Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


^/Ijine  .  \/6«-c  aukfi  taui 

P  ATROLOGLE 

~  CURSUS  COMPLErrUS 

8ITB 

BIBUOTHBCA  nNlVERSALIS,  INTB6RA,  UNIFORHIS,  COMMODA,  CKCONOtflCA, 

OHNIUM  SS.  PATRUM,  DOGTOBM  SGRIPTORUMQUE  EGGLESIASTIGOKUM 

QUI 

AB  ^VO  APOSTOLICO  AD  INNOCENTII  ni  TEMPORA 

ploeuebukt; 
RECDSIO  CHRONOLOGICA 

OMNIUM  WML  EXSTITERE  MONUMENTORUM  CATHOLIGiE  TRADITIONIS  PEA  DtJODEGlM  PRIOR^ 

ECGLESiifi  SiEGULA, 

lUITA   BDITIONES  lCCUftATISSlllAS,  lltTCR  8B  COMQUB  HONMDLLIS  COfilClBUS  MANUSCBIPTIS  C0LUTA8. 

PBBQUAH  BILI6BNTEB  CASTIOATA; 

BI88ERT4T!0NrBII8,  COMMBNTABI»  LECTIOHIBCSQUE  TABUIITIBI»  GOMTiNBNTBB  1LLU8TBATA  ; 

OMII1BII8  OrBBIBDS    rOST  AMPUSSIMAS    EDITIOilBB  QDiE    TBIBOS  MTISSUU  SiECOUS  «OBBBNTUR  AliSOLUTAf 

DETBCTIS,  AUCTA; 
MvrifCIBOS  PABTICOLABIBUS  ANALTTICiS,  S1HG0LO8  81VB  TOMOS,  SITB  AUCT0RE8  AL1CUJU8   MOUENTI 

8UB8EQ0ENT1BU8,  DORATA; 

CAflTULIS  INTBA  IPSUM  TEITUM  RITE  DI8P08ITIS,  MECNON  ET  TITULIS  SIMCOLARDM  PAGIHARUM  MARGINBM  SUPF.BlwBBM 

DI8TINGUENTIBU8  SUBIECTAMQUB  MATEBIAM  SIGNIFICANTIBUS,   ADORNATA  ; 

tPEBlBUS  CUM  DUBII8  TOM  APOCBTPBlS,  AUQUA  VERO  AUCTOBITATB  IN  OBblNE  AD  TRADITIONBM 

BCCLESIA8TICAM  POLLENTIBOS,   AMPUFICATA; 

DDOliUS   INDICIBUS  GEMEBALIBUS  LOCUPLETATA  :  ALTEBO  8CILICET   UERUM,   QUO  CONSULTO,  QDIDQUIB 

UNDSQOISQUE  PATBDM  IN  QUODUBET  TIIEMA  8CB1PSEBIT  UNO  INTUITU  CONSPICIATUR  ;  ALTBKO 

SCRIPTURiE  SAGIliE,  ex  quo  lectori  comperire  sit  obvium  quiham  patri^ 

ET  III  QUIBOS  OPERDM  SUORUM  LOCIS  SINGULOS  SIN6DL0RUM  UBROHDM 

SCRSPTDRiE  TEITD8  COMMENTATI  8INT. 

BBITIO  ACCURATISSIMA,  CiRTERISQDE  0MN1BD8  FACILE  ANTEPONENDA,  81  PERPENDANTUR  :  CHARACTERUM  HITlDtTAS» 

CHABTiB   QUAL1TA8,  IHTBGRITAS    TBXTU8,  PERFECTIO   C0RRECTI0NI8 ,   OPERUU   RECUSORUM    TUM  TARIBTAS 

TUM  MUMBRUS,  FOBHA  VOLUMIHUM  PEBQDAM  COMMODA  8IBIQDE  IH  TOTO  OPERIS  DECURSU  COHSTAHTKB 

SIMIU8,  PBBTIl  BI1GUITA8,  PBiESERTlMQUE  ISTA  COLLECTIO,  UNA,  METnODlCA  ET  GHRONOLOOICA, 

SBXCEHTOBUM    FBaGMBNTOBUM    0PU8CDL0RUMQUE     BACTENU8    BIC     ILLIC    SPAB80BUM  , 

PBIMDM  ADTEM    IH    NOSTRA    BIDLIOTHBCA ,    EX    OPERIBUS    AD    OUNES    «TATE8  , 

LOCOS,  UHGUAS  F0RMA8QUE  PEBT1HENTIB08 ,  COADUNATCRDM. 

SERIES  SECUNDA, 

IN  CUA  PBODKUNT  PATRES,  DOCTORKS  Sr.RIPTOKESQLU  ECCLESIiE  LATINiB 
A  GHEGORIO  MAGNO  AD  INNOCEMILM  III. 

ACCCRANTE  J.-P.  MIGNE, 
nmoTHacA  oeahii  umxvshimi» 

IIVB 
CLBSUUa   GOOPLBTOHUM    IH   SINGULOS   SGIBNTI4     BCGLKSIASl  IGiB   RAMOS    BDITOB^k. 


PATNOI.OGIA  BINA  BDITIONB TTPIS  UANDATA  ESTy  ALIA  NEaiPELATINA,ALIA  GRjeCO-LATINA.— TENBUN1 
MIIJ.E  BT  TREGENTIS  FRANCIS  SEXAGINTA  RT  DUCENTA  YOLUSIINA  EDITIONIS  LATIN^;  OCTINGENTIS 
RT  UILLK  TRECENTA  GR^CO-LATLNiE. —  yEBE  LATINA  UNIVERSOS  ACCTORCS  TCM  OCCIDENTALBS, 
TLy  OHIKNTALKS  EQUlDEy  AMPLECTITUR  ;  Bl   AUTEMi  IN  BA,  SOLA  VERSIONE  LATINA   DONANTUU. 


littfa,       .  — , 


PATROLOGIiE  TOMUS  CXCV. 

fi.  AELREDUS  ABBAS  RlEVAl.L.  Wdi.SSP.O  ABBAS  S.  PAr?T^.LEON!S  COLON.  ECKBERTUS  ABBAS 
SCHONAUG.  UENRICUS  ARCHIDiAC.  tiUNllNGDON.  ODODt.  DFC^.ILO  ABBAS  S.  DIONYS.  BER- 
TRANDUS  U£  BLANGESFORT  TEMPLAR.  MAGISTEA. 


KXCDDEBATDR  ET  VENIT  APDD  J.-P.  MIGNE  EDITOREM, 
IN  YU  DICTA  OMM[/0/SE,PROPEPORTAM  LUTETL€  PARISIORUM  VULG0D'E^FE/{N0M1NATAM, 

SBU   PBTIT-UONTROIIGE. 

1855 


3^ 


IS" 


•  • :  !  ••: 

.••   ••      •*.:• 

.: : :  :  •: 

.-••••     •:    : 
..:..:  • 

••.••:    •.••:•::•::•♦./!:• 

-•       ••    :::••••••• 

••         •    ••:•••• 

•••  •• 


SiECULUM  XII. 


BEATI  AELREDI 


ABBATIS  RIEVALLENSIS 


OPERA  OMNIA, 


JkCCEDIT 


mmmm  mm  s.  faniauiiisis  mmm 

COMMENTARIUM  IN  CAMTICA. 

INTKMIISCENTUR 

ECKBERTI  ABBATIS  SCH0NAUGIENSI9  £T  SANCTA  ELISABETH  SORORIS  EJUS 
OERMAN^,  HENRICI  ABCHIDIACONI  HUNTINGDONENSlS,  ODONIS  DE  DEOGIIX> 
ABBATIS  S.  DIONYSII,  BERTRANDl  DE  BLANCESFORT  TEHPLARIOBUM  MAGISTRI, 

SGRIPTA  QVJE  SUPERSUliT  OniiUU 


ACCURANTE  J.-P.  MIGNE, 

BIBLIOTHBCJB     CLBBl     llMlTBBfJB 

SIVB 
CUR8UUM  COMPLBTOnUll    llf   tlllGULOS   iCIKIfTIJI   BCCLB8U8TICJ5   RAMOS    BDITOBB 


I  e  I  ■■■ 


TOMUS  UNICUS. 


VEKIT    7   FRARCI>  GAI.LICIS. 


EXCIDKBATUR  ET  VENIT  APUI)  J.-P.  MKiNE  EDnOHEM 
n  YIA  DICTA  DWMIiOISt:,  PROPE  PORTAM  LUTETLE  PAIUSIOKUM  VULCO  fi  OFfc/J  NOMIN.\TAM 

8Kl    rETIT-XIO.NTWOLiiE. 

im 


ELE5CHUS 

MMMUM  Sr  OfMW  «m  flf  1 


ICKBEkTlft  AkkAS  KBOyAZfMliySIS. 
HuftnoMn  MmtfB  CttfwfM.  C^l,      11 

Ni/lliofiiilMf/i  Mii  M«4fUU/#n«i  105 

MllriiiiiiJ*  «m//ri«.  113 

8AXCTA  EUSAkETH. 

tlM  iiindiii  KliMtfftib,  In  qM  eoaliiienior  VUkmes  ejas.  119 

k.  APLhKUUft  AKKA«(  KlETALLeNf^K  IX  ANGLLL 

Operum  par$  prima.  ~  Aieeiiea. 

Nrmonii»  «1«  iDrnpori)  ct  do  lAnctif.  ^ 

Nrmonfi*  Aa  oni^rihus,  in  ctfi/p.  ^tn  et  teq.  Isai«.  361 

K|Niniiliim  charitatis.  501 

r.iim|>i<ndium  HpflAuJi  charlUtis.  021 

UlNir  (lii  spirlliiali  amicilia.  659 

Kfiiula  iIto  Initilutlo  inclusarum.  701 

Opffiim  fNirf  iteunda.  ^  Biiiorica. 

Da  hallo  mandarlH.  701 

(ionoalogla  rogum  Anglorum.  711 

Vila  H.  Riiwanli  ri*gii.  737 

Do  oanotiinonlali  do  Wattun.  789 

lIKNniCUS  ARCHIDIACONUS  HUNTINGDONENSIS. 

lliAlorlarum  lihri  oclo.  799 

Kplktola  ad  Warinum.  977 
KpUlola  ad  Walli^rum  do  mundi  conlcmptu  sivo  de  episcopis  et  viris  illustribus  sui 

lrui|HirlN,  979 

ODO  DK  DKOr.lLO  AKBAS  8.  DIONYSU. 

Do  iiroHrliono  Ludoviri  Vll  iii  Orienlein.  999 

RKKTIUNDUS  DK  RLANCKSFOKT,  TEMPLAKIORUM  MAGISTER: 

K|»Utolaad  LudovioumJunlonuni  •.:"';    •'!!:':  :\    ■;:":•!•!  999 

.'.'.  ;•/:  ';..;..;  ••••* 

WOLRKRO  AliBAS  S.   PANTALgQMS.XOLpNIENSIS. 

■  .•■    ••.  •  •  •  •  •'•     \;    ■   -i:^:  :  '.'  -  1 
l^uiuuohtana  in  lU^iUicuiu:  fiA)\ia^\iuw '.'  *  lOOi 


1:1  Tvpi»  L.  Mk>s,  m  IVui-MoDinwt^ 


4N50   DOMINI  afGLXV-HCLXVIII 


immm  m  mmm 

ABBAS  SCHONAUGIENSIS 

ET 

SANCTA  ELISABETH 

SOROR  EJUS  GERHANA 

NOTITIA  HISTORICA  IN  ECKBERTUM 

(Fabric,  Biblioth.  med.  et  inf.  Latinlt.t  II,  78) 

Eckberliis,  alias  EgberluSt  preshyler  xii  canoniciis  Biinncnsis,  Goloniensis  dia^es.,  ac  d6ntV|iie  mona- 
tljiis  ct  posi  llildelinum,  abbas  Schonaiigicnsis  (1)  S.  Florini  in  diiccesi  Trcvireiisi,  ordinis  llenedict.  circa 
Aiinum  1160.  Opusculnm  De  laude  erucii^  ei  Soliloquium^  sive  Meditationes  ct  Stimulus  amoris  In  cele- 
berrimi  Bernardi  Pezii  BibHoiheca  ascetica,  tom.  Vll,  pag.  15,21,57,  Uaiisbonae  17i5,  8M>6  obilu  so^' 
Toris  sua:  gerir.anx  S\  Elisabeih^  virginis  abbatissx  Sclioiiaiigiciisis,  defuncla!  n.  1165,  ad  cognatas  snas  ^ 

rirodiit  in  Atiis  saiiciorum  lomo  III  Junii,  18,  pag.  (»07,  cuiii  hujus  Elisabetlio!  Yisiouum  librisv,  ut  prius 
iicein  vidcrat  edentc  Jacobo  Fabro,  Slapulensi,  Pariaiis  1500,  cl  dcinde  Coloiii;»  16i8,  eic.  Sermones  xiii 
adversus  ha'reses  Cathatorum,  lixresini  Manichoeoruni  reiiovanies  (ciiiii  excerpto  de  3iamchffis  ex  Augu- 
Kiiiio)  ad  Uegiiioldiim,  archicpiscopum  Coionieiisem ,  Coloni»  1530,  8»  (2),  et  lomo  XII  Colon.  aique 
tomoXXIII  Bibliothccx*  Patrum  edit.  Lugd.,  p:«g.  60i.  Otcra  qiix  huic  Ecberlo  tribuuntur  apud  Trithe- 
nium  cap.  405,  De  S.  E.  et  iliustr.  Benediclin.  11,  121,  sunl  :  In  principium  EvangeliiJoannis;  Super 
Uagnificat;  Super  Missus  esi  angetus;  Mediialiones  ^  Sermones  per  aunum»  Laudes  Salvatoris^  ei  Epi* 
siolas  ad  diversos. 


NOTITIA  ALTERA. 

(R.  P.  D.  Beruardus  Pezids,  Bibliotheca  ascetiea  antiquo-novat  t.  VII,  Praef.»  d.  2.) 

Eckeberti  nomen  apud  plerosc^uc  scriplorum  ecclesiasiicorum  nomenclaiores  exstat.  Eiim  fnslgni  elo- 
gio  celebrat  Jo.  Trithemius  tum  in  Annalibus  Chronico  llirsaugiensi,  editionis  Sanct.-Gallensis  lom.  II, 
pag.  4.50,  tuni  in  libro  dc  scriptoribus  eccl.  cap.  405,  ubi  haecejus  verba  sunt  Eckebertus  (iu  Chroii.  Hir- 
saiig.  Egbertus)  secundus  abbas  monasterii  Sancti-Florini,  Ordinis  divi  P,  Benedieti ,  Trevnensin  dimcesis^ 
natioue  Teuionicus^  vir  in  divinis  Scripturis  siudiosus  ei  eraditus,  et  non  minus  conversatione  scientia  vene^ 
rabilis,  fraier  beaice  Etisabeth  virginiSf  abbatissts  Schonaugiensis  fuit,  Hic  ante  Bunnensis  (seu  Butinensi») 
Ecciesias  canonicus  fuil  a  sancta  sorore  ad  Schonaugiam  vocatuSf  prtmo  monachus^  ac  deinde  abbus  factus 
est.  Scripsit  non  coniemnendw  leciionis  Opusculu  ^  quibus  nomen  suum  ad  posieritatis  notitiam  transmisii. 
E  quibus  subjecta  reperi : 

Adversiim  hxreses  lib.  1.  Prophetarum  dudum  temp. 

In  principium  Evangelii  Joannis  lib.  1.  Mysieria  diviniser. 

Super  &lagniricat  lib.  1.  Spiriius  Domini  super  ie  Ma. 

Super  Missus  cst  angeluslib.  1.  Sermo  evangelicus  omni. 

(I)  Ahboiiam  Schonaiigiensem  *ab  abbalia  S.  Florini  praeter  rem,  divcrsam  faciunt  Yossius  pag.  430, 
Oiidiniis,  t.  III9  pag.  1548,  aliique. 
(t)  flermaiini  ab  Ilardi  aulographa,  tomo  lil,  p.  195, 

Patrol.  CXCV.  1 


'\^ 


i  I  ECKBEriTI  ABBATIS  SCHONAIIGIENSIS  \% 

De  obilii  sororis  su»  lib.  i.  Virfinibm  Deo  saeratis, 

Mcditaliones  lib.  i.  Verbum  miln  e$t  ad  te. 

Sermones  per  annum  lib.  2.  Erunt  signa,  clc,  adientus, 

Laudes  Safvaions  lib.  1. 

Epislolarum  ad  diversos  lib.  1. 

Alia  quoque  nonnuUa  edidit,  qvas  ad  nolitiam  meam  non  veneruni,  Fuil  enim  declamalor  egregius^  doetng 
et  eloquens^  adeo  ut  quemdam  h(ereticum^  quem  nemo  concludere  poteral^  unica  disputalione  superaret.  Cla- 
ruU  in  cmnobio  prmfato  Saneti  Ftorini^*  quod  Schonaugia  dicitur,  in  dio^cesi  Trevirensi,  sub  Frederico  impe- 
ratore  primOf  anno  Domini  il60  et  vtopier  religionem  et  doctrinam  in  pretio  habebatur.  Hacc  TriUiemius 
de  Vila  el  Scripiis  Eckberli,  e\  quibus  Liber  adversum  hwreses,  id  est,  Sermones  xui  adversus  Catharog^ 
prodicre  Colonisc  an.  i530,  in-8,  poslcaque  inserli  sunl  lomo  XII  Bibliutliecx  Palrum  edilionis  Colo- 
niensis.  Li6tfr  de  obilu  sororis  sua'  exslal  apud  Bollandianos  ad  diem  xviii  Juiiii,  fuiique  jam  anno  1500, 
Parisiis  ab  llenrico  Slepliano,  Roberli  patrc,  una  cum  Revelaiionibus  S,  Elisabethce^  ac  aiino  1628,  CoTo- 
niae  vulgaius,  leste  Casimiro  Oudino  lom.  11  De  scriploribus  ecclesiasiicis,  col.  1549.  Qui  lamen  insigniler 
fallilur,  dum  ibidem  Eckbcrio  abbati  Schonaugiensi  Vilam  B,  Heimeradi  presb.  et  confessoris,  a  Leibnilio 
inter  seriplores  rerum  Brunswiceuiium  publicalam  allribuil.  Meqiic  enim  Egberius,  S.  lleimeradi  biogra- 
pbus,  Scbonaugiensis  unquam  abbas  aut  monacbus,  sed  llersreldensis  fuit,  nl  vel  ex  inscriptione  viiae 
S.  Ileimeradi  perspicuum  est.  Joannes  Mabillonius  in  recentissiiiia  Operum  S.  Bernardi  editione.volum.  II, 
col.  687,  Sermonein  panegyricum  ad  B.  virginem  deiparam,  S.  Bernardo  Claravallensi,  sub  cujus  nomine 
in  reeentioribus  ediiionibns  comparet,  abjqdical,  ei  in  Conteniis  tomi  V  Eckeberto  noslro  rcsiiluit. 
Nec  plura  scio»  quae  sub  Eckeberti  abbalis  nominc  typis  hactenus  commissa  fueriiit.  Ai  iis  tria  deinceps 
Opuscula  addere  licebit. 

Primum  cst  depromptum  cx  membranco  codice  in-*foI.  min.  [inclyti  monasterii  Windbergensis  Ord. 
can.  regularis  Prxmonslralcnsium,  quingentis  circiter  abhinc  aiinis  exarato,  in  quo  nullus  allus  quani 
bic  Opusculo  lilulus  prxfixus  esl :  Lau$crucisy  verba  Eckcberti,  Quae  inscriptio,  qniii  nosirum  Eckcbcrlum 
speciet,  vix  quisquam  merilo  dubiUveriU  Esl  baec  scHpliuncula  non  minus  sobria  quam  pia,  ciijus  nu-^ 
mero  5,  paucis  cl  perspicuis  verbis  exponitur,  miidquid  fcre  a  recentioribus  tbftoiogis  scbolasiicis  de  cau- 
sis  et  modis  Dominicam  crucem  adorandi  per  plura  capita  disputatur. 

Allcrum  Eckebcrti  Opusculum,  nunc  primiim,  ni  fallor,  iii  lucem  productnm  ei  excusum  est  ejusdem 
Soliloquium,  seu,  ut  Triihemiiis  supra  inscribii,  Meditaiiones.  Exstat  id  in  iiovem  codicibus  Bibliolbcf-;e 
Mellicensis,  quorum  lamen  nullus  sxculum  xv,  xlate  superal.  Codex  cbartaceus  signatus  Litt.  B.  num.  iO, 
id  Ricbardo  a  S.  Viclorc  iribuit  bis  ad  culcem  verbis  :  Explicit  Soliloquium  Richardi  de  speciali  commen- 
datione  Jesu.  Vcrum  non  Uicbardi,  sed  Eckeberti  abbatis  Scbonaugiensis  esse  discimus  pr;eier  alia  ex 

Eaulo  ante  laiidato  Tritbemio,  qui  Meditationes  ab  bis  verbis  :  Verbum  mihi  est  ad  te  incipientes,  Ecke- 
erto  diserte  ailribuit.  Illud  ul  ad  pium  leciorem  emcndatius  pcrvenerii,  ad  iidem  diversorum  codicum 
eastigavimus  ,  variantesque  lcctiones  ad  calcem  pagintrum  adjeciuius. 

Tcriium,  quod  nunc  primum  sub  nomine  Eckeberii  pubJicis  juris  facio  Opusculum,  est  ejusdem 
Stimulus  amoris,  qui  bactenus  inier  Opera  S.  Bernardi  Claravallensis  lociini  soriitus  fuit.  Libellum  hunc 
seu  sermonem  etiam  recudit  inler  ejusdem  Opera,  rccentissime  edita,  Mabtllunius  tomo  V,  col.  649,  qui 
lainen  erudite  ibidein  observat,  eum  sancto  Anselmo  tribui  a  Trilhemio^  Bellarmino  et  aliis  sub  titulo  Sii- 
inuli  amoris.  Cerie  Bernardi,  inquit,  stylum  non  sapit^  nec  reperilur  in  antiquis  mss.  nec  in  prima  ediiioue 
Lugdunensi  sub  nomine  Bernardi.  Ita  recte  vir  eruditissimus.  Sed  hanc  pietale  ac  spiriiu  pleuam  lucubra- 
tiuncuiam  nec  Anselmi  esse  docel  nos  optimae  iiotx  codes  Windbergensis  paulo  supra  citatus,  qui  prxter 
Laudem  crucis  etiam  sub  exprcsso  nomiiie  Eckebcrti  eamdem  hoc  liliilo  conlinei :  Stimulus  dilectionis 
Eckeberti,  .Codici  Windbcrgensi  consenliunt  duo  Sanct-Petrenses  Salisburgi ,  cbartaceus  alter,  altcr 
inembranaceus,  aiiibo  sxcuJo  xv  exaraii,  quorum  prior  vocat  Librum  domini  Eckeberii^  qui  intitulatur 
Stimulus  charitaiis  :  aller  ait  esse  Eckeberti  abbatis.  Vero  inihi  perquam  simile  est,  hunc  5{tmti/um  amoris 
non  esse  divcrsum  a  Laudibus  Salvatoris,  quas  Trilheinius  Eckebertum  scripsisse  supra  commemorat. 
Quid  eniin  iii  illo  aliud  agit  auctor,  quam  ut  gloriemur  in  nomine  Filii  Bedempioris,  et  demushonorem 
Salvatori  noslro  qui  magna  fecit  in  nobis,  eic.  Porro  variae  lectioiies,  quas  ad  liiiem  pagiiiurum  adjcci, 
inibi  eiiatse  sunt  ex  coUaiione  editionis  Mabiilonianx  et  codicis  Melliccusis  E.  42,  qui  ad  boiix  notx  cxcm* 
plum  exaratus  videlur. 
I      ■  '  * 

,  ECRBERTI SCHOMUGIENSIS 

SERMONES 

Ailversus  peslireros  foedissimosqun  Calharorum,  qui  Manich(Borum  haaresim  innovarunt» 

damnatos  erroresac  li(Brcses.  —  Accedit  brove  ex  Augustino  deManichteis  £icerptuiQ 

per  eumdem  Eckbertum. 
Opus  quantivis  pretii  et  revera  cedro  dignum,  nec  unquamsatis  comtnendandum  studiosis  rc- 

rum.theologicarum,  cum  propter  orationis  evidentiam^  tum  propter  ordinatissimam  ar^ 

gumentorum  methodum  ac  vim. 

(GkLL\^D.,Vet.  Palr.  Biblioth,,  XIV,  447.) 

ECKBERTI  PRiEFATIO 

AD  REGINOLDUM  COLONIENSEM  ARCniEPISCOPUM. 

llluslrisMmo  rectori  poiililicalis  callicdrx  in  ColontadouiinoREGiNOLDO,  rraterEcKUERTusSdi;>iinugiensis 
cceiiobii  moiinclius,  boc  niunusculum  cx  mcdilaiionibus  suis. 
In  vcblra  diu!ccsi  rrcquenier  coiiiigit  dcprcbcndi  quosJam  bxreticos,  qui  diebus  istis  piunmum  QOtJi-    . 


iS      -^  5ERM0NES  CONTRA  CATIIAROS.  -^  SERM.  1.  U 

biles  8unl  in  erroribut  8uis.  Hi  8unt  quos  vulgo  Caibaros  vocanl  :  gens  perniciosa  nimis  Calholicx  fidei» 
guam  velui  tineat  demoliunlur  et  corrumpuiit,  ambulantcs  in  astutia  multa.  Huniii  sunt  verbis  sacrx 
ScripiuRP,  quae  aliquo  modo  sectis  eorum  conconlare  vidcntur,  et  ex  eis  sciunt  defendere  errores  suos, 
€l  oblalrare  Caibolic^e  veriiaii :  rectae  aiitem  intelligentiae,  qu?e  in  sacris  verbis  latei»  et  non  sine  magna 
discreliooe  agnoscitur,  niniis  expertes  sunt,  Ego  iuque  opers  pretium  duxi  errures  eorum  describere,  el 
adnotare  aiictoriLites  Scriplurarum,  ex  quibus  se  defendunt ,  ac  demonstrare  quomodo  sane  inlelligi 
debeant  :  sinuilque  eas  partes  fidei  nostrae,  quibus  se  opponunt,  proponere  ;  et  qu.bus  Scripiurae  aucto^ 
ritatibus,  quibus  vexationibus  defendi  {lossint,  cum  siiperno  adjulorio  demonsirare,  ut  qui  ista  legere  et  in 
inemoria  babere  curaverinl,  aliquanlo  promptiores  sint  ad  disceplandum  cum  iliis,  si  quando,  ut  assolel^ 
iii  |M>puIo  fueriut  deprebensi.  Valdc  enim  linguosi  sunt,  ac  semper  in  promptu  illis  est  quod  adversum 
nos  dicere  possiiit.  Et  csi  non  parva  verecundia  nosiris,  qui  liaeras  sciunt,  ut  sint  muti  et  elingues  i» 
conspectu  ilioriim.  Cum  csseni  canoniciis  in  ecclesia  Bunnensi,  saepe  cgo  ct  uiiaiiimis  meus  BerloIphus« 
ruiii  talibus  aliercaii  suinus,  et  diligenier  atiendi  errores  coruin  ac  dorensiones.  Multa  quoque  de  illif 
iiinoiiieruni,per  eos  qui  exierant  de  conventi(ulis  eorum.  et  rcsipuerant  a  laqueis  diaboli.  Proplerea  et 
abundaiitius  ea  qiiae  de  iliis  sunl,  et  quae  conlra  illos  dici  possunl,  in  buiic  libruni  cum  abbalis  mei  do« 
Niini  llildelini  exbortaiione  coiigessi  vcstraeque  ceUiiudini  aniitiuae  familiariialis  causa  transmisi :  quate- 
luis  si  forle  corani  vobis  tales  exaininari  contigerit,  munita  sit  ex  bis  scrinonibus  prudentia  vestra»  ad 
obsinicnda  ora  loquenliuni  iniqua,  et  ad  confirmandum  vacilianlcs  auiinos  scductibilium  honiinum,  qui 
dulosis  seniiombus  illoruin  decepli,  ambulare  eos  secundum  veritatem  existimant.  Rogo  autem,  ut  si  ra- 
lionnhilein  forte  judicaveritis  hiijus  libri  compositionem,  et  in  aliquo  utilem  Chrisiianae  religioni  forc 
piTspcxcriiis ,  /11  conimiinc  cuni  veiiire  faciutis,  ut  sit  iu  scandaluni  generalioni  illi  pessimae  cuuctif 
dic*bus. 


SERMO  PRIMUS.  A  nisi  in  conveuticulis  suis,  qu»  babent  in  cellariiset 

De  baresibus  adtenut  quas  disceptaiio  assumitur,  \u  texlrinis,  et  in  hujusmodi  subterraneis  domi- 

I.   Unam  pretiosam   inargaritaiu   a  sponso  suu  bus.  Apostolomm  viiam  agere  se  dicunt;  sed  eoa- 

Christo  Jesu  iu  doteni  accepit  virgo  Ecclesia,  fidcin  trarii  sunl  fidei   sanctae  et  sanac  doctrinae,  quae  a 

Catholicam;  et   h%c,  quod  dolenduin  est,  insidia-  sanctis  apostolis,  et  ab  ipso  Domino  Salvatore   no* 

torcs  niullos  pntilur  bis  dicbus,  qui  moliuntur  con-  bis  Iradiia  est.  Ipsi   etenim  sunt  de  quibus  aposto* 

Krere  cam.  Pericula  novissimorum  temporum,  ut  lus  Paulus  cpistola  ad  Timotheuni  ita  locutus  ett : 

acslimo,  venire  coeperunt,  de  quibus  in  Evangelio  Spiriius  autem  manifeste  dicit    quia  in   nomsimi$ 

Salvator  prophetavii,   qiiando  de  signis  quae  diem  diebus  discedent  quidam  a  fide^  attendentes  spiritibus 

judicii  esscnt  prxcessura,  loquens  ad  discipulos»  si-  erroris  et  doctrinis  damoniorum  ,   iii  tiypocrisi  lo^ 

cut  scribit  Matthaeus,  bxc  inter  cxtera  diccbat :  quentium  mendaciumetprohibentiumnubere,abstinere* 

Tune  si  quts  vobis  dixerit,  ecce  hic  Christus,  aut  illic^  a  cibis  quos  Deus   creavit  ad  percipiendum  cum  gra* 

nolite  credere  :  surgent  enim  pseudochristi  et  pseu"  tiarum  actione  (/  Tinu  iv). 

dopropketa,  et  dabunt  signa  magna  et  prodigia,  ita  /)^  conjugio.   Ilaeresis  prima. 

ut  in  errorem  ducantur^  si  fieri  potest,  etiam  electi.  ,.    »-.      -j               w         .    j                      ... 

..     ^.          j.     ,        ..            .'  tt     II.  Et  quidcin  vere  hi  sunt  ad  quos  pcrtinet  hic 

kccepradtxi  vobis^  St  ergo  dtxerint  vobis,  ecce  hic  **                                  .              1                   . 

.  '^ .               ..        .                            ,.^  serino,  quoniam  nuptias  reprobant  et  condemnant, 

eu,„  detrnonvltu  *«« :  eue  ...  penetralibu»  eU,  .^^            ^^  ^,.^^              ^,^^,,^^  dam„a.ioi.en. 

noMecredere  (If^HA^. ftqu.dem s.  lam  mmm  „,„^„„,,5,,     j  ,„  ^„j    ^,;  ^^,  permancnlusq,.o 

mentis  adhuc  quiSBbim  fttieril,  qui  se  dicat  esse  :     «  ^_    .        .     ^     .  ,^         a-      »       •• 

^.   .                 ,       ■    ^i              .  j           j  lu  fiiiem.  Approbare  quidcin  se  drcunt  quiuam  ex 

Chnstum,  nondum  MHHfimw;  sed  de  pseudopro-  .    .,,         ^*^  .    .           .    .    .              V            . 

.     .       '.    ^.                •               ...      r^i  ..  eis,  illorum conjugium,  qui  virgines  couveniuni,  scd 

phciis,  qui   dicunt  esse  in  penetralibus  Cbrisium,  .„        ,     :  °      'I      ^  **  .  .      ^     ^        •  . 

:           ,           .  .         ^          .        .,      I  .1   I    •  iiec  ilios  salvaii  posse  dicunt,  nisi  ante  finem  viias 

lam  inulta  pcrcipimus.  Ecce  eniin  quidam  latibulosi  ....         ;                           ■      .  i 

,      .         "^     *^.                         ^      .              ,.  suxab  invicemscparentur ;  ac  per  hoc  talcqiioqut 

homiiies  perversi  et  perversores,  qui  per  multa  ,  •.     ,          ^       r                 h    ^ 

/                         .     ^.       7.U  .   .  conjugium  prohibeut. 
tempora  latuerunt,  et  occulte  fidem  Chrisuanam  in 

multis  stultae  simplicitatis  hominibus  corruperunt.  Secunda.  de  usu  cariiium  vitando. 

iu  per  oinues  lerras  inultiplicati  sunt,   ut  gr.inde  Carnem    omnem  vitant,  qui   perfecte    seciam 

periculum  patiatur  Ecclesia  Dei  a  veneno  pessimo,  »"«"""  '"g^-e^s'  ^"n^ ''  "<>"  ^^  ^«"5«  fl"»  nioiiachi. 

qnod  undique  adversus  eam  efl"undunl ;  nam  sermo  «"^  «"»  spiritualiler  vivenles  ab  ea  abstincnt,  s  d 

«orum  serpit   ut  cancer,  et  quasi  lepra  volatilis  idclrco  viiandum  esse  esum  carnis  dicunt,  quiade 

loiige  lateque  discurril,  pretiosa  membra   Chrisii  q  concubitu  naia  sit  omnis  caro  :  et  ex  lioc  immun- 

coutamiiians  :  llos  nostra  Germania,  Catharos;  dum  esse  arbitrantur. 

riandria,  Pipkles;  Gallia,  Texerant^^\i  usu  texendi  Tertia  ,  de  creatione  camtum. 

appellat.  Sicut  de  cis  pnedixit  Dominiis,  dicunt  in  Ei  hanc  quidem  rationcm    manifcstius  dicunt , 

peiietralibus  esse  Christuui,  quia  veram  fidem  Chri-  sed  in  occultis   suis  ,   quod    pejus   est    dicunt » 

sii,  et  verum  cultum  Gbrisii,  non  alibi  esse  dicuni,  videlicet  omnem  carnem    facturam  diaboli  esser 


15  ECKOKRTI  ABUAT.S  SC1I0NAI]GIENSIS  fO 

ideoque  neque  in  summis  neccssilaiibus  eam  ulla- A  scd  bimnhiam  carnis    spcciem  ;    ncc  cx   mortuis 

eiim  rcsurrcxisse,   scil  nioricm  ct  rcsurrociioneiit 


teaus  guslant. 

Quaria^  de  bapthmo  parvulorum, 

De  bjiptismo  varie  loquuntur.  Baptismum  niliil 
prodesse  dicunt  parvulis  qui  baptizantur,  qnia  per 
^  ipsos  baptismum  petere  non  possunt,  quia  nul- 
lam  fldempossuntprofitcr!. 

Quinta  ,  de  bapiismo  aqua. 

Est  auiem  aliud  quod  inde  comniunius  scd  occul- 
Itus  loquuntur,  videlicct  quod  nullus  bapiismus  in 
aqua  prosii  ad  salutem.  Inde  cteos|qui  ad  scctam  illo- 
rum  transeunt,  suoquodam  occultomodo  rebaptizant, 
qucm  baptismum  iu  Spiritu  sanclo  et  igne  fieri 
dicuiit. 

Sexta^  de  animabu$  mortuorum, 

Dc  animabus  mortuorum  talcm  sentenliani  lia- 
bent,  quod  in  ipsa  hora  cxitus  sui,  vel  transeunt 
adxteniam  beaiitudinem,  vcl  ad  sclernam  damna- 
tioncm.  Non  euiin  recipiunt  quod  credit  universalis 
Ecclesia,videiicct  csse  quasdam  purgalorias  poeiias, 
In  quibus  aiiimx  quorumdam  electorum  ad  lempus 
examineniur  pro  peccatis  suis,dc  quibus  iii  hac  vila 
per  condignam  satisractionem  ad  plenum  purgatae 
non  sunt.  Propierca  ergo  arbitrantur  superfluum 
el  vanum  esse  orarc  pro  moriuis ,  clecinosynas 
ilare,  missas  cdebrarCy  st  irrident  pulsationcs  cam- 
panarum  quas  facimus ,  qua;  tamen  pia  raiione  ia 
ecclesiis  fiunt,  ut  videlicet  vivi  ad  orandum  pro 
noriuis  commovcautur,  et  ad  memoriam  propriae 
moriis  cxciieutur. 

Septima^  de  »ii«ia?  contemptu, 

Missas  qu«e  in  ccclcsiis  celcbranlur  omnino 
npernunt  et  pro  nibilo  ducunt.  Nam  si  forte  cum 
populo  in  quo  habitanl,  ad  audiendum  missas,  sive 
ctiam  ad  percipiendam  Eucharistiam  acccdunl,  om- 
nino  hoc  siniulalorie  faciunt,  nc  iDfidcruas  eoruir, 
possil  nolari.  Ordincm  quippe  saccrdotii  in  Romana 
Ecclesiay  ct  in  cunciis  Ecclesiis  catholicx  flJci 
omnino  pcriisse  dicunt,  nec  usquam  nisi  \n  sccta 
eorum  \cros  saccrdoles  inveniri. 

Vctavaf  de  corpore  et  sanguine  Domim. 

Corpus  Domini  el  sanguinein  nullo  modo  nostra 
consecratjone  fleri,  aut  a  nobis  pcr  conimuaicatio- 
nem  percipi  posse  crcdunt ;  se  auicm  sulos  in  d 
luensis  suis  corpus  Domini  faccre  dicuut.  Scd  in 
verbis  illis  doluni  habent ;  non  eniin  vcrum  illud 
corpus  Christi  significant,  quod  de  Virginc  natuni 
fuisse  crcdiinus  ,  et  quod  ptssum  esl  in  cruce  ; 
sed  sui  ipsius  carnem  corpus  Domini  vocant  : 
ct  in  eo  quod  sua  corpora  nutriniit  cibis  niensie 
su»,  corpus  Dominl  se  lacere  dicunt.  Nec  intactuni 
pncteribo  quod  audivi  a  quodam  viro  fidcli,  qui 
agnita  eorum  pcrUdia  ct  secrelis  qHibHbdiiin  lur- 
pitudinibus ,  dc  sociclalc  corum  exivit. 
Noiia,  de  humanitate  Sahatoris, 

Nain  in  Doniino  Salvalore  ila  crrare  cos  aflir- 
niabat ,  ut  diccreiit  eum  non  verc  iiatiim  ex 
Yiri;hie,  ncc  vcrc  huinanani  carncin^cuin  habulssc, 


simuhissc.  Propter  qiicd  et  Christianis  Pasdia  cele- 
brantibus,  vd  noglij^cnlcr  hoc  celebrant  si  inter 
ipsos  sunt,  vcl  occasiones  quxrunt  discedendi  de 
medio  coruin  qnibus  cohabitani,  ne  cnni  eis  solem- 
nizare  cogantur.  Celcbrant  pro  co  aliud  quoddaii» 
festum  f  in  quo  occisus^  cst  hxresiarcha  eoruni 
Manichaeus,  cujus  procul  dubio  haeresim  sectantur, 
quod  beatus  Auguslinus  contra  Manichxos  Bcina 
[Bcma]  appellari  dixil.  Meus  autem  reciiator  ab 
eis  quibus  ipsc  fiierat  commoratus,  Malilosa  dixit 
vocari,  et  autumnali  lcmpore  celebrari.  Praeter 
bxc  el  novam  qnamdam,  ct  haetcnus  inaudiiani 
H  insantam  deeis  cumpertain  habemus  ,  quain  nia- 
nifcste  concessi  sunl  quidam  corum  ,  cum  cxami- 
nareniur  a  clero  in  civiiate  Colonia,  ubi  et  a  populo 
fervcntis  zeli  conibusti  sunt. 

Decimaf  de  humanis  animabus. 

Dicebant  enim  animas  humanas  non  aliud  esse, 
nisi  iilos  aposlatas  spiritus,  qui  in  principio  miindi 
de  regno  coeloruni  cjecii  suiit :  et  eos  in  humauis 
corporibus  posse  per  bona  opera  promereri  salutcm; 
sed  hoc  noii  nisi  inier  eosy  qui  ad  eorum  pcriiiicnt 
seciam. 

Tulia  jam  longo  lempore  latenter  susurraverunt, 
lustraiiies  ubiiiuc  domos  seductibilium  hominum  , 
et  mulias  in  his  temporibus  infelices  animas  ,  ut 
audivimus  ,  cnptivas  ducunt  reiinaculis  susurri 
^  pessimi.  Circunicunt,  utita  dicam,  mare  etaridam» 
ut  faciant  Catharum  unum,  et  oninem  religiosam 
conversationcm  iinpia  deiractione  commaculant ; 
ncc  quemquam  salvari  posse,  nisi  ad  eoruin  trans- 
ierit  scctam  aflirmant.  Ilaque  cum  omni  diligemia 
evigilare  iicccsse  est  omnes  qui  zeluiu  Dei  haboni, 
et  cxerciiatos  habent  sensus  in  Scripluris  sanciis, 
ad  capiendas  vulpeculas  has  pcssimas,  qux  denio- 
liunlur  vincam  Doniini  Sabaoth.  Multi  quidem 
sunt  erroresillorum,  ita  ul  nemo  omnes  enumcrando 
proscqui  valcai ;  scd  cos  qui  maxinic  periculosi 
mihi  visi  sunt,  dislinxi,  el  in  una  serie  disposui  , 
quuniain  annuenic  Ded  spedaliter  adversus  eos  loqui 
mihi  proposilum  cst.        t 

De  origiue  seeim  Catharorum. 

111.  Sciendum  vcro  esl,  et  non  celandum  ab  auri- 
bus  vulgi,  quoniam  indubitanter  secla  eorum,  de 
quibus  agiinus,  originem  acceplta  Manichaeo  hff^re- 
siarcha ,  cujus  doctrina  maledicia  crat  et  tota 
vcneiiosa  ,  ct  radicata  c:st  in  populo  isto  perverso. 
Multa  tamen  pcrmista  habent  doclrinae  magislri  sui, 
qu9)  inter  hxreses  iHius  non  inveniunlur.  Divisi 
suntctiam  conira  semelipsos,  quia  nonnulla  qux 
ab  aliquibus  ebriiin  dicuntur,  ab  aiiis  negantur. 

Manichxus  aulein  isie,  ut  nunc  pauca  de  iI!o 
loqiiar,  a  Pcrsia  oriuiidus  er^t,  et  priino  quidein 
Muiies  diccbaiur,  poslca  vero  a  discipulis  suis  Mani- 
iliu!us  nppL>llaius  cst ,  ne  insanus  viderctur»  et 
di^tus  Maiics  a  niania,  quod  est  insaniae  jipineu. 


17 


SERMOr^ES  CONTRA  CATHAK06.  —  SERM.  II. 


1S 


Sicaftlem  insanus  eral,  ul  dicerei  seipsum  Spin- ^  Tocant ;  ct  ipsi  origmem  liabuernnt  a  quibusdani 


liiiii  sanctnm ,  et  se  missum  fuisse  a  Christo  in 
inuiidum,  sicut  promiscrat  cum  ascensurus  esset  in 
coelum.  Ideoque  et  Cbrisii  se  aposlolum  dicebat, 
quasi  roissum  ab  ipso.  Unde  et  discipuli  ejus  ex  lioc 
gloriabantur ,  quod  in  magistro  ipsorum  completa 
esset  promissio  Christi  de  Spiritu  paracleto.  Ex 
numero  discipulorum  suorum  duodecim  elegit,  quos 
quasi  apostolos  suos  habebat ,  ut  in  hoc  haberct 
formam  Christi ,  qui  cx  discipulis  suis  duodecim 
sibi  elegit  aposlolos  :  quem  numerum  inntaiorcs 
ejus  et  hodierna  die  observant,  quia  ex  electis  suis 
liabent  duodecim  quos  appellant  magistros ,  et  ter- 
iiam  decimum  principem  ipsorum :  episcopos  autem 
soptuaginla  duos  qui  ordiuantur  a  magistris,  etpre- 


discipnlis  Manichxi ,  qni  olim  Catharistae  diceban- 
tur.  Nam  &!aiiichxus  ille  cle  quo  totus  hic  error 
processit,  mulios  quidem  discipulos  habcbat  et  sub 
una  secia  erant,  dum  adhuc  viveret;  morluoautem 
eo,  dissenserunt  ab  inviccm  et  divisi  sunt  in  tres 
parles,  et  vocati  sunt  quidam  eorum  Maltharii, 
quidamvero  Caiharistx,  qutdam  autem  singulariler 
Manichxi  dicebantur,  quia  singularius  cxteris  ma- 
gisirum  suum  secuti  suni;  omnes  tamen  commuiie 
haliebant  hoc  nomen,  ut  dicerentur  Manichaei,  quia 
omuium  error  a  Manichxo  originem  habuit.  Ipai 
veroqui  Caiharislae  dicebanlur  omnibus  cxteris  lur- 
piores  habcbantur,  propter  quasdam  sccretns  spur- 
cilias    quas  specialiicr    ipsi   exercebant.  Quorum 


sbyteros  et  diaconos  qui  ab  episcopis  ordinaniur,  B  doctrinam  et  vitain  indubitantcr  sectaniur  ibti ,  de 


et  hi  electi  inter  eos  vooanlur.  Mitluntur  auiem  ex 
omnibus  qui  idonei  videnlur  ad  eorum  errorem, 
vel  ubl  est,  SQStenUndum  et  augendvm,  vel  ubi  non 
cst,  seminandum.  Manichxi  doclrina  et  sequacium 
ojus  Christianae  fiJei  In  ipsa  radice  sua  se  opponit» 
sicut  nunc  demonslrabo* 

IV.  Credimus  enim  et  conGtemur  unum  solum 
esse  Deum,  qiii  fecit  coelum  el  terram  et  oninia^quse 
in  eis  sunt,  et  haec  radix  fidei  noslrae.  illi  vero 
diios  creatores  esse  docent :  unum  Lonum  et  alte- 
rum  malum»  videlicet  Deum  et  quemdam  immanem 
principem  lenebrarum  ,  quem  nes(  io  quomodo 
reclius  vocare  possumus  diaboluin.  Duas  natiiras 
fuisse  dicunt  ab  aeterno  contrarias  sibi  invicem» 


quibus  nunc  sermo  est  nobis.  Unde  autem  Cntha- 
risiae,  id  est  purgatorest  primo  voraii  sint,  alio  loco 
dicere  staiui;  ne  principium  libri  hujus  aliquis  abo- 
minclur,  si  siatiin  omncs  pravitaies  eorum  narra- 
rcin.  Nam  quae  de  Manichaeis  a  bcato  Augiistino 
conscripla  sunt,  summaiim  ei  breviter  collegi  ex 
Iribiis  libris  ojiis »  videiicet  ex  eo  qui  inscribilur 
conira  Maniclueot^  et  eo  qui  intilulalur  De  moribu% 
Manichccorum^  el  ex  libro  De  hieresibus;  cteamdem 
colleciionem  in  fine  llbri  hiijus  adneciere  dispono, 
ul  qui  legerint ,  possint  quasi  a  fundameulo  totam 
haiic  hxresim  plenius  aguoscere,  et  inteliigant  quo- 
niam  hacc  hxresis  omniuni  hxresum  senlina  est. 
Produnt    aulem  semelipsos  quod  sint  de  crrore 


unam  bonam  et*aiieram  malam  ,  et  ex  cis  dicunt  ^  Maniohaei,  in  eo  quod  dicere  solent,  et  quod  bealus 


creata  esse  unlversa.  Animas  hominum ,  et  vitalcm 
spiritum  quorumlibet  animanlium,  ei  virlutcm  qiiae 
▼ivincat  arbores  et  herbas  et  quaelibct  seinina  ,  a 
Deo  originero  liabere  dicunt,  ct  condita  cx  illa  bona 
nalura :  iroo  et  quamdam  partein  Dci,  uninnqiiod- 
que  lalium  esse  volunt.  Carnem  vero  omninin  qiine 
^ivunt  super  terrani,  tam  hoininum  quain  alioriim 
animantium ,  ab  illo  iinmani  principe  tenebraruin , 
id  esl  diaboloy  originem  dicunl  lipbere,  cl  condila 
ox  mala,  naiura;  et  ohiioc»  ut  supra  diciuin  est, 
csiim  carnium  viianl*  H9M&dus  est  scrino  cl  om- 
nino  alienus  ab  h«imi|f^Mill|ii  ,  quem  de  lalibiis 
rcbus  filii  diaboli  coMfiDHrmit  ad  pcrditiouein  oni- 


Augustinus  prodldertt  sccrela  eorum  :  et  coiislaC 
quod  ipse  aiite  perceptioneni  baptismi  disciplina» 
Manichacorum  aliqnandiu  inlerfuii,  et  poslea  eiro- 
rcs  corum  et  secreta  maiiircsle  in  libris  quos  no.- 
niiiiavi,  dcscripsit  etconrulavii. 

SERMO  H. 

De  eo  quod    docirim  Chrisliana  occuJlanaa 
non  sit. 

I.  Ad  vos  crgo  nunc  mihi  sermo  est,  o  Cathari 

plcbs  angulosa,  qui  non  alibi  nisi   in  vestrls  pene^ 

tralibus    Christum   esse    quacrendum     xslimatis. 

Dicite  mihi,  quando  iniit  hoc  consilium  Dominus  , 

vcllcl  csse  absconditus  in   angulis  vcslris  ?  Dicilis 


nium  eorum  qui  illij  credunt ,  et  a  casta  verilate  ^  quoniam  veritas  Chrislianae    fidei  vobis   solis    sit 
^quae  est  in  Scripiuris  sanclis,  mentcin  aYerlunl. 

V.  lloc  quoque  manifesliim  inter  crrores  Mani- 
ohaei  et  dlscipulorum  cjus  legitur :  qiiod  diccbaut 
Filium  Dei  nunqiiam  vere  buinanuin  corpus  susce- 
pisse  in  Virgine,  scd  simililudineui  laiiiuiu  huuiaui 
corporis  habuisse :  et  niinquam  verc  passum  aiit 
mortoum  fuisse ,  aut  resurrexisse ,  scd  taniuin  in 
liis  omnibos  fefellisse  hnmanos  sensus.  ita  ul  hoini- 
nibui  vera  viderenlur  cuncta  qua^  dicuntur  de  hu- 
maiiitate  ejos  ,  et  quod  nulla  lamen  verilas  fuisset 
in  bis  omnibus.  Idipsum  aulem  anie  Manichac.um 
in  Persia  docoerant  duo  magi,  Zaroc  ei  Arphaxat. 
£t  sicot  diximus,  haec[  omnia  nobis  veraciter  com- 
perta  sunt  de  omnibus  islis  quos  nuuc  Catharos 


nota,  ct  apud  vos  solos  abscondita.  Sed  scimus 
^quoiiiam  Dominus  Salvator  ipse  eam  non  abscoudit» 
.  ut  palet  in  verbis  ipsius,  quae  imminente  sua  pas- 
sione  coram  ponlifice  Judxorum  locutus  <si  ,  di- 
cens  :  Eyo  patam  locnius  sum  mundo,  ego  semper 
docui  in  tynagogis ,  ubi  omnes  Judwi  conveniunt  , 
et  in  occulto  locutus  sum  nihil  (Joan.  xviii).  Non 
eiiim  ila  aliquid  locutus  est,  ut  hoc  vellet  occultum 
perinanere.  Nam  etsi  aliquando  discipulis  seorsum 
a  lurbis  aliqua  loquebalur,  qiiae  non  illo  lempore 
convenicbat  fieri  manifesla,  dicebat  tarocn  illis  : 
Quod  dico  in  lenebris,  dicite  in  lumine^  et  quod  in 
aure  uuditis  ,  pradicate  super  tecta  ( Matth,  x). 
Quibus  et  posi  resurrectionom  suam  prascepit  di- 


49 

cens  :  Eunte$ 


tn 


ECKBCRTl  ABBATIS  SCHONAUGlCiNSIS 
mundum  unhenum,  prcsdicaie  A  Dominus  ad  discipulos    suos  locutus 


Evangelium  omni  crealuree,  (Marc,  xvi.)  De  quibus 
et  evangelista  subdit,  dicens  :  IUi  autem  profecti , 
preedicaverunl  ubique  ,  Domino  eooperante,  et  ser- 
monem  eorum  confirmante  sequentibus  signit  (ibid.)» 
Pncdicaverunl  non  in  angulis»  non  in  cellariis,  aut 
fcxtrinis,  scd  sicut  Scriptura  dicit  :  Prwdicaverunt 
ubique,  non  solum  coram  plebc,  sed  et  coram  re- 
gibus  et  principibus  omiiium  terrarum,  sicul  scri- 
ptum  est  de  eis  :  In  omnem  terram  exivit  somn 
eorum  (Rom.  x).  Noluit  d0(  Irinani  suam  a  Paulo 
celari  Dominus,  cum  dicebat  :  Vas  etectionis  miiii 
est  istCj  ut  portet  nomen  meum  coram  regibus  et 
$)rincipibus  et.  fHiis  Israet  (Act.  ix;.  Ipse  quoque 
raulus  a  niillo  genere  Iiominum  celandam  esse 
vcritatem  Evangelii  xstimabat ,  quando  diiil  : 
Groeeis  ac  barbaris  ,  sapientibus  et  insipientibus 
debitor  sum  ,  ita  quod  in  me  promptum  est  vobis 
qui  Itomas  estis  evangelixare  (Rom.  i).  Sicut  dixi, 
prnedicaverunt  sancli  apostoli  in  manireslo  doctri- 
nam  salutis,  el  signa  fecerunt  mortuos  suscitande, 
cxcos  illuminando,  et  omnem  languorcm  pcllendo 
in  iiomineCbristi,  et  susiinuerunt  crucifigi,  gladio- 
que  nccari,  ac  divcrsis  passionibus  deduci  ad  mor- 
lein,  pro  lestimonio  verilatis. 

II.  Vos  autem  si  eslis,  sicut  dicitis ,  apostoli 
Cliristi,  qnare  tanlo  tempore  latuisiis?  Si  vos  es- 
iis  Ccclesia  Dei,  ut  dicilis,  quare  iisque  ad  liaec 
tcmpora  semper  in  abscondito  ambuluslis  ?  Dumi- 
nns  ditit  in  Cvangelio  de  Ccclesia  sua  :  iVoii  potest      est  (Mattfu  \) 


fO 

est  dicens  : 

Nolite  sanctum  dare  canibus^  ueque  mittatts  marga^ 
ritas  ante  porcos  (Matth,  vii).  Rusticl  viles  nolite 
assumere  verba  bxc  in  derensionero  vestraro  quia 
non  recte  discernitis  ea.  Omnibus  hominibus  tna- 
nifeste  dicenda  sunt  verba  salutis,  sine  qoomiii 
agnitione  salvari  nemo  potest,  nec  aliquis  ita 
canis  aut  porcus  judicandus  est,  ut  occultari  debeant 
ab  eo.  Nam  ut  ait  Aposlolus  :  Deus  vult  omnes 
homines  salvos  fierif  et  ad  agnitionem  veritatis  ve- 
nire  (I  Tim,  ii).  Quod  si  quis  audita  et  agniu  veri- 
tate  pertinaciter  et  incorrigibiliter  ci  contradicit  , 
ct  nititur  commaculare  veritatcm  fceda  detractione 
et  irrisionc,  debet  justa  ratione  a  lali  suspendi 
prxdicaiio  veritalis,  qiiod  est  subtrahi  sanctum  et 
^  margaritas  a  porcis  et  canibus.  Tales  esse  pcrsen- 
scrant  sancli  apostoli  Judxos  ,  iu  quibus  satis 
laboraverant  vcrbo  praedicationis ,  cum  iiovissimc 
eis  dicebant :  Quoniam  repulistis  a  vobis  verbum 
Deif  et  indignos  vos  judkaslis  aternm  vitx ,  ecce 
convertimur  ad  gentes  (4cl.  xri).  Conversi  suut 
ad  gentes,  et  eis  manifcsle  {;rxdicavcrunt  doctri- 
nam  salulis,  quos  sciebant  esseidololalras,  et  pol- 
lulos  oinni  geucrc  immunditiarum  :  et  vos  it.i 
cancs  et  porcos  vos  judicatie,  ut  nunquam  inauircsio 
iuter  vos  praedicetis  doctrinam  vcstram,  sine  qua 
neuiinerosalvari  posse  arbilramiui,  cum  Dominiis 
dicat :  Qui  me  confessus  fuerit  coram  hominibus  , 
confiiebor  et  ego  eum  coram  Patre  meo,  qui  in  ctBlis 


€ivlta$  abscondi  supra  montem  posila,  neque  accen- 
dunt  lucernam,  et  ponunt  eam  sub  modio^  sed  supra 
eandetabrumf  ut  luceat  omnibus  qui  in  domo  sunt 
{Matth.  v).  Mons  ipse  Cbrtstus  ebt,  civitas  supra 
inoniem  posita,  Ccclesia  est,  ciijus  fundamenlum 
estCbristus.  De  ea  dicit  Doniinus,  quod  non  polest 
abscondl :  vos  autem  scmper  abscoudili  fuistis  , 
et  doctriiiam  vestram  occultasiis,  et  ita  luccriiam 
vestram  sub  modio  timoris  positam  hnbetis  ,  nec 
nnqtiaroeam  alicui  manifestastis,  de  qiio  timeiis, 
quod  vos  faciat  manifestos.  Nani  ab  ipsis  quoqiie 
Qui  veniunt  ad  vos,  fidem  vestram,  ex  qua  salvan- 
dos  vos  esse  speralis,  et  occulta  opera  vestra 
longo  temporc,  ut  dicunt,  quindccim  annis  occul- 


IV.  Si  forte  accidcrit  ut  aliqiiis  vcslrum  pro 
crrore  suo  deprchensus  fucrit,  et  dediictus  antc 
judices  Ccclesiae ;  aut  omnino  ncgatis  fidem  ve- 
stram,  aut  lunc  primum  aliquos  errorcs  vestros  coii- 
flteinini  cum  de  vila  amplius  non  speratls.  Sed  ill;i 
confessio  non  est  ad  gloriam  vobis,  ct  est  quasi 
coufessio  furis,  qui  cum  de  vita  .sua  desperal»  la- 
trociiiia  su»  iiiipudeuter  conrnclur  sub  laqiico ;  et 
sunt  intereinpliones,  quas  aliquando  a  populo  ze- 
lante  pro  lege  Dei  sui  aliqui  veslri  patiuniur,  noii 
quasi  passiones  apostolorum,  sed  qiiasi  judicia  fu- 
rum  et  latronuin.  Y09  «rt|fe  estis  ,  dc  quibus 
Dominus  in  Cvangeliei^^ML :  \Omnes  quotquot  vc- 
nerunt^  fures  sunt  el  hirmi$M0an.  x).  Non  euim 


laiis ,  donec  diu  eos  probaverilis,   ita  ut  sperare  D  nisi  furtive,    el  qiiasi  per  latrociniiim  acquiritis 


possitis  de  eis  quod  non  prodant  vos.  Non  hoc 
aancti  apostoli  feccrunl ,  et  successores  coruin 
qui  Dohis  sunt  noti.  Non  absconderunt  lucernam 
sub  modio,  quia  iiec  caasa  limoris,  ncc  caiisa 
commodi  lemporalis  luce  evangelicae  veritatis,quam 
a  Christo  acceperant,  celaveruiii ;  sed  super  caiide- 
lahrum,  id  est  super  Ccclesiam  ,  ita  inanifeste  eani 
constituerunt,  ut  luceret  omuibus  qiii  in  domo  , 
id  est  In  niundo,  erant.  Omnibus  etcuim  tim 
honis  quam  malis,  electis  et  reprobis  innotescere 
voluit  Dominus,  qiialis  esset  fides  et  religio  Chri- 
ftianonim  ,  ut  iicmo  per  ignorantiam  posset  se 
excosare. 
121.  Forsilan  ad  verbum  illud  confiigitis  »   quod 


in  parlem  animas  iniscrorum,  quos  trahitis  post 
vos,  et  omne  negotium  vestrum  esl  perambulans 
in  tcncbris,  quoniain  sicut  ail  Salvalor  :  Omnis  qui 
male  agit^  odit  lucem,  et  non  venit  ad  lucem,  ut  non 
arguantur  opera  ejus  (Joan.  111).  0  qualcs  apostoli ! 
o  qualcs  evangelistae !  quoniam  bene  impletis  illud 
quod  mandavit  Dominus  praedicatoribus  vcrbi  sui  ■ 
per  prophelam  dicens  :  Super  montem  excelsum  . 
ascende  tu  qui  evangelizas  Sion ;  exalta  vocem 
tuam^  qui  evangelizas  Jerusalem^  exalta^  noli  ti» 
mere  {Isa»  xl).  Non  hoc  certe  impletis  ,  sed  illud 
mandatum  Priscilliani  ohservatis  :  Jura,  perjura  , 
secretum  prodere  noli.  Dicilis  inodo  ,  nondum  ve* 
nil  tempus    nostrum    ut  manifestari   debcamus ; 


il        ''*'■; 


SSCKMONIlS  COiNTUA  CAniAiiOS.      SKRM.  Ul. 


82 


sedJiMLt»aiiC  incipiinus  palam  loqui   niundo,    el  A  rogavi  pro  te,  ut  non  defidat  fides  lua(Luc.  xxii), 


erii  adliuc  lempus  quando  Deus  Ccclesiam  suam , 
id  Cdl  nos  exahei,  et  implealur  In  nobis  illud  quod 
Ddmiiios  dicil  de  Ccclesia  sua  :  Non  poleu  abscon- 
di  eivitai  $upra  montem  posita  (  Matth,  v  ).  Sed 
dicite  mihi ;  sl  semper  supra  montem  ,  id  est 
Chrislom,  posita  fuit  civitas  tsta  »  hoc  est  socictas 
vestra,  qoomodopotuit  fieri,  ut  tanto  tempore  cs- 
sei  abscondita  ?  Jam  enim  a  tempore  Dominicx 
ascensionis  tran&ierunt  mille  el  ccntum  anni  et 
amplius,  et  nunquam  sublimata  est  rcligio  ve- 
sira ;  aut  si  sublimala  est,  dicitu  si  scitis»  in  quibus 
temporibus  et  sub  qutbus  rcgihus  lcrrae  factum 
cst  hoc  9   ut  ubique  in  mundo  audiretur   prxdi» 


hoc  esl,  Qdes  Ccclesias  quam  tihi  commisi.  Beatus 
aulem  Petrus  cum  sciret  appropinquare  sihi  passio- 
nem  suam,  sanctum  Clemeniem ,  qucm  ad  lldem 
converlcrat  cl  bnptizaverat»  ordinaril  in  cpiscopum, 
ejusqtie  gubernationi  sedem  suam  et  Ccclesiam, 
qnnm  ipsercxeral,  commisit.  Ct  ila  successor  beati 
Poiri  facius  csl  in  sede  illa ,  et  ad  uhimum  ipse 
qtioquc  pro  lcstimonio  fidei  Christianx  martyrium 
passus  cst.  Mam  quod  Linus  et  Cletus  successores 
Pelri  fuisse  Icguntur ,  i(a  intelligcndum  est,  quod 
adliuc  ipso  vivenlc,  coadjutores  ejus  cxstilerunt  in 
gubernando  populum  Dei  Romx,  et  ad  lioc  ab  iplO 
cr::ni  in  cpiscopos  ordinati»  ut  scribil  quidam  apo- 


cari  fides  Catharomm  ?  Quando  factum   est  hoc  ,  j.  stolicorum  Patruin  cpiscopis  Germanix  et  Gnllis. 


ut  omnes  principes  et  doinini  terrnrum,  qui  iion 
cssent  vel  pagani  tcI  Judsi ,  essenl  Cathari  et 
gubernareni  subditos  suos  secunduni  legcm  Caiha- 
rorum  ?  Certe  si  hoc  nohis  demonslrare  posseiis , 
crederemus  robis,  quod  aliqunndo  civitns  veslra 
posita  fuisset  in  manifesto ;  sed  hoc  graiia  Dei 
nunquam  ractuni  est. 

SCRMO  111. 

De  incremento  et  manifestatione  catitoliea;  fidei. 

I.  Audite  nunc  de  fide  et  gratia,  quam  proUtemiir 
et  qoam-in  manifesto  pnedicamus',  qiiomodo  per- 
vcnerit  in  iios  et  quomodo  Ccclesia  Dei ,  cujus  nos 
per  ipsius  gratiani  membra  sumus ,  exaltnta  cst  et 
losita  inmanifesto.  Fidcm  bcaii  Peiri  apostoliquam 


Qualem  autem  fidcm  a  boato  Petro  Clcmens  susce- 
pcrat ,  talem  ct  successorcs  ejus  habucrunt,  et 
prxdicaverunl  in  Homnna  urbe,  cl  eam  prxdicari 
fccerunt  in  aliis  tcrris  pcr  eos  quos  ad  praedican- 
duni  miserunl ;  et  paulatim.  quidem  crevit  Ccclcsia 
in  ca  fidc  ,  et  mngis  de  die  in  dicm  promovebatur ' 
quamvis  mulii  reges  ei  principes  gravibuscnm  per- 
secuiionibus  oppiiincrc  nilerentur  usque  ad  lempus 
bea:i  Silvestri  pap»,  sub  quo  pax  magna,  et  liberlas 
daia  est  Ccclcsix,  ct  exaliari  coepit,  et  ad  summos 
hOKOrcs  piomoveri  fides  ct  religio  Chrisiijna. 

III.  Ipse  etciiim  sicut  antiqua  nobis  scripta  com* 
menioraiii,  prjcdicaiione  verbi  Dei,  ct  magnorum 
osiensione  miraculoruin  Constanlinum  imperatorom 


ipse  habuit  et  praedicavii,  suscepit  post  ascensionem  C  filium  Helenx  rcgin.'e  (qux  crucem  Dominicam   in- 


Domliii  civitas  magna  Antiochia ;  et  ipse  erat  in  ea 
docens  annis  septem  non  occulte,  non  in  subterra- 
leis  domibus ,  sed  cpiscopus  erat  totius  civitatis, 
et  ipshis  causa  regalis  aula,  qtiae  erat  iii  civilale, 
per  devolionero  pt»puli  commulata  esl  in  ccclesiam, 
in  qua  commuhitcr  popuhim  docuil,  et  missns  ccle- 
bravif,  ct  ordinahat  ea  quae  ad  Christianam  reli- 
gionem  pertinebant.  Ibi  primuni  eisqui  fidcm  Chrisii 
siiscepenint  impositum  est  nonien  hoc  ut  vocaren- 
ttir  Christiani.  Cum  autem  ibi  firmasset  fidem  Cliri- 
»1  anam  et  le^em  diviiitm  beatus  Peinis  ordinavit 
iii  suo  loco  episcopnn  dvitati  hcatum  Cvodiuniy 
nijus  el  successor  fuit.lgnatlus  clarissimiis  mariyr, 


venit)  convcriit  ad  fidcni :  ita  ut  imperaior  de  regali 
solio  suo  descendens  In  eo  collocaret  beatum  Sil- 
vcstrem,  et  ad  pcdes  ejus  se  humiliaret.  pse  quoque 
iii  equo  suo  consedcre  cuin  fecii,  et  ad  modnm 
scrvi  ei  ministravit  pedesler  incedens  anie  eum» 
et  freno  eum  deducens,  et  consignans  el  dominiom 
urbis.  Insupcr  et  regale  palatium  illic  ei  construxit, 
et  omnem  rcgium  honorem  ei  poiestatem  quam 
hnbebal  Romae  et  in  partibus  occidentis  Ipsi  ac  suc- 
cessoribtis  e|us  concessiti  ct  toiius  senatus  honorem 
clcro  qui  cum  ipso  erat  iradidil,  ct  ipse  cum  se- 
natoribus  omnibus  de  urbc  egrediens,  Byzantium 
transmigravit ,  et  urbem  nominis  sui  Constantino- 


discipulus  saticti  JoniUl  evangelista! ,  et  ipse  iiide  d  poliin  xdificavit :  sohim  auiem  nomen  imperatoris 


profcctus  esl  Romam,  itemque  in  ca  fidem  Christia- 
iiam  doaiit,  ac  maximam  parlem  civilaiis  ad  Chri- 
Btum  converth,  et  per  xxv  annos  Ccclesi.im  Christi 
ibi  guhernavit.  Ibi  manifcste  coiifessus  est  coram 
Meronc  imperatore  fidem  Christi,  et  uxorem  ejus 
Libyam,  et  uxorem  Agrippx  pracrecii  Agrippinnm, 
ad  fidem  conTertii,et  ob  cjtisdem  fidci  prxdicaiio- 
item,  Neroeum  crucifigi  prxcepit,  et  Paulum  simul 
cnm  ipsoibidcm  prxdicantemigladio  necari  jussit. 
II.  Cx  illo  igitur  tempore  semper  fides  Christiaiia 
crevit  in  urbe  Roma »  nec  unquam  defecit  in  .Ro- 
roana  Ecclcsia  fides  quam  habueral  et  quam  prx- 
dicaverat  Petriis,  sicut  et  ei  promiscrat  Dominus, 
qnando  iinminentc  passionc  sua  dixit  ad  euni  :  Ego 


sibi  ac  succcssoribus  suis  reiinuil.  In  hunc  modum 
crevit,  ct  confortala  esi,  et  usque  ad  summos  ho^ 
nores  promoia  cst  in  Romana  polestate  Ccclesia 
Dei,ei  fides  quam  beatus  Petrus  docuit  et  quam 
successores  ejus  ab  eo  tenuerunt,  et  usque  ad  ista 
tcnipora  perduxerunt. 

IV.  Simili  modo  et  per  alios  aposlolos  in  aliis 
regnis  pcr  toluin  mundum  fides  Christi  dilalata  et 
subiiinaia  est.  Ad  has  autem  Cisalpinas  partes  hoc 
ordiiie  pcrvenit.  Bealus  Petrus,  dum  Cccleslaro  Del 
Roniae  gubernaret,  misit  ires  ex  discipulis  suis,  tI- 
delicct  Cucharium,  Valerium  et  Maternum  praedi* 
carc  Teu(onic;£  genli  Cvangelium  Chrisii.  Qul  ve- 
nientes  in  civitate  Treverim  ,  praedicaveruut  io  ea, 


S3 


EClkBERTI  ABBATIS  SCllONAUGICNSiS 


f4 


et  caoi  Dei  adjuiorio  conTerierunl  eam  ad  Adem  A  buii  diTina  virliis,  iii  Irium  morluorum 


CbrUtit  ei  bapiizaTemnl  omnem  populum  in  fln- 
niiie  eiviiatis  quod  dicilur  Olevia.  Primus  eorum 
episcopus  urbis  erat  Eucharius,  qao  derunclo  Yale- 
rius  in  episcopaium  successit,  quo  eiiam  defuncto 
lialemusy  qui  de  roorie  per  l>aculum  Pctri  suscita- 
tua  fuerat,  episcopus  faclus  est,  non  soliim  in  Tre- 
▼eri«  sed  ct  iu  Colonia  qux  anliquitus  Aggrippina 
Tocabatur,  siinulque  iu  civitaie  Tungercnsi  qiiac 
lluiiorum  persecutione  delaia  esi.  Ipsa  esiergo  flJes 
lieati  Petri,  quam  bi  sancti  prafdicaverant  Ecclesiis 
quas  ipsi  gubernaveruiit ,  Ipsoramque  successores 
lenuerunt  et  prxdicavcrunt  usque  iii  hodiernum 
diern.  Tandem  qiioque  Udem  prxdicavii  In  civiiate 
MoguntSa  Crescens  discipulus  Pauli  apostoli.  Bcatua 
quoque  BonilaciuSy  vir  ezimiae  sanclilalis,  qui  pri- 
inus  in  ea  archicpiscopus  fuii,  et  martyrium  pro 
Christo  susccpit,  et  successores  ejus  usque  in  ho- 
^iernum  diem  kanc  fidcm  tcnuerunt  et  docuerunt 
In  Ecclesia  Moguntinensi,  et  ipsa  in  omnibus  Eccle- 
eiia  ei  aubdiiis  usque  nunc  tenctiir  et  praedicaiur. 

V.  Ecclesiae  Metensi  primus  episcopus  fuit  san- 
ctus  Patiens,  discipulus  sancli  Joaniiis  cvangeiislx, 
et  ipse  in  ea  fidem  nostram  docuii  et  firmavit,  et 
pcrmanet  in  ca  usque  in  pnesentem  diem.  Sanctus 
Clemens,  successor  apost<»li  Petrl,  (^atum  Dionysium 
irirum  clarissimae  sanctitatis,  qui  pncdicatione  apo- 
atoli  Pauli  Aihenis  conversus  fuerat ,  in  Calliam 
misit  pnedicare  verbum  Dei ,  et  cum  eo  tres  illu- 


alioramque  valde  mirabilium  operam  exhlbitione. 
Eamdeni  quoque  fidem  beatus  Rcmiglus  Rementlt 
civilatis  archiepiscopus  tenuil  et  docuil,  et  insigni- 
bus  miraculii  coiifirmavit.  Ilic  Clodovenm  inclytuni 
rcgem  Franciae,  ei  cum  co  copiosani  muUitudiueiii 
geniis  Francorum  convertit  ad  fidcin  Christi,  ei 
baptizavit  in  Rcmensi  civitate,  inisso  ei  chrisinale 
de  coclo.  Ex  illo  ergo  tempore  regcs  Francorum,  et 
principcs  Callia!  cieperunt  esse  Chrisiiani,  ct  coepit 
coniniuniter  pcr  totam  Franciam  publice  coli  rcligio 
Chrisliuiia ,  cLper  omnes  civilatcs  in  vcncratione 
habcri  fidcs  Christiana,  cadcmque  usque  ,iii  prx- 
senlcm  dicm  in  tota  Callicana  Ecclcsia  prapdicatur. 
VII.  DegcnereCIodovei  processitCarolus  Magnus* 
qui  iiiter  Francorumrcges  summus  atquegloiiosis- 
siinus  erat.  llic  in  eadem  fide  baptizatus  est,  quain 
a  benio  Rcmigio  rcx  Clodoveiis  acceperat,  et  qiiara 
csDteri  regcs  tenucrunt,  qiii  a  Clodoveo  proccsse- 
riinu  Ilic  a  beaio  Leone  pnpa  Romam  vociUus  cst, 
et  consccratus  in  iinperaiorein,  et  factus  csl  advo- 
catua  Romniix  Ecclcsiu!,  et  fidelissimus  defensor  lo- 
tiiis  Chrisiiani  populi,  et  veliemenlcr  per  eum  aiicia 
religio  Cliristi:iiia,et  dilutata  est  atquc  confortata,  et 
per  ipsius  diligeiitiam  fides  Romanx  Ecclcjiae 
per  niullas  lerras,  qnas  ignorabant  Doniinum» 
dispersa  esi.  Ipsani  fidem  quem  profcssus  csi  Caro- 
lus  iniperator  Romanus,  tcnucriint  et  confessi  sunt 
omnes  iniperalorcs ,  sive  rcges  Romani,  ct  omiies 


stres  viros,  Marcellum,  SalurniDum  et  Lucianum.  ^  rcges  Francorum  qui  fuerunt  post  eum,  ct  prin- 


Qui  cum  ad  portum  Arelati  pervenisscnt ,  beatus 
IHonysius  sanctum  Marcellum  in  Ilispaniam  dire- 
x\t,  sanctum  Saturninum  in  Aquitaniam,  sanctum 
vero  Lucianum  ad  llelvacenscm  civitatem  ,  quo- 
fum  singuli  regiones  et  civitates  sibi  deslinatas  re- 
plcverunt  doctrinis  fidei  qiiae  usqiie  in  pracsens 
tempus  Ibidem  tenetiir  ct  praedicaiur.  Ipse  vero 
lanctus  Dionysius  cum  duobus  sociis,  Rustico  et 
Eleuiberio»  Parisios  adiii,  ibique  fidem  qunm  per 
beatum  Paulum  didicerat  prxdicavii,  et  per  tetam 
franciam  dispersit,  et  pro  cadein  fldc  martyrium 
pertulit,  simulque  socii  ejus,  Rusiicus  et  Eleu- 
therius ,  cum  eo.  Martyrium  vero  ipsius  singulari 


et  inaudilo  miraculo  Deus  honoravit,   in   eo  quod 

post    decollationem   suam   ipse   propriis  manibus  |^  „0,1  nctn,  el  spe  salutis  animarum   noslraruin 

caput  suum  a  loco  martyrii  per  spntium  milliarii 

usque  ad  locum  in  quo  humatum  est  corpus  ejus, 

deporlavit.  Testimonium  hoc  grande  erat  perfcctis- 

simae  sanctitatis  ejus  et  rectae  fldei,  ac  sanctae  reli- 

gionis  quam  ibi  docuarat  atque  fundaverat. 

VL  Ipsam  fidem  quam  beatus  Dionysius  in  Gallia 
reliquit,  sancius  Ililarius  Pictaviensis  cpiscopus, 
egregius  doctor  et  nobiilssima  lucerna  Ecclesiae  Dei, 
lenuit  et  docuit  verbis  et  scriptis  et  exemplis.  Ita 
fldem  leouit  et  docuit,  et  omnibus  modis  promovit 
beatus  Martinus  Turonensis  episcopus,  cujus  sancti- 
tas  pcr  omnes  flnes  mundi  usque  In  pracsentem 
diem  clarissime  splendet,  et  in  summa  veneratione 
habetur.  Cujus  fidei  et  doctrinae  testimonium  perhi- 


cipcs  eoruin  usque  in  prat^scns  tempus  Ficderici 
iniperaloris  Roinani  ct  Ludovici  regis  Fraiicoruin. 
Ipsam  crgo  fldcni,  quam  priino  beaius  Pctrus 
Roina!  plantailt,  et  quam  tcnuerunt  succcssorcs 
ejus  in  Romana  urbo,  et  quam  docuerunt  in  onmi- 
bus  tcrris  sancti  episcopi  aliique  sancti  Palrcs  qui 
obedienies  eranl  Romanae  Ecclcsiae ,  el  quani  ab 
illis  accepcrunl  iinpcratores,  et  rcges  ei  prin/ipcs 
terrarum,  cum  populi^  sibi  subjectis,  lcnemus  atque 
confilemnr  :  nos  videlicet  clerici,  et  monaclii ,  ct 
lai(  i,  qui  in  Ecclesia  Christi  baptizati  suinus,  et  in 
Ecclcsiis  Dco  sacratis  eonvenimus  ad  oranduni  et 
laudandum  Dcuin,  et  ad  QQoiiiiunicandum  corpori 
ct  sanguini  Domini    nostrl  Jesu  Christi  cum  flde 

In 
eo  autem  ccrti  sumus  nos  halere  eamdcin  fidcm, 
quain  habuerunt  sancti  Palres  ante  nos  ,  quoniam 
eadem  Evangelia  Chrisli,  camdcm  Scr.plurani  apo- 
stolicnm,  quain  et  illi  habucrunt,  et  publice  in  Kc- 
clesia  docuerunl,  iiabemus,  et  nos  crcdimus  eis. 
Ipsorum  quoque  sancta  scrlpU  babemiis,  in  quibiis 
dcclaraverunt  qualls  esset  fides  eoruin,  ci  qualcin 
intellectuni  haberent  in  libris  vetcris  legis  et  pro- 
plictarum,  et  in  Evangeliis  et  in  aposlolis  scripiis, 
el  iii  eadein  intelligentia  sequimur  cos.  Manifestum 
esl  ilaqiic  cx  his  quae  dicla  sunt,  quoniam  fidei  nu 
slro!  fundamentum  esl  doctrina  Peiri,  qiii  fuit  Chri- 
sli,  qui  fuit  Dei»  imo  et  Deus.  Yestri  autem  erroris 
fundaroentum  doclrina  H^icb^ji  q^i  non  fult  Dci, 


t5  SERMOJfES  GOiNTRA  CATIIAUOS.—  SERM.  Y.  «0 

M(l  tfMoU;  DODCIirisii,  sed  aDiichrisii :  ei  hoc  A  lius  uliliialis  suiil;    huic  omDinQ  coiilraaidmus, 

qiiod  plnne  ralsum  esi.  Fidcs  eorum,  dicitis»  mortua 


tciro  pocett  qaisque  sensaius»  obediendum  essc 
iiostr»  Calhollcx  fldei  potius  quam  vesirae  abscon- 
ditae  infidelilati,  qo»  cum  suo  fiindamenio  a  cunctis 
qui  amaoi  teritaiem  maledicatur ,  et  sub  xtenia 
clausura  damDCtur. 

SERMO  IV. 
Deeo  quod  icriptumett:  Fides  sine  operibus  niortua 
esi. 
I.  FortassiSv  o  sancti  Cathari ,  qui  peccare  non 
potestis,  improperatjs  nobis  peccata  nostra  et  diciiis 
sicnt  legimus  :  Fidet  sine  operibus  mortua  eU  {Jac, 
ii).  Vos  autem  opcra  ad  fidein  pertiiieniia  non  halie- 
lis.  Et  idcirco  fidcs  Tcstra  morlua  est,  et  quoniam 
fides  Ycsira  niortua  esi,  niilla  est.  Ei  idcirco  sacra- 


esi,  ct  hlco  ncc  ipsis  prodesse  potest,  nec  aliis.  Fal- 
sum  est  hoc,  quia  aliis  prodcst.  Fides  quain  ipsi 
manifeste  profilentur  per  ipsorum  minislerium  aUis 
prodesse  potest,  et  effectum  honuni  in  uliis  habere 
potcst,  quamvis  non  iii  ipsis.  Persimililudinem  hxc 
vobis  dcinonslro.  Coniigit  nliquolies,  qiiod  mediciii 
s:ipieiis  in  infirmilalcin  gravissiinam  cadii,  et  habet 
sapieiitiam,  quiascil  curare  scipsuin,  habet  medici- 
nain  qiix  valct  contra  morbuni  suuin ;  sed  ila  est  deli* 
calus,  qiiod  iion  polest  gnslare  de  anlidotis  suis,  ei 
prxbel  ea  alii  eanidem  infirmitaiem  habenti,  et  ille 
curaiur.  Ipsc  aulem  in  sua  infinniiate  pcrmanet  u;^ 
que  ad  morlem.  Vere  dc  tali  niedico  diccre  possu* 


nicnia  vestra  DuUum  efl^ecium  habcnt,  et  non  po-  "  mus,  quod  ipsi  inortua  cst  sapicnlia  sua,  alii  autein 


lesiis  baptizare  ,  et  rorpiis  Doinini  coiisecraie,  ncc 
aliquid  hiijusmodi  in  Ecclesia  facere,  qiioJ  vobis 
aut  aliis  prosit.  Ilxc  est  o!»jectio  vestra  adversum 
ijos.  iie  primum  ei  inlcrrognnies  discite  qua  dc 
causa  Deus  inlcrfccit  Ozaui ,  qui  exlcndit  manum 
suam  ut  sustenlaret  arcam  Dei,  qiiando  nulabat  iia 
iii  casura  putarelur,  in  lempore  illo,  qiio  eam  re- 
duccre  volebal  David  de  Bethsanics  in  Jerusalem. 
Et  cum  haec  didiceritis,  slruile  rcprehensioues  ve- 
slras  adversum  Ecclesiam  Dei.  Non  oportcbat  nos 
re  pondere  vobis  adversus  ea  qiiae  nobis  objlciiis 
de  fide  Doslra,  quoulam  extra  fidcm  Catholicam 
esiis,  sicut  DomiDO  volente  comprobabiinus.  Non 


vivii.  Ita  dico  vobis  de  prcsbyleris  Ecclcsiui  qui  male 
vivunt;  credunt  quidein,  sed  eis  credere  non  prodest 
ad  salutem,  si  pernianserint  in  iniquitatibus  suis. 
Nain  ei  dwmonet  credunt^  et  contremitcunl  (Jac.  ii)» 
ut  dlcit  Scripiura.  Crcdebant  niiniruin  daemonest 
qui,  ut  alt  EYangelista,  dicehant  Doniino  Jesu  :  Quid 
titfi  et  nobitf  Fiti  Dei  ?  venitli  ante  temput  torquer§ 
not?  {Maith.  viii.)  Crcdunt,  inquam, et  fldem  habent 
prcshyleri  eiiormes ,  sedsicut  dlxi  de  sapientia  xgri 
medici,  sibi  ipsis  moriua  est  eorumfides,  aliis  au- 
tem  vivit,  dum  in  Domine  Christi  baplizanl,  et  alia 
sacranienla  cxsequuntiir,  secutidum  quod  a  saDCtis 
Patribus  stalutuin  est.  Talis  eral  illc,  de  quo  Lucas 


cporlet  nos  respondcrc  vobis  de  operibiis  nostris  q  cvnngclista  refert  dicens  :  Retpondent  autem  JoaH' 


lualis  qux  objicitis  Dobis,  quoiiiam  pejora  el  scc- 
lerniiorn  suDt  opcra  vcstra,  scd  alius  erit  locus 
dicciidi  de  his*  Respondenius  tamcn  vobis  hoc  loco, 
ue  propter  igiioranliam  dimiltcre  videamur. 

U.  Faiemur  quidem,  quod  peccatorcs  sumus,  quo- 
iiiam  ut  ail  Jacobus  aposioliis  :  In  multit  deiiniui- 
tnut  omnes  (Jac,  iii).  Vcrumlamen  est  diflcrentia 
inter  dclinqucnles  :  multi  quidem  in  miiioribiis  pec- 
catis  veDtaliter  quotidie  delinquunt,  et  quotidiana 
s:ilisractione  Dominum  pl.icant,  et  agunt  opera  laii- 
dabtlia.quae  pertinent  ad  fidem  quain  profitemnr. 
De  lalibus,  ul  spero,  non  potestis  aliquid  rationabili 
causa  diccre  quod  fides  eorum  mortua  sit,  ct  quod 
sacramenta  taliutn  presbyterorum  inania  siiit,  et  la- 
lcs  per  gratiam  Dei  nec  desunt  in  Ecclesia,  nec  un- 
qfiam  a  principio  in  ea  esse  dcsierunt.  Sunt  vcro, 
qiiod  ingeiuiscimus,  iionnulli  qui  in  majoribus  pec- 
ratis  qiix  capitalia  vocantur  delinquuDt,  et  super 
bis  uon  condigna  pocniteiiii:i  satisfaciunt  Deo.  Do 
talibus  ratenr.ur  quod  fi«lcs  quam  habent  mortoa  esl, 
quia  sine  operibus  Justificaiionis  est  apud  ipsos. 
Mortua,  inquam,  esl,  non  ita  quod  id  qiiod  crcdunt 
annihilalom  sit  propter  ipsos  aut  nuUius  uliliiatis, 
sed  ipsis  fides  eorum  moriua  est  et  eis  dod  prodcst 
ad  salutem,  Disi  resipiscant  ab  opcribus  nialis  qu» 
in  ipsis  morlificant  fidem. 

tli.  Quod  autom  dicitis  de  presbyteris  nostris, 
qoi  tam  malae  coDversaiioDis  sudI,  ut  fldes  eorum 
mortua  dici  possit,  quod  sacramenta  eorum  nul- 


net  dixit :  Magittcr  vidimut  qnemdam  in  nomine  tuo 
ejicientem  dwmonia  el  prohibuimut  eum,  quia  non  se* 
qnitnr  not.  Et  ail  ad  illum  Jetut :  Nolite  prohibsre 
eum.  Nemo  ett,  qui  faciat  viriutem  in  nomine  meo^  «f 
potsit  cito  male  loqni  de  me.  Qui  enim  non  ett  adter- 
tum  vot,  pro  vobit  ett  (Marc.  ix).  Certe  quisquis  orat 
ille,  mortiiam  qiiidem  sibi  ipsi  fidem  habcbat,  cum 
non  scqiicrctur  Jcsum»  sed  aliis  vivebat  fiJcs  ejus,  a 
qiiihuscjiciebat  dxmonia  in  iiomine  Jesu.  Quod  qui- 
dein  nequaquam  racere  potuisset,  si  nullam  omnino 
fidem  in  nomiiie  ejus  habuisset.  lu  procul  dubio 
ctiain  prcsbyieri  mali ,  dacmonia  in  nomine  Ghristi 
cjiciunt,  qiiando  in  nomine  ipsius,  id  est  secundum 
hoc  qnod  ipse  insiiiuii,  baplizant ,  et  prodest  bapii- 
^  zatis  fides,  quam  verbis  quidcin,  scd  non  operibus, 
profilentur.  Sed  alio  loco  lalius  de  hac  re  disscrcn- 
dum  est,  et  nunc  ad  loquenduin  de  vcstra  abscoii- 
diu  fide,  el  de  angulosa  doctrina  voslra  sernioncm 
converto. 

SERMO  V. 
Ctrca  primam  ha:retim  de  conjugio, 
1.  Vobis  loquor  doctoribus  et  prxrcctis,  non  In 
sanciitate  quidem,  sed  in  errore  et  pervcrsiiate.  Ani- 
madvertiteet  videte  q*iod  non  horaincs,  scd  dxmo- 
ncs  vos  appcllat  Apostolus  iii  eo  tebtiinonio  qnod  in 
principio  sennonis  induxil  :  In  itovtsftmft,  laquil, 
temporibut  ditcedent  quidam  a  fide  attendentet  ipiri» 
tibut  errorit,  ei  doctrinit  damoniorum  loquentium 
in  hypocriii  mendadimf  prokikentium  vtttben^  etc: 


«7 


ECKBEUTI  ADBATIS  SCllONALGIENSIS 


H 


(/  Tim.  iv).  Vos  eslis  dacmonia  hrcc  de  qiiibus  lo-  A  in  vila  conjiigali.   Uiiam  scparalionis 


qiiilur,  el  qui  vobis  allendunt,  a  fidc  recia  disce- 
dunt :  nam  doclrina  veslra  probibct  nnbcre,  in  co 
quod  dicitls  neminem  posse  salvari,  qui  cum  con- 
Jiige  sua  permaneat  usque  in  finem.  0  dacinonesl 
unde  vobis  ista  doctrina  ?  Ex  Evangeliis  Cbristi  non 
est,  ex  scriptis  apostolornm  non  est,  sed  plane  ex 
spirilibiis  errorJs  est.  Iniuemini  Evangdium  Matthxi 
apostoli,  quod  per  uiiiversum  orbem  in  Ecclcsiis 
legitur,  et  si  non  credilis  Graecis  el  Latinls  codici- 
i)U8,  ite  ad  inimicos  vestros  Jud^os,  et  inspicilc  lle- 
braicam  scripluram,  In  qiia  Evangelium  Matlhaci 
scriptum  babent,  el  invenietis  in  eo  scrlptum  boc 
moflo  :  Acce$$erunt  ad  Je$um  Phamcei  tentante$ 
inm^  it  d\cente$  :  Si  ticet  homini  dlmiitere  uxorem, 
quacunque  ex  cau$a.  Qui  re$ponden$  ait  ei$  :  Non 
iegi$tis ,  qnia  qui  fecii  homineni  ab  initio ,  maicu- 
lum  et  feminam  fecit  eo$  f  Propter  hoc  relinquet  homo 
patrem  et  matrem^  et  adha^rebit  uxori  $ua!^  et  erunt 
duo  in  carne  una.  llaque  jam  nan  $nnt  duo,  $ed  una 
caro.  Dicunt  ei  :  Quid  erqo  3loy$e$  mandavit  dari  li- 
beltum  repudii/^et  dimitterel  Ait  illi$  :  Quoniam 
Moy$ei  ad  duritiam  cordi$  vestri  permi$it  vobi$  di" 
mittere  uxore$  ve$tra$,  Ab  initio  autem  non  fuit  $ic 
{Matth.  xix).  Gerte  sl  quid  rcct;»  intelligentiae  habe- 
tis,  hic  animadvHriere  polestis  in  hac  responsione, 
qiiod  non  approbat  Dominus  utomnes  viri  ab  uxo^ 
ribus  suis  discedant,  sicut  vos  docctis  csse  facien- 
dum»  Si  non  posset  salvari  qnisquam  cum  conjiige 
8ua  manens,  suffccisset  ei  brevis  responsio,  ita  ut  C  ^*^''  ^i^etis-  E^  suadebat  Apostolus  ut  ct  lales  abin< 


qua 

potesi  vir,  si  vult,  ab  uxore  discedere  ei  ruinpere 
(3)  vinculum  conjugale  quo  alligatus  est,  ei  deter- 
minavit  Dominus,  qiiandu  post  respoiisioncm  supra 
memoratam,  ita  subjunxit  diccns  :  Dico  autem  iw- 
bi$,  quia  quicunque  dimi$erit  uxorem  itiam,  ni$i  ob 
fornicationem^  et  aliam  duxerit^  machatur  (Matth.  v). 
Ubi  ergo  adjuiixil,  ni$i  ob  fornicationem,  dedit  inlel* 
ligi  quoniam  sola  fornicationis  causa  divortium  fieri 
potest.  Quod  si  non  recte  nos  intellexisse  verba  Do- 
mini  quae  praedicla  su:it  arbitramini,  audite  aposlo- 
lum  Paulum,  quomodo  concordat  nobiscum  in  in- 
teliigentia  eorumdem  verborum,  ubi  ad  Gorinthios 
loqtiitur  dicens  :  Hi$jam  qui  malrimonio  juneii  $unt 
prcecipio^  non  ego,  $ed  Dominu$,  uxorem  a  viro  non 
di$cedere,  quod  $i  di$cei$erit,  manere  innuptamt  aut 
viro  reconcitiari,  Et  vir  uxorem  non  dimittat  (/  Cor. 
vii).  Et  subjungens  aiictoritate  propria,  aii :  Nam 
ca:teri$  ego  dico^  non  Dominu$ :  Si  qui$  frater  uxo- 
rem  habet  infidelem^  et  hccc  con$entil  habitare  cum 
eo,  non  dimittat  itlam,  Et  $i  qua  mutier  habet  virum 
in/idetem,  et  liic  con$entit  habitare  cum  illa,  non  di» 
mittat  vintm,  Sanctificatui  e$t  enim  vir  infidetii  per 
mutierem  fidetem,  et  $anctificata  e$t  mulier  infidetit 
per  virum  fidetem;  atioqui  fitii  ve$tri  immuiuU  e$$ent^ 
nunc  autem  sancti  $unt.  Quod  $i  infideli$  di$cedit^  dii* 
cedat  {ibid.).  In  lempore  primilivae  Ecclesiae  fre- 
quenler  hoc  accidil,  ut  vir  esset  fidelis  et  mulier 
infidelis  :  et  e  contra,  ut  vir  esset  infidclis  ci  mu- 


inlerrogantibus  iliis  :  Si  ticet  homini  dimittere  uxo^ 
rem  $nam  quacnnque  ex  causa  ?  dixisset  :  Licel,  ct 
bonum  est,  ct  alitcr  salvarl  non  possunt. 

11.  Al  non  hoc  dixit,  sed  comprobavit  polins  divi- 
na  aucloritaic  st&bilius  csse  debere  vinculum  socie- 
taiis  quod  esi  pcr  legem  Dei  inter  virum  et  conju-- 
gein  suam,  qiiam  illud  quod  a  natura  cst,  inler  vi- 
rum  et  parcntes  suos,  Vos  auiem  abinvicem  s}pa- 
randns  esse  virum  et  mulicrem  dicilis,  ct  aliler  eos 
non  posse  salvari.  Et  ipse  conlra  ait  :  Quod  Deu$ 
conjunxit^  homo  non  reparet  (3Iatth.  xix;  Marc.  x). 
Yiruro  etmuliereni  conjunxit  Dcns,  qiii  sccnndum  in- 
stitationes  divinarnm  logum  coram  Ecclcsia  ineunt 
foedus  conjugnlc,  ct  talcs  per  bominem  scparandi 
non  sunt.  Fit  quidem  nonnnnquam  ul  tnlcs  migrent 
pariter  ad  moiinslicam  vitam,  ct  separatas  abinvi- 
ccm  mansioncs  clignnt,  quatenus  Deo  liberius  ser- 
vire  possint ;  scd  lalcm  scparalioncm  Deus  opera- 
tur,  non  hoino,  et  qnidem  lalcs  non  omnino  abinvi- 
cem  disccdunl,  ncque  rumpiinr  inler  cos  vinculum 
conjugale,  quia  indivisa  in  cis  mar.ci  unilas  men- 
tium.  Naro  quanto  liberius  divinx  dileclioni  vacant, 
tanto  purius  atqiie  firmius  se  invicem  diligcre  pos- 
sunL  Nos  vero  hujusinodi  separationem  nullis,  nt 
V08  IMtis,  conjugibus  siiadcmiis  en  rntione,  quod 
non  possint  salvari  simul  permanentes  in  sxculo  ct 


vicem  non  discedercnl,  quod  utiquc  non  fecisset,  si 
scirct  utrosque  simnl  in  tali  coiijugio  perituros. 
Muluim  ergo  a  doctrinn  sua  doctrina  vestra  dissen- 
lit,  quae  cos  qui  uliquc  lcgibusdivinis  subditi  sunl 
discedere  abinvicem  cogil,  du:n  eos  salvari  non  pos- 
so  praedicalis  si  permaneant  simul.  Audiic  el  Pciruni 
aposiolum  siiniiia  ad  conjngatos  loqucntem  in  Epi- 
slola  sua  :  Mutiere$,  inquil,  $ubdit(n  viri$  $ui$  si/f/, 
ut  $i  qui  non  crednnt  verbo;  per  muticrmn  couversa- 
tionem  sine  verbo  tucrifianl,  considcraute$  in  timorc 
Dei  castam  conver$ationem  ve$tram  (/  Petr.  iit).  Ilein 
subjungit :  Viri  $im'tliler  cohabitante$  secunduin  scitn- 
tiam,  quasi  infirmiori  vasculo  mutiebri  impertientei 
honorem,  tanqitnm  cotia^redibui  gratiiv  (ibid.), 
^  III.  Dicilis  foric  :  Possunt  quidcni  aliquo  modo 
salvari,  virel  inulier  siinul  mancnlcs,  sed  non  aii- 
ter  nisi  abuiueant  ab  opcrc  coujugnli.  Hypociii;r  ! 
quid  est  qiiod  vos  dicitis?  Si  sciclKit  Domiiius  Sal- 
vutor,  ct  si  sciebant  sancli.aposloli,  ncqunqnani 
posse  salvari  viruin  ct  niulicrcm  qui  cxscquercntur 
opus  qiiod  nd  conjugium  pcrlinct,  iionnc  plcna  pcr- 
fidia;  et  fallaciae  erant  verbn  eoruin,  quibus  tnm  di- 
ligcnier  suascrunt  conjugatis,  ul  non  scparenlur  ab 
inviccm?  Absit  autein  hoc.  Nota  certe  crat  illisbu- 
niana  fragililas,  et  sciebanl  non  omncs  viros  ct  niu- 
liercs  tani  ferreos  csse,  ut  iioii  poi^scHt  cohabitnrc 


(5)  Ilasc  de  Grspco  furfure  sunt.  Solulio  cnim  vin- 
culi  ob  fornicationcm  et  quidein  solani  a  lego  Moysis 


Judaeis  permittebatur,  non  aiKcm   de  matrimonio 
Christiano  loquitur  Evangeliuin. 


29  SEUMONES  GONTRA  CATHAROS.— SERM.  V.  50 

simol  el  cominentiain  observare.  llnde  non  illos,  A  nibus  hoc  nomen  indulgenlia  poni  solel.  Nam  signi« 


$ed  Tos  in  hac  quoquc  parie  fullacix  pessimae  argu- 
cndos  esse  novertiis.  Uhid  milii  forte  ol»jicis,  o  Ca- 
Ihare,  quoil  Apostohis  ait  :  Donum  est  homini  mu' 
liertm  non  tatigere  (/  Cor,  viii),  Coilcedo  qiiod  bo- 
num  csl  homini  mulierem  non  tangerc  :  non  lamcn 
idcirco  necesse  est  me  concedere,  quonlam  inaliim 
est  et  illicltum  homini  muliercm  langere.  Naro  si- 
millier  propler  cavendas  tciitaiiones,  bonuni  est  lio- 
miui  molierem  noii  videre  :  nunquid  ergo  necessa- 
linm  contendendum  cst,  quoniammalum  est  houilni 
niulierem  videre?  Si  concedis  quod  inaluro  est  tan- 
gcre  mulierem,  pro  eo  quod  bonum  est  mulierem 
iion  tangere;  concedc  ctiam  quia  malum  cst  mu- 
licrcin  videre,  pro  eo  quod  bbnum  est  mulierem  non 


ficat  absolulionem,  qua  peccatori  debita  pcena  re- 
laxatur;  ct  secundum  hoc  veuiae  nomen  ei  adapta- 
tnr.  Significat  et  conccssionem  qiia  minora  conce- 
duntur  bona  his  qui  exsequi  majora  non  possunt,Qt 
secundum  hoc  ad  ca  non  periinei  veniae  nomen.  Si- 
gnifical  et  permissioncm,  qiia  minora  fieri  sinuntar» 
iit  majora  fieri  vitentur,  et  secundum  hoc  quoqne 
venia  dici  potest.  De  majoribus  bonis  est  continen- 
tia,  quam  quia  omnes  servare  non  possunt,  conce- 
dilur  quod  minus  bonum  est,  videlicet  coiijugium. 
Conceditur,  inqiiam,  non  prxcipilur  :  quia  si  pneci- 
perelur,  transgressor  baberetur  quicunque  in  conju- 
gio  non  essei.  De  mnjoribus  malis  est  homicidium« 
qnod  ut  cvitarelur,  permissum  esl  oliin  Jiidaeis  mi- 


viderc.  Et  si  concedis  quoniam  malum  est  mulie-  U  iins  malum,  videlicet  redditio  talionis  et  repudiatio 


rein  viilcrc,  erue  oculos  luos,  ut  nunquam  videas 
inuliercm.  Hypocrita !  licituin  est  honiini  langere 
muUcrem  suam,  quia  licitum  est  ut  unusquisquc 
liabeat  suam  secundttm  verba  ejusdem  Aposioli.  Et 
quia  licicum  esl,  malum  non  cst.  Bonum  autcm  ma- 
gis  homiui  est,  el  magis  expediens  ad  salulem  mu- 
licrem  omnino  non  habere,  nec  langerc. 

IV.  Ad  illud  item  fortassc  coiirugies,  quod  ibidem 
Apostoltis  ait :  Tempus  breveest,  reliqnum  est^  utqui 
habent  uxores^  tanquam  non  habentes  hint  (/  Cor,  vii). 
Ecce,  inquiSy  dicit,  ut  et  si  luaiicant  siinul,  abstt- 
iieant  laineD  ab  opere  conjiigali.  Et  ego  djco  quod 
si  hoc  facere  possunt,  bonum  est  ilis :  noii  lanicii 

liuc  quisquam  scnsaliis  eis  prxcepit,  scd  suadcl.      ._ v^    .^^»»     . ,.     . 

roiest  tamen  fieri  ut  vircum  uxore  habitel,  et  opus  ^  excedente  rationabilein  mo^dum  c?iVri1)irdctceRiiio0e, 
coiijug:ile  operelur,  iia  ul  sit  qnasi  noii  hatiens  uxo-     qux 


iiiulicnim,  ut  ab  homicidii  se  flagiiio  temperarent. 
Nunc  ct  opus  conjugale  nobis  disiinguendum  est,  ut 
evidentius  fiat  ad  qualcm  conciibiium  qualis  indul- 
gcnlia  perlincat.  Conjugalis  concubitus,  qui  fii  sim* 
plicitcr  inieniione  gciierandae  ac  Deo  educand» 
proiis,  pcr  se  pcccatum  non  est,  quia  ut  peccatuni 
non  sit,  defendiint  nuplialia  bona,  quac  simt  spes 
prolis,  cl  fidos,  et  sacramentnin.  El  est  de  minoribus 
bonls,  qtiae  iiidulgenliam  habenl,  qiix  conccssto  di- 
citur.  Quod  autem  possit  fieri  sine  peccato,  inlelligi 
potestex  eo  qiiod  Apostolus  ail:  Et  sinupserit  virgo 
non  peccat  (/  Cor,  vii).  Pcr  se  dixi,  peccaliim  nou 
est;  quia  accijlcre  potestjiojuiujiquain  propier  bo- 
nam  illain   JAldmdii>m/a\i(jni}lJf4ccaOi-Lto 


reni.  Uoc  fit  si  sobrio  et  teinpcranter  cuin  illa  est» 
et  per  omnia  Dei  revcrcntiain  in  ipsa  ciisto.Iii.Quod 
qualiterficri  dcbeal,  scnsali  homincs  sciunt;  si  aii- 
icm  opus  conjiigale  ad  damnaiione.u  essf  t  omnibiis 
coiijugatis,  nequaquam  Aposlolus  dixisset  :  ^jrori 
i-ir  debitum  reddat,  similiier  auleni  et  uxor  viro.  If u- 
lierautem  sui  corpor',i  poteslatem  non  habet,  sed  rtr; 
timiiiter  autem  et  xir  sui  corporis  potesiatem  non  ha- 
bel^  iid  mulier.  Nolite  fraudare-invicem^  nisi  forte 
ex  consensu  ad  tempus,  ut  vacetis  orationi :  et  iterum 
rc9ertimitti  in  idipsump  ut  non  tentet  voi  Satanas 
propter  inconiinentiam  veslram.  Uoc  autcm  dico  se- 


[iiaj  luhcqiiidein  -pticcaluui  jesi,^^edjeye,.ci^  excu-^ 
satur  p^ci>faSW3'ci;^tjjaaioy"g'«*»;^       J>?>^  6«3"V-: 
modi  peccalum  fugieiidum  evilarl  deberel  olliciflm'" 
conjngii,  sicut  vossusurrare  solclis,  tunc  ob  eam- 
dein  cansam  et  ofiicium  coinedcndi  ac  bibendi  om- 
nino  .vitari  debcret,  in  quo  siniile  peccaluin  ali- 
qnando  etiam  sapicnlibus  snbrepere  solet.  Ille  vcro 
conjugalis  concubitiis,  qui  fit  non  cum   intentionc 
generandx  prolis,  sed  lantum  causa  cxplendai  libidi- 
iiis,  per  se  quidtMU  peccaluin  est,  sed  veniale,  quiA 
pcr  caetera  bona  conjugii  cxcnsatur,  el  habctindul- 
gentiam  ^iiiae  pcrmissio  dicitur,  qiioniam  peruiit- 
liiur  hoc  maliim  ut  evitelur  majus   nialum,  id  est 


cundumindulgentiam^nonsecundumimperium^ibid,),  d  fornicatio.  De  tali  igitur  concuhilu  intclligalnr  di- 


Scio  aulcm  qiioiiiam  et  in  hoc  verbo  haercs  quod 
dicit :  Hoc  autem  dico  secundum  indulgentiam.  Di- 
cis  snim  si  indulgcnlia,  id  cst  venia,  pertinctad  hoc 
quod  sibi  invicem  dohiiiim  reddant ;  ergo  opus  con- 
jngale  maluni  esu  Si  cuim  non  esset  inalum,  non 
ei  venia  necessaria  essct.  Si  hoc  dicis,  jain  in  lioc 
ipso  aliquid  lucratus  sumi  quod  opcrc  conjugali  vc- 
niam  ab  Apostolo  dari  confiteris.  Nam  si  vcniani  ci 
cbt  Apostolus,  veniale  est,  et  si  venialeest,  non  pro 
eo  damnaDtoromnesqui  in  conjugio  permaiicnt,  siciit 
vos  praedicatis.  Distiiiciius  lamen  consider^ndum 
esl,  quod  dicit  Apostolus  :  Uoc  autem  dico  secun- 
dum  indulgentiam,  non  ieeundum  imperium, 
V.  Et  sciendum  est  qiioniam  in  tribus  significatio- 


ciumiiludAposloli:  //oc  autem  dico  secundum  indul-' 
gentiam^  non  secundum  imperium  (/  Cor.  vii,  29). 
VI.  Scio  iinum  cx  susurris  vestris,  novi  verbum 
occuUae  sapicnliae  vestrae,  qiiod  est  fundamentum 
hxrcsis  vestrap,  quam  de  coiijugio  habeiis.  Innotuit 
antcm  mihi  per  qiiosdam  viros,  qui  exierunl  de  so- 
cictate  vcstra,  et  resipuerunt  a  verbis  mendacii 
pcr  verbum  Dei,  et  per  minisierium  servi  ejiis. 
Diciiis  cnim  quod  Iructus  illc  dc  qiio  prxcipit  Dcus 
piiino  homini  in  paradiso  ne  giistaret  cx  e0i  wbii 
aliud  fuit  nisi  mulier  quam  creaverat.  De  ipta  4tci- 
t  s,  Adas  prsecepil  Doininos  ut  non  commiscereiur 
ci,  el  commislus  cst  ei  contra  praeceptum  Donini » 
qnod  erat  gustart  de  velito  ligno.  Ex  hoc  er|o  pro- 


Sl 


ECKBEUTI  ABBATIS  SCHONAUGlEiNSlS 


3S 


liatia   OffliM  yeniit    bamanum  quod  de  eis  pro- A  posi  liaec  addiiqualiier  rormaviiillam  dc  cosla  ejus- 


liagatum  ett,  natam  esae  ei  fornicaiioue,  et  nemi- 
fiem  salvari  posse  nisi  purgatos  fueril  pcr  oraitoncs 
ct  sanclificationes  eoruin,  qui  intnr  vos  perfecii  vo* 
ctntur.  IIjcc  autcm  causa  est  pro  qua  solctis  cul- 
pare  coiijugium,  ct  diciiis  quod  omnes  qui  in  con« 
jiigio  suut,  et  coiijugalc  opus  eYcrceni,  roriiicaniur, 
ct  rei  sunt  ejusdem  inobedicntix,  per  quain  cccidit 
Adam.  Et  idcirco  omncs  damnaniur,  iiisi  disce- 
dant  ab  invicem,  ct  vobis  junganiur,  et  purgcntur 
per  vos.Ilinccthoc  nomen  sibi  assumpscrunt  priini 
inagistri  fcstri,  ut  se  vocarcnt  catharislas,  id  est 
imrgatorM,  et  catbaros,  id  cst  muiidos  :  et  ccce 
Justo  Judlcio  Dei  hoc  ipsum  nonien  quod  voliis 
MSiimpsistJs  ad  gloriam  vestram,  vcrsuin  est  iii  igno- 


Ex  bocqiioqueordine  loculionisdalur  nobisintelligi 
probibilum  fuisseAdu;  lignum  scicntix  boui  etmali, 
antequam  Evam  Deus  formasset.  El  quomodo  tam 
prxceps  in  mandalo  suo  crat  Dcus,  ut  non  cxspe- 
ctare  polucrit  qiinndusque  mulicrem  rormalaiu  ad- 
duxissct  ad  Adam,  et  tunc  ci  interdixisset  coiicu- 
bitum  rju^?  Dicitc  mibi,  et  si  illud  lignum  quod  Adam 
conlra  prxceptum  Domini  gustavil,  nibil  aliud  fuit 
quain  mulier,  quoJ  lignum  fuit  quod  mulicr  conie- 
dit  et  dcdil  viro? 

VIII.  Dicitis  forte  :  Mulier  coinedit  dc  ligno  ve- 
tito,  in  eo  quod  viruin  concupivit »  et  vuliis  quod 
slcut  viro  muliercni  probibucrat,  ita  et  mulicri 
Dcus  probibuerat  virum.  Scd  adbuc  interrogo  vos 


luiniam  vobis  in  populari  termone  :  ct  nunc,  douiini  B  Quid  fuil  quod  mulier  prius  ex  partc  comcdit,  et 


mei  purgatorcs  et  mundi,  taiiquain  scpulcra  dcalbuta 
peifo  respondcre  ad  occuliam  sapientiain  vesirnin. 
YII.  Dicite  mibi,  ubinam  lcgislis,  quoJ  Domiuus 
vetnerit  primum  hominem  coincdere  de  ligiio  scien- 
lisB  boni  ac  mali?  Puto  in  libro  Geneseos.  Rustici, 
redite  ad  eumdem  librum,  aperiie  oculos  vcstros, 
ti  legere  tcitis,  in^piciie  rocapitulationem  operia 
leiti  diely  et  Icgile  quod  dicit :  Formavit  igitur  Do- 
•NJittti  kominem  dt  timo  terrw^  et  impiravil  in  laciem 
ejut  spiraeulum  vitaf^  et  factus  est  homo  in  animam 
mentem  {Cen,  ii).  Post  lixc  subjuugit  deeo  quod  fa- 
etum  fuertt  ante  formationem  hominis,  ei  dicit : 
Ptantavcrat  asiiewkpajninuf^Deuf  'pfirp^ium  volupta- 
la:H  n  vxineipiot  i?t}itio^ffsi{tJjfiiininifiuem  forma 


poslea  viro  dedit  comedeudum,  sicut  dicit  Scriptii- 
ra?Nou  habctis,  ni  fallor,  quid  respondeaiis,  nisi 
absurdam  aliquam  stultitiam  rcspondere  velitis.  Et 
nunc  quaudoquidcm  exScriptura  Gencscos  firmasiis 
aciem  vestram  contra  nos,  respondere  eiiam  de  ca 
nobis  debetis.  Dicite  mibi  :  Qualc  aJjutorium  voluit 
Deus  exbibcri  Adx  per  miilicrem  quandodixit :  Nou 
e$t  bonum  hominem  e%$e  solum  :  faciamu$  ei  adjuto^ 
rium  siniite  sibi  ?  (ibid,)  kd  qw^m  rem  iiidigebnt  ad- 
Jutorio  ejus  ?  Nunquid  indigebat,  ut  caput  ejiis 
lavarct  ct  pecierel?  Nunquid  indigcbat  ut  servili 
more  nliinenta  ci  pncpararet  et  administrarci?  Nun- 
quidessc  [fort.  nccesse]  babebal,  ut  vestimenla  ei 
procurarct,  iicndo,  texendo,  formainlo,  consucndo. 


wat  (i^i(/.).  Posthaec  subjungit  dcscriptionem  para-  ^  lavando,  resarciendo?  Nibjl  certe  borum  aut  talium 


disi,  eLqualeos.eum  fe^isset*P]e^s:c$xcn/)tt;\ficcns  : 
PjrodkxUifiteL  Ppt^liius  t^U9:  (ffl:hitiio-/omneZtignum 
putchrum  visu,  et  ad  vescendum  suave:  tignum  etiam 
vitiP  in  medio  paradisi ,  tignumque  seientice  boni  ac 
mati  (ibid.).  Pott  Iiaec  dcscriptis  etiam  quntuor  flumi- 
nibus  paradisi»  novissiine  addit:  Tutit  ergo  Dominus 
Deus  hominem  et  posuit  eum  in  paradiso  votuplatis, 
ul  operaretur  et  eustodiret  itlum^  prarcepitque  eidi» 
€$nt  :  Ex  omni  tigno  paradisi  comede,  de  tigno  auiem 
aeUntice  boni  et  mali  ne  comedas  (ibid,),  Nonnc  ccco 
ei  liit  Yerbit  intelligitis ,  quoniam  et  aulcqiinm 
creatus  esset  Adain,  plantatus  fucrat  pnrndisus  vo- 
liiptatit  cum  oinui  ornatu  suo,  et  duo  ligna  in  ipso, 


dicerc  iiotestis,  si  aliquid  sanx  menlis  habetis,  quia 
nulluin  taiuen  admiiiiculum  homini  in  paradiso  ne- 
cessariuin  erat,  ubi  nullum  patiebatur  defecium. 
Forsilan  ut  adjuvarct  cum  lauilarc  Grcatorcm  suum, 
fccil  ei  mulieremin  adjulorium?Poterai  conc  Adnui 
sinc  Eva  saiis  alia  voce  cnntnre  Inudcs  Doiniuo,  iia 
iil  lUNiqunui  fieret  Inssus  aut  raucus.  Aut  si  iiolcbat 
Dcus,  ut  solus  illc  bomo  Dcuui  lamlaret,  sed  aliiis 
aliquis  cuin  co,  non  oportcbal  ut  projitcr  lauJes  ei 
dccantaudas  fecisset  inulierem,  quia  poterat  alios 
viros  suflicientcr  creasse,  qui  cum  ipso  Deum  lau- 
darciil.  Dicitis  fortc :  Scicbat  Dous  quod  Adain  iu 
pcccaiuin  crat  casurus,  et  corporalcs  dcfectus  pas- 


vidclicet  liguum  vitoe,  cl  liguum  scieniix  boni  ct  *)  surus,  ct  ideo  mulicrcni  fccil   ci  in  adjulorium,  iit 

•«.«.1:9  C:  A.....  1:».....«.  »»:..».:«  I :^ 1: . t^^ot    ln.^<.....«    « .„i:»    ,•     -..i-i i.    •    •     .1 . 


mali?Si  crgo  liguum  scieniijc  boni  et  iiihli  crcaluin, 
aulequam  Adam  Deus  formassel  et  in  paradiso  col- 
locastet,  inanifcsluin  esl,  quoniam  el  antcqunm 
Evani  creassei  Deu8,creatuin  fuit  ligutim  scicniiuc 
boni  et  roali,  quod  Deus  probibuit  Adx;  et  si  IHud 
fiiit  ante  creationem  Eva*,  conscquens  est  quod  iliud 
non  fuit  Eva.  Illud  etiam  attendite,  quo  ordine  lo- 
quatur  Siripturadeligni  prohibitioiie,t't  de  niulieris 
formatioiie.  Pracepit^  iiiquit,  «,id  cst  Ada»,  dicens  : 
Ex  omnili0HO  paradisi  comede;  de  tigno  autem  scien" 
tim  honl  m  mati  ne  comedat.  In  quacnnque  aulem 
ilie  comederis  exeo^morte  morieris  (ibid.).  Et  subjun- 
glt :  l^fxii  ^iio^ue  Deus :  Non  est  bonum  hominem  esse 
Uum ,  faeiamu»  ei  ndjntorium  simite  sibi  {ibid.).  El 


|K)st  lapsum  suuin  talia  ei  exbiberel  ndminicula, 
qualia  nunc  dicia  sunl.  Sed  dico  quod  in  cisdcin 
rcbus  potuisset  ei  bonio  sui  scxus,  si  opiis  bnberet, 
adjuloriiim  fcrrc.  Cur  igitur  fecit  ei  muliercui  m 
adjiilorium,  et  non  nlium  virum  qui  ministrnrct  ei  ? 
Oporiet  uiinc,  si  vuliis  vidcri  fapieutes  et  inlelle- 
Ctorcs  Scripturae  sancta*,  ut  nliqiiod  tnle  ofliciiim 
nouiinetis,  in  qiio  iudiguissct  Adain  adjulorio  niii- 
liciis,  etin  quo  cum  adjuvare  iion  possct  alius  vir. 
Ccrte  non  inveiiilis  qitid  ralioiinbiliter  bic  dicero 
possitii,  nisi  idipsum  quod  dicturus  sitin  mccum 
sentiatis.  Yolebat  Deus  creare  buinaiium  gcr.us  ad 
laudem  et  gloriam  nominis  sui,  scd  non  ita  ut  aii- 
gelicam  fecerat  creaturam.  Omncs  cnim  angeUcu» 


7,5  SLRMONES  COMRA 

spjrilus  creaverat  simul,  ila  ul  niillus  nngelus  ex 
alio  nasceretur.  Ilumanuin  verogenus  ila  creare  dis^ 
ponebal,  ul  sihi  invicem  succederenl  homincs,  el 
iinscerentur  alii  ab  aliis,  quatciius  causa  consangui- 
nilalis  Hrmior  inter  eos  esset  connexio  charitatis. 
Omnesaulcm  unum  caput,et  unam  origincm  habere 
voluit  primuni  bomincm,  ut  videlicel  ab  ipso  omne 
genus  humanum  propagarctur,  essetque  ei  in  hoc 
r|iia}dam  siiuilitudo  cum  Dco,  quiestcapul  et  prin* 
cipium  omnis  creaiurue. 

iX.  Non  autcm  talem  reccrat  Adam,  ut  ab  ipso 
solo  posset  gencralio  humana  provenire :  non  enim 
ci  de<Ierai  Deus  aptitudinem  talcm,  ut  posset  parere 
aut  laclarc.  Fccit  itaque  ei  mulierem,  ut  ex  ea  ha- 
bercl  adjutorium  augendi  et  muliiplicandi  gcnus 
humanum,  ot  videlicct  ipse  genorarct  ex  ca  filios  ut 
pater,  ipsa  ei  pareret  et  lactarct  fllios  ut  matcr. 
Ailhuc  niihi  dicile,  popule  slulle  et  insipiens,  si, 
sii-ui  docii  estis,  viro  prohibuit  Deus  mulierem,  et 
niiilieri  vtruin,  qiiomodo  fieri  poluit  illud  quod  dixit 
a<l  cos  :  CretciU  ti  muUiplicaminif  et  replete  terram  T 
(Cen,  I.)  Quid  debuerunt  aut  potuerunt  facere,  ut 
crescerent  et  multiplicarenlur,  si  debebantomnino 
:ib  inviceui  abstinere?  Sivoluil  Deus^ut  Adam  fllios 
cx  £va  generaret,  et  sic  per  eos  muliiplicaretur 
genus  eorum,  et  replcreiit  terram,  ct  juxta  boc  ei 
prohibuit  tangere  mulierem ;  contrarius  erat  sibl 
ipsi  in  sua  voluntate  et  in  prxccptis  suis,  et  argui 
potuii  insipientix,  quod  dicere  nefas  est.  Si  ego 
agricolas  meo  oinuino  interdicercm  oflicium  seroi- 
nandi,  et  tainen  ei  dicerem:  Vide  utbcne  fructiflcet 
Qger  meus,  ct  per  te  niultas  fruges  hubeam ;  nonne 
mihi  ipsi  contrariusessem,  et  insipientiae  argui  pos- 
geiii?  Uiique  possem.  Iiem  de  Noe,  qtii  tempore  di- 
hivii  per  arcam  salvatus  obt,  siiniiia  dicere  possum. 
Si  iia,  ut  vos  dicitis,  Deus  aboiuiiiatur  conjugium 
et  opus  conjugale,  quare,  cuin  vellet  salvare  Noe  et 
niios  ejus,  ne  perirent  in  diluvio,  simul  cuin  ipsis 
s:\lvavit  et  iixores  eorum  ?  Nam  cum  prxcepissct 
Noc  ut  faceret  arcam,  dixit  ad  eum  :  Ingredieris 
arcam  tu,  et  fHii  tui,  et  uxor  lua^  et  uxores  filiorum 
tuorum  (Cen.  vi).  Et  rursum  cuin  condidisscl  arcam 
dixil  ci  :  Ingredere  tu  et  domus  tua  ;  te  enim  lidi 
jiutum  coram  me  in  generatione  ista  (Gen,  vii).  Ecce 
testimonium  pcrhibet  Dcus  viro  habenti  uxorcm,  ct 
(ilios  tres,  quoniam  justus  sit  coram  eo.  Et  qua 
atidada  condeinnatis  oinncs  viros  iiabeiites  uxores  ? 
Kl  quare,  ut  dixi,  servavit  paritcr  cum  viris  etiain 
uxores  eorum?  Si  molesiuni  crat  Deo  omne  coiiju- 
giiim,  meliiis  solos  viros  salvassct,  et  oinnes  niulic- 
rcs  in  aqua  subinersisset,  aut  solas  mulieres  scrvas- 
sel,  et  omnes  viros  perdidissct.  Et  si  crat  conlra 
volnntatem  Dei  ut  viri  misccrcntur  uxoribus  suis, 
qiiarc  hoc  celavit  a  Noe  qiicm  diligcbat,  et  a  Oliis 
(^jiiSf  cum  cos  cduxisset  de  arca  ?  Quarc  si  cos  dili- 
gebal.  non  dixit :  Pcccavii  in  mc  Adain,  iii  co  qiiod 
roiicubuit  cuin  muiiorc  quam  inlerdixcram  ei;  pcc- 
cavii  in  mc  fllius  cjiis  Sclh ,  quia  liabnil  uxorem  et 
^cciuil  fllios  ct  fllius  ;  pcccavcrunl  in  mc  omnesqui 


CATIIAROS.  8ERM.  V.*  54 

A  post  illos  duxcrunt  uxores,  et  Olios  genuerunl,  el 
ideo  pcrdidi  cos.  Vos  autem  nolite  facere  malam 
hoc,  neque  misceamini  uxoribuf  vettrlf,  at  timiliter 
non  delcam  vos.  Nihil  autem  tale  dixil  ad  eos,  sed 
ait  :  Crescite  et  multiplicamini  ^  et  repleteterram. 
Qiiod  qualitcr  flcri  posset  nescio,  nisi  cum  uxo» 
ribus  suis  miscercntur.  Aut  si  vos  scitif  quomodo 
aliter  posscnt  crescere  et  multiplicarii  ei  replers 
terram,  dicitc  nobis. 

X.  Iicm  ct  hoc  miror  quomodo  Deus,  fi  ita  abo- 
minatur  conjugium,  ut  diciiis,  potuerit  ae  lam  Ta« 
miliarcm  cxhibcrc  sanctis  pairiarchif,  Yidelicel 
Abraham  et  Isaac  et  Jacob,  ul  ipse  loqneretar  cum 
cis,  et  mittcret  ad  eos  sanctos  angclos,  et  tanla.eifl 
promitterct  in   fuiurum  de  propagatione  geDerla 

^  eorum,  qualiter  illud  vcllet  multlplicare  ei  dilalaret 
et  bcnedictionibus  replere.  Scimiif  ex  Scripim, 
quod  primuf  illorum  erat  Irigamuf ,  secundus  moao- 
gainus,  tertius  tctragamus,  ciiamenDeuf  non  hoe 
abomlnatus  est  in  eis,  sed  scrvos  suos  dilectof  eoa 
frequoniissime  appellavii,  et  propter  meribi  enram 
multas  ac  magnas  benedictiones  contulit  ge:ieraiionl 
eorum,  et  imitatoribus  fldci  sanctae  quam  haberenC 
ad  Dominum. 

XI.  Veniam  et  ad  illud  qiiod  mussitanl  qnidam 
vcstrum,  videlicet  sequaces  Ilartuvini  :  qnod  illud 
conjugium  solum  justum  est,  in  quo  vlrgines  con- 
junguntur,  et  quod  unara  tantum  prolcm  gignere 
debent,  et  postea  statim  ab  invicem  discedere,  nee 

p  unquam  dcincops  ad  coiijiigalem  Ihoruin  convcni- 
re.  Per  omnia  stultos  et  indiscretos  vof  Cfse  vi- 
deo,  tam  quia  error  vester  non  sibi  ipsi  concor- 
dat,  tum  quia  id  quod  dicitis  nec  ratione,  nec  aliqiia 
aurioriiatc  sancixScripturxpotestis  conflrmhre.Non 
sibi  ipsi  concordat  error  vere  [leg.  vesier],  quia  si 
primo  homin:  mulierem,  ut  dicitif,  interdixit  el 
adhuc  eadem  interdictio  manet,  tunc  nec  conjugium 
virgiuum,  ncc  eorum  qui  post  violatam  virginitatem 
canjuiicti  suiit,  licitum  aut  justum  est.  Ilem  ex  eo 
vos  sttilios  judico,  quia  manifcstis  Scripturs  faiiciS 
lesiimoniis  contraitis.  Nam  Paulus  apoftoluf  ait : 
Qutr  sub  viro  esi  mulier.vivente  viro,  aiiigata  e$t  tegi. 
Si  auiem  mortuus  fuerii  vir  ejui^  toiuta  est  a  iege 
viri  (I  Cor.  vii).  Igilur  vivcnte  viro  vocabilur  adul- 

D  tcra,  si  fucrit  cum  alio  viro.  Si  autcm  mortuus  fucrit 
vir  cjus,  libcra  cst  a  lege  viri,  ul  jam  nun  sit  adul- 
tera,  si  fuerit  cum  alio  viro.  Cui  ru//,  inquit,  ru6/i/, 
tantum  in  Domino.  Bcaiior  aulem  erit,  si  sicperman- 
seritf  secundum  consilium  meum  (ibid.).  Item  ail  : 
Volo  adolescenluias  viduas  filies  procrenre,matresfa- 
milias  esse  (I  Tim.  v)„  Qiiod  tle  mulicribus  ait,  idem 
ei  de  viris  inielligcudum  csl.  Si  ergolicilum  est,  ut 
Aposlolus  ail,  ut  muliercs  viduatac  viris  iierum  aliif 
nubant,  el  viri  viduali  uxorcs  alias  ducaul;  conslal 
plaiic,  quoniam  non  solum  conjugia  virginum  litila 
eijnsia  sunt,  scJ  eorumquoque,qui  ante  conjiigium 
suuiu  viigines  non  fuerunt. 

XII.  Scio  aulcm  quoniain  et  iii  hac  parte  nobit 
conlrailis,  ct  ol»jicilis  nobis  qiixdam  vcrba  Joannis 


85  ECKBERTI  ABBATIS  SCHONAUGIENSIS  7i6 

ChiTsostomi ,  qiiae  in  exposiiione  Maubsot  scribil  A  gines  convenenint.  Undehoc  habelis?  Quse  vobis 


dicens  :  Sicundam  quidem  uxorem  accipere,  tecun-' 
dum  consilium  Apo$toli  esi  :  $ecundum  veritaiis 
rationem,  vera  fornicaUo  e$t.  Si  secundum  permiu 
leniem  Dcuin  publice  et  iicenler  commitlitur,  ho- 
iiesta  rornicalio  est:  et  ego  voIhs  dico,  si  rreden- 
dum  est  doctrinx  Joannis  Cbrysoslonii,  certe  cre- 
dendum  est  et  doctrinae  sancii  Augustini  ei  Ilicro- 
nymi,  et  alioruro  sanciorum  .Patrum,  quorum  viia 
sancta  erat,  et  qnorum  doctrina  cum  snnctis  Evan- 
geUis  et  scriptis  apostolorum  concordabnt,  et  in 
Romana  Ecclesia ,  ad  quam  religionis  Cbristianai 
respectum  habemus,  auctoritaiem  firmissiinam  ba- 
bet.  Audile  quid  et  isti  de  secundis  nuptiis  dicant. 
Augustinus  in  libro  De  viduitalc  scribit  boc  roodo  : 


seriptura  lioc  detcrroinavit  ?  Nonneex  verbis  A|>o- 
stoU,  quae  nunc  induxi,  patct,  quoniam  non  sol(»8 
monogamos,  sed  etiain  bigamos  licet  pliires  lilios 
procreare ;  et  debcnt,  ut  dicitis  sLitim  ab  iiivicem 
separari  poslquam  unam  babucriiit  prolem  ?  Intei^ 
rogo  quare?  Si  ut  dicitis,  boc  coiijiigium|ustum  esl 
solum,  quarc  solvendum  est  ?  aut  si  solvi  necesse 
est,  ut  salutcin  consequi  possii.H  bomines  ilii,  quo- 
modojuslum  est  conjugium  eorum?Si  ergo  oniiie 
conjugium,  ut  dicilis,  solvi  debet,  qui  sunt  qtii 
debent  observare  ilhid  mandatuin  Aposlpli  :  A//i- 
gatu$  e$  uxori  ?noU  quarere  $olulionem  {4  Cor.  tvii). 
0  insensati  caibari!  quis  vos  rascinnvit  iion  credere 
vciilaii  tol  lestiinoniorum  divini  eloquii,ut  dcstruere 


Se(ttnda$  nuptiai  omnino  !icila$  concedii  Apo$tolu$.  ^  velilis  oinnia  legitima  coiijugia ,  qux  a  principio 

Ve  Uerlii$  aulem ,  de  quartie^  et  de  uUra  pluribu$ 

nuplii$f  $oient  homine$  mavere  qu(c$tionem.  Sed  qui$ 

audeat  diffinire^  quod  nec  Apo$totum  audio  dil(in\$$ef 

Ait  enim:  i  Si  dormierit  vir  €ju$^  cui  vult  nubat,  taH- 

ium  in  Domino  (I  Cor,  vii).i  JSondicit  primH$,  non 

»ecundu$^  vel  lertiu$^  vel  qnoiu$libet;  nec  nobi$  defi- 

ttiendum  e$t.  Unde^  m  breviter  respondeam  :  nec  ulta$ 

nuplia$  debeo  damnare,  nec  ei$  verecundiam  numc' 

roiitati$  auferre.  Idcm  ct  llicronyiiius  testatur  di- 

cens  :  Ego  nunc  libera  voce  exclamo,  nec  damnari  in 

Eccksia  digamiam,  imo  nec  trigamiam ;  ei  ita  licere 

auinto  et  $exlo^  quemadmodum  $ecundo  mariio  ftH- 

bere.  SulDciant  nuiic  testimonia  istorum  duorum, 


niundi  usque  in  bodiernum  diem  in  bonore  fuerunt 
per  universuin  mundum,  in  omni  gencre  boniinoin, 
et  fidetium  ct  infideliuni?  Puto  quod  ex  amore  casti- 
tatis  b.TC  omiua  <licitis.  Puto  quod  ex  amore  casiitatis 
hanc  consueludiiicm  intcr  vos  habetis,  ut  in  cenveii- 
ticuliHvestris,Mcutabunohxrcsiarchavestroaudivi, 
pariter  dormiaiit  duo  viri  in  leclo  uno  :  ilemqiic 
duae  mulieres  in  lecto  uno,  qoatenus  se  vicisdini 
custodiant,  ei  unusquisque  testimonia  suae  casiitatis 
ab  alio  habeat.  Mngnae  religioni  depulabat  consue- 
tudinem  hanc  qni  narrabat  hoc  nilhi.  Sed  indubi- 
tanter  a  consilio  maligni  est  religio  hxc,  et  non  adeo 
rrenatum  est  os  meum  pudore,  ut  loqui  non  possim 


qui  alDrmaDt  secundas  nuptias  licitas  esse,  quod  r  ^^  <|ua^  dc  vesira  misera  castitate  dicuntur  ab  cis 


certe  nequaquam  facerent,  si  scirent  in  eis  turpi- 
tudinem  fornicalionis.  Et  quia  isli  in  verbis  qux  in- 
ducta  sunt  concordant  cum  verbis  apostolic»  do- 
clrinaemagis  quam  illajCbrysostomi  Gneci  doctoris, 
ista  quidein  recipiuntur,  illa  vcro  non  approbantur, 
iieque  recipiuntur  in  auoioriiate.  Ipsi  animadverlite. 
Nunquid  liobis  rationabile  videtur,  quod*  dicit  sc- 
cnndum  coi^ugiiim  ^esse  fqriiicaiionem,  ct  ipsiim 
csse  secunduro  coiisiliutn  Aposloli?  Cerie  oninem 
fornicationem  dissuadei  Aposiolus,  et  absicrret  ho- 
mines  ab  ea,  cuiu  dicit  :  Foriticatore$  et  aduliero$ 
indicabit  Dominu$  (Uebr.  xiii). 

*XI1J.  Quomodo  ergo  convenit  ut  dicatur  aliqiia 
fornicfiio  esse  seciindum  consilium  ejus  ?  Laudamus 


qui  experti  sunt  eam.  Vos  coiijngalem  copiilnin  rc- 
probalis  qnam  instituit  Deus,  et  quae  cum  lcge  na- 
tuRC  concordat ;  attendiie  vobis  ne  forte  ob  hanc 
temeritalem  jusio  Dei  judicio  traditi  siiis  in  igno- 
mitiiam,  qn»  a  lege  naturas  discordat.  Hacleiius  de 
conjngio  nos  disputasse  sufliciat,  nunc  aulcm  de  ea 
sanclilate  vestra  colloquimur,  qiia  ab  esu  carnium 
abstinctis. 

SEBMO  Yl. 

Contra  $ecundam  ha:re$im  de  e$u  carnium. 

I.  Vobis  loqiior  qnos,  Sicut  dixi,non  homines,  sed 

dxinones  Apostolus  vocat,  cum  dicii :  AtlendenU^ 

doctrim$  dwmoniorumf  loquentium  in  hypocri$i  men^ 

dacium,  prohibentium  nubere  (I  Tim.  iv) :  et  subau- 


cprle  Chr)'Soslonium  illum  et  aureum  os  ejus,  sed  D  ditur,  docentium  abstinere  a  cibi$^  quo$  Deu$  creatfit 


non  in  his  veibis  euin  laudamus.  iEstimo  tamcn 
^uod  non  iu  verbis  illis  bxresim  sapiebat  Joannes, 
qatm  vos  tenetis,  ut  videlicet  sccunda  conjugia 
omnino  illicila  esse  Judicarei,  quemadroodum  forni- 
caiionem.  Sed  ob  hoc  fortasse  dicebat  hoc  quod 
nebis  objicitis,  quoniam  in  secundis  nuptiis  disce- 
ditiir  a  sacrainento  uniialis,  qoae  debet  esse  inter 
Dcum  et  animain  horoinis,  cnjus  significatio  in  mo- 
iioganiia  esl ;  et  forte  ob  hoc  quoque  quod  secunda 
conjugia  inagis  cxtra  pudiciliaui  suiit  quani  priina, 
ct  nimif  vehementer  banc  pei^uadeiio  ^upiebat  eis 
qnibus  pnedicabat. 

MV.  Ad  boc  itcruin  redeo,  quod  dlcitis.  uiiam 
tantum  prulcm  dcbcrc   gcnerare  conjngcs,  qni'  vir- 


ad  percipiendum  cum  gratiarum  actione  fidelibu$^  ei 
hi$  qui  noverunt  veritatem  :  quia  omni$  creaiura  Dei 
bona ,  et  niliil  rejiciendumt  quod  cum  graliarum 
actione*percipHur.  Sanctificatur  enim  per  verbum  Dei 
et  oralionem  (ibid,).  Dicite  mibi  de  quo  gencre  ci- 
boruro  locutus  est'Apostolus  hoc  loco?  Si  ignoraiis, 
dicaro  vobis.  Cariies  significavit,  et  de  vobis  locutiis 
est,  qui  in  bypocrisi  io^uimini  mendacium ,  vide- 
licct  non  csse  licitum  hominibus  ut  nubant,  ct  ut 
carnes  mniiducent.  Iloc  iii  hypocrisi  loquimini, 
quia  in  hoc  casti  ct  sancii  corain  liominibus  vultis 
tpparere  sod  cst  niendax  bxc  vestra  doctrina.  Nam 
et  nubere  licet,  sicut  Apostolus  in  boc  ipso  demon- 
stral,  quod  eos  abominaiur  ct  dxmoues  vocat  qui 


57  SERMONES  COMllA  CATIIAROS.  SERM.  VI.  38 

haec  proliibenl.  Et  carncs  cJere  licci  eis  qiiivoiiim  A  animalium,  qux  coinqulnel  mmiducanlem,  cadeni 


fion  li:ibcnl  nbslinendi  abeis.  Ralio  vcslra  esl,  qiiare 
edenda^  non  sint  carnes,  quia  de  coiiu  nascilur  om- 
iiis  caro,  ei  ideo  immunda  esl  e(  coinquinat  rnaiidu- 
canteni. 

II.  Iliror  81  Domimis  creator  omnium  rcrum, 
qiiando  bominibus  concessii  ul  edcrcnl  carncs,  igno- 
rabat  hanc  vestram  saiictam  rationcin,  vidclicct 
iinniundos  licri  oiiines  qui  edercnl  carnes,  pro  co 
qiiotl  omnis  caroex  concubilu  nascerelur.  Hcu !  qund 
iion  babebatcaiharum  unum,  qui  eiliancsapieniiam 
in  aurem  susurrassct,  in  illa  liora  qiiando  dedit  po- 
tesiatem  edendi  carnes  Noc  ei  filiis  ejus  diceiis  : 
Cre$cite  el  muttiplicamwi,  et  terror  vester  ac  tremor 
sit  super  cuncta  animatia  teira^,  et  tuper  omnes  ro- 
lucres  coeli^  cum  univenis  qui  moventur  in  terra. 
Omnes  pisces  maris  manui  vestras  traditi  sunt,  et 
omne  quod  movetur  et  tivit  erit  vobis  in  cibum;  quasi 
olera  virentia  tradita  vobis  omnia  ,  excej.to  qubd 
carncm  cum  sangnine  non  comedetis  {Gen,  i).  Nonne 
eccc  palcl  ex  hts  verbis,  quod  Deus  fecit  homini 
liciiijfti  iiianducare  carur»?  Et  qua  fronte,  qua 
audacia  vos  dicitis  esse  illiciium  ?  Ccric  si  sciebat 
oinncin  carnem  ila  polluiam,  ut  non  possci  qiiis- 
qiiaiu  ex  ea  gusiare  quin  pollucreiur,  non  satis 
fiileUs  erat  Deus,  quando  concessit  homini  lalem 
cibum,  qucm  sine  poUuiione  sua  non  puluit  mandu- 
rare.  Si  vero  hxc  Dcus  nesciebat,  ei  vos  scitis : 
puto  vos  sapientiores  esse  Deo,  ei  magnos  amatorcs 
iiiuuditiaD.  Sed  quam  falsum  hoc  sit  vos  ipsi  sciiis 


ei  tunc  crai,  quia  ojusdem  creationls  et  condittonis 
erant  tunc,  cujus  sunt  ct  nunc.  Itcm  si  lidius  non 
cst  csiis  carnium  ,  osiendiie  nobis  aliqua  mandaia 
evangelicx  aui  aposiolicae  Scripturae,  aut  aliquorum 
orihodoxorum  Palrum  iradiiiones,  in  quibus  gene- 
raliier  prxceplum  sit  ut  absiineatur  ab  eis,  et  crc- 
demus  vobis.  Dominus  Salvator  quando  ad  praedi- 
candum  discipulos  suos  misii,  intcr  cseiera  dicebal 
hxc  ad  cos  :  In  quamcunque  domum  intraveritiSf 
primum  dtcite,  pax  huic  domui :  et  si  ibi  fuerit  fHiut 
pacist  requiescet  super  illum  pax  vestra,  In  eadem 
autcm  domo  manete  edenies  et  bibentes  quce  apud 
illos  sunt,  Dignus  est  enim  operarius  mercede  sua 
{Luc,  x).  Videiis  quod  non  cxclusit  a  cibis  eoniin 
B  usuin  cnrnium,  ita  ul  dlccrct :  Quod  si  vobis  appo- 
sucriiii  cnrncs,  noliic  mauducare.  Quod  utiqiie 
dixissct,  si  esuin  carniuin  sanclitaii  coruni  pericu- 
losum  fore  existiinassci.  ^Diciie  milii :  Si  immauda 
csl  omnis  caro,  ct  coinquinai  manducaniem,  quo- 
nioifo  vcruin  crit  quod  Salvalor  dixit :  Non  quod 
intrat  in  os  coinquinat  hominem,  sed  quod  procedit 
de  ore  coinquinai  hominem,  De  corde,  iiiquit,  exeunt 
cogitationesmala!,  homiddia,ndulteria,  fornicationes^ 
furta^  falsa  testimonia,  btasphemia*,  Hac  sunt  quee 
coinquinant  hominem  {Mutih,  xv)«  Ergo,  o  catliari, 
iion  carnes  vos  coinquinaiit,  si  manducaveriliseaSp 
scd  mendacia  vcsira,  quibus  creaiuram  Dei  bonani 
diciiis  esse  immumlain. 
IV.  Non  tamen  hoc  dico,  quasi  roihi  sit  cura^,  ut 


,-„ ^„  .         _ ,  , _     _      ,    _ 

Nunquld  et  sapientiores  ci   sancliorcs  eslis  san-     unquam  aliquid  boiii  inanducctis^  aut  bibaiis,  qui 


c  tis  palriarchis,  qui  liciium  seslimabnnt  esum  car- 
:)iuin,  et  ipsi  ex  eis  vescebantur?  Sancius  pairiar- 
cha  Ahrahnm  qui  dignus  habiius  esi  ui  ramiliariier 
loquerciur  cum  Deo,  Icgiiur  suscepisse  hospiiio  an- 
gelos  Dei,  in  Torma  trium  virorum,  quibus  cl  pran- 
dium  fccit,  cl  vitulum  tenerrimum  et  optimum, 
guein  coxenii,  eis  apposuit  ad  manducandum.  Quod 
utique  non  fecissct  vir  sancius  ei  sapientissimus, 
si  scirciin  tali  libo  immundiiiam  csse.  Sed  ci  rilius 
ejiis  fsaac  pulmenium  dc  venaiione,  a  fillo  suo  Esnu 
pcliii,  ei  edulium  de  Iixdis  oblalum  a  Jacob  maii- 
ducavii.  Sacerdotes  quoqiie  populi  Israel,  et  omiies 
qui  de  gcnere  sacerdoium  erant,  carncs  legaliuin 


populo  Dei  tam  pervcrs^  docirinae  mortiferuin  po- 
culum  ubique  propinalis.  Audlie  nunc  quid  A(iosio- 
liis  iiostcr  scribeiis  ad  Corintliios  dicai :  Omne  quod 
in  macello  vcnit,  manducate,  nihil  interrogantes  prO" 
pler  conscientiam,  Domini  enim  est  terra  et  plenitudo 
ejus.  An  nescitis  quod  in  macelio  carnes  venundari 
sotent  T  (/  Cor.  x.)  Si  ergo  omne  quod  in  iiiacello 
vcnily  id  est  venundatur,  manducari  licct,  tunc 
secundum  Aposioli  verbum,  ct  canies  mandui^ari 
possuni  a  Chrisiianis.  Quod  autcm  adjunxit :  iVt- 
hil  interrogantes  propter  conscienliam  (ibid.)^  ideo 
dixii,  quia  in  lempore  illo,  ciiani  carnes  iniinuIalaQ 
idolis,  vendehantur  in  macello,  ct  notebat  Apostolus 


liostiarum  in  loco  saiicto  manducare  a  Domino  jussi  0  ui  Chrisiiani  eas  einentcs  interrogareni,  uinim  iro- 


sunt.Quia^  itaimmunda  esset  omniscaro,  uivosar- 
bitramini,  nunquam  lot  sacrificia  de  carnibus  anima- 
liiiin  Deussibisoper  aliarcsuum  oflferri  prxcepissei. 
Nunqiiam  in  sancia  lege  sua  de  comeslione  earuin 
sacerJoiibus  suis  aliquid  mandassct,  iiequc  per  cas 
ftauciiiaiem  eoruin  pollui  pcrmisissct. 

III.  Ad  ha'c  forsilan  rcspondciis,  quoniam  mulia 
in  iempore  velcris  legis  licita  crani,  qua^  liciia  iion 
sunt  in  temporc  hoc  cvangelicx  logis,  ci  majorcni 
inundiiiem  cxigii  Deusa  populo  novi  teslainenli  quaui 
a  populo  qui  cral  sub  priorc  iestanicnio.  Ei  idcirco 
isiis  vitandx  sunt  carncs,  quamvis  illi  ab  cis  non 
abstiiierent.  Ego  vero  ad  hoc  dico,  quoniam  si,  ut 
dicitis,  aliqua  naturalis  immundiiia  cst  in  carnibus 


molaise  fuisscnt  idolis,  an  non  :  nc  rorie  alius  Chri* 
stianus  adhuc  inflrmus  in  fide,  sciens  eos  scicnter 
manducare  idolothyia,  putarct  eos  manducare  ea 
sub  vencralionc  idoli  cui  ruisscnt  immolata;  ct  sic 
ipsc  qiioque  incipercl  idola  venerari.  Simile  cst  et 
illiid  quoJ  subjiiiigit  :  Si  quis  vocat  vos  infidetium 
ad  ca^uam,  el  vnl.ii  ire,  omne  quod  vobis  apponitur 
manducate,  nihil  interrogantes  propter  conscientiam, 
Si  qnis  autcm  dixerit,  hoc  iwmolatitium  est,  notite 
manducure  proptcr  ittum  qui  indicavit,  et  propter  con- 
scieniiam.  Conscientiam  autem  dico  non  tttam^  sed 
attcrius  (ibid,),  subaudi  infirmi,  sicui  prxdictum 
csi.  Si  crgo  cariics  illx,  quac  fucrant  dxMUonibus 
iininolaix,  non  poleranl  cunlaniiuurc  manducautom 


59  ECKBEHTI  ABBATiS 

illns,  eom  videlicct  cui  non  fuissel  indicatum  dc  A 
eis,  qnod   essent  immolaiiiiae ;  muUo  minus  illx, 
qii.T  nanqiiam  laliiMis  sacrilegiit  adliibit»  sunt. 

V.  llliiJ  fortc  olijicitis  milii,  qiiod  Apostolus  ad 
nomanos  scribcns  ait :  Uonum  eit  homini  non  man- 
ducare  carnem^  ei  non  bibere  vinum  (liom.  xiv).  Et 
ego  quidem  idipsuni  coiiccdo,  qiioniam  hoc  homiiii 
bonuin  esl.  Qu.irc  bonuin  ?  quia  qui  abstinct  ab  esu 
cirnium  et  polu  vini,  longiiis  est  ab  co  peccalo, 
qiiod  conlrabitnr  per  concupiscentiam  gul;c,  quam 
qui  utitur  isiis.  Su*avia  enim  sunt  ha^c  ad  giistan- 
duin,  ot  facilc  provocant  coucupiscentiam  gulu",  ut 
siipra  quain  oporieat  dclcctctur  in  bis  qui  gustat 
ca,  qiiod  quidcin  peccaturo  cst.  Ilcm  idcirco  bonuni 
est  ut  pcr  absiinentiam  istorum  corpus  aflligatur, 
ei  per  alDlctioncm  corporis  niajor  a  Doniino  nierccs  ^ 
acquiratur.  Et  hx  quidem  suntcausx  qiiibus  inona- 
chi,  ct  fideles  viri  poenilenles,  ab  illis  se  abstincnt. 
Attamen  quamvis  conced.itur,  qtioniain,  sicul  ait 
Aposlolus,  Donum  etl  homini  non  manducare  car- 
fiem,  et  non  bibere  vinum^  non  cx  lioc  concedi  opor- 
lebil,  ut  vobis  videtur,  qiioniam  iiiabnn  cst  coui- 
edere  carnes  ei  bibere  vinum  :  quia  possibi!e  est  ita 
tcinperate  hominem  istis  uli,  ut  noii  pccccl.  Nani  et 
Salvator  bibit  de  geniniine  vitis  cum  discipulis  suis, 
et  tainen  nunquam  peccavit.  Quod  auieiii  non  neccs- 
saria  sit  coiitenlio  ista  :  Bonum  est  homini  non  man- 
dttcarecarnem,  ci  non  bibere  vinum^  ergo  niabiin  cst 
lioinini  luanducnre  carnem  et  bibcrc  viiiuui,  in 
ainiili  sermoiie  demonstrabo.  Sciinus  qiioniam  bo-  r 
nuin  est  sileniiuin,  ct  multum  a  spiritualibus  viris 
coinmendaiur,  quoniam  qui  siiet,  longius  cst  a  pcc- 
cato  lingux  qiiain  qui  loquilur.  M:im  qiii  non  pcccat 
in  verbo,  hic  perrecttis  est  vir.  Si  ergo  lionum  est 
silere,  maluin  est  loqui.  Nuiiqiiid  hoc  necessario 
sequilur?  Nequaquani.  Quoniani  siiiiul  hacc  vcra 
sunl,  vidclicct  bonum  cst  »ilerc,  et  bonum  est  lor|ui« 
Itaque  non  maiidncare  carncm,  ct  noii  biberc  vinuui, 
cuin  dicatiir  bonuin  qiiasi  cauluin,  noiiquasi  virtus; 
Don  oporlct  ut  ob  boc  dicatur  nialum  esse  comcdcro 
cnrncs  et  biberc  vinum,  quia  in  hoc  coniinuo  intel- 
ligerciur,  qiiod  essci  viiium  ct  peccatuin. 

Yl.  Veruinlaincn  non  iiiulluin  est  iiccossaiium 
assumerc  nos  banc  dispiiintioneni  lioc  loco  :  qiiia  si 
rcrtc  aniinadvertiinus  tenorein  Scriplurx,  undc  D 
sunipla  siint  bxc  vcrbn,  palct,  quia  non  simplicilcr 
dictiim  est  :  Uonum  eu  homini  non  manducare  car- 
nem,  ei  non  bibere  rt/nim.  Naiu  ciiui  dixisscl  iii  pro;- 
ccdcnlibus  loqueiis  dc  cscis  :  Omnia  quidcm  munda 
6ttn/,  ied  maium  est  homini  qui  per  offendiculum  man' 
ducai ,  protinus  addidit :  Donum  ett  honiini  non 
manducare  carneni,  et  non  bibere  vinum^  coiili- 
nuoqne  subjunxit :  Seque  in  quo  fraier  tuui  offen- 
ditur^  aut  icandalizatur,  aut  infirmaiur  (ibui.),  Klest 
setisiis  :  quaniloquidem  mahiin  csl  liotiiiiii  aliqui^l 
nianibicarc  pcr  oireniliculiiiii,  ila  ul  aliuni  suo  ciDo 
branibilizcl,  6oiii(rN  est  homini  non  manlucare  car^ 
nem  et  non  bibeie  linum  :  iicinpe,  subaiidis  aliquid 
lale,  in  quo  fratejr  tuus  offcnditur  aut  icandaliiaiur. 


SCIIONAUGIENSIS  4C7» 

Est    ergo  gcneralis  quxdam    comprehenbio   quo —  -i 
rumlibct  ciborum  in  bis  verbis,  ut  inlclligi  possiLB  i 
et  dc  faba.el  lcgumine  idipsum.  Nain  si  quis  ista^K^ 
comodendo  fratrem  suum  scan  laliznret,  bonum  es-  —^ 
sct  illi  non  coinedere  isia.  Sua\iorcs  autem  ciboss^ 
nbminaliin  expressil,  a  quibus  diflicilius  abstinelur,  «^* 
ut  sunderet  diiniiii   eiiam  concupiscibiles  cibos,«    * 
caiisa  rraicrnx  chnriialis.  Id  aulein  in  lempore  illo  «>l 
necessarium  existiinabnl  suadcri,  quia  erant  qui-  — * 
dam  ita  pcrfecLnc  fidci ,  iit  nullum  cibum  xstima-  -*  ^ 
rciit  immiindum,  sicut  et  Apostoius  dicebal :  Omnia  c^ 
quidem  munda  sunt :  et  crnnt  quidam  adhuc  ila  iih    ^ 
firmi  in  fide,  ut  xsiiinnrcnt  a  quibusdam  esse  ah-    — 
stinendum  :  vcluli  Jud.xi   noviicr  convcrsi,    quia      ^ 
aboininabantur  cos  qtii  porcinain,  vel  idolothyia       ^ 
cornm  eis  mandiicnbnnt,  ct  ex  hoc  scandalizaban  • 
tiir.  Propter  hiijiismodi  crgo  dicebat :  Si  propier 
eibum  tuum  frairer  luui  con!ristaiur,jam  noa  iecuU' 
dum  charitatem  ambulai{Rom,  xii).  El  de  seipso  di- 
cebnl  :  Quia  ii  eica  icandalizat  fratrem  meum,  non 
manducabo  carnei  in  ceiernum ,  ne  fralrem   meum 
icandalizem  (I  Cor,  viii).  Itaque  si  quod  objcctionis 
in  liis  verbis  Apostoli»  quse  iuducta  sunt,  habcbaiis, 
exinanilum  est. 

VII.  Adhiic  dicile  mibi  iCarncs  non  manducatis, 
qiiia  ex  coitu  vcniiint.  El  quare  pisces  manducaiis, 
qui  simililcr  ex  coilu  vcniunt?  Nihil  hic  raiionis 
habclis.  Puio  pcccalum  est  coilus  gressibilium,  et 
volaliiium,  et  non  naiaiilium,  et  in  peccalis  coiici- 
piiur  ct  nnscitiir  omnc  animal ;  ct  ideo  siiie  pcccalo 
iion  possunt  niandueari  carnes  eoruin.  Falsuin  csi 
lioc  totuin,  ocalbari,  ralsuin  est  :  quia  nulluin 
niiquam  innndaluin  susccperunt  aut  suscipcre  po- 
tueruntde  vitnndo  coiiu.  Et  idco  nihil  inagis  ralio- 
nabile  cst  quod  dicilis,  iion  coinediinus  vaccnni, 
q<ru  dc  coilu  nnm  est,  quam  si  dicerelis,  non  co- 
medimus  vnccain,  quia  corniila  esl.  Nam  cssc  de 
coitu  nntnm,  niUil  inagis  pcccatum  cst,  qiiani  cssu 
coruulnm. 

Cjontra  tertiam  hKresim^  de  crcniione  carnium, 

VIII.  Scimus  nulcm  quin  princcps  erroris  ve^lri 
&lanes  talem  habebal  viiaiidnruin  carnium  rationcin, 
quod  diccbat  omncm  carncm  creatnm  essc  n  diabolo, 
ct  humani  quoquc  corporis  condilioncm  ci  attri- 
bucbat.  Animam  vcro  a  Deo  crcntnm  nflirmabnt.  Et 
sicut  com|ierium  habco,  vos  quoque  in  occultis  veslris 
eaindcm  ralioncm  vitandaruin  carnitim  susurratis. 
Sed  boc  quoqiic  mendaciiim  mcndncissiinuin  est, 
nisi,  quod  absitl  mHntiatur  Scripiura  verilalis,  qu:e 
d  Cit  :  Dixii  quoque  Deus  :  Producat  terra  animuni 
viventem  in  genere  suo,  jumcnta  et  rcijtilia  ei  bcsUas 
tcrne  juxla  species  suas,  et  jumenta  et  otnne  rcp:i!e 
terra:  in  ijenerc  suo.  Kl  vidit  Deus  quod  esael  bonnm 
{Gen,  i),Quod  si  noii  siiflioil  Scripiiira  Yeleris  Trs:;i- 
niculi  ad  coinprobnr.oiiin  vo!)isqiiud  oinncin  carnriii 
feccrit  Dcus,  nu.lile  Scriplurnin  cvaiigelicani,  qii:c 
dicil :  In  principio  erat  Verbumf  ct  Yerbum  erat  apud 
Deum,  et  Dcus  erat  Verbum,  II vc  erai  in  principio 
apud  Deum,  Omnia  per  ipsum  facla  sunl,  el  sineipso 


4t 


SERMO.NES  GONTltA  CATliAKOS.  -  SEIIM.  ML 


ii 


faeium  $$i  mkil  {Jomh  i).  Si  ergo  oniiiia  per  Yerburo  A  nabitur(Marc.  xvi).  Hiiic,  tiir»llor,  bujusiuotli  arfl[ii- 


liei  faela  suiil,  ergo  et  oinuis  caro  |>cr  ipsuin  facu 
M.OiuaniaUce  Maiie»curo  iiwanis  sei|uacil)us  tuis ! 
ille  voa  adju?el  sicnl  ipsuui  deccl,  queiii  Deo  adjti- 
UMreoi  to  creatione  rerum  coiisiituislis.  Gens  iiiale- 
flieta!  quid  indiguil  beii.H  adjulorio  diaboli,  ut  nofi 
poaset  perfioere  conditiouem  universitaiis,  nisi  cuoi 
diabokis  adjuvisset  ?  Au  nescitis  quoniain  taiiiac  lua- 
Ulic  tst«  ui  si  possit,  uiio  uioroenio  oicne  quod  ad 
lavden  Dei  eal  iu  mundo  dcsirueret,  et  ad  iiibiluiu 
reiiigeret  potius  quain  crearet? 

IX.  Taceo  nunc  de  corporibus  rrationabllium,  de 
corpore  bomiiiis  loquor,  qui  specialiier  est  conditus 
ad  senrieadam  Deo  vivenii,  ct  ad  resistendum  per 
oronia  diabolks  voiuiiiati.  Gerte  si  creasset  cor- 


iiicnlationeni  suniilis  ui  dicatis:  Nemo  credere  por 
icsi,  nisi  di  screiiouero  habeat  boni  et  niali;  parvuU 
auteni  cum  baptizantur,  dicretionem  boni  et  mali 
iion  babent;  ergo  non  creJuut;  coudemnanturergo 
cuin  ante  annos  discretioiiis  inoriuiiiur.  Si  lioc  di- 
ciiis  scire  debetis,  quia  non  rectum  in  verbis  verl«> 
laiis  inicUectuin  babelis.  Quod  eiiiin  Domiiius  ait : 
Qui  iion  crediderii  condemnabiiur,  noii  ita  accipieo- 
dum  est,  quasi  dictum  sit  de  omiiibus  qui  uou  cro- 
duni,  scd  tantum  de  bis  quia  crcdcre  possunt,  ei 
nolunt.  Parvulos  entm  quia  baptizantur,  et  necdum 
credere  possuut,  imbeciilitas  seiisus  sui  excusat,  ul 
non  coniprebendantur  in  sentenlia  iila,  qua  cou- 
den^naiitur  non  credentes.  Sic  autem  pluribus  iu 


pusqus  diabolus,  minquam  tam  bonesle,  tam  or-  B  locis  saiicia  Scriptura  loquitur,  quasi  universitaiom 


dijute,  aui  eoinmode  uierobra  ejus  disposuisset, 
sicut  suttU  Quoniam  si  recte  animadveriunlur, 
secundum  mirabilem  sapientiam  et  beui{>nitatem 
cuncta  ordinata  sunt,  sicul  oiiinibus  patet.  Gxlera 
aiijaiaija  alc  condita  sunt,  ut  prono  ad  terram 
corpore,  ei  vuiio  deroisso  inccdant,  solus  vero  boroo 
iu  llispoiitna  est  in  corpore,  ut  incedat  rcclus  ei 
aptuffi  habeat  Tuliiim  ad  suspiciendos  coelos,  td  quos 
loiam  meniis  inlentlooem  dirigere  dcbel.  Et  iiun- 
qoid  pautla»  al  disposiia  fuisseut  meiiibra  bumana 
oecuodum  arbiiriiim  diaboli,  qui  iiiteruinabile  oiliuin 
adversum  omnes  nos  geril,  et  cuoclis  bouis  nostris 
invidei.  talem  oobis  boiiorem  prae  cxteris  aniroan- 
tibos  praestitissei  ?  Nequaquam  :  imo  nos  tales  nia- 


quamdam  comprebemlat,  ubi  lamen  uiiiversitas  in- 
teligenila  uon  esl,  sed  de  uiilvcrslutc  aliquid  esci- 
picnduniest,  utpatet  in  prioripartcejusdcmsermo* 
iiis,quemdcE?angelioinduxi,  ubiait:  (/ui  crediderH 
ei  bapiizalut  fuerit^  $alvh»  erit.  Ecce  cniin  boe  vido- 
tur  dictum  deomnibus  qui  credunt  ei  bapiizantur« 
quod  salvandi  sinl ;  sed  non  esl  iia.  Nam  multi  cre- 
duiil  et  baptizantur,  iicc  lainen  salvabuutur,  quo- 
niam  ad  lempus  creduut  et  in  leiiipore  ie.tationisa 
flde  recedunt^  vel  per  roalam  viiam  fidem  suam 
inutilem  rcddunt,  Proplerca  ergo,  ui  dixi,  ile  univer- 
sitate  credentiuro ,  quae  ibi  videlur  coniprehensa, 
aliquid  excipicndum  est,  ita  ut  dicatur  hoc  diclum 
esse  non  de  omuibus  credeiitibus,»  sed  de  illis  qui 


loisaei  coodidisse,  ui  toio  corpore  serpereinus  per      habent  fideiii,  qiiae  per  dilectionem  opcretur,  et  iu 


terram,  aut  erectis  aursum  pedibus,  et  converso  iu 
lerramcapile  raanoiim  officio  sicut  fieri  posset  in- 
cederemus.  Quomodo  eaim  aroet  honorem  et  coiu* 
modum  httuiaiii  corporis  saepius  ostendit  in  iliisi 
<|iioa  pro  aliqttibus  delictis  Deus  ab  illo  flagellari 
permitiil,  iicui  ei  lu  muliere  illa  quani  illigavit  Sa- 
Uaas  decam  H  octo  annis,  lu  ut  non  posset  sursuin 
aa^cere,  ei  in  eo  quem  frequenter  in  ignein  et  iii 
aqnam  nlsit,  ot  eum  perderet,  et  in  aiiis  quain  plu- 
riiwt.  I^aieieifo  ex  bis  qux  dicU  sunt,  qiioniain 
si  idclrco  camibus  abstiuetis ,  quia  nascuntur  ex 
coito,  fatui  esiis.  Si  vero  idcirco,  quod  opificium 
iiinl  diaboli,  sicut  menlitus  est  princeps  vester 


ea  perseverant,  ita  ut  non  rerrigescat  c  bar.tas  eorum 
in  tenutione,  et  non  recedaiit  corda  eorum  a  Deo. 
Si  ergo  prior  particub  illa  sermoujs,  quae  conirou- 
niter  dicu  videtur,  stare  iion  poiest  nisi  aliquid  do 
universltate  excipiatur;  non  debet  videri  incon- 
gruum ,  si  etiaro  postcriorem  partcm  ejus  iia  expo- 
niiiius,  ut  eam  uon  universaliier  iiitelligcndam  csso 
dicamus. 

11.  Talc  est  et  illud,  quod  idem  Salvator  in  Evan* 
gelio  de  sacramento  corporis  et  sanguinis  sui  pro* 
iiuntiavit  dicens  :  Qui  manducal  meam  carnem^  et  6i- 
bil  sanguinem  meum^  habet  vitam  ffternam  (Joan,  vi). 
ilocenim  videtur  dictum  de  omuibus,  qut  mandu- 


Haues,  coasui  quoniam  insani  estis  cuui  illo.  Ei  p  cant  e^  bibunt  corpus  ct  sanguinem  Domiui ;  sed  dod 


nuiic  ad  alia  irauseamus. 

SERMO  VII 
CoNlro  ^Miffam  hctre$im  de  bapti$mo  parvulorum, 
1.  De  baptismo  parvulorum,  dicitis  quoniam  inanis 
esi,  quod  jieque  illis  prodest  ad  salutein,  neque  ali- 
quibiis  fai  noo  sunt  ^us  discrclionis  ui  possint 
credere ,  aui  per  seipsos  gratiaiu  baptisroi  poslu- 
larei  Cooflraiatis  auiem ,  ut  xstimo ,  errorem 
iauim  aocioriiate  evangelici  sermonis,  quein  locu- 
lua  est  Dominus,  quando  ad  baptizaiidum  niisit 
diicipulos  Sttos  dicens  :  Euntes  docete  omnes  gentes^ 
kmpiiUi§U4$  €0$  in  nomine  Patri$  tt  Filii  et  Spiritu$ 
$M$$eti  (IfoflA.  xxviii).  Qui  crediderit  et  bapii%atu$ 
/Mftl  salriis  tfffl,  qui  tero  non  credideril ,  condem- 
Patbol.  CXCV. 


est  inielligenduui  iiisi  de  illis,  qui  digiie  nianducant 
ct  bibunt  corpus  et  sanguinem  Domini.  Multi  enim 
itianducant  et  bibunt  corpus  et  sauguinero  Doroint 
indigne,  et  non  ex  boc  babent  viiain  xternam,  sed, 
ul  dicit  Aposiolus,  judicium  $ibi  manducant  et  bi* 
bunt^  non  dijudicantet  corpus  Domini  (I  Cor.  xi) 
luque,  ut  dixi,  illa  sententia  qua  dictum  est  :  QUk 
non  credideritf  condemnubiiurt  non  ad  omnes  noD 
crcdentes  pertinet,  sed  ad  cos  qui  cuin  babcant  pos- 
sibiliuiem  crcdeiidi,  non  creduut.  Excipiunlur  eaim 
parvuli  qui  baptizautur,  et  iiecdum  credere  poosunt* 
III.  Forte  adhuc  vobis  videtur,  quia  injuriaro  f^ 
ciamus  litterje  evangelicap,  qu»  videtur  pertineio 
tautum  ad  eos  qui  possibiiiutcm  babent  credeudt» 

2 


45 


ECKBCRTI  AUBATIS  SCflONAUGIENSIS 


44 


Sedt  quaeso»  respondelc  milii  de  simili  liltera,  quat  in  A  ei  circunicisioniii  prapceplum  dahat,  dicens  :  Infans 


% 


sancia  Scriptura  invenitur.  JacoiHis  aposlolas  in 
Cpisiola  canonica  scribit,  dicens  :  Qui  non  peccat  in 
tiugua^  hicperfectut  e$l  vir  {Jac.  iii).  Nunquid  hoc 
perlinei  ad  omnes  communiler,  qui  non  peccanl  in 
lingua?  Cerie,  si  omiies  qui  peccatum  lingiix  non 
commiitani,  perfeciae  sunisanciilaiis,  omiies  iii- 
fantea,  ei  omnes  muti,  sancli  ei  perrecti  judicandi 
sunl  :.quod  ralsuin  esse  nulli  dubium  est.  Uaqiie 
quod  dicium  est :  Qtii  non  peccal  in  lingua,  hic  vir 
perfeciui  e$l;  ila  inielligi  iiecesse  esi,  ul  dicatur, 
esse  perfecius  qui  cum  pos«iii  ei  sciai  peccare  in 
lingua,  abslinei  per  Dei  timorein,  ui  non  peccei  in 
ea.  Tale  est  ei  illud  qitod  Aposiolus  aii  :  Qui  non 
laborat^  non  manducet  (//  TAesi.iii).Nain  uiiiversa- 


octo  dierum  circumcideiur  in  vobis,  Omne  maicu/i- 
num  in  generalionibus  vestris ,  tam  vernaculus  quem 
emptitius  circumcidetur*  Mascuius  cujus  prtBputii  caro 
eircumcisa  nen  fuerit ,  delebitur  anima  Hlius  de  po* 
pulo  suo  {Gen.  zvii).  Ecce  in  iiac  commfnaiione  evi- 
denter  cognosci  potest,  quod  propierconservationem 
animarum  eoruni,  ipsos  jussii  circumcidi.  Ei  boc 
animadveriite,  quod  non  dixii  exspectandum  esse 
usque  dum  pervenissei  bomo  ad  aniios  discretionis, 
ei  tunc  esse  circumcidendum,  cum  perse  ipsum  po^ 
siulare  possei  circumcisionem ;  sed  die  ociavo  jussit 
circumcidi  infaniem,  quia  sciebal  fragilitaiem  cor- 
poris  bumani,  ei  quod  levi  inforlunio  coniingere  po- 
iesl,  ul  exsiingnaiur  bomo,  anlequam  ad  annos  ma- 


fiier  pronuniiari  videtur  de  omnibus  non  laboraiilt-  B  tariiatis  perveniai.  Quia  ergo  iia  festinari  voluit 


bus,  sed  non  est  iia.  Nam,  si  de  illa  senteniia  nullus 
qui  non  laborai  excipiendus  est,  tunc  neqiie  pucri, 
neque  senes,  ncque  inflnni  inanducare  debeni,  qui 
non  laliorant.  Ad  eos  ergo  periiiiei  verbum  hoci  qui 
cumpossiiil  laborare,  non  iaborant,sed  olioTacaiit. 
Simile  est  ei  illud  :  Qui  vero  male  egerunt^  in  reiur- 
reetionem  judicii  {Joan.  v).  Hoc  quoque  generaliier 
dici  videiur  de  omnibus  qui  male  aguni ,  sed  exci- 
piuniur  ab  hac  sentenlia  qui  mala  agunt  et  posiea 
poeiiiient,  etin  bono  perseverani.  Multa  in  Scriptu- 
Tis  sanctis  similiter  dicta  iiiveniuniur,  sed  non  esi 
fiecesse  plura  ad  praesens  negolium  exempla  induci. 
El  nunc  si  aliain  habeiis  defensionem  erroris  vesiri, 
proferte  eam;  quoniain  haec  de  qua  nuiic  locuti  su- 
mus,  non  proderil  vobls. 

lY.  Popule  stulie  ei  insipiens !  nunquid  non  co- 
gnosciiis  tcmpus?  An  nescitis  quoniam  Scripturie 
sanctae  vocani  lempus  graiiae  omne  hoc  tempus, 
quod  a  Christi  naiivitate  usque  ad  fliiem  saeculi  de- 
currit?  Idcirco  auiem  graiiae  tempus  vocatur,  qnia 
in  eo  dilaiaia  est  misericordia  Domini  super  genus 
humaniim ,  et  aperlus  esi  sinus  Dei  ad  suscipiendas 
animas  bominum,  magis  quam  in  omnibus  saeculis, 
quae  fuenini  antc  Chrisii  adventum.  Al,si  iia  esi,  ui 
praedicat  impietas  vestra ,  videlicei  quod  omnes  qui 
ante  annos  discretionis  moriuntur,  condemnaniur, 
et  nullum  eis  remedium  constiiutum  est  a  Deo,  quo 
possint  adjuvari  ab  Ecclesia  Dei ,  ut  oportcai  eos  ex 
necessilate  effluere  in  perdiiioiiem  aeternam ;  durus 
cerie  et  immisericors  esl  Deus  magis  quam  fuissei 
in  ieinporibus,  quae  adventum  Cbristi  praecesserunt, 
et  miuus  curans  de  bominum  salute.  A  tempore  eiiim 
Abrahs  usque  ad  Cbrisium ,  coiistituiuni  erat  a  Deo 
in  populo  Judaico ,  qui  erat  ex  Abrabam ,  ui  omnis 
infans  masculus  die  ociava  a  nativiiate  sua  circiini- 
cidereturin  came  sua  ad  generaiionem  periinenie, 
ut  sic  liberarelur  a  peccato  originali,  cum  quo  na- 
icitur  omnis  bonio,  et  pro  quo  damnaiur  omnis 
anima ,  quae  iion  fuerit  aliquo  remedio  ab  eo  pur- 
gata. 

Y.  Quia  aulcm  pro  animarum  salvadone  daiuin 
fuerit  illud  mandaium ,  aperie  cognosci  potest  ex 
t«rbis  Dominip  quae  ad  Abraham  locuiu»  esl,  quando 


circumcisionem ,  idcirco  fecit,  ut  salv»!  fierent  ani- 
msp,  ei  non  inciderenl  in  damnationem  apternam  per 
mnculam  originalis  peccati ,  quod  a  primis  parenii- 
bus  contraxiinus  omnes.  Potuii  eliam  nimiruin  e:i- 
dem  circumcisio  fleri  ante  diem  ociav,um,  si  pericu- 
liim  morlis  paivulis  imminere  videbatur.  Sicut  et 
nos  pro  eadem  causa  anie  icmpus  nonnunquam  par* 
vulos  bapiizamus ,  cum  iainen  sit  consiilutuin  ab 
aposiolicis  Pairibus,  ul  velin  Pascba,  vel  in  Pente- 
coste  baptizemus.  Sicut  aulem  parvuli  masculini 
sexus  aboriginali  culpa,  per  circumcisionemexpia- 
banlur,  iu  ei  reminei  sexus  infantes  per  lcgales 
oblationes  ab  ea  purgabantur,  ul  el  ipsarum  aiiinix* 
non  perirent  a  populo  suo. 

^  Yl.  Ante  tempus  auiem  circumcisionis  ab  Adani 
usque  ad  Abraham  ,  qui  priinus  sitscepit  circunici- 
sionis  mandatum  ,  fleri  solebani  oblaiiones  Deo,  ab 
his  qui  Dei  cultum  habebani ,  per  quas  deleri  polutt 
originale  peccatum ,  aique  alia  peccata  fragilitatis 
humatiae  in  electis  Dei  tam  pusillis  quam  magnis,  ul 
salvae  flereni  aniiiiae  eorum,  qiioniam  nunquam  mi- 
sericordia  Dui  humanum  genus  omnino  dereliquic. 
Ecce  ialis  erat  Deo  de  infautibus  cura  prioribus  sae- 
culis  ui  conservareniur  animas  eorum  a  perdiiioiie; 
et  iiunquid  «siimatis ,  iinpia  gens ,  quod  oblilus  sit 
ejusdeni  misericordiae  suae  Deus  iit  tempore  isto , 
quod  gratiae  leinpus  ci  aniius  benignilaiis  vocaiiir? 
Aii  pulaiis  quoniatu  minus  amei  filios  ei  filias  Chri- 

j.  stiauorum ,  quam  infantes  Jiidseorum ,  quibus  con- 
siiiuii  circumcisionem,  uinoii  perireni  aniniae  eoruui 
a  populo  suo? 

Yil.  Jussit  auiem  cessare  circumcisionem  post 
ascensioiiem  Christi  per  doctrinani  aposioloruin , 
quorum  unus  dicebat :  Si  circumcidamim  Christus 
nihil  vbis  prodest  {Gal.  v).  Cireumcisionis  autem 
loco  esse  voluit  bapiismuin  aquae,  ui  eo  purificare- 
tur  a  peccaiis  omnis  hoiiio  tam  pusillus  quain  ma- 
giius,  quicunque  fuissei  niersus  eo  in  tiomine  Pairis 
et  Filii  et  Spiritus  sancii.  Ci  quidem  si  cst ,  ut  vos 
diciiis,  videlicel  quod  lanium  aduliis  ei  nou  eiia.n 
parvuiis  prosii  bapiismus  ad  salulera;  non  halet 
iantam  virtuiem  baptismus  nunc ,  quantam  habuil 
circumcisio  in  tcmpore  suo  observaia.  Super  noc 


45  SERMONES  CONTIvA  C 

er%o  mihi  respoodele  :  Quando  consiiliiil  Doininus 
Ql  baplismuf  fierei  in  Ecdesia ,  el  ccssarel  circum- 
f^o ;  luiic  vei  voluit  et  non  potuit  dare  baptisino 
eam  virtuiem,  quam  habuerat  circumcisio,  videiicet 
«t  per  ipsum  conservarenlur  aiiinn^  infaniium ;  vel 
potuit  hoc  ei  noluit,  vel  nec  voluit  hoc  nec  poluii. 
Si  vokiit  el  iion  poluit ,  non  erat  Uniae  poiciiiiae « 
quanlx  fuerat  olimy  quando  constituil  fieri  circuin- 
dsionem,  et  per  eam  animas  parvuloruni  conserva- 
vit  a  dainuatioiie.  Quomodo  ergo  veruin  erit  quod 
dicil  Scriplura  :  Omnia  qufccunque  voluit  Dominus  , 
f€Ctl  in  cmh  et  in  terra  f  (Psal.  cxxxiv.)  Si  antem 
potuit  et  noluil;  iionest  in  boc  tempore  gratia;  tam 
large  benignus,  neque  tam  fiiielis  erga  populum 
Christianum,  ut  fuerai  erga  populum  Judaicum  ,  et 
in  eo  quod  abstulit  circunicisioiiem,  in  qua  polerant 
conservari  animae  infantium,  et  nibil  in  loco  ejus 
fieri  ordinavit  per  quod  possent  adjuvari.  Si  autem 
no^  voluit  nec  potiiit  Deus  facere  per  baptismum 
eam  misericordiam  parvulis,  quam  fecerat  per  cir- 
cumcisiooem ;  consequens  esi,  ut  neque  tam  potens 
ncque  tam  benignus  sit  in  tempore  boc,  ut  fuerat  In 
diebus  antiquis.  Quod  quidem  tam  aliciium  est  a 
veritaie,  quain  Catbarus  a  salute.  Et  si  verus  est 
«ermo  vester,  melius  cerle  alque  felicius  fuisset 
muiido,  nt  Judaica  lez  quae  adjuvare  poluit  tam 
pusillos  quam  magnos  in  statu  suo  permansisset,  et 
iit  ad  eam  onines  gentrs  confluxissent,  qiiam  ut  lex 
Cbrisliaiia  mundum  intrasset.  quae,  ut  susurratis, 
prodesse  non  potest ,  nisi  bis  qui  ad  annos  discre- 
lioiiis  perveniunu  Vix  certe  niedia  pars  bominiim 
vivendo  pervenit  ad  dies  suos,  in  quibus  scire  pos- 
fiint  quid  credere  debeant,  aut  quid  non.  Si  ergo 
omnes  taies  necesse  est  perire»  meriio  debet  iniole- 
rabilis  esse  tristitia  loti  Ecclesix,  pro  ea  iniilaiione, 
quam  in  ea  fecit  Deus,  in  iioc  quod  interdixit  cir- 
cuinclsionem ,  et  pro  ea  bapiismuni  coiistiiuit,  et 
tanla  niillia  animarum  in  perdilionem  ire  permitlit, 
quibas  puiatur  prodesse  baplismiis ,  et  iion  eis  pro- 
dest,  ul  docet  baeresis  veslra. 

VIIL  Quid  ergo  aliad  faciet  Racliel ,  nisi  ut  sine 
intermissione  ploret  filios  suos,  et  non  velit  coiiso- 
Iari,quianoo  sont?  (Matth.  ii.)  Quomodo  ergo  tem- 
pus  islud  recte  dici  polest  lempus  graiiae,  et  ncn 
magis  lempus  irae?  Imo,  o  fili  Irae,  o  Caihari  semen 
Bequam,  filii  scelerati;  nunc  est  lempus  gratiae,  et 
non  irae :  Piune  tempus  acceptabile^  nunc  dies  salutis 
{II  Cor.  vi);  quia,  sicut  praedixi,  dilaUia  esi  niiseri- 
cordia  Dei  super  bunc  muiidum  magis  quani  in  prio- 
ribus  saeculis.  Nani  aute  Salvaloris  adventuin  regiia- 
vit  mors  et  perditio  in  bumano  geiiere,  et  premebat 
ira  Dei  totum  inundum ,  et  paucissimae  animae  in 
illo  lempore  salvae  fiebant  a  morie  aelerna.  Onines 
eQim  geniesCreatorem  suum  ignorabant,  et  idolo- 
blriae  deserviebant ,  praeter  Judaicam  gentem ,  in 
qna  noius  erat  Deos ,  et  quae  legibus  et  obsequiis 
▼eri  Dei  erat  mancipau.  In  boc  autem  tempore  os- 
teiidit  Deus  misericordiam  suam  in  universo  mundo, 
et  QOtus  fieri  voluit  in  cunctis  finibus  tcrrae,  et  coii- 


:ATIIAR0S.— SERM.  VII.  4« 

A  slituit  bapiismi  graliam,  non  oni  genli,  ut  circuiiH 
clsioiiem  Judaeis,  sed  oroni  generi  liominum;  ita  ut 
quicunque  bapiizatus  fuerit  in  nomiiie  ejus,sive 
Judaeiis ,  sive  Grxcus ,  sive  Lalinus,  sive  i)arbaru8, 
pusillus  aut  roagiius ,  mas  sive  feinina ,  servus  sive 
]|!)cr,  remissionem  omnium  peccaioruiii  iu  eo  conse- 
quatur  lam  plenarie,  ut  si  mox  per  baplismuin  de 
hac  migret  viia  ,  npcrta  sil  ei  janua  rcgni  coeleslis. 
Tanlam  vero  virtntem  salvaiionis  non  habebat  cir- 
f  umcisio  in  veteri  populo.  Nemini  qiiippe  pusillo  et 
magno  quantuincunque  innocens  autsancius  essct, 
iiitroilus  regni  Dei  aperiebaiur  per  circumri.>ioncm, 
aiit  per  aliquas  observatioues  legis  antiquac.  Sed 
quicuiique  elecii  erant  ad  regnum  Dei  in  populo 
illo,  delinebanlur  aniniae  eorum  in  locis  sibi  dcsti- 

B  natis  a  Deo,  exspecunies  donec  per  viriutem  Chri- 
sti  patefieret  eis  accessus  ad  perfeciae  beatiiudiuis 
gloriam. 

IX.  Propter  haec  ergo  quae  nunc  dixi,  merito  boc 
lempus  Christianitaiis,  teinpus  gratiae ,  et /empiii 
acceptabile  dicitur,  et  dies  salutis  dies  isti  vocanlur» 
qui  magis  dies  perditionis  dici  possent,  si  ila  essel, 
sicut  vos  iinpie  susurralis.  Non  autein  id  me  dicera 
aedtimelis,  quod  omnes  qiii  in  Ecdesia  secunduoi 
quod  constitutum  est  a  Doinino  baptizantur,  ita  re« 
niissionem  peccaiorum  suscipiant,  ul  qualitercunque 
postea  vixerint,  tamen  ad  regnum  Dei  perveniaut. 
Sed  hoc  dico,  et  fiJes  nostru  inconcusse  hoc  tenel  : 
Quicunqueparvuli,  sive  a  bono  homine,  sivea  malo, 

p  elsi  sit  hxreticus ,  in  nomine  Patris  et  Filii  et  Spi- 
ritus  sancti  baptizaniur,  et  niorte  pra;vcniuntar  an« 
tequam  maturescant ,  salvantur  per  bapiismum  et 
per  fidem  sanctae  Triniiatis,  quam  habet  Ecclesia 
Catholica,  qiiae  invocat  nomen  Doinini  pro  salule 
eorum,  qui  baptizantur  in  ea,  sicutoliio  salvaban- 
lur  per  circumcisionem  et  per  fideni  patrum.  Qui 
vero  ad  annos  maturitatis  perveniunt,  si  graiiae  in 
baptismo  acceplae,  vita  eorum  consors  fuerii;hos 
ei  bnptismus,  et  fides  Catholica,  et  operum  reciitudo 
pcrducunt  ad  salutem.  Qui  vcro  pravis  operibus  vl« 
tain  suam  coinmaculant,  et  contra  mandaia  Dql 
pompis  diaboli  deserviunt;  hi  profecto  gratiam  Spi- 
ritiis  sancti  in  baptismo  acccpum,  in  seipsis  exstin- 
giiuni,  et  nihil  his  prodest  baptismus  ad  salutem  , 

I)  sicut  et  circumcisio  muhis  Judaeorum  perverse  gra- 
dieutibus ,  nihil  profuit  ad  salutem  consequendam. 
Ilxc  est  uoslra  calholica  lides,  de  his  qni  bapti- 
zantur,  quae  palam  in  Ecclesia  Dei  semper  prxdi- 
cata  est  teinporibus  apostolorum  et  sanctorum  Pa- 
ti  um,  qui  eis  iii  Romana  Ecclesia,  aliisque  Ecclesiis, 
usque  ad  baec  lempora  nostra  successerunt ,  et  qui 
legiintur  praedicasse  in  manifesto  et  baptizasse  in 
Chrislo,  scnes  etjuvenes,  muliercs  et  parvulos. 

X.  Ad  illud  vero  redeo  quod  dixi ,  saivari  parvu«> 
los  per  baptisma,  et  per  fidem  sanctae  Trinilaiis, 
quam  habet  Ccclesia,  quae  invocat  nomen  Domini 
pro  salulc  eorum  qui  baptizantur  in  ea.  Hoc  vobi^ 
incrcdibile  esse  dicitis  qiiod  alicui  homini  prodesse 
possil  aUcrius  fides  apud  Peum.  Et  quar^  vobis  esi 


4f 


ECKBERTI  ABBATIS  SCUONACGIENSIS 


48 


iocredtbilef  Si  leitis  EvaiifeliA.  revolvite  ea,  et  iii-  A  «i  vidit.  Hxc  nos  animadTertenies  ccnltdinus,  qaod 


venietif »  qooniam  Dominns  Sal? alor,  cam  ioier  bo- 
mines  eonYersaretnr,  et  miraeala  diYioa  operaretur, 
Diultis  qui  male  babebant ,  misericordiam  suam  ex- 
bibuit;  non  propter  ipsorom  merita ,  sed  propter 
lldem  aliorum ,  qui  ipsum  depreeabanlur  pro  eis* 
Legimus  siquidem  de  moliere*Cbanan:ea ,  quod  ro- 
gabat  Dominom  pro  lllia  sna,  quxroalc  a  daemonio 
texabatur,  et  ipse  auditis  miserandis  clamoribus 
matris,  tandem  misertus  est  super  eam  et  dixii :  0 
mtUier!  mtigna  eti  fidet  tua ;  fiai  tlbi  sicut  vis.  Et  sa- 
nata  est  fHia  ejus  ex  illa  hora  (Malth.  xt).  Ecce  in 
eo  quod  ait :  Magna  e$i  fide$  tua,  aperte  declaravit, 
qiioniam  per  fidem,  qnam  in  ipsum  mater  babebat, 
meruit  ot  sanaretnr  filia  cjus ,  qu»  nec  fidem ,  nec 


nostram  quoque  fidem  respiciat  Domiiras  iesus, 
qoaiido  infirmnm  nostnim  ipsi  offerimua  curandvni. 
Portamus  siquideni  et  nos  paralyticum  in  lecto  ,  et 
ponimus  ante  Jesum ,  quaiido  panruium  bajulainos 
ad  liaptisma,  petentes  ut  bnpiizet  eom  et  salvei. 
Aniiiia  qoippe  ralionalis  adbuc  origlnali  peccalo 
consirirta ,  et  iiihi!  adhiic  uaturalium  viriuiu  exer- 
cere  valeiis  in  corpore  puerili ;  coi  meiius  coinpa* 
ratur  quam  bomini  intos  per  peccaium  consiricio, 
et  roris  per  paralysim  in  membris  dissoloio  jacen- 
lique  in  irclo?  Ei  pro  illo  quidem  nihil  aliud  postu- 
labant  amici  ejusy  nisi  ot  corpore  sauaretur  :  ipse 
Tero  ex  gratuila  i)ouitaie  prius  quod  majus  erat » 
praestiiit,  sanando a  peccatis eum  in aiima,  el post- 


sanain  mentem  babebat.  Et  de  Cenlursone  legiiuus,  '^  modum  etiam  quod  peiebator,  adjecii ,  eorpomleiii 


quod  pro  sanitale  paralylici  serYi  sui  Dominiiro 
deprccatus  est.  Cui  cum  dixisscl  Dominus  :  Ego  ve- 
niam  et  curabo  eum^  atqoe  ille  respondisset :  Do^ 
mine ,  tton  i um  dignus  ut  intres  sub  tectum  meum , 
§ed  tantum  die  verbum ,  et  sanabitur  puer  meus ;  ad- 
miratns  esi  DoniiHiis  siiper  (ide  ejiis  dicens  :  Ameft, 
dico  vobis^  non  inwni  lanlam  fidem  in  Israel ;  moxqiie 
illi  dixit :  Yade^  et  sicut  eredidisti,  fiat  tibi.  Et  sana' 
tUs  est  fuet  in  illa  hora  {Matlh.  tiii).  Nonne  et  bis 
▼erbis  palet,  quoniam  fides  Tiri  postulanlis»  ei  pro 
quo  postulabat  profuit  ut  sanarelur? 

XI.  Respondebilis  rorte ,  quod  de  liis  de  quibus 
nunc  dicluitt  est,  Tidelica  puelia  obsessa ,  et  puero 
IMiralytico ,  fides  postulantium  pro  eis  profutt  qui- 
d^ni  ad  corpus ,  sed  non  ad  animarom  sanitatem ; 
et  dicitis  quod ,  ad  salutem  animae  consequendani , 
uuomquemqiie  tantum  propria  fides  adjovare  pos- 
sii,  et  non  fides  aliorum  quantumcunque  clament 
pro  eo.  £t  nunc  aliud  exemplum  vobis  addocam , 
quod  in  bac  parte  conira  Vos  esi.  Scriptum  est  in 
ETangelio  Lucae ,  qiiia  faetum  est  in  una  dierum ,  et 
Jesus  sedebai  docens^  el  erant  Pharisai  sedentes,  et 
tegis  doctores^  ^i  venerant  ex  omni  eastetlo  GalilacB 
et  Jndww^  et  Jerusatem ;  et  virtus  Domini  erat  ad  sa- 
nandum  eos.  Et  ecce  viri  portantes  in  tecto  hominem, 
4iui  erat  parntytieus^  et  qnterebant  eum  inferre  et  po- 
nere  ante  eicm ,  el  non  invenientes  qua  parte  inferrent 
eum  pras  turba^  aseenderunt  super  leclum ,  et  per  te» 
gulas  submiserunt  illum  cum  lecto  in  medio  ante  ie- 
siim.  QttorHm  fidem  ut  vidit^  dixit :  Homo,  remittun" 
tur  tibi  peccata  tua  {Lue.  t).  Ecce  in  eo  quod  dicit 
ETangelisla  :  Quorum  fidem  ut  vidit  {ibid.) ,  maiii- 
fesle  dat  inlelligi ,  quoniam  fides  illorum  quam  ha- 
bebant  de  poieniia  ejus,  beneplacila  crai  Domiiio  : 
et  qvod  specialiier  propter  ipsam  illi  daia  esl ,  pri- 
tnmn  quidem  remissio  peccatorum ,  qu»  ad  saiutem 
animte  illius  perifnebat ;  ei  postmodum  santias  cor- 
poraiis,  quando  eidem  paralyiico  dicebat :  Tibi  dico 
turge ;  toile  tectum  tuum ,  et  vade  in  domum  tuam 
{ibid,).  Si  enim  hanc  misericordiain  Domiuus  eidem 
paralylico  fleeisset  ob  meritom  fldei  ipsius ,  ei  non 
propter  iiloruro  fidein,  nequaquam  dixisset  Evange- 
listai  ^tiorum  fidem  ut  vidit;  scd  magis,  cujus  fldeni 


ei  sauilalem  restituendo  ,  et  approbaia  est  fides  il- 
lorum  ,  qui  hoc  quod  miiius  erat  euni  posse  crcde- 
bant.  Est  autem  indubilanier  major  flde  illorum 
iioslra  fides,  cum  qoa  paralyiicum  iiostroni  Domitio 
pracsenlainus,  ac  magis  spiritualis  peliiio  nostra, 
peiitione  illorum.  Credimus  quippe,  qnod  quemad- 
niodum  poiesi  per  baptismom  purillcare  majoroiu 
aninias  ab  omni  peccato,  tain  actiiali  quam  origi* 
uali  :  iia  poiesi  el  parvulonim  atiimas  liherare  ab 
origiuali  peccato  sine  meritis  ipsoruiu ,  sicut  el  sino 
nierills  suis.  Pnsfaius  itle  paralyticus ,  et  in  aninia 
et  iii  corpore  sanatus  est.  Credimus,  inquam,  boc»  et 
fideliter  ab  ipso  posiulamus ,  si  quando  ei  parruios 

^  bapiiiandos  oiTeriimis ;  ipse^im  inTisibilifcr  illis 
praesens  esi  illic,  et  ipse  inTisibiliter  bapiizat  omiies, 
qui  cum  iiivocaiione  sanciae  Triniiatis  aquis  imuier- 
guniur. 

XII.  Nolite  mirari  snper  boc  quod  dlxi,  qooniani 
ipse  inTisIbiliier  baptizai  eos  qui  bapiizautur.  Scri* 
pium  quippe  e&t,  quod  Joaniies  Baptista  tale  de  ipso 
iestimoniuin  pronuiiiiaTii  dlcens  :  Qui  ^misit  me  in 
aqua  baiitizare,  itle  mihi  dixit  :  Super  quem  videris 
Sjjiritum  descendentem,  et  manemem  super  eum ,  hic 
est  qui  baptizat :  Et  vidi  et  testimonium  perhibui^  quia 
hie  est  Filius  Dei  {Joan,  t).  Idem  qitoqiie  Oicehai  ad 
iurbas  de  Chrislo  :  Qui  f?oil  me  venturus  est ,  foriior 
me  est ,  eujus  non  sum  dlgnus  calcet^enta  portare. 
Ipse  vos  baptizablt  in  Spiritu  sancto  et  igne  (Matth. 

D III).  Ex  his  verbis  sccuri  surous  ipsuro  Dominuiii 
iesum  Chrisluin  essecommunem  bapiisiam  oroniom, 
qui  in  caiholica  Ecclesia  bapiizaniur  in  nomine  san- 
cine  Triniuiis,  ita  Tidelicet  quod  ipse  invisibiliter 
spiriium  eorum  sauciiflcai  iu  Spiriiu  saiicio ,  ei  ab 
omni  peccato  emundat :  Inde  est  quod  dicimus,  qoia 
siTe  bonus,  siTc  matus  sit  ille,  per  cujus  manus  cor- 
pus  homiuis,  qui  bapiizatur,  aquis  Tisibiliier  iinmer- 
giiur;  non  ex  hoc  plus  Tci  iniuus  operatur  Tirtus 
b:iptismi  remissionero  peccatornm ,  et  inTisibileni 
sanciificalicnero  in  aiiima  ejus  qui  regeneratur. 
propterea  PaOtos  aposiolus  seribens  Corinthlis ,  qui 
de  baptisiis  suis  se  jaeiabant,  redarguit  eos  diceiis  : 
Significatum  est  mihi  ab  his  qui  sunt  Ctoes ,  ^tio  - 
irtffm  contentiones  inter  vos  sunt.  Uoc  autem  dico , 


^9  SERMONES  CONTRA  CATIIAROS.  —  SERM.  YIl.  10 

quod  unuiquhque  veslrum  dicU  :  Ego  quidtm  Pau/t,  A  me,  tatium  etl  enim  regnum  cwlo^um,  Ei  cum  tmpo- 

suissetilUs  manus,  ahiit  inde  (Maith.  xik). 
XIV.  Cccc  lalis  in  illo  (cmporc  benignilalis  eral 

Dominus ,  iil  rudcs  pueros  non  per  se  ipsos  quidem 


ego  vero  Cephas,  ego  autem  Apollo ,  ego  vero  jChristi 
(/  Cor,  i).  iEsliniabal  eniin  quisquc  eo  se  esse  sao'* 
ciiorem,  quo  eral  sanclior  ille  a  qiio  rucrat  bapli- 
zaius.  Hoc  Ycro  nequaquam  iia  esl,  quoniam  niliil 
sanctliatis  ci  qui  baplizatur  praestat  illc  qui  visibi- 
liierbaptizat,  sed  omnem  spiritualein  gratiain ,  quA 
iii  baplismo  conrertur,  ipse  summus  sacerdos  Douii- 
nus  Jesus  Christus  praeslat  iliic  per  virlutem  Spiri- 
lus  sancti,  et  ad  illam  quidem  omne  gcnus  liominum, 
qui  ad  ipsum  converli  volunt,  admitlit  quantumlibet 
sint  onerati  peccatis;  solos  autem  parvulos ,  sicut 
dicitis,  qui  minimum  peccaii  hal)ent,  inde  rcpellil. 
Nequissima  gens  cur  hoc  dicitis  ?  Nonne  ipsc  coro- 
iuuniier  omnes  vocavit,  cum  dixit :  Venite  ad  me 


venientes,  aut  gratiae  aliquid  postularescicnlcs,  sed 
aliis  ipsos  ci  oiTerenlibus ,  ac  pro  eis  poslulnntibiis 
dignarctur  suscipere,  dignareiur  et  bfMiediciam  roa- 
iium  stiain  eis  cum  oratione  imponere.  Et  qiiomo- 
do  accidil  hoc,  ul  in  istis  lemporibus  non  eamdem 
habeat  bcnignilatem  erga  parvulos,  quos  solet  ei 
oflerre  Ecclesia ,  rogans  ut  manus  eis  imponat,  !d 
est  viriutem  sancii  Spiritus  sul ,  per  quani  eis  pec* 
cata  remitlanlur,  et  spiritalibus  donis  impleantur? 
Quomodo  dulcem  illam  vocem ,  qua  dicit  :  Sinite 
parvvlos  venire  ad  me^  talium  est  enim  regnum  rcBlo^ 


omnes  qui  laboratis  et  onerati  estis ,  et  ego  reficiam  B  rum  (ibid.),  mutavit  in  amaram  vocem,  ut  dlcnt :  an- 


ros?  {Matih.  xi.)  Certe  cuin  lioc  dicebat  piissimus 
ille  procuntor  saluiis  humanae,  videbat  oinnem  hor 
tnincm  laborare  sub  poenalilate,  quam  induxerat 
miindo  culpa  originalis ;  videbat  siniul ,  quoniaro 
pneter  ipsuin  nemo  vivebat  homiiium  in  tempore 
illo,  vel  victurus  erat  super  terram,.cujus  non  esset 
oneraia  anima  peccatorum  gravamine,  ita  ut  nec 
infans  uniusdiei  expers  esset  peccati. 

XUI.  Quod  inleltigens  Paulus  apostolus  dicebat : 
Conclusit  Dent  omnia  sub  peccato,  ut  omnium  misere" 
retur  (Ga/.  iii).  Omnia,  inquii,  id  est  omnis  generis 
homines,  omnis  aetatis  hoinines  :  conclusit,  id  est 
concludi  perroisit  sub  peccato,  ut  omnium  miserere" 
tur^  tribuendo  omBibus  remissioiiero  peccatorum. 


ferte  parvulos  a  me,  taliuro  eniin  non  est  regnom 
coslorum?  Nam  secundum  tenorem  disciplinae  ve- 
strse,  hoc,  elsi  non  manircsta  voce ,  ipso  tamei» 
opere  dieit;  si  omnes,  qui  anle  annos  discretionis 
moriuntur,  perire  pcrmittit  in  originali  peccal» 
cum  quo  nati  sunt.  Scimus  quidem  in  eo  verbo, 
quod  dixil :  Talium  est  regnum  ccelorum  (i^td.),etiam 
comprehendi  eos  qui  maturac  .'etalis  sunt,  et  similes 
sontpueris  innocentia  et  simpliciiate.  Verumtaroeti 
hi  qul  in  iiinocentia  et  simplicitate  aiqiie  insiipet 
a:latepueri  sunt,  et  ab  Ecclesia  Domiiio  ofleruntur, 
ul  parvuli  illi,  quibus  oliin  manum,  imposuit;  non 
possunt  justa  raiione  ab  eadein  seiitcntia  exclodi , 
nisi  forte  cum  ad  maturitaiem  pervenerinl,  acce- 


—  -  , , ^,^^ ,.......---      —  --  r 

Si  eifo  conceditis  et;parvulo8omnesconchi!>os  esse     Pl^n)  in  bapiismo  gratiaro,per  malaro  conversatie- 
Bub  peccato ,  necesse  est  ut  concedatis  ad  eos  per-     nem  amitiant. 


linere  roiseric^rdiam  Dei,  et  ipsos  quoque  ad  laturo 
gremium  benignitaMs  ejus  cuin  caeteris  invitare,  vo- 
catione  ipsius  qua  dicit :  Venile  ad  me  omnes  ,  qui 
laboratis  et  onerati  estis,  et  ego  reficiam  vos  (Matth. 
xij.Reficiam^  inquit.Refectio  isla  quam  promisit  prae- 
Btaiur  in  hac  vita  spiritui  nostro ,  in  eo  quod  per 
Spiritiim  sanctiiro  a  peccatoruin  gravamir.e  exoiie- 
ratur,  atque  in  eo  quod  cum  superaddita  graiia  ad- 
juvatur  ad  re&istendum  romiti  pcccati,  et  ad  iiisi- 
stendum  bouae  operationi.  Praesutur  et  po,st  hanc 
vitam ,  quando  datur  ul  requiescat  homo  a  cunctis 
laboribus.  Oronem  hanc  refectionem  promisit  oro- 


XV.  Nunquid  adhiic  sine  inteilectu  estis ,  et  non 
percipitis  ex  his  verbis,  qux  dicta  sunt,  falsuni 
et  hacreticum  esse ,  quod  de  baptismo  parvulorum 
affirmatis?  Diciie  mihi  :  Quae  vobis  est  causa  hu- 
jusmodi,  sermonis,  cum  nec  firmaro  rationem,  nec 
aliquod  evidens  te&iimonium  ex  Scripturis  sanctis 
liabeaiis  ad  confirmandum  hunc  crrorein?  Si  em- 
bescitis  dicere,  ego  pro  vobis  dicam.  Siiperbia  cor- 
dis  vestri ,  et  invidia  diaboli  in  ore  vestro  posu^ 
runt  verbuin  hoc.  Nam  ut  quasi  singuiares  prae 
c<eteris  habeamini,  ac  muiia  scire  videamini,  quae 
non  sunt  in  communi  liominum  cogniiione,  idcir^ 


iiibus  venienlibus  ad  se.  Et  qiia  raiione  putatis  quod  D  ^^  '^^'^  susurratis  in  auribus  sinipJicium  ac  sedu- 


eam  recuset  parvulis  veilientibiis  ad  se?  Putatis 
quod  dicat  Doininus  :  Omnes  veniant  ad  me  quaii- 
lamlibetsint  peccatores,  soli  parvuli  qui  nondum 
aatis  habent  peccati,  maneant  foris?  Non  veniunt, 
dicitis,  sedasportanturabaliis,  et  idcirco  non  dat 
eis  gratiam,  quam  aliis  peccatoribus.  Ei  nonne  pa- 
raljticus  ilie,  de  quo  supra  dictum  est,~  ab  aliis 
^isporiatus  est :  iion  per  se  ipsuro  venit ,  neque  id- 
circo  minus  cratiie  ab  ipso  accepit?  Similiter  noo 
per  se  ipsos  veniunt ,  neque  pcr  se  ipsos  benedi- 
eUonem  a  iesu  petieruut  parvuli  illi,  de  quibus 
MaUlMeus  refert  dicens  :  Tunc  obiati  sunt  ei  parvuUf 
Hl  Memcs  ei$  imponerel  et  orarei.  Oiscipuli  autem  incre' 
pabani  eo$.  Je$u$  vero  ait :  Siniie  parvulos  venire  ad 


clibilium  horoinum,  quibus  aqiiae  furtivae  dulcio- 
res  sunt.  Idcirco  dixi  quod  siiperbia  cordis  ve&trl,. 
qua:  vanae  glorias  mater  est,  hunc  errorero  sicut  et 
aiios  multos  seminare  vos  fecit.  Invidia  quoqve 
diaboli  hoc  verbum  vobis  inspiravit.  Quia  enlro 
vidit  inniimera  millia  animarum  per  haptismum 
salvari  in  infantilibus  annis,  et  nihil  voluntatis  suae 
0eri  in  eia,  quos  ita  innocentes  et  puros  ab  omhl 
macula  post  regenerationem  suam  festinal  Deus  ad 
regnum  suaro  transferre;  quia,  inquaro,  lioc  vidit, 
iiividet  innoceniiae  eoruro;  invidet  quod  ita  festi- 
naretiir  beatitiido  eoruro;  invidet,  quod  etiam  ex  ore- 
liMJusmodi  tiifaBtiitm  et  lactentium  perfecturus  essei 
/aiideitisuam  {Psal,  viu),  propter  inimicos  suos  apo- 


51  ECKBERTl  ABBATIS 

sialas  spiriius ,  qui  per  propriim  maruiam  a  curia  A 
ejus  cecideranl»  ei  imminuerani  numerum  laadan- 
tium  eum.  Quaesivii  igiiurarlein  qua  impedirelun^ 
niBS  inramium  animas,  ne  graliae,  quae  in  Hbaptismo 
trihuiliir  a  Deo,  pnrticipes  fierent,et  invenit  sibi 
»plissima  instrumenla  ad  ofQcium  hoc,  videlicet 
linguas  Catharorum ,  qu»  sunt  pharetrae  pessima- 
rum  sagillarum  ejus,  quibus  iagUlant  in  obscuro  re- 
etoi  corde  {Psal.  x).  In  quibus  posuit  et  hoc  TerUuni 
iniquum,  quod  dicunt,  nihil  prodesse  parvulis  ad  sa- 
luiem  lavacrum  baptismi ,  et  debere  eos  reservam 
usque  dum  pcrveuiant  ad  annos  discreiionis ,  et 
tunc  primum  eos  esse  baptiznndos,  cum  posaint 
proprio  orc  fidem  suam  profiteri.  Hsc  iia  excogi- 
tavit  diabolus,  quatenus  hunc  morem  induccret 
mundo,  ut  non  ad  baptismum  afferrent  homines  ^ 
parvulos  suos ,  sicque  iii  partein  suam  altraheret 
omnes  animas,  qtia;  in  infanlilibus  annis  ab  hac  vi- 
ta  migrant,  atque  a  rcgno  Dei  eas  elongaret.  Sed 
gratia  Dei  nondiim  ila  credilum  est  liuic  verbo, 
i:t  receplus  sit  mos  iste  in  populo  Dci  :  adhiic  of* 
farentur  parvuli  Domiiio  ad  baplismum,  et  iinpo- 
iiit  eift  manum  suam ,  et  recipit  eos.  0  Catbari  t 
o  Piphles !  Nescio  quam  laudein  vobis  rectius  di- 
cam,  qtiam  qiiod  difiusa  estdiabolica  malitiain  labiis 
Vdslris,  proptcrea  malcdixit  vos  Deus  iii  xternum. 
SEBMO  VIII. 
Contra  quintam  hcsresim  de  baptismo  aquo!. 

I.  Non  autem  me  lalet ,  quod  de  eis  quoque  qui 
in  provectiori  aelate  bapiixantur,  non  minorem  _. 
I;»resim  tenetis,  qiiam  est  ea  qtiae  de  baptismo  par- 
vulorum  niinc  pertractata  est.  Nain  haptizandum 
quidem  esse  bominem  diciiis,  cum  ad  annos  discre- 
lionis  pervenerit;  non  autem  in  aqua,  sed  in  igne, 
ei  nihil  prodesse  cuiquam  baptismum  aquae.  Hijiis 
autem  erroris  defeusionem  suiuitis  ex  verbis  Joan- 
niSy  quae  de  Domino  Salvatore  pronuntiavit  dicens  : 
lUe  vo$  baptizabil  in  Spirilu  tancto  et  igne  (Matth. 
iii).  Ilinc  est  quod  eos  quos  assumitis  in  societa- 
tem  Caiharia;  vestrae,  sicutaudivi  a  quodam,  qui 
oxpertus  fuerat  secreta  vestra ,  tali  modo  rebapti- 
zatis. 

II.  Convenienlibus  ^vobis  in  unum  in  obscuro 
aliquo  penetrali,  primum  boc  diligentissime  procu« 
ratur ,  ne  forle  per  aliquam  fenestram ,  aut  per  d 
ostlum  qulsquam  eorum  qui  foris  sunt,  visu  vel  au- 
ditu  percipiat,  qiiod  intus  geritur,  qiioniam  scripium 
est :  Qui  male  agit^  odit  tucem  (Joan.  iii).  Locantur 
laminaria  copiose  in  parieiibus  cunctis  ;  slatur  per 
ordlnem  in  circuitu  cuin  reverentia  magna,  quoniam 
sancta  res  agitur,  quae  tamen  roagis  complaceat 
diabolo  qoam  Deo.  Suiuilur  in  medlo  infelix  ille 
qui  baptizandussivecatharizandusest,  etassistitei 
archicatharus.tenens  in  inanu  lil>elliim  deputatum  a  I 
ofiiciuro  hoc.  Qiiem  imponeus  vertici  ejus  dicit  bene- 
dicliones,  quac  poiius  nialediclioiies  vocandae  sunt, 
orantlbus  caetcris  qui  circumstant,  et  faciunt  filium 
gehennae,  non  regni  Del,  sicqiie  perficitur  ille  bapti- 
emiis.  Dicilur  autem  hic  baptismus  fieri  in  ignc, 


SCHONAUGIENSn  5i 

propter  ignem  luminum,  qux  in  circiiilu  ardent. 
Non  sic  impii ,  non  sic  debetis  sequi  verba  sanctl 
Evangelii,  in  quihus  dicitur :  llle  vos  baptizabii  in 
spiritu  et  igne  (Mattfi.  iir).  Melius  ipsa  verba  atten- 
dite:  Baptizabitt  inquit,  in  igne;  non  juxta  ignem, 
ut  vos  facilis.  Auscultate  ad  me ,  et  docebo  vos , 
quomodo  rectius  eadem  verba  impleatis.  Loquar 
stultis  juxta  slultiliam  siiam  ,  ut  non  sibi  videantur 
sapienies. 

III.  Struite  ignem  copiosiim  in  medio  synagogae 
ve&trae,  et  tollite  illum  ve&tnim  novilium,  qiiem  vul- 
tis  catharizare ,  et  in  medio  ignis  eum  locate,  et  tu 
archicathare ,  pone  super  verticem  ejus  manuro 
tuaui,  ut  soles,  et  sic  henedicito  illum.  Et  tunc  si 
non  adusseris  tu  ungulas  tuas ,  el  ille  si  illaesus  eva- 
serit,  fatebor  certe,  quia  bene  baptizatus  est  Calha- 
rus  tuus;  si  vero  non  evadlt,  nonne  mox  ita  caleiis 
ad  coelum  vadit?  Nonne  sic  nup^r  haptizavit  Colonia 
archicatharum  vestrum  Arnohlum ,  et  roiupnces 
ejus,  et  siroiliter  Buniia  Theodericuro  et  socios  ejus, 
et  coniiiiiio,  ut  dicilis,  avolaverunt  in  coeluin?  Imo 
ut  vcrius  dicatur,  doscenderunt  in  profundum  iii- 
fenii,  ab  igne  teniporali,  ad  ardorem  ignis  aeierni, 
et  merilo  quidem.  Ut  enim  exinanireiit  bapiismum 
aqua$,constitutum  ab  Ipso  Doinino  S.ilvatore,  bapti- 
zanduni  'esse  in  igne  docuerunt.  Ideoque  justissimo 
Dei  judicio  factuiu  est,  ut  sic  in  igne  bnptizarentur, 
iit  ab  eo  irrevocabiliter  devorarentur.  0  stuliissimi 
hominum,  unde  vobis  ista  praesumptio,  qua  erigi- 
mini  adversus  omne  qiiod  evangeliciim  est  ei  catlio- 
licuin?  Vei^e  singularis  ille  ferns  pastum  sibi  §ra- 
lissimum  in  vobis  Labet,  qui  tantam  singularitatein 
in  cunclis  partibus  Catholicae  fidei  habere  qiiaeritis, 
ut  singularem  quamdani  in  vobis  sanctitatcm  veue- 
reiitur  miseri  ilfi,  quos  seducitis.  Differo  usque  io 
alium  locum  exponere»  qoaliter  Intelligendum  sit 
illud,  quod  de  Salvatore  dielum  esl,  quoniam  bapih' 
zabit  in  tpiritu  et  iyne»  De  aquaebaplisnio,cui  contra  • 
dicitis,  nunc  loquor  ad^vos. 

IV.  Dicite  mihi,qua  audacia  contradicitis  ei,  cuiD 
ipse  Dominus  eum  instiiuerit,  et  servandum  esse 
docuerit  ?  Ipse  eteniin,  sicut  sancii  quatuor  evaii- 
gelistae  singuii  in  Scripturis  suis  testantur,  venit  ad 
Jordanem,  ubi  ernt  Joannes  baptizans,  ihique  ab  eo 
hnptizatus  est ;  non  quia  ipse  baptismi  sanctificatione 
indigcret,qui  ab  omni  peccato  erat  immunis,  sed  ut 
iiobis  ad  ahliicnda  peccala  aquas  sanctificaret ,  et  in 
8c  ipso  nobis  exempium  praeberet  siiscipiendi  bapti- 
smum  aqu»,  quem  constituere  volebai  Ecclesine  suae 
in  remissioncm  peceatorum.  Ibi  et  Spiritus  sanctut 
in  specie  cnlumbaesf  inanifeslavit  super  euin,  rIciiI 
dc  ipso  lestimoniufti  perhibuit  Joannes  dicens  :  Quia 
vidi  Spiritum  descendentem  quasi  colnmbam  de  cmh, 
et  manentem  super  eum  (Joan.  i).  Qiiod  iiostrae  qno- 
que  erudilionis  ei  consolationis  causa  factum  est; 
ut  videlicet  lantocertius  credere  possemus  adomnes 
eos  pervenire  graliam  Spirilus  sancti,  qui  ChriBtl 
baptismum  suscipiunt.  ut  illius  capitis  quod  Chri- 
stus  esl,  membni  cflicinulur.  Bnptisroum  nostruro. 


S5  SERMONES  CONTRA  GATliAROS.  —  SERM;  VMI.  »1 

dirisii  liaplismum  vocamiis,    quia  ipse  (^rincipa-  A  passlonis,  neque  fides  siiie;iqua  ad  regeneralioneiii> 
liier  ifi  eo,   ut  supra   disinuis,  bnplizal,  dans  re-      suflicieiis  esr^ 


missionem  peccatonim  per  Spiriluin  saiiclum.  El 
quia,  ulr  diolum  est,  exeinplo  suo  eum  nobis  Inilia- 
vil,  el  quoniain  in  yerbis  sancia&  doclrinx  suae  ob- 
servari  eum  consiiluil,  delenninans  in  qua  materia, 
et  secundmn  quam  forroam  fieri  deberet.  In  qua  roa- 
teria  baptizandum  esset  delerininavit,  quando  in 
aqaa  hominem  regenerari  debere  monslravit  diceiis  : 
Niuquis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  spiriiu,  non  potest 
videre  regnum  Dei  (Joan,  iii).  Propter  duas  sub- 
slanlias  quae  sunt  in  omiii  boniine,  ▼idelicei  corpus 
•i  anin^am,  dixit  duo  pertinere  ad  bapiismum  no- 
slrum,  vitlelicel  aqiiam  et  Spirilum  sanclum  ;  et  nos 
iiidiibitanier  credimus  ex  verbis  ipsius,quod  ea  liora 
qiia  visiblle  rorpus  nostrum  lavatur  in  aqua  visibib's, 
tunc  et  invisibills  substantia  nostra,  quae  est  anima, 
lavatur  iDvisibiJi  lavacro,  videlicet  in  Spiritu  saiictOt 
et  emundaturabomiii  deliclo.  In  quali  eiiam  rornia 
▼erlK>rum  baptizari  nos  vellet,  determinavil,  cum 
dixit  ad  dlscipulos  suos  :  Euntest  docete  omnes  gen^ 
les,  baptixantes  eos  in  nomlne  Patris  et  FHii  et  Spiri- 
lus  sancli  {Matth.  xxvii). 

y,  Ilaec  ergo  velrba  sunt  Dominica,  ex  quibiis 
Eeclesia  Dei  iesii.roonium  babet  ejus  baplismi,  qui 
pervenit  usque  in  nos«  Ilabei  et  testimonium  abeo 
signo^  quod  accidit  in  passione  Salvaloris  quando 
ex  laiere  ipsius  jam  roorlui  simul  profluxerunt  san- 
giiis  ei  aqua.  lla  enim  scribil  Joannes  Doroinic;» 


VL  Dupliciler  ilaqne  illud  bealum 'Cbristi  latns 
Ecclesiam  Dei  xdificavit,  el  pretium  redemplionis 
efiundendo,  et  rormam  regeneralionis  nobis  osten- 
dendo.  Propler  quod  Aposlolus  ad  Romanos  scribent 
dixit  :  Quoniam  vetus  Adam  erat  forma  futuri  Ad(e 
(Aom.v),id  estCbristi.Nam  siculex  illiusdorniientls 
laiere  rabricata  est  Eva,ila  ex  laiere  istiiis  in  morte  . 
sopiti,  xdifical:!  esl  sponsa  ejus  Ecclesia.  Quod  si 
non  iii  liac  re;  dic  nobis,  o  Caihare,  in  qua  re  ille 
anliquus  Adam  exsiiterit  forma  ruluri  ?  Velinisu- 
per  hoc  audlre  occullam  sapienliam  luam.  Pulo  quod 
ad  solilum  finein  deveiiiet  responsio  lua,  ul  dicas». 
Q  nescio.  Si  nescis,  sede,  sile,  age  opus  consueiudiuit 
tu£ ;  fac  discurrere  panuliam  cum  traina  per  iue« 
dium  slaminis ,  et  siiie  illos  tractare  de  mysteriia 
Dei ,  quibus  divina  ordinalio  doclrinam  Scriplura« 
rum  sanciarum  commisit. 

Vn.  Sicut  pncdicium  cst,  ad  bapiismum  aqtUB 
Dominus  Jesus  Chrisius  ei  vivus  et  morluus  nos  in- 
vilavit.  Quod  ergo  aliud  baplisma  requiris,  o  Infi- 
delis  Caihare  ?  Si  uno  Deo  poies  esse  contentus. 
unum  quo(|iie  tibi  baptisma  sufficiat,  cum  scrlptum 
sit :  Unus  Dominus,  una  fides,  unum  baptisma  {Epkes, 
iv).  l'jt\e  libi  bapiisma  sufliciat ,  quale  sancti  apo- 
sioli  administr^verunt  bis  qui  bapiizati  sunl  ab  eis. 
Si  ignoras  quali  bapiisinate  bapiizaverini,lege  scri- 
pturam  Lucae  evangelistx,  quae  inlilulaii/^  Aclus 
passionis  leslis  fidelissimus  de  crucifixoribus  ejus  C  apostolorum,  cui  non  roinus  credilur  quam  Evange- 


dicens  :  Yenerunt  ergo  wilitest  et  primi  quidem  fre- 
gef^nf  crura,  et  alterius  qui  cum  eo  crucifixus  est,  Ad 
Jesumautem  cum  venissent^  ut  viderunt  eum  jam  mor- 
luum^non  ffegerunt ejus  crura^ sed  unus  miiitum  lan" 
oea  laius  ejus  aperuit  et  continuo  exivit  sanguis  ei 
ama  (Joan.  xix).  Quod  si  non  ad  magnain  periineret 
admirationem.si  non  roagnae  rei  esset  sacramenluin« 
Don  iia  diligenter  hoc  aflSrmasset  evangelista^,  ciim 
subjunxit  dicens  :  Et  qui  vidit  leslimomum  perhibuit 
et  verum  est  teslimonium  ejus^  et  scit  iUe^  quia  dicit 
tera,  ut  et  vci  eredqtis  (ibid,),  Prudenter  iuque  hic 
animadvertenduro  est,  videlicet  et  quod  anie  exitum 
inorils  in  cnice  Domlnus  puruin  sanguinem  sine 
aqoa  de  voliieribus.  suis  eroisit ,  ei  quod  post  emis- 
sionem  spinius,  mistum  aqua  cniorem  de  lajere  suo 
produMi.  In  quibut  rebus  aptam  et  ralionabilem  no- 
liis  sigptficarionem  dedii,  videlicei  quod  sanguinesiio 
rediroeret,  iion  soUim  illos,  qui  anie  morlem  ipsios 
pcr  multa  saeculagraiiamrederopiionis  ejus  fideliter 
exspectaverantt  el  aine  aqua  baptismi,  qni  nondum 
fuepjt  consihutuf,  ab  hac  vila  decesseranl ;  sed  eos 
qiiogqe,  qiios  per  aqiiam  baplismi  volebal  regene- 
rari,  et  usque  in  finein  saeculi  nicrrtem  ejus  eraiit 
devoie  adoraturi.  Ilia  ergo  sanguinis  et  aquae  mi* 
fttura  de  laiere  Gbrisli  producta  nobis  erat  et.prc- 
liuin  redemptionis,  et  sacra  significatio  nostrae  re- 
genei^iioms,  qiia  per  aquam  et  fidem  Dpmioici  sdn- 
gvluis   rcuascimur.   Neque   enim   aqua  sine  fide 


lio  quod  scriptum  est  ab  eo.  Lege,  inquam,  *in  ea 
loco,  ubi  de  conversione  Cornelii  et  amicorum  ejus 
scribit  hoc  roodo  :  Adhuc  loquente  Petro,  cecidii 
Spirilus  sanctus  super  omnes  qui  audiebant  verbkm^ 
el  obstupuerunt  qui  erant  ex  circumcisione  /ideles,  quv' 
venerant  cum  Petro^  quia  et  in  nationes  gratin  Spiri- 
tus  sancli  di/fusa  esL  Audiebjinl  enim  illos  loquenles 
linguis  et  magnificanles  Deum,  Tunc  respondit  P«« 
trus  :  Num  quis  prohibere  potest  quo  minus  aqua  6a^ 
ptixentur  hi  qui  Spiritum  sanctum  aceeperunlt  sicuB^ 
et  nos  ?  Et  jussit  eos  in  nomine  Jesu  Christi  baptiMuri 
{Act,  x).  Audi,  insensate,  quoniam  Princeps  aposto- 
lorum  non  igneiUy  sed  aquam  ad  bapiizandum.  ho- 
mines  illos  fecit  exhiberi.  liem  refert  eadem  Scrl- 
ptura  de  PblIippo,qui  eraiunus  ex  discipulis  Ghrisii, 
quoniam  cum  evangelizaret  Jesuni  eunucho  Caiida- 
cis  reginae  *i£ihiopuin,  sedens  cuin  illo  ih  curru,. 
sicut  ordinaverat angclus Domini,  venerunl  ad  quam* 
dam  aquam,  el  ait  eunuchus  :  Ecee  aqua,  quis  prc" 
hibet  me  baptizari  f  Dixit  aulem  Philippus :  Si  credii 
ex  toto  eorde,  /ir^t.  Et  respondens  dixit :  Credo  Dei 
Filium  esse  Jesum,  Et  jussit  stare  currum,  el  descen^ 
deruni  uterque  in  aquam  Philippus  et  eunuchus^  eb 
baptizavit  eum,  Cum  autem  ascertdissent  de  aqua^ 
Spxritus  Domini  rapuit  Philippunt^  et  ampVius  non 
vidit  eum  eunuchur  (Act.  viii).  De  lioc  quoque  quid< 
tibi  videlur  ?  Puto  et  Philippus  erravit,  ((uando  ia: 
squa  hominem  bapijzavil.  Certe,^  si  tHaroliabuissci 


65 


£CKBERTI  ABBATIS  SCHONAUGIENSIS 


56 


sapieutiam,  ciim  ab  eo  peiebat  cuniicliiis  ul  in  aqua  A  pnedicalores  esiis,  qui  dicilis  nullas  esse  poenasaiii- 


eum  bnpiizaret,re^pondissc  debuerat  ei ;  nnn,  iion  : 
liiio  di(rerendutn  est  nobis  iisqiie  diim  ad  diverso- 
rium  vcniainus,  ei  inlroibimiis  in  obscuram  came- 
ram,  accendemus  luminaria  muiia,  e(  ibi  te  baptizolio 
in  medio  igiiis,  0  fili  errorts  !  utinam  non  pe}t.*s  er- 
rares  quain  Pbilippus  !  Utinam  non  te  fiejor  ange- 
lus  duceret,  quam  erat  ille  angelu^,  qui  Pbilippum 
ad  boc  opus  (luxerll  I 

VIII.  Quid  ergo,  iiiqii.%  est,  qiiod  Joannes  Bapli- 
sta  dicebat,  bnpiizaiidos  nos  esse  in  Spirilu  etigne? 
Ego  de  hflc  in  sequenti  capilulo»  loqiii  dispono,  ita 
la  'sit  tihi  in  scnndalum,  et  appareat  magis  esse  con- 
tra  te,  quam  pro  le.  Qualitercunaue  autem  hoc  in- 
telligendumsily  certum  estet  manifestom  ex  hisquae 
jam  dictn  siint,  quoiiiani  unum  et  unicum  baptisma 
constitutum  est  a  Deo,  ad  emundationem  et  sancti« 
ficaiionem  totius  Ecclesise,  Yidelicet  bnpiisma  aqux 
ciim  invocntione  sanctx  Trinitniis.  Qiiod  brciri  ser- 
mone  Apostoliis  compreliendit,  ubi  ad  Epiiesios  scri- 
bens,  ait :  Viri,  diligile  uxorei  vestrai^  sieutet  Deus 
dilexit  Eccleiiam,  et  iradidit  iemetipsnm  pro  ea  ut 
Ulam  ianclificafet,  mundam  lavacro  aquos  in  vert>6 
vitie  (Ephei.  t).  Da  gloriam  Deo  tandem,  o  Cathare, 
el  In  hac  quoque  parte  Tictum  te  esse  coiitltere.  Ct 
niinc  transeamus  hinc  ad  aliud  certamen. 

SERIIO  IX 
Coutra  uxtam  h(vresim  de  animabui  mortuorum, 
I.  De  cura,  qux  pro  mortuis  agiiur  in  Ecclesia, 


niarum  prxter  apterua  siipplicia  damnandorum  et 
nenmiem  posse  libcrari  a  pcenis,  qui  non  statim 
postmortem  in  seterna  ruerit  beatitudineassumpliis. 
At  si  non  creditis  Christum  ad  inferos  descendlsto 
post  passionem  suam,  neque  illud  Athanasii  sjm- 
bolum  recipitis,  in  quo  hoe  continetur,  paritcrque 
illiid  catholicum  symbolum,  quod  publice  in  Mnrilio 
Dei  decanlatur  rejiciiis,  in  qiio  similiter  lioc  confl- 
tetur  Ecclcsia,  Scripturarum  lestimouia  soper  hoc 
inducenda  vobis  suiit  lam  de  Yeteri,  quam  de  Novo 
Teslamento. 

111.  David  in  psaimo  vocem  depromii  ange.bnim 
pnceuntiuitt  ad  inreros  Christum,  ct  imperantium 
principibus  iaruiri  hoc  modo  :  AttoUite  portai^  prim» 
eipeit  vestras,  et  elevamini  port<c  (Bternales^  et  ln- 
troibit  rex  glorite  (PsaU  xxiii).  Et  rursiim  idemDaTid 
viclorise  Christi  congratulans,  qua  ereptas  ik  !n- 
reruo  secum  auimas  eduxit  ad  coelos,  alibi  dicit  acl 
eum  :  Ascendisli  in  allnm^  cepisti  captivitatem  (Psai^ 
LXvii).Uem  perOsee  propbeiam  ipsaFilii  Dei  persona 
ail :  0  montero  mon  tua  :  morsui  tum  eroJn(eme! 
(Ose.  XIII.)  Morsus  iste  inrerni  tniic  inipletus  esf, 
qiiando  Salvator  ad  inrernos  descendens,  electos  suos 
sua  invincibill  potestate  et  jiistilia  inde  abscidit , 
reprobos  aulem  illic  reliqiiit;  sicutqoi  rem  aliquam 
mordet,  partein  ejiis  in  ore  comprebeiidit,  parlem 
foris  relinquil.  Et  aposiolus  Paulus  scribens  ad  Co- 
lossentes  ait :  Exspolians  principatus  et  poieUatei , 


dicitis  quoiiiani  vnna  et  superflua  est ;  aftserentes  r  traduxit  confidenter  triumphans  in  iemeiipso  (Coloi. 


quod  aiiimse  defunciorum  siiigiiloe  in  Ipsa  hora  emi- 
grationis  suae  de  bac  viia  pro  merltis  suis,  vel  in 
«terna  bcatitudine  colloceiitur,  vel  setcrnis  siippli- 
eils  tradantur,atque  hac  raiione  probaiis,  nec  malis 
prodesse,  nec  bonis  iiecessariuin  esse  ot  pro  eis  ora- 
tiones  ftanl,  aut  missae  celebrenliir,  aut  elcemosynae 
dentnr.  Non  enim  in  fide  veslra  hoc  admitlcre  vul- 
lis,  quod  praetcr  illiim  sclernuin  ignem,  qui  prapa- 
ratus  est  diabolo,  et  liis  qui  cum  ipso  in  perpetuum 
damnantii  sunt ,  aliquae  purgatorlae  pcenae  sint,  io 
qnibus  Mnimae  lidolium,  quae  in  hac  vita  a  peceatis 
suis  per  condignam  Ratisfaclionem  ad  plenum  pur- 
gatae  non  sunt,  ad  lenipus  examineutur,  atque  ex 
eisdem  per  illa  remcdia ,  qiiae  nunc  descripsimiis. 


ii).  Sufficiant  nunc  isia  ad  assertionem  fidei  nostrao 
iii  hac  parte. 

IV.  Ad  cani,  ni  fallor,  respbnsionem  nunc  confu* 
gietis,  ut  dieatis  :  Concediuius  quidem  quod  ante 
Roilemptoris  adveiiium  animae  ad  viiam  praeordinatas 
in  locis  pcenalibus  a  venturis  gaudiis  differebantur ; 
sed  postquam  per  Chi  istum  vitae  patefactus  esi  adi- 
tus,  hoc  cominuniter  omnibus  salvandis  collatuiii 
est,  ut  peracto  vilae  hiijus  cursu  nullatenus  ullra  ab 
introitu  regiii  differreiitur  post  mertem.  Sicul  ma- 
nifcslalum  est  ex  eo,  quod  latroni  in  cruce  pceni- 
tcnti  a  Salvatore  olim  dictum  est :  Amen  dico  tibi^ 
hodie  mecum  erii  in  paradiio  (Luc.  xxiii).  Hoc  enim 
communiter  de  omni  peccatore  sentiendum  essc  cen- 


iiberentur  et  ad  requiem  transferantur.  Et  nunc  qoo-  D  setis.  Qiiod  si  in  Cbrislo  ipso  vitae  suae  termino  pce- 


yiie  di>scraiiius,secunduin  Scripluras  veritati8,qiiia 
inagnam  earum  notitiam  vos  habere  gloriamini. 

IL  Primum  autem  dicite  inibi :  An  creditis  quia 
Doniinus  Jesiis  Cliristiis  in  passione  cnicis  eniisit 
fpiritum,  et  secundum  corpiis  quidem  sepultus  est, 
aecutidum  animam  vero  descendil  ad  inferna,  et  spo* 
liavii  principes  tenebrarum  ab  animabiis  eleciorum, 
qni  vel  anie  legem,  vcl  sub  lege  Moysi,  qiiae  salvare 
neminem  poierat,  ab  hac  vita  migravcrant,  et  pro- 
missam  a  prioribus  saeculis  redemplionis  suae  gra* 
liain,  qux  per  Clirisium  facta  est,  fidcliter  exspc- 
ciaverant  ?  Si  vero  boc  credendum  est,  quod  animai 
illap^a  poenis  illis  in  quibtis  detenlx  erant,per  Cbri- 
s  um  iibcratxc  snnt ;  certum  est  qiioniam  mendacii 


niiueritex  corde,  qiiaiitiimlibet  flagitiosus  pcr  totam 
vii.im  suam  exstiterit,  ita  perfecle  ei  cuiicta  peccau 
remittuntur,  ut  coniinuo  ab  hac  vita  siiie  omni  exa- 
minatione  transmigret  ad  coelestia  regna.  Ad  con- 
iirmandum  vero  bunc  errorem  quarumdam  Scriplu- 
rarum  tesUmonia  induciiis,  quae  adversari  nobis 
videntur,ex  quibusest  iUud  Ezecblelis:  Jia/inVi>- 
ai  non  iibirabit  eum  in  quacunque  die-peccaverit :  ei 
impietai  impii  non  nocebit  W,  quacunque  die  conver- 
iui  fuerit  ab  impietate  iua  (Ezech.  xxxiii).  Et  rursum 
quod  scquitur  ibidem,  slmile  esl  huic :  Si  dixero  fm- 
pio^  morie  morierii ;  et  conversus  egerii  pcenitentiam 
a  peccato  «no,  feeeritque  judicium  etjuititiam^pignui 
debitoriireitiluerif^  rapinamque  reddideril^et  in  maa^ 


m 


SERMONES  COMTRA  CATHAROS.— 8ERII.  IX. 


M 


duli$ritirambutarerit,nee  fecerit  {fuidqMminjuilum^  KdiciiVeirnt^  qiii  millnni  illis  noctlnriim  esie  pxiD* 


viUB  fivet,  et  non  morietur :  omniM  peecata  eju$  qum 
peccamtj  nonimfmtabuntur  ei  (ibid,),  llis  ei^o  capios 
DOS  rellaculit  Scriprarae  judicatis,  et  clicitis  nobis 
insoltantes  :  Ecce  Scriplarn  nobiscnm  esi,  qiin  af- 
irmaty  ipioniam  peccaiorl  converso  ab  impietnie 
sua,  Don  nocebit  impietas  sua.  Iieroroqiie  i<i  ipsum 
loeiilcat  dicons  :  Quoniam  omnia  peccata  qKx  fecit 
nonimpmtabunturei.  Falsumitaqueest  qiiod  post  pce- 
niientiam  et  conirilionem  cordis,  in  qua  peccatorl 
remissa  santpeccata  saa,  de  cftlero  aliquibns  pcDnis 
tradatur  cruciandus  et  purgandus  posl  morlem.  Naro 
ci  hoc  rutiinim  est  ei  post  conversionem  saam,  pro« 
fecio  nocebit  adhuc  ei  impietas  sua,  et  impnlabun- 
tar  ei  peccata  sua.  Talis  est,  o  Pipliles,  objeciio 


misil,  si  boni  srmukilores  exisiaut.  Puto  auiem 
qnod  non  tam  insaiihcapills  sitis,  ut  in  manireslD 
dicere  audeatis,  aut  Petnim  aut  Cbrisium  ruisse 
roentitiim ,  aut  contraria  sibi  invicem  eos  dixisse. 
Scilole  qiioniam  verba  Petri,  qiiie  induximus,  ila 
iutelllgimus ,  ut  non  promiserit  servis  Dei ,  qui 
bona  «mulanlur,  qiioniam  nihil  omnino  molesti^ 
pali  deberent  in  via  justilix.  Nam  et  ipse  conltnuo 
post  illa  verba  subjecit  :  Sed^  elii  quid  putimini 
propter  juf/i/iam,  beaii(l  Petr.  iii).  Hic  aulem 
in  verbis  illis  signiQcare  voluit,  quoniam  nemo  eis 
lia  nociturus  essel,  ut  ab  aeierna  bealiiudine  eos 
abslrabere  posset.  Cerlus  quippe  erat  quoniam  ne- 
que  mdrs,  neqiie  vita ,  ncquc  gladius,  neque  rames. 


Teatra  contra  nos.  Andiie  nunc  qiiid  respondeamiis  B  neqiie  uila  adversitns ,  ntiUa  denique  crealura  veroa 


ad  hoc,  anieqnam  de  aliis  objeclionibas  vestris  ai- 
quid  dtcamus* 

y.  \erba  saiictx  Scriplurx  cam  magna  discrc* 
tione  animadvertenda  sunt :  alioqui  in  multis  locia 
perturbare  nimivm  possunt  lectorem,  suntque  ei 
vasa  mortii,  quoniam  sa^pe  in  uno  eoderoqae  dicio 
fliversae  slgnlflcationes  intelligi  possiinl,  quariiin 
uiia  ad  verilatero,  alia  perliiieat  ad  ralsitaiein.  Iia- 
que  et  iila  verba  prophcla;  de  quibus  iiunc  tracla- 
rnus,  neinerrorein  nosmittaul,  queinadinodutu  et 
vos,  nim  tall  d«;terminalione  accipimus,  ut  dicaiiius, 
quoniam  impio  quacunque  die  coiiversus  rucrit ,  de 
caeiero  non  nocebil  iuipietas  sua ,  tali  videHcet  no> 
ctimento,  ut  pro  eo  aeternalrtcr  condemneiur,  neqae 


a^inulalores  boni  separare  posset  a  cbaritnle  Christi 
( Rom,  viii).  Neqiie  enim  tcmporales  iocoininodita- 
tes  nocumentum  esse',  sed  potius  juvaiaentum  ad 
adipiscendum  beatiludinem  eleclis  Dei  esse  arbi- 
tratiis  est.  Sicut  enim  auro  non  nocet  is ,  qui  illud 
id  igne  examinat,  sed  puiius  juvat,  ut  magls  .re- 
splendeat :  iia  fidelium  perseculores  dum  eos  tri- 
bulant,  non  eis  nocent  ut  putant,  sed  poiiiis  eit 
cooperantur  ut  in  bealiiudine  aeterna  resplendenut« 
Juxia  h9ec  ergo  qiiae  niinc  dicla  sunl ,  considcrate 
ei  illud,  qitoniam  impio  abiinpieiate  converso  non 
nocebii  impielas  sua ,  et  non  raciet  vos  deviare  ser- 
mo  ille  a  via  veritaiis. 
Yll,  Aliud  qiioque  ex  Ecclesiaste  conira  nos  in- 


impulabuntur  peccaia  ad  perdiiioncm  ipsius.Quam-  ^  duciiis,  quod  tale  est :  Si  ceciderit  lignum  ad  an- 

ttrum ,  aut  ad  aquilonem ,  in  quocunque  loco  cecid^' 
rii ,  ibi  erit  ( Eccle.  xi).  Quod  similiter  ih  parteni 
erroris  vcstri  incliivilis,  dicentes  ila  iMteiligi  de- 
bere  :  Aninia  de  corpore  migrans ,  si  decliiiaverit 
ad  quielem ,  ibi  perpeluo  erit ;  si  ad  posnam  ,  ibi 
qiioque  perpeiuo  eriu  Dico  aulcm ,  quia  si  nihiL 
alitidquam  bocquod  dicilis,  signilicare  voliiit  Ec- 
clesiasles  in  verbis  illis,  su|)erflue  inlerposituni 
est,  iii  quocunque  loco  cecidcril.  Nam  ad  sigiiifi- 
candam  senlentiam  veslram  suflecisset  ei  dixisse  : 
Si  cecideril  lignum  ad  austrum  ,  tive  ad  aquilonemf 
ibi  eriu  Nitiic  auiem  ailendiie  sermonem  meum, 
ct  apparebil  qiiain  vlm  babeal ,  quod  addilum  est : 
|.  /n  quocunque  loco  ceciderit.  Considcrate  praecedeii- 
lein  litterain,  ci  invenietis  quod  aJ  dandam  ejeeino- 
synam  borlalur  audilorem  suum ,  diceiis  :  Milte 
panem  tuum  superaqua^  quia  poU  muUa  tempora 
invenici  illum  {ibid,),  El  ilerum  :  Da  partes  ieptem^ 
nec  non  el  octo ,  ^iiia  ignora$  quid  futurum  iit  mali 
iuper  lerram  (ibid.),  Et  iii  scquentibus  ad  persevo- 
raiilinni  boni  operis  borlatur  diceos  :  Man$  iemina 
setnen  tuum ,  et  vespere  non  ceuet  manui  tua  (ibid,), 
Quibus  congrue  illud  inlerponil,  diccns  :  Siceciderit 
iignum  ad  auiirum\  tive  ad  aquilonm ,  quoeunqtio 
ioco  cecideril ,  ibi  eril  (ibid,) ;  ac  si  dicat  :  Diligen- 
icr  iiisistc  dum  vivis  augere  merila  tua  eleemosjnis 
ci  bonis  operibus ;  quta  posi  mortcm ,  sive  dcvene- 
rit  honio  in  cutn  statum  qni  perliiiet  ad  cos,  qui 


vis  eiiim  peccator  post  conversionem  suam  aliquid 
inolestiae  patiatur  In  anima  a  piirgatorio  igne  pro 
peccatis  suis,de  quibus  non  suflicienler  correcilo- 
nem  in  bac  vita  sustiiiuit :  illa  lamen  molcstia , 
quia  temporalis  ei  transitoria  est,  quasi  uulluui 
nocumeniuin  reputanda  esi  coinparntione  illius 
jelerme  poenae,  quam  in  inreruo  paii  debuisset,  si 
conversiis  ab  inipietale  sua  ante  mortom  non  ruissct. 
Ostcndam  aulem  vobts  similem  Scripturam,  qiis 
siiiiili  indigel  ileterminatioiie. 

VI.  Beatos  Petrus  in  Epistola  sua,  quibiisdain 
noviter  ad  fidem  Chrisli  conlroversis  dicebat  :  Et 
quii  e$t  qui  vobii  noceut,  ii  boni  (cmulaiorei  fueritis  ? 
( /  Peir,  III,  13.)  Haec  nutein  inlerro^aiio  idem  si- 
gnificabatj,  ac  si  ita  aflirmando  dixisset :  Neino  est 
qui  vobis  iiocere  possit,si  boui,  id  est  bonitalis 
aemulatores  f«ieri(is.  Doininus  autera  Jesus  Cbristus 
iii  Evangelio  discipulis  suis,  simulqiie  cxteris  boiii 
aemnbioribus  haec  anniiniiat ,  dicens  :  Tradent  voi 
in  tribulatione ,  et  occident  vos  ,  et  eritis  odio  omnibui 
propter  nomen  meum(  Matlh,  xxiv).  Itein  :  /n  mundo 
pres$uram  kibebiiis ,  tn  me  autem  pacem(Joan,  xvi). 
Kcce  similiier  hic,ut  supra,  potcstis  raliocinnri 
adversus  nos,  ita  ut  dicalis  :  Si  boni  «mulniores 
(raduutur  in  Iribulalioiicm ,  occidunlur,  odio  ha- 
iieiitur  ab  omnibos,  et  roulia  bujusmodi  propter 
jtistitiam  patiuniur;  certtim  cst  mullos  illis  noccre, 
pro  eo  qnod  boni  xniulalorcs  suiil.  Non  crgo  verum 


ECKBERTI  ABBATIS  S€II0NALG1£NSIS 


60 


salvaiuli  siinU  (|iiod  csl  cadcre  ail  aiistruro;  sive  A  Deos  lioiios  amalis,  eum  vel  slalim  pest  mortem  ad 


dtfvencriiad  eumsiAlum,  qui  pcrtiiiel  ad  damiiaii- 
dos ,  qiiod  est  cadere  ad  aquilmiem  :  In  quocunque 
ioco  ceciderit,  id  est  in  qiiocuuqiie  gradu  merito- 
rain  tunc  fuerit  quando  cadel ,  sive  sinl  bona,  sive 
niala;  ibi  erilf^  id  esl  iiide  iicqiie  ascendet  prome- 
rewlo  melora,  neque  descendet  promerendo  pejora* 
Extunc  enim  neque  bono,  neque  reprobo  locus  dabi- 
tur  pronierendi  l)ona.vel  mala;  sed  de  caitero  lem- 
pus  erit  suscipiendi  retributiones  bonas  ,  vel  malas. 
VIII.  Dupliciler  autem  cadit  lignum  ad  auslrum, 
sivc  qiiando  statini  post  mortem  vir  juslus  in  bea^ 
liludinecollocalur,  quod  tantum  est  p4;rfectissimo- 
rum ,  qui  ciim  Deo  mnndum  judicabunt ,  sive  quan- 
do  in  eani  viam  incidit  per  qiiam  traiisire  babent 


beatitudiiicm  eos  inducit,  vel  in  oa  purgatione  eos 
local ,  in  qua  ad  futuram  gloriam  eos  aptiflcat. 

X.  Esl  aulem  ex  abundanii  quod  vobls  responde- 
miis  ad  ea  testimoiiia,  qii»  ex  Veteri  Scriptura 
iiiducitis,  ad  conArmaiuium  errorem  vestrum,  quem 
de  animabuB  mortuorum  babelis.  Nam  si  fateuiini, 
quod  fiecessario  fateri  debetis,  videlicei  quod  ani- 
mx  aniiquorum ,  qui  anle  tempus  gratise  exstilerunt 
usque  ad  lempus  rcdemptionis ,  ab  inlroitu  regni 
coelestis  dilatae  sunt,  coiitrarii  estis  vobistnelipsis, 
qui  antiquorum  Patrum  scripta  hoc  atleslari  aesti- 
niatis,  quod  quxlibet  anima ,  cuin  a  eorpore  migni, 
siatim  vel  ad  xternam  beatitudinem  transeat,  veL  a^l 
aeternam  damnationenu  Nain  ea  tesliuioiria ,  qiiai 


quidaui  salvandorum ,  quibns  per  piirgatorias  poBnas  D  ab  illis  assumitis,  non  solum  pertinenl  ad  bomines 


cundum  esiad  rerrigcrium,  videlicel  biqiiijiidirandi 
erunt  ad  vitam.  Similiter  ad  aquiloiieni  dupliciter 
caduntmali,  cum  vel  slatim  post  mortein  ad  suin- 
ina  supplicia  rapiuntur ;  ut  bi  de  qualibus  dicilur, 
qiiod  judicaii  suiit,  videlicet  infidcles,  et  suinine 
niali,  vel  illis  pcciiis  (5*)  Iraduntur  lii  quibus  Msqiie 
ad  novissiiiiiiin  judicium  reservandi  suiit ;  ut  illi  re- 
probi,  qiii  judicandi  sunl  ad  morlem.  Est  aiilein  fre- 
queiis  bic  modus  loquendi  in  Scriptura  sacra,  ut 
ausier  vocetiir  ccelestis  beatitudo  proplcr  divinam 
clariialem,  qiias  est  tn  ipsa;  aqiiilo  auteni  niansio 
reproborum  tenebrosa  et  operta  mortis  caligiiie. 
IX.  Aliud  qiioque  capitulum  siinile  ci  quod  nunc 


lemporum  islorum,  sed  ad  bomines  aniiqux  legis,. 
sub  qiu  adbuc  claususerat  inlroilus  regiii  coeloruui. 
XI.  Non  autem  me  latet  quod  ex  Novo  qiioqiie 
Testaiiieiito  errorem  vestruin  coiifirmaiis,  objicien- 
les  nobis  evangelicuib  illuiu  seraionem,  qiiem  locii- 
lus  cst  Salvator  dicens  :  Amen  dico  vobii,  quia  qui- 
verbum  meum  audii ,  ei  credii  ei  qui  misil  tne,  habei 
vltam  wternam^  et  injudicium  non  veniei^  $ed  irant" 
ibil  a  morte  in  vitam  {Joan.  v).  In  bis  verbis  dici- 
tis  promittere  salvalioiiemoinni  credeiiti  iii  Deuni, 
qiiod  mox  post  mortem  corporis  transibit  quisqtie 
ad  vitam  aeteniam,  ita  ut  non  aliud  judicium  veniai 
post  uiortein,  quain  qiiod  in  ipsa  morte  experiiur,. 


tractatum  est,  qiiasi  ex  persona  Domini  diclum  no-  ^  aiqiie  indubilanter  bocDominum  significasse  vullis 
'"    '  "     .......  boo  sernioiie,  quod  nullae  sint  pflBiiae  in  quibus  ani- 

roae  fidelium  post  monem  judicium  Dei  sustiiieant. 
Animalibus  immundis  qiiae  nou  rUiniiiant  quideui  <^ 
ungulam  non  ttndunt,  comparari  jure  debetis,  qui 
In  ore  quidem  versatis  doctrinam  Dei,  et  nuilani 
reclae  inlelligenlia>  iii  ea  discretionein  habeiis  :  ideo- 
que  verba  vita:  non  siint  vobis  ad  vitatn,  sed  ad 
niortein.  Caeci  fuerunt  doclores  vcstri,  et  oaecoruin 
duces  facti  sunt,  et  in  foveam  mendacii  et  perditio- 
nis  secum  cadere  vosfecerunt.  Audite  ergo,.  rebelles 
et  incrediili,  qiiomodo  rectius  animadvertere  possi- 
lis  verba  Domiiii,  q\m  pervertere  nitiminf,  qiiia 
nisi  aliter  exponantur,  quain   vos  ea  intelligaCis 


liis  objicitis,  quod  bujusmodi  est :  Vbi  le  invenero^ 
ibilejudicabo(Ezech.ix\iu).  Qiiod  ei  ita  dictiini 
arbitramini ,  ac  si  dicerct :  In  fine  luo  cum  a  te 
repetam  aniinam  tuam ,  in  quali  vita  te  invcnero, 
in  tali  te  stalim  judicabo,  vel  ad  perpetuam  re- 
qujein,  vel  ad  aeternam  damiiatiouem.  Nos  vcro 
aliter  isla  discernimiis.  Breviter  comprebensum  est 
|ii  bis  verbis  qiiod  diffusius  per  E7.ecbielem  Kquitiir 
tlicens  :  Cum  averlerit  se  juitui  a  juuitia  iua ,  el 
{ecerit  iniquilalem ;  in  injunilia  iua  quam  operalug 
eit  ,  morieiur :  el  cum  averieril  ie  impiui  ab  impie- 
iate  iua  quam  operaiui  eH,  el  feceril  judicium  el 
juitiiiam  :  ipte  animam  iuam  vivificabil ,  vita  vivet , 
ei  non  morietur  (ibid,)^  subauditur,   uiorte  a^terna. 


Totius  bujus  cnpitiili   brevis  sentcntia   est  illud  :  D  jn  suo  loco  indiicemus, 


contraria  snnt  aliis  sacne  Scripturae  verbis,  q[u» 


Jbi  te  in^enero,  ibi  te  judieabo^  sive  qiialein  te 
fuvenero  ( qiiod  idem  esl)  (4),  taiem  le  judicabo. 
Iloc  est  dicere  :  Si  invenero  le  aversuin  ab  injusti- 
l!a*et  conversum  ad  justitiam,  nonest  despcrandum 
Ibi  propter  retroacia  inala  ,  quia  ibi,  1d  est  in  eo 
staiu  conversionis  tuae  te  judicabo,  id  est  discernam 
ad  eis  qui  damnandi  sunl.  Si  vero  invenero  te  aver- 
sum  a  Justitia,non  est  confidendum  tibi  in  retroacla 
juslitia,  quia  ibi,  id  estin  co  slatu  le judicabo,  id  est 
discemam  ab  eis  qui  salvaiidi  suni.  Discernit  auiem 

(3*)  lixe  commode  intelligas  de  poeiiis  ac  miseriis 
biijus  vitae,  in  quasex  divinajusiitia  inciduut  plu- 
res  impii  mox  aeternis  siippljciis  addlcoiidi;  nec  ab 
iis  pueiiis  cmcrguiii,  scd  qiiasi   quodam  prwludio 


XII.  Amen  dicovobii^  inquit, ^uia  qui  verbum  meum 
audit^  ei  credii  ei  qui  miiit  me,  videlicet  Deo  Patri  ;^ 
siquidem  audireverburo  Dciet  non  credere,  inuiile  esiT 
//ic,  inquam,/ia6«l  vilam  aHernam.  Habent  saiicti  qui 
cuin  Deo  regnant  vitam  aeteriiam,  ita  qiiod  ejus  bea- 
tiludine  jam  perlruuntur.  Habent  et  fldeles  in  boc 
muiidopositi  vitam  aeternam,  non  ut  rem,  qua  jam 
secundiini  desideriuin  suum  perfriiantur ;  sed  ut 
rem,  quic  illis  certissime  praeparata  et  conservaia 
est  a  Deo,  et  danda  in  temporfr  suo;  et  in  judicium 

gebeiinae  utUQtur,  ad  diein  usque  mortis,  sive  uovist 
sinii  judicii.  Confer  et  Infra  num.  15. 
(ij  Ibcc  videntur  redundarc. 


61 


SERMONES  CONTRA  CATUAROS.  —  SERM.  IX 


ca 


non  uniet^  $ed  Iramiet  a  motte  ad  viiam.  Nomen  ju-  A  inorie  Iransir,  quando  qui  infidclis  fuerat,  pcr  fidem 


dicii  tales  significaiiones  in  Scriptura  sancla  liabere 
dignoscitur.  Significat  enim  flagellalionem,  qua  lio- 
mines  flagellanlur  a  Domino  :  significat  ultimam 
discriminatlonem  bonorum  et  malorum,  qus  flt  in 
novissimo  die ;  significat  etiam  damnaiionem,  quae 
spedaliter  ad  reprobos  pertinet.  Qiiia  autem  afiliciio- 
nem  signiflcet  ex  eo  intelligi  poiest,  quod  Aposlolus 
TiMzDumjudieamurautem^a  Domino  eorripimur  ^idesi 
dum  flagellamur,  a  Domino  eorripimur^  ut  non  cum 
koc  mundo  damnemur  (/  Cor»  xi).  Qux  aulem  sint 
ista  flagella  determinai  ubi  ait :  Ideo  inter  vo$  multi 
infimd  et  imbecitfett  et  dormiunt  multi  (ibid.).  Qiiod 
si  secnndnro  banc  significationcm  dicitis  accipien« 
diim  jndicii  nomen,  cum  dicilur,  qiiod  qui  credit  non 


justificatur  in  anima.  Ad  hoc  enim  pertimst  sermo 
quo  dicilur :  Juitus  autemexfide  vivit  (Rom.  i).  Hane 
yero  vitam  in  tempore  bujiis  mortaKtatis  electi  Dei 
adipiscuntur.  Alio  auteni  modo  per  Adem  ad  vitam 
clectis  transeiindiim  esl,  quando  propter  raeritum' 
fidei  et  earum  virluiuiu,  qua;  ex  fide  originem  ba* 
bent,  vila  a:ierna  eis  pariter  in  corpore  et  in  anima 
tribuenda  est :  quod  erit  in  die  novissimse  resurre- 
ctionis,  cum  ab  omni  potestate  mortis  liberabunlur* 
et  ad  beaum  immorlalitatem  translerenlur.  Hos 
autem  duos  modos  transenndi  a  morte  ad  vitam  in 
electis  snis  fuluros  Dominus  dcmonstravit,  continno 
post  verba  de  quibus  nunc  tractatum  est.  Primum 
enim  modum  transeundi  ad  vitam  pronuntiavit  cum 


veniet  in  judidum.  non  potest  stare  seniio ;  qiiia  el  b  tHxU  :  Amen  dico  vobis,  quia  veniet  hora  el  nunc  est^ 

quando  morlui  audienl  vocem  Filii  Dei,  et  qui  aarfi- 
'erint,  viveni  (Joan.  v).  Seciinduin  vero  modum  trans- 
eundi  ad  vitam,  pronuntiavii,  cuin  postea  subdidit 
dicens  :  Nolile  mirari  hoc,  quia  omnes  qui  in  moMii- 
mentis  sunt,  audient  vocem  ejus,  et  procedent  qwi 
bona  fecerunl  in  resurrectionem  vitae :  qui  vero  mala 
egerunt^  inresurrectioneni  judicii  (ibid.).  Jam,  siqnid 
iiicorruptse  intelligenti»  est  vobis,  satis  directe  me 
ad  verilatem  vos  duxisse  percipitis.  Quia  si  sine  in- 
tellectu  estis,  rrustra  asinis  canit  lyra. 

XIV.  Unani  adiiuc  objectioiiem  vestram  in  medium 
adducam,  qiia  nobis  obviare  soletis.  Scriptum  esl  : 
Quoniam  unusquisque  propriam  mercedem  accipiel 
secundum  suum  taborem  (Apoc.  ii).  Ileni :  UnusquiS' 


credentes  flagellantur  sdnpe  a  DoniinOy  sicut  non 
credentes  :  Fiagetlat  enim  Deus  omnem  fHium  quem 
reeipU  {Hebr.  xii).  Ac  si  dicitis,  ita  debere  accipi, 
quod  credentes  non  sint  veiituri  post  mortem  ad 
aliam  castigatiofiem,  praeter  eam,  quam  in  isla  vita 
patiuniur;  iiijuriam  faritis  litierae,  qiix  lioc  iion 
dicil,  sed  simpliciter  dicit,  quoil  qui  credii,  in  judi- 
cium  non  veniet,  Ultimam  vera  discrimiiiationem 
bonorom  et  malorum  significat  nonien  Judicii,  nbi 
Salvalor  de  se  ipso  dicit :  Et  poiestatem  dedii  ei  ju* 
dicium  facere,  quia  Filius  hominis  est  (Joan.  v).  Se- 
cundoin  hanc  qiioque  significationem  non  potest  ac- 
cipi  hoc  loco,  quia  tam  boni  quain  mali,  ad  judi- 
cium  venient,  secundum  illud  :  Omnes  nos  oportet 


manifestari  anle  tribunal  Dei,ut  referat  unusquisque  C  ^u^  ^^^1  snum  portabil  {CaL  v).  Item  :  Ununufuemque 

tecundum  vias  suas  judicabo,  dicil  Dominut  (Euck. 
xviii) :  boc  esty  uiiicuique  reiribiiam  secundum  opera 
sua  bona  vel  mala.  Ex  his  ergo  sumiiis  occasionem, 
ut  dicails  non  posse  fieii,  quod  per  bona  opera 
vivorum  adjuventur  aniinae  defunctorum,  ut  a  pcenis 
suis  liberentur,  et  ad  requiero  transferantur.  Dicitis 
enim  quod  si  Dcus  illis  miseretur  propter  bona  opera 
qux  alii  pro  aliis  feceruiil,  tunc  eis  non  retribuitur 
setrundum  opera  sua,  scd  secundum  opera  aliorumv 
et  non  ipsi  onus  suum  poriani,  id  est  posnam  qiiam 
ipsi  merueruiit  peccatis  suis,  si  pro  laboribus  alio- 
rum  ab  oiieribus  suis  liberantur.  Ad  baec  ita  respon- 
derous. 
D  XV.  Si  fideles  pro  defunclis  suis  oranl,  jejunant, 
eleeniosyiias  largiuntur,  niissas  celebrant,  aut  cele- 
brari  faciunt,  bona  opera  operantur,  et  ipsiinet  in 
lempore  suo  inercedcm  pro  isiis  recipieni  secundum 
suum  laborein.  Illi  vero  pro  quibus  isia  faciunt,  si 
in  crimiiialibus  peccatis  in  vita  sua  fuerunt,  et  de 
ipsis  nec  poBniiueriinl,  nec  coiifessionero  suam  fa- 
cere  curaverunl,  nihil  illis  bona  opera  basc  prodesse 
poterunt  ad  salutem.  Si  vero  in  peccata  aliqua  lapsi 
fuerunt  in  vita  sua,  et  de  his  ante  finero  poenitue- 
runt,  et  in  fide  catlioiica  de  hoc  saeculo  migraverunl, 
et  morte  pr^venti,  non  potuerunt  oninem  saiisfan 
clionein  implere,  quam  pro  peccatis  suis  debebant; 
dicimus  qiiia  oniis  suum  portabunt]  id  est  poenain 
pro  |)€ccaiis  suis  sustincbunt  quandiu  perroiseril 


propria  corponi ,  prout  gessit  in  corpore^  nve  bonum 
sive  nuitum  (//  Cor.  v).  Significal  auteni  damnatio- 
iiem  judicii  nomen,  ut  stalim  in  seqiienlibus  cum 
dicilur  :  Qm  vero  mata  eqerunt,  in  reiurrectionem 
-judicii  {Joan.  v).  El  in  Aposlolo  ubi  ait  :  Qift  ntan- 
dueat  corput  Domini  indigne^  judicium  sibi  mandu- 
eat  ei  bibit^  non  dijudicans  corpus  Domini  (/  Cor.  xi). 
iloc  auiein  modo  indubitanter  accipi  debet  judicium 
in  praesenti  serroone,  ubi  a  Domino  dicitur  :  Qiil 
audil  verbum  moum^  et  credit  ei  qui  misit  me,  habei 
rilam  arfemam,  et  in  judicium  non  veniet  (Joan,  v), 
id  esty  in  dainnalionem.  Seqiiiliir  :  Sed  transiet  a 
morte  in  vilam  (ibid.),  ab  ea  videlicet  morte,  qiix  ei 
daiunationis  causa  exstiterat,  el  per  quain  ad  per- 
«litioneni  transiisset,  si  in  ipsa  permansisset.  Qiiae- 
naui  fuit  mors  illa?  sinedubio  inors  aniinae,  qiiain 
in  ea  efllecerat  infidelitas.  In  qiiali  inorte  exstiterant 
iili,  de  quibus  Pelrus  iu  Epistola  ail :  Propter  quod 
fitorliits  evangelizatum  est  (I  Petr.  iv).  Similiter  et 
illi  qnibus  Paulus  scripsil  dicens  :  Consepulti  esiis 
cum  Ckristo  in  baplisdio^  in  quo  resurrexistis  per  fi' 
dem  operationis  Dei,  qui  suscitavit  illum  a  mortuit. 
Et  vos  cum  essetis  mortui  in  delictis  convivificatit  cum 
illo^  donaht  vobis  omnta  delicta  (Rom.  vi). 

