal- 
«  liam,licet  per  legationem  et  consultumbeatiPetri. 
«  Qui,  vocante  et  eligente  se  Domino,  aetatis  quin- 
«  decim  annos  impleverat  tantummodo,  tribusque 
«  cum  eo  permansit,  id  est  usque  ad  passionem  et 
«  ascensionem,  post  adventum  denique  sancti  Spi- 
«  ritus  super  apostolos  in  Sion,  annos  quinque 
«  apud  Judseam  fecit,  et  post  cum  Petro  Antiochi® 

■  septem  permansit :  at  vero  dehinc  sequenti  anno, 
«  imperante  Domino^  Aquitaniam  introivit,  in  qua 
«  per  viginti  octo  annos  predioationi  institisse  cor 
«  gnoscitur  :  siquidem  tertio  Vespasiani  anno  mi- 
«  gravit.  »  His  igitur  verbis  aemulorum  pertinacia 
cum  pullulans  esset  facile  exstincta,  omnesque 
peritorum  acclamassent  satis  fuisse  conveniens 
ffitatis  perfectionem,  in  illis  qui  duodecim  apostoli 
priorcs  electi  sunt,  exstitisse  :  interim  in  illo  con- 
cilio  Pictavensi  super  hoc  capitulo  cessatum  est. 

Subjunxitetiam  idem  venerandus  senior  qui  haec 
perorabat,  dicens  :  «  Quid  multa  necesse,  dilectis- 
simi^^Nil  profccto  hic  obesse  conspicitis,  quam 
illam  minus  congruam  multorum  consuetudinem, 
non  ratione  perspicaccm,  sed  incuria,  ut  assolet, 
torpente,  penes  plures  inveteratam.  Quo  autem 
modo  bsec  qu®  in  multis  invaluit  traditio,  ex  quo 
videamus  fonte,  descendit.  Nostrorum  equidem  pa- 
tnim  non  incerta  didicimus  relatione  quia  longe 
olim,imo  abipsius  discipuli  Domini  tcmpore,  quo, 
imperante  Vespasiano,  in  pace  occubuit,  usque  in 
tempora  nepotum  Caroli  Augusti,  quando  in  mo- 
nasticum  canonicalis  ordo,  facientibus  Pippino  et 
Garolo  fratribus,  filiis  Ludovici,  in  quo  cgo  rector 
8um  loco,  permutatus  est,  eumdem,  Ghristi  disci- 
pulum  passim  per  Aquitaniam  priores  nostri  cum 
aliis  recitabant  apo8tolis,ejusque  de  apostolo  men- 


A  tionem  rocolcbant,  donec  juniores,quasi  meliua  zc- 
lando,  imo  deterius  sapiendo,  cceperunt  novitatem 
inferre,  dicentes  :  «  Licet  nobis  patronum  Aquita- 
«  nise  de  loco  apostolorum,  in  quo  nunc  ultimus 
«  est,  transmutare,  ut  sit  nobis  honorabilior,  Fi 
«  primum  in  confessorum  serie  eum  dicamus ;  sit 
«  nobis  principium  confessorum,  non  extremitas 
«  apostolorum  :  eligimus  ut  sitprimusante  omnes 
«  confessores^quam  ultimus  in  apostolis.»  Hoc  ita- 
que  arbitpio  humano  nuUa  ratione  fulto,  paulatim 
usque  ad  haec  tempora  nostra  talis  increvit  mos, 
non  tamen  in  omnibus  locis.  Nonnullae  quippe  Ec- 
clesiae  hodieque  hac  in  re  antiquiorem  retinere  vi- 
dentur  observantiam,  quam  licet  alii  permutassent 
in  terris,  nullatenus  tamen  potuereejus  imminuere 

|v  neque  obscurare  gloriam  in  ccelis,  ubi  ingens  apo- 
stolicum  decus,  in  glorioso  rutilans  apostolorum 
choro,  ante  conspectum  mtgestatis  gloriae  Dei  pe- 
renniter  possidet  Si  ergo  priora  et  antiquiora  pa- 
trum,secundum  veritatem  et  rationabilem  auctori- 
tatem.  Deo  inspirante,  recuperamus  instituta^olim 
humanis  adinventionibus  ablata  atque  depravata, 
idque  agimus  renovando  magis  quam  novitatem 
praesumptivam  tradendo,  utquid  culpamar  velut 
transgressores  paternorum  terminorum,  de  quibas 
scriptum  est  :  Ne  transgrediaris  terminos  antiquos 
quos  posuerunt  patres  tui?{Prov.  xxii.)  Gur,inquam, 
durum  id  aliquibus  videbitur,si  rectam  veritatis  li- 
neam  sequimur,  si  perspicaciores  patres  antiquos 
hac  in  re  imitemur,  si  minus  acutos  non  sectari 
dignum  ducamus?  Nonne  hic  pater  Azenerius,  at- 

C  que  Benedictus  rector  monasterii  GIuss  Sancti  Mi- 
chaelis,  plusque  alii  doctissimi  et  reverentissimi 
abbates  et  episcopi,  tam  prssentes  quam  absentes, 
una  cum  Romana  apostolica  sede,  huic  sententiae 
testificantur  nobiscum,  bonumque  id  ac  justum 
Deoque  beneplacitum  ducunt?Gur  autemmultorum 
opinioni  incaute  autem  prsebendo  obscurare,  imo, 
quod  absit  I  infalsare  tanti  gestapatronividebimur? 
Qua  enim  ratione  possumus  eum  negare  fuisse  di- 
scipulum  Domini,  eumqne  in  carne  secutum?  Sed 
quisnam  temere  inficiari  audeat  eum  a  Domino  ad 
prsedicandum  missum,  nec  non  et  ligandi  solvendi- 
que  cum  aliis  apostolis  potestate  promotum ;  par- 
temque  gentilitatis  enormem  in  occiduo  climate 
apecialem  in  sorte  apostolatus,  Ghristo  jubente  ac 

n  donante,  beatoque  Petro  consultum  prsbente  su- 
soepisse?  Omnia  h®c  de  illo  abnuunt,  qui  eum  aut 
non  credunt  esse  apostolum,  aut,  si  credunt,  non 
libenter  suscipiunt.  Hli^  inquam,  hsc  denegare  vi- 
dentur,qai  eum  non  quemadmodum  Joannemevan- 
gelistam,  sed  velut  Silvestrum  papam,  aut  unum 
de  his  qui  Dominum  in  came  non  secuti  sant,  vel 
non  viderunt,  simpliciter  confessorem  autumvit.  » 
Tunc  quidam,  moribus  et  aetate  grandevus,  ex 
episcopis  qui  scdebant  in  concilio,Albiensis  videli- 
cet  Ecclesiffi  pastor  iEmilius,  facto  silentio,  dixit : 
«  Hunc  Aquitanicae  patriae  coruscumilluminatorem, 
qui  ad  hanc  plagas  patres  nostros  venit  primos 


4313 


ACTA  CONCILII  LEMOVICENSIS  It 


\3U 


salvare,  quem  Chrislus  Domiuus  et  bcatus  Petrus,  A 
alter  imperans  ut  magister  et  Dominus  discipulum 
et  servum,  alter  exhortans  ut  condiscipulus  etcom- 
propinquus  condiscipulum  et  compropinquum,  ad 
salutem  et  lumen  gentium  Galliarum,in  tenebjiset 
umbra  mortis  sedentium,  direxerunt,  justissimum 
et  dignissimum  esso  f»mnimodis  censemus  ut,  quo 
magispo8sun1u8,cxcellcntiori  habeamus  honore,se- 
cundum  tamen  rectam  vcritatis  normam.  Haec,  in- 
quam,  in  co  leneamus  qua;  non  sint  uUra  verita- 
tem  :  et  quod  vcrum  et  clarissimum  illic  est  ncc 
praBternjiltentes  nec  excedcntcs,quo  eum  magis  va- 
lemus  honoremus.  Si  enim  vere  a  Domino  ad  pra5- 
dicandum  missus  est,  si  discipulus  ejus  in  carne 
fuit,  si  unus  de  illis  est  quibus  dictum  est  :  Beati 
oculi  qui  vident  qux  vos  videfis  {Luc,  x] ;  qui  eum  n 
negat  apostolum,  profecto  constat  quia  veritatem 
praetermittit,  imo  impugnat.  Si  autem  ita  diccrelur 
apostolus,  ut  de  originc  Israel  discipulus  Domini 
non  esset,  nec  a  Domino  potestatem  ligandi  ac  sol- 
vendi  accepisset,  ultra  veritatem  fieret  transccnsio. 
Ut  si  quis  eum  unum  de  duodecim  dicat  fui8se,ul- 
tra  veritatem  pertransit ;  qui  vero  ita  eum  dicit 
apostolum,  tanquam  a  Domino  missunr.,  non  de 
duodccim,  sed  de  septuaginta  duobus  unum,  sive 
tanquam  Paulum  et  Barnabam,  qui  post  Domini 
ascensionem  electi  apostoli  exstiterunt :  hio  verita- 
tem  neque  contemnit,  neque  transcendit,  verum, 
nec  ad  Isevam  nec  ad  sinistram  devians,  per  viam 
rectamjustitise  graditur.  Igitursiparsaliquaproba- 
bilis  antiquissiaioium  Patrum  comperitur  eum 
dixisse  apostolum,ctnomen  ejus  cum  aliis  pronun-  C 
tiasscaposlolis,bonummihivideturnoseorumindu- 
bitanter  tramitem  tenere,  utposteri  nostri  callem  di- 
rectum  deinceps  assuescere  ipsumnoncunctentur.» 
Haec  et  his  similia  co  dicente,  alius  ex  episcopis, 
videiicet  Isembcrtus  Pictavensis  Ecclesiffi  rector, 
cccpit  cxplanare,  diccns  :  «  Qui  de  hoc  verbo  con- 
troversiam  parit,  nodum  in  scirpo  quaerit.Nos  non 
sumus  Ebionits,  qui  non  recipiunt  praeter  duodecim 
apostolos,  et  Paulum  quasi  transgressorem  legis^ 
repudiant.  SufTicit  ad  confodiendos  adversarios  hoc 
telum  acutissimum,  hoc  est  soia  beati  Hieronymi 
sententia.  Itcm  mucrone  validissimo  Pauli  apostoli, 
nuUa  arte  aut  vi  unquam  retundendo^  omnis  pars 
contentiosa  perimenda  est.  Ait  Paulus  quia  appaniU 
Dominus  undecim,  deinde  apostolis  omnibus  (I  Cor,  j) 
xv),  ut  sciamus  apostolos  fuisse  omnes  quos  Do- 
minus  incarne  adhuc  degensmisitadprcedicandum* 
Ait  Hieronymus,  ut  in  pra;senti  recitatum  est  lo- 
ctione  :  Omnes  qui  Dominum  in  carne  vidcrunt, 
eumque  postea  praedicaverunt,  fuerunt  apostoli,  » 
et  caetera.  Liquido  constat  quia  Martialis  Dominum 
in  carne  vidit,  ct  eum  postea  praedicavit.  Bonum 
est  eum  dici  apostolum,  quam\ns  non  malum  sit 
dici  confessorem.  Nam  ct  apostolus  Petrus  si  dica- 
tur  confcssor,malum  non  est,cum  confessio  verila- 
tis  semper  sitcommunis  per  os  omnium  sanctorum, 
tam  in  Veteri  quam  Novo  Instrumento.  Cum  hunc 


autem  patronum  bonum  sit  confessorem  dici,  mo- 
lius  tamen  est  eum  praedicari  etapostolum.ne  latere 
vidcatur  sub  modio  claritas  ejus,qua  Domini  disci- 
pulus  et  sortis  apostolicae  unus  esse  praedicatur. 
Qui  autem  contentiose  eum  dicit  confessorem,ideo 
non  bonum  esse  mihi  videtur,  quia  quasi  negare 
vidctur  ejus  proprium,  et  inimicitias  in  Ecclesia 
parit.  Ne  igitur  scissura  in  Ecclesia  Dei  hac  fieri 
possit  occasione,  summopere  est  providendum  ut 
omncs  consono  corde  et  ore  unum  id  quod-nielius 
est  pronuntient  Sola  quae  obesse  videtur  auribus 
consuetudo,  in  melius  accipiatur,  et  schisma  ac 
murmuratio  atque  dubietas  prorsus  a  nostro  com- 
muni  ccetu  aboleatur.  Quod  si  quis  contraire  pr»- 
sumpserit  huic  pacifice  concordiae,  de  contentiosis 
et  schismaticis  uaus  judicetur.  » 

Ad  haec  venerandus  ait  Jordanus  :  Multa,  charis" 
simiy  ante  hvs  annos  hac  de  re  facta  est  inquisitiOf 
quousque  h^ec  altercatio  ad  aures  apostolicas  sanctx 
Romafix  sedts  perveniret,  Super  quo  Dominus  Joanr 
nes  papa  exemplar  epistolx  nobis  est  dignatus  desti- 
nare,  magnopere  testificans  apostolatus  ejus  gtorianip 
et  redarguens  omnes  qui  eum  contradicunt  esse  apos^ 
tolum.  Qux  epistola  sacra  conservala  in  promptu  ha^ 
betur,  in  qua  facile  claret  testimonium  verum  Ronuk' 
nx  sedis. 

Cui  Bituriceasis  archiepiscopus  Aimorespondens, 
dixit  :  «  Textum  epistolae  papae  Joaanis  omnibas 
Galliarum  episcopis  dirertae,  ante  hos  quindecim 
dies  in  concilio  Bituricen8i,ubi  plures  episcopi  con- 
gregati  eramus,  coram  nobis  rccitare  fecimus ;  ubi 
multa  doctorum  turba  interfuit,  qui,hanc  discepta- 
tionem  sub  magna  discretione  exdminantes,  iave- 
nerunt  sanum  esse  quod  Joanaes  papa  ia  Romaaa 
sede,et  vos  in  hac  quae  prima  omnium  Ecclesiarum 
Galliae  ^st,  sancto  Spiritu  afaante,de  hac  jostissima 
re  instituistis.  Nemo  denegat  eum  fuisse  uaum  de 
septuaginta  duobus.  Illis  autom  Dominus  dixit : 
ItCy  ecce  ego  mitto  vos  sicut  agnos  inter  luros  {Luc. 
x).  Constat  ergo  quos  Dominus  dixit  apostolos,quia 
vere  apostoli  sunt.  Et  hunc  protoducem  Galliae 
semper  plures  antiquorum  non  cum  confessoribus, 
sed  cum  apostolis  pronuntiasse  visi  suat.  Itaque, 
plurimo  doctorum  choro  persuadeate,  coram  omai 
popuIo,in  majori  ecclesia  Bituricensi,  testimoaium 
perhibuimus  beato  Martiali  quia  apostolus  veritatis 
est.  Curavimus  enim  ne  Romanae  apostolicae  sedis 
decreto  et  imperio  repugnaremus.  In  testimonium 
vero  veritatis,  in  eodem  concilio  tomum  scribere 
rogavimus,  quem  manibus  corroboravimus  nostris» 
quateaus  omaibus  sit  notum  nos  de  hac  re  a  Ro- 
mana  sede  minime  velle  desciscere,quia  noa  opoiv 
tet.  Porro  verbum  idem  dum  ia  EccIesiaB  totius 
conspectu  concionaretur,  illico  omnis  populus  qua- 
si  vir  unus  una  voce  Dominum  benedixit,  pro  sui 
gloria  patroni.Sicut  igitur  Romana  testiflcatur  Ec- 
clesia,  cui  contradicere  nefas  cst,  et  quemadmo- 
dum  in  praedicto  Bituricensi  testificati  sumus  con- 
cilio,  ita  in  praesenti  concione  generali  hanc  sen- 


1378  JORDANUS  LEMOy^p^NSlS  EPISCOEUS.  1^76 

tentiam  justam  et  necessariunn  sanctfleEcclesiaetes- A  ^P^^^P^^^^n  cum  aliis  episcopis  aDomino  aceepit, 


tiflcamur  esse.  » 

Tunc  Deo  amabilis  Jordanus  respondit  (9)  :  Hoc 
equidem  verbum,  qualiter  anle  hos  annoSj  hoc  est  in 
primo  anno  dedicationis  hujus  Lemovicensis  busilicce 
Redemptoris  nostri^  quam  hodie  exsultanter  hxc  civi- 
tas  nobiscum  recolit,  viventibus  tunc  doctissimo  rege 
Francoram  Roberto,  et  Gauzteno  metropolitano  pr^c- 
decessore  vestro,  hasc  sedes  Lemovica  non  sin^  enor- 
mi  auctoritate  divina  recepit.paucis  memorare  libet. 
Post  multas  enim  hujus  capituli  altercationeSy  aliis 
assentieyitifms,  uliis  vero  repugnantibuSt  cum  super 
hac  re  factx  multx  essent  litanix,  ut  hoc  verbum, 
nisi  Dei  esset  bona  voluntas,  in  concordia  hujus  sedis 
minime  resideret,  advenit  synodalis  ad  hanc  eccle- 


quanto  elevatis  manibus  benedixit  discipulis  Dominus, 
et  ferebatur  in  ccBlum)^  sed  sicut  est  cathedra  beati 
Petri  Anliochia^f  itemqu^  cathedra  Boww?,  non  quod 
tunc  consecratus  sit  episcopus,  qui  a  Domino  jam  olim 
consecrationem  susceperat  pontificalem,  sed  quia  tunc 
primum  in  itla  die  apud  easdem  ecclesias  sedit,  ad 
suscipiendum  super  poputum  Dei  rcgime^  pastorale  : 
ita  in  hac  die,  quse  est  tei'tia  mensis  Augusti  dics, 
hanc  domum,  de  fano  d^emonum  fecit  Christi  tem- 
plum^  et  in  ipsa  Ecclesia  Iiac  primum  sedit,  susci" 
piens  in  populo  curam  et  regimen  pastoris  :  quem 
duo  saQerdotes  Dei,  Austriclinianus  et  Alpinianus, 
discipuli  ejus,  inthronix-asse  creduntur  in  hujus  eccte- 
six  cathedra,  in  testamento  veritatis,  ut  ubi  duo  vet 


siam  conventns,  ubi  tertia  die  synodi  omnis  sacerdo-  n  tres  congregati  essent  in  nomine  Salvatoris,  in  medio 

M  I  •«  «  1  •  •        ^^      _  «1    *         v^  •  «  mr  M        9  M  w      a 


tum  gerieralitas^  ac  cxterorum  clericorum  numerosi- 
tas,  una  nobiscum  nobUium  virorum  et  legis  docto- 
rum  adjuncta  muttitudine,  credo  Deo  gubemante, 
unum  cor  et  unam  voluntatem  hora  dici  tertia  susce- 
pU ;  taliterque  omnibus  inspiratum  est,  ut  pacifice,  et 
libenter,  atque  voluntarie,  bona  obedientia,  hsec  sus- 
ciperetur  ab  omnibus  sententia,  deincepsque  immu- 
tabiliier  per  nostram  dicecesin  observaretur,  Bt  bene 
plaeuit  omhibus  qualiter  hanc  Deo  beneptacitam  vo- 
luntatem  acciperemus,  ut,  quemadmodum  multitU' 
dini  novitas  videbatur,  ita  contra  hanc  altera  quidem 
res  nova,  sed  magnifim  et  gtoriosa,  adversus  omnes 
eemulos  confirmaretur.  Aggregato  itaque  maximo 
populorum  conventu,  sacratissimum  corpus  patroni 
a  suo  leeavimus  tumulo,  et  piissimo  obsequio  transtu- 


eorum  ibi  Dominus  esset.  Nam  et  beatum  Petrum 
Linus  et  Cletus  discipuli  ejus  sacerdotes,  imo  cum  eis 
idem  beatus  Martialis  condiscipulus  ejusdem  beati 
Petri,  apud  primam  Romanam  Ecclesiam  inthroni- 
%asse  creduntur :  qUcV  ecclesia  prima,  ut  quidam  di- 
cunt,  est  apud  titulum  qui  vocatur  Adprimum,  et 
est  in  honore  levitse  Stephani  primi  martyris  ;  ut  alii 
autem  ferunt,  est  apud  Lateranis,  guia  ibi  patriar* 
chium  est.  Altera  ergo  die,  quae  est  post  dedicalionem 
ht^us  sacrosanctse  basitics^,  sive  inventionem  religuia- 
rum  protomartyris  Stephani,  translatio  patroni  ad 
suam  sedem,  sive  festivitas  cathedrx  ejus,  ex  eo  tem- 
pore  celebrari  solita  est  in  hac  eadem  sancta  Lemovi- 
censi  ecclesia.  Eodem  vero  die,  consummatis  cum  tri- 
pudio  mysteriis,  et  de  apostolica  commemQratione  in- 


limus  super  hoc  sanctum  altare,  quod  in  honorem  C  slituta  fasderato  cum  pace  inter  se  universo  clero  et 


protomartyris  Stephani  ipse  consecravit.  Facta  sunt 
haec  Dominica  Resurrectionis  dte  (10),  m  ipsa  solem- 
nitate  inventionis  corporis  beati  Stephani,  atque  hu- 
jus  sancti  templi  consecrationis,  qupd  idem  patronus 
primum  in  omni  Qallia  Deo  dedicavit,  dirutls,  quge 
m  hoc  toco  pridem  gentititas  coluerat,  slmulacris. 
Quse  ren  ita  nobis  convenire  visa  est,  ut,  sicut  ille 
vivens  hanc  suam  sedem  totius  Aquitonicx  gentis  fortr 
iim  bapHmi  et  itluminationis  evangelicse  fecerat,  ita 
corpore  suo  eamdem  visitando  perlustrans,  isthic  no- 
bis  hujus  daret  initium  observationis,  hocque  institu- 
tum  membra  in  reliquum  conservandum  non  cuncta- 
rentur,  quod  exordium  in  capite  suo  sumebat.  Super 
hoe  itaque  altare  eodem  die  mysteria  in  gtoria  aposto- 


populo,  sacratissimum  patroni  corpus  ad  proprium 
retulimus  monumentum.  Posuimus  autem  sub  anor 
themate  eos  qui  in  nostra  dioscesi  ulterius  hanc  in- 
quietare  prsesumerent  sententiam  (II).  Post  multum 
vero  temporis,  cum  in  nonnultis  per  Galliam,  ecclesiis 
de  hoc  verbo  murmur  fieret,  et  quidam  dicerent. 
«  Quomodo  potcst  apostplus  esse  qui  in  Bvangeliis  non 
didtur,  sed  nec  in  Actibus  apostolorum  manifesta' 
tur  ?  »  atii  vero  putarent  nunquam  hactenus  dictum 
id  esse,  sed  noviter  a  nobis  primum,  quod  absil !  usur- 
patum  esse,  iterumque  gravis  attercatio  pulttitaret, 
Deo  dispensante,directa  est  nobis  super  hac  rp  epistola 
ab  apostolicae  Romanx  sedis  papa  Joanne.  Tunc 
unanimi  consulto  decretum  fecimus,  ut  propter  hoc 


lattts  ejus  solemniter  cetebravimus.  Quod  semper  in  j^  verbum  iterum  aut  suscipiendum  aut  non  susdpien- 


reliquum  cetebrare  tam  hic  quam  per  omnes  nostrx 
dioecesis  ecclesias  et  monasteria  mandavimus,  tU  vt- 
deticet  utterius  non  in  confessoris,  sed  m  apostoti  re- 
cordatione  memoria  patroni  ab  omnibus  concorditer 
fieret.  Hanc  etiam  diem  statuimus  habendam  in  re- 
cordatione  onmibus  annis,  qua  ad  suam  sedem  egre- 
gius  pastor  translatus  est,  qua  etiam  die  cathedra 
ejus,  hoc  est  ordinatio,  sive  initium  episcopatus  ejus 
est.  Non  quod  eadem  die  consecratus  sit  in  episco- 
pum  (nam  die  ascensionis  Domini  consecrationem 

(9)  Acta  concilii  Lemovic.  i  an.  1029. 

(10)  Anno  10!^,  quo  anno  dies  3  Augusti  eratMies 


dum,  congregatio  episcoporum  atque  peritorum  viro- 
rum  ad  hanc  urbem  colligeretur.  Si  ergo  decemitis 
hanc  non  suscipi  debere  sententiam,  nec  a  me  uttra 
suscipienda  est,  sed  magis  impugnanda.  Si  autem  sus- 
ctpUis,  et  ego  ita  suscipio,  sicut  ante  susceperam,  ut 
quicunque  noitrse  dioecesis  in  eo  scandalum  generare 
utteriu^s  pra^umpserit,  tam  vestra  quam  nostra  coer- 
ceatur  animadversione. 

Tunc  archiepiscopus  ait :  «  Sicut  jam  dixi,  et 
iterum  nunc  palam  omnibus  dico,  quemadmodum 

Dominica. 
(11)  Hacienus  concil.  Lemovic.  i. 


9911 


ACTA  CONClLJM^teMOVICENSlS  II. 


1378 


Homana  Ecclesiasuscipitjiet  suscipi  per  tcxtum  cpi*^  clesiae   deidit  archiepiscopus  ;  secundam,  audienle 


stolffi  mandat,et  hanc  ipsam  rem  Bituricense  conci- 
lium  nupcrrime  collaudavit,  sic  laudo  hoc  bonum 
esse,  et  in  pace  susciplo,  et  hojus  sancti  concilii 
fraternitatem  absque  schismate  suscipere  id  obse- 
cro  et  exhortor.Si  quis  autem  exhortationi  nostrsB 
non  acquieverit.habeat  judiccm  Deum,uniuscigus- 
que  condci6ntiae  testes  Verumtamen  comprovincia- 
les  nostros  necesse  est,  nisi  susceperint,  admonrti 
[for,  admoneri  ut]  obediant  Romans  sedi  capiti  suo, 
severa  auctoritate  nostra  compulsi.  » 

Ad  hffic  Jordanus  venerabilis  ait  :  Ut  video,  quia 
hoc  verbum  in  bona  voluntate  Dei  a  nobis  cum  pace 
suscipitur,  gratias  agimus  Jesu  Christo  Domino  Sal- 
vatori  nostro ;  et  benedidus  DeuSy  gui  hanc  sanctam 


omni  ccclesia,  de  beati  Martialis  Gommemoratioile 
annexuit.  Qu(b  oratio  in'hntic  modum  continetbi^  : 

Omnipotens  sempiteme  Deus,  qui  beatum  MaHia- 
lem  apostolum  ecclesias  tum  sanctae  prseesse  vol^iiti, 
quaesuwuSf  nobis,  ejus  suffragantibus  meritis,  pietaHs 
tuse  gratiam  targiaris. 

Quam  orationem  iddrcoprssisrtim  palamomnibtig 
voluit  protulisseyUttestimonii  apostolatug  beati|[>ii- 
troni  clarus  assertor  liquido  patesceret.  QUtt  oratfb, 
cum  Secreta,  et  Prffifatione,  et  ea  qus  dicitur  ttd 
complendum,  idcirco  Gregoriana  csse  dicitUr,  quta 
a  Joanne  papa  Romano  ad  Lemovicenses  dit^ta 
jamdudum  fuerat. 

Post  Evangelium  denique  lectum,  facto  1n  pl^be 


Lenwvicensem   Ecclesiam  sacerdotio  beati   Marf la/U;  ;jv  silentio,  Jordanus  pontifex,  conversa  facie  adple- 
nobitiiavity  et  hanc  gentem  occiduam  ejus  fructifera      berii,  astans  coram  altari  in  eminentiori  loco,  sic 

alloqui  cocpit  populum,  dicens  :  Audivimus,dilectiS' 
simi,  verba  sancti  Evangelii :  «  Quia  v'enit  Fitius  ho- 
minis  quasrere  et  salvum  facere  quod  perierat  (Lue, 
XIX ).  »  Ideo  enim  Satvator  dicitur  esse  Dominus  wo- 
ster  Jesus  Christus^  quia  omnes  peccantes  vuU  ad  lA- 
lutem  revocarcy  dicente  Apostolo  :  «  Fidelis  sermo, 
quia  Christus  Jesus  venit  in  mundiim  peccatores  sdt' 
vos  faccre,  quorum  primus  ego  sum  (/  Tim.  i).»  Cum- 
qucdofido  Zacchoii.qui  defraudata  reddidit  inquA- 
druphira,  paucis  dixisset,  atque  ad  mililes,  dcpra- 
dantos,  sive  pcr  calumniam  vcl  potentiam  res  ^an- 
ctuariietpaupcrum  turbam  opprimcntes,ut  fideleAi 
Zacrhaeum  imitantcs  ea  justc  rcstitucrent  quibtis 
rapuerant,  retraxissct  scrmonem,adultimum  adje- 
cit,  dicens :  Ecce  propter  vestram  pacem^  ditectissifni, 
hic  adsunt  pastores  Ecclesiarum,  sancti  fratres  nostri 
episcopl,  gui  ad  subtevandum  onus  mei  pondetis,'H 
vos  salvdndos  atque  pacificandos,  dignati  sunt  ad  hanc 
urbem  conveiiisse,  sequentes  Domini  nostri  Jesu  Chrt- 
sti  exemplum,  qui  venit  «  quaerete  et  salvum  facete 
quod  perierat.  »  Qua  de  un^  re  cum  illis  moneo  voi, 
obtestans  in  DominoJesu,  quatenus  nemo  vestrum  itlts 
inobtemperans  existere  praesumat,  nemo  sese  a  conciUo 
islo  excusando  subducat,  sed  omnes  principes  et  capita 
populorum  ex  Lemovicensi  provincia  in  crastinum  it 
tertium  diem  ad  nos  cum  pace  conveniant,  et  nutHis  a 
nostro  castu  communi  secedat,  nisi  a  nobis  voluntttrio 
animo  jussus,  Convenientibus  autem  ad  doneilium^ 
nemo  alteri  propter  atiquas  inimicitias  nocere  praeiu- 


praediMione  ab  idotorum  servitute  ad  veram  liber" 
tatem  retraxit,  Ipsi  Patri  Domini  nostri  graiiarutn 
actiones  offerimus,  qui  noluit  lucernam  ardentem  sub 
modio  occultari,  nec  civitatem  supra  montem  poaitam 
abscondi;  sed  quod  ab  antiquitate  patres  nostri  pno- 
res  probantur  praeoccupasse,  nunc  eventilatum  pru- 
denter  in  diebus  nostris,  tatgiri  nobis  dignatur  tuce 
clarius  apparere.  Vere  caalum  et  terra  transibimt,  sed 
verba  et  promissa  Dci  non  prxferibtmt.  Et  si  beatus 
Martialis  lux  mundi  a  Domino  voratus  est  eiuicin  pro- 
missio  Domini  impossihHe  est  quin  compleatur  tn  eo^ 
qui  officio  apostolatus  et  pnedicationis  ctaruit  lumine 
magno.  Ideoque  in  nomine  ipso,  jure  rutilat  fulgore 
apostotico. 

Iterum  conversus  ad  archiepiscopum,locutus  est,  C 
dicetis  :  Jam,  si  placet,  venerabitis  pater,  absolvatur 
hodiemum  concilium,  ne  poputus  festivus  taedio  motae 
nostrx  gravetur.  Crastina  enim  et  tertia  die  de  atiis 
disputaturi  Deo  erimus  auxitiante.  Nunc  ergo  simul 
omnes  ad  ecctcAiam  SalvatoHs  nostri  procedamus,  ubi 
non  multus  exspectat  populus,  stalioncjn  ibi  festum 
agamus  et  sacrificium  pro  sotemnifate  unus  ex  nobis 
Dco  offerat.  Nos  quoque  retiqui  itlic  circmnstabimus,et 
populum  de  praesenli  eoncilio  admonebimus,et  pacificis 
benedictioncm,  bella  votentibus  matedictionem^  secun- 
dum  legem  Domini  prseponemus. 

Ad  hnnc  sermonem  de  sedibus  suis  surrexerunt 
episcopi,et  cum  timore  Dei  processerunt,ascenden- 
-tes  ad  locuin  templi,  ad  audicnda  solemnia  sacro- 


sancts  bastlicae.  Rogante  vero  venerabili  Jordano,  q  mat,sive  in  facultatibus,sive  in  domo  ejus,  neqiiedum 


metropolita  Bituriccnsis  sacro  usus  pailio  ad  cele- 
branda  sancta  accedit.  Inter  laudcs  autcm,quse  Tppiroi 
Graico  nomine  dicuntur  a  conversione  vulgaris  mo- 
dulationis,  dum  versus  sancta3  Trinitatis  a  cantori- 
bus  exclamaretur,  illico  omnes  episcopi,  cum  ar- 
chiepiscopo  etdiaconibus  cstcrisque  ministris  ad 
maximum  altare  pariter  accedentes  oraverunt,mu- 
tuamque  tam  sibi  quam  ministris  a1tarispacem,ut 
mos  est,  dedernnt;  deinde  per  circuitum  altaris  in 
sedibus  praeparatis  resederunt.  Angelico  interea 
hymno  cum  tropis,  id  est  festivis  laudibus,omati8- 
«ime  expleto,  primam  orationem  de  solemnitate  eo- 


tiic  steterit,  neque  dum  ad  propria  redierit,neque ante 
septem  dies  postquam  regressus  fuerit.  Nemo  in  hac 
con^regatione  seditionem  getieretf  neque  extra  urbem: 
nullus  aiiquid  per  vim  rapiat ;  nullus,  ut  assolet,  quasi 
propter  jtistas  querelas  pugnnm  inire  constituat ;  nul- 
tus  hic  expeditionem  neque  equitatum  ineat  atiguando 
agendum.  Sed  nihil  atiud  hic  quam  pacem  quUpitm 
inguirat,  si  fortepaxnobis  a  Domino  tribuatur  qnieta, 
quia  hic  conventus  proprie  conventus  Dondni  est^  ttd 
ingiiirendam  pacem,  ad  consotandam  sandam  Dei 
Ecctesidm. 
t  Haee  qui  obsetvaverit,  ianquam  fUio  paeis,  imt>  'M; 


1379 


JORDANUS  LEMOyiOENSIS  EPISCOPDS. 


1380 


a  Domino  nostro  Jesu  Christ6,  ct  sanctis  apostolis 
eius,  absolutionem  conferimus  peccatorum,  et  benedi- 
Uionem  aetemam^  ut  sicut  Dominus  beato  Petro,  et 
huie  beato  Martiali,  ad  cuju^  sacratissimum  corpus 
assistimuSt  cseterisque  apostolis  virtutem  atque  pote- 
statem  ligandi  atque  solvendi  tribuere  dtgmUus  est^ta 
a  peccatorum  nexibus  absolvere  dignetur  eos  qui  de 
pace  et  justitia  Deo  et  nobis,  qui  ejus  vice,  licet  indi- 
ffni,  fungimur,  obedire  festinaverint,  Qui  autem  pacem 
nostram  non  susceperint,  tanquam  non  Deum,  sed 
diabolum  sequentes,  huic  damnationi,  quam  modo 
coram  recitare  jubebimux,  subjacebunt.  Pax  autem 
nostra  ad  nos  reverte.ur,  sicut  Dominus  in  Evangelio 
ait :  «  Si  fuerit  ftUus  pacis^requiescet  super  illumpax 
vestra  ;  sin  autemy  ad  vos  revertetur  (Luc,  x). »  Tunc 
JubentibuB  episcopis^idein  qui  cvangelium  pronun- 
tiaverat  diaconuSi  sic  in  tomo  charts  excclsa  voce 
maledictionem  coram  populo  in  tribunali  ante  altare 
legere  ccBpit,  dicens  : 

«  Excommunicaiio  in  seditiosos.  Ex  auctoritate  Doi 
Patris  omnipotentis,  ct  Filii,  et  Spiritus  sancti,  et 
sanctffi  l>ei  genitricis  Marise,  sanctiquo  Petri  apo- 
Btolorum  principis,  et  beuti  Martialis,  ct  aliorum 
apostolorum.  atque  omnium  sanctorum  l)ei.  Nos 
episcopi,  in  nomine  Dei  specialitcr  congregati,  Aymo 
archiopiscopus  Bituricensis,  Jordanus  antistos  Le- 
movicensis,  Stephanus  Aniciensis,  Renco  Arverncn- 
sis^  Ragamundus  Mimatensis,  iCmilius  Albiensis, 
Deusdedit  Caturcensis,  Isembertus  Pictavenais^Ar- 
naldus  Petracoricensis,  Roho  Engolismensis  :  ex- 
communicainus  illos  milites  do  isto  episcopatu  Le- 
movicensi,  qui  pacem  et  justitiam  cpiscopo  suo 
firmare,  sicut  ipse  exigit,  nolunt  aut  noluerunt. 
Maledicti  ipsi  et  adjutores  eorum  in  malum  :  maie- 
dicta  arma  eorum,  et  caballi  illorum  :  erunt  cum 
Gain  fratricida,  et  cum  Juda  traditore,  et  cum  Oa- 
than  et  Abiron,  qui  vivi  introierunt  in  infernum.  Et 
Bicut  hs  lucerns  exstinguuntur  in  oculis  vestris,ita 
gaudium  eorum  exstinguetur  iu  conspectu  sancto- 
rum  angelorum,niBi  ante  mortem  ad  satisfactionem 
atque  emendationem  sive  poDnitentiam  dignam  ve- 
nerint  in  judiciuro  episcopi  sui.  » 

Omnes  episcopi  et  presbyteri  candelas  ardentesin 
manibus  tenentes,  mox  eas  in  terram  projicientes 
exstinzerunt.  Ad  quod  verbum  cor  populi  valde  ex- 
pavit^et  omnes  clamaverunt.dicentes  :  «Sicexstin- 
guat  Deus  Istitiam  eorum  qui  pacem  et  juslitiam 
suscipere  nolunt.  » 

His  dictis,  dominus  Jordanus  ait  ad  populum  : 
Hsec  verba  malcdictionis  eodem  dicta  sunt  tenore  nu' 
perrime  in  sancto  concilio  Bituricensi  in  adve^sarios 
pacis.  Quemadmodum  autem  inter  BituriceftseSy  Deo 
donante,  pax  firmata  est,  ita  inter  Lemovicenses  pa- 
cem  fieri  optamus.  Post  hec  singuli  episcoporum,  et 
ultimus  archicpiscopus,  de  pace  populum  monuere, 
dicentes :  «  Sicut  pastor  vester  ecce  prasdixit  vobis 
de  pace,  ita  nos  ejus  dicta  flrmamus  uno  corde,  et 
uno  consensu,  cx  auctoritate  Salvatoris  Jcsu  Ghristi 
Pomini  noatri,  et  beati  Petri,atque  beati  MartialiSi 


A.  sanctorumque  aliorum  aposto1orum,quibu8  proprie 
a  Domino  collata  est  potcstas  ligandi  atque  solvendi. 
Quidquid  hic  pastor  vobis  a  Deo  datus  conOrmat, 
confirmamus,  et  quidquid  deslruit,  destruimus; 
ligamus  quos  ipse  ligat,  benedicimus  quibus  bene- 
dicit.  » 

His  et  hujusmodi  peroratis,facto  silentio.cum  ad 
horam  confractionis  Uominici  corporis  ventum  esset, 
atque  ex  morc  archiepiscopus  benedictionem  populo 
funderet,  super  beati  Martialis  nomine  mentionem 
interseruit,  ita  dicens:  «  Benedicat  et  custodiatvos 
omnipotens  Ddus,domumque  hancsui  muneris  [nu- 
minis]  praesentia  illustrare,atque  suaepietatisoculos 
super  eam  die  ac  nocte  dignotur  aperire.  Amen. 
Concedatque  propitius  ut  omnes  qui  ad  solemnita- 

H  tem  anniversariam  dedicationis  hujus  basilics  ho- 
dierua  die  convenistis,  intercedente  beato  Martiale 
aposlolo,  et  caeteris  sanctis  sais,  quorum  reliquis 
hic  pio  veneraotur  amore,  vobiscum  hinc  veniam 
peccatorum  vestrorum  rcportarc  valeatis.  Amen. 
Quatinus  eorum  intcrventu  ipsi  templum  sanctiSpi- 
ritus,  in  quo  sancta  Deus  Trinitas  jugitcr  faabitarc 
dignetur,errici,et  post  hujus  vitae  labentis  excursum 
ad  gaudia  apterna  feliciter  pervcnire  mereamini,  » 
et  cseiera  quse  in  episcopali  benedktione  proferri  soli- 
tum  ^f^Secundus  tamen  benedictionis  ille  versus  in 
eo  codice,  sicut  et  in  nonnuHis  aliis,  nomen  beati 
Joannis  evangelistae  inscriptum  continebat;  verum, 
ut  dixi,  ob  loci  festivitatis  opportunitatem,  conve- 
nienter  ot  consulto  hsec  circumstantium  peritorum 
assensu  ab  archicpiscopo  in  beati  Martialis  proprie- 

C  tate  ct  gloria  dicta  sunt.  Quod  valde  placuit  omni 
Ecclesix  summo  amor^  et  tripudio.  Gertissimum 
quippe  tcnemus  ea  placere  Spiritui  sancto,  qux 
plurimorum  fidelium  conscnsu  in  unam  voluntatem 
conveniunt,  juxta  quod  scriptum  cst  :  Multitudi- 
nis  autem  credentium  erat  cor  unum  et  anima  una 
[Act.  iv). 

Glaudente  luce  diem^finitis  vcspertinis  solemniis, 
i£milius  pontifex.  veneranda  canitie  angelicus,  in 
eadem  basilica,  hanc,  propter  patrociuium  beati 
Martialis,  benedictioncm  dedit  populo,  dicens : 
«  Omnis  qui  vos  in  apostolicis  tribuit  consistere 
fundamcntis,  bencdicere  vos  dignetur,  beati  Martia- 
lis  apostoli  sui  intervenientibus  meritis,  »  etc.  qux 
sequuntur.  Consilio  autem  inito,  episcopi  semetipscs 

n  altrinsecus  monuerunt  ut,  tarditate  remota,crastino 
valde  mane,  quod  illuxit  sexta  feria,  ad  concilium 
iterato cogerentur  in  unnm.Quod  qualiter  actumsit, 
sequenti  lectione  paucis  perstringendo  reservabi- 
mus,postuIantesDominum  ut  utilia  que  oculisipsi 
vidimus,  ot  auribus  praesentes  audivimu8,memoriae 
nostr(B  suggerere  ad  litteris  mandandum  dignetur 
Deus  et  Dominus  noster  Jesus  Christus,  cum  quo 
est  gloria  Patri  una  cum  Spiritu  sancto,  per  im- 
mortalia  saecula  sempiterna.  Amen. 


idSl 


ACTA  CONCILII  LEMOYIGENSIS  II. 


1383 


SESSIO  II. 


Celebrata  xiii  Kalendas  Decembris.  —  Inserta  e$t  enar- 
ratio  rerum  in  concilio  Lemovicensi  i  anno  1019. 
gestarvm, 

Secundo  interea  concilii  die,  post  anniversariam 
Dominicie  basilicffi  solemnitatemezcursam^surgen- 
tes  episcopi  ad  psallendum  ante  lucem,  atque  cum 
aurora  lucis  daret  primum  initium  ip8idiei,altaris 
mysterium  Domino  persolventes,  valde  mane,  ante- 
quam  clarius  illucesceret,  ad  basilicam  sanct«  sedis 
AgSreg&ti,  congruentietdisposto  ordine  intraverunt 
ad  concilium.  Litaniamimposuitillis  tribusdiebus 
jam  dictus  domnus  Azenerius,  venerabilis  pater 
monasteriorumsancti  Martini  Masciacen8is,Sancti- 
que  Benedicti  Floriacensis,  qui  una  cum  antistite 


A  membra  hoc  idem  debemus  suscipere,  et  omni  vene- 
ratione  amplecti  ;  et  quia  qui  potestatem  ligandi 
atque  solvendi  proprie  a  Cbristo,  in  terris  in  carne 
adbuc  degente,  acceperunt,  absque  dubio  apostoli 
sunt ;  et  quia  nemo  contradicere  vero  potest,  bea- 
tum  Martialem  a  Cbristo  in  terris  in  carne  adhuo 
degente  potestatem  ligandi  et  solvendi  cum  reli- 
quis  apostolis  accepisse.  Sancti  etiam  doctores  ei 
patres  nostri  antiqui,  columns  Ecclesis  fortiores, 
proclamant  omnes  qui  Oominum  in  came  viderunt, 
eumque  poslea  praedicaverunt,  fuisse  apostolos  ap< 
pellatos.  Et  quis  negaverit  beatum  patronum  istum 
vidis8eDominumincarne,eteumposteapredica8se? 
Paulus  quoque  doctor  gentium  alios,  ezceptis  unde- 
cim,  scribit  esse  apostolos,  dicens  :  Apparuit  Domi" 


Bituricensi  ad  conciiium  Lemovicense  advenerat.In  ^  nus  undecim  ;  deinde  apostolis  omnibui  (/  Cor.  xv). 


quibuslitaniis  beatum  Martialem  inter  aliorum  apo- 
stolorum  nomina  enuntiavit  persinguIosdies.Nam 
hsc  illi  et  suis  antiqua  inerat  consnetudo,  sicut 
ipse  cunctis  in  concilio  publice  prsdicabal.  Erut 
autemappprimeliberalium  artiumperitus,  qui  dice- 
bat  valde  lieri  inconveniens,  eum  qui  potestatem 
ligandi  et  solvendi  aEedemptore  cum  aliis  apostolis 
acceperat,  inter  eos  sanctos  qui  non  acceperant 
prsdicari.  Licet  enim  omne  episcopi  potestatem 
habeant  ligandi  etsoivendi^  non  tameneamaCbri- 
sto  privatim  alii  acceperunt,  nisi  tantummodo  iili 
qui  eum  in  carne  beatis  oculis  viderunt  et  secuti 
sunt,  et  ab  eo  prsdicandum  missi  sunt ;  dicente 
Domino  :  Sicut  misit  me  Pater^  et  ego  mitto  vos.  Hoc 
cum  dixisset,  insufflavit,  et  dixit  eis  :  Accipite  Spiri- 


hoc  cst  septuaginta  duobus,  de  quibu3  indubitanler 
unum  esse  credimus  beatum  Martialem.  Nam  et  cum 
Dominus  diceret :  Nonne  vos  duodecim  elegi?  (Joan. 
VI.)  nunquid  dixit  :  Nonne  vos  duodecim  apostolos 
elegi?  Potius  subauditur,  disciputoSf  teste*  Joanne 
evangelista,  qui  ait :  Multi  disciputorum  ejus  abieruni 
retrOy  et  jam  non  cum  illo  ambulabant  (Ibid.).  Dixit 
ergo  Jesus  ad  duodecim,  subauditur,  disdputot. 
Nonne  vos  duodecimf  subintelligitur,  disciputos,  elegif 
Et  profecto  constat  multitudinem  fuisse  discipulo- 
rum  Domini,  illosque  specialiter  fuisse  apostolos, 
quos  ipse  Dominus  elegit,  et  misit  ad  prffidicandum* 
Nonne  eiecti  ad  prsdicandum  fuerunt  illi  de  qui- 
bus  Lucas  ait  evangelista  :  Designavit  Dominus  ei 
alios  septuaginta  duos,  et  misit  iltos,  dicens  :  Ue,  ecce 


tum  sanctum  :  quorum  remiseritis  peccata,  remittun-  C  ego  mitto  vos  sicut  agnos  inter  lupos  (Luc.  x).  Sed 


tus  eis ;  ei  quorum  retinueritis,  retenta  sunt  (Joan. 
XX,)  Porro  cum  orassent  omnes  in  unum,  etab- 
arcbidiacono  data  esset  oongrua  lectio,  et  deinde 
consequenti  ordine  ab  eo  qui  verbum  declamatorie 
jubentibus  episcopis  fecit,  doctrina  ex  Scripturis 
divinis  et  de  flde  catholica  promulgata  esset  :  ite- 
rum  inter  episcopos  sermo  habitus  est  de  veritate 
requirenda,  et  usque  ad  mortem  obsorvanda,  de 
fallacia  nutanda  etadnibilumredigenda,dejustilia, 
de  pace,  de  Patrum  statutis  inviolabiliter  tenendis. 
In  primis  itaque,  antequam  de  aliquibus  inter 
episcopos  confabulatio  fieret,  exstit  ex  majoribus 
quidam  qui  archiepiscopo  diceret : «  Quosdam^cha- 
rissime  Pater,  ex  clericorum  ordine  in  bac  sede  et 


quia  centendunt  de  beato  Dionysio  et  aliis  Patribus 
antiquis  Galliarum,  nunquid  Dionysius  et  Saturni- 
nus,  genere  gentiles,  ab  ipso  Jesu,  antequam  in 
codIos  ascenderet,  acceperunt  potestatem  ligandi  et 
solvondi  cum  his  qui  Dominum  in  came  viderunt 
et  secuti  sunt?  Nunquid  usque  bodio  inveniuntur» 
quia  de  novitate  causantur,  nomina  Dionysii  et 
Saturnini  scripta  uspiam  per  litanias  intcr  aposto- 
iorum  nomina  ?  Liquido  constat  vero  quia  per  an- 
tiquissimos  codices,  penes  innumeros  locos  et  gen- 
tes  longinquas.beatusMartiaiisuna  cum  aliis  apo* 
stolis  scriptus  est.  Apostolus  ergo  fit  nobis,  quia 
et  erat  antiquis.  Quod  denique  de  beatis  Dionysio  et 
Saturnino  dixi,  eodem  modo  dictum  puta  de  Ursino, 


in  hac  urbe  modo  esse  deprehendimus,  qui  non  ra-  n  de  Austremonio,  de  Fronto  genere  Petracorico,  de 


tione,  sed  levitate  vestris  nonobsequi  parant  verbis, 
quibus  bssterno  concilio  agitatum  est  de  beato 
Martiale  Aquitaniffi  doctore,  ut  potius  inter  aposto- 
los  quam  inter  confessorespronuntiari  ab  omnibua 
recte  debeatur.  Super  qua  re  quidam  adhuc,  velut 
novitatis  nacti  occasionem,murmurant  in  angulis.» 
Gui  archiepiscopus  itarespondit: «  Nullusnostrum 
ignorat,  he8terno[die]coram  omnibus  rationabiiiter 
esse  definitum,  quod  beati  Martialis  legationis  te- 
stimonium  ab  antiquis  prsoccupatum  et  teatifi- 
catum  sit ;  et  quia,  sicut  caput  nostrum  Romana 
sapct^  apostolioa  sedes  oomprobat,  ita  nos  ejus 


Juliano  Genomanensi^  genere  Romano,  et  de  aiiis 
qui  apostoios  viderunt  in  carne  vel  videre  potuerunt, 
qui  tam  a  beato  Petro  quam  a  beato  Clemente,  sive 
successoribus  ejus,  in  Galiiam  post  beatum  Mar- 
tialem  prsdicare  missi  sunt.  IUi  non  specialiter  a 
Ghristo,  sed  ab  eis  qui  illos  in  episcopatus  ordine 
consecrarunt,  potestatem  ligandi  solvendique  acce- 
perunt,  quemadmodum  et  ego  ipsam  potestatem  non 
meo  merito,  sed  gratia  Dei,  ab  eo  qui  mihi  gratiam 
tribuit  episcopatus,  consecratore  meo,  praesente  vi- 
delicet  domno  Jordano,  hujus  sancts  sedis  Lemovi- 
oensispastorei  acoepi.  Sedquid  adbucplurarecapitu* 


im 


JORDANUS  LEMOVICENSIS  EPlSCOPUS. 