XIII.  Palam  ergo  esi,  quouiam  per  fidem  trans- 
iiar  ad  vilaro,  nl  non  ad  Jndicium,  id  est,  damna- 
lioncm  veniaiur.  id  autem  duobus  modis  fii :  uiio 
enku  modo  quisque  ad  vilam  animae  pcr  fidcm  a 


r3  ECKBERTI  ABBATIS 

Detis.  Pro  pocnitentia  auiem  6ua.  qunm  in  flne  Iia-  A 
hnerunt,  ct  pro  fide  catbolica  in  qua  usque  ^d  mor- 
teji  permnnseninl,  ac  pro  cirtcris  bouis»  quae  in 
liac  viia  fecemni,  lianc  mercedem  recipieni,  ut  eis 
ditur  vita  xtcrna  in  novissimo  die,  et  In  aniina  et 
in  corpore.  Plurimi  vero  isiorum  etiam  hoc  in  mer- 
cede  recipient,  ut  ante  novissimum  diem  libcrentur 
a  poenis  suis  per  bona  opcra  viventiiim  fideliumy 
qitse  snpra  metnorata  sunt :  alii  qiiidtiin  citius,  alii 
«utem  lardius,  seciiiidiim  quod  meritn  eornm  majora 
vel  niinora  ruerunt  in  lioc  mnndo.  De  his  itaque 
vere  dicerc  po<$siimii$  utrumqiie,  ct  qiiod  cnui  iuum 
portabuntf  quia  sustinent  pocnam.  pro  peccatis  snis 
secandum  tcmp.is  qiiod  consttiiit  illii  Deus  :  et 
qiiod  ipsis  relribnilur  secuiidum  bon.i  opcra  Ipso- 
roin,  quib:s  n>eracruiil,  ut  possil  eis  snbveniri  ab  B 
Kcclesia  Dei.  Possibilc  quidein  esset  Dco  sine  aii- 
ciijus  inlerventu  qiiorumlibet  lioiniiium  animas  lil:e- 
rare  a  poenis  siiis.  Vnlt  aulem  hoc  ordineeas  libe- 
r.iri,  ul  a  vivis  ei  scrviatur  pro  eis,  quatciius  in  lioc 
ipso  mngis  comnioneanlur  vivi  Deuin  revereri,'  et 
offentiam  cjus  cavere,  pnriierque  aiigeantur  et  meiita 
eonnn  per  opera  pielatis,  quae  faciunt  pro  dileciione 
proxiniornm.  lu  nuUo  ergo  nobis  contraria;  sunt 
Scriplunc  quac  stipra  memoratae  suiit,  sed  potius 
iiot)iscuin  snnt.  Si  verba  divina  vobis,  o  insulsi 
SMpieiites,  cuin  diligenti  consideratione  dccoxissent 
hi  qui  ea  tam  crnda  iii  ore  veslro  pnsiicrunt,  magis 
saluhriter  vos  pavissent,  et  non  tanta  vcntosttate 
supcrbi:c  corda  veslra  inaniier  disientlisseni. 

XVi.  Equidem  objcclionibns  vestris  qnibus  ma- 
xime  fi.!ebalis,  salis,  ut  aestiino,  responstiin  est,  et 
complosai  su.l  quasl  vesicac  turgenlcs,  ei  uihil  iii- 
ventum  est  vcriiaiis  in  eis.  rjunc  autein  inquiranius 
Scripturas  qtix  nobiscum  suni  pro  parte  verilatis, 
ad  ciijtis  derensioiicm  accincli  sumus.  Kt,  ut  aPaulo 
incip.amus,  intncamur  priuium  vcrba  qux  ad  Co- 
rlntliios  scripsii,  diceiis  :  Siqnh  autem  wdifical  super 
fundamenium  hoc^  aurum^  argentum,  iapidei preiiO' 
ios,  Ugnum,  fenum,  ilipulani^  untuicujusffue  opm 
mnni[e$tum  erii  :  diei  enim  Domini  declarabilj  et 
utiiuscnjusque  opm  quale  sit,  ignit  probabit.  Si  cnjm 
opui  anerit^  deirimentum  paiielur  :  ipse  autem  iahui 
crit,  iic  lamen  quasi  per  ignem  (l  Cor,  iii).  Moii 
propter  noi^tros  quideni,  quibus  sanclorum  iioia  D 
sunt  scr'pia  Palrum,  sed  vesul  erroris  occasione, 
iiccesse  esi  nunc  me  sermonis  hujus  senstim  ape- 
rirc.  FuiKlainentuni  spiritualis  aedificli  qtiod  iutua 
in  aniina  consiruinius,  fides  Chi-isti  cst;  qiiam  qui 
vere  bubjt,  Christuin  ju  mcnle  gerit,  qui  est  initiuni 
er.  consummatio  omuis  boiii  iii  electis  suis  ideoque 
et  ^se  fuiidauieutum  vocatur.  Fundameuium*  np- 
strum  dicitur  fides,  quia  a  fidebouamvitam  iiicboa* 
nius.  Nam,  si  nou  &it  iti  nobis  recta  fidcs,  nihil  in 
n^bispctcst  Dco  placitum  esse,  qnldquid  faciamus 
sivc  bonum  sive  nialum.  Ex  quo  autem  in  nobis 
esse  coeperit  fidcs,  placere  incipiiuus  H^Op  jamque 
securepossainusopcrari  bona  opcra,  quia  decaetero 
in^rcedem  suam  accij>icnt.  Lapides  pretiosos  super 


SCBOiNAUGIENSlS  64 

fundnmeainm  acdificamus,  quando  hoc  fldel  rectae 
adjicimus  iit  boiiis  moribas  siuios  ornatj,  videlicot 
humanitaie,  patientia«  teraperanlia,  jusUlia,  mise- 
ricordia,  et  caeteris  hujusmodi  moribiis,  quos  virtate$ 
animi  vocamus.  Quotiescunque  etiam.opera  factmos, 
qux  ex  bujusmodi  virtutibus  procedtint»  lapi4cs 
pretiosos  fiindnmcHlo  superaedificamiis.  Lapl^lhus 
auiem  preUosis  ulia  digne  coroparauiury  qula«sicut 
bipides  pretiosi  auruin  et  alias  res,  qaae  In  se  pul- 
chrae  sunt,  ornare  solent,  iia  virtutes  et  bona  opera 
decorem  magnum  pru^stant  animae  raUonali,  qiias 
secnndum  Deuin  formaia  est,  et  esl  pretiosior  omni 
auro.  Decor  aniem  iste  noii  potest  iu  aninia  dis- 
solvi.  eiiam  si  in  ignem  purgatorium  pro  aliquibus 
lcvioribus  culpis  fuerit  missa  :  sicut  et  lapldes  pre- 
liosi  liqtiefieri  non  possunt,  si  in  tgneni  mitiantur. 
Argcntum  quoque  fundamenlo  8uperaedificanl,quibus 
hoc  sttidiuiM  est  ut  divinas  Scriptnras  intelliganl,  et 
serraonibus  sapientiae  alios  instruant,  Argento  aii* 
lem  qiiod  habet  dalcem  et  acutam  sonoritateni  eoin- 
parari  solct  Scriptnra  sacra,  iit  ibi :  Eloqnia  Do^ 
mini  eloquia  casta^  argentum  ign4  examimtum  (Pial. 
XI).  Quid  enim  dulciussonat  quamsacra  Scrlptura, 
in  qua  vitae  j;tcrnx'  gaiidia  prouiittu|itur  ?  Quid  aca- 
t«us  divino  sermone,  qui  est  penetrabi)ior  pmiii 
gladio  ancipiii  el  pertingonte  usque  ad  divisionem 
ajiimx  et  spiriiiis?  Itero  et  aurum  in  aedificio  snb 
collocat,  qui  lam  perfectae  contemplaUoni  cor  suum 
tradit,  ut  possit  jugiter  de  Deo  mediiari,  et  irahere 
de  occuliis  sapientiam,  qua  gustalur  sipavitas  ejus, 
Ipsumque  sine  iniermissioneorare,  ipsam  iacessahili 
charitatis  ardore  circuire.  Talis  contemplatio  recie 
nuro  compnratur,  quia  cunctis  virtutilMis  excfUen- 
lior  est,  sicui  cxteris  metallis  preUosius  est  aurum ; 
cslqne  eOecirix  opernm  summae  peifeclionis,  quae 
et  ipsa  qiiasi  aurum  sunt  in  aedificip  anituae  compa- 
rata  ca^teris  operibus  bonis.  Facit  enim  abstinere 
prnpter  Deiim  etiaro  ah  his  quonim  usus  licitusest: 
facii  contemnere  miindum  et  omnem  gloriam  ejus* 
castitaiem  immaciriatain  custodire,  animam  pro  Deo 
ct  fratribus  poucre,  ac  caetera  higusmodi. 

XVII.  Ligna  vero»  feuum  et  stjpulam  super  fuii- 
damentum  suum  coacervant,  qui  cum  rectam  fidem 
habeant,  nimis  occiipant  cor^a  sua  curis  et  cogila^ 
tionibus,  quae  perUnent  in  hunc  muiidum,  quiqae 
majorem  quam  oporict  amorein  habent  ail  ea,  quae 
prohibita  ipsis  non  sunt,  velul  uxores,  filios  et  filias* 
sapculares  amicos,  domos  el  possessioiies,  et  digui- 
tates,  e^t  hirjusniodi.  Ili.  inquanu  in  aiiiina  sua  aedi- 
ficare  dicuntur  super  fundameiitum  iigna,  feiium  et 
siipulam,  quia  talibus  rebus  meutem  occupant,  quae 
cremabiles  siint,  siciit  Ugna,  fenum  et  stipula.  Naro 
lixc,  quae  dicta  suni,  obscuraro  et,  gravem  faciuni 
auiinam,  ne  possii  Uhere  cogitare  ea  qiiae  Dei  suut» 
ipsumque  atuare  Sticut  oportet.  Sed  omnis  isu  obsca^ 
riias  et  graviias  in  purgatorio  igne  exurenda  estt 
ila  ut  ipsum  ftmdamentuni  nihil  deslructionis  patia- 
tur,  si  UniGn  iiuor  liaec  onrnia  prae  cunctis  rebus 
hai)eaiur  Dcus,  ila  ut  si  necesse  sit,  poUus  isia. 


C5  SCllMONES  COMRA  CATllAaOS.  -^  SCRM.  IX.  G1 

retinqaanturqiiamDeusabnegelur.  Coacervanleliam  A  Utruiiiqiie   auieiii  furinidafis  dcprecaliir    diceiis  : 


iii  anima  sua  res  cremabiles  qui  se  iiou  cusiodiunt 
a  kf  ioribus  culpis,  velut  est  otiosus  sermo,  risus  et 
joci,  ira,  ?ana  Ixtiiia,  excessus  in  cibo  et  poiu  qui 
non  est  frequens  nimis;  et  biijusmodi  quoiidfana 
peccala,  quae  cupitalia  non  diciintur.  lli,  inquam, 
Vigna,  fenntn,  stipulani  aggreganl  super  fnndameii- 
luni  suum,  et  bsKC  qiioque  excoquenda  sunt  per 
ignem.  De  levioribus  dixi  peccatis  :  nain  criminana 
peccata  si  adiiiissa  fiieriiit,  iion  polest  dici,  quod 
soper  fundamentum  aliquo  modo  colloceiitur.  Siqui- 
deni  ipsa  desinniiit  fuiidamentum  et  fidein,  qiiia 
eii^cant  eam,  et  pro  his  dicitur  mortua  fldes.  At  si 
pro  his  poenitiierit  bonio,  ct  non  satisfecerit  Dro 
pro  bis  ia  bac  vii;i,  repot;tbuntur  quasi  illa   qiia'. 


Dominet  ne  in  furore  luo  arguag  mff  ac  si  diceret : 
Non  sim  iuter.  eos,  qulbus  dicturus  es  :  iu^  mate^ 
dlcti,  in  ignem  aternunK;  neque  in  ira  tua  emendi» 
me,  sed  in  bac  vita  me  ure  et  seca,  et  t^ileni  nie 
redde,  eui  eniendatorius  ignis  ncccssarius  non  sil. 
XIX.  Iste  ignis  est,  o  Catbari,  quem  ioannes 
Bapt-sta  signiOcavit,  quandu  de  Doinino  Salvatore 
pnrdicabat  dicens  :  Hle  vob  oniJtizabit  in  Spiritu 
$ancto  et  igne  {Matth.  iii).^Nain  in  hac  vila  b;ipiizat 
iii  Spiiitu  suncto,  quaiido  in  baptisiiio  foris  quideiii 
per  vibibites  niinrstros  baptizax  nos  in  aqiia,  inius 
aulein  auiinas  nostras  propria  opeialioue  baplizat 
in  Spiritu  sanclo,  doii:tiis  nobis  remissionein  oiniiiiiiii 
pmatoium.  lu  igiie  autem  iios  baptitat,  quando 


comparata  suiit  ligno,  feno  el  slipiilx,  et  aiinih!la«  ^  pOi»t  hai  c  vitain  iii  piirgatoriis  poenis  aiiiuias  iiostras 


bunior  per  igncm  in  die  DoiuinF,  sicut  et  leviora  quae 
praedicta  sunr. 

XVlll.  Dies  bouiiiiis  dicilur  tempus  istiid,  in  qno 
uiiitiiique  honiini  perinittit  Deiis  facere  secuiidum 
9rbiirium  suoin  quod  vull,  et  qiio  polesl  prnniereii 
bona  sive  mala,  secuiiduin  opera  siia.  Dies  auteni 
Domiiii,  tempos  illud  qiiod  instat  unicnique  quaudo 
separator  a  corpore  anlma  ejus,  et  de  ca^tero  iion 
potesi  incedere  secundum  aibitrium  suuiii,  sed  se- 
cuotfUffl  Jodicinm  Dei  ducitur  vel  :id  requiem  vel  ad 
pomam,  ad  accipiendam  mercedem  qiiani  promeruif, 
fic^ntqoe  manifesta,  qiioe  prius  in  eo  crani  occult.% 
sire  bona  sive  mala.  Undc  et  dicitur :  Uniuscujusque 


purificat  a  maculis  pece^torum,  quas  in  habiiaculo 
corruptibilis  corporis  cotitraxorunt,  quia  nihil  ia 
illa  sua  purissiuia  civitate  recipere  vult,  qiio.l  iiou 
sit  ab  omiil  sorde  defa^calum. 

XX.  Possumus  €l  ex  verbis  Domiiii  lestimonium 
sumere  ad  confirmalionem  seutentix,  de  qua  ntinc 
serino  nobis  est.  Legiunis  iii  Evargello,  qiioniaiii 
ad  Pbarisa^os  blasphemantes  opera  ejus  intcrcatcra 
dicebat  sic  :  Qiit  dixit  terbum  contra  Spiritum  tan^ 
cfnm,  fion  remitletur  eineCfUe  in  hoc  swcuto  netjne 
in  futuro  {Maith,  xii).  Quale  sit  illud  peccatum,  quo 
dicitur  pcccare  quis  in  Spirilum  sanclumy  non  iiie 
determinare  liocMoco  iiecesM  est,  qiiia  ad  prseseiis 


ojnu  manifestum  eril.  Dies  enim  Domini  declarnbii^  ^,  negotiom  iion  perliiiet  hoc.  Id  vcro  prassentis  iiego« 


€t  uniuscnjusqne  opus  quate  sit  ignis  probabit  (/  Cor, 
iii).  Ignis  autem  dicitur  poeiialitns  ii.a,  quain  ad  hoc 
Deits  ordinavU,  ut  iii  ea  aflOigantur,  el  purgeiitur 
electommaniinaeamacalisquas  iii  hac  vita  contf^axe- 
mnl.  Qnae  nulliim  quidem  detrimentum  inferre  pi.- 
leHl^tileattom'  eoruin,  qui  fundamento  super-cdi- 
ficnwntnt  atirom  et  argentum,  et  lapides  prctiosos, 
eclsilisf  per  mediotn  illius  eis  traosire  lontingal. 
Propc^  Iros  ergo  sH  :  Si  cujus  opus  manserit  quod 
nperoNti/i^atllf  mercedem  accipiet  (ibid.)\  eam  vi(!o- 
licef,  qoafnsoa  svperaedincationepromcruit.  Propter 
eos  autem  qui  supera:di(icaveruiit  iigua,  fenum, 
Btipolim»  dfdl  :  Bi  cujus  opus  arserit,  delrimentum 
palietur  (/  Cor.  iit)  :  ita  videlicel  quod  nullum  pro 


tii  cst,  ut  considercmus  hor,  quod  aliqiiod  |>ecca- 
tuin  esse  insiiioat,  quod  non  rcmiitetur  neque  in 
hoe  scecnlo,  neque  in  futnro.  Si  verus  est  sermo  , 
nolli  aliqnod  peccalum  in  fuluro  sa.cuio  contigii 
reniilli.  Nam,  sicut  dicitis,  quaelibct  anima»  mox 
cum  de  praesenti  sacculo  migraverit,  aut  in  aetenia 
beatitudino  coustituitur,  quo  nemo  cuui  peccati 
niacula  accedel,  et  ubi  nemo  pcccati  maculam  con- 
trabit  :  aut  aeternis  poenis  depuiaiur,  ubl  nuila  re- 
niissio,  nulla  misericordie  exhibilio  est.  fcrgo  su- 
perOue  a  Salvatore  talis  distinclio  facia  est,  ut  di  • 
ceret  peccatum  illud,  quod  est  ru  Spiritum  sauetitni, 
noii  remitii  neque  in  hec  saeculo,  neqoe  in  futuro. 
Naniy  si  nullum  in  fuluro  scculo  peccaluni  remitte- 


sna  aedificalione  praemium'  habebit,   imo  amaraiu  D  relur,  non  tam  speciaHler  dc  illo  peccato  dixissiet. 


afflictionem ;  fpse  aulem  saivos  erit,  sic  tamen  quasi 
pcr  ignem,  iti  est,  non  allter  nisi  per  examiiiationcm 
ignis.  Diversis  autem  nominibns  ligiii  et  feni,  et 
stipuhs  desfgtiavit  ea,  quae  in  quollbet  exurenda 
sunt  propler  diversitatem  ipsorom,  secoudum  qnam 
qosedam  dhiiios  aliis  Ignero  susiiiiebuiit,  vciut  li- 
gmim  ilhrtins  fhio  ardet,  fenum  diuiios  stipula.  Esl 
ftoieni  ignis  iste  idem  qood  Psahiiisla  iram  appellat 
cttin  dicit .  Dontine^  ne  fit  furore  luo  arguas  me,  neque 
in  hn  %ua  eorripias  me  {Psal.  vi),  vel  emendes  me^ 
Qt  babet  alia  translatio.  In  furore  argueniur,  ei 
iicn  eniendabuntur,  quibus  diceiur  :  /fe,  matedicii^ 
in  ignefm  aternum  {Matlh.  xxv).  In  ira  auteni  corri- 
uimiur et emendabuntur, qiii  pcr  igicni  s-.ilvi  cruui. 


quod  iieque  iii  fioc  saecuio,  neqoe  iii  futoro  remii- 
tetur,  sed  sulTecisset  siinplidier  dixisse,  qooniaiti 
non  remiitetur  ei.  Sicut  aotem  nefas  esl  diccie, 
aliqoam  falsitaiem  in  verbis  Salvatoris  inveniri  ; 
ita  proroldubio  iiefas  est  dicere,  aliquam  in  eis 
esse  superfluitatem  ,  aut  inuiilitatem.  Scriptuni 
quippe  cst  de  eo  iii  Psalmo  :  Et  foiium  ejus  uon 
defluetf  el  omnia  quacunque  faciet^  proeperabumur 
{Psat.  i).  Deflueret  aotein  folium  ejus,  si  in  Ycrkis 
ejiis  atiquid  superflueret ,  et  non  prosperarentur 
qiiaecunque  fccit,  si  aliqoid  sine  utiKtate  dixissct* 
Ergo  iiecessario  concedendum  est,  <|noniam  in  fo- 
turo  sx>culo  aliqua  |)eccatoruiii  reniissio  sit :  qnani^ 
quia  iioii  possuiuus  diccrc  cxbibcri  eis,  qui  aiterua-. 


e;  ECKBERTI  ABBATIS  SCIIONAUGIENSIS  68 

liter  damnaii  sunt,  neque  eis  qul  salvati  suia ;  ne-  A     XXIII.  Sl  prxoccupatus  foerit  homo  gravioribua 


«esse  est  ut  dicamus  aliquibus  remilii  pcccata  in  alio 
s^ulo,  qui  neque  sint  in  aelerna  damnatione,  neque 
In  xierna  beatitudine  collocati.  Nulli  auiem  mcdit 
sunl  inler  asternam  bealiiudincm,  et  inter  aQternain 
damnationemy  nisi  illi  de  quibus  dicimus,  quod  ia 
purgatoriis  poenis  sint. 

XXL  Videie  nonc  quali  modo  eis  peccata  remitii 
dicamus.  Remittit  Deus  peccatori  hoinini  peccata 
duobus  modis  in  bac  vila  :  videlicet,  duritiam  cor- 
dis  ejus  per  interiorem  gratiam  ad  conversionem 
emolliendo,  et  conversum  ad  se  a  debito  gehennalis 
posnae,  qiiae  ei  pro  peccaiis  debebatur,  absolutum 
faclenilo.  Quibus  autem  in  bac  viia  his  modis  pec- 
cata  remiitii,  si  ita  transeunt  de  hac  viu,  quod  de 


peccatis,  et  conTorsus  fuerit  ab  iniquitaie  sua,  et 
pceniluerit  ex  corde  de  perpetratis  nialis ;  nunquid 
Indigei ,  ut  praeter  illam  interiorem  pcBnitenliain 
cordis,  aliquam  esteriorem  saiisfaciionem  de  pec- 
catis  suis  Deo  exhibeat ,  videlicet  eleemosynas 
dando,  jejunando,  et  aliis  modis  corptis  suum  pro- 
pier  Deum  aflligendo  ?  Si  ita  est,  ui  per  qooodam 
comperi,  quibus  noli  erant  serinones  Testri,  dicitis 
quia  postquam  ex  corde  poeniluerit  boino  depecca- 
tis  sois,  et  cessaverit  ab  iniquitate,  non  opus  est  ei 
illa  exteriore  satisfactione,  de  qua  dixi :  eo  qiiod 
jam  omne  peccatum  ei  sit  remissum  in  poeniieiitia 
cordis.  Sed  hoc  non  ita  esse  evidentibus  Scriptnrac 
sanctae  lestimoniis  declaralur.  Dicit  eniin  Dominus 


peccatis  suix  non  ad  plenum  satisraciunt  Deo,  per-  B  ^^  propbetam  Joel  :  Coitveriimtiit  ad  me  in  toio 


mittit  eos  ad  lempus  puniri  In  quibusdam  poeiiis, 
quas  coiistituit  ad  hoc,  ut  electi  sui  in  his  puriO* 
centur.  Quando  autem  eis  ilias  poenas  remitiit,  et 
eot  ad  refrigerium  educil,  tunc  eis  peccata  remit« 
tere  dicltur,  quia  et  popnae  peccatorum  peccata  vo« 
cantur,  secundum  illud  Aposloli  :  Chrisiui  peccoia 
tiOiira  periuiil  in  corpore  suo  euper  lignum  (/  Peir.  ii). 
Non  autem  aliter  peccata  nostra  ipse  portavit,  nibi 
quod  poenas  quae  nobis  debebantur  pro  reatibus  iio- 
stris,  ipse  sustinuit.  Unum  adhuc  satis  cvidens  te- 
aUmonium  ad  conlirinationem  parlis  nostrae  inducere 
possomus,  ex  historia  Machabseorumy  cujus  talis  e^ 
auctoritas  in  Ecclesia,  ut  publice  in  divino  servitio 


corde  vearOf  in  jejunio  ei  fleiu  et  pianctu,  ei  uindtte 
corda  vestra,  et  non  vestimenta  vestra  (Joel.  it). 
Ecce  evidcnter  praeter  Interiorem  conversionem  cor* 
dis  ,  citeriorem  quoque  satisfactiooem  exposcit. 
Joannes  quoqiie  Bapiista,  ut  in  Evangelio  legimus, 
ad  utrumque  hortalus  est  diccns  :  PienitemiatH 
agite  (Mutth.  iv).  Et  post  paiica  subjuiigii  :  Facite 
ergo  fruclus  dignos  posnitentia  (Luc.  iiij.  Fructiis 
autem  poenilentiae  sunt  opera  bona,  quibus  Deus 
placatur  pro  pcccalis,  et  variae  casiigaiioncs  carnis. 
Quie  qiialein  cflectum  habeant  ad  placandum  Deuin 
patetex  historia,  quae  narrat  |HBnitenliam  Nini\l(a- 
mm ;  et  ex  Scrlptura  quae  dicii,  qiiomodo  Achab 


lectitetur.  Scriplum  est  In  iibro  secundo  ejusdem  p  rex  Israel  cum  argueretur  per  Eliam  de  occisioiie 
historiae,  quod  Juda  Machabaeo  dimicante  adversus      '*  "  '*'  * 

Gorgiam.'pncpOsitum  Iduiuaeae»  conilgit  paucos  Judaeo- 


rom  ruere.Fugato  autem  Gorgia,  per  Dei  auiilium, 
Judas  cbllecto  exercitu  veiiit  in  civitatem  Odolla, 
et  cum  septimus  dies  superveniret,  secunduin  coii- 
aueludiuem  in  eodem  loco  Sabbatum  cgerunt,  et 
sequenti  die  venii  Judas  cum  suis,  ui  (orpora  pru- 
atratorum  tolleret  ac  sepeliret.  Inveneruiii  auieui 
sub  lunicis  interfectorum  de  donariis  idoloruni,  qus 
apud  Jamniam  fuerunt,  a  quibus  lex  prohibebat 
Judaeos.  Omnibua  ergo  ro^nifestum  factum  csty  ob 
hanc  causain  eos  corruisse,  atque  ita  ad  preces 
conversi,  rogaverunl  Deum,  ut  id  delictuin  obli- 
vioiii  traderetur.  Post  hax  prosequitiir  Scriptura  iut 


Naboth»  scidil  veslem  suam,  et  operuit  cilicio  car- 
nein  suain,  jejunavitque  et  dormivit  in  sacco,  et 
ambulavit  deuiisso  capite.  Faciusque  est  sermo  Do- 
miiii  ad  Eliam  dicetis  :  Nonne  vidisti  humilialum 
Achab  coram  mef  Quia  igitur  humiiiatus  esl  mei 
causa,  non  inducam  malum  in  diebus  ejus»  sed  in 
diebus  /i/tt  ejus  inferam  maium  domui  ejus  (///  Reg» 
XXI).  Ex  his  ergo  palam  est,  Deuin  non  solum  iuter- 
nain  cordis  compunctionem,  sed  eiiam  exterioreiu 
satisfactioiiem  peccatis  congruentem  exigere,  eaqiie 
exbibita  placari,  neglecu  autem  ad  vindlcum  coiii- 
rnoveri. 

XXIY.  Si  crgo  conceditis  hoc  iU  esse,  quid  dice- 
tis  de  illo  qiii  in  omni  geiiere  criiniuum  coiisenuit. 


dicens  :  Et  facta  coilatione  Judas^  duodecim  millia  D  et  priiiium  in  ipso  articulo  morlis  compungitur,  et 


dragmas  argenti  misit  Uierosolymam^  offerri  ea  pro 
peccatis  mortuorum^  juste  et  reii{fiose  de  resurre- 
etioue  cogiians  (//  Mach,  xii),  et  ^aetera.  Et  ad  ulii- 
muin  iu  conclusit,  diceiis  :  Sancta  ergo  et  saiubris 
est  cogilatio  pro  defunciis  exorare^  ut  a  peccatis  soi- 
vanlur  (ibid.). 

XXII.  Quid  nunc  ad  haec  diciiis,  o  Piphles?  Evan- 
gelica  Scripiura,  ut  audiiis,  pro  nobis  e^t,  et  quis 
contra  nos  ?  Apostolica  Scriptura  in  defensione  no- 
atrae  parlis  est,  et  quis  est  qui  condeiniiet  nos? 
Exempluin  Macbabaei  Dominici  bellatoris  in  acie 
nostra  est,  et  quis  diniicabit  adversus  iios  1  Adhuc 
pauca  de  praesenti  negoiio  habeo  coufcrre  vobis- 
cum. 


convertitur  ad  jiistitiam?  Nunqiiid  debitor  alicujus 
satihfuctionis  est  Deo  pro  peccatis  suis?  Uipote  de- 
bitor  quidem  est ;  sed,  quia  propler  brevitaiem  tcin- 
poris  non  potest  eam  implcre,  diiniltitur  ei  satisra- 
ctio  siinul  cum  peccalis,  statim  |>ost  morlein  rapi- 
tur  ad  acilernaiu  beatitudinem.  Dicilis  ila?  Bona  cal 
ser.ieiiiia  isu,  ei  ad  niultorum  proficit  correctio- 
nem.  Qualein  correctionem  ?  Quod  si  lioc  verbuiu 
pubiice  coram  vanis  et  pravis  hominibus  praedice- 
tur,  difleret  unusquisque  coiiversionem  suam  quanui 
diulius  poterit,  dicens  apud  se  :  Faciani  omuem 
voluuUtem  cordis  niei,  el  in  fine  viiae  inexL  conver- 
tar  el  pceniiebo,  ei  statim  sine  omni  labore  ad  re- 
giKini  coDkirum  transibo,  Videiis  ne  quomodo  seu- 


69  SERMONES  COMTRA  CATIIAROS.—  SEKM.  IX.  70 

tentia  Testra,  si  credita  el  recepta  roerii,  ocrasio  A  nam  religionem  pertinenr,  ad  Romanam  Ecclesiam 


erit  omnis  vanitalis  et  omnis  pravllaiis?  Suiltissimi 
hominuiA !  quae  ralio,  aut  quap  uiiiilas  est  in  hoc 
sermone  quem  dicitis7  0mnino  nulla^  nisi  ul  singu- 
lariler  Tideri  possitis  sapientes  praealiis  homitiibits» 
si  aliqnid  singulare  dicatis,  quod  non  sii  in  opinione 
czterorum.  In  nostro  autem  senitone  queni  de  ani- 
nialnis  mortuorum  diximus,  induhilanler  frucliis 
multns  esl,  quoniam  multa  opera  misericordi.-e  quo- 
ttdie  fiunt  in  pauperes,  qiiae  nullatcnus  fierent,  sl 
noii  hoc  credereiit  homines,  ut  per  talia  possent 
adjnvare  animas  charorum  snoruni. 

XXY.  llanirestum  est  iiaque,  per  omnfa  necessn- 
riom  etse  purgalorium  illum  ignem,  de  qiio  dixi- 
mnSy  in  quo  anim»  eonim  qui  in  hac  viia  non  ple- 
narlam  salisfaciionem  Deo  pro  peccatis  suis  exlii- 
haerunl ,  landiu  exaniinentur,  donec  idonea:  fiant 
intromilii  ad  illam  supernaro  civiiaiem  Dei,  qiiae 
nihil  recipU  quod  perrecium  et  plene  examinaium 
non  sit.  Qtnd  enini  ahsurdius,  quain  nl  credaiiir 
animam  a  sentina  lurpitndinnm  recentcr  exiractamy 
et  earum  roemoria  adhiic  qiiodammode  feteniem,  in 
illud  lain  limpidissiinum  lumen  lam  repente  irrum- 
pere,  ei  pnrissimoruin  spirilunm  coeiilius  adniisceriy 
ita  utsit  unoeodemque  die»  mane  quideni  in  peccaio- 
rumturpissimo  cceno,  et  ves|»ere  in  angelorum  puris- 
siinocoelo?Nonne  dehuerai  vel  septem  dierum  rubore 
saffundi  pro  niuliis  criininosis  excessibos,  cum  pro 
solo  verbo  jurgii  Maria  soror  Moysi  lepra  pessima 
correpia  sit  a  Domiiio,  ac  septcin  diebus  sequestraia  ^ 
a  csistris  filionim  Israel?  Ex  auro  purissimo  omnia 
rasa  sanciuarii,  quibus  administrandum  erat  cor* 
mpiiblle  sacrificium  in  deserto,  fieri  jussa  suni. 
Quanto  magis  vasa»  quibus  iucorruptibilis  gloria 
purissimae  divinllatis  se  ipsam  dignabiiur  inrundere, 
omnimoila  exaroinatione  anteqiiam  ad  Sancia  san- 
clorum  inferanlDr,  probaia  esse  coiivenit? 

XX Vf.  De  latrone  mihi  Torsiian  objtcitis,  quod 
eadem  die  qua  confessus  esi,  in  paradiso  fucrit  curo 
Domino  Jesii.  Ad  quod  ita  respondemus,  quia  hoc 
ei  specialiier  concessum  est  prae  aliis  poeniieniibus, 
pmpier  admirabilem  fldei  ejus  viriuiem»  qua  bo- 
mineni  quem  vidit  non  habeniein  specieni  neque 
decorem,  et  quasi  novissimum  virornm  ignominio- 
sac  morti  Iradilum,  cfedere  poluit  Deum  esse,  di- 
ceiis  :  Domine,  memenlo  mei^  dum  venerit  in  regnum 
iimm  (Luc.  xxiii).  Quae  fides,  ut  arbitror,  corain 
divtno  examine  majoris  nierili  habita  esi,  quain 
inullomm  annorum  gravis  poenitenlia.  Date  jam  glo- 
riam  Deo,  et  accedile  ad  veriiatcin  qua  expugnati 
csiis;  aot,  si  non  accediiis,  fugite,  partes  adversae, 
cum  doctore  vestro ;  qui  ab  iiiiiio  niendax  esi,  et 
iiicndacii  pater. 

SERMO  X. 
Contra  septimam  hmeiiiH  de  sacerdotio, 

I.  Accedamus  el  ad  illud  disguiieiiduin,  quod  dici- 
tis  ordinem  sacerdoiil  defecissc  apinl  nos,  et  nus- 
qiiaiu  invfniri  veros  sacerdoies,  nisi  iiiter  vos.  Lo- 
quor  nunc  pro  iiobis,  qui  in  his  quse  ad  Chrislla- 


respectum  habemus.  Sacerdotalein  ordinein  nos  ao- 
cepiinuB  a  Romana  Ecclesia.  Romana  auieui  Eccle- 
sla  ab  aposlolo  Pelro,  Pelrus  a  Chrislo,  Chrislus  a 
Deo  Palre,  qni  unxil  euin  oleo  Ixiiiiae  {Psal.  xliv), 
hoc  est  Spiritu  sanclo,  prae  panicipibiis  suis,  et  ^ 
juraviidicensad  eum  :  Tti  es  sacerdos  in  aternum 
secundum  ordinem  Melchisedech  {Psat,  cix).  Verus 
aacerdos  erai  Dominus  Jesus  Christus,  qui  sacro- 
sanctum  corpus  et  sanguinem  suum  palatn  obtulit 
Deo  Patri  super  arani  crucis,  ul  slatuerel  pacem  et 
reconciliationem  inier  ipsum,  et  genus  humanum 
quod  perditum  fuerat.  Si  a  doiiatione  sacrx  rei  sa« 
cerdos  diciiur,  nulli  unquam  melius  compeiebat  hoc 
nomen,  quam  ei  qui  sacrum    sacratissimum,   hoc 

B  esi  se  ipsum  dedit,  ut  salvaremur  per  ipsiim.  Ipse 
eiiaui  invisibilitcr  dedil  corpus  et  saiiguiuein  suum, 
quaiido  coram  discipulls  panem  ei  vinum  in  coeiia 
beneiiixil  bcnediciione  coelesii,  et  fccit  sua  adiiiira- 
bili  potestate,  ul  siib  specie  ejiisdem  panis  et  vini 
sumerent  de  manibus  ipsius  corpus  et  sanguiiiein 
ejus.  Ipse  quoque  sicui  pollicitus  est,  cum  Ecclesia 
sua,  est  usque  ad  consummationem  saeculi  (MaUh. 
xxviii),etquoiidi*j  iiivisibiliieroireripermanus  Eccle 
siae  Deo  Patri  pro  salule  mundi  corpus  etsanguinero 
suum  sub  specie  panis  et  vini.  Propierea  diclus  est 
sacerdos  secuudum  ordinem  Melchlsedech,  qiii  erat 
rex  Salem  et  sacerdos  Dei  summi,  et  oblaiionein 
fecii  Deo  ex  pane  et  vino. 

II.  Dominus  Jesus  Chrislus  discipulos  soos  fecit 
veros  sacerdoies,  in  eo  quod  unxit  eos  Spiniu  san- 
cto,  etdedlicis  poiestaiem  pra^dicandi  verbumdivi- 
num,  ei  baplizandi,  cum  (iixil  :  Euntes^  doeete  om^ 
nes  genies^  haptixantes  eos  in  nomine  Palris  et  Filii 
et  Spiritus  sancii^  docentes  eos  servare  omnia  quce^ 
cunque  maudavi  vobis  {ibid,).  Dedii  eis  potesialem 
ligandi  aique  solvendi,  cum  dixit :  Accipite  Spiritum 
sanctum,  quorum  remiseritis  peccata^  remittentur  eis^ 
et  quorum  retinueriiis,  retenta  erunt  {Joan.  xx),  De- 
dit  eis  potesiaiem  conficiendi  corpus  et  sanguinero 
suum  sui)  specie  panis  et  viiii,  quando  dixit  ad  eos : 
Hoc  est  corpus  meum  quod  pro  vobis  tradetur :  hoc 
facite  in  meam  commimorationem  {Luc.  xxii).  Omnem 
denique  polesiatem,  qunc  ad  sacerdoi!i  ofliciuiu  et 

D  ad  episcop^Iem  digniiaiein  spectat,  ab  ^pso  accepe- 
runt.  Eamdem  autem  poiesiaieni  singuli  successo- 
ribusTeliquerunl  in  illis  lerris,  et  in  illis  ecclesils, 
quas  eis  Domiuus  coiiverlendas  el  gubemandas  de« 
legavii.  Ei  ut  nunc  de  aliis  laceam,  beaius  Pctrus» 
princeps  aposlolorum,  iii  Roinana  urbe  presbyteros 
ei  episcopos  ordiiiavil,  ct  omncm  poicstaiem  qiiae 
ad  oflBcia  eorum  pertinebai  eis  dcdil,  sicut  ipse  a 
Doiniiio  Jesu  Chrisio  acccperal.  Ei  pulo  non  polr- 
siis  coniradicere,  qitin  hoc  facere  possei.  Bcaiuin 
vero  Clcnieniem  discipulum  suum,  cum  scirei  sibl 
iinminere  termiuum  vitae  sux,  in  loco  stio  Ecclesiae 
prxesse  constiluit,  ci  eam<potesi;iieni,  qiiam  ipse 
habuii  iu  principaiu  apostolaliis  ei  tradidii.  Ipsa 
auiem  consecratione,  qua  per  beatum  Petruin  Cle- 


71  £CKBEUTI  ABDATIS  SCIlON.VUGIENSiS  fl 

mens  ordiualus  esi  \u  prei»byicrum  tx  epiBropuin,  ^  (icrenly  diccbal  :  ExpedU  V0bi$  ui  tcitm  moriaiur 


ordiuaii  suiil  et  a  Ciemeiite  «lii  episcopi  et  presby- 
teri  Roin»9  ei  ipsa  ordiuaiiis  est  siiccessor  Cleiiteii- 
tiSy  ea  et  ille  alios  ordiiiavit  cpiscopos  ei  presbyie- 
ros,  et  Ita  a  successoribus  ad  successores  per  ordi- 
nem  descendit  sacerdotale  officium,  et  episcopalis 
dignitas,  usque  ad  cum,  qui  liodicrua  die  SMmmiis 
pontirex  Ecclesia;  cst. 

111.  Si  nuuc  diciiis  quod  sacerdotalis  orjo  dere- 
cerit  in  Uomana  Ecclesia ,  oportet  ut  nobis  boc 
demonstreiis,  sub  quo  papa  acciderit  iste  deTccius, 
et  quam  ob  causain  acciderit.  Quod  si  dicere  ne* 
sdiis,  magnae  slultiii»  et  teniernaiis  argui  pote- 
stis,  pro  eo  quod  rem  tam  magnam  diffamare  ausi 
estis,  quam  iioii  veraciter  comperistis,  sed  laeaen 


pro  populOf  ne  toia  §ent  pereat  (Joan.  xi).  Quibiis 
verbis  evangelista  ita  subjungens  ait :  11  oc  autem 
non  a  temelip$o  dicebat ;  ted^  cum  oetel  pamtifex 
anni  illiut  propkelabatt  quod  Jeeut  moriiurut  et$ei 
pro  geme,  et  non  pro  genie  tantum^  $ed  ul  filiot  bei^ 
qui  erant  di^perti^  congregaret  in  unum  (iM*)*  ^ 
quo  sermone  evangelisi^  percipitur,  quod  CaipbaSt 
licet  sanctus  non  essel,  propter  sauctiiaiem  laineii 
ponliflcalis  oflicii  sui,  aliquaiu  singiilarem  gratiain 
bal>ebal  a  Deo,  per  quam  proplietabat  redempiio- 
nem,  qux  pcr  Cbristum  erat  futura.  Erat  tamen 
indignus  dignliate  oflicii  illiust  non  sokin  ob  Ulara 
iiequiiiam  qua  Saivatori  resistebat,  sed  propter 
avaritiam  et  superbiam  ac  cxtera  vitia,   quibus 


in  opiiiioiie  babetis.  Dicitis  forte  :  Nescimus  sub  qiio  B  irretiti  erant  cuncti  sacerdotes  temporis  iilius,  sicut 


papa  acciderit  iste  dcfcctus,  sed  boc  scinius,  quod 
ex  muliis  temporibus  oniiies«  qui  diccbantur  Uo- 
mani  ponliflces  et  cardiuales,  semper  avari  fueruut 
et  superbi,  ct  niiikis  ex  causis  iiidigui  sacerdolio 
Cbristi,  el  ex  boc  certi  suuius,  quouiam  vcruin 
ftacerdolium  apiid  ipsos  non  est.  Cslo  iudigui  sint  : 
iiunquid  impossibile  e^t  ut  aliquis  sit  indigniis  sa- 
cerdotio,  et  taineii  vere  sacerdotii  ordiiienibabeat? 
^squaquaui  boc  iinpossibile  est.  SciuiujB  quippe 
quoniam  sacerdotiuin,  quod  crat  in  veteri  lege, 
insiitoti;m  erat  a  Deo.  Et  quontam  Aarou  et  Elea- 
larus  et  Pbinees  primi  saccrdotes  Dei  viii  saiictl, 
inulios  habueruiit  successores  iu  sacerdotio,  qui 
iioii  eraiit  beneplaciti  Dco,  et  indigiii  sacerdoiali 


ex  verbis  Joanuis  Uaptistae  manifestum  e»t,  qui 
frcquenler  eoi  arguebat.  Ita  cuim  erant  avari  et 
ciipidi  boiioris,  sicul  iji  bisloriis  legitur,  ut  singulis 
annis  mutarent  sunimos  pontiflces,  et  fesiinaret 
unusquisqueante  alium  iiigredi  ad  diguiLiiem  pou- 
liflcatus  per  pecunias  quas  dabanl  gentiiibus,  qui 
eis  prxposiii  eraut  iUis  temporibus,  cuin  secundum 
legem  unusquisque  pooiifex  usquead  flnem  vike 
au2e  stare  debuisset  in  officio  suo.  Quae  iiiutaiio 
pontUicum  inteUigi  poiest  eiiam  e:  co  quod  evan- 
gelista  dicit  de  Caiplia,  quod  esset  potuifex  anNt 
illiM$  {Joan,  xviii);  crat  aulcm  poniifex  auai  prioris 
Auiias  socerejus,  sicut  ex  bistoriis  babetur.  liaic 
idcirco  dicla  sunt,  quia  diciiis  non  posse  sacerdo- 


digniiate,  et  tamen  eos  Deus  toleravit  iii  officiis  ^  tale  officium  raium  csse  apud  illos,  qui  sacerdotio 
suis,  ei  ralam  permisil  esse  beuedictioMom  s;iccr-     ludigui  suiu. 


dotalem  in  eis.  Sacerdoies  Jud/eorum  in  advciiiu 
Salvatoris  bypocritx  erant  et  avari,  ac  siiperbi,  et 
Teuditores  et  emptores  spiritualiuui  rcrum,  sicdiex 
Terbis  Domini  apparct,  quibus  sxpe  eos  reprebeu- 
debat;  ei  iamen  ipse  de  eis  dicebat  ad  plebein : 
Super  catbedram  Mogiki  tederunl  Scribteet  Pkarikosi: 
quw,  dicunt  (acite^  qua:  autem  faciuntt  mlite  facere 
Matth.  xxiii).  £cce  cuiii  ipse  iiosset  vitia  eoruni 
jd>  iutriusecus,  uou  lamcn  abduccbat  populuin  ab 
cis,  sed  bonorem  debiium  sacerdctibus  et  spiiiiua- 
Ubusmagisiris,  voluit  ab  illis  exbibcri.  liein  cum 
venibseui    ad  cuui  deceiu  leprosi  volcntes  niua- 


Y.  Quis  scelcralior,  quis  indignior  fuit  di^peiisa- 
tioue  mysteriorum  Dei»  quam  iudas  Iscarioibis,  qiii 
et  fur  erat  Dominicas  gax»,  ct  mortem  Salvatorih 
diu  in  lueulegerebat,  et  voluuiate  eum  occidebat } 
Domiiius  lauieo  euiu.  siciit  et  c«teros  apostolus, 
mUiebal  ad  dispeiisaudum  gr.iiiam  suain  spiritalciii, 
prxdicando,  bapiizando  ct  exsequeudo  cuiicta  quKi 
ad  aposU)laium  perUiiebaiii :  ci  raia  csse  pcrmisit 
ea  quo:  ab  illo  gerebantur,  sicui  ei  ea  quae  casteri 
aposU)ii  faciebant  iu  miiiisieriis  suis.  Legiuiiis  do 
pluribusqui  baplizati  siini  a  Joaniie  U^iptista  viro 
sanclo   ct  pcrlecio,  quod    rebaptizali    sunl    per 


Uari  ab  eo,  diccbateis  :  UepOttendiie  vot  $acerdoti'  d  aposiolos  :  corum  vero  qui  bapiizali  suiii  a  Juda 


bu$  {Luc.  xvii).  Et  uui,  cum  cssei  uuindatus  a  lepra, 
ait :  Yade^  ostende  le  $acerdoti^  et  ofer  munua  quod 
preecepit  Mog$e$in  ie$limouium  iUi${Matth.  viii).  Eccc 
quomodo  bonorabat  eos,  quos  sciebat  esse  iniquos. 
Quid,  qu;eso,  boiiorabai  iu  cis  ?  I^un  personas  eo  • 
ruin,  sed  officiuni  eoruiu  qimd  sauclum  eral  et 
instilutum  a  Deo.  Quod  oerle,  si  defecissct  iii  eis 
propierea  qiiia  eo  erant  iudigni,  uon  eos  sacerdoles 
appellassct,  neque  prxccpissci  cis  oflcrri  uiuiius, 
quod  sacerdoiibus  Dei  erat  diviuo  jure  oiTereuduui. 
IV.  Scriptum  esi  do  Caiplia  suinmo  pouiiflce  Ju* 
daeoruui,  qui  erat  unuscx  pr:ecipuis  cruciflxoribus 
Cbrisii,  quod  cuin  coUegisseut  poniifices  et  Pbari- 
sxl  couciUuiu  advcrsiis  Jcsuni  quoiiiodo  cum  pcr- 


uulbim  legiiuus  luisse  rebapiizatum.  Fuisset  autem 
iiecessarium  eos  rebaptizari,  si  viin  suam  doii 
poiuisset  babere  sacramentuui  iilud  sub  mauibus 
ejus,  ob  eam  causaiu  quia  ipse  fuissei  indigiius  ad« 
minislraiione  baplismi.  Ad  nosirain  eniditlonem 
boc  fleri  perinisii  Dominus,  ut  iUe  qui  indigniis 
erat  coiuputari  iutcr  miiiistros  Dci,  graiiam  suaiu 
bomiuibns,  sicut  et  caeieri  aposioli  dispensarei,  ut 
cuin  videmus  iiidigiios  sacerdoies  spiiilualia  lra« 
ctare  et  distribuen',  iie  propter  eoruui  malUiam  dif- 
fideremus  graiix  Dei,  iie(|4ie  aesUmaremus  qiiod 
ouUam  virtulem  baberent  res  spiritales,  quc  ad 
salutem  gratiae  Dei  CAMisiitula;  suiil,  pro  eo  quod 
maU  suui,  qui  officiuiu  babeni  siiiier  ea.  Nolite 


75 


SERMONES  CONTRA  CATIIAROS.  —  SERM. 


74 


ilaqne  leroere'  hoc  alBrmare,  quod  in  Romana  Gc-  A  ncium  saliiiare,  el  oralioncm  facienJi   pro  popiilo 


clesia  dereceril  ordo  sacerdoCalis,  pro  eo  quod  qui 
rcgnaol  io  ea,  indigni  sunl  eo. 

Tl.  Cerie  lioc  quo4  «iicliis,  veniro  esse  fulcre- 
mnr,  si  defecisse  in  ea  idem  CailioUcam  proltire 
posseiis.  Nam  si  exinanlla  essel  fides,  inania  pro- 
cul  dubio  essent  ei  fidei  sacramenla.  Quod  si  inan-a 
c^senl  sacraroenla,  inane  et  nullius  aUli(.iiis  essei 
oflicium  sacerdolam  dispensaniium  ea.  De  aliis 
quidem  viliis,  pro  quibus  Romaaam  Ecclesiaro 
cuJpaiis,  non  eam  foriassis  sufficienler  possumui 
excusare;  sed  quod  adhuc  in  ea  derecerit  fides 
C:libolica,  nulla  cerie  polesiis  raiione  probare.  Nam 
eadem  fi.ies  quae  ab  initio  per  beutum  Petruin  in 
ea  plantuta  est,  et  qux  prxdicata  est  a  successo- 
ribus  ejos,  qui  pro  Calliolicae  fidci  confessione  mar- 
tyrium  pertulerunt,  ul  Clemens,  nt  Sixtus,  ut  Mar- 
ceUus,  et  multi  alii,  quos  longum  esset  enumerQre, 
et  qiii  sancliute  conversaiionis ,  et  coelesiibus 
doctrinis  Ecclesiam  vebementer  illuslraveruni,  ut 
Silvester,  ut  Gregorius,  ut  Leo,  et  quam  plures 
alii  :  eadem,  inquam,  fides  usque  in  hodiernuin 
d«em  in  ea  pRedicatur  et  tenetur,  adjuvante  apud 
Patrem  iUa  Domini  nostri  Jesu  Christi  inierpella- 
lione,  de  qua  ipse  dixit  ad  Petrum  :  Ego  rogawi 
pro  /e,  ui  non  deficiai  pde$  tua  {Luc.  xiu).  Qiiod 
utiqne  non  dicebat  spiri(ualiier  pro  illa  fide,  quas 
in  mente  Petri  erat,  sed  de  fide  Ecclesiae,  quam 
voluit  gubernari  a  Petro.  Uiide  et  sl  quaiido  con- 
Ugit  ali^uem  aposiolicoram  Pairuin  a  fide  Calbo 


Dci,  ccclcsias  qiioquc  coiisecraiidi,  ct  ordines  Ca- 
ciendi,  ac  ca^tf^ra  hiijiismodi  exsequcndi,  qiise  ad 
episcopos  ac  saccrdoics  pcrtineiit.  A  Romanisauleni 
Patribus,  sicut  notilia  sacra:  fidei,  iia  et  ordo  sa- 
cerdolii  a.l  nos  usque  pcrvenit  per  sancios  viros, 
qui  in  le  ad  has  occidentalcs  parlcs  Cliristiame  re- 
ligionis  caiisa  missi  sunt. 

VIII.  Nam  aposluius  Pelrus  qitando  tres  disci- 
pulos  siios  Eucharium,  cl  Valerium,  ct  Mnteriium 
ad  prxdicandum  iii  Gallia  alqiio  Germania  vcrbura 
Dei  iransmisit;  Patruin  quidcin  illorum,  vidclicet 
bcaluin  Eucliarium  in  presbylcrum  ordinavit,  ci 
ad  episcopaldin  cum  dignitatem  sublimavit.  Vale- 
riuin  aulein  ad  gradum  diaconntus  promovit.  Ma- 
6  lcrntmi  subdiaconiim  consccravii,  Bcalus  aulcm 
Euchariiis  ciiin  essct  cpiscopus  in  Trevcrensi  urbe, 
sanclum  Valeiium  ad  sacerdolii  gradum  promovii, 
ciquc  cuai  essct  moriturus,  Ecclesiam  vice  sua  gii« 
bernandaro  commisii.  Similiier  et  ille,  cum  essei 
ab  hac  vita  migraturus,  bealum  Maternum  in  sa* 
cerddtem  ordinavit,  et  episcopalem  ei  adminislia- 
tionem  commisli.  Ab  bis  ergo  tribiis  poiitificibiis 
Patrum  sacri  ordines  sironl,  cum  fide  Calliolica 
plantati  et  radicati  sunt  in  Treverensi  ct  Colonicnsi 
provinciis,  quas  ulrasque  rexisse  dignoscitur  san- 
ctus  Maternus,  simulqiie  Tumgrenseiii«  cum  adhuc 
episcopalis  essel  sedes  in  ea.  Qua  eniin  poicstaio 
et  qua  graiia  Dei  ipsi  ordinaverunt  episcopos  ei 
presbyteros,  aliosque  ordines  dederunt,  eadem  po- 


lica  errare,  non  diu  eum  stare  permisit  Doimiius,  ne  ^  icsiate,  eadcm  gratia  et  cuncti  qui  eoruni  succes^ 


forte  per  ipsum  Ecclesia  corrumperetur.  Nam  iu 
leinpore  Arian»  haeresis  quidam  papa  dictus  Leo, 
sicul  legitur  in  Vita  beati  Iliiarii,  Arianis  consensit 
in  baeresi,  et  subitanea  morte  percussus  est.  Sed  et 
de  alio  quodam  legitur,  quod  a  vera  fide  exorbita- 
Terjl,  el  obbanc  causam  deposilus  est. 

yjj.  Quod  si  adbuc  in  eo  vcfrbo  haereiis,  ut  di- 
catis  Horoanaro  Ecciesiam  ita  corrupiam  esse,  ut 
nuo«  credatur  in  ea  et  docealur  aliud  quam  quod 
credidit,  el  in  ea  docuit  beatus  Pctrus,  et  illi  ejus 
succcssores,  de  quibusdubium  non  est,  quin  sancti 
siol;  ostendere  debelis  nobis  rationabili  sermone 
quid  sit  illud,  in  quo  dsscordet  ab  illorum  fide  et 


sorcs  fuerunt  in  episcopali  dignitatc,  ct  in  eadem 
fide  exsiilerunt,  quam  illi  docuerant,  et  obedientes 
fueruiit  apostolicae  scdis  roagistro,  ipsi  quoque  or- 
dinaverunt  episcopos  ci  presbyleros,  aliosque  Dci 
altaris  ministros  usqiie  in  hodierniim  diem. 

IX.  De  Mogunlincnsi  provincia  similia  dico.  Q  la 
potestaie  ordinalus  fuit  in  presbyicnim  et  episco- 
pum  sanctus  BonifaciuSy  qui  cum  esset  Roman:e 
sedis  Ecclesi.^e  cardinalis,  missus  est  Zacliaria 
sumroo  ponlifice  Moguniiam,  et  primus  in  ea  ar- 
cliiepiscopus  factus  est :  qua  ,  inqu^m »  potestale 
ipse  consecratus  fuit,  ca  et  ipse  episcopos,  et  pre- 
sbyteros  aliosque  ministros  Dei  ordinavit;  eadem 


praedicatione:elquidsitillud,quodiIUcrcdiderunl,  j)  et  successores  ejus,  eorumque  suff^raganei  iisquc 
et  quod  nunc  in  fide  iion  suscipiatur  a  successoribiis 
illorttm.  Ccrti  auiem  sumds,  quoniam  ad  hoc  de- 
roonstramlttro,  ei  ratio  vobis  deest  et  sermo.  Sicut 
dixi,  Dominos  noster  Jesus  ob  dilectionem  principis 
apostolonin  inier  multas  procellas  persecutioiium, 
et  oblatrationes  hsreticorum»  incorrupum  adbuc 
conservavil  fidem  Catholicaro  insede  illa  aposlolica, 
simolqne  sacerdotalis  ordinis  in  ea  conservavii 
digaitatero,  roagis  propler  fidei  stabilitatem  quam 
propier  roerila  sacerdotum  regeiitium  eam.  Propier 
fidei  dico  stabililatem,  quia  indubitanlcr  ipsa  in 
negligeDiiaro  el  defectum  jam  dcveaissct,  si  eva- 
cuatum  cfiset  oflicium  prsdicandi,  baptizandi,  con- 
firmandi,  ligandi  aique  solvendl  oflerendi  sacri- 
Patkol.  CXCV. 


in  prxsens  lempus  singuU  suis  civliaiibus  ordiita- 
tiones  fecerunt  ministiorum  Dei.  Ex  bis  ergo  quas 
nunc  dictii  sunt,  scilote  quoniam  in  his  tribusar- 
chicpiscopaiibus,  qui  principnles  sunt  apud  Tenio- 
nicam  gentem,  et  episcopatibus,  qui  eis  subdlti 
sunt,  officium  sacerdotale,  radicem  et  firmamentiim 
habet  a  capite  sanctae  Catholicae  Ecclesiop,  id  est  a 
sede  Beaii  Petri  aposloli,  quae  in  Romana  urbe  Cbt. 
Scd  et  cuncla:  metropoIitanaB  civitalcs  ROmnnt 
imperii  in  co ,  quod  pnllia  ponlincalia  a  Romarrb 
Patribus  requirunl,  eisquc  obcdhint,  et  decrela 
Romanorum  poiitificum  recipiunt  ct  ob^crvant,  ct 
secundum  instituta  illorum  divinum  servitiinn 
agunt,  plane  demonslraQi,  offidum  episcopafe  ae 


75 


ECKBERTI  ABBATIS  SGHONAUGIENSIS 


TC 


sacerdotale,  caelerosque  ordines  divlni  miiiislerii  A  fpstns  Balvatoris  qni  dicebal :  Amen  dico  voki$ » 

muiti  venient  in  die  iiio  dieentei  :  Domine^^  nonne  im 
nomine  tuo  prophetammtti^  jt  damonia  efecimui,  ei 
virtulei  muitoi  fecimui  ?  Et  tunc  coufitebor  HHt^ 
quia  nunquam  novi  voi  :  Diicedite  a  me,  operarH 
iniquiiatii  {Lue,  xiii).  Si  lalia  dicere  aitimadvertere 
scireiis,  profecio  non  lam  lemere  jndicarciis  quod 
ofliciam  sacerdoiis  aut  episcopi  non  posset  apacl 
illos  esse,  quorum  viia  coram  laudabtlis  ^non  est 

XU.  Iierum  forie  ad  lalein  objeclionein  confti- 
gielis  ul  dicalis  :  Si  non  per  malam  eonversatie- 
nem  cpiscoporum ,  lamen  per  inGdelilatem  ipsomin 
accidcre  poluil,  ut  sacerdotalis  digiitlas  evacuare- 
lur.  Fuerunt  enim  quxdam  tempora,  in  quibiis 
IiaTeses  iia  in  Ecclesia  muliiplicauc  sunt  el  excre- 
verunt,  ut  etiam  episcopi  mullanim  civitatum  in 
errorem  ducerenlur^  maxime  in  diebus  Arianxper» 
fiiliar»,  cui  niulti  episcoporum  consensisse  leguntur» 
In  iliis  ergo  icmporibus  per  haereiicos  episcopos 
muitr  ad  ordinem  sacerdotii,  muhi  eiiam  ad  epi- 
scopalem  dignitaiem  ordinali  sunt.  Ilaerelicorum 
autcm  ordinationes  nullam  vim  babere  potuenmt, 
ila  ut  aliquis  ab  eis  ordinaius,  vere  officium  epl- 
scopi  aut  presbyteri  exsequi  possel»  aut  ad  boe 
alfum  promovere.  Ili  autem  qui  ab  ba^relicis  or- 
dlnati  sunt,  puiantcs  se  esse  eprseopos,  cum  non 
ossent,  alios  ordinaverunt  episcopos  et  presbyieros, 
et  nec  illi  ab  eis  ordinaii,  vere  officium,  quod  se 
pulabant  suscepisse,  babuerunt ;  et  illi  qiioque  alios 


a  Romana  Ecclesia  se  babere. 

X.  Idem  et  de  iciviiatibus  caelerorum  occidenta- 
lium  regnorum  dicere  possumus.  Regno  Francoruro 
bcalus  Dionysius  Areopagita  a  sanclo  Clemenle 
successore  Pelri  aposioli  in  episcopum  ordinatos» 
sacerdotale  officium  intulit ,  qui  primus  gentem 
Gallorum  in  Parisiensi  urbe,  et  in  finibus  cjus  pne- 
dicaiione  verbi  Dei  ad  fideni  convertil,  ecclesias 
construxit,  et  consecravit  presbyteros,  atquealios 
altaris  Dei  minislros  ex  probiUis  personis,  sicut 
legilur,  ordinavit.  Alque  ad  eadem  facienda  tres 
illustres  viros  a  se  ad  Ilispauiam,  ad  Aquiianiam, 
ct  ad  Delvaccnsem  rcgionem  transmisit,  Yidelicet 
sanctum  Marccllum,  Salurninum  el  Lucianum,  quos 
ei  sanclus  Clemens  papa  socios  itineris  dederat. 
Sic  el  in  rcgno  Ai)gloruin  bealus  Augiislinus  epi- 
scopus  a  venerabili  papa  sancto  Gregorio  iiiissus, 
sicut  Cbrrstianae  religiouis  cultum,  ita  et  sacerdo- 
lale  officium  dilatavit.  Sicut  ergo  eadem  fides  qiiac 
a  Romaiia  sedc  per  sanctos  viros,  qui  inde  missi 
sunl,  disseminala  est,  adbuc  bodie  permanct  iu 
cunctis  civiiatibus  occidenlalium  regnorum,  quae 
prxdicta  suni :  iu  ci  offlciam  sacerdolale,  qiiod 
per  iilos  plaiilatuin  esl,  Ibidem  permanct  usque  in 
diem  banc. 

Kl.  Fcrte  ad  bxc  respondeiis  :  Fuiemur  quidem 
fjuod  illi  piiini  prxdicatores  ftdei  Cbristiana;,  de 
qulbus  dicluui  cst,  vere  sacerdotcs  Dei  fuerunt,  el 


B 


alios  ad  sacerdot.um  ordinare  poiuerunl.  Sed  niiil-  q  ordinaverunl,  et  ita  usque  ad  baec  lempora  devoluti 


los  successores  in  episcopalibus  catbedris  babiie- 
Tunt,  quoruin  vita  tam  prava  et  tam  abominabilis 
exstiiU,  ut  nec  ipsi  possent  sacerdoiale  officiiim 
babere,  nec  irlios  ad  boc  possent  ordiaarc,  ac  per 
eos  sacerdoliuin  omnino  inicriit.  Proquibus  re- 
spondeo  id  ipsum,  quod  supra  de  Romanis  ponii- 
ficibus  diclum  cst ;  non  esse  boc  Impossibile,  ui 
magislratus  ecclesiarum  babeant  aliqua  dona  spi- 
ritualia  periineiilia  ad  utilitatem  eorum,  quos  regere 
liabent,  qui  lamen  ipsi  eisdem  donis  coram  Deo  indi- 
gni  sint,  et  non  ipsimet  proficiant  ad  salutem.  Sic  et 
propbeticus  spiritus  Balaam  et  Caipbx,  de  quo  et 
supra  locuti  sumus,  et  apostolica  polestas  Juda: 
iion  ipsis  fprovenlt  ad  ulilitatem,   sed  aliis.  Qua- 


sunt  ordines  ecelesiastici,  qui  ab  illis  ba^relicis  tfi' 
scopis  priinum  corrupti  sunt,  ei  ila  annihilali  sunl, 
ut  ubi  esse  pulantur,  ibi  vere  non  sinl.  Si  taleni 
objectionem  conciiinatis  adversuin  nos,  scitoie  quo* 
niam  absque  responsione  non  sumus.  Ita  qutdem 
saepe  accidisse  legimus,  ut  ciiam  episeopi  diversa- 
rum  civitalum  in  errorem  ducerentnr  et  consenti- 
rcnt  baereticis,  quifidem  Galbolfcam  subvertere 
conati  sunt.  Et  quidem  si  ita  aliqui  hacresibus  con» 
senserunt,  ut  lamcn  ipsi  non  manifesta  coniradi- 
ctione  Ecclesiani  impugnarenl,  neque  excoinmunH 
catione  ortbodoxorum  Patruni  ab  Ecclesia  praeci- 
derentur,  et  ita  adbuc  spccle  tcnus  intra  Ecclesiam 
manseruni :  de  talibus  non  ncganius,  quiu  babue* 


propter  ex  boc  quod  dicilis  pontifices  suceessores  D  rint  vere  sacros  ordines,  et  si  non  ad  suam  utili- 


sanctorum  virorum,  de  quibus  supra  dictum  est, 
maleet  irrationabiliter  vixisse  ;  non,  inq,uam,  ex 
hpc  necessario  probare  potestis,  qiiod  ipsi  babere 
non  potuenint  polesiaiem  exsequendi  officium  s.v 
cerdotum,  et  ordinandi  sacerdoles;  quae^poiesias 
ftine  dubio  sancta  est,  et  spiriiuale  donuin  Dei  est. 
Multi  in  primitiva  Ecclesia  boc  donum  Spiritus 
sancli  babebant,  ut  loquerenlur  variis  linguis,  quas 
iiunquam  ab  aliquo  didicerant,  et  tamen  cbarilaicm 
Dei  noii  babebant,  quia  non  ad  nicrilum ,  scd  ad 
lionorein  Dei  dabatur  boc  donum.  Multi  boc  donum 
Spirilus  sancti  babebant  utin  nomineCbrislipropbc- 
tarenl,  et  dambnia  ab  obsessis  cprporibus  cji- 
cerent,  et  signa  alia  facercnt,  et  tamen  non  vere 
Cbristum  scqucbantur,  sicut  perpenditur  ex  verbis 


tatem,  et  potuerint  vere  eos  aliis  dare,  quia  non 
impossibilc  est,  ut  Ecclosiae  sacramenta  aliquando 
ellam  per  basreiicos  dispcnseiitury  siciit  et  teslautur 
verba  Auguslini,  qui  ait  i-Non  ideo  non  iunt  iaera^ 
,menla  Ctiritti  et  Eecleiiaf  quia  eii  iliicite  utantur^ 
non  modo  iKeretici^  ied  et  omnei  impii  :  ilii  corrh- 
gendi  iunt  ei  puniendi :  iiia  vero  agnoicenda  et  vene- 
randa.  At  si  qui  ila  bxresibus  corrupti  suiil,  ut 
manireste  tas  auderent  defendere  et  impiignare  Gn- 
Ibolicam  fidem,  bos  Roinani  magisirntus  et  orilio- 
doxi  Palres,  qui  sub  illis  fidem  Caibolicain  tiieban- 
tur,  ab  cpiscopalibus  sedibus  quanlum  lieri  poluit, 
ejicere,  el  ab  Ecclesia  Dei  prffcidere  per  excom- 
municationcni  studuerunl. 
XIII.  Si  quos  auicin  ordines  facere  pracsompse- 


77 


SERMON£S  GOiNTRA  CATHAROS.  —  SERM.  X. 


7S 


rMiil,  interim  diim  ab  Ecclesia  Dei  eranl  prsBcist,  A  Ulemm  onptizatus  $emel^  iierum^aptizm  nondebet; 


iili  ordtnes  simiil  cum  hscresibiis  sub  excommuni- 
ca4ione  fuerunl,  i(a  ut  nullam  salularcm  vim  habe« 
rent,  qnandiu  hacreses  pcrmanserunl  in  illis,  qui 
ordinaloribns  suis  tn  hxresi  consenserunt*  Uiide 
dici(  Cyprtanus  marlyr  in  epistola  siia,  quod  omnia 
qnsecunque  faciunl  hxrelici,  rarnalia  et  inania  et 
sacrilega  sinl,  ct  eoruro  nltaria  falsa,  et  illiciia  sa* 
cerdolia,  el  sacrincia  sacrilega,  qoi  more  simia- 
ruin,  quac,  cum  hoiniiios  nonsunt,  forniani  iniilan- 
iiir  humanam,  TiiUuin  Ecclesiac  Caihoiicx  et  auclo- 
riialem  stbi  vindicaiit,  ciim  ipsi  Ecclesia  non  sint. 
Postquam  vero  cuni  Dci  auxilio  hxrcses  dcnccrc 
cceperunl»  tia  iK  hi,  qut  excommnnicali  fiierunt 
pt^pier  eas,  vel  niorcrenlur,  vel  paiihitini  re:!ireiit 
ad  CathoUcam  Ecctcsiamy  eique  reconciliareiitur. 
T'jnc  si  qui  ab  hserelicis  episcopis  extra  Ecclesiam 
ordtnalt  fiicranl,  reiipiebaniur  qiiidein  iii  coinmu- 
iiionem  Ecclesix,  seJ  non  omnes  uro  eodcinqiic 
nK>do.  Qiiidam  enim  sic  recepli  sunl,  ut  per  inanus 
impositionem  lanlum  laicam  habereiil  communio- 
nein,  et  omnino  sine  dericatiis  oriiiiie  in  Ecclesiu 
essenl,  sicut  intelligimus  ex  vcrbis  Innocciiiii  papne. 
Legiiur  eniro  quod  dicit,  Arianorum  clericos  non 
suscipiendos  cum  sacerdotii»  vel  aliciijus  miiiistcrii 
«ligniiate,  quibus  soluiii  baplisma  raluin  essc  per- 
mitlit,  qfiod  in  nomine  Palris  et  Filii  el  Spiritus 
sancti  percipilur*  Tnidit  etiam,  laicamtanturo  com- 
inunionem  talibus  esse  tribuendain  per  manus  im- 


ita  qni  consecratui  e$t  semel,  in  eodem  ordine  non 
valet  iterum  consecrari.  Ilcm  el  quidnm  veniei.tes 
ab  hxrelicis,  ila  rocepti  sunt,  misio  rigorc  quodani 
cum  misericordia,  ut  quosqiie  ordines  innc  halie- 
renl,  tn  illis  ministrarent,  el  nunqnam  ad  alios  ali- 
quos  promovercnlur.  De  qua  re  Urbanus  pnpa  leg!- 
tur  mandasse  Ccl)erliardo  Constantiensi  cptscopo 
sic  :  Ut  ab  exeommunicati$  quondam,  tamen  calholi^ 
ci$  ep:$copi$  ordinalo$j  »i  eornm  religiosior  vita  et 
doctrinte  pra*rogativa  vi$a  fuerit  promereri,  pceniien'- 
tia  indicta^  qnam  congruam  duxeri$^  in  ip%i$  quos 
acceperunt  ordinibus  permanere  permittas.  Ad  supe» 
riore$  tero  a$cendere  non  concedimu$^  ni$i  necenitat 
et  utilila$  maxima  flagitaverit,  el  ipsorum  couversatio 
sancla  promeruerit,  Hoc  tamcn  ip$um  r/ir/ia,  et  cum 
cautela  prwcipua  e$t  eoncedendum.  Idem  ct  alii  qiii> 
dam  mandasse  lcguitlur  absqiie  otnnl  exceptione. 

XV.  H:vc  me  ila  commemorasse  scialis,  quateniis 
ex  bis  perpendaiis  quali  diligentia  Patrum.  qiii  Ec- 
clesix  Dei  gubernaculum  posscderiml,  provisiim  rt 
caulum  est,  ne  hoc  quod  difllis»  evenirei ;  vriiclicet 
iit  per  iiaereticos  ecclesiasliflljlhlines  evaciinrotitiir. 
Nam  per  eos,  qni  ad  commmihHiem  Ecclesi;c  reccpti 
stint,  non  pcrierant,  sed  nec  per  eos  qui  extra 
conimnnioitcm  pcrmanserunt  cvaciiati  sunl.  Quia  es 
qiio  eisCaiholica  Ecclcsia  pr;evaluil  non  mnnifesle 
in  Ecclcsia  niiiiisirnveriini,  ncqtie  or.Iines  pnlam 
fccentnt  :  et  si  in  occulio  cos  fei-eriint.  el  uliquis 


IKisiiionem,  iiec  cx  liis  aliquem  in  clericatus  hono-  ^  Caiholicoruin  sciens  eos  hxreiicos  csse,  ordin:ilio- 


lein  vcl  exigtinni  subrogandum.  Et  hoc  quidem  pri- 
mum  generaliter  de  haereticis  fuerat  constiiulum ; 
sed^postea  variis  occasionibus  intervenieniibus , 
leinperalus  esl  isie  rigor  consilio  orlhodoxorum 
Patnim,  quibus  decernenlibus  nonnuUi  ordinatorum 
ab  hacreticis  ila  reccpti  sunt  dispensaiionis  causa,  ut 
icronnerent  in  ordinibus  suis,  quos  ah  h:ereiicis 
susccperant  exira  Ecclesiam.  IIoc  cx  decrclo  Inno- 
centii  palel,  in  quo  ista  dicit  :  Snmma  $acerdotum 
deliberatio  hwc  fuit^  ut  quos  Bonosus  ordinaverat^  ne 
cmm  eodem  remanerentf  ei  /ieret  non  mediocre  $can* 
dalum,  ordmati  recipereniur.  Sed  nece$$ita$,  iiiquil, 
temporis  id  ptri  maguopere  postulabat.  Taiibus  ergo 
si  quid  gratio!  spiriiualis  dcfuii  qiiod  in  sua  ordiiia- 
tionc  recipere  debueruni,  hoc  eis  collaiuni  esse  con- 
stal.  in  eo  qiiod  a  calholicis  Pairibus  licenliam  iui« 
ni^-randi  iti  Ecclesia  acceperuni.  Iiem  ordina:orum 
ab  hasreticis  quidam  ita  recepii  sunt,  ui  accipietties 
manus  impositionem  ordinarentur,  et  sic  reuiane- 
rent  in  dero  :  forsiian  quia  non  secundum  forinam 
Ecclesi»  fuerant  ordinali,  quod  de  Novaiianis  tan- 
tom  sialulnm  legiiur  in  canonibiis  Nicaeiii  conctlii. 
XIV.  Quidam  arbilrali  sunl,  omnes  qui  ab  h?pre- 
tieis  exlra  Ecclesiain  fiiisseni  ordinnii,  secundo  or^ 
dinandos  esse,  curo  ad  CHlhoIicam  Ecclesiam  redis- 
sent.  Seil  boc  non  esse  faciendum,  Cregorius  papa 
demonstrat  in  episiola ,  in  qua  Joanni  Raveriiinti 
episcopb  iia  scibit  diccns  :  Quod  diciti^^  ut  qui  or- 
iinaii  sunU  iterum  ordlnentur^  vald$ridiculo$um  e$L 


ncm  ab  cis  acccpii,  non  est  rci  epius  iii  Ecclesia. 
Sic  namque  legitur  in  aciione  scpti!i'ge  synodi,  qii» 
npiid  Nicacam  celebrala  est :  Si  quis  $ponte  ad  hm- 
relicum  vadit,  et  accipit  ordinatonem,  non  recipia" 
tur.  Ei  de  hxreitcis  qiiid  nmplius  dicain?  Scimiis 
cerlc  quoniam  Doniinus  Salvaior  cuin  de  srdifica- 
liono  Ecclesi.-e  sanctsc  ad  principem  apostuhrum 
loquereiur,  ila  inter  cxiera  aiebat:  Ei  poria  inferi 
non  prcevalebuni  adver$u$  eam  (Matih.  \vi).  Porias 
anicm  inferi  dicebni  hxreticos,  qui  ingrcssum  infen 
pntefaciuni  his  qui  sequuniur  eos.  lli  nuiem  secun- 
dum  proinissionem  Domini  nondum  prxvaiueruiil 
Kcrlesix,  qiioniani  Priiici|)i  aposiolorum  comiiiisil, 
ul  fidem  Calholicain  nunqunin  in  ea  deslriicre  pos- 
seni.  Quod  si  ila  prscvaluissent  adversus  cani,  ut 
omncs  orJincs  ecclcsiastici  in  ea  per  ipsos  exiiianiti 
jnin  csscni,  alque  ila  infirniala  j:im  essent  cuncta 
^acraniciila  Ecclcsiao  :  niniis  ccrie  praeva!uisscnl  ad- 
vcrsus  eain,  ei  non  bene  iiiipleta  csset  proinissio 
Salvaioris,  qiiac  evacuari  noii  polest. 

XVI.  De  Siinoniacis  episcopis  lorsilan  eamdeni 
objeciioncm  nobis  faciiis,  qnx  siipra  de  hiereLicis 
inducla  esl.  Nos  vero  de  eis  ita  respondemiis  : 
Qunndiu  iia  non  manifesta  csi  Simonia  aliotijus 
cpiscopi,  ut  pro  en  cornm  mngistr:ilibus  suis  accii- 
seiur,  convincalur,  et  canonica  senlcntia  feriaiur; 
iiutdiu  odiciunt  cjus  viin  suani  credimiis  haberc  in 
ecclesinsliris  sncranieuiis,  qiix  ab  ipsu  adminislrnn- 
iur,  sicui  ex  verbis  beati  Gregorii  coUigimus^  (^V 


79 


ECKBERTI  ABBATIS  SCnONAUGIENSIS 


Hc  SAGramenio  Doniinici  corporis  loqnens  aii.  :  Et  A  cnicunqne,  inquU,  imposnero  manas,  accipiat  Spi» 

riiiim  BStncium  {Acl.yui),  Quia  nee  Scriplura  supe^ 
ritts  dixerat :  Videm  aulem  Stittoyf,  quia  ttpc$toli  den 
rent  Spiritum  ianclum;  %ed  Jt^erai  •  Videns  autem 
Simon  quia  per  impositionem  manus  apoiiolorum 
darefur  Spirims  sanctus  (ibid,). 

Si  quis  Tero  callKdicorum  Palrum,  hoc  in  serip'^ 
posuisse  inveniatur,  videlicet  apostolos  dedtsse  Spi- 
rilom  sanctnm,  sive  eos  qui  ordinant  minislros  Dei 
Spiritum  sanctum  dare;  sciendumesiy  nonaliumeoft 
sensum  in  tali  dicto  babuisse,  quam  qui  inverbis  Au- 
gustini,  quae  nunc  inducta  suut,  expressns  est.  Fnis^ 
tra  ergo  intcrrogatis  qunmodo  possintdare  Spirilum 
sanclum,qnicum  nonbal)enl.  Quod  ergo  eisposs-bile 
csl  faciunt  tam  mali,  quam  l)oni  cpiscopi :  oranl  vi- 
dclicet,  et  secundum  officium  suum  benedictionet 
statutas  dicunt  super  eos  quos  ordiiiani,  et  Dcos 
iion  pro  ipsorum  meritis,  sed  pro  dilcclione  Ecclc* 
siae  siiae,  ciijus  adliuc  qualiacunque  meinbra  sunl» 
praesial  lioc  donum  Spiritus  sancii  unicuiquc  eorum 
qui  onlinanlur,  ut  babeat  eam  gratiam,  qiiae  per^- 
nel  ad  ordinem  suum,  qua  tamengratia  poiest  unus- 
qiiisquc  uii  sive  in  bonuin,  sive  in  maluro»  Et  nou 
mirum  si  ad  invocaiionem  Dei,  qiiaro  facit  maliis» 
aliquam  Spiritus  sancli  graiiaiu  praestat  ei  qai  ordl* 
natur,  cuni  ad  invocationem  sanctje  Trlniiatis,  quam 
interdum  fucit  quilibet  flagiliosus  Cbrislia:ius,  &ive 
eiiani  inildclis,  super  eum  qui  baptizatur  in  iiomine 
Patiis  et  Filii  et  Spirilus  sancti,  detur  baptizato  ca 
gratia  Spiritus  sancti,  per  quem  omnia  pcccata  re- 
mittuntur,  ei  per  quam  Cbristi  membiuin  eaicitnr. 
XYlll.    IUud   quoqiie  nunc  mibi   objicite ,  qiiod 
Pelrus  apostolus  ad  Simonem  Magum,  cum  oflerrcl 
ei  pccuniam  pro  ea  poteslate,  ul  cuicuiiqueimponc- 
ret  manus,  acciperet  Spiritum  sanctum,   dioibat : 
Pecunia  tua  tecum  sit  in  perditionem^  quia  exiitima^ 
$ti  donum  Dei  pecunia  possideri  (ibid.).  Ex  boc  erga 
inducitc  adversum  me  bunc  sermoncm,   et  dicite» 
qiiia  existimavit  oblinere  donum  Dei  per  pecuniam, 
malediclus  est,  et  repulsus  ab  eo,  et  non  est   illud 
consecutus.  Ita  ergo  ei  imitatorcs  Simoniaci,  qiii 
pro  officio  episcopali ,  quod  est  spirituale  donum 
Dei,  oflerunt  et  dantpecuniam,malcdicuntura  Dco, 
et  non  consequuntur  quod  quaerunt ;  et  si  non  con- 


t]uid  meliui  corpore  el  tanguine  Chrini?  Sive  ergo 
per  6onos,  iive  per  maloi  ministros  intra  Ecclesiam 
dispensetur^  tacrum  tamen  est,  et  Spiritus  tanctut 
vivifieat :  nec  bonorum  ditpenttttorum  meriiit  amplia* 
tur^  nec  malorum  attenuatur.  Siint  aulem  ad  intra 
Ecclcsiam  Simoniaci,  qui  nondnin  sunt  ab  ea  dam- 
nati.  Cum  ergo  ulrumqne  ad  ofllcium  eoruin  pcrli- 
neai,  el  corpus  Domini  consecrare,  et  minislros  Dei 
ordinavc;  si  in  majori  sacramento  irritum  non  est 
'  oflicium  eorum,  proplcr  pcccata  eorum,  probabilc 
cst,  quod  etiam  in  minori  irritum  non  sit<  Nam, 
licet  reproba  sii  viia  eonim,  et  orationcs  eorum  Dco 
sirt  ingraLT,  credimus  lamen,  quod  pcr  nicrila  et 
orationes  Ecclesiae,  cui  adlinc  utcunqiic  adba^rcnt, 
adjuvantnr,  ut  rata  sintoflicia  corum  in  sacramcn- 
lis,  qusc  ad  usum  Ecclesiae  pertinenu  Nemo  enim  in 
consecratione  Eucbaristia»  dicii,  oflcro,  sed  offeri* 
mus  :  quod  quidem.  pro  fota  Ecclesia  dicitur.  Nemo 
ctiam  episcopori^m  ln  otteio  sito  explendo  dicit,  oro 
iit  boc  vel  boc  fialt  seiLq^reiiiiii  unusquisquc  dicit : 
lu  quo  se  toll  Bcd9ifa|||^^  cujus  meritis 

ct  precibus  adjit¥«jijp|@i^  ea,  de  qiii- 

bus  postuiat  a  Deo,  q^  forte'pdr)fi^  esset 

impeirare. 

XVII.  Foriasse  iterom  oljicitis  mibi  dicenles :  Et 
quid  esl,  quod  DoiDfi^'%dcerdoiibus  sive  episcopis 
sibi  displicentibos  comminatur  dicens  :  Maledicam 
benedictionibut  restritf  {Malae,  ii.)  Hoc  ita  inleili- 
gite,  ac  si  diceret  :  Benedictiones  veslras  faciain  Q 
vobisniclipsis  provenire  in  malediciioncm.  Potest 
eniro  esse  quod  beiiediclio  alicnjus,  ei  qui  benediet- 
tur  iii  boniim  cedat;  ipsi  vero  qui  bencdicit,  eadem 
benedictio  in  maium  provcniat,  queinadaiodum  il' 
lis,  qu)  curo  non  sequercnlur  Cbristum,  in  nomine 
tamen  ipsius  benedicebant  obsessos  a  dxmonibus : 
ei  illi  quidem  liberabaniur,  illi  vcro  qui  benediciio- 
Kibus  suis  alios  liberabant,  et  ex  boc  gloriam  ct  lu- 
criim  apud  bomines  quaerebant,  reprobati  sunt  a 
Deo,  sicut  palet  ex  evangelicis  verbis,  qiiae  superius 
indocta  sunt*  Ad  hoc  quod  de  Simoniacis  ordinalo- 
ribus  jani  supra  dixi,  ut  aestimo  dicitis :  Quomodo 
possunt  dare  Spirilum  sanctum ,  qul  non  ba*)cnt 
Spiritum  sanctum?  Videtequid  dicatis,  et  qnid  in 


terrogetis.  Dico  vobis  quod  praeier  Christuin,  qui  ^  sequunlur,  non  vere  episcopi  sunt,  ei  non  possiint 


et  verus  Iiomo  esi,  et  verus  Deus,  non  potcst  ullus 
horoinum  dare  Spiritum  sanctum  alii,  sicut  et  le- 
stator  beatus  Augustinus  ita  dc  Christo  loquens  : 
Accepit  Spiritum  tanctum^  ul  homo^  et  effudit  ut  Deut, 
Not  autem  accipere  quidem  hoc  donum  pottumut  pro 
modulo  sMtiro,  effundere  vero  tuper  aliot  non  uliquo 
pouumut;  ted  ul  koc  fiat  Deum  tuper  eot^  a  quo  id 
eficitur^  invoeamut,  Item  dicit  :  Non  aliquit  ditei' 
pulorum  Chritti  dedit  Spiritum  tanclum,  Orabant 
quippe  nl  venirei  in  eot^  quibut  manum  imponebant^ 
non  ipti  eum  dabani :  quem  morem  in  tuit  prospotitit, 
etiam  nune  urvat  Eccletia,  Denique  et  Simon  Magut 
cfferent  apotiolit  pecuniam,  non  ait  :  Date  et  mihi 
lianc  potestalero,  ut  dem  Spiriium  tanetum;  ted^ 


implere,  quod  ad  ofliciuro  opiscopaie  pertinet.  Estne 
talis  objectio  vestra?  Noo  me  adhuc  sine  respon- 
sione  iovenieiis*  Vere  qaod  Sinion  repulsatus  esl 
ab  illo  spirituali  dono,  pro  qoo  roaie  negotiaiusest, 
nec  consecutns  est  illud,  et  hoc  erat  judiciom  ira- 
seentis  Dei.  Isii  vcro  consequontordonuinspiritnale» 
pro  quo  et  ipsi  male  negotiaiitor,  videlicet  ofllcium 
episcopale,  et  hoc  est  benenciumex  parie  irascentis 
Dei,  et  ex  parie  miserentis  Dei.  Beneflciom  irascen- 
tis  Dei  esi,  qoia  boc  illis  praettat  ratus,  ut  tanlo 
damRabiliores  fiant,  quia  malepro  eo  negotiati  sont, 
ac  si  dicat  verbis  Saulis,  qui  cum  daturos  esset 
filiam  soam  David,  cojus.  mortem  disponebat,  ajt : 
Dabo  ei  filiam  meam  nxorem,  ui  tii  §i  in  teandedmn 


81 


SERMONCS  CONTRA  CATUAROS.  —  SERM.  X. 


8i 


(/  Reg.  xviii).  ficncncium  irasceiitis  Dci  suscepcranl  A  tiari  precibus  et  muneribus,  ei  promissis,  tum  pcr 


Uli  (fe  quibus  Apostolus  ait :  Qui  cum  cognoviitenl 
Deum^  non  sicut  Deum  gloriltcaverunf^  sed  evacua- 
runt  (Rom.  i),  etc,  el  illi  de  quibus  Psalmisla  ail : 
Verumlamen  propter  dolot  posuiiti  eis^  dejecitti  eot 
dumallevarentur  (Ptal.  lxxii).  Ex  parie,  inquain, 
est  lieneficium  roisereniis  Det,  quia  ad  usum  Ec- 
clesiae  snae  eis  pra^stal  cam  spiritualcmgraiiain.qua 
Qtunlur  in  ofBciis  suis,  nc  occasioiie  illoruin  pcreaiii 
sacramenia  Ecclcsix,  quibus  carere  ipsa  non  po- 
tesl. 

XIX.  Yemmlamcn  inler  peci^alum  istorum,  cl 
peccalum  Simonis  videtur  difTcreniia  esse.  Non  illc 
Tidcbat  apostolos  per  illani  potcstateiny  qnam  a  Dco 
babciit  etquam  ipse  desiderabal  haberc,  conseciitos 
fuisse  aliqiias  divilias,  aut  aliquod  s.TCuIare  domi- 
ninm,et  ideo  non  eis  obtiilit  pccuniam,  quaienus 
ad  talin  consequenda'cuin  adjuvareiit;  sed  priiicipa- 
liter  ad  ipsum  spiritualc  donum  Dci,  quod  eos  vi- 
delat  babere,  intcndit  venire,  ut  vidclicet  cuicun- 
^ue  imponeret  manum,  rccipcret  Spiritum  sanctum 
cum  aliquo  visibili  mirnculo,  ita  qiiod  loqueretur 
variis  linguis,  vel  aliquid  tale  in  eo  contingcret,  tn 
quo  manireste  notari  posset  Spirlius  sanctus,  et  in 
eo  affeciabat  simills  fieri  sanctis  apostolis,  quibus 
lnvidebal,  quod  In  tam  excellenti  donoei  prxrer- 
reDlur.  Quae  invidentia  ejus  significata  est,  nimiruin 
in  eo  verbo,  quod  dixit  Petrus  ad  eum :  In  fetleama- 
ritudimi  video  te  eae  (Acl,  viii).  Adipisci  atitem  boc 
Tolebat,  non  otin  bonum  eo  uteretur,  sediDmalum, 
videlicei  ad  glonam  sibi  coram  hominibus  compa- 
randam,  sicot  Judxi  Chrlsturo  emeruni,  non  ut  eo 
frnerenlur  in  bonum,  sed  ut  suam  pravam  volunla- 
tcm  in  eo  perflcerent.  Et  cum  non  esset  cor  ejus  re- 
ciam  coram  Deo,  nihil  de  reconcilianda  sibi  gratia 
ejus  iractabal,  quateitus  adipisci  doniim  ejiispossei; 
aed  qnasi  eo  inviio  hoc  obrmere  posset,  irrevercnter 
et  m:anifeslesibi  venundari  posiulabat  impretiabi- 
lem  gratiam  ab  bominibus,  quam  solus  dare  poterat 
Deos.  Talis  ergo  erat  (eraeritas  ejus,  qiiasi  si  servus 
ilicojus  potentis  desp«H:tus,  odibilis  domino  suo,  et 
nullam  habens  curain  adipisceiidi  gratiam  ejiis,  nia- 
nifeste  offerat  pecmitam  consiliariis  domiiii  sui,qira- 
lenuA  faciaui  eum  hubcre  filiam  ejus,  ut  fornicarie 
ea  abutatur.  Nunc  vero  si  qiiis  ita  salutis  sus  ob 


se,  tumperamicos,  modoocculte,modomanirestene- 
gotiiim  tractans»  Et  quidem  omnia  facit  principaliter 
pros£Ciilaribnsquseconcupiscit;secundarioauiempro 
spiriiualibus,  non  quia  amet  ea,  aut  eis  dignum  se 
esse  arbiiretur;  sed  quia  scit  sine  his  saecularia  illa 
se  non  posse  obtinerc  :  perficit  negotium,  dat  quod 
exigilur,  suscipit  sub  manu  ecclesiastici  pairis,  a 
quo  ordinatur,  spiritualem  potcslatem  pertineniem 
nd  dignilatem,  ad  quam  ordinatur.  Hanc  vero  illi 
confcrt  Dcus,  non  quia  amct  eum,  aul  quia  digniis 
sitea,  sed,  ul  supra  dixi,ex  parie,  propier  miseri- 
cordiam  suam,  ut  eleclis  Dei,  qtii  in  populo  pcrli- 
iiciitc  ad  regnum  ejiis,  non  desint  proptcr  peccatum 
illiits  sacramenta  ecclesiastica  pertinenlia  ad  sali:- 
B  tcm  animarum  eorum.  Ex  parie  eliam  in  ira  sua 
hanc  illi  pra^stat,  ut  lanto  majorem  occasionem  ha- 
bcat  dtninandi  cum  in  fuluro,  si  non  poeniteat,  qtit 
pcr  pecuniam  se  ingessil  ad  frnendum  secunduin 
volunlalem  cleeinosynis  Hdelium,  qux  illi  ad  hoiio- 
rem  Christi,  et  ad  uaut  paaperum  cjus  ecclesiia 
contulentiit.  Et  pafte  etiam  lalea  boc  niodo  sinii 
Deus  habere  eccleaiastteas^inlUles,  propler  pec- 
cata  quoranjllDW  fQia«ilJi|  popafo,  et  non  suDt 
digni  haberol^inoo  prcliliffr  iil  tegtalar  Scriptara 
qiiGC  dicit :  fhh&^et  peeceUa  poipuii  permittit  Deu$ 
regnare  hypocrtiam, 

XX.  Sa^pe  autem  qal  alolnficclesia  negotiantur, 
quoniam  in  inente  non  habent  principarem  intcntio- 
Q  nem  ad  emeiida  spiritualia,  sed  ad  temporalia,  quas 
magis  amant,  ct  de  eis  tolus  sermo  est,  apud  ven- 
dentes  et  cmentes,  dicunt  se  non  emere  apiritualia, 
sed  temporalia.  Sed  hoc  dicendo  semetipsos  fallunt. 
Hoc  eis  quasi  pro  emptione  reputatur,  quod  ad  ea 
accedunt  mediante  pecunia,  quam  propier  conca- 
pisccntiam  lemporalium  dant  pro  eis  qux  statuta 
sunt,  ut  simul  cum  illis  spiritualibus  possideantur. 
De  hiijusmodi  negotialoribus  papa  dicit  boc  modo  : 
Si  aliqui  objecerinl  te  non  conteerationei  emere,  ud 
ret  ipsat  quas  ex  contecratione  proveniunt^  penitui 
desipere  probantur.  Piam  quitquit  horum  atterum 
vendil,  iine quo  atierum  non  habelur,  neulrum.ven' 
dere  omittit,  Similitudiuem  atitem  bujus  negotii  con- 
sidero  in  co  quod  dicam  :  Si  tutor  pupilli  fraudulen- 


liviomefficilur,utnonsccu..du.n  Deun.  ,,o„ore„,  D  »cr  vend.l  molc.lem.  quas  Ol  torcdilas  illius,  viro 

considcrai  divlil.s  el     consciofraudissua;  iniqnus  esl  emptor.  sicut  et 


calhedne  appetal  :  priinum 
lionores,  ci  hiijusmodi  leinporalia  commoda,  qiiac 
coneiipiscibilia  sunt,  adjuiicta  e^se  pnclationi  illi, 
et  ea  principaliter  concupiscit^  et  secum  de  adipi- 
•cendisilia  traclat.  Juxta  ha>c  autcni  considerat 
spiriliialia,  sine  quibus  illa  possidere  non  potest, 
Tidelicet  oflBciom  saccrdolale,  quod  etigii  ut  divinx 
ccrntemptalioni  insistat  orando  pro  aliis,  et  medi- 
Undo  i|u»  Dei  sunl,  ul  sil  doclas,  ct  alios  doceatt  ut 
siieafius,  sobrius  et  modestus  ct  gravis,  in  moribus 
ouinino  irreprebensibilis  :  ei  liaec  cogiuns  pcrtime- 
aeii,  el  indignum  se  reputat  dignilate  adquam  aspi- 
rat.  Positus  iUque  inter  concupiscentiam  et  timo  - 
rcniy  Tincitur  iQm  a  concopisceDiia;   incioit  nego- 


vcnditor.  Et  quamvis  nullam  in  conveulione  sua 
feccrit  meniionem  de  aqua  alvei  pertinenle  ad  mo- 
lentcm,  eadem  nihilominus  emptione  possideri  iN 
lam  dicitur  :  et  Umen  solus  Deus ,  ut  poie  guber- 
iiator  naturx,  hanc  administral  molcnll,  tum  ut 
satisfaciat  necessitati  utentium  ea,  tum  etiatn  ut 
Iniquum  possessorem  ejus  tanto  amplius  culpaliileni 
habeat,  quaiKo  largius  fruitur  beneficiis  ejus  ad 
qiiae  accossit  inique.  Dicuntur  autem  hi,  de  quibus 
supra  diclum  cst,  Siinoniaci,  quia  in  eo  quod  pcr 
pecuniam  ncgoiiantur  de  prxlalionibus  cccleaiasti- 
cis,  qiix  simul  juncU  habent  spiritualia  Dei  dona 
cum  tcmporalibus  bonis,  imiUlores  snnt  Siaionifl, 


S5 


tCKBEKTI  ABBATIS  SCIlONAUGieNSIS 


84 


qui  eiittiimabat  (lontim  Dei  pecunia  possideri^  et  ob  A  t>is  aulem  scio  quod  quidquid  loquimur,  quanlum- 


hoc  malediclionis  ejus  pariicipes  erunl»  qua  ille  man 
ledrclug  est  a  Petro,  qiii  dicebal :  Pecunia  tua  tecum 
$U  in  perdUionem^  quta  exutiiHaili  donum  Dei  pecu- 
uia  poh%*deri  (Acl.  viii). 

XXI.  Situl  auiem  cx  liis,  qux  dicla  siinl  animad- 
f  erii  polesl,  iiequior  et  iiiagis  lemeraria  fuit  iiego- 
liatio  illius,  quaai  islorum.  Nequior,  quia  aposlolis 
quibus  purificari  voluily  invidebal  graiiam  Dei,  et 
in  felie  amaritudinit  su(S  (ibidj)^  siciit  et  postea  fa- 
ciis  demoiistrabat ;  sed  isti  uullam  hujusmodi  pari- 
lalein  cuin  sauctis  liabere  affectanl,  neqiie  invident 
t:inctitaii  eoruiii,  sed  putius  eos  venerantur.  Teme- 
lari&magis,  quam  iiupudeiiter  et  manifeste  pro 
gralia  Dci  pccuiiiaiu  oblulil,  quasi  esset  res  venalis 
ad  foruin.  Isti  vero  iion  directe  muiius  intendunt  ^  Ecclesiae  sive  sini  bonae  coiiversationis  slve   malx, 


cunque  sit  rationabfle,  vos  vestros  garrietis  erro- 
res,  sicut  vuigo  diciiur  :  Ovem^  ovem  ciamal-  tupu§^ 
([uidquid  dixerit  ei, 

SERMO  XI 

Contta    ociavam   hceretim  de  corpore  et  tanguint 
Domiui. 

1.  Adbiic  oft  meuro  patet  ad  vos,  o  Auticbristi,  ec 

sernio  mihi  non    parvus  adversus  incredulitateni 

vestram.  liifamati  estis  et  de  boc,  qiiod  de  corpore 

et  sanguine  Domini  nostri  Jesu  Cbrisli  non  eam  fi- 

dem  habeatis,  quaro  Ecclesia  calbolica  confitetur. 

Ipsa  auiein  buiusmodi  est:  Credit  etconfitetur  po- 

piiliis  Dei  in  cimctis  parlibus  mundi,  ad  quas  dila- 

taia  est  religio  Christiaiia,  quod  dunr  sacerdotes' 


ad  donum  spiriluale,  sed  ad  commodum  sxcularc, 
qiiuiiivis  tameu  in  hoc  culpabiles  siut,  quod  sciunt 
ad  ueutrum  accedendum  esse  per  pecuniam,  ipsi 
vero  ad  utrumque  acceduAl  per  eam.  Quod  ergo 
Simou  priucipaliter  exittimabtl.^^ssidere,  isti  sc- 
eundario  exiallmaul  in.t^a  negoiHitioiie.  Existima- 
bat,  iuquam,  id  esl  itt jj|iB|e  traclt^  Nani  verbum 
existimatioiils  uoo  ti^JiikM»  pfp  {iterta  opinioiie 
accipieiidum  esi,  sicul  neein  illo  laico,  ubi  Aposiolus 
dicit :  Exittimo  enim  quod  non  Hnt  condiijnas  pattio" 
net  hujut  temporis  ad  (murmn  gloriam^  qua:  revela- 
bitur  in  nobit  (Rom.  viii).  De  Sinioaiacis  non  ma- 
uifebtis  et  uou  coiiviciis  liasc  dixiinus,  ad  osleuden- 
duin  quoil  ordiiies  ecclesiaslicos  possint  dare,  el 
quod  ratae  babentur  ordinationes  eoruin  :  qui  etsi 
coiivicti  fiieriiit  allquaudo  dc  Siinonia,  manent  la- 
ine  1  iu  ordinibus  suis  hi  qui  ab  eis  fuerunt  ordi- 
tiati,  anlequam  inanifb>tuin  Oeret  els  illos  Simonia- 
tos  esse  :  quod  ulique  non  perinitleretur,  si  nullos 
•rdines  dare  potiiisseiil.  Dicit  enim  de  talibus  papa 
Urbaiius  sic  :  Qui  ordinantur  a  Simoniacit^quotcum 
atdinantur  nesciunt  Simoiiiacotette,  qui  et  tunc  pro 
Catholicis  habentur^  eorum  ordinatio  mitericorditer 
tustinetur,  Misericorditer,  inquii,  quia  secuiiduin 
rlgoremjiislitiae  deponi  possenl,  non  quia  ordlnes 
tion  habcaiil,  sed  ad  ni:ijorem  confusionein  eorum 
a  quibus  ordinati  suiil,  el  ad  terrorein  alioruin,  qui 
Siinoniace  negotiari  iion  liinenl,  quibus  eadem  ini- 


ad  altare  Dei  divinum  agunt  ollicium»  el  super  ob- 
lationem  pauis  et  vini  sacrapronuntiantverba,  qu£ 
nobis  summus  sacerdos,  id  est  Cbristus,  et  sancti 
Patres  nostri  lllic  diceuda  reliquerunl,  indubitanter 
ibi  fiat  mutatio  talis,  ut  sit  ibi  sub  spccie  panis  ei 
viiii  caroCbristi,  qu£  inviolala  fuit  in  cruce»  el 
vivussanguisqui  fluxil  de  vulneribus  ejus;  et  quod 
eaiudeui  carnem  suinit  ipse  sacerdos,  et  omnes  qui 
accedunt  ad  communicandum  cuiu  ipso.  Nostrafides 
hu!cest,  etsicut  aiuni,  vosomiunorcauitiscredcre, 
quodab  aliquo  sacerdole  sivc  boiio  sive  malopossil 
ulla  consecratioue  heri  corpus  Domiui ;  et  quod  ab 
aliquo  hominesumi  possit  ad  mandiicandum.  Ego 
,  autcin  non  diflido,  ei  jam  iu  hoc  errore  vos  esse. : 
'  quaudoquiJem  cttuclos  sacerdotes  Ecciesix»  qui  sa- 
cranieuia  Dominica  tractant,  iu  contemptu  habeiis, 
el  iiihil  pendiiis  omne  ofliciuro  eorum.  Memini  vi^ 
disse  aliquando  iii  praesenlia  Colouiensis  archiepi- 
scopi  Arnoldi,  quemdam  non  parvi  nomiuis  viruiu, 
qui  de  schola  Catharorum  reversus  fueral  ad  suos, 
a  quo  duin  iiiquirereniu»diligentcr,  quas  esseul  UjC" 
reses  illoruui,  ita  respoudit :  firevi  sernione  ea  de 
quibus  interrogatis,  coucludam  :  Omniaquascredititt 
omnia  quw  agitit  in  Ecctetia,  illi  falta  et  inania  ju* 
dicant.  Haec  ergo  cuni  dixisscl,  suffccit  re^pousio 
archiepiscopo,  et  nil  ainplius  ab  eo  requirendujn 
esse  judicavit.  Uinccredibilecslmihi  et  illam  iii- 
credulitatem,  de  qua  dixi,  non  deesse  maliii»  ve- 


sericordia  aiinumeratur,  el  illi.qui  cuui  sciantexali-  d  strae.  Sive  autem  quod  credimus  credaiis,  sive  noji. 


qiionim  relalloncordiuatores  suos  Simoniacos  esse, 
probare  tanieii  hoc  non  possunt,  nec  debeut,  et  ab 
Qrdinaiione  sublrahere  se  non  audeiit. 

XXII.  At,  si  qui  ordinati  sunt  a  Simoniacis^con- 
vicliset  damnatis,  horuni  of-uiiiaiiones  cassutxsunt 
a  Patribus,  et  cessarejussi  sunl  a  minisleriis  suis. 
0  Catbari»  h3C  vos  scire  volo,  qiiod  ea  quse  varie 
dixi«  de  his  quae  in  Ecclesia  gesta  sunt,  et  qiiae  a  Pa- 
iribus  slatuta  el  dicta  sunl  in  ea,  non  propler  vos 
lanluin  dixi,  sed  magis  propier  nostros  indoctos 
populos,  qui  pariter  nostros  et  veslros  aliquando 
percipiunt  sermones,  ut  sciant  raiiouabiles  nobis 
Bcrmones  non  deesse,  scd  reddendaro  ratiouem  de 
hjs  quae  crediinus  et  agiinus  in  Ecclesia  Dpi.  De  vo- 


ut  iu  hac  quoque  parle  fidem  nostraiu  rationabiie 
fuiidameutum  habere  cognoscalis,  verba  eTangelicae 
et  apostohcae  Scripturai,  quae  manife&tuiu  -  testiuio- 
niuni  ei  perhibcnt,  indticenda  nobis  sunt. 

il.  Sancti  evangelisUe,  ubi  ioifuuntur  de  coena 
Doiniui,  quain  babuil  cum  discipulissuisantepas- 
sionem  siiam,  dicunt  qiiod  vespere  faclo.  discum- 
bebat  Dominus  cuiu  discipulis  suis,  et  manducanti^ 
bu$  iltitt  accepit  Jetu$  panem  et  benedixit  ac  fregit, 
deditque  discipulit  suit  et  ait :  Accipile  et  comedite^ 
hoc  est  corpus  meum,  quod  pro  vobis  tradetur  :  Uoc 
facite  in  meam  commemoralionem.  Et  accipient  eali' 
cem  graiiat  egit,  et  dedit  HUt  dicent  :  Accipite  et  bi- 
bite  exhoc  omnet;  hic  e$t  enim  $aHqui$  mcus  fiavi 


85  SERMONES  CONTRA 

Te^imninU^  qui  pro  vobU  ei  pro  mnUii  e/fundetur  in 
reMtisionem  peecatorum  (l/af//i.  ixvi).  Hecie  aiii- 
niadYerliie  oiniiia  liaec  verba.  Benedixit  panem  et 
dedil  eis,  et  dixit  :  Hoe  eH  corpus  meum.  Et  ut 
ceriius  eis  el  nobis  Derei,  quod  vel  quale  corpus 
iUis  verbis  signlGcaretor,  delerminavil,  cum  addidit 
dicens:  Quodpro  vobis  tradelur,  Siinililer  ei  de  san- 
guine  determiiiavit  cum  dixil  :  Ilic  at  ianguis 
meui  qui  pra  vobii  et  mullii  e/fundetur.  Ex  his  ergo 
▼erbis  credimus  indubilanter,  quod  idem  corpus, 
in  qoo  tunc  prxsens  coram  illis  apparuit,  cuin  hic 
loquelMtur,  et  quod  postea  in  cruce  pependil,  et 
mortem  Ibi  sustinuit,  eis  dedit  comedendum  :  et 
enrodem  sanguinem,  qoi  de  vuhieribus  ejus  proflu- 
xit  dedit  eis  bibendnm.  Humano  sensui  impossibile 
quidem  est»  nt  inteUigat  qualiier  id  fleri  posset ; 
babei  tamen  rectam  et  firmam  rationem,  qiiare  boc 
indubiunler  credcre  debeat.  Qux  est  illa  ralio,  qua 
credi  debeat  illud  quod  foris  videbalur  csse  panis, 
fuisse  ipsum  corpus  Doinini  ?  quod  Dominus  Jesus 
Christus  Filius  Dei  boc  dixit,  qui  roentiri  non  po- 
loit.  Yere  mentiri  non  poluit,  quia  Deus  fuit,  qiiia 
veritas  fuit,  sicut  ipse  de  se  testatur  dicens  :  Ego 
sum  «ta,  venlaf,  et  viia  {Joan.  xiv). 

Ul.  Ego  indubitanter  credo,  quod  de  corpore  suo 
potuit  facere  quidquid  voluit,  quia  de  ipso  scriplum 
est  :  Omma  qwecunque  voluil  Dominui  fecit  in  calo 
et  in  terra  (Pial.  cxxxiv).  Dominus  lolius  nalurae 
fuit,  ei  ideo  credo  quod  boc  facere  poluit  sua  coe- 
lesti  benedictione ,  ut  panis  ille  queiu  benedixit 
transiret  in  substantiam  corporis  sui,  et  ur  invisi- 
bili  ei  Inexcogitabili  modo  veniret  in  os  Pelri,  et 
transiret  in  intima  spiriius  ejus,  cxlerorumque  di- 
scipuloruro,  quibus  illud  porrexii,  quia  spirilualis 
cibus  ille  eraty  proprie  ad  animam  pertinebat.  Cre- 
ilo  quod  potuit  facerede  corporo  suo  sicut  et  poiuit 
jiia  mulla  facere  de  eo,  quac  videnlur  impossibilia 
ei  qui  non  credit,  et  qui  non  boc  consideral,  quo- 
niam  Domlnus  erat  qui  in  corpore  illo  babilabat. 
Suropsit  corpus  illud  de  virginis  ulero,  et  produxit 
illud  in  roundum,  elauso  ulero  inatris.  Ipse  corpus 
illud  tulit  super  aquas  maris,  ita  ut  non  mergereiur 
ubi  mergebatur  Petrus;  sed  non  submergcbalur, 
quia  ab  ipso  adjuvabatur.  Ipse  coeleslem  claritatein 
ostendit  in  corpore  suo,  duro  adbuc  fuiurum  ei  eiat 
ut  pateretur  et  rooreretur  :  tunc  videlicet  quando 
se  coraro  discipulis  suis  transfiguravit  in  monte,  et 
quando  resplenduit  facies  ejus  ot  sol  (Matth.  xvii). 
Ipte  corpus  illud  propria  virtute  suscitavit  a  morte, 
et  clauso  sepulcro  eduxit  illud  foras,  et  ubi  erant 
discipoli  congregati  in  domo,  clausis  januis  com 
eodem  corpore  introivit,  et  stelit  in  medio  eorum. 
Ipse  qooque  idem  corpus  de  terra  potenlcr  suble- 
vavil,  et  in  summo  coeii  super  oinnes  choros  ange- 
Joruro  collocavit.  Hxc  omnia  in  evangeliis  scripta 
suut,  et  credimus  ea,  quauivis  incredibilia  videan- 
tur  secunduro  coromunem  rerum  naiurain,  ei  quam- 
▼is  considerare  et  invenire  nesciamus,  quali  modo 
haec  fleri  iiotuissent.  Credimus  autem'  quod  vere 


CATilAROS.  —  SERM.  XI.  86 

A  potuit  Dominus  facere,  et  fccit  cmnla  hec,  quia 
Dcus  erat,  cui  nihil  impossibile  est.  Et  eadem  ra- 
lione  credere  hoc  debemus,  quod  et  illud  potiiit  fa- 
cere  de  corpore  suo,  quod  supra  diximus,  videllcet 
quod  dedil  illud  manducandum  discipulis  suis, 
quando  dicebat:  Accipileet  manducate  ex  hoeomnest 
hoc  ett  corpui  meum,  quod  pro  vobii  Iradelur. 

lY.  Ubi  dicit  Evangelista,  quod  fregit  Domimii 
panem,  quem  discipulis  porrigebat  :  et  quo  dizit 
eis  ut  manilucarent.  In  illa  fraclione  et  illa  come- 
siione  non  hoc  inlclligendum  est  quod  intelllgitur» 
cum  diciiur  de  alio  communi  pane  quod  frangatnr, 
et  quod  manducetur.  Nam  in  Ista  fractione  et  com- 
estione  panis  pars  una  omnino  ab  alia  separalur 
ita,  ut  non  maneat  aliqua  inlegritas  in   pane  qui 

"  frnngitur  el  inanducalur.  At  postquam  panem  lllum 
Domiutis  benedixit,  non  erat  ibi  vera  substantia  pa- 
nis,  sed  species  panis,  et  sub  illa  spccieverum  cor- 
pus  Chrisii ;  et  non  cral  iUa  fraclio  in  substantia 
corporis  Domini,  sed  in  illa  visibili  specle  paiiis, 
qux  adhuc  immtflaia  perroanebat,  sicque  manduca- 
bat  corpus  Christlt  t>^  tamen  integmm  pcrmanerel 
et  inconsumpuim.  Ula  erg^  manducatio  qua  corpus 
Christi  manduotbMit,  Don  eral  similis  comestioni 
qua  alios  comnmiies  cibos  minducabant.  Quod  enim 
ore  sumebani,  fideoi  dilectionc  inlus  in  animaman' 
ducabant,  et  ibi  virlute  lllius  panls  sanciificatisuni. 
Similitudinem  quamdam  hiijus  rei  attcndite.  Cuni 
docet  spiriiualis  magisier  in  Ecclesia  populum,unam 

^  dicit  aiiquando  sententiam  quam  suscipit  unusquls- 
que  corporali  aure,  et  iransit  ad  corda  singulorum 
tota,ctitaquodammodo  dividiiur  iniereos,  et  tamen 
integra  manet  apud  euin  qui  docet.  Ita  eliam  disei* 
puli  Domini  sanclum  cibum  corporali  quidem  ore 
suscipiebant,  ei  ila  Iransiit  tolus  ad  singulorum 
corda,  eiboc  modo  dividcbatur  inter  eos,  ut  lamen 
integer  maneret,  apud  eum  qui  dabat. 

Y.  Animadveriite  nunc  et  illud,  quod  Dominos, 
cum  dedissel  discipulis  suis  corpus  suutn,  ac  di- 
xisset :  Accipite,  hoc  estcorpui  meum,  quodpro  vo- 
bii  tradetur^  subjunxit  dicens  :  Hoc  facite  in  meam 
commemoralionem.  Si  eslis  eruditi  de  Scripturlf 
sanclis,  ui  vobis  videtur,  et  vos  jaciitare  soletls, 
dicite  quidnain  verbis  istis  Doininus  significare  vo- 

D  iueril,et  quiddiscipulos  suos  jusscrilfacerein  suam 
meinoriam  dlcendo  :  Uoc  facite  in  meam  commemo» 
ralionem.  Negarc,  ul  puto,  non  polestis,  quin  iltud 
quod  ei  manu  porrigebal,  et  quod  forinam  panis 
habebat,  significaret  diceiido  :  Hoc  facite,  Si  autem 
illud  nihil  aliud  erat  nisi  panis,  nunquid  dicitisquod 
eos  jusserit  facere  pai\em  in  roerooriam  sui  ?  Sed 
hoc  dicere  stultiiin  est.  Erat  autem  aliud  quam  pa- 
nisquod  sub  specie  panis  ibierat,id  estcorpus  ejus, 
sicut  palet  ex  eo  quod  dicebat  :  Hoe  eit  corpui 
metim ;  et  illud  jussil  eos  facere  in  commcmora- 
lionem  passionis  et  moriis  suae.  Itaque  in  co  qiiod 
dixit  :  Hoc  lacite  in  meam  commemorationem^  dedit 
tam  eis  quam  omnibiis  ad  quos  perventuriim  erat 
saccrdoiale  ofliciuro  ab  ipsis,  potesuuoi  U^NftvAv 


M 


S7  ECKfiERTI  AB81T1S  SCUO.NALGI£NSlS  g8 

cum  orjiioite  el  l>cnrir.ciionc  corpos  et  sanguiaein  A  eliam  poa  passiooem  Douiiaicam  fideles  Cbristi 

nianducare  poluemnt  corpus  Domiui,  et  sangoinem 


^momJQnad  dicanlur  nacerdoiescorpus  Doniini  faeere 
sive  conneerft  qiiod  idem  sonat  in  bico  sermone  t 
ooa  ila  inteUigiaius.qitod  ipsi  corpos  Domini  quasi  de 
aof 0  creent  et  ei  es^entiam  dent ;  sed  eorum  facere 
nihil  aliud  ilii  est,  nisi  quod  soper  illud  visibile  sa« 
crincium  quod  in  altari  est,  faciunt  ofBcium  soom, 
cl  dicunl  oraliones  et  benedicliones  ct  slaiolasigna 
lacittntt  et  luuc  viriutc  divina  pnesiatur,  ut  sit  ibi 
verum  eorpus  Doniinlf  et  verum  sanguis  ejus»  ubi 
prius  nibil  aliud  erat  nisi  panis  et  vinum. 

VI.  Illud  ergo  opus  s:icci'dolum  quod  liinc  agunt, 
tali  modo  loqiieiidi  designari  solet,  ut  ipsi  dicjnuir 
facere  corpus  Dotuini.  Ei  cst  fortasse  suniptus  bic 
ii!odU5  l>quen.!i  cx  co  quod  Doniinus  tunc  diccbat : 


ejus  bibere.  Manifiestom  esl  eiiam  Terbis  Pauli, 
quoJ  sancil  apostoU,  eieornm  seqoaces,  benedi- 
ciiones  feceronl  super  sacrificiuin  Domini  ad  im- 
plendum  sermonem  Dominiy  quem  eis  mandaTerait 
de  corpore  et  sanguine  sap  conficicndo,  samendoin 
mcmoriam  ejas.  DiciteniminEpistola  adCorinlbios 
s:c:  Calix  benedictiomi  cui  benedicimus^  noime  eom^ 
mutticalio  $anguinis  Chrisli  esl  7  ei  panis  quem  fran- 
gimuSf  nonne  parlicipatio  corporis  Christi  est  ?  (/  Cor, 
s.)  Iilesty  noniie  corpus  Cbristi  est,  qnopartlcipamur? 
In  co  aiitem  qaod  dixit  ^eafdicimiis,  noa  solum  si- 
gniUcaTit,  se  et  alios  apostotos  babere  potesutem 
laciendi  benedictiooes  super  sacrificium  aiuris,  sed 


Uoe  faciie  in  weam  coii.memorationem.  Aut  si  cui  ^  et  Corintbiorum  presbyteros  quibos  scribebal,  et 


videtur  iJ  qnod  dicluin  est :  Hoc  faciie  in  meam 
commemoraiionem^  ila  inlcUigeiidum,  ac  si  dicere- 
tur  :  niiuiducate  corpns  nieum  in  meain  coinniemo- 
ratinnem,  ut  per  boc  secundo  repelatur  quod  supra 
dixerat,  accipile  et  manducate :  qon  adversab<»r,  li- 
cet  non  ita  apte  conveniat  blc  sensus  liitei*x  coii- 
sianii,  ut  id  quod  sopra  dictum  est.  Nibilominus 
lamen  in  eo  ipso  quod  eosJusiSt  mauducare  coi^pus 
sauitt,  et  Singiiinem  blbcro«  eteliain  post  passionem 
fuam  io  eommemoratioDem  aiQrtis  sux,  potestaiem 
•is  dedit  conncicndi  cor|uis  liam  et  sanguinem  per 
benediciionein,  quam  ipse  cos  suo  exo,mplo  docuit, 
el  qiia  ipsi  poslea  usi  sunl  in  consecraiione  Eucba- 


quibus  multa  mandabat  de  sacramenlo  corporis  et 
sanguinis  Domini,  qiioinodo  digne  illud  tracUre  de- 
bereiil.  Uoc  vero  superfiue  eis  roandasset,  si  nuilo 
modo  Geri  posset,  ut  inanducaretur  corpus  Dominit 
aut  biberelur  sanguis  ejus  in  Ecclesia. 

Ylll.  Fuit  mibi  conceriaiio  de  his  rebus  qoadara 
▼iee  in  domo  mea  finnnx,  cum  qoodam  viro  qui 
suspectus  erat  nobis  quod  essct  de  secU  Catbaro- 
rum  :  et  contigit  ut  incidcreinus  ad  ioquendum  de 
saccrdotibus  lualis,  et  dicobai  it;i  de  eis  :  Quomodo 
fieri  polest,  ut  qui  Uin  irralionabilitcr  vivunt,  dis- 
tribuant  in  Ecclesia  corpus  Doinini  ?  El  diii  ei  : 
Nonne  legimus  quod  Pilatus  qui  Salvatorem  crucl- 


ris:ix,  etaUi^  eaiu  reliquerunt,  in  quos  sacerdotale  q  fixit,  et  inGdeUs  erat,  in  potestate  babuit  dare  cor- 
ofiicium  ab  ipsis  pervenit.  Nisi  eniiu  banc  polesta-     pus  cjus  cufvellet,  et  deJit  boc  Joseph  viro  justo? 


lem  eis  deJisset,  unde  possent  babere  corpus  Doniii<i 
ad  inanducanduin,  et  sangiiinem  ejus  ad  bibeuJum, 
etiam  post  resurrectioneui  ipsius? 

Yll.  Dicetis  forte  insaniam  banc :  poluit  quidem 
aliquo  modo  fieri,  ut  Doniinus  anle  passionem  suani 
darei  discipulis  corpus  suum  ad  manducandMnit  et 
ianguinein  suuui  ad  bibenJum  In  sui  coromemora- 
tlonem,  iJ  est  ut  postea  sui  memores  essent ;  seJ 
nullo  inoJo  fieri  potuit  post  passionem  et  resurrc- 
etioneiu  suam«  ul  per  aliquam  beneJiciionem  ba- 
bere  possenl  corpus  ejus  ad  nianducandum,  sive 
bauguiuem  ejiis  ad  bibendum.  AJ  quoJ  priinum 
dlcu  ;  quoJ  siillam  commemorationeinita  exponitis. 


In  eaJem  paiieniia  Dominus  est  etiam  nunc,  et  tolc- 
rat  malos  sacerdoles,  et  sinit  cos  potestatem  habere 
iii  Ecrlesia,et  dislribuere  corpus  ei  sangoinem  suum 
tam  l>onis  quani  malis  :  et  continuo  Ule  subjecit  di« 
cens  :  Post  illud  tempus  passionis  sux,  ipse  non 
veait  in  manus  eorum.  Ex  bis  verbis  saiis  iniellexi 
incredulitatem  ejus^  quam  suspicatus  fueram  de  eo^ 
videlicet  quod  non  creJebal  ab  aliquo  homine  posse 
tractari,  aut  sumi  in  Ecclesia  corpus  et  sanguinem 
Domini.  Dixiquc  ei  eum  indigijatione  :  0  Catbare, 
nunc  te  maiiifeste  convir.cam  :  et  revolvi  cpislolas 
Pauli,  quas  praesentes  babebain,  ci  denionstravi  ei 
locum  illuin  ubi  ad  Corinlhios  scribens  dicit  :  Qui" 


non  rccic  intcHig  tis  Scripturani.  Quoniodo  enim  D  cunque  manducaverit  panem,  vel  biberit  calicem  Do-' 


inicIligcnJa  sit,  ex  vcrbis  Apostoli  palel,  ubi  illud 
veiiuui  c.:mincuu]ralioiiis  Coriiilh.is  exponens  ait : 
fiuoliescunqne  enim  mandueubitis  panem  hune,  et 
calicem  bibeiis^  mortcm  Domini  annuntiabilis  donec 
veniat  (/  Cor,  xi).  Ex  quibus  verbis  iulell  gitur, 
quud  n.aiiJacauo  iila  corporis  Domini,  quae  cst  sub 
specio  panls,  et  bibliio  calicis,  id  est  sanguinis 
Doiuiui,  auHtintiatio,  id  cst.testiQcaiio  mortis  Do* 
miui  est,  qiiaui  in  crucii  sustinuit.  In  coauiem  quod 
adliJil : donec  venial^ subintelligendumest:  Dominus 
ad  jui.lcium  :  ctin  boc  sigiiifiravit.quod  hxc  annun- 
liaiio  monis  Cbrisii  pcr  coininunicaiionem  corpoiis 
•t  laiiguiiiii  ejus  iiou  dccrit  in  Erclesia  usquc  in 
dieui  judicii.  Patci  itaque  ex  verbis  aposloli,  quod 


nifnt  indigne,  reus  erit  corporis  et  sanguinis  Domini. 
Probet  autem  se  ipsum  homoy  et  sic  de  paneilloedat^ 
et  de  calice  bibat.  Quicunque  enim  manducat  ei  bibii 
indigne,  judicium  sibi  manducat  el  bibit^  non  diju» 
dicans  corpus  Domini  (/  Cor.  xi).  Uxc  verba  cuin 
iUi  exposuissem,  comprehenJi  eum  sermone  hoc  : 
Si  ita  cst,  inquam,  ut  dicis,  vidcUcet  quod  ex  eo 
tempore  quo  Dominus  transiit  ex  hoc  munJo,  non 
venit  corpus  ejus  in  manus  cujiisquam,  consequens 
est»  quoJ  ex  illo  lempore  neque  dignc  neque  indi- 
gne  potuit  aliquis  manducare  corpus  ejus,  aul  san- 
guineiu  ejus  poure :  et  si  noii  poiesl  ab  aliquo  sumi 
indigne,  nemo  potest  in  eo  sumere  sibi  judicium. 
Frustra  sermonem  illum  dixit  Apostolus,  quod  qui 


M  SERX0NE9  CONTRA  GATHiROS.  —  SERM.  XI.  90 

iiid^ne  snmit  C(*it>iiset6anguineniDomini,  jiidiciuiii  A  dictionem;  bic  si  propier  aliquam  simulallonem  ac- 

cedii  ad  sanclam  communionem,  edii  indigne  cor- 


•ibi  nanducal  el  bibif.  Ha!C  cum  diKisseni,  conli- 
cnit»  el  neque  incredulitatein,  quam  in  eo  redargue- 
bani,  negavity  neque  verilali,  qua  conviclus  erat, 
conscnsit. 

t\.  Et  nunc  de  eadem  Scriptura  alioquor  et  vos 
adversarios  meos :  Si  non  est  ita  ul  credimus,  quod 
sacerdotes  Ecclesiae  consecrenl  corpus  etsanguinem 
Domini,  el  si  non  potcst  ficri  ut  ab  aliquo  bomine 
sumalur,  nunqnid  potesiis  dicere  nobis,  quis  sit  ille 
panis  aut  calix  Domini,  in  qno  sibi  judicium  man- 
clucal  el  bibirqui  indigne  illiid  manducatet  bibit, 
ct  es  quo  mnltos  etiain  coniigit  corporaruer  infir- 
mari,  el  morl  dum  iudigne  cominuiiicant?Quod  esl 
illiid  corpns  Domini  qiiod  dijxidicandum  esse  Apo- 


pus  Domini,  et  non  discernit  illud  ab  aliis  cibis 
per  fidem  Cntholicam,  el  manducat  ac  bibit  slbl 
judicium,  id  est  damnationem.  Hoc  tu,  infelix  Ca* 
tbare,  facis,  qiii  in  occullo  ncgas  verum  corpus 
Chrisli  essc  in  aliari  :  etomnia  quae  a  sacerdotibus 
Dostris  in  ecclesia  aguntur,  in  textrina  tua  irrides, 
et  nibilominus  advcnienle  paschali  die,  cuin  populo 
ad  ecclesiani  properas,  barbam  reverenier  compfa- 
nas,  et  mulio  humilius  cacteris  gcnua  tua  ad  aliare 
incurvas,  aique  biantius  buccain  aperis  nd  nccipien- 
dum  sanciain  communioncm ,  videlicet  tuam  xter* 
nam  damnationem ,  quatenus  videaris  hominibns 
bene  Catholicus  ac  religiosus,  et  ut  hi  quos  j^r 


stohis  demonstrat ;  ct  quid  cst  dijudicare  corpus  B  pecuniam  conducitis  ad  tucndum  vos,  dicere  pos- 


Domini?Omnia  certe  haec  superflue  et  vane  dicnn- 
tur,  si  ipsum  vernm  corpiis  Chrisli  communicabile 
liominibus  non  est.  Ego  vobis  sensum  ScripturSf 
fle  qiia  nuue  sermo  est,  explanabo,  licet  indignos 
Tos  esse  cognoscam,  sed  boc  magis  facio  propter 
noslros  simpliees  populos.  Panem  et  calicem  Do- 
■iiBi  appellat  Apostolus  corpus  et  sanguinem  Do- 
inini,quia  snb speciejianis  et  vini  isia sunt  in  altaii ; 
et  qiiarovis  ibi  non  sit  vera  substantia  panis  et  vini, 
pAsfqoam  eonsecratio  facta  est,  tamcn  cst  ibi  sapor, 
et  eolor,  el  forma  panis  et  vini.  Et  qnidem  si  non 
esset  in  illo  sacrificio  alia  substanlia  nisi  ipse  panis 
et  vinum,  non  in  ilk)  cibo  aliquls  manducaret  judi- 
eium ,  id  esf  dainnationem  suam,  magis  quam  in 


sint  in  defensione  vestra  :  Quid  requiriinus  ab 
hominibus  istis?  Ooni  et  justi  sunt;  ct  omnia  agunt 
quae  |)ertinent  ad  Chrfstianos  :  utinam  nos  tales 
simus ! 

XI.  Ab  uno  viro  qui  de  angulis  vestris  exicral 
unam  talcm  sapientiam  vestram  audivi  :  Corpos  ve- 
strum  Domini  est»'et  corpus  Domini  facitis  quando 
panem  vestrum  benedicitis,  atque  «x  eo  corpus 
vesiruin  reficitis.  Huac  sermonem  dolose  significa- 
lls,  quando  inquirit#;  t  vcbis,  utrum  vere  fidem 
habeatis  de  corporet9i(mini,  et  respondetis  inqiii- 
rentibus,  bonain  vos  de  corpore  Domini  fidem  ba- 
bere.  Si  ergo  hxc  ita  se  habcnt,  et  si  hoc  esl  ver-* 
bum  occultae  sapientiae  vestrx,  scilote  quia  non  est 


aliqoo  alio  cibo  :  neque  propler  illam  manducalio-  ^  ^^^  sapientia  a  Doinino  Deo,  sed  adinvenit  eam 


ncm  contingeret  aliquos  infirmari  aut  inori,  cum 
oon  sit  periculosiis  cibus,  simplex  panis  et  vinum. 
Forsitan  quia  panis  est  benedictus,  et  vinum  est 
Lenedicium;  ideo  qui  indigne  manducat  panem 
iJiiira,  el  vifluro  illudbibit,  jndicium  sibi  manducat 
et  bibil  :  et  forte  infirmatur  aut  moritur,  quia  be- 
iieJictioRem  sanctam  Don  bene  bonoravit.  Si  boc 
dicilis,  interrogo  qiiare  dixit :  Reu$  eril  corporii  et 
Mnguimi  Domim  qui  indigne  manducat  panem  illum^ 
et  etUicem  bibit  ?  (i  Cor.  xi.)  Si  non  est  ibi  nisi  simplex 
pnnis  benedlctus,  et  siinplex  vinum  benedictum, 
rectius  dixissei,  reus  erit  benedicii  panis,  et  bene- 
dicii  vini  indigiie  accepti ;  sed  dixit  :  Reuieritcor^ 
poris  etianguinii  Domini^  subinielligimns,  lAdigne  | 
accepti,  el  quodammodo  perditi^  quantum  in  ipso 
est. 

X.  Ammadrerlile  nunc  et  hoc »  quod  dicit  eum 
non  dijndicare  corpus  Domini,  qui  de  pane  illo 
Domiitico  indigiie  edit  aut  de  calice  bibit.  Si  quis 
prave  et  sordide  vivit,  et  sine  timore  peccatorum 
suomm  audacter  accedit  ad  communicandum  cor- 
pori  et  sanguini  Domini,  quasi  sit  alius  cibus,  hic 
indigne  communicat,  et  bic  non  dijiidicnt,  id  cst 
non  discemit  corpus  Domini  ab  aliis  cibis  per  ti- 
morem  ei  reverentiam  Dei.  lieni  et  si  sit  homo 
caste  et  sobrie  vivens,  et  tamen  non  crcdat  vere 
esstt  corpus  Domini  illud,  qiiod  a  sacerdotibus  Ec- 
clcsiae  iu  altari  consecratur  per  orationcm  ct  bene- 


princeps  vesicr  diabolus,  ut  per  talem  sermonem 
darct  infidelitati  vestrae  aliquem  colorem,  iii  quo 
similisesset  fidei  Cathollcae,  quo  minus  abhorrerel 
eain  populus  stullus,  qnem  trahitis  post  vos.  Nolite, 
misera  gens,  fallere  vosmeiipsos  inanibus  verbis  l 
Yeruro  quidem  esse  fatemur,  quod  omne  corpus, 
omnis  cjiro,  Domini  est ;  cujus  est  teria  et  pleni- 
tudo  ejus,  et  juslorum  hominum  non  solum  animae, 
sed  ct  corpora  rnembra  Chrisii  dicuntur,  ut  apud 
Pauluin,  qui  dicit  i-An  nacitis  quia  corpora  veitra 
mcmbra  Chriiti  iunt  ?[(l  Cor.  vi.)  Nusquam  tamen 
hic  modus  loquendi  in  Scripluris  invenitur/ut  cor- 
pus  alicujus  hominis,  quanlumlibet  sancli,  voceiur 
corpud  Domini ,  vel  alicujus  caro  vocetur  caro 
Christi,  praeler  illud  unicum  corpus,  quod  uniium 
est  divinitali  in  Domino  Salvatore.  Hoc  singulariter 
vocatur  corpus  Domini,  el  caro  Christi  in  Scriptu- 
ris  :  et  ubicunque  loquilur  Scriptura  aliqiiid  hujus- 
modi,  quod  corpus  Doniini  manducandum  sil  a 
iidelibusi  iu  hoc  dicit,  ut  ron  possit  sermo  ilie  in- 
lelligi  de  aliquo  alio,  nisi  de  illo  singulari  corpore 
personae  Christi.  Yidete  qiiod  Dominus  in  Evangclio 
sie  ait :  iViit  manducaveritit  carnem  Filii  /lominis,  et 
biberiiii  ejui  ianguinem^  non  habebiiii  vitam  in  vobii 
{Joan.  vi).  Nunquid  putatis  quod  hoe  de  aliquo  ho- 
roiuis  filio  possit  veraciter  inteliigi»  praeter  illum 
unicumFilium  horoinis,  Christum  vir^inis  fi)iumf 
Nunquid  pulatis  quod  mactandtt&  svV  ^Vxv^v^  \iN^^^ 


f  I  ECKBfiHTI  ABBATIS 

et  coquendus  aol  assandus,  el  sic  nianducandus,  ut  A 
viu  aelernahabeaiur?  Non  lioccerle  pracepit  Deus 
in  leRC  sua,  qul  dixit  :  Non  occides  (Exod.  xx). 
Eiiamsi  sine  peccato  occidi  possil  lioino  ei  mandu- 
cari,  non  babel  tamen  lanlani  viin  bumana  caro,  ul 
suo  gustu  possit  aiiciii  praestare  vitam  aeternam. 
£x  boc  ergo  scitolc,  quod  Dominus  siiigulariter  de 
suo  corpore,  quod  divinilali  eral  unitum,  loquebatur 
cum  diccbat :  Nisi  manducareritis  carnem  FHH  ho- 
«Ntnts,  el  biberitis  ejus  sanguinem,  eic.  Filium  boini- 
Tiis  se  solebat  appcllare  Salvator,  ncc  usquam  in 
Evangeliis  bac  appellaliune  sigiiifi  alus  est  aliiisali- 
quis,  pnetcr  ipsuin.  Hinc  scimus  qiioniam  et  lioc 
loco  ubi  dixit  de  came  Filii  bominis,  se  singularitcr 
•ignificavit.  g 

XII.  Ut  autem  certius  Heret,  de  quo  filio  bomi- 
nis  blc  loqueretur,  et  qualem  viiain  promiltera 
bis,  qui  manducarent  carnein  ipsius,  ct  sanguinein 
biberent,  poslea  et  alio  loco  ait  :  Qui  manducal 
meam  carnem^  et  bibit  meum  sanguinem^  habet  vitam 
atternam,  Ycra  quidem  caro  est  caro  Cbristi,  sed  in 
multis  ab  omni  alia  carne  singularis  est,  et  tali 
modo  manducatur»  qiio  nullus  alius  cibns  maiiduca* 
tur,  sicut  et  supra  ostensum  est.  Unita  est  divini- 
tati,  et  ea  banc  babet  virtutem,  ut  qui  eam  digne 
manducat,  vitam  aeternam  in  ea  manducel,  quia 
sanctificatur  per  virtutem  deifici  Spirilus,  qui  carni 
adjunclQS  est.  Qui  vero  indigne  manducat;  buic 
ips:i  curu  non  pio  !e«t  aliquid,  sicut  et  Ipse  Dominus 
leslatus  esl  dicens  :  Spiritus  est  qni  vivi/ifat^  caro  G 
non  prodest  quidquam  (Joan.  vi).  Noh  soluni  autem 
non  proJest  caro  illa  indigne  manducanli,  sed  et 
nocef,  quia  jiiJicitcmst6i  manducat  in  ea.  Dlsperdit 
eniin  ilhini  Deus  inhabitaiis  carnem  sanctam,  et 
ulciscitur  injuriain  babitaculi  sui.  Sicut  autem  srn- 
gularis  esi  illa  caro  ab  omni  alia  carne,  ita  et  de 
ea  ordlnavit  Deus,  ut  singulariter  manducetur,  el 
aliler  quam  aliquis  alius  cibus.  Nain  sub  spccie 
panis  in  altari  nobls  virlute  divina  pi*»sentaiur,  el 
Yidetur  et  tnngitur  :  iii  sapore  panis  gustatur  et  • 
manducatur,  sicut  el  sanguis  Doininicus  in  spccie 
vini  nobis  prxseiitalur,  el  in  sapore  vini  gustatur 
et  bauritiir.  Frucdo  ibl  vidctur,  scd  ea  in  sacra- 
niento  est  tunium,  id  est  furma  visibilis  panis. 
Communio  partiuiii  in  manducando  sentitur,  sed  ^ 
item  in  solo  sacramenlo  est :  ipsa  autein  substaniia 
Dominici  corporis,  qu»  in  sacranienio  latet,  iniegra 
manet  et  incorrupta.  MaHducatur  hic  cibus,  sed  non 
coiisumitur  ut  aiius  cibus  :  ad  animam  transit,  ani- 
mam  confortat  et  iiluminat,  eamqiie  conducit  ad 
vitam  aeternam.  Singularitag  isla  in  illa  sancta  carne 
esl,  quain  de  virginis  utcro  Filiiis  Dci  assumpsil, 
sibiqtie  eam  gegregavli  ex  omni  carne  quae  sub 
coelo  est.  ut  baec  mifabilia  operctur  iii  ipsa  ad  sa- 
lutera  electoruni  suoruro.  Propterea  non  vobis  du- 
rum  videatur  credcre  specialiter  de  hac  carne  di- 
clujn  esse  illud,  quod  supra  ex  Evangclio  inductum 
est :  Nisi  manducaveriiis  carnem  FiUi  hominis,  cl 

(5)  HermelsteiH  e  rcgione  Coiiflucniite. 


SCHONAUGIENSIS  92 

biberitis  ejus  sanguinem^^ion  kabebitis  tntam  invo- 
bis ;  et  illud  :  Caro  mea  vere  e$t  cibus^  ei  sanguis 
meus  vere  est  polus  {ibid.) ;  aliaque  siroilia  his. 

XIII.  Quidam  discipulorum  Cbristi  qui  talia 
ipsum  dicentem  audierant,  murmnrabant  diceutes  : 
Quomodo  potesl  hic  nobis  carnem  suam  dare  ad  man- 
ducanduml  Durus  est  hic  sermo,  quis  poteH  eum  au- 
dire?  Et  conversi  retro  diuesserunt  ab  eo  (ibid.)^  et 
ullra  non  anibulaverunt  cum  ipso.  ^stimabant 
enim  quod  diccret  eis  se  mandocandum  ab  eis  in  ea 
specie  qua  apparebat  inter  eos,  ila  ut  per  rrusla 
coiicideretur,  et  dentibus  eorum  dihiniaretur  :  et  ut 
sanguis  ejus  specie  sanguinis  bauriretur  ab  eis*  Ipse 
vcro  iion  bunc  modum  manducandi  eis  significabat, 
sed  illum  mandiicalionis  modum,  quo  vere  quidem 
caro  Cbristi  maiiducatur,  ita  tamen  ut  manducauti 
videatur  non  se  manducare  carnem,  sed  panem  : 
et  ut  bibenti  sanguinem  ejiis  vldeatur  non  se  sah- 
giiinem  potare,  sed  yinum.  Hoc  vere  idcirco  ita 
fieri  ordlnavit  DeuS)  ut  tanto  majus  sit  merituin 
cjus,  qiii  cum  tali  fide  utruinque  sumit,  iit  credat 
potentiam  Dei  tantam  csse  ut  boc  facere  possit  : 
et  boiiiiatein  ejus  tantam  essc,  ut  boc  dignetur  fa- 
cere  pro  bomiiiis  dilectioiie.  Item  et  propier  boc 
voluit  Dominus  carnem  suam  nianducari,  et  sangui- 
neni  suuin  potari  in  alia  spccie  quam  est,  ne  nimium 
expavesccret  quisquam  manducare  carnein  illam  et 
saiigiiliiem  illiini  potare,  si  viderei  utrimique  in 
propria  specie;  et  ut  laiito  minorcm  occasioncm 
babereiit  Judxi  sr\'e  pagaiil  irridendi  Christianos, 
ac  dicendi  quod  manducarenl  Puminum  suum,  et 
bibercnt  saiigiiinein  hominis  occisi. 

XIY.  Yir  quidam  nostri  teiiiporis  qul  infamatus 
erat,  quod  de  Catbara  vestra  gustasset,  cum  inter- 
rogaretur  in  extremis  suis,  an  vellct  dari  sibi  cor- 
pus  Doiiiini,  dixisse  memoratur :  Si  esset  liiud  cor- 
pus  Doinini  tantae  quantilalis,  ut  estpetra  Erem- 
berti  (5),  jamdudura  essetconsuniptuin,  ex  quo  pri- 
inum  coepit  manducari.  Yerbum  irrisionis  erat  boc, 
et  cx  infidclitale  processit,  in  qua,  ut  diciinf,  el 
vos  estis  absorpti :  und<:  et  vos  eodein  verbo  coiive- 
nio.  Nunquid  creditis  vcrum  esse  quod  Dominus 
Jcsus  Christus  de  quinque  panibus  quiiique  niillia 
hominuin  satiavil,  et  quod  saturatis  superfuerUut 
duodecim  cophiui  fragmentorum?  Negare  hoc  noii 
potestis,  nisi  evaiigeliis  contradicere  velitis,  in  qui- 
bus  manifeste  boc  legilur.  Et  nunquid  non  credilis, 
qiiin  et  |>er  eamdein  virtutem  quu  lioc  iniraculuin 
fecit,  potuiiiset  et  alios  plures  iliis  quinqiie  millibus 
gatiare  ex  eisdein  punibus?  Dubiuin  non  est  quin 
poluisset.  Plus  enim  pauis  erat  in  diiodeciin  cophi 
nis  fragmentoruni,  quae  superaverant  manducanti* 
bus,  quani  fuisset  priiiio  in  illis  quinque  p;)nibus 
antequam  cos  disiribnere  coepisset  in  turbas.  Nain 
furte  in  uno  duodecini  copbiiiorum  aut  duobus 
potuisseiit  fuisse  cotitenti  panes  iill,  qui  ab  uuo 
pucit)  illic  bajiilabantur.  Idcirco  autem  plus  super- 
essc  voluii  Doniiiius,  q^iain  disiributuui  fuissel,  ut 


m 


SERMONES  CONTRA  CATHAROS.  —  SERM.  XII. 


n 


iiiielligeretiir  nomlum  ila  coarclalaro  ruisse  poten-  A  etiam  in  populo  Romano  increvissel,  et  magiiam 


liani  ejiis,  quin  adliuc  ex  eisdem  paniLiis  muUo 
plura  millia  saliare  poluisset.  Id  ipsum  autem  mi- 
niciilum  quod  fecit  de  quinque  panihus,  poterat  siiie 
dubio  fecisse  de  uuo,  et  noii  soluin  de  uno  iiiiegro 
pane,  sed  et  de  buccella  panis  boc  facere  potuit. 
Omiii  dubitatioiie  remota  rredere  possumu$,  quod 
eadem  virtuie  qua  potuit  de  nibilo  facere  oinnin, 
posset  et  micam  panis  ila  iniiliiplicare,  ut  iiide  sa- 
liaret  inflnita  millia  bominum.  Qua  ergo  ralione 
dilGdere  possunins,  qiiod  cadcni  virtule  possit  boc 
iniraculuin  facere  de  curpore  suo,  ut  quotidie  in 
nacramento  inanducetui*  a  niultis  in  Ecclesia  sua, 
ci  tamen  nunquam  manducando  consumatur?  Cerle 
sicul  olim  Cbrislus  in  ccena  sua  inconsumplo  et 


partem  civitatis  occupasset  tempore  Gregorii  pap», 
qui  cum  oraret  pro  infldelitate  populi  ei  inier  mis- 
sarum  solemnia  secundum  consuetudiiiem  obiulisset 
snper  allare  Dci  panem  et  vinum,  el  solitas  bene- 
diciioncs  fecissel,  boc  precibus  a  Deo  obtinoity  ut 
appareret  ibi  caro  Dominica  sicuti  crat,  et  osten- 
derelnr  bis  qui  aderant  in  specie  carois,  qux  prius 
illic  fuerat  iii  specie  panis,  sicque  liberatus  est  po- 
pulus  ab  infldelitate  bac.  Legimus  de  sancto  Martino 
Turoncnsi  cpiscopo,  qui  non  minor  sanctis  apostolis 
babfbatur,  quod  dum  sacramenla  corporis  et  san- 
guiiiis  Domiiii  in  ecclesia  oflerret,  globus  igiieus 
apparuit  supcr  caput  ejus.  Signum  boc  iiidubitanier 
a  Deo  erat,  et  deinonstravit  Deus  iu  boc  meritum 


integro  corpore  corani  discipulis  seJebal  ea  bora,  B  ^^^„^,^1  yjrj^  ^^  ^^a^^w  ejus  sanclitatem  bonoravit. 


qua  roanducabant  corpus  cjus,  ipso  dicenie  :  Acd- 
piie  et  manducate,  hoc  est  corpus  meum  quod  pro 
uilrii  iradetur  [l  Cor.  xi.);  sic  et  nunc  eisdem  lioris 
eisdeAiqu6  momenlis ,  quibus  per  diversos  fiues 
niuiidi  in  ecclesiis  manducatur  corpus  ejus,  sedet 
inconsunpto  corpore  a^  dexieram  Patrin  iu  ccelo. 
Non  ex  boc  nostro  bumano  sensu  b/.nc  fldem  babe- 
nius,  scd  ex  Scripturis  veritatis,  qu»  sunt  a  Spi- 
ritu  Siinclo,  et  in  quibus  totius  Catliolicas  fidei  fuii- 
dainentum  universa  Cbristi  Ecclesia  babct. 

1¥.  Tu  veni,  o  Catbare,  banc  fldem  In  abscon- 
ditis  tuis  irrides  qiTasi  stultitiam  magnam.  iiifelix  ! 
quomodo  audes  stultitix  depiHare  boc,  quod  facil 
sapientia  Dei  ?  An  impossibile  est ,  aniion  liccl 
Cbristo,  qui  est  Dei  virtus  et  Dei  sapienlia,  de  cor- 
pore  suo  fac^re  quod  viilt?  An  oculus  tuus  ueqiiam 
Cht,  quia  ipse  bonusest?  Yere  bonus  esl,  quia  eie- 
ctorum  suoruui  causa  mulla  fecil,  et  adbuc  facit, 
qux  ei  ab  inimicis  suis,  videlicet  Jud%is  et  paganis, 
et  siiiiilibus  tul,  rjeputantur  ad  stulUliaui  et  ad  in- 
liniiilalcm.  Sed  sicut  dicil  Apostulus  :  Quod  slullum 
eti  Dei,  sapiens  esi  hominibus';  ei  quod  infirmum  esi 
Dei,  forlius  esi  hominibus  (1  Cor.  i).  Mon  possuin, 
inquis,  credere  boc,  quod  diciiur  de  corpore  Cbri- 
£U\  quia  nuliatenus  intelligo  qjualiter  esse  possit. 
liisipiens  bouio !  uuiiquid  pulas  Deuin  nibil  posse 
facere»  quod  tu  iion  possis  iiiieliigere?  £t  quid  cst 
iii  oiDiiibiis  quae  credere  nos  ooortct,  quod  bonio 


Quod  nequaquam  fccisset,  si  falsa  et  inanis  esset 
fldes  ejus>  cuin  qua  asiabat  altari  divino,  et  qua 
credebatadesse  in  nianibus  suis  corpus  et  sanguiiiem 
Doniini  nostri  Jesu  Cbrisii.  Tales  iiaque  viros  con- 
fldenier  sequi  potes  iu  ea  flde,  qua  ipci  nos  prae- 
cesserunl,  et  quam  a  talibus  scriptam  habemua  in 
iibris  quos  reliquerunt  post  se.  Manes  tuus  manet 
in  inferno,  isii  vero  nianent  In  coelo.  Tu  fuge  Ma- 
nem  et  infernum :  bos  nobiscom  sequere,  ut  cuin 
eis  pariter  inaneamus  io  xlernum.  Quod  praestare 
dignelur  Jesus  Cbristus,  qui  cum  Deo  Patre  et  Spi- 
ritu  sancto  vivii  ei  regnat  Deus,  per  omnia  saecula 
sxculorum. 

SERMO  XII. 
Conlra  nonam  hceresim  de  humanitaie  Satvaioris, 

I.  JEdiflcium  sine  fundamcnlo,  ut  opinor,  con^ 
slruxi.  Nam  qiii  bene  vos  noscunt,  Salvatoris  bii- 
manitatem  negare  vos  dicunt.  Quod  si  ita  est,  vane 
operam  consumpsi  disputans  vobiscum  de  corporo 
et  sanguine  Domiui.  Noii  est  autem  lucredibile  mibiy 
insaiii  nagistri  insanos  esse  discipulos.  Naqd  prin- 
ceps  erroris  vestri  Manes,  Salvatorem  nostrum  ita 
in  bumanitale  apparuisse  docebat,  ut  videretur 
quidem  boino  esse,  et  noii  esse  vere  komo  :  et  quod 
nec  vere  natus  fuissetde  virgine,  neque  vcre  passus, 
neque  vere  mortuus,  nec  vere  a  morte  suscitaius, 
sicut  et  duo  magi  Zoroe  et  Arpbaxat  anle  ipsum 


super  terrani  viveus  suo  sensu  valeat  omuiiio  pe-  D  a  Persia  docuisse  legunlur.  Quod  si  in  boc  errore 


iieirare  aut  intelligere  quomodo  sit,  aut  quomodo 
fucrit  ?  Jam  tandem  pone  pertiuaciam,  iniinice  ve- 
rilatis;  et  crede  securus  ea,  qiias  dixi,  quia  nibil 
periculi  ex  bac  fide  palieris,  iuio  et  inultum  fru- 
ctum  ex  ea  iiivenies.  Si  vero  non  credideris,  in 
iuliJeJitate  tua  aeternaliter  peribis.  Securej  dico, 
qoia  quod  nibll  ex  ea  flde  quain  praedioo,  periculi 
patieris,  quia  sancti  viri,  qui  fuerunt  ante  nos, 
quoruin  sanctitas  pnedicntur,  et  gloriflcatur  in  uni- 
verso  mundo,  in  bac  flde  salvali  sunt.  Sancti  apo- 
fttoli  et  apostelici  Paires  celebrassc  leguntur,  in  ea 
fide  qua  crediderunt,  se  corpus  ct  saiiguineui  Do- 
iniui  coiiflcere  et  accipere,  et  aliis  dare. 

XYI.  Legitur  quod  accidit  aliquaudo,  ut  bsec  in- 
fidelitas  de  corpore  Clirisii  qua  vos  irrctili  esiis, 


illiim  sequimini  magis  quam  sancta  Evangelia,  de 
quibus  vos  jaclatis,  quod  vos  soli  ea  sciatis  et  obser- 
vetis»  procul  dubio  aul  cxci  estis,  aul  insani.  Caeci 
estis,  si  in  eis  bumanitatero  Cbristi  non  inielllgitis, 
qiias  ibi  roanifeste  praedicatur;  insani  autem,  si  vere 
inielligiiis,  et  lamen  obsiinata  mente  evangelistis 
coniradicere  audetis.  Si  essetis  Juda^i,  forsitan  lou- 
gam  disputationem  ex  lege  et  propbetis  de  bac  re 
vobiscum  aggrederer.  Nunc  aiitem  cum  vos  profitea- 
inini  esseCbristianos,  et  Evangelia  legatis  etscia- 
tis,  sicut  dicitis,  non  ine  sinit  indignatio  de  hoc 
adversum  vos  longo  serinone  laborare.  Legitis  enim 
ibi  roanifeste,  quod  casdem  bumanse  naiurae  Inflr- 
mitates  in  carne  sua  sustiiiuit^  c\iiaLS  u^V.>\t^Vy\fc\ '^^vx 
et  alii  bomincs  sokuV,  ILsmNV  ^v  ^\>a\\v%  V^^^^^v^» 


95  ECKVERTl  ABBATIS 

cst  cx  Uinere,  dormiYil,  flcYit,  iristalus  est,  siciit  A 
cTaiigclisl»  teslantur,  quos,ut  puto,  non  audelis  di- 
cere  fnisse  rnentitos.  QuoJ  si  vere  non  fuit  in  eo 
siibstnnlia  cnrnis,  sed  umbratillis  qaxJam  similitudo 
^coi|K)ris  humani,  nullo  modo  ista  vera  potuerunt 
esse  de  eo. 

II.  Dicilis  rorte,  quod  quia  assimilavit  sc  esurire, 
f^iiire,  et  cxlern  omnia  qux  diximiis,  ideo  evange- 
lislac  ita  de  eo  locuii  sunl,  ut  illos  gesius  simulatio- 
nis  cjus  inlibus  cxprlinerenl  verbis.  Filii  Belial !  qua 

-* .  vos  nudacia  imponilis  simplici  agno  simulalionis 
duplicitalem,  veritali,  qiiapDeus  est,  falsilalem?  Ipse 
verum  corpus  et  animam  se  habiiisse  lesiauis  est : 
ct  qua  temeritatc  vos  diciiis  neu:rum  in  ipso  fuisse, 
et  mngis  credendum  in  hoc  arbitramini  fallaci  Ifa-  |. 
i)ii'hxo,  qiiam  vcraci  Dco?  Verum  corpus  habere  se 
teslabatur,  qiiando  ad  discipulos  suos  dicebat :  Vi- 
d$t€  manns  meas,  ei  pedes  meoSf  quia  ego  sum ;  palpale 
ei  videle,  quia  spirilits  carnem  et  ossa  non  habet,  sicui 
me  videiis  habere,  Et  cum .  hoc  dixisset^  oslendit  eii 
mamti  tt  pedes  (Luc,  xxiv).  El  posl  bxc  cum  obtu- 
lissent  ei  ad  manducandum  pariem  piscis  assi  et 
faviim  mellis,  manducavit  coram  illis.  Aiiimnm 
quoqiie  se  habere  oslcndit  ineo, 'quod  imniinente 
sibi  passionesua  dicebat:7nf//i  est  anima  mea  usque 
ad  mortem  (Matlh,  xxvi).  Similiter  et  in  eo  quod 
dicebat :  Potestatem  habeo  ponendi  animam  meattt, 
et  iierum  sumendi  eam  (Joan.  x).  0"iil  ergo  dubilas, 
iiifelix  Gatliare,  veram  humanltnlem  cumhabuissc, 
quein  ex  verbis  ipsius  intelligcre  potcs  verum  cor-  G 
piis  hun  atium  et  animam  habuisse?  Si  dubitas  cum 
do  virginis  utero  corpus  assumpsisse,  curre,  mlser, 
ad  Evangelium  Liicae,  in  quo  leguntur*vcrl;a  angeli 
ad  Mariam  loqiicntis  hoc  inodo  :  Ecce  concipies  in 
ulero^  et  paries  fitium  (Luc.  i).  /n  utero,  itiqiiit,  con- 
c»>jVi,  ut  intelligas  de  ipsn  carne  virginuli»  utcri, 
ct  nun  aliunde  cum  cnrnem  assumpsissc.  Itcm  id 
ipsum  intellignre  potes  rx  veibis  angeli ,  qua;  ut 
Mattbaeus  scribit,  ad  Josepli  locutus  est  hoc  modo  : 
Joseph  pti  Davidf  noti  timere  accipere  Mariam  con- 
juffem  tuam  :  quod  enim  in  ea  naium  cst,  de  Spiritu 
sancto  est  {3latth.  i).  Jn  «a,  inquit,  natum  «»r,  nc 
pulares  umbiatile  aliquid,  et  non  veram  carnein 
eum  eduxisse  de  utero  inatris,  vel  aliundc  qiiain  ab 
ipsa,  corpuscum  assumpsisse,  ut  infelix  Vnlcniiuia-  ^ 
nus  diccbal,  Ghristum  de  coelo  corpus  attulisse  in 
uicrum  matris,  ac  pcr  cam  qUasi  per  fistulam  euin 
transisse  in  hunc  munduin,  vel  sicut  Apelles  hxre- 
ticus  diccbai,  non  de  cobIo,  sed  ex  acre  cum  corpus 
assumps=8se,  quod  produxltdcvirgine.  Itein  ad  hoc 
ipsuin  pertinei  quod  Apostolus  dicit :  Misii  Deus  Fi- 
lium  sHum  factum  ex  muliere,  facium  sub  lege  {Gal. 
iv).  Factum^  inquit,  ex  muliere,  ut  intelligas  sub- 
'stautiam  corporis  cjus  de  substaniia  virgineae  carnis 
fabiicaiam  Aiisse. 

III.  Guin  vcra  cariie  natum  fuisse  Chilsium,  ex 
praHlictis  testimoniis,  si  qiiid  sanae  mentis  liabes, 
intcirgere  poles  :  el  iu  vcra  cnrne  eum  fuisse  pas- 
suin  ct  inorluum,  c\  multis  Scripturae  lcstimoniis 


SGIIONALGIENSIS  96 

evidentissimum  est,  et  nunc  unum  pro  multis  indu- 
ctum  sufliciat  ex  Joannis  Evangelio,  qui  in  Hnc  pas- 
sionis  Dominicx  ita  ait ;  Unus  militum  lancea  tatus 
ejus  perforavitf  et  conlinuo  exivit  sanguis  ei  aqua  :  et 
qui  vidit,  testimonium  perhibuit^  et  verum  est  lestimo^ 
nium  ejus^  el  scit  ilte  quia  dicit  vera^  ut  et  vos  credails. 
Facta  sunt  enim  hac  ut  Scripiura  impleretur:  Osnon 
comminuetis  ex  eo.  Ei  iterum  alia  Scriptura  dicii : 
Videbunt  in  quem  transfixeruhi  (Joan.  xix).  Altende 
quid  ait,  quia  exivit  sanguis  el  aqua  :  ct  quod  hoc 
se  vidissc  testatur,  et  scire  se  rei  vcritatem  dicere, 
diligenter  aflirmat,  ut  nullo  modo  dubi:etur,  veriia- 
tcm  carneae  substantiae  in  Ghrislo  fuissc.  Nam  si 
pliantasticum  corpus  habuisset,  ita  ul  non  fuisset  in 
co  vera  caro,  sed  inanis  et  umbratilis  qiixdam  car- 
nis  similitudo^  ut  menlitus  est  vestcr  Mnnichaeus, 
non  magis  de  corpore  rjus  lancea  perforaio,  quam 
de  vcnio  pcrcusso  poliiissent  proflucre  sanguis^t 
aqua.  Quod  vero  in  eadcm  carne,  in  qua  natua  est, 
et  passus  etiam  resurrexit,  ex  veibis  quac  supra in- 
duxi,  patet,  quac  post  resurrectionem  suam  dixit, 
ostendens  dlscipulis  suis  manus  suas  et  pedes :  et 
ex  eis  quae  dixit  Thomae  dubitanti.  Si  suflicere  pos- 
suflt  Iiaec  quae  dixi  ad  comprobandum  vobis  verita- 
tem  humanae  naturae,  qua:  in  Ghristo  Jcsu,  sufliciant; 
sin  auieni ,  maneat  infelix  Gathanis  cum  suo  Mane 
in  mendaciis  suis  :  Et  qui  in  sordibus  est,  sordescat 
adhuc  (Apoc.  xxii),  et  pereflliiat  in  perditionem  lo- 
qucntium  mendacium. 

SERMO  x:::. 

Contra  ha^resim  decimam  de  humanis  animabus, 
L  De  hxresi  qiinm  supra  iiitcr  caeteras  declmo 
loco  ordiiiavi,  nescioansit  gcncralis  hoininibus  sc- 
ctx  hujus,  quia  in  plerisque  rcbus  dissident  a  se 
ipsis,  ita  ut  quod  a  quibusdain  eorum  asseritur,  ab 
aliis  negetur.  De  ea  haeresi  loquor,  qua  dicunt  nihil 
aliud  esse  animas  humanas,  nisi  illos  apostatas  spi- 
ritus,  qui  in  principio  mundi  ccciderunt  9  regno  Dei; 
ei  hos  posse  in  corporibus  humnnis  promereri  salu- 
tein  :  non  aulein  nisi  inter  eos  qui  sunt  de  secta  eo- 
rum.  IIoc  autem  non  legltur  inter  errores  Mauichaei, 
sed  alia  non  minor  de  animabus  ibi  inveniiur,  id- 
circodubium  mihi  est,ut  dixi,  uirum  hi  homines  hunc 
errorem  generaIiterleneanl,annon.  Qnod  sive  ita  sit, 
sive  non,  quamvii  ad  maguam  clemeniiam  pertincat 
hic  sermo,  ci  Jiisie  non  ah  aliis  argumeniis  compC' 
8ci  deberct,  nisi  virga  et  baculo;  rntionabilia  tamcn 
rcsponsa  dare  nos  dccet  etiam  insanis.  fist  nuicm 
hlc  error  Ita  abominabilis,  cthumanae  rnlioni  con- 
tmrius,  ut  nonsitmihi  grandis  mctus  dc  simpliciori 
populo  qiiod  facile  4n  eum  posset  induci :  proplerea 
non  multum  laboris  in  hac  parte  assumere  propono, 
sed  brevem  contradictionem  adversus  insensalos 
adduco. 

11.  Ex  antrquo  hoc  in  communi  fide  est,  et  sacra 
cripta  atlesiantur ,  quod  ad  hoc  creavit  Deus  hu- 
fnanum  gciius,  ut  ex  co  restauraret  coelestt  curise 
nuinenim  nngelorum,  qui  ex  ea  cecidenintin  exordio 
muiuli.  Postqiiain  auteoi  per  iiividiain  diaboli  etiaio 


97 


EXCERPTUM  EX  S.  AUGUSTINO  DE  MANICHiEIS. 


98 


htjinanum  genus  lapsum  est  in  peccnium,  eidepa-  A  sunl  animx,  qiiam  illi  spirilns  qul  ceciderunl,  ne- 


radiso  expulsum  esl  in  primis  parenlibus;  Filius  Dei 
in  bis  novissimis  temporibus  factus  est  homo ,  ul 
bumanum  genus  a  peccatis  suis  ,  el  a  poiestaie 
dial)oli  liberaret,  qualenus  adhuc  in  eo  perficerel 
qjod  proposuerat,  videlicet  ut  ei  eo  ccelesiem  cu- 
riam  restauraret,  et  implerel  numerum  angeforum 
sooruro,  qui  fuerat  imminutus  per  ruinam  illorum, 
qui  projecti  fuerant  de  coelo  propter  superbiam  suam. 
Creditis  boc  vos  qui  ex  paradiso  estis?  Si  non  cre- 
iliiis,  ecce  inducam  vobis  vcrba  aposloli  Pauli,  cx 
qiiibus  inlelligere  potestis  ita  esse  ut  dixi.  Hic  in 
cpistola  quam  scripsit  ad  Epbesios  de  Deo  Patre 
dicit  quodam  locosic  :  Gratificavit  not  in  dilecto  Filio 
mo^  inqno  habemus  redemplionem  per  ianguinem  ejut^ 


cessario  concedenlum  est,  quod  ci  omnes  angeli qul 
teiiderunl.cl  oinncs  bomines  salv.mdl  sint.  Qui  eruut 
crgo  angeli  quibus  Dominus  in  novissimo  dicturus 
est,  et  qui  erunt  homines  quihus  diclurus  est :  Ue^ 
maledieti^  in  ignem  aternum,  qui  praparatui  ett  dia^ 
bolo  ei  angelis  ejus?  {Maith.  xxv.)  Nunquid  non  co- 
gnosciiis  blc  qiioqiie  vos  essc  meiidaces? 

III.  Intelligile  niiiic  insipienles  insipientiam  ve- 
strain,  ct  stuUi  aliquando  sapite  {Psai.  xciii),  et 
agnoscite  quod  non  desccndit  Filiiis  Dei  de  roelo,  ut 
rcdimercta  morte  aelerna  d:emones,  scd  bomines 
qui  non  sunt  dxmones,  sed  quibus  e^t  colluciaiio 
contra  spirilualia  nequilix  in  coDlestibus,  Id  est  nd- 
versus  malignos  spiriius,  qui  non  regunt,  ut  dicitis 


€i  remissionem  peccatorum,  seeundum  divitias  gratias  ^  corpora  noslra,  sed  poiins  deslrucre  nos  et  in  cor 


sua*,  quoi  superabundavit  in  nobis,  in  omni  sapientia 
et  prudenlia^  ut  notum  nobis  faceret  tacramentum 
voluntatis  sua  secundum  bonum  pfacitum  ejus,  quod 
proposuit  ineo,  in  dispensationepleniiudinistemporum 
inslaurare  omnia  in  Chrisio,  quo!  in  OBtis,  et  quas  in 
terris  sunt  in  ipso  {Ephes,  i).  Iloc  ergo  animadvertile 
in  boc  secmone,  quod  dicii  proposuisse  Deum  Pa- 
irem  insiaurare  in  Cbristo  omnia  qum  in  calis  et  qnoe 
in  terris  sunt.  Omnia  quas  in  terris  snnt  in  ipso,  id  esl 
in  prxdeslinatione  et  eleciione  ipsiiis,  id  est  omnes 
elcctos  bomines,  proposuit  Deus  iuslaurare  in  Chri- 
sto,  id  est  per  Cbristum.  Item  omnia  quw  in  coelis 
«tiii/,  id  esl  lotum  numerum  angeloruin,  qui  fueral 


pore,  ei  in  anirna  incessabiliier  sludent.  Non  vcnit 
salvare  malignos  spiriius,  sed  lorqnere  eos,  sicut 
ipsi  conressi  sunl  quando  ex  obsessis  hominum 
corporibus  clamabant  ad  eum,  dicenies :  Quid  nobii 
eitibi^FiU  Dei?  venisti  ante  tempus  torquere  no9 
{Malth.  viii). 

IV.  Ilactenus  me  de  bis  dispulnsse  suCQciat :  et  li 
quiJ  minus  suflicjenter  dixi,  addat  ad  baec  prudent 
dcfensor  veriiaiis  qusecunqiie  ei  competeniia  viden- 
lur,  aJ  muniineiitum  Catbolicac  fidei,  ut  arceantnr 
a  vinea  Domini  vulpccuKx*  pussiinse,  qu»demoliuutur 
enip.  Si  quid  etiam  simplicitcr  et  quodammodo  grossei 
videbor  dixisse,  non  ex  boc  me  despiciet  lector,  quia 


imminutus  per  ruinam  lapsorum  spiiiluum,  propo-  ^^  ca  considerationcfeci,  ut  nbiqneesset  serrao  inlcr- 


suit  instaurare  per  Cbristum,  ila  ui  redimeretur 
humanum  genus  per  ipsum,  etloco  angelorum  col- 
locaretur  electorum  hominum  numerus,  alque  coele- 
stis  curia  iia  ad  iniegritatem  plCnitudinis  sux  redirel, 
in  quo  primo  condita  fuerat.  Nam  si  ille  nuuierus 
minislrorum  Dei,  quera  in  principio  ad  laudem  no- 
ninis  sui  creavit,  per  Cbristum  rcdintegratus  non 
fuerit,  non  omnia  in  coelis  per  Cbristum  jiistauran- 
lur;  si  irero  per  ipsum  irnpletus  fuerit  ille  numerus, 
ita  ut  lot  boiiiines  salventur,  quod  angeli  ccciderunt, 
jnt  plureSy  sicut  asserunt  quidam ;  et  si  nibil  aliud 


prelabitis  simplici  popiilo,  cujus  xdiffcationi  prae- 
( ipue  inteiidi  isla  scribendo  ad  laudem  et  honopear' 
Jesu  Cbrisii  Dei  et  Doniini  nostri,  cui  est  gloria  el 
potesias  in  coelo  et  in  terra  permanens  in  s»cula 
sxculorum.  Amen. 

Quicunque  ad  munimentnm  Catbolicae  fldei  bune 
librum  transcrlpserit,  et  scriplum  diligeuter  corre- 
xcrit,  scribat  noincu  ejus  Deus  In  libro  viia.  Rogo 
scriplorem  ut  bxc  quoquc  verba  ascribat  texlui  suo» 
et  exccr|!lnni  quod  sequilur,  non  negligal  in  ilne 
libri  sui  npponere. 


EXCERPTUM  DE  xMANICHJEIS 

EX  S.  AUGISTINO. 


I.  Manct,  qni  ei  Manicbdeiis  a  discipulis  suis  vo- 
catns  est,  ut  vitarelur  nonien  insani»,  natione 
Persa,  veniens  in  parics  Grseciae,  Spiritum  Para* 
cletiim  se  esse  aflirmavil,  quein  Dominus  Jesus 
apostolis  se  niissurum  promiserat.  Hic  ex  discipulie 
sois  duodecim  clegii,  eosque  apostelos  nominavit, 
ad  irorlalionem  Domrni  iesu.  Quein  nitmerum  Ma- 
bicbaei  adhuc  liodie  cusiodiunt.  Nara  ex  electis 
iBia  iMbeiit  dtt^ecira,  quM  appeilant  raagistros  el 


D  tertlum  decimum  principem  ip><x^  5  episcopos 
auiem  septuaginta  duos,  qui  ordinanlur  a  raa^ 
gistris  :  et  presbyieros  qui  ordinantur  ab  epiicn* 
pis:  babenl  diaconos  suos,  et  bi  oranes  Wect 
Yocanlur  inter  eos.  Caeteri  veio  qui  nondum  ad  bos 
Kradus  ascenderunt,  auditoret  tanlum.  Mitluntur 
autem  ex  omnibus  qui  videiitur  idonei  aiJ  eorura 
errorem,  vei  ubi  est,  susientandum  et  aug«r.dura , 
vel  «bi  non  e$t,  scminMdum. 


99  ECEBERTI  ABBATIS 

II.  Esl  aiileip  dogma  quod  a  suo  hacresiarcha  ac-  j^ 
ceperunt,  hiijusmodi :  Crcalorcfn  omnium  reruro  . 
Dcum  esse  neganl ,  sod  duo  rerum  principia  esse 
affirmanl ,  unum  bonum  ,  e(  alterum  malum  :  et 
hxc  sibi  coxierna  esse  el  contraria;  et  bonum 
quidem  principium  esse  aflirmapt ;  malum  "vero 
queindam  imnianein  principem  tenebrnrum,  a  quo 
omne  corpus  originem  ducerc  censent.  Animas 
aulem  hominum  ct  vitalcm  spiritum  qiiorumlibet 
auimanlium,  et  \irtutem  quae  vivificat  arbores,  et 
herbas,  et  seminn,  a  Deo  origincm  hahcre  diciint, 
imo  elpartem  Dci  unumqiiodqiie  talium  essevolunt. 
Mam  dirinam  substantiam  omnibus  generibus  cor- 
porum  admistam  esse  creJunt.  Hanc  autcm  com- 
mistionem  hac  rniioiie  rnclam  esse  asscrunt. 

III.  Fuerunl,  ut  ait  Blanichncus,  ab  exordio  duac  B 
substanlio!  a  se  divisae  :  duo  scilicet  regna  diversa 
et  contraria  alquccoaelerna,  videlicet  rcgnum  lucis 
el  regnum  teucbrarum.  Et  regnum  quidem  lucis 
Deu8  Pater  oblincbat.  Uoc  quoque '  substnntinni 
bonam  Manichacus  appellavit,  sive  naturam  bonain 
et  incommutabilem,  et  omnino  inviolabilein  :  et  hoc 
non  aliud  quam  Deum  esse  confessus  est.  Erat  au- 
tem,  ut  ait,  juxta  unum  latus  illiiis  illiistris  ac  san- 
clfiterrae,  tenebrarum  immensa  magniiudo,  hancque 
•ubstantiam  malam  appellavit,  sive  fumum  maluiu, 
Sive  malam  naturam.  Distinxit  autem  cam  in  quin- 
que  elementa,  fumum,  tenebras,  cignem  ,  aquam, 
Tentum  :  et  haec  quinque,  malas  naturas  appellavii. 
In  singalis  autem  monstra  pcstifera  ac  pessima  nata 
ruisse  dicebat;  in  fumo  bipedia,  undeetex  habita-. 
loribus  fumi  homines  originem  habere  dixit ;  in 
tenebris,  serpentia ;  in  ignc,  quadrupedia;  in  ai|uis, 
natatilia;  in  vento,  volatiiia.  Unuinquodque  aulein 
genus  in  siio  elcmento  manere  dixit,  omniaqite  hxc 
gentem  tenebrarum  appellavit. 

lY.  Inhac  ergo  terra  morabatur,  inquit,  iminanis 
quidam  princeps,  habens  circa  se  innuinerabiles 
pnncipes,eratque  ipse  oninium  horum  dux  ct  origo. 
Ponit  autem  sedem  ejiis  in  elemenlo  fuiui.  Quoniam 
ergo  terra  ista  cum  suis  habitatpribus  valde  erat 
pestifera,  ac  regno  Dei  contraria,  ne  forte  ipsa  re- 
gno  Dei  aliquod  iuferrct  nocumcntum,  placuit  Deo 
.expugnarc  eam,ejiisqiic  maliiiam  aiiquo  lcmpcrn- 
mcnto  rcfrcnarc.  Misit  itaque  de  regno  suo  alia  o 
quinquc  elemenia,  qux  de  sua  ipsius  substantia 
fabricaveral,  et  hxc  qninque  illis  malis  immiscuil, 
singula  singulis,  fuino  acrca,  tenebris  lucem,  igui 
nialo  ignem  bonum,  aqiire  malae  aquam  bonain, 
vento  malo  venlum  bonuin. 
•V.  Facta  ergo  hac  commistione  bonx  naturae 
cum  mala,  orta  sunt  ex  illis  quinqiie  generibus 
animantium,  quae  supra  distiiicla  sunt,  omnia  hazc 
genera  aniinantium  qux  vidcinus  in  terris,  ita  ut 
ex  singulis  singiila  provenircnl :  atqoe  cx  illo 
lempore  omnia  aniinalia  panem  bonaj  naiurae  ei 
partem  malae  habcre  dicunt,  co  quod  post  com- 
niislioncm  boni  ct  mali  nala  sunt.  Hac  crgo  ralione 
Adam  et  Evam  ex  principibus  fumi  natos  asscruill, 


SCIIONAUGIENSiS  loo 

quorum  paier  noinine  Snclas,  nt  dicnnt ,  oronium 
sociorum  ^uorum  fetus  dcvoravil.  Et  quin  magna 
pars  divinae  substantiae  admfsta  erat  fetibos  illis, 
ideo  maximaro  parlem  bonae  naturae  dicunt  eum  ha- 
buisse,  et  exiguam  roala^.  Qui  curo  sancte  vivcrel 
propicr  exuberantem  copiain  boni,  commotamta- 
rocn  fuisse  in  eo  adversam  parlem  mali,  ut  ad 
conctibituro  declinarcl,  atquc'  ita  euro  lapsuin  essc, 
peccasse,  scd  vixisse  postca  sanctiorem.  Dicunt 
auiem  quasdam  coelcsles  virtuies  ad  hoc  a  Dco 
ordinaias,  ut  pcr  tolum  munduro  euntcs,  bonam 
illam  naturam  paulatim  purgarcnt  a  mala  cui  im- 
mista  est,  et  purgnlnm  duabus  navihus  imponanl,  el 
ad  regna  sua  transmittant.  Naves  autero  illas  dicunt 
fabricatas  esse  ex  pura  Dei  substanlia,  et  bae  suni, 
ut  dicunl,  sol  et  liina.  El  hinnm  quidcm  dicnnt  fa- 
ctnm  ex  aqua  bona,  solcni  vcro  cx  igne  bono. 
Ideoquc  oralioncs  fnciunt  ad  solom  pcr  dicm,  qua- 
cunque  circuit ;  ad  lunam  vcro  per  itoctem,  si  ap- 
|>arct ;  si  non  npparet,  ad  aquilonem  ,  quia  sol 
cum  occiderit  ad  orientero  revertitur. 
,  VI.  Ad  imiiationcm  ilaqiie  coelestium  spiriluuro 
etlam  electi  eorum  dicunt  se  purgare  bonam  illam 
naturaro  a  roala,  dum  comedunt  vel  bibunl.  Qiiod 
enim  bonae  naturae  immistum  est  cibis  et  potibiis  in 
ventreeorum,  ut  aiunt,  libcratur,  ctipsi  illud  cum 
ordinationibus  transmitlunt  ad  ccelcstia.  Q«iod 
aulem  roalae  nalurac  ibi  est,  ad  seccssum  vadiu 
Hoc  auiem  fnciunt  in  omnibus  frugibus,  et  fructi- 
bus  et  scminibus.  Dicunt  cnim  pnrtcin  iliius  bonse 
naturae  etiaro  terrx  admistnin  esse :  undc  cnin 
exhalct  ac  sursum  ad  scdcs  proprias  redire  conatur, 
in  hcrbns  et  aibores  per  radiccs  earum  incurrit. 
sicque  in  his  eani  detineri  contingil,  et  impediri 
ne  ascendat.  Ilx>c  crgoest  causa  quare  agriculturam 
non  exjercent,  quoninm  quasi  homicidiuni  repulanl 
herbas  aut  arbores  eradicarcaut  iruncare.  Seil  et 
folia  aut  fructus  deccrpere  ncfas  habenl.  His  cnim 
inchse  sanctas  quasdam  aiiimas,  intellectum  habcn- 
tcs  pcrhibcnt,  easque  vehemenier  dolcrc  cuin  ista 
lacdunlur,  et  cxpelli  cum  ampulantur.  Aniiuas  ati- 
ditorum  suoruin  in  electos  transire  aui  in  arbores 
opinaniur:ideoqueomnes  arbores  ila  vcneraiitur,  at 
etspinas  de  agris  evcllere  non  audeant.  Permittunl 
auiem  audiloribus  suis  haec  facere,  ut  per  eos  vi- 
ctum  habcre  possint  :  fcnerari  vero  inullo  licentius 
pulant,  quam  agros  colerc. 

Vll.  Adeo  autem,  ut  diclum  est,  diligentius  vo- 
lunt  purgare  illam  bonain  naturam  in  omnibus  &e- 
minibus  per  comestionein,  ut  et  sperma  humnniim 
farin»  panis  sui  admistum  gtisiare  non  abliorreant; 
sed  hoc  veheroenter  occultant :  detccta  est  lamen 
hxc  illoruro  turpitudo  apud  Carlhnginein  ,  cogcnle 
Urso  tribuno  pcr  cnas  pucllns  in  divcr^is  Iocis>  iin 
ut  neutra  altcram  hoc  prodidisse  scircl.  Qiiarum 
altera  nomine  Margarcla,  cum  esset  annorum  non- 
dum  duodeciin,  propter  hoc  quasi  cocleste  mysie- 
riuin  corrnpiftui  sc  cssc  confcssa  cst ;  altera  vera 
nontinc  EuscMa   Mnnichica,  quasi  sancliroonialiSr 


\Qi 


eXCERPTUM  El  S.  AIJGUSTINO  DE  lliNlCHiElS. 


m 


primo  negans,  tandem  yix  compuka  esl  |d  ipsum  A  cibaria  eorum,  quorum  utrumque   nefas  habent. 

de  se  falerit  et  totum  turpissimum  illud  scelus  ex- 

ponere.  Non  autem  omnes  lioc  facere  dicuntur,  sed 

quidam  eorum,  qui   dicuntur  Calharistae»  id  est 

purgatores.  Est  enim  secta  illa  divisa  4n  tres  par- 

les,  in  Catharisias,  et  Mattharios,  et  eos  qui  spe- 

cialiter  Manichxi    dicuntur,   cum  tamen  omnes 

disciplinam     Manichsbi    obser?ent.   Carnes  onines 

imniundas  judicant,  uec  eis  vescuntur.  Dicuntenim, 

quia  cum  occiditur  quodlibet  animal,  statim  pars 

iUa  divinx  substantiae,  quae  inerat  corpori,  evolat, 

et  quod  remanel  totum   immundum  est ,  quia  ex 

concobitu  venil,et  opincium  est  genlis  tenebrarum, 

et  coinquinatmanducanlem.  Audiloribus  suis  tamcn 

eas  coroedere  pcrmittunt,  scd  omiiino  probibeul, 


IX.  Uxores  electis  suis  prohlbentur,  audiioribiis 
conceduutur  :  moneniur  tamen  audiiores  diligeii- 
tissime,  ul  si  utonlur  conjugibus »  concepluni  lameii 
generatienemque  arte  qua  possiiit  devilent,  iie  di- 
vina  subslaniia,  qux  in  eos  pcralinienla  ingrcditur, 
vinculis  carneis  ligetur  in  prole  :  perescas  etcniin 
et  polus  pnrentum  in  omnem  fetuin  aniinam  crcdnnl 
descendere.  Ilaque  nupiias  siiie  dubio  coiideuinani, 
quandoquidem  gcueraro  prohibent  proplcr  qnod 
con|ugia  copulanda  sunl.  Doininum  Jesum  in  terras 
venisse,  ad  animas,  non  ad  corpora  liberanda : 
eumque  nec  de  virgtne  natum  credunt,  nec  fuisse 
in  carne  vcra,  sed  simulatam  speciein  cariiis  ludifi- 
candis  humanis  sensibus  praebuisse  :  ubi  aon  soluni 


■e  animalia  occidant :  aiunt  enim,  quia  principes  "  mortctn,  verum  cliam  rcsurrcctionem  mcntirclur, 


gentis  teftebrarum  sua  singuli  in  lerris  animalia 
possident,  de  suo  genere  ac  siirpe  venientia,  qui 
peremptores  eorum  reos  teneni,  nec  de  lioc  mundo 
ciure  permitlont, quin  antea  poenis,  quibus  possiwt 
eos  atlerant.  Nec  ov4  saltem  sumunl,  qiiasi  et  ipsa 
cuin  frangantur,  exspirent ;  sed  iiec  alimonia  lactis 
uinntur,  quamvis  de  corpore  vivi  animalis  mul- 
l^eatuf. 

^Nl.  Yinom  non  bibnnt,  dicenles  fel  esse  princi- 
pum  tenebrarum;  bibunl  tamen  carenum,  quod 
non  est  aliud  nisi  vinum  coactum.  Uvas  comedunt, 
et  mustum  abominantur,  dlcenlcs  divinam  substan- 
liam  fugari  in  attritione  uvarum,  quam  muliis  ino- 
dis.a  rebus  fiigere  dicunt.  Fugit  eniin,  ut  aiunl, 
dum  fruges  et  poma  carpuntur :  fugil  cum  ailligun- 
tur  terendo  t  molendo ,  coquendo  ,  manducando ; 
fugit  in  omnibus  motibus  aniinalium ,  vel  cum 
gestinnt,  vel  laborant ;  fugit  etiain  in  ipsadigestione: 
multaque  circa  haec  lurpissime  confingunt.  Elee- 
inosynam  ex  omnibus  quae  ipsi  comedunitdare  alicui 
non  ManicbaH)  mendicanti  prohibent :  ita  ut  nec 
aqoam  insumma  «ecessitate  posito  velint  porrigere, 
ne  menibmm  JOei,  quod  his  rebus  admistum  est»  in 
illum  traiiseat ,  ejiisque  peccatis  sordidaium  impe- 
diatur  a  re^litu  :  ideo  saepe  coarctanlur  ulira  inodum 
comedere,  et  parvulos  suos  nimia  iiigluvie  iiiterfi- 
cere,  ne  vel  aliis  dentur,  vel  apud  ipsos  ocreant 


Uniic  pasdia  noslrum  vel  negligenler,  vel  oninir.o 
non  celebrant.  Cclebranl  autem  pro  eo  qiioJdaai 
fcstum,  quod  vocani  Beina,  id  est  diein  quo  Itaiii- 
chaeus  eorum  occisus  est.  Deum,  qui  legem  dcdii 
per  Moysen  ct  per  prophetas  locuius  est,  non  verum 
Deuni  fuisse  dicunl,  sed  unum  ex  principibus  tene- 
brarum.  Promissionem  Domini  nostri  Jesu  Christi 
de  Paraclete  Spiritu  sancto  in  suo  hxrcsiarcha 
Manichxo  dicunt  csse  coinpletam,  ila  videlicet  ut 
ipse  essct  Spiritus  Paracletus  :  undc  se  in  suis  iit- 
leris  Jcsu  Chrisii  apostolum  dicil.  Baptismum  iii 
aqua  nemini  prodesse  ad  salutcin  dicunt.  Peccato« 
rum  origiiiein  non  libcro  arbiirio  voluutalis  attri- 
buuatt  sed  substanti»  gentis  adversx,  quam  bominl- 
bus  mistam  esse  dicunt.  Duas  animas  in  ono  homine 
essc  dicunt,  bonam  ct  malam,  casque  inter  se  ha- 
bere  conHiclum,  quando  caro  concupiscit  adversus 
spiriium,  et  spiritus  adversus  carnem.  Asserunl 
etiam  finiio  isto  saeculo,  animas  quidcin  naiura 
bonas,  sed  quae  non  potucruni  a  naturae  maix  con- 
tagione  mundari,  qiiasi  in  unum  globum  acres- 
suras,  et  cum  mala  natura  in  xternum  dam- 
nandas. 

.  Finiuntur  verba  Augustini  collecU  de  lihris  ejus, 
quae  in  principio  libri  huius  me  huic  operi  appositu- 
rum  spopondi. 


103 


ECKBERTI  ABBATIS  SClIONAtJGIfiNSIS 


104 


ECKBERTI 

ABBATIS  SCHONAUGIENSIS 

OPUSCULUM 

DE  LAUDE  CRUCIS. 

(D.  Bern.  Pezids,  BMoth.  ascet.  anilquo^nova,  i.  VII,  p.  43,  exms.  cod.  inclyll  moDasterii  Wiadferger.sts 

ord.  canon.  Regul.  Praemoniirat.) 

LAUS  CRUCIS,  VERBA  ECKBERTL 


T.  A 

SaWe,  cruxi  signam  Dei  vivi,  Yexiilum  dexter» 
ezcelsi;  8al?e»signam  irlumpbale.signum  salularei 
siguam  potens  et  adroirabile;  salvc,  signum  hono- 
rabile  coelcslibus  ,  amabile  terreslribus,  inrerls 
horfibile.  Salve ,  crux  signum  benedictum ,  li- 
gnuill  preliosum  el  elecium  »  lignum  rrHclifc- 
rum  super  *  omnla  llgna  silvarum ,  et  supcr 
omnia  aromala  qux  ab  origine  mundi  super  ter- 
raro  gcrminaTerunt.  Beata  radix,  quae  le  portavii, 
scd  beallor.quae  t«  beavit!  0  erux,  radix  luae  nobl- 
lilatis  in  terra  viveniium,  qua:  divinam  tibi  virlo- 
lem  iiiseruil,  et  omncm  lignorumdignilaiem  le  recil 
supergredi !  0  lignum  praeclarnm  et  nobrlc,  cujus 
cedunt  dignil.ili  cedrus  ei  cypressus,  laurus  el  pla- 
lanus,  palina  el  oliva,  vilis  el  ficus  el  maliis,  cin- 
namomum  el  balsamum,  cl  niyrrlia  el  libanus,  slo« 
rax  el  galganus,  gulta,  casia  cl  tercbliilhus,  ligna 
Selim,  ligna  lliyina  prcliosa  dc  opbir,  el  omne 
rignum  pulcbrum  visu,  odorc  deleclaliile,  rructu 
suave  el  salubre.  Oinue  lignum  paradisi  Dei  non  est 
assimilalum  tibi,  omiie  aurum  obiizuni,  omuis 
gcmroa  preliosa  libi  comparari  non  possuiil. 
II. 

0  crux  sole  splendidior,  omnibus  aslris  mundi 
screnior  bis  qui  fidei  ei  charllalis  le  iiiluentur 
nspectul  ^O  gloriosum  et  sanclissimum  siguuni! 
Quid  hoc  est  miraculi,  quod  in  te  accidil!  Jam  pri- 
dem  maledicium  et  horribile  eral  nomcn  luum,  et 
crat  signum  damnationis  et  ignominiae,  ruribus  el  G 
homicidis  addictum  :  nunc  autem  signum  es  gloriae 
el  beDcdictionis.  Et  ecce  a  novlssimis  bominum  ma- 
gno  et  mirabili  saltu  usque  ad  coelos  summos  ascen« 
disii,  ila  ui  bonorandos  eiiam  rcgum  vertices  pos- 


sideas.  Videat  impius  Nero  ei  iiivideai 
imperatorum  diademata  iiiter  aurum  et  lapides  pre- 
llosos  te,  0  crux,  velnt  nobilissimum  decus  admit- 
tunl.  Videat  invida  Judxa,  spectet  cervicosa  genli- 
litas  et  contabescaty  quia  ecce  superborum  et  colU 
sublimium  ei  genua  coram  le  incurvanlur.  0  crux, 
teomnes  angeli  Dei  in  excclsis  hanorificani,  qiii- 
bus  hic  solus  est  acccplabilis,  qui  tiio  siigmale  si- 
gnarus  advenerit.  0  pretiosa  moitcta,  sola  in  civiiale 
B^ei  coguila  el  dilecla !  Multum  per  omnein  moduin 
Yales,  quia  et  regnum  Dei  pcr  te  coniparaiur. 

III. 
*  Quls  igilnr  Yacuavil  ignominiam  luamT  quis  lan- 
lls  digiiain  te  recit  honoribus?  Niinirum  ille  hoino, 
qui  dicitur  Jesus,  hiijus  quoque  miraculi  auctor 
esl  :  qui  solus  faeil  inirnbiles  rcs,  ipse  uiique,  Ipsc 
fecil  hanc  rem,  et  non  alius  :  Jesus  Christus  Filius 
Dei  vivi,  dominaior  coeli  et  lcrrsp,  qucin  lerra  pcc- 
cairix  a  se  repulit,  In  te  asceiidit,  et  excepisli  cum 
el  sustiiiulsli  pretiosum  poiidus  corporis  ejus.  Tuiic 
sanctificata  es  nudx  carnis  ejus  ailaclii,  et  saiictis- 
simi  cruoris  ejus  aspergiiie.  Clavi  eiiim,  qui  iiino- 
ceiiies  mauus  ejiis  ac  vcnerabiles  pedcs  libi  con- 
fixernnl,  pretiosum  illuiu  Ii(]uorcm  propulerunt  in 
tc  :  l.iiicea  quoque  niililis,  qux  iliud  virgiueuni 
IjiIus  apeiuit,  sacri  sniiguinis  ct  aqux  mysticae  rivo 
teaspersit.  Ecce  quali  olco  unxil  tc  Dcus,  coiise- 
cnilor  luus,  verus  ct  summusponiirex  Jesus  :  unxil 
le,  iiiquam,  prx  paiticipibus  tuis,  prae  omnibus  li- 
gnis  silvarum,  ul  esses  sanctuni  altare  liolocausti 
Ycri  et  gralissimi  Domino.  Vere  sanctum  allare  lu 
es,  quia  in  te  prinium  oblata  est  pro  mundi  saluic 
hoslia  vera^  hostia  saiicia,  hostia  iinmaculata  el 
pacificn,  qux  sola  rcconciliare  potuil  tierrcna  co»- 


Ita  cod. 


fos  soliloqy:iiim  stu  mcditationcs.  ios 

lesiiiMis.  Alure  Uiyroiamatlft  prcliosi  (ti  es,  cujus  A  ccm  deponimus,  gcnua  Incurvamas  et  atl  lerram 


odor  suavissimus  usque  ad  inleriora  ccelorum  peiie- 
cravii,  cor  Dei  excelsi  oblecfavii,  et  inclinalus  esl 
duJcore  ejus  usque  ad  terram,  et  placatus  factus 
tzi  &uper  malitta  habilantinm  in  ca. 
lY. 

Multum  per  omnia  in  conirarium  versa  esl  igno- 
iiiinia  lua,  o  crux  1  Inslrumentum  perdilionis  fiie- 
ras«  et  salutis  instromentum  facta  es.  Vitam  peri- 
inere  debueras  et  mortcm  percmisii.  Gonira  au- 
ctorem  vilx  princeps  mundi  bcllaturus,  per  le  ar- 
luatus  processit,  sed  in  caput  ejiis  te  rclorsit  manu- 
foriis  nosler  Cbristus  Jesus,  coneidit  cerviceni 
peecatoris,  et  divisit  inter  ipsum  et  buiK.4ni  g/^ncris 
iiiassam,  ciijus  se  capuiesse  gloriatus  est,  et  facla 
csl  ruiiia  ejus  magnay  ei  ablatum  est  opprobriuin 
cle  brael. 

V. 

Te  ergo,  o  magnse  exsuliationis  et  salutis  iiisini- 
iuenlum,  crux  benedicta,  crux  eiecta,  crux  jucunda 
et  amabilis  valde,  omnis  Ecdesia  sanctorum  sancti- 
ticaia  per  te  iu  nomine  Cliristi,  qui  propriis  huine- 
ris  te  portare  dignatus  est  et  a  te  portari,  merito  te 
lionoriricnl  ei  magnificis  le  exoltat  praeconiis.  Si 
enim  throoos  regnm  sive  scepira  aut  coronas  pro 
eonim  reverenlia,  qui  sunt  terra  et  cinis,  honornri 
decel  a  subdilis  :  quanto  magis  te  sceptrum  xierni 
Regis,  ad  gloriam  Chrisli,  qui  per  le  orbem  terra- 
rum  sibi  subjecil,  ab  omni  populo  acquisiiionis 
lionoiari  dignum  est  el  adorari?  Adorari  te,  Ui- q 
quam»  digiium  esl,  non  quidem  ut  Deuin,  sed  ut 
•irtutis  admirabile  slgnum.  Si  adoranda  sunl 
vesligia  pedim  Regis  et  Domtni  nostri,  cur  non 
cilgne  adoranda  es,  o  crux,  qux  impressa  babes 
vesiigia  non  tantum  pedum,  sed  ei  manuuin  ei 
totius  sacri  corporis  ejus !  Yere  digne  corain  tuo 
i^cro  sfgnacolo  manos  suppllccs  elevamus,  cervi- 


loti  prosternimur  in  honorem  ejus  qui  expansis  in 
lc  cruentis  manibus  omnia  ad  se  traxit,  qui  incli- 
nniocapile  in  tc  cmisit  spiriium,  cujus  emortua 
gciiua  in  te  flebili  modo  compiicaia  sanf,  ciijus 
sncrnm  corpusculum  totum  expansum  fuil  su« 
per  le. 

Vf. 

0  crux,  gloria  Christianae  froniis,  o  T  propitia- 
lionis,  signatom  super  nos  innnu  Dei!  0  Christiana 
inilitiae  vexillum  inexpugnabile!  Faclai  te  Christiis 
mihi  et  omni  homini  credenii  csse  fidam  prole» 
ciionem  adversus  omne  periculum  aiiiinae  et  cor- 
poris.  Eslomihi  pergratiani  Domini  scutum  inexpu» 
D  gnabile  adversus  ignea  tela  inimici,  advcrsus  omnes 
astulias  eju?»  et  omnem  daemonum  fortitudinem  pro 
me  polenler  expugna.  Tu  omnes  corporis  mei  tuere 
fenesiras,  ne  ascendat  roors  per  eas  in  airimain 
meam  ei  omne,  quod  morliferum  roihi  csl^  tua 
virtus  cxstingual. 

VIL 

In  quacunque  hora,  quocunque  in  opere  le  ma- 
nus  mea  in  nomine  Domini  mci  Chrisii  levavcril, 
effoclum  tibi  velocem  pracslet  ipse,  qui  te  sanctili- 
cavit,  Dominus  Jesus.  Esto  peccairici  animae  roeae, 
0  crux,  foriis  proiectio  in  die,  qiio  cxuenda  esl  a 
carne  hac  roorlall,  adversus  horreudos  incursiii 
pcssimorumspirliuuro.  Esto  lili  suaTe  umbracuiiim 
conlra  aestuans  incendium  flammae  gehennalis,  ut 
iiiaesa  libero  gressu  periransire  valeal  ad  videnduin 
Dominum  Deum  suuro  in  coelestibus,  per  eum,  qui 
crucifixus  est  in  te,  Jesum  Christum  Dominuin  no» 
strum,  qui  cum  Deo  Patre  el  Spirltu  sancio  vivii 
et  regnal  Deus  in  saecula  sseculorura.  Amen. 


EJUSDEn  EGKBERTI 

SOLILOQUIUM  SEU  MEDITATIONES. 

(D.  Pezius,  ibid,,,  p.  21,  ex  codd.  Mellicensibus.) 


L 
Verbain  mihi  esl  ad  le,  o  Rex  saeculorum  Jesu 
Chrisie :  auso  charitatis  alloqui  le  praesumo  factura 
manus  loae  concupiscens  decorem  tuum,  et  adire 
fCsiieDS  desiderio  cordls  roei.  (Jsquequo  sustinebo 
;ct>seoliam  iuaro,  exspectalionem  faciei  quanto  tem- 
pore  feram?  Usqucquo  ingcmiscam  *,  i;t  stillabii 
poil  ine  oculus  roeos?  Amabilis  Doroine  ubi  habltas, 


D  ubl  esi  diversorinm  tuum,  in  ^uo  lecto  recumblt 
inter  cbarissimos  tuos,  et  satias  eos  manifestatlone 
gloriae  tuacTOquam  felix,  qunm  illustris,  quam 
sanctus,  quanta  appetendusest  concupiscentia  locns 
illaeDeificx  voluptaiis,  locus  perennlum  dciiciarum? 
Non  acccssit  oculus  meus,  iiec  nppropinqunvil  cor 
meum  usque  ad  muliiiudinem  dulcedinis  luac,  quaro 
inirinsecus  ubscondisti  filiis  tuis  :  solo  cjus  odort 


*  al.  cod.  ingcmisrct. 

P^TKOL.   CXCV 


107  CCKBBHTf  ADBATIS  SCHOMAUGIGNSIS  IQ8 

foris  'nlcttiu|ua  sutlfnlor.  Spiramentani  suaviis*  A  pulus  accincius/nesciensl;ibeni,ne8cienslnobetlleii- 


tis  ejus  *  de  longinquo  ?enit  ad  me,  et  est  niibl 
ftuper  odorem  balsami  el  fragranliam  thuris  et  myr- 
ibae,  cunciique  generis '  suavlum  odorameniorum 
it  concupiscentias  mundas  parit  in  me,  quarum  est 
dcgustatio  dulcis,  \ix  tamen  poiabilis.  Quid  enim 
mibi  est  in  coelo?  quis  est  thesaurus  mcus  in  illa 
ccelica  cella?  quae  est  b^rediias  mea  in  terra  ▼!• 
Yentium?  Noniie  Cbrislus,  Douiinus  meus,  unica 
salus  mea,  toium  bonnm  meum,  plcnum  gaudium 
mcum?  Et  quomodo  contincre  potero  cor  menm, 
Domine»  ut  Jion  amet  te?  Si  non  amavero  le,  quid 
amabo?  Si  transiulcro  amorem  meum  a  tc,  ubi  il- 
lum  digne  collocabo?  Desideri^bilis  Domlne,  ubi 
cxti-a  te  requiescent  dcsideria  mea?  Si  usquam 
extra  te  pedcm  exienderit  amor  meus,  pollutus 
erit  :  si  a  te  *  declinaTerlnt  desideria  mea,  vnna 
erunt.  Nonne  lu  amabilis  ei  desiderabilis  es  sqper 
omnia  ^u»  amarl  possunt  et  desiderar*  ? 
II, 
Abs  le  enim  habet  omnis  creatura,  quidqnid  ha- 
bet  decoris  et  pretii  :  et  quid  mirum,  si  omnia  so- 
lus  ^  excellis  ?  Tu  inler  astra  solem  excellenti  cla- 
Titate  vestisii  ct  clarior  sole  tu  es.  Imo  quid  est 
soi,  quid  est  omnis  creatura,  quid  ipsa  iux  nisi 
tenebrae' ad  tui  comparationent?Ornasti  coelum 
ftideribus,  Empyreum  angelis,  aera  Toiucribus, 
piscibus  aquas,  terram  liliis  *,  floribus  et  virgultis. 
Sed  fion  est  species  neque  decor  omnibus  his  in  tui 
comparatione.  0  fons  universae  pulcbritudiuis  Jesu!  C 
roelli  dulcedinem  suam  praestitisti,  et  dulcior  mello 
tu  es  ;  oleo  suaviiatem  suam  dedisti,  et  tu  suavior 
oleoes;  aromatibus  cunctis  odores  suos  inspira- 
sti,  et  est,o  JesUI  odor  tuus  super  omnia  aromata 
•uavior  et  gratior. 

m. 

Aurum  inter  metalla  preiio  pulchrum  et  in  sin- 
gulari  excellenlia  a  te  conditum  est :  et  hoc  quid 
est  comparalum  impreiiabili,  Dominc,  et  inimen- 
sae  claritati  tuae,  in  quam  desideraiit  aiigeli  pro- 
spicere?  Opus  manuum  tuaruro  estomnis  lapispre- 
tiosus  et  ad  videndum  desiderabilis,  sardius  et  lo* 
pazius,  jaspis  et  cbrysoliihus,  onyx  el  berillus, 
sapphirus  et  carbuiiculus  et  smaragdus  :  ct  quirl 
haec  suiit  nisi  feslucx  ad  tui  comparationeni  ?  0 
rex  decore  nimis  e*t  mullum  amande,  tuae  opcra- 
liones  suiii  geinmae  vivae  et  immortales,  quibus, 
osapiens  archiiecie!  in  exordlo  saeeuloruni  aularo 
ftiipArsBibeream  pulchre  disiinxisii  ad  laudem  et 
gioriaui  Pairis.  Per  te  millia  millium  ad  complenda 
Patris  oiinlsierra  alacri  discursu  juglter  meaiit,  et 
iuter  eoelum  et  terram  quasi  apes  negotiosae  inter  ** 
alvearia  et  Qores,  disponenics  omnia  suaviicr,  po- 


tiae  moram.  Per  te  centena  decies  millies  niiUia  as- 
sistunt  in  Sanctuario  Uranici  templi,  intendcntes 
vullui  Elajestatis  tuae  claro  et  indeflcxibili  **  vtsu, 
acpersoiiantcsharmoniam  incessabilishymniiu  glo- 
riam  trinae  et  siinplicis  Divinitatis  "• 

IV. 
Per  te  sernpliim  ardent,  per  te  cberiibiin  lucenl, 
per  le  jiidicant  ibroni.  Tu  Deiis  nostcr  igiiis  es, 
innocue  ardniis,  et  a  tuae  divinitatis  immediaia  ajV' 
proximatione  lolus  charitaie  ignitur,  et  Aamuiea 
coruscatione  vesliiur  8:icer  ordo  seraphim  :  qiii  et 
siii  suavis  inceiidii  odorificentiam  spargii  in  cacie* 
ras  iiiferius  tibi  militantes  adininistralorias  i>ha« 
laiiges,  quarum  de  plenituiline  ulcuiiqiie  gustanius 
et  iios.  Tu  Deus  iiosier  vera  lux  cs,  et  suscipiunt 
inontes  a  te  iucem  populo  tuo  :  tu  thesauros  sa- 
plciiiiic  ct  scienii;p,  in  te  rccondilos,  ad  intuentcs 
le  e  vicino  oculos  cherubiin  per  te  ipsum  iarge 
jifuudis,  ac  per  eos  derivari  facis  ad  illumioandas 
subordinalas  istis  eleciris  lampades  mirabilis  ta- 
beruaculi  lui,  qiiae  ante  faeiein  tuain,  Domine, 
inexsliiiguibiliter  lucenl.  Tu  Bex  reguui  et  Judex 
ju:licum  magne  et  metuende  excelsos  et  elevatos 
insides  Lbronos,  solum  super  sc  habentes  ceisiiii- 
diiicm  tuaio,  sedes  vivas,  siiaves ,  pacatissinias, 
suinmae  tranqmMlitatls  uniformiiate  coropactas,  per 
tc  disrementes  vedtaiis  occulta,  per  te  judicanteft 
judiciuin  a^uitatis. 

Y. 
0  dominatorDoiiiinc,ac  doniinantium  sitblimitas 
sancta  adorat  singulari  libertate  aniinum  in  divina 
exleuden&,  atque  inter  |>ra*nobiles  aulae  tuas  beroas, 
pcr  te  primatum  agens  alti  dorainii  siiie  aliitudiiie 
Xistiis.  Nobile  decus  principium,  |ier  le  celsus  ordo^ 
4)rincipatuum  aon  invidiesa  praseeUcniia  prliicipatur 
supcr  militiam  coeli,  cui  ad  expJenda  divina  niini- 
slcria  juxia  prseconceplam  iniriiisecus  rordis  lui 
dispensationem,  dulcis  magistcrii  praHict  ducatiim. 
Tua  est  poteniia  potestaium,  Doniine,  prementium 
flammeo  zelo  colla  Tarlareoriim  principnm  et  te  in 
illis  mcluunt,  ne  quantum  "  voluiU,  vale:ifit  jierfl- 
cere  mali  in  perniciem  nosiram. 

VL 
Jua  est,  0  virUis  i*atris,  oinnis  mirrnceirfia  1)03- 
taruni  viriuium,  qiiarum  agitur  minifiterio»  ut  mi* 
reiiir  oinne  saeculum  et  obstiipescens  in  roirabllibus 
tiiis  exclamet  ct  dicat :  Omnia  quacunque  toluH^ 
Domiims  fecit  in  cmlo  et  in  terra,  in  mari  et  in  omiif- 
bus  abyssis  (Psal.  cxxxiv).  Tua  est,  o  Je&u,  magni- 
ficeniia  arcbangelorum,  in  quibus  mulue  dignatlo- 
nis  opus  operatur  benigniias  tua,  dum  lam  gloriosos 
p^latii  tui  salrapas  destinare  non  spernis  in  hiijus 


'  cod,  nmfg.  foriis,  ^iiod  ouifttno  abest  ab  alio  recentiori.  ^  a/.  cod.  tuae.  '  «/.  ead»  suavia  otloramentx 
*  ft/.  cod.  si  ad  te  non  decl.  '  a/.  cod.  praecellis.  *  aL  cod.  umbra,  *  o/.  cod.  lerraiii  noribuft. 
^*  «/.  cod.  intuft.    "  o/.  €od,  irreflexibili.    '*  n/.  Deitatia.    **  a/ii  cod,  ut  non  quoniodo  volunt. 


*^ 


IQ§ 


SOLILOQUIUII  SF.U  MEDITATIOiNCS. 


Ilf 


nittoili  extreniji  ad  suffragaiuliim   pnnilaii  iiosirse,  A  niclucndiim,    sapieiilem  el   pulclirMm»  bonum   e^ 


qtti  comparnti  sumus  lulo  el  assiiiiilumur  favlDx  et 
cineri.  Per  hos  qnippe  liro  iiutu  suinma  saliitis  iio- 
slrx  ministranlur  negotia,  snmma  siipenii  consilii 
ad  nos  dereriinlnr  arcaiia  ;  per  liossaniiales  mor- 
lalium  procurantur,  per  bos  consislunl  rcgna  el 
imperia  mundi.  Iiiter  qiios  prxcipuum  novimus 
Inum  Micbnelem,  nobilem  signiferuin  ca*li,  qui  stat 
pro  acie  Dei  Tiventis,  exteiidens  rliompliuRam  pro- 
piignatioiiis,  ac  voce  terriOca  loiians  :  quis  ul  D€u$, 
tnpcr  eos,  qui  ex  adverso  sunt. 
VII. 
Sed  el  ilbi  feiicium  angilorum  amabilis  innocen- 
lia  Mmne  preliosum  opus  digitorum  luorum  estf 
o  Dei  Sapienlia?  Unde  adornasti  cos  quasi  incor- 
nipllbili  vesliinra  in  die  qua  condidisti  cos  iii  opus 
eacri  minislerii  lui.  Hi  sunt  viva  sidcra  superioris 
roeli,  lilia  interioris  paradisi,  rosx  planlatx  supcr 
aqaas  Siloe,  qux  fluunl  cnin  silenlio,  in  mcnliiim  *^ 
Immobiliier lixi.  Oflumen pacis!  o  deliciaium agcr!  0 
sapieiilia  sob,gyrum  cocli  circumiciis!  Ex  le  lucciii, 
candenl  el  nililanl  lii "  sapientia  multa,  in  cnsli- 
taie  virgine.n,  in  cliaritatis  ardoribus  scmpiiernis  '*. 
lUee  esl  florida  juventiis  tua,  Dominc,  libi  fidcliicr 
ia  nostra  innrmilate  deserviens,  dum  in  liis  tcnr* 
bvis  roimdi  gressus  nosfros  pxdagogn  *'  ninnudu- 
cliooe  dirigil,  dum  bosliles  iiicursus  a  nobis  pro- 
pellily  dom  volunlatis  tux  sccreta  denunu';it,  dum 
ad  bona  qiixque  menles   dissolutas  roborat,  duin 


amabilem  omnia  prxdicant  ct  qiiaiiluin  luz  lcne* 
bras,  lanlum  cuncta  tu  solus  prxcellis.  £l  lu  in 
coelo  servatus  es  mihi  Domiiius  meus,  et  inerccs 
servi  tui,  ipse  dalor  el  donuin  saluiis,  quam  a  te 
exspeciat  anima  mea.  Et  quid  a  te  volui  super  tcr* 
rain  nisi  te  solum?  Quid  melius  et  amabilius  to 
a^slimavi,  ul  abstrabefem  cor  meum  a  le  ad.con*- 
cupiscendum  quidquam  in  mundo  absqiie  le?  Vx 
niibi  mis^ro!  Cur  amavi,  quars  concupivi  in  omiii 
vita  mea  quidquam  prxler  Cbristum  Jesum  Domi- 
uum  meum?  Cur  distuli,  cur  intermi!^!  ullo  tcmpo- 
rc  le,  Jesu,  versari  iii  corde  nteo,  ei  toia  menie 
amplectiy  et  deieciari  in  lua  dulcedinc  omnia  intc- 
riora  Spirilus  mei?  Ubi  eram  >%  qnaudo  tccim 
mcntc  i!on  eram?  Quo  defluxeruiil,  quando  tion 
te  solum  audierurit  dcsideria  mea? 
X. 
Dcus  vilx  mcx,  quam  vanc  consumpta  suiil,  qunin 
inrructuose  clapsa  simt  a  inc  tcmpora  iiiea,  qux 
dcdisli  niilii,  ut  raccrcin  vuluntates  tuas  iii  cis,  ct 
non  reci!  Quanli  auni,quol  dies  cl  borc  perienmt 
.Mpiid  n.e,  in  quibus  siiie  rmctu  vixi  corain  lc!  Et 
quomndo  &ubsi6lam?quomodo  levnre  potero  oculod 
mcos  ad  faciem  lunm  in  magno  illo  cxaminc  luj. 
qiiando  remcmorari  jusseris  omnia  tempora  iiie.i, 
ct  rruclum  requisieiis  singulorum?  ratieiitisbiaiu 
ra:er!  non  fiatboc,  scd  abeant  iii  oblivioncm  co« 
ram  te,  qux  vane  perdidi,  tempora  mea,  bcu  inula 


nostrarum  uraliouum  tbymiamala  lid  arain  auream  q  M.iiis  !  ct  si  qua,  ic  juvante,  utilitcr  scrvavl,  quo- 


transferl,  el   faciem  pii  Palris  pro  nobis  seinper 
eiorat. 

VIII. 
Iia,  Pater,  etiam  de  nobis  adliuc  loiige  agentibus 
nliqna  tibi  e^t  cura ;  ei  si  qiiid  prelii  babel  liicc 
tlrachma  decini»>  olim  a  siiiu  tuo  clapsa  et  iiuiic 
landem  iii  laboribus  rcquisiia,  boc  tui,  boiie  J^su, 
pil  mo:icris  est.  Si  qiiid  dulcisonx  vocis  babct  bxc 
decima  chorda  Doiuinicx  Iniidalionis,  boc  tiius  iii  ea 
suavis  conlactus  operatiir,  dum  iii  Psalterio  deca- 
cbordo  psallis  gloriam  Palris.  Psalle,  ut  psallis,  Do- 
niine,  moduiare  dulce  melos  Patri  velocibus  articuiis 
mnliiforiniuitt  gratiarum.  Tange  novem  illns  puris- 
siiiias  cbordas  in  Ciclo,  qux  trisle  nil  unquam  so- 


ru<n,  0  Dominc,  brevis  est  numerus,  In  nien7oria 
u^teinn  Inc  permancre.  Fac,  amande  P«tcr,  sahem 
lioc  rcsiiiuum  lemporis  mei  rructuosoin  et  saiiciirh 
ratum  in  graiia  tua,  ut  in  diebus  xterniiatis  locum 
invenial  ci  coniputabile  sit  pereQuitcr  anie  tc. 
XI. 
J  im  nunc  ex  hoc  omnia  deslderla  mca  incnle- 
sciic,  et  cflluiie  iu  Jcsum,  Dominum  nieun  :  cur- 
rite.  Saiis  bactenus  lardasiis ;  properate,  quo  per- 
giiis;  quxriie  quein  quxritis.  Jesuin  qiixrilis  Nazn- 
rciium  crucifl\um?  Ascendlt  in  coelum,  non  est  h:c; 
non  est,  ubi  eral ;  noii  est,  ubi  non  babebat  locnm, 
in  quo  nobile  caput  suiiin  reclinaret.  Non  esl,  ubi 
anibulnvit  lii  mcdio  tribiilalioiiis  muUuoi  repletus 


Doerunl.  Tange  ct  deciuiam  istam  graveni,  ciijiis  ^  desperiione.  Non  est,  ubi  stctil  judicandofiante  fa- 

cicni  Pilaii.  Non  est,  ubi  sictit  spretus  et  illnsus 
coram  Herodc.  Non  est,  iibi  processit  consputus, 
cxsus,  et  vulucr.tus  el  cruore  peiTusus.  Nou  esi, 
ubi  in  medio  popcndit  sceleratoruui;  Non  est,  ubi 
jacuit  lapide  clausus  et  gentium  niiliiia  custodltus. 
Ubi  vero  est  aninnlissimus  Domini?  Habitat  confi- 
denlcr,  el  flagcilum  non  appropinqiiabii  labernaculo 
cjus  :  super  altjtudinein  cceloruin,  super  oiiinem 
excelleniiam  angeloruin  propria  virlute  asceiidil, 
super  soliuin  singularis  glorix  sedel  In  dexlera 
Pairis,  cui  est  coxiernus  et  coesseotialis,   divino 


fioperior  quideni  portio  jam  pertracta  ad  le  Ixtilinni 
aooat,  infcrior  vero  adbuc  terrx  constricta  inoeslos 
novit  reddere  aoiios. 

IX. 
Cuncta  virtiitis  tux  opera,  o  Dei  Unigenite,  dum 
nttenla  menle  considero,  stiipens  expavesco,  quia 
nnlium  per  omnein  modum  in  eis  gloriosus  appares. 
Ilagna  enim  et  pulchra  et  bona  sunt  valde,  scd  ad 
lui  comparationem  quasi  nihilum  et  liiane  repulata 
snni.  Coeli  ei  terra  et  omiiis  ornatus  eorum  teau- 
ctore  et  gubernatore  subsistuni»  et  le  poteniem  ac 


•*  aL  cod.  In  montium.    «» tn  msi.  desideratur  :  in.    "  aL  cod.  arJore  scmpitcrno.    «»a/.  cod.  pxda» 
gngica.    '*  a/.  cod,  eranU 


III 


CCKBERTI  ABBATIS  SCIIONAUGIEiNSIS 


II) 


•mlcdit  lumlntt,  .coroniHis  gloria  et  honore,  nt  ^  Ims  reqniescilis,  et  divelli  a  vobls  nulli  Insidialorlt 
tlccel  UnigenUum  De!  sercnus  ••  in  laelilia,  plenus      rranduleiitia  pulesU 
omnipolcnlalu,  doniinans  in  coelo  el  in  terra. 

XH. 
Ibi  adorant  eum  onuies  angeli  Dei,  et  universa 
muliiludo  ciYium  ccelesiis  Sion.  In  ipso  unanimiier 
keianlur  omnium  corda,  in  ejus  desidcrabili  facie 
pascunlur  omnium  oculi  beaiorum.  In  ipsum  undi- 
que  confluunl  desideria  singulorum,  ipsi  jubilal, 
ipsi  applaudil,  ipsum  mdgnificat  (ota  Uranica  curia, 
civilas  gloriosa  per  omnem  modum  in  splendoribus 
gloriie  ejus.  Exsulia  et  lauda  habitatlo  Sion,  quia 
magiius  in  roedio  tui  Sanctus  Israel.  Exsultaie  in 
lesu  nobili  Glio  vestro,  tos  illustres  patriarcha^ 
quia  impleta  est  in  eo  omnis  exspeciatio  vestra.  Et 


XIV. 

Cui  autein  infer  coDlicolas  sit  uborrimum  gaiN 
diiim  nisi  libi,  o  Maria  virgo  perpeiiia,  Virgo  vir- 
ginum,  Virgo  singularls,  Rosa  coBlic»  amoenilatif^ 
praelucidiim  Agalina  inter  primxvas  lucernas  di- 
irini  luminis  susceplivas.  In  tuo  igilur  Jesu  sola  \nx 
omiiibus  gaude  gaudio  magno  valde,  quia  quem  ut 
tiominein  pepcristi  ci  propriis  nberibus  enutrlsti, 
ipsuin  cum  aiigolis  ci  universis  civibus  cneli  adorai» 
ui  Deum  ▼ivuiii  "  et  v^rum*  Caiide,  felix  Mari:^ 
quia  quem  vldisti  in  ligno  pendenlem,  vides  in  coeii» 
rcgiiantem  cum  gloria  niagiia  :  vid^s  omnem  altitti- 
dinem  coelestium,  terrestrium  ei  infernorura  majr- 


ccce  sublimis  est  valde,  el  beneJicuntur  in  ipso,  ^  ^^"**^J"8  »"C*"»alain,etomncroburinimicorumrjus 
vcslro  videlicet  semine  omnes  genles,  sicut  ollm  a4trituin. 
vobis  poUicitus  est  sermo  divinus.  Caudete  in 
Propheta  magno  vos  prophetse,  viri  veraces,  qnia 
mirriiceet  gloriosc  adimpleta  vidotis  omnin,  qux  de 
ipso  annuntiastis  in  Spiriin  sancto,  et  fldelcs  in- 
venii  eslis  per  ipsuro  in  cunotis  scnnonibus  vestris. 
Gaudete  in  Jesu,  Doroino  et  Magisiro  vestro  vos 
inclyti  proceres  cceli,  beati  apostoli.  Gaiidcte  in 
ipso  et  cum  ipso  familiari  Ixlitia.  Ecce  enini,  qiicin 
vidistis  in  medio  vestrum  esurieniem,  siiientein, 
fatigaturo,  etbissiroilia  cariiis  inflrma  lolcrantem ; 
quem  vidislis  exprobrari  **  ab  hoininibus  et  cuin 
sceleratis  deputari,  quomodo  vicit,  quomodo  re- 
gnal,  quomodo  omnla  sub  pedibus  ejus  suiil,  quatn 
gloriosus  in  suo  divino  iuiiine  fulgei,  et  sui  gautiii 
suxquc  ineffabilis  gloriae  nunc  vos  socios  habel,  qiii 
olim  permansistis  cum  ipso  in  teiitationibus  suis  et 
vexalionum  ejus  consortes  fuistis?  Adorato  /»unc 
dulcia  genua  illa ,  quae  se  iiicurvavcruut  antc*  vos 
usque  ad  lerram  sedentibus  vobis  ad  sacratissiinam 
coenam.  Adorate  nunc  ilhis  sacratibsiinas  nianus, 
quibus  pulverem  pedum  Testroriim  Rc\  regum  la- 
vare  et  extergere  dignaius  esi. 
XIII. 
Gaudete  in  Jesu,  principe  militide  vestroi  vos 
martyres  victoriosiy  quia  ecce  ipsum,  pro  quo  tra- 
didistis  in  mortem  animas  vcstras,  ipsum,  inqiiam, 
possidiQi  Jesum  Dei  Filium,  prxmium  certaminis 


XV. 

Gaiidia  gaudiorum  siiit  tibi  omiiis  plenitudo  san- 
ctorum,  0  beata  Jerusalcm  roater  nostra,  qua:  sur- 
suin  cs  :  feslivitatem  agc  Ixtahundam  et  indeflcieii- 
tein  in  visione  pacifici  tui  Jcsu  Christi,  tuaeliberla- 
tis  aucloris. 

•     xvr. 

Et  nunc  tii  sursum  clevarc,  o  anima  mca,  quali- 
cunqiie  potcsconutu,  etsacris  te  juiigc  millibus  la*. 
lantiuiii  Domiiio  Jesu.  Illuc  fldci  ct  spei  vehicuiM 
perge,  ihi  per  charilalis  ardorem  jugiter  conversaro« 
uhi  Clirisiusest  jn  dextera  Dei  scdens.  Inlende  roen- 
tis  ocuiuro  in  luminibus  ejus.  Luslra  et  deosculare 
devotione  gratulabunda  siiigula  loca  *^  plagariiiu 
ejiis  felicium,  de  quibus  egressi  sunt  preliosi  ilh 
liquores  sanguiiits  sacri,  quo  te  appretiavit  Unigc- 
nitus  Dei  et  saiictilicavit  in  vitani  aMcrnani.  0  Jcsu, 
qui  te  non  amat,  anathema  sit;  qui  te  non  amai, 
amariludiiiibus  repleatur.  Caslus  est  amor  tuiis^ 
Doinine,  et  nihil  impuritatis  admillit;  sobrius  est 
sapor  amoris  tui  et  nullo  alienat  menieni  a  recto; 
suavis  est  amor  tuus  ct  nihil  habet  ainari  **.  Mam 
el  quae  amara  sunt  mundi,  indulcat  **,  et  dulcia 
ejus  reddit  aniara.  Inter  angustias  non  coarctatiir, 
inter  pressuras  non  opprimitur,  non  perit  sub  iiio- 
pia,  non  moerore  contrahitur,  in  laboribus  roaiiet 
xquanimus,  inter  roinns  securus,  in  persecuiioiie 


vestri.  Gaudelflln  Jesu,  doctore  *'  veritatis,  o  con-  D  sccurissinius,  inter  blandimenta  incorruptus,  intcr 


fessoret  veiierandi,  quia  quem  oliin  doctriuis  sa- 
criset  operlbus  justis  confessi  estis  coram  hoiniui- 
bus,  nuue  Cfi^tetur  vos  coraro  Patre  suo  el  sanctis 
angelis  ejus.  Gaudete  in  Jesu  Virgine  et  virgiiium 
sanctiflcatore  vos  paradisicolae  virgiiies,  vos  ange- 
lorum  siroillimae«  quia  ecce  queni  amastis,  quein 
opiastis,  quem  ardentibus  destderiis  expetistis,  pro 
eiijus  aroore  lerrenos  sponsos  et  omnem  ornatum  ** 
saecuU  contempsistis,  sumroi  Regis  Filium  nuiic 
Tidetift,  nuDC  tenetis,  nunc  io  castis  ejus  amplexi- 


torinenta  perseverat  iiivictus,  in  morie  semper  ea 
vivus. 

XVII. 
Sicut  in  thesauro  abscondito  cupidus  gaudet  et 
sicut  in  amore  fllii  unici  delectatur  mater,  ita  gau- 
dium  est  et  delectatio  grata  iu  charitaie  tua,  Jesu, 
aniiiiaeamplecti  te.  0  Jesu,  amanti  te  dolcedo  mellis, 
suavitas  lactis,  Tini  inebrians  sapor  :  conctaeque 
delicix  iion  sic  ohlectant  fauces  degustantiom  se,  «it 
tuus  amorinentiuro  gustantium  te.  0  Jesu  viTC  pa- 


**  a<.  ^o<<.  sccundos.    **  a/.  reprobarl.    *' a/.  roi/.  dccore.    *' a/.  foc/.  omnes  ornatos.    **  a/.   unuiii. 
*'  ef.  s&d.  Talnera.,    .**  a/.  rod.  amarilodiBts  admisturo.    '*  a/.  iudulcorat* 


IIS  TITA  S.  ELISADETII.  ill 

iilt,  cOACUpiscibilU  botre,  sua?e  viiium,  miii^  agne,  A  laiio  Uia,  circumdel  me  ililoclio  '*  lua,  eC  Aal  ani- 


fonis  leo,  formosa  panilicra,  simplex  columba,  ve- 
loz  aqulla,  stella  maluliua,  sol  a;lcriie,  angcle  pacis, 
fbnlale  lumcn  sempiternorum  lumiuum,  te  amel,  te 
qusml,  in  le  delecteiur  leciiie  admiretiir  omiiis 
sensus  bonos  et  tua!  convcuieiis  laudi.  Deus  cordis 
niei  ct  pars  mea,  Clirji^ie  Jesu  !  Denciai  per  le  cor 
meuin  a  spiritu  suo  et  caro  mea  a  concupisceiitiis 
ftuis  et  vivas  tu  in  me ;  et  coiicaleat  iu  spiritu  meo 
carbo  ignitus  amoris  lui  et  excrescat  iu  ignem  per- 
feetam.  Foveat  et  enuUriat  ilium  in  me  graiia  uta, 
ui  ardeat  jugiter  in  ara  cordis  mei  :  ferveat  iii  me- 
dullis  ineis»  flagret  in  absconditis  animae  mcac,  ut  in 
die  cousummationis  "  mex  consummatus  invcnia- 
inr  ante  te.  In  die,  qiia  exui  me  ji  bebi')  tuuica  ista 
niorialiy  quam  nunc  circuaifero,  cusiodiat  ine  visi-  ] 


mx  meai  quasi  vestimentuin  docoris  tuK  ut  non 
nuda,  sed  vestita  invcniatnr,  ut  babeant,  unde  ab- 
scondantur  infirma  cjns  ab  oculis  tuis* 
XVIII. 
Ignem  aliennin,  ignem,  qui  adversarios  tuos  con- 
sumit,  dilectionis  tux  fcrvor  elonget  a  me  :  animam 
meam  '*  ad  Crentorcm  suum  attollat  et  iu  quantum 
fas  est,  tuo  divino  lumini  eain  iminergal.  Domine 
Jesu,  omnes,  qui  te  diligunt,  replcanlur  benedictio- 
nibus  tuis,  accedenlcs  ad  te  iii  co*Io  scribnuiurct 
sit  pax  eis  in  velanicnto  alnrum  tuarum  per  xvum : 
tibi  aulcm  Unice  Dei  cum  a^icrno  Patre  et  Spirilu 
snnclo  laus  indenciens,  iinmobile  decus  ct'  soliduui 
rognuin,  permauens  iu  so^cula  sxculorum.  Amcn. 


"  a/.  cod.  derunclionis.     ■•  al.  dtileclatio.     ••^  al.  cod.  moun  :i.l  le  ciirirntcm  sursuin  nitollat. 


EJUSDEBI  ECKBERTI 

STIMULUS  AMORIS. 

(Esstat  inter  opcra  S.  Bcrnardi.  Vide  PatrologitX  tom.  CLXXXIY.) 


DE  SANCTA  ELISABETH 
VIRGINE 

MAGISTRA  SORORUM  ORDINIS  S.  DENEDICTI 

SCIlONAUGIiE  IN  DKECESI  TREVIRENSI. 
{Aela  Sanelorum  Bolland.,  Juiiii  lom.  III,  die  18,  p.  60i.) 


Sancla  Tirginis  iBtas,  visiones,  vita ;  hujus  scriptor  Eckbertus  atque  laudatw  'Emicho ;  oe- 

casio  cultus  in  hodierno  Romano. 


1.  Cattiniillebocensis  in  Adrhenana  Germania  co-  B 
milaltis,  vnlgo  C^lxenelleboghen  dicti,  occiduuin  li' 
■liteiH,  qni  Klienuni  dnarum  circiter  leiicanim  in- 
t^rvallo  respicit,  perstringit  Millus  fluviolus,  velerHro 
iliidem  Cnttorum  reliqniis  notiienclatnrae  partem 
largitus,  qui  Lano  ad  Nassoviam  illapsus  nomen 
amiuit ,  priusquam  ab  ipso  et  ciini  ipso  devolvatur 
in  Hhenum.  Ad  liiijiis  fliiviuli  iiiitia ,  a  quiiiqiie  ct 
semis  saeculis  Tundata  est  noliilis  abbatia  fienedi- 
ctini  ordiiiis,  a  sitiis  pulcbritudine  Teiitonicum  no- 
men  Sclionatigiaeadcpta,  de  ciijus  origine  Browerus 
Rosler  io  suis  annalibus  ad  aii.  iiio  ita  scribit  : 
«  Hoc  leropore  Trevirorum  dioecesis  novo  percelebri 
Sdioaaogieniii  monaaterio  tucta  est.  Id  in  Luren- 


burgensinm  comilnmprsedio,  trans  Bbennm,  seQe* 
Jin  contra  Bingam  miilibus  passuum  ab  Hilduwino 
locnplcte  viro  incboatum,  a  Roberto  Lurenburgeusi 
comite  postea  perrectum,  atque  B.  FlorinOy  cnju^ 
sncris  insignitur  cineribiis,  postea  dicalum  est* 
Hildeliniisantem  prinins  monasteriopraefuii,  qui  ad 
tcli  jnctum  aliud  ilem  virginibus  eodem  nomine  mo- 
iiasteriuni^Ollstituit ;  in  quo,  snnctimonix  et  conle* 
siiuin  instbiduumfecunda,  nec  not>  admirandae  pie- 
t.itis  laude  cantata  virgo,  Elisabetb  de  Sclioiiaugia 
postca  claruit.  >  Ipsa  se  scribit  «  bumilom  inona- 
cbam ,  et  magistrain  sororum ,  quae  in  Scbonaugia 
sunt.  I  Receiitiores  male  abbaiiuain  vocaiit ,  qiin 
sub  abbate  eonMilAita  tfyebat. 


Ift 


£CKBEBTI  ABBATI9  SCHONAUGICIYSIS 


119 


i.  If iijtis  gcrmantis  frjitcr  Ecberlus ,  ciim  adliiic 
i>ssci  Ronensis  ecclesiae  clericus ,  ad  sororem ,  jam 
tliviniiiis  visitari  €i  rrequenlilius  visionil)iis  illusirari 
copptam,  evocatiis  anno  il52  easttem  visiones  di- 
cianie  ipsa  scripsit  libris  duobus;  teriium  deinde» 
q::i  Viarum  Dei  intitulatur,  similiter  lilleris  consi- 
gnavit  jain  monachus  Schon^ugi» ;  ac  deiiide  (ul  de 
quinto ,  dubiac  aucloritatis  libro  taceam)  ulllmuni 
scripsit  de  ejus  obilu ,  testis  magna  ex  parle  rerum 
lunc  geslaruiu  oculalus;  postea  vero  Schonaugien- 
tiis  abbas  secundus ,  teste  Triihemio,  qui  inter  il- 
liislres  cum  laudat,  iftl  viruin  c  non  miiiiis  devotione 
el  religione  qunm  scieniia  clarum  :  >  iii  Cbronicp 
aulcm  Hirsau^ien.sj  <IIcit,  siiccessrsse  eiim  primo 
abbaii  i  Hil  felino,  mortiio  Nonis  Deccmbris  1167.  > 
Siib  niiein  uliiiiii  libri  dicilur  dcposiia  virgo^  c  xiv 
KaJen.lns  Jnlii,  feria  sexla,  liora  nona  ,  i  qui  con- 
ciii-sits  Kalen  larum  ct  feriae  cnm  dcstgnet  aiiniim 
Domini  1175,  noH  vcro  prxcedenfem  qu:irtum , 
opoiici  erroiem  agnoscere  in  codicey  uiide  eiiita 
p:aeJirtasunl,  eumqiie  corrigore  ex  Trillieiuio,  qiii 
usus  »(Turatiori  ms.  morluain  ponit  c  aiino  Domini 
lib5,  iiidictioiie  xiii.  » 

3.  licm  lanK^n  Trilhemius  in  Chronico  Hirsau- 
giensi,  nnte  prolixum  elogium  c  Sanctx  (iit  appeilai) 
ct  Deo  dilect;e  virginis  Elisabelb ,  i  non  sotum  cor- 
niptus  esi  ab  osritantibus  librariis,  ircLxii  ei  llGi, 
perpcram  noinnlibus ,  cuin  antea  prapcesscriiit  i:o:;e 
HCLXV  ct  1165,  sed  etiam  sui  oblitiis  videri  possel, 
quando  post  nolaiaiu  illo  aiino  Uuperti  abbatis  llir- 
«augiensis  eleciiouem ,  faclam  c  altera  die  p<»st  fe- 
»tiim  ad  Vincula  Pelri,  quo:  fuit  iv  Nonariiin  Au- 
gusti,  >  subjecit,  Virginem  obiisse  <  auuo  Uiipcrii 
abbalis  primo  curreiite.  >  Neqiie  excusanilum  quis 
pHtet,  ac  si  forie  scripseitt  c  anno  ultimo  cur- 
r.:iite :  >  sequitur  euim  luox ,  qiiod  c  aniio  praeiio- 
tato,  quo  saiicta  vir^o  Elisabelh  de  corpore  migru- 
\\i,  qui  fuit  Runerti  abbatis  primiis,  iiieins  fuil 
usperriina ,  et  subsecuta  esi  faines  uia^^na ,  ciim  pe- 
slilentiaei  multis  iiialis,  >  Venim  Itic  rursuiu  librarii 
audacis  culpaui  deprehciido.  Cum  eiiiiii  Triiheiiiiiis 
.soleat  aniios  uiorieiitibus  ac  succodenlibns  abbati- 
Imis  coiiimunes  intcr  utrosque  dividere,  et  a  vu'garis 
aniii  initio  cxordiri  sequt^utes  purro  aunos ,  ac 
sublude  transiliie  aliquos  uulia  iueiiiorabili  rc  si- 
giiauilos  (sicuii  iu  hoc  Uiiperto  oiuisit  aniiiiiu  ejiis 
II  et  V  rcspoiKleiites  uuiiis  Chiisti  1166  etO)  prioris 
«uui  not:im  loco  iion  suo  poiuit  editor;  utqiie  ita 
fi*cit,  id,  quod  aiiiio  prx*notalo  1165  ascijpaeiat  de 
hieine  ct  peste  Tritbeiiiius,  anno  sequenli  ascriptuin 
videri.  Slinili  ratione  factuui  puto ,  ut  iii  ejiisdem 
Tritheiiiii  Chroiiieo  Spanheiuieiisi,  ubi  iiiier  aiinuiu 
il53  et  7  trium  aniiorum  uuiiieri  dehciebanti» 
«ibilui  S.  Elisabeth  (sic  euiin  ibi  scribiturj  pncno^ 
tetur  aimus  1164  loco  5. 

Af  Qnrpus  defuiictae ,  postqiiam  apud  sorores  tri- 
dvtf  loto  l|fni|SSM0ncurrenli  certaiiin  populo  hono- 
nglP^ »  t»  luocJNbleraruin  deUtuin  est  ad  eccle- 
Jfm  Fmiriliii  praedicto  S.  Florino  sacram  el  posi- 
imn  4  iii  kvculu  secus  allare,  Doniiiio  et  oiniiibus 
«.icris  viifkubus  dedicaluiu.  i  De  cultii,  an  et  qua- 
leni  ab  antlqtto  ibi  habuerit,  aul  etiainuuiu  liaheal 
S.  Ehsabeth,  duui  ex  viciuis  qua:ro,  diccre  iiiterim 
iiiihi  posse  videor,  priiiios  fuisse  Colonienses  Car« 
Ihusianos,  qui  ipsius  noiuen  publicis  fusiis  Marty- 
lologii,  ab  Usuardo  oliiu  editi,  ascripseriiil  ad  dieni 
praedictum^  secutos  vei  Ecbeiiuiii  pracfaiuui ,  vei 
proprias  Schonaugiciisis  sacrarii  tabulas,  aul  saileio 
loci  NccTologiiini.  Impressus  fuit  sic  auctus  Usuar- 
iius  Coloniae  aiino  1515  et  recusus  aniio  1521  cuni 
liis  ad  caicem.  diei  xviii  verbis  :  c  %)|ai^meinoriai 
Elisabelh,  virgiuis  sanctimonialii  iSr' MMnMiiia  , 
cui  luulta  secreia  a  Domiuo  fmhiia  •umpsiica 
anuuui  1161.  >  Ladem  verba;  «il  In  nullis  tfsuaidi 
i|uocunque  ioco  aucti  roanuseriplis ,  sed  apud  wtlm 
ik^ionienses  Carthusianos  reperta,  prtfliaB  auarmn 
^dditiouum  editioiii  auno  156^  iiii|M|init  Molauus, 


A  charactere  minusculo ;  in  aliis  antem  duabus  aniii 
Lxxiii  ct  LXXX111,  quibus  adhuc  biennium  super« 
vixil,  omissis  «  Bealac  memoriae  >  tiiulo  et  auno  vi- 
lioso  notalo,  hoc  soliim  scripsit : «  SchonatigiaR  obiit 
Elrsabelh,  virgo  sa.ictiinonialis,  cui  uinll:i  serreia  a 
Domino  sunt  revetala.  >  Prima  inlerim  editinne 
(quain  forte  solam  vidit  Baroiiius,  et  pene  pro  ora- 
culo  liabiiit)  (antiim  eirectum  Uoiiiae  est,  ut  iii  Mar- 
tyrologiiim,  auclorilaie  Gregorii  XHf  recognituin 
auctumquc,  et  anno  1584  pulilicatum  addila  srl  ejiia 
meiiioria  ,  cum  titulo  Sanctae,liac  formula  «  qii» 
hodic  dum  lcgitiir  :  i  Schonaugiae  S.  Elisabelh  vir- 
ginis,  monasticae  vilae  observanlia  rctebris.  »  Ubi 
hoc  prudenler  factum,  quod  oniissa  sit  mentio  rcvo- 
latioiiiim,  de  quilHis  (ob  illa  praesertliu,  qu;e  de  S. 
Ursulue  iiiariyrio  lib.  iv  leguulur^  iiulb  prorsus  lide 
digiia)  merito  dubilabalur. 

5.  Amplectimur  sedis  apos(orrcse|ndichini  dc  Ro- 
mai:o  Martyrologio,  lidelibiis  proposilo,  tanquaiii 

\\  «  per  v>os  eriidilos  ad  fidein  historix ,  (tu:c  rcrucH 
gcsiariiin,  persoiiarum  ,  locorum,  lciiipoiiiiu  varie- 
laie  coiitineiur,  correctiim,  et  inultis  locis  uii- 
ctiiin,  >  siciii  pr;£fulur  Gregorius  :  qiioadusqiie  ta- 
nieu  &ingula  luerint  ad  fuiiduiu  (sicui  coiiaiiinr  fa- 
cere)  exaininata ,  inerilo  censuit  Praiiciscus  Maria 
Floren:iiiius,  iu  sua  ad  vetustissiiuuin  OiXideiihilis 
Ecclcsiu!  5rariyrologiuin  Pra*Ritione,  siiperftiluniin 
semper,  quod  eorriKaliir.  Scd  hoe  iion  est  paiicoruui 
aiiiioruin,  quibus  Gregoriana  correciio  curala  fiiil, 
forlassis  uee  ftcculi  uuiiis  akeriii^ve.  Qiiiitqiiid 
pono  de  afiis  sil,  hic  certe  piudenler  proces^uni 
viJeiiir,  oiuissa  levelaliouuni  iiieiitieue,  quae  apiid 
iuiperilos  habuiesct  locum  approbaliouis  cxuressa?. 
Qtiaiito  auleui  prudentius  liic  processisse  Uoiiiuiii 
Murlyiologii  recogiiiiores  cciiseuiiis,  tanio  pluib 
fuciinus  eorumdeni  judiciuin  ui  uliriliiiendo,  «|ueiii 

'  aiite  Tritheuiium  iieino  iisurparat,  titiilo  c  sauctje,  • 
veiut  fundatuni  iii  lueritis  vitXy  luorte  sanctissiiua 

Q  coullruialis ,  quia  lale  jiidieium  S|)ecieui  aUcfiiaui 
caiiouizationis  obliiiere  videtur,  uec  nisi  teiiieie 
posse  vocari  in  dubium  :  ideo<|iie  secuti  ipsum  iu 
litulo  suiuus,  sicuti  eiiam  fct  eruiit  uioiiasiicoruiii 
fjsioruui  collectores  omiies,  Meiiardus,  Wioo,  Dor- 
guuius,  Buccliniis»  etc. 

6.  Posl  Eclertuiii  praelaudatuiii ,  Schonatigiaui , 
Tritheiiiio  tcsic,  lexit  Einicho  (upud  Molauuiu  iii  uo* 
tis,  et  liinc  apud  iiaroiiiuiii  Eimcho)  Ecberii  siipra« 
dicti  quoudum  auditor  alquc  discipuhis,  vir  iii  di- 
Tiiiis  Scripturis  studiosus  atque  eiiiditus«  s;t*ctilaris 
quoque  liiteratura:  noii  ignarus,.iugeuio  prouiptii5« 
et  clurus  eloquio,  uou  luiiius  viia  quikin  scieiitia 
iiibigiiii.  Scnpsit  laui  ineiro  quaiu  prosa  luitlta 
praiclaru  opuscula,  de  qiiibos  tainen  (iiiquit  Tritiie- 
uiius)  pauca  ad  mauus  perveneruul.  Legi  opuscii- 
luiii  ejus  de  laudibus  divae  virginis  Elisabeth  Scho- 
naugiensis,  et  quasdam  alia.  >  Utiiiam  id  etiaui  iu- 
venisse  nobis  coiitigisset ,  vci  posteris  supplemeu* 

|.  tum  scripturis  contiiigat.  luteriiii  conteuti  iis  erir 
^iiius»  quae  ipsamet  viveiis  dictavit,  et  postea  de 
inoriua  scrip«>it  Ecbertus.  £a  Molunus  ait  c  emissa 
|ier  Fabruui  >  (Siabuleuseiu  vulgt»  dictuui ,  pnvin»- 
iiiine  Jacobum,  viruui  huperiori  a:vo  libi  is  edeudlf 
toia  Guilia  clarissiuiuiu) «  iii  libro,  qui  iiiscribitur : 
Liber  Irittiii  virorum  ei  irium  spiritualium  mutut' 
rum  ;  >  qui  tanieii  iuter  pluriiuos  Siabuleusis  libros» 
a  Gesnero  enuineratos ,  iioii  iiiveuilur»  sed  exslat 
apud  nos ,  excusus  Parisiis  aiiiio  1515  et  dedicatar  t 
«  Adeiuidi  devotae  Christi  (auiuiae » Deoque  sacrata- 
ruiu  virgiiiuui  cccuobii  Uiidegardis  Matri.  i  Carte- 
ruiii  ut  editio  laiii  autiqua  uunc  haud  uiagnopere 
desideretur ,  Brigittinoruui  Colouieiisiuiii  diiigeutia 
lccit ,  qui  cuai  aiiiio  16i8  typis  Ih-eredum  Autonii 
Boetzeri,  reciidendas  curaSbeut  Ueveiatioues  saiicta: 
stia;  MatrisBiigiita;,  eodeuiauno  iisdeui  typis,  ta- 
ciio  taineu  suo  iioniiiie,  iu  luceiu  edideruut»  c  e& 
aiitiquis  (ut  praelert  titulus)  monumentis,  Kevela^ 
tioues  saiicuruui   virgiuuui  Uildegardis  et  Elisap 


\\i  TITA  8.  ELISAmSTH.  ItS 

lielYi»',  In  llartyrotogiiiin  Uonianum  relatnnim  ;  i  A  vitns  exciisaa  a  Surio ,  ftimi-Ii  lionore  «lignus  Baronio 


nnde  bic  placet  recndere,  iiosiroqiie  moilo  in  cnpita 
diviilere,  qnae  poftterioris  Vilam  speciant  (iinin  de 
llildeganle  agemus  17  Seplembrisi  librniii  priinnm 
ei  secunduni  cum  parte  tertii  cl  tolnin  sexlnin,  aliis 
obiter  duntaxat  dclibaiis>co  quod  nrinus  ad  hisio» 
Kam  faciant. 

7.  Eadein  Birgitlinonrm  drligentia ,  inter  Elogia 
Ktcfeaite  ac  doclorum  virorum ,  Elisalicthre  il»ia 
operiqne  pr.Tenxa,  exhilieinr  ni»l)i«  Emicliotm  abba* 
iiMlamdaiio  qiiaedamt  sive  ihyihinns  :  quem  si  roii- 
siarct  aliqnamlo  inler  nflicia  divina  nsnrp.iluni,  siir- 
ficeret  prol.ando  lemporis  imineinorabilis  ciillui. 
Ilunc  iin  prontenlnr  acccptiiiu  cx  libtbibliolheca! 
Schoiiattgiciisis.  llunc  rhythfniiin  hic  altexere  jii- 
yskli  vehenietiter  eiiini  suspicor  illnd  esse,  qnod  le- 
gil  Trithemius,  ncc  aliudsupeicssc  oplanduin 

Salve ,  (elix  Eli$ahelh ,  odorifera  ro$a , 
/ii  Dei  mirabiHbus  virgo  tatis  famosa, 

Saive^  viarum  Domini  devota  contemplalrix^ 
Simulque  inJf^idute  Trinitatis  amatrix. 

Saive^  Uaria  Virginii  fUia  singuluris^ 
Kam  ak  ea  in  exlasi  crebro  visitabarit. 

Sahe^  fdnt^  plenut  rivulit  tvientia:  dtvma^ 
Gailias  ttillant  meUifluaii  deifiete  doctrince, 

Salve^  veruant  arbutcula  tilvtB  Sclionaugientit , 
Circumdata  ramutculit  visionum  immentit. 

Saive^  cui  cmli  fanua  apertte  tidebantur 
Seerelaque  cmletlta  inibi  montirabantur* 

Saive^  aktqueruga  tpecutum^  in  quod  detiderabnnt 
Ceeiigenm  protiiicere ;  nnm  mullum  te  amtibanl, 

Salve^quar  clausam  pyxide  tacramenii  vidisti 
Ciam  vera  carnit  tpeciem  corporit  Jesu  Chrisli. 

Sm  Eia  nune^  benlgnittima^  in  c/Blit  tublimata , 
Qmar  et  (mi  pie  credimut) ,  sti  nobit  advocata. 

Deffude  hoe  cosnobium  ,  n<nque  inhabitantes  : 
Mei ,  rogo^  meminerit^  notceque  te  amantet, 

0  y^rgo^  fHe^  utjugiler  religio  accretcal  i) 
In  notlro  monatleno ,  ne  profectut  decrescal ; 

Repelie^  quffto^  dcrmonum  cunctat  iUutionet » 
Anijelorumque  nobit  obtine  mHnilionet. 
CuHcia  nobit  contraria  lu  ora  mitigarj , 

^rotpera  quaque  lempora  exopia  nobit  darl. 
O  tirgo  devotittima  ,  virtutibut  decora , 

Apud  beum  allitsimum ,  rogamus ,  elabora ; 
Ul  not  ad  te  recipial ,  ciiiti  hinc  egndiemur; 

Prtetletque  uiiit  pritmium ,  quo  ueterne  Itctemnr. 
Deo  Palri  til  gloria ,  ejutque  tacro  yalo  , 

jCquaiitque  Spiritui  gloria  tU  beaio.  Amen. 

9.  0  tponta  Chritti  nobilit ,  o  Mater  venerabilit , 
iuiercedepro  nobit  ad  Dominum,  iiegem  augelorum^ 
^uem  temper  puro  corde  dilexitti,  in  cujus  amplexibus 
tine  fine  permanet ;  ut  remitiai  nobit  omnia  quoi' 
cunque  in  iptum  peccavimus^  tribuent  nobit  fervorem 
nmorit  tui  $anctii.timi,  et  posl  exsUium  brevit\imaf 
uilee  matuionem  ceelettis  habuaculi.  Amen 


visiis  riiit ,  nt  dictiim  ad  xxv  Jannarii. 

iO.  Qiii  ex  nosti*a  ad  S.  Goaris  residentia ,  nulu 
sercnissiini  principis  Eriiesii  Landgravii  Hassise  nu- 

f^er  pie  deHincti,  et  sni  snperioris  P.  Nicolai  Grass, 
IKic  cxciirrit  mense  Oclobri  1690.  P.  Joannes  Helm. 
inde  nobis  rercrt  i  Siiperesse  virorum  monasieriiiin 
destruc  to  per  Snecos  eo  quod  femin.T  incolebant ; 
isiic  autem  a  dextro  ecclesias  lalere  sacellum  esse , 
S.  Elisabclhsc  nunc  diclum,  cum  duobusaltaribus; 
in  cujus  sacelli  parietcm  immissum  ex  parte  est 
vetus  scpulcrnm,  quod  ollin  confractum  ab  haereti- 
cis,  uncinis  ferreis  commissiim  iterum  est,  habc- 
turqne  in  honore  aeqiie  ac  ahariuin  uniim ,  ab  illa 
nuiicupatnin.  In  ipso  sepulcro  ossa  nulla  relicta, 
soluin  effiigerunt  scrutantium  sacrilegas  maiius  paii- 
cula  uiia  cuni  capite,  quae  serico  involulae  exponun- 
tnr  ad  venerationem.  »  Similiter  nullum  superest 
veteris  epilaphii  vesiigium,  scd  ipsum  qiiidam  nobis 
B  misit ,  sicut  invencrat  scriptuin  post  vitam  hoc  te- 
norc. 

Virgo  prophetarum  timilis^  qurn  tumma  polorum 
Meme,  Deo  {adha'rent)^  pertpexerai^  hie  locai  otta  , 
Elitabelh  vive  ,  gnudent  in  lumine  vilte , 
Quam  profgustati  speciali  munere  Chritli. 

Insuper  habeiiir  Schonaugiae  libellut  precum  B. 
Elisabeth  diciiis ,  in  pergaineno  antiquo ,  in  cujus 
priino  folio  sic  legitur  :  c  Iste  Uber  pertinet  mona* 
sterio  B.  M.  Virginis  in  Schonuiigia,  ordinis  B.  Be- 
nedicti...-  dic  venerabilis  sacramenti,  quod  fuit  iii 
Nonas  Jnnii ,  sub  Julio  papa  II  et  Maximiliano  rego 
Romanoruiii;  »  ergo  aniio  ll>07  quando  Pascha  ce- 
lcbratum  fiiit  iv  Aprilis  :  uiide  suspicari  quis  pos- 
set  unnm  aliernmve  verbum ,  quo  indlcabatur  tune 
completut  vei  finilut  a  scribenle  /ifr«r  extrituin  esso 
de  industria ,  ad  persuadenduni  facilius ,  quod  ipso 
in  usu  sanctas  fuerit,  cum  forle  ex  eo,  quo  usa  luc- 
f>  rat,  jam  detriio,  tunc  sit  transcriptus. 

11.  Qui  Elisabetham  hanc  una  cnm  S.  Ililde- 
garde  ordiiii  Cisterciensi  ascripserunt  Henriquex 
et  Libanoriiis,  aliiqne  nonnulli,  aecepli  fuerunt  auw 
bigultate  nominis ,  pluribus  alibi  monasieriis  conw. 
munis,  propter  comniunein  etymologiae  ratloncnu. 
Taliuin  unnin  virginum  in  Franconia  fuit;  ulierHiii 
viroruiii,  iii  ilioecesi  Mogunlina ;  nbi  U.  llihleguiLdis 
nd  20  AprUis  celcbraia  in  lioc  opere,  sub  virili  ha- 
bi(u  etJoscphi  nomine  laluFt,  et  ibidcm,  tnedio  sae- 
rulo  post  illam  defiinctain,  abbas  fuit  Br  Daniel,  ex 
lieinineroiliensi  ccsnobio  assninpius,  de  quo  iiobis 
inoniio  facienda  29  Junii.  Ei;rpreiu  aniuiadvcrlil 
Joiigolinus,  in  Noliiia  abbatiaruin  ordiiiis  :^ni,  nul- 
laiii  nisi  llemmerodienseHi  in  diopcesi  Treyiiensi 
agnosceiis  :  animadvertit  etiani  Ghalemotus,  ipsam^ 
atqiie  S.  Hildegardjin  Bingensein  tacitas  prasterinii 
tens.  De  Hildegardi  pridein  nobis  coiisiabat,  qui. 
Bingii  fuerauius  anno  1100  ibiqiie  sacra  illias  et 


.  Pr9ter  liaec,  uuUum  est  invenire  Schonaugii» 
coltus  antiqui  vesiigiuin ;  sed  |K)stquam  in  Uoma- 
■om,  ut  snpra  dixi,  Martyrologiuni  iiomen  Elisa- 
lietiiae admissuro  est,  coepii  haberc  festuin  sub  ritu 
flnplici  9  uiia  cuin  oflicio  et  inissa  do  Goininuni  Yir 
ciiiiiiii-:  plaiie  sicut  accidil  S.  PopjMUil ,  abbati  Sta- 
Mciisip  p<Mtquaiii  occasiouc;,  \i\»^  iiitcir  saiictorum 


Maiirique,  quomodo  ascribi  CHtercIcmttlti  jpotU^- 
rit ;  (  tieqne  enim  Gisterciensiuin  mdwHerut  ^n^ 
plicia  (ul  Schonaugiu:  erant  sub  uno  al^bate)  ha- 
cteniis  habuit :  >  quod,  iiiqifit,  «  obiier  IilNiit  pro- 
palare,  ne,  quibus  tol  ac  taiita  propria  suppetuiit» 
ad  aliena  extendere  uianus  vidQauiur»  vd  cum  eia^ 
qui  extcndunt,  di&simulure,  >, 


>iri.:,i^. 


119 


CCKBERTI  ABBATIS  SCHONAUGieNSIS 


m 


SANCTiE  ELISABETH 
VITA 

Partim  ab  ipsamet  dictata,  partim  ab  Eckberto  fratre  scripta. 


PROLOGUS  ECKBERTI 

CUM  EPISTOLA  VinGLNlS  AD  SANCTAM  HILDKGARDEM. 


f  •  Fuit  in  dlebus  Engeiiii  papae,  in  finibus  Trevi-  A 
f  ensis  dicsceseos,  in  coenobie  cut  nomen  Sctionau- 
gts ,  sub  rcgimine  Hildelini  abbatis ,  adoleseentula 
quxdam  monasticse  professionis,  nomine  Elisabeili» 
quae  cum  inier  religiosas  feininas  undecimum  h\  mo- 
Basterio  agerel  annuin,  hiibens  aetatis  annos  tres  ct 
Viginti ,  in  anno  Dominicx  Incarnationis  mUlesimo 
ccntcsimo  quinquagesimo  secundo,  visilata  est  a 
Domino  :  ei  erat  manus  ejus  cum  illn,  raciens  in  ea 
Jnxia  antiquas  miserationes  suas,  opera  niagnx  ad- 
niMrationis  et  digna  memoria.  Datum  siqurJem  est 
inente  excederc,  ei  videre  visioiies  secrelorum  Do- 
minl ,  qnae  ab  oculis  mortalium  abseondita  sunt.  Id 
autem  non  sine  cvidenti  miraculo  conliiigcljat  :  fre- 
quenter  cnim  tt  quasi  ex  consuetudine,  in  diebus 
Dominlcis  aliisque  festivitalilnis,  circa  htiras  iii  ^ 
quibus  maxime  fideUum  fervel  devotio ,  rapiebalur 
in  menlis  excessiim ,  ct  resumpto  paulatiin  spir.tu , 
siibito  verba  qifa^dam  divina  Latino  senuoiic  profe- 
rcbat,qtt;e  ncque  pcr  aU.im  aiiquando  didicerat , 
iicque  per  se  ipsafti  inveniie  poteral;  ulpolc  qtiae 
esset  incruJiia  ci  Latinae  lo'.Jlionis  nullam  vel  e\i- 
guam  liabcns  periliam.  Sa^piiis  ctiam  cauoiiic» 
Scripturx  testiiiionia,  aliaque  divinarum  laiiduin 
verba ,  congruenlia  iis  qiise  per  spirituni  vidcraty 
absque  omni  praemeditationc  pronuni;avit :  Igilur 
omnia  qux  circa  ipsam  gesia  suul ,  el  ad  Kicriam 
fiel  el  aJ  ui^dirKaiioneui  fidelium  pertinere  visa 
£uut,  Inpr^senil  libdloex  magna  parte  conscripta 
suntj  juxia  narratjoiicm  ipsius,  qua  uni  ex  fratribi:s 
sius,  de  ordiiic  ckricorum,  quem  prae  caeteris  fanii-  ^ 
llarem  liabebai,  singuti  exposuit.  Cum  enim  ab  iii* 
quirenlibus  muUii  occuJtnret,  eequod  esset  timorata 
Aalde  ti  Luuutliiua  spiritu;  huic,  dliigenter  oronia 
investiganti ,  et  memoriae  ea  tradere  cuplenli ,  ger- 
inaniiatis  el  dileclionis  gratia,  et  abbatis  jussione  , 
cuticla  familiariier  enarrare  coiicta  est.  Narraiioiiis 
anlem  initium  erat  hujusmodi. 

2.  Hactenut  Egbertus  virginU  [raier^  et  idem  qui 
i'ub  leriia  persona  dkkur  omnla  *ctffttu»e  ekrh  itSt 
€um  quo  in  persona  iptUii  tirgim^  toeutt^ra  priu$* 
quam  progrediamur,  txkibcnda  ci(  EUMubcthm  epi* 
$'ota  ad  S,  Uildegard^m  ^  \nire  facietu  mi  toium  »e- 
-wAus  argimentum  iiiti»irfinlum.  Frutmcam  mtftr 


requireremut,  ni$i  iliam  $uo  Hirsaugiemi  Ckronieo  mt 
annum  (ut  Ugendum  9Honuimu$  1165}  Trithemius 
abba$  itt$er»isiet.  Sancta  auiem  Rildegardis  {ut  hoc 
obitsr  ex  eju$dem  Trithemii  Chronico  Sponheimensi 
dicam)  virgo  Cbrisli,  fundatrix  cl  magisira  ccenobli 
S.  Ruperti  ju&la  Uingiam,  xv  Kalend.  Oclobris  ino- 
rilur  anno  aetalis  sux  lxxxiii,  Domini  1179,  Indi- 
etione  xiiiy  duntazat  inchoata^  mense  Seplembri; 
adeoque  naia  anno  1097  $enior  fjuit  nnnit  xxxiii « 
qnam  Elisabetha^  solum  nala  anno  1150  eique  ad 
atiiio$  xviir  tupervixit,  Fuerunt  vtro  imer  u  quam 
suuiUima;  nam  Eiisabeth^  ul  inpracitalo  Ckromct> 
dicil  idem  Thrilhemius^  diviiii^  revelatioiiibus  visilari 
n  jiivenlute  sua  meruit ;  ex  quibus  mulla  jussioRC 
diviiia  ad  utilitatem  posleriorum  conscripsit  : 
cumrpie  esset  Lallni  sermouis  ignara  ,  et  praeier 
siniplicoin  psalmodiam  niliil  ab  homine  didicisser, 
iiiterno  Spiritus  sancli  magisterio  educla ,  omneui 
Scripturam,  posiiionem  scii  constructionem  operis 
rccle  inlellexlt;  revclationes  aiiteni  suas  el  visiones 
cwlesles  partim  Latino ,  partiin  Teulouico  proltilU 
<  ioqi  10.  Epistola  ex  ceria  con$ideratione  [quam  haud 
agre  conjectaveri$  $pectare  fidem  revelatioiiibtts  Eli* 
sitbeth  dandam)  de  verbo  ad  lerbum  prodncta  a  Tri^ 
themio  et  sub  annum  itG2  lel  etiam  LX  scriptae-^  cum 
jum  virginibus  praessel  Eti$abetha ,  talis  est, 

5.  Doininx  Hilof.gardi,  vcnerabili  magistrip  spou- 
sarum  Cbrisli,  qiias  sunt  apiid  Diugiain,  ELis&ftETii, 
Uumilis  inonaclia,  et  niagissra  sororuin ,  quas  in 
Scbonaugia  sunt,  devolas  cum  omni  dilcciione  ora- 
tiones.  Gralia  el  consolatio  Altissimi  repleal  vo:i 
gaudio,  quia  meae  tribulaiioni  benigne  cunipassa 
esiia,  sicut  ex  verbis  consolatoris  inei  Inlellexi, 
quein  de  niei  consolatione  dlligenter  commaAuislis» 
Sicut  euiin  vobis  de  me  revekituni  fuisse  dixisiis « 
fitear  vere  quamdam  perturbatlonis  nubem  nie 
uuper  In  am'mo  concepisse,  propter  ineptos  ser-' 
niones  populr,  mulla  lo<|ueniis  de  me,  quae  vera  non 
suiit.  Sed  vulgi  serinones  facile  sustinerem,  si  iion 
et  bi,  qui  in  babilu  religionis  ambulaut,  spiritum 
nieuin  acerbius  conlristarcnt.  Mam  el  bi,  nescio 
quibus  stiinulisagilati,  gratiam  Dei  in  nie  deridenl; 
ci  de  bis,  qu;e  ignorant,  temere  iudicare  non  forini-' 
dant.  Audio  et  quasdam  litlcras,  de  suo  spirita 


«tt  \ITAS. 

scHpias,sub  meo  nomine  iirciimferrc ,  de  jtidi- 
cii  die  me  prophdasse  diCTamanies  :  qiiod  ccric 
nanqnam  racere  pracsampsi,  cum  omnium  morla- 
lioin  eogniiionem  effugiat  ejus  adventiis.  Sed  liiijiis 
Camae  occasionem  vobis  aperiain,  ui  judiceiis 
iitrom  prsesomptuose  quidpiam  in  liac  re  fecerim » 
aut  dixerim. 

i.  Sicut  per  alios  audisiis,  roagnificavii  Dominus 
mi8ericordi.im  saam  mecum ,  supra  quain  mcrue- 
rim,  aui  roereri  ullatenus  possim,  in  lantuin,  ut  cce- 
Jestia  qiixdaro  sacramenta  frequenter  revelare  di- 
giiaius  sit.  Signilicavit  milii  ctiam  per  aiigelum 
siiuin  frequentcr,  qualia  Tciilura  essent  super  po- 
pnluin  siiBin  in  his  diebus,  nisi  pccnitentiani  agereiit 
dc  iniquitalibus  suis ;  aiquc  ut  palnm  hxc  nnnuiilia- 
reni ,  praccepit.  Ego  aulcin  ,  ut  arrogantiam  cvila- 
|*cni»iicc  auetrix  i)oviiatum  viderer,  in  quantuin 
potui ,  omuia  hxc  siudui  occultare.  Cnm  igiiur  so- 
lilo  roore»  quadam  Dominica  dic,  essem  in  !nenlis 
exeessn ,  astitit  milii  angclus  Domini ,  dicens  : 
f  Quare  abscondis  auntm  in  luto?  Iioc  est  vcrbuni 
Dei ,  qaod  per  os  tnum  missum  esl  in  terram , 
propier  facies  distoflas;  iion  ut  abscondalur,  setl 
Mt  maiiifostelur,  ad  laudem  ct  gloriam  Doinini 
iiosiri,  el  salvalionem  populi  siii.  i  Ei  hoc  dicto  , 
clevarlt  snpra  ine  flagclliim , .  qiiod  quasi  iu  ira 
inagiia  quinqufes  mihi  inflivit  amarissime,  ila  ut 
pcr  iriduum  in  loto  corpore  ex  illa  pcrciissionc 
langiierem.  Post  hxc  apposuii  digitum  ori  mco,  di- 
cens  :  c  Eris  tacens  usque  ad  hor.im  iionam,  quando 
nianifestabis  ea  qiix  opcratus  est  Doniiiius  tecura.  i 
Ego  igitur  iisque  ad  lioram  nonam  miita  pcrmansi. 
Tunc  signiflcavi  iiiagistroR,  ut  aflerrcl  ad  me  libel- 
Inm  qiiemdani,  qiiem  in  stratu  inco  absconderam, 
conlinentem  cx  parie  ea,  quac  fccerat  Doiiiiiius  me- 
cuni.  ()uem  cum  oflerrem  in  iiianiis  dofuini  abbalis 
IJffdeftiii,  qui  ad  visitanilum  me  vciierat,  solula  cst 
lin:^ija  iuca'in  hxc  verba  :  iVon  nobit^  Domine.  non 
nobU  ,  s€d  nomini  tno  da  gloriam  {Psal,  cxiii).  Post 
lisec ,  curo  ci  alia  quaedam  ipsis  revelassem ,  qii:c 
scriptis  cominillere  nolucram,  videliret  de  vindicia 
DomiiM  iiiagna ,  quam  universo  mundo  in  brevi  sii- 
pervcnturain  ab  angelo  didiccram ,  rogavi  illuni 
diliscnlissimc,  ut  verbum  illud  haberet  abscondi- 
tum. 