1384 


lari  opus  siMequibusjam  et  ab  antiquis  Patribus, 
et  a  suncta  Romana  et  apostolica  sede,  et  nuper  a 
concllioBituricensi^etbic  hesternaperitorum  dispu- 
tatione  plenius  ad  ordinem  perlectum  deflnitum  est? 
Nihil  itaque  jam  aliud  restat  quam  ut  a  nobis  hic  in 
conspectu  cbncilii  publica  damnentur  excommuni- 
catione,  quicumque  clerici  de  omnibus  comprovin- 
cialibuB  sostris  ulterius  post  boc  concilium  repu- 
gnanli  animo  beatumMartialem,  doctorem  primum 
Aqaitanis,  in  alio  quam  in  apostolorum  ordine  et 
memoria  enuntiaverint.  » 

Et  cum  austero  vultu  metropolitanns  ligamentum 
daihnationis  vellet  ab  ore  proferre»  sic  domnus  Jor- 
danus  locutus  est  ei,  dicens  :  Pelimus  aucioritatem 
vestram,  venerabilis  pater,  ut  hodie  hoc  judicium 
susperidatis  a  clericis  hujus  sanctie  sedis,  Adhuc  enim, 
secundum  Dominicam  vocem^  corripiam  eos  hodie 
inter  me  et  ipsos  solos.  Si  me  audierint,  iucratus 
ero  fratres  meos ;  si  autem  nan  me  audierint,  adhibebo 
mecum  adfiuc  unum  vel  duos  ex  prsesentibus  coepisco- 
pis  frairHtus  nostris,  ut  in  ore  duorum  vel  trium  te- 
stium  stet  omne  verbum.  Quod  si  eos  non  atulierint, 
dicam  edclesix,  pubiico  prxsenti  conciiio^  ut  omnes 
audiant  in  teUimonium.  Si  autem  Ecclesiamy  hoc  est 
sandum prxsens  concitiumj  nm  axulierinlj  erunt  mihi 
sicut  ethnicus  el  publicanus,  et  tunc  verbo  veslrsi  au- 
ctoritatis  ligatc  coSy  tamiuam  non  hominibiis,  sed 
Spiritui  sancto  inohedientes,  NamquCj  ut  ait  Augu- 
stinuSy  Spiriius  sanclus^  qui  quomlam  per  apostolos 
loquebalur^  nunc  ctiam  pcr  nos  ioqui  diynatur,  quo- 
ties  de  divinis  dissercntes  verilatem  ioquimur, 

His  v6rbis  primatis  credens  archicplscopus  : 
«  Ergo,  inquit,  caelera  quae  ad  concilium  pertment, 
Domino  opem  ferentc,  discutiantur.  » 

Gumque  de  regulis  ecclesiasticis  diutius  explicas- 
sent,  ait  domnus  Jordanus  :  Bene  piacet  ut  Bituri- 
eensis  concilii  capitula  in  promptu  afferantury  si  forte 
Lemovicensibus  haec  ipsa  tantummodo  coaptentur,  an 
dliter  clero  nostro  piaceanl^sive  aiia  opportune  super- 
adjiciantur,  Non  enim  una  eademque  iex  omnihus 
Ecclesiis  sive  populiSy  sive  civitatibusy  sive  gentitmSy 
semper  potesl  congruerCy  sed  quaedam  pro  quatitate 
locorumy  et  gentiSy  et  animorumy  quamvis  diverso 
iame7i  congruenti  ordinCy  in  consueiudinem  dedu- 
cuntur,  Nihii  quippe  obest  diversa  locorum  consue- 
tiido,  si  tamen  ratione  sive  auctoritate  fulciatur,  Pius 
tamen  ratio  quam  aucloriias  praevaiere  debety  nam 
gentilespro  majorum  suorum  auctoritate,  nuiia  la- 
men  subnixi  rationeyidola  colunt,  Quia  quxdam  auc- 
toritds  sine  raiione  videtur  essCy  ratio  vero  per  semet- 
ipsam  auctoritalis  dignilatem  accommodat.At^ue  ideo 
multorum  majorum  auctoritas  ssepe  in  meiius  com- 
fhutatay  sive  penitus  neglecta  est,  quia  minus  ratione 
fulcitur,  Gravis  dutem  culpa  esty  si  quis  pro  arbitrio 
auctoritatemy  quas  rationis  plena  est,  contemnere  prae- 
siimU,  Rationabilis  itaque  auctoritaSy  sive  ratio  cum 
auctoritatey  et  auctoritas  cum  ratione,  semper  ut  sese 
dignam  prasbeat  et  exceltat  necesse  est,  Diversarum 
igitur  consuetudinum  usus  et  observantia  per  poptUoSy 


A  per  iocay  nisi  fidei,  spei,  et  charitati  contraria  sint, 
nihii  officere  Christianx  dignitati  videntur  ;  itho  Ula 
consuetudo  semper  ad  religionem  prodesse  creditur, 
quas  tum  pro  loco,  tum  pro  tempore,  pro  neceMitate, 
pro  dignitate,  pro  ratione,  pro  auctoritate,  unanimi 
voluntate  fratribus  in  unum  habitantibus  bene  com^ 
ptacere  videtur,  Quid  enim  f  Nunquid  canonici  mona- 
chos  pro  duddecim  lectionibus,  vei  monachi  canonicos 
pro  novem  numero  reprehendere  possunt?  Vtraque 
enim  ratione  et  auctoritate  firma  sunt ;  ter  quatuor 
pro  quatuor  mundi  partibus  sanctss  Trinitati  subjectis, 
ter  autem  temis  pro  novem  angelorum  ordinibus 
sanctx  Trinitati  gloriam  dantibus,  Duodedm  compro- 
bavil  iile  vir  spiritu  omnium  justorum  plenus  sanctus- 
que  papa  Gregorius,  prius  monachus,  posiea  aposto- 

|v  licus,  Novem  traditx  sunt  a  disciputo  beati  Petri 
Ignaiio  martyre,  quiper  novenarium  numerum  lectio- 
nes  et  psaimos  ab  angeiorum  choris  protata  audivit  in 
coeio,  deinde  a  Nicceno  concilio,  deinde  ah  ipso  sancto 
Gregorio  hic  numerus  in  psaimis  et  lectionibus  atque 
fesponsoriis  observatus  est,  Quid  etiam  Orientaiibus 
vet  Occidentaiibus  clerids  usus  barbam  radendi  vel 
non  radendi  officere  ad  reiigionem  videtur  ?  Isti  enim 
Petrum  aposloium  auctorem  hujus  consueludinis  ha* 
bent ;  et  cum  auctoritate  luinc  tenent  rationem,  ratio- 
nabiie  esse  dicentes  ciericos  a  iaicis,  sicut  in  vita,  iia 
in  corporis  hahitu  differre,  Quocirca  hic  mos  ad  reii- 
gionem  nobis  potius  prodesse  quam  obe.ssc  perspiciiur. 
Illi  autem  harbam  non  radendi  morcm  eligunt,  Pau^ 
lum  sive  Jacobum  fratrcm  Domini  apostolos  in  auclo- 
riiatem  sibi  assumcntes,  Qui  cum  auctoribus  rationem 

C  adjungunt  (fieri  guippe  oportet  rationabite  obsequium 
ndstrum)y  rationMle  dicenies  ciericos  sicut  et  iaicos 
decorem  in  facie  sert^re  virilcm,  juxta  dignitutem 
humanse  conditionis  a  Deo  creatam,  quas  sotum 
virum  barbam  piopter  decorem  hahere  voluit,  et 
in  vertice  soiummodo  capitis  ciericalus  signum  prs- 
monsirare ;  aliam  adjungunt  sibi  rationem,  quia 
Dominus  noster  Namraeus  et  intonsus  esse  votuit, 
ferrum  super  caput  ejus  non  ascendit,  coronam  spi- 
neam  duntaxat  in  vertice  dignatus  est  pati,  Ad  cujus 
instar  clericorum  corona  in  vertice,  ferro  incidente 
figuratury  ut  regnum  et  sacerdotium  Chrisii  etiam  in 
ctericorum  capitibus  rasura  ipsa  pramonstretur,  Ita 
sicul  super  hac  re  nostra  comuetudo  auctoritatemy 
simuique  rationem  et  religionis  habet   augmentum  : 

D  sic  etiam  penes  Grxcos,  iilorum  talis  a  nostra  dissi- 
dens  consuetudine  consueituio,  auctoritatem  una  cum 
ratione  et  retigionis  continet  fructum,  Et  hac  in  re 
neque  illi  nos,  negue  nos  possumus  reprehendere 
ilios  :  sicut  de  fidelibus  qui  camihus  vescebantur,  ait 
apostoius  :  «  Qui  non  manducat,  manducantem  non 
spemat;  et  qui  manducat  non  manducanlem  non 
judicet.  Qui  enim  manducat,  Domino  manducat;  et 
qui  non  manducat,  Domino  non  manducat  {Rom, 
XI v).  »  Qui  porro  aUctoritatem  observant-  cum  ra- 
iione,  recte  possunt  reprehendere  iilos  qui  sine  ra- 
tione  custodiunl  auctontatem  :  hi  autem  istos  nullo 
modo,  Qua  de  re  qui  bealum  doctorem  AquiUiaMt 


1385 


ACTA  CONCILII  LEM0VICENSI8  IL 


1386 


inter  confessores  proponurU,  auctoriiatem  haberdes 
tnajorum  sine  ratione,  dicentes  sic  proposuerunt,  Qui 
ante  nos  fuernnt  ilti  ei  illif  merito  reprehenduntur  ab 
his  qui  cum  auctoritate  rationem  ostendunt ;  propo- 
nentes  eum  una  cum  aliis  apostolis,  et  dicentes : « llli 
et  illi  antiqui  patres  apud  illa  aulhentica  locOy  et 
Romana  apostolica  sedes,  illique  peritissimi  viri,  eum 
proposu^runt  in  apostolorum  ordine,  »'  Rationabile 
auieni  esi  ut  ille  qui  inter  alios  a  Domino  accepii  vir- 
tuXem  prxdicandi  Evangeliumf  potestatem  ligandi  et 
solvendi,  scientiam  omnium  lingmrum,  et  signacU" 
lum  apostolatus  habet  Galliam,  ideoque  aposto- 
lus  estf  merito  cum  ipsls  apostolis  proponatur,  et 
memoria  ejus  de  gloria  apostolatus  semper  confinne' 
tur.  Isti  ergo  illos,  non  illi  istos,  super  hac  re  arguere 
juste  poterunl.  Hsec  idcirco  dixi  ne  diversorum  di- 
versae  consuetudines  ei  leges,  si  rationem  habent, 
scandala  generent.  Observandum  equidem  nobis 
magnopere  esi  ante  omnia  ei  super  omnia,  uti  man- 
datum  Dei,  ei  non  nosiras  iraditiones^  popuio  obser- 
vandas  iradamus  :  et  nihil  nisi  Scripturarum  divina- 
rum  auctoritate  fultum  agendum  statuamus ;  nihilque 
de  cordibus,  nihit  extra  prxceptum  Domini,  et  san- 
ctorum  Patrum,  quod  absit,  consiiiuere,  docere,  vel 
jubere  prsRsumamus.  Qux  vero  aliis  irademus,  pnmi 
nos  ea  ipsi  faciamus,  ne  simus  de  iliis  super  cathe- 
dram  Moysi  sedentibus,  super  quibus  Salvator  ad 
turbas  ei  ad  discipulos  suos,  aii :  «  Dicuni  enim,  et 
non  faciunt  (Matih.  xxiii);  »  et  iterum  ;  «  Digito  au- 
tem  suo  notunt  ea  movere  {ibid.).  » 

His  diotis,  convcrsus  archiepiscopus  ad  eum  qui 
ad  dexteram  suam  super  aliam  cathedram  sedcbat, 
sacris  vestibus  ornatum  Azenerium  abbatem,  dixit 
ad  eum  :  «  Rogamus,  charissime,  ut,  sicutdomnus 
Jordanus  pontifex  jubet,  capitula  Bituricensis  con- 
cilii,  velut  vos  ipsi,  qui  interfuistis,  audistis,  huic 
sancto  concilio  coram  exponatis.  » 

Tunc  ipse  enuntiare  coepit,  dicens : 

Hsc  sunt  capitula,  super  quibus  hoc  tempore  de- 
pravata  erat  S.  Bituricensis  roater  ecclesia.  Itaque 
Patrum  sequentes  vestigia,  statuerunt,  qui  praesen- 
tes  ibi  fuerunt  episcopi,  Aymo  Bituricensis,  Stepha- 
nus  Aniciensis»  Renco  Avernensis,  Ragamundus 
Mimatensis,  'iEmilius  Albiensis,  Deusdedit  Cadur- 
censis,  hsec  servanda  ab  ecclesiis  sibi  commissis. 

«  In  primis^  ut  per  omnes,  »  etc.  (Vide  concil. 
Bituric.  an.  1031. 

Taliaseniorcumperorasset^aitdomnusJordanus: 
Omnia  nobis  hsec  bene  placent ;  iantum  de  corpore 
Domini  mutando,  propter  presbyteros  qui  omnibus  Do- 
minicis  diebus  ad  ecclesias  suas  nequeunt  adesse,  pla- 
cet  ita  temperanter  instiiui,  ut  ab  omnibus  valeat 
inexcusabiliter  observari.  Quas  enim  in  Ecclesia  insti- 
tuuntur,  sic  debent  fieri  moderata,  ut  absque  importa- 
bili  fasce  ab  omnibus  porientur,  et  qualiter  animx 
salventur,  et  quod  facii  Ecclesia,  absque  murmuratione 
faciat,  et  ne  inobedientia  locuminveniat,  llaqueplacet 
ult  corpus  Domini  in  anno  per  duodecim  terminos  re- 
fiovelur  in  omnibus  illis  ecclesiis  ubi  incessanter  custO' 

PATaot,  CXUI. 


A.  diri  solet,  hoc  est,  in  pasctia,  m  pentecoste,  in  Nativi' 
taie  sancti  Joannis,  ad  Vincula  sancti  Petri,  in 
Assumptione  sanclx  Masia,  in  festivilate  sandi  Mi^ 
chaelis,  in  omnium  sanctorum,  in  sancti  Andreae,  in 
Natali  Domini,  in  Hypapante,  in  Quadragesima,  in 
media  Quadragesima.  His  enim  distinctionibiis  a$mi 
omnes  presbyteri  ad  proprias  possunt  recurrere  eccle- 
sias,  et  ipsum  corpus  Domini,  quod  mutatur,non  niH 
a  mundis  Ecclesix  ministris  sumatur.Monasteria  vero 
monachorwn  regularia,  quia  diiigentius  et  nUidius 
omnia  ad  cultum  altaris  procurant,  in  dbbaJtum  suO' 
rum  arbltrio  dc  his,sicut  de  aliisregutis,permittimus: 
llli  enim  nostris  legibus  constringi  non  debeni,  qui 
ultra  nos  per  actam  et  angudam  portam  vitm  ingredi 
appetunt,  qui  voluntatem  propriam  franguntf  qni 

H  jugum  ab  adolescentia  portant,qui  episcoporum  jussii 
summopere  in  omnibus  obediunt.  Tales,  inquam  legi- 
bus  non  oportet  subjici  conciliorum,  nisi  forte  repre^ 
hensioni  vel  coniempiui  patuerint,  Sic  Aposiolus  ait : 
«  Justo  iex  non  est  posita,  sed  injustis,etnon  subditis^ 
impiis  et  peccaioribus,  sceleratis  et  contaminatis,  pa- 
triddis  et  mairiddis,  homicidis,  fomicatoribus, 
masculorum  concubitoribus,  piagiariis,  mendadbus^ 
perjuris,  et  si  quid  aliud  sanx  doctrina  adversatun 
qu3S  est  secundum  Evangelium  gloria  beati  Dd  quod 
crediium  est  mihi  (/  Tim..  i)  »  iVam  et  abbates  regU" 
lares  non  ideo  ad  synodum  venire  cogo  hujus  sedis^ 
ut  arguantur,  sed  ut  mihi  de  rebus  eoclesiasticis  mo' 
derandis  consuttum  prxbeant,  quatenus  ipsi  spiritua- 
les  viriydum  mihi  perdiversasmultorumcuras  disperso 
opem  ferunt  ad  sublevandum  onus,   in  retributione 

C  coronx  mecum  participentur.  De  cultu  enim  ecclesia- 
stico  et  reverentia  corporis  Domini,probavi  ipse  ocuUs 
meis  regulares  per  Lemovidnum  monachos  altaria  €i 
-  codices,  vestimenta,  calices,  linteamina,  et  cuncta 
qux  ad  altare  pertinent,  mundissima  quotidie  et  cum 
reverentia  servare. 

Cumque  de  his  et  aliis  hujuscemodi,  plara  dice- 
rentur,  et  archiepiscopo  omnibusque  placerentyac- 
cusatores  justi  ex8titeruntexseQioribus,quidicerent 
in  concilio:«  In  loco  Sancti  Petri  Bellocensis  [eorr. 
Bellilocensis]  monasterii,  sancta  Ecclesia  Lemovi- 
censis  vim  patitur.Hic  siquidem  locusin  ordine  re- 
gulari  quondam  fuitillustris,nuncautemitaa8aecu- 
laribus  conculcatus  est,  ut  super  monachos  ipsius 
monasterii  dominetur  ahbas  saecularis  et  absque 

n  monachi  habitu. 

Glamaverunt  omnes  qui  erant  in  concilio : «  Hoc 
magna  destructio  esl,ut  ceecus  videntes  ducat,stul- 
tus  sapientes  doceat.  Hac  enim  in  re  disciplinamo| 
ritur,  locus  hypocrisis  monachis  datur,occasio  p.o- 
pria  possideiidi  monachis  datur,  per  qu®  decepti 
perire  possunt.Capite  morbido  totum  corpusinutile 
esi,  et  pro  tali  destructione  locorum  Dei,  ira  super 
populos  a  facie  Dei  egreditur. 

Tunc  requisiti  monachi  supradicti  monasterii, 
astantcs  in  conspeclu  episcoporuro.  dixerunt :  «Or» 
dinetur  nobis  abbasidoneus8ecunduumregulam,ei 
in  pace  erimus  :  lugentibus  enixQ  nobis  fstie  super 


1387 


JORDANUM  LEMOVICENSIS  EPISCOPUS. 


m^ 


nostyramnidemarripuit.Utautempracsentibusepis-  A  tranquilitateni  amittere.EtjuxtaDomiaicamvocem, 


co^is  bit  notura,  Rodulphus  archiepiscopus  quon- 
dam  Bituricensis,mona8terium  ipsum  tempore  Ca- 
roli  regis  in  fundo  suo  coostruxit,  et  prsediis  suis 
multisque  donis  satis  superque  nobilitavit.Post  cuj  us, 
transitum  ad  cajlos  longe  excurso  tempore,   occa- 
sione  repcrta,  comes  Tolosanus  coBnobium    ipsum 
8uaepotostatiaddixit,etcomitiPetracoricensiinbenc- 
ficio  largitus  est.  Ille  quoque  vicecomiti  Combor- 
nensi  concessit,  qui  nunc  nobis  laicalem  personam 
imposuit,eadccausaquia Bcruardusmonachus  Sol- 
emniacensis,et  postea  cpiscopusCadurcensis,nobis 
voro  abbas,antecessor  ejus,avunculuseju60xstitit.)> 

Dixerunt  episcopi :  «  Ecclesiastica  officia  non  se- 
cundum  carnis  originem,sed  sccundum  meritorum 
virtutem,  distribui  oportet.  » 

Cumque  ille  clericus,non  monachus,abbaSySfficu- 
Wi  nobilitate  ac  gcnerositate  magnus,mox  vocatus 
in  concilium  antc  episcopos  reus  astaret,  genibus 
positis,etsuperhacrejudicaretursecundumcanones 
ita  respondit:  «  0  reventissimi  Patres,  hanc,  rogo, 
justo  judicio  corrigete  rem,  et  libenter  consentio.» 

Dixerunt  Patres :  «  Idoneum  ex  regularibus  mo- 
nachis  aliquem  adducito  ante  domnum  Jordanum, 
ut  ipseeum  regulariter  ordinet  abbatem  ad  regen- 
dum  ipsum  locum;ettu  extrinsecusnon  dissipator, 
sed  defensor  et  provisor  loci  adesse  memento.  » 
Itaque  cpiscopi,  postquam  de  his  diu  locuti  es- 
sent,  primati  Lemovicensi  sjub  testimonio  concilii 
et  Willelmi  ducis  Aquitanorum  hoc  taliter  com- 
miserunt  negotium,  ut  usque  ad  Natalis  Domini 


melius  est  ei  luscum  vel  claudum  in  vitam  intraro, 
quam  duos  oculos,  vel  duos  pedes  habentem,  mitti 
in  gehennam,  hoc  est,  melius  est  se  solum  lucrar 
quam  cum  pravis,quos  inutiliter  amat,detrimentum 
pali.  De  talibus  loquitur  Spiritus  sanctus  pcr  pro- 
phetam,  dicens :  Filii  haminiSy  increduliei  subversores 
sunt  tecuntj  et  cum  scorpionibus  habitas  (Ez-ech.  iij. 
Et  item  Job  :  Frater  fui  draconum  et  socius  struthio- 
num  {Job.  xxx).  Et  David  :  Quis  dahit  mihi  pennas 
sicut  columhx,  et  volabo,  et  requie^cam  ?  {Pscd,  uv.) 
Certe  beatus  Benedictus  saeculares  vel  agrestes  mo- 
nachos,  qui  eum  veneno  necare  conati  sunt,  ideo  de- 
seruit,  ne  mentis  suae  tranquillum  oculum  eorum 
pcssima  foeditate  turbidaret.  Ut  enim  sancti  Patres 
l^  dixcrunt,quidquid  pacemveltranquillitaiem  cordis, 
quaDeum  assidue  cogitare  debemus,  perturbarepo- 
test,  quamvis  utile,  quamvis  necessarium  sit,  abjici 
oportel ;  quolibet  quippc  vitio  cor  periurbatum  Deum 
cogitarc  non  potest.  Haec  dicentes,  non  eos  damna- 
mus  qui  inter  pseudomonachos  boni  aliquoties  vel 
cum  pravis  majoribus  necessario  deguni,  si  tamen 
ilhid  adimplent  quod  scriptum  est:  Qme  dicunt  fa- 
cite,  qux  autem  faciunt  facere  nolite  [Matth.  xxni); 
et  item  :  Sicut  lilium  tnter  spinas,  sic  amica  mea  inler 
filias  {Cant.  ii).  Et  periculis  in  falsis  frairibus  Apo- 
stolus  exercitatus  est,  et  praecepta  pastoris  in  omni- 
bus  adimplere,  etiamsi  ipse,  quod  absii,  aliter  agat. 
Et  in  talium  exemplo  beatus  Petrus  Lot  in  testimo- 
nium  assumit,  dicens  :  Et  justum  Lot  a  nefandorum 
conversatione   eruity   habitantem  inter    eos  qui  de 


festivitatem,quiB  insextahebdomadaexepectabatur,  C  (ize  in  diem  animai(n  justam  iniquis   operibus  cru- 


ordinaret  in  eo  loco  dignum  pastorem  secundum 
r^gulam.  Quod  si  contradicentes  reperiret  qui  id 
fieri  non  permittcrent,  et  ipsos  et  ipsum  locum  ex- 
communicatione  cano  nica  ligaret,donec  idem  locus 
ad  pristinam  revocaretur  dignitatem. 

Quibusdam  sciscitantibus  si  qui  monachorum 
forte  de  eodem  saeculari  loco  ad  alium  regularem 
iransmigrare  vellent,  utrum  eis  liceret,  eruditi  qui 
aderant,  recte  sapere  tales  judicabant.  «  Tales,  in- 
quiunt,  Deo  placere  student.  Nam  si  perfectus  esi 
qui  inter  malos  bonus  est,tamen  bonorum  consor- 
tium  adipisci  laudabile  et  perutile  est.  Quia  sicui 
Spiritus  sanctus  per  Psalmistam  ait  :  Cum  sancto 
sanctus  eris,  et  cum  viro  innocente  innocens  eris,  et 


ciabant  (11  Petr,  ii).  Nec  de  solis  monachis,  verum 
etiam  generaliter  de  omnibus  Chrisiianis,  qui  boni 
inier  malos  conversantur,  haec  dicta  suni.  De  ialibus 
iiem  Paulus  ad  discipulos  aii :  In  medio  nationis 
pravdP  et  perversae,  inter  quos  tucetis  sicut  luminaria 
in  mundo  (Philip,  ii).  Hinc  Joannes  Pergami  Eccle- 
siae  :  Scio,  inquii,  ubi  habitas,  ubi  sedes  est  SatanXf 
et  tenes  nomen  meum,  et  non  negasti  fidem  meam 
(Apoc.  II).  Ergo,  sicut  Gregorius  aii,  bonus  non  est 
qui  maios  iolerare  recusat.  £t  ianio  magis  maii  iole- 
randi  suni,  quanto  ei  amplius  abundani.  Regulares 
autem  monachos  dicimus,  qui  iliicita  nolenies,  non 
suo  sed  alieno  imperio  vivunt ;  quibus  omnia  in  me- 
dium  conferuntur  communia,  nec  aliquid  habent 


cum  electo  electus  eris,  cur.i  perversero  autem  perver-  n  quodabbasnondederitautpermiserit.Poiesiautem, 


teris{PsaL  xvii).  Et  rursiuii  Apostolus:  Corrumpunt 
mores  bonos  colloquia  mala  {l  Cor,  xv).  Rursus 
^riptura  ait  :Qui  tetigerit  piccm,  inquinabitur  ab 
ea  ;  et  qtii  communicaverit  superbo,  induet  superbiam 
{Eccli.  xiii).Nam  si  lilium  inter  spinas  lucet,  tamen 
gravatur  a  spinis  et  gloriosius  crcscltinter  amoena 
quam  inter  spincta.  Nam  et  'pse  rogularisabjas  si 
contigerit  ut  super  saeculares  or.liiiclur  monachos, 
nec  eos  ab  illicitis  potuerit  deflectcre,nec  habuerii 
bonos  gui  eum  adjuvent  ut  patienter  toleret  malos, 
satius  est  eos  derelinquere,  ct  sccum  solum  habi- 
tare^  quam  eorum  incorrigibili  cnordaoiiate;  oordiQ 


quamlibet  difficile  contingerc  possii,  regularis  unas 
inier  plures  agrestesconversari,  si  tamen  ab  illiciiis 
sese  continet ;  si  his  quae  sibi  ad  hujus  vitae  usos 
congruunt^  permittenteautdante  eo  qui  sibi  praeesty 
contentus  fuerit:  juxia  quod  Apostolus  loquiiur.di- 
ccns:  Habentes  victum,  et  tegumentum,  his  contenU 
sumus  (I  Tim,  vi).  Saeculares  autem  monachos  illos 
dicimus  quos  regulares  monachi  in  die  judicii  judi- 
cabunt,  sicui  Ninivitae,  vel  regina  Ausiri,  dicenta 
Domino,Judaeo3  incredulos  damnabunt ;  vcl  apostoli 
duodecim  tribus  Israel  duodecim  judicabuni,  quia 
illis  credentibuQ  illi  credere  Doluerunt.  Sic  istiUIof 


1.389 


ACTA  CONCILII  LEMOVICENSIS  II. 


390 


judicabunt  quia  istis  regulariter  viventibus,  illi  re-  A 
gulariter  vivere  noluerunt.  In  capitibus  ergo  justis 
monastcria  eriguntur  et  vigent,  in  vitiosis  ruunt  et 
languent.  Episcopus  itaque,  ad  cujus  dicecesin  per- 
tinent  monasteria,  et  abbates,  atque  Ghristiani  vi- 
cinijuisi  prohibuerintindignos  in  pasloralem  curam 
ingredi,  malum  in  illos  respicit,  sicut  bona  merces 
a  Deo  illos  expectat,  si  familiaB  Dei  dignos  consti- 
tuant  dispensatores.  » 

Haec  et  his  similia  cum  mystico  et  utili  audienti- 
bus  sermone  de  sublimiori   proposito    edissertata 
essent,  ait  domnus  Jordanus ;  Ago  Deo  gratias  quia 
in  dioecesi  Lemovicensi  plura  monasteria  recto  tramite 
incedunty  et  boni  odoris  de  se  exempla  tatius  diffnr^ 
dunt,  stcut  Apostotus  ait :  «  Christi  bonus  odor  sumus 
Deo,  in  his  qui  salvi  fiunl,  et  in  his  qui  pereunt  » 
(//  Cor,  ii).  •  Hos  quippe,  qui  proesentes  huic  sancto 
concilio   inlersunt,  ahbates   Lemovicenses   taudo,  et 
testificor  in  Domino  Jesu  quia  cum  sibi  subditis  re- 
gulariter  agentes  lucrandis  animabus  potius  invigi-- 
lant  quam  de  caducis   rebus  et  transitoriis  curent. 
Dignum  est  enim   ut  quicunque   smcipiunt   animas 
regendas,  prxparent  se  ad  rationem  reddendam.  In 
primis  denique  famitiam  beati  Martiatis  in  hac  urbc^ 
et  Cambonense  monasterium  beaUe  Yaterice  possessio- 
nem  beati  MartiatiSy  et  atia  qux  ei  jure  possessionis 
perpetuxab  antiquis  subjacent  temporibus  monasteria, 
non  ignoro  regutariter  vivere.  Nihitominus  Solemnia' 
cum  atque  Usercam  ccenobia  nobitissima,  inonasteria 
quoque  in  hac  urbe  Sancti  Martini  et   Augustini, 
necnon  et  congregationem  virginum  in  basiiica  beatx 
Dei  genitriciSyCt  alias  servorum  Dei  per  Lemovicinum  C 
congregationes^  gaudeo  sancti  ordinis  reverentiam  re- 
gutaritcr  observare.  Qnantum  denique  in  oculis  omni" 
potentis  Domini  ad  intercedendum  pro  salute  populo- 
rum  congregationes  vateant   servorum  Dei,   beatus 
Gregorius  de  congregatione  sanctimonialium  iocutuSf 
ostenditj  inquiens :  «  Inier  tot  Longobardorum  gladios 
his  nostris  temporibus   Roma  nequaquam  subsistere 
posset,  nisi  virginum  sanctimonialium  in  hoc  urbe 
Comana  congregationes  suis  oralionibus  tantse  hosti^ 
titati  resisterent.  »  Et  item :  «  IdeOy  inquit,   provi- 
dendum  nobis  monasteriis  ancittarum  Deif  quatenus 
ds  abundanter  subsidia  ministremus :  ne  qua  forte 
penuria  gravatx^  a  suo  proposito  vet  aliquantutum 
succumbant.    •   Nam  monasteria  monachorum  idem 
Gregorius  per  universummundum  liberaet  quieta  esse  D 
votebat,  ut  si  quem  episcoporum   comperisset  aliqua 
ratione  ea  cxcommunicare  vet  inquietare,  graviter  in 
eos  vindicarety  quod  in  epistolis  suis  facile  perspici 
poierit.  Nos  quoque  monasteria  servorum  Dei  defensa, 
quicta  et  tuta  esse  desideramus,  tanti  Pairis  vestigia 
sequendo.  Verumtamen  si  culpa  superbise  vet  inobe- 
dientiae  in  abbaiibus  inventa  fuerit,  eam  canonice  in- 
sequi  oportely  Hoc  dixi  propter  abbatem  monasterii 
Usercensis,  quem  dicunt  hoc  anno  instituta  sancti 
concilii  contempsisse.  Quidam  enim  narraverunt  nobis 
guia  excommunicatum  vicecomitem  Albu^ciensem  in* 
terfeclum  in  prxda  ipse  apnisuum  monoiterium  sepe" 


lieritf  super  qua  re,si  vera  est,  cor  meum  cantristatur. 
Omnes  enimnoveruntinsanctis  concitiis  stc  institutum 
ut  si  quis  ab  episcopo  suo  excommunicatus,interfectus 
aut  obitu  proprio  mortuus  absque  recondliatione  fue^ 
ritynullatenus  Christianorumsepulturasepeliatury  nisi 
episcopuSySatisfacientibuspro  eo  amiclsvet  parentibus^ 
absolutionem  et  ticentiam  ex  hoc  concesserit.  Sed  ne- 
que  pro  eo  oretury  nec  facuttus  ejus  in  eleemosynam 
suscipiatur,  quousque  ab  episcopo  absolvatur.  Simili 
modo  si  vulneratus  ad  mortem  quilibet  de  excommuni- 
catis  fuerity  vet  infirmitate  ad  exitum  correptuSfpoeni" 
tentiam  ex  corde  petierit,vel  esse  monachusqusesierit, 
pcpnitentia  ejus  suscipiatur  quidem,et  viaticum  ei  pro 
misericordia  tribuatur  ;  nutlatenus  tamefi  sepeliatur, 
neque  post  mortem  pro  eo  oretur,  donec  ab  episcopo 
suo  absolvatur.  Dicente  enim  beato  Qregorio  in  Dto- 
logorum  libro  secundo :  •  Tantam  Ecctesise  sux 
Christus  largitus  est  virtutem,  ut  etiam  qui  in  hac 
came  adhuc  vivunty  jam  came  solutos  absolvere  m- 
teant,  quos  vivos  tigaverant.  Dicente  Domino  ad  Pe- 
trum :  Quodcunque  solveris  super  terramy  erit  solu* 
tum  et  in  coetis  {Matth.  xvi).  »  Nam  sanctus  Benedi" 
ctus  dtMS  sancttmonlalesy  et  unum  ex  fratribuSy  qui 
tigati  obieranty  post  mortem  absolvit.  Idemque  papa 
Gregorius  medicum  fratrem  in  ipso  exitu  vitse  ligavit^ 
nec  eum  consotari  in  fine^  nec  pro  eo  orare  permisitj 
sed  nec  eum  in  coemeterio  ecclesise  sepeliri  sivit;  quem 
tamen  longe  post  mortem  pro  misericordia  absolvit,  et 
pro  eo  orare  instituit.  Verumtamen  valde  horrendum 
esty  ut  beatus  papa  scribit,  cum  quis  irreconciliatus  a 
sseculo  exit.  Praeterea  si  quem  episcopus  ligat,  alius 
absotvere  se  putaty  et  ipse  decipitur  gui  eum  suscipit, 
et  qui  suscipitur  perit,  et  hac  occasione  falsse  pietatis 
concilia  Patrum  destruuntur,  et  Deus  contemnitur,  et 
pax  de  Ecctesia  expellitur.  Siquidem  itle  qui  excom- 
municatnm  suscipit,  idcirco  simul  cum  eo  perit,  quia 
similem  sortitur  excommunicationis  vindictam:  et^ 
ut  beatus  Petrus  in  scriptura  beati  Clementis  ait,  qui" 
cunque  excommunicato  consentit,  vet  in  coltoquio  par^ 
ticipatur,  unus  et  ipse  est  de  illis  qui  Ecclesiam  Dei 
destruunt. 

Gumque  in  concilio  a  quibusdam  interrogaretur 
utrum  observanda  est  excommunicatio  ei,  quem 
aliquandoTorte  injuste  et  absque  culpapontifex  ligat, 
Odolricus  Pater  sic  ait :  «  Quemadmodum  beatus 
Gregori  us  attestatur,  cujus  auctoritas  minime  spemi 
potest,  si  pastor  ligat  aliquem  aut juste  aut  injuste, 
aut  ob  culpam  aut  sineculpa,observandae8t  excom* 
municatio,  ne  is  qui  iivjuste  forsitan  ligatur,  ipsam 
excommunicationem  ex  alia  culpamereatur.Neque 
ovis  pastorem  suum  temere  reprehendat,ne  ex  ipsa 
tumidiB  reprehensionis  superbia  culpaqu»  non  erat 
fiat.  Dicit  autem  de  episcopis  quia  ipsi  se  hac  po- 
tcstate  privant  qui  vel  odio  vel  gratia,  et  non  se- 
cundum  meritum  causae,  ligant  vel  solvunt.  » 

Ad  haBC  pontifex  adjecit,  dicens  :  Presbyter  qui 
excommunicatum  scienter  suscipit,  ideo  ab  ordine 
deponitur,quia  semetipsum  excommunicat  qui  excom-^ 
municato  consentit. 


4391 


JORDANUS  LEMOVICENSIS  EPISCOMJS. 


1392 


Tunc  episcopi  eixerunt: «  Staluimus  canonice  ut 
qui  ainplius  cxcommunicatum  nesctens  susceperit^ 
et  postea  probaverit,  ad  pcenitentiam  mox  recurrat 
in  conspectu  et  judicio  episcopi  sui.Qui  autem  scien- 
ter  id  egerit,sive  in  vita,sive  in  morte,  sive  aliquid 
de  facultate  damnati  in  eleemosynam  probatus  fue- 
rit  sucepisse,ab  ordinepresbyterccsset,necgradum 
pccipiat,nisi  satisfactus,ab  episcopo  suo  sacris  ves- 
timentis  reinduatur.  Si  presbytcr  non  est,  commu- 
nione  eucharistiae  et  audientiamissajpriveturusque 
ad  reconciliationem  episcopi.  Quando  autem  epis- 
copus  presbyterum  deposuerit,  sic  agat  :  Jubeat 
eum  prius  indui  omnibus  sacerdotalibus  indumen- 
tisjdeinde  manu  sua  auferat  ci  manipulam,deinde 
casulam,deinde  mediam  stolam  de  collo  reflectat  ei 
inter  scapulas  sub  latcre  dextro^  et  depositus  est  a 
presbyteratu  in  diaconatum.  Quando  quemlibet  ex- 
communicaverit,  eat  publice  ad  ostium  ecclesiae  et 
ostium  pro  co  claudat.Dum  absoIverit,ambuIct  cum 
eo  usque  ad  portas  ecclesia;,et  aperiat  ei  ut  ingre- 
diatur.Aliter  eiutem  nuilus  excomuiunicatus  eccle- 
siam  ingrediatur,quiancfarium  et  iliicitumest.Prea- 
bytert  autem,  de  ignotis  causis ;  episcopi,  de  notis 
excommunicare  est,ne  episcopi  vilescat  potestas.  » 

His  dictis,  cum  accusatum  abbatem  inquirerent 
quid  responderet,  ille  respondit  domino  primati  : 
«  Domine,  inquit,  Pater,  de  hac  re,  qua  accuaor, 
veritas  vobis  nuntiata  non  est.Absitameutabsque 
vestra  licentia  aliquando  suscipiam  ixcommunica- 
tum.  Ordo  enim  noster  quanto  sublimior  e8t,tanto 
subjectior  et  promptior  ad  obediendum  episcopis  ut 
8it,necesse  est.ln  episcopis  enim  ipsum  Deum  hono- 
ramus,vel  contemnimus,sicut  ipse  ait :  Quivos  auditf 
me  andit;  et  qui  vos  spemitfme  spemit  (Ltor.x).  Ecce 
idoneos  testes  adhibeo,  quia  ille  vicecomes  excom- 
municatos,  postquam  predando  interfectos  est 
(comites  enim  prsdantes,  excommunicati  palamin 
omnibus  conciliis  sunt)  me  ignorante  a  militibuB 
suis  ad  monasterium  nostrum  deportatus  est,ci\jus 
corpus  neque  suscepimus,  neque  sepelivimus,  sed 
sine  officio  sacro  retro  ultra  aquam  revehi  jussi- 
mus,ubi  milites  ipsi,  nullo  cloricorum  astante,  8e- 
pelierunt  illud.  » 

Quo  audito,episcopi  judicavcrunt,  dicentes  :  «  8i 
ita  est,  nec  ille  excommunicatus  sepultus  est^  nec 
abbas  monasterii  culpabilis  judicari  potest.  » 

Tunc  episcopus  Cadurccnsis  ccepit  enarrare,  di- 
cens  :  «  Nuperrime,post  concilium  Bituricense,qui- 
dam  de  excommunicatis  cques  in  nostra  diosceBi 
inlerfectus  est,quem  ego,  rogantibus  amicis  et  pro- 
pinquis  ejus,  nuUatenus  solvcre  volui,  ut  ca)teri 
mctum  haberent;  gravem  enim  culpam  praedantis 
habuerat.Itaque  sine  saccrdof  is  obscquio  a  militibus 
apud  quamdam  ecclesiam  Sancti  Pclri,non  mo  ju- 
bente, sepultus  est.  Mane  autem  !u'j:o,  corpus  ejus 
longe  extra  ccemeterium  projectum,et  nudum  super 
faciem  terras  inventum  est ;  tumulus  autem,  ubi 
sepulturam  habuerat,  intactus  ita  ut  dimissus  pri- 
dem  fUerat  repertus  est.  Quem  iterum  milites  ape* 


A  ruere,  et  nihil  in  eo  aliad  ntsi  vestes  qaib«s  ioToiu- 
tum  fuerat,  invenerunt.  Rursus  cadaver  ibitlem 
sepeliunt,  et  diligenter  tumultim  sub  enormi  pon- 
dere  terne  et  lapidum  claudunt,  sed  die  altero 
projectura  cadaver  et  tumulum  intactum  ut  supra 
aspiciunt.  Quinquics  sepeliunt,  toties  eodem  deje- 
ctnmtenore  contuentur.Tanto  demum  victi  stupore, 
eorpus  longe  a  ccemeterio  ecclesia  terra  obruunL 
Quo  terrore  perculsi  principes  militiaB,pacem  nobis, 
vclut  optabamus,  flrmarenequaquamdistulerunt  >* 
Ad  hffic  respondit  concilium  :«Quid  hoc  aliud  est 
nisi  quiasub  oculishominum  arbiteromniumafQr. 
matEcclesis  8ua;auctoritatem,quia  ezcommunicati 
sepultura  Christianorum  juste  ab  episcopis  s^re- 
gantur  ?  Tales  enim  ncgant  fidem,  dum  latrocioia 

P  potius  quam  pacem  sectantur.  Non  enim  ChrisUani 
dicendi  sunt,  de  quibus  ait  Apostolus:  ConfitefUur 
se  nosse  Deum,  factis  autem  negant  (Tit,  i).  Item 
Jacobus :  Fides  sine  operibtu  mortua  est  [Jac,  ii). 
Certe  Dathan  et  Abiron  pro  pastorum  suorum  con- 
temptu  perierunt  de  medio  muititudinis.Ita  in  epi- 
scopo  suo  Deum  contemnens,  juste  insepultus  ab 
Ecclesia  disjungitur,  si  in  excommunicationis  vin- 
culo  eum  contingat  oppetere  mortem.  » 

Odolricus  interea  venerabilis  Pater  famlis  beati 
Martiali8,8edens  in  cathedrajuxtaprimatem  Lemo- 
vicensem,  bacris  ut  erat  indutus  ornamentis,  dare 
coepit  consilium  episcopis,  dicens  :  «  Hic  vos,  cha- 
rissimi,  decernere  oportet  medicinam  quam  contrt 
generalem  morbum  adhibeatis.  Si  enim  de  pace  te- 
nenda,  sicut  est  vestra  voluntas,  principes  militia 

G  Lemovicensis  vobis  obstiterint,quid  contra  ista  sit 
agendum  ?  »  Dixerunt  episcopi  :Hac  in  re  petimus, 
charissime,  ipse  date  consultum.  Quibus  ille:«Ni« 
depace  acquieverint,  ligate  omnem  terram  Ls- 
movicensem  publica  excommunicatione,eo  videlieet 
modo  ut  nemo  nisi  clericus  aut  pauper  mendiotns, 
aut  peregrinus  adveniens,  aut  infans  a  bimata,  e( 
iafra^  in  toto  Lemovicino  sepeliatur,  nec  in  alium 
episcopatum  ad  sepeliendum  portetur.Divintimof&- 
cium  per  omnes  ecclesias  latenter  agatur,  et  bapti- 
smus  petentibustribuatur.Circahoramtertiam  Bignt 
sonent  in  ecclesiis  omnibus,  et  omnes  proni  in  (k- 
ciem  precesprotribulationeet  pacefundaBt.  Poani- 
tentia  et  viaticum  in  exitu  mortis  tribuatar.Altaht 
per  omncs  ecclesias  sicutin  Parasceve  nudentor,6t 

n  cruces  et  ornamenta  abBCondantur,quia  signumlo- 
ctus  et  tristitia3  omnibus  est.  Ad  missas  tantum, 
quas  uni^quisque  sacerdotum  januis  ecclesiaroa 
obsecratis  fecerit,  altaria  induantur,  et  iterum  po6t 
missas  nudentur.  Nemo  in  ipsa  excommunicationt 
uxorem  ducat.Nemo  alteri  osculum  det.  Nemocle- 
ricorum  aut  laicorum,  vel  habitantium^  vel  trans- 
euntium,  in  toto  Lemovicino  carnem  comedat,  nt- 
que  alios  cibos  quamilios  quibus  in  Quadragesimt 
vesci  licitum  est.  Nemo  laicorum  aot  clericoram 
tondeatur  neque  radatur,quouBque  districi}  prinoip 
pes,  capita  populorum,  per  orania  Bancto  obeditst 
concilio.  61  quis  vcro  probatue  ftierit  aliquo  mod9 


1398 


ACTA  CONCILH  I^MOVICENSilS  H. 


1304 


h^j^  viaculiviolator,Qonrecipiatur^ni8icumdigQa  A 
poBnitentia.Magnopere  enim  episcoporum  excommu- 
nicatio  est  obdervanda,ne  forte  plus  irascatur  furor 
Domini  super  nos  et  super  populum.  » 

Tunc  interrogatum  est  in  concilio  utrum  uni  aut 
duobus  primoribuSySi  obedierint.debeatad  episcopc 
igoosci,  sine  omnibus  aliis,an  non?  Quod  ifimilins 
pontifex  et  Azenerius  abbas  boc  modo  enodaverunt, 
respondentes  :  v  Si  de  centum  impiis  prffiter  unum 
nequimus  revocare^ipsum  solum  cum  gaudio  debe- 
mus  suscipere.  » 

Odolricus  autem  Pater  sic  respoadit :  «  Si  una 
de  centum  perditis  ad  salutem  ]ucratur,gaudium  est 
coram  angelis  Dei.Si  quis  denique  post  mortem  ino- 
bediendi  ad  obediendum  episcopo  festinat,  jam  a 
Deo  interius  vivificatur^ideoque  eum  absolvi  necesse  -^ 
est.Nam  de  bis  qui  ad  pGeuitentiam  compunctos  non 
auscipiunt,  obduratos  vero  aut  terrore  aut  amore 
aaeculi  absolvunt,  sic  Spiritus  sanctus  per  prophe* 
tam  dicit :  Mortificabant  animas  qux  non  moriuntur, 
et  vivificabant  animas  qu3e  non  vivunt  {Ezech.  xiii). 
Et  rursum  :  Vsb  his  qui  dicunt  bonum  malum,  et 
malum  bonum,  ponentes  lucem  tenebraSy  et  tenebras 
lucem  {Isa.  v).Si  ergo  vel  unus  ex  primoribus  prin- 
eipibus  vobis  obedierit,  cateri  vero  omnes  attrita 
fronte  rebelles  exstiterinty  pacificum  suscipite  in 
pace  Ghristi  eique  in  omnibus  opem  ferte,et  terram 
bonoremque  ejus  in  absolutione  gaudentes  et  libe- 
rum  esse  permittite :  c«ter»  autem  partes  Lemovi- 
censis  terrrse  qu«  rebelles  prinoipes  habent,  in 
supradicto  relinquantur  anatbematc  usque  ad  di- 
gnam  correctionem,  ut  sit  inter  bonum  et  ma-  C 
lum  differentia,  ac  si  inter  lucem  et  tenebras. 
Quod  si  omuBS  majores  potestates  Lemovicenses 
pacem  consenserint,  ut  omnia  sint  absoluta,  et 
aliqui  de  privatis  militibus  sive  minoribus  prinoi- 
pibusjnventi  fuerint  concilio  inobedientes,  hi  tales 
ita  privatim  excommunicentur,  ut  sint  segregati  a 
communione  corporiset  sanguinis  Domini ;  in  eccle- 
siam  intrandi  nullam  habeant  Iicentiam:'cumGhri- 
stianis  non  comedant,  neque  bibant,  neque  ambu- 
lent ;  linum  non  induant,  carnem  non  comedant, 
vinumnon  bibant;  nontondeanturnequeradantur: 
ad  nulias  orationes  proflcisci  prsesumant;  si  infirmi 
fuerint,  non  visitentur  a  clerico  :  morientes  in  ipsa 
escommunicatione,  non  sint  de  loco  levati  in  quo 
mortui  fuerint,  nec  cooperiantur  ligno,neque  petra  j) 
neque  aliqua  munitione  :  substantiam  corum  nul- 
las  pro  animabus  «orum  in  eleemosynam  acci- 
piat.  » 

Dictus  in  concilio  est  :  «  Si  quis  de  episcopis  ali- 
quoties  timore,  vel  amore,vel  pecunia  se  inflexerit, 
ut  secundum  coociliumnondistringatperjustitiam 
illum  quem  distringere  debet,et  potest,  sive  absol- 
verit  vivum  vel  mortuum,quemab8oIvere  non  debet, 
aut  in  aliquo  probatus  fuerit  violare  concilium, 
quod  ipse  cum  aliis  cpiscopis  instituit,ab  ipsis  epi- 
scopis  deponatur  usque  ad  spatium  temporis,quod 
ipsi  episcopi  concorditer  judicabunt.   »   Dixerunt 


ei^iseopi  omnes  :  •  Placet  nobis  haec  propositio,  e^ 
stc  fiat.  Similiter  fiat  de  illo  episcopo,  qui  excom- 
municatum  alterius  episcopi  susceperit  vivum,sive 
mortuum^vel  in  episcopatu  suscipi.aquoquam  per- 
miserit  vel  consenserit.  • 

Interea  cum  talia  episcopi  sermocinarentur,  que- 
rimonia  in  concilio  commota  est  a  dicentibus : «  In 
monasterio  Beati  Martialis  sursum  in  Pascha  et 
Pentecoste  baptismus  agitur,et  ibi  servi  a  dominis 
suis  libertate  donantur.  Bsec  volunt  clerici  hujus 
sedis  non  amplius  alibi  quam  in  hac  sede  admi- 
nistrari.  » 

His  opposita  sunt  ista  a  sanum  sapientibus,  qui 
sic  responderunt  :•<  In  orntorio  Sancli  Joannis  Ba« 
ptislae,  quod  est  ad  meridiem,sursum  secus  Salva- 
tioris  basilicam,fontes  ab  antiquis  temporibus  pra- 
parati  sunt,et  tantummodo  in  Pascha  et  Pentecoele 
ibi  semper  solet  agi  baptismus ;  aliis  vero  tempori- 
bus  per  totum  annum  in  ecclesia  Sancti  Michaelis, 
de  illa  superiori  parochia  baptizantur  infantes ;  nec 
ullo  modoprohishsc  sancta  sedes  hactenus  quere- 
las  commovit.  Parochiani  siquidem  Sancti  Petri 
ecclesi£B  Gairogensis,  et  quicunque  ex  principibus 
ex  omni  Lcmovlcino  voIunt,fiIio8  suos  ad  scrutinium 
in  Quadragesima,  et  baptizandos  in  Pascha,  sive  in 
^entecoste,  ad  hanc  deferunt  sedcm.  Parochiam 
vero  ecclesi»  Sancti  Michaelis,  et  ecelcsi®  Sanct» 
Mariffi  de  Arenis,et  aliarum  eccIesiarum,qu(B  basi- 
Ucffi  Beati  Martialis  subjectffi  sunt,  et  quicunque  de 
principibus  ex  toto  Lemovicino,  sive  de  externis 
Aquitanise  civitatibus  voIuerint,filios  suos  baptizan- 
dossursumadRedemptoris  aulam  dirigunt.Denique 
semperfuitconsuetuHo  utquicunque  voluerunt,sur- 
sum  aut  ante  altare  Rodemptqris,  aut  ante  corpus 
beati  Martialis,  servos  suos  libertati  darent.  Quod 
ergo  usque  ad  nos  semper  licitum.nec  amplius  pro- 
bibitum,  quo  pacto  nnnc  amodo  illicitum  erit?  Ve- 
nim  justo  judicio  judicent  prsesentcs  episcopi  quid 
hac  in  re  sequum  Fit.  » 

Dixerunt  episcopi  :  «  Beato  Martiali  privilegium 
suum  ab  antiquis  statutum  aufcrre  nefarium  ost. 
Hffic  autem  sedes   beati   Martialis  caput  et  mater 
omnium  Galliae  ecclesiarum  est,  quia  prima  ante 
omnes  alias  in  Galiia  exstitit  Deo  consecrata;  ideo 
que  Lemovicenses  omnes  ccclesiae  praesertim  huic 
tanquam  capiti  proprio,in  omnibua  honorem  exhi- 
beant.Ipsa  autem  sedes  et  mator,nulIatenus  a  filia- 
bus  suis  ca^leris  ecclesiis  justa  antiquitus  conccssa 
tollat  instituta,  nec  eis  impendi  bonorem  debitum 
prohibeat.Gaudere  enim  pontifex  et  assensum  prae- 
bere  debct,  ut  Ecclcsiae  sibi  subjectae  in  honore  an- 
tiquo  perseverent.  Itaque  in  Beati  Martialis  mona- 
sterio,sicutantiquiius  solitum  erat,proptcr  ordinem 
paschalem  non  negligendum,qui  mentes  carnalium 
ad  altiora  trabit,et  propter  trinas  litanias,  et  pro- 
pter  stationem   ad  foutes,  recto  opportunum  est 
celobrari  baptismum,  de  tribus  non  minus  infanti- 
bus,  in  Pascha  solummodo  et  Pcntccoste.  Simili^ 
ratione  fleri  cougruum  est  in  aliis  monasteriis  etv 


(39S 


JORtoANDS  LEMOVICENSIS  EPISCOPUS. 


1396 


•oclesiiSyUbi  ab  antiquis  diebus  exerceri  id  solitum  A  «  sive  famis,  aut  iniemperantias  aeris,  vel  si  quid 


estjita  tamen  ut  major  numerus  baptizandorum  sit 
apud  hanc  matrem  ecclesiam.  Et  hi  qui  in  aliis 
ecclesiis  apud  hanc  civitatem  baptizantur,  ipso  die 
coram  episcopo  adconfirmationem  in  hac  sede  cum 
luminaribus  exhibeantur.Ubi  enim  cereuspaschalis 
consecratur  et  baptismus  agitur,ibi  honestius  pa- 
Bchalis  ordo  perficitur,  et  tres  litaniae,  quae  in  Sab- 
batisPaschae  etPentecostes  nulla  ratione  praetermitti 
possunt,  ne,  quod  absit,  auctoritas  Spiritus  sancti 
vilescat,aptius  persolvuntur.  Post  sex  enim  lectio- 
nes,septena fit  in  choro  a  pluribus  simul  cantoribus 
solemniter  indutis.Deinde  cum  terna  ipsi  cantores 
et  sacerdotes  ac  cseteriministri  procedunt  ad  fontes. 
Facto  voro  baptismo  de  tribus  tantum  infantibus 


«  hujusmodi,  et  non  fuerimus  praesentes,  nullus 
«  nostrum  exspectet  edictum,  sed  mutuo  se  exhor- 
«  tantes  clerici,  sive  monachi,  una  cum  populo  fe- 
«  stinent  in  litaniis  vel  jejuniis  misencordiam  Do- 
«  mini  super  regnum  nostrum  inclinare.»  Igilur  si 
talia  sine  sedis  consultu,  necessitate,  non  temeri- 
tate,  vel,  quod  absit,  tygho  8uperbiae,ab  alia  eccle- 
sia  instituta  fuerint,nihil  est  quod  indignentur  cle- 
rici  sedis.Tamen  ita  cuncta  concordantia  moderen- 
tur  invicem  inter  omnes  vicinas  congregationes,  ut 
pax  et  unitas  inter  sedem  et  alias  ecclesias  perma- 
neat  inconvulsa.  » 

Episcopus  autem  Petracoricensis  de  quodam  cano- 
nico  suo  tantum  clerico,  qui  uxorem  duzerat,  in- 


(nam  CflBteri,si  plus  fuerint,  ab  alio  presbytero  qu^  d  quirendo  proposuit,dicens  ut  judicarent  quid  de  eo 


ibi  remanserit  baptizantur)  cum  terna  a  fontibus 
regrediuntur,qui  ad  chorum,ad  chorum;  et  qui  ad 
altare,ad  altare,  cum  cereis  nondum  luminatis,  so- 
nantibus  interim  omnibus  signis.  Finita  enim  ipsa 
terna,  et  cessantibus  metallinis  clangoribus,  mox 
hymnus  angelorum  a  sacerdote  excelsa  voce  profer- 
tur,  illuminata  jam  omni  ecclesia,  ex  quo  cantores 
clamaverint :  Accendite, 

«  Haec  de  baptismo  satis  sint.  Nunc  de  servornm 
libertate  dicendum,quia  hanc  agere  licitum  est  vel 
apud  hanc  sedem,vel  ante  corpus  beati  Martiaiis, 
vel  ad  quamcunque  ecclesiam  Domini  elegerint  co- 
ram  testibus,  vel  ante  corpus  defuncti  proximi,sic- 
ut  sflBpe  per  plures  civitates  fieri  videmus;  ita  sane 
ut  hujus  sedis  nominativus  cancellarius  libertatem 


ageretur.Ad  hoc  verbum  in  consilio  responsum  est : 
«  Canones  judicent.  Quomodo  enim  nostro  possa- 
mus  arbitrio  judicare  quidquam,  cum  omnia  a 
prioribusjudicatasint?nihiI  quippedicendum  quod 
non  prius  dictum  sit.  » 

Tunc  lecti  suntCanones  apostolorum,ubi  in  capi- 
tulo  27  ita  dicitor  :  «  Qui  clerici  debeant  conjugibus 
copulari.  —  Innuptis  qui  ad  clerum  provecti  sunt, 
praecipimus  ut,  si  voluerint,  uxores  accipiant,  sed 
lectores  cantoresque  tantummodo.  »  Et  iterum  di- 
ctum  est :  «  Ganones  Toletani  et  hoc  judicant  utin 
monasteriis  nutriti  cum  venerint  ad  annos  adole- 
scentiae,  detur  eis  optio  iibera  utruni  velint  voverc 
propositum  an  inter  laicos  esse.  Qui  voluerint, 
uxores  ducant ;  qui  autem  propositum  in  sua  pote- 


scribat.  Nam  et  apud  regale  palatium  vel  in  quo-  ^  state  relicti  voverint,non  ultra  eis  ad  saeculum  licet 
cunque  loco  rex  fuerit,  coram  rege  libertates  legi- 
titnas  fieri  cernimus  ;  imo  lex  Salica  continet  ut 
ubicunque  servi  dominus  voluerit,  potest  servum 
relaxare.  » 

His  dictis^cum  quidam  de  praedicatione  ad  popu- 
lum,  et  de  indicendis  jejuniis  et  litanis  pro  oppor- 
tunitate  temporum  dicerent,  quod  haec  apud  sedem 
duntaxat  debeant  institui  et  edici,dixerunt  episcopi: 
•  Praedicatio  non  solum  apud  8edem,sed  etiam  per 
omnes  ecclesias  assiduanda  est,ubi  hanc  dare  stre- 
nuum  doctorem  Domini  voluntas  inspirat;  etenim 
adeo  gemendum  est,  quia  valde  rari  suntin  messe 
Dei  operarii.  Et  si  multi  sunt  qni  bona  audiant,sed 
rari  sunt  qui  dicant.  Nam  omnes  sacerdotes  quibus 


respicere.  Nam  concilium  Bituricense,  sicut  audi- 
vimus Judicavit  ut  qui  clericaturam  suam  dimittit, 
ab  aliis  clericis  separetur.  » 

Item  de  abbatibus  quibusdam  proposita  qusestio 
est,qui  majoribus  festis  capellanum  et  plures  diaco- 
nos  ad  ceiebrandam  missam,sicut  episcopi^habent ; 
et  consulte  tractatum  est  hoc  non  pro  usurpatione, 
sed  honore  solemnitatis  fleri ;  nec  .solum  abbatibus, 
sed  etiam  aliis  sacerdotibus  apud  plures  ecclesias, 
ubi  magni  numeri  congregationes  monachorum  aut 
canonicorum  sunt,propter  solemnitatis  reverentiam 
exhiberi  licitum  videtur.Non  tamen  plus  quam  tres 
diaconi  abbatibusvelreliquis  sacerdotibus  in  solem- 
nitabus   adhibcntur.  Episcopis    autem    aliquando 


parochia  commissa  est,omnibus  Dominicis  et  festi-  J)  tres,  aliquotics  quinque,  nonnunquam  septem  dia- 


vis  diebus  admonere  praedicando  populum  debent, 
secundum  illud  :  ArguCy  obsecra,  increpa  {II  Tim- 
iv).Ouiasacerdos,sisinepraBdicationissonituincedit, 
interminatione  divina  mortis  reus  est ;  episcopus  au- 
tem  quos  doctos  ad  officium  videritetidoneos,non 
tantum  jussu  sed  etiam  rogatu  ad  tam  sublime  opus 
incitare  debet.Quod  officiumsivemonachus  siveclc- 
picus  suscipere  nequaquam  potest,  nisi  in  graduni 
lectoris  fuerit  ab  episcopo  ordinatus.  Porro  de  lita- 
niisindicendis,sivejejuniis,sicinliboroCapitulorum 
Caroli  insertum  cst  :  «  Quando  tribulatio  super  po 
g  pulum  venerit,  sive  mortalitatis,  sive  hostilitatis» 


coni  pro  opportunitate  festivitatum  et  ad  omnes  pu- 
blicas  missas  praesto  eint.Nam  in  monasterio  Beati 
Martialis,  notum  est  scmper  antiquum  morem  ser- 
vatum  hodieque  scrvari,et  nunquam  debere  praete^ 
mitti,scilicet  in  Pascha  et  eminentioribus  per  annum 
festis  tresdiaconosetcapellanum  ministrare  abbati 
in  publica  missa,aliis  autem  diebus  sive  minoribus 
fesLis  capcilanum  tantummodo  et  unum  diaconem. 
Tiiiic  accusabantur  quidam  qui  propter  presby- 
terii  gradum  pccuniam  dcderant,  et  alii   qui  duas 
uxores  ante  diaconatum  habuerant ;  alii  autem  qui 
in  clericatu  sibi  virilia  amputaverant ;   alii  vero  qoi 


1397 


ACTA  CANCILII  LBMOVtceNSIS. 


l39d 


in  laicali  ordine  homicidium  fecerant,  et  postea  A  *^  sMuil  quam  luctum  agat,  si  forte  illio  misericor- 


monachi  facti,gradum  diaconiisusceperant.Dictum 
de  his  in  concilio  est:«  Nullahismisericordiapotest 
tribui^quin  omnes  deponantur.Si  enim  quos  sancti 
Patres  damnant,  absolvimus,  falsam  eis  misericor- 
diam  et  eeternam  mortem  impendimus.  » 

Tunc  Ganones  apostolorum  prolati  sunt,ubi  capi- 
tulo  30  legitur  :  «  Si  quis  episcopus,  presbyter  aut 
diaconus,per  pecunias  hanc  obtinuerit  dignitatem, 
dejiciatur  et  ipse  et  ordinator,  ejus,  et  a  commu- 
nione  modis  omnibus  abscindatur,sicut  ego  Petrus 
Simonem  Magum  dejeci.  »  Item  capituio  31  :  «  Si 
quis  episcopus,  s^cularibus  potestatibus  usus,  epi- 
Bcopatum  vel  ecclesiam  per  illos  obtinuerit,  depo- 
natur et  segregetur,et  omnesqui illi communicani.» 


«  diam  inveniat.  Ita  hactenus  ille  vivaf,  permanens 
«  in  poenitentis  iuctu,non  ofTerens,  non  communi- 
«  cans.  » 

Item  inquisitum  est  de  tcmporibus  ordinum 
quia  nonnulli  ex  episcppis  per  totum  annum  or- 
dinationes  nunc  faciunt,  quod  priores  episcopi 
non  faciebant.  Revoluta  sunt  ergo  Patrum  statuta ; 
et  inventum  quia  graduum  ordinationes  recte  fiunt 
per  mensem  Martium  et  Junium,  Septcmbrem 
quoque  atque  Decembrem  Sabbato  vidclicet  in 
duodecim  Lectionibus,  quando  jejunia  Quatuor 
Temporum  aguntur.  Ubi  si  tanta  multitudo  fuerit 
ordinandorum^ut  Sabbato  non  possitomnesepisco- 
pus  consecrare,  in   crastina  Dominica  usque  ad 


Item  capitulo  17:«  Si  quis  post  baptisma  secundis  n  horam  sextam  a  mane  qui  superfnerint  debent  or- 

'j««A  «j  li  i  1«  II.        *X  J^         V*  «AI*  1  11  1  **  1* 


nuptiis  fuerit  copulatus,  aut  concubinam  habuerit, 
non  pptest  esse  episcopus,  non  diaconus,  aut  pror- 
sus  ex  numero  eorum  qui  ministerio  sacro  deser- 
viunt. »  Item  capitulo  18  :  «  Siquis  viduam  veleje- 
ctam  acceperit,  aut  ancillam,  vel  aliquam  de  his 
qus  publicis  mancipantur  spectaculis  non  potest  esse 
episcopus,  non  presbyter,  non  diaconus,  nec  ex 
numero  eorum  qui  ad  altare  deserviunt.»  Item  ca- 
pitulo21 :  «Eunuchussiperinsidiashominumfactus 
est,vei  si  in  persecutione  suntejusamputatavirilia, 
vel  si  ita  natus  est,  et  est  dignus,  efYlciatur  episco- 
pus.  »  Item  capitulo  22  :  «  Si  quis  abscidit  semet- 
ipsum,id  est  si  quis  amputavit  sibi  virilia,  non  fiat 
clericus,quia  suus  [sui  ipsius]  homicida  est,  et  Dei 
conditionis  iniroicus.  »  (cap.23,)  «  Si  quis,cum  cle- 


dinari.  Alias  autem  nullo  modo,nisi  causa  grandis 
necessitatis,  de  diaeonatu  tantum  vel  presbyteratu 
oportet  ordinationes  agi.Ethocin  nulla  festivitate, 
nisi  Dominica  die,  quam  tamen  jejunium  gcnerale 
in  Sabbato  pra?cesserit.Nam  et  ipse  episcopus  ordi- 
nari  non  potest^  nisi  in  Dominica  die,  circa  horam 
diei  tertiam.  De  sancto  autem  Grcgorio  constat 
quia  nunquam  nisi  in  mcnso  Martio  ordinationes 
egit.  Beatus  vero  Petrus  apostolus  in  mense  Dc- 
cembrio,  et  non  aliubi  ;  in  Junia  autcm  tantum- 

modo  beatus porro  in  Septembri  et  non  alio 

beatus 

Rursum  in  concilio  conquisitum  [for.,  conque- 
stum],  est  de  excommunicatis  Aquitanigenis,  qui 
ignorantibus  episcopis  suis  a  Romano  papa  pconi- 


ricus  fuerit,absciderit  8emetipsum,omnino  damne-  C  tentiam  et  absolutionem  accipiunt,et  hacde  causa 


tur,  quia  suus  homicida  est.  »  (cap.  24.)  »  Laious 
semetipsum  abscindens,  annis  tribus  communione 
privetur,  quia  sus  vitaB  insidiator  exstitit. »  De  ho- 
micidis  vero  dictum  est :  «  Ut  si  quis  voluntarius, 
et  non  per  necessitatem,  fecerit  homicidium,  et 
postea  monachus  fuerit  factus,  ad  gradus  altaris 
promoveri  non  potest.Monachi  enim  qui  ad  gradus 
provehuntur  ecclesiasticos,  summopere  providen- 
dum  est  abbati  illos  episcopo  offerenti^ut  idonei  et 
probati  sint,  juxta  quod  sanctus  Benedictus  ait : 
«  Si  quis  abbas  sibi  presbyterum  vel  diaconumor- 
«  dinari  petierit,  de  suis  eligat  qui  dignus  sit  sa- 
«  cerdotio  fungi.  »  Nam  ille  qui  adhuc  vivens  est, 
qui  Stephanum  episcopum  dolo  occidit,  cum  non 


pax  et  conciiium  in  Aqiiitania  destruitur,dum  quos 
isti  juste  ligant,  ilie  injuste  absolvit.  Ad  hajc  veno- 
randusEngeiricuscanonicusSanctoiMaris  Anicicn^ 
sisecclesiae,  ccEpitexplicare,dicens: «  StephanusAr- 
vernensis  praesul  ante  hos  annos  Pontium  comitem 
Arvernensem  excommunicatione  obstrinxit,  pro 
uxore  legitima,  quam  dimiserat,  et  aliam  duxerat. 
Quem  cum  nulla  ratione  vellet  absolvere,  nisi 
emendatum,  comes  Romae  a  domno  papa  absolu- 
tionem  accepit,ignorante  papa  eum  excommunica- 
tum.Quod  graviter  opiscopus  fcrens,  conquisitorias 
[corr.f  conquestorias]  litteras  Romam  apostolico 
misit ;  cui  ille  in  hunc  modum  rcmisit  epistolam. 
«  Quod  nescienter  egi,  frater  charissime,  non  mea, 


inveniretprotantocrimine  pcenitentiam  Gluniacum  n  «  sed  tua  est  culpa.  Scis  enim  quia  quicunque  de 


coctnobium  petiit,  monachus  ibi  effectus  est.  Qui  le- 
gere  et  cantare  tanquam  peritus  clericus  sciens,ab 
Odllone  abbate  cogitabatur  ofTern  episcopo  ad  gra- 
dus  aitaris.At  prudentertractansvenerandusabbas, 
litteris  directis  ad  papam  Romanum  consultum  ex- 
po8tulat,et  crimen  monachi  intimat,cuiapostolicu8 
talia  remandat:«  Impossibile  est  talem  adaliquem 
«  graduni  provehi,  nec  etiam  ofTerre  potest  oblatio- 
«  nem  ad  manus  sacerdotis,  ne  ibrte  pro  eo  uno  in 
«  plures  furor  Domini  descendat;  sed  nec  commu- 
«  nionem  sanctam  accipero  potest :  in  exitu  vutem 
«  vitffi  pro  misericordia  ei  viaticum  detur.  Nihilhic 


«  universa  Dei  Ecclesia,  quae  est  in  toto  orbe  terra- 
«  rum,  ad  me  causa  remcdii  n  currit,  impossibile 
«  est  mihi  ejus  curam  negligere,  dicente  Domino 
«  ad  beatum  specialiter  Petrum  :  Pctre,  pasce  oves 
«  meas  [Joan.  xxi).  Quod  ergo  modo  sedes  aposto- 
«  iica  poterit  ejicere  aliquem  do  medela,  nisi  ra- 
«  tionabili  causa  ?  Debueras  certe  mihi,  antequam 
«  illa  mortua  [morbida]  ovis  Roinam  veniret,  ejua 
«  causam  tuis  innotescere  apicibus ;  et  ego  eam 
«  omnimodo  abjicerom,tuamque  firmando  auctori- 
«  tatem,  cam  anathcmatis  ictu  rcpercuterem.  Pro- 
«  fiteor  quippe  oiunibus  consacerdotibus  meis  ubir 


1390 


JOiyDANDS  LEMOVICENSIS  EPISCOPUS. 


1400 


«  que  ierrarum,  adjutorem  me  et  consolatorem  A. 
(c  potius  esse  quam  contradictorem.  Absit  enim 
<(  schisma  a  me  et  a  cocpiscopis  meis.  Itaque  illam 
«  poenitentiam  et  absolutionem,  quam  tuo  excom- 
u  municato  ignoranter  dederam,et  ille  fraudulenter 
«  accepit,  irratam  facio  et  cassam,  ut  de  illa  nihil 
«  aliud  speret  quam  malediciionem  quoad  satisfa- 
«  cfum  tu  juste  absolvas.  » 

Dicebant  ergo  episcopi  ad  invicem:«  Frustrahaec 
querela  adversus  caput  nostrum  mutire  audet : 
apostolicus  enim  absque  culpa  est,  et  potius  nos 
culpabiles  sumus,  nisi  litteris  nostris  ei  notum  fa- 
ciamus,  de  quibus  nolumus  ut  absolvantur.  Gum 
ergo  tales  deceperint  apostolicum,  ut  fraudulenter 
absolvantur  ab  eo,  irrita  est  eis  illa  absolutio, 
ideoque  nec  ab  eo  nec  a  nobis  confirmanda.»  Qui-  n 
dam  autem  in  concilio  dixit  :  «  Vidi  nnper  de  epi- 
Bcopo  Engolismensi,  qui  proesens  est,  quod  dico. 
Quidam  ex  suis  parochianisexcommunicatusabeo, 
dum  satisfacere  nollet,non  poterat  impetrare  ab  eo 
poenitentiam.Qui  sine  licentiaepiscopi  sui  papaeRo- 
mano  subripuit  pGenitentise  legem,  et  litteras  ex 
nomine  ejus  episcopo  deiulit  in  GcDna  Domini,qui- 
bus  episcopum  rogabat  apostolicus  quatenus  illi 
pGenitentiam,  quam  imposuerat  affirmaret.  Episco- 
pus  vero,  intelligens  fraudem,aii  homini  :  «  Versa 
«  vice,quod  ego  postulare  debucram  ab  apostolico, 
«  apostolicus  posiulat  a  me.  Non  credere  possum 
«  hoc  mandatum  ab  eo  exorium,  hoc  iibi  nihil 
«  utile  esi,et  donec  aut  a  me  vel  ab  hujus  scdisar- 
«  chidiacono,  me  jubente,  accipias  pasniteniiam, 
«  permane  in  excommunicatione.  Ei  ejecit  eum  G 
«  foras  de  ecclesia.  » 

Et  dixerunt  episcopi  :  «  Hoc  ab  ipsis  apostoli- 
cis  Romanis  et  csteris  Patribus  cautum  tenemus, 
ut  parochiano  suo  episcopus  si  pocniientia-n  impo- 
nit,  eumque  papae  dirigit,  ut  judicei  utrum  sii  an 
non  poeniieniia  digna  pro  iali  reaiu,  poiest  eam 
confirmare  auctoriias  papae,  aut  levigare,  aui  su- 
peradjicere.Jadicium  enim  totius  Ecclesiae  maxime 
in  aposiolica  Romana  sede  conslat.  Item  si  episco- 
pus  parochianum  suum  cum  icstibus  vel  litteris 
apostolioo  ad  poeniieniiam  accipiendam  direxerit, 
at  multoiies  pro  gravissimis  fieri  solei  reaiibus,  in 
quibus  episcopi  ad  dignam  haesiiant  poeniientiam 
imponendam,  hic  ialis  licenter  a  papa  remedium 
Bumere  poiest.  Nam  inconsulto  episcopo  suo,  ab  n 
apostolico  poenitentiam  et  absoluiionem  neminiac- 
cipere  licet.  Sane,  ut  exempli  causa  aliquid  dica- 
tur,beatus  Mariialis  Aquitanias  aposiolus  Stephano 
regi  Galliarum,  qui  sub  Nerone  Galliam  usque  ad 
monies  Pyren.neos  regendi  habebai  potesiaicm,  pro 
virginis  Valeria;  interfeciione  caeterisque  reatibus 
jam  poeniientiam  indixcrai,  jam  fontc  baptismalis, 
quo  cuncta  delentur  admissa,  ipsum  puriricaverat. 


Attamen  quia  necesse  prihcipi  fliit  ut  Romam  cum 
legionibus  Galligenis,  jubente  Nerone,  properaret, 
praemonente,  ut  credimus^  beato  Mariiale,  beaium 
Peiruraaposiolum  adiii  et  pro  virginis  interfeciione 
ab  eo  se  absolvi  postulavit.  Illa  profecto  principis 
absolutio  a  beato  Petro,  confirmatio  illius  fuit  ab- 
solutionis  et  poenitentiae,  quam  ei  beaius  Martialis 
indixerat.  Gerte  beatus  Petrus  si  sciret  illum  esse 
a  beato  Mariiale  excommunicatione  obligaiuro,po- 
tius  eum  damnaret  quam  absolveret.  Sic  apostolici 
Romani  episcoporum  omnium  senteniiam  conGr- 
mare,  non  dissolvere  debeni,  quia  sicut  membra 
caput  suum  sequi,  ita  caput  membra  sua  necesse 
est  non  contrisiari.  Referam  vero  ad  aedificaiionem 
quod  dudum  de  illo  miliie  contigit  Vascone  qni, 
jubenie  duce  Vasconum  Sancio,  seniorem  suum 
decoUavit,  invitus  tamen,  et  errore  ducis  perlerri- 
tus  id  egit,  inierminanie  irato  duce,  et  dicente : 
«  Nisi  istum  occideris,  occidam  te.  »  Uno  ergo  ictu 
seniorem  proprium  decollavit,  ei  gravissimo  dolure 
repletus,  ad  episcopum  suum  poenitentiae  causa 
recucurrit.  Gui  ille  compassus  dixit :  «  Debueras 
«  pro  seniore  tuo  mortem  suscipere,  antequam  illi 
«  manus  aliquo  modo  inferres,  et  martyr  Dei  pro 
«  tali  fide  fleres,  scd  gravissimum  reatum  egisti, 
«  et  nobis  inauditum.  Nescio  tibi  consilium  ferre 
«  poeniienttae,  sed  vade  quantocitius  ad  papam 
«  Romanum.  Si  iibi  ilie  poenitentiam  concedit,  et 
«  ego  gaudeo,  et  confirmo^si  te  ille  abjecerit,  nun- 
«  quam  nec  a  me  nec  ab  aliquo  invenies  poeniten- 
«  tiam.  »  Quod  ille  concitus  implevit,  et  cum 
tesiibus  detulit  secum  litteras  episcopi  sui.Et  cum 
aposiolicus  secunda  paschali  feria  apud  Sanctum 
Peirum  sacra  agens  post  evangelium  resedisset, 
eoepit  ille  reus  anie  eum  in  conspectu  totius  Eccle- 
siae  gravissime  plorans  et  suspirans  exclamare, 
dicens  :  «  Poeniieniiam  volo,  domine  ;  poenitentiam 
«  volo,  domine.  »  Et  aposiolicus,  qui  deztra  laeva- 
que  ei  assistebant  ait :  «  Requirite  pro  qua  culpa.M 
Ille  inquisitus  nihil  aliud  dicebat :  «  Creatorem 
«  njeum  offendi,  Greatorem  meum  ofTendi.  »  Gui 
apostolicus  :  «  Gur,  inquit,  episcopum  tuum  non 
«  exspectebas?»Et  ille:  «  Episcopus  meusmemisit 
(«  ad  te.  »  Tunc  testes  apostolico  suggesserunicul- 
pam  cique  litteras  episoopi  protulerunt.  Sic  apo- 
stolicus  episcopo  qui  a  dextris  ejus  Btabat  locutas 
est,  dicens ;  «  Recognita  auotoritatem  divinam, 
«  quali  poeniteniia  hic  moriuus  possit  vivificari.  » 
Et  episcopus  ait  :  «  Dominus  dicit  in  Evangelio  : 
«  Omnis  qui  reliquerit  domttni,  vel  fratres,  vel  soro- 
«  reSf  aut  patrcm^  aut  matrem,  aat  uxarem,  aut  /1- 
«  liosy  aut  agrosy  propter  nomen  meumy  cerUuphm 
«  accipiet  [Malth,  xix)....  » 

Gneiera  desideraniur. 


ANNO  DOMINI   MUII. 


GUIDO  DE  CASTELLIONE 

REMENSIS  ARCHIEPI8C0PUS. 


NOTiTu  mmm\  in  goido^eih  de  c^stellioxe 

{Gall  ChrisU,  tom.  IX  p^  65.) 


Anno  1033,  mense  Julio»  archiepiscopalem  iniit  A 
dignitatem  Guido  de  (jastellione,  cujus  prosapiam 
aocurate  prosecutus  est  Andreas  Quercetanus  in 
gentis  GastellionAs  genealogica  Historia.  Hic  duos 
fratres  babuit,  Gervasium  de  Gastel]ione,Remen8is 
Ecclesiss  vice  dominum  (dignitasillatunc  temporis 
penes  laicos  eratjyCt  Miletium  de  Gastellione.Scho- 
Iffi  Remensi  traditus  a  pueritia,  per  aliquot  annos 
io  vita  canonicali  ct  ritibus  ecclesiasticis  sedulo  se 
exercuit.  Anno  episcopatus  sui  secundo,  altare  S. 
Stephani  dedit  monialibus  Sancti  Petri  Remensis ; 
anno  vero  1040  altare  Grusciniaci  monachis  Remi- 
gianis.Hoc  codem  anno  cum  lis  exorta  esset  inter 
Ecclesiam  Remensem  et  Richardum,  S.  Vitoni  Vir- 
dunensis  abbatem,pro  moneta  Mosomagensi,quam 
Ebalus  archiepiscopus  monets  Remensi  conjunxe-  n 
rat,adeptam  prius  possessionem  iterum  asseruit  eo- 
elesiffi  sus  foedere  inito  cum  abbate,  cui,  ut  dam- 
nrum  compehsaret  parochiam  de  vineis  liberaliter 
eoncessit.  Anno  1043   dedit  monasterio  Mosoma- 
gensi  ecclesiam  Germericii.  Anno  1047  subscripsit 
placito  regis  Henricipro  coenobioS.  Medardi  adver- 
SU8  Robeftum   Godiciacensem.   Anno  1048  adfuit 
concil:o  Silvanectensi.  Anno  4049  Lconem  IX  pon- 
tificem  niaximum,comitantibusTrevirensi,  Lugdu- 
aensi  ac  Vesuntiensi  archiepiscopis,  magna  pompa 
excepit  in  urbe  sua  metropolitana,  ubi  sanctissi- 
mus  pontifex,dedicata  vi  Non.  Octobr.  Remigiana 
basilica,  eodem  in  templo  postridie  ejusdem  diei 
Goncihntn  celebravit  viginti  episcoporum  et  quin- 
qaagintaabbatum,ubi  controversia  inter  Remensem 
et  Treviretisem  exorta  de  primatia  sedis  et  prseroga-  C 
tiva  sessiohis  praesente  Leone  agitata  est,  nec  di- 
rempta ;  qua  de  causa,  ut  tolleretur  omnis  conten- 
iionis  occasio,sediIiaprslatorum  inmodum  coronn 
disposita  sunt. 

Quid  vero  in  ea  synodo  statutum  fuerit  docent 
eanones  sanciti  de  Simoniaca  hfieresi  ac  quibusdam 
aliis  vitiis  quibus  infecti  plures,tam  episcopi  quam 
comites,  anathemate  pcrculsi  sunt.  Sed  cum  acta 
integra  concilii  ex  Remensis  Ecclesiae  tabu]ario,^ec 
non  historiam  longiorem  retulcrit  Baronius  ad  hunc 
eumdom  annum,  sufficit  obiter  tangere  ex  Sam- 
marthanis,  quse  ad  Guidonem  propius  spectant. 


«  Die  quinto  Nonas  Octobris,  inquiunt  illi,  con- 
gregati  sunt  in  memorata  basilica  episcopi  nnmero 
viginti,  cum  quadraginta  abbatibus,  et  aliis  eccle- 
siastici  ordinis   quam  plurimis.  Ubi  statim  vetus 
querelainter  Remensis  etTrevirensisarchieptscopo- 
rum  clericos  est  renovata,  illis  astruentibus  qnia 
Remensisprimas  esset  in  GaIlia,ideoque  ilii  disposi- 
lio  competeret  synodica ;  e  contra  vero  illi  archi- 
episcopoTrevirensi  eamdem  dignitatem  conabantur 
ascribere,  primamquo  sedem  post  Romanae  Ecclesfffi 
praesulem  in  cclebrando   concilio  acquirere,   etc. 
Post  haec  conscdcrunt  omnes  ordine  quo  Remensis 
archipraesul  disposuit;dominusquidempapain  me- 
dio  chori,versovultu  ad  sepulcrum  B.Remigii  Re- 
mensis  in  dextra  :  Trevcrensis  in  parte  resedit  sini- 
stra.Post  Remensem  deinde  resederunt  Beroldus 
Suessionis,  Drogo  Morinensis,  Frollandus  Silvane- 
ctensis,  Adelbero  Metensis ;  ad  meridianam  autem 
plagam  Haimardus   archiepiscopus   Lugdunensis^ 
Hugo  Lingonensis,Joffridus  Constantionsis,  Ivo  Sa- 
giensis,    Hebertus    Lisoiensis,   Hugo    Bajocensis, 
Hugo  Abrincensis,  Theodoricus  Virdunensis ;  ad 
septcntrionalem  vero  plagam  Hugo  archiepiscopus 
Vesuntinensis,  Hugo  Nivernensis^  Eusebius  Ande- 
gavensis,PudicusNannetensis,episcopusAngIorum, 
et  Joannes  Portuensis.  Post  quorum  terga  in  mo* 
dum  coronae  similiterresederuntabbateshocordine, 
scilicet  abbasS.Remigii  Herimarus,  Hugo  Glunia- 
censi,   Sigefridus  Gorziensis,    Fulco   Gorbeiensis, 
Rotbertus   Prumeiensis,    Rainoldus   S.    Medardi, 
Girvinius  S.  Richarii,  Gotfridus  Vezeliacensis,  Ar- 
noldus  Puitariensis,  Rodolfus  Mosomensis,  Oylar- 
dus  Gatalaunensis,  Milo  Dervensis,NorgaudusAIti- 
villarensis,  Albertus  S.   Theodcrici,  Stophanus  S. 
Urbani,  Wlricus  S.  Augustini  Gantuariensis,  AI- 
winus  S.    Benedicti  de   terra   Anglorum.    Quibus 
ita    resedentibuSy    ex    praecepto    papae    surrexit 
Petrus,  sancta)   Romanae  Ecclesiae   diaconus,  ex- 
pedito  sermone  proponens   de   quibus  in  eadem 
synodo  sermo  esset  habendus,  de  multis  videlicet 
i11icitis,quae  contra  canonum  instituta  in  Gallicis 
finibus  excrcebantur,  id  est  de  Simoniaca  haeresi, 
de  ministeriis  ecclesiasticis,et  altaribus  quae  a  lai- 
cis  tenebantur,  de  pravis  consuetudinibus  quae  ab 


1403 


GUIDONIS  DE  CASTELLIONE  REMENS.  ARCHIEP. 


UOi 


els  in  atriis  ecclesiarum  accipiebantur,  de  incestis 
conjugiis^  eteis  qui,legitimasrelinquentes  uxores, 
adulterinis  iterum  nuptiis  implicabantur,de  mona- 
chis  et  clericis  a  sancto  proposito  et  habitu  rece- 
dentibus,item  de  clericis  mundanae  militiae  studen- 
tibus,de  Sodomitico  vitio,  et  quibusdam  haeresibus 
quae  in  eisdem  pullulaverant  partibus.  Quibus  pro- 
positis,admonuit  omnesqui  aderant,ut  inde  sccum 
prudenti  delibcrationc  tractarent,consiliumque  cum 
opportuno  adjutorio  papae  praeberent.quomodo  haec 
zizania,pravan  sngetis  semen,  suffocantia  exstirpari 
Yalerent.PosLli.iic  ad  episcopos  sermone  converso, 
conlmonuit  illos,8ub  anathemate  apostolicae  aucto- 
ritati8,ut  si  quis  eorum  per  Simoniam  pervenisset 
vel  praemio  quemlibet  ad  eamdem  dignitatem  pro- 
movisset,  publica  confessione  patefaceret.  Primus 
ergo  Trevirensis  archiepiscopus  ad  haec  verba  sur- 
rexit,seque  nec  aliquid  dedisse  vel  promisisse  pro 
adepto  episcopatu  neque  alicui  sacros  ordines  ven- 
didisse  respondit.  Dcinde  Lugdunensis  et  Veson- 
tiensis  surgentes.ab  hujusmodi  culpa  professi  sunt 
esse  immunes.Tunc  praefatus  diaconus  ad  Remen- 
sem  archiepiscopum  se  convertit,  et  quid  de  his  ex 
quibus  a  caeteris  facta  fuerat  purgatio  ediceret  re- 
quisivit.  At  ille  surgens  inducias  petiit  usque  in 
crastinum  diem,  dicens  se  velle  privatim  loqui  ad 
domnum  apostolicum.  Cumque  datae  essent,  caeteri 
omnes  surrexerunt  in  ordinesecundum  verba  prio- 
rum.purgantes  se  abhujusmodisuspicione,quatuor 
tantummodo  exceptis,  Lingonensi  videlicet,  Niver- 
nensi,Constantiensi  et  Nannetensi ;  quorum  causa 
eo  die  ad  discutiendum  relicta,  diaconus  sermonis 
cursum  ad  abbates  qui  aderant  vertit,  eosque  ne 
forteipsiinovileDominicumaliunde,non  perostium 
introissent,  confiteri  admonuit.  Primus  S.  Remi- 
gii  abbas  Herimarus  surrexit,  seque  ab  hujusmodi 
culpa  congrua  responsione  purgavit.  Deinde  Hngo 
Cluniacensis  subsecutus  hanc  purgationis  suae  ra- 
tionem  subintulit,  dicens  :  Pro  adipiscendo  abbatiae 
honore,  Deo  teste,  nihil  dedi  vei  promisi ;  quod 
quidem  caro  voluit,sed  menses  et  ratio  repugnavit 
Post  hunc  se  quidam  congrue  excusare  studuerunt; 
alii  vero  nihil  respondentes,  reatum  suum  occulere 
quam  patefacere  maluerunt.Tunc  Lingonensisepi- 
scopus  8urgens,super  abbate  Pultariensi,  dicccesa- 
no  8uo,plurimum  est  conquestus,quod  videlicet  in 
fetore  luxuriae  viven8,pluribus  flagitiis  inserviebat, 
beato  quoque  Petro,  ejusque  vicario,  Romanae  sci- 
licet  Ecclesiae  pontiOci,  cujus  abbatia  illa  erat,  de- 
bitum  censum  quotannis  persolvere  detractaverat ; 
et  inde  excommunicatus  missarum  sacramenta  ce- 
lebrare  praesumpserat,excommunicationique  adhuc 
subjacens  eidem  synodo  intererat ;  qui  discussus, 
nec  ab  objectis  se  valens  purgare  criminibus,  ab 
bonoris  sui  est  dignitate  depositus,etc.  Sequenti  die 


K  ad  memoratam  basilicam  convenientibus  episcopis, 
papa  cum  quibusdam  eorum  secessit  in  oratorium 
S.  Trinitatis,ubi  dum  cum  eo  confessionis  suae  pri- 
vatum  colloquium  Remensishabuisset  episcopus,et 
de  ecclesiasticae  religionis  profectu  tractatum  esset 
diutius,eo  ordine  quo  et  transacta  die,  apostolicus 
inde  processit.  Deinde  suo  loco  residentibus,  Re- 
mensem  archiepiscopum  ut  de  Simoniaca  haeresi, 
de  quahesternas  obtinuerat  induciaLS,rationem  md- 
deret  praefatus  annuit  cancellarius,  impetens  eum 
etiam  de  multis  quae  se,  fama  vulgante,  comperisse 
asserebat  criminibus.  Ad  ha^c  archiepiscopus  sur- 
gens,ut  sibi  consiliandi  facultas  concederetur  ex- 
petiit.  Qua  impetrata,  Vesuntionensem,  Suessio- 
nensem,Andegavensem,  Nivernensem,  Silvanecten- 

n  sem  ac  Morinensem  episcopos  convocans,  cum  eis 
mysterium  habuit  consilii  sui,  indeque  reversos 
causam  suam  ut  Silvanectensis  peroraret  a  papa 
obtinuit.Surgens  autem  episcopus  Silvanectensis, 
eumdem  archiepiscopum  respondit  non  esse  reum 
Simoniacae  haeresis;  hisauditis,apostolicuspraecepit 
ut  haec  ita  esse  sacramento  comprobaret  archiepi- 
scopus  ;  at  ille  canonicas  inducias  inde  postulavit, 
seque  post  earum  expletionem  quod  ratio  purga- 
tionis  posceret  peracturum  spopondit.  Quibus  ei 
concessis,statutum  estutmedioAprili  concilio  quod 
Romfficelebrandumeratinteresset.Caetera  vcro  quao 
ei  objecta  sunt,quia  legitimi  accusatoris  videbantur 
delatione  carere,decretum  estad  prassens  indiscus- 
sa  re  manere.  >»  Narrant  ista  totidem  verbis  acta 
concilii.  De  reiiquis  rebus   gestis  consulat   Baro- 

C  nium  qui  plura  voluerit. 

Ab  hac  synodo  reversus  Guido  celebravit,  anno 
1051,  in  ecclesiasuametropolitana  nuptiasHenricil, 
Francorum  regis,et  Annaj,  sanctumque  Lietbertum 
consecravit  episcopum  Cameraccnsem.  Anno  1052, 
VI  Non.  Maii,episcopatus  sui,ut  aiunt,  xxrx.seu  po- 
tius  xix,celebravit  elevationem  corporis  B.Berthioi 
in  monasterio  Sithiensi,  astantibus  Drogone  Mori- 
nensi,  abbatibusque  Herimaro  S.  Remigii,  Alfredo 
S.  \Vilmari,Gcrvino  S.  Richarii,  Fulberto  S.  Bavo- 
nis,  Rumoldo  S.  Vinoci,  praescnte  item  Adcla  Ro- 
berti  Francorum  regisfiliaetBalduini  Insulanicon- 
juge,  quae  brandeum  liberaliter  suppeditavit  quo 
reliquiae  involutae  sunt.  Eodem  anno  subscripsit 
litteris   Henrici  I  regis   in  gratiam    novi    ccsnobii 

D  Csisae-Dei  datis.  Anno  1053  altare  basilics  curtis 
impertiit  monasterio  S.Remigii,ubi  sepuUuram  ele- 
gerat.Eodem  anno  donum  quod  in  loco  dicto  Urillo 
eidem  monasterio  contulerat  Manasses  fratris  sui 
niius  confiimavit;  adfuitque  delectioni  sacrarum 
corporum  in  aede  Dionysiana  prope  Lutetiam.  De- 
nique,post  assensum  datum  restaurationi  monasterii 
Sparnacensis,diemclausitextremum,Kal.Septembr. 
anno  1053,sepultusque  est  apud  P.  Remigium. 


1405 


DIPLOMATA. 


U06 


GUIDONIS  DIPLOMATA 


I.  A 

Guidonis  privilegium  Odilw  ahbatissx  Parthenonis 

S.  Petri  concessum, 

(Anno  1035.) 
[Dom.  Marlot,  Metropolis  RemensiSy  II,  85.] 

In  nomine  Dei.  Amen. 
-  Ego  Vido,  Remorum  archiepiscopus,  futuris  at- 
que  prffisentibus,  nostrs  convcntionis  commune 
statutum  quod  de  altariSanctiStepbani  fecimuscum 
Sancti  Petri  abbatissaOdiia,et  sanctimonialibus.  De- 
functo  Dodone,  venit  in  nostra  manu  et  potestate 
supradictum  altare  ;  abbatissa  vero,  audita  morte 
Dodonis,  quam  citius  potuit,  adiit  prassentiam  no- 
strae...  familiaritatis  et  ut  saepe  dictum  altare  san- 
cto  Petro  concederem  impersonaliter  S  requisivit.  j. 
Talitenorepraebuimusassensum  petitioni  abbatisssB 
et  sanctimonialium  ut^  quandiu  in  hoc  saeculo  vita 
comite  fuerimus,  memoria  nostri  fleret  unaquaque 
hora  in  orationibus  earum. 

Postquam  suprema  dies,subtracto  lumine,nostros 
clauserit  oculos,  annuatim,  sicutconventio  fuit,anni- 
versarium  nostrum  recoleturab  illis,ita  ut  in  illodie 
pro  animae  nostrae  rcmedio  celebretur  vigilia  et  de- 
functorum  Oat  commendatio,  convocatis  duodecim 
presbyteris,  totidem  missae  eodem  die  canantur,  et 
pro  anima  nostra  in  refectorio  satientur  pauperes 
triginta,  ob  memoriam  nostri  in  unum  congregen- 
gentur,et,utdictumest^prosupradictoaltariinnomi- 
ne  Christi  reGciantur,quia  scriptum  est :  Quod  uni  ex 
minimis  meis  fecistis,  mihi  fecistis.  Et  ut  hac  nostrae 
auctoritatis  scriptum  quod  fecimus  inconcussum  C 
maneat  cunctis  diebus  nostra  auctoritate  omnino 
eorroboramus.  Insuper  et  sancti  Petri  regni  ccelo- 
rum  clavigeri,  cui  praedictum  altare  contulimus, 
hoc  scriptum  nos  ipsi  flrmavimus,  manuque  fidelium 
nostrorum  roborari  fecimus. 

Actum  Remis,regnante  rege  Henrico  an.viii^epis- 
copatus  domni  Guidonis  an.  ii  (2). 

Sig.  Harduini  archidiaconi. 

Sic.  Richardi  archidiaconi. 

Sig.  Ck)nranni.  decani. 

Sig.  Alberti  camerarii. 

Sig.  Alberici. 

Sig»  Harduini  hujus  loci  praepositi. 


Oldaricus  ad  vicem  Harduini  cancellani  scripsit 
et  subscripsit. 

11. 

Charla  fVidonis  archiepiscopi,  qua  Remigianis  con-^ 
fert  altare  de  Crusciniano. 

(Anno  1040.) 

[D.  Marlot,  Metropolis  Remensis,  II,  85.] 

In  nomine  sancta  et  individuae  Trinitanis.  Ego 
Wido,  Dei  gratia  Remorum  archiepiscopu8,notificare 
cupio  Ecclesiffi  nostrae,  tam  praesentibus  quam  fti- 
turis  fidelibus,  qualiter  a  domino  abbate  Theodorico 
caelerisque  oratus  et  exoratus  altare  de  villa  quae 
Crusciniacus  dicitur  pro  animae  meae  remedio 
S.  Remigii  tradiderim  coenobio,  ad  Dei  gloriam, 
beati  quoque  Patris  et  antecessoris  nostri  Remigii 
amorem,  evidenter  consid6rans  par  esse  justis  pe- 
titionibus  acquiescere,  Dominumque  honorari  in 
sanctiu  si  confessoris  veneratione.  Non  enim  di- 
gnum  judicavi  rem  pelitam  denegando  Francorum 
apostolo  atque  patrono,  refragari,  cujus  patrocinio 
nos  speramus  semper  ct  ubique  protegi.  Ne  autem 
inconsulta  in  altari  tradito  putelur  temeritas  (3), 
consensu  atque  consilio  Beroldi  Suessionensis  epi- 
scopi,  clericorum  etiam  ac  laicorum  nostrorum 
instinctu,  praedictum  altare Sancto  Remigio  tradidi 
possidendum  jure  perenni  tali  permissione  habita 
ut,  una  persona  defuncta,  a  loci  abbate  praesentetur 
altera,  cui  altare  reddatur  absque  omni  pecunia, 
talisque  sit  personarum  substitutio  per  saecula.  Ita 
tamen  ut  pro  respectu  denarios  octodecim^sicut  re- 
liqua  altaria,  tam  mihi  quam  successoribus  meis, 
solvat  in  synodo  annua.Hujus  conventionem  tradi- 
tionis  volens  permanere  inviolabilem  scripto  studio 
destinavi  posteris  ad  conservationem .  Quinimo  au- 
ctoritate  Dei  omnipotentis  Putris,  et  Filii,  et  Spiritus 
sancti,  nec  non  beatae  Mariae  virginis,  sancti  quoque 
Remigii  omniun>que  sanctorum  suflragantibus  me- 
ritis,  excommunicamus  praefatae  conventionisviola- 
torem,  testibus  his  praesentibus. 

Widone  archiepiscopo. 

Albrico  praeposito. 

Constantino  decano. 

Beroldo  episcopo. 

Guntranno  chorepiscopo. 


({)  Impersonaliter  t^nendum  concedit,  hoc  est  sine 
persona  qux  vere  titularis  succedat^  et  sic  forsan  al- 
tare  cum  onere  datur, 

(2)  An,2  regni  Henrici.  numerando  a  die  corona' 
tionis  eiusdem. 

(3)  Altaria  monasteriis  primum  sub  vicaria  per- 
sonarum  constitutione  tnbuebantur,  ut  Wido  hic 
Remigianis  dat  Crusciniacum  :  postea  vero  ab  epi- 


scopis  libera  ab  omni  personatu  data  sunt  in  gratiam 
D  religiosorum,  ut  ^aiei  ex  charta  Elinandi  Laudun. 
episcopi  in  Historia  Dionysii  fol.  463.  Item  ex  altari 
de  S.  Thoma  per  Manassem  arcbiep.  ann.  1096  con- 
cessa.  «  Altare,  inquit,  beati  Thomae  8.  Remigio 
contradidi,et  ut  ibidem  fratresDeo  militantes aggre- 
gentur,  absqua  persona  tenendum  conce&si.  » 


1401 


GUIDOmS  DE  GASTELLIONE  REMENS.  ARCHIEP.  DIPLOBIATA. 


tios 


EichardOy  Odalrico,  etc.  A 

Actum  est  Remis,  anno  Dominicai  incarnationis 
1049,  indict.  viii,  regnante  Henrico  rege  ann.  xii, 
episcopatus  domini  Widonis  vii,  Testes  Gerardus, 
Erlebaldus,  Henricus,  Bernaerus,  Boso,  Rainaldus, 
Varinus.  Vauterannus  cancellarius  scripsit  t  et  sub- 
scripsit.  (4). 

m. 