5.  Praecepit  autem  mihi  ipse  Domiiius  abbas,  iit 
operam  darem  oraiioni,  alque  a  Doniiiio  posiula- 
rcui  •  quatenus  daret  mihi  inlelligere  Htrum  ea , 
quae  dixcrain,  stlenlio  legl  vcllet,  an  non.  Cumquc 
per  aliquod  leinpus  hac  dc  re  ornlioni  insisleiKio , 
nie  ;tfl1ixissem,  in  Ailvenlii  Doinini,  in  fesiiviiaie 
S.  Darbarx,  in  prima  vigilia  iiociis,  corrui  iii  cx- 
statiin  ,  et  a&litit  niihi  angebis  Domini  dicens  : 
c  Clama  fortiler,  ct  dic  llou !  nd  omnes  genies,  quia 
tolos  niundus  in  tcnebras  est  i  oiiversiis ,  rt  diccs  : 
Exiie ,  ille  vos  vocavil,  qiii  (ic  tcrra  vos  rorniavil. 
Et  dic :  Pcpiiilcnliain  agiie^  quia  prope  est  regniiiii 
Dei  •  lloc  igilur  sennone  i:iductus  doininus  abbas 
c^pit  liviilgare  verbiim  corum  mngistralibus  tc- 


ELISADETH.  ^ft 

A  clesiae  et  viris  religiosis ,  quorum  quidtm  vero  boq 
sic,  sed  sinistre  de  angelo,  qui  familiaris  mihiest , 
lociiti  siini ;  dicentes  eum  esse  illu.sorium  spirituui 
ci  in  angclum  lucis  transfiguraium.  Unde  et  ipse 
dominus  abbas  per  obcdientiam  me  constrinxil, 
prxcipiens,  ut  cum  mihi  rursus  appareret,  per  iio- 
men  Domini  ipsum  adjnrarcro ,  qualenus  indicarct 
mihi  utruin  verus  Dci  angclus  esset ,  an  non.  Ego 
antcm  prsesumptuosum  id  aestimans,  cum  timore 
magiio  prxccptum  hoc  suscepi.  Quadam  igitiir  die« 
cuin  esscm  in  extessii  meo ,  solito  niore  se  mihi 

.  obtulit,  etstelit  in  conspectu  meo,  ct  dixi  tremens 
nd  ciiin  :  <  Adjuro  te  per  Deum  Patrem,  cl  Filium, 
ct  Spiritum  sanclum,  ut  recte  dicas  mihi  si  venis 
Dci  angelus  sis ,  ct  si  verae  sunt  visiones  qnas  vidi 

D  in  excessu  mco,  et  ea  qux  ex  ore  luo  audivi.  i  Re- 
spondit,  ac  dixit :  c  Scias  pro  certo  quia  veriis  aii- 
gelus  Dei  sum ,  et  verae  sunt  visienes  quns  vidisti » 
ct  qu.ne  de  ore  meo  audisti,  vera  sunt,  et  vere  fient, 
nisi  reconcilieiur  hominibus  Deus»  et  cgo  ipse  suro » 
qiii  diu  laboravi  tecum.  i 

G.  Post  bxc  in  vigilia  Epiphanise  dum  oraremt 
riirsus  apparuit  mihi  Dominus  meus ,  sed  procui  ii 
iiie  slans,  et  faciein  habens  adversam  a  roe.  Ego  aii* 
teiii  indignalionem  ejus  intelligens ,  dixi  illi  cutn  tr- 
more  l  <  Domine  mi,  si  molesta  tibi  fui  in  eo  quod 
ntijiiravi  te,  ne,  quasso,  imputes  mihi  :  coiivertc  fa* 
ciein  luam  ad  me,el  esto  mihi  placabilis,  quit 
constricta  per  obedienliam  feci,  nec  ausa  fui  trans- 
gredi   mandatum  praeceptoris  inei.  i   Cumque  in 

^^  hiTJusmo<li  verbis  multas  lacryroas  profudissem» 
convcrsus  estad  me  dicens  :  <  Gontempium  mihi  fe- 
cisti  et  fratribus  nicis,  quia  diflidentiaro  habuisii  ad 
me  :  unde  pro  certo  noveris  quia  liltra  non  vidcbis 
faciem  nicam,  nequo  voccni  mcam  audies,  nisi  pla- 
catus  fuerit  Dominus,  et  nos.  i  Et  dixi  :  <  Domine 
lui ,  quoniodo  placuri  poteris.  i  Et  dixit :  <  Diies 
nhbnli  tno,  ui  in  meuM  riain  mei  et  frntruni  mcomm 
c  lebrct  oflicium  divinum  devote.  >  Cum  ergo  non 
scinel,si!d  pluribiis  vicibus,  tam  a  domino  abbate, 
quain  n  reliquis  fratribus,  rotssaium  solemnia  ad 
lionoreni  sanctorum  angelorum  celebrata  fuisseiit, 
siinulque  sororcs  psalmoiuni  Jeitlnnibits  eos  lioiio* 
rassent,  rursus  apparuit  milii  DomiiiUit  inciis  pla- 

I)  cidovultu,  dixitque  ad  me  :  f  Scioqtioniam  in  cha^ 
lilate  et  obedientia  faciuin  cst,  quod  recisil ,  id* 
circo  vcniam  consccuta  es;  etde  c^tcro  frequenlius 
te  visitabo,  quain  haeteiius.  i 

7.  Post  liapc  dominus  nbbas  iro  dUpoauit  in  io- 
cuin  quemdam,  rogalu  clericoruro  illic  roanentium« 
ut  prxdicarci  vcrbum  comminationis  Domini  in  po* 
pulo ,  si  forte  pocniieniiam  agerenl ,  el  avcrteretur 
ira  Dei  ab  illis ;  primum  aggressus  esl  deprecari  bo* 
minum ,  una  cutn  omnibus  nobis ,  ul  nobis  revelare 
digii:*! nuii  niKilloj  suac,  utrum  sermonem,  qui  jam 
luauilcstus  esse  coeperai.  amplius  divulgari  opor- 
lefot,  an  iion.  tpsa  igiiur  divina  roysleria  cele- 
hroiUc  ,  et  ijoliis  devoil.-^^ime  oranlibus,  subiio  dit- 
siAiim  suut   c«utt'iKes   ^iembiorum  mcorum.   et 


1« 


ECKBERTl  ABBATIS 


elnngiif ,  et  tciiI  In  nieniis  cicessum.  Et  ecce  ange-  A 
liis  Doniini  stetit  in  Qons|>ectu  meo,  e(  dixi  ad  eum  : 
c  Menicnto,  ini  doinine,  quod  dixeris  anctliae  lux, 
verbuin  meum  per  os  tnum  missum  est  In  terram , 
non  ut  abscondatur,  sed  ut  manifeslelur  ad  gloriam 
Dei ,  et  salvalionein  populi  ojiis.  Et  nunc  Indtca 
niihi,  quid  oporteal  fieri  de  verho  commiiiationis , 
qiiod  locutus  es  ad  me;  nunquid  jam  suiis  mani- 
festum  factum  est,  an  adbuc  amplius  praedioan- 
duin?  »  At  ilie,  severo  me  aspcctu  inluens,ait: 
«  Noii  tentare  Dcuni :  qui  eniin  lentant  illum ,  pcr- 
Ibuiit ;  et  dices  ad  abbatem  :  NoN  tiinere ,  bcd  pcr- 
(lce  qnod  coepisti.  Verc  beati  sunt,  qui  audiunt 
verba  protrticti»  iux,  et  servant  ea  ,  et  non  fuerint 
scandalizati  in  te.  IIoc  anteni  iili  suggeras ,  ul  eam 
fonnain»  quani  haclenus  in  prxdicalione  habuit,  ^ 
Don  iinroutet :  in  hoc  eiiiin  ego  consiliarius  ejus  fui. 
Dkito  illi,  nl  neqnaquain  atlentlat  verba  eorum , 
qui  ex  invidia  dubie  hiquuntur  de  liis  quae  dicta 
sunt  in  te ,  scd  attcndat ,  quod  scriplum  est ,  qiiia 
iiihil  impossihile  apud  Deuni.  > 

8.  Hoc  igilur  sermoni*.  aniinatus,  looiim  qiiero 
disposuerat  adiit ;  ei  popuIum,qui  cjiis  ndveniuni 
prxslolatus  fuerat,  ad  poenileniiain  exhorlatus  esi, 
annunlians  Irain  Iki  superventuram ,  nisi  pienilen- 
lix  fructibus  eain  pracvenire  sludercnt  :  qualcs  air- 
icni  plagx  niundo  immiiiercnt,  ncqnaquain  ,  velull 
diffanialus  esi,  in  anqua~praedicalione  sua  cnarravil. 
Factuin  esl  ijiiiiir,  ut  niulii,  apud  quos  iste  serino 
diflamauis  est,  per  totiim  tempus  Quadragcsimale  ,  r 
m  liinore  magno  per  poDiiilentiain  se  aflDigerent, 
eleeiuosynisque  ct  orationibns  studiose  insisterctit. 
In  lempore  lllo  quidani,  neseio  quo  zclo  ductns  ,  ad 
iirhem  Coloniani ,  in  persona  doinini  abbatis ,  ipso 
ignoranie  (Deiis  novit)  liiteras  direxit,  in  quibus 
lerrlbiles  quaedam  coinminationes  audicnle  omni 
populo  lecbe  sunt:  unde,  quariqnam  ab  insipienti- 
bus  illusum  nobis  slt ,  prudeuter  tainen  (ul  audivi- 
mus)  et  reverenier  Kcrmonem  animadverierunt ,  et 
pttni(enti.i!  fructibtis  Deuin  honorare  non  contein- 
pserunl.  Fncium  est  aulcm  in  quaria  fcria  anle 
diein  Paschae,  cum  post  inagnos  iabores  corporis  in 
c\aia$«iin  venis^cin,  uiip^^ruit  inihi  angelus  Doinini, 
ti  diii  ad  uuin  t  i  Duniiui^,  quid  fiet  de  verbo  qiiod 
fficutus  es  ad  mi!?  >  Qni  respondit :  c  Noli  coiitristari,.  D 
ncquc  pei  ItjrbtTis,  si  non  iii  die,  qucni  deterininavi 
ilbi ,  cvciKTi  tt  ({U4e  pr.Ttlixl,  quoniam  mulloruin 
s^itisfAdiune  placaius  c^t  Dominus.  i 

9.  Posi  Isa^c ,  irv  scnia  rt^ira ,  post  horain  tertiam , 
«uni  gnivi  pa^ione  vcni  In  excessum  inentis ;  ct 
rursus  astilit  mthi  dicens  :  c  Vidit  Doniinus  aflli- 
clionem  populi  sui ,  et  avertit  iram  indigiiationis 
suae  ab  eis.  #  Ci:«  dixi  :  c  Quid  ergo ,  Doniine  nii , 
nonne  ero  iii  derisiouem  oiiinibus  •  apud  qiios  lioc 
Tcrbum  difianiaium  cst  ?  i  Qui  ait  :  i  Oiunia ,  qii» 
in  occasione  hac  eveiierint  liU|'|iaiienAer  «ilibcue- 
vole  suslineto  ;  illiiin  diligeut^  t(lvert^itt«  ^iiit  ^tini 
essct  toiiusorbis  Creator,  lionitiNiia  IrriiMica  aus- 
ilnuit.  Nunc  primum   patie#li«m  ^|lii4^;;3N>>^8^ 


$CIIOMAUGI£NSIS  Ifi 

probat.  I  Ecce,  domiiia  mea,  totum  ordinem  rei 
vubisexplicavi,  qualcnus  ct  vos  innocentiam  meanit 
ct  abbalis  nostri  cognoscatis,  et  aliis  manifestaro 
possitis.  Obsecro  aulem,  ut  et  orationum  vestranun 
participem  me  faciatis ;  et ,  prout  Spiritus  Domini 
vobis  suggesserit,  aliqua  roilii  consolaioria  verlia 
rescribatis.  Gratia  Domini  iioslri  Jesu  Christi  vo- 
biscum  sitomnibus.  Amen. 

Haclenus  illa^  quorum  eum  nihil  in  tequeniibut 
tibris  contineatur^  datur  iutetligi ,  quam  plurimas 
aliai  revelaiiones  oHalas  fuisse  vhgini^  muHasque  ub 
eaepistolas  scriptas^quarum  istic  habita  ralio  non  sit. 
Nunc  veteris  divisionis  titutos  accipe^  eum  indicio 
nostrerum  numerorum  ex  tatere. 

DIVISIO  ANTIQUA. 

LiB.  I.  Cap.  I.  Primo  sermonem  facit  ad  fralrein 

suuiii  Egbertiim.  iO 

II.  Dc  tenialione  maligni ,  et  horrenda  irisiitia  co- 
niile.  13 

III.  De  adversnrio  appnrente  EKzabeth  in  siinilitn- 
dinem  phaiitasinatis  liorribilis.  i*> 

>v.  De  apparilioiie  ejiis<'oin  iii  aliis  forniis.  iO 

V.  Visio  qiiardani  farin  illi  in  subfiini.  17 

VI.  Visio  advcrsarii  loci  ejus,  K  quorumdam  coeh'- 
stioiii.  18 

vji.  De  advcrsnrio  :n  s|>ecie  delicuti  clcrici.  iH 

viii.  Dc  roiiipa.ssioiic  fratrum  et  sororiiin  in  eani, 

lucc  iiiagna  ,  et  Spiritus  saiiiii  coluniba.  20 

ML.  Dc  npparitione   sanctae  crucis»  et   beatissimae 

vii-<;iiiis.  20 

X.  De  appai  iiione  coliiinba!,.et  SS.  Joannis  Baptisiae. 
ei  Jbaiinis,  ct  Pauli  niartyruin.  Sl 

XI.  Visio  inultoiniH  sanctoruia,  et  alioruro  mystc- 
rioniiii.  2i 

XII.  Alix  coelestes  apparitiones,  et  alioruro  sanciiH 
rum.  27 

XIII.  De  sanctorum  ordinibus,  itein  oe  Filio  Dei»  ei 
diviiia  innjestate.  2!) 

XIV.  Visio  divini  Agni,  ct  alioriiin  tnyjsteriornm.    31 

XV.  De  gloria  Virginis  Mari;c,  et  verba  exhoriato- 
ria.  35 

XVI.  Apparitio  gloriosissimx  virginis »  cum  pr«ecur« 
sorc  Domiiii.  31> 

LiB.  II.  <iAP.  I.  I)c  appariiione  crucis,  S.  Michaelis,. 
saiigiiiiiis  et  corporis  Doniini.  37 

II.  Dc  visioiie  Cassii,  ct  Florentii  martyrum»  et  un- 
decini  niilLiiiui  virginiiin.  ^  39 

III.  Visio  oiiuiiiim  s;iiicioruni ,  angeli  boni ,  purga- 
lorii  loci,  para:Ii»i  anicetiilat  s,  iiberataruin  ani- 
maruin,  ci  libenitione  ciijii&d.*iin  aiiiicl.  40 

IV.  Vi:»io  coelebiis  Jcrusalctu,  ct  altorum  inysterio^ 
ruiii  saiicioriini.  ^    45 

V.  De  piotoniariyre,  evangclislis ,  Agno  Dei,  inno- 
cciitilius,  ei  tribus  regibus.  45 

VI.  Apparttio  s;icraiissiin£  virgini.H  Mariae.  4ti 

VII.  De  roia,  avicula,  inonte,  scala ,  eucharistia ,  «*t 
S.  Grcgorio.  "  47 

vtii.  De  adventu  jiisti  Judicis ,  cnin  signis  vivific»! 

passionis  :  de'  iis  qui  a  dextris;  ct  qut  asinistris; 

deJuda,  Pilato  et  crucitixoribns  Doinini;qua^ 

dain  secrcta  rcvclatio.  30 

IX  Visio  iiigrcssiis  Salvatoris  iii  •anctain  civitaieni^, 

ct  honoris  a  lurba  illi  impensi.  35 

X.  Mysieriuiii  a  lolioiie  peduin  discipuloruin,  usquc 
ud  captivitatein  Doniini.  34 

XI.  Myslcriuin  a  captivitate  passionis  nsquc  ad  se- 
puliuram  cjiis.  56 

XII.  Vibio  angelorum  et  matronanim,  ct  quoinodo 
Salvator  discipulis  apparuit.  57 

XIII.  .Mysicriuin  Asceiibionis  Domini  cl  roissionis 
Spiritus  saucti.  5tl 


ItS 


YITA  S.  ELISABETH, 


m 


inr^  De  Micnte  In  ibrono,  cum  exerci&u  lo  circuiiu  A  iii.  De  siio  Gne  solllciia,  sororum  taluil  «liligeniiir 

intendil.  118 

IV.  ProteMatio,  qnotl  niliil  ficlionis  admlsiium  sil  iu 
cis  quae  ab  ea  stinl  visa  et  auiliia  :  adboriaiiu 
sororum.  et  satTomenii  unetionis  postulaiio.    190 

V.  Oratio  Elizaiielb ,  ct  cxaudiiio  pro  percoptimie 
corporis  Douiiiiici ;  divisio  lucis  ei  siguuin  trans- 
itus  ejus.  12i 

VI.  Consilium  de  subsiiluenda  alia  loco  ejus  ,  et  sa- 
lulnris  adinoniiio,  ac  diligeiis  praeparalio  ad  ex- 
itum  vitx  biijus.  115 

VII.  Visio  ex  qua  rognovit  Elizabetb  discessiu» 
siium',  et  diviuum  cultum  permansurum  iu  loco 
illo.  1i8 

Tiii.  Commendationes  et  gratiarum  actioiies  quas 
Eliznbetb  babiiit  in  fine.  130 

IX.  Yisio  de  exiiu  ejus,el  orationes,  quibus  usa 
est.  13« 

X.  Cur  transiliis  ejus  aliquanlulum  dilatus  est ,  ei 
qiiomodo  ad  oinnes  se  babebat ,  et  contra.      136 

XI.  Dc  cxitu  ejiis.  159 
xii.  D«*.  sncerdoie  qnodnm  subito  ennnpente    Ni 

kiudcs  eius,  ct  septiliiine  ofllicio.  lil 

CAPUT  PRIMUM. 

AllQculh  ad   fralrgm;  leniatione^  diaboiUas  divim 
titUatione  discusso!;  visionnm  inilia, 

10.  relis  a  nic,  frntcr,  et  ad  boc  venistlv  ut  enar- 
reiu  libi  misericortlias  Doiuini,  quas  secuoduiu  be« 
neplacitum  gratia:  sux  operari  dignatus  est  iu  me. 
Promptum  quldeni  est  in  ine ,  frater,  per  omnia  di- 
lcciioni  luae  saiisracere,  naiu  ei  boc  ipsum  diu  dcsi- 
dcravit  anima  niea,  ul  darctur  niihi  conferre  lecum 
de  omnibus  iis  qiue  magiiifice  operatus  est  Domi- 
nus  in  nie,  ac  tuuui  audire  judiciuni ;  sed,  quaesOy 
niodicum  susiiiic  et*  aliende,  mi  dilecte,  multiplices 
angnstias  cordis  inci,  qti»  stipra  quam  credi  poiesi, 
me  coarciant.  Si  verbum  iilud,  de  qua  audisti»  in 
commune  prodierit,  sicut  per  quosdain  incautoi 
fratres  (novit  Dcus)  conlra  voluiitatcm  meam  ei 
parle  jam  prodlil ,  quis  piitas  de  me  sernio  eril  in 
populo  r  Dicent  furie  npiinulli ,  alicujus  me  sancii' 
latisesse,  ac  meis  ineritis  gratiam  Dei  altribiienl, 
existiinsntes  me  aliiiuid  esse ,  cuiu  nibil  siiu.  Alii 
vero  cogitabuiit  intra  sc  dicentes  :  ILec  si  essct  Dei 
faiuula  ,  silerel  utiqiie ,  et  non  sineret  mugiiifioari 
noiueu  suiini  iu  lerra  ,  nescieiites  qualibiis  stiiuulis 
urgeri  solco  ad  dlcenduuu  Non  deeruiil  ctiaui  qiii 
dicaiil  niulicbria  figmenia  es^  oinnia  ,  qua;  audie- 
rinldeine,  vel  foiaium  a  S^itaria  me  illu^^un  nuU' 
III.  Addoiuiiiutu  lliliuuui  arcbiepisicopuiu  ^ricvireu-  p  cabuut.  lliset  aliis  muilis,  ehark&hne.  iu  ore  bu- 

luinuiu  vcntitari  uie  o[Mirieyu  El  LinJe  boc  mihi^ 
ut  alicui  homiuuiu  jiintKe»caMi«  qit^ii  v\tp  c^ie  iu 
abscoiidito,  el  qiiae  cerlt?  nec  diguam  me  arbiiror, 
ul  ad  iutuciidum  me  quis^^uatn  oeubs  a\iqb  aLinKatT 
lltud  quoqiie  nou  parum  augiistias  nieas  adaugel, 
qiiod  domiiio  abbali  complacuil ,  ut  scriptis  verba 
iiiea  coinmendentur.  Ego  eniiu  quid  suui,  ut  iiie<» 
luorias  tradautur  ea  qu:e  suiit  dc  mc?  Nounc  ci  boe 
arrogantise  polcrit  ascribi  ? 

11.  Sed  diciiul  luibi  quidam  ex  sapientibus»  quia 
non^pnpietlie  solam  Uxc  fecil  inibt  Dominus ,  scd 
aliorttm  qubque  da<liflcalioni  pcr  isla*  providit;  eo 
qtiod  ml  idel  Gonfirmaiioueiu  ar:qualenu&  aitlnero 
vMeai9|nr,^,j|d  consobtionem  eonim  quf  tribulaio 


ejns.  61 

IV.  S}iecialis  revelaiio ,  eum  increpatione  cleri ,  et 
de  prvsepio  Domini.  03 

xvi.  Visio  evangelistarum ,  angeloruin  babentium 
poieslatem  pbgarum,  et  noiiuutloiuin  atiorum 
niyaterionim.  tiO 

XTii.  De  infirma  sorore,  spiritualt  inonctione  Elisa- 
belli ,  el  nonnttllis  aliis.  69 

iviii.  Quomodo  ex  gravi  iufirniilate,  qua  decumbc- 
bai  in  lecto,  ab  angclo  Domini  repente  curata 
esi.  72 

xa.  Comminaiio  inc  Dei  siiper  populum ,  falsos  re- 
ligiosos ,  et  iiiiquos  pastores ;  et  cxbortatio  ad 
poeniieuliam.  74 

XX.  Exhortaiio  ad  muudi  bujus  amatorcs ,  et  in* 
aimclio  ancillae  Dei.  75 

XXI.  De  tlirono  Dei ,  et  quaiuor  animalibus ,  ac  ro- 
lis.  77 

XXII.  De  eiicbaristia,  Spiritn  sancto,  civitate  Dei,  || 
Jndlcio  et  libris  ractorum  ciini  bonoriim  tiim  ma- 
iorum ;  ei  de  vcro  die  revoliitioiiis  Pascb».      7S 

LiB.  111.  Ilic  esl  liber  viarum  Iki ,  etc.  86 

I.  l^isio  priiua. 

II.  Visio  aecuiida. 

III.  Visio  leriia. 

IV.  Vifioiiis  prinue  inlerpretatio. 
T.  Visionis  secundx  iiiterpretatio. 
VI.  Visioiiis  lertias  interprelatio. 
Tii.  Dedaratio  quaiuor  viaruiii  Dei ,  qiide  siiit. 
iriii.  Alia  visio. 

IX.  De  via  contemplsiivorum ,  sermo  primus 

X.  De  via  aciivorum ,  serino  secundus. 
xi.  De  via  mariynim  ,  seriiio  lertius. 
XII*  De  via  coiijugatonim ,  scnno  qiiartus. 

XIII.  De  via  coiiiiiieniiuui,  sermo  qulnius. 

XIV.  De  vla  praclatorum ,  seniio  sexius. 
xir.  De  via  viduatorum ,  sermo  sepiimus. 

XVI.  De  via  eremitarum  >  et  solitariorum , 
octavus. 

XVII.  De  via  adolcscentium,  sermo  iionus. 
xviii.  De  via  iiifantium  ,  sermo  dcciinus. 
L4B.  IV.  Visio  de  assumpiioue  Vin(inis  M. 

I.  Prolestatio  Angtli  de  aniiuntiatioiie  iibri  viarum 
Dei.  106 

II.  Senno  Elitabetb  de  undecim  millibus  virginum 
aliisqiie    wariyribus    passls   iiiter    eas    Colo- 

III.  Ad  abbatem  Tuitieiisem  ct  fratres  ejus. 

IV.  Ad  sorores  sanciaruni  virgiuuiu  in  Colonia. 

▼.  Ad  vciierabileni  abliaiein  luiiicnsciu.  83 

VI.  Visiu  quaui  vidii  Egbertus,  qui  el  obtu!ii  revclu- 

tioiics  ^lizabeib  iu  aliari. 
LiB.  V.  Piologus. 
LriST.  I.  Ad  Lu«lovicum  monacbnm ,  posiea  abba- 

leiii  ad  S.  Eucbariuiu  Treviris. 
II.  Ad  abbaieui  dc  Bustnttorpo  ci  fralres  cjus. 


87 
88 
89 
90 
91 

n 

93 
94 
95 
9(i 
98 

m 

406 
senno  c 
107^ 
408 
109 
410 


sem. 

IV.  Ad  abbatcm  Oiiiilieusem  et  fraires  cjus. 

V.  Ad  fratrcs  Nuriiiibergcuses. 

iri.  Ad  sorores  Autuniaceiisis  coenobii. 
irii.  Ad  soror(*s  iu  bonna. 

VIII.  AU    korores   saiictarum  virginum    CtiloHieii- 
siuiu. 

IX.  Ad  sororcs  Dierstenses. 

X.  Ad  dilcctissiniaiii  altbaiissatn  Dtrquirreiisem. 

XI.  Ad  eaiudeni  abbaiissani  Dirquircenseni. 

XII.  E\boiiaioria  cpi&iola  Elixabcib  ad  cognalaui 
suaiu. 

XIII.  Alia  ad  ttnosdam  religiosos  Paties  exliorlato- 
ria. 

XIV.  i&d  abbatem  Tuiiienseui. 

LiB.  VI.  Qui  esl  Ecberti  ad  cognatas  suas. 

Cap.  I.  De  obilu  Elixabetb  vlrgiuis. 

II.  De  felici  cxiiu  ac  sepuliura  EliMbeth. 


110 


117 


ECRB£HTI  ABBATI&  SCnONAtGlCiNSlS 


m 


sinit  corde  propler  Domiiium  :  et  iilcirco  pro  tijus-  A  nis  inea  roiUrilio.  Per  omtib  benedrotits  ait  eonso- 


moiii  causis,  qiix  pr«ediclse  sunt,  opera  Dei  silenlio 
prxuereunda  non  putant.  Etita  quidem  css(S  ntdi- 
cuiii,  ex  purte  credo,  propler  quaedam,  qiix  tibi 
nunc  indicabo.  Accidit  aliquoties,  cum  in  eofde  ineo 
posuissem  celare  ea  qux^osiensa  mHii  erant  a  Do- 
mino,  lanta  praecordiorum  tortura  me  arripi,  ut 
niorti  me  proximam  exislimarem  :  at  ubi  iis,  qui 
ernnl  circa  me,  quid  vidissem  aperui,  continuo  alie- 
viala  siim.  Sed  faleor,  quia  nec  slc  adbuc  omnino 
c(;riifica(a  sum  qjiid  polisslmum  agere  debeam; 
nam  et  lacere  magnaiia  Dei  pcriculosum  mibi  esse 
inielligo,  et  loqui  periculosius  fore  pcrtimesco. 
Minus  enim  discretionis  me  liabere  cognosco ,  quan^ 
ui  sulliciam  disceriiere,  quid  ex  iis ,  quae  mibi  revc- 


lalor  bnmilium  Deus.  Scd  ne  diulius  te  protrabani , 
nuncad  ca ,  de  quibus  polissimum  Interrogas,  ser- 
nioncm  converlam. 

iS.  Faclum  est  in  die  sancto  Pcntecosles  (6) , 
convenieniibus  ad  Doininicain  coenain  sororibus , 
ego  occasione  quadam  delenta  sum,  ut  divini  illius 
ac  viviflci  sacramenli  particeps  non  (lcretn.  Unde 
illius  diei  solemnilas  iion  me,  ul  solebal,  exbilara- 
vii;  sed  in  quadam  obscuritaie  nniiui  tota  die  per- 
manebam.  Postera  eilam  die,  et  lota  illa  bebdo- 
mada ,  in  eadem  obscuritate  animi  irislis  incede- 
bnm ,  nec  potiii  ab  aniino  excutere  tristitiam.  As- 
cendebant  in  cor  meum  plus  solito  omnia  delicta , 
et  magnincabnm  singula  npud  me ,  et  ila  inibi  ipsi 


lanlur,  dici  coiivcniat,  quidve  silentio    bonor.it ld«dorcs  accumulabain.   Crescente  igilur  paulaii 


oporteat.  £(  ecce  inler  haec  oinnia,  iu  periculo  de- 
liiiqucndi  posita  sum.  Propter  boc ,  dilecle  mi ,  non 
cessant  ab  oculis  meis  lacrym:e,  et  anxiaiur  spiri- 
Uis  meus  jugiler  in  me,  sed  ecce  ad  inlroitum  tunm 
consolari  roBpit  anima  mca,  et  facta  est  tranquilli- 
tas  magna  in  me.  Benedictus  Doininus ,  quia  susci- 
perc  dignutus  est  oratJonem  ancillac  siiae,  qna  die- 
biis  multis  eum  de  luo  adventu  dcprecnta  suin. 

12.  Et  nanc,  quia  Doiniiii  volimtale  ad  nic  de 
longinquo  direcluses,  non  ab.scond.'«m  cor  mcum  a 
tc;  sed  ea,  qux  sunt  de  me,  bona  et  m.ila,  libi  apc- 
riain  :  deinde  quid  fieri  conveniat,  in  tiia  el  Doinini 
abbatis  discreiione  positum  siU  Gralias  ago  Doniitio 


apu J  me  bac  non  bona  iristitia  ,  adco  mcnle  obsciu 
rain  sum,  nt  quocunqiie  mc  verierem,  in  lenebris  me 
ambiilare  xslimarcm,  lucis  comparalione  qiiam 
aiitca  in  me  senseram  :  inter  ba;c  tantoetiam  taidio 
afficiebar,  ut  nHiil  esset  qudd  non  faslidircl  aniina 
mra.  Moleste  mibi  erant  ipsae  orationes,  quae  suinnise 
dcliciae  meap  esse  consucverant.  Psalteriiim ,  qiiod 
jucundum  seniper  mibi  fuerat,  qiiandoqiie  vix  uno 
psaiino  perlccto,  longe  a  me  projcci.  Iterum  recogi- 
tans,  ac  inecuin  adinirans  quid  mibi  accidissei,  re- 
suinpsi  illud ,  et  legi ;  sed  rursus  mente  concidi. 

1  i.  Omnes  eniin  vires  suas  cfl^udit  in  me  advcrsa- 
rius  meus ;  nnm  etiam  in  fide  ba^silare  me  fecii  ilie 


ego  panperum  ejus  minimn,  quoniam  a  die,  qtiosiib  C  pcrfiilus,  ita  ut  de  Redeinplore  nostro  dnbie  cogi- 


rcgulari  institutione  coepi  vivere,  usque  in  banc  lio- 
ram »  iia  confirmata  est  super  me  maniis  Doinint , 
ut  nunquam  saglitas  ejus  in  corpore  meo  portare 
dcsierim.  iFgritudines  meae  varia»,  ct  diuturiiic,  non 
soluni  me  vexaverunt ,  sed  et  oinncs  sorores  qiiae 
in  circniln  mei  sunt.  Det  -illis  Dominos  misericor- 
diatn  ,  quia  onus  calamilatis  meae  maferno  afleciu 
mecum  portufcrunt.  Aliquauiio  et  me  .'icnmina  in* 
firmitalibus  meis  adbibiierunt;  sed  eo  ampliits  in- 
flrinata  siitn ,  et  audivi  iu  visione  noc:urna  vocem 
dicenlein  niibrr  Deus  aut^m  notter  in  calo^  omnia 
qua:cunque  voluil  fecit  {Pgal.  ciiii).  Unde  me  admo- 
neri  intelleii,  uc  non  nicdelis  bominum  ,  sed  volun- 
tait  Crealorffi  mei  corpus  meum  cominitterem;  et 
lin  quldeiri  feci.  Cuuiijue  saepe  tanto  languoris 
obnjcrer  bboie,  ul  nuUius  mcmbri  (cxceptn  lingua) 
composessein,  siue  arroganiia  dixerim,  non  minus 
in  P^alnils  rumrnandis  f^eJula  permanebam;  sed 
cnni  ci  finguain  paraly^is  niilii  subdticerei,  lingua^ 
offif  lum  nietite  supplevi.  Qiiantas  aulcin  cuni  infir- 
niitalibus  meis  rerum  necessariarum^penurlas  sus- 
tinueriin ,  longuin  esl  enumerare.  Ipse  nosli,  quia 
et  domus  nostrae  possessio  modica  esl ,  et  elongati 
sunt  a  me ,  qui  debuerant  misercri  super  nie.  Sed 
pater  orpbanorum  Dominus  sollicitus  est  mei ,  per 
cq]u8  graiiam  gaudium  maguum  est  ooirdi  nieo  om- 

(6)  Anno  ab  Incarnatione  CbHsti  1152  litleris 
AoininicalibusF.  E.  Pascba  celeiiratlini  rnitSOIIar. 


tarcm,  dicens  intra  ine  :  Qulsnam  ille  fuit,  qiti  tan- 
tum  se  bumiliavit  propter  boinines?  Nuoquid  vera 
esse  potuerunt  omnia  quae  scripta  sunt  de  illo  ? 
Verti  me  alio,  et  dixi  ;  Bodus  (amcR  erat  ille,  qnis- 
quis  fuil ,  de  quo  tot  bona  prxdicantur.  De  beaiis- 
sinia  advocata  nostra  similiter  dubie  cogitabam, 
cum  ejus  memoriam  agerent  sorores.  Et  quid  mi- 
ruiu,  lratcr?Pene  omnis  senstis  meus^  subversus 
erat  in  me.  Aliquoties  autem  ad  me  ipsatn  rediens , 
tenlari  me  intcllexi,  ac  fortiter  reluctabar,  meosque 
fainiliares,  ut  pro  me  orarent,  adnionui;  sed  lanio 
fortiiis  insistebat  adversarius  meus^ila  ine  perlur- 
bans ,  ut  etiain  Uederet  ine  vivere.  Cibuin  et  poiuin 
prx  laedio  sumere  oon  potui  nisi  tenuissimc»  et  ibani 
deficiens,  et  labescens  toto  corpore.  Movissiine  au- 
tem  id  mibi  inspiravit  illoperfidiis,  ut  vilae  mene 
ipsa  finem  iinponereni,  atqiie  ila  aerninnas  ineas, 
quas  diu  sustinueram,  termiiiarem.  Sed  in  bac  tcn- 
latione  pessmia,  noo  dormiiavit  super  me  qui  cii- 
stodil  Isrnel.  Non  enim  permisit  ut  dominareiur 
milii  iniquilas  baec  maxima  ;  setl  dedil  mibi  intelli- 
gere  mnlitiam  insidiatoris  mei,  et  subiio  me  avcrtit 
a  cogiiatione  bac.  Qnam  copiosus  es  in  misericordia, 
Doinine,  qui  de  tantis  periculis  eruis  confidentcs  in 
le !  Confilcor  (ibi,  Pater,  quia  nisi  tu  adjitvasses  me, 
paulo  ininus  babitassct  in  inferno  anima  niea. 

tii ;  ntquc  adeo  Peiitecoste  18  Maii.  Itnque  iiifra  de- 
scripia  incnlis  obscin itas  duravit  ad  ^  eju8den(i. 


^^  T1TA  S.  ELISABETll.  f^ 

15.  Et  bxe  qiiidein  Ua  !ie  liabebaiit  circa  me  A  siici  Patris  mann  geslnre  visns  est.  Unde  nientl 

«qiM  ad  restiiro  Haiimini  (7),  iTKaleiidas  Jiinii  (8)< 


41to  auiein  die  ad  Compleloriiim ,  Tidi  in  sacello 
noslro  phaniasiiia  parvum,  qiiasi  ciiculla  monnclii 
indntuin.  Slatim  aulem,  dicto  Completorio,  irruit 
taper  me  gravissima  inUniiiias,  et  rogavi  magislrnm 
•al  assamptis  sororibns  venirel  mecuiii  in  capitulum, 
>ibiqiie  orationcs  rundereirt  super  ine.  Cumque  ibi 
l>roelemere  me  vellem  anie  crucifixum,  i:a  dirigiie- 
rnnt  ossa  mea,  ut  nullutenus  gcnua  flectere  potuis- 
sem.  Ego  ilaque  niilii  ipsi  vim  fnciciis,  graviter  uie 
projeci  in  terrain.  Cumque  surrexissem  ab  oraM'one, 
•«llatufai  est  Evangolium,  ot  legere  ine  feceruni  pas- 
«ionem  Domini;  et  adjuvaliant  nie,  qiioniam  imbe- 
•ciliis  eram  ad  legendum.  Duin  autein  Icgereiiius, 
:epparu»i  milii  jdem  plianUisnia ,  ut  prius,  ei  Jcgeii- 
libus  nobis  locuin  iUom,  iibi  dicit  evaiigelisla  :  7'i- 
Iravff  aHlem  Saianai  in  jHdam ,  ^ut  cognominatur 
JscMrioth  {Luc.  xxii),  coepit  cxsuliare  et  risum  mo- 
«ere.  Dicebain  autem  sororibus,  ut  pessinium  illiim 
abigerent ,  et  mirabuntur,  de  quo  loquerer  eis.  Pcr« 
Jectoauiein  evaiigelio,  evanuit.  Post  baec  in  Maiu- 
tinis  slabat  coram  nie,  in  biimana  efDgie,  statura 
brevis»  et  spissus,  et  borribilis  aspectu  :  facies  ejus 
ignea » lingua  ejus  (lammea ,  et  longe  ab  orc  por- 
recta ,  manos  ejus  et  pedes  simlles  unguibus  aviuin 
rapacissimarum.  In  bao  spede  sepiics  illo  die  niibi 
apparuit.  Ei  semel  in  specie  canis  letorrimi.  Sc« 
4|uect2  dic  roane  (9)  astitit  leclo  meo,  et  cuni  suo 


meae  iiicidit  hunc  esse  venerabilem  Patrem  nostniin 
B.  Bcnedictum.  Qui  aulein  a  sinistris  erat,  juveiiis 
decorus  videbaturi  candida  et  crispanti  coma  spc- 
clabilis.  Stnns  aulem  domina  mca,  signa  criicis  me 
coiisignavir,  et  h^c  vorba  nieiiti  meae  nescio  qiiiili- 
%dt  Inseruit  :  c  Ne  limueris,  quia  nibil  tibi  isla  no- 
cebunt.  >  Vocis  quiilem  snnitum  non  audivi,  sed 
lantummodo  labiorum  ejiis  niotutn  disliucie  aspcxi. 
Post  lisrc  regressa  est  nd  interiora  liiminis  sui,  et 
ego  dcvotissime  adorans  scquebnr  cam  laudihus 
ircdccim  versiculorum,  qiios  in  consuelUiiiue  habeo. 
Et  Ihs  dictis ,  ab  cxstasi  rcversa  sum ;  et  continiio 
refeci  spiiilum  incum  hosti.i  snlntari.  Tunc  rogavl 
sncerdot^in,  iit  invocarel  iioincn  Doinini  supcr  mc ; 
qui  cuni  inehonrel  Litaninm,  rnrsum  in  exstnsi 
facla  vidi  iloniinnm  ni«^ani,  slaiitfin  sccus  allare,  :n 
vrste,  qualis  cst  casula  saccrdoials;  et  habeba^i  in 
capite  diadema  gloriosum,  qiinsi  quatuor  gemiii^s 
pretiosis  insignitiim ,  eratque  ei  circumscripta  an- 
gelica  illa  salulalio  :  Are  Maria^  gratia  ptena^  Do» 
minui  tecum  {Luc.  i). 

17.  Eodem  die  ad  vesperam',  rursum  Tidi  mnl> 
gnum  illum,  in  specie  tauri ,  pendeniem  coram  me 
in  aere  :  et  paulo  post  respexi  consolatricem  meam 
in  coelesli  luiuinc,  ut  prius,  munieniem  me  crticis 
signaculo.  Poslcra  die ,  quae  erat  Domiiiira ,  it  *- 
ruin  (10)  se  mihi  praDsentavit  insidinlor  mciis  in 
sp^cic  tauri ,  ul  prius.  Tunc,  quia  nimis  vcxavcral 


qiiodamjvramentoiniiiatusestmihi,  quod  in  denies  q  me  horrenda  vlsio  illa,  dixi  ei  confldenler  :  c  Si 


nie  percossurus  esset  calceo  quem  in  manu  tenere 
videbatur.  Post  iiaec  paulo  anie  missam  ,  iterum  se 
mihi  obtulit  in  specie  tnuri  magni  et  horrendi,  di- 
latans  supcr  me  os  suum ,  quasi  nd  degluliendum 
nie,  eicymbalum  in  collogcstare  videbaiur. 

16.  Deinde  ciim  iiichoaretur  missa  de  beatissima 
Wrgine  domina  nostra  (Sabbatum  eniin  ei*at)  vetii 
in  exstasim.  Et  apertum  est  cor  ineuni  :  et  vidl  su- 
per  aerem  rotam  magni  luminis,  similem  luii:c 
plenac,  sed  quasi  duplo  majorem.  Ei  Inirospexi  per 
niedinm  rouc,  ac  vidi  siiiiilUudinem  regalis  feinii.-je 
stanteni  in  sublimi ,  quasi  candidissiinis  iiidulani 
Testimentis,  ac  purpureo  amiciu  circunidaiant.  Coii- 
tinuo  intellexi  hanc  esse  sublimein  coeli  !\eginaiii , 
Matrem  Salvatoris  nostri ,  cujus  semper  desideravi  ^ 
aspectoro.  Cumqne  intenderem  in  eani  com  sumitio 
desiderio,  procidit  in  faciein  sunin  ter,  adorans  co- 
raro  divino  quodam  lumine,  quod  erat  ante  illain. 
Quarla  auteni  Tice  cum  se  humiUassct,  longam  ino- 
rain  in  jaccndo  facere  visa  est.  Ut  auiem  surroxit , 
conTcrtit  ad  me  faciem,  et  modicum  progressa  cst 
in  inferiorem  aerem  conira  nie,  liabens  duos  co- 
luites  gloriosos,  uuum  a  dextris,  et  ununi  a  sinisiris. 
Qui  a  dexlris  erat,  cuculU  monachi  iiidutus  esse 
Tidebatur»  candidissima  tamen ,  et  baculum  mona- 

(7)  S.  Maxiroinns  episc.  Trcvir.  colitur  29  Maii 
tottc  cadente  in  feriani  V. 

(8)  Vlique  feria  ti  et  conseqi:enter  oO  Mnii. 

(9)  Mane  diei  Sabbuii,  uti  mox  dicitur :  et  sic 


vere  tu  cs  ille  malignus,  prxeipio  libi  in  noiniiio 
Domini,  ul  cito  transflgurcs  te,  et  in  hac  spccie 
ultra  mihi  non  appareas.  >  Coniinuo  dispnruit;  et 
respexi  vallem  quamdam  horribilem  plenam  fumo, 
ct  flamma  iiigra,et  exibat  inde  grcx  caprnnim  tur- 
pissimus.  Die  illa  ad  vesperam  lux  magna  in  coclo 
ii5ihi  apparuit,  et  de  medio  ejus  columba  niveo  can- 
dore.etquasi  flammeo  splendore  venusta,  elapsa 
csi ,  nescio  quid  rubeum  in  ore  demonsirans ;  et  ut 
siibito  gyrum  fecit  in  aere,  iierum  se  recepit  iii  lu- 
ccm.  Ego  auleni  cum  vcncratione  cam  prosequens , 
orationes  de  Spirilu  sancto  dicebnm,  quopinm  in 
specie  columbae  eum  apparuiss^e  audieram.  I^oiit  Iixc 
ad  Completorium  cum  siareni  aiite  crucem,  ai:  dc- 
*  votissime  eam  salutarem  ,  oslcn&a  tsi  mihi  iii  ccpIo 
crux  mngna  aurei  fulgoris ,  iia  iplcndld^i »  uL  eiiaiu 
rcverberaret  oculos  cordia  mei,   qulbuS  eam  iii- 

luebar. 

18.  Die  altera  mane,  cum  slarem  sola  in  capiiulo, 
etorarem,  iterum  se  mihi  obiulil  adversarius  mccs, 
stans  coram  me  in  specie  delicati  clerici,  quasi  in- 
dulus  caiuisia  candida.  Et  expavi  quidem,  sed  lamen 
in  oralione  perseverans,  nihil  scgnius  egi,  quo  ma- 
gis  eum  confunderem.  Expleta  autem  oralione,  as- 
cendi  in  dormilerium',  et  illuc  me  subsccutus  esu 

omnia  recto  drdfne  sequuntur. 

(10)  Scilicet  I  Junii ;  el  consequenier  sequcntcs 
feriae  n  el  ▼»  qnlbiis  visi  sancti. 


131 


ECKBEllTl  ABBAHS  SCHOMA  UGIENSiS 


13t 


DiM^tsl  Inde  in  tacellum «  et  veni  slare  inier  duas  A  tempora  ,  singuJis  fere  Sabbatis ,  et  quaudoque  aliis 


■orores  orantes.  liluc  eiiam  subsecuius  est :  et 
stabatcoram  mey  in  turpi  quodam  gesiu  illudens 
milii,  nec  potui  avertere  ab  eo  mcniis  oculum ,  quo 
•um  intuebar.  Tune  nequitiam  ejus  ulira  non  ferens, 
dixi  ei  audacler  :  c  Praecipio  tibi  in  nomine  Patris  • 
^t  Filii  V  et  Spiritns  snncli ,  nt  cilo  ab  hujusmadi 
gcstu  cesses ,  et  talem  nequittani  ulira  milii  non 
oslcndas.  >  Continuo  habitum  priorem  dimisit ,  et 
tlabai  revercnler  quasi  iiidulus  veste  religiosa. 
Dcinde  cxivi  sedere  in  couveiilum  sororum,et  ilUtc 
me  insecutiis  est;  el  Ktaiis  arrisit  mihi.  Gum  ergo 
tnnc  disparuisset,  iiltra  mihi  non  apparuii.  Dcindo 
cum  aiidita  missa  cominunicassein,  et  ad  prandium 
accessissem  ,  prae  iiimia  vcxaiione  vix  cibum  alligi. 


diebus,  ciim  de  ca  ollicium  celebraretiir,  eamdem 
visionem  videre  consuevi.  Eadem  diepost  Monam, 
cvm  slarem  in  capilulo,  et  aiiiarissime  Oerem ,  pro- 
pter  somnia  qiiaeilam  in  quibus  animam  meam 
valde  moleslaverat  nequiiia  insidiatoris  mei ,  roga- 
bam  doniinam  meam  devotissimc,  ut  si  forte  noci- 
lurae  mihi  iion  esseut  illae  molestiae ,  aliquid  niibi 
consolationis  exhibere  dignareiur.  E(  ecce  subilo 
lux  illa  coelestis  emicuit ,  et  progressa  est  inde  con- 
solatrix  mea  :  ei  cuni  paululum  descendisseu  conira 
me  slabat ;  et  ogo  iiitcndens  in  eam  moliim  laliin. 
ruin  ejus  diligeiilcr  observabam ;  et  cogiiovi  qiiod 
nominnceCme  nomine  meo,  EliEalieth,  et  ampliiis 
non  adjecii,  qiiod  cgo  pro  consolaiione  redpiens. 


Post  praiidium  auiem  subito  elangui ,  nec  remansit  B  gratias  egi  illi,  et  recessit  a  me. 


in  niequidqunni  viriuin,et  ila  coarclabar  undiqiie, 
ut  nulliiin  menibrorum  meonim  esset  absqiie  pas- 
Mone.  Tiinc  astantibus  circa  ine  sororibns  vix  iia- 
guain  niovi ,  ut  significarein  eis ,  quod  allatls  reli- 
quiis  dicerent  siiper  ine  Passioiicm  Douiini ,  ct  ora- 
liones.  Duin  auiem  orarent ,  sensi  giiUiir  meuin 
qiiasl  maiiu  cujuspiam  foriiter  slringi ,  iia  nt  pene 
halilus  mens  intcrcluderelur.  Cum  ergo  iransissct 
hora  illa,  decxtoro  majorem  pacein  habui  a  tenia- 
lore  nieo ,  per  gratiatn  Doniini ,  qui  novit  siios  de 
tciitaiione  eriperc;  quod,ut  arldlror,  impetrati.in 
est  a  Donicna. 

19.  Convcneruut  sorores,  ac  domhii  fralres,  vi- 
dcnles  augustius  animae  nie^;,  ac  decrevcrunt ,  ut 
sepiem  coniinuis  diebus  conimiines  preces  fiuide- 
rent ,  cl  se  aliligcreiit  corain  Doinino  pro  me ,  ac 
siiigulis  diebus  stngnlas  .niissas  pro  angustiis  ineis 
celebrarent.  Cumqiic  inier  septem  missas»  una  de 
Spiritii  sanclo  in  quintaferia  esset  decanlandn,  cum 
mngno  deslderio  diein  illum  exspeclabain  ,  spcrans 
aliquid  consolaiionis  tunc  iiie  recepturam.  Venit 
dcsidcrata  dies,  et  fratribus  divina  celebrantibiis , 
jacebant  iii  oratione  cum  suroribus  :  et  dil.itaium 
est  cor  mcuin,  et  vidi  luccm  grandein  in  coelo  :  et 
ecce  coluniLa  iuagna>  pulchrlludinis,  qitalem  et  anle 
vidcram,  de  luce  egrcdicns,  pcrveoit  usque  ad  ine  i 
ei  cuni  iribuj^vicibits  capiti  n^eo  expaiisis  alis  se 
circuniluli^Y,«Mtox  ad  supertia  convolavii.  Post  h:cc 


CAPUT  H. 
V jsi  taiK/t,  «  93  JuHii  1152  Ad  14  Seplembris  115^. 

21.  Accidit  qiiadam  vice,  cum  frequenter  se  niikl 
obtuiisset  coluniba  nivea  illa,  de  qua  dixi,  ntapiid 
me  ipsani  dubitarem  de  illa ,  et  qitaererein  a  doniino 
abbate  utriiin  posset  Salauas  se  transligiirare  in  co- 
lumbam.  Qui  cum  negaret  se  unqiiam  hoe  legissc « 
et  ego  dubia  permancrem ,  aspexi  qtiadam  die  cu- 
cem ,  quam  videre  soleo ;  et  venit  ex  adverso  co- 
liimba  illa,  et  resedit  iu  ea.  Sic  ergo  certificata  suin 
non  esse  hoc  Satanam ,  quouiam  inimicus  erucis 
esl. 

22.  lu  vigilia  B.  Joannis  Baptisla*  (!l)«  diim  divi- 
uinncelebrareiur  officium,  fui  iu  oratione»  ac  dice- 

'  latn  quiiKitidj^iuta  psaiinos,  et  alias  qiiasdam  ora- 
tiones ,  iii  laudem  illius  venerandi  Praecursoris  Do- 
iiiiiii.  Cuiiiqne  orationes  pene  complevissein ,  subito 
lux  magna  refulsit  iit  coelo,  et  io  medio  ejiis  quasi 
spccies  viri  gloriosi;  ct  in  veslitu  caodido  appnrnit 
stans  cortlra  ortum  solis.  Et  post  pusillum  convertit 
ad  tne  facietu  blandani.  ei  valde  ainabilem,  quasi 
volens  conspici  a  me.  Habebat  autem  coronam  aurei 
fulgoris  in  capile,  valde  radiantemyet  in  parte  an- 
leriori  qiiasi  piirpureo  colore  Insignitam.  In  dcxin 
ejiis  lanii  fiilgoris  palina  apparnit ,  ut  pne  niniia 
cj;is  claritalc  vix  caelera ,  quas  Juxta  erant ,  posseui 
disccriicre.  Inlellexi  igiiiir  huiic  eue  gloriosum  il- 
luin  ntartyrein,  cui  serviebamus.  Post  hxc  in  Matii- 


In  sexli^iiiry^^eum  diccrctur  niissa  de  Saitcta  crticc,  D  tiiiis,  ciiin  dicerenius  :  Te  Deum  iaudamui^  eodcin 


ct  .me  pmi|{||8eilip^n  oraiioue ,  gloriosuni  crucis 
sigiraili  tyi^ceelo  mihi  ostensuin  est,  quasi  a  sinisiris 
divinx  mi^tatis. 

20.  In  Sabbato  autem ,  cum  celebraretur  oHicium 
dc  gloriosissinia  Virgiiie,  vidi  iteruin  eaniJn  supema 
claritate,  coram  majestate  iragna  adorantem. 
Cumque  niinistri  altaris ,  laudes  ejus  devote  conci* 
iicutes,  in  sequentia  :  Ave  prffclara^  processisscnt  ad 
versiculum ,  qui  est :  Ora^  Yirgo^  noi  i7/o  ptme  ccsli 
dignos  efici ,  procidit  in  faciem  suam ,  tolamque  se 
in  oratione  prostravit ;  sicque  perMiiebni.quonsque 
evangelium  inchoaretur.  Ab  illo  die  usqne  ad  haec 

(II)  Vigma  S.  Joapnis  I^pt  Jt3  Juiili,  tunc  in 
ier.  II  cadepi* 


modo  inihi  apparuil ;  ct  id  citra  exstasitn  ,  quainvis 
vicina  fui,  ui  lierein  in  exstasi.  Cuniqiie  iteruni  dis- 
paruisset  lux  illa ,  in  qua  euin  vidcram ,  subilo  iu 
duas  partcs  scii:di  visa  est,  et  cniicuit,  quasi  fulgur 
omnino  intolerabile  inihi  ad  videiiduui.  Et  dixi  : 
c  Suflicil  mihi,  Doinine,  gratia  lua,  parce  infimii- 
tati  nieae,  et  relaxa  tnihi  clarriaiem  hanc  niniiam« 
quia  sustincre  eani  non  valeo.  >  Conlinuo  sublaia 
est ,  et  loco  ejus  siella  clarissiuia  appnmit.  Rursus 
in  die ,  leinpore  diviiii  sacrificii ,  vlr  Del  simililcr 
mihi  apparuit. 
23.  Die  tertio  post  hasc  (12) ,  in  fiMto  beaiisslmo- 

(12)  SS  loannes  el  Paulus  26  JunH. 


135  VITA  S. 

inar:yrum  Joftnnis-  et  Pauli,  (empore  maiuiino, 
ad  lionorem  corum  legerem  quinquaginla  psal- 
6,  vidi  illos  in  amplissima  luce,  valde  conjunclim 
slan(es  contra  Oricnlem,  et  ad  me  (crga  verienics. 
Cumque  explevissem  Oraiiones,  et  subjunxisseiu  : 
c  Ecce  quam  bonum  ct  quam  jucumluin  liabliare 
fralres  in  unum»  sicutunguenluni  in  capile,  quod 
deacendil  in  barbam ,  barbam  Aaron.  Ilaee  est  vera 
fraleraitas»  qiue  vicit  muflUi  crimina,  Cbribium  se- 
cma  est  incljrta,  tenens  regna  C4elesiia.  >  Ei  insiipcr : 
I  Si  coram  liominibus  tormenta  passi  suiit,  Deus 
teDUTlt  eot,  tanquam  aurum  iii  /oinnce  probavit 
C06,  ct  quasl  bolocausla  accc^iil  eos.  i  Cutu ,  in- 
quam,  lucc  explcvissem,  rogavi  llJos  diligenlissime, 
ul  ad  me  faciem  convcriere  dlgnareiKur,  ct.  coii- 
versi  sunt  ad  me.  Habebant  auiein  el  ipsi  signa  vi- 
cioric  atqne  martyrii ,  videlicet  rulgidas  in  manibus 
palmas,et<oroDasin  capiiibus  valde  radiantes,  el 
mbore  signa4as  in  fronte.  Talibus  enim  inslgniis  de* 
coraii  Tidenlur  sancii  mariyres,  quandocunque  mibi 
apparepe  dignanlur.  Cumque  eoruin  intuitu  deleclaia 
fniftsem,  ab  ooulis  ineis  subilo  ablati  sunt. 

tl,  In  festivilate  beatissimoruin  apostolorum 
Petri  ei  Pauli ,  in  primis  Vesperis ,  rapia  in  exsta- 
aim,  vidi  glorlosos  illos  principes  in  splendore  magiii 
luroinis»  alanles  cum  sigiiis  vicloriosi  inarlyrii.  Et 
coDTcrsis  ad  nie  vultibus  dcscenderunl  iii  regionein 
hujus  nostri  aeris,  anlecedente  eos  bcalissinia  Vir- 
giue,  matrc  Doiniul  nostri  Jcsu  Cbrisli.  Stans  auteni 
Petnis,  signum  crucis  fecit  supcr  ine,  ei  saluiabain 
lllum  diceus  :  c  Tu  es  pastor  ovium,  princcps  apo- 
•lolorum.  I  Pauluin  quoque  iutueus,  bacc  verba  ar- 
ripui :  Bouum  ceriameu  certavi^  cur$um  consummavi 
{II  Ttm.  iv).  Curaque  rcversi  esscnt  in  regioiieui 
luminis,  ego  ab  exstasi  respiravi.  In  die  ad  missain, 
dum  inlonareiur  ofUcium ,  vidi  columbam  desceii- 
deniem  de  codIo,  ei  usque  ad  <lextrum  cornu  altaris 
pervenii,  ibique  rescdit  :  quantitas  ejus  ul  turturis, 
et  supra  nivem  candor  ejui.  Cunique  doininus  abbas 
inter  ca*teras  diceret  illam  Collectam ,  qitae  est : 
Deu$^  cui  omne  cor  patel  :  et  usque  ad  verbum  illud 
processisset ,  purifica  per  infuiionem  tancli  Spiritue 
eogilationee  eordi$  nottri^  advolavit,  et  sese  capiti 
fjut  ter  circunitulit ,  ac  reversa  est  ad  locum ,  ubi 
aiitea  consederat.  Cum  autem  diceretur  Sanctut , 
accessit  ac  rcsedit  in  corporali ,  et  quasi  rubeuui 
aliqnid  ex  orc  ejiis  pendere  videbatiir.  Cumque  finiia 
Diissa  inter  sorores  ad  coinmunicandum  accedereia, 
et  oculos  camls  ad  eani  ilccierein ,  vjdere  eam  non 
poltti.  Aversis  aulcm  oculis  eam  vidi,  ct  staiini  iit 
communicaveram  in  exstasiin  veiii,  inoxquc  rcspi- 


ELIS.\BETi!.  ifi 

A  ravi.  Et  exinde  quicunque  unclorum  allcujus  cele* 
brilatis  apud  ncs  suiil,  singiili  in  suis  fcstivitatibus, 
mihi ,  per  graliain  Domini  nostri  Jesu  Cbristi ,  in 
ccelcsti  liiminc  apparucrunt,  videlicet  Quintilia- 
niis  (15)  mariyr  cnm  sociis  suis,  delnde  septem 
fraires(U). 

25.  Posl  bos  et  venerabilis  Pater  nostcr  Benedi- 
ctus  (15),  qui  ciiain  conlra  me  in  aerem  exire  visus 
est.  Deindc  B.  Margarila  (16)  iromenso  candore  ne- 
labilis,  et  sij^nis  victoriai  gloriosa.  In  divisione  apo- 
stolorum  (17)  omnes  mibi  apparuerunt,  sed  seorsum 
ab  aliis  Petrus  et  Paulus  slare  videbantur.  Po&l 
baec,  Alexium  (18)  confessorein  vidi,  nescio  quid 
magni  dccoris  babcntem,  a  pectore  usiiue  ad  sub- 
umbilicum.  In  vigiiia  B.  Marise  Magdalenae(l9)  ad 

^  vesperam,  vidi  illam  cuin  corona  lucidissima,  el  si« 
mul  cuin  ea  Malrcm  Domini  iiostri  Jesu  Cbrisii. 
Slabant  autein  contra  se,  quasi  colloquentes  ad  in- 
vicein  :  el  posl  pusillum  coiiversx  sunt  ad  orienteni. 

26,  In  die  ad  niiasam,  duin  orarem  positis  in 
lerra  genibus,  vidi  in  acre  quasi  prope  terram  duos 
viros  (iO)  splcndidos  sedentes  conira  se,  et  in  medio 
eorum  lucidum  quiddam  quasi  formam  liabens  se- 
pnlcri  :  el  ecce  mulier  similis  ei ,  quam  in  sero  vi- 
deram,  accessii,  et  siabat  diltfientcr  inspiclent 
eamdem  sepulcri  speciem.  Dum  autem  slaret ,  ae- 
cessit,  reiro  cam  iuvenis  candidistimo  amicUi  cir» 
cumdatus,  nigrain  babens  comam  ac  barb»  lanu- 
ginem ,  ei  fuciem  supra  modum  speciosam.  Moxqne 

^  illa  conversa  ad  cuin  ibat  in  occursum,  et  ttabat 
quasi  intcrrogans  ali({uid  ab  eo.  Tunc  coepi  anxie 
cogitare  inlra  me  quisnam  essel  Ule  juveuis. 
Cuinquc  inagno  desidcrio  scicndi  lioc  sesluarem,  su* 
bito  in  ilexlera  cjus  crux  aiirea  apparuil.  (Jnde  mox 
coiijeciabam,  quod  ipbc  esset  is,  qui  surgens  a  inor- 
tuis  priino  Marias  apparuit.  Eadeni  dic  ad  vetpe* 
ram ,  cum  noii  posseni  interesse  conventui  propter 
invaietudinem,  sedebam  in  capiiulo  cuin  nngistra  : 
et  craniiis  in  psalniis  vesperiinis  (crat  autem  pluvix 
teirpus)  et  vidi  Iriin  fnlgidani  solo  inenlis  imuitu  : 
exterioribus  enim  oculis  faciem  Cieli ,  ab  eo  loco , 
in  quo  eram ,  iiitueri  non  poteram.  Et  dixi  Domlno 
in  corde  meo  :  c  Obsccro,  Domiue,  utquod  niinc 
sola  mente  video,  etiam  oculo  carnil-aspidam,  qiio 

|x  magis  de  hac  visioiie  spiriluali  ceriillc«r.  i  Non 
enim  mihi  ipsi  satts  credcbam.  ErjjiiliA  JMululum, 
sorores  de  sacello  exciintes,  constiierral  (jDcriustio, 
aspicientes  in  coeium.  Mirante  autem  roaglsira  qutd 
aspicerent ;  dixi ,  Irim  (ut  crcdo)  vident ,  qiiain  et 
ego  jam  mentis  intuitu  vidi.  Exeuntes  ergo  ad  eas , 
vidiinus  cain  et  nos. 


'     (13)  S.  Kilianut  cum  sociis  inartyr  Moguntis , 
loia  Gemiania  eelcbri8,8  Julii. 
(U)  Seplem  fratres,  filii  S.  Felieitatis,  10  Jiilii. 

(15)  S.  Benediiti  translatio,  in  Moguntino,  ac 
Trevirensi,  11  Julii. 

(16)  S.  Margarilu  V.  M.  ibidem  i3  juxia  Roma- 
Buni  20  Julii. 

y     417)  Disvisio 'apostoloram  passim  per  Germaniam 


15  Jiiiii. 

(18)  S.  Alexiiis  17. 

(19)  S.  Maria  Magd.  22. 

(20)  Brigillini  editores  liic  ad  marginein  nominanl 
SS.   Nicodeniuni  et  Joseph;  sed  existitno  melius 

.intelligi  nngelos,juxta  illiid  Luca:  xxiv,  4:  iCcce  doo 
viri;  i  el  Joannis  xx,  11 :  i  Vidit  duos  angclos  te^ 
dcittes.  I  - 


155 


ECKBEUTI  ABBATIS 


V,  lii  Vigilia  S.  Jacobi  (21)  nposioli ,  posl  praiH 
diiim,  ciira  eistasim  vidi  liiccm  qiinm  vidcre  soleo, 
qunsi  siipcr  ccclesiam  B.  Florini  (22) ,  ubi  (lumini 
fratres  noslri  manent :  erat  aulcm  in  scqiienti  clic 

*lbi  ('edicatioiiis  (25)  festivilas  cclebranda.  E(  vidi 
quasi  scalam,  in  modum  radianlis  auri  splendidam, 
de  liiee  illa  descendenlem  usque  ad  ahare  luajus , 
quod  est  in  fonctuario.  Cumque  aspi(  erem ,  vi(!i 
adolescenles  duos  per  eam  descendentes  usque  ad 
altare  :  qiii  autem  prxibat,  tburibulum  aureum  in 
maiiu  geslare  videbatur.  Posl  bos  autem  ct  alii  diio 
descenderunt :  denique  magna  multiiudo  descendit, 
et  vcrsa  vice  ascendcruut.  Eranlqiic  ita  ascci}- 
dentes,  ei  descendcntes ,  a  nona  prioris  diei  usqiie 
ad  nonam  sequentis  diei :  tandiu  rnim  conlittue  1n 
liac  visione  permansL  Apparuit  auiem  et  B.  Jacobus, 

.circa  suinmilatem  scalae  staus,  cuin  beata  Cbrisiiua 
virgiiie ,  et  Virgo  virginum  cuiii  cis ;  in  die  autem 
illo,  circa  t(;mpus  Dominici  sacRricii,  ad  bxc  iiife- 
riora  noslrae  babitationis  desccndere  visus  esl.  Vidi 
auiem  eo  die  clariiatem  mngnam  circa  prxfatiim 
ahare,  ct  omnia,  quae  gerebaniur  illic;  nametope- 
rimentum  aliaris  quale  esset  cognovi,  et  magisirae 
Bostrae  indicavi.  Ipsa  autcm  direclo  illuc  nuiitio 
coinperit  ita  esse',  ui  dixi. 

28.  In  Vinculis  S.  Pctri  (24)  rursus  eum  vidi  in 
eadem  specie,  qua  ei  antea  apparuerat.  Post  b.xc 
Stephanum  proiomariyrem  (25)  in  die  inveniionis 
toae.  Deinde  Osualdum  (26)  regcm;  dcinde  Aphrani 
martyrem  cum  duabus  pedissequissuis;  deinde  B. 
Cyriacum  (27);  deinde  B.  Laurentium  in  Vigilia 
ejiit;  omnes  cum  signis  victoriosi  roariyrii  vidi  in 
luuiine.  Erat  autem  taiiT  densa  lux ,  B.  Lauremio 
uudique  circumfusa,  ut  ctiam  palpari  possc  vidcrc- 
tur.  Palinae  el  corouse  cjus  fulgor  tanlus  crat ,  ut 
quodam  uiodo  reverberaret  oculos  cordis  inei,  sicut 
radiantis  auri  splendor  oculos  carnis  solct  reperoii- 
tcre.  Ihibebai  aulein  stolam  splendidam ,  a  siuistro 
humero  usque  ad  dexinim  laliis  protensam.  El  in- 
terrogavi  magisiram,  quid  sibi  hoc  veliet :  et  dixit 
mihi,  signuni  diaconaius  ejus  hoc  esse.  Slabat  autem 
eum  eo  et  beatissima  Vlrgo ,  sicut  cum  supradictis 
omnibus :  habebaique  ipse  faciietii  ad  me  blaudu 
conversam»  qifousque  desiderium  meum  implevit : 
hanc  enim  gratiam  omnes  mihi  solent  exbibere. 

29.  FacdfifB  est  in  sequeiiti  anno  (28) ,  in  Domi- 
nica  noete«  quae  erat  prima  post  festuin  B.  Jacobi , 
avocata  a  corpore  rapta  sum  in  exslasim.  Et  occe 
rota  Oaminea  grandis  io  toelo  emicuil ,  cujiis  visio 


SCIIO.NALGIENSIS  45G 

A  magnas  mibi  incussil  angustias ,  et  conlinuo  dispa* 
ruit.  Post  hxc  in  eodem  loco  quasi  ostium  apertiun 
esl,  et  iulrospexi  pcr  illud;  et  vidi  lucem,  longe 
escellenliorein  illa ,  quam  videre  consueveram ,  ct 
mulla  millia  sancioruin  in  ea  :  slabant  autem  in 
circuitii  niajeslatis  magnae,  sccuiidum  hujusmodior- 
dinem  dispositi.  Erant  in  quadam  fronie  illius  cir- 
cuiius  viri  qui^ram,  magnifici  et  excelleilKcs  vaMe, 
adornati  palinis  et  coroiiis  copiose  radianlibus  ,  ct 
tiiulo  pnssiouis  in  fronte  signati.  Et  intellexi,  taiii 
cx  lilulo  eorum,  quam  ex  siugulari  gloria,  qitnm 
prae  aliis  babelanl ,  hos  esse  veiierabiles  nposiobis 
Cbristi.  Ad  dexierameorum  copiosus  quidain  exr^- 
citus,  eisdein  iusigniis  gloriosus  astnlal.  Post  bos, 
et  alii  viri  splendidi  constiierunt,  scd  mariyrii  si- 
gnum  iu  cis  nou  apparuit.  A  slnislris  vero  aposlo- 
loruin,  sacer  ordo  virgiiium  cffulgebat,  decornins 
martyrii  insigniis.  Post  bas ,  et  alter  cborus  iiisi- 
gnium  piiellarum,  corouaiarum  quidem,  sed  abs(|*j3 
signis  ninriyrii.  Dcinde  et  nl.sc  veueraudac  niuliercs. 
cum  volaminibut  candiilis  apparebnnt  :  aiqiie  iia 
ez  his  oninibus  circiiitus  ihlo  coniplttus  est.  Aliiis 
quoque  magiiae  clariialis  circuitus  iiifra  illum  app:i 
ruit,  queirt  inteliexi  essc  snn(  torum  angelorum. 

30. 1n  medio  auleni  oiiiuiiiin  gloriam  majestails 
immensac ,  qnam  effari  oiuiiiiio  non  possum  ,  ciijus 
tbronum  gloriosum  irisfulgida  ambiebat.  Adexiris 
aulem  majestatis,  vidi  Eiinilcm  Filio  bomlnis,  iu 
suiMina  gloria  residenteui;  a  siiiisiris  vero  sigiiuiii 

Q  crucis  vehemenier  radiosum  appnruit.  Cumque  lincc 
oninia  ireniciiti  corde  aspiccrcm,  hoc  quoque  adji- 
ceie  dignatus  cst  Dominus ,  ut  mihi  indiguissiuiae 
peccalrici  de  gloria  suaB  iiieffabilis  Trinilatis,  mo(!o 
qiiodam,  quem  explicare  nnu  valeo,  nec  audoo,  hoc 
significaret,  quomodo  vere  una  divinitas  In  persouis 
trina  est ,  et  tres  personsc  nna  diviua  substaiitia. 
A  dextris  auicm  Filii  hominis  Regina  angeloruni , 
ct  Domiua  regnorum,  in  solio  quasi  sidereo,  iiu- 
roeiiso  lumine  circumfusa  residebat.  Ad  sinistram 
quoquc  praedicia!  crucis  viginti  qualuor  honorabiJes 
viri ,  versis  ad  eam  vultibus,  in  uno  ordine  coiise- 
dcrunt.  Vidi  non  procui  abeis  duos  aMetcs,  grandes, 
el  praiclaros ,  anle  signum  crucis,  et  sustinenles  in 
humeris  suis  roiam  nimiae  clariiatis,  et  mirae  ma- 

D  guiludinis.  His  omnibus  ila  perspectis,  in  hxc 
vcrba  prorupi  dicens  :  c  Levafe  oculos  cordis  vcstri 
ad  dtificum  lumcn';  aitendite  et  videte  gloriam ,  et 
mnjcstatem  Domini.  >  Mane  post  baec  hora  teriia 
venit  unus  ex  fratribus  ad  fencstram,  et  rogavi  eum, 


(21)  Vigiiia  S.  Jacobi  siuiul  ct  fcsium  S.  Chri- 
stiii.if  V.  M.  24  Julii. 

(22)  S.  Floriuus  palronus  Scbonaui;iae ,  i7  No- 
vcmbris. 

(23)  Forlassis  legendum  in  sequenli  die  Domimca ; 
quis  enim  cicdal  dedicaiionis  anniversarium  uffixuui 
fuisse  feslo  unius  apostoli,  cujus  olliciuin  ea  causa 
esset  differendum?  sic  auteui  resacta  easet  27  Julii. 

(24)  S.  retri  ad  Viiicula  ,  1  Aiigusii. 

l2o)  InvcntioS.  Stepbaui,  3  Aiigusli,  tunc  ctjiin 


Domin'cn. 

(26)  S.  Oswaldns  rex  Angliae,  5  AoguSti ;  quo  die 
eliaui  colitur  S.  Afra,  luartyr  Augusiana,  cum  so- 
ciabus  Digiia  et  Meiita  ;  sed  in  Moguniino,  ac  Trc- 
vlr.  differiur  ad  7  Aiigusti. 

(27)  Cyriaciis  M.  8  Augusii,  cl  consequculer  vigi- 
iia  •  ac  deinde  fesluiu  S  Laurcutii. 

(28)  Aiiiioli53  babcute  lilierain  Doniiii.  D.  Do- 
minica  proxima,  post  f*  stum  S.  Jacobi  luiic  in  Sao« 
batum  caJeiis,  fuit  26  Julii. 


Ic7  'MTA  S. 

iit  missain  ile  SancU  Triiiitate  celebraret,  et  an- 
Diiit.  Statim  auiem,  ut  missnm  incoepil,  veni  in  ex- 
susim ,  et  riirsum  vidi  pra^diclaro  Yisionem ,  sed 
nianifestius.  Endem  liora  vidi  pra^dictum  fratrem , 
qui  assisiebat  allari ,  miiiio  luinine  circumfusum  ; 
et  lialitum  ejus,  in  niodum  candidi  fumi,  ex  ore 
ipsiiis  sursum  ascendentem. 

51.  In  proxima  Dominica»  videlicet  in  inventione 
S.  Stephani  (29),  vidi  eamdem  visionem,  sed  eo 
ampliiis  quam  tnnc;  nam  nunc  vidi  ante  tlironiim 
Dei  Agnum  staiitein ,  valde  amabiiem ,  et  babentem 
criicein  auream  quasi  dorso  inflxaro.  Sed  et  qua* 
luor  evangelistas  nunc  vfdi,  in  illis  formis,  quas  eis 
sacra  Scriplura  atlribuil.  Cranl  auteni  a  dextris 
beatitsimae  Virginis  in  ordine  dispositi,  ita  ut  versus 
ipsain  facieit  haberent  oonversas.  Eram  autem  cc- 
tans  apud  me  hujiiscemodi  visiones  amplius,  quain 
septem  diebus.  Cnmque  posuissero  consianter  in 
corde  meo  nemini  eas  revelare,  gravissima  torsione 
cordis  correpta  sum,  ita  ut  morituram  me  existinia- 
rem.  Insiabant  itaque  mihi  sorores,  studiose  flagi- 
untes,  ut  qux  videram  eis  revelarem  :  cumquecx- 
torslssent  a  me  ,  statim  a  passSone  convalui.  Et  ne 
jam  dicu  amplius  repeiam ,  scito,  qiiod  iHijiismoili 
visiones,  quas  in  prapdictis  Dominicis  vidi,  singuiis 
Dominicis,  qiiae  postea  evenerunt,  vel  bis,  vel  ter, 
vel  eiiam  ^mplius  videre  consuevi ;  vcniens  tamen 
prius  in  exstasiin ,  sicut  ipse  propriis  jam  ocutis 
aspextsti. 

32.  In  quaria  autem  feria  ante  Assamptionem 
beatissim»  Mariae  (30),  post  Complelorium,  stabnm 
io  sacelte ;  et  oravi  Dominmn  ex  tolis  prsecordiis 
meis,  dioens  :  c  Domine  Deus  meus,  ecce  animam 
meam ,  et  corpiis  meuin  tiiae  invictae  dexterae ,  tus 
sani^^e  et  individuae  Trinitali  commendo;  tibi  omnes 
angiistias  meas,  Domine,  commitlo,  quoniam  valde 
anxiatur  spirilns  ir.eus  siiper  iis,  qnae  operatus  es 
mecuin ,  eo  quod  UnU  gratia  omnino  Indignam  mc 
esse  cognoscam.  Tu  scls,  Domine  nii,  quod  nun- 
qvani  taNa  te  postulare  pra^sumpsi.  Sed  nunc,  quo- 
niam  ex  gratuita  boaiuie  fua  ita  magnificasti  mi- 
sericordiam  ivam  inecum,  obsecro  te ,  quatenus  ita 
de  eetero  me  conserves.ul  nullo  deticto  meo  a 
graiia  tua  merear  excidere  ;  neqoe  me  spiritus  ille 
iristitlae  nltra  apprehendat,  quojam  absorpta  Tuis- 
sem ,  nisi  tn ,  Douiine ,  subvenisses.  i  Cutnque  haec 
ei  kis  simiKa  perorassem ,  et  jam  ad  siratum  meuin 
redirem,  siibilo  harc  verba  ori  meo  iiiciderunt :  c  0 
virgo,  cave  ne  iterum  cadas,  nealiqiiid  deteriiis 
tibi  contingat ,  qiiia  bonus  paslor  curam  habet  de 
ovibus  snls.  •  Sequenii  autem  die  in  meridie,  subito 
impiilsu  cor  meum  peYcussuro  est,  et  liaec  verba  ac- 
eepi :  •  Noli  timere,  filia,  quia  Dominus  consolalor 
luns  corripit  omnem  filium,  quem  recipil.  i  Eodc:iC 
jdie  ad  vesperam,  cnm  eifudissem  cor  meum  ante 
domloam  meam  cuin  multis  lacrymis,  iterum  accl- 

(i9)  Omnino  videtur  legendum  aiite  Inventionem 
S.  Siephani ,  haecjenim  (u\,  paiet)  cadebal  eadcm  iu 
fcriam  n. 

Patrol.  CXCV. 


ELISABETH.  13$ 

A  dii ,  ut  ex  improviso  haec  verba  in  ore  meo  volve- 
rem  :  c  Gaude  et  Ijctare,  fllia  Sion,  quia  divina  cle- 
mentia  eripuit  te  de  periculo  corporis ,  et  animx.  • 

33.  Posl  haec  in  vigilia  Assumptionis ,  cum  devo- 
Ussime  orassem,  subito  incidit  ori  meo,  ut  dicerem : 
Haec  sunt  verba  consolaioria  qiiae  lingua  nova  lo- 
qititur,  quia  necesse  esl  consolnri  aniinam  turbulo- 
sam  :  et  incidi  in  exsusim,  et  vidi  visionem,  quam 
Dominicis  diebus  videre  soleo.  Yidi  autem  hiter 
caetcra  dominam  meam  ,  consurgentein  de  solio  suo 
glorioso ,  et  egredieniero  de  magna  illa  luce ,  quam 
velut  per  osiium  vidi ;  comilante  eam  triplici  illa 
multiludine  remiharum,  quam  in  circuitu  consistere 
videram ;  proxime  aiiteni  incedebant ,  qiiae  marlyril 
titulum  in  fronte  gerebant.  Post  has  illae,  quns  vi- 

^  deraro  coronaus  siue  tiiulo ;  tertio  loco  velaniinibus 
albis  decorals.  Ad  dexteram  autem  ipsius,  vir  qui- 
dam  gloriosissimus  et  amabilis  incedebat  sacerdo- 
tali  slola  insignis.  Cumque  per  modicum  tempus  ita 
in  inferiori  aere  cum  hoc  sacro  exercitu  apparuissei, 
rursus  in  lumiiie,  de  qiio  exisse  visa  fueral|  ciim  in* 
genii  laude ,  et  gloria  excepu  est.  Cumque  ex|)er- 
gefacta  ftiissem  ab  hac  visioiie,  continuo  liaec  verba 
arripul :  c  0  gloriosum  lumen,  in  quo  assidue  assi- 
stunt  omnes  sancti ,  amicii  stolis  albis,  et  dant  glo- 
riam  de  mercede  sua  sedenti  super  thronum,  viventi 
insaecula  saeculorum.i  Rursusin  die  ad  missamycam 
essem  in  spiritu,  eadenique  viderem,  quae  el  antea, 
volvebam  in  animo  verba  haec :  c  0  glorlosa  Trini- 

^  Us ,  qux  sedens  sede  majeslaiis  tuae  inspicis  abys- 
sos,  et  dinumeras  cogiiationes  uniuscujusque  lioini- 
nis.  I  Uis  adjeci  :  c  Ave  M aria  ,  decus  virginum , 
domina  gentium ,  Regina  angelorum.  i  Post  haee 
expergiscens  in  haec  verba  prorupi :  c  Te  sanctum 
Dominum,  >  et  reliqua  cum  versu.  Et  adjeci :  <  Do-^ 
ffiinus  aperit  nobis  janiiam  vitae,  si  volumus  certare 
contra  durissimuin  diabolnm.  i  Oronia  aiitem  qiiae 
dicu  sunt,  in  die  Nativitaiis  dominae  nostrae  siroili* 
ter  vidi. 

34.  In  Sabbalo  posl  Assumptionem  (31),  verba 
haec  ex  improviso  arripui :  cDominus  legifer  noster, 
Doniinus  rex  noster,  ipse  nos  vocavit  in  adniirabila 
iumen  suum ,  ut,  si  volumus  pceniteniiam  agere  de 
malis  actibus ,  accipiamus  bravium ,  quod  in  stadio 

D  acquiritur.  Nolile  negligere  verba  haec ,  quia  ezpe- 
diunt  animabus  vesiris.  Atlendite  diligenter,  qno- 
niodo  Creator  admonel  creaturam  snam. »  Post  haec 
n«ljeci :  c  Ego  consolabor  vos,  dicil  Dnmious»  et 
dalK)  vobis  contra  Iristitiam  (laudium  spirituale ,  et 
pouam  in  cerda  vestra  timorem  simul ,  et.amorem. 
Si  me  limueriiis,  et  mandata  mea  servaveritis,  verl 
discipuli  mei  eritis.  i  item  :  i  Moneo  vos,  ut  diliga- 
tis  invicem  :  cogitare  delietis ,  qwraiodo  Deus  prior 
dilexit  vos,  quando  non  pepercit  unigenlto  Filio  suo, 
sed  tradidit  illum  pro  vobisln  oblationem,  utdrachma 
ilia ,  quae  periernt ,  reperiretur.  i 

<30)  Id  est  12  Aug.  nam  Assumptio  casura  erat  ia 
Saiibaluin. 
(31)  Adeoque  ipsa  die  Octnvae. 

h 


159  ECKRKRTi  ABBATI9  SCtlONAUGICNSIS  MO 

a$.  Ergb  ad  nos  p^rlinet  boc  provcrbitim  :  c  Si  A  eonspcclo  Domini.  Ihler  natos  mniienin»  non  ftnr- 


diligimus  Deum,  el  tiabaerimos  perfectam  charila* 
lem,  el  rraternam  dileclioncm  ad  mvioem,  fnvenie- 
iDus  drachmam  iilam,  qux  perieral.i  Iterum  moneo 
vos\  ul  habeatis  perfeelam  chariiaterh  Dei »  et 
proxtmi;  quia  charitas  est  sumroum  donum,  am- 
pluro  boiium,  in  i\no  pendet  totus  ordo  perfectonim. 
Siiper  omnia  antem  habeie  charitatem,  qnod  est  vin- 
culnm  perfeciionis ;  et  pax  Christi  exsnltet  in  cor* 
ilibus  vestris,  in  qua  el  vocaii  estis  in  uno  corpore; 
et  grati  estote,  verbum  Chrisli  habitet  in  vobis  abuo' 
danter.  liem,  omnibus,  qui  hic  voliint  vivere  secun- 
dum  saeculum,  et  non  abstrahunt  sua  corpora  a 
carnalibus  desideriis ,  sed  omnla  cupiunt  adimplere 
-fliia^  pertinent  ad  hunc  mundum ,  valde  metuendum 


rexit  major  Joanne  Baplista.  Mirifica  misericordiaft 

tiias,  Deus,  qui  sdtvos  facis  speramcs  in  lc*  > 

CAPUT  fll. 

Aiia  vihhnes  mque  nd  festum  Annunlialionii 
an.  1154. 

37.  In  exaflntione  Sanciae  Crucis  (53)  sxpe  iii  ex- 

slasi  facta,  vidi  gloriosiim  illud  signum  crticis  nimii 

fulgoris.  Non  lantum  in  iUa  seereia  regioiie  lucis  » 

sed  et  foris  in  inferiori  quadam  Iiice  palaia  oalensuiH 

cst  mihi.  In  feslo  S.  Hicbaelis  (3i)  in  primis  Vespe- 

ris,  cuin  essem  in  exstasi,  vidi  ante  ihronuro  maje* 

statis  Domini  Ires  viros  ralJe  gloriosos  slantcs, 

quorum  qui  meilius  eral,  excelloniior  aliisapparobai^ 

et  1'iuribulum  aureum  in  dextera  videbatur  tenere  : 


est  quod  dicitur  :  c  Nolite  diligere  mundum  ,  et  ea ,  ^  el  dixi,  cum  redirem  ad  roe  :  Steiii  Angelus  juxta 


«^qiiae  in  mundo  sunt,  sed  agite  poeniientiam  de  pra- 
vis  operibns ,  quia  ecce  tempus  prope  est.  Vigilate 
"Jiaqne,  qnia  nescitis  diero  neque  boraro,  quando 
tDoiuinus  venlurus  sit.  i 

1(6.  In  deeollaiione  S.  loannis  Baptislie  (32),  coepi 
▼idere  grandero  illam  lucem,  qiiam  velnt  per  ostium 
videre  soleo  :  ei  ex  hoc  apxia  prostravi  me  totam 
iu  oraiione ,  et  rapta  suro  In  exsiastm ,  et  vidi  B. 
Joannem,  eodem  modo,  quo  aniea  eum  vlderaiii ;  et 
dixi  in  spiritu  meo  :  c  Benedicat  nos  Deus  Palcfr, 
custodiat  nos  Jesus  Christus,  iiluroinet  nos  Spiiiius 
sanctus.  i  Et  subjunxi  :  c  0  clavls  David.  i  Et  ad- 
Jcci  :  c  Iste  est  Joannes,  quem  manusDomini  coii- 


aram  tempti^  habent  thuribulum  aureum  in  manu  $ua 
{Apo€.  Tiii).  In  dle  »d  missam  vidi  rursus  eunideia 
virum  exeellenliorem ,  cum  iiisigni  vexillo  inccden- 
lem,  comitanle  euro  iBrba  coptosa.  Ibl  auleni  ia 
clrciiilu  throni  curo  venissent  »iite  conspecium  ma- 
jestatis,  prociderunt  in  facie8.suas,  atqiie  ita  tribus 
vicibus  factum  est. 

38.  In  eadeni  missa,  etim  ji€cederen4  soroces  ait 
coromunic:mdum ,  et  ego  adbuc  a  longe  sederein 
propter  linbecillitatem ,  inlrospexi  in  calicein  ,  el 
vidi  veram  speciero  sanguinis.  Et  cum  iiifuiidercnl 
vinuro,  distincte  aspexi  differentiam  sanguiiiis^  et 
ejns,  quod  affusum  esl»  donec  commista  sunt,  ei 


«ecravit  inatris  in  visceribus ,  eujus  nos  precibus  q  ^^^^  ^^^^^  saiiguinis  appareret.  Die  alia,  iiescio  qo:i» 

siinile  mihi  accidit.  Et  videbain  (sicut  mos  mihi  csi> 
omnia,  quae  foris  circa  allare  agebantur  in  teinpore 
missx.  Ei  dum  sacerdos  calirem  benedicei*et ,  ecce 
coliiniba ,  qiiain  vidcre  soleo  in  allari,  pedetenliin 
accedens  capul  calici  immersit ,  et  continiio  specics 
sanguinis  apparuit.  Et  nunc  quidero  rarum  inihi 
non  est  viderc  bujusmodi.  Facium  est  etiamin  una 
dierum,  ut  veniret  quidain  cx  fratrlbus,  fereos  in 
plxide  divinum  sacramcntum  Dominici  corporis,  ut 
opiisesse  videbatur  cuidam  sorori  inlirmx.  Cumque 
slaremus  in  clrcuitu  ejus »  et  ego ,  el  qujcdaro  sc^ 
rores  loquenies  mecuro  de  eo  :  ecce  subito  cor 
meum  liquefacturo,  et  pene  rapturo  est  in  exstasim. 
£t  ecce  claritas  inagna  rcfulsil  in  pixide :  et  intra- 


adjuvari  supplices  deposcimus.  i  Iterumque  ad  me 
!cdiens,  haec  verba  protuli :  c  Adjtrva  me,  Domlne 
Deus  meus;  i  et  adjeci :  c  Gratia  Dei  suro  id,  quod 
sum*  I  Dicunl  etiam  me  dixisse  :  Ne  magnliudo  re- 
velationum  extollat  me,et  non  amplius.  In  die  ad 
Tcrtiam  iterum  rapta  in  cxstQsim ,  introspexi  quasl 
per  ostiuro  ,  et  lucero  illaro  magnaro ,  quam  vider« 
soIeo,et  dominara  mearo  surgentero  de solio  suo , 
venientero  contra  me  in  exteriorero  hanc  lucein  : 
eralque  cum  ea  beatus  ille  Praecursor  Domini.  Ego 
autem  orabam  devotissime»  eorumque  patrociniis 
me,  e(  omnes  familiares  roeos»  atque  locum  nostrum 
studlose  committebam  :  slmulque  boc  petii^  ut  si 
me  exaudtrent ,  aliquod  mihi  praeberent  exauditio- 


nis  indicium.  Conliiiuo  redierunt  ad  lucem ,  unde  D  spexi ,  cuin  tamen  adhuc  esset  clausa ,  el  apparuit 


exierant*  et  coratm  majestaie  magna  procidenint  in 
facies  suas  quasi  orantes ;  simulque  cumeis  inflnita 
agroina  circumstantium.  Tunc  ego  ab  exstasi  ex- 
pergiscens,  in  haec  vfrba  soluta  dixi :  c  Tibi  laiiSy 
libi  gloria ,  libi  gratlarum  actio  ,  o  beata ,  et  bene- 
dicts,  et  gloriosa  Triiiitas.  Ora  pro  nobis,  beatissima 
yirgo  Maria ,  ut  digni  efliciamur  promissionibus 
Cbristi.  Oinnes  sancll  aiigeli  Dei  orenl  pro  nobis  in 

(32)  Decollatio  S.  Jo.  BaptistiB ,  29  Augusli. 

(35)  Exallntlo  S.  Crticis,  14  Sept.  tunc  feria  ii. 

(34)  S.  Mi«haeris29ejiisdein  ,  tunc  reria  iii. 

(55)  SS.  Cassius,  Florentius  et  Matlusius,  ex  so- 
ciclate  S.  Gereonis  (qtioruin  passio  Colonix  cele- 
bratur  10  Octobrisj  fuga  clapsi  Bonnain ,  ibidem 


species  verae  carnis  in  ea.  Dicens  quidein  ista  con- 
Iremisco,  sicut  et  tunc  videiis  conlremui.  tesiis 
aulem  mibi  est  Deus,  quia  nihil  in  omnibus  bis  fin- 
gendo,  aut  proprlam  gloriain  quaereiido,  locuta 
sum. 

39.  Rogasti  roe  per  epistolam,  fraler,  de  Patronis 
tiiis,  scilicet  inarlyribus  Bonnensis  Ecclesiae,  Cassio 
et  Florentio,  ut  in  die  Naialis  eorum  (35)  aliquid 

deprehertsi  et  maetati  dicuntur,  incertum  quo  die: 
elevatio  autem  eorumdem  fucta  circa  annum  1076 
sub  arehiepiscopo  Reinoldo  celebratur  t  Mai4.  Ns- 
inlis  liic  diiitur  communis  oninibus  dies  10  Octo- 
bris. 


IH  V1TAS.EUSABETH. 

fervilii  iUis  eiliiberein ,  si  torte  ei  ip&i  difnareniiir  A  hi%^  neque  Jn 


Uf 

itlift  ditcrevi ,  hoc  Unium  inlellexi « 
quomodo  lii  quidem  torquebanf ,  illa  vero  lorque* 
bintnr.  Vidi  aulem  frocul  Vinc  Tcrsiis  orienieni 
aedificinm  valde  gloriosum  ,  quasi  iribua  murts  cir» 
cumdatum»  el  vari»  disilncliones  mansionuin  in  eo, 
et  splcndor  lucis  immensas  oninia  illustrahat;  iu 
eircuiiu  autem  enis,  arboruni^  et  berbarum,  el  flo- 
ram  jucundissima  ,ainoeniias  apparebat.  Locus  au- 
tem,  qui  medius  videbalur  inter  boe  sdidtium,  et 
valleni  praedictani ,  spinis  asperrimis  «t  quasi 
ambiisiis  tolus  videbaiur  occupaius.  Cumque  ba^e 
aspicerem ,  ecce  copiosa  muUliudo  caiididae  plebis, 
de  valle  consorgeus,  per  mediam  iuvil  illius  du« 
meii«  ivm  inagna  festinaiione.,  et  mnlto  conalu  ad 
sedificlum  praediclum  tendere  visa  est ,  landeinque 
rain  :  el  distulit  Dominus  exaudireme  pertempus,  gperveniens  introivit.  Quidam  autem  ex  eis  extra 


«e  mibi  osteiidere,  et  feci  quidem  prout  potui ;  iiani 
ad  bonorem  eorum  quinquaginia  psalmos  leglillo 
die  post  Matutinas,  ubi  ctiam  insidiator  meus  can- 
delam,  qiiam  inanu  lenebam,  exslinxit.  Posl  baec 
aaiem  circa  boram  tertlam  veni  in  exsiasim  sine 
More ;  et  vidi  tres  Yiros  iii  regione  himinis ,  deco- 
ratos  paluiis ,  et  coronis  in  fronte  rubore  signatis. 
Slabant  auleai  duo  ex  eis  conjuncti  ad  invicem ,  et 
paululum  segref  ati  (56) «  teriio.  Sequenli  die  ad 
vesporam ,  cuni  solito  more  essem  iii  exstasi  (Sab- 
baiom  enim  erat^  rogavi  Doroinuin,  ut  itenjim  llloi 
tios  patronos  mihl  osicnderet;  quoniam  moleste 
feiebam «  qaod  aon  distincte  agnoveram  qui  esseiit 
illi  diio ,  de  4|uibus  rogaveras «  quoniam  tres  vide- 


itt  vt  metoerem  coiitra  voluiiUtem  Bomini  id  me 
posittlasse.  Et  dixl  iremens :  t  Domlne,  si  voluntaa 
iwi  est  ul  fiat  qiiod  petii,  fiat;  sin  autem^  non 
AaU  >  £t  contiiiuo  vldi  duos  iriros  amabiles  valde, 
dr  cmtii  marlyrum  procedentes ,  cum  signis  siipra 
niemoratls;  >cil  Tenerunt,  ui  starent  in  medium  ante 
coi^apectaro  tbroiil :  et  ego  cum  Uetltia  expergi.s- 
cens ,  continno  b«e  Terba  arripui  :  <  Isti  sunt  du» 
oliirae,  et  duo  candclabra,  luceniia  anle  Dominam 
clominalorem  onivcrsx  lernc.  >  Post  baec  in  festo 
tkincururo  Yirginum  undecim  miUium ,  vitli  copio- 
sam  muUitudioem  virgiiium ,  qiiae  omnes  erant  in- 
si^iies  palmis  vicloriapy  et  eoronis  in  fronte  signatis, 
ac  decora  caesarie  spectabiles. 


sentes  viam  elegerunt ,  «t  absque  labore  perveoe- 
ront :  ractus  esl  autem  bic  iransitus  oluribus  fiei- 
bus«  et  per  intervalla. 

42.  Nolo  etiatn  igiiorare  le,  rraler«  de  qiiodain  ex 
amicis  nostris ,  quem  tanquam  patrem  dllexlmQS, 
quoniam  in  die  anniversarii  ejus«  com  feclssem 
quaedam  pro  ejus  libfirailone,  quae  mibi  per  visionem 
demonsirau  fuerant,  vidi  illum  tempore  sacrificii  in 
\esie  caiidida  sUntem  coram  me,  et  cum  eo  deco- 
ruin  quemdam  juvenem^  albls  iodutum  et  praeclo- 
ctom  :  cumquc  devote  elevasset  roanus  et  oculos 
10  coeluro  eorain  me,  quasi  gratias  agens,  convcrsus 
a  me  ibat  cum  comi^e  Uineris  sui  usque  ad  acdjfi- 
ciuin  iUud,  qood  supra  descripsi :  et  ego  vias  eoruin 


iO.  In  vigilia  Oninluro  Sanctorom  adTesperam^  ^  observans,  videre  eos  non  cessavi,  quousque  in- 


veoi  io  qoietem  «xstasis.  Tuoc  solito  morc  visuro 
csi  mibi,  quasi  rspereiur  spiriius  meos  in  subKme; 
fit  Tidi  osiiom  apertom  in  coelo,  et  tantaro  sancto- 
ram  moltitodinem ,  qoanturo  nunquam  ante  vide- 
ram.  lUud  quoque,  quod  desancla  Trinllate  tibi  me 
dixisse  memiiil ,  tunc  mihi  wcundo  iutlmalum  est. 
7^  ipeo  autem  die  soleniniiatls  ad  vesperam,  iterom 
rapta  In  exstaaim ,  vldi  eoram  me  stantem  quasi 
poerum  amabikm  valde ,  induium  veste  alba ,  el 
praBainctom,el  dixi :  c  Quis  es,  Domine  ml  ?  >  Et  aii- 
Ruii,  ot  tacerem;  eldixi :  cAngelusDominibonus,qui 
fuii  coin  Jacob,  Ipse  sit  mecum  io  terra  peregrina- 
lionis  meae ,  et  benedical  vias  meas  Deus.  i  El  con- 
tinuo  visa  sum  mihi  in  subliroe  eziolli ,  ei  aodivi  , 
voees  canentium  earmen  jocundissimura. 

41.  Posl  baec  In  die,  quo  secundum  morem  Ec- 
clesias  fideUum  defunclorum  coromonls  memorla 
agebatur,  in  lempore  divini  sacriflcii,  vidi  quasi 
veriua  Auslrum  roontem  excelsum  valde,  eljuxla 
illum  vsUem  profondam  borribilem  niinis  ;  erat 
enim  plena  atris  ignibus,  qoasi  obteclls,  el  non  va- 
leotibus  emitiere  flammam  in  allom.  iUic  lorlores 
spiritus  innumerabilcs  vidi,  el  anlmas  potestatl  il- 
lorum  traditas,  qoae  borreiido  ei  flebili  modo  ab 
illis  conculiebanlor,  trabebantur,  et  supra  modum 
iuflniiis  modis  vtxabantur  :  formas  quidein  nec  lu 


troieruiii  Uliic.  De  visionibus  aulem  sanciorum  quld 
ampllus  libi  dicain,nisi  quod  singuli  in  suis  NaUliil  s 
(utdiaum  esi)  animam  meam  consolarl  dignati  sunt. 
43.  Yldi  in  Adventu  Donunl  xdificium  quoddam 
praedarum,  uno  mnro  circumdalum;  et  In  medio 
ejus  torriin  lanlae  celsitudinis,  ul  cacuinen  ejus  cov 
los  peneirare  videretur.  Cunique  saepenumero  Id 
ila  niihi  apparerel,  accidit  in  una  Dominica,  cuni 
ad  me  redirem  ab  exstasi,  ot  subilo  oraiionem  bu- 
joscemoiti  arriperem  :  c  Domine  Jesu  Cbrisle,  pie 
el  exaudibilis ,  osUnde  mibi  iiidignae  faroulae  inas . 
quae  sil  isU  civius,  quain  demonslrasll  roibi.  i  Et 
contlouo  liaec  verba  responsioitis  In  ore  meo  posi!a 
suni :  c  Uaec  csi  llierusalero  coelestis,  qiiae  aedifica- 
tur,  ut  civitas,  cujus  cacumen  pertingit  ad  coelos.  • 
Post  baec,  iroroinenie  festiviuie  Naialls  Doroini  bldu.i 
ante  fesium  dlero  praeparabar  ad  soUios  menlia  cx* 
ccssos.  Cum  venissei  auiero  vespera  solemnitatis 
Naliviuiis,  Undem  in  quieUm  exstasis  deveni. 
Sensi  autein  me  quasi  in  sublime  elevarl,  et  vldi 
osiium  aperlum  in  cmlo  :  et  venerabiia  illud  arca- 
num,  qiiod  in  festivitale  Omnium  Saiicloruro  vide- 
ram,  Jam  lertio  nunc  demonbtratuin  mibl  est. 
Cumque  delectata  fuissem  in  mnliiiodine  dolcedinia 
Del  mei ,  tandem  ai  meipsaro  redieiis,  i»toe  varba 
continuo  proropi  :  «  Dasideraos  d€tMBVi^l  vMera 


(56)  ScHicct  corpore  Midhisii,  qui  hic  non  nomioatur,  fortassis  aJ  aliam  aliquam  addeaiam'  dcfato. 


1^5  ECKBERTI  ABB.VTIS  j^CHONAUGIENSIS  144 

Doininuin.Deuin  Salvaloiem  meuni,  el  vidi,  el  ecce  A  palmis ,  et  coronis  ruliore  signatis.  Et  cogitanam 


salva  facia  est  anima  mea.  >  Eram  autem  pernoctans 
in  oraiione,  nec.poiui  corpus  meum  dare  soporj» 
prx  nimia  clarilale  lucis,  quam  lota  nocle  intuebar  : 
o^iium  enim  iilud.,  quod  anlea  sine  mentia  excessu 
inlueri  non  poteram,  conlinue  aperlum  vidi  in 
magna  jucundliale;  etlnx  ejus  deojj|)lo  clarior  ap* 
paruit ,  quam  in  praeterilis  visionibus. 

41:  Ciim  autem  fieret  apparatus  ad  celebralioiicm 
prioris  missae ,  quae  inter  matulinale  ofliciuin  erat 
dfecanlanda  ,  vidi  radium  magnaR  clariiatis  de  sur- 
sum  ab  eodem  ostio  usque  ad  altare  oratorli  pro> 
tendi.  Cumque  inchoaretur  Liber  generalionis  (57) , 
ccce  gloriosissimu  Regina  coelorum ,  mulio  eiercilu 
angeloruni  comitata ,  per  eumdem  radium  descen- 
dens  venil ,  et  aRtilil  a  dexlds  sacerdoiis ,  habens 
cerbnam  maximi,  ac  jucundissimi  fulgoris  in  capiie. 
Cumque  finilo  evangelio  sccundum  consueludinem 
antipbona  illa  decanlarelur,  quae  est :  0  mundi  Do' 
fiima ;  elevata  est  cum  siiocomilalu,  et  per  praidi- 
ctum  radium  lucis  regressa  est  ad  sedem  suam  : 
ego  autcm  cum  tolo  illo  tempore  essem  in  exsiasi , 
cam  tamen  devotissime  invocare  non  cessavi.  Erant 
anlem  duo  splendidi  juvenes ,  qui  per  praedictum 
radium  descenderant,  commorantes  circa  ministros 
altaris  a  principio  missae  usque  ad  finem;  in  se- 
cuiida  quoque  missa  alii  duo.  Slabat  autem  horum 
Mltcr  quidem  ad  latus  sacerdotis ,  alier  vero  juxla 
diocbniiin  Cum   annuntiaret  cvangelium.  Et  de  eo 


quidem  apud  me  hos  esse  bealos  illos  inrantcs ,  qui 
occisi  sunl  pro  Domino  Jcsu  i'sed  hoc  in  illis  mira- 
bar,  quod  nulla  inranti.-e  sigiia  in  eis  appanierunl : 
onpines  enim  juvenilis  actatis  plenitudinem  habere 
videbantur.  In  Circumcisione  Domini,  ct  Epipha* 
nia  (38)  visiones  vidi  Dominicaediei»  sed  evidcntius 
in  Epiphania.  Tunc  etiain  in  prima  Yespera  vidi 
tres  reges  coronatos  slanles  ante  thronuro  :  et  ac- 
ccdenies,  adoraverunt  flexis  geiiibus  ante  Filium 
hominis  et  tollentes  coronas  decapitibus  suis,  oblu- 
lerunt  eas  in  manus  ipsius  :  rursusque  eas  ab  ipso 
receperunt.  In  die  ad  missam  ,  rursus  eosdem  ire» 
vidi ,  adorantes  coram  Domino  Jesu  :  et  munuscula 
nescio  quae  lucida  in  manus  ejus  dare  visl  sunt. 
V  46.  In  Purificatione  gloriosissimae  matris  fifaria, 
ad  missam,  perlecto  evangelio,  in  exstasim  veni»  ei 
vidi  :  et  ecce  domina  mea,  per  radium  lucis  deseen- 
dciis  venit,  et  astitit  a  dextris  s.icerdotis  :  et  juxia 
eam  vir  grandaeviis  et  venerabills,  barbain  habens 
canam  et  prolixam.  Cumque  sorores  obtulissent  lu- 
minaria  iu  manus  sacerdotis ,  regressa  est  ad  su- 
perna.  Et  ecce  copiosus  exercitus  insignium  puella- 
rum^  cum  splendidis  lumiiiaribus,  venit  in  occursum 
ejus*  Faclaque  aliquaniula  mora  in  extrinseca  hae 
luce  ,  cum  ipsa  regressae  sunt  ad  altiora  »  sequentes 
eam  cnm  gaudio.  Eodem  die  ad  vesperam  ciim  essem 
in  exstasi,  iierumque  eam  viderem  in  superna  gloria» 
invocavi  devotissime  auxilium  cjus  :  et  cam  omni 


quidein,  qui  crat  secus  diaconuin  ,  cogitabam  intra  ^  diligentia  me,  el  charos  meos  illi  commisi,  elin  fine 

me ,  q.uoniam  ipse  esset  unus  ex  diaconis  nostris, 

qiii  Interruit  missse,  essetque  indutus  alba  (quod 

quidein  non  erat),  starei  ad  ministrandiim;  sed  ta- 

men  ex  hoc  eram  dubia  ,  quoniam  hic  albus  e.i  cri- 

Bpus  videbatur,  ille  vero  niger  erat«  Tunc  convertit 

ad  me  faciem  quasi  indignans ,  et  continuo  verba 

baec  cordi  meo  infixa  sunt :  c  Ego  sum  Angelus  tc- 

stamenti.  i  Inter  haec  omnia,  el  columbam  vidi,  as- 

sidentem  sacrificio  Dominico  super  altare. 

45.  Sequenti  die,  tempore  divini  oflicii,  vidi  B. 
Stephahum  protomartjrrem  in  stiperna  clarilate, 
splendidum  valde  et  insignem  signis  martyrii  et 
diiaiconatus.  Eodem  die  ad  vesperain  vidi  B.  Joan- 
nem  Evangelistam ,  istantem  in  conspeclu   Ihroni , 


orallonis  adjeci  dicens  :  c  Domina  mea  ,  quid  de  le 
sperabo?  i  Et  respoiidere  visa  est :  c  Bonam  gra- 
tiam  de  me  sperarc  potes  lu,  et  omnes  qui  fiduciam 
babent  in  me.  >  Mirificavit  Deus  niisericordias  suas 
in  me  etiam ,  frater  mi ,  ex  quo  nuper  a  me  disces^ 
sisli » et  haec  fccit  mihi. 

47.  Accidit  in  prima  Dominica  solemnis  (39)  Jc- 
Junii  in  primis  Vesperis,  iH  veuirem  in.mentiscx* 
cesscim  :  et  vidi  rotam  candidam  in  aere  mira  vel\>- 
citate  circumeuntcm ,  et  in  summilale  ejus  avlculam 
caDdidana  cum  magna  difficullate  sese  tenenteniy  ul 
noQ  circumferretur  impeiii  rotae  :  el  aliquolies  qui  • 
dem  paulqlum  a  summitaie  ad  inferiora  delapsa  esl, 
ut  esset  in  summo,  atque  in  buuc  uiodum  diu  labo* 


canaidissimo  amictu ,  et  stola  aurca  more  sacerdo-  D  rabal,  yicissim  labens»  et  resurgens.  Post  liaec  vidi 


lali  decoratum.  Respexi  autem  ad  eum  locum ,  in 
quo  quatuor  evangelistas  videre  consueveram,  et 
iria  quidem  animalia  vidi;  locus  autem  Aquilae  va- 
cuus  apparuil.  Die  Innocentum ,  leiiipore  divini  of- 
ficii,  vidi  montein  excelsiim,  et  splendidum,  et  in 
cacumine  ejus  Agnum  candidum«et  amabilem  valde, 
habenlem  sfgnum  Dominicai  crucis  in  dorso.  Seque- 
batur  autem  eum  muliitudo  marlyrum  copiosa,  cum 

(37;  Secuudum  usiim  monastico-Benedictinum 
festa  HK  leciionum  fiunt;  in  die  auteni  Natali  ad  3 
Nocturuum  legtmtur  4  Evaiigelia ,  qiiorum  priiinim 
Initium  S.  Evangeiii  sccundum  Matthsuui,  alia  iria 
eaUeiu ,  quap  prescribuntur  cx  Roinano. 

(38)  Annus   1154  ha|)uit  iitt.   Dominicalem   C, 


rooniem  excelsum,  el  amaruro  valde,  et  super  illuni 
delata  esi  rola  ,  iterumque  ibi  circumferebatur,  ul 
prius,  et  avieula  ei  adbaerens  in  suo  labore  perseve- 
rabat.  Eram  auiem  vebemcnler  admirans,  quid  ista 
portenderent ;  el  cum  ningno  desiderio  postiilavi  a 
Domino  intclligentiam  visiouis.  El  acceplo*ariqu»n* 
tulo  intellectu,  redii  ab  ezstasi  :  moxque  haec  verba 
ez  improviso  arripui :  c  Arcta  el  angusia  est  via , 

aiqiie  adeo  initium  anni  incidit  in  feriam  vi  et  Epi- 
phania  in  fcriain  iii. 

(39)  Idem  annus  celebravit  Pascha  4  Aprilis, 
atqiie  adeo  Dokntnica  i  Quadragesiina:  incidit  in 
ti  Febrnarii. 


115 


VITA  S.  ELlSADETIf. 


146 


quc  docil  ad  vilaro,  Domine,  quis  ibllpcrcam?  i  A  prelalionem  visioiiis  Iiujus  conerls  invenirc;  lilii 


Kt  snbjonii :  c  lllc,  qul  cuslodil  viiam  saam  a  car 
nalibos  dctideriis »  c(  iion  liabel  dolum  in  lingiia 
sua.  >  El  adj«cl :  c  Domine ,  quid  raciam  ego?  »  Et 
ntrsus  baec  vcrba  responsionis  inciderunt  ori  meo  : 
c  Si  vis  ambulare,  licut  ego  ambulavi,  considera 
vestigia  mea ;  et  noli  le  averlere  ad  dexleram, 
neqnc  ad  sinistram ,  scd  sequerc  me ,  ct  sic  per- 
venies,  quia  divi  :  Ego  ium  ota,  veriiaty  et  vita;  ti 
^nis  iniroierii  per  me ,  sahabilur,  et  pateua  inveniei 
{Joam.  i).  » 

48.  Post  haec  in  secunda  feria  riirsus  in  exstasim 
Tcni ,  ec  Tidi  praediclam  v!&loncm  ,  ut  prius;  sed  ct 
eo  amplius,  quia  et  scalam  vidi  supra  rotam  stan- 
tem ,  quae  tantx  cclsitudinis  erat ,  ut  cacumcn  ejus 
c«elos  penetrare  videretur.  Postes  ejus  laterales  la- 
pliiei  videbantur,  et  triangulares;  ascensoria  vero 
^iversissiniis  ,  ac  pulcherrimis  ab  inviccm  differe« 
bnnt  iotervallis.  Id  aulem  in  memoria  relinui,  quod 
primom  eoniro  candidum  erat,  tanquam  nii:  se- 
condom  vero  rubicundum,  lanquam  ferrum  ignilum. 
Post  baec  dic  allera  rursus  vidi  omnia,  quae  praedicta 
uunlf  ct  juxta  roiain  specicm  viri  staiitem»  cujiis 
capot  aoreuro  videbalur,  et  capilli  ejus  similes  lanae 
candidae,  ct  mundae :  ocuU  ejus  liiciiiissimi,  et  dccori 
valde ;  pectus  et  brachia ,  quae  in  modum  crucis  le- 
nebat  cipansa ,  purissimum  qucmdam  nilorem  ha- 
bebant  ad  simililudinem  argenti  niiidissimi.  Habe- 
bat  auiero  in  dcxtera  ramuin  arboris  viridcm  ,  ci 


eniui  fortassis  a  Domino  rcservata  cst. 

50.  Ante  Annuntiationem  Dominicam  septem  die- 
bus(ii)  a^groiavi,  et  incidi  in  lectum  tolo  corpore 
langucns,  ita  ut  pene  nibil  refectionis  corpori  uieo 
possem  adhil)ere ;  permansi  autem  in  hac.vaietu- 
dine  usque  ad  diem  (42)  lerlium  ante  fcsiiyitaiem. 
Eo  die  circa  Nonam  coepi  habere  Jn.ore  meo  iiquo- 
rem,  tanquam  favum  meiiis^  cujus  dulcore  ita  re- 
fecia  sum,  qtiasi  cibum  suilicientem  accepisscm;  et 
confortala  sum  iptocorporc,  ct  cmisi  sudoreiii  ca- 
piosum  ,  iii  9 uo  permanebain  usque  io  scqiientem 
dicm.  Et  circa  tempus  roissae  veni  in  menlis  exces- 
sum;  et  visum  est  mibi,  quasi  abslraberetur  8piri- 
tusmeus  a  corpore,  acsoblevarclur  in  altum.  Vidi 

^  autem  in  illo  cxcessu  meo  coelos  apertos,  ct  Domi- 
mum  Jesum  cum  inHnitis  millibus  venieutem  in  ro- 
gioncm  aeris  bujus.  Et  non  erat  ci  spccies,  neque 
decor;  sed,  tanquain  recenlcr  crucifixus  fuissct,  sic 
miserandus  apparuit.  Cumque  dcmonstrasset  uoi- 
verso  mundo  crucem ,  in  qua  pependerai ,  et  vul- 
ncra  passionis  suae  quasi  reccnti  cruore  n>adentia; 
clamabat  vocemagna  ac  niniium  terribili,  diccns  : 
c  Talia  proptcr  le  suslinui ,  tu  vero  pro  me  quid 
sustinuisli?  » 

51.  Assislebant  aulcm  ei  duo  diversa  agmina  iii- 
numcrae  plcbis»  unutn  a  dcxiris,  alterum  a  siuistris. 
lis  quidem,  qui  crant  a  dexlris»  lux  immcnsa  cir- 
cumfusa  videbatnr»  inler  quos  prapcipua  apparuit 


{ocnodoro  aspectu,  in  sinislra  vero  lucidam  rotam  ,  q  Virgo  virginum  ,  gloriosissima  Dei  Mater  Maria.  Ibi 

ItIs  varictaie  distinclam  :  venlcr  ejus  aencus,  femora 

ex  cbalybe,  crura  ferrea,  pedes  vero  tcrrei  videban- 

tur.  Haec  oniuia  frcqucntcr  iii  tcmpore  Jejunii  mihi 

appanierunt. 

49.  Facmm  cst  aulcm  in  Dominica,  qu»  orat 
proxima  postfeslum  B.  Grcgorii  (40),  cum  essem 
ia  eislusif  el  viderem  visiones.,  quas  in  Doniinicis 
diebus  videre  coosucvi ;  vidi  egregium  illum  docto- 
rero  in  supernis,  plenum  gloria  etclaritate  aroabili, 
nd  similitudinem  gloriae  sanctissiinorum  episcopo- 
niro,  Nartini  et  Nicolai.  Ilabebat  auiein  in  capite, 
quemadroodum  et  illos  habuissc  videram ,  diadeuia 
qooddam  vcnerabile ,  qualia  a  pontilicibus  gcbtari 
dicontur.  Eadcm  quoque  hora  vidi  praediclam  vi- 


diversitates  omniuin  ecclesiasiicorum  graduum  di- 
stinclc  pcrspexi :  inler  quos  el  venerabilcm  Palr/eni 
nostrum  beatum  Bencdiclumy  cum  sua  monachali 
turba,  dignoscere  delectata  sum.  lis  auiem,  qui 
erant  a  sinisiris » tenebrae  densic »  ct  horribiles  cir- 
cumfusae  eranl,  ita  ut  eorum  diversitaics  disccrnere 
vix  potuisscm.  Erat  aulem  hujus  iniserrimae  plebis 
princeps ,  magnus  el  horrendus  ilie  rex  superbi^ , 
cui  proximi  assislebaiit  Judas  et  Pilatus,  ct  cruci- 
fixores  Domini.  Ileu!  quantos  ei  cIero\  quantos 
noslri  ordinis  viros,  et  mulieres,  plenos  confusione 
illic  dignosccbam.  Cumque  omnia  perspexissem , 
dixit  Judex  omnium  ad  eos,  qui  erant  a  dextris  : 
yenite^  benedicti  Patrit  mei  ^  percipile  regnum  ^  quod 


sionem,  et  aesluabam  desiderio  magno  cupiens  in-  ^  vobis  paratum  est  ab  origine  mundi  (Maith,  xxv) ;  ad 


telligere ,  quae  videbaro ,  praecipue  quid  significaret 
illa  bominis  specics;  nani  de  caeteris  iiiielligebam 
aliquid.  Postulavi  igiiur  a  bcato  illo  viro  Dei  devo- 
tissiine,  ot  impetrarct  mihi  a  Domino  intelligentiam 
visionis,  <^uam  desidcrabam  :  et  conversus  ad  mc , 
baec  verba  mihi  respondit  :  c  Non  potcs  intelligere 
quid  ista  significjnt,  sed  dic  doctoribus  qui  legunt 
Scripiuras ,  ipsi  sciunt.  >  Nuiic  igitur,  amanlissime 
fratcr,  hunc  tibi,  quaeso,  laborcm  assuine,  ut  Scri- 
ptoras  divinas  scruteris,  et  congruam  ex  eis  iiiter- 

(40)  Ea  fuit  Dominicn  iv  Qundrag.  occurrens  se- 
cnndo  post  fcstum  die,  14  Mariii 
(it)  Ergo  a  die  18  Min  tii. 


eos  vero,  qui  erant  a  sinistris  :  liCt  maledicii,  in 
ignem  ceternum^  qut  paralus  esi  diabolo  et  angelit  ejus 
(ibid,),  Et  contiiiuo  illi  cum  jucuiidissima  alacritate 
ad  lucidas  inansiones  Dominum  subsecuti^pnt.;,hi 
vcro,  tristilia  et  confiisione  pleni,  cum  suo  paire,. 
principe  daemoiiiorum ,  in  prorundissiroas  lenebras. 
demersi  sunt. 

52.  Continuo  post  haec  reddiu  sum  mihi ,  et  cum 
fletu  copioso  priinum  in  liaec  verba  prorupi  :  c  Ll- 
bera  ine,  Domiiie,  de  inorie  aeierna  in  dic  illa  ire- 

(42)  Id  csl  iisque  ad  dicin  S.  Bcncdicti ,  vei  sc- 
qiicnicin  22. 


117  ECKBERTf  ABBATIS  SCR0{fAUGIENS15  fiu 

nMnda»  qnanao  ccen  moTcndi  sunt,  et  iieiTa.  i  El  A,inimrerat,  sedenteincinn  disci|iuli8  sufs  Fn  dbino, 
adjeci 


f  Credo »  qiiod  Redemptor  mous  ti? it ,  ei  in 
liOTlstiroo  die  de  lerra  surreciiira  tum ,  et  in  carne 
niei  TideiM)  Deum  Salvalorem  menin.  »  h\  fpso  aa« 
lem  die  fesihrltatl»»  cnm  iterom  easem  in  excessu 
m€0«  in  lemporo  diirinl^  sacrificii,  pramnlaia  ejt 
ocalit  meit  pastio  SalTaloris  noslri,  quafiier  ab  im- 
piit  ▼esle  nudalut ,  flagellaius  esi ,  et  ad  uftiinum 
cruci  aflixtt».  Mon  autem  omni»,  quae  circa  cum  in 
passione  gesta  smitt  singillaiim  lunc  vidi»  quemad- 
modam  poslea  iu  Parasceve.  Cumque  haec  vidcre 
ccssartni ,  Tidi  dominam  meam  in  superna  clarKaie 
aiantem,  et  cujusdam  rei  revelaiionem  ab  ea  accepi» 
qomn  nolb  adhuc  fleri  manifescaui. 
CAPUT  IV. 


qnasi  ad  ceenatidum.  Cumqiie  aspicerem,  surrexii  » 
coena  :  et  ponens  vesiiroenia  aua»  praecinxii  se 
linieo;  et  accipiens  pelvim,  fncurvavK  genua  anie 
Pelrum  ,  el  subito  Pelrua  eisilivil,  ei  stabal  quasi 
ierrilus  :  el  Dominus  sicul  eral  inclinacus,  loqui  ad 
eum  visus  esi;  et  posl  pusillain,  rursus  llle  resedit. 
El  Domiikus  singulornm  pedcs  lavit ,  iieruinque  re- 
sumpto  veslimenlo  suo,  recobuit,  et  sedebat,  quasi> 
loquens  ad  illos*  Post  haec  surrcxil»  el  egressns  est 
cum  illis  de  civiiate ,  et  ibai  versus  montem  illum, 
a  quo  euro  descendisse  videram.  Posl  haec  vidi , 
qaomedo  relr^tis  discipnlis  secesslt  ab  eis  Dominus» 
ol  positrs  in  terram  genibns  procubuil  ad  orationem» 
quasi  in  angusliis  magiin  constitulus.  Yidi  ei  pre- 


Saneia  videt  mgiteria  Pa$»ionis.  Reiurreetionii.  As-  B  ^»<>»"  '»"**  8"tia«  sanguinis,  de  sanciissima  came 


r^iistomt ,  Pentecotle$ ,  ei  alia  quigdam  i$lo  anno 
53.  Posl  baec  in  reslivitate  Palmaruro  (43),  in  pri* 
mis  Yesperls,  cum  dicerent  sorores  Responsorium, 
Ingressas  Pilaius ,  ei  usque  ad  hoc  verbam  proces- 
•issent :  Cruciflgatur ;  subam  inter  eas ,  et  in  ex- 
•lasim  veni  r  et  vidi  Salvatorem  quasi  in  cnice  pcn- 
denfem*^  Rarsas  in  Maiuiinis  simililer  mlhi  accidil. 
Iit  dfie  ad'  missam ,  cum  inchoareiur  Passio  Domioi , 
ilerum  in  exsusim  veni.  Tunc  vidi  procal  montem 
querodam  amosnuin,  et  descendebat  ab  eo  Salvator 
ledent  in  asino,  ei  venlebal  versus  civitatem  qiiam- 
dam  magnaro.  In  ipsa  aatem  radice  monti^  occur- 
rit  tl  turba  liominum  parvomm  et  magnorum  cum 
Tireutlbus  trborum  ramis;  et  exuenles  vesiimenui 


ejus  .decurrentes  rn  terram.  Et  posi  oraiionem  rediit 
ad  discipulos,  qnos  etiain  dorniiianles  vidi.  Et  cum 
alloctttus  eos  fuisscl,  itemm  rediii  ad  orationem» 
atque  boc  ter  factum  esl.  Tuiic  ego  ad  me  ipsani 
rediens,  statim  harc  verba  in  ore  meo  habui  :  c  Fa- 
clas  Jcsus  in  agoiiia  prolixius  oravit ,  et  factus  est 
sudor  ejus  sicul  gutiac  sanguinis  decurrenlis  in  ter- 
ram.  i  Et  adjeci  :  c  In  nionte  Oliveii  oravi  ad  P;i» 
Ircm  nieuni  :  Paler,  si  fieri  polest,  Iranseat  a  mo 
caKx  isie.  i 

55.  Cl  posl  pusillum  redii  in  exstasiin.  Et  vidi : 
et  ecce  Dominus  ab  oratione  rediens,  assumpiis  di- 
scipulis  venil  in  hortum.  Et  posl  pasillum ,  vcnit 
^das  cum  coborle  armata,  ei  accedens,  osculatus 


•ut ,  plarimi  ex  eis  straveruni  ea  in  via ,  qua  ince-  C  ^$i  eum  :  11  •iitcm ,  qni  cum  eo  erant ,  retrorsum 


debat:  et  ibant  cnm  eo  exsuliantes  usque  ad  portam 
civiNiiis.  Eraique  ibi  lurba  magna,el  dabai  ei  to- 
•um  :  el  venii  per  mediuni  eorum-  osque  ad  tem- 
plum  :  descendens  inlroivii,  ei  uHra  eum  non  vidi , 
et  redii  ad  me  ipsam.  Rogaveram  f^tres  meos  diH- 
genier,  ut  illo  die  oflicium  palmarum  celebrarenl  Iq 
pralo  ,  quod  est  ante  conspeciuni  nosimm ,  et  non 
potuerant  propter  inundaiionem  rlvnlorum;  sed 
relro  ecciesiam,  ubi  videri  a  nobis  oon  poierat,  pe- 
regerant.  El  respexit  Dominus  desiderium  ancillae 
•ax;  et  vldi  oculls  menUs  omnia ,  quae  ab  illis  illic 
gesti  suni. 

54.  Posi  lisec  in  Ccena  Domini  ad  missam  vidi , 
fticut  soleo,  oninia  qiiae  circa  ahare  gerebantur  :  el  i 
dum  saccrdos  canonem  dicerei ,  et  calicem  in  con- 
•peciu^Dei  exallarei:  vidi  siipra  calicem  Dominum 
Jetum,  quasi  in  cruce  pendentem,  el  de  latere  ejus 
ot  pedibus  sanguis  in  calicem  defluere  vldebaiur. 
Cttin  aiitem  vesperttnum  teinpus  imininerei »  erani 
in  sacelfo,  uhi  mandalum  ablutfonis  celebranduin 
erat.  Cuniqiie  fncboarelur  Aniiphona ,  quae  est  : 
Anie  diem  feetum^ego  in  oberrimas  lacrymas  con- 
fesrnn  erupi ,  el  rapta  sum  in  exsiaslm.  Tunc  vidi 
Dominuui  in  eadem  ctviiate,  qusrm  in  die  Palmamm 

(43)  Donrniira  Palmamm  anno  1151,  Sa  !^nii. 

(4i)  Conveiiit  boc  cum  visione  S.  Brigittas ,  de 
<|ii:i  egi  in  Parergo  inicr  ulrainqne  Vitani  S.  Maii.e 
M;i;;<I.  dc  Piiuis ,  qiia  ilocctur  siirstiiu  a«lductus  ui 


abeuntes  ceciderunt  in  lerrani.  Et  surgenles  com- 
prehenderunl  eum  ,  ei  nsque  ad  ci? ilaUm  vlncinir. 
niiserabiliter  pertraxerunl :  discipulos  aniemad  la- 
tibula  sua  discurrere  vidi.  Tunc  redil  ab  exslasi 
cum  bujusmodi  verbis  :  c  Amicus  meus  oscuK  me 
iradidit  slgno ,  dicens :  Quem  osculalus  fuero  ipso 
esl,  lenete  euin.  i  Post  baec  lota  nocte  illa,  sive 
dormirem,  sive  vigilarem,  videbam  qualiter  inipii 
illi  Doihinuin  blaspbemabant ,  verberando»  con- 
spuendo,  culapbis  etalapiscaedendo.Elin  exslaaini 
quidem  non  veni,  sed  toius  sensus  meas  illic  erai , 
el  ad  nibil  aliud  potcram  intendere.  Mane  autem 
boni  tertia  vcni  iii  exsiasim,  in  qua  permansi  asqae 
^  circa  horain  sexiam.  Tnnc  vidi,  quomodo  indiierant 
euni  tuuicam  purpuream ,  et  cblamidem  coccineani 
circumdederuni  et ;  et  iiiipoiient«*s  capiti  ejus  coro- 
nam  spineam,  iHuserunl  ei.  Et  post  haec ,  exuentes 
eum  vestimenHs  illis,  induemni  evm  vesribus  ejus : 
ei  imposuemnt  ei  crucein ,  et  duxemnl  extra  civi- 
tatem  in  tocum  quemdam,  quasiaratum,  einihil 
viroris  habenlem.  Ibi  eum  d^iidanles,  levaye- 
runt  {AA}  in  crucem  ei  aflixerunt;  •imiHier  et  aliir 
duobus  fieoerunt.  Tunc  expergefacia  8uni ,  et  cam- 
lacryinis  uberrimi^  iu  lisec  verbo  prompi :  c  Chrislus 

crHcem>  atque  iia  slans  ei<  aflixu»;  conlra  qiiam 
nnnc  possiin  el  in-  recenlioruni  sanolarani  visioni  - 
bu.H  coiicipitMr,  super  eriiceii»  buino-slcat&ni  cilcn* 
sub  Douiitiui». 


149 


VITA  S.  ELISAUETH. 


r5U 


Domiiius  faclus  esl'obcilien&  u»que  ad  morlem.  i  El  A  domum,  iibl  ernnl  dlscipuK  congregaif,  el  nuntiavii 


•djeci  :   c    Viia    ia    ligno   moriiur.   Inrernos   et 
mors  (45)  dispoiianlur.  i 

56.  Deinde  post  modicum  tempos,  eoeperunt 
fratres  officium  Dei  celcbrare,  ct  cum  processissent 
usque  ad  lcciionem  PassioniSi  in  exstasim  veniens, 
Tidi  ilerum  Dominum  in  cnicc.  Inque  illa  hora  emi- 
sit  spiiitum ,  et  inclinala  est  cervix  ejus  :  concidit 
•mabile  raput :  complicata  sunt]  genua  (46)  :  et 
omnia  membra  ejus  deorsum  resederunt;  sicque 
haerebal  exaaime  corpus,  miseralione  digiium  super 
omnia  •  quae  bomanus  ocnlus  miserabiiia  vidit.  Et 
quis  putas,  frater,  inlerim  erat  dolor  aniime  meae, 
caro  viderem  tantas  passiones,  tamque  indignas  de- 
ipectiones  viri  optimi  et  soliiis  innocentis;  qiii 
iiibil  quiilem  pro  se ,  sed  pro  nobis  omiiia  gralis 
suslinuit?  Sed  Matrein  Domini  mei  plenam  inoerore» 
•i  magna  dignam  miseralione,  vidi  assistentem 
cruci  cum  discipulo  quein  diligebat  Jesus.  Novis- 
i&iae  auiero  hoc  quoqoe  Tidi ,  qualiter  unus  ex  iin- 
fNis  accurrens ,  lanccam  lateri  ejus  inflxit :  et  con- 
linuo  copiosus  sanguis  pariter  cum  aqua  emanavit. 
Ei  ecce  caligo  deiisa  et  horribilis  super  universam 
lerram  orta  est,  et  saia  per  agros  terribiliter  con- 
correre ,  ei  collidi ,  et  scindi  visa  sunt.  Cumqiie 
quievisset  ilia  periiirbalio,  ecce  qnidau>  veiierabiles 
viri  accedentes,  solveriint  corpus  a  cruce,  et  dctu- 
iGrunl  illud  cum  veneratione  in  bortuni  quemdam 
viridem  et  Jucundum  :  et  circumposita  ei  inunda 


eis.  Contiiiuo  post  hjec,  cum  paululum  respirassem, 
vidi  diias  matronas  veoientes  ad  sepulcrum  cum 
aromatibus;  et  ut  viderunt  angelos,  substiterunt 
quasi  stupefaci».  Post  hiec  cum  timore  propius  ac- 
cesserunt:  factaque  ibl  parva  inora,  discesseruiii. 
Occurrit  autem  et  illis  Dominus  in  via;  mozque  illae 
accurrentes  prociderunt  coram  eo,  et  tenuerunt 
pedes  ejus  :  hoc  autem,  nequaquam  de  praedicta  illa 
matrona  visuin  esi. 

58.  Post  h£c  cum  cplebraretur  missa,  vidi  duos 
discipulos  properanles  ad  sepulcrum ;  quorum  alter 
quidem  senior,  aller  autem  videbatur  esse  junior.. 
Et  bic  quidem  cum  citius  pervenisset  ad  sepulcrum». 
non  introivit;  senior  vero  cum  pervenisset,  statim 
B  introivit;  postea  vero  et  alter.  Ei  quid  amplius  re« 
quiris,  frater?  Omnia  pene ,  quoi  circa  lempus  i!lu«l 
gesta  fuisse  in  Evangeliis  leguniur,  inibi  demon- 
strata  sunt.  Nam  et  hoc  vidi,  qualiter  duobus  eun- 
tibus  ab  Uierusalem  in  Emaus,  Dominus  in  specie 
peregrini  se  adjunxit,  et  quomodo  cum  pervenis- 
sent  ad  castelluin,  el  se  flngeret  dlscessurum  ab  eit» 
detinuerunt  eum ,  et  perduxerunt  in  domum,  ei 
cum  sedcret  ad  coenandum  ,  et  benedixisset  panem 
et  fregisset,  statim  locusejus,  in  qiiosederat,  va- 
cuus  apparuit.  Statimque  illi  surgentes ,  venerunt 
cum  festinaiione  ad  discipulos ,  et  niintlaverunt  eis 
In  domo ,  in  qua  eranl  coiigregali.  Eadem  autem 
bora  ,  qua  eis  hxc  annuntiabant,  apparuit  Dominus 


•iudone ,  locaverunt  illud  in  monumento.  Tunc  de-  q  stans  iii  inedio  eorum.  Post  Jiaec  illud  quoque  vidi , 

mum  ego,  resumpto  spiritu,  cum  fletu  amarissimo 

bujusmodi  querelam  arHpui :  c  Recessit  pnster  no- 

•ter,  fons  aqux  vivae,  in  cujus  transitu  sol  obsciira- 

lus  est.»  Et  adjeci  :  cAve  Maria,  consors  niartyruin, 

iransgladiata  cruciflxi  nati  sanguine.  »  Et  adjeci  : 

4  Sepulto  Domino,  signatum  est  mouumentum.  » 

57.  Post  baec  in  Sabbato  a J  vesperam,  cum  esscin 
in  exslasi ,  apparueriint  mihi  venerabiles  quaedam 
malronae,  quasi  gestantes  aromata.  In  die  Sancio 
Paschx,  cumjam  diliicesceret,  sedebam  iii  loco  ora- 
llonis,  et  legebam  in  Psalmis.  Cunique  jom  ad  finem 
Psalmorum  appropinquarem ,  veni  iu  exslasim  ,  et 
vidi  liortum  in  quo  erat  monumentuin,  ei  la- 
pidem  ab  oslio  ejus  subiatum,  et  angelos  assi- 


qualiter  manducavit  cum  illis :  eratque  in  mensa 
discus  unus  habens  piscem  ,  et  alter  contiaens  fa- 
vuni  mellis.  Eraiit  aiitein  vestimenta  ejus,  inquibBS. 
eum  post  resunectionem  vidi,  candidissiroa ,  et. 
species  vulius  cjus  hilaris  valde,  ac  tantae  claritatis, 
ui  vix  eam  discernere  possem. 

59.  la  die  Ascensionis  (47)  Domiiii  ad  missaro, 
ciim  essem  in  cxcessu  roeo,  vidi  congregaios  in 
doino  discipulos,  ct  Matrem  Domini  cum  eis,  et  in- 
iravil  ad  eos  Dominus,  et  cum  accepisset  cibum. 
cum  eis,  eduxit  illos  de  civilate  usque  in  moniem.. 
Et  vidi,  qualiter  coram  eis  elevatus  est.  Et  veiiit  iii. 
occursum  ejus  multiiiido  angelorum  ,  et  sublevatNs 
est   iu   coelum.   Cuinque   illi    slarent   et   aspice* 


deutes  :  et  ecce  matrona  quaedain  veniens  accessil  D  rent  in  coelum,  apparuerunt  duo  splendkli.  juvenas. 


ad  inonumentum  ploraiis,  et  inirospexit,  et  non  iii- 
vento  ibi  corpore ,  quasi  inoesta  paululuiA  recessit. 
Occurrit  auiein  ei  Domiiius,  inoique  illa  subsiitit 
qiiasi  interrogans  aliquid  ab  eo  :  et  post  piisillum 
conversa  est,  ut  rediret  ad  monuinentum  :  iie- 
rumque  subijo  se  convertit,  qiiasi  vocata  ab  illo , 
et  currens  procidit  ad  pedes  ejus ,  cuinque  ipse  dis- 
pjruisset,  surgens  illa  velociter  cucurrit  usque  ad 

(45)  Iia  corrigo  ,  pro  eo ,  quod  legebatur  impres- 
•um:  ex  morsu. 

(itf)  ll:£c  genuum  complicalio  competit  corpori 
iion  conteiiiissime  tenso,  ac  stanti  siipra  fiilcruni 
aliqiiod,  non  auleni  uii  cnncipiebabS.  Osanna  iiifra, 
Viias  II ,  nuni.  2i4  exaggerans  fere  supra  caiieros 
dolurei  euui,  «|iii  seiitiebatur  in  pectore,  ex  vio- 


desuper  venientes,  et  allocuti  suiit  cos ;  statimquc 
illi  regressi  sunt  in  civiiatein,  et  collegerunt  se  iii 
doiiiuin,  unde  egressi  fueranl.  Tunc  ego  ad  nie 
ipsain  redii  cum  hujiiscemodi  verbis  :  c  Kduxil  Do- 
ininus  discipulos  suos  foras  in  Dethanium,  »  et  quas 
sequuntur  in  Evangelio,  et  illud  :  c  0  Rex  gloriaa, 
Dbmine  virtulum ,  qui  triumpbator  hodle  super 
omnes  coelos  ascendisti. » 

leiita  illa  bracbioruin  disiensione;  undcconflrmatur 
dociriiia  prsedicto  Parergo  a  nie  tradita,  de  verbis 
fuctisqiie  exstaticoruni  ad  controversias  historicas 
iiun  Iraheudii». 

(47)  Fuit  celebraia  .\scensio  Domini,  13  Maii,^ 
Peiitecostes  25  Blaii. 


fSf  ECKRERTI  ADI^ATIS  SCIIONAUGlEiNSIS  t5f 

^  (M).  Post  li.Tc  in  dle  PciiiecosieSr  anie  celebratio-  A  seciindum  siiani  profess.onefD ,  ei  in  inedlo  eorum 


iMm  inffts«,  cum  essem  in  exstas-i,  vidi  nirsus  disci- 
pulos  congregaios  in  domo  supra  memoraia,  et  Ma- 
trem  SaWatoris  inier  eos.  Et  factum  est ,  dum  sc- 
derenit  apparuil  supra  singulos  eorom  quasi  ftamma 
ignis ,  desarsum  deseendetis  in  Impetu  veliemenii. 
£t  eontinuo  orones  unanimiier  consurgentes,  egressi 
sunt  cnm  hilariiate  et  flducta  magna ,  annuiitiare 
verlnim  Dei  in  populo.  Haec  eum  ita  pervidisseiii , 
reddita  sum  mihi ,  moxque  liaec  verba  assumpsi  : 
c  Spiritus  sanetus  proeedens  a  ihrono,  aposioloruni 
pceiora  invisihilKer  penetravit.  %  Gumque  inchoa- 
retur  ofBcium  missae,  rorsus  lii  oxstasim  veni ,  el 
vidr  quasi  fulgidissimum  radium  lucis,  de  coela 
Qsque  ad  altare  porrectum.  Et  venit  per  mediuin 


thronum  excelsum  valde  gloriosum ,  et  in  nie<iio 
throni  sedeniem,  cujus  facies  lerribilis  erat,  et  e% 
eo  et  de  ihrono  exibal  splendor  magiius  quasi  fulgur 
coruscans,  ita  iit  prae  Himia  hice  vix  potoissem  ocii- 
los  levare.  Et  circa  thronum  angelos  roultos,  et 
quatuor  animalia  :  hi  omnes  circumsteterunt ,  et 
procideiites  adoraverunt  sedentem  super  thronum  , 
dicentes :  Gloria,  et  honor^  et  benediclh  tedenti  sttfef 
thronum ,  viventi  in  ttecula  sceculorum,  »  Post  li.i:€ 
adjeci :  c  Salve,  sancta,  salve,  pia  el  nobilis  Virgo 
Maria ;  tu  enim  iiJtis,  tu  tuavis,  tu  adjulrix  et  coii- 
solalrix  omnium  in  te  coufideniium.  Adjuva  me , 
domina  mea  Hari»,  qiioniam  confidit  in  le  aiiima 
mea  :  ora  pro  me  Uiiigenituro  tuuro  Redemptorem 


ejiis  eolumba  speciosa,  quam  videre  soleo,  fereiis  ^  noslrum,ul  perficiat  in  ine  opus  niisericordiae  su«.  » 


lii  ore  quiddani  rubrum,quasi  flammam  ignis,  graiw 
diosculum  qu»in  solebal.  Et  primuro  quidero  supcr 
verticem  sacerdotis  expansis  alis  iiisedit ,  ibique  ex 
eo^  quod  in  ore  geslabat,  quasi  siiilam  unam  depo* 
soit.  Minietris  quoque  altaris ,  qui  erant  induti  ad 
legendom,  similiter  focit,  et  post  baec  consedit  in 
altari.  Gumque  rediissem  ah  exstasi,  dixi  magisirat 
nostrae,  ut  conimoneret  sorores  ad  devoiionem  ora- 
lionis,  sperans  id  ipsum ,  qiiod  et  postea  evenit. 
€umque  finita  missa  accederemus  ad  comrounican- 
iioni,  veni  in  exstasim,  et  dum  singillatim  ciNnrou- 
Micarent,  vidi  columbaro  praediclam  advolaniem^ 
et  exeo,  qood  in  oregestabat,  per  singulas  distri- 
buenieou 

61.  Hae  sunt,  frater,  miserationes  Doininiyqiias 
jn  prifflo  aniio  (48)  visiiationis  meae  operaius  est  in 
me.  tn  hac  auieui  secundi  anni  revolutioue  eadem 
fere  y  quae  anno  priore  in  festivitatibus  sanciorum 
circa  roe  accidere  solebant»  eveniunt,  et  nonnulla 
praeter  haec,  quae  propler  incredulos  ex  magna  parie 
•ilentio  praeterimus.  Aliquoties  auiem  alteriusniodi 
verbaf  quam  solebant,  revertenti  inihi  ab  exsiasi,  in 
ere  ponuntur :  ita  ut  in  loquendo  nori  roeum  sequar 
arbitrium,  sed  Domiui,  qui  per  os  roeum  roanife« 
•las  facit  visiones,  quas  per  roodestiaro  a  sororibus 
celare  consueveraro.  Naro  in  festivitateB.  Laurentir, 
visionem  quaro  videraro  his  verbis  manifestavit : 
•  Vidi  quemdaro  nobilissimum  diaconum  Laureii> 


62.  In  festivitale  Oinnium  Sanciorum  venrt  ange- 
lus  Doroini  ad  me ,  et  rapuit  spiritum  meum  a  cor- 
pore  meo,  et  sbbito  veni  cum  illo,  et  duxit  me  in 
altum  anle  osiium,  qiiod  est  in  conspeciu  Doinlni» 
et  introspexi ,  ei  vidi  inulta  miilia  sanctorum  coro^ 
iiaiorum,  astanies  ct  ministrantes  Deo^  et  in  circuitu 
ihroni  quatuor  aiiiiualia.  Aiigeli  vero  et  arcbangeli, 
eherubim  quoque  et  seraphim  steierunl  ante  ihro- 
nuin  Dei,  et  procidenles  adoraveriinl,  et  clara  voce 
dixerunt  :  c  Sanctns ,  Saiiclus ,  Sanctus  Doniinus 
Deus  omnipotens,  qui  erai,  el  qui  est,  et  qui  ventu- 
rus  est.  I  Siniiliter  et  viginli  quatiior  seniores  ceci- 
derunt  in  facies  suas,  et  adoraverunt  vivefiletn  iii 
Q  txcula  saeculorum.  Habeo  etaliquid,  quod  de  Bon- 
nensis  ecclesiae  consecralione,  quae  nuper  facta  est, 
tibi,  frater,  referam.  Sicut  insinuasii  mibi  per  epi- 
slolam  ,  oravi  Dominom ,  et  aperuit  roihi ,  ut  solel, 
oculos  ineos,  in  priori  Yespera  Exaltationis  Sanclae 
Grucis,  el  iuter  coetera ,  quae  mihi  monstrata  sunt, 
vidi  radiuin  copiosae  lucis  de  coelo  usque  ad  eccle- 
siainillaro,  tolainque  immensa  claritaie  illusiran- 
tem.  Nec  non  et  angeloruin  niultitudinem  lii  eodeiu 
radio  descendenlem  vidi,  ac  toto  tempore  dedicatio- 
nis  inter  ininistros  ecclesiae  conversantem:  Taiiia 
autein  majestaie  omnia  replebaniur,  ut  non  absqiie 
pavore  iniueri  possein ,  quae  gerebantur  iltic.  Fui 
auiem  in  hac  visione  continue  a  vespcriino  tempore 
prscedentis  dlei,  osque  ad  horam  illam,  in  qua  de- 


lium  aiite  fores  stantem,  et  palmaro  habentem,  et  ^  dicationis  officium  consuroroatum  esl.  Vidi  auteui 


corona  ejus  rubea ,  et  conversus  est  ad  me  blande 
iiispiciens.  t  Similiter  in  Assumptione  beatissiime 
Dominae  nostrae,  cum  ab  excessu  meo  redirem,  hu- 
juscemodi  scrmonem  coram  omnibus  subito  arripui, 
dicens  :  c  Yidi  supra  ccelum  coeli  ad  orienlero 
multa  millia  sanotonim  coronatoruro,  exisiimavi 
plus  quaroceiitumiquadraginta  quatuor  roillia,  qui 
omnes  Goronati  sunt  coronls  aureis,  unusqulsque 

(48)  Videtur  potius  dici  debuisse  secundus  annus, 
et  qui  hinc  iiiclioutur  lerlius ,  ut  palei  ex  deduciis 
hacieniis. 

(49)  Ad  Dicrstensis  monaslerii  sorores  cst  epi- 
Flola  IX  Elizabeihae;  sed  ubi  ipsuin  moiiasleriuin  sU, 
aiii  fiierit,  necdum  coinpeii;  suspicor,  miod  in  (lo- 
i^ulcnsi  dioeccsi  oppiiium  Wcsipiialiu;   Oorsten  lii- 


iiiier  caetera^  guae  iUic  agebantur,  te,  frater,  pulpiio 
in  Matulinis  astantem ,  et  unam  ex  lectionibuft  Us- 
gentem. 

63.  Accidit,  ut  quaedam  sororum  nostrarum,  quaa 
moranlur  in  Dierstensi  (49)  coenobio ,  migraret  e 
vita.  Nuntiata  igitur  nobis  morte  ejus,  duni  secun- 
dum  consuetudinero  (50)  pro  remedio  animae  «jus 
afllictionem  suscipererous ,  vidi  angelum  Domioi> 

teiiigatur.  Sed  an  ibi  lunc  sorores  fuerint,  inqoiren- 
duin. 

(r>0)  Haec  mului  suffragii  consue(o<io  speciaiem 
arniuam  utriusque  monaslerii  conjunctioiieiu  indi- 
cat :  :<ffliclionem  autem  a  singuli»  assumendam ,  de 
qua  liic,  puio  inlelligi  posse  flagellaiioiieni  religiosis 
UMirpiitatii,  el  vuigo  diclain  disriplinuiu. 


f53 


TfTA  S.  CLISABETH. 


f5i 


siftDiem  teciis  iiiaKislram  tiottmn,  cujns  ininisterio  Jk  iiitenliam  ali  operiiHM  pravis,  ego  Doiiiiiiuicofiipleiio 


oput  Del  perficiebaiur.  Eadem  qiioque  liora  el  l>ea- 
tisaimam  ilominam  nostram  vidl ,  qoasi  in  regione 
inferiorfs  aeris  sUnfem ,  el  respicientem  ad  nos. 
CompleCa  aoteni  afllictione  nostra ,  elevatus  esi  an- 
gelus  usquead  eam.  et  parlter  ad  snpema  redieruni. 
Factum  est  in  vigilia  Naiiviiatis  Doniini ,  teinpore 
mMutini  sacrificli»  dum  essero  in  oralione,  aperuit 
Domlnns  oculos  mcos,  et  vidi  in  spirilu  virum,  cu- 
)iis  desideravi  pnssentiam ,  a  longe  properantem  ad 
spectamiam.  agonem  passionis  meae ;  qui  cum  jara 
insUnte  vespertino  tenipore  advenlsset,  vldi  ange- 
loro  Domini  desnrsum  venlentein ,  quasl  in  adjnto- 
rinm  milii,  ei  cuin  stetisset  coraro  me,  dixi  illi  : 
c  Diimiue  nii ,  lassa  suin  ad  sustinendunu  »  Ei  ait 


indignationem  ineam  iu  vobis. » 

65.  Nunc  ei  illud  silere  non  possum,  quania  dl* 
giiaiione  Doniina  mea  cor  roetmi  latiicavit.  Diim 
essein  in  prxfato  excessu  meo,  vidi  illam  a  longe  in 
doino  quadam,  quasi  jacenieni  iu  lectulo  (51),  et 
conlreclnnlem  inanibus  inraiitnluin  ftpcciopum  et 
amabilem  niinis.  Quem  cuin  eircumligasset  fasciis 
albiisiinis,  deposuit  in  pnesepio,  quod  secus  ipsuni 
esse  videbatur;  et  post  puailiuiu  recipiens  enm,  in 
sinu  suo  reclinavii.  Continuo  post  hxe  vidi  iliam  iu 
regiio  clariuiis,  tanquam  Regiuam  et  Dominam.  In- 
vocavi  igiiur  eam  solito  inere  et  specialiter  pro 
quodam  familjari  roeo  ipsain  rogavi.  Erat  iJle  iii  or- 
dine  diaconatus  et  rrequenter  euiu   adborlaia  Tue- 


ad  me:  c  Confurtare,  coiisolare,  noli  deflcere  In  °  nm^  ut  ad  sacrum   ordinem  sacerdoiii  ascendere 

non  diflerret.  Ille  vero,  diversas  causus  iimoris  sui 
praeien*dens,  tani  arduam  reni  aggredi  nondum  se 
audere  fatebatur.  In  itla  igilur  invocatione  roea»  cum 
ejusdem  rei  roentionem  ooram  Domina  mea  facerem, 
liaec  vcrba  iiiilii  respondit  :  c  Dic  servo  meo :  Nuli 
tiincre  :  fac  quod  faciurus  ei  et  redde  ralioneai  de 
serviiio  meo»  quod  mibi  facere  debueras  ei  non  fe- 
cisti.  » 

b^.  In  festiviute  S.  Joannis  Evangelists,  lem- 
pore  di^inl  ofllcii,  duin  esseni  in  lectulo  meopropler 
inflrmiiatem,  ibidein  facta  est  inaiius  Domini  super 
me»  et  vidi  amabilem  illuni  sac^olein  Domini,  iii 
conspeciu  tbroni  slaniem.  Elfudi  iiaque  oraiioncs 


via.  »  Et  post  pusillum  requievii  caro  mea  in  ex- 
•tasi,  et  sustulii  me  in  spiritn  in  sublime,  et  coii- 
leinplala  sum  jucnnditatem,  quam  praeparavii  Deus 
diligeniibns  se,  qucmadmoduin  anno  priore.  Cumque 
post  longom  excessom  redirem  ad  me,  continuo  ori 
nieo  haec  verba  aflliixerunt :  c  Descendit  de  coelis , 
missiJS  ab  arce  Patris  :  iniroivii  per  aurem  Virginis 
in  regionenf  noslram ,  indutus  stola  purpurea,  et 
exivU  per  auream  porum,  lux  ei  decus  universae 
fjbricae  miindi.  »  Et  illiid  :  c  De  occulta  liabitatioii«s 
siia  descendii  Filius  Dei ,  venit  quarrere  et  salvare 
eos,  qui  euin  de  tolo  corde  desiderabani.  »  Ei  venii 
aiigelus  Domiiii  ad  me,  et  rapuit  spiritum  meum  , 


sicut  In  festiviute  Oinnium  Sancioruin  prosecuu  C  ^^  Ipsunii  ac  peiii,  ut  inibi  dareiur  videre  aliquid 


sum.  Posi  liaec  bene.lixi  Dominuin  dicens :  c  Gratias 
ago  tibi.  Doinine,  qui  mlsisii  ad  me  angelum  tuuni, 
qui  consobius  est  me  lii  iribulaiione  inea ,  quia  iu 
solus  laborem  ei  dolorein  coiisideras.  » 

04. 1n  die  vero  nd  majorem  missam,  ciiro  es- 
sein  rorsus  iu  excessu  roeo,  ac  devotissiine  pro 
cominunl  correctione  Ecclesiae  Doroini  orarem,  in 
fine  oratiouis  postulavi  a  DoiHino,  ut  indicarc  inibi 
dignaretur,  quaenam  essei  voluntas  ejus  snper  clero 
et  monialibus,  non  bona  gradienlibus  via.  Cumqiiu 
oratione  compleia  jam  ad  roe  redire  incipcrcin, 
asiiiit  mibi  aiigelus  roeus,  et  dixi  ad  eum  :  c  0 
dulcissime  aique  ainaniissiine  jnvenis,  responde 
niihi  ad  ea,  quae  inlerrogavi  a  Domiiio.  »  Ei  dixit 


eoruin,  quaeei  in  lerra  posiio  denionstrata  suiiu  Ei 
coiiiinuo  viiti  quaiiior  aniiiialia  ibbieni  assL>lcnlia, 
sccunduni  euni  moduro,  quo  in  Ezediieie  descripta 
sunt,  et  rotam  quadriformero  coraro  eis.  Post  bacu 
curo  jam  ad  me  ipsam  redilura  essem,  vidl  duos 
ange!os,  ierribiles  ei pleiios  indignaiioiie sicunduiu 
faciem,  in  inferiori  aere  residenles;  babeiKitqi:e 
unus  eorum  gladium  terribiicin  in  dexier.i,  exteu- 
snin  quasi  ad  percutiemluro.  Et  dixi  duciori  lueo  ; 
c  Doniine  mi,  qui  suni  isii?  »  Qui  aii  :  c  llalienl 
potestaiein  iiocere  lerrae.  » 

67.  Posi  liaec  in  die  innocenium,  vidi  turbam 
magnam  juvenuro  candiJoruni,  in  monte  excelso 
deambulantem,  cum  insigniis  mariyrii ;  quos  prc- 


ad  roe  :  c  Clama,  et  dic  genti   peccairici,  populo      cedebalAgnus  candidus,  crucis  signuni  bajulaiis. 


pleno  peccato:  Vje!  vae!  vobis,  qui  liabitalissub  po- 
lesute  diaboli ;  quiescite  agere  perverse ;  discite 
benefdcere.  bin  aulcm,  ecce  ego  Doniinus  milto 
aiigelum  meuni  percutieniem  inier  vos,  nisi  con- 
versi  fueritis  a  viis  vesiris  iniquis,  ei  egeritis  poe- 

(51)  Sic  eliam  Graeci ,  in  tabellis  xii  Doiniuica 
niysieria  repr;i*senun(ibus  pingiint  Deiparain  insiar 
pucrperae  cubanleni  intra  nscellam  seu  corliem  hu- 
|iismo<fi  usui  aplum.  Nec  absurduin  sil  cogitare, 
quod  ioiephus ,  stabulum  ingressus,  buiu6moili  ali- 
qnid  comniodaii  aeceperit  e  vicinia,  idqiie  admise- 
rit  Virgo,  iion  ui  necessiuii,  seil  ut  consuetudini 
puerperarum  parerei;  ulpote  quae  in  nullo  volebat 
^itleri  rximia.  Et  Graeci  qniileni  iu  pingunt  eam  in 
spcIuQca  :  Elisabeihae  aulcin  noslro*  ita  repraescnU- 


Et  aio  ad  duciorem  meuro  :  c  Domine,  qni  sunl  isii, 
qiios  video  bic?  »  Ei  respondit :  c  Suul  inuocentes  ei 
iniinaculati,qui  sequunlur  Agnum  qiiocunqiieierii.» 
Et  dixi  :  c  Domine,  quare  isii  plus  quain  aiii  T  »  Ei 
ille  :  c  Non  soliim  isti,  sed  sunt  et  alii,  qui  suiu 

tur  in  (loino,  in  qiia  et  a  inagis  repertus  infans  cum 
innlre  esi,  juxU  evangelicam  hisioriaiu  :  transgressa 
scilicei  iiide  ex  spelunca  seu  st.ihulo,  poslquaiu  pa- 
slores  annuniiarant  quid  sibi  dc  piicro  Uessia  di- 
cluin  essei  ab  Angelo.  Sed  iii  i:o$lra  scnteutia,  qua 
credimus  advenisse  niagos  iino  posi  natani  pueruui 
aiino,  iiiepte  conciperelur  adbuc  cubaiis  Deipara. 
Ideoqiie  ad  adnottiioneni  16  reflcciciidus  auimus  lc- 
cioii  esl. 


m  ECKBCUTI  ADBATIS 

iiiiioceiites  ec  iininaculali,  eliam  el  virgiiies  elecli  iii  k 
Christo.  —  Quare  Agnuin  plus.quam  aliud  aiiiiiial?f 
Aiiile  sulijecii:  cQuia  innocens  Agnus,  ironiaculutus 
ctelcctus,  occisus  esi  pro  salute  buinani  generis.  > 

CAPUT  V. 

Yishnes  itnni  1155  eum  Appgndict^  ad  annum  60 

speciame, 

08«  In  Epiphania  quoque  Domini»  miiltiplicavit 
Dominus  graliam  suam  in  me,  et  vidi  in  spirilu  Do- 
niinam  ineain  ei  parvuliiui  ejiis»  quasi  in  domo  qua- 
dain  loiige  posita  commoraiites.  El  ecce  tres  viri » 
regalcm  babentes  decorem»  introierunt  iliuc,  et 
flexis  genibus  adoraverunt  coram  puero.  Unus  au- 
tem  ex  iliis  profereiis  nuniisma  aureoin  magnuni , 
qnasl  iiuagine  regia  signatum ,  oblulil  in  inanus  ip- 
sius.  Similiteret  alii  duo  accedentes»  munera  sua 
in  vasculls  quibusdaro  reverenier  obtulerunt.  Post 
Ikec  et  nuptise  ilbe,  quae  factae  sont  in  Caiia  Cul  l»;r» 
repraeseiitataB  mibi  sunt,  el  vidi  rursus  illic  Saivato- 
rem  cniu  Maria  matre  ejus  inlcr  coiivivas  discuin- 
bciitem,  et  bydrias  sex  ibidem  posltas.  lusuper  vir- 
f(i.ici  corporis  siii  ablutionem ,  quae  iu  Jordane  ce- 
lcbrata  esi,  Doininus  ancillx  suae  prxsenlare  asper- 
nalus  iion  cst.  Yidl  etenim  qualiter  cum  saiicio  fia- 
ptista  suo  in  aquas  beali  fliiininis  descendil ,  et  ba- 
piixaiiis  csi  ab  eo ,  ct  qualiier  columba  de  coelo 
<«escendens»  venlt,  et  requievit  in  veriice  ipsios.  El 
fgo  ab  bac  visiye  expergiscens ,  in  bace  verba  oi 
nieuin  aperui :  i  in  columbae  spccic  Spirilus  sancius 
visns  est,  paicrna  vox  audila  est :  Hicesi  FHinB  men$  ^ 
ditectus^  in  quo  mt/ii  complacui^  ipsum  audiie  {Uatik^ 
xvii). » 

09.  Posl  haec  in  restivilaie  Puriflcaiionis,  in  pri- 
rois  Vesperis,  novum  quiddam  cl  insuetuin  fecil 
niibi  Deus.  Curo  eniro  essein  in  eicessu  mco,  solito 
iiiore,et  orarem.ln  spirilu  ad  Dominum,  acDoini- 
iiain  meam»  quam  pcr  spirilani  intuebar,  saliiiarein, 
el  devolas  coram  Ipsa  prcces  eflunderein ,  omn<-m 
oralionis  nieae  lenorem  sorores,  quae  eraiil  in  cii- 
rnilu  meo ,  palam  audierunl.  Ego  vero  cum  rediis- 
sein  ad  ine,  credcre  nolebam  narrantibus  baec,  quo- 
usqiie  eadero  verba,  quibus  in  oratione  usa  fueram, 
per  ordinem  replicuerunl. 

70.  Factum  item  esl,  ui  quxdam  soror  annosa 
inflrmarelur  apud  nos,  infirroitate  qua  el  mortua  D 
esu  Accidii  auiein  teriia  die  ante  mortem  ejus,  sn- 
bito  iia  aggravari  iuflrroiuiero  ,  ut  jam  morilurara 
eainexistiinareinus,  et  accurrenles  litaniam  incboa- 
viiiiussupcr  eam.  Irruil  igilur  eiccssus  incnlissuper 
nie»  et  paulo  posl  cxpergeracta,  di\i  :  c  inungite 
caro;  »  nonduin  euiin  oleo  iuuucta  ruerai.  liocdicio 
slaiim  fui  in  spiriiu.  iiursus  autem  post  pusilluni 
experglscens,  antequam  plene  ad  me  ipsaro  redirem, 
audicntibus  cunctis,  vislonein,  quain  videram,  pro- 

(52)  Anno  1155  litlera  Donr.iiiirali  fi.  P.*isclia  fuil 
27  Martii.  Ideoque  restuni  Annunliaiionis,  quia 
voncursurom  alias  ciiro  die  \ciicris  sancto,  relro- 
Iralicnduni  fuit  jiixia  Rubricain  diceceseon  islarum, 
qiia*  iii  Mogiiiitiiio  sic  legiiur :  f  bi  fcslum  Annuu- 


SCHONAUGIENSIS  156 

nuniiavi,  dicens  :  c  Doniina  noslra  cum  Patre  nostro 
B.  Bencdicto  descenderat ,  et  nescio  quam  ob  cau- 
sain  statiin  ad  snpema  redierunl.  El  nunc  adfue- 
runt  hic  spiritui  maligiii  coroplures,  quorum  adliuc 
quidain  veluti  canes  in  circuitu  nostro  ambulant , 
et  lanquaro  vullures  in  tectis  considenl*  Slabanl 
aulein  secus  lectum  sororis  noslrae  diio  angeli ,  et 
dixerunt  ad  illos :  c  Discedite  binc;  t  soror  isia  ad- 
buc  vivendi  spalium  accepit.  »  Cum  bo^c  dixisseni . 
cl  ex  iniegro  ad  inc  ipsam  rediissem,  nesciebani  iiie 
revelasse  visionein,  cl  advocans  magislram,  secrcto 
coepi  narrare  ei  quae  videram;  illa  aiitcro  eadem 
oinnia  se  ex  ere  meo  audivisse  confiiebalur.  Pcsl^ 
bxc  die  terlia,  curo  eadeni  soror  migraret  e  vila  , 
in  hora  Iransilus  ejiis  vidi  per  spiritum  eosdein  duos 
arigelos  ei  assisientes ,  et  egredientem  corpore  aiii* 
roain  excipienies,  quorsum  autein  illam  detulerinl, 
revelaturo  milii  non  esl.  Cumque  esscintis  oranlts 
In  clrcuiiu  runeris ,  vidi  angelum  speciosnm  quasi 
pusilla!  staturae,  in  sumroitaie  feretri  sedenlein»  qui 
eiiaro  niotus  inde  non  esi ,  cuin  nsque  ad  ecclesiain 
fratruin  asporlarctur  et  usque  ad  lempus  sepulturat 
adfuit. 

71.  Posl  liaec  et  ro^febris  valida  apprebendil.  et 
desideravi  Unclionis  sacrarot-nturo.  Eo  autciu  tem- 
pore  dominui  abbas  profectus  lueral  ad  loca  viciiia, 
ci  exspectabaro  adventum  ejus.  Quodani  autein  ve- 
spere  circa  crcpusculum ,  sedeiite  magistra  coraiii 
nie,  accessil  vir  quidam  veiierabiiis,  el  sielii  in  coii- 
spcclu  ineo,  el  exisiimabam  ipsum  csse  doiniiium 
abbatcro ,  el  laetata  suro.  Duinque  arguerem  tardi- 
laiem  ejiii  ct  monim  duritiam,  benigne  suscepil 
correptionem ,  ei  couso'atus  est  me ,  diccns ,  noii- 
dum  me  esse  inorituraro.  Rogavi  igiiur  ui  Doniini- 
caro  orationero  el  Syniboluro  recitaret  corani  iiie, 
el  postra  me  inungerei.  Quod  cum  fecissei »  et  ogo 
ad  iingula  vcrba  ci  per  inlervalla  respondisaem , 
toiuni  Liicliouis  rituin  complere  visus  est  in  luc , 
et  data  niibi  benediciione,  abscessil.  Inlerrogavii 
igitiir  nie  inagislra,  qii;c  verba  omnia  audierai,  cuuh 
qiio  serroonem  babulsscin.  Et  dixi :  c  Nonne  douii-^ 
nus  abbas  prxscns  fuit,  et  inunxit  me?  >  llla  auleni 
neniinem  iilic  se  vidisse  testala  esl.  Tunc  ergo  pri- 
muro  intellcxi  visionero  spiritualero  roe  vidisse. 

72.  Posl  bxc  imminente  festiviuite  Annuntiatio- 
nis  (52),  inciJi  in  languorein  gravissimum,  et  bidi.o 
nnte  diem  festum  in  infirmitale  jacebam.  In  ipso 
autem  fesliviiatis  die  maue  ita  aggravatus  esl  laii- 
guor  nieusy  ut  venirent  ad  stralum  nieuhi  sororcs, 
ac  diccreiil  litaniani  super  roe.  Cumque  discesiurac 
essent  a  mie,  inierrogabani  an  co  die  communicnre 
vellein,  sicul  ct  ipsae  factuiae  erant.  Ego  autem 
renui ,  dicens  non  ine  aliqiiilius  dignis  operibui  ad 
boc  essc  praparatam  sicut  ipsas,  propler  invalclu- 

lialioiiis  vencrit  in  diem  Sabbati ,  in  cboro  el  foro 
solemnilercelebraudiim;  &i  vero  veiieritpost  fesiuin. 
Palin.iruui ,  vel  in  bebdoniada  Pascliali,  anticipalur 
iii  VjgiKain  Palmnruiu  inodo,  quo  supra  :  >  Cuil  er|« 
co  aiino  fciluui  Istud  celebraium  19  HAfiiu 


m  TITA  S.  ELfSABETir.  fJS 

iiu%m  corporis.  Qiiae  cuoi  iiiiii  tri^tarentnr,  ac  dis-  A  ratiim  esl  cor  eoruiii,  nec  capienr,  nec  riilclligrre 


ccdereni  a  Rie  •  Ycuit  angelut  Domini ,  ci  staiis  co» 
rani  nic  poMiit  roanum  Mam  in  capite  inco,  ei  aii : 
#  Surge,  et  sta  auper  pedea  taos.  Lilierata  es  ab  in« 
irmitatihifs  tuia.  Acceda  ad  comrounicanduin  :  con* 
lbrtare»et  esio  robusta.  >  Ad  bapc  Yerba  subilo 
bnguor  fugit  a  nie,  el  per  uniTersum  corpns 
8ua?issiroe  alleviala  sum.  liocque  adjccl  : 
«  Possibile  quidem  fiierat,  Doniine,  passiones,  quas 
iMCtenus  «ustinuisii,  lcTiores  libi  eiUcere.  Scd  qno 
■leiias  tibi  crcderetur,  aflligi  ila  le  Toluisli.  i  Con- 
linao  ergo  apprehensis  indumcniis,  snrrexi  de  strntu 
meo,  et  descendi  cum  iiitegris  Tiribns,  et  colore 
viTldo  •  et  veni  bilariler  in  convenlum  sororum , 
miranlibus  universis,  et  fcci,  qiioJ  mandaveral  mihi. 
Eadem  die,  ipsa  quoque  Anountiatio  Doniinica  pne> 
aentala  est  mihi.  Vidi  enim  in  spirilu  Dominam 
weam  quasi  in  conclavi  quodam  stantero  ad  oralio- 
Mm ,  et  subito  «pparuit  coram  ea  Angelus  inagnae 
ciaritatis,  Tclut  nlloqucns  cam.  lila  autcm,  viso  eo, 
cspavescere  Tisa  esi,  ct  posl  muluam  coUocutioncm, 
Teverenter  ad  eum  se  incliiiavit,  moxque  ille  dispa- 
ruit. 

73.  Ante  festiTitatem  Palmaruro  die  priori,  jam 
iiistauie  Tcspertiiio  lempore,  stabam  sola  in  oratorio. 
ei  eram  inlenta  oraiionibiis ,  et  ecce  radius  copiosi 
laminis  rcpenie  de  ccelo  elTusus  esl  snper  me»  facicus 
mil|i  acttaui»  qucroadroodum  sol  quando  splendel  iii 
irirtute  sua,  et  procidi  in  lerram ,  et  veni  in  nicntis 
eicuaani.  Sorores  itaque  veiiienies  conciirrcbant 
^  roe,  Tolcntes  sublevare  caput  mcuni  a  lcrra,  ut 
ftilvilloa  supponerent,  et  nuUo  nisu  lcTare  illud  po- 
liieruDt.  Et  post  pusillum.  Tenit  angelus  Domini,  et 
erexit  roe  velociter,  et  statnit  me  super  pedes  nieosy 
«liceiia :  c  0  homo,  surge«  ei  su  snpra  pedes  tuos, 
ei  loqiiar  tccuro f  et  iioli  tlinere,  qiiia  ego  tecuni 
«im  omnibiis  dicbus  Tit£  tu».  Viriliicr  age,  el  cou- 
Ibnetur  cor  tuum ,  et  susline  Domiiiitm ,  et  dices 
pncTaricatoribns  terrae  :  Haec  dicit  Doininns  :  Sicat 
oiitn  gentes  criicilixerunt  roe,  sic  qiioiidic  cniciligor 
iolcr  illos,  qui  pncvaricati  sunl  iii  ine  in  cordibas 
suis.  Avertuiit  enim  facles  suas  a  me,  et  cor  eornm 
.  loiige  cst  a  lue,  nc  vidcant,  et  ne  recogiient,  qu:»- 
liler  passus  siiin  ,  et  quoinodo  liberaTi  eos  in  san- 


potiTunt  Tcrbn,  qux  locnius  snin,  sed  rcce  !ent  a 
nie.  V»  illis  !  quia  opprcssi  siint  a  diabolo  et  obe- 
diunt  ilii  et  inhonoranl  faciem  ineam  cum  prnvis 
opcribus  sois  ct  obliti  sunlDeumfactorem  suuni.i  lit 
dixi  :i  Doinine  mi,  ncscio  quid  dicam  ,  vel  quid  fa- 
ciam,  qiiia  indocta  snm  in  Scripturisdivinis.  i  El  dixil 
niihi :  iSnfficit  tibi  gratia  roca;  quienim  habet,  dabi- 
tur  illi,  et  qui  non  habet,  id  quod  habet  auferetur 
ab  eo.  I  Post  hoec  in  secunda  feria,  cnm  interessem 
Matntinis, ,posnit  Dominus  veibnm  in-oremeo  : 
t  Vae  vobis!  bypocritar,  qni  absconditis  aarum  et 
argentum,  hoc  esl  Tcrbuni  Dei  et  legem  Domini, 
qiL^e  est  pretiosior  auro  et  argento,  ut  appnreatis 
hoininibus  rcligiosi  et  innocentes ;  intrinsecus  aii- 
"  tem  pleni  estis  ingenio  roalo  ct  imrounditiis  vestris 
introeuutes  ad  Sancta  sanctoruro,  quod  est  altare 
Dci  ad  communicanduni.  Vere  Dominus  avertit  fa« 
ciem  sunm,  iie  videat  holocaiitomala  ct  sacrificia 
veslra.  Inreliciorcs  cstis  iis,  qui  aspiciunt  tos  qiiasi 
speculnm,  cum  considcranl  opera  Tcstra  roala  et 
scandalizantur  in  Tobis.  Pro  certo  scilote,  quin  lcs 
pcribit  primuin  a  sacerdolibus  ct  senioribas  populi 
iii  lioc  tempore.i 

75.  Iten:  in  qnnrta  fcria,  cum  sola  essem  in  ca- 
pitulo,  Tcni  in  exstasim.  Et  dixit  angelus  Doniini 
ad  me  :  c  £t  tn,  fili  honiiiiis,  dices  ad  eos,  qiii  habi- 
tant  iu  tcrra:  Audiie,populi :  Deus  deorum  locutus 
eal.  Pceuitentiam  agite,  prope  esl  cnim  regnmn  Dei : 
ct  conTertiinini  ad  lue  in  toto  corde  vestro  ct  e^o 
Doininus  convertar  ad  tok  et  rccoiiciliabor  Tobis. 
Qnod  si  noliierltis,  et  me  ad  iracundiam  provoca- 
veiitis,  in  peccatis  vcstris  moricmini  ct  mors  dc- 
Torabit  Tos  subito  et  quasi  nescientes ;  et  n:iscra- 
biliores  eritis  oinui  creatura,  etiam  brutis  aiiinia- 
libus,  qux  dum  mortua  fuerint»  nihil  uitra  ninll 
patlentur,  Tos  autem  craciabimini  in  igne  «neieriio, 
uhl  erit  flelus  oculorum  et  stridor  dentitim  siiie 
flne.  I  Et  dixi  :  c  Domine,  nescio  loqui  ct  tarda 
siim  ad  loquenduin.  i  Et  dixil  :  c  Aperi  os  tnuni, 
cl  ego  loquar;  et  qui  audit  le,  audit  et  me.  >  In 
Sabb;ito  sanclo  ante  Pascbn,  ibam  ad  capiluluin  ct 
Tcni  in  exstasim  in  limine  sacelli,  et  circuii.fnUil 
me  lux.  Et  assisteiis  mihi  angelus  Doinini,  ail : 


Huiue  iiieo.  Et  dices  ad  eos :  Redite,  prasTaricatoies,  D  *  ^  miserriini,  qui  thesaurizatis  vobis  thesauros  iu 


ad  Dominuro  Deuro  Tcstrum ,  quia  lienignus  et  mi- 

•ericors  est,  qui  nou  Tult  morieiu  peccatoris,  sed 

magis  at  conTcrtatur  et  TiTat.  i  llxc  cum  dixisset , 

ebiit.  Ego  autero  signaro  feci  sororibns,  ut  allatis 

Ubulis  ista  scripto  exciperenl ,  non  enim  aliiid  quid- 

^HMot  loqui  poteram»  qiioiisque  oiunia  secuiiduni 

imrnitionero  meam  coiiscripia  suiit. 

74.  ftursus  in  ipsa  die  Palmarum  teinpore  dlTini 

'  efScli,  cam  siroiliier  iii  exccssum  luentis  Tenissem, 

.  erexil  nie  angelas  dicens :  c  0  hoino,  cogita  quid 

eis,quia  pulTis  etcinises.et  fragile  flgroentum.  Audi 

me,  qui  loquor  tecuro.  Haec  dicit  Doroinus:  Pleiia 

cfst  terra  iniquitaie,  et  hic  popalus,  non  populiis 

mcus,  scd  popiilus  adTorsarius  niibi  cst.   Obdu- 


inrernalibas  pcenis.  Nescitis  qiiot  nobiles,  quot 
potcnles  peribunt  in  die  jndicii,  qaot  divites  ct 
lapientcs  lugcbunt?  0  inundi  gloria ,  rcs  inisera  t 
rVae  illis  qui  diligunl  eam!  Ego  claniavi,  dicit 
Dominus,  el  iterum  clamo,  et  qui  sest  qui  me 
audiat  et  cansentiat  coiisiliis  ineis?  Cum  autem 
clamavi »  clamavi  et  dixi :  Si  quis  sitit ,  Tcniat 
ad  me,  et  bibat»  et  de  Tcnlre  cjus  fluent  aquae  Tivae. 
0  honio  qaicunquc  es,  dic  tu  :  Ecce  ego,  et  dicetur 
tibi :  Abnega  te  ipsuro,  et  factus  obediens  et  humilis 
corde ,  Tsni  et  scquere  me ,  el  ego  probabo  si  sis 
Tcrax  an  non.  Et  tu  constans  et  perseTcrans ,  noH 
dcficere  iu  certaroine;  qui  enini  bene  certaverit 
usque  in  fincm,  hic  salviis  erit.  i 


189  ECKBeRTI  ABBATIS  SCnO.NAUOe^iSIS  160 

76.  In  una  Pascballnm  dierum  in  meridie,  cum  A  pro  comiiis  eieomm^afeatione,  sed  non  (anien  con- 


Tellem  qulescere ,  astitit  lectulo  meo  angelus  Do- 
fiiinl ,  et  dizit  miiii :  c  Noli  contristari  de  iis  qu» 
tibi  solent  evenire;  sufDcil  tibl  graiia  mea,  quia  non 
te  dcseram,  nisi  tu  ipsa  Telis.  Obediens  esse  stude 
cum  omnt  bumilitaie  et  laetiiia  cordis.  Esto  patiens 
contra  omnia  adversa;  noli  teextollere  in  superbia, 
ted  semper  bumiliare  ut  exaUeris :  nullum  despi- 
cias,  nullum  contemnas,  in  omnibusbonum  exem- 
t)Ium  monstra.  Diliges  Domiuum  Deum  tuum  ex 
tolo  corde  tuo ,  et  proximum  tuum  tanquam  teip- 
sam,  et  quod  dedi  (ibi,  dato  lu  aliis,  ut  et  ipsi  re- 
ficiaiitur ;  quia  lu  non  babercs ,  nisi  datum  tibi 
fuisset  c!esuper.  i  Pra^ter  liaec  et  alia  plura,  tanquam 
paler  filium  benigne  instruendo ,  a(4jecil ,  qu»  pro- 


solatlonem  soam  Dominus  ab  ancillis  suis  suspen- 
dit :  venit  enlm  unus  ex  saecrdotibus  ad  nos,  ferens 
in  cnpsella  sacfamentum  Dominici  corporis ,  unde 
secundum  morem  ertmos  eomniunicatunc.  Qul  cum 
intromissus  esset,  ct  capsellam  super  altara  quod 
intrinsecus  apud  nos  est ,  deposuisset ,  vidi  lucem 
magnam  de  cdclo  egredientem ,  et  direcia  ett  super 
illam  in  modum  radii  solaris,  totamqne  illuslravit. 
Sed  et  columba  nlvea,  per  medium  ejusdem  lucis 
veniens,  advolare  visa  est,  et  resedit  juxta  illam. 
Yenit  et  angelus  Domini,  el  quasi  devotionis  nostne 
tesiis  astiiit  secus  altare ,  quoutque  omnes  per  or- 
dinem  communicavimus. 
79.  In  Dominica  (55)  autem  nocte  anle  festum 


pter  intervei^ientem  soporem^  beu  I  a  memoria  inea  B  tpostulorum  Petri  et  Pauli ,  cum  i^tarem  in  loco 


el;<psa  suni. 

77.  In  restivitate  S.  Marci  evangelists;  (53)  vidi 
ostium  aperium  in  coeio  et  ex  eo  splendor  niagnus 
super  me  effusus  est,  et  subito  veni  in  exstasim. 
Cuinque  essem  in  excessii ,  vidi  anie  tbronum  Dei 
(qiiemadmodum  In  restivilate  B.  Joannis  evange- 
lislae  videram)  quatuor  aniiualia  ,  singula  babentia 
facies  quatuur,  quat ,  in  bunc  nioduin  dispositat 
consideravi.  Facie^  bominis  erat  in  auteriori  parte, 
quae  ad  tbronum  respiciebat;  in  posteriori  vero, 
facies  aquilae;  in  deitera,  facics  leonis,  in  sinistra 
facies  vituli.  Habebant  et  alas  senas ,  quaruro  duae 
tupra  capita  singuloruin  erectae  invicem  coniunge» 


oralionis ,  veiii  in  exslasim ,  cui  libenter  reluctata 
fuissein ,  si  potuissem.  £l  conlinuo  asiiiit  mihi  an- 
gelus  Douiini ,  et  dixit  nostro  sermone  :  c  0  nii- 
scra,  cur  baec  tam  invita  pateris?  Quam  mulii  suut, 
qui  libenter  bxc  sustinerent,  si  daretur  illtt  con- 
tequi  ea,  quae  tu  conscqueris?  Si  non  in  praeseiiti 
bacc  pateris,  illic  utique  patieris,  ubi  durius  patien- 
dum  tibi  erit,  autequani  videre  merearis,  quae  nunc 
visura  es.  t  Et  dixi  :  c  Domine  mi ,  ex  mulia  fra- 
gilitate  mea  provenit  mibi  impatientia  baec ,  et  tf 
consolari  me  vis,  Doiuine,  quid  mibi  ostendes?  s 
Et  aii :  c  Veni  el  vi Je  et  contemplare  jucundiiatcm, 
qiiic  veniet  tibi  a  Deo  luo.  i  Et  staliin  in  tublime 


lianlur ;  duae  vero  expansas  erant ,    ita  ut  uniuscii-  ^  ^^'uli^  "i<^  *"  ^erem  excelsum,  et  inirospexi  per  ot- 

.  •  •  .  1  .  .  ^     •• „1^      •.       .•  ^.  «J»     ^      I».  ^_^  I «^^       t m^ 


jiisque  una  ala  alterius  tangeret  alam,  duabus  vero 
vclabant  corpora  sua,  erant  autem  plena  oculis  aute 
et  retro.  Apparuit  et  rota  grandis  et  lucida ,  stant 
coram  eis  ante  tbronum ,  quasi  complexa  qiiatuor 
potas,quae  iia  invicem  connexae  enint,  ut  uiia- 
quxque  duas  sibi  vicinas  ex  parte  complectereiiirf 
et  omnes,  majorem  iiitiinsecuscirculis  suis  contin- 
gebant.  Erat  autein  spatium  quoJdam  inter  ipsat 
quatuor,  circa  nedium  punctum  majoris ,  rubicun- 
dum  quasi  flamma  ignis  ,  et  ex  eo  quasi  scinlilliil;e 
qiiaedam  exire  videbantur  ac  dispergi  per  omnes 
rotas,  et  quasi  vivificari  vidcbantur  ex  illo.  Undu  in 
eadem  bora  menti  meae  illud  occurrit:  cSpiritus  vitae 
erat  iii  mtis.i  Cuinque  aspicerem,  dibcesserunt  ab 
invicem  aniinalia  in  qualuor  partes ,  et  singula  eo- 
rum  singulac  rotx  antecedebaut. 

78.  Die  quadam  Dominica,  dum  apud  fratres 
iiiissa  celcbrarctur,  prospexi  forte  per  fenestrani;, 
rnpicns  nudire  fralres  concincnles  gloriain  Deo* 
S:abat  autein  forte  in  via  vir  quidam,  vociferans  ad 
alium  et  diceiis  :  c  Ubi  nunc  tantiini  inoraris ,  dia- 
bole?  I  Et  continuo  vidi  Satanaui  in  specie  nigri  ac 
(ieformit  vituli,  stantem  secus  illuin.  Qua  in  re 
cominoneantur  fidelcs,  ab  bujuscemodi  malignis 
termouibus  absiineie.  In  die  Pcntecostes  (54)  sus- 
peiisa  erant  quaedani  apud  nos  missarum  solemnia 

(55)  S.  Ilarciis  25  A|irilis,  luiic  cadente  iii  reri.tin 
iJ  Doininicae  iv  post  Pascba. 


tium  claritatis ,  et  vldi  solito  more  gloriam  beatae 
civitatis  Dei.  Rursut  ad  miserabile  corptit  reducta 
sum ,  et  paululum  respiravi.  Iterum  autem  fui  in 
tpiritu ,  ct  vidi  ante  ostium  illud  praedlctum  quasi 
siaieram  pendentem^  et  astabat  illic  angelus  meus, 
babens  librum  unum »  et  Satan  babens  libnim  al- 
terum.  Inicllexi  autemeum,  quem  babebat  angelus 
csse  librum  jiistiliarum  mearum,  alieruin  vcro  ette 
Itbrum  delictoruin  nieorum.  Et  imposuit  uterque  li- 
brum ,  quein  habebat  in  sialera  ,  et  praepoiiderare 
visus  est  liber  delictorum.  Stabat  itaque  angelus, 
quasi  moestiis,  et  ait :  c  Non  ita  erit,  quoiiiam  do- 
lores  plurimos  et  magnos  pro  delictit  tuit  susUnuil, 
et  duras  flagellationes  saepe  suscepit.  >  Et  cum 
D  plura  biijuscemodi  memorasset ,  ait :  c  Differenda 
suut  baec  utque  in  crastinum.  >  Mox  reddita  turo 
niibi ,  et  cum  lacryinis  copiosis  exclamavl :  c  Nt 
inires  in  judlcium  cum  ancilla  toa,  Domine,  sed 
oro  «^lementiani  tuam  ut  ante  iiiea  diukitta&  peccata 
quain  ad  judicium  judicare  vcnias.  > 

80.  Cumque  nimia  anxietate  coarctarer,  obtulit 
Iterum  se  augelut  niibi.  Et  dixi  ei :  c  Domine , 
quod  faciani,  i  insirue  nie,  Doniine  mi.  Qui  ait : 
c  Esto  obediens  valde,  humilis,  patiens  et  amabilis. 
Libenter  sustine  ha!C,  quae  tibi  eveniunt.  Amplectere 
cum  dilectione  ea ,  quae  operatur  Domiuos  tecuin , 

(.^i)  pies  Pciiti^costet  boc  aiiiiu  15  Uaii* 
^ti))  Ttinc  16  Junii. 


161 


VITA  S.  ELISABETH. 


I6S 


ei  iis,  qiii  diliguiil  te,  el  cmieiii,  qni  tais  soruribus  A  cognoscis  fragilitaiem  fncam  et  quomodo  aniplius 


se  cemniiserunt ,  el  quilms  promiMO  te  obligasti , 
oraiiones  imp«*rlire.  »  HaBe  cnm  diiisset,  abscessil. 
Ego  aulem  nibilominus  lu  corde  meo  fluctuans,  hsc 
•pud  me  coBpi  tractare,  dicens  :  c  Nonne  fiduciam 
mullam  semper  babui  in  corpore  Doniini  mei  Jesu 
Chrisli  ?  Noime  boc  esl  oronium  peccatorura  rerois- 
sio?  llluc  certe.  confugiam.  »  RogsTi  igihir  magi- 
siram »  ut  misso  celeriter  nuntio  postularet  a  do- 
mino  abbate,  quaienus  in  die  cc^slina  missam  de 
sancta  Trhiiiate  celebraret,  et  divinum  sacranien- 
lum  aiferret  ad  me.  Metucbam  enim  me  esse  mori* 
lurani  illo  die,  propier  verba  angeli,  quae  dixeratt 
c  diflerenda  sunt  bxc  usque  in  craslinum. » 
81«  Cum  igilur,  sicut  pelierain ,  missam  cclehra- 


laborare  iion  possum,  quum  facio?  i  Tunc  erudifil 
me  et  ad  quamduin  caniis  afllictioiiem  me  eiborta« 
tus  est  :  de  qna  et  ego  apud  me  ipsam  sappe  iracta* 
Tcram.  Et  ego  ad  me  rediens,  dixi  :  c  SoJve  ju- 
benie  Deo  tcrrarum,  Petre,  cateiias : » et  praeler  b«ec 
alias  oraiiones  ad  ipsuin*  Et  atljeci  :  4  Saacie 
Paule  aposiole,  praedicalor  Teriiaiis  et  doctor  gen* 
tiura,  inlercede  pro  nobis  ad  Dominum,  qui  le  ele- 
git.  »  Et  ad  Iiaec  a Jdidi :  c  Doniine«  secundum  actum 
meum  noli  me  miseram  et  peccatricero  judlcare^ 
nibil  enim  dignum  in  conspeciu  luo  egi  :  ideo  de- 
precor  niajestatem  luam  ut  tu»  Deus,  deleas  iniqui* 
talem  meam,  qiiia  de  terra  formasti  me. »  £t  boc : 
c  Ne  tradas  besiiis  animain   couritentem   tibi,  el 


ret»  in  ipso  lenipore  sacrificii  veni  in  excessuin  ^  animas  pauperum  tuoruin  ne  obliviscarls  in  fiiiein.  » 


mentis»  et  vidi  rursus  slateram,  qiiain  in  vespcre  vi« 
deram »  et  libros  impositos,  Vcnit  ergo  angeliis  et 
fidelis  procurator  meus,  aflcrens,  quasi  pauem  par- 
liulum ,  qiiali  In  celebraiionibus  missarum  sacer- 
doies*uittiiiur,  ei  super  imposuil  libro  jiisiiibrum, 
ei  mos ,  quasi  massam  ingentem  apposuissct ,  velo- 
C!lcr  prsponderare  visui  est  libro  aiicrius  lancis. 
Ego  cuin  laetitia  expergiscens,  exclamavi :  c  Sancia 
Trinitas,  Paier,  et  FiliuSf  et  Spirilus  sanctus,  in 
maiius  potcniiae  luae»  in  manus  misericordiae  luie 
coroiiiendo  spirilum  meum,  coiisilium  meum,  cogi- 
lationes  meas  et  oinne  corpus  meiim,  vitam  mearv, 
finem  iiieuin  et  oinnes  actus  mcos :  semper  sit  bene- 


In  die  ad  missam  rursus  apparucrunt  niibi  aposioU 
et  pariter  cum  ei$  Doinina  noslra.  Tuiic  etiam  per 
spiriluiu  vidi  fralres  in  ecclesia  niiuislranies,  el 
dominum  abbatcm  altari  aslanlein,  et  casulac  qaali- 
latem  sororibus  indicavi.  Eodem  die  cum  ad  not 
delatum  esset  divinum  sacramentum,  eamdem  vi- 
sionem  vidi»  quain  et  in  die  Peniecostes. 

83.  Atqu0  hie  finu  ett  Pistoifum,  its^ic^  ad  JuUum 
anni  1155  perductarum  ;  quibus  additam  velim  eM 
Ubro  epi$totarum  unam;  nudi  quidem  eerU  anito 
aecriptam^  anieriorem  tamen^  ultimo  hupit  libri  mrti  - 
culo  ad  ann.  1159  tpeetante;  ett  autem  pradicti  libri 
cap.  V,  hujut  tenorit :  Domiiio  G.  (Cerlaco)  vener»* 


diciio  lua  super  me  diebus  ac  nociibus,  et  perducal  q  bili  abbaii  ecclesiae  Dei,   quae  in  Tuiiio,  bumilis 

anciUa  Cbrisii  Eiisabetli  Scbonaiigiensis,  salutem 
et  oratiunes.  Consolamini  et  gandete  in  Doroino  el 
conrortate  corda  frairuro,  qui  sunt  volNscum,  quia 
suscepii  bomiaus  gcroitus  vestros,  et  respezit  tri- 
bulaiioucm  cordis  vestri,  qua  afllicti  fuisiis  iri  coi* 
speciu  ejus,  pro  lacrymabili  Jaclura  Domiuicl  sa- 
cramenii,  qiiai  accidii  in  medio  vestrL  Fecit  eiiim 
secuiiduin  consuctudiiiem  bcuigniiatis  suae  ei  digiia* 
tus  cst  aununtiare  mibi  per  angelum  suum  verbii 
qua:dain,  exquibus  recipeie potestis  consolationenu 
Factum  est  in  Doiuinica  prima  Quadragesiuiae,  co* 
Icbrante  douiino  abbaie  divinum  oflicium  apud  iios» 
posi  lectioiiem  evaugelii,  subito  elangui  ei  veui  ia 
mentis  excessum.  Et  ecce  angelus  Domini,  benl- 


roe  clemcniia  tua  in  vitam  aeieruain.  »  Hoc  quoque 
adjeci,  quia  communicatura  eram  :  c  Domine,  iiou 
sum  digna,  ut  intressub  tectum  roeum,  sed  salvam 
me  fac,  el  salva  ero,  quoniam  laus  mea  tu  es  :  non 
ad  iudiclum  corpus  et  sanguinem  tuum ,  sed  ad  re- 
inisftionem  omniuin  peccatorum  meorum,  percipere 
inerear. »  Eodem  etiam  lempore  vidi  inspiriiu  do- 
minum  abbatem  in  ecclesia  fralrum,  sakiiare  sacra-» 
roeutam  devote  conficieniero ,  et  coluiiibam  sacri- 
llcio  assideritem  et  claritatem  luminis  in  circuiiu. 
Posl  baec  venit  ad  me  aflerens  mibi ,  quod  deside- 
raveram,  et  communione  sancta  auimam  nieam 
consolata  som.  • 

S2.  Rursus  in  Vigilia  apostolorum  ad  vesperam, 


Tidi  illos  pei'  spiritum  in  regione  claritatis,  el  una  D  g"ws  cousolaior  iiieus  advenieus,  stciit  in  consper 


cum  eis  Mairem  Domini.  Vidi  autem  el  stateram 
eamdem,  quam  el  aniea  videram  el  imposiii  sunt 
libii.  Erat  autem  multiludo  daemonuin  circa  iancem 
unam  et*muItiiudo  angelorum  circa  aheram  et  xqui 
ponderis  esse  videbaniur.  Tunc  invocavi  domiiiam 
incam  el  aposlolos  cum  angustiis  maguis,  quia  iii- 
dubiianter  morituram  mc  existimabam  :  et  regressi 
sunl  paulisper  introrsus.  Cumqiie  ilerum  appa- 
ruissent  et  ego  non  cessarem  invocare  eos  et  alios 
conipliires  sanciorum,  praeponderare  visns  esi  liber 
justitiae.  Post  baec  cuin  spiritum  attraberem,  venit 
ad  me  angelus  nieus  et  dixit  niilii  :  c  Datuin  est 
libi  spatiunrvivendi,  emendaiiorem  fac  vitam  luaro. » 
El  dixi  :  c  Doroine  mi»  quid  amplius  faciam?  Nouiie 


ciu  meo.  Tuiic  iiiter  caeieros  sermones,  qiios  con- 
tuli  cum  co,  feci  memoriam  veslri  apud  eum,  sicul 
praemonita  fueram  a  fratre  meo  :  interrogavique 
eiim,  dicens :  c  Domine  mi,  quid  faclam  esl  de  iUo 
vcnerabili  sacrameuto,  quod  iii  ccclesia  Tnitiensi 
dc  gutiure  pueri  sternutantis  ^excussum  est?  Nun- 
quid  pcdibus  circumslanlium  coiiculcatuui  cst,  el 
periii?  »  Qui  respoudens  dixit :  c  Sucrameuti  ilbas 
sanctitos  vivifical  spirituro  recipientis  se  :  qiifKl 
auieni  ab  ore  ejus  elapsum  csi,  ab  angek)  Dei,  qui 
pnescns  aderat,  susceptum  est  ct  in  aicaufi  ioco 
reposiluin.  >  Et  dixi  :  c  Nuiiquid,  Doiuinc,  iiitcrro- 
gare  audeo,  in  quo  ioco  sit  recondilum?  »  Et  ail, 
c  Nitli  interrogare.  »  Rursus  dixi  :  c  Domine,  quii 


m 


ECKBEBTl  AtlBATlS  SCnONAUf.lGNS» 


m 


sei^itii  eibibere  conTfnit  Tratres  illos.  i  Et  respon-  A  IUo  iUfUUem  anno ,  nfm  oMhnt  in  menie  Septembri 


dit :  c  QoadraginHi  iliebut  in  conTenttr  immnletirr 
Deo  sacrificiam  laudis  pro  deNclo  Iroc.  i  Aifjfct 
aoiem  adlrac  dicens  :  c  Ego  Yice  Domini  nosiri 
liaiic  sailsraclionem  consiituo,  oi  nbicunque  ceci- 
der4i  super  lerram  corpus  Domrni,  sire  effnsns 
faerit  Doiniuiciis  sanguts,  ita  ut  postea  inter  relU 
qoias  non  po&sii  reponi,  pro  ptccato  lioc  immoleiur 
sacririciiuu  laudis  qnadrirginl»  diebiis,  si  vero  inler 
rcliquias  possit  reponi»  irigiiila  dieliiis  icl  ipsimi 
Aat.  f  Novissime  ei  lixc  adjecit :  c  ExiietKi  fmiri- 
bus  illiSy  el  necesse  Iiabent,  ul  quaiito  ampliiis  san- 
clonim  cerpora  apod  se  congrfgaiH ,  et  juxla  se  lo- 
canl,  taivto  araplius  studeaut  lionortflce,  ei  amabilt- 
leriisminisirare,  ei  ut  viiam  suam  ^in  linoreDei 


Adnanus  IV  ei  e*e€lu$  esset  Aiexander  III  surrexit 
Romas  aniipnpm  Oaof^nus^sub  nomine  Ficforis; 
fnutoremque  nattus  Frederieum  imperaiorem ,  uhi- 
sma  Itatiof  et  Cermamm  perniciossisimHm  excitavit^ 
ne  quidem  per  mortem  tuam  finiendum;  sed  etecti» 
posl  ipsum  subinde  atiiSt  toniinuandum  usque  ad  an- 
HMiN  1177.  Durante  autem  schismate,  et  Frederico 
pontificem  in  Halia  persequente^  exorta  ett  smissima 
itla  moriatitas  ^  quam  ad  annum  1166,  mrm.  11,  de- 
scribit  Baronius^  quee  hic  ridelur  intentari.  Omma 
'porrp  circumspectanti  videri  posset  ideo  artieutus  ts/e 
hure  iibro  addilus^  quia  qui  seqmlur  terlius  M  edi- 
tione ,  iicet  ad  annum  1156  spectans^  recte  videbatur 
subnecli  secundo^  uorsim  twnen  descriptus  habebatur. 


emendeiil ,  ac  dHigetitius  ordinem  suuin  t>bsenreut.  ^  et  ut  per  sa  subsistens  laudatur  a  Triihemio  in  libr. 


Kam  ut  ad  hoc  eos  coinmoneret  Doininiis ,  permisit 
Heri,  quod  faclum  «si  in  medio  eorum.  Quod  si  ad* 
monitioni  ejus  obedierini^  et  fecerinlY  quaedlzi, 
cerium  habeaut ,  qtioiiiani  preiiosi  iHi  marlyres  in« 
terpellabuiK  pro  eis  coram  Domltio ,  et  in  omiii  ne- 
tessiitaieeissubvenrent;  si  anlem  non  fccerini,  ac*- 
cusationem  ei  qnerelam  facieni  adversus  eos.  i 

84.  Kariyres  socielatis  Vrsulana  intelligat  lector : 
ipsHmque  sancti  monasterii  [undalorem  Heribertum , 
Coloniensem  episcopum^  illiceondiium;  nunc  autem 
eiiam  Appendiculam  aceipiai  a  scripiore  neseio  quo^ 
modo  additam  Itbro  ii  in  Visionibus  anni  1156  finem, 
Hi  dixi^  accipiens,  Sanctamque  prwmonens  de  futuro 


deScriptor.  velut  opus  pulclierrimum  et  non  inutile; 
iii  Chronico  Hirtsaugiensi,  ui  opns  pulclinim  el  ne-' 
cessarium.  Idem  deinde  in  Chronieo  Spanheimenai 
iaudat  Egbertum ,  quod  monachus  in  Schonau ,  ec 
posiea  abbas ,  omnia  scripta  ei  revelaiiones  sanclai 
Sororis  ornaiiori  stylo,  in  eam  formam,  qua  aune 
tegiinlur  redegiL  Porro  ad  minas  Orbi  Christiimo  in* 
tentalas  in  hac  Appendicula^  ut  jam  publieari 'Ceepias. 
tpectare  videiur  epistola ,  ^imm  prodnnto  subjnnxi' 
mus,  scripla  ad  S.  HUdegardem;  adeoque  etiam  ma* 
gisteriatum  Ei.sabnhte,  ud  hunc  cirta  idem  lempus 
eleclee. 

CArti  VI. 


iierum  concursu  dierum  annuniiationis  ac  passionis  ^^  ^^.^.^^  ^.^^.  y^^^^  ^^  ^^,,  ,^„.^,  ^„^^  ^,5^  ^, 


DominiccB,  quod  fuil  anno  Incamalionis  1160,  unde 
eonsequilur  visionem  in  hae  Appendicula  narratam 
spectare  adJutium  anni  1159.  Est  aulem  talis  :  Fa- 
ctuin  est  eiiam  in  uua  dierunr  mensis  Jiilii,  ego  Eli- 
sabeib  secesseram  in  locum  semotum  ac  secretum, 
el  intendebam  oratioiiibus ,  ei  ecce  angelus  Doniini 
veniens  coram  me  sCabal,  et  ait :  f  Nunquid  igno« 
ras,  qHoiiiam  futuri  anni  Pascha  eo  ipKO  die,  quo 
resurro&it  Domtnus,  celebraiidum  esi,  et  Aununtia- 
lionis  (56)  festivilas  in  diem  Passionis  iiictdet?  1  £t 
silui ,  quouiam  baec  vere  ignorabam.  Ei  subjccil  di- 
ceiis  :  c  Sciio,  quouiam  iii  lenipore  illo  accepiurus 
est  Sataiias  potestaiem  a  Deo  conciiandi  honiiues 
•dversum  se  invicem,  ut  mutuo  sese  inierricianl. 


•«riiioiiiim  eo  conieniorum  Sgnopus^ 
86.  Hic  est  liber  Viarum  Dei,  qui  anniintiattis  est 
ab  angclo  Dei  altissimi ,  Elisalieih ,  ancillc  Chrisil 
et  Dei  vivi,  in  qoinlo  ^nno  visitationis  ejus « in  qno 
visiiavil  eain  Spirilus,  ad  salutem  omniutn,  qui  pa- 
ternas  admonitiones  Dei  graU  benedictione  perci- 
piunt.  Eterat  in  anno  Dominic»  Incamaiionis  1156. 
Factum  esl  iii  esordio  quinll  anni  visilalionis  meir» 
Jam  appropinquante  dle  Cesto  Pentecostes,  ego  Eli- 
sabeih  vidi  in  visione  spiritus  mei,  monlero  eicel- 
sum,  copioso  lumine  in  summo  illusiralumt  et  quasi 
vias  tres ,  a  radice  ejus  ad  cacumen  usque  porre- 
cias.  Quarum  una  (qux  niedia  eral)  in  direcluiii 
mihi  posiia,  speciem  habebai  sereni  ceeii,  sive  lapi- 


Sol  rubore  suffundetor,  ei  lenebris  obducelur :  quod  D  dis  hyacinthi;  qust  vero  a  dexieris  mihi  erat,  viridis 


qoidem  noii  aliud  eril,  uisi  multa  sanguinis  effusio, 
et  immeusa  irisiilia  in  populo  Chrisiiano.  Post 
haeCt  coluber,  sauiei  immissor,  invisibililer  homliies 
iiiterfeciunis  esi,  eritque  tribulatio  magita  in  terra ; 
iU  ut  perpetux  laudis  debitor  sil  Doiuino  omnis , 
qni  Ylla  incolumi  evaseril.  Si  autem,  quae  post 
citu  veutura  suni,  libi  enarrem,  scto,  quod  prse  ti- 
uioiis  magnitudine  subsistere  non  poteris.  1 

85.  Comminaiiones  has  cctptas  esse  impteri  «0,  pro 
quo  profnunliatas  dixi^anno  1160  ertdeiifer  Itquei. 

(56)  Anno  sciticet  1160  sub  eodem ,  nuem  supra 
tioiavi,  rccnrsu  liiterae  Dominicalis  D.  Istis  auiein 
augeli  verbis  vel  ctmllrmalur  scnleutia  lleiischeuii 
auuo  29  Vttlgaris  «rae  Cbhsluui  iiiortuuin  statiientis, 


apparebat,  ei  qnaea  sinistris,  purpurea.  Siabat  an- 
tem  in  veriice  moniis ,  conira  viam  mediam ,  Tir 
quidam  iiisignii  liiniea  byai-inlbina  indntos,  el  prae- 
ciiicius  ad  renes  ballbeo  candido  :  facies  spleudida 
crat  ut  sol,  oculi  vero  in  niodum  slellaroro  radlanlas, 
ei  capilli  ejus  tanquam  lana  candidissima :  habebai 
auiein  in  ore  gladium  e^  uiraqne  parie  acoittm ,  et 
Iq  manu  deiiera  clavim,  in  sinistra  vcro  qiiasi 
seeptrum  regium. 
87.  Vidi  rorsus  alia  visione,  in  soltmniute  Pett- 

idque  St5  Martii,  vel,  si  tali  die  revera  passus  Cbri* 
siiis  11 011  esl ,  iiovo  argumento  probalur,  quod  alias 
docoi ,  Deum  et  angelos  sanctis  exslaiicis  loqttenlM 
uii  verbis  i|)soruin  intellccttti  accouitiiodatis. 


1f5  VITA  S.  ELISABETII.  fM 

terostes,  iB  atecnfttt  montis  ejusdein,  a  siiiisirU  vlri  A  cibile  braTiom  sapernae  retribullonis,  in  cunciis  ope- 


prxrati,  secus  Tiasprioris  Tisionis,  alias  tres  vias, 
▼artetaiem  babentes  hujttsmodi,  Una  eanim ,  qu» 
Ti:e  viridi  propinc^uior  apparebat,  amoena  quidem 
eral ,  sed  ita  ez  oinni  parte  vcpribus  condensis  val- 
lata  erai  el  oblecta,  til  ab  eis  pungi  nece.Hse  essel 
ambttlanlos  per  eam,  nisi  diligenter  conslricli  el  in- 
dinati  incederenl.  Apparuit  el  semita  quaedam  de- 
leclabilis ,  arcta ,  et  quasi  modicum  trila »  nihil  ha- 
beos  veprium ,  sed  ex  ulraqae  parle  jucundo  gra- 
niine  el  floribus  diversi  geiieris  copio^e  vallaia. 
Media  aulem  inier  lias  duas  una  erai ,  ampliorem 
eaeieris  babens  latitudinem ,  plana ,  et  quasi  pavi- 
roentom  babens  ex  lateribus  rnbeis,  quain  cum  dili- 
gentiiis  aspicerem ,  angelus  Domioi ,  qui  mlbi  assi- 


rilMitsuitallendunl,  gressus  mentisin  viridi  flgun.. 
Tia  purpurea,  ascensus  beatonim  mariyrura  est; 
qui  iu  tormentis  passionuin  justiiiam  Dei  per  pa- 
Itentiam  operanles,  in  purpiira  sanguinis  sui  ad  di- 
vinum  lumen  Iransire  contendunt.  Vir  insignis  su- 
pra  montem,  Christus  esl ;  splendor  viilius  ejiis, 
divinnc  claritatis  ejus  esl  signum;  ocnll  radiantes, 
screnus  aspcctus  ejiis  snpcr  clcrlos,  capilli,  lanse 
alb:e  siiniles,  Antiquuni  dieniin  esse  pronuntiant, 
licel  in  novissimis  diebus  secuiidum  carnem  sil 
natus.  Ghidius  anccps  iii  ore  cjus,  lerribilis  Judicii 
scntentia  est,  de  oreejus  processura,  feriens  rcpro- 
bos  duplici  conlritione  corporis  et  aniina*.  Clavls  in 
dextra  ejiis  apparuit,  quoniain  ipse  esl,  qui  solus 


tiebat,  dixil :  t  Viam  hanc  inlneris,  el  pulchra  tihi  B  apcril  januani  viias  el  neiiio  claudil ;  claudil  et  nenio 

aperii  {Apoc.  in)  :  ipse  qitoqiie  esl,  qdi  profunda 
mysieriorum  Del,  cui  vull,  reserat  ei  noii  est,  qui 
elaudai ;  sigiiai  et  non  esl,  qiii  signaculum  solval. 
Scepirum  in  sinistra  ejus,  polesias  regra  esl,  qiiam 
el  secundum  bumanam  naturam  se  accrpisse  lesia- 
iiit  csl,  dicens;  Daia  eu  mihi  omniit  poteila$  in  cmlo  ei 
in  lerra  {5latih.  xxviti).  Tunica  hyaciutbina  virtu* 
tcin  iudical  coeleslis  conlcmplationis,  qaae.  lolam 
perfecte  possidebat  roentem  Salvatoris;  non  eiiim 
ut  caeieri  bomioam  ad  mensurain  spiritum  accepe- 
ral,  iu  quo  liabital  omnis  plcwiudo  divinilatis  cor- 
poralitcr  {Colo$.  it).  Baltheus  caiiUidus  inviolahiiis 
innoceiilisB  candorein  In  eo  designal..Appnruil  in 
via,  quae  diviniiaiit  su»  conlemplaiionein  signiflcal ; 


videiur,  el  commoda  ad  amhulandum  In  ea ;  sed  pc- 
riculosa  esl,  el  facile  labuniar  Incedenlet  per 
eam.  i 

S8.  Rarsus  in  Octava  Pentecottes ,  in  lempore 
meridianx  quieiis,  sabito  aperti  sunt  oculi  cordis 
mel  sine  carnis  vexalione ,  sicul  et  in  prxfaiis  vi- 
tioniboSy  et  Tidi  iieram,  qu»  pnrdicia  sunt  omnia. 
Adjeetf  aotem  Dominas  ostendere  mihi  prxler  eas 
viat ,  qou  f  ideram ,  alias  qualuor,  secus  ires  viat 
primae  Titionit;,  a  dextris  viri,  qiii  slabal  in  cacu- 
mine  nrantis.  Ilna  earum ,  quae  proxima  erat  vi« 
purporese  usque  ad  medium  monlis ,  difliculialem 
magnam  babere  vidcbatur  a  veprium  densilale,  qui- 
bot  ex  uiroque  lalere  oliita  erai:  reliqua  vero  part 


ejos  asqoe  ad  tummutn  floribus  anioena ,  el  ab  im*  ^  quia  sic  e*jni  vult  manere  iii  xleruuin,  cum  caeterae 


pedineotit  libera,  sedarcta  etmodicum  triia  appa- 
ruii«Quse  eraiproxima  buic,  arida  videbaiur,  et  in 
niodam  campi  arali ,  glebit  iDgenlibus  aspera ,  et 
viatoribus  sois  pluriraum  onerota.  Eraiii  auiem  co- 
gUant  apud  me  de  his  duahos  viis,  qiiod  diflicilem 
haberent  incessum,  el  respondeiis  angelus,  qui  mihi 
attltlcbal,  alt :  c  Si  quis  ambulaverit  per  vias  islas, 
cavcat,  ne  offeodat  pedem  suuin;  qui  auicm  offeo- 
derii  et  ceciderit,  ti  non  sorrexii,  ted  permanel, 
non  videbil  lomen  sternum  :  »  reliquae  vero  duse» 
qa«paritercora  bisapparebant,  plans,  el  expediue 
erant,  et  aspecto  pulchr»,  candorem  habenies  quasi 
lerrae  bene  triise  in  slraia  publica.  Cuinque  hxrerem 


perinansurae  nou  sinl.  Nou  appariiil  in  omnibusei 
lanien  eral  in  omnibos  {MaUh.  xxviii) ;  quia  sin- 
gulie  significanl  virlutes,  per  quas  Justi  bominet 
veiiiufil  ad  montem  excelsum,  ubi  recipiutit  pro 
singulis  virtuiibus  singulas  mercedcs  eiin  omnibut 
Vfis  ventatis  contemplandus  esl  Dens. 

90.  Visioiiis  secund^e  niytteriuin  hiijusccmodi  esl. 
Trcs  vlx.qua:  a  sinislris  viri,  siantis  in  tiionlesecut 
viani  virideni,  apparuentni,  propriclatem  expri- 
roaiil  trium  ordinom  in  Ecclesia,  videlicet  coujuga- 
toruin,  contineniium  ei  rectorum.  Via  vepribus 
vallaia,  vila  esl  coiijugatoruuu  Ainoena  apparuit  via 
liaec,  qiiia  ab  iuilio  insiiiuia  est  a  Deo  baec  viia  ;  ei 


in  atpecio  carom,  audivi  rursus  angelum  dlcentem :  ^  si  legiiime  ohserveiur,  pulcbra  et  beiie  placens  etl 

in  conspeclu  Domiiii,  el  atnbulantes  in  ea  procul 
dubio  in  niontem  Dei  ascendunl.  Sed  infinitx  saeco- 
lariuiD  curaruin  sentes  huic  ex  ouini  parte  itnmi- 
nent,  quibus  pungi  necesse  est  vialpres  ejus,  nisi  ei 
parce  vivendo  sese  omnibus  modit  conslringant  ei 
coram  Deo  et  bomiuihus  se  buroiliando  seniper  ve- 
lul  inclinati  incedant.  Yia  a  vepribus  libera,  el  ju^ 
cundis  floribos  olrinque  valbta,  vila  conlinenliura 
iest;  borum  etenim  proprium  est  a  curis  el  toUici- 
tudiuibus  vitae  praeseniis  inenietii  ahslrahere  ei  sola» 
quae  Doniini  sanl,  cogiiare,  ul  sinl  sancli  corpore 
et  spirilu.  Arcta  esi  via  baec,  quia  ui  legitime  el 
tapienler  observelur,  magnae  disciplinap  cuslodia 
coarclari  necessc  cst  grcssus  ambuianiium  in  ea. 


ff  Yia  Juttoruni  recta  facu  esl,  et  ilcr  sanctorum 
praeparaiiim  esi.  > 

89.  Yisionit  prim»,  ticut  per  angelum  accepi, 
luierpreiatio  est  baec.  Mons  excelsus,  aliiiudo  cce- 
lettit  beaiiiudinisesl;  lux  in  verilce  montis,  clari- 
tat  etl  vitae  aeteroae ;  viae  divertae  in  monte,  elecio- 
rom  Tariae  atcentionet  sunt,  quibus  ad  regnum  cla- 
rlutlt  atcendunt.  Via  hyacinihina,  divinas  conietn- 
plationit  tludium  est.  Ambulant  in  ea,  qui  jugi 
mediutieoe  et  desiderio  io  Deo  et  in  coelesiibus 
meolit  oculom  figunl.  Via  viridis  eorum  esi,  qui  in 
aciiva  vita  perfecii  ci  irreprebensibiles  esse  sla- 
dooi,  locedenlet  in  omnibus  maodaiit  Domini  lioe 
qucrela;  qni  duro  non  transitoria,  ted  iromarces* 


167 


rCKOERTI  ADBVriS  SC1IOiNALX;iCNS1S 


1GS 


M  forta  tecandum  arbilrium  proprium  vivcnies,  A  csl,  apparebant,  una  (ut  dictum  esi)  maglstnta  et 


aut  in  fomlcationem  labantur,  aul  cum  fatuis  virgi- 
nibus ,  sive  viduis  delicaiis ,  quK  viventes  mortuae 
sunl,  depulentur.  Modicum  Iriia  est,  quia  respectu 
alioTum,  pavci  siHnt  qui  ingrediuntnr  per  eam,  pau- 
ciores,  qui  perseverant  1«  ea  :  floribus  diversi  ge- 
fieri:i  deieciabiliier  undrque  vallala  esl,  quia  omnla 
Tirlutum  gencra  continenlium  vitam  adornaut.  Via 
uiedia  iitter  duas  pRcdicias  lalior  illis,  ita  reclorum 
est;  ea  eiilm  cum  sil  insiitula  ad  regcndam  vii:im 
-eoiijvgatGrum,  sive  continentium,  siveutrorumqiie, 
niiniis  ilUs  coarctatur,  et  iiberius  arbilrium  babet 
propriam  voluniatem  exercendi ,  ar  per  boc  /acilius 
in  ea  lubricant  grcssus  ambulaniium  per  eam  :  quod 
«l  ipsa  -ejus  plaiHti«s  apte  significal.  Propier  quod 
«i  periculosa  diiia  cst ,  qiiia  lam  mulii  in  ea  labun- 
lnr,  «t  iii  ipsa  puiicissiini  stabiles  invenianlur. 
Quod  auiem  qiiasipavimentam  babere  visa  eat  ex  la« 
ieriboi  rubels,  ^uae  sunt  e&  lerra  ignibus  cocta,  sol- 
iicitudinem  «igniflcat  praelatornm ,  qua  circa  subdi- 
«os  mentes  «orum  jugiter  decoqui  necesse  est,  qui- 
bus  el  anim»  H  eorporis  procuralionem  debeiil. 

91.  Visionis  tertiae  inierpretationcm,  cum  ab  an- 
gelo  inttrucjore  ineo  sciscitarer,  diiit  ad  me  : 
4  Cci:e  incepisli  Jibrum  Viarum  Dei ,  sicut  proposi- 
laiii  lilil  liicrat.  >  lla^c  idcirco  dieebat  qooniam  amio 
priore ,  die  quadam  cum  essem  in  splriitt ,  duxerat 
wequasi  in  pratum  qiioddam,ln  quo  fixum  erat 
leiil^irium ,  et  inlroivinius  illuc.  Et  ostendit  mibi 


expediiier  visa  est,  de  qua  locnius  est  insiruciur 
nieus  dicens  :  c  Per  hanc  viam  iiicedunt  saiicla! 
animae  infaniium  ,  quae  in  sacro  baptismaie  sancii- 
flcatae  sunl,  el  infra  sepiennium  e  vila  discedunl; 
qui  quoniam  s«culi  malitiam  experti  non  sunl ,  ex- 
pedito  et  liberrimo  gressu  ad  regnum  Dei  pcrve> 
niunl.  >  De  aliera  vero  ait :  c  Adolesceniium  via 
est  lia&c,  qnf  paulo  lardius  illjs  incedunt,  et  Idcirco 
miiius  triia  ei  expedita  apparet  illorum  via.  >  £ccc 
liae  sunt  visiones,  et  ijuerpretationes  earum.  Qui 
aperuit  oculos  meos ,  ut  vidercm  visiones  Dei ,  ipse 
procul  dnbio  per  angelum  suum,  sicut  placiluni  fuii 
ante  ipsum  « iu  liunc  inodum  intelligcndas  esse  dc- 
monstravil. 

CAPUT  VII. 
^frmontiin  pro  Viarum  itiarum  iinguli*  ab  ^nge'0 

dtcmtorum  prioret  quinque ,  iummalim  delibati. 

93,  Factum  est  autein  in  feslo  B.  Jacobi ,  cuin 
essem  in  spiritu ,  ei  Tiderem  visionem  viarum  Dei , 
rapta  sum  in  sublimi,  ei  qnasi  in  vicino  monle  Dci 
contemplata  sum,  £i  ecce ,  tux  illa  immensa ,  qnae 
nKiiitis  f ec ticem  occupabat ,  per  inedittin  scicdi  visa 
est ,  ei  inirospexi  per  eam ,  et  vidi  sanctorun  mul- 
titudinem ,  cujus  aestimari  non  potcral  numerus.  Et 
ait  ductor  meus  ad  me  :  c  Hic  vides  martyres,  san- 
clos  episcopos  et  confessores  Domini,  virgines,  coe- 
nobitas ,  utriusque  sexus  vlduas ,  et  saeculares  con- 
jugatos  et  conlinentes ,  nobiles  el  ignobiles,  oin!!ea 


congeriem  mngnaro  librorum,  illuc  dcposiloruni,  et  C  regnanles  cuiu  Chrisio.  Ui  ambulaverunt  vias  Do» 


lit :  f  Vides  libros  ialosTOmnes  adliuc  ante  diein  ju- 
dicii  dictandi  sunt.  >  Elevans  autem  unum  ex  eis 
dixit  c  c  llic  est  liber  Vtarum  Dei ,  qui  |>er  te  revc- 
iandoa  est,  quaiido  visitavcris  sororem  Uildegardim, 
et  audierit  eam.  t  Et  ita  quidem  impleri  ccepii , 
cojatlnao  cum  ab  ea  redilssem  (57).    ^ 

93.  Cst  autem  quatuor  Viarum,  quae  in  tertia  vi- 
tione  monstratae  sunt,  signiflcatio  baec.  Prlma,  quae 
erat  vlcinior  vlae  purpure»,  in  inreriori  parie  du- 
nietis  aspera,  in  siiperieri  auiem  expeJIta  et  florida, 
vium  significat  eorum ,  qui  iegiiime  in  saeculo  vi- 
ventes ,  in  curis  rerum  mundanarum  dies  suos  di- 
midiani,  ac  deinde  ad  floridam  et  expedilam  conii- 
nentitim  transeunt  vitam ;  eorumque  regula  se  con- 
itringeiites,  pariter  cum  illis  in  monleni  Dei  ascen- 
dunt.  Via  arida,  et  glebis  aspera,  durissimum  illud 
gcnus  viiae  est,  quo  incedunt  sancti  eremiiae,  et 
nonnulli  in  socieUte  hominum  conversationem  lia- 
Jbentes,  qui  carnem  suain  supra  humanum  -modum 
ihacerant  et  exsiccant  jejuniis,  vigiliis,  genuflexlo- 
nibus,  flagellis,  cilicio,  et  gravistimis  quibusque  af- 
flictlonibus.  O.nnia  hujiismodi  quasi  glebae  asper- 
riciiae  sunt ,  et  ninlio  conatu  et  vigilaniia  opus  est 
an.bulanilbus  per  viam  hanc,  ne  furte  in  nimia  ejus 
asperilate  ofleudant ,  et  gravius  caeteris  corruant. 
Duarura  viaruin,  quje  simul  cuin  eis,  quae  descripta 

(57)  Scilicet  inira  Pascha ,  et  Pentecosten  anni 
llotf  quorom  hoc  iii  JMBii  celcbrandurti  eral,  istud 


D 


iiilQi,vias  sanctas,  quas  vidisii,  et  pcrceperunt  im- 
marcescibilem  gloriam  a  Chrislo  Domino  cum  an- 
gdis  ejus.  Considerel  nunc  unusquisqne  viam  siiam  : 
quod  si  injusle  ambiilaverii,  corrigai  se  ipsum,  cuin 
humililale,  et  chariiaie,  ei  obedienlia ,  et  dingat 
viaro  suam.  Qnod  si  pcrvenerii ,  recipiet  praemium 
«lernum. » 

94.  Eram  posi  haec  quiescens  iii  lectulo  meo,  nec 
adhuc  soninum  coeperam ,  cum  repente  visitavit  me 
Spiritus  Domini,  et  replevit  os  meum  sermone  hii' 
jusmodi :  c  Aitendile  nnnc  ergo  vos,  qui  renun- 
tiasiis  saecularibus  desideriis,  ei  elegistis,  ut  aeqiia* 
mini  vesiigia  cjus....  Cogitate  apud  vos ,  quomodo 
vivalis  cum  haniilitaie  et  obedienlia  et  cbaritate 
sine  murmuratione  et  sine  detractione  et  iiividia,  et 

sine  superbia  ,  ei  ab  aliis  vitiis  abstinete  vos > 

Nondum  verba  haec  finierat  angelus ,  qui  mihi  pcr 
vlces  loquebaiur,  cum  incidit  mihi  dubitatio  qua:- 
dam  de  •listinctione  viarum  Dei,  quai  descripiae 
suiit,  ei  interrogavi  Jieens :  c  Nunquid,  Domine  mi, 
nos  coenobitae  sumus  in  via  contemphitionis,  cam 
sumus  in  via  continentiae  ?  An  esse  polest,  ut  simua 
in  utraque  ?  i  Et  aii :  c  Comniunis  est  Tobis  via 
coniemplaiionis  cum  clericis,  sicui  illis  vobiscnin 
communis  esi  via  continenti<e  :  scito  tamen ,  qiiod 
mulii  sunt  in  via  contineuliac,  qui  in  via  coniempla* 

actum  luefat  i5~'Aprilisrcum  Domintcas  poai  Bia- 
sexium  indicaret  liiicra  G. 


IM  VITA  S 

lioais  non  sunl.  Et  sunl  miilii  clericoriim,  qiii  nt-qite 
ia  via  conteinplationis »  neqne  in  via  conltnenii» 
•aibiilant»«t  bl  inrelices  sitnl....  t  et  consiiinmalit 
semoiiibas  bis,  in  die  qua  D.  Ilichaelis  meinoriam 
agebafttus ,  ilerum  se  mihi  praeseniavit,  el  allocuta 
811111  eum ,  dicens  :  <  Nunqnid ,  domine  roi ,  scciire 
affimiartf  polerimus*omnes  bos  sermones  px  le  pro« 
cetsifise?  i  Uaec  idcirco  dicebain.quia  ex  paricvcrba 
isla  proiulerat ,  ila  ut  faciero  ejus  non  viderein  :  ex 
partc  veroper  bs  meuin  in  spiriiu  fuerant  proniin* 
liala.  lUe  igltnr,  c-um  magiia  severiiate  ine  iiiiucns, 
ait :  «  Crede  ex  tolo  corde  lno  verba  hxc ,'  qit»  de- 
scripta  sunt,  et  de  ore  nieo  processerunl.  Dealus 
qni  legeritet  audierji  verba  libri  bfijus,  quia  vera 
sunt,  et  a  veriiate  niinquam  declioant.  >  Aliu  i 
qnoque  sermonem  continuo  inchoavii  his  verbis,  di- 
cefM  :  c  Admofieo  eos,  qui  in  saecularibus  curis  op- 
pressi  sunt,  aliquando  cogilare  qu?e  sunt  pra*cepia 
vliv,  id  est  diligere  Deuin,  etc....,  si  ad  altititdinem 
conieroplalionis  se  non  valent  erigere,  legitiinaruin 

actiopQm  officia  studesnt  adimplere Haec  est  via 

Dooiini  recta  el  pulcbra,via  actionnm  sanctanitn  : 
qai  aoibalaverit  in  ea  usque  ad  nnem  ,  vilam  inve- 
niel»  el  requiescet  in  monte  saticto  Dei,  et  sors  ejus 
c«ro  fiiiis  liicis.  » 

95.  WeB  festus  agebatur  et  eramiis  assislcntes 
divliio  officio,  cuni  ex  coiisucMidine  apparutt 
angelua  in  conspectu  meo.  Cumqiie  de  niora  ejus 
solito  longioro  delicta  inca  coram  ipso  culpassem, 
dixi  ad  euin  :  c  Placeat  nunc,  domine  nii,  ut  teriix 
iHius  viae,  qu«  est  sanctorum  martyruni  discipli- 
naa  nobis  iiisinues,  neque  ab  hac  tua  bonitale 
propier  aliqua  delicta  inea  compescaris.  •  Tunc 
aperient  ,08  suum  loculus  est  dicens  :  c  Agnus 
ChriNli  procedit  coram  sanctis  martyribus  ei  ipsi 
sei|iianlttr  euro  cnm  palmis  et  coronis,  congau- 
cleoies  ei  cum  triutnplio  nobili...  Audiie  hsec,  et 
corde  perclpite,  qui  persecutionein  paiiminl  propter 
justttiaro  :  Ite  gaudentes  per  viani  nobnetn,  viam 
l>ellatoram  Doroini,  viaui  pnrpuralam  cruore  san- 

cioranl  et  Agni >  Faclum  est  auteni,  prinsquam 

verbabsc  terminassct  angelus,  qui  mecum  loquc- 
batiir,  at  superveniret  festivilas  Beaiarum  Virgi- 
nom  Ursttlae  et  sociarum  ejus  undeciin  milliuin. 
Tuiic  decaniabatur  in  vigilia  matutina  serino  ille 
divlnus,  quo  dieilur  :  Reddet  Deus  mercedem  labO" 
rmm  mMdorum  $uorum  el  deducet  ilios  iu  via  mira- 
kUi  :  uode  ego  sumpia  occasione  inlerrogavi  iii- 
slroctorem  meum,  cuin  inter  sileniia  missse  iitihi 
niore  suo  apparuisset,  dicens  :  c  Domine,  demoitstra 

nribi  qa.nenani  est  via  illa  mirabilis >  qui  con- 

tiniio  respondens  ait :  c  Via  sanctorum  martyrum 

Imc  est quae  bene  mirabilis  appellari  pote^t...  > 

Post  b»c  curo  adesset  festivius  S.  Martini,  circa 
inediam  noctis  antc  vigiliam  matulinam,  snbito 
expergefacia  sum  et  fugit  somnus  ex  ocuIijb  meis  : 
et  ecce  angelns  Domini  stabat  corain  meetaUocuta 
sum  eam.  diceiis :  c  Oro,  ini  domine,  iit  exborta- 
^  ttotiero  BeraiOiiis  tni  de  sauctis  niartyribus  jaro  coni- 
Fateol.  CXCV. 


ELISABETH.  it« 

A  pleas  ct  competenti  fine  ooncludas.  >  Qui  cam  me 
conieroplari  fecisset  sublimia  quaedam.  quorum  aspo- 
ctu  eram  indigna,  peiitionem  loeam  lutplevit 

96.  Fui  in  orationc,  ei  a|)paruit  mihi  solito  mo- 
re  dominus  meus  et  poslulavi  ab  eo  disciplinam  vis 
iliiiiff    qus   ad    ordinem   coiijngatorum   pertinere 

.  dlcla  est;  staiitnqiie  nssensit  petilioni  mea^,  sicqiie 
exorsus  csl  :  c  Ecce  dico  et  admoneo  saecularcs 
conjugalos  :  abstinete  vos  a  pravis  operibus  ve- 
stris...  qiix  sunt  avariiia,  Inxuria,  fornlcatio, 
adulieriam ,  homicidium...  quoniain  impossibilc 
est  cum  lalibus  vitiis  intrare  perviain  vesiram.  > 
HiS  dictis,  abscessit  :  et  cum  iierum  apparuissei, 
rogavi,  nt  prosequereiur  incoepti  sermonis  exbor- 
taiionem,  qui  ait  :  c  Nisi,  qitod  benlgnus  et  (niseri- 

B  cors  Doininus  est,  in  taedium  posset  adduci,  pro  eo 
qiiod  tot  modis  habkatores  mundi  admonei,  ipsi 
vero  pro  nihilo  ducunt  moniia  ejiis  ....  Date,  o  vir  et 
niulier,  honorem  ordlni  vestro,  quem  Deus  hono- 
rare  dignatus  e&t...  Liget  corda  vesira  tiinor  Do- 
miiii,  itt  in  opere  vobis  concesso  frenuin  vobis 
ipsis  itnponatis...  Dics  fesios  et  dles  legitimae  absti- 
nenliae  et  tempora  purgationis  per  continentiam 
honorate,  et  si  quid  super  addiderilis,  addet  Do- 

miiius  graliam  vobis  et  generationi  veslrae fllud 

autem  sciiote,  qiiod  nitiiita)  conjnnclioiiis  veslrae 
prificipua  causa  esse  debet  propagatio  prolis ;  si  qua 
alla  esi,  ad  innrmitaiem  periinel,  et  habet  indul- 
gentiam,  si  timoris  Domini  moderationem  habuerit 

*  eteleemosynarum  reroediuro Iiernm  diio  vobis» 

qui  sub  jugo  mairimonii  degitis,  Deum  timete,  fl- 
dem  et  dilectionem  immaculatam  ittvicem  custo- 
dite  :  filios  vestros  el  fllias  et  familiam  veslram  iu 
limore  Dominr  et  castimonia  enuiriie.*..  Ilaec  est 
viae  vcstrae  deleciabili^  amoenitas ,  qiiae  in  mysterio 
deinonstraia  esl...  tribulationem  lamen  carnis  et 
solliciiiidincs  inunJi,  qiias  nou  experluntur,  qui 
continent »  habere  necesse  est  arobulantes  in  es , 
sicut  et  in  similitudine  spinarum  expressum  esL...» 

97.  Rogavit  n\fi  germanus  meus,  ut  sciscitarer 
ab  aiigelo,  qnarein  principio  sermonis  h^jus  inter 
ractera  iniquilatum  nomina,  fornicalionisnomen  ad- 
jttnxisset,cumboc  nonad  conjugatos,  quibusloquebs- 
liir,  pertinere  videreiur.  Cumque  super  hac  dubiia- 

f)  tione  mea  dominum  nioum  interrogare  coepissem » 
locuius  est  ad  me,  dicens... :  c  Fornicationis  iin- 
inunditia  pleniis  esl  muiidus,  et  vix  inyenitur  qul 
noii  se  prjecipitet  in  foveain  ejus...  Propter  hoc  autero 
in  increpatione  conjugatorum  fornicationis  nomen 
adjeci,  quia  et  ipsi  anteqtiam  conjugii  legem  assu- 
niaut,  super  modum  in^a  fosdanlur,  et  provocant 
iram  Dei  in  se.  Hiiic  est,  quod  ad  inatrimonia  legi- 
liina  accedentes,  fructu  generationis  privantur  a 
Domino,et  iniraniur  uitde  accidat  eiSy  ignoranic«« 
sterilitatis  suae  causam  :  quibus  aulem  generaiio 
conceditur,  aut  in  ipsa  prole,  aut  in  aliis  rebus  ne- 
cessariis  pluribus  modis  divinitus  feriuntur  et  om- 
iiia  ipsis  infcliciter  proveniunt...  >  Tunc  interro- 
gavi  eum  dicetis  :  c  Doinine  mi,  quid  dicis  de  illit, 

6 


IW 


ECKBERTI  ABBATIS  SCHONAUGICNSIS 


in 


quo8  Calharos  TO^anl,  qui  vium  COnjugaioram  om-  A  a  duclore  praemoiiiia  rueram  :  i  Domine,  quod  scri- 


niiio  reprobare  dicunlur  ?  i  Et  respon^il  dicens 
c  lllorum,  de  quibus  lnierrog:is»  Tila  abominabilis 
est  coram  Domino...  >  lleram  auiem  allocuia  sum 
eum  dicens  :  c  DominOt  ut  audi? i,  quidam  ex  eis 
asserunl,  quod  legitiroum  etse  non  potesi  coiiju- 
gium,  nlsi  iniereos  qui  usque  ad  tempus  legilimae 
conjunclionis  Tirginilaiem  ambo  custodierunt :  quld 
ad  hoc  dicis?  >  Et  respQndens,  ait  i  t  (Jbi  tala 
conjugium  esse  polest,  gralum  esi  Domino;  sedra- 
rum  est  vakle,  ut  ila  conlingai.  Yerumiamen  ex  iis, 
qui  non  continuerunt ,  inulli  suni  acccpiabiles  Do« 
niino ,  legitinia  habentes  conjugia ,  ei  in  mandaiis 
Domiiii  ainbulanles,  alioqoi  nimis  contrahereiur 
niimerus  populi  Dei.  > 


98.  Celcbraniibus  nobls  solemnitalem  B.  Joannis  ^  qniiur  fructum.  > 


ptum  esl:  Volunias  pro  faclo  repuiabilur,  nunqoid 
adversari  pote&l  sermoni  iiio ,  quem  prozime  dlil- 
sii  ?  >  Ei  respondit :  c  Nequaquam«  >  llemqne  snb- 
jiinxil :  c  Veram  eslcerie,  qiiod  scriplum  tettaris, 
cujus  operis  perflciendi  voluniatem  habuerit  homo» 
ita  ut  nequaquam  remaneat  in  ipso,  quiu  ad  perfo- 
crum  perducai,  quod  cupit,  eisic  usque  in  finein 
permanet,  hoc  qiiasi  faclum  coram  Doinino  reputa-  - 
tur;  sed  deleri  lamen  poiest  virtute  verae  pocnilen» 
li».  Quidquid  cnim  cogilaiioiie,  aut  voluntate  fece- 
rit  homo ,'  ila  annuliari  poiest  coram  DoiniiiO  ac  si 
nunquain  fuerit :...  qui  autem  volunlalem  pravam* 
fractu  poenilenti»  non  diluit,  hiijus  iniegrilas, 
quainvis  pernianeat ,  iiiuiilis  esl ,  ei  nulluin  conse- 


Evangelist»,  Intenta  eram  oratfoni  posi  vigilias  ma- 
tulinas;  ac  deprecabar  Dominum  vallda  inlentione 
fordis ,  ut  secuodum  soliiam  benigniialem  suam 
dis'jiplinam  viae  conlinentium,  quam  in  spiritu  vide- 
rani,  aperire  mihi  dignarctur ;  sed  et  divinum  evan« 
gclistam  ,  et  angelum  doctorein  meum ,  ul  niihi  ad- 
Juiores  essenl ,  invocabam.  Cuinque  orando  lassaia 
fuissem ,  remisi  paulum  oculos  ad  soporem ,  et  posl 
pusillum  repenle  ezpergefacta  sum,  ei  ecce  angelua 
mihi  assistens,  senhonem  ,  quem  desiderabam,  in- 
choavlt  his  verbis  :  c  Dico  vobis,o  fllii  Dei,  o  fllii 
lucis,  inluemini  viain  veslram,  qiiomodo  floreat,  et 
quam  delectabile  est  currere  in  ea.  Curriie  etgo,  et 


100.  lieruni  subjunxi  dieens  :  c  Doniiiie  ,  snnt 
qui  non  sponte  stimulos  carnis  experiuntur  in  teiH 
lutione ,  et  niolesie  ferunl  ardoiem ,  qui  aversalur 
mundilia:  corporis  siii ,  nulla  taineii  repugnatione 
evitare  eum  praevalent.  Nuiiquid  l.oc  eis  lepiiiabi-. 
tur  in  peccalum?  >  Qui  ait :  c  Si  niolcste  ferant 
lentamenta  hiijusniodi,  ncqucaniino  eis  conseniinnt^ 
lcviore  poeniieulia  culpx  suae,  quam  sic  coutrabuni, 
veniam  conseqiientur,  el  mercedem  magnam  adi- 
pisceiitur.  >  Indicavil  aulein  mihi  esse  hoiniiiem,  in 
Chri&to  faiiiiliarein  (quis  aut  quai  sit,Deus  scit) 
susiincnlem  ab  ndversario  iinpugnationein  ca$lit:i- 
lis,  et  niniiisob  hoc  animain  suain  inoles  ils  nffiigeii- 


properate  obviam  Sponso  vesiro,qui  vos  czspectai.  q  tcm,  ei  ait :  c  Coiisolaiionem  ei  annuntia,  diccsqi.o 


Diligite  casiitaieiii ,  et  servale  illi  Inlegritatem  vir- 
giiiitaiis  vestrx.  Virgo  ornala  castitate,  charilale, 
prudeutia,  huiniliiaie,  bene  currit.  >  Ha^c  cum 
dlzisset,  ampllus  iion  adjecil. 

d9.  Sequenth  vero  die  cum  de  beatis  Innocenlibus 
oflHcium  missx  ageretur,  ego,  sumpla  t>ccasioii(B  ez 
lectione  Apocalypsis,  quae  legebatur,  deprecata  sum 
dominum  ineuin,  qui  iterum  mibi  assisiebat,  dicens  :• 
c  Domine,  si  inveni  graliam  coraro  te,  dic  nilbit  ob- 
socro,  quale  esi  boc  canticum ,  quod  decaniant  isti 
beati  martyres  anie  seilem  Dei  ei  Agnl,  sicut  prae- 
sens  leciio  testatur,  aut  qiiomodo  sequontur  Agnumt 
qiiocunque  icHl?  >  Et  respondens  ait:  c  Qoid  roe 
iuterrogns?  nulla  lingua  super  lerram  novit  hoc 


ei,  ul  parcat  aflHictioni.  lievocet  in  memoriaro,  quod 
scripium  est  de  electis  Doniini  :  Tanquam  aurum 
in  [ornace  prohavH  eoi.  Gaudium^il  ei;  non  tamen 
sine  tristitia.  Gaudium,  pro  eo  quod  tale  aliquid 
Dominus  ei  imponere  dignatiis  est ,  per  quod  ad 
mercedem  magnnm  praeparatur ;  iion  sit  lamen  siiie 
trislhia,  quia  in  tali  tentatione  non  oinnino  culp:i 
eviialur. « Et  dixi :  c  Domine,  qualiier  debet  resi- 
stere  adversario,  elquibus  armis  eum  superabit?  > 
Qui  ail :  c  Oratiooe,  el  conressione.  el  nagellis  car- 
nispiignei,  etsuperabit.  Non  autem  insisiat  rbgare 
Domlnum  ,  ut  ab  hoc  stiinulo  iiberelur ;  sed  hoc 
orct-,  ut  niisereatur  ei  Dominiis  iu  hoc  lempore  len- 
taiionis.  Si  In  loco  secrcliori  fuerit ,  flectat  genua 


canliciim ;  iiihil  inde  llbi  eoarrabo.  Qood  autem  in-  D  ^cr  ««'«'am  Domino;  si  autem  opporlunllas  loci  ei 


lcrrogas  :  Quid  est,  quod  sequunlur  Agnum,  quo- 
cunque  ierit^  lioc  esl  qiiod  In  omnibus  virtulibus , 
q\m  considerarl  p^ssunt  in  Agno,  ipsum  imiiaii- 
liir.«..  •  Rursus  in  Gircumcisione  Domini ,  cum  se 
niihi  obtuJit  donviniis  meus ,  dixi  ad  eum  :  c  Mi  do- 
mine,  doceas  me,  obsecro,  de  integriiate  vrrginita- 
tls,  nunquid  amitti  potest  per  imimindain  iibidincra, 
quae  haberi  solel  in  lenUtione,  si  non  usqiie  ad  opus 
fuerlt  perducla  libido?  >  Qui  ait:  i  Non  amitiltur, 
sed  inquinalur..*.  Deoque  accepta  non  esi,  et  debila 
mercede  privatur.  >  Cum  autem  in  Octava  B.  Joan- 
nis  ilerum  se  mihi  pncsentasset,  praevenit  verba 
mca  iia  me  hilariler  alioquens :  c  Inlerrogare  me 
vi»,  interrogn,  el  rcspondcbo  libi.  >  El  dixi,  sicut 


defuerii ,  signei  cor  suom  ter  signaculo  crucis,  ac 
dicat :  Salvator  mundi,  salva  nos,  qul  per  cracem  et 
sanguincm  redeinisti  nos;  auxiliare  nobis,  te  de- 
precainur,  Deus  no^ter.  > 

lOi.  Post  liasc  ona  dierum  suscitavit  Uiigiiam 
suam  iii  haec  verba :  0  virgiiies,  ecce  ad  vos  clamnt 
voz  divina ,  vox  Sponsi  vesiri  pulsal  ad  aures  ve- 
slras  :  aperile  illi ,  el  introduciie  illum  ad  palaiiuin 
cordis  vestri ,  et  amplecliroini  euro  ,  quia  pulchrior 

et  amabilior  esi  omnl  crealura Hine  getfuiiur 

ionga,  ei  posi  hanc  alia,  ad  tirgine*  exhortatio  :  eub 
qua  Elitabeih  angelum  inierrogavii ,  dicens  :  «  Do- 
mine,  quae  sunt  vesles  illae  nuptiales,  de  quibui 
dixisti?  >  Et  rc^pondit :  «  Ire  deben^  virginea  ad 


175  VITA  S.  ELISABETll.  17« 

intcriora  cordis  sui  el  emere  iHic  iria  KeQcrn  orna-  A  non  in  alliliidine  dominantis,  sed  In  humiliUle  nii 
menlonim.  Primo  eas  liabere  oportel  vesiimentiim 


eandidam  H^  immaculaium ,  qiiod  est  innocentia 
caruis.  Necessarlum  illis  est  et  operimentum  secun- 
dnn  •  quo  debent  esse  amiclie,  qiiod  est  chariias, 
qua  ab  illis  diligendus.est  Christus  sponsus.  Ter- 
liniu  omaii:eiitum  earuin  est  lorques  aurca,  quod 
«slpudicitia,  qua  debet  se  ipsain  virgo  constringeret 
m  sit  verecuiidia  ad  loqucndum,  ad  audiendum,  ad 
lidendum ,  ad  facienduin  omiie  quod  impudicum 
iion  est :  hoc  est  signum ,  do  quo  dictum  esl  :  Po« 
aiiil  signuui  in  faciem  nieam.  >  lloc,  ut  aeslimo,  nd- 
Jecit ,  pro  eo  qiiod  iii  Tesio  B.  Agnelis  ipsum  de  hoc 
Terbo  interrogaveraiii ,  cl  .iiulluiii  tuiic  milii  siipcr 
boc  dcdit  responsum.  Iieruni  dixi  :  c  Doniine,  quali 


nisiramis;  tanqiiam  pius  xmulalor  gregis  sui»  usqiie 
in  dbnsummaiionem  moriis  pro  eo.  Respicite  se- 
men  ejus,  qiiod  est  benedictum,  ministros  vocatio- 
nis  vesir»  beatos  apostolos  :  nunquid  sicut  vi» 
vestne  viae  illorum  fuerunt?...  > 

i03«  Gclebraiitibus  nobis  diem  resium  Pascli» 
(51  MariH)  in  tempore  divini  ofllcii  post  lectioneiii 
Evaiigelii,  apparuit  milii  angelus  Doiniiil  stans  co- 
ram  me;  cumque  hoc  potiissem  ab  eo,  ut  hoc  pro- 
curare  dignareiur,  iie  quid  negligentiae  in  iJla  sucra 
commiinione,  quam  exspectabanttis»  accideret ;  ad- 
jeci  postularc,  ut  scnnonem  suiini  de  rectoribus 
Ecclesia!,  secuiidum  qiiod  inclioaverat,  proseqiii 
dignarctur.  Ad  quod  mibi  brcve  responffum  reddi- 


pretiuemenda  sunt  virginibus  isla  ornamentf?  i  Kt      dit  dicens  :  c  Si  digni  essent,  niulta  magna  de  illis 


ail :   c  Cahtigatioiie  corporis  proprii ,  ac  denario 
nno,  qnod  cat  conteinplatio  pudiciliae  Spoiisi,  qiiain 

reponerc  debeut  in  medio  cordis  sui i  El  factuin 

esi  completis  seruionibiis  istis  in  Doininii-a  secunda 

sacri  Jtijunii  die  fesli  S.  Matthiae  apostoli  {nam  anno 

11^  currtbai  liiiera  Dominiealis  F,  et  dies  Cinerum 

mciderai  in  diem  xi   Februarii)  in  tempore  diviiii 

oflicii ,  vel  sacrificii ,  apparuil  mihi  bcnedictus  Do. 

u.iiii ,  angelus  saiicliis ,  el  (inem  comptienlem  impo* 

Htii  eermoni  ad  virgine$  Domini, 

CAPUT  VIII. 

SerinoiiKiii  quinque  retiquorum  synopsis. 

102.Sermone  prxcedenti  ad  Gnem  deducto,  dislulit 


Dominus  revelaret.  i  Quo  dicio  statim  ad  altare 
cum  festinatione  accessii ;  ei  cum  duq|)U8  angclis 
qui  in  principio  missx  adveueranl,  cum  niagna  di- 
ligeiitia,  donec  omnes  communicassemus,  astabat. 
Seqiienti  vero  die  circa  idem  lempus  adveniens, 
sJmilia  tJtcu/carii,  et  rursus  die  allero  addidil,  di- 
cens  :  i  Haec  dicit  Dominus  magnis  prxlaiis  Eccle- 
sio!  :  Recordamiui,  quam  rationem  reddiluri  esiis 
in  tremendo  judicio  meo  de  ovibus  meis,  qiias  sus- 
ccpistis  rcgere  et  custodire...  >  Post  hsec  quasi  iii 
spiritu  leniiatis,  ait :  c  Ego  Dominus  clamo  et  ad- 
moneo  pastores  meos...  Sunl  eniin,  qui  mibi  vi- 
deiitur  boni  et  pacifici,  heu  quam  pauci !  et  alii 


tolito  diutius  visiiare  me    angelus  Domini :  quod  c  n>ulii  mali  et  perversi...  propter  quod  oportet  ad- 


ego  deliclis  meis  iiiipuians,  aiixiabar  intra  ine,  ac 
diiigentius  lacryniis  et  orutionibiis  operam  dedi  :  et 
ndjuvabat  n!e  conveiKus  noster  oralione  conimuni. 
Ei  consummatis  septein  cl  dccein  diebus  ab  eo, 
quo  iam  dicia  verba  conipleverat  (post  fesium  S, 
Cregorii  papm  12  Martii)  stabain  sola  in  oratorio 
circa  boram  lertiam,  effundens  coram  Domino  cor 
uieum,  ac  dicens  :  c  Non  inea  uierita  aspexisti,  Do- 
niine,  in  omnibus  .qune  hactenus  niecum  operalus 
es ;  sed  in  tua  misericordia  fecisti  oinnia  haH:.  Pro- 
pterea  obsecro  ne  compescaris  delictis  meis,  aui 
oijusquam  alterius,  quin  h»c,  quae  nunc  apud  me 
initiare  dignaius  es,  propter  bonitateoi  tsam  ad 
bonam  Gonsuniniaiionem  perducas.  De  via  recto- 


moiicri  bonos,  ut  in  melius  proficiant ;  malos  au- 
tem  et  perversos,  ui  convertantur,  ne  pereanl  de 
via  Justa.  >  Et  cuin  me  iterum  visiusset,  adjecil : 
c  Aliendite  cum  omni  sollicitudine  mentis  viam 
vesiram...  quod  si  me  diligitis  et  nomini  meo  ho- 
norem  prxbelis,  bonorificabo  vos  coram  sanciis 
aqgelis  meis.  > 

104.  Adliuc  loquente  ad  me  angelo  sermones 
isios  de  pastoribus  Ecclesiae  visum  esl  quibusdam 
opportunum,  ut  interrogarem  de  iis,  in  quibus  er- 
roris  sul  occasionem  accipiunl  dubii  quidam.  In- 
terrogavi  igiiur,  non  quasi  |iu  fide  dubitans,  sed 
quasi  cupiens  fidem  noslram  ex  angelica  aucloritate 
firmari,  et  dicebam  :  c  Nunquid,  doniin^,  in  ecclo- 


mm  Ecclesiae,  quam  mibi  iu  niysterio  denionstrasti,  ^  siasticis  sacramentis  parem  habent  veritatem  oflQcia 


congrueulem  discipliiiam  nobis  apcrire  diguare,  ex 
qna  aliquis  fructus  correctioiils  proveniat,  sicut  iie- 
c-essarinm  esse  nosti  populo  tuo.  i  Adhuc  ista,  ei 
his  similia  in  oratione  loqiiente  me,  ecce  angelus 
desiderii  mei  subito  apparuit  coram  me  et  serino- 
neniy  qnem  desi.lerabam,  his  verbis  initiavit,  dicens :  * 
c  Hivc  dicii  Dominus  :  Ecce  cgo  niilto  angeluin 
luenm,  ut  annuntiet  vobis,  qui  in  subliini  poiestate 
iinilalores  eslis.  Dico  aulem  vobis,  quod  iniquitas 
lerrae,  quam  abscouditis  propter  aurum  et  argen- 
luin,  ascendit  coram  me,  tanquam  fumus  de  igne... 
Videte  Pontificeni  niagnum  et  excelsum  super  om- 
nia  Dominum  Jesuin,  quomodo  in  diebus  obeoien- 
liae  suae  ambulavit  in  medio  discipulorum  suorum, 


eorum  pontificum,  qui  sinlstre  et  non  secundum 
Deuin  ad  pontificatum  suum  introierunt,  et  eorum 
qiiorum  bonus  introitusest?  i  Qui  respondens  ait  : 
c  llulti,  dum  profunde  talia  scrutantur,  magis  de- 
pravantur,  quam  emendantur  :  et  lalia  Domiuus 
r^evelaret,  si  non  eo  liberius  peccarent  illi  ad  quos 
pertineiit.  i  His  dictis  confestiin  ablatus  est  ab 
oculis  mcis.  Iterum  autein  die  alia  cum  redisset  ad 
me,  interrogavi  eum,  repetens  eumdem  sermonem, 
qui  praescriptus  esl.  Et  ille  :  c  Haberil,  inquii, 
parem  virtutem,  sed  beneplaciiuin  est  magis  Deo 
in  ofliciis  eoruin,  qui  bene  introierunt.  i  Iteruni 
sulijeci  dicens  :  c  Itane  est,  domine  mi,  ut  qiiod 
presbyleri  ordinaii  ab  illis  qiiorum  malus  inlror- 


nS  ECKBEKTI  ABBATIS  SCIIONAUGIENSIS  «7« 

uis,  csiindem  habeant  polcslalem  consecraiidi  cor- A  ul  liaec  veiba,  qii»  inveneriiis  iii  praesenii  libri», 
piis  el  sanguiiiein  Domini  in  altari,  quani  habenl, 


qiii  ordlnali  siinl  ab  illis  qui  legitimeinlroierunk?  i 
Qiii  ail :  c  Non  ascendat  unqiiam  dubitatio  in  cor 
tuum  de  hacre;  scd  certum  habelo  qiiod  onihcg 
qui  in  ecclesiasiica  ordinatione  presbyieraium  ac- 
ceperunl ,  eamdom  poleslatem  habent  in  coiisecra- 
tione  Dominici  sacramenli,  sive  bene,  sive  male  in- 

troierunt  ordinalores  eorum i 

105.  Quia  ad  Patres  nosiros,  spiiiiualia  judicia 
iii  Ecclesia  habentes,  periinere  tolus  hic  scrnio  vi- 
SII8  esty  rogavi  angelum  Domini  dicens  :  c  Oro,  do- 
inine  ,  ul  stcut  spiritualibus  recloribus  verba  admo- 
nitionis  bactenus  ministrasti,  ita  illis  quoqne,  qui 
saeciilaria  judicia  habenl,  aliqnas  admonitioncs,  ex 
quibuset  ipsi  corrigi  possint,  a  Domino  nunlielis.i 
Qui  confestiin  pelilioni  meae  conscnsuin  ^rxbciis , 
his  verbis  s^rmonem  ad  illos  pertinentcin  exorsus 
est.  c  Ecce  consiiluit  Dominus  super  populura  suuin 
principes  et  Judiccs ,  ut  facerent  judiciuin  ,  cl  jusii- 
ti.iniy  et  conrirroarenl  verilatem,  et  pacem  inicr  vi- 
ruin ,  et  viruiu ,  ui  esset  oinnis  populus  b'eneplaceii& 

coram  Deo  viveuie.  Nunc  auiein Proplerea  vivo 

ego,  dicii  Dominus,  si  non  aiidieritis  vocem  admo- 
liitionis  me»,  et  conversi  fuerilis  ad  me,  deinham 
vos  ab  allitudiue  vestra,  qiia  male  usi  esiis,  in  pr«- 
fundum  iiiferni,  ct  erilis  consortes  illoruin,  quibus 
vos  assimilaslis  in  iucendio  viventi  in  seinpiter- 
nuin.  I  In  die  sancto  Peniecostes  (19  4fatt)  iii  hora 


annunlietis  Romanx  Ecclcsix,  (oiiqiie  popiilo  ct 
onini  Ecclesiae  Dei.  Emendale  vos  ipsos  ct  conver- 
limini  ab  erroribus  vcsiris  et  noliie  iiidigne  acci- 
pere  atlmonilioncm  sacrain  ei  divinam,  quia  non 
siint  lixc  ab  hominibiis  iiivenla.  Dico  auleni  vobis 
ex  nom.iiie,  qiioniam  iii  isti'proviiicia  nonien  reli- 
gionis  habelis.  Lcgite  et  aiulile  adinonitiones  divi- 
nas  et  suscipiie  cas  placida  niciile.  £t  noliie  arbi« 
trari  h%c  figmenla  essc  miilienim,  qiiia  non  suiit; 
sed  sunt  a  Dco  Palre  oiiinipoiente,  qui  est  fons  ct 
origo  omnis  bonilalis.  Quod  autein  vobis  dico,  cae- 
teris  omnibus  dico.  i 

107.  Ciipiebain  octavi  scriiionis  inilium  accipere 
in  die  iranslationis  S.  P.  N.  Bencdicti  (11  iu/ti) 
sed  imfftdilae  sunt  dic  illo  orationei  mcjR  abhospi- 
tum  prxsenlia,  cl  iranshiliim  esi  desiderium  meum 
usque  ad  proximum  diem.  Tunc  ctiain  slanie  me 
in  oratione  post  horain  capiiiili,  prncsentavii  se  mihi 
angeliis  Doinini  et  posiiilavi,  iit  serino::ein  ordire- 
lur  ad  cos,  quorum  via  iii  visione  quasi  glebit  oc- 
cupala  apporuerai,  ct  confcsiiin  apcricns  os  suuni 
h;i:c  verha  locutus  csl,  c  AKeiidiic,  vos,  qiii  in  erc* 
nio  vilain  diicere  clcgislis,  quaui  discrclioncm  ha- 
beaiis...,  ut  nou  cito  seqiiamini  omiiem  impeiiini 
icli  veslri,  qni yos  ad  ahiiudinem  peifeclionis  iin- 
pellit, .  nequc  supcr)eradiaiiiiui  mensurani  virtulis 
VfSlrx  laboribus  iiiiinoJoraiis  ..  Propier  lioc  inc- 
iiienlo,  Jionio,  fngililaiis  liia:,  ul  caule  gradiaris  iii 


priina,  anle  celcbrationem  divini  ofljcii,  cuni  esseui  ^  vi;nj„,a  quam  ingres»ns  es  ct  palieiilcr  agas  in 


iii  oratione,  apparuit  angelus  corain  ine  el  haiic 
nus  diclum  seriiionein  complevit... 

106.  In  feslivitate  S.  Martini  (58)  inlersilenlia  iniss;e 
allocuta  8um  angelum  dicens  :  c  Placeat  nunc,  do- 
iniiie,  ut  cxhibeas  nobis  disciplinain  congruentem 
illi  vix,  ciijus  pars  vepribus  occiipala  apparuil, 
aliera  vero  floribiis  amoena,  clslriita,  nihil  habeiis 
veprium  et  impedimeiilorum.  »  Yix  peliiiouis  me:e 
verba  complevi  et  protinus  ail  :  c  Ecce  dico  vobis, 
qui  in  sxculo  viduali  eslis,  viventes  in  cariie,  in 
Ijboribus,  iu  angusliis  muliis,  abslinele  vos  a  vi- 
liis  hiijus  sxculi  et  ainbulate  iii  via  conlinentium...  i 
El  adjccitin  Yigilia  aposloiorum  (28  Junii),  diceiis': 
c  Et    quid  addam   vos    admonere?  Ecce    osiendi 


fcslinatione  liia,  ne  riiiiiaiii  pntiaris...  ad  Uxc  suine 
crudilioncm  ct  discipliiiain  ronieniplaliouis  ct  con- 
solare  abjcciionem  luam  iii  en.i  Consrdeniil.us  nobii 
iu  capilulo,  ad  aiidicndain  leclioncui  Regula!,  in 
festivitate  S.  Marix  Magdalenae  aslitil  coram  me 
doniinos  ineus  ei  prs^seniem  scrmonem  coiigruo 
fiiie  complevit.  Cum  essel  lesiiviias  B.  Jacobi  in  pri- 
mis  Yesperis,  apparuit  angelus  Doaiini  coram  me; 
feci  ilaque,  siciit  siiggesscrat  milii  conscriptor  ser- 
monum  istorum,  ac  pelii  ab  eo,  ut  tiiiilum,  qui  iii 
rapiie  libri  hiijus  scribcndus  esset,  pronuntiare  di- 
gnaretur  :  qui  continuo  petitioni  iiies  asscnlienft 
ait  :  c  llic  cst  lilier,  >  ctc  ,  tiunu  86. ' 

108.  Mcnse  Augusti,  qiiiiiia  die  inensis,  posl  vi- 


viam,  instruxi  vos  disciplina,  palpale  hiic  et  illuc   ^  gilias  maluliiras,  cum  essein  ciibans  in  lcctulo  nieo. 


considcraie  verba,  reiiiicie  exeinpla,  diligite  casijta- 
lcin,  curriie  ad  claritateui  Doniini  nostri  Jesu  €hri' 
sii,  quam  vobispn£staredignetur,qui  viviiet  regnat 
pcr  ouiiiia  sxcula  sxculorum.  Anien.  i  Cum  auteiii 
.consuinntati  peneessent  bi  oinnes  sermones,  in  lcsJ- 
vilate  apostolorum  Petri  et  Pauli,  aiite  horain  di- 
vini  oflicii,  fui  oraiis  io  secreio,  et  apparuit  in  con- 
spcctu  meo  augelus  Domini  et  locuuis  esiaudieiite 
ine  verba  haec  :  c  Trevirensi  episcopo  (HUlino)  ct 
Coloiiix  el  Moguntix  episcopis  (Arnoldo  II  ei  Ha» 
dulfo)  annunliatum  sil  vobis  a  Domino  Dco,  niagiio 


ncc  adhuc  soimiiim  conpissem,  subito  apparuil  co- 
r^in  me  angclus  Domiiii  et  praesentis  libri  iionuni 
sernioneiu  iiiilio  habuit  his  verbis  :  c  Ecce  ego  ha- 
beo  aliqiiid  ad  vos  dicendiim,  qui  in  juvenlute  po- 
SHi  estis,  qiiasi  liliuin,  quod  ante  solis  ortuni  dau- 
suin  erat  et  quamlo  sol  splendei,  in  virtute  sua  ap  - 
Tit  se,  ct  delectatus  in  ardore  solis...  Discite  in  pri- 
mis  timere  Doroinuin...  Ecce  in  sinu  vestro  csl 
thcsaurus  desiderabilis  et  pretiosus,  hoc  est  \lr- 
giiiitatis  geinnia.  Beaii  eritis,  si  custodieritis  eain*.. 
si  placueiit  aniinac  vesinc  cusiodire  eam,  attendite 
vobis  ut  non  inquinctis  eam  negligentiis  leviiatit 


et  trememlo  et  ab  Angelotcstaineiiii  libri   liiijus, 

(58)  Lego,   el  corrigo' Maxiiuini  Trevirensis  episcopi   20   Maii;  hoc   eiiiro  exigil  ordo  festerum 
quekliinm. 