Cancordia  Widonis  archiepiscopi  hemensis  cum  Ri' 
cardo  abbate  S.  VUonis  Virdunensis. 

(Anno  1040.) 

[Varin,  Archives  administratives  de  la  ville  de  Reims, 
p.  206,  ex  chartulario  S.  Vitonis  Virdun.] 

Ego  Wido,Dei  munere  Remorum  archiepiscopus, 
innotescere  volo  cunctis  praesentibus  et  futuris  Ec- 
olesiffi  nostr®  fidelibus  quod  altare  de  Wivariis  tra-  B 
diderim  ccenobio  B.  Petri,  sanctique  Vitonis  in 
suburbioVirdunensi,  in  dando  annexa  occasione  hu- 
jusmodi :  Richardus  abbas  et  fratresejusdem  coeno- 
bii  questi  sunt  apud  me  quod  antecessor  meus 
dominus  iEbalus  injuste  abstulerit  monetam  Moso* 
mensem  de  coenobio  supradicto,  quam  legaliter 
tenebant  ex  dono  imperatoris  Henrici,  interventu 
quoque  Herimanni  comitis  cujus  benficium  exsti- 
terat.  Hanc  enim  su®  monet®  Remensi  conjunxerat. 
De  qua  re  49ffipius  conventus  a  domno  abbate  Ri- 
cbardo  ac  fratribus  ejua,  cum  renuissem  reddere 
quam  repetebant  monetam,  ne  viderer  mutilare  no- 
strffi  utilitatis  commodum,  et  monetam  Remensem 
imminuendo  viliorem  facerOj  habito  consilio  cum 
cleriois  fldeiibus  et  laicis  nostris  pro  restauratione  n 
monetffi  Mosomensis^  et  qui  Deus  honoratur  in 
servitiis,  persons  ab  eis  prssentatffi  aitare  supra- 
dictum  tradidi,  dato  tenore  hujusce  privilegii,  ut, 
persona  defUncta,  alteri  personffi  ad  opus  mona- 
ohorum  altare  reddatur  absque  omni  pecunia,  ta- 
lisque  sit  personarum  successio  per  sscula.  Hoc 
decretum  auctoritatis  nostrffi  prscepti  conscriptione 
studuimus  conflrmare,  ne  quis  amodo  prffisumat 
violare ;  sed  et  si  quis  tentaverit,  videat  ne  sibi  ja- 
nuas  coBli  clauserit,  quod  janitoris  injuriam,  res 
ejus  au£ans,  inciderit. 

Datum  anno  incarnationis  Domini  1040,  indict. 
XIII.  Actum  Remis,  regnante  Uenrico  rege  anno  se- 
cundo,  episcopatus  domni  Widonis  anno  vii.  Odal- 
ricus  cancellarius  scripsit  et  subscripsit. 

IV. 

Widonis  archiepiscopi  Remensis  charta  de  altari  Ger- 
mereii  pro  casnobio  Mosomensi, 

(Anno  1043.) 

[Mabill.  De  re  diplom.  H,  603,  ex  autographo.] 

t  In  nomine  Palris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti. 
Notum  sit  omnibus  tam  prffisentibus  quam  etiam    . 
futuris  fidelibus,  quod  ego  Wido  Remorum  archi- 
episcopus,  fuvente  Odone  arohidiaoono,  pariterque 


canonicorum  conventu»  precatu  quoque  domni  Ro- 
dulfi  abbatis  cffiterorumque  fratrum,  concessenm 
quoddam  aitare  in  villa  qus  dicitur  Germereium 
abbatiffi  sanctffi  Mariffi  Mosomensis,  ob  remedium 
animae  mes,  eo  vero  tenore,  ut,  defuncta  ipsius 
altaris  prffisentata  absque  aliquo  munere  canonice 
restituatur.  Et  ut  boc  firmum  et  stabile  in  perpe- 
tuum  maneat,  violatorem  et  infractorem  bujus  rei 
jaculo  anathematis  percutimus,  et  vinctih)  exoom-' 
municationis  alligamus. 

t  Signun  Widonis  Remorum  prffisulis. 

Signum  Odonis  archidiaconi.  S.  Albrici  prspo- 
siti.  S.  Warini  archidiaconi.  S.  Gonstantii  decani. 
S.  Richardi  cantoris.  S.  Richeri  presbyieri.  S.  Al- 
berti.  S.  Rotgeri.  S.  Gerardi.  S.  Erlttbardi.  S.  Ba- 
gonis.  S.  Widrici.  S.  Odonis.  S.  Stgeberti.  S.  He- 
rimanni.  S.  Leuvini.  S.  Hugonis.  S.  Manasae.  S. 
Roderici.  S.  Rotberti. 

Actum  Remi  anno  incamationis  Dominicffi  1043, 
indict.  VI,  regnante  Henrico  rege  Franeonnn  anno 
XVII,  epicopatus  vero  domni  Widonis  archiepiscopi 
anno  xi.  Odalricus  oancellarius  scripslL 

y. 

Guido  archiepiscoptis  Remensis  conprmat  donum  Ma- 
nassis  nepotis  sui  Herimaro  abbati  Sancti  Remigii 
de  quibusdam  terris^  in  canfmio  castri  beati  Remi" 
gii  sitis,  prsesenti  charta^  a  nobUibus  vicinis  sn^ 
cripta. 

(Anoo  1053.) 

[D.  Marlot,  Metropol.  Rem.,  U,  110.] 

In  nomine  sanotffi  et  individuffi  Trinitatis.  Est  in 
oonOnio  castri  sancti  Remigii  terra  adjaoens  yicim- 
tati  terrarum  adjacentium  in  villa  sancti  Hemtgii  ex 
parte  qu»  a  Viridate  diciti2r(rn%),depos8essione 
cigusdam  vicedomini  Remenms  qui  dicebatur  Ma- 
nasses  Galvus^  nepos  Widonis  archiepiscopi.VoIeDS 
ergo  dominus  abbas  Herimarus  qvoddam  mansio- 
nile  ibi  prope  memoratara  villam  oonstmeT^,  no- 
mine  Tollenviam,  pro  eo  quod  viam  abstnlerit  qam 
perinde  soiitaeratfieri,qaiacontigiia  et  iminiBtaeTtt 
ipsaterra  reliquis  terris  Sancti  Remigii,ne  aliqoando 
paterentur  aliquod  seandalum  homines  eaadem  oo- 
lentes  a  domino  possessore  ipsias  terrs,  de  qua 
supra  retuliraus,  petivit  in  prffiseniia  domni  archi- 
prffisulis  Widonis  ab  ipsoManasseGaWoidanSaacto 
Remigio  eam  pro  remedio  anim»  eu»  et  animanim 
filiorum  suorum.  Ipse  autem  noluit  hoe  faoerenisi 
ea  conditione  ut  darentur  sibi  centum  acdidi  qnot- 
annis  vitffi  suffi,  et  post  mortem  sne  h«rddL  Heri- 
marus  autem,  consiiio  habito  cum  MnnMiia  comitn 
qui  tunc  presens  aderat,  et  cum  reliquta  casatia  ex 
prffioepto  ejusdem  archieprffisulis  memorati,  noluit 
assentire  ut  daret  in  memoratum  pretium,  scilieet 
centum  solidos,  nisi  quandiu  viveret.  Oaaique  hor- 
tatu  omnium  qui  aderant,  imo  preoe  et  imperio 


(4)  In  sigillo  preslat  effigies  archiepiscopi  media  parte  corporis  cum  hac  inecriptione  :  sigxllpm  Wi- 


^ONIS  A1lCinSt>I8G0PI  ReMBNSIB. 


1401 


ANSELMUS.  —  NOTITFA  HISTORICA. 


1410 


avnctt]i  sui  raprataxaii  archiprasulis,  ad  uitimum  A 
coneeuiH  ui  haberet  centum  solidos  quoad  viveret, 
post  mortem  vero  suam  et  terram  et  denarios  san- 
otUB  RemigiuB  jure  quieto  possideret.  Hanc  igitur 
eonvetitionem  inprssentia  soalitteriscommendare 
{Mwoeptt  domnus  Widoarchipr«B6ul,etutper8uoce- 
dentia  temporum  curricula  inconvulsa  maneret, 
archieplscopaliBauctoritatis  sigillo  cum  clericorum 
«t  lueorum  ^i  adfuerunt  testimonio  corroboravit. 
Signum  domni  Widoni$  arekiprsesulis. 


SiffHum  Odonis  Oixhidiaconi. 

Signum  Herimari  abbatis^  eic. 

Laicorum  vero  signum  Manaesa  comitis.Signum 
Hogeri  comitis.  Signum  Rainoldi  Suessionici  comir 
tis.  Signum  Widonis  militis. 

Acta  est  h«c  Remis,  in  ecclesia  Sancte  Mari», 
anno  incarnationis  Domini  1053,  indict  vi,  regnante 
Henrico  rege  Francorum  anno  xxiv,  archiepiBco* 
patus  autem  Widonis  an.  xx.  Odalricus  cancella* 
rius  scripsit. 


ssss 


EPITAPHIUM  GUIDONIS 

(D.  Marlot,  Metropol.  Rem.  II,  111.) 


Fluxus  honor  mundiy  proceres  I  cur  debet  amari? 
Dum  manet^  excruciai^  etpost  quid  cerniie  fiat. 
Isie  bis  undenos  geminos  cum  mense  per  annos^ 
Archiepiscopium  possedit  Wido  Remorum; 
Stat  pius  ac  humilis  in  culmine  nobililatis. 
Heu  miseram  sorteml  facithunc  caro  putrida  vermcm, 
Ast  animam  Jesus  foveat  vi  nominis  ejus. 
Terrea  Kalendis  liuquentem  claustra  Septembris. 


CIRCA  ANNUM  DOMINI  MLIV-LVII 


AtVSELMlIS 


MONACHDS  S.  REMIGII  REMBNSIS 


NOTiriA  HISTORICA 

{Eistoire  liitiraire  de  la  France,  tom.  VII,  pag.  477.) 


Anselme  a  cela  de  commun  avec  plusieurs  autres 
6crivains,  qu'il  ne  nous  est  presque  connu  que  par 
les  productions  de  sa  plume.SMl  faut  s'en  rapporter 
&  Trith^me  (Chr.Hir.  t.  I,  p.  202 ;  Script.,  c.  333), 
c'6tait  un  homme  vers^  dans  toutes  sortes  de  belles 
connaissanoes,  principalement  dans  l'intelligenoe 
des  saintes  ^critures.  Ge  qu'il  y  a  de  vrai,  c'est 
qu'il  ^it  homme  de  m^rile  et  qu'il  avait  le  talent 
d^assez  bien  ^crire  pour  son  sidcle. 

II  avait  aveo  lui  &  Saint-Remi  de  Reims,  dont  il 
6tait  moine,  ]^usieur8  confrdres,  gens  de  savoir  et 
de  vertu,  dont  quelques-uns  furent  61ev6s  auz  pre- 
midres  dignit^s  dn  dottre  (JiCAB.iln.l,p.63  n.  86).  II 
fut  oependaat  oehii  qu'Hdrimar,  leur  abb6,  choisit 
par  pr^fferonce,  pour  fkire  la  relation  de  oe  qui  8'e- 
tait  pas^^  Saint-Bmi  li  la  d^dicace  de  T^lise, 


B  faite  en  1049  par  le  pape  Leon  IX  [Act.  t.  VIII,  p. 
743,  n.  <). 

Anselme  en  ayant  et6  t6moin  oculaire,  et  posse- 
dant  les  qualit6s  qu'on  vient  de  voir,  6taitpropre  & 
reussir  dans  ce  desscin.  II  ne  rex6cuta  toutefois 
qu'au  bout  de  quelques  annees,  et  tout  au  plua  t6t 
en  1056Jorsque  Gervais  6tait  dejk  devenu  d'6v6que 
du  Mans  archevdque  de  Reims,  ce  qui  arriva  Tan- 
n6e  pr6c6dente.  Quoique  son  ^crit  porte  simplement 
le  titre  d'Histoire  de  la  d^dicaoe  de  r^glise  de 
Saint-Remi  de  Reims,  Anselme  n'a  pas  laisa^  d'y 
faire  entrer,  avec  un  ddtail  aussi  agr^ahle  qtt'in»- 
tructif,  plusieurs  cd^bres  6v6nements  qui  pr6oi§- 
d^rent  et  suivirent  cette  c6r6monie. 

On  peut  distinguer  cinq  ou  eix  partiea  dans  le 
oorps  de  sa  relation,  qui  sont  preeque  ioates  aa« 


ni< 


ANSELMI  MONAGHI  S.  KEMIOII  REMENSIS. 


1412 


nono^ps  dans  la  pr^facc,  adressee  aux   moines  de  A     Baronius  cst  le  premier  qui  ait  imprim^  rdcrit 


Saiiit-Remi.  D^abord  l'auLcur  y  dccrit  la  construc- 
tion  de  la  nouvelle  6glise  qui  futd6di6e,etfait  con- 
naitre  celle  qui  subsistait  auparavant.  II  fait  en- 
suite  la  relation  du  voyage  quc  le  Pape  Leon  IX  en- 
treprit  de  Rome  h  Reims  pour  venir  faire  cette  d6- 
dicace,  marquant  avec  soin  tout  ce  qui  se  passa  de 
m6morable  sur  sa  route.  Cest  la  raison  pour  la- 
quelle  Sigebert  {Script.  c.  152)  a  donne  h,  recrit  en- 
tier  d'Anselme  le  titre  d'Itin6raire  du  Pape  Leon  IX 
de  Romedans  les  Gaules,et  Trith6me  (Scriptx, 333), 
celui  dHistoire  de  ce  que  fit  ce  PapeenFrance,dans 
la  tenue  des  conciles  ct  autres  assemblees.  De  \k 
Anselme  passe  h  la  description  de  la  d(§dicace  et  la 
translation  du  corps  de  saint  Rcmi,  qui  se  firent  le 


d'Anselme  (Bar.,  i4n.  t.  XI,  App.,  p.  -1055-1070); 
mais  sans  lc  nom  de  son  auteur,  et  apr^s  en  avoir 
retranch^  la  premi^re  partie.  Dom  MarlotTa  donn^ 
dans  la  suite  en  entier,k  la  pr6face  pr^s  et  quelques 
lignesquiprecMentimmediatement  lalettre  duPape 
L6on  IX  (Marl.  t.  ir,  p.  88-104).  Les  continuateure 
de  Bollandus  en  ont  aussifaitentrerplusieursmor- 
ceaux  dans  leurs  savantes  observations  sur  la  Yie 
du  m^me  Pape  (Boll.  19  Apr.,  p.  642-644).  On  a 
encore,  dans  la  Gollection  gen^ralc  des  conciles, 
tout  ce  que  Baronius  avait  d^j^  publi^  du  m^me 
ouvrage  (Conc.  t.  IX,  p.  1028-1045).  La  meilleure 
6dition  qu'on  en  ait  est  celle  qu*en  a  donn6  dom 
Mabillonsurlesmanuscritsde  Saint-RemideReims, 


second  jour  dCoctobre  deranneedejkmarquee<049.  ^  avec  des  observationshistoriqueset  critiques(MAB., 
Ce  morceau  d'histoire,  comrae  toutlc  reste,est  ecrit      ib.,  p.  711-727).  Cest  sur  cette  ^dition  que  le  ceU- 


avec  une  noble.simplicite,  un  ordre  et  und6tail  qui 
charment  le  lecteur.  Apr6squoi  vient  la  relation  du 
grand  concile  qui  se  tint  los  deux  jours  suivants, 
troioidme  et  quatrieme  d'octobre.  Cest  la  partie  de 
Tecrit  la  mieux  circonstanci^e  comme  la  plus  inte- 
ressante.  Sigebert  et  Tritheme  no  Tavaient  pas  lue 
avec  attention,cn  ce  que,  parlant  des  ev6nementsde 
cette  assembl6e,  ils  mottent  sur  le  compte  de  r6v6- 
que  de  Frisingue  ce  que  la  relation  dit  6tre  arrive 
k  Hugues,  archcv6que  de  BesanQon.  Enfin  Anselme 
termine  son  ecrit  par  quelques  miracles  qui  s'e- 
taicnt  oper6s  depuis  la  dedicace,  k  quoi  il  a  joint 
la  lettre  du  Papc  aax  Frangais,  pour  les  engager  k 
c6l6brer  sa  ft^te  de  la  translation  de  saint  Remi  au 
premier  d*octobre. 


bre  M.  Tabb^  Fleury  a  fait  un  ample  extrait  de 
Touvrage,  qui  est  un  des  plus  beaux  morceaux  du 
XII«  volume  de  son  Histoire  eccl^siastique  (Fleury, 
H,  B.,  1.  Lix,  n.  59-63). 

A  la  t6te  du  texte  d^Anselmc,  dans  un  manuscrit 
de  Saint-Martin  de  Tournai  (Saxd.  Bib.  Belg.  ms., 
part.  I,  p.  126,  127),  se  trouve  la  lettre  pretcndue 
du  grand  saint  Benott  k  saint  Remi,  6v6que  de 
Reims,  et  k  la  suite  une  autre  lcttre  des  moines  de 
Saint-Remi  h  ceux  du  Mont-Cassin,  pour  assurer 
ceux-ci  que  la  lettre  pr6cedente  estsinc^re,  etleur 
rendre  compte  de  son  envoi  d'Italie  en  Francc.  II 
n'y  a  pas,  ce  semble,  lieu  de  douter  que  cette  se- 
oonde  lettre  ne  soit  aussi  un  6crit  d'Anselmc. 


HISTORIA  DEDICATIONIS  ECCLESIj;  S.  REMIGII 

APUD  REMOS 

AUCTORE  ANSELMO  EJUSDEM  LOCI  MONACHO  ET  iEQUALI 

(MabilL  Acta  Bened.,  tom.  VIII,  pag.  711.) 


OBSERVATIONES  PR^Vl^ 


1.  Non  semel  jam  his  in  Actis  de  percelebri  ar- 
chimonasterio  Sancti  Remigii  apud  Remossermo- 
nem  fecimus  ;vcrum  nuUa  hactcnusoccasiooccurrit 
quae  ejus  dignitatem  adeo  commendarit  quam  ejus 
basilica)  dedicatio^  a  beato  Leone  IX  summo  ponti- 
fice  facta.  Nihil  omnino  pra;termisit  sanctissimus 
papa  ut  eam  redderet  celeberrimam,  eo  praecipue 
animo  in  Gallias  accedens  ut  summam  animi  reli- 
gionem,  qua  erga  beatum  Remigium  tenebatur,pa- 
lam  coram  universo  orbe  testatam  faceret.  Unde 
indicta  synodo,quam  in  eadem  basilica  habuit,epi- 


£)  scoposaliosqueutriusqueordinisprimores  invitavit 
ut  ad  hanc  celebritatem  convenirent.  Et  licet  quo- 
rumdam  malevolorum  invidia,  rex  Francorum  re- 
bellibus  comprimendis  intentus,  huic  solemnitati 
prsesens  non  adfuerit,  tantatamenad  eam  convenit 
omnium  ordinum  multitudo,  ut  vix  eam  plates  ur- 
bis  amplissimaeetbasilicae  frequentescaperepotae' 
rint.  Huc  ex  omnibus  fere  Europas  nationibus  ho- 
mines  convenisse,  praeter  alios  auctores,  Wibertus 
archidiaconus,qui  beati  pontificis  comes  individnua 
fuit,  disertis  verbis  affirmat.  Nam  preter  Italos  et 


UI3 


HIST.  DEDIC.  ECCLESl.fi  S.  REMIGII.  —  MONlTUiM. 


1414 


Germanos,  qui  ibi  frcquentes  adfuerunt,  sic  de  aliis  A 
populis  loquitur  libro  ii,  cap.  4,  Vitas  sancti  Leonis: 
<♦  Invitatur,  »  Leo  papa,  «  ab  Herimaro  abbate  ve- 
nerandi  ccenobii  sancti  Remorum  pontificis,  ad  con- 
secrandam  ecclesiam  in  ejus  honore  constructam ; 
ubi  non  est  dictu  facile  quanta  multitudo  a  fmibus 
terrae,  Hispanorum,  Britannorum,  Francorum,  An- 
glorum,  advenerit  ejus  invisere  prxsentiam  In  qua 
prssentia  adfuit  etiam  non  modicus  CGctus  pontifi- 
cum. » 

2.  Hanc  solemnitatem  data  opera  descripsit  An- 
selmus,  monachus  ejusdem  coenobii  Sancti  Remigii, 
jussu  Herimari  abbatis^in  libello  singulari  ea  de  re 
edito  sub  titulo  Itincrarii  papae  Leonis,in  quo  omnia 
quffi  prsesens  viderat  et  audierat  singillatim  exponit. 
Hiy us  auctoris  meminit  Trithemius  libro  De  scripto-  B 
ribus  ecclesiasticis^quem  in  Scripturisdivinis  exer- 
citatissimum  fuisse,  et  alia  opuscula  praeter  Ilinera- 
rium  edidisse,  scribit.  De  itinerario  autcm  sic  habet: 

«  Congessit  in  unum  volumen  gesla  Leonis  pap.-B  IX 
per  Gailiam  in  conciliis  et  conventibus  facta,  ut  no- 
tiOcaret  quanta  auctoritate  Rerois  vel  in  aliis  urbi- 
bus  synodum  celebraverit,  quanta  industria  et  sub- 
tilitate  examinaverit  causas  ecclesiasticas,  quave 
districtione  peccantes  correxerit,  quomodoque  ei 
virtus  divina  cooperata  sit,  »  etc.  Haec  mutuatus  est 
Trithemius  ex  Sigeberto,  qui  eadem  omnimo  verba 
habet  in  libroDescriptoribuseccle&iasticis.Ejusdem 
quoque,  post  alios  auctores  vulgatos,  meminit  Mar- 
lotus,tom.  II  Historiae  Remensis,inter  viros  illustres 
qui  Remis  sub  Gervasio  archiepiscopo  claruerunt.  p 
Porro  id  opusculum  jam  per  partes  ferme  editum, 
hic,  et  quidem  integrum  ex  Remensibus  manu- 
scriptis  edere  visum  est,  ne  tantae  celebritatis,  et 
fortasse  omnium  majoris  quae  in  ecclesiarum  dedi- 
cationibus  unquam  facta  fuerit,  descriptio  in  his 
Actis  desideraretur. 

3.  Praeter  Anselmum  alii  quoque  scriptores  basi- 
licae  Remigianse  dedicationem  et  conciiium  ibidem 
habitum  scriptis  suis  celebrarunt.  Willelmus  Gem- 
meticensis  iibro  vii  Historiae  Normannorum  inte- 
grum  caput  15  ea  de  re  habet,  ubi  quaedam  de  Ivone 
Sagiensi  eplscopo  narrat,  quse  in  Anselmi  opusculo 
relata  non  sunt,  quae  ideo  hic  visum  est  proferre  : 
«  In  illo  tempore  sanctus  Leo  papa  Gallias  expetiit, 
eccIesiamSanctiRemigiiRemensisepiscopl  consecra-  n 
vit,  ejusque  corpus  in  ecclesiam  nuper  dedicatam 
transtulit.  Tunc  Remis  idem  papa  grande  concilium 
tenuit,  et  desides  episcopos  vel  abbates  acriter  re- 
darguit,inter  quos.ut  dicunt,  proptercombustionem 
ecclesiae  Ivoni  dixit :  Quid  fecisti,  per/ide  ?  qua  lege 
damnari  debeSy  qui  matrem  tuam  cremare  ausits  es  ? 
Eloquens  Ivo  palam  confessus  est  se  quidem  malum 
fecisse^  sed  adhoc  scelus  agendum  se  graviter  co- 
actum  fuisse,  ne  deteriora  flerent  a  scelerosis  super 
filios  Ecclesiae.  Deinde  poenitentiam  secundum  sa- 
gacis  papse  jussum  accepit,  acde  restituenda  Sancti 
Qervasii  ecclesiaoperam  adbibuit,  Igitur  Apuliamet 


inde  Constantinopoiim  perrcxit Reversus  autem 

Sagium,   ecclesiam    tam   magnam    coepit    sdifi- 
care,  »  etc  Non'tamen  malitiose  ecclesiam  suam 
inccnderat  Ivo,  ut  ex  cap.  13  ejusdem  libri  patet ; 
scd  cum  ea  a  seditiosis  occupata  fuisset,  incensos 
sunt  vicinac  domus,  et  flante  vento  incendium  adeo 
exarsit,  ut  ecclesia  quoque  simul  cum  iilis  cremata 
fuerit.  Meminit  ejusdem  dedicationis  et  concilii  ea 
occasione  habiti  Ordericus  Vitalis,  libro  v  Histori® 
ecclcsiasticae,  ubi  observat  presbyteros  ex  eo  tem- 
pore  consuetudinem  armadeferendi  sensim  abjecisse 
«  Tunc,inquit,  ibidem  generaleconcilium  tenuit,et, 
inter  reliqua   Ecclesiae  commoda    quae    instituit: 
presbyteris  arma  ferre  et  conjuges  habere   prohi- 
buit.  Exinde  consuetudo  lethalis  paulatim  exinaniri 
ccppit.  Arma  quidem  ferre  presbyterijam  gratanter 
desiere,  sed  a  peliicibus  adhuc  noiunt  abstinere^nec 
pudiciliae    inhacrere.  »   Mirum   autem  est  nihil  de 
presbyteris  concubinariis  haberi  inter  canones  con- 
cilii  quos  Anselmus  retulit,  nisi  forte  de  iis  intelli- 
gatur  canon    adversus   incestuosas   conjunctiones 
prolatus.  Certum  est  lamen  eo  in  concilio  presby- 
terorum  conjugia  proscripta  fuisse,  quodaliietiam 
auctores  praeter  Ordericum  observarunt.  Nam  Albe- 
ricus  in  Chronico  observat  sancti  Hugonis  Glunia- 
censis  abbatis  consiiio  papam  Leonem  in   concilio 
Remensi  presbyterorum   conjugia  prohibuisse.  Et 
quidem  Raynaldus  ubbas  Vczcliacensis  in  Vita  ejus- 
dem  sancti  Hugonis  scribit  beatum  Leonem,  «  ob 
haereses  Simoniacorum  et  Nicolaitarum  a  Galliis  ez- 
stirpandas  Remis  synodum  celebrasse. »  Et  in  altera 
ejusdem  sancti  Vita,  quam  Hildebertus  episcopus 
CenomanensisPontio  abbatiCluniacensi  nuncupavit, 
refertur  Leonem  nonum  Remis  synodum  celebrasse 
generalem,  ac,  eo  jubente,  ibi  Hugonem  habuisse 
«  sanctam  et  plenam  gratiae  orationem,  quae  et  Si^ 
moniaci  e  male  comparatis  expulsi  sunt  dignitati- 
bus,  etdesacrario  Domini  fornicatores  inhibiti  sunt 
sacerdotes. »  De  hac  autem  Hugonis  oratione  in  Re- 
mensi  concilio  habitaloquuntur  etiam  alii  ejus  Vita 
scriptores,  sed  nihil  quidquam  ex  ea  superest.  Gae- 
terum  ante  hos  auctores  Hermannus  Gontractus  in 
Chronico  suo  jam  notaverat  «  papam  Leonem  au- 
tumnali  tempore  synodum  magnam   Remis  cum 
Gailiarum  episcopis  habuisse.  » 

4.  Sed  illustrius  est  fr&gmentum  libri  fundationis 
monasterii  Ramesiensis  in  Angelia  quam  ut  a  nobis 
praetermittatur  ;  ex  eo  quippe  discimus  papam  Leo- 
nem  non  solum  Galliae,  sedetiam  aliarum  gentium 
episcopos  ad  concilium  Remense  convocasse.  Unde 
non  mirum  est  si  passim  a  vetustis  auctoribus  con- 
cilium  generale  nuncupetur.  Fragmentum  istud  edi- 
dit  Spelmannus  tomo  I  Conciliorum  Anglicanorum, 
ad  annum  1049,  ubi  sic  habctur :  «  Acta  sunt  haec 
postquam  supradictus  abbas  Ramesiensis  Alfwinus 
repatriavit,  revcrtens  de  magno  concilio  quod  Remis 
a  Leone  papa,  anno  Verbi  incarnati  1049,  celebra- 
tum  est,  quo  missi  fuerant  honorabiliter  a  rege 


Iit5 


ANSBLMI  MONACHI  S.  REMIGII  REMENSIS. 


1446 


Edwardo  Duduc  episcopus  (Wellensis),  et  ipse 
Alfwiiius  RamesiaB,  et  Wlliicus  de  Sancto  Augustino 
abbatcs,  decreta  Ghristianitatis  quae  ibi  a  sanctis 
PaLribus  statuebantur  rslaturi.  Nec  silentio  pra3- 
tereundum  quod  memoratus  abbas  Alfwinus  in  me- 
morato  concilio  Remensi  tantam  in  oculis  domini 
papae  Leonis  gratiam  invenit,  ut,  ad  preces  ipsius  et 
instantiam,  Ramesensem  ecclesiam  liberali  pro- 
tectionis  apostolicae  dono  privilegiatam,  et  jura  ejus 
etposses8iones,tam  habitas  tunc  quam  in  posterum 
justae  acquisitionistitulo  habendas,  auctoritate  sua- 
rum  litterarum,  contra  malignantium  infcstationem 
communiret.  »  Ex  hoc  autcm  fragmento  discimus 
nomen  Duduci  seu  Duduconis,  qui  concilio  Remensi 
cum  duobus  abbatibus  Anglis  mittente  Edwardo 
rege  adfuit.  Hic  Duduco  inler  Wellenses  antistites 
decimus  quartus  numeratur,  quam  sedem  amplius 
viginti  septem  annis  tenuit.  Porro  etsi  Rogerius 
Hovedemus  in  parte  priori  Annalium  referat  ab 
Edw^ardo  Anglorum  rege  abbates  duos  ad  synodum 
Remensem  missos  fuisse,  nihil  tamen  habet  de  epi- 
stsopo  cum  iis  misso  ;  observat  autem  praefectum 
Romae  aliosque  Urbis  primores  Leoncm  in  hoc  iti- 
ncre  comitatos  fuisse.  Hajc  sunt  ejus  verba.  «  Eo- 
dem  anno,  » inquit,id  est  1049,  «  Leo  papa,  rogatu 
eximiae  religionis  abbatis  Herimari,  in  Franciam 
venit,  habens  in  comitatu  suo  prcefectum  et  dignio- 
res  quosque  Romulcae  urbis ;  et  sancti  Remigii 
Francorum  apostoli  monasterium  Remis  constitu- 
tum  maximo  cum  honore  dedicavit ;  etpostmodum 
in  ipsa  urbe  magnam  synodum  archiepiscoporum, 
episcoporum,  abbatum,  sex  diebus  celebravit,  in 
qua  synodo  fuit  Aldwinus  Ramesigensis,  et  abbas 
monasterii  Sancti  Augustini,  a  rege  Anglorum 
Edwardo  illo  missus.  Hac  in  synodo  «  divinam  rcli- 
gionem   nimium   tepefactam   studiose   reparatam 


A  fuissc  »  testatur,  qui  ei  interfuerat  Odalricus,  prae- 
positus  ecclcsiae  Remcnsis,  in  suo  testamento,quod 
penes  nos  excodice  Remensisecclesiae  ms.  babemus. 

5.  Alii  denique  auctores  dedicationem  eoclesis 
Sancti  Remigii  passim  scriptis  suis  celebrarunt, 
quos  sigillatim  recensere  nimfs  esset  operosum. 
At  hic  ommittere  nonlicetea  occasione  festum  sancli 
Romigii,  quod  jam  antea  Kalendis  Octobris  celebra- 
batur,  solemnius  exinde -evasisse,  ex  praescripto 
beati  Lconis ;  qua  in  re  sanctissimus  pontifex  anti- 
quam  ecclesiae  Francicae  in  suum  apostolum  religio- 
nem^  quae  fortassis  ob  bellorum  tumultus  nonnibil 
imminuta  fuerat,  in  pristinum  vigorem  revocavit, 
data  ea  de  re  buHa  quam  Anselmus  noster  in  opu- 
sculi  sui  fine  inseruit.  Verum  cum  in  plerisqoe  Gal- 

P  liarum  locis  iterum  tepuisset  erga  sanctissimam  an- 
tistitem  ha?c  prisca  veneratio,  rursus  excitata  cat 
decreto  comitiorum  generalium  cleri  Ganicani,quod 
agente  piissimo  antistite  Felice  Vialardo  Gatalau- 
nensium  episcopo,  Remensis  provincia;  legato,  die 
17  mensis  Martii,  anno  1657,  editum  est.Atque  inde 
data^  sunt,  nomine  cleri  Gallicani^litterae  ad  univer- 
sos  episcopos,  quibus  innotesceret  statutum  fuisse 
ut  in  univcrso  Galliarum  regno  beati  Remigii  festi- 
vitas  sub  duplici  ritu  celebris  haberetur.  Has  litte- 
ras,  simul  cum  privilegioaltarisRemigiani,  inferius 
integras  exhibebimus. 

6.  Gaeterum  non  modobeati  Remigii  festivitasez 
Leonis  decreto  inde  solemnis  fuit,  verum  etiam  et 
ipsum  festum  Dedicationis  scilicet  anniversarinm. 
Quod  prajter  Martyrologia  Remensia,alia  etiam  ex- 

C  terna  commemorant.  Hoc  Ferrarius  in  Catalogo 
generali  omnium  sanctorum  ad  diem  secundam  Octo- 
bris  inseruit,  sicut  et  Andreas  Saussaius  in  Mar- 
tyrologio  Gallicano,  Hugo  Menardus  in  Benedictino, 
Bucelinus  in  Menologio,  etc. 


PROLOGUS 

IN  DEDIGATIONE  ECGLESLE  BEATI  REMIGII  REMENSIS 


1.  Dilectis  in  Ghristo  fratribus  sub  beati  Remigii 
tutela  Deo  militantibus,  subsequentis  auctor  opu- 
sculimagnamincircumscriptaedulcedinismultitudi- 
nem,  quam  tinientibus  se  repromisit  Deus.Gum  vita 
nostra  super  terram  teutatio  sit,  quia  vetustatis  de- 
primitur  ponderc,  ad  novitatis  gaudium  suspendi 
debemus  in  charitatis  celsitudine,  quam  Deus  com- 
mendavit  in  nobis,  in  unigeniti  Filii  sui  humilitate. 
Quapropter  ex  imperio  doraini  abbatis  Herimari  se- 
riom  dedicationis  hujus  sanctissimi  Patris  ecclesiae 
silentio  non  patiaroblitterari.Sed  quoniam  abcatae 
recordationis  papa  nono  Leone,  Dco  auctore,  facta 
est,  60  magis  dignam  litteris  tradam  pro  modulo  in- 
genioli  mei.  Unde  in  primis  paucis  praelibabo  quo- 
rum  industria  constructa  fuerit  anterior  ccclesia,et 
ex  cujus  causa  jam  prae  vetustate  ruinam  minitan- 
tigybaBC  (}USB  nunptDeo  propitiante,subsistit,sump8it- 


que  exordia  Additur  etiam  ut  quia  ex  higus  dedi- 
cationis  occasione  a  ministris  diaboli  multa  excitata 
sunt  scandala,  et  postea  ex  synodo  ab  eodem  papa 
ibidem  celebrata,  multa  provenerunt  utilia.  Deinde 
in  fine  hujus  opusculi  subjungam  quae  per  pretio- 
D  sum  Francorum  patronum  Remigium,  aut  visu  aut 
auditu  didici  post  ipsam  dedicationem  facta  mira- 
cula.  Vos  autem,  fratres,  quos  sincerae  devotionis 

fcrvor  unanimiter  in  domohabitare  facit  divina 

hoc  quantulumcunque  obsequium  fraterna  excipite 
benevolentia,  nec  in  eis  tantum  venusti  cultique  ser- 
monis  gratiam  considerabitis.  Unde  non  vos  pigeat 
hoc  aliquando  legere,  quia  licet  aurea  et  argentea 
vasa  in  domo  Dei  vestri  habeatis  plurima,  ex  quibus 
hauritis  grandiloquia  et  dulcifiua  sancti  Spiritus 
pocula,  tamen  interdum  haBc,  quamvis  de  fictiU 
vasCj  vos  recreare  poterit  aqua. 


1417 


HIST.  DEDIC.  EGCLESI^  S.  RBMIGII. 


1418 


INCIPIT  NAMATIO 


2.  Basilica  igitur  gloriosi  conressoris  Cbristi  Re-  A  natibus  quasi  naturaliter  inbaererent*    Unde   sicut 


migii  corpore  in8ignita,quse  usque  ad  bacc  moderna 
perduravit  tempora,Remensium  quondamarcbiepi- 
scoporum  studio  incboata,  et  venerabilis  memori» 
Hincmaro  corum  successorc  consuuimata,  anuo 
incarnati  Verbi  octingentesimo  quinquagesimo  sc- 
cundo  ab  ipso  est  dedicata.  Quae  quidem  non  adeo 
operosi  ssdiflcii  solidata  estmunitione^quoniam  bar- 
bars  nationes,  per  id  temporis  hanc  inftstantcs 
provinciam,  frequenti  incursione  praefatos  praesules 
ab  hujusmodi  praspediebant  intentione  ;  unde  intra 
centum  quinquaginta  et  duos  annos  tanla  cst  at- 
irita  vetustate,  ut  jam  ad  casum  propinquans  repa- 
rationem  sui  videretur  exigere.Anno  vero  Dominic» 
incarnationis  millesimu  quinto,  post  rcparalioncm 


aliis  contractis  mos  est,  non  valens  sese  per  terram 
scabellisad  mendicandumtrahere,vebiculoquodam 
per  sancla  loca  tam  petendac  stipis,  quam  recupe- 
randa*  salulis  gratia,  a  suo  circumducedatur  fratre. 
Qua  de  re  factum  est  ut  etiam  ad  saepe  memorandi 
protectoris  nostri  Remigii  basilicam  deduceretur,et 
in  bora  quasacramissarumsolcmnia  celebrabantur, 
ante  sanctum  altare  ab  eodem  germano  suo  depor- 
taretur.  Gumque  jam  a  ministris  illud  incorruptum 
perciperetur  epulum,  ab  iilo  miserationum  indefi- 
cicnti  fonte  salutis  emanavit  donum.  Galcanei  a 
posterioribus,  quibus  impacti  erant,  in  momento 
ccBperuut  avelli,  eisque  ad  congruum  divino  nutu 
redeuntibus  ordinem,  ad   indicium  miraooli   inde 


autem  monasticae  religiouis  per  Hugonem  pseudo-  -^  effluxcrunt  sanguinum  rivi.  Quae  Dei  magnaliafra- 


episcodum  inibi  factam  sexagcsimo  sccundo,  ab 
Amulfo  archipraesule  eidem  ioco  ordinatus  est  Ai- 
rardus  abbas,  post  Hincmarum  (1,)  praecipuae  bo- 
nitatis  virum  et  in  cccnobiali  strcnuum,  ordine 
sextus.  Qui  Airardus  cum  sagaci  intenderet  animo 
plures  Dominici  gregis  pastores  sua  aetate  per 
Galiias  enituisse,  qui  ecclesias  suas  ex  vetu- 
state  in  potiorem  statum  studuerant  reformare, 
deliberavit  et  ipse  operam  adhihere  in  ejus  quae  sibi 
commissa  erat  renovatione.  Quapropter  viris  qui 
arcbitecturae  periti  ferebantur  ascitis,  futuri  templi 
fabricam  ex  quadris  lapidibus  erigere  cocpit  a  fun- 
damentis,multoquidemopero8iorem  illisquam  prac- 
notatum  est  in  Gallico  regno  renovatas  et  ambitio- 
siorem,ideoque  sibi  sibi  et  illus  aevi  hominibus  incon- 


tres  qui   aderant  considerantcs,    signis  pulsatis^ 
operatrici  majestati  devotas  concinunl  laudes. 

4.  Accrescit  devotioni  devotio^  et  omnipotentis 
virtus  dilccti  sui  Rcmigii  merita  reciproco  declarat 
miraculo.  Postquam  enim  super  pedes  paulatim 
flrmatos  idem  constitit  pauper,  ecce  scabellulis  tra- 
hcns  sese  contractus  adveniebatalter,qui,camperta 
Dominici  operis  novitate  super  invalido,  ingressus 
est  properanter,  ut  et  ipse  mereretur  perfrui  recu- 
perats  sanitatis  emolumento.  Nec  diutiuscassa  spcs 
properantis  cxstitit ;  sed  antequam  ad  sancti  perve- 
niat  sepulcrum.  optata  salus  adfuit :  nervi  sub  geai- 
bus,  qui  jamdudum  retracti  diriguerant,  exten- 
duntur,  offlcio  pedum  diu  insueto  qui  acclinis  adve- 
nerat,  se  superna  gratia  erigente  nititur,  et  ante 


summabilem.  Nam   uhi   per  viginti  et  octo  fere  C  sacros  illius  artus  percujus  interventum  sibisalus 


annos  pastorale  ofYlcium  administravit,  senio  con- 
fectus  coeptoque  operi  flnem  non  imponens,  vita 
decessit. 

3.  Hujus  ergo  tempore  ad  beati  Remigii  tumulum 
divina  virtus  se  plurimis  declaravit  miraculis,  quo- 
rum  duo  quaedam,  quae  ego  puer  conspexi,  buic 
narrationi  insere  operae  pretium  duxi.  Debct  enim 
dilectio  vestra  veniam  dare,  si  pra^ter  ea  quae  pro- 
misit  prologus  aliqua  interseram,  quae  tamen  si 
sciatis  non  sit  inutile.  In  villa  sancti  Dionysii  mar- 
tyris  quae  dicitur  Gurtis  Superior  (Consevreu),  erat 
quidam  mcndiciis  occulto  Dei  judicio  tantae  calami- 
tatis  infortunio  pressus,  ut  pedes  illi  ambulandi 
subsidium  denegarent,  et  caleanei  ejus  retro  inflexi 

(1)  Is  est  primus  abbas  regularis  anno  954  electus, 
cum  antea  Remenses  pontifices,  simul  archiepiscopi 
cssent  et  abbates  ;  quod  tamen  aprima  institutione 
alienum  erat.Nam  Epiphanius  abbas  Sancti  Remigii 
tempore  ^Egidii  arcniepiscopi  memoratur  a  S  Gre- 
gorio  Turon.  lib.  x  Historise  Frane,  cap  19. 

Pathol.  GXLII. 


D 


pioveniebat  gratiaa  acturus  ingreditur.  Uaec  vidcns 
fratrum  conventus  divinasingeminatlaudes,  et  qui 
in  vicino  positi  ea  audiunt,  ad  tam  jucundum  spe- 
clacuium  confluunt  alacres.  Duos  inopes  paulo  ante 
corruptionis  bumanae  miseria  licet  dispari  compe- 
ditos,  illic  expeditos  aspiciunt,  indeque  Deum  in 
sanctis  suis  mirabilem  collaudantes  ad  sua  laeti  red- 
eunt.  Eorum  autcm  unus,  qui  m^jori  exemptu9 
erat  infortunio,  intercessoris  sui  amore  s^gluti- 
natus  praecipuo,  usque  ad  mortem  in  monasterii 
obsequiis  perseveravit  :  alter  vero  pistoribus  sola- 
tium  aliquanto  tempore  exbibens,  tandem  discessit, 
5.  His  igituromissis,  utad  propositae  narrationis 
seriem  rede^mus,  abbati  (2)  Airardo,  ut  praefatuna 

(2)Airardus  obiit  anno  1031,  ex  Marloto  ;  Theo- 
dericus  ejussuccessor  104s,  cui  successitHerimarus. 
Horumepitaphiaetiam  nuncvisuntur  in  monasterio 
Remigiano,  quae  videsis  edita  apud  Marlotum  tomo 
I  Metrop.  Rem.,  lib.  iii,  cap.  14. 


45 


1419 


ANSELMI  MONACHI  REMIGII  REMENSIS. 


1420 


est,  vita  exemplo  successil  Theodericus,  aWidonc  A  maxiine  sanctai  religionis  amatorcs  devoia  excolcDs 


Remonsi  archt^piscopo  ibidem  ordinatus.  Qui  cum 
plurima  ecciesiasticaB  utilitatiprofuturadecerneret 
disponere,deliberavit  reparationi  ecclosiae  suas^quam 
suus  prsedecessor  incceperat,  raanum  perfectionis 
imponere.  Verum  quia  grave  nimis  et  inexplebile 
sibi  illud  erat  incoeptum,  delibcratio  quoque  sua,  si 
id  intenderet  implere,  videbatur  non  hadjitura  effe- 
cturr..  Quocirca  eorum  qui  inter  sibi  commissos 
prudentiores  habebantur,  et  seniorum  Remensis 
provinciae  consilio  usus,  difficulter  aggressus  est 
inchoatum  diruere  opus  :  quo  pene  diruto,  et  fun- 
damentis  quibusdam  relictis,  quae  architectis  visa 
sunt  necessaria  fore  futuris  a^dificiis,  divinam  do- 
mum  ccBpit  facilori  quidem  structura,  sed  non  in- 


dcvotiono,  quibusque  magnis  et  miminis  affabilis; 
ideoqucquam  plurimis  Francorum  proceribus  aina- 
bilis,  honorem  Ecclesiae  sibi  credit®  pro  posse  exal- 
tavit  et  exaltare  voluit.  Sed  quoniam  occasio  roortis 
interveniens  eCfectum  piss  voluntatis  abstulit,  ejus- 
dem  loci  praepositum,  Herimarum  nomine,  adhac 
vi vens  [iVar/.,  juvenem]  sibi  successorem  delegit; 
ipsum  quippe  quod  habuerat  in  desiderio  credidit 
adimpleturum  strenue  qui  sibi  adjutor  et  coopera- 
tor  exstiterat  ante  omnes  in  praefati  operis  exsecu- 
tione,  maximaque  suppeditarat  subsidia  ex  reddita 
villarum  suae  commissarum  provindentiae. 

6.  Hic  ergo  loco  defuncti  Patris  subrogatus,  fra- 


,        ,.  ^       ^      ,  .  ,,  .,      ..1  trura  pene  omnium  unanimi  sententia,  ordinata 

decenliore  construere,  ut  aspectum  adhibentibus  n  ..  „,.,     .    „  u-  i- 

-    .,       .  ^     \         .    n ,.  .^  .  ^    D  memorati  Widonis  Remorum  archipraesuns,  non 

lacile  est  ccrnere.Quamcocplafeliciter  anno  qumto       ,.  i   •  i  ,  j  .., 


suae  ordinationis,  accensi  sunt  plures  catholici  viri 
fervore  divinfc  religionis,  ut  pro  facinorura  suorum 
abolitione  parentumque  suorum,  quorum  corpora 
ibi  humala  erant,  requie,  pro  posse  ad  id  opus  con- 
dignasubsidiastuderentsuppeditare.Nonnullietiam 
de  ecclesiastica  familia  suum  auxilium  prorapta 
impederunt  benevolentia,  suisque  plaustris  et  bo- 
bus,  tantis  incocptis  competcntiaadvexerunt  onera  ; 
sicque  fundamentis  in  quibus  locis  non  erant  loca- 
tis^  et  columnis  ex  diruto  priori  aedificio  corape- 
tenter  dispositis,  arcus  super  eas  diligenter  voluti 
consurgere,et  basilicae  fabricainter  manus  artificum 
coepit  clarescere.  Tutic  jam  vestibulorum  parietibus 
undique  erectis,  et  inlerioris  templi  fastigiis  altius 
elevatis,vetustaecclesiaabHincraaro  archiepiscopo,  C  que  sapientibus  Remensis  provinciae  prudenti  ccepit 


diu  passus  est  interruptum  penderc  memorabile 
cwptum  sui  antecessoris,  sed  primo  quidem  dexte- 
ram  basilicae  crucem,  maximaex  parte  jamincboa- 
tam,  et  sinistram  nihil  adhuc  praeter  fundamenta 
habentem,  cum  cocleis,  quibus  ad  superiora  esset 
asccnsus,  fecit  aediflcari.  Crypta  autem  quae  super 
beati  Remigii  sepulcrum  constructa  fuerat,  quia,  ut 
superius  relatum  est,  prae  parvitate  sui  alteriusope- 
ris  incongruayidebatur,diruietaliam  eminentiorem 
fecit  restitui.  Deinde  trabibus  de  saitu  juxta  Orbacie 
monaisterium  sito  advectis,  fastigia  ejusdem  conse- 
quuntur  templi,  sicque  decentissima  (3)  domus  tota 
apparuit  in  partibus  suis. 