IT7  -*"  VITA  S.  ELISABETri.  IT^ 

resim  :  dedinate  cum  pavore  cordis  ab  irriiamen-  A  nino  evadere  'non  possuni  de  liac  viia  migranies» 


lis  imniiindili»  ei  fugite  confabulaiiones  et  collu- 
siones  adolesceninlanim,  ei  corrupioribus  earura 
Donie  Boeiari  :  cuslodile  os  vestrum  ab  iu\pudico 
sermone,  ei  sb  omni  lurpitudine  oculos  vestros  et 
nanas  ib»linete...  »  Post  baec  rursus  adjecil,  et 
liixil :  c  Adhuc  addam  loqui  rratribus  ct  conservis 
meis  adnionliiones  Palris  eorum.  FilH,  aptate  vobis 
in  consueiudinem  mores  sanctitatis  in  floribunda 
ctale  Teslra,  qnos  fn  lempore  matnriiatis  vestr» 
pdsslijs  exercere...  0  adolescentes  et  juvcnes  im- 
macvbtl,...  ambulale  in  pulcbritudine  via*  vrstne, 
et  eriljs  filii  auiabiles  Domiiio  et  siuiiles  aiigelis 
Dei  in  coelo,  ad  quoriim  societateni  (liic«re  vos  di- 
gueiur  Domiiius  nostor  Jesus  Christus.  i 


quia  neque  ab  aliquo  simt  castigati,  ncque  per  se 
ipsos  pcenitentiam  delicii  habere  sciebaut ;  propter. 
ea  casligari  debent  a  parenlibus  pro  dolictis  siiis« 
qiiia  sicut  mala  facerc  assuescunl,  ita  et  bona  fa- 
cere  discerent,  si  per  charitalem  ad  hoc  nutrircii- 
tur.  Quod  tamen  divi  :  linmaculatos,  pro  iis  dixi, 
qiii  cuin  paiilulum  dc  septcnnio  exierunt,  lunc  am- 
plius  se  coinmaculant  pravis  operibus,  qiiia  plus 
noverunt  cogitare  de  nialo,  quoniam  non  sunt  pro- 
bibiti  ab  eo,  iiam  et  ipsi  in  quantum  possiint  opc- 
raiitur  opiis  impiidic  ili:r,  nescientcs  quid  faciaiit. 
Tales  igilur,  si  dc  hac  vita  migranl,  magnas  poeiias 
sustinent ,  quo  usqiie  puriflcentur,  quia  nulla  oni- 
iiino  macula  iii  regnum  Dei  potest  intrare.  IIoc  crgo 


100.  Cuin  essct  conipletus  per  angelum  sermo  B  cst  illorum  perirc,  de  quo  supra  dixi  :  lanloauiem 


praecedeiis,  lu  Vigilia  Assunipiiouis  saiicto!  gene- 
tricis  Dei  Mari»,  rursiis  in  ipso  die  fesio,  iii  lciu- 
pore  divini  ofBcil  visitavit  inc  et  aii  :  <  Ecce  ad- 
hnc  volo  consummare  serniones  meos,  quoiiiam 
adbnc  locus  esl  et  habeo  aliquid  brcvilcr  dicerc  ad 
liirjntcs,  qni  nesciunt  se  cusioitire  propler  igiio- 
rantiatn;  propter  quos  oportet  adinoueri  nialres 
eornni»  ut  custodiaiit  eos  cnin  tiiuore  Dei  castos  el 
imniaeulalof,  iie  forle  pereant.  i  Ad  hx'c  ego  sub* 
jvuxi  interrogans  et  diccns  :  c  Quid  cst,  doniifte, 
qnod  dixisti  :  Casios  et  immaculatos  ?  quid  facere 
possont  infantes,  unde^castitatem  suam  comniacu- 
leiiif  nonne  et  si  quid  delinquunt,  ignoraniia  eos 
eieusst?  I  Et  ait :  c  Castitatem  suam  vcrbis  im- 
mumlis  sxpe  coinquinant  et  operibiis,  qualia  et  ^ 
ipsi  perficerepossunt;  et  quamvis  per  igiiorauiiam 
Catiunt,  lameu  sine  reatu  non  suiil,  et  poenam  oiih 

{Siy)  Qui  in  editis  sec|uitur  liber  iv,  in  capita  di- 
visiis  qmiique,  prxinitlit  illls  visioiieiu  dc  Assuin- 
piione  Virgiiiis  Marix  Matris  Douiiui .  promissam 
III  dJe^us  festo  anni  iloC,  exhibitam  1157  et  diio- 
bus  post  aniiis  piiblicari  jussain  :  ubi  anirmatur, 
obdonuivisse  quiJem  Deiparam  xv  Aiigiisti ,  scd 
resuscikitam,  aique  cum  carne  assumptam  in  coelum 
qoadragesitiio  post  die  23  Septeiiih.  quem  dicin  cce- 
pertnl  sorores  in  conclavi  Elisabelhae  spleiniieiu 
agere  :  ibidentque  iiidiicilur  ipsa  Deipara,  quo^reuti 
Tirgini,  quandiu  posl  Domiui  Ascensionem  vixcrit 
in  lerris,  unuiu  duulaxai  aniiuui  indicare,  cuiu 
eo»  quoda  festo  Ascensionis  itd  15  Aiigiisii  iutcrce- 
dit;  omiiia  iixc  ejusmodi  sunt,  nt  merilo  dubitarc 


grnvius,ac  dmlius  piiniiintur,  quoininus  ontioiii- 
bus  cl  elecinosynis  nmicorum  adjuvantur,  pro  eo 
quod  eis  indigere  non  credantur.  Dico  vobis  pnren- 
tk[)(is,  ct  quicunquc  parvulorum  ciistodiam  hubetis, 
aiiendiie  quomodo  in  inngua  cnutela  eos  custodia- 
tis,  quia  in  vos  reduiidubuiit  delicta  eoruiii...  Con- 
sumiiiavit  autem  hunc  sermoiiem  in  Oclava  Assuin- 

plioiiis I  Uaec  est  adjiiraiio  conscriptoris  ser- 

uioiium  istorum.  Adjuro  per  Dominum  ,  et  per  an- 
geluiii  cjus,omnem,qui  transcripseril  librum  istum, 
ut  diligenter  euni  emendet ,  et  hanc  adjuraiioneni 
codici  suo  ascribat  (58*). 

CAPIJT  IX.  . 

Vltmus  virginU  morbus  ei  in  eo  acta  usque  aa 
'    fralris  reditum  Moguntia. 

110.  Virgioibus  Deo  sacratis  iu  Anturnacensi  con- 

Cancelloltus  noster,  in.  Annalibus  Marianis  ad 
anniim  Christi  46  pro  Elisabethse  sentenlia  c  tesli- 
moniuui  proferl  ex  arcaiiisbealo  viro  Bertramo  Cisier- 
cieiisi  revelalis,  i  et  allcgatis  in  Chronico  Mass;ci 
ciijusdam  lib.  viii  ad  aniiuui  Christi  56  eisdemqiie 
lat^lur  favere  divnin  lldephonsum  Tulciaiium,  diim 
serm.  6  Dc  Assumptione  ait  c  post  Christi  triuiii- 
phuiu  non  diu  mansisse  Virgiuem  iiiter  vivos.  i 
Qiia;  aulem  illc  objicit  lain  Elisabelhae,  qiiaui  Bir- 
giltai,  non  magiiain  viin  babebunt  apud  eum  qui 
critico  examine  ista  excusserit.  1'oterat  Caiiceiiui- 
tus  Klisabeth%  respondere,  quod  iium.  7  rcspoiulei 
Birgillcc,  c  Virgiiieiu  locutam  esse  ex  seiiicutia  , 
qiia:  tum  crut  iii  Ecclesia  valde  coinmunis;  i  sed 


possimus,  verene  h»c  dictaverit  Elisabeth.  Talis  au-  yv  vcreor,  ut  lalis  i cspoiisio  mullis  probetur.  Bruweius 
letN  innlio  etiain  magis  est  sermo  de  undecim  mil-      in  Annalibus  Trevir.  lib.  iv,  n.  lOi  ,  agciis  de  IJr- 


libiis  virginuui  pruevipuam  libri  istius  parieni  con< 
siituciis.  Deiilis»  qui  volet  aliquid  aniicipute'  cx 
iiobiii  scire,  h^al  di^sertatioiiem  nostram  iiiscrtain 
cunnltti  Chroiiico  bisiorico  de  Koniaiiis  poniilic.bus 
|ie«t  S.  Poiiliaui  poniilicaium,  ei  Purulipomeiiun  ad 
eanidein  disscrtaiiouem ;  mciuiiieritquc  PaMgi, 
loter  Viias  S.  MarijS  Magdaieiix  Je  Pazzi:»  posiii , 
cojus  doctrina  hiiic  (|uoque  noviim  suineret  argu- 
meuiuin,  cd  rcjicieiida  a  deliiiilione  lusturicaruui 
coutroversiariiiu  y  dicia  factaqiie  exlaticaruiii  saii- 
ciarnni,  quaiidoquideui  Deiparx*,  ui  ibi  piaifeitur, 
ElisabctliJiui  alluquciiti,  suamquo  a^Uiem  inrra 
quiuqiiagesiuiuin  annuui  restnngeiiti ,  oppoiii  (U)te- 
rit  eadeui  iHsipara ,  asserens  b.  Birgitt»  /ib.  vii , 
cap.  iti,  quod,  postquaui  Kilius  suus  ascendit  ad 
cielnni ,  vixit  in  luuudo  per  quiudecim  aniios;  aliis 
ttibilowiuuscoiiieiideniibusipiuiii  inulto  serius  e  vivis 
ekcesslsse. 


siilauis,  rassiisqiie  c  uon  facilestatui  posse,  au  Eli- 
sabciha:  rcvelaiioiics  de  iiiis ,  iiotatioiie  tcmporuiii 
reruinquc  diligcnii  iiarralione  siiit  dislincta;,  sic  ut 
fuiidus  in  iis  laieat  historia;  i  (utpote  in  re  diflicill 
aique  antiqua),  c  tandcin  existiinari  pulaiposse,  iu 
hac  ipsa  scieniia  lam  icmotje  abstrusicque  ve.ustu- 
tis,  quaiu  de  virgiiiilius  hausit  tllisabetiia,  partini  a 
libera  iiiente  iluxidse  quidpiain,  pariiin  aliquum  si- 
giiilicatioiiem  supcrne  daiaiii;  U.igitanlfbiis  ctiam  , 
ui  lit  curiose  niulus,  haud  plus  perctperit ,  iiH|iiit, 
quaiuquaiituin  iiosse  iis  expedire  divino  iiumiiii  vi- 
suin  sit.  I  Quisqiie  in  »uu  hic  seiisu  abuiidet  :  pro 
Liisabetha  iiihil  hacleuus,  (»akeni  quoad  Ursulanas) 
coiumodius  video,  quain  dubitare  ,  utrum  tatra  ipsa 
revera  diciaverit.  Cxtera  ad  21  Octobris*  magis  euu- 
cleabimus ;  uii  el  de  auno  defuiicke  Deiparje  ad 
dieiu  15  Augusti;  quaiu  tameii  dieiu  ejusdein  ob- 
uoruiitioni  prluiiiiu  coeptam  ascribi  suU*  Marciano 


179 


£CKDERT1  ADBATIS  SCHONAUGIENSIS 


180 


gregalione  (59;,  Budae,  Hadevigi,  RedeHinli,  pro-  A  racielwis  el  qiiasi  anie  oculos  mciills  noslia  pone- 


pinquis,  et  familiaribus  suis,  fraler  Ejjberlus  ex 
coenobio  Schonaugiae,  oralionis  obsequium  ei  de- 
votionis  aAoclum. 

111-112.  Sinlle  ut  plangam  paululum  dolorem 
meum  apud  vos,  charissimx  mesn»  et  suscipite  verba 
laineulationis  meae,  cum  dulcedine  compassionis. 
Paululum  plaiigam,  modicum  lngebo,  juxta  ampli- 
tudiuem  vulneris  mei,  ne  Torte  carnali  affectu  per- 
turbari  existimer  et  reputetur  ad  insipientiam  mihi. 
£n  nostra  Elisabetb,  illa  eiecta  lampas  coelici  lu- 
minis»  virgo  illustris  et  honoriflcata,  in  abundanti 
gratia  Dei  splendida  gemina  coeiiobii  nostri,  dux 
Dostri  virginei  cORlus,  heul  anleannos  maturiores 
ex  bac  vita  subiracta  est.  Qaae  me  peperit  in  lucein 


ba& :  et  inflammabant  noii  modlcum  heatae  oratiuncs 
tuae  corda  nostra,  in  desideriis  pairiae,  quam  ex  • 
spectamus.  Vacillantes  animas  iii  ministerio  Dei 
sa^pe  bonflrmaveniiit  verba  admonitionis  tuae,  et 
fervore  sancto  laudationes  Doniini  multum  nos 
ampliflcare  faciebas. 

lU.  0  quam  multa  pietatis  opera  per  exhorta- 
liones  tuas  longe  lateque  per  terras  facta  sunt! 
quoniam  multae  electorum  anim»  desideratis  con- 
solationibus ,  per  tuam  negoiiationem,  potit:e  suiit. 
'  Benedicta  fllia  tu  a  Doroino,  quia  fruciuose  iiitei- 
Deum  et  homines  negotiata  es.  0  feinina  felicitcr 
nata,  quomodo  perdideruiit  te  infelicia  tempora  no- 
stra !  Dei   lucenia,  quomodo  exstincta  es  mundo  t 


inexpertae  novitatis,  quae  me  traxit  ad  familiare  B  <^iomodo  clausa    es,  o  clara  feiiestra,  per  qiiani 

respiciebant  oculi  Domini  ad  qos!  Piunrest,  q 
electa  Dei,  flere  nos  amissionem  dulcis  praesentioi 
tuae  :  quippe  quae  bonum  ccrlamen  certasti  ct  cur- 
sum  martyrii  tui  feliciter  consummasti.  Tota  eteiiini 
vita  ab  annis  tenerioribus,  si  recte  anlmadvertimuiy 
vcre  marljrium  dici  potesl.  Portabas  siquiilem  jii- 
gum  Domini  ab  adolesceutia  tua,  siib  regulari  di* 
sciplina  srmper  anibuluns,  in  panpertate  et  multi- 
plici  tiibiilaiione.  Seinper  manus  Doinini  gravis 
fuit  super  te,  iiec  defuit  ullo  tempore  tibi  Tisit.\- 
tio  supcrna,  premens  animuin,  conterens  niisc- 
r.ibile  corpus  tuuin  pressuris  et  aerumnis;  quus 
agnoscere  et  dinumerare  dignetur,  qui  solus  labo- 
rcin  et  dolorem  considerat.  Hilarem  et  patientein 
C  te  exhibebas  ad  oinnem  flagellatioiiem  Domini;  ei 
super  dolorem  vulnoruin,  quem  tibi  infllgebat  roa- 
niis  ejiis,  seinpcr  adjiciebaa  sacriflcium  spontaneaoi 
afllictionis. 

115.  Rlvi  innumerabilium  lacrymanim  liiamm, 
doinina,  faligaliones  genuum  tuorum,  divulsioue& 
teneriiudinis  tux*,  quas  susliiiebas  ab  asperitattt 
saxl,  incisiones  lateruro,  qiias  inferebat  duritia 
zoiiae,  iiicredibills  parcitas  cit»orum  et  innumera 
oraiionum  tuarum  holocausta,  maneant  in  recoff- 
daiione  coram  oculis  nilsericordis  Dei,  ciii  nuda 
el  aperta  sunt  oronia.  Ardorero  sancti  desicierii  tui 
de  se  ipso  nunc  satiet  fons  viiae,  queni  toto  cordc 
siiicbas.  Humilitalem  spiritus  tui,  qiia  prae  conctig 


Biinisteriuin  jesu  Domini  mei,  qiiae.ore  melllfluo 
4Sonsohitiones  et  instructlones  l)ci  de  corIo  aflerrc 
solebat  ad  me,  et  guslare  faciebat  cor  meiim  pri- 
luitias  dulcedinis  absconditae  saiicti»  in  Deo;  hsec 
irregressibilem  abiit  viam  :  et  ecce  noii  comparei 
super  terraro  dulcedo  animae  nieae,  consolatio  pan- 
liertatis  meae  et  suave  condinieniuin  omniiim  labo- 
ruro  meorum.  Merito  ergo  moeroris  cingulum  prae- 
c^rdiis  ineis  accingo  :  dignum,  dilccta  nien,  super 
te  planctum  assumo,  virgo  graiiosa,  virgo  valde 
amabitis,  multuin  in  suaviiate  sancta ,  qua  te 
inunxerat  Spiriius  Dei.  Exituro  tuum  inimaturum» 
o  filia  gratiae ,  lugent  interldra  animae  meas,  et 
personantchordae  cordis  mei  carmen  lugubre  spiritui. 

113.  Verumtamen  non  est  dolor  meus,  sicut  do- 
k>r,  quem  pariunt  caro  et  sanguis,  ut  nunc  germa- 
iiitatis  eausa»  quae  carnalia  suiil,  lugeam  ;  sed  spi- 
ritualiuro  deliciarum  .me  communia  damna  contri- 
stant,  quas  tu,  Dei  minl8terio«  iuaudilo  moda 
iKuliis  a.dininistrare  solebas.  P^r  te  coeluni  mundo 
erat  apertum,  et  aflluebant  abscondita  a  sxciilis 
arcana  Dei  per  organum  vocis  tuae  ad  nos;  ct  crat 
preiiosius  auro,  dulclus  inclie  eloquium  tuum.  Per 
to  angeli  nobis  el  nos  angelis  famili.irlter  ioqiieba- 
iQur,  et  affabiles  nobls  erant,  te  mediante,  altis- 
&imi  prioclpes  coeli.  0  felix  femina !  qiiain  niulli 
reges  et  prophetae  voluerunt  videre  quae  vidcbas 
et  non  vlderunt  (Luc.  x) !  PatuU  eiiim  beatls  oculls 


tuissublime  p.ilatiuro  coeli,  et  pracvidisti  anle  tem-  0  "lilii  cognitis  modlca  et  abjecu  sem^er  in  ocoiis 


pus  communis  visionis  inaccessibileni  cI.iriUitein 
regni  iinmorlaUs.  Gloriam  civium  coeli  nobisiiotaro 

iinperalore ,  ann.o  450  alia  omniiio  ex  causa ,  qiiani 
qMod  tuiic  mortua  putaretur,  persuadet  dedicatioec- 
ciesix  in  Blachernis  tuncsuleinnissiiiiefacta;  quod- 
que  vetustissima  Hieronymiani  llartyrologii  apo^ 
grapha  illlus  iii  Augusto  iioii  roeroinerint,  sed  18  Ja- 
nuarii  iiotetiir  c  Depositio  sanctae  ac  gloriosae  B. 
Mariae,  mairis  D.  N.  Jesu  Christi,  >  ad  quem  locuiii 
Tide  exerciiatioiiem  eruditam  Florentinii ,  inler  No- 
tas  ad  vetuslissimuro  Occidenlalls  Ecclesiae  Mariy- 
rologium ,  quod  Hieronjmianum  passim  vocainus; 
simulque  disce  antiquiores  Graecos  euindem  dieui 
tenuisse ,  et  ifigyptiis  sive  Gopiis  tenendum  iradi- 
disse  in  Sermone  de  Ursulanis  praetilulelur  c  faniula 
aaciilarum  Doroini,  qu;e  suiit  in  Scbonaiigiu  :  »  hoc 
''^  coiricidere  videlur  cum  titnto  MagnlToSy  qua 
"cribens  ad  S.  Hiidegardim  similii^  <  ma. 


tuis  fuisti,  respiciat  ei  honorificet  stibievator  hu- 
milium  Dcus.  Bcnignitatem,  quam  erga  adversante» 

gistram  ccenobii  S.  Bupcrti  apiid  Bincliiam ;  i  non 
abbaiUsam ,  qiiando  aiitem  magisira  electa  |fuerit « 
non  est  uiide  definiain|;  coiijeclura  tamen  ducor,  ut 
credain ,  id  factum  anno  1 157  post  auditum  ab  aii- 
gelo  sermonem  octavum,  vel  etiam  posi  compieuiro 
iibrum  Vianiin  Dei,  vel  postquam  aetatis  ann.  30 
virgo  attigerat.  Cum  lib.  iv  omittimus  etiam  iib.  v 
qui  epistotarum  est ,  nihil  ad  historiaiQ  ricientium , 
et  tra:isiinus  ad  iib.  vi  qui  proprie  eoiius  Effberti  est; 
eainqiie  oronein  roeretur  fldeni ,  qii»  oculato  testi , 
ac  viro  debetiir  probo ,  docto ,  prudentl. 

(59)  Anturnacensis  congregatio,  quae  vel  ubi  fue- 
rit ,  vel  a  quo  loco  sic  dicta ,  nusquam  adliiic  potni 
reperire.  Ad  eas  est  Elisabetha*  epist.  (i,  uihil  ad  Iki- 
sioriai»  ooiiferena. 


IRI  YITA  S.  ELISABETII.  182 

tibi  habere  solebas,  lienignlus  divina  agnoscat  el  A      117.  Allocula  sum  anlfrm  Dominam  nostram,  qu» 
ad  coodlgnam  relriboiionem  adducat.  Anima  lassa, 
soiiaa  coiiiriia  et  sahirata  niiseriis  aerumnosae  yi- 
1«,  peq^e  nunc  in   requiom  diu  desideratam.  Su- 


scipiat  le  fiiius  pncis  aiienise,  ampleciatur  te  dexie- 
ra  fiilelis  Sponsi  lui »  foveat  et  alligel  omnes  con- 
triliones  tuas,  ac  donet  tibi  oleum  gaudii  pro 
Inetu»  eoronam  decoris  pro  ciiiere  despeciionis, 
palliam  faudis  pro  spiritu  moeroris.  Quo  digres^ 
sussum  a  proposito  meo?  In  inente  iiabebam,  o 
dlleciae  meae,  ad  quas  sermonem  dirigerc  coepi,  de- 
scribere  vobis  beatain  consiimmaiioncm  charissi- 
mae  nostne;  sed  ex  abiindantia  modail  cordis  a<;- 
sampsi  querelam  banc,  ante  propositam  narratio- 
uem.  Etnnnc,  favenie  Domino,  exsequar  quod  in- 


slabat  in  media  sancli  agminis  illius ;  dixlqiie  ad 
eam  :  c  Ad  te,  diiectissima  Doniiiin,  qiicrelam  faclo 
ex  tolo  cdrde  mco  siiper  onini  iribiilatione  niea. 
flabeto  miscricordiam  super  hoc,  quod  ego  coi;* 
triia  et  afllicta ,  tam  niultis  lahoribns ,  tam  innumc» 
rabillbus  a:nimnis  a  juventuie  mea  usqiie  ad  hanc 
diem,etiam  nunc  tam  iiitolerabile  martyrium  susliiico 
in  hoc  miscrabili  corpore  meo.  >  El  respondit  cum 
magna  dulccdinc,  dicens  mibi  :  c  Dileeta  mca,  Do- 
miiiiis  iioster  ita  tibi  hanc  viiam  consiituil,  nl  con» 
tingat  libi  pati  in  ea  mulias  molcstias ,  mulinsqiie 
aflQictiones,  ac  niagnam  parvi:a'cm;  nJscrcbiu  r 
autem  tui,  et  dc  omnibus  bene  consolabitur  te.  Vo- 
luntas  cjus  est,  ut  pcr  isla  lopurincct,  ac  talem  te 


tendi,  quemadmodum  vestrae  charitali  gratum   fore  ^  efliciat,  ut  cuin  transieris  de  miindo,  niliil  ipolesliae 
non  diflido. 

116.  Erat  ancilla  Domiiii  adtinc  iii-  die  Pcnte- 
eosles  (59*)  consneto  modo  hilariier  se  liabens ;  et, 
aicot  mos  illi  erat  gralificari  nobis,  per  omnem 
diem  solemnem  la^tificabat  nos  revelattonibus  sacris, 
enarrans  inter  caeiera,  qualiter  et  qua  hora  singuli 
assistentiunr  ministerio  Dei  visitarcntur  a  Spiritu 
sancto*  Tertia  autem  feria  post  ha!C,  circa  horam 
Tesperiinam,  subito  incidit  in  langiiorem  fortissi* 
mnm,  ccepiique-  afiligi  per  omne  corpus  lam  gra- 
Titcr,  ut  mox  conflueret  ad  eam  toia  congregaiio, 
inxocans  super  eam  auxjlium  Dei ;  sicqiie  iii  hac 
aPlictioiie  perniansit  pene  per  totam  noctem.  Die 


de  caetero  paliaris.  Hal)eto  ergo  palieiiliam  in  om- 
nibus  malis,  qiia;  suslincs,  et  nihil  inurinures  ad« 
versus  Dominum  in  corde  tuo,  quia  omnia  in  bonum 
tibi  converiei.  Aspice  istas ,  qiiae  stant  in  circuiiu 
meo,  quomodo  coronatae  sunt,  ct  quantus  est  decor 
earuni.  Perpessxe  sunt  atigusiias  muUas ,  et  valde 
dura  mariyria  propier  Dominuin,  et  ideo  aon  solnm 
honorem  babent  ante  Deum,  sed  eilam  ab  hoininibus 
multum  honorificaniur,  et  latc  cis  in  mundo  servi- 
tur.  »  Adjecit,  ct  dixit  :  c  Vcre  dico  tibi,  quod,  si 
possibile  esset,  ut  uno  die  triginta  vicibus  combure- 
rcris  usque  ad  cineres,  ac  toties  iierum  ad  huma- 
nam  iiitegritatem  redires,  non  posses  tali  pro  eo  af- 


scquenii»  videlicet  quaria   feria,  in  qua  solemne  q  fliciione  promereri  gratiam  illam  et  gloriam ,  quam 


jqunium  agcbalur,  congregatio  frairum  processio 
nem  fecil  in  albis,  usque  ad  collam  (60),  et  porla- 
bamos  nobiscom  in  scriniis  cunctas  reliquias  So- 
cielatis  sanctac  Ursulae  reginx,  qiiatuordecim  vide- 
licet  corporl,  quae  velut  integralitcr  apud  nos  sunt, 
exceptis  diversonim  corporum  poriioiiibus  inultis. 
Celebranlibns  autem  illic  nobis  priorem  miss.am 
icsiw  de  Spiritu  sancto,  rapta  esl  in  exstasim,  ac 
per  iongom  lempus  (ut  refercbant  nobis  sorores) 
qoieta  permansit,  sicui  mos  illi  erat  iii  tempore 
excessos  sui»  quando  aliqua  ei  divinilus  revcia- 
liantur.  Post  baec  auiem  cum  ad  se  ipsam  rediissei, 
sdscitabamur  abea,  qiiomodo  se  habuisset,  et  utrum 
aliqnam  eonsolationem  a  Doinino  accepissei,  et  re- 


Dominus  tibi  conservavit  in  coelis.  i  lierum  dixi  ad 
eam  :  c  Meiuo»  Doinina,  ne  forle  scandalizentur  ho- 
mines  in  infirmitalibus  meis,  el  aesiiinent  pro  ai> 
quibus  gravioribus  peccaiis  mc  ita  torqiieri ,  atque 
hac  ctiam  occasione  deirahere  vefint  gratias  Dci  in 
me,  ei  diflidere  iis,  quae  Doniinus  operatus  esl  me- 
cum.  »  Et  illa  rursum  ad  iiie  :  <  Ncmo,  inquii  i  sa- 
pientium  facict  hoc.  » 

il8.  Ab  illo  tempore  de  die  in  dfem  roagis  inva- 
lucrunt  infirmitates  ancillae  Domini,  et  quolidie  aii  • 
quid  novx  molesti»  ei  accidebat;  maxime  aulem  a 
doloribus  vitalium  coarctabatur»  quibus  nulla  ope 
poteramus  obviare.  Hefectione  autem  tam  modica 
pcr  laiiguoris  sui  dles  usa  est,'ut  esset  incredibilc 


ferelMit  nobis  dicens  :  c  Vidi  in  visione  spiritus  ^  humanum  corpus  posse  sustentari  in  ea  per  allquod 


md  sanciissimanr  Dominam  nostram  et  proxime  ei 
assisleBies  B.Ursulam  reginsm  et  S.  Vereiiain  (60*), 
dOus  corpus  apud  nos  est ;  siinuique  omnes  lanclas 
TirfiDes,  qoaroro  reliqui»  huc  allatae  fuerant,  mul« 
tlliidioem  videlicet  copiosam,  omnes  mirifice  coro- 
natts  et  ingenti  Glariiate  vestitas  el  habentes  in 
manibus  palmas  vietoriae. 

(59*)  Penlecostes  anni  1165(quando  Pascha  ccle- 
bratum  fuerat  4  Apriils)  incidil  irt  23  Maii. 

(60)  Gella  intelligitur  monasterium  vir|lnum  (uti 
clarius  infra  nom.  zi2  apparet)  ad  cujus  iiigressum 
ipsae4>rocessionaliter  dispositae  excipiebant  mona- 
dm ,  in  cccieftiaro  suam  deducendos* 

(60*)  De^.  Verenaecor]iore,  Schonaugiam  delalo 


tempus,  et  id  ipsum,  quod  sumebat,  importuniiato 
tussis  excutiebatur.  Tam  Immobilis  aniini  perma- 
nebat  cunciis  illis  diebus  usqiie  ad  exitum  suum,  ut 
nunquam  vel  semd  ad  lacrymas  eam  permovere 
possent  lamenta  sorornm  et  familiarium  ejus,  li- 
roentium  de  morte  ipsius;  cuin  tanien  facili  ex 
causa  in  lacryiuas  proromperet»  dum  adhuc  iiicolu« 

ad  an.  1156  agit  sermo  de  Ursulanis,  statim  in 
principio;  eaqiie  dicitur  apparens  Elisabetlix,  om- 
nia  ilia  narrasse  de  hlstoria  martyrii ,  quae  fideni 
nunqoam  inv^nicnl  bene  expensa ;  quod  tamen  noa 
obesi ,  (juo  minus  illa.  vere  apparuerit  Elisabeihae, 
al<|ue  hinc  nata  pccasio  sit,  dicta,  non  dicia  com« 
muiisccndi. 


IM  ECKBERTl  AB8AT1S 

inlf  MMI;  ftl  qsaiido  etiam  rabissius  babere  viJe- 
kilurt  gaudetitilMU  drca  eam  sororibue.  ec  Terba 
\mi\i\m  loqseolibua,  Bollaieaos  umen  a  severilaie 
/aeien  relaxabaL  Siraio  jaeere  ,  aul  soinno 
quiescere  noa  eaai  sioebai  doloris  Tehcmenlia; 
sed  sedens  peoe  Dccie  ac  die,  im|>eriurbaio 
seoso  oieniis  provide  iracubal  ( 61  )  niulia  , 
de    qtiibus  vix    eam    cogiure   posso   arbitraba- 


f  19.  Narraveral  nobis  anle  diesinnrmlialis  istiu.<;, 
qiiod  qiiadam  dle  solcmoi ,  duin  adhnc  incolnmis 
csset,  viilil  in  spiritu  beatani  Doininani  noslrim,  et 
iii  oratione  sua  devotissinie  illi  conimendabat  vitam 
siiam,  et  flnem  viue  sux  dicens  :  i  Adjiives  me,  oro, 
sahctissima  Domina,  propter  cleincntiam  luam,  ut 
rationatiilis  flat  exitus  viiae  me»;  et  nt  nunqiiain 
mibi  transire  conlingat  de  hoc  nuindo,  quin  omnia 
in  mc  liant,  qux  pcrtinent  ad  obiluin  hoiiiinis  Ghri- 
tUaui.  I  Et  itla  cuiu  magna  benlgnitate  respondit  ei 
dicens  :  c  Certa  esse  debes,  qiiod  obiius  tuns  non  so« 
lum  erit  sicul  hoininisChrisliani,  scd  sicut  honiinis 
sanctl.  >  Et  vere  hanc  in  ea  promissioneni  per  gra- 
llam  Dci  vldimusadinipleri.Nain  et  omnia  sacrainen- 
la,  quse  sd  Iransiiuin  Chrisliannrum  perlinent.  ple- 
Marie  ei  e&hibita  sunt,  ac  prxterea  In  tantuni  liene- 
dixit  iiovissiinis  fjiis  Deu»,  ut  evidenler  singularis 
f  raiia  ejus  iu  ea  agnoscereiur  et  glorificareiur  a  mul^ 
li».  Videuseuim  iiigravoscere  morbomsuperseeicon- 
oiderans  se  omnino  deslilui  viribus  corporis,  vocari 
•d  so  poilii  spirttualem  ralrem  nosinim  dortiinnm 
•Ubateni  (6i);  el  ipso  pnrsente  loiam  congregaiio- 
iHini  soroinin  agfregirl  lecii  aniese;  el  inier  sum* 
luos  dolurost  quasi  nibil  sooiiret  mall.  jMdens,  coiii 
inafna  l¥riiiudine  spirilus  allocou  es4  eos  longo  el 
raiiooablli  sernHvno,  de  quo,  eisi  pnrsens  es- 
aom»  pauca  \erba  baK  in  memoHa  mca  perman- 
•omnlt 

l)HU  t  ^wWw^  inquil,  mirari»  ebarisslmar»  snper 
InNmillalibu»  uk^U,  akui  bomiuos  Imperiii;  nequo 
dlllidalis  $ffk\\»  M  in  ohn  pr(i4;Nr  rasiigalioiies 
fju»«  quaa  au»tinro  ot  «ir|ke  Misiiuul  in  medio  vesiri* 
t  iMMiviculia  iu\M  Umoi  ral  apod  IKMuinum»  ei  cenb- 
nluio  («f  mwi^^K  quo4  i^^r  t^^  qoa^  paiior,  pnrp;irai 
%A  I  %uiu.il  voiAUiAui  uiiom  iHimiuus  in  rvfuo  inuo, 
l|m«i  mw  pii^M^r  moiiu  ouni%  aiM  proi^ler  n  i9«ri« 
viMdiam  «u<im«jAni  ab  aunis  pluribus  opemius  esi 
lu  m  uiniuii  VI  ivmporibua  uoairis  Inaudiu;  ei 
avlo  quuiium  luulli  nunl  in  pupulia*  qui  ideliier 
vl  bfiii«iii^  l^'  |H^r\^iiiul  «^  per  ea  atiliHcait 
suul  IH  buiiuiUi  luulii  >«r\i  diMdeniea  scamlaliaaii 
auiil  IH  M»i  M^  au^lii^iuul  tlo  ni^"»  non  illis  ImpuiH 
m»u«.  Vobl»  aiiloin  dko  ri  ctuilldonior»  per  illnd 
llvi»quu  ad  iv^uuui  IWi  |H'rnHluraui  me  spero, 
qiiuuiMHi  li«iH'i  qiHU  \ldi»li«  lu  mo  <^l  audi»iis  cx  mo» 
vviHi  auuli  «"1  ulbll  almulailoiiU  oi  Ikllaviw  ad  ba« 
uuqu«^ui  ai^iH  I.  Iiouiluu»  mlbl  li^slU  r>l«  Sini  vobls 

^Hh  luipvvA^iiuii  pr^Udv  .i«HMM«  quod  uullum 

«VlllUUI  iHVlMIIS  V\l|IV\K 


SCIIONAUGIENSIS  fS4 

A  isla  prae  ocnlis  sempefy  et  eslote  emendalae  pcr  hacc 
anipUiis,  quam  ca^teri  hominuin ;  ne  forle  iniptiiet 
vobis  Doniinus  magis  qnam  aliis,  qui  non  lani  vera- 
citer  ista  perceperiint.  Gratius  agiie  Dominosein- 
per^et  colliiudale  euiii  in  omnibus  inirabilibus  snis, 
qu;e  operatus  esl  niccnin  in  conspeciu  vestro,  quia 
iii  his  singulareni  hoiiorem  vohis  prae  caeierts  clnu» 
stralibns  pnestitil.  Concordes  estote,  ctdiligite  in- 
vicein,  ct  ordiiiem  veslnini  cuin  niagiia  diligentia 
custodite.  Pqiiperlaiein  vestrnm  palienler  sustinete. 
Animae  nieae  Hdeliicr  et  cum  seria  iirente  ciiram 
gerite  :  ueqiie  afi<|uid  negligaiis  ex  iis,  qiias  perti- 
neiit  ad  debitnni  ineuin,  pro  eo  qiiod  a?stimetis  non 
indigere  iiie  suirragiis  orationuin  vestramin.  flarc* 
autem  dico,  quia  s«iie,  qui  religiosi  vi3entiir,  ne- 

^  gligi  solent,  duiu  ii,  qni  eoruin  bonam  convf  rsatlo- 
ncni  cognovcruiit,  cogitani  non  eos  niagnopere  Iih 
digere  adjutorio  ipsoruin.  f 

iii.  £t  cum  aiixie  ista  loqiieretur,  doininiis  al>- 
bas  subjecit  liaec  verbis  ejus,  dicens :  «  Conri(liniiis, 
qiiouiam  proniissio  Domin»  nostrae  implebilur  in 
te»  qua  libi  perpetuam  quietem  proniisil  post  tri^ 
luilaiionem  haiiC;  verunitanien  qiiod  postnias,  niillo 
iiiodo  iiegligenius.  »  Ad  baec  illa  resp<iiidit :  «  l*ro- 
missioni  dilectissinue  Dominsc  nostrae  nuliaicnns 
diOido,  sed  nihiloiniiius  quod  meum  est  farere  de- 
beo  ei  solliciic  providere  aniin»  mc».  »  Iteinqiie  ad 
sorores  aiebal  :  «  Si  qniu  in  me,  chdrissiniap,  Deuiii 
unquam  offendisiis,  ipse  imlnlgeat  vobls,  et^go  cx 

Q  corde  remiilo  oninein  offeusam.  Vos  qiioqiK*,  si  fcci 
quidquam  in  vobis  qnod  facere  iion  debni,  qiixso, 
Indutgeie  niibi.  Nontluni  ego  quidem  aliquid  ccrti- 
imlinis  accepi  a  Doniino  de  fliie  viiae  incle,  verum- 
lameii  jiislum  esi,  ut  babeam  solllcitudinein  de  tu- 
leia  aniniae  meae  et  tlisponain  de  iis  qiuc  pertinent 
ad  exitum  meum,  ideo(|ue  postnlo  unctioiils  sacra- 
mentnm.  »  Cnmque  ha^c  et  his  siinilia  niiilta  supra 
viressuas  locuu  fuissel,  petiita  doinino  abhate,  ui 
advocari  faceret  plures  ex  senioribus  prcshyleris  et 
innngereteam,  ei  sic  factum  est.  Cuinqiie  post  hxc 
ronfessionem  fecisset,  distulimus  consulto,  propter 
slomacbi  infinnitatem  et  tossis  imporiunitalcni, 
dare  el  Dominici  corfioris  sacramentuni. 
lii.  Nocte  vcro  seqiientt  in   tanium  aggravaia 

^  esi  infirmius  ejus,  ut  putarct  se  contiiiuo  trans- 
iluram«  el  dum  anxiaretnr  propicr  dilaiionem  Do- 
minici  corporis,  devaiis  ad  cceluin  manihu3  oravit 
ad  Doaiinum  dlcens  :  <  Salvator  niiindi,  Domine 
lesn  Cbrislo,  obsecro  le,  per  illam  sanctam  passio* 
nem  luam,  in  qua  te  per  totum  expaiidisti  siiper 
lignuiu  cmcis,  ad  redimendum  niundum  et  ad  am- 
plexandum  omne  qiiod  redemisti ,  ut  non  mp  pa- 
liaris  unquam  de  hoc  mundo  transire,  anlequam 
percipiam  tuum  sanctissimum  corpus  ad  consob- 
tiooem  ot  munimen  aniinae  niea;.  Recordare»  Do- 
nilue»  ouoniam  sacp**.  illud  suscepi  cuin  iniima  de- 

(Ui)  llildermum ,  teste  Trithemio ,  adhuc  supor- 
siitciu. 


{g8  VITA  S.  ELISABETll.  M 

^ikMie  cnrHis  inei,  et  cnm  mulla  lacryniarum  eflu-  A  dani  illarum,  ut  irent  quiescere.  Elmanenlibus  cmn 


slniie,  el  non  sina.s  ine  In  novissimis  meis  carere 
henedldione  bac.  >  Et  dixil  una  sorornm  vigilan- 
Imai  cum  ea  :,<  Hemetilo,  domina,  qnod  in  qua- 
dani  Tisionetua  dixit  ad  te  vox  divina,  coBpi  ct  per- 
iriaiii.  Hinc  ego  confido,  quod  noii  siiiet  te  Domi- 
nuselcex  iDiproviso  transire,  quin  adbuc  nliquam 
maulfeslam  consolationem  ab  eo  percipias  el  majo- 
mn  certiiudiiiem  linis  tui.  i  Et  gratanier  recepit 
rctpoDsionem  hanc  *:  <  Lxnudivit  auieiii  Domiiius 
dcrideriaro  ejus,  quoniam  tunc  dilatus  esi  iransiius 
cjut,  poslea  communicavit  ante  llnem.  »  iEstimans 
auiem  ego  posse  eam  adjuvsnri  arie  medicinx,  et 
meliiens  ne  forle  ad  insipientiam  et  inbumnniinlein 
mibi  iroputarelur,  si  negligereni  alleniare  hoc,  , 
perrexi  cuin  restinaiione  in  urbem  Moguiiliam  (G3) 
consnlere  niedicos  et  coinpnrnre  niedicinns.  Sed 
ticnt  erat  volnntas  Domiiij  lollcre  cain  de  lioc 
mnnJo,  nibil  cx  oninibus,  quae  reqnirebnm,  iiiveiii. 
IS3.  Ipsa  auiein  nocle  (qua  enim  illic)  iiinrina 
noslni  soliio  more  eral  sedcns  iu  lecio,  ei  surores 
cum  ea  vigilaules.  Circa  niediiiin  nutein  nortis, 
aiin  diligeniissiiiie  Dominum  orassrt  et  niiein  suum 
ei  coinmendnsset,  coepit  graviier  anxiari,  et  iin  a 
priori  slniu  niulari,  ut  jain  pumretur  transiturn;  et 
|Misi  multnin  anxietatem  iii  exsiasiin  venlt.  Sorores 
ergo,  qiiae  in  circuitu  eranl,  undiqtie  eam  aspicieii- 
let,  niniium  slnperactaD  et  fineni  adesse  putaiilrs, 
dltcurrere  coeperunl  alid*  ad  afl*ereiiduni  ciliciuiii. 


ea  iis,  quae  roaxime  familiares  eranl,  di\ii  una  il- 
larum  :  c  Charissimn ,  dic  nobis ,  si  poies  •  qnnlitcr 
te  hnbiieris  in  hac  exsiasi ,  el  si  aliquid  libi  a  Do- 
ir.ino  revclatuin  esl,  aperi  nobis  i  El  dixtl  :  c  Non- 
dtim  posstira,  pnnlulum  exspcclate.  i  Et  cum  ali- 
qnantulum  collegisset  vires  ad  se,  dixlt :  <  Visionet 
sanc^as,  qiias  oiiin  in  summis  festiviiaiibns  videre 
solebani ,  ei  de  quibns  mibi  dictuin  erai  ab  nngelo 
Dei  anlc  pltirrs  annos,  qiiod  non  essem  eas  vistira 
iisque  ad  obitns  mei  lempus,  nuiic  mibi  Dominnt 
demonstravii;  boc  ergo  eslmjbi  certissimuiii  indi- 
cluni  fiiiis  iiiei.  Rogo  tainen,  ut  adhuc  silenlis  super 
hoc»  neque  niultuiii  (livuigetis.  i  Posl  h.TC  cum  con- 
ventus  sororum  jam  Maiutinas  decantasset,  venit 
una  ex  maturioribus  quae  dixit  ad  eam  :  c  Dic  no- 
bis,  dilectissima,  si  nliquid  a  Domino  consolationis 
accepisti.  i  Et  respondit :  c  0  quam  bonam  ronso* 
lationeiii  accepi  !  i  El  quia  vires  non  hnbebat  di- 
cendi,  sorores,  qux  audierant  ab  ea,  dicebant  in  aii- 
dienlia  ipsius,  tam  illi  qtiam  csteris»  quae  jam  con- 
fliiebant ,  quocnam  fuisset  visio  quam  viderat.  Et 
factus  est  fleius  magnus  inter  eas.  Tunc  confbrtaia 
spiritu ,  ei  sedens,  ^locuta  est  omnes  hoc  modo  : 
125.  t  Dilectissimae  meae ,  in  hac  re  habetc  certi- 
liidinem  finis  mei ,  et  testimonium  verum  omnium 
eoruin  qtise  Dominus  nvecuni  operalus  ett.  Rogo  et 
admoneo  vos,  ui  stabilem  fidem  adblbeatis  iis  qiiae 
fecit  Dominos  corain  vobis  in  roe,  neque  diflidnlit 


in  quo  dcponerelur,  aliac  ad  evigilandum   conven-  C  «"q"am,  el  cgo  credo  operibus  ejiis,  el  tcstimouiuui 


liim  tororum.  Qiiae  cuni  venisseni,  iternm  nliralicre 
tpiriluraroe|)il  et  retlire  nd  se  ipsnin.  El  dixit  cujn 
tilenlioadunam  sororum,  qu»  proxime  ei  accuin- 
bebat  lenens  eain  in  brpcbiis  :'  c  Nescio  qiiid  milii 
esi :  liix  illa,  qiiam  ex  consuetudine  iuK^celis  aspi- 
cio,  dividiise.  >  Et  amplius  non  adjecil.  Tunc  siii- 
giilae  sororuin  prociinibcnles  aiile  eain,  veniam  pe- 
tetiant  ab  ei,  roganies,  ut  omnem  ofleiisain  eis  ih- 
dulgeret.  Iloc  atilem  illa  cuin  magna  bcnevolentia 
tc  pnidentia  faciebat  :  et  e  coiiverso  qiiaiiium  po- 
inii,  seipsam  buniiliavii  ad  eas,  tanta  discretioiie 
|icr  oinnia  utens,  ul  mnnifcstc  Spiriiiis  saiicli  grn- 
Cain  in  eo  considerareiil.  Tunc  uiin  sororiiiii  iiiicr- 


eit  pcrbibeo  inorte  mea.  Ipse  hactenus  operatns  rst 
in  nie,  cl  iisque  in  finem  operalur;  vos  illi  sempcr 
gralias  agite  singulariter  super  omnibus  his.  Senipt  r 
insidialus  est  mihi  Satanas ,  ei  niiiltos  laqucos  po- 
suil  mibi;  el  scio,  quod  eiiain  posi  obituin  nicuni 
non  desistet  ndversari  iiiibi,  el  corriiinpere  fi- 
inain  meam ,  et  obscurare  ea  qu;i;  fecil  Doniiniis 
mecum.  Ego  ab  adolescentia  mea  niulia  passa  suin 
intervosdura  et  inlolerahilia  corpori  mco,  in  in- 
firniilatibus  inuliis,  el  ^enuria  necessiiatuin  mea- 
rum,  et  in  laboribns  qiios  assunipbi.  Et  potlquani 
coepit  Dominus  siitgularcin  gratiain  suan\ponere  iii 
me,  graviorn  passa  suin,  quam  prius :  non  speciali« 


rogabal  eam  seereio  dicens  :  c  Cliarissima,  iimi.      ler  i>ropier  aliqiias  iriiquilatcs  mcas ,  sed  ut  per 


qiiid  atlhiic  aliquid  tibi  sigiii  demonslrntiiiii  est  a 
Domlno,  aul  aliqtiam  vocein  ftcrccpisti,  uii«le  possis 
agiiotcere  finein  luum?  i  Et  dixil  :  <  Nonilum  quid' 
qnain  lale  percepi.  >  Post  lisec  dixii  sororibus,  iit 
ablieC  conventus  ad  cantandas  Malulinas  :  leinpus 
enim  jam  erat. 

124.  El  dum  sorores,  quae  in  circuilu  ejus  eranl, 
ptallere  ccepissent,  iterum  in  exstasim  venii.  El 
ciim  jain  coinplevissentoHicium  Malutinale  ,  respi- 
ravii   et  ad  se  ipsain  reversa  est.  Et  dixil  quibus- 

(63)  Solnro  enim  6  boris  distat  Mogiintia  a  roo- 
nattterio;  videtur  aiitein  illuc  obiisse  Egberlus  fcria  ii 
po.st  Doininieam  Trinitatis.  Nain  constal  ex  nuin. 
131 ,  feria  iv  noclein  fujsse ,  eideciiuuui  autc  niui- 


meos  labores,  qiios  foris  vidistis  in  me,  comproba- 
rcniurea  quac  occulte  Domiuus  mibi  demonstravii, 
ul  lanto  niagis  credibilia  essenl ,  tam  vobis  qiiaui 
aliis  hominibus,  qui  bxc  eranl  pcrcepluri.  i 

126.  Tunc  sorores  unanimiter  ad  cain  dixeruni : 
<  Doroina  dilectissima »  qiiandoquidem  jain  ampliiis 
habere  non  possumus  te  ipsain,  rogamus,  ut  deno- 
mines  nobis  aliquam  personam  inter  nos ,  qtiae  ma- 
gisteriiim  super  nos,  cuin  Dei  voluntale,  potsit  ha- 
bere ,  et  haiic  cum  omni  benevolentin  gratautistiiue 

• 
tem  diem,  quo  de  morle  sua  cerlificatam  virginem 
redux  Egbertiis  iiivenit,  qui  lamen  cansuleiidis  nie* 
dicis,  el  qiiaerendis  medicinis,  unum  taltein  diem 
debuil  iuipcndisse. 


I8V  ECKB£RTI  ADBATIS  SCIIONAUGICNSIS  m 

susclpiomiis.  »  Cldixit :  c  Con$iliiim  n)eiiiiie«l,  lU  A  rraler,  et  nullaleniis  ad  lianc  vitnm  convalesco.  i 


ipsam ,  qti»  post  ine  prioratuiii  (64)  liabuit  iiiler 
\os,  et  bene  alqiie  compcienler  omnia  fecit»  qun!  ad 
ofliciuin  ipshis  peninebant,  ^issuinaiis  in  looum 
meam  :  ipsam  iiODorate,  et  diligile,  el  supporlaie 
eam  propter  Dominum,  quaiuiiu  dimiseril  eam.  No- 
vit  Dominus ,  quod  iion  propter  cognationem ,  qu» 
esl  iuter  roeetillam,  aul  propter  aliquam  singula- 
rem  dileciionem  liscc  dico;  sed  quia  confido  ila  pla- 
citum  esse  Domino ,  et  qiiod  expcdiens  erit  vobis. 
Dominus  de  cariero  vos  consoleiiir,  et  per  omnia  vos 
edoceat ,  qiiaeplacita  annt  illi.  i  Susceperunl  autem 
graianter  consiliuifi  ejus,  el  ipsam,  quam  denomi- 
naverat,  postea  adomino  abbate  pnstufaverunt  sibi 
dari  in  magistram  ,  et  consensit  petitioni  earum. 

1^7.  Cum  aulein  finem  fecissel  verbonim  quibus 
sorores  alloqiiebatur,  dicebat  ad  eas  quae  familia* 
riier  ei  ministrabanl :  cHeu  I  quid  fiet  de  fralris  mei 
absentia?  Heu  super  medicinis,  qiiibus  mibi  nego- 
liatur !  Quid  ad  me  pcrtinent  mediciiiae?  Hitlite , 
obsecro ,  cum  oniiii  festiiiatione  nuntium  ad  rev«- 
cnndum  eum ; »  el  sic  fircerunt.  Eral  autem  ferM 
quarta.  Mane  autem  facto  •  mox  advocatus  est  do* 
niinus  abbas,  et  sedenie  eo  cor^  ipsa,  narraverunt 
ci  sorores  visionem,  ex  qua  de  morie  sua  certificata 
fnerat.  Nnm  et  ipsa  ad  nnrrandum  vires  non  habe- 
ba(.  Qui  cum  audisset  narranlium  verba .  dixit  ad 
eam  :  c  Nunquid  ista  ila  se  babenl?i  Et  ait;:  «lla,  mi 
domine,  et  hinc  habeo  certissimum  testimoniiini 


B 


Et  ogo  eorde  perciissus  in  hoc  vcrbo,  nio  ad  enm 
c  Uiide  hoc  nosli,  charisdima  ?  i  El  ail :  c  Yisioiiem 
illam  magnam,  quam  ante  plures  annos  vidcrain, 
de  qiia  dicium  fiierat  mihi,  quod  nbn  eam  essem 
visura  usqiie  ad  finem  vitae  mex,  Dominus  mihi 
hocte  ista  ostendit,  ei  hinc  ccrta  sum,  qtioniam  finis 
vilx  meas  adveiiit.  i  Ilis  audilis,  ego  visionem  re- 
cognoscens  et  verba  angeli ,  qui  de  fiiie  vitac  ejiis 
prxdixerat,  in  memoriam  r^vocans,  ulpote  qui 
posi  eam  omnia  propriis  manibus  scripscram  (65), 
coiiliiiuo  omnem  spcm  sanitatis  ejiis  et  vitae  depo- 
sui.  Et  cuin  ab  inlimo  cordis  dolore  lacrymarcr 
coram  ea,  nullam  omnino  simililiidiiiem  doloris 
faciebat;  sed  immobili  perroanens  animo,  diiit  ad 
me :  c  Scito,  dilectUsime,  quia  nulia  esi  tristitia 
mihi  pro  discessu  meo.  et  quia  absque  omni  dolora 
separor  abs  te ;  qiiamvis  pr«  omnlbus  hominibus 
dilectus  rueris  mihi,  quoniam  super  omnem  cibum 
et  super  omnem  potum  esurio  et  siiio  regnum  Dei.  i 
£i  dixi :  c  Non  ego  nunc  ad  similiiudinem  prophelae 
praesumo  orare,  ut  fiat  spiritus  tuus  duplex  iu  me ; 
sed  si  simpliciler  niihi  dare  spirilum  tuum  Doini- 
nus  vellet,  sufliceret  niihi.  i  El  ait :  c  Chnrissiaie, 
voluntas  Domiui  fiat  iii  te.  i 

IS9.  Post  hsc  completa-hora  oratioiiis  nona, 
rursus  advenit  domiiius  abbas  cum  tolo  fralrum 
conventu;  iterumque  ipso  iuchoante  dicta  esi  li- 
tania  cum  multis  lacrymis.  Et  post  benedictioiie& 


moriis  meae.  i  Mox  ergo  ipse  ad  servitium  Dei  ac-  Q  ^^^^^^  ^"P®''  ^^"^'  rogavit  illa  dari  audientiam  sibi 


cedens ,  de  sancla  Trinitate  ofBciiim  celebravit ,  pro 
co  quod  sanclse  Trinitatis  mysteriuro  sibi  anciHa 
Domini  in  visione  praefata  revelatum  fuisse  testaba- 
lur;  eo  modo  quo  et  ante  ((^ennium  ei  fuerai  de- 
monstralum  in  eadem  visione.  Expleto  autem  divino 
ofiicio,  sancia  eam  communione  munivil,  el  dicta 
esi  litania  cum  inulia  devolione  lam  fratrum  quam 
80*  orum ,  ubertim  lacrymantium  super  eam, 

CAPUT  X. 

Exlrema  vitas  mortisque  sancio!  periodus  et  saluiaria 

monita  sub  ea  dala, 

128.  Post  haec  circa  horam  noiiam  adveni  ego.' 
et  cum  multis  omnium  lacrymis  susceptus  sum,  iu 
ci  eam  jam  obiisse  «stimarem ;  quod  cum  requi- 


ab  omnibus,  £t  sedeus  constanti  animo  allocuia  es( 
nos,  et  gratias  agebat  omnibus  nobis  pro  omni  be- 
ncficentia  sibi  impensa  et  pro  cunclis  laboribut, 
qiiibus  laborasseinus  circa  ipsain  ,  et  exhortata  esl 
nos  prudentissime  ad  concordiam  et  ad  tolerantiani 
paupertatis  et  ad  serviendum  Domino  indeficienter« 
c  Unusqiiisque,  inqiiit.  vestrum  pro  se  studiosut 
sit,  iie  iu  ipso  defectum  habeat  servitiuin  Domini« 
Scio  aiitem  et  saepius  revelatum  mihi  est  a  Domino, 
qiiod  benedixit  Doininus  locum  islirm  siiigulari  be* 
nediclione,  ct  non  deficiet  in  eo  laus  ejiis  et  cullus 
cjus  usque  in  novissimum  lempus  (66).  Ym  er^o 
singularem  ei  graliarum  aciionem  semperethibeie, 
pro  eo  quod  specialiier  locuin  istum  prae  aliis  clau- 


sissem  ab  iis,  qui  mihi  lacrymantes  occurrerunt  ei  D  gjris  honoravit,  per  eam  gratiaiii ,  qiiaro  in  me  ope- 


adbuc  vivere  eam  dixisseni,  eram  adbac  8|>erans 
de  vita  ejns.  Ei  cum  introroissus  fuissem,  seden- 
tem  invenl,  ei  loquenlem ;  ei  ianlamm  lacrymarum, 
quae  erant  In  circuitu  ejiis,  causam  vebemenier  nd- 
iniralus  sum,  nullam  adhue  videns  siroiliiudincm 
inortis.  Ei  cum  paululum  sedissem  coram  ea,  allo- 
cota  esi  me,  dicens  :  c  En  morior,  djlectissime 

(64)  Priorissam  Tulgo  dicebani,  aui  forte  fu^- 
priorissam;  siquidem  eadem  maglstra ,  el  priorissa 
diooliatur ;  nomen  oplareiiius  Schonaugia  d^cere. 

{iSS)  Interim  nihil  appnret  In  praemissis  diiobus 
visionum  libris :  scripsent  ergo  eajn,  sed  ipsa  vi- 
venie  mioime  vnl^pndam  pniarii  Egbertus ;  aeque 
acplurima  alia;  bic  vero  satis  habuerit  sic  obilcr 


rnri  dign^lus  esi.  >  Et  cuiu  mulia  iii  hunc  modum 
exbortaia  fuisset ,  ad  me  quoque  exhortaiionem  ad- 
Jecit,-rogans  ei  suadens,  ut  subilitaiis  persevera.  - 
liam  servareni;  neque  aliquando  vellero  derelinqnere 
locum ,  etiam  sl  conijngerei  vocari  me  ad  locum 
lionorabiliorem  ei  magis  opiilenlum.  Oinnes  autem 
graiantissime  suscepimus  verba  admonitionis  ejiis , 

mcminisse  visionis  isiins, 

(66)Haclenus  certe,  etiam  sub  principe  acniho- 
lico,  posi  toi  monasieriorum  superiori  sxculo 
factam  desolaiionem,  adhuc  disciplina  Sclionaugiae 
viget  apnd  viros;  licei  parlhenonis,  sola  platea 
inlcrcurrenle  distantis,  vix  cemaniur  nnne  vesti<^ 
gia,  hinc  iiidc  cx  raris  parieiinis  cognoscenda. 


fS9 


VITA  S.  ELISABETII. 


190 


qnoii.aiii  mtiiireste  in  ca  operari  spiriiiim  Domini  A  qni  milii  lii  ciistodiam  del«Yotiis  fuit,  magiiam  cirea 


roiisideral>amn.s.  Et  diiit  ad  eam  dominiia  abbas 
c  Admonitiones  luas,  diieciissima,  gratas  habemus. 
Rogamus  auieni ,  ut  postquam  ad  Doniinum  migra- 
Teris,  nos  illi  diJigenler  coinmendes,  ipsiinH|ue  scm« 
per  ores  super  locum  iiiinc,  iit  habeat  euni  io  tutela 
el  paee  siia.  >  Et  annuii  siinilitcr  peiitioni  ejus. 

ISO.  Post  ha^c  ad  invicero  conjunctis  manibus 
eitendit  eas  ad  i  psum ,  et  ait :  c  Domino  Creaiori 
meo  commendo  animam  nieam ,  et  post  ipsom  libi , 
clilrclifaime  Paler,  et  rogo,  iit  ipsi  eam  in  novissimo 
clic  praraenies;  quia  lua  spiritualis  filia  sum  et  te 
»icul  debui  dilexi,  et  obediculiam  debitain  servavi.  > 
Qiii  eam  cuui  lacrymis  siiscipiens,  ait :  c  Spero, 
qood  belabunde  oflcram  te  Domlmi.  >  Post  baeo,  nir- 


me  diligentiam  babuit  semper,  et  inutla  mibi  bona 
ostendit,  et  tam  vos»  quam  alios  pcr  me  sacpius  con- 
solatus  est,  cum  magna  benigiiiiaie  :  unde  rogo,  ul 
gratias  illi  seinpcr  agatis ,  et  spcciale  ei  obscquiiiin 
singuke  exbibeaiis  ac  dicatis  ad  iHiiiorem  ejus  quo- 
tidie  psalmum  :  Domtnicf  regnavii ,  exsutlel  terra  > 
Quinta  auiem  feria,  in  tempore  divinl  olBcii,  Donii- 
nom  Salvalorcm  diligenlcr  Invocabat ,  quem  se  vi- 
dere  tcstabaturin  ea  visione  (U7),  qiia:  descripta  est 
in  libro  Viarum  Dci ;  peiiviique  ab  eo ,  ut  ab  intole- 
rabili  viiiculo  languoris  sui  misericorditer  absolve- 
rel  eain.  Ad  quod  responditei  dicens  :  c  Cilo  venio, 
el  absolvo  le.  i 
432.  Sabbato  (08)  quoque  post  baec,  dum  divinum 


taiin  illa  ail :  c  Non  mireinini,  qiiod  sic  anxie  traclo  ^  olTiciuin  de  Doniiiia  nostra  celcbraretur,  eamquc  in 

de  caRGlis  quae  pertinent  ad  exilum  meum,  quia 

necesso  est  hoc  me  racerc,  dum  adhiic  aliquas  vires 

babeo,  ne  forte  cum  omnino  defecerit  virtus  mea» 

in  aliquo  iniparala  inveniar.  •  Disccdenle  autem  ab 

•a  cloniino  abbate,  ait  :  c  Maneai  siiper  vos  oinncs» 

clilerlissiine  Paicr,  benedictio  illa ,  qua  benedixil 
'  Dominus  Salvalor  disciptilos  suos ,  quando  ab  eis 

aseeiidil  in  coeluin  :  i  singiilos  quoque  fratrum  in- 

dcfesso  aninio  allocuta  estt  coinmoiiens  eos  de  pro- 

isctu  virlutum ,  ct  oraiionibus  eorum  se  cominen- 

«bins  :  neque  solum  presbyieros  interpcllans  dc  oflTc- 
reiida  pro  se  bostia  saluiari ,  sed  et  diaconos^  ciim 
ad  gradum  altiorem  asccndissent.  Petentibus  autcm 
singulis,  ut  aliqiios  psalnios  illi  commendaret  dicen-  ^ 
Cm  in  inemoriam  ipsius;  primum  illornin  rogabai, 
ttlob  consolationem,  quain  ^perabat  a  Doniino  con- 
sequt  de  iribtilationibus  suis ,  diceret  psalinum  :  In 
conxeriendo  Dominus  captiviiatem  Sion  ;  alteri  vero 
comroeiidabat  psalinum ;  Lauda  ,  JeruvUem ,  Dowi- 
tinm;  alii  :  Landa^  anima  mea ,  Dominum:  alii  : 
Lmndaie  Dominum,  quouiam^bonui  eH  p$almus;  alii : 
Ta  decei  kifmnus,  Deus^  in  Sion :  alii  :  tundamenia 
mjm»  in  moHlibus  sanciis;  alii :  Deus^  in  nomine  iuo; 
alii  :  Domimms  regnavil^  exsullei  ierra. 

131.  Mirabantiir  autem  inter  bacc  vebemcnter 
MiBii  ejus  forlitudinem,  el  pleniludinem  sensiis,  con- 
sideraiiies  jnfirmitaiis  ejiis  magnitudinem ,  et  defe- 
clum  corporalis  virlulis  :  a  princtpio  enim  infirmi- 


snpernis  aspicerel,  el  de  absolutione  sua  similiicr  ei 
supplicaret ,  dixit  ad  cam  :  c  Hxc  infirmitas  tua  est 
ad  lcmporalcm   mortem,  et   visio,    qiiam  vidcs, 
non  auferelur  a  le,  scd  eris   videns  eam   usque 
ad  boram  qua  veniam  ad  te,  cuin  bonorabili  comi- 
iskin  ,  ct  suscipiam  animani  tuam ,  et  deducam  eam 
ad  refrigerii  locuin  ,  uhi  requiescat  a  cunctis  lalori- 
bus  suis.  >  Eral  aulein  tola  illa  die  in  nimio  defcclii, 
et  beatx  Domin»  nostrx,  quasi  prxsens  esset,  coii- 
linuc  intendcns,  et  voce  tenui,  ac  miserabili  jugitcr 
eam  inclamans.  Nocte  autem  Dominica,  aliquaiiiii- 
lum  confortata  estspiritu,  post  desideratum  adveii- 
inm  sororis  nostrae,  mulieris  Deum  limentis,  quam 
adcxsequias  ejus  vocaversm  ex  longinquo  (69).  Tunc 
congregaiis  in  .circuitu  ejus  sororibus,  sicut  cral 
sedens  in  leclo,  levatis  sursum  oculis,  et  tota  iiiten- 
lione  cordis ,  cuin  magna  sanctorum  verlioruin  af- 
fliieniia,  oravit  Dominum,  dicens :  c  Domlne,  crea- 
lor  ineus,  liberator  meus,  salvator  meus,  susceptor 
meus,  tuae  sanct»  majeslali,  lux  individuop  Triniuti 
commendo  animam  meam  ad  suscipiendum,  ad  con- 
solandum,  ad  salvaiidum.  Uogo  te,Domine,  per 
sanctam  incarnationem ,  per  luam  sanctam  nativi- 
latem,  circumcisionem ,  oblationem,  baptismum, 
passionem,  resurreclionem,  ascensionem,  per  ad* 
venium  Spiritus  sancli,  per  luum  jiidicium  fuiurum, 
ul  me  digneris  absolvere  ab  his  viiiculis  meis ,  et 
animam  meam  illuc  velis  perducere,  ubi  consolalio- 


Uiis  suae ,  pene  niillo  usa  erat  cibo ,  qui  non  excuie-  D  n^i"  recipial  de  omnibus  Iribulalionibus  suis.  > 

veiar  a  stomaeho  ejus ,  a  tussis  importuniute.  Ab 

iib  aaieiu  quaria  feria ,  qua  de  morte  sua  certifi- 

cala  esl,  usque  ad  decimuin  dicin ,  quo  obiil,  nulla 

omniiio  refectione  iisa  esi ,  nisi  sola  frigida  aqua  : 

eiceplo  quodquadam  die,  cogetitibus  nobis,  pauca 

%aga  sampsil,  et  modicum  poroi  unius,  sed  h»c  ipsa 

Doo  reiinuii.  Sorores  quoque  circa  se  aggregaias 

posi  haec  loiigo  sermone  allocuta  est ,  moiieus  dili- 

genler  de  oninibus  quae     nccessaria  erant:  cun- 

ctisqiie  singillatim  dcosculatis  ,  in  finc  scrmonis  ad- 

jecil  dicens  :  c  Charissim»  mese ,  angelus  Doinini , 


(67)  Scilicet  visione  i,  num.SG. 

(08)ldestiiJuiiii. 

((>9j  Sic  etiam  infra  num.J40  dicilur  ex  longiii- 


1S3.  Et  cum  mulu  in  hunc  modum  orassel,  ad- 
didil  usilatas  hiudationes  Domini.  dicens  :  c  Te 
Denm  Pairem  ingenitum,  le  Filium  anigenitum,  te 
Splrituro  saaclum  Paracletum,  sancum  ei  iiidivi- 
doam  Trlniutem  loio  corde  ti  ore  Gonfiiemur, 
laadamus.aique  benedicimns,  libi  gloria  iasscuki. 
Benedicu  slt  creatrix  ei  gubernairix  oroninm,  sancta 
et  individua  Trinitas,  el  nunc  ei  semper  el  per  infi- 
niu  saeculorom  saHSula.  >  llemque  addidit,  dicens  : 
c  Commendo  animam  mearo  dominae  me^e  S.  Ma- 
rias,  perpetux  virgini,  ad  susclpiendum  et  conso- 

quo  accersilus  frater;iinde  conjiciendum  datur, 
omniuui  pairiam  longius  fuisse  reniotam  Schonau- 
gia  :  6ani  taiiieii  nusquatn  noiuinari  inirum  esl. 


191  ECKBERTI  ABBATIS  SCtlOrHAUGIENSIS  m 

Isiiiduin  el  conservandtim ;  S  Miciiiieli  el  iiiiiverso  A  pins  rcpeiebal.  >  Interroganiilius  aulein  nobis  ciir 
exercilui  coeli,  S.  Joanni  Baplist:Q  et  sanctis  pro- 
libelis  oninibus  et  S.  Joaiini  Evangelistx,  sancto 
Peiro,  cunctisque  sanctis  aposlolis;  S.  Sleptiano, 


cunclisque  sauciis  mariyiibus ;  S.  Nicolao  et  om« 
nibus  nanctis  confessoribus  ^  S.  Blargaretde  ei  om* 
uibus  sanclis  virginibus;  omnibus  sanctis  Domini, 
ut  sint  mihi  inlercessores  apuil  Dominiim  et  animam 
meam,  cum  de  bac  viia  migraveril,  susciplant  et 
aiijuvent  eam  apud  Dominnm  ul  ibi  collocelur,  ubi 
cum  sanctis  animabus  consolatione  perpetua  frui 
mereatur.  > 

134.  Et  cum  omnes  sorores  dixissent  Amen,  sa- 
lutavit  Doininain  nostram,  dicens  :  f  Salve,  Re- 
gina,  maler  misericordiae,  viiae  dulcedo  etspes  no- 
stra,  salve.  Ad  te  clamamus  eisules  filiae  Evx.  Ad  te 
suspiramus  gemenles  et  flenles  in  bac  laciymarum 
vallel  Eia  ergo,  advocata  nostra,  illos  luos  miseri- 
cordes  bculos  ad  nos  converle  :  et  Jesum  benedi- 
dictum  fructum  veniris  tui  nobis  post  hoc  exsiliuin 
ostende ;  o  clemens,  o  pia,  o  dulcis  Maria. 

c  Alina  Redeinpioris  mater,  qiix  porvia  coeli 
Pnrta  inanes  cl  slella  inaris,  succurre  cndenli 
Siirgere,  qni  curat,  populo  :  tu  qiise  genulsii, 
Nntura  mirante,  liiuin  sanclum  ^enitorem  : 
\lrgo  prius,  ac  posieriiis,  Gabrielis  ab  ore 
Suiiiens  illud  Ave,  peccalorum  iniserere.  > 

c  Te  sanclum  Dominum  in  excelsis,  laudnnt  oin- 
nes  angeli  diceiiles  :  Te  decet  laus  et  lionor,  Do- 
inine  ;  cberubim  quoqiie  et  seraphirn,  sanctiim  pro- 


lioc  diccrel,  ait:  c  Quos  videbnm  mibi  appropin- 
quare,  el  de  quibus  apstimabam,  quod  jam  tollerent 
animam  meam,  iienim  alio  ascendunt,  etelongan- 
lur  a  me ,  et  non  a  me  tollunt.  >  Hoc  aulem  ssepius 
infra  illos  decem  dies  coniingebat.  Una  auiem  die 
videbat  angelum  Doroini,  qui  familiaris  ei  erat,  as- 
srstentem  sibi  ac  diceniem  :  c  Qiiod  ila  Dominus 
Iransiiuin  tuuni  proloiigal,  ideo  facit,  ut  taiiio  a  plu* 
ribus  glorificelur  in  le.  i  El  qnidein  ita  faciuni  Cdt. 
Nam  mnlti  lam  ex  vicino  quam  ex  longlnquo ,  qni 
agiioverani  gratiam  Domini  inilla,  audienies  ver- 
buni,  qiiod  exierttde  insianli  fine  ejiis,  quotidieaf- 
fluxerunt  cum  magno  desiderio  videndi  eam.  Et 
quamvls  non  bnbeainus  consueludinem  admiilcndi 
exirnneos  ad  infirmos  noslros,  ex  consilio  lamen 
plures,  qni  imporluni  nobis  erant,  aedificaiionis 
caiisa  admissi  siinl;  meluenlibus  nobis  ,  ne  fuitc  ex 
hoc  ipso  aliquid  suspicionis  conciperent ,  si/  ab  on:- 
nium  aspectibus  dlligenler  fuisset  occuliatn.  Illa  nn- 
tem  patienlissinie  hoc  ferens,  et  infirmiiatisacerM- 
latem  aniini  forliludine  dissimulans,  sedere  cornni 
tllis,  ac  secundum  quod  illis  compeiebal  de  salulc 
6aa  9  admonere  iion  pigriubal. 

137,  Hortabatur  siquidem  clericos,  qni  in  iresby- 
feratu  eraut,  irreprehensibililer  vivere,  ac  bon  s 
exemplis  populum  aediflcare ,  qnibus  el  dicebni  : 
<  Vesiram  est,  dilectissimi ,  Domino  vos  cxhibere 
Ibmilfares  magis  caeleris  hominibus,  perbonam  coii- 


clai\iaiit  et  omnis  coelicus  ordo  dicens  :  Tc  decet  q  versationem ,  et  sanctum   minislerium  vesiruin ; 


laus  ct  honor,  Domine.  Salvator  mundi,  salva  nos 
omnes.  Sancta  Dei  genilrix  virgo  sempcr  Maria, 
ora  pro  nobis.  Precibus  quoque  sanciorum  :iposio- 
/orum,  mariyrum  et  confe5Sorum,'atque  saBetariiin 
virginum,  suppliciter  petimut»  ut  a  malis  oinnibus 
eruamur,  booisque  omnibus  et  semper  perfnii  ine- 
reainur.i 

155.  Ad  baec  Doininicam  oralioncm  addidit  ct 
Syuibolum  et  confessionem  ad  circumslantes.  Et 
iiovissrme  adjecit  dicens :  c  Domine  Deus  meus,  tu 
dlgneris  suscipere  omnia  verba  niea,  quae  dedisii 
mibi,  quia  nullalonus  ea  habcre  poluissem,  nisi  lu 
inihi  praestilisses.  >  Et  dictis  omnibus  his,  lotis  vi- 
ribus  defecil,  Ita  ut  jnm  moriiura  viderelnr,  ac  diu 


qualenus  in  regno  suo  pctt  banc  vitam  sibi  familin- 
rius  vos  adjungat.  i  Eos  vero,  qui  non  in  eo  ordino 
erant,  hortabatur  hon  se  subirahere  a  fainilinriiate 
Domini ;  sed  benevole  se  exbibere  promoiioni  ad  sn- 
crum  mlnislerium  Del,  et  de  iis,  qnae  sunt  Dei ,  sol- 
licitos  esse.  Mililares  quoque  personns  horlnbatnr 
tueri  plebem,  siibvenire  oppressis,  bonorum  stioriini 
dccimas  dare,  abslinere  a  rapina,  a  vesiium  scis- 
snra,  cl  perlusione,  nec  non  a  fornicaiione;  afTir-' 
nians  fornicalores  non  solum  feriri  poenis  gehenn;€ 
posl  hanc  viiam ,  sed  in  hoc  saecnlo  prolis  iiifecun- 
ditnle  ant  himia  infelicilale.  Popularibus  quoqiie 
suadcbat  fldclilatem  servare  doniinis  snis,  et  sili 
invicem ,  et  paupertatem  suam  palienter  sustinere , 


in  eodefectu  permansil.  Sicutautem  illi  proiniscrat  D  ei  pro  posse  eleemosynas  dare ,  devotos  esse  ad  vi- 

Pomiiia  nostra ,  ernt  (iii  referebat  nobis).  continue 

videns  visionero,  quae  in  pracfaia  quaria  feria  appa- 

ruitei;  sed  aliquibus  temporibus  mnniresle  magis, 

qiiam  aliis,  iia  ut  nonnunquam  de  snpernis  lucero 

magnam  usque  ad  se  effusam  aspiceret;  ac  Dominaro 

nosirain  cuin  alils  plurimis  sanclis  in  lantuin  sibi 

appropinquare  vidcrel,  ut  jam  se^aestimaret  irans- 

ferentlaiii.  Ciimque  accideret  hoc  ei ,  loto  sensu  et 

inris  viribus  illuc  convertebatur  :  neque  loqiielam 

habere  polerat,  aal  ullam  atteniionem  ad  nos,  ita 

ut  jnin  adesse  finem  ejus  aesiimaremus. 

156.  Gum  auieni  post  unani,  aut  post  duos  dies 
loque^ro  recepisset,  coepit  conqueri  miserabiliter 
dicens  :  c  lleu  quid  flciy  heu  quid  flel !  el  lixc  sx- 


silandas  ecclesias,  el  ad  iiivocandum  Dominum 
creatorem  suum.  Non  soluin  autero  praesentcs  hor- 
tabatur  in  bonuin,  sed  absentibus  quoque  nonuullit 
monila  salulis  mandabnt,  et  delraciionis  oflensam 
longe  posilis  remitlebat.  Cunclos  vero  coinmuniler 
deprecabalur,  ul  post  obituin  ejus  in  oratiouibus  et 
eleemosynis  ejus  mcmores  esseni* 

138.  Denique  si  cuncla  ralionabilium  scrmonum 
ejus  verbn,  sanctasque  oralioiies,  quas  faciebat  illis 
diebus,  singillntim  prosequi  veliro,  certe  non  me-  * 
diocris  libri  volumen  mc  conslmere  contingei.  Erat 
aiilem  omnibus  iion  parva  admiralio  super  priiden- 
tia  cjus,  et  gloriflcabant  yirtutem  Dei  in  illa,  cujns 
soliiis  operatioiie  id  fieri  potcrat,  ut  lani  fragi&t  eor- 


193 


VITA  S.  mSABETII. 


194' 


porefkiicilla  Doiniiii  lantotcmpor^  suslinerot  ;^l)s<|iic  A  adomino  alibate  ci  fratrum  conveiilii.  Posl    Iiaec 


oinni  alinienlo  vivcre,  el  nihiloininns  sic  scdcrcl  af- 
fliiens  sermonilius  t^^iilae  discretionis.  Juxla  petitio- 
nem  cjiis  fecil  ei  Dominns  in  liac  rc;  iiain  siciii  rc- 
ferebal  uobis,  sicpea  Domino  poslulaverai  in  ora- 
llonibus  snis,  ni  in  rnicei  prxslaret  sobriam  iiifir-^ 
miiatem,  el  qiinc  edaciiatis  espcrs  cssct.  Singulis 
anicni  diohns  ad  lanlum  Tcniebal  dcfeclum,  ut  niliil 
aliiid  nisi  Gnem  ejuscxspcctarcinus,  ct  vcl  bis,  vel 
ampliiis  dicebainr  Lilania  super  cam ;  necnon  cvan- 
gelia  Dominicae  ^assionis  recilabanlnr.  Sicnt  antein 
ail  passionem  Doinini  inagiiani  senipcr  babiicrat  de- 
voiionein,  ita  Doinimis,  et  diem  et  borain  passioris 
taae  defunclioni  ejns  desiinavit.  Mam  in  seiia  feria 
qiane  diccbat  iis,  qiinc  in  circuitn  ojus  cranl,  hodic 
onines ,  qni  inihi  faiiiiliarcs  sunt .  diligonlem  cnsto- 
diam  niihi  adhibeanl,  quia  prope  esi  Iiora  n  ea.  h!t 
cnin  rcmoveri  fecissei  lectiiin  ,  erat  sedcns  in  pul- 
villo,  o.i  iniiixa  uni  soronini,  ei  faniiliailler  loquei.s 
mirabilia  niuha  cuin  iis,  quiaderani,  usque  ad  ho- 
rani  scxlam.  Exinde  ccepit  laborare  spiriiiis  dilFicul- 
lalp. 

159.  Tunc  ergo  advenicns  doininus  abbas  cuin 
preshyttris,  rnrsus  eain  munivit  benediclionibus  , 
et  Litania.  Me  autein  snggerente  ei  de  communioue 
aaocta  ,  signuin  fecit  niihi ,  quoniain  gliiticndi  vires 
non  haberet.  Et  qnidem  noii  boc  ei  fore  perhu- 
losoni  existiniavi ,  si  huiic  abslincret,  qnia  pridie 
coniniunicaverat  mea  aduiinistralioiie.  Post  liuic  iio- 


circa  horam  noiiam,  qiiasi  suaviler  obdnriniscens 
reiMidii  spiriium  Domino,  xiv  Kalcndas  Julii. 

lil.  Tiinc  uuus  cx  assisleiilibiis  presbyteris,  di- 
ligens  cam  ih  Chrislo,  in  hanc  vocem  cuin  lacrymis 
erupii,  dicens  :  c  Pj*o(!(  isccre  nunc,  aaima  sancta, 
iii  requiein  tuain ;  asccude  sicut  tirgula  fumi,  ex 
aromaiibiis  myrrhae  ct  thuris  et  uiiiversi  pulveris 
pigmcntarii :  intra  in  gaudium  Domlni  tui.  Domine 
Jesii  Chrisic,  Salvator  mundi,suscipe  animain,qiiani 
cre:isti ;  animam,  quam  sangiiine  tuo  redemisli.  0  Ma- 
ria,  uiaiiT  misericordi»,  suscipe  nunc  ancillaint  uam. 
0  Yiigo  vi  giniim,  agnosce  nunc  virginem  tuam. 
Aiig  Ic  saticic,  suscipe  aniinaui  tibi  commissam  et 
dcduc  eam  iii  pace,  ubi  qiiloscat  a  1  iboribus  suis. 
Rcspexii  antcin  Doininus  huiniliiatein  ancilla:  siice, 
qiix  per  oinnia  sibi  ipsi  dcspecia  scmper  exslite- 
rat;  et  honorincavil  Deus  novissima  ejiis,  magiiifl- 
cis  obscquiis  populi  iioslri,  qui  usquc  ad  lertium 
-diciii,  Dominicum  scilicel,  qiio  scpulla  est,  nndique 
percircuitum  spoiiie  confliixit.  Ei  quidom,  diiin  ad- 
hiic  viverct  ct  incoliiniis  essei,  frcquenter  de  mor- 
tis  Mix  appropiiiqiialioue  loqui  solebat  et  optabat 
pia  inleiilionc,  dicens  ;  c  Uliiiam  migrare  me  con- 
tingat  de  hac  viia  sub  lali  lcmpore,  qiio  nihil  iin- 
poriuuitatis  aiii  molestix  patianiur  ab  aeris  inieni- 
perie.  i  Qnod  et  facluni  est ;  iion  ciiini  loia  xslate 
placidiiis  etDuxcra^  leinpus,  quain  illo  iridiio  cral. 

Ii2.  Et  qiiamvis  esset  moeror  iiobis  oinnibus  sn- 


bis  discedeiitibus,  dicebat  illi  soror  j  ciijus  pectori  (j  pcr  discessu  tjus,  graiiosa  tamcn  quadam  jucuii. 

accninbebat :  c  Tu  nobis,  dilectissiuia,  iiidicare  so- 

lebat  de  sororibus  nostris  morientibus,  qiiali  tein- 

pore  adesset  fiiiis  earuin ,  ct  quando  deponvre  eas 

iii  cilicium  dcberemus  :  nunc  vero  id  ipsuin  de  le 

acire  non  possumns,  nisr  ipsa  indiccs  nobis.  k  El  ad 

boc  qiiiilein  6iluii,cl  posl  piisilluin  iiie  festinaload- 

Tocari  fecit. 

140.  £t  cum  per  modicuiii  tcmpiis  coram  e:i  quid 
fnlurum  essei,  prxsiclarer,  lam  ego,  quaui  fraier 
nobter,  ciericiis  leligiosa;  couversiiiioiiis,  qucin  ad 
lioc  ipsuiii  ex  longiuqiio  advocavrrain,  ciepit  vocis 
oflficio  deslilui  et  nihilonrniusorationcs  inore  solito 
voluiare  ,  levalis  siirsum  oculis  dcvotc  inteiidens 
ad  superos.  Novissime  antein,  qiiasi  inenior  verbi  ^ 
quod  dixerai  prxdicta  soror,  de  indicanda  hora 
tle|tosiiionis  tiiae,  cxtendit  luanuni  et  cuin  magiia 
celeritate  tribus  vicibiis  nobis  signilicavii,  ut  de- 
I>oiieretur  super  cilicinm,  quod  erat  straium  coram 
eo.  Quod  cum  fcrisseinus,  sic  ea  jacentc  iii  leni 
^igone,  dicta  est  Litania  seniel  a  sororibus,  secundo 


disale  fruebaniur  omniuin  corda,  congratiilaiitium 
beaiae  conversaiioni  ejiis.  Qiiainvis  aulein  Immiita- 
bili  coiisueiiidine  caveatur  apiid  nos,  ut  nunqiiani 
extra  liinina  ccll.c  procedat  sorornm  congregaiio  : 
ob  vcneralionein  lamen  singularis  gralio!  Domini, 
qiiam  evidenier  in  ancilla  sua  operalus  fuerat,  pla- 
cnit  venerabili  Palri  iiostro,  ciinciisqne  pariter 
fiatribus,  nt  ciinciaB  paritcr  discipnlx*  venerabiie 
corpiis  iiiagislr:c  el  (d)seqniuin  ei  iii  scpullura  ex- 
bibere  perinittcrentnr.  Igitur  per  inauus  earuin, 
quasadhoc  ipsa  denoininaverat,  nec  non  et  Beatricis 
coiniiissx,  qua:  et  infirmitati  et  funeri  ejiis  dcvot;i 
adfucrat»  reposila  est  iii  loculo  scciis  allarc,  Do- 
mino  omnibnsque  sacris  virginibus  ded  catuin  in 
ecclesia  B.  Florini  (70).  (Obiil)  aniio  aetalis  sux* 
XXXVI,  XIV  Kaleudas  Julii,  feria  sexta,  hora  nona, 
anno  Domini  1165  (71),  visitationls  suue  auiio 
XIII  (7:2),  ex  quo  eain  \i8ilaverat  paterna  graiia 
Domiiti  nostri,  qiii  in  cunctis  miseraiionibus  suis 
sit  bcnedictus  in  sxcula  sseculorum.  Aiuen. 


(70)  Ex  nuin.  70  apparet,  soliias  sorores  iii  cx- 
ineterio  cum  frairihus  cominuniler  scpeliri,  ad  eo- 
mmqiie  cccleslam  deportari. 

(71)  bvidenti  inendo  impressum  cst  qiiarto,  de~ 
quo  vide Comiu.  pixvlum. 


(72)  Scilicet  expleto;  nam  anno  1152,51  Maii 
coepta  est  visilart,  unde  ascendendo  ad  anii.  1165, 
et  i8  Juiiii  babebis  supradictos  amios  15  dics 
18. 


ANNO  DOlIINI  MCLXVI 


BEATUS  AELREDUS 

ABBAS  RIEVALLENSIS  IN  ANGLIA 

VITA  B.  AELREDI 

AUCTORE  ANONYMO 

(Acta  ianclorum  BoUand.^  Januarti,  l.  1,  dic  12,  pag.  748) 

COMMENTARIUS  PRiEVIUS 

1.  Iit  Eboracensi  provincia  fluvius  est  Rliius,  nui,  ut  Cambdenus  in  Brigantibu$'ait  c  multorum  torron- 
tum  aquas  secum  in  Derwcniionem  evolvit.  i  Ab  boc  c  vallis  qu9<Jam  laeta,  amoena»  fccunda,  xxiii  pa« 
rochialibus  ecclcsiis  ornata,  Rbidal  dicitur,  i  quippe  quam  Rbms  intersecat.  Isibic  cdebre  olim  ordiiiis 
Cisterciensis  cQenobium  Tuit,  ipsius  S.  Bernardi  a^tate  a  Gualtcro  Especo  fundalum.  De  qiio  Guillelmus 
Neubrigensis  tiU.  i,  cap.  14  :  i  Sane  paulo  ante  a  nobili  viro  Waltericx)  Espec  invitati,  et  felicis  mcmori;e 
abbate  Bernardo  directi  inonachi  Claraevallenses  in  Eboracensem  proviuciain  venerant ,  ot  in  loco  qui 
nunc  dicitur  Rievallis  (timc  aulcm  erat  locus  horroris  et  vastas  solitiidinis),  inansioiiem  acceperant,  pi-a:- 
fato  viro  tradenle,  et  venerabili  Trustino  episcopalem  cum  aflcctu  paterno  favorcm  pi'»l)ente.  »  Eadcin 
fere  commemorat  narpsfeldiiis  sec.  12,  cap.  43. 

2.  Primus  hic  abbas  fuil  Willelmus,  S.  Bernardi  discipulus,  vir  laudalus,  qui  a  Cbrysostomo  Beatus 
appellatur ,  referturque  in  Menolo^ioXisterciensi,  2  Augusti.  Ei  successit  B.  Aelrcdus  :  huic  Silvanus, 
quem  idein  Itf  Aprilis  cclebrat.  De  lis  bi  versiis  referuntur  Nicolal  Rievallensis  a  Joanne  Picardo  iu  Motis 
ad  Neubrigensem  : 

Prtmtltas  cepit  VUIclmus  :  proxhnus  t//t 
Aelredus  mnjora  tulil :  SUvanus  adnuxii. 
Tres  sunt  pra:cipue  meriti  vix  tmparis,  iUe 
Primus,  et  alter  ei  successor^  et  tste  supremus. 
Claruit  officio  V  denis  et  tribus  annis  : 
Ter  senis  fuit  AH  pastor  pius  in  RievaUe  : 
Ter  denis  ternisque  simul  S  preefuit  annis. 
Temporaiittattuor  hic  et  quinquaginta  recense. 
Floruit^  enituit^  hts  Patrtbus  atqucpatronis ^ 
VaUis  amoena  /(tt,  vaUis  sacra^  vaUis  opima, 
AngUa  de  tali  prmfulges  injctyta  sole, 

Anno  1131  incboalum  esse  hoc  cocnobium  tradit  Rol)ertU8  de  Monte,  continuator  Sigeberti :  c  Glara* 
vallis,  inquit,  duo  coenobia  uno  die  producit,  sciMcet  Longipontum  et  Rie^allem,  et  post  paucos  menses 
\aoeilas.  i  Eodcm  nnno  Yalcellense  auct^rium  ad  Sigcberlum  isthxc  habet  :  c  Hoc  anno  iiichoatum  esi 
moiiasteriiim  S.  Maria^,  Valcellensis  EcclesiaB ,  in  agro  Cameracensi.  i  Consentit  Miraeus  in  Chronico 
Cisterciensi.  Id  si  ita  est,  ergo  vel  non  ab  incboato ,  sed  absoluto  Rievalleiisi  coenobio  Willelmi  annos 
Nicolaus  numerat,  vel  aliquod  inest  mendnm,  cum  a  4  Martii  1151  usque  ad  12  Jan.  1166,  quo  obiii 
Aelredus,  anni  sint  fere  55,  ipse  vero  WilMmo  et  Aelredo  simul  non  nisi  51,  tribuat.  De  anno  fundati 
illius  cocnobii  varie*  disputat  Chrysostomus  lleiiriqaez  in  notis  ad  Menologium  16  April. 

5.  Obiit  porro  B.  Aelredus  pridie  Idus  Januar.,  que  dic  haec  de  eo  Cbrysostomus  llenriqiiez  :  c  In  An- 
glia  S.  Aelredus  Rievallis  abbas,  sacrarum  litierarum  scientia  et  morum  iiitegritate  conspicuus  ;  qui,  post- 
quaro  dignitates  sibi  oblalas  buqiiliter  coutempsisset^  omnium  virtutum  genere  decoratus  migravit  a  sae- 
cuio,  sanctorum  niinicro  p^st  niortem  adscriptus.  i  In  Sanctorum  albuin  relatum  fatetur  ipse  quoqiie 
Joanncs  Balaeus,  licet  lioslis  monachorum  Catholicaeque  Ecclesiae.  At  5  Jan.  rcfertur  in  Kaleiid.  Cisterc* 
Divione  c<lito  his  verbis  :  c  Aelredus  doctor,  abbas  Rievallis.  i  Et  in  generali  caialogo  Ferrarii  :  c  In 
Anglia  S.  Ealfredi  abbatis  Rliievallcnsis.  i  Sed  quod  in  notis  addit  Rbovalium,  sive  Rhyum  oppidum, 
ubi  eum  fuisse  abbatem  cxistimat,  c  in  Caniio  esse,  a  Londino  xlviii  miilibus  passuum  disians,  i  nas  illc 
loii^e  falliiur  :  nam  procul  a  Loiidino  Cantiiqiie  flnibus  abest  Rievallis.  Aliud  est  Rhiuin  oppidum  Sus- 
sexia^  ad  Cantii  fincs.  Ast  llugo  Menardus  11  Jan.  ;  c  lu  pago  Eboracensi  S.  Atlmii  abbatis  ordinis  Cistcr 


197  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALLENSIS  VfTA.  198 

ciensis.  i  Oeniiih)  Marlyroloffium  Anelicanum  IG  Marlii  eum  refert :  in  qiio  corrigendum  primo  quod 
ordinis   Reiieilictini  diciiur  fuisse,  deinde  quod   antiquo  monasterio  Rievallensi  pnefectus  :  nam  qui'  , 
potesl  anliquum  uici,  quod  ipso  vidente  alque  eliam  fortassis  adjuvante  erat  aHliiicalum  ?  Eodem  quoque 
die  Fervarius-:  €  lii  Anglia  S.  Altredi  abbatis.  i 

4.  Varie  pon  o  Aelredi  iiomen  eflertur  :  iiam  AelreduSf  Alredut,  jEiredus^  Elredut^  Adelredu$,  Adilredui, 
AlireduM,  Aiheiredus ,  Eairedu^^  HaUredu$,  Eteredui^  Ethelredu$  AichuT ;  quibusdam  etiam  A/ure<tfMs, 
Fcrraria  Ealfredui^  Miraeo  Valredu$,  Priora  duodccim  ab  eadem  pro%eniunt  radice ,  aihel ,  siye  ethel , 
edel^  eel^  ael,  qiiod  nobijem  signilicat,  ct  rad,  sive  red,  consilinm ;  ul  sit  Aelredus,  HobUi$  con$ilio  :  vel 
ab  n/,  quod  omne,  vel  ommno  sonal,  ut  sit  Alredus,  omne  con$Uium,  vel  //act  omnino  cott$ilio  pra$tat.  Asi 
Ealfredus,  et  Aivredus,  omnino  pacificu$  est;  a  frcd,  sive  urcd,  id  esl  pax, 

5.  Vita  B.  Aclredi  descripsimus  ex  Legenda  Sanctorum  Angiisc  Joaiinis  Capgravii ,  ab  anonymo  com- 
posiuin  auctore.  Ejus  meminit  Trilbemius  lib.  De  $criptoribtt$  eccte$ia$iic .  appellatque  euin ,  c  viriim 
in  sanctis  Scriptiiris  jiigi  studio  exercitatum,  el  saecuiaris  pbilosopbiae  non  ignarum,  ingenio  niitem,  clu- 
quio  dulcem,  devolione  praecipuiim.  i  Guilielmo  Eysengrenio  est,  ad  an.  1104,  c  doclrina  et  cloquciitia 
▼ir  cUrus,  sacraruni  {ilterarum  sludiis  doctus,  et  in  primis  eruditus.  i  Et  ad  ann.  liOO  (videtnr  aulein 
diversos  Alre:Uiin  ct  Eibelreiium  existimasse)  c  vir  disertissimus ,  non  minus  viia  quani  cloquenlia  spe- 
ctatus.  I  Kxstal  Guilielmi  Neubrigensis  ad  ipsum  Aelredum  epistola  ,  qua  piofitetiir  illius  se  borlalu 
hisloriam  scribere,  licet  eam  ipso  vivente  noii  perfecerit.  Recilal  Joanncs  Picardus  in  notis  ad  Neubri- 
gensem  carmen  quoJ  Nicolaus  Rievallen^is  in  Aclredi  laudem  cecinit  : 

Inciytu$  Aeiredu$,  condilu$  aromate  morum  , 
Et  mi'lii$  f4ivu$,  et  dulcedo  fuii  monachorum, 
Flore  juventuti$  Imnc  r€gi$  (\)  rajia  fovit : 
Qua:que  nocha  prorui  animoque  manuque  removit, 
De  Jericho  venit  in  Jeru$alem,  dnce  Chri$to, 
llic  cilo  fructificct,  spinat  in  iiiia  vertit : 
Spar$a  recoiiegit,  ei  in  unum  fracta  redegit.   . 
LeUior  hinc  factu$,  post  ccelica  prcemia  uactnf, 
Si  libel  et  fa$  ett  hic  dicere,  vera  retexam, 
Nec  reor  ordiri  quidquam  de  $kimine  falsi. 
3lauru$  erat  maturit  moribut,  ei  BenedictHt 
Exemplo ;  timilit  Bemardo^  calibe  vita, 
Virtutum  tpecimen,  vitiorum  tcopa^  decutqne 
Ordinii  el  tpeculum,  via  pacit,  fibuia  tegis. 
•     Pratulit  exuviat  Pauli  Hieronymut  curo 
Croeti  :  nottra  paridecoratur  gemma  nitore, 
Intituiani  alios  praconia  muita  :  sed  ipse 
Pacificus  Saiomon  /t(t/,  et  man$uetus  ut  agnus. 
Antiquo  de  consiiio^  non  muita  retolvo. 

(I)ln  ms.  Jo.  jPicardi  in  margine  crat  additum  Scotia. 


iNGiPiT  vm. 


CAPUT  PRIMUM.  A  gressus  domum  intrassel,  inluens  eum  pater,dixit : 

B.  Aeircdi  adoiescentia,  ingre$$u$  in  Reiigionem,  t  Eia,  fili,  iiiq^uit,  quales  nobis  edicis  rumores?  » 

i.  Vencrabilis  Aclredus,  cum  infantuluSin  cunis  EtMlle  :  c  Arcbiepiscopus  Eboracensis  hodie  obiit , 

jaccret,  venit  ad  domum*patris  ejus  arcbidiaconus  pater  mi.  i  Ridet  ille  bis  audilis  cum  universa  Ta- 

quidain,  nomine  Willelmus,  vir  quidem  praeclarus  milia,  el  dixit :  c  Vcre,  fili,  inquit,  ille  obiit,  qui 

gcDere,  el  secundum  carnem   Aclredo  propinquus  male  vivil  (3).  i  Et  puer  :  c  Alitcr  iste,  paler: 

^).  Is  enim   ad  infantulum    respicicns,  videi  fa-  nain  carne  solutus  ultimum  bodie  valefecit  morla- 

cicin  illias  in  spccicm   solis  conversam,  et  splcn-  libus  diem.  i  Tertio  vero  posl  boc  die,  quod  puer 

didissimis  coruscarc  radiis,  ut  suae  maiius  appositae  praedixcrat,  cunctis  de  episcopi  obilu  verum  appa- 

vmbra  succederel  :  lamque  serenus  innoluit  par-  rebat. 

vali  vultiis,  ui  unquam  in  speculo  perfecle  videri  5.  In  hospitio  Rievallis,  Eboraccnsis  dioecesis  el 

posset.  AlBrmavli  ergo  arcbidiaconus  illuin  in  ocu-  Cisterciensis  ordinis,  cum  esset,  pridie  antequam 

lis  I>ei  magnum  futurum,  cui  UnU  gralia  iu  sua  ad  babitnm  reciperelur,  in  cclla  novitioruni  ignis  in 

infanlia  arrisissel.  domo  illa  accensut,  usque  ad  laquearium  juncturas 

a.  Cum  aulcm  puerulus  de  puerorum  ludo  re-  saeviens  vebementer  praevalebali  ut  culmen  aediAcii 

(2)  Ipsum  fluoque  Aeliedum  Pilseus,  Cbrysoslo-  "  praefccluram  diu  administraSajn  ullro  dimisit.  Al 
mtts  Uenriquez  in  Pbcenice  cap.  7,  el  in  Fasciculo  Thomse  ac  Tburslini  a  plensqiie  pietas  laudatur. 
lib.  II,  dist.  26,  cap.  45,  genere  nobilem  fuissc  Ira-  Giranlus  variis  fuit  viliis  iiifamis.  Sed  si  de  eo  liic 
innl/  agi  velinius,  fuerii  sane  Aelredus,  cum  anno  llob 

(3)  Trcs  reperiuiitur  Aelredo  adolescente  seilisse  obiit,  plusquani  57  annorum  ,  imo  minimum  67, 
Eboraci  autistites,  Girardus,  sive  Gt- rardus,  qui  anno  qui  id  anno  1108,  puer  pronuntiarii 
«lOSobiil;  Thomas,  qui  IIU,  et  Tburstinus,  qui 


499  *  B.  AELftEDl  ABBATIS  RIEVALLENSIS  2«0 

in  inomenlo  coiisumerc  credorciur,  Aelrcdus  ciim  A     0.  Fecil  eiiim  in  probnloiio  caccllam  lesteam  ad 


caeleris  ad  mensain  scdcns,  apprchendit  scypliuin, 
ct  exteiisa  manu  siccram  quain  continebal  in  nie- 
dium  flaromarum  cum  fiducia  projecit,  et  coufesliin 
flamroam  ignis  exstinxiL 

A,  Adolescens  enim  tanto  aroore  a  rege  Scoto- 
rum  David  (4)  complexus  est,  ut  quasi  secuiidus  in 
curia  ejus  factus,  ad  episcopatuin  eum  promovissct, 
nisi  ad  Cisterciensem  ordinem  citius  advolasset. 
Iia  pium  in  omnibus  et  mansuetum  se  exbibuit,  ut 
l£sus  non  lurbareturad  iriim,  nialedictis  stimu- 
latus  non  provocaretur  ad  vlndictam  :  amorem  pro 
odio,  bonum  pro  malo,  pro  invidia  obsequium  sem- 
per  reddere  satagebat.  Miles  quidam,  videns  illum 
a  rcge  pra:  omiiibus  amari,  cl  plus  cxteris  hoiio- 
rari,  illuin  persequi  coepit,  et  gravi  odio  insectari :  B  meae  :  diuturnos  labores  non  fero.  Angor  etcrucior 


moJum  par? ulae  cisteni»  sub  terra,  cui  per  occul- 
los  rivulos  aqiia  influebat.  Ne  autem  deprehende- 
retur,  os  ejus  lapiJc  lalissiino  rlauilebat.  In  illam 
intrans  saepe  aqua  frigiJissima  calorem  in  se  om- 
nium  exstiiixit  vitiorum. 

CAPUT  IL 

Prigfectura,  viriutes,  miracula. 

7.  Idem  frater,  cujus  animam  Dominum  rogavit 
ut  sibi  daretur,  pristinx  mutabilitatis  incendio  coiw 
flagratus  a  nionasterio  recedere  volebat,  et  venlens 
ad  Aelredum  tunc  abbatem  de  Rcvesby  (5)  facliim, 
dixit :  c  Donriiie,  gravitatem  ordiiiis  levitas  mea 
non  suslinet.   Res  omnes  conirarise  suiil  naturae 


quandoque  etiam  corain  rege  illum  verbis  injuriosis 
appetere.  Cui  ille  :  c  Bene  ,  inquit,  dicis,  o  miles, 
oplime  loqueris,  et  vera  sunt  omnia  qu«  dicis,  et 
nicndacium  odis  :  meque,  ut  credo,  diligis.  •  Tan- 
dem  miles  ille  considerans  Aelredum  non  turbari , 
a  virtute  in  aliquo  non  avelli,  pocniteiitia  ductus, 
veniam  petiit,  et  firmum  amicum  de  rcliquo  se  illi 
fore  spopondit.  Cui  ilie :  c  Faleor,  iiiquit,  coiigaudeo 
pcenitentiae  tuse,  et  idcirco  niulto  magis  te  amabo  ; 
quia  odio  tuo  in  amorem  crevi  domini  inci  ,  et  pa- 
tientia  inca  per  hoc  cxcilata  ct  probaia,  forte  ali- 
quantulum  profeci  apud  Deum.  » 

5.  Veniens  post  h;ec  ad  monasterium  Rievalleiise» 
et  habitum  nionachorum  suscipiens,  et  in  vitse  ^ 
conversaiione  proficiens,  cum  cnra  iiovitiorum  sibi 
iiijuncta  fuisset ,  quidam  clericus  ordinem  intrans 
valde  instabilis  efiectus  ,  vejut  armido  mutabilis 
ferebatur.  Super  quo  niotus  Aelredus»  dixit  Deo  in 
corde  :  c  Da  roihi  aniniam  hujus,  et  quod  ipse  mi- 
nus  hal)et  salulis,  licet  indigno  gralia  tua  concedere 
digneris,  Domine  Detis  ineus.  i  Non  muUo  post 
frater  ille  ad  saeculum  redire  desidcrans,  rem  ma- 
gistro  indicat,  et  desideritim  prav;e  meiitis  suae  ex- 
ponit.  Cui  Aelrcdus  ait ;  <  Noli,  frater,  perire  :  nam 
non  poteris,  quanquam  et  -^elis.  Et  stullissimuin 
est  hoc  ipsuni  velle,  cujiis  contrariuui  cupiunt 
omnes  sancti  :  omnes  enim  salvari  desiderant.  i 
Sed  ille  moniia  salutis  non  audiens,  a  monasterio 


in  mora  longa  vigiiiarum  :  laboribus  frequenter 
succumbo  manuum  :  vestium  asperitas  carnem  pe- 
netrat  :  voluntas  mea  delicias  appetit  saeculares , 
et  amores  mundi  et  voluptates  suspiraL  —  Et  ego, 
inquit  abbas,  lautiores  cibos  et  blandiora  vestimenla 
tibi  praeparo,  et  omnia,  quae  monacho  debentur, 
porlabiiiora  indulgeo.  —  Nolo ,  inquit  ilie  :  licct 
ivihi  dederis  oinnes  divitias  doinus  hujus.  i  Et  ab- 
has  :  f  Nec  ego  gusto  cibum,  doncc  invitum  aul 
volentem  le  reducat  Dominus.  >  Currit  alicr  ad  por- 
tam,  ut  rccedat ;  alter  in  ciibiculum  intrat,  et  orat. 
Laraentalur  pius  abbas  fllium,  et  suspiriis  intimis 
cordis  erroiicum  plangit,  et  consolationem  contein- 
iiiL  Fugitivus  autem  ad  portam  veniens,  januis 
apertis  ,  quasi  murum  ferreum  sensit,  et  s^jepius 
cxire  tcntans,  cum  propositum  suum  nuUo  cuiiatu 
implere  posset,  ad  abbatem  compunctus  redit ;  ct 
veniam  pcteiis ,  stabilitatem  promittiL  Cui  abbas 
dixit :  c  Euge,  fili  mi,  bene  venisti ;  verc  misertus 
est  mci  Dcus  liieus,  qui  te  sanum  redukit.  i 

8.  Nec  multo  post  brachiQin  cujusdam  fratris  tu- 
inore  inflatuin,  sigiio  crucis  tumorem  fugavit,  ei 
sanitati  reddidiL 

9.  Fartus  post  haec  abbas  Rievallis,  ila  parcus  iii 
cibo  cxstilit,  ut  euin  non  honiinem,  sed  spiritum 
esse  putares.  Numerum  monachorum  usqu«  ad  cen- 
tuni  quadraginla  et  quingentos  fratres  in  inonaste- 
rio  suo  ampliavit.  Licet  enim  calculo,  et  arthritici 


recessit;  et  per  devia  sailus  tota   die  vagabuiidus  d  passionc,  anle  obiluin  per  decenniuni  vexatus  fuis- 


obernit:et  parum  aiite  solis  occasum  aJ  viam  red- 
iens,  subito  infra  inurum  monasierii  transposi- 
tiim  se  sensit.  Aelredus  obviam  illi  occurrens  am- 
plcctitur  colluni  cjus,  deosculalur  faciem  ejus,  et 
dicit :  <  Fili,  quid  fecisti  mibi  sic?  Eccc.  flevi  pro 
te  hodie  multis  lacrymis  :  et  credo  in  Deuin,  quod 
sicut  petii  a  Domino,  et  tibi  proroisi,  non  peribis.  i 

(A)  ilic  Ali^xaiidro  Iratri  successit  anno  1125,  ut 
hal>et  Wesimonastericnsis,  qui  c  viium  magnae  saii- 
clitaiis  ct  niiinificentiic  i  vocat.  Ob.ti52.  Ilinc  porro 
corrigas  qiiod  scribit  Pitseus,  poslquam  abbas  jam 
esset  crcatus,  iniiotuissc  euin  primuin  rcgi  Da- 
vidi. 

(5)  Alii  Henesby  scribunt.  Monasterium  fuit  in 
dioBcesi  Eboracciisi,  a  Uicvallensibus  ercctum. 


set,  in  humiiitate  tamen  et  patientia  perseverans, 
frairibiis  saspius  hoc  diccre  solcbat :  <  FilioU,  loqui* 
inini  qua;  vultis,  tantuin  non  exeat  de  ore  vestro 
verbum  turpc,  delractio  in  fratrcm,  et  blasphemia 
coiitra  IVitm.  i 

l^.  Scripsit  eiiim  Vilam  S.  Edwardi  regis  et  con- 
fcssuris  ((i),  Vitam  David  regis  Scotiae  (7),  S.  Mar- 

(6)  Dcdimus  5  Janu.  ViUm  S.  Eduartfi :  aed  ex 
iis  quse  ibidein  dixiiuus,  colligi  potest  alia  de  S. 
Eduardo  ab  Aclredo  scripta,  ac  fortassis  Vitaro  quac 
isihic  exstal,  nou  esse  gcuuiiiain  illaiu  ab  Aelredo 
scriptam.    • 

(7)  Pitseus  vitas  illius  initiura  citat,  c  Religiosus 
et  pius  rex  David,  i  addit(fue  scriptum  praeterea  ab 
AeLeJo,  c  plancluin  luorlis  ejusdem.  i 


m 


VITA. 


m 


fireiac  regm»  Scotiae  (8) ;   iriginla  tres  homiliad  A  niillia  liominuni  vita  prhaverat,  vitae  participem 
taper  onus  Babylonis  in  Isaia  (9) ;  tres  libros  de     aeternae  lieri  docuit. 


t|Hrtluari  amicitia  ;  de  natura  animae,  et  quantitate, 
ac  subcilitate,  libros  duos  (10),  muitas  quoque 
scripsit  epistolas  (11) :  et  quod  fin  litteris  commeii- 
davii,  ho€  in  vita  complere  curavit.  Digitnm.  autcm 
tnum  in  os  fratris  cujusdam  muii  posuit,  et  ipsum 
kH|ui  praecepit ,  dicens  :  c  Loquere ,  mi  fraier,  in 
BoiiiiiieD#mini.  •  Qnistatim,  omnibus  admirautibus, 
tespondit  :  c  Libenter  loquor  tecum,  beiiedirie  do- 
Bine.»  Et  Aeli*edi  meritis  confestim  sanus  effcctus, 
laudes  Domino  referebat. 

II.  Syncopis  (12)  passio  fratrcm  quemdam  per- 
«rgens  vexabat,  ut  neque  vox  neque  sensus  iii  illo 
«ppareLat.  Cui  accedens  abbas  dixit :  c  Dilecte  Hti,  ^ 
salvet  te  Filius  Dei.  #  Nec  mora,  omnis  dofor  in  eo 
conquicviL 

H.  Quidam  abbas  ei  subditos,  multa  convicia, 
improperia  et  blasphemias  Aelrcdo  inferens,  eum 
iig«i6le  eomniovit,  et  spiritum  ejus  merito  conlra 
<e  provocavit.  Ciijus  malitiam  graviter  ferens,  ad 
mlom  oculos  et  manus  elevans ,  dixit :  c  Domine 
Aex  aeternae  gloriae,  sentiai,  quaeso,  cito  iste  finem 
nial.tiae  su» ,  quia  tu  scis  falsa  esse  quae  nomini 
tneo  nititur  ascribere.  »  Cumquc  abbas  ille  cu$- 
Bobium  suam  intrasset,  in  lectum  dccidit,  et  die 
septimo  enm  magnis  cruclalibus  vitam  finivit. 

13.  Desccndens  ii^Galwediam'^!^)  Aelredus,  in- 
wtmi  regulum  (14)  terrae  iUius  contra  filios  suos 


U.  In  ore  viri  qiii  aquam  potando  ranam  deglu- 
liverat  digitos  imposuit,  et  elevatis  oculis  ad  coe- 
lum,  dixit  :  c  Domine  Rex  omnipotens,  obsecro  per 
Filium  tuum  Domiiium.Jesum,  respice  super  hanc 
creaturam  tuam  ,  et  fac  huic  sicut  vis  et  scis.  » 
Nec  niora  :  rana  ad  digitos  suos  ascendit ,  et  hu- 
raore  magno  et  putredine  scquentibus ,  in  terram 
cecidiL 

15.  Per  qitatuor  ante  obiium  suoiA  annos,  ab 
omni  vitae  praesenlis  jucunditate  curpus  absolvit : 
ob  nimiam  corporis  macicm,  et  faciei  extenuatio- 
nem  cutis  ossibus  adhairebal.  Parum  namque  co- 
medeiis  et  minus  bibens,  ciborum  appetitum  incre- 
dibili  abstinentia  exhtinxit;  medicorum  consilia 
sprcvit,  et  pro  Deo  corporis  remedia  contemnens, 
animae  sanitati  consuiere  satagebat. 

46.  Legebat  autem  libros^quorum  leclio  lacrymas 
clicere  solet  et  aedificare  mores,  et  maxime  Confes- 
slones  Augustiui  manibus  assiduc  porlabat.  Sedebat 
saepe  in  fovea  in  solo  oratorii  sui  facla,  cogitans 
quia  pulvis  esset  :  ubi  liix  angelicae  visitationis 
resplenduit  super  caput  ejus  ,  ct  quasi  cum  homi- 
nibus,  ita  cum  spiritibus  ccelestibiis  loqoebatur  : 
et  cum  solus  sacpe  esset,  plurimorum  voces  cum  illo 
auditae  sunt. 

17.  Spirilu  quoquejprophetiae  claruit  :  nam  fra- 
tribus  quibiisdam,  anteqiiam  confiterenlur,  peccau 
initam,  tilios  in  patrein  saevientes,  et  in  sc  iiivicem  G  jussit  contiteri,  et  quae  occulte  commiserant,  prae- 


fratres.  Est  autem  terra  illa  fera,  silvestris  et  bar- 
iHira ;  bestiales  homines  et  barbarum  omne  qiiod 
gignit.  Veritas  ibi  non  invenitur,  sapientia  locum 
Bon  babet.  Nam  nequc  fides,  neque  charilas  diu 
perdurat  in  ea.  Castitas  toties  patitur  naufragium, 
qooties  libido  voluerit,  nec  esl  inter  castam  el  scor- 
tum  ulla  dislantia  :  mulieres  per  menses  viros  al- 
ternant.  Inter  religiosos  tamen  quidam  aliorum 
eonsilio  et  ductu  satis  religiofti  existunt,  sed  pro- 
pria  industria  raro  perfecli.  Sunt  enim  naturaliter 
hebetes,  et  animalem  habentes  spiritum,  volupta- 
tibat  camis  a^roper  intendunt.  Invenit  itaque  Aci- 
redus  prineipes  provinciae  ira  et  dissensione  tur- 


dixit,  lucum  et  tempus  adjungens.  Fralres  duo 
cum  nocle  qiiadam  in  dormilorio  exclamarent,  et 
fratres  ad  horrendam  eorum  voccm  excilassent, 
fratri  illud  in  crastino  Aelredo  referenti ,  dixit : 
c  Yere,  fili,«inquit,  inter  fratres  nostrus,  nocte  isla 
diabolus  advenit,  et  aliquem  sednccre  cogitavit,  sed 
sineefieclu  altentata:  malitiae  cuin  confusione  quan- 
tocius  abscedere  compulsus  est.  Yerumtamcn  ali- 
quantulum  ei  quispiam  consensit.  > 

18.  Post  quemdam  sermonem  in  capitulo  factum, 
inter  caetera  fralribus  drxit :  c  Yideie,  fratres,  viiam 
vestram,  corrigile  mores,  saluti  vestrae  intendite, 
quia  pro  certo  aflirmo,  aliquis  veslrum  ad  damna- 


baloa  :  qoorum  odia  et  rancores  nec  rex  Scotiae  (15)  tionem  suam  ad  corpus  Christi  acccdit,  quem  pu- 

humiliare,  nec  episcopus  mitigare  suficcit,  multo-  blicare  r.olo,  ejus  correctionem  diligo,  et  rubori 

que  Mngnine  lerram   poUuerunt.  Quos  Aeb-edus  parco.  i  His  cum  admiratione  magna  auditis,  q.ui 

non  tantum  pacificavit,  vcrum  patrem  filiorum  ha*  reos  se  cognoverant,  venieiiles  sccreta  cordis  sui 

bitam  religionis  ^uscipere  inflexit  :  et  qui  mulia  ei  aoerire  festinabant. 


(8)  Matrisejusdem  Davidis.  Deea  agemuslO  lun. 
\9)  Solum  exstant  51  editae  a  Gibbono. 
(tO)  Pitseus  babet  :  c  De  nalura   animae  librum 
vnum.  De  dotibus  aniinae  librum  unuin.  > 

ill)  Pitseus  :  c  Epistolarum  trecentarum  lib.  r.  i 
li)  Est  syncope,  gravissima  viriuni  concisio,  cum 
proxUnae  mortis  periculo.  Ea  syncops  dicilur  vulgo 
Bietlicorum. 

(13)  Ganwallia  aliis,  et  Gallovidia  dicitur,  c  ab 

Hibemls,  inquit  Cambdenus,  qui  oliin  occuparunt, 

et  ae  Gael  soa  lingua  contracte  vocant,  facta  ap- 

ptUailone.  i  Regio  est  Scotiae,  Hibemiae  Angli;e- 

Patool,  CXCV. 


que  finitima,  quam  novantes  olim  tenuere. 

(U)  Htc  erat  Fergusius,  qui  factus  deinde  Eden- 
bur^i  ad  Sanctam  Crucem  canonicus  memoratur. 
Uctnredum  ejus  filium  Gilberlus  fraler  natu  minor 
praelio  vicil  et,  lingua  excisa  oculisque  erutis,  inisere 
vila  et  principatu  exuit.  Huic  tameu  postea  ilolan- 
dus  Ucthredi  filius  successit. . 

(15)  Scriblt  tamen  Cambdeniis ,  c  Fergusium  , 
post  inultas  quas  dederat  turbas,  eo  a  Malcolino 
adnclum,  ut  filium  Uclhredum  obsidem  dederit.  i 
Ssui  vcrisiniile  esl  B.  Aelredi  consilio  id  potius  per- 
fwCtum  a  Malcolino  IV  nepoie  Davtdis,  quain  arniis, 

7 


SC5 


n.  AELREDUS  ABBAT.  RIEVALLENSIS.  204 

€APUT  111.  A  goneribus  in  lantum  debHilavit  cnm,  iit  saepe  mU- 


Eximia  wamuetudo  ;  morbust  obitus, 
10.  Fratcr  quidam  aspiciebat  in  visu  noctis,  et 
vidit  coram  facic  ejus  quoddam  excelsum  abdificium 
artificiose  conslructum,  auiplum  et  vemisturo', 
iinoque  tanlum  ostio  introituin  ostenden».  Feneslrae 
in  illo  nulL-e,  nulla  foramina,  nullum  ibi  lumen, 
nisi  pcr  parvum  solis  radium  qui,  ostio  aperio, 
iiirundebatur.  Ligna  domus  omnia  odorifcra  el  fra- 
grantia  crant.  Quando  propius  acccdebat,  tanto  in 
illius  suavitate  odoris  amplius  delcctabatur.  Et 
nspiciens  per  oslium,  vidit  lectum  in  pavimento 
positum,  et  in  tecto  jacentem  abbatem  suum.  Cum 
autcm  iiigressus  abbatem  mortuum  videret,  uber- 


sarum  solemniis  celebratis  iti  ccllam  rediens ,  per 
unam  boram  nec  loqui,  necse  niovere  praevalens» 
immobilis  in  stratucubaret.Demumvocalisinuiium 
fratribus,  intcr  caetera  illis  dixit :  <  Deuin  iDvooo 
testem  quod  nnllius  malitia,  detractioiie,  vel  liie 
exarsi,  ex  quo  habitum  suscepi  religionis,  quse  ali- 
qua  commotione  diei  fiiiem  in  corde  meo  valuit  ex- 
spectare,  semper  pacem  et  frateinam  salutem,et 
propriam  quietem  diligens.  Hoc  gratia  Dei  animo 
imperavi,  nc  turbata  mentis  mese  patientia  solis  oc- 
casum  perlransiret.  i 

il.  Dormienti  cuidam  fratri  abbas  infirinus  ap- 
parens,  dixit  :  i  Quando,  fratcr,  putas  iransibo? — 


tim  ejularc  et   flere*  cccpit.  Et  eJevans  oculos  ad  »  ^escio,  domine,  inqiiit  ille.  i  Et  abbas  : «  Pridie 

1  •   1«.     •  •  t  •      .  •  **    »  I  I  ...  V-*  «11  f\  •      • 


fcclum  domus,  vidit  imaginem  hominis  relucentem 
supra  omne  quod  carnalis  oculus  in  boc  mundo 
conspcxit;  totumque  aedificium  tanquam  mille  lu- 
minaribus  illustratum  •refulsit.  Per  medium  om- 
nium  meinbrorum  imaginis  ifa  clare  vidit,  ac  si  in 
parte«Itera  praesens  adfuisset.  In  medio  autem  do- 
mus  imago  in  acre  apparebal,  subtus  vel  supra 
nullo  adjutorio  sufl^ulta.  Nubecula  tamen  quacdam 
subobscura,  juxta  umbilicum  visa  cst,  quae  non  ad- 
Ii»;rebnt  luci  figurae,  sed  .ibt  parumper  motabilis 
depcndebau  Et  ccce  vir  a  latere  assistens,  vultu  et 
Iinbilu  gratus,  fratri  ineflabilitcr  admiranti  ait : 
<  Quid  miraris?  Quarc  non  poiius  respicis  ad  Patrcin 
tuura,  qui  anto  te  jacet,  ut  aestimas  mortuum  ?  • 


Idus  Januarii  inigrabit  ancilla  Domini  anima  mea 
a  domo  sua  terretia,  quam  hucusque  inhabiiavii.  » 
Et  factum  est  ila.  Nam  secunda  die  post  liaec  circa 
quarlam  vigiliam  noctis,'pndie  Idus  Janiiaiii,  roi- 
gravil  adbominum  (16)  anno  Domini  ilCG  eianoo 
vil;e  suae  quinquagc«imo  septimo. 

22.  Abbas  iste  adliuc  vivens,  cum  passione  colica, 
et  torsionc  calculi  multum  vcxaretur,  et  siiper  mat- 
tam  jiixta  igncm  sedens,  inter  genua  caput  prorsus 
habere  vidcretur;  supervenit  fraierquidam,  freroens 
alque  crudcliter  dentibus  frendens,  ei  manibus  suis 
abbaiem  cum  matta  appreliendity  et  totis  viribus 
iu  ignem  projccit ,  clamans  et  dicens  :  <  0  miser, 
eccc  niodo  te  occido,  modo  te  morte  dura  perdo. 


Et  illc  :  <  Gloria,  domine,  hujus  imaginis  oblivisci  C  Q^i^  ^i^  jaces  ficlissime?  Amodo  non  erit  quml 


inc  fccit  mortem  dulcissimi  Patris  mei.  i  Et  aller : 
<  Non  est  mortuus  Patcr  tuus.  Nam  et  figura  hxc, 
quam  \ides,  auima  illius  est.  Tanturo  autem  in 
opcribus  ejus  rcstat  illuminanda,  sicut  iila  nube- 
tula,  quae circa  umbilicum  moveiur  imaginis.  Quod 
cum  fuerit  illuminatum,  niigrabit  ad  Dominum.  Et 
ui  sclns,  inquit,  quod  hxc  imago  anima  illius  sit, 
ccce  iogredilur  cor|)U8  ejus.  i  lu  iciu  oculi,  illa  fi« 
gura  in  corpus  per  os  ejus  illapsa,  vidit  staiim  ab* 
batcm  sc  movere,  quasi  vellet  de  loco  consurgcre. 
Et  prae  gaudio  fraier  i4Ie  iia  valide  exclamare  coe- 
pit,  ut  cxteros  fraircs  de  lectis  surgeiites,  eum 
excitare  cogeret. 
tO,  Per  integnim  antc  obitum  suuro  anniim  iussis 


mentiaris,  quia  nunc  utiqiie  morieris.  i  Iiiter  haec 
moiiachi  vcnienles,  Patrem  ab  igue  exirahunt,  ei 
zelo  accensi  in  filium  peslileniiae  manus  injicere 
voliieruiit.  Sed  oblitus  infirmitatis,  ei  chariiatis 
ineinor,  praecepii  illis  abbas ,  diccns  :  <  Nolite, 
quaeso,  nolitc«  filii,  Patrem  vestrum  tunica  patien- 
tiae  spoliare.  Non  sum  commotus,  non  sum  laesus, 
iurbatus  non  sum  ,  qtiia  filius  meus  est  qui  roe 
projccit  iii  ignem,  et  pcr  hoc  purgavit,  iion  pereroii. 
Filius  roeus  cst ;  sed  infirmus  esi.Ego  quidem  cor- 
pore  ncn  suni  sanus,  sed  sanavit  me  in  anima  iii- 
firrous  ille.  i  Et  apprehendens  capui  ejus  deoscula- 
iur,  beiiedicii,  ampleciitur,  et,  quasi  nil  mali  sen- 
sissei  vel  passus  fuissei,  dulciier  lenire  siuduit 


sicca  pcctus  cjus  ventilans  cum  aliis  infirmitatum      furorero  irascentis  in  se.sitie  causa. 


(Ki)  Siibscribiint  alii,  Pitseus,  Gibbonus,  Henri- 
quiz  in  Phoenicc  et  Fasciculo;  vcruro  hic  in  Me- 
iiologio,  quod  poslremo  cdidil»  scribit  migrasse 
aiuio  1200,  seiatis  sua;  50,  Ti  itheniius  floruisse  scri- 
bii  circa  an.  1200,  Meuardus  1161.  Joannes  Picar- 


dus  ali  translationi  S.  Eduardi  interfuissean.ll64« 
Probnbile  id  qiiideni  videri  potesi,  etsi  noii  recen- 
seatur  inter  caeleros  abbaips  qui  ium  adfuere.  Veriiin 
non  1164,  sed  1163,  15  Ocioln'.,  die  Dominica, 
facta  est  illu  translaiio,  ut  supra  5  Jaiiuar.  dixirous* 


NOTITIA  HISTORICO-LITTERARIA. 

(Fabric»  Bibl.  med.  et  inf.  Laf.,  I»  14.) 


Aelredus,  Adilredas,  iOthelredus,  Ailredus,  Ealredus,  Eleredns,  Aluredus,  Edilredus,  Ethilredus,  educa- 
lus  curoHenrico,  Davidis^Scoiorum  regisfllio,  dcinde  abbas,  ab  anno  Chrtsii  1150,  llievalleosis,  sifO 


tflH  NOTITIA.  200 

lUiieiiTallensis  {Riedval)  in  Anglise  (rnRcesi  Eboracensi,  ordinis  Cisleiiicnsis,  (lofuiiclus  a.  1166,  de  quo 
Gtrolus  de  Visch  pag.  9  seq.  Bibliotliecae  Gisterciens.  et  Georgius  Mackenzie  tonio  I  operis  De  vilis  $cri' 
f$ormm  icotormn,  Anglice  editi,  pag.  123  seqq.  Acta  ianctorum,  12  Januarii,  tom.  I,  pag.  748,  el  qui 
dili^entivs  de  hoc  Aelredo  Oudiiius  tom.  II,  pag.  1487  scaq.  Edita  historici  argiimonii  snnt  qu.-e  in  Ro- 
gerl  Twisdeni  decem  scriploribus  An^lis  cxstant  Londini  1052,  rol.  De  beilo  Standarii  A.  C.  1158,  lem- 
porc  Stephani  regis,  sivcde  virliite  Gualteri  Esnect,  Scotos  profliganlis,  p.537.  Genealogia  regum  Angto- 
nim,  pag.  3i7,  et  Historia  de  vHa  et  miracutis  S.  Eduardi,  regis  et  confossoris  (integrior  qjiaiii  apuil 
Capgraviam  et  Surium  5  Januarii),  pag.  369.  Historia  de  sanctimoniali  de  Waithun.,  pag.  415.  Vitam  S. 
Mmrgarethw,  regin.-e  Scotix,  scd  decurtatam,  habet  Surius  10  iun.,  integriorrm  Acta  sanciorum  ad  illanr 
dieiB.  Fragmentom  ex  opere  De  rebus  Anglioi  ad  ducem  Nonnannorum  tienricuni  II,  postca  regem,  con- 
liiieflis  Eadgari  regis  orationem  nd  cpisropos  et  cQenobiorum  prxfectos,  in  Nic.  Harpsflldi  cap.  3  saeculi 
I  HUiorim  Anglicante, ciiom.  Wlll  Bibl.  Palrum  a.  1677,  nag.  164.  scq. 

Inedita  mcurorantor  apud  Jo.aiiiiem  Lelamlnm,  cap.  19U,  Filsenm.  pag.,  229,  Baleum  II,  99*  ct  alios  : 
liber  De  miraculis  Uagustaldcnsis  Ecdcsia: ;  Vita  S,  Niniani  episcopi  ;  Vita  S  Eduardi  scripca  versii  elc- 
giaco  ad  Laurentium  abbaieni  Westmonasteriensem  ;  De  vita  Davidis  Scotorum  regis  libri  ii,  ad  Henri- 
^uni  11  regem  Angliae :  quorum  poslerior  persiringit  Vitas  regum  Angtorum  ab  Edelwuiro,  Alfredi  Magni 
patre,  ad  llenricum  II  Cnronicon  ab  Adam  ad  Henricum  I. 

Qiiae  a  Richardo  Gibbono,  S.  J.  edila  Duaci  1631,  cl  in  Bibl.  Cisterciensi  tom.  V,  et  in  Bibliotheca  Pa- 
triini  edit.  Lugd.  1677,  toro.  XXIII  recusa,  moraliset  ascettci  argumenli  haec  sunt  :  Sermones  XXXI  in 
luna  xiii,  XIV,  XV,  XVI,  ad  G.  Lundoniensem  episcopum  de  onere  Babylonis.  Ex  his  sermo  primus  de 
Adventu  Domini  tom.  II  Operuin  Beriiardi,  pag.  568,  Parisiis  1719,  Tol.  Specutum  charitatis,  compcndio 
primum,  deiiide  libris  iii  ubcrius  expositum.  De  sniritati  amicitia  libri  iii,  ad  quos  componendos  lcsta- 
tarLeliiCiceroniaiii  lectionese  fuisse  invitatum.  DeJesuduodecenniSi\l  Luc.  ii,42,  tom.  IL  Bernardi,  pag.  590, 
«bi  quiiiquepagiiianimlacuna8uppletaeditionisParisiensisl609  inierBcrnardiOpera,etiiiDavidisCamerarii 
111,  41,  de  Scoioruin  fortitudine,  ibid.  1631.  llomiliarum  voliimen  ad  Gilbertum  episcopiiin  Londinensetu, 
ftive  JrJrF  Seimonesde  tempore  et  de  sanctis,  iii  Bibliothcca  Patrum  omissi,  sed  obvii  in  Duuceiisi  edil. 
elin  Bibliotheca  Cisterciensi  Bertrandi  Tissicrii,  Bonofonte  1662,  fol.  tom.  Y,  pag.  Ib2.  Reguta  ad  in* 
iinuu  moniates  ad  sororem,  in  Holslenii  codice  Hegularum,  parten/,  pag.  110,  Roinx  1661,  et  Parisiis 
1663,  4*,  et  in  Appendice  ad  tomum  primum  Operuui  8.  Augustini  Benedictinorom,  edit.  .Amstelod.,  pa;;. 
$40, 8iib  titulo :  Devitaeremiticaadsororem.  ParsetiaminterAnseliniCantuar.Opera,niefliiationc  15,16, 17. 

Memorantur  prxterea  ex  ineditis  :  Sagitta  Jonathte,  De  tfibus  hominibuSj  De  aiversis  virtutibus,  Super 
Camiica  canticorum,  De  vincuto  perfectionis,  Dialogus  de  natura  et  dotibus  animas  tibris  ii.  De  Xll  abusi- 
bus  ciaustralium,  De  lectione  evangetka  ad  Ivonem,  Dialogus  inter  hominem  et  ratioium,  Epistotcs  CCC, 
Sententiarum  flores,  De  prwtatorum  moribns,  De  officiis  ministrorum^  Centum  sermones  synodates,  De  mi^ 
litia  Christiana,  De  virginitate  Mario!,  De  fundatione  monasteriorum  S,  Marjw  Eboracensis  et  de  fontibus^ 
Apad  l^landiim  p.  200,  et  Baleum  p.  209,  De  oneribus  isaac,  male  excusum,  pro  De  oneribus  Isaiat, 


NOTITIA  ALTERA, 

(D.  B.  Tissim,  Bibtioth.  Patr.  Cu/erc,  Bonofonte,  1662,  iu  fol.,  tom.  V,  pag.  160.) 


Qmii  fnerit  hie  Aitredus,  seu  Aetredut,  ditce  ex  Pitteo  lib.  De  ittuttribut  Angtice  icriploribut,  tetate  12  ad 
mmum  1166,  ii6i  ha:c  de  itto  habet :  c  Aetredut  nobitibut  in  Angtia  parentibut  natut^  ao  ipta  tenera  (etate  tn 
Umore  Deiet  bonit  ttudiit  totticiteeducatut,  a  primit  annit  adotetcentim  sute  didicit  juguin  Domini  portare; 
temper  innocent  vitte,  tceteritque  purut.  Cretcente  cum  annit  pietale  et  ductrina  faclut  ett  ordinis.  Cister- 
denjts  monachut^  in  quo  toliiaria:  vitw  genere  rerum  cmlettium  contemplationi  ita  te  dedidit ,  ut  inter  tuos, 
tanifuamluna  inter  siettas^  minores  emineret.  Nec  tamen  interea  sacrarum  titterarum  studium  neglexit,  nec 
aliarum  scientiarum  cognilionem  amisit.  IJnde  tantis  virtutum  ornamentis  insignitus^  primum  communi  suo^ 
rum  tuffragio  Rievattensis  abhas  etectut  ett^  qui  tocut  Eboracensis  dicecesit  est  :  nec  mutto  post  tempore  ad 
auret  Datidit  Scotorum  regit  hominit.  fama  pervenit ;  eumque  rex  tibi  fecit  fainiliaritsimum,  quamvis  ilte 
mumdanot  tibenter  fugerei  honoret^  et  variat  dignitatet  ecctetiatticat,  adeoque  episcopatum  atiquando  recu* 
taverit ,  iir  ad.(/trinartim  rerum  coniemptationem  fieret  expeditior^  et  Evangetii  proedicationi  liberius  vacare 
fonet.  Frequent  erat  in  votvendis  S.  Augustini  librit ;  in  quibus  ejut  Confessiones  pr»  cceteris  omnibus 
mirifice  j^lacebant.  Erat  in  scriptis,  dictis,  factit,  omnique  vit(e  ratione  tancti  Bernardi  ditigentitsimus  imi" 
tmtor.  Mitit^  mantuetut,  humitit,  mudestus^  piutftemperant,  cattut,  et  qui  in  «e,  et  cum  a/iis,  et  inter  omnet 
pacem  el  concordiam^  tupra  quam  dici  vet  cogitari  potett,  amabat,  concitiabat^  fovebat.  Tam  in  omnibut  et 
cum  omnibut  pacificut,  ut  eo  nomine  merito  beatut  dici^  et  vptiino  jure  filiut  Dei  postet  vocari.  i  Htec  Pitteut^ 
qui  mox  enumerat  ejus  opuscutat  de  quibus  et  nos  statim  dicturi  sumus.  Ex  ipsius  autem  Aetredi  prwfatione 
in  Speeutum^  apparet  eum  ante  conversionem  osconomum  teu  dapiferum  regit,  vel  atirujut  principit  fuitu^ 
aut  timite  atiquod  munus  obiisite;  cum  dicat,  se  de  co<iuinis  ad  eremum  venienten^  locum,  non  officium  mu- 
latte ;  quia  tciticet  cum  hwc  scriberet^  monasterii  sut,  til  hinc  coUigitur^  ceconomum  teu  dispensatoren\ 
mgebal.  Bievatte  migravit  ab  hoc  tcscuto  anno  tatutit  humanas  1166,  pridie  Idut  Januarii^  vitte  tuai  anno  57, 
tub  Henrico  II  Angtorum  rege  sanctorum  ascriptus  tandem  numero^  ut  tradunt  Motanus  in  notit  ad  Usuar-s 
dum^  Mistalit  veterit  Cisterciensis  ordinator,  qui  interbeatos  et  ta  ctot  ordinis  eidantlocum;jQannet  abbat^ 
imsuo  Catatago  tanctorum;  Trithemius  tib.  De  tcriptoribut  ecctesiasticis ;  Arnotdus  de  Wipn,  Liqni  Vita: 
lih.  ly  eap.  47 ;  Petrut  Cattelariutf  Guiltetmut  Eysengreinut,  Pitseut^  Richardut  Gibbonutj,  Mirwutt  e^  novis' 
tiuu  P.  Chrjftottomut  Henriquez  in  Fatcicuto  tmnctorum  ordinis  Cisterciensit  et  in  Menologio.  Befert  ex 
codiee  manutcripto  Cittercienti  Manrique  hcec  verba  de  Aelredo  :  c  Ejut  totemnitat  in  octavit  Epiphanias  tote- 
mmiter  celebruturjuxta  decretum  capituli  generalit  anni  1276,  quoB  et  ego  in  codice  antiquo  Clarte  Vattit  tegi. 
Miror  autem  eumdem  P.  Henriquez  in  pradicto  Menologio  hujut  ttu^torit  mortem  in  annum  l^^O  rcferre; 


207  B.  AELREDI  ABBATIS  R1EVALL.  OPP.  PARS  I.  -    ASCETICA.  i08 

cum  in  Fasciculo  eam  cum  aliit  ad  an.  1166  recte  retulitsei^  et  notattet^  eum  quandoque  conlundi  cum  aiio 
auctore  aui  Edilbredus  est  appellalus,  et  obiit  anno  1220.  Certe  noster  Aelredus  successit  in  ubbatis  dtgnita- 
tem  Gutltelmo  primo  Rievallis  abbati  S,  Bernardi  discipulo  {qui  ei  primam  in  ordine  epistolarum  efusdem 
Bernardi  scripsit  in  medio  imbre  sine  imbre^  et  mortuus  est  anno  Domini  1148).  De  Aelredi  transitu  ab  hoc 
smulo  loquilur  Gilbertus  ejus  synchronus,  ser.u.  A\  in  Cantica  vicissim  ab  eo  laudatus  serm,  2  De  oneribus, 
Aelredi  operu  recensent  Pitseus^  Henriquez,  et  alii^  sed  confuse;  quwdam  enim  ter  aut  quater  ponunl  di^ 
versis  titulis  el  inscriptionibus,  ut  sermones  in  Isaiam,  sermones  De  oneribus^  e/c,  cum  sit  idem  opus. 
Postquam  aHlem  descripsi  hujus  sancti  opera  ipsa^  inveni  ea  a  P.  Gibbono  societaiis  Jesu  theologo  ediUt, 
magna  tamen  parte  omissa^  sermonibus  scilicet  per  anni  circulum,  tam  de  tempore  quam  de  sanctis^  quos 
ex  tlara-Yallensi codice  exscripsi,  Hos  sequcntur  sermones  De  oneribus,  et  homilia  De  pueroJesu  duodenui 
S.  Bernardo  falso  ascripta  :  deinde  Speculum  charitatis  tres  in  libros  divisum  :  denique  liber  De  amicitia^ 
aui  mutilus  inter  opera  Augustini  reperitur  tomo  IV,  Hujus  viri  sancti,  ut  testantur  auctores^  eloquentim 
iernardince  prope  par  fuit  :  ac  imprimis  Nicolaus  Rievallensis  monacfiust  qui  hcec  de  eo  cecinit  : 

Inclytus  iElredus  conditus  aromate  morom, 
El  mellis  favus,  et  dulcedo  fuit  monachorum. 
Fiore  juventulis  hunc  regis  regia  fovit. 
'  Queque  nociva  procul  animoque  manuque  removit. 

De  Jericho  veuit  in  Jerusalem.  duce  Christo. 
Uic  cito  fnictificat,  spinas  in  lilia  vcrtit. 
Sparsa  recollegit,  et  in  unum  fracla  redegit. 
Celsior  hinc  factus,  post  cuslica  pr^eroia  nalus. 
Si  libet,  et  fas  est  hic  dicere,vera  retexam  : 
Nec  reor  ordiri  quidquam  de  staroine  falsi. 
Maurus  erat  maturis  moribus,  et  Benediclus 
Exemplo,  similis  Bernardo  cielibe  viia. 
Virtutum  specimen,  vitiorum  scopa,  decusque 
Ordinis,  et  speculum,  via  pacis,  flbula  legis.^ 
Prstuiit  exuvias  Pauli  Hicrou^mus  auro, 
Crssi,  nostra  paridecoraturgemma  nitore. 
Intitulant  alios  praeconia  multa,  sed  ipse 
Pacificus  Salomon  fuit,  et  mansuetus  ut  agnus. ' 
Antiquo  de  consilio,  nou  multa  revolvo. 

klem  fn  alio  epigrammate,  hcec  de  tribus  primis  abbatibus  Rievallis^  ex  quibus  Aelredut  fuil  ttcundus^ 
habet : 

Primitias  capit  Willelmus,  sed  proximus  illi 
^lredus  magora  lulit,  Silvanus  adauxit. 
Tres  sunt  prscipue  meriti  vix  imparis,  ille 
Primus,  et  alter  ei  successor,  et  iste  supremus. 


Aiiut . 


lii^ 


Ecquis  Aelredum  Bemardo  invidit,  et  uno 
'  Tam  simlles  calamo  credidit  esse  duos? 


Vincit  Aeliedus  mella  Attica,  sacchara  vincit. 

Tam  bene  nee  Sicul»  mellificatis  apes. 
Stillat  nescio  quid  dulcedine  dulcius  ipsa, 

Et  cito  quam  legitur,  tam  dto  relegitur. 
NuIIa  venit  cupido  salies,  accrescit  edendo 

Irritata  fames,  lecta  relerta  placent. 
Istud  Aelredi,  Bemardi  est  istud,  et  idcm 

Creditus  ore  sonus,  credilus  ore  favus. 
Pangit  uterque  pios  caste  festivus  amores, 

Doclus  uterque  sacris  ludit  acuniinibus. 
Fovit  utrumquft,  reor,  mellita  Maria  clientem, 

Mel  de  virgineo  suxit  ulerque  sinu, 
Bemardo  prope  par  Qutt,  et  dulcedine  certat : 

Mire  mellitos  condit  uterque  favos. 
Bernardo  primas  demns,  ferat  ille  secundas» 

ProxinihS  a  prlmo  jure  legendus  eat. 
Par  utrique  stas,  ambos  eademque  tulere 

Tempora,  par  ordo,  par  pielatis  amor. 
Gallia  Bemardum,  nostrum  tulil  Anglia,  sed  tum 

Discolor,  heu !  nostris  Anglia  temporibus. 
Anglia  tum  lerrls  fundebat  dulcia  mella, 

Dulcis  Hybta  Europs,  dulcis  Hymetlus  erat. 
Jam  prope  lit  Colchis,  quidquid  modo  transfk^elal  inde^ 

Moxia  pestiferis  fert  acouita  libris. 

Hae  ad  commendationem  nostri  Aelredi  sufficere  reor.  Has  enim  laudet  non  et$e  mendaee$t  tfui  epu  oneru 
tequentia  lecturi  tunt,  experientur.  Porro  hermones  sequentes  de  Tempore  et  Sanctit^  alium  habent  a  reltauie 
operibus  stylum ;  nec  tamen  ob  hoc  auctori  nostro  abjudicari  debent  aul  supposititii  wttimari.  Nans 
quta  sermones  illot  coram  fratribut  laiins  et  illitieratit  quoh  conversot  vocamtUf  habuit  {illienim  concionibut^ 
ijuce  diebutjfettis  et  Dominicis  in  capitulo  monachorum  hgbebantur,  intereranl^  non  autem  iis  quce  aliit  die» 
bushabebantur),  ideo  humiliore  et  familiariore  sermone  utebantur  interdum  Patret  abbalet^  ei  alii^  ts  coa* 
cionibut  iliit^  ignorantim  eorum  condetcendentet. 


m 


6ERM0NES.  —  SERMO  I.  IN  ADVENTU  DOMINI. 


M 


BEATI  AELREDI 

RIEYALLIS  ABBATIS 

OPERUM  PARS  PRIMA.  -  ASCETICA. 
SERMONES  DE  TEMPORE 

ET  DE  SAWCTIS. 

rD.  TissiEK,  Bibliotheca  Palr,  Ciiterc.   iom.  Y,  pag.  iCa.) 


8ERM0  PRIMUS. 

Dfi  ADVENTU  DOyiNI. 

Voi  «lebetift  scire,  fraCres  charissiroi,  quia  hoc 
tempos  beatuni,  quod  nos  vocamus  Adventum  Do- 
■iBi,  repraescutat  duo  quaedam  :  et  ideo  de  duabus 
rdwt  debet  esse  gaudium  nostrum ;  quia  et  duplex 
BobisdebeC  cunferrecoinmodum.Repraesentat  nobis 
boc  tempits  otrumque  adventuni  Domini  nostii  :  et 
ttlam  scilicet  dulcissimum  advcntum,  qiio  ille 
ipechiui  forma  prw  filiis  hominum  (P$al,  xliv), 
iile  desideratus  cunclis  gentibus  {Agg,  xi),  Dei 
idlicet  Filius »  diu  exspcclatam  »  et  sib  omnibus 
^ibuft  ardenter  optatam,  huic  mundo  suam 
visibikni  lu  ctrne  cxhibuit  praesentiam,  id  cst 
^nando  venit  in  boe  mundo  peccatores  saivos 
lacere;  eiillum  nibiiominus  a  nobis  soiida  spe  ex» 
tpecfandifm,  et  utique  cum  lacrymis  saepius  reco- 
lendum,  quando  idein-  Dominus  noster  qui  prius  in 
eariie  veuit  occultus,  veniet  in  gloria  sua  manife- 
itas,  fticut  canitur  de  eo  in  Psalmo :  Deus  manifeste 
9eHiet{PsaL\LiT)t  id  est  indie  judicii,quaiido  v^niet 
Baoifestuft  judicare.  Primus  namque  adventusejus 
pirpaucis  justis  iuiiotuil ;  in  secundo  suo  advenlu  el 
JBStis  et  reprohis  manifeste  apparebit,  Prophela  id 
apertius  insinuante»  qui  ait :  Et  videbit  omnis  caro 
saiulare  Dei  {Psal,  xcvii).  Sed  lamen  proprie,  sicul 
die<  ilie,  quem  debemus  celebrare  paulo  post,  in 
nenioriam  Nalivitatis  iilius,  repra;sentat  natum, 
id  est  plttsexpressesignificat  illumdiem  et  horam, 
quaodo  renil  in  bunc  mundum ;  ita  istud  tempus 
qvod  cdebramus  ante  illum  diem,  repraescntat  illuni 
desideratum,  id  est  illud  desiderium,  quod  habe- 
bani  sancti  patres,  qui  fuerunt  anle  ejus  a Jvenium. 
pBkbre  ergo  in  Ecclesia  provisum  est,  ut  hoc  tcin- 
i  eorum  verba  recliarentur,  eorumque  desideria 
r,  qui  primum  Domini  praecesserunl  ad- 
leoiom.  Nec  hoc  desiderium  illorum  celebramus 
lao  tantom  die,  sed  quasi  longo  tempore ;  quia 
kflc  solet  erenire^  ut  (|uod  muitum  desideramus^  si 


A  allquo  tempore  diileratur,  videalur  nobis  dulciut, 
quando  venerit  hoc  quod  amatur. 
NostruniBest  ergo,  fratres  charissimi,  sanctorum 

*  patrum  exempia  sectari,  eorumque  desideria  reco* 
lere,  et  sic  mentes  iiostras  in  amorem  et  deside- 
rium  Christi  accendere.  De])etis  ergo  scire  quod 
propler  iiiam  causam  nobis  instilutum  est  cele- 
braie  lioc  tcmpus,  ut  debeamus  atiendere  deside- 
rium,  qiiodsancti  patres  noslri  habueriint  de  primo 
adventu  Domini  nostri,  et  per  exemplum  illorum 
discamus  habere  magnum  desidefium  de  secundo 
illius  adventu.  Debemus  considerare  quot  bona  nobis 
fecit  Dominus  nosier  per  suum  primum  adventum^ 
et  quod  faciet  nobis  multo  majora  per  secundum  : 
et  per  istam  considerationem  illum  priinum  adven  - 

^  tum  ilhus  multum  amare,  et  illum  secundum  muU 
tum  desiderare.  £t  si  non  habemus  lam  bonam 
conscientiam,  ut  audeainus  desiderare  adventum 
ejus ;  debemus  saltem  timere  adventuin  ejus,  et  per 
illum  timorem  a  vitiis  nostris  nos  corrigere  :.ui  si 
forte  non  poteriinus  hic  non  timere,  saliein  quaiido 
venerit,  tunc  non  timeainns,  sed  securi  simus. 

Et  revera,  fratres,  qui  niodo  sunt  solliciti  circa 
scipsos,  et  timent  diem  illum  judicii  antequam  ve- 
niat;  siuedubio  tunc  non  timebunt,  quando  venerit. 
Et  quis  est  tam  durus  qui  non  possit  timere  diem 
illuni,  quando  Dominus  noster  veniet  in  majestate 
sua,  quando  coelum  et  terra  ardebujit,  quando  pa- 
tebunt  omnia  mala,  quae  homines  fecerunt  in  ista 

P  vita,  coram  Deo  el  angelis  ejus,  et  coram  diabolo 
et  angelis  ejus,  et  coram  toto  bumano  genere  ab 
Adam  usque  ad  novissimum  hominem  qui  erii  in 
mundo?  Sine  dubio  omnia  viiia  et  peccata,  quas 
in  isla  vita  non  cooperuerit  confessio,  ibi  publica- 
buntur.  Quis  non  potesi  iimere  diem  illum,  in  quo 
unusquisque  rccipere  debet  hoc  quod  sine  flne  ba- 
bebit?  Bonum  valde  est,  fratres,  saepe  cogitare  ista, 
et  maxime  quando  tentaiiones  surgunt;  tunc  unus- 
4ui$que  qui  elegit  perfeciiorem  vitam,  quambabeut 


IH  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL. 

illi  qui  sunt  m  sxculo,  debet  adhuc  couari,  ut  per  A 
bonam  cenversationem  suam  acquirat  talero  con- 
scientiam,  ut  non  tinieat  poenam  in  illa  die :  sed 
desideret  gloriam  et  gaudium,  quod  jusii  babebunt 
in  ilia  die.  Et  quemadmodum  sancti  palres  ^eside- 
rabant  illum  diem,  in  quo  debebant  redimi;  i(a  de- 
sideret  illum  dicm,  in  quo  omnes  sancti  debenl 
glorificari.  Nam  primo  venit  illc,  ut  liberarct  nos 
a  peccalis  nostris;  sed  in  secundo  adventu  ejus 
sanabit  ille  omnes  inlirniitates  nostras.  Ideo  qnidam 
liortatur  auimam  suam  beuedicere  Dominum,  et 
dicit,  qnare  :  Qui  propitiatur,  iJiquit,  omnibus  ini^ 
quitatibus  thi$,  qui  sanat  oinnes  inprmitates  tuoi 
(Psal.  cii).  IJuum  pertinet  ad  primum  adventum 
Doinini,  aliud  ad  secunduni ;  quia  per  primum  ad* 
ventum  delevit  ipse  peccata  nostra ;  sed  adhuc  pa-  ^ 
trmur  magnas  infi.  miiates,  propier  poenam  ipsorum 
peccatorum.  Quis  polest  enuroerare  omnes  infirmi- 
tates  hajus  vilae,  famem,  sitiin,  labores,  dolores, 
morbos,  pigritias,  lassitudines?  Sed  ista  pertinent 
ad  corpus.  Quant^e  sunt  infirmitates  animae,  quantae 
concupiscentije,  quanlse  tentaiiones ! 

Istas^  omnrs  infirmiiates,  et  alias  oiniies  infirmi- 
tates,  quas  non  possumus  commemorare,  sanabit 
Dominus  per  seeunduro  adventum  suum,  quando 
implebkur  hoc  quod  ait  Aposlolus  :  Oportet  autem 
eorruptibile  hoc  induere  incorruptelam^  elc.  (/  Cor. 
iLv.)  Per  primum  adventum  suscitavit  nos  Dominus 
noster  tantum  in  anima,  sed  per  secundum  adveii- 
tuin  suscitabit  nos  in  corpore;  nt  sicui  modo  per 
atriunquc,  idestpcranimametcorpus,servimusDeo, 
iia  tunc  et  in  utroque  perfectam  beatitudinem  ha^ 
l)eainus  cum  Deo.  Iii  istoadventtrejus  deditnobis  fi- 
dem,  ut  scianitts  credere  in  illuin;  in  secundo  adventu 
ejus  pcrducet  nos,  ad  hoc  ut  possimas  videre  illum  : 
noD  siculimpil  videbuntilkim  in  die  judicii;  quia  iR 
die  judicii  omues  iHMii  et  maii  videbunt  illum  in 
illa  simiiiludine,  in  qua  passioncs  pertu^it  pro  no- 
bis»  ct  in  qua  resurreiit,  et  srscendil  in  coelum ;  sed 
illo  niodo  vidcbiinus  eum,  quo  illi  poterunt  videre, 
qui  baliebunt  munduro  cor.  Sic  eniin  dicit  Domi- 
11  us  :  Beati  mundo  corde,  quoniam  ipsi  Deum  vide* 
bunt  (Matth,  v),  hoc  est,  quod  et  divinitatcm  ejus 
videbimus,  illam  excellentiam  ct  pulcbritudinem, 
quam  modo  vident  angeli ;  quia  nos  erimus  sicut  d 
angeli  in  coelo,  sed  si  modo  amamus  eum,  et  desi- 
deramus,  et  contcmnimus  omnes  delicias  et  ho- 
nores  mundi,  tunc  sine  dubio  videbimus  eum  se- 
cure  iu  illa  similitudine,  in  qua  judicabit  vivos  et 
mortuos,  et  feliciter  videbimus  eum  in  illa  simili- 
tudine,  in  qua  osteudet  seipsum  tantum  bonis, 
quos  ducet  secum  de  judicio  ad  regnum.  Cogite- 
mus  modfi  quantum  possumus,  quantum  gaudium 
habcbimus,  et  quantam  felicitatem,  si  in  illa  die 
quando  coelum  et  terra  ardebunt,  quando  Dominus 
veniet  cum  tanta  virtute  et  potestate,  potcrirous 
esse  securi :  et  nou  solum  non  timerc  eirm  quando 
venerlt,  sed  multuro  amare  et  secure  aspicere  eam^ 
Et  ideo,  fralres,  si  Volumus  tunc  habere  istam  Ise- 


OPP.  PAR^  L  —  ASCETICA.  2IS 

titiam  et  securitatcm,  studeanius  roullum  amare 
Doroinuni  nostrum.  Et  queni  debcmus  tantuni  ama- 
re,  quantum  iilum,  qui  cst  Creator  ct  Dominus 
noster,  insuper  et  Redemplor  nostcr  ?  Sed  et  hoc, 
nfhil  est  quod  possimus  ita  secure  amare ;  quia 
quidquid  aliud  aniainus,  sine  dubio  habemus  amit- 
terc ;  et  si  habemus  delectationem  in  illis  rebus,  quas 
debenius  amittere,  quando  veuerit  boc  at  aniitta* 
mus  illas,  utique  quantatn  deleelatioiicin  prius  sen- 
serimus,  (antani  tristiliam  postca  sentiemus.  Ei  idc<v 
secure  ameinus  ilhim,  qui  semper  est,  et  eodeia 
inodo  seinper  bonus  est,  ct  eodcin  inodo  delecta- 
bilisest.  Ita,  fratres,.ameniuseum  modo  ut,  quando 
viderimus  eum  vcnire  de  ccelo  cum  angelis  cjus» 
non  timeamus  adventum  eius,  sed  cum  magno  desi- 
derio  statim  curramus  ad  euiti,.quasi  ad  fainilia- 
rissimum  amicum. 

Yidcamus  quoinodo  oinncs  sancti  qiii  fuerunt 
ante  primum  adveiitum  ejus  desiderabaiit  eum,  ct 
scqiiamur  illorum  cxcniplum  ;  iion  illoruin  qui  di«^ 
ligunt  munduin,  qu  a  dic.t  Scriptura  :  hlundus  peril^ 
et  concupiscentia  ejus  (/  Joan,  ii).  Et  ideo  qui  dili- 
gunt  inimdum,  quando  mundus  peribit,  el  ipsi  peri- 
bimt  cum  munde.  Kt  ut  sciamus  quantum  deside- 
rium  antiqui  patrcs  habebaiit  videndi  Dominum  no^ 
strum,  audiamus,  quia  hoc  ipse  Dominus  dicit  in 
Evangelio :  Amen  dico  vobis,  quia  multi  reges  et  jusli 
volnerunt  videre^  qum  vos  videtis,  et  nioti  viderunt^ 
elc.  (Ltic.  X.)  In  ista  significatione  dicit  Scriptura 
dc  Salomone  :  Cuncti  reges  terrw  desiderabant  videre 
faciem  Salomonis,  et  audire  sapieniiam  ejus  {111 
Reg,  x).  Nam  sine  dubio  illi  soli  regcs  diceiidi  sunt, 
qui  desiderant  videre  fdcicm  Salomonis,  et  audire 
sapientiam  cjus.  Ipsi  enim  sunt  qui  bene  regunt 
scipsos,  et  servant  membra  sua  a  macula  peccati ; 
qui.a  illi  non  sunt  vere  reges,  qui  habent  terram 
multam  et  homines  mukos  sub  se,  sed  sunt  servi 
percatorum ;  quia,  sicutdicit  Doininus  iioster,  omnit 
qui  facit  peccatum,  servus  est  ptccati  {Joan,  viii). 
Et  sine  dubio  illc  non  debet  appellarirex,  qui  cst 
servus,  ct  lain  vilis  servus,  ut  peccatum  e»  doini- 
nctur.  Quapropler,  fralrcs,  stodeamas  bene  rcgere 
nos  ipsos,  benc  custodire  membra  nostra  :  et  sie 
nos  quoque  erimus  rcges,  et  incipiemus  desi'lerare 
vidcre  faciem  veri  Salomonis,  id  est  Domini  nostri 
Jcsu  Christi.  Non  est  neccsse,  fralres,  dicerc  vobis 
eausam,  quare  Dominus  noster  dicitur  Salomon. 
Vos  ssepe  audistis,  quod  Salomon  dicitur  in  lingua 
noslra  pacificus,  et  Dominus  nosler  ipse  esl  pacifi- 
cus  noster,  qui  feeit  pacem  inter  nes  et  Dcum,  et 
reconciliavit  nos  Patri  suo  per  propiiiimsanguineni 
suum.  S.  David  ipse  erat  utique  unus  de  illis  regi- 
bus,  qui  desiderabant  videre  faciem  veri  Salomonis. 
Qiiod  ipse  ostendit  aperte  quadam  vice,  quando  de« 
siderabat  aquam  de  fonle»  qai  erat  in  Belblehem. 
Nam,  sicut  narrat  Scriptara,  de  illa  desideravit  rex. 
et  ait :  0  si  quis  daret  mihi  aquam  decistema  Beth- 
tehem,  qua  est  in  porta  {II  Reg,  xili).  Et  erant  \hi 
quidam  viri,  qui  putabanty  quod  ipse  desiderahal 


213 


SERMONES.  —  SERMO  1  IN  ADVENTU  DOMlNf. 


tll 


aquam  illam.  visihilem  de  illa  cislerna;   et  ciim  A  prophela^  et  vstlde  dolebat :  et  sieut  ego  puto,  vix 


magno  periculo  transierunl  caslra  iniiuicorum  suo- 
ruro,  ct  bautierunl  de  illa  aqua,  et  poriaverunt  ad 
regero.  Sed  quia  ipse  volu.t  ostciidere,  quod  per 
spintum  propbetix  buc  dixerat,  non  propier  illam 
carnalem  ci  vilem  aquain,  slatim  fudit  eam  in  ter- 
nm.  Non  enim  desiderabat  illam  aquam  de  illa 
corporali  cisterna,  sed  aquam  de  illo  fonte,  qui 
iMlus  esl  in  Betblebem.  Unde  alibi  dixit :  SUivH 
Mimm  mea  ad  Deum  fontem  vivum^  elc.  (PsaL  xli.) 
Iste  est  \erus  fons,  Dominus  noster  Jcsus  Chrislus, 
qui  natus  est  ;n  Bctblebem  Jjids,  qui  dicit :  Si  quis 
«fltf,  veuiat  et  bibal;  et  de.ventre  ejus  fluenl  aquas 
tivm  {Joan.  vii).  Haiic  aquain  dcsideiabat  sanctus 
Dairid :  ad  bunc  fontein  cuin  rnagno  dcsiderio  cur- 
rebat;  sicul  stalim  in  ipso  versu  exposuit.  Posl- 
qiiam  enim  dixii;  SinU  servus  desiderat^  etc.,  sta- 
liw  subjunxit:  Quando  veniam,  et  apparebo  anlefa- 
eiem  Dei?{PsaL  iLi.) 

Ecce  videmus,  fralres,  modo,  quid  ille  desidcra- 
bat  tunc.  Natus  est  iile  fons  in  Betblebem,  et  de  illo 
laole  currunt  aqux  per  universuin  mundum.  Talis 
•iBedubio  aqiia,  unde  se  lavant  qui  babent  aliquam 
in  se  sordero ;  unde  polant  illi  qui  sitiunt ;  unde 
etinm  eo«iuunt  suos  crudos  cibos  qui  esuriunt.  Ai^iia 
ista»  fratreSy  qux  currit  de  islo  fonte,  esl  doctrina 
Christiy  quam  ipse  docuit  in  Evangelio.  Per  istam 
omiies  ill|'^ui  iigali  sunl  peccatis  suis  et  sordidali 
se  lavant,  sicui  illi  fecenint,  quibus  dixit  Dominus: 


poterat  suflerre  iUiim  dolorem ;  maxime  quia  Do- 
roinus  tantum  tardabat,  qui  debebal  tetam  ejiis  su- 
perbiam  destruere.  Idco  cum  niagno  desiderio  ail : 
Vtinam,  Domine,  dirumperek  cotios  et  descenderes^ 
etc.  Sciebal  qiiod  provisum  erat  iUud  tempus  quo 
debebat  venire ;  sed  lantam  moram  ille  propbeia  cum 
magna  angustia  lolerabat ;  et  ideo  desiderabat,  ut 
si  fleri  posset,  praeveniret  illam  boram  quam  pro- 
posuerat,  hoc  signiflcans  illis  verbis  :  Utinam,  Do- 
niine,  dirumperes  coeios^  et  descenderes !  Quasi  dice- 
ret :  Scio,  Domine,  quia  lu  exspectas  illud  lenipus, 
quod  providisli  ab  inilio  :  exspcctas  ut  primo  siiit 
inipleta  illa  oinnia  quse  sancli  dixerunl  debere  ini- 
pleii  anle  tuum  adventum.  Sed  utinani,  Doniine, 
^  dirumperes  coelos,  id  esl  inlerrumperes,  si  fleri 
posset,  iliud  propositum  luum,  quod  rcvelasli  coe- 
lis,  id  est  sanclis  tuis,  et  venires!  Video  lantain  su- 
perbiam  diaboli,  qui  totum  humanum  genus  iraliit 
iii  potesiatein  suam  :  et  eccc  mitlit  manum  suain 
ad  illam  gentem,  quam  tu  elegisti.  Jam  inier  istos 
JuJxos,  qui  solebant  esse  tuus  populus,  regnat  su- 
perbia,  luxuria,  omnia  vilia.  Quare  amplius  tar- 
das?  quid  aroplius  moraris?  Nos  minainur  cis,  et 
dicimus  :  Veniet  Doininus  noster,  veuiet  et  Cbristus, 
qui  malos  judicabit,  et  bonos  bonorabit ;  et  ipsi 
subsannantes  irrident  nos,  Mauda  rcmanda  (Isui, 
xwiii).  Ecce  quotanui  transieruiit,  postquain  prinio 
proinisisti  nobs,  quod  iile  veniiet,  ot   adiiuc  noii 


Jam  ws  mundi  estiSt  propter  sermonem,  quem  iocu-  ^  vcnitc  videtur,  quod  iion  faoitis,  nisi  fallerc  nos. 


iu%  imm  vtibis  (Joan.  xv).  Ecce  isti  niundati  erant 
per  doctrinaro  Christi.  Per  istam  aquam  illi  etiam 
qni  sitiunt  cognitionem  Doininl  nostri »  se  poiant 
ei  se  inebritnt ;  quia  in  doctrina  Cbristi  possumus 
illum  cognoseere.  Si  eniin  cor  nostrum  non  versat 
eamaies  eogitationes,  si  Hbenter  audimus  verbum 
Dei  et  intelligimus,  inde  orietur  quidam  ignis  in 
iiobis  ut  non  cogitemus  nisi  ea  quae  pertinent  ad 
amorem  Domini  bostri.  Quando  saiictus  David, 
sicutcervus,de3lderavit  tantodesiderioillam  aquam, 
antequam  natus  esset  ille,  certe  magnus  pudor  est, 
si  nos,  qui  fontem  istum  videmus  natuin,  et  jani 
aliquid  guslavimus  de  aqua,  qu»  currit  de  iilofoiite, 
non    mullum  desideranius  et  amaious.  Videinus 


Hoc  dicebant  iniseri,  et  quasi  seeuri  dederuiit 
senietipsos  ad  servienduin  iJolis,  et  ad  omncm  su- 
perbiam  et  luxuriam.  Sic  illi  facicLant;  sed  saiicti 
prophetffi  tristabantur,  dolebant  et  flebant,  et  mi- 
rabiii  desiderio  desiderabant  adventum  ejus.  Hinc 
est  ista  vox  Isaiae  :  Utinam,  Domine,  dirumperes 
cceios^et  descenderes.  Sed  quid  egit  uiisericordia 
Cbristi?  Utique  non  est  passus,  sanclum  prophc- 
taro  suuro  esse  diu  in  illo  tanto  dolore,  sinc  magiia 
eonsolatione*  Audite  enim  quid  paulo  post  dicit 
idero  propheta  :  Descendisti,  et  a  facie  tua  montes 
de^uxerunt,  Miram  rein  potestis  hic  audire.  Priinow 
dixit :  Vtinam,  Domine,  descenderes,  etc,  et  modo 
dicit :  Descendisti;  et  a  facie  tua  monles  defiuxerunt^ 


cuim,  quod  impletum  est  roodo  hoc,  quod  haias  D  quasi  jaro  factuni  esset  quod  ipse  tantuni  dcside- 


propbeta  rouituin  desiderabat,  quando  dixit :  Vti- 
nam^  Dumiue,  dirumperes  coiios^  et  descenderes  :  a 
fade  tua  montes  defiuerent  \lsa\,  lxiv).  Quid  puta- 
nius,  quod  sanctus  prophcta  desiderabat  istis  ver- 
k!s  ?  Prirouro  sine  dubio  adventuro  cjus,  et  hoc  curo 
magno  desiderio ;  et  statini  dixit  causani»  quare  ita 
ardcnter  desiderabal  illuro  :  A  facie^  iuquil,  tua 
monus  defiuerent  {ibid.).  Videbat  cniro  ille  sanctus 
lioino  quomodo  ille  diabolus,  qui  per  supcrbiam 
suam  cecidit  de  coelo,  possidebat  totum  geiiiis  hu- 
manum.  Videbat  quomoJo  tumebal  et  superbiebat 
quod  rcges  et  principes  hujus  mundi  adorabant 
eiim,  ct  quod  pene  onincs  bomines  qui  erant  in 
•  mimdo  scquHianUir  supcrbiam  cjus.   Iluc  vidcbat 


rabat.  Quarehoc?  Ego  puto,  quod  sanctus  Isaias 
quando  crat  in  illo  dolore,  et  de  superbia  diuboli, 
et  de  nequitia  hominum,  Dominus  noster,  ut  cuni 
consolaretur,  osteiidit  ei  in  spiritu  hoc  quod  nos 
modevidemus;  sciiicet  quod  totus  muiidus  cre- 
deret  in  cum,  quoJ  regcs  et  principes  adorarent 
eum,  qiiod  omnia  idola  deberent  esse  destructa  :  ct 
illi  qiii  erant  supcrbi  dcbebant  fleri  bumiles  per 
^dventiim  Doinini.  Ha;c  sine  dubio  videns  proplicla 
in  spiritu  cxsultabat  et  gaudebat ;  et  pr»  nim  a 
exsullatione,  quasi  jain  videret  inipletum,  quod  ve- 
raciter  vidit  irople.iduin,  dicebat :  Descendisti^  Do* 
mine;  et  a  facie  tua  montes  defuxerunt.  0  fratre^ 
cbarissiini,  utinaro  scntircinus  nos.  taiituin  gau- 


ftS  B.  AFXREDI  ABHATIS  HIEVALL,  OPP.  FARS  I.  —  ASCETICA.  «16 

diiini,  qiii  fi.lctiiiis  modo  hoc  esse  impletiiro,  quan-  A  non  elnoeec,  sed  nmlluin  ditigit.  Sine  ilubio  enhfi 


luin  ipse  sensit,  quando  vidit  esse  impleiidum !  Nos 
modo  videmus  lioc;  nos  possumus  yertere  nos  ad 
DoDiiniim  nostruro,  el  cum  mdgno  gaudio  dicere  : 
J)o  j.ine^  descendisli,  ei  a  facie  tua  montes  defluxe- 
runt,  Impletum  est  lioc  niodo,  sicut  etiam  deside-* 
rabat  David,  qui  ait :  Tange  montei^  et  fumigabunt 
{PtaL  GXLiii).  Desceiidil  Dominus  noster,  tctigit 
per  gratiam  sancti  Spirilus  monles,  id  est  super* 
bos  hujus  saicuii ;  et  ecce  quomodo  defluxerunt, 
id  est  quemodo.  humiliali  sunt.  Incipiunt  plorare 
peccaia  sua  ;  nou  possunt  pati  fumum,  id  est  tene* 
bras  et  obseuritates  pcccalorum  suorum.  Nonne  vi- 
delis  hoc,  fratres»  qiiotidie?  Nonne  videtis  quotidie 
siipcrbos  hujus  saeculi  cum  magna  conrusione,  cum 


ille,  qui  quando  fuit  in  saectilo,  fuit  lupus,  niodo 
est  cum  magna  concordia  cum  illo,  qui  fuit  inno- 
eens  sieut  agnus.  Ille  qui  fuit  superbus  slcut  leo, 
modo  est  cum  magna  pace  et  quieie  cum  illo,  qui 
fuit  et  est  adhuc  otIs  per  simplicitatem.  Ilic  leo  non 
solum  manet  simul  cum  vilulo,  sed  et  hoe,  quod 
magis  mirum  est,  leo  devenit  vitulus.  Vos  scitis, 
quod  jamdudum  in  veleri  lege  solebaut  offerre 
vitulos  ki  sacrificiuni :  ideo  illc  spirilnaliler  llt  vi- 
lulus,  qui  seipsum  offert  Deo  in  sacrificium.  Ifoe* 
modo  mulli  leones  Uunl  vituli :  quia  multl  crude- 
les  et  rapaces  prius,  seipsos  modo  sacriticant  Deo 
perlabores  et  vigilias,  et  r»tera  talia  exercitia. 
Similiier  non  solum  lupus  habital  hic  cum  agno,  ' 


magnotimore,  converti  ad  Dominum,  et  humiliare  ^  sed  hic  iupus  faclus  est  agnus.  Quam  pulchruin  est 

videre  aliquos  veslrum,  qui  ita  in  Sieculo  erant  s»- 
pienles,  ita  potentes,  ita  superbi  et  callidi,  devenire 
modo  ita  simplices  et  idiotas,  quasi  nihil  scirent. 
Quare  hoc  tolum  evenit,  nis!  quia  descendit  Doroi- 
nus  noster,  et  roontcs  defluxerunt  a  facie  ejus?  Eisl 
nos  non  possemus  hoe  ostendere  in  isia  congrega* 
tione,  nunquid  ideo  non  esl  factum  per  adventum 
Domiui  ?  Gogitate  quomodo  Paulus  saeviebat  sicat 
lupus,  quomodo  rapiebal  Christianos  oves  Christit 
et  spoliabat,  et  lapidabat.  Considerate  quam  subito 
esl  mutaius,  et  faciusest  ovis;  quam  su^j^f^^^t^nidn 
dulciter,  quaro  benigne  postea  habit^lNi^aipttm  aliis 
Christi  ovibus ;  et  non  solum  eas  non  VljjrfdMit,  sed 
semetipsum  tradebat  in  mortem  propter  oves  Chri« 


sc,  et  flere  peccaia  sua?  Certe,  fratres,  quoiidie 
hoe  (iu  Nam  etsi  non  fit  quolidie  hoc  ante  nos, 
iHtotidie  tamen  hoc  fit  in  sancta  Ecclesia.  Ideo,  fra* 
lies  charissimi,  muho  mclius  et  aperlius  videmus 
nos,  hoc  esse  impletom»  quod  sanctus  Isaias  allbi 
dicit  quam  Judxi  pnlant.  Dicit  enim  in  quodam 
loco,  ubi  osiendit  qnld^evenire  deberet  in  adventu 
Domini ;  Habitabit  iupu$  cum  agno,  et  pardus  cum 
Umdo  accubabil :  vitului  et  leo  timul  patcentur^  et 
puer  parvulut  minabil  eot  (Itai.  xi).  Quid  magnum 
iioc  csset,  si  Deus  hoc  faceret  de  multis  bestiis, 
qiiod  et  homincs  faciunt  saepe  per  iiigenium  suum, 
sdliccl  ul  besiiae  quae  sunt  per  naluram  conlrarise, 
simul  si:u?  Certe  uos  dicamus  cum  aposlolo  Paulo ; 


yunquiddebobut  curaett  Deo?  (1  Cor,  u.)  Si  Deus,  ^  sli.  Certe,  fratres,  si  consideremus  istam  mulatio- 


f>  atres,.  non  curat  co  modo  de  bobus,  ut  propter 
illos  aliquid  praecipial  in  lege ;  mulio  minus  ei  cura 
esl  de  leonibus  aut  pardis,  ul  de  illis  vellet  loqui 
laiitn,  per  propheiain  suum.  Si  nos  voluerimus  ta- 
uicn  istani  congregalionem  vidcre,  et  considerare, 
possiimus  videre,  istam  propheliam  esse  multo  pul« 
chrius  et  melius  implelain,  quam  si  illae  bestiaB 
sunul  essent.  Considerale,  quomodo  vos  huc  Deus 
ctmgregavit;  de  quam  diversis  regionibus,  de'quam 
«iiversis  moribus.  Alius  veslrum,  quando  erat 
in  saeculo,  quld  eral  per  similiiudiiiem,  nisi  leo» 
qiiando  propter  superbiam  suam  et  divilias  suas 
despiciebat  alios,  et  se  ex.toIleI)at  super  ulios  ?  Alius 


nem,  majus  mirum  fecit  Dominus  in  hoc,  quam  si 
fecissei  illas  bestias,  lupum  et  ovem,  siinul  esse.  Ei 
puer  parvulut  minabtt  eot.  Quis  est  iste  puer  parvu- 
lus,  nisi  ille,  dc  quo  ail  Isaias :  Paer  natut  ett  nobit 
et  parvulut  datut  ett  nobiti  f  (Ita.  xi).  Ipse  esl  sine 
dubio,  qui  minavil  Paulum,  el  fecil  eum  ire  ad  Ana- 
niam,  Ipse  est  etiam,  qui  minavit  islos  lupos  el  leo- 
nes,  qui  in  ista  societate  sunt  de  sa^ulo  :  adhuc  mi- 
na:  ante  se,  ad  omnia  ilhi  quae  facimus.  Neoesse  est 
ergo,  fralres,  ul  landiu  minet  nos  anle  se,  donec  ta- 
les  simus,  ut  possimus  sequi  eum. 

Uaec  suni,  fratres,  dho  quaedam  quae  debemus.con- 
siderare  in  esse  nostro,  initiumy  quod  pertiuet  ad 


vesirum  nonne  erat  quasi  lupus,  quando  vivebal  D  comminalionem»  qua  ipse  uos  minat ;  aliud,  quo<l 


de  rapina,  et  sludebal  quomodo  posset  r^s  alterius 
rapere  ?  Pardus  esl  animal  quoddam  plenum  varic- 
late  :  tales  fuerunl  aliqui  vestrumy  per  callidilalem, 
per  deceplionem,  per  fraudem. 

lleriim  mulli  sunt  in  ista  congregalione,  qui  eranl 
letidi  propter  luxuriam.  llli  qui  tales  eranl,  similes 
erant  boedo ;  quia  htedus  est  quoddam  fetidum  aiii- 
mal.  Sunl  etiam  quidam,  qui  quando  fueruul  in 
saeciilo,  vivebant  innocentes ;  qui  possunt  bene  coiu- 
parari  agno.  Iterum  alii,  qui  propter  simplicem  vi- 
lam,  quam  ducebanl,  erant  quasi  oves.  Videte 
niodo,  fratres,  quanla  concordia  et  paceDeus  con- 
gre^avii  omnes  istos  in  una  societate.  Hic  lupus 
habiiai  cum  agno»  manducat  et  bibit  cum  agno»  el 


pcriiuet  ad  seculionem,  qua  sequamureum.  Nam 
paslor  aliquis  lerrenus  illa  auimalia,  quae  nesciunt 
aut  noluni  sequi  eum,  minat  anle  »e  :  videmus 
ctiam  ita  qnaedam  esse  domestica,  ul  etiam  sciaiil 
sequi  pastorem.  Considerel  modo  unusquisque  se  • 
ipsuin,  ulrum  ipse  seqMatur  islum  nostrum  pasio- 
rem,  an  adhuc  minet  anie  se  eum.  Nam  sinedubio 
primo  ipse  minavit  sanclum  Pauluin,  qiiando  pro- 
stravit  eum,  et  quasi  vi  fecit  ire  eum  ad  Ananiani, 
ul  bapliiarelur  ab  eo ;  sed  poslea  0um  magoa  hila- 
ritaie  secuius  est  eum,  quando  dixil :  Cupio  diuolvi 
etette  cum  Chritto^  etc.  (PAtii>p.i.)Minaiio  ista» 
fratres,  pertinet  ad  timorem,  secuUo  ad  dilectio- 
nem.  Tunc  minavit  nos  ante  se,  quando  fecit  nos 


SI7 


SERMON£S.  —  SERMO  1.  IN  ADVENT€  DOMINI. 


tlS 


consltlerire  peccata  nostra,  malam  conversationem  A  uU  in  nomine  Domini  {Matth,  xxi).  ftjDpc  aadistis, 

fratres,  adventum  Domiui  tiostri,  quoniodo  et  quali- 
ter  venit  ad  Jerosolymani,  id  est  ad  Ecclesiam 
suam ;  et  ideo  non  est  neccssc  dicere  vobis  modum 
quo.ipse  venit,  maxime  qtiia  dies  brevis  est,  et 
proptcr  Dominicam  isto  die  muUum  occupamur;  et 
propter  communionem  saiiclam,  et  propter  binam 
refectionem.  Volumus  tamen  breviter  dicere,  pro- 
pter  EvaDgeiium,  quod  hodie  legiiur  in  sancla  Ec* 
cleiia,  quomodo  ipsa  Ecclcsia  adventum  ejus  sus- 
cepit.  Sine  dubio  alii  de  Ecclesia  prsRcesserunt 
adventum  cjus,  alii  subsequuntur.  Non  solum  enim 
Dci  Ecclesia  est  ista  fidelium  congregatio,  quae  cre- 
didit  in  eum  post  ejus  adventum,  sed  omnes  sanctt 
ab  Abel  usque  ad  ultimnm  justuin,  qui  erit  in  hoc 


nofttram ;  quando  fecit  nos  timere  poenam  iDferni,  et 
propter  hunc  timorcm  fecit  nos  relinquere  sseculum 
el  huc  venire.  El  adhuc,  fratres,  quicunque  adhiie 
est  bic,  et  est  obediens  et  humilis,  et  serval  ordi- 
Dem  suuln  :  et  hoc  facit  propler  limorem,  ne  vide- 
licet  damnetur;  quia  scit,  quod  qui  deseruerit  haec 
qii2  inccepit,  non  poterit  salvari  :  quicunque  ista 
consideratione  facit  ea  quae  praecipiuntur,  et  quae 
peninenl  ad  ordinem  suum,  adhuc  pastor  noster 
luinal  eom  ante  se.  Sed  ille  qui  jam  saepe  gustavit 
qiiam  dulcis  estDominusDOster,qui  coepitjam  dili- 
gere  enm ;  qui  tale  invenit  cor  suum,  quod  quam- 
\\s  nulla  al  a  poeua  sequerelur,  nisi  tantum  offensio 
Domini  sui,  vel  minima   diminutio    amoris  ejus. 


non  desereret  quod  incoepit :  isle  jam   sequitur ;  ^  niundo,  pertinent  ad  sanctam  Ecdesiam ;  et   de 


nec  esl  necesse,  ul  minet  eum  pastor  suus,  sed 
taniom  praecedat  eum,  et  osiendat  illi  viam  per 
qeam  vult  ut  sequatur.  Iste  potest  dicere  :  Viam 
mMnkaionim  tuorum  cucurri,  cum  dilatasti  cor  meum 
{Piaii  cxviii)  :  non  sicut  lunc,  quando  necesse  ha- 
bnil  cbmare :  Confige  timore  tuo  carnes  meas  {ibid.). 
Non  adhoc  susceperat  illud  Ibtum  niandatum,  quo 
ruil  dilatatum  corejus,  quaiido  cucurrit.  Fratres» 
iUos  qui  erant  aiite  adventum  Doinini,  quia  ipsi 
erainl  quasi  ante  eum,  merito  minavit :  et  idco  de- 
dit  eifjf^kmt  quae  signiOcavit  timorem  :  ad  quem 
sine  ^iijpiMl:';^  adhuc  omnes  quos  minat ; 

qni^  4^jMii!n  propter  timorem  benefaciunt,  uiique 
ad  legem  pertinenl.  Sed  quia  hoc  est  initium  no-  . 
Btrum,  debemus  tendere  ad  hoc,  ut  transeamus 
Islom  statum,  et  vcniamus  ad  talcro  ut  cum  gau- 
dio  sequamur  :  hoc  enim  pertinet  ad  cliarilatem  ; 
(]uae  maxitne  convenit  nobis,  qui  suinus  post  ad- 
Tetiluin  Domini,  rt  videmus,  quo  ipse  ante  iios 
ascendlt.  Et  quem  debemus  ila  libenter  sequi,  qnam 
islnro  puerum,  qui  hoc  quod  puer  est  pro  nobis 
esl?Certe,  fratres,  non  solum  seqni,sed  etiam  cur- 
reredebemus  post  eum;  quia,  quainvis  ejus  dulce- 
do  non  iraheret  nos,  et  quodammodo  cogeret  nos 
scqni  eum, 'debercl  tamen  cupiditas  illius  beatitu* 
dinis,  illius  gaudii,  quod  est  in  illo  loco,  ad  quem 
iile  praecessil  nos,  multum  hilarescere  nos  ad  cur- 
rendom  post  eum.  Non  cnim  ad  gaudia  caduca  et 


omnibus  illis  constat  illa  una  Ecclesia,  cui  dicitur : 
Vna  est  columba  mea  (Cant.  vi) :  sed  una  pars  prsn- 
cessit  adventum  ejus,  scilicet  Abel,  Noe,  Abraham, 
David,  etc.  sancti ;  post  adventum  ejus  apostoli» 
martyres,  confessores  el  fpa^  fideles,  inter  qiios 
et  nos  per  ejus  miserieOM^iil  JMimus.  Sed  de  hit 
omnibns  alii  vestima^|p-fitiitcniuiit  ante  pedes 
Jesu,  alii  ramos  arborunfjnNilirnunl,  qui  omnem 
gloriam  mundi  propter  Cbristuin  abjiciunt.  Quid 
enim  sunt  divitiae  et  gloria  istius  muudi,  nisi  ut 
folia  et  rami  arborum,  quae  virescunt  in  aestatc,  in 
hieme  arescunt?  Quia  sine  dubio  omnis  gloria 
mundi  in  prosperitute  quasi  florescit,  sed  -in  adver- 
,  silate,  maximeln  ista  morte  hominis,  quando  su- 
'  pervenit  tempestas  hiemalis,  id  est  extrema  damna- 
tio,  vilescit  et  sordescit.  Sed  lM*atus  est,  qui  ca 
prosternit  anle  pedes  Jesu ;  distribuendo  pauperi« 
bus,  qui  sunt  quasi  pedes  ejus,  infirma  scilicei 
meinbra  ejus.  Multo  autem  beatior  est,  4|ui  etiam 
veslimenlum  suum  potest  pro  Christo  contemnere, 
et  sub  pedibus  ejus  proslernere.  Quid  enim  est  ve- 
stimentum  nostrum,  iiisi  corpus  nostrum,  quo  ipsa 
anima  nostra  quodammodo  tegitur  et  operitur? 
Beatus  est,  qui  ipsa  membra  sua,  ipsum  £orpus 
siiuin  potest  pro  Christo  contemnere,  et  omnia  fa- 
cla  coi'poris  siii  Dei  obsequio  mancipare. 

Utrumque  fecerunt,  et  illi  qui  praecedebant  ad- 
ventum  Domini,  et  qui  sequebantur.  Naro  sancti 


transitoriaeumsequimur;  sedadid,  quoJ  oru/tiino/i  D  patres  in  Veteri  Teslaineiito  divitias  mundi  et  glo- 


vi</tf,  nec  aurtB  audivitj  et  in  cor  hominis  non  asceii- 
dit  (/  Cor.  ii),  id  esl  ad  illam  bealam  patriam,  unde 
dicil  Propheta  :  Portio  mea^  Domine ,  in  terra 
whentisLm  {Psal.  cxli). 

Ideo,  fratres  charissimi,  si  volumus  ad  illam  bea- 
tiludinem  penrenire,  oportet  nos  non  solum  isto 
modo  quo  diximus  sequi  Dominum  nostrum  ;  sed 
etiam  illo  modo  eCsequi  et  prsecedere,  quo  illt  prae- 
cessemnt,  el  secuti  sunt,  de  quibus  hodie  narral 
Evangelium,  qui  eum  in  Jerosolymis  conduxerunt. 
Yenienie  enim  Domino  Jerosolymis,  ut  ait  Evange- 
liom  :  Piurima  turba  straverunt  vestimenta  sua  in 
via,  Alii  autem  ctedebani  ramos  de  arboribus  ei 
clamttbant  :  ihsanna  fiiio  David ;  bencdictus  qni  ve- 


riam  pro  nihilo  duxcrunt,  propter  fidem  quam  ha- 
bebant  in  Christi  adventu.  MuUi  etiam  ipsa  corpora 
siia  martyrio  subdideiunt,  sicut  primus  martyr 
Abel,  et  Isaias,  sicut  Macbaba:i  martyres,  quorum 
mirabilem  passionero  ante  paucos  dies  audislis.  El 
non  soluni  sigillatim  lioniines,  sed  quot  mlllia  ho* 
minuro  hsec  omnia  fecerunt  post  adventuio  ejus» 
quis  potcst  enumerarc?  Nam  ex  iilorum  numero  ct 
vos  cstis.  Vos  enim  ramos  arborum,  omuein  scili- 
cet  pompani  mundi,|projecistis  in  obsequium  et  lio- 
norcm  Cbristi.  Vos,  quod  majus  est,  tpsa  corport 
vestra  <;ontempsistis ;  vos  ipsam  animam  veslram, 
quod  'adhuc  esl  amplius,  in  honorem  Christi  ex- 
pendlstis,  qiiia  propriam  voluntaiem  animae  veitrae 


219 


B.  AELR£DI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA. 


diinisistis.  Porro  omnes  qiii  prapil.ant,et  qui  seque-  A  contra  vitia,  contra  carnem  suani. 


Sed  tunc  erit 


bantur,  clamabant,  diccntes  :  Hosamia  filio  David; 
benediclus  qui  venit-  in  nomine  Domini.  Magua  fldes, 
et  magna  confessio,  magna  laus.  Hosanna  cst  vox 
postulantis  salutem,  quasi  diccrctur,  Salvifica.  Sine 
dubio  illum,  a  quo  postulant  salutem,  confilentur 
Salvatorem,  qnod  proprie  pertinet  ad  Dcum.  Vo- 
cant  eum  alium  David,  quiacontitentur  eum  verum 
honiinem.  Bcn«;dicunt  eum,  quia  venit  in  nomine 
Doinini  :  pcr  qnoJ  aperte  ostendinit,  quod  ipse  cst, 
quem  Deus  Pater  per  prophelas  suos  promisit  csse 
venlurum.  In  isla  (Ide  suscipit  sancta  Ecclesia  ad- 
venlum  Filii  Dei.  Credil  eum  verum  Deum,  ¥erum 
honiinem,  verum  mundi  S:ilvatorem,  a  Deo  Patre 
proinissdm,  a  sanctis  prof  hetis  prxnuniiatum.  In 
isla  nde  et  iili  qui  praecedunt  adventum  ejiis,  et  qui  ^ 
scquuntiir,  conveniiint  et  sociantur,  et  sunt  una 
Eoclesia.  In  ista  fiJe  uirique  salvanlur  :  quicunqiie 
siiieisla  fide  sunt  eiira  Ecclesiam  sunt,  ad  illos  non 
venitChrislus;  et  idco  isti  non  salvanlur  in  Christo. 
ILcc  de  primo  ;i  [vt^jiui. 

Scire  auleni  iKlicikius,  rratres^  qiiiu  in  ipsa  cadem 
forma,  in  qun  venil  prinm,  ut  redLtncrei  Erclesiakn 
siiam,  in  ipsa  enJf^in  ^tun  secun^to,  ui  glorificet 
Ecclesiam  suam  :  sic  enlni  dheruni  :uigeli  apostolis 
post  Domini  Ascensionem  :  Sic  veniel,  quemadmo- 
dnm  vidisiis  eum  euntem  in  coelum  (Act.  i).  Hoc  erit, 
fratres,  ^d  cumulum  damnationis  iinpiorum.  Nou 
eniin  sine  magna  confusione  ct  dolore  poterunt  vi- 
dcrc  illum  in  lanla  gl:)ria  et  potcstaie,  quem  con-  ^ 
tcmpscrunt  in  huinana  infirmitate.  Isti  sccundo 
adventui  Domini  conv^nit  satis,  quod  de  illa  bisto- 
ri.i  alii  quoquc  evangelisUe  narrant.  Venienteenim 
Jcsu  Jerosolymis,  pueri  llebrxorum  acceperunt 
ramos  olivarum,  sive  palmarum,  el  venerunt  ei 
obviam.  Sic  erit  in  sccundo  adventu  Domiui.  Cum 
cniin  ipse  veneril  in  illa  forma,  in  qua  redemil  Ec- 
clesiam,  ut  illam  glorificct,  el  exhibeat  sibi  eain 
non  habentem  inaculam  aul  rugam,  aut  aliquid 
ejusmoii;  tunc  uiique  pueri  Hcbiaoruin  venient 
obviam  ei  cuin  palmis,  sive  olivarum  ramis.  Et  qui 
sunt  isti  pueri,  nisi  illi,  de  quibus  dicit  Propheta  : 
Laudaie,  pueri,  Dominum  (l*sal  cxii) ;  et  alibi  : 
Custodiens  parvulos  Dominus  ?  ( Psal,  cxiv  .)  Non 


pcrfecta  pax,  perfei-ta  tranqulllitas  quia  caro  non 
poterit  spiriiui  resistere,  iiec  spiritus  Deo,  nec  dia- 
boliis  impugnare,  nec  mors,  nec  infirmitas  gravare. 
Sed  si  voluerimus  in  secundo  Domini  adventu  istam 
pacem  habere,  sludeamus  primum  adventum  ejus 
cum  fide  et  dilectione  suscipere  ;  iii  illis  operibus 
perseveranter  manere,  qiise  nohis  per  primum  suum 
adventum  ostendit,  et  docuii.  Nutriamus  verum  ejtis 
ainorem,  et  per  amorem  desiderinm,  quaienus^  cum 
venerit  ille  desiderattis  cuiictis  gentibus,  cuin  omni 
eum  fiducia  videre  valeamus,  qui  cum  Patre  et  Spi- 
ritu  sancto  vivit  et  regnat  per  omnia  saKsuIa  sacculo- 
rum.  Amen. 

SERMO  U. 

IN  NATALI  DOttlNI. 

Nolite  timere  :  ecce  annuntio  vobis  gaudium  fna- 
gnumt  quod  erit  omni  populo ;  quia  natus  est  vobi& 
hodie  Salvator,  qui  esl  Christus  Dominus,  iu  civilate 
David  (Luc,  ii).  Runiorcm,  quem  angelus  mundo 
praedicat,  charitati  vestrae  hodie  merito  defoco  coin- 
mcndarc.  Jam  exiit  cdi^tum  a  nostro  imperatorc 
Deo,  ut  tolus  mundus  describatur  :  orbis  subjectuft 
est  imperatori  nostro,  Deo  videlicct.  Missi  sunt  le- 
gati  ejus  per  uiiiversum  munduin,  ut  describatur  ei 
censum  profitoatur.  Legati  isti  suntapostoli.et  prae- 
dicatores  sancli  quorum  sonusexiit  in  omng^kMg^am, 
et  in  fines  orbis  terrm  verba  eorum  (ttHpb^^^^^U 
dcscriberetur  universus  orbis.  Sicut  telj||^|riUe 
imperator  describi  voluit  et  prxccpit  omneiii  'mun- 
dum,  ut  ompesscirent  sepertiner«  ad  illam  melro- 
poliin  civitatem  Roiuain,  et  omiies  ei  tributum  sol- 
verent,  id  est  denarium,  in  quo  ejus  erat  imago  ; 
sic  noster  iinperator,  qui  jam  acquisivit  uuiversum 
niuudum,  vult  ut  omnes  scribantur  in  illa  civitatey. 
quae  sursum  ec  libera  est :  et  cst  mater  oouiium 
iiostrum  :  de  qua  dicit  Propheta  :  Gloriosa  dieta 
sunt  de  te,  civitas  Dei  (PsaL  lxxxvi).  Hiec  civitas 
merito  potest  appellari  Roma,  id  estexcelsa.  Beaius, 
qui  suscipit  hoc  sui  imperaloris  ediclum,  ut  scribi 
possit  in  civitate  ista.  Particeps  enim  gaudii  est, 
quod  angelus  hodie  annunliat.  Auditui  rjus  Domi* 
nus  dedit  gaudium  et  Ixtitiam  (Psal.  l).  Sociiis 
cniin  eorum  est,  et  in  sorle  haereditaiis  eorum  in- 
enim  magnos,  et  elatos,  ct  superbos  custoJit,  sed  p  vcnitur,  qui  ab  ipso,  qui   natus  cst  hodie  Saivatoc 


parvulos,id  esthumiles.  Isli  laiidant  Dominum,  si 
tamcn  fuerint  Hebnri,  id  es(  transilicntes.  Si  cnim 
modo  sunt  humilos,  si  modo  transeunt  opera-ct  vi- 
tia  carnis,  si  modo  sciuiit  ^piriiales  sallus  dare 
contemplationis,  et  per  bonas  cogitationes  :  tunc 
sinedubio  in  die  juJicii,cum  Jesus  venerit  in  pote- 
state  sua,  ipsi  venient  obviara  ei  cum  palmis,  id  cst 
cum  signis  victoriarum,  quas  hic  coitquisieruiit  de 
diabolo  (palmae  enim  signant  victoriamj :  lunc  po- 
terunt  quasi  cum  palinis  gloriari,  ct  diceie :  Ubi 
est,  mors^  victoria  tua  ?  (Jbi  esl^  mors,  stimulus  tuus  ? 
(/  Cor,  XV.)  Tunc  enim  veiiient  cum  olivis,  qu» 
significant  paccm.  Modo  eniin  non  habcnt  pacem, 
qiiaudo  piignant   ciini  diabo'u,  quanJo   puguaiit 


mundi,  fons  et  origo  oinnis  veri  gaudii,  audierunl; 
Gaudete^  quia  nomina  vestra  scripta  sunt  in  ccelis 
(Luc.  x).  Denarius  aiitem  ille,  quem  noster  impe- 
rator  requirit  a  nobis,  quis  est  ?  Sine  dubio  aniroji 
noslra,  qus  babet  ejus  imaginem  in  se.  Fccit  enim 
nos  Deus  ad  imaginem  suam;  sed  in  anima.  Beatus» 
qui  ci  hoc  tributum  reddit,  qiii  hunc  denarium  solr 
vit,  qui.suam  imagineni  ei  restituit^ 

Videtis,  fratrcs,  t^r  univcrsum  munduni  boiul 
ncs  currere  ad  lcgati^s  imperatoris  iiosiri,  tit  dignl 
habeautur  scribi  in  illa  gloriosaei  exccUa  clviiiiie, 
et  ut  ei  reddant  imagincni,  hoc  esi  animas  suas* 
Iloc  faciunt  singiiLi  in  sua  CJVjiuie,  Uiiac^tciUtas, 
atl  quain  omiies  iciMiiJuust  in^ 


t2t  SERMONES.  —  SERMO  H 

icribi;  sed  qoandiu  snmiis  in  corpore;  peregrina- 
mur  a  Domiiib  {II  Cor,  vjt,  vigilantes  contra  hostcs 
nostros.  Non  onincs  sumus  in  una  civitate,  nec  om- 
DfS  in  uno  loco  se  custodiunt.  Licet  enim  una  civi- 
tas*dicatur  et  sit  sancta  Ecclesia,  tamen  in  ipsa  di- 
tersi  snnt  ordines,  quasi  divers»  civitates,  in  qui- 
bus  siiigntl  proOtentur,  id  cst  suam  laciunt  profcs- 
sioiiem.  Bunt  enim  muHi,  qui  vei  nolunt,  vei  non 
]possunt,  senrare  castitatem.  Ne  ergo  isti  per  iibidi- 
■es  et  fomicaliones ,  sivc  immunditias  rapiantur 
ab  inimicis  suis,  necesse  habent  ut  sint  in  aliqua 
civitate,  ubi  se  tueantur.  Istorum  c.vilas,  ubi  se 
custodiunt  ab  iUis  vitiis,  eonjugium  esl.  Is(a  civitas 
multos  babet  incplas,  licel  infirmos.  Sed  et  conli- 
nentcs,  qui  caslitatem  servare  disponunr,  aiii  unaro 


IN  NATALI  DOMINI. 


fCf 

A  Icvat  geiis  contra  gentem  gtadliim.  Libcre  videtis 
miiilos  coiiflarc  gfadios  suos  in  voineres,  et  lanceas 
suas  in  faices.  Ad  litlcram  quotidie  impletur  boc, 
non  in  illa  pcrllila  genle,  quie  pacem  non  habet» 
nechabuit,  iiec  habebit;  sed  iii  illa  gcnerationc  ju- 
storum,  quae  benedicetur.  Nonne  videiis  honiiiies 
saeculi  nobilcs  ad  conversionem  venicntes,  lanceas 
et  gladios  suos  dimittcre,  et  qiiasi  riisticos  manibus 
suis  cibum  suuin  operari?  Sed  niulto  inciius,  et 
aperlius,  atque  plcnius  hoc  spiriiualilcr  iinpleri  in- 
lelligilur  iii  omni  gencre  hominiim,  pauperuin  sci- 
licet  el  divitum,  clcricorum  et  laicorum.  Attenda- 
mns  gladium,  de  quo  dicit    Doniinus    :  Omni$  qui 

.acceperit  gladium,  gladio  peribit  (Matth.  xxvi)  :  et 
iilom  vomerem,  qiio  scinditur  terra  cordis  nostri. 


civitalem  eligunt,  alii  aliam.   Alii  eligunt  Rolihiili-  B  .^j^^  m„j  .  Scrudite  eorda  weUra,  et  non  vettimenta 


neni,  alii  claustrum,  alii  magis  studenl  in  jejuniis, 
alii  praccipue  in  vigiliis,  alii  per  quotidiahos  laliores 
soperbiam  carnis  cdomant;  alii  cordis  contritione 
el  lacrymarum  profusione  vitia  exstiiigiiunt.  Videa- 
mus  nos  et  nostram  civitatem.  Munilissima  civitas 
rsl  ordo  noster,  et  vallata  undiqiie  bonis  observan- 
tiiSv  quasi  quibusdam  muris  et  turribus,  ne  Iiostis 
oosler  nos  decipiat,  ne  nos  ab  exercitu  nostri  impe- 
ratoris  avertat.  0  qualis  murus  paupertas,  quo- 
modo  bos  defeiidit  conlra  superbiam  niunJi,  coiitra 
Tanita|Ct:.el  superfluitates  noxias  et  damnabilcsl 
QudbWinis  silentium,  quod  premit  assultnmcon- 
lentiiMiiii^  Irixae,  dissensionis,  et  detraclionis !  Qiiid 
obedieotia,  bumilitas,  vilitas  vesliuni?  quid  asperi- 
las  ciborom?  Muri  sunt,  turres  sunl,  conlra  '  vitia,  ^ 
coulra  assullus  inimicorum  noslrorum.  In  hac  civi- 
latc  profitemur  nos.  noa  Romanos,  sed  angclicos. 
liiue  enim  observantiae  ostendunt  nos  esse  de  socie- 
late  angeloruni,  non  de  servis  Ri)manorum.  In  tem- 
poreprofessionis  hujus  impleiur  illud  Isaiae  :  Etcon^ 
fiabunt  gladios  tuoi  in  vomere$,  et  lanceas  $ua$  in  (al- 
ce$  {l$a,  ii).  Et  suodit :  Son  levabit  gen$  contra  gentem 
giadium ;  nec  exercebuntur  ullra  ad  prtelium  (ibid,). 
Sine  dubio,  fratrcs,  licet  pra^Iia  abundent,  cre- 
brescant  seditiones,  et  occisiones  mulliplicentur; 
impletur  modo,  quod  promiltit  propheta  :  iVoii  /e- 
vabii  gen$  contra  gentem  gladium,  Duae  gentes  suiil 
de  quibus  in  ista  Scriptura  saepe  fit  mentio  :  una 


ve$tra  (JoeL  ii)  :  et  videbimus  innumerabilem  mul- 
titudinem  in  hoc  tempore  mutapre  gladios  suos  in 
vomeres.  Gladius  iniquitas  est.  Hoc  gladio  quisque 
seipsum  prius  laeJit  quam  alium,  sicul  dicit  bealus 
Augustiuus  :  Omnts,  inqnil,  kmmo  prius  in  $eip$um 
iHiqun$  est,  quam  in  aMuH  ;  fliin  $iatim  ut  concipit 
voluntatem  Urdendi  aiam^  «fiM  antequam  alium 
lcedat^  $e  Imdit  :  quem  fWis  httquitati$  occidit,  Oe 
hoc  gladio  dicil  Doniinus  Petro  :  Omm$  qui  accepe^ 
rit  gladium,  gladio  peribii.  Qiiam  mulli,  fratrcs,  in 
tempore  isto  hunc  iniquiiatis  gladium  conflant  iu 
vomerem  compunctiouis  !  Mulli,  qui  prius  animain 
suam  gladio  peccati  occiderunt,  modo  cor  suuin 
pcr  compunctionem  poeiiitenliae  scindunt ;  lancens 
quoque  suas,  id  est  subtilitatein  sui  ingenii,  qua 
solebani  multos  secum  trahere  ad  peccatum,  mulli 
hodie  mutant  iii  falces,  quibus  fructus  spiriluales 
colligant,  ul  obviam  veniaiit  Domino,  portanles  ma- 
nipulos  justitiae  cl  salutis.  Merito  ergo  in  die  isto 
el  tempore,  bunc  rumorem,  quem  angclus  annun- 
tiat  nobis,  commciidamus.  Et  quis  est  rumor  iste? 
Natui  est  vobi$  hodie  Sulvator  mundi,  ait,  in  civitate 
David,  Merito  commendat  gaudium,  qui  praedicat 
Salvalorcm  natum.  Verum  est  enim  gaudiuin,  gaii- 
dium  salulis;  et  gaudium  salutis  veraciter  nobis 
confert  nativitas  Salvatoris. 

Oportet  nos  igitur  gaudio  magno  gaudere,  pro 
bis,  quae  nobis  hodie  dicunlur  ab  angelo,  scilicct, 


clectorum,  alia  reproborum.  llla  utique  gens  repro-      quia  natus  est  hodic  Salvator.  Sed,  fratres  charis- 


borum  regiium  diaboli  esl,  et  est  divisum  istud  re 
gnum  adversum  seipsum ;  ideo  gens  ista  nunquam 
faabet  pacem  in  seipsa ;  semper  pugnant,  se  invi- 
ccm  destruuiit  sive  corporaliler,  sive  spirKualiler. 
El  gens  isia  aliqiiando  b*vabat  gladium  contra  illam 
aliam  genlem,  quaiido  scilicel  terrena  civitas  repro- 
borum  persequebatur  Ecclcsium  Dei,  et  occidebant 
el  micidabant  sanctos  martyres  i^lhristianos.  Hoc 
modo  non  ttt,  cessavit  illa  aperta  persecutio ;  in 
qaa  multi  propter  timorem  non  audebant  •  profiteri 
I  CitfiiiiMOt  Sccure  modo  qui  ad  supernam 
tendunt,  et  pro- 
tnbeis  imperator 
boc  non 


simi,  non  omnibus  sapil  rumor  isic.  Non  sapuit 
Herodi,  nec  Scribis  et  Pharisxis;  imo,  audilo  eo, 
turbali  sunt,  et  multi  cum  eis.  Sod  nec  modo  om- 
nibus  sapit.  Mullis  hodie  plus  sapiunt  corruptibiles 
deliciae  venlris,  quam  istae  incorruptibiles  deliciae 
mentis.  Multi  hodie  magis  gaudent  in  potatlone, 
quam  in  Christi  Nativitate.  Aure  audiunt  isti  rumo- 
rem  istum,  sed  non  intelligunl.  Non  enim  habent 
aures  interiores,  quas  requirit,  qui  dixit  :  Qui  ha- 
bet  aure$  audiendi,  audiat  (Luc,  viii).  Vobis  autem 
bene  dicitur  rumor  iste,  qiii  et  aures  ad  aiidien- 
dum,  el  sanum  palatum  ad  gustandum  habetis. 
Vigilatis  namquc  et  vigilias  noctis  custoditis  super 
gregcm  vcstrum.  llli  autem,  qui  calicibus  epotan- 


^  B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL 

dis  sluilent,  ul  inebrientur,  el  Inxunenlur,  uon  vi-  A 
gilaul  iu  nocle  :  siint  eniin  somno  incrtiae  depressi, 
el  vino  ebrietatis.  Qui  enim  dermiunt,  sicut  ait  Apo- 
stolus,  nocte  dormiunl ;  el  qui  ebrii  tunt,  tiocte  ebrii 
Muni  (/  Thcss,  v).  Dies  eiiim  eoruin  iiox  est,  propter 
opera  leuebraruin  qux  agunt.  Obtcuratum  est  inti^ 
pient  cor  eorum{Hom.  i);  vos  verocircumrusacstcla- 
ritas  Dei,  sicul  (ilios  diei,  imilanles  beatos  pastores 
istos,dequibusEvangeUumloquitur.Yigiialisquippe, 
sicut  dixi,  ct  vigilias  noctis  super  gregein  vestrum 
custoditis;  caute  vos 'ubique  habeiido,  et  omiics 
aclus  vestros,  ut  Deo  placeaut,  intcndendo.  Et  re- 
vera  sic  oportet.  Nox  enini  est,  in  qiia  ille  leo  ru- 
gient  *:ircuit  oviiia  Cbristi,  quarent  quem  devoret 
{I  Peir,  v).  Si  pastores  dormientes  invencrit,  rapit 
de  gregibus  eorum ;  ct  quod  rapuerit  ad  mortem 
trahil :  proinde  custoJiauius  vigilaiites  gregem  no- 
strum.Grex  noster  )ffcctus  nostri  boni,  et  bonae  co- 
gilationcs.  Super  hos  greges  nccesse  est  ut  vigile- 
mus,  neqiiando  praevaleat  iuimicus  adversus  eos;  ct 
aufcrat  eos  nobis,  <|iii^nfl  et  disperdeus.  Siiper 
gregem  suuin  vigUiHri^^^nes  cogitationes  suas, 
locutioiies  et  opci^-^MlM^^  ne  in  ali- 

quo  aliquam  offenrti^oii  :inciirrat.  Siiniliter  qui 
t»ensus  suos,  id  est  ▼rsuniy  auditum,  gusluin,  odo- 
ratum  et  tactum,  custodit,  ne  fur  ille  pessimus  eos 
furctur  vel  rapiat.  Furatur  visuin,  quando  per 
iiegligentiam  incaute  per  visum  peccainus ;  ra- 
pit,  quaiido  per  vim  dciectationis  iioscompellit  pcc- 
carc.  Sic  ct  auditum  furalur,  quando  pcne  nescien-  G 
tes  ad  vanitates  et  verba  otiosa  audienda,  nos  alli  • 
cil;  rapit,  quando  ubi  delectationis  ad  vaiia  fa- 
cicnda  impeliit.  Furatur  guslum,  quanJo  per  concu- 
piscentiam  guhe  ighoraiites  dccipit ;  rapit,  quando 
gulae  desidcrio  scientes  vincit. 

Hocipsum  quoque  de  aliis  sensibus  intelligendum. 
Dc  his  gregibus  dic.t  in  Ganticis  sponsus  sponsx 
snae,  Ghristus  scilicet  Ecclesiae,  sive  cuilibet  saiiclae 
animae  :  Capilli  tui  ticut  grex  caprarum  (Cant.  iv). 
Gapjlli  aniinae  iiostrae  sunt  cogitationes  subtiles, 
quae  procedunt  de  rationali  menle,  quae  est  caput 
anim».  Sicut  nobis  nescientibus  capilli  oriuntur  de 
capite,  et  iterum  nobis  nescicntibus  defluunt,  ita 
siue  dubio  cogitationes  saepe  etiam  nobis  ncscienti- 
bus  veniunt  et  recedunt.  £t  sicut  in  sectione  capil-  D 
lorum  nullus  dolor  sentitur,  iia  qiiando  superfluas 
cogiutiones  abjicimus,  gaudemus  potius  quam  do- 
leinus.  Gomparantur  capiili  i«ii  in  sanctis  auiina- 
bus  gregi  caprarum,  qui  pascitur  in  montibus,  et 
erectocapite;  quia  cogilationes  sanetorum  semper 
sc  de  coelestibiis  pascunt,  et  ad  coelestia  erigunl  se, 
implentes  illud  Apostoli  :  Quw  turtum  tunt  qum* 
rite,  et€.  (Colot.  iii.)  Porro  quod  sensus  carnis  hoe- 
dorum  Domine  del)eamus  accipcre,  dicitur  in  eisdem 
Ganlicis  :  Si  ignorat  te^  o  pUlchra  inter  mulieret^ 
egredere  et  abi  pott  h(gdo$  tuot  {Cant.  i) ;  quia  sine 
dubio  qui  oculos  aufert  a  seipso,  nolens  seipsam 
iuam  scilicct  infirmitatem  attendere,  sed  magis  alio- 
rum  Titam  eiplorare  et  judicare;  ipse  plane  egro- 


.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  »4 

dictur  a  consorlio  ovium  Ghristi,  et  pascet  carnales 
sensus  suos  pessima  delectationc  peccati.  Sed  quia 
vos  exemplo  pastorum  istorum  gregem  veslrum  vi- 
gilantes  custoditis ;  vobis  adhuc  hodie  dicitiir,  quod 
illis  tunc  dictum  est  ab  angelo,  et  quod  initio  ser- 
monis  hujus  proposuimus  vobis.  Audite  igitur  iU 
lud,  et  cum  speciali  jucunditate  percipite  :  Nolite 
timere.^  Merito  utique  vobis  dicitur  :  Nolite  timere. 
Sed  quid?  Utique  aniate,  habetis  eiiim  justam  et 
nianifestam  causam,  quarc  debetis  amare,  potius 
qtiatn  timerc.  Ante  liunc  diem  neccsse  erat  timere ; 
ante  hunc  diem  habuimus  Greatorem  Dominum, 
judiccm  Deum,  etuti:|uejuste  eum  timuimus;  quia 
Greatorein  nostrum,  cui  nos  cfcatura  ejus  tantara 
iiijuriam  fecimiis,  quod  eum  in  prima  homine  con- 
tcmpsimus,  nolentes  esse  subjecti ;  fed  ex  consilio 
diaboli  tentavimus  ei  lieri  pares.  Eriiit^  ait,  ticut 
dii  tcientet  bonum  et  mahm  (Geti.  iii).  Merito  po- 
tuimus  timere  Dominum  nosirum,  quem  sicut  mali 
servi  offendiinus.  Meiito  enim  Dei  judicium  potui- 
mus  timere,  qui  nihil  dignum  habuimus,  quo  oosse- 
mus  lantum  expiarc  pcccatum. 

Nun  erat  aiite  hunc  dicm,  unde  secure  gauderei 
homo,  nisi  inquantum  cognovit  vel  credidit  hunc 
dicm  futurum.  Hodie  autem  vobis  dicitur  :  Nolite 
timere^  sed  amate ;  nolite  tristari,  sed  gaudete.  Ecce 
angclus  de  coelo  adest,  annuntians  vobis  ;|i|ttdium 
magnum.  Gaudete  ergo  pro  vobis,  gaudieift  iiit  pro 
aliis ;  qiiia  gaudium  hoc  non  solum  est  fitltit  sed 
omni  populo.  0  quale  gaudium,  quam  magnum, 
quam  dulce,  quam  desidcrabile !  Huc  usque  trista- 
bamini,  quia  mortui  eratis;  sed  jam  gaiidete,  quta 
ad  vos  vita.venit,  ut  vivatis.  Trisiabamini,  propter 
tencbras  vestrae  caecitatis;  sed  gaudete,  qiiia  liodie 
exortumett  lumen  in  tenebrit  reciit  corde  (Ptal.  q\\). 
Tristabamini,  quia  miseri  eratis ;  sed  nobis  nalus 
cst  misericors  et  miserator,  ut  vos  ad  beatitudinein 
tianseatis.  Tristabamini,  quia  oppressi  eratis  molc 
peccatorum,  sed  gaudete  modo,  quia  hodie  natus 
est  Salvator,  qui  salvum  faciet  populiim  suum  a 
peccatis  eorum.  Hoc  cst  gaudium,  quod  aununtiat 
Angelus.  Natut  ett  hodie  Saivator.  Timuistis  huc 
usque  cum  qui  creavit  vos ;  amodo  ainaleeum,  qui 
sanabit  vos.  Timuistis  huc  usque  judicem  vestrum ; 
amate  amodo  Salvatorem  vestrum.  Natut  etr,  ait, 
vobit  hodie  Salvator.  Quis  est  iste,  vel  qualis?  Aii- 
dite.  Qttt  ett  Chrittut  Dominut  :  chrisma  Gnece, 
unclio  Latine.  Inde  Ghrislus,  id  est  unctus.  £cce 
qualis  venit  Salvator  noster  Ghristus  venit,  unctus 
\^\\\i.  Ipte  eiiim  tanquam  tpontut  proccssit  de 
thalamo  tuo  {Ptal.  xviii);  et  unctus  processit,  ut 
magts  placeret  spons«  su».  Sed  unde  unctust 
Audi  :  Uuxit  te  Deut,  Deut  tuut,  oleo  Itetitite,  pr» 
contortibut  tuit.  Mgrrha^  et  gutta,  et  eatia  a  vetti^ 
mentit  tuit  {Psal.  xmv).  Ecce  lapis  quem  unxtt 
oleo  sanctus  Jacob.  Ipse  lapis  hodie  abscissus  de 
monte  sine  roanibus,  id  est  natus  <le  Virgine  sine 
opere  virili,  processit  unctus  oleo  exsultationis.  El 
bene  olco  exsultationis,  quia  ex$Hitavit  ut  gigat  od 


f» 


SERMONRS. 


SERMO  II  1N  NATALI  DOMINI. 


«6 


€urr€Hdamviam  (Pm/.xviii);  exsuUaviicl  cuciirrit.  A  ponit  slullitiain,  hincsibi  JudaDUS  scandalura  sumit. 


QiMd  nobis  per  Apostolum  suum  praecepit,  boc  ipse 
primitoft  exhibuit.  Dicil  Apostolus  :  iVoii  ex  (rtslt- 
IM,  mut  ex  necesiitaU^  quia  hilarem  dalorem  dHigit 
Ihus  {II  Cor.  ix).  Sic  ipse  primo  uiictus  oleo  exsiil- 
Uilioiiii,  viam  qua  nos  salvavit,  non  ex  tristitia 
Miex  necessilate,  sed  sua  bona  voluntate,  et  cura 
magna  exsuliatioiie  ingressus  cst.  Merito  ergo 
Chrifttus,  quia  unctus  oleo  Isetitisc  pne  consortibus 
ftais.  Consortes  ejus  vocat  omiies  sanctos,  qui  ejus 
iMHniiiis  parlicipes  sunt,  Tocati  a  Ciiristo  Cbri- 
ftUani. 

Siniiliter  et  ftanctos  Yeteris  Testamenti  qui,  licet 
hoc  iiAmine  non  vocarentur,  re  tainen,  quam  hoc 
nomen  signillcat,  non  rraudantur.  Omnes  sunt  uii- 


Quarc  ista  tibi  non  sapiunl,  quarc  non  fragrant  ? 
Non  utique,  quod  ista  snpida  non  sint  et  odori- 
fera  ;  sed  quia  tu  insipidus  es,  et  pulidus.  Mihi 
cerle  magissapit  trislitia  tua,  Domiiie  Jesu,  quam 
omnis  inundi  la:litia.  Magis  mihi  dulccs  sunt  tux 
lacrymae,  quas  fudisti  in  morlc  amici ;  quam  illa 
forliludo  philosophorum,  qui  sapientem  nullo  vo« 
lunt  aflectu  inovcri.  Dulcius  cerle  mihi  olet  cihus 
tuus  et  potus  in  medio  pcccatorum  ct  publicano- 
rum,  quam  rigida  abslincnlia  Pharisacorum.  Ccrte 
odor  unguentorum  tuoriim  supcr  omnia  aromata. 
Quoinodo  inilii  sapit,  quod  cerno  Dominum  ma- 
jcslatis  exhibenlcm  se ,  quanlum  ad  corporalia 
cxcrcitia,   ct  huinanas  aflecliones,  iion   seciindum 


cli  oleo   kctitix,  de  quibus  dicit  Apostolus  :  Spe      modum  fortiuin,   sed  sccundiini  niodum  inlirmo 


gamdmte$  (Rom,  xii).  Si'd  quia  omnes  aliquid  inve- 
niunl  in  fteipsis  peccati,  unde  delk^ant  conlri- 
slari  :  ipse  qui  nulluin  habcbat  pcocLtiim,  digne 
dicitor  unctus  oieo  laetitiae  pr»  consortibns  suis. 
Myrrha^  iiiqiiit,  et  guHa,  et  caiia  a  vestimentii 
tuii,  0  Chrislc,  o  uncte,  o  quantum  fragrant  haec 
iresiimenta  tua  !  Vestimcnta  ejus  meinhra  siint  cor- 
porift  assumpti  pro  nobis  :  Fier6tim  caro  factnm  eit 
{Jdan.  i).  Ibi  myrrha,  iLi  giitta,  ibi  casia.  0  dulcia 
iinguenta  uncti  nostri !  llie  qui  in  se  est  \ila  im- 
MorlaliA,  pro  nobis  morlalis  factus  est  :  idco  myr- 
rhft.-llift-^i  per  praesentiam  divinitatis  omnia  im- 
plet,  ph»  nobift  exinanivit  semetipsum,  factus  slcut 
nqua  fffusa  :  ideo  gulta.  Ille  quem  trcmant  an- C  ^l^^^n»  ^'i<^^>*o  ^""^*  cruciari  corpore  et  corde  tcn- 


rum  !  Quantum   n;e  confoiut  hoc  in  infirroitate 
nica ! 

Ila^c  ccrle  innnnilas  Doniini  mci,  sine  dubio  for- 
tiludo  ci  fiiinumentuin  est  infirmiutis  ineae.  Unde 
moncndi  cslis,  qui  forteft  eftlb  in  religione  et  ad 
asperitaies  oinnes  promplltftimi,  nt  non  eos  temere 
judicctis,  quosvidetiftaliqaamlo  lemperarc  rigorem 
suum  secuiidum  esse  inflrmorum.  Si  cnim  videro 
fratrem  roeum,  ciijus  corporis  et  animae  curam 
babeo  (iion  enim  loluni  hoinincm  diligo,  si  quo- 
rumliliet  istorum  aliquid  negligo),  si  ergo  videro 
eum  necessitatem  patientcin,  vel  propter  asperiia- 
lem  ciborum,  vel  laborum,  vcl  vigiliarum  ;  si,  in- 


gcli,  humiliavit  semetipsum  factus  ohediens  nsque 
ad  mortem^  mortem  autem  crucis  {Philtp.  ii)  :  idco 
casit.  Myrrha,  qua  mortua  corpora  solcnl  innngi, 
aignifical  morlaliutem.  GutU,  quae  per  parvas 
guius  rolligitur,  significal  exinanilionem,  quapro- 
plcr  nos  minoratus  est  paulo  minus  ab  angclis.  Ca- 
ftia  bumilift  hcrba  vel  arbor,  sed  odorifera,  signi- 
iicat  buniilitatem  ejiis,  cujus  odor  per  totuin  inuii- 
tlum  respersus  cst.  Merilo  ergo  Cbristus,  merito 
iindus»  mcrito  oieuin  effusum  nonicn  tuum  :  idco 
adolescentuix  te,  quem  prius  timuerunt,  sentieiites 
hunc  o.Iorem  unguentoruin  tuoruin,  dilexcrunt. 
Ergo,  fralres,  teramus  hscc  unguenla  sedula  mcdi- 
Ulione  in  corde.  Cogitemus  quam  dulcis  nobis  de- 


tari  (vftlde  diUicile  est,  quando  caro  nimis  aflligitur, 
ul  mens  non  tentetiir)  ;  si  ergo  videro  eum  sic 
aflliclum,  et  habuero  subsUntiam  niundi,  ct  clau- 
scro  viscera  mea  ab  eo,  quoinoJo  charilas  Dei  ma« 
net  in  me?  {IJoan,  ni.)  Certe,  si  semper  me  habeo 
secundum  rigorem  fortium,  ct  non  aliquando  con- 
descendo  ad  esse  infirmorum,  non  curro  in  odore 
unguentorum  Christi  ;  sed  in  durilia  Pharisaeo-' 
mm,  qui  se  jaclabant  de  rigore  absiinentiae,  ct  ju- 
dicabant  discipulos  Domini,  imo  ipsuni  Dominum, 
vocaiites  eiim  voratorem  el  pouturem  vini.  Hoc 
utique  cavenduni  est  ne  sub  spccie  condcscensionis 
nutriatur  molliiies  remiss:onis  ;  sed  tenendum  esl 
illud  B.  Grcgorii,  ut  ncc  dislriclio  rlgida,  ncc  pie- 


bct  Cftse  inyrrha  morulilalis  cjus,  per  quam  nos  ab  ^  las  sit  remissa.  Curramus  ergo,  fratrcs,  curramus 


omni  morurualc  liberamur :  quain  dulcis  ejus  mi- 
norjtio,  qua  nos  ad  ccelestia  sublevamur ;  quam 
dulcis  ejus  humiiitas,  qua  nos  exallamur.  Conside- 
reniuft  quantum  se  Chrislus  inclinavit  propier  nos. 
Tidete  mira.  Appropinquante  morte,  Christus  tri- 
fiUlur  {Matth.  xxvi),  et  Paulus  Ixtalur  (Philip,  i). 
Ilorluo  amico  suo  Lazaro,  Chrislus  plorut  (Joaii. 
si)  ;  el  non  plorat  muiier  illa  Machabxa,  in  niorte 
borreiida  septem  filiorum  (/  Mac.  vii).  Vcnit  Joaii- 
ncft  BapiisU  non  manducans,  ne(|ue  hibens ;  venil 
Cbriftlos  manducans  el  bibens,  el  vorator  et  pota- 
lor  vini  appellatur  (Matth.  xi).  Non  sapiuni  libi 
isU,  o  Judaee,  sive  pagane/non  tibi  sapiunt,  nullum 
binc  ftcnlift  odorem.  Imo  binc  paganus  nobis  op- 


in  odorein  unguentoruni  istoruin,  quibus  unctus 
est  Christus  ;  curramus  cum  pasloribus  ad  uncluni 
nostrum,  quia  quod  eis  diclum  est,  dicitur  cl  no- 
bis ;  quia  vidclicet  :  Nutus  est  nobis  hodie  Salvator 
mundi,  qui  est  Chri^tus  Dominus.  Et  bene  addilur. 
Domiuus.  Si  quis  propter  fetorem  viiiorum  carna- 
lium  non  potcst  setitire  odorem  istum,  ncc  ideo 
potest  amare  unctuni,  id  est  Christum  ;  limeat  sal- 
lein  Dominum  ;  quia  natus  esl  nobis  hodie  Sal- 
vator  mundi,  qui  est  Christus  Dominus  in  civiute 
David.  Ipsa  est  Bcthlchein,  ad  quam  debemus  ciir- 
rene,  sicul  fecerunl  pastores,  audito  romore  isto. 
Siculenim  canUre  soletis  :  Gloriam  Deo  cantaH- 
runt^  cucurrerunl  tn  Bethlehem.  Et  hoc,  ail,  vot.e 


%37  B.  AELliEDI  ABBATiS  UIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETIGA.  i28 

$iqnum.  Invenietit  infantem  pannit  involutum  et  po-  A  poleiiliam  suam  itilimare.  Mundi  hujns  sapienies 

parvas  admodum  res,  scilicet  regum  vielorias,  prse«> 
lia  foriium,  vel  cerie  siderum  cursus,  ipsum  etitm 


titum  in  prtesepio  (Luc.  ii).  Ecce  quod  dixi,  qiiia 
tmare  dcl)elis.  Timelis  Dominum  aiigelorum,  sed 
amale  inranlem  parvulum  ;  limelis  Doiiiinuin  ma- 
jeslalis,  scd  amale  involotum  pantiis  ;  limclis  re- 
gnaiueiu  Ln  coelo»  scd  aniale  jacentem  iii  pi aese- 
pio.  Sed  ^uale  signum  acceperunl  paslores  1  In- 
venittit  .infantem  pannit  involuium^  et  jacentem  in 
in  prwtepio,  Quod  ipse  esl  Salvator,  quod  ipse  est 
ClirisUJs,  quod  ipse  cst  Dominus.  Sed  quid  ma- 
giiuni  est  involvi  pannis,  jaccre  in  stabulb  ?  Nonne 
et  alii  inranlcs  involvuiitur  pannis  ?  Quale  ergo  hoc 
signiini  cst?  Magnura  certe^  si  tamen  inteiligimus. 
IntcUiginMis,  si  non  solum  istuin  amorem  audi- 
mus,  sed  eliain  Incem,  quae  cum  angclis  apparuii, 


mundi  situm,  pulchris  et  ornatis  sermonihus  elo- 
quuniur;  nosiri  auleiti  piscatores  - magna  et  roira- 
bilia,  quae  Aognoverunt  de  Dco,  paucis  et  simpli- 
cilins  verbis,  scd  lestimonio  magnariim  rerum  os- 
icndeninl.  Sciebant  namquc  se  esse  debitores,  non 
solum  sapientibus,  sed  ethim  insipientlbus  ;  non 
soliim  ingeniosis,  ^cd  etium  idiotis  :  et  ideo  siin- 
plicitcr  loquebantur,  ut  omnes  p<rsseni  intelligere, 
tani  apcrtis  rcbus  probabant  quae  dicebant,  ut  om- 
nes  posseni  videre.  lllos  nos  imiiari  oportet ;  ad 
utilitatem  simpliciOm  aplanles  verba  nostra,  pro- 
ptcr  gloriam  Chrisii,  et  ipsornm  prorectiim.   Dixi* 


in  cordc  habeinus.  Ideo  ciim  luce  apparuit,  quando  B  nius  vobis  alia  vice  quod  Chrisf  us  in  hunc  mundum 


istum  riunorem  primo  nuntiavit,  ui  sciamus  quia 
iHi  soli  vere  au.liunt,quiluccm  spiriMialcm  in  mente 
habcnt. 

Multa  dici  possuni  de  hoc  signo  ;  scd  quia  hora 
prxteriii  ,  parum  qO^  inde  dicam,  et  breviter. 
Belhlehem  damut  fMPdjK^MiCia  Ecclesia  est,  in  qua 
ministraliir  «orpiig  tSilinitl»  verus  scilicct  panis. 
Pnesepium  4n  BclhlclNKilif  altarc  in  ecclesia.  Ibi 
pascuntur  animalia  Chfisli,  de  quibus  dictum  esi : 
Animatia  tua  liabitabunt  in  ea  (Pial.  lxvii).  De  hac 
niensa  scriptum  est :  Paratti  in  contpedu  meo  men- 
tam  (Ptal.  xxii).  4n  hoc  praesepio  est  Jesus  pannis 
involutus.  Involutio  pannorun  esi  tegomenium  sa- 
cramcntoruin.  Iii  hoc  praesepio  in  specie  panls  el 


veiiit  peccatores  salvos  farcere  :  Christus  aufcm 
unetut  dicitur :  viiiiis  autem  liiijus  unctionis  ho- 
die  palain  innotuit.  Natus  est  Christus  in  Juda^a, 
cl  slatim  odorein  unclionis  illius  senscrunt  illi, 
qui  fiierunt  in  Chaldaea :  et  completum  est  in  ipso 
iDomino  nostro  quod  poslca  Apostolus  de  «e  et  sui 
simiiibus  dixit :  ^oftifs  odor  iumut  Oeo  in  omnt 
loco  :  aliit  odor  vita  in  vitanif  aliit  odor  mortit  in 
mortem  (II  Cor.  u)-  •  . 

Hoc  hodie  factum  esi  dc  ipro  Christo  :  a  quo 
omnis  odur  bonus.  Qiiid  enim  signilicnt  bjjM|<)<'^>'*« 
nisi  bonain  famam  ?Eiquaefaina  melior  i^^jpilcior 
qnam  quod,  qui  parvulus  jacebat  in  pr^pio, 
Deus  essei,  ei  Dominns,  et  toiiiis  inundi  salus  ? 


vini  csi  verum  corpus  et  sanguis  Christi.  Ibi  ipse  C  Hanc  famam  audicrunl  pagani,  audierunt  et  Jtidaei. 


Chrislus  esse  creditur  ;  scd  involuius  pannis,  hoc 
cst  invisibiliter  in  ipsis  sacramentis.  Nullum  lain 
magniim  ei  evidcns  signum  habemus  natrvitalis 
Chrisii»  quam  quod  in  sancto  aluri  suinimus  qui^ 
iidie  corpus  ei  sanguinem  ejus ;  ei  quod  iiium, 
qui  semel  pro  nobis  natus  esi  de  virgine,  qiiotidle 
cernimus  pro  nobis  immolari.  Ergo,  fratrcs,  ad 
pnesepium  Domini  festincmus  ;  sed  quanium  pos- 
sumus,  prius  ad  accessum  hunc  nos  per  gratiam 
ejus  prseparemiis,  quatenut  sociati  angelis,  ei  €orde 
ptiro,  et  contcientia  bona^  et  fide  non  ficta  (I  7tm. 
i),  cantemus  Domino  in  omni  viia  ei  conversa- 
lione  iiosira  :  Gloria  in  exceitit  Deo^  et  in  terra  pax 
hominibut  bonce  voluntatit  (Luc.  ii).  Per  eum* 
dem  Dominum  nostrum  Jesum  Chrisium,  cui  honor 
ei  gloria  iii  saecula  saeculornm.  AmeQ. 
SEKMO-in. 

lli  APPARITIONE  DOHINI. 

Auie  dies  aliquos  iniimavimus  vobis,  fratres, 
ixortum  in  tenebrit  Umen  reclit  eorde  (Ptal.  cxi) ; 
eiortum  illum,  qiiem  unxit  Deus  Paier  oleo  exsul- 
taiionis,  pr£  consorcibus  suis  (Ptai.  xuv).  Sed  non 
poluit  sermo  noster  exprimere  dulcedinem  ei  vir- 
tutem  illius  undionis.  Talis  esi  virtus  Christi,  ut 
nulla  lingua  possli  cam  exprimcre  ;  nullum  cor,  iia 
Qi  dignum  est,  cogilare.  Sed  quod  homo  non  po- 
lcsi  verliis,  Deus  rebus  oslendit.  Placuii  benigni- 
iati  ejus  manifesta  rerum  cxhibitione  hodie  uobis 


Prius  vivebant  Jiidxi,  et  mortui  erant  pagani  :  sed 
statim,  quando  utrique  hunc  odorem  sensenint,  re- 
vixeruni  pagani  et  moiiui  sunt  Jud.-ei.  Paganis 
eraiodor  istc  advilam,  Judaeis  ad  inortcm.  Statiin 
enini  ut  isti  reges,  de  quibus  loquitur  Evangoruim, 
per  stellam  quam  vidcrant  in  Oriente,  nativitatein 
Domini  cognoverunt,  vencrunt  cum  muiieribus  ado 
rare  eum  :  et  mox  iit  Herodes  famam  ejus  audivit, 
cuni  Judaeis  quaesivit  ingeniuin,  quomoJo  occidcret 
illum.  Tunc  coepii  illa  caecitas  esse  in  Isracl,  de  qua 
dicii  Aposlolus  :  t^wcitat  ex  partc  contigit  in  Itrael 
{Rom.  xi).  Tunc  eiiam  cqepii  oriri  iiiud  lumen, 
quodDominus  perprophetam  Ecclesiae  suae,  quam 
collecturiis  eratde  gentibus,  pronii  >it,dicens :  Surge^ 
iilnminare^  lerutaiem^  quia  venit  lumen  tuum  (Itai. 
LX).  H.cc  est  Jerusalem,  quam  Dominus  Jcsus,  qui 
pax  vera  ei  summa  esi,  aedtticatde  vivis  lapidihus  : 
quae  ad  ejus  visionem  lendit,  in  ejus  visione  bca- 
iam  se  futuram.ceriissime  credens.  Ipsa  esi*saiicia 
Eoclesia,  ipsa  unaquaeque  congregaiio  sancta,  Ipsa 
unaquaeque  anima  sancta.  Surge,  inquil,  iliuminare^ 
Jerutaiem.  Uerlio  ei  dicitur,  «ur^e,  quae  jacebat  ; 
merito  ei  dicilur,  iiiuminare,  qiiae  caeca  erat.  Jace- 
bai  caeca  iii  ttriiebris,  in  erroribus,  in  iniquiiatibus. 
Dicitur  qrgo  el,  turge^  quia  jam  se  iivclinavcrat,  qjii 
eam  erigcrel ;  diciiur,  iiiuminare,  quin  jain  aderat, 
qui  eam  illuminarci.  Quid  aliud  clamat  hiidie  stiMla 
nova  de  coelo,  nisi  :  Surge^  Hiuminare  ?  I^ignum 


m  .  SEKMONES.  —  SERMO  III.  IN  APPARIT10NE  DOHINI.  150 

Dominicae  nativitalis  ideo  in  coelo  apparuit,  ut  a  A  Terra  aMteni  hxc  eral  inanis  et  vacua  :  inanis  verl- 

tate ;  vacua  ab  onrni  bono  opere.  Tenebne  qunqve 


terrenarum  rerum  amore  surgamus  ad  coelum.  Et 
hoe  sigonm  ideo  in  steHa,  ut  per  ejus  nativiiatem 
nos  illuminandos  sciamus.  Sed  cui  hoc  clamabat 
llla  steila^  Non  utique  Judaiis,  qui  caeci  erant ;  non 
Jenisalem  sanguinariae ,  quae  niox  pacis  audita 
prssentia  turbata  est,  et  ipsam  pacem  occidere 
quaerebat  pace  pcrdita,  sed  sine  dubio  illi  reginae 
ierusalem,  quae  festinavit  a  finibus  terrae  audire 
sapientiam  Salomonis,  qui  pacifieut  inlcrpretatur. 
Et  ideo  illa  est  Jernsalem,  quae  rtsto  pacis  inlerpre- 
taiur,  quia  ad  videndum  pacificum  veniebat.  Re- 
gina  haec  Ecclesiam  significal  de  paganis  :  nam  et 
ipsa  regina  pagana  erai.  Et  Ecclcsia  sine  dubio 
regina  est  quae  tot  gentes  et  populos   regit,  de  qua 


erant  super  faciem  abyssi.  Abyssus  anima  est,  pro* 
pter  nimiam  naturae  suae  profunditalem  ;  facies 
abyssi  Ipsa  mens.  Super  banc  faciem  abyssi  tene- 
brae  erant :  tenebrae  erroris,  tenebrae  gentilitatis, 
tenebrae  borrendae  infidelilalis.  Sed  bodie  eis  dicitur : 
Surge,  qul  tcrra  erant ;  itluminare,  his,  quibns  tene* 
brae  erant  snpcr  faciem  abyssi.  IIoc  est,  Fiai  lux^ 
quod  est,  lUuminare.  Cum  fide  ct  cogniiione  Dei 
gentiles  illuminantur,  luxfiunt,  et  audiunta  Paulo: 
Fuistit  aliquaudo  tencbra;  nunc  autem  lux  in  Domi^ 
no  (Ephes.  v).  Sed  unde  iilis  hoclumcn  ?  Surge^  ait, 
iUumittar€f  Jerusalem,  quia  venit  Jumen  tuum.  Haec 
est  tola  causa,  quare  iiluminatur  sancta  Ecclesia  : 


dicit  David  :  Aslilii  regina  a  dexlris  tuis^  in  vesiitu  B  primo  in  illis  tribus  regibus,  et  postca  in  omnibus 


dtaurato  ( Psal.  xtiv).  Ista  Ecclesia  bodie  coepit 
nasci  in  illis  paganis,  qui  viderunt  stellam  istam, 
et  ejus  significationem  intelligebant.  Ergo  ista  re- 
gina  hodie  venit  a  finibus  terrae  videre^  facicm  ejus, 
de  qno  dicitur  :  Ecce  ptnsquam  Salomon  hic  (Matth, 
xii).  Vere  plusquam  Salomon,  qnia  ille  tantum  Sa- 
loroon^  id  ett  pacificus  :  iste  ita  esl  pacificus,  ut  mX 
etiam  ipsa  pax,  sicut  dicit  Apostolus  :  Ipse  esi  pax 
noiira^  qui  fecit  utraque  unum  (Ephes.  uj.  Et  ideo 
iU^  Dostra  regina  bene  dieitur  Jerusalem,  id  est  vi>>io 
pids,  qaia  ad  ipsam  pac^m  properabat.  Et  haec 
reginMMlra  pulchre  etiam  dicilur  regina  Saba. 
Saba  qaippe  captivitas  interpretatur.  Ecclesia  plane 
est  regina  Saba  ;quia  componit  et  regit  bene  islam 
captivitat^m,  in  qua  peregrinatur  ab  ilio  regno, 
\a  quo  nulla  est  caplivitas,  nulla  miseria  :  quod 
regnum  ipsa  percipiet  in  die  jurlicil,  dicente  Do- 
miiio  :  Veuiie,  benedicti  Patris  md,  percipite  re- 
gnum^  quod  vobis  paratum  est^  etc.  (Mailh.  xxv) 
Haec  regina  ,  id  est  Ecclesia  sancta  de  genti- 
biis,  ante  istum  diem  jacutl ;  ante  islum  diem 
cxc3i  fult ;  sed  ei  bodie  dicitur :  Surge,  t//umj- 
nare, 

Hodie  in  istis  IrrfouspaganisregibussuVrexitdeilla 
pessima  consuetudine,  de  illo  immundo  lecto,  in  quo 
ciira  daemonibus  foruicabalur,  quia  idola,  et  siniula- 
cra,  et  daemonia  adorabat ;  et  coepit  concupiscere 
illum  speciosom  formapra  fiUis  hominum  (Psa/.XLiv), 


gentibus.  Haec  est  tola  causa,  qu»  ei  dicitur  per 
propbetam  :  Quta  venit  lumen  tuum.  Exortutn  est 
est  enim  in  tcncbris.  Sed  -quibus  ?  Non  perversis 
corde,  pcrmaneiitibus  in  tenebris  suis ;  sed  rectis 
corde,  qui  i^siim  lumeii  agnoscentes,  adorare  desl- 
deraverunt.  Dicitur  terrae  inani  etvacuae,  utsurgat, 
id  est  iit  ad  coclestia  dcsideranda  se  praeparet.  Et 
quasi  respondenti :  Non  vldeo,  qu.-e  coelestia,  qiiae 
spiriiualia  debeo  desiJerare,  subjiiiigitur,  ///unit- 
nare. 

Et  videte,  quam  piilchre  in  istis  diiabus  lectioni- 
bus,  prophetlca  videlicet  et  evaiigehca,  quae  hodie 
recitantur  in  Ecclesia,  duo  Teslamenta  conveniant. 
Yidemus  aperte  Evangelium  in  prophelia,  et  pro- 
phetiam  in  Evangelio,  quasi  rulam  in  rota.  lii  pro- 
phelia  dicitur  sanctae  Eccleslse  de  gcntibiis  :  Surge, 
illuminare,  quia  venit  lumen  tuum ;  in  Evangelio 
narratur  quando  ipsi  Ecclcsiae  dc  grntibus  apparuit 
nova  stella  in  coelo,  quae  eam  *a  terrenis  opcribus 
surgere  commoneret,  et  ad  veruin  lumen  noviter 
iialum  invitarct.  In  prophetia  additur :  Et  gloria  Do 
mini  buper  te  oria  est  (Isai,  lx).  In  Evangelio  nar 
rator  quando  ipsa  siella,  in  qua  niagna  gloria  Do- 
mini  apparebal,  super  ipsos  tres  reges,  in  quibns 
tunc  erat  sancta  Ecclesia,  manifeste  orla  Cst.  Sed 
hoc  secundum  lilleram.  Seciindum  spiriliialem  sen- 
sum,  quid  est,  quod  sanctae  Ecclesias  dicilur :  Quia 
gloria  Domini  super  te  orta  est  ^Carnalcs  Judiei  ante 


faciem  scilioet  veri  Salomonis.  Ca^ca  erat  anle  hunc  ^  hoc  tempiis  glorificabant  Dominuin  ;  sed  oronis  illa 

gloria  sub  ipsis  erat,  iion  syper  ipsos.  Oninia  eniin 
terrcna  et  transitoria,  omnes  diviii»,  omnis  honor 
inunili,  sine  dubio  sub  honiine  est,  non  supra  ho- 
minem.  Quod  autein  illi  carnales  Judaei  glorifica- 
bant  Doininum,  ideo  faciebant,  quia  eis  Dominus 
terrcna  bona  promiltebat.  Ideoilhim  gloiiamDomini^ 
qiia  eum  glorificabant,  quasi  sub  se  habebant,  quia 
non  aliud  quam  temporalcm  mercedem  quaerebant. 
Sed  hotiie  sanctae  Ecclesiae  dicitur :  Surge,  quia  glo- 
ria  Domini  super  te  orta  est^  ut  filii  saiictae  Ecclesls 
cor  suum  a  terrenis,  ad  coelestia  dirigant,  et  nec  pro 
terrenis,  sed  pro  ccelcstibns  Deo  serviant,  et  glo- 
rificentcum.  Sed  videamus,  quid  in  prophetia  se- 
quitur,  quid  in  Evaiigclio.  Quia  ecce^  inquit  pro- 


diem  ;  sed  b^die  erigens  oculos  ad  illam  mirabilem 
stellain,  quasi  audlens :  Accediie  ad  eum^  et  iUumi" 
namini  (Psal,  xxxiii),  coepit  qua;rcre  illud  veniin 
lomen,  quod  iUwninat  omnem  hominem  venientetn 
iu  hunc  mundum  (Joan,  i).  Videlur  mihi  hodie  Deum 
dicere  :  Fiai  lux  :  et  facta  est  lux  (Genes,  i). 
Creaveral  prius  cicelum  et  terram  ;  sed  terra  erat 
iiianis  et  vacua,  et  tenebrae  erant  super  faciem 
abyssi.  Coelum  eral  S.  Simeon ,  qui  Doiiiinum 
agnovit  infantcro  ;  coelum  S.  Anna  prophetissa  ; 
coelum  Zacharias  et  Elizabeth,  et  casteri  spiritualeSt 
qul  erant  inter  Judaeos.  Terra  adhuc  erant  isli  tres 
reges,  in  qnibus  sanclam  Ecclesiam  diximus  signi- 
ficatam.  Terra  eranl :  nibil  nisi  terram^apiebant. 


151  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP,  PARS  L  —  ASGETICA.  KSI 

pheU,  tenebrce  operieni  terram,  et  caligo  populos  A  paganis  regnarel.'E£  gloria  ejus,  ait,  in  tt  xidebi- 
(ibid,).  Sed  lixc  nunc  ci  dicunlur,  quasi  ad  priora      itir. 


respondisscl  Ecclcsia  de  gentibus  mirala,  quod  sui 
curam  baberel  Di^.us.  Quare  me  modo  \ocas  ?  In 
principio  abjecisli  mc,  et  ad  opus  tuum  elcgisti 
Judacos,  sicut  sci  iplum  esl.  Quando  dividebat  AliiS' 
$imus  genteSf  etc.  par$  Domini  poputut  ejut^  Jacob 
funicutus  hareditutis  ejus  {Deut.  xxxii).  In  illa  plebe 
prophetae,  et  justi,  et  sancti  qui  tibi  placcnt.  Me 
ergo  nunc'quare,  inquit,  vocas?  Aiidi  quare  iQuia 
ecce  tenebras  operient  terram.  Terram  vocat  Judxos, 
quia  terram  tantum  sapiebant,  el  nibil  iiisi  terrena 
cupiebant.  H^knc  tcrram  tenebrae  operiunt;  quia  sic- 
ut  ait  Apostolus  :  Cwcitas  ex  parte  contigit  in  Israel^ 
donec  ptenitudo  gentium  inlraret  (Rom.  xi), 


Ilodic,  fratres,  liodic  pro  certo  visa  est  gloria 
Domini  Ecclesiae  de  gcntibus.  Nonne  magna  gloria 
Domini  visa  est,  quando  illum  parvum  ct  pauperem, 
ct  pauperis  pueliac  liliuin,  regcs  adorabant,  et  mu- 
nera  offerebant  ?  Et  tamen,  fratres,  parum  est  lioc 
ad  aliud  qiiod  signilicdtum  est  in  illis  regibus,  el 
islis  muneribiis.  Veniat  nunc  in  memoriam  regina 
illa  memorata,  quae  venit  a  (inibus  terrae  videre  fa- 
ciem  Salomonis,  cl  audire  sapientiam  ejus  (III  Reg» 
x).  Non  vcnit  vacuis  manibus,  scd  munera  pretiosa 
valde  oblulit  Salomoni.  Ecce  in  istis  tribus  paganis 
lioc  quod  significat  illa  regina,  id  est  sancta  Ecclesia 
de  paganis.  Ibi  munera,  ct  bic  muiiera.  Quare? 


RecipiuiH  bodie  pagani  veram  luccm,  ad  ciijus  ^  Qnia  sinc  dubio  significatum  est   quod  per  univer 


praesentlam  caccantur  Judaei.  Et  audite  quoinodo 
istas  tenebras  Evangiilium  ostendit ;  et  quomodo 
ipsos  Judaeos  secuiidum  istam  propbeliam  caDcato; 
esse  describit.  Venerunt  isti  tres  reges,  dc  qiiibiis 
locuti  sumus,  in  Jerusalem  et  dixerunt :  Vbi  est^ 
qui  natus  est  rex  Judworum  1  (Matth,  ii.)  Slatim  ut 
Herodes  audivil  islum  sermonem,  turbatus  est. 
Qoare,  nisi  quia  lcrra  erat,  et  tencbrae  opcrucrunt 
lerram  ?  Timuit  perdere  terrenum  regnum  suum ; 
ideo  quando  audivitqiiod  natus  est  rex  Judaeorum, 
turbatus  est,  et  excaeratus;  quia  ipse  nihil  aliud 
nisi  terrenufli  regnum  quaerebat;  nihil  illum,  qui 
naluft  est,  nisi  regnum  terrcnum  quaesiturum  piita- 


6um  mundum  sancta  Ecclesia  oMatura  erat  munera 
spiiilualia  Dornino  nostro  Jesu  Cbristo;  unde  sequi- 
turiii  propheta:  Et  ambutabunt  gentesin  tumine  ino : 
et  reges  in  sptendore  ortus  tui  (Isai.  lx).  Videtis 
quod  ubique  ainbulaiil  gentes  in  lumine  sanctie  Ec- 
cicsi;c.  Quod  cst  lumen  Ecclesiae,  nisi  quod  t7/ii- 
tfitiiai  omnem  hominem  venieniem  in  hunc  mundum  f 
Est  ct  sanctum  Evangeliuni  lumcn  Ecclesiac,  quia 
quasdam  clarissinia  stella,  per  quam  illuminalur,  et 
ambulat  de  virtute  in  virtulem,  ut  veniat  ad  Jera- 
salcm,  et  offcraleiaurum,  thus  et  myiiiam.  Aurum 
significat  lidem  divinitatis  ejus;  myrrha,  hiuDpanita- 
tis  ;  thus,  sacrificii,  quod  ipse  obtulit  pro  nobis  ad 


bat.  £t  non  solum  Herodes  turbatus  est^  sed  et  omnis  ^  plucandiini  nobis  Dcuni  Patrem.  Ilxc  suiit  munera 


Jerosotgma  cumitlo  (If all/k. ii); quia  tenebrae  operic- 
Lant  terram :  etcaligopopulos.Turbataest  illa  Jcru- 
salero  terrena,  illa  quae  occidit  prophetas,  et  lapidat 
eos.  Sed  mater  nostra  Jerusalem  illa  spiritualis, 
sancta  scilicet  Ecclesia  de  gientibus,  non  est  tur 
bata,  sed  gavisa.  Ideo  adjunxit  propheta  :  Super  te 
autem  orietur  Dominus :  et  gloria  ejus  in  te  videbitur 
{Isai.  Lx).  Et  iuter  ista  duo  posuit  excaecationem 
illam  carnalium  Judaeorum.  Vidcte  quam  piilchre 
his  omnibuft  convenit  Evangelium-.  Sic  sine  dubio 
aancta  Eccleiia,  quam  hic  prophcta  alloquitur  pri- 
luo  in  illis  tribus  regibus  paganis  vidit  gloriam  Dci 
auper  se,  quando  nova  illa  stella  annuntians  natuin 
Dominum  illis  apparuit.  Postea  statim  vcnicntibus 
illis  in  Jerusalem  apparuit  tanta  caecitas  Judsorum, 
ut  illum  qui  natus  erat,  Christum  putarenc,  et  ta- 
men  ad  occidendum  eura  quaerercnt.  Et  iteruin  mox 
ut  ipsi  reges  egrediuutur  de  Jerusalem,  stella^  isia 
quam  viderant  in  Oriente  antecedebat  eos:  usque  dum 
veniens  staret  supra  ubi  erat  puer  (Matth.  ii).  Ideo 
forte  propbeta  postquam  dixerat  de  Judasis  :  Qtita 
icoe  tenebree  operient  terram^  et  caligo  populos  :  qujd 
sine  dttbio  facturo  est,  quande  Herodes  rex  turbatus 
est  et  omnis  Jerosolyma  cum  eo  ;  convertit  se  sta- 
tiin  ad  reginam  nostram,  et  ait :  Super  te  autem 
orietur  Domimu.  Sine  dubio  stella  isu  quam  vide- 
mnt  soper  se  isti  pagani,  significat  quod  Dominua 
iioster»  qui  natus  erat  super  sanctam  Ecclesiam,  de 


hxc  suiit  aromata,  qiiae  iiostra  rcgina  veniens  a 
linibus  tcrrae,  id  est  omnibus  partibus  mundi,  offert 
vcro  Saloinoni.  Unusqiiisqiienostrum  erat  in  Saba» 
id  cst  in  caplivitate.  Utiqiie  in  caplivitale  fuimus, 
qiiando  fuiinus  iii  sa^culo.  Erainus  caplivi  in  vitiis, 
in  pcccatis,  iu  potcstate  diaboli:  vincti  vinculispes- 
siniarum  coiisuctiidiuum  fuimus  inter  Chaldaeos. 
qiii  interpretaiitur,  quasi  dasmones.  Quasi  damioncs 
sunt,  qui  suli  nolunt  ire  in  perdilionem ;  scd  et 
quuscunquepnssuut,  decipiunt,  etad  vilia  trahuat, 
quibus  ipsi  iinplicantur.  Intcr  tales  fuimus,  imo  la- 
les  fiierunt  mulii  nostrum.  Sed  ibi  audivit  anima 
nostra  :  Surge,  illuminare.Jerusalem.  Ibi  audiviuius 
famam  veri  Salomonis,  et  coepimus  desiderare  ve- 
D  nire  ad  cum.  Scd  quia  cxci  eramus  et*paralytici,  ja- 
centes  in  desideriis  carnis  nostne,  quasi  in  grabalo, 
*dissoluti,  infirmi,  et  ad  nullum  bonum*opu$  idonei , 
et  ignorantcs  viam,  quae  ducit  ad  vium  ;  necesse 
erat  ut  diceret  unicuique  noslrum  :  Surge,  ut  possis 
ambulare,  itluminare,  ut  possis  rccUm  viam  agno- 
scere.  Quando  per  gratiam  visitationis  suae  exciu> 
vit  vos  Deus,  ut  indignaremini  peccatis  vestris,  tuiic 
dixit :  Surge.  Quaiido  bonae  aemulationis  inspiravit 
aflectum,  tunc  dixit  :  Uluminare. 

Std  quid  esl  quodanima  in  tenebris  existens,  ja- 
cens  in  peccatis,  vocatur  Jcrusalem,  nisi  qiiia  hoc 
erat  futurum  ut  de  confusione  transiret  ad  pacem  ? 
Vocavit  eam  Jerusalcm,  ut  hoc  audito  noniine  sug- 


t35  SERMONES.  —  SERMO  IV.  IN 

gmret  «i  occuUa  iuspiralione,  ad  quid  creala  eral,  A 
el  qaalis ;  quatenus  kaec  adveriens,  erubesceret  fe- 
torem  Titionini  suorum,  et  converteret  se  fideliter 
ad  eum,  qui  pax  et  gloria  est  omDium  sanctorum 
svonirn.  Ad  ipsum  nos  praevia  stella  perducit,  qu» 
illuro  nuntiat  et  ostendit.  Apparendo  nunliat,  et  an- 
teoedendo  ac  stando  super  domum,  ubi  est  ipse, 
ostendit.  Sleila,  fratres,  slella,  quae  nos  perducit  ad 
Jesum,  sancta  Scriptura  esi.  Ecce  jam  venit  lumen 
nostnim  ;  quia  propter  nos,  et  propter  nostram  sa- 
latem»  I>eus  bomo  factus  est,  m  lerris  vi$u$  ett^  et 
cum  hominibu*  conver$atu$  e$t  (Bantch,  iii),  ut  in 
Tirtute  Verbi  el  vilae  exemplo  illuminaret  sedcntes 
10  tenebris»  et  dirigeret  eos  in  viani  pacis  (Luc.  i). 
Noh  eratmirum  quod  anleadvcntum  Domini  pagani 
jacebant  in  peccatis  suis,  et  tenebris  errorum, 
quaodo  nihil  de  Deo  audieraiit,  quando  lunien  Scri- 
plonirum  non  noverant.  Sed  modo  magna  confusio 
esl,  jacere  iu  carnalibus  desideriis  ei  in  icncbris 
iiiiquilatum  ;  quia  jam  venit  lumen  veruni,  quod 
Hiujmnalomnemhonknem  venientem  in  hunc  mundum 
{Joan.  i).  Jesus  Cbristus.Nonpossumus  ullerius  ex- 
cusalionem  babere  de  peccatis  no8lris,quoniam  loa* 
nifeste  nobis  loquilur  Cbrislus,  qui  aufcrt  peccala 
mundiy  et  jutitificat  inipios.  Qui  $equUur  me,  non 
mm$bulul  in  tenebri$^  $ed  habebit  lumen  vitai  {Joan, 
Yiii).  Et  quae  est  via,  per  quam  ipse  ambulat,  et 
quae  ducil  ad  ipsum  ?  Dicat  ipse,  dicat  :  Qui  vuit  ve- 
mre  po$i  me^  abneget  $emetip$ttm,  et  toUat  crucem 
suam,  et  $equatur  me  (Lue.  ix).  Demonstrat  etiam  ^ 
Apostolus  viam  quae  ducit  ad  Christum  :  Per  multa$t 
inquiens,  tribulatione$  oportet  no$  intrare  in  regnum 
Jki  {Act.  iiv).  Item  Dominus  in  Evaiigelio  :  Beati 
paupere$  «pinfti,  quoniam  ip$orum  e$t  regnum  coslo- 
rum  {Matth.  v).  Hacc  est  via,  per  quam  ambulavit 
Jesu$,ct  per  quam  veniemus  ad  euni,  propria^  vide- 
lieel  voiuutatis  abnegalio,  imitalio  passioiiis  Cbri- 
i»ti,  hujiis  vitae  adversitas,  voluntaria  paupertas. 
danc  viam  sancta  Scriplura  nobis  ostendit,  qua$  si- 
gniflcalur  per  stellam  istam,  qu;e»  sicut  diximus, 
tiibus  regibus  apparuit.  Estole  igitur  reges,  sil  et 
auima  veslra  regiiia,  ct  regiiia  Saba.  Adhuc  eniin 
esiis  in  Saba,  id  est  \n  captivitate,  et  videte,  quali. 
Video  aliam  legem  in  membri$  ttifis,  repugnantem 
iegi  menti$  mop,  et  captivantem  me  in  lege  peccati  d 
{Rom,  vii),  Ecce  Saba ;  sed  carnales  in  vobis  ipsis 
comprimite  motus,  ne  regnet  peccatum  in  ve$tro 
morlali  carpore  {Rom.  vi)  ;  et  reges  estis,  et  anima 
veslra  regina  Saba.Sed  quia  perdueatum  Evangelii 
pocii»,  quasi  stella  duce  et  praevia,  pergitis  itinera, 
qua  dacuiit  ad  Cliristum,  sine  dubio  venietis  ad  cum, 
eladorabitiseum.  Sed  quoniam  vacua  manu  non 
oporiei  venire  ad  Chrisium,  vei  eum  adorare,  prae- 
parate  ei  munera  veslra.  Offerte  illi  aurum,  id  est 
cbaritatem  veram ;  offerle  tbus,  id  est  oralionem 
param ;  offerte  myrrharo,  camis  videlicet  vestrae 
monificalionem.  Talibus  muneribus  placabitur  vo- 
bii  Dms  :  ut  el  ipse  oriatur  super  vos,  ct  gloria 
€^s  videalor  in  vobis.  Ipse  enim  glorificabitur  in 
?AtAOL.  CXCV. 


PURIFICATIONE  S.  MARIiG.  234 

vobis,  et  gloriae  suae  vos  panicipes  faciet :  quod  ipse 
praestare  dignetur,  qui  vivit  et  regnal  per  omnia 
saecula  saeculorum.  Amen. 

SERMO  IV. 

IN  PCRIFICATIO^E  SANCTiE    HARIil. 

Congregatos  vos  video,  fratres,  ut  pascamini  cibo 
qui  permanet,  pabulo  salutaris  verbi  Dei.  Sicut  dicU 
Dominus,  ccelum  et  lerra  tran$ibunt^  verbum  autem 
Doinini  permanet  in  aeternum  (Matth.  xxiv  ;  Luc. 
*21).  Hic  e$t  panti,  qui  de  ccelo  de$cendit  {Joan,  vi)^ 
et  dat  viiam  mundo.  Istum  panem  petitis,  sicol  par- 
vuli  Doinini  Jesu  ,  de  quibus  ipse  dicit :  Sinite  par^ 
vulo$  ad  me  venire ;  tnlium  e$t  enim  regnum  ceilorum 
{Marc.  x).  Se<l  ne  deficiaiis  in  via,  veniendo  pasci 
vuliis  :  et  pasci  utique  pane  illo,  quj  mentem  po- 
lius  implet,  quam  ventrem.  Det  Dominus,  ut  sit  qui 
fiangat  eum  vobis,  ne  de  nobis  dicatur  :  Purvuli 
petierunt  panem :  nec  erat  qui  frangeret  ei$  {Thren.  iv). 
Sicut  vestrum  estpetere  panem,  ita  et  nostrum  est 
frangere .  Frangendus  esl  nobis  panis,  quem  concessit 
vobis  Deus  in  itinere  peregrinationis  vestrae,  utad  il- 
lum  panem  pervenire  possitis,  quem  vobis  iiitegrum 
serval  cuin  angelisin  patria  vestra.  Panis  peregriua- 
tionis  vcstrae  mysterium  est  Iiicarnationis  Cbrisli  el 
veritas  doctrinae ,  atque  exemplum  bumililatis  ejus, 
et  fidelium  suorum.  Panrs  patriae  vestra*,  quo  pa- 
scuiitur  angeii ,  facies  Dei  est  :  parlicipatio  divini- 
laiis ,  et  possessio  gaudii ,  quod  nec  oculu$  vidit^ 
nec  auri$  audivit,  nec  in  cor  homini$  a$cendit  (/  Cor. 
ii).  Ut  istum  panem  angelorum  avidius  desideretis, 
et  ad  eum  ardentius  festinetis,  Evangelium  admi- 
nistralvobis  bodiepanem^  qui  fortitudinem  dabit 
spiritui  vestro  in  via  ista  exsilii  vestri.  Apponit 
vobis  purificationem  matris  Dei  sanctae  Mariae  do- 
minae  nostrae,  el  obiationem  ipsius  Salvatoris. 
Frangendus  est  panis  iste,  ut  coiuedaiur,  quia  ex- 
ponenda  sunt  ista  ut  inteiiigantur.  lUa  se  purificat, 
quae  iilum  genuit  qui  nullum  habebat  omuino  pec« 
catiim«  imo  qui  suOiciebat  lotum  mundum  purifi- 
care,  ille  dedit  sacrificium  pro  se,  qui  erat  sacrifi- 
cium  pro  toto  mundo.  Quare  hoc  totum  ?  Primum, 
quia  non  erat  adhuc  tempus  ul  lex  Moysi  dimitte- 
retur.  Deinde,  quia  volebat  ostendere,  quod  iex 
Moysi  bona  erat,  quando  eam  ipse  impicbat.  Po- 
stremo  voluit  nos  docere  ut  quaeramus  aliquid  spi- 
rituale  in  iliis  corporalibus  observantiis,  quas  Judaei 
observabant. 

Quare  praeceptum  est  iii  infans  drcumciderelur 
octava  die,  et  ut  ejus  mater  post  dies  40  intrarel  in 
templum,  et  tunc  cum  fiiio  et  sacrificio?  Quare 
etiiim  praeceptum  est  ut  omnes  partem  camis  suse 
absciderent,  ec  illam  partem,  unde  homo  soiet  plus 
erubescere?  Posset  aiiquis  putare  lalem  obserxan- 
tiam  turpem,  non  sanctam,  nisi  Dominus  ipse  primo 
praecepisset  cam,  et  postea  servasset.  Yerum  sancta 
erat  observantia  ista,  quia  per  istam  observantiam 
porgabatur  homo  a  peccato  originali,  el  significabat 
fidem,  quam  habemus  in  Domino  Jesu»  per  quam 
fidem  purgamur  ab  omnibus  peccatis.  Sod  iicet 


tcX 


B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL.  OPP    PARS  L  —  ASCETICA. 


236 


muUi  fuerunt  qui  nou  exierunt  de  lumbis  Abrakx,  A  homo  liabeal  islam  fidem,  immundus  cst,  et  qnid- 


sicut  fuit  sanctus  Job ;  tamen  fiiiis  Abrabae  praece 
ptum  circumcisionis  specialiter  datum  est :  et  quod 
illi  qui  erant  de  genere  Abrahx,  unam  partem 
praecidebant  illius  roembri  {Cen.  xvii),  per  quod 
generant  horoines  et  generanljiu*  in  carnali  cor- 
ruptione  et  delectatione ,  significat  quod  Dominus 
Jesus  de  stirpe  ejus  nasceretur ,  sed  sine  omni  cor- 
ruptione  et  delectatione  carnis.  £t  sicut  ilii  filii 
Abrahae  abscidebant  sibi  partem  illam  carnis,  in 
qua  maxime  regnat  voluptas ,  iia  nos  spirituales 
fiiii  Abrahae  abscidere  debcmus  omnem  carnalero 
delectationern  :  et  hoc  die  oclavo.  Quare?  Quia, 
sicut  illi  octavo  die  per  hoc  sacramentum  a  peccalo, 
in  quo  per  corruptionem  nati  sunt,  purgabanlur, 
ita  Dominus  noster,  qui  nalus  est  de  genere  Abra- 
^  hae,  per  suam  resurrec^tionem,  quae  die  octavo  facta 
est,  id  est  post  septimuro,  qui  dictus  est  Sa))batum, 
deposiia  omni  morlalitatis  et  corruptionis  infirmi- 
tate,  immortalem  et  incorruplibilem  resuscitavit 
ipsam  carnis  naturam,  quam  acceperat  de  nobis  et 
pro  nobis.  Simiiiter  nos  per  fidem  resurrectionis 
Domini  nostri  purgaraur  ab  oranibus  peccatis»  Post 
circumcisionem  sequitur  purificatio.  Ante  circum- 
cisionem  immiinda  erat  mulier,  immundus  infans ; 
post  circumcisionem  nec  ex  toto  mundi,  nec  ex 
tolo  immundi.  Nam  si  ex  toto  mundi  essent,  non 
indigereut  purificatione,  nec  prohiberentur  ingredi 
templum.  Si  autem  non  inessct  illis  major  immun- 
ditia  ante  circumcisionem  ,  non  essct  praeccpturo, 
ut  si  mulier  habuisset  infanlem,  immunda  habere- 
tur,  quando  infaiis  debebat  circumcidi. 

Rctinete  quod  diximus  de  circumcisione ;  et  sic 
frangamus  istum  panem,  ut  possit  saporem  habere. 
Mihi  videtur  quod  mulier  ista  significat  humanam 
naturam ,  quae  immunda  per  vitia  et  peccata  pro* 
jecfa  esi  de  paradiso.  Fuerunt  nonnulli,  qui  sine 
fide  Christi  propria  virlute  se  putaHaut  posse  justi- 
ficari,  et  venire  ad  Deum.  Hoc  credebant  multi  ei 
maximi  philosophi ;  sed  decepti  sunt.  Cenerabant 
filios,  id  est  virilia  opera  faciebant  in  abstinentia, 
ct  contemptu  mundi,  et  continentia  carnis.  Cenera- 
bant  fiUos,  quia  multos  discipulos  habebant ;  sed 
quia  ignorabaut  circumcisionem,  et  octavum  diem, 
>i  immunditia  permanebant,  et  qui  generabant  et  1 
qui  generabantur.  Iia  in  iliis  mater,  id  est  humana 
nalura,  et  liiius,  id  est  opera  eorum,  non  poterant 
aliquam  munditiam  habere.  Ideo  docuitnos  Dominus 
per  Moysen,  quomodo  debet  mundari  haec  mulier, 
ei  fiiius  ejus.  Priroo  immunda  est  usque  ad  octavi 
diei  circumcisionem.  Circumcisio  octavi  diei  fidcs 
est  Christi,  quae  maxime  pertinet  ad  resurrectionem 
ejus.  Nam  mortuus  fuit  coram  omnibus.  Ideo  non 
est  meriium  ;credere  quod  mortuus  est,  sed  in  boc 
est  meritum,  credere  quod  occulte  fuit  factum.  Per 
istam  fidem  habemus  justitiam  :  per  istam  justitiam 
mundationem.  IJeo  dicit  Apostolns  :  Christus  tra-' 
ditus  est  propter  deiicta  nostra;  et  resurrexit  pro- 
pter  justificationem  nosiram  (Rom,  iv).  Antequam 


quid  facit  immundum  est;  sicut  aperte  dicit  Apo- 
stolus  :  Om}ie  quod  non  est  ex  fide,  peccatum  est 
(Rom.  xi).  Si  peccatum  et  immundum,  ergo  mu- 
lier,  quidquid  generet,  quidquid  operctiir,  immumla 
erit  usque  ad  octavum  diem;  quia  humana  nalnra 
semper  in  peccato  est,  et  ipsa ,  et  quidquid  feccrit» 
doiiec  veniat  ad  fidem  Christi.  Die  octavo  nmlier 
suscipit  mundationem,€t  humana  natura  in  fi  !e 
resurrectionis  Ciiristi  suscipit  remissionem  pecca  • 
torum.  Tunc  puer  circumciditur,  quia  opus  a  pec- 
cato  mundalur  :  verbi  graiia,  aiite  fidem  Christi  ha- 
bebat  caslitatcm ,  sed  ista  castilas  immunda  erat, 
quia  in  peccato  infidelitalis  erat.  Puer  ergo  octavo 
die  circumciditur ,  quia  in  fide  Christi  castitas  isla 

B  a  peccato  infidelilatis  mundatur.  Sed  quid  cst  quod 
per  isiam  mundationem  mulier  quasi  adhuc  im- 
inunda  purgatuv?  Muita  genera  sunt  immunditia- 
rum.  Quaedam  immunditia  venit  ex  natura,  alia 
veiiit  ex  voluntate,  alia  venit  ex  infirmiiate.  Ex 
natura  venit  illa  immunditia ,  quam  habemus, 
quando  nascimur  :  unde  dicit  sancius  Job  :  Non  est 
mundus  a  sorde;  nec  infans,  cujus  est  unius  diei 
vita  super  terram  (Job  xiv).  Ideo  dicit  David  :  Ecce 
enim  in  iniquitatibus  conceptus  sum,  et  in  peccatis 
concepit  me  mater  mea  (Psal,  l).  Hanc  immunditiam 
considerabat  sanctus  Job,qui  dixit :  Quis  poiest  facere 
mundum,  de  immundo  conceptum  semine?  (Job  xiv) 
Propler  istam  immundiliam  omnes  homincs, 
quando  nascuntur,  sunt  filii  gchennap,  et  filii  irae. 
Propter  islam  immunditiam  erat  circumcisio  in 
veleri  lege  :  quae  ideo  purgabat  hominem  ab  ista 
immunditia,  quia  significabat  fidem  Domini  nostri 
Jesu  Christi.  Ista  soia  immundilia  sulficiebal  ho* 
mini  ad  damnationcm. 

Sed  qiiis  est  qui  non  ad  islam  immunditiam 
aliam  addidit  ex  propria  voluntate?  De  ista  immun- 
ditia  dicit  Scriptura  :  Non  est  justus  super  lerram, 
qui  faciat  6oniim,e(  non  peccet  [Eccle,  vii).  Et  si  justus 
auget  istam  immunditiam ,  quanto  illam  augent 
adulteri,  fornicatores,  homicid»,  furcs!  Et  tauien 
omnes  istas  immunditias  mundat  baptismus,  et 
po3t  baptismum  poenitentia  :  cl  hoc,  octava  die,  in 
fide  resurrectionis  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Est 

0  adhuc  quaedam  immunditia,  quae  provenit  ex  infir- 
mitate.  De  illa  dicit  Apostolus  :  Video  aliam  iegem 
in  membris  meis^  repugnantem  iegi  mentis  mece ,  et 
captivantem  me  in  iege  peccati  (Rom.  vn).  Quis  est, 
fratres,  qui  possit  gloriari,  qiiod  non  babeat  in 
se  istam  immunditiam  ?  Inde  mala  desideria  et  malae 
delectationes ;  inde  inordinati  molus  in  membris 
nostris  ;  inde  vanitates  et  pervagationes  cordis  hu- 
mani.  Jam  videte,  fratres,  purgati  estis  ab^illis  ma- 
gnisimmunditiis,  id  est  vitiis  damnabilibus.  Purgata 
sunt  opera  vestra,  quasi  filii  circumcisi  octavo  die. 
Nunquid  Umen  potestis  statim  ingredi  templum, 
illud  scilicet  quod  sursum  est  in*illa  coelesti  Jeru- 
salem  ?  Sed  quis,  quandiu  manet  in  ista  carae,  po- 
test  ingredi  in  iliudteroplum?  Transibo^  Mit  David, 


«37  SERMONCS.  —  SERMO  V.  IN 

fN  locum  tabernaculi  admirabilis,  usque  ad  domum  A 
Dei  {P$aL  \u),  SeJ  puiari  poU^sl  quod  hoc  post 
tiiortem  fuluruin  dixerit.  Sed  audi  quod  sequitur : 
Quare  tristis  es,  anima  mea^  et  quare  conlurba$  me? 
{ibid,)  Quare  ergo  tristis  crat  anima  ejus,  nisi 
(|iiia  desceiiderat  dc  illo  lemplo  itcrum  ad  seipsum, 
iibi  invenit  miseriam  et  dolorein?  Audite  aliuin,  qui 
jugiter  in  ilio  tcmplo  mancbat.  No$tra,  att,  conver- 
$aiio  in  emli$  e$t  {Philipp.  iii).  £rgo ,  fratres ,  non 
statim,  quando  purgamur  a  pccratis  noslris  pcr 
baptismum  vei  per  confcssionem,  possumus  asccn- 
dere  in  illud  templum.  Quare?  Utiquc  propler  qiias- 
dam  immunditias,  quse  nos  comilantur.  Quis  cnim 
gloriabitur  caslum  se  habcrc  cor?  Quando  enim 
voliimus  levarc  cor  nostrum  sursum,  et  conari  ad 
hoc.  II t  possimus  asccnderc  ad  illud  tcmplum,  ve-  ^ 
Diunt  quacdam  cogitaliones  in  cordc  nostro  dc  illis 
vitiis  quae  fccimus,  ct  illis  vauitalihus  quas  sccu:i 
sumus  :  quae  non  sunt  aJhuc  delcla  de  memoria 
nostra,  ct  trahunt  cor  iiostrum  dcorsum,  ut  iioh 
pofsiinus  asccndcre  ad  illud  lemplum.  Idco  nccesse 
cst  ut  sustincamus  qiiadraginla  dics,  ct  quxramus 
sacrificium  per  quod  possimus  ita  purgari  ul  valca- 
nius  ingrcdi  hoc  templum,  de  quo  loquimur.  Nu- 
merus  iste,  id  cst  qiiadraginta,  significat  lalorcs  et 
tcntationcs  quas  dcbemus  palienter  tolerarc,  quan- 
diu  sumus  in  ista  vita.  Propier  islam  significalio- 
neni  filii  Israel  quadraginta  annis  fuerunt  in  de- 
scrto,  ubi  toleraverunt  multas  tentationes  et  muUos 
labores;  et  sic  venerunt  in  terram  rcpromissionis.  ^ 
Propier  istam  etiam  significationem  Elias  jejunavit 
quadraginta  diebus,  et  sic  venit  ad  montcm  Dei. 
Quia  sine  dubio  qui  cupit  ingredi  in  illud  coelesle 
lemplum,  quod  signiflcat  illa  terra  repromissionis, 
ct  ascendere  ad  montem  Domini,  et  stare  in  loco 
sancto  ejus  {P$aL  xxiii),'necc8sc  habct  jejunarc,  et 
laborare,  et  ferre  tentationes  et  aerumnas  hujus 
vit£,utsic  possit  purgari  ab  omni  inquinamento 
camis  et  $piriiu$  {II  Cor.  vii),  et  esse  de  illis  ,  de 
quibus  scriptum  est :  Beati  mundo  corde  :  quoniam 
ip$i  Deum  videbunt  (Matth.  v).  Ideo,  fralres  charis- 
simi,  pos>t  purgationem  baptismatis  vel  confcssio- 
nis,  si  volumus  mundo  cordc  coelcslia  rimari,  ct 
visitare  Dei  templum ,  ncccsse  habemus  purgatio- 
neni  quadraginta  dierum  sustinere,  id  est  bbores  D 
et  teniationes  prssentis  vitae  patienter  lolcrare. 

Debeinus  etiam  quxrere  sacrificium.  QiiaIe?Par 
turturnm  aut  duos  pullos  coiumbarum.  Ambae  aves 
istae  solent  gemere,  nunquam  cantare ;  et  signifi  • 
cant  lacrymas  et  gemitum,  pcr  qiise  possumus  pur- 
gari  ab  omnibus  vitiis  nostris.  Solent  lacrymse 
nasci  ilHs,  qui  adbiic  indigcnt  purgationc,  de  dua- 
bus  rebus,  videlicet  dc  ttmore  et  de  pudore.  Nam 
est  tertiuin  genus  lacrymarum,  quod  non  tam  pur- 
gat  quam  impinguat  et  reficit ;  et  illud  genus  lacry- 
marum  oritur  ex  amore.  Sed  dc  illis  duobus  gene- 
ribus  debemns  dicere  per  quse  possumus  purgari. 
In  geinitu  columbse  inteliigite  illas^lacryinas,  quse 
veniunt  de  timore.  Columba  enim  habitat  inter  bo- 


NATALI  SANCTI  BENEDICTf.  258 

mines,  uhi  habet  sempcr  insidias  ct  laqucos.  In 
gemitu  turturis  intelligite  illas  lacrymas,  quas 
pudor  provocat.  Turtur  enim  dicilur  csse  qiBcdam 
verecuuda  avis,  qusc  non  potesl  nisi  unvHr  tantum 
habcre  marilura,  pro  quadam,  ut  puto,  naturali  ve- 
recundia.  Ideo  dic.t  spoiisus  in  CaiKrcis  animse  ^l^ 
sanctse  :  Gena  tuw  $icut  turturit  {Cani.  i).  Scitis  ^jp 
quia  in  genis  oslcuditur  pu Jor.  Sancta  anima  habet  V 
genas,  id  est  verccundiam  turluris;  quia  ad  omnes 
nlios  amores  verecundatur,  nisi  ad  ainorem-Dei. 
IIIo  oflort  columhani ,  qui  pro  limore  Dci  compun- 
gitur  de  peccaiis  suis,  ct  lacrymas  fuiidit.  Ille  oflerl 
turturcm,  qui  pro  vcrccundin  de  pcccalis  suis  plo- 
rat  anic  Dcum.  Sod  quare  prseccpium  cst  oflerre 
par  turturum  aut  duos  puUos  coIumbaruui?Quia 
debcmus  habcrc  dupliccm  timorein,  ct  dupliccm 
vcrccundiam.  Timorcm  ,  nc  dainncmur  pro  illis 
peccatis,  qux  commisimus;  ei  timorem  ,  nc  adhuc 
in  poccalis  incidamus.  Nam  quamvis  vcrum  sit 
quod  Donrniiis  dimittit  omnia  pcccala  illis  qui  con- 
vcrtunlur  ad  illiini  el  raciunl  pceniteniiam ;  lamcn 
semper  debcmus  timerc;  quia  ncscimus  uiruin  d1- 
gna  sit  noslra  salisfactio.  Ilcrutn  quamvis  lioino 
scntiat  sc  csse  in  bono ,  tamen  quandiu  vivit ,  po- 
test  cadcre  in  maium.  Et  iiico  timcrc  dcbeinus 
sempcr,  ot  in  isto  diiplici  timo'C  flere  coram  Deo  : 
ct  tunc  oflbrimus  duos  puUos  columto.  Iterum  da» 
l>cmus  Iiabcre  dupliccm  pudorem  ;  pudorcm,  quia 
nosmetipsos  pcr  peccala  ct  vitia  contaminaviinus 
ct  corrupimus ;  pudorem,  quia  omnibus  bonis,  qiiae 
nobis  Deus  fecit,  ingrati  fuimus.  Ipsc  iios  creavit, 
iiutrivit,  et  dedit  sensum  ct  intelligeniiam  :  ipse, 
quod  est  supcr  omnia ,  mortem  suam  pro  nobis 
obtulit,  et  tamcn  nos  fuimus  iiigrati  omnibus ,  ct 
insuper  reddidiinus  mala  pro  bonis,  ct  odium  pro 
dilectione  cjus.  Ergo,  fralrcs,  qui  hoc  duplici  pu- 
dore  afiicilur,  ct  lacryroalur,  oflort  par  turturum. 
Pcr  hoc  sacrificium  possumus  siiic  dubio  purgari  : 
ciim  hoc  sacrificio  debemus  filios  nostros  oflerre 
Dco  in  tcmplo,  id  cst  omnia  opcra  noslra  cum  ia- 
crymis  Domino  commendare,  ct  transferre  omncm 
thesaurum  operum  noslrorum,  qiiasi  fiiium  noslruin 
iu  illud  sublime  templum,  sicut  prsecepit  Dominus, 
dicens  :  The$aurizate  vobi$  the$auro$  in  ccelo  {Matth, 
vi).  In  terra  thesaurizat,  ubi  aerugo  et  tinea,  id  est 
superbia  et  vana  gloria,  qui  facil  opera  sua,  noii  in 
tempio  Dei,  sed  in  oculis  hominuni.  Ideo  erigamus 
oninia  opera  nostra  ad  Deum,  ut ,  sicut  ille  pro 
nobis  bodie  in  tcmplo  est  prscsentatus,  ita  nos  illi 
puris  mentibus  ct  actibus  in  illo  coelesli  templo 
prdesenlemur.  Q  lod  ipse  nobis  praestare  dignetur, 
qui  cum  Patre  ct  Spiritu  sancto  vivit  et  regnat 
Dcus,  per  omnia  ssecula  saeculorum.  Amen. 
SERMO  Y. 

IN    NATALl    SANCTI   BENEDICTI. 

Scio  quia  solelis  cum  omni  gaudio  sanctorum 
feslivitales ,  quandocunque  occurrerint,  suscipere, 
et  per  mcmoriam  et  reprxsentationem^  vltae  ct  per^ 
feciionis  eorum  vosmctipsos  ad  spiritualem  (i:v\<^ 


159  B.  AELREDI  AimATiS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  240 

rem  excitare;  lamcn  piilo  quia  fesUvjias  ista  saii-  a  Oageliabalur  animus  ejus?  Et  super  hxc  omnia, 


cti  Patris  nostri  Benedicti  vobis  dulcior  est  casteris, 
et  quod;3m  modo  acceptior  :  non.quodejus  festivi- 
tas  sit  cxteris  altior,  sed  quod  ipse  Pater  noster  est 
aobis  caetcris  sanctis  propinquior.  Nam  in  Cbristo 
lesu  per  Evangeiium  ipse  nos  genuit.  Quidquid 
enim  puritatis  habelis  in  casiilate,  omnem  spiritua- 
leni  dulcedinein  quam  habetis  in  charilate,  omnem 
glQriam  quam  habetis  in  conscientia  vestra  de 
muiidi  contcmptu,  de  laboribus,  de  vigiliis,  de  jc- 
juniis,  de  voluntaria  paupertatc,  de  doctrina  ejus 
est.  Quidquid  in  meditationibus,  in  orationibus,  in 
compunctione,  in  devolione,  cxterisque  spirituaii- 
bus  rebus  proQcitis,  nonne  tolum  vobis  Dei  gralia 
per  ejus  ministcrium  et  excniplum  niinistravit? 


quomodo  unumquemque  propria  flagellabat  con- 
scientia  ?  Quid,  quando  unusquisque  coepit  cogiiare 
vilam  suam,  peccata  sua  :  quam  saepo  propier  ipsa 
flagclla  proprii  cordis  proposuit,  et  dixit :  Nun- 
quam  hoc  faciam  amplius,  nunqnam  amplius  in 
illud  vitium  nie  demergam?  Et  tamen  ministri  Pha- 
raonis,  id  est  iromundi  spiritus  nos  iuipingebaiil 
quasi  invitos,  ut  faceremus  iateres  luteos,  id  est 
immunda  et  sordida  opera  ;  et  sic  aedificaremus  ci- 
vitatem  Pbaraoni,  id  est  diabolo,  in  cordo  nosti  o* 
Quicunque  potest  reconlari  iliani  vlolentiam,  quaui 
patielatur  dc  sua  mala  cousududiiie,  et  videt  sc 
modo  per  Dei  gratiam,  et  doctriiiaiu  U  aii  Bci;eJicii 
liberatum,  ipse  videt,  quia  nobis  niajora  praestitit 


Ideo  ipsc  vobis  caeleris  saiictis  est  vicinior,  ut  non  B  Deus  per  ilium  quam  Judaeis  pcr  Moysen.  Si  coui 


immerito  ejus  fesiivitas  vobis  dcbeat  essejucun- 
dior.  Videte  Israel  sccundum  carncm,  carnales  sci- 
licet  Judaeos  :  qui,  quamvis  sint  de  genere  magno* 
rum  patrum  Abraham,  Isaac  et  Jacoi»,  de  quibus 
Dominus  dicit :  Ego  stcm  Deus  Abraham,  ei  Deus 
haac,  et  Deus  Jacob  {Exod,  iii),  quod  utique  Do- 
minus  dixit  proptcr  eorum  exceliciitiam ;  tamen 
ipsi  Judaei  magis  gioriantur  de  Moysc,  diccnles : 
Noi  Moysi  discipuli  sumus  {Joau.  ix).  Et  apostolus 
Jacobus  in  Actibus  apostolorum  dicit :  Uabel  Moy- 
seSf  qui  eum  prasdicent  per  omnf  sabbatum  in  Spia- 
gogis  {Act.  x\).  Quare  ergo  ipsi  carnalcs  Judaei 
tantum  alTectum  habcHt  erga  Moysen  ?  Puto  idcirco 


paretis  illam  spirituaiem  duicediiiepi,  quam  soielis 
seiiiire  de  Christo,  ilii  mannae,  qtiod  Judaei  mau- 
ducabant  iii  deserto;  si  comparelis  iilas  victorias, 
quas  saepc  habetis  de  spirilualibus  inimicis  vestris, 
per  merita  et  doctriiiani  beati  Bencdicti,  iliis  victo» 
riis;  quas  iiabebaiit  de  liominibus;  videbitis  uti(|uc 
ista  esse  muilo  majora,  quia  suul  spiritualia.  Moy- 
ses  constituit  illis  legeni  et  erudivit,  ut  possent 
terram  promissionis  ingredi,  et  eain ,  quandiu  boc 
sxculum  manet,  possidere.  Beatus  Bencdictus  coii- 
stituit  nobis  iegem  :  quam  si  servaverirous,  in 
ipsuro  cceium,  terram  sciiicet  viventium,  ingredle- 
niur,  et  illud  in  aeternuin  possidebimus.  Lex  ista. 


quod  Dominiis  pcr  ministcrium  Moysi  eduxit  eos  ^  fralres,  regula  iiiius  est.  In  hac  nos  docet  Deo  spi- 


de  terra  i£gyptl ,  traiisduxit  per  mare  Rubrum, 
quod  per  orationes  ejus  manna  de  coelo  acceperunt, 
a^uam  de  petra ;  quia,  iilo  orante,  inimicos  suos 
soperaverunt ;  illo  dante,  legem  acceperunt,  qaam 
8i  servarent,  terram  repromissioiiis  et  acciperem  et 
possiderent. 

Certe,  fratres,  si  bene  videamus  et  inteiiigamus 
quae  nobis  beneficia  Dominus  contulit  per  sanctuin 
Patrem  nostrum  Benedictum,  aperte  videbimus, 
quod  non  minus  eum  debent  diligere  monachi 
quam  Moysen  carnales  Judaei.  Ilios  pcr  ministeriuni 
Moysi  eduxit  Doininus  de  i£gypto ;  nos  pcr  niini- 
sterium  S.  Benedicti  eduxit  de  saeculo.  liii  eranl 
sub  Pbaraone  rege  pessimo ;  nos  sub  diaboio.  Ilii 


rituaiiter  saeriflcare,  spirituaiiter  Sabbatum  ceic- 
brare,  spirituaie  taberoaculum  Christo  in  cordibus 
nostris  fabricare.  Hanc  legem  s1  scrvaverimus, 
erimus,  sicut  ipse  dicit,  haeredes  regui  cceioram. 
Sed  quia  mentionem  fecimus  de  Moyse  et  Pha- 
raone,  de  eorum  yerbis  aliquid  ad  aedificationem 
nostram  in  hac  festiyitate  Palris  nostri  loquamur. 
Sicut  nostis,  cum  filii  Isi^ei  captivi  essent  in 
i£gypto  sub  Pbaraone,  missus  esl  Moyses,  qui  ex 
parte  Dei  diceret  ipsi  iniquo  Pharaoni  ut  dimitte- 
ret  populum  Domini.  Qui  cum  hoc  facere  contein- 
psissct,  plagis  magnis  et  multis  cum  popuio  suo 
percussus  est.  Tandem  propter  istas  plagas  quas 
palicbatur,  dixit  ad  Moyscn  :  //«,  et  in  ista  terra 


in  servituteiEgyptiorum;  nos  in  doiuiniovitiorum.  Dsam/fcafe  Domino   Deo   vestro   {Exod,  tiii).  Cui 


Ministri  Pharaonis  flagellabant  eos,  et  iateres  de 
iuto  exigebant.  Forte  obliti  estis  quae  flagella  pa- 
tiebamini  in  saecuio.  Alius  tendcbat  ad  aiiquem 
hohorero  saecularem,  vel  divitias  :  quae  flagelia  pa- 
liebatur  in  iilis  cupidilatibus?  Quoinodo  flagellavit 
eum  timor,  invidia;  quoroodo  flagellabatur,  quando 
Qon  potuit  acquirere  quod  voiuit;  quando  aiiquis 
alius  hoc  acquisivit,  an  quod  ille  ila  ardenter  in- 
hiavit?  Si  autem  acquisivit,  quomodo  flageiiavit 
eum  timor,  ne  amitteret;  doior,  cum  amitteret? 
Aiius  ad  hoc  tou  inteutione  festinavit  ut  posset 
explere  omnes  voluntates  suas  et  libidines  :  quo- 
mouu  a.em  flageilavit  pessimus  amor,  zeius,  su- 
spicloiies?  Qoid,  qnando  vitia  iliius  per  aliqoem 
iiiscooperhlarsturT  Quomodo   dolebat ,   quomodo 


Moyses  :  Nequaquam,  iiiqu  t»  non  potest  ita  fieri.  Et 
dixit  causam,  quare  :  Abominationes  jEgyptiorum 
immolabimus  Deo  nostro  {Ibid,).  tdeo  iion  poterant 
in  i£gypio  sacrificare  Deo,  quia  aboniinatioiics 
iEgyptiorum  de  bebantsacrificare.  Nam  iicct  pei*  in- 
terrogationcm  legatur  ita  :  Abomiivatioties  JEggptio- 
rum  immolabimus  Deo  nostro,  eumdem  sensum 
habet.  Nam  quia  Pharao  dixerat :  Abominationes 
JEggptiorum  immotabimus  Deo  nostro^  et  subau- 
diendum  est,  in  bac  terra ;  et  subinteliigendom  est : 
Non  potest  ita  fieri.  Ubi  aotem  boc  debeat  ticiu, 
ostendit  Moyses,  nam  addidit :  Viam  trium  dierum 
ibimus  in  solitudine,  ut  immoUmus  Domino  (Ibid.). 
Scitis,  fratres,  quae  sit  JSgyptos,  qois  Pbarao,  qol 
iEgyptii.  Diram  Umen  breviter :  iEgyptus  saecoluro. 


m  SERMONES.  -  SERMO  V.  IN 

Plurao  diabolus,  iEgyptii  vitia  et  peccala.  Sic  ac-  A 
dpile.  FvisUs  in  hac  iEuplo,  sob  istis  iEgyptiis, 
sab  isto  Pbaraone.  Tenebat  vos  diabolus  captivos 
per  aoiorem  mundi»  per  amorem  parentum;  liga- 
bal  vos  propriis  capidilatibas  vestris ;  tenebat  vos 
per  malos  mores  vestros.  Fratres,  quando  vos  di- 
iBltterei,  nisi  eum  Dominus  percussissel?  Sed  quo- 
modb  eum  percussit?  Utique  bona  voiuntale  vestra, 
quam  Tobis  dedit ;  bonis  desideriis,  qu«  vobis  in- 
spiravit;  lionis  cogitationibus,  quas  cordibus  ve- 
•tris  inseruit.  llis  omnibas  pcrcussit  Dominus  dia- 
bolum ;  bis  omuibus  atlriti  sunl  spiritualcs  iEgyptii, 
id  est  vitia  et  peccaU.  Tencbat  vos  lamen  Pharao 
per  malam  consuetudinem  veslrain,  et  non  per- 
misil  vos  illa  cito  viiicula  consuetudiiiis  runiperc. 
Sed  quando  vidit  proposituiu  vestruin  pr»vale:c,  ^ 
quid  ait?  /<«,  et  in  ierra  uta  sacrilicale  Doouho 
{Exod,  viii).  Miror,  fratres,  miror,  si  noii  omnes 
istJim  voccm  audistis,  sive  pcr  diabolum  occulte  in 
cordibus  vcstris  ;  sive  apcrta  voce  per  aiiquod  ex 
roembris  ejus.  Vis,  inquii,  servire  Domino?  Ikne. 
Munquid  ideo  necesse  habes  diinittere  possessio- 
nes  tuas,  ecciesias  tuas,  diviiias  tuas?  Ilic  servi 
DeOy  hic  age  pcsnitentiam  ;  de  ipsis  rebus  tuis  scrvi 
Deo ,  fac  eleemosynas.  Puto  quia  recognoscitis 
i^uae  dico.  Quam  multi,  fratres,  per  istam  vocem 
decepti  sunt,  noviinus,  experti  suinus.  Scimus  ali- 
quos  l)onam  voiunlalem  concepisse,  Ormiier  pro- 
pofuisse  quod  sxculum  relinquerenl,  et  pene  jam 
laeiel>ant.  Sed  audierunt  istain  voccm  Pliaraonis;  p 
audierunt,  ei  consenseriiiit.  Coeperunt  velle  vivere 
qoasi  religiose  in  saecuio,  sed  decepii  sunt.  Nam  in 
prislinis  vitiis  corruerunt,  et  bypocrisin  superad- 
diderunl.  Nec  mirum.  Magna,  frutres,  magiia  praesuin- 
pUo  esl«  in  ipsis  divitiis,  et  deiiciis,  et  bonorilius, 
¥e]leage)repoenitentiam ;  perquasdi\itias,etdelicias, 
el  liODores  in  iila  horrenda  crimina  ceciderunt. 

Non  sic,  fratres,  non  sic  :  eundum  est  pcr  viam 
irium  dierum  in  solitudinc,  ut  possimus  sacrificare 
Domino  Deo  nostro  abomiuationes  iEgyptiorum. 
Fortassis  ipsa  poenitentia  pertinet  ad  abominalio- 
net  iEgyptiorom;  ideo  non  potuerunl  illi  inter 
ifigyplios  hoc  sacrificiuin  offerre.  Sed  primo  vi- 
deamus  qu»  siiil  istae  tres  dietae.  Prima  dieia  est, 
relinquere  saeculum;  secunda,  relinquere  viiia  et  ^ 
peccala,  el  mores  in  meiius  mutare ;  lerlia,  rclin- 
queie  propriam  voluiitatem.  Quicunque  has  tres 
dlelas  perlicit,  poterit  al)ominationes  iEgyptiorum 
immolare  Domino.  Et  videte,  fratres.  Muiti  sunt, 
qui  dimitiunl  divilias,  el  honores  mundi,  et  qiiasi 
auius  diei  se  elongant  de  saeculo;  sed  quia  noiuni 
adhvc  deserere  malos  mores  suos;  sed  suut  su- 
perbi  sicul  prius,  luxuriosi  sicut  prius,  amari  sicul 
prhu,  iracundi  sicut  prius ;  nequaquam  duas  dietas 
perfiduDl,  el  ideo  non  suiit  idonei  ul  Deo  sacrili- 
ceul.  Sunl  etiam  alii  qui  utrunique  faciunt,  id  esl 
diviiias  ei  honores  deseruiit,  el  a  prisUnis  crimi- 
i.ibos  se  abstinenl :  sed,  quia  per  seipsos  secedunl 
hL  aliituam  siivam,  vel  in  aiium  aliquem  locum,  el 


NATALI  SANCTl  DENEDICTI.  242 

manducant  quando  volunt,  jejunant  quanilo  vo- 
lunt,  vigilant  quando  volunt,  dormiunt  quando 
volunt,  laborant  et  quiescant  quando  volunl;  sine 
dubio  tertiam  dletam  non  perficiunt.  Sed  et  illi  qui 
sunt  in  congrcgatione,  et  videntur  reliquisse  suam 
voluntatem,  si  adhuc  quaerunt  quasdam  libertates» 
ut  possinl  exirc  de  claustro  quando  volunt,  loqui 
quando  vohint,  hborare  quando  volunt,  esse  in 
lectione  quando  voiunt;  et  quidquid  possunt,  et 
quantuni  possunt,  trabunt  ad  propriam  volunta- 
tcm  :  nec  isti  tertiam  dietam  perficiunt.  Non  dico 
omnes  qui  habeiil  islam  libertatem,  sed  iilos  qui 
istaro  libcrtatom  quxruut,  et  in  illa  delectantur. 
Nam  aliqut  excuni  aliquaiido,  el  loquuntur  et 
quaedani  faciunt,  quibus  omnia  ista  magis  oiicri 
sunt,  quain  dcleclaiioni  :  et  libentius  iii  quiete  cs- 
sent.  llle  crgo  pcrfecte  egressus  cst  de  iEgypio, 
qui  istas  tres  dietas  perfecit;  qui  primo  sicut  scmeL 
exlerius  reliquil  divitias  mundi,  ita  quolidie  ct  ju- 
giter  ab  aniino  suo  illas  abjicit,  ct  scmper  aniinum 
suum  liberum  ab  oiiini  cupiditate  et  ambiiione 
ostendit  Domino,  dicens  cum  B.  Petro :  Ecce  no& 
reliquimui  omnia  (Mailh,  xix).  Qui  postea  vitam 
corrigit,  el  vitiis  quibus  subjacuit  in  saeculo  viri- 
liter  resistit.  Qui  posirenio  toiam  propriam  morti- 
ficat  voliintatem,  ct  quidquid  faccre  debet,  ei  se- 
nioris  sui  pendet  arbitrio. 

Et  certc,  fratres,  S.  Moyscs  docuit  filios  Israel 
iilas  trcs  dic^as  corporales,  per  quas  veneriint  ad 
Ulum  locum,  ubi  corporaliter  Domino  sacrificabanl. ' 
Vos  autem  B.  Patcr  Benedictus  istas  tres  dietas 
spirituales  docct,  ct  viam,  per  quam  potcritis  islas 
dictas  pcrficere,  satis  apcrte  oslendit.  Nam,  sicut 
nihi  videtur,  prinia  dieta  pcrficitur  per  viain  mor- 
tificalioiiis ,  tertia  per  viam  obcdientiae.  Aiidite 
beatum  Bcnedictum  istain  viam  nobis  demonstrau- 
tem  {ReguL,  cap.  7} :  Primui,  inquit,  hunUlitatii 
gradtts  est^  timor  Domini.  Et  sicut  mihi  videtur, 
primum  humiiitaiis  indicium,  est  contemptus  divi- 
tiarum  et  l)onorum.  Nam  quandiu  homo  servat  et 
tenet  divitias  et  honorcs  mundi,  potest  forte  esso 
humilis,  sed  iion  iia  apparet  ejus  bumilitas;  ideo 
per  priinum  gradum  hurailitatis  pcrvenilJionio  ad 
primum  indicium  huinilitalis.  Et  utique  unusquis- 
que  potest  hoc  videre  in  semetipso ;  quomodo  enim 
possetis  diviiias  vestrasel  possessiones  deserere, 
quomodo  istam  dietam  fecissetis»  nisi  timor  Domini 
vos  urgcret?  Timor  ergo  Domini  est  via,  qua  ibla 
prima  dieia  pcrficitur.  Sed  dicit  aliquis  :  Quomodo 
istam  dietam  perfeci,  qui  nihil  reliqui  ?  quia  enim 
uihii  habui  in  sxculo,  nihil  reiiqui.  Quicunque  hoc 
cogitat,  respondeat  mihi,  quando  fuit  in  saeculo, 
utrum  aliquas  divitias  concupierit,  utrum  secuu- 
dum  posse  suum  acquisivit,  quod  potuiu  Si  ergo 
et  cupidit^iem  reliquit,  utique  primam  dietam  bene 
perfecit.  Jam  vero  viam  secundae  dietae  videamus, 
ei  per  eam  lilienter  incedamos.  Ipsa  esl  carnis 
moriificatio.  Ail  B.  Benedictus  {Ibid.)  :  Seeundut 
humititati$  gradu$  e<l,  $i  qui$  ^ropriam  non  amwu 


«45  B.  AELRCDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  l.  —  ASCETICA.  214 

wluntatem,  desideria  carnis  non  delectetur  implere.  A  puUnlquod  praehtus  propter  inYidiam  eos  contein 
Haec  est  plane  via,  qua  possumus  alleram  dietam 
implere»  id  est  pristina  vitia  vitare»  si  videlicet  per 


vigilias,  et  jejunia,  et  labores,  desideria  carnis 
mortiflcemus.  Nemo  dicat :  Fprtis  sum,  castus  sum, 
sapiens  sum,  noo  babeo  necesse  laborare,  vigilare, 
jejunare.  Nunquid  sapientior  Paulo,  nunquid  for- 
tior  B.  Benedicto?  Paulus  castigat  corpus  suum  et 
in  servitutem  redigit,  sicut  ipse  dicit :  In  fame  et 
$iti,  in  tabore  et  arumna  (II  Cor.  vi),  ct  lamen  vi  • 
dct  aliam  lcgein  in  inembris  suis,  repugnantem  legi 
menlis  sux. 

Divus  quoque  Benediclus  aliquot  annis  vitam 
suani  pane  et  aqua  transegit :  el  tamen  vix  ten- 
tationein  iibidinis  evasit.  Nam  pene  superalus  est ; 
hac  nocte  id  le<.tum  est,  sicut  audistis.  Ilii  sic, 
et  tu  nescio  quibus  deliciis  et  vanitatibus  inten- 
tus,  putas  te  spurcitiam  carnis  posse  evadere? 
Qui  ergo  voLuerit  abstinentlae  dieiam  pcrficere, 
desiJeria  carnis  non  de!eciai  iinplere.  Jam  vero 
de  via  tertiae  dictae  audiamus  quid  d  cat  sancius 
Benediclus  (Ibid,) :  Jerfius,  ait, /mmi/t/aru  ^ra- 
du$  eslf  11  71115  pro  Dei  amore  umni  obedientia  se 
$ubdat  majori.  Hoc  modo  utique  liomo  cx  toto  re- 
liDquit  seipsum,  et  iradit  Deo ;  si  omni  obedientia 
se  subdat  alteri,  ut  neque  manducelsecundum  suam 
dispositionem,  ncquejejunet,  iieque  laboret,  quando 
Ipse  voluerit,  sed  quaiido  alter  prxcipit ;  et  sic  de 
omnibus  aliis  rebus,  non  suam  sedralterius  sequi 


nat.  Tales  nondum  abominationes  iEgyptiorum  offe- 
ruut  Domino. 

Sed  videte  quod  S.  Benedictus  nos  docet  istas 
abominationes  iEgyptiorum  offerre.  Postquam  de  il- 
lis  tribus  gradibus  bumilitatis  docuit  nos  viam,  per 
quam  illas  tres  dietas  perficcre  poterimus,  sutim 
de  ipsis  abominationibus  iEgyptiorum,  quas  det)e- 
mus  offerre,  subjunxit  (ibid)  :  Quartus  humilitati$ 
gradus  est^  $i  in  ip$a  obedientia  duri$  et  contrariis 
rebu$f  vel  quibu$tibet  irrogati$  injurii$  tacita  con^ 
$cientia  patientiam  amptectatur,  Et  ibidem  :  Qui  ptr- 
eu$si  in  maxilla  prabent  et  aliam  :  angariati  miHia" 
riOf  vaduntet  duo,  et  fal$o$  fratres  $u$tinent^  et  per- 
$ecutionem.  Hae  sunt  plane  abominationes  iEgyptio- 
"  rum,  quia  ista  omnia  abominatur  iEgyptius,  id  est 
animus  saecularis.  Valde  enim  turpe  arbitratur,  noii 
solum  si  paticnter  sufieit  injurias,  sed  etiam  si  se 
non  vindicatquantum  polest.  Ista  sunt  sacrificia 
grata  Dco  :  in  qiiibus  sacrificiis  occiduntur  iila,  quae 
mundus  coiit  et  diligit.  Merito  ait  sanctus  Moyses : 
Quod$i  mactaverimu$  ea,  quat  colunt  jEgyptii^coram 
et«,  lapidibu$  no$  obruent  {Excd.  viii).  Quid  coluiit 
iEgyplii?  Utique  divitias,  honores,  aurum,  argeii- 
tum,  delicias  venlris,  et  gulae.  Isla  coluiit  iEgyptii : 
quicunque  iEgyptius  ista  habei,  superbit,  et  exiol- 
lit  se  siipra  alios.  Qui  autem  ista  non  habent  vene- 
nfntur  et  colunt,  et  quasi  adorant  eos  qui  isla  ba- 
bent,  et  beatos  eos  dicunL  Unde  dicitur  in  Psalmo : 


tur  volunlatcm.  Qui  has  tres  dictus  perfecit,  opor>  q  Ove$  eorum  feto$a^  abundanle$  in  egres^ibu$  $ui$; 
tei  ut  sacriiicet  Deo  abominaiiones  iEgyptioninr, 
id  est  ea  qiiaeiEgypliiabominaiitur,  et  oJio  habent. 
^gyplii  suiit  d.Ieciores  mundi,  saecularcs  et  vi- 
liosi;  Qtii  lcetantur cum  mate  fecerint^  et  ex$uAant  in 
rebu$  pe$simis  (Prov.  ii)  :  et  quaf.do  expleverint 
roala  desideria  sua,  gaudcnt,  superbiuiit,  nesciunt 
erubescere,  noluiit  poenitere.  Abomiiiationes  ergo 
iEgyptiorum  sunt  amaritudo  poe:;itenli£,  luotus  do- 
loris,  voluiitaria  paupertas,  et  sui  ipsius  despectus. 
Has  abouiinaliones  iEgyptiorum  immolarc  debeinus 
Domiiio  Deo  nostro.  Poeniie.a  nos  de  peccatis  no- 
'  stris,  lugeamus  et  plorenius  peccata  nostra  qua; 
fecimus  et  facimus,  ut  in  lacrymis  poenitentiae, 
quasi  in  amaris  et  salsis  aquis  iEgypti,  id  est  vi- 
lia  et  peccata  uostra  submergaittur,  pereant  et  de- 
leantur.  Amplectamur  etiam  paupertatem,  viles  si- 
iDus  et  despecti  in  oculis  noslris,  et  veraciter  sicut 
perfecte  egressi  de  iEgypto.  abomiiialiones  i£gy- 
tiorum,  immolabimus  Domino  Deo  nostio ,  et  pla- 
cebil  ei  sacrificium  nostrum.  Sunt  autem  quidam, 
qui  postquam  saeculum  reiiquerunt,  vel  de  ceiisu 
•uo,  vel  de  dericatu  suo,  vel  etiam  de  divitits,  vel 
miitatibus  in  nobilitale  et  honore  saeculi,  quas  re- 
iiqaerunt,  superbiunt,  et  putant  quod  magis  de- 
l>eaut  honorari  quam  alii.  Yolunt  ut  praelatus  suus 
eosYocetad  consilia  sua;  plus  eos,  quamcaeteros 
honoret ;  in  omnibus  dispositionibus  suis  se  vo- 
lont  intromittere :  si  aiiqua  sine  eorum  consilio  or- 
dinaotur  vel  disponuntor,  indigoantur,  irascuntu  r 


^oi^  ecrum  cra$$<B.  Non  est  ruina  macerite,  neque 
tranKitus,  neque  clamor  in  platei$  eorum  (P$at. 
cxLiu).  Ista  e^t  felicitas  iEgyptiorum  :  et  alii  iEgy- 
ptii,  qui  ista  non  habcnt,  istos  bealificanl,  et  di- 
cunt,  quod  addit  Propheta  :  Beatum  dixerunt  popu- 
/um,  cift  hasc  $unt  (ibid.).  Ista  omnia  quicunque  vo  - 
luerint  iiiterticere  in  aiiimo  suo  inter  ipsos  saccu- 
Lares,  hoc  est  coniemnere  divitias,  honores,  deli* 
cias,  et  vivere  parce,  sobric,  casie  et  rciigiose : 
slatim  iEgyptii  lapidibus  eos  obruunt,  id  est  duris 
conviciis  eos  insectantur.  Alius  vocat  eum  dece- 
ptorem,  alius  hypocritam.  Ideo  sap.eiis  consiiium 
habuistis^  qui  egredientes  de  iEgypto,  per  praediclas 
tres  dietas  venistis  in  solitudinem.  Sed  quid  est, 
D  venisse  in  solitiidinem?  Omnem  istum  roundum 
pro  desertohabere,desiderarc  patriam  suam,  tantuni 
habere  de  hoc  mundo,  quantum  sufficit  ad  istam 
viam  perficiendam,  non  quantum  caro  cupit.  Of- 
ferte  igitur  sacrificia  Deo ;  occidite  in  vobis  ea  qu» 
amat  mundus ;  ainate  esse  viies  pro  Gbristo,  pau- 
percs  pro  Christo,  abji*cli  pro  Christo.  Hoc  docet 
beatus  Patcr  noster  Bjnedictus.  Sequimini  vestigia 
ejus,  doctrinain  ejus,  ut  ipse  vo::  dignetur  inter 
syos  agnoscere,  quasi  pastor  ovcs,  pater  tilios, 
roagister  discipulos  ;  quatenus  ,  intervenientihus 
ejus  roeritis,  perveniatis  ad^ascua  aeternae  feiici  • 
tatis,  ad  haereditatem  servoruni  Dei,  ad  gaudia  di- 
scipulorum  Christi,  praestante  eodero  Doromo  no- 
stro  Jesu  Christo,  qui  curo  Palrc  ct  Spiritu  sancto 


S45 


SERMO^ES.  —  SERMO  VI.  IN  NATALI  SANCTl  BENEDl€Tf. 


246 


yivUet  regiiatDeus,  peromnia  ssecula  saeculorum.  A  reprobain  viiani   ducil,  per  ipsam   ad  geliennam» 


Amca. 

SERMO  ¥1. 

IN  EODEM   FESTO  II. 

Quia  hodie  celebramus  transitum  sancli  Patris 
Ii08tr4  Benedicti,  oportet  ut  de  co  aliquid  loqua- 
mur,  maxime  quia  vos  avidos  intuemur  ad  audien- 
dum.  Ad  hoc  etiam  tanquam  honi  filii  convenistis 
iu  unum  ut  de  Patrc  vestro,  qiii  in  Chrislo  Jesu 
per  Evaiigelium  vos  genuit,  audiatis.  Quia  igitur 
eum  transissecognoviinus  ;  undeetquo  Iransiit  vi  * 
dcamus.  Transiit  utique  iiide,ubi  nos  adhucsumus; 
et  eo  transiit,  quo  nos  necdura  pervenimus.  Et  ta- 
nien  licit  corporaliter  non  sumus  illic,  quo  transit 
iile;  nos  spe  et  amorc  sumus,  juxta  illud  Rcdem- 


et  ad  mortem  tcndit  sempiternam.  Et  Iidrc  est  via 
peccatorum  :  de  qua  in  primo  psalmo  agitur, 
dicente  David  :  Beatus  rir,  qui  non  abiit  in  con- 
siiio  impiorum^  el  in  via  peccatorum  non  stetit  {P$ai. 
i).  Per  hanc  viam  malam  iiur  in  mortem  peccato- 
rum  pessimam  :  de  qua  alibi  ait  idem  Propheta : 
Mors  peccatorum  pessima  (Psai,  xxxiii).  Rectisslme 
quidem  peccatorum  mortem  dicit  fore  pessimam, 
quorum  viam  consial  essemalam.  Ut  enira  ait  Apo- 
stolus  :  Maii  semper  proficiunt  in  pejus;  errantes^  et 
atios  in  errorem  mittentes  {II  Tim.iu).  Etideo  mors 
peccatorum  dicilur  pessima,  quia  eo  usqiie  perdite 
viveiido  in  maliiiam  perficiun!,  quousque  pessimi 
eflecti,  succidi  et  in  igiieiu  projici  mcrcnntur.  Sed 


ptoris  nostri :  Ubiest  Tlfesaurus  tuus,  ibiestet  cor  ^  beatus  Paler  Beiiedictus  banc  viam  non  tenuit.quia 

tuum  {Malth.  vi).  Unde  et  Apostolus  :  Nostra  con- 

versaiio  in  codtis  est  {Phiiip.  iii).  Nam  et  ipse  S.  Be- 

nedictus  cum  hic  corporaliter  viveret,  iii  illa  coele- 

sti  patria  cogilaiione  et  aviditate  conversa' alur. 

Ti-ansiit  ergo  Pater  noster  S.  Bcnediclus   bodie  de 

tejris  ad  coeluin,  dc  carcerc  ad  rcgnum,  de  mortc 

ad  vitam,  de  miseria  ad  gloriam,  de  vita  bac,  quae 

n*ctius  mors  dicenda  est,  ad  terram  viveniium  fe- 

liciter  transmigravit.  Bene  dico    quod   ad  tcrram 

vivenlium  transiit;  quia  h;£c  vita  non  est   vivcn- 

tium,  scd  morientium.  Omiiia  quippe,  quae   siipra 

dixiniUs,  mors  scilicct,  etcarcer,  el  miseria,  iiive- 

iiiuntur  in  hac  vita;  imo  omnia  haec  prsesens  vita. 


reprobam  vitam  non  duxit,  sed  illam  tenult,  de  qiia 
dicitur  :  Via  juslorum  recta  est  {Isai.  xxvi) :  quae 
licet  arcta  sit,  ad  vitam  tamen  ducit.  Haec  autem  vla 
initio  quidem  arcta  est  :  nam  postea,  ut  ipse  B. 
Benedictus  iii  Reguia  siia  docet,  curritur  incnarra- 
bili  dilectionis  dulcedine  via  mandatorum  Dei.  In- 
choantibus  qiiidem  arcta  esl:  qualis  erat  David, 
cum  diceret  :  Propter  verba  iabiorum  tuorum  ego ' 
custodivi  vias  duras  {Psai.  xvi).  Sed  nunquid  hic 
Propheta,  quia  arctam  in  initio  invenit,  ideo  aut 
deseruit,  aut  deserendain  judicavit?  Absit!  Imo  tan^ 
diu  lenuit,  doncc  satis  huic  dissimilero  senteutiam 
proferre  potuit.  Ait  enim  alio  loco  :    Viam   matw 


Nam   si  mors  non  csset,  Aposlolus  Pauiusnequa- ^  ifafortfm  fKorum  cucnrri,  cum  diiatasti  cor  meunt 
qi^Ain  diccret:  Quotidie  moriorper  vestram  gioriam^      {Psai  cxviii). 


fratres  (/  Cor,  xvi).  El  illud  :  Infeiix  ego  homo  :  quis 
tne  liberabit  de  corpore  mortis  hujus  ?  {Rom,  vii.) 
Manifestissime  haiic  vitani  mortem  vocat ,  ct  in 
corpore  vivere  mori  dicil.  Quod  aulem  carccr  di- 
catur  Psalniista  testatur,  tliceiis  :  Educ  de  carcere 
animam  meam  {Psai.  cxli)  ;  quod  autein  vita  haec 
misera,  imo  ipsa  miseria  sit  qiiamvis  qiiotidiana 
miserarium  nos  doceant  expcrimenta,  heatus  lamen 
David  eam  lacum  iniserise,  lutumque  iaecis  vocat, 
ctseereptum  jam,  quia  cripicndum  noverat,  cum 
ingenii  gaudio  proclanial :  Exaudivit  preces  meas^ 
et  eduxit  me  de  iacu  miserias^  et  de  iuto  fcecis 
(Ptai.  xxxix). 


Ilanc  etiam  viain  ^beatus  Benedictus  in  initio 
conversionis  suae  arct.im  reperil ,  et  in  fine  latis- 
siinam  iiivcnit.  Nunttuidei  non  arcta  fuit,  cum,  sio- 
ut  in  Vita  ejus  legiinus,  ne  libidini  consentiret,  seso 
in  spinas  projecit?  Sed  cum  arctam  invenil,  quid 
fecil?  Nunqiiid  ab  ea  declinavit?  Imo  eam  tenuit, 
ct  iii  ca  viriliier  stetit.  Fecit  prior  ipse  quod  docuit, 
ut  nos  sequaces  suos  posset  docere  quod  fecerat. 
Ut  cuim  dicit  de  eo  sanclus  papa  Gregorius  (Diai,^ 
cap.  36),  sic  vixit,  utdocuit;  nec  aliler  poluitdo- 
cere,  quam  vixit.  Quani  ergo  viriliter  in  via  Dei  ste- 
tit,  ex  ipsius  verbis  possuinus  colligcrc;  quia  in 
Regula  sua  nionet,  ne  quis  tiinore  perierritus  viam 


Sed  quia  unde,   et  quo   transiit  scimus,  etiam  D  salulis  refugiat;  quam  nisi   angusto  tramitc  non 


qua  transiil,  videamus.  Nihil  enim  eum  sequi  cu- 
pientibus  scirc  prodest,  unde,  et  quo  transiit,  nisi 
etiam  quain  transiit,  sciant.  Per  Christum  ulique 
transiit  ad  Christum  ;  per  (idem  Jesu  Chrisli,  quae 
in  eo  operabatur  per  dilectioiiem,  transiit  ad  spe- 
ciem,  et  contemplaiionein  Jesu  Christi,  in  qua  bo- 
norum  oninium  desiderium  satiatur.  Viaergoejus 
Christus  fuit,  qui  dc  so  in  Evangelio  ait :  Ego  sum 
vta,  verilas  et  vita  {Joan.  xiv).  Per  ipsum  transiitad 
ipsum,  quia  ipse  vita,  quia  via.  Via  rectissima  ejus- 
dem  etiam  Patris  nostri  opiiiua  couversatio  fuit. 
Via  vitae  illius  sanctitas  fuit,  Nam,  ut  ait  l>eatus 
Gregorius,  nil  est  aliud  prxsens  vita  ,  quam  via 
qua^dam.  Qui  ergo  bene  et  laudabiliter  vivit, 
ad  Deum,'  et  ad  vitam  sctcrnam  transt  qui  aulein 


esse  incipiendam,  expcrieniia  ipsa  didicerat,  Nove- 
ral  cnim  quod  quainvis  arctissiina  foret,  ad  vi- 
tam  tamen  duceret,  sicut  ait  ipse  Dominus  noster  : 
Arcta  est  via^  quce  ducit  ad  vitam;  et  pauci  sunt^  qui 
ambuiant  per  eam  (Matth.  vii).  Ad  qiiam  autem  vt- 
tam  ducit  haec  via,  ipse  Dominus  in  alio  loco  do- 
cet,  dicens  :  Ilac  est  vita  osterna,  ut  cognoscant  te 
verum  Deum,  el  quem  mtiisf t,  Jesum  Christum  (Joan, 
xvii).  Haec  est  ergo  via,  per  quam  Isaac  profectum 
legimus,  quae  ducit  ad  puteum  videntls  et  viventis. 
De  hac  etiam  via  dieitur  in  libro  Sapientiae  :  Jus  • 
lortim  semita  quasi  iux  spiendens  crescit  usque  ad 
perfectum  diem  (Prov.  iv).  Hanc  viam  timor  gehen- 
nalis,  qui  et  servilis  dicitur,  angustat,  charitas  per» 
fecta  dilatat.  Quandiu  enim  quls  timei  ia  ^v^  ^^v^ 


m 


B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PAES  f.  —  ASCETICA. 


S48 


difficultalem,  p^tilur,  el  senlCt  asperitalem.  Quaudo  A  cariialiter  deaiderabant,  sed  illaro  quam  Propheia 


Hutem  ud  cbaritatem  pervenit,  qu»  perfecta  Ibras 
mittit  timorem,  tunc  cum  ingenti  gaudio  illud  Apo- 
stolieum  proclamat :  Bonum  certamen  certavi^  cur" 
svm  eonsummavi^  fidem  servavi  {II  Timot,  iv).  £t  il- 
lud  Davidicum  :  Viam  mandatorum  tuorum  cueurri^ 
cum  dUatasti  cor  meum  (Pm/.  cxviii).  Jam  qui 
talem  Gbristum  babet,  cum  Paulo  dissolvi  deside- 
rat,  et  esse  cum  Christo  (P/it7t>.  i) ;  Imo  gravis- 
«une  tolerat,  diutius  separari  a  Clirislo,  dicens  quo- 
tldie  cum  lacrymis  iliud  psalmi :  Vsqueqno^  Do- 
mine,  obliviiceris  me  infinem?  (Pial.  xii.)Et  cum 
Habacuc :  Vsquequo^  Dominey  c^amabo^  et  non  ex^ 
audies ;  vociferabor,  ad  te,  vim  patiens^  et  non  sal- 
xMs?  (Habac,  i.)  Per  banc  viam  trausiit  S.  Bene- 


sperabat,  qui  dixit :  Credo  videre  bona  Domini  in 
terra  viventium  (Psal.  xxvi).  Et  de  qua  Dominus  : 
Beati  miies^  quoniam  ipsi  possidebunt  terram  (Mattlu 
Ti).  Ipse  repletus  non  tantum  Moysis  spiritu,  sci! 
etiam  quodammodo,  ut  quidam  ait,  omnium  justo- 
rum  spiritu  plenus,  boc  spirituale  taberiiaculum 
coiibtruxit  de  oblationibus  liliorum  Israel.  Iii  Rcgula 
cjus  refulgel  aurum  beatissimi  Augustini,  argen- 
tuni  Hieronymi,  bis  liiictus  coccus  Gregorii ;  sed  et 
sententi»  sanctorumPatrum,  quasi  lapidcs  preiiosi, 
quibus  oninibus  boc  cceleste  anlificium  decoratur. 
Vos  enim,  fratres,  vos  estis  tabernuculum  Dei,  vos 
lempluHi  Dei,  dicentc  Apustolo  :  Templum  Dei  san- 
ctum  est^  quod  estis  vos  (I  Cor,  iii).  Templum  ideo. 


dictus,  ui  diximus,  de  morte  ad  vilam.^le  iEgypto  B  quia  in  aeternum  regnabit  Dominus  in  vobis.  Adhuc 


ad  terram  repromissionis,  id  est,  de  tenel)ris  bujus 
mundi  ad  Jcrusalem,  qu»  est  visio  pacis.  Et  certe 
feliciter  transiit,  quia  laudabiliter  vixit.  Transiit 
aamque  cum  Moyse,  ut  Tideretillam  magnam  vislo- 
nem ;  non  quomodo  rulms  arderet  et  non  eombure» 
retur,  sed  quomodo  beali  angeli,  et  aequales  angelis 
aancti  Dei  semper  amore  ardeant,  et  in  eis  nunquam 
amor  refrigescat.  Transeamus  et  nos,  charissimi, 
ad  videndam  hanc  magnam  visionem.  Sequamur 
vesligia  sancii  Patris  nostri  Beiiedicli.  Eeclissimam 
habemas  viam,  qua  illuc  perveniamus ;  Regulan 
videlicet  et  doctrinam  ^us.  Hanc  si  sicut  dcbemus, 
tenuerimus,  et  si  in  ea  perseveraverimus,  sine  du- 
bio  illuc,  ubi  est  ipse,  et  nos  perveniemus.  Quod 
ut  possimus  per  merita  ei  intercessionem  S.  Be- 
uedicii  prsesiet  nobisgraiia  Redemptoris  nosiri  Jesu 
Christi,  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  et 
regnat  Deus,  per  omnia  sjecula  s«cuIorum. 
Amen. 

SERMO  VH. 

IN  EODEM  FESTO  111. 

Sa^po  audivit  chariias  vestra,  fraires  charissi- 
mi ,  quod  sanctus  Moyses  posteaquam  eduxit 
fllios  Israel  de  terra  iEgypti ,  conslruxit  tabema- 
culum  in  eremo «  ex  oblationibus  flliorum  Israel 
(Exod.  xxxv).  Ofllerebanl  euim  ei  alii  aunim,  alii 
argenlum,  alii  lapides  preliosos,  et  alii  animalia , 
quae  non  sunt    modo  necessario  commemoranda. 


auiem  tabernaculum,  quia  peregrinatur  in  vobis, 
esurit  iii  vobis,  sitit  in  vobis.Adbuc  fertur  taberna  < 
culiim  istud  ministerio  levitarum.  Scd  alii  portaiit 
propriis  liumeris;  alii  solalio  boum  et  plaustrorum. 
llli  porUnt  tabernaculum,  qui  praeceplum  illud 
Moysis  nostri  intente  implent  (Regul.  cap.  It)  : 
Infirmitates  suas  sive  corporumy  sive  morum  pa* 
ticntissime  toierent;  obedientiam  sibi  certatim  im- 
pendant.  Sed  illi  propriis  humeris  porlanl,  qui 
nuUum  terreni  cominodi  solatium  exspectantes, 
illud  quod  in  codem  versicnlo  sequiiur,  sedule 
pensant.  Chrisio  omnino  nihil  prasponant  (ibid,).  Illi 
portant,  sed  non  propriis  humeris,  qui  Regulae  qui- 
dein  observationes  custodiunt,  sed  hic  aliquid  trans« 
itorium  sperant,  dignitates,  honores,  vel  aliquid 
hujusmodi :  el  ideo  hac  spe  frustrati,  qiiasi  solaiio 
plaustrorum,  dcponunt  tabernaculum  et  receduut. 
Per  plaustra  enim  temporalis  honor  exprimitur. 
Alii  item  porlant,  sed  non  propriis  humeris;  sed 
soiatio  boum,  id  est  praelatorum  :  volunl  enim  sibi 
a  pnelatis  suis  semper  adulari,  et  aliquid  tempo- 
ralis  favoris  exhiberi.  Uiide  si  forte  coniigerit  cis 
vel  durum  aliquem  ab  cis  audire  sermonem,  quasi 
solatio  suo  frustrati,  vel  omnlno  deponunt  taberna- 
culum,  vel  cuni  murmure  portant.  De  quibus  Apo« 
stolus  :  Erit  enini  tempus,  cum  sanam  doclrinam 
non  sustinebunt^  scd  ad  sua  desideria  coacervabunt 
sibi   magistros,  prurientes   auribus   (II  Tim.   iv). 

libidinis,  iu  ipsi  qua^ 


Sed  hoc  videndum  ,  quia  ,  sicut  dicit  Apostolus,  ^  Sicut  eiiim  adulteri  pruritum 
omnia  hasc  in  figura    contingebant  (1  Cor,    x);      runt  pruritum adulationis. 


HQS  fuimus  In  spirituali  quadam  iEjjypto  quando 
fDlmug  In  saeculari  conversationc.  iEgyptus  quippe 
Interpretatar  tenebrm.  Iniquiutes  et  peccau,  et  in 
his  mentis  obstinailo  densae  tenebrae  sunt.  In  his 
noi  aliquando  fuimus,  quorum  etiam  participatione 
nos  ipsi^  tenebrae  facti  sumus,  dicente  Apostolo  : 
Fuistis  alsqumuio  tenebrce  {Ephes.  v).  Ut  autem  es* 
aemus  lux  iu  Domino,  constituit  nobis  quemdam 
Moysen,  quemdam  legislatorem,  sanctum  scilicct 
Patrem  nOstmm  Benediclum,  cujus  hodie  fesluro 
celebramus,  cujus  seieiiiia  et  industria  transimus 
per  eremum  muiidi  bujus,  ut  veniamus  in  terram 
ramromiisienis,  non  illam,  qoam  carnales  Ulii  Israel 


Hoc,  fralres  mei,  hoc  patitur  hoc  Ubernaculum, 
quandiu  porutur  per  eremum  saeculi  bujus,  donec 
iniroducatur  in  terram  promissionis,  et  de  Uber- 
naculo  fiat  templum,  et  dedicetur  a  vero  Salomone 
sepiem  diebus  et  septcm  diebus,  id  est  duplici  re- 
quie,  duplici  perrectione,  cum  datae  fuerint  singu- 
lis  stohe  binae,  immorulius  scilieet  corporis,  et 
anima».  beatitudo.  Sed  jam  nos,  fratres,  si  sumus 
spirltuales  filii  Israel,  si  spiritualiter  egressi  su- 
m«8  de  terra  iEgypti»  offbramus  slnguliy  oiEwramot 
omnes  ad  eonstruciionem  hujus  ubemaculi»  et 
vnusquiaque  ex  eo  quo J  abundat.  Vnusquitque  euim 
proprium  donum  habetex  Deo:  alius  sie^  alius  ura 


S49 

sk  (1  Cor.  th). 


SEIOIONES.  —  S£RIIO  TII.  IN  NATALI  SANCTI  BENEDIGTI. 


iSO 


Alius  plus  potest  oflerre  laboris,  A  non  crant  nobis  mitaies  coufugii.  Nunclicctegressi 


alius  plas  vigilianiiD,  alius  jejuniorum,  alius  ora 
Cionam,  alius  plus  leclionum  yel  meditationum. 
Fial  ergo  unum  tabemaculum  ex  omnium  oblaiio- 
nibaSy  ot  secundum  legislatoris  nostri  praeceptum, 
nemo  aliquid  suum  dicat  \e\  praraumat,  sed  sint 
omnibus  omnia  communia.  Qood  non  tantum  inlcl- 
ligendom  est,  fratres,  de  cuculla  et  tunica;  scd 
multo  magis  de  virtutibus  et  spiritualibus  donis. 
Memo  ergo  de  aliqua  graiia  sibi  a  Deo  collafa, 
quasi  de  propria,  singulariter  glorietur.  Nemo  fratri 
soo  pro  aliqua  gratia,  quasi  proprie  sit  sua,  invi- 
deat ;  sed  quod  suum  est,«  hoc  oronium  fratrum 
•uororo  existimet,  et  quidquid  fratris  sui  cst,  boc 
taum  esse  non  dubitet.  Posset  quidem  omnipoteiis 
Deos  qoemcanque  vellet  ad  perfectionem  statim 
promovere,  et  singulis  oranes  virtutes  largiri ;  sed 
pia  dispensatione  nobiscum  agit  ut  unusquisque 
atio  indigeat,  et  quod  in  se  non  babet,  hoc  in  al- 
tero  babeat,  ut  sic  servetur  bumilitas,  augcatur 
charftas,  unitas  c<^noscatur.  Sunt  ergo  singula 
omnium,  et  omnia  singulorum  :etfructus  virtutum 
utiliter  carpitor,  dum  ex  consideralione  propriae  in- 
firmltatls  homilitas  custoditur.  Non  ergo  qnctantur 
fratres  nostri  laici,  quod  non  tantum  p.saiUint  et 
Tigilant  qoantum  monacbi.  Non  queraninr  mona- 
ehl  qood  non  tantum  laborant ,  quantum  fratres 
laici*  Yerissime  enimdico,  qiiod  quidquid  unusfa- 
cil,  hoc  est  omnium ;  et  quidquid  cmnes  faciunt. 


simus  de  JEt^jpto,  «t  dixerimus^  quia  peccaium  non 
habemui,  nos  ip$os  seducimus^  et  veritas  in  nobis  non 
est  {I  Joan,  i).  Jn  mtMis  euim  offendimus  omnes 
l  Jac.  III ).  Scd  interest  utnim  ex  iiifirmitate  el 
ignorantia,  aii  ex  superbia.  Quandiu  enim  quis  su- 
perbe  in  aliquo  peccato  jacuerit,  quamvis  videatnr 
exiisse  de  i£gypto,  nibil  tamen  ci  civi^s  refugii 
proderit.  Sicul  dicit  Apostolus  :  voluntarie  peccan" 
tibus  nobis  post  agnitam  vcriiatem,  ja.ii  non  relinqui-' 
tur  hostia  pro  peccalo  (Uebr.  x). 

Videntur  mibi  sex  isue  civitates  signiOcarc  posse 
sex  iila  generalia  exercitia,  quae  nobis  inslituta  sunt; 
tria  corporalia,  id  est  labores,  vigiiiae.  jojiinia  :  el 
ha^  specialiter  periinent  ad  eos  qui  adhuc  carnali- 
bus  passionibus  appetuiitur ,  et  sunt  adbuc  qiiasi 
extra  terram  promissionis  :  quilnis  non  est  dicere : 
Nostra  couwrsatio  in  ccsiis  est  \^Phiiip.  iii).  Tria  au- 
tem  sunt  spirilualia,  scilicet  lectio,  oratio,  medita- 
tio.  Ilaec  spcciaHter  pertinent  ad  eos,  qui  jam  dobcl- 
laiis  passionibus  transiere  in  affectum  virtutum  : 
guslaiitcs  in  bis  civilalibus  quam  dulcis  est  Doml- 
niis  (Pifl/.  xxxiii),  friiclus  videlicet  terne  repromis- 
sionis.  Ad  bas  civitates  confugimus,  propter  cosqui 
nos  insequuntur  proptcr  bomicidium.  Qui  sunt  illi  ? 
\idciicet  vel  dialiolus,  vcl  ipsa  concupiscentia,  Sic- 
ut  enim  ait  Jacobus  Apostolus  :  Unusquisque  ten- ' 
tatur  a  concupiscentia  sua  abstractus  et  iilectus  (Jac. 
i).  Qiianlo  magis  enim  peccatur,  tanto  niagis  ipsa 


boccstsingulorum.Sicutenimuniuscorporismem-^eorcupiscenlia  peccaii  augctur.  Audi  Aposlolum, 

bra,  Ron  omnia  eumdem  actum  babeni;  ita,dicente 

Aposlolo  :  Muiii  unum  corpus  in  Christo ,  singuii  oii- 

Um  aiter  aiterius  membra  (Rom.  xii).  Infirmus  ergo 

dicat :  Fortis  suin  :  quia,  sicut  in  ipso  alius  babet 

potlcnllam  innriiiitatis,  ita  ipsi  in  alio  est  roburfor- 

tilsdiols. 

Caveamus  ergo  ne  musc»  moriturae  exterminent 
guavltatem  dei.  Suavitas  olei  est  dulcedo  fraternae 
dilecttonis^  quam  muscae  morientcs  exterminant, 
copiditas  videlicet,  invidia,  suspicio.  Nemo  enim 
perfectc  diligit,  qui  aliquid  in  boc  saeculo  concupi- 
ftcit.  Ex  cuplditate  nascitur  invidia.  Quidquid  enim 
sibi  eoncuplscit,  boc  Invidet  alteri ;  et  saepe  animus 
dc  co,  cui  invidet,  male  suspicari  contendit.  Sed 


hunc  bostem  vehementcr  timentem  :  Video^  inquity 
aiiam  iegem  in  membris  mets,  repugnantem  iegi  men" 
tis  mees^  et  captivantem  me  in  iege  peccatiy  quce  est  in 
membris  meis  (Rom.  vii).  Audi  ad  has  civitates  fu- 
gientem  :  Casligo  corpus  meum,  et  in  serviiutem  re- 
digo  (I  Cor.  ix).  Quoinodo?  Planc,  quomodo  alias 
dicit : /n /a6on6us,  m  mgiiiis^  injejuniis  (II  Cor. 
vi).  Audi  Petrum,  ad  bascivitatesiiosprovocantem: 
Sobrii  estote^  et  vigiiate  in  orationibus  (I  Petr.  iv), 
etc.  Quod  autem  in  lege  dicilur,  ut  ad  unam  civita- 
tumistarum  refugiat  (iViim.  xxxv),  quamvislta  dc- 
buerii  praecipi,  ut  ad  litteram  possit  impieri ;  tamen 
Id  videudum,  quia  nullus  in  omnibus  exercitiis 
«qualcm  gratiam  habet.  Ad  iilud  ergo  excrcitium 


Jam  conferamus  quaedam  insiitula  illius    antiqui  ^  debet  quisque  confugerc  in  tcntatione,  in  quo  inve- 


Moysis,  com  institutis  hujus  moderni  Moysisiiostrl. 
Constituit  ille  Moses  sexcivitates  refugii  filiis  Israel: 
Irct  extra  tcrrara  promissionis,  trcs  in  ipsa  terra 
Tcproinissionis,  ut  quiconqoc  homicidium  ignoran- 
ler  perpctraret,  ad  has  fugiens  salvaretor  (l^Tiim. 
nxv).  Est  boraicidiom  corporale,  cst  et  spirituale. 
Pcccatum  quippe  est  mors  animae,  et  hoc  cst  pcs- 
timom  gcnos  homicidii,  vel  seipsum  vitio  vclalium 
occidcrc  cxemplo.  Etfilii israel, quandiu  fuerunt  in 
lcrra  iEgypti,  non  babeban^civiutes  confugii;  ooa 
qvia  non  ocddebant,  sed  qula  magis  ex  superlua 
qaom  cx  ignorantia.  Et  nos  In  spiritoali  JBgypto 
cxMlciilcspcccabamos,non  quia  inftrmi  eramos» 
icd  qula  snperbl  :  et  ddectabat  pcccarc,  et  Idco 


nit  sc  majorcin  gratiam  habere.  Jam  vero  considc- 
randum  quo«l  pnecipiiur,  ut  ex  his  civiiaiibus  non 
recedat  usque  ad  mortem  sumnii  pontiftcis.  Et  qui& 
noster  soromos  ponlifex,  nisi  Jesus  ?  Tandiu  ergoest 
in  laboribus,  jejoniis,  vigiliis  insisteudum,  donee 
mortiQcenturmembra  noslra  quaesunt  super  tcrram» 
donec,  roortero  Jeso  circomieramos  iu  carne  nostra» 
ot  dicere  possimiis  curo  Apostolo  :  Christo  confixuM 
sum  cruci  (Cai.  u).  Et  iliud  ;  Ego  stigmata  Domini 
Jesu  in  corpore  meo  porto  (Gaiat.  vi).  Sed  est  d 
mortificatio  spiritus,  sicot  ct  carnis*  Idco  scripluai 
est :  Psailite  Deo  in  cithara  et  cithara  (Psai.  cxlvii), 
id  esl  dupiici  citbara.  Est  ergo  eliam  spiritualibas 
sistendum,  ut,  sicot  caro  passionibos  pesairoii^  ila 


fSI 


B.  AELR£DI  ABBATIS  RSCVALL.  OPP.  PARS  L  --  ASCfcTICA. 


S52 


fipiritus  pravis  moriatur  cogitationibus.  Si  siccom-  A  Israel  iii  iOgypto;  magis  tameii  plangebat  illam  mi- 


plantati  fuerirous  similitudini  mortis  hujus,  conso- 
ciabimuret  resurrectioni,  \n  novitate  vitae  ambulan- 
tes  {Rom,  vi) ;  et  cum  Chrislus  apparuerii  viia  no- 
sira,  apparebimus  et  nos  cum  ipso  in  gloria  (Coioss. 
iii).  Quod  meritis  et  precibus  beati  Patris  iios  i 
Benedicti  largiri  digneturipse  DominusnosterJesus 
Christus,  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  et 
regnat  per  omnia  saecula  saeculorum.  Anicn. 
S£RMO  VIII. 

IN  ANNDMTIITIONE  BEATiC  MARIiE. 

Recedens  a  nobis  corporaliter  Dominus  et  Salvaior 
nostcr  Jesus,  prxsentiam  nobis  sux  divinitalis[sut>- 
kaheiis]  prxseniianrsuae  gratia;  promisit,  diccns  : 
Ecce  €{10  vobiscum  sum  omnibus  diebus  usque  adcon- 
summalionems<eculi(Malth,  xxiii).  Sed  quianol^is  ex- 
pediebat  scmper  memores  cxistere  benenciorum  ejus, 
qu;B  nobis  pcr  praiscnliam  suam  corporalemexhibuit; 
quia  sciv!t  memoriam  nostram  esse  corruptam  per 
oblivionein,  intellectuiii  per  errorcm,  studium  per 
cupiditatein  ,  pie  providit  nobis  ul  ipsa  sua  benclicia 
non  lanluin  recitarentur  nobis.per  Scripturas,  sed 
ctiain  leprxsenlarentur  nobis  per  quasdam  spiri- 
tuales  actiones.  Ideo  quando  tradidit  discipulis  suis 
sncrainenlum  corporis  et  san^uinis  sui,  ait  iliis  : 
lloc  lacite  in  meam  commemorationem  (/  Cor.  xi). 
Ob  hauccausam,  fialrcs,  iiistltutae  sunt  istae  fcstivi- 
tales  in  Ecclesia,  ut  per  hoc,  quod  modo  ejus  Nati- 
vitatcm  reprsesenlamus,  niodo  ejus  Passionem ,  Re- 
surrectionem,  Ascensionein,  sempcr  sit  recens  in 
menioria  noslra  illa  pieias,  iila  suavitas,  illa  pura 
charitas,  quain  in  nobis  per  haec  omnia  ostendit. 
£x  his  etiain  plurimum  debet  proficere  fldes  nostra, 
quando  et  auribus  nostris  audimus,  et  quasi  sub 
oculis  nostris  videmus  quid  Christus  pertulit  pro 
nobis,  quid  etiam  in  isia  \ita  dat  nobis,  quid  post 
islam  vitani  promittit  uobis.  Periuiit  pro  nobismor- 
tem,  in  praesenti  dat  noLis  peccatorum  remissionem, 
promittit  hobis  post  istam  vitam  aelernam  felicita- 
tem.  Oiiinis  ista  liberatio  nostra,  omnis  isla  spcs 
nostra,  omnis  ista  beatitudo  nostra  hodierna  die 
incepit.  Ante  istam  diem  non  erat  in  mundo  nisi 
miseria  et  tenebme ;  sed  hodie  visitavitnosOriensex 
aito,  et  exortum  est  lumen  iis  qui  iii  tenebris,  etin 


seriam,  quam  lotiis  mundus  tolerabat  sub  diabolo. 
£l  ideo  ilium  dcsiderabat,  iilum  quaerebat,  qui  es- 
set  idoneus,  non  soluro  illuro  populum  educere  de 
•^gypto,  sed  etiam  totum  mundum  de  inferno  libe- 
rare.  Idcirco  cum  magno  affoctu  dicebat :  Obsecro, 
Domine^  mitte  quem  missurus  es  (Exod.  iv).  Scie- 
bat  quidem,  quod  eum  missurus  erat;  sednolebat, 
ut  tantum  differretur.  Ac  &i  diceiet  :  Scio,  dulcis 
Domine,  quia  missurus  es  dilectum  Fiiium  tuum, 
qui  nos  ab  iila  magna  miseria,  de  illa  infeiici  ca- 
ptivitate  liberaturus  est :  et  ideo  forte  sigiiiiicalione 
iilius  liberationis  hanc  vis  praemittere.  Sed  quid 
tantis  opus  est?  Ipse  potius  veniat,  ipse  descendat, 
ipse  spiritualem  i£gyptum,  id  est  tenebras  totius 
mundi  sua  dulci  pnesentia  illuminet.  Hoc  deside- 
rium  S.  Moysis  hodierna  die  impletum  est 

Consideremus  ergo,  fratres,  quanta  debeat  esse 
nostra  exsultatio,  qui  hoc  videmus  impletum,  quod 
S.  Moyses  tain  ardenti  affectu  desiderabat  implcn- 
dum.  Hodie  enim  ascendit  super  quamdam  levem, 
nubem,  et  egrcssus  est  iEgyptum.  iEgyptus,  fra- 
ties,  interpretatur  tenebroe,  £t  quid  erat  totus 
inundus  ante  adventum  Christi  nisi  tenebrae?  Et 
ideo  oninino  necesse  er;it  ut  hoc  mirabile  lumen 
orlrctur  in  his  teiiebris,  id  est  ut  Christus  in  mundo 
nasceretur.  Scd  sicut  dicit  Evangelista  :  Lus  tn  te- 
nebris  lucet,  et  tenebrce  eam  non  comprehenderunt 
{Joan,  i).  Sine  dubio  enim  mens  hominum  ita  erat 
in  tenebris  peccatoru;n  obvoluta  el  excaecata,  ut 
nequaquam  posset  interiorem  oculum  in  illam  divi- 
nam  lucem  iiitendere.  Idciico  ipse,  id  est  ipsa  mise- 
rlcordia,  misericorditeregit ;  et  hanc  claritatem  sua: 
diviiiitatis  per  quamdam  nubem  orbis  temperavit. 
llla,  fratrcs,  illa  sanclissiina  caro,  quam  ho^iie  ex 
virginis  caruc  assuinpsit,  nubes  appeliatur;  quia  ex 
illa  fuit  adumbrata  divinitas.  Sed  ievis  ideo  dicta 
est,  quia  eam  nulla  gravavit  iniqiiitas.  luiquitas  gra- 
vis  est,  et  in  profundum  trahit.  Ideo  prophcta  vidit 
eam  sedere  super  talentum  plumbi  (Zach,  v).  Ipsa 
quoque  caro  ejus  satis  convenienter  appelUitur  tu- 
iiica  :  quae  signiiicata  est  per  tuiiic^m  Jos^ph,  quae 
polymila  erat,  varia  et  lalaris,  quia  pertingebat 
usque  ad  talos.  Iste  Joseph,  fratres,  sicut  ex  sacra 


umbra  mortis  sedebant  (Luc.  i).  Ilodie  vestivit  se  D  historia  didicislis,  fllius  fuit  Jacob  :  quem  ipse  plus- 


iioster  Joseph  polymita  tunica  sua,  id  est  varia  et 
pulchra,  in  qua  missus  est  a  Patre,  ut  visitet  fra- 
tres  «uos  ct  oves.  Hodie  implevit  hoc  quod  per 
Isaiam  prophetam  praenuntiatum  est,  quod  nos  in 
exordio  hujus  sermonis  nostri  pr.oposuimus :  Ecce 
dscendet  Dominus  super  nubem  levem^  et  ingredielur 
^gyptum  (Isai,  xix).  Multum  hoc  dcsiderabat  S. 
Moyses,  sicut  possumus  ex  ejus  verbis  inteliigere. 
Sicut  enim  saepe  audistis  et  legistis,  quando  fllii 
i.srael  patiebantur  illaui  duram  servitutem  iii  i£gy- 
plo  sub  Pharaonc,  apparuit  Deus  Moysi,  et  praece- 
IMtei  ut  descenderet  in  iEgyptum,  et  populum  suum 
de  iUa  miseria  educeret.  Scd  Moyses,  licet  multuni 
doieret  iilam   captiviiatem  quam  patiebantur  fiUi 


qiiam  alios  dilexit,  quem  genuit  iii  ^eneciuie  sua. 
f  uit  autein  liiius  Rachel,  quae  post  longam  steriiiia- 
tem  huiic  deinuni  fllium  geniiit  (Cen.  ixxvii).  Quae 
omiiia  Doniiiio  nostro  Ji:su  Christo  apertissime  coii- 
gruunt.  Ipstt  enim  est,  quein  Pater  plus  quam  caete- 
ros  dilexit  :  in  quo  sibi  pcr  omnia  placuit,  sicut 
ipse  dicit  :  Tu  es  Fiiius  meus  diiectusj  in  quo  mihi 
complacui  (Luc,  iii).  Joseph  autem  interpretatur 
accrescens.  Hoc  nomen  nulii  tam  proprie  convenit 
quain  Christo.  Ipse  enim  est  lapis  ille  abscisus  de 
monte  sine  manibus,  qui  crevit  in  montem  roagnum 
et  iroplevit  universum  mundum.  Unde  ejus  Paier 
in  bcnedictione  ait  ;  Fiiius  accrescens  Joscph;  fiiius 
accresrenSf  et  decorus  aspectu  (Gen.  xlvii).  Vere  dc* 


955  SEHMONES.  —  SERMO  Ylll.  IN 

corus  aspectu,  in  quetn  deiiderant  angeli  proijncere 
(1  Petr.  i),  cujus  pulchritudinem  sol  et  luna  miran- 
tur.  Yere  decorus  aspectu.  Ipse  enim  esl  Dei  sa- 
pientia,  de  qua  scriptum  est  :  Speciosior  est  $ole^ 
et  Muper  omnem  itellarum  dispositionem  {Sap.  vii). 
Nasciiur  ille  Josepli  de  sterili,  nosler  de  virgine. 
Est  autero  quaedam  conveiiienlia  inter  sterilitatem 
et  virginitatem.  Nam  quamvis  in  virginilale  sit  qux- 
dara  fecunditas  spiritualis,  est  tamen  slerilitas  car- 
nalis.  Sed,  quia  illud  privilegium  vcro  Josepli  scr- 
vabatur,  ut  de  virgine  nasccretur;  ille  Joseph  de 
sterili  nascitur,  quia  sterililas  quodammodo  viciiia 
est  virginitali.  Quapropler  illa  prophctia  libri  Sa« 
pienliae  satis  convenit  beat;»  Marix  :  Felix  est,  et 
ineoinquinata^  qm^  nescivit  torum  in  detictu ;  habe- 
btt  frucum  in  respectione  animarum  sanctarum 
{Sap.  iii).  Felix  utiqueerat  beala  Maria,  quae  ut  vi- 
taret  carnis  coinquinationem,  elegit  carnis  stcrili- 
talem.  Nec  multum  illi  cura;  fuit  de  illa  malcdiclione 
Judxorum  :  Muledicta  sterilis  in  Israel, 

Videte,  fralres,  pulcherrimam  quanxlam  conve- 
nier.tiani  inter  iilium  et  matrem.  Scripluincstin  lege 
Moysis  :  Maledictus  est  omnis  qui  pendet  in  tigno 
{Deut,  xxi).  Non  viiavit  lilius  maledictum  crucis ; 
non  vitavit  mater  malcdicluni  sterilitalis.  Ille  au- 
tem  per  crucein  nos  dc  maledicto  legis,  faclus  pro 
Dobis  maledictum,  rcdcmit  :  et  illa  quia  elegit  ta- 
leni  sterilitatem  virginalem,  ineruit  fecunditatcm,  ct 
l>ei  Filiuin  gencravit.  Non  ergo  sine  causa  de  ste- 
rili  natus  estS.  Joseph.  Ilia  cnim  iii  Rachcl  slerili- 
tas  matris  nostri  Joseph  praedguiabat  virgiiiitalem. 
Nee  hoc  sine  significalione  est  quoJ  Rachel  iiiter- 
pretatur  ovis,  Mclius  multo  mater  nostri  Juseph  po- 
tcst  appellari  ovis  :  in  cujus  vellus  illa  coelcstis 
pluvia  desccndit,  sicut  dicit  sanctus  David  :  Descen» 
dvt  sicut  pluvia  in  veltns  (Psal,  lxxi).  Vellus,  ut 
ait  quidain,  cuiu  sit  de  corporc,  nescil  corporis 
passioncs.  Sic  virginitas  cuin  in  caine  sit,  vitia 
carnis  nescit.  Descendet  sicut  pluvia  in  veltus,  Vei- 
lus  potest  illum  huniorem,  qui  desursuin  venit  rcci- 
pere;  sed  non  potest  humorein  de  carnis  voluptate 
ftentii*e.  Sic  virginitas  beatx  Mari;e  illum  rorem, 
qui  de  coelo  vinit,  cxccpil,  sed  nullam  carnis  volu- 
pUtem  sentire  poluit.  Praiterea  quid  tam  convcniens 
agno,  ut  ovem  habcat  matreni?  Yidctc  ergo  quam 
convenienter  appellalur  ovis,  de  qua  ortus  est 
Agnus  iIlecoeIestis,qui  tolUt  peccatu  mundi  (Joan.  i); 
qui  tanquam  ovis  ad  occisionem  ductus  est ;  et  quasi 
a^ius  coram  tondente  se  obmutuit  et  non  aperuit  os 
sunm  {Isa,  lii;  Ac/.  •  viii).  Porro  de  Rachel  dicit 
Scriptura  :  Erat  autem  pulchra  et  venusta  aspectu 
{Gen,  xxrx).  Licet  de  beatissima  Maria  dulce  sit  opi- 
uari,  quod  fuerit  etiam  secundum  corpus  venustis- 
sima  et  formosissima ;  nos  tamen  debemus  baec 
verba  ad  interiorem  ejus  pulchritudinem  derivare. 
Sed  quis  poterit  digne  loqui  de  interiori  ejus  pul- 
chritudine,  quam  ipse,  qui  est  speciosus  [orma  pras 
fiH$  hominum  (PsaL  xliv),  super  omnes  creaturas 
L       intantam  amavit,  concupivit,  sanctiflc^vit,  ut  iion 


ANNUNTIATIONE  BEATiE  MARIiG. 


m 


A  solum  ejus  menlem  inhabitaret,  sed  et  in  ejus  cor- 
pore  sibi  habitaculum  praepararet?  Dum  esset  rex 
in  accubitu  stio,  nardus  mea  dedit  odorem  suum 
(Cant.  i),  Sine  dubio  ubi  ipse  erat  in  sinu  Patris, 
ibi  sensit  odorem  virginiiatis  ejus,  ibi  consideravit 
pulchritudinem  animae  ejus;  et  ideo  hodie  missus 
est  angelus  ejus,  qui  ejus  nuntiaret  adventum,  non 
solum  in  cor  ejus,  sed  et  in  carnem  ejus.  Videte, 
fratres,  quales  nuptiae  et  quam  coelcstcs,  in  quibus 
sponsus  Dcus  est,  spoiisa  virgo,  paranympbus  an« 
gclus.  Virgo  pcr  has  nuptias  non  araisit  virginlta- 
tem  suam,  Deus  per  lias  nuptias  non  amislt  divi- 
nilatem  suam ;  angelus  per  has  nuptias  non  ainisit 
dignitatem  suam.  Est  adhuc  in  his  nuptiis  majus 
miraculum.  Sponsus  fllius  est,  sponsa  mater  est„ 

^  quia  animam  illius  sanctissimx  Vlrginis  suae  divi- 
nitali  conjunxit  Dlius,  quia  Deus  ipse  homo  facius, 
de  ipsius  utero  quasi  sponsus  de  thalamo  processit^ 
Merito  ergo  cam  angelus  saluiavit  dicens  :  Ave  gra- 
tia  plena,  Dominus  tecum ;  benedicta  tu  in  mutieri- 
bus  (Luc,  i). 

Considerate,  fratrcs,  qualia  munera  Filius  Uei 
misit  sponsae  suae.  Modo  vcniant  in  menteni  illa 
niiinera,  quae  (ilius  Abrahx  per  servum  patris  misit 
Rebcccac  sponsae  suo; ;  et  iila,  sicut  Rachel,  erat  virgo 
pulchcrrima,  qux  non  novcrat  viriim.  Servus  auieni 
Abrahae  juxta  aqnam  cain  invenit,  ili  cam  allocutus 
cst,  ct  ibi  ei  munera  Jedit  (Gen,  xxiv).  Nostra  quo- 
que  formosissiiLa  virgo,  de  qua  loquor,  libenter 

^  manebat  juxla  spirituales  aqitas,  id  cst  sanctas 
Scripluras  :  ad  has  aquas  saepius  recurrebat,  ut 
posset  dicere  cum  Propheta  :  Super  aqnam  refectio- 
nis  educavit  me  (Psat,  xxii).  Denique  ibi  eain  inve- 
nit  angelus ;  servus  vidclicet  Abrahae,  non  illius  tcr- 
reui  et  mortalis,  scd  illius  coelestis  ct  aeterni.  Sic 
enim  dicit  evangelista  :  Ingressus  angelus  ad  eam 
dixit  :  Ave  gratia  ptena;  Dominus  tecum  (Luc.  i). 
Quo  ingressus  est  aJ  eam?  Siiie  dubio  ubi  ipsa  se 
absconderat  a  vanitatibus  saeculi,  el  de  curis  mundi 
ingressa  erat  in  privatam  ihalamum  suum,  et  clau- 
seraloslium  suum,  et  privatim  orabat  Patrem  suum. 
Ilauricbat  sibi  aquas  in  gaudio  de  fontibus  Salva-* 
loris  (Isa.  xii),  id  cst  de  Scripturis  sanctis,  ubi  ie- 
gerat  et  virginis  partum,  et  Salvatoris^dvenlum.. 

D  Forte  eo  tempore  quo  angelus  venit,  habebat  Isaiaiu 
in  manibus,  Torte  tunc  studebat  in  illa  propbetia  : 
Ecce  virgo  concipiet,  et  pariet  filium,  et  vocabitur 
nomen  ejus  Emmanuel  (Isu.  vii).  Pulo  quodca  scri- 
plura  in  illa  hora  fecerat  quamdam  pulchcrrimara 
rixam  iii  ejus  corde.  Puto  eiiim  quia  quando  legit, 
quia  futurum  erat,  quod  quaedam  virgo  debebat  ge- 
nerare  Filium  Dei,  occulte  et  quodam  timore  opU^ 
bat  ut  illa  ipsa  posset  esse ;  sed  iterum  puUbat 
quod  oninino  indigna  esset,  cui  tam  magnum  munu^ 
concedeietur.  Charitas  rixabatur  cum  timore,  devo- 
tio  cum  humilitate.  Pene  jam  desperabat  prae  nimia 
timorc,  sed  iterum  prae  iiimio  desiderio  quod  inde. 
habebat,  non  potuit  nisi  sperare  :  iterum  devotiO 
fecit  eam  praesumere,  scd  iterum  m^^^n^^^^^ 


tSS  B.  ACLRCDI  ABBATIS  RIEVALL. 

lltas  faciebat  eam  hsesitare.  Cum  ergo  esset  in  hac  A 
haesitationc,  in  bac  fluclualione,  in  boc  desideriu, 
ingressus  angelas  ad  eam  ait  :  Ave  graiia  plena, 

Dedit  serrus  Abrahae,  sicut  dicit  Scriplura,  Rc- 
beccae  inaures  aureas  et  armillas  (Gen.  xxiv).  De 
b!s  inauribus  loquanlur  amici  veri  sponsi,  quorum 
anus  est  iste  Gabriel,  qui  loquitur  ad  Mariam,  et 
dicunt  ad  spunsum  :  Murenuias  aureas  faciemus  tibi 
{CatU.  i).  Murenulae  et  inaures  unum  sunt.  Sunt 
aulem  ornamenta  aurium,  sicut  armilla;  sunt  orna- 
roenta  brachiorum.  Et  utique  isle  servus  magni 
Abrahae,  id  cst  Gabriel  angelus,  ornavit  aures  hujus 
Dostrae  virginis  decoro  ornamcnto,  quando  aii  : 
Ave  gratia  plena,  Ornavit  brachia  sua  pulchra  qua- 
dam  armilla  aurea,  quando  ait :  Dominus  tecum, 
Ille  enim  cujus  adventum  angelus  nuniiabat,  potesl  ^ 
bene  nuncupari  armiila;  quia,  sicut  armilla  nec 
initium  habet  nec  flncm,  ita  ille  secundura  divinita- 
tem  nec  incipit  esse,  nec  desinit.  Ilac  armilla  fue- 
runt  ornata  bracbia  hujus  nostrae  virginis,  quia 
Jpsa  Dei  Fiiium,  quem  de  se  genuit,saepe  inter  bra- 
cbia  sua  amplexans  portavil.  In  his  omnibus  divitiis 
et  deliciis  B.  Maria  non  solum  carne  sed  ctiam 
mente  castissima  perseveravit.  Ideo  dicilur  in  Can- 
ticis  canticonim  :  Pulchra  es  et  decora^  castissima 
tn  deliciis  (Cant,  vii).  Corruptio  carnis  est  iuxuria ; 
corruptio  mentis  superbia.  Non  est  magnum  in  egc- 
state  scrvare  castitatem,  sine  virtutibns  liumilila- 
tem.  Nemo  enim  potest  carnalibus  vitiis  sulijacerc, 
et  spiritualiter  superbire.  Non  modo  loquimur  de  q 
illa  superbia,  de  qua  solent  carnales  ct  s;ecuiares 
homincs  superbire,  sed  de  illa  qu»  solet  perfectos 
et  sonctos  viros  puUare.  Sicut  ergo  magnum  est  in 
corporalibus  divitiis  et  deiiciis  carnis  inlegrilatem 
servare,  ita  sine  dubio  summum  est,  in  spirituali- 
bus  graiiis  hanc  superbiam  non  sentire.  llla  est 
utique  vcra  caslitas  mentis,  quae  plenarie  fuit  in 
B.  Maria.  El  ideo  in  his  omnibus  spiritualibus  gra- 
tiis,  quas  liabebat  super  omnes  homines,  audiic 
quam  liuniilis  fuit.  Dixit  Maria  ad  angelum  :  Ecce 
ancilla  Domini  {Luc,  i).  Auditeadhuc  evangelistam  : 
Exsurgens,  inquit,  Maria  cum  festinationef  abiit  in 
montana  ad  domum  Zachariw^  et  saiutavit  Eiizabeth 
(ibid.).  Addamus  adhuc  hoc  :  Ascendit  autem  et  Jo- 
uph  in  DeMeem^  cum  Maria  desponsata  sibi  uxore  D 
prcegnante  (Luc,  ii). 

Considerate  in  his  omnibus  niiram  humilitatem. 
lUa  plena  Deo,  major  mundo,  celsior  coelo,  fecun- 
dior  paradiso,  decus  virginum,  gloria  mulierum, 
laus  hominum,  laetitia  angelorum  :  illa  quam  Filius 
IM  sibi  eleglt  roatrem,  ancilhim  se  nominavU,  iUa 
qum  salutavit  angelus,  magua  obedientia  fabro  se 
subdidit.  Ula  regina  coelorum,  domina  angelorum, 
qu»  Deum  gestabat  in  utero,  parentem  suam,  quia 
«tate  provectior  erac,  humUitei  saluuvit.  Optime 
ergo  B.  Mariae  dictum  est :  PuUhra  es  et  decora^ 
ca$ti$sima  in  deitciis.  Si  bene  possumas  apstiroare 
isum  palcbritudinem,  videbimus,  quod  dictum  est 
de  Rtchely  nultt  magis  convenire,  qaam  malri  no- 


OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  256 

stri  Joseph  :  Erat  autem  putchra  facie,  et  venusto 
aspecta  (Gen,  xxix).  Dicit  praeterea  Scriplura,  quod 
Jacob  plusquam  caeteros  fllios  dilcxit  Joseph,  eo 
quod  in  scnectute  genuissct  eum.  FiUus  Dei  fuit 
Moyses,  Filius  Dei  fuit  omnis  propheta,  oinnesque 
sancli  fllii  Dci  sunt.  Sed,  quis  in  nubibus  tequabitur 
Domino,  similiserit  Deo  infiliis  Dei  (Psal.  Lxxxviii). 
Omnes  dilecti,  sed  nullus  ita  dilectus,  sicut  nostor 
Joscph.  Uunc  in  sencctute  sua  genuit  ipseilleAnli- 
quus  dierum,  de  quo  dicit  Daniel  :  Aspiciebam  donee 
throni  positi  sunt^  et  Antiquus  dierum  sedit  (Dau, 
vn).  Vetustas  Dei,  sive  senectus,  sive  longxvilas, 
non  est  aliud  quam  cjus  aeternitas.  In  hac  aetornitaio 
hunc  nostnim  Joseph  aeterniis  gcnuit  sil)i  coaHer- 
num  et  consubslanlialcm.  Ipse  est  eniin  caiidor  lii- 
cis  acternae  et  speculum  sine  macula  Dei  majestatis, 
et  imago  illius  boniutis.  Non  est  crgo  mirum,  si 
Deus  Pater  nou  diiigil  tantum  illos  qui  sunt  fllii  ejus 
per  gratiam,  quantum  Ulum,  qui  Filius  ejas  est  per 
naturam.  Ipse  etiam  Joseph  noster,  licet  sccunduin 
carnem  sit  posterior  natu  quam  inulti  alii  fllii  Dci ; 
ipse  tamcn  primogcnitus  est  omnium,  sicut  dicit 
Apostolus  :  Qui  primogenitus  est  omnis  creatum 
(Coios.  i).  Unigenitus  ex  Deo,  primogenilus  ex 
mortuis. 

Proptcr  hanc  signiflcationem  de  illo  typico  Joseph 
dicil  Scriptura,  quod  licet  Ruben  fuerit  secundum 
carncm  primugcnitus,  primogenita  tamen  npuUia 
sunt  Joseph.  Ideode  nostro  Joseph  ait  ejus  Baptisla 
Joannes  :  Post  me  venit  vir,  ^tit  ante  me  factus  est 
(Joan,  i).  Ac  si  dicerct :  Quamvis  ego  sim  secun- 
dum  carncm  prius  natus,  ipse  Umen  est  primogc- 
nilus.  Quantum  auteni  ad  homincs  spccUt,  iUis 
senescit  Deus,  in  quorum  cordibus  Dei  amor  tcpe- 
scit,  charitas  refrigescit.  Jain  huic  mundo  quodam 
modo  Deus  senucrat,  quia  omnes  declinavcrant , 
simul  inutiles  facti  fuerant,  non  erat  qui  fa- 
ccret  bonum  (Psai.  lii).  Fecit  autem  pater  suus 
Joscph  tunicam  polymitam.  Haec  est  illa  nubes,  de 
qua  paulo  anie  locuti  suinus,  sanctissinia  caro  iio- 
stri  Salvatoris  :  sed  idco  uubes  est,  quia  pjr  iUam 
nobis  clariutem  suas  diviniutis  temperavit.  Tunica 
ideo,  quia,  quasi  vestitus  carne  in  hoc  mundo  ap- 
paruit,  ct  quasi  tunicam  ipsam  carnem  suam  quando 
voluit  deposuit,  et  quando  voluit  iterum  sumpsit. 
Fecerat  jamduduin  Adae  inobedienti  tunicam,  sed 
pelliceam ;  fecit  Joseph  nostro,  qui  ei  in  omnibus 
obedivit,  tunicam,  sed  pulymium.  lila  peUicea  tu  • 
nica,  qux  solct  fleri  de  mortuis  et  terrcnis  animali- 
bus,  ostendehat  illum  csse  terrenum.  IsU  polymita 
tuuica,  quae  per  iltain  pulchrain  varieutem  habebat 
quamdam  similitudiuem  coeli,  signiflcatistum  Joseph 
esse  coelestem.  Inde  dicit  Apostolus  :  Primus  homo 
de  terra'  terrenus:  secundus  homo  de  cwio  cceiesiis 
(/  Cor.  xv).  Pulcherrime  quoque  iUa  tunica  dicitur 
polymiu ;  quia  Dominus  noster  ieaus  Christus 
omnlum  virtutam  varieUle,  etiam  secandam  car- 
nem,  decoratus  fuit.  Ideo  dicta  est  Ularis,  id  est 
attingens  usqac  ad  talos,  uMflnls  esi  corporis»  quia 


tJH 


SERMONES.  —  SERMO  IX.  IN  RAMIS  PALMARUM. 


258 


ilia  sancta  caro  iisque  in  (inem  incornipta  perdu-  A  lam  partem  memori»  nostrae,  quam  solus  Deus  de- 


rat»  sicut  dieit  Psalmtsta  :  Non  dabii  Sanctum 
tuum  pidere  corrupiionem  {P$al,  xv).  Exuamusergo, 
fraires,  tunicam  iilam  Adae  peliioeam,  operascilicel 
teuebraram,  et  quia  hodie  nobis  verus  dies  illuxit : 
Sieut  in  die  kone$le  ambnlemus  ;  'non  in  comeisatio^ 
nibui^  et  ebrietatibuSf  uon  in  cubiiibui^  et  impudici- 
fiu,  non  in  conteniioHe^  et  amulatione  (Rom,  xiii). 
Us£C  enim  omnia  pertinent  ad  illam  tunicam,  quam 
oportet  nos  exucre,  si  voluinns  illam  tunicam  poly- 
mitam  induere,  dequa  slalim  subjunxilApostolus: 
SedinduiminiDominum  JeiumChristum  (Colosa.  iii). 
Ad  varietatem  aulem  hujus  tunica;  alibi  nos  boi ta- 
iur  dieens :  Induite  vps  sicut  eiecti  Dei,  sancti^  et  di- 
iectif  viscera  misericordiaij  beuignitatem,  /inini7i7«- 
tetnj  mansuetudinem^  paiientiam{ibid,).  lUecesl  illa 
pulcbra  varietas  virlulum,  qua  principaiiter  indu- 
lus  est  Dominus  noster  Jesus  Chrislus,  quam  in- 
duere  etiam  babet  omnis  Cbrislianus.  Setl  quia 
tunica  noslri  Joseph  non  solum  polyiniia  fuit,  sed, 
siciii  in  Evangelio  scriptuni  csl,  desuper  cotitexta  per 
lotufii,  postquam  Aposlolus  numcravii  illam  pul- 
ebram  varietaiem  in  divcrsis  virtulibus,  stalim  de 
ipsa  texlura  subjunxil  :  Supcr  omuia  autem  Ihbc 
charitalem  tiabete :  quod  est  vincuium  perfeclionis 
(ibid.),  Sed,  sicut  per  banc  varietatem  signiticalum 
est,  quod  ipse  plenus  fuil  oinnibus  virtutibus  , 
ila  per  nubem  levem  significaluin  est  ,  quod 
vacuus  et  ievis  fuii  ab  omnibus  omiiiiio  viiiis. 
Possureus  etiam  per  illam  nubein  leveni  bealam 
Mariam  inteiligere,  per  quain  Dominiis  iiostcr  in 
iEgyptum,  id  est  in  hunc  munduin  advenit.  Ipsa  re- 
cte  poiest  appellari  nubes,  quia  illa  pluvia  spiritua- 
lis  graliae  piena  fuit.  Ideo  ievis,  quia  eam  iiulla 
saicina  mundi  oneravit.  Super  hanc  iiubein  Donii- 
nus  ascendit,  et  iEgyptum,  id  est  mundi  inlima 
iniravit,  secundum  illam  prophetiam,  de  qua  locuti 
sumus  :  Ecceascendet  Domtnus  superm.bem  levem^ 
et  ingredietur  ^ggptum,  Et  movebuniur^  inqiiit,  si- 
muiacra  jEgypti  a  facie  ejus  {Isai.  xix).  Deo  gratias, 
jam  factum  est;  mota  sunt  siinulacra  iEgypti ; 
ablala  suiit  idola  de  inundo ;  vel  pauci,  vcl  nulli 
sunt,  qui  adorent  lapides  et  iigna,  sicut  pene  totus 
mundus  fecit  ante  adveiitum  Christi.  Sed  utinam, 


bet  liabitare,  ista  simuiacra  iOgypti  oceupent,  ec 
sibi  vindicent.  Propter  baec  simuiacra  persequitur 
nos  Laban,  id  est  diabolus  :  et  quia  iioii  potest  nos 
sibi  vindicare  per  divitias  mundi,  per  deliciosa 
convivia,  per  ebrietates,  per  libidines,  per  discor- 
dias  et  inimicitias,  quantum  pptest,  nititur  ut  per 
illusiones  borum  simulacrorum  saltem  nobis  infe- 
rat  calumniam. 

Quid  ergo  agendum  est?  Etsi  non  possumus  ea 
ex  loio  expellere  ;  debemulsea,  quantum  possumus, 
tegere.  Beati  cnim,  quorum  remissos  sunt  iniquitateSf 
et  quorum  tecta  suntpeccata  (Psai.  xxxi).  Quidquid 
enim  in  hac  mentis  instabiiilate,  et  pervagatione, 
et  hujusmodi  memoriis  deiinquirous  :  vigiliis,  je- 
jimiis,  sedulisque  orationibus  contegamus.  Et  qula 
charitas  operii  muiiitudinem  peccatorum ;  hanc 
omni  studio  exerceamus  :  sic  enim  nihil  suum  in 
nobis  diaboius  inveniet.  Efliciemur  enim  per  bas 
virlutes  unum  cum  ipso^  in  quo  ipse  nihii  invenit. 
Insistamus  omni  intentlone,  ut  possimus  et  nos 
spiriluales  nubes  iieri :  ut  rure  coeiestis  doctrinae 
abundemus.  Sinius  ieves,  ut  a  faece  cupiditatum  li- 
beri,  possiinus  per  quasdam  pennas  virtutum  aiiiua 
boc  mundo  voiitare.  Si  enim  taiis  fuerit  anima  no- 
stra,  dignabitur  Dominus  super  eam,  quasi  super 
nubem  levem  ascendere,  et  iEgyplum  nostram,  id 
est  lenebras  cordis  nostri,  illuminare,  et  oninia  illa 
singula,  de  quibus  locuti  suinus,  expellere,  et  ani- 
mam  nostram  soius  possidere,  solus  Inhabitare.  Sed ' 
^  quia  baec  simulacra  solent  oriri  per  quamdam  cu- 
riositatem,  qua  solemus  in  hxc  externa  intendere» 
inlremus  cum  beata  Maria  cubiculum,  et  quantum 
possumus,  nosmetipsos  abscondamus  et,  clauao 
ostio,  deprecemur  Dominum  nostrum  Jesum  Chri- 
stum,  ut  qui  hodie  dignatus  esi  assumere  naiuram 
nostram,  secundum  suam  voluntatem,  nostramque 
ulilitatem  pra^paret,  etita  custodiat  vitam  nbsiraiis 
ut  in  cordibus  nostris  semper  maneai  :  qui  cum 
Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  ct  regnat  per  onmia 
ssecula  sxculorum.  Amen. 

SERMO  IX. 

IN  RAMIS   PALMAftUM. 

Quamvis  praesentia  hujus  diei,  quam  omnes  Chri-  ' 


fraires,  sicut  hoiniiies  projecerunt  idola  de  domi-  d  stiaiii  tam  intente  celebrant,  sufflcial  ad  exciiandum 


bus  suis,  ita  vellent  homines  omiiia  idola  projicere 
de  cordibus  suis !  Scd  quicunque  plus  amat  num- 
mum  quani  Deum,  Deum  negligit,  et  idoia  coiit. 
Quid  esl  enim  nuinmus  niai  idoium,  iio  i  Dci  sed 
honrinis  habens  elligiem?  Sed  baec  nihil  ad  iios. 
Quid  ergo?  Nihil  debemus  de  hissimulacris  timore? 
Vtinam  nihil !  Sed  quamvis  Jacob  egressus  sit  de 
Mesopouraia  Syriai,  licet  ascenderit  ad  Bethel,  ta- 
men  habet  in  comitatu  suo  uxorem,  quae  furau  est 
idola  Laban  {Gen.  xixi).  Ei  nos,  quamvis  simus 
egressi  de  saecylo,  sicut  Jacob  de  Mesopotamia , 
tameu  haberous  adbuc  sensuaiitatem  ci  carnalita- 
tem,  quasi  mulieri  qiue  retinet  meroorias  inundi 
et  iroagines  illius  vitse,  quam  deserulmus ;  ita  ut  il- 


corda  nostra  in  devotlone,  lam  propter  reci(atioitem 
Dorainicae  Passionis,  quam  propter  memoriam  no- 
str;e  salulis,  dei)emus  tamen  etiam  offlcium  vob!s 
noslri  sermonis  adhiberc.  Sic  enim  ex  omni  parle 
nobis  provisum  est,  ut  nullum  omnino  institutuin 
nobis  desit,  quod  possit  animos  nostros  in  dilectio- 
nem  Dei  inHammare.  Primum  autem  videte,  fratres, 
quia  duo  quaedam  nobis  hodie  de  Domino  nostro 
Jesu  Christo  commendantur ;  illa  scilicel  gloria 
maxlnia  quam  gens  Judaeorum  in  hoc  mundo  ex- 
bibuii,  ei  illa  maxiraa  contumelia,  quam  illi  eadem 
gens  irrogavit.  Sicui  enira  pauio  anie  ex  Evangclio 
audistis,  et  adhuc  post  modicum  audiluri.  esiis, 
cuin  advenirel  Dominus  Jerusalemy  sedeos  super 


259 


B.  ACLREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  260 

asinom,  tarba  mulla  ei  obviam  proccssit  :  et  nlii  A  b^ns  manna  {Hsbr.  ix),  Exc  omnia  in  Domino  no- 


vestimeiila  prostcrnebaiit  tn  via;  alii  aulem  cwde- 
bant  ramos  de  arboribus ,  el  stemebant  in  via :  et 
qui  prxibanl,  et  qui  sequebanlur  clamabunt,  di- 
centes  :  Hosanna  filio  David ;  benedictus  qui  venit  in 
nomine  Domini  (Matth,  x\i),  narratur  ctiam  ei  ipso 
Evangelio,  quod  lunc  non  audistis,  sed,  Deo  annu- 
enle,  post  paululum  audielis,  quantam  contumeliam 
ipsa  eadem  gens  Domino  intulerit.  Ligatus  est  enim 
ab  cis,  colaphizalus,  ct  consputus,  landcm  turpis* 
sima,  secundum  eorum  Xbtinialionem,  morie  dam- 
natus.  Sed  infentius  cogilatcquod  dixi,  eadem  gcns, 
non  iidem  homines.  Nam  Judaei  fucrunt  iili,  qui 
Dominum  cum  lanto  honore  susceperiint;  et  Jud:ci 
fueruiU  illi,  qui  cum  tanta  contumelia  afireceruiit. 
Sed  tamen  alii  isti,  alii  illi.  Hos  ulrosque  ostendens 
quondam  Dominus  Jcremix  prophcUB  pcr  quamdam 
similitudinem,  ail  illi  :  Qnid  lu  vides,  Jeremia  ?  Et 
ille  :  Ficus  ficus  bonaSy  bonas  valde ;  et  malaSy  ma- 
las  vatde,  qute  comedinon  possunt,  eo  quod  sinl  ma- 
lcB  (Jer.  xxiv).  Bonae  quidcm  licus  illi  appcUanlur, 
qui  Domino  tantam  dulcedinem  dilectionis  su», 
lantain  suavitalem  obsequii  sui  cxhibuerunt,  ut  di- 
gni  essent,  quos  ipse  quasi  duicissimas  licus  come- 
dcrct,  id  cst  corpoi  i  suo,  sanctie  videlicct  Ecclesiae 
nniret.  ld6o  de  bonls  iilis  ticis  ait  Jcrcmias  :  Tales 
fuerunt,  quales  sotenl  esse  ficus  primo  tempore  (ibid,). 
Isti  enim  erant  quasi  primiti»  sanctae  Ecclesiae,  de 
quibus  dicit  Aposloliis  :  Accessistis  ad  Ecctesium 
primitivorum,  qui  conscripti  sunt  in  ccetis  (Uebr. 
XI ij.  Illi  quoque  pessiniae  ficus  conveniqntissime 
possunt  vocari,  qui  nullam  dulcedincm  charitatis, 
nullam  suavitatem  devotionis  in  se  rctinuerant;  sed 
per  invidiam,  sed  per  odium,  sed  per  maliiiam, 
amarissimi  facti  erant ;  et  idco  ncquaquam  digni, 
qui  ab  eo  comederentur,  id  est  qui  in  corpus  suum 
trajicerentur.  Ipsa  crat  vinea  illa,  de  qua  ipsc  dicit 
per  Isaiam  :  Exspcctavi,  ut  [aceret  uvas,  et  ipsa  pro^ 
tulil  spinas  (Isai.  x).  Spinas  utiquc  protulit  lam 
amaras,  tam  pungentes,  ut  etiam  sanguinem  de 
illo  sanctissimo  corpore  edu(;erent.  Cum  crgopro- 
pheta  et  bonas  et  malas  ficus  dixit,  uirasque  ficus 
vocavit ;  sed  lamen  quamdam  divisionem  inter  eas 
fecit,  qui  alias  bonas,  aiias  malas  noininavit.  Sic  et 
illi 


stro  pulcherrime  inveniuntur.  In  eo  quippe  virga 
Aaron,  id  est  potestas  sacerdotalis,  quae  primo  aruit 
in  Judaeis,  sed  in  Domino  Jesu  Christo  aBternaliter 
eflloruit,  sicut  illi  dicit  Psalmista  :  Tues  sacerdos  in 
a^ternum  secundum  ordinem  Metcliisedech  (Psat,  cix). 
In  eo  sunt  tabulse  testamenti,  perfecta  scilicet  sci- 
entia,  sicut  dicit  Apostolus  :  /»  quo  sunt  thesauri 
sapientiw  et  scientice  absconditi  (Cotoss.  ii).  Dicit 
quodam  loco  Apostoiiis  :  Caput  Christi  Deus  (Ephes. 
v).  £t  in  Canticis  de  iilo  scriptum  est  :  Caput  ejus 
aurvm  optimum  (Cant.  v).  Per  urnam  ergo  auream 
ipsa  divinilas  ejns  inlelligi  potest.  Unde  di  it  Apo- 
stolus  :  Quia  inipso  habitat  omnis  plenitudo  divi- 
nitatis  corporatiter  [Coloss.w).  In  qua  uliquemanna 
conlinetur,  panis  sciiic6t  angclorum,  refeclio  ani- 
marum  sanclarum.  Ille  est  panis  de  quo  scriplum 
est  :  Beatus  qni  manducabit  panem   in  regno  Dci 

'  (Luc.  xiv).  Iste  est  panis,  quem  ipse  Dominus  post 
diem  judicii  transiens  omnibus  suis  minislrabit. 
Porro  satis  pulchre  haec  tria  in  illo  tabernaculo  me- 
morantur  csse,  virga,  labulae,  nianna.  Virga,  qua 
nos  erudial;  tal;ulse,  ut  nos  inslrunt ;  manna,  ut 
nos  pascat.  Virga  ilagellat  nos,  ne  supcrbiamus ; 
tabulis  nos  instruit,  ut  eum  diligamus ;  manna  dul- 
cedinis  suae  nos  pascit,  ne  in  via  deliciamus.  Ilanc 
virgam  quibusdam  minatur,  dicens  :  Visitabo  in 
virga  iniquitates  eorum  et  in  verberibus  peccata  eo- 
rum  (Psal.  lxxxviii).  Ilanc  virgam  prophela  desi- 
derabat,  qui  ait :  Corripe  me,  Domine  ;  verumtamm 

'  in  judiciOf  et  non  in  justitia  (Jer.  x).  Ilas  labt:las 
nobis  Dominus  promittit,  dicens  :  Dabo  tegem  me,im 
in  mentibus  eortm,  et  in  corde  eorum  scribam  eam 
(Jer.  XYxi).  Has  tabulas  desiderabat,  qui  ail :  \iam 
justificationum  tnarum  instrue  me  (Psat,  cxviii).  Iloc 
manna  promiltit  nobis  Dominus,  dicens  :  Venitead 
me,  omnes,  qui  taboratis  et  onerati  estis  et  cgo  re- 
ficiam  vos  (Matth.  xi).  In  hoc  spirituali  cibo  exsul- 
tabal,  qiii  ait  :  Dominus  pascit  me,  et  nihlt  mihi 
deerii  (Psat.  xxii). 

Arca  crgo  in  Jordane,  Christus  in  Judxa.  Pcr 
Jordanern  quippe,  qui  erat  in  terra  promissionis, 
quam  Dominus  ipse  Judaeis  promisit  et  dedit,  ipsi 
Judai  significabantur.  Quemadmodum  ad  pisesen- 


qui  hodie  clamaverunt  :  Hosanna  Fitio  David  ^^  tiam  hujus  arcae  divisa  cst  aqua,  considcrate  eos. 


(Matth.  xxi),  et  illi  qui  clamabant :  CrucifigCf  cru 
cifige  eum  (Joan.  xix),  Judaci   quidem  fuerunt,  sed 
magna  inter  eos  divisio. 

Ista  divisio,  fratres,  salis  apcrte  in  libro  Jesu 
Mave  significata  est.  Cum  enim  filii  Israel  transituri 
essent  Jordauem,  ut  in  terram  promissionis  intra- 
renl,  secundum  praeceptum  Domini,  primo  ingressi 
suntlevit»  in  Jordanem,  portantes  arcam  Domini 
(Jos.  iv).  Mox  ut  arca  Domini  ingressa  esi  aquam, 
divisai  sunt  ipsae  aquae  et  illa  quae  superior  erat  ste- 
f  ii  ad  inslar  muri,  et  illa  pars  quae  inferior  erat, 
defluxit  in  mare.  lila  arca,  fratres,  Dominum  no- 
stnim  significabat.  Erat  in  arca  virga  Aaron,  quw 
fronduerat,  et  tabutce  testamenti,  et  urna  aurea  ha- 


de  quibus  paulo  anle  canlastis :  Ingrediente  Domino 
in  sanctam  civitatem,  elc.  Hasc  est  superior  pars 
aquae,  quaestetit;  stetit  inlegcDoniini,  in  via  man- 
datorum  ejus,  in  exsullatioiie  taudis  ejus,  in  dui- 
cedine  diiectionis  ejus.  Et  bene  superior  pars ;  per- 
tinet  enim  ad  Jerusalem  quae  sursum  est,  qus  li- 
bera  est,  quae  est  mater  nostra.  Bene  superior,  qux 
nou  declinat  cor  suuin  in  terram,  et  idco  clamat : 
Hosanna  ia  excetsis.  Pueri  autem  dicti  suiit,  quasi 
puri.  Puri  a  maiitia,  puri  ab  invidia,  puri  ab  ava- 
ritia.  Hos  Propheta  hortatur,  dicens :  Laudate,  pueri, 
Dominttm,  laudate  nomen  Domini  (Psat.  cxii;.  Isii 
sunt  veri  Hebraei,  id  est  transilienies.  Transilierant 
quidem  omnia  caduca,  oiunia  transitoria,  lautam 


t6i 


SERNONES.  —  SERMO  IX.  IN  RAMIS  PALMARUM. 


«Gi 


io  bodibtts  Greatoris  sai,  Salvatoris  sui,  jiibilaUanl,  A  plietiae  inlcllectum,  in  ipsis  invidix  et  malitix  ania- 


exsnUabant.  Illis  utique  conveniebat  palmas  gestare 
iii  manibus,  quod  cst  signum  victorix,  signum  pa- 
cis.  Agnoscebant  ehim  inviclum  rcgem  suum ;  qvi, 
sicut  dicitur  in  Apocalypsi,  eiivit  vincens,  ut  viu- 
cerel  {Apoe,  vi).  Agnoscebant  verum  Salomonem 
lilium  David»  in  cujus  regno  pax  perpetua  est,  et 
requies  sempiterna.  Isfae  sunt  aquae  Jordanis,  quae 
dulcediucm  suam,  et  suavitatem,  quam  de  fontibus 
suis,  id  est  de  origine  traxeraiit  prophctanim  cl 
patriarcharum,  sine  admistlone  aticiijus  ainaritu- 
dinis,  in  praesentia  Iiujus  arcae  scrvahant  :  et  ideo 
virtutem  aeternae  dulcediniset  suavi(alis  meruerunt 
gustare,  et  rcsurreclionis  gloriam  in  siiis  Taclis 
ostendere.  Obviaiiles  quippe  Doinino  cum  palmis, 
resurrectioiiem  vitae  pronunliabant;  quoniam  sancti 
tenieni  c.nt  exiultatwne^  portantes  manipulos  ope' 
rum  suoruin  (Psal.  cxxv) ,  portanlcs  palmas  victo- 
rJanim  suarum,  quas  de  diabolo  obtiiiucruut.  Tunc, 
id  eal  in  illa  rcsurrectione,  ingredietiir  Dominus  in 
sanctam  civiiatein,  in  Jerusalein  coelestcm.  Ingre- 
dietar  autem  cum  pueris  Hebraeorum,  qui  in  illa 
resurrectione  illi  obviam  venient,sicut  dicit  Aposlo- 
lus  :  No$,  qui  vivtmtis,  rapiemur  in  nubibus  obviam 
Christo  itt  aera;  et  sic  semper  cum  Dvmino  erimus 
(/  Thess,  ivj.  Tunc  utique  verc  pueri ;  quia  perfe- 
cte  puri,  non  solum  apeccati  conlagione,  scd  eliam 
ab  omni  corruptione.  Tunc  vero  tlebrxi,  id  est 
perfecte  transilientes,  non  solum  mortis  periculum, 


ritudo  consumpsil.  Et  ideo  audientes  clamorem  po- 
puli,  qui  eum  laudabant,  videntes  illam  mirabilem 
gloriam ,  quam  ci  exhibebant,  nimio  livore  stimu- 
lati,quia  populum  iioii  poiueruntcompescerc,  ipsum, 
qui  hsHi  patiebatur,  iiicrepabant ,  dicentes  :  Avdis 
quid  isti  dicunl  ?  Quibus  ille  optime  rcspondit  :  Amen 
dico  vobis ,  quia  si  isti  tacuerinl ,  lapides  clamabunt 
{Luc.  xix).  Hoc  jam,  fralres,  inanifcslissime  imple- 
tum  est.  Jiidxi  lacent,  clainant  lapides.  Iniplelum 
cst  istud  propbcticum  :  Lateres  ceciderunt  :  sed 
quadris  lapidibus  acdiftcabimus  (Isai.  i\).  Qui  sui:t 
isti  latcrcs,  nisi  illi  Judaei  lutei,  et  teireni,  qiii  ah 
illo  sancto  aediOcio  patriarcharum  ct  propboiariim 
cccidcrunt?  Isti  sunt,  quibus  positus  cst  Jesus  in 
ruinam.  (Jiiueenim  illi  melius  aedilicari  potcrant, 
indc  miserabiliter  cecideruut.  Sed  illis  ruentibus , 
qui  fundamentum  firmum  et  solidum  reprobaverunl, 
aediftcalur  Jerusalem  de  lapidibus  vivis,  lapidibus 
quadris;qui  adha!rentes  illi  solidissimo  lapidi  Chri« 
sto ,  qul  factus  est  in  caput  anguli  {Act.  iv) ,  etiam 
ab  illonomen  accipiunt.  Eia,  Judxi,  quid  proficitis? 
Faetum  est  quod  voluistis.  Non  clamant  modo  pueri 
Hebraeorum  secundum  carncm,  non  clamant  :  Ho- 
sanna  filio  David.  Scd  nunquid  ideo  non  clamatur? 
clamant  leges,  clamant  imperatores ,  clamant  vii i , 
clamant  femiiiac,  clamant  juvenes,clainant  virgines, 
claniant  denique  pueri,  clamant  senes.  Vidcte,  mi- 
seri,  videte  excaecati,  quot  niille  millia  hominum  ci 


sed  etiam  mortis  metum ;  tunc  secure   portabunt  q  hodie   cum  palmis  obviam  procedunt.  Videte  quot 


palmas  victoriae,  cum  magna  exsultatione  et  secu- 
ritate,  dicentes  :  Ubi  est,  mors^  victoria  tua?  ubi 
estf  mprs,  stimulus  tuus  ?  {II  Cor.  xv.) 

Et  vere,  fratrcs ,  dignum  fuit,  ut  illi  resurrcctio- 
ncni  vike  pionunliarent,  quibus  ipso  Dominus  posi- 
tus  est,  non  in  ruinam,  sed  in  resurreciionem,  sicut 
de  eo  prophetaverat  Simeon  :  Ecce  positus  est  hic 
in  rittfiam,  et  in  resurrectionem  muttorum  in  Israet; 
et  in  signum  cui  contradicetur  {Luc.  ii).  Tria  dic-ii  : 
Ruinam  aliis,  resurrectioncm  aliis,  signum  quoque 
contradictionis.  Jam  in  ista  divisione,  dc  qua  loqui- 
tur,  videic  quomodo  aliis  est  resurrectio  Jesus,  aliis 
ruina.  Illis  utiquc,  qui  resurreclioncm  pronunlia- 
bant,  qui  futuram  rosurrectionein  in  su'S  fuctis  os- 


millia  bodie  ei  non  vestimenta ,  sed  ipsa  corpora 
sua  ei  prosterniint.  Audite,  si  lamen  surdi  non  estis, 
quot  millium  hominum  hodie  orc  clamatur ,  canta- 
tur,  jubilatur,  imploralur  :  Ilosanna  fitio  David; 
benedictus  qui  venit  in  nomine  Domini  {Matth.  xxi). 
Sed  impletum  est,  quod  ait  sanclus  David  :  Peccator 
videbity  et  irascetur;  dcntibus  suis  fremet  et  tabescet 
{PsaL  cxi). 

Ecce,  fratres ,  qu(»d  possunt  hodie  Judaei  in  tot 
lauJibus.  Chrisli.  Irasci  possunt ,  fi-emcre  denlibi:s 
possunt,  invidia  tabescere  possunt ;  sed  desiderium 
peccatorumveribit  {Ibid  ).  Adoratur  Chrisliis,  lauda- 
tur,  claniatur,  quia  ill.s  lulcis  latc;ibus  vivi  lapides 
clamant.  Positus  est  ergo  Jesus  noster  in  ruinam  el 


^endebant,  qui  sc  in  anima  jain  resuscitatos  mani-  ^  in  resurrectionem  muUorum  :  in  ruinani  laterum  , 


festissime  declarabant,  qui  se  ab  ipso  resuscitandos 
in  die  judicii  sperabant;  illis  sinc  dubio  positus  est 
Jesus  iii  resurrectioncm.  Videte  nuiic  illain  aliani 
partem  Jordanis,  quae  ad  praesent!ain  arcse  Domini 
defluxit  in  mare.  Cum  hodierna  die  haec  saiicta  arca, 
quam  paiilo  aiite  commendavinius  charitali  voslrae, 
in  aquis  Jordanis,  id  est  populo  Judaeorum  appare- 
ret ,  unde  ilia  pars  bona  profecit,  et  se  in  meliori  et 
fortiori  stalu  cumulavit,  inde  alia  pars  Scribx  sci- 
licet  et  Pharisaei,  in  majorem  ainaritudincm  se  quasi 
in  mare  praecipilaverunl,  ct  quidquid  de  naiurali 
fonte  de  quo  cgressi  sunt  secum  traxerant ,  salina 
maris  absorptum  est.  Omiiem  siquidem  Scripturarum 
sctentiaro ,  omncm  legis  cognitionem ,  omnem  pro- 


in  resurreclionem  lapidum.  Et  in  if^;ii(tft,  inquit, 
cui  contradicetnr  {Luc.  ii).  Hoc  est  signum  illud  , 
quod  jam  levavit  in  medio  genlium,  signum  scilicet 
passionis  suae,  signum  crucis  suae.  Hoc  cst,  signuin 
cui  totus  contradixit  niundus,  scandalum  Judaeis, 
stuUitia  gcntibus.  Nos ,  iiiquit  A|K)stoIus,  prasdica-^ 
mus  Cliristum  crucifixum^Iudais  quidem  scandatum^ 
gentibus  autem  stutlitJam  (/  Cor.  i).  Et  videte,  fia- 
tres,  quani  cito  huic  signo  contradicium  est.  Ipsa  die 
qua  ereetum  est  signum  istud ,  sicut  audistis 
in  Evangelio  ipso,  scriptus  est  ei  titulus  a  Piia- 
to  :  Bic  est  Jesus  Nazarenus^  rex  Judasorum  (Joan, 
xix).  Contradictum  stalini ;  dixerunt  enim  :  At/t 
scribere  rex  Judosorum.  Vicit  hanc  coniradictiOKem 


!ta5 


B,  AGLREOI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  -^  ASGETICA.  *«<♦ 

crux  Chrisli,  et  ubi  impii  puubanl  se  roagis  Chri-  ^  in  ordine  vestro  perteverale,  ei  in  •nllne  ipso  per- 
slum  vicisse ,  ibi  magis  viclor  apparuit  Christus.      severanles  nihil  ^cienter  conlra  ipsiim  ordinen  f«- 


Fixum  est  iu  ipsa  cruce  signum  vicloriae  ejus,  et 
quod  magismirandum,  fixum  ab  ipsis  inimicis  ejus. 
Inimici  ejus  qui  consenserant  in  morte  ejus ,  jam 
inter  se  cerlaul  pro  gloria  ejus.  Noli  uribere ,  dicit 
Pbarisaeus  :  quod  scrip$i  Bcripsi,  dicit  Pilatus.  Et 
ecce  jam  interierunt  Pilatus  et  Pliarisauis,  et  adhuc 
non  est  delclum  quod  sciipsil  Pilaius.  Nonne,  fra- 
tres  mei ,  mira  qusBdam  laelilia  orilur  in  cordibus 
vestris,  quando  cernilis  anle  vos  signum  crucis, 
adhuc  ilio  tilulo  gloriosum?  Adhuc  legi  potest  in 
cruce  Christi  :  Jesus  NazaremSf  rex  Judceorum. 
Adeo  nihil  profecit  illa  contradiciio  impiorum.  Hanc 
contradictionem  Judsorum  secuta  est  contradiclio 
paganorum ;  armantur  etiam  imperatores  conlra  B 
crucem  Christi,  disputant  philosophi,  oratores  con- 
crepant,  vilissimum  eliam  vuigus  oblatrat.  Quid  di- 
cam?  Contra  unum  lignum  totus  ubiaue  pugnabat 
maudus. 

Sed  jam ,  fralres,  considerate  Domiui  nostri  Jcsu 
Chrisii  omnipotenliam,  considcrate  sapicntiam.  Per 
illud  lignum  quo  nihil  erat  abjectius,  nihil  vilius, 
nihil  odibilius,  nihil  horribilius  (quid  enim  vilius 
crucei  in  qua  latrones  suspendebantur ,  sacrilegi 
inlerflciebantur,  parricidx  necabanlur);  per  iilud  , 
inquam  ,  subjugavil  imperalores,  infatuavit  sapien- 
tes,  simpliccs  et  idiotas  erudivit,  pauperes  glorilica- 
yit,omnes  simulillos  ligni  adoratores  fecit.  Ecce, 
fratres,  in  fronte  regum  nibil  gloriosius,  nihil  in 


cite;  et  sic  sine  uUa  dubitatione  quo  Christos  de 
sua  cruce  praecessit,  vos  sequemini.  Delectatme, 
fratres,  de  cruce  Christi,  quae  est  gloria  noslra ,  via 
nosira,  prolixius  loqui ;  sed  modus  adhibendus  est, 
roaxime  quia  ipsis  dtvinis  officiis  necesse  habemus 
diutitts  iromorari.  Ob  quod  convertarous  nos  ad  i,*)- 
sum  Dominum  nostrum  Jesum  Chrisium ,  ejusque 
roise.icordiam  exoremus  ut  ipse  respicere  dignetur 
super  hanc  familiam  suam ,  pro  qua  non  dubitavit 
manibus  tradi  nocentium ,  et  crucis  subire  tormen- 
tumlQui  curo  Patre  et  Spiritu  sancto  vivit  et  re» 
gnat  Deus,  per  omnia  saecula  saecQlorum.  Ameti. 
SERMO  X. 

IN  RAMIS  PALMARUM    II. 

Audistis,  fratres  charissimi ,  in  leclione  evange- 
lica,  quemadmodum  Dominus  noster,  cum  appro- 
pinquasset  Jerusalem,  fccit  sibi  adduci  asinam  et 
pulium.  Audistis  etiam  devotionem  plebis  Israeli- 
iicae;  quomodo  processerunt  ei  obviaro  cum  raniis 
palmarum,  et  iili  qui  praecedebant,  et  qui  sequeban- 
tur  clamabant ,  dicentes  :  Ho$aana  fiiio  Damd.  Sed 
dicit  aliquis  :  Verum  quidem  est,  audtvimus  ista, 
et  cum  magna  exsullaiioMe  audivimus.  Sod  quii 
l.oc  pertinet  ad  hanc  dieni,  in  qua  repr^seiita- 
mus  non  passionem  Domini,  sed  advcnium?  It.i 
^est,  fratres ,  hoc  sine  dubio  factum  cst ,  sicut  aUi 
cvangelistae  aperte  ostendunt,  paucis  dicbus  anie 
passionem  ejus.  Nam  propter  gloriam  istam  Phari- 


roanu  insigniiis,  nihii  in  pectore  salubrius.  Periit  ^  saei  et  jionlifices  maxima  invidia  cruciabanlur,  et 


jam  omnis  illa  contradictio ,  sed  utinara  sic  a  mori- 
bus ,  sicut  periit  a  vocibus  !  Multi  autem,  et  quod 
raagis  dolendum,  etiain  prcfessores  crucis  Chrisli , 
contradicunt  cruci  Christi.  Non  utiqne  vocibus,  sed 
moribus.  Audi  Aposiolum  :  Multi  ambulant ,  quoi 
twpz  dicebam  vobi$  {uunc  aulem  et  flens  dico)^  fntmt- 
cos  crucis  Christi  (Philip.  iii).  Qui  sunt  contradicto- 
res  crucis  Christi,  nlsi  inimici  crucis  Cbristi?  Et 
qui  sunt?  Quorum ,  inquit ,  Deus  venler  est  (Ibid.). 
Vos  alloquor  fratres  meos ,  filios  meos ,  non  solum 
adoratores  crucis  Christi,  sed  etiam  professores,  sed 
etiain  ipsius  crucis  amatores.  Vos  alloquor,  sentiat 
quisqueut  volet,  judicet  ut  volct,  blandiatur  sibi 


congregaio  concilio  tractabant  de  roorte  ejus.  Puto 
tamen ,  quia  non  sine  causa  hodie  histoiia  haec Ib 
omni  Ecclesia  reciialur,  nec  sine  causa  ita  a  san- 
clisPatribiis  stalutum  csl.  Scitis,  quia/ou,  quam 
viditEzechiel,  quatuor  facies  habebat.  Rota  illa  si- 
gniflcat  snnctam  Scripturaro.  Unde  dicit  Psalmista  : 
Vox  tonitrui  tui  in  rota  (PsaL  xlvi).  Ista  rota  qua- 
tuor  facics  habet,  et  aliquaudo  consideramus  ian- 
tum  unam  ejus  faciem ,  aliquando  duas ,  aliquando 
tres;  aliquando  omnes  quatuor.  Prima  facies  ejus 
cst hisloria,  altera  moralitas, tertia  allegoria,  quarta 
anagoge,  id  est  sensus  de  superioribus.  Quibusdam, 
qui  non  possuiit  capere  profundiora,  ostendit  Scri- 


quanlum  volet :  in  crucc  Christf  nihil  esttenerum,  |^  ptura  primam  faciem  suam,  id  est  simpliccm  histo* 


nihil  molle,  nihil  delicatum,  nihil  quod  carni  ct  san  - 
guini  dulce  sit.  Jain  ipsa  crux  Chrisli  sit  quasi  spc- 
culum  Chrisliani.  In  ipsa  cruce  Christi  si  respiciat, 
ut  in  vita  sua  mores  sui  ipsi  cruci  Christi  cunve- 
niant,  et  inquantum  parlicipat  cruci  Christi,  iiitan- 
tum  sibi  praisuinat  gloriam  Chrlsti.  Qui  autem  ab- 
jicit  amaritudinem  crucis  Christi,  timeat  ne  forte 
arceatur  ab  aspectibus  Crucifixi.  Jam  ,  fratres  mei, 
quantum  vobis  gaudendum  est  animadvertite ,  qui 
vos  cam  ipso  Ghristo  crucifixisiis.  Veritatem  dico » 
fratres ,  non  incntior.  Ordo  noster  crux  Chrisii  est. 
buo  ergo  haec,  fratres,  diligeoter  servate ,  ut  nec  ai 
cructfChristi  discedatis,  nec  in  cruce  positi  contra 
crucero  aliquid  (aciatis.  Quodest,utapcrtius  dicam. 


riam  tantum,  ct  illi  in  pulchritudine  hujus  faciei  d>> 
lectantur.  Hinc  est,  quod  quidam  videiUes  taDturo 
istam  faciem  Scripturae ,  quia  in  quadam  parte  rsta 
facies  minus  formosa  est,  s:c:it  in  Tacto  Judae  patri- 
archie,qui  cum  nuru  sua  concubuit  (Genet.  xxxmi)] 
sicui  et  in  facio  David  qui,  occiso  Uria,  accepit  ^os 
uxorem  (//  Reg,  xi),  quando  non  poierant  videre 
alteram  faciem  hujus  Scriptorse,  quas  forroosa  est, 
propter  istain  unaro  faciero  quaro  videront,  sprevo- 
runt  earo  Scripturaro.  Ergo,  fratres,  audiviraiis  istam 
Scripturam  evangelicara »  et  consideravlraos  anam 
ejus  faciem,  id  est  ejus  simplicera  historian ,  et  sa- 
tis  pulchra  nobis  apparet.  Quae  eniro  Scriptora  pul- 
chrior  quaro   isla ,  quae  narrat  gloriam  dulcissirai 


Srft  SERMONLS.  -   SERM.  I. 

IK>iiMui  uoslrlY  et  de?olionein  fidelis  populi?  Scd  A 
Uioeii   (ecundttin  isiain   facieiD  suani  noii  ostou- 
dii  nolMS  t  quod  ad  tempus  islud  ieclio  ista  porii- 
nenC 

€cmidere8Mfs  quapropler  cjus  alteram  fa^iem ,  et 
vi«leamus  utrum  iliam  nobis  aliquod  hiijus  temporis 
rovelet  mystcrium.  Ct  ideol>revitcr  intimandum  quid 
«a  le  sacramenti  tempus  isiud  coiilineat.  Constitii- 
tnM  esl  hoc  tempus,  fratrcs,  ut  ad  memoriam  re- 
vocemus  anlTentum  Domini  nostri  lesu  Chrtsti;  quo- 
modo  ille,  quem  sancii  patres^Veteris  Testamenti 
^n  eispectavcranL,  a  luuUum  desideraverant ,  bu- 
militer  veiiit,  ut  nos  redimerd,  ut  etiam  non  obli- 
viscamur  sccundum  ejus  adventum,  in  quo  ille,  . 
«|uem  omncs  sancti  exspcctant  et  desidcrant,  venict 
rum  magua  potestate  et  gloria.  ut  totum  miindum  ^ 
judicety  ct  reddat  unicuique  sccundum  opera  sua. 
Ilsec  sunt  principaliter  ilia  duo,  scilicel  mcmoria 
Qtriusqtie  a JveiKus  ejus,  proptcr  quae  isia  celebratto 
ronslitnta  est ,  et  hoc  necessario.  Yalde  enim  bo* 
iium  cst,  ut  haec  duo  scmper  habcamus  in  nicmoria, 
«1  est  primum^dvcntumDom]ni,ctseeunduro;quia 
de  prinio  nascitur  in  cordibus  nostris  amor  Dei,  de 
s3CUHdo  timor.  Consideremus  ergo  hot  evangdium, 
^uod  modo  ledum  est,  ui  videamus  qux  ibi  sacra- 
roenta  contineaiitur.  Cum  appropmqM8$€i  Dominui 
Jerutalem  (Matlh.  xxi). 

Scitis,  fralres,  quia  secundum  litteram  Jerusalcm 
^nxdara  ciirius  fuiL,  quam  acquisivit  David  sanctus 
et  «lificavtt;  in  qua  etiam  Salomon  fecit  iilud  mi- 
rabtle  lcmplum ,  de  quo  sa^pe  au.listis.  Secundum 
ktam  faciem,  id  est  secundum  bisloriam,  nihii  no- 
bis  oalondilur  quod  ad  istam  perliiicai  cclebritatcnL. 
Ideo  necesse  est  ut  aliam  hujus  Scriplurx  faciem 
atteiidamits.  Jcrusalem,  sicut  audire  consuevislis, 
ritto  pacis  interprelatur.  Istud  numen  priinum  illis 
eonvenii,  qui  permanent  in  perfecta  visione  Dei, 
qui  vera  pax  est,  et  vera  mentis  tranquiUitas;  ac  pcr 
lioc  in  seipsis  veram  paccm  et  traiiquillilatem  sen« 
tinni.  Ilaecest  illa  beaia  angeloruni  sociiUs,qYi» 
utirjue  dicitur  Jcrusalem,  et  propric,  sicut  dicit 
apostolus  Pauliis  :  Qnw  sur$um  eit  J^rusalemjibera 
est,  qum  e$t  mater  nostra  (Calat.  iv).  Scd  huic  civi- 
lati  quomodo  dicitur  appropinquare  Jesus ,  cum  in 
ra  semper  sil,  et  illa  civiias  nttnquam  ab  eo  reccs- 
serit?  baec  est  illa  alia  iacics  bujus  Scripturx,  id 
ea  anagoges ,  videlicet  sensus  de  superioribus.  Ap- 
pareat  nobis  nunc  illa  facies,  quam  srilegoriam  no- 
miiiavimus.  Secundum  hunc  quippc  sensum  Jeru- 
saiem  significabat  Ecclcsiam  sanctam  in  hominibus, 
rui  dicit^lsaias  :  Surge,  iUumtnare  Jerusaiem,  quia 
venii  lumen  tuum  (ha.  l\).  Ipsa  dicitur  Jerusalem, 
non  quia  perfccte  videt  eam  pacem,  quam  vident 
-anfell ;  sed  quia  ad  ilbm  pacem  tcndii  rebtc  cre- 
deudo,  bene  operando,  ferventer  amando  illum,  qui 
est  pas  Dostra,  Jesum  Christum  Doinlnum  nostruro^ 
Et  buic  Jerusalem  quomodo  appropinquavit  Deus , 
qui  ubique  prssensest,  et  nusqiiam  deest?  Et  ta- 
men  ()icit  per  propbetam  :  Apprpximate  mih\  et  ego 

P4TI101.  CXCV, 


IN  RAMiS  rALMARUM.  fCfi 

appropinquabo  vobis.  Et  quoinodo  uos  appropinqua* 
nius  ei,  qui  iii  ipso  vivimus^  movemur  el  sumus  {Aet. 
xvii).  Dicit  lamen  prophela  :  Accedite  ad  eum^  ei  t/- 
iuminamini  {PsaL  xxxiii).  Culpat  enim  Dominus 
quosdam  et  dicit :  Vte  ilUs,  quia  recesserunt  a  me 
(0se4B.y\\).  Qualis  esl  iste  accessuset  recessus?  non 
fit  de  loco  ad  locum,  sed  de  aflectu  in  affectum.  Si 
amas  mundum,  recess  sti  a  Deo.  Si  recedis  abamorn 
mundi,  et  incipis  amare  Dcum,  jam  accedis  ad 
Dctim. 

Nos  itaque  appropinquamus  ei,  quando  profici- 
mus  in  illius  amore ;  ille  appropinqiiat  nobis,  quantlo 
dignatur  niiscreri  nobis.  Isto  moilo  rcccssit  Adam 
a  Deo,  scilicel  minus  illum  amando,  et  plus  mun- 
dum.  Amavit  enim  privatam  exceller.tiam,  qiiae  uti 
que  perlinet  non  ad  Deum,  sed  ad  niunduin.  Iloc 
modo  recessit  toium  genus  huinaiiuni'  a  Deo;  idco 
quoqiie  ipsa  qiix  nunc  est  Ecdesia  Dci  isto  modo 
recessit  a  Deo,  et  tam  longe  ut  oullomodo  p^r  ss 
posset  appropinqiiare  Deo,  nec  accedere  ad  eum. 
Nccessarium  ergo  eral,  ut  quoniani  ipsa  /lon  polerat 
accedere  ad  Deum  salutem  suam,  ipse  Deus  salus 
ejus  accederet  ad  eam.  Sed  prin-o  appropinquavii. 
Accesslt  quidem,  quando  illani  niirabiiem  miseri- 
cordiam  exhibuit,  qua  in  cruce  peiidens  suuin  pro 
ca  sanguincm  fudil,  ct  aperto  latcre  suo,  sibi  cam 
univit et  sociavil, ul  cssent duo  in  caine una  (Ephct. 
v).  Si  ergo  tunc  acccssit,  appropinquavit  uliqoc, 
quando  ci  miscricordiam  istam  proinisil,  prasdica- 
vii,  et  cocpit  ostendero.  Appropinquavil  Jesus  Jeru- 
salem,  salus  Ecclesix,  salus  muiido,  salus  misero 
homini  cxpulso  dc  paradiso,  quando  sc  futurum  bo- 
minem  pi-aedixit,  ct  miseriuordiam  quam  pos!ea  im^ 
plevit,  ipsi  Abrahae  proniisit,  diccns  :  /n  semine  tuo 
benediceutur  omnss  geutes  (iien.  xxii).  De  semine 
Abrahse  nasciturus  erat  Christus,  per  quem  abo- 
lenda  erat  illa  maiedictio,  qnae  lata  est  in  Adam,  et 
illa  bencdictio  danda,  quam  prophetavit  Isaias,  di- 
cens  :  Quia  urvos  suos  vocabit  nomine  alio  (Isa. 
Lxv).  Primo  vocabanliir  servi  ejus  Judaei,  sed  modo 
vocantur  Christiani  :  Et  servos  suos  vocabit  nomine 
atio  :  in  quo  qui  benedicendus  est  super  terram,  be- 
uedicetur  in  Domino,  Quia  sine  dubio  nullus  potest 
cavere  maledictioncm,  nec  habere  benedictionem,qui 
hoc  nomen  non  habuerit.  Ergo  tunc  appropinquavut 
Jesus  Jerusalem,  id  est  Ecclesiae,  quando  suum  ad- 
ventum  promisit  Ecclesiae  per  sanctum  Abraham. 
Saiictam  Ecclesiam  aperte  significavit,  quando  om- 
ncs  gentes  nominavit;  quia  sancta  Ecclesia  de  om- 
iiibus  gentibus  constat.  Tunc  igiiur  coepit  appro- 
pinquare,  sed  non  adhuc  venit  Bethphage.  fietli- 
phage  quippe  intcrpretatur  domus  buccm^  vel  domus 
oris.  Venerat  forUsse  ad  Bctlianiam,  non  autem  ad 
Beihphage.  Nam,  sicut  alii  evangelists  eviJenter 
oslendunt,  primo  venit  ad  Bethaniam,  ac  deinde 
cum  appropin-inasset  Jerusalero ,  venit  Bethphage, 
ad  montcm  Oliveii.  Belhania.  Interpretatur  i^omtis 
obedientim.  £t  quid  erat  illa  sancU  anima  Abrabae, 
iiisl  domus  obedlenii»,  qui  ut  bonum  obedientiae 


2f)7 


B.  AELREW  AWJATiS  RIETALL.  OPP.  PARS  h  -  ASCETICA. 


20& 


gcrvaret,  proprio  filio  el  «ali  filio  non  crcdidil  essc  A  et  pullum  cum  en.  Solvile  et  adducHe  mihi  {Hati/u 
parccndum  ?  {Gcn.  xxii ) 

lluic  igilur  priuio  venlt  Jcsus,  quia  de  a:1veuUi 
Domini  nostri  Jesu  primo  aJ  eum  facta  esi  promis- 
sio.  Sed  lianc  promissioucm,  hanc  fuluram  Domini 
misertcordiam,  ipse  ct  filii  ejus  lantum,  el  si  aliqui 
alii,  tamc»  paucV  seiebant,  sed  tamen  aliis  non 
osicudebaiU.  Non  ostendebant  per  orrs  pnedicatio- 
nem,  sed  per  quaHlam  occulla  et  niirabilia  sigua. 
Ideo  uon  vencrat  adhuc  Dominus  ad  Belhphage,  id 
est  »d  domum  oris.  Nam  sine  dubio  sancto  Abra- 
liam  per  quoddam  signum  occullum  ostendit  hicar- 
nationem  Domini,  quando  mittcns  servum  suum,  ut 
assumeret  uiorem  filio  suo,  ait :  Pone  manum  tuam 
sub  femore  meo,  et  jura  per  Deum  cceH  {Gen,  xxrv). 


xxi;.  QuiJ  significant  istt  dua  discipuli,  quos  prx-* 
miltit  Dominuft?   lli  suut   qui  prxcedunt  lacienv, 
cjus  in  omnem  locaifi  ct  caslellum,  quo  est  ipseT 
venlurus.   Sic  euim  liabes  iu  Evangelio  Lucae  :  De-  \ 
signavit  Dominus  et  alios  $eptuaginta  duos  discipU" 
los  :  et  misit  illos  binos  ante  faciem  suam,  in  omnem 
civitatem,  et  locum^  quo  erat  ipse  venturut  {Luc.  x)» 
Fortassis  ergo  isti  duo  significant  illa  duo,  quac  ubi- 
que  prxcedunl  faeiem  ejus,  de  quibiift  ail  Psalmi- 
sta  :  Miserkordia  et  veritas  pra^cedent  faciem  tuam 
(PsaL  Lxxxviii).   Facicft  cjus  significal  pra.'sciitiani 
illius,  prsescnliam   miscricordix  ejus^  pncsentiani. 
salutis  noslra;  per  adventum  ^*us.    Ilai:c  faciciir 
e}us,  hunc  adventunv  cjuft,  praecedit  misericorilia  cl 


Quidcst  hoc?  Deus  ceeli  eral  in   feiiiore  Abrahae?  ^  veritas,  ul  adducant  sibi  asinam  el  pvllum.  Puti> 

Ostendil  certc  pulcbi*e,  scd  occuUe,  qiiare  voluil,  ut 

Ifiius  ejus  acciperet  uxorem  ;  non  ulique  ul  salisfa> 

ecrel  libidini  ejus,  sed  ot  procrearet  illud  scincn, 

dc  quo  nasciturus  crat  Dcus  coeli.  Ideo  prxcepil  ei 

iit  ponerct  manum  sub  femore  ejus  ,  et  |uraret  per 

Deum  cceli,  quia  sine  dubio  dQ  ejus  femore,  id  est 

generatione  nasciturus  erat  Deus  coeli.  Nam  quod 

femur  poiiatur  pro  gencralione,  satis  usitalum  est 

in  Scripluris  secundum  illud  :  Omnes  animw  quce 

exierunt  de  femore  Jacob,  septuaginla  {Exod.  i).  Et: 

mn  auferetur  sceptrum  de  Juda,  et  dnx  de  femore 

ejus  {Gen.  xLix).  Scd  hoc  signum  Dominici  adven-* 

tiis  oecultum  erat,  qiiia  nondum  venerat  Jesus  ad 


quod  per  asinam  el  pu>Ium  possumus  iioii  incon- 
venienter  accipcrc  tiHam  hiimaDam  iKitnram,  id  e^t 
carncm  ci  aiiimam.  Per  asinam,  cariiem,  propler 
lardiUKcm  et  gravilatem ;  per  puUum,  auimani,  pro- 
pler  levitatem  et  mobilicatcm.  Misericordia  et  veri- 
tas  adducunt  a&liiam  ctpullum  ad  Filium  Dci,  quia  ul 
Verbum  caro  fieret  et  habilaret  in  nobis,  misericor- 
dia  et  veritas  obviaverunt  sibi  {PsaL  lxxxiv).  Mifteri- 
cordia  et  vcrilas  adducunt  asinam  el  pullum  ad  Dci 
Filium,  quia  ut  homincm  totum,  id est  et  cainem ei 
aiiimam  Dei  F.liiis  assumcrct,  siiic  dubio  miseri- 
cordia  ct  veritas  fecit.  Non  enim  sola  facei*ct  niise- 
ricordia,  quia  non  posset  sine  veritate.  Non  facerel 


ik>mum  oris,  id  est  non  aperle  ejus  Incarnaiio  prae-  p  sola  verilas,  quia  nollet  sine  misericordia.  Item  fecii 


dicabatur  domui  alicui,  iJ  est  populo.  Scdurum  jam 
Jilii  Israel  educii  cssent  de  iOgypto,  cum  acccpis- 
sent  legem,  cum  sacrificia  celebrarent,  et  labcrua- 
ciilum  consiruerent,  tunc  venire  coepit  Jesus  ad 
domiim  oris,  qua  apcrte  omui  populo  coepit  ejus 
adventus  revclari.  Nam  aperte  Moyses  coram  omni 
populo  dixit  de  eo  :  Prophetam  vobis  suscitabit  Deus 
de  fratribus  vestris  :  tanquam  mc  ipsum  audietis.Om' 
nis  anima  quce  non  audierit  prophetam  illum,  exter- 
minabitur  de  populo  siio  {Deut.  xviii).  Quod  csse 
prophelatum  de  Domiuo  Jesu,  ipsi  aposloli  osteitde- 
runu  Iloc  enim  teslimonio  s%pe  usi  sunt  conlra 
Juda^os.  Vcnit  Dominus  ad  Bethphage,  quando 
Isaias  propheia  ipsum  adveiilum  Domini,  et  virgi- 


lioc,  ut  scilicct  Dei  Filius  asiiiam  ct  puUum,  id  csl 
carncm  et  aniinam  baberet,  misericordia  et  verit^s: 
vcrllas,  quia  hoc  promisit  Juda;is;  misericordia„ 
quam  voluit  cxhibere  paganis.  El  ideo  pulchre  li»c 
duo  prscmitlit,  quia  hscc  anlc  suum  adventum  ju- 
rejuraiido  qiiasi  in  veritate  JuJa^is  promisii,  et  banc 
iniscricordiam  gentibus  exhibere  proposuit.  Quod 
Aposloiu^nperle  ostendit,  dicens:  Dico  autem  Chri- 
.  s(aiii  Jesum  ministrum  fuisse  circumcisionis  propter 
veritatem  Dei,  adeoiifirmandas  promissiones  patrum; 
gcntes  autem  super  misericordia  honorare  Deuns 
{Hom.  xii).  Ergo  misericordia  et  veritas  obviaverunt 
sibif  et  veritas  de  lerra  orta  est :  assumcnsque  sihi 
asinam  et  pullum,  corpus  el  animam,  venit  ad  Je- 


nis  parium  prophelavil,  dicens  :  Ecce  virgo  conci-  d  rusalem,  vcnit  visilare  Ecclcsiam  suam,  vcnit  cam 


;w>l,  et  pariet  filium ,  et  vocabitur  nomen  ejus  Em- 
manuel  {Isa.  vii).  Quando  vcnit  ad  inonlem  Oli- 
vcti  ?  Oleos  Grsece  niisericordia  dicilur.  Mons  ergo 
Oliveti  significat  ilhim  excelientiam,  ct  ut  ita  di- 
cain,  cumulum  nJscricoidia:  iliius,  de  qua  loqui- 
mur.  Venit  tuuc  ad  monlem  Oliveti,  quando  jam 
illild  tcmpns  appropinquavil,  in  quo  voluil  illain 
mirabilem  el  excclleulem  misericordiam  ostciidere, 
(|uam  prius  Abrahie  obedienti  promiserat,  et  post'ja 
per  prophetas  siios  omai  populo  prsedicavcrat. 

Cum  ergo  appropinqnasset  Jesus  Jerosoiymis,  et 
venisset  Bethphage  ad  montem  Oiiveti,  tunc  misit 
dnos  discipuiof^  dicens  eis :  Ite  in  casteilum  quod 
contra  vos  est^  ct  statin  invenietis  asinam  ailigatam^ 


salvare.  Quod  utique  nou  fccisset,  nisi  illo  modo, 
utdiximus,  asinam  ei  pulluai  inscdisset.  Ncc  nio- 
vere  debct,  quod  ait,  Soivile.  Nam  licet  caro  rl 
anima  quam  Dei  Filius  assumpsit,  iiiinqiiam  peccalo 
fuerit  obligata,  quia  slatim  cx  qiio  homo  iile  crca- 
tus  fuit,  utlque  perfectus  Deus  fuit ;  lan^cn  quia 
ipsa  humana  natura  semper  aiHe  in  omuibus  hoini- 
iiibus  fuerat  peccalorum  vinculis  alligata  :  in  ipso 
Doiiiino  noslro,  eo  qiiod  semper  fucrit  libera,  non 
incongrue  dicilur  solula.  Si  vero  dicere  voiuerimus 
quod  beaiissimam  Maiiam,  de  qua  nalua  est,  mise- 
ricordia  et  vcritas  ab  omiii  peccali  oliligatione  ab- 
&r'olvei'il,  anlequam  conciperelur  in  ca :  ul  huc  sit  sol- 
Y?re  asinam  et  piillum,  et  adducerc  ad  Jcsuni,  bea- 


169 


SEUMONKS.  -  SKItM.  X. 


titiiitlae  niairis  .vjui  carneiii  «l  aniinani  ab  omni  A 
peeeato  mundare,  ct  sic  cam   Dci  Filio  gravidare; 
BTeei^o  liDc,  sivc  illud  dicatur,  pulo  locum  istum 
M»  inconveiiienler  expositum. 

AndWimus  modum  quo  lcsvs  vcnit  ad  Ecdesiam 
fnaiD,  Tldelicct  sccundum  carncin  ct  animam  quam 
asftuni|»sit.  Nam  sccundiim  diviiiilatcni  ncc  vcnit 
nec  rocedit,  quia  ubique  jirsesens  cst.  Sed  <;uid  si- 
fnlficaiil  Ista  yesllmcnla,  quibus  discipun  tegunt 
luee  aninialia,  in  quibus  scdct  Pci  Filius?  Dicit 
crangeiista,  quia  adduxenwt  asinam  et  pnlUm^  el 
maa  ietmper  gedere  fecerunt  (Maith,  xxi).  Qiiomodo 
folnit  soper  nlrumqne  s\;dere7  A  liitcra  abslraai 
eo|;iHrar  spirrtualcm  sciisum  invesligarc.  Salvo  ergo 
alioscnsn,  qiio  per  aliam  significationem  bxc  duo 
aiiimalia  significant  duos  popiilos,  Judxum  ct  gen- 
4ilein;  salvo,  inquam,  el  hoc  sen.su  dicnius  cum  in 
mroque  lioc  animali  venisse  ad  Jerusalcm  ;  quia  in 
huniaua  naiura,  quam  lotam  assumpsit,  id  esl  in 
auinin  ratisnali  ct  carnc,  Ecclesiae  sux,  boc  est 
iddibiis  suis  apparuit.  Sed  quid  significant  bxc 
fcsCimenta  ?  Foi-te  bxc  sunt  Hla,  quibus  major  et 
ninor  filius  Noc  palris  vercnda  vcrsis  vultibus  (exe- 
runt.  Hagnum  sacramcntiim,  fratrcs.  Scd  quia  in 
muJtis  occtipalos  nos  babet  dies  bxc,  brcviter  di- 
cain  quia  Jisec  veslimenla  signincant  fidem  et  do- 
ctrinam  apostolorum  et  propbetarum,  per  quam  hu- 
fluinitas  Gbrisiti  quasi  qiiaedam  infirmitas  c  )gnitioi;e 
iSivimtatis  operitur.  llli  asinam  ct  pullum,  quibus 
insedil  Jesus,  quasi  nuda  reiiquerunt,  qui  crcdebant  q 
4M  praedicabant  eum  esse  soium  boininem,  et  non 
Deuni.  Isti  nuJam  rcliqucrunt  humaniiatem  cjus; 
aed  Odes -et  dodrina  apostdorum  et  propbetaruin 
non  dimiscrunt  eam  modum;  quia  cjus  infirmita- 
teni,  quam  eontcmpserunt  inHde.Ics,  rortitiidinem 
tlivinitatis  ejus  praedicaiitfj,  texcrunt.  Ait  quippe 
Isaias  :  Ei:ce  virgo  concipkl,  et  parlet  filium  [ha, 
va).  Ecce  bomo.  Sed  iic  infirmus  et  parvus  xslima- 
ictur  hic  honio,  slatim  subjunxit :  Et  vocabitur 
nomen  ejus  Emmanueif  qiiod  cst  nobiscum  Dcus. 
Sed  Paulus  cum  de  infirmilate  ejus  dixisset :  Fa- 
rtu$  ett  obediens  usque  ad  mortem  (  Pliilipp,  ii ), 
paulo  post  ait  :  Quiu  Dominus  Jesus  Clmstus  in 
gioria  est  Dei  Patris  (ibid.). 

Plurima  autem  turba  straverunt  vestimenta  sua  in  ^ 
tia,  Alii  autem  coedebant  ramos  de  arboribu&^  et 
ciamabant  :  Bosanna  filio  David  {Matth.  xxi).  Di- 
ctum  est  quomodo  Doiniiius  venit  ad  Jerusalem; 
ininc  dicitor  quomoJo  ipsa   Jcrusalem  ,  hoc  esi 
Ecdesia  sancia  susccpit  ejus  adventum.  Ecclcsia- 
praReedit,.et  Ecclesia  sequitur  adventum  ejus.  Non  . 
eiiini  est  Ecclcsia  solum  isla  fidclium  congrcgatio, 
qux  credit  in  eum  post  ejus  adventnm,  sed  omnes 
saiicti  sb  Abel  juslo  usque  ad  ultimum  justum,  qui 
erit  in  hoc  mundo,  pertinent  ad  sanctam  Eccle-. 
siani ;  et  de  omnibus  illis  touslal  illa  uua  Ecclesia, 
cui  dicitur  :  Una  est  eoiumba  mea  {Cant.  vi).  Pars 
una  prsecedit  adventum  ejus  :  Abei,  Noe,  Abmham, ' 
David,  cl  caeieri  sancti.  Pars  alia  sequiiur ;  apor 


L\  IlAMlJi  PSALMARIJM.  370 

sloli,  niartyres,  coiifessores  ct  oiniies  fideles»  iiitr^r 
quos  et  nos  per  ejiis  niisericordiam  suinus.  Do  istis 
omnihus  alii  vestiincnia  sua  proslernunl  antc  pe- 
dos  Jesu,  alii  ramos  arl.oiuin.  Ramos  arlioruin 
prostcrnunl,  qni  omncm  mundi  gloriani  propler 
Cbristum  abjicliint.  Quid  cnim  SMiit  divKi;e  el  glo- 
ria  islius  mundi,  hisi  ut  folia  et  rumi  arborum  qus 
vircnt  in  a^slale,  in  bienic  arescunl?  Quki  sincdu* 
bio  omnis  glorla  niniidi  iii  pr<>sper.t:;lc  qiiasi  flo- 
rescit ;  sod  in  adversitilte,  maximc  in  i^isa  n.orte 
bominis,  qnaiido  supcrvenit  lempcslas  liiciti.:!  s,  id 
est  extrema  damnati:)„vilescit  et  soi^csclt.  Sjd  b.^a- 
tus  csf,  qui  ea  prosternit  anle  pe.Ics  Jesu,  distii- 
buendo  pauperibus  qui  sunl  qixisi  pedcs  ejus.  in- 
firma  scilicet  incmbra  cjus.  Mulio  aulcin  leutior 
est,  qui  el!am  vesliinenluin  suum  potest  pro  C!.rislo 
contcmnere,  ct  sub  pcdilms  ejus  proslei«erc.  Qiiid 
est  enim  veslimenlum  noslrum,  iiisi  corpus  nosli-uiii, 
quo  ipsa  anima  quodammodo  tegilur  ct  opcrilur? 
Bjalus  quijpsa  membra  sua,ipsum  corpus«i:unipM 
Cbristo  potcst  contemnere,  et  omiria  fiicta  cor|)oris 
sui  in  Dei  obscquio  mancipare.  Uti  umiiiie  receruni, 
et  illiqui  pnecedebant  advenlum  Deinini,  ct  qui  se- 
quebantur.  Nam  sancli  p.^lres  m  Veicri  Tesiamciio 
divitias  mniidi  ct  gloiiam  pro  nibilo  duxcrunt,  pro- 
ptcr  fidem  quain  babebant  in  Cbrisli  advenlu.  Multi 
etiam  «orpora  suo  martyrk)  subdidcrunt,  sicut  p;  o> 
tomartyr  Abd,  sicut  Isaias,  sicut  martyres  Macba- 
baei.  Qiiot  aulem  non  solum  sigillatim  liomines,  sed 
qiiot  millia  bominuin  bosc  oinnia  recennt  post  nd- 
TCirtum  ejus,  qnis  potest  cnumcrare  ?  £x  illoruui 
numcro  cl  vos  eslis.  Vos  ramos  arLorum,  oinneui 
sciiicct  pompam  munJi,  projecislis  in  obsequiu:n  et 
honorem  Cbrisli ;  vos,  quod  majus  esl,  ipsa  cor . 
pora  veslra  pro  illo  coiitempsist!s ;  vos  ip-a:n  ani- 
mam  vestram,  qiiod  adhuc  cs<  amplius,  iii  boaoivin 
Cbristi  cxpendistis,quia  propriara  voluniiitein  aniin:e 
vestrse  dinii.istis. 

Porro  omncs  qui  prieibant  ctscqiieljantur  cumdi  • 
ccbant  :  Uosanna  fHio  Dqvid ;  benetiictus  qui  venit 
in  nomine  Domini,  Magna  fidcs,  magiia  confessio, 
magna  laus.  Ilosaiinu  est  vox  posiulanlis  salutem  , 
quasi  dicerctur,  salvili<-a.  Siiie  dubio  illum  coita- 
tcutur  Salvatorein,  a  <|uo  poslulaiit  salutein ,  quod 
proprie  pertinei  ad  Deuin.  Vocant  cum  filiuni  Da- 
vid,  quia  confilentur  cuin  vcrum  bominem.  Bene- 
dicunt  eum,  quia  vcnit  in  noraine  Domini  :  per 
quod  aperte  oslcndunt,  quia  ipse  esl  Deus ,  quem 
Dcus  Pater  promisit  vcnturum.  In  ista  fide  susci- 
pit  Ecclesia  adventum  Filii  Dei.  Credit  eum  verum 
Dcum,  et  verum  hominem',  vcrum  muiidi  Salvato- 
rem,  a  Dco  Patre  proroissum,  a  sanctis  propbetis 
pra^nunliatum.  In  ista  fidc  et  illi  qui  pi-secedont 
adventum  ejus,  ct  illi  qiii  sequuntur,  conveniuiit  et 
sociantur,  et  sunt  una  Ecclesia  :  lii  ista  fide  utri- 
que  salvantur.  Quicunque  sine  ista  fide  sunt,  extra 
Ecclesiam  sunl :  ad  illos  non  venit  Cliristus,  et  ideo 
nou  salvantur.  Haec  de  priroo  adventu.  Scire  auteni 
debptis,  fraires,  quia  in  ipsa  eadem  formai  iii  qua 


^l 


B.  AELRBDl  ABBATIS  RICYALL.  OPP.  PARS  1.  —  ASCETKIA. 


r< 


?c*il  piimo  01  redinierel  Ecclesiam  suam  ,  vcuiel  A  diilcis  est  DomiuusT  Yiilctur  eigo,  fiatres,  quod 


secvndo  ut  gloriflcet  Ecciesiam  suam.  Sic  eMim 
(fixeront  angrli  apostolis  post  Domini  Ascensioneiii: 
Sic  veniel^  qttemadmodum  vidistis  eum  euntem  in 
ccelum  {\cl.  i).  IIoc  erit ,  fiati^es,  ad  cumulum 
dammitioiHS  impiorum.  Non  eniro  sine  magna  con- 
fusione  et  doFore  poterunlvidere  iTIum  in  tanta 
gloria  et  pctcstate  ,  quem  contempscrunt  in  liu- 
liiana  hifirmiute.  Iluic  sccundo  adventui  Domini 
cotivenU  saiis,  quod  de  isla  historia  alii  quoque 
Evangclisue  narrant.  Vcniente  iesii  ierusalem>, 
pueri  Ilebra:oruin  acccperunt  ramos  oKvarum,  ^el 
palmarum,  et  venertint  ei  obviam.  Sic  erit  in  se-» 
€Uiido  adventM  Domini.  Cuiq  enim  venerit  ul  glo- 
riQcet   Ecclesiatn    suam ,  exhibens    eam  omntua 


Apostolus  faciat  hic  iQCiitionciudcduabus  maiierils 
(iHlccdinis.  Fortassc  uiia  maueria  illa  est  quant 
in  his  dicbus  gustaslis;  ct  idco  sccurevos  hortatur 
ut  desidcrctis  illain  aliam  maneriam  dulcedinis , 
quse  sigiiilicatur  pcr  lac.  Quia  crcdibik  M  quml 
hi  i^cis  diebos  goslastis  quam  doleis  est  Douiiiiu»^ 
vos  inaximc  qiii  vidistis  et  considcrastis  quasi  in 
praesenlia  vcslra,  Josuni  Chrislum  in  criice;  qU 
vidistis  illa  sancla  braehia  expan&a »  quasi  ad  vos 
amplcotendum  ;  qui  considerasl.s  illa  dulcia  ubera 
discooperta,  quasi  ^  \*»sreflcicnduin.  Ilxc  oninia» 
fratres,  licet  semcl  sint  facla  :  quia  sicul  dicit  Apo-. 
slolus  :  Chrislui  semel  obtalus  est ,  ad  muifrum 
exhauriendapeccaia  (Hebr.  ix} ;  taincn  vos  hsec  oni- 


perfectam  sinc  macula  et  ruga ,  lunc  utique  pueri  B  nia  muko  melius  vidistis ,  el  cbrius  ociiiis  cor- 
UeliraK>rum  venient  obviam  ei  cum  palmis,  sive 
olivaruw  r3»is.  Isli  sunt  pueri ,  quibvs  dicit  Da- 
vid :  Laudate.pueri,  Dominum  (PsaL  cxii).  Et  item  : 
Custodiens  parvulos  Dominus  [Psal.  cxiv).  Noii  ma* 
gnos,  clatos,  superhos  cu&lodit  Dominus;  sed 
parvulos,  id  est  humiles.  Isti^  laudani  Domrnuw,  &i 
•  Umen  fuerint  llebraei,  id  est  transilientes.  Si  enim 
uiodo  humilcs  transeunt  vitia  carn.s,  et  opera  ,  el 
da»i  sallus  per  eontempbtionem  et  bonas  *  cogita- 
tiones;  tunc  sine  dubio  in  die  judicii ,  cum  Jesus 
\({aerit  in  sua  potestate,  ipsi  venient  obviam  cum 
palmis ,  id  est  euro  signis  victoriarom ,  quas  hic 
conquisierunt  de  diabolo.  Palmae  enlm  signillcant 
victoriam.  Tui.c  potcrunt,  quasi  cum  palmis  glo-  ^ 
,  riaii  et  dicerc  :  l/^i  est^  mors^  victoria  tua  f  Ubi 
esf ,  mors,  sAmulus  tuus  ?  (/  Cor.  xv.)  Tuncetiam 
vcnieiit  cum  olivis ,  qux  pacem  signiiicant.  Modo 
«niro  paccm  non  habcnt»  pugnantcs  cum  diabolo, 
eum  niundo  et  viliis,  ct  cum  .'canie  sua.  Sed  lusc 
erit  pax  perfecta ,  et  tranquillitas  vera  ,  quands 
caro  non  resistet  spiriluir  nec  spiritus  Deo;  ncc 
diaholus  inipiignahi',  iiec  mors  vel  infirmitas  ulla 
unquaai  gravabil.  Si  istam  pacem  in  secundo  ejus 
sdveiitu  voiumus  habcre.,  primum  ejus  adventun 
suscipiamus  cuin  fide  ct  dileetione.  Perseverenuis 
in  opci  ibus,  qux  nobis  oslendit  et  docuit :  nutrien- 
tes  in  nobis  ojus  amoreov,  ei  verum  desiderium ; 
In  quihus  occurramos  ei  in  virum  perfeclnm ,  cum 


dis  ,  quani  rouUi  tune  viderunt  ocuEis  eorporrs> 
quando  facta  sunl.  In'  his  cmnibus  guslasiis  quia 
duicis  est  Dominus.,  Dulcis,  humihs',  initis,  mise- 
ricors.^  suavis  ct  pius.  Quautam  cniin  oslendi< 
dulcedinem  in  illa  coeiia,  quam  celcbravit  cuni 
discipulis  suis  anle  passioiiem  suam!  In  ista  nam- 
que  c<ena  dixit  discipuiis  suis  :  Desideri^  deside^ 
ravi  hoc  pascha  manducare  vobiscum  ,  antequam  pa» 
tiar  (Luf,  xxu).  Ilaec  est  illa  dulcissima  esca  ii» 
qua  Jud»i  miscuerunt  fel,  sicut  proclamat  sanctus 
David  :  Dederunt  in  escam  meam  /W  {^PtaL  ixhhx)^ 
lloc  secundum  lilleram  impletum  fuit,  quaiidv;  de  - 
derutti  ei  viiium  bibere  cum  felle  misturo.  Ib^ed  ^uia 
illud  fcl  datum  est  ei  in  potum,  non  escam»  yrde- 
tur  quod  Propheta  nos  voluit  in  his  verbis  mittcro 
Don  solum  ad  liiteram ,  sed  eliam  ad  significatia- 
nem.  In  hanc  ergo  duleissiroaro  eseam ,  quam  tam 
duiciter,  tam  humiliter  sumpsit  cum  discipulis  suis» 
ludaei  mi&cuerunt  fel  :  qui  ipsum  discipulum,  qiii 
cum  aliis  ad  istam  escam  venerat,  corrupcrunt  piv 
cun.a ,  et  abstukTunt  ab  eo  diicctionem ,  et  eum 
felle  malitiae  amarissimum  reddiderunL  Et  quid 
eramt  iUi  l>ani  discipuli  ejus,  uisi  esca  ejus,  in  qui* 
bus  ipse  delectabalur,  quoruni  diiectione  et  devo- 
lionepascebatur?  Et  quid  erat  ille  tradilor  Judas 
inter  iiios,  nisi  sicut  fei  in  bona  csca  ?  In  ilia  coeiia 
veius  iilud  pascha ,  quod  solebant  cclebrare  Judaii« 
flnivili»  et  iiiud  novum  pascha,  quod  nos  celebra « 


venerit  judicare  saccuium  :  qui  cumPalre  et  Spiritu  D  mus,  incepit.  Et  quomodo  potuit  nobis  roajorcm 


sancto  vivii  et  regnat  Deus,  per  omnia  sascula  saeeu- 
loruro.  Amen. 

SERMO  XI. 

IK  DIE  SANCTO  PASCHJi. 

Quasi  modb  geniti  infantes,  rationabiles,  $ine  do* 
/o,  lat  €oncupiscite  ^  ut  in  eo  crescatis  in  salutem; 
si  tamen  guslastis  quoniam  dulcis  est  Dominus  {l 
Petr.  ii).  Aposlolus  vos  bortatur ,  fratres»  ad  de- 
siderandum  lac,  et  tale  lac,^n  quo  possitis  cres- 
iNH*e  et  cresceic  iu  saliiteiQ.  Sed  audite  quid  addit : 
Si  tamen  gustastis ,  quoniam  dulcis  est  Dominue. 
Ei  illud  iac  quid  debet  signiflcare,  nisi  dulcedincm 
Jesu  Cbristi?  Quid  est  hoc  crgo  quod  nos  lioriatur 
dciiider^re  lac »  si  lameu   gi:sl«verimus  quoniam 


dtticedinem  ostendere»  quam  reiinqucre  iiohii  iii 
sui  merooris  corpus  suum  et  sanguinem  ?  Voluit 
enim ,  ut  illud  pretium ,  quod  scmel  dedit  pro  no- 
bis ,  semper  esset  io  ocolis  oostris.  Voluit  quadaiu 
mira  afieclione,  ut  corpus  suuin  et  sanguis  cs^et 
oou  solum  preilum  uostrum ,  scd  etiain  cibu:^ 
nosler. 

Nonne  vidctur  vobis»  fralres  mei,  apertissime  il« 
lum  io  cceua  implesse,  qood  dixil  proplieu  Davi;!, 
qiiia  Culix  in  manu  Domiui  vini  meri^  plenus  mi- 
eio  :  ei  .inclinavit  ex  hoe  in  hoe  t  {Psal.  Lijiii^) 
Postquam  eniin  celebraverat  iUud  vetus  pascha, 
quod  solebaut  celebrare  Judaei  per  carueni  agni  ct 
singuinem,  acccpit  Jesus  paQem«  et  tradeos  disci^ 


tn  BCRMONES.  —  SERM,  Xk  IN  DIE  SANCTO  PASCnjE  SU 

|ialts,  «llxit :  Boe  e$t  eorpui  meum  {Matth.  xxvi) ;  et  A  M  (Psai.  lxxiy).   Yiiiuin  fiublaluin  est ,  cl  adbuo 


fNiilea-caJicefn,  (iiceiis : /iic  eit  sanguis  meus  (ibid^), 
Vi(let«,  quomodo  calix  in  nianu  Domiiii*  Qui  est 
Isie  callx,  nisi  iiisUlutio  le^s?  Plenus  erat  calix  iste 
ineri  viiii ,  itl  est  puri  viiii.  Istud  vinuHi  est  spiri* 
l;ialis  inteiligenlia,  quae  fuit  iii  illis  institulionibus, 
i\um  erant  in  vetcri  lege.  Idco  vinum,  quia  laeliQ- 
c-at  cor  bomiuis.  IJeo  vinum,  quia  inebnubat  illos, 
^iii  eain  iutelligebant.  Inebriabat  dileclione  Dei: 
asebriabat  iUos  iRlantiim  ut  ob!iviscerentiir  se- 
ipsos,  et  Dcum  solum  diligerenl.  Annon  iiiebriatus 
,  «ral  boc  viiio  Davidy  quaiido  seipsum  quasi  ebrius 
niidaTit  et  discoopemit ,  ut  saltaret  coram  arca 
Dooiini?  (/i  Reg.  vi.)  Nonne  inebriatus  fuit  boc 
\illo  balas,  quaiido,  sicut  ipse  testatur,  ambulavit 


t-Jbi  nianel.  El  ideo  ail :  Bibent  omnes  peccatores 
t€rr4B  (ibid.),  Scd  alii  ficccs,  alii  viiiuin,  Antc  ad« 
vciitum  Doniini  et  passioncm  soli  Judaei  bibelanl 
de  isto  calice ;  sed  vinum  niistum ,  non  puruin. 
Non  bibebant  indc  pagniii ,  et  idoo  non  oinnes  pec* 
catores  bibebanl.  Veiiit  Christus ,  passus  cst  pro 
iiobis,  resurrexit,  ascendit  in  cu^luin ,  et  eccc  bi- 
bunt  omnes  pcccatorcs  terr».  Oiniies,  id  est  Judasi 
ct  pagani.  Sed  Judaei  non  bibunt,iiisi  fa^ces^nos  noti- 
uisiviiium.  Illi  liabcntagnum.in  quo  non  cst  inodo 
aliquis  sapor  signiiicationis ;  nos  illuin  agntiin,  qui 
abslulit  peccala  muiidi  {Joan.  i),  in  quo  cst  cxpres- 
si^  ipsiua  verilalis. 
Videte  atibuc,.  quonfodo  inclinavit  cx  boc  in  boc. 


Mudtts  et  discalceatus  coram  ODinl  popub?  (  ha.  ^ln  vetcri  piscba  secundum  praeceplura    legis,  cum 


1.)  Quamvis  hoc  vinum  purum  erat  in  se ,  tamen 
^uia  miscelaiitur  qoxdam  carnales  observantias 
ailhuc,  iJco  caiix  in  manu  Domini  vini  meri^  pte- 
uut  misto.  Considerate  ipsum  a^num  ,  quein  in 
ftae  €«Biia  Dominus  noster  babebat  in  luanibus. 
Videte  ibi  illam  institutionem  legis,  quahi  calicem 
in  manu  Doniini.  In  hoc  caiice,  id  est  in  hac  con- 
tlitutione,  erat  purum  vinum ,  id  esl  intelligentia 
•piritualis.  Vidcte  ei  alia  parte  panem  et  vinum, 
•{iiasl  alium  calirem.  In  hoc  calice  non  .crat  prius 
Ulud  spiriiuale  vinum.  Jaro  videte  quomodo  vinum, 
€|uod  erat  in  uno  calice,  transfudit  in  alium.  Quod 
cral  vinum  in  ilfa  antiqua  institntione?  Agiius  ille 
significabat  corpus  Cln*isti,  sanguis  agni  sanguiiiem 


carne  agni  coniedebant  azymos  panes  cum  lactucis 
agrcslibus.  Ecce  caliccni  in  manu  Domini.  Quoit 
viiiuiii  in  islo  calice  niystico,  utiqiie  significalio 
sincerae  humilitatis  cst.  Qoid  cnim  esl  fermenluni,^ 
nisi  su|iqrl)ia  ?  Idco  nos  horlalur  Aposlolus  :  Es- 
purgate  vetus  fermeutum  (/  Cor,  v).  Vere  vetus  fer- 
inentom  snperbia.  QuaiiJp  cnim  prlmo  angoli  crcali 
sunt,  tunc  inccDpit  csse.  Islu J  fcrnientum  inlanluni 
iiiflavit  ipsuin  ut  vcllet  esse  similis  Deo,  in  taiituiu 
corrupii  ut  de  aiigeio  factus  sit  diabolus.  Istud 
fermenluin  inlantum  iiiflavit  boniincm  ut  cupcret 
esscsicut  Dous,  in  tantum  corrnpil  ut  sii  simiiis 
jumentis  insipicniil.us.  In  azymis,  quae  paliibus 
quasi  vinuni  eranl,  cxercilia  bumilitaiis ,  quia  boc 


„  .^  _  , — ^ p...  — ^ — ^^      ^ —        , _  — ,^ —  ..^., 

Cliristi.  Eccc  vinum  in  illo  priori  calice.  Sed  iiic/t-  ^  utique  significabant.  Jani  vidcte  Dominum  nostrum. 


navit  ex  lioc  in  /loc.  Audi  quomoJo.  Accepit  pancm 
et  dlxit :  Hoc  est  corpus  meum ;  accepii  et  vinum » 
cl  dixit  :*//ic  est  sanguis  meus.  Mutatum  est,  va- 
cous  remansit  agnus  ille,  in  quo  eral  significatlo 
corporis  et  sanguinis  Christi.  Impletusiist  aliusca- 
iiv,  quia  panis  factus  est  corpns  Christi ,  et  viuum 
sangufs  Christi. 

Videamus  adhuc  amptius.  In  illo  agno  erat  signi- 
icatio  passionis  Domini;  et  ideo  prxceptum  fuit,. 
iit  in  memoriam  ejusdcm  passionis  Domini  occide- 
retur  omni  anno  ille  agnus.  Comroenioratio  ergo 
lassionis  Domiiii  in  agno,  quasi  viiium  in  calice. 
Sed  tNc/tM«ri<  Deus  ex /loc  inAoe,  qiiia  commemo- 


quomodo  surgit  a  coena ,  quomodo  prapcingit  se 
linlco,  quomodo  lavat  pcdes  discipulorum.  Sic  illani 
sigiiificationem  bumilitalis,  qua^  erat  in  azymis  pa- 
nibus,.nunc  tulit;  ct  in  boc  sacramcntum  trani^- 
fuJiU  Ait  enim  :  Scitis  fnid  fecerbn  vobisf  Yos  vo- 
catis  me,  Magister  ei  Domiue  .*:«<  beiie  dicitis ,  ffifii 
$teuim.  Si  ergo  ego  lavi  pedes  vestros^  Dominus  et 
Magister^  et  vos  debeiis  alter  aiteriut  lavare  pe« 
des  {Joan.  xiii)?Hxg  lavatio  non  solum  est  signifir 
catio  magnae  rei,  de  qua  non  est  modo  teinpus  lo  • 
queiidi,  sed  etiani  exercitium  manifestum  humilir 
Ulis.  Audite ,  fratres,  quomodo  vobis  in  illa  coena 
non  lactucas  agrestes  porrexit ,  sed  vinum,  id  esl 


ratifmem  passionis  suae  ,  quae  prius  in  illo  agno  D  ^*^"^^^^^^"^"^*^"^^''^^*'' '^^*^  ^^^"^^^*  Q^i*' ^">u 


(oil  ^  transtulit  in  sacranienlum  corporis  et  san- 
guiais  sui,  quod  modo  tradidit  discipulis  suis 
dieens  :  Hoc  facite  in  meam  commemoraiionem  (1 
Cor.  xi).  Ibi  qujedam  inistura  erat,  propter  carna^ 
les  ol>servantias ;  quia,  iicct  ille  agnus  significaret 
corpos  Christi,  non  tamcn  erat  in  veritate  rorpus 
Cbristi ,  sed  agnus.  In  nostro  sacramento  nulla 
uiistura  cst;  quia  nostrura  sacramentum  post  con^ 
scc«'ationeui  jam  non  esl  substaniia  pecudis,  sed 
iicc  panU  et  vini,  quod  prius  fuit ;  sed  in  veritate 
corpus  Chribti  et  sanguis.  Sed  quia  prophet»  p^x- 
vidil  in  spirilu  ,  quod  caruales  Juda;i  noilent  de« 
sererc  illam  Daecem  carnalium  observalionum,  idco' 
aJJidit  :  Vertitiilameit  fcrx  ejns  Kon   tst  exinaKt- 


significant  lactuoe  agrestes ,  nisi  amaiituirmem 
bujus  viiae  et  perseculiones?  Lactuca;  euiin  agrestes 
amairae  sunt.  Ideo  Dominus  inter  alia  multa ,  quai 
in  illo  ultimo  scrmone  dixit»  hoc  qnoque  addidit : 
5i  me  persgcuti  sunt,  et  vos  persequentur  (Joan,  xv;. 
£t  itcruni :  Jnltoc  mundo  pressuram  liabebitis  {Joon. 
xvi).  Ut  quid  ainplius  quaeremus  illas  iaclucas 
agrestes  corporaliter,  qui  in  ipsis  amariludinibus 
bujus  vitae  quotidie  exercemur  ?  Longum  est ,  fra« 
tres,  omnia  illa  aperire,  qiiae  in  illis  veteribus  ob» 
servantiis  facicbant  corporaliter,  quae  nobis  Donii- 
nus  spiritualiier  ceiebrare  instituit.  Nam  lixc  et 
iiiulta  alia  sacramenta  ante  hos  tres  dies  vubis 
Domiuus  noster  comnicndavit,  in  (tuibus  umnibui 


S7.1  B.  AELREDl  ABBATIS  UIEVALL 

Kinc   dubio  )  oUiislis  guslare  qnod  duhiscst   Do   A 
niinus ,   \\l  mo<!o  dcbcatis  dcsiderarc  islam  aliam 
diilcedinrm  quam  sigiiincavit  apostoliis  Pctrus. 

Qnid  dcmque  non  potuit  opcrari  in  cordibus  vc- 
5tiis  ipsa  memoria  passionis  Domini  ?  Quale  fuit, 
\idere  dulcissimiim  Dominuro  noslrom  ligari,  coii* 
^pui,  colapliizari  ?  Qnomodo  sc  pascebat  Isaias  liac 
Tisioue,  qui  uti(iuc  non  factum  vidit,  sed  lamen 
<|tiasi  raif.im  nairavil?  Sicut,  iiiquii,  ob$tupuenuU 
iuper  te  multi^  sic  inglorius  crit  inter  vinfs  aspeclui 
ejuSf  et  forma  ejus  iuter  filios  hominum  {Isa.  Lii). 
Multi  quidcm  oLstupuenint,  quando  pavit  quinqiie 
millia  bominum  dcquinque  pauihus  ct  diicbus  pi- 
s^ibus^ioayf.  vi);  multi  ohstupuerunl,qiiandocaKcuni 
uatum  illuminavit  (ioan.  ix);  miilli  obstupu^runt, 
quando  Lazarum  suscitavit (ioaii.  xi).  Obstupuerunt, 
laudaverunt,  glorificaverunt.  3[agna  fuil  il!a  gloria, 
^  sed  lion  iniRor  fuil  illa  contumelia,  quam  ei  postca 
fcccrunl.  Ideo  dicit  Piophita:  Sic  iugtorius  erit  inter 
viros  uspectus  ejus  {Isa.  lii).  Inglorius,  id  est  siiie 
gloria.  Verc  inglorius  crat  aspectiis  cjus,  qiiandb 
\e!ata  cst  facieg  ejiis  et  consputa.  Sinc  gloria  crat 
forma  iliius,  quando  ceronaverunt  cum  spinis ; 
quando  flagcliavcrunt  eum  ct  arundine  pcrcutie- 
bant  caput  cjus.  Sine  gloria  erai,  scd,  sictit  dieit 
PropliiHa,  inter  filios  liominiim  {ibid,).  Nam  inter 
lilios  Dei  omnis  ista  conlumclia  magna  gloria  esi. 
IntaHlum  cnim  sccundum  vcritalcm  rei,  hoc  toluni 
gloria  erat,  ut  dicat  idcm  proplu  ta  :  Et  vidimus 
eum^  et  nouerai  aspectus^  et  desideravimus  eum  de-  r 
spectum  (ibid.).  Talcm  eum  desidcrabat  Isaias.  Qiia- 
vc  ?  Videl)at  quod  oinnis  ilia  despcclio  salus  esset 
generis  bumani,  et  gloria  ipsius  Chuisti.  Quod 
aperlc  osieiidit  Apostolus,  qui  ait  :  Humiliavil  se- 
metipsum  facius  obediens  usque  ad  mortem^  mortem 
autcm  crucis  (Philip.  n).  Ecce  despcctio.  Scd  auli 
qood  sequitur  : 

Propter  quod  el  Deus  exaltavit  illum,  ctc.  Hoc 
ipsum  proplieta  clamabat  sanctus  David  :  De  tor- 
rente  in  via  bibet ;  propterea  exaltabit  caput  (Psal. 
cix).  Detorrente  bibit,  quia  amaritudines  hujus  vit» 
gustavit;  sed  in  via,  id  est  in  transitu.  Cilo  enim 
(Iniias  sunl  passioiics  ejus ;  cilo  mulaia  est  inors 
cjus.  Propterea  exaltavit  caput.Quia  eniin  morluus 
<'St,  ideo  resurrexit.  Ideo  aiitem  gloriflcatus  est,  D 
«iuia  resurrexit.  Deinde  quam  dulcedinem  potuit 
haurire  cor  vcstrum,  quando  inteiiori  oculo  vidi- 
Ktis  ipsum  Dominum  portare  cruccm  siiam?  Qiiis 
lolerit  aeslimare  istam  hiimililatem«  isiam  niansuc- 
iiidiiiem,  istam  paticntiam  ?*  Velut  ovis  ad  occisionem 
liucttts  est,  et  quasi  agnus  coram  tondente  se  obmu^  ■ 
fiftl,  tit  non  aperuit  os  suum  (Isa.  i.iii).  Qnx  fuit 
dulcedo,  ronsiderarc  qiiasi  rccentia  vulnera  Chribti, 
ftlarequasi  juxta  criicem  cjus,  vidcre  illas  lacry- 
inas  nialris  <  jus,  aiidire  iliam  dulcem  voccm  :  Pa- 
ter^ignoscc  illis^  quia  v.escrunt  quid  faciant  {iuc. 
XXIII ).  Qiix  spcs  nobis  poterat  oriri  de  rcmissione 
peccatoriim  nostrorum,  quando  audivimus  cuiii 
Um  du|cit<T  nit^tni  pvo  iDiinicis  suis  orarc  ?  Sed  ista 


01 P.  PAUS  L  —  A5CE7ICA.  276 

dulcedo  non  sicullac  fuit,  sed  stcut  vintim.  Ex  una 
enim  parte  dulcescebat,  sed  rx  alia  inordel  at.  DoU 
cescebat  per  aflcctionem  et  dcvoti:  nciii ;  sed  Ue* ' 
rum  mordebat  per  qiiamdam  dukem  irrsiitiam  el  * 
compassioncro.  Sine  trislitia  eiiiin  qiiatlam  dulci 
iion  potuistis  videre  illas  dulces  manus  tam  duris 
clavis  perforari,  illos  similiter  pedcs  ferro  perfo* 
1  ari,  illud  siiavissimum  latiis  lancea  vuliierari ;  nec 
sine  compassione,  licet  dulci,  potufslis  iUas  lacry- 
mas  dulcissimas  Domin%  nostr.-e  ccrnere.  Ideo  qiii 
hoc  vinum  niordcns  guslasiis,  id  est  metnoriam 
passioiiis  Domiiii,  modo  lac  concupiscitt*,  id  est 
suavitatem  rcsurrectionisillius.  Et  merito  la*:;  qiiia 
uullam  in  se  habct  mistiiram  Iristitia^.  Angeh  ex- 
stvltant,  apostoli  gloriantur,  sancUe  mulicres  iu  illa 
beata  visionedeleclantur;  ubique  alleluia  ,  itbique 
laus^  ubiquc  gaudium.  Jam  quale  esl,  viderc  illuin 
cum  discipulis  suis  manducare  el  bibere,  qnein 
prius  videbas  in  cruce  penderc  i  illa  dulcia.vitiaei*a> 
cum  magiia  jucunditate  osculari,  pro  qtiibus  pairlo 
antc  lanta  compassiqne  flcvisti.  Ha:c  est  dies,  quam 
fecil  Dominus;  exsultemus  et  Iwtemur  in  ea  (Psal^ 
cxvii).  IluiK  dicm  vidit  bealus  Abraham  in  spiritu; 
vid  I  et  gavisusesl.  Siceiiim  ail  Dominus  in  Evan- 
gdio  '..Abraham  natcr  vcster  exsultavit  ut  videret  diem 
mcum ;  vidit^  et  gavisus  est  (Joun.  viii).  Sicut  saneti 
Patrcs  cxpontint,  tur.c  Abraham  diem  Domiui  vidit, 
quando  in  figura  S.  Trinitalis  trcs  angelos  bospitio 
susccpit.  Reccpil  cnim  cos,  sirut  Scriptura,  s\ib  ar- 
bore,  el  qtiaedam  ministiavit  in  eot um  obsequiiiiN, 
in  quibus  ipse  bunc  dicmvidit;  vidit,  et  gavisus 
est.  Occidit  ad  opus  eorum  vitiilum  opliinum  ct  le- 
ncrrinium,  et  cum  lactc  et  butyro  apposuit  cis  sub- 
cincricium  pancm.  Vidcte,  fialrcs,  magnuni  sac.a* 
mcntum.  Videlur  cnim  qtiud  parvum  sa(>orem  ha- 
licant  isia.  Obscura  suiit;  sed  in  his  quasi  abscoii- 
diius  est  Dominus  iioster  Jesus  Christus.  0|)erlu& 
jacet. 

Sed  eamus  cum  istis  sanclis  niulieribus,  deqiiibus 
hodie^narrat  evangelista  (Marc.  xvi),  eamus  ad  mo« 
numentum  Scriptnrarum ;  eamus  cuin  aromatlbus 
piae  devotionis;  quseranius  hic  Dommuin  noslrum; 
quaeramus  cum  fide,  cum  devolioiie,  cum  charitatc. 
Haec  sunt enim  ungiienta,  qti£  debemos  aflerre  ad  hf»c 
monumenlum,  si  volomus  Jesuiii  invenire.  Sed  quis 
revohet  nobis  lapidemdb  ostio  monwnenti  (ibid,)^  id 
est  tegumentum  hiijus  Scriptunr,  ut  possimus  iiive- 
nire  qtiod  quaerimus?  Angclusejus,gratia  ejus  adsit. 
Quaeest  isia  arbor?  Illa  est.  in  qua  pepcndit  botrus 
ille  suavissimus,  dequo  profluxit  iilud  vinum,  quod 
lotum  muiidum  hoflie  lastificat.  Cogitate  boirum 
illum  qoem  portaveruni  filii  Israel  in  ligno.El  qnid 
esl  botnis  in  lignn,  nisiChrislus  in  crtice?  Ilodie, 
fralres  mei,  lottis  mundus  illo  vino,  quod  de  islo 
flnxil,  saginatur.  Qtiis  est  enini  Christianns,  qui 
hodie  non  bibat  sanguinem  Chrisli?  Jam  quid  vidit 
Abraham  in  itlo  oplimo  vitulo,  nisi  tlhid  sacrtfl- 
cium,  quo.l  oblatum  esl  pro  lotlus  niundi  saliile? 
Omimus  nliqu?  vilul*is ,  qui  sua  morlc  loiuni  uiuii- 


^^  SERMONtS.  --  5E41M.  Xli.  TS  l)IE  SANCTO  PASCHi*!.  578 

4iMtt  Tfdemit;  ^i  su^  •cfcrne  loiutn  nuiniluin  reficil,  A  baui  vulnera  tjus,  el  de  illi;^  laciyniis,  qiias    fu.Ic^ 

runl  mulicres  ju\la  scpMlcrum   cjus»  deliomusquasi 


H|iii^c<vriitb\is  suis  dial>olum  el  angelos  ejus  debella- 
til ;  qoi  ungulis  suis  terrcna  desiderla  de  nostris 
cordibus  eflodere  non  desinil.  Sed  jam  dc  subcine- 
ricio  pane  quid  Uiccmus?  Quid  cstpanis  in  cinere  ? 
5|uis4-8l  iste  paws?  Istc  forte,  de  quo  dixcrunt  Ju- 
<l«i,  sicm  scriplutn  est  in  Jcremia  prophela  :  Veuitej 
^ltamus  ii^tmm  in  panem  ejns  \ier.%  xi).  Ecce  ile- 
rum  rigntim,  itcnim  cim  ClirisH.  El  patiisqnid  cst, 
tiisi  corpns  Cliristi  ?  Pants,  inquit,  qnem  ego  dabo^ 
€mro  mea  €$l  pm  nnmdi  tita  (Joan.  vi).  Oirid  est 
«igopaiiisin  cincrc?  Pams  trtiqne  subcinericius 
<|tt:iiir«  r<f:]4iiiu  \  cincre  tcgiliir.  Et  quid  cst  ciiiis, 
M  si  te  ra?  NoiNie  vidolur  vohh  apposiiissime  litc 
f»igtiifi('a:am  csscsi^piiUui-amCliribli?  Panisergo  in 
CJierc,  co:p!is  ClnKti  est  incordc  lcrw.  Sed  quarc  " 
teimrios  ntimerns  liic  comnic::  oratus  cst?  De  irl- 
Imis  mensurs  jussit  Aljnilinm,  ut  fiorcnl  snbcineri- 
c'.i  pancs.  Quare  boc,  nisi  quia  vidil  in  spiritu.quo,! 
sicut  fuit  Jonas  in  vefiirc  coli  tiibiis  diebuscllribus 
sMlibiis,  ilafuit  caro  Clirisli  in  terra  Iribusdiebus 
n  Irfbos  imclibus?  Slcui  crgo  in  v!lulo  qucm  occi- 
dify  signifieataestpassioDoniini,  et  in  subcinericlo 
fiane  scpnliuia,  sic  In  lacle  suaviias  resurrectioiiis 
cjiis  intelligilur. 

El  ncccsse  eral,  fralrcs,  ut  discipuli  cjus,  qui 
aJluic  craiit  parvuli,  nitlrirenlnr  boc  lacte.  Tara 
parvicrant,  nlinpassiancejus  fugeretit,  ct  rflin- 
«luerent  cum.  Tam  parvus  erat  Pcliiis,  ul  propter 
vocem  unius  ancillai  eum  negarcl.  Necesse  crgo  q 
cral  ut,  qnasi  parvuli  etiam  oculis  carnis  vidercnt 
rcsurreclioncm  cjiis.,  sicque  quasi  quodam  lacte 
uutrinntur,  ul  idonei  esseiil  invisibilia  crcdere,  in- 
vibiliiJia  contemplari.  Qiiam  puicbrum  est,  quod 
vuiuit,  utmuiieres  rcsurrcclioncm  suam  nunlia- 
renl  ^iscipiilis.  Ad  mulieres  enim  pertii:et  niini» 
strare  Sac  parvulis.  Ilabet  et  boc  aliam  significatio- 
itcin.  Illi  enim  qui  regunt  parvulos  etinfirmos,  ma- 
l(iia  compassione  et  condescen^ione  del)ent  quasi 
Mialres  filiis  hoc  lac  eicbibere  :  nec  anSequam  illo 
Jacte  nulriantur,  debent  cis  panem  solidumy  id  esl 
}»roluiida  de  diviniiale,  monslrare.  Talis  fiiit  Pau- 
ius,  qui  ait :  Qnasi  parvuU$  in  Christo  lac  vobit 
potum  dedi,  uon  escam  (ICor.  iii).  Merito  Abraham 
qui  ista  vidit  eisultavit.  Et  vos,  fratres,  qui  ista 
vidctis,  exsuiiatc.  Concupiscite  boc  lac,  concupi- 
Bcite,  guslate ;  in  isto  lacle  cioscite,  et  crcscite  in 
Kalulcm.  Ait  enim  apostolus  Pauliis  :  Si  confileari$ 
ore  tuo  Dominum  Jesum  ,  et  corde  tuo  credideri$ 
quad  D€u$  Ulnm  $uscilavit  a  morluis,  $alvu$  eri$ 
{Rom.  x).  Sed  dcbemus  bic  intelligcre  illam  fidem« 
quae  per  dilectionem  opcraliir.  Colligiie  de  lacte 
lioc,  id  est  de  bac  memoria  resurrectioniB  Domini, 
pinguedincm  amoris  Cbrisli.  IIoc  enlm  sigiiificabat 
illud  Imtyrum,  dc  qiio  paulo  ante  locuii  sumus. 
Quia  sicut  butyrum  de  laclc  colligiair,  ita  de  nic- 
iiioria  qnam  dcbemus  babere  de  resuiTcctionc  I)o- 
mini,  dc  illa  convcrsatione,  qua  convcrsalus  csl 
cuut  discipulis  suis,  dc  illa  pnlpalloiic,  qna  palpa- 


impinguari  in  dilectionc  ejiis.  Siinus  quasi  inodo 
geniti  infanles.  Inrantes  per  iniioceiiliam,  per  sim- 
plicilatem,  ut,  deposilo  veleri  liomine  ,  secundum 
qnem  prius  viximus,  qui  cuin  Cbrislo  cnicifixus 
est,  sicul  Cbristus  rcsurrexita  mortuts  pcr^lorlani 
Patris,  ita  et  nos  cruciflxi  com  ipso,  et  ab  omnilMis 
biijus  imindi  desideriis  sepulti,  mcreamur  luc  in 
no\^m  vilam  resurgerc,  ct  in  futura  resurreclioiie 
cum  illo  sinc  fincgaiidcre;  quod  ipse  prsestarc  di- 
gneiur  Jesus  Cliristns  Dominus  nosler,  qni  cum 
Palrc  et  Spiritu  sancto  vivii  el  rcgnat  Dcus,  yct 
oinnia  sxcuia  sscculornm.  Ameii. 
SERMO  XII. 

1N    EODEU    FESTO. 

Pr.-eccplum  erai  in  Ipge,  ul  in  illo  lemporc,  quo 
filii  Israel  exicrunlde  iEgyplo,  immolantnr  agnus, 
f  t  comedereliir.  isla  fcsliviias  vocabatur  pasclia. 
Dcinde  erat  pricccptum,  ut  pcr  scplem  dies  debe- 
rcnt  comedere  panes  azymos,  id  est  sine  fermeiito; 
et  isla  festivitas  vocabatur  fcstivilas  azymorum, 
scd  etiam  pascba.  IIoc  ostenditcvangclista,  qui  ait 
Appnypiiiquahat  die$  {e$tn$  azijnwrum,  qui  dicitur 
pa$tha  {Matih,  xxvi).  Prima  illa  restivitas,  quando 
occidebant  agnum,  laniuni  pascba  dicta  est;  ista 
ctpascba,  et  festi\itas  azymorum.  Sicut  mibi  vi- 
dctur,  illa  festivitas  significat  passioncm  Domiiir, 
ista  resurrcctionem.  £t  hoc  satis  notum  est,  quod 
illa  festivitas  significat  passionem  Domini,  in  qua 
ille  verus  Agiius  occisus  cst,  per  cujus  sangninem 
salvati  sumns  de  manu  spiritualis  Pliaraonis,  idest 
diaboli :  et  ideo  illa  feslivitas  dicitur  pascba,  quod 
est  Iransitos  •  quia  ipse  Cbristus  in  passioiie  sua 
transivit  dc  boe  mundo,  sicut  dicit  evangelisla  : 
Anle  diem  festum  pa$chw,  $cie  :$  Je$u$  quia  venit  eju$ 
hora^  ut  tran$€at  de  hoc  mnndo  ad  Patrem  (Joan, 
xii).  Sed  hoc  videamus,  quomodo  isla  alia  festivi- 
tas  significal  resurrectionem  Doniini.  Et  primo 
consideremus  quantum  se  humiliavit  illa  majestas, 
et  quousque  descendit  prc^  nobis.  Illcqui  erat  Crea<« 
tor,  fccit  se  creaturam  ;  qui  erat  Doniinus,  feclt  so 
servum ;  qui  eral  dives,  fecit  se  pauperem ;  qui  erat 
magnus,  fecit  se  parvum ;  ei  \erbnm  caro  factuin 
D  e$t  (Joan.  i).  Paniserat/  el  pascebat  angelos,  seil 
non  pascebat  nos  :  el  ideo  miseri  fuimus,'  quia  ra- 
lionalis  creatura  semper  habet  esse  in  miseria,  nisi 
pascatur  illo  panc.  Nos  autem  ila  infirmi  erainus. 
ut  nuUo  modo  possenius  giistare  illum  panem  iii 
illa  puritate.  liabuimus  cnim  in  nobis  quoddam 
fermentum  quod  iios  corruperat,  ct  abstulerat  pri- 
mam  fortiiudinem  qoam  babuimus ;  et  facti  sumus 
ita  dissimiles  illi  pani  puro  et  mundo,  ul  nihii  indfl 
gustare  possemus.  Hoc  fermenlum,  quod  habuimua 
in  nobis,  duplex  erat :  habuimus  in  nobis  quoddam 
fermenlum  mortalitatis,  et  liabuimus  in  nobis  fer- 
mentom  iniquitalis.  Videlis  modo  qiiantum  exsui- 
tavimus  in  illo  panc,  in  quo  ncutrum  erat,  iicc 
luoi  talilas  ncc  iiiiquitas.  Quoniodo  illuc  asccndc  - 


r9  B.  AELREDi  ABfiATlS  HIEYALL. 

iifitius,  (luomodo  illum  guslarcmus?  Quac  res  ila  A 
»unt  cor.trarise,  sicut  morlalilas  ct  innnortalilas, 
iuiquitas  ct  justitia?No8  mortales  et  peccatores, 
illo  immorlalis  et  justus.  Quomoilo  potuimus  con- 
vciurc?  Vidit  hoc  ille  pius,  iUe  niiscricors;  quia  non 
potuimus  uscendere  ad  illain,  et  ipse  descendil  ad 
i:os.  Suscepit  unain  partcm  rerineiiii  nostri  et  ita 
lemperavit  se  nostru;  infirmiiati.  Non  tolum  fer« 
Nientum  sumpsit  quod  erat  in  noliis,  sed  quamdam 
partem.  Si  enim  niliil  sumpsissct,  ita  longe  esset  a 
nobis,  ut  nuHo  movio  possemus  appropinquare  ci, 
et  ideo  semper  nianereinus  in  miseria.  Diximus 
quod  duplex  fermenlum  erat  in  nobis,  mortalita« 
et  iniquilas.  Unum  suscepit,  per  quod  factus  est 
similis  nobis.  Siiscepit  ergo  fermentuni  mortalilalis 
nostne,  et  permansit  in  puritate  justitia»  suae,  ut  B 
es:et  talis,  qui  posset  ad  nos  descendere»  et  tamen 
rcmancret  talis,  ad  quem  nos  debcremus  ascen* 
dere. 

Videtis  modOy  fratres,  quomodo  ille  purus  panis 
est  fermentatus  propter  nos.  Ad  istud  fermentum 
mortalitatis  pcrtinel  fames,sitis,  tristitia,  miseria  : 
totum  hoc  habuit  Dominus  noster  in  se.  Volult 
hstt  fermeiita  suscipere,  sed  noii  debuii  in  ferroento 
remanere.  Primo  ostendit  iu  se  istud  fernientum 
per  mirabilem  compassionem,  et  postea  purgavit  se 
ab  isto  fcrmento  pcr  mirabilem  charitatem.  Quia 
IHo  modo  se  purgavit  ab  isto  fermonto,  ut  in  hoc 
ipso  ostendcret  suam  miram  cliaritatcin  in  nobis. 
Sciebat  quia  habuimus  non  solum  hoc  fermentiini,  q 
quod  est  valde  malum ;  sed  etiam  aliud  pessimuyai 
et  mortiferum,  quod  impedicbat  nos  conjungi  iili 
pani,  qui  vere  purus  est  et  mundus  :  et  ideo  voluit 
illo  modo  se  purgare  a  fcrmento  iniquitatis.  Sed 
debemus  scire  quia  iniquilas  nostra  est  causa  no- 
stra;  mortalitatis,  et  ideo  quando  fuerimus  plene 
purgati  ab  iniquitate,  postea  etiam  sine  dubio  pur- 
gabimur  ab  ista  morlalitate.  Debemus  adhuc  scire, 
quia  iniquilas  nostra  duplex  est.  Est  enim  de  na- 
lura,  in  qua  nati  sumus ;  et  est  de  mala  voluntatCt 
quam  pdstca  adJidimus.  Ab  utraque  hac  iniquitato 
iios  purgavit'  Deus.  Dedit  sacrificium  quoddam  pro 
nobis,  propriam  videlicet  qarnem  et  sanguincm ;  et 
per  illud  sacrtficium  purgati  sumus.  Et  ideo  quid- 
quid  nos  patimur  es  corruplione  nostrse  naturae»  D 
jam  non  est  iniquitas,  sed  infirmitas.  Ex  corru* 
ptione  naturae  nostrae  sunt  motus  concupiscentiae, 
quos  patiniur  inviti.  Inde  motns  libidinis,  motus 
irs,  motus  superbia^,  motus  ambitionis.  Sed  si  non 
coiisentimus,  non  imputat  nobis  ista,  quia  pro 
oorniplioue  naturae  nosti-ae  fdit  oblatum  iliud  pa- 
nun  sacrificium.  Sed  ecce  per  compassionem»  qu;B 
operata  est  in  nobis,  io  baptismo  purgati  sumusab 
omnibua  peccatis,  et  illis  quae  ex  natura  eranl»  el 
lUisquaevoluntateaddideramus.  Sed  nunquid  posl 
ea  senravimus  nosmetipsos  in  iila  munditia  ?  Quid 
igitiir  faciemus?  Docuit  nos  quomodo  debemus 
purgari.   Ergo  ipso  modo  qiio  ille  purgatus  est  a 


OPP.  PARS  I.  -  ASCETICA.  SgO 

fermento  mortalitatis,  nos  debemus  purgari  a  fer* 
roento  iniqtiitatis. 

Sine  dubio  ille  potuit  se  purgare  ab  ista  moriali* 
tate,  ita  ut  non  pateretur  aliquain  pcenain.  Sed  qm^:i 
nos  non  poss^umiis  purgari  ab  isla  iniquitate,  nisi 
pcr  tcmporalcs  poenas  ,  voluit  nobis  pnebere  exeni- 
pluin  indc.  Jnm  reminiscimini  quod  diximus,  quia 
panis  est  Dominu^  noster  iesus  Chrislus.  Cogilato 
illam  aote  passionem,  ct  vidcte  quia  erat  quasi  pa- 
nis  cum  fcrmento.  Esurivit,  sitivit,.  ploravit,  dor- 
mivit,  lassus  fuit.  IIjrc  ohiiiia  perliiiciit,  uon  aJ 
fcrmentuni  iniquitatis,  sed  ad  fermentum  infirmi- 
latis  et  morlalitalis  :  per  haec  oiniiia  ostendit  eom* 
passionem  et  charitatein,  quam  habuit  erga  uos. 
Ila;c  omnia  sunt  quxHlam  species  medieinae,,  yiar 
conveniebant  nostrae  infirniitati.  Ilafc  oninia,  quiai 
convcnicbant  nobis,  quoniani  non  babuil  in  seipso, 
sumpsit  ca  ex  nobis.  Scd  in  nobis  isla  omnia  misla 
sunt  cum  peccato.  Quia  fami  nostrae  et  siti  solel  s» 
sociare  CQncupiscentia  mala »  et  Iristitiae  nostr» 
rourrour  et  desperatio,  vei  amaritudo,  et  somno 
noslro  dissolutio ,  et  lassitudini  nostrae  tepor  el 
lorpor.  Sed  Dominusnoster  demiscuit  ista  et  scpara» 
vit,  et  peccatum  dimisit,  et' infirmitatein  suscepit.  El 
abscoiidit  parvo  quidem  tempore  quod  erat  suum^ 
et  assumpsit  quod  erat  nostrum.  Et  inde  dixii 
Isaias  :  Vt  faciat  opus  suum,  alienum  opui  ejus  :  ui 
faciat  opus  iMiim,  peregrinum  est  opusejus  ab  e^ 
{Isa,  xxviii).  Ut  (aciat  inqiiit*  opus  suum,  QuoJ 
opus?  Mulla  sunt  opera  Domini  nostri;  sed  hic 
dicit  de  quodam  speciali  opere,  quod  max''me  per^ 
tinet  ad  ilium.  Opus  suum  suiit  ani^cli,  archangell 
et  omnes  virtntes  coeli.  Opus  snum  rce/«iii,  terra^ 
mare^  el  omnia  qute  in  eis  sunt  {Psal.  cxlV).  Sed 
scimus  quomodo  fecit  illa  opera ;  non  susccpit  ad 
haec  facienda  aliena  opera.  Dixit  et  jacta  sunt  {Psal. 
xxxii).  Quod  est  ergo  istud  opus  suum  tam  speciale^ 
lam  singularc,  lam  mirificum,  tami  inaudilum?  Au- 
diamus  pioinde  quid  dicil  Scriptura  : 

Miserationes  ejus  super  omnia  opera  ejus  (Psaf* 
cxLiv).  Video  Iria  genera  operum  Dei.  Esl  opus  sa- 
pienliae  ejus,  et  esl  opus  misericordi»  ejfis,  el  est 
opus  judicii  ejus.  Opus  sapientiae,  cceium  et  lerra, 
et  omnia  qua:  in  eis  sunl ;  opus  judicii  ejas»  red« 
dere  unicuique  secundum  opera  sua,  sed  miseraiio- 
nes  ejus  super  omnia  opera  ejaa.  Ergo  opiis  mi- 
sericordia'.  ejus  speciale  esl  opus  ejus.  Opus  suum, 
opus  proprium,  in  quo  maxime  apparel  bonil.^ts 
ejus,  charius  ejus,  benignius  ejus.  Secundum  no- 
men  ejus,  iu  et  opus  ejus.  Secundom  quoJ  nomcn 
ejus?Nostis  nomen  cjus.  Quid  sonat,  quid  sapil, 
qiiid  fragral  nomen  ejus?  Oleuin,  Oteum  effusum 
nomen  tuum  {Cant.  i).  Quare  oleum  ?  Quia  nomra 
ejiis  sapil  charitatem  ^  sapit  misericordiam.  Quid 
enim  sonal  illud  dolce  nomen  Jesus?  Nostram  63« 
lutem  sapil;  quii  ipse  Deus  meus,  el  Jesus  mcua, 
id  esl  Salvator  meus.  Feceral  opus  gapienliaB  suae, 
qu.i^idp  creavil  inunduni ;  scd  non  feceral  adliuc 


n» 


SEtlMONES.  -  SERM.  \IL  LN  DIE  SANCTO  PASCliir. 


oput  nlsericordiae.  Nam  opus  nuscriconlis  perliiici  A  voluit,  ut  ipsi  angeli  qtiasi  pere|;rini  essent  ab  eo» 


ad  lyiaeros.  Fecerai  eiiam  opus  judicii  quia  proje- 
eertt  diabolum  de  ca:lo  propler  superLiam  suam. 
Feccral  cliam  opus  jUiliciii  quando  projecit  honii- 
nem  de  paradiso,  propter  iiiobcdicniiam.  Scd  in 
liis  operibus  ostciidit  ipse  sapiciitiam  suam,  et  po- 
tcslalem.  Yoluit  ostcndcre  cl  niiscricordiam  suain» 
quia  miscraliones  cjus  supcr  omiiia  opcra  cjus. 
IJeo  opiis  misei'icorili:e  ejus  proprie  dicilur  optis 
suom.  Sed  quoinodo  fuccrct  l;oc  opus,  nisi  salva- 
rrt  niiseros?  ldi'0  opus  npstrsB  salutis  hoc  esl  opus 
misericordia!  sux,  hoc  cst  proprie  opus  suum.  Quid 
est  ila  propriuin  Salvaiori,  id  cst  Jesu^.quam  sal* 
rare?  Sed  quid  diiit  prophcla  4  Ct  faciat  opus  $uum 
atUHum^  opus  ejusf  {ha.  xxtiii.)  Sicul  scilis,  fra- 


cl  non  pugnarcul  coiitra  iniinicos  ejus.  0|ias  eiiam 
sapientix  cjus  sunl  lioinincs.  Et  audite  quid  ipsa 
dixit  ad  Pilatura  .  Si  de  hoc  mundo  es$et  regnum 
mcum ,  miuistri  utique  mci  decertarent  ut  non  tra'' 
derer  Judoiis  (Joan.  xix).  Nuluit  liabere  secam  iie« 
quc  aiigclos,  nequc  homincs,  ncque  aliquam  crea» 
turam.  Idco  ut  faccrct  opus  siiuni,  pciegrinum  fuil 
ab  illo  opus  suum.  Idco  ipse  dixit :  ToreuUr  tal^ 
cavi  solus  {Isa,  Lxiii).  Solus,  inquil.  Solus,  quia 
pcrcgrinuiu  fuit  ab  illo  opiis  suuin.  Peregruii  an^ 
gcli,  quia  non  a;!fuerunt.  Percgrini  homincs,  quia 
non  ccrtavcmnt.  Pcregrinnm  ccelum,  quia  inimicos 
ejus  non  fulminavit.  Pcregriua  tcrra,  quia  eos  oon 
absorbuit.  Peregrinum  niare,  quia  noaeosdemcr- 


ires,  Dpminiis  noslcr  Jesus  Christus  sapienl.a  cst;  B  sit.  Peregrinum  etiam  erat  opus  judicii  sui  ab  eo,. 


Ipse  vila  est.  Quid  cst  contrariuni,  ct  qizasi  alic- 
nuni  a  sapientia  ?  Sine  diibio  sluliilia.  Et  quid  Cbt 
contrarium  fortitudini  ?  Sinc  dubio  innrmitas.  Sic 
ulhil  est  conlrari:im  morti,  nisi  vitn.  ConsiJciatc 
inodo,  quomodo  Dominus  nostcr  suscepit  quoddani 
opus,  qiio.l  erat  alicniim  a  se,  ut  possct  faccrc  opus 
suum,  id  est  opus  niiscricordix  suae.  lllc  qiii  crat 
sapientia,  voluit  cssc  qtiasi  stulltis ;  qui  cral  forti- 
ludo,  voluit  esse  inllrmus.  Idco  dicit  Aposlolus  : 
Qttod  stultvm  est  Dei ,  sapientius  est  homiuibus ;  ct 
quod  infirmum  est  Dci,  fortius  cst  hominibus  {1 
Cor,  1).  Ut  faciat  opus  suum,  alieiium  opus  cjus 
ab  eo.  Panis  csuril,  ct  fons  sitit,  virtus  lassalur, 
^ita  moritur.  Scd  pcr  hoc  alicnum  opus  quoniodo 
facit  opus  suum?  Ejus  csuries  uos  pascit,  ejus  sitis 
nos  fncbriat,  ejus  lassitudo  nos  recrcat,  ejiis  mors 
1108  vivificat ;  nostra  spiritualis  saticlas  ,  nostra 
spiriUialis  ebrietas,  nostra  spirilualis  recrcalio,  no- 
stra  spiritualis  vivincalio  :  hoc  totum  est  opus  mi- 
scricordl»  ejus.  Per  alienum  opusMioc,  totum  fa» 
ric.  Sapientia  facit  hoc  per  stultitiam,  sicut  dicit 
'  Apostolus :  Qiita  non  cognovit  muudus  per  sapien- 
licm  Denm,  placuit  Deo  per  stuUitiam  prTdicationis 
Malvos  facere  credentes  {ibid,).  Ergo,  sicut  diximus, 
hoc  opirs  siium  facit  sapientia  per  stultitiam ;  for- 
liiiido  hocfacit  per  infirmitalem ;  panis  hoc  facit 
per  esuriem ;  fons  hoc  facit  per  sitim ;  virtus  hoc 
facit  per  lassitudinem  ;  vita  hoc  facit  per  mortem. 


sicut  ipse  dixit  :  Ego  tion  judico  quemquam  {Jonti. 
viii).  £1  iterum  :  Non  misit  Deus  Filium  suum  im- 
mundumf  ut  judicet  mundum  {Joan^  111).  Ut  faciat 
opus  sgum,  alicnuni  opus  cjus ;  ut  faciat  opns  mi-« 
scricordidc  sua^,  susccpU  fermentum  moi  talitatin 
nostrue,  quod  sine  dubio  crat  alicnum  a  ptirilaUi 
divinilatis  suae.  Venit  tandcm  tciupus,  quaiido  vo«. 
luit  auferrc  a  scipso  istud  fcrnientum^  adhibuil- 
igncm,  id  cst  passioncin.  lii  passione  soa  p6riit  tor 
tiiin  illud  fcnncnlum,  oninis  corruptio,  omnis  mor-  . 
talilas;  et  surrcxit  hodie  de  tcria  panis  azymus, 
panis  purus.  Videtis  modo  qiuire  fuit  praeceplum, 
ut  postquam  fuit  inimolatus  agnus,  pauis,  unde  so 
pasccbant  Juda:i,  dcbcrct  essc  sii:c  fermento»  Quia 
ante  passionem  illius  Agni  Domini  iiostri  Jesu  Chri-  . 
sti,  siiie  dubio  caro  cjusdem  Dotnini.  nostri,  qu:b 
caro  csl  rcfcctio  nostra,  panis  nostcr,  sjcut  scitis, 
quia  ipsam  carneni  mauducainus  in  similitudiue 
panis;  aiilc  passioncm,  inquam,  fuit  illa  caro  inor- 
t:ilis ;  poluit  esurire,  poluit  sitire,  potuil  tristari, . 
poluit  mori ;  scd  post  passioncm  siirrcxit  immor* 
talis,  impassibilis,  incorruptibilis.  Eia,  fratrcs,  ce- 
lebremiis  fcstum  azymoruin.  Conicdamus  hunc  pa- 
neni  sinc  ferinento.  Noster  paiiis  est  cqrpus  Do- 
mini  nostri.  Sine  fermenloest;  quia,  sicut  dicit 
Aposlolus,  Christus  resurgens  ex  mortuis,  jam  non 
moritnr  (Rom,  vi).  Si  volumus  manducare  istuni 
paiiein,  qui  csl  sine  fcrmento,  oporict  ut  nos  simus 


Ut  faciat  opus  suum,  alienum  opus  ejus;  ut  faciat  j)  siiie  feriucnto,  sicut  prx*cipit  Apostolus.  Paulo  anto 


cpH$  ttticm,  peregrinum  est  opus  ejus  ab  eo  {Isa. 
ixviii).  Ul  faciat  opus  misericordiae  su»,  peregri- 
nuni  devenit  ab  iilo  opus  sapientiae  suas,  et  opus 
Judirii  sui.  Diximos  quia  opus  sapientiae  sunt  an- 
geli  f  et  audite  quid  ipse  dixit,  quando  captus  est  a 
ludsis.. 

Pecnis  voluit  defendcre  Dominum,  et  percussit 
quemdam  gladio  suo.  Et  Dominus  dixit  ad  eum : 
Puloi  quia  non  posium  rogare  Patrem  meum^  tt 
exhibebit  mihi  plusquam  duodecim  legiones  angelo- 
rum  ?  {3latth,  xxvi.)  Putuit  habere  secum  omnes 
apj(elos,  qni  destnierent  illos  qui  volebant  illum 
apprehendere,  sed  noluit.  Ut  enim  possct  faccre 
opus  suiim,  illud  mirabilc  opus,  quod  proposucral» 


audistis  quid  dicit  :  Expurgate  vctus  fermentum 
{I  Cor,  v).  Istud  fermeiilum,  sicut  superius  dixi- 
mus,  est  peccatum.  Se.l  quomodo  dcbemus  nos 
purgarc  ab  islo  fermento,  sinc  dubio  Dominus  nn- 
ster  nos  docuit.  Eo  moilo,  ([^o  ipsc  dimisit  fermeii- 
tum  quod  ipsc  siisccpcrat  proptcr  nos,  necesse  ha« 
beinus  deponere  fcimentum,  quo:l  corrumpit  nos. 
Pcr  opprobria,  per  convicia,  per  flagella,  per  cruccm, 
pcr  mortcm,  pcrvenit  ipse  ad  resurrectionem.  lu 
rcsurrcctionc  depisuit  fermentum;  et  jain  pnc- 
bet  iiobls  carnem  suam  puram  immorlalem. 

Qui;l  pulamus,  fratres  mei;  possumus  nos  pcr 
aliam  viam  vcnire  ad  rcsurrcctionem  qiiam  ipse 
\cnit?  Fallit  snpsum  qui  hoc  putal.  Sed  intcrro* 


m  B.  AELRGDI  ABBATIS  BIEVALL. 

girtis  ail  qiinm  rcsiirreclionem.  Legimiis  in  Scriplu-  A 
ris  dnas  resurrcclioncs.  Indc  dicit  Joannes  in  Apo-^ 
catypsi  :  Beatus,  qui  habet  partem  in  prima  resurre'- 
ctione  (Apoc,  xx).  Prima  resurrectio  esl  animarum, 
sccunda  corponitn.  Islas  duns  resurrecliones  opera- 
Im  in  nobis  Ooniinus  iiosler,  per  unam  suam  re- 
svrrcctloncm.  Ipse  enim  noh  poluit  resurgere  in 
anima,  quia  non  fuit  niortuus  in  anima  ;  ille  resur- 
mit  in  corpore,  quia  fuit  mortuiis  in  corpore.  Nos 
i|ui  habuimus  mortcin  iii  corpore  et  in  anima,  ne- 
cese  habcmus  rcsurge:e  in  corpore  el  in  anima. 
Sed  primo  in  anima,  poslca  in  corpore.  Doininus 
uoster  in  resiirrcclione  corporis  drposuil  fermen- 
tani  mortalilatls.  Nos  per  resurrcclioncm  aiiimae 
deponimus  fenneiitum  iniquilatis.  Sed  si  ille  per  tri- 
bulationes  vitse  peivcnit  ad  resurrcclionein  caniis,  B 
inulto  magis  necesse  habeinus  nos,  pcr  tribulatio- 
ncs  hujus  vitas  pervenire  ad  resurreclionem  animae, 
ut  posstmus  pcr  resurrcctioncni  aniiiiae  deponcrc 
fe.mentum  peccali,  ut,  sicut  dicit  Aposlolns,  si.- 
mus  iiova  conspersio  (/  Cor.  v).  Vetus  consporsio 
crat  peccatum,  quo  omnes  fuimus  conspersi  et  fer« 
ineiitati.  Nova  conspcisio  sanguis  Domini  nostri 
i  su  Chrisli,  qiio  fuimus  conspersi,  et  per  hoc  pu- 
rficnti  ab  illo  ir.alo  fermcnto.  Sicut  farina,  quaiido 
i*.onspergi(nr  aqua,  se  unit,  ct  (It  qiiaedam  massa ; 
ita  nos  quaiido  fiiimus  ronspersi  in  baptiamo,  facli 
ruimus  quasi  una  niassa  cum  Chrislo,  sicut  dicit 
Ap  )st()lus  :  Quia  multi  unus  pauii,  unum  corpus  sic- 
mus  in  Christo  (/  Cor.  x).  Qua  per  negligentiam  ^ 
iiostram  post  illam  purilicationem  coinquinamus 
no»met  psos,  laineii  fugiamus  ad  sangiiinem  Christi, 
hoc  rst  iiniteinur  passionem  ejus,  ut  possinius  esse 
IKinicipes  resurrectionis  ejus  :  hic  in  anima,  et  in 
die  judicii,  in  ctrpore  siinul  ct  inanima.  Quod  quia 
lleri  per  iios  non  potest,  oi*emus  ejiis  misericordiam, 
iil  ip>e  hoc  in  nobis  operari  dignctur  JesnsChri- 
BtHS  Dominus  noster,  qiii  cuni  Palre  et  Spiritu 
saiicto  vivii  et  regnat  per  omnia  sapcula  s;cculorum. 
Amen. 

SERMO  xni. 

IN   ASCENSIOKE   DOMIM. 

Jam  pcr  aliquod  tempus  rcpiaesentavimus  resur- 
rectioiiem  Dominl  nostri  Jesu  Chrisli ,  et  illud  se- 
cunduni  tempus  quo  fuit  in  hoc  inundo  post  suam  f) 
rcsurrectioncm.:  !:odic  illuin  dicm,  in  quo  ostendit 
iiobis  aperte  quoJ  omnia  illa ,  qiiae  feeil  in  hoc 
inundo  ct  passus  csl,  idco  fccit  iit  nos  ab  ista  mort<*, 
iu  quam  ceciilinuis  per  A*inni,  duccrct  ad  vernin 
v  tani,  ct  ab  isto  exsilio  ad  patriam  nostram,  ad 
quaiu  crcati  suiiius,  iJ  est  ad  coeluni  sublevarct. 
Moi  tiiu!»  cst  ciiim  proplcr  peccata  nostra,  at  rcsur- 
rexit  proptcr  jiibtincntioncm  noslram,  ct  ascendit 
in  coeluni  propter  gloriii.  atioiicm  nostram.  Per  inc- 
rila  cjiis  nos  recepimus  reinissioncin  peccalorum 
iiostrorum.  Qurd  eiiim  iios  iion  poiuimus,  ipsc  sol- 
\il  pn)ptcr  |>cccuta  nosUa.  Pcr  fi>h*.iii  r«'suricctionis 
cjus  suiuns  jnstifica.ti.  Naui  iiirulclcs,  pagai:i  ct  Ju- 
dai   ^icbaia  ct  crcdcbaiit  inortcin  cjiis,  quam^i:^ 


OPP.  PAUS  I.  -^  ASCKTICA.  t8l 

nollenl  credere  iii  mort  m  cjiis.  Scd  resiinccfioiictii 
ejus  quia  non  potut^runt  vidore,  nolucriml  crcdcrc. 
Nostra  autcm  ildes  mereiur  jirstincatloncm,  et  cx- 
spectat  magnam  remnncrationcin,  quia  crcdiinusi 
hoc  qnod  viderc  non  potuimus.  Cnde  dixit  Doini- 
nus  ad  Thomam  :  Quia  vidisli  me  eredidisti.  Beaii 
qui  non  viderunt  el  crediderunt  {Joan,  xx).  lllani  aii'^ 
tem  bcatiiudincm,  quam  nos  exspcctamus,  voluit 
hodie  ostciidere  in  scipso,  ascendcndo  in  coeluni, 
ut  cerli  simiis  quod  nos  qiii  incmbra  ejus  sumiis, 
illic  ascenderemus,  qiio  ipsc  asccndil,  qui  est  caput 
nostrum.Ct  idco,  charissimi  frntres,  debcinus  liuiic 
dicm  celcbrare  cum  roagna  laelitin,  quia  in  isla  dio 
ostensa  est  lam  magna  glorilicntio  hominis  (pia 
major  esse  non  potcsl.  Quia  ba:c  noslra  nalura, 
qu:c  fuit  iia  dejecta  ct  depravaia,  ut  ctiam  brutts 
aniinalibus  fiierit  comparata,  sicul  dicit  Propheta  : 
Homo^  cum  in  honore  esset^  non  intellexh,  compara» 
tus  est  jumentis  insipieniibus  (PsaL  xlviii),  iu  Do- 
mino  nostru  Jcsu-  Christo  ita  est  cxaltala,  ut  oni- 
nem  creaturam  liabcat  sub  sc,  cl  ctiam  angcli  ada- 
renteam  super  se. 

Sicut  saepe  audistis,  Dominus  noster  post  rcsur- 
rectioncm  suam,  per  dies  quadraginla  voliiit  in  hoc 
mundo  corporaliter  manere,  propter  multas  cau« 
sas.  Voluit  enim  inde  post  resurrcctioncm  suam 
affirmare,  et  multis  modis  ostendere  quod  vere 
seciindum  carnem  resurrexit  a  morluis,  et  ideo 
s»pc  manducavit  ct  bibit  cum  discipulis  suis,  et 
ostendit  eis  vulncra  siia.  Etquando  Thomas  apo- 
stolus  noluit  credere- aliis  aposlolis,  quod  eum  yi- 
dissent,  concessit  ei  palpare  lalus  suum,  et  manns 
(Luc.  XXIV ;  Joan.  xx)  :  voluit  discipulos  suos,  qui 
supra  moduin  erant  coutristati  in  ejus  passione,  ei 
pene  desperaverant,  persuam  corporalem  praeseu- 
tiam  confortare,  et  per  aucloritatem  Scripturaruni 
probare  Ulis,  quod  iu  oportebat  eum  mori,  et  re- 
surgere:  iiisupcr  aperuit  iltis  sensum,  ut  inteilige' 
rem  Scripturas.  Sed  et  boc  notare  debemu.«  quod 
ante  passionem  ct  resurrectionem  suani  pcr  taniuiii 
tempus  jejunavit,  quantum  post  resurrectioncni 
suam  voluil  cuin  discipuhs  suis  corporaliter  esse, 
per  jejunium  suum  cominendavit  nobis  cbrpora- 
lem  afflictionem,  quam  debcmus  pati  in  ista  vila  : 
per  corporalem  suani  pra^eutiam,  qiiam  exhibuit 
suis  post  resurreclionem  sunni,  possumus  intclli- 
gere  consolationem  ejus  dulcissiinae  praescnii;^, 
quain  babebiinus  post  resurrcctionem  nostiaiii. 
Sed  utra()ue  commendata  est  eodcni  numero,  quia 
secuiidum  inensuram  qua  ainigjinur  pro  Christo 
iu  liac  vita,  recipiemus  consoiationem  in  futuro. 
Praiter  ista  voluit  Doininus  noster  post  resur- 
rectioiiem  siiam  per  qiiaedam  corpornltn  signa  com- 
mendarc  nobi$  magna  sacramenla.  In  istis  diebus 
apparuit  suis  discipulis  piscantibus,  etejiis  }us- 
sioiie  traxerunt  ad  Itttus  rctc  plenum  magnis  pisci- 
bus  cciilum  quiiiquaginta  tribus  (Joan.  xxi),  ubi 
sigiiillcau  cst  biatitalo  iiroruw,  qui  iu  futiiia 
resuri-cclionc  |)cr  miiiislros  Christi  Dumiuo  piac- 


m  HEMOSES,  -  St:nM.  Xlll.  \S  ASCENSiO.NC  DOMINL  SM 

«mtalMiutur :  el  illiiJ  coiiviviiiiii,  i\tiad  voltiit  lia<*  A  crealurw  (Marc,  xvi),  id  est  omni  gcneii  hoiiiiniiiii, 
lH*re  cam  discipulis,  sigiiincabat  ilhid  cotiviviutni 
i|uaiido  eilemus  et  bibemus  super  inc:i^am  ejus  in 


regiio  f  jus.  In  istis  diebus  dedil  S|>irittini  sancltim 
intcipolis  suis,  qui  adliuc  erant  in  terra  {Joan,  xx), 
qttein  postea  roisil  dc  coslo  :  ct  pcr  boc  iiuo.l  ciim- 
fJem  Spirituin  saiictnm  bis  dedit  (Act,  i),  dilecttoncm 
Dci  cf  proximi  rommcndavit.  Sed  adliuc  iiunierus 
islc  quadraginia  dicruin  profunda  significa'  sacra- 
menta.  Scd  et  vos,  qui  soletis  expositioiies  saiicto- 
rum  Patrum  tegcrc,  non  liab4*tis  opus  iiit'c  niuha 
audire  :  et  fralrcs  mci  laici,  s'cut  puto,  litcntius 
aliad  audienl.  Idco  no!umus  inde  pliira  toqui.  Idt  o 
poslquam  omuia  cxplevit,  pro  quibus  tanhim  tem- 
l*oris  volut  conversari  in  tcrra  :  hodicrna  dic 
qua  Toluit  asccnilere  in  coilum,  appaniil  illis,  ct 
uianducavlt  rum  illis,  sicut  dicit  Lticas  in  Actibus 
apottol(»niin  :  Et  conveicem  prtecepii  eU  ab  lliero' 
Motifmi$  ne  discedcrent  (Acl,  i).  0  quam  fcliccs  fiie- 
riint,  qui  fiicrunt  in  itlo  convivio.  Tamen,  sicut 
ilic't  cvangclistn,*  exprobraril  incredulitatem  iUorum^ 
.ei  Juriliam  eoid  s,  quia  hi$  qui  viderani  eum  resMf- 
itxitte  non  cieJiderunl  (Marc,  xvi).  Sa*pc  post  rc- 
Mirrcctioncm  snam  apparuerat,  maittiucavcral,  ct 
I  ilieral  cuiii  discipulis  suis.  Sed  in  i<%la  appnritioiie 
iillima,  quando  voluil  ascendcre  iii  ca;tiim,  multi, 
Mcul  existimo,  fu  ruiit  qui  prliis  non  vidcrant  eum, 
sdlantuin  audieiant  ab  illis  qui  vidcrant  cum, 
«l  aliquaiituliim  dubilabant;  ct  idco  Dominus  ex- 
proLravit  incrcdulitutcm  corum;  ct  fei  it  valdu  puU  q 
clire.  Ex  uiia  partc  increpavit  eos,  ex  altcra  con- 
forlavit  :  et  tuiic  maxinie  cos  increpavit,  quaiido 
tanta  illis  prouiisit,  sicnt  scriptum  est :  PracepH 
cisab  Uiero.olymis  ne  diuederent^  %ed  exspcetareni 
promistionem  palris^  ^am  audistis,  inquit^  per  os 
meum;  quia  Joannes  quidem  baptitarii  aqua^  vos 
aniem  taptizabimini  Spiritu  sancto  non  post  muitos 
hos  dies.  (Acl,  i.) 

Lcgimus  in  lil.ro  R(*gum,  quod  qiiamlo  Elias  in 
rurru  igneo  rapius  est,  rcliquit  patlium  suum 
Kliseo,  ct  faclus  cst  spiritus  Cli;e  dtiplcx  in  Kliseo. 
Flias  proplicla  sigiiificat  Dominuni  nostrum,  ct 
Kfiscus  sigiiilkat  aposlolos  Doinini  et  discipulos. 
lloc  qiioJ  Elias  raptiis   csl  iii  ca^Iuin  acrcuni,  si 


Judxi»  et  gentilibus,  sapientibus  et  instpientibaSy 

dlvitlbus  et  pauperibiis,  de  quibus  omiiibus  saneta 

Ecclesia  coiisiat.  Sed  qiiid  signilicat  quod  splritus 

Eti.ne  duplex  factus  cst  in  Elisco?  Doininus  noster 

dixit  in  quodam  loco  discipulis  suis  :  Qui  credit  in 

me,  opera  quce  ego   facio  et  ipse  faciet,  et  majora 

lioruin  facict  (Joan,  xiv).  Et  quidem  mulla  fccit  Do- 

niintrs  noster  |>er  se,  quaiido  fiiit  corporaliler  in 

terra :   tamen,  postquam  ascciidit  in  coelum ,  mullo 

pltira  quodaminotlo  per  aposlotos  ct  alios  disei- 

piilos  suos  fccit.  Pcr  seipsiim  enim  paucos  Jud«o8 

convcnii,  ct  per  apostolos  totum  oii)cin  fc<  it  in  se 

criHlcrc.  Mtilli   innrini   sanali   sunt  per  lioc  quod 

teligerunl  nmbriam  vestiincnti  ejus;  et  qtiod  ma- 

jiis  videiur,  per  solnm  tinibram  Pctri  miiltos  a  lan- 

guoribus  ciiravil.  Idco  dici  potcst,  quod  spiritus 

Eli:c  sit  duplex  factus  in  Etis"0  ,  qula,  qiiaiitom 

'  pcrtinct  a J  convcrsioncin  bominum ,  iiiulto  plurcs 

pcr  apostolos,  quam  per  seipsuin  convertit.  Nain 

ipse  EIiseus,*dc  quo  scripium  est,  quod  spiritiis 

Eliae  sit  duplex  fnctus  in  co,  vcnil  Jordanem,  eC 

pcrcusstl   nuvium,  ct  non  est  divisus.  Slatim  ut 

iiominavil  Eliam,  diccns  :  Vbi  e.  i  Deus  Elice,  etiam 

nunc(l\ lieg, ii),divisaestaqiia.  Sicquamvisvidean- 

lur  plura  fecissc  apostoli,  qtiam  Domiiius  fecit  |)cr 

scipstim  in  tcrra;  lamen  non  feceruiit  illa  in  suo 

iioininc,  ncc  per  propriam  polcslalein ,  sicul  Domi- 

iHis  n«>slcr,  scd  in  nomiiie  magistri  sui,  ct  cjus 

virtiiie.  Potest  etinin  sic  inlelligi,  quod  spirilus 

Eii.'^  cst  factus  diiplcx  in  Elisco,  post(|iiain  raptus 

cst;  quia  Spiritus  Dei,  qui  ante  Asccnsioiiem  ejtis 

erat  in  apostolis,  post  Asccnsionem  cjiis  duplex  iii 

eis  facltis  est,  qiiia  ^uajorcm  graliam  Spirilus  san- 

ctt  liabuerunt  post  ejns  Ascensioncm,  quam  ua- 

buerunt  priiis.  Adliuc  polest  ita  intc^lligi  illa  gra- 

tia,  quam  dicitur  habuissc  Eliscus,  quoti  saneii^ 

nposlolt  spiiitum  noslri  EliaR,  id  cst  Doinini  iiostri ' 

Jesu  Christi,  Spiritum   viilelicct  sancluni  bis  ae- 

ccp«Tunt,  sicut  paulo  antc  diximus  :  priino  in  lerra, 

quauuo  apparnit  eis,  et  insufllavil,  et  dixit  eis  :  Ac 

cipite  Spiritum  sanclum  (Joan,  xx) :  et  postca  dc 

calo,  quaiido  npparuernnt  illis  dispertita»  lingiiue 

tunquaai  ignis,  ct  scdit  snpra  siiigulos  eoruin  :  cu** 


gnificat  Aswnsionein  Doniiiii  noslri.  SeJ  qnia  non  D  jusdici  mcmoriam  posl  paiicosdics,  Dco  annucnlc, 
erat  Elias,  nisi  lantiimmodo  honio,  indiguit  auxi-      iclebrabinius 


lio  alieiius.  D.iininus  tioster,  qiii  crat  Dcns  Vbrus 
pcr  propriam  virlulcm,  ascendit  iii  c(Pl:im,  siciil 
ilixit  evangclistn :  Et  fuctum  esi,  cum  benediceret 
fiSf  recestit  ab  m,  etjerebatuf  i/i  cmlum  [Luc,  xxiv). 
Pnllium  Eli;e  sipMiincabal  snnctnm  Ecclcsiam,  sicut 
dixit  sanclus  Jacob  palvinrclia  dc  Doinino  nostro; 
Lavabit  vino  stolam  suam^  ci  sang  iiiie  uva'  pallinm 
suum  (Gen.  xi.viii) ;  quin  pcr  propriuin  sanguint^m 
nuinJavit  Ecrlcsiani  suain.  Quando  Elias  asccndit 
cuiTuin,  rcliquit  Elisco  palliuin  suuiii :  et  qnnndo 
niiiiiinus  noslcr  asccndit  in  cailnni ,  cominciidnvit 
Eeclcsiani  suani  discipulis  suis.  Dixitcniin  ;  Enntes 
in  mundum  univcrsum'  '^^trdicate  Ecanriclhm  omui 


Postquam  crgo  finiluin  fuit  illud  dulcc  convi- 
viuni,  dicit  cvangdisla  :  Ednxit  eos  foras  in  fie- 
thaniam  (Luc,  xxiv).  Bctbnnia  cst  niinni  castelluin, 
ct  est  posituin  in  montc  Olivcti.  Ikuhaiiia  autem 
iiilerprct^tur  domus  obedienlio!,  El  nolnle  hic  pu!- 
chram  significationcm  ,  quia  priino  n.nnducavit 
cuin  iltis,  et  poslca  etluxit  cos  foras  in  Ucthaniam ; 
quia  illos  facit  verc  obcdicntcs,  quos  solet  spiri- 
tiiali  cibo  rcliciTc.  N(*c  dcbeinus  pni*t4M-ire,  quod 
ait  lEduxit  *os  foras,  lllc  enim  vcre  asccndit  in  Bc 
thaniam,  qucm  Dominus  cduxit  foras.  Priino  foras 
de  hoc  mundo,  qiiando  facit  cos  non  ainavc  iiiiin- 
duin ,  iicquc  cn  qii;r   in  inuiido  sunt;  fcras  G^iani 


187  B.  AELaEDI  ABDATIS  RIEVALL. 

a  fuis  malis  operibus  et  nioribus;  quando  faCit  dc  A 
lusurioso  castuin,  de  impalieute  patientem,  de  su- 
perto  humil^m.  Adhuc  ciiam  educit  cum  foras  de 
seipso ,  id  est  de  sua  propria  yoluntatCt  ut  sempcr 
habeal  in  condc  hoc  quud  DomiiiHs  dixit :  Non  veni 
(«cere  voluniatem  meam,  ged  volumtatem  eju%  qui 
mWtt  me  {Joan,  v).  lilam,  quem  ita  duiit  foras, 
mique  ducit  in  Betlianiam,  ciuae  est  in  monte,  et 
non  in  qualicunque  monle,  sed  in  monte  Oti?eti. 
Quwdam  Betbauia  est  in  valle.  Bi  thania»  sicut  di-  • 
ximus,  interprelatur  domut  obedientia,  ct  signl- 
ficat  cor  obcdiens  pr.rci*plis  Dei.  Tunc  domus 
obedientiae  est  in  vallCt  quando  aliquis  ideo  ob&- 
dicns  esse  videtur,  ut  possit  consequi.aliqua  ler- 
rena.  Ttcrum,  sicut  sunt  montrs  b.:ni,  ds  quibus 
scri;:tum  esl :  Levari  oeuto$  meot  in  monle$,  umde 
teniet  auxiiium  mihi  {P$al,  cxx),  ita  sunt  montes 
mali,  de  qtiihns  dittum  rst,  uLi  Dominus  loquitur 
de  dial.olo :  lluic  mottte$  herba$  ferunt  {Job  %l). 
Est  unus  mons  superbi»,  in  qiio  sedct  illo,  qui-timne 
soblime  videt,  et  est  rex  super  omnerAIios  super- 
h\x,  In  isto  montc  hahent  qnidam  Bethaniatn 
fuam,  id  cst  cor  sunm,  quod  videtur  esse  domus 
obedienliae;  quia  quidquid  faciunt,  i.!6<i  faciunt, 
ut  glorificentur  ab  hominibns.  Ad  isfam  Bi*iha- 
niam  non  acccdit  Jcsus  magister  huinilitalis  ,  scd 
ad  iliam  qoie  sita  est  in  monle  Olivcti.  Mons  Oli- 
Tcti  intcrpretatur  pinguedo  oiei.  Mons  eniin  Dei, 
mons  ptnguis  {P$at.  lxvii).  Per  montem  Olivi  ti  si- 
gnificatur  charitas,  quia  ipsa  est  excellentior  aliis  c 
virtutibus,  In  ipsa  abnndat  oleum  spiritiiale,  qao 
vulnera  animarum  nostranim  ciirantur,  et  perquod 
lcmen  veritalis  nol>is  innolescit.  Nalura  olci  esl, 
iit  si  ponatur  in  aliis  liquoribus,  omnibus  super- 
iiatet;  et  idco  Aposlolus,  posiquaro  locolus  est 
de  aliis  vinuiibus,  quando  volebat  loqul  de  chari- 
talc  prxmisit ,  dicens :  Adhuc  $uperexceUentiorem 
uiam  vobie  demon$tro  (I  Cor.  xii). 

Idco,  fralres  diarissimi,  si  volumus  spiriluali* 
L«s  oculis  vldcrc  Jesum  ascendcre  coelum ;  et  si 
volarous  cnm  ipso  ct  pcr  ipsuro  ad  cQeluro  pervc» 
nire»  debemus  roente  exire,  et  couiemplatione 
ab  lioc  mundo ;  deberous  eliam,  si  possumas,  cor 
nostrum  a  scnsibus  carnis  erigero,  et  oliedientiae 
praeclara  arma  assumerc,  et  non  obcdicntiae  tiostr»  ^ 
p  aemium  debemus  in  vallibus,  id  csl  in  lerrenis 
rebus  ponerc,  nec  in  monle  superbi»,  ne  de  no« 
bis  Dominus  dicat :  Amen  ^dieo  «ofrtt,  receperunt , 
mercedem  $uam  {Matth.  vi).  Sed  dcbet  nostra 
obedieniia  esse  In  monte  olei,  id  est  in  monte  cha- 
ritatis,ut,quidquid  facimus,  pro  Dei  dileclione 
faciamus.  Eduxit  ergo  eo$  fora$  in  Betbaniam;  et 
elevatie  manibu$  benedicebal  ei$  {Luc.  xxiv).  0  auam 
felices  fuernnt,  qui  in  iila  socielate  erant,  qoi  illis 
maaibus  bcncdici  menierant.  Et  elevMtie  mtmibu$ 
henedicebat  ee$.  Videte,  fratres  mci,  qualem  hxro» 
dllatem  Dominus  noster  nobis  diinisit,  qoando 
de  boc  roundo  recessit,  non  auruni,  non  argen- 
tum,  tion  aliquam  tcrreiiaro  a^m»  scd  benedictio- 


OPP.  PABS  I.  ^  ASCETICA.  SSa 

nem  suam.  Et  ne  niiuis  simus  contrlstati ,  quod 
corporaliicr  recessit  a  nobisi  audiainus  secunduni 
alium  cvangLlistam,  quid  ipse  dixit  eis  :  Ecce^  iii- 
quit,  ego  vobi$cum  $um  u$que  ad  cqusummatiouein 
^kcuU  (Matth.  xxviii).  Quoroodo  crgo  recessit  a 
nobis?^Utique  secundum  corporalein  praesenliain ; 
secundum  dLvin.tatem  ejus  scinpcr  nobiscuin  est, 
sccundum  piam  pro\idcntiam  ejiis  circa  iios  scm- 
per  Cbt.  Et  factum  e$t^  cum  beHediaret  ^is,  recei$it 
ab  m,  et  ferebalur  in  coslum  {Luc.  xxiv).  Si  Deu$ 
pro  nobi$f  qui$  contra  no$  ?  Deu$  qui  justificai^  qui$ 
e$t  qui  condemnet  ?  Chri$iu$  Je$u$^  qui  mortuu$  e$t^ 
imo  qui  et  re$urrexitf  qui  eliam  inlerpeUat  pro  nobi$f 
{Rom.  vtii^  Debemus  eigo,  dilectissimi  fratrcs, 
viiiliter  resistere  coiitra  diaboliini  ci  cjiis  insi- 
dias,  et  babere  magnam  spein  iii  Doinino  nostro 
Jesu  Ghristo.  Quomodo  cnim  poss>uiil  pcrirc,  pro 
quibus  erat  Chnstus,  pro  quibus  reiHi-escnlat  in 
conspeclu  Patvis  sui  illa  vuliicra  qiias  passos  cst 
proiiobis?  et  iJeo  spes  noslra  iiruia  dcbet  csse 
iii  eo. 

Legimus  in  Velcri  Tcstamcnto,  quod  pofstquatn^ 
cgressi  suut  filii  Isiarl  de  ^gyplo  pcr  Moyscn, 
venit  Amalech,  quasdaiu  scilicct  barbara  gcns,  cL 
pugnavit  contra  eos.  Moyses  autcm  inisit  coutra 
cos  excrcitum,  et  ipsc  ascendit  in  inoiilein  oraie 
pro  eis,  ct  clcvavit  niaiius  suas  ad  Doininuni.  £t 
factum  cslt  cum  elevaret  manus,  vincobant  filii 
Israel;  si  quando  ipse  doponebat  ntanus,  viiicelKit 
Amalech«(£xod.  xvii).  Quare  putanius  quiu  habe- 
bat  manuuin  cjus  clcvatio  lantam  gratiaiu  ?  Sukl. 
sine  dubio  Deus  magis  attenderc  aifcitinn  inentls 
quam  gestum  corporis.  Quid  cr^o?  cjus  oratio 
oon  habebat  coram  Dco  effccluin,  nisi  elevarrt 
manus  suas  ?  Talein  eifeciuiu  habebai  illa  clevalio 
mauuum  ejus»  ut  uoii  possenl  resistete  filiis  Isia<l 
inimici  eorum.  Ideo  taiilatn  viin  liabebat  illa  elc- 
valio,  quia  siguificabat  elevalionem  maniiuin  ejus» 
qiii  dixit  in  psalmo  :  Elevatio  manuum  mearum  sa- 
cripcium  ve$pertinum  {P$ui.  cxl)  :  quia,  advespe- 
rasceiite  jam  muiido^  tllius  diilcissimae  manus  cx- 
paiisas  sunt  iu  cruce,  et  oblatum  est  illud  sacri- 
llcium  vespertinam,  quod  totius  niundi  tulit  pcc- 
cala.  Illa  ergo  elevatio  nianuuiii  Moysis  passioiicni 
Doinini  nostri  significabat,  qui  ascenJitin  montoni 
orarc»  quia  ascendit  in  coelum  pro  nobis  Palreni 
iiilerpellare.  Ibi  clevat  mauus  suas,  ne  nos  possit 
vincere  Amalech,  id  est  diabolus ;  quia  ibi  appa- 
rct  vultui  Dci  pro  uobis,  et  reprxsciitat  passio> 
nem  suam,  quaro  perluU^*  pro  iiobis.  El  iios,  fra- 
Ires,  quandiu  sumus  in  hac  inisora  viia,  qu;e  ton- 
tatlo  cst  super  lerram,  quandiu  nobis  esi  collucta- 
tio  adversus  principes  et  poiestales  tcnebraruni 
haruui,  adversus  mundi  rectorcs,  contra  spiritua- 
l!a  nequiiiae  in  coelestibus  ( Ephe$..  vi) ,  necesse 
habcmus  at  Dominus  nostcr  habeat  manus  suas 
clevari  in  Dobis,  id  est,  ut  jugis  memoria  pas- 
sionis  t*jus  in  mcnte  sit  nostra.  Et  cerluni^ 
habcamusj  fratrcs  mci»  quia  qusMiditt  meiuoii» 


fSf  SERMONES.  -  SERM.  XIV.  DE  SAXCTO  JOANNE  BAPrSTA.  f^ 

passi«nls  ejas  fuerit  in  corJe  nostm,  quandiu  spes  A  s.isis ;  s^  Deus  rioster  manifeste  Tenici,  Dcus  im- 

ster  et  non  silebit.  £t  nos,  fratres  roci,  sccare  au« 


uostra  iliic  directa  fnerit,  hIm  Cliristus  in  dextera 
Palris  liiterpellat  pro  nobis,  noir  poterit  vincere 
spiritualis  Aroaiech ,  id  est  diabolus.  Et  idco, 
fratres  mci,  Tidcainus  iic  per  negligentiain  noslram 
tepucrit  iste  affectus  in  nobis,  ct  ista  memoria ; 
quia  statlm  .delicierous  et  supcrabil  oos  ininiicus 
ooster,  et  aflQiget. 

Ascendit  ergo  ad  Patrem  boJicma  die  Dominus 
no^r,  iiituentibus  discipulis,  et  miranlilms,  et 
eKSullantibus ,  sed  cum  exsultationc  doleiilibus. 
ilxsullabant,  quia  in  tali  posuerant  spom  suum,  qui 
lanta  potcstale  prxdilus  fuit  ut  posset  coelnin 
propria  Tiitutc  penctrare.  Exstiltabaiit,  scienles 
quml  ubi  illc  asceiidit,  illi  quoqiie  futuri  eraiit,  sic 


diamus  blaspbemantes,  paiicnter  toL^remus  perse* 
qucntes,  taceamus  ad  opprobria.  Deus  noster  mi^ 
nifcste  vcniet.  iloc  ur.uin  sollicita  meiite  peusemus, 
ut  illi  inba.M'camus  t:)io  cordc,  tota  mente.  tola  vir* 
tute,  cogitaiites  quia  est  caput  nostrum.  Yere  ca- 
put  nosirum.  Yivanius,  sicut  debent  menibra  illius 
capitis,  babeiitcs  aniinuin,  non  liic,  ubi  cst  inferior 
pars  nostri,  sed  illic,  iibi  caput  uostruin  bodierua 
die  ascendil  •  obsccraiitcs  Doiniiiuni  Patretn  oinni- 
potcntein  iit  gratiain  suam  nobis  donare  dignetur, 
ut  illuc  tendat  omnis  nostr»  devolionis  aflectas» 
ubi  cuin  co  cst  noslia  substantia  Jesus  Cbristus 
Dumiiius  iioster,  qui  cum  eo  vivit  et  regnat  per 


4it  «nte  passioncin  dixit  ad  Palrem  :  Volo  ut  ubi  ^  omnia  sxcuia  s;eculoruro.  Ainen. 

ego  •«m,  et-ipsi  tint  mecHm  (Mattk.  x).  Essultabant 

quod   superbia   Judaeoriim   crat  confutata,    quod 

ipsum  videbanl  in  ra^lum  ascendere,  quein  Judu'i 

liiasphemantes,  et  capnt  juxta  crurein  agllantes, 

putabanl  nou  posse  dc  cruce  descondcrc.  Exsiilta- 

Liant  qnod  Spirilum  sanctum,  secunduni  promis- 

sionem  ijus,  post  moJicum  erant  accepturi,  et  ejus 

coiisolatione  contra  omnia  tentamenta  roborandi. 

Insuper  cxsullabant,   videntes  angelos  in   vestibus 

albis,  qui  et  dicebant  :  Vtrt  Calilcsi  (/icf.  i),  etc. 

£t  pulclire  Galiljei  vocnntur,  id  est  transmigrantes, 

id  e^t  qui  a  carnalibus  legis  obscrvantiis  transnii  • 

grabant  ad   spiritualia  :  qni  ante  passioncm  Do- 


SERMO  XIY. 

DE   SAKf.TO  JOANNE  BAPTISTA. 

Qui  verbuni  Dei  aliis  loquitur  non  debet  intcn* 
derc  ut  suam  scicntiam  possit  jaclarc;  sed  4]uo- 
modo  auilientcs  possit  xdilicaie.  bieo  debet  proptcr 
audientium  qualitatem  suuin  tcmpcrarc  sermoiiem, 
et  iuGrmis  intilleclibus  compatiendo  materno  quo- 
dam  aQectu,  ut  ita  dicamy  balbutieiido,  ad  iufan* 
tilia  verba  descendere.  Se<l  tenuitas  ingeiiii  mei  re- 
quirit  ut  audilorcs  mei  ad  pai  viiatem  mci  senno- 
nis  suum  poiius  inclinent  auditiiin.  Unde,  fratres 
mei,  fatcor ,  non  paruin  erubesco;  scd  iteruin 
quaindam  resumo  audaciain,  cuin   considero  bca- 


iuini  auJicrant.  /n  riam  gentium  ne  abieriti$,  et  in  q  tum  Zacbariam,  patrem  sancti  hujus  viri,  cujus 


civitates  Samaritanorum  ne  intraverilis  {Matth.  x). 
Nunc  quasi  quxdam  Iransmigratioeis  indicitur,  di- 
cente  Domino  :  Euntes  in  mundHm  Hnirer$um  praS" 
dicate  Kvanqelium  omni  creaturm  (Marc.  xvi).  Yiri 
Galilcei,  quid  $tati$  a$piclente$  in  cef4um  (Act.  i). 
Nimirum  licet  de  omnibus,  quse  praediximus,  ex- 
tulurent,  inerat  tamen  eis  non  modicus  dolor  de 
rccenti  ejus  absccssu.  Corporalis  namque  praesentia 
ejus  erat  eis  valdc  grata,  ct  iii  ea  multom  delecta- 
bantur  :  et  idco  quod  cum  tanla  dileciione  babue- 
rant/  non  poterant  uti(|ue  sine  dolore  amittere ;  et 
ideo  quod  potueruiit,  lioc  fccerunt.  Asplciebant  in 
cailuin,  quo  illc  nscenderat;  sattcm  ociiljs  suts  se- 
quantesquem  diligcbanl.  Et  angcli  ad  cos  zjiri  Ga* 


liodie  festa  celcbramus.  Q^i  cnm  Vi^Ilet  nonicn 
Joannis  exprimerc,  cuni  ipsa  nominis  exprcssione, 
qui  prius  fuerat  mulus,  factus  ost  facundissimus. 
Et  fortassc  si  croperimus  loqui  dc  Joanne,  non  om- 
nino  muli  erirous.  Sed  quid  de  eo  loqoeniur,  aut 
quid  in  ojus  lauJibus  dicerous,  qui  antequain  na- 
tus,  angclica  est  auctorilate  laudatus,  ei  incffabili 
gratia  in  utero,  in  quem  Tcnit  per  peccati  conla- 
gium»  dignissinium  factus  est  Spiriius  saneti  babi- 
taciilum  ?  Scd  et  boc  iion  csl  prxleicumlum  quod 
saccrdos  cligitur,  de  quo  nasccrelur;  lompluro,  iu 
quo  ejus  nalivitas  praeiiiceretur ;  noroen,  quod  ei 
iroponeretur.  Nec  hora  quideni  prxtermittenda. 
Erat  qulppe  hora  incensi.  Utinam,  frattes  !nei,et 


/i7<rt,  quid  ttatis  aspicietues  in  calum  f  Hic  Je$u$^  D  nos  simus  de  illis  sacenlotibus,   quibus  ait-  aposto- 


qu%a$$umptu$e$t  a  tobi$  in  ccelum^  sic  veniet^  quem» 
admodam  ridistis  cum  euntem  in  calum.  Grandis 
consolatio.  Sic  veniet.  Quomodo?  lii  cadcro  carne, 
iii  cadero  forina,  cuin  els  cicatricibus  et  vulncribus 
qux  pervcxit  in  cosluro.  Yidebunt  cnlm  in  quein 
compunxerunt,  videbunt  Judaci  facicm,  quain  yi  la- 
veiunt;  videbunt  in  cujos  contemptuin  caput  agi- 
taverunt. 