7.  Quapropter  idcmabbasHerimaruscum  quibus- 


ut  dictum  est,'antiquitus  dedicata,est  eversa  fundi- 
tus;  et  vilis  interim  teoti  coopertoriolum  fabricatura 
supcr  chorum  fratrum,  ubi  absque  iniquietudine 
ventorum  et  pluviarum  divinis  possent  vacare  lau- 
dibus.  Supra  sepulcrum  vero  beati  Reraigii  crypta 
constructa  est,  licet  parva,  ideoque  toto  corpori  suo 
incongrua,puIchretaraen  coluranis  etarcubusfulta. 
Praefatusnaraqueabbasassiduushortatorassistens, 
conabatur  suraraoperequatenus  idera  opus  ad  sum- 
mamperfectionisconsurgeret  suae  vitae  tempore,raa- 
ximoqueaestuadatdesiderio  utp^paRoraano,si  quo- 
modo  valeret,  in  Gallias  evocato,  illud  consecrari 
fdceret  apostolicabenedictionc.Quod  licet  ex  affectu 
piae  voluntatisprocosserit,  divina  laraen  dispositio 


tractare  consilio  quatenus  earadera  apostolica  faciens 
consecrari  benedictione,  ut  scilicet  praedecessoris 
sui  devoto  satisfaceret  desiderio,  cui  ut  falcultas  oon 
deesset  optata  peragendi,  opportunitatem  temporis 
obtulit  dignatio  divinae  dispositionis  (i).  Defuncto 
siquidem  papa  Daraaso,  qui  in  civitate  Brixenorum, 
quae  est  in  provincia  Histriae,  fuerat  epi3copus,et  in 
apostolica  sede  inthronizatus,  triginta  solummodo 
ibi  vixerat  diebus;  Romani,legatione  de  ejus  obitu 
ad  iraperatorera  Henricura  directa,  petierunt  ut 
Ecclesiae  pastore  viduatae  ab  eo  subrogaretur  alius. 
Qui  super  hoc  negotio  episcoporum  «t  optimatum 
iraperii  sui  quaerens  consiliura,invenit  inter  caetcros 
doranum  Brunonera  Tullensem  pracsulem  ad  idem 


hoc  differens,  ejus  succcssori  pcragendura  rcserva-  j)  offlciumsubeundumesseidoneum,utpotequictati8 


vit.  Nani  morte  immatura  praevcntus  diem  clausit 
extremum,  niocroris  maximi  se  diligentibus  relin- 
quens  infortunium,  explctis  in  rcgiraine  raonasterii 
annis  undecira  et  mensibus  octo.Quicum  dcducta 
a  proavis  polleret  generositale,  moruraetiara  vige- 
bat  exiraia  nobilitate  ;  sibi  reverentiam  exhibenti- 
busseproBcipuahurailianslenitate;  subditossuoset 

^3)  Hanc  ecclesiara  iterura  auxit  Petrus  abbas» 
Cellensis  vulgo  dictus,  qui  postca  Joanni  Saris- 
beriensi  Carnutensi  episcopo  suffcctus  est.  Id  a  se 
susceptum  tostatur  inepistola  ad  fratres  de  Monte 
Pei.  dardinaiisLenuncurtius  nonnuUa  item  adjecit. 


maturitate,  morumque  et  scientiae  claritudine  vide- 
baturconspicuus,  sibiquo  sanguinis  arQaitateproxi 
mus.  Unde  apostolicae  dignitatis  ei  adjudicatasant 
insigniajuasusque  ab  Augusto  ut  ad  haec  secundum 
ecclesiasticas  sanctiones  suscipienda  Romana  invi- 
seret  raocnia  ;  sed  quiasolemniaimminebant  natin. 
tatis  Dominicae,  haeocum  clero,cujus  fuerat  pastor. 

sicque  ecclesiae  moles  ex  variis  additamentis  io 
amnlissimam  basilicam,  qualis  nunc  cernitur 
coaluit. 

(4)  Haec  fusius  referuntur  in  Vita  S.  Leonis,  infn 
ad  annum  1054. 


142) 


HIST.  DEDIC.  ECCLESIi*:  S.  REMIGII. 


1422 


disposuil  celebrare,  eisque  celebratis  quo  erat  praj-  A  tus  revertitur,indequo  papac  Coloniam-Agrippinam 


ceptum  abire.  Hujus  itaque  pontificis  notitiam  in 
colloquio  a  praerato  imperatore  et  Francorum  rege, 
de  pacis  et  amicitias  conOrmandae  gratia,  antc  non 
multum  tempus  habito,memoratus  abbas  Herimarus 
fuerat  consecutus,aquo  etiam  promissum  acceperat 
quod  in  proximo  quadragesimali  jejunio  beati  Remi- 
gii  sepulcrum  absque  equi  solatio  foret  expetiturus, 
quiaeum  eorumdem  regum  aliquando  familiariaab 
invicemperferensmandata,percontiguam  regionem 
transierit,ipsius  sancti  locum  orationis  gratia  invi- 
sere  neglexerit.Quod  idem  abbas,sagaciter  recolcns 
animOySua  dirigens  scripta  illi  suggerit  ut,quoniam 
pro  delegato  sibi  apostoiici  primatus  officio  Romam 
ire   disponit,  si  quando  ad  cognatos  fmes  certo 


cum  imperatore  advenienti,in  apostolorum  Pctri  et 
Pauli  natalitio  fit  obvius,  a  quo  adventus  sui  ad 
Remensc  solum,  gcrendarumque  ibi  rerura  tempus 
et  oriinem  investigat  diligentius.Ille  vero  sibi  noti- 
ficans  pandit  quomodo  prius  deliberasset,  ut  octava 
die  ab  ipsius  sancti  fcstivitate,  quffi  in  Kalendis 
Octobris  babetur  celeberrima,  illo  veniret,et  ipsius 
monasterium  dedicans^postea  ibidem  ez  episcopis 
Gallios  congregatam  synodum  cciebraret.  Qua  sen- 
tentia  mutata,ad  eumdem  locum  in  solemnitate 
sancti  Michaelis  archangeli  seventurumetineccle- 
sia  Beatffi  Maria:  Rcmis  missarum  sacra  in  eadem 
die  memorat  celebraturum ;  festum  vero  gloriosi 
Patris  Remigii,pretiosi  corporis  ejus  elevationi,  et 


Ecclosiffi  revoceturemolumento,non  fiat  irritaFran-  -d  subsequcntem basilicoB  consecrationi.cffiterosdeinde 


corum  apostolo  ab  eo  facta  promissio.  Miltit  vcro 

ei  in  munere  vas  ad  bibendum  idoneum,  intus  et 

exterius  auro  decentissime  decoratum,insinuansei 

de  ipsius  sancti  ecclesia  dedicanda  suum  cum  peti- 

tione  desiderium.  Ad  hsc  idem  episcopus  bcnigne 

refert  quia  ctsi  alia  nulla  se  revocct  Ecclcsiu^  utiiitas 

vel  pro  solo  amoro  sancti  Remigii  reversurum  ad 

Gallias,  et  cjus  basilicam   dcdicaturum,   si  divina 

annucrit  bcnignitas.Celebratis  csgo  in  scdc  civitaLis 

Lcuchorum  duobusDominicffi  nativitatis  diobus,  in 

tertio  clcro  suo   valefaciens,  iter   capere   Romam 

ducens  aggreditur.    Quo   pervenicns,    cum   favore 

totius  populi  honorabiliter  excipitur  apostolicacque 

dignitatis  infulis  insignitur,in  hypapanti  Domini  in 

cathcdra  beati   Petri  inthronizatur,  et   Leo   papa,  ^  repa^'^"""^"'   it^peiaric*;   lu   »«   uiviu*  raigiuuiB. 

Romano  more,  nuncupatur.Hic  digne  administrans  ^  Hujusmodimandatisgratulaturpiafideliumdevotio, 

quffi  sui  sunt  officii,in8tanterquedisponensquffique 


tres  synodi  deputat  celebrationi.Quibus  auditis,  ad 
suum  CGcnobium  rediit  abbas,  suaque  scripta  per 
Franciam  eique  contiguas  direxit  provincias,  invi- 
tans  sanctffi  Ecclesiffi  fidelesutad  tanti  gaudii  parti- 
cipationemconcurrantmentepromptis8ima,tampro 
amore  et  venerationc  ejusdem  patroni  sui  quam  ul 
benedictione  muniri  mercrentur  apostoIica.Gffiterum 
papa,CoIonia  digressus,TuiIum  in  exaItationeDomi« 
nicffi  crucis  venit,  indcquc  circumjacentium  regio- 
num  episcopisct  abbatibus  litteris  suo)  auctoritatis 
mandari  prfficopit,utin  prfflfixadiesibi  occurrerent, 
adsynodum  ccicbrandani  in  basilica  prffifati  Franco- 
rum  apostoli,ut  per  quem  orthodoxffi  fidei  initiati 
sunt  rudimentis,in  ejus  praesentia  consequerentur 
reparationem  tepefactffi   in   se   divinffi  religionis. 


videntur  accommoda  divinffi  religioni,  quadragesi- 
malis  temporis  explet  jejunia,succedentiaque  Domi- 
nicffi  resurrectionis  ibi  celebrat  solemnia  ;  quibus 
elapsis  synodum  convocatepiscoporum  ltaliffi,et  ibi 
quffilibet  perversa  in  eorum  cpiscopiis  pullulantia 
aut  corrigit,authortatur  corrigerc. 

8.  Aliquanto  autem  temporis  interlabente  cur- 
riculo,Gallicum  revisere  solum,tam  beato  Remigio 
facta  promibsio  quam  orthodoxffi  fidei,  in  illis  par- 
tibus  adeo  tepefactffi,  persuadet  intentio.  Unde  a 
Romanis  expetita  licentia,per  quasdam  Latii  urbes 
itor  agens,  in  eis  multa  disponit  ecclesiasticffi  ho- 


prffiparans  se  studiosoad  implendum  quod  ezapo- 
stolicffi  dignitatis  sibi  promulgatur  edicto. 

9.  Venenatus  autemserpens,quiabexordiomundi 
ad  bumani  generis  inbiat  prfficipitium,tam  salutari 
propositocommentisuinitituropponereobstaculum. 
Ad  complendam  enim  perfidis  su»  voluntatem, 
quosdam  potentes  laicos  excitat  qui  incestis  conju- 
giis  operam  dando  et  aliorum  criminum  nefariis 
usibus  se  implicando  violatores  erant  honestatis 
ecclesiasticffi ;  ideoque  verebantur  reatuum  suorum 
latebras  in  lucem  prodere.Sed  et  nonnullos  episco- 
pos  et  abbates  illis  adjungit,qui  in  ovile  Dominicum 
aliunde,  non  per  ostium  irruperant,  et  in  Ecclesiis 
suis  catholicorum   Patrum  sanctionibus  contraria 


nestati  congrua,tendemque  adit  imperatorem  Hen-  ^  quffidampuIiularepermiserant,qufflCondict»8ynodi 


ricum,  in  regione  commorantem  Saxonica.  Interea 
memoratus  abbas,desiderii  sui  compotem  se  futu- 
rum  ex  ipsius  papffl  certus  poIlicitatione,regi  Franco- 
rum  Laudunumvenicntioccurrit  in  Pentecost^s  so- 
lemnitate,  ejusqueconsilium  etfavorem  expetit  de 
prfflfato  templo  apostolicaconsecrandobenedictione, 
monenset  postulansutbisagendissuam  prfflsentiam 
exhibeatet  episcopos  regniquesui  principes  sccum 
interesso  faciat.  Gui  idem  rex  ad  prfflsens  [al., 
preces]  roente  benigna  annuit,  seque,  nisi  alicigus 
impcdimenti  intercesserit  casus,  tantffl  festivitati 
adfuturum  asaerit.  Ex  quopromisso  abbas  Idetifica- 


examinatione  resecanda  manifestari  metuebant, 
ut  enim  scriptnm  est  :  Omnis  qui  male  agitf  odit 
lucem  {Joan,  iii,  20},  et  ideo  peccatis  suis  magis 
magisque  occultalionis  adhibet  obnubilationem. 
Tantffi  itaque  perversitatisviri  incentoris  sui  caliida 
suggcstione  instructi,  regi  Francorum  suggerunt 
regni  sui  decus  adnihilari,  si  in  eo  Romani  ponti- 
ficis  auctoritatem  dominari  permitteret ;  vel  si 
eidem,  ut  decreverat,  occurrcns  prfflsentiffl  suffl 
favorem,ad  cogendum  concilium  exhiberet.  Addunt 
etiam  quod  nullus  antecessorum  ejus  id  reperiatur 
aliquando  conces8i<33e  ut  ob  similem  caueam  i^ 


1423 


ANSELMI  MONACHT  S.  REMIGII  REMENSIS. 


im 


FranciaB  urbos  ingressus  palerct  alicui  papa; ;  hi^  A      ^^-  D^ni^iue  ddlmnue  papa,    a  lieiichQruxn  urbe 


vero  agBQdis  pacis  et  tranquillitaiia  congrua  sunt 
tempora,  regni  autem  ejus  slatus  sit  in  perturba 
tione  non  modica^quibusdam  viris  potentibus  domi- 
nationis  ejus  jugum  detrectantibus,  terrasque  et 
castella  quaelibet  ab  ipsius  ditione  abalienantibus. 
Quapropter  regi»  dignitdti  ferunt  congruere,  utili' 
tati  reipublic®  sua  sapientia  consulere  (5),  potius 
quam  synodis  intendere  ;  principes  suos  et  totius 
exercitus  suipotentiamcommoverein  rebellesjipsos 
etiam  episeopos  ot  abbates,  penes  quos  maxima 
pars  facultatum  regni  est,censent  immunes  bigus 
ezpeditionis  esse  non  debere.  Ante  alios  abbatem 
Sancti  Remigii,quem  quasi  dererumsuarum  abun* 
dantia  pr»8umentem,  pro  vanae  gloriffi  amore,  ad 


digreBsuSjkeradHemensemduoenB  urbem  arripuit, 
et  in  opportunis  locis,  singulis  qaibaBque  Doctibqi 
mansione  accepta,in  vigilia  festivitaiis  fiaocti  Ujtt 
chaelis  ad  Gurmolensem  (6)  villam  veriit»cui  prefft- 
tus  abbas,ibidem  obvius  factus,  quscunque  nece&v 
sarius  cxpetiit  usus  illi  omnique  comitatui  ejus 
affluenter  suppeditavit.Die  vero  sequentiad  Sanctqm 
pervenit  Remigium  archiepiscopis  tnbus  comitatus, 
Trevirensi  videlieet,  Lugdunensi,  Vesontionensi, 
aliisque  viris  honorabilibys,  inter  quos  erat  Joao-p 
nes  episcopus  Portuensis,  et  Petrus  Ecclesis  Ro- 
manae  diaconus,  et  ipsius  urbis  prefectus.  Hi^ 
protinus  oonglobatur  in  unum  tota  ftratrum  congre- 
gatio,  et  cum  eis  [aL,e  cunctis]  abbatuin,monacho- 


monasterium  suum  donsecrandum  calumniabantur  »  rum,  clericorum,  qui  jam  ex  multis  confluxerait 


Romanffi  urbis  pontificem  evocasce.  Hac  igitur  ver- 
sipclli  persuasione  rex  emollitus,et  ab  honesto  pro- 
posito  ad  seductionis  devia  flexus,  papce  per  Sil- 
vanectensem  mandat  episcopum,  se  suosque  pon- 
tifices  cum  abbatibus  cogi  ad  comprimendam  per- 
vicaciam  sibi  resistentium,  ideoque  non  posse 
ocourrere  ei  in  prffiQxo  termino  ad  peragendum  oon- 
cilium.Unde  adventum  suum  in  Franciam  in  aliud 
tempus  difTerat,quo,  absolutus  bujusmodi  negotiia, 
eum  debito  oum  honore  suscipiat.  Ad  hffi^  papa 
remandat  promissionem  beato  faetam  Remigio 
nequire  se  irritam  faccre,  sed  ad  basilicam  ejua 
dedicandam  procul  dubio  venturum,  ubi  si  qui 
divinsB  religionis  amatores  convenerint,  cum  eis 
synodi  rationem  se  fatetur  babiturum.Gujus  man- 


partibus,  innumerosa  [aL,  numerosa]  concio.  Ex 
quibus  omnibus  in  atrio  basilicffi  disponitor  decen- 
tissima  processio,  episcopis  tribus,   Silvanecteosi 
videlicet,Andegavensi,Nivernen8i,longe  digcstos  or- 
dines   antecedentibus^  textumque  Evangelii  cum 
aqua  benedicta  et  aromatum  odore  ferentibus.  8ic 
ergo  dispositi  papam  advenientem  suscipiunt,  coi 
ecclesiam  introeunti,  responsorium  Lasteniur  agU, 
cum  digna  modulatione  concinunt;  et   dum  ante 
altare  Sanctffi  Grucis   orat,   aliud    responsoriQm» 
Summw  Trinitati  videlicet,    concinentes    llniuot 
Progresso  autem  eo  usquead  altaresancti  Gbristo- 
phori^et  ante  venerandi  Francorum  apoBtoli  sepul- 
crum  orationem  explente,iterum  Hymnum  Te  Deum 
laiidamuSy  consona  vocum  jubilant  vociferatione. 


dati  ad  regem  relatione  perlata,  ipse  tamen  iter  in  C  Qui  tamen  in  sede  sibidecenter  apparatapaululua 


rebelles  aggreditur,  coacta  in  unum  ingenti  exer- 
citus  sui  militia.Sed  et  episcopis et  plerisque  abba- 
tibus  contra  voluntatem  suam  illo  euntibus,  illis 
etiam  perversis  Ecclesiarum  rectoribus  adid  nego* 
tium  ultro  se  ingerentibus,  qui  ut  summi  Pastoris 
vicarium  actus  eorum  examinarevenientem  possent 
efTugere,  eamdem  expeditionem  exitiali  tcchna  ela- 
boraverant  struere.Adduciturcum  eisetmemoratus 
abbas  Sancti  Remigii,mGestus  admodum  et  gemens* 
quasi  non  esset  visurus  effoctum  desiderii  sui.  Sed 
divinffi  consolationisojusmcerori  non  defuit  poten- 
tia.Vix  enim  unius  dici  et  dimidii  itinere  confecto, 
indulta  est  ei  redeundi  licentia;  qui  reversus  celer« 
rimeRomanum  antistitcm  adhuc  Tullo  remorantem 


residens,  astantes  Iffitificavit  benedictione  aposto- 
lica  :  et  exinde  egressus,  ab  eisdem  psallentium 
cboris  cum  divinis  lauiibus  deducitur  usque  «! 
civitatis  (7)  moenia.  Gui  Remensis  clerus  cum  u- 
chiepiscopo  suo,  aliisquequibusdam  obviam  proc^ 
dens  episcopis,  perspicue  processionii  numerosos 
disponit  ordines  in  atrio  (8).  Sancti  Dionysii  marty- 
ris,ubi  ad  tanti  pontiflcis  susceptionem  competeotit 
concinens  cantiea,  usque  ad  ecclesiam  Sancta  Ma- 
riffi  illum  comitatureum  maximffijubilationisgloria. 
Illic  vero  ante  Sanctffi  crucis,  et  eQusdem  Dei  Ge- 
nitricis  altaria,  completa  oratione,  in  archiepisoo- 
pali  aliquantulum  resedit  sede,  arcbippoBsule  R»- 
mensi  ad   ejus  dexteram,  Trevirensi  auiem  resi- 


expetit,  eumque  pro  regis  niandatls,  Jam  diu  con-  n  dente    ad    sinistram.    Deinde    ministris    altarii 


ceptum  propositum  non  pcrmutasse  cognoscens, 
gratuldbundus  ad  monasterium  rediit^  instanter 
prffiparare  satagens  quffi  tanti  Patris  confluentium- 
que  flliorum  sanctffi  Ecclesiffi  furcnt  necessaria  con- 
vcntui.  Jam  quippe  dierum  prope  erat  terminus, 
qui  supradictffi  dispositionis  completioni  fuerat 
attributus. 

(5|  Edii.  reipuhlicffi  su®  sapienler  consulere. 

(6)  Vicus  est  vulgo  dictus  Courmeloy, 

(7)  Tunc  quippe  monasterium  S.  nemigii  exlra 
urbis  mccnia  erat,  nunc  a  trecentis  circiter  annis, 
dilatato  urbis  pomerio,  in  eo  inolusum. 


prffiparatis,  quibusque  pro  oftlciorum  congruentia, 
et  ipse  sacerdotalibns  redimitus  in8ignibu8,processit 
ad  missarum  celebranda  Bolemnia.Quibu8  expktiSi 
et  astante  populo  apostolica  henedictione  muniU), 
prffidicto  Remorum  archiepiscopo,  sibi  suisqot 
necessarios  sumptus  suppeditante,Tefactionem  pe^ 
cepit  in  majori  palatio  juxta  ecoleaiam  sito. 

1^8)  Ibi  fuisseoanouioorumRemensium  Bepultoram 
rerert  Frodoardus  lib.  ii  Hist.  RemenjaiSj  cap.  IS, 
verum  anno  i067.Gervasius  hanc  basilicam,  posi- 
tis  in  ea  canonicis  regularihus  8aneti  AugustiBii 
in  abbatiam  erexit,  quffi  hsietenus  peraeverat. 


fttS 


BIBT.  DEDIG.  ECCLESIiE  S.  REMIGII. 


t4£Sd 


11«  Die  antem  subsequenti,  metuenB  ae  prspedi* 
r«tur  ft*equentia  circumfluentium  populorum,  duo- 
boB  tantuB  coxxlitatue  capellanis,  dum  noetumae  a 
Aratribuv  explerentur  vigili(B,  ad  sanctum  remeavit 
Remigium  ;  factoque  sibi  balneo,  lotus  estet  tonsus, 
utpote  qui  imminentem  tanti  Patris  solemnitatem 
in  crastino  celebraturusytransferre  disponebat  tam 
pretiosffi  gemms  venerabile  pignus^  et  prsparata 
sibi  quadam  domo  contigua  ecclesiffi.illic  secretum 
refmorandi  expetiit,  quia  metuebat  ad  publicum 
ptoeedeteAd  sepulcrum  enim  sancti,  quasi  ex  toto 
orbe  exeita  tautahominumconfluebatnumerositasy 
iit  introeuntibuB  spatiosi  templi  yixsufGeeretcapa* 
dlttS.  Advolabant  enim  tatn  e^  vicinis  quam  ex 
loilginqUis  regionibus  promiscui  sexus  innumera- 
biles,  crflundebat  aspera  Francia  ad  honorem  glo- 
i^Mri  apoBtoli  sui  viHanoe  opidanos  et  cives  :  sed 
et  Mtia  peae  ex  omttibud  suis  partibus  huc  trans- 
mittebat  populorum  millia.Iiiter  quos  aocelerabant 
^is^oporum,  abbatum,  monachornm,  clerioorum 
genefosa  agmina.Ignobilis  nobili,  aut  inops  cedere 
nescielMit  diviti,  sed  omnes  ima  conglobatim  con- 
ctirTobant  inlentione  devota,  bustoqiie  eoQlestem 
margaritam  continenti  dulcia  imprimentes  oscula, 
oblationum  suarum  quisque  pro  posse  offerebant 
ddnnrla.  Qui  vero  oonstipatorum  violentia  repulsi 
proprius  aceedere  non  valebant,  heu !  quantum 
gementes  se  desiderii  sui  eifectu  privari,  de  longe 
projeotis  muneribus  quae  attulerant,quasilapidibus, 
Biancti  Bepulcmm  pia  devotione  obniebant.  Est  au- 
tem  ante  fores  ipsiuB  basitic®  quoddam  spatiosum 
atrium,  in  quo  quotieB  densitatem  sui  perpeti  non 
poterat^ft^queBtia  tantorum  se  «xplicabatcoetuum, 
60  ducta  aviditate  cemendi  ipsum  beati  Petri  vica- 
num  ;  poBtbettienimRemigii  captatum  suffragium 
ad  hujus  Bummopere  inhiabat  aspectum^  qui  ut 
mognanimo  desiderantium  satisfaoeret  affectui, 
eminenttUB  solarinm  domus  inqua  remorabatur  pe- 
tens,  unde  et  astantes  oontueri,  et  ab  eisdem  con- 
spici,  et  loquens  possit  audiri,  apostolica  bene- 
dtotione  eos  lcBtiflcavit ;  hisque  recedentibus,  et 
aliiB  subtndeatque  aliis>illud  [a/.,aliud]  atrium  ca- 
tervatim  repientibus,  ter  in  eadem  die,  sua  exhor- 
tationis  monita  impertiens  salubria,  liquido  pate- 
Iboit  qucB  vitanda,  qusBque  ad  salutem  animamm 
•oarum  sibi  forent  expetibilia.  In  eadem  denique 
domo  sacra  mysteria  sibi  fecit  celebrari,  quia  non 
dabatur  uspiam  locus  opportunus  ecclesiam  in- 
troenndi,  nec  ipsi  fratres,  pr®  importunitate  ple- 
bium,  solitum  illio  pensum  divini  valebant  persol- 
vere  ofQoii.  Adveniente  interea  nocte,  nec  tamen 
confluentium  raroBoente,  sed  magis  magisque  cre-* 
brescente  copia,domnus  papa  metuens  ne  in  sacris 
vigiliis  Deo  famulantes  importunitate  plebis  prspe- 
dlrentur  exsoqui  divin«  servitutis  solemnia,  tum 
etiam  ne  Bibi  pretiosi  coporis  sancti  istius  trans- 


A  ferendi  eccIesiaBque  dedicanda  inhiberetur  copia, 
delegatis  clericis  suis,  ejusdem  loci  memorato  ab- 
bati  spatiositatem  templiprfficepitpenitusevacuariy 
obseratisque  diligenter  foribus,  omnibus  intercludi 
facultatem  introeundi ;  prsecepit  etiam  ex  sua  parte 
hoc  populis  annuntiari,  ut  ad  horam  secederent, 
et  absque  ulla  sui  impetus  inquietudine  solemnes 
illius  noctis  excubias,  cum  digna  devotione,  a  Deo 
militantibus  celebrari  sinerent ;  se  procul  dubio  die 
subsequenti  eorum  desideriis  promittit  satisfactu- 
rum,et  thesaurum  desiderabilem^quem  quaarebant, 
illorum  conspectibus  expositumm ;  si  vero  manda- 
tis  deiracterent  annuere,  infecto  negotio  propter 
quod  advenisset,  recessurum  fore  Quod  cum  tan- 
dem  maxima  diflicultate  fuisset  obtentum,pleraque 

n  tamen  numerositas  populomm  cum  copiosis  lumi- 
naribus  deforis  excubans,  ejusdem  pollicitationis 
praestolaretur  effectum  cereorum  ubertate  quasi 
multiplici  sidemm  splendore  interius  irr£^diata  ec- 
cIesia,Deo  servientium  chori  in  cauticis  spirituali- 
bus  decentissime  illius  noctis  exegemnt  spatia. 

12.  Mane  autem  facto,  susceptus  est  a  domno 
papa  intra  ecclesiam  sanctus  martyr  Gornelius, 
quem  cumediissanctorum  pignoribus  Gompendien- 
ses  clerici  illo  detulerant,  pro  multis  violentiis> 
quas  ecclesia  sua  patiebatur  a  quibusdam  malefa- 
ctoribus.  Girca  horam  deinde  tertiam,  redimitus 
idem  apostolicus  infulis  sacerdotalibus,  ad  gloriosi 
Patris  Remigii  sepulcmm  procedit  cum  thymiama 
teriis  et  cmcibus,  sociatis  sibi  archiepiscopis  qua- 
tuor,  Remensi  videlicet,  Treverensi»  Lugdunensi^ 

C  Vesontionensi,  cum  quibusdam  aliis,  sed  et  ipsius 
loci  abbate,domnoque  Hugone  venerabili  Patre  CGe* 
nobii  Gluniacensis,  et  illius  ordinis  plurimis,  cum 
quibus  litania  facta,  et  super  sanctum  corpus  non 
modica  thimiamatum  accensa  fragrantia,  cecinit 
responsorium  Dirigatur  ortUio  mea^  quo  cum  versu 
expleto,  feretmm  sancti,ut  praBparatis  instmmentis 
aptatum  ad  ferenduui  redderetur  habile,  a  suo  loco 
paululum  removit,et  antiphonam  Confessor  Domini^ 
Remigiy  decantavit.  At  ubi  competenter,  prout  res 
6xigebat,  dispositum  fuit,  ipse  ante  aiios  cum  pr«- 
fatis  archiepiscopis  et  abbatibus  suppositis  humeris 
illud  devote  lacrymans  extulit,et  responsorium  hte 
est  de  sublimibus  inchouvit ;  cujus  vocem  subse- 
quentes  chori  psallentium,  ovantes  emmpunt  in 

D  jubilationis  tripudium,  prasque  alacritate  cordis, 
0  quantomm  ora  manantium  rigavit  redundantia 
fletuum  I  quantommve  mentes  ad  tanti  Patris  ca- 
ptanda  suffragia  sunt  compunctae  in  suspiria  beato- 
rum  gemituumlTradens  autem  domnus  papaeum- 
dem  pretiosum  thesaurum  se  ultro  ingerentium 
votis,  ab  inquietudine  turbarum  secessit  in  orato- 
rium  sanctaeTrinitatis^quod  ad  meridianam  plagam 
infra  ambitum  ipsiusecclesiaedeccnterconstmctum 
erat,  Harduini  (9)  cujusdam  loci  illius  ccenobitad 


(pj  Uio  sub  Ludovico  pio  imperatore  floruit,  de  quo  vide  Frodoardum  lib.ii  Historiae  Rem.,cap.  19 
et  Marlotum  tomo  I,  Metropol.  Rem.  lib.iii,  cap.  2. 


1427 


ANSGLMI  MONACHI  S.  REMIGII  RBMENSIS. 


14S8 


studio,  continens  Dominioum  sepulcrum  eleganter 
imaginatum,  instar  illius  Jerosolymitani  in  quo 
nostra  requievit  salvatio.  Hoc  igitur  Trevirensem 
archiepiscopum  in  sui  pr.-esentia  eadem  die  conse- 
crare  fecit,  ex  consensu  praifati  Remorum  archi- 
praesulis,  multorum  sibi  sanctorum  collocatis  reli- 
quiis,  Denique  monasterii  foribus  patefactis,  ubi 
illa  ccelestis  gemma  desiderantium  populorum  est 
exposita  obtutibus.Tum  vero  cerneres  promiscuum 
vulgus  prae  nimia  exsultatione  mauibus  plaudere, 
innumeros  in  divinaslaudes  gratulabunda  vocifera- 
tione  erumpere,  potcntes,  impotentes,  nobiles, 
ignobiles,  quemque  pro  suis  viribus  summopere 
niti,  ut  tam  optata  gaudia  proprius  mereretur  con- 
tingere.  Magna  fides^magno  procul  dubio  remune- 
randa  praemio:  quae  ne  tanti  re^dalur  expers  emo- 
lumenti,nec  imminentis  mortis  revocatur  periculo. 
Quidam  enim  prae  nimia  sui  desiderii  festinat.ione 
praecipites^dum  inter  constipatos  cuneos  corruunt, 
non  valentes  resurgere,  suflocati  et  conculcati 
intereunt.  Rapitur  et  jactatur  potius  quam  porta- 
tur  pretiosi  corporis  theca,  tot  miliium  undiquo 
propellente  frequentia,  velut  navis  asquoreorum 
fluctuum  hac  et  illac  agitata  violentia  :  nunc  hi, 
nunc  illi  extorquendo  sibi  felicia  vindicant  dona ; 
et  ut  paucis  multa  concludantur,  nec  longis  amba- 
gibus  legentium  deficiatintentio,toto  interstitio  quod 
civitatem  et  castellum  ipsius  sancti  interjacet,  tam 
jucunda  agitatur  contentio.  Adest  Remensis  clerus 
cum  civium  multitudine,  apostolum  suum  ad  pro- 
priJB  urbis  moenia  elaborat  devehere,  quam  vix  ab 
hujusceniodi  impetus  densitateavulsum,sanctse  Dci 
Genitricis  infert  ecclesiae  (10),  ut  cui  vivens  in  cor- 
pore  dignis  laboribus  vit«  praesentis  multa  compa- 
raverat  commoda,  catholicaeque  religionis  compe- 
tentia  addiderat  insignia,huic  vel  uniusnoctis  mo- 
rulaexsultationem  simuletsanctificationem  suorum 
ossium  exhiberet  praesentia.  Collocatoergoeo  super 
sanctaB  crucisaltare,  archiepiscopusVesontionensis 
ad  altare  beatae  Mariae  proccdens,  missarum  sole- 
mnia  cum  eodem  clero  de  ipsius  gloriosi  Palris  ce- 
lebravit  festivitate.His  autem  oxpletis,dum  concur- 
rentium  devotio  magis  et  magis  agglomeratur,diei 
interea  elapso  curriculo,nox  subsequitur;  cujus  ta- 
men  caligine  basilicae  illius  adyta  nullo  modofiunt 
obscura.  Tot  gratulandi  conventus,  suum  quodam- 
modo  diem  praeferentia.undique  micant  luminaria. 
Monachiibidemcircapatronumsuumlaetisinvigilant 
excubiis,  et  matutinalem  explent  cursum  cumduo- 
decim  lectionibus  et  responsoriis  suis.  Post  quos 
easdem  vigilias  solemniterperagendascanonicisus- 
cipiunt,  et  cum  novem  lectionibus  malutinorum 
ofticia  consummanteSjUsque  ad  lucem  protrahunt. 

(10)  Ea  est  metropolitana  Beatae  Maria;  ecclesia, 
quam  compluribus  prajdiis  ditavcrat  sanctus  anti- 
stes. 

(11)  De  hoc  Constantio  ranonico  vide  Ghronicon 
Virdunense  IlugonisabbatisFlaviniacensis^ubimul- 
tis  laudibus  elfertur.  Ejus  hortatu  S.  Hugo  in  ipso 


A.  Qui  facto  mane  primam,  tertiam,  missamque  cnm 
sexta  hora,ante  solita  decantantes  tempora,venerft- 
bile  corpus  cum  divinis  laudibus  efTerunt  a  beatae 
Dei  Genitricis  ecclesia.  Quod  in  circuitu  civitatis 
cum  jucunditate  deportantes,congrua8stationesper 
pra}fixa  faciunt  spatia.Gumque  ad  eum  locum  ven- 
tum  esset  ubi  quondam  fuerat  porta,  antiquo  Pa- 
tens  nuncupata  vocabulo,  per  quam  idem  sanctus 
hostem  humani  generis  in  eadem  urbe  visibilibus 
ignium  debaccbantem  exterminiis,  adhuc  in  carne 
vivens  orationibus  expulit ;  iliic  eosdem  pretiosos 
artus  dcponunt,et  ipsius  miraculi  memoriam  digna 
devotione,  et  canticis  spiritualibus  agunt.Ad  cujas 
facti  memoriale  ibidem  basilica  moderno  est  con- 
structa  tempore,  quam  quidam  servus   Dei  (11), 

^  Gonstantius  nomine,suisimpensis  eleganter  compo- 
suit,et  Dei  famulos  ad  ejus  obsequium,  quotpotuit 
dum  viveret  aggregavit,  et  in  honore  sanctae  MarijB 
Magdalenae  sanctique  Remigii  consecrari  fecit. 

13.  Gum  itaque  agitur  illa  circuitio  extra  civitatis 
mcenia,  domnus  papa,  convocatis  episcopis  intra 
dedicandi  monasterii  abdita.singulis  singulaad  con- 
secrandum  delegavit  altaria.  Remensem  vero  ar- 
cbiepiscopum  ternam  c]rcuitionem,cumcrucibuset 
sanctorum  reliquiis,secundum  ecclesiasticum  ordi- 
nem,extcrius  constituit  agere,ibique  consecrationii 
officium  adimplere;  ipse  voro  cum  sibi  necessahis 
remanens  interius,  divini  tabernaculi  sanctificatio- 
nem  strenuediligenterqueexsequitur.Postquam igi- 
tur  eo  deventum  est  ubi,  secundam  orthodoxorum 
Patrum  decreta,pignora  sanctorumetsacraquaeque 

C  debent  intra  dedicatam  ecclesiam  recipi,  praefati 
canonici,ut  dictum  est,deportato  corpore  beati  He- 
migii  per  gyrum  urbis  et  castelli,  eique  acyacentis 
municipii,pervenerunt  cum  eo  usque  ad  portasmo- 
nasterii,  ubi  tot  millium  excreverat  frequentia,  ut 
prae  eorum  densitate  eidem  glorioso  Patri  domuiD 
sibi  prseparatam  introeundiintercludereturlicentia. 
Ipso  namque  papa  easdemjanuasvetueratreserari, 
ne  impotus  cuni  eodem  sancto  irruentium,  et  sibi 
discrimini,et  impedimento  coeptae  dedicationisforet 
consummationi.Quocirca  aliquod  diverticulumquo 
valeat  intromitti  perquiritur,  tandemquo  vix  a  tur- 
barum  inquietudine  abstractus,  per  fenestram  qus 
est  super  Saoctae  Trinitatis  oratorium  demittitur  : 
quem  domnus  apostolicus,  cum  maxima  devotione 

n  et  canticis  spiritualibus  receptum,  non  ad  praeseas 
in  proprio  loco  reposuit,sed  superprincipalealtare, 
quod  in  honore  apostolorum  Petriet  Pauli^Glemen- 
tisque  et  Ghristopbori  martyrum,  et  beati  Remigii 
consecrarat,  collocavit.  Et  cujus  rei  gratia  hoc  fa- 
cere  decreverit,  dignam  memoria  rationis  senten- 
tiam  subintulit,  videlicet  ut  evidens  et  conspicuus 

concilio  orationem  babuitcontra  Simoniacosetpre- 
sbytcros  fornicarios,^ut  in  ejusdem  S.  Hugonis  Vita 
haoetur.  Ganterum  ecclesia  ouam  aedificavit,  hodie 
obtinent  milit^s  Melitenses.  in  cujus  porta  migori 
-supercst  vetus  inscriptlo  tempore  fundationis  po- 
sita. 


1429 


HIST.  DEDIC.  ECaBSLE  S.  UEMIGIL 


1430 


omnibus  appareret  oculis  in  oelebranda  synodo,  in 
qua,  si  quis  erroneus  aliquid  frivolum,  vel  ecclosia- 
sticffi  religioni  adversum  asserere  prssumeret,  erga 
hunc  vir  Doi  illiusvirtutis  potentiam  per  sui  corporis 
prffisentiam  exhiberet,quam  adbuc  in  mundo  vivens 
erga  Arianum  baereticum  exhibuit,  cui  in  conventu 
episcoporum  catbolicaB  fldei  lucem  nebulosi  dogma- 
tis  umbra  obnubilare  molienti,  ad  adventum  suum, 
divina  virtute  officium  vocis  extorsit;  sed  paulo 
post  cum  humili  satisfactione  reatum  suum  agno* 
scentem^  animsB  corporisque  eumdem  sanitatcdona- 
tum,  ad  filios  adoptionis  transtulit.  Qus  perorantis 
pap»  intentio  ex  superno  instinctu  procedens,  effc" 
ctu  nullo  modo  caruit,  velut  hoc  opusculum  loco 
suo  declarabit.  Hac  ergo  de  causa  sic  locato  beati 
Remigii  corpore,  universis  [aL,  numerosis]  agmini- 
bus  episcoporum,  abbatum,  monachorum,  clerico- 
rum,  per  choros  decentissime  dispositis,  missarum 
solemnia  idem  pontifex  ex  dedicationis  celebravit 
festivitate ;  lectoque  Evangelio,  pulpitum  conscen- 
dens  exhortationis  sermonem  fecit  ad  circumstan- 
tem  populum,  qui  plurimus  monasterii,  ut  dictum 
est,  foribus  obseratis,  per  fenestras  irrumpendo  sibi 
fecerat  aditum.  Ad  quem  multa  ex  ipsius  templi  san- 
ctificatione  concionatus  utilia,  diem  illam  cclebrem 
esse  prscepit  per  Remensis  episcopii  conflnia,  ana- 
thematis  pcenadamnans  illosomnesqui  ad  eumdem 
locum  hujussolemnitatis  gratia  per  singulos  annos 
confluentibuSf  vel  inde  redeuntibus,  alicujus  impe- 
dimenti  irrogarcnt  incommoda.  Constituit  etiam  ut 
ad  altare  quod,  ut  prxfatum  est,  in  bonore  aposte- 
lorum  Petri  et  Pauli,Clementis  et  Christophori  mar- 
tyrum,  gloriosique  confessoris  Remigii  consecrave- 
rat,  non  indiscrete  a  quibusque^sicuthactenus,  sa- 
crosancta  mysteria  agerentur,  sed  secundum  mo- 
rem  Romanae  Ecclesis,  septem  tantummodo  sacer- 
dotes^  qui  in  illa  congregatione  digniores  haberen- 
iur,  ad  hoc  officium  deputarentur,  soli  Remensi  ar- 
chiepiscopo  ipsiusque  CGcnobii  abbati,ibidcm  missas 
agendi  potestate  collata,  et  cui  idem  abbas  daret 
licentiam,  certe  interdum  rationis  exigente  gratia; 
nec  non  clero  Remensi  bis  in  anno.feria  scilicet  se- 
cunda  paschalis  festi,  et  vigilia  Ascensionis  Domini- 
cs,  quando  solemnes  illic  stationes  cx  antiqua  fa- 
ciunt  traditione.  Haec  decreta  ne  aliquando  irrita 
fiercnt  autiquitate  temporis,  litteris  mandari  (12), 
easque  signari  sigillo  sus  prfficepit  auctoritatis.  De- 

(12)  Hanc  bullam  habes  infra.  Porro  idem  pontifex 
simile  privilegium  concessit  altari  ma^joris  ecclesiae 
Goloniensis,  ubi  septem  illi  presbyten  appellantur 
cardinales,  quod  et  a  Remigianis  nostris  observa- 
tur.  Haec  autem  rerum  dispositio  a  pontifice  ordi- 
nata  hodicque  in  basilica  nemigiana  servatur  reli- 
giose. 

(13)  Remensem  ecclesiam  omnium  regni  ecclesia- 
rum  ca/7Uf  appellat  Gerbertus.  Earum  matrem  appel- 
latCarolux  rex.  Alii  aiiis  verbis  insignes  sedis  beati 
Remigii,  regum  et  gentis  nostr»  apostoli  et  patroni, 
prerogativas  expresserunt.  Romensis  archicpiscopi 
esse  totius  Gallia  episcopos  ad  concilium  convocaro 
scribit  Manasses  in  epistola  ad  Gregorium  VII  pa- 


A  inde  memoratum  populum,  secundum  institutionis 
ejus  verba  publicam  de  peccatis  suis  confessionem 
agentcm.  absolvit;  explicitisquo  divinis  officiis  apo- 
stololica  benedictiono  sanctificans  illum  dimisit. 
Pontifices  autcm,  coenobiorumque  rectores,  et  cete- 
ros  sacri  ordinis  ministros,  qui  ibi  aderant,  ad  eum- 
dem  locum  crastino  jussit  reverti,  ut  cum  illis  ha- 
beret  rationem,  quam  condixerat,  synodi. 

PRIMA  DIES  SYNODI. 
14.  Die  vero  altera,  qus  est  quinto  Nonas  Octo- 
bris,  congregati  sunt  in  memorata  basilica  episcopi 
videlicet  numero  viginti,  cum  quinquaginta  fere 
abbatibus,et  aliis  ecclesiastici  ordinis  complurimis. 
Ubi  statim  vetus  querela  inter  Remensis  et  Treve- 
reusis  archiepiscopi  clericos  est  renovata ;  his  as- 

l^  truentibusquiaRemensis  primas(13)esset  in  Gallia, 
ideoque  illi  dispositio  competeret  synodica;  e  contra 
vero  ilii  archiepiscopo  Trevirensi  eamdem  dignita- 
tem  conabantur  ascribere,  primamque  sedem  post 
RomansB  Ecclesise  pr^esulem  in  celebrando  conciiio 
acquirere.  Domnus  autem  papa  non  arbitratus  opor- 
tunum  tempus  quo  his  rationibus  imponi  valeret 
congruus  fmis,  sed  potius  metuens  bujusmodi  con- 
troversiam  prorumpere  ad  scandalum  contentionis, 
in  modum  coronae  sedilia  episcoporum  disponi,  et 
in  medio  eorum  suac  sedis  suggestum  praecepit  lo- 
cari,  cujus  ordinationis  niodum  ex  arbitrio  Remen- 
sis  archipraesulis  sanxit  adminiatrari ;  qui  convocatis 
archidiaconis,  et  quibusque  cleri  sui  prdecipuis,cum 
oorum  consilio,  in  modum,  ut  dictum  est,  coronae, 
pontificum  sedilia,  et  in  medio  ejus  apostolicae  sedis 

C  apparari  fecit  insignia.  His  ita  dispositis,  domnus 
papa  sacerdotalibus  quasi  ad  celebrandum  missam 
infulis  redimitus,  proccssit  ex  oratorio  sancts  Tri- 
nitatis  cum  cruce  et  Evangelii  libro,  antecedentibus 
eum  sacri  ordinis  ministris,  sexque  alii  coram  eo 
procedentes,  ante  sanctum  altare  ex  integro  canta- 
verunt  antiphonam  Exaudi  nos  Domine;  qua  expleta 
cum  psalmo  et  Gloria^  arcbiepiscopus  Trevirensis 
litaniam  fccit :  caquc  finila,  conventum  diaconus,ut 
ad  Deum  preces  efruDderet,  admonuit,  et  sic  tempori 
congruentem  domno  apostolico  orationem  dicente, 
lcctum  est  Evangcliuni  Dixit  Simoni  Petro  Jesus  : 
Si  peccaverit  in  te  frater  tuus.  Post  haec  consederunt 
omnes,ordinc  quo  Rcmensis  archipracsul  disposuit^ 
domnus  quideni  papa  in  mcdio,ut  dictum  est,chori, 

Q  verso  vuilu  ad  sepulcrum  beati  Remigii,  ante  ocu- 

pam,quem  dindema  regni,  etc.,possidere  fatetur  Yvo 
Garnotensis.  Unde  ex  S.  BernardOj^  coronam  regis 
capiti,quod  singulis  festis  tunc  fleri  solebat,  ubique 
Galliarum  in  eccicsiis  quibuscunque  imponebat  ez 
sedis  suae  privilegio.  Duae  cruces  cum  semper  prae- 
cedebant,  ex  veteri  Remcnsis  ecclesi»  Rituali.  Pri- 
matum  Remensi  ecclesise  in  universas  Gallias  a  bea- 
to  Petro  collatum  fuisse  scribit  Fulco  Hincmari 
successor, qnam  dignitatem  alii  a<l  S.  Remigii  vica- 
riatum  aposlolicum  nialunt  rcferrc.  Ilodie  ncmen- 
sis  antistes  S.  sedis  apostolica;  legatus  natus  et  Gal- 
liarum  Belgicarum  primas  nuncupatur,  et  inter 
regni  proccrcs  primi  FrancicB  ducis  ac  paris  titulo 
ac  praeBOgativis  gaudet. 


1431 


ANSELMI  MONAGHI  S-.  REMIOII  REMENSIS. 


IMS 


lo8  autem  ejus',  ad  orientalem  plagam,  (Wido),  Re-  A  visset,  publica  confessione  patefaceret.  Primusergo 


mensis  in  dextera,  (Eberhardus)  Trevirensis  vero  in 
parte,re8editsini8tra.  Post  Remensem  deinde  secun- 
dum  subnotatum  ordinem  resederunt  Beroldus 
Suessionensis,  Drogo  Morinensis,  Rollandus  [a/., 
Prollandus]  Silvanectensis,  Adalbero  Metensis;  ad 
meridianam  plagam,  Aylenardus  archiepiscopus 
Lugdunensis,  Augo  Lingonensis,  Joffridus  Gon- 
stantiensis,  Ivo  Sugensis,  Herbertus  Lisoiensis, 
Hugo  Bajogacensis,  Hugo  Avringensis,  Theoderi- 
cus  Virdunensis;  ad  septentrionalem  vero  plagam, 
Hugo  archiepiscopus  Vesontioncnsis,  Hugo  Niver- 
nensis,  Eusebius  Andegavensis,  Pudicus  (14)  Nan- 
netensis,  episcopus  Anglorum  (15),  et  Joannes 
Portuensis.  Post  quorum  terga  in  modum   simili- 


Trevirensis  archiepiscopus  ad  h»c  verba  siirrexit, 
seque  ncc  aliquid  dedisse  vel  promisisse  pro  adepio 
episcopatu,  ncque  alicui  sacros  ordines  vendidisse, 
respondit,  Deinde  Lugdunensis  et  Vesontionensis 
surgentes,ab  hujuscemodi  culpa  professi  sunt  se  esse 
immunes.  Tunc  praefatus  diaconus  ad  Remensem 
urchiepiscopum  se  convertit,  et  quid  de  his  ex  qui- 
bus  a  casteris  facta  fuerat  purgatio  ediceret  reqai- 
sivit.  At  illo  surgens  inducias  petitusque  in  crasti- 
num,  dicens  se  privatim  velle  loqui  ad  domnum 
apostolicum ;  cumque  datae  fuissent,  cmteri  omnes 
surrexerunt  in  ordine,  secundum  verba  priontm 
purgantes  se  ab  hujuscemodi  suBpicione,  quatuor 
tantummodo  exceptis,  Lingonensi  scilicet,  Niver- 


ter  coronffi  resederunt  abbates  hoc  ordine  :  dom-  ^i  nensi,  Constantiensi,  Nannetensi;  quorum  caosa eo 


nus  scilicet  abbas  sancti  Remigii  Herimarus,  dom- 
mis  Hugo  Cluniacensis,  Sigefridus  Gorziensis, 
Folco  Corbiensis,  Robertus  Prumicnsis,  Rainoldus 
Sancti  Medardi,  Girvinus  Saneti  Rinharii,  Godfri- 
dus  Verzelliacensis,  Arnoldus  Pultariensis,  Rodul- 
fus  Mosomensis,  Oylardus  Catalaunensis,  Milo  Der- 
vensis,  Norgaudus  Altvillarensis,  Albertus  Sancti 
Theoderici,  Stephanns  Sancti  Urbani,  Wlfricus 
Siancti  Augustini  Cantuariensis,  Alwinus  (16)  San- 
cti  Benedicti  de  terra  Anglorum;  deinde  caeteri 
qui,  ut  superius  relatum  est,  simul  fuerunt  nu- 
mero  fere  quinquaginta.  Quibus  ita  residentibus, 
imperato  silentio,  ex  praecepto  dorani  papaj  sur- 
rexit  Petrus  sanctaB  Romanae  Ecclesiae  diaconus. 
expedito  sermone  proponens  de  quibus  in  eadem 


die  ad  discutiendum  relicta,  diaconns  sermoniBcur- 
sum  ad  abbates  qui  aderant  vertit,  eosque  ne  forte 
et  ipsi  in  ovile  Dominicum  aliunde,  non  per  ostium, 
introissent,  conflteri  admonuit.  Primas  sancti  Re> 
migii  abbas  Herimarus  surrexit,  seque  ab  bujusce- 
modi  culpa  congrua  responsione  pnrgavit ;  deinde 
domnus  Hugo  Cluniacensis  subsecatas  hanc  purga- 
tionis  suae  rationem  subintulit,  dicene  :  Pro  adipi- 
scendo  abbatias  honore,  Deo  teste,  nihil  dedi,  vel 
promisi,  quod  quidem  caro  voluit,  sed  mens  et  ratio 
repugnavit.  Post  hunc  se  quidam  congnie  excusare 

studuerunt Alii  vero  nihil  respondentes,  reatnm 

suum  occulere  quam  patefacere  maluerunt.  Tanc 
Lingonensisepiscopus  surgen8,super  abbatePulta- 
riensi  dicccesano  suo  plurimum  estconque8tus,qaod 


synodo  sermo  esset  habondus.  De  raullis  videlicet  G  vidolicet  in  fetore  luxuriae  vivens,  pluribus  flagitiis 


illicitis  quaj  contra  canonum  instituta  in  Gallicis 
finibus  exercebantur,  id  est,  de  Simoniaca  haeresi, 
de  ministeriis  ecclesiasticis  et  altaribus  quae  a 
laicis  tenebantur,  de  pravis  consuetudinibus  quaj 
ab  eis  in  atriis  ecclesiarum  accipiebantur,  de  in- 
cestis  conjugiis,  et  eis  qui,  logitiraas  relinquentes 
uxores,  adulterinis  iterum  nuptiis  implicabantur, 
de  monachis  et  clericis  a  sanclo  proposito  et  ha- 
bitu  recedentibus,  item  de  clericis  mundiali  militiae 
studentibus,  de  rapinis  pauperumque  injustis 
captionibus,  de  Sodomitico  vitio,  et  quibusdam  hae' 
resibus  quae  in  eisdem  pullulaverant  partibus.  Qui- 
bus  propositis,  admonuit  omncs  qui  aderant  ut  inde 
secum  prudenti  deliberatione  tractarent  consilium 


inscrviebat;  beato  quoque  Petro,  ejusque  vicano, 
Romana;  scil  icet  Ecclesioe  pontifici ,  cuj  us  abbatia  illt 
erat,  debitum  ccnsum  quotannis  pereolvere  detre- 
ctaverat;  et  inde  excommunicatus  missarum  sacra- 
menta  celebrare  praesumpserat,  excommunicationi- 
que  adhuc  subjacens  eidem  synodo  intererat.  Qai 
discussus,  nec  ab  objectis  se  valens  expugnare  cri- 
minibus,  ab  honoris  sui  est  dignitate  depositus.  His 
ita  difrinitis,edictu  m  est  sub  anathemate  auctoritatis 
apostolicse  ut  si  quis  assidentium  quempiam  aniver 
salis  Ecclesiae  primatem  praeter  Romanae  sedis  anti- 
stitem  esse  assereret,  ibidem  pubHca  satisfactioDe 
patefacerct.  Cumque  ad  hffic  universi   reticersnt, 
lectis  sententiis  supcr  hao  re  olim  promulgatis  ab 


quae  cum  opportuno  adjutorio  domno  papae  praebe-  n  orthodoxis  Patribus,  declaratum  est  qaod  solas  Ro- 


rent,  quomodo  haec  zizania  divinac  segetis  semen 
sufTocantia  exstirpari  valerent.  Post  haec  ad  episco- 
pos  converso  sermone,commonuit  illos  sub  anathe- 
mate  apostolicae  auctoritatis  ut  si  quis  eorura  per 
Simoniacam  hoBresim  ad  sacros  ordines  pervcnisset, 
velpraemioquemlibetadeamderadignitaterapromo- 

(14)-Mirum  est  Samraarthanos  hunc  Pudicura  in 
episcoporum  Nannetensiuni  catalngo  omisisse,  de 
quo  taraeu  praeter  Anselniura  nostrura  alii  quoque 
scripserunt.  Vide  quae  de  illo  ex  Chronico  ecclesiae 
Njmnetensis  rcfert  Petrus  Lcbaud  in  Historia  Bri- 
tannia%  cap.  22,  ubi  eum  Gualterii  episcopi  (iliuui 
dicit.  Idem  habetur  infra,  num.  16. 


manae  sedis  pontifex  universalis  Ecciesi®  primas 
esset  et  apostolicus.Posthaec  doronus  papa  sub  ex- 
comraunicatione  prohibuit  ne  quis  absque  sai  li- 
centia  recedcret  antequam  tertia  lux  conaummare- 
tur  in  celebratione  concilii ;  sicque  jam  nocte  pro- 
pinquante  conventum  dimisit. 