Yidebirous  et  nos,  dilectissiroi,  Dominam  no- 
sthim,  qiiem  pauperes  sequimur ;  sed  non  panpe- 
rcm,  non  vclaturo,  non  abscondlturor  non  mnluro; 
quia  Deus  notter  manifeste  reniet,  Deu$  no$ter  et 
Hon  tilebit  (P$al.  xli\).  Occultus  fuit  velantibus 
facieiu  ejus  Judacis,  siluit  blastdicmanllbus  Phari- 


lus  Petrus  :  Voi  autem  genus  clccium^  regale  ^acer- 
dotium  (!  Petr.  ii).  Utinatn  emciatnr  cor  nostruni 
lemplum  Dei,  sicut  dicit  Apostolus  :  Templum  Dei 
sanetum  e$t,  quod  e$tU  toi  (I  tor.  iii).  Fortasso 
hora  incensi,  hora  salutifcrx  coinpunctionis,  curn 
dirigitur  oratio  nostra  sicut  iDecusum  in  conspectii 
Donini  (P$qL  cxl>,  et  iiobis  angelus,  divin«  Tiddi- 
cet  gratix  nuntius,  apparebit.  Joannes  nainque  Dei 
gratia  intcrprelatur,  et  aperte  hoc  nomen  ei,  angeb^ 
prsecipieute,  iroponitur,  qui  illam  iuenarrabilrm 
gratlaro,  qna  Verbum  caro  factum  e$t  (/aon.  i),  ad- 
huc  inli^  roaterna  viscera  positus  recogiiovit ;  li 
ipsom  Yerbum  cariiem  f^ctum  postea  digito  dcroun- 
Blravit;  et  mirabtlis  Dei  grati»  prxdicatnr»  ctiaui 


f.ll 


B.  AF.LRGD1  ABBATIS  RIEVAIX.  OPP,  PAUS  I.  -  ASCETICA. 


2» 


iNiblKanis  ct  merclricibus  rcgni  coclcslis  adiliimsuo      per  nos?  {Isa,   iv.)  S.l  vir  islc  sapieiilia,  sil  iiilelle- 
scrmoiic  palefecil/viin  quam.lam  ex  corum  coiiver.  ^  clus,  sil  consilium,  sii  forlilnclo,  sciemia,  pictas, 
sioiiG  coelesli  infcrens  purilali.  UniJc  Dominus  in 
Evangclio,  id  quod  modo  audislis:  .4  diebus,  inquit, 
Joannii  retjnum  ccehrum  vim  palitnr,  et  violenti  di- 
ripiunt  illud  (Matth.  \i). 

A  dicbus  quidem  Joaniiis  r.^gno  coelorum  vis  in- 
ferebatur,  quaiiv  uiiquc  vim  regnum  coelorum  aiiie 
dksJoaiints  iion  palichalur.  Adliuc  enim  cherubin 
cain  gladioillo  versatili  iniscrum  Ailain  ulpotesub 
f.itiis  iici-latiuntem  a  paradisi  inlroilu  abigebat 
(Gen.  III),  et  quodaininodo  vim  infercntis  conatum 
evacHabal.  Adhuc  septem  itl?e  mulieres  paticlantur 
opprobiium,  quae  proprio  quidein  pane  vcscebaiitur 
propriis  veslinieutis  utebanlur.  P;itiebantttr  taincn 
opprobriuiH,  circumeunles  et  unum  aliquem,  qucni 
sibi  oinnes  comprchenderciit,  qiixreiites.  Apprc- 
heiidebaiU  qaippe  alia  unum,  alia  allcrum,  siinul 
omncs  nemiiiem,  qtii  hominuin  aufcn^etopprobrium 
donec  ille  vir  unus,  qtiia  unicus,  quia  singularis 
(singulariter  enim  fuit  donec  transirel) ;  ille,  inquam, 
vir  unus,  quero  mulier  circumdcdit,  cujus  uxor 
caro  scilicet  humaiia,  cui  in  utoro  virginali,  qtiasi 
in  thalamo  suo,  miiabili  dispensationc  nupsil  djvi- 
nitas,  qufl!  diu  in  caeteris  filiis  Adu;  sterilis  niause- 
rat,  indoroinico  (|7)  homiiic  poperit  soptem,  omnes 

sciiicet  Spiritiis  sancti  o|>eratioties  explevii.  Iii  ip^o 

Domiiio  habitavit  pleniludo  diviuilalis  nnrabililer, 

quia  corpr>raliter.  Uunc  viruti  unum  omiics  sitnul 

UUeseptem  mulieres  apprchenderunt ;  septem  scili- 

cet  grafuc  Spirilus  sancti,  iion  quiilem  indigentes  ^ 

paiie,  uon  vestimentis.  Quis  est  cibus  Spirilus  saii- 

cti?  AitDominusin  Evaiigclio  :  Jleui  cibus  est  ut 

facium  voluntatem  patrii  mei  (Joan,  iv).  Cibus  ergo 

Filli  cst  voluntatem  Patris  fuccre.  Idem  ergoct  cibus 

Spiritus  sancti.  Hoc  cibo  delectatOr,  inspirai^e  scili- 

cet   homiiiibiis    facere  voluntatcm  Patris.    Vcsti- 

menta  qiioqiie  cjus  sancti   sunt.  lii  quorum  cordi- 

bug  diviiius  illc  igiiis  nulriri  solet,  ct  quasi   fovcri. 

Unde  dicitur  :  Et  his  omnibus  quasi  vestimento  ve- 

stieris  (Isa,    xlix).  Uis  vcstinii^ntis  etiam  ante  dies 

Joannis  vcsticbantur  septilormis  Spiritus;  hocpane 

ilelcclabiliter  pascebaiitur.  Alii  spiritu  sapienlia^, 

aRi  iiitcllcclus,  alii  consiiii,  alii   fortitudinis,  alii 

pietatis,  alii  scientix,  alii  timoris,   Spiritus  sancti 


limor.  Nam  et  hoc  scripttim  :  Timor  noster.  Sitergo 
Jcsus  lalis,  et  mirabili  sapientia  amoveat  cherubin, 
et  gladium  vcrsatilcm. 

Cherubin  videtur  mihi  divina  esse  justilia,  qtiae 
honiiiiem  supcrhum  et  inohedientcm  a  p.aradiso  pro- 
hibebat,   donec  solvcrciur  pro  ojus  supcrbia   par 
humilitas ;  pro  ejiis   inobedienlia,   p  r  obedicntiai* 
Quae  quia  per  Jesum.Chrlslum  Dominum   noslrum 
soluta  cst,  amoia  est  jtistitia  cxcluJcns,   ct  succes* 
sit  justitia  admiltens.  Sed  quis  erat  gladius  ilL*  ver- 
satilis?  Audio  Dominum  in    Evangolio  gladium  no- 
minare  :  Non  veni  pacem  mittere,  sedgtudium  (Matth, 
x).  Voluit  crgo  per  gladium  aliquidsigniUcare,quod 
sit  contrarium  p:>ci.  Et  quid  tam  contrariuin  paci, 
n  quam  discordia  ?  Et  ibi  quidem  boiiain  ,   si   lamen 
Lona  dici  ptOest,  expressit.  llic  vcro  gladius,  utmihi 
videtur,  discordiam  illain  signtficat,  quac  per  pec- 
catuni  primi  homiuis  facta  est  intcr  Deum  et  homi- 
nem,  inter  angclicam  el  humanam  laturam,   inter 
ctelcstem  ct  lerrcftrcm  crcaturam.  Ideo  gladius  isie 
dicilur  versaiiris,  quia   aliquando  per  Dci  gratiam 
erat  amovendus.  Veiiit  namque  vcrus  Salomon,  ve- 
rus  pacificus,  sanguine  crucis  sux  pacificans  quxn 
coelis  sunt,  rt  qii;c  in  lerris  (Coioss.  i).  £l  quia  al- 
mirabilis  hoM^  gralia,  a  diebus  Joannis  regnum  ca:lo- 
rum  vim  patitur,  et  viotenti  rapiunt  ttlud  (Hlatth. 
XI).  Regnum  quoquc  coelorum  puritas  cordis  intel- 
ligitur,  ad  quani  nonnisi  quamdam  nobis  inferendo 
Tiulcntiain  pervcnire  poterimus.  De  i.oc  regno  Do« 
mintis  :  Regnum,  inqult,  Dei  intra  vos  est  (Luc.  xvii); 
ct  Apostolus  :  Rcgnum  Dei  non  est  esca  et  potus ;  sed 
justitia,  et  pax^  et  gaudium  in  Spirilu  taticto  (Rom, 
xiv).  Hoc  regnuin  ideui  Apostolus  vi  quadam    ra- 
pere  gesticbat,  qui  ait :  Castigo  corpus  meum,  et  iu 
gervitutem  redigo  (l  Cor.  ix).  Ilanc  violcntiam  pri- 
mus  in  Evangclio  Joannes  docuit  per  exemplum  suae 
coiiTersatioiiis,  deinde  pcr  verbum  prxdicatiouis, 
diccns :  FacHe  fructus   dignos  posnitentice  (Matth. 
iii).  Dignos  quidein  fructus  ponnitentix  faciitius,  si 
codem  modo,  quo  exhibuiinus  meinbra  nostra  ser- 
vire  injustitia;  ct  iniquilati,  sic  exhibcamus  membra 
nostra  servirejustitise  el  sanctificalioni,   ct  ut  non 
rcgnet  peccatum  in  nostro  mortali  corporc  (Rom, 


gratia  cooperanle,  refiiigcbaut.  Qtiod  ergo  in  his  se-  D  vi),  sedjuslllia  ctpaxet  gaudium  in  Spiritu  san- 


pteni  muncribus,  Spiritus  sanctus  patiebatur  op- 
probriuin?  llomini  justitiain  conferebat,  juslitiae 
lucrcedem  nou  rcddebat.  Qu»  cnim  inerces  justi- 
ti;e?  Regniim  coelorum.  Vis  crgo  justitias  regnum 
coelorum  sihi  exigebat ;  sed  haiic  viui  regnum  coe- 
lorum  non  admittebat,  donec  vciiiret  ille,  qui  hoc 
abfttulit  opprobriam ;  ct  bis  qui  vi  quadam,.  carncm 
videlicet  suam  cuciligendo  curo  vitiis  ct  concupi- 
sccDtiis,  sibi  justitiaui  acquirunt,  amoto  cherubin, 
ctgladio  illo  versaiili,  paradisi  aditum  patefccit 
(Cen.  iii).  Sed  «luid  cst :  Intoeetur  nomen  tuum  tic- 


cto,  regniim  scilicct  Dei.  Dignos  fructus  poeniten- 
tiae  faciinus,  si  opera  carnis,  quibus  regnat  in  lio- 
mine  diabolus,  abjicicntcs,  et  terrain  cordis  nostri 
vomerc  coinpunctionis  scindamus,  i;t  piillulent  ex  ca 
fructus  spirilus,  charitas,  gaudium,  pax,  ct  ca:teia 
quae  enumcrat  Apostolus.  Qoa  autcm  ad  bos  fiu- 
ctus  veniant,  in  sequenti  mox  versu  idcm  Aposto- 
lus  ostendit,  dicens  :  Qtita  autem  sunt  Christi^  car- 
nem  suam  crucifixeruni  eum  vitiis  et  concupiscentiis 
(Catat,  v).  An  non  hoc  ipsuro  cxemplo  idero  ostcn- 
dii  Joaiiues,  qui  ab  ipsa,  ut  iladicam,  infantiatur- 


(17)  Yuxhoc  ioco  iuipropria,  qiiam  Aiigtisl.  reliactavil.. 


SM  BERMONES.  —  SERN.  XT,  l.N 

iKiruiii  circunislrepeiilium  nieliicns  sordibus  iiiqiii-  A 
iiari,  quasi  caslissirousturliir.mutualissibi  purilalis 
ri  iiinoceuliae  aiis,  ad  descrli  sccrelum  pcrvolavii, 
priiuuDi  graciuin  ad  boc  coelnslc  regnum  oslendous 
luundi  esse  conlempliim?  Qui  enim  diiigit  mundum^ 
nou  e$i  chariiai  Patri%  in  eo  (I  Joan,  ii).  Ubi  aulcm 
charilas  iion  est,-  regniim  utique  Dei  essc  non  po- 
leac.  Digne  ergo  de  Joanne  dicitur  :  Et  fuil  in  deterlo 
m$que  in  diem  manifestaiionii  luas  {Luc.  i). 

£l  nos,  fratres,  si  regnum  Dei  intra  nos  haberc 
cupimus,  ad  spirUuale  qiioddam  desertum  transvo- 
lomus,  et  sit  cor  nostrum  icrra  deserla,  el  invia,  ct 
iiiaquosa  {Pitai,  lxii),  utin  ea  apparcat  Daminus,cl 
regnum  suum  ibi  constituat.  Sit  lerra  deseita  a 
mundi  bujus  occupationibus.  ut  nobisinunduscru- 
eifigalur,  et  nos  niundo.  Sit  invia  spiritualibus  be-  |{ 
fttils,  spiritibus  scilicct  iminundis,  iic  dicaut  anim» 
noslr«  :  Jncurvare^  ut  transeamus  {Isa,  li).  Sit 
inaquosa  carcns  fluxunoxiuivoluplalis,  ulpertrans- 
cal  aiiima  nostra  aquam,  in  qua  non  est  substan- 
lia.  Jam  de  proprix  caruis  contcniptu  quid  dicam  ? 
Ait  Evangelium  :  Habebat  vesiimentum  de  piiis  ca-' 
melorum  {Matth.  iii).  Ecce  quaiibus  veslibus  incedit 
uriiatus  Cbrisli  miles.  Vidctur  inibi  vir  istc  cx  ba- 
liltaculo  clamarc  :  Ileu  mi7<i,  quia  incolatus  nieus 
prolongatus  esl  (Psal.  cix),  ctc.  Et  illud  :  Advenaego 
tum  apud  te  et  peregrinus^  sicut  omnes  patns  mei 
{Psai»  xxxviii).  Ex  pilis  cainelorum  lit  cilicium  : 
quod  est  Jbabitus  poenitcntium.  Quod  ergo  postea 
verho,  boc  prius  oslendit  exeinplo  :  Poinitcniiam 
agitet  appropinquabit  enim  regtium  cfjeiorum  {Matth.  C 
iii).  Jani  ctiam  niirabilcm  cjus  audiamus  abstincn- 
tiam.  Erat  quippc  ei  cibus  locusta  ct  inel  silvcslrc. 
Per  habitum  quippe  corporis  moUiticm,  per  hunc 
cihum  calcaverat  ventris'  ingluviem.  Hxc  cst  illa 
violentia,  qiia  regnum  ccelorum  rapitur ;  banc  viiH 
a  dii'hus  Joannis  patitur.  Ab  hinc  enim  non  est 
iiobis  pugna  adversus  carnalcs  Cbananaeos  ,  et 
Phercsscos  ,  ut  corum  terrenum  regnum  vi  qua- 
dam  possiideamus ;  sed  adversus  carnalium  pas- 
sionum  atrocissimos  hostes,  ut  cos  a  cordium  no- 
»lrorum  receptactilis  cxtnicleiites,  iii  lcrra  cordis 
noslri  vcro  Salomoni  teinplum  prscpaicmus  ct  re- 
gnum,  crucitigcntes  cariicm  nostram  cuin  vitiis  ct 
concupisceiitiis  {Gai,  v).  Hxc  in  rcgnuin  coelorum 
possidere  npgleierant,  de  quibus  Paulus  diccbat : 
ilulti  ambuiant,  quos  sa^pe  dicebam  vobis,  nunc  au- 
lemet  flens  dico,  inimicos  crucis  Cluisti  (Phiiipp.  iii). 
Quid  sit  autcm  esse  iniinicos  crucis  Chrisii  inanifc- 
stat,  cum  siibjungit :  Quorum  deus  venter  est^  et  glo- 
ria  in  pudendis  eoru  n  (ibid,).  Hoc  est  ergo  iniiuicum 
esse  crucis  Cbristi,  vcntris  iugluvicm,  et  carnis 
KPCtan  mollitiem,  Et  his  quidem  verhis  illa  iiiiivei*sa 
vitia  expressit,  quibus  penc  totus  niundus  manus 
dcd.t,  guiam  scilicci  et  iibidincin ;  quihus  si  ad- 
datur  supcrbia  ct  avaritia,  crunt  quatuor  rotae,  qui- 
Liis  diaholus  totuin  penc  penetrat  orhem. 

Jam  locustarum  coeleslcm  volatum  et  spiriiualis 
iuellis  dtilcediiiem»  quia  in  loiigum   prolraximus 


DIE  SS.  PETRl  £T  PAOLI. 


fU 


sermonem,  vcslris  mcfliiationibrs  rcHnqiiainas. 
Praitcnniseram  pene  zonam  illani  pelliceam,  q«e 
virlutcm  signin^  at  ca&tilatis,  iu  cujus  Yirlutis  ex- 
cellentia  piirilas  cordis  maxiine  consislit.  Qum 
quamvis,  sicut  alixvirtutes  siiie  illa,  iia  illa  siiie 
aliis,  aut  parum  aut  nibil  prodest;  toliTahiliiis 
taincn  cst,  a J  tcmpus  alia  qualibet,  quam  illa  carere, 
Inler  cxteras  dcnique  spcciali  privilegiofulget,  qu» 
non  solum,  ut  cattcro!  virtutes,circa  animsse  habel 
qualitatem,  verum  ipsam  carnem  corruptibiLroaKl 
quamdam  transfert  iucorruptionero,  faciens  eam 
futunc  iliiiis  resurrcclionis  quamdam  p  apgustaio 
dulccdinem,  iii  qua  non  nubent,  neque  uxores  du- 
cciil,  scJ  erunt  slcut  angeli  Dei.  Hxx  est  ilhi,  qu» 
inter  oeicras  virtutcs,  angelicum  consortium,  Spi» 
ritus  sancti  accessum,  et  familiarius  ipsiiis  spe«  iisi 
forma  prx  riliis  hominum  (Pial,  xliv)  mereatur 
amplexuin.  Habebat^  ait,  Joannes  xonam  peliiceam 
circa  lumbcs  suos  (Alarc.  i).  Factus  crgo  evangelioi 
pcrfectionis  strenuissimus  exsccutor,  et  antequaiu 
esset  audilor.  Prxstet  nohis  Omiiipott^ns,  ut  per 
viam  quam  ipse  ostcnJit  incedainus,  ut  tanti  pr«e 
cursoris  borlainenla  scctando,  ad  cum  qiiem  pi-a> 
dixit  sccuri  vcniamus,  Dominum  nostium  Jcsuni 
Chrislum,  qui  vivitct  r.gnalper  ip.flnila  sa^cula  sa^* 
culorum.  Aincn.- 

SERMO  XV. 

l.N   DIE   SS.   PETRi   ET   PAULI. 

Quando  divites  hujus  inuiidi  habcnlaliquain  guer- 
rum,  solent  milites  suos  aJ  Lene  pugnandiiro  non 
sobim  aniinarc  verbis,  scd  etiam  promisais.  QuanJt» 
eniin  videut  cos  minus  sapienter  et  pnidentor 
agcre,  solent  cis  vlrtutem  hoslium  suoruro  osten- 
derc;  quando  vidcnteos  pro  nimio  laboie  cedcrc, 
solenl  eos  proniissis  provocare.  Sic  Doroinus  no» 
ster,  quia  scit  qiiam  callidus  ct  fortis  sit  hostis 
nosler,  bortalur  nos  ut  fortes  simus,  et  dicit :  Estote 
farles  iubello  (llebr.  xi).  Maximus  labor  sit,  pro— 
niitlit  uobis  magnuin  prxmium,  et  dicit :  Et  habe- 
biiis  magnum  pra:mtum.  Magnuro  est  istuJ  bellum, 
fortis  cst  iste  liostisy  scd  inagiiuiu  esi  praeuiiimi. 
Eslote  ergo  fortcs  iii  hello.  Magiium  duellum  cst, 
magnum  bcllum.  Nullus  securus  sit.  Quandiu  Yivit, 
si  tainen  hene  vivit,  bellnm  cst.  Iiide  ait  sanctus 
Job :  Miiitia  est  rita  hominis  super  terram  IJob  vii). 
Nam  ille  qui  hic  noii  est  in  spiritaU  militit,  nuii 
dehct  appellari  homo,  sed  pi^cus.  Si  enim  non  pugnat 
coiitracarnisvoliiptatcs  ct  dcsideria,  scd  consentil 
eis,  utique  non  vivit  sicut  homo,  scd  sicut  pecos. 
Sciatis  ulique,  fratres,  quia  ex  quo  die  hiic  venistis, 
ci  coppfstis  servire  Christo,  ingressi  eslis  locum  pu* 
gna*.  liide  ait  Saloroon  :  Fi/t,  accedens  ud  urvitu^ 
tem  Dei^  sta  fortiier^  et  prmpara  animam  tuam  ad 
tentationem  (Eccii.  ii).  Uxc  est  pugna.  Estote  ergo 
fortcs  in  hello.  Sancti  quoruro  hodie  fesu  cclehrt- 
nius, habuerunt  pugnam  diipliccm, id est inlci ionm 
ct  cxteriorein.  Nos  tanturo  unam,  id  est  interioi-cm. 
Nam  sanclus  Pctrus,  sicut  scitis,  pugnain  babuil, 
nou   solum  spiritualciu  conlra  illura  lcoiiem  qtii 


m  B.  AELRCOI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  1.  —  ASCETiCA.  »4 

circuil,  qiicrensquem  devorel  (/  Peir.  v) ;  aedetlain  A  iniuuiii»  el  iia  oiniiia  eorum  facu  et  dicU  JuJicare, 


eiieriorcm,  coutra  Simonem  Magum»  coiitra  pes- 
ftimum  Neronem,  contra  tormenta  et  persecutiones 
malorum  bominum.  Sic  et  Paulus  de  exteriori 
pugna  ait :  Forit  pugnm^  et  ini»$  timorei  {II  Cor, 
vu)»  Et  ilerum :  Si  ad  bettiai  pugnavi  Epheii  (/  Cor. 
XV).  Dc  inieriori  pugna  ipse  ail :  \ideo  aliam  legem 
im  membrii  meii ,  repugnantem  legi  mentii  mcw,  et 
captivumme  ducentem  in  lege  peccati  {Bom.  vii).  SiMi 
bene  amlierant  vocem  ducis  sui^qui  dixcrat :  titote 
forUiia  bello,\SiiO  bene  pugnaverunl,  bene  vice- 
runt,  ct  prasinium  victorisejiodie  exceperunt. 

£t  vos,  fratres,  estote  fortes  in  bello.  Nollte  diniit- 
tere  locum  piign.^e.  Ilic  esl  enim  locus  pugnx.  Te- 
nete  vos  in  islocastello  veslro,  in  isla  domo  vcstra, 
ei  unusqursqiie  locum  suum  bene  teneat  et  defen- 
dat.  Sunt  enim  Iq  islo  castcUo  diversa  loca,  et  coii- 
stituiiim  est,  quis  debeat  unum  locum  servare,  et 
quis  aliuin  ?  Nullus  crgo  palialur,  ut  ex  illa  parle, 
qiia  ipse  fuerit,  hoslis  intrcl.  Alium  locum  babent 
inonachi  liaustralcs,  alium  obedienliales,  ariuin 
p-aelali;  unusquisque  suun  locnm  bcne  custoiiiat. 
Vigilel,  qiiaiiUim  polcsl,  ne  hoslis  ingredinlur.  Lo- 
cus  clau^traliuin,  quom  ipsi  defendere  debent,  et 
coiitra  bosles  tucri,  regularis  cst  observanlia.  Ipsi 
dcbenl  providcre,  ne  in  ipsa  regulari  observantia 
possit  boslis  uliquo J  foranicn  invanire,  per  quod 
possit  intrarc.  Uebent  obscrvarc,  ne  in  laKorc  sit 
niiqua  dcsidia,  ncc  pcr  eam  hoslis  inlrct  ct  dissi- 


et  ila  eos,  quos  niaxime  dtrbei-ent  honorare,  inci  • 
piunt  despicere,  semelipsos  appi^iiari ;  tunc  luacbi- 
iiantur  qu;ftdam  in  corde,  et  imaginanlur,  ct  dicaiit : 
0  si  cga  essem  abbas,  aul  prior,  aut  ceUcrariaf, 
aut  portarius ,  nou  ine  iinplicareni  lcrreuis  reliuSy 
boc  facerem  et  illud.  Et  iii  laiibus  loium  peiie  suu:n 
tcmpus  consumunl.  Indc  iiicipiunt  invidi»  contra 
praelaios,  iiide  detracliones.  £t  si  quando  vidcnt  vei 
putant  praelalos  in  aliquo  excedere,  ibi  publicani, 
ubi  audent.  Qui  sine  dubio  illam  malediciioiiem  in  • 
curitint,  qua  Nec  maledixit  liiium  snum,  qui  p:i- 
denda  palris  irrisit  {Gen.  ix).  Uoc  vilium  soLt 
illos  maxime  impugnare,  qui  se  putant  aliquid  va« 
iere. 

Suiit  alii  quiy  ideo  qtioJ  sunt  rcmissi  in  s^,  noQ 
rotillum  curant  de  aliis ;  sed  quia  ipsi  sunl  ab  cx- 
terioribus  curis  iiberi,  tradunt  se  oiio  el  tepori ; 
et  quia  corpore  non  possiinl,  aniino  per  sxculai  ia 
dcsidcria,  el  carnis  vohiplaics  pcrvagantur,  ct  nibil 
aiiud  curanl,  nisi  ul  corpore  taiitum  iii  monasterio 
perseverenl.  De  quibus  dicit  prophela  :  Viderunt 
eam  hoitci,  et  deriierunt  Sabbata  ejui  (Thren,  i). 
Sabliatum,  sicut  scilis,  rcqnics  est;  sed  illorum  re- 
quiem  hoslcs  derident,  qui  in  exlcrioii  horaine  vi* 
dentur  requiesccre,  ct  inlus  non  ccssant  sa>cuiaria 
ct  lurpia  Iractare.  Planc  hic  considerandus  est  rao 
dus  cogilaiionuni.  Qni  enim  omncs  istas  cogitalio- 
nea  senlit  in  sc,  si  fucrit  forlis  in  bcllo,  ct  pugna- 


pct  illuin  inagnum   murum,  quo  solent  pcssimcs  G  verit  cum  antiquo  serpente,  qui   tales  cogilalioncs 


probiberc  a  nobis,  accdiam  vidclicct  ct  trisliliain. 
Debent  (!il.fl;cnlcrintendere  nc  abstiiicntiam  nostrain 
aliqua  supcrfluilas  diruinpal,  ne  vigilias  nimiiis 
scpor  minuat.  Il;c  sunl  diisR  optimae  turrcs,  quibus 
ilefciuliinur  contra  ignila  jacula  iibidinis ;  et  ideo 
beiie  cusloiiiciu!»  sunt ,  nc  in  illis  aliquod  foramcn 
host.s  invenial.  Dcbcnt  etiam  diligciitcr  cusloJire 
ftileiiiium;  quod  si  perforatum  fiicrit  et  attritum, 
Klatim  ingreditur  bostis  per  liics  et  coutentiones, 
ct  discordias.  Locus  obedienlialium  est  cbaritas, 
inisericordia,  cura  hospilum  et  patiperum,  et  c«- 
tri^  hujtismodi.  Noc^sse  csl  ergo  ut  locum  suum 
ruslodiant,  et  non  paliantur  hostcni  introire,  vci 
pcr  cnitlclilatcm,  vel  pcr  avariliam.  Provideant 
f  tlain  bona,  non  sohim  coram  Deo,  seJ  ctiam  coram 
oiunibus  hcniinibus,  ul  inoinnibiisgloriiicelur  Deus. 
Porro  locus  prxlaloruin  csi  judicium  et  disciplina. 
Huiic  locuin  ila  debcnt  cuslodire,  ut  nec  judicium 
crudele  sit,  nec  disciplina  dissolula ;  scd  ila  omnia 
ciistodiant,  ttt  non  invcniat  hoslis  aliquod  foramen 
niurinurationis  iii  congregalione,  proptcr  eorum 
roinus  rcctam  o:  dinationcin ;  nec  ileruin  ali«iuod  fo- 
rauien  inalae  lilicrtatis,  proptcr  eorum  remissioncm. 
Sed  quia  in  bis  omnibus  iiellum  est,  idco  OHines 
iiuMict  Dominus,  diccns :  Eitote  forte*  in  beilo,  Nam 
liaustraies  soict  iinpugnare  curiositalis  vitium  el  vo- 
lu|itatis.  Quia  cnim  quando  vident  se  expeditos  ab 
exicrioribus  negotiis»  solent  nimls  curiose  conside- 
rire  ea  qux  illi  faclunl,  qui  de  forensibtis  se  intro- 


imroiltit,  nihil  inde  perdit,  imo  coronam  aci|uirel. 
Non  enim  in  suggestione,  seJ  in  consensu  pecca- 
tum  esl.  Scd  quia  isliusmodi  cogitaliones  magiiap 
violenii»  siint,  ct  plurinium  vexant  paiicnles,  ne- 
ccsse  esl  ut  audiainus  Dominum  dicenlem.  Eitote 
fortei  m  bello,  Porro  obedicntiaies,  verbi  gratia 
ccilerarios,  porlarios,  hospitalcs  soiet  impugnare 
avarilia,  tristitia,  cupiditas.  Pierlque  enim  obedien« 
tiales  vel  niinium  tiinidi,  vd  naluraiiter  avari» 
quando  videnl  ea  qu»  babent  in  manus  paululnm 
ininui,  vcl  iiimis  cup.unlquse  non  babent,  vcl  avaro 
servant,  vcl  cum  quadam  Irislitia  iargiuntur,  qii;c  ' 
babent.  Conlra  oinnes  istas  teiiiationes  nccesse  est 
ul  fo:tes  sinl,  lirmiter  pugnenl,  accipiant  firmam 
Odem  conira  cupiditatem,  libercliiatem  conira  ava- 
riiiani,  bllaritatcm  coiiira  trisiiliam.  Accipiant  pra> 
ccpla  Dci  et  promissa,  quasi  quaedam  jacula  contra 
inimicum  aniiquum  serpenlem,  qui  isla  suggeril. 
Oppoiiaiit  conira  ilium  limonem  ct  cupidiialem,  hoc 
quod  Dominus  dicit :  Nolite  ioiliiili  eue  dicentei^ 
quid  manducabimui^  aut  quid  bibemui,  aut  quo  ope- 
riemur  {Matth,  vi).  Ubi  sane  nolandum  est  quid 
nobis  permiserit  Dominua.  Sinc  dubio  ea  quibus 
indigemus,  videlicet  Dccesiaria,  victum  scilicet  ct 
vcstiineuturo. 

Videtis  ergo,  quia  non  superflua  promisit  Dominus 
nobis.  Securi  ergo  simus;  qitaiidiu  noii  quwrimiis 
superflua,  sed  iiccessaria»  ministniblt  Deiis.  Et  si 
quiido  subtrahit  neccssaria  corporis,  uUqne  facil 


tt7 


SERMOiNES.  —  SERHO  XVL  IN  DIE  SS.  PETRl  ET  PAUU 


n6 


boc  propter  iililitalem  majorem  anim».  Contra  illam  A  sinc  intermissioiie  pugnare  contra  carnem,  et  eo- 


quoque  tristiliam  audianl  Apostolnm  :  Non  ex  tri- 

$Uiia,  inquit,  aut  ex  necessitale :  hUaremenimdalO' 

rem  diiigit  Deu$  {II  Cor,  ix).  Siiit  el  ipsi  fortes  in 

beUo,  pugncnt  ipsi  contra  tentaliones,  quanttun  pos- 

sunt,  nccessaria  honoste  provideaut,  el  soUicitudi- 

nem  depoiiant.  Pr<Tiali  qui  in  supcriori   loco  suiit, 

duas  lentationes  maxiioe  debcnt  cavcre,  supcrbiara 

ei  vaiiitatcm.  Superbia  cst,  si  putant  se  meliori's^ 

quoniam  sunt  superiorcs.  Vanilas  est,  si  \\\  ipsa  sua 

prxlationc  delectantur  ct  gloruintur.  Sint  itaquc  et 

istl  fortes  in  bello,  ct  pugnent  cum  antiquo   ser- 

pente;  coatra  superbiam  ODoohant  senlcntiam  Scri- 

piurae,  quae  dicit :  Quanio   allior  «s,  tanlo  humilia 

le  tM  cmmbus  (Eccl.  lu).  Et  iterum  :  Principem  te 

eouililuerunt ;  eJo  sicul  unus  ex  Ulis  {1 V  Reg,  xiv). 

Contra  vanitatcm  autcm,  qua  animus  obleclutur  in 

praelatione,  it)gilet   hoc,  quo.l  scripluni  esl :  Judi- 

^ium  durissimum  in  his  qui  prcesunt^  fiet ;   polcutes 

potenter  tormenta  patientur  {Sup,   vi).  Quia   ergo 

neiDO  est,  qui  Deo  servit,  in  quocunque   loco,  in 

quocunque  ordine,  iii  quacunque  dignitate,  coiilra 

quem  amiquus  serpem»  nun  pugnet,  omncs  audia- 

1DI1S  :  Estote  fortes  in  belio,  et  pugnate  eontra  anti- 

f  tmm  serpentem,  Sicut  in  principio  dixi,  duccs  SiC- 

culi,  quando  vidcnt  militcs  su :)S  minus  pruJentiT 

agere,  osienduiit  ds  foriitudinem   ct  caliiditaten 

hostiuni.  Sic  hic  duoquaedam  nobis  dicil  de  lioste 

nostro;  antiquum  euin  dicit,  et  esse  serpentem.  Per 

antiquitatem  ostendit  nobis,  quia  ipse  in  usu  hakct  ^ 

liujusmodi  pugnam,  et  ideo  valJe  astutus  est.  Undo 

eportet  nos  caute  ct  vigilanter  atiendere  nobis.  Nul- 

biii  aliam  curam  .habct  ncque  de  victu,    neque  de 

somno,  nisi  tanlum  decipere  homines.  In  hoc  exer- 

citalus  cst  ab  initio  sxculi,  usque  ad  hoc  tempus. 

Fratres,  multum  didicit  de  hac  arte,    idco  necosse 

est  ul  vigilemus.  Serpens  etiam,  sicut  scitis,   vaiJe 

labilis  est,  et  ubi  prinio  potcsl  caput  mittere,  facr? 

iotus  ingreditur.  Talis.est  iste  inimicus   nostcr,  uLi 

primo  poiest  caput  miltere,  id  est  acium  peccali. 

Ideo  necesse  est  ut  semper  omnes  mblus  cordis 

consideremus,  ut  iste  serpens  non  possil  aliquid 

immundum,  vel  quod  sit  contra  rationem,  iinmit- 

tere.  Quoniam,  sicut  dicitDominus  noster,  incorde 


gitationes,  ct  eaeteras  spiritualcs  nequitias;  necesse 
est,  ut  semper  ad  illud  praemium,  quod  nobis  pro- 
mittitur  ,  aspiciamus.  Idcirco  postquam  nos  hor- 
tatus  est  ad  bellum,  postquam  hostis  iiostri  astit- 
tiam  ot  malaliam  insinuavit,  stalim  nos  de  prinui 
consolalur,  diccns  :  Et  accipile  rcgnum  ejus,  Re« 
gnum  Dei  duobus  inodis  debemus  intelligere,  id 
est  in  ista  vio,  et  in  futura.  In  ista  cnim  vita  siiie 
dubio  possumuset  debemus  habere  in  iiobis  regnum 
Dei :  dicil  eniro  Apostolus  :  Rcgnum  Deinon  est  esc^ 
el  polus ;  sed  jusiitia^  el  pax^  el  gaudium  in  Spiritu 
sxncto  {Rom.  xiv).  Si  in  hoc  bcllo  perseveremus,  et 
vitiis  iion  conseuliamus,  ct  in  ista  vita  habcbimus 
in  nobis  regnum  Dei;  $ed  ct  justitiam,  et  pacem, 
"  et  gaudium.  Justiliam  ex  virtutibus,  paccm  cx  con- 
sciisu  carnis  ac  spiritus,  quando  in  bono  pariter 
cunseiitiunt;  gaudium  ex  kstinioiiio  bouae  consci^n- 
ti;e.  IIoc  legnum  etiam  sequitur  illud  ii.efTabile 
niiiod  oculus  non  rid/f,  nec  auris  audivit,  nec  in  cor 
hominis  ascendit  (I  Cor.  ii).  Uiide  Dominus  dicct  in 
die  judicii  :  F«nt/e,  benedicti  Patris  mei,  percipile 
regnum^  quod  vobis  paratum  est  a  constitutione 
mundi  {Matlh.  xxv).  Quo  nos  perducere  dignetur 
ipse,  qui  promisit,  Josus  Chrislus,  Doininus  nostcr, 
qui  cum  Patre  ct  Spiritu  sanclo  vivit  et  regnat  per 
omnia  saK;ula  sx'culoruin.  Amcn. 
StRMO  XYI. 

OE   £0DF.I1   FESTO 

Scitis,  fratrcs,  qula  intcr  oiiines  apostolos  ct 
martyrcs  Domini  nostri,  isti  duo,  quorum  fcstivita* 
tem  hodie  celebramus,  vidcntur  habere  quamdam 
specialem  dignitatcm.  Ncc  mirum.  Isti  sunt  enim, 
quibus  Doniinus  specialius  commendavit  sanciani 
Ecclesiam.  Nam,  quando  saiiclus  Petrus  confessus 
cst  quod  ipse  Doniiiius  essct  Filius  Dei,  respoiidlt 
ci  Doniinus  :  Tu  es  Petrus,  et  super  hanc  pekram 
mdificabo  Ecclesium  menm.  Et  tibi  dabo  clav^s  regni 
aelorum  {Maiih,  xvi).  Itcrum  Dominus  quodam- 
modo  fecit  sanotuiii  Pauluni  ejus  paroin,  sicut  ipse 
Paulus  ait :  Qui  operaius  esi  Petro.  in  apostolatum^ 
operatus  est  et  mihi  inter  gentes  {Gaiat,  i).  Hi  sunt 
illi,  quos  Domiiius  per  Proplietam  promisit  saiicta» 
Ecclesise,  dicens  :  Pro  patribus  tuis^  nati  sunt  t^bi 


csl  laJix,  ct  quasi  caput  omniura  factorum  nosiro-  j^  fiiii  (Psai,  xliv).  Patres  sanctie  Ecclesix  sunt  san- 


lum.  De  corde,  iuquit,  exeunt  cogitationes  maiw^  for^ 
nicaiioneSf  aduiieriat  biaspliemice  (Maitli,  xv).  Con- 
siderare  debcmus  ad  quid  vocati  sumus.  Videre  de- 
bemus,  quia  hoinines  mundi  hujus  ideo  nobis  suas 
ierras,  et  suas  substantias  dant,  ut  nostris  oratio- 
nibudipsi  tueantur,  ac  Deo  rcconcilientur.  Ideo 
necesse  est  ut  ct  munditia  vitx,  et  exercillo  bono* 
rum  operum  simus  supra  ilios,  qui  tantam  iidueiam 
babent,  ne  dicatur  de  nobis :  Erubescey  Sidon,  ait 
mare  (Isai,  xxiii).  Quod  sine  dubio  evenit,  quaudo 
illi,  qui  religiosi  nominanlur,  deteriores  fiunt  sas- 
cularibus.  Tunc  eniin  iu  coinparatione  maris,  id  esl 
saeculi,  Sidon,  id  est  religio,  erubescit. 
3ed  quia  boc  laboriosam  e«t  valde,  quotldie  imo 
PATftOL,  CXCV, 


cti  pairiarchse  et  propheta;;  qui  piimo  docu  r.ii.i 
legeni  Dei,  et  prophetaverunt  advcntuin  Do:nini 
nostri.  Si^itc  adventum  Domini  cessave.uiit  rsse. 
propbetap,  propter  peceata  populi.  Venii  autein  Do*» 
minus  nostcr ;  el  in  loco  prophetarutn  elcgit  sanctos 
apostolos,  et  impletum  esi,  quoJ  a.t  Propheia  :  Pro 
patribus  tuis  nati  sunt  tibi  fiiii,  Et  videte  quoinodo 
ostendit  quod  major  est  dignilas  apostolorum,  quam 
fuit  prophetarum.  Ipsi  enim  prophetae  ftierunt  prii.-» 
cipes  unius  populi,  et  fuerunt  in  una  gente,  in  una 
parte  terr»;  ei  de  apostoiis  dicit :  Constiiues  ets 
super  omnem  terram  (ibid,).  Quae  esl  terra,  fratres, 
in^qua  non  est  potestas  et  dignitas  istorum  aposio-ii 
laraiB?  Heget,  comltes,  divites,  pauperet,  omDet 

10 


«09 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEYALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA. 


300 


iKxlie  laudant  et  glorificant  hos  ftanctos  amicos  Dei.  A  lumnam  illam  :  primo  quando  ter  illam  interroga- 


Quare,  nisi  quia  Dominus  constituit  eos  principes 
super  omncm  lerram?  El  nos»  fratrcs,  quanium 
l^ssumus,  laudemus  hos  sanctos  aposlolos,  et  ami- 
cos  Dci,  et  nostros  patres  et  principes.  Laudemus 
eos,  ct  talcs  nos  prseparemus,  ut  .possimus  eos  di- 
gne  laudare.  Tunc  poterimus  digne  laudare  eos,  si 
Btudcamiis  imitari  vitam  eorum.  Imilemur  fortitu- 
«linera  eorum,  sanctissimam  vitam  eurum,  et  bo- 
r.am  perseverantiam  iilorum.  Ipsi  sine  dubio,  fra- 
ires,  magnam  hal)ebant  fortiludinem.  Ipsi  enim  ill;e 
'  6unl  columnx,  qnas  co;  lirniavit  Dominns,  sicut 
scriplum  esl  :  Liquefacta  est  lerra,  et  omnes  qut  ha- 
bitant  in  ea;  ego  confinnavi  colunmas  ejus  {Psal, 
Lxxiv).  Quando  liitucfacla  cst  terra?  Videlc,  (Vatrts, 
antequam  Dominus  noster  vcnirct  in  tcrram,  oninis 
terra  congelala  est ;  quia  non  babfibat  aliqucin  ca- 
lorcm  charitalis,  sed  crat  in  frigore  iniquitalis. 
Iiidurala  crat;  quia  non  habebal  aliqiiam  nnolliticm 
{Mctatis  ei  benignitatis.  Vonii  autem  Dominus  no- 
ttcr,  et  misit  ignem  in  terram  contra  illud  frigus, 
^icut  iilc  ip^e  dicit :  Ignem  veni  mittere  in  terram ; 
€l  quid  volp,  nisi  ut  ardeal?  (Luc.  xii.)  Isle  ignis 
dissolvit  hoc  frigus,  et  incapitterra  liquefieri,  et 
currere  pcr  lacrynias.  Sed  quid  est  quod  dicit : 
Omnet  qui  habitanl  in  ea?  {Psal.  Lxiiv.)  Oinnes 
IValres  liquefacli  sunt;  sed  alii,  sicut  illn,  qu^  dicit 
in  Canticis :  Anima  mea  liquefacta  est  (Cant.  v). 
Alii  autcin,  sicut  dicit  Prophela  :  Sicut  cera,  qum 


vit :  Petre^  amas  mef  et  iUe  tcr  rcspomiit :  Amo  tc 
(Joan.  \xi).  Sicut  eiiim  cuni  ter  negavit,  minuerat 
qiimlammodo  in  sc  amorcm  Domini  noslri,  et  ideo 
defeciT.at  et  fracta  erat  isla  columna ;  ita  per  lioc, 
quod  tcr  coiifessus  est  amorcm  ejus^  firinaia  esl 
ista  columna.  Et  notanduin  est  quod  DominuSt 
quando  Petrus  respohdit :  Amo  /e,  stutim  dixit  ei  s 
Pasce  oves  meai  (ibid.);  ac  si  dicerct  :  In  hoo 
oslende  amorem,  qu:nn  habes  ad  me,  iit  pascas 
oves  ineas.  Idco,  fratrca,  falso  dicit  sc  amare 
Dcum,  qui  non  vult  pasccre  oves  ejus. 

Sed  dicit  aliquis  :  Qnid  hoc  ad  nos?  Ilocpertiiiel 
ad  episcopos,  ad  abbales»  ad  presbyleros,  qui  lia- 
bent  curam  animaruni.  Vcriini  est,  fraires,  ad ' 
ipsos,  sed  etiam  ad  vos  pertinct.  Oves  enim  Chrisii 
duobus  modis  pasuuutur,  id  est  verho  ct  exemplo. 
Certe,  fralres,  mulli  prxlaii  sunt  in.Ecclcsia,  qui 
possunt  satis  pasccre  ovesChrisli  verbu;  sed,  quia 
male  vivunt,  nielius  pascerent  cas,  si  lacerent,  vel 
corpore  discederent,  et  sic  darent.  illis  eiemplura 
bQmiiiiatis,  paiipertatis,  abstincntiue,  caslitatis,  cac- 
teiaiumque  virlutum.  Melius  lanien  facit,  qui 
utrumque  facit ;  qui  utrumque  noii  potest,  zuelius 
est  pasccrc  exemplo,  quam  vcrbo.  Quia  si  sok> 
verbo  potest  illis  prodesse,  scd  sibL  nocet.  Si 
utruroque  non  poiest,  cxemplo  iilii  prodest»  noit 
^bi.'  Ueo ,  fiatres ,  si  tiiligilis  Donii)ium  no-^ 
strum ,   ita   Yivite   ut  exeinplo   vestro  pascanlur 


fiuit  a  faeie  ignis,  sic  ptreant  peccatores  a  facie  Dei  q  ovcs  Chrisli,  sicul   Dominus  dicit  :    Sic   luceank 


(Psal.  Lxvii).  Alii  liqucfacti  sunt  per  poenitentiarji, 
alii  per  invidiam.  Possumus  hic  intelligere  tcrram 
sanclam  Ecclesiam,  quac;  dicit  hoc  quod  paulo  aute 
diximus  :  Anima  mea  liquefacta  est^  in  prxsentia 
Domini  nostri,  et  omnes  qui  liabitant  in  ca.  Alio 
uiodo  oportet  babitare  in  Ecclesia,  id  esl  in  vera 
lide  et  charitate.  Ipsi  utique  omnes  liquefacti  sunl 
igne  divini  amoris.  Liquefacta  est  terra,  et  omiiet 
qui  habiiant  in  ea;  ego  confirmavi  cotumnas  ejus, 
Columiix  hujus  terrae  sunt  sancii  aposloli,  ma- 
xime  isli  duo,  quorum  festivilalcm  bodie  cclebra- 
luus.  Ipsi  sunt  columna),  qu»  sustcntanl  sanctam 
Ecclcsiam  per  doclrinam  suam,  per  orationes  suas, 
per  excmplum  patientiae  sua^.  Ilas  columnas  con- 


opera  vestra  coram  hominibus,  ut  glorificent  Patrem 
vestrum  qui  in  cosiis  est  (MaUh.  v).  Habet  etiam  ia 
unaqua:|ue  aninia  sancla  Dominus  nosler  quasdam 
oves,  id  est  virlutes,  quas  oportet  ut  pascat,  qui-: 
cunque  amal  Christum.  Istae  ovcs  sunt  charitas, 
buniilitas,  gaudium  spirituale,  et  cxtera  hujusmodi.. 
Tiinc  pascimus  istas  oves  quando  talia  cpera  faci- 
mus,  quibus  islae  virtutes  crcscant  in  nobis.  Debct 
cliani  unusquisque  nostrum  In  ahero  virtutes  istas. 
pasccrc.  Quod  tunc  facimus,  si  ila  nos  habeaiuus 
corani  fraliibus  noslris,  ut  nostro  excmplo  cretcat 
Charitas  corum,  gaudium  illorum,  humililas  et  pa- 
tientia  illorum.  Quomodo  enim  pasco  in  fratre  uico 
humilit3lem,  si  fuero  superbus  coram  eo,  si  loquor 


(irmavlt  Dominus  nostcr.  Primoenim  valde  dcbilcs  D  superbe,  si  respondeo  superbe,  e*.  incedo  supe:  be  ? 


erant,  et  non  poterant  sustinere  se,  ncc  alios.  El 
boc  crat  magna  dispensatio  Domini  nostri.  Si  enim 
Kcmper  fuissent  fortes,  aliquis  posset  puiare,  quod 
a  seipsis  haberent  istam  fortiludinem.  IJeo  voluit 
Dominus  noster  primo  ostendere  quales  erant  ex 
seipsis  ct  postea  firmare  illos,  ut  omnes  scirent 
quia  omnis  fortitudo  eorum  ex  Deo  erat.  Iterum, 
quia  ipsi  dcbebant  esse  Patres  Ecclesiae,  et  med  ci 
ad  curandum  infirmos;  non  scirent  aliorum  infir- 
inilatibus  compati,  nisi  prius  iu  se  intirmitatem 
sensissent.  Ipse  ergo  confirmavit  coluinnas  terrae, 
id  cst  sanctae  Ecclesiae.  Valde  enim  infirma  eral 
isla  colunina,  vidcUcet  sanctus  Pelrus,  quando  vox 
uiiius  anciihe  dejecit  illum.  Postea  coniirmayit  co- 


Quomodo  pasco  in  fratre  meo  obeJicntiam,  si  ipse 
Yidetmecontrariumetinobedientciii?Quomodopasco 
impatientiam  illius,  si  egomurmuro,vel  irascor,vel 
duce  ioquor,  vel  significo  coram  ilio?  Qui  haec  facit 
coram  fratre  suo,  nou  pascit  in  illo  oves  Chrisii ; 
sed  quantum  in  illo  est,  dcfitruit  et  occidit';  quia 
scandalizat  eum.  Qui  autem  srandalisat  fratrem 
i^uum,  peccat  in  fratrem  suum.  Qui  vcro  pec- 
cat  in  fratrera  suuni,  sicut  dicit  Apostolus,  peccat 
in  Christum  (/  Cor.  viii).  Qui  <iu»em  peccat  in 
Christum^  non  amat  Cbristum.  ideo»  ii  amalis 
Cbristuni,  pascite  oves  Christi,  ei  perlinebilis  ad 
islain  columnam,  qu»  firmata  esl  amore  Christi. 
.  Post  banc  confirmatioRem  iterum  coufirmata  e&t. 


301  SERMONES.  —  SCRMO  XVi. 

quando  Spirilus  sanctiis  missiis  cst.  Tiinc  ftiii  iia 
fortis  ista  columna,  ut  vcrbera,  et  lapidcs,  et  tiun.-e, 
ad  extremum  ipsa  mors,  non  possct  eain  movcre 
'de  loco  suo.  Iterum  lUa  alia  columna,  sine  dulio 
primo  infirma  fuit.  Intirmitas  cnim  anini»,  pcccntu 
siint.  Et  audite,  quam  inGrmus  fuit :  Qui  primo  fui 
blasphenm,  et  persecutoTy  et  injurtosus  (I  Tim.  i). 
Item  quando  prostratus  est,  et  caecatus,  et  ita  du- 
ctos  in  civilatem ;  quando  Ananias  vcnit  ad  eum, 
et  eum  instituebat,  tunc  inOrmus  erat.  Sod  auili, 
quam  forlis  poslea  fuit.  Certus  sum,  inquit,  qnia 
negue  mors,  ueque  ri/a,  neque  angeli,  ncque  alia  crea- 
iura  poterit  me  separare  a  charitate  Dei  {Hom.  viii). 
Er^o,  fratres,  omnis  forlitudo  est  iii  cliaiilatc,  sicut 
scriptum  est  :  Fortis  est  ut  mors  dilectio  {Cant. 
Tiii).  QuiJ  agit  niors  in  bomine?  oninia  vilia,  om- 
oes  passiones  maias  exstinguil^  claudit  oculos,  et 
omne  corpus  facit  essesinc  sensu,  ita  ut  solus  spi- 
ritas  vivat.  Hoc  facit  et  charitas,  ipsa  exstinguil  li- 
bidinem,  tollit  iram,  dejicit  supcrbiain,  ct  oiniiia 
▼itia  expcllit.  Claudit  oculos,  ut  non  siiit  curiosi, 
et  orones  carn.iles  scnsus  ila  exstiiiguit,  ut  homo 
possit  dicere  cum  Paulo  :  Yivo  autem,  jam  non  ego^ 
vivit  vero  in  me  Christus  {Caial,  n).  Ipsc  noii  vivit, 
qiiia  quidquid  suum  erat,  in  illo  charilas  nioi  tifioat. 
Christus  vere  vivifin  co,  quia  tanlum  a:nor  Christi 
in  co  virtutein  habel.  Ergo,  fralres,  iinilcmur  hanc 
fortitudincm  liarum  coluniiiarum.  Jain  vero  dc  saii- 
ctitate  istorum  Patrum  quid  possumus  dicere?  Om- 
nis  sanctitas  esl  in  purilale  cordis,  el  testimonio 
bonae  conscienliae.  Cor.templus  mundi  facit  puiita* 
tcm  cordis.  Omnis  enim  iinpuriias  cordis  vcnit  de 
amorc  mundi.  Amor  mur.di  in(|uiDat  cor  :  ct  idco 
quando  boino  pcrfccle  contcinnit  mundum,  non 
habct  in  corde  suo  aliquam  coinquinationeni.  Uo- 
num  tcstiinouium  conscieniix  nasciturde  duobus; 
dc  bono  opcre,  et  recta  iiitcntione.  Si  eniin  iion 
opcretur  benc,  non  potest  habere  boiiain  conscien- 
tiam.  Itcrum,  si  facil  laudabilia  opcra,  ct  non  facil 
ea  rccta  intenlione,  sed  vel  amore  laudis,  vcl  ut 
aliquid  temporale  acquirat,  nun  potest  habere  con- 
scientiam  bonam.  Quis  perfectius  conlempsit  mun- 
dum,  quam  illc  qui  ila  secure  locutus  est  ad  Domi- 
iium,  dicens  :  Ecce  nos  reliquimus  omnia  ?  (Malth. 
XIX.)  Qualc  tcstimonium  babuit  propj  i«  coiiscien- 
liae,  qui  dixil :  Tu  scis,  Dondne,  quia  amo  te  iJoan, 
xxi).  Item  Paulus  qiiain  perfecte  contempsit  mun- 
dum,  quia  omnia  carnalia  arbitratus  esl  ut  sler- 
cora,  ut  Christum  lucrifaceret !  Ilem  de  operibus 
suis  ipse  dixit :  Plus  omnibus  itlis  laboravi  (I  Cor. 
xy).  Et  iterum  :  Donum  certamen  certavi ,  cursum 
eonsummavh,  fidem  servavi  (II  Tim,  iv).  De  tesli- 
monio  suse  conscienli»  iteruin  ipse  dixit :  Gloria 
nostra  h<ec  est ,  testimonium  conscientias  nostrce 
(11  Cor,  i). 

Ergo,  fralres,  imitemur  istos  sanclos  Patres  no- 
stros,  studeamus  bene  operari,  munduin  contem* 
uere,  bonam  conscientiam  habere,  ut  possimus  ad 
.eorum  consortium  pcrvenirc.  Sed,  quia  nihil  pro- 


IN  DIE  SS.  PETm  ET  P.WLl.  30a 

A  desl  isla  oninia  incipere,  si  non  sludeamus  in  eit 
perscverare,  nccessc  esl  ut  imitemur  perseveranliani 
istoruin  sanclorum  Patrum.  Perseverantia  tanliim 
cognoscilur  in  inoric.  Qu.imvis  enim  cilo  incipiat  ' 
quis  scrvire  Deo,  niliil  ei  prodest,  si  vel  parvo  tem- 
pore  ante  moriem  dcsorat  bonum,  quod  incokpit. 
Et  licei  homo  diu  inale  vivat,  si  in  sanitaie  sua 
convertiiur  ad  Deuni,  quamvis  modico  lcmpore  vi- 
val,  tamen  perseveravit.  Ideo,  sicut  mihi  vidctar, 
nihil  est  aliud  pcrscverare  quain  laudabililer  vilam 
finirc.  Ergo,  fratrcs,  quandiu  vivimus,  nullus  po- 
test  csse  se(  urus,  nuilus  de  se  pnesumere.  Si  cnim, 
ut  dicilur,  omnis  laus  in  line  cernitur,  in  sola  perr 
scveraniia  salus  nostra  consislit.  Dc  hac  vero  persc- 
veranlia,  iiullus  polest  anle  mrrtcm  securus  essc. 

0  Ideonihil  meliusquam  audire  Apostolum  diccntcni : 
Ctirw  tremore  et  timore  vestram  ipsorum  salutem  opc» 
ramini  (Ephes,  vi).  Debcmus  aiitcm  scire,  quiiquaiito 
magis  horao  palitur  iribulalioiieseldoloresin  serviiio 
Domini,  tanto  laudabilior  est  ejiis  perseverantia. 

Propterea  valde  Jaudandi  sunt  isti  sancti  Patres 
nostri,  qui  tanta  pro  Christo  pertulerunt.  et  tain 
perfccte  persevcraverunt.  Non  cst  magnum,  perse- 
verare  cum  Christo  in  gaudio,  in  prospcritaie,  in 
patienlia  :  sed  hoc  est  magiiuin  omnino,  lapidari, 
vcrborari,  colaphizari  pro  Christo  ;  in  his  omnibus 
persevcrare  cum  Christo.  Magnum  cst  cuin  Pauio. 
maledici  et  bcncdiccre ;  persecuiionem  pali,  et  su « 
stinere;  blasphemari ,  et  obsccrarc';  cssc  quasi 
purgamentum   hujus  muiidi,  ct  in    hoc  gloriari. 

^  Quomodo  laudanda  cst  pcrseverantia  Pauli,  quas  in 
talibus  pcrseveravit  I  Semper  pcne  erat  aut  in  car- 
ceiibus,  aut  in  vinculis,  aut  in  fame,  aut  in  fri- 
gore,  vel  nuifitate  ;  et  in  his  omnibus  perseveraTit 
cum  Christo,  non  murmiiravit,  non  coniiistalus est, 
imotuncplacebatsilii,  quando  lalia  sustinebat,  sicut 
ipse  dicil :  Complaceo  mihi  in  in/irmitatibtts  mm, . 
in  conlumeliis,  in  plagis^  in  tribulationibus^  in  an- 
gustiis  pro  Christo  (II  Cor.  xii).  Ad  ultimuni  Iio  • 
dierna  dic  perseverantiam  suam  perfecte  commen- 
davil,  quando  mortem  non  dubitavit  pro  Cbris!o 
tolerare.  Quid  dicam  de  perseverantia  Petri?Qui 
si  nihil  aliud  sustinuisset  pro  Christo,  sufliceret  boc, 
quod  hodie  est  cruciiixus  pro  Christo.  Et  hoc  quam 

l^  laudandum  est,  quoJ  noluit  ita  crucifigi,  sicut  Do- 
minus  noster;  sed  voluil,  ui  peJes  ejus  cssent  su- 
perius,  ei  capiit  iiiferius.  Scivil  ber.e,  ubi  eral  ille, 
quem  amabat,  qiiem  desiderabat,  ad  quem  suspi- 
rabat.  Ubi,  nisi  in  ccelo?  Quare  ergo  sic  voluit,  ut 
pcdcs  ejus  essent  sursura  versi,  nisi  ui  apcrie  osien- 
derct,  se  per  illam  passioncm  iturum  ad  Deumf 
Crux  illa  quasi  via  erat.  Et  verc,  fratres,  ponamui 
ante  oculos  nostros  vitam  et  mortem  istorum  san-  i 
ctorum ;  ct  pra>mium  illorum ;  et  cogitemus»  quia  si 
bic  imitamur  passiones  illorum,  quantum  possu* 
mus,  sinc  dubio  veuienius  ad  consortium  iilorum. 
Quod  illorummeritis  nobis  concedatDominus  noster 
Jesus  Christus,  qui  cum  Paire  et  Spiritu  sancto 
\ivit  et  regnat  per  omnia  saecula  saecuiorum.  4nieQ. 


301 


D.  AELREDl  ABBAT1S  RIKVALL.  OPP.  PARS  L  *-  ASCCTICA.  SOI 

SERMO  XVIL  A  per  aliquod  ingenium  honiines  accedere  aJ  miiruin 


IM  AS&UMPTIONE  B.  MARI;B 

Jntravii  Jesu$  in  quoddam  casiellum  :  et  mulier 
qua:dam  Martha  nomine, '  excepil  illum  in  domum 
suam,  Et  huic  erat  soror^  nomine  Maria  {Luc.  xi). 
Audistis  de  Evangelio  magnam  rcliciialeni  duarum 
mulicfum.  Vere,  fialies,  magria  felicitas  Marlhx, 
rjiiB  laiem  suscepil  hospilein,  quae  illi  minislravit, 
(|uae  circa  obscquiuni  suum  occupata  fuit.  Magna 
felicitas  Mariic,  qiise  recognovit  exccileiiliain  hujus 
r.ospitis,  qux  audivit  sapienliam  ejus,  quae  gusia- 
vit  dulccdincm  ejus.  Sic  eiiim  narrat  tvangclisia 
quod  Dominus  ncsler  Jesas  Christus  intruvit  in 
iinum  casteilum,  et  quod  qusedam  murerqu;c  vo- 
cabatur  Marlha  euin  suseopt^rit  in  domum  suam, 
tt  ministraverit  illi.  llla  habebat  quamdam  soro* 
rem,  qu<c  vocabatur  Maria,  quae  stutim  ut  Jesus 
intravit,  cucurrit  ad  pedes  ejus,  et  ibi  sedit,  et  au- 
diebatdulcia  vcrba  ejus;  e.t  intantum  altendebat  in 
\erbis  Doniini,  ul  nihil  cuiaret,  quid.  ageretur  in 
domo,  quid  aliquis  loqueiTtur,  quantum  etiam  so- 
rorsua  iaborabat.  Qnis  cniai  un.is  e.\  vohis,  si  Do- 
minus  Doster  esset  in  tcrra,  et  vcllet  intrarc  ad  se, 
qul  non  miro  et  iiieffabili  inodo  gauderet  ?  Quid 
crgo  dicemus,  fratres,  quia  non  est  mouO  coi  pora- 
liter  in  terra,  quia  iion  possumus  euin  corporalitcr 
stiscipcre,  ideo  debemus  desperare  dc  ejiis  ad- 
Tentu  ?  Imo  pr^parcmus  domos  nostras,  ct  sine 
dubio  ad  opus  nostrum  melius  veniet  ad  nos  ; 
quam  si  corporaliter  venisset.  Istae  sine  duliio  mu- 
lieres  beat;e  fuerunt,  quae  eum  corporaliler  gusce- 
pcrunt ;  sed  omnino  ideo  beatiores,  quia  euin  menio 
fui6€eperant.  Nam  tuuc  tcmporis  multi  eum  corpo- 
raliter  susceperunt,  et  cum  eo  manducavcrunt  et 
biberunt  ;  sed ,  quia  eum  in  mente  non  suscepc- 
nint  y  miseri  remanserunt.  Quis  enim  iiifel.cior 
JuJa  ?  et  ille  corporaliter  ministravit  Domino.  Di- 
£am  adhuc  amplius.  Ipsa  beata  virgo  Maria,  cu- 
jn«  hodie  gloriosam  cclebramus  Assumptionem, 
sine  dubio  bcata  fuit,  quia  Filium  Dei  coipore 
suscepii  ;  sed  ideo  tamen  magis  bcala,  quia  eum 
mente  siKceperat.  Mentior,  si  non  ipse  Dominus  hoc 
dixit. 

Heri  lectum  fuit,  quomodo  quxdam  mulicr  ait  ad 


suffodiendum  ;  et  nisi  murus  esset  super  fossatuiii, 
possent  ad  fossalum  accedere,  et  illiid  imphre. 
Turris  omnia  custodit,  quia  altior  est  omniLus. 
Inlremus  modo  animam  iiostram,  ct  videamus  quo« 
roodo  ista  omnia  dcbent  iii  noLis  spiritualitcr  lieri. 
Quid  est  fossatum,  nisi  profunda  terra  ?  Eigo  fo- 
dianius  cor  nostium,  ubi  sit  iiiHma  lena.  Aufe- 
rainus  terram,  qu:B  intus  est;  et  projiciamus  sur- 
suiu,  sic  eniiH  fit  fossatum.  Terra  quam  debeamus 
accipere,  ei  sursum  projiccre,  est  nostra  terren.n 
fragiiitas.  Hocnon  hilcat  intus,  sed  silseroper  ante 
oculos  nostros,  ul  sit  in  corde  nostro  fossatuni.  id 
estliumilis  et  profunda  tcrra.  Ergo,  fralres,  fossa- 
tuin   ibtud  humililas  cst.  Recordamini  quid  ait  i!le 

"  viiiilor  in  Evangelio  de  illa  a:bore,  qiiam  voluit 
Dominus  vineae  succidere,  quia  iion  invenit  in  ea 

.  fructum  :  Domine,  dimitte  illam  et  hoc  anno,  usque- 
quo  fodiam  circa  illam,  et  mitlam  stercora  (Lui*. 
xiii).  Voluit  ibi  facere  fossaium,  id  esl  docer<^  hu- 
m  litatem.  Sic  eigo,  fratres,  incipiamus  a*dincaic 
hoc  castellum.  Nisi  enim  hoc  fossutum  primo  fuu- 
rit  in  corde  iiostro,  id  est  vera  liumiLtas,  non  po- 
terimos  sedificare  ,  nisi  ruinain,  super  piopiiuia 
caput.  0  quam  bene  fecerat  sibi  hoc  fossalum  beala 
Maria  !  Profecto  magis  coiisideravit  propiiam  fra- 
gilitatem  suam,  quain  tolam  digiiitaiem  et  sancti- 
tatem  suain.  Scivit  nimiruui,  quia  quoJ  fragilis 
fuit,  hoc  erat  ex  se ;  quoJ  erat  sancta,  quod  e.at 
Dei  mater,  quod  domina  angelorum,  quod  Spiritus 
sancii  templum,  non  utique  nisi  ex  Dei  gratia  erat. 
Ideo  quod  ex  se  cral,  humiliier  confitcbatur,  dt- 
cens  :  Ecce  ancilla  Dominiy  fiat  mihi  secundum  ter^ 
bum  tuum  ^Luc,  i).  £t  iterum  :  Hespexit  humiHtatem 
ancillcB  suce  {ibid,), 

Post  fossatum  debemus  faccre  miirum.  Murus 
Iste  spiritualis  est  castitas  ;  murus  omnino  fortis, 
qui  servat  carnem  integram  et'incoiitaminal:\m.lIle 
cst  muius,  qui  servat  islud  fossaluni,  de  quo  lo- 
cutisumus,  ut  non  possit  impleri  ab  hr.stibus.  Nani, 
siquis  perditcastitalem,  statim  cor  totum  imple- 
tur  sordibus  et  immundiliis,  ut  humilitas,  id  est 
spirituale  fossatum  omnino  peroat  in  corde.  Sed, 
sicut  fossatum    istud    cusloditur  a   muro,  ita  ne- 


Dominum  nostrum  :  Bcatus  venter  qui  te  portavit,  f)  ccsse  habel   inurus  custodiri  a  fossato.  Nam  qiii 


et  ubera  quoe  suxisti  {ibid,),  Et  Dominus  dixi  illi  ; 
QuinimOf  beati  qui  audiuni  verbum  Dei,  et  cusiodiunt 
illud  {ibid,),  Ideo,  fratres,  praeparcmus  Fpirituale 
quoddam  castellum,  ut  veniat  ad  nos  D.:uiinus  no- 
ster.  Audacler  enim  dico,  quia  iiisi  beala  Maria  hoc 
castellum  prxparasset  in  se,  non  intra^iset  in  ute- 
rum  ejus,  nec  in  mentem  ejus  Dominus  Jesus,  nec 
istud  Evangelium  in  ejus  festivitate  hoJie  legere- 
lur.  Ergo  praeparemus  hoc  castellum.  In  casiello 
liunt  tria  quaKlam,  ut  forte  sil,  scilicet  fossatum, 
liiurus  et  turris.  Primo  fossatum,  et  postea  murus 
super  fossatum,  et  sic  turris  qu»  est  fortior  et 
cxocllentior  caeteris.  Murus  et  fossatum  se  invicem 
custodiuut  ;  quia  nisi   fossatum  prxescet,  possent 


humil  tatem  amittii,  carnis  ulique  caslitatem  ser- 
vare  non  poterit.  liitic  cvenit,  quoJ  virginitas,  qux 
ab  ipsa  infantia  usque  ad  seneclutem  servatur,  ali- 
quaiiiiO  amillitur  ;  quia,  quando  anima  poiluta 
esl  per  supcrbiam,  etiam  caro  polluitur  per/Iuxu- 
riani.  l:»tuin  inuruiu  habuit  in  se  sancta  Maria  plns 
perfecte  quain  aliquis  alius.  Ipsa  enim  est  virgo 
sancta,  et  intacta,  cujus  virginitas  quasi  firmissi- 
mus  murus  nunquam  potuit  per  aliquod  paiiuni, 
vel  per  aliud  instrumentum,  id  est  tcntalione  dia- 
boli  penetrari.  Virgo  erat  aiite,partum,  virgo  in 
partu,  virgo  poct  partum.  Sed,  si  jam  imitamiiii 
beatissimam  Mariam,  et  habctis  fossatum  tstuJ 
humilitatisy   tt  murum  castitatis,  ucccsse  est  ut 


M  SCRMONES.  -  SERMO  XYII. 

aDJiflcenDtts  turrim  cliarilatis.  Magna  turris  cst 
^cbariias,  fratres  mei.  Sicut  tiirris  solct  cssc  allior 
omni  alia  .lulificatione  castelli,  ita  cliariias  est  su- 
per  omnes  alias  virtutes,  quae  suiit  in  spirituali 
xdiBcatione  animae.  Ideo  dicit  Apostolus  :  Adhuc 
tuperexeeiUntiorem  viam  vobis  demonstro  (/  Cor. 
iii).  Hoc  dicebal  de  cliarilate,  guod  ipsa  est  exccl- 
lenlior  Tia  quieducit  ad  vitam.  In  ista  turri  quicun- 
qiie  fuerit,  non  timet  hostes  suos,  qiiia  perffcta 
c&arilat  forat  mittit  timorem  (I  Joaii.  iv>.  Siiic  isia 
lurri  infirmum  est  istud  spirttuale  castiliuiu,  do 
quo  loquiniur.  Qui  enim  liabet  niuruni  casiiialis 
ttrmum»  et  forte  ctiam,  aut  contcmnit  aul  juiiirat 
frilrem  suum,  et  non  exbibct  illi  taleni  cliaiilaieui, 
qualem  de1)et;  quia  noutfbabet  turrim,  iiiiuiicus 
eJQS  tnnsit  murum,  et  occidit  auimam  ejus.  Siiiii- 
liier,  ^  Yidelur  humilis  in  babilu  suo,  in  viciu  suo, 
la  iod|pationibas  suis  :  si  tamen  inlus  babel  auia- 
mm  animnmerga  praelatos  et  fralrcs  suos,  illud 
fossatum  humilitatis  non  polest  dcfcndere  eum  ab 
lioslibus suis.  Quis  pot.st dicere  quam  pe.fectelia- 
tiucrit  istam  turrini  beatissima  Maria  ?  Si  Petriis 
iliiexit  Dominum  suum,  quantum  bcaia  Maria  dilc- 
xit  ct  Dominum,  et  Filium  suum  !  Quantum  auteiu 
i|isa  diligat  proximos  suos,  iil  cst  boniincs,  nion- 
Btiant  inulta  miracula  ct  mull^e  visioncs,  qiiilius 
ipse  Dominus  diguatum  est  osleudcre,  quod  ipsa 
specialiter  oret  Filium  suum  pro  tolo  bumano  ge- 
iicre. 

Fratres,  suporfluum  cst,  si  volo  salicm  uiii  ad 
o>tendendain  ejus  charilatem  :  quic  adco  luagua 
esl,  ul  nulla  mcus  sufliciat  illam  cogilare.  Iloc  est 
sine  dubio  castellum,  iu  quod  diguatur  iut.arc  Jc- 
sus.  Et  siue  dubio  fcliciores  sunt,  qui  cuiu  in  (ali 
castello  spiritualiter  recipiuul,  quaui  inulti,  qui  eiiui 
lunc  corporaliter  iu  suas  domos  siiscipcruiil.  Sc.l 
quid  est  quod  cvangciista  tacct  noiueii  ca^iielii,  et 
uondicil  nisi  lantum  qiiod  intrQvit  Jetut  in  qvd- 
dam  eatletlum  ?  {Luc.  \i.)  Qitoddam  si^uifiiatqiiam 
(!am  singularitaleiu  :  idco  boc  proprie  peitiiK.l ad 
Ltealissimam  domiiijim  nostram.  Ipsa  namquo  csl 
siiigularc  qiioddaui  casleilum  ;  quia  iii  iiullo  bi)- 
luiuc  talis  bumililas,  iii  nullo  tain  perfecta  cas.itas, 
in  nullo  tam  cxccllcns  cbaritas.  Sinc  dubio  <  aslel- 
lum  singulare,  quod  Palcr  conslituil,  quod  Spit  iius 
s;inctus  saiiclificavit.  quod  Filius  iiilravit,  quod 
lota  Triuitas  quasi  singularc  sibi  bospiliuui  clegit. 
lloc  est  castcUum,  quod  intravit  Jesus.  Clausa  poi  la 
iutravit,  clausa  porta  cxivit,  sicut  propbclavit  ha.i- 
ctusEzccbiel  :  Et  eduxil  me,  iiiqiiil,  ad  portum, 
qum  respiciebat  ad  orijntem,  et  crat  ciuusa  (Ezech. 
3Lt).  Porla  orientalis  est  sanclissima  Maria.  Naui 
porta,  qux  solct  C£se  advcrsus  oriciilcm,  primo  rc- 
cipit  c!ariiatc;m  soli.s.  Sic  beaii^sima  Maria,qua:  sciit- 
pcr  rcspicicbat  advcrsuni  orioiilem,  ad  claritatem 
scilicet  Dci,  prinio  susccpit  iii  se  radiuin,  iuio  to- 
tam  plcnitudincin  claritatis  illius  vcri  soiis,  scilicct 
Filii  Dci,  de  quo  ait  Zacbarias  propbcta  :  Visitacit 
not  Oriens  ex  alto  (Luc,  i).  Porta  ba*c  clausa  crat, 


LN  ASSUMPTIO^E  B.  MARIiB.  500 

A  etbene  munita.  Nullum  accessum  invenit  inimicuSt 
nullum  omnino  foramcn.  Clausa  cral,  et  signaia  si« 
gnaculo  castilalis,  qu:c  pcr  ingressuin  Domini  non 
fiacta,  sed  polius  magis  solidaia  el  firmata  est.  Quia 
ille  ciijus  muncris  est  virginilas,  per  prxsentiani 
suam  non  abstiilit  virginilatcm,  sed  niagis  conflr- 
inavit.  Ergo  in  hoc  castcllum  intravit  Jesus.  Et  nos« 
fralres,  si  liabiicrimus  in  uobis  hoc  spiritualeca- 
slelluin,  dc  quo  loquimur  ;  sine  dubio  ad  nos  in- 
trabil  spii  itualiler  Jesus.  Scd  ad  bcatam  Mariam, 
non  soluin  spirilualiler,  sed  -ciiam  corporaliter  in- 
travit,  quia  iii  ca  ,et  cx  ca  corpus  assumpsit.  Ei 
niuiier  qucedam  llartlia  nomine  excepit  iiium  in 
domum  tuam.  El  iiuic  erat  toror  nomine  Maria 
{Luc.  XI). 

■^  Si  ergo,  fralres,  aiiiina  nostra,  sccundum  quod 
diximus,  caslellum  facta  est,  oportet  ut  duie  mu- 
liercs  in  ca  habitent ;  una,  quae  sedeat  ad  pedes 
Jcsu,  ut  audiat  verbum  ejus  ;  altera,  quui  inim« 
strel  Jcsu,  utpascat.  Videte,  fratrcs.  Si  sola  Maria 
cssel  in  domo  iila,  non  esset  qui  pasceret  Domi- 
nuro.  Si  sola  Martha,  non  esset  qui  delcctarrtur 
iii  sermonibus  ct  praeseiitia  Doniiui.  Ergo,  fratres, 
Martha  significat  actionem  illam,  qua  homo  labo- 
rat  pro  Christo  ;  Maria  aulcin  rcqiiiem  illain,  qua 
honio  vacat  :<b  operibus  corpoialibus,  et  delecta« 
tur  in  dulcodine  Dei,  sive  pcr  leclionem,  sive  per 
oralioncmt  sive  per  contcmplationem.  Ideo,  fralres, 
^uandiu  Christus  paupcr  est,  ct  pcdibus  ambulat 
in  terra,  et  esurit,  et  sitil,  ct  lcnlalur,  iicccsse  est 
ut  utneque  hae  mulieres  sint  in  domo  una,  id  esl 
iit  ha;  utrxqiie  actioncs  siiit  in  eadem  anima.Quan* 
diu  tu  cs  iu  tcrra,  ct  ego,  et  illc  alius,  si  tamcn 
racinliia  cjus  sumus,  ipse  in  icrra  esl.  Quandiu 
illi,  qiii  suut  membra  cjus,  csuriunl  ct*  siliuut,  tcn* 
taiilur,  tandiu  Chrislus  esiirit,  sitil,  tei.talur.  Llco 
ipsc  direl  in  dic  judicii  :  Quandiu  uniex  minimit 
vieis  fccistit,  mihi  fccittit  (Matth.  xxv).  IJeo,  fra- 
ires,  in  isla  iniscra  et  laboriosa  vila,  nccessc  est  ut 
Marilia  sit  in  douio  iiostra,  id  est  ut  aiiima  iio- 
slra  studeatcorporalibusaclionibus.  Quaiidiu  eniiu 
neccssc  halicnius  uiaiiducaie  ct  biberc,  taiidiu  ne- 
ccssc  habemus  vigiliis,  cl  jejuniis,  ct  laborc  corpo«« 
ris  carnem  doinarc.    Wxc  esl  pars  Murlliie.  Debet 

II  cliamcsscin  aninia  noslra  Maria,  id  c^^taclio  spi- 
ritualis.  Non  ciiiiu  dcbcmus  seinper  corporalibus 
cxcrcitiis  intcndcrc,  sed  aliquaudo  vacarc  cl  videre 
quam  su.ivis  ,  quain  diilcis  cst  Domiuus  (Ptal^ 
wxiii) ;  scJerc  ad  pcdcs  Jesu,  et  audire  verbuin 
ejus.  Nullo  modo  eniui  dcbelis  negligere  Mariam 
proptcr  Marlham  ;  nec  iterum  Martham  propter 
.Mariain.  Si  ciiiiu  iiegligitis  Martham,  quis  pascei 
Jesuni?Si  negligiiis  Mariain,  quid  vobis  prodest 
quod  Jesus  inlvavit  domum  vcstram,  quandcquideoi 
niliil  decjus  dulcedine  gustatis  ? 

Scilolc,  fratres,  quia  nunquam  in  ista  vita  de« 
bent  isUe  iiiuliercs  scparari.  Quando  illud  leinpua 
vencrit,  quo  Jesus  neque  pauper  erit,  nec  esuriens, 
ncc  siticns;  ncc  jam  poierilleniari,  tuuc  sola  Mari?, 


807  B.  AELKEDI  ABIJATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  508 

ideit*actio  spirituaUs,    occupabit  totam  domum  A  men  vuU  ut  Manh:e  opus  propter  iliaui  dimiua- 
IsttBi,  ideslanimam  nostrara.  Hoc  vidit  S.  Bene- 


iictus,  imo  Spiritus  sanclus  in  sancto  6ci:ediclo. 
Ideo  non  lantura  diiil  et  statuit,  ul  essemus  iutenti 
circa  lectionem,  quasi  Mariam,  et  pneteimisilla!  o- 
rera^  quasi  Marthara  ;  sed  utrunique  commciidavit 
nobis,  et  deputavit  certa  tompora  adopusMartlix,et 
certa  terapora  ad  opus  Mari;k*.  Uup  duae  actiones 
perrecte  fuerunt  in  B.  Maria  domina  nostra.  Quod 
Dominum  nostrum  vc^slivit,  quod  pavit  eura,  quod 
portavit,  quod  fugit  cum  eo  in  iEgyptum,  hoc  to- 
lum  pertinct  ad  actionem  curporalein.  Quod  autera 
considcrabat  omnia  verba  licsc,  confereiis  in  corde 
$uo  (  Luc.  II ),  quod  consiJcrabat  ejus  divinitatem, 
ct  conteinpiabatur  ejus   poteniiam»  ct  degustaliat 


lur.  Laboriosior  pars  Martbu;,  non  tamen  vult  uC 
quies  MaridB  perturbctur.  Vult  ergo  ut  uiracque 
agant  suas  partcs.  Qu.cunquc  autem  sic  intclligunt, 
qitod  aliqui  homines  sint,  qui  tanlum  debeanl 
in  isla  vila  sequi  partem  Martbae,  et  iterum  aiii 
debeant  tantum  studere  parti  Marix,  sine  dubia 
err.ant,  ct  noii  inteliigunt.  IsUe  muliercs  ainbse  in 
uno  castelio,  aiiibae  in  una  domosunt,  ambaegrat» 
et  accepl;»  Domino,  ambac  dilcctae  a  Doniino,  sicut 
dicit  Evangeliuiu  :  Diligebai  aulem  Jesus  Mariam 
€l  Martham  el  Lazarum  (Joan.  xi).  Aut  dcant» 
quis  unquam  sanctorum  Patrum  sine  utraque  hac 
actione  ad  perfectionem  vencrit.  Quia  autcm  ab 
unoquoque  nostrum   amba>  hae  partes    exercend<'e 


ejus  dulcedinera,  hoc  totum  perttnct  aJ   Mariam.  ^  sunt,  sine  dubio   certis   tciiiporibus  debemus   ea 


Unde  ait  puichre  evangelista  :  Maria  iedens  ad  pe- 
detJesUf  audiebal  verbumilliui  {Luc.  x).  Secundura 
partera  Marthae  non  scdel>at  B.  Maria  ad  pedes 
Jesu.  Imo,  ut  ego  eiistimo,  ipse  Dominus  Jesus 
sedebat  ad  pedes  duicissimae  Matris  suae.  Nara,  sic- 
ut  dicit  evangelista,  et  ipse  :  Eral  iubdiiui  ittii 
(  Luc.  ii),  id  est  Mariae  et  Joseph.  Sed  secundura  hoc 
quod  videlKit  et  eognoscebal  divinitatem  ejus,  siiie 
dubio  sedebat  ad  pedes  illiiis ;  quia  se  humiliabat 
aute  iliutD,  ct  lencbat  se  pro  ancilla  siia.  Sccuu- 
dura  partera  Marlhse  mini.Mraba:  illi,  quasi  iuGrmo, 
et  parvo»  esurienti  et  sitienti ;  dolebat  iii  passioni- 
iius  illius,  in  contumeiiis,  qnas  facicbant  illi  Juda;i. 


agere  quab  sunt  Marllix,  scd  certis  temporibus  ea 
quae  suntMariae;  nisi  necessitas  inlercurrerit,  qua& 
iegera  non  habet.  Ideo  sollicite  delicmus  Ista  tera- 
pora  custodire,  qune  nol^s  prasfixit  Spiritus  sanctus; 
ut  vidclicet  tempore  leclionis  simus  stabiles  ct 
quieti,  nec  in;lulgeamus  otio  aut  torpori,  neque 
scparenius  nos  a  pedibus  Jesu,  sed  ibi  sedeamus 
et  audiamus  verbum  illius.  Tcmpore  autem  labo- 
lis  sinius  iinpigri  et  pronipti,  iicc  nllo  mol»  per 
obtciitum  quieiis  omiltamus  niinisterium  verilatis. 
Mcc  UDquain  ista  duo  comniisccamus,  nisi  sola  obc- 
dientia,cui  necquiclem,  nec  laborcm,  ncc  aclionein, 
nec  contcinpiationcin,  nec  aliquid  omnino  debeinus 


IJco  iili  dicitur  :  Martha,  Marlha,  iollicila  ei,  el  ^  pra^poncre,  iiisi  coegcrit  ctiam  ipsos,  ut  ita  dixerini. 


turbarii  erga plurima  (Luc.  \  ).  Sccundtiin  partcm 
Mariae  quasi  Domino  supplicabat,  quasi  Doniinuin 
iuum  colcbat,  et  spirituali  dulccJini  ejus  quantum 
potuit  inhiabaL  Ergo,  fialrcs  niei,  quandiu  suraus 
in  hoc  corpore,  in  hoc  exsilio,  iii  hoc  loco  peeni- 
tenti;Py  sciamus  hoc  esse  magis  nobis  proprium,  et 
luagis  naturale,  quod  Dominus  dixit  ad  Adain  :  In 
iudore  vultns  tui  vescerii  pane  tuo  ( Geues.  iii ). 
Hoc  enim  p^rtiuet  ad  Martham.  Quid(|uiil  enim  de 
Bpirituali  dulccdine  gustamus,  noii  cst  nisi,  ut  ila 
dieani,  quaedam  pitantia,  qua  Deus  sustenlat  infir- 
niitatem  nostram.  Ideo,  fratres  charissimi,  soilicite 
agamus  ea  quae  sunt  Marthae,  et  cuni  omni  tiinore 
et  cura  exerceamus  ca  quae  suiit  Mariae,  nec  par- 
tem  dimillainus  uiiius  propter  partem  alicrius. 
Eveniet  aliquando  ut  Martha  veiit  in  labore  suo  lia- 
bere  Mariam,  sed  non  est  ei  coiiscnticndum.  Do- 
mine,  inquil,  non  est  tibi  cura;,  qucd  soror  mea  reli- 
quii  me  solam  ministrare  ?  Dic  ergo  illi,  ut  me  ad  - 
juvel  ( Luc.  X  ).  Tentatio  esL 

Yidete  ergo,  fratres,  quia  quando  in  illo  tempore, 
quo  dei>eraus  vacare  lectionibuset  orationibus,  sug- 
gerit  nobis  cogitatio  uostra,  ut  earaus  ad  ilium, 
vei  ad  iiium  laborem,  quasi  hoc  sit  necessariura, 
tunc  quodamraodo  Marlha  vocat  Mariam,  ut  iilam 
adjuvel;  sed  Dorainus  bene  judicat  et  juste.  Non 
jubet,  ut  Martha  sedeat  cum  Maria,  nec  jubet  ut 
'Maria  surgat,  et  ministret  cum  Martha.  Mciior  uli- 
que  est,  et  duicior  ct  suavior  pars  Mari;e ;  uon  ta- 


pcdes  Jesu  lelinquere  propter  oliedienliam.  Nara 
profccto,  licct  dulcius  haberet  Maria  sedcre  ad  pe- 
des  Jesu ;  tainen,  si  ei  jussisset  Dominus,  sine  omni 
dubitatione  surgeret,  ct  minislrarel  cum  sorore  sua. 
Sed  non  jussit  Doiiiiiius,  ut  in  lioc  faclo  utramque 
hanc  actionem  commcndarct :  el  ut  solliciti  simus, 
si  non  aiiud  nobis  praecipiatur,  seinper  hacc  duo 
sollicite  custodiamus,  nec  aliud  proplcr  aliud  di- 
mitiaraus. 

Considerandum  est  autem  qtiod  ait  Dominus  : 
Maria  optimam  partem  clegity  qu(b  non  aufcretur  ab 
ea.  Magnam  coiisolationeni  dedit  nob^s  Doininus 
in  his  vcrbis.  Aufcretur  a  nobis  pars  Marllh^e,  sc.t 
non  auferctur  pars  Maria^.  Quis  non  faslidiret  istjs 
D  laborcs  et  miscrias,  si  seinper  debercnt  cssc  nobis- 
cum?  Ideo  consolatur  nos  Dominus.  Virilitcr  ergo 
agamus,  \irilitcr  istos  labores  et  niiscrias  perfera- 
inus,  scicntes  quia  finera  habebunt.  Iteruni  (\\m 
iiiultum  curaret  istas  consolalioncs  spirituales,  si 
non  amplius  durarent  quam  durat  ista  vila  ?  Sed 
iion  auferetur  a  nobis  pars  Mariae,  iiuo  augebitur.' 
Et  quod  hic  per  quasdara  rainutissimas  guttas  in- 
cipimusgustarc,  post  istr.in  vitam  usque  ad  quani- 
dam  spiriluaiem  ebri('.tatcm  bibcmus,  sicut  dicit 
Propbeta  :  Inebriabuntnr  ab  ubertate  domus  tuce,  et 
torrente  voluptatis  tuce  potabii  eoi  (Pial.  \\i\). 
Non  ergo  vincamur  istis  laboribus,  qoia  aofercn- 
tur  a  nobis.  Avide  dciideremus  gustura  divio»  dui- 
cedinis,  quia  bic  quidem  incipllr  sed  post  isttiu  vr-. 


.8ERM0NES.  —  SEEMO  lYlII.  IN  ASSUMPTIONE  B.  MARIiB. 


V^ 


I  perfideSur  In  nol>is,  et  iu  acternum  niauebil  in  A  muUo  niajus  csl  gaudium  videre,quonioUo  regiMit  in 


DObis.  Ad  quaiB  nobis  lyatiludinem  obtinendam 
aoxftietQr  beata  Maria  apud  tilium  «uum  Do- 
Binuin  nostrum ;  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto 
Tivit  et  regnai  Deus  per  oninia  sxcula  sxcuiorum. 
Ainen. 

SERMO  XVIII. 

IN  AS&01IPTI<M«iE    B.   UARI^. 

Non  Tull  Doniinus  noster  pati,  ut  liaboamus  ali- 
qaod  fastidium.  Ideo  nos  visitat,  aliqu:uido  per  so, 
aliquando  per  sacram  Scripturam,  attquaudo  per 
nofttros  sermoneSy  quibus  recitanius  aliquid  de  ipso, 
aliquando  etiam  per  duiccdiiiem  bonoruin,  quae  no<- 
hls  fecit  per  seipsum,  aliquaudo  per  ea  quse  fecit 
per   suos.  Hasc  sunt  noslra    fercula,  quibus  ipse 


ccelo.  Magnum  gaudium  videre,  quomodo  sugit  ube- 
ra ;  sed  multo  niajus  vidcre,  quomodo  pascit  orania. 
Magniim  gaudium,  viderc  euin  iiiter  bracliia  unius 
puell;e,  sed  niajus  gaudium,  vidcre  quomodo  contH 
ncl  oiunia  coeli  et  ^Icits.  Usquc  ad  hanc  diem,  fra* 
tres,  cognovit  boata  Dei  gcnitrix  Maria  dulcissiuiuni 
iilium  suum  secundum  carnem;  quia,  licet  postquam 
ille  cliarissimus  Olius  et  Dominus  ejus  asccndit  iu 
C4elum,  haberet  ipsaomne  desiderium  siium  ct  amo- 
rem  suuiu  ibi,  ubi  ipse  erat;  (aiucn,  quandiu  ma- 
uebat  in  bac  carne  corruptibili,  non  potcrant  recc- 
dere  de  ejus  memoria  ea,  qux  sccundum  carneui 
viderat  de  ipso.  Semper  enim  occurrcbant  animu 
ejus,  facta  ejus,  verba  ejus,  et  super  oiniiia  versa- 


pascit  aniroam  nostram,  ut  nec  fumem  palianiur,  ^  batur  in  corde  ejus  imago  decoris  vultusejus.  Ho- 


nec  in  edcndo  aliquod  fastiJium  tolcremus.  Sed,  sio- 
ut  Inter  omnes  sanctos  illa  est  exccUcntior,  bea-; 
tior,  dulcior,  qus  familiarius  et  suavius  gusiat  ejus 
dolcediiiem,  ila  non  est  ei  tantum  creatuia,  ancilla, 
aariea,  filia,  sed  etiam  mater;  sic  justum  est,  ut 
ejus  festum  cum  majori  dulcedine  et  jucunditate 
soscipiamus,  et  in  cjus  festiyitate  abundantius 
nosmetipsos  epulis  spiritualibus  pascamus.  Et  uti- 
que,  fratres,  si  semper  debemus  illam  laudare  et 
honorare,  et  cum  omni  devotione  ejus  dulcedinem 
revolvere;  sed  bodie  amplius  debemus  illi  congau- 
dere,  quia  hodie  ejus  gaudium  perfecte  fuit  imple- 
tum.  Illa  habuit  magnum  gaudium,  quando  ange- 


die  autem  traiisivit  de  hoc  mundo,.  et  ad  coelesiia 
regna  consccndit,  ubi  coepit  contenipkiri  ejus  clarita- 
tera,  Patrisdivinitatem;  et  iinpleluin  est  gaudium 
ejus  et  desiderium  ejus,  ila  ut  merito  possct  di- 
cere  :  Inveni  quem  dWgil  aimna  mea  [  Cant.  iii).  Te- 
net  ilium,  ncc  diiuitlit.  luvcnciatprius  quem  dilexc- 
rat  caro  ejus  ;  quia  adhuc  caro  sapiebat  carucm, 
hoiuo  hominem ;  lenuit  illum,  sed  diraisil.  Teuuit 
ilium,  sed  secunduin  carncm  :  et  idce  per  mortciu 
amisit  illum  aliquantulum,  sed  secundum  carneui. 
llodie  iuvciiil,  qucm  dlW^ii  antma  cjus;  quia^  quaui- 
vis  sit,  sicut  quidam  crcdunt,  ctiaiu  cum  corpore  . 
assumpta  iu  c(cluni,laincn  ipsum  corpus  utique  est 


los  illam  salutavil.  Illa  habuit  magnum   gaudium,  C  ^^^*"  spiriluale,  ut  omnis  ille  amor,  quo  illa  dili- 


quando  sensit  advcntum  Spiritus  santli,  quando 
fuit  facta  Hla  mtrabilis  adunatio  in  utero  ejus  de 
Filio  Dei,  et  carne  ejus,  iit  ipse  idein  qui  erat  Fl- 
lius  Dei,  esset  Olius  ejus.  Illa  habuit  magnum  gau- 
dium,  quando  tenuit  (alom  filium  inter  brachia  sua, 
qnando  osculata  est  eiiin,  quando  ministravit  ei, 
quaudo  audivii  serinones  eju.s,  quando  vidit  mira- 
cula  ejus.  Et  quia  multuin  fiicrat  coiitrislata  in 
passioiie  ejus,  ilerum  inirnbile  gaudium  habuit  iii 
resurreciione  ojus,  et  adhuc  majus  in  ascensione 
rjus.  Sed  oninia  ista  gaudia  superu^it  iliud  gaudiura 
qiiod  hudie  reccpit. 

'■  '  Scitis  bene,  fiaires  mci,  quia  iii  Domino  noslio 
Jcsu  sunt  duaD  naturx,  diviiia  et  humana.  Islae  duae 
natur«  sunt  ita  perfectc  in  illo,  ut  divina  iiatura 
Bon  fuerit  iinmutala  proptcr  humaiiara,  ncc  hu- 
inana  annihilata  propler  divinam.  Unde  et  ipse  est 
aM|iialis  Patri,  et  miuor  Patre.  ^qualis  propter  di- 
vinitatcm,  et  rainor  propiw  huiuanilalora.  Et  certc, 
fratres,  magnum  bonuni  cst,  el  magiium  gaudiuni 
eognoscere  Dominum  nostruin  Jesuni  Ghristura  se- 
cundum  humanitalcm  ejus,  araare  illuni,  et  cogi- 
tare  de  illo ;  quasi  vidcre  iii  corde  suo  iiativiiatera 
ejus,  passionera  ejus,  vuhiera  i>jus,  mortem  ejus» 
rcsurreclioiicm  ejus.  Sed  inulto  inagis  gaudium  illc 
lialict,  qui  polcst  dicere  ciim  Apostolo  :  Eisi  uo- 
rimui  Christum  iecundum  carneniy  scd  nunc  jam 
Kon  uovimus  \II  Cor.  v).  Magnum  est  videre  quo- 
loodo.  Dominus  noster  jacuit   in   prxsepio;  scd 


git  Dorainuni  suum,  fiLum  suuin,  non  sit  secundum 
carncm,  sed  secundiim  spiritura.  Hodic  invcnit» 
queni  diiigit  aiiima  ejus,  invenit  secundum  spiri- 
tum,  diligit  secundum  spiritum,  tenet  sccuiidum 
spirilum;  et  ideo  nunquam  ainplius  ainiltet.  Hudie 
invcnitquia  hodic  discesscrat  uinbra  morlis,  et  orta 
esl  ei  iux  lucis.  In  nocte  quxsivit  eum,  sed  non  in- 
vcnerat  :  idco  ait :  In  fectulo  meo  per  nocies  quwii- 
vt,  quem  diligit  anima  niea ;  qutesiti  illum  el  non  iu- 
veni  ( ibid. ). 

Quandiu  vi\it  in  hac  vita,  nox  fuit,  cttamen  In 
bac  nocte  qu;erere  nou  cessavit,  et  ideo  quando 
nox  pertransiit,  invenil.  In  Uctnloy  iiiquit.  meo  qucB^ 
stvt,  quem  diligit  anima  mca.  Quis  est  iste  lectulus  ? 
D  Quis  potest  dicerc  qualis  est,  et  fuit  iste  lectulus? 
Si  csset  corporalis,  noii  csset  opus  qiiaerere  diu. 
Puta,  quia  iste  est  ille  lectulus,  de  quo  alibi  ait  : 
Leciului  noster  floridu$  {Cant,  i).  Et  quis  erat  ille 
leciuliis?  Ubl  erat  cor  ejus,  ubi  erant  flores  oraniuni 
virtiilura.  Et  bene  lcclulus,  propler  iliain  miram 
rcquicm  ct  tranquiililatera,  quam  habuii.  Non  enim 
erat  ibi  turaultus  vanarura  cogitationura  ;  non  erant 
ibi  cupiditatcs  bujus  raundi,  iion  eranl  ibi  carnales 
passiones,  nec  dcsideria.  Ubi  ista  sunt,  non,  est  lc- 
clulus;  quia  ncmo  potest  reqoiem  et  tranquillita- 
tem  habere,  qui  istos  tumullus  habuerit  iu  corde. 
FaciuMt  sibi  raulti  lcctum,  non  in  corde^  sed  iu 
carue;  quia  in  corde  non  babent  aliquam  requiimi» 
propter  malam  cor.scientiam ;  sed  jacent  is  csaut^ 


SH  Br  AELREDI  ABBATIS  RIEYALL 

iil  est  iii  desideriis  carnis,  et  ibi  requiescunt  quasi  j| 
hr  lecto.  Qualibus  dicit  Aposloius  :  Surge,  qui  dor- 
fitif,  et  exsurge  a  morluis,  el  Hluminabii  $e  Christus 
{Eplm.  y).  Sed  bcata  Maria  non  liabebat  requiem 
sunm  in  carne,  sed  in  meiite  et  \\\  Lona  conscien- 
lia.  Ibi  requiescebat,  et  non  requiescebat.  Bequie- 
scebat  abomni  cura  mundi^  »b  omni  lumuUu  vitio- 
rum,  ab  omni  strapitu  vanarum  cogilationum, ;  et 
lamcn  non  requiescebat  :  quia  desiderabat  et  su- 
spirabat,  et  gemitu  et  lacrymis  quaerebat,  quom  dili- 
gebat.  /n  lectulo  meo  quoisivi  per  noctem,  quem  di- 
Ugit  anima  mea,  Sed  videarous,  quando  illa  cojpit 
qti2Prere. 

Primo  ante  adventum  Domini  quaere])at  cum  et 
(lesiderabat.  Quaerebat,  ut  veniret  in  terram,  sicat 
promiserat,  u(  mundum  redimeret,  ut  illam  cum  B 
oa^ieris  ab  iila  miserabili  captlvitate  liberaref.  Quae- 
8'*vit  eum,  non  in  foro,  aut  in  nwidinis,  scd  in  le- 
clulo  suo,  in  secreto  tlialamo  cordis  sui.  Hic  est 
iste  lectulus  in  quo  Abisag  Sunamiiis  calefaciebat 
regem  David.  Legimus  in  libiisRegum  :  quod  Da- 
viJ  rex  propter  magnam  senectuiem  ita  frigucrnt, 
ut  non  posset'  aliquomodo  calcfteri.  Coopericbaiur 
enim  vestibus,  sicut  dicit  Scriptura,  et  non  calofte- 
bat.  Tunc  dixcrunt  servi  regis  ad  eum  :  Quaeramus 
«lomino  nostro  regi  puellam,  virginem  spcciosam, 
rt  ministret  ei,  et  dormiat  in  sinu  ejus,  et  cali^fa- 
ciat  dominum  nostrum  rog(>m.  Et  invenerunt  quam- 
cfam  virgrnero,  qux  vecabatur  Abtsag  Sunamitis : 
ct  fuit  cum  rege,  et  ministrabat  ci  ct  calefaciebateum. 
Rex  aulem  non  cognovil  cam  (lllReg.i),  Vos  scitis 
bene,  quiarex  Davidsign'>ftcatDoniinum  iibstrumJe- 
som  Christum,  qui  nalus  est  do semine  ejus.  Ipse ha- 
bebatquamdam  spiritualiterinfnntiam  etpucritiam, 
etquamdam  joventutom,  etquamdam  senectutem. 
Quasiquaedaminraii(iadjuseral,quan.!oc(Bpitpriino 
nasci  iii  corJibus  sanctorum  Patrum  qui  rueriinl 
ante  advcnlum  ejus.  ipse  nasecbalur  in  cordibus 
eorum  duobus  modis,  per  noliiiam  videlicct  et 
amorem.  Tunc  C(rpit  iiasci  in  corde  Abraham , 
f|Uando  ei  dictum  cst ,  quod  talis  nasceretur  de  se- 
mine  ejus,  in  quo  bencdiccpcntur  omnes  gentes 
{(ien.  xxvi).  Quod  nos  videinus  modo  impklum ; 
qula  in  Domino  Jesu  Ciiristo ,  qui  natus  est  de  se- 
mlne  Abraham ,  nuiic  bcneJicuntur  omnes  gentes.  Q 
tSimiliter  in  cordc  Isaac  tunc  coepit  quasi  nasci, 
quando  adventus  cjus  cccpit  ei  noliftcari :  simililer 
iu  Jacob,  et  cactcris  patriarchis.  Scd  adhuc  crat 
quasi  jnrantia  ejus.  Infantia  est  iHa  aetas,  in  qua 
puer  non  potest  adhuc  loqui.  Jam  erat  quasi  nata 
ipsa  notitia  Domini  nostri,  sed  adhuc  hon  loquc- 
batiir;  quiaiipsi  SS.  patres  Abraham,  Isaac  et  Jacob 
i:on  praedicabant  aperte  adventum  ejus  « ninibus. 
Sed  lictt  non  aperle  loquerentur  de  eo ,  tanen  ca- 
1  facicbant  eum ,  id  est  ardenti  ainorc  amplecteban- 
tnr.  Postea  fuit  quasi  pueritia  ejus,  quando  data 
est  lex ,  quando  jaiii  ipsa  notitia  ejus  coepit  biqui 
oinnibus,  per  diversa  instituta  et  sacriftcia,  quae 
f rant  in  yetcrr  lege ;  in  quibus  ouinibus  Christus 


OPP.  PARS  I.  —  ASCETIGA.  31) 

sine  dubio  loquebatur,  et  seeis  notiftcabal;  [seJ  quo- 
dammodoperpuerilia  verba,  id  est  per  earitaies 
observaniias  et  caeremonias.  Postea  ccepit  ostendere 
juventuiem  suam ,  quando  multo  aperlius  coepit 
osteiidere  fortitudinem  suam  (quae  solet  auipliusi 
esse  in  homine  in  juventute) ;  illam  fortitiidinenr , 
qua;  debebat  vincere  diabolum ,  spoliare  infernuro, 
muiidum  redimere,  a  mortuis  resurgere,  in  die  judi- 
cii  damnare  impios^coronare  sanctos :  quae  omnia  ipse 
Doiniiius  noster  per  prophetas  suos  locutus  est.      ( 

Ipsa  omnia  possemus  vobis  aperle  in  scripturis 
pi  ophetarum  ostendere ;  sed  faceremus  nimis  ma^ 
gnam  digresslonem.  Istae  spirituales  foriitudines ,. 
quas  fecit  Dominu3  noster  Jesus  Christus,  sunt  si-> 
gniftcalae  ))er  illas  corporalcs  forlitudines,  et  pu- 
gnns,  et  victorias  David  in  juvcntute  sua.  Nam  sine 
dubio  qui  posset  ipsas  pugnas  ct  victorias  David 
perscrulari ,  ct  spiritunlitcr  discutere,  invenirct  noiii 
fabulas  vanas,  aut  siinplicrs  narralioncs  esse  ir 
sancta  Scriptura ,  sod  umnia  videret  i  sse  plena 
mao^nis  sacramcnlis.  In  ista  quasi  &ua  juventute 
nohter  David  lanto  magis  caleftebat ,  quanto  plurea 
essent,  qui  eum  agnosccbant,  ct  amabanl,  et  de-- 
siderabani.  Postca  coepit  quasi  frigcscere  sanctus 
David;  superabundavit  enim  iniquitas,  el  refriguit 
charitas  multorum  ,  ita  ut  jam  appropinquante  ad- 
ventu  Dominiy  propter  mullitudinem  inalorum  dicat 
Proplieta  :  Omues  declinaverunt ,  simul  inutiles  (acti 
sunt^  Non  est  qui  faciat  bonum ,  non  est  usque  ad 
umm  (PsaL  xiii).  Tunc  operiebatur  noster  David 
vestibus ,  sed  non  caleftebat.  Quasi  vesies  f jus  de- 
bebant  esse  poiiliftccs,  sacerdotes  et  communitcr 
omnes  Judaei,  quos  Dominus  iioster  sibi  spirituali- 
tcr  quasi  vcstes  conjunxerat.  His  veslibus  quodani- 
niodo  jam  anle  adventum  ejus  opericbatur  :  fre-» 
qucntabant  enim  templum,  faciebant  pontifices  et 
sarcrdotes  sacriftcia,  cclebrabant  fcslivitates  suas, 
Sablata,  noonicnias,  elcaetera  hiijusmodi.  Sed  ista 
oinnia  non  calcfaciebant  Dominum  n(tstrum ;  qtiia 
iii  illorum  coidibus  veri  amoris  calor  non  erat. 
Oinnia  enim  isla  non  per  amorcm  faciebant,  se.l 
per  hypocrisim ,  sicul  Dominus  noster  salis  aperle 
monstra\it.  Necosse  ergo  e:al  ut  provideietur  puella 
virgo,  in  cujus  amplexu  verus  ille  David  rcquic- 
sccret,  ia  cujus  sinu  doriniret,  quae  eum  jam  fii- 
gescertem  et  scnescentem  in  lectulo  suo  calcfacerct. 

Hanc  virgincm  omnihus  virginibus  purioreni, 
omnibusfeminissanctiorcni,omnibus  \iilsforliorem,  ■ 
sole  formosiorem,  igne  ferventiorem,  David  nostcr 
bibi  ipse  providii,  cognovit,  imo  ipse  eam  sibi  talcm 
paravit ;  sed  tanien  per  servos  suos  eamquaerere  vo- 
liiit.  Qiiaesivit  eam  Saloinon,  qui  ait  :  Mutierem  for- 
tem  quisinveniet  ?  (Prcv.  xxxi.)  Quaesiviteam  Isaias, 
et  invenit,  et  idco  ait :  Ecce  virgo  concipiet ,  et  parict 
filium,  et  vecabitur  nomen  ejus  Emmanuel  (/sfii.  vii). 
QuiBsivit  eam  Jeremlas,  etinvenit,  et  miratus  est,  di- 
ceiis  :  Creavit  Dominus  novum  super  terram;  n^Uier 
circumdabit  virum  {Jerem.  xxxi).  Denique  quaesivit 
eam  sanctus  Gabriel;  quaRsivil,invenit,cognovil,  salut 


SI5  SERMONES.  —  SERMO  XYIII 

UTil,  et  ad  veri  David  amplexum  inviiavii.  Ipsa  sola 
inventa  est,  in  cujus  sinu  verus  David  ramiliarius 
reqalescerei,  cujus  amplexu  suavius  calefieret,  cum 
i|ua  in  leclulo  quietius  dormirct,  domina  scilicet 
uoslra  sanrta  Maria ,  in  cujus  sacratissimo  pectore 
flamma  charitatis  non  tepuerat;  qua>,  sicut  plus 
omnibas  amabat,  ita  plus  omnibus  desiderabat; 
iileo  soUicilius  quaerebat.  SeJ  quem  adhuc  dilige- 
bat  caro  rjus,  jam  nunc  diligit  aiiima  ejus.  Ideo  ait : 
/«  lectulo  meo  qvofsivi ,  quem  diliijit  anima  mea 
(CoRl.  II]}.  Non  ait ,  quera  diligebat  anima  mca ; 
aed  quero  diligit  anima  mea.  Tunc  enim  quodam- 
modo  diligebat  caro  ejus.  Licct  cnim  sanctissimam 
ejusanimam  ei  toto  visdivini  amoris  possederit, 
iil  merito  posset  Sunamitis  vocari  (Sunamiiis  enim 
interpretatur  coccinus ;  cocciis  autem  ignei  coloris 
est),  flammam  prxfe^enscharilatis,  ignem  rulilans 
divinae  dilectionis.  Licet  ergo  cx  tola  inima  Dcum 
dilcxerit,  tamen,  quia  adhuc  erat  sollicila  de 
sua  et  totius  muiidi  salute,  quam  ipse  dcbebat 
adhuc  operari ,  utiquc  per  carnem  ejus,  id  est  ip- 
sam  humanitatem  cjiis  desiderans ,  adhuc  euin  sc- 
cundum  caniem  cogitabat,  secundum  carncro  quae-» 
rebat,  ipsaquc  aniroa  ejus  eum  sccundum  carnem 
aniabat.  Quxsivit  quidem  quem  diligebat  anima 
rjus ;  scd  quodammodo  secundum  carnero  ,  non  ex 
toto  sccuiidum  spiritum. 

Jn  l^tulo^  iiiquil,  meo  per  noctes  quiesivi ^  quem 
diligit  anima  mea,  In  ista  prima  ejus  inquisilione 
sine  dubio  nox  erat ,  quia  nox  inndelitatis  tunc  to- 
tuin  mundum  occupavcrat.  Qutesivi^  inquit,  et  non 
inveni,  Quid  diccmus?  Nunquid  non  invenit?  Nun- 
quid  nou  nostra  hxc  Sunamilis  verum  David  am- 
pkxata  est,  non  solum  in  Icctulo  cordis  e]us,  scd 
in  Icctulo  carnis  ejus?  Quid  est  ergo :  Qutesivi  eum^ 
etnoninveui?  Cogilatc  crgo,  quia  isla  vcrba  non 
Gonveniunt  iili,  secundum  illud  tcmpus,quo  secun- 
dum  carnem  Filiurn  Dei  sapiebal ,  sed  sccun- 
dum  hodicrnun)  tcmptis,  quo  in  coeluni  asccndit. 
Ueo quai^idc prxtcri:o  narral^dicens :  In  lectuto quiC' 
siri  quemdiligitanima  mea,  £l  viJele  quam  subtiliter 
ipsam  inquisitionem  poiiit  prxterili  lcmporis.  In 
lectulo^  iiiquiens,  meo  qua;m'i;  ipsam  aulem  di- 
lectioncm  ponit  prxsenlis  lemporis ,  ac  si  diccrct : 
Tunc  quxsivi,  quem  mbdo  dilisit  atiiina  mca.  Et 
addidit  :  Qutesivi  eum ,  et  uon  inveui.  Scd  quomodo 
noninvenit,  quae  illum  in  ulcro  concepil,  qu» 
castls  visccribus  peperit  ,  qu;e  illum  suis  pavit 
uberibus,  sacris  amplexibus  fovil ,  quem  virgo 
coucepit,  virgo  pcperit,  quem  post  parlum  virgo 
nutrivit?  Undc  pulchie  de  Abisag  Sunainitc  Scri- 
ptura  ait  :  Rex  vero  non  cognovit  eam  (///  Reg.  i). 
Nusquam  legimus  Abisag ,  nisi  vir[>iiicni.  Nam  et 
Adonias  fratcr  Saloinouis,  qui  cam  iilrcsiare  te- 
iverario  ausu  voluit,  mortis  senteiitiam  exccpit. 
\irgo  ilaque  Abisag  ante  rcgis  ainpiexiim  ,  virgo  in 
regis  amplexu,  virgo  post  regis  amplcxuin.  Yidctis- 
ne  quam  lucide  iu  hac  sanctissim»  virginis  bcalis- 
rinse  5lartx  virginitas  commcndatur  :  qux  et  ante 


.  IN  ASSUMPTIONE  B.  MARLfi.  Sf4^ 

A  regis  conceptum,  iii  quo  Dei  Filius  carnem  de  carnc  . 
virginis  mirabilis  unitatis  univit  amplcxu ,  virgo 
existens,  ipsius  virginitatis  signaculum  nec  in 
conccptu  perdidit,  iiec  in  parlu  resignavit,  post 
parturo  qiioque  inlegerrimum  custodivit?  Tultis 
adhuc  audire  quid  dc  excellenlia  Abisag  Sunamilis 
sapieiitissimus  Salomon  senseril  ?  Pctcuti  siquFdem 
Bethsabec,  ut  daretur  Abisag  Adoiii»,  rcspondit 
Salomon  :  Cur  postulas  Abisag  Sunamitem  Adonite? 
postula  ei  et  regnum  (lll  Reg,  ii).  0  mirae  excsllen- 
tiae  virgincm,  cujus  qui  mecetur  ampicxum,  me- 
retur  simul  et  regnum  !  Quarc?  Quia  huic  nostr» 
.^unamili  nonnisi  regis  congruebat  amplexus  :  cui 
ejus  castissimus  utcrus  servaliatur ;  cujus  mens  » 
Spiritu  sanclo  operante ,  parabatur.  Quompdo  crgo 

B  eum  Abisag  uon  invenil,  quero  in  leciulo  cordis 
quaesivit ,  et  in  lcctulo  carnis  suscepit? 

Vidcte,  fratrcs,  ci  si  potcslis  cogitate  et  conji- 
cite ,  qiiantum  hodic  de  dulcissimo  filio  suo  sense- 
rit ,  ad  quantam  gloriam  pcrvcnerit,  qiiam  perfecte 
eam  divinilalis  ejus  ainor  et  notilia  absorbuerit ,  ut 
ante  hoc  tcinpus  dicat  se  non  invcnisse ,  quem  ta- 
roen  eain  constat  dc  suo  ulero  genuisse.  Ista  dixi< 
mus  de  prima  ejns  inquisitiune  :  ilcrum  quxsivit 
eum  post  passioncm  ejus,  post  morlem  ejus.  Ista 
plane  inquisitio  fuit  plena  doloris  ct  anxietudinis. 
Tunc  enim  impletuni  fuit  de  illa,  quod  propheta- 
vcrat  sanclus  Simcon  :  Et  tuam  ipsius  animam  pef" 
transibit  gladius  (Luc,  ii).  Glalius  doloris,  gladius 

Q^  tristilix,  gladius  comp.issionis.  Quanta  tunc  flumina 
lacrymarum  de  illius  caslissimis  oculis  eruperunt» 
ciim  viderct  filium  suum  ct  talem  in  cruce  pendere, 
potari  fclle  ,  ab  impiis  irrideri !  cum  quautp  dolore 
audivit :  Mulier,  ecce  filius  tum  (Joan,  xix),  ut  sci- 
licet  susciperet  discipulum  pro  filio !  Uliquc  tunc 
gladius  doloris  pcrtransivit  animam  ejus ,  pertin- 
gens  pcne  usque  ad  divisioneni  auima:  et  coriioris 
cjus  (Hebf,  iv).  Tunc  sine  dubio  quajsivit,  quem 
diligit  nunc  anima  cjus;  qusesivit  aflcctu ,  quaesivit 
desiderio;  ila  quod  ipsa  non  eflugerit  hoc  quod 
gcinebat  Apostolus  :  Caro  concupiscil  adversus  spi- 
rilum ,  et  spiritus  adversus  carnem  (Calat,  v).  Ex 
carnali  namque  aflectu  non  dubito  eam  tunc  vo- 
luisse  liiium  suum  ab  illa  mortc  liberarc,  Judico- 

D  riim  irrisiones  confulare,  vel  etiamsi  possct,  ipsam 
morlein  subire.  Tunc  quoque  nox  erat,  quia  niinia 
adversilas  omne  ejus  gaudium  obscurabal  :  nimia 
hisiilia  penc  in cjus  morte  vim ralionis  absconderat. 
Quxsivii  crgo  tunc  ,  scd  non  invenil ;  quia  non  est 
impleta  cariialis  illa  voluntas  ejus,  qua  volebat,  ut 
iion  paterciur  filiu&  ejus,  scd  spirilualis,  qua  vole- 
bat,  ut  per  mortem  filii  ejus  iiiipleixtur  acterna  sa- 
liis  ejus.  Tertio  coepit  cum  qua?rcre  posl  asccnsio- 
nem  ejiis.  Qua'sivil,  ut  credo,  dunbus  uiodis.  Yi- 
vebanl  cnim  adhuc  in  menioria  cjiis  illa  quae  cor- 
poralitcr  de  illo  viderat ;  cogitabat  dclecubilem 
cjiis  convcrsiiionem  ,  suavem  scrmoncm ,  gratum 
aspcctum ,  dulcissimum  compassioiiis  affectum  :  et 
quia  adhuc  in  corpore  vivcbat ,  s.Tpe  cliam  qu«» 


tVt  .    B.  AELREDl  ABBATfS  RIEVALL. 

rtbat  corporalcm  praeseiiliain  ejus.  Aliquaiido  auiem  A 
a4  aublimiora  se  conferens,  et  coeleslem  illarn  con- 
versalionem  monie  pertraclans ,  solebat  animo  ter- 
rena  omnia  faslidire,  tolo  affectu  coelestia  snspirare 
et  solo  corpore  in  terra  existens »  ibi  conversari 
corJe,  ubi  cogitabat  (ilium  suum  supcr  omnia  re- 
gnare.  Et  tunc  quidem  nox  illi  erat  absentia  (ilii 
sui;.  illud  jquoque  clauslrum  corporis  sui,  cujus 
tunc  vinculo  deiinebatur,  ut  ex  toto  non  posset  filii 
sui  amplexibiis  iuhjerere.  His  ergo  uoctibus  primo 
adventum  ejus,  dcinde  in  passioiie  ejus,  postmo* 
dum  peracta  ascensione  ejus ,  quaesivit  quem  diligit 
anima  ejus.  Quarsivt,  iiiquil ,  et  non  inveni,  et  ad- 
jecit  :  Surgam ,  et  circuibo  civitatem  ^  per  vicos  et 
plateai  quasram,  quetndiligit  anima  mea  (Cant.  iii). 
Civitatcm  Lic  inlelligo  Jerusalem  coelestem,  cujus 
platcdB  secundum  prophetam  stemuniur  auro 
mundo,  per  ciiju&  vicos  canlatur,  AUeluia.  Sed  quid 
est ,  quod  dicit  :  Surgam ,  ei  circuibo  civitatem  ?  Si 
audcrem ,  dicerem ,  beatissimam  Dci  genitricein 
Mariam  carnem  primo  reiiquisse ,  deiiide  in  ipsa 
c&rnc  in  aeternam  vitam  resurrexisse.  Sed,  licet 
ha3C  non  audeam  affirmare ;  quia  non  liabeo ,  unde 
possim,  si  quis  rcsistat,  convincere;  audeo  tamen 
opinari :  aflirmare  aulem  indubilanter  auJeo,  quia 
hodierna  die  beala  Virgo  sive  in  corpore ,  sivecxtra 
corpus ,  nescio ,  Dcus  scit ,  coelum  conscenderit , 
omnem  itlam  coeieslem  civilatem  mentis  vivacitate 
circuierit.  Uodierna  plaiie  die  illam  coelestem  cu- 
riam  intravit ,  candidas  slolas  virgjnuni ,  roseas  /^ 
coronas  martyrum  ,  ihronos  apostuloruin  ,  ot  in  iis 
omnibus  Olium  suum  regnare  invenit.  Quarc  ergo 
dicit  adhuc  :  Qucetivi  illum ,  et  non  inveni  ?  Rccot(i- 
tate,  fratres,  hoc,  quod  paulo  anle  dixi.  Nam  cl 
in  prima  illa  cjus  iiiquisitione,  qua  qurcsivit  eum  , 
sed  hodierna  die  eum  tam  perfccle,  tain  beate  in- 
venit,  ut  prius  iion  mvcnisse  merito  fateatur.  Sic 
et  hic.  Ultra  eiiim  oinnein  sanctorum  cclsitudincm 
conscenJcns ,  a  I  tantani  Divinilatis  notitiam  per- 
vcnit ,  ut  tunc  primum  se  eum  inveiiisse  glorietur. 
Unde  ait :  Invenerunl  me  vigiles ,  qui  custodiunt  ci" 
vitatem  (ibid.),  Vigiles  sunt  angeli ,  qui  cuslodiunt 
civitalem  Dci,  sciiicet  sanctam  Ecelesiam,  et  pro- 
tegunlab  incursionibus  et  insidiis  diaboli.  Ei  utique,. 
fralres,  certum  est ,  omncm  angelorum  exerciium  l) 
venisse  hodie  obviam  beatissimai  Maria;.  Invenc- 
runt  eam  in  mundo,  ct  tulerunt  catn  dc  mundo. 
Std  illa  licct  vidisset  claritatem  aiigelorum ,  ct 
eorum  gloriam  et  bealitudinein ,  lamen  non  ei 
sufliciebat  hoc ;  sed  magis  ipsum  solum  desiJerabat 
vidcre ,  quem  super  omnia  amabat.  Ideo  dicit  : 
IS^um  quem  diligit  anima  mea,  vidistisJ  Et  addidit : 
Paululum  cum  pertransissem  eos^  inveni  qnem  dili^ 
git  anima  mea* 

0  beata  anima ,  quae  non  soliim  patriarchas  et 
prophctas,  apostolos,  mart}Tes,  confessores,  atque 
^iigin  8,  sed  etiam  angelos,  thronos  et  domiiiatio- 
nes  >  cherubim  et  scraphim ,  et  omnem  militiam 
coeli  peitransiiti  cl  sic  ad  dulcissinium  suum  per- 


OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA'.  516 

venit.  Tunc  perfccte  invenit ,  queni  modo  diligit 
perfcctc  anima  ejus.  Invenit  et  tenuit.  Tenut,  ni- 
quil ,  r//um ,  nec  dimittam,  Tenuit  et  tenet ,  et  nun- 
quam  diniittet.  Tenet  illum  amplextbus  perfeclae 
charitatis,  nec  unquain  poierit  eum  amiltere;  quia 
nuiiquam  poterit  minus  amare.  Erigainus  ergo, 
fratres ,  corda  nostra  ad  hanc  dominam  nostram , 
advocatam  nostram.  Consideremus  quantam  spem 
|)o$sumus  in  illam  habere.  Sicut  enim  illa  est  ex- 
cellentior  omni  creatura ;  sic  misericordior  et  beni- 
gnior.  Secure  er^o  illam  oremus ,  qu»  nobis  suc- 
currerc  potest  per  excelicntiam  ,  et  vult  per  miseri- 
cordiam ;  quateniis  ipsa  lilium  suum  interpellet  pra 
nobis,  ut  sicut  de  illa  pro  nobis  dignatus  est  nasci^ 
per  illam  dignetur  irostri  misereri ,  qui  cuni  Patre 
et  Spiritu  sanclo  vivit  et  regnat  per  omnia  ssecula 
saeculorum.  Amen.' 

SERMO  XIX. 

1!<    NATIVITATC  B.  UARJiC. 

Transite  €d  me,  omnes^  qui  concupisciti^  me^  et  a-. 
generationibns  meis  adimpiemini  :  spiritus  enim, 
meus  super  mel  dulcis^  et  hcereditas  mea  super  wxl  -. 
et  favum  :  memoria  mea  in  generadones  sceculemm 
(Eccli.  xxiv).  Ista  verba  quae  modo  diximus  sunt 
scripta  in  quodain  libro  ex  persona  Sapientiae.  Yo'^ 
cat  enim  nos  Sapientia,  et  dicit :  Transite  ad  mc 
Scitis  autem,  fratrcs,  quia  Domiuus  nosier  Jesus. 
Christus  est  Dei  virtus,  et  Dei  sapieutia.  Ergo  ista 
verbasuntChiisti,  qui  vocat  nos  ad  se,  et  dicit  : 
Trausite  ad  tr^.  Videle,  fratres.  Ipse  stat  quasi  in, 
quodam  excclso  monte,  ct  vidct  nos  in  valle  posi- 
tos,  et  dicit  :  Transite.  Aut  murus  est  inter  nos  et 
ipsum,  aul  mare,  aut  aliquid  talc,  quod  debemus 
tlansire,  ut  ad  eum  venianius.  Et  ego  puto,  quia 
utrumqiie  est  inier  nos  ct  ipsum,  scilicct  et  mare,et 
munis;  adhuc  eliam  nubes.  Sic  enim  ait  quidam 
sanclus  ad  Dominum  :  Opposuisti  ntibem,  ne  trans^ 
iret  oratio(Thren.  iii).  Ista  omnia  opoitet  nostians- 
ire,  si  volumus  venirc  ad  Jessuni ;  id  est  muium, 
man?,  ct  nubem.  Del>cmus  aulem  sciio  diffDrcntias 
rerum,  ct  poslca  modum  transeuiuli.  Nam  mare 
non  possumus  transire,  nisi  pcr  lignum  ;  murum, 
iiisi  pcr  fcrruin  ;  nul)em,  nisi  per  luinen. 

Noveriinus  ergo,  fralres,  quod  marc  hoc,  quoJ 
estinter  noset  Deum,  prxsens  saeculum  csl,deqtio 
i^it;it  Psalmista  :  Uoc  mare  magnutn  et  spatio^um 
manibus  (Psal.  ciii).  Nisi  islud  inare  transierimus, 
nullo  modo  poterimus  venire  ad  illum,  qui  ait  : 
Transite  ad  me  otnnes.  Alii  merguiilur  iit  hoc  mari, 
alii  transcunt.  llli  dcmer^iinlur,  qui  sine  navi  sunt 
in  hoc  niari,  vcl  qui  de  navi  exeuiit,  vel  qni  aliqua 
tempestate  expelluntur.  Navis  ista,  sine  qua  nullus 
potest  transire  hoc  sseculum,  est  professio  crucis 
Chrisli.  Sine  lioc  ligno  nullus  potest  transire  mare. 
Sed  alii  meliorcm  et  foriiorem  habeitt  navim,  quam 
alii.  Quasi  navis  est  conjugium  quod  fit  in  flde  Jesu 
Cbristi.  Sed  debilis  est  ista  navis,  et  ruiuosa,  et  rc- 
cipit  multum  de  aqua  maris  in  seulina  saa»  et  nisi 
jHgiter  exhauriatur  ,   cito  mergitMr.   Suat  eniin 


f 


517 


SERlfONES.  -  SERMO  XIX.  IN  iNATlVITATE  B.  MARliE. 


318 


multa  oecupationes  s«culi  in  ista  proiessione  ;  el  A  qui  dicil :  Tramtle  ad  me.  Sed  adbuc  impedil  nu- 

.  .  .-_ 2         i.t^  hes.  Nuhcs  esl  iguoranlia.  qua  saepe  caecamur,  ut 

in  muliis  ucsciamus,  quid  agere  debt>amus'.  Ad  illam 
lucernam  habeamus  oculos  noslros,  de  qua  dicit 
Propheta  :  Lucerna  pedibus  meis  verbum  luatm,  et  /tc- 
men  semiiis  meis  (Psal,  cxviii).  Verbuni  Dci  sancU 
Scriptura,  ipsa  est  lumen,  et  lucerna,  ad  quam  de- 
bcmus  sine  intcrmissio;ie  aspicere,  ne  nos  impediat 
nubes  ignorantiae,  ut  videliccl  ista  exercilia,  qu« 
agcnda  suol,  nonnisi  secundum  regulam  S.  Sciiplu- 
r£,  et  eorum  doclrinam,  qui  nobis  verbum  Dei 
niinislranl,  aganius.  Ergo  fiatres,  quia  in  navi  estis, 
per  quam  potesiis  transire  hoc  mare  niagnum  et 
spatiosum ,  saeculum  scilicet ,  qnia  inslrumenta 
optima  habeiis  et  acutissima,  quibus  potcstis  mu- 


iacurmnt  saDpissirae,  etsi  non  daninabitia,  certe 
oiulta  alia  peccala  :  quse  nisi  p.T  clccmosynas  et 
magna  opera  misericordiie  hauriantur,  mergunt 
istaoi  navim,  ut  non  possit  venire  ad-  portum.  Quae 
tamen  in  ista  vita  est  professio  crucis  Christi,  na- 
Tis  est ;  et  polest  homo  per  istam  navim  trausire  ad 
Christudi.  Quicuni{ue  autem  post  professionem  coii- 
jugil  cadlt  in  adulieriuir.,  vei  cxtera  damnabilia, 
exivit  bomo  ille  de  navi,  et  id(  o  mergitur,  et  non 
potcrit  transire  hoc  mare,  nisi  forte  iterum  redeat 
ad  aavem  suam  per  poenitentiam.  Est  alia  navis, 
scilicet  abrenuntiatio  hujus  mundi.  Qui  enim  reli- 
quit  6aeGu\um,et  tradidit  se  alicui  sanctae  congre- 
galioni,  utsit  subregula  et  polestate  alterius,  iste 


intravit  navim,  ut  transeat   saeculum.  Quicunqiie  '^  rum  illum  dissiparc,  qui  separat  inter  vos  ct  Deum; 


autem  poslea  quam  inlraverit  aliquam  congregatio- 
ueni»  iterum  exivit  et  rediit  ad  saeculum  ;  iste  ex- 
ivit  de  navi  et  demergetur  in  mare,  nisi  iterum  ad 
naviiD  redeat.  Tempestas/qu;e  excutit  hominem  de 
ista  navi,  tentatio  est.  Ideo  vos  moneo,^  fratres  cha- 
rissimi,  qui  elegistls  vobis  hunc  ordinem,  quasi 
fcrtissiroam  et  oplimam  navim,  quatenus  vos  in  ea 
leneatis ;  neque  per  aliquaoi  aJulalioucm  vel  vim 
patiamini  vos  ab  hac  navi  educi.  Adversarius  enim 
vester  diabolus  circuit  navim  istatn,  ct  aliquando 
adulatur,  ut  vos  educat,  aliquando  detcrrct.  Adula- 
tnr,  quando  proponit  vobis  delicias  saecnli, 'gloriaai 
inundi ;  quando  promiltit  vobis  longam  vitam,  et 
osteiidit  vobis  maguiludinem  misericordiae  Dei,  et 
caetera  talia.  Terrct,  quando  proponit  vobis  aspcri- 
tatem  hujus  ordinis,  quodammoJo  loquens  in  ani-. 
nio  vestro,  diceiis  :  Quomodo  poieris  semper  ista 
)Kiti?  Et  tu  habes  dlu  vivere,  et  sempcr  iu  isla  iiii- 
scria  cssc,  semper  luctari  coiitra  carncm  tuam,  con- 
tra  c«  gitationcs  tuas,  nunquam  csse  sine  limorc.  Et 
post  trigiata  annos  p^s  unum  pcccatum  poles  oni- 
iies  istos  labores  perdcre.  lla:c  sunt  ej:is  ligmcnta 
et  mendacia.  Non  illa  audiamus.  Teneamu^  nos  in 
ista  navi,  adhaereamus  cruci  Jesu,  ut  veiiiamus  ad 
iliuin,  qui  vocat  nos  et  dicit  :  Transite  ad  me. 

Est  adhuc  murus  inlcr  nos  ct  Dcum.  Islc  esl  mu- 
ruSy  quem  coustruximus  de  diversis  vitiis  et  pccia- 
tis,  et  mul  is  lapidibus,  de  quibus    ait  propheia 


quia  lucernam  habetis  ,  per  quam  potestis  nu- 
bem  ignorantiae  penetrare ;  nolile  stai^e,  scd  irans- 
ite  ad  illum,  qui  vocat  vos,  et  dicit  :  Transite 
ad  me, 

Sed  quis  noc  dicit?  qui  sunt  quos  vocat?  Au:litc  : 
Transile  ad  me  omnes,  qui  concupisciiis  me,  Plane 
illi  soii  possunt  Iransire  ad  illiim,  qui  concupiscunt 
illum.  Non  ergo  illi  qui  concupiscunt  aurum,  vel 
argentum,  vcl  divilias  inundi  hujus,  yel  bonorcs, 
possunt  iransire  ad  Christum.  Ideo,  fratres,  concu- 
piscilc  Christura,  et  sic  transile  ad  Chiistam.  Sed 
quid  cst,  transire  ad  Christum  ?  Tres  sunt  tran.sil.!S 
ad  Chrislum  ;  uous  in  isla  vita,  alius  post  mo  l  -o', 
tertius  in  dicjudlcii  post  resurrectionem.  In  ista  viia 
debemus  trunsire  ad  Christum,  id  est  ad  illum  iiui^ 
tanduin.  Post  istam  vitam  ad  requiesceiiduin  cum 
illo.  In  dic  judicii  ad  regnandum  cum  illo.  Islaio 
voccm  audivit  beatissima  Maria,  audivit,  et  secuta 
cst.  lila  transivit  perfecte  hoc  mare,  de  quo  loeuli 
suinus,  hunc  murum,  hanc  nubcm.  Ideo  perfecte 
vcnii  ad  ipsam  Sapicntiam,  quui  clainat,  et  dicit ; 
Transile  ad  me  omnes  qui  concupiscitis  me.  Ideo 
spccialiter  ista  verba  in  ejus  solemnitate  leguntur. 
Hia  concupivit  Chrislum,  ideo  transivit  ad  Christum. 
Perfecte  concupivii,  qiisc  ab  ipsa  infantia  ob  ejus 
amorein  niunduin  conlenipsit,  dcsideria  carnis  am- 
putavit,  omnem  gioriam  inundi  pro  nihilo  dnxit. 
Nec  mircmiiii  qtiod  dixi,  quia  ab  infantia  concupi- 


Peccatavestra  scparant  inter  vos  et  Deum(Isai.  lix).  J)  vil  Chrislum,  cum  Christus  nondum  fuerit   nalus. 


Istum  murum  non  possumus  dissipare  et  deslruere, 
n:si  per  ferrum,  ct  hou  acutum.  Fcrrum  istud  poe- 
niteiitia  est.  E  go  qui  vull  ut  dissipcutur  peccala 
sua,  quae  sine  dubio  sunt  quasi  nuirus  iiiler  iios  ct 
Dcum,  neccsse  habet  ut  se  operibus  poenitentiae 
tradat.  Pcr  ferrum  abstincnliae  dcslruat  libidinem, 
pcr  ferrum  paupertatis  dcstruat  avaritiam,  per  fer- 
rum  silentii  destruat  coatcntioncs,  pcr  contempluin 
Loiioris  ct  dignitatis,  quasi  per  acuiissimuin  fer- 
rum,  destruat  invidiam,  pcr  moruficationem  pro- 
priae  voluntalis  desiruat  lasciviam  mentis;  ct  per 
singiila  excrcitia,  quae  sunt  quasiacutissimaiustru- 
iiienla,  siiigula  vilia  quasi  durissimos  lapides  con- 
tcrat  ct  comminuaty  ct  ad  illum  constantcr  transcat, 


quando  dc  .Moyse  dicit  Apostolus  :  Majores  divilias 
arbitrans  thesauris  ^gtjptiorum^  improperium  Cliri- 
sti  {Hebr.  xi).  Multum  aiite  nativitatem  Christi  fuit 
Moyses,  et  tamcn  intuiiu  passionum  Christi  elegit 
passioiics  sustinerc,  quam  in  .4£gypto  regnare.  Ita 
beatissima  Maria,  quia  sciebat,  quod  nascilurus 
erai  Christus,  coepit  imitari  conversalionem  ejus; 
quamvis  non  adhuc  vidcretur  in  terra  convcrsalio 
ejus;  sicut  Moysesjam  iinitabalur  passionem  ejus, 
quamvis  non  essct  facta  passio  sun,  sicut  fecit 
beata  Maria,  quac  ila  pcrfecte  transivit  ad  Christuni 
corde,  ut  eliam  ad  illam  transiret,  cl  mancrct  in  illa 
etiam  corpore.  IIoc  significabat,  quod  Maria  quae 
soror  Aaron   vocalaiur,   praeccdebat  lilios  Israclf 


m  B.  AELREDI  ABBATlS  RIEYALL. 

quando  transierunt  mare  Rubrum,  cl  pra^cedebat  A 
cum  tympano  (Exod»  xv).  Quia  sine  dubio  bealissi- 
ina  Maria,  vera  scilicet  Maria,  cujus  (ypum  illa  Ma- 
rla  lencbat,  prxcedit  omnes  qui  t^ansierunt  boc 
mare,  U  est  praesens  saeculum.  Pra^cPdit  dignilato, 
prxcedit  sanclit&te,  pr^cedit  purilalc,  pra?ccdil 
etiam  carnis  morlincatione,  id  cst  cum  tynipano. 
Sed  eiiam  in  hoc  praecessit,  quia  prima  omnium 
tranaivit  s  illa  enim  prima  fuit  de  omni  humano 
genere,  quae  malediclionem  primorum  parcMUum 
evasit.  Ideo  audirc  meruit  ab  aitgclo  :  Benedicla  in 
muHeribus  (Luc.  i),  id  cst  cum  omnes  mulicrcs  sub 
maledictione  sint,  lu  sola  intcr  eas  mirabileni  banc 
benediclionem  mcreris.  Ergo,  fratrcs  charissimi, 
imiiemur,  quantum  possumus,  beatissimam  domi- 
iiam  nostram  ;  concupiscamus  sapiciitiam,  transea- 
mus  ad  Sapientiam,  quae  clamat  ct  dicit :  Transite 
ad  me  omnes  qui  concupiscitis  me,  et  a  generationibus 
meis  adimplemini. 

Quae  sunt  generationes  sapientia:?  Potcst  diiplici- 
ter  intelligi,  vidclicct  generationes,  quibus  ipsa  ge- 
iicratur  in  nobis,  vel  generationes,  quas  ipsa  gene- 
rat  in  nobis.  Hodie  lectum  cst  in  Evangelio  :  Liber 
generadonis  Jesu  C/iristi  (Matth,  i).  Et  sicut  postca 
dicit  evangelista  :  Ab  Abraham  usque  ad  David  ge- 
nerationes  quatuordecim  (ibid,),  et  caetera,  usque  ad 
Cliristum.  Hae  sunt  ergo  generationes  Christi,  et  si 
Christi,  utique  sapientiae.  Sed  hae  sunt  generationes 
quibus  ipsa  Sapientia  generatur  in  nobis,  sed  se- 
cundum  corpus.  Forte  autem  secundum  bas  gene-  C 
rationes  spiritualiter  nobis  nascitur  adhuc  sapiea- 
tia.  Ergo,  si  possumusinteIIigere:£(a  geuerationi- 
bu$  meis  implemini,  id  est  ut  habeamus  in  nobis 
spiritualiler  Abraham,  Isaac  et  Jacob,  Judani  el 
caeteros  sanc:os  patres,  secundum  quos  narranliir 
generationes  sapicnliae,  id  cst  Chrisii ;  quia  sine 
dulio  de  istis  nascilur  sapienlia.  Si  ergo  volucris, 
ut  Christus  nascatur  in  le,  habe  et  iinplc  le  genera- 
lionibiis  sap:ejiti3B,  idestChristi.  Quoinodo?  Habe 
in  le  Abraham,  Isaac  ct  Jacob,  et  cjfclcros  lalos,  in 
quibus  dcscribnntur  gmerotioncs  Ch:isli;  Abra- 
ham  fuit  in  fide  prrfectus,  Isaac  fuit  filius  promis- 
sioiiis.  Jacob  facie  ad  faciem  Doiniiium  vidit.  Ha  • 
btte  ergo  in  vobis  pcrfectani  fidem,  et  halicbilis 
«piricualiter  Abraham.  Sperate  promissiones  futu-  ^ 
rorum,  conlemniiedeleciationes  pracsentium,  et  ha- 
bebitis  Isaac.  Feslinate,  quantum  polcsiis,  ad  Dei 
▼isionem,  et  habebitisJacob.  Item,si  fucritisSpiriiu 
fcrventes,  habebitis  Abrahain ;  si  spc  gaudcntes, 
lsaac;si  fueritis  in  Iribulatione  paticnles,  Jacob. 
Kam  Abraham  ita  spiritu  fervcbat,  ut  unicum  filium 
8uum  Deo  voluerit  immolare.  Isaac  interprctatur 
risus,  idco  significat  gaudium,  quod  dcbcmus  lia- 
bere  in  spe ;  Jacob  laboris  patiens  fuit,  sicut  ipsc 
dixit  ad  Laban  :  Die  nociuquc  wstu  urebar  et  gelu, 
et  sic  per  viginti  annos  servivi  tibi  (Gen.  xxxi).  Sic, 
81  omncs  patres  isti»s,  de  quibus  hoilie  loquilur 
Evangelium,  spiriiualiicr  habuerimus  in  nobis,  tuiic 
erit  boc,  quod  dicit  Sapientia  :  Et  a  generalionibus 


OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  510 

meis  impleminu  Quod  si  velis  hic  intelligere  illas 
generationes,  quas  ipsa  Sapienlia  gonerat  in  nobis, 
cogiia,  quia  sapientia  csl  mater  ct  docirix  omniuin 
virtulum.  Nam,  sicutde  illa  scriptum  est :  Sobrieia- 
tem  docet,  el  prudeniiam,  et  justiliam  et  virtutem 
(Sap.  viii).  H;c  sunl  primae  gcnerationes  sapicntiae  : 
quatuor  scilicet  principales  virlutes,  nuas  etiam 
gentiles  philosophi  potuerunt,  ralione  docente,  co- 
gnoscere,  scilicet  lcmperaniia,  quae  hic  appellatur 
sobrietas,  prudentia,  juslilia,  et  foriiludo,  quae  hic 
virtus  nominatur. 

Ex  his  gcnerationes  aliac  nascuntur,  et  ex  his  alhe 
quibus  omnibusSapienlia  nos  vult  impleri,  quaedi- 
cit  :  Et  a  generationibus  meis  implemini.  Per  lem- 
perantiam  casti  sumus ;  per  prudentiam  bona  eli^ 
gimus,  et  mala  respuimus;  per  justitiam  Deum  et 
proximum  diligimus ;  per  fortitudinem  in  omnibus 
his  pcrseveramus.  Transite  ergo  ad  sapientiam,  ct  a 
gcncralionibus  ejus  implemini.  Spiritusenim  meus^ 
iiiquil,  super  mel  dulcis,  et  hareditas  mea  super  me* 
et  favum.  Palalo  carnis  nihil  dulcius  saplt  quam 
mel,  palato  cordis  nihil  dulcius  quam  Spiritus  Dei. 
Sed  duo  quaedam  hic  posuit,  spiritum  suum,  et 
haereditatem  suam ;  videtur  majus  aliquid  tribuere 
haereditati  sux  quam  spiritui  suo  :  Spiritus  enim 
meus  super  mei  dulcis.  Sed  quid  dulcius  Spiritu 
Dei,  cum  ipse  Dei  Spiriius  sit  Deus  ?  Quid  excellen- 
tius,  quid  dulcius,  quid  deiectabilius  Dco  ?  Sed  de- 
bemus  hic  intelligere  Spiritum  sanctum,  secundum 
hoc,  quod  eurn  nunc  in  nobis  accipimus,  8icut  di- 
cit  Apostolus  :  Qui  autem  egicit  nos  in  hoc  ipsum 
Deus,  qui  dedit  nobis  pignus  spiritus  (II  Cor.  v).  Hae 
8unt  spirituales  visitationes  et  consolationcs,  qui- 
bus  intcrim  quasi  quodam  pignore  delectemur,  do- 
nec  ad  perfcctam  haercdilatem  perveniamus.  Quae 
haereditas  in  regno  coelonim  cst ;  et  convcnien-< 
ter  ista  spiritualis  dulcedo  qua  in  praesenti  re- 
ficimur ,  coniparatur  melli.  Apis  cujus  opus 
cst  mel ,  castissimum  aiiimal  est ;  non  enini 
apes  per  commistioncm  carnalein  gencrantur. 
Ideo  apis  .«ignificat  caslam  ct  sobriam  mcntem; 
qiralem  sapieiilia  lilKiiter  inhabitat.  Haec  igilur 
casla  aniiiia  qtiasi  apis  volal  per  agrum  Scri- 
pturarum  sedula  medilalione.  Ibi  cx  diclis  ctcxem  • 
plis  sanclorum  quosdam  spirilualcs  flores  colligii  : 
ex  quibus  fit  in  corde  cjus  mira  dcleclatio,  et  ma- 
gna  siipcrnai  suaviiatis  dulcedo;  et  ila  cxperitur, 
quia  Spirilus  Doinini  supcr  mol  dulcis  sit :  Et  hasre- 
ditas  mea,  inquil,  super  mtl  et  favum.  Apla  compa- 
raiio.  Nonne  casulae  iilx,  quas  solclis  videre  in 
favo,  ostendunt  \obis  quamdani  Hmilitudinem  hae- 
reditatis  illius,  dc  qua  Dominus  dicit :  Multo!  maii- 
siones  in  domo  Patris  mei  sunt?  (Joan.  xiv.)  IJeo 
addidii  n\v\  runi  favo,  qiiia  in  illis  xtcrnis  mansio- 
liihus  scmpiterna'ct  incfTiibilis  dulcedo  est.  Videte, 
etsi  laboriosus  vidcaliir  transiliis  usquc  ad  sapieii  • 
tiam ,  magnus  cst  taincn  fruclus  :  non  debel  vos 
magis  labor  tcrrcre  quam  fruclus  mulcerc.  Labor 
omnino  est  magnus  transirc  fluctus  et  tempcstatoi 


51!  SERMOiNES.  —  SEilMO  \X.  iN  .NATIVITATE  B.  MARIiB.  3»- 

hujus  sxcdll ,  calcare  omncs  dciicias  ci  voluplales,  A  SERMO  XX. 

IN    EAnEM    SOLEMMTATE    II. 

Miral)iiis  csl  miscricordia    Domini    uosiri   Jcsu 


couteuincre  requicm  ct  quielem  carnis.  Sed  hic  est 
transilus,  quo  |>ervenitur  ad  sapientiam  hujus  spi- 
ritus  supcr  mel  dulcis,  et  hjcreditas  super  mcl  ct 
favum. 

Yidctur  essc  leve  el  dulcc,  amare  honorcs  mundi, 
sequi  propriam  voluntaicm,  in  voluptatibus  ct  de- 
liciis  vilam  duccre;  scd  fructus  amarus  est.  Intcr 
hos  fruclus  discernit  Apostolus',  ila  diccns  :  Sii- 
pendium  enim  peccali  mors ;  gratia  autem  Dei  vita 
atema  (Ronu  vi).  Amarus  fructus  inors  a:lerna, 
tlulcis  fructus  vila  xtcina.  llluc  ducit  peccatum, 
huc  lion  noslra  mcrila,  scd  Dci  gralia.  Quarc?  Quia 
totum  quod  Iranslmus  ad  sapientiam,  Dei  gralix 
ascribere  dcbemus,  qua^  prxsial  nobis  virtutcm,  ut 


Christi.  Ipse  est  judex  noster,  et  scil,  quia  nnseri 
sumus,  ct  non  possunius  in  judicio  ojus  per  uos 
boMam  causam  habcrD.  Misericors  csl,  cl  vuU  no- 
slri  misereri,  scd  non  potest  nisi  juste  judicare.Quo- 
modo  ergo  providil  nobis  ?  Docet  nos  bcnc  vivcre, 
ct  nos  coiitra  male  vivimus.  Per  baplismum  nobis^ 
primum  omnia  pcccala  donavii,  ct  nos  poslea  lapsi 
sumus.  Saipe  promisimus  cmendalioncm,  ct  laimn 
scmper  peccamus.  Dal  iiobis  locuin  poeiiiteiiliic,  et 
nos  ncgligimus.  El  lamen  supcr  hac  omiiia  parcil, 
ctquia  iioi  indigiii  sumus,  nec  lales,quos  dcbeal 
exaudire  :  proponit  iiobis  amicos  suos,  ut  eos  ro- 


traiisire  possimus.   Memoria    mea   in  generationet  ^  gcmus,  ct  per  eos  ad  cum  accedamus  cl 


teeculorum,  Si  haberes  memoriam  de  auro  et  ar- 
geuto,  et  divitiis,  usituequo  poiest  extendi  isla  me- 
nioria?  Si  multum,  centnm  annis.  Quis  enim  am- 
plius  vivit  his  temporibus?  Si  cogitas  de  Christo, 
si  cogilas  dc  sapiciilia,Tsta  memoria  {)oiesi  extendi 
in  geneiationes  saeculorum,  id  cst  in  aeternum. 
Semper  eiiim  crit  sapicntia,  ct  semper  poleris  esse 
cum  sapicntia;  quia,  sicul  scripluin  est,  immoita- 
Fis  est  sapientia  (Sap,  iv).  Quandiu  aliquis  vi\il, 
ywUiSi  forte  dives  esse ,  ideo  tandiu  potest  durare 
niemoria  diviliarum;  si  quis  autem  ponit  mcms- 
riam  suam  in  libidine  ct  vidiiptatibus  carnis,  quam 
cilofiniunt,  quam  parvo  temporc  duranl!  In  uno 


ci  rcconci- 

liemur.  Vos  scilis  quia  hoc  solenl  facoic  hoiniiies 
hujus  saiculi.  Quamlo  tlomijius  iraius;  est  illis,  qua;- 
runt  familiares  ejus  aliquando,  S3Dpe  cliam  sponsam 
cjus  :  ut  si  forte  iioii  sunl  culpabilcs,  libcnlius  au- 
diat  dominus  causam  illorum,  quando  ab  iilo  vel 
illa  diciiur,  quam  dominus  valdc  diligit;  et  si  cul- 
pabilcs  sunl,  pcr  illorum  preccm  igiioscat  cis.  Iii- 
vcnimus  dc  quodam  sancto  rcge,  qui  laptabatur 
qtiando  aliquis  rogabal  pro  illo,  qiiem  necesse  habe- 
bat  secundum  le^es  punire,  ut  possct  haberc  jusiam 
causam  ignosceiidi.  llle  sine  dubio  imitabalur  Do- 
minum  noslrum,  qui,  ut  possit  ctiam  juste  iguoseere 
nolis,  vult  ut  sui  familiares  orcnt  pro  nobis.  Cou  • 


moDiento  transit  lota  illa  delectatio.  Quid   in  de- ..  siderct  modo  unusquisque  scipsum;  v.dcat  qualis 


liciis  yentris,  nonne  quando  saturatus  est  dives 
decem  ferculis  aut  duodecim,  omnis  deleclalio 
pretiosorum  ciborum  abscedii?  Tamen,  ut  brc^itcr 
dicamus,  nulla  memoria  temporalium  potest  cx- 
tcndi,  nisi  quandiii  homo  vivit;  quia  nullus  potcst 
cogitare  se  amplius  habiturum  ista  lemporar.a,  nisi 
quandiu  vivit  in  ista  vita.  Sed,  si  cogitat  de  regno 
coclorum,  de  gloria  angelorum,  de  bcalitudine, 
qu»  est  in  visioiic  Dci,  in  incorruptione  ct  immor- 
lalitate ;  ista  memoria  potcst  exlendi  iii  geiieralio- 
nes  saeculorum,  id  est  in  aeternum ;  quia  ista  ma- 
ncbunt  in  a^tcrnum.  Idco  ait  :  Mcmoria  mea  in  ge- 
uerationes  swculorum, 
Ergo,  fratrcs,  ut  ali.^uandt.    scrmoncm  nosirum 


est  causa  sua  antc  Dominum.  Quomodo  viximus 
ante  conspeclum  ejus?  Certc  nos  homines  sumus, 
ille  Deus ;  nos  servi,  illc  Doininus ;  iios  crealura*, 
ille  Crcator.  Non  Dcum  noslrum  coluimus,  sicut 
debuimus ;  noii  obirdivimus  Domiiio  noslro,  sicut 
debuimus;  non  dileximus  Creatorcm  nostrum,  sic.it 
dcbuimus.  Ideo,  fiaircs,  si  benc  considcrcmus  nos- 
roctipsos,  non  potciimus  ci  respondcre  ununi  pro 
mille,  sicut  dicit  Scriplura  [Job  ix).  Quid  ergo  fa- 
ciemus?  Nihil  possumus  celare  ei.  Nain,  sicut  dicit 
Aposiolus  :  Onwia  nuda  et  aperta  suni  oculis  ejus 
{liebr,  iv).  Olfcramus  illi  prcces  nostias.  Dicamus 
illi  :  Non  intres  in  judicium  cum  scrvis  tuis  {Psul, 
cxLii).  Parum  est,  tamen,   iiostras  prcces  Uuilum 


riiiiamus,   transcamus  ista   terreiia  ci  caduca,   ut  D  ofTerrc.    Qtixramus   illius  auxiHum,   ctijus  preces 
pcneniamus  ad  sapieiiliam    el  adinipleamur   ge-      "u*io  niodo  vlHi  conlemncrc. 


neralionibus  illius,.  id  est  illis  virlulibus,  qui- 
bus  ipsa  generctur  in  nobis.  Expcriamur,  quan- 
tum  possumus,  quia  spirilus  cjus  duicis  cst,  et 
haercditas  ejus  super  iiicl  et  favum.  Aurcramus, 
quantum  possumus,  memoriam  nostram  de  ipso 
Diundo,  et  cor  nostrum  ad  aeterna  transfcramus,  ut 
iiitercedenle  pro  nobis  boalissima  domina  nustra 
sancta  Maria,  ciijus  Iiodie  festa  cclcbramus,  quaii- 
doquc  ad  ea,  quae  aetcrna  sunt,  pervenlrc  valeamus, 
praestante  Domino  nosiro  Jesu  Chrislo,  qui  cum 
Patre  et  Spiritu  sanclo  vivit  ct  regnat  Deus  per 
omuia  saecula  saeculorum.  Amen. 


Accedamus  proinde  ad  sponsam  cjus,  accedamus 
ad  matrem  ejus,  acccdamus  ad  optimam  ancillam 
ejus.  Tulum  hoc  cst  beala  Maria.  Ideo  cum  jucun- 
ditaie  Nativitatem  bcatse  Maria;  celebremus ;  ut 
ipsa  pro  nobis  iiilercedat  ad  Dominum  nostrum. 
Si  aliquid  boni  fccimus  pcr  gratiam  Dei ;  si  ipsa 
iliud  lilio  suo  pruescnlaverit,  non  spernel.  Dc  ma!o 
quod  fecimus  siiie  dubio  voniam  inipetrabit.  Iloc 
esl  ergo  nobis  iiecessarium,  ul  ila  nos  habeaiiiu^ 
coram  ilUi,  ut  ipsa  velit  suscipcre  causain  nostraui. 
Scd  quid  ci  faciemtis?  Qualia  ei  munera  ofTcremud? 
Utinam  sallcin  pobscmus  reddere  ci,  quod  debomus 
illi  cx  dcbito  !  Nos  ilii  debcmus  honorcm,  nos  iiii 


523  B,  AE!LRED1  ABBATIS  RIEYALL. 

debemus  servilium,  iios  ilU  del)emus  amorem,  nos  A 
iili  debcmug  laudem.  Nos  illi  dcbemus  bonorem, 
quia  est  maier  Dumini  noslri.  Qui  enim  non  ho- 
norat  malrem,  sinc  dubio  inhbnoral  (ilium.  Uerum 
Soriptuia  dicil  :  Honora  patrem  luum ,  el  matrem 
[Ejcod,  xx).  Quid  ergo  diccmus ,  fratrcs?  Nonne 
ipsa  est  maier  noslra?  Cerle,  fraires,  ipsa  est  vere 
mater  nostra.  Per  iilam  enim  nati  sumiis,  per  illnm 
i;ulrimur,  crescimus  per  illam.  Per  illam  naii  sii- 

'  miis ,  non  mundo,  sed  Deo;  per  iilam  nulriniur, 
non  lacle  carnis;  sed  illo ,  de  quo  dicit  Apostolus  : 
Lac  vobis  polutn  dedi  ^  non  escam  (/  Cor,  ni).  Pcr 
illam  crescimus;  non  magnilucliiie  corpor.s,  sed 
in  virlute  animx.  Modo  videamus  qualis  sit  isla 
nativitas;  quale  sit  illud  lac,  quale  sit  istud  cre- 
scere. 

Fuimus  omnes,  sicut  credilis  et  scilis ,  in  morte, 
in  vetustaie,  iu  lenebris,  in  miseria.  In  morie,  qiiia 
Dominum  perdideramus ;  in  vetustate,  qnia  in  cor- 
ruptione  eramus;  iii  tcncbris,  quia  Inmen  sapiei.tix 
amiseramus,  et  ila  omnino  peiieranius.  Scd  per 
beatam  Mariam  mulio  melius  quam  per  Evain  nali 
snmus,  per  hoc  quod  (Mirislus  de  ea  natus  fuil. 
Pro  Vetustate  recuperavimus  novilalem,  pro  corr«- 
ptione  incorruplioncm ,  pro  lencbris  lumen.  Ipsa 
est  mater  nostra,  maler  viuc  noslrae,  mater  incor- 
ruptionis  nostra;,  mater  lucis  nostriC.  Dicit  Aposlo- 
tus  de  Domino  nostro  :  Qui  faclus  est  nobis  a  Deo 
sapienliaf  et  justitia,  et  sanclificatio^  el  redemptio 
H  Cor,  i).  Ipt:a  igitur,  quae  esl  mater  Christi,  mater  q 
e»t  sapientix  noslrae,  mater  justitiae  nostr^,  maler 
«anclillcationis  nostrae,  mater  redemptionis  nostr.-e. 

'  Ideo  nobis  magis  mater  quam  mater  carnis  nostrae. 
Ex  ipsa  ergo  est  melior  noslra  nativilas;  quia  el 
ipsa  est  noslra  nativilas;  noslra  sanclilas,  nostra 
sapienlia,  nostra  justitia,  nostra  sanctillcalio,  no- 
stia  redemptlo.  Idco  cum  jucunditate  ejus  celebrc- 
mus  Nativilatem ,  de  qua  babemus  tam  bonain  lia- 
livitatem.  Nunc  quale  lac  de  illa  sumpsimus,  videa- 
mus.  Verbum  Dei ,  Filius  Dei,  sapientia  Dci,  panis 
est,  el  solidus  cibus  est.  Et  ideo  de  illo  soli  illi  qni 
fortes  erant,  id  cst  angeli,  manducabanl.  Nos,  qui 
parvi  eramus ,  non  p otuimus  cibum  istum  gusiare, 
quia  solidus  erat ;  nos,qui  in  terra  eramiis,  non 
potuimus  ad  isiuin  pancm  asccndcre,  quia  in  coelo  ^ 
crat.  Quid  ergo  fuctiiin  est?  Vcnit  iste  panis  iu  uie- 
rum  B.  Virginis,  et  ibi  faclus  est  lac ,  cl  tale  lac, 
quale  nos  siigere  possumus.  Considera  modo  Dei 
Filium  ifi  gremio  Virginis,  inler  brachia  Virginis, 
ad  ubera  Virginis ,  hoc  totum  lac  est,  hbc  suge. 
'  Istud  esl  lac,  qiiod  nobis  bona  mater  noslra  mini* 
stravit.  Jam  nunc  coi^sidera  ejus  castilalem,  ejuS 
chariiatem,  ejus  humilitalem ;  et  exemplo  ejus 
cresce  in  purilale,  cresce  in  charitate ,  crcsce  in 
humililatc;  et  ila  se(iuere  matrem  tuam.  Ecce 
queinadmodum  maler  noslra  esl;  ideo  dcbemusilli 
honorem.  Hoc  enim  prjecepit  Dominus,  sicut  dixi- 
mus  :  Jlonora  palrem  tuum ,  et  matrem  ttutm,  De- 
benius  etiaro  illi  serviiium,  quia  domina  nostra  est. 


OPP.  PARS  1.  —  ASCETICA.       .  5ii 

Sponsa  cnim  Domini  nosln,  domina  nostra  est; 
sponsa  regis  nostri,  regina  nostra ;  ideo  serviamus 
iiii.  Aposlolus  enim  praecipit  :  Servi,  subditi  estote 
omni  timore  dominis  (I  Petr,  ii).  El,  si  ille  contra 
praeceptum  Doinini  facit,  qiii  non  servit  istis  do- 
minis  carnaHbus,  sine  dubio  reprehensibiles  sunt, 
qui  spiriluali  hulc  domin.ne  non  serviunt.  Sed  qao- 
modo  debemus  scrvire  ilii  ? 

Fratres,  nullum  servitium  placet  illi  lantum, 
quantnm  hoc,  ut  nos  omnj  amore  et  afrectu  humi- 
licmus  lilio  suo;  quia  omnis  laus,  omne  servitium, 
quod  exhiLcmus  filio  suo,  hoc  totum  lenetpro  suo. 
Nemo  dicat  :  Quamvis  f.iciam  hoc  aut  illud  cont  a 
Dotninum,  noii  curo  muilum;  serviam  sancta;  Bfa- 
riae,  et  sccut  us  ero.  Non  ila  est.  Siatim  ubi  horao 
ofTendil  filium,  i!)i  siite  dubio  offendit  et  matrcm. 
Scd  quaiido  volumits  concordare  Domino  nostro 
post  pcccata  noslra,  tuncneccssarium  est  ut  eam 
rcqniramus,  et  ci  nostram  causani  committamus. 
Itcm  debemus  ei  amorem.  Caro  enim  et  soror  no- 
slra  est.  Non  vidcatur  vobis  praisumpluosum  quoi! 
dico.  Ipse  Filius  Dci,  qiiia  filius  hominis  est,  fraler 
nostcr  est ;  attamen  ipse  de  sola  matre  homo ;  isla 
et  de  palre,  el  de  matre.  Videt»i  modo  quanlum 
possumus  pncsumcre  de  ilia,  quia  soror  nostra  ost. 
Amemus  illam,  quia  ipsa  utique  amat  nos.  Islam 
utique  sororcm  delemus  amare ;  cujus  sanctilas, 
cujus  bcnignitas,  ciijus  purilas  non  solum  sibi, 
scd  nobis  omnilnis  profuit.  Iterum  debemus  illi 
laudem.  Dicit  enim  Scriptura  :  Laudale  Dominum 
in  sanctis  ejus  {Psal,  cl).  Si  DominUs  noster  lau- 
dandus  est  in  illis  sanctis,  per  quns  ille  facil  vir- 
tutes  et  miiacula,  quanlum  laudandus  est  in  ista, 
in  qua  fecH  seipsum^  qui  super  oiniiia  mirabilia  est 
mirabilis !  Si  illi  sunt  laudandi,  qui  proponunt  ser- 
vare  castitatem  :  quomodo  est  ilia  laudanda ,  quae 
sine  exemplo  elcgit  scrvare  virginilatem ,  et  tamen 
cum  virginiiate  obtinuit  fecunditateni !  Si  illi  lau- 
dandi ,  per  quos  Deus  suscitat  mortuos,  quomodo 
est  illa  laudanda,  per  cujus  sanctitatem  totum 
mundum  de  morte  perpetua  suscitavit!  Ideo,  fra- 
tres,  laudentus  illam,  et  cum  jucunditate  Nativita- 
tem  ejus  celebremus,  ut  ipsa  pro  nobis  intercedat 
ad  Dominum  Deum  nostrum.  Sed,si  voce  laudamus, 
moribus  non  vituperemus.  Idcirco  non  ficte,  sed 
vcre  laudemus.  Falso  ille  laudat,  qui  quod  laudat, 
quantum  potest,  non  vult  imitari.  Ille  vere  landat 
humilltalem  sanctne  Mariae  qui,  qnantum  potest, 
studet  esse  humilis.  Ille  vere  laudai  ejuS  castila- 
lem,  qui  exsecratur  et  despicit  omnem  immundi- 
tiam  et  libidinem.  Ille  vero  laudat  ejiis  charitatem, 
qui  tota  intentione  et  studio  tendit  ad  hoc,  uC  possit 
Dcum  et  proximum  perfecte  diligere. 

Ideo,  fratres,  si  volumus  illam  digne  laodare,  ma- 
xime  hxc  tria  studia  debemus  habere,  bouas  cogt- 
taiiones,  sancios  sermones,  et  rcrta  opera.  Qui 
enim  ista  habet,  quaiitum  polest,  et  ad  hoc  teodit 
ut  possit  isla  perfecte  habere,  ille  iroitatur  sanctam 
Mariaro.  Isla  euiro  tria  commendat  in  illd  Spirifjs 


S»  SERMONES.  —  SERMO  XXI.  IN  NATIVITATE  B.  NARLC  Z» 

sanclus,  qui  ait  per  Salomoncm  :  Favu$  disiillam  A  quorum  opcra  vidcntur  bominibus  cssc  sancla;  sed 


labia  tua,  Mel  el  lac  sub  lingua  tua,  Et  odor  vesti- 
mentorum  tuorum  sicut  odor  ihuris  {Cant.  iv).  Per 
■kbia  del)emus  accipcrc  vcrbd,  quia  per  labia  loqui- 
nior.  Favus  esl  cera,  quse  kabet  in  se  mel.  Favus 
distillans,  qu;)e  habct  tantam  abundantiam  niellis 
iTitrinsccus ,  ift  etiam  iucipial  foris  flucre.  Ideo 
bene  verba  beatae  Mariae  possunt  comparari  favo 
currcnti,  quia  omnia  verba  ejus  dulcia  erant ;  plena, 
non  carnaii  dulccdine,  sed  spirituali.  Scd  mulli  sunt, 
qui  habent  mcl  in  orc,  non  tamcn  favuin  distil* 
4antem,  quia  muUi  habent  dulcin  verba,  sed  non 
veniunt  cx  abundanlia  inierioris  dulcedinis.  Isti 
secundum  aliquid  similcs  sunt  api,  quae  habet  duU 
cedinein  et  punctionem.  Ex  una  parte  mel  habent, 


non  babent  odorem  thuris,  quoniam  in  Dei  sQCriA- 
cio  eorum  opcra  non  ponunlur.  Ideo,  fralres  chah 
rlssimi,  imitemur  bcaiissimam  Mariam,  quantitai 
possumus.  Sint  in  nobis  sancla  mrdilatio,  ct  pfa 
erga  invicem  compassio,  quasi  mcl  el  lac.  Sint  la- 
bia  nostra  quasi  favus  distillans,  ut  omnia  yciImi 
nostra  cx  dulcedine  charitatis  procedanl.  Si  corri» 
pimus,  fiat  cum  charilale  ;  si  ab  illo  coriipiniur/ 
audiamus  hoc  cum  chariiate,  ut  secundiim  Aposloi- 
lum,  omnia  v.ottra  in  charitale  fiant  (/  Cor.  xvi). 
£x  operibus  noslris  Dco  sacrificemus  per  bonam 
conscienliain,  sparganius  in;!e  bonum  odorem,  \A 
alii  sumant  exeiiiplum,  ct  sic  non  habeamns  jucun«- 
ditalem  carnalcm  ;  non  dc  cpul.s,  non  in  jocis»  iioh 


-quia  dulce  loquuntur,  omnibus  adulanlur,  volun-  H  in  hujus  mundi  pomps,  sed  cum  omiii  jucunditate 


tnteni  omnium  sequuntur,  sed  hoc  laiitum  foris. 
Nam  in  secrctis  suis,  vel  ferte  in  cordibus  suis, 
quos  foris  melle  liniverint,  intus  detractionibus  et 
judiciis  pungunt.  Non  halicnt  isli  favum  distillan- 
leni,  qaia  isia  dulredo  verborumnon  venil,  utdixi- 
luus,  de  abundantia  interioris  dulccdinis.  NoU  sic 
R.  Miria.  Favus^  inquit,  distillans  labia  lua,  id  est 
verba  tua  dulcia  ex  abundantia  interioris  dulcedi- 
nrs.  Et,  ut  sciainus,  unde  est  ista  dulcedo  veibo* 
rum,  slatim  adjunxit  :  Mel  et  lac  sub  iingua  tua, 
Qui  vo.uerit  sanctaui  dulcedincm  habere  in  vcrbis 
suis,  talem  quoi  Dco  placciit,  iiccessc  est»  ut  duo 
habcat  in  co^Mtutionibus  suis  et  in  corde  siio,  id  cst 
saiictitateni  ad  se,  ct  compassioncm  ad  proximos. 
Oui  isia  i!uo  habel  in  corde  suo,  qui  iii  'slis  duo- 
biis  servat  cogitationes  suas,  erunt  cjus  scrmones 
plcni  spiritiiali  dulcedine.  Sicut  met  de  diversis 
HoriiMis  lil,  ila  omnis  sanctitas  io  multis  virtutil;us 
<'4>ii.siat.  Ideo  per  mel  possumus  intelligere  sn-ncti- 
tatem.  Lac,  qiioniam  est  signum  materiix'  charita- 
tis,  el  nutrit  p;;rvuIos,  ct  facit  roatrero  inclinarc  se 
ad  parvulum  suum ;  pcr  lac  intelligimus  coinpassio- 
nem.  Nihil  aiitein  magis  facit  hominem  pie  et  beni* 
gne  et  dulciter  Joqui  cuni  alio  quam  compassio.  Sed 
compassio  sinc  sanclitate  remLssio  est. 

Yidete  ergo  qiiod  dicilur  :  Favus  distillans  labia 
tuOf  tponsa ;  mel  et  lac  sub  lingua  tua,  Ac  si  dice- 
ret :  Idco  scrmones  tui  plcni  sunt  spiriluali  dulce- 


spirituali  hoJie  Nativitaicin  H.  Ma:i.ie  celcbrcmus» 
ut  ipsa  pro  nobis  inlercedal  ad  Dumiiium  nostrnni 
Jesum  Christiim,  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto 
vivit  rt  rcgnat  per  oninia  sa'cuia  sxculoriim. 
Atncn. 

SERMO  XXI. 

I?i  NATIVITATE  B.  HARI.E  Ilf. 

Vos  scilis,  fralres  ciiarissimi,  quia  nos  celcbra^ 
iiius  IiOiiic  Nativitntcm  dominse  nostrse  sanct;e  Ma^ 
rix  :  et  ideo  justum  est  ut  gaudcamus  in  DominOy 
ct  ad  nicmoriam  nostram  rcvocemus  quantum 
gaudium  nobis  advcnit  per  ejus  nalivitatem,  quia 
in  ejus  nalivitate  ccepit  apparere  omne  gaudiunl 
nostrum.  Et  idco  juslum  est  ul  excilemus  nosroet- 
ipsos  in  hac  festivitate  ad  iaudandum  Dominum 
ncslruin.  Scd,  quia  in  hac  nocte  excitati  cstis  pet 
cantus,  per  lecliones,  per  psalmos,  et  per  caetera  ta- 
lia  qna*  convcniunl  feslivilati,  ut  nihii  vobis  desit, 
volunius  etiam,  quantuin  possumus,  vos  cxcitare 
pcr  sennonem  iioslruin.  Spcro  autero  quod,  etsi 
llium  ardenlissimum  vestrje  devotionis  affcctum 
sermo  iioster  non  augeat,  non  niinuet  tamen.  Et 
sicut  mihi  videtur,  nihil  aliud  debct  nos  roagis  ei- 
citarc  ad  amorcm  et  laudem  Domini  nostri,  et  ad 
gaudium  spiriluale,  quam  si  commemoremus  vobit 
hoc,  quod  Dominus  nostcr  bodie  incocpit  ostcndere 
nobis.  Ilodie  cniin  nobis  coepit  illam  niiram  mise- 
ricordiam  suam,  niiram  pietalcm  siiam  exhibcre» 


diiic,  quia  veniunt  de  interiori  sanctitatc  et  coin-  ])  quam  antc  tot  annos  promiscrat  Abrahx,  scilicct 


passioiie.  Sub  lingua  sunt  illa,  quae  non  adhuc  ve- 
niunt  ad  linguam.  Idco  dicit  :  Sub  tingua  tna^  quasi 
diceret,  in  cogitationibus  tuis.  Sequitur  :  El  odor 
vestimentorum  tuorum,  sicut  odor  thuris,  In  vesti- 
mentis  debcmus  accipcre  lona  opera  nostra,  quia 
per  bona  opera  nostra  teguntur  peccata  iiostra  quasi 
tarpitudo  nostra.  Ipsaetiam  sunl  ornamenta  nostra 
ante  Deum.  In  thure  possumus  duo  considerare  : 
bonum  odorem,  cl  divinuni  sacrificium.  Vestimcn- 
la  igitur  sanctx  Mariae  comparantur  thuri ;  quia  el 
Deo  placebant,  et  hominibus  odorem  bonx  fainse 
exhibebant.  Multi  sunt,  quorum  vcstimenta  hakent 
bonum  odorem,  sed  non  habcnt  odorem  thuris. 
Quia  mulli  suut^  de  quibus  forma  religionis  exit, 


quod  in  scinine  ejus  bencdiccrcnlur  omncs  gentes. 
(Gen,  xxii).  Hodie  enim  fuit  natum  illud  scmen,  de 
qua  ortus  cst  sol  justiti.^e  Chrisius  Dcus  nostcr,  in 
quo  sine  dubio  non  una  gens,  sed  omnes  gentes  bc^ 
nedictse  sunt,  quia  per  omnes  gentes  est  fides  Chri-^ 
sti,  et  cjus  benedictio.  Istud  semen,  iratret,  cst 
beata  Maria,  quse  bodic  nata  estde  semineAhrahse: 
qu3e  lam  miram  bcnediciionem  recepit  a  Domino, 
quod  abstulit  maledictionem  mundi.  Nam,  sicut 
Evangdium  quod  hodie  legiiur  narrat,  certissimum 
cst  quod  ipsa  cst  de  scmine  Abrahse.  Ibi  euim  le^ 
gimus  :  Liber  generationis  Jesu  Christi  fHii  David^ 
filii  Abraham  (Matth,i),  Unde  scimus  quod  Doml^ 
nus  noster,  qui  non  habult  patrcm  in  terra»  nou 


527  B.  AELKEDI  ABBATiS  R.EVALL. 

possel  dici  recle  fiUus  'Abrahae,  et  Glius  David,^nisi  A 
inaler  ejus  essel  de  codem  seniine.  Ilerum  ul  essc- 
mus  certi,  quia  ipse  est  ille,  de  quo  Deus  loculus 
est  ad  Abraitam,  voluit  evangclisla  Matlhseus  nar- 
rare  nobis  totam  progenicm  Domini  nostri,  ab 
Abrabam  usquc  ad  beaiam  Mariam,  de  qua  ortus 
est  sol  juslitix  Christus  Dcus  nosler.  Dcbemus  ad- 
buc  eti«im  considerare,  quia  non  solum  ad  hoc  tcn- 
debat  evangelisla,  ut  nobis  simpliciter  oslenderet 
illos  patres,  de  quibus  natus  cst  Chrislus,  et  car- 
nalem  ejus  progcniem  sciremus ;  scd  etiam  ut  de 
carnali  ejus  progenic  spiritualcm  fruclum  capia- 
inus.  Quia,  si  ad  nihil  aliud  oslenderet  evangelisla, 
quarefaceret  illastres  disliiictiones,  id  est  in  una- 
quaque  distinctionc  ponerct  qualuordecira  gcnera- 
lioncs,  id  est  qualuordecim  nomina  ?  Sic  enim  di-  " 
cit :  Ab  Abraham  usque  ad  David,  quatuordecim  ge' 
nerationes;  a  David  usque  ad  transmisgrutionem  Da- 
byloniSy  generationes  quatuordecim.  A  transmigra- 
tione  Dabtjlonis  usque  ad  Christum^  generalionesqua- 
tuordecim  (ibid,).  El  quia  noluit  hunc  numcrum  cx- 
ccdere,  sed  istas  disllncliones  servare,  idco  omisit 
numerare  quosdaui  patres  ct  fliios,  qui  pertinentad 
istam  progeniem,  ct  iransivit  de  patre  ad  tcrtiuni 
nepoiem.  £t  idoo  per  illos  patres  et  filios,  per  quns 
Christus  dcscenJit  ad  nos,  debemus  aliquid  spiri- 
luale  intelligere,  et  notnrc  quosdam  gradus,  quibus 
debemus  asccndere  ad  ipsum.  Ideo  videamus,  quo- 
roodo  narrat  islam  progeniem. 

llle  incipil  ab  Abraham,  ei  desceudendo  pervenil  ^ 
ad  Dominum  nostrum.  S.cut  videtur,  per  istam  de- 
scensionem,  qua  Dominus  noster  dcscendit  ad  nos, 
voluit  ostendere  nobis  quamdam  ascensionem,  qua 
del)cmus  ascendere  ad  ipsum.  Ideo  enim  ille  descen- 
dit,  ut  nos  ascendercmus.  lcjco  pro  nobis  pauper  fa- 
ctus  est,  ut  divites  faceret.  Evangclista  aulem  in- 
cipit  istam  descensionem  ab  Abraham.  Abraham 
autem  interpretatur  paier  excclsus,  per  quem  putest 
significari  ille,  qui  vere  excclsus  pater  est,  id  est 
Dominus  Pater  Domini  nostri  Jesu  Christi.  Inde,  id 
est  dc  sinu  Patris  excelsi  descendit  Doroinus  nostcr 
ut  veniret  ad  nos.  Per  hoc  autem  veiiit  ad  nos, 
quod  homo  factus  est  inter  nos.  Et  pcr  hoc  quod 
homo  est,  utique  filius  Marix  est.  ideo  in  fine  hii- 
jus  descensus  ita  ait  evangelista  :  Jacob  autem  ge-  D 
nuit  Joseph  virum  Marice^  dequanatus  est  Jesns^qui 
vocatur  Christus  (ibid,),  Ergo,  fiatres  charissinii,  si 
volumus  illuc  ascendere,  undeille  descendit  ad  nos, 
id  esl  ad  Patrem  excelsum,  hic  incipiamus  nestrum 
ascendcre,  ad  filium  Mari;e,  id  est  ad  humanitatcin 
Cbristi,  cl  sic  asccndamus  ad  ejus  divinitatem.  Ipse 
est  enim  via,  sicut  ipsc  ait  :  Ego  sum  via  (Joan. 
xiv).  Sine  isia  via,  nullus  potest  pervenire  ad  Pa- 
trem  excelsum.  Idco  ait  :  Nemo  venit  ad  Patrem, 
'  nisi  per  me  (ibid.),  Ncmo  enim  potcst  aUquod  bo- 
nuui  inciperc,  nisi  incipiat  a  Christo.  Ipseest  cnim 
fundamentuin  omnium  bonorum,  sicut  dicit  Apo- 
fttolus  :  Fundamentum  aliud  nemo  potest  ponere, 
piteter  id  quod  positum  et^tf  quod  est  Jesus  Christus 


OPP.  PARS  1.  —  ASCETICA.  528 

(/ Cor.  iii).  Sed,  quia  nos  in  profundo  suinus,  i!le 
autem  ad  quem  ascendere  debemus,  valde  altus  est ; 
non  possumus  nisi  per  quosdam  gradus  illuc  per- 
venirc.  Istos  gradus  spirituales,  per  quos  debemus 
asrendere^  possumus,  ut  diximus,  notare  in  Istis 
patribus,  pcr  quos  Dominus  noster  descciidit  ad 
nos,  ut  ad  illum  ascendereinus*  Ideo,  sicut  ille  ab 
Abraham,  id  est  Deo  Patre  dcsccndit  ad  nos  per 
istos  patres  secundum  carncm ;  iia  et  nos  per  isios 
patres  spiritualiter  inieilectos  ad  ipsum  Deum  Pa- 
ircm  ascendamus.  Et  primum  videamus,  quid  si^ 
gnificent  istae  tres  distinctioues,  quas  cvar.gelisla 
fccit. 

Puto  quod  per  has  trcs  distinctiones  debcamus 
accipere  tres  status,  in  quibus  sunt  omnes  qui  vo- 
lunt  per  istos  gradus  ascendere  illuc,  unde  Christus 
descendit  ad  nos.  Primus  status  est  nostra  conver- 
sio;  secundus  nostra  purgatio;  terlius  nostra  ex* 
spectatio.  Sic  debet  unusquisque  proficerc.  Primo 
enim  homo  convertitur  ad  Dominum  a  saeculi  bu- 
jus  vanitate ;  postea  purgatur  a  vitiis,quae  contrax  l 
cx  mala  consuetudine.  Et  postquam  fuerit  purgatus 
a  vitils,  quantum  humana  fragilitas  permiserit» 
tunc  debet  cum  magno  desiderio  solutiouem  suam 
exspectare ;  quando  debeat  de  boc  corpore  exirey 
el  ad  Cbristum  venire  et  sccure  suum  praemium  re- 
cipere.  Sed,  si  homo  vult  ad  istum  summum  gra- 
dum  ascendere,  primodcbel  esseperfcctusin  primo, 
et  postea  in  secundo,  et  sic  ascendere  ad  tertium. 
Ideo  oportet  utquicunque  converlitur  ad  Dominuro, 
non  timide  aut  tepide  ccnvcrtatur.  Ille  timide  et 
tepidc  convertitur  ad  Dominum,  qui,  quando  relin- 
quit  saeculum,  non  vult  perfecle  omnia  sua  desere- 
re;  sed  contra  Domini  praeceptum  sollicitus  est  de 
crastino,  et  aliquid  sibi  reservat,  et  de  sva  sub- 
stantia  ;  incipit  aliquam  novellam  habitationem  ae- 
dificare,  et  timet  ne  possit  pati  illam  districtio- 
nem,  qux  est  esse  sub  alterius  imperio ;  el  incipit 
per  se  vivere,  et  suimet  curam  habere,  ct  priuscsse 
magister  quam  discipulus.  llle  etiam  tepide  se  con- 
vcrtit  ad  Deuni,  qui,  quamvis  rclinquat  omnia  quap 
hahet,  et  se  ponat  sub  allerius  potestate,  aliquem 
locum  eligit,  et  ibi  se  ponit,  ubi  haI)eQt  tantas  de- 
licias,  vel  etiam  plures,  quam  habebal  in  saeculo. 
Sed  et  ille  tepide  convcrtitur  ad  Deum,  qui  in  qua- 
cunque  domo  fuerit,  quantum  potcst,  scmper  tra- 
hit  ad  quietem  ct  dclicias  carnis,  et  niliil  ciirat,  nisi 
ut  quocunque  modo  possit  rcmanerc  in  domo,  ad 
quam  venit.  Iterum  in  purgatione  nostra  debet  esse 
perfectio,  ut  non  suOiciat  nobis,  si  illas.  abomina- 
tioi.es,  quas  fecimus  in  sacculo,  relinquamus,  ct 
tamen  ira,  invidia,  detractione,  murmurationc, 
occultis  etiam  sordibus,  oculus  cordis  nostri  ma- 
ciilctur.  Iterum  in  exspeclatione  noslra  debet  esse 
qua*dani  pcrfectio,  id  est  perseverantia  usque  in  fi- 
nem,  el  semper  fervens  desiderium.  Istas  perfectio- 
nes  possumus  intelligere  per  tres  tessaredecadcs. 

Sed  quarc  posuit  istum  numerum,  id  est  qaa- 
tuordecim  in  uhaquaque  distinctionc?  istc  numexus 


529 


SERMONCS.  —  SEaMO  \\L  IN  NATiVITATE  B.  MAlUiE. 


530 


signiGcat  porfcclionem.  Dccera  cnim  ct  quatiiorsi- 
gnificMii  lcgem  cl  Evangclium,  in  qutbus  cslomnis 
perfectio.  Decem  significat  perfectionem  icgis,  pro- 
pterdecem  praecepta,  quae  erant  in  legc.  Qualuor 
significat  perfeclionem  Evangclii,  proptcr  quatuor 
libros  eirangelistarum.  Ideo  autem  posuit  evangcli- 
sla  istum  nuroerum,  qui  significat  pcrfcciionem, 
quia  in  unoquoque  statu  debet  iiomo  esse  perfcctus, 
quia  uiiquc  perfccla  Jebet  esse  conversio  nostra. 
Nam  si  in  isto  slatu  non  fuerimus  pcrfecli,  nuUo- 
modo  posSumus  ad  illum  aliam  statum  pcrvenire. 
Nisi  enim  voluerimus  perSecte  ad  Dominum  ab  hoc 
sacculo  convertl,  nequaquam  polerimus  a  vitiis  no- 
iris  purgari.  Et  nisi  perfecie  a  vitiis  nostris  pur- 
gaii  fuerimus,  oullo  modo  possumus  sccure  prac- 
jiiium  coeleste  exspectare.  Sed  quoniam  ncc  ad 
primam  perfectioncm,  qux  cst  in  conversione,  pec 
iude  ad  alias  potcst  homo  statim  pe:  venire,  ideo 
debet  quasi  per  quosdam  gradus  asccndere  doncc 
perveniat  illuc,  unde  Dominus  noster  desccndit  ad 
nos.  Jam  nunc  ergo,  fratres,  ascciidamus  et  a  Chri- 
Eto  incipiamus,  ul  ad  Chrislum  pervcniarous.  A 
Ciicislu  incipiarous,  secundum  quod  lioroo  cst;  et 
'  ad  Cbcistum  pervcniarous,  ubi  curo  Patre  excelso 
«num  est.  £t  si  voluinus  per  istos  patres,  quos 
commcmorat  Evangelium,  accipcre  illos  gradus  spi- 
rituales  p^T  quos  dcbemus  ascendere,  debemus 
primo  iucipere  a  Joseph,  et  ita  sursum  versus  pcr- 
venire  usque  ad  transroigrationero  Babylonis.  Naro 
isli  sunt  gradus,  qui  pertinent  ad  primuro  statum  : 
Joseph  interprelatur  augmenlum,  Scire  debcmus 
qood  Dominus  creayit  rationalem  crcaluram  ut  es- 
set  particeps  beatitudinis  illius,  ita  ut  nihil  aliud 
iili  possel  suflicerc  ad  beatitudincm,  nisi  soIusDeus. 
Et  haecest  tota  perfectio  ralipnaiis  creaiuriT,etomne 
bonum  adlixrere  ilii.  £t  idco  reccdens  ab  co,  tcn- 
dit  ad  nihilum.  Et  boe  modo  omne  detrimentum 
liominis  fuit,  reccdcre  a  Dco.  Idcirco,  quando  liomo 
converiit  se  ad  Deum,  tunc  incipit  augroenturo  ejus. 
Et  idco  si  volunius  ad  ipsuro  ascendere ,  priroum 
est  utconvertamur  ad  eum  et  sic  incipit  augmen- 
lum  n(»strum,  qiiod  possumus  intelligere  per  Joscph, 
qyi  interpretatur  augmentum,  Dorotnus  noster  Jesus 
Ohrislus,  cum  in  forma  Dei  esset,  non  rapinam  ar- 
biiralus  est  esu  se  mqualem  Deo  ;  sed  semelipsum 
exinanivit  (Philipp.  ii),  et  desccndit  usque  ad  infir- 
mitatero  noslraro.  Sed  quia  quod  infirmum  est  Dei 
fortius  tst  hominibus  (I  Cor.  i),  ideo  ubi  ilie  devenit 
ad  defecturo  noslrum,  ibi  incoepil  augmenluro  no- 
strum.  Sed  quia  ab  illa  magna  claritate  cecidimus 
in  istas  tenebras,  ab  illa  magna  quiete,  quam  pri- 
nius  homo  habuit  in  paradiso  ,  cecidimus  in  hoc 
mare  magnum  et  spatiosum,  ubi  abundant  vcntus 
teiitalionuro,  fluctus  persecutionum,  et  in  hanc  no- 
ctcm,  in  qua  transeunt  oinnes   bestiae  silvse  {PsaL 

Clll). 

In  hoc  ctiam  mari  sunt  reptilia,  qiioruro  non  est 
numertt^  ('PsaL  xxxix),  id  est  roaligni  spiritus,  qui 
semper  intendunt  ad  nos  decipiendos  ;  ct  inter  isla 
Patrol.  CXCV. 


A  omnia  mala  ct  pericula  oportcf  nos  illuc  ascen  • 
dere,  unde  cecidimus  ;  et  in  isla  nocte  debemuf 
asccndere ,  et  a  mari  a^endere ;  necesse  habemus 
ut  habeamus  aliquam  Iiiccm  quae  nos  illuminet, 
pcr  quam  ipsos  gradus  possimus  ascendere.  Ideo 
orta  est  nobis  liodie  stella  quaeilam^  domina  scilicet 
nostra  sancta  Maria,  quae  interpretatur  s^e//a  maris^ 
sine  dubio  stella  istios  maris,  vidciicet  istius  sae- 
culi.  Et  ideo  debcmus  erigere  oculos  nostros  ad 
istam  stellam,  quae  hodie  apparuil  in  terra,  ut  ipsa 
nos  ducat,  ut  ipsa  nos  iiluroinet,  ut  ipsa  nobis 
ostendat  istos  gradus,  ut  eos  cognoscarous,  ut  ipsa 
nos  consoletur,  ne  ascendendo  deficiamus,  ut  ipsa 
nos  adjuvel,  ut  ascendere  valeamus.  Et  ideo  pul- 
chre  in  ista  scala,  de  qua  loquimur,  ubinos  debe- 

°  mus  incipere  ascenderc,  ibi  posita  csl  Maria,  sicut 
dicit  evangelista,  Jacob  autem  genuit  Joseph  virum 
MaricB  (Matth,  i)^  ut  statim  in  ipsa  prima  conver- 
sione  iiostra  ipsa  nobis  appareat,  et  recipial  in  sua 
custodia,  et  illuminet  luce  sua,  et  comilotur  nobis 
in  ista  via  laboriosa.  Igitur,  iiia  illuminante  et  do- 
cente  per  omnia,  qui  incepimus.converti  ad  Dcuro, 
ipsam  convcrsioneni  ducamus  ad  perfectioneni , 
ct  incipiamus  a  Joseph,  ubi  incipit  augroentum 
nostrum ;  et  proficiamus  et  asccndarous,  doncc  per- 
transearous  transmigrationcm  Babylonis,  ut  qai 
fuimus  per  vitia  et  peccata  captivi  sub  potestate 
Nabuchodonosor  in  Babylonc,  id  est  in  confusione». 
liberemur  per  gratiam  Chrisli,  ad  quem  conversi 

Q  sunius  :  et  ita  cum  perfecte  convertendo  ad  Deum 
redierimus  a  Baliylone»  transearous  ad  sccundum 
st:ttum,  et  incipientes  nDsmettpsos  purgare,  ascen- 
damus  de  gradu  in  gradum ,  donec  veniarous  ad 
Salomonem,  qui  interpretatur  pacifieus,  ut,  sciiicet 
purgaii  a  roaiis  passlonibus ,  babeamus  in  nobis 
quamdaro  pacem  et  tranquiilitatem,  ct  sic  ingredia- 
mur  tertiuro  staturo,  qui  incipit  a  David,  qui  intcr- 
pretatur  desiderabilis ;  ut  et  nos  des'deremus  ,  et 
ardeamus  videre  tUuro  dcsiderabilem  vultuin  Crca- 
toris  nostri,  et  in  ipso  destderio  nostro  pervcnia- 
mus  ad  Patrero  Abraiiam,  ad  Dcum  sciiicct  exccl- 
sum,  et  videamus  eum  in  Sion. 

Scd  quia  iongum  esl,  si  veiimus  is(a  omnia  no- 
mina  percnrrere,  et  in  singuiis  istos  gradus  quae- 

B  rere ;  hoc  videamus,  ad  quam  perfeclionem  debcmus 
in  singuiis  islis  tribus  statibus  pervenire.  Et  hoc 
primuro  videamus,  ut  fundamentum  posilum  sit,  id 
est  fides  Christi.  Sine  fide  eniro  impossibile  etpla- 
cere  Deo  (Hebr.  xi).  Postea  vero  diiigenter  conside- 
remus,  iit  semper  habeamus  anle  ociilos  nostros 
istam  sleliam,  quae  hodic  apparuit  in  terra,  ne  de- 
ficiarous  proptcr  tenebras  hiijus  noclis ,  in  qua  su- 
mus,  et  sic  incipiarous  ascendere  in  primo  statu,  ut 
conversio  nostra  perfecta  sit. 

Iste  status  incipit  a  Joseph.  Joscph  ,  ut  diximus, 
intcrpretatur  augmentum.  Quid  significat  hoc  au- 
gmentuii],  dicitpominus  in  Evangelio  :  Quis  volens 
turrim  wdificare,  non  prius  sedens  coqitat^  si  habeat  - 
sumptus  ad  perficienduvi  (Luc.  tiV)?  Turris  ista  est 


331 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEYALL 


perfectio,  ad  quam  debemus  asceiidere.  Oportel  A 
ergo  ut,  qui  voluerit  istam  turrim  spiritualiter  xdi- 
ficare,  augeat  sibi  expensas  unde  possit  perficcre, 
ut  sit  in  jsto  primo  gradu,  Id  cst  augmento.  Scd 
quae  est  ista  expensa?  Dubitarerous  dicere,  nisi  ipse 
Dominus  prius  dixisset,  oportere  sumptus  compu- 
tare  ad  istam  spiritualem  aedificationem ;  statim  in 
fine  bujus  Evangclii,  de  quali  sumptu  loqueretur 
OBtendit,  dicens  :  Sic  qui  non  renunliavfirit  omnibus 
quae  posMet,  non  polest  esse  meus  discipulus  {ibid.). 
Nira  res.  Uomiues  hujus  sxculi,  si  volunt  aliquid 
aedificare  magnum,  non  solum  servant  ea  quae  ha- 
bent,  scd  ctiam  mulla  congregant  et  acquirunt.  Sed 
iiie  qui  vult  spiritualem  sedificationem  facere,  nou 
solum  non  debet  id  quaerere  quod  npn  habet,  sed 
etiam  id  quod  habet  relinqucre.  Quod  ergo  illis  vi-  D 
detur  delrimentum,  hoc  est  uostrum  augmentum. 
Quanto  enim  magis  minuunlur  pro  Ghristo  istae 
corporales  divitiae,  tanto  magis  augentur  spirilua- 
les.  Ideo  riObis,  qui  desideramus  ascendere  et  spi-* 
rilualem  turrim  sedificarc,  primum  est  posilus  ante 
nos  Joseph,  id  est  augmentum,  ut  scilicet  terrenas 
divitias  abjiciamus,  et  sic  spirituales  divitiae  nobis 
augeantur.  Scire  autem  debemus  quia  temporaies 
divitiae  e(  occupationes  mundi  sunt  quasi  quaedam 
vincula,  quibus  diabolus  tenet  horoines  ligatos,  ut 
non  possint  libere  ascendere  scalam  Dei.  Ideo  qui- 
dam  dives,  quia  audtvit  a  Domino  :  Yade  et  vende 
omnia  quw  habes,  et  da  pauperibus ;  et  vent,  sequere 
fM  {Matth.  xix),  abiit  tristis.  Quare  autem  abierit  q 
tristis,  evangelista  nobis  ostendit ,  qui  ail  :  Erat 
autem  habens  multas  possessiones  {ibid,)*  Tcuel^at 
cum  ligatum  diabolus  occujpationibus  mundi,  quasi 
quibusdam  vinculis.  Ideo  tristis  fuit.  Yidebat  enlm 
quid  ilium  oporteret  facere,sed  quia  erat  his  vinculis 
ligatus,  non  poterat  se  sine  magna  tristitia  expe- 
dire.  Qui  ergo  projeceril  propter  timorem  Dci  ct 
amorem  divitias  hujus  mundi,  facile  potest  scalam 
Dci  ascendere  et  diabolum  supplantare.  Quia  nul* 
lomoJo  potest  bomo  levius  supplantare  diabolum, 
quam  per  timorem  Dei^  quasi  acuta  novacula,  ab- 
scindere  vincula,  quibus  diabolus  tenet  eum  liga- 
lum.  Sed  quia  quando  bomo  incipit  converti  ad 
Deum  a  peccatis  suis,  timor  nimius  vult  aliquando 
ducerc  eum  ad  desperatlonem  :  ideo  ascendat  su-  D 
perius,  et  respicial  ad  illum  qui  vere  misericors 
est,  et  totam  spem  suam  in  eam  ponat,  ct  eum  su- 
per  omnia  diligat ;  quia  omnibus  qui  converluntur 
ad  eum  sine  ulia  dubitatiooe  donal  omnia  pec- 
cata. 

Dicit  Salomon  in  Proverbiis  :  Ft/t,  accedens  ad 
servitutem  Deiy  sta  injustitia  el  timorCt  et  prapara 
animam  tuam  ad  lentationem  (Eccli.  ii).  Non  enim 
curat  diabolus  tentare  bominem,  quem  in  potestate 
sua  babet.  Qui  enim  proprise  concupiscentias  in 
omnibus  obedit,  et  satisfacit  desideriis  carnis  suac, 
iion  curat  diabolus  ad  iilum  accederc  ;  sed  si  ccepe- 
rii  ipsas  concupiscentia^s  abjicere,  et  niti  conlra 
dcsiderabilia  carnis  suae,  tunc  dolet  diabolus,  e(  ag- 


OPP.  PARS  I.  ^    ASCETICA.  535 

gredilur  eum  acriori  cct  tamino.  Is  qucm  dial  olus 
impugnat,  non  dcficiat;  scd  supcrius  asrcndnt,  vi 
diabolum,  et  omnia  ejus  argumcnta  dcspicial,  et 
dicat  :  Deus  meus  adjutor  mcus,  et  sperabo  in  enm 
{Psal.  xvii).  Si  enim  Deus  pro  nobis ,  quis  coutra 
nos?  {Rom.  viii.)  Ponit  diabolus  ante  oculos  divitias 
mundi,  quas  abjecit  homo,  et  vult  euin  facere  re- 
dire  ad  vomitum  suum.  Sed  ille  cum  omni  fiducia 
dicat :  Deus  meus,  adjulor  meus^  et  sperabo  in  e«m. 
Et  sic  considerct,  quia  si  dclectabilia  sunt  terrena 
et  transitoria,  sine  ulla  dubilatione  delectabiiior  esC 
ille,  qui  fccit  non  solum  ista  tcrrena,  sed  et  omnia 
dona  pulchra,  et  coelestia  et  terrena  ,  et  pro  ejas 
amore  omnia  contemnat  et  dicat :  Dcus  meus,  divi- 
tiae  meae,  honor  meus,  thesaurus  meus,  et  omnia 
bona  mea.  In  isto  gradu  jam  perfccte  conicrouuntur 
omnes'divitiae;  quia,  quando  bomo  considerat  pul- 
chritudinem  Creatoris  sui,  parum  ei  videtur  quid- 
quid  reliquit  in  saeculo.  Sed  jam,  calcatis  divitiis» 
quia  iUae  non  possunt  impedire  quin  conveitatur  ad 
Deum,  incipiunt  impugnare  carnales  affectioncs, 
scilicet  patris  et  mairis,  fratrum  et  amicorum.  Iste 
locus  est  valde  periculosus.  Quando  enim  homo 
vult  relinquere  saeculum,  et  converli  ad  Dcum  ,  ^ 
obstant  omnes ,  retinent,  clamant.  Relinquis  nos? 
Quis  in  sencctute  sua  sustinebit  patrem  tuum  T 
Quis  consolabitur  matrem  tuam  viduam  dcsoIataniT 
Quis  adjuvabit  fratres,  sorores,  parvulos,  qui  om- 
nes  attendunt  ad  te  ?  flaec  si  non  dicantur  foris» 
ipsa  tamen  carnalis  affectio  vel  diabolus  dicit  in 
corde.  Ex  alia  parie  occurrunt  familiares,  amici« 
et  socii,  cum  quibus  valde  dulciter  vixU,  ei  dicunt : 
Ita  reitnquis  nos?  Ita  dividemur  ?  Sed  qui  ascendti 
scalam  istam  spiritualem,  et  vult  cantare  canllcum 
graduum,  dicat :  Domine^  libera  animam  meam  a 
labiis  iniquisy  et  a  lingua  dolosa  {PsaL  cxix).  El  ile* 
rum  :  Narrant  mihi  iniqui  delectationes  ;  sed  non  ut 
lex  tua^  Domine  {Psal.  cxviii). 

Istae  certe  affectiones,  quasi  quaedam  nubes  obscn- 
rani  animam,  ei  abscondere  niluntur  omnem  spi* 
rltualem  delectationem.  Sed  debcmus  hic  maxime 
cogiiare  hanc  stellam  nostram,  quae  nobis  luceat  iu 
hac  nocte,  in  hac  obscuritate.  Deliemus  considcraro 
radium,quide  ista  steila  orlus  est;  qui  quodammodo 
obscuratus  est  propter  nos,  ut  nos  liberarct  ab  hi# 
obscuritatibus.  Ipsum  ponamus  contra  omnes  car- 
nales  affeclioues ,  et  ipsum  consideremus  patrem» 
fratrem,  matrem ,  amicum.  Patrem ,  quia  erudii 
nos ;  matrem,  quia  consolatur  nos,  et  laote  dulce- 
dinis  suae  nutrii  nos ;  fratrem,  quia  carnem  de  carne 
nostra  assumpsii ;  amicum,  quia  sanguinem  suum 
fudit  pro  nobis.  fiaec  est  recta  via.  Sed  hic  cavemU 
sunt  latrones,  qui  se  abscondunt,  et  plerumque  in- 
cautos  feriuni.  flic  solel  latere  leo  in  insidiis,  ille 
qui  circuit,  quaerens  quem  dcvoret  (/  Petr.  v) ;  ei 
qucm  non  potcsi  per  suum  gladium  vulncrare,  solei 
per  ipsius  arma,  quem  tentat,  appeterc.  Tcla  illius 
sur.t  vilia,  quibus  nos  aperie  impugnat.  Aniianoslm 
sunt  virtules,  quibus  ei  resistimus.  Ideo,iquanuu 


S3S 


SEUMONES.  -  SEUMO  XX!.  LN  NATIVITATE  B.  MARL£. 


534 


i:on  potcst  per  aperta  vitia,  qu£  suDt  cjus  tela,  A  qui  mcmbra  sua  bene  reguiit,  ut  non  rcgnet  pecca-» 

«lestruerc,  vult  de  nostris  armis  nos  occidere.  Niti- 

lur  enim  animo  nostro  persuadere  ul  in  nobis  ipsis 

^loriemur,  quasi  nosira  virtute  divilias  reliqueri- 

luus»  ei  nostra  virtuie  affeciioncs  omnes  conicm- 

|»serimus.  Contra  banc  pestem  debemus  ascendere, 

ui  unusquisque,  quando  profccerit,  meminerit  se  a 

Domino  adjulum,  et  non  per  propriam  virtutein  ad 

aliquod  bonum  pervenisse,  vei  pervenire  posse,  ct 

noii  in  se  ,  sed  in  Dotnino  glorietur.  Ipse  est  cnim 

qiii  operatur  in  nobis  et  vcllc,  ct  posse,  pro  bona 

vuiuntate.  Unde  dicit  Apostolus  :  Quid  eniin  liabei 

quod  non  accepisti  ?  Si  autem  accepisli,  quid  gloria- 

ri$  quasi  non  acceperis  ?  (/  Cor.  iv.) 

Ergo  qui  vull  perrccte  converti  ad  Oominum,  sic 
ascendat  de  gradu  in  gradum,  donec  perveniat  ad 
iransniigrationem  Babyionis.  Sicut  autem  in  descen^ 
ftione  intelligitur  illa  transmigratio  quse  facta  est 
tle  Jenisalem  in  Babyloiiem,  iu  in  ascensione  de- 
bemits  inteiligere  illam  transmigraiioncm  quara 
facere  debemus  de  Babylonia  versus  Jerusalem. 
Ilaee  cst  eonversio  pcrfectionis  nostrae,  ut  Babylo- 
niam  relinquamps.  Babylon  inlerprctatur  confusio. 
Quandiu  liomo  habet  cor  suura  vel  in  divitiis  bujiis 
muiidi,  vcl  in  deliciis,  vel  in  amore  earnali  paren- 
tum  et  amicoriim  suorum,  et  in  propria  voluiitale, 
utiquc  in  Baliylone  est,  id  est  in  cor.fusione.  Quia 
in  cerde,  ubi  ista  sunt,  sine  dubio  magna  confusio 
est,  et  parva  pax.  Ideo  ut  perfecta  sit  noslra  con- 


lum  in  eorum  mortali  corpore  (Honi.  vi),  et  sint 
magistri  confusionis  siix,  et  noi>  servi. 

Quod  quia  suis  viribus  noino  sulTicit  implcre , 
clamcmus  cum  Aposlolo  :  Qnis  nos  liberabit  de  cot" 
pore  moriis  hujus  ?  (Rom.  vii.)  Sic  clainor  meuft 
seniper  sit  ad  Deum.  Oculi  nostri  sempcr  ad  Deum, 
et  sic  intremus  in  alium  statum.  Nam  ,  licct  hxc 
pcrfecte  fcccrimus,  et  divitias  et  delicias,  ctomiies 
affectus  carnalcs,  et  nostram  propriam  voluntateni 
abjcccrimus  ,  tamen  aJhuc  nos  impugnaiit  vitia 
nostra,  ira,  impalientia,  superbia,  luxuria,  et  cx-^ 
tera  hujusmodi.  Idco  ingrcdiamur  in  allerum  sta-* 
tum  ,  et  incipiamus  nosmetipsos  purgare  a  vitiis 
nostris  per  labores  ,  per  vigilias,  per  jejunia,  per 
orationcs,  per  compunclionem,  per  Icctionein,  pcr 
meditationcm.  Sed  quia  nihil  lanlum  valet  ad  no- 
stram  purgationcm,  quantum  assidua  oratio  ad 
Deum,  ideo  in  principio  hujus  disttnctionis  ponilur 
JechoniaSy  qui  inlerprctatur  praparatio  Domini,  ut 
sciamus  et  memoris  commcndemus,  quia  nos  iiQa 
sufllcimus  nosmelipsos  pr;eparare,  ncque  purgare; 
sed  hoc  quod  convertimur  ad  Dcum ,  huic  sxculo 
abrenuntiando,  qiiod  purgamur  proliciendo,  oportet 
ut  omiiis  isu  piaeparatio  Domini  sit  praeparantif 
nos,  ut  digni  efllciamur  Dei  ipsius  vidione,  omnj 
fiiiita  tentatione.  Sciendum  sanc  quia,  quandiu  ali'« 
quid  terreiUB  cupid.tatis  cordi  nostro  insederit, 
nequaquam  poterimus  illud.yerum  et  delectabiU 


versio,  oninia  ista  abjiciamus,  et  de  Babylone  per- G  bonum  esurire.  Qui  autem  hic  justitiam  non  esu« 


feete  transmigren|us.  Et  non  solum  transmigremus, 
6ed  et  magistri  Babylonis  eiOciamur.  Magnum  est 
euino^  fratres  mei»  magistrum  esse  Babylonis.  Vi- 
dete,  qu»so,  roagnum  mysterium.  Omnes  filii 
brael,  qui  erant  iii  Jcrusalein ,  ducti  siint  captlvi 
iii  Babyloiiem ;  facta  est  tamen  in  ipsis  captivis 
qiiaedam  divisio.  Alii  serviebant  ipsis  Babyloniis,  et 
tlii  facti  sunt  magistri  in  ipsa  Babylone  et  Babylo- 
niis  imperabant.  Constituti  sunt  enim  Daniel,  Ana- 
iiias,  Azarias  et  Hisael,  principes  super  omnes 
satrapas  regis  Babylonis,  omnes  tamen  captivi.  Haec, 
i:t  ait  Apostotus,  in  figura  facta  sunt  no&tri  (/  Cor, 
i).  Omiies  enim,  fratres  mci,  omnes  omniiio  tene- 
mur  captivi  in  Babylone,  id  cst  in  Qonfusione.  Quis 


rierit ,  nescio  si  aiiquando  illa  satiari  poterit.  Vc-» 
rum  licet  s^culum  deseruerimus,  licet  nos  alienai 
voluntatisul)dideriinuh,  licet  viliis  nostris  prisliiiis 
resistamus;  uiliil  quoque  de  nobis  prxsumentes 
orationi  iosistamus ;  adhuc  tameu  quaedam  cupdi- 
taies  ex  ipsa  inlirmita:e,  qua^  non  est  adhuc  peff.-^ 
cte  sanata,  irruentes  oculum  cordis  obscurant :  vc* 
rique  luminis  puritaiem,  cui  inhiare  oporiet,  iniu« 
eri  non  sinunt. 

Agendum  est  ergo,  et  omni  nisu  insistcndum, 
ut  minuatur  ista  cupidilas,  sanetur  ista  infiimilas, 
cliaritas  augeatur,  qua  unum  verura  soluni  dulceit 
vere  delectabile  bonum  amctur  fcrventius ,  desidt* 
retur  attentius,5uaviusdegustetur.  Ilicquideiniabur 


enim  se  libcrum  ab  bac  captivilate  pronuntiet,  cum  ^  immanis  oboritur,  sed  non  est  despcrandum  ;  nou 


Paulus  dicat :  Video  aliam  legem  in  membris  meis 
repugnantem  legi  mentis  meoe ,  et  captivum  me  du^ 
centem  in  lege  peccati  ?  {Rom.  vii.)  Ecce  illa  mise- 
rabilis  captivitas.  Omnes  gemunt,  qui  non  more 
phrenctieorum  gaudent.  Babylonici,  a  quibus  captivi 
tencmur,  ipsx  sunt  concupiscentiae.  Sed  bonum  est, 
fratres  mei ,  ipsis  Babyionicis  imperare.  .Miseium 
quidem  est  inter  ip&«)s  vivere,  sed  miserrimum  esi 
ipsis  servirc.  Sed  plures  serviunt,  pauci  imperant. 
lili  quippe  in  Babylone  Babylonicis  serviunt,  qui  In 
ista  misera  captivitate  de  qua  iocuti  sumus  ipsis 
concupiscentiis,  ipsis  desideriis  carnis  obedientes, 
praebent  aiembra  sua  arma  iniquitatis  peccato.  llli 
iuiperant,  qui  ipsas  concupiscentias  comprimunt. 


enim  in  nobis,  sed  in  Domino  sperainus.  A  Domin^ 
spciemus  salutcm,  ut  non  obruat  infirmiias  ct  non 
vincat  cupiditas,  ut  charilas  nulriatur;  et  ideoillum. 
jugiter  oremusut  ipse  nos  pracparet,  el  purget,  et  fa- 
ciat.nos  vasa  in  honorem  ct  noti  iii  contumeliam.  Ab 
isto  autem  opere  non  cessemus,  sed  ascendainus  ma-^ 
gisdegradu  in  gradum,donccinveniamus,iinodoncc 
ipsi  eniciamur  Salomon,  qui  cst  uliimus  gradus  in  sc- 
cunda  distinctione.  Saloinon  interpretatur  pacificus, 
Tandiu  ergo  debemus  oosmetipsos  a  viuis  purgare , 
donec  babcamus  pacem  in  nobis,  et  vitia  conquic- 
scant,  nec  possint  lcvare  caput  contra  iios,  nec  aii-. 
quando  nobis  bellum  inferre.  Ista  est  enim  perfcciio 
secundi  status ,  ut  a  Dco  purgemur  a  vitiis  iiosiris^ 


555  B.  AELBEDK  ADBAiiS  RiEVALL 

ut  iiicipianius  etiani  in  hoc  saeculo  quasdam  primi-  A 
lias  illius  pacis  degustare,  quam  bibebinius  in  no* 
6tra  resurreclionei,quando  dicemus  :  Vbi  est.mors, 
wictoria  tua  ?  Vbi  esl,  mor&^  slimulus  iuus  (/  Cor.  xv)? 
Si  vero  in  isto  statu  fuerimus  perfecii ,  quid  reslat, 
nisi  ut  desideremus  praesentiam  CbrisCi ;  suspiremus 
ad  iilam  visionem  beatam ,  ut  sint  nobis  lacrymae 
nostrae  paucs  dic  ac  nocte  (Psal.  ili)  ;  et  cum  omni 
cordis  affeclione  dicamus  :  Quando  veniam^  et  appa- 
r$bo  ante  faciem  Dei?  (Ibid.)\ncipii  autem  iste  sta- 
tus  a  David,  id  est  a  sancto  desiderio;  David  deside- 
rabilis  interpretatur.  Et  quis  illo  dcsiderabilior ,  de 
quo  ait  propheU  :  Veniet  desideratus  cunctis  genti- 
bus?  (Agg.  ii).  Dcsideralus  piane  et  desiderandus. 

Ut  autem  perfectum  sit  istud  desiderium,  non  de- 
bet  finiri,  donec  veniamus  ad  Abrabam ,  id  est  Pa«  B 
trem  excclsum,  ut  videamus  Deum  dcorum  in  Sion 
(Psal,  Lxxxiii).  Ha&c  est  perfectio  ad  quam  asccn- 
dere  debcmus;  hoc  est  praemium  quod  exspeclamus, 
visio  sciiicet  Dei ,  id  est  Patris  exceisi.  0  quantum 
praemium !  quam  magnum !  quam  bonum !  videbunt 
eum  justi,  videbunt  impii;  sed  aliter  impii,  aliter 
jusli.  Videbunt ,  impii  in  quem  transfixerunt  (Joan,  - 
xix).  Et  iterum  :  ToUatur  impius,  ne  videat  gloriam 
Dei  (Isa.  xxvi).  Videbunt  eum  justi,  sed  sicut  est, 
dicente  Joanne  :  Nunc  lilii  Dei  sumus ;  sed  nondum 
apparuitf  quid  erimus.  Scimus  autem,  quoniam  cum 
apparueritf  similes  ei  erimus,  quoniam  videbimus 
eumy  sicuti  est  (I  Joan,  iii).  Esse  Dei  est  dissimiliter 
nunquam  esse.  Vidcbimus  crgo  eum,  sicuti  est; 
quia  hunc  in  ipsa  Deitatis  suae  substantia  contem-  ^ 
plabimur,  quod  nulli  prorsus  eiectorum  iu  hac  vita 
conceditur ,  nec  ipsi  Moysi ,  qui  euin  in  Angelica 
specie  contemplari  solebat,  dicenlc  ei  Domino  :  Non 
poteris  videre  faciem  meam  :  non  enim  videbit  liomo 
faciem  meam^  et  vivet  (Exod,  xxxiii).  Cui  lamen  pro 
merito  magnae  sanciitatis  ait :  Ostendam  tibi  omne 
bonum  (ibid,),  Videbimus  luiic  illum  speclosum  for- 
ma  prae  filiis  honninum  (Psal,  xliv),  in  quem  deside- 
rant  angeli  prospicere  (I  Petr.  i).  Nam ,  sicut  qui- 
dam  ait,  quantum  licet  scire,  Deus  est  subslantia 
spiritualis,  tam  inaestimabilis  pulchritudinis,  tani 
ineffabilis  suavitatis ,  ut  angeli  qui  septiiplo  solcm 
sua  vincuut  pulchritudine ,  desiderent  in  eum  ju« 
giter  et  insatiabiliter  prospicere.  Videbimus  luiic  d 
illum,  cujus  spiritus  super  mel  dulcis ,  el  haereditas 
super  mel  et  favum,  et  spiritualihus  brachiis  aro- 
plexabimur,  et  mira  quadam  dulcedine  osculabi- 
mur.  Videbimus  tunc,  et  schtiemus  quam  bonum 
et  quam  dulce  erit,  in  illa  beata  vita  frui  conspectu 
Conditoris  noslri,  intercsse  angelorum  societati , 
aeterna  immortalitate  donari.  Videbimus  tunc  illum, 
qui  de  sinu  Palris  descendit  in  gremlum  matris; 
ut  nos  incipientes,  ut  diximus,  ab  ejus  bumaniiate, 
quam  assumpsit  de  matre,  perveniamus  ad  ejus 
divinitatcm ,  quam  semper  babet  ciini  Patre.  Hoc 
totum  bonum  nostrum  ab  bac  festivitate  incepit, 
in  qua  orta  est  ejus  beata  Genilrix,  qui  nos  ad  tan- 
tam  cebitudinem  per' suam  gratiam  perducit.  El 


.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  '        550 

ideo  in  principio  hujus  ascensionis  ponitur  ipse  !»• 
8us«  ponitur  Maria,  ut  sub  ipsa  misericordia ,  sub 
ipsius  misericordiae  matre  benignissima  nemodespe- 
ret,  nemo  ascendere  dubitet,  sed  iii  Ipsis  omnem 
spem  suam ,  omnem  ponens  delectaiionem  ^  asoen- 
dat  securus,  ascendat  intrepidus.  Nunquam  enim 
poierit  deficere,  qui  talibus  auxiliis  poterit  a^juTari. 
Erigamus  ergo  ad  ipsum  Cbristum  intuitiim  nostnimy  , 
deprecantes  illum  per  merita  suae  dulcissimae  ma- 
tris,  ut  ipse  efBciat  volentes,  ut  ipse  adjuvet  asceo- 
dentes ,  ut  ipse  recipiat  venientes ,  qui  vivit  et  rc- 
gnat  cum  Patre  el  Spiritn  sancto ,  per  omnia  sae- 
cula  saeculorum.  Amen. 

SERMO  XXII. 

I.N    FESTO  OMMLU^SANCTORUll. 

Fralres  mei,  st  non  suflicimus  loqui  de  uno  san^ 
ctorum  Dei,  et  ejus  gloriam  exprimcrc»  qiiomodo 
surficiemus  de  omnibus  sanctis  cjus  sermonem  fa- 
cere?  Hoc  ergo  magis  nccessarium  est,  ut  ita  not 
habeamus,  quatenus  ad  eorum  gloriam  pervenirc 
valeamus.  Quid  ergo  agendum  csl  nobis  ?  Quomodo 
ad  illam  exaltationem  poterimus  pervenire?  Ideo, 
fratres,  audiamus  salubre  consilium.  Cui  enim  me- 
lius  credcre  dcbemus ,  quam  illi ,  qui  jam  ad  iUam 
excellentiam  pcrvenit  ?  Ipse  cerie  novit  viam,  qaam 
ipse  ascendii.  Audiamus  ergo  unum  de  magnis  aml- 
cis  Jesu  diccntem  :  Humiliamini  sub  potenli  manu 
Deit  ut  vos  exaltet  (I  Petri  v).  Scitis  quomodo  lio- 
die  per  universum  mumlum  omnes  laudant  sa:  ct.i9 
Dei,  aiigelos,  archangclos,  apostolos,  martyrei»,  «on- 
fessores,  virgines.  Inde  sunt  cantiis  hodie  in  saiicti 
Ecclcsia,  indc  hymni,  inde  luniiiiaria  et  c;ctera 
quae  conveniunl  festiviuti.  Canius  significai  illaiu 
perpetuam  jubilationem,  in  qua  sancli  sunt,  propii  r 
ineffabile  gaudium  quod  habent  de  Deo.  Hymiii  si- 
gnificant  illam  inenarrabitcm  laudem  qua  ipsi  sein-  . 
per  Deum  laudant.  Unde  dicit  psalmisla  :  Beati  qui 
hubitant  indomo  tua,  Domine,  in  s(Pcula  S€tculorum 
laudabunt  te  (Psal,  lxxxiii).  Luminaria  significanl 
illam  perpetuam  lucein,  in  qiia  habilant  sancii  Dei. 
Unde  iii  hac  nocte  caniastis :  In  circuiln  tuo^  D^- 
mine,  tumen  est^  quod  nunguam  deficie:,  Modo,  fi  atres, 
cogitatc,  si  potestis,quantum  exallali  sunl  in  ccelo, 
qui-ita  possunt  exaltari  et  honorari  in  tcrris  ?  Cerle, 
fratres,  si  omnem  gloriam  mundi,  et  omuem  laudem 
mundi,  et  oir.ne  gaudium  mundi  posserous  stmul 
aspiccre,  in  comparatione  illius  gaudii  nihil  est  aliud 
quam  summa  miseria.  Ideo ,  fratres ,  scire  debetis 
quia  isias  festivitates  in  luminaribus ,  in  eanticis  et 
caeteris  hujusniodi  non  facimus ,  nisi  propter  duas 
causas.  Ista  cnim  non  prosiml  sanctis  Dei,  non  isto 
terreno  eantu  delectanlur,  iion  istis  terrenls,  lumi- 
naribus  ct  vilibus  glorianlur,  quorum  laus  Christus 
est,  quorum  lux  ilie  est,  qui  illumiiiat  omncm  ho- 
minem  venientem  in  hiinc  mundum  (Joan,  i).  Pri- 
mo  ut  per  has  reiiovationes  excitemus  nosiiietipsos 
aJ  majorem  devotionem.  Deinde  propter  illam  sigui- 
ficaiionem,  quam  superius  diximus  :  et  ideo  tanttim 
debemus  agere,  quantum  sufficit  «d  ista  duo.  Narn 


S57  SERMONES.  ->  SERMO  XXII.  LN 

iUi  non  bene,  non  rationabiliier,  sicut  milii  vidctur,  A 
ceiebrant  istas  festivitates ,  qui  curo  quadam  niini- 
ctate  ec  superflultate  quaerunt  isusglorias  exteriores 
ctpalcbritudines,  ita  utexteriori  hominetotcantibus, 
tot  omaroentis,totluminaribus  et  csteris  hujusmodi 
pu!cbritudinibus  intento,  nibil  aliud  pene  poterit  co- 
g'Urey  quaro  ista  quae  vel  per  oculos  videt,  vel  per 
auresaudit,  vel  per  caeteros  sensus  carnis  sentit. 

NoSy  fratres,  qui  ista  non  videmus,  et  scimus  la- 
19«!  quia  a  mullis  aguntur,  cogitemus  et  delccte- 
mur  Iq  illa  pulcbritudine,  quae  vera  est,  in  qiia  san- 
cli  sunt  sine  corruplione ;  in  illis  spirilualibus  or- 
namentis,  quae  sancti  habent  in  justitia  et  sancii- 
tate;  in  iliis  bymnis  et  laudibus,  quibus  ipsi  lau-^ 
dant  Deum  sine  fastidio ;  in  iila  luce ,  quam  ipsi  vi- 
dentio  Dei  facie;  et  iu  agamus  noslras  feslivilatcs  ^ 
ut  mens  nostra  non  reflcctatur  ad  istas  terrenas  de-  ' 
lecuiiones  et  caducas;  sed  potius  ad  illa  spiritualia 
ti  aeiema  excltetur,  et  sic  illorum  gloriam  et  exal- 
Uilionem  consideremus.  Et  ut  ad  illoruro  exaUatio- 
nem  pervenire  possirous ,  audiarous  consilium  apo- 
•ioli,  qui  ait  :  Humiliamini  $ub  potenii  manu  Dei. 
Movil  optime  apostolus  causaro  quare  dejecti  sumus, 
qoare  iilaro  exaluiionero,  in  qua  crcati  sumus,  per- 
didimus,  quare  in  ista  miseria  expulsi  sumus.  Quae 
est  isU  causa,  fratres,  nisi  superbia?  Ideo  contra 
il!am  superbiaro  docet  humilitatem.  Uumiliamim, 
iiiqait.  Sed  quia  scivit  quod  non  omncs  qui  se  hu- 
nillianl,  sapieiiler  se  bumiliant,  ideo  adjecit,  subpo- 
ienti  manu  Dei.  Alii  bumiliantur  sub  gloriosa  manu  r 
Dci;  alii  bumiliantur  sub  forti  manu  Dei;  al.i  bumi- 
liantur  aub  larga  manu  Dei ;  alii  humiliantur  sub 
poienti  manu  Dei.  Sunt  angeli  boni,  sunt  et  angcli 
maii;  sunt  et  bumines  boni ,  sunt  ct  horoines  mali. 
Bicul  dicit  Apostolus  :  /n  nomitu  Domini  nostri  Je$u 
CkrUti  omne  genu  flectatur  ccelestium ,  terrestrium 
0i  infemorum  (Philipp.  ii).,Videte  roodo  quiaomncs 
bumiliantur  Domino  nostro,  et  omnes  ci  sub- 
Jiduntur.  Omnes  certe  et  boni  et  mali ,  quia  ejus 
'volunUti  nuUus  resistere  potest,  et  omnes  ser- 
Tiuut  volunUti  ejus,  velinl,nolint.  Ideo  salubriter 
nos  monet  Apostolus  ut  nos  illi  bumiliemur,  id  est 
Tolunute  nostra  subjiciamur  ei ,  quia  tunc  babcbi- 
mus  meriium.  Si  enim  ex  voluniate  noslra  bolurous 
lubjici  illi,  subjicierour  iiiviti,  pcenaro  incurremus  ^ 
«temam.  Jam  videamus,  qui  sunt  illi,  quiburoilian- 
tnrsub  gloriosa  manu  Dei.  Qui  de  roanu  Dei  nihil 
aliud  exspectant,  nisi  gloriaro  ipsius,  inqua  ipsi 
tunt  sine  fine  beati ,  unusquisque  secundum  ordi- 
nem  in  quo  creatus  est.  Mali  autem  angeli  ipsi  sunt, 
qui  buroiliantur  sub  forti  manu  Dei ;  quia  fortitudo 
Dei  premit  eos,  et  facit  eos,  velint  nolint,  suae  ser- 
Tire  YOlunUti.  Unde  dicitur  in  psalmo  :  Draco  i$ie, 
qmem  forma$ti  ad  iUudendum  ei  {P$aL  ciii).  Nonne 
sapienler  illi  illudit  Dominus  noster,  quando  omnia 
■quae  fecil  ad  destructionem  illorum  qui  sunt  electi, 
hoc  retorquet  Dominus  ad  illorum  profecturo ,  et 
quidquid  ipse  facit  ut  minuat  gloriam  Cbristi ,  boc 
augel  gloriam  Chrisii?  Et  puto,  fratres  mei,  quod 


FESTO  OMNIUM  S.iNCTORUM.      .  558    ^ 

ipsemct  bodle  se  tenet  pro  illuso.  Considerat  hodie 
gloriam  apostolorum,  marlyrum  et  omniuro  sanclo- 
ruro  Dei,  etvidet  quia  per  roalitiaro  ejus  aucuest  illo- 
rum  gloria.Quareenim  (anla  est  illorum  gloria,  nisi 
quia,  sicutdicit  Apostolus :  Ludibria  $unt  etverberaex- 
pertif  insuper  vincula  et  carcere$^  lapidati  ^unt^  $ecti 
$untf  tentati  $unt,  in  occi$ione  gladii  mortui  $unt  pro 
Christo?  (Uebr.  xi).Et  haec  omnia  illis  illata  sunt  per 
maliliam  dial)oli.lpseeniraoperabaiurincordibus  in- 
fideliuro  etimpioruro,  qui  eos  ita  cruciabant.  Et  ecce 
omnia  illa  tormenU  versa  sunt  iliis  in  gloriaro  et 
co.onaro. 

Sic,  fratres  mei,  licet  non  patiamur  illa  corpo- 
ralia  tormenU ,  quae  illi  pas^i  sunt ;  Umen  et  per 
nos  illuditur  diabolo.  Tenut  enim  et  cruciat;  scd 
quia  fortitudo  roanus  Dei  premit  curo,  ne  possit  nos 
tentare  supra  id  quod  possuinus  sustinere,  omnes 
istae  tentaliones  ad  nostraro  gloriam ,  et  ad  illius 
contumeliam  proficiunt.  Similiter  mali  homines  hu- 
milianlur  sub  forti  manu  Dei,  quia  non  perniitlit 
eos  Dominus  exercere  crudelilatem  suam,  nisi  quan- 
tum  viderit  eis  cxpedire.  Alii  suiil  qui  humilianlur 
sub  larga  manu  Dei.  Omnes  tamen  non  eodem  modo. 
Quidam  enim  videntes,  quod  ipse  est  qui  dat  escam 
omni  carni  {P$al,  cxxxv),  qui  firmitcr  credentes  quod 
in  ejus  roanu  suntoroncs  divitiae  et  honores,  et  cui 
voluerit  dat  illa ;  incipiunt  servire  illi ,  vel  ut  ista 
tcrrena  acquirant,  vel  ne  ista  terrcna  amittant.  Alii 
meliores  islis  largam  manum  ejus  considcrantcs , 
^fii  $olem  $uum  oriri  facit  $uper  bono$  et  malo$ ,  et 
pluit  $uper  ju$to$  et  inju$to$  (Matth.  v),  qui  ctiaro 
isu  temporalia  mistim  bonis  et  malis  abunde  tri- 
buil,  coiijiciunt,  quaro  mira  sunt,  quam  ineflabilia , 
qu.T  scrvat  suis  tantum  bonis  et  cupiditate  illius 
bcatitudinis,  quam  nec  oculu$  vidit^  nec  auri$  audivit^ 
nec  in  corhomini$  a$cendit  (I  Cor,  ii),  serviunt  illi  et 
humiliantur.  Ilem  suntalii,  qui  bumiliantur  sub  po- 
tenti  manu  De\  Illi  sunt,  qui  considcrantes  ejus  poten- 
tiara ,  qua  superbos  bumiliat  et  bumiles  exalut,  qua 
damnat  quos  volucril,salubri  timore  compuncti  hu- 
miliantur.  Ad  hanc  nos  humiliationem  Dominus  in- 
viUt,  dicens  :  yolite  timere  eo$t  qui  corpu$  occi- 
dunt,  et  non  habent  ultra  quid  faciant :  $ed  eum  (t- 
metCt  qui  pote$t  et  animam  et  corpu$  perdere  in  ge- 
hennam  (Matth.  x).  Ilaec  est  priroa  causa  huroilita- 
tatis  nostrae,  timor  Domini.  Sed  est  perfectior  gra- 
dus,  quando  non  illam  potentiam  considerat,  qua 
daronat  impios ;  sed  illatn,  qua  in  ista  vita  suos  po- 
tenter  defcndil,  et  in  die  judicii  ald  regnuro  coelo- 
rum  introducit.  Ad  istum  gradum  nos  invitat  Apo- 
stolus,  dicens  :  Uumiliamini  $ub  potenti  manu  Dei; 
non  timore  poenae,  sed,  ut  vo$  exaltet  in  tempore  vi- 
siiationi$  (I  Petr.  v).  Tempus  visiutionis  est  dies 
judicii.  Primo  visitavit  munduro  per  roisericordiaro, 
postea  visiubit  per  judiciuro.  VisiUvit  nos  miseri- 
corditer,  quando  suum  sanguinein  fudit  pro  nobis ; 
visitabil  per  judiciuro,  quando  unicuique  reddet  le- 
cundumopera  $ua  (Matth.  xvi). 

Sunl  etiam  aliae  visiutiones  innuroerabiles,  qai» 


553 


B.  AELBEDK  ADBAiiS  R«EVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETIGA. 


5SG 


ul  incipiarous  etiani  in  boc  saecuio  quasdani  primi-  A  ideo  in  principio  liujus  ascensionis  ponitur  ipso  lo- 


lias  iiiius  pacis  degustare,  quam  hibebimus  in  no* 
6tra  resurrectionei^quando  dicerous  :  Ubi  est^  mors, 
wictoria  tua  ?  Vbi  est^  mort,  stimulus  tuus  (/  Cor,  xy)1 
Si  vero  in  isto  statu  fuerimus  perfccti ,  quid  restat , 
nisi  ut  desidcremus  prssentiam  Christi ;  suspiremus 
ad  illam  visioncm  l>eatam ,  ut  sint  nobis  lacrymae 
nostrae  panes  dic  ac  nocte  (Psal.  ili)  ;  et  curo  omni 
cordis  aiTecliune  dicamus :  Quando  veniamf  et  appa- 
rebo  anie  faciem  Dei  ?  {Ibid,)  Incipit  autem  iste  sta- 
tus  a  David,  id  est  a  sancto  desiderio;  David  deside- 
rabilis  interpretatur.  Et  quis  iilo  dcsiderabilior ,  de 
quo  ait  proplieta  :  Yeniet  desideratus  cunctis  genii- 
bus?  (Agg.  ii).  Dcsideratus  plane  et  desiderandus. 

Ut  autem  perfectum  sit  istud  desiderium,  non  de- 
bet  finiri,  donec  veniarous  ad  Abrabam ,  id  est  Pa« 
trein  excclsum,  ut  videamus  Deura  deorum  in  Sion 
(Psal,  Lxxxiii).  Haec  est  perfectio  ad  quam  ascon- 
dere  debemus;  boc  est  praemium  quod  exspeclamus, 
visio  sciiicet  Dei ,  id  est  Patris  excelsi.  0  quantum 
praemium!  quam  roagnum!  quam  bonum!  videbunt 
eum  justi,  videbunt  impii;  sed  aliter  impii,  aliler 
justi.  Videbunt^  impii  in  quem  transfixerunl  (Joan. 
xix).  Et  ilerum  :  ToUaiur  impius^  ne  videat  gloriam 
Dei  (Isa.  xxvi).  Videbunt  eum  justi,  sed  sicut  cst, 
dicente  Joanne  :  Nunc  /!/tt  Dei  sumus ;  sed  nondum 
apparuit^  quid  erimus.  Scimus  autem,  quoniam  cum 
apparueritf  similes  ei  erimus^  quoniam  videbimus 
eum,  sicuti  est  (I  Joan.  iii).  Esse  Dei  est  dissimiliier 
nunquam  esse.  Videbimus  crgo  euro,  sicuti  est; 
quia  hunc  in  ipsa  Dcitatis  su»  substanlia  contem- 
piabirour,  quod  nuiii  prorsus  eleclorum  in  hac  vita 
conceditur ,  nec  ipsi  Moysi ,  qui  eum  in  Angelica 
specie  contemplari  solebat,  diccnto  ei  Domino  :  Non 
poteris  videre  faciem  meam  :  non  enim  videbil  liomo 
faciem  meam,  et  vivet  (Exod.  xxxiii).  Cui  lamen  pro 
merito  magnae  sanctitatis  ait :  Osteudam  tibi  omne 
bonum  (ibid.).  Videbimus  tuiic  illum  speclosum  for- 
ma  prae  iiiiis  honninum  (Psal.  xliv),  in  quem  deside- 
rant  angeli  prospicere  (I  Peir.  i).  Nam ,  siciit  qui- 
dam  ait,  quaiitum  licet  scire,  Deus  cst  substantia 
spirituaiis,  tam  inaestimabilis  pulchritudinis ,  tani 
inelTabiris  suavitatis ,  ut  angoli  qui  scptuplo  solem 
sua  vincuut  pulchritudine ,  dcsiderent  in  eum  ju« 
giter  et  insatiabiliter  prospiccre.  Videbimus  luiic 
illum,  cujus  spiritus  super  mei  dulcis ,  et  haereditas 
super  mel  et  favum,  et  spiritualibus  brachiis  am- 
piexabimur,  et  mira  quadam  dulcedinc  osculabi- 
mur.  Videbimus  tunc,  et  scntiemus  quam  bonum 
et  quam  dulce  erit,  iu  iila  bcata  vila  frui  conspectu 
Conditoris  nostri ,  intercsse  angeiorum  socictati , 
aeterna  immorlalilate  doiiari.  Videbimus  tunc  illum, 
qui  de  sinu  Patris  descendit  in  greroium  matris; 
ut  nos  incipientcs,  ut  diximus,  ab  ejus  humaniiate, 
quam  assumpsit  de  matrc,  perveniamus  ad  ejus 
divinitaiem ,  quam  8cm{>er  babet  ciini  Patre.  Hoc 
totum  bonum  nostrum  ab  hac  festivitatc  incepit, 
in  qua  orta  cst  ejus  beata  Genitrix,  qui  nos  ad  tan- 
tam  cebitttdinem  per' suam  gratiam  perducit.  El 


ponitur  Maria ,  ut  siib  ipsa  roisericordia ,  sitb 
ipsius  misericordiae  matre  ])enignissima  iiemodesp^ 
ret ,  nemo  ascendere  dubitet ,  sed  iii  ipsis  omnen 
spem  suam,  omnero  ponens  delectationem,  ascen- 
dat  securus,  ascendal  inlrepidus.  Nunquam  enira 
poterit  deficere,  qui  talibus  aaxiliis  poterit  adljuTari. 
Erigarous  ergo  ad  ipsum  Cbristum  intuitum  nostniimy 
deprecantes  ilium  per  merita  suae  dulcissimas  ma- 
tris,  ut  ipse  efBciat  volentes,  ut  ipse  adjuvet  ascea- 
dentes ,  ut  ipse  recipiat  venientes ,  qui  vivit  et  rc- 
gnat  cum  Patre  el  Spiritu  sancto ,  per  omnia  sae- 
cula  saeculoruro.  Aroen. 

SERMO  XXII. 

IN   FESTO  OMMLy^SJlNCTORUll. 

"  Fratres  mei,  st  non  suilicimus  loqui  de  uno  san^ 
ctorum  Dei ,  et  ejus  gloriam  eiprimcrry  quomodfi 
sufriciemus  de  omnibus  sanctis  cjus  sermonem  fa- 
cere?  Hoc  crgo  roagis  nccessarium  est,  ut  ita  not 
habeamus,  quatenus  ad  eorum  gloriam  perTentrc 
valearaus.  Quid  ergo  agendum  csl  nobis  ?  Quomodo 
ad  iilara  exaltationero  poterirous  pervenire?  Ideo, 
'  fratres,  audiamus  salubre  consilium.  Cui  enim  me- 
iius  credcredebemus,  quam  illi,  qui  jam  ad  iUani 
excellentiam  pervenit  ?  Ipse  cerle  novit  viam,  quam 
ipse  asccndii.  Audiamus  ergo  unum  de  magnis  ami* 
cis  Jesu  dicenlem  :  Humiliamini  sub  potenli  manu 
Deit  ut  vos  exaliei  (I  Petri  v).  Scitis  quomodo  bo- 
die  per  univcrsum  mun.iuro  orones  laudant  sa::ct;!S 

Q  Dei,  angelos,  archangclos,  apostolos,  martyre.«,  con- 
fcssores,  virgines.  Inde  siint  cantiis  hodie  in  sancla 
Ecclcsia,  inde  hyroni,  inde  luniinaria  et  cactera 
quae  conveniunt  festivitati.  Canlus  significai  iliaiii 
pcrpetuam  jubilationero,  in  qua  sancli  sunl,  proplt  r 
ineffabile  gaudium  quod  hal)ent  de  Deo.  Hymni  si- 
gnificant  illam  inenarrabilcm  laudem  qua  ipsi  sem^  . 
|)cr  Deum  laudant.  Unde  dicit  psalinisla  :  Beaii  qui 
hubitant  indomo  tua,  Domine^  in  stccula  scpculorum 
laudabunt  te  (PsaL  Lxxxiii).  Luminaria  signlficaoc 
illam  perpetuam  lucein,  in  qiia  habilant  sandi  Dei. 
Unde  iii  hac  nocte  catiiastis  :  In  circuitu  tuo^  £W- 
mine,  lumen  esL,  quod  nunguam  deficie:.  Modo»  fi  atres, 
cogitate,  si  potestis,quantuin  exaltaii  sunl  in  ccelo, 
qui-ita  possunt  exaltari  et  honorari  in  terris  ?  Certe, 

D  fratres,  si  omnero  gloriam  mundi,  et  omnem  laudem 
mundi,  et  oir.ne  gaudium  mundi  possemus  fiimul 
aspiccre,  in  comparatione  illius  gaudii  nihil  est  aliud 
quam  surama  miserla.  IJeo ,  fratres ,  scire  debelis 
quia  islas  festivitates  in  luminaribus ,  in  eanticis  et 
caeteris  liujusniodi  non  facimus ,  nisi  propter  duas 
causas.  Ista  cnim  non  prosunt  sanctis  Dei,  non  isto 
tcrreno  cantu  delectantur,  non  istis  terrenis,  lumi- 
naribus  ct  vilibus  glorianlur,  quorum  laus  Ghristus 
est,  quorum  lux  ilie  est,  qui  illuminat  omnem  ho- 
minem  venientem  in  hiinc  mundum  (Joan.  i).  Pri- 
mo  ut  per  has  renovationes  excitemus  nosmetipsos 
aJ  majorem  devolionein.  Deinde  propier  iliam  signi- 
ficationem,  quam  superius  diximus  :  et  ideo  Untuni 
debemus  agere,  quantum  sufficit  «d  ista  duo.  Mam 


S37  SERMONES.  ->  SCRMO  XXII.  IN 

^l  iiliaon  bene,  non  rationubiliier,  sicnt  mibi  vidctur,  A 
eelebntnt  istas  festiyitates ,  qui  curoquadam  nimi- 
eUiCe  ec  superfluilate  quaerunt  istasglorias  exteriores 
rf  pnlchntadines,  iu  utexteriori  hominetotcantibus, 
loc  ornamentiSjtotluroinaribus  et  csteris  hujusmodi 
pa!chriladiuibus  intento,  nihil  aliud  pene  poterit  co- 
fttare,  quaro  ista  quae  vel  per  oculos  videt,  vel  per 
aares  audit  y  vel  per  caeteros  sensus  cafnis  sentit. 

N0S9  fratres,  qui  ista  non  videmus,  et  scimus  ta- 
nen  quia  a  mulljs  agunlur,  cogitemus  et  dclccte- 
mur  in  illa  pulchritodine,  quae  vera  est,  in  qiia  san- 
cli  aunl  sine  corruptione ;  in  illis  spiriiualibus  or- 
Bamenlis,  quae  sancti  halient  in  justitia  et  sancti- 
tate;  in  illis  hymnis  et  laudibus,  quibus  ipsi  lau^ 
dant  Deum  sine  fastidio ;  in  illa  luce ,  quam  ipsi  vi- 
f!eDt  in  Dei  facie;  et  iu  agamus  nosiras  festiviiatcs  ^ 
nt  mens  nostra  non  reflcctatur  ad  istas  terrenas  de-  ' 
lecUtiones  et  caducas;  sed  potius  ad  illa  spiritualia 
et  seienia  excitetur,  et  sic  illorum  gloriam  et  exal- 
tationem  consideremus.  Et  ut  ad  illorum  exallatio- 
nem  pervenire  possimus»  audiamus  consilium  apo- 
•toli»  qui  ait  :  Humiliamini  sub  potenti  manu  Dei. 
Novit  oplime  apostolus  causain  quare  dejecli  sumus, 
qoare  iilam  exaltalioncm,  in  qua  crcaii  sumus,  per- 
didlmnst  quare  in  isU  miseria  expulsi  sumus.  Quae 
eat  taU  ctusa»  fralres»  nisi  superbia?  Ideo  contra 
iL'am  auperbiam  docet  humiliuiem.  Humiliamini^ 
inquil.  Sed  quia  scivit  quod  non  omncs  qui  se  hu- 
nillianl,  sapieuler  se  humiliant,  ideo  adjecit,  subpo- 
leall  manu  Dei.  Alii  humilianlur  sub  gloriosa  nianu  q 
Dci;  nlii  humiliantur  sub  forti  manu  Dei;  alJ  humi- 
liantur  sub  larga  manu  Dei ;  alii  humiiiantur  sub 
potenti  manu  Dci.  Sunt  angeli  boni ,  sunt  et  angcli 
mali;  sunt  el  humincs  boui ,  sunt  et  homines  mali. 
8icut  dicit  Apostolus  :  /n  nomine  Domini  nostri  Jesu 
CkrUii  omne  genu  flectatur  calestium ,  terrestrium 
§iinf€morum  (Philipp,  ii).,Videte  niodo  quiaomncs 
^nnllianlur  Domino  nostro,  et  omnes  ci  sub- 
Jidunlor.  Omnes  certe  et  l>oni  et  mali ,  quia  ejus 
TolunUti  nuUus  resistere  potest,  et  omnes  ser- 
viunt  volunUti  ejus ,  velinl ,  nolint.  Ideo  salubriter 
nos  monet  Apostolus  ui  nos  illi  humiliemur,  id  est 
Toiunute  nostra  subjicianiur  ei ,  quia  tunc  habcbi- 
mna  meritum.  Si  enim  ex  voluntate  nosira  holumus 
anbjlcl  illi»  subjiciemur  iiiviti,  poenam  incurremus  ^ 
«temam.  Jam  videamus,  qui  sunt  illi,  quihumiiian- 
tnrsob  gloriosa  manu  Dei.  Qui  de  manu  Dei  nihil 
alind  exspecunt,  nisi  gloriam  ipsius,  inqua  ipsi 
snnt  sine  flne  l)eati ,  unusquisque  secundum  ordi- 
nem  lo  quo  creatus  est.  Mali  autem  angeli  ipsi  sunt, 
qnl  hnmiiiantur  sub  forti  manu  Dei ;  quia  fortitudo 
Det  premlt  eos»  et  facit  eos,  velint  nolint,  suae  ser- 
vlre  volunUli.  Unde  dicitur  in  psalmo  :  Draco  iste, 
^nem  formatti  ad  illudendum  ei  (Psal.  ciii).  Nonnc 
tapienter  ilii  illudit  Dominus  noster,  quando  omnia 
qoff  fedt  ad  deslruclionem  illorum  qui  sunt  elccti, 
hoc  relorquet  Dominus  ad  illorum  profectum ,  et 
quidquid  ipse  facit  ut  minuat  gloriam  Christi ,  hoc 
auget  gloriam  Chrisii?  Et  puto,  fratres  mei,  quod 


FESTO  OMNIUM  S.iNCTORUM.  558    ^ 

ipsemel  hodle  se  tenet  pro  illuso.  Considerat  hodie 
gioriam  apostolorum,  martyrum  et  omniutn  sancto- 
rum  Dci,etvidetquiapermalitiamejus  auctacstillo- 
rum  gloria.Quarecnim  tanta  est  illorum  gloria,  nisi 
quia,  sicutdicit  Apostolus :  Ludibria  sunt  et  verberaex- 
pertif  insuper  vincula  et  carceres,  lapidati  sunt^  secti 
SUN/,  tentati  sunt,  in  occisione  gtadii  mortui  sunt  pro 
Christo?  (Hebr,  xi).Et  haec  omnia  illis  illata  sunt  pcr 
maliliam  diaboli.lpseenimoperabalurincordibus  in- 
fidclium  et  impiorum,  qui  eos  iu  cruciabant.  Et  ecce 
omnia  illa  tormenU  versa  sunt  illis  in  gloriam  et 
co.onam. 

Sic,  fratres  mci,  licet  non  patiamur  illa  corpo- 
ralia  tormenU ,  quae  illi  pas^i  sunt ;  Umen  et  pcr 
nos  illuditur  diabolo.  Tentat  enim  et  cruciat;  scd 
quia  fortitudo  manus  Dei  preniit  cum,  nc  possit  nos 
tentare  supra  id  quod  possuinus  sustincre,  omnes 
istae  tentalioncs  ad  nostram  gloriam ,  et  ad  illius 
contumeliam  proGciunt.  Similitcr  roali  homines  hu- 
miliantur  sub  forti  manu  Dei,  quia  non  permitlit 
eos  Dominus  exercerc  crudclitatem  suam,  nisi  quan- 
turo  viderit  cis  cxpcdirc.  Alii  sunt  qui  humilianiur 
sub  larga  manu  Dei.  Omnes  tamcn  non  eodem  modo. 
Quidam  enim  videntes,  quod  ipse  esl  qui  dat  escam 
omni  carni  {Psal,  cxxxv),  qui  firmitcr  credentes  quod 
in  ejus  manu  suntomnes  divitiae  et  honores,  et  cui 
voluerit  dat  illa ;  incipiunt  servire  illi,  vel  ut  ista 
terrcna  acquirant,  vcl  ne  ista  terrcna  amitlant.  Alii 
meliores  istis  largam  manum  ejus  considcrantcs , 
qui  solem  suum  oriri  facit  super  bonos  et  malos ,  et 
ptuit  super  justos  et  injustos  (Matth,  v),  qui  ctiam 
ista  temporalia  mistim  bonis  et  malis  abunde  tri- 
buity  coiijiciunt,  quam  mira  sunt,  quam  ineflabilia, 
quT  servat  suis  tanturo  bonis  et  cupiditate  illius 
l)catitudinis,  quam  nec  ocutus  vidit^  nec  auris  audivit^ 
nec  in  corhominis  ascendit  (I  Cor.  11),  serviunt  illi  et 
humiliantur.  Item  suntalii,  qni  humiliantur  sub  po- 
tenti  manu  De'.  Illi  .sunt,  qni  considcrantes  ejus  poten- 
tiam ,  qua  superbos  huniiliat  et  huroiles  exalut,  qua 
damnat  quos  voluerit,saIubri  tiroore  compuncti  hu- 
miliantur.Ad  hanc  nos  humiliationem  Dominus  in- 
viUt,  dicens  :  Notile  timere  eos,  qui  corpus  occi- 
dunt,  et  non  habent  utlra  quid  faciant :  sed  eum  (t- 
metet  qui  potest  et  animam  et  corpus  perdere  in  9?- 
hennam  (Matth,  x).  Ilaec  est  prima  causa  humilita- 
latis  nostrae,  timor  Domini.  Sed  est  perfectior  gra- 
dus,  quando  non  illam  potentiaro  considcrat,  qua 
daronat  inipios  ;  sed  illaro,  qua  in  ista  vita  suos  po- 
tcnter  defcndit,  et  in  die  judicii  a'd  regnum  coelo- 
rutn  introducit.  Ad  istum  gradum  nos  inviut  Apo- 
stoluSy  dicens  :  /fHtnt/tamtni  sub  potenti  manu  Dei ; 
non  timore  poenae,  sed,  ut  vos  exattet  in  tempore  vi- 
sitationis  (I  Petr.  v).  Tcmpus  visiUtionis  est  dies 
judicii.  Primo  visitavit  mundum  per  misericordiaroy 
postea  visiubit  per  judiciuro.  Visiuvit  nos  miseri- 
corditer,  quando  soum  sanguinem  fudit  pro  nobis ; 
visitabit  per  judicium,  quando  unicuique  reddet  se- 
cundum  opera  sua  (Matth.  xvi). 

Sunt  etiam  aliae  visiutiones  innumerabiles,  qai» 


553 


B.  AELBEDK  ADBAiiS  RiEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASGETIGA. 


53S 


iit  incipianius  eliani  in  boc  saeculo  quasdam  pnmi-  A  ideo  in  principio  hujus  ascensionis  ponitur  ipso  !»• 


Uas  illius  pacis  degustare ,  quam  hibebimus  in  no* 
6tra  resurrectionei,  quando  dicerous  :  Vbi  est,  mors, 
tictoria  tua  ?  Vbi  esly  mors^  tlimulus  tuus  (/  Cor,  xv)? 
Si  vero  in  isto  statu  fuerimus  perfecti,  quid  restat, 
nisi  ut  desideremus  praesentiam  CbrisCi ;  suspiremus 
ad  illam  visionem  beatam ,  ut  sint  nobis  lacrymae 
noslrae  paiies  dic  ac  nocte  (Psal.  ili)  ;  et  cum  omni 
cordis  affectione  dicamus :  Quando  veniam^  et  appa* 
r$bo  ante  faciem  Dei?  [Ibid.)  Incipit  autem  iste  sta- 
tus  a  David,  id  est  a  sancto  desiderio;  David  deside- 
rabilis  interpretalur.  Et  quis  illo  dcsiderabilior ,  de 
quo  ait  proplieta  :  Veniet  desideratus  cunctis  genti- 
bus?  {Agg.  ii).  Dcsidcratus  plane  et  desiderandus. 

Ut  aulein  perfectum  sit  istud  desiderium,  non  de- 
bet  riniri,  donec  veniamus  ad  Abraham ,  id  est  Pa«  B 
trem  eicclsum,  ut  videamus  Deura  deorum  in  Sion 
(Psal,  Lxxxiii).  Ilsec  est  perfectio  ad  quam  asci^n- 
dere  debcmus;  bocest  praeinium  quod  exspeclamus, 
visio  scilicet  Dei,  id  est  Patris  excelsi.  0  quantum 
praemium!  quam  magnum!  quam  bonum!  videbunt 
eum  justi,  videbunt  impii;  sed  aliter  impii»  aliter 
justi.  Yidebunt ,  impii  in  quem  transfixerunl  (Joan,  • 
xix).  Et  iterum  :  ToUatur  tmptKs,  ne  videat  gloriam 
Dei  (Isa.  xxvi).  Videbunt  eum  justi,  sed  sicut  est, 
dicente  Joanne  :  Nunc  filii  Dei  sumus ;  sed  nondum 
apparuitf  quid  erimus.  Scimus  autem^  quoniam  cum 
apparueritf  similes  ei  erimus^  quoniam  videbimus 
ettm,  sicuti  est  (I  Joan.  iu).  Esse  Dei  est  dissimiliier 


8U8«  ponitur  Maria,  ut  sub  ipsa  misericordia ,  sub 
ipsius  misericordiae  matre  l^enignissima  iiemo  despe- 
ret ,  nemo  ascendere  dubitet ,  sed  iii  Ipsis  omnem 
spem  suam,  omnem  ponens  deiectationem,  ascen- 
dat  securus,  ascendat  intrepidus.  Nunquam  enira 
poierit  deficere,  qui  talibus  auxiliis  poterit  adjuTari. 
Erigamus  ergo  ad  ipsum  Christum  Intuitum  nostrum, 
deprecantes  illum  per  merita  suae  dulcissimae  ma  • 
tris,  ut  ipse  efBciat  Tolentes,  ut  ipse  adjuvel  asceo- 
dentes ,  ut  ipse  recipiat  venientes ,  qui  vivlt  et  rc- 
gnat  cum  Patre  ei  Spirilu  sancto ,  per  omnia  sae- 
cula  saeculorum.  Amen. 

SERMO  xxn. 

IN   FESTO  OMMiy^SJlNCTORUll. 

Fratres  mei,  st  non  suilicimus  loqui  de  nno  san«> 
ctorum  Dei ,  ct  ejus  gloriam  eipriniorc,  qiiomodn 
sufficiemus  de  omnibus  sanctis  cjus  sermonem  fa- 
cere?  Hoc  crgo  magis  nccessarium  est,  ut  Ita  nos 
habeamus,  quatenus  ad  eorum  gloriam  perTenire 
valeamus.  Quid  ergo  agendum  csl  nobis  ?  Quomodo 
ad  illam  exaltationem  poterimus  pervenire?  Ideo, 
fratres,  audiamus  salubre  consilium.  Cui  enlm  me- 
lius  credere  debemus ,  quam  iili,  qui  jam  ad  lUaai 
excellentiam  pervcnit  ?  Ipse  cerle  novit  viam,  qoam 
ipse  ascendil.  Audiamus  ergo  unum  de  magnis  ami- 
cis  Jesu  dicenlem  :  Humiliamini  sub  potenti  manu 
Deit  ut  vos  exaltet  (I  Petri  v).  Scitis  quomodo  ho- 
die  per  universum  mun:Ium  omnes  laudant  sai.ci;» 


_       .  ,         .  r  Dei,  angelos,  archangelos,  apostolos,  martyre^,  con« 

quia  bunc  in  ipsa  Dcitatis  suae  substantia  contem-  ^  .  .    .  .... 


nunquam  esse.  Videbimus  crgo  euro,  sicuti  est; 

fessores,  virgines.  Inde  sunt  cantiis  hodie  in  saiicti 
Ecclcsia,  inde  hymni,  inde  Inmiiiaria  et  cclera 
quae  conveniunt  festivitati.  Caiiius  significal  illam 
pcrpetuam  jubilationem,  in  qua  sancli  sunt,  proplir 
ineffabile  gaudium  quod  habent  de  Deo.  Hymni  si- 
gnificant  illam  iuenarrabilcm  laudem  qua  ipsi  seui- 
per  Deum  laudant.  Unde  dicit  psalmista  :  Beaii  qui 
hubitant  indomo  tua,  Domine^  in  swcula  sopculorum 
laudabunt  te  (Psal.  lxxxiii).  Luminaria  signincaot 
illam  perpetuam  lucein,  in  qiia  habitant  sancii  Dei. 
Unde  iii  hac  nocte  cautastis  :  In  circuitM  tuo^  Ih- 
mine,  tumen  est^  quod  nunquam  deficie:,  Modo»  fi  atres» 
cogitatc,  si  potestis,quantum  exaltaii  sunl  in  coelo, 
qui-ita  possunt  exaltari  et  honorari  in  tcrris  ?  Certe, 
D  fratres,  si  omnem  gloriam  mundi,  et  omuem  laodem 
mutidi ,  et  onr.ne  gaudium  mundi  possereus  simul 


plabimur,  quod  nulli  prorsus  electorum  in  hac  vita 
conceditur ,  nec  ipsi  Moysi ,  qui  eum  in  Angelica 
specie  contemplari  solcbat,  dicento  ei  Domino  :  Non 
poteris  videre  faciem  meam  :  non  enim  videbit  homo 
faciem  meam,  et  vivet  (Exod.  xxxiii).  Cui  tamen  pro 
merito  magnae  sanciitatis  ait :  Osteudam  tibi  omne 
bonum  (ibid,).  Videbimus  tuiic  illum  spcciosum  for- 
ma  prae  filiis  hominum  (PsaL  xliv),  iit  quem  deside- 
rant  angeli  prospicere  (I  Petr,  i).  Nam  ,  sicut  qui- 
dam  ait,  quaiitum  licct  scirc,  Deus  cst  substantia 
spiritualis,  tam  inaestimabilis  pulchritudinis,  tani 
Ineffabilis  suavitatis ,  ot  angoli  qui  septiiplo  solem 
sua  vincunt  pulchriiudine ,  desiderent  in  eum  ju- 
giter  et  insatiabiliter  prospicere.  Yidebimus  luuc 
illumt  cujus  spiritus  super  mel  dulcis ,  et  haercditas 
super  mel  et  favum,  et  spiritualilius  brachiis  am- 
plexabimur,  et  mira  quadam  dulcedine  osculabi- 
mur.  Yidebimus  tunc,  et  scniiemus  quam  bonum 
et  quam  dulce  erit,  in  Ula  beata  vila  frui  conspectu 
Conditoris  nostri ,  interesse  angelorum  socictati , 
aeterna  immortalitate  doiiari.  Videbimus  tunc  illuin, 
qui  de  sinu  Palris  descendit  in  gremium  matris; 
ut  nos  incipientes,  ut  diximus,  ab  ejus  humanitate, 
quam  assumpsil  de  matrc,  perreniamus  ad  ejus 
divinitatem ,  quam  semper  babet  cuni  Patre.  Hoc 
totum  bonum  nostrum  ab  bac  festivitate  incepit, 
in  qua  orU  cst  ejus  beata  Genitrix,  qui  nos  ad  tan- 
tam  cebitudinem  per' suam  gratiam  perducit.  El 


aspiccre,  in  comparatione  illius  gaudii  nihil  esl  aliud 
quam  summa  miseria.  IJeo,  fratres,  sdre  debetis 
quia  isias  festivitates  iu  lurainaribus ,  in  eanticis  et 
caeteris  hujusuiodi  non  faciraus ,  nisi  propier  duas 
causas.  Ista  cnim  non  prosimt  sauctis  IkX^  non  isto 
tcrreno  eantu  delectantur,  non  istis  terrenis,  luml- 
naribus  ct  vilibus  glorianlur,  quorum  lausChristos 
est,  quorum  lux  iiie  est,  qui  illuminat  omnem  ho- 
minem  venientem  in  hunc  mundum  (JiM,  i).  Pri- 
mo  ut  per  has  renovationes  excitemos  nosmetipsos 
aJ  majorem  devoiionein.  Deinde  propier  illam  signi- 
ficationem,  quam  superius  diximus  :  et  ideo  tantum 
debemus  agere,  quantum  sufficil  ad  isla  duo.  Nam 


MS 


SERMONES.  —  SERMO  XXIIL 


Oiniies  tilii  Adam  pilosi  el  nigri,  propier  peccata 
ei  iiiiquitates.  Non  habebat  istos  piios  Filius  Dci. 
Qaomodo  euim  liaberel  ille  peccatum  qui  erat  unus 
cuoi  Patre  perfectus  etoronipotens  Deus?  Sed  nec 
babebat  in  sua  illa^  Dcitate  similiiudinem  alicujos 
peccati  aut  corruptionis.  Fratres,  nisi  iste  assu- 
merel  similitudinom  pellis  noslrae,  similiiudinem 
pilonim  uostrorum ,  nunquam  nos  possemus  li- 
berarl  a  pilis  nostris.  Idco  dignatus  est  induere 
simiiiloJine:n  carnis  peccali ,  ut  foris  osten- 
derct  infirmitatem,  et  quamdain  nigredinem,  intus 
autem  sen'abat  illam  miram  ct  ineflabilem  pulchri- 
ludinem.  Ponite  modo  in  corde  vcslro,  quasi  vi- 
deatis  Jacob  coopertum  pellibus  caprinis;  nonne 
posset  yeraciter  diccre,  niger  sum,  sed  formosus? 
Niger  propter  tabernacula  Cedar,  proptar  nij^ram 
pellem  caprorum ;  scd  intos  formosu«,  propter  pro- 
priam  similitudinem.  Sic  attendite  illum  verum 
Jacob  Dominum  nostrum  Jesum  Chrislum;  ni* 
grum  propler  simililudinein  caniis  peccali;  pul- 
chrom,  quia  nuHum  habebat  peccatum ;  sed  per 
Istam  nigredinem  acquisivit  iiobis  benedictionem, 
non  sibi,  quia  ille  non  indigebat;  sed  nobis,  qui 
lienedictione  opus  babebamus,  quia  maleJicti  era- 
ihus.  Nam  siiie  dubio  in  illa  bciiedictione,  qua 
Isaac  bencdixit  filium  suum,  fuimus  nos  signifi- 
cati,  et  per  signiGcationem  l)enedictl.  Audite  enim 
quid  dixit  :  Ecce  odor  fHii  mei  sicut  odor  agri  pleni, 
cui  benedixit  Dominus  (ibid.). 

Iste  est  ager,  fratres,  quein  hodie  debemus  ma- 
xime  considerare.  Agcr  iste  plenus  est  oinni  sua- 
vilatc,  omni  dulcedlno,  omni  decore.  Nam,  sicut 
paulo  ante  canlaslis  :  Ftoribus  ejus  nec  rosw,  nec 
lilia  desunt,  Hic  suavissimi  fructus  apost(dorum, 
liic  ros«  martyruni,  hic  lilia  virginum,  hic  sin- 
giili  sancti,  quasi  arbores  friictuosae  in  agro  Do- 
mini.  Utinam,  fratres,  et  iios  simus  dc  ilio  pleno 
agro,  cui  benedixit  Dominus  !  Iluic  agro  Doini- 
iius  de  rore  coeli,  et  de  pinguedine  terrae,  abun- 
dantiam  frumenli,  vini  et  olei  tribuit.  Ros  coeli 
cst  gralta  spirilualis,  quam  iste  ager  solet  reci- 
l>e.e,  in  compunclionibus,  in  meditationihus,  in 
psalmis,  in  leclidn.biis.  Pinguedo  terr».  quae  est? 
Terra  nostra  caro  nostra  esl.  Fdix,  qui  potest  de 
ista  terra  accipcre  pinguedinem.  Ista  pinguedo, 
fratres^  bona  opera  sunt  :  quae  utique  noii  faci- 
mus,  nisi  pcr  corpus  nostruni.  Qui  beneet  sapieu- 
ter  ct  discrete  sciunt  exc  «cere  istain  terram,  ipsi 
cxperiunlur,  quia  vigilia; ,  et  labores,  et  jejunia 
luirabilis  quaedam  pinguedo  est.  Ex  his  ergo  duo- 
l.us,  de  rore  coeli  et  de  pingucdiiie  terrae,  id  est, 
iit  manifestius  dicam,  de  corporali  et  spirituali 
rxercitio,  habet  isle  ager,  omnis  videlicct  socie- 
las  sanctorum,  abundantiam  vini,  frumenti  et  olei. 
Frumcntum  sapieiitiae ,  vinum  contemplationis, 
oleum  charitatis.  Sic  Paulus  optima  arbor  de  isto 
agro,  qui  laborabat  manibus  nocteet  die,  quod 
pertinet  ad  pinguedinem  terrae;  qui  sine  intcrmis* 
stone  orabat,  quod  pertincbat  ad  rorem  ca:li ;  per 


m  FESTO  OMMIUM  SANCTORUM.  346 

A  haec  acquisivit  isiud  fruincntum,  vinum  et  oleum. 
Nam  ipse  loquebatur  sapienliam  iiiter  perfcctoL 
dividcns  illis  frumenlum  suum.  Ipse  in  contem- 
plalione  raptus  est  usque  ad  tcrtium  coelum,  et  iu- 
cbriatus  cst  illo  vino,  quod  solel  laelificare  cor 
hominis.  Ideo  ait  :  Sive  menle  excedimus,  Deo; 
sive  sobrii  sumuSy  vobis  {II  Cor.  v).  Qui  diljit  se 
sobrium,  quando  sc  conieinperabal  sccundum  roo« 
duin  infirmorum,  sinc  dubio  illum  excessum  meii- 
tis,  quem  dixil  esse  soli  Deo,  appcllare  >oIuit 
quamdam  spirilualcm  ebrietatem.  Charilalcin  iion 
cst  neccsse  commendare  in  Paulo. 

Videtis,  fratrcs,  qualein  bcncdictioncm  acqui- 
siv!t  Dominiis  huic  agro  pleiio;  plciio  sine  duliio 
omnibus  virtutibus,  pleno  omni  perfectione.   Nec 

B  niirum,  quando  in  isto  agro  sunt  omnes  sancti 
a  constitutioiie  mundi  et  unusquisque  habet  Ip- 
cuni  suum,  suam  pulchritudinem,  suam  virtutenu 
In  isto  agro  hanc,  fratres,  bcnedictionem  vobis  ac- 
quisivit,  per  hoc,quo{l  factus  est  nigcr,  quoJ  se 
induit  nosler  Jacob  pellibus  carnis.  Ipsae  pelles, 
ipsa  sunt  tabcrnacula  Cedar,  id  est  caro  ejus, 
id  est  humanitas  ejus  :  ad  cujus  exemplum  omnes 
sancli  voluerunt  esse  nigri  in  hac  'vita,  ut  possent 
postea  esse  formosi,  sicut  pelles  Salomonis.  Quae 
sunt  istae  pellcs  Saloinonis  ?  QuaeJam  pelles  erant, 
In  «qnibtis  erat  sanciuariuin,  qnod  habebat  illean- 
tiquus  populus  Jud.xoruiu,  scilicet  arca  illa»  de  qua 
audistis  saepe,  et  allare  incciisi,  et  c;eieri  hujus- 
modi.  B.  Paulus  apostolus  apertc  oslcndit  quid 
significant  ista  :  Non  in  manufacta  sancta  introivit 
Jesus  exemplaria  reromm,  sed  in  ipsum  coelum 
(Uebr.  ix).  Ergo  pelles  Salomonis  ca:li  sunt.  In 
his  eniin  pellibus  non  cst  ipse  Cedar,  scd  Salo- 
mon.  In  his  enim  pellibus  ostendit  ipse  pulchritu- 
dinem  suam,  suavitatem  suam,  et  luccm  suam; 
et  apparct  omnibus  non  tenebrosus,  scd  pacifi- 
cus,  quia  ipse  est  pax  et  tranquillitas  angclorum, 
qui  sunt  coeli,  in  quibus  habitat  Dcus.  Yidetii  modo 
quaesil  ista  pulchritudo,  ct  qualis  sit  de  qua  gloria- 
tur  sancta  Ecclesia,  id  est  sociclas  sanctorum.  Pul- 
chritudo  pellium  Salomonis  cst  pulchriludo  coclo-' 
rum,  pulchritudo  angelorum.  Ipsaest  pulchritudOa 
quam  Dominus  praemitlit,  dicens  :  JErtinl  sicul  an^ 

f)  geli  Dei  (Matth.  xxu).  Felix,  qui  hoc  potest  dicere  :  • 
Nigra  sum,  sed  formosa;  sicut  tabernacula  Cedar^ 
sicut  pelles  Salomonis  (Cant.  i).  Ilrec  duo,  fratrea 
charissimi,  debent  se  comitari  in  ista  vita,  scili* 
cet  tabernaculi  nigredo  et  pellium  pulchritudo. 
Sed  ista  pulchritudo  tantum  in  anima  potest  esse 
in  hac  vita,  post  diem  vero  judicii,  et  in  anima  el 
in  corpore.  Ubi,  fratres,  inveniemus  in  ista  vita 
iinitationcm  angelorum^  pulchritudincm  illorum, 
qui  suni  in  aeterna  felicitate  cum  Domiiio  ?  Ubi 
invcniemus  illos,  qui  illum  ardorera  imitentur  amo- 
ris  Del,  quem  habet  ille  ordo  angelorum,  qui  pro- 
ptcr  nimium  amprem  quo  diligunt  Deum,  dicun- 
lur  scraphim  ?  Ubi  inveniemus,  qui  iiniteutur  sci* 
cntiam  illorum,  qui  propier  mirain  sciealiam  quam 


555 


B.  AELREDI  ABBAiiS  R.EVALL.  OPP.  PARS  L  -  ASGETIGA. 


533 


ut  incipiaraus  etiani  in  boc  saeculo  quasdam  prinii-  A  ideo  in  principio  hujus  asccnsionis  ponitur  ipso  1»- 


lias  illius  pacis  degustare,  quam  hibebimus  in  no* 
6ti'a  resurreclionei,  quando  dicerous  :  Vbi  est,  mors^ 
tictoria  tua  ?  Vbi  esl^  mors^  stimnlus  tuu$  (/  Cor,  xv)? 
Si  vero  in  isto  statu  fuerimus  perfecti,  quid  restat, 
nisi  ut  desidcremus  praesentiam  Christi ;  suspiremus 
ad  illam  visionem  beataro ,  ut  sint  nobis  lacrymae 
noslrae  pancs  dic  ac  nocte  (Psal.  ili)  ;  et  cum  omni 
cordis  affectione  dicamus :  Quando  veniamf  et  appa- 
r$bo  ante  faciem  Dei  ?  [Ibid,)  Incipit  aut«m  iste  sta- 
tus  a  David,  id  cst  a  sancto  desiderio;  David  deside- 
rabilis  interprctatur.  Et  quis  illo  dcsiderabilior ,  de 
quo  ait  proplieta  :  Veniet  desideratus  cunctis  genti- 
bus?  {Agg,  ii).  Dcsidcralus  plane  et  desiderandus. 

Ut  aulem  perfectum  sit  istud  desiderium,  non  de- 
bet  fiiiiri,  donec  veniarous  ad  Abraharo ,  id  est  Pa«  B 
trem  cicclsuro,  ut  videamus  Deura  dcoruin  in  Sion 
(Psal,  Lxxxiii).  Hsec  est  perfectio  ad  quam  asCi^n- 
dere  debemus;  hoc  est  praemium  quod  exspeclamus, 
Tisio  scilicet  Dei ,  id  esl  Patris  exceisi.  0  quantum 
praemium!  quam  magnuro!  quam  bonum!  videbunt 
eum  justi,  videbunt  impii;  sed  aliter  impii,  aliler 
justi.  Yidebunt ,  impii  in  quem  transfixerunt  (Joan.  - 
xix).  Et  iterum  :  ToUatur  impius^  ne  videat  gloriam 
Dei  (Isa.  xxvi).  Videbunt  eum  justi,  sed  sicut  cst, 
dicente  Joanne  :  Nunc  plii  Dei  sumus ;  sed  nondum 
apparuitf  quid  erimus,  Scimus  autem,  quoniam  cum 
apparueritf  similes  ei  erimus,  quoniam  videbimus 
eum,  sicuti  est  (I  Joan.  iu).  Esse  Dci  est  dissimiliier 
nunquam  esse.  Videbimus  ergo  euro,  siculi  est; 
quia  bunc  in  ipsa  Deitalis  suae  substantia  contem- 
plabimur,  quod  nulli  prorsus  electorum  in  liac  vila 
conceditur ,  nec  ipsi  Moysi ,  qui  euin  in  Angelica 
specie  conlemplari  solebat,  dicenloei  Domino  :  Non 
poteris  videre  faciem  meam  :  non  enim  videbit  homo 
faciem  meam,  et  vivet  (Exod.  xxxiii).  Cui  lamen  pro 
merito  roagnae  sanciitatis  ait :  Osteudam  tibi  omne 
bonum  (ibid.).  Videbimus  tuiic  illum  speciosum  for- 
ma  prae  Aiiis  hominum  (Psal.  xliv),  in  quem  deside- 
rant  angeli  prospicere  (I  Petr,  i).  Nam ,  sicut  qui- 
dam  ait,  quaiitum  licet  scirc,  Deus  cst  substantia 
spiritualis,  tam  inaestimabilis  pulcliritudinis,  (ani 
ineflfabilis  suavitatis ,  ut  angeli  qui  septuplo  soiem 
sua  vincuut  pulchritudine ,  dcsidcrent  in  eum  ju« 
giter  et  insatiabiliter  prospiccre.  Videbimus  lunc 
illum,  cujus  spiritus  supcr  mei  dulcis,  ethaereditas 
super  mel  et  favum,  et  spirituaiibus  brachiis  am- 
plexabirour,  et  mira  quadam  dulcedine  osculabi- 
mur.  Videbimus  tunc,  et  scnliemus  quaro  bonum 
et  quam  dulce  erit,  in  illa  beata  viia  frui  conspectu 
Conditoris  nostri ,  intercsse  angeiorum  societati , 
aeterna  immorlalitate  donari.  Videbimus  tunc  ilium, 
qui  de  sinu  Palris  descendil  in  gremlum  roatris ; 
ut  nos  incipientes,  ut  diximus,  ab  ejus  humaniiate, 
quam  assumpsit  de  matre,  perveniamus  ad  ejus 
divinitatcro ,  quaro  8cm{>er  habet  ciini  Patrc.  IIoc 
totum  bonum  nostrum  ab  hac  festivitatc  incepit, 
in  qua  orU  cst  ejus  beata  Genitrix,  qui  nos  ad  tan- 
tam  cebitudinero  per' suam  gratiam  perducit.  Et 


8U8,  ponitur  Maria,  ut  sub  ipsa  misericdrdia ,  siib 
ipsius  misericordiae  matre  benignissima  iiemo  despe- 
ret ,  nemo  ascendere  dubitet ,  sed  iii  Ipsis  omnem 
spem  suam,  omnero  ponens  deleetaiionem,  ascen- 
dat  securus,  ascendat  intrepidus.  Nunquam  enim 
poterit  deiicere,  qui  talibus  auxiliis  poterit  adyuTari. 
Erigarous  ergo  ad  ipsuroChristum  intuitumnostmni, 
deprecantes  illum  per  merita  suae  dulcissimas  ma- 
tris,  ut  ipse  efBciat  volentes,  ut  ipse  adjuvet  ascea- 
dentes ,  ut  ipse  recipiat  venientes ,  qui  vivit  et  rc- 
gnat  cum  Patre  el  Spiritu  sancto ,  per  omnia  sae- 
cula  saeculorum.  Amen. 

SERMO  XXIL 

IN   FESTO  OMMiU 'SJl?(CTORini. 

Fralres  roei,  sl  non  sufficimus  loqui  de  nno  san«> 
ctorum  Dei,  ct  ejus  gloriam  eiprinirrc,  qiiomodo 
sufftciemus  de  omnibus  sanctis  cjus  sermonem  fa* 
cere?  IIoc  crgo  magis  necessarium  est,  ut  Ita  noa 
habeamus,  quatenus  ad  eorum  gloriam  penrenire 
valearous.  Quid  ergo  agenduro  csl  nobis  ?  Quomodo 
ad  illam  exaltationem  poterimus  pervenire?  Ideo, 
'  fratres,  audiamus  salubre  consilium.  Cui  enim  me- 
lius  credcredebemus,  quam  illi,  qui  jam  ad  iUaaai 
excellentiam  pervenit  ?  Ipse  cerle  novit  viam,  qaam 
ipse  ascendil.  Audiamus  ergo  unuro  de  roagnis  ami* 
cis  Jcsu  diccntem  :  Humiliamini  sub  potenti  numu 
Dei^  ut  vos  exaltet  (I  Petri  v).  Scitis  quomodo  lio* 
die  per  universum  munJum  orones  laudant  sa: :ci;*8 

Q  Dci,  aiigelos,  archangclos,  apostolos,  roartyre^  con- 
fcssores,  virgines.  Inde  sunt  cantus  hodie  in  saiicti 
Ecclcsia,  indc  hymni,  inde  luminaria  et  cactera 
quae  conveniunt  festiviiati.  Caiitus  significai  illaiii 
pcrpetuam  jubilationem,  in  qua  sancti  sunl,  proplif 
ineffabile  gaudium  quod  habent  de  Deo.  Ifymni  si- 
gniftcant  illam  iuenarrabilcin  laudem  qua  ipsi  seui^  . 
per  Deura  laudanL  Unde  dicit  psalinisia  :  Beaii  qui 
hubitant  indomo  tua,  Domine^  in  sacula  taculonm 
laudabunt  te  (Psal.  lxxxiii).  Luminaria  signUicant 
illam  perpetuam  lucein,  in  qiia  habitant  saocii  Dei. 
Unde  in  hac  nocte  caniastis  :  In  circuitu  luOflU' 
mine,  lumen  esi,  quod  nunguam  deficie:.  Modo»  fi  atres, 
cogitalc,  si  potestis,quantum  exaltaii  sunl  in  crnlo, 
quHta  possunt  exaltari  et  honorari  in  terris  ?  Certe, 

D  fratres,  si  omncro  gloriam  mundi,  et  omnem  laadem 
mundi,  et  orrne  gaudium  roundi  possemus  «imul 
aspiccre,  in  comparatione  illius  gaudii  nihil  est  aliud 
quam  summa  roiseria.  Ideo,  fratres,  scire  debetis 
quia  isias  fesiivitates  in  luminaribus ,  in  eanticis  et 
caeteris  liujusiiiodi  non  facimus ,  nlsi  propter  duas 
causas.  Ista  cnim  non  prosimt  sanctis  Uiei»  non  isto 
tcrreno  eanlu  delectaniur,  iion  istis  terrenia,  luro:- 
naribus  et  vilibus  glorianlur,  quorum  lausChristas 
est,  quorum  lux  ilie  est,  qui  illuminat  omnem  ho- 
minem  venientem  in  hunc  mundum  (^ooji.  i).  Pri- 
mo  ut  per  has  renovationes  excitemus  nosmetipsos 
aJ  roajorem  devolionem.  Deinde  propier  iilam  sigui- 
(icationem,  quam  superius  diximus  :  et  ideo  Untuni 
debemos  agere,  quantum  sufficil  ad  Isla  duo.  Nam 


957  SERMONES.  ->  SCRMO  XXil.  IN 

illi  noD  bene,  non  rationubilUer,  sicut  roibl  vidclur,  A 
cdebrant  istas  festlYitates ,  qui  curoquadam  nimi- 
elite  ec  superflullate  quaerunt  isusglorias  exteriores 
ftpulchntudines,  iu  utexteriori  hominelotcantibus, 
toc  ornnroentis,tot  luroinaribus  et  csteris  hujusroodi 
pu!diritodinibus  intento,  nihil  aliud  penc  poterit  co- 
g'tare»  quam  ista  quae  vel  per  oculos  videt,  vel  per 
Mres  audit ,  vel  per  caeteros  sensus  cafnis  sentit. 

Nos,  fratreSy  qui  ista  non  viderous,  et  scimus  ta- 
neo  quia  a  multjs  aguntur»  cogitemus  et  delccte- 
■ur  in  ilia  pulchritudine,  quae  vera  est,  in  qiia  san- 
cli  sunt  slne  corruptione ;  in  illis  spiriiualibus  or- 
namenlis,  quae  sancti  halient  in  justiiia  et  sancii- 
tate;  in  illis  hymnis  et  laudibus,  quibus  ipsi  lau-^ 
dant  Deum  sine  fastidio ;  in  illa  luce ,  quam  ipsi  vi- 
deni  in  Dei  facie;  et  iu  agarous  nosiras  festiviiatcs  ^ 
vt  Bent  nostra  non  reflccutur  ad  istas  tcrrenas  de-  ' 
kcutiones  et  caducas;  sed  potius  ad  illa  spiritualia 
d  aeiema  excitetur,  etsic  illorum  gloriam  et  exal- 
Ulionem  consideremus.  Et  ut  ad  iilorum  exaltatio- 
nem  pervenire  possimus»  audiamus  consilium  apo- 
iloliy  qoi  ait  :  Humiliamini  sub  poUnti  manu  Dei, 
Novil  opUme  apostolus  causam  quare  dejecli  sumus, 
quare  illam  exalutioncm,  in  qua  creati  sumus,  per- 
didimuSt  quare  in  isU  miseria  expuisi  sumus.  Quae 
esl  Isia  ctusa»  fratres,  nisi  superbia?  Ideo  contra 
il!am  superbiam  docet  humilitatem.  Uumiliamini, 
inqoit.  Sed  quia  scivit  quod  non  omncs  qui  se  hu- 
inilinnty  sapieuter  se  humiliant,  ideo  adjecit,  subpo- 
leail  miiRic  Dti,  Alii  humiliantur  sub  gloriosa  niauu  q 
Dci;  niii  humiliantur  sub  forti  manu  Dei ;  ai:i  humi- 
IfaDtur  sub  larga  manu  Dei ;  alii  humiliantur  sub 
poienti  manu  Dci.  Sunt  angeli  boni,  sunt  et  angdi 
■ali;  Bunt  et  humines  boui ,  sunt  ct  horoines  roali. 
Sicut  dicit  Apostolus  :  /n  nomine  Domini  nostri  Je$u 
CM$U  omne  genu  flectatur  ccelestium ,  terrestrium 
Minftniorum  (Philipp.  ii).,Videte  roodo  quiaoroncs 
Jmmiliantur  Domino  nostro,  et  omnes  ci  sub- 
Jidimtur.  Omnes  certe  et  boni  et  mali,  quia  ejus 
iTDliuUli  nuilus  resislere  potest,  et  orones  ser- 
viuut  voIunUti  ejus,  veIint,nolint.  Ideo  salubriter 
not  monet  Apostolus  ut  nos  illi  huroiliemur,  Id  est 
Toiunute  nostra  subjiciamur  ei ,  quia  tunc  habcbi- 
jnuf  meritom.  Si  enim  ex  voluntate  nostra  holumus 
nabjid  iill»  subjiciemur  iiiviti,  pcenam  incurremus  ^ 
demam.  Jam  videamus,  qui  sunt  illi,  quihumiiian- 
tursnb  gioriosa  manu  Dei.  Qui  de  manu  Dei  nihil 
nliud  exspecunt,  nisi  gloriam  ipsius,  inqua  ipsi 
snnl  sine  flne  hetkii ,  unusquisque  secundum  ordi- 
nem  in  quo  creatus  est.  Mali  autem  angcii  ipsi  sunt, 
qni  hnmiiiantur  sub  forti  manu  Dei ;  quia  fortitudo 
Dei  premit  eos,  et  facit  eos,  velint  nolint,  suae  ser- 
vire  volonUti.  Unde  dicitur  in  psalmo  :  Draco  iste, 
tgmem  formatti  ad  illudendum  et  (Psal,  ciii).  Nonnc 
sspienler  illi  illudit  Dominus  noster,  quando  omnia 
^ose  fedt  ad  destructionem  iiloruro  qul  sunt  electi, 
Imc  retorquet  Doroinus  ad  illorum  profecturo ,  et 
quidquid  ipse  facit  ut  minuat  gloriam  Christi ,  hoc 
suget  gioriam  Chrisii?  El  puto,  fratres  mei,  quod 


FESTO  OMNIUM  S.iNCTORUM.      .  W8 

ipseroet  hodie  se  tenet  pro  iiluso.  Considerat  hodie 
gloriaro  apostoloruro,  marLyruro  et  omniutn  sanclo- 
ruro  Dei,  etvidet  quia  per  roalitiaro  cjus  aucUest  illo- 
ruro  gloria.Quareeniro  tanta  est  illoruro  gloria,  nisi 
quia,  sicutdicit  Apostolus :  Ludibria  sunt  et  verberaex- 
pertit  insuper  vincula  el  carceres,  lapidati  sunt,  secli 
sunt,  tentati  sunt,  in  occisione  gladii  mortui  sunt  pro 
Christo?  (Hebr.  x!).E(  haec  oronia  illis  iliata  sunt  per 
maliliam  diaboli.lpseenimoperabaturincordibus  in- 
fldclium  etiropionim,  qui  eos  iU  cruciabant.  Et  ecce 
oronia  illa  tormenU  versa  sunt  illis  in  gioriaro  et 
co.onaro. 

Sic,  fratres  mei,  licet  non  patiamur  illa  corpo- 
ralia  tormenU ,  quae  illi  pas^i  sunt ;  Umen  et  pcr 
nos  illuditur  diabolo.  TenUt  cnim  et  cruciat;  scd 
quia  fortitudo  manus  Dei  preniit  eum,  ne  possit  nos 
tentare  supra  id  quod  possuinus  sustinere,  orones 
istae  tenutiones  ad  nostram  gloriam ,  et  ad  illius 
contumeliaro  proflciunt.  Similitcr  roali  horoincs  hu- 
milianlur  sub  forti  manu  Dei,  quia  non  perniitlit 
eos  Dominus  excrcere  crudelitalcm  suam,  nisi  quan- 
tum  viderit  eis  cxpedire.  Alii  sunt  qui  humilianlur 
sub  larga  manu  Dci.  Omnes  tamen  non  eodem  modo. 
Quidam  eniro  videntes,  quod  ipse  est  qui  dat  escam 
omni  carni  (Psal,  cxxxv),  qui  flrmitcr  crcdentes  quod 
in  ejus  manu  sunt  omnes  divitiae  et  lionores,  et  cui 
voluerit  dat  illa ;  incipiunt  semre  illi,  vel  ut  ista 
terrcna  acquirant,  vel  ne  isla  terrcna  amittant.  Alii 
meliores  islis  largam  manum  ejus  considcrantcs , 
^ttt  solem  suum  oriri  facit  super  bonos  et  malos ,  et 
pluit  super  justos  et  injuslos  (Matth.  v),  qui  ctiam 
ista  temporalia  mistim  bonis  et  malis  abunde  tri- 
buily  coiijiciunt,  quam  mira  sunt,  quam  inefiabilia , 
qux  servat  suis  tantum  bonis  et  cupiditate  illius 
bcatitudinis,  quaro  nec  oculus  vidit,  nec  auris  audivit^ 
nec  in  cor  hominis  ascendit  (I  Cor.  ii),  serviunt  illi  et 
humiliantur.  llem  sunt  alii,  qui  huroiliantur  sub  po- 
tenti  roanu  De'.  llli  sunt,  qui  considcrantes  ejus  poien- 
tiaro ,  qua  superbos  huniiliat  et  huroiles  exalut,  qua 
damnat  quos  volucril,saIubri  timore  compuncti  hu- 
miliantur.Ad  hanc  nos  humiliationem  Dominus  in- 
viUt ,  dicens  :  Nolile  limere  eos,  qui  corpus  occi- 
dunt,  et  non  habent  ultra  quid  faciant :  sed  eum  ti- 
mele^  qui  potest  et  animam  et  corpus  perdere  in  ge- 
hennam  (Matth.  x).  Ilaec  est  prima  causa  humilita- 
tatis  nostrae,  tiroor  Doroini.  Scd  est  perfectior  gra- 
dus,  quando  non  illam  potcntiam  considcrat,  qua 
daronat  impios ;  sed  illam,  qua  in  ista  viia  suos  po- 
tcnter  defendit,  et  in  die  judicii  a'd  regnum  coelo- 
rum  introducit.  Ad  istum  gradum  nos  invitat  Apo- 
stolus,  dicens  :  Humiliamini  sub  potenti  manu  Dei ; 
non  timore  poeuae,  sed,  ut  vos  exaltet  in  tempore  ri- 
sitationis  (I  Petr.  v).  Tempus  visiUtionis  est  dies 
judicii.  Primo  visiuvit  munduro  per  roisericordiaro, 
postea  visiubit  per  judiciuro.  VisiUvit  nos  miseri- 
corditer,  quando  suum  sanguinem  fudit  pro  nobis  ; 
visiublt  per  judicium,  quando  unicuique  reddet  le- 
cundum  opera  sua  (Matth,  xvi). 

Sunt  etiam  aliae  visiutiones  innumerabiles,  qai» 


351  B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL 

fOiiidebuni  terram  (Matlh,  v).  Jam  homo  ct  scip-  A 
8um  cognoscens,  et  in  Dei  cognitione  aiiquantispcr 
evigilans,  opus  habet  scicntia  ;  non  ca  quae  supcr- 
bia  inflet,  sed  ex  chariute  aedillcet.  Nccessarium 
namque  ei  est  sclrc  quantae  sint  Iiujus  viUB  niiserix, 
quanlus  timor,  ne  cadat  in  tcntalionem  ;  quantus, 
nc  superLiut  in  prosperilate,  utflant  ei  lacrymaesuae 
pancs  die  ac  nocte,  cl  magisamct  lugere  quam  ri- 
dere.  Ul  in  hac  tertia  heatitudine,  quasi  in  tertia 
dic,  ex  prsbceplo  Doniini  congregentur  aquae,  quse 
8ub  codIo  sunt,  in  loeum  unum,  sciHcet  fluxx  ct 
terfcns^  cogilalioncs,  et  appareat  terra  arida,  quiD 
laciymarum  imbrero  cxcipicns,  profcrat  herbam 
virentem  et  affcrentem  seroen,  lignumque  pomife- 
ruui  faciens  fructuro.  Terra  namque  corJis  nostri 
lacrymis  irrigata  profert  fructum  bonarum  cogiia- 
lionum,  qux  velcrcm  \itaro  in  qucmdam  virorem 
transmulat,  ut  ex  novo  homine  novus  videatur 
fructus  cxsurgere  ;  et  hic  nihilominus  dics  a  ves- 
pera,  iJ  esi  a  luctu  incipit,  et  in  roane  divin.x  con- 
templalionis  lendit.  Beati,  nnmque,  qui  tugent,  quo- 
fitam  tpsf  comolabuntur  (ibid.).  S!c  homo  proficiens, 
et  ad  servitulem  Dei  acccdens,  nccessarium  habct 
spiritum  fortitudinis,  ut  fortitcr  stet  et  praeparctani- 
roum  suum,  nou  ad  requiem,  sed  ad  tentationem  : 
fortitcr  prospera  superet,  fortiter  adversa  toleret, 
8  lam  justitiani  esuriens  et  siticns,  et  omnia  ejus 
conteroplatione  conteronens.  Quod  ut  exsequi  va- 
leat,  jam  in  hac  quarta  beatitudine,  quasi  in  quarta 
die  os!endit  nobis  Dominus  luminarc  majus ,  ut 
praesit  diei ;  cxeropluro  scilicet  Salvatoris  nostii, 
ut  diero,  id  est  prosperiiatis  teropus  rlluminet ,  ne 
i:i  tencbris  superbiae  involvatur  ;  luminare  minus 
et  steilas,  ut  praesint  nocti,  exemplum  videlicct  ec- 
clcsiastica;  patientiae  et  sanctorum  tolerantiae,  ne 
Box,  id  cst  adversilatis  vespera,  oronirooda  luce 
careat.  El  hic  quoque  dies  habet  vesperam,  tenta-  . 
tioneiii  videlicet,  beatitudinis  ct  juslitiae  csuiiem  ; 
sed  proticit  in  roane,  id  est  prosperitatero  et  aeter- 
nam  saiietatem.  Beati,  enim,  qui  esuriunt  et  siiiunt 
justitiam,  quoniam  ipsi  saturabuntur  (ibid.),  Jam 
iste  didicit  misereri  animae  sux  ,  placens  D.o. 
Discat  misereri  et  proximo.  Nemo  enira  tam  justus, 
qui  iion  indigeat  mistM  icordiae :  et  hoc  est  uuum  et 
8uljm  cnnsilium,  ut  qui  sibi  vult  misereri,  inise-  |) 
reaturet  ipsealteri. 

Producant  ergo  ex  prascepto  Domini  aquae  rc- 
ptilia  aniroaruro  viventiuni  ;  ex  bonis  scilicet  cogi- 
tatiouibus  bona  opera,  non  mortua,  sed  viventia  ; 
frangat  esurienti  panem  suum,  ct  egenos  vagosque 
inducat  in  domum  suam,  cum  viderit  nudum  ope- 
riateum,et  carnem  suam  nedespiciat  (E2«c/i.  xviii); 
et  sic  quinta  luce  quasi  beatitiidinc  perfundatur. 
Qui  babet  quidem  vesperam,  considerattoncm  scir 
licet  propriae  necessitatis,  in  qua  discit  aliis,  sicut 
sibi  yellet,  misereri,  sed  tendit  ad  mane,  scilicet  ad 
ranuneralionem  ex  niiscricordia  Dei.  Beati  enim, 
misericordes,  quoniam  ipsi  misericordiam  consequen- 
tur  (ibid.),  Scd  qui  jam  dcclinavit  a  inalo,  et  didi- 


.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  55i 

cit  facerel)onum,  dignus  est  plane,  ut  surgat  a;4  in* 
tellectum.  Nam  qui  student  benefacere  profecto 
mercntur  Deum  intelligere.  Istc  intcllectus  purgat 
oculum  cordis,  ut  qui  Dcum  intelligit  per  speculuiu 
et  in  aenigmatc,  tunc  eum  videat  in  roanifestatione 
(/  Cor.  xiii).  In  hac  sexta  beatitudine;quas!  in  sexfa 
die,  horoo  crcatur  ad  imaginero  Dei,  ut  qui  coinpa- 
ratus  fuerat  jumentis  per  ignorantiam,  conforme- 
tur  Deo  per  intclligentiam  {Psal,  xlviii).  Et  hic  dies 
liabet  vesperam,  speculum  scilicct  etaiiiigma  ;  quia 
non  valet  videre  manifestc,  sed  per  munditiam  cor- 
dis  ad  illud  mane  tendit,  de  quo  ait  Psalmista  : 
Matie  astabo  tibi,  et  videbo  {Psal.  v).  Beati  ciiim 
tntcitdt  corde,  tfuoniam  ipsi  Deum  videbunt  (Matih. 
v).  Igitur  perfectus  est  iste  intelligibilis  mundus, 
ct  omnis  ornatus  ejus.  Quid  igitur  restat  nisi  Sab- 
batum  ?  Post  liaec  enim  opera  sex  dierum,  quae 
non  sine  labore  exercentur,  pervenitur  ad  rcquiem 
et  paccm  mentis ,  et  excluditur  timor  servilis  » 
et  succedit  amor  filioruni.  Fit  cnim  Filius  Dei  de 
scrvo,  ut  ipse  requicscat  in  Dco,  et  Deus  in  illo. 
Beati  enim  pacifici,  quoniam  Filii  Dei  vocabuntur 
(ibid.). 

Baeccst  via,charissiroi,  qua  oportctnosad  patriam 
redire,  et  adeoruro  societatein,  quorum  hodiefesta 
celebramuspervenire.Perhanc  viam  laboriosam  ipsi 
antc  nos  ascenderunt;  ab  hac  via  eos  avellere  nullae 
persecutiones/.uIIaeadvcrsitatcs  potuemt.  Audierant 
namque  consolationcm  a  Domino,  quaro  boc  sao 
sermone  consequenter  adjunxit  :  Beati^  inquiens, 
qui  persecutionem  patiunlur  propter  justitiam  (ibid.). 
Et  illud  :  Beati  eritis,  cum  vos  oderint  homines^  et 
exprobravcrint,  ct  ejecerint  nomen  vestrum  tanquam 
nialum,  propter  me  (Luc.  vi)*  Sit  crgo,  fratrcs  cha- 
rissimi,  vcra  laus  omnium  sanctorunv  in  ore,  ne 
lauderous  ore,  et  vitiiperemus  actione.  Veraciter 
enini  eos  laudamus,  si  imilari  satagimus.  Quidquid 
cnim  libcnter  agimus,  hoc  nos  aroarc  probamus;  ct 
quamvis  ore  taceamits,  opere  laudainus.  Fesline- 
nius,  charissiini,  corum  dulcissima  societat<?  per- 
frui,  cum  cis  illuro  spcciosuro  forma  prx  filiis  ho- 
minum  contcmplari  (PsaL  xliv).  Nihil  ciirsum  no  • 
slrum  impediat,  nec  desidia,  nec  pusillaniniitas, 
ucc  indiscreta  laborls  immanitas.  Contra  desidiam 
exempla  sanclorum  nobis  proponamus;  contra  in- 
discrctam  laboris  imroanitatcm  sola  nos  Dei  gratia 
salvaiidos  confidamus.  Contra  pusillanimitatem  aii- 
xiiium  Doroiiii,  et  omnium  sanctorum  pro  nobis 
jugem  orationem  respiciamus.  Quare  cnim  pusilia- 
nimescsse  debemus,  qui  cum  tot  auxiliantium  mani- 
bus  pugnamus  ?  Plures  enim  nobiscum  sunt,  quam 
contra  nos.  Tanlum  hoc  nostrum  est  ut  Dominum 
iiostrum  postulerous,  quatcnus  per  omnium  sancto- 
ruin  suorum  merita,  et  hic  pugiiantes  adjuvel,  et 
cum  eis  aetema  felicitaie  coronct,  Jesus  Christu8 
Doiuinas  noster,  qui  vivit  et  regnat  cum  Dco  Patre 
in  unitafe  Spiritus  sancti  Deus,  per  omnia  sa^cula 
saeculorum.  Amcn. 


»3 


SfcRMONES.  -  SERMO  XXV.  DE  BEATA  MARIA.  J5| 

SERMO  XXV.  A     Hanc  forliiinlinem,  fralrcs,  Imilamini;  lianc  pu« 


DE   BEATA  MARIA  (18) 

Dcscripsit  noLis  rcx  Salomon,  imo  per  Salomo- 
nem  Spiritus  sanctus,  muliercm  quamdam  fortem, 
sapieniem,  optimam  operariam,  quantum  existimo, 
in  coinparatione  illius  in  paradiso  insipientis  et  in- 
finnae,  qux  seducta  est  a  diabolo,  propter  insipien- 
tiaro  suam  :  et  ideo  pulsa  est  iu  hoc  exsilium  ad 
posnam  suam.  Mulierem  foriem  quis  inveniet  (Pro9. 
xxxi)?  Haec  est  illa»  de  cujus  fortitudiiie  serpenti 
Ooroinus  minabatur.  JnimicitiaSf  inquit,  ponam  tii- 
4er  te  et  mti/ierem,  et  semen  fiium,  et  semen  iUius, 
Ipsa  conteret  caput  tuum  (Gen.  iii).  Hsec  est  illa 
uxor  novi  Ada*,  qu?e  ei  de  proprio  latere  aedidcala 
est,  cuin  dormiret  in  cruce.  Uxor  ejus,  sponsa  ejus, 


ritalem  »inulamini.  Sed  jam  factum  cst,  Deo  grt- 
tias.  Quanta  est  enim  fortitudo  vestra,  qiii  sxculuro 
contempsistis ;  qui  hanc  pauperem  et  arduam  con- 
versationem  siibistis ;  qui  vobis  patmm,  rhalruni, 
fratrum,  amicorum,  affectum  plenissime  abscidistis. 
Hanc  fortitudinem  Salomon  in  spirilu  videns,  mi- 
rabalur.  Et  quia  nullius  hominis  virtutc,  sed  sola 
Dei  gratia  fieri  potuit,  exclamat  :  Muiierem  forlem 
quis  iuveniet,  Non  quia  nullus  ;  sed  quia  nullus,  nisi 
solus  Dcus.  Apparet  in  vobis  ista  fortitudo ;  sed 
adhuc  aliquid  quaerendum  videtur.  Magna  feciais, 
fortitcr  egistis ;  sed  quo  pretio,  qua  inteiitione,  quo 
line?  Quod  prctium  sperastis  dari  vobis  pro  bac 
fortitudine?  Stulli  quidam  homines,  qui  sapientes 


sancta  videlicct  Ecclesia  ejus,  tam  fortis  ut  vincat  ^  mundi  appeliati  sunt  (sapientia  enim  hujiis  mundi 

stultitia  est  apud  Deum),  stulli  ergo  quidam,  So- 
crates,  Diogenes,  divitias  contcmpscrunt,  dclicias 
mundi  magna  sibi  ex  parte  amputaverunl.  Quid  ergo 
inter  vos  et  illos  distat  ?  Video  fortem  inurerem, 
,  fortcm  videlicct  anlmam,  in  Paulo,  qui  lapidatur, 
qui  virgis  caeditur,  fame,  siti,  frigore  aflricitur  (// 
Cor,  xi).  Quam  multi  latronts  fortiter  talia  paiiun- 
tur  !  In  quo  erga  difTercntia?  Certe  in  causa,  id  est 
in  intentione,  in  pretio  quoJ  exspectant.  Audianius 
ilaque  hujus  fortis  muiierispretium.  Procul,  inquitt 
et  de  ultimis  finibus  pretium  ejus  (Prov.  xxxi).  Ma- 
gna  fortitudo  philosophorum,  magna  fortitudo  la« 
tronum,  sed  parvum  pretium  eorum.  Quare  par-  ^ 


mundum ;  tam  sapiens  ut  vincat  diabolum ;  tam 
bona  opcraria  ut  acquirat  coclum.  Mulicrem  fort«m 
quis  invenict,  nisi  ille  qui,  relictis  nonaginta  novem 
ovibus  in  dcscrto,  abiit  unam,  quse  erravorat,  quae- 
rere  (Luc.  xv)  ?  Verum,  quia  liacc  prophelia  quem- 
admodum  sanclae  Ecclesiae  convcniat,  saepe  et  a 
multis  tractalum  est;  maximc  quia  moralis  expo- 
sitio^  ftulet  magis  et  prodcssc  et  placere  :  simpkci- 
iius  nos,  qui  ulrisque  sapieniibus  scilicet  et  sim- 
plicibus,  debitores  sumus,  qualiler  hacc  prophelia 
animae  perfeclae  conveniat,  prout  possumus,  disse- 
ramus.  Et  satis  congruum  est  ut  perfectio,  quac  spi- 
ritualiter  matri  convenit,  etiam  fllias  assignctiir, 


quatcnus  malris  perfectione  conspecta,  Hlia  velit  ^  vuin  ?  Quia  isti  mundi  gloriam,  populi   favorenif 


iroitari.  Igitur,  quantum  mihi  vidctur,  formaia 
quamdaro  opiimae  viue  sub  mulieris  nobis  spccie 
propheticus  sermo  dcpingit,  et  ad  quid  uuaqu.xque 
proficiens  anima  debct  inniti,  mystico  sermone  de- 
scribil.  Considerans  namque  Salomon,  post  primuro 
illud  generale  peccatum  quam  sit  prona  ad  maliiin 
iiiiima  humana,  quam  labilis  ad  peccandum,  quam 
debilis  contra  dtabolum,  erigens  ad  evangdicain 
gratlam  mentis .  iniuitum,  ct  qiiantum  iii  humana 
JUiima  operatur»  adrairans,  ait  :  Mulierem  fortem 
quis  ittveniet?  Cum  ilia  jta  debilis  exstiterit  in  para- 
diso,  in  hoc  loco  miseriae  quis  poterit  fortem  inve- 
fiire  ?  Fratres,  fortis  est  illa  anima,  qua;  reliquit 
saeculum  :  qiiae  carnis  desideria  calcat,  quae  munoi 


vulgi  admirationem  exspecUnt.  Isti  aut  nummum» 
aut  vestem,  aut  equum,  aut  aliquid  hujus  mundi 
spcrant.  Vile  pretium,  quia  de  prope  est.  Procul 
autem,  et  de  ultimis  pnibus  pretium,  hujus  mu!ie- 
ris.  Si  auruin  cogitas,  non  est  procul ;  si  argentum, 
ne  id  quidcm  procul  est;  si  mundi  honores,  si 
temporales  dignilates,  iiec  ista  procul  suot,  quia 
temporalia  suiit.  Prelium  hujus  mulieris  procul. 
Piocul  omiiino,  quia  nec  oculis  cernitur,  nec  aure 
percipitur,  nec  faucibus  sapit,  nec  naribus,  nec 
manibus  attrectatur.  Quale  hoc  pretium  ?  Quod  ocu- 
lus  non  viditf  nec  auris  aui/tpi/,  nec  in  cor  hominis 
ascendit  (/  Cor.  ii).  IIoc  procul  est.  Procul,  quan* 
tom  cceluro  a  terra,  quantum  mors  a  viia,  quantum 
gloriam  spernit.  Talcm,  inquit,  quis  inveniet?Non  D  miseria  a  fidicitate,  quantum  lux  a  cxcilalc.  In 


Moyses,  non  Jesu  Nave,  non  David,  non  ipse  Salo- 
nion,  sed  ille,  qui  ait  :  Si  vis  perfectus  esse,  vade^  el 
vende  omnia  qucs  habes^  et  da  pauperibus^  et  veniy 
sequere  me  (Matth.  xix).  Ille  talcin  animaro  inveuit 
tam  fortem,  quia  ipse  primo  hanc  fortitiidincm  do- 
cuit.  Ilacc  fortitudo  prxcipue  relucebat  in  beatissinia 
Dei  gcnitrice  Maria,  quae  sine  exeniplo  allerius, 
muiidi  illecebras  coutcmpsit,  carnis  illuviem  hor- 
mit ;  et  quod  nulla  allera  antc  eam  fecit,  virginitatis 
pudorem  et  puritatein  elcgit.  Hanc  mulierero  fortero 
ipse  invenit,  qui  eam  sibi  matrem  ante  roundi  con- 
stitiitionem  providit. 

(18)  Hic  sermo  in  codice  Clara-Vallensi  est  secun- 
dus  de  oroiiibus  sanctis;  sed  evidcns  est,  roaxiine 


tcncbris  est  mulicr  ista,  sed  prctium  ejus  lux  est; 
in  morte  est,  sed  pretium  ejus  vita  est ;  in  miseris 
est,  sed  pretium  cjiis  felicitas  est;  in  terra  est,  sed 
pretium  ejus  ccelum  est.  Postremo  homo  est,  sed 
prctium  ejus  Deus  est.  Procui  ergo,  et  de  ultimif 
flnibus  pretium  ejus.  Sed  quare  de  ultimis  finibus^ 
Sunt  duo  quidam  fines,  alius  bonorum,  alius  malo- 
ruro.  Sed  sunt  fines  ulrorumque,  aiii  primi,  alii 
ultimi.  Finis  est  uniuscujusque,  quando  moritur. 
Sedaliter  moritur  iuiquus,  aliter  justus;  qiiia  mort 
peccatorum  pessima  {Psal.  xxxiii),  et  pretiosa  in  eon 
spectu  Domini  mors  sanctorum  ejus  (Psal.  cxv).  II 

ex  fine,  ilium  de  Virgine  esse  et  in  Assumpiioa 
ejiis  habitum  esse. 


s.*» 


B.  AELHEDI  ABBATIS  niEVALL.  OPP.  PABS  I.  —  ASCETICA. 


958 


priini  fincs.  Quamvis   anima  sancta  de  corporc  A  pnliunliir,  nec  adversitatibu§  atleruntur,  nec  ali-* 

egressa,  non  modicani  sortiaUir  bcalitudinis  porlio-  .     -     -  . 

nem,  tamen  procul  et  de  ullimis  finibus  prctinm 

ejus.  Qui  sunt  uUimi  fines?  Quando  omnes  quidem 

resurgemus^  sed  non  omnes  immutabimur  (/  Cor,  xv); 

quando,  finitis  omnibus  molesliis,  jam  in  carnis 

quoque  incorruplionc  posita  mulier  forlis  audiet  a 

Domino  :  Venite,  benedicti  Patris  mei^  percipite  re- 

gnuntf  qnod  vobis  paratum  est  ab  origine  mumii 

(ilattti,  xxv);  impiis  ccontra  audientibus  :  Disce- 

iute  a  me,  maledictif  in  iguem  eetemum  (ibid,). 

Ex  bis  finibus  exspccUt  mulicr  ista  pretium 
8uum.  Pro  hoc  prctio^  &e  modo  vendit  anciliam,  et 
istud  pretium  spectans,  sudat,  operalur,  quocunque 
ei  praecipitur,  graditur;  quodcunque  imponllur,  li< 


quibus  molesiiis  afliciunlur,  exsultant,  tripudiflnt,  et 
quasi  id  meritis  suis  acquisierint,  sjupcr  cxteros  M 
extoliunt.  Si  autcm  in  contrarium  ista  omnia  cc- 
dant,  contrislantur,  dejiciunlur,  murmurant,  despe* 
rant.  Non  cst  de  lali  anima,  diccre  :  Confidit  in  ea 
cor  viri  sui.  Eia,  frater,  quicunque  talis  cs,  qni 
beri  flevisti,  orasti,  ma^^nam  dulcedinem  de  Deo 
scnsisli;  scito,  quia  prsesens  fuit  vir  tuus.  Quid 
tunc  promisisti  viro  tuo?  Non  movebor  in  ceternumf 
(Psal.  XXIX.)  Hodie  in  contrarium  res  versa  cst. 
Sordet  mcdiiatio,  borret  oratio,  leciio  vilescit;  in- 
super  impugnat  libido,  succendltur  caro,  mcns  quasi 
quibusdam  furiis  agitatur.  Absens  est  vir  tuus.  Jam 
nunc  videamus,  si  de  te  dici  del>eat  :  Conpdit  in  ea 


benier  patitur.  Uoc  pretium,  fratres,  ante  oculos  B  cor  viri  sui.  Abscnsest,  lu  fidelis  esto.  Quid,  quasi 

desperans  viri  tui  reditum,  respicis  adulteros,  spl- 
ritus  scilicet  imnmndos,  suggcrenles  immodera- 
lam  trisLitiam,  vel  in  vanis  et  superfluis  ineptani 
ketiliam  ?  Quia  jam  illam  viri  tui  dulcedinem  non 
senlis,  ad  carnis  pessimam  dulcedinem  dcvolveris* 
Non  est  enim  dicere  :  Confidit  in  ea  cor  viri  sui, 

Yolo  vos,  fratres,  contra  islam  pessimam  tcota  - 
tionem  aliquanlulum  instruere.  Si  conligerit  vos 
gratia  Dei  visitari,  et  coclesti  quadam  suavitate  per- 
fundi,  lacrymarum  flugoiiie  irrigari ,  diligenter  vobis 
atlendile,  ne  irrepat  superbia,  necxteris  actionibus 
vestris  aliqua  misceaiur  negligentia,  ne  sitis  remis- 
siores  in  abstinentia,  tcpidiores  in  obedientia ;  et 
I  super  omnia,  neeum  quem  simili  gratia  pnedituni 
non  perspicitis,  vobis  inferiorem  judicetis.  His  e::iin 
negligentiis  solet  gralia  sublrabi,  et  ignobHitas 
quaedam  ac  tepor  innasci.  Subtracla  autem  gratia, 
si  quid  horum  vos  elegisse  memineritis,  nequaquam 
adversum  Deum  murmuretis ;  sed  vosmctipsos  po- 
tius  humiiiter  accusantes  ad  dirupta  rcsarcienda 
viriliter  accingatis.  Verum,  si  vos  nullius  remtssro- 
nis  conscii  estis,  nequaquam  de  sublracta  gratia 
irrationabiiiter  contristemini  ;  sed  quasi  iierum 
eamdem  gratiam  recepturi,  in  spe  cerla  consola- 
mini.  Erudit  cnim  vos  Domiiius,  qualenus  et  iit 
prosperis  bumilitalem,  et  in  adversis  paiientlam 
hal>catis.  Item  vir  babcns  mulierem  in  quam  confi- 
dit,  secure  ei  bona  sua  commendat,  sive  eroganda, 

iibique  est,  et  nusquam  deest ;  quoniam  scmper,  et  ^  sive  servanda.  Nihil  bona  mulier  sibi  subrtpit,  nihil 


ponile;  hujus  pretii  intuitu  labores,  vigilias,  caete« 
rasque  molestias  tolcrate.  Si  bomines  tam  acerbos 
labores  sustinenl  ut  acquirant  nummum,  quid  vobis 
agendum  est,  quibus  proponitur  ccelum  ?  Ergo,  ut 
breviier  dicam,  animam  mundum  perfecte  contem- 
neutcm,  et  nihil  aliad  nisi  futura  sperantem,  in- 
luens  Saiomon,  ait  ;  MuUerem  fortem  quis  inveniet. 
Procul  et  de  ultimis  finibus  pretium  ejus,  El  addidit : 
Confidit  in  ea  cor  viri  sui,  et  spoliis  non  indigebit, 
Quis  sit  vir  bujus  fortis  miilieris,  non  est  opus 
commendare  charitati  vesirx.  Ipse  euim  est,  de  quo 
dicit  Apostolus  :  Despondi  enim  vos  uni  viro,  virgi- 
uem  castam  exhibere  Christo  {II  Cor.  xi).  Ergocon- 
fidit  in  ea  cor  viri  sui.  Similitudo  trahitur  ab  hu-  ^ 
manis.  Yir  quippe  sciens  uxorem  suam  castain, 
sobrlam,  pudicam,  bene  morigeratam  ;,sive  ille  ab- 
sens  fucrit,  sive  praeseuSt  scit  quod  non  admittct 
adulteros,  non  audiel  corruptores,  non  aspiciet  de- 
ceptores.  Timct  enini  caste,  amat  perfecte;  amat 
virum  ^uum,  non  propter  sua,  sed  propter  sc; 
timet  non  quidem  flagellari,  se.l  vel  modice  de- 
relinqoi.  Talis  hic  anima  describitur.  Si  enlm 
anima  talis  fuerit,  viddicet  si  casta,  si  sobiia, 
si  amaos  perfecte,  si  timens  castc,  confiJit  iii  ca 
cor  \iri  sui.  Secure  abcst,  secure  adest,  secure  com- 
mittit  ei  bona  sua,  non  profligaiida  cum  adultcris, 
non  cum  fornicatoribus  partienda.  Sed  iste  vir  spi- 
rituaiis  quoinodo  accedit,  vel  quomodo  recedit,  qui 


lotus,  et  ubique  praesens  est?  Sed  cuin  aliquibus 
adversitatibus  fatigamur,  quasi  rccedit,  cum  pro- 
speritatibus  consolamur,  quasi  redit.  Cum  gralia 
sua  mentem  nostram  visitat,  quasi  prxsens  est ; 
cum  ipsa  gratia  sublrahitur,  quasi  procul  est.  Felix 
mens,  cum  qua  quasi  secure  Deus  haec  omnia  agit. 
Vere  confidit  in  ea  cor  viri  sui.  Felix  mens,  quae 
iiec  adversis  frangitur,  nec  prosperis  dissolvitur ; 
quse  nec  murmurat  in  adversis,  nec  snperbit  in 
prosperis.  Utique  confidil  in  ea  cor  viri  sui.  Fclix 
niens,  quae  subtracta  gratia  non  desperat;  quae, 
prjesenie  gratia,  non  se  super  caetcros  exaliat.  Vere 
cuiifidit  in  ea  cor  viri  sui.  Fratres,  binc  nolo  incau- 
tos  esse  vos.  Multi  enim  quando  nec  tentaiioncs 


inde  adulteris  et  corruptoribusdisperiil.  Jain  vid.at 
unaquaKtue  aiiima,  quam  fideliter  viri  sui  bona  con- 
servet.  Si  habet  scientiam,  si  habet  sapicnliam,  si 
intelligentiam  in  Scripturis,  haec  oinnia  a  viro  suo 
'  accepit,  non  solum  servanda,  scd  ctiam  croganda.  Si 
habetgratiam  in  laboribus,  in  vigiliis,  in  psalmodiis, 
et  hxc  eroganda  accepit ;  si  habet  grailam  in  com- 
punctione,  in  oratione,  in  spirituali  afleclione,  in  cuii- 
templatioiie,  hxcacccpit  non  eroganda,  sed  servan.ia. 
Videat  modo  unaquaeque  aniina,  si  fidelis  est  viro  siio, 
et  si  del)eat  dici :  Confidit  in  ea  cor  viri  sui,  Priinum 
necesse  est,  quaienus  in  his  oninibus  non  super- 
biat,  nec  ea  quae  viri  sui  sunt  sibi  deputct.  Deinde 
caveat  ne  ea  quae  accepit  eroganda,  abscoiidat  iL" 


357 


SEUMONES.  —  fii:i;M:)  X\V.  l)E  HEATA  MAR  A. 


258 


viJeiUcr,  »€c  erogct  arrogaiucr;  postreitio    nc  ca  A  t>ancta  aniiiia,  quia  isla  a  Dco   Loiia  prii:8  acccpi:. 


<livx  lant4im  servaiida  accepil,  profliget  itnpudeiitcr. 
Ut  vero  apertius  dicain,  aniina  qux  dc  collata  sibi 
i;nitia  iion  superbit,  de  subslantia  viri  sui  nihil  sibi 
usurpat;  si  vcro  unde  potest  prodesse  aliis,  per  in- 
vidiamnoii  abscondit;  sedadiauJem  viri  sui  bumi- 
literdicit, res  viri  sui  (ideliter  dispensat.  Si deocculta 
gralia,  quam  acccpit,  verbi  gratia  compunctione, 
devotione,  oratione,  contemplatione,  non  se  inaniter 
jactat,  bona  viri  sui  prudenlcr  conservat.  Ergo  de 
lali  anima  potcst  dici.:  Confidit  in  ea  cor  viri  $ui, 

lla:c  autcm  perfeciio,  quain  iit  bealissima  Maria 
splenduerit,  paucis  adverlite.  De  coUala  sibi  gratia 
qiiam  nihil  superbierit,  testis  est  iila  responsio  hu- 
milis  ad  angelum  :  Ecce  ancilla   Domini  (Luc,    i). 


nierlio  redJit.  Heildci  ei  bcnum^  ct  non  malum,  Ma- 
gna  conuncndatio,  fraircs.  Mulii  enim  aliter.  Dona 
cniin  accipiunt,  et  rnala  rcddunt.  Accipiunt  divi- 
tias,  ct  hine  inagis  libidino  dissolvuntur;  si  lio- 
norcs,  inde  miseri  intumcscunt;  si  scientiam,  inde 
supcr  cacterus  sc  ex:o!Iu::t  :  accipiunt  puUh:itudi-* 
nem  corpuris,  et  quanto  sunt  puIHiriorcs,  tanto  fi- 
unty  quia  ea  aUiluntur,  turpiores.  Qu!d  dicam, 
quod  communeni  hanc  lucem,  aerem»  panem,  a 
Dco  accipiunt  :  et  bis  omn.bus  in  cjus  injuriaro 
abutuntur?  Non  est  de  hujusmodi  diceie:  Reddet  ei 
bonum,  et  non  malum, 

Fralres,  magna   omnino,  magna   perficiio  rst, 
nullo  Dei  munere  abuti.  Nam  de  spiritalibus  quid 


Quam  niliil  se  ob  id  aliis  praetulerit,  docet  illa  hu~  B  dicam?  Si  Dci  cognilione  proficimus,  si  Scriptura- 


iniiis  visitatio,  qux  Deum  in  utero  portans ,  etiam 
ad  ancillam  salulandam  profccta  est.  Quanla  reve* 
rentia  bonaviri  sui  servaverit,  providit  evangelicus 
scrmo,  qui  ait  :  Maria  autem  comervabat  omnia 
verba  hccc^  conferens  in  corde  $uo  {Luc.  ii).  Quam 
fideliter  loquendo  non  tacuerit,  hymnus  ille  melli- 
fluus  clamat:  Magnificatanima  mea  Dominum  (t  bid.). 
Blerito  confidit  in  ea  cor  viri  sui.  Et  spoiiis,  inquit» 
non  indigebit,  Qux  est  illa  anima,  tantis  decorata 
ornamentis,  ut  spoliis  alienis  non  indigeat  ?  Non 
4;st  ista  de  fatais  virginibus,  qux  iiihil  sibi  olei  re- 
servantes,  ab  aliis  oportuit  mendicare.  Spolia  di- 
cuntur  ea  ornamenta,  vel  indomenta,  qu»  soleot 
dctrahi.  Et  sunt  plerique,  qui  nihil  sanctitatis  in  se 


ritiii  venas  aliquanto  subtilius  pcnetramus,  si  lacry- 
mis  abundamus,  si  graves  in  sermonibus,  niaturi 
in  moribus  fueriinus,  et  ex  his  omnibus  superbi- 
mus,  non  erit  de  nobis  dicere :  Reddet  ei  bonum,  ei 
non  malum.  Plerumque  cum  i;oi  visitat  DominuSt 
ut  aliquid  de  ejus  dulcedine  sentiamus ;  si  mox 
dulcedine  iila  subtracta  contingit  nos  alrqua  tcnla- 
tione  pulsari ;  si  tunc  quasi  obliti  ill/us  dulccdinis 
dcjicimur,  utique  non  reddimus  bonuin  pro  houo, 
sed  maluin  pro  bono.  Ergo,  fratrrs,  anima  qu» 
nullo  Dei  munere  abutiiur,  hac  laude  non  immeiito 
digna  habetur  :  Reddet  bonum,  et  non  malum,  £t 
quia  non  inchoantibus  praemium  promittitur,  sod 
persuverantibus  datur :  adjecit  sermo  propheticus  : 


liabentes,  et  tamen  infeliciler  aliis  invidentes,  vilia  ^  Omnibus  diebus  vito!  suce.  Dixeral  suporius,   quia 


sua  qaasi  nudam  turpitudinem  aliis  detraheiido 
cooperiunt,  xstimanles  <se  bene  contegi,  si  aliis 
possint  indumenta  bonae  existimationis  auferre. 
Sunt  et  alii,  qui  in  (^ropria  conscientia  nihii  boni 
liabcnics,  ui  religiosi  appareant  apud  homines,  ali- 
quid  boni  exierius  operando  suam  famam  commen- 
dant.  Undein  die  judicii,  quia  in  se  vacui  sunt  ct 
iiudi,  aliorum  commendatione,  quasi  alienis  spoliis 
iudigebuut.  Hinc  vox  illa  fatuarum  virgiiium  :  Daie 
nobis  de  oleo  vesiro^  quia  lampades  nostroe  exstin- 
guuntur  (Matth,  xxv).  Tuiic  mulier  hxc  sapiens 
spoliis  non  iudigebit;  quia  gloria  propria:  conscien- 
1i«  adornata,  sponso  suo  secure   obviabit.   Pot4*st 


spoliis  non  indigebit ;  quia  videlicet  propriis  orna* 
mcntis  abiiiidabit.  Ideo  unde  haec  illi  ornamenta 
provcnerint,  manifestat,  cum^  subdit  :  Quasivit  la^ 
nam  et  linum^  et  operata  est  consilio  manuum  stca- 
rum  (ibid,).  Merito  spoliis  non  indigebit.  N;>n  enim 
otio  torpuit,  non  meriti  somno  dissoluta  ^st.  Quae- 
sivit  lanam  et  linum,  et  operata  est  consl'o  ma« 
nuum  suarum.  Novit,  quia  qui  vacat  otio  repivbilur 
egcstate.  Ergo  ad  labores  prompta,  ad  operanduni 
impigra,  qu^^sivit  lanam  et  linum.  Quare,  nisi  ut 
vcstes  texerct,  frigus  repelleret,  tegeret  nuJi:atem? 
Vestimcnta  iiostra  sunt  ipsa  jnstitise  opcra,  quibus 
nudiias  nostra  tegitur,  et  frigus  aeiemae  damnatio- 


quoque  simpliciter  intelligi,  spoliis  non  indigebit;  ^  nis  vitatur.Omnisenim  anima  sine  bonis  opetibus, 


quia  virtuliim  ornaineiilis  abundavit.  Sequitur 

Reddet  ei,  videlicel  viro  suo,  bonum,  et  non  ma' 
/lan,  omnibus  diebus  vitas  suas  (Prov,  xxxi).  Nam 
quod  sic  debeat  accipi,  manifestat  alia  translatio, 
fiuae  sic  habet :  Operabitur  viro  suo  bonum ,  el  nou 
mnlum.  Si  recte  vir  hujus  inuIicrisChristus  mtelli- 
gitur,  profecto  quidquid  boni  a  qualibet  anima  in 
cjus  obsequiis  exhibetur,  reddilur  potius  quamda« 
tur.  Si  pura  huinililas,  si  dulcis  cbaritas,  si  vera 
obedicnlia,  si  perfecta  patientia  eiofl^ertur;  unde 
habetur  nisi  ab  illo?  Si  fervor  in  laboribus,  si  pu- 
ritas  in  vigiliis,  si  cibi  parcitas,  si  huinilis  lacitur- 
nitns,  unde  isla,  iiisi  ab  illo,  a  quo  omne  datum 
i>ptiiiium,  ct  omiie  donum  perfectumc^l  ?  (Jac. }.)  Ergo 


antc  Dei  oculos  iiuda  subsistit,  et  a  Dei  cbaritato 
omnino  frigcscit.  Sed  sunt  vestimenta  cil.cina, 
sunt  et  lanca,  et  linea,  sunt  et  purpurca.  Ycslis  ci- 
llcina  ptingit,  sed  lanea  frigus  depellit.  Linca  est 
non  modicse  lenitatis,  purpurea  magni  bonoiis.  Ut 
ergo  hxc  ad  spiritualia  referamus,  quantum  inihi 
vidctiir,  vestis  cilicina  pertinet  ad  pcenitentes,  la- 
nca  ad  se  erigentes  ad  bona  opera ;  linea  est  profi- 
cientium,  purpurea  perfectorum.  Anima,  quae  adhuc 
vitiis  sordct,  nccesseest,  magna  amaritudine  poe- 
nitcntiaecoinpungatur,  ut  iniquitatuin  contag.o  hac 
aspcritaie  tegaiur.  De  hac  veste  mulier  hx*c  non 
satagit;  qui  jam  gradum  iilum  poenitentium  trans-. 
cendit.  De  hac  vcsie  purpurea  in  sequcntibus  Sri- 


2»50 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PAUS  I.  —  ASGETICA. 


SCO 


ptura  mentioncm  facit;  sed  primo  lanam  etlinum  A  ianiiica  sed  linifiea  cst.  QuaBsivit  enim  lanam  et  li- 


ponit.  Non  cnim  suflQcit,  si  quem  de  malis  prsete- 
rilis  poenitct,  nisi  se  viriliier  ad  bona  opcra  accin  • 
gat.  Quccsmt  lanam  el  linnm,  et  operala  e$t,  Yi-Je' 
amus,  siplacel,  diffcrcniiam  intcr  laneam  ct  lineaui 
vcslem ;  CYinde  aliquid  spiriluale,  si  possumus, 
exsculpamus. 

Veslis  quippe  lanea  asperior,  linea  moliiorest; 
sedlanea  vestis  riigus  expellit;  linea  conlra  liiemis 
injui  iam  non  satis  sufTicit.  Ergo  qui  lanea  laiilum 
vesiitur,  aliquid  patitur  asperilalis;  qui  linea  tan- 
tum,  parum  caloris.  Melius  ergo  utraque  vcstitur, 
nt  lanca  oxcludat  algorem,  ct  linea  tempcret  a^peri- 
talem.  Vestimenta liiijus mulicris,  id  estecclesiastic» 
ciijusque  aniniae,  bona  opera  diximus.  Nec  immcri- 
to.  Uis  cnim  vcstitur,  his  adornatur ;  his,  si  quid 
forte  ob  cariiis  consoitium  turpe  patitur,  a  Dci 
conspcctu  cclatur.  His  indumentis  carcns  anima , 
nuda  apparcbit  in  diejudicii,  nec  erit  unde  cjus 
turpiludo  celetur.  IJeo  iiimii  um  in  igncni  selcr- 
niim  projicietur.  Sed  bona  opera  noslra,  omiiia 
in  duobus  consislunt,  in  activa  scilicet  vita,  et 
contemplativa.  Activa  vita  quasi  vestis  lanea,  con- 
templativa  quasi  linea.  Illa  asperior,  isia  sua- 
vior ;  illa  exterius,  ista  interius.  Et  activa  quidem 
vita  potest  contra  frigus  damnationis  sufficere, 
omnem  turpitudinem  peccatorum  abstergere  : 
sine  qua,  nec  contemplaliva  vita,  In  hac  duiila- 
xat  roorlalitate,  potest  queiiilibet  ad  porfectia- 
nem  adduccre.  Nemo  se  dccipiat,  fratres  mei. 
Falluntur  oninino,  fralres,  falluntur;  imo,  ut 
ego  existiino,  non  falluniur,  sed  alios  fallere  ni- 
tunlur,  qui  crrantcs,  et  in  errorem  mittentes,  dum 
nesciunt,  neque  qute  loquunturi  neque  de  quibus  af- 
fimant  (/  Tim.  i) :  quia  ipsi  suiit  otiosi  et  desidiosi, 
nihil  opccantes,  sed  curiose  agentes ;  ipsam  olio- 
sitatem  suam  et  curiositatem  velamine  contempla- 
tionis  oppalliant,  et  dicunt :  Quid  opus  esi  ope- 
rari  ?  Quid  habet  emolumenti ,  vcl  securi  truncum» 
vel  saxum  malleo  tundere?  Maria  optimam  partem 
elegit  {Lnc.  x).  Quos  Paulus  redarguit,  aperle  scri- 
bens  ad  T.iessalonicenses  :  Audivimus  quosdam 
ambulantes  inquiete,  nihil  operantes,  sed  curiose 
agentes.  Denuntiamus  eis  in  nomine  Domini  Jesu 
Christi,  ut  cum  sHentio^  suum  panem  manducent  (11 
Thess.  iii). 

Coiitendant  ergo  cum  Paulo  et  dicant :  Quid  no- 
bis  prxcipit  operari ?  Maria  oplimam  partcni  elegit. 
Et  verum  est,  fratres,  Maria  optimam  parlem  ele* 
git.  Ycritas  dixit :  Lectuin  est  in  hac  fesiivitate  S. 
Mariae  de  illis  duabus  sororibus»  Maria  et  Marlha. 
Nec  sine  causa  in  hac  ejus  festivitate  legitur,  nisi 
quia  in  ipsa  B.  Yirgine,  utraque  hac  vila  activa  ct 
contemplativa,  perfecte  operabatur.  Maria  quidcm 
optimam  partem  elegit.  Sed  considerandum  est  qiiia 
in  eadem  domo  ei  Martha  laborabat,  et  Maria  vaca* 
bat,  quia  in  anima,  in  qua  Christus  suscepitur 
utroque  vita  operatur,  unaquaequesuo  iempore,  suo 
loco,  suo  ordinc.  Idoo  roalier  ista  fortis,  non  soluro 


nuni,  ct  operata  est.  Quid,  nisi  duplicem  hanc  ves- 
tcin,  laneam  vidcncct  et  liiieam?  Scd  quia  dc  istis 
vcstihus  diximus ;  jam  de  lana  ct  lino ,  unde  haec 
vcstimenta  texuntur,  vidcamus.  Ut  niihi  videtur, 
imo  beatissiino  videtur  Augustino,  per  lanam  opera 
iniolliguntur  corporalia,  cx  quibus  vita  acliva  per- 
ficitur;  per  linuro  spiritualia,  ex  quibus  vila  con- 
templativa  contexitur.  Corporalia  dico,  vigilias,  la- 
borem, 'jejunia,  spiritualia,  orationes,  Icctiones, 
moditalioncs,  cqmpuncliones.  Sunt  plerique,  qui 
sesc  exercitiis  corporalibus  atlerunt,  sed  ad  spiri- 
tuolia  minime  assurgunt.  Alii  de  solis  sibi  de  spi- 
riiualibus,  quasi  do  vcste  linea  Llandiuntur,  et  ab 

^  omiii  spirituali  fcrvore  frigescunt.  Non  quidem  fri- 
gesccreiit^  si  spirilualibus  ferventer  et  jugiter  iii- 
hxrereiit.  Scd  cum  illa  spiritualia  sine  corporum 
qiiadam  interpolatione  nequeant  exerceri ;  dum  illa 
fastidiunt,  in  istis  ex  tolo  tepcscunt.  Utrique  ergo 
hujus  mulieris  sapientiam  imilari  dctrectant,  qu?d 
utrumquc  qnxsivit,  lanam  et  linum,  et  operata  est. 
Stid  ubi  qu.xsivit  ?  Quomodo  quaesivit.  Certe  anima 
cupida  salutis,  studiosa  pcrfectionis,  vitam,  morcs, 
doctrinam(|ue  sanclorum  circuit  Patrum.  In  uno 
quserit  industriam  operandi,  in  altero  studium  vigi- 
landi ;  illius  investigat  abslinentiam,  allerius  scru- 
tatur  obedicniiam  ;  ab  isto  discit  quasdam,  ul  ila  di* 
cam,  venas  orationum,  ab  illo  sibi  assumit  formam 
meditationum.  Et  in  sinu  congcrens  operatur  con- 

C  silio  manuum  suarum.  Quod  consilium  manuuni  ? 
Man!festum  est  quia  manihus  suis  homo  pascitur, 
manibus  defenditur ;  manus  c.-eiera  membra  dispo- 
nunt ;  manus  sese  contra  ictiisobjiciunt. 

Considerenius  ergo  corpus  illud,  de  quo  dicit 
Apostolus  :  Quor.iam  unum  corpus  multi  sumus  (/ 
Cor.  x).  Omnes  qui  in  isla  congregatione  sumus , 
unum  corpus  sumus.  Alii  pcdum  funguntur  officio, 
alii  manuum,  alii  oculorum.  F>go,  fratres,  videtur 
mihi  manuiim  nomiiie  praelalus  posse  intelUgi, 
qui  csteros  et  doctrina  pasciint,  et  orationibus 
defcndunt  ;  qui  etiam  caetcros  quasi  roembra 
'disponunt,  et  contra  ictus  exteriorum  curarum 
sese  objiciunt.  Proinde,  fratres,  si  quaesi^tis  vobis 
lanam  et  linum,  id  cst  exercitia  corporalia,  et  spi- 
ritualia ,  operamini.  Non  tamen  proprio  consi- 
lio,  sed  consilio  nianuum  vestrarum,  ut  omnia 
opera  vestra  ex  pra^latorum  vestrorum  pendeaut 
arbitrio.  Putaveram,  fratrcs,  uno  sermone  omnia 
qux  hic  de  hac  muliere  dicuntur,  concludere ;  sed 
vidca  me  prolixum  sermoui  m  habuisse,  et  vix 
quaiuor  versus  exclusissc.  Et  hoc  forte  perti- 
net  ad  linuro  hujus  mulieris.  Nam  linum,  quando 
in  colo  ceriiitur,  quam  longum  filum  inde  iieri 
possit,  ignoratur.  Ergo  quae  sequuntur,  alio  ser- 
mone,  vel  si  boc  non  possumus,  aliis  sermonibas 
reservemus. 

( Ex  his  uttimis  verbis  constat  auctorem  statuisu 
alios  quoque  sermones  de  B.  Virgine  in  eaput  xxi 
Proverb.  habere  :  quos  an  habuerit  ignoratur. )        ^ 


BEATI AELREDI 

JilEyALLIS  ABBATIS 

SERMONES  DE  ONERIBUS 

IN  CAPP.  XIII  ET  SEQ.    ISAIiE  PROPHET-C, 


B.  AELREDI 

EPISTOLA  AD  G.  (19)  LUjSDONIENSEM  1!PISC0PUM. 

(Bibliot/ieca  Putrum  Cisterc,  l.  V,  p.  «20,) 


DilectOv  ei  diligendo,  el  ciim  omnis  (icvotionis  dulcciline  ampleclendo  sanclo  Patri ,  G.  I^ndonicnsi  epit 
ioop»,  ffaier  AcMtEpcs,  paupeiuni  CbrisU  qui  suul  in  liievalle,  debituiu  cum  oinni  afTeclu  obseqniuin, 

Audienc  le,  Pater  beatissiine,  inter  innHmeras  oecnpationcs,  quas  tibi  vel  regix  majesiatis  auctoritas, 
▼el  caroe  pastoralis  Imponit  necessitas,  nt  cnlioreni  sapienliae,  quietis  amicum,  spiritualis  scientia^  stu- 
diosnro,  lectioni  operam  dare,  et  iiiler  suaves  orationuin  delicias,  irruentiuni  curarum  molestiani  saneia» 
nim  Scriplurarum  crcbra  meditatione  solari ;  ita  tui  avidus  eflectus  sum  ut  iion  soiuin  ad  tuse  scroiiitati« 
notitiam,  sed  eliani,  quod  in  insipientia  dicain  ,  ad  ipsam  audeo  aspirare  amicilium.  Tam  cniin  luaesubliv 
nilatJs,  quam  me%  huoiilitatis  olditus,  logibus  amoris  innitor ;  cui  niliil  humile,  nihil  subliiiie  est;  qii|  • 
coBlum  tcrrae  ad;eqnans,  Dominuin  coeli  terrenis  membris  inseruit,  ut  Verbum  caro  ficrct,  et  hal.iiarct  ii| 
Dobia  (Jofin.  i) ;  qui  Doniiuuin  deposuit,  et  honiinem  sustulit ;.  ut,  quasi  iii'  quodain  medio,  niiscria  e|  nii-r 
aericordja  obviarent  sibi  {P$at.  lxyxiv)  ;  ut  ita  ae  Infirinitati  virtus  uniret,  ut  esscnt  in  carnc  una  Vcrbum 
eianima,  et  in  his  tribus  Deus  et  hoino  una  persona.  Qu;e  non  igitur  aita  amor  deponat ,  aut  qu.'c  ima 
uoQ  sustollat,  ut  In  se  unum  faciat ;  qui  salva  nec  confusa  naturaruin  proprietate,  tam  mirinco»  nicdiante 
Miima,  CQsluro  tcrne,  Dominum  carni,  spiritiin)  ooinmiscuit  pulveri  ?  ViJeo  praelerea  in  oinni  crcatiira » 
Tel  Irraliooali,  vel  fnsensibili,  quodd;un  ainoiis  vestigiuni ;  per  quod  et  diversa  junguiitur,  et  dissiJentia 
concordantur,  et  unlunturcontiaria.  Amorisquippe  in  caetcris  siniilitudo  creaturis  apparct ;  in  inento 
Ycro  r^lionali  ejus  veritas  operatnr.  Diligere  cnim  Deo,  angclis,  boannibusque  commune  est.  Anior  igitor, 
quidquid  ectra  naturam  estnon  attendens,  copulal  naturam  naturae,  ut  sit  illis  cor  uiium  et  aniiiia  uua 
(Atff.  iv),  qulbus  est  fidcs  una,  spes  una,  charitas  una.  Aniinus  projiide  meus  amoris  in)petum  sequena , 
on)nia,'quae  tna  aunt,  non  tu  ;  omnia,  qu;e  circa  te  sunt,  quae  ncc  tua  sunt,  nec  tu;  spiritua|i  quodam 
tnola  pertransiens,  ipsam  etiam  corporis  molcm  sui  sulttilitate  trajiciens,  in  ipsum  tune  iiieutis  sinuin  so 
totum  inrnndK,  affbctum  affeclui,  sensuni  sciisui,  ct  spiritum  miscet  spifitui,  ut  ex  spiritus  tui  participa- 
Irnne  incus  spirilus  renovelur,  ex  tui  sensus  lumine  lumen  sibi  scientiae  mcus  sensus  mutuclur,  meiis 
instipcr  alfoctus,  tni  affectus  dulcedine  foveaturr  fbi  intiieor,  quam  bonus  es;  ibi  amplccior  et  scntic 
qiiam  iapiens  es ;  ibi  deleclor  et  gusto  qnain  ainabilis  cs.  Hinc  est,  Pat^  auiantissiinc,  quod  studium 
nifoni,  si  quod  est*in  littcris  sacris,  ad  iwxt  discrolionis  examcii  credidi  refereiidum,  ut  iibi  sanuin  sapio, 
tna  nie  confirmet  aucloritas ;  uld  hsDsito.  te  doccnte,  inilii  lucoal  verilas ;  ubi  erro,  corrigal  me  tua  saitr 
rta  fieverifas.  Ilaqiiede  onoribus  prophcticis  Uaia%  cum  suinmalim  singula  qu.Tqiie  tangendo,  in  conventii 
fiatrum  aliquando  breviter  disputassem,  rogatus  a  pluribus  ut  prolixius  ea  ipsa  prosequerer,  eoruin  \o^ 
lunlali  parui,  quorum  mc  oportcbat  scr%ifc  profcclui.  Ab  oneribus  igitiir  3alyloi.is  eiordiens,  iiit  iiide  pe|* 
onns  Philisthiim  id  Sfoabitici  oneris  socrcla  ptMransions,  cuni  triginta  homilias  siylo  tradiJissein,  no 
forte  fn  vacuum  currorcin,  ;iut  cucurrissem,  siisiiendi  calamum,  do::ec  dc  vultu  tuo  eorum  qux  scrifisi 
prodtret  judiciuin,  viderciiiqiie  oculi  tui  coruin  oinnium  ralioiiem ,  tiixque  discretionis  arbitrio  omiiia, 
quac  scrtpta  sunt  vcl  dclcrcntur,  vcl  coiTigcrentur,  vel  probarenlur.  Licct  igitur  lanije  sapientiae  lio^um 
iectio  videatur  indigiia  ;  au  Jcl  eain  taiiicii  ainoris  exigci  e  vcbcmontia  :  qiii  ita  amplectitur  charilatem ,  u% 
fere  irr^vcrciitcr  irriiat  in  inajcstatem.  Aniinat  praeterca  inc  tu:c  huinililatis  simul  et  bcnignitatis  meiiKr- 
ria,  qui  qnondain  I.tindoniis  posVlum  pracvenhti  jn  |i)e|iedic(ionibus  duiccdinis  (P<4/.  xx^ :  cl  a  quo  iiiiiii 

Fatrol.  CXCV,  Vi 


SU5  B.  AF.KR(:DI  .\nM.\TIS  niEVALL    OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  Ml 

magnuni  csiscl  v**!  respici ;  nb  ipso,  sliipens  ac  Iremens  ad  laiilam  digiialioncm,  in  i|iio;!.ini  amplcsu  i*l:a- 
ritalis  merui  snlutari.  Hiiic,  bcatissime  Pater,  orta  est  ista  pnesumf>tio,  ut  inchoatam  tuiic  niilii  tiix  sero- 
nitalis  notiiiam  consummari  desiderciit,  etanimum  mcum  aniieiti»  Uvx  tunc  fores  pulsantem  in  ejiis  iiiduci 
possc  cubiculum  uon  desperem.  Licet  igilur  magnum  sit  sapieiiti,  \el  modiciim  tempus  olio  dare,  hon 
pigeat,  rogo,  Dominum  meuni,  tantilluin  tempus  perdere  :  quo  ei  his,  quae  scripsimus,  vel  rcsecare  su- 
perflua,  vel  supplere  hiantia,  vel  universa  delere  possitis.  Co  igitur  seimone  praemisso,  qni  nobis  occa* 
sionem  prsbuit  c;aetera  conscribeudi,  de  onere  Babyloiiis  dccem  et  novem  (/m..  xiir),  de  ono  e  Philisthiiin 
tres,  de  onere  .Moab  novem  homilias  subscripsimus,  pro  vesiro  arbitrio  vel  hic  siibsistere,  vel  ultra  pro- 
ecd^re  parati.  ' 


SERMONES  DE  ONERIBUS. 


SERMO  PRIMUS.  A 

W  ▲DVENTC   DO«l?ll.  —  DF.   I^XnF.CIM  ONEniBUS. 

Tempus  est,  fratres  cliarissimi,  etc.  Exttat  inter 
Opera  S.  Bernardi  edictionis  Mabilloniana  vide  Pa* 
troiogiof  tom.  CLXXXIV,  coL  SI7. 

SERMO  IL 

DE   0!<(ERE   BABYLO.XIS. 

De  eo  quod  $criptum  est :   «   Oiiiis   Bnbytonis  quod 
vidit  Jsaias  fHius  Au.os,  > 

Omnium,  qnae  fuerunt,  vel  sunt ,  vcl  futara  sunt 

.primordialis  el  efficiens  causa  Deus  est :  ipsc  om- 

■iiium  finis.  Nam  cum  ipse,  ut  ita  dicam,  proprie  sit 

•€68e ;  omnia  atique  quae  sunt,  ab  ipso  liabent,  quod 

HM;  quia  non  nisi  ab  esse  habenl,  quoJ  sunt. 

-  A  '  .  ;  .  iCeitaiii  est  hominem  et  angolum  esse ;  sed  atiud 

r.  "*    V'.^^-<Mt ,  easc  ;  aliud ,  bominem ,  vel   angelum   esse ; 

'xom  possit  aliquid  esse,   nec  homo,  ncc  angelus 

esse.   Cogitet  ergo ,  qui  potcsl ,  no:i  homjnis  vel 

'  angeli  esse ,  sed  sine  angelo  et    hoininc    ipsum 

esso,  quod  non  solum  hominis  et  aiigeli  est,  sed 

ctiam  omnium  qua^  sunt.  Ipsum  igitiir  csse,  qiiod 

non  specialiter  hujus  vel  illiusrei,  sed  comnuiniter 

4>mniiim  existentium ;  vel,  ut  expressius  diram  ,  es- 

«sentinm  esl,  sine  dubio  Deus  esL  Sicut  autem  ipse 

«st  omniuni  existentium  esse,  ita  et  oinnium   vi- 

^entium    vila,  omjiium  sapicjitiuni  sapientia.  Ad 

Kanc  foi*mam  creata  est  ralionalis  creatura ;  ab 

^if»so  haljens,  non  solum  esse  et  vivere,  sed  ctiam 

sapientem  essc  ,  ct  sapienter  vivere.  Ab  liac  itaque 

ffirma  se  disjungens  et  separaiis  miscr  liomo,  ^om-  Q, 

parains  est  jumentis  insipientibus  [PsaU  xlviii),  et 

4yppit  insipiens  essc,  et  insipienler  vivere ;  nec  ta« 

antHi  desiit  esse  ct  vivere  :  qui  posset  ad  prislitiam 

Tonnam,  eo  qiii  formaverat  reformante,  re.lire.  Ipsa 

ariem  forma,  sapientia  est ;  via  vero,  per  quam  ad 

ipsam  formaro  redeatnr,  cruditio.  Omiiis  vero  eru- 

«litio,  qna  de  hac  deformilate  reducamur  in  for- 

mam,  in  iribus  cst ,  fide  scilicet,  spe  et  charitate^ 

iil  sciamus  quid  crcdendiim,  qnid  spcrandnm,  quid 

sH  ainandum,  et  sic  credamiis,  speremtis,  amcmus. 

Sapientia  igitur  in  animas  sauctas  se  transferens 

ySffp.  vii),  amicos  Dei  et  prophclas  constiluit :  per 

iifnos  nobis  sacram  Scripturam  ,  quasi  totius  erudi- 

Itonis  fontcm,  roinislravit.  Quam  nimirum  ipse,  qui 

^    ^eiyndldit,  tanta  prudentia  Sptrilus  ordinavit  ut  in-  D 

mimerabfliam  eit^  essct  sentcntiarnm  :  qnanim' 


cum  istas  unl,  illas  aitcri  revelaret,  ad  exercilandiim 
ingenium,  depellendumquc  fasiidium  semper  receiis 
essel»  seniper  quadam  reiiovatione  delectarel.  Ut 
aulein  crror  humanus ,  vel  da^monnm  saggeslio, 
clm  tt)  examiiie  ac  sancii  Spiritus  possit  revelatione 
disciTui,  pnefixa  est  fid.  i  regtila ,  pr.TScripta  8p(*t 
proniissa ,  promulgata  cliariiatis  priecepta ,  ui 
qua^cunque  sententia  oecurrens  aitimo,  hls  noii 
convenire  prol>etur ,  eam  aut  fallaeiae  djenid- 
num,  aut  humano  errori  incunclaiiier  asrrilMis » 
qu»cunquc  vero  a  sacris  paginis  conTcnienter  eli- 
citur,  vel  ad  fidem  erudit ,  vel  ad  spein  erigit,  vel 
ad  charitatem  acrendit ,  ipsam  et  a  sanclo  Spirita 
sacris  Istieris  insertam,  ei  ab  eo  tibi  revelalam  non 
dul  iti*s.  S  d  h.is,  qui  saeeularium  negotioi  nro  im- 
pediuntur  obscuro,  vel  nccessariarum  occupationum 
ritibiis  occupantur,  quibus  vagos,  et  turpes  refre- 
nent  excursus,  satis  sunt,  iino  plus  quam  saiis  ea, 
qii;e  de  Sct-ipluris  semel  sunt  dicta  vel  seripia  : 
quae  illis  lam  ignota  sunl ,  ut  semper  possint  cis 
videri  quasi  nova.  At  vobis,  charissimi,  qui  muiidi 
bujus  rcnuntiastis  operibiis,  qui  ab  omni  cuia  soU 
licitudincque  mundana  soluti,  cum  imniundis  spi« 
rilibus  nc  propriis  cogitatiunibus  inristi^  certamcn  : 
al.a  in  Scripturarum  meiiitatione  ratio,  alia  neces- 
sitas  est.  Quod  enim  multis  parit  idem  scnno »  le- 
ctioque  eadcm  sappius  repetita  fastidium ,  necesse 
est  ut  quae  antiqua  videntnr  et  nola,  vel  quanim- 
dam  sententiarum  adjectidne,  vel  saltem  vcrlionim 
miititione  innoventur ,  et  sic  ad  quaerenduni  stu- 
dium  cxritetur;  inuliles  et  iuanes  cordis  excursus, 
in  id  quod  utile  est  revocentur,  et  mens,  quie  a 
nntisXusiidiosa  rcsjlierat,  renovaia  lectionis  vel  ser- 
monis  suavitate»  ad  id  salubriler  redeat,  a  qno  fue- 
rat  quasi  sensibiliter  avocata,  Hinc  est  quod  Hbriim 
Isaiae  assumo  in  manibos,  cum  chariuie  vestra 
quamdam  cjus  portiunculam  inspectunis  ;  qui ,  li- 
cet  cxpositione  sanclorum  possit  esse  notissimos  , 
perulile  lamen  ailntror,  nt  si  non  alia»  sail^  ali- 
lerea.,qiiae  ab  ipsis  dicta  sunt,  nfpctainos ;  vel 
cene,  quse  ab  ipsis  velut  minima,  vef  maidfesla 
prjelermissa  vi^ieiitur*  sumptis  ex  eorum  verbis  ra- 
tioniim  scminibus,  sicut  Deiis  dederit ,  in  metliam 
proferamus ;  ut  ((ui  ad  eorum  perfcctas  senlentias , 
qnasi  ad  soliilum  panetn  aspirare  non  audet ,  aJ 
niir.is,  rjius  stib  nicnsa  corum  poterinins,  ^t»lr's 


Mi  SEHMONES  - 

orttfoiiibus  ad|iUi,  colUgerf ,  eilnmsi  riici  il  caielius, 
acceikiL  Sic,  fratres  charissimi ,  sic  reUimamiis 
4cinpus«  «C  iltudanius  lcmpori ,  ^uoniam  dies  mali 
sMni{E]^$.  v);  et  «akjiaribus,  verhis  saiicHsijiie 
inedilationilMis,  os  a  sermombus  otiosis,  cor  a  va- 
nis  oogitatiociibus  vindiceimis.  Et»t  autem  is(e  saii- 
clos  propbeta  tam  prufundus  in  scntentiis,  in  fiitu- 
ris  praedicendis  tam  perspicuus ,  in  disciplinis  mo- 
ralihus  tam  Jucundus,  ut  nunc  quasi  in  ipsum  coe- 
jtini  subvcctns,  rldeatur  divinorum  consiliorum  sc- 
crela  rimari ;  nunc  iid  ijiferi«ra  rirmamenti  cclcri 
penna  demissus,  mysleria  propalare  coelestia ;  nunc 
levi  volatu  ad  nos  usque  ilcsccndcns,  in  campis  mo- 
ralibus  spatiari;  nrnic  quasi  recipl  in  paradisum,  et 
itcrom  rcdire  ad  nos,  et  rofcrrc  jiielTabilia  vcrba, 
qiuc  nou  licet  homini  loqui.  Ht-ec  omiiia  Christi ,  et 
Ecdt^ije  sacramenla ,  tam  manifeslo  r^^velat  ora* 
culo,  nt  non  tam  pnenunliasse  futura,  ••jani  pr;e- 
tcrila  narrasse  piiletiir.  Qux  omnia,  licei  ex  sui 
f;ii«liiaie  grala  sint  satis,  ct  sapida;  cl(>quenli:e  la- 
nicn  cjus  mira  suavitate  gratiora  et  duicioia  r«>d  • 
d«BUir.  Sed  placuit  nobis  ut,  cTtcris  iHtermissis,  de 
uadeclm  oneribus»  de  quihus  propheta,  sancto  Spi- 
riUi  diclantc«  disseruil,  qiiidqiiid  ipse  siiggesscrit 
Spiritus,ad  vestram  seilincationcm  propaJcmus,  Fa- 
lcoT  me  vestrU  profertibus  per  oinnia  debtiorcni, 
et  proptcr  ofllcium  quidem,  sed  niaxime  proptor  af- 
fectum.  Sed  et  nece»$Uas  mihi  incumbii.  Ytv  emm 
mihi  ii  nqn  emngelizavero  (/  Cor,  ix);  pra-ripue, 
cum  quidquid  in  doctrina  spiritali,quidquid  in  Scfi- 
ptnrarum  iiUcIleclu  proficio ,  noii  lain  dntiim  milii, 
qiiam  volNspcr  me  transmissum  non  ainhignm.  Ne- 
que  cniin  mcritis  id  ascribenduin  meis,  cum  pccca- 
i&t  sim;  nec  sciiolasiicis  qnidem  discipliiiis,  cum 
pone,  ut  scitiSy  illiteratus  siro;  sed  noc  studio,  aut 
liidustrlae  mcse,  cuin  raro  in  otio,  crchro  iii  negotio 
siuu  Totum  igitiir  Dei  est,  niihi  coinnilssuin,  vohis 
transmissum,  ut  qui  gloriatur  in  Doniino  gloiietur. 
Adesto  proinde  tu,  bone  Jesu,  et  panihus  quos  p:o- 
lulimus  gratiam  tu:c  bcjicdictionis  infiimie,  cdant 
pauperes,  et  satnrentur,  dicaiitque  cuin  Prophrta  : 
Quam  duicia  faucibus  meis  eloquia  tua  supcr  mel  ori 
mco  (PsaL  civiii).  Ecre  ego  appono  iHaniim,  lu 
(«raesta  auxilium,  quia  sine  te  possum  facerc  nihil» 
Qui  sancto  Isaix  inspirasti,  ut  scribcret,  iiispira, 
qu*x*so,  iiijhi  ut  qiiod  scripsit  intelligam;  qiiia  jain 
in^pirosti  ut  credain  :  nisi  enim  cre«liderinius,  nun 
inlclligcmiis  {ha,  xliii). 

Quid  ergo  pntamns  onus  istuil  signiruat?  Est 
quidem  onus  premens,  ct  onus  opprimejis.  Premit 
infirmiUis;  iniquitas  opprimit.  Preinit  teiitntio; 
damnatio  opprimit.  Proponilur  ergo  primuni  oniis 
Babylonis*  dcindeonnsPhilisthiim,  tunc  onus  Moab, 
ct  post  oniis  Damasci  :  quod  sequitiir  oiius  il'Igypti, 
cui  siici*edit  onus  descrti  maris,  rc  dciiit>  onus 
Dunia,  <  t  onusin  Arahia.  ct  iunc  vallis  visioiiis,  et 
oiius  Tyri,  ad  uUimuni  antcm  onus  juimMiiorum 
anstri.  Oailenditur  rrgo  a  saiirto  Isaia  quanitn<*am 
urtduiu  vcl  gcntium,  itno  inagts  corum,  qui  in  his 


DE  0NER16LS.  S6i 

A  nrhibusvel  gentibus  llgurantur,  depressio;  qui  et' 
ipsius  depressionis  modum,  causas,  materiasqiie 
noii  lacet :  quibus  etiam  inserit  de  eorum  fclicitalo 
semionem,  qui  hac  depressione  ad  saliitem,  non  ad 
pcniicicm  onerantur ;  patelqiie  ubique ,  quia  pote- 
slas  Dci  est,  et  tibi^  Dominc,  misericordia ;  quia  ta 
reddis  uuicuiqiie  juxta  opera  sua  {Psal,  lxi),  divi» 
dens  tnter  diemet  noctem,  interlucem  et  tenebras« 
ut  comparatione  lucis  ipsxtenehrae  densiores  appa- 
reant,  ut  collalionc  tenebrarum  copiosius  lux  ipsa 
resplendeau  Et  quis  inter  haBC  judicat  atque  dl* 
scernit,  nili  is  qui  ait :  Pater  nonjudicat  quemquam^ 
ud  omne  judicium  dedit  Filio  ?  {Joan,  v).  Et  ite* 
rum  :  Ego  in  judicio  veniiu  mundum,  ut  non  iidentei 
vidiant ,  et  videntes  cceci  fiant  {Joan.  ix).  Qiicniam 


igitur  per  adventum  Domini  Salvatoris  facta  est 
hoic  boiiorum  acmalorum  discretio,quorunidamqud 
dcpressio,  qnorunidam  ct  liberaiio  :  principalrni 
proplicta*,  per  toluni  libri  corpus,  ipsius  Doininl 
advenlnm,  conslat  essc  mnleriam.  De  quo  sanctus 
Simcon  :  Ecce  liic  positns  est  in  ruinam  et  in  r^stir- 
rectionem  muUorum  in  Israel,  et  in  signum  cui  con^ 
tradicetur  {Luc.  ii).  Quod  Isaias  onus,  ipse  ruiunm 
appellai.  Sic  autcm  hsec  onera  describit  nt  nppn* 
reai  Deum  qiiosdam  preniere,  sed  non  opprimcre; 
quosdam  opprimere,  &ed  non  promere;  quosdam 
simul  premcre  etopprimere.  Preinit  quos  allli||^; 
opprimit  qnos  deseril.  Quosilnm  igiiur  nmigl|«,  loil 
non  deserii,  sicul  scriplum  cst :  Flageilal  Dent  em» 

C  nem  Itominem  quem  recipit  (Uebr,  xi:).  Unde  til 
islud  Psaliiii$t«  :  Xisitubo  in  virga  iniquitates  ee- 
rum,etinverberibu8  peccata  eorum;  misericordiam 
autem  meanu  non  dispergam  ab  eo  (Psal.  lxxxviii), 
Deserit,  nec  affligit :  de  quibus  dicil  PropheU  :  Jn 
tabore  Itominum  non  sunl  :  et  eum  hominibus  non 
flageilabuntur  {Psai.  lxxii).  Ei  iterum  :  Et  dimisl 
eos  secundum  desideria  cordis  eorum  {Psal.  lxxx)v 
Etper  alium  prophctam  :  Non  visitabo  super  filia» 
restras^  cum  fuerint  fornicatce  :  neque  super  uxores 
vestras,  cum  adulteraverint  {Ose.  iv).  Quosciam  prae* 
terea  alDigit  ct  deserit  :  de  quibus  ipse  per  piophe- 
tam  ait  :  Attrivi  eos^  et  noluerunt  recipere  discipli- 
nam  {Jer.  v)»  Sane  quomodo,  quibusve  modis  llat 
aOlictio  vel  dcsertio,  cum  de  ipsisoneribus  tractare 

j)  coRperimns,  Deo  voleiite,  apparebit.  Potest  autcm 
dici  onus  Babylonis  vel  Philisthiim,  vel  Moab,  se- 
cuuduin  onus  quo  premunt,  vel  secundum  onus  quo 
premuntur ;  et  sic  de  caeteris.  Scd  jam,  si  placct, 
sequentis  nanationis  titulum  inspicianius 

OiiKf  Babyfonis,  quod  vidit  haia$  filius  Amotr 
(ha,  xiii).  Babylonis  nomine,  fratres,  quae  confu^ 
sio  interprctatur,  mundum  signiflcari  satis  notum 
est  charitati  vestrae :  ubi  nimimm  confusa  sunt 
omnia ;  ubi  boni  cum  malis,  cum  eleciis  reprold 
vivunt;  ubi  frumentum  cum  palea,  oleiim  eum 
amurca.  uhi  cum  actnis  vinum^  ubi  qiiantuiu  ad 
lemporalia  sicut  justus  iu  et  impius;  ubi  niblt  lia* 
bet  homo  jumentis  amplius.  Pleruniqut  etiatn  lii|« 
byloiicm,  illam  taiitum  reprobonH»  cum  suQ  !•■• 


SiT 


1).  AELRETl  ABOAIIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETiCA. 


srg 


jL-lvilAteni  intvlligiiiius,  ati  qiiain    niilltis    perliiicl  A  spectabat  ad  tilulum,  lieslerna  dic,  siriil  potuiinns. 


m. 


elecloriim,  a  qua  iiuUus  cxclnclilur  reproboruiii. 
Reprobos  saiie  iii  ires  purles  dividiinus,  quarum 
ijna  el  socielali  communical  ct  operibus  adhuc 
elcctorum ;  alia  ab  illis  opeiibus  vel  commiinione 
reparatur;  alia  jam  exutis  corporlbus  xternis  sup- 
pliciis  ipancipalur.  Et  omncs  igitur  siinul  et  ista 
^ingula  istarum  partium,  et  singularum  partium 
singuli  bomines,  Babylonis  nomine  jurc  censculur. 
Clectos  ctlam  in  (res  dividi  ordines,  manirestum 
est.  Nani  alii  necduin  vocali  sunt,  ut  Judaei,  sivc 
pagani;  alii  vorali,  scd  non  just'ficali,  ut  peccatoi 
Tes  Chrisliani ;  alii  juslificali ,  sed  no!:duin  glorifi- 
cati,  ut  sancti  hiijtis  alhuc  vlue  miscriis  suLditi. 
klocti  iiaque  qui  necduni  vocali  suni,  licot  eos  a 
Kabylone  pnedeslinalio  separa.cril  qnandiu  tamen 
Babylonicis  erioribus  excaecaiitiir,  a  Babylonis  no- 
winc  Kon  recedunC.  Sed  el  hi,  quos  licet  eleclis 
vocalio  simul  ac  prsedestinalio  junxerit,  delcstanda 
iamen  opera  separant,  Babylonici  nominis  oppro- 
brio  percelluntur.  Uicitur  iiaque  Babylon  illa  homi- 
jium  univorsitas,  in  qua  eisdeni  erroribus  nt  vitiis 
electi  et  reprobi  iniplicanlur.  Dicitur  cl  Babylon 
cor  pravum  e(  iiiscrustabile  :  quod  viliis  passioni- 
liusque  confunditur.  Babylon  ctiaiA  nuncupatur 
Hla  reproborum  socictas,  cui  aeterna  conlusio  pnc- 
paratur.  Cst  autem  onus  Babylonis,  qao  ipsa  con- 
fusa  universitas  inultorum  ab  ca  separatione  de- 
fttruitur;  quo  etiam  malis  temporaiinus  indesinen- 


exp'icavimus.  Sed  cum  scriptum  sit  :  Onus  Baby- 
iom$,  quod  vtdit  haias,  filim  Anios,  qua;renduia 
putamus,  qiiomodo  visum  sit  ab  Isaia  onus  istud  : 
maxime  cum  plures  sint  visiones,  et  ob  qnanu'am 
visionis  exccilentiam  prophelse  appellati  sint  vi- 
dente$,  Est  quippe  visio  sensualis,  visio  imagina- 
ria,  visio  phantastica,  visio  spirilualis,  visio  ratio- 
nalis,  visio  intellcctualis,  Yisio  sensuaKs  est,  qua 
corporeis  sennibus  corporalia  scntiuntur.  Ylsto 
imagiiiaria,  qua  earum  remm,  quae  per  corpas  seii- 
tiuntur,  intus  imaginos  cernuntur,  vel  ex  eis  qi!;e 
percepla  sunt,  alia  quae  non  sunt  sensa  finguntnr. 
Visio  vero  phantastica  est,  qua  coiporalium  remtn 
phanlasmala  ^cl  ocalis  vci  animo  objicitinlur. 
Porro  spiritualis  visio  est,  qua  visibilium  rerum 
imagines  aliquid  significantes  in  ipso  spiril»  honii- 
nis  rorniaitlur.  At  visio  rationalis  est  qua  vera  a 
falsis,  vei  virtutes  a  vitiis  disccrnuntur.  Inlelle- 
ctualis  autem  visio  est  qua ,  non  dico  vera  a  fsrisu 
discernuntur,  sed  qua  in  ipsis  veris  veritas  ipsa 
conspicitur.  Itaque  visio  sensualis  in  corpore  «M, 
corporeos  omnes  sonsus,  eoruniqiie  vim  naluram* 
que  complecteiis.  Dicimus  enim  ,  inspice ,  vkle 
quamalbum  sil;  gusta  etvide  quamdulce  sit  (Psai. 
xxxiii) ;  audi  et  vide  qiiam  sonoiiim  sit ;  olfac  el 
vide  quam  odoriferum  sit;  langi%  videqiiam  lcne 
sit.  Omnis  ilaque  per  farnalcs  seiisus  experienlia 
visio  dicitur  sensualis.  Qii»  quidem   visio  prophc« 


ler  amiginir ;  quo  in  cordibus  singuloriim  viliorum  ^  Hca  essc  potesl,  prophctain  vero  facerc  non  polesl, 
ac  pcssimdrum  passionura  struclura,  qiiasi  civiias      Visio  qiiippe  serpenlis  rcnui,  qiiam  Moyses  exallavil 


co.fusionis  dirtiitur;  quo  insuper  .-eteriiis  poenis 
post  hanc  vitam  in  solis  reprobisonerabitur.  Cthoc 
est  onus  Babylonis, -quod  vidit  Isaias  filius  Amos. 
Quomodo  vidit?  Cia,  fratres,  qui  nunc  prophetae 
appellantur  olim  vidcntes  dici  solebaiit  propter 
rxcelleut:orem  quamdam,  divinioremque,  nt  ita  di- 
ke  im^  Yisioneiu  :  de  qua  nunc  disserere,  et  tem» 
))oris  angustia,  ct  ea  qusR  nunc  intervenerunl,  ne- 
|[Otia  non  permittuni.  Igitur  hsc  consideratio  al- 
teri  sermoni  reservetur.  Vos  interim  orate ,  ut 
aeiisum  Spiritds  scquentes,  sic  ista  oncra  descri- 
bamus,  ut  ea,  qux  premenlia  sunt,  forlilor  susli- 
Hramus ;  quae  opprimehtia,  caveainus ;  damnantia 


In  cemo,  qua  filii  Israel  a  serpeiitiim  morsibns  cu- 
rabanlur  (iVtim.  xxO,  prophetica  fiiit;  vidciiies  la- 
meii  propltetas non  fecit.  Scnsualis  etaiii  illa  visio 
fnit,  qua  sanclus  Abraham  tres  viros  vidit  desceiK 
dcntes  perviam  (Gen,  xmii)  :  quainct  propheiicam 
esse  ipse  non  dubitavit,  qui  tres  \idi(  et  unnm 
adoravit.  Cx  illa  antem  sensuali  visione,  quaiuvts 
prophetic:^  fuerit,  ipae  Abraham  propnetn  non  fuil; 
sed  ex  alia,  qua  illam  scnsualcm  prophelicam  esse 
conspexit.  Magis  igilur  propheta  fuit,  qui  cxaratas 
in  pariele  aulnc  regi»  Babylonis  litteMs  cxposuiti 
quam  qui  manum  articulosquC  conspexil  ^ribcn- 
tis  (Dan.  v).  Porrb  visibnein  illam/  qna  in  aninii^ 


amem  ipsius  auxilio  evadainiis.  qui  pio  iiobis  no-  D  corpoiarium  reium  quas  sensu   percepimus.  vide* 

inus  imagines,  idcirco  imagiiiariam  dicimus ;  qnia 
non  aliiinde  iiobis  ingeruntur  haruni  reruin  siiiiiK* 
tudines,  sed  a  nobismetipsis  per  sensus  intjliiclae,  . 
sicut  easforis  vidimiis,  ita  eas  intus  imaginamur, 
▼el  ex  eis  ipsis  alias  fingimus.  Nam  similitudinemr 
eervi  quadrupedis,  qiiem  oculis  vidi,  inierios  ima« 
ginor,  ct  ex  ea  cervi  sex  pt>dum  qucm  nuiiquaM 
vili,  imaginem  (ingo.  Ilaec  aiilem  visio nec  propli6=* 
tica  aliquando  est,  nec  prophetam  aliquando  faci^ 
nisi  forlc  idco  proplieiica  dici  possit,  qnod  rca  seiii 
sibilps,  quando  propheUce  snnt  imaginari  in  atihiio 
possunt.  Pliaiitastica  sano  visio  aHquando  a  corpoi-e 
fit,  aliqiir,ndo  ab  anima,  aliqitando  auloiu  ab  alltf» 
rius  nniirrs  s|iiri!u ,    a  corporo,    vci   sotuoo,   v4 


stris  voluit  one/ibus  oncraii  Jesus  Chrisi.ts  Domi- 
iius  noster ,  qui  cum  Patre  it  Spir  tu  saiiclo 
vivit  ei  regiiat  Deus,  pcr  ouiiiia  ba*cula  sxTulorum, 
Amen. 

SCRMO  III. 

Jh  muhiplici  vi$ione  ;  et  iila  qua:  prophetam 
facit, 
Sriiis,  fratres  charissiroi,  dconerihus  locuturus, 
ifuod  grave  onus  ipse  susceperim.  Uiidc  invoean  • 
doa est  a  nobis  ipse  Spiritus,  nt qui  nobis  piiiunm 
OBas  imposuit  charitatis,  onine  onus  icvc  faciat, 
ifuod  iiostris  possii  serviro  piofcctihis;  qiiatcnus 
ifiti  dcdii  aflacium  sui  luniinisinfosione  prirstei 
ofMum*   1^1- aipi  <  ^iiidttui   Babyiotiis,  qttatiiiim 


Sd9t  SEIimNES  - 

niorho.  Sofmio,  qtiando  dormientibus  nobis  cor- 
|K>re^  amima,  quae  dorniire  non  polesl,  vacaniibus 
aCRsibtis,  quibus  in  veris  corporibus  inluendis  oc- 
cupabatur,  interiin  tn  corporum  phanfasiis  natura- 
lUer  vcrsaUir.  Morbo,  quando  niala  aliqua  valohi- 
«liiie  sensibus  perturbatis,  visa  siniilia  corporibus 
ceniuntur,  quoil  iihrciieticis  sa^pc  acctdere  inanife- 
slvm  esi.  Sane  ab  ipsa  aninTa  phanlaslica  visio  cst, 
quaiido  ea  ipsa,  quu;  aiiima  in  sc  frcqucnli  vcrsat 
cogilalioae,  duin  vigilat,  per  plianiasias  quasdain 
cofiliiclur.  dum  dormil.  Porro  ab  allerius  nalur» 
spiriiu  forinatur  haec  visio,  quand»  vcl  oculis  car^ 
1119  pcr  phanlasinata  vana  dcludltur,  vei  dormipn> 
tlliiis.  vel  segrntiviitiLus,  reruin  phautasi»  a  malis 
.  spiritibus  animse  prxsciitantur,  vcl  cuni  vigilaiilo 
el  aano  c«rpore,  anima  ab  ipslus  sensibus  abripi- 
tur.  thm  pro  cerlo  seimus  multorum  oculis  ita  de- 
latam  esse,  ut  bomo  eis  beslia  videretur ,  ut  aqua 
flttejne,  obi  nulia  erat  aqua,  aestimaretur;  ut  ignis 
saeTire,.ubi  ignis  non  erat,  putarctur :  et  mulla  hu- 
jnsroodi.  Q\M  autem  a  daemonibiis  somnia  muita 
fonn«ntor,*nulIi  incrcdibile  est.  Phreneticis  vero, 
Tel  quolibet  morbo  alio  afTcctis,  licct  ipsa  valctti- 
dine  multa  visa  formeiilur,  polest  lamen  Geri,  iit  a 
nequam  spiritibus  multa  eorum  animis  objecteiitur. 
Venim  quoties  animam  a  sensibus ,  quasi  in  quein* 
flamescessum  maiusabripit  spiritus,  delusum  phan- 
tasmatibus  homiiiem,  aut  daemoniacum  facit,  aut 
arrepiilium,  aut  faisum  prophelam.  H»hc  itaque 
%iirioiiem,  quam  phaiUasticain  dixiinus,  a*  proplie- 
tiirvm  eiricioomnino  separamus.  Porro  visio, quam 
itlro  hpiritiialcm  diciinus,  quia  in  spirilii  honiinis 
allci  ius  spiritus  operatione  formatur,  aut  pcr  som- 
ttiuin  Hl,  aul  per  excessum.  Per  somnium,  c^uni  a 
lionis  spiritibus  corporaliuni  rerum  imagines  iii 
auimo  dorii  ientis  formanlur.  Qux  profcclo  visio, 
licet  prophctica  sit,  prophctain  tamcn  non  facit. 
Pioplietica  quippe  visio  ill^  fuit,  qua  Josfph  pa- 
sriarcha  \idit  solem,  et  luiiam,  et  stellas  niidcclin 
adorare  se  {Gen.  xxxvii).  Propheta  tamcii  hnc  vi- 
siooe  non  lliit,  si  ipsius  niystcrium  visionis  iion 
intellexit.  Neque  Pbaraouem  dicinius  prophetam 
fujsse,  quia  fulura^  uberlatis,  famisquc  seqiieiitis 
in  somiiis  dicitur  praisagiuin  canspcxissc,  sed  Jo- 
soph  (Gen.  xli),  ciii  Dcus,  somiiii  illiui  .occasione, 
pnipiisiti  siij  reseravit  arcaiiuiu.  Ncc  Nabuchodo- 
iiosor  prophet£  noinitic  digiiuiii  aistinio,  cui  statua 
illa  in  somnis  apparuit,  sed  potius  Daniclciii,  cui 
soiuiiium  ipsum,  soinniique  dutum  cst  nosise  virtu- 
^iu  {Dan.  ii).  PKEterca  ciim  sano  corpore,  ncc 
somiio  sensibus  consopiiis,  aliquo  occulto  opere 
spiritiiali  in  ea  visa,  qu»  siinilia  sunt  corporalibus, 
•nima  rapitur ,  cxlslasis  dicitur,  vel  exccfcSiis  : 
qua  Tisione  occuiia  revelantur  et  pncmonstrantur 
futura. 

Cui  cum  accesserit  visio  iiitcllecloalis,  de  qua 
postca  tractabimus ,  fit  falia  videiis  propheia,  vel 
rofsteria  loqiieiis,  vel  occulta  patcfaciens ,  vel  vcn« 
4iini  pra*uui;tia:is.  Iii  cxccssu  mcntis  Pctrus  dc- 


DE  ONERIBUS.  .  rt 

A  scendentem  de  coelo  discum  aspexit,  iii  quo  eraiit 
oinnia  genera  reptilium  et  animantium  ,  dictumqii» 
est  oi :  Macta  et  manduca  (Act.  x).  Quam  certe 
visionem,  vel  praeceptiim,  non  lunc  quidem,  -scd 
accedenle  postmodum  iiiielloctiiali  visione,  cogno- 
^  it,  quando  ait :  In  vcritate  comperi ,  qma  non  esl 
fyersonarum  acceptor  Dens ;  sed  in  omni  gente  qui 
limet  eunr  et  operalur  justitiam,  acceptus  est  tilj 
{ibid.).  In  spiritti  praeterea,  iioii  m  carne  sanctuni 
Kzcchiulein  prophctam ,  multa  C!iristi  et  Kcclesla 
sacrameiita  sub  specie  civitaiis  in  inoiitc  positx, 
lcgimus  aspcxisse  (Ezech.  xi.),  rapttimquc  pcr  ex- 
cesstiin  in  Jcrusnlcm ,  alomiiiationcs  pessinias 
JuJicoruin  prophctico  oculo  dcprchcndisse  (Ezcch. 
viii}.  Utrum  autcin  per   bonos  aliquando  spiriius 

B  in  scnsibus  hoiniiitim  aliquid  liat,  quo  sensus  ipsi 
fallantur,  si.ciit  eoruin  profccto  fallcbatur  sensiiSv 
quoriini  oculi  ttMicbantur  iieChristum  agiioscereivt. 
iiolo  pracipitarc  sentcntiam.  Nani  utrum  per  boiios 
aut  malos  spirilus  Syri  pcrcussi  sint  caecitalc,  no 
Eiiseum,  vcl  Samoriam  agnosccrcnt  (Liic.  xxiv; 
/V|{ef7.  vi),inccrtum  liabeo.  Raiionalis  sane  visio  ea 
est,  qua  sine  omni  corporalium  scnsuum  admlni- 
culo  vcrum,  vcl  falsuin  certa  ratione  apprehendi- 
mus;  qiia  iiitcr  vitia  vlrtutesque  discernimus; 
qua  nuincrorum,  ei  ponderum,  et  mensurarumc 
raiiones  verjLS  essc  probanius ;  ita  ui  nihil  certias 
carne  vidcamus  quam  ternarium  numerum ,  It 
dnas  aequales  parles  dividi  iion  posse,  mentc  con- 

.,  spicimus.   Igiitir  visionc  scnsuali  corporalia  cer» 

'  iiiinus,  cx  imaginaria  corporalia  imaginamur; 
phantastica  pcr  imagincs  corporales  illutiimur; 
spirituali  per  corporeas  similittidincs  spiritns  eru» 
ditur;  ralinnaii  in  invisil.ilibus  mcns  excrcetur; 
intellectuali  in  ipsam  veritatem  mens  inducilar^ 
Nam  inUilleclualem  illam  dicimus  visioncm,  qua 
mens  omne  corpus,  omncsquc  corporcas  imagines 
ac  simiLludiiies  irauscendens,  in  ipsa  luce  verit«' 
tis  rcqiiiescit ;  in  qua  vera  et  vere  sui.i  01111114 
praete>ita,  pncsentia,  ct  fulur.%  nec  alitcr  fuiura  qiiam 
praetcrila.  Unde  Doniinus  iu  Evangelio :  Mulla  ha-* 
beo  vobis  dicere  (Joan.  xvi).  Ilabuit  cis  diccrt 
iiiulta,  iion  in  inultis,  iieque  per  mulla,  scd  in  uiio 
el  |>er  uiium;  ubi  nitilta  iion  sunt  niulla  sed  tiiiuin» 

D  Sed  non  potestis  portnre  modo.  Scnsuali  ciiim  \i-^ 
fcioneob  dulcediiiem  pucstMUiae  ejus  occupaii,  et 
corporalibiis  ejus  verbis  corporaliter  iiitcuti,  ad 
iiilelleclualein  illaiu  visionein,  quac  oiniiiuni  cor- 
poraliuin  cxcltidit  niemoriam,  ubi  ipsa  Vcrilas  io^ 
quitur,  assuigcre  uoii  valeliant.  Idco  ait :  ICxpC" 
dit  vobis,  ut  ego  vadnm  (ibid.)  :  ui  scilicci  corf 
poralis  haec  visio,  corporaleque  colloquium  sub- 
irahatur.  Scio  in  monasterio  virginum,  qwe  suh 
venerabill  ei  ctim  summa  revereniia  nominamlo 
sancto  Patre  Gilberto  uberes  pudicitie  fractus 
quotidie  l*anstnittunt  ad  ccelos,  qiiamdam  fuisse« 
vel  adhuc  foric  superesse  virgiiiem  sanctam ,  ijjuk 
ctim  omncni  mundi  amorem,  ac  Cftmales  omocs 
affectus,  curamquc  corfioris  omm|^  ct  citeiiorem 


5*i  B.  AELREDl  ABBATIS  BIEVALL.  OVV.  PARS  L  -  ASCETICA.  571 

fbHicUudincm   a  suo  pieclore   excluslssel ,  capil  A  scirc   urrum  ex  Dco  sinl  isla.  •  ttM|«e  4fo  fth- 


quoilam  menlis  aes(u  et  faslidirc  lerren»,  el*ilesi* 
derare  coftlestia.  Accidil  autem  aliquando,  ut,  cum 
amore  solito  orationi  incumberef,  mira  qua;dam 
suavius  saperveniens  onmcs  animi  motus,  omncs 
cogitationum  excursus»  omues  insupcr  spirituales^ 
quos  circa  amicos  liabcbat,  exstinxerit  afloctus : 
hioxque  anima  ejus,  quasi  oneribus  qux  in  mundo 
sunt  valedicens,  rapilur  supra  sc,  et  ab  ineffabili 
quadam  et  iBComprehcnsibili  luce  excepta^  nihil 
aliud  videbat,  nisi  quod  est,  et  quod  omnium  esso 
est.  Neque  lux  illa  corporea  fuit,  aut  aliqua  cor- 
poris  similiiudo  nec  distendebatur,  ncc  diffunde- 
batur,  iu  ut  ubique  videretur;  nec  ipsa  teiieLa- 
tur,  et  tenebat  omnia ;  et  boc  niiio  et  ineffabili 
luodo,  sicut  esse  lenet  quii!quid  est,  veritas,  quid-  ^ 
quid  verum  esL  Uac  igitur  luce  pcrfusa,  ipsum 
Cbristum,  quem  prius  noverat  sccuudum  carnem, 
coepit  jani  secundum  carnem  non  nosse;  quia 
spiritus  ante  facieni  ejus  Chribtus  Jesus  in  ipsam 
•am  induxerat  veritateni.  In  hoc  igitur  excessu 
cum  ei  hora  non  parva  prxteriisset ,  pulsata  a 
soioribus,  vix  potuit  ad  corporales»  quos  relique- 
r»t,  sensus  redire.  iUque  cum  hoc  ei  sxpius  con- 
liKisser,  et  multum  rogala  Uiidem  ipsius  modiim 
cxcessus  cxteris  exposuisset,  coepcrunt  plurimae 
%ibiouis  hujus  excclientiam  :emulari.  Unde  sc  ab 
omuibus  curis,  soliiciludinibusque  mundanii  ab- 
fttrahentes ,    lacrymis .    oratioiiibusque   continuis 


rsscevcs ,  nim  anxiis  cogiutionibus  fiaetwMI^ 
subito  ipsa,  quain  dixiniiis,  liicc  perfusa,  cttpft 
iii  cam  iiiodo  incffabili  sub^-chi,  ct  ad  allioa  sir- 
slolli.  At  illa  radianlcm  in  se  Iiiccm  illara  liiac- 
ccssibilcm  oculo  infirniiori  iion  fcn-ns,  ad  I>oini- 
uicx.  passionis  iiiti:ituni  revocari  se ,  ut  potuit, 
postnlavil.  (um  ergo  vidisset  quasi  raptini  fd 
csse ,  quod  esl  a  superioribiis  ad  iiifi^riora  dchit9» 
in  iilani  spirilualem  visionein  transferlr.r,  vidct- 
ffite  iii  spiritu  festim  in  crucc  pendenlcni,  con- 
(ixiiiii  clavis,  laiicra  pciforalum,  sanguhiatK|iie 
)  <:r  (|uinqiic  foriiinina  pronucntcm,  ipsamqiie  mi- 
lissiino  octilo  rcspicieniein.  Tuin  illa  resoluU  ib 
lacryiiias,  et  iii  se  tandeni  reversa,  fidem  sonH 
lilus  adhihaity  ct  se  huic  luci  ininiis  jdoaeiin 
a^stiinavit.  llts  forte  non  iniitiliter  insortls  iiildi- 
ligainus  hanc  sorain  visionein,.qturm  iniellactnatem 
dicimus,  proplietam  faccre,  sicuC  iTc  sap! 
scriptum  est :  Ip$a  in  animas  $ancia$  u  tranBpb- 
ren$ ;  amico$  Dei  et  propheta$  con$titMit  (Ss^  Tfli)« 
Quidquid  euini  aliis  visionibus  cernitur,  aaf  m^ 
higuum  est,  aat  fide  magis  quam  scientia.  rolNm* 
tur.  Quod  autem  in  ipsa  cerniiiir.  veriiate,  \li  qiia 
facu  suiil,  quxcunque  fittura  suiit,  rt  lumiiiosum 
constat  esse,  et  cerlunu  Igitur  in  visione  scnsuaU 
vel  phantasiica,  quando  hsc,  qua;  intcnectiiali^ 
cst,  operatur,  propheiiae  doiium  csse,  noa  aoibi- 
guuni  est.  Qua  igitur  visione  viderit  fsafas  fSHm 


plures   eaiiidein    graiiam   soiiij»  sunt,   et  iu  ut  C  ^'"^^  ^""^  ^^^^^'^"'^'  ^^'^  videlicet  intellectaali. 


iiiter  sororuih  coiivcnticula  sa^pius  hac  luce  per- 
fuiiderciitur.  etiam  invitae.  Krat  ibi  virgo  quaedam 
laaguae  discretionis  femina ,  quae  omiii  spiritui 
sciens  non  esse  credeiidum,  totuin  hoc  aut  morbo, 
tut  pbanlasticis  illusionibus  credidit  assiignandum  : 
OC  sororibus,  quantum  potuit,  taiis  visionis  fre- 
qttcutiam  dissuasit.  Inquiienti  auiem  ab  illa  qu£ 
In  bis  superior  habebatur,  cur  gibi  nibil  tale  ac- 
cidisset ,  resp«indit  illa  :  c  Quia  fidem  nobis  noii 
adbibes,  ncc  in  aliis  diligis  viilutem,  quam  ipsa 
Nou  habes.  Boga,  inquit,  Deuni,  ut  si  ex  ipso 
tst,  mihi  hoc  ipsum  evcniaLi  Cuinquc  aliquot 
diebus  orassent ,  et  nihii  profecissent ,  requisita 
Iteiuni   qu.o   supra    ct   unde  supra ,    respondit : 


aut  sensuali  eliam,  vel  spirituali,  quis  facile  dixe- 
rii?Nam  quod  utraque  visione  hac  futura  pnpvidc-> 
rit  int:lla,  intellcctuali  euin  illumiuantes,  ex  Ipslu^ 
lihri  sctic,  scire  possumus.  Ex  sensuali  qiiippc  vi- 
sio:ic  oraculum  trxuit,  quando  Ezechiam  rcgeui, 
pro  eo  quod  nuntiis  Bahylonicis  domus  suse  tlie- 
sauros  ostendit,  pruphctica  auctoritate  corJpuit. 
Quid,  inquiens,  viderunt  i$ti  in  domo  tua?  Et  Rex. 
Non  e$t  verbum^  ail,  ^iiocf  ifon  o$tenderim  ei$,  Tunc 
propheta.  'Ecce  die$  veniunt^  dicit  Dominu$,  el  «n- 
lirenlur  omnia  quoscunque  conqregaverunt  patre$ 
lui  in  Dnbylonem  {I$a.  xxxix).  Ex  spirituali  vcro» 
quundo  ait :  Vidi  Domiuum  $edentem  $uper  so/tnm 
ejLicUum  et  cluatum  {J$a,  vi),  et  cdetera  quap  sc- 


Opoitet  te  oronibus  niundi  hujus,  cunctorumque  ^  quui.ltir.  Qiiacunque  auteni  htiruiu  visione  vidcrit 


Tnprul.uin  rcnuntiarc  affectibus,  et  circa  solius 
Dei  meiuoriam  occupari.  Quid,  iiiquit  illa,  pro  ami- 
cis  meis ,  vel  benefactoribus  noit  orabo  ?  i  Cui 
ilUi.  c  Eo  lempore,  quo  volutris  ad  superiora 
mentis  conteinplatione  couscendere,  iiecesse  est 
vt  omnes  quos  diligis »  Deo  commendes  at(|ue 
commtltas,  et  quasi  profoctura  de  mundo,  omni- 
qoe  omniiio 'creatarae  valedicens»  ad  ejus,  qaeni 
diiigis,  sasplres  aspectum.  Adhuc  illa  non  cre- 
cicns  roftt»  ui  oratiouibus  cjus,  si  ex  Dco  essent 
Ista »  Toti  stti  merereiur  cffectum.  Nolo  tainen, 
hMiuit,  ot  inliniineii  iu  sustolhiiur,  rapiatorque 
•  corpore;  vtft.||||||e  mea  orouiam  rerum,  maxime 
a.:»:rorani  dclciAur  nKinoiia.  SulTKit  autcm  mihi 


oi.us  Habylonis,  certum  est  quod  niente  vidil,  non 
c;'.rnc,  ipso  revclaiite,  qui  ait :  In  manibH$  prophe- 
tarum  aisiniilnttt$  $um  {Ose,  xii).  Se<l  quia  jam- 
diu  iios  tenuit  visipiiuni  ihlaruni  distinctio,  proplie- 
t.ca:  hiijus  visionis  exorditini  usqiie  in  crastinunt 
diffciainus. 

SER.MO  iV. 
De  eo,  ^Mod  $criptum  cht :  <  Super  moutcm  caUgi" 
no$um  levate  «f^iiicm,  >  etc. 
Quando  venit  plenitudo  tempori$ ,  mi$it  Deu$ 
FHium  $uum  factum  ex  mutiere^  factum  $uh  Uge 
(Ga/ol.  IV).  Qu»  est  isla  tcmporis  pWnitudo?  flla 
nimiram,  de  qus^  Dominus  iu  EvangeriO :  LeMa^ 
iiiquit,  cciihs   mtrot^  et  tidcte  regiiKCS^ 


S7S  SERMONES  — 

mlhmjam  MfU  ad  mi$$ew  (Joam^  tv).  Tein^s  quippe 
%acuttiii  dicUur,  et  iHane,  quaiido  solis  iiicleiiieiUia 
arefactis  in  terra  seminilMis,  vel  nimia  pluviaruin 
iiMiiidatiotie  piiirefaclis,  fames  cuncta  consuiiieus 
Tjciicm  reddii  nessorihus  agruni,  quaiido  decein 
jagera  vineanim  faciunt  lagunculam  uiiain,  ei  tri- 
gii.la  Diodii  sementis  faciunt  modios  tres.  Teinpus 
Yi*ro  pienum,  quaiido  abundant  omnia,  quantlo 
DHilliplici  fruge  suis  respondet  terra  cultoribus, 
■udttsqiie  per  agruin  cursitat  messor ;  quaiido  ubi- 
^e  in  vineis  cdeania  caalaiur;  quando  borrea 
icpleutiif  frumento,  ei  torcularia  viiio  retluiidaiit. 
T«iikl  1U2IIC  iu  nientciu  Salvaloris  de  frunieiito 
sazaiiiitque  parabttla,  ei  «iiiid  triticum,  quid  zi- 

^nia  esse  diierii,  adveitainus.  Scuieii^  iiH|uit,  bo- 
im ,   fii  fii^i  *^nt   regni;  zizania^  filii   tie^uam 
iatih,  111 1).  Filios  ulique  regiii  eos  vocans,  quos 
ibericordia    praedestiiiavit  ad   vitaiii ;   lilios   ne- 
|ttam,  qiK>!^  jiislilia  providit  ad  poeiiam.  Igitur  ante 
IvenUiMi  l^Mnini  nostri  (iliis  iiequaiii  oiiinem  pe- 
MiprTri^icnk  tAirrx  occupaiililvus,  cl  paiicis  inti^r 
ei»<E  r^irtii   Dei  liliis  laiitaAlibus»   raines  verbi  Dei 
£uiicta  perva^eral,  tempusqiie  vacuumetinancspi« 

^ilujlibus  opi.rariis  nibil,  in  quo  laborarcni,  reli- 
fuerat.  Yeuit  aulero  plenitudo  temporis,  qiiando 
iibique  terrarum  abundabaot  hi,  qui  a  Babylonicis 
«rroribus  fueiant  separandi,  separati  jusitificandi, 
iiislificati  glorificandi.  I>e  quibus  Salvator  :  Me$si$ 
fjnidtm  multa;  operarii  auiem  pauci  {Matth.  ii; 
Luc.  x).  Per  adventum  proinde  Doinini  iiostri 
iiivadetida  fuit  Babylon  clvitas  confusionis,  in  qua 
viii;s  ei  erforibus  cum  reprobis  captivi  tenel)au« 
liir  electi,  et  eorum  separatione  destruenda.  Et  lioe 
onus  prinium  Babylonis,  quod  vidit  Isaias,  liliiis 
Amos.  Modum  aulein  bujus  destructionis  propbc- 
lico  sermone  describens ,  ita  exorsus  cst :  Sn/icr 
mamtem  caUgino$um  levate  $ignum,  exaitate  vocem, 
iermte  mannm;  ingrediantur  porla$  dnces  (Isa. 
lui).  Qiiis  loquitur?  Quibus  loquitur?  iNolanildtii, 
arbltror,  qiiod  sancti  propiietae  aliqiiando  nai- 
rando »  aliquando  orando ,  nonniinquain  eti.iin 
beuedicendo ,  vcl  quasi  maledicen.!o ,  aliquaiido 
aii4{nid  ageiido,  pleruinque  vcro  qiiasi  p:-aH;ipienJo, 
futura  prxdiciinl.  Narraudo,  slcut  esl  iUiid :  Krit  in 
»oti$timi$  diebu$  prwparatu$  mon$  domu$  Doniini  in 
tertict  montium  (I$a.  u).  Orando,  ul  ill.id  :  Ostende 
96bi$  mi$ericordiain  tuam :  et  $alutare  tnum  da  nobi$ 
{P$aL  Lxxxiv).  Velccrle  illiid  :  Utinam  di$nnnpere$ 
ceeto$^et  de$ceiidere$  (J$a.  LXivj.Saiictusqiioque Moy- 
ftes:  Ob$ecrOf  Domine,  mitlef  quem  mis$uru$es(Exod. 
iv).  Quasi  malediconilo  vero,  sicut  ait  Proplieta  ; 
Ditperge  iUo$  in  virlute  tua;  protector  meus,  Domine 
{  P$al.  Lvin).  Et :  Sicut  fluil  cera  a  facie  igni$,  $ic 
pereant  peccatore$  a  facie  Dei  (P$al.  i.xvii).  Et  alibi 
Propbeta  :  Da  ei$^  inquit,  Domine,  Qnid  dabi$  ei$  ? 
Yuivam  abi,que  liberi$^  et  ubera  arentia  (Osee  ix), 
Benedicendo,  ut  Isaac  ad  filiuin  suum  :  Det  tibi 
Dtu$  de  rore  C(e/t,  et  de  pinguedine  teirw  abundan" 
'n  frumeniif  vinif  et  oM  [Cen,  xxvii)  f  Agcitdo 


DE  ONEBIBUS. 


S7i 


A  eliam  aliquid,  sicul  Jacob  lapidem  erexit,'e^  unxil 
(Cen.  xxyiii) :  sicut  Moyses  serpentem  aenciim  iu 
eremo  exaltavit  (iYtctii.  xxi)  :  sicut  ctiam  idera 
iste  Isaias  nudus  et  discalceatus  incessit  (I$a.  x). 
Qiiasi  pi-aecipiendo,  ut  in  sequcnlibus  libri  *bujut 
scriptum  cst :  /itf,  angeli  veloce$,  ad  gentem  divul'* 
$am  et  dilacffratam  ( J$a.  xviii ).  Cernens  igitur 
proplieta,  adveniente  in  came  Domino  Sahatore, 
per  ministerium  apostolorum,  et  doctrinam  pr»- 
dicatarum,  coiifusioiiis  civitatem  eversum  iri,  ei 
sua  vel  ipsius  persona  jubet,  vel  inonet  eos  faoert 
qiiod  vidit  eos  esse  facturos.  Super  montem  caU- 
giitosum  ievate  signum  (Jsa.  xiii).  Pcr  montem 
caiiginosum  ipsani  Babylonem,  id  est  mundum, 
secuiidum  statum,  in  quo  Cbrislus  illum  invenif, 
non  inconvcnienter  accipimus :  qui  et  mons  dlci 
potiiit  pro  suiierbia,  et  caliginosus  propter  erro* 
rem.  Quasi  iiions  lunc  Romaiium  crat  iniperium, 
quod  universo  superemiiiens  orbi,  quaniuni  ehi- 
lionc  tumebat,  taiituin  errore  mulliplici,  maxime 
autem  Dei  ignorantia  caligabat.  Annun  tetra  quadam 
caligine  niundum  obdnxerat  idolorum  cullura,  va- 
nitas  pbilosopborum ,  temploruro  sufHTStitio,  li- 
ceutiosa  libido  ?  Super  montem  caiiginosum  ievare  $i* 
gnum.  Qiiod  signum?  Evangelium  audi  ;  Ecce  pe^ 
$itu$  e$t  hic  in  ri(tiiam,  et  in  re$urrectionem  muito^  • 
rtiw  in  J$raeif  et  in  $ignum  cui  contradicetur  (Luc. 
II).  Hoc  est  signum  crucis,  cui  conlradixit  humaHa 
siip.Tbia,  pugnantibus  adversus  eam  Judxis  ei 
^oittibust  cum  regibus  et  principibus,  cum  sapicH' 
lihus  saeculi  et  prudentibus,  lev:intibus  eam  suiicr 
nioutctn  caliginosum  parvuKs.  Abscoiidisti  eiiira 
crucis  tusB  sacramcuta ,  Doinine  Jesu,  a  sapieiitibus 
cl  pruilcnlibus,  et  revelasti  ea  parvulis.  Isli  suni 
purvuli,  id  est  bumiles ;  apostoli  ct  apostolii  i  viri, 
qiii  jiibcntur  levare  signum  siiper  nioiitem  caligi- 
iiosiim,  ut  universum  munduni  Domiiiicae  cruci  do« 
ccaiit  esse  subjectum. 

1.1,  quod  alicui  rci  sHpcrponitur,  aut  premil,  aut 
clnudit ,  aut  supercininet.  Supcrposila  sunt  duo 
cberubim  arcx  tcstamenti,  ut  altius  emiiierent ;  su  • 
perpositiis  cst  lapis  puteo,  ut  clauderet;  su|Hirpo- 
iiitur  torculari  preluui  ut  prcmat.  Supcr  mcuitcni 
igitur  caligiiiosum  vexilluni  crucis  extollitur»  Jil 

D  sua  virtule  inundi  bujus  potentiam  premat;  su- 
fierbis  redcmptionis  noslrae  mystcria  claudal ;  apud 
iiiites  vero  et  bumiles  omni  mundanx  gluri;esu- 
pereniineat.  Nam  quod  pieinat,  audi  iM^aliSbimum 
Paoliim :  Cliri$tu$  factu$  est  obedien$  J*atri  usqne 
ud  moriem^  mortem  autem  crucis.  Propier  qnod  if 
Deu$  exallavit  iiium ,  ei  ({onavit  ilii  nomen ,  quid 
e$l  $uper  omne  fiomoi,  ic/  in  nomine  Je$u  omne  geiin 
fiectatur  coeieetium,  ierre$trium,  et  infernorum. 
{Phiiipp.  n).  Ecce  quomodo  coelum,  lerra,  inrcriiu?, 
crucii»  suhjicitur  sacramento  ct  Babyloiiici  regis 
nbique  virtus  premitur,  evacuaturque  poteotia. 
Ctim  forti$  ,  iiiquit,  armaiui  cufHoftji  fijinum  simm, 
fti  paceeuni  ea  quee  pouidett*r,^^0i^ior  iHo  eu- 
petrenerU^  innc  ra$a  ^^^^^MLM^^"!^^^  V^VF  % 


ti^  B.  AELfiEDI  ABBA11S  KICVAl 

kt  spoliadUtribuii  (Lttc.  xi).  Forlis  arniaCiiH  dialolus, 
Hlrlum  muiidus,  vasa  ejus  mimdi  ftapietites,  arina 
rep^s  e(  principes,  spolia  plebes.  Ecce  Babylon,  ct 
tox  ejus,  etdivitixiliius.  Anle  rortiorisadventiim  rex 
istein  pace,  id  esl,  nullo  contradiccnte,  n^j^n^bat.  Sed 
foitiore  superveiticnle ,  unponitiir  ei  onus  premens, 
bnus  viiiccns,  onus  cxspolians.  Onus  islud  Ba<-^ 
liylonis,  cnix  cstCbnsli,  qu:e  diabolum  vicit,  ct 
fUibTloncin  invasit  qux  spoliavit  iEgyptios,  ditavit 
Hebneos.  Isti  sunt  Hebnfi ,  de  quibus  dicitur: 
ISuffer  montem  catiginosum  lcvate  signum  ( ha.  xiii). 
tJl  crueis  virtulc  omnibus  gentibus  pncdicata,  diri- 
]ilanlur  spolia  Bab}lonis  vel  iOgypti  abeo  vklelicet, 
•|ui  nos  eruK  de  potestate  lenebrarum,  et  transtulit 
in  r^gnum  filii  claritaiis  sua^.  Elegit  quippe  par- 
tulos,  id  cst  bumiles;  Hebrucos,  id  esl  transilientes; 
mundi  hujus  comlemptibiles ,  scd  muiido  supe- 
riores;  i:ifirtnos  mundi,  scd  mundi  fortibus  for- 
tibres;  stultos  muiidi ,  sed  mundi  sapienlibm 
iapicnttor<;s.  Quus  cnim  stulta  sur.t  mundi  eli^git 
l>eus  iit  conruMdat  sapientcs ,  ct  qu;c  sitiit  iiifirma 
irtuiidi  elegit  Deiis  ul  confundal  forlia ,  et  ignobilia 
«t  contcmptibHia  tnundi  elegit  Deus,  et  ea  qnae  non 
sant,  ut  eaquse  sinit  destruerct  (/.  Cor.  i)^  Isti 
iiunt  qui  biimilitate  scmctipsos  dcspiciunt  sicut 
parvnli  :  qui  omnia,  qnx.  sunt  muiidi,  transiliunt, 
ticut  llebraei.  Hi  crucem  lcvant,  divilias  ct  volu- 
ptates,  qu»  cruci  snnt  coiilraria,  calcant,  majores 
cllviiias  arbitrantes  thcsaiiris  ^flgypliorum  iinpro- 
f  crium  Cbristi.  Audi  ctiam  quomodo  prorundilaiero 
•livinae  virtntis  ci  sn{)i/nli;e  lcvata  siipcr  mundum 
crucis  pra^dicatio  claiiilit.  i\'o£,  inquit  PamUis, pra- 
tiieamns  Christum  crucipxum ,  Judasis  quidem  scan- 
fialum,  gentibus  autem  stultitiam  (/  Cor,  i).  Tgitur 
("rucis  Dei  abscondrbatiir  snpienti:^;  virtus  vct^o 
l>ei  crucis  s(iandalo  clauilebatur.  Scd  quibus  illuJ? 
Jud:iMS  qiiippc  et  gentibiis.  Non  omnibus  tanien, 
fetl  dc  qiiibus  alins  scripsit :  Verbum  crucis  per- 
euutibus  quidem  stutiitia  est  :  /lis  antem  qui  snlvi 
fiuntt  id  est  nobin,  rirtus  Dei  est  {ibid.)  Prxdicamiis 
Cbristum  critcinxuin.  Jud.eis  quidem  scandalum, 
i;entibus  autero  stuUitiani ;  bis  aulem  i  qiii  vocati 
sant,  Jitdaois  et  gcntibus ,  Dei  virlutem ,  ot  Dei  sa  • 
pienliam.  Quomodo  sane  apud  tales ,  oinnibits 
mundi  divitiis  et  bonoribus  supcreininrat  ciux 
Paulus  ipse  docel  qni  ait  :  Mihi  autem  absit  gto  • 
riari^  nisi  in  cruee  Domini  Jesu  Christi  {Galat.  vi). 
Si  quis  vero  nionleni  cnIi;,iiiosum  iii  bonani  sii;ni- 
llcationem  accipifndum  xstimel^  veiiiat  ei  in  nicu- 
lem ,  quod  ait  idein  Isaias  :  Super  mcntem  ex- 
eelium  ascende  tUf  qui  erangclizas  8ion  (Isa.  xi.)  : 
cogitetquc  ut  cujus  doclniia^sublimis  est,  sic  et 
tila  sublimis  ;  nec  manibus  repat  in  terris ,  cujus 
lingua  versatur  in  corHs  ;  nec  in  inferioribus  jaceat 
Infra  se,  qui  sermone  ascendit  supra  sc.  Nam  Ipsa 
docirina  evangelica  notnine  montis  caliginosi  non 
Inconvenienler  aci^piMir ,  qur>  instar  excclsissimi 
Inoiitis^  oinpl  MndanB  supereminet  sapientiae,.  et 
larramcnt(M^|i^|^ijA^^  qna*  sublimiora  sunti 


L.  OPP.  PABS  ».  -  ASCETICA7  iU 

A  ab  infidtliuro  vel  eliam  ioltrmorum  oculis,  vebic 
qoadam  abscondtt  caligine.  Potest  ct  scriptura  Ve- 
r*ris  Teslam<*nll  mons  cali^inosns  appeliari,  qiiae 
aKas  moiis  nmbrosus  dicilur ,  et  condensus  :  qtf» 
et  sublimis  ost  propter  spiritum,  caliginosn  propler 
litteram.  Sub  caligine  quippc  lilierx,  coclestitun 
niyslerioriint  secreia  velanlur,  qii»  arb  i^  per 
Evangelium  revelantur,  de  quo  scriptum  est  : 
Vox  Domini\pr<eparantis  cervos,  et  reteiabit  con* 
densa  (  Psal.  xxvrii ).  (Inde  ait  Propbela:  Ttne^ 
brosa  aqua  in  nubibus  aeris  {Psai.  xvii).  Hinc  Sa- 
iomon  :  Domhius  dixit  quod  habitaret  in  metmia* 
(111  Reg.  viii).  Uiide  et  Moyses  non  polcrat  acce-^ 
derc  ad  caliginem  in  qiia  erat  Deiis.  JabeiMr 
pracdieatores,  a  quibus  onns  nuntiatur  Bahylonia# 

^  ut  non  in  inftinis  jaceant,   sed  disponant  asoev^ 
siones  iii  cordc  suo ;  et  qui  ea,  quae  desursurii 
sunt,  pracdicant,  quae  sursum  sunt  saplaiil;  elfta- 
atiper  montcm  posili,  non   ad  valliiim  ima  dljaail|-^ 
faciant  quo.l   scquitiir.    Levate  signum ,    «salfair. 
voeem.  Yel  qiioniam  primi  veritalis  prsecones  ex* 
reliquiis    filiorum  Israel  electi ,  legtflibus    fuerantr 
instituti  decretis,  et  lilteralibus  sacraroenlis  aas^efl^' 
]ubet  Spiritus  sanctus  ut  a  lege  ad  Evangeikiiii »' 
de  littera  transeant  ad  spirituin  ,  et  de  vaile  caf^   - 
naliuro  obser^ationum,  ad  monteni  ascendant  spl»    ' 
rltuaiiiMn  prxceplorum.   Aut  ccric  pra^cipimiltfr» 
'  ni  quod  prxdicant  in  Evangelio  iiiipleluiu,  aiiliquisi 
littcris  probent  pra^iiantiatum ,  sicut  aitSalvalor  : 

r  Scmtamini  Scripturas^  ipsa  enim  sunt  quof  testimo-^ 
nium  perhibent  de  me  ( Joan.  v ).  Et  apostolis  : 
Oportet  impleri,  quas  scripta  suni  in  lege'  Moysis  et 
prophetis ,  et  psalmis  de  me  (  Luc.  xxiv ).  Birarie 
potest  legi  bic  sermo  proplieticus  :  Super  moniem 
caliginosum  levate  signum ,  ut  vci  signum  supei* 
monteni  levent  caliginosum^  vei  ipsi  super  inontcm 
positi  caliginosura  signuro  levent.  Exaltate  vocem^ 
levate  manum  (Isa.  xl).  llabes  et  alias  :  Etaita 
in  fortitudine  vocem  tuam^  qui  evangelizas  Jerusaiem 
(ibid.).  Haec  est  illa  evangelice  vocis  exaltatlo» 
qnaro  sanctus  David  legitiir  expressisse.  In  omnem^ 
inquions,  terram  exivit  sonus  eorum^  et  in  finet 
terrw  verba  eorum{Psal.  xviii).  Quod  igilur  saiictuS 
D-.iviii  vidit  fulurum,  et  verbo  pRcterili  tempori» 

D  utcns  )ain  factuin  prseJicat,  iioc  ipsuni  Isaias,  imo 
ipse  in  Isaia  Dominiis  jubet,ut  fiai.Ej;r//arf,inqi;il« 
vocem,  Quoniam  enim  per  universum  inuudum 
vasa  inc,  qnae  Babylonica  iibido  polliierat ,  in  vasa 
fuerant  muianda  misericordise ;  vox  evangclizun- 
tiuin  tatita  v.rtute  personuit,  ut  de  non  audikr 
fidei  verbo  niillus  causari  potiieril.  Unde  Apos- 
tolus  :  tlt  quidem  in  omnem  terram  exivit  fONN* 
eorum  et  in  fines  orbis  terras  verba  eorum  (Rom.i). 
Sicut  igilur  in  signi  elevatione  pnesignatum  diei* 
mns  Domintcaecntcisniysteridroyita  in  vocis  exalta- 
tione  apostolicae  pnedicatioftis  excellentia  ct  cfli- 
cacia  prophetatur ,  sicut  ait  discipulis  sais  Jesus. 
Kuntes  in  mwidum  vnrtwrsvm,  praf^teala  Evange* 
linm  cmni  ereaturie  (Marc.  xv).  Occamtril  2dlttt« 


i 


> 


Vii  S£AMON£S  -^ 

alue  de  Tocis  exaltatione  ienlentle ;  ted  (]uia  nos 
obalia  quaedam  negotia  kistans  liora  compcllli, 
ab  hac  consiileratione,  Deo  volentc,  crastiiii  ser- 
monis  sumcmus  initium.  Vos  autem  de  sermone 
ad  leclionem,de  lectione  transeuntes  ad  orationero, 
pias  ad  aiires  Jesu  devotis  polsate  precibus  ot 
revelei  oculos  nostrosi  et  con^ideremus  mirabilia 
de  lege  sua,  qui  cum  Patrc  et  Spiritu  sanclo  vivii 
eigloriatur.  Ainen. 

SEUMO  V. 

De  eodem  capituio, 

Rdn  eicidit  vobis ,  fratres  charissimi,  cx  quo 

,  aecunduiu   hesternani   proniissinnem   iios- 

1,  boditfnus  dcbeat  sertno  proce^iore.  PraeKiica- 

torHNis  terilaiis,  ut  diximus ,  vocis  indicitur  exal- 

IMio  ul  ubique  terrarum  salus,  (^uani  operatiis  esi 

HillBiinua  lo  mcdio  tcrrae,  aposioiis  praedicantibus 

;teJ9atury  el  sic  reminiscaninr,  et  convertantur  ad 

Jl^Mtittm  Uiiivcrsi  dnes  terrse  {.Psal.  xxi);  et  in 

ilis,  quae  procul  sunt,  dicani,  Salvator  nosier 

fjldTrniet.  Volens  praet^rea  sanctus  propheta  inter 

^"   iTelerls  Novique  Ttstanicnti  prarcones  suiitili  exa- 

'    ttiMtlone  distinguere,   istos,  ut  voccni  cxaitent, 

iMNnfttur»  Nosiis    populi)  huic  Judaico,  ui  cariian 

^^'■ibll  nisi  terram  sapienti »  terrenam  fclicilatem 
Arftae  promissam,  panis  vinique  copiam ,  lactis  ac 
au^llift  abundaniiam  secundum  illud  :  Si  volueritis^ 
n  mHdieritis  me,  bona  terrm  comedetis  (ha,  i).  Et 
lllud  ;  Si  ambulaveritis  in  mandatis  Domini,  adhee* 
ftnUs  eii  disperdet'  Dominus  omnes  gentes  has  antt 
fadem  vestram,  Omnis  locus,quem  calcaverit  pes 
9e$ter^  vester  erit  (Deut,  i),  £t  in  Amos  propheta  : 
Camftrehendet  arator  messorem ;  et  calcator  uvm 
miitentem  semen  (Amos  ix).Ei  muIlahissimilia.Noo 
i^Uur  exallabani  vocem,  qui  terrcna  promittebani ; 
qui  jaeenti  iii  iinis  populo,  quae  ima  sunt  predica- 
iieiit;  qui  temporalia ,  ainantibus  iemporaiia,  prae- 
jnia  propoiiebaiit.  Exaltaiur  autein  vox  eorum , 
quosChristus  Novi  TehtaineiUi  cvangelistas  cons- 
tiKiit ;  qui  coelcstia  dcsideranda ,  terrena  vero 
doceni  csse  spernenda ;  qui  nihil  merccdis  suis 
proinittur.l  auditoribus  iii  praesenii ;  imo  h  c  la* 
Ihmts  ci  agoiies,  iu  fuluro  coronas  ei  prjeniia  poHi- 
4«ntur.  Eikaltabat  |5lane  vocem  Pauliis,  cuiu  diceret : 
Qum sursum  suut  qumrite,  ubi  Christusest  in  dexterd 
Dei  sedens  :  qua  sursum  sunt  sapite^  non  qua  super 
ierram  (Colos,  iii).  Ei  iteruin  :  Id  quod  in  prmsenti 
esi  momentaneum  et  leve  tribulationis  nostrce  ^  supra 
modum  in  sublimitale  mternum  pondus  glorim  ope^ 
tmiur  in  nobis  {II*  Cor.  iv).  Sanclissiinus  quoquc 
eTangelisia  Jcanncs  vocem  exallans,  ei  quasi  filius 
tonitrui  super  Babylonem^  terrihililer  intonaus  : 
Holile  iii(|iiil ,  diligere  mundum  ,  ncque  ea  qum  in 
mundo  sunt  ( I,  Joan,  lO.  Et  :.Mundus  transitf  et 
eoncupiscentia  ejus  (t6td.).  Piiinus  eiiani  evaiige- 
licae  gratix  praedicator  Joanncs  Baptisia,  iion  a 
regno  tcrrcno,  sed  a  coelcsti  suae  praedicationis 
sompsil  exordium ,  exaltans  voccm  et  diceiis. 
PecuilfHiium ,  inquit,  agile,  appropinquabil  enim 


t>E  0NERIDC9.  |7( 

A  re^Mmra^riffM  {Hatih.  i\i):  Rxaltat  itaque  voceiu, 
qUl  praMllcai  tpirhualia «  qni  fo(|u}iur  divin»,  ^ul 
proniittii  coelestia.  Exaitaie  VOCM^  ievate  mankiii^ 
Levaniur  manus  in  oratione,  levantur  in  boiifl  Off^' 
ratione,  lcvantur  in  miraculorum  cxhibiiione.  In- 
cumbit  quippe  pnedicatoribus,  ut  pro  ipsis,  qulbue 
pnedicant,  orent  primuni  ut  audiaMt,  deinde  ut 
credant,  poslreino  ul  in  ipsa  fide  ac  bonis  operibut 
perseverenl.  Incumbit  illis  nihilominuSy  ut  bis, 
quae  docent,  non  coniraria  faciant ,  ul  mens,  voi » 
manusque  concordent  inteniione,  serroone,  aciiene» 
Possunt  ei  in  manuum  levatione  et  quae  per  ma^ 
iius  aposiolorum  llel>ani  signa,  ei  prodigta  iu 
plebe,  non  inconvenienter  accipi  :  hisque  praBiiun» 

.   iiatum  verbis,  quod  in  Evangelto  legimos,  Doinine 

B  pnRcipiente,  completum.  /le,  inquit  ad  dlscipulos, 
prtedicate^  dicenles:  Appropihquabit  regnum  ccelorum. 
\Matth,  x),  Hoc  esi,  qood  dixii  Isaias.  Exaltaie 
vocem.  Et  addidii :  Infirmos  curale ,  leprosos  tnuu* 
date ,  darmofies  ejieiie  ( ibid,).  Et  iude  prophela  r 
lievate  manum,  Sed  nec  inconvenicns  erit,  ui  creilo, 
sl  elevatione  manuoro,  vel  vocis  exaltatione  recte 
f>raellguretur  inieniio  :  quae  si  sola  perversa  fuent. 
et  Iti  inferiera  declinans ;  et  verba,  et  opera,  quan- 
turocunque  videantor  subliroia,  a  Deo  judicabuntiir 
jacentia.  Nam  hi  qui  non  sincere,  neque  ex  veritala 
Dei  Evangelium  prsedicabani ,  sed  ex  occasione  de 
quibus  ait  Paulos  :  Omiies,  qum  sua  sunt^  qumrunt^ 
non  quce  Jesu  Chriili  (Philipp,  ii ).  £t  :  Uujusmodi 
Domino  Jesn  Chrisio  non  serviunl ,  sed  suo  ventri 

^  (Rom,  XVI ) ;  nec  vocem  exaltabaiil^^  iiec  nianua 
levabant ;  quia,  quidquid  sublime  soiiabai  iit  verbis» 
quidquid  in  miraculis  emincbai  altum  ,  prufecto 
totum  vilis  et  perversa  intcniio  in  inflma  dejiciebat. 
Unde  propheui  :  Ei  vietimas  suas  deeiinabant  in 
profundum  (Osee  v).  Seiutarls  qulppe  hostia  eat 
veritatis  praedicaiie,  carnis  aflDiciio ,  pauperum  re* 
creatio ,  assidua  et  imenta  oraiio.  Sed  lias  certe 
victimas  declinani  in  prorundnm  qui,  relicia  tu* 
teuliune  coeleslium  pnemioruin ,  eas  ad  Iiaec  inflni» 
praeseiitium  conlorquent  comroodorum.  Unde  De- 
niiiius  in  Evangelio  :  Videte ,  ne  justitiam  vesiram 
faciatis  coram  hommibns ,  ut  videamini  ab  iUis 
,(Matth,  vii),  etc.  Ilaqueqni  praedicationis  oflicium^ 

0  vel  prophetiae  donum ,  vel  gratiam  niiraculoruin , 
vel  opera  justitiae,  vel  lumen  scienlise,  in  vaniialeiu 
humauae  laudis ,  vel  in  avaritiain  turpis  quaesltis 
expendunt,  nec  vocem  exalunt ,  ncc  mauus  levaut, 
nec  praeniia  ccelesiia,  acd  aeterna  supplicia  exspe- 
ctanu  Nain  quod  etiaro  donis  lllis  sublimior.bus  r 
prophetia  scilicet,  et  miraculis,  plurimi  abuiantiir^ 
ci  prophctia  Balaam,  et  miraculis  Judae  facile  eoiiri- 
prubatur.  Maxime  lamen  argomento  nobls  esi  ill:^ 
tcrribilis  in  Evangello  Salvatoris  sentenlia ,  qoa 
dicii  :  Multi  venient  in  die  iiia^  dicentes :  NoAne 
in  nomine  tuo  propht^tavimui^  tt  in  nomiHg  tuQ 
multa  signa  fecimus?  Ei  tinic  confiiebur  Uhs^quia 
nwi  novi  vos  (ibid.),  Eia ,  frntreii  c1i:irissiiivi  ^ 
aemulamiiii  charismaU  tilclioiaj,  hiiriiilituiciis  pa^ 


8Td  B.  ACLREDI  ABDATIS  RICVALL 

iteniiain,  cliariialeni.  Haec  cerle  nieliora,  quia  uli-  A 
liora.  Non  enim  humilibus,  non  obedienlibus,  non 
iuvicem  in  cbaritaie  diligenlibus  dicel  Dominus  iii 
illa  die :  Non  novi  vos  :  quod  scimus  eum  muUis 
proplieiaulibus  et  miracula  racicnlibus  esse  dic- 
turum.  Nullus  ilaque  vestrum,  fratres,  ideo  se  pu- 
M  Deo  minus  acceptum ,  quia  se  non  videt  niira- 
culis  gloriosum;  sed  secundum  tria  illa ,  que  dixi- 
IIIU8,  quam  diyinis  sit  gralus  aspectibus,  niliil  hae- 
•itans  metiatui :  nzm. Superbi$  Deut  resistit,  humitibus 
«nrem  dal  grotiam  (Jac.  iv) ;  et  :  /n  palienlia  vestra 
postidebilis  ammuis  wisUms  (Luc.xxi);  el :  in  hoc 
fgmootent  omnes^  ^mod  inriywlt  tal&s  Chrisli.  u 
Hkeiiamm  kakmeriiis  mduinfieem  {imam.  ziii\  Sancti 
ifUHr  apostoii,  virique  apostolici ,  quos,  ad  del»ei- 
laMluiB  atrium  fortis,  Christus  misit  in  mundum, 
Toccm  suam  quadrifarie  dicimus  exaltasse  re- 
fni  Dli  pnedicatione ,  bonorum  coelestium  pro- 
missione,  contemptu*  pra^mium,  intentione  fu- 
lurorunu  0  quani  pulcbri  super  montes  virlutuni 
|i^o8,  id  est  affecliones,  evangelizantium  pacem  , 
tonae  volunlatis  hominibus,  propterbona  coelestia, 
tcrreiia  spernentibus !  Pulchri  sane  pedes,  quibus 
uec  salicin  pulvis  adhsret,  sed  velut  posita  in  pci- 
viui  aqiia,  ab  ipso  Christo  abluitur,  aut  in  ipsos, 
proptcr  quos  coiitrahilur,  Ipso  Domino  jubente,  ex- 
cutitur.  Quidquid  enlm  praedicatores,  vel  praelati  cx 
occasione  officii  sui,  terrenarum  affectionum  pulve- 
ris  contrahunt,  vel  ab  ipsa  charjtate,  pro  qua  coih 
trahitur,  Chrisio  operante ,  diluitur,  secundum  ii-  n 
lud  :  Lhariias  operil  muUitudinem  peccaiomm 
il  Peir.  IV) ;  vel  certe  in  ipsos,  pro  quibus  laborant, 
ai  fumnt  ingrati  vel  inobedlentes,  excutitur,  ut  to- 
lum  non  praedicatori,  sed  ipsls  potlus  imputetur. 
Hisomnibus  diligepter  consideratls,  brevi  epilogo 
•ensum  liuerae  explicemus.  Yox  prophetc,  vel  certe 
vox  Domini-per  propbetam  ad  apostolos  :  Super 
mwniem  caiiginosum  ievate  signmm  (Isa.  xiii).  Ac  si 
diceret :  Coutra  liabylonem,  id  est  mundum,  qui 
nons  est  propter  elationem,  caliginosus  propier  er- 
rorem,  signum  fldei  et  Dominicae  passionis  levate, 
lit  humilitate  crucis  muudl  superbia  debelletur,  lu- 
miiie  fidei  errorum  tenebrae  depellaiilur.  Ncc  id 
uno  in  loco,  aut  in  una  fiat  regioiie,  sed  cxalutc 
yniiUitu  ut  in  oinnem  terrain  exeat  sonus  vester,.  ct  D 
in  fiiies  orbis  terne  verba  vestra.  Ut  autem  doctrina 
Yeritaiis  libeiuius  audiatur,  facilius  credatur,  devo- 
tius  recipiatur,  levate  manum  ut  quod  verbis  doce- 
Us,  miraculis  confinnctis.  Quae  omnia  impleia  sunt, 
quando  discipuli  profecti  pneJicaveruiit  uliique,  Deo 
cooperante,  et  sermonem  confirniante,  sequeiitibus 
•ignis  (ifflrc.  xvi).  Potest  legi  et  ita.  Vos  praedica- 
loresverbi  Dei,  asceodite  de  valle  ad  montom.  de 
littera  ad  spiritum,  de  carnalibus  caeremoniis  ligis 
ad  ccelestia  sacramenia  Evangelii;  etiia  in  inoiito 
jlio  caliginoso,  in  quo  est  Deus,  id  est  Scripturarum 
scicntia  posili,  levate  signum,  et  vocem.  Vel  iu  : 
Yos,  quos  subHiM|l4|  fnyi  praecipio,  ad  sublimia 
intntc  (^u|i^!M^^       montc  cuntcmplalionis 


OPP.  PARS  I.  —  ASCCTICA.  580 

discatis,  qiiod  in  inuiidi  hujus  valle  doceatis ;  et  in 
sublimi,  actione  scilicet  ct  coHlemplalione,  locati, 
ievate  signum  crucjs  inystcria  pranlicando;  exal- 
tate  voceni,  non  terrena,  sed  ccelestia  promittendo; 
in  omni  loco  levantes  puras  manus,  pro  eis,  quibus 
praedicatis,  oraiido,  vcl  boiia  opera  recta  inleinioDe 
exercendo ;  et  ila  muri  Babylonis  crucis  aculeo  pe- 
nelrentur,  et  spolia  ejus^diripiaiitur  ;  fiatque  quod 
in  hoc  ipso  propheta  scriplum  est :  Lmtabmntur  ca- 
ramte,  sicut  quilwtanlur  in  messe,  sicut  exsultant 
viclores  capta  preeda,  guando  divtdunt  spolia.  Et  im^ 
gredianlur  portas  dmces  [Jsa.  ix).  In  his  quippc  onH 
iiibus,  qiic  dicta  sunt,  aperiuniur  port»  civitafis, 
duces  ingredi^iitur  :  quorum  unus  de  ipsaniro  por- 
tarum  apcrtione  gloriatur,  et  dicit  :  Ostium  mihi 
apertum  esl  magnum,  et  evidens,  et  adversarii  multi 
(/  Cor.  xvi).  Ibi  quippe  portap  Babyloiiis  claosas  rc- 
periuntur  a  ducibus,  ubi  omnibus  infldciitate  et  in»- 
litia  obseratis,  verbo  Dei  ad  eorum  corda  nul!H 
paiet  acccssus ;  ubi  vox  praedicatoris  audltur  quasl 
pulsantis  ad  oslium ;  sed  doclrina  voritalis  noii  ro- 
cipitur.  Tales  ulique  erant  Jiidaei,  quibos  Paiiloi 
diceiiat :  Vobis  oportebal  primum  annunliare  regmmm 
Dft,  sed  quoniam  repellatis  iiludf  el  inJigmms  was 
judicatis  aslernte  vitas,  ecce  converlimur  ad  genus 
(Act.  xiii).  Sed  et  illi  ostium  clauserant  dudbiia 
istis,  qui  aridientes  a  Stepliano  Donfini  Jiesu  gloriaiN 
prsdicari,  continuerunt  aures  suas  (Acl.  vii).  Di- 
cuiihir  sane  ipsi  i  raedic.itorcs  duces  vorbi,  qula  Ocl  -. 
vcrbuin  audiloriim  coidibus  iiitroducunt,  qui  tunc 
porlas  civitatis  ingressi  sunt,  ifuando  susccpti  a 
geiitibus,  consiructae  dc  ipsls  Ecclesiae,  rectoris  ac 
ducis  noniine  praesidebant.  Possiint  etiam  per  por- 
tas  ipsa  fldei  sacramenta  intelligi.  Necesse  quippe 
est  ut  fides  praecedat,  deinde  introitus  paleal  Intel^ 
lectui.  Tunc  aulciu  dici  possuiit  duces  ingresii, 
quando  per  fidem  auditorum  quasi  in  eorum  cor- 
dlbus  suscepli,  allioris  ac  secretioris  doctrinae  eis 
lanien  iiifunduni.  Sed  et  primitias  credentium  por* 
tanim  nomiue  dignas  existiroo,  per  quas,  ad  eaete- 
ros  convertendos  apostoli  faciliorem  habiierunt  ao- 
i!cssuni,  et  in  ipsatn  arinis  muniti  coelesiibus  in- 
grcssi  sunt  civilatcm.  Iliiic  crcdo  dixiise  Aposto- 
lum  :  Oslium  mihi  apertum  est  magnum  et  evidens^ 
et  adversarii  multi  (I  Cor.  x).  Mullitudo  quippe 
credentiuin  qiiasi  ostiitni  enut,  per  quos  in  civila- 
trm  confusionis  Paulns  introinissiis,  ccntia  advci- 
sarios,  qiiorum  iinn  pnrvus  orat  niinicrus,  oopiam 
liabuit  comiiiiis  dcccrtatidi.  El  in  his  omiiibus  onus 
intcllig'turB;tl»yloiiis,  secunduin  quod  superiiis  eain 
dixiiiiiis,  pcr  Chrisli  adveiituni,  separatione  multo- 
ruin  csse  subversnui.  Scd  jain  scinioiii  huic  fiiiem 
facimus,  ne  in  hac  parte  veMris  profectibus  servire 
cupientes,  alla  cxcrcitia  aeque  vobis  necessarii  im- 
pedire  vidcamur.  Pra*cedat  autein  sermonem  crasti- 
num  oratio,  quod  ca  quse  allcgorice  dicta  sunt, 
cxpositione  tropologic:i  ropetcre  possimus ,  ut 
jacto  fundainento  bonorum  o|)erum  su|»er|N>na- 
tor  structora,  ad  )judem  et  gloriani  Voiniiii  no* 


Ut  SLRMONES  '— 

itri  Jcsu  €lirisli»  qiii  vivif  ei  regMI  te  sa:tala  s«€ii- 
lorttiB. 

SERMO  VI. 

De  eodem  capiluio  moraliUr. 

MeittiMisse  debetis,  fratres  cbarissimiy  dixisse  Ms 

,  rbariuii  vestrae,  animsin  pessimis  passionibus  vl- 

llitfqiie  confusamy  Babylonis  nomine  conveiiienter 

iateliigi.  Babylon  eniro,    ut  scitis,  camfusio  iuter- 

preutor.  £t  quid  Ura  confusuro,  quan  aflina  illa, 

^■M  naac  superbia  elevat,  nunc  ira  derasut,  nnnc 

Hialitia  contrabit»   nunc  luxuria  inquiiiii,    nonc 

"  ijgdfi  dehonestatT  Talis  quippe  anima  mons  caiigi- 

I  dici  polest;  quiconque  «nim  tales  stint,  oculi 

a  qiiadam  caiigiiie  obducuntur,  ut  inter 

Ttrlnliim,  el  tenebras  vitioruro  discernere 

I  'faleoles,  iilud  fugiaiit,  in  istis    deleciabiliter 

irolDlenlor.  Hujus  Babylonis  oniis  criix  est,   qu£ 

_.    Jam  levaU  per  orbem,  pereunlibus  quidem  onus 

r^V  fit,  bb  autein'qui  saivi  fiunt  ulile«  gralumque  le- 

Br^vauien.  Quid  enim,  fraires  mei,   um  onerosum 

antibos  nTundum,  quam  crux  ?  lu  cruce  coromen- 

*  gloriae  eontempiiis,  qiiani  iiii  appetuni;  com- 

Bf  camis  afllictio,  quam  vcbementer  refu- 

t;  eofliiDendaiur  propriae  cariiis   muriificatio, 

I  deleilaiitur;  commeiidatur  nuditas,  et  rerom 

'V ,  lliBpiy Bliowi  .cispoliatio,  quam  exsecrantur.  Sed  et 

.  s  MO,  fratres,  quantum  reliqui»  Babyloiiis  occupaiit, 

'  MMI  crox,  sicut  qiiolidianis  experiinentis  edoce- 

Bor!  Inqoantom  enim  carnis  delecut  suaviias,  iii- 

tontoro   ejus  torquct  aflDictio;    et  quantum'  bonor 

gratosest,  uniuni  vilius  est  oiiersa;  et  quantum 

eleval  adulatio,  lanlum  dcjicit  detractio.  Si  ver»  t.i* 

vitias  alfecunlur,  pauperUs  affligit;  tt  si  duicis  vi- 

detur  libido,  difficiiis  castitift-  aestimatur.  llinc  est 

qood  multi  discipuiorum  Cbristi  audieiUes  crucis 

.wyslerium,  aliierunt  retro»  et  jam  cuin  illo  non  am- 

bulabant.  Demus  proiiide  operam,  fratres  roei,  ut 

iiuidquid  de  reliquiis  mundi  in  nobis  est,  a  nostris 

cordibus  extrudalur,  et  omnia,  si  fieri  potest,  Ba- 

liyiouis  delcantur  vestigia,  ut  experiamur  quanturo 

sit  in  cruce  dulcedinis,  quantum  securiiatis  et  glo- 

rise.Ainorem  enim  parit,  quo  nibil  diilcius;  mar- 

lyriuni,  quo  nihil  securius;  contempturo  niundi, 

quo  niliil  gloriosius.  Super  montem  caliginosum  /e- 

vate  signum,  Ad  angelos,  credo,  vox  isU  dirigitur, 

quos  Uomiiius  animarum  nostrarum  jussit  esse  cu- 

stodcs,  ut  cordibus  corum,  qiios  adbuc  mundus  de- 

lectat,  vel  tcnut,  recordatioLem  crucis  4inpoiiaiit ; 

et  singulis  vitiis,  quae  aniinam  vel  vasuiit,  vel  iiu- 

pognant,  singulas  crucis  virtutes  opponant.  Hi  suiit 

odministratorii  spiritus,  in  ministerium  missi  pro- 

pter  nos  :  qiii  iiitersuiit  psallentibus,  assistunt  oran- 

tibus»   legcnlibus  et  meditantibus  aJsunt.   Isti  se 

spiritibus  immundis   opponunt,    iliecebras  mundi 

.    buadentibus  exemplum  Dominicae  passioiiis  obji- 

ciunt;   nientem  ira  infiammare  volentibus  Domi- 

nic»  patieutU:  boniutero  proponuAt;  elationem  illis 

«  vel  sii|»erbiani  lniroi;tcnlibus,  buniiLlatem  nobis  hu- 

mili>  J  sw  «M^gcrunt  imil.tnlnm.  Moo,  fi-airos  clia- 


DE  ONEIUBt»  m 

A  rissimi,  state  iii  Hcclcsiji  com  reverentla  ef  timore, 
et  date  bonorem  Deo,  et  liabeU  gratiam  his  beaiis 
el  amicis  vobis  spiritibus,  ne  forU  aot  levitate  ve- 
alra,  aut  aliqua  contra  invicem  indignatione  offensi 
mt,  et  sic  ad  corda  vestra  nequam  angelis 
accessus.  Felix  anima,  quae  inier 
psaIleoi««&,  !■  IpBlfls  de  quo  psaliit,  accenditor 
desideriom ;  enjlmofoc  olbeio,  obortisque  lacrj- 
nus,  ipaos,  qoos  in  ipMn  oeniii  osse  praesentea, 
aliiqOiior  ;  FHi^  Imtuhm^  wmAau  Mhu  ^uim 
amore  langueo  lCani.  v).  Qoam  Wrto  |Hflat  ^elH^ 
quam  bilari  voce  beaii  illi  sptriios  mpontaro  ^ 
deiitur  :  Ecce  ip§e  venit  ioHenM  im  ^Mnlilat,  troni 
iliens  colle$  {Cant.  ii) ;  conversiqoe  ad  ipsom  )Uh> 
jainqite  animx  propinquantem  :  Ipia  esl,  inquiuni, 

B  speciosa  inter  fitias  Jerusalem  (ibid.).  Infelices  ei 
miseri,  qui,  ad  insUr  spinarum  et  veprium,  talenl 
aniinam  indiscipliuatis  sigiiis  vel  vocibus  pungunl; 
nec  solum  ipsi  tanlae  dulccdinis  expertes,  traduntur 
daemonibus  ilfudendi,  sed  etiam  miiiistri  SaUnae 
effecti,  quaiitum  in  ipsis  est,  ejus  jaculis  et  perte- 
cutioiiibus  alios  exponunt.  0  quam  delecUbile  spe- 
cUculum  immuiidis  exhibent  spir.tibus,  qui  bujos- 
modisunt!  qui  vocem  suam,  linguam  suain,  os 
suum,  postremo  ipsuro  cor  suuro,  totiusque  noctis 
laborem,  a  sanctissimis  angelorum  manibus,  qoi 
oronia  jam  susceperant  templo  ccelesti  infcrenda,  et 
in  conspectu  Del  divinis  imponcnda  alUribus,  infe- 
liciter  avellunt :  et  sic  omnia  damionibus  iromolant, 
et  non  Deo,  ut  mereantur  audlre  :  Neometiias  ve- 

^*  stras^  Sabbata  vestrat  sacrifieia  vestra  odivit  anima 
mea^  facta  sunt  mihi  molesta  (I$a.  i).  0  lu,  sancU 
aniuia,  amica  Dei,  sponsa  Christi ,  babitaculuni 
Spiritus  sancti,  patienter  tales  sustiiie,  ut  si  impu- 
guant,  non  expugnent;  si  trabunt,  non  pertrahant, 
nec  sic  avcrUnt  a  te  ut  converUnt  ad  se,  ut  te  fa- 
ciant  sui  similero ;  et  illis,  qui  tibi  assistuiit,  dissi- 
milein  sanctis,  seJ  potius  glorietur  de  le  spunsus 
luus,  et  dicat :  Sicut  lilium  inter  spinas^  sic  amicm 
mea  inter  filias  /  {Cant.  n.jr  luque,  fratres  charisshni, 
quicunque  spirituales  estis,  cum  ulero  aliquem  vi* 
deritis,  noiile  indignari  illi,  sed  potius  orate  pro 
illo  aliquando  famiKares  amicos  vestros,  lieatos» 
qui  vobiscum  suut,  spiritus;  ut  super  montcin  huiic 

D  caliginosum  levent  signum  :  quatenus  Dominica» 
passionis  et  crucis  recordatione  repressi  confan*i 
daiitur  et  erubescant;  et  sic  ad  cordis  et  vocis  re- 
deant  unitatem.  Et  additur :  Exaltate  vocem,  levute 
manum.  luque  quia  in  sermonem  de  sacris  vrgiliis 
iiicidirous,  congruit  psalroodiae  vocis  exallatio,  ora- 
tioni  manus  elevatio.  Et  ne  litteram  in  hac  partc 
penitus  contemnamus,  potest  in  vocis  exaltatioiie 
fervor  ille  exprimi,  qul  in  turba  fratrum  valde  iie- 
ccssarius  est,  ut  per.oris  sonum  interior  ille  igiiis 
erumpat  undique,  et  sic  se  erigaut  invicem  et  ac 
ccndant,  quatenus  una  flamroa  effecu  ex  multis, 
bolocausta  illa  roedullau  divinla  anfelorum  mini- 
sterio  illaia  altariboaJ|Nld6^  inccn- 

dant.   Comincndatur^Wll^''^)^      tJcTCtione 


t»  B.  AELREDI  ABBiCTlS  RIEVALL.  OPP.  PAllS.  i.  -  ASCETICA.  $84 

poriUs  oratlODis,  sicut  dicit  Apostolus  :  In  omui  A  diciiiius  descendisse.  At  iibi  illorum  menlihus  salu-* 


io€0  levanies  pura$  manui  tine  iru  et  disceptaiigne 
{ITim.  II),  Ille  puras  manus  leyat  in  oratione, 
cujus  conscientia  tempore  orationis  exsullans,  bo- 
Qorum  operum  recordaiioue  in  quanidam  conflden- 
liaro  sese  attollit,  et  divinis  pra*sentat  obtutibus. 
Quae  quidem  confldentia  ex  innocentia  aut  ex  poeiii'* 
tentia  necesse  est  oriatur,  si  videlicet  aut  uon 
llenda  commiserit,  aut  commissa  digne  defleverii. 
Sed  quando  me,  inqiiis,  digne  suflicionter  poeni- 
misse  praesumam?  Nunquam  omnino.  Unde  igiiur 
!sta  confldentia?  Eia,  ftatres  charissimi,  spiriiualia 
spiritualibus  coigparamus,  Omne  dalum  optimum^ 
et  omne  donum  perfectum^  desursum  est  (Jac.  i).  Iii 
Cttjus,  quaeso,  poleslate  est  sic  orare  ut  velit  ?  lia-< 
DCy  quando  volumus,  aut  in  lacrymas  rcsolvimur, 
aut  devotione  fervescimus,  aut  erigimur  confiJcnlia, 
aut  flamma  charitaiis  succeiidirour,  aut  coiitcmpla- 
tioiie  sustollifflur  ?  Experti  estis,  quam  nihil  ho:  um 
in  vestra  sit  potestate;  scd  mitiit  Deus  Spiritum 
Filii  sui  in  corda  vestra,  clanianlem  :  Abba,  Pater. 
iitte  igitur  Spirilus  has  in  oratione  affecliones  dis- 
])ertit,  dividens  singulis  prout  vuU.  Ipse  adeo  in 
cordibus  orantium  gemilum  salutarem  infundit,  ut 
ipse  cliain  gcmitibus  inenanabilibus  dicalur  intcr- 
pcllare  pro  iiobis  {Rom.  viii).  Ineiiarrabilibus,  iii- 
quam  :  quis  enim  sufiiciat  enarrare ,  quot  niodis 
lurns  in  oratione  afficiatur,  in  qua  niinc  pudor 
gcroitum  excJtat  pro  peccatis,  nunc  amor  pro  poe- 
ols,  nunc  devotio  pro  affectu,  nunc  amor  pro  desi- 
derio?  Sed  ex  consideratione  praesentis  inflrmitatis, 
vel  iiifelicitalis,  plerumque  compungimur,  et  vil£ 
Ili'}us  fastidio  ingemisctrous  :  et  poenas  quas  time* 
nius,  et  regnuro  quod  sperarous,  ante  oculos  potii- 
mus,  et  Dei  circa  nqs  immensa  beneficia  recorda- 
mur  :  nullo  lamen  doloris  sensu  afficimur,  niillo 
iirooris  affectu  compungimur,  ad  nullum  coelestis 
iMfaiitudinis  desiderium  sublevamur^  Plenimque 
ninil  hoium  pne  oculis  habentes,  suhilo  in  hxc 
«fiiiia  rapiniur,  et  de  atfectu  in  affectum  nioJo 
quodam  ineffabili  transeuntes,  lacrymarum  inibre 
peifundimur.  Quid  cst  hoc?  Certe  quia,  Vhi  Spiri- 
4iM  vult  spiratf  ei  vocem  ejus  audiSj  sed  nescis  unde 
^uiat,  aut  quo  vadnt  (Joan.  iii).  Scis  quando  venil. 


tarem  nunc  tiispli-at  atfecliim,  quibus  omnia  coopc 
rantur  in  maliim  ;  qui  ingrali  beiieficiis,  servantur 
suppliciis;  quibus  et  bonum,  ct  malum  simul  sunt 
ad  tormentum  ;  cum  ex  abysso  judiciorum  adve- 
nisse  non  dubites.  Si  vero  ea  causa  venire  dignatiir, 
ut  mens  hujusinodi  visitaiioiie  purgaia,  ad  rimanda 
divinae  secreta  scientine,  luminosior  aptiorque  ha- 
beatur,  quasi  qx  scieiitiarum  thcsauris  eum  exisso 
coiifldas.  Sed  nescis  unde  vcniat,  cum  ncscias  utram 
aroore,  an  odio  dignus  sis  (Eecle.  ix) :  et  utruro  mi« 
sericordiam  praerogct,  an  mercedcm  restituat,  an 
exerceat  judicium,  scire  non  possis.  Nescis  et  qua 
vadat,  ulrum  videlicet  e  vicino  subsislat,  post  m<K 
dicum  rediturus  ;  an  longiu^  cal,  post  multum  tem-^ 
^  porls  reversurus  ;  an  ofiensus  recedat,  nunqoainr 
dcnuo  reversurus.  Itaque  quaiido  vult  spirat;  et 
ubi  vult  spirat,  et  sicut  vult  spirat,  dividens  slngn- 
lis  quod  vult,  et  sicut  vult  (/  Cor.  xii).  Qiiotitfs  ta^^ 
meii  oranlis  meiitem  iti  quamdam  confideirtiam  m* 
git,  et  oblitieratis  omnibus,  qua;  consclentiam  ob^ 
scurabaiit,  tiinoreni  pro  dclictiset  sollicitttdinem  ft 
corde  prorsus  expellit,  f.icitque  eum  miroet  iiieiiK 
bili  modo  de  saluie  sua  eo  puncto  temporis  eerltiMii 
maiius  ejus  iii  excclsum  elatas  non  dubites.  Qttoil 
quia  iit  sanclorum  auxilio  angelorum,  ad  illui  d^ 
ctum  intelligi  potesl :  Levate  manus.  Praeterea ll^lM^ 
tra  tria  peccatorum  genera  qiribus  peocamus,  oogi- 
tatione  scilicet,  sermone,  ct  opcre  tria  hsec  a  nohiS 
ipsis  auctoritate  prophetica  exiguntiir  :  Super  tnoH'' 
tem  caiiginosum  levatesignum,  exattate  vocem^  leoate 
Inanum.  Cor  quippe  iiostrum  ciim  pcr  naturani  si^ 
blime  sit,  et  per  profundilatem  inscnstabile,  mons 
caligiiiosus  dici  potest;  quod  iiccessc  esl  crucis 
scnipcr  meiiioria  muniamus,  ne  pccr^mus  cogta- 
tiuiie  ;  jubcmuri|uc  cxaliare  vcccin,  ne  peccetHus 
sernio;;e.  Necessariuui  saiie  praeceptuni,  prsesertim 
boc  tcinpore,  quo  fereomnium  lingua  tota  die  circa 
iilflma,  vel  noxia  quseque  versatur,  et  rarus  sit  qui 
voctni  in  subliiiie  sustollat.  Eia,  fratrcs  cliai-isiitmi^ 
pudct  dicere,  quomodo  cotivetiieiilibus  multis  iu 
unum,  detractioiies  undique  soiient,  et  forveaiit  ju- 
dicia.  Nani  ut  lacoatn  muiidi  amatores,  qtiora;ii  lo- 
tus  sermo  de  lucro,  aut  titrpitudiiie  est ;  de  ilLs, 


5|uia  non  se  sinit  ignorari  cuin  spirat;  scis  qiiando  }}  qul  vldentur  s^jccularibus  abrenunliasse  dponlMls, 


^adil,  quia  tepor  fcrvori  recedenli  succeJeiis,  hoa 
tesiuit  ignorara  cum  «pirate  jain  cessat.  So.l  nes- 
<cis  uuile  vcniat,  aut  quo  vadat.  Uiido  venit,  aut  quo 
\adil  Spiritus,  qui  rcplct  orbem  terrarum?  Neque 
«niro  ab  ipso  vox  ista  alienaest :  Cmlum  et  terramego, 
impleo  (/er.xxiii).  Et  tamen  venit,  ct  nescis  unde  vc- 
niat;  et  vadit,  etnescis  quo  vadat.  Nescis  certe  unile 
'venial,  an  a  secrelo  misericordix,  an  a  tribunali  justi- 
tiae,aiiex  abyssojudiciorum,  anex  thesauris  scion« 
4iae.  Cumenim  venit  utexcitct  torpeiitem,  vel  coin- 
irongat  yeccaiiteni,  vel  consoletur  afllictum  ;  quasi 
«I  cubiculo  misericordiae  diciiur  processi^se.  Quaiido 
irero  ut  hene  operantem  spiritualis  compuuctioiiis 
iiu«ivitate  re««i^|>rl|j.  ei^jipstiiix  cuni  sede  ^J  nos 


quid  dicam  ?  quorum  onines  fere  disputatio:.o»  ct 
collationes  de  veiitre  sunt,  pro  ejus  uon  dicain  dc- 
lectatioue,  scd  oiiere.  Nunc  enim  ira  turbidii  iiuuc 
dejecli  trist  tia,  nunc  oJiis  iuflammati,  nuiic  pressi 
murmure,  nunc  lile  suiit  effi-enaii,  quoruni  m<^usia* 
teslinis  semper  coufonnalur  et  veiitri,  iude  sihi  aut 
gaudium  inutuaul,  aut  dolomu.  Isti  uliqtie  non  vo- 
ceiii  eibaltant,  sed  turpitcr  dejiciuiil.  Quod  simil  ter 
faciuut,  qui  tota  die  de  alienis  tractatit  negoliis,qui 
de  suis  se  jacUiut  operibus  aliorum  detrahcndo  di- 
scutiunt  qui,  seriis  utihbusqiic  prxtermissis,  vaiia 
ct  ludicra  iu  mediuui  proferuni.  Coiilra  Iwc  omuia 
jubet  m>s  serhio  propheiicus  exaltaixi  vocem.  ut 
sermo  noster  de  ca^Jestibus  sii,  qui  vcl  l>ei  iiiiiorem 


S85  SERMONES  — 

incmint,  rel  amorem  inriiiidat,  vel  aogeat  scientiam, 
yo\  niorcs  componat.  Jubemur  et  manus  levai*e,  ut 
tlii^saunzeiiiiis  in  coeliim,  ubi  nec  a^rugo,  ncc  tinea 
(lcifiol.lur  (MaUh,  vi),  ut  videlicet  oninia  opera  no- 
sira  iransniiltamus  ad  ccrlum,  non  facieiites  justi- 
t  Q  \  nostrani  corani  liomiiiilins.ul  viileaiiiur  ab  eis. 
¥a  unjrediainur  poriai  duces.  Uxc  omiiia.  fiaires, 
^)iia;  <le  signi  lexalione,  vel  vocis  exallutioni',  vel 
Rianns  ctevaliunc  diximns,  quaedam,  ul  ila  dixerim, 
Imrta!  sunt,  pcrqwas  virlutes  introducuntur  ad  ani- 
mam,  quasi  quidam  coeleslis  exercitus,  qno  vitia, 
qailnis  fuertt  Babylon,  id  est  civitas  confusionis  af- 
fecM,  penitus  expellantur  :  et  sic  vocetur  civitas 
ssnctay  urbs  ttdelis.  Hujus  exercitus  duces,  princi- 
|niies  virtutes  inlelligamus,  prudentiam,  tempcraii- 
ttero,  fortitudinem,  justitiam.  Hi  duces,  si  cogita- 
ttones  nostrae  sancta;  fuerint,  si  serm(mes  boni,  si 
illutaila  Opera,  quasi  porlas  quasdam  intrantes,  to- 
lam  aiitmam  suae  suhjicinnt  ditioni,  replentes  eain 
flrlulibiis,  et  sancto  Spiritui  domicilium  praipaian- 
teil.  piutiusquam  putabanius  nos  sermo  iste  deti^ 
libil;  tilibam  tam  utilis  fuerit  quam  prolixus!  4d 
UUi  ilaque  qti.'c  sequuntur  inspiclenda,vel  traclanda, 
Ittihliiiis  aliud  exspeclemus,  obsecrantes  eam  :  Qui 
tuptt  clatem  Datid ;  qui  aperil^  el  nemo  ctaudil^ 
ilhudii  et  nemo  aperii  (Apoc.  iii),  qtiatenus  quod 
idaasum  est  in  Scripturis  suis,  aperire  dignetur, 
Idlus  Cfiristus  Doininuif  nosier,  qiii  vivit  et  regnat 
fisr  omnia  sseciila  ss^culorum.  Ainen. 

SERMO  VII. 

De  eo  quod  scriptum  e$t  :  c  Ego  mandavit  i  usque ; 
c  ExsuUanies  in  gloria  mea.  » 

De  onere  Babylonis,  sicut  meminit  cbaritas  ve- 
stra,  quinqiie  jam  sermones  absolvimus,  In  quibiiS 
iTe  moiite  caliginoso,  et  de  levatione  signi,  et  de 
etaltaiione  vocis,  et  maniium  elevatione,  sicut  po- 
tulmiis,  disputavinius.  Jam  nunc,  ne  cui  .videalar 
ambiguain,  ad  Noai  Testanientl  prsecones  Toceni 
istaim,  sicut  diximiis,  proplietice  fuisse  direetam» 
manifeste  id  ipsum  lisquenlis  in  propbela  verbis  Do> 
inini  declaratur.  Dicit  eiiim  :  Ego  mandavi  tancti' 
ficatit  meis^  el  vocavi  fortes  meos  iu  ira  mea,  exsul- 
IttHtetin  gloria  mea.  Dcderat  quippe  mandatum  ut 
omnia  qu^  prsecepia  siiiit  fierent,  sed  a  quibus  tle» 
reiit  nOn  expresscrat.  Ideo  quasi  quaerenti  et  (Si- 
iAnli,  Domine,  cui  ista  committis  tam  magna  subli- 
miaque  negotia?  Respondet  :  Ego  mandavi  tancti- 
ficatit  meit,  et  .  Quibus  verliis,  ut  mibi  vide- 
tur,  tres  praedicatorum  ordincs  exprimuntur,  qiio- 
rum  prinium  sanctiticatos  appellat,  secuiiduni  fortes 
in  ira  sua,  tertiuin  exsuUantes  in  gloria  sua.  Nota- 
luretbic  triplcx  Ecclcsiae  status,  piimuselectinnik, 
secundus  perscculionis,  tertius  pacis.  Polesl  enim 
saiictilicatio  rcferri  ad  eleclionem,  ira  ad  persecu- 
tionem,  gioria  ad  paceni.  Priinuin  itaqueclecti  sunt 
apostoli  etdiscipuli  Cbristi,  quos  profccto  sanctifi- 
catos  appcHat  :  pro  quibus  specialiter  illa  ejus  ef- 
fusa  est  oratio,  quani  post  ultimum  iii  cama  sermo- 
ucm  mirabni  ct  ineflubili  aCTcciu  ad  Psttrem  profU'- 


DE  ONEHIBliS  SM 

A  dit.  Pater,  inquit,  non  togo,  ut  toliat  eot  de  mundo; 
sed  ut  servet  eos  a  malo.  Pater^  tanetifica  eot  in  te^ 
ritate  (Joan.  xvii).  Et  iterum.  Pro  ipsis  ego  sancti* 
fico  meipsum,  ut  tint  el  ipsi  sanctificati  in  veritate 
{ibid.).  Isti  igitur  vere  sanctificati  sunt  iii  veii- 
tate,  «tui  praesentia  corporis  ejus,  qui  dociriiia 
dulcissimi  oris  ejus  ,  qui  cominendatione  cffi- 
cacissimx  oralionis  ejus,  qui  poslremo  receHti 
cJDfiisioiie  sacrosancti  sanguinis  ejus,  taiito  ul>ciius 
quanto  >icinius  sanclificari  meriierunt.  Optime  au-» 
tem  dicit :  Ego  mandavi,  id  est  praecepi,  tanctifieatit 
TNfts,  ui  eos  bic  inlelligas  designari,  qui  ab  ipso 
ojus  ore  mellifluo  pnedicandi  ministerium,  et  offik 
cium  aposlolnius  susceperiint.  Sed  quia  fundata  per 
apostolos  Ecclesia  perstH^utionibus  erat  exerceiida, 

^  et  probaiida  lentationibus  :  vocavi.  inquit,  /orles 
meos  in  ira  mca.  Ira  Dei  multis  modis  inleliigiluf 
in  Scripturis.  Dictur  enim  iratus  Deus,  aliquando 
cuin  ainigit,  aliquando  cum  parcit,  aliquando  cum 
iioniinum  rcsistit  desideriis,  aliquando  cum  favetn 
Nam  commotus  advcrsus  iob  dictus  est,  quem  per« 
misit  ainigi,  sicut  ipsc  loqititur  ad  Satan.  Et  IH 
commorisli  me  adversus  eum  frnstra  {Job  ii).  Iilis 
autem  pepercit  iratus,  de  qtiibus  dicit  :  Becedet  te- 
•  tns  meus  ab  eis^  el  nllra  non  irascar  eit  (Exech.  xvi). 
Sed  et  iratus  dimisit  quosdam  secundum  desidcria 
cordis  eoruni :  et  iterum  quasi  Iratus  sepit  viaa 
multoi  um  spiiiis,  nt  non  inveiiiant  amatores  siiosy 
.qiios  qu;erunt.   Dicitur  itaque  afllictio   ipsa,  qna 

Q  suos  permittit  aflligi,  ira  ejus.  Licet  proiude  Eccle^ 
siam  non  ad  virtulis  dctrimentum,  sed  ad  mcrcedis 
cumulum  a  persecutoribus  permiserit  fatigari;  ipsa 
lamen  ira  Dei  non  incOngrue  appellatur,  non  secnn- 
dum  provideiiiiam  permittentis,  sed  secundnm  do«* 
lorem  senti^ntis,  et  aestimalionem  quid  inde  futu» 
rum  fuerat  nescientis.  Quamvis  haec  ira  vere  ad 
ipsoft  possit  referri,  qui  occasione  persecutionis  f^ 
cesserunt  a  flde,  nec  ad  eam  per  pcenitehtiam  roii^ 
eriinl.  Istos  vero  iratus  permisit  aflligi,  quibns  tem- 
iporalis  pcena  aeternafe  damnationis  fuit  occosio ;  quii 
melius  erat  viam  veritatis  non  agnoscerC,  qiiam 
}>ost  agnitam  retrorsum  rediisse.  Potest  et  hxc  ira 
Dei  In  persecutores  sanctorum  vidcri  sacvisse ;  qni, 
sicut  dictum  est  de  Pharkoiie,  in  hoc  ipsum  exci- 

D  tati  sunt  {Exod.  ix),  ut  ostenderet  in  eos  Deus  virw 
tut(im  siiam,  et  nolam  faceret  potentiani  suam 
(Psal.cy)  :  quos  pcrmisil  indurarl,  ne  Crederent ; 
exdecari,  ne  vidererit ;  commoveri,  nt  crertcntcs 
occiderent.  Unde  scrlptum  cst  in  boc  ip^  Isaia  ^ 
txccRca  cor  populi  liujus,  et  aures  ejus  aggraca,  ei 
oculos  ctaude,  ne  forte  videant  oculis  suis,  ei  iin  - 
bus  audiaut.et  eorde  intettigant,  et  convertaniur,  tk 
tanem  eos  (Ua.  vi).  In  hac  Ira  Def,  sive  (jna  clrcti 
punitl  suiit,  ut  coronarcntur ;  sive  reprobi,  ni 
agnoscereiitur  ;  sive  qua  permissi  sunl  sajvirc  ly* 
raniii.  ut  arciius  vel  infeficius  damnarentur ;  ir. 
hac,  inquam  ira  Del,  maityres  sancti  lortes  invciitl 
simt,  qui  ignem,  ferrum  besMsiSi|iie  pcrpcssi,  fidu* 
cialitcrproclam;*banfr:t|ficb  ii«i«^'f«nr6tl  «  tk^H^ 


2tG7  Vf.  AELIiEBI  ARDATIS  HIEVALL 

$mU  Ckntti?  Tribulatio^  an  anguitia,  an  penecutio,  A 
am  famet^  an  gladim  f  (Rom.  viii.)  Horiim  itaque 
IMiieiilia  muri  Babylonis  arietali  corrucrunt,  latuin 
dnvibus  reliuqueiites  ingressum.  Sic  ininim  in  mo- 
djBn  priiicipes,  qu»  orbem  ^ibi  subjecerant  pugnan- 
dot  martyres  Christo  siifa(ticiun(  patiendo.  Tunc 
Yere  levatiMi  esi  signnin«  quaiido  in  corona  regis 
cnii  locatnr  pre  gloria,  qu«  fuerat  tcrrori  pro 
pMa,  pro  coiiUiiaelJa  piidori.  Tuuc  cospit  apparere 
eiiam  miuido  gloria  Cbrisii.  q«ando  ubique  per  or^ 
bem  templa  subveflfelMatlitr«  idola  couculcabaniur, 
martyres  coronabaoliur,  aiittlUBlibvs  in*  hac  gloria 
sanctis  pncdicatoribos  Christi,  de  qiiibvs  ait :  V«- 
cati  fortet  meot  in  iru  mea ;  ex9ulia»ua  in  §Uria 
maa,  Itaque  mandavit  sanctittcatis;  fortes  veiesaitl» 
lantes  vocavii.  Praecepit  niminim  sanctificatis,  qwM  E 
sua  Ixtificavit  prxsentia,  quos  proprii  orls  erudivil 
doctrina,  quibus  ascendens  in  coelum  pnedicationis 
Qfllciuni  et  dispensationero  injunxit  sacramentorum. 
Euntetf  inquit,  docete  omnet  gentet,  baptixantet  eot 
in  nomine  Patrit^  et  Fiiii^  et  Spiritut  tancti  (Matth, 
xxviii).  Caeleros  sane,  sive  martyres,  sive  doctores, 
abscns  corpore,  sed  praesens  divinitaie  vocavit,  vo- 
calos  jusliticavil  {Rom.  viii),  jusUficalos  ad  alios 
vocaiidos  eradiendosque  transniislt.  Quamvis  quo- 
cunque  tempore  fuerinl  omiies  priecoiies  veriiatis, 
sancUficalos  potuerit  appellare  propter  castitateni, 
lorlesproptercbaritatem,  exsuliaiites  propter  spenu 
Mam  casiitate  perfecia  nibU  sa^nctius,  cbarilate  ni- 
hil  fortius,  spe  eo&lest  uni  iiiliil  jucundius.  £t  haec 
quidem  fide  quaesita  sunt,  persecutionibiis  probata, 
Chriiiti  gloria  coruscante  firinata.  Fides  itaque  con- 
lulit  banctimoniam,  ira  probavit  dilectionem,  spcm 
iospectio  gloriae  confirinavit.  Sed  et  nos,  fratres 
cbarissiini,  saiictificemur  in  gratia  ejus ;  fortes  si- 
ms  in  ore  ip^us;  exsultautes  in  gloria  ejus.Quod 
Boniine  sanciificaliofiis  castitas  appelletur.  Scriptu- 
nrumcoiisueludo  cMnmendaL  Naro  curo  aliquando 
iliis  dicatur  Israel  :  Sanctificamini  in  crattinum 
(ijM.  vii);  aliquando,  tu  diem  tertium  {Exod.  zix) , 
a  cariiali  coinroistione  cetlis  temporibus  prohf- 
beiitur«  llinc  esl  quod  panes  quaerens  a  sacerdote 
David,  curo  audisset  non  esse  ibl  panes  laicos,  sed 
lantum  panes  propositionis,  sacerdoti  iiiterroganti 
ulruin  mundiessent  pueri,roaximeamulieribus,  rc-  tv 
spoiidil:  Siquidem  de  mulieribus  agitur^  continuimut 
uot  ab  heri  et  nudiusurtiut^  et  tunt  vata  puerorum 
tancta  (/  Reg.  xxi).  Unde  Apostolus  :  Sciat  unusquit- 
fue  Mi  sautii  pottidere  in  tanctificatione et honore.ei 
uoHinpauioned€tiderii(I  Thets.iv).  Scieiiduni  auti*m 
eat  quia  esl  casiius  carnalis,  castitas  beiisuaiis,  ca- 
alilas  spirilualis.  Castitas  carnalis  est,  si  boiuo  vo- 
luntatem  suam  ab  omni  illicitji  coinquinalipiie  co- 
bibeal.  Casiilas  sensualis»  si  roerobrorum  oiuiiium 
aensua  abomni  illiciu  delecuiione  coniineat.  Ca- 
alius  spjrilualis,  si  oinnes  afec^oiu^s  iromun<tas, 
cogiuiioiiesqae  impuras  a  OMdis  sui  uculis  abigens. 
eat  pnusquam  camon  perslringanl,  e jieiat.  I^ia 
diarissimi,  cainfilittli  popolo,  cui  cahialia  si»la  sa^ 


OPP.  rARS  I.  —  ASCETICA.  o8S 

piebant»  temporalis  qusedam  saiictificatio  iiidice- 
batur,  iUani,  qux  solius  carnis  est  a  membris  tan* 
tuin  inrerioribus  libidincm  arcens  :  nobis  non 
modo  illa  praecipitur,  sed  omiiium  iiisuper  sensum 
casiigatio  sacratiori  lege  impoiiitur,  ui  mundemur 
ab  oinni  inquinamento  carnis  ct  spirilus  (//  Cor. 
Yii),  et  sic  in  nobis  perficiatiir  saiictificatioy  ncn 
unuin  corporis  nostri  meinbruro  caslitatis  legibus 
subdens,  sed  omues  inierioris  exteriorisque  liouiiiiis 
scnsus  perpeluo  sibi  jure  subroiUens.  llaque,  fra- 
Ires,  non  sinamus  lempus  sub  negltgentia  praeterirc; 
sed  inspiciamus  diligentcr  si  quid  iropuriutis  adr 
huc  in  oculis  sit;  si  aures  vanis  uoxiisve  senooni- 
bus  polluantur ;  si  manus  munda!,  si  delaecatae  na- 
resy  si  sermo  sanctus,  si  temperatior  gusloa,  ai 
viilltt&  leviuto  vacuus,  incessus  vanitate ;  el  si^ 
omua  qu9  sunl  sanctificatloni  coiiiraria  rescceinu^^ 
til  odor  qiiidam  suuvissimus  de  singnlis  merobiis 
nostris  seosibusque  procedat ;  et  sic  liolocausliiin 
nostrum  pingue  fiai  (PtaL  xix).  Inde  ad  spirilualcm 
illam,  quae  cacteris  exceileotior  esl,  consccndcuteSy 
omnes  aficctus  moiusque  eord.is,noo  soiuro  ab  pmiil 
immuiiditia;  sed  quautub  Sori  polesl,  ab  omni 
pervagatioue  lasciviae  viudiccmus ;  et  sie  exloiiori 
interiorem  pudicitiam  sncianles,  unnm  Deo  aacrifl- 
cium  ex  ulriusquc  conjuuctione  libemus.  Felix,  h* 
lix,  qui  sive  niauducct,  sive  bibat,  sive  aliud  qM 
laciat,  oninia  in  gloi  iam  Dci  facii  (/  Cor.  x) ;  sauH 
dificaus  seiiietipsimi  Cbristo,  ut  saiictificaius  iu  ve- 
ritate  coeleslium  juaiidatonim,  secretis  coiiiinuiilcel, 
uuus  effectus  ex  illis,  de  quibus  dicit :  Ego  mandavl 
tanctifieatis  meit. 

.  Sequitur  forlitudo,  quae  in  lenutionibus  neecs- 
uria  est :  neque  euim  perfectio  illa  sanctificaiionlt 
ita  indihiple  in  hac  poteril  viu  retentari,  ut  nullis 
unquam  tenutionibus  inierpoleiur  cjus  sercuius» 
^erum,  sicut  Dominus  Deus  noster  tempore,  quo 
pacaU  sunt  omnia  el  tranquilla,  dulcis  el  9inabilis 
ceriiitur  et  jucundus;  iu,  cum  uos  vel  teutationi* 
bus  carnis,  vcl  daemonum  exponit  suggesiiouibuSy 
vel  muudi  hujus  aflligit  molestiis,  -vel  atlorit  pcrsc- 
cutionibus,  durus  quodaiuinodo  vidctiir  et  iralus. 
£l  felix,  qui  in  hac  ira  ejus  fortis  fiierit,  uut.c  re- 
sibt*'ndo,  iiunc  pugiiando«  tiunc  fugiendo,  u|  iion 
iiifirmus  invciiiatur  aut  dobilis,  vel  coiiscntieiidoy 
vel  dcsporando.  Iiaqne,  fratres,  qui  uou  forlis  iii- 
veulus  furiit  in  bac  ira  cjus,  nou  poterit  c\sulure 
iii  gloria  ejus.  Si  igitur  tmnsicrimus  pcr  igiicm  tk 
aquaui,  iu  ut  iiec  ignis  iucendciit,  iiec  aqua  sub- 
luerserity  cujus  liaec  gloria  est?  Nuuquid  uostra,  ul 
iu  ea  uobis  exsulUudum  sit,  quasi  iu  iio&tra?  Al»»it! 
Quam  multi  exsuluut,  fiatres;  exsuluiit  cuiu  bu- 
danlur  ab  lioininibus,  de  Dei  doiiis  gloriain  pro- 
|:iiani  capUntcs,  et  in  Dci  gloria  iiou  exsiillai;tc»! 
Quidam  qweruiit  quae  sua  suut,  uou  qu.e  Josii 
Cbr.sti;  et  qu;)e  sua  suut  amiUunt,  et  qu.f  sunt  J  su 
Cbristinon  rcc:piunt(PAi7tpp.  ii).  Llxsultat  itaquf  in 
glo;ia  Cbrisli  qui  uoii  qua*rii  gloriam  suaiii,  K-d 
Cbristi,  iutclligenfl  iu  uullo  essc  nobis  glorianduio. 


»»  SERMONES  ---  DE  ON^llilBliS 

qoimlo  noslruni  niliil  est 

minilMis  civiias 

eipdlal  Juxuriam»  rortituilo  teiitationes  evincai, 

bdmiliua  vanitatem  excludat.  Habemua  prsterct 

•anclificationem  ez  fide  et  sacrameniis  ChrisU,  for> 

liUidlnero  ez  cbarilate  Christt^  exsnitatioiiem   in 

spe  promissorum  Christi.  Agamus  itaque  quantum 

possumus,  ut  nos  fides  sancti(iccl,cbaritas  corrobo- 

rct,  spes  laetificcl,  in  Cliristo  Jcsu  Doinino  noslro, 

cai  esl  bonor  eigloria  in  saecula  sxculorum.  Amcrf. 

SKRMO  vin. 

Mh  eo  quod  $eriplum  at :  c  Vox  tii«/(i/N(f nitt,  i  Uique^ 
c  teHieHiibui  de  terra  procui,  » 

lo  verbis  prophetlcis,  quae  hesteriia  dic  tractavi- 

mus,  sequuntur  ista,  quae  bodie  cuni  charitale  ve- 

sira  suscepimus  explananda :  Vox  muilitudiHi$  in  b  ubi  congregarcntur  genles,  ut  essel  vox  iina  oin- 


39* 

nibil  est.  Sic  ergo  in  singulis  bo-  a  </««  ««  moniibuM  eanctu  (P$uL  lxzxvi),  ejus  sciiicct 
conrusionis  obruiiur,  si  castitas      Ecclcsi».  Hi  sunt  montes,  ad  quos  levamus  oculofr  ' 

noslros,  ut  inde  veniat  anxilium  nobls,  ut 
videlicetilluminemursapientia,ei  emdiarauri 
plo.  Vo^  somlHs  regum  tl  ^Mtswn  cou^regatetrmm^ 
hi  soiiitu  terror  ostenditor,  quo  credcntes  in  Cbri* 
stuin  rcgcs,  iniperiali  ediclo  templa  subrui,  cou* 
friiigi  idola,  sacrificia  sacrilega  abolen  jusserunL 
Voccm  iiaque  soniius,  id  est  terroris  eorum  super 
Babylonem,  propheta  spiriluali  auditu  percipiens. 
Fojr,  inquit,  $onitu$  regum.  Quoniam  auteiri  exem- 
plo  superiorom  inferiores,  exeinplo  divitum  pan- 
pcrcs,  cxemplo  foitium  debiles,  exemplo  impera- 
loruin  gentes  ad  fidem  sunl  conversae,  adjecit :  Ei 
gentium  congregaiarum.  Non  erat  certe  unus  locus 


flMwfilM,  qua$i  popuiorum  frequeutium^  vox  $omtu$, 
fVfMm  €i  genlium  congregatarum.  Primum  quae:  cn» 
dom  cujus  Tox  ista  sit,  prophetae,  an  Domini.  De- 
inde,  utrum  pnrcedentibus  scntentix  continuatione 
tehmreat,  an  alterius  prophetiae  sit  vox  isla  prin* 
dpim,  qoam  a  superiori  diversitas  sententiarum 
djNjttng*^*  Miht  videntur  verba  ista  propbetae  ex* 
Mllanlis,  et  In  quemdam  se  mentis  Jubilum  pro  his, 
qn  in  spfritu  viderat,  atloUentis,  qux  superioribiis 
sk  convenire  manifestum  est.  Cernens  quippe  post 
persccutionis  diutuina,  ac  dura  discrimina,  ad 
Chrifttum  regibus  ct  principibus  niundi  conversis, 
ublque  per  orbem  Christi  Ecclcsiam  coruiicaiitem, 
ct  in  cjus  gloria  exsullantem,  magnanique  sancto- 
rum  niultitudinein,  qiii  persocuiionis  tempore  in 
antris,  specubusque  latuerant,  cum  mira  alacritate 
nliique  discurrere,  et  verbum  Dei  libera  jam  \oce 
et  fronie  praedicare,  potentesque  saeculi,  reliquias 
Bahylonis  suae  auctoriutis  terrore  comprimcre,  ex 
almiidantij  conlis  in  vocem  prorupit  exsiillationis. 
Yax  multiludinie  in  montibu$.  Quod  cum  qnodam 
liiatn  quasi  admirando,  et  exsultando  legendum 
est.  Videbatur  ilaque  sibi  prophela  ipsnm  vocem 
prsBdicantium  et  exsuUantium,  erudientium  et  cor- 
ri|rientium  audire  in  spiritu,  et  ait :  Vox  mnitiiU' 
di\i$  in  monlibu$.  Mons  significat  cniinentiam,  quia 
non  potest  civitas  abscondi  snpra  monlem  posita 
(Matth.  v),  nec  vox  ejus  non  audiri,  qui  loquitur  in 


ninm,  una  omniuni  in  eadem  sententia  desiderio- 
que  volnntas.  Et  tamen  congregatae  sunt :  vocatas 
niniirum  ab  Oriente,  ab  Occidente,  ab  Aquilone  et 
Mcridie,  ut  in  una  catbolica  et  apostolica  Ecclesia 
coiivenientes  reges  et  g4*ntcs,  a  finibus  lerrae  chma- 
rcnt  ad  Dominum,  unanimes  uiio  ore  laudaotes  et 
bonorificanies  Depm  et  Patrem  Domini  nostri  Jesa 
Christi.  Qiij;  scntentia  videtur  verbis  scquentibus 
repetita,  cum  ait :  Dominu$  preeeepit  militim  beiU  : 
venientibuB  de  terra  procul  {I$a.  xiit).  Militiam  belli 
reges  vocal  ct  gcnles :  iilius  utique  belli,  quo  ad 
bellandum  a:l\ersus  confusionis  civiialem,  ejusquo 
principos,  acrias  scilicet  putcslales,  potei^s  re- 
gum,  divitum  glo:iain,  iuduslriam  sapienlium,  tan* 
dem  autcin  fitlcni  gcntium  excitavit.  Haec  esl  illa 
mililia  qu»  veiii:  a  tcrra  procul,  ad  ejus  differeii- 
tiam,  qux  quasi  de  proximo  venerac.  in  proxiino 
eniin  csse  videluntur,  quorum  erat  testamenium  eC 
legislaiio,  et  obsequium ,  et  promissa ;  quorum~Pa- 
tres,  et  ex  quibus  Christus  secundum  camem.  An 
non  gentes  longe  erant,  siiie  lege,  siiio  fide,  aiiio 
Deo  in  boc  mundo?  Longe  erant,  quibua  domina- 
bantur  vitia,  a  qulbus  exsulabant  virtuies,  qnlbua 
spes  nulla  coelestium,  nulla  exspectatio  fotoronim. 
Uiide  convenienter  ait :  Veiit^nil^iM  de  terra  proeui. 
De  terra  sane,  terrenis  scilicet,  luteisquo  operibus, 
de  terrenis  affcctibus  et  cupiditatibus,  de  mundi 
bujus  dciideriis  et  inquinationibus.  Sane  quod  ait» 


«Bonle.  Itaqiie  regnante  per  imperatores  Ecclesia,  d  pr^cepit  Dominue  miiitias  belii,  vim  divinae  virtutia 


Jani  non  erat  latere  in  tenebris,  jain  non  erat  iii 
angulis  susurrare,  data  nimirum  facultata  snnctis 
operte  praedicandi,  et  quoscunqoe  vellent'  doctrina 
evangdka  erudiendi.  Ait  ergo :  Vox  multitudime 
in  montibu$^  gua$i  populorum  frequentium.  Tantus 
qitippe  tuiic  erat  praedicaiorum  ordo,  ut  multitudini 
videretur  comparandus.  Quod  si  per  muliitudinem 
popolorum  frequentium  velis  intelligere  multitu- 
dinem  crcdentium,  iion  erit  absurdum,  ut  videlicet 
data  |>ace  Ecclesiis,  ct  pr^icandi  llccntia  sanctis, 
in  voce  exsultaiionis  ei  coiifcssionis  ad  niontes 
^nsecnderint,  aposlolorum  scilicel  ct  pmphetarum 
doctrrnam,  de  quibus  Psalmista.  Suecipiant  montee 
fweem  popnlv  {P$oi,  lxxi).  Et  alias :  Fundamenta 


et  gratiae  pnecepti  nomine  commendat;  quia  Inef- 
fabili  motu  interius  gcntes  excitavit  ut  audirent^ 
llluminavit  ut  crederent,  monuit  ut  venlrent,  re- 
cumbercntque  cum  Abrabam,  Isaac  et  Jacob  in 
regno  Dei.  Potest  qiiippe  per  regnum  Dei  Ecclesta 
intelligi,  in  qiia  ad  patriarcharum  gratiam  geniilcs 
assumpti  sunt :  et  abscissi  ab  iulidelitalis  olt*astro« 
in  bonam  sunt  inserti  olivam  :  et  participes  radicis 
et  piiiguedinls  facti,  promissam  Abraham,  Isaac  ct 
J«iCob  lieaiitudinem,  unins  ejustlemqite  ciim  cis 
lldei  meritis  sortiuniur.  Sdl  et  hodie^  fratres  cha- 
rissimi,  ad  spiritualem  militiam  quosdam  do  propo» 
quosdam  de  ionge  Chrislus  adducit,  et  facit  bahi* 
tare  untus  moris  in  domo  {Peal,  lxvii)  :  quoa  d 


fyi  B.  AELREDIS  ABBATIS  BIEYALL.  OPP.  PABS  I.  -  ASCETICA.  m 

fatdiilt  armatura  Dei,  tit  possint  siare  aJversus  in-  A  liiu<Io.  In  Lac  sane  regloiic  liabilai  caftiaas,  cxlra 


alilias  diaboli  {Ephe$.  vi).  Unde  Psalmisla  ait :  Di- 
tant  nunc^  qui  redempti  tnnt  a  Domino^  quo$  redemii 
de  mmiu  inimki ;  de  re^tmibu$  congregavit  eo$ 
^$al,  cvi).  Sunt  qvippe  regiones  vicinae,  sont  et 
longinquae :  de  quibus  congregati  sunt  sancti  et 
clecii  ejiis,  qui  ordinaverunt  testamentum  ejus  su* 
per  sacrilicia  {P$ai.  xux).  Deinde  in  regiotiem  lon- 
gfnqiiam  profectus  fuerat  fllius  adolescentior,  et 
ibl  dissipaverat  omnia  sua,  vivehdo  luxuriose 
(Lue.  xv).  Sed  cum  pater  Deus  intelligatur,  quo- 
ihodo  ab  ipso  reqedere,  vel  ad  ipsum  redire  potuit, 
qiii  ubique  est?Quae  regio  longinqua  illi  est,  extra 
(|uein  nihil  est?  Sed  regio  longinqua  dissiniilitudo 
^t,  sicut  similitudo  vicina.  itaquc  cui  cum  Palrc 


quaiu  utrum  possit  iuveniri,  siiigulorum  consciciH 
ta  exploret.  At  fornicaiio  vllium  cst,  cujus  regio 
est  edacitas,  soronolentia,  oiium,  maxinie  cobabi-' 
tatio  indisciplinatorum.  Sic  et  cliarilaA,  qoie  viriqa 
est,  regioneni  babet  voluiitariani  paiipertatem ;  et 
avaritia,  quae  vitmm  est,  regioneni  habct  tempora- 
lium  dilectionem.  Hxc  de  oeteris  viliis  vel  virtoti« 
bus  facile  advertere  est.  Sane  viciuus  est  castitatl, 
qni  ronjugii  liniites  non  excedit;  louge  autem  re^ 
niolus,  qui  fornicalionibus,  vel  ailulteriis,  vcl  sto- 
pris  polluitur.  Sic  viciuus  est  chariiati,  qui  suis  li- 
cenler  lUiiiir,  iion  diripiens  aliona,  ^icut  ille  longe 
reniotus,  qui  nec  siia  niiscricordiier  distribuit,  nec 
ab  allenis  al)slinet  capiomlis.  Hisquof|ue  de  ca:leris 


omniinoda  similiiudo  est,  ila  Pater  vicinus  est,  ut  B  ^*^"*  ^**««e«ter  inspeclis  ct  virtutiUos,  considerata 


llcet  non  sit  Pater,  hoc  ipsum  lamen  sit,  quod  Pa- 
ler.  De  qua  similitudine  dicitur.  Quali$  Pater,  tati$ 
Filiu$.  Iste  nec  ad  Patrem  accedece,  iicc  rcccdere 
potest  a  Patre.  Non  enim  ad  imagincm  et  similitn- 
diiicm  Pairis  est  factus,  sed  ipsc  est  imago  et  simi- 
tttudo  Patris:  de  ejus  substantia,  non  alterlus  sub^ 
Maiilia!  genilus.  At  ille  Filius,  qni  nun  est  natus, 
«ed  facius ;  et  factus  ad  imagiiicin  et  siniiliiudinero 
ejiis,  id  est  non  ut  ipse  esset  iniago  ct  simHitodo 
ijus,  sed  ut  impressam  et  expressam  in  sc  haberet 
imaginem  et  similitodinem  Dei ;  et  rccedero'  potest, 
quta  p'.)test  esse  dissimilfs ;  ct  redire,  quia  potest 
fisae  siiflflis.  Consideranda  proitide  suiit  duo  quae- 
dam,  qux  quldem  in  Crealore  unum  sunf,  duo  in 


quam  muiti  de  longe,  quam  mulli  (1e  |)rope  ad  roi- 
Htiam,  qiiani  juraslis,  advenerunt.  Igiiur  ile  longin- 
qnd  vencrunt,  qui  de  sterquilinio  vilioriMP,  ad.iiHHi- 
les  consceiidere  viriuium,  iii  quibus  una  omuiflm 
vox  audilur  psalleniium  in  uuum,  uuiim  insuper 
desiderantiunu  Quam  vocem  audicns  in  spirRu 
prophela.  Vox,  inqoit,  mumtnd\ni$  in  mouiiku^ 
qna$i  populorum  fretfuenlium^  vox  $onitu$  regum  «I 
^eiiltiim  eongregatarum.  In  hac  quippe  spiritiuiU 
militia  qiiidam  regos  sunt,  qMidam  plebes,  Reges, 
l|iii  pra»stini:  pleltes,  qui  obediiint;  vel  rcges,  per* 
fi!€ti;  plebos,  impeifecii.  El  reges  popnlo  terrori 
sunt,  sicut  imperfectis  perfecli,  bubditis  |H-«lati, 
umle  ait :  Vox$onitu$  regum.  Soiici  ilaque,  frptresv 


lereajlura,  Id  esl  natura  et  virlus.  Ad  naluram  per*  ^  in   orc  vestro,  et  iii  cordibus  vestris  gratiarum 


Ijnet  immortalitas  et  incorruptio ;  ad  virtutem  sa- 
^ieniia  et  dilcctio.  Hxc  in  Deo  unum  sont,  quia  non 
jinnt  aliud  in  Deo  ista  quain  Deus.  At  homo  im- 
fnortalitaiem  habuit  et  incorniptionem,  secundom 
naiuram,  iii  qua  creaius  est.  Ilabuit  sapieniiam  el 
jfitectionem,  quae  ei  superaddita  est.  Sed  qnia  ipse 
ikit  Immortalius,  nec  inc4)rruptio,  nec  sapientia 
Aflt,  ab  Istis  refcedere  potoit,  et  lesse  Deo  dissimi- 
Wy  et  itenim  redlre  per  gratiam,  et  itemm  esse  sir 
Ailirs.  Virtui  ilaque  et  viriutis  praemiom  bcatitudo^ 
f^gio  Similitudiiiis  est;  vltinin  «t  mlseriti,  dfssfmili'* 
ludlnU^  Quia  vero  priiiio  facius  est  dissimHis  per 
^)\\»VR^  Ht  merito  fisictos  sit  dissimnis  per  mtseriamr 


acllo  et  vux  laudis  :  qui  non  soluin  a  viliis,  sed 
quod  paucis  donauim  est,  ab  ipsis  vitiorum  regior 
nibus  egressi,  in  monlibos  virtutum  subiistis,  el 
per  haiic  l>ei  similitudinem,  quam  in  virtutibuf 
babetis,  ad  iMam»  quie  adhuc  «lcest,  beatitudineni 
febtinatis.  Nos  vero,  liis  oiuissis,  ad  ca  quap.  ao- 
quuntur  indaganda  itaquc  tractaiida,  nosmctipaoa 
Vim  oraiionje  quaro  sileniio  rep;ii-cu)u$.  Ipse  autem 
lUhrisius  revelet  oculos  iiosiros  ui  coiisidcremiia 
mirabilia  de  lege  sua,-  qui  euin  Palre,  et  Spiriiii 
sancio  vivii  et  regiiat  per  oronia  soxula  saecu- 
kirunip 

SEBMO  IX. 


fiepesse  est  ut  primum  similis  HBeiaiqr  vimiie,  nij^Deeo  quod  ncri^tmm  e$t:  «A  «111111111/0/0  ^t,<  ukqme 
^ndoque  srmilis  efficiatur  beatitudlne.  Quablo  <  labetcet  ei  pouiereiur,  » 


liutcm  qnisque  viilosior  est,  Unto  tiliqtie  est  Deo 
jljisimilior,  ac  per  boc  tanlo  kmginqoior,  quanio 
•  AuUfm  virtuosior,  tanto  profecto  similior,  ac  p^T  Iktm 
tanto  vicinior  esi.  Quotquot  vero  virtutes  sont»  toi 
aunt  et  regiones,ad  illam,qoje  omnescontiiiet,per- 
tinentes  regiouem  similitudiuis ;  qootquot  autem  et 
yilia,  tol  et  rcgiones,  quae  ad  eam,  in  qiia  omnia 
vitia  suiit,  pertitieiit  reglonem  d)ssimHitudlms.  Ila- 
Iinnt  quippe  siiigula  vitia,  vel  virtuies  singulas,  in 
i^uibus  subsistanl,  regiones,  exlra  quas  aiit  vix,  aul 
huiiquam  inveniri  possunt,  vel  haberi.  Iiaque  casli- 
las  virlus  £st,  cujus  regio  abstinentia  dici  poiest; 


Hacteiius  propboia  «mis  Babykuiis  aecundtim 
koc,  quod  per  ailyentom  Domini  nostil,  sanctia 
praidlcantibus,  mullorgm  esi  scparatione  destrocta^ 
paucis  quidcm  yerbis,  sed  pnifundis  seutentiia  ooto* 
prchendit.  Nunc  vero  ad  eo8,*qui  vd  £vang4*lii  v»> 
ritatem  non  siisecperunt,  ut  salvi  tterent;  vel  qiii 
sasci*piani  fldei  vcriiateni  iui.juis  opeiibus  corru- 
pcrunt,  propheuntis  scrnio  couverlitur.il  iMiNiat- 
iaiecmii  Dcminu$^  ei  va$a  furvri$  eju$,  ut  4i$pcrdai 
oninem  terram.  Non  Itauc  tci  rajii\  quam  calcanii*8 
pnenuntiat  disperdeudam ,  sed  lerrje  noinine  eos 
vult  inlelligi,  qiri  noiinisi  lcrram  saiiiuiH,  qui  ii^r- 


libonpioqiie  ct  ? igiit»,  maxime  autem  inlerior  ao-     renia  deaideriia  divina  p**omissa  po8t|Miuunt,  «|i>j 


5U3 


SERMONES  DE  ONERIBUS. 


594 


slernis  temporalia  pncferunt,  qui,  sprela  Evangelii  A  bus.quidquid  jucunduro  in  nioribus,  totum  profecto 


Teritate,  uiundi  vanitatibus  et  erroribus  implican- 
lur.  llos  niniiruni  disperdendos  praemissa  sentenlia 
prophetae  declarat.  Sciendum  sane  quod  duobus 
modis  disperduntur  peccatores  :  cum  videlicet  con- 
vcrsi  ad  Domiuum  per  poenitenliam,  desinunt  esse 
quod  erant,  et  incipiuut  essc  quod  non  erant,  se- 
cundum  illud :  Verte  impios,  et  non  erunt  (Prov,  xii) ; 
vel  certe  cum  de  malis  in  deteriora  ruentes,  poslrc* 
mo  xternis  suppliciis  mancipantur.  £t  primum  illud 
«b  ipso  Domino  in  suis  fieri ,  qui  miseretur  cui 
▼oluerit,  nuUus  ambigit  Christianus  :  sequens  illud 
^us  quidem  judicio,  sed  spirituum  malignorum 
niinislerio,  Scripturarum  aiictoritdte  probatur.  Nam 
et  diabolus  misit  in  cor  Jud;e,  primum  ut  tradcret 


dics  illa  obruit  et  consuiuit.  Felix  meiis,  a  qua  diei 
biijus  rccordalio  non  recedit.  Quam  enim  utilis  sit 
mortis  meditalio  ,  testatur  Salomon,  qiii  ait  :  Fili^ 
temper  memorare  novissima  tua ,  el  in  wternum  non 
peccabis  (Eccli.  vii).  Quem  enim  peccare  delectet, 
aiitc  cujus  semper  oculos  bora  illa  versatur?  Ulula 
ergo,  0  peccator,  in  poenitentia,  ne  ululare  cogaris 
iii  poena  ;  conira  voiuptates  saeculi  amarescat  tibi 
dies  Domini  in  memoria,  nc  nimis  amarescat  in 
experientia,  sentiasque  quod  sequitur  :  Propter  hoc 
omnes  manus  dissolventur,  et  omne  cor  hominis  ta^ 
bescet  et  conterelur  {Isa.  xiii).  In  manibus  intelli- 
gitur  operatio.  Eia,  fratres,  ut  ait  Dominus,  oportel 
nos  opcrari,  donec  dies  est,  Veniet  nox,  in  qua  nem6 


DoiDinum,deindeutsuspenderel8emeCipsum(ifanA.  B  potesl  operari  (Joan.  ix).  Beati  mortui,  qui  in  Do 


zxvii) :  et  in  iEgyptios  misit  Dominus  iram  et  in« 
dignalioncm  et  Iribulalionein  ,  immissionem  per 
angeloft  malos  (Psal.  lxxix).  Yerum  cur  unus  as- 
Bamatur,  alius  relinquatur  (Luc.  xvii) ;  cur  isle  con- 
Tertatur  sanandus,  iste  tradatur  daemonibus  indu- 
raiidus  vel  puuiendus ,  ad  occulta  Dei  judicia  ac 
profuiida  consilia  pertinere  sciamus.  Ideo  ait :  A 
&mumiiate  coeli  Dominus  :  et  vasa  furorit  ejus,  ut 
disfferdai  omnem  terram.  Sumraitai  coeli ,  ut  mibi 
\iiletttr ,  ipsa  summa  ac  beata  Trinitas  est,  a  qua 
profecto  immobilis  dictalur  sententia,  ut  Dominus 
nosler  Jt:»us  filius  hominis,  cui  potestatem  dedit 
Deus  Pater  judicium  facere,  istot  disperdat  per  pm- 


mino  moriuntur.  Amodo  jam  dicit  SpirituSf  ut  re- 
quiescant  a  laboribus  suis  {Apoe.  xiv).  Murs  igitur 
iiox  est,  iu  qua  nemo  potest  operari.  Aut  enim  in 
Lonis  operibus  requiescet;  aut  inalis  punielur.  Die 
itaque  illa  Domini  onines  manus  dissolventur , 
quando  alii,  ligatis  manibus  et  pedibus,  miltuntur  in 
tcnebras  exleriores  {Matth.  viii);  alii  post  operi 
sex  dieruni  excipiiintur  a  Sabbato,  id  est  requie, 
admissi  ad  deli^^ias  interiores.  Aniodo  enim  dicit 
Spiritus,  ut  requicscant  a  laboribus  suis.  Itaque 
Quodcunque  potest  manus  tua^  instanter  operare;quia 
nec  opus,  nec  ratio,  nec  sapientiat  nec  scientia  erunl 
apud  inferos,  quo  lu  properas  {Eccle.  ix).  Omnes  enim 


isilentiam,  illos  pcr  poenam.  Sequitur  :  Vlulale,  quia      manus  dissolventur.  Quid  dicis  et  tu ,  qui  conlldis  in 

— .^.^ .-«    Ji^-      W\ Z..Z         ■1i..l-* :a^_ _^^...> !1 ^     VirflllAlllA        Af     in  kkiiiltif  •trl.n/k    «^i:»!  1  !  .^  _...»     « _l  - 


prope  est  dies  Domini.  Ululatum  itaque  peccatoribus 
propheia  indicil  :  quos  vel  in  poena  vel  in  poeiii- 
tentia  iilulaturos  praevidit.  Ululatus  quippe  vehe^ 
nieuiem  lucium,  qui  cum  clamore  flt,  convenienter 
significat :  quein  niinirum  illata  miseris  extorquent 
svpplicia,  vei  a  cordibus  peccatorum  elicit  ptpni* 
leniia.  Quid  cnim  pulainus,  fralres  mei?  Vlulate, 
inquil,  quia  prope  est  dies  Domini.  Diem  Domini 
diem  appellat  judicii ,  in  quo  Dominus  in  potcntia 
el  majeslate  apparens  reddet  unicuique  juxta  opera 
ftua  (Mutlh.  xvi).  Hic  sane  dies  unicuique  tunc  iii- 
cipil,  quando  egressus  de  corpore,  vel  futurie  bea- 
litudinis  priinitias  recipit  iii  rcquie,  vel  iniiia  dara- 
iialionis  in  anima  quain  est  recepturus  et  in  cor- 


virtute  lua,  et  in  niultiludine  diviliarum  luarum  glo' 
riaris  ?  Yideat  charitas  vestra.  Alii  quasi  nihil  operan- 
tur;  alii  mala  operantur;  alii  bona  male  operantur ; 
a!ii  bona  bene  operanlur.  Quasi  nihil  operalur  malus 
ille  servus  et  piger,  qui  acceptum  pecuniam  fodit  in 
lerram  (Malth.  xxv),  nec  de  accepto  aliquid  frau- 
dans,  nec  acceptum  lucro  cumulans.  Gui  similcs 
sunt  pigri  el  lepidi,  quibus  magnum  videtur  a  solis 
abstinere  criminibus,  cum  nihil  iaboris,  nihil  in- 
dustria;  impendant  in  acquirendis  virlutibus.  Isti 
ergo  quasi  sine  manibus  siint.  Quid  isti  faciant, 
quando  nemo  potesl  opcrari  ?  Cerie  opera  eoruiii 
non  sequuntur  illos.  Non  requiescent  ergo.  Non 
sunt  opera,  in  quibus  requiescant :  oinnes  manus 


pore.  Uaec  utique  dies  tanquam  vastitas  a  Domixo  q  dissolventur,  ul  operari  iion  valeanl.  Quid  igitur 

restat ,  nisi  ut  etiam  servus  inutilis  projiciatur  in 
tenebras  exleriores  ?  Yerum  sicut  bene  operantes 
bona  opcra  sua  prsmiUunt  ad-  Deum  ut,  morte  iii- 
terveiiiente  ,  manibus  dissolutis  in  ipsis  repausent 
ct  glorientur ,  sic  niinirum  male  operanles,  mala 
sua  opera  pruemitiunt  ad  inferos,  in  quibusperpetuo 
crucientur.  Qui  enim  hic  fuerint  in  malo  potentes» 
potenter  tormenia  patientur  ,{Sap.^  vi);  et  qiii  cru- 
deles»  crudeliter  torquebuntur ;  et  qui  fetentes  libi- 
dine,  sulphureis  fetorifous  vexabuntur;  et  quos 
inflammat  avariiia,  flammis  tartareis  exurentur;  ei 
quos  gula  el  ebrictas  polluil ,  perpetuis  vermibus 
depascentur.  Cave  tibi,  homo.  Quoiies  enim  peccas, 
materias  poeuarum  quibus  lorquearis,  pr^mittb  ad 


vemel.  A  Domino  sane.  Vere  enim,  Doinine ,  nu- 
merus  mensium  no&trorum  apud  te  est,  et  consti- 
tuisti  terminos  nostros,  qui  pra;teriri  non  poterunt. 
Tanquam  vastitas  a  Domino  veniet.  Quid  enim  non 
dies  illa  devastat  ?  Nudus  egressus  sum  de  utero 
nuUfu  meo! ;  nudus  revertar  illuc  {Job^  i),  ait  quidaro 
sandits.  Ubi  ergo  divitiae,  ubi  deliciae,  ubi  auri  ar- 
genlive  aggeres,  ubi  auri  promptuaria  plena  eru- 
ctanlia  ex  hoc  in  illud?  (Psai,  cxliii.)  Ubi  sericae 
vcstes,  et  equi  pugnanles?  Omnia  certe  morienii 
vastantur  :  Cum  enim  interierit ,  non  sumet  omnia, 
neque  descendet  cum  eo  gloria  ejut  (Psal.  xlviii). 
Quiiiquid  insuper  virium  in  corpore ,  quidquid  vo« 
luplgosum  in  carne,  quidquid  delectabile  in  seusi- 
Patool.  CXCV. 


395 


B.  ACLKEDl  ABBATIS  RIEYALL 


inft:ro$.  Tii  lilii  igncin  accendi^,  quo  torquearis;  lu  A 
felorem  suscitas,  quo  cnicicris ;  lu  vermes  vivilieas 
qui  le  consuniani;  lu  lenebras  paras,  quae  le  ex- 
cxcenl.  Tunc  manus  luae  dissolventur,  ut  nec  aptx 
8int  ad  operaiidum,  nec  validas  ad  resislendum , 
scd  dissolulai  ad  patiendum.  Omnes  manus  dissol- 
ventur.  Non  esl  amodo  tempus  operandi.  Aniodo 
quidcm  jam  dicU  Spiriius,  ut  requiescant  a  laboribus 
$uis.  Qui?  Cerle,  de  quibus  subdit  :  Opera  eniin  t7- 
iorum  sequuntur  illos.  Itane  tua  te  sequenlur,  quae 
vel  veiididisti»  vcl  venlilasli  in  omneni  ventum  ? 
Quidquid  bonorum  operum  coliesisti,  aut  in  ipso 
luo  aiiimo  vanitatis  et  superbi»  ffatibus  cxsuDlasli, 
el  tu  sccutura  le  tua  opera  arbilraris?  Cum  igitur 
non  habueris  ubi  consoleris,  quid  restat,  nisi  ut  et 
lu  cruciaris?  Tu  quoquc,  charissime,  qiii  etiam  B 
bona  bene  operaris,  nolo  conlidas  in  virtute  tu3,n<^- 
que  in  muUitudine  diviiiarura  tuarum  (Psal.  xlviii), 
licet  spiritualium,  glorieris ;  quia  tunc  omnes  ma- 
nus  dissolventur.  Quomodo,  inquis?  Quia  omiies 
justitiae  «ostrae  quasi  pannus  menstruala  in  con  • 
spectu  ejus.  Non  enim  justilicabitur  in  conspeclu 
ejus  omnis  vivens  {Psal.cxui).  Necesse  est  proinde, 
ut  omnes  ululent  :  malus,  nc  in  malo  pcrsevcrans 
damnctur  ;  piger  et  tepidus ,  neqiiando  neque  fri- 
gidus  neque  calidus,  a  Dei  crc  evomalur  (Apoc. 
iii).  Sic  ct  qui  bona  male  opeialur,  ne  duabus  viis 
viam  ingrediatur ;  qui  autcm  bona  bene,  ne  occulio 
Dei  judicio  reprobetur.  Dicit  ilaque  prophcla  :  Vlu- 
late,  quia  prope  est  dies  Domini ;  quasi  vastitasaDo- 
mino  veniel ,  ut  vicinsc  inorlis  intuitu  et  boni  li-  C 
mcant,  et  n;ali  lugeant,  discantque  ululare  in  poe- 
niteutia  qiii  noluerint  ululare  in  poena.  llxc  vox 
licet  videalur  spectarc  ad  omnes ,  secundum  ordi- 
iiem  iamen  propheticae  praenuntiationis,  ad  eos  qui 
vel  in  persecutionibus  lapsi  sunl,  vel  tcmpore  pacis 
diversis  foedati  sccleribus  ,  speciali  comminat^ione 
dirigitur.  Quibus  uimirum  ct  poenitentiani  suadel, 
et  poenam  intentat;  quibus  et  conveitcndi,  et  bene 
operandi ,  dum  vivunt ,  iacultas  trihuitur  :  quoe 
profecto  omnibus,  morte  superveniente  ,  subtrahi- 
tur.  Tunc  enim  omncs  manus  dissolventur,  et  omne 
ccr  homiuis  tabescci  'et  conteretur.  £ia,  fratres  » 
tabes  ei  putrcsccntibus  carnibus  iiascitur;  ct  donec 
penitus  fueriiu  putrefactae,  profluere  non  cessat.  ^ 
Habet  autem  in  se  tabcs  et  horrorem  et  fetorem. 
Videat  nunc  unusquisque  cor  suum  ;  videat  qua- 
libus  cibis  illud  paverit.  Et  certe  cil.us  animae  ver- 
buni  Dei;  cibus  utique  qui  non  corrumpitur,  ncc 
labem  generat,  ncc  edenti  corruptionem  importat. 
Est  cibus  auimae  opus  bonum  ,  sicut  ait  in  Evan- 
gelio  Domiuus :  Meus  cibus  est,  ui  faciam  voluntatem 
ejuif  qui  misit  me  (Joan.  iv).  Cibus  quoque  salu- 
laris  animae ,  compunctio,  sicut  dicil  Propheta  : 
Cibabis  nos  pane  lacrymarum  (Psai.  lxxix).  Et  item  : 
Fuerunt  mihi  lacrymte  me<B  panes  die  ac  nocle  (Psal. 
xm).  Est  et  cibns  aniniae  dulcisin  Deumdevotio,  quasi 
adeps  frumenti,  qua  satiatur  Jerusalem,  dicente  ad 
euia  Fsalmista  ;  Et  adipe  frumenti  satiat  te  (Psai, 


OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  S96 

cxLix).  Ili  cibi  vitalem  alimoniam  aninias  prxslant 
esurienti,  transformantcs  eam  in  se,  et  «teniitatis 
suae  donantes  esse  participem.  Sunt  alii  cibi  perni- 
ciosi  qiii  tabem  uutriuiit  ct  materiam  putrediui  suli- 
ministrant,  porcorum  scilicct  siliquae,  quibus  ple- 
rumqnc  tam  avidc  inhiatur  (Luc.  xv) ;  quibus  lani 
deleciabililcr  anima  pascilur ,  ut  coeleslis  edulii 
fastidium  ingerant,  ct  super  manna  cibo  certe  an- 
gelico  nauseam  provocent  (iVtim.  xi).  Haec  sunt 
carnos,  quae  pulruerunt  in  dentibus  populi  pecca- 
toMs  :  qui  in  sepuicris  concupiscentiae  miserabiliter 
sepulti,  in  ipsa  qiiam  creaverant  labe  consumpti 
sunt.  Itaquc  fornicationcs,  adulteria,  furta,  et  cse- 
tcra  hujusinodi,  porcoruin  siliquae  sunt,  id  est  cibi 
daemoniorum  :  qui  profecto  iii  cordibus  hominnm 
licet  delcctabilitcr  sapiaiit,  tabis  tamen  et  putredinis 
materia  sunl.  Ciijus  profccto  fetorem  aut  homo  sa- 
lubriier  sentiet  in  paMiitentia ,  aut ,  iraminente 
luorte,  poenaliter  scntiet  in  conscicntia.  Tunc  euini 
omne  cor  hominis  tabescet,  profluente  undique  ex 
conscicntiiejatebris  samie  immunditiaruro,  el  sof- 
dibus  vitiorum  :  ex  quibus  et  verinis  ille  procreatur 
qui  non  moritur,  ct  accenditur  ignis  qui  non  ex- 
stinguitur  (Marc.  ix).  Isti  sunt  vermes,  a  quibas 
cor  illud  contcrltur  in  poena  ,  quod  hic  non  fuerit 
contritum  in  poenitentia.  Omne,  inquit,  cor  hominis 
tabescet^  ei  conteretur,  Oinne  plane  cor  hominis,  id 
est  sccundum  hominem  viventis,  qualibus  ait  Apo* 
stolus  :  Cum  sit  inter  vos  zelus  et  contentio^  nonne 
homines  estis?  (I  Cor.  iii.)  El  in  priori  quidcm  sen- 
tentia,  cum  diceret,  omnes  manus  dissolventtir,  non 
addidit,  hominiSf  quoniam  bonorum  et  maiorum 
opera  morte  supervcniente  cessubunt ;  corum  autem 
tanlum,  qui  secundum  hominem  vivunt,  cor  et  coii- 
scicntia  conteretur.  ILcc  igltur  Iiora,  fratres,  iiOii 
reccdat  a  memoria,  ut  si  nobis  nunc  fuerit  cansa 
tiiuoris,  tunc  flat  porta  salutis,  per  Jesum  Cliristum 
Doininum  noslrum.  Amcn. 

SERMO  X 
De  eo  quod  scriptum   est;   «  Torsiones  et  doloreg 
tenebunt  (Isa.  xiii),  >  etc. 

Infclicia  haec  tempora,  in  quae  nostra  aeias  de- 
venit ,  in  persona  Ecclesiae  Ezechias  deplorans  : 
Ecce ,  inquit ,  in  pace  amaritudo  mea  amarissima 
(/sa.xxxviii).Ycre,  fratrcs,ita  est.  Amara  videbatur 
perseculio,  sed  in  ipsa  perscculioneuon  parva  bonis 
erat  coiisolatio,  quando  non  erat  flctioni  locus  , 
nullum  otio  vel  dissolutioni  tempus;  quando  felix 
quaedam  ncccssitas  cunctis  in  gradibus  suis ,  taui 
subditis  quam  praelatis.  Sublalo  autem  timore,  naia 
est  dissolutio,  crcvit  ambiiio,  honores  et  divitias 
virtutibus  praeponuntur ,  vitia  deliciis  nulriuntur. 
llaque  propheta  Isaias,  cuin  apostolicam  praedica- 
tionem  et  mariyrum  fortitudinem  descripsisset , 
cernens  multos,  persecutione  cessante,  pacis  tem- 
pore  detcrius  corruisse  ,  saluberrimum  eis  fulura: 
ealaraitatis  infudtt  timorem  :  Uluiate,  inquiens,  quia 
irope  esl  dies  Domini :  quasi  vastitas  a  Domino  ve- 
niet.  Propter  hoc  omnes  manut  dissoiventur,  et  om»0 


,■5^7  SERMONES  DE  OiNERIBUS.  503 

cor  hominis  tabeicet,  el  conlerelur.  Dc  his,  ul  novil  A  iniquilaleni  (Psai,  vii),  quando  concipil  acquircndi 


chariUs  veslra,  liesterna  die  traclavimus  :  et  quo- 
Diodo ,  vel  ad  poenilenies,  vel  ad  morionles  perti- 
neant,  sicut  Dominus  dedit,  explicavimus.  Sequitur 
autem  :  Torsiones  el  dolores  tenebunl  (Isa,  iiii); 
eos  videlicct ,  quorum  manus  fuerint  dissolutse,  et 
quorum  cor  ftierit  tabidum  et  contritum.  Eia ,  fra- 
Ircs ,  omiiia  flagitia  ex  ventre  sunuint  originem ; 
pcr  cxlera  vero  membra  facinora  perpetrantur.  Ei 
gula  quippe,  quae  ventris  saturiiate  perlicitur,  libi- 
dinum  incentiva  generantur,  ex  quibus  fornicalio- 
Jies  et  omnia  immunditiae  genera  procreantur. 
Porro  per  linguam  blasphcmia;,  per  manus  furta 
vcl  homicidia  el  c^tera  hiijusmodi  cotnmitluntur, 
scrvienlibus  in  hoc  ipsuni  oeulis  aJ  explorandiiro, 


affeciu,  et  parit  effi'ctu.  Unde  Domiiius  in  Evange- 
lio  :  \a:  pra^gnantibus  el  nutrientibns  (Matth,  xxiv). 
V£  profeclo  sic  concipicnlibus,  et  sic  parientibns; 
quia,  etsi  modo  exsultent,  cum  male  feccrint,  e( 
Ixtcntur  in  rcbus  pessimis  (Prov.  ii);  immincule 
jam  mortc,  sicut  parluriens  dolebunl.  Sicut  enim 
mulier  quae  cum  delectalione  concepit,  magnis  aCB- 
citur  doloribus  cum  parit,  ita  profeclo  anima  volup- 
tatibus  vitiisque  corrupta,  cum  ipsius  coiruplionis 
cocperit  morienli  apparere  slipendium,  tristilia  do- 
loribusque  conteritur,  et  scra  poenitentia  rcvfrsa  in 
se  incipit  sentire  quod  scriptum  eh>i :  Ambulate  in 
iumine  ignis  vestri:  el  in  flamrnay  quam  succendistis 
vobis  (Isa.  xxx).  PolCit  sai:e  partus  isle  dici   poe- 


auribus  ad  audicnduin  ,  pedibus  ad  incedenduin.  ^  nal'S,  qnando  moriens  in  poena  qnasi  parluril;  cl 


Igitur  anxietalcm  mentis,  qua;  imininente  morte  ex 
flagitiorum  recordatione  proccdit,  pcr  torsioncs  ex- 
pressam  intellige ,  illam  vero,  qtiam  facinora  re- 
memoraia  parturicnt,  per  dolorcs.  Qiiae  cnim  tunc, 
fratres  mei,  llagiliosis  erit  trislilia  ,  cum  viderint 
se  vilissimae  ac  brevissim.T  vohiptatis  putredine 
aeierna  supplicia  meruisse  ?  Qiiae  etiam  tunc  faci- 
norosis  anxietas,  quorum  crudefitati  crudelissima 
lormcnta  reddentur  ?  Quid  putatis  ,  charissimi  ? 
Nibiine  saporis  tunc  insipidis  his  quibus  utimini, 
cibis  hora  illa  profundet  ?  Felices ,  quibus  ven- 
tiis  delici»  lus  torsioncs  non  paraut ,  quorum 
membra  bic  circumciduntur ,  ut  bos  tunc  dolo- 
rcs  non  sentiant.  Torsiones,  inquit,  et  dolores  le-  q 
nebunt.  Quotics  memoria  voluptatis  expertae  men- 
lem  luam  afficil,  et  excilat  desiderium,  fastidium- 
que  viiis  hujus  ingerii  eduiii ,  et  importat  hor- 
rorem  ,  torsioncs  siistincf  spirituales,  per  qiias  tor- 
siones  illas,  quas  in  morte  mulli  scntiunt,  evadens, 
senleniiam  iiitcr  divitcm  purpuraium,  el  paupe- 
rem  Lazarum  a  sancto  palriarcha  prolatam,  tibi 
dirigi  exsullal.is.  Recepisti  bona  in  vita  tua,  ct  La- 
zarus  simililer  mala^  nunc  autem  hic  cousolatur,  lu 
vetQ  cTuciaris  (Luc.  xvi),  Sequiiur :  Quasi  parturiens 
dolebunt.  Eia,  fraire»,  iion  est  dolor,  sicut  dolor 
luirturienlis.  Est  autem  partus  carnalis,  partus  spi- 
ritaalis,  partus  poenalis.  Et  ccrle  mulier  cum  parit^ 
tristitidm  habet,  quia  venit  hora  ejus  (Joan.  xvi). 
Dolor  in  mcmbris,  inors  in  oculis,  limor  versalur 
iu  conjbcieiitia;  quis  vero  sit  fructus«  ignorat.  Spiri- 
tualis  partus  est,  quando  sancti  doctriiia  ac  sollici- 
tudine  niios  pariunt  spiritualcs  :  quorum  unus  ait : 
Filioli  mei^  quos  iterum  parturio  (Galat.  iv).  Et  hic 
partus  non  sine  dolorc :  oporiet  eniin  talcm  gaudere 
eum  gaudentibuSf  flere  cum  flentibus  (Rom.  xii).  Est 
etiam  partus  spiritualis,  quando  anima  sterilis  et 
infccunda  a  tiinore  Domini  coiicipit :  et  conversa 
ad  Dominum,  bonorum  operum  initia  parit.  Et  in 
hoc  partu  quis  dolor,  quaiido  caro  resistit  spiritui, 
consueludo  volunlati,  quando  ipsa  mens  modo  vult, 
inodo  tiinct,  roodo  impellitur  delectatione  boni, 
luodo  retrahitur  desiderio  malil  Est  et  partus  per- 
uiciosus,  quando  honio  poncipit  dolorem,   et  parit 


niortuus  poenam,  quam  pcccans  concepit,  quasi  in- 
fclicissiniam  sobolem  paricns  excipit.  Quanto  fe- 
licius  a  timore  Domini  concipit  homo  pro  peccatis 
poeniludincm,  ct  niorum  parit  convcrsionem !  Qui 
quidem  pn]  tus,  quainvis  iion  sit  sine  dolore,  gau- 
dium  tanien  crcat  in  Iranqiiillilale  conscicntiae; 
quia,  cuni  pepcrerit  pueruin,  jam  non  meminit 
pressurae  proptcr  gaudium  :  el  qui  seininant  in  la« 
crymis,  in  gaudio  melent  (Psal.  cxxv).  Omnes  igi- 
lur,  qui  vel  fidcin  dcseruerunt  invili  [victi]  suppli- 
ciis  in  pcrsecutionc,  vel  qui  corrupii  viliis  pacis 
abscissi  sunt  tcmporc ;  quasi  parttn  iens  dolebunl 
vel  saiubriter  poenilendo,  vel  infuliclter  moriendo. 
Unusquisque  ad  proximum  suum  stupebit.  Vidcat 
charitas  vcstra,  fratres  charissimi.  Proximus  inul- 
lis  modis  dicitur,  id  est  loco,  tempi  re,  natura,  co- 
gnalione,  similitudine,  dileciione,  miscralione.  Loco, 
sicut  ille  illius  proximus  dicilur,  qui  ei  de  proximo 
vicinatur.  Tempore,  siciit  ille  qiii  desceiidenti  nullo 
alio  interveniente  succedil.  Natura,  sicul  omiiis 
liomo  omnis  hoininis  proximus  est.  Unde  dicilur  : 
DUiges  proximum  tuum,  ticut  teipsum  (Matth.  xxii). 
Quod  de  omni  homine  dictum,  nuUus  ambigit  Cliri- 
slianus.  Cognat.onc,  sicut  patri  filius,  fruler  fra- 
tri,  cognatus  cognato.  Similitudine,  sicut  bonus 
bono,  malus  malo ;  eliamsi  loco  teinporeque  disjuncti 
sunt,  similitudine  tamen  proximus  a^stiniatur.  Porro 
dilcctione  ita  sibi  possunt  homincs  proximi  esse 
D  vel  conjuncti,  ul  mullitudinis  crcdenlium  fueiiC 
cor  unum  et  anima  una  in  Domino  (Act.  iv).  Mise« 
ralione,  sicut  Samaritanus  proxinius  fuisse  illi, 
qui  incidit  in  lalroiies,  quia  fecit  misericordiam 
cum  illo,  Evangelio  teste  probatur  (Luc.  x).  Yiro 
itaque  juste,  sobrie,  pieque  vivenli,  proximus  est 
quilibet  similiter  viveiis ;  pioximus  et  angclus  sic 
viventi  gratissime  favens ;  proximus  insuper  et  ipse 
Deus,  sic  viventi  bene  opcrandi  gratiam  submiui- 
straiis.  Sic  et  pcssimo  cuilibet  pessimus  quiliiiet 
proximus  est,  aive  homo,  sive  spiritus.  Naro  forni- 
cationis  spirilus  fornicariis,  spiritus  superbiae  su- 
perbis  proximus  perhibetur :  ct  cujus  unusqnisque 
in  vitiis  et  virtutibus  induit  similitudinem,  eju;;  c4 
viciniiatero  roereiur. 


Z^  B.  AELREDI  ABBATIS  KlEVylLL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  m 

Credendum  est  igilur,  uioHcntibus  ct  bonos  et  A  lores,  quos  morte  imminente  suslinent  pcecalores» 
nialos  es^  praesentes,  ut  hodi  a  bonis  susciplantur, 
mali  a  malis  torqneantur.  Unusquisque  ig'-(ur  ad 


pfoximum  suum  stupebit.  Apparenie  enim  daemone 
fornicationis  immundo  cullibet  morienli,  non  po- 
terit  iion  slupere^  qai  viderit.  Quod  enim  blandum 
cernilur  et  jucundum,  cum  suadetur,  amarum  sen- 
titur,  dum  improperalut*;  slupetque  miser  durum 
inveuire  et  immiiem^  queni  sa^pc  fuerat  expcrtus 
suaTcm.  Nostra  ergo  iniercst,  fraires,  tales  nobis 
faccre  proximos ,  qui  in  illa  Inra  tremenda  conso- 
lalioni  nol|is  sint,  non  horrori.  Fclix,  qui  Titae  mun« 
ditia  et  morum  honeslate  angclicos  spiritus  ita  sibi 
meruerit  habere  propinquos,  ut  quasi  amici  ct  pro- 
ximi  egredienti  assistentes,  velut  bene  cognito  ad- 


qoaecunque  non  fuerint  poeniientiae  rocdicamento, 
ant  unguento  contrilionis  sanala,  erumpct  iti  roe* 
dium,  et  multa  quse  nunc  videntur  sanissima,  (unc 
profecto  apparebunt  adusta.  Suht  certe  opera  spleii- 
dida,  labor,  vigilise,  jejunia  :  qua;  omnia  si  fuerint 
p  rvcrsa  inteiitione  corrupta,  nihil  dccoria  aOerUnt 
conscientiae»  quam  nimirum  cogitaiionum  suaniiii 
reddit  accusairix  flamma  combustam.  Si  quis  sai.« 
contenderit  haiic  etiam  seoteutiam  poeniieiitibus 
esse  aptandam,  potest  non  inconveiiienter  intellrgi, 
iiiter  dolores,  quos  poenitens  quisque  in  recorda-^ 
t.oiie  suslinet,  et  oronii  quae  commisit,  subiili  in* 
digiiaiionerevolvit;  multa  apparerc  tunc  iili  concii- 
pisccntiae  igne  combusta,  quaepriuslucidaputabaii- 


gaudeant.  In  bistoriis  fide  dignis  legimus  angelos  ^  tur  cl  sana.  Cum  i^itur  nomine  Babylonis  censeudi 


8sei)e  morientihus  astitisse,  sanctosque,  quos  spe- 
ciali  devotione  colebant,  duin  viv^rent,  In  cxlreina 
iiecessiiate  habuisse  praeseiites.  Econtra  novimus 
nequam  spirilus  illis  terribili  vultu,  oculisque 
fianimantibus  infernalibus  armatos  instrumenlis 
apparuisse  :  qui  illorum  suggestu  viventcs,  viliis- 
que  scsc  criminibusque  polluerant.  Et  sancli  ergo 
ad  lantam  clarltatem  admiratione  ct  stupore  egre- 
dientcs  corpore  percelluntor,  et  reprobi  ad  tantum 
horroreni  mentis  alienatione  stupidi  efliciuntur. 
Unusquisque  itaque  ad  proximum  suum  slupebit. 
Etadditur:  Facies  cotnbusKB  vuitus  eorum,  Hocad 
reprobos  Untum  arbitror  referenduro.  Per  facicrs 


sint,  qui  in  Ecclesia  perdite  vivunt,  vel  ab  Ecclesia, 
vel  flde  corrueruni,  (!escrip(um  est  onus,  quo  coii- 
versi  poenitendo  prcmendi,  vel  quo  pcrstTerant.^s 
in  malo,  roorieiites  fuerant  opprimendi.  Procedil 
prophelay  tempus  illud  iniserabile  mystico  serroone 
describcns,  in  quo  adeo  superabundab!(  iniiuitasrt 
refrlgescet  charitas,  ut  digni  sinr,  quihus  mitlatur 
ille  opcralor  errorls,  homo  scilicet  peecati,  filius 
perdiiionis,  de  quo  scriptum  est :  Faciem  ejus  prm- 
cedet  egestas  (Job.  xli).  Qiiain  quidem  egestatem  iu 
sequentibus  piopheta  non  tacet.  El  primum  de  dle 
judicii  sermo  conlexitur,  ul  ejus  terrore  Yltia 
quae  tunc  maxime  ahundabunt»  faciiius  cav^n- 


Riaxline  et  vuKuin  homo  ab  horoine  discernitur,  ^  tur,  vel  lormeuU»  quK  inferet  ille  blafiphtjins. 


el  singulari  expi*essione  a  singulis  singuli  cogno 
scuiilur.  Solent  autem  quorumdstm  crimitium  rei  iu 
facie  cauterio  denotari,  ut,  quia  vultus  latere  non 
potest,  crimeti  quoque  quod  vullus  deformaiione 
publicatur,  latcre  non  possit.  Yultus  aniinae,  ut 
iiiihi  videtur,  consclentia  est :  quae  omnium  actio- 
nuni,  scrmonum  et  cogitationum  testis  esi.  Qua- 
Uscunqne  eniro  homo  sil,  conscientiaro  suam  latere 
iion  potesK  Conscientia  quippe  qnasi  speculum 
auimae  est :  in  qua  profccto  dcfectus  nosler,  vel 
profectus  deprehendilur,  et  omnis  siatus  hontinis 
inlerioris  agiioscitur.  Eia,  fratres  charissimi,  nenio 
securus  sit :  facilc  pcccamus,  facile  transgredimur, 
ficileaJ  otiosa  quaeque  ac  vana  dilabimur,  et  quasi 


magnificentius   tolerentur.    Sequitur   ergo  et  di« 
cic 

Ecce  dies  Domini  venil,  crudeiis,  et  indignatiomg 
pienus,  €t  iras  furorisque.  £t  apte  satis  de  die  ul- 
timo  !>inguioruro  sermone  praemisso,  ad  illum,  qul 
unus  ouinium,  quantum  ad  praescntom  vitam,  uiii- 
mus  est,  propheticum  eouvertit  eloquiuiny  ul  qui 
illum  non  liment,  expavescanl  vel  istuni.  Comme- 
inoranlur  autcm  hic  quatuor  quaedam  manifesla 
sanc  illius  futurae  calamilatis  indicia,  crudelilas, 
indigiiatio,  ira  et  furor.  Crudelitas  esl,  quando  ira 
modum  excedit;  indignatio,  quando  personae  ali- 
CUJU3,  qui  fecit  injurianiy  certa  aliqua  nola  vilitas 
iniiotescit;  ira  in  voce  solet  apparere  vel  vultu ;  fu- 


i|On  sentientes  ad  illicita  pertrahimur,  sicul  scri-  0  ror  in  actu.  Dies  itaque  illa  crudclis  crit,  quia  in  ea 


|num  est  *  Fuctus  est  Epliraim  quasi  panis  subcine-^ 
rieius,  qui  non  reversatur.  Comederunt  alieni  robur 
ijus^  et  ipse  ignoravit.  Sed  el  cani  effusi  snnt  in  eo^ 
et  ipse  nescivit  (Ou.  vii).  Verumlamen  non  tran- 
seuut  in  vemum  peccaU  nostra,  non  tradunlur 
obliviohi ;  sed  in  ipsa  conscientia,  velimus,  noli- 
ittua«  seritonUir.  Dicil  ApostoJus,  quosdain  caute 
riaum  h^bere  cQnscientiam  (/  Tfiii.  iv),  id  est  ini- 
quiutis  flamma  combusum ;  quae  quidem  coin- 
bustlo  plerumque  a  nobid  abseonditur,  dnm  vivl- 
mtts ;  sed  nec  nos,  nec  ipsos  «qul  aderunt,  spirltus, 
peierii  l«ieeei  quando  moriemur^  Merilo  if^itur  ait : 
Pacies  combustee  vnitus  eomtHs  Dissolutis  quippe 
niauibus,  ei  corde  contrito,^  inter  torsioiies  el  dp- 


maxiroae  crudelitatis  species  apparebit  :  quando 
clcmcnla  ignis  calorc  solveiitur,  ct  in  conspeclu 
Domiiil  ignisardebit,  et  in  circuitu  ejus  teuipestas 
va1ida(Psa/.  xt.ix).  Plenuseril  indignation:s,quando 
divina  majcsUs,  et  hominis  innotescit  iitfirmitas: 
inanifestumque  crit  oninibus,  quoroodo  adversus 
Uniam  potestalem  tanta  saevierit  infirroitas,  ut  nul- 
lum  lateat,  quanturo  debeat  indignarl  rex  gloriae, 
quod  UnUro  sit  passus  iiijuriam  a  vilissimo  pulvere. 
Erit  et  pleuus  irae,  quando  vox  illa  terribilis  audie- 
(ur  :  Discedite  a  me^  maiedicti,  in  ignem  atternum ; 
qui  prwparatui  est  diaboio,  et  angeiis  ejus  (M^ttth. 
XXV).  Quam  profecto  sententiam  Judicis  furof  se- 
(jlttlittr  tributantiSy  quando  euntibus  illis  in  com« 


iOI 


BLRMONLS  DE  OiNCRlUUS. 


m 


bustion£ia  leiernain   nulla  crit  cfTugiendi  facuhas,  A  sionero  dcscril>eus  :  A  summilate,  inquit,  cceli  Do* 

iiulln  sp^s  evadendi.  Ad  ponendam^  inquit,  terram 

im  ioiiiMdinem :  et  peccaioret  ejus  conterendos  ex  ea. 

Kl  hoc  certe  oiQnifestum  est  quod  terra  ponetur 

lupc  in  solitudinem,  sivc  tcrr;e  nomine  muudumy 

siT0  lerrenam  illara  civitatem»  id  est  Babylonem, 

▼elis  imelligere.  Aliis  quippe  translatis  ad  coelum, 

aliis  peenis  inreroalikus  deputatis,  remauebit  lerra 

absque  babitatorc,  id  est  mundus  sine  homine,    el 

soU  damnala  eril  ilJa  civilas  sine  boni  alicujus  so- 

cieUte.  Tunc  ct  pectatores  lerras  conlereiitur  de 

ea.  Pcccatores  cobH  dxmones  sunt,  qui  niox,  ut  in- 

venla  est  iu  eis  iniquitas,  coiilriti  sunt  de  coelo,  et 

non  est  inventus  cis  amplius  locus  in  eo  (Apoe.  xx). 

Peccatores  vero  terrae,  boraincs  sunt,  qui  quotidie 

peccant,  et  tenam  inhabitaiit,  douec,    uliiuio  die 

dau  scntentia,  a  terra  penitus  conterantur,  ct  ad 

iulieros  detrudanlur.  Soquitur : 

Quoniam  %t'Al(e  ca^li  uon  expandem  iumen  «»iim, 
Okifuebratu$  est  $ol  in  orlu  iuo ;  el  luna  non  gplen" 
debli  in  iumine  tuo,  l;j  die  quippe  judicii  apparente 
Cliristoin  gloii:i,  sicutlucerna  perraodica  in  radio 
•oUs nihillumiujs  proferre  videtur;  iu  omnia  si- 
4era  ab  illo  splendore  absorpu  intuentibus  cerneD- 
tor  obscura.  Sed  hapc,  quae  breviter  super  diem  ju- 
dieii  exposuirous,  ad  tempus  Anlichristi  arbilror 
•posse  rcferri,  ut  intelligaiur  propheu  doclus  in 
Spiritu,  primum  de  apostulorum  prsedicaiione; 
postea  de  Eccicsi*  |)ersecutione ;  deindedegeniiuni 


mifittj,  et  vasa  furoris  ejus,  etc.  Quibus  deii)um  me« 
tum  mortis  inculiens,  adjecil :  Vlulale,  quiu  propo 
e$t  die$  Domini^  etc.  Postremo,  quoiiiam,  crespente 
iniquiute,  toUim  fere  hominum  genus  abrciiuntia- 
turum  veriUli,  charilateui  deserturumi  vitiis  vidil 
'  et  erroribus  implicanduni,  de  ilio  tempore  propho- 
ticum  lexuit  oraculum,  quod  lalibus  mitlendus  erii  • 
uperator  eiToris,  ut  crcdant  inondacio,  ct  judicen- 
tur  qui  non  crcdunt  Dei  Evangelio.  £t  ideo,  ut  mihi 
videtur,  tempus  illud  diein  Doiuini  iion  inconve- 
nienler  appcUat,  quo  impius  ilie«  quasi  gladius  irae 
Dci,  de  abysso  judiciorum  cjus,  velul  de  vagina, 
procedcl  ad  vindiciain  malefactorum ,  laudein 
vcro  bonorum  (/  Petr,  ii).  Qiios  quidcm  dies  cru- 
delis  dicilur,  iu  qua  nimiruin  Ulis  erit  tribu  • 
latio,  quaiis  non  fuit  cx  quo  gentcs  esse  coepe- 
runt  usqiic  ad  tetnpus  illu  I.  Dicitur  et  plenus 
indignationis ;  quia  ubique  lerrarum  adversus  s&n- 
ctos  tuutor  iliius  supiTbi  indignabitur,  cum  scilicel 
pauperes  se  divitem,  humiies  subliineni,  infirmos 
forlem  habere  conteinptui,  suisque  viderit  noiis 
parere  imperiis;  imo  et  decretis  resistere,  et  cou« 
Iraire  inaiidatis.  Tunc  erit  tempus  illud  etiam  pla- 
num  irae  furo4*isque ,  ut  ira  int«;lligatur  in  miuis , 
furor  in  toriueiitis.  Quae  omiiia  justo  i>^i  judicio 
Oeri  permiltcniur,  ad  poncudam  tcri*am  in  solitu- 
dineni ,  el  peccatores  ejus  contei^iidos  de  ea.  Terra 
hoc  loco  Ecclcsia  Christi  intelligilur,  de  qua  diclum 


eonvcrsione,  ct  pscis  tranqulliiuie,  el  sic  de  lapso-  Q  ^^  *  Domini  e$t  terra  et  plenitudo  eju$  (Psal.  xxiii); 

MG^  pOJKileiKla  ct  moriis  terrore;  poslremo  de  tem- 

pore  Antichrisli,  ct  rctiibutione  jusloruni,  et  inalo- 

mm  condemnationc,  oracuhira  texuisse.   Sed  quia 

jam  hor?  praeteriil,  9J  h.T.c  indaganda  tempus  aliud 

occupcmus :  quo  liberius  convcnienles  in   unum, 

aperiamus  os  nosfiuin  iii  laudeni  el gldriam  Domini 

nosiriiesu  Christi,  qui  cum  Patre  et  Spiritu  sancto, 

vivil  el  rognat  per    omnia  saocula    saeculorum. 