(15)  Duduco  scilicet  episcopus  Wellensi*!,  ut  in 
observationibus  nraeviis  adnotavimus. 

{\6)  Alwinus  abbas  Ramesiensis  in  agro  Huhtido- 
nensi,cujus  cojnobii  ecclesiam  in  honorem  B.Mariip, 
omnium  SS.Virginum  et  8.  Benedicti  consecraront 
S.  Dunstanus  archiepiscopus  Cantuariensis  et  9. 
Oswaldus  Eboracensi»,  anno  974. 


1*433 


HIST.  DKmC.  ECCLESIiE  S.  REMIGII. 


1434 


SECUNDA  DIES  SYNODI. 


A  Qui  statim  ex  auctoritate  apostolica  vocatus  est  ad 
coDcilium,  quod,  ut  praeratum  est,  medio  mense* 
Aprili  Romaeeratcelebrandum,  utibi  rationishujua 
agitaretur  jndicium.  Post  hajc  memoratiis  diaconUs 
in  episcopum  Lingonensem  invehitur,eumque  epi- 
scopalem  dignitatem  per  Simoniacam  hasresim  ob- 
tinuisse,  sacros  ordines  vendidisse,  bellica  arma 
contra  Fas  ferendo  homicidiaperpetrasse,alienima- 
trimonii  jura  violassc,  in  clericos  suos  tyrannidem 
exercuisse,  Sodomitico  etiam  flagitio  polluhim  esse 
criminatur.Quibusverbis  fldem  praebebantplurimi 
delatorcs  qui  aderant,  intcr  quos  quidam  ciericus 
asseruit  quod  sibi  adhuc  laico  conjugem  suam  vio- 
lenter  abstulerat,  et  post  perpetratum  cum  ea  adul- 
terium  monacham  fecerat.  Adfuit  et  presbyter  qui- 


15.  Sequenti  autem  die  ad  memoratam  basilicam 
cum  abbatibus  et  clero  convenientibus  episcopis, 
domnus  papa  cum  quibusdam  eorum  secessit  in 
oratorium  sanctae  Trinitatis,  ubi  dum  cum  eo  con- 
fessionissuaBprivatumcolloquiumRemonsishabuis- 
set  archiepiscopus,  et  de  ecclesiagtic®  religionis 
profectu  tractalum  esset  diutius,  eo  ordine  quo  et 
transacta  die  apostolicus  inde  processit,  dictaque 
antiphona,  et  litania  facla  a  Trevirense  archipraB- 
sule,  evangelium  Omnis  arbor  bona  Diaconus  legit. 
Universis  deinde  suo  loco  residentidus,Remensem 
archiepiscopum  ut  de  Simoniaca  haeresijde  quahe- 
sternas  obtinuerat  inducias,  rationem  redderet, 
praefatus  admonuit  cancellarius,  impetens  etiam 
eum  de  multis  quae  se,  fama  vulgante,  comperisse  ti  dam  se  ab  eodem  episcopo  conquerens  captum,  et 


assercbat  criminibus.  Ad  haec  archiepiscopus  sur- 
gens,  utsibi  consiliandi  facullas  concederetur  expc- 
tiit.  Qua  impetrata,  Vesontionensem,  Suessionen- 
sem,  Andegavensom.  Nivernensem,  Sllvanectensem, 
Morinensem  episcopos  convocans,  cum  cis  niysle- 
riuili  babuit  consilii  sui ;  indequc  reversus,  ut  cau- 
sam  suam  Silvanectensis  peroraret,  a  domno  papa 
obtinuit.  Surgens  autem  episcopus  Silvanectensis, 
eumdem  archiepiscopum  respondit  non  esse  reum 
SimoniacaD  haeresis.  His  auditis,  apostolicus  praece- 
pit  ut  haecitaessesacramentoprobarotarchiepisco- 
pus,  mandans  etiam  recitari  sententiam  qua  Maxi- 
mum  Salonitanum  episcopum,  ex  simili  culpa  no- 
tatum,pari  modo  se  inde  purgarc  beatus  papasan- 
xit  Gregorius.  At  ille  canonicas  inducias   inde  po- 


satellitum  ejus  fuisse  potestati  traditum,  qui,  euna 
multis  supph'ciis  excruciantes,  quod  scclestius  est, 
clavis  acutisslmis  genitaliaejusconflxerant,taIique 
violentiaabeo  dccem  librasdenariorumextorserant. 
His  auditis,  episcopus  consiliandi  licentiam  petlt. 
Qua  impetrata,  archiepiscopoH  VesontionCnsem  et 
Lugduncnsemaccersit^eisquecredensarcanumcoQ- 
silii  sui,  petit  ut  sibi  sint  causidici  :  sed  qui,  cum 
tantis  flagitiis  foret  implicitusinoculisalteriusma- 
gis  quam  in  suis  trabem  videns  fratrem  quamvis 
culpabiiem  in  hestcrna  synodo  criminatus  fuerat, 
ejusquead  damnationom  ot  ipsemeritodamnandtis 
aspiraverat,  non  solum  se  ab  objectis  nequitexcusare. 
criniinibus,  sed  ctiam  ejus  causidico,  ne  adsui  de- 
fensioncm  quidquam  profcrre  valcat,  linguae  munus 


stulavit,  scque  post  carum  expletionem  quod  ratio  C  [a/.,motus]adimiturdiv'nitus.Vesontionensisquippe 


purgationis  posccret  peracturum  spopondit,  quibus 
ei  concessis,  statutum  ost  ut  medio  Aprili  mense 
concilio  (17)  quod  Romae  celebrandum  erat  interes- 
set.  Cffitera  vero  quae  ei  objecta  sunt,  quia  legitimi 
aocusatoris  videbantur  delatione  carere,  decretum 
e^t  ad  prsesens  indiscussa  remanere.  Sic  igitur  hu- 
jusmodi  difGnito  negotio,  super  abbatia  Dervensi 
domnuspapaconqucstusest,quiaTulIensisubtracta 
fuerat  episcopio,  et  hanc  ipsius  ecclesiae  pertinere 
possessionem  per  privilegiorum  quae  inde  habebat 
demonstravit  recitationcm  :  e  contra  Remensis  ar- 
chiepiscopus  abbatiam  illam  responditsuijurispo- 
tius  esse,  et  hoc  antiquioribus  privilegiis  ecclesiae 
siiae  setestificari  valcre.Papa  vero,  quiain  praesenti 


episcopus,  dum  susceptum  cjus  negotium  perorarcy 
et  ad  excusationem  criminosi  incongrua  quaedam 
decerneretproponere,  insperatosibi  suffragium  vocia 
divino  sensit  denegari  numine.  Procul  dubio  Ma- 
gnus  pater  Remigius  ob  hoc  ipsum,  ut  praedictum 
est,ante  conspectum  synodiexpositus,abeataefidei 
papa  etiam  hio  ejusdem  virtutis  enituit  potentia, 
quam  olim,  dum  adhuc  peregrinaretur  in  terris, 
Ariani  illiusexinanivitmolimina.Tunc  enim  haere^ 
ticum  adversus  catholicam  fldem  blasphemias  deli- 
berantem  garrire,  ne  conata  perageret,  scd  potlus 
i^esipiscendo  fidelis  fieret,  silentio  condemnavit 
nunc  autem  virum,licet  fidelem,ne  sceleratum  de- 
fcndendo  delinqueret,  usu  loquendi  privavit.  Et  re- 


non  erant  eadem  scripta  ex  quorum  lectione  valeret  h  vera  divihae  sublimitatis  incomprehensibilis  virlus 


haec  controversia  finiri,Jus8it  ea  ihtSrim  in  archivts 
Remensis  ecclesiic  perquisitain  crastino  inmedium 
afTerri.  TunC  Turonenses  clorici  per  Lugdunensem 
archlepiscopum  querelam  intulcrunt  super  (18)  Do- 
16risi  episcopo  Britannia;,  qui  se  cum  septom  suffra- 
^aneis  aTuronensi  archiepiscopio  subtraxerat,  sibi- 
que  archipraesulis  nomen  contra  fas  vindicaverat, 

(17)  Wido  sedem  suam  usquead  mortem  retinuit, 
quae  contigit  anno  1055  sepultusque  est  in  ecclesia 
S.  Remigii. 

(18)  Hanc  controversiam,  quae  tot  saeculis  agitata 
fuerat,  finivit  tantTidm  Irinodemftid  III  pat^^,  celeibri 


iri  utroque  hoc  facto  mirabiliter  enituit,  quae  et  ibi 
gloriosae  animae^  licet  corporeis  adhuc  involucris 
septae,  tantum  potestatis  contulit,  etquanta  eam jam 
beatificaverit  gloria,  nunc  circa  ejus  exanime  corpua 
patenter  ostcndit.  Postquam  ergo  prajfatus  Veson- 
tioriensis  episcopus  a  suo  conatu  tali  miraculo  se 
prbhiberi  cogriovit,  Lugdunensi  ut  sui  vice  fratris 

decreto,quo  Dolensis  ct  alii  Britanni»  minoriscpi- 
scopi  Turonensi  metropolitano  asilertl  dunt.  Huj%8 
coutroversiae  acla  a  nostro  Edmundo  Martene recens 
typis  editasunt  in  nova  Collectione  veterumscrip- 
ptorufri. 


1435     - 


ANSELMI  MONACHI  S.  REMIGU  UEMENSIS. 


1436 


oausam  peroraret  innuit.  Qui  surgens  ait  eumdem  A 
liingonensem  episcopum  confiteri  quod  sacros  ordi- 
1M  vendiderit,ctmemoratam  pecuniam  ab  illo  pre- 
sbytero  extorserit,  sed  suppliciis  quibus  asserebat 
eum  excrucittri  non  fecerit ;  cajtera  vero  quic  sibi 
fuerant  objecta  bunc  penitusdenegareasserult.His 
dictis,domnus  papa  vidcns  eadom  die  non  possead 
plenum  hujusraodi  negotium  venlilari,  jam  enim 
nox  instabat,  quod  in  canonibus  de  sacrorumordi- 
num  venditoribus  sit  decretum  jussit  tantummodo 
recitari ;  lectaqiio  scntentia  ad  praeceptum  ejus  ex 
concilio  Chaicedonensi,  eapitulo  videhcet  secundo, 
soluta  est  synodus,  dilato  usque  incrastinumhujus 
rationis  judicio. 

TERTIA  DIES  SYNODI. 
16.  Mane  autem  facto,  iterum  ad  eumdem  locum  -n 
episcopi  convenere  cum  abbatibus  et  caeteris  Eccle- 
siffi  ordinibus,ad  quos  domno  papa  procedentenon 
est  cantata  antiphona  Exaudi  nos  Domine, sicuiberi 
et  nudiustertius,  sed  ad  ejus  adventum  cierus  de- 
centlssime  cecinit  hymmum  Veni,  creator  Spiritus, 
Quo  completo  cumantiphona  desancto  Remigio,li- 
tania  facta  est  a  Vesontionensi  archiepiscopo^post- 
quam  deSpiritu  sanctoCollectam  dixitdomnusapo- 
Btolicus ;  sicque  lectum  est  Evangelium  Egosufnpa- 
stor  6anfM.Gumqueuniversi  consuetoresedissentor-  ' 
dine,  supradictus  RomansEcclesiffidiaconusaitcon- 
sequens  esse  ut  ubi  hesterua  synodus  fuerattermi- 
nata,  ibi  rationis  sum  itcraret  inita,  a  Lingonensis 
videlicet  episcopi  causa.Qui  rcquisitusetasynodica 
examinatione  sc  snbduxtsse  repertus,  ex  parte  Dci 
etbeati  Petri  apostolorum  principis,ejusquevicarii  ^ 
qui  prasscns  aderat,ab  eodem  diacono  tertio  estvo- 
catus.  Directi  sunt  etiam  episcopi  Silvancctensis  et 
Andegavensie  ad  illius  hospitium,  ut  si  forte  eum 
ibi  reperirent,  revocarent  ad  concilium.  Qui  dum 
impereta  accelerant  peragere,  ipsius  referendarii 
aliocutio  fit  ad  illos  qui  nondum  seasimoniacahae- 
resi  debita  purgaverant  responsione.  AtNivernensis 
episcopus  8urgens,pro  suoepiscopio  plurimum  pe- 
cuniffi  confessus  cst  a  parentibus  datum  fuisse,  se 
tamen  ignorante  ;  eoque  adepto,  nonnulla  ecclesia- 
sticffi  religionis  contraria  commisisse;  undeassere- 
hatdivinffi  ultionisvindictam  pertimescere.  Ideoque, 
si  domno  paps  et  prassenti  conventui  dignum  vide- 
retur,idem  offlcium  velle  dimittere  potius  quamin 
ejus  retentione  animam  suampessumdare.Quffiubi  j) 
dixiti  pastorale  pedum  dnte  pedes  ipius  apostolici 
posuit.  Ille  vero  tanti  viri  flexus  devotione,  favente 
8ynodo,eumdem,quod  absque  consensusuo  eadem 
peounia  data  fuerit,  sacramento  comprobare  fecit, 
sicque  ilii  per  aliud  pedum  ministcrium  episcopale 
reddidit.  Interea  aliatum  est  coram  privilegium  Re- 
mensis  Ecclesiae  de  abbatia  Dervensi,  ex  cujus  le- 
ctione  comprobatum  est  eam  pertinere  ad  jus  Re- 
mensis  archiepiscopi.  Redeuntes  denique  qui  missi 
fuerant  ad  revocandum  Lingonensem  episcopum. 


nuntiaverunt  eum  facinorum  suorum  metuentem 
discussionem,  fugs  arripuisse  prsBsidium.  Tunc  ex 
praecepto  ipsius  papae,  lectae  sunt  sententis  super 
hujuscemodirepromulgatffiob  orthodoxis  Patribus, 
sicque  universi  concilii  judicio,excommunicationis 
est  pccna  damnatus(19).Quod  audiens  archiepisco- 
pus  Vesontionensis  surrexit,  et  quomodo  pridie 
eumdem  reum  excusare  niten8,ex  divinavirtuteper 
beati  Rcmigii  meritasilentiocondemnatus  sit,pate- 
fecit  coram  eodem  conventu,  satis  devote  veniam 
pelens,quod  ejusdem  miraculi  novitatem  eo  usque 
ncgligenter  celarit.  Ilic  ex  pia  devotione,  et  alacri- 
tatecordts,domnus  papa  in  lacrymaa  compunctus, 
sic  ait  :  Adhuc  vivit  beatus  REMiGius.Tunc  expra- 
cepto  ejus  omncs  surrexerunt  et  cum  eo  ante  ejus- 
dem  sancti  sepulcrum  prostrati,  aniiphenam  San- 
cte  Remigi,  ex  integro  devotissime  cecinerunt.  Post 
hasc  surgcns  Constantiensis  episcopus  confessus  est 
se  ignorante  a  quodam  fratre  suo  emptum  sibi  epi- 
scopium  fuisse.  Quod  cum  rescisset,  ne  contra  fas 
ordinationem  illam  susciperet,  voluisse  aufugere  : 
sed  ab  eodem  violenter  captum,  episcopali  contra 
voluntatem  suam  dignitate  essedonatum.Quodsa- 
cramento  comprobare  jussus,  necrenuens,  sic  judi- 
catus  est  simoniacffi  hseresis  non  incurnssefacinus. 
Accedens  denique  Namnetensis,  confessus  est  geni- 
torem  suum  episcopum  fuisse  suse  civitatis,  et  in 
ejus  vita  donum  episcopii  se  percepisse,  mortuoque 
illi  subrogatum  per  largitionem  pecuni».  Quapro- 
pter  judicio  synodi,sub]ato  annulo  et  pastorali  pe- 
do,privatus  est  pontificali  ministerio,condonatoei, 
intervenientibus  episcopis,  tantunimodo  presbytcra- 
tus  officio.  Eorum  igitur  causa  tali  modo  determi- 
nata,  commonuit  domnus  papa  archiehiscopos  qui 
erant  in  praesentia,ut  si  quem  suiTragancorum  suo- 
rum  simoniacae  pestisessereum  scirentcoram,om- 
nibus  notiflcare  non  renuerent.  Quibus  id  omnino 
se  sciro  denegantibus,  babitus  est  sermo  de  episco- 
pis  qui  invitati  ad  eamdem  synodum  venire  nolue- 
rant,  nec  aliquod  inde  sua;  excusationis  scriptum 
illo  transmiserant.  Unde  competeniibus  ad  hsc 
Patrum  recitatis  sententiis,  pcena  damnati  sunt  ex- 
communicationis  cum  omnibus  illis  qui,ip8ius  pa- 
pffi  formidantes  adventum,  hac  de  re  profecti  erant 
in  expeditioncm  regis.  Nominatim  vero  Senonensis 
archiepiscopuSfBelvacensis  et  Ambianensis  episco- 
pus ;  sed  ei  abbas  sancti  Medardi,  quia  absque  li- 
centia  recesserat  a  conventu  concilii.  Excommuni- 
catus  est  etiam  sancti  Jacobi  archiepiscopus  Galli- 
oiensis,  quia  contra  fas  sibi  vindicaret  culmen  apo- 
siolici  nominis.Posi  hsc  petentibus  iis  qui  sanciae 
religionis  amatores  ibi  aderant,plurima  sanciorum 
Patrum  decreta,  quae  jam  per  incuritm  pro  nihilo 
habebantur,  praecepto  sus  auctoritatis  renovavit ;  et 
multa  qnae  in  Gallicana  Ecclesia  exercebaniur  illi- 
ciia,  ne  fierent  ulterius,  sab  anathemate  prohibuit, 
videlicet. 


(19)  Oe  ejus  poenitentia  et  morte  vide  vitam  S.  Leonis  lib.  ii,  oap.  4,  ad  annum  1054. 


1437 


HIST.  DEDIG.  ECCLESIi£  S.  REMI6II. 


1438 


Ne  quis  sine  electione  cleri  et  populi  ad  regimen 
ecclesiasticum  proveheretur. 

Ne  (20)  quis  sacros  ordines  aut  ministeria  eccle- 
siastica,  vel  altaria  cmeret  aut  vcnderet  :  ct  siquis 
clericorum  quidlibet  eorum  emisset,  id  cum  digoa 
satisfactione  suo  episcopo  rcddcrct. 

Ne  quis  laicorum  ecclesiasticum  ministerium  vei 
altaria  teneret,  nec  episcoporum  quilibet  consenti- 
ret  (21). 

Ne  quis  in  atriis  ecclesiarum,  praeter  episcopum 
ctejus  ministrum,  quaslibet  consuetndines  exigere 
prssumeret. 

Ne  quis pro  sepultura  vel  bapti8mo,sive  pro  eucha- 
ristia,autinfirmorumvisitationequidquamexigeret. 

Ne  quis  clericorum  arma  militaria  gestarct,  aut 
mundan®  militio;  deservirct. 

Ne  quis  clericus  vel  laicus  usuras  exerceret. 

Ne  quis  monachus  vcl  clericus  a  suo  gradu  apo- 
stataret, 

Ne  quis  eum  aliquibus  sacri  ordinis  iter  agenti- 
bus  violentiam  ullam  inferre  auderit. 

Ne  quis  pauperes  homines  rapinis  vcl  captioni- 
bus  vexaret. 

Ne  quis  incestuosae  conjunctioni  se  copularet. 

Ne  quis  legitima  uxore  derelicta,  aliam  duceret. 

Et  quia  novi  hsretici  inGallicanis  partibus  emer- 
serant,eosexcomn)unicavit,  illis  additis,  quiab  cis 
aliquod  munus  vcl  scrvitium  accipcrent,aut  quod- 
libet  defensionis  patrocinium  illis  impenderent. 

Pari  modo  damnavit  et  sodomitas.Excommunica- 
vit  etiam  comitcs  Angelrai  [Engclrai],etEustacium 
propter  incestum,ct  Hugohem  de  Braina^  quia  le- 
gitimam  uxorem  dimiserat,  et  aliam  sibi  in  matri- 
monio  sociaverat.InterdixitetBalduinocomiti  Flan- 
drensi  ne  filiam  suam  Willelmo  Nortmannonuptui 
daret,et  ei  ne  eam  acciperet.Vocavit  etiam  comitem 
Tetbaldum,  quoniam  suam  dimiserat  uxorem  ;  vo- 
cavit  et  Gozfridum  Andegavensem  usque  ad  syno- 
dum  futuram  Moguntia;,  ibi  excommunicandum, 
nisi  relax2iret  qucmcaptum  tenebat  domnum  Gerva- 
8ium,qui  tunc  erat  prssul  sedis  Cenomannicae  ;  po- 
stea  vero  ab  ejusdem  tyranni  potestate  exemptus, 
Widonearchiepiscopo  defuncto,  a  rege  Francorum 
Henrico  subrogatus  est  (22)  ad  regimen  Remensis 
Ecclesiffi.  Excommunicavit  denique  illos  de  quibus 
proclamationem  fccerant  Gompendienses  clerici, 
propter  quorum  injustitiam  illuc  detulerant  corpus 
sancti  martyris  Gornelii ;  eos  quoque,  qui  ab  ea- 
dem  synodo  redcuntibus  aliquid  infcrrent  impedi- 
menti.Privilegium  autem  quod  fecerat  sancto  Re- 
migio,ibidem  in  conspectu  omniiim  recitatum  con- 
firmavit,  et  constituit  omni  tempore,sicut  scriptum 
continebatur,  inviolabiliter  conservari,  sicque  data 
benedictione  concilium  solvit. 

17.  Hi:gysmodi  ergo  ordine  beati  Patris  Remigii 

(20)  Hunc  canonem  nonnulli  in  duos  partiuntur 
ad  haec  vorba  :  Et  si  quis  clericorum,  ete. 

(21)  Ms.  Remig,,c<msentirent.BwK>n.,episcoporuin, 


A  devotus  Romans  sedis  pontifex  quartam  celebravit 
translationem,  et  feliciter  sexto  Nonas  Octobris. 
consummavitdivinaedomussanctificationem :  quam 
etiam,ut  declaratum  est,  trium  dierum  continua- 
tione  insignivit  celebratione  synodi,  millesimo  et 
quadragesimo  nono  anno  felicissimae  incarnationis 
Domini  nostri  Jesu  Christi.Ouapropter,ut  delibera- 
verat,  ex  divina  dispositione  compos  eCfectus  desi- 
derii  sui,  die  subsequenti  post  expletionem  syno- 
dicam,  venit  in  capitulum  [nw.,capitolium]fratrum 
scque  eis  innotuit  suum  velle  accelerare  reditum. 
Unde  spiritualibus  illos demulcens  colloquiis.socie- 
tatem  eorum  et  devote  petiit  etaccepit,suamqueei8 
humiliter  petentibus  ipselargitus  est,et  prostratos 
adpublicam  confessionem  absolvit,  et  exordine  om- 

jv  nes  deosculatos  apostolica benedictione  sanctiflcavit. 
Post  haec  egressus,  episcopos  et  abbates  casteros- 
que  ecciesiastici  ordonis  qui  nondum  recesscranl 
convocavit,et  cum  eis  ecclesiam  ingressus,  missa- 
rum  solemnia  celebrari  fecit.  Quibus  expletis,  ad 
sancti  scpulcrum  quod,nt  dictum  est,  super  altare 
sancti  Christophori,po8t  basilicae  dedicationem  col- 
locaverat,  cum  humili  devotione  accessit,  ibique 
oratione  completa,  illud  suppositis  humeris  devote 
inde  extulit,  et  in  statione  sibi  decenter  apparata 
cum  divinislaudibusreposuit  :ubiiterumatqueite- 
rum  cum  lacrymis  sc  prosternens,  tandem  in  viam 
suam  exiit,et  usque  ad  castelli  aditum  oomitatus 
cum  canticis  spiritualibusafratribusetinnumeroso 
[aL,  numcroso]  conventu  populi,  omnibus  valedi- 
cens,  recessit.  Rccedens  autem  inde  ad  sui  laboris 

C  recompensationem  retulit  fructum  magme  mercedis, 
in  arcano  scilicet  devoti  pectoris  ignem  praBcipuaB 
dilectionis.quii  ab  illo  tcmpore  erga  eundem  glorio- 
sum  Patrem  Remigium  magnopere  dinoscitur  fla- 
grasse,ut  idem  ipse  fatctur  inquadam  epistola  di- 
recta  postmodum  episcopis  Franciae.quam  suo  loco 
in  Bubsequentibus  curabimus  ponere.Ex  qua  gratia 
etiam  alterius  gratiae  adeptus  est  emolumentum, 
cum  ei  divina  virtus  de  quibusdam  qui  ei  impedi- 
mentum  advcnienti  in  Gallias  conati  erant  inferre 
ultionem  praBstitit,  per  ipsius  sancti  cui  fuerat  fa- 
mulatus  meritum.Nam,  ut  multos  praetermittamus 
qui  ei  fticrecontrarii,GibuinusLaudunensisepisco- 
pus  et  Hugo  de  Braina-castello,  qui  inter  ejus  dero- 
gatores  quasi  signiferi  cx3literunt,eodem  anno  igno- 

n  miniosa  mortc  vitam  flnierunt.  Hlo  enim,  quia  exi- 
tialem  technam,ut  apostolicam  devitaret  praesentiam 
regi  suggessit,  et  hanc  maxima  parte  cleri  sui  de- 
vote  expetenle,ip8e  a  sua  sede  longe  aufugit,  nec 
Dominici  corporis  viatico,  a  malitia  sua  sanctifidi- 
tus,  nec  ab  eodem  clero  suo  consolatione  visitatio- 
nis  in  extrcmis  refocillatus,  divino  judicio  extra 
fines  episcopii  sui  solus  obiit  quasi  peregrinus.  Al- 
ter  vero,  quia  caput  ministri  Christi  se  abscissu- 

quibus  consentirentf  vel  quis  iis  eonsentiret, 

(22)  Ecclesiam  Remensem  cgregie  administravit 
ab  anno  1055  ad  1067. 


1*39 


EPI8T0LA  CLERI  GALLIGANI  PRO  FESTO  S.  REMIGIL 


1440 


nua  fdcirat  minitaiu&^ore  saorilegoquo  impfa  verba  A:  fi<i^i  ^jufl  effioacia  id  obtin^re  meniit.Ne  autem  ex 


preiulerat  hoetilis  giadii  abecieione  est  mutilatus. 
18^  Dignum  est  ad  posterorum  memoriam  aliud 
miraculum  supradictis  addere^quod  divina  potentia 
iii  maiiibus  hujus  pontiflcis  operata  est,  ex  ea  qua 
erga  Patronum  nostrum  flagrabat  devotione.  Anno 
enim  aecundo  post  explelionem  eorum  quae  pr»- 
miesa  8unt,cum  Roma?  moraretur,  casu  accidente 
per  pincernad  incuriam,  vas  illud  fractum  estquod 
sibi  datum  esse  a  praefaio  abbate  Herimaro  in  pri- 
mordiis  hujuB  optisculi  memoratum  est.  Quod  ubi 
pro  certo  agnovil,  aliquantum  graviter  tulit.  Licet 
edim  multa  faaberet  pluHs  pretii^prae  osteris  tamen 
iUthi  diligebat,quia  in  initio  apostolatus  sui  ex  parte 
sanctt  Rlsmigii  eibi  missum  asserebat ;  ideoque  ad 


hac  relatione  arguamur  mendacii»  yAeoqm  fH^ 
voltim  habeatur  hujus  scripti  memoriale,  proh- 
rimus  tres  idoneos  tesies,  quorum  Judfcie  [aL, 
indicio]  id  nobis  postmodum  coniigit  agnoseera  : 
Hugonem  videlicet  Nivernensem  episcopiim»  et 
Hugonein  Remensisecclesiffi  diaconum,et  quemdam 
clericum,  Aylenardi  quondam  Lugdunebms  archiepi- 
scopi  capellanum,  nomine  Benedictum  :  qBorum 
duo  primi  oonoilio  ab  eodem  papa,ut  moria  ilU  erat, 
quinto  deoimo  die  poet  Dominicam  Retiarrectionem 
Roms  habito  interfuerunt,  et  quod  retulilnusab  bis 
qui  prseentes  videruut  id  vere  ftotBm  asaedidke- 
runt ;  tertius  vero  eum  domino  Buo  pMseAs  ioier- 
fuit,et  quod  videndo  eomperit  nobis  pdet  altqvtbt 


bibeodum  eupra  CoBtera  qu«  erant  in  obsequio  ejus  ^  annos  sciscitantibus  indicavit  (23).  Vir  deaiqea  te« 


illi  deleeiabilius  esse  solebat.Dum  ergo  cum  spiri 
tualtbus  quibusdam  viris  qui  ei  prffisentes  erant, 
plfteido,  ut  semper  erat^  vultu,  de  eodem  damno 
obnquMtur,  et  aurifex  peritus  reOciendi  hujus- 
modi  fracturam  abeo  perquiri  prfficiperetur,quidam 
eOrnm  aliudontes,  seria  et  alaori  responsione  dixe- 
nint  quod  sanctus  hio,in  cujus  illud  tanto  pere  am- 
pleetebaCurdovotione,t8nti  esset  apudDeum  meriti, 
ut^Midem  vaaintegrum  sua  reformaret  interoessione. 
At  ille  nihil  se  inde  diffidere  oum  spirituali  jucnn- 
ditate  respotidens,  ejusque  virtutes  multiplici  ser- 
motie  exaggerans,vas  fractum  sibi  deferri  prfficepit. 
Qfio  delate>  avulsam  inde  particulam  suo  loco  re- 
p68ufit^t,quasiaurificiad  reficiendum  reservaretur, 
sigRuni  tamen  cruoi8,ut  fertur,ei  caute  imprimens, 
recondi  jussii.Quod  in  craBiinovelutcaufiareficiendi  G 
ooramdelaiumvita  operatione  divinaintegrum  estin- 
veiitufD,ut  nullum  in  eo  fracturffi  posset  reperiri  ve^ 
stt^nm.Hoc  itaque  videns  venerabilis  papa,Dei  om- 
nipotdnttamcollaudavitethujus  miraouli  novitatem 
meritisbeaii  Remigii  ascripsit,percujus  intervenium 


nerabilis  snpedictum  cq)08tolom  nostrtim  eo  ma^ 
ferventi  excolens  dilectione,eumque  suaimopmAe- 
siderans  honorare,  et  illius  monasterium  sua  aile* 
toritate  nobiiitare»  epistolam  cjas  laud^  rafsrtam 
direxit  sanct»  Ecclesiie  flliis  in  Francia  edoslltBtis, 
qiia  decrovit  apud  eosfaai)ericelebremipeiueBancti 
festivitatem,quffi  recolitur  Kalendas  Oct^bris.  Plo^ 
rima  etiam  ad  ecdeeiasticam  utiiitateai  pertiiieatfa, 
qoffi  inprffifiata  synodoin  ejos  basilica  taabita  traoCa- 
verat,  jusilit  apud  eos  eapituiatim  digefi,  el  iiiter 
orthodoxos  canohes  numerari :  ci:yus  «(ptstoUb  tet' 
tum,  quia  ordo  narrationis  videtur  exlgere^  huio 
operi  digilwn  judioavimus  ioserere.  Haj«iB  tere 
exemplar  hiyusmodi  est. 

Epistola  beati  Leonis  pajKBi 

Leo  episcopuS,  etc. 

{Vide  in  8.  Lsdnb  IX,  Patrologix  HM  CHLUtt,) 
Privilegium  altari^  fhajoH$  ecckHSB  SaMU  it^Nfl^ 

BMienMsi 

Leo  episcopus,  etOh 

[Vide  ubi  supra). 


(23)  Hls  adde  Victorem  HI,  lib.  tii  Dialog.:  Bnihonem  Signiensein,  WibeHum,  et<5. 


EPISTOLA  CLERl  GALLICANI 

PRO  RENOVANDA  SANCTI   REMIGII  FB8TIVITATE 


Vnivemis  per  Gallias  episcopis,  ccetus  Ecdesiffi  D 
GaHicanoi  salutem  in  Domino.  Gum  sancti  Remigii 
archiepiscopi  Remensis  fesliva  celebritas  tum  Ec- 
olesio  Gallicauffi  conciliis,tum  summorum  pontifl- 
oum  deeretis,  regumque  nostrorum  capitularibus 
luculenter  per  tot  sscula  sanoita  sit,  attamen  illud 
lugeudum  aocidit  ut,qux  magis  vetustatocommen- 
danda  fuerat,  frigescente  populorum  pietate  obli- 
terata  vel  fere  sileatur,aut  saltem  tanti  Francorura 
apostoli  et  doctoris  non  condignis  honoribns  cele- 
br&ta  memoria  vilescat.lUe  enim,  sicut  optime  no- 


vit  oharitas  vo6tra,quasi  secundus  Silvest^r^subdita 
Ghristo  regi  mortali  purpura,  GhlodoVeatD  iioetraBS^ 
tanquam  novum  GonetantHiium«  alyeetie  iAanibtis 
diis  docuit  adorare  quod  incenderat«  et  ineeadeie 
quod  adoraverat;ac  demum  mirat^ulisatqaedoeftina 
ad  fidei  communionemi  adductid  cum  priBOif^  pe*' 
pulist  et  idololatriffi  lepre  nempe  Veteriei  MlUUri 
lavacro  abluta  Francorum  labe,  hujusce  Ghristiani 
regni  sub  Ghristianissimis  r^bus  dedicavit  Chri- 
sto  primiiias,et  tlccleaiffi  sue  primogenitos  peperit 
atque  defensores.  Gumq^  gauder^  QfsoeilL,  t^ 


1441 


INDEX  AD  COMMENT.  S.  BRUNONIS  IN  PSALMOS. 


iUi 


sola  habcrct  priDcipem  iegis  nostr»,  non  decsse  et  A 
reH^uo  orfoi  ciarttatem  suam  OBtendit,  eiTulgurante 
aiqi^idem  Occiduis  partibus  in  rege  non  nov«  novi 
jubaris  Iqmine.  Gerte  si  quando  ante  oculos  posiits 
vkiiMiruiQ  g^tivim  in  fide  ruins  pa^nis  ooelitibus 
feoere  svipplioe^^  quod  obsefuH  ^nus  erga  sanctum 
Remigium  apostolum  suum  ppn  prsstabit  adunatis 
enixius  preoibus  Franeorum  pietas,  cum,  proh 
dolor !  ^  Dnitimis  regionibuq  dilatio  h^e.reticse  pra- 
vitatis  incendio,  uiciscente  peccata  numine,propul- 
sat^  recedat  rclrg!0?Quapropter  hortamur  charita- 
tepi  veetram  \k,\  ad  honorem  sanoto  Remigio  die 
piimaOctobriB  solemniori  ritu  exhibendum,  excitata 
suMitorum  vefitrorum  devotionOi  collaboremus  una- 


nimes  et  nostanti  prsesulis  exemplo,  qui,  teste  Uor- 
misda,agebat  summi  docujnenta  PontiAeis,dum  ei 
pra&dicanda  faceret.  et  ea  insinuare  noB  differret : 
sedulo  in  id  incumba.miis;  et,  operantes  justiticmi  ^um 
vincit  regaa,  et  nos  omnes  salvos  faeiamus  et 
eos  qui  nos  aydiunt.  Parisiis,  die  Z2  Mqii  1657. 
Vobis  addictissimi  servi  et  confratres  archie- 
piscopi,  episcopi  et  ecclesiastici  viri  in  gen^rali- 
bus  cleri  Gallicani  comitiis  congregati.  Claudiuaar- 
chiepiscopus  Naiisonensis  praBses.De  mandato  reve- 
rondissiimorum  ac  illustrissimorum  arc^iepis^opo* 
rum  toUusque  coctus  ecclesiastici  cleri  GalH»  no- 
mine  congregati,  Henricus  de  Villars  a  9^ret|f. 
Joannes  de  Montpezat  dg  Garbon  a  secretis. 


-n- 


-5-1 — n    ■■ 


INDEX 

AD  S.  BBMiS  COMVeNTABHM  IN  PSALilOS 

Hujus  VQlurainis  init. 
(Bibliotheca  Patrum  XVUI,  68  cx  cditione  Joannis  Cocblsei.) 


■ '  j 


JOAJNNES  COCHLiEUS  LECTORI 


Quanquam  commeDtartus  inl50  Psalmos  per  sese  brevi8est,pielector,elcompendio8n8,DonyideturlaQ)eniAuiile 
Buperaddidisse  indicem  pro  iis  qoi  vel  occupatiores  Bunt  quam  ut  omniaperlegere  queaat,  vel  psalterii  locosmeoiOr 
riterDontepent,  uiliabeantjuxt^ordinem  alphabeticuipbrevisBimum  quoddam  proaiptuarium  iusiguioran^atlocpriini 
et  8eDieotiarum,idc|ue  in  multiplicem  U8um  et  fructum.  Sive  enim  locu8  sit  alibi  lectu8,  citatu8  autoL|jeetu8,cuju8 

f^ermanam  e^^posilionem  eensumque  rectum  el  piumiexsacrispotiosdoctoribuB  addiscere  quam  t«mere  ezpronrii 
Dgenii  confideniia  conjectare  veU8,adhuDcrecurreindicem.qoibrevis8imcdirigeltequo  tendis.Sive  inteForanaum 
aut  psallendum  obs';urior  occurratlocus^cujussanum  intellecium  cito  capere  desidereSibicpromptuindicaliituriibi 
ubi  requiras.Sive  doccndi  aut  scribendi  rauueri  additus,arguraeutum  dcquo  tractas  exteudere  ac  locupleiare  cupias» 
promus  iste  statim  tibi  raultiplicera  euggeret  raateriam,ex  cujusrequisilioDeet  plaDiusiuiellecturusBiBetctipiosiu^ 
declaraturus  argumeoti  tuipropositum.Quod  simesesimplicitatis  eoDsiliumvolueriotaudiresimplicesetiDScripturis 
DOD  usquequaque  exercitati, indicem  istum  dod  solumlecturi  suotutindicem,  verumetiamperfeciurisuiitvelutcoiB'' 
peqdiolum,  a  priDcipio  usque  ad  ftuem,ea  saoe  iDteDtipDe  utbrevls8imeexeoaddiscaLtquomododere.bu88acr<8pic 
et  apte  loqueDdum  aique  scribeDdum  8it.Multas  euim  seDieDlias  hic  iDveDicnt^dequibusantea  dQbUabantlQii^iian 
aut  ncsciebant  quomodo  vel  apte  exprimi  vel  sane  iptelligideberent.Habe8  Jamylector^caasassuperad^itihiijusla- 
boris  nostrij  «lup  simplicioribus  consuUum  volumus,  Tu  boni  cpusule  ac  vale. 


Abominari  guid  est,  psa!.  v,  vers.  7. 

Abyssus  quid  est,  psOl.  xixp,  vers.G.  Aby^si  duflesunt 
duo  Testam.  psal.  xli,  vers.  9 

Acoedere  aa  Deuiu  fide  et  opere  non  loco,  psal.xxxui, 
vets.  5. 

Adeps  ArameBti  quid  significat,  psol.  lxxx.  vers.  15. 

Adfa«erere  Deo  quid  est,  psat.  lxxii,  vers.  27. 

iEgyptus  ety£thiophia  muDdurasiguificaotjpsal.  lxvii, 
vers.  84.  ifigyptus  regio  cunctis  humilior,  psal.  ciii, 
vers.  8. 

iEthiopes,  id  est  peccatores,  psal.  lxxi,  vsrs.  9 

Alffi  Dei  sunt  mieericordia  etcharita8,psal.xvi,Ver.iO. 
ei  paal.  lvi,  vere.  2.  Alse  Domini.  prsecepta  Novi  et  Ve- 
teris  Testamenti,  psal.  xxxv,  vers.  8. 

Alleluia  obi  primo  ponitur,  psal.  cix.  in  tii, 

Allare  eircumdare^  psal.  xxv,ver8  6.  Altare  Dei  in  quo 
quis  oflSert  seipsum,  psal.  xlii,  vers.  4. 

Araici  et  proximi  differunt.  psal.  xxxvii.  vers.  il. 
Amici,  noti  eC  proximi  psal.  lxxxvii,  vers.  i9. 

Angelus  minister  divinte  voluntatis,  psal.  xxxiii,vera.7 
Aogeli  sedes  Dei  sunt,  psal  xlvi,  vers.  8. 

Anima  sicut  passer  nidum  quterit  sibi,  psal.  lxxiiii, 
vers.  5.  Anima  ia  TiiiM  deaertum  dicitur,  psal.  ivfuit 
Ters.  7.  AniOHki»  lii  me  eflKidi»  paal^  xu.  Tera  4. 


Annuere  oculis,  psal.  xxxiv,  vers.  22. 

AntichristDS  exarcerbabit  Dominum,  psal.  ix,  vera.  ^ 
^ntichristi  malitia,  psol.  li  pertotum.  Anlichrtsil  icadfc^a. 
ibidf  vers  5. 

Aper  singularis,  diabolus  sst,  psal.  lxxix,  vera  i4, 

Apostoli  sagiits  suui  DomiDi,  psal.  vii,  vera.  i4  Ano- 
stoli  arietes  et  eorum  successores  filii  arietum  dicup^* 
psal.  xxviii,  vers.  I,  el  psal.  lxiv.  vers.  i4.  ApQstoli  uul^ea 
dicuDtar,  psal.  xxxv,  vers.  5.  Apostoli  moDtes  dlounifir. 
psal.  XLT,  vers  2,  et  psaL  lxiv,  vers.  7.  ApoatpU  divie^r 
ruut  spolia.  psoi.  lxvii,  vers.  13.  Apaatoh  pricipes  Jud^ 
dicuDlur,  ibtd.,  vers.  30  Apoatoli  column®  dicuDtur. 
psal.  Lxxiv,  vers.  3, 

Aqua  tenebrosa  dicitnrScripturapropbeiarumetapQr 
stolorum,  psal.xvii,  vers.  i3.  Aquiepopuli  motuadicuoi^r. 
psal.  Lxviii,  vers.  i.  Aquae  mults,  turbie  gentiliqin. 
psal.  Lxxvi^  vcrs.   19.  Aqua,  fluenta    Spiritns  aancU» 

Esal.  Lxxvii,  vers.  23.  Aquse  contradictionis  dicuntur  aqn^ 
aptismi,  psal.  cv,  vers.  32.  Aqua  intoleraji>ili8,p8aJ.cxxi4^ 
vers.  4. 

AquilflB  comparatur  anima,  psal.cu,  vers.S.Aquilodir 
citur  diabolus  et  Antichristus.  psol.  lxxxviu,  vera.  i2. 

Arcus  Domini,  Novum  et  Vetua  Te8tamcntomdicHu|% 
psal.  Tii,  Tcrs.  i3,  et  psal.  uXi  vera.^.  Arci)^  JudaMfqii 
in  Chritauip,  p9al.ixin,Ter9.3.ArcttapcaTaa/pi4*miHt 
Tera.  09. 


1H3 


INDEX. 


1444 


Ariaui  et  ApolliaarisUB  detrahnni  Christo,  psal.  cvih, 
verj^  10. 

Arma  nb  arcendo  dictay  psal.  xxxiv,  vers  2. 

Asaph  synfigoga   iDterpretatur,  lxxii  in  tit.,  et 

psnl,  Lxxiv  in  tit, 

Ascendere  kuper  occasum,  psal.  lxvii,  vers.  4.  Ascen- 
dere  super  coeium,  t6tr/.,  vers.  36. 

Ascensionesiu  corde,  psal.  lxxxui,  vers.  6. 

Aspicere  Dei  duplex  est,  psal   cxviii,  vers.  132. 

Aspides  incanlari  uon  possuut,  psal.  xni,  vers.  5. 

AtriumsanctumconscieDtiamunda,  psal.  xxvni,  vers.2. 

Attendere  ad  intellectum,mc/i>iflreadaffectum  spectat, 
psal.  Lxxui,  vers.  1. 

Auria  Dei  est  eCus  clementia,  quse  exaudit,  psal.  ci, 
▼ers.  2 

Aurum  Arabiae  optimum,  psal.  lxxi.  vers.  13. 
^Auxesis,  figura  loeutionis,  psal.  cv,  vers.  36. 

Avertereet  couverteremauum  Deusdiciturpsal.LXxiii, 
▼ers.  12. 

B 

Baptismus  diluvio  comparatur,  psal.  xxTin,  vers.  9. 

BeUa  David  figune  suut  bellorum  spiritualum  (^hristi. 
psal.  Lix  in  tit. 

Benedicere  Deum,  psal  lxvu,  vers.  38.  BeoedicitDcus 
hominem  aliter  quam  homo  Deum,  psal.  cxvui^vers.  12. 

Benedictio  duicediuis,  psal.  xx,  vors.  3. 

Benedictus  Domiuus  :  vox  est  gratiarum  actionid, 
psal.  xxvii^  vers.  8. 

Uonitas  Dei  iu  arflictione  uostri,  psal.  cxviii,  vers66. 

Bouum  proprio  uihil  est  uisi  quod  ueterDom  est, 
psal  xci,  veri^.M.Beuumnostrum  estexmisericordiaDei, 
pdal.  cvi,  vers.  43.  Boua  opera  nostra  cui  prosuut, 
psal.  cvii,  vers.  1. 

Bonus  est  Douiiuus,  psal.  cv,  vers.  1,  et  psal.  cxvii, 
ver».  1. 

Brachia  Christi  :  Aposioli  et  propheUc,  suui  ut  arcus 
sereus,  psal.  xvii,  vers.  37. 

C 

Caligo,  Scripturarum  profunditas,  psal.  xvii.vers.  11. 

Calix  inebrians,  psal.  xxii,  vers.  7.  Calix  vini  meri, 
psal.  Lxxiv,  vers.  7. 

Calor,  a  quo  nemo  absconditur,  Spiritus  sanctus  est, 
psal.  xviii,  vers.  7. 

Calumniator,  diabolus  est,  psal.  lxxi,  vers.  4,  et 
psal.  cxviii,  vers  122. 

Campi  repleti  ubertate,  psal.  lxiv,  vers.  12.  Campi, 
▼Iri  mansueti,  psal.  xcv,  vers.  11. 

Canes  ex  inimicis,  psal.  lxvii,  vers.  25. 

Cantare  et  psallere,  psal.  lxvii,  vers.  4. 

Canticum  novum  deChrisio,  psal.  xxxixv,  vers.  4,  et 
psal.  xcvii,  vers.  1  Cantica  graduum,psal.  cxix,  m  tit. 

Caput  libri  de  Christo,  psal.  xxxix,  vers.  11.  Capitaini- 
micorum  Christi  Juduii  suiii  et  hffiretici,  psal.  lxvu, 
vers.  23.  Capita  draconum  in  aquis^psal.^Lxxiii,  vers.  14. 

Carbones  succensi,  psal.  xvii,  vers.  lO.ICdrbonesdeso- 
latorii,  psal.  cxix,  vers.  4. 

Carnales  habitant  io  sepulcris,  psal.  lxvii,  vere.  7. 

Carnera  conflgere,  psal.  lxvii,  vers*  120. 

CataracUp,  prophetffi  si  apostoli,  psal.xLi,  vers.  9. 

Cathedra  doctorum,psaI,  i,ver8.  l.Cathedra  scniorum, 
psal.  cvi,  vers*  32. 

Causa  a  casu  dicia,  psal.  lxxii,  vers.  13. 

Cedar,  id  sst  tencbrse,  hic  mundus  dicitur,  psal.  cxix, 
▼ers.  5 

Cedri  Libani,rcges,  psal.  xxviii,  vers.  5.  Cedriapostoh 
et  angeli.  psal.  xxxvi,  vers.  38.  Cedri martyres,  psal.  lxxix, 
'  vers.  11. 

Gervi,  prffidicatores,  psal.  xxiii,  vers.  8. 

Charitiis  cunctis  iormeuiis  fort''or,{)sal.  cxvui.  vcrs.  167. 

Christiani  cur  comparantur  cervis,  psal.  li,  vsrs.  1. 
Chri8tiauiincipiente:^snniutaiilli('idia,p?nl.Lxiv,  vers.ll. 
Chri<^iianoruui  comuiutaiio,usal.Lxviii,m  ///.  Cliristiauo- 
runi  nomen  honorabiIe,psai.L\xi,ver8.  U.Christiauihic 
suut  velnt  oves  iu  deserio,  psal.  lxxvii,  vers.  57. 

Christus,  beatus  vir  diciiur,  psal.i,vers.  1.  Christusin 
lege,non  sub  lese  fuit,t6t</.,ver8.2.  Cbristussapientiaet 
lignum,vit®,t6tV^,ver8. 3.  Christus  viarecte  ambulaniium, 
psal.  II,  vers.  12.  Christus,  iinis  psalmorum  et  legis, 
psai.  iv,tii  ^Y.Christus  miooratus  ab  angelis,  psal.  vn, 
▼ers.  6.  Christus  supplantavit,  psal.  xvii,  vers.  47.  Chri- 
stos  cnput  geuUum,t6i(/.,vers.47.Christusut  gigasfuit, 
psal.  xviii,  vers.  6.  Christus  esi  dextra  PatriSi  psal.  xx, 
▼ers.  8.  Chrislus  quomodo  derelictus  fuit,  psal.  xx, 
▼ers.  1.  Chrisiusut  vcruiis.  ibid.,  ver86.Christussaluta- 
ris  Dostcr,  et  saluiarc  uocttrum,  psal.  xxiii,  yers.  5,  et 
psal.  ui^  vers.  1  et  2.  Christi  caro  floruit  et  refloruit, 
/w«;.  uii,  Fers.  10«  Cliriiias  ▼itulas  dicilur  et  fiUus  uni« 


cornium,  psal.  xx^iii,ver8.  6.  (3urManDi,iagenti]]buB, 
psal.  XXX,  vers.  12.  Christus  tanqnaiD  mortuus  a  corde, 
iW.,  vcrs.  15.  Chrisius  indutus  cilicio,  psal.  xxxiv, 
vers.  15.  Christus  ut  homo,  servus  Oei  dicitor,  ihid,^ 
vers.  31,  et  psal.  cvui,  vers.  27. 

Chrisius  maledictnm  ei  peccatorem  se  dicit  pro  oobis, 
psal.  XXXVII,  vers.  19,  et  psal.'xxxix.  vers.  16.  Chrirtns 
cornu  Dostrum  est,  psal  xuii,  vers.  7.  Cristus,  scriba 
velox,  psal.  xLiv^vers.S^.Christus  speciosus  forma,  t6tr/., 
vers.  3.  Chrisius   pro  consortibus  suis  unctos,  tAiV/., 
vers.  9.  Chrisius  abstulit  beIIa,psaI.xLV,vers.8.Christus 
mortem  iimere  uon  potuil,  psal. xlviii,  vers. 5. Ch.isius  ve- 
niet  maaifeste,  psal.  XLix,vers.  S.Chrisius  estDeussaln- 
iis,  psal.  L,  vers.  15.   Christus  misericordia  et  veritas, 
psal.  Lvi,  vers.  5.  Christus  psalterium  et  cithara,  ibid., 
vers.  I  i .  Chrisius,  peira  et  turris  fortiiudinis,  psal.  lx, 
vers.  2  et  3.  Christus   paiieuiia  Dostra   est,  psal.  lxi, 
vers.  5.  Chrisius  verus  et  unus  cum  Patre   Deus,  ibid., 
vers.  12.Chri8ius  vere  immaculatus  est  solus,psal.Lxui, 
vers.  3.  Christus  est    Deus    noster   per   gratiam,  Deos 
omnium  per  naturam,  psal.  lxvi,  vers.  6.  Christns  est 
mons  Dei,  mous   piuguis,  psal.   lxvii,  vers.    15  et  16. 
Chrisius  exsolvit  qu»  non  rapuii,  psal.  lxviii,  vers.  6. 
Christo  ascribuntur  delicia  raiione  membronim,  t6tr/., 
vers.  7.  Chrisius  cur  puer  dicitur,  ibid.,  vers.  21.  Chri- 
stus  singulariier  paupcr  et  dolens,  ibid.,  vers.  24.Chri- 
sius    vitulus    novellus,  ibid.,  vcrs.  36.  Christus  pax  et 
justitia,  psal.  lxxi,  vers.  3.  Chrisius    sol.    Eclesia  luna 
dici  tur,  ilia. ,  vers.  5  Cheistus  via  Patris  dicitur,  psal.  lxxvi, 
vers.  13.  Christus  pauis  coBh  et  angelorum,  psal.  lxxvii, 
ver8. 28.  Christus  Deus  Jacob  et  Deiis  virtutum,psal.Lxxxiii, 
vers.  8.  Christus  egeniis  et  pauper  fuit,  psal.   lxxxv, 
▼crs.  1.  Christus  pucr  et  tiUus  ancillffi,  ibid.,  vers,  15. 
Christus  fuudamentum    Lcclesis,  psal.   lxxxvi,  vers  1. 
Chrisius  iuier  mortuos  liber,  psal.  lxxxvii,  vers.4.Chri- 
siusmultipliciterprimogenitusest,  psal.Lxxxviii,ver8.27. 
Christus  dexlra   et  brachinm   Dei   dicitur,  psal,  xc^u, 
vers.  2.  Chrisius  lapis    angularis,  psal.  cxvii,  vers.  2i, 
Christus  finis  esi  omnis  consummaiionis,  psal.  cxvni, 
vers.   96.  Chrisius  dies  et  diluculum,  ibid.^  vers.  14», 
Christiis  pax  super  Israel,  psal.  cxxxv,  vers.  5. 

Cibus  nobisa  Deaparatus  corpusChristiestpsal.Lxiv, 
vers.  10. 
Cicatrices  occulta  peccata  suni,  psal.  xxxvii,ver9.R. 
CivitasuuiuitacoeIum,psal.  Lix,vers.  lO.Civitosmunita, 
infcrnus,  psal.  cvii,  vers.  11. 

Clamare  ad  Dcum^  psal.  lxxvi,  vers.  1,  etpsal.cxviii, 
vers.  145. 
Clibanus  peccatores  sunt,  psal.  xx,  vers.  9. 
Collaudaiio  non    decet  hffireticos,  psal.  xxvii,  vers.  1. 
CoIumhaavisinnocens,p8aI.Liv,  vers.  6.Columbaiear- 
geutata  Ecclesia  est,  psa'.  lxvii,  vers.  14. 

Confessio  duplex  :  una  peccaiorum,  altera  laudis, 
psal.  VII,  vcrs.  18,  et  psal.  lxvi,  vers.  3.  Confessio  tri- 
plex  :  peccaii,  iidei  et  laudis,  psal.  xliv,  vers.  20.  Cou- 
fessio  j>arturii  saluiem^  psal.  lxxiv,  vers.  1. 

Cannleri  in  ciihara,  psal.xLii,  vers.  5.  Connteriex  toto 
corde,  psal'  lxxxv,  vers.  11,  et  psal.  cxxxvii,  vers.  1. 

CoDfuudi  quid  est,  psal.  xxxiv.vers.  4.CoDfundieli*e- 
vereri  differunt,  psal.  lxix,  vers.  2. 

Confusio  mariyrum  gloriosa,  psal.  xxxiv,  vers.  1 1  Coo- 
fusio    duplex,  uua  iu  poeuiieutia,  altera    in   judicio, 
psal.  lxx»  vers.  26.  Confusio  ad  pa!niteutiam,psal.cviii, 
vers.  28 
Consilium  Ecclesiffi,  psal.  xix,  vers.  4. 
Conturbari  frustra,  psal.  xxxviii,  vcrs.  ix. 
Converti  frusira,  psal.  lxxxiv,  vers.  9. 
Cor  redire    retro,  psal.  xliii,  vers.  20.  Cor   efifundere 
coram  Dco,  psal.  lxi,  vers.  8.Cor  altom  coelestiacogitai, 
psal.  Lxiii,vers.7.  Cor  superborum  sicut,laccoaguIatum, 
psal  cxvii, vers. 60. Core  interpretatur  Ca/t;arui,psal.xLi, 
tn  tit.  Core  filii,  Christiani  cruce  signati,  ibid. 

Coruuapeccaloruinetcornuajusti,psaI.Lxxiv,vers.  10. 
Cornu  Chrisii  et  Ecclesiffi,  psal.  lxxxviii,  vers.  24.  Coruu 
pro  regno  ponitur)  psal.  cxi,  vers.  8. 
Corona  in  capitc  Christi,  psal.  xx,  vers.  3. 
Corpora  sanetorum  suut  sicut  uter  in  pruina,psal.  cxviu. 
vers.  83. 
Crucis  poena  ad  gloriam  translata,  psaL  zxvvi,  vers.  18. 
Currus  et  equi,iDstabilcset  superbi  dicuntur,|»8al.xix, 
▼ers.  8.  Curnis  Dei ,  sanctorum  unanimitas  est,  psaL  lx^ii^ 
vers.  18. 
Cuslodire  sermopes  Dei,  psal.  cxYiii,  ▼ers. 
Cyuomya,  musca  caniaa,  psal.  civ,  vers.  30. 

D 

DffimoDium  meridianum,  psal.  xc,  vera.  6. 
DflDmoQum  ecientia  8(u)titfa  est,  psal,  xcV|  Ttra^  9« 


14IS 


AD  COMMENT.  S.  BHUNONIS  IN  PSALMOS. 


\m 


Damnaii  suntininferno  sicutove8,psa].XLViii,vcrs.  14. 

David  8iffnificatChri8iuin,p8al.xxxiv,m  h7.eipsaI.LXxyii, 
vers.  76.  David  abscondiius,  Christus^  psal.  Lni,  in  tU. 
David  ei  pater  et  scrvus  Chrisii,  psal.  liv^  in  tit. 

DecordomuB  Dei:  sacerdaies,  psal.  xxv,  vers.  8. 

Dedicaiio  domus  David.psal.  ixix,  in  tit, 

Deflcere  quid  est,  psal.  xxx,  vers.  12,  et  psal.  cxviii, 
▼ers.  81  et  82. 

Delictum  ei  iujusiitia  differuni,  psal.  xxxi,  vers.  5. 

Deprecaiio  freciuens  oratio,  psai.  vi,  vers.  9.  Depre- 
caiio  et  oraiio  differuni,  psal.  xvi,  vers.  1,  ei  psal.  lx, 
vers.  1. 

Desc^dere  in  infernum  vivenies,  psal.  liv,  vers.  16. 

Desidcrio  proprio  relinqui  a  Deo,  gravis  poena  esi^ 
psal.  lxxx,  vers.  11. 

Desiructio  gentium  bona,  psal.  lix,  vers.  1. 

Deu8  est  ignis  consumens,  psal.  v,  vers.  S.Deusjiidex 

1'ustu8,  foriis  etpaiiens,  psal.vii,  vers.  12.Deusquomodo 
lenedicitur  ei  exaitatur,psal.xvii,vers..50.  Deusquando 
declinat  in  ira,  psal.  xxvi,  vers.  14.  Deus  veriiaiis, 
psal.  XXX,  vers.  6.  Deus  quomodo  requirii  qui  omuia 
novit,  psal.  xuii,  vers.  23.  Deusrcfugium^virtusetadju- 
tor,  psal.  xlv,  vers.  1.  Deus  Jacob,Deu8Christianorum, 
ibid,f  vers.  ll.Deusdeorum,idesicredeniium,psal.  xlix, 
vers.  1.  Deus  vario  cognosciiiir,  psal.  lv,  vcrs.  18.  Dcus 
virtutum,  Deus  Israel,  psai.  Lviii,vers.5.  Deus  judicaiin 
oequiiaie,  id  est^  sineaccepiionepersoiiarum,  psal.  lxvi, 
vers.  6.  Deus  iempora  mutat,  non  consilia,  psal.  lxvii, 
vers.  5.  Deus  facit  mirabilia  solus,  psal.  lxxi,  vtM-s.  19. 
Dens  in  medio  deos  dijudicai,  psnl.  lxxxi,  vers.  1.  Deus 
suavis  et  mitis,  psal..  lxxxv,  vers.  4.  Dcus  ultionumDo- 
minus,  psal.  xciii,  vers.  1.  Deus  totus  est  oculus;  totiis 
esi  manus,  t6iaf.,  vers.  9.  Dcusgloriiicaiur  per  bonao^)era 
sanciorum,  psal.  xcv,  vers.  7.  Deus  quomodo  pcenitet, 
psal.  cv,  vers.  43.  Deus  piorum  portio  est,  psal.  cxviii, 
vers.  57.  Deus  cui  dormitare  dicitur,  psal.  cxx,  vers.  3 
et  4.  Deus  solus  esi  idipsum,  psal.  cxxi,  vers.  3. 
•  Devorare  hominem,  psal.  xxxiv,  vers.  28. 

Dextera  repleia  muneribus,psal.xxv,  vers.lO.Dexiera 
Domini  fecit  virtuiem,  psal.  cxvii,  vers.  16. 

Diabolus  et  leo  et  draco  dicitur,  psal.  ix,  vers.  31,  ei 
psal.  ciii, ver8.28. Diaboluscurferiscomparaiur,])sal.xxi, 
vers.  22.  Diabolus  maxime  iniquus  et  dolosus,  psal.  xlii. 
vers.  1.  Diabolus  aspis,  basilicus^  leo  ei  draco  diciiur, 
psal.  xc»  vers.  13. 

Dicere  in  corde:  Non  est  Deus,  psal.  lii,  vers.  1. 

Dies  diei  eructat  vcrbum,  psal.  lxxxi,  vers.  2.  Dies 
Dorainica  dicitur  prima  Sabbati,  psal.  xxiii,  in  tit,  Die8 
famis,  dies  huius  saeculi,  psal.  xxxvi,  vers.  20.  Dies  im- 
mensurobilis  aies  unus,  ;>8al.  xxxviii,  vers.  7.  Dies  pro- 
speriiaiis,  nox  adversitatis  est,  psal.  xli,  vers.  11.  Dies 
generationis  et  ^enerationis,  psal.  lx,  vers.  6.  Dics  anti- 
qui,  dies  praevaricationis,  psal.Lxxvi,  vcrs.  5.  Diesajier- 
nus  meUor  8upermillia,psal.LXXxiii,ver8.  10.  Diesmali, 
prsesens,  mundus»  psal.  xciii,  vers.  13.  De  die  in  diem 
annuntiare,  psal.  xcv,  vers.  2.  Dies  in  singulari  dies 
eeternus,  psal.  cxviii,  vers.  91. 

Diligere  iniquitatem  quid  est,  psal.  x,  vers.  6. 

Diiuvium  aquarum  multarum,  psal.  xxxi,  vers.  8. 

Dirigere  gressus:  non  respicere  retro,  psal.  xciii, 
vers.  3. 

Disponere  sermones  in  judicio,  psal.  cxi,  vers.  5. 

Dissipare  legem,  psal.  cxviii,  vcrs.  126. 

Dives  quasi  divus,  psal.  xlviii,  vers.  16.  Dives  quid 
poriai  secum  moriens,  ibid,^  vers.  18.  Dives  sseculi  et 
pauper  Dei  differunt,  psal.  lxxiii,  vers.  22. 

Dolose  agere,  psal.  xiv,  vers.  3. 

Dolosi  duplici  conle  sunt.  psal.  xi,  vers.  2. 

Dolosus  in  ore  quando  est,  psal  xxxi,  vers.  2.  Dolosus 
sicut  novacula  acuia,  psal.  li,  vers.  2. 

Domus  iniquitatum  sunt  mal®  conscientise,  psal.  xxxvii. 
vers.  21.  Domus  Dominijustosrecipii,  psal.cxxi,  vcrs.  1. 
Domus  Salomonis,  Ecclesise  t^^us,  psal.  cxxvi,  m  tit,  Do- 
mus  8edi8canda  Cbrisiiani,  tbid.^  vers.  1. 

Donec^  nunc  finitum^  nunc  inflnitum  iempus  designai, 
psal.  cix,  vers.  2.  Doti^c  pro  semper  aliquando  pouiiur, 
psal.  cxxii,  vers.  3. 

Dorsum  Judseorum  incurvaium.  psal.  ixviii,  ver8*  28. 

Dulcedo  Dei  multa,  psal.  xxx,  vers.  23. 

E 

Ecclesia  in  tribulationibu8dilatatur,p8al.iv,  vers.l.et 
psal.  xvu.  vers.  20;  item,  psal.  cxxvni,  vers.  2.Eccle8ia 
cur  torcular  diciiur,  psal.  viii,  in  tit,  Ecclesia  caro  Chri- 
8ti  dicitur,  psal.  xv,  vers.  9.  Ecclesiadeaquismultisas- 
Bumpta,  psal.  xvii,ver8.19.EccIe8iaquomoaovindicatur, 
ibid.,  vers.  51.  Ecclesia  dicitur  maffna,  psal.  n,  vcrs.^'^. 
Ecclesiffi  per8ecutoresqui8unt,p8aj.xzx,yer9.  19*Eccle- 
•ia  comparfttur  uteri,  psal.  xxxii,  yers.  7.  Ecdesia  dr- 


ciimduta  varietale,  psal.  xliv,  vers.  11.  Ecclesia  civitas 
Dei,  psal.  xlvii,  vcrs.  1  ct  7.  Ecclesia  ut  turtur, 
psal.LXXxiii.  vers.  3.  Ecclcsia  ihronusChrisii^psal.LXXXviii, 
vors.  5.  Ecclesia  lunfe  comparainr,  psal.  ciu,  vcrs.  20, 
Ecclesia  et  ancilla  et  sponsa  diciiur,  psal.  cxv,  vers.  6. 
Ecclcsi®  vox  est  :  Erravi  sicut  ovis  perdita,  psal.  cxvui. 
vers.  176.  Ecclesia  vidua  Christi  dicitur,  psal.  cxxxi^ 
vers.  16. 

Edom  diabolum  significat,  psal.  cxxxvi,  vers. 

Egenus  et  pauper  differuni,  psal.  xxx*x, -vere.^S.Ege- 
nus,  qui.  semper  gratiam  Dei  desiderat  acquirere, 
psal.  Lxix,  vers.  6. 

Eleemosyna  prsemiitilur,  in  coelum,  psal.  cxxv  vers.  7. 

Elcphas  animal  casium,  psal.  xliv,  vers.  10. 

Eloquia  Dei.  igne  examinata,  psal.  xvii,  vers.  33.Elo- 
quia  Dei  dulciora  super  mel,  psal.  cxvni,ver8.103.  £lo- 
quia  Dei  ignita.  ibid,,  vers.  140. 

E4|UU3  fallax,  felicitas  humana  diciiur,  psal.  zxxii, 
vers.  17. 

Embescere  quid  est,  psal.  xxiv,  vers.  1. 

Esca  panis  sempcr  est  desiderabilis,  psal.  lu,  vers.  5. 
Esca  animfie  lex  Dei,  psal.  cvi,  vers.  18. 

Esse  in  poenis  esi  non  ef^e,  psal.  xxxvnt,  vers.  18. 

Eudoxia  uxor  Theodosii,  2,  muros  Hierusalem  am- 
plinvit,  psal.  l,  Tcrs.  19. 

Euye^  Euye,  qualis  vox  est,  psal.  lxix,  vers.  4. 

Evangelistse  sa^itaeDomini  dicuntur,  psal.xvii,ver8.16. 

Exaltarh  in  Christo,  non  in  seipso,  psal.  lxv,  vers,  6. 
Exultare  Deum  sub  lingua,  ibid  ^  vers.  16. 

Exsultare  plus  est  quam  Iffitari,  psal.  ix,  vers.  2,  ei 
psal.  XXX,  vers.  8. 

Exlendere  coelum  sicut  pcllem,  psal.  ciii,  vers.  3. 

F 

Fumu  dc  Chri^to,  veniis velocior  fnit,  psal.  xvii,  vers.  12. 

Fidesperfecta  loquitur orcquod  curdc  crcdit,  psal.  cxv, 
vers,  1. 

Fierisicut  cquusetniulus,quid  est,psal  xxxi,ver8.11. 

FilisB  regum  sunt  animceseu  Ecclesioe  upostolorum prffi- 
dicatioue  conversse,  psal.  xi.iv,  vers.  10.  Filia  propheta- 
rum  Ecclesia  diciiur,  i6t(/.,  vers.  12.  Filiffi  Judffi  suni 
animse  confessorum,  psal.  xlvii,  vers.  10. 

Filii  Core,  id  est,  filii  crucis  :  Christiant,  psal.  xu/ 
vers.  6,  et  psal.  lxxiiii,  in  tit.  Filil  moriificatorum  qui 
sunt,  psal.  Lxxviii,  vcrs.  12.  Filii  excussorum,  id  esi 
propheiarum,  psal.  cxxvi,  vers.  5.  Filii  alieni,  diaboli 
suui,  psal.  cxLiii,  vers.  8. 

Finis  Christus  dicitur,in  quo  non  deficitur,  8cd  cresoi- 
tur,  psal.  IX,  in  til.  Finis  nosier  Christus  esi,  ad  quem 
pervenisse  vita  est,  psal.  xxxviii,  vers.  5.  Finis  noster 
Christus  esi,  ad  quem  bona  cuncta  reXerenda  sunt. 
psal.  Liv,  in  tit. 

Firmamentum  apostoli  et  prophet»  suni,  psal.  XTin, 
vers.  1. 

Flumina  potenteB  sseculi  dicuntur,  psal.xxiu,  ver8.2. 
Flumen  Dei  Christiani  sunt,  psal.  LXiv,vers.  lO.Fluijen 
aliud  baptismi,  aliud  persecuiionis,  psal.  lxv,  vers.  5. 

Fodere  foveam  incidere  in  eam,  psul.  lvi,  vers.  9. 

Fons  a  fovendo  vel  a  fudendo  diciiur,  psal.  lxvu, 
vtjrs.  28. 

Fornicari  a  Deo,  psal.  lxxii,  vers.  36. 

Framea,  gladius  bis  acutus,  psal.  xvi,  vers.  94. 

Frumentum  a  fnimine  dicium  esi,  psal.  iv,  vers.  8. 
Fugere  a  facie  arcus  psal«  lix,  vers.  4. 

Funes  peccatorum  in  carne  corrupia,  psal.  cxyiu, 
vers.  61. 

Furor  ct  ira  Dei,  dicitur  retributio  peccatorum,  non 
motus  animi,psal.  n,  vers.  4.  Furor  et  ira  translaiive  de 
Deo  dicuntur.  psal.  vi,  vers.  1.  Furor  brevis  e8t,iralon- 
ga,  psal.  VI,  vers.  1,  et  psal.  xxxvi,  vcrs.  8. 

G 

Gulaad,  idesi  acervus  testimonii,  psal.  lix,  vers.  7. 

Gebal...  vallis  ilua,  psal.  lxxxii,  vers.  6. 

Gemitus,  quasi  geminatus  lucius  esi,  psal.  vi,  vers.e. 
Gemitus  alius  esi  corporis,  alius  cordis,  psal.  xxxvii, 
vers.  8. 

Generationes  duoe  stini,  unaab  AdamadChri6tum,al- 
tera  usque  ad  finem  sseciili,  psal.  lxxiv,  vers.  5.  Gene- 
raiio  et  generatio,  duo  populi  sunt,  Judaei  et  genies, 
psal.  Lxxxviii,  vers.  2. 

Genies  in  fine  mundi  adhflerebunt  Aiiiichrisio,  Judsi 
Christo^  psal.  Lviii,ver8.8.Genie8  velut  deserium  erant, 
psal.  Lxvii,  yers.  8.  Genies  ut  animalia  erant,  i6t<l., 
vers.  11. 

Gladius  et  arcus  peccatoris,  psal.  xxxvi,  vers.  14. 

Gloriari  Don  decet  nisi  in-  Domino,  psal.  li,  vers.  1. 

Gradns  tre8,  tum  malorum  tum  bonorom  pM(l«  c?iii| 
yere.  8. 


H47 


INDEX. 


1448 


(iniUa  in  labiis  Christi  diffusa ,  psal.  xliv,  vers.  3. 
(iinti^  Dcum  atnant  boni,  oJeruut  mali,  peal.  cviii, 

verf.  2. 

Gravis  populus  Christianus  cur  dicitur,  psal.  xxxiv, 
vprs   21. 

Gustare  Deum  quam  suavis  est,  psal.  xxxiii,  vers.  8. 

H 

Ilabitalores  orbis  qui  sunt,  psal.  xlviii,  vers.  i. 

Hsereditare  tcrram  quid  est,  psal.  xxiv,  vers.  14.  Ha^re- 
ditas  Christf  Ecclesia  est  psal.  xxvii,  vers..l2  ;  item, 
psaL  xciii;  vers.  14.  Haereditas  nostra  est  fnturi  s®culi 
regnumf  psal.  lx,  vers.  5.  Hsereditas  Dei  olini  populum 
Judsorum  fuit,  psa).  lxxhi,  vers.  3. 

Hffiretici  adversantnr  sine  causa  psal.  iii,  vers.7.  Hae- 
reticiloquunturniendaeium,  psal.  v,ver8. 6.  Hsereticorum 
ora  sei>ulcra  sunt  patentia, psal.  v,vers.  ll.Heeretici  per 
superbiam  mouted,  per  instabililatem  passeresdicuntur, 
paal.  X,  vers  1.  Hflprrtioi  legem  Dei  destruunt,  ibitl., 
vers.  3.  HffiretiLi  pUfbfin  Christi  devorant  sicut  escam 
panis,  psal. xiii,  vers.  8.  Heretici  urahrffi  mortis  dicuntur. 
)  saL  XXII,  vers.  4.  Hffirotici  cogitant  mala,  psal.  xxxiv. 
vers.  5.  Hsretici  meditantur  iniquitatem,  psal.  xxxv. 
vert.  4.  Hffiretici  omnes  corrupti  sunt,  psal.  lii,  vers.2, 
Uffiretici  caieaneum  nostrum  observant^psal.  Lv,vers.6, 
Hffiretici  errant  ah  ntero  matris  Ecclesiffi.  psal.  lvii, 
vers.  3.  Hsretici  et  Judei  repellunt  Christum,  psal.  lxi, 
vera. 4.  Hffiretici  verticem  capiili  perambuiant,  psal.  lxvii, 
vers.  33.  UffiretiCi  tauri,  plebis  aniuiffi  vaccffi  dicuntur, 
bid,f  vers.  33.  Hffireticorum  contradictiones  sunt  velut, 
venti  flantes,  psal.  lxxx,  vers.  7. 

Hffiretici  detrahuut,  ideo  persequendi  sunt,  psal.  c, 
ver».  5.  tiffiretici  ad  Ecclesiam  collati,  pauci  sunt- 
psal.  cvi,ver8.  39.  Hffireticorum  oratio  vertiturinpecca- 
tum,  psai.  cviii,  vers.  6.  Hffiretici  scrutauturScripturaad 
falsitatis  ambitum.psal.cxviii,  vcrs.  2.  Hffircticorum  di»- 
torta  versutia,  directioneiu  cordis  uou  haliet,  iOid.t 
vers,  7  Uffireticorum  pravffi  suasiones  dicunturvianiala, 
ibid,g  vers.  101.  Hffirctici  deglutiunt  vivos,  psal.  cxxiii, 
ver8.2.Hffiretici  sicutfenum  tectorumsunt,psal.cxxvin, 
vers.  5.  Uffireticorum  nequitia,  psal.  cxxxix,  vers.  2. 
Usretici  laqneosabscondunt,  ibid,,  vers.  4.  Hffireticire- 
proboruoi  electi  suut,  psal.  cxl,  vers,  5.  Hffireticorum 
plautationes  novellffi  sunt,psal.cxuii,ver8.15.HffireticiB 
est  similitudo  templi^nou  vcrumtemplum,i6i^.,  vers.  14. 
Uffireticorum  promptuaria  plena,  ibid.,  vers.  15. 

Uermon  moiis  parvusjuxtaJordaoem,psaI.  Lxi^vers.S. 
Uermon,  id  est  anathernaf  pro  diabolo  ponitur.  psal. 
Lxxxviu,  vers.  13. 

Uerodius,  avis  cst  maxima,  aquilam  vincens,  psal.  ciii, 
vers.  19. 

Hirci  quasi  hirsuti  sunt  peccatores,psal.  Lxv,vcrs.  14. 

Holocausta  Christianorum  qualia  sunt,  psal.  xliv, 
vers.  9.  Holocausta  uicduUata  qu<£  sunt,  psal.  lxv» 
vers.  14. 

Homicidffi  sunt  sicut  paries  inclinatus,  psal.  lxi, 
vere.  3. 

Homo  inops,  egenus  et  pauper,  psal.  xxxiv,  vers.  12. 
Uomo  non  habens  scientiam  Uei  comparatur  jumentis, 
psal.  xLviii,  vurs.  12.  Homo  ut  fenum  cst,  psal.  ci, 
vers.  5.  Homo  ex  se  mendax,  ex  Deo  verax,  psal^cxv, 
vers.  2. 

Hostes  Ecelesiffi,  adulator  et  blaspliemus,  psal.  xxxix, 
vers.  21. 

Uumiliter  sentire,  psal.  cxxx,  vers.  3. 

Hymnus,  caiilieum  laudis  D^i  est,  psal.  vi,  circa  tit, 
Uymau8,p8aImus,etpsalmuBcantici  differunt,  psal.  lxvi. 
in  tit. 

Hyssopo  sanguis  Christi  signiflcatur,  psal.  l,  vers.  8. 

I 

Idilhum  sou  polins  Iduthnm,  id  est,  transililor, 
psal.  xxxvni,  in  tit.,  et  psal.  lxi. 

Idola  dicuntur  vanitas  et  mendacium,psal.  iv,vers.  3. 
Idola  intirmitates  dicuntur,psal.xv,vers,3.Idolumquasi 
dolo  repertum,  psal.  xcvi,  vers.  7. 

Ignis  Spiritus  sancti  consumit  peccata,  psal.  xxxviii, 
vers.  4.  Ignis  iiluminat  justos  et  exurit  peccatores, 
psal.  XL,  vers.  4. 

Immaculatus  per  se  nemo  est  nisi  solus  Deus,  psai.cx  vni^ 
vers.  1. 

immolatio  corporis  et  sanguinis  Christi,  psal.  xv, 
vere.  4. 

Impii  ut  rota  sunt,  psal.  lxxuii,  vers.  12.  Impios  in 
eircuilu  uuihulare,  psa).  xi^ver«.9.  Impii,qni  Scripturns 
depravant,  peal.  xxv,vers.4.Impii  aicut  fenumciioper- 
euut,  paai.  xjljyi,  yere.  8.  Impiut  creacit  ad  niiDami6. 
▼m.  87. 


Impugnatores  nostri  Bunt  BpiritushDmundi,  psal.  zxxiv, 
vers.  1. 

Incensum  arietum, traditio  Apostolorum  est,  psal.Lxv, 
vers.  14. 

Incola  quis  dicitur,  psal.  cxix,  vers.  5. 

Increpare  guid  est,  psal.  cxviiiy  vers.  21. 

Infernus  dicitur  quia  illic  animffi  jugiter  inferuD^ur, 
psal,  IX,  vers.  18.  Infernus  duplex,  supezior,etinferior, 
psal.  Lxxxv,  cers.  12. 

fn  finem^  signiflcat  Christi  ffiternale  principium, 
psal  Lxvii,  in  tit, 

In  idipsum  laudare,  psal.  xxxiii,  vers.  3.  In  idipsum 
signat  ffitemiiatem»  psal.  cxxi.  vers.  3. 

la^redi  sine  raacula»  psal.  xiv,  vers*  2. 

luiraici  nostri  suut,  diaboli  et  peccata^psal.  vi,  vers.7. 
et  psal.  IX.  vers.  3.  Inimici  duplii*.cs«  coiporalesetspiri- 
tualesy  psal.  vii,  vers.  1.  loimici  nostri  suntaffecluBcar- 
nales,  psal.  xvii,  vers.  41. 

Iniquitates  et  peccata  quomodo  differuut*  psal.  xxxi* 
vers.  1.  Iniquitates  supergressffi  caput*  id  eat»  rationem» 
ps&l.  xxxvii,  vcrs.  4. 

Insipiens  Judffius,  iosipiens  etGentilis«p8aI.  xiii»vers.  1. 
Insipiens  et  stultus  simul  peribunt,  pBiu.  XLviiif  vers.  9. 
Item  psal.  xci,  vers.  6* 

Intellectus  quo  intelliguntur  peccata,  psal.  xxxi,  io 
titut.f  el  vers.  10  lutellectiis  mandatorum  Dei  in  Adam 
purus  erat,  psal.  cxvui,  vcrs.  73. 

Intclligere  super  egenom  quid  est,  psal.  xl,  vers.  1 

luterficere  innocentem  quid  est,  psal.  ix,  vers.  30. 

luvocare  in  veritate,  psal.  cxlix«  vers   19. 

Ipsi  Davidy  quid  signiflcat,  dsal.  cxxxvii«  in  tit. 

Ira  pro  vindicta  ponitur,  psal.  liv,  vers.  23. 

Ira  ut  festuca,  odium  ut  trabs  est,  psaL  liVj  vers.  3. 

Irasci  peccatis  in  cnbilihus*  ps?il.  iv,  vers.  5. 

Ire  de  virtute  in  virtutem,  psal.  lxxxiii,  vere.  7. 

Israpl  dicitnr,  qni  facit  (^uod  Inhet,  psal.  lxxxii, 
vcrs.  5.  Israol,  id  cst  vident  Deunif  psal.  xxiv, 
vcrs.  23. 

Itcr^  curdus  vilffi  cst^  psal.  lxvii,  vers.  21. 


Jacob  et  Israel  populus  Christianus  recte  dicitur, 
psal.  LU,  vers.  8. 

Janua  cur  a  Jano  dicta  est,  psal.  lxxiii,  vers.  7 

Jejnniuui  quasi  inediumdicitur,  psal.  xyxiv,  vers.  16. 

Joiiabad  sa^^erdos  prfficcpit  filiis  suis  sobrie  servire 
Deo,  psal.  lxx,  in  tit. 

Jubilus  seu  Jubilatio  quid  est,  psal.  xxxu>  vers.  3,  et 
psal.  XLvi,  vers.  1.  Item  psal.  liv,  vers.  1.  Itcm 
psal.  Lxxxviii,  vers.  15. 

Judffius  inimicus  et  ultor  diciiur,  psal.  vu,  vers  3.  Ju- 
dffii  suut  sensu  corrupti,  psal.  xiu,  vers.  2.  Judffii  filii 
alieni  dicuntur,  psal.  xvii,  vers.  49.  Judffiiciandi«*antin 
fide,  ibid.  Judffiiuuicornesdicuntur,  psal.xxviiij  vers.  6. 
Judffii  comraorantor  in  circuitu,  id  est  cortice  litters, 
justorura,  psal.  xxxix.vers.  8.Judffioraimini^uita8super 
muros  Hierusalem,  psal.  uv,  vers.  10  Judsei  Testamen- 
tum  Dei  contaminant,  ibid.  23.  Judffii  falso  loquuntur 
justitiam  legis,  psal.  lvii,  vers.  1.  JuJffii  obstinati  sicot 
aspis,  ibid.f  vers.  4.  Judffiioperariiiniquitatis.paal.LViii, 
vers.  2.  Judffii  in  fine  niunaiconvertentur  adchristum, 
ibid.  vers.  7.  Judffii  traditi  in  manus  gladii,  psal.  lxu, 
vers.  9.  Judffiorum  machinaliones  contra  Chri8tum, 
psal.  Lxiii,  vers.  8.  Judffii  Dco  mentiti  sunt,  psal.  lxv, 
vers.  2*  Judffii  apposuerunt  ini^uitatem  auper  iniquita- 
tem,  psal.  lxviii,  vers.  32  Judffii  dicuntur  contralegem 
agentes:  pagani  veroiniqui,  psal.  lxx,  vers.  S.Judffiiet 
Israel  uunc  solo  nomine  sunt,  psal. lxxv, vers.  l.Judffii 
sunt  jgeneratio  pravaetexasperan8,psal.Lxvvii,  vers.lO. 
Judsei  non  vere  timchant  Deum,  psal.  Lxzxrv,  vers  10. 
Jndffiorum  sedes  est  collisa,  psal.  lxxxvhi,  vers.  43.  Jn- 
dffiorum  instabilitas  et  mendicitas,  psal.  CTiu,  vers.  9. 
Judffii^  ut  apes,  non  sibi,  sed  aliis  melliBcaverunt 
psal   cxvii,  vers.  12. 

Judas  traditor,  flliuB  iniquitatis  dicitur,  psal.  lxxxviii, 
vers.  22.  Judas  uxorem  habuit  et  filios,  psal.  cviii, 
vers.  8. 

Judicantur  in  ffiquitate  sancti,  in  justitia  peccatores. 
psal.  IX,  vers  8,  et  psal.  xcvii.  vers.  10.  Judicari  a  Deo 
quoraodo  petit  Christianus,  psal.  xlu,  vers.  1. 

JudiciumChristodatumsecundumhumanamnaturam, 
psal.  Lxxi,  vers.  1. 

Judicium  extrmum  simile  dicitur  tempestati, 
psal.  Lxxxn,  vers.  14. 

Jnraro  in  dolo  quid  e?t.  psal.  xxni,  vers.  4.  Jurare 
Deo  cunvenit,  homini  prohiDetur,  psal.  lxxxviu.  Ter8-4. 
Jurare  dupliciter  accipitur,  psal.  cviti,  ven.  i09» 

JustiUam  Doi  a  se  r«poUm  qoia  Ht;  jh&*  itTU, 


4449 


AD  COMMENT.  S.  BRUNONIS  IN  PSALMOS. 


14^ 


vers.  25.  Justitioe  recta!qua!dicuntur,psal.  xviii,vcrs.  9. 
Justitia  Dei  cst  parcere  poeDitcuti,  psal.  lxx,  vcrs.  1. 

Jnstus  est  sicut  palina  et  sicut  cednis,  psal.  xcf. 
vers.  \2» 

J  uvcDculiB  tyojpauistriiii  v  i  rgiues  sucr»  suut,psal.  lxvii, 
vers.  27. 

JuveDtus  novitas  vitie  uicitur,  psal.  xlii,  vers.  4.  Ju« 
ventus  dicitur  quo  teoipore  pugnatur  coutra  ifitia, 
psal.  Lxvii,  vers.  27. 

L 

Lobia  Chri9ti  dno  tcstamenta  suDt,  psal.  xv,  Tcrs.  4. 
Labia  Christi  eaDcti  prsedicatores  suDt,  psai.  xxxii, 
vers  12. 

Labor  labiorum  mcDdacium  est,  psal.  cxxxix,ver8. 10. 

Lacus  quid,  psaJ.  tii,  vers.  16.  Lacushocsificulumaut 
inrerDum  sigDificat,  psaL  xxiiv,  vers.  1.  Lacus  miseriiB  et 
lutum  fccis  quid  est,  psal.xxxix,  vers.  2.Lacus  varieao- 
cipitur,  psal.  lxxxiiv,  vers.  6. 

Lffitan  ia  DomiDO,  doo  iD  seipso,  psal.  xxxi,  vers.  14. 

Lsetiiia  vera  est  recte  credcre,  psal.  iv,  vers.  7. 

Lameota  io  fuoere  fiuot,  psal.  lxxvii,  vers.  69. 

Laquens  mortis  estreatus  peccatioriginalis,  psal.xvii, 
vers.  6.  Laqueus  juxta  viamest^non  iu  via,psal.cvxni, 
vers.  110. 

Latum  maodatnm  Dci  Charitas  etft,  psal.  cxviii| 
vers.  96. 

L.aus  Dei  quomodo  sempcr  cst  iu  orc  oostro, 
psal.  XXXIII,  vers.  1,  et  psal.  xixiv,  vers.  32.  Laus  Dei 
Don  est  nisi  in  sanctis,  psal.  lxtii,  vers.  9. 

Lavare  maous  iu  saDguine  peccatoris,  |  sal.  lvii, 
vers.  10. 

Lcctus  ab  electisetmollibusherbisdictusest.  psalvi, 
vers.  6.  ^ 

Legislator  Antichristus  dicitur,  sed  falso,  psal.  ix, 
vers.  21. 

Leoni  et  Christus  et  diabolns  comparatur,  psal.  vii, 
vers.  2. 

Lex  Domini  ijomaculata,  Christus  est,  psal.  xviu, 
vers.  8.  Legis  mysteria  fldcut  cera  liquescens,  psai.  xxi, 
vcrs.  15.  Lex  oris  tui  super  miifia  auri  et  argeuti, 
psaL  cxvui,  vers.  71.LezDon  estbonisscaodalumyi^tV/., 
vers.  165. 

Liberar;  de  sduguinilMu  est  absolvi  apeccatis,  psaL  l, 
vers.  15.  Uberari  pedes  de  lapsu,  oon  hic,  sed  io  futuro 
s^Bculo  prsestatnr,  naal.  lv,.  vers.  l3. 

Locupletata  per  Christuni  terra,  psal.  lziv,  vers.  9. 

Locus  paficu»  quid  est,  psal.  xxii.,  vera.  1. 

Loqui  ore  ooo  corde,psat.  xxi,  vers.  7.  Loqui  adversus 
Deum  ioiquitatem,  quia  est,  psal.  lxxiv,  vers.  5. 

Luihen  vultus  Dei,  signum  crucis  et  gratia  Dei  est, 
psaL  ly,  ver£.  7.  Lumea  semiUs  oostri  saocta  Scriptura 
est,  psal.  cxviii,  vers.  105. 

M 

Magniflcare  Dominum  auid  est,  psal,  lxix,  vers.  5. 

Maium  0  quo  custodit  Dominus^  quale  est,  psal.  ctt, 
vcps.  7. 

Maudare  salutes  Jacob,  quid  est,  psal.  xliii,  vers.  6. 
Mandare  testameotum  in  sBtemum,  psal.  cx.  vers.  8. 

Mandata  Dei  iDtelljgere  cst  sccundum  eu  operari, 
psal.  cxiiiv,  vers.  95. 

Mane  precari  est  in  lucida  conversatione  degere, 
psal.  v^  vers.  3.  Mane  Isetitiam,  vespera  tristitiam  desi- 
gnat^  psol.  Lxiv,  vers.  8.  Mane  tempus  venise  est, 
psal.  cxLu,  vers.  9. 

Mansueti  et  mites  qui  sunt,  paal.  xxiv^  vers.  10,  el 
psal.  xxxvi,  vers.  11. 

Mare  gentes  dicuntur,  psal.  lxxxviii^  vcrs.  25,  et 
psal.  xdv^  vara.  5. 

Martyres  q^uomodo  exauditi  sont,  psal.  xxxiii,  vers  17. 
Martyres  facit  nonpcana,  sed  causa,psal.xxx:v,vcr8.26. 
Martvres  velut  oves  escarum  fuere,  psal.  xliii,  vers.  13  et 
24.  Martyres  in  passioue  hiiare  ruere,  psal.  cxviii, 
vers.  159. 

Matutina  susceptio  est  tempus  resurrectionis,  psal.xxj, 
In  tit. 

Media  nocte  surgendum  ad  laudem  Dei,  psal.  cxviit, 
vers.  62. 

Meditari  legem  Deitota  die^  ibid,,  vers.  97. 

Meditaiio  legis  potius  inoperequamin  lectioneconsi- 

stit,  p«al.  cxYi,  Ters.  77. 

Memor  Dei  super  stratum  in  prosperis,  psal.  lxii, 
vers.  7.  Memoc  mandatorum  Dei  quis  est,  psal.  cii, 
vers.  19.  Memor  judiciomm  Dei  non  peccat,  psal.  cxviii, 
vers.  62. 

Mendaces  filii  homioum  in  staterit,  psol,  lxi>  vers.  9. 

liensa,  SaripiaratacradkitDr,piaLxxii,  verB.  6.  Mensa 
Jadnit  facta  in  laqaeum,  psai.  uviii,  vers.  27. 

PATaOL.  CXLII. 


Mctal>olc  quo^dam  locutionisUguraest.psal.  v,  vers.  1. 

Mirabilia  legis  sunt  mystcria  spiritualia,  psal.  cxviiit 
Tcrs.  18  et  129. 

Misericordia  cordis,  miseratio  operis  est,  psal.  xxiv. 
vers.  6.  Misoricordiam  a  Dco  petere,  optituaest  reomm 
defeusio,  psal.  l,  vers.  i.  Misericordia  Dei  melior  super 
vitas,  psal.  lux,  vers.  4.  Misericordia  etjudieium  seut^ 
rilas,  in  omnibus  operibus  Dei, psal.  cx^vers.  l;Mifeeri- 
cordia  Dei  magna  est  super  coelos,  psal.  cvii,  vers.  4. 

Monachus,  \a  est  soUtarius,  ab  omni  peccato  divisas, 
psal.  Lxvii,  vers.  6. 

Montes  ffiterni  prophet®  et  apostoii  dicuntur,  psal.Lxxv, 
vers.  4.  Montes  sancti  itidem  prophetce  etapostolidieun- 
tur,  psal.  Lxxxvi,  vers.  l.Montesiamigant8S,peal.  cxuir, 
vers.  6. 

Mors  peccatorum  pessima,  psal.  xxxiii,  vers.  21.  Mqrs 
martyrum,  non  mors,  sed  umbra  mortis  est,  psaL  XLitt. 
vvrs.  21.  &lors  martyrum  pr^tiosa  et  vitalis,  psal.  dxv. 
vers.  5.  Mors  Cbristi  sessiodicitur,  psaL  cxxxTin,  irers.l. 

Mortuusdiciturqui  mandata  Deinonservat  ,p8«d.  cxviif, 
vers.  17.  Mortuus  sicculi  quis  dicitur,  psal.  cxui,  Ters.  4. 

Moyscs  et  Aaron  quomodo  iuierpretantur,  psal.  lxxvi, 
vers  20. 

Mundus  iste  cur  mare  dicitur,  psal.  lxiv,  vers.  6.  Mun- 
dus  iste  locus  peregrinationis  est,  psal.  cxvui,  vers.  54. 
Mundus  istcnoxdicitur,psaI.xix,ver8.  55.Mundusi8tede- 
sertum  dicitur,psal.cxxxv^ver8.  lO.Mundusistespelunca 
dicitur,  psal.  cxli,  in  tit, 

N 

Neccssitates  dicuntur  odversitates  seu  venialia  pec- 
cata,  psal.  xxiv,  vcrs.  18.Necessita8,inneceposita,ideat 
in  peccato,  psaL  xxxix,  vers.  9. 

Nemo  Dei  judicium  sine  mjsericordia  suatinere  potest, 
psal.  cxLii,  vors  2. 

Nequitia,  voluntaria  malitia^  psal.  xxxvi,  vers.  8. 

Nescit  Deus  id  quod  perit,  scit  quod  maoet,  paal.  i, 
vers.  7. 

Nimis  dupliciter  exponitur,  psal.  cviii,  vers.  29. 

Niniium  io  divina  militiavirtusest,  p8aLcxviii,ver8.4. 

Nomen  Dei,Domious,  velE0it,psal.ix,vers«  10.  Nomen 
Christi  ante  solem  permanet,  psal.  lxxi.  vers.  17. 

Novus  gradua  mysterium  Trinitatis  est^  psal.  cxxvii, 
in  tii. 

Nubes  prffifuiguriB  eloquia  divina  vel  aposloli  suati 
psal.  XVII,  vers.  14.  Nubes  prophetoB  intelligunUir, 
psal.  Lvi,ver8.13.NubespraBdicatoresdicuatur,p8al.  lxi^vi, 
vers.  46,  ct  psal.  lxxxviii,  xers.  7. 

0 

Obdormire  in  morte  quid  est,  psal.  xi,  vers.  4. 

Oblivisci  Deum  quid  est,  psal.  ix,  vers.  18,  etpsal.xux, 
vers.  23« 

Observat  pcccalor  justum  insidiose^  psal.  xxxvi, 
vers.  42. 

Occidere  peccatores,  psal.  cxxxviii,  vers.  4H. 

Oculos  interram  declinare  quid  est,  psal.  xvi>  vers.  12. 

Oculus  nuasi  ocior  lux,  psal.  vi,  vers.  7. 

Odisse  aisciplinam,  psal.  XLix.vers.  18.  Odisse  inimioos 
Dci,  psal.  cxxxvui,  vers.  20  et  21. 

OfTerre  nun^era  in  circuitu,  psol.  lxxv,  vers.  11, 

Og,  id  est  co7ij/ti^,diabolu8est,psal*cxxxiv,  vers.lt. 
et  psal,  cxxxv,  vers.  20. 

Oleum  peccatoris,  adulatio,  psal.  cxl,  vers.  6. 

Olla  spei  nostne^  tribuiatio  sanctorum,  psaL  lix, 
vers.  8. 

Onagri  dicuntur  Judflei,  psal.  ciii,  vers.  12. 

Opera  aancta  solum  in  Eccleaia  aunt.  psal.  cxxxiu^ 
vers.  3.  Opera  sua  Deus  in  nobis  coronat,  psaL  cxuTy 
vers  9. 

Opprobrium  malis  boni  sunt,  psal.  lxviii,  vers.  13. 

Oraudum  pro  inimic*8,  psal.  vi,  vers.  10. 

Orare  expansis  manibns,  psal.  cxlm^  Ters.  6. 

Oratio  et  deprecatio  difiTcrunt,  psaL  xxvvni,  vers.  16. 

Ordinare  testamentumChristi  super sacrificia,psaLxuXy 
Tcrs.  6. 

Os  abundare  malitia,  quid  est,  psal.  lxix,  Tcre.  20. 

Ossa  mentis  fortitudinem  designant,  psal.  ti,  vers.  2. 
psal.  XXXIV,  vers.  11.  Item  psal.  l,  vers.  9. 

P 

PanesanimflBsuntlacrymse,  psal.  lix,  Ters.S.  Panis  do« 
loris  ittdem  lacrymoe  sunt,  psal.  cxxvi,  vers.  3. 

Porabola  et  propositionesuifferunt,  psal.  lxxtii^  Ters.  2. 
Parabola  quid  est,  psal.  lxviii,  vers.  14. 
Paradisus,  terra  viventium,  psal.  xiT,  Ters.  7. 

Paratus  ad  mandota  Dei  quis  est,  psaL  cxtiii,  vers.  60. 
Pass^ribos  monachi  comparantor,  psal.  cni,  vers.  18. 
Patres  nostri,  prophetn  et  apostoli  saoi,  psaL  xliiii 
Ters.  1. 

I& 


»451 


INDEX  AD  COMMENT.  S.  BllUNONIS  IN  PSALMOS. 


145^ 


Palriarcbac  Chriati  dicuntur,  psal.  civ,  vers.  15. 
Paulus  apostolus  dicitur    Benjaniin  adolesceDtulus, 
psal.  LXVJi,  vers.  29. 

Pauper  et  iuops  differunt,  psal.  xxxvi,  vers.  15.  Fau- 
peres  sunt  Christiani  qui  mundi  opes  dcspiciunt, 
psal.  Lxviii,  vers.  38.  Pauperes  Dei  qui  sunt,  psal.  lxxi, 
vers.  2. 

Pax  co&lestisinidipsum,  idest,  imDiutabiliscst,  psal.iv, 
vers.  9.  Pacem  habere  cum  Domino,  quid  est,  psal.  lxv, 
vers.  2. 

Peccant  qul  sacerdotibus  uon  obediunt,  psal.  lxxvii, 
vers.  36.  Peccatur  tribus  modis,  cogitatione,  dicto,  et 
facto,  psal.  I,  vers.  1. 

'  Peccatoresdifferuuta  justis  etabimpiis,  psal.  i,ver8.G. 
Peccatores  pecoradicuntur,  psal.viii,  vers.  9*Peccatore3 
ut  lutum  delebuntur,  psal.xvii,vers.46.  Peccatoressicut 
pulvis  projiciuntur,  psal.  xxxiv,  vers.  6.  Poccatores  ut 
fumus  dehciunt,  psal.  lxvii,  vers.  2.  Peccatores  pacem 
in  conscientia  liou  habenl,  psal.  lxxii,  vers.  2.  Peccatores 
exullare  cornu,  psal.  lxxiv,  vers.  4. 

Peccatum  ocultum  ct  alienuiu  differunt,  psal.  xviii, 
vers.  13.  Peccata  nostra  multa  sunt,  psal.  xxiv,  vers.  12. 
Peccatum  non  imputi^ri  quid  est,psai.  xxxi,vers.2.Pcc- 
catum  originale  ex  Adam  trahitur,  psul.  l,  vers.  6. 

Peregriuationes  Abraba?,  psal.  civ,  vers.  13. 

Peregrini  sumus  hic  omnes,  psal.  xxxviii,  vers.  17. 

Pes  animo)  amor  esty  psal.  ix,  vers.  16.  Pes  affectus 
mentis  dicitur,  psal.  xxxv,  vers.  12. 

Petendum  a  Deo  as&idue,  psal.  cxvui,  vers.  124. 

Petitio  cordis  quid  est,  psal.  xxxvi,  vers.  4. 

Pharao  diabolum  sigoiticat,  psal.  cxxxiv,  vers.  9. 

Philosophi  curpiscesmarisdicuntur,  psal.  viii,vcrs.8. 

Philosophorum  scripta  ad  sacram  Scripturam  nihil 
Buut,  psal.  cxl.  vers.  7. 

Pinguedo  animsB  quid  est,  psal.  lxii,  vers.  6. 

Pingues  terrae  qui  sunt,  psal.  xxi,  vers.  32. 

Plaudere  manibus  allegorice  est  b^na  opera  facere, 
psal.  xLvi,  vers.  1. 

Poenitens  cur  assimilatur  pelicano,  psal.  ci,  vers.  7. 

Ponere  scandalum  fratri,  psal.  xux,  vers.  21.  Ponere 
08  iu  co^Ium,  psal.  lxxu,  vers.  9. 

Port®  mortis  diaboli  et  haeretici  sunt,  psal.  ix, 
vers.  14.  Portsfleternalessunt  fidcsetcharitas^psaLxxni, 
yeis.  7.  Porta  Christus.PorUeapostoIisunt  et  prophet®, 
paai.  cxvii,  vers.  19. 

Preedicatores  iu  Ecclesia  sunt  sicut  turres,  psal.  xlvh, 
vers.  11. 

Praevaricatores  qui  sunt,  psai.  cxviii,  vers.  158. 

Principes   mali  sunt   persecutores  et  diaboli,  ibid.f 

vers   161. 

Prodigium  sunt  iu  hoc  mundo  peccatoribus  fideies, 
psal.  Lxx,  vers.  8.  Prodigia  quasi  porro  dicentia, 
psal.  ixxvii,  vers.  48,  et  psal.  civ,  vers.  26. 

Prophetffi  seepe  prfleteritum  pro  futuro  pouunt,  psal. 
XLiii,  vers.  9.  PropheteB  cur  vtdentes  dicti  sunt,  psal. 
Lxxxviii,  vers.  19. 

Pruximi   nostri    omnes    sunt    homines,   psal.    xiVj 

vers.  4. 

Psallere  et  canlare  differunt,  psal.  xx,  vers.  13,  et 
psal.  XXVI, vers.  U.Psalleresapienterquidest,  psal.XLvi. 
vers.  7.  Psallere  Domino  in  cithara  quidest,  psal.  xcvii, 

vers  7 

Psahnodia  quid  est,  psal.  cxxxvi,  vera.  7. 

Psalmodia  quid  cst,  psal.  cxxxvi,  vcrs.  7. 
'Psalmuscantici  quid  est,  psal.Lxxiv,circa^i7.PsaImu8 
differt  a  cantico,  psal.  iv,  circa  tit.  Psalmo  Deus  magis 
opere  quam  vocibus  laudatur,  psal.  xvii,  vers.  53. 

Psalterium  et  cithara  quomodo  differunt,  psal.  xxxii, 
vers.  2,  et  psal.  xvii,  vers.  24.  Psalterium  simililudo  est 
corporls  Domini,  psal.  xlviii,  vers.  4.  Psalterio  compa- 
rantur  actus  nostri,  psal.  cvii,  vers.  1. 
Pueri  dicuntur  Christiaui  a  simplicitate  et  purilate 
mentis,  psal.  cxii,  vers.  1.  Puer  ab  innocentiflB  puritate 
Christus,  psal.  lxviii,  vers.  21.  ,   .      . 

Pulvis    dicitur    homo    terrenus   et  impius,    psal.  i, 

vers   5. 
Pupiila  oculi  quasi  pus^illa  dicitur,  psal.  xvi,  vers.  9. 
Pusillum  tempus  eslquodusquead  diemjudiciirestat, 

psal.  XXXVI,  vers.  10. 

Puteus  interitus,  gehennfle  profunditas,  psal.  liv, 
vers.  26.  Puteus  in  bonam  ct  malam  partem  accipitur, 
psal.  Lxvin,  vers.  9. 

Q 

Ouerere  mendaciuin,  psal.  iv,  vcrsS.  Quttrere  faciem 
Dei,  psal.  xxiii.  vers.  5.  Quierere  mala,  psal.  lxx, 
vers.  14.  Quierepe  sibi  escam  a  Deo,  psal.  cm,  vers.  22. 

(^9i  uBpe  pro  raritate  ponitur,  psal.  zziii,  ven.  3. 


R 


Rana  nflcrclicorumloquacitatemsignificatfpsal.  txxvn, 
vers.  50. 

Recti  corde  quisunt,  psat.  Lxiu,vers.ll,  ctpsal.  cxxxv, 
vers.  4. 

Heges  dicuntur  quilibet  Christiani  boni,  psal.  ci, 
vers.  16. 

Regnum  omnium  sseculorum,  psal.  cxliv,  vers.  13. 

Reliquifle  J  udaeorum  converte  odse  ad  Christum ,  psal .  xx, 
vers.  12.  RehquiaBjustorummanent,impionim  pereuot, 
psal.  X.XXVI,  vers.  39  ct  40. 

Reminisci  est  ad  Dominum  per  poenitentiam  reverli, 
psal.  XXI,  vers.  29. 

Renum  increpatio,  psal.  xv,  vers.  7. 

Reptillia  maris,  id  est  hujus  mundi,  daemones  snnt, 
psal.  ciii,  vers.  26. 

Requies  animae  bona  conscienUa  est,  paal.  cxiv, 
vers.  7. 

Respicit  Deus  aliter  peccata,  alitcr  hominem,  psal.  xxxii, 
vers.  13. 

Resurrcctio  duplex,  una  a  vitiis,  alteni  iuTitaiD  fleter- 
nam,  psal.  xix,  vers.  9. 

Retributio  quadruplex,  psal.  xxvii,  vers.  e. 

Rcx  ct  gigasper  similitudinem  quisdicilur,p9ai.  xxxii, 
vcrs.  16.  Rex  peccat  soli  Deo.  plebeius  autem  Deo  et 
regi,  psal.  l,  vers.  5. 

Rhamnus  est  genus  spinarum,  aculeis  asperum,  flore 
gratum,  psal.  lvii,  vers.  9. 

Ridcbunt  justi  super  peccatores,  psal.  u,  vers.  6. 

Rivi  apostoli  dicuntur,  psal.  lxiv,  vers.  11. 

Rogare  pro  interrogare,  psal.  cxxi,  vers.  6. 

Ros  Hermon  divina  Scriptura  dicitur.  psol*  cxxxii, 
vers.  3.    • 

Ruina  ex  disputationo  hsBreticorum,  psal.  cxlhi, 
vers.  17. 

S 

Sacrificare  voluntarie  quid  est,  psal.  liii,  vers.  6. 

Sacriticium  Ecclesifle  est  cof^ris  et  sangoinift  Christi 
immolatlo,  psal.  xix,  vers.S.SacrificiataurorampTOMint 
si  in  paupereserogentur,  psal.XLix^vera.  14.  Sacrifidam 
iaudis  est,  mori  mundo,  offerri  Christo,  t6fc/.,  yers.  15. 
SaeriUcium  nostrum,  non  sanflaine,  sed  iacryoiis  per- 
fundi  debet,  psal.  l,  vers.  18.  SacrifleiumjustiUfipassio 
Christi  cst,  psal.  l,  vers.  18.  Sacrificium  yespertimum, 
psal.  cxL,  vers.  3. 

SagitflB  Christi  acutsB,  quia  corda  penetront  nt  sanent, 
psal.  XLiv,  vers.  7. 

Salix  lignum  infructuosum,  psal.  cxxxn,  vers.  2. 

Salomon  typus  Christi,  psai  lxxi,  in  tiL 

Salvat  Dommus  hominesetjumenta,psal.xxzv,vers.7* 
Salvari  pro  nihilo  quid  est,  psal.  lv,  vers.  7. 

Sancti  dicuntur  coeli,  iu  quibus  Deus  habitat,  psal.  ii, 
vers.  4.  Sancti  vota  disUnguunt,  psal.  lxxv,  Ters.  12. 
Sancti  ut  cervi  sunt,  psal.  cxl,  vers.  10. 

Sanguis  Christi  purificat,  nou  crueutat,  psal.  cxxix, 
▼ers.  7. 

Sapienter  petere  ^uid  est,  psai.  xxi,  vers.  2. 

Sapientia  in  divlnis  mysteriis:  prudentia  in  moribns, 
psaL  xLviii,  vers.  3. 

Scandalum  Grsece  sinistrum  significat,  psal.  cy,  vers.34. 

Scrutari  lcgemDeiintermalignos  nonucet,peaI.cxviii, 
vers,  115. 

Scutum  quasi  sculptum  dicitur,  psal.  xxxiv^  vers.  2. 
Scuto  coronat  Deus,  psal.  cii,  vers.  4. 

Secuuda  Sabbati  Ecclesia  catholica  est,  psaL  xlvii, 
in  tit, 

Sedes  Dei  dicuntur  sancti,  psat.  cxxi.  vers.  5. 
Seinen  Jacob  et  scmen  Israel,  psal.  xxi,  vers.  24  et  25. 

Semen  opera  hominis  dicuntur,  psal.  xxxvi,  vers.  26. 
et  psal.  cxi,  vers.  1. 

SemitsB  juslitio}  sunt  dilectio  Deietproximi,psal.xxii, 
vers'  3.  Semita  dicitur  quasi  8emivia,psaL  xxiv,ver8.4, 
et  psal.  cxviii,  vers.  35. 

Senecta  et  senium  differunt,  psal.  lxx,  vers.  19. 

Septem  psalmi  poenitentiales,  et  septem  modi  romit- 
tendi  peccata,  psai.  vi,  vers.  1.  Septem  dona  Spiritus 
sancti,  psal.  xi,  vers.  7. 

Septies  in  die  laudem  dicere,  psal.  cxvui,  vers.  164. 

Septuplum  significat  perfectionem  psaL  lxxyiu, 
vers.  13. 

Sepulcrum  dicnntur  mentes  infideUnm,  ptaL  xcvu, 
vers.  12. 

Servus  a  scrvando  dictus  est,  psal*  cxnii,  vers.  122. 
Servi  Domini  qui  sunt,  psal.  ciui,  Tert.  i. 

Silo  significat  sacerdotiam  Aaron  a  Deo  rejoetami 
psal.  LZini,  vers.  66. 

Singularis  quis  didtur,  ptal*  cn.,  Ter.  ii« 


1453 


ORDO  REROM  QVM  IN  HOC  TOMO  CONTINENTUR. 


1454 


Sion  Ecclcsiiim  designat,  psal.  ii,  vcrs*  6,  ct  psal.  ix, 
vers.  11.  Sion:  speculalio  divinitatis,  psal.  xix^vers.  2. 
Sion  parvus  colliculus  propetemplumUieruBaleni^psaL 
Lxviii,  vers.  40. 

Sitiens  Deum  anima  quid  facit,  psal.  Lxir,  vers.  2. 

Sortes  nostrse  iu  manu  Dei,  psal.  xxx,  vers.  18. 

Species  Jacob  dilccta  quid  est,  psal.  xlvi,  vers.  4. 

Spes  Ecclesifledicitursingularis,  psal.  iv,vers.  lO.Spes 
omnium  finium  terrae  Deus,  psal.  lxiv,  vers.  6. 

Spinam  configit,  quid  est,  psal.  xxxi,  vers.  4. 

Spiritus  rectusinnovaturinnobis  pcrChristum.psal.L, 
vers.  11.  Spiritus  principalis  quis  est  in  nobis,  ibid,, 
vers.  13. 

Subditus  Deo  quis  e^t,  psal.  lxi,  vers.  1. 

Substantia  apud  Christumbonfieconscieutiae  possessio 
est,  psal.  xxxviii,  vers.  11. 

Sum  est  verbum  Dei  proprium,  indicans  Trinilalcm, 
psal.  XLii,  vers.  8. 

Superbi  comparantur  cedris,  psat.  xxviii,  vers«  9.  Su- 
perbi  sunt  qui  peccant  et  satisfaecre  nolunt,  psal.cxviii, 
vers.  118. 

Superbia,  delictum  maximum,  psal.  xviii,  vers.  14. 

Supplanlare  anid  est,  psal.  xxxvi,  vers.  33. 

Surgcre  ante  lucem,  psal.  cxxvi,  vers.  3. 

^ustinere  Dominum  tota  die^  psal.  xxiv^  vers.  .5. 

Synagoga,  coUectio  reproborum,  psal.  vii,  veis.  7. 

T 

Tabernaculum  a  taberna  etcffinacuIodicitnr,psaI.xiV, 
vers.  1.  Tabernaculum  Dei,  Ecclesia  velcoelestismansio 
est,  psal.  xLii,  vers.  3.TabcrnacuIapeccatorumvitaprsB- 
sens  est,  psal*  lxxxiii,  vers.  11. 

Tacere  peccata  malum  est,  psal.  xxxi,  vers.  3. 

Tauri  piugucs:  feroces  Jud(eorumprincipes,psbI.  xxi, 
vers.  12. 

Tempestas  valida  erit  dics  judicii,  psal.  xlix,  vers.  4. 

Templum  mirabiie  in  squitate  Cbristus  est  velEede- 
sia,  psai.  lxiv,  vers.  5. 

Tempus  beneplaciti  est  tenipus  incarnationis  vel  pas- 
lionis  Cbristi,  nsal.  lxviii,  vers.  16.Teiupus  malum,die8 
judicii  est,  psal.  xxxvi,  vers.  20. 

Tcnlarc  quid  est,  psal.  lxxvi,  versr  21. 

Teutatio  duplex,  una  Dei,  altcra  diaboliy  psal.  xxv, 
vers.  2. 

Terra  interfecta  tropice  dicitur,  psal.  cv,  vers.  37. 
Terra  deserta  inviaetinaquosaestislemundus^psal.  lxii, 
vers.  3. 

Terribilis  Deus  regibus  terr»,  psal.  lxxv,  vers.  12, 

Terrigense  dicuntur  peccatores  terrona  sectantes, 
psal.  XLViii,  vers.  2. 

Testamentum  in  Scripturis  pro  omni  pacto  accipitur, 
psnl.  Lxxxii,  vers.  5.  TestamentaduoperChristumcopu- 
iata,  psal.  lxxxiv,  vers.  11.  Testamentum  aeternum  pro- 
prie  lex  nova  dicitar  psal.  av,  vers.  10. 

Tbesaurizare  quomodo  debemus,  psal.  xxxviii,  vers. 
19. 

Timor  Domini,  charitas  seu  reverentia  mixta  cum  pa- 
vore,  psal.  xviii,  vers.  10.  Timor  Dei  utilis  et  efficax, 
psal.  XXI,  vers.  24.  Timor  Dei  dulccdinem,  timorhuma- 
nus  amaritudinem  habet,  psal.  xxxiii,  vers.  ll.TimorDei 
duplex,  servilis  et  castus,  psal.  cxviii,  vers.  63. 

Titulorum  utilitas  in  psalmis,  psal.  ii,  circa»  tit. 

Torrens  dicitur  sapientia  Cbristi,  psal*  xxxv,  vcrs.  9. 
Torrentes  iniquitatis  sunt  turba  iniquoium  Ecclesiam 
conturbantium,  ps&I.  xvii,  vers.  5. 

Tribulari  ex  corde  cst  deflere  peccala,  psal.  xxxiii, 
vers.  18. 

Tribus  Domini  testimonium  Israel^  psal.cxxi,  vers.  4. 

Trinitas  personarum  indicatur,  psal.  v,  vers.  2. 

Tristitia  duplex:  mala  de  adversis  hujus  mundi,bona 
de  peccatis,  psal.  xui,  vers.  5. 

Tropus  et  tropologia  in  Scripluris  psal.  iii,  vers.  6. 


Tuba  canere  quando  solebant  Judffii,  psal.  lxxx, 
vers.  3. 

Tubae  ductiles  et  tubae  cornesB  quid  significant^ 
psal.  xcvii,  vcrs.  7. 

Tunica  indivlsa  Christi  Ecclcsim  unilatem  designat^ 
psal.  XXI  vers.  19« 

U 

Umbra  mortis  quid  est,  psol.  cvi,  vers.  14. 

Unicornis  signiticat  unicam  Christi  Ecclesiam,  psal. 
Lxxvii,  vers.  75.  Unicornes  superbi  dicuntur,  psal.  xxi, 
vers.  22. 

UnicusetpaupcrdiciturpopuIusChristianus,  psal.xxiv, 
vers.  17.  Unica  dicitur  anima  Christi  vel  Ecclesia, 
psal.  XXXIV,  vers.  20. 

Usque  ud  cornu  aitansid  est  usquc  ad  communiouem, 
psal.  cxvii,  vers.  66. 

Usuraprohibita,  psal.  xiv.^vers.  6.  etpsal.Liv^vers.ll. 
Usura  spiritualis  in  peccatoribus,  psal.  lxxi,  vers.  15, 

V 

Vani  qui  sunt,  psal.  xxv,  vers.  4.  et  psal.  u,  vers.  7. 

Vanitas  vacua  et  supervacua,  psal.  xxi,  vers.  7.  Vanitas 
mutabilitas  mentis,  psal.  xxxviiu  vers.  S.Vanitatismuii- 
danae  opera  sunt  sicut  tela  arauea;,  i6iV/.,vers.  15.Vaiii- 
tates  et  insaniae  faUse  quse  sunt,  psal.  xxxix,  vers.  6. 

Velata  Judseis  lex  Moysi,  psai.  cxiii,  vers.  135. 

Verbum  asperum  quid  cst,  psal.  xc,  vers.  3.  Vcrbum 
Dei  permanet  in  ccelo,  id  est  in  sanctis  et  augelis, 
psal  cxviii,  vers.  80. 

Versus  iu  exitu  vitffi  dicendus,  psal.  cxv,  vers.  7. 

Vcrtex  quid  est,  psal.  vii,  vers.  17. 

Vesperum,  prfiesens  vita,  psal.  xxix,  vers.  6. 

Vesligia  Christi  sunt  ejus  apostoli^  psal.  xvi,  vcrs.  6. 

Vitae  durae,  virtutum:  iter  viliorum,  leve  esl,psal.xvi, 
vers.  5.  Viae  Domini  sunt  dilectio  Dci  et  proximi, 
psal.  XVII,  vers.  24.  Via  Dci  durn,  scd  luta;  via  terrae 
niollis,  sed  plena  laironibus,  psal.  xxxvi,  vers*  24.  Viae 
Domiui  sunt  apostoli  et  proplietn?,  p^al.  cxxviu  xers.  1. 

Vibrare  quid  cst,  psal*  vii,  vers.  13. 

Vidcre  voluntatcmDomiuiquid  est.psal.  xxvi,  vcrs.S. 

Vigilare  ad  Deum  diluculo,  psol.  loii,  vcrs.  1. 

Vindictae  divinsD ordo et processus,  psal.  lxx vii, vcrB.54. 
Vindicta  quam  Christianus  petit  bona  est,  psal.  lxxviii, 
vers.  11. 

Vinea  praefigurot  Ecclesiam,  quae  sola  persecutionibus 
crescit,  psal.  lxxix,  vers.9.Vinea  JudaicainChristianam 
commutata,  ibid,y  vers.  10. 

Vinuin  compunctionis  virtus  pcenitentiae,  psal.  lix, 
vers.  3. 

Vir^a  directioni.Oy  rogula  aequitatis  in  judicio  Christl, 
psal.  xLiv,  vers.  8.  Virga  peccatorum  potcstas  tyranno- 
rum  dicitur,  psal.  cxxiv,  vers.  3. 

Virgo  centesimuui,  vidua  sexagesimum  fert  fructum, 
ibUJ.,  vers.  16. 

Viri  sanguinum  qui  sunt,  psal.  v,  vers.7,  etpsal.xxv^ 
vers.  0.  Item  psnl.  liv,  vers.  27. 

Viriliter  agere  quid  cst,  psal.  xxx,  vers.  31. 

Visitare  in  virga  quid  est,  psal.  lxxxviii^  vers.  32. 

Vita  vcra  qune  est,  psal.  cxviii,  vers.  78. 

Volucres  cceli  dicuntur  homines  superbi.  psal.  viii, 
vers.  8. 

Voluntaria  sacrificia  quae  sunt,  psal.  cxviii,  vers.lOS. 

Voluiitas  Dei  bonanobisut  scutumest,  psal.v,ver9.15. 
Voluntas  labiorum  Christi  fraudata  non  fuit,  psal.  xx, 
vers.  2. 

Vultus  Domini  supcr  malos:  psal.  xxxiii,  vers.  16. 

Z 

Zelus  duplex,  bonus  et  malus,  psal.  cxqiii,  vers   139. 
Ziphaei  deBi|;nant  peccatores  in  hoc  mundo  florenteB, 
psal.  Liii,  in  ttt. 


ORDO  AERUM 

QVM  IN  UOC  TOMO  CONTINENTUR. 


SKNCTUS  BOTJNO  HEHBIPOLESSIS 
EPISCOPUS 

Prolegomena. 

De  S.  BruDoniB  Vita  et  rebus  geslis. 
De  BranoniB  sanctitate  ct  cultu. 
De  Brunonis  scripiis. 


Praesidia  critica.  —  Quid  in  hac   editione  praestitum 

fuerit.  27 

Appendix  documentorum.  31 

9          EXPOSITO    PSALMORUM,   CANTICORUM.  ORATIO- 

9       NIS  DOMlNICiC:  ET  SYMBOLORUM.  39 

19          Saacli  Brunonis  Prolegomena.  39 

23          EXPOSITIO  PSALMORUM.  50 


flS5 


ORDO  REHUM. 


1456 


COMMENTARIUS  IN  CANTICA. 

Cnnticum  IsaisB  prophctcc. 

Canticum  Ezcchiee  regis. 

Canticum  AnuaB. 

Canticum  Moysi. 

Oratio  Hahacuc  prophctaB  pro  ignorantiis. 

Canticum  Moysi. 

Canticum  Zachariae. 

Cauticum  sanctse  Marise  a<I  vcspcram, 

Canticnm  Simeonis. 


5i0 
530 
5:^1 
.585 
538 
5i2 
545 
554 
555 
558 


COMMENTARIUS     IN     ORATIONEM      DOMINIOAM, 

SYMBOLUM     APOSTOLORUM      ET     FIDEM  ATHA- 

»ASII.  558 

Oratio  Dominica.  558 

■Symbolum  aposlolorum.  559 

Lnudes  post  nocturniim.  562 

Fides  catholica  sancti  Athanasii  episcopi.  562 

GREGOniUS  VI  PAPA 

Nolitia  hixtorica.  570 

GREGORII  YI  EPISTOL^  ET  PRIVILEGIA.  574 


CLEMEyS  11  PAPA. 
Notltia  hlstorica. 


578 


OUVA  AUSONENSIS  SIVE  VICENSIS 
EPISCOPUS. 
Notitia  historica.  590 

OLIVJE  SERMO  IN  NATALIS.  NARCISSI  EPISCOPI. 

591 
DE  CONVERSIONE  BEATiE  AFRiE.  594 

OLIVyE  EPISTOL^.  590 

ViccDsis  ecclesioe  consccratio.  603 

Conciiii  Narbonensis  synodica.  607 

RODULFUS  GLABER  CLUNIACENSIS 

mNACHUS 

Notitia  hfssorica.  610 

RODULFI   GLABRl   HISTORIARUM   SUI   TEMPORIS 

UBRI  QUINQUE.  611 

Rodulfi  Glabri  Prsefatio.  611 

LIBER  PRIMUS.  613 

Caput  ramuH.  —  De  divina  quaternitate.  614 

Cap.  II.  —  De  Rodulfo  rcgc.  618 

Cap.  III.  —  De  Lothario  reffe.  618 

Cap.  IV.—  Quipostmodumllomaeimperatoresexstite- 

rtnt.  618 

Cap.  V.  —  De  pagauorum  plagls.  623 

UBER  SECUNDUS.  627 

Caput  pbimum.  —  De  electione  Hugonisin  regem.  627 

Cap.  H.  —  De  cetu  ninris,  et  occideutium  bellis.    630 

Cap.  III.  —  De  Conano  duce   Britlunum,  ot  Fulcone 

Andegavoram.  631 

Cap.  IV.  —  Dc  mouastcrio  Lucacense.  631 

Cap.  V.  —  De  portento  Aurcllance  urbis  mirnh       634 

Cap.  VI.  —  Depraelalionibusturpislncri  arreptis.  635 

Cap.  VII.  —  De  inceudiis  et  morlibus  uobilium.     638 

Cap.  VI H.  —  De  Heurici  ducis  morte,  et  vastatioue 

Burgundlie.  633 

Cap.  IX.  —  De  fume  valida  et  infestationc  Sarraceuo- 

rum.  630 

Cap.  X.  —  De  inundantia  lapidum.  642 

C.\p.  XI.  —  De  Leutardo  insaoiente  hseretico.  643 

Cap.  XII.  —  De  hairese  in  Italia  reperta.  643 

LfBER  TERTIUS.  6 '»3 

Prfflfatio.  643 

Cap.  primum.  —  De  Slephauo  rege  Huugrorum,  et  bel- 

lis  Beneventorum.  64C 

Caput  II.  —  De  Roberto  rej?e  Francornm.  647 

Cap.  III.  —  De  stella  comete,  quae  appareos  plurima 

portendit.  650 

Cap.  IV.  —  DeinnoVfllloneecclcpiarumintotoorbe.  651 

Cap.V.  —  Demouasteriisrefledificatis  benea  Willermo 

abbate,  vel  institutis. 

Cap.  VI.  —  Dc  sanctorum  pignoribusubiquerevelatis. 

655 

Cap.  VII.  --  De  eversione  templi  liierosolymorum,  et 

csde  Jndxoruni.  658 

Cap.  VIII.  —  De  baeresi  apud  Aurelianns  reperta.  659 

Cap.  IX.  —  De  filiisregisejusdcm.  663 

LIBER  QUARTUS.  069 

Prffifatio.  670 

Capl-t  pbixum.  —  De  universalitate  Ecclesiie  aCoustanti- 

nopotitanis  iujuste  re({uisita.  670 

Cap.  H.  —  De  Iiojrcsi  in  Ilalin  invpula.  67f 

Cap.  III.  —  Quod  peccatis  hominum  exigentlbus,  Do- 

mino  permittente,  a  nequum  Bpiritibus  aliquando  fiant 

miracula.  G74 

Cap.  IV.  —  De  fame  validiseima  quae  contigit  in  orbe 

terraram,  675 


Cap.  V.  —  De  pace  etabundantiaannimiilesimiapas- 

sione  Domini.  678 

C.AP.  VI.  —  De  confluentiapopulilotius  orbis,  quce  iid 

sepulcrum  Domini  Hierosolymis  facta  e«t.  679 

Cap.  VII.  —  De  pryslis  Sarracenorum  adversus  Chri- 

stianos  in  Africoi  partibus.  6^3 

Cap.  VIH.  —  De  Leiiticorum  {iraelio  adversus  Chrisiia- 

nos  iu  partibus  Aquiionis.  683 

Cap.  IX.  —  De  signo  qiiod  in  sole  apparuit.  683 

LIBER  QUINTUS-  «85 

Caput  primum.  —  Variee  qucestiones.  U86 

Cap.  II.  —  De  bello  mire  gesto.  6*^4 

Cap.  III.  —  De  tcrtia  ectipsi  solis.  695 

Cap.  IV.  —  De  dissensioue  Lugdunftosi»  pra»sulalus. 

695 
Cap.  V.  —  De  e.T8tirpationc  Simoniaca.  698 

SEIFRIDUS  ABBAS  TEGERNSEENSIS. 

VITAS.  GUILLELMI  ABBATIS  DIVIONENSIS.  e^W 

SEIFRIDI  EPISTOLiE.  719 

Epitaphium  SeifHdi.  .  723 

VASO  LEODIENSIS  EPISCOPUS. 

Vita  Vasonis.  726 

VASONIS  EPISTOLiE.   ^  163 

CHARTA  VASONIS.  763 

ODORANSUS  MONACHUS  S.  PETRI  VIVL 

Notitia  historica.  7G6 

OOORANNI  CHRONICON.  770 

UISTORIA    TRANSLATIONIS   SS.    8AVINIANI,  PO 

TENTIANI  SOCIORUMQUE  MARTYRUM.  777 

ODORANNI  OPUSCULA.  701) 

Prologus.  199 

OpUSCULUM  PRIHUM.  802 

Opusc.  II.  803 

Opusc.  III.  803 

Opusc.  IV.  806 

Opusc.  V.  807 

Opusc.  VI.  810 

Opusc.  VH.  814 

Opusc.VIH.  818 

Orusc.  IX  et  X.                                                           819 

Opusc.  XI.  82i 

Opubc.  XII.  823 

Opusc.  XIII.  826 

HYMNUS  IN  S.  SAVINIANUM  SOCIOSQUE  EJUS.  826 

EPITAPHIA  SENONENSIA.                                         830 

S.  ODILO  ABBAS  CLUNIACENSIS  V. 

S.  Odilonis  elogiuin  historicum.  834 

VitH  S.  Odilonis.  auctore  Jotsaldo  monacfao.  898 

S.  ODILONIS  KPlSTOLyE.  939 

VITA  BEATI  MAIOLI  ABBATIS.  It43 

HYMM  QUATUOR  IN  VIGILIA  B.  MAIOLI.  962 

VITA  ADALUEIDiE  IMPERATRICI6.  963 

MIRACULA  ADALHEIDIS  REGINyE.  983 

S.  ODILONIS  SERMONES.  991 

Sermo  pkimus.  —  De  Nativitate  Domini  Sobatoria.  991 
Sermo  II.  —  De  Euiphania  Domini.  9.95 

Sermo  III.  —  De   PuriQcationc  ftanct»  Dci  genitricis 

Marife.  9^ 

Sermo  IV.  —  De  Incarnatione  Dominica.  1601 

Sermo  V.  ~  De  resurrectione  Domini.  1004 

Sbrmo  VI.  —  De^odem  resmTectione  Donuni.  1005 

Slrmo  VH.  —  De  eadem  resurrectioce.  1009 

Sermo  VIII.  —  De  ascensione  Dotnini  Salvatoris.  1011 
Sermo  IX.  —  In  die  Pentecostes.  1014 

Sermo  X.  —  DeadmirabiiiprsecursorisChritU  JoaiiDfs 

Boptist^  nulivitate.  1619 

SERao  XI.  —  In  vigilia  apostolorum  Pctri   et  Pauli 

1020 
Selmo  XII.  —  De    assumplione  Dei   geatrteis  ^arias. 

1023 
ScRMO  XIII.  —  De   Nativitate  beato)  Marifie    Tirginis. 

1028 
Sermo  XIV.  —  Dc  Nativitate  beatffi  Mariae.  1029 

SermoXV.  —  De  aancla  Cruce.  1031 

S.  ODILONIS  CREDULITAS.  103.5 

S.  OD  LUNIS  GARMINA  SACRA  ET  PRECES.        1035 
Hvmnus  in  Assumptione  S.  Marise.  103.5 

A(l  crucem  adorandam  oratio.  1037 

APPENDIX  AD  S.  ODILONEM.  1039 

I.  —    PriEceptum    Ottonis    imp.    de   S.    Maiolo    de 
Papia.  i||S9 

II.  —  PrflBceptumRodulfiregisdeChaTliiiiSt-BlfciMMeo; 
saucto  Victore  et  aliia  copellis.  lOw 

III.  —  Cbarta  ejusdem  regis  de  S.  BkMioiii  ^tedBMay 
cum  omnibus  pertinentiiB  suis.  loil 


1487 


QUM  IN  HOG  TOMO  GONTINENTUR. 


1458 


IV.  —  Gbtria  AiDcd«i  oomUis  deeccMaS.  MaiirAii 
in  pajo  MulUcena.  1042 

V.  —  Hvmnus  de  S.  Odilone.  1041 
Missa  B:  OdiloBi».  1043 
Jotsaldi  monachi  planctus  de  transitu  dominiOdilonis 

abbatis  Chinlacen'1^.  1043 

Trauslatio  corporis  S.  Odilonis.  1047 

BERNO  ABBAS  AUGIJE  DIVITIS. 

Notitia  liistorica.  1047 

Notitia  litteraris.  1049 

Notitia  litteraria  altem.  1051 

LIBELLUS  DE  OHBUSBAM  REBUS  AD  MlSSifi  OP- 

FICIUM  PERTINENTIBUS.  1055 

Caput  pfttMini. — QiiaHter  -privdn  apodtolbram  tempori- 

busmiBtarum  celebfitas  afi^retfir.  1055 

C^p.  11.  *  De  Gloria  ib  exeeMs.  1058 

Cap.  111.  —  De  octava  PentecoBtes.  1001 

Cap.  IV.  —  De  Adventu  Donfani.  1063 

Cvp.  V.  —  De  missa  Deprecaiioaem  nostram,  et  con- 

corda  ofnciorum  Dominicalium.  1066 

Cap.  VI.  —  SfquentiaprsBcedentis.  1072 

Cap.  VII.  —  De  jejunio  quatnor  temporum.  1073 
LIBER  DE  CELEBRATIONE  ADVENTOS  DOUINI. 

1079 
CAPtT  rriniTTv.  —  Proponitnr  argtmoentmn  prffisentis 

qusestionis,  et  afTeruutur  diversee  fselitetitiiB,  atatnltor- 

3ne  non  nisi  quatuor  heddoniadas  adventni  celobrando 
andas.  1079 

Cap.  II.  —  Idem  confirmatnr  ex  Amnlario,  Forlunfato 
et  Beda.  1081 

Cap.  111.  -  Objccllo  cotitra  Hicta  dtesolvitur.        W83 
Cap.  IV.  —  Impiorat  Bemo  Aribonisauctorititem,tTtnec 
plurcB  qnam  qnatnor  AdventQsDomhiicuscelebrarfper- 
niittat.  1085 

Ratio  generalis  de  initio  Adventns  Domlnt  seonndmn 
auctoritatera  Ililarii  episcopi.  1085 

DIALOGUS  DE  JEJUNIO   QUATUOR   TEMPORUM. 

1087. 

PROLOGUS  BERNONIS.  1087 

INCIPIT  DIALOGUS.  1087 

Caput  PBiMni.  —  De  diversitate  jejunia  quatuor  tem- 

porum  celebrantium.  1667 

Cap.  II.  —  In  rebus  incertis  ad  dubiis  majorumtenenda 

sunt  instituta.  1089 

Cap.  III.  —  Qua  ratione  Quatuor  temporum  jejonia 

sintconstitula,  etcurpotissimum  tribus^epiimaiiiMiebiis 

qnae  denique  ratio  plurium    vel  paocloriUB  Isctioouin. 

1090 

Cap.  IV.  —  Utrum  statim  in  primo  sabbato  Mariii  sit 

jejunandum    etiamsi  idem  mensis  quiuta,  scxta,  aut 

septima  feria  incipiat,  aut  in  aliud  sabbatum  propter 

quartam  feriam  sit  difTerendum  ?  1092 

Cap.  V.  —  Prtedicta  amplius  illustrantur  et  roboran- 

tur.  1093 

Cap.  VI.  —  Quandonam  tredecim  vet   qnatuordecini 

hebdomadse  eveniant.  1095 

Cap.  VII.-  Num  jejunio  in  aliud  sabbatum  dilato^vel 

in  ipsara  hebdomadura  sanctam  Pentecostes  incidente, 

Gradalia  an  Alleluia  sint  canenda?  1096 

Cap.  VIII.  —  Compendium  doctrinffi   hactenus  oxpo- 

sitn^.acpraecriptusmodusin  jejunando  servandus.  1096 

BERxNONIS  OPUSCULA  DE  MUSICA.  1097 

Musica  Bernonis  seu  prologosin  Tooarlnm.         1097 

Tonarius  Bernonis.  1115 

De  varia  psalmorum  atque  canlnum  modulatione.  1131 

De  consona  tonorum  diversitate.  1155 

BERNONIS  EPISTOL^.  1156 

Epistola  prih a.  —  Ad  Vo.  Abbatem.  —  Ab  illo  nunqnam 

divelii  vellet.  1157 

Epist.II.—  Ad  Geronem  seuJeronem  archiepiscopum 

Magdeburden^em.  —  Gratulator  ei  pacem  im|>erii,  com- 

mendatque  monasterii  sui  res,  ac  regnlas  episcopatum 

sancte  administradi  expooit.  1159 

EpibL  III.  —  Ad    Heoricum  II  imperatorem.  —  Celo- 

brat  ejus  virtutes,  gratiasqne  el  pro  coUata  sibi  AugiiB 

praifectura  agit,  ac  lceta  omoia  precatur  1 161 

Epist.  IV.  —  Ad  U.  abbatem  S.  Salvatoris.  —  Pro- 

fecturus  illi  valedicit,  suorumque  ei  Fratrum  necessiiaies 

commendat.  1162 

Epist.  V.  —  Ad   Augiens^.  Statuit  quid  a  suls   pro 

defuncti  Henrici  monachi  anima  amplius  persolvendum 

8it.  1163 

Epist.  VI.  —  Ad  Burchardom  abbatem.  —  Illi  obitom 

Heinrici  monachi  Angieiiue  nootiat.     1164 

'Epist.  ^II.  —  'Ad  H.  'sptioppom.  —  QooBrttar  Qjuntbi 
copiam  iolocoet  die  coostitoloruiB8CB«btaislalD;rogat- 
que  Qt  se  amari  patiatur.  1164 


Emst.  VIII.  —  Ad  A.  episcopum.  Monet  ne  in  deli- 

geodo  neinriei  imperatone  9ui»eOT0feppneefeelt««ed 

oiniria  communicato  eum  aliis  coasilio  agat.  '  M|6 

ErisT.  IX.  Ad   H.  episcopum.  «^  Petit  iib  eo  reltquias 

S.  Ursi  martyrisycujus  corpus  transferendum  esseinao- 

dierat.  ii66 

EpisT.  X.  —  Ad  Cnononem.  —  Ab  fllo  ejnsdemsanbti 

martyris  Ursi  reliquias  elpetit.  1167 

EpiisT.  XI,  ad  Fredcricura.  —  Cur  Cassiaous  coUator  a 

tam  mulUs  repreheudatur,  etc.  i  167 

BERNOXIS  EPISTOLARUM  FRAGMENTA.  1175 

VITA  SANCTI  MEGINRADI   EREMITiE  ET  MARTY- 

RIS  APUb  HEL\Ti:TIOS.  1116 

VITA  SANCTI  UDALRICI  EPISCOPI  AtJGUSTENSIB. 

1163 
BERNONIS  VERSUS  libro  sacrameotorum  Saxooioo. 
qui  babetur  in  bibliotheca  Boheriana  pra&fixL         1203 
CARMEN  DE  BELLO  TROJANO.  1205 

APPENDIX  AD  BERNONEM.  1209 

Annales  Augienses.  1209 

Annales  Augienses  brevissimL  4213 

W/P/*0      PRESBYTER.      CONRADl      SALICl      MT 
HENRICI  III  IMPP.  SA£JSUUNUS. 

Notitia  historica  et  bibliogpaphica.  1213 

VTTA  CUUNRADI  SAUClTMPfiRATaRlS.  1217 

Wipponis  epistolaad  regem  Henricum  Gbunradi  impe- 

ratoris  filiiun.  1217 

locipit  viia.  —  Prologus.  1219 

l)c  convcntu  principum.  1221 

D>?  clecLione  regis.  1223 

De  consecratione  regi«.  1227 

De  dispositione  curiali  et  de  re^ina.  1228 

De  primis  gestis  Chuonradi  regis.  i^ 

Dc  itinere  regis  per  regna.  1230 

Qualiter  rex  cum  Ilalis  placitavit.  1231. 

De  Bulisiao  duce  Sclavorum.  iuis 

De  inimlcitia  inter  regem  et  Ernestum  ducem.    12d3 
Quod  rex  cum  exercitn  in  Italiam  rediit.  1283 

Quod  rex  Papieuees  afQixerit.  1233 

De  scditione  qote  Ravenns  facta  tst.  1234 

Rex  propter  calorem  In  moniana  seeessit.  1234 

Quod  legaii  Rodolphi  regis  ad  Gbuooradum  regem  io 

Itatiam  venerunt.  1265 

Quod  rex  Chuonradiis  Romn  imperator  eti  efllacUM. 

1235 
Quod  imperator  in  Apnliam  venit.  1235 

De  tyranno  Tbaeselgaro.  1236 

De  coojuratione  quorumdara  Teutoniconnn.         1236 
Ubi  dux  Ernestus  se  denuo  reddidit.  1287 

Quod  rex  Burgundiae  imperatori  incurrebat  Basileee, 

1237 
De  le^atione  episcopi  Argentinensis.  1238 

Quod  imperator  filium  suum  Uenricum  regem  conse- 

crari  fecit.  1238 

De  obitu  episcopi  Augustensis.  1238 

Qualiter  dux  Ernestusducatum  accepitetstaiimamisit. 

1239 
Quod  imperator  super  Ungarps  cum  excercitu  venit. 

1239 
Quod  dux  Erncstus  auxilium  petiit  ab  Odone  comite 

1239 
Qualiter  dux  Emestua.  periit.  1240 

Rodolphus  rex  Burgundiffi  obiit,  et  Odo  regnum  eius 

invasiL  1240 

Quod  imperator  cum  filio  suo  Henrico  Burgundiam  adiit. 

1241 
Quod  impcrator  super  Odonem  cum  excercitu  yenit. 

1242 
Qualiter  imperatorOdonem  expulit  in  Burguudia.1242 
Quod  rex  Ueinricus  Sclavos  subjugavit.  1243 

De  conjuratione  Italorum.  1244 

Quod  rex  Heinricus  filiam  Cunittonis  (a/.,Chunonis)  in 
conjugium  duxerit.  1244 

De  miraculo  quod  accidit  in  die  Pentecostes.        1245 
De  seditione  quffi  facta  est  in  Parma.  1246 

Quod  imperator  fllio  suo  regi  Burgnndiam  tradidlt. 

1246 
De  obitu  imperatoris.  1247 

Vcrsus  pro  obitu  Conradi  imperatoris.  1247 

PANEGYRICUS  CARMINE  SCRIPTUS  AD  HEINRI- 
CUM  111  IMPERATOREM,  CONRADI  IMPERATORIS  FI- 
UUM.  1249 

loeipit  prologos  io  opilogom  regis.  1251 

Epitq^  1251 

Carmeo'  legie  pro  laode  regls.  1251 

Carmen  grati»  pro  regis  honore.  >^^i^ 


4459 


ii^ 


ORDO  RBRnM  QVJ^K  HOG  TOMO  CONTfIENTnR« 


1460 


VerAUS  WipoDis  ad   menaain  ragi»  Iq  oatali  Domini. 

1257 

PROVERBIA   WIPONIS  AD  HEINRICUM  GUONRADI 

UIPERATORIS  FILIUM.  1259 

BELGAUDUS    FLOHIACENSIS    MOSACHUS. 

Notitia  historica.  1263 

VITA  ROBERTI  REGIS  FRANCORUM.  1267 

GERARDUS  I  CAAIERAGENSIS  EPISCOPUS. 

Notftia  histonca.  1267 

ACTA    SYNODl    ATBEBATENSIS    IN  MANICHifiOS. 

1269 
Gerardl  epiatola.  1269 

I.  —  Acta  Aynodi.  1271 

II.  —  De  corpore  et  sanguine  Domini.  1278 

III.  —  De  saucla  Ecclesia,  qus  e»t  domus  Dei.    1284 

1287 
1288 
1291 
1291 
1295 
1296 
1298 
1299 
1301 
1303 
1304 
1306 
1307 
1309 
1311 
1313 


IV.  —  De  sacro  altori. 
De  thymlamate. 

V.  —  De  sigDis. 

VI.  —  De  sacris  ordinibus. 

VII.  —  De  sepuUura. 

VIII.  —  De  pceniientia. 
nc.  —  Quod  pcenitentia  post  mortem  prosit.) 

X.  De  connukiis. 

XI.  ~  De  coDfeatoribus. 

XII.  —  De  psallendi  offieio. 

XIII.  —  De  venerationt  Dominic»  cracis. 

XIV.  —  De  imagine  SalTatoris  in  cruce. 

XV.  —  De  ordinibas  ecclesiastici  regiminis. 

XVI.  —  De  eorum  falsa  justitia. 

XVII.  —  Conclusio. 
GERARDI  EPISTOLiE. 
Epistola  priha.  —  Ad  archidiaconos  Leodienses.  1313 
Epist.  II.  —  Ad  Adalberonem  Landunensem  episcopum 

—  De  Adalberonis  in  Laudanensem  sedum  snccessoris 
delectu.  1317 

Epist.IIL— AdEbalum  Remensem  archiepiscopum.  — 

De  eadem  re.  1318 

Epist.  IV.— Ad  Beroldum  SueBsioneDsem  episcopum. 

—  De  eadem  re.  1318 
&1ST.  V— Ad  Lebedinnm  abbatem  Suncti  Vedasti.  — 

De  incendio  ecclesis  cathedralis  Atrebatensis.         1319 
tosT.  VI.  —  Ad  Falconem  Ambianensem  eplscopum. 

—  De  episcopo  Turranensi  inique  expulso.  1321 

HUQO  LlNGOiiBNSIS    EPISCOPUS. 
Notitia  historica.  1321 

TflAGTATUS    DE  CORPORE  ET  SANGUINE  CHRI- 
8TI  CONTRA  BERENGARIUM.  1325 

HALINARDUS  LUGDUNENSIS  BPISCOPUS. 

Notitia  historica.  1333 

Vita  Halinardi.  1337 


HALINARDI EPISTOUB.  1343 

Eipstola    pbika.  —  Ad  JoaDnem  XIX  papanii.        1345 
Epist.  II.— Ad  Eiquocum   sacri  palatii  ▼esiiararium. 

1346 
Epist.  III.  —  Ad  canonicos  Lugdunenses.  1447 

JORDANUS  LEMOVICENSIS  EPISCOPUS. 

Notitia  bistorica.  13i7 

JORDANl   EPISTOLA  AD  BENEDICTUM  VIII  ROMA- 

NUM  PONTIFICEM,cui,defuDcto  Benedicto,  responsum 

dedit  Joannes  XIX.  4349 

JORDANI  DIPLOMATA  DUO.  1351 

I.  —  Litter«  Jordani  Lemovicen^is  episcopi,  quibas 
moltaconfert  capitolo  LemoWcensi.  1351 

II.  —  Concordia  inita  inter  Jordanom  e^iscopnm  Le- 
movicensem,  et  WiUelmum  eomitem  Pictaytentem.  1351 

ACTA  CONCILII  LEMOVICENSIS  11,  in  qno  agitur  de 
apostolatu  S.  Martialis  et  mnltis  ad  diaciplinam  spectaoli- 
bus.  1353 

GUWO    DE    CASTEUIONE    REMENSIS   AR- 

CHIEPISCOPUS. 

Notitia  historica.  f3Pf) 

GUIDONIS  DIPLOMATA.  1 405 

I.  —  Guidonia  priviLegium  Odils  abbatisss  ParibeQo- 
nis  6.  Petri  concessum.  1405 

II.  —  Charta  Wldonis  archiepiscopi,  qna  Remigianis 
confert  altare  de  Crusciniano.  1406 

UL  —  Concordia  Widonisarchiepiscopi  Remensiscum 
Rlcardo  abbate  S  Vitonis  Virdunensis,  1 407 

IV.  —  Widonisarchiepiscopi  Remeosis  charta  de  altari 
Germereii  procoenebio  Mosomensi.  1407 

V.  Guido  archiepiscopua  Remensls  confirmat  donum 
Manassis  nepotis  sui  Uerimaroabbati  Sancti  Remigii  de 
quibusdam  terris,  in  confiuio  castri  bcati  Remigii  aitis, 
pnesenti  charta,  a  nobilibus  vicinis  subscripta.       1408 

Epitaphium  Guidonis.  HOf) 

ANSELMUS     MONACHUS     S.     REMIGII     REMtS- 

SIS 
Notitia.  *      *  1400 

HISTORIA   DEDICATIONIS   ECCLESIyE  S.    REMIGU. 

1411 
Obeervationes  prfieviee.  1411 

Prologus  in  Dedicatione  ecclesifB  B.  Remigii  Remen- 

sis.  1415 

Incipit  narratio.  1417 

Prima  diea  synodi.  1430 

Seeunda  dies  synodi.  1433 

Tertia  dies  synodi.  1 435 

Epistola  clen  Gailicani  pro  renovanda  S.  Remigii  fe- 

stivitate.  1439 

Index  ad  S.  Brunonis  commentarium  in  psaUnos.l44i 


FINIS  TOMI  CENTESIMI  QUADRAGESIMI  SECUNDI. 


,i  n  H  i^ 


i  1  2  7 


Sanoti  Amuidi.  --  Ex  typis  DESTENAY. 


3  2044  054  760  020 


DOES  NOT  Cii^CilLATE 
0UI3IDE  THt  Lrr;ARY 


I 


I  I