Amen. 


SEKMC  XI. 
Deeo,  quod  ait:  Ecce  ilie$  Domiui  venitf  1  usque  : 

c   Visitabo  $nper  urbe$  mala  {ha.  xiii).  • 
Ecce  die$  Domini  venitf  crvdelis^  et  indignationi$ 
pUnu$y  et  irof,  furorisque.  Sicut  ineniinit  charitas 


de  qua  etiain  dicitur  ad  lloysen  :  Locus ,  in  quo 
$ta$,  terra  $ancla  esi  {Exod.  11).  In  qua  profetto 
boni  cum  malis ,  humilcs  cum  superbis ,  ficti  aim 
veris  Christianis  communiter  vivunt.  Et»  sicul  quon* 
dam  a  Scribis  et  Pharisaeis ,  qui  davem  scieutias 
habebani ,  qui  plcbi  logis  decrcta  tradejiant,  orauis 
pcrversius  apud  Judasos  quasi  futurae  desolationis 
causa  suuipsil  exorJiuni ;  iu  uunc ,  quod  dolens 
dico,  a  nobis,  clericis  viddicet  et  monachis »  qui 
videmur  esse  mundi  lu  i.iiiaria,  futurorum  maloruui 
origines  praeseminautur  et  causae.  De  quibus  did- 
tur  :  Quouiam  stellas  cceli  non  dabuni  lumen  $uum^ 
Obtenebratus  e$t  $ol  in  oriu  $uo ,  ei  luna  non  $pUH' 
debitlumine  $uo.  Ilaec  sunt,  ut  mihi  videtur,  futui» 


▼estra,  huBc  vcrba  prophelie,  licct  diei  ultimo  con-  ^  calainilatis  indicia ;  de  quibus  Dominus  in  Evange- 

Teiiientcr  apientur,  ad  lempoia  tamen  Antichristi 

diximus  posse  refeni  sic,  ul    sanctus  Isaias  di- 

Tersos  Ecclesiae  slatus  non  soliini  praenunliasse,  sed 

eliam  ordinem,  quo  sibi  fiieraiit   successuri,  ser' 

vasse  iiitelligalur.  Primuin  igitur  aposlolorum  prae- 

dicationem  insinuans  :  Super  mcntem^  inquit,  cali- 

gino$um  levale  $ignum,  etc.  Dcinde  pcrscculioncm, 

qua  martyres  fuerant  coronandi,  praenuntians,  ail: 

Ego  mandavi  $auctificati$  meis^  et  reliqua,  quae  se- 

quuntur.  Ab  eo  autem  loco,  qiio  ait :  Vox  muliiiU" 

dinis  in  montibu$,  pacem  Ecclesiae  reddilam,  regum 

el  gentium  conversione,   dcciarat.  Porco  eorum, 

qui  persecutionibus  cedentes  lapsi  sunt,  aut  pacis 

lempore  vit.is  foedati,  vcl  perditiouem  vcf  convcr- 


lio  :  Eruniy  inquit,  $igna  in  sole^  ei  lunaei  $teUit 
(Luc.  xvi).  Si  quaeris,  quae  signa,  audi  loel  pro- 
phetam  :  Sol  convertetur  in  tenebra$ ,  et  lunain  san- 
guinem ,  priu$quam  veniat  dies  Domini  magnu$  ei 
manife$tu$  {Joel.  11}.  Eia ,  fratres  ,  fecil  Deus  4uo 
magna  luminaria  :  luminare  niajus ,  ut  praeesset 
diei ;  et  luminare  minusi  ut  praeesset  nocti,  {Gen.  1). 
Suut  et  in  sanctae  Ecdesiae  firmamento  n  Doiiiinu 
creaU  duo  magna  luminaria  :  sacerdotium  el  re* 
gnum,  rex  ei  episcopus,  princeps  el  clericus. 
Dies  spirilualia ,  nox  signiQcal  Basculari^.  Ilaqu^ 
luminare  majus  sacerdotinm ,  ul  pNesit  did ,  id  esl 
spiritualibus ;  luminare  minus ,  regnum ,  ul  praeail 
nocti»  id  est ,  saecularibus.  Gonlr«  aaluraffl  proiado 


4G3  B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL 

est,  si  Fol  iiocli,  si  prsesil  luna  diei ,  si  princcps  A 
ad  spiritualia  sacramenta  conficit^nda  sc  ingerat , 
si  saccrdos  ssecularium  negotiorum  tenebris  conf' 
tcieniix  sux  serenum  obnubilet.  Nemo  enim  mUi" 
tans  Deo ,  implicat  u  negotiis  swcularibut  (II  Tim. 
i).  R 'X  Osias  prsesumplione  spiritus  in  Sancla  san- 
ctorum  uiorc  sacerdocis  ingressus ,  lcpra  percuti- 
tur  (//  Parat.  n) ;  et  prophcta  Balaaro  coiUra  Dci 
voluntatem  iinpii  legis  d  siderio  favens ,  proplietico 
>uinine  oculos  avariiia  eic^catiir  (Num.  xxii).  0 
quam  bene  conveniebant  hi£C  duo  luminaria,  quam 
splendide  ex  boc  spirituali  firmameuto  lucebant ! 
quani  optime  inter  dies  et  menses ,  cl  tempora 
m  anms  distinguebant ,  rex  scilicet  et  sacerdos  in 
suis  se  gradibus  continentes,  quando  itIiuspolest;:s 
noniiisi  subditorum  paci  el  aequilati  scrviebat,  istius 
sapientia  et  doclrina  ad  depclleiidas  raentium  te- 
m-bras,  lucemque  veritatis  infundendam  invigila- 
ba:l  Yae  nobis,  qui  in  ista  incidimus  tempora  in- 
felic.a ,  in  quibus  sol  videtur  conveisus  in  tenebras. 
In  quas,  inquis,  tenebras?  Nolo  dicere,  fratres, 
ncl )  dicere ,  iie  videar  ponere  in  coelura  os  meum. 
Ipsi  viderint.  ReJucant  ad  memeriam  eos ,  quoruin 
vicesgerunt,  quorum  oblinuerunt  catliedras,  quo- 
rum  infulis  gloriantur.  Coiisiderent  quos  sc  cntix 
radios,  quse  virtulum  luniina,  quas  cbaiitatis  scin- 
tillas ,  quAB  spiritualium  correptionum  fulgura  suis 
emittebant  temporibus,  Gregorius,  Augustinus, 
Ambrosius,  llilarius.  El  ut  aJ  vieiniora  veniamus , 
rccogitent  noslri ,  quomodo  suis  eluxerint  lempo-  q 
ribus  Guthbertus,  Dunstanus.  Nonne  omnes  hi  sa- 
cerdotium  ,  quasi  unum  maximum  solem,  per  un> 
versum  mundum  luce  incorporabili  radiare  fccc- 
runt?  Yidcant  niodo  isti  quomodo  ex  eoium  lide 
resplendeaot ,  et  ulrum  ipsi  tantum  vel  plus ,  vel 
paulo  roinus  luceanl ;  et  sic  conferant  teroporibus 
tempora,  meritis  ineritay  personis  personas;  et 
utrum  soi  conversus  sit  in  tenebras,  secundum 
conscicntiae  suae  tcstimonium  judicent.  Felicia  lem- 
pora ,  in  quibus  tam  raro  malus,  quam  nunc  boous 
inveniebatur.  Jam  vero  de  regia  potestate  quid  di- 
cemus?  quam  lunae  comparandam  aestimavimus , 
quae  praeesl  nocti?  Quae  quidem  tunc  suo  luinine 
resplendebat,  quando  ad  noctis  hujus,  iniquitatis 
sciiicet  et  iiijustilias,  tenebras  depcHendas,  reges  et  D 
priocipes  et  bonis  erant  consolationi ,  et  malis  ter- 
Tori ;  patres  orphanorum ,  et  judices  viduarum 
{Ptat.  Lxvii) ;  defensores  Ecclesiarum ,  et  propul* 
sores  injuriarum;  superiores  poiestale,  sed  humi- 
litate  iuferiores,  prodesse  magis  qiiam  prasesse 
copientes.  Talis  fuit  Gonstantinus,  laiis  ille  optimus 
Theodosius,  et  alii  multi.  Tunc  autem  luna  conver- 
tetur  in  saoguinem,  cummanus  priiicipum*  plenae 
sanguine  fueriot,  exaciionibus  ct  vectigalibus  effun- 
dentes  viscera  wiserorum ,  justilicantes  impium  pro 
muneribus,  et  justitiam  jusii  auferentes  ab  eo ;  sic 
populo  quasi  praeda  abutentes  tyrannl ,  non  reges ; 
destnictores  pauperum,  non  consuitores  sepraefercii- 
tes;  jusiaet   itijusia,  licita  et  illicita  confundenles 


.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  m 

el  coinmisccntes ;  non  jus  ctvacquum.  sed  suamlibi- 
dincm  sequentes  et  storoachuin.  Etstettas^  inquit, 
cadent  de  cceto,  Per  slellas  quae  nondicuntur  prseesse 
nocii,  cum  eam  tamen  et  ipsae  illumiuent,  eos  qui 
sxculo  abrenuntiantes,  cogitatioiie  et  aviditate  iu 
ipsis  superiiis  mansiontbus  conversantur,  intelli* 
gendos  esse  existimo.  Qui  tunc  verc  mundi  erant 
luminaria ,  quando  vita,  moribus,  dilectione,  con- 
templatione ,  mundo  universo  superiores  effecti, 
omnia  terreua  ei  leniporalia  conteinnebant ,  divitias 
ct  honores  reputanlcs  ut  stercora  ;  corpore  casti, 
roente  purissimi ,  in  illatis  contumeliis  ironioti ,  i« 
huniilitate  et  obedientia  superioribus  subditi ,  par- 
vissimocibo  contenti,adiram  tardi,  ad  praestandutii 
prompti,  ad  accipiendum  verccundi,  nunquam  quaer 
sua  sunt  quasrenles,  sed  quae  Jesu  Christi  (/  Cor. 
xiii).  Quid  dicam,  fralrescharissimi?  QuiddicamT 
Quid  sumus?  Ubi  sumus?  Nunquid  in  coelo?  Niin- 
quid  ibiy  ubi  quondam  Antonius,  Macarius,  Hilarioii? 
Nunquid  non  potius  de  coelo  in  tcrram  cecidimus,  qtir 
niliil  fere  praeler  terram  sapimus;  lcrram  amantes, 
terram  cogilantes ,  de  lerra  loqucntes  ;  contcntiosi, 
querulosi ,  invicem  mordeiites  et  comedentes ,  in^ 
viceiu  invidenlcs  et  delrahenles  alterutrum*  Quae- 
nundinae  sine  roonachis?  Qaod  forum?  Quae  conci' 
lia?  Taceo  multos  ita  absorpios  a  terra,  ul  eorum 
gulae  nec  tcrra ,  nec  roare  sufliciat ;  ut  nihil  per^ 
horrescant  quod  libeat ;  ul  niiscros ,  quibus  domi- 
nantiir,  quasi  exactores  Pharaonis  ,  vexent  et  cru- 
cieiit;  crudeiius,  quam  ((uilibet  soeculares  pecuniani 
extorqiicant,  ut  sanguin^  pauperum  incrassati,  iin- 
pinguali ,  dilalali,  usque  ad  sacrorum  quoque  veii- 
ditioncm  croptionemque  prorumpanl.  Sanctus  quo- 
que  propheta  ,  cum  de  tempore  Anlichrisli  praemi- 
sisset :  Ecce  dies  Domini  veniet,  crudetis^  el  cetera : 
mox  causam ,  cur  ab  eo  vel  decipi ,  vel  opprimi 
merebuntur,  subjungit,  dicens  :  Quoniam  steltm 
casli  non  dabunt  tumen  suum.  Quod,  quaeso,  lumen 
expandent  homines  tenebrosi,  de  stellis  routati  in 
carbones,  de  coelo  in  sterquilinium  proruentes.? 
Obtenebratus  est  sot  in  ortu  suo.  Eia,  fratres  ,  multi 
in  initio  sacerdotii  sui  lucent ;  quorum  scilicet  et 
vita  integra  est ,  el  inleiitio  recta ,  et  electio  saiia  : 
qui  tarnen  postea  moruro  mulatioiie  obtenebrescunt. 
At  instante  tempore  Antichristi  ita  niortalium 
mentibus  dominabitur  avaritia  et  ambitio ,  ul  etiam 
ipsa  promotionis  initia  quasi  ortus  solis  tenebris 
plena  sint :  quae  nimiruro  et  vita  pessima  praecedet , 
et  perversa  intentio ,  et  turpis  ingressio  succedet. 
Itaquc  obtenebrabilur  sol  in  ortu  suo,  et  luna  non 
splendebit  luroine  suo;  quoniam,  sicut  praedixi- 
mus ,  sol  convertetur  in  tenebras ,  et  luoat  in  san- 
guinem ,  ut  sequatur  dies  Domini  magnus  el  mani- 
festus.  Sequitur : 

Et  visitabo  super  urbes  mata.  Per  urbcs  convcn- 
ticula ,  quae  diversis  locis  sub  diversa  regula ,  di- 
versis  moribus ,  in  una  tamen  fide  catboliea  vivunt, 
accipienda  existimo.  Sicut  enim  multi  cives  in  ea- 
dem  urbe  sub  una  iege  couveniunt ;  ita  lii*qui  sub 


«03 


SEUMONES  DE  ONERIBIS. 


406 


uno  oniiiiem  unam  cociinl  socieialem,  qitasi  unam  A  denles;  qui  tamen  coiiUiIunt  in  virlute  sua,  ei  in 


civltatero  efficiunt.  Circa  illud  tempus  in  hujusmodi 
ccnTentibus  lanla  eril  corruptio ,  ut  non  ad  colen- 
(lum  Deum  ,  sed  ad  siia  lantum  desidcria ,  concu- 
piscentiasqiie  explendas,  videanlur  uniti.  De  qm- 
bus  beatus  Apostolus  :  Instabunt  in  9:ovisiimi$  die^ 
but  tempora  perintlosa  :  et  erunt  homines  seipsos 
amanteSf  cupidi ,  elati ,  voluptatum  amatores,  magit 
quam  Dei;  habentet  quidem  spcciempietaiis;  virtutem 
autem  ejus  abnegantes  (II  Tim,  ui).  Et  mulli  lales 
liodie  sunt,  qui  in  liabilu  ,  in  psalmis  canendis,  in 
tonsura ,  spiritum  pif^tntis  praererunt ;  ipsius  aulem 
virtuiem*,  quae  est  in  charilate ,  et  castilate  et  hu- 
rijilitate,  in  contemptu  voliiptatum ,  non  habent. 
Euper  hujusniodi  itaque  urbes  visitabit   Dominos 


sc,  non  in  Domino  gloriantur,  eos  arroganles  non- 
iinmerilo  appellamus :  quos  omncs  vel  in  die  judicli 
pcnilus  conterendos ,  vel  tempore  Antichristi  per- 
dendos  coeleste  oraculiim  dcclaravii.  Se<iuilur  : 

Pretiosior  erit  vir  auro ,  el  homo  mut  do  obrizo. 
Vir  a  virtulc  nomcn  accepit  :  iiaque  raritalem  vir- 
tulum  prophcta  commcndans;  pretiosior  erit,  iii-. 
qiiil ,  vir  auro.  Omnia  rara  pretiosa  sunt ,  mcrccs 
autem  ultronex  putcnl.  Quoni:*.m  autem  erit  rarus 
ilio  temporo,  qui  virtutibus  dtudeat,  qui  virilia,  id 
est  fjrtiaagat;  rarus,  qui  acerbam mortem  vitaihu- 
jus  illecebris  pr^r.fcral;  rarus^qui  malit  pio  Chrislo 
a  mundo  contcmni,  eta  carnificibus  torqueri,  qHaoi 
mundi  hujus  jucundilalc  perfrui  :  profecto  prelio- 


mala,  a  peccatoribus  exigens  ultionem,  et  eorum      sior  erit  yir  auro,  id  est  raiior;  et  homo,  scilicet 


denuntians  turpitudincm;  ul  vcl  persecutionibus  at- 
(riii  corrigantur,  vel  de  flagitiis  ad  iiilldclitatem 
prorumpentes,  cum  Babylone  asternis  siippliciis 
roanifesto  Dei  judicio  coiitcrantur.  Yidco  vos  ad 
plura  audienda  aviJos,  sed  parcite  jam  proximo 
sermone  fatigalo ,  orantes  ut  ad  ea  quae  sequuntur 
inliaganda  inveniamur  idonci,  pcr  itisum  Christum, 
cui  honor  et  gloria.  Anien. 

SERMO  Xil. 

De  ea »  quod  scriptum  est  :  «  Visitabo  super  urbet 
jnala  (/<a,  xiii),  >  ctc. 

Faleor,  fratres  charissimi ,  quia  secus  quam  pii- 


qui  secunduin  raiionem,  non  secundum  seusuni 
more  besti.ne  vivut,  mundo  obrizo.  Possunt  et  per 
aurum  ,  vel  mumlum  obrizum  perfecti ,  qui  in  Ec- 
clesia  fucrmit  priinitiva,  non  inconvenienter  si- 
gnari,  quos  laiiquam  aiiruin  in  fornace  probatos  et 
cxaminalos  {Sap,  iii) ,  in  vcstitu  illo  deaurato,  in 
quo  astilit  regina  a  dcxtiis  Chrisli ,  deceiitissiiiie 
novimus  collocalos  {Psal,  xliv).  Qui  vero  in  illa 
ullima  perseculione  inventus  fuerit  vir,  ncc  lormen-' 
tis  cedens,  ncc  promissis  cunscnliens,  ncc  signis  et 
prodigiis  credcns ;  sicut  auriim  inter  cctera  meialla 
pretio  ac  dccore  praeccllit ,  sic  profecio  ille ,  iiiter 
cxteros    sanctos,    spcciali     quadam    praerogativa 


taveram,  acciditmihi.  Videbatur  enim  mihi,  pau-  ^  splendescel.  Sane  quod  ait  :  llomo  mundoobrizOf 


cis  sermouibus  onerum  istorum  ,  de  quibus  nobis 
sermoest,  mysteria  et  sacramenla  posse  absolvl, 
cam  maximam  nobissacramenlorum  abyssum  quasi 
denovojain  incipiat  aperire,  dicente  Doroiiio  per 
prophetam  :  Et  visitabo  super  urbes  mala  et  con- 
ira  iniquos  iniquitates  eorum,  Et  requiescere  fa- 
eiam  superbiam  infidelium ,  et  arrogantiam  fortium 
humiliabo,  Sed  quoniam  haec,  si  ea  quae  jain  in 
aliis  scrinonibusdiximus,revolvamu8,  satis  mani- 
festa  sunt,  brevi  ea  epilogo  transeamus.  Tempore 
igitur  Antichrisli  visitabit  Dominiis  supcr  urbes 
mala;  eorum  scilicet,  qui  speciem  pietalis  in  hypo- 
ciisi  deiinent,  convcnlicula  dissipando.  Y.isitabit 
contra  impios  iniquilalcm  coruin  ,  illos ,  qui  mani- 


rcpctilio  cst;  qucm  prius  virum,  postea  hominero; 
ct  quod  prius  aurum  ,  hoc  post  mundum  obriziim 
appellans.  Et  addidit  :  Propter  hoc  calum  turbabo, 
et  movebitur  ierra  de  loco  suo,  Coelum  illius  tempo- 
ris  Ecclesia ,  vel  in  ipsa  Ecclesia  perfccti  quiquc 
dicuntur,  quos  nimirum  eo  tcmpure  dicit  esse  tur- 
bandos ;  cernenles  impios  el  iniquos  .idversus"  san  - 
ctos  iriplici  lclo  certantes  :  promissis,  ut  illiciant; 
miraculis,  ut  fallant;  tormentis,  iit  franganl.  Quis, 
rogo ,  tam  poterit  esse  perfeclus  ut  possit  non  in 
tanta  lentatione  turbari ,  quando  surgcnt  pseudo- 
aposloli,  et  pseudoprophetae ,  ct  dabunt  signa  cl 
prodigia ,  ita  ut  in  errorem  inducantur,  si  lieri 
polest ,  etiam  elccli?  Et  mqvebitur  terra  de  loco  suo 


fesie  fuerint  inventi,   vel  lorinentis  vel  crroribus  D  (Luc.  xvi).  Quas  terra?  illa  fortassis  Ecclesia  por- 


puuiendo ;  quiescere  etiam  faciet  supcrbiam  iiilide- 
lium,  polenles  saeculi,  quos  (ides  Christiana  vul- 
uerat,  deprimendo;  humiliabitet  sirrogantiam  for-. 
tium  ,  eos,  qui  in  virtutibus  gloriantur,  tentationi- 
bus  et  perseculionibus  supprimendo.  Sunt  ciiiin 
quidam ,  qui  propter  religionis  habitum,  etcom- 
munisvitae  societaiem,  in  manifesioquasibonisunt, 
pessimi  in  occuIio,*quos  urbium  noniine  signiflcatos 
accipimus.  Suntalii,  qui  in  facie  hominum  videri 
pessimi  non  erubescunt ;  quos  iniquos  et  impios  a 
Ufopheta  vocalos  arbiiramur.  Sunt  et  multi ,  a  (ide 
Christiana  alieni ,  ipsam  fldem  superbe  irrideiites  ; 
quos  inCdeles  nominandos  esse  censemus.  Sunt  et 
atii ,  non  solum  Adeles  ,  sed  etiam  virtutibus  stu- 


tio  :  qu»  quonicm  affectu  terrae  iiihaeret ,  terra 
nuncupalur.  Ciijus  profeclo  locus  nuncvel  fldes,vel 
ipsa  Ecclesia  est ;  a  quo  vel  lormenta  declinans,  vel 
admirans  prodigia,  vel  blanditiis  acquiescens  move- 
bitur,  aut  fidem  ipsam  descrcndo,  aut  ab  Ecclesia 
recedcndo,  aui  alicubi  interim  donec  traiiseat  ini- 
quitas,  delitescendo.  Multi  enim  decepti  signis  men- 
dacibus  fidem  deferent ;  vicli  mulli  suppliciis  ab 
Ecclesia  recedent,  et  in  abdila  quSeque  loca  sese 
recipient.  Qui  omiies,  in  eorum  comparatione  qui 
omnibus  |)ericalis  viriliter  obviantes  cceli  dicti  sunt, 
terra  non  inconvenienter  appellantur.  Yerum  quia 
tania  erit  paucitas  doctorum,  tanta  etiam  ipsorum, 
qui  tuiic  erunt,  adversitas,  utnecdispersoscolligereit 


iOl  B.  AELREDr  AUBATIS  RIEVALL.  (H»P.  PAHS  I.  —  ASCETICA.  408 

iioc  lapftos  erigero,  ncc  corrigere  delinqueiites,  nec  A  ram  (Maiih.  v).   Similiter  civitas  illtt  confusionig, 
pasillaniroes  consolari  sufticianl  protiuus  subditur : 
Ei  erit  quati  damula  fugienSj  ei  quasi  ovis,  et  non 
erit,  qui  congreget,  De  terra  loquitur,  qua^erit  quasi 


damula  fugiens,  etquast  ovis.  Damuta  pavidum  ani- 
nnal  est ;  ovis  simplex*  Bf ovebitur  itaque  terra  de 
loco  suo,  fugiet  a  perreclorum  consortio»  vel  proptcr 
persecutionis  pavorcm  perterrila,  vel  propter  mira- 
cula  propria  simplicitate  decepta.  Ait  ergo  :  Et  erit 
iicui  damulaJugienSf  et  sicut  ovis,  Sicut  enim  da- 
miila  canes  latrantcs,  venalores  insequcntes  trepiila 
fiigit  et  pavida ;  sic  profcclo  muUi,  qui  tunc  corde 
pavido  bella  Domini  prxliari  non  poterunt,  iiistan- 
tia  pericula  declinabunt,  aut  cedendoloco,  aut  pcr- 
secutoribus  consentiendo.  Sicut  eiiam  oves  irroen- 
tibus  in  gregem  bestiis,  fugatis  pcrcussisque  pasto- 
ribus,  buc  illucque  dispcrsae  fugiunt ;  ita  sinipliccs 
quique  in  Ecclesia,  espulsis  docloribus  vcl  occisis, 
pcr  dcvia  eorum  vagabundi  ferentur,  non  existeiitc 
qiii  manum  opponat,  qui  dispersos  congrcget,  vel 
reducat  errantes.  Sequilur  : 

Vnusquisque  ad  populum  suum  convertetur^  et  stn- 
^f  ad  lerram  suam  fugient.  Eia,  fratres,  duo  pupuli 
sunt,  ot  duae  gentes,  et  duo  regna  ;  bonorum  scilicet 
et  malorum,  sapientium  et  insipientium,  clcctorum 
et  reproborum.  Hoc  autem  tempore,  quo  omnia 
Gommista  sunt  el  confusa,  quis  cujus  gentis  et  po- 
puli  sit,  deprehcndi  non  potest :  cum  mulii  specie 
tenus  boni  sint,  in  latebris  conscieiitiae  pessinii. 


terra  potest  dici  iinpiorum  ;  nihilominustamencaro 
eorum  terra  est  eorum.  Quo  enim  fugieiit,  qut  de 
terra  sanctorum  fugieiit,  nisi  ad  terram  impioruin, 
quai  est  civilas  Babylon,  civitas  confusionis,  ubi 
divcrsa  sunt  dogmata,  diversique  errores,  aliiscar- 
nis  volupiatcm,  aliis  inuntji  honores,  aliis  divitias 
et  delicias  pro  summo  bono  sectantibus?  Itaque 
luxuriosorum  terra,  est  carnis  voluptas  ;  ambitioso- 
ruin,  bohorum  cupiditas  ;  eorum  qui  vagi  sunt  et 
inslabiles,  propria  voluntas.  Ecclcsiam  proinde  do- 
serentes,  ct  tribulationcs  quas  tunc  passura  est  ab- 
horrenles,  ad  civitatem  se  conferent  perditioni^, 
singulis  ad  terram  suam  rugientibus,  id  est  pro  iibitu 
suo  carne  sua  utentibus.  Sequitur  : 

Omnis  qui  inventus  fuerit^  cccidetur  ;  et  omnis 
qui  superveneritf  eadet  in  gladio,  Eia,  fratres  mei, 
nou  solum  imperitum  vulgus  illius  er>*oribus  impli* 
cabitur  ;  sed  eliam  plurcs,  quibus  Ecclebiarum  re- 
gendarum  cura  commissacst,  ilii  impiissimo  manus 
dabunt.  Et  qiiasi  quxreres  a  quibus  flent  ista  , 
subjecit  Dominus  in  Isaia  :  Ecce  ego  suscitabo  super 
eos  Medos,  qui  argentum  non  quwrant^  nee  aurum 
veiint ;  sed  sagitlis  parvuios  interficieni,  et  laeianti- 
bus  uleris  non  miserebunlur^  et  super  6lios  non  parcei 
oculus  eorum,  Per  Medos  conirarios  spiritus,  vel 
Antichristi  pmr^c^nes  arbitror  designatus.  HaDife* 
stum  quippe  est  quod  deceptoiiae  potestates  noii 
mundi  hujus  divitias  quaerant  :  non  pretiosoruin 


multi  quindem,  quia  aliud  non  audent,  veibo  tcnus  C  nietallorum  aggeres  appetaiit ;  u:poie  qui  adaniiuas 


landent,  quam  perditis  moribus  impugnant.  At  cum 
tempus  ventilationis  advenerit,  unusquisque  ad  po- 
pulum  suum  converteiur,  palca  ad  paleam,  granun 
ad  granum,  bonus  ad  bonum,  pessimus  ad  pessi- 
mum.  Tune  unusquisque  ad  populum  suum  converte^ 
iur,  Est  quippe  quasi  unus  populus  eorum  qui  ses  • 
suri  sunt,  et  judicaturi  cum  Domino  ,  alius  angelo- 
fum  obsequentium  Domino ;  alius  ovium  remune- 
randus  a  Domino ;  alius  haedorum  auditurus  a  Do- 
mino!  Discedite  a  me,  maledicii  {Matth.  xxv).  Ei 
singuU  ad  terram  suam  fugienl.  Sl  aliquis  subtiliter 
hsec  indaganda  contenderit,  geramus  morem,  dica- 
nusque  esse  terram  viventium,  terram  morientium, 
terram  sanctorum  et  terram  impiorum.  Terra  viven 


tantum  decipiendas  interficicndasqiic  invigilauL  Po- 
test  et  per  auri  argentive  conlempiiim  anticlirislia* 
norum  discipulorum  hypocrisis  (igurari,  qui  ad 
omnia  simulanda  ac  dissimulanda  callidi,  reputa- 
bunt  aurum  lutuin,  viiissimam  autem  festucam  ar- 
gentum  ;  ad  hoc  solum  animum  danles,  ut  sagitUs 
parvulos  intcrficiant.  Habent  enim  verborum  diale« 
cticoruni  sag.ttas,  argumentorum  versutias,  quibus 
paivuios  quosque,  simplices  scilicet,  quibus  desunt 
sagittse  potenlis  aculae  cum  carbonibus  desolatoriis 
(Psal.  cxix),  a  recu  fiJe  avertuiit.  Et  tactantibus^ 
inquit,  uleris  non  nr.iserebuniur,  Lactentes  uieri  suat 
fldeles  in  matris  Lcclcsiae  utcro  procreali ;  quibus 
adhuc  opus  lacte  est,  non  solido  cibo;  quorum  te- 


tlum,  paradisus;  terra  roorientium,  mundus;  terra      neriludinis  nec  falsi  doctores  miserentur,  nec  dse- 


Banctonim,  Ecclesia  ;  terra  impioruin,  Babylonia, 
Credo,  inquit  propheta  videre  bona  Domini  in  terra 
rheniium.  (Psal.  xxvi).  In  paradisoenim  nemo  mo-^ 
ritur,  obi  vita  in  aetemitate.  Mundus  autem  iste,  in 
quo  nihil  stabile,  nihil  aeternum  est :  ubi  ipsa  vita 
hmninum  umbra  mortis  est,  terra  raorientium  con- 
fenieiiiissime  appeilatnr  At  Ecclesia  Christi  terra 
aancterura  est,  de  qua  dicit  Scriptura  :  Misereamur 
tmpto,  et  non  diseei  facere  justitiam ;  in  terra  san- 
ciorum  iniqua  gessit  (Isa.  xxvi).  Merito  terra  san- 
ctorum  Ecclesia,  extca  quam  in  hac  vita  nullus 
aanetus,  nulla  justitla,  nuUa  sanctificatio.  Potest 
cliam  caro  sancterum  dict  terra  sanctorum,  de  qua 
diciMir  :  Beali  miies,  i/uoniam  i»si  uossidebunt  ier- 


mones ;  quos  potius  a  malernae  chariiatis  lacte 
abstractos  errorum  veneno  ct  poiant,  et  nccant. 
Sanc  quod  a  Doqiino  suscitandi  perhibentur,  jus^ 
Dei  permissio  ex  districtissimo  ejus  judicio  com- 
probatur,  sicut  scripturo  est :  Dabo  eis  reges  iu  fu- 
rore  meo  (Osee  xiii).  Uiide  ei  Medi  convenienter  a 
quodam  Medai  nomen  accipiunt,  quod  interpreialur 
apotenle^  vel  forti^  vel  mensura;  quoniam  a  potente 
vtfl  forti  Deo,  justt  judiclo  contra  fortitudines,  vel 
pessimi  quique  horoines  deputantur;  utsicutlH>nis 
per  bonos  angelos,  secundum  bona  opera  retribuity 
ita  et  per  malos  malis  reddat  secundum  opera  sua. 
Unde  certa  impiis  meiisura  praefigitur*  quaiB  vel  ad 
tcntandos  boaos,  vel  puniendos  mak>s»  exeedereumi 


VK)  SCAMOiNES  DE  ONERIBDS.  410 

sicuntur.  Vel   ideo  Medi  interpretanlur  mensHra,  A  si  bouis  operibus  luiseiicordioe  insistis,  horum  oui- 

nium  fruclus  sola  evacuat  superbia,  sola  consumil 


qoia  secundum  mensuram  culpse  mensura  pcen» 
extenditnr.  Sane  omnium  borum,  quse  de  Medis 
ftuiciiandis  dicta  sunt,  iii  bonain  partem  potest  ex- 
pcsilio  deduci.  Qua  quio  railii  fas  non  est  vestram 
defraudare  aviditaiem,  breviter  ip«a  verba  prophe- 
tica  explaiiando  repetenda  sunt.  Sed  hoc  al(eriiis 
sermonis  exordio  commodius  rcservabitnr,  ut  in- 
terim  ea  quae  dicta  sunt  sedula  meditatione  nnimis 
TMtris  arctius  imprimantur,  et  ad  pertimescenda 
divina  judicia  silentii  interpolalione  praeparentur, 
per  Dominum  nostrum  Jesum  Christum.  Amcn. 

SERMO  XHI. 
De  eodem  capilulo  moraliter  exposito. 
Dominus  ac  Salvator  noster  in  coelum  ascendcns, 
et  corporari  suae  praesentiae  modum  faciens,  spiri- 
lualem  nobis,  non  teroporalem,  sed  a;ternam  pro- 
nitait,  dicens :  fccee^o  vobiicum  sum  ommbus  diebus^ 
uufue  ad  conmmmationem  swculi  (Matth,  xxviii). 
Nemo  igitur  existimet,  tempore  Antichristi,  Domi- 
num  suam  suis  subtraclurum  praesenliam,  quibus 
Untam  tonc  temporis  est  largiturus  virtutem,  ut 
hon  sohim  omnia  ojus  calliditatis  argumenta  cou' 
leninaBty  irrideantque  tormcnta  ;  imo  eiiam  ohyiam 
besti«,  flde  armati  audacter  procedant ;  et  muUis, 
quos  ipse  (erroribus  blandiinentisque  seduxerit,  ab 
pnini  pravitateretractos,  catholicae  veritati  restituant 
Ait  ergo  :  Ecce  ego  suscitabo  tuptr  eos  Medos^  ct 
caetera.  Medi  possunl  perfecti  iilius  temporis  docto- 
res  appellari :  qui  a  poteiileChristo  poientes,  a  furti 
fortes  effvCti,  mcnsuram  triticl,  id  est  doctrinae  sp'>  ^ 
rtiialis,  conservis  suis  inexperta  baclenus  (entatione 
laborantibus,  erogare  non  desistent.  Qui  Miper  Ba-* 
bylonios,  iii  est  pseudochristianos  et  pseiidoprophe- 
las  a  DoDHno  suscilali,  oblatam  sibi  omnem  rerum 
teuiporalium  copiam,  quae  per  auri  argentive  pre- 
tinif  figuratur,  contemnent ;  quorum  summa  cura 
erit  et  studium,  animaruni  curare  vulnera,  et  parare 
Domino  plebem  perfectam.  Eia,  fratres,  ut  ad  nos 
ipsos  redeamus,  inomni  bonooperetria  observanda 
sunt :  virtus  discretionis,  puritas  Intentionis,  fun* 
damenlum  humilitatis.  Discretio  speclat  ad  modum 
actionis,  intentio  ad  causam,  humilitas  ad  frucium. 
Si  recte  offeras^  ait  Dominus,  recte  autem  non  divi-- 


elatio.  Unde  nihil  magis  timcndum  est,  quam  ne 
propier  superbiam  a  Domino  dcseramur,  et  vcniat 
nobis  dies  Domini  crudclis,  el  indignalionis  plenus, 
et  irae,  furorisque.  Sentiat  quisque,  ut  volet ;  ego 
nihil  crudelius  cuiquam  arbilror  posse  coiuingeie, 
quam  u(  derelictus  a  Doinino  diniittalur  socuuduin 
desideria  cordis  sui,  ct  eat  in  adinventionibus  suis 
(Psal.  Lxxx).  Qunc  profecto  crudelitas  ex  Dei  indl- 
gnatione  procedit,  quae  coiitra  eos  maxinie,  qiii  de 
bonis  operibus  in  se  glorlantur,  evigilat,  ingratitu- 
dinem  prae  caeteris  vitiis  odiens  et  detestaus.  Odete- 
slanda  superbia,ingratitudinis  maler,  virtutum  (inca, 
parcns  vitiorum !   Tu  advcrsiis   miscros  mortales 
"  crudelilatem  provocas  iudicis,  indignalioneni  exci- 
(as,  iram  acuis,  acccndis  furorem.  Ideo  dics  illa, 
qua  ob  superbiae  mcritum  homo  a  Deo  descrilur, 
dics  profecto  crudelis  est,  plena  indignationis  atque 
furoris.  Ad  ponendam,  inquit,  terram  in  soUtudi' 
nem.  Deserente  quippe  Deo  cor  supcrbum,  quasi 
terram   reprobani  et   malcdiclo  proximam,  quud 
prius  videbatur  terra  bona  el  ferlilis,  redigelur  pro* 
fccto  in  solitudinem,  spinas  et  tribulos  gerininans 
peccatorum,  et  solis  vitiorum  bestiis  patens.  Etpec^ 
catores  conterendos  ex  ea.   Yideat  charitas  vesda» 
fratres  charissimi.  Regnante  in  pectore  nostro  vera 
humilitate,  semper  ad  peccatorum  iiosirorum   re-  ^ 
cordationem  excitamur,  semper  ac   sublililer  ex- 
aminanda,  etiam  bona  quae  facimus,  provocamur. 
At  superbia  omnia  qiiae  humililalis  suntdepasccnte, 
cegitationes.  quibus  ex  commissorum  menioria  so- 
lebamus  compungi,  a  cordis  nostri  extruduntur  ar- 
cano  :  el  boc  esl  de  terra  peccatores  conieri,  debi- 
torum  recordalionem  elatione  subintroeunte  deleri. 
Porro  per  lunam  fidem,  per  solera  charitatem,  per 
slellas  caeteras  virtutes  iniellige  :  qu%  omnia,  st  su- 
perbiae  fuerint  lenebris  obvoluUe,   nihii  luminis, 
niliil  gratiae,  nihil  quod  Deo  placeat,  niliil  quod  ex- 
pediat  profercnt,  sed  totam  animae  substantiain  im- 
pietatis  et  iuUdelitatls  horrore  suflTundent.  Unde  ne- 
cesse  est  ut  supcr  hujusniodi  corda,  quasi  super 
urbes  contrarias  sibi   miiro  obstinationis  clausas» 
turiibus  elationih  muni(as,  visiiet  Doniiuus  mala. 


das^    peccasti  (Gen,,  iv  sec.  LXX).  Recte  offert,  j.  quae  faciunt,  ulciscens  in  omnes  adinvenlioneseorum 


qui  bonum  agit ;  sed  non  recte  dividit,  si  modum 
in  agendoexcedit.  Sed  si  jain  bona  operaris,  et  bcne, 
iflspice,  cujus  rei  causa,  qua  intenlione,  quo  fine. 
Quod  si  opus  rectum  ac  discretum  recta  praecedat 
intentio,  cavene  serpensille  torluosuscaputerigat: 
superbiam  dlco,  qu»  cum  ubique  et  in  omnibusy 
tum  maxime  in  bonis  operibus  cavenda  est.  Quid 
enim  prudest,  si  terra  optlme  culta  fuerit,  si  semen 
sparsum  sapienler,  si  competentilius  pluviis  irriga- 
tuniy  &i  se  dilataverit  culmus,  si  spica  ferax  prae- 
eesserit,  si  congrua  solis  temperie  malurescensjam 
in  se  avidum  eoeperit  provocare  messorem  :  et  mex 
quasi  de  roanibus  omnia  subtta  tempestas  demer- 
ga( !  Sic  profecto,  si  laboras,  si  jejunas,  si  vigilas/ 


{Psai.  xcviii),  et  visitaiis  iit  virga  iniquitates  eorum^ 
et  m  verberibus  peccata  eorum  (Psal.  lxxxviii)* 
Superbi  quippe  et  iiifideles  dicuntur  et  impir,  non 
tam  in  hominem  quam  in  ipsum  Deum  sse\'ientes. 
Videle  quam  pestiferum  malum,  quod  a  divinitatis 
coepitinjurta,  quod  de  angelo  diabolum  fecit,  quod 
hominem  de  paradiso  expulit,  dum  ille  divinae  po- 
teniiae,  iste  scientiae  aequalitatem  affeclat.  liaque  ^v i- 
cunque  putat  se  aliquid  esse,  cum  nihii  sit^  ipse  se  s&^ 
ducit  (Gal.  vi).  Et  quicunque  pulat  scire  se  altquid, 
nonduin  intelligit,  quomodo  oportcat  eum  scire 
(/  Cor.  viii).  Utinam  quicunque  tales  sunt,  visitct 
cos  Dominus  in  virga  correptionis  suae,  quiescere 
facienssuperbiam  inttdelium,  etarrogantiarafortliim 


411  B.  AELUEDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  412 

kMmUians.  Expedil  ilaque  superbis,  ui  ait  quidam  A  sed   adhuc  lenerae,   superveniente   quadam   cordi« 


sanclus,  ut  in  aliquod  manifeslum  peccalum  inci- 
dai.t,  ut  humilienlur,  (iatque  illud,  quod  scriplum 
fst :  Aufercs  spiritumeoruw^  et  deficient.  et  in  pulvc- 
rem  suum  reterteutur  {PsaL  cni).  Spiiitus  nempe 
1  om.inis  propiic  spirilus  est  supcrbi;r.  Quo  ablalo, 
ad  pulverem  suum,  id  esl,  ad  propri;e  (ragililatis 
cognitioncm  revertitur,  utemillalur  ei  Spirilus  Dei, 
qui  non  requicscil«  nisi  supei  humilem  et  quielum, 
ot  iremenlem  sermones  ejus  :  ut  ila  recreelur  ct 
rcnovetur,  proficiatque  in  virum  pcrfeclum,  et  iu 
hominem  ratio.J  per  omnia  conscnlientem  :  ct  sic 
sil,  quod  hic  scriplum  est :  Pretjosior  erit  vir  auro, 
et  homo  muudo  obrizo.  Qiiod  ut  nnt,  op;  rlct,  ut  coe- 
lum,  id  cst  spirilus  ex  Dci  timorc  lurbetur  ;  e(  terra, 
id  est  corpus,  de  Ipco  suo  movealur  ;  pessim»  sci- 
Tcet  consuetudini  suse,  desideriisque  renuntians. 
Eia  fratres  mei,  sicut  pluries  experti  eslis,  eliam 
turbato  «pirilu,  difficile  a  malae  eonsucludini^  loco 
receditur ;  dilTicile  usiis  (ie.liscitur ;  difficile cuiis ossi- 
buscarnique  inhaerensdeponiiur.  Sed  lameniiislt  ci 
cx  timo: e  humilitas,  pavor  ex  humilitate :  et  eril  sicut 
dainulafugiens,etsicutovis.Omnianima;,fratresmci 
a  pessimx  consuctudinis  suae  loco  reccdere  cupienti 
duoquxdam  necessaria  sunt,  ut  videlicel  sicut  da- 
mula  anle  insequenles  ,  ita  illa  timeiis  ac  treir.ens 
matcrias  fugiat  peccatorum ;  cl  sicut  ovis  simpli- 
citatis  excmplar  nec  londenli  irascilur,  nec  rcsislil 
mactanti,  ita  illa  se  simpliciter  subdat  corripienli. 


duritia;  conteruntur.  Diripiuntur  donius  eorum; 
quoniam  quidquid  boni  est  in  conscientia,  a  mall- 
giiis  spirilibus  depraedatur.  Quorum  eliam  uxores, 
id  cst  afTectiones,  quibus  ad  (ilios  bonorum  operuin 
procreandos,  quasi  lcgitimo  usi  fuerant  matrimo- 
nio,  foedis  amoribus  et  cogitalionibus  sordidis  ma- 
culanlur.  Jesu  bone,  quando  respicies,  ut  reslitoas 
animam  meam  a  malignitate  ista,  ot  ab  his  leonihus 
unicam  meain  ?  Utinam,  Domine,  susciles  super  nos 
Medos,  bonos  scilicet  angelos,  ut  apprehendanlarma 
etscutum  (Psal.  xxxiv),  utpote  forles  a  forti,  poten- 
tesa  potcnte,  ut  oninia  haec  tentamcnta  nobisin  men- 
sura  disponant  (  Sap,  xi ),  non  pat'entes  nos  lcntari 
supra  quam  possumus  fcrre  (/  Cor,  x) ;  sed  faciai.t 
^  cum  tenlatione  provcntum,  ut  suslinere  possinius 
(ICor,  x).  IIoc  autcm  sciendum,  fiaties,  quia 
Medi  isti  oos  qui  sseculari  sapientia  M»nient,  con- 
temnunt;  et  eos  qui  in  vana  cloquenlia  gloiiantur, 
despiciunt :  argentum  eiiiin  non  quaeiunt,  nec  au- 
rum  volunl;  sed  ipsos  ribentcr  visitanl,  ipsis  gra- 
taiiter  assislunt,  contra  cos  pugnanlibus  se  libenter 
opponunt ;  qui  sagittis  parvulos  interliciunl,  qui 
laciajitibus  uteris  non  miserentur,  nec  super  filios 
parcit  oculus  eorum  :  sed  hoc  in  diein  craslinum 
reservemus.  Dominus  aulem  Jesus  nobiscum  sit , 
ut  scrulantes  Scripturas,  in  cis  ipsum  iuveniamus, 
qui  in  manihus  prophetarum  assimilalus  est,  et 
aposiolorum  vocibus  prolalus;  qui  cuni   Patre  ei 


simpliciier  sustineat  objurgantem.  Et  ita  deslructa  (^  Spirilu  Saucto  vivil  ct  rcgnat  Dcus  per  oronia  sae  - 
urbe  superblaCy  lapidibusqiie  vitiorum,  de  quibus      cula  saeculorum.  Amen. 


fuerat  aedificata,  dispcrsis,  cum  fuerit  aninia  vera 
Luuiililate  fundata ,  non  erit  qui  cos  ulterius  con- 
greget,  et  suscitct  ruinas  urbis.  Tunc  unusquiRque 
ad  populum  suum  reierietur,  el  siuguli  ad  terram 
suam  fugient.  Cuni  omnes  nequam  spirilus  oniiiium 
sint  amaiores  Incentoresqiie  viliorum,  alius  tamea 
proprie,  propter  lurpiorem  circa  libidinum  sordes 
affectura,  dicitur  spiritus  fornicationis ;  alius,  pro 
eo  quod  se  plus  in  humanae  meiitis  elalione  delec- 
tet,  spiritus  supcrbiae ;  alius,  quod  frequentius  sug- 
gerat  avaritiam,  spiritus  avaritise.  Ilaec  cum  fuerint 
per  Dei  gratiam  a  cordc  poeiiitcntis  cxpulsa,  con- 
vertetur  unusquisque  ad  populuin  suuin;  spiritus 


S£R>?0  XIV. 
De  eo  quod  scriplum  est:  «  Et  ait  Babtjhn  {Isa, 
XIII ),  I  etc. 
Diximus,  cum  In  principio  dc  onerihus  tractarc- 
mus,  duobus  modis  onus  Babylonis  vel  Philisthilm 
posse  intelligi,  id  est  et  sccundum  quod  preimiri* 
lur,  el  secundum  quod  prcmunl.  Doscripto  igitur 
oncre  Babylonis,  secundum  quod  tempoie  Anti- 
christi,  civitas  diaboli  civitatem  Dci,  id  est  Eccle- 
siam  premet;  ad  ipsius  opprcssionem  convcrtit 
prophcta  sermonem.  Et  eril ^inqiiicns,  habylon  illa 
gloriosa  in  regiiis^  inclijta  in  superbia  Chaldceorum^ 
sicut  subvertit  Dominus  Sodomam  et  Gomorrham  ; 


fornicalionis  ad  Immuiidos,  et  sic  de  caeteris;  et  ^  Babylone  munduni   significari  sa:pe  jam  diximus, 


singuli  ad  terram  suam  fugieiit,  in  illis  qui  eorum 
favenlcs  suggestloni ,  quie  tcncna  sunt  sapiunt, 
qualemcunque  requiem  sibi  qu;eritantes.  Infclix 
aniina,  quae  expulso  ab  alio,  cuilibet  daemoni  In  se 
locum  parat,  propriumque  sucipil  hostem,  ab  eo 
iiimirum  gladio  iniquitatis  ferienda.  Quis  tam  pra- 
Tus  est,  in  quo  aliqua  non  inveniatur  aut  virtus, 
aut  similitudo  virtulis?  Sed  susceptus  boslis  anti*. 
quus  in  corde  ipsam  etiaiii  speciem  sanctilatis  tollii, 
utsint  novissima  hominisMus  pejora  prioribus  {Luc, 
xi)*  Cui  etsi  aliqua  utilissuperveiierit  cogilatio,  faci!e 
ab  eoqui  tolum  occupat  exstinguilur,  nead  fiiictuin 
possit  pervenire  salulis.  Idco  infaiitcs  eorum  alli- 
•  duiitur  in  oculis  eorum  ;  cogitationes  scilicct  bonjR, 


SL*d  hoc  loco  ipsum  signat  mundurn,  quem  semper 
coiistat  esse  immundum ;  munduin  scilicet,  qui  in 
maligno  positus  est  :  muiidum,  p:-o  quo  non  orat 
qiii  vincit  inundum  :  miindum,  de  quo  eligunlur 
qui  vincunt  mundum  (  /  Joa,  v ).  JSon  pro  mundo, 
iiiquit,  rogo,  sed  pro  his  quos  dedisti  mihi  { Joan. 
XVII )  de  mundo.  0  munde  immunde,  quld  super* 
bis  ?  Nunc  quidem  gtoriosus  es  in  regnis,  nunc  in- 
clyins  es  in  superbia  daemoniorum,  vel  principuin 
pessimorum.  Chaldaei  quippe  quasi  dcemones  inlcr- 
pretantur.  Eia,  fratres,  quam  gloriosa  sibi  videbi- 
tur  Babylon,  civitas  illa  confiisionis,  civitas  repro- 
boruin,  quando  ei,  temporc  Anlichristi,  in  omnl* 
bus    regnis    terrae    sa^vicnili    potcstas   tnbuelur  I 


413  SERMONES  DE 

quamqiie  iiuiyU  iii  superbia,  el  sublimilateprinci- A 
puin  teiTciiorum  favciitium  sibi !  qui  quasi  do^mo- 
iies  non  tam  corporum  stragem ,  qiiam  animarum 
quaerent  perniciem.  SeJ  quid  gloriaris,  o  Babylon ! 
Audl,  quseso,  propbetam  :  Eril  Bnbyion  iUa  gloriosa 
in  regnis^  inclyta  in  superbia  Chaldajorum,  sicut 
subvertit  Dominus  Sodomum  et  Comorrham.  De  re- 
gione  illa  Sodomorum  et  Gomorrhae  diclum  cst, 
quim  erat  quasi  paradisus  Domini,  antequam  sub- 
verteretur  a  Domino.  Quap.  ila  subvers»  suiit,  ut 
Tiullum  sit  in  eis  pristinje  veniislalis  vestigium,  sed 
adbuc  tetra  quacdam  morlis  eltigies  stilpbure  ac  bi- 
tumitie  inlolcrabili  fctore  infernalium  poenarum 
imaginem  prduferal,  et  poma  fumo  plena,  lacusque 
nihil  vivum  in  se  recipiens,  Sodomitani  sceleris 
detestando  borrori  lestiinonium  prxbeant.  Ibi  omnia  B 
contra  naturam  ubi  primum  lex  natur»  legitur 
corruisse.  Merilo  foedum  illud  conlra  naluram  de- 
leslabileque  peccalum,  focda  et  horrenda  reliquit 
vestigia,  ut  advertant  bomines,  (iuibus  snppliciis 
subdantur  in  inferis,  quos  fiimus  cxcaccat ,  quos 
f  tor  corrumpil,  quos  immunditise  viscusi  instar  bi- 
tuniinis  xternis  vinculis  iigat,  quos  flamma  vorax 
depascit,  nec  consumit.  llic  est  finis  deliciarum 
tuaniin,o  Babylon,  qu£  miseris  mortalibos  ibi  ve- 
neui  tui  dufcedinem  spargis,  unde  ocuhis  averti^ 
tur  pne  horrore,  aniinus  pra;  pudore,  sermo  prae 
turpitiidine!  Omnis  creatura  natiiralem  ordincm 
suae  conservat  nnlura;,  diversorum  sexuum  conjun- 
Clioiie»  suo  singiilis  generi  posleritatem  procrtanti- 
biis;  solus  honio  in  conlcmptiim  Dei,  in  contume^ 
liam  sui,  in  omnium  rerum  injiiriam,  tantae  per- 
Tersitati  propriam  exponit  naturam,  tit  totum  quod 
Dent  instituit,  quod  ratio  probnvit,  quod  confirma- 
vit  usus,  pervertcre  non  formidet.  Vx  tibi,  civilas 
confusionis,  quae  tot  hodie  bujus  flagilii  tabe  cor- 
rumpis,  ut  nieri!oSodomitanaelGomorrb:ea  subver- 
sioa  justo  retribtilore  paretur,  ut  eis  similis  videa- 
ris  in  pcena,  quil.us  te  similem  exbibuisti  in  culpa. 
Et  tu  ergo  sicut  Sodoma  et  Gomorrba  subverteris, 
ut  gloriae  luae,  divitiarum  tuarum,  potenliae  tuae, 
inimundarumque  voluptatum  tuarum,  nulla  libi 
saltem  sil,  nisi  ad  poenam,  recordatio;  sed  sit  libi 
pro  suavi  odore  fetor,  vermes  pro  cultn,  pro  iiin- 
dine  inccndium,  pro  brcvi  voiuptate  aeternum  sup-  [) 
plicium.  Pion  habitabitur,  inqiiit,  usque  in  finem: 
et  non  fundabitur  usque  ad  generationem  et  generatio- 
nem.  Sileant  hxretici,  qui  Babylonem  apuJ  inferos 
visitandam,  post  multa  licet  tempora,  mentiuntur, 
cum  aetcmus  sit  ei  propliclatus  interitus,  quae  nec 
ulterius  babitari,  nec  deinceps  posse  fundari,  pro- 
pbetica  auctorilate  convincilur.  Necponet  ibi  tento- 
ria  ArabSf  nec  pastores  requiesccnt  ibi,  Misericordiam 
ct  judicium  caniabo  tibif  Domine  {Psak  c).  Nunc 
cerle  tempus  miserendi,  cuisuccedet  lempus  judi- 
candi.  Nunc  tempus  convertendi  ad  Dominum,  cui 
succeJet  tempus  remunerandi.  Ponit  in  Babylone 
tcnloria  sua  Arabs,  qui  ititcrprctatur  occidentalis, 
vcl  vespertimis ;  Cbrislum  ulique  significans,  qui  nos 


ONEUIBUS. 


4U 


niane  conducil,  ad  vesperuni  reniunerat(J/a/t^.  x>) 
Non  enim  prinium,  id  cst  mane,  Lonum  vinum  po- 
nit;  ct  ad  vespmm,  cum  fuerint  inebriati,  tunc  id 
quod  deleriiis  est  {Joan,  ii);  sed  sempermanc  quod 
duruni  est  prxTogans,  quod  dulce  ac  jucuiidum 
rcser\at  in  vcsperam.  In  Aoc,  inquit,  mundo  pres^ 
suram  hnbebitis  (/ociii.  xvi).  Et :  Mundus  gaudebit, 
vos  autem  contristabimini  {ibid,).  IIoc  manc,  id  est 
prininm.  Quid  poslca?  Triatitia  vestra  convertetur 
in  gnudium  {ibid,)  Quandu?  Ulique  ad  vcsperam. 
l.!eo  vx  tibi  terra*,  cujus  principes  mane  comedunl 
{Eccl.x);  quoniam  ob  dclicias  lemporales  quibus 
nunc  abuiuntur,  eas,  qux*  ad  vesperam  retribueii- 
tur,  in  fine  ridelicet  temporalis  hujus  diei,  amit- 
tunt.  Dicitur  occidentalis,  non  lam  ad  ortum  ho- 
minis  quam  ad  occasum  respiciens ;  non  iniliunr 
operis,  scd  finem  semper  allendens.  Hnbet  hic  ten- 
to:  ia  sua  Arabs ;  sanctos  videiicet,  qui  peregrinan- 
tnr  in  hoc  mundo,  et  inslar  tentorii  buc  aique  i!-. 
luc  a  Dei  Spiritu  transferuntur  ,  non  habentcs  in 
hac  Babylone,  ubi  ponunlur  nunc  ut  lenloria,  ma- 
nentein  civitateni ;  sed  futuram,  quae  in  coelo  est, 
inquirentes  {Uebr.  xiii;  Ponuiitur  autcm,  ul  Baby- 
loncm  cxpugnent,  clainentque  cum  prophcia  :  Fu- 
giie  de  medio  Bahyhnis,  et  salvate  unusquisque  ani' 
mas  vestras  (Jer,  li).  Ibi  etiam  modo  requiescunt 
pastores,  in  fide  et  bonis  operibus  conversorum 
gloriantes.  Ij^ilur  nunc  tcmpus  est  fugiendrde  me- 
dio  Babylonis ;  nunc  lempus.  ad  coclestia  tentdria 
transmigrandi;  nunc  ctiam  tcmpus  pastorum  se 
doctrinae  ac  legibus  submiit  ndi.  Suhversa  autem 
urbe  furoris  subvei sione  finali,  sanctisque  ad  coo- 
lcstia  regna  translalis  :  non  ponet  ibi  tentoria  Arabs^ 
nec  paslores  requiescent  ibi ;  i\\\\ti  frustra  apponilur 
ineilicamentum,  ii)>i  nullnm  potest  sperari  reme- 
diuni.  Sed  requieicent  ibi  bestias,  et  replebuntur  do' 
mus  eorum  draconibus ,  elc.  Haec  si  ad  uiliinara 
Babylonis  eversioiiem ,  qua  detrudetur  in  sta- 
giium  sulphuris  curo  pseudo  prophetis,  sicut^ 
sciibitur  in  Apocalypsi  {Apoc.  xix),  rcferre  vo- 
luerimus  :  vis  litterae  videlur  iufercnda,  ut  osteiidi 
possit  quomodo  in  Babylone  jam  dainnala  besliae, 
sive  vitia,  sive  maHgni  spiritus  intelliganliir,  va- 
leant  requiescere  :  nisi  foi  te  ideo  da?moiies  in  dam- 
natis  dicantur  requiesccre;  quia,  cum  a  bonis  ma- 
lisve  tentandis  cessaverint,  in  corum  ccssabunt 
[requiescent]  suppliciis,  quos  ad  suae  nunc  voluntatis 
consensum  illexerint. 

Si  aulem  domus  uniuscujusque  conscientia  pro- 
pria  est,  ttinc  replebunlur  domus  ejus  draconi- 
bus,  quando  vilia  qu.ie  nunc  jucunda  videntur,  et 
dulcia  in  hominis  conscientia,  draconis  speciem 
prxferent;  cujus  et  facicm  horreat,  et  flammam 
non  ferat.  Dicuntur  enim  hae  bcsiia».  terribilis  esse 
vultus,  naturac  lam  igncse,  ut  flammas  ex  se  emit- 
tere  viJeantur.  Ita  profecto  vitia  et  peccata  qux 
nunc  dclectanl,  dainnalis  apparebunt  horrenda,  et 
muteriain  a;terni  incendii  adminislrantia.  Sed  et- 
singula  qtixque  crimina,  quibus   hic  boiniucs  d« 


"^IS  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  416 

Ifctabiiiler  implicantur,  speciali  recordatione  mi-  A  prophetabanl  mendacium,  et  $acerdoU$  appuiuaebata 


K 


t  rorum  conscientiam  contorqucbunt  :  unde  et  ha- 
b:tare  ibi  slruthiones,  ct  sallare  ibi  pilosi,  et  res- 
pondere  sibi  uliilse,  sed  et  Sirenes  in  delubris  vo- 
Inptalis,  pe.hibeiitur.  Per  struthiones  igilur  sirau- 
lalio  hypocrilarum,  per  pilosos  incentiva  libidi- 
num,  per  «lulas  susurratio  dotrahentium  vel  mur- 
mui  anlium,  per  Sirenas  fallacias  intellige  adulan- 
tiuiii.  Strulhio  quippe  pennas  habet,  quibus  Umen 
a  terra  non  elevatur;  quia  hinc  pondus  corporis, 
binc  raritas  pennarum  similitudinem  quidem  vo- 
landi  prxstant,  sed  usum  negant.  Exprimit  ergo 
natura  avis  vitium  simulatoris,  qui  in  facie  quidcm 


manii,  et  populu$  meu$  dilexit  talia  (/er,  v).  Sequk- 
tur  :  Prope  e$t  ut  veniat  tempu$  eju$  et  die$  eju$  non 
elongabuntur  (I$a.  xiv).  Omne  quod  pobis  vidctur 
iongum,  Deo  brevissimum  est,  quoniam  mille  an" 
ni  ante  oculo$  eju$  tanquam  die$  he$tema  quw  prtg" 
teriit  {P$al,  lixxvii).  £t  certe  breve  est  oiniie 
quod  transit,  brcve  tolum  quod  aliquando  finis 
concluiJit.  Yult  proiude  Spirilus  sanctuSt  Mt  iu 
aeternitatem  oculos  figamus,nec  tempus  fugax  ullius 
longitudinis  aestimemus.  Prope  ei/,  inquit,  ut  ve- 
niat  tempu$  eju$,  Cujus  ejus?  iiiius  certe,  dc  quo 
prxmiscrat  :  Ecce  die$  Domini  venit  crudeli$f  ctc« 
Dies  igilur  Domini  tempus  Domini  est,  in  quo  boui 


prsefert  signa  virtutum,  cum    in  occultis  prematur 

pondere  vitiorum ;  qui  magna  loquens  et  parva  ope*  p  probabuntur,  ficti  prodentur,  perfecti  coronabua 

raus,  coelestia  sonans  sed  lerrena  cogiuns;  scien       ^^^9  reprobi   punientur.  Quando  istud  erit  ?  Qua 


lia  splendens,  iiitentione  scatens,  in  altum  alas  eri- 
git,  quasi  jam  volalurus  ad  sidera,  sed  mens  suis 
cupiditatibus  vincta  totum  corpus  deprimit  in  ima. 
Sed  pilosus  qui  incubo  dicitar,  animal  petulcum  et 
hispidum,  et  semper  ad  coitum  aestuans,  libidinum 
significat  incentiva,  quibus  Esau  pilis  obsitus  vitio- 
rum  post  illecebras  gulae,  quibus  primogenita  sua 
Tcndidit  (  Gen.  xxv)  incitatus,  alienigenaruro  se  il- 
Ilcita  conjunctione  foeJavit;  et  simul  patris  el  ma- 
Iris  offendens  oculos,  benedictionem  priroogenitis 
debium  ainisit.  Videat  charitas  vestra.  Primo  vena- 
tioni  deditus,  exteriora  interioribus,  vana  seriis, 
Inquietudinem  quieti  praetulit  :  deinde  gulam  non 
frenans,  primogenita  perdidit;  postmodumin  utrius-  C  ""'^  '^^^^  *  Jo$eph  liliu$  tuu$  vivit,  et  dcminatur  in 


Qu« 

dilationts  hujuscausa?  DiOerUir  sane,  donec  pleai- 
tudo  gentiuro  introeat,  et  sic  omnis  Israel  salvus 
fiat  [Rom,  xi).  luque  antcquam  isla  cocpcriut  acli- 
Uri,  mi$erebitur  Dominu$,  et  etiyet  adhuc  de  hrael. 
Eia  fratres,  sut  adhuc  sententia  iiia  gravft  super 
Jacob,  quam  idera  iste  propheta,  in  priori  hujus 
parie«  ab  ipso  Domino  dicit  esse  prolaum.  Excefca^ 
iuquit,  cor  populi  huju$^  et  aure$  eju$  aggrava,  et 
ocuio$  claude^  ne  forte  videant  oculie  $ui$,  etauribuM 
audiaut^  el  corde  inteUigatit,  et  couvertaniur  et  m- 
Hemeo$  (/sa.vi).  Yenietdies,  cum  auferctur  ab  eis 
velaroen,  ut  et  ipsi  revoJala  facie  gloriara  Domini 
roei  Jesu  Christi  specuientur;  cum  nuntiaturo  fue- 


que  parentis  ofiensain  pudicitiam  perdidil;  postre 
mo  a  paterna  benedictione  excludi  pronieruil.  H(ec 
com  plurimis'hodieque  aclitari  ulinaro  ncsciremus, 
ijUi  spiritualem  dulcedinem,  quae  ab  intus  tantum 
scntitur,  fasiidientes ,  et  exteriores  consolationes 
vagasque  disciirsiones  curiose  secUiiles,  primum 
86  ventris  subjlciunlservituti,  ob  ejus  delicias  pri- 
mogeniiorum  suorum  gloria,  abrenuntiationis  scili- 
oel  se  meritis  defraudantes,  el  sic  libidinls  adusti 
iocendio,  ad  benedictionem  patris,  quas  in  fructu 
virtutura  exspectatur,  non  attingunl.  Ululae  corvi- 
nae  dicuniur  magniludinis,  protenso  collo,  resper- 
sae  macuiis  :  qua,  roslro  in  palude  deftxo,  dira  vo- 
cis  vel  slridoris  sonum  emittunt.  Rogo  qnid  detra 


tota  terra  jEgypti  (Gen.  xlv).  Tunc  quasi  de  gravi 
somno  inUdclitatis  evigjlans,  Vadam,  inqiiit,  el  i*i- 
debo  eum  anlequam  mortar  (i^ti/.).  Miserel)itur  euiui 
Dominus  Jacob,  cui  nunc  iu  fide  gentium  adversari 
vidctur,  vocans  non  plebero  suam  piebem  suam,  ei 
non  diledaro  dilectani,  et  nou  misericordiaro  coo- 
secutam,  misericordiaro  conseculam  {Rom.  ix). 
Mi$erebitur  eniro  Dominu$  Jacob,  ei  eliget  adhuc 
de  I$rael,  Adhuc,  inquit,  eiiget  de  IsraeL  Elegit 
primum  aposlolos  el  discipuios,  el  muiiituiiiiiem 
credentium  de  Israel,  ut  priiuitiva  Erciesia  fuiuia- 
reUir ;  eiiget  el  iu  fine  saeculi  plurcs,  quihus  ullima 
ssecuii  lerapora  adornentur.  Nomine  autcm  eleclio« 
nis  inteiligimus  nune  omnes  Jud^eos,  quos  tenipiis 


cloribus  maculosius  ?  Ilabcnt  quippe  delractores  ^  ''^"^  juverit  esse  salvandos.  Si  qiu<£rilis  vobis  di 

boc  proprium,  ut  scmper  vituperalionibus,  quibus 

alios    infamare   niluntur,  parvas   aliquas    laudes 

adraisccant,  ct  ita  orancm   derogationis  suae  ser- 

monem  maculosum  conirariis  senlenliis    reddanl. 

Porro  adulatores  Sirenis   congrue   comparantiir  , 

qoi  blando  quidem,  sed  mortifero  sono  audientis 

aurem  demuicent,  et  nisi  prudentiuf  aure  obturau 

traofiierji,  in  scopulos  superbiae,  vel  in  praesumptio- 

nisCharybdiminducent.Laudatur  enim  peccaior  a 

lalibus  iu  desideriis  aniroaesuae,  eliniquus  beuedici- 

lur  {Ptal,  x).  Infelix,  qui  se  Ulibus  credil,  relicto- 

que  propriae  conscientiae  lestimonio,  alieno  se  ju- 

dicio  deludendum  exponit.   Miseri,   quibiis  Doini- 

uds  perpropheum  exprobrat,  diccns  :  Prophetm 


stiiigui  inler  Jacob  et  Israel,  et  iuter  miserationem 
cl  electionem,  infirmiores  intellige  pcr  Jacob,  qut>- 
rum  miserelur  ne  pereant;  perfecliores  in  hrael,do 
quibus  eligil  ad  alios  docendos  el  regcndos.  Se- 
quitur  ; 

El  requie$cere  eo$  faciet  $uper  humum  $uam,  Quae 
esl  isia  humus?  An  lerra  illa  proinissionis,  quae 
eorum  quondain  fuit,  a  qua  evulsi  suut,  et  dispersi 
per  orbero  lerraruin  ?  sed  et  nos,  charissimi,  cura 
destnicU  fuerit  in  nobis  Babylon,  cum  fuerimus  Ja- 
oob,  Pabylon,  inquam,  Id  esl  amor  mundi,  ubi  pre- 
fedo  siinl  bcstiae  spirituaies  de  quibus  PropheU  : 
^e  tradae^  inquit,  be$tii$  animas  eonfitente*  iibi 
(P$al.    Lxxiii)  :  ubi   dracfiiics,  inmundi  scUiccl 


4t7 


SEHMONES  DE  ONEMIiUS. 


418 


spirHds  loctim  habefit;  tibi  simalstio  regnat,  li- A  aiiud  mundi,  quodadTersitatem  diximus,mo1estum 


bido  Ifiqutetat,  delractio  laniat,  dissolvit  adiilntio  / 
cam«  inquain,  haec  omnia  mundialis  amoris  fuerint 
deleta,  niiserebilur  nostri  Dominus.  Jacob  quippe 
luclaior  inierprelatiir.  Qua^  est  ista  lucla?  Caro 
concKpiscii  adver$u$  $piritum,  el  $pirilu$  adver$u9 
camem  {Gai.  v).  Quae  lucta  ?  Non  e$t  nobi$  coliu' 
ciatio  adver$u»  camem  ei  $anguinem^  $ed  adver$UM 
mundi  rectore$  (Ephe$.  vi).  Quae  iucta  ?  Hegnum 
ciplcrum  vim  patitur^  et  violenti  rapiunt  illud 
{Matth.  XI).  Quae  lucta  ?  Nemiremini^$iodit  vo$  mtm- 
dM$,  ifuoHiam  me  priu$  odio  habuit  (Joan.  xv).  Ha* 
lieiiiusigituriuclam  cum  carne,luctamcumd«mone, 
luct^m  cum  mundo,  cum  Deo.  Prima  incipienlium, 
scciinda  proUcientium,  teriia  eonim  qui  probantiir. 


magis  est,  sed  minus  periculosum.  Ad  quod  spe- 
clat  rerum  penuria,  detractiones,  opprobria,  perse- 
cutiones  divitum,  odia  principum,  amicoruni  pro- 
dilio,  subditorum  rebellio.  corpui  is  a  griiudo.  Qua- 
lis  est  nobis,  Tratres,  coiitra  haec  omnia  collucialio? 
Quis  est,  qui  in  adversis  forte  non  pusillanimior 
iiiveniaiur;  qui  ad  opprobria  iion  moveaiur,  vei 
contrisletur  ad  dclractiones ;  qui  non  in  perseca- 
tionibiis  iracundior,  conlra  aniicum  proditorem 
impatientiof?  Felix  animus,  qui  in  oninibus  inTe« 
nilur  superior;  sicut  in  prosperis  temperans,  ita  el 
constans  in  adversis.  Felix  nlbiloniinus  ille,  qul, 
etsi  vincei-e  ista  non  \alet ,  optime  taroen  iiictando 
satagit  ne  vincalur.  iftsere6t(iir  eifim /)omtfiti4/a- 
qiiaria  eorum  qui  perflciuntur.  Prima  laboriosa,  ^  cob,  id  est  luctaloris,  ut  si  plenam  non  obtiiiuerit 


secanda  periculosa,  tertia,  taediosa,  quarta  fructuosa, 
I^og^»  qui<i  tam  iaboriosum  quam  in  scipso,  et  con- 
tra  seipsum  liabereconfliclum?intus  est  ignis,  quem 
nos  et  fovere  oportet,  et  cavere.  Nam  si  non  Jbve- 
fur,  nalura  obruitur;  si  noii  cavetur,  castitas  peri- 
ditalur.  Hinc  timor,  hinc  iuctus,  hinc  lacrymae, 
ignorantibus  metas  necessitaiis,  expavcscentibus 
iiegotium  voiuptatis,  noii  audentibus  debituni  na- 
turaB  -negare,  volentibiis  gul»  frenum  sobrietalis 
imponere.  Cuni  putant  consulere  necessitati,  fomen- 
tum  ^rxstant  volnptati;  et  cum  subtrahunt,  quod 
puiant  necessarium,  in  aliis  quae  aeque  diligunt  bo* 
nis,  sustinent  lietrimentum.   At  contra  spirituates 


iii  hac  vita  vicloriam,  finito  certamine,  coronam 
mereatur  habere  in  coelis  perpetuam.  Sane  liui  in 
his  luctis  vicior  exstiterit,  incipiat  luctari  cum 
Deo ;  traiisiens  de  Mesopotamia  Syriae  in  montcm 
Bethel  (Gen.  xxviii),  de  inferioribus  ad  superiora, 
dc  humanis  ad  divina,  de  corporalibus  ad  spirilua* 
lia.  Porrige  ergo  in  altum  Lrachia  duo,  o  aniuia, 
orationem  et  meditationeni ;  iiifcr  ea  in  ipsa  secreta 
coeli,  ti6f  Chrihtus  e$t  tn  dexiera  Dei  seden$  (Colo$s. 
iii) :  instajoppoituiie,  iinportuiie(//  Tim.  iv),utcoii- 
teropleris  faciero  ejus,  utdescendatad  te,  velte  trabat 
ad  se,ut  gusteslquamtTuIcisest,  et  quam  mitisei  ini- 
sericors  experiaris  (Psai.  xxiv).  itaque  si  iu  oraiio- 


netjuitias  periculosa  iiimis  lucta  est,  quibus  mille  ^  ^^  ^ua  vel  meditatioiie  exarserit  ooelestium  deside- 

-  .  .  ^  ..VI  „•    ...^  : .    .      ' .  ..  - 


ad  nocendum  sunt  artes,  utpote  tot  annorum  mii 
libus  in  tali  negotio  exercitatis.  Jnter  omnes  dae- 
monum  insidias  illa  taroen  periculosior  est,  qiia  se 
iransforniafnt  in  angelos  lucis,  siniilitudine  viria- 
lum  vitia  palliantes,  et  in  caiice  aureo  veiienum 
miscris  propinaiites.  Tunc  non  est  colluctatio  ad- 
Tersus  cariiem  et  sanguinem,  quando,  carne  jam 
snperata,  daemonum  nos  calliditas  iiiiqua  deludit, 
suadentes  vitia  per  virtutes,  vel  propter  virtutes 
superbiam.  Porro  duobus  brachiis  mundus  iste 
conlra  nos  luctatur,  prosperitate  et  adversitate.  In 
IfTie  ;rrosperitatis  est  reruin  temporalium  abun- 
danlia;  in  abundantia  pax,  in  pace  securitas.  Si* 
milileret  laudes  hoininum,  aroicitia  divilum,  l)ene- 


riorum  ignis;  si  amoruin  incentiva  flamniesciiiit» 
si  aestuans  et  anhelans  ccelestibus  quibusdam  m6« 
vcaris  aflectibus;  et  modo  quasi  coinprehensulMl 
quem  diligis  sentias  esse  praesentem,  modo elapsu)t| 
de  manibus  doleas  et  suspires  absentem  ;  lucta  sfil* 
ritualis  est,  noinen  tibi  Israel  imponens;  ut  non 
soium  Diiseratione,  sed  electione  dignus  habearis. 
Miterebitur  enim  Dominu$  Jacob^  et  eliget  adhuc  da 
J$rael :  quia  qui  pugnans  in  gemitu  suo  laborat 
contra  vitia,  et  lavat  lacrymis  Icctum  suum,  dignus 
est  rui  misericordia  impendatur ;  qui  autem,  vitiia 
superatis,  in  virtutum  perfectione  gloriatur,  quasi 
granum  purgatum  et  electuro  ad  horrea  supern» 
transferetur.  Et  requie$cere  eo$  faciet  super  humum 


Toleniia  et  fldes  sociorum,  favor  ct  gratia  subililo-  D  «««»«•  Beatitudo  magna  promittilur.  Huraus  noslra^ 


mm.  Nibilom.nos  et  sanitatem  corporis,  et  bonain 
vsileludinem  membrorum,  qiiidam  prosperis  aesti- 
mant  adjungenda.  Eia,  fralrcs»  quantum  hoc  bra-* 
chio  suo  muiidus  nos  premat,  quam  adversum  nos 
luctelur,  quam  saepe  miseros  incautosque  dejicial, 
quit  facile  dixerit?Quam  rarus,  qiii  noii  in  prospe- 
ris  vei  modice  relaxet  animum  a  solita  gravitate ; 
qui  non  in  abundantia  sit  parum  remissior ;  et  in 
liuniana  laude  parum  hilarior,  in  principum  bene- 
Tolentia  aliquantullim  laetior,  in  ainicorum  gratia 
dissoltttior,  in  favore  subditorum  insolentior;  ih 
corporis  Tirlute  austerior !  Quicuuque  igitur  Jacob 
spiritiialis  esse  voluerit,  conlra  h.'':c  in  prosperis 
contlnua  Idcta  se  noverit  exerccndum.  At  brachinro 


caro  nostra  est.  Nulti  sunt  sub  ea,  multi  in  ca, 
pauci  vero  super  eam.  Sub  ea  sunl,  quibus  carnis. 
concupiscentia  dominatur.  in  ea  sunt,  qui  semper 
ea  quae  carnis  sunt  agunt  et  meditantur.  Supr» 
eam  sunt,  a  quibus  ne  ipsa  insolescat,  laboribus  et 
vigilils  atque  Jejuniis  castigatur.  Primus  carnalis 
est,  secundus  auimalis,  tertius  spiritualis.  Et  a  car^ 
nis  quidem  dominatu  iios  proliibet  Paulus,  cuni' 
dicit :  Non  regnet  peecaium  in  ve$tro  mortali  corpo^ 
re,  ut  obediatis  concupi$centii$  ejus  (Rom.  vi).  Quid 
est  ol)edirc  concupiscentiis  cariiis,  nisi  esse  sub 
carne?  Yultetiam  nos  non  in  carne  esse,  qui  ait  • 
Camis  curam  ne  feceriti$  in  de$ideriis  (Rom.  xiii). 
Audi  et  hominem  stipra  carnem,  ejus  dcsideria  tiri 


.' ■•r 


4:o 


n.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA. 


4»! 


liter  premenlein.  Castigo  corpu$  nieum^  et  in  servi-  A  bem  Israclilicam  ad  sinum  trahunl  Ecclesiae;  itaet 


ttttem  redigo  (i  Cor.  ix).  Verumtamen  quandiu  est, 
conlra  quod  pugnel,  labor  est,  nonrequies.  Si  vero, 
exsiiiictis  vitiis  superatisque  passionibus,  ilasupra 
carnem  sit,  utjam  non  sit  in  eaquod  premat,  pro- 
fecto  super  humum  suam  requiescel.  Haec  estbeati- 
tudo  niitibus  repromissa,  dicente  Domino  :  Beati 
mites,  quoniam  ipsi  possidebunl  terram  (Uatth,  v). 
Sed  qtiia  jamdiu  iaborantes  loquendo  ad  eum  locum 
Scripturx  venimus,  ubi  requies  commendatur  :  ju- 
stum  est,  ut  in  portu  silenlii  modicum  quiescentes, 
aninium  simul  et  vocem  reparemus;  et  sic  magis 
idonei  inveniamur  ad  pcrscrulanda  sacramenta  Dei 
etDomini  Jcsu  Cliristi,  qui  vivitet  reffnat  oer  omnia 
s^ula  sxculorum.  Ameo. 

SERMO  XV. 

De  eo  quod  scriptum  est :  c  Disjungetur  advena,  i 
usque,  c  Operimentum  tuum  erunt  vermes  (Isa. 

XIV).  » 

Sanclus  Isaias  conversionem  Judaeorum,  quam  in 
novissimis  diebus  futuram  credimus,  sancto  Spiritu 
iliuminatus  describens  :  Miserebitur^  iiiquit,  Domi' 
nus  Jacob^  et  eliget  de  Israel,  et  requiescere  eos  /Vi- 
ciet  super  humum  suam.  Et  addidit :  Adjungetur  ad- 
vena  ad  eos,  et  adhcerebit  domui  Jacob.  Per  adve- 
lum  populum  inlellige  nationum ,  qui  vocationom 
Jud:eorum,  oiacula  prophctarum  videntes  impleri, 
ad  eamdcm  fidem  suscipiendani  eis  conjungi  fes>i- 
nabunl.  Vel  certe  ipsa  plebs  fidelis,  quam  ipsi  ea- 
ioniis  ui.  advenam  exhorruerant,  eis  dilectione  jun- 


ipsi  conversi  ad  Dominum,  plures  ex  gentibus, 
verbo  simul  et  exemplo  Christianis  legibus  subju- 
gabunt.  Uiide  sequitur : 

El  subjicient  exactores  suos.  Exactores  Judaeorum 
sunt  imniundi  spiritus,  qui  diversis  erroribus  iui- 
plicatos  ad  maledicta,  et  inultorum  generum  vitia 
compellunt;  quos  nimirum  signo  crucis  munili  in 
fine  s^eculi  subjicient;  et  cum  illis  data  fuerit  virtus 
calcandi  serpentes  et  scorpiones,  et  omnem  pote- 
statem  inimici  (Luc.  x).  Et  erit^  in  die  illa  :  cmtt 
requiem  tibi  dederit  Deus  a  Inbore  tuo,  et  a  confn- 
tione  /ua,  et  a  servitute  tua  dura,  qua  ante  servtslf, 
sumes  parabolani  istdm  contra  regem  Babyionis.  et 
■  dices  :  Quomodo  cessavit  exacior,  et  caetera.  Descr:- 
B  pius  est  a  propheta  stalus  Ecciesi»  usque  ad  tcm- 
pora  Antichristi ;  descripla  etiam  ipsa  persecutio 
Antichristi,  desciipla  Babylonis  spiritualis  eversio, 
descripta  et  Judjeoruro  conversio,  Nunc  ad  ipsius 
Antichristi,  vel  certe  diaboli  in  Anticbristo,  vel 
cum  Antichristo  subvcrsionem,  sanctoruniqoe  re- 
quiem  et  exsultalioiiem,  mysticum  vertileloquium: 
el  qiii  de  iis,  quasi  de  tertia  persona,  dura  prK* 
dixerat,  annuntiaturus  prospera  ipsos  altoquitur, 
dicens  :  Et  erit^  cum  requiem  tibi  dederit  Deus.  Per 
hanc  requiem  potest  pax  illa  intelligi,  quam  for- 
te,destructo  Antichristo,  usque  ad  dicm  judicii  ha- 
bcbit  Ecclesia  ;  vei  illa  certe,  qua  novissime  ininiica 
niorte  dcstructa,  non  eritqui  iinpugnel,  vel  terreat. 
Notantur  hic  tria  genera  mi$enaruin,quil>ussub- 


£%>^h  qnando  illae  diia;,  quae  fuerant  in  manu  Eze-  ^  jicictur  genus  humanum,  ab  cis  aate  leinpus  illuJ 


:.^^,  cSlieUs  prophetx  divisae,  crunt  in  unionern  (Ezech. 
f^^^xsxvii),  et  secundum  alium  prophetain,  Juda  et 
f?*Vlsfa^  facicnt  sibi  caput  unum,  etascendent  de  ter- 
^^'^Kri^Osee  i).  lla  popiilus  gentium  adhxrebit  populo 
Judaeorum,  id  est  domui  Jacob,  ut  sit  illis  uuus 
DenSf  una  fides^  unum  baptisma  (Ephes.  iv)  Et  tene- 
buttt  eos  populi,  Judaeos  scilicet  Christiani  tene- 
bunt  charitale,  tenebunt  sollicitudine,  tenebunt 
aflcctione.  Et  adducent  eos  in  locum  suum,  id  est 
Ecclesiam ;  locus  quippe  Christianorum  Ecclesia 
est,  quam  ille  prxfignrabat  locus,  de  quo  dixit  Do- 
minus  ad  Moysen  :  Solve  calceamentum  de  pedibus 
tuis,  locus  enini  in  quo  stas^  terra  sancta  est  (Exod. 
iii).  Dc  qua  lcrru  prophcta  subjunxit :  Et  possidebit 
eos  domus  Israel  super  terram  Domiui  in  servos  et 
ancitlas.  Receplis  quippe  in  Ecclesia  Judaeis,  qnae 
utique  tena  Domiui  cst,  lanta  erit  populis  exsul- 
tatio,  tain  mira  circa  eos  dcvotio,  ut  quos  nunc  ha- 
bent  persecutores  et  dominos,  tunc  in  charitate  ser- 
vos  babeant  ei  ancillas,  secundum  illud  Apostoli  : 
Pcr  ckaritatem  servite  ijivicem,  El  erunt  capientes  eos 
qui  se  ceperant  (Galat,  v).  Ct  mihi  vidctur,  mutua 
illa  describitur  prophetico  sermone  dileciio,  qua  se 
altcrutrum  capient  JuJ;ei  et  gentes,  et  quibusdam 
quasi  brachiis  amoris  se  invicem  complectentur,  de 
qua  captione  Paulus  ait  :  Capite  nos;  vel :  Erunt 
eapientes  eos,  qui  se  ceperant  (U  Cor.  vii),  cum  sic- 
ut  fldeies  cx  gentibus,saiictae  prxdicalionis  rcti  plc- 


iion  facile  cruenduin,  labor,  confusio,  servilus.  Lft- 
bor  ad  corpus  proprie  perlinet,  ad  mentem  confu- 
sio,  servitus  ad  utrumque.  Tempore  quippe  Anti- 
christi  laborabit  Ecciesia,  in  aliis  subacta  tormentis; 
confundctur  in  aliis,  exposita  contumeliis;  pre- 
metur,  servitute  aOlicta  tributis.  Sed  cum  ab  hit 
omnibus,*  inquit,  illo  filio  perJitionis  exstincto  re^ 
quieveris,  sumes  parabolam  istam  contra  regeni 
Babylonis ,  et  dices  :  Quomodo  cessavit  exactor  ? 
quievit  tributum?  Obstupescent  sane  electl,  quod 
importunus  ille  exactur  tam  subito  perierit,  et  sit 
deletus  de  terra  ;  qui  tam  per  se  qiiam  per  satelli* 
tes  suos  mundum  vexabat,  tributis  ac  lormentis  de- 
D  populans  qmnia,  et  ad  sui  consensum  sccleris  tra- 
hens.  CofiOivtl  Dominus  baculum  impiorum^  virgam 
dominantium^  cwdentem  populos  in  indignatione^ 
plaga  insnnflbili,  Plaga  isla  mors  aeterna  est,  qua 
inuUi,  Antichrislo  c^Bdentc,  id  est  persequente,  fe« 
rienlur  :  quae  quidem  plaga  insanabilis  est,  quia 
in  inferno  nulla  est  redemptio;  ibi  nec  locus  poeni-  • 
tcnliae,  qua  peccata  purgeiitur;  nec  confessioiiis  rc- 
medium,  quo  curentur  ;  nec  acceptabilis  salisfaciio, 
qua  sanentur.  Subjicicntem^  inquit,  tit  lurore  gentes, 
et  persequentem  crudeliier.  Conquievit  el  stluit  omnit 
terra ;  gavisa  est  ei  exsultavit.  Regnante  Anticbristo 
ubique  labor,  ubique  clamor,  ubiqiic  dolor.  Quo 
divina  virtutc  prostrato,  videbuntur  quiescere  onw 
nia,  silere  omnia,  exsultare  oninia ;  qui  a  jam  noa 


421 


SERMONES  DE  ONERIRLS. 


m. 


errt  luctus,  nequc  clamor,  Bcque  ullus  ilolor,  quia  A  lale,  putrcdo  pro  libiilinc.  Vel  Ciiiea  pro  illidla  lo- 


priora  transierunl(/lpoc.  xxi).  Abietes  quoque iietaKc 
stti.l  super  fe,  et  cedri  Libani.  Pcr  nbietcsaccipcsub- 
linoes  in  sapientia ;  per  cedros  excellculcs  poteutia. 
Hzx  ligna  ad  constructioncm  tcmpli  vel  oriiatum  a 
sapientissi-mo  Salomone  assumpta,  sacrac  Scripturae 
prodit  historia  (///  Rey,  v).  Sicut  autein  lemphim 
illud  (igurain  prxrerebat  Ecclcsi»},  ila  per  abiclcset 
cedros,  quae  coeteras  arbores  et  proccritate  vincuni, 
ct  odore  praecelliint,  siiblimos  in  Ecclesia,  qui  bon:c 
u|iinionis  odore  pluribus  innotcscuiit,  intcllige.  Qui 
tunc  tcmpori8t:into  liabcbuiilursubliniiorcs,  quanio 
persecutionis  tempore  inventi  fucrint  fortiores.Quo- 
rum  vox  exsultantium  et  gloriantium  a  proplieta 
subjiingitur  :  Ex  quo  dormisti,  non  ascendit  qnisuc- 


cutione,  puiredo  pro  illicila  cogitaiione,  verniespro 
illicila  actionc.  Vcl  linea,  qua;  occulle  et  quasi  iu- 
sensibiliter  consumit,  dia!  oli  eslsuggeslio :  putredo, 
quse  horrorem  et  ftlorem  gencraf,  immunda  delo- 
clalio ;  verines,  qui  manifeslv'  corrnmpunt,  consnnsiOb 
Ex  his  aulem  omnibiis  materia  nascilur  supplicio* 
rum,  sive  ii.liis  in  conscicnlia,  sive  exterius  in 
poB:ia.  Ha^c breviter ixponendo iransciinimus, aniino 
scilicel  ad  alicna  festinante.  fiecolile,  cbarissimi, 
quia  de  Domino  Jesu  praesentiam  suam  discipulis 
subtractiiro  scriptutu  est :  Convescens  prwcepit  ei^  ab 
Jerosolymis  ne  discederent  {Act,  i).  Pacem  eniin 
Jerusalem  significal.  Paccm  ilaque  commendamut 
vobis,  pacem  piaccipimus  vobis.  Ipse  eniin  Cbristus, 


cidat  nos,  Somnus  isle  mortcm  signilicat.   Mortiio  ^  qui  esl  pax  nostra,  faciens  utraque   unum  {Ephes 


quippe  .\ntichristo,  non  crit  qui  ccdros  abicltfsve 
succidat.  Non  ascendit,  Ascensus  superbiam,  vel  po- 
tcntiam,  vcl  prudentiam  exprimit,  ut  intelligas  nul- 
lum  post  eum  tanta  superbia  erigi,  vel  exaltari  po- 
tenlia,  vel  callere  prudentia,  ut  in  paradiso  Dci,  in 
Ecclesia  videlicet,  quoslibct  pcrfectos  quasi  cedros 
et  abictcs  a  fidei  possit  fuiidamento  succidere;  sive 
per  superbiam  sseviendo,  sive  per  potenliam  oppri* 
inendo,  sive  per  prudentiain  seducendo.  Benc  ergo 
dicitur  :  Ex  quo  dormisti,  non  ascendit  qui  tuccidat 
Kos.  Sequilur  : 

Infernas  subler  conturbatus  est  in  occurtum   tui; 
susdtavit  tibi  gigantes.  Onines  principes  terra  surre^ 


ii),  conscrvet  vos  iii  unitate  Spiritus,  ct  in  vincuio 

pacis  {Ephes,  iv),  ciijus  vos  proteclioni  et  consola- 

lioni  sub  alis  Spiritus  sancti    commendo,   ut  ipso 

vos  mihi,  et  me  vobis  cum  pace  et  incolumitate  ro- 

slituat.  Quod  ipse  concedat,   qui  vivit  ct   regi:at 

Dcus  per  oinnia  sserula  sa^culoruin.  Amen. 

SERMOXVl. 

De  eodem  capilulo  moraliter  exposito. 

Ecce  adsum,  filii  meicharissiini,gaudium  meu!?i, 

et  corona  mca  in  Domino.  Dies  isla  diesmihiexsul- 

talionis  ct  Ixliti»,  quandiu  desideravi    ut  viderein, 

et  desiderium  pauperis  exaudivit  Dominus  !  {PsaL 

X.)  0  amor  quam  suaviter  urisabsentes!  quain  de«  ' 


xcrunt  de  sotiis  suis^omncspriucipesnalionum.Ptin-  q  Icciabililer  pascis  prxsentcs!  nec  tanien  sutias  esu* 


cipes  teine  vel  nationu.n  contrarias  fort  tudines 
acstimo  iiiterpretandas  :  qu;c  in  hominibus  terrena 
sapientibus,  vcl  geiitibus  ab  Anlichristo  seductis, 
singulae  in  siiigulis,  quasi  priucipcs  in  soliis,  tuiic 
temporis  residcbunt.  Quoruiu  omniuin  potentissi- 
mus,  quasi  cu;tcroruinrex,Aniicliristi  corpuselani- 
luam  quasi  omnibus  aliis  excellentius  sibi  solium 
vindicabit.  lli  igitur  principcs  cuin  regis  sui  cona* 
tum,  quem  per  organum  illud  suum  moliebatur, 
Christi  virtutc  evacuatuin  conspcxerint;  lerriti  de 
soliis  suis,  his  videlicet  quibus  prxsidebant,  fuga- 
buntur,  ctruinam  ejus  admirantcs  qtiasi  responde- 
bunt  et  diceiit :  Et  tu  vulneratus  es  sicut  et  nos,  no^ 
$tri  similis  elfcctus  es,  delracta  est  ad  inferos  super- 


riciitcs,  donec   ponas   Jerusalem  pacem,  ct  acttM^  - 
frumenii  saties  eam  (P5a/.  cxlvii).  Hsec  esl  P9^  ! 
cujus  priinitiis  iiitcrim  rcfocillali  gustalis  qiiam  bV*/y  . 
iiiim  et  quain  jucundum  sii  habttare  fratres  iii  ^^tWji^J,-,^.," 
{Psal.  cxxxii).;  Haec  esl  pax,  quxquodam  proeguMpinlP'^ 
charitatis  vospascitjn  via,cjus  plcnitudine  satiandoa 
in  patria.  Eia,  fratrcs  dulcissiini,  tolum  quod  vivo» 
totum  quod  scio,  vestris  profectibus  oflero,  vestrae 
devoveo  utilitali.  Utimini  me,  ut  libet,  necparcatis 
labori  nieo,  ubicunque  servire  potcrit  profectui  ve- 
slro.  Hedeamus  ergo,  si  piacei,  inio  quia  placet,  ad 
opus  quod  intcrmisimus;  etcoelestes  thesauros,qiios 
sub  tegmine  parabolarum  sanctus  recondidit  Isaias, 
lumine  nos  veritatis  sancto  Spiritu  profundente,  ri- 


bia  tua.  Etest  sensus  :  Quaiito  altius  tc  extulisti,  [)  merur.  Dcscribens  quippc parabolam,  quamcoiitra 


taulo  profundius  corruisii.  Concidit  cadaver  tuum. 
Cadaver  principis  tenebrarum  ipse  Antichrislus  po- 
test  non  inconvenienter  intelligi  :  quem  prx  omni- 
bus  suae  malitiae  animabit,  et  pessiinse  ejus  volun- 
lati  qi!asi  vitalem  flatum eflectum  malitix ministrabit. 
Quod  ejus  cadaver  lunc  concidct,  quando  eum  Do- 
minus  Jcsus  interficlet  spiritu  oris  sui,  et  dcstruet 
iUttstratione  advcntus  sui  ^ll  Thess.  ii).  Subter  te 
Miemetur  tinea^  etputredo,et  operimentumtuumerunt 
vermes.  Poena  aeterna,  quae  toiam  vel  diaboli,  vei 
Antichristi  substantiam  occupabit,  satis  manifeste 
describitur.  A  parte  inferiori  tinea  demolietur,  a 
parle  superiori  vermes  corrodent,  putredointyscon- 
suuiet.  Tinea  pro  jucunditaie,  vernies  pro  crudeli- 


regem  Babylonis  populus  ab  ejiis  tyranni  le  libcra- 
tus  assumel :  Et  erit,  i.iquit,  in  dieilla,  cum  requiem 
dederit  tibi  Deus  a  labore  tuo,  et  a  confusione  tua^ 
et  a  servitute  luadura^  qua  ante  servisti  :  sumes  pa- 
rabolam  hanc  contra  regem  Babylonis.  Itaque  para* 
bolain  intelligamus  ut  parabolam,  non  arbilrantes 
cam  contra  Nabuchodonosor  terrehae  iliius  princi- 
pem  Babylonis,  sed  potius  contra  eum,  qui  abaqui- 
lone  est,  principcm  confusionis,  csse  prolatam.  Sed 
quia  hasc  ultimo  illo  sermone  quem  de  his  ad  vos 
habuimus,  allcgorica  interpretationetranscurrinius: 
ca  ipsa  nunc  moraliter  prosequamur.  Si  qui.4  igilur 
nostrum  aliquando  iii  confusione  vitiorum  positus« 
ac  jugo  iniquiiatis  oppressus,  jam  se  gaudci  et  a 


425 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEYALL.  CPP.  PARS  I.  -  ASCETICA. 


iU 


labore  qtiicscer^,  el  pro  iransaclis  nlhil  conftisionis  A  bere.  Sicut  aulem  Dei  quaedam  simililudo  lucet  iu 


habcre,  Jugum  quoque  pessimap.  seryitulis  abjecisse  - 
sumal  parabolam  hanc  contra  rcgeni  Babylonis. 
Lalior  in  viliis  est,  requiesin  virtute,  confusio  in 
libiJine,  sccuritas  iu  castitatc;  servitus  in  cupidi- 
Ute,  libertas  in  charilate.  Est  qutppe  laborin  vitiis, 
labor  pro  vitiis  ,  labor  contra  vitia.  Laborin  vitirs, 
qaaiido,  ut  pessima  desideria  explcantur,  laborem 
niuliis  aiiliquus  hosiis  importat.  Labor  pro  vitiis, 
quando  quis  pro  malis  qu£  fecit,  vel  iuvitus  affli- 
gilur,  vel  volens  iabore  pcenitentia:  maceratur.  La- 
bor  contra  vilia,  quando  conversus  ad  Deum  di\er- 
sis  tcntationibus  faligatur.  Esl  eliara  confusio  in 
vitiis,  confusio  pro  viiiis,  confusio  contra  vitia. 
Confusio  iii  vitiis,  quando  bomo  pessimis  passioni- 


virtutibus,  ila  siniilitudo  diaboli  in  vitiis  aeslimaiur: 
a  qua  ejus  similitudinc  landiu  homo  liberesl,  quan- 
diu  non  praebet  suadenti  consensum.  Conseusus 
quippc  in  animam  ipsam  quodammodo  diaboii  simi- 
litudinem  levi,  ui  ita  dicara,  iractu  depiiigiL  Quando 
vcro  consensu  prorumpit  ad  actam,  jam  plenam 
cjus  imaginem  aflectu  peccandi  sibi  miser  imponit. 
Sicut  in  hominc  peccato  mediante  diaboius  potcsta- 
tem  accipiens,  cum  eum  jugo  malae  consuetudinit 
oppresserit,  quotidianum  peccati  tributum  ab  eo  in- 
toicrabilis  exactor  cxslorquct.  Sed,  sicut  PhaTto 
plebem  Israeliticam  in  luto  affligens  ct  latere  plures 
sub  se  legitur  liabuisse  eiactores  {Exod.  v),  ita 
princeps  illc  tenebrarum  ad  hoc  Iributum  exigcii- 


bus  dissipatus  non  ratione  regiiur,  sed  viliorum  tu-  B  «Jw™  singulis  suorum  singulos  imputat  impulsores. 


multuconfuseagitatur.  Confusio  pro  viliis,  quanJo 
quis  deprehcnsus  et  convictus  criminis  alictijust 
coufunditur;  vel  poenitenset  confitens  qtUB  comnii- 
sit,  salubri  confusioiie  purgatur.  Porro  contra  vilia 
confusio,  quando  homo  conversus  ad  Deum,  tenla- 
tioiii  quain  palitur  expe:  tae  confusionis  recordatioue 
resistit.  Claniat  Dominus  in  Evangelio  :  Venite  ad 
m«,  ^t  lahoratis,  et  onerati  esti$  {Matth.  ii).  Habes 
ftlias  Kcriptum  de.quibusdam  :  Vt  inique  agerentj 
laboraierunt  {Jer,  ix).  Quis  labor  lalronibus  furi- 
busve,  ul  vei  viatorem  opprimant,  vel  patremfamllias 
dorooperfossa  despoIient^Quis  labor  adulteris  vel 
fomicaioribus,  ut  male  cupiiis  poiianiur  amplexi- 
bu8?  Sed  et  avaro  agris  vel  tbesauris  inhlanti  alie- 
..'  '*''.•  ■blibor  non  modicusest;  et  si  nou  corporis,  la-  C 
n0B  eordis.  Hunc  laboreni  scquitur  confusio ;  quia, 
sfoit  lavii-lulibus  ordinis  est  pulchritudo,  ita  in 
r  ^r:-  peccalis  tumultus  et  confusio.  Omnis  enim  ^tit  facit 
^Wlilp^ywffflfutii,  $ervu$  est  peccati  (Joan.  viii).  0  dura  scr- 
vilus!  quae  etiam  animum  renitentem  plerumque 
cogitad  viiia,  cuin  violeiitia  malae  consueludinis  ad 
iilud  impellilur  vitiuin,  quod  jam  deicstatur,  ut  nii- 
rum  in  niodum  ci  peccalum  ita  velit,  ut  plorel.  A 
quibus  omnibus,  cuni  homo  fueiit  lil)eratus,  sumet 
parabolam  hanc  contra  regem  Babylonis,  et  dicei : 
Quomodo  ce$$acit  exactor  ^  quievit  tributum?  Audi 
Doroinuiii  nostrum  Jesuni  in  Evangelio  diceniem 
Petro  :  Uege$  gentium  a  quibus  accipiunl  tributum  f 


qui  eis  labores  indicant,  et  suggestionibus  incautos 
coiicutiani,  duraque  peccati  scrvitute  depressos  io 
sordidis  operibus  desudare  coropellant.  Sed,  oquaB- 
cuiiqiie  es  anima,  quam  ab  hac  infelicitate  Dei  pie- 
tas  Lberavit,  praesiai  tibi  requiem  a  labore  iuo,  el 
coucussione  tua,  et  a  servitute  tua  dura,  qua  ante 
serviisii.  Mirai  is  cerie  quod  iam  facilis  tibi  est  con- 
tineniia,  quae  iibi  impossibilis  videbatur;  miraris 

quod  inolitae  consuetudinis  jugiim  cvanuit,  adquod 
dcponcndum  etiam  conatum  omnem  desperatio  In" 
nata  siibtraxerat.  Suine  crgo  parabolam  contra  re- 
gcm  Babylonis.  Exsulia  ctim  iremore ;  clama  cum 
stupore  :  Quomodo  ce$savit  ezactor?  quietit  tribu* 
tum  ?  Institit  qiiotidie  spiriius  fornicalionis,  alicujut 
iurpiludinis  ct  immundiliae  tributum  cxigcns ;  iiec 
crat  repcllendi  facultas,  vel  virius  resisteiidL  Quo- 
modo  ergo  cessavit  exactor  ,  quievit  iributum?  Iii* 
surgens  in  me  spiritus  irae  ad  verba  furoris  cn*- 
brius  compellebat;  nunc  spiritus  gulac  ad  negalds 
vel  illicitos  cibos  excitabat  appelitum  ;  nunc  ama- 
rum  siieniiuin  quotidiani  inurinuris  ci  dctraclionis 
a  me  cxigens  nuinmum,  magisiris  intraciabilem, 
impaticniem  me  soriis  exhibcbat.  Spiritus  acedias 
omnem  statum  roeae  tranquillitatis  evertens,  eibor* 
rorero  soUtudinis,  etquietis  odium  ingerens,  discur- 
sionesjnordinatas,  signavaiia  vei  periculosa  roe  sibi 
soivere  ccropellebat.  Spiritus  superbiae  ipsam  Inte* 
rioremcordis  roeisedero  pervadeiis,  nunc  subjeetio- 


a  $ui$,  an  ab  alieni$?  Ei  Petrus  :  Ab  alienis.  Cui  ^  nis  iropatienlero,  nunccupidum  dominaiionis  iack^ 

■^     ' '^"'^    ''      '*    '*''""  ' ^''*  '■'  "'       bai;  iiunc  arobulare  in  magnisetmirabHibussupcr 

mc,  caeicris  deitpcciis,  compellebat  {P$aL  Gxxx) ; 
nunc  meipsum  praeferre  melioribasi  cunctorvmqtte 
profectibus  invidere  persuadebat.  Quomodo  erfo 
cessavit  exactor?quieviitribatDm7  Nunquid  in  vir- 
tuie  roea?iNunqa:d  in  gladio  meoT  Absitl  Quomodo 
ergo  ?  Certe  Domimu  eatuHmi  knaUum  impUnm^ 
tirgam  dominanikmu  Donlnos  oontenns  bella,  Do^ 
minus  nomen  est  illL  Gloria  libi,  Ooniiielesa,  qui 
non  pcrmittis  nos  leaiari  supra  quam  possvroos  (/ 
Cor.  x).  Non  dedisli  giadiom  in  manu  hosifs,  sed 
baculum^vil  virgani;  Gladius  enim  exsiinguit;  virga 
vcl  baciilus  affligit.  Denique  vox  tua  esi  ad  Satao 
de  beato  Job  :  Ecce  in  manu  tna  $uni  cuncla  &um 


Dominus  :  ErgOj  inquit,  liberi  $unt  filii  {Matth 
xvii).  Sunt  igitur  iies  exactorcs  iributa  exigentes  : 
Caesar,  diabolus,  ciDeus.  Cx'sar  iniaginem  suam 
impressam  nummo,  quam  liomini  iu  signuro  sua 
doroina  iionis  imposuit,  quasi  exacior  importuuus 
extorquct.  Diabolus-similiiudinero  suaro,  quaro  con- 
sentienii  sibi  aiiiniaR  affeciu  vitioruro,  stylo  cunsue- 
tudiois  viiiosaB  inseruit,  durus  ac  crudelis  exacior 
quotidianae  iurpitudinis  soluiione  requiriu  Deus 
imaginem  suam  qnam  naturae  animse  rationalis 
inipressit,  a  sua  raiionabiliter  exigit  creaiura.  Ad 
iniagiuem  quippe  et  siroilitudinem  Deicrealus  homo 
{Gen.  I),  quandiu  se  alterius  non  subdidil  poiesiati, 
uoii  co;(ebaiur  solvere^  quod  consubat  eum  non  dc- 


425 


SERMONES  D£  ONEHIBUS. 


m 


possidet ;  lantum  m  in  eum  extendat  manum   {Job  a  ahiolcs  et  cedros   arbores  sublimcs  el,  odoriferas. 


!)•  Deinde,  cum  dedisset  ei  iu  corpus  ejns  polesu- 
lem  :  Verunrtamen^  inqujt,  animam  ejus  serva  (Job 
ii).  Data  est  virga,  datus  est  baculus;  sed  negalus 
eni  gUdins.  Virga  daia  cst,  quando  concessum  est  ci 
adimerc  temporaiio.  Dalus  est  etbaculus  quando  in 
ipsnra  corpus  ejus  sa^vire  pcrmissus  esl.  Negatus 
cst  gladius,  qunndo  :s\)  aninix  esslinctione  pro- 
liibiius  esL  Percutit  itaque  virga,  quando  ea  quae 
r«iis  sunt  tangit.  Perculit  baculo,  quando  corpus 
ipsum  olBigit.  Perculit  gladio,  quando  a  corpore 
animam  excutit.  llac  triplici  teniatione  adversus 
iTiartyres  jamdudum  desxvil  diabolus  :  quibus 
eiiam  in  dne  sxculi  adversum  fiddes  per  diabo- 
lum  saeviet  Anticlirislus.  Gontra  nos  qui  in  medio 
duorum  temporum  posili  sumus,  quoniam  ei  glu- 
diusademptus  est,  virga  baculoque  conlendit.  Iia- 
que.quando  rerum  tcmporalium  danmo  percutimur, 
virga  esl ;  quando  a^gritudine  vel  alia  carnis  affli- 
aione,  baculus  est.  Virga  quoque  percntit,  quando 
suadel  delt^ctatione  ;  baculo,  quandotrahit  ad  con- 
sensionem  ;gladio,  quando  compellit  ad  actum.  A 
quibus  omnibus  cum  fuenmus  iiberati,  ad  nos  vox 
ista  periinebit  i.Contrivit  Dominus  baculum  impio- 
mtHy  virgam  dominantium.  Impii  sunt  dxnioncs, 
qui  non  amore  justiii^,  nec  corrigendi  aOectu,  sed 
ex  sola  malitia  plagas  mortalibus,  quibus  yislo  Dei 
judicio  dominari  permittuntur,  vel  ^€  .6i:ipus  ul 
purgentur,  vel   in  a.'ternum    ut  puniantur,  intcrre 


virtutes  iutellige,  quarum  cacumen  coelum  tangit, 
mundum  bonae  opiiiionis  odore  perfundit.  Tunc 
vcie  virtutibus  Ixialur  consrientia  quando  et  subli- 
nics  sunt  coclesiilim  intentione,  ct  ramae  integritate 
odoriferx.  lloc  cst,  quod  ait  Apostolus  :  Providen- 
tes  bona^  non  tautum  xoram  Deo^  sed  etiam  coram 
hominibus  (Rom.  xiij.  Gum  igitur  abieles  et  cedri 
]a.'la(£  fuerint,  id  cst,  cum  virtules  vitiis  succe- 
dentes  salutari  laeiiliu  mentein  perfuderint :  Ex  quo 
dormisti,  inquiunt,  iion  ascendit  qui  succ.dat  nos. 
Ad  rcgem  Uabylonis,  principem  scilicet  tenebrarum 
vox  isia  dirigitur.  Obdorniisli,  o  Salana,  non  inter- 
iisti.  Nulla  securitas,  rraires  mci,  nulla  securitasr 
Dormit  boslis,  n:jn  periit.  Facile  excitalur,  qui  dor- 
roit.  Pax  est,  requies  est,  quia, .  ipso  dormientet 
non  ascendit  qui  succidat*  virtutes.  ^erurotamen, 
fratres,  pcrfeciorum  vox  ista  est,  quibus  jam  non 
est  coUuclatio  adversus  carnem,  quai  plerumque 
innata  sibi  concupisceiitia  virtutes  succidit :  sod 
adversus  spiriluales  nequitias  (Ephes,  vi).  Quibus 
dormientibus,  id  est  a  tentationibus  cessantibus, 
requiescuiit  perfecti,  nullam  ex  seipsis  in  seipsit 
pugnae  materiam  babentes.  Sciendum  plane  est,  fra« 
tres  mei,  quia  pax  ista  ncc  continua  poterit  esse, 
ncc  perfecta,  donec  novissiUia  inimica  destruetur 
roors,  id  est  mortis  auctor  diabolus  :  non  enim  jam 
dorniieuti,  sed  quasi  morienti  hanclorum  socictas 
insullabit.    Vbi  esl^  inquit,  mors,  victoria  tua  ?  (I 


non  cessant.  De  quorum  malilia  apte  subjungitur:  ^  Cor.  xv.)  Quod  Isaias  aliis  verbis  :  Quomodo^  aitf 


Ctedenlem  populos  in  indignatione^  plaga  insanabiii. 
Plaga  ista  iusanabilis  ad  reprobos  pertinet,  qui  in 
baculi  virgxvc  percussione  murmurantes,  ai&igi 
possunt,  sed  sanari  non  possunt.  Et  addidit :  Sub* 
jicientem  in  furore  gentes^  et  persequentem  crudeli* 
ler.  Multis  qu  ppe  tentationibus  subjicit  sibi  gentes 
spiritus  nequam,  non  amore  justitiae,  scd  in  furore 
persequens  eas  crudclitcr ;  non  sicut  Christus  roi- 
sericorditcr,  qui  percutit,  ut  sanct ;  mortincal,  ut 
▼iTiilcet ;  deducit  ad  inferos,  ut  reducat  {Job  xiii). 
Ccnquievit  et  siluit  omnis  terra ;  gavisa  e$t  et  exsul^ 
tavit.  In  tcrra  cordis  noslri,  ct  in  lerra  carnis  no- 
strae,  quando  diver&is  lentationibus  faligamur,  qua- 
lis  lumultus  est,  qualis  clumor  \itiorum,  quos  se- 


eessavit  exactor  ?  quievit  tributum?  infernuK  suifHr^ 
conturbatuf  est;  in  occursum  lui  susdtavil  tibt  gigaa 
tes{Jsa.  xiv).  Supcrato  a  sanctis  diabolo^  turbalui»  oc 
currit  infernus,  spirituum  scilicet  socielas  immuti 
dorum  ;  suscitans  illi  gigantcs,  id  es(  quoslibct  de 
sociis  fortiores,  cum  quibus  redicns  ad  domuiik  do 
qua  fuerat  expulsus,  si  copia  fuerit  reintrandi,  fa- 
cict  novissima  bominis  iUius  pejora  prioribus  {Lue. 
xi).  Haec  vicissitudo  tentationis  e|  pacis  nobiscum 
agitur,  donec  omnes  principes  lerrae,  id  est  terrena 
seclantium  ;  omnes  etiam  principes  natiouum,prin- 
cipes  videlicet  regiii  Persarum  vcl  Grspconim,  sicut 
babes  in  Daniele  {Dan.  xii),  vcl  certe  principes  na- 
tionum,  id   est  vitiorum,  de  suis  fugati  sedibus. 


\ 


fviCur  innumerabiiium  cxcrcitus  peccalorum  !  0  D  principis  sui  interitum  lugcant  :  cujus  cadaver,  id 
^aata  felicitas  quando  conquiescit  ct  silct  omnis 
lem,  quando.  in  camc  noslru  quicsciiiit  incentiva 
libldioum,  aculei  delectationum,  spinx  immunda- 
mm  passionum,  superbiae  tumor,  ir£  impetus,  su- 
sficionis  rel  indignallonis  susurrium  !  Cuin  autem 
quieveril,  el  siluerit  clamor  viliorum,  sequitur  ju- 
cufidilas  exsultalioque  Yirtiitum.  Cuvisa  est,  inquit, 
ef  €X$ultavil.  0  quale  gaudium  !  qualis  cxsultatio 
quando  in  hominls  coiiscientia  onmia  Ixta  sunt, 
omnia  padica  ;  qiitndo  toiitrito  sub  pedibus 
SataiiSy^  omniqiie  maciiia  vitiorum  expulsioue  de- 
leu,  in  solis  Tirtulibus  anima  glorialur  I  Unde  se- 
quitur : 
JLkieUi  quoque  Iwiatw  sunt,  el  cedri  Libani,  Pcr 
Patbol.  CXCV. 


est  oinnis  societas  reproborum,cum  co  xternis  sup- 
pliciis  data  tinea  dcmolietur,  putredlne  corrumpo* 
tur,  vermibus  coriodetur.  Non  miremini  si  vos* 
hodie  diutius  tehui  quam  solebam  ;  quoniam  avidus 
vestri  post  diuturnam  lamem  non  facile  potui  ve* 
slra  praesentia  saiiari.  Ne  putetis  quod  vel  nunc 
satiatus  sim  ;  cum  sermonem  omittam  fatigatus^ 
nun  satiatus.  Satiabor  cum  apparuerit  gloria  Gbri- 
stus  {Psal.  xvi)  ,  in  quo  vos  nunc  amplccior 
delectabiliter,  quibus  me  spero  futurum  in  ipso  fo- 
liciier,  cui  cst  bonor  et  gloria  in  saecula  saeculo- 
rum.  Amen. 


U 


Vkl  B.  AELREDl  ABBATiS  HIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASOETICA.  118 

SERMO  XVIL  A  pcrfruunlur  :   Vrf,  iiiquit ,    lerrte,   cuju$  principes 

Di  tfo.  quod  scriptum  est  :   c 


Quomodo  cecidisti  de 
ccbIo,  iLucifer^  ifui  mane  oriebaris  ?  (Isai.  xiv.)  i 

Posl  sacra  Dominic»  Nativitalis  solemnia,  ad  in- 
daganda  propheticae  visionis  mysteria  reverlentes, 
spiriluales  delicias,  fratres  charissimi,  nun  omitti- 
mus,  sed  mutamus  :  sed  nec  mutarous  quidem, 
eum  ea  qujR  his  sanctis  diebus  rmpleta  recolimus, 
in  verbis  propheticis  praRnuntialaagnoscimus.  Ubi- 
quc  autem  uno  Dei  Verbo  pascimur  et  potamur  : 
qvod  ideo  caro  factum  esl,  et  habitavit  in  nobis 
{Joan,  i^  ut  a  carnalibus  posset  audiri,  quos  eni- 
dil  et  verbis,  confirmaret  miraculis,  aitraherci 
eiemplis,  postrcmo  proprii  sanguinis  eflTusione  re- 
diinercL  Sicut  igitur   nativilatcni  ejiis,  passionens 


mane  comedunt  {Eccle.  x).  Ideo  Anlichristi  gloria 
temporalis  crit,  non  «teriia  ;  brevis,  ct  uon  diutar- 
na  ;  noii  stabilis,  sed  cattuca.  Idco  ait  :  Quomodo 
cecidisti  de  ccelo,  Lucifer,  qui  mane  oriebaris  f  Coi- 
lum  hic  templum  intellige,  de  quo  ait  Apostclos, 
loquens  de  Antichristo  :  Qui  adversatur  etexioUiiur 
supra  omne  quod  dicitur  Deus,  aut  quod  colitur^  ita 
ut  in  templo  Dei  sedeat^  ostendens  se,  tanquam  $it 
Deus  (11  Thess.  ii).  Quibus  verbis  oslLcndilur  babi- 
tui  us  iii  Ecclesia  Dci  poiestatera  :  quam  forte  primo 
ingredietiir,  specie  quasi  recturus  eam,  re  auiem 
imptignatinus.  Unde  non  absurde  quidam  exi&ti- 
maiit,  quod  aliqua  in  Ecclesia  sedcm  excclsi  nomi- 
nis,  aut  formani  regias  dignitalis  obtcnturus  sit,  el 


el  resurrectioncm,  in  coelis  eliam   usrensii  neni,  "  ila  paulatini  tuin  pro  signis  tl  prodigiis  mendaci 


lidem  quoque  gcntium,  et  saneise  Ecclesi.x*  rognum, 
qu8d  omnia  gaudemus  impleta,  in  prophetis  inve- 
nirous  praenuntiata  ;  ita  prgfecto  grraniiidem  Aiiti- 
ehristi,  Ecclesiae  in  novissimis  persecutionem,  el 
perditi  illius  destruclionem,  futurum  Dei  jiidicium, 
el  diabolicum  omnibus  membr  s  suis  interitum,  q\i» 
in  ipsis  Svripturis  narranlur  fulura,  iiullus  Chri- 
slianus  abigat  esse  complenda.  Itaquo  descripta  An- 
lichristi  persecutione  usque  ad  ejus  inierilum,  in 
quo  et  ipsius  Salanae  potestas,  et  principatus  dejici- 
lur,  piopheticus  serino  pcrvenit,  in  quem  adhac 
sub  lypo  regis  Babylonis  invehitur,  dicens :  Quo- 
modo  cecidistt  de  cceto,  Lucifert  qui  mane  oriebaris  : 


bus,  lum  regum  et  priiicipum  fav..re  suhnxus  in 
lantam  proficiel  putentiam,  gloriam  et  opinionein, 
ut  facile  Judaeis  et  gentibus  se  Chrislum  esse  per  • 
suadeai,  Dei  se  Filium  mentiatur,  ostendens  se, 
lanquam  sit  Deus.  Quod  vero  ait  Apostolus  :  Ad 
versatur  ,  et  extollitur  supra  omne  quod  dicitur 
Deus ;  ipsas  excellentiae  cogitationes,  quibus  ad  11« 
lam  excellentiam  aspirabil,  sancius  Isaias  prophe- 
lando  subjunxit  :  Qui  dicebas  in  corde  tuo  :  h 
ealum  conscendam,  etc.  Uoc  rsl  coelum,  de  que 
improperando  eum  dixerat  corruisse :  Quomodo  c«- 
cidisli  de  ccelo,  Lucifer,  qui  mane  oriebaris?  Corruisli 
in  lerram,  qiii  vulnerabas  gentes.  Quod  Anticbrislus 


quffi  iu  (Igura  rcgis  Babylonis,  quasi  in  diubolum  q  vulneraturus  sit  gentes  vulnere  gravi,  plaga  cru- 


dicta  iiitt.-Uigiintur.  £t  secuiidum  beatissiinum  An 
guslinuni  bsec  vciba  non  tam  de  persona  diaboli, 
euam  da  ojus  membris  dicuntur  ;  nec  tam  prirous 
itte  diaboti  casus,  unde  Doiiiinus  ait,  Videbam  Sa- 
tanam  qudsi  fulgur  d§  ccelo  cadentem  {Luc.  x), 
quam  meiubrorum  ipsius  apostasia  ab  Ecclosia  re- 
cedenlium  myslico  sermone  describitur.  Quoniam 
«utero  oronium  meinbrorum  ejus  pessimum  dicitur 
Anlicbristus,  cujus  lempore  apostaiarum  eril  ma- 
lima  multiludo  ;  secundum  ordinem  propheiiae, 
ipsius  sequaciumque  ejus  bic  ruina  monslralur. 
Verum,  quia  unuro  corpus  constal  esse  malorum, 
quicunque  non  ad  eam  redituri  de  Ecclesia  cor- 
nierunt,  hujus  ruinae  participes  ncu  dubitemus.  In 


dcli,  non  poieril  dubilare,  qui  Aposlolum  audil  di- 
centem  :  Eum  cujus  est  adventus  seeundum  poieita- 
tem  Satana  in  omni  seduetione^  signis  et  prodigii$ 
mendacibus,  his  qui  pereunt  (11  Thess,  ii).  Cof- 
ruisli,  inquit,  m  terram.  Prostratus  quippe  spiritu 
oris  Dei  pro  co^to  inferos  possidebii;  cujus  corpus 
eliam  dalum  terrae  pulredine  corrumpetur.  Seplut- 
ginta  interpreles,  non,  qui  vulnerabas  genUs^  sed 
qui  mittebas  ad  omnes  genles,  inteipretali  sunl ; 
nunlios  Antichristi  ad  omnes  gentes  significanles 
esse  mittendos,  el  ubique  contra  Ecclesiam  Chrisii 
saeviiuros.  Qui  dicebas  in  corde  tuo  :  In  cas/tim  as^ 
cendam,  Possunl  baec  intelligi  verba  diaboli  loquen- 
tis  in  AHlichristo,   et  universam  Cbristi   civiUilem 


qnibus  omnibus  ipsius  corporis  caput,  diabolus  vi-  D  P«r  cum  sibi  subdere  cupientis.  Igilur  Anlicbri- 


delicet,  confunditur  :  ad  quem  exprobr^ntis  pro* 
phelae  sermo  dihgitur  :  ,Quomodo  cecidisti  d$  coslo, 
Lucifer,  qui  mane  oriebaris?  Lucifer  polesl  dici  An- 
lichristus,  vel  pro  splendore  gloriae  temporalis,  vel 
pro  simulalione  sanctitalis,  vel  certe  pro  singulari 
quodam,  ui  putalur,  lumine  singularis  sapieniiae, 
vel  pro  fallacium  miraculorum  exbibitione  :  quibus 
omnibus  ortus  ejus,  id  esi  oslensionis  initia  prae- 
fulgebunt.  Per  hoc  quod  mane  ortus  dicitur,  ini- 
liuni  ostcnsionis  ejus  declaratur.  Vel  per  mane 
praesens  viia  designaiur  :  quae  vergens  in  seiiium 
quasi  in  vesperam,  morle  quasi  nocte  superveniente 
exstinguilur.  Unde  Salobion  de  bis  qui  in  prae^enli 
vHa  sprelis  futuris,  quibus  possunt  volupuubus 


stus  diabolico  afflatus  spiritu,  cernens  se  in  ta- 
pientia  saeculari,  iii  signis  et  prodigiis  ab  ipso  prin- 
cipe  tenebraruro  accepisse  virtutem  ad  id,  quod 
iiihil  subliraius  in  boc  roundo  babelur,  Ecclesi»  vi- 
delicel  arobiet  principaturo  ;  acceploque  secuodum 
Apocalypsiro  (Apoc.  xiii),  vel  Danielem,  a  besiia 
{Dan,  vii),  i(J  est  illius  temporis  rcgnoy  decem  regi* 
bus  quasi  decem  cornibus  praefulgente  in  omnlbus 
potestaie;  iniquilateni  medilabilur  in  cubiii  suo 
dicens  :  In  calum  ascendam,  id  esi  oblinebo  in  Ec- 
clesia  doroinalum ;  supra  astra  Dei,  eos  videlicet 
qui  velut  sidera  sapientiae  clariuie  vel  religionis 
splendore  praefulgeiit,  exattabo  sotium  meum^  eoi 
dccrelis  meis,  judiciisque  subjicient.  El  «ddidit : 


A^ 


SERMONES  DE  ONERIBLS. 


430 


Sedebo  in  monu  te$tamenti,  in  iaterikus  d^ilom$.  A  lenlior  virtudljus  in  se  tolam  lcgem  contlncl  et  pro> 


llonft  lestamenii  potest  dici  Jerusalem  iUa  terrena, 
in  ciijtts  Civitatis  templo  Anticliristum  quidam  exi- 
.  ttimant  regndluruni,  de  quo  Psalmistn  :  Mon$Sion^ 
inquit,  iaiera  aquilom$  <ivita$  regi$  magni  {P$ai. 
X1.VI1).  Qqx  omnia  melius  de  €hristi  Ecclesia  in- 
ieliigantur^  qu«  uiiqae  est  mons,  et  S!on  mons  ie- 
sUmenii,  cujus  latera  aquilo,  id  est  frigida  semper 
amabit  reproborum  vel  persequeniium  nuliitudo. 
A$eendam  iuper  iillilndinem  nubium.  Nul>es  pra&- 
dicatores  sunt  Evangelii,  do  quibus  Dominus  per 
liunc  ipsum  Isaiam  :  Mandabo  nubibu$  mei$^  ne 
piuani  $uper\  vineam  iliam  imbrem  (Isai.  \).  El 
alias  :  Qui  $unt  i$ti  qui  ut  nube$  voiant  ?  (Jsat.LX.) 
Super  bujusroodi  nubes  ascensurum  se,  diabolus 
per  Anticbristum  gloriaiur,  ut  superior  inferio- 
rilnis  dMninelur,  ei  ad  suae  vohintatis  consen- 
som  vel  volentcs  illiciat,  vel  incautos  decipiat, 
vel  nolentes  cogat,  vcl  puniat  resistentes«  SequU 
iur : 

Simiiii  ero  Aiti$$imc.  floc  est,  quod  ait  Paulus  : 
0$iendeM$  $e  tanquam  $it  Deu$  (11  Tlie$,  11).  Cavele 
soperbiani,  fratrcs  charissimi,  cavete*  Quani  multi 
eoim,  quod  dolcns  diai,  «i  forte  vident  se  in  lucc 
npientiae  profecisse,  verbo  et  exemplo  alii  profuis- 
se,  ut  merito  Luciferi  nomine  digni  babeantur,  ila 
Ht  mane,  id  est  initio  suae  conversionis,  caeteris 
tjnsdem  vitae  consortibus  clariores  liabcantur,  oc- 
culta  primum  intenlione  turaescunt,  praelatos  suos 


pbeUs.  Nihil  ergo 
quam  in  cbaritate 


magis  arrogans  et  ambitiosos 
praeesse  se  pollicttur,  ubique 
contra  praelatum  suum  in  anjulis  susuiTans,  roa- 
xiroe  eum  duritia»  et  inhumaiiiiniis  accusaos.  be» 
scr:b:t,  el  quasi  ante  fratruni  d.'pingit  oculos  qua- 
lisdibcat  essc  aLbas;  quam  modeslus,  quam  piut, 
quam  amaiis  subdilos,  quam  eoiuni  compatient 
iaboiibus»  condesccn:!ens  iiifirraiiatibus.  Tunc  iu 
urdinandum  esse  refeclorium,  dc  inilrmilorio  taiH 
misericorditer  disponeiidum,  Scripturarum  auctori- 
late.conllrmal ,  ut  auJientes  in  eordibus  suis  re- 
spondeant  ;  0  si  isle  abbas  csset,  quam  sapiens, 
quam  eloquens,  quam  misericors,  quam  humanus ! 
Ei  ille  haec  animadverlens  :  Quis,  inquit,  similis 
mihi  in  uubibus  coeli  ?  Quis  iu  Scripluris  ita  cnidi- 
lus,  utego?Quisprxdicationi  Um  aptus  ?  Ascendara 
ergo  supcr  allitudinem  nubtufn,  ut  praedicatoribos 
cnnclis  superemincre  ostendam  sapieniiam  meam, 
ne  ultcrius  latcal  quod  ad  profectum  rouhorum  po- 
terit  apparere.  Ita  in  me  i>ci  similitudo  reparau  In* 
cescet :  quae  roazlme  in  sapieniia  et  chariute  con- 
sistii.  Talis  aliquando  cum  sui  fuerit  compos  vot}« 
ctad  praelationcm  quara  ambicral,  aut  propria  roachl- 
natione,  aut  alioruin  factione  prorootus,  Dei  gratia 
spoliatus,  de  virtutlbus  ficlis  ad  vitia  roanifesu 
prolabitur;  et  sic  cmnibus  exosus  projicitQr,  nt 
mereatur  auJire  :  Quomodo  cecidi$ti  de  cceio,  Luci- 
fer,  qui  mane  oriebari$?  corruisti  in  terram,  qui  de 


despiciunt,  ct  eos   simplicilails  et  inscientiap  ar-  q  coelesti  conversatione  gloriabaris,  ut  appareas  in« 

ferioribus  luis  non  medicinam  aliis  praebuisse,  s^^ 
pcccatorum  potius  vulncra  inflixisse.  Hi  ODodHl^ 
quoniam  ad  corpus  illins  nefandi  capitis  eos^^eer* 
tum  est  pertinere,  quali  poenSi  digni  habcanlvr»  prt^ 
plieticus  sermo non  tacct. Sed,  quia  in  longumsiMS 
roonem  istum  protraximus,  ea  qiiae  sequuntof  allo 
tempore  tracunda  reservemus,  Ipso  juvaiite,  qui 
vivit  et  regnaf  per  omn:a  saecula  saeculorum. 
S£RMO  XVIll. 
be  todem  capitulo  moraiiler  expoeilo. 
Ilestcrna  die,  fratres,  de  casa  diaboli  qacm  in 
corpore  suo  patitor,  vei  passurus  esl,  pro  ingenii 
noslri  pauperute  tracUvimus  :  sed,  quia  multi  ia 
ipsius  personam  diaboli,  ac  primum  ejus  casnm. 


gniinl;  nunc,  quod  in  temporalibus  occupantur, 
4eridentet  detrahunt,  inferiores  se  cunclos  aspi- 
einnt,  iMibcnies  scmpcr  prx  oculis  quidquid  in  aliis 
n^prebensibile  invciiiuiit  ;  ct  ciiin  non  invenerint, 
ingunt ;  et  boc  quod  ipsi  aiiie  ocuios  hominum 
NMibbiieaguni,  ad  memoriam  rcvocantes,  sua  se 
Tauitftie  interius  pascunt.  Dcinde  quisquis  lalls 
est,  oranes  praelalione  indignos  judicans  :*itsreji' 
dam^  iuquil,  in  cceium,  0  Lucifer,  qui  mane  orie-^ 
baris,  Iniqurtatem  mcdiUris  in  cubili  tuo.  Quid 
dicis  ?  Quis  iile,  vel  ille  est,  ut  prxsit  nobis,  homo 
idioU  et  siiie  litteris,  bomo  tota  die  se  tradens 
et  intricans  tcrrcnis,  homo  nec  eloquentia  clarus^ 
nec  in   Scripturis  exerciutus  •  nec  discretus  in 


^m 


opere,  nec  in  artc  spirituali  peritus.  Ha^c  diccns  ia  D  quocffectus  diabolns  de  angelo,  de  Lucifero  vesper 


xorde  suo ,  insUr  Absalon  parricidium  paral. 
QuU  me^  inquiens,  constituat  judicem  $uper  po- 
pmium  iitum  ?  {li  Reg.  xv.)  In  coelum  conscendani, 
dignus  qui  spiritiialibus,  id  est  c^lestibus  prssim, 
cam  mea  conversatio  semper  in  coelis  sit  {Pitiiip. 
111).  Utquid  perditiohxc ?(lfanA.  xxvi).  Perditio^  in- 
quam,  Untae  sapientiae,  lantae  virtutis  et  eioqueiiii», 
qoae  iU  prodessenl;  sed,quia  in  ihferioribus  sedeo, 
prodesse  non  possunL  Super  sidera  igiiur  Dei  ego 
insur  Luciferi  caeteris  cUrior  exaliabo  sedem  meamt 
in  monU  tesUmeati  sedcns,  simiiitudinem  mibi  de 
aliis  prolkciendo  acquiram.  Cum  eniin  lesumentum 
•acra  appelletar  Scriptara,  mons  tesUmentl,  non 
ue  charius  dlci  poiest ;  qmt  omnibos  excii- 


a  coelesti  corruit  mansionc,  prophetica  baec  vcrlni 
putat  essd  prolata ;  si  quid  in  bac  partc  possamus, 
voLis  non  arbitror  sultrabendum.  Desciipseratpro- 
pbeta,  sub  nomiiie  regis  Babylonis,  tliaboli  vel  In 
se,  vel  in  membris  suis  infcrnum.  Detraciu  e$t  «<• 
que  ad  infero$  $uperbia  tua;  concidit  eadanr  tuum. 
Sub:er  te  $temetur  tinea;  el  putredo^  h  operime^ 
tum  tuum  eruni  verme$  (J$ai\  xiv).  Deinde  ad  pri- 
stinam  ejns  gloriam,  qua  quondam  fuerat  in  coelc- 
stibiis  gloriosus,  retorquens  oculos,  et  UnUm  ac 
tm  niiseram  muutionero  admirans  :  Quoinodo^  ifi- 
qiiil,  eecidi$ti  Lucifer,  q^  mune  oriebari$  ?  LQcifer 
ideodictusaestiroatiiry  quod  sicut  stella  iiU  natv- 
tina  caeieris  sldtribus  ioclt  itreniuu  pmcMi^  lu 


I 


■■.>.:r 


m  B.  AELREDl  ABBATIS  RICVALL.  OPP,  PARS  1.  -  ASOETICA.  IS8 

SERMO  WH.  A  perfruunlur  :   Vn*,  iiiquit «   Urrtg^   cujus  principes 

De  eOt  quod  seripiKm  eat  :  t  Quomodo  cecidisii  de 
ceelOfLucifer,  qui  mane  oriebaris  ?  (Isai,  xiv.)  i 


Posi  sacra  Dominioe  Nativitatis  solemnia,  ad  in- 
daganda  propheticae  visionis  mysteria  revertentes, 
spirituales  delicias,  fratres  charissimi,  non  omilli- 
mus,  sed  muianius :  sed  nec  mutamus  quidem, 
eum  ea  qiiu;  his  sanctis  diebus  hnpleta  recolimus, 
in  vcrbis  propheticis  prsRniintiataagiioscirous.  Ubi* 
que  aulem  uno  Dei  Verbo  pascimur  et  potamur  : 
quod  ideo  caro  factum  est,  et  habitavit  in  nobis 
{Joan.  i^  ut  a  carnalibus  posset  audiri,  quos  eru- 
dit  el  verbis,  confirmaret  miraculis,  altrahercl 
eiemplis,  postremo  proprii  sanguinis  effusione  re- 
dimercl.  Slcut  igitur  nativilnteni  ejus,  passionens 
et  resurrectionem,  in  coelis  eliam  asrensii  neni, 
lideni  quoque  gentiuro,  et  sanctse  Ecclesia:  regnuro, 
qu8B  omnia  gaudemus  impleta,  In  prophetis  inve- 
nirous  praenuntiata  ;  ita  prgfecto  grrannidem  Anti- 
ehristi,  Ecclesiae  in  novissirois  persecutionem,  el 
perdili  illius  deslruclionero,  futurum  Dei  jiidiciuni, 
et  diabolicum  omnibus  membr  s  suis  intcritum,  qii9 
in  ipsis  Scripturis  narranlur  fulura,  itullus  Chri- 
slianus  abigal  esse  complenda.  llaquo  descripla  An« 
lichristi  perseculione  usque  ad  ejus  interilum,  in 
quo  el  ipsius  Satanae  polestas,  et  principatus  dejici- 
tur,  piophelicus  serino  pcrvenil,  in  quero  adhac 
sub  lypo  regis  Babylonis  iiivehilur,  dicens :  Quo- 
modo  cecidislt  de  ccelo^  Lucifer,  gui  mane  oriebaris  : 


mane  comedunt  (Eccle.  x).  Ideo  Antichristi  gloria 
temporalis  eril,  noii  seterna  ;  brevis,  et  non  diulur- 
na  ;  noii  stabilis,  sed  cattuca.  Idco  ait  :  Quomodo 
cecidisii  de  ccelo,  Lucifer,  qui  mane  oriebaris  ?  Cos- 
lum  hic  templum  iniellige,  de  quo  all  Aposti.lus, 
loquens  de  Anticbrislo  :  Qui  adversatur  etextoltitur 
supra  omne  quod  dicitur  Deus,  aut  quod  co/t/Hf,  iia 
ut  in  templo  Dei  sedeat^  ostendens  se,  tanquam  $it 
Deus  (//  Thess,  11).  Quibus  verbis  oslcndilur  babi- 
turus  ia  Ecclesia  Dci  potestatera  :  quain  forte  priroo 
ingredietiir,  specie  quasi  recturus  eam,  re  auiem 
inipugiiatiirus.  Unde  non  absurde  quidaro  existl- 
mant,  quod  aliqua  in  Ecclcsia  sedem  excclsi  nomi" 
nis,  aut  formani  regiae  dignitatis  obtenturus  sit,  el 
"  ita  pauiatini  tum  pro  sigiiis  tl  prodigiis  mendad- 
bns,  tum  regum  et  principuni  fav.re  subnxus  ia 
lantam  proficict  pulentiaro,  gloriam  el  opiiiionein» 
ul  facile  Judaeis  et  gentibus  se  Chrislum  esse  per  • 
suadeai,  Dei  se  Fiiium  mentiatur,  ostendens  se, 
tanquaro  sit  Deus.  Quod  vero  ait  Apostoius  :  Ad 
versatnr  ,  et  eJtoHitur  supra  omne  quod  diciimr 
Deus ;  ipsas  excellentiae  cogitationes,  quibus  ad  il- 
lam  excellentiam  aspirabii,  sanctus  Isaias  prophe- 
tando  subjunxil  :  Qui  dicebas  in  corde  tuo  :  ks 
ccelum  conscendam,  elc.  Iloc  est  coelum,  de  qno 
improperando  eum  dixerat  corruisse :  Quomodo  c#- 
cidisii  de  ccelo^  Lucifer,  qui  mane  oriebaris?  CorruisH 
in  terram^  qni  vulnerabas  gentes,  Quod  AntichrisUit 


quae  in  flgura  regis  Babyloiiis,  quasi  in  dialiolum  q  vulneraturus  sit  genles  vulnere  gravi,  plaga  cru- 

deli,  non  poterit  dubilare,  qui  Aposlolum  audit  di« 
centem  :  Eum  cujus  est  adventus  secundum  potesta^ 
tem  Satana  in  omni  seductione^  signis  et  prodigiU 
mendacibus^  his  qui  pereunt  (II  Thess.  11).  Cot' 
ruisiif  inquil,  tii  terram,  Prostratus  quippe  spiriiu 
oris  Dei  pro  coeloinferos  possidebit;  cujus  corpui 
eiiam  duiuro  tcrrae  pulredine  corruropelur.  Seplaa- 
ginta  interpretes,  non,  qui  vulnerabas  genUs^  sed 
^tit  mittebas  ad  omnes  gentes^  inteipretati  sunt ; 
nuntios  Antichristi  ad  omnes  gcntes  significaniet 
esse  roittendos,  el  ubique  contra  Ecclesiam  ChrisU 
saevituros.  Qui  dicebas  in  corde  tuo  :  In  ccelum  as^ 
cendam.  Possunt  haec  inlelligi  verba  diaboli  loquen- 
tis  in  Anlichrislo,   et  universaro  Cbristi   civilatem 


dicta  ijiu^kligiintur.  Et  secundum  beatissirouro  An- 
gusLaiuni  bu-c  verba  noii  taro  de  persona  diaboli, 
ruani  lie  ejubmeinbrisdicuntur  ;  nec  lam  prirauft 
illc  dlaboU  cusus,  uiide  Doininus  ait,  Videbam  Sa- 
faitatri  qmti  fulgur  de  coeio  cadentem  (Luc.  x), 
quam  meinbroruni  ipsius  aposlasia  ab  Eccicsia  re* 
cedenlium  myslico  sermune  describitur.  Quoniam 
auiem  omnium  menibroruro  ejus  pessimum  dicitur 
Anlichristus,  cujus  tempore  apostatarum  eril  ma- 
lima  multiludo  ;  secundum  ordinem  propheiiae, 
ipsius  sequaciumque  ejus  bic  ruina  monslralur. 
Yerum,  quia  unuro  corpus  conslal  esse  malorum, 
quicunque  non  ad  eam  redituri  de  Ecclesia  cor- 
ruerunl,  hujus  ruinae  participes  ncii  dubitemus.  In 


qiiibus  omnibus  ipsius  corporis  caput,  diabolus  vi-  D  per  cum  sibi  subdere  cupientis.   Igitur  Anticbri- 


delicet,  confunditur  :  ad  quem  exprobr^ntis  pro» 
pbelae  sermo  dirigilur  :  ,Quomodo  cecidisti  de  coeio^ 
Lucifer,  qui  mane  oriebaris?  Lucifer  potesildici  An- 
lichristus,  vel  pro  splendore  gloriae  lemporalis,  vel 
pro  simulalione  sanctitalis,  vel  certe  pro  singuiari 
quodam,  ut  pulatur,  lumine  singularis  sapieniiae, 
-vel  pro  faiiacium  miraculorum  exbibitione  :  quibus 
omnibus  ortus  ejus,  id  esi  osteiisionis  initia  prae- 
fulgebunt.  Per  hoc  quod  mane  ortus  dicitur,  ini- 
iium  ostcnsionis  ejus  deciaratur.  Vei  per  mane 
praesens  viu  designatur  :  quae  vcrgens  in  senium 
quasi  in  vesperam,  niorle  quasi  nocle  supervenienle 
exstinguiiur.  Unde  Salobion  de  brs  qui  in  prae^enli 
viia  spr^tis  fuluris,  quibus  possunt  voluplaiibus 


sius  dialwlico  afflatus  spiritu,  ceruens  se  ia  sa- 
pieiilia  saecuiari,  in  signis  et  prodigiis  ab  ipso  prin- 
cipe  leiiebiarum  accepisse  virlulem  ad  id,  quod 
iiihil  sublimius  in  hoc  mundo  habelur,  Ecdesias  yri^ 
delicel  arobiet  principatum  ;  acceploque  secundum 
Apocalypsim  (Apoc.  xiii),  vel  Danielem,  a  besiia 
{Dan.  vii),  i(l  esl  illius  lemporis  rcgno»  decem  regi- 
bus  quasi  decem  comibus  praefulgente  in  omnibus 
potesiate;  iiiiquilatem  mediUbituF  in  cubili  suo 
dicens  :  /n  calum  ascendam,  id  esi  oblinclM»  in  Ec- 
clesia  dominatum ;  supra  astra  Dei^  eos  videlicet 
qui  velut  sidera  sapientiae  clariuie  vel  religionis 
splendore  praefulgenl,  exaltabo  solium  meum^  eoi 
decretis  roeis,  judiciisque  subjicieus.  Et  addidll : 


^29 


SERMONES  DE  ONERIBLS. 


430 


Sedeko  in  monu  ieitamenti^  in  iaterikus  difuilonit.  A  lenCior  virtutihui  in  se  tolam  lcgem  contlnct  et  pro> 


llons  lestamenti  potest  dici  Jerasalem  iUa  terrena, 
&1I  CttJils  eivitatis  templo  Antichristum  quidam  exi- 
•limant  regnaturuni,  de  quoPsalmista  :  Mon$Sion^ 
inquity  iatera  aquiionh  dvitai  regi$  magni  {P$al, 
uvti).  Qqx  omnia  melius  de  €hristi  Ecclesia  in- 
MUgiintur^  qu«  utiqac  est  mons,et  Sion  mons  te- 
sUmenti,  cajus  latera  aquilo,  id  esl  frigida  semper 
amabil  reproborum  vel  persequentium  niultitudo. 
Aicendam  iuper  utlilndinem  nubium,  Nul>es  pra&- 
dicalores  sunt  Evangelii,  de  qiiibus  Domiiius  per 
iianc  ipsum  Isaiam  :  Mandabo  nubibu$  mei$^  ne 
piuani  $uper\  vineam  itlam  imbrem  ilsai.  v).  Et 
aiias  :  Qui  $unt  i$li  pii  ul  nube$  votant  f  (Jsai.LX.) 
Super  bujusmodi  nubes  ascensurum  se,  diabolus 
per  Anticbristum  gloriatur,  ut  superior  inferie- 
rilnis  dMninelur,  et  ad  suae  vohintatis  consen- 
sam  vel  volentcs  liliciat,  vel  incautos  decipiat, 
vd  nolentes  cogat,  vel  puniat  resistentes«  Sequi- 
tur : 

Simiiii  ero  Aitii$imc,  floc  est,  quod  ait  Paulus  : 
Oeiendeui  ee  tanquam  iit  Deui  (11  Tliei.  ii).  Cavele 
soperbiani,  fratrcs  cbarissimi,  cavpte,  Quani  multi 
«nim»  quod  dolcns  dic^i,  si  forte  vident  ae  in  luce 
tipientie  profecisse,  verbo  et  exemplo  alii  profuis- 
te,  ut  merito  Luciferi  nomine  digni  babeantur,  ila 
Ht  mane,  id  est  initio  suae  convcrsionis,  caeteris 
tjnsdem  vitae  consortibus  clariores  babcantur,  oc- 
culta  primuiu  inteniione  turaescunt,  praelatos  suos 


pbeus.  Nihil  ergo  inagis  arrogans  el  ambitlosos 
quam  in  cbaritate  praecsse  se  pollicrtur,  ulique 
contra  praelatum  suum  in  anjulis  susurrans,  ma- 
xime  cum  duritiae  et  inhuniaijiia:is  accusaos.  De- 
scr:b!t,  el  quasi  anle  fratruni  dv'pingit  oculos  qua- 
lisdibcat  esse  al,bas;  quam  modeslus,  quain  piaa, 
quaai  amans  subditos,  quam  eoium  compatient 
laboiibus^  condescen/ens  innrrailatibus.  Tunc  iu 
urdinandum  esse  refectorium,  dc  inllrmilorio  tam 
misericorditer  dispoiieiidum,  Scripturarum  auctori- 
late.conlirmal ,  ut  nuJientes  in  eordibus  suis  re- 
spondeant  :  0  si  iste  abbas  cssct,  quam  sapicns, 
qiiam  eloquens,  quani  misericors,  quam  humanus  ! 
Et  ille  haec  animadverlens  :  Quis,  inquit,  similia 
mihi  in  uubibus  coeli  ?  Quis  iii  Scripliiris  ita  cradi- 
lus,  utcgo?Quisprxdicalioni  Um  aptus  !  Ascendara 
crgo  supcr  altitudincni  nubtufn,  ut  praedicatoribos 
cunclis  supereminerc  ostendam  sapieniiam  meam, 
ne  uhcrius  latcat  qiiod  ad  profectam  roultoram  po- 
terit  apparere.  lu  in  mc  Dci  siniilitudo  reparata  In* 
cescet :  quae  mazlme  in  sapieniia  et  cbariute  con- 
sisiii.  Talis  aliquando  cam  sui  fucrit  compos  voti« 
ctadpraeIationcmquaraainbierdl,autpropriamachi- 
natione,  aut  aliorum  factione  promotus,  Dci  gratia 
spoliatus,  de  \irtutibus  lictis  ad  viiia  manifesta 
prolabitur;  et  sic  cmnibus  cxosus  projicitor,  ot 
mcreatur  aoJire  :  Quomodo  cecidiiti  de  cato,  Luei- 
fer,  gui  mane  oriebariif  corru.sti  in  terram,  qui  de 


despiciunty  ct  eos   simplicitalis  et  inscientiar  ar-  q  c«elesti  conversalione  gloriabaris,  ut  appareas  in* 


gaiinl;  nunc,  quod  in  temporalibus  occupantur, 
derident  et  dcti*aliunt,  inferiores  se  cunctos  a<ipi- 
einnt,  iMibcnies  scmpcr  prae  oculis  quidquid  in  alJs 
reprebensibtle  invcniunt  ;  ct  coin  non  invencrint, 
ingunt ;  et  boc  quod  ipsi  aiite  oculos  boroinum 
NMibbile  agunl,  ad  memoriam  rcvocaiites,  sua  se 
Tauitftle  ioterius  pascunt.  Deinde  quisquis  lalis 
cst,  omoes  praelatione  indignos  judicans  :  *  Aicen- 
dam^  iuqoil,  in  ccelum,  0  Lucifer,  qui  mane  orie^ 
iMiris,  iniqurtatem  mcdiUris  in  cobili  tuo.  Quid 
dicis  ?  Quis  iile,  vel  iiie  est,  ut  prxsit  nobis,  homo 
idioU  et  siiie  litteris,  bomo  tota  die  se  tradens 
etintricans  tcrrcnis,  bomo  nec  eloquentia  clarus, 
in   Scripturis  exerciutus  ,  nec  discretus  in 


ferioribus  luis  non  medicinam  aliis  praebuisse,  s^ 
pcccatorum  potius  vulncra  Inflixisse.  Hi  ODnci^ . 
quoniam  ad  corpus  illios  nefandi  capitis  eos  cer- 
tum  est  perUnere,  quali  poenSi  digni  haheanlor»  pro^ 
pbeticus  sermo  non  tacet.  Sed,  quia  in  longom  eMsJ 
monem  istum  prolraximus,  ea  qiiae  sequuntof  allo 
tempore  tracunda  reservemns,  ipso  juvaiite,  qoi 
▼ivit  ct  regnaf  per  omn:a  saecula  saeculorum. 
S£RMO  XVlll. 
De  todem  capiiuto  moraiitcr  expoiito, 
llestcrna  die,  fratres,  de  casu  diaboli  qocm  io 
corpore  suo  patitnr,  vei  passurus  esl,  pro  iDgenii 
nostri  pauperute  tracUvimus  :  sed,  quia  molti  in 
ipsius  personam  diaboli,  ac  primum  ejus  casom. 


opere,  nec  in  artc  spirituali  peritus.  Haec  diccns  iii  D  quo  cffectus  diabolos  de  angelo,  dc  Lucifero  vesper 


•eorde  suo ,  insUr  Absalon  parricidium  paral. 
Quii  me^  inquiens,  con$tituat  judicem  $uper  po- 
jmium  i$lum  ?  (/1  Reg,  xv.)  Incoelum  consccndam, 
dignus  qui  spiritiiaiibus,  id  est  c^lestibus  praisim, 
eom  mea  conversatio  semper  in  coelis  sit  (Phiiip, 
iii).  Utquid  perditiobaec  ?(l#allA.  xxvi).  Perdilio>  in- 
qoam,  Untae  sapieotiae,  Untae  virlotis  et  eloqueiUi;e, 
qoaeiU  prodesseot;  sed,quia  in  iiifcrioribus  sedeo, 
prodesie  non  possonL  Super  sidcra  igitur  Dei  ego 
insur  Lociferi  caeteris  cUrior  exaiiabo  sedero  meamv 
lo  monle  teeUinenti  sedcns,  siiniiitudinem  mibi  de 
aliis  proAciendo  acqairaro.  Cum  enitn  tesumentum 
•aera  appelletor  Scriptora,  moos  tesUmenti,  non 
incODfroe  charius  dlci  potest ;  qo«  omnibos  excel- 


a  coelesti  corruit  inarisionc,  propbeiica  haec  verbo 
putat  esse  prolala;  si  qoid  in  hac  parte  possomos, 
voLis  non  arbitror  soLtrabeiidum.  Desci  ipserat  pro- 
pbeta,  sub  nomine  regis  Babylonis,  tliaboli  vel  in 
se,  vel  in  roerobris  suis  infcrnuro.  Detractm  e$t  «<• 
que  ad  infero$  $uperbia  tua;  concidit  eadaeer  tuum. 
Sub:er  te  $tern€tur  tinea ;  et  putredo^  et  operimen^ 
tum  tuum  erunt  vermee  (I$ai\  xiv).  Deinde  ad  pri- 
stinam  ejos  gloriam,  qna  qnondam  foerat  in  coelc- 
stibiis  gloriosas,  retorquens  oculos,  et  UnUm  ac 
Xim  iniseram  muUtionem  admirans  :  Quomodo^  in- 
qoii,  ueidi$ti  Lucifer,  qui  mane  oriebarie  f  Locifer 
ideodictusaestiroatiir,  quod  sicot  stella  illa  inatoi- 
tina  caeieris  tlderibus  iocls  terenilaU  pnteeiliii  itt 


451 


B.  AELREOI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  1.  —  ASCETICA 


452 


ille  ardiaiigelus  cunclis  niigelis  lucidior  fuisse  pu- A  gratia  coiiferrct  praeiuiuni,  in  aiiis  juslitia  iiroga* 


talur.  Cui  ait  proplieta  Ezccliiel  :  Omni$  lapis  pre 
tiosus  opcnmenlum  tuum  {Ezech.  xxviii).  Deinde 
iiovcjn  lapiilum  subjiingit  nomina  ut,  seciindum 
quosdam,  novem  ordinibus  nngelorum  proliarctur 
ornatus,  clarlor  caetcris  sapicntia,  et  decore  c;Bleris 
cmineiitior.  Quod  autem  mane  orlus  dcsci-ibitur, 
lioc  csse  arbitror,  quod  in  liliro  Job  dc  diabolo 
scriptutn  inteiMgimiis :  Ipse  est  priucipium  viarum 
Dei  {Job  xl).  .Mane  qiiod  esl  diei  priiicipium,  ini- 
lium  oinnis  crcaturse  significat  :  dicitur  ergo  manc 
ortus,  vcl  viarutn  Dei  inittum ;  quia.  sicut  natura 
caeteris  dignior  exstitit,  ita  creatione  cunclos  prse- 
cessit.  llactenus  cucurrimiis,  liberum  liabentes  in 
exposilione  progressum.  De  bis  sane,  quas  scquun 


ret  supplicium.  Sicut  socieiatem  illani  sanctanr  in 
qua  regnaturus  erat  i>eus,  coelum  vidit  nominan- 
dum,  ila  ipsos,  in  qisibus  ipsejain  dominari  aflectt- 
bat,  suum  coelum  arroganter  appcUat.  Qitamvis  in 
ipsam  sanctam  socictatem,  quasi  in  ipsum  Dci  coe- 
ium,  quam  a  reprobis  vidit  impugnandam,  ipse  in 
cis,  et  per  eos  acrius  impugnalurus,  nitatur  asccn- 
dere.  Super  asira  Dei  exaltabo  tolium  jtieum.  So- 
lium  suum  dict  reprobos  quosque  in  boc  mundo 
sublimes,  in  quibus  maxime  diabulus  regiiat  :  quk 
in  boc  mundo  eliam  super  astra  Dei,  sanctos  scilt- 
cet,  accipiunt  potestatem,  ut  (entent,  ul  premant, 
ul  persequai  tur,  ut  puniant.  Recolite,  fratres  mci, 
quam  parvus  orat  sanctorum  nunierus,  quam  abje»* 


— I — » — o  -        »   1  >  R --j- 

lur,  qtiitl  dicain  ?  Qui  dicebas  in  corde  ino^ln  coe^      ctus,   quam  contcmplibiiis,    quaiido  omnis  gloria 


lum  conscendamt  super  astra  Dei  exaltabo  solium 
meum.  Quaerendum,  priinum  quod  istud  coelum^ 
qux  astra  Dei  bsec,  quis  mons  iste  testamenti,  quo; 
aquilonislatera,  quse  ista  Dei  siinilitudo.  Cum  eiiini 
creilatnr  ante  casum  in  coclo  fuisse,  aliter  quippe  de 
coelo  non  corruisset,  in  qnod  coelum  ascendere  cu- 
piebat.  Sed,  et  si  angeli  per  astra  iiiielligi  debent, 
cum  ille  exccllentior  pra^dicetur,  qiionindo  siiper 
eos  soliuni  sutim  exallare  desiderat  ?  Obscura  sunt 
b<ec,  tangenda  potius  a  nobis,  quam  exponenda. 
Itaque  opinando,  non  afllrniando  prooedamus.  Yi- 
dciidum  e  go  prinuim  omnein  creaturain  mulal.ilem 
cssc  creatam;  mens  autcm  rationalis,  quae  omnibus 


inundi,  reges  ct  principes,  et  Romani  snper  oronia 
tmperalorcs,  contempto  Deo,  et  coiitempti  a  Deo« 
idolie  sacrilicabant :  et  paucos  Dci  cultcires  qui» 
erant  in  Judxa,  diira  scrvilute  premebant.  liorum 
iiaque  sublimitalem  iii  spiritu  iiituens,  et  poiesta- 
tem,  sanctorum  ctiam  paucitalem  et  abjcctioneui» 
oniiie  sul.liint!  videns  id  est  approbans,  et  abjecia 
dcspiciens,  a  I  illorum  dominationem,  Istorum  quo- 
qtie  opp:essiotiein  anbelans  :  Sitf^er  asira  Dei^  in* 
quit,  exaltabo  solium  meum.  Et  quasi  dieeretur  ci  : 
Quid  cr^o  fac.es  de  Judseis,  qui  mons  testamenti 
dicuntur,  qui  tuis  resistiint  decrciis?  impia  roox 
cogilatione  respondet  :  Sedebo  in  monle  testumenti ; 


praeemiiiet  crealuris,  si  non  essel  facia  mutabiiis,  ^  et  si  non  omnibus,  tit  lateribus,  id  est  in  partibus 


m 


K. 


Grtatoris  sui  non  egcret  auxilio;  quippe  qua;  nec 
^,*  ipotflcere  iii  melius,  nec  in  deierius  posset  dclicere. 
"'^Opyittuit  autem,  ut  ei  sua  mutabilitas  innotesceret, 
«^iiltexp.Ticntia  docerctur,  sc,  sinc  sui  Condito* 
rff^iJio,  nec  in  eo  bono,  iii  /luo  conditus  Tuerat 
stare,  nec  ad  sublimius  aliquid  posse  conscenderc; 
^ie  inteHigens  quod  scriptuni  est :  Mihi  autem  ad- 
heerere  Deo  bonum  esl  (Psat,  lxxii),  ut  omne  os  ob- 
^triieretur,  et  lieret  omnis  cieatura  subdita  Dco. 
Itaque,  ut  angelo  et  homini  naturse  suae  mutabilitas 
ostenderetur,  necesse  fuit  ut  uterque  teiitaretur; 
'tentatus  probaretur;  probatus  conflrmarctur;  qua- 
tenus  in  cis,  qui  vincerenl,  comroendaretur  gratia ; 
in  liis,  qui  propria  iiiiquitate  delinquerent,  apparc- 


aquiloniSf  illis  vidclicet,  qui  aquilonari  frigore  vi- 
tiorum  iii  suis  cordibus  mihi  scdcm  parabunt.  Ibi 
sublimes  \\\x  p^TbOnae  Aniias  et  Cdipbas,  id  est 
Scribaeet  Pharisoei,  quibus  ad  eflcctum  meaevolun- 
latis  abutar.  Intucns  diiiide  Dominum  nubes  suas 
ubique  terrarum,  ubi  sibi  rcsislerent,  mittentem, 
couPidens  in  virtute  sua,  et  in  mullitudine  astutia-» 
rum  suarum  praesuineiis  {Psal,  l\):  Ascendam^  in- 
quil,  super  altitudinem  nubium,  id  esl  prsedicato- 
rum,  cos  vel  prcmens,  vel  fallens ;  eroi/iie  m;t7u 
Altissimo :  ut,  sicut  Dcus  babet  angelos  suos,  pro- 
phctas  stios,  aposlolus  suos,  per*quos  suis  consu- 
lat,  suos  regat,  et  attrahat ;  ita  ct  ego  habeo  ange- 
los  meos,  refugas  scilicct   spiritus,    prophetas.et 


ret  juslitia ;  quia  nimirum  ad  «[loriam   rationalis  0  aposlolos  meos  (quos  nos  pseudopropheias  et  pscu- 


spectabat  creaturae,  ut  ad  beotitudinis  plcnitudi- 
nem,  quae  ci  fuerat  Creatoris  sui  beneficio  confe- 
renda,  ex  ipsius  Domiiii  sui  gratia,  Hliquod  ejus 
praecederct  merittim,  ut  feliciias  ipsa  et  donom  es- 
sct,  et  pra^miuro.  £t  tentationem  hominis  manifeste 
sacra  Scriptura  declarat.  Propositum  est  ei  lignum 
pulehruro  \isu,  aspectuque  deleclabile,  el  ad  ve-- 
sccnlum  su;ive,  et  dictum  est  ei,  ne  tangeret {Gen, 
iii>.  llaec  ci  tentalionis  materia,  ut  si  vincerel,  ei 
esset  abundantioris  glorice  causa.  Forle  igitur  sicut 
hornini  lignuro  illud  pulchrum,  et  angelo  aliud,  in 
quo  et  Ipse  tcntaretur,  conslat  esse  propositum,  ut 
ipsi  tentalione  et  naturae  mutabililas  probaretur, 
etiiLdrtas  arbitrii  commendaretur,   cum  in   aliis 


doapostolos  nominamus)  ut  meos  niihi  attrahant, 
<;t  mcae  subdant  per  omnia  voluntati.  Haec  cnini 
quasi  verus  propheta  ventura  praedicit,  scd  deceptus 
superbia  talem  sibi  dominatum  vana  cogitatione 
promiitit.  Eapropter  licct  vcrum  sit,  hoc  eum  di- 
xisse,  id  est  se  asccnsurum  in  coelum,  et  solium 
suiim  super  coeli  sidera  positurum,  et  cxlera  hu- 
jtismodi,  si  sano  intellectu  non  |K>test  exsponi,  quod 
hocevenerit :  intelligendum  est  eum  cupidum  do- 
niinationis  in  eos,  qups  in  Creatore  vidcrat  a  Crea- 
tore  relictos,  non  praedixisse  vcntura,  sed  veriia 
jactantiae  protulisse.  Nam  pr  fecto  superbus  in 
coelo  stare  non  potuil :  quod  quidem  aliquandiu 
fccissct,  si  post  conceptam  ambitionem  cum  ti-ropo- 


4'5  SEHMONES  DK 

m  nioi.*i  lai2(a  ci  cogilare  licuissel.  Scd  otiiilia-  A 
tnits  illain  quorumdam  opinioitcm,  qua  dicutil, 
quod  ipsc  cum  liis  qui  cecidorunl,  in  iiiferiorilms 
parlibus,  id  csl  in  ni-niamei:to  posilus,  ad  sublime 
illud  €C)eium,-in  quo  D.us  cum  eis  qui  non  ceddc- 
nint,  inliahilat,  aspiravcrit  :  Yacillabil  illa  lieali 
Gregorii  exposilio  super  Ezecliiciis  vcrlia  diccnlis : 
Tu  iignaculum  sinnUtudiuis^  plenus  sapicntia,  ct 
fterfectut  decorc,  in  paradiso  Dii  fuisli,  0  )  nis  lapis 
pretiosus  operimentum  tuutji  (Ezech,  xxviii).  Verum, 
si  illa  cjus  exspositio  prol.abilis  cssc  putatur,  iiitelli- 
gendumest  primuin  illiiin  qui  co.  riiit,  inlcr  cseleros 
:)iigclos  priiicipafum  liabuisse ;  in  quo  secunduni 
«llum,  Dei  siifiiliiudo  expressius  fuit  impressa,  ma- 
slme  cum  picnus  sapiciitia  ct  pcrfectus  decore  di* 
ealnr.  Adjiciamus  cliain,  quod  idein  Paicr  super 
Inec  if»sa  verba,  qu;f  Irabemus  in  manibus,  niontem 
teslamenti  populum  dixerit  iudaeorum  :  ct  quod 
bcatns  Ifieronymus  liaiic  ipsam  propheliam  expo- 
neiis,  aslra  cceli  eos  «,ui  fulgenl  in  Ecclcsia  inter- 
firelalus  sil ;  moniem  cliam  testamenti,  Ecciesiam. 
Qiiomodo  ergo  nntecasum  iii  lanio  dccore  pf>silus, 
super  eos  qiii  fulgcrit  in  E(  clesia  rcgnare,  vel  in 
ipsa  Eccl  sia  sedcrc  concupicril,  ni^i  bxc  omnia  ibi 
jprius  Tidisset,  ubi  cranl,  ctiahi  antequUra  facta  fue- 
rant  ?  Yerumtamcn  in  infernum  detraheris,  in  pro- 
fuitdum  laci.  Dij;na  rclribtitio,  ui  qui  ccblum  con- 
srer.dvTC  voluit  clntiis,  in  inffrnum  trabatur  invi- 
fns;  r.ec  ad  quainlibei  parlem  iiiferni,  sed  qui 
siiaiina  pe4cbat,  ad  infcrni  ima  descendat.  lloc  est,  q 
fyimi  ail,  im  profundum  laci.  Iloc  etiam  de  roembi  is 
eJMS,  Ai.lichriblo  videlim,  cl  csettris  cjus  compli- 
i-ii,us,  de  quibus  dici  potest,  quod  post  mr.udi  liu- 
jus  glorain  impiuii.quc  dominatum^ad  iiifi^ros  s!nl 
d.  li-aliendi,  ubi  ignis  sctermis  prxparatMS  ost  dia- 
bolo,  et  aiigelis  ejus.  Qui  teviderinl,  ad  te  incliua- 
bnntur^  teque  prospicicnt,  Yere,  fraires,  qui  vi.Ierit 
oculis  cordis,  diKgenterquc  considcraverit  cx  quatita 
{lerfectionc  ct  gloria  corrucrit  diabolus  ct  angili 
ejiis;  ex  quai.ta  sanctitalc  qiiot  die  iii  baratbrum 
ttirpil4idinis  corruant  superbi  :  mirum  cst,  si  non 
indinatur,  si  non  humilialur,  si  non  aiilc  oculos 
suos  cl  prislinam  eorum  gloriam,  el  pra;sentcm  in- 
reJicitalem  objicit.  IIoc  cst  quod  d  cit  ;  Qui  te  vide' 
rinl,  ad  te  inclinabuntur,  humililate ;  tcque  prospi-  ^ 
cientf  jugi  recorJatione.  Sane  quod  dicit,  ad  te  in- 
clinabuntur ,  ipsos  maximc  respicil,  qui  post  lucis 
opera,  post  bona  convcrsationis  initia,  de  consorlio 
s&nctorum  quasi  de  coelo  cadentcs,  ad  opcra  tenc- 
braruni  convcrtuntur.  Ad  quos  boni  quadam  com- 
passione  inclinanlur,  eorum  lugentes  pcrdilionem, 
quorum  approbaveraiit  $anctitatcm.  Scquitur  vox 
insultantium  ci  :  et  post  lantani  felicitatem  tantam 
ejiis  miscriain  admirantium.  Sonne  iste  est  rtr,  qui 
eonturbavit  tcrram?  Si  placct  charilati  veslrae,  dif- 
feramus  ista  usque  in  crastinum,  nc  onus  istud  iii< 
rois  nos  oneret.  Quod  quia  vos  aliquaiitulum  oiic- 
rnl,  ut  inlelligatur;  rogemus  Dominum,  ul  non  sic 


ONERIBIS.  m 

onercl,  ut  seiili;ilur,  qui  vivil  et  regnal  Deus   per 
oiniiia  saicula  sicculorum.  Amcn. 

SERMO  XIX. 

De  eo  quod  scriptum  cst  :  i  Sunqnid  non  isteest  vir, 

qui  conturbavit  lerram  .\  •  elc.  (Isai,  xiv.) 

Vciba  prophelicn,  qu?c  contra  principcm  Baby- 
ionis  figurate  dicuntur,  primum  secundum  ordinctn 
prophcliiC  ad  Antidiristum,  et  ipsius  diaboli  corpus 
relulimus;  deiiidc  quomodo  ipsi  capiti  poterant 
conveiiiie,  disseruimus,  ct  sic  utriusque  ruinam  a 
sanclo  prophela  descriptam  docuimus.  Euindcm 
itaque  ordinem  in  his,  qux  sequunlur,  servantcs, 
dicamus  virum  nominari  Antichiistum,  noii  pro  vir- 
tutc,  sed  pro  poteslaie.  Nunquid  iste  cst  vir,  qui 
conturbavit  terram  ?  Potuit  lamen  euiii  prophela 
exprobrando  viruin  appcllare ,  sicut  de  quolibet 
ignavo  dicitur  ;  0  qualis  vir !  Gonturbabit  ccrle  An- 
tichristus  terram,  et  regna  concutict,  quando  se- 
cundum  Apocalypsim,  homines  tcrram  inhabilan- 
tes  mirabiintur  post  bestiam ;  ct  reges,  ct  legna, 
qiiodam  terrore  concussi,  ad  illius  pavcbunt  polen- 
tiam.  Porro  regna,  illorum  regum  interpretare  im- 
perium,  quorum  cor  in  inanu  Dei  cst,  de  quibus 
ait  Dominus  :  Per  me  regcs  rcgnant  {Prov,  xii),  quo- 
ruin  conversatio  iii  coRlis  est  (Phitip,  iii).  Ipsi  sunt 
tunc  temporis  sancti  atquc  perfccti,  qui  concuti 
quidem  possunt,  scd  subverti  non  possunt,  de  qua 
concussione  Dominus  in  Evangelio  :  Surgent,  in- 
qiiil,  pseudoprophetcB,  et  pscudoapostoti ;  et  dabunt 
signa^  multa,  ita  ut  in  errorcm  inducantur,  si  fieri 
potest,  etiam  electi  (Mutth,  xxiv).  Sequitur  : 

Qui  posnit  orbem  desertum,  et  urbes  eju$  ^-  ^ 
struxit,  Orbein  vocat  Ecclcsiam,  de  qua  8Ci||^m  \*' 
cst  :  Etenim  correxit  orbem,  qui  non  commlfe^lj- 
tur  (Psat,  xcv).  Ilunc  orbein  desertum  quodam- 
inoJo  faciet  Antichrislus,  quarido  pcr  eum  dcse- 
retur  a  multis.  Destruet  ctiam  illc  ncquam  con« 
venticula  sanctorum,  dissipabil  congi egaliones  fi- 
dclium,  vel  suis  decrctis  subdendo,  vel  tormentis 
et  proscriptionibus  persequcndo,  Et  vinctis  ejus, 
id  est  orbis,  non  aperuit  carcerem.  Vincli  oi  bis  sunt 
hi,  qui  in  Ecclesia  ignorantix  tencbris  inclusi, 
vinculis  malu;  consuetudinis  constringuntur,  dc 
quibus  Propheta  :  Funes,  inquii,  pcccatorum  cir- 
cumplexi  sunt  me(Psat.  cxviii).  Ilis  vinclis  pesti- 
lens  ille  non  apcrict  carcercm,  quos  ab  errore  do- 
cendo  non  exlrahet,  scd  arctius  su;e  iniquitatis  ct 
pcrfidiae  tenebris  involvet.  Si  autem  per  viruin 
diabolum  vclis  intellrgi,  non  erit  absurdum,  cum  et 
in  Psalmi8,et  in  Evangelio,  et  multis  aliis  sau< 
ctae  Scripturae  locis  appellatus  sit  homo,  sccunduin 
illud :  Inimicus  homo  hoc  fecit  (Matth.  xiii).  Et  : 
Exsurge^  Domine,  non  prcevaleat  homo  (Psal.  ix). 
Ipse  nec  adhuc  quidem  cessat  conturbare  terram 
ct  concutcre  regna.  Terra  dici  possunt  amatores 
mundi,  cl  roundialis  gloriae  sectatores,  quos  utir 
que  nunc  ira,  nunc  invidia,  nunc  bellis  seditioni 
busquc  conturbat.  Quicunque  cliam  nostrum,  fra» 


m 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL 


ricationis  Adm  {Rom,  v).  Gerebat  itnqiie  morlis  A 
prsRpositiis,  id  est  diabolus,  in  liomine  principa- 
lum;  anle  3foysi  legcm,  videlicet  regnans  sine 
contradictionc ;  legc  autem  subrntrante  et  p^^ccato 
divinis  pReceplis  resistente,  tyrnnnidem  exercens. 
Ubi  enim  non  erat  lex,  nec  prncvaricatio,  Ideo 
lex  subinlravit  ut  abondaret  deliclum  (ibid.),  Ab 
Adaro  igitur  usque  ad  gratiam  Ciirrsti  domina- 
batur  peccatum  ;  cl  per  peccatum  pracposiius  pec- 
cati,  jus  sibr  vindicans,  non  solum  in  rcprobos, 
scd  etiam  in  electos,  necdum  vocalos,  necrftrm  ju- 
stiticatos,  necdum  Ghristi  sangoine  reilemptos.  llos 
t  propheta  ccelnm  vocari  posse,  non  inconvenicn- 
ter  existimat,  qui  vim  prsedesiinntionis  in  qua  Tarta 
sunt,  quae  futura  sunt,  non  ignorat.  Gernens  itaque 
propheu  ,  regnom  diaboli  mane ,  id  cst  in  ipso 
muhdi  exorlum  initio,  totum  fere  mundnm  occu- 
passe;  reges  et  prineipes  et  omnc  liominnm  gcnns, 
prseter  paucissimos,  idololatria  polluisse;  eleclos 
etiam  et  praedesiinatos  invasissc,  admiransqire  tan- 
lam  ejus  potestatem  Ghrisii  virtutc  prostrnlam  : 
Quomodo^  inqiitt,  etcidisti  de  coslo^  Lucifer,  qui  mane 
criebarit  T  Lucifcr  vocatur ;  quia  lucem  scicntiae 
ferre  videbatur,  cum  diccret  :  Gustate ,  et  eri.is  • 
sicut  rfft,  scientes  bonum  et  malum  (Gen,  iii).  Cecidit 
de  coelo  ,  et  in  terram  corruic,  quando  ab  clcctis 
ejectus,  in  solis  reprobis  quasi  in  carccre  iiiclusus, 
terram  more  serpentis  comcdit.  Qui  dicebas  in  corde 
tuo  :  In  oBlum  ascendam,  Yidciis  diabolus,  instante 
jam  Christi  adventu,  tolum  humanum  gcnus  sibi  q 
subjectum  nihil  nisi  tcrram  sapcre ;  paucissimos 
tamen  ludseorum  Deo  fide  et  opcribns  adhnerentes 
coelestia  mcditari ;  clatus  supcrbia  etiam  ipsis  posse 
dominariconfidit :  Inccetum^  inqmcns,  conscendam. 
Unde  et  in  B.  Job  legitur  :  Absorbehit  fluvium,  et 
non  mirabiiur;  et  habebit  pduciam^  quod  influai 
Jordanis  in  os  ejus  (Job  xl).  Super  astra  Dei  exal" 
tabo  solium  metim,  id  est  super  SDnctos,  qui  sunl 
in  Judaea.  Sedebo  in  monte  testamenti,  in  lateribus 
aquiionis^  ut,  sicut  in  omnibus  templis  niundi  sacri- 
ficatur ,  ila  et  in  tempb  Jerosolymitano,  dc  quo 
scriptum  esC :  Latera  aquiionis  civitas  regis  magni 
(Psal.  xLvii) ,  mea  majestas  quasi  divina  colatur. 
Ascendam  super  altiludinem  nubium^  id  cst  omnium 
prophelarum  cxccUentiam  el  existimalionem  tran-  D 
sccndam.  Similis  ero  Allissimo^  ut,  cum  mihi  fueril 
Judxa  snbjecla,  toia  terra  mea  sit  sicut  totum  coe- 
lum  Dei.Hinc  est  quod  Dom^inum  tentans,  de  mundi 
totius  dominatu  praesumpsit,  diccns  :  Ha^c  omnia 
tibi  dabo,  si  cadens  adoraveris  me  (Matth,  iv).  Op- 
lime  ait  Scriplura  :  Ante  ruinam  exattatur  cor  (Prov. 
xvi).  Eo  quippe  tempore,  quo  sibi  majora  promit- 
tebat ,  etlani  amisit,  quse  possidebat.  Unde  dicitur: 
Verumtamen  ad  infemum  detraheris^  in  profundum 
iaci.  De  hac  ejus  ruina  Dominus  in  EvangeKo  : 
Nuncjudicium  est  mundi;  nunc  princeps  hujus  tntin- 
di  ejicietur  foras  (Joan,  xii).  Qui  te  viderint  oculis 
sic  erectum,  inclinabuntur  hiimilitate,  teque  prospi- 
dM^  id  est  cognoscenl,  ut  qui  tc  prius  pntaverant 


OPP.  PAftS  I.  —  ASCETICA,  ilO 

fortem  clmagnum,  scianl  te  in  comparatione  Ghrtstl 
infirinum.  yunquidiste  estyir^  qui  conturbavii  ter-- 
ram  ,  qni  concussit  regna  ;  f.-tciens  gentem  consnr- 
gcrecontragentcm,eC  regna  adversns  regna  (Muth. 
xxiv)  :  qui  orbem  fecit  Dci  cultoribus  desertum, 
qui  toC  destruxit  nrbes ,  tot  vinctos  inclusil  ?  Qn:e 
omnia  ejus  sirggestu  ante  Domim  advcntum  facta, 
nemo  qui  historias  Icgil ,  ignorat.  Et  consnrgam 
super  eos,  filios  scilicei  pessimos  a  prssimis  palrt- 
bus  generalds,  et  perdam  Babgtonis  nomen^  et  reti» 
quiaset  germen  ei  progeniem^  dicit  Dominus.  Nomtn 
Babylonis  esl  gloria  mundi ;  rcliqiiiae  BQhylonis 
amor  mundi;  germen  Babylonis  affeclus  pcecamdi ; 
progeiiies  Babylonis  cognilio  consciisusque  peccati. 
Nihil  cnim  magis  appctunt  homines  quam  roagnum 
nomen,  quod  sibi  Babylonici  vel  divitiis,  vel%stulta 
virtiite,  vel  scientia  sxculari  conquirunt.  Qu»  cum 
nequircre  non  potucrinl,  vel  acquisita  amiserinl, 
babciil  qiiasdam  omnium  bonim  in  corde  reliquiaSt 
ipsum  viJelicei  miiiidi  amorcm  ,  qui  ex  inrqno 
genninc  pessimus  aflVxtus  processit.  Qttontm  pi*a- 
genics  pcssimse  suiit  cogUationcs ,  quasi  parviili 
filiae  Babylonis,  de  quibiis  Psalmista  ait  :  Filia  Bt^ 
bgtonis  miserOf  beatus  qui  tenebit^  et  allidet  parvn- 
los  tuos  ad  petram !  (Psat.  cxxxvi.)  Quae  omnia  in 
fine  saeculi  a  Doniino  dcstrucnlur,  quando  nominis 
Babylonici  nulla  eril  gtoria,  iiulla  in  ejus  amore 
delcclalio,  nullus  peccandi  a/Tectus;  quando,  cUam 
sccundiim  Psalmistam,  peribunt  omnes  cogitaiionea 
eorum  (Psat.  cxlv).  Sequitur  : 

Et  ponam  eam  in  possessionem  ericiij  ei  in  patu' 
des  aqnarum ,  ut  spiiia  peccaCi  scmpct  conscienlta 
pungalur  :  et  libidine  ct  voluptate,  instar  ccei^osse 
paludis,  fumum  et  fetorem  exhalante,  cxcctur.  Eir 
seopabo  eam  in  sropa  terens ,  dkit  Dominus  exerci^ 
tuum.  Sicut  domns  scopis  mundatur  el  cvacuatur» 
ita  omnem  Babylonis  gloriam,  divilias  ct  delccta- 
tioncs  dispcrdam,  terens«am  tormentis  et  dcluribus 
conterens.  Sed  et  nos,  fratres  charissimi,  a  quibus 
pcr  advcnlum  Doinini  diabotiis  ejecYns  cst  faras, 
pra^paremus  filios  pessinii seminis  occisioni,  ut  gla- 
dius  Domini  dcvorans  carnes,  omnes  carnales  af- 
fccliones,  illicitasque  delectaliones  ,  cogitationos 
etiam  perversas  cx  cariiali  afTeclu  qnasi  de  pessimo 
scmine  generatas  occidat,  ul  nec  consurgant  nlte- 
rius  neque  implcant  faciem  orbis  civitatum.  Givi  • 
tates  orbis  memoriae  nostrae  mediiationes  intelligc  : 
quae  utique  memoria  orbi  comparatur;  quia,  quid- 
quid  in  orbe  corporaliler  Iiaberi  potest ,  toloin  a 
roemoria  imaginaliter  cflmprehendi  potcst.  Facics 
auiem  oibis  vcl  clvitatum,meditalionum  nostrariim 
iiitcnlio  est ;  secundum  quam  omnia  qu»  fiunt  vel 
cogitantur  a  nobis,*ab  eo  quQm  nih  I  latel  judican- 
tur.  Adcslo  ergo,  Doniinc  Jcsu,  et  siiper  filios  Ha- 
bylonis  misericordi  se^eritalc  consurge,  ot  in  anima 
mca  nomen  pereat  Babylonis,  omnique  confuslone 
deleta,  Jeriisalem  nomine  censeatiir.  Et  ponam  , 
inquit,  eas  in  possessionem  ericii^  et  patudes  aqna- 
rum.  Fial,  Doinine,  cor  meom  ericius  plcnus  spinis, 


Ui 


SERMONES  DE  ONERIBUS. 


4i2 


ul  singulorom  peccalorum  mcorum  racmorta  quasi  A  sic  evcnict.  Qtiid   cveiiict  ?   Vi  conteram  ,   inqiiit, 


spinis  siugulis.compungalur  :  cl,  sicut  totam  ani- 
icam  meam  Titia  possidebant,  ita  toiam  occupet 
coropanctio  salutaris;  sicque  libidinum  suarum  re- 
cordatione  quasi  cwnosis  paludibus  stercorala,  poc- 
nitenlis  Tructus  produccrc  mcreatur.  Scquitur  :  Et 
scopabo  eam  in  scopa  lerens.  Scopa  Ccrens  cordis 
contritio  est,  qua  Babylon  in  anitna  nostra  trritur 
etconteritur,  et  omnes  spnrciti.x  ejus  egciuniur. 
Prope  esl  enim  Dominus  bis  qui  conlrivcrunl  cor ; 
quia  cor  contrittun  et  humtlialuni  Dcus  non  spcrnit 
(PioL  l).  Sed  et  flagclluin  Dei  scopa  lcrcns  dici 
potest,  quo  visiial  in  virga  iniquitates  noslras,  cl 
in  vcrberibus  peccata  noslra  {Psal.  lxxxviii),  ut  vi- 
Ua  conterens  virlutcs  inducal,  et  suara  a  nobis  mi- 
soricordiam  non  dispergat.  Ponilur  detnde  in  pos- 
ftcssioncm  ericii,  et  in  paludes  aquarum.  Haec  sunt 
duo  vilia,  in  quae  Dei  judicio  hypocritarum  grnus 
saepissime  ruit,  avaritia  et  luxuria.  Nam,  sccundum 
senlcntiam  Salvatoris,  spinis  diviliae  et  sollicitudi- 
Bcs  sxculi  comparantur  :  quarum  amore  cum  fucrit 
suiima  purgata  ,  instar  ericii  suis  armatur  spinis, 
confidcns  in  virtute  sua,  et  in  muililudine  divitia- 
Tum  suanim  supcrbiens  {Psal.  li).  At  paludes  in- 
fcrflies  et  lutosse,  in  quibus  cceno  gaudentia  repiant 
nnimalia,  luxuriae  iminunditisc  comparantur,  qux 
utique  sordidae  sunt  et  lutosx,  in  quibus  spiritus 
insultant  immundi ,  quorum  princcps  lil)entjus  sub 
timbra  dormil,  in  virore  calami  et  junci,  quae  maii- 


Assyrium  in  terra  mea,  et  in  montibns  weis  contul- 
cem  eum.  Per  Assyrium  tolam  illnm  mulfitiitrnir^fn 
spii'i(utiin  snpcrborum  intcllige,  qui  conlcrnnliir  m 
torra  Domini,  ut  pcr  tcrrant  pnrvnli  ctcarnalcs  ir.* 
tclligantur,  quos  ad  solidi  cibi  pcrcoptionoin  minu^ 
idoncos  laclc  potat  Apostolus  :  Mhil,  inqiiiens,;ft- 
dicavi  me  scire  inter  vos^  nisi  Doniinitm  Jesumy  ct 
hnnc  crttcifixum  { I  Cor.  iii ).  Po;to  per  nionlcs 
apostolos  atqne  porfcctos  intclligc,  quibus  dcdit 
Doniinus  polestatcm  calcandi  snper  scrpontes,  ct 
.  scorpiones  ,  et  oronem  virtutem  inimici  {Luc,  x). 
A  qnibus  cliam  ipsiiis  diaboli  jngnm  gravissimuin . 
ablatum  est,  qtiando  coniputruit  jugtim  a  facie  olci, 
et  illeunctus  olco  Ifctiti.ne  prx  consonibus  snis 
iPsal,  xliv),  ligalo  fo:ti  illo,  caplivam  ilnxit  lapli- 
vitatem  (Ephes.  iv),  et  onus,  quo  coruin  hnmcri 
premcbantur,  sua  virtulc  doposnit.  Et  auferetur 
jugum  ejus  ab  ets,  et  onus  illius  ab  humeris  eorum 
toUetur.  Est  jugnm  sive  onns  iniquilatis  ,  quod 
bomo  propriis  cervicibus,  diabolo  suadcnte,  iinpo- 
suit.  Est  quoque  juguin,  sive  onus  maUe  consuclu- 
dinis,  cui  se  bomo  malc  vivcndo  supponit.  Est  ct 
jugum  sivc  onus  infelicitalis,  cui  homincin  poccan- 
lcin  juslitia  divina  proslravit.  Est  giavc  qiiidcni 
jtigum  vel  onus  pcccati,  quod  nsquc  aJ  Doininicain 
passionem  ita  mortalcs  prcmcbal,  ul  nnllius  jusii- 
tia  .  nullius  virtntc  amovcri  poiuerit ;  sed  cunctus 
non  solum  rcprobos,  sod  ctiam  clectos  in  infernum 


mc  nascuntur  in  paludibus,  ct  locis  humentibus.  q  demersit,  quamvis  intcr  eo:i  niagnum  chaos  nrma- 


Talis  anima  scopalur,  non  ut  mundetur,  sed  ut 
conleratur.  Sequitur : 

Juravil  Dominus  exercituum ,  dicens  :  Si  non  ut 
putavi  ila  erit^  et  quomodo  mente  tractavi,  sic  eveniet. 
Orania  quae  de  oiiere  Babylonis  sanctus  propheta 
dcscribit,  Domini  jurantis  aucloritate  conflrmat,  ul 
ncmo  dobitet  esse  vcntura,  qu»  ab  ipso  Deo  sub 
Jiircjurando  conslat  esse  prscdicta.  Qiiod  autctn  Do- 
minus  jurare  dicitur,  cul  eliam  noii  jiiranti  creden- 
dom  essc.ncmo  qui  dubitct,  niaximum  veritatis  et 
ccititudiiiis  indicium  est.  Si  non  ut  putaviy  iiaerit^ 
et  qnomodo  mente  tractaiif  ita  veniet.  Ilumano  more 
loqnitur  homin.bus,  qnia ,  si  loquercnlur  divino, 
non  intelligeretur  ab  hominibus.  Verum  hoc,  piito. 


tura  sit;  islis,  et  si  non  in  gloria,  in  requie  lamcn 
constilutis;  illis,  locis  poenalibus  infclicilcr  depu- 
tatis.  Al  per  passionoin  r.bristi  contrito  diabolo  ct 
conculcato  ,  jugum  istud  onusquc  sublatum  cst,  ut 
libero  ex  binc  volatn  justi  quique  atque  perfccli  ad 
coelum  usque  asccndcrc  potuerint.  Verumtamen , 
fratres  charissimi,  adhuc  jugum,  vel  onns  nos  pre- 
mit  Assyrii ,  senlicntcs  nimiruin  aliam  lcgcm  in 
mcmbris  noslris  rcpugnantcni  lcgi  mcntis  nostrx 
(Rom.  vii),  et  caplivos  nos  ducentcm  in  lcgcpcccali, 
qua>  est  in  mcmbris  noslris.  Grave  hoc  jiigntn  , 
fratres,  grave  hoc  onus,  ct  inlolcrabilc.  Quis  nos 
liberabit  de  corpore  mortis  hujus?  (/6f(/.)  Quid  de 
onere  consnctudinis  dicam ,  quoJ  qnicunque  in- 


iion  scmi^r  iii  ambiguis  poniiur,  cum  Doniiniis  ^  caute  humeris  suis  ingessit,  sine  gravi  dolorc  i:i- 


iratus  scrvo  suo  sxpissime  dical,  puto,  qnod  Do- 
minus  tuus  sim  (Gen.  xvii).  Quod  itaqnc  dicit  scse 
putarc,  vcl  mente  tractare,  nulla  dubilatio ,  nu!la 
si>Uiciludo,  nulla  mcnls  distciisio  in  Doi  nalura 
cogiletur,  sed  aeterna  et  inoominula!)ilis  ojus  dispo- 
sitio  vcrbis,  quibus  a  nobis  possct  int<^liigi ,  iiisi- 
iiuata  crcdatur.  Idco  autem  existimatio  vcl  tractatio 
posita  sunt  ut,  sicut  homines  ea,  qtia;  non  prxci 
pitanter,  sed  cum  quadam  ha;sitalione  ct  traclatu 
faciiint,  Hnem  optimom  sorliuntur,  ita  Deus  nullo 
nicntis  impetu,  nullo  fortuito  casn,  scd  aeterno  suo 
coiisilio  allingit  a  fine  usque  ad  finem  forliter ,  et 
ditponit  omnia  suaviter  {Sap.  viu).  Igitur  sicut  di- 
sposuit,  sicut  putavit,  sicut  voluit,  sicut  tractavit, 


mioquc  labore  deponere  iion  polcrit?  Sed  ct  graxe 
jiigum  supcr  filios  Adam  a  dic  ortus  sui  usque  iii 
dicm  rcdilus  sui  in  ventrcm  malrisomnium.  Or.ciat 
pauperias,  oncrat  infirmitas,  somnolentia  prcmil, 
pigritia  dejicit.  Tacco  pcrsccutiones,  proscriptioncs, 
terrurcs  ctiam  et  timorcs,  tentationcs  ,  murinui^- 
tiones,  dctractioncs,  maledicta,  falsa  judicia,i(uibus 
omnibus  plcnus  est  mundus ,  sicut  alt  bcatus  JoV»  , 
IJomo  natus  de  muliete ,  brevi  vivens  lemporej  rf- 
pletur  multis  miseriis  {Job  xiv).  Quae  omnia  cum 
ipsa,  quae  omnium  gravissima  ct  ultima  est,  morte« 
uno  infelicitatis  jugo  vel  oncre  contineri ,  mani- 
festuin  est.  Hoc  est  onus  Babylonis,  quo  non  solnm 
ilta  prcmilur,  scd  quo  civcs  quoquc  Jerusalem  \: 


445  B.  AELHEDI  ABBATIS  RIEVALL. 

ea  pnregrinantes  premit.  Felix,  qui  quamvis  pre-  A 
malur  liis,  non  lamen  opprimitur.  Yeniet  certe  dies, 
quo  Assyrius  penitus  conteretur  in  terra,  et  in  mon- 
tibus  concuicabitur ;  non  in  qualibet  terra ,  nec  in 
quiltuslibel  montibus,  sed  sicut  Dominus  ait :  Sicut 
cogUavif  $ic  eveniet^  ut  conteram  A$$yrium  in  terra 
mea,  el  in  montibu$  mei$  conculcem  illum.  Eia,  fra- 
tres,  conlrilus  est  S.itanas  Dominica  passione ;  con- 
culcalus  esi  aposiolica  praedicatione.  An  non  con- 
triius  et  conculcatus  videbatur ,  quando  ncc  in 
porcos  quidcm  per  se  h^bcre  potuit  potcstatcm  ? 
Verum,  Tratres,  non  peniius  conlritus  est,  nec  con- 
culcatus,  cui  adliuc  relicta  est  tentandi  racullas  , 
cui  in  Anliehristo  dabilur  ctiani  sxvicndi  et  pcr- 
scquendi  poteslas.  At  tunc  plene  contoreilur  et  con- 
culcaliitur,  quando  novissima  inimica  destruetf»r 
mors  (/  Cor,  xv),  quando  in  terra  Domini,  carne 
scllicet  nostra,  jam  aeterna  resurrectione  glorift- 
cata,  niiUum  diabolicae  potestails  rcmanebit  vesli- 
gium,  nec  montibus  Domini,  spiritibus  tcilicet 
nosiris  in  excelientia  contemplationis  divinae  su- 
spensis,  ullus  poierit  esse  tentationis  acccssus. 
Conteretur,  Inquam,  tunc  penitus,  quando  ei  tota 
tentandi  vel  pcrsequendi  potestatc>8ublata,  in  abys- 
sum  aeternis  ignibus  cruciandus  detrudetur.  Tunc 
ccrte  jugum  gravissimum  infelicilatis ,  onusqiie 
ponderosissimum ,  quod  multis  modis  iu  liac  vta 
portamus,  a  nostris  cervicibiis  vel  liumeris  aufere- 
lur,  quando»  omni  niorlalilnie  oinniqiie  infirmitate 
virtute  resurrectionis  absorpla,  crumpcmus  in  hanc  Q 
vocem  exsullalionls  :  Ubi  e$t  mor$,  vicloria  tua  ? 
Vbi  est  mor$ ,  $timulu$  tuus  ?  (ibid.)  Hic  est  certe 
onus,  oneris  finis  ,  quo  civilas  confusionis  ,  id  esl 
Babyion  cum  principe  suo  diabolo  xiernis  poenis 
onerando  in  infernum  demergclur  ;  et  civitas  pacis, 
id  est  Jerusalem,  cum  suo  principe  Christo,  quae 
onus  Babylonis,  quo  onerata  esi,  vel  prudenterca- 
vil,  vel  magna  virtute  sustinuit,  vel  poteiiter  evasit, 
in  coelum  coronanda  Iransferctur.  Cavit  quidem  , 
ne  vitiis  ejus  opprimcretur ;  susiinuit,  cum  ejus 
persecutionibus  urgeretur;  evasit,  cum  excedens  e 
corpore  a  requie  exciperetur.  Nc  quis  vero  exisli-- 
met  dc  una  aliqua  rcgione  proplietam  (am  divinum 
oraculum  texuissc,  omnem  liinc  ambiguitatem  Do- 
minus  ipse  excludens  subjecit  :  ^ 

Hoc  consilium^  quod  cogilavi  $uper  omnem  terram ; 
et  hmc  manu$  extenta  $uper  omnes  gentes.  Quid  ma- 
nifestius  ?  Ostendit  quippe  ea  qure  dicta  sunt  in  faoc 
onere,  ad  universum  orbem  omncsque  gcntes  per- 
linere  :  quae,  quoniam  in  electis  et  reprobis  divisae 
8unt,  ad  illosconsillum,  ad  islos  manum  extentam 
aestimo  pertinere.  Profundum  sanc  altumque  consi- 
lium  quod»  electi  cum  reprobis  in  cadeni  societale 
TiTenles,  eodem  onerc  miseriarum  premuiitur,  ct 
mirabiliter  adjuvantur,  ne  oppriinantur ;  quod  plc- 
roroque  eisdem  peccatis  et  criminibus  praegravati, 
conversione  el  emendatiori  conversatione  ab  iis  so- 
parantur;  quodsive  vitiis,  sive  doloribus,  sive  ten- 
lalionibus  onerentur,  omnia  eis  in  bonum  coopcran> 


OPP.  PARS  L  ^  ASCETICA.  iU 

tur  (/tom.viii).  At  quam  extenta  manut  Domiiii  au- 
per  reprobos,  eorum  non  acceptans  lipna,  oec  niala 
dilnens,  quam  extenta  manus,  qua  omiiia  eis  co- 
operantur  in  malum,  cum  et  pcenis  onerentur.  ot 
deliciis  corrumpantur;  su|ierbiant  in  virtutlbus,  iie 
quid  ex  eis  mercedis  consequantur ;  in  peccatis  non 
bumilientur,  ut  veniam  mereautur.  Si  malum  de- 
serunt,  ad  id  denuo  redeunt ;  si  bonum  iiicboaoc, 
non  perseverant.  Postremo  reprobi  aetemaliter  cou- 
demnantur ;  electi  in  vitae  aeternae  gaudiia  coronan- 
tur.  Post  verba  autem  Domini  e«  quae  dicta  sanl 
confirmantis,  ipse  propheta  ex  propfia  persooa 
sobjungit  :  Dominu$  enim  exercituum  decrevit;  ei 
qui$poteritin/irmare?  Deeieciis  hoc  dictom  intel- 
ligo :  de  quorum  salute  divini  decretum  coiisilii 
nullus  poterit  infirmare.  Si  enim  Deus  pro  nobis, 
quit  contra  nos?  (Ibid,)  Audi  et  slabile  aeteniuni' 
qu«  decreturoy  cui  obviare  nemo  qui  audeat,  quoj 
mutare  nema  possit  vel  debeaU  Firmum  fundamat- 
tum  Dei  ila<,  habens  $ignaculum  hoc.  Notit  DomtHMi 
qui  $unt  eju$  (/  7tm.  ii).  Quod  autem  sequitur, 
et  manu$  eju$  extenta^  qui$  avertet  eam^  ad  reproliot* 
utsuperius  diximus,  arbitror  refercndum.  Sicui 
cnim  ceria  et  stabilis  est  de  electoium  salute  ■!- 
sericordia,  ita  pro  eertostabilis  est  et  iocommuU* 
bilis  de  reproborum  damnatione  juslitia.  Sed  jam 
iu  fiiie  hujus  oneris  finem  faciamus  bujus  seruionis» 
obsecrantes  Dominum  el  Deum  nostrum  ut  oous^ 
quod  in  vitiis  est  caveamus  :  quod  in  tentaticnibos 
et  miseriis  est,  viriiiter  sustioeamus,  ut  illud  qood 
in  poeua  erit  aeterna,  evadere  mercamur,  per  Do- 
ininum  nostrum  Jesum  Christum,  cui  hooor  el 
impcrium  peromnia  saecula  saeculorum.  Amen. 
SERMO  XXI. 
De  principio  oneri$  PhiU$thiim. 
Oncre  Babylonis  exposito,  onus  PhilisUiiim  expo- 
nendum  suscepimus,  vestris  multo  magls  oraiioni- 
biis,  quam  nostris  viribus  freti.  Propheta  igitor  00« 
miiie  Ikbylonis  generaliter  mundum,  qui  in  eleclis 
reprobisquc  dividitur,  intelligcns,  quo  fuerat  onere 
vcl  premcndi  vcl  opprimendi,  mystico  sermone  de- 
scripsit,  Domino  attestante,  qui  ait  :  Uoc  con$Uium^ 
qnod  cogiiari  super  omnem  lerram  :  et  heec  mawu. 
extenta  $uper  omne$  gentes  (Isai.  xiv).  Nunc  de  geob- 
rc  ad  spccicin  Iraiisicns,  singularum  gentium  siiigu- 
la  describit  onera,  ut  quod  paucis  vcrbis  de  toto  pro- 
phetaverat,  per  partes  enucleatiusex&equatur.  Etpri- 
ntum  quidem  contra  Philisthiin  divini  judicii  pandit 
consiliuin  :  qiii  cadentcs  poculo  interpretantur.  Per 
quos  Judaeos  arbitror  designari  :  qui  legis  litteram 
quasi  vino  vcteri  debriati,-  a  gratia  excidcrunl. 
Ignoraiites  eiiiin  Dei  juslitiam,  el  suam  Toleotes 
constituere,  justiliae  Dei  non  sunt  sobjecti.  Qoi 
enim  in  Icge  justiftcari  se  arbitrabantur,  a  gratia 
exciderunt.  Hoccstvinuin  illudvetus,  quod  defecit 
in  niiptiis  (Joan.  11);  quoniam  Dominus  nosler  Je- 
sus  Christus  procedens  de  utero  Virginis,  tanquam 
sponsus  de  thalamo  suo  (P$al.  xviii)  legalibus  sa- 
cramcntis  qirasi  vino  vctcri  fiiiem  dedil,  el  Evangelil 


445  SERMONES  DE 

Yinum  noTuro  oronibus  ad  roagni  regis  filii  nupiias  A 
irocttit  propiuavii.  Judaei  igitur  legis  littera;  inha>- 
rentet,  el  lcgislatorem  ignorantcs,  quasi  potati  et 
inehriati  clamaTerunt,  dicentes  :  No$  legem  hahe- 
miu,  et  ieeundum  legem  debel  mori,  0  ruina ,  o  ca- 
ftvtl  JVon  habemui  regem^  nisi  Cwsarem  {Joan. 
iix)*  Magnuscasus  a  Ghristo  cadere  et  Cxsari  ad- 
haerere.  Et  congrue  satis  de  plurimarum  gentium 
tractatunit  interitu,  a  Jud£is  sumit  e lordium :  qui 
primi  omnium  Christum  suscipienies,  ab  cjus  fide 
primi  corruemnt.  Sicergo  incipil  : 

Im  OMHO  quo  mortuus  est[  rex  Achaz,  faclum  esl 
f jiM  f«(tKf .  Achaz  rex  pessimus  et  supetbissimus, 
diTinae  legis  contemptor,  ci  idolorum  venerator, 
diabolum  tignificat.  Viia  auicm  ejus  rcgnum  ejus 
potest  intelligi ;  quod  in  gcncre  humano  ob  oulpam  ^ 
primae  praevaricationis  obiinuit.  Quandoigituruior- 
tuus  est  rei  Acliaz  ?  Quando  ccrte  impletum  csi, 
quod  tit  Dominus  per  propbetam  :  Eromors  tua,  o 
|Nors/(0«e.  XIII.)  Dcnique  Iraduxit  in*ciucc  priii- 
cipattts etpoteslates,  palam  triumphans  eos  in  se- 
metipso.  Itaque,  rratres,  quandiu  diaboius  in  omnes 
gentes  babuit  poiestalem,  populus  Judaeorum  sua 
prosperitate  gaudebat,  habens  lempliim^  altarc,, 
ephoJ,  tberapbim,  sacerdotcs  ct  sacrificia.  At  in 
timo,  id  estin  tempore,  r.uo  mortuusest  rex  Achaz, 
quo  Tidelicet  diaboli  drstructum  cst  imperium; 
roepit  plebs  illa  gravi  miseriarum  onerepraegravari. 
Unde  infeiicitas  iiirelicitati  succcssit,  donec  abrasi 
dc  terra  viventium,  a  terra  ctiam  niorientium,  quac  ^ 
ilis  fuerat  in  baercdilatcm  concessa,  penilus  dcle- 
rtnlur.  Nelwieris,  Vhilislhaa  omnis  lu ;  quoniam  com" 
wunuta  esi  virga  pe  rcussoris  lui,  Recordamini,  fra- 
tres,  consilium  illud,  quod  contra  Dominum  popu- 
lus  illelegitur  collegisse  :  inquo  a  Caipha  poniifice 
decretum  est  unum  mori  boiuinem,  iie  gens  tola 
pereait.  Si  eittm,  inquiunt,  dimiltimus  eu;n  sic,  omnes 
credent  in  eum;  et  venient  Homani,  et  tollent  nostrum 
locum  it  gentem  (Joan.  xi).  Trepidaverunt  timore, 
ubi  non  erat  timor  (Psal.  \iii).  Vidcrat  in  somuis 
sanctus  patriarcha  Josrpli,  quoil  cssct  a  fratribus 
adorandus.  Quud  ne  flercl,  ventlilui*  iii  iEgyplum 
(Cen.  xxxvii) ;  pcr  quoil  laincu  acciilil,  ut  ficrct. 
Occidendum  itat|ueChristiim  aulumnnt,  necredeu- 
tibusin  cuni  popiilis,  Rnniani  eis  ct  locuin  auferant  D 
et  gentem  ;  cum  ideo  quia  occisiis  esl,  lolus  in  eum 
crediderit  mundus,  nihilominusqiie  vcncrint  Ro- 
mani,  et  grnlcm  abstulerint,  ct  locum.  Verumla  • 
mcn  ab  hoc  timore  silii  videbanlur  libci'ali,quando, 
posito  in  cruce  Jesu  et  in  morlem  rcsoluto,  iiomcn 
rjnsetvirlulem  exslinxissc  gaudcbant.  Rcvoccmus 
ad  inemoriam  ea  quae  de  Philisthaeis  ct  Samson  sa- 
cra  narrat  bistoria  :  ubi  manifestc  Philislhari  Ju- 
daeorum,  Samson  autem  Domini  Salvaiuris  tenct 
imaginem  :  qui  missus  ad  ovcs  qusc  prriorant  do« 
inus  krael,  meretricis  Dalilae,  Ecclesiae  videlicct  de 
gentibus,  concupivit  amplexus.  Hoc  igilur  Samson 
a  Pbilistliaeis  quot  passus  &it  injurias ;  q^iibus  nppe- 
litvt  Ti^culiSi  quibus  etiam  minis  pnls.ntas  j^^^cra 


0.NERIBL9.  U6 

produnt  Evangelia  {Judic.  xy).  Obser^-ant  os  ejus 
Scribae  et  Pharisaei ;  quaestioncs  objiciunt,  divevsa- 
rum  causarum  sententias  exigunt,  ut  esset  unde 
accusaretur,  unde  judici,  unde  morli  ex  sententia 
Iraderctur.  Veniunt  aulein  cum  qOastionibus  quasi 
cum  vinculis :  quibus  ruplis  tolies  liber  exivit, 
quoties  ab  ipsis  fuerat  iinpctitus.  Ltcel,  inquiunti 
censum  dare  Ccesari,an  non  ?  (Matlh.  xxii.)  Laqueum 
paraverunt  pcdibus  cjus,  sed  inciderunt  in  illura 
(Psal.  Lvi).  Reddite,  iiiquit,  quas  sunt  Casaris  Cm'  ' 
suri :  et  qme  sunt  Dei  Deo  (Matth,  xxii).  Sic  et  de 
adultera  :  Moyses  prtecepit  hujusmodi  lapidare;  quid 
itt  dicis  f  (Joan.  viii.)  llle  sicvincula  rupit,  utadul- 
lcra  liberata,  ilii  sua  seiuentia  ferirentur,  et  pro- 
priae  conscientiae  accusationo  lapidarentur.  Tandem 
ille  Sanison  amore  meretricis  resolutus  in  somnum, 
nudalus  crine,  fortiludine  pariter  spoliatur,  Phili- 
sthinorumque  traditus  potestati,  irrisioni  patuit 
et  dolori.  Sicet  meus  Samson  amans  meretricem, 
quae  sub  omni  ligno  frondoso  et  in  omni  cofTe  ne- 
morpso  proslrata,  quot  idola  vcnerabatur,  tot  quasi 
adulteriis  polluebalur,  crincm  dcposuit,  forlitiidi- 
ncm  abscondit,  vincula  suscepit.  Elapsis  discipuiis 
quasi  calvus  ascendit  locum  Calvariae  et  Judaeorum 
traditus  voluntati,  irridelur  pcndens  in  cruce.  Cer- 
nens  autem  propheta  in  spiritu,  laelilia  vesaua  per- 
fusos  ante  cruccm  agilare  c:iput,  impropcrareroira- 
cula,  sua^ere  dcsccnsum,  hanc  iiicptam  compescil 
hrtitiam,  dicens  :  Ne  Iteteris,  Philisthasa  omnis  ln, 
^rita  comminuta  est  virga  percussoris  /tft.VelUt  per- 
cussionibus  ejus  liLcrdli,  insultant  in  criice  pen- 
dcnti,  prae  hctitia  caput  movenles  et  dicentcs  :  Si 
Filius  Dei  esi^descendat  decruce  (Matth,  xxvii).  0 
Philisthaea !  q  ebria !  o  potionaU !  o  ves^na !  Cadis, 
ruis,  prosterncris.  Comminuta  tibi  videtur  viiga« 
id  cst  potestas  percussoris  tui ;  capto  iusulias  Sani- 
soni,  cui  capilli  abrasi  sunt,  cui  eruti  sunt  oculi ; 
ne  laeteris,  Pbilisthaea  oinnis  tu.  Morietur  Samson, 
comminuta  videbilur  potestas  ejiis ;  sed  mors  ejus 
tua  est  desolatio,  filiorum  oppressio,  gloriae  vestrat 
diminutio,  ruina  templi,  sublatio  sacerdotii,  totius 
plcbis  dispersio.  Idco  ne  lceteris^  Philisthcea  omnis 
tu,  quia  comminuta  est  virga  percussoris  tui.  Quod 
autem  dicit,  omiiti  lu,  magnitudinem  gaudii,  quo 
in  Christi  morte  exsultabant,  expressit.  Ne  laetcris, 
ne  gaudcas,  iic  exsultes,  ne  insultes :  non  eiiim 
lantum  scelus  divina  justitiadimittet  inuItum.Quo- 
niam  cnim  characterem  veritatis  non  receperunt,  ut 
salvi  fierent,  mittet  illis  Deiis  operatorem  crroris^  * 
iil  credaut  mendacio.  ilinc  Dominus  in  Evangelio  ; 
Ego  veni,  inquit,  tn  nomtiie  Patris  niet,  et  non  rec^ 
pistis  me;  atius  veniet  in  nomiiusuo^  iltum  recipie^ 
lis  (Joau.  v).  Ipse  est  operator  erroris,  a  JudaDis  in 
fincsa^culi  suscipiendus,  digno  Dci  jiidicio,  ut  qui 
contempserunt  Christum,  habeant  Antichristum. 
Unde  subjungilur  :  De  radice  eolubri  egredietnr  re- 
gulus,  et  semen  ejus  absorbenti  vglucrem.  Cum  san- 
ctus  patriarcha  Jacob  iilios  be^edicerei,  ct  inter 
caeteros  Dan  brnediccndus  aa-ederet,  ait  de  co  : 


447 


B.  AELREDl  ABBATIS  RIKVALL.  OPP.  PApS  I.  —  ASCETICA. 


418 


Fial  Dan  ccluber  in  via,    cerasies  in  scmiia  (Ccn.  \  conspectu  judlcis  slans,  lam  forlia  dc  Cliristo  ejiis^ 


XLix).  Sicul  igi  ur  cxiit  virga  dc  radice  Jessc,  cl 
flosde  radice  cju:»  asccndit,  id  est  Christus,  ita  ni- 
mii  nm  de  radice  Dan,  qui  diclus  est  coluher,  cgre- 
diclur  regulus,  id  ( st  Autichrisiiis.  Regulus,  qui  et 
basiliscus,  fCK  scrpcnliumdicitur,  afHatu  siio  alquc 
conspcctu  lioinines  periiner.s.  Coinparaiur  aulcm 
SM-pcns  istc  Aiuichristo,  qui  cjus  virtutc  ei  malitia 
ph^nus  crit,  cl  rcx  eslserponlium,  id  est  princcps 
dusmonioruiii ;  cujus  afn-Jlus  ncqui:ia,  ct  illumina- 
tus  scienlia,  plurcs  a  fitle  vnilntis  occidet.  Qiios 
cnim  fallit  astutia,  aspcclu  ejiis  puta  esse  pcrciis- 
sos;  quos  autnn  malitia  cogil,  ejus  afllatu  scias 
cssc  occisos.  Et  semen,  ii.quit,  eju$  absorbens  rolu- 
crem.  Singularem  numerum  po::it  pro  plurali.  Slc- 


que  pricceplis  diss(M-uil,  ul  tonitriium  vcrborum 
ejus  Fcslus  non  suslin-^ns  :  Insams,  inquit,  Paule^ 
litjcraj  multa?  te  ad  insaniam  provocant  {Act.  xxvi), 
Sane  quics  isla  tranquilliiatem  menlis  significat, 
qua  ncc  suis  perseculoiihus  iiascebalur ;  qi:a  nullo, 
adversus  odicntcs  se,  odio  movebaiur;  qua  pro  ini- 
niicis  orare,  malefacientihus  benefaccre,  pro  eorum 
vita,  qui  eonim  vitam  siticbanl,  didiccrat  laborare. 
Hinc  cst,  quod  Stephanus  pro  lapidantihus  inter- 
ccdii  (Act,  vii),  Pctrus  verbcrantibus  vcrbum  salii- 
tis  ncn  subtrahil,  Paiilus  pro  eis,  qui  semeleuni  la- 
pidaviianl,  i|uinquies  verbcraverant,  tristitiam  ma- 
gnam  Iiahcl,  et  conlinuum  dolorem  cordis.  Sed  illis 
flducialiter   agentihus,  et    in   charitatis  suavilate 


utbouum  scinen  veibum  Dei,  ita  profecto  semcn  "  quicsccnlibus,  qiiid  Pliilisthaeis  faclum  cst  a  qiiibu& 


pessiinum  verbum  Anticbristi.  Verbum  ilaqiie  ejus, 
praedicatio  ejus,  doctrina  ejus,  quasi  semen  ejus 
absorbcbit  Jud^os;  non  omncs  tamen,  scd  illos, 
qui  superhia  tumidi,  ncc  ad  coelum  possunt  ascen- 
dere,  ncc  in  tcrram  per  humililatem  volunt  descen- 
derc,  sed,  sicut  volucrcs  in  hoc  inani  inter  coeluni 
pciidentes  et  terram,  eorum  mercniur  consortium, 
qui  projecli  de  coclo,  in  hoc  aerecaliginoso  sortiti 
sunt  locuro.  Deradiccenim  coIubri,id  est  ex  suggc- 
stionft  diaboli  egressus  est  rcgulus,  supcrbia,odiuin, 
indignatio  Romanorum,  quorum  tuncimperatorpes- 
simusNero,  regulo  vcn^noso  non  immerito  compa- 
-ratur;  cnjussemen,  id  est  voluiitas,  quani  ex   co- 


nostro   Samsoni   illusum   cst?  Audi  quod  scqui- 
tur  : 

Et  intcrire  faciam  fame  radicem  tuam  ;  ei  re* 
liquins  interficiam.  Iiitcriit  fame  radix  ejus  , 
quando  ,  inccnso  tcniplo  ,  civitas  pariter  ruil , 
et  tota  illa  nobilitas  aut  famc  aut  gladio  pcriit^ 
Possiint  pnntilices  et  sacerdotes  radix  gentis  ap^ 
l>ellari;  quoniam,  sicut  vilalis  succus  a  radice 
procedL*ns  per  tolum  arhoris  corpus  raraosque 
diflunrlilur,  iia  per  legis  doctrinam  a  sacerdo- 
tibus  minislraiani  reliquse  plebi  salulis  remedia  pa- 
rabantur.  Qui  quotiiam  verbum  Christi  repulerunt, 
et  indignos  se  judicabant  regno  Dci,  ipsis  fame  per* 


lubri  afllatu  concepit,    Vespasianum   misit  in  Ju  •  (;;  ^untibus,  eorum  rcliquia^  id  est  cxtera  muHitudo, 


daeam,  qui  cum  Itllo  suo  Titoomncm  p;>teniiam,  et' 
superbiam,  et  gloriam  Judicoruui  absoibuil.  Et  pa^ 
icentur  primogeniti  pauperum.  Improperat  sermo 
prophcticus  infelici  populo  odium,  quod  non  solum 
in  Christum,  verum  ctiam  in  ejus  discipuios  exer- 
ccbanl.  Quaudiu  corum  durabat  imperium,  non 
cessabat  a  discipulis  Cbristi  persecutio  Judaeorum  : 
a  quibus  alii  occi.>i,  alii  lapidali,  alii  suis  fugati 
sunt  sedibus,  alii  flagellis  attrili.  Cerncns  itaqic 
proplieta  in  spirilu,  post  Iiikc  omnia  Jud;eos  multis 
malis  afiectos,  CUrisli  vcro  discipulos  post  eorum 
pcrsecuiionem,  imo  el.in  ipsa  corum  persecutionc, 
bonae  conscientix  conri.iciiiiaalacres.  Et  pascentttr. 
inquit,  priniogeni:i  pauperum,  Pauperes   siint,   de 


vitam  qu%  Christus  esl  desorentes ,  xterna  morte 
punitx  sunt.  Ildic  secundum  futurorum  praenuntia- 
tioiiem  dicta,  moraliter  sunt  rcpetcnda,  ut  fldem 
quam  prophetiae  veritas  conflrniat,  ornent  mores, 
vita  commendct,  flnis  coronct.  Et  hoc  quidero  onus 
Philisthiim  non  secundum  id  solum  inielligeDdum 
cst,  quo  premitur  Philisthiim  vcl  opprimilur ;  sed 
ctiam  sccundum  hoc,  quod  vel  prcmit,  vel  opprimit. 
Caveaiuiis  proinde,  fratres  charissimi,  a  Pliilislhabiiv 
opprihii ;  quouiam,  ut  non  premamur,  cavere  non 
possumiis.  Simus  ergo  sicut  Samson  Nazarei ,  id 
cst  Doniino  consecrati,  et,*  cresccnie  capitis  noslri 
c?esaric,  sancli  efficiamur.  Crines  nostri  in  quibus 
csl  iiostra  maxima  fortitudo ,  non  prodantur  men.*- 


quibus  Dominus  in  Evangclio  :  Beati  pauperes  spi-  ^  trici ;  et  mIc  ncc  vinculis  constringi,  nec  gladiis  ter- 

ritUj  quoniam  ipsorum  est  regnum  C(elorum  {Matth. 

vi).  Jsti  sunl  paupercs,  qui  abrenunliantes  niundo, 

el  omnibus  divitiis  ojus,  valcfacientcs  ctiam  patri 

et  matri,  fralribiis  ct  sororibus,  agris  et  possessio- 

bus,    nudi  nudum  Christum  sequuntur.   Quorum 

omnium  primogeniti  sancti  fucrunt  aposloli,  et  di- 

scipnli  Cbristi  qni  hanc  primo  doctrinam  ex  ejus  ore 

audientes,  sccura  conscicntia  diccbant :  Ecce  nos 

reliquimus  omnia,  ct  secuti  sumus  te.  Quid  ergo  erit 

nobis?  {Matth.  xix.)  Vere  ftducialitcr  iii  Christo  re- 

quievit  Petrus,  quando,   pr.Tcipientibus  sacerdoti- 

bus,  ne  loquerenlur  in  noinine  Jesu,    respondit  : 

Obedire  oportet  Deo  magis  quam  hominibus  {Act.  v). 

Quanta  etiam  flducia  quicsccbal  Pauliis,  qiiando  in 


reri,  nec  includi  carcerc,  ncc  a  multitudine  potcri- 
mus  superari.  Et  si  forte  exsiiltent  PhilisthcTi,  <t 
si  alifjuando  capti  videamur,  eorum  jam  vincul's 
mancipandi,  audient  a  prophcta  :  Ne  Iwteris ,  PAt- 
listhcea  omnis  tu  ,  quoniam  comminuta  esl  virgM^ 
percussoris  tui.  Sed,  quia  hxc  latius  et  manifbsliits 
proscqucnda  siint :  roparemus  sileiitio  vires,  scn- 
sum  oratione  :  ct  ad  ha:c  indaganda  mystcria  cra- 
stino  convcniamus  ad  laudem  et  gloriam  Domini 
iiostri  Jesu  (^hristi,  cui  honor  et  gloria  in  saecula 
sicculorum.  Amen. 

SERMO  XXII. 
De  eodem  capitulo  moraliter  exposito. 
Ouus  Philislhiim,  qiiod  post  onns  nabylonis  ciim  ' 


vestra   chfcritate   traclandum 
(|iiiUcni  vcrbis  prophela  comprehcndil ;  qiii  lamcii 
sciisuuin    profundilate  niullorum  malcriam   mini- 
ttravil.  Itaque,  fratres,  dc  allegoricis  montibus  ad 
plana  tropologica  dcscendenlcs,  ad  ipsius  oneris 
principia   rcdeainus;  dican)us(|uc,  per  Pliilisthiim 
superbos  quoquc  iiileliigi,  qui  coniidunt  in  virtutc 
sua,  et  in  niultitudine   gratiaruni  spiriuialiuin  glo- 
ria ntu r  (Ps<t/.    xlmii).    Ili    sunl,    qui   cuin   Loth 
egressi  de  Sodomis  ( (leu,  x),  oi  nioiiiem  vinutum 
consccndcntes,   incbriuitlur   a   duo'.  us   so.urilMis, 
superbia  ct  vaiia  gloria  :  ci   sic  seiisihiiiler  ad  liir- 
pia  illecti,  eliani  in  abonniialion;.'s   ptssimus  diia- 
liuntur,  ut  nicrilo  dicantur  Pliilislliiiin,  id  est  ca- 
deiUes    polioic.    Videat   cliarilas   vcstra,.  rnUrcs, 
cuiii  naturalitcr,  singulis  cxpulsis  viiiis,  viiiulcs  B 
siiccedant,  hxc  superbia  vicinior  \iriulibus,  qunin 
viliis,  qiianto  n^agis  quisquc  profccerit,  taiilo  ad- 
versus  euin  acrius  coiivalcscit.    Est  aulcin  multi- 
Ibrmls  luec  bcslia,  quse  vix  caveri  potesl,  exstingui 
autcm  in  hac  vila  niillo  modo  potcsi  :  quippe  cui 
morg  sua  vii;c  iiiateria  sil,  indequc  ^obustius  sur- 
gal,  quo  ccrlius  pulalur  cxslincla.  Intelligitis  qiiae 
dico  ?  Quaiidiu  vivunt  iii  te  vitia,  quorum  inccntor 
est  Achaz,  et  coUuciaiio  gravis  est  tibi  cum  carno 
et  sanguine  crcbraque  libi,  licet  opiimc  pugnanti, 
vuliiera  infligunlur;  non  audct  bcbtia  illa  capuieri- 
gcre ;  non  audet  advcrsus  liinidum  ct  pavidum  in 
procinctu  posilum  exitlalcm  iniie  conflicliim.    At 
si»  mortuo  Achaz,  qiiicvorint  incentiva  libidinum, 


SERMONES  DE  ONERIBUS.  4i;0 

suscepimus,   paucis  A  lentiani,  saiisractionoin   abjurat.  impiiis.  cum  w- 
ncrit   in   profunduin    malorum   conteinnii  ( Prev, 
xviii ).  Uasphcmus  in  Oeum,  iniquus  in  proximum, 
pcrniciosius  sajviens  in  scinelipsnin  :  qui,  quoniam 
de  vonia  despcial,  vilia  vitiis  cumulans,  ipsi  de- 
spcrationi  vchcmcnlioia    roineiiU    minislrat.    Per 
\<»lucreni  aniniul  pt^nnalum,  cl  coleri  volatu  sni»c- 
riora  peiontcm,  spcs  signiricatur ;  pt  r  qiiani  icrrc- 
nis  ciclosiia,  a?lorna  lcinporalibus,  huinanis  diviiia 
pi:«|)oniinus  ;  prr  qiiam  etiam  jain  niinc  salvi  faoti 
sumus,  cl  Chri;»lo  in  coelcslibiis  conrognamus.  IJano 
itaquc  xoluorom  dosperalio  absoibet,  quando  avul- 
sis  pennis,  quihus  ad  cailcstia  volalur,  aiiinia  de- 
clitiat  ad  infi:na,  ut  contemncns  fulura,  amp!ecta- 
Inr  tcrreslr.a,  nihilquc  ultra  desidcrol,  qu«  niliil 
qiiod  ulti  a  sit  speret.  Sod  et  hoc  quod  dicituf  :  A\ 
la*ieri$  Philistliwa  omni$  /ii,  ad  ipsos  congrue  sa^ 
tis  dirigilur,  qui  ininus  gr;ite  divina  flagella  snsci- 
piuiit;  in  piospcrilale  cflusi,  in  adversitate  queru- 
losi;  quos  favor  clcval,  persecutio  conlurbat.  Eia, 
fratres,  ut  ait  4postoIus  :  Qui$  e$t  filiu$,  quem  non 
cornpitpater?  Fiageilat  quippe  omuem  fttium  qnem 
recipii  (Hebr,  xii).   Potosl  ilaque  et  ipsc  dioi  pcr- 
cussor,  qui  porcuiit  ct  saiiat,  morlilicat  et  vivilioat, 
dcducit  aJ  infeios  et  icducit  (7  Reg.  ii).  Ipsc  ccric 
virgam  virtutis  su;e  emitlit  cz  Sion  {P$al.  cix),  iit 
vihitct  iii  virga  iniquilarcs  nostras,  ei  in  vcrberi- 
bus  pcccata  nostra  (Psal,  lxxxviii).   Magiium  osl, 
fralres,  divinx  miserationis  indicium,  quando  noii 
coluber  tortuosus  caput  crigit  virulciitum,  ac  C  Parcil  in  prascnii ;  quaiido  non  miserotur,  quando 


mox 

Teoeni  sui  suggestioue  aniniain  iuflans,  priino  vir- 
lolibus  reddit  inancm ;  dcindc  sub  ipso  tiinorc  vi- 
tiorum  putrodinera  generans,  in  ca  qii;e  sc  evasisse 
gloriabstur,  vitia  prosternil.  lo^iiur  quasi  in  virtu  • 
l«m  culmine  positos,  et  jam  non  in  Domino,  sod 
in  se  gloriari  incipentes,  alloqo.iiiir  sorino  proplic- 
Itcus  :  Ne  loiteris,  inqnions,   Philisihwa,  qu;c  jain 
polionarU  calice  siiporbi;c,  qii:c  jam  iiioipis  ad  in- 
Ceriora  de  superioribiis  rtierc  :  ne  Itvtcris,  quia  com- 
minnki  e$l  virga  percussori$  tui,  Iste  Achaz  -pciTus- 
sor  noster  est,  cui  plcruinqiic  dat  Dominus  virgam 
in  manu  ut  percutiat,  ut  flagellet;  aflligens  teiita- 
Ijonibus  et  suggestionibus  quatiens.  Quse  quideni 
Tirga  tunc  comminuilur,  quando  ct  lentandi  potc-  r^ 
slas  subtrahitur.  Yeruintamen,  ne  la^teris,  o  Phili- 
slhaea,  quasi    jam  evaseris  ;  ne   gloricris,   quasi 
colubrum  illiini  voneiiosum  tuis  viribus  exstinxe- 
ris.  Cave  proinde  radicem  colubri.  Quia  de  radice 
colnbri  egredietur  regulu$;  de  superbia  Dci  con- 
temptus.  Regulus  rex  cst  scrpenlium,  et  Dei  con^ 
temptus  omnium  poienlior  viiioruin,  quaetunc  ma- 
gis  damnabilia  jndicantur,  quando  non  ex  ignoran* 
lia  Tcl  infirmitalc,  sed  potius  ex  contemptu  gene- 
rantur.   Nascilur  autem  contemptusei  superbia; 
quia  nisi  prius   inens  humana  tumuerit,    ad  sui 
Crealoris    injuiiain  non   crumpit.   Et  $emen  eju$ 
Mk9orben$  vohurem.  Sic  cniin  conteinptus  despcra- 
iio  est,  qux  confessioncm  cxcludit,  irridct   poeni- 


sepit  vias  nostras  spiiiis,  et  occliidit  maccria,   ut 
quureiitcs     mortein     non    iiiveniamiis    (0$e,    ii), 
quando  omnes  diilcedinos  quibus  inhiamns,  inulli- 
inoJa   aspcrgit  ainaritudine,  nc  inhcercainus.  Quiil 
tii,  Philislhaic,  cailens  polione?  Roplevit  ct  inobria- 
vii  tc  ainaritudine  Doininus;  potionavit  tc  calicc 
ira;  cjus,  ct  sagiitae  cjus  infixae  sunt  tibi  (P$uL 
xxxvii)  :  quaruiti  indignaiio  cbibit  spiritum  tuum. 
Ccrte  si  irasccris,  si  inurmuras,  si  indignaris,  si 
manum  repellis  medici,  Philisthxus  es  cadens  po- 
lione,  inde  ruinam  incurrcns,  undc  sperare  poteras 
erectionein.  Vas  tibi,  si  averlerit  zelum  suum  a  to, 
ut  ultra  nou  irascatur  tibi;siQMt  adquosdam  loqui- 
tur  perprophctam  :  Non  vi$itabo  $uper  filia$  ve$tras^ 
cum  luerint  fornicatat;  neque  $uper  uxore$  ve$tra$, 
cum  GduUeraverinl  (0$ee  iv).   Infelices  ergo   sunl, 
de  quibus  conqueritur  in  Psalmis  :  iVoii  audivil  po- 
pulu$  meu$  legem  meam  ;  et  hrael  non  intendit  mihi 
(P$al,  Lxzx).   Non  audivit  docentem,  non  suslinuit 
coriipicntcm  :  illinc  rebelles  etincreduli,  hincmur- 
murosi,  utrobiquc  ingrali.  Qua  igiturpoena  plecten-^ 
tur;  quibus  pYo   his  allicientur  tormentis?    Audi 
quod  sequilur  :  El  dimisi  eo$  $ecundum  de$ideria 
cordi$  eorum  (ibid,),  IntcIIigat  charitas  vestra,  fra- 
tres  mei.  Multi  pro  peccalis  suis  corriplunlur  a  Do- 
mino,  aflliguntur  inopia,  pcrsccutionibns  atterun- 
tiir,  debiiilantur  membris,  divcrsis  tormentoruiu 
gcncribus  excruciantur.   Qui  si  nihii  correctioiiis 


4^1  B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PAUS  L  —  ASCEflCA.  451 

&dini8erint,  $e*l,  sicul  iii  prosperis  supcrflui,  ila  in  A  ccm  suam  inscril,  cx  qua  rcguliis  proc:  calur,  Cdjos 


adversis  invenianlur  lilasplieini,  suspcndil  vlrgam 
giadium  millil  in  vaginam.lradens  eo8|  in  desideria 
Gordis  sui,  ulcanl  inadinvenliones  suas  (PiaL  lxxx). 
Tunc  Ixtaiitur,  cum  malc  fcccriiil  ( Prov,  ii ).  Tali- 
bus  crgo  loquitur  proplicta,  diceiis  :  Ne  lccterii^ 
PhilUthwa  omnh  fu  ,  quia  conminuia  ett  virga  per- 
cuuori$  tui,  Ne  ixtecis,  quod  a  pen  ussionc  cossa- 
\it,qui  teerudivit,  cujus  virga  caputserpenliscxclu- 
dil,  reguli  vcncna  depulit,  et  semen  ejus  pcssimum 
arefecit.  De  radice  enim  colubri  egredietur  rcgulus ; 
cx  volunlate  videiicet  corrupla  delcctatio  immunda, 
cujus  semcn  sunt  opera  pessima,  qu»  tolum  quod 
prius  in  anima  nostra  sapiebat,  et  instar  volucris 
pennalae  desidcrio  et  affectu  superiora  petehal ,  ob- 
ruunt  et  absorbenl.  Sed  Philistlixis,  id  est  supcr- 
bis  tali  oncre  dcpressis,  quid  pauperes  facient»  id 
esi  humilcs?  Sequilur  : 

Etpa$centur  primogeniti  pauperum;  et  pauperei 
fiducialiter  requiescent.  Hi  sunt  panperes  quibus  Do- 
minus  ait :  Beati  pauperes  $piritu^  quoniam  vestrum 
est  reguuM  c4Blorum  ( Matth,  v  ).  Paupertas  isla  se- 
cundum  affectom  aeslimatur,  ntHi  sccondoin  scnaom : 
cum  abundans  divitiis,  rogiioqiie  sublimis,  dical : 
Ego  vero  egenus  et  pauper  sum  (Psai,  Lxixj.  Sunl  au- 
tcm  quaedam  virtutesin  quibus  incipimus,  quxdam 
in  quibus  proficimus,  quaedam  in  quibus  perlici- 
mur.  Prima  autem  omnium  tides,  quam  spcs  cor- 
roborat,  cbarius  remunerat.  lila  autcm  fldes  Tiiius 


semen  absorbct  volucrein,  dc  quibus  adbuc  pro- 
pliela  subjungil  : 

Et  inlerire  faciaviradicem  tuam  famc^  et  reliquias 
tuas  interficiam,  Interfecla  radice  ,  quidni  rami 
pariler  moriantur,  ut  pereunte  quod  primum  est» 
ctiam  ultiina  qiisequc  dclcanlur?  Fidesradii,  caete- 
rx  viitulcs  reliquiae ;  itaque  ubi  fldes  cormmpitur, 
omnes  pariter  virlutcs  evanescunl ,  quia,  omite 
quod  non  est  ex  fide^  peccatum  est  (Rom.  xiv).  Quid 
igitur  ?  Mhil  remedii,  niliii  spei  superest  Phili* 
sthxis?  Est,  si  quidem  feccrinl,  quod  subjungitur  : 
C//tc/a,  porta;  ctama,  civitas,  Sed,  quia  haec  nondym 
allegorice  exposiia  sunt,  moraicm  hanc  expositio- 
nem  nunc  interim  differamus.  Vcruni,  quia  onot 
B  Philislhiim  non  sorum  secundum  hoc  qnod  pre* 
mitur,  sed  sccundum  hoc  quod  premit,  potest  tn- 
tdligi;  dicamus  Philislhaeos  immundos  esse  spiil- 
lus,  qui  inebriaii  soperbia,  a  coclcsli  illa  manslooe 
corrucrunl.  Hi  sunt  qui  nos  suis  fatigant  sugge- 
stioiiibus,  tcnlaiionibus  premunt,  onerant  dolorl- 
bus.  Adversus  bos  nobis  esl  coUuclalio,  a  qoibns 
notinunquam  vuliieramur  et  perculimur,  quos  nos 
vtcissim  el  pcrcoliinus  et  vulneramus.  Induite  pro- 
inde  vos^  fralres,  annatura  Dei,  ul  possilis  siare 
adversus  insidias  diaboli  {Ephes,  vi).  Costodiie 
maximam  fortitudinem  vcstram,  quam  instar  Sam- 
son,  seplem  vobis  crincs  cor.scr^aiit.  Inslant  Pbl- 
lislhaei,  dormientibos  funcs   injiciunt;    sed  niii 


est,  quai  per  dileclioncm  operalur,  cum  sinc  spe     prius  radantur  septem  crines,  nihil  profioiuut.  De 
remunerationis  nemo  bene  operclur.  Hi   sunt  pri-     bis  funibus  ait  Prophela  :  Funes  peccatormmcircum" 

plexi  sunt  me  {PsaL  cxviii ).  Sed,   quia  fecil  Deos 
quod  sequilur  :  Et  iegem  tuam  non  sum  obHmi 


mogeuiti  pauperum,  id  est  humilium,  qui  non  in 
se,  sed  in  Domino  gloriantor.  Esl  qunedam  in  hae 
vita  experieulia,  quae  fidem  probat,  spem  corrobo- 
rat,  notrit  cbaritatem ;  unctio  scilicet  illa  splrilus, 
quae  nos  docet  de  omnibus  :  qiiae  quasdam  nobis 
folurae  beatitudinis  infundit  priinitias,  cor  noslriiin 
simul  iiluminahs  et  accendens,  ut  vidcat  ei  auiei, 
gustct  et  intelligat ;  quando  ipse  spiritus  tcsliino- 
nium  reddit  spiritui  noslio,  quoniam  sumus  fllii 
Dei  (  Rom,  viii ).  Hae  igitur  virtutes  si  sic  pascan- 
tur,  si  sic  notriaiilur,  in  caeteris  facilius  proficimus, 
qoae  ab  his  introducunlur,  cum  fidei  timor  adhae- 
real,  patienlia  spei,  oastitas  cbaritali.  Deinde  timor 


( PsaL  cix  ),  In  alio  psaimo  confldenter  prodamat : 
Dirupisti  vincula  mea  ( PsaL  cxv  ).  Suiit  autem  tres 
ftines  quibus  nos  appetunt  Philislbsei,  concopiscen- 
lia  carnis  oculoruinqoe,  ct  superbin  vite.  Vide»  o 
Samson,  ne  dormias ;  vide  ne  olio  dissolvaris;  videBe 
merclricis,  vaiiae  videlicet  gloriae,  seducaris  IUeee- 
bris.  Oliosilas  ininiica  csl  animae  :  in  desiderils 
eiiim  ost  omiiis  otiosus.  Audiant  hoc,  qoi  occasio- 
iies  quaerunl  vagandi,  quibus  commune  opus  ma- 
nuum  oneri  est,  qiii,  fratribus  neccssariis  operl» 
bus  iutentis,  otio  vacanl  et   fabulis.  Ui  sont  qaos 


parit  prudenliam,  paticntia  forliludinem,  tempe-  ^  gaepe   cernimus  Philisthiiiorum  innexos   funibos. 


rantiani  castitas,  charilas  justitiam.  Per  has  pos- 
tremo  ascenditur  ad  sapienliain,  qiiasi  pcr  rivuIOH 
ad  fonteni,  flJes  Iransiil  iii  spcni,  spes  iu  posses- 
sionem,  charilas  in  pleniludinein.  Tonc  profecto 
fiet,  qiiod  sequiliir  :  Et  pauperes  fiduciatiter  requi^" 
scent,  Cum  enim  humiles  quique,  qui  nesciunt  in 
sois  meritisgloriari,quos  paupcres  vocat  propheta, 
ad  virtutum  ciilmen  pervenerinl,  fiducialiter  re* 
quiescent,  quibus  se  non  ingerit  spes  superbiae,  et 
ideo  nec  manu  peccatoris  moveri  |H)ssunt,  nec.so- 
perveniente  torbine  illidi.  /6i,  cnint,  id  csl  i;i  so- 
perbia,  cecti/fniiil,  ^tii  operantur  iniquitatem ;  ex- 
pulsi  itf nl,  nec  potuerunt  stare  {Psat.  xxxv ).  Ibi  sunt 
Philisthael  cadcutes  potionc,  qoibas  coluber  radi- 


nunc  carnis  stimulis  agitari,  nunc  stuliis  occupa- 
tionibus  iiifeliciter  irrcNri,  nunc  quasi  qoibasdtm 
furiis  aclos  gyrovagando  multis  dctraclionibos  e«« 
poni  :  quos  Philisthaei  fune  ca.nalis  concopiscen- 
tiae  trahunl  ad  libidinem,  fune  concupiscenti»  ocii- 
lorum  ad  vanitalem,  fufie  superbiae  ad  siipt*rstitlo« 
nem.  Crines  procedunt  ex  capite,  cogitationes  ex 
corde.  In  seplem  iiaque  cogitationibos  conserrator 
fortitudo  tua ;  quarum  duae  sunt  de  prsieritis,  duae 
de  fuluris,  tres  de  praesentibus.  Ad  praeterila  per» 
tinct  recordaiio  creationis  et  rederopiionis;  ad 
fuiura  horror  damnaiionis,  et  contemplatio  aeierna 
rcmonerationis ;  ad  pnesentia  conslderatio  noeine 
iiifiriniiatis,  e:  divinae  bonilatls,  com  menoria  IIUs, 


455 


SERMONES  DE  ONEEIIBUS. 


454 


qoani  txpius  experimur,  ronsolationis.   llas  sanc  A  poenitenlia.  Aitquippe  Pauliisinintidclitaleproslr» 


cngitationes,  si  lethali  somno  sopitus  prodide- 
ris  merctrici,  id  ost  vanae  glorias  abscindcndas 
inditleris ,  quasi  impotens  ot  iniirmus  Phili- 
sUueis.  nequam  videlicet  spirilibus  tradcris  ilhi- 
dendus.  Quibus  tamcn  exsultantibus  dici  po- 
lesl  :  Ne  iaterii,  PhilUlhcca  omnis  tu;  quia  coii- 
Irita  est  virga  San^son,  cujus  itcruin  possunt  cri- 
iies  crescere,  per  quoset  radiccm  coliibri,  ct  parlum 
reguli  potuerit  declinare ;  si  tanicn  ut  paupcr  in  lo- 
co  pascuae  coilocatus  (Psa/.  xxii ),  verbi  Dci  fainem 
Yiure  potuerit,  et  in  sp«  divinae  misericordiae  fidu- 
cialiter  requieverit.  Fiet  enim  ex  Dei  gratia,  ut  ra- 
dix  colubrij  cum  ei  subtracia  fucrit  peccati  materia, 
quasi  fame  intercat,  non   habens  unde  vivat ;  et 


tus,  fide  erectus,  persecutor  in  infideliiate,  d<)ctor 
in  fidc  :  Misericordiam  eonsecutus  snm ;  quia  igno^ 
rans  feci  in  incredulitate  (I  Tim.  i).  Ignorantia  ipsa 
quasi  fumus  erat :  quae  nimirum  ab  aqullonc  proce- 
dcns  erroris  tenebris  mentem  ejus  obv4}lverat.  Ideo 
facilius  veniam  consequitur,  quia  sccundum  »mu- 
lationem  persecutus  est  Ecclesiam  Dei,  fumo  igno- 
rantiae  caecatus,  non  malitia  provocatul.  Et  tu  qiio- 
que  non  desperes  de  venia;  quia,  eisi  forte  non  te 
tetigit  fumus  ignorantiae,  tetigit  tamcn  fumus  sug- 
gestionis  alienae,  tetigit  fumus  carnalis  concupi- 
scenti.e.Ille  ilaque  qui  cognoscil  figinentum  nostrum 
{Psat.  cii),  lanlo  citkis  miserctur,  quanto  iu  nobis 
ipsls  poriamus,  quod  oUae  illius  succensae  fumo  fa- 


sic  caetera  vitia,  quae  ex  pessiroa  radice  pullulave-  B  cilius  obfuscaiur.  MeoprosterniturcertePhilisthaea, 

id  est  anima  quaelibet  ilata  :  quia  ab  aquilone,  id 
cst  diabolica  lentatione,  aut  i|;norantiae,  aut  concu- 
piscentiae  fumus  proccdens,  aut  circumvenit  incau- 
tam,  autinfirmaro  illicit.  Scd  tu  ulula.cordis  con- 
tritione,  clama  confessionc,  ut  fiat  quod  in  hoc  ipso 
propheta  scriplum  cst  :  Sume  citharam ;  circui  ci^ 
vitatemt  meretrix  oblivioni  tradita  {Isa.  xxiii).  Beiie 
caiie,  frcqucnta  canticuro,  ut  memoria  tui  sit  apud 
niiscricordiain  UeJemploris.  Ipsc  cnim  scit,  quia 
non  esi,  qqi  funii  hiijus  psssinii  agmen  cffug  at. 
Quis  eiiim  cst,  cujuscarnero  vcl  meiiteni  inslar  oll« 
fervcntis  hoslis  ille  aquilonaris  non  aliquando  suc- 
o^ndat,  igiiitisque  jaculis  concupiscenliae    fuinuin 


rant,  morienle  radice,  marccscant.  Sedjamtandcm 
sermonl  huic  dcmus  finem,  obsecrantes  Dei  misc- 
ricordiam,  ut  interius  illo  verbo  pasci  mercamur, 
4|U6d  non  liabct  fincm,  quoJ  est  Christus,  cui  bo- 
fior  et  gloria  iu  saecula  sacculoruro.  Amen. 
SERMO  XXllI. 

Ab  €0  quod  ait :  t  Viula^  porta,  i  usque   ad  finem 
oiieris  Philisthtim  {Isa.  xiv). 

Per  Pbilisthxos,  qui  eadentes  potione  vcl  poculo 

Interpretrantur,  secundum  typum  futurorum,  Ju- 

flaeos  diximus  designari  :  qui  ob  necero  Doinini  Sal- 

Tatoris  a  ItomaniH  depressi  et  oppressi,  effusi  sunt 

el  dispersi ;  quoniam  Deus  sprevit  eos  {Psal.  lii). 


Oiide  propheta  :  El  interire,  inquit,   faciam  fame  r  "<>"  excitct?  Quid  igitur  respondebitur  numiis  gen 


radicem  tuam  :  el  reliquias  tuas  interficiam.  Adhuc 
qiioqoe  calamitatcm  dcscribcns,  subjungit :  Viula, 
fortm;  clama^eititas;  prostrata  est  Phiiittheea  om- 
jKt.  Hsee  est  illa  civitas  et  gentis  illius  desolatio, 
^•vam  et  sanctus  Ezechicl  describit,  loquente  ad 
eam  Uoroiiio  :  Et  /u,  fiii  hominis,  sume  tibi  giadium 
aeutum;  et  duces  eum  per  caput  tuum^et  barbam.  Et 
4u$umes  tibi  stateram  ponderis ;  et  divides  eos.  Ter^ 
ttam  partem  combures  igni ;  terliam  parlein  eofuides 
jfladio;  tertiam  vero  partem  disperges  in  omnem  ven- 
ium ;  et  gladium  denudabis  post  eos  {Exech.  v).  Quae 
omnia  expositione  non  iiidigent,  scd  consideratione. 
Veruro,  qua  dc  causa  passa  sit  plebs  illa,  prophela 
1IOU  tacet.  Ab   aquilone  enim  fumus  veniet ,  et  nom 


tium  ?  Si  placet,  per  nuntios  gentiuin  angelos  con- 
trariae  fortitudinis  intellige  :  qui,  diversis  tcntatio- 
nibus  fatigatis»  virtutis  arduaro  viaro  opponunt; 
carnis  fragilitatem  et  corrupiioncro  abjiciunt,  ut, 
quadam  de»peratioue  deji  cti,  viam  salutis  refiigiant. 
Expcrtis  loquor.  In  initiis  conversionis  nostiae  intcr 
graves  tentationes  carnis  et  spiritus.  cuni  nos  a!i- 
quando  spiritus  forn!cationis  ureret,  nuuc  inflani  - 
roarct  ira,  nunc  gula  desideriis  agitaret,  quasi  ini- 
possibilis  videbatur  in  his  omnibus  tolcrantia^ 
maxime  cum  adolesccntiae  lubricus  stalus,  tentato- 
ris  multiplex  astus,  ex  infirinitate  facihs  casus  pro- 
poneretur.  Spiritibus  itaque  talia  suggcrcntibus 
qufd  rcspondebitur?  Quae  spes  nostra,  quod  rcfu- 


M    qui   e/fugiat  agmen  ejus.  Fumus   vcnil  cumDgium?  {Psai.  xc.)   Quia   Dominus  fundavit  Sioa. 


agroine,  quoniam  multae  aboininationes  sccutae  suiit 
ignorantiam,  odia,  roaledicta,  blasphemiae ;  in  qui- 
lius  roiser  ille  populus  quotidie  crescit  in  poens,  ita 
ut  nullus  sit  reproboruro,  qui  fumi  illius  ^igmcn 
eOugiat.  Quid  tu  vides,  ait  Domiiius  a:l  Jeremiam, 
quid  tu  vides  f  Et  ille  :  Ollam  succensam,  et  facies 
ejus  a  facie  aquiivnis  {Jer.  i).  Noslis  quis  ille  sit, 
cui  pars  placuit  aquilonaris ;  frigida  seilicet,  et  a 
Dei  calorealiena  corda  luortaliuin  :  per  quos  ollaro 
teutitionis  ille  qui  eis  sedet  plerumque  succendit; 
ex  qua  furous  egredicns  muitorum  cxcaecat  oculos, 
eta  \eritatis  lumine  alienat.  Dicit  ciiiin,  quoroodo 
tit  Phiiisthaea  prostrata  :  qua  etiam  ratioiie  sccu- 
rus  quifi  (lotest  esse  de  venia,  sl  digT:a  praecesscrit 


Fi  atres,  fundamentum  Dei  firmum  stat,  habens  signa- 
cuium  lioc;  noiit  Domvius  quisunt  ejus  {II  Tim.  ii). 
0  S!on,  0  aniina,  quae  qiiasi  in  spccula  posita  tui 
Iiumini  praestolaris  adveiitum,  non  metuas,  noii 
conturbeiis;  quoniam,  si  irruant  vcnti  ct  fliiant  flu- 
mina,  fatigari  potcs,  sed  subvcrti  non  potes  :  fun-| 
daia  enim  es  supra  petraro  {Matth.  vii).  Doroinus 
enim  fundavit  Sion  :  qui  nou  pcrniittct  nos  tentari 
supra  id  quod  possumus;  scd  facict  cum  lentationa 
proventum,  ut  possimus  sustinere  (/  Cor.  x).  Haec  , 
miserorum  in  bac  vita  conselatio;  haec  in  tentatio- 
nibus  fortitiido;  haec  in  tribulatione  sccuritas;  baec 
consuntia  in  adversis.  Dominus  certe  fundavit 
Sion,  animaro  Dei  contempiatioot  sublimtm,  iit 


455 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA. 


456 


verae  liiiiiiilitalis  fuiiJanieiilo  cam  consliluens;  ijuae  A  eslote  et  viyilate;  quia  adversariuh  tesler  diaMus^ 


tanto  sccuiius  alque  solitlius  localur,  quaiito  cre- 
bris  pro::aia  tenlationibus  ucc  falli  potest  iiicauta, 
nec  illici  jam  prohaia,  ncc  excrcitata  supiTari.  Sic 
ita  |ue  funJavit  Doniiiius  Sion ;  et  in  ipsa  sperabunt 
paupcres  ejiis,  id  est  buiuiles,  qui  apponentes  tjcien- 
tiani,  appoiiunt  et  dolorcm,  ut  in  illa  beatitudinc 
quandoque  gloricntur,  quain  in  Evangelio  Domi- 
nus  dicit  :  Beati  qui  lugeni,  quoniam  ipsi  cousola  • 
buntur  (Matth,  v)  :  in  Cbiisto  Jesu  Domino  n  :stro, 
Gui  est  cuiii  Dco  Patre,  in  unitaie  Spiritus  sa;:cti, 
lionor  et  glo;ia  in  siuciila  sxculoruin.  Amen. 
SERMO  XXIV. 
De  principio  oncris  Aloab, 
Explicito  onerc  Pbilistbiim,  conira  Moab  arma- 
tur  seraio  propbe:icus.  Cujus  nominis  rationem 
primum  video  voI:is  es.-,t  rcddcndam.  Saiiclus 
Lotb,  ut  bciie  iiosiis,  fralrcs  Cbarissimi,  egressus 
dc  Sodomis,  cum  «jus  uxor  rclro  rcspicicns  iii  salis 
essct  miiiata  fignicntum,  cuin  duabus  solis  filiabus 
asccudlt  iii  iiioiitem,  ei  post  incolatum  urbis  iin- 
niuiidae  novus  spcluiicx  factiis  cst  babitator.  Ibi 
utraqiie  rdia  ebrii  patiis  furata  concubitum,  primo- 
genila  Moub,  altera  Amnion  liiios  ex  incestu  conce- 
pit  {Cenes.  xix).  Moab  autem  de  patre,  sive  aqua 
paterna  inierprclalur  :  qucm  nimirum  pater  nc- 
«ciens  de  filia  genuit,  non  ex  affectu  amoris,  qui  in 
quadam  dulcedine  spiriluslegitimeco.untes  conjiii:- 
git;  sedex  co  fluxu  qui  e  dormiente  vcl  ebrio  in- 
star  aquae  sine  amoris  sapore  emanarc  consuevit.  C 
Quid  dicain,  fratrcs  cbarissimi?  Blaspbemumnc  pu- 
tabitis,  si  in  his  saiictum  Loth  Domini  Salvatoris 
imaginem  dixero  tcnuisse  ?  Ilecordainini,  quajso, 
Ji^dam  in  concubitu  Tbamar,  quani  putaverat  me- 
relricenr(6\;iiM.  xxxviii),  cl  David  in  illicito  Bclb- 
sabeeamplexu  (7/  Beg.  xi),  Doniini  Jesu  secundum 
sanctos  Paircs  expressisse  (igiiram  :  ct  bic  quoquc 
Jesiim  sacerdotem  miignum,  sicui  in  Zacbaria  iiion- 
slratum  cst  {Zach.  ni),  in  sordidis  vcstibus  no;i 
iniremini.  Cbristus,  ut  scitis,  Dei  virius  esl,  cl 
Dei  sapientia  (/  Cor,  i).  Ex  Dei  autem  sapientia  du- 
plex  scientia,  quasi  dux»  liliaeprocrcantur;  praclica 
scilicet  et  tbeorica.  Ilas  itaqiie  filias  cum  in  spe- 
luncain,  corda  ^idclicet   lencbrosa 


tanquam  leo  rugiens  circuit  quarens  quem  devoret 
(/  Petr,  v).  Isla  est  advcisaiia  illa  (ivilas;  atrium 
videlicet  lllius  fortis  arniati  :  qui  a  fortiori  superw 
vcniente  devictus,  et  s|)0lia  perdidit,  et  arma  proje» 
cit.  Quamvis  et  ipsa  bominum  multitudo  Ar  civi- 
tas  possit  inteHigi  :  quae  Deo  a.!versa,  ligna  lapl- 
desque  coL^bat.  Quse  quodainnioJo  nocte  vastata 
cst ;  quia  passione  saiictoruin  et  paticntia  stupefa- 
cti,  quamplures adversariam  civitatcm  sua  als  nla- 
lioiie  vastavcrunt.  Tunc  certe  Moab,  id  est  sapicn- 
tia  bujus  mundi,  coiiticuit,  nibil  virtutis  babcns  in 
voce,  qua  vcl  suam  astruere,  vel  Chrisii  posset  do- 
ctrinam  evaciiare.  Scquitur  :  Quia  nocte  vas\atus 
est  murus,  Moab  conticuit.  Murus  advcrsariae  civi- 
B  tatis,  id  esi  iiiforui,  idololatria  fuit,  quam  per  ani- 
vcrsum  oi  bcm  virtiite  Domiiiicae  passionis  cernirous 
esse  vaslalam.  Murus  praetcria  adversie  docli'inas 
diaieclica  fuit,  vel  versulia  disputandi,  quain  io 
iioctc,  id  est  in  pcrseculionibus  posita  simplicltas 
Cbrisliana  subvertit ;  et  oinnia  cjus  argumenta  fidel 
siiiccritate  vastavil.  Tunc  ccrte  Moab,  id  est  mundi 
bujus  sensus,  conticuit,  quaiido  intonans  Dominus 
Supcr  a<;uas  niultas  obstruxit  os  loquentinm  ini- 
qua  {Psal.  lxii),  ct  evaeuavitomnem  scieutiam  cx- 
lollcnteip  se  advorsus  scieiitiam  Dci.  Ideo  factum 
cst,  quoJ  subjuiigilur  :  Ascendit  domiii,  et  IHbon 
ad  excelsa  in  planctum.  Domus  non  solum  parietes 
c:im  tccto  fundamentoqiie  vocantur,  sed  etiam  ca 
quae  in  ipsa  domo  csl,familia,  secundum  bonos  ma- 
losYc  mores,  boiia  domu&malave  appeilatur.  Igi- 
tur,  pcr  domiim  Moab  ccr  sapientium  bujusmundi 
inttllii^itc,  in  quo  non  parva  lamilia  seusuum,  co* 
gilationum  affectionumque  versatur.  Porro  Dibon, 
quae  iiiterprclatur  fluxus  eorum,  ipsorum  sensuan 
vcl  cogitatloiiiim,  vel  ctiani  se::tciitiarum  diversita- 
tem  lasciviam<iue  sigi.ificat.  Polcsl  etiam  sic  intel- 
ligi  qiiod,  Cbristi  ccruscai.lc  doctrina,  domus 
Moab,  id  est  familia  pbilosopboriiin,  discipuli  vide- 
licct,  ct  Dibon  civitas,  id  est  multiludo  magistrorum, 
qiii  cum  gaudio  idobrum  solebant  interesse  cultane,- 
ad  ip&a  idola  cum  planclu  asceiiderint ;  ct  cont:a 
Evangelium  daemonum  rcsponsa  et  auxilia  flagita- 
vcrint.  Veruin,  quia  sapientium  bujus  mundi  plures 


sapienlia  induxissct ;  iion  ex  vol«ntaHo'pl"tris  ^il  ^  '""'''-'^  '^  ^-^' '''""'  suis  abrcnuntiavcrunt  errori- 
mine,  quod  est  cbaritas,  sed  ex  propria  curiositate 
el  vaniiate.  quasi  ex  iiicestu,  quanidam  divinarum 
et  huiuanarum  rerum  scicntiam,  cx  bono  quidem 


patre,  sed  non  leg.time  conceperunt.  Nam,  quod 
etiam  mundi  bujus  sapienles,  Deo  revelanie,  iimlta 
de  humanis  et  de  divinis  didicerunt,  Paulus  testis 
esl,  qui  ait :  Quod  notum  est  Dei,  manifestum  est 
in  illis.  Deus  enim  iUis  revelavit  {Rom.  i).  Sc- 
quitur : 

Oiita  nocte  vastala  est  Ar,  Moab  conticuit  {Isa.  xv). 
Ilecolite,  quaeso,  qiiod  Deus  nocte  ti  aditus  et  nocte 
iUusus,  insunte  jam  nocte,  noscitur  de  cruce  drpo- 
silus.  In  bac  nocle  vastata  est  Ar,  quod  inlerprela- 
tttrfli<rmaritt«,dc  quo  beatissimus  Petrus  :  Sobrii 


bus,  plurcs  in  innata  sibi  mal.iia  perstilerunt : 
onus  islud  utrosque  laugil  in  bis  vcrbis,  illos  poeni- 
tciilia,  islos  cordis  angustia  docens  cssc  giavatos. 
MuUi  enim  pbilosopborum,  tam  discipuli  qiiamma- 
gistri,  quasi  domus  cl  civitas  rclicto  vallc  crroris, 
ad  excelsa  consccndere  virtutis,  cuin  planctu  el  la- 
crymis  pcccala  srua  confitentes,  ct  depristinis  eno- 
ribus  et  blasphcmiis  bumililer  pocnilentes.  Et  addl- 
dit  propheta  :  Snper  Nabo  ei  super  Mediba  Moab 
utulabii.  Nabo  iiilcrpraaiur  «essio,  Mcdela  de  saUu. 
Ad  magistros  peitinct  scssio,  secundum  illud  :  Sa- 
p.r  calhedram  Moysis  sederunt  Scrita  et  Pkarisci 
(Mtttth.  xxiii).  Per  saltuni  ubi  sunl  arbores  infru- 
( itios.e  et  stcriL'S,  ubi  non  bominum,  sed  ferarum 
babiiatio  esl,  inculta  exprimuntur  corda  gentillum: 


4S7 


SERMONF.S  DE  ONERIBIS. 


4!» 


4|iii  BMigittm  erroram  adhxrciilcs,  corum  dogmata  A  gradiendi   excmph  praebebanU  Sed  qni  in  tccUt 


inyliiludinis  auctoriUite  tuebantur.  (Jlulatus  igitur 
Moab  super  illos  doctores  plcbesque  descrtbitiir : 
quoB  a  suo  eonsortio  rccedentesy  ad  caibolicam 
idem  converti  sine  gravi  dolore,  quod  si^ilicat 
ululalus,  videre  non  polerant.  Unde  subjungiiur  : 
Im  cuHctn  aipUibus  ejus  calvilium,  Capiia  Moab  no- 
ninaiitiimos  diversarum  sectarum  intelligc  ma- 
gialros,  Socralem,  Platonem,  Diogenem,  et  cxtcros 
tales.  Hi  sunt  profecto  capita  Moab,  priiicipes  vi- 
ddicct  scieniis  sxcularis.  Quis  horum  esi,  cujus 
per  Christi  graiiam  capiili  non  siiit  rasi,  disceden- 
tibas  ab  eorum  secta  discipulis,  qui  eis  lanquam 
capilibus  suis  adbaercre  consueverant»  et  se  ad 
Saivatoris  nostri  gratiam  confercntibus  T  Ccrie  ipsi 


asccndcrant  per  eialionem ,  humiliad  dcscende* 
runt  pcr  compunctioucm  ;  et  qui  errores  suos  pu» 
blice  quasi  in  platcis  praMlicaverant ,  ululaium  vo- 
cis  miserandae  in  auribus  omnium  emittebanl.  Se- 
quilur : 

Clamabit  Hesebon^  et  Eleale^  usque  Ia$a  auditu 
e$t  voxeorum.  Hesebon  cogitativnes^  Eleale  atcen^ 
$io,  lasa  factum  sive  mandatum  interpretatur.  C<*r- 
nentes  philosophi  multa  hominum  millia  quolidie 
ad  Chrisli  (Idem  ct  sacramenta  conourrere «  con* 
turbabaniur;  nec  facile  dici  potest,  quantus  fueril 
tunc  in  eorum  cogitalione  tumultus,  quomodo 
niirabaniur,  nunc  indignabantur,  nunc  erecti  ia 
siipcrbiam  adversabantur  :  quae  omnia  per  clamo- 


jam  vidcmus  philosophos  decalvatos  :  quorum  sa-  ^  rcm   Hcsebon   et  Elcale,  vidclicct  cogilalionis  cl 


picntiae  piscatorum  doctrina  pmfcrlur;  quorum 
scctam  nemo  qui  profiieatur»  ncmo  ijui  sequatur. 
l*eo  convenieiiicr  proplieta  subjuiigit  :  Omni$ 
karba  radetur,  Quandiu  imberbis  est  honio,  pucr 
sestimatur;  barbatus  stutcm  viii  nomen  sortitur. 
Quasi  barbati  crant  philosophl,  cum  corum  sapicn- 
lia  et  doctrina  populi  rcgercntui'.  Cuin  vci-o  pcrso- 
nanle  Christi  Evangelio  ubique ,  et  conim  confu- 
unle  errores,  insipieiites  et  vecorde^  ab  omnibus 
crederentur,  quasi  rasis  barbis  dcformes  et  inlio- 
nori,  et  velut  in  puerilcm  rcducti  stultitiam  vide- 
bantur.  Jam  vidcamus  sequentia  : 

/n  Irirtis  eju$  accineti  $unl  $acco;  et  $uper  tecta 


elationis  exprimuntur.  Nec  iste  clamor  murmurquc 
cessaverunl ,  donec  de  voce  in  opus  procedercnt, 
vcl  manifeste  pcrscqueiido,  vcl  fidci  et  divinis  roan- 
d;;tis  obcdiondo.  Idco  usque  lasa  audiia  est  vox  eo- 
rum.  llxc  fralres  moralitcr  fuerant  cxpouenda ;  ted 
/t;i;or  et  tremor  venerunt  $up€r  me^  et  contexerunt 
me  ienebrw  (P$al,  liv),  insuper  ct  zelus  domus 
Doi  comedit  me  {P$aL  lwiii)';  urget  indignalio» 
dolor  impellil,  erumpunt  lacryuiae,  quas  tamen  i:a 
comprimit,  absorbcl  ;einulatio.  Tabe$cere  me  fecit 
&eius  meti$  {P$aL  cxviii) ,  ct  socvirc  jam  geslk 
sernio  meus,  scd  luctum  niihi  niagis  nialris  meas 
Roinanae  Ecclcsise  indicit,  qu;e  utrasque  manut 


ejus^  etia  plateU  eju$  omni$  ulutatu$  descendit  iu  q  exlcndensin  ccelum,  miscrabili  voce  vidcliir  cla- 

/leiniN.  Tiia  hicproponunlurv  trivia,  tccia,  plaieae* 

1d  triviis  philosophorum  diverticula,  ia  tectis  supcr» 

bia,  in  plaleis  vita  perdita  figuraiur.  Diveiiicula 

habebant  iu  sophismarum  decepiione,  superbiim 

cx  bominum  aestimatione,  vitam  perditam  ex  car- 

nit  et  mcntis  corruplionc.   Qiiorum  mulli    con- 

versi  ad  Duminum,  iu  omr.ibus  qu«'e  peccaverunt 

puuili  suiii.   Nau  pro  doiis  et  fuilaciis,  quas  in 

iriviit  exprimuntur,  amicli  sacco  in  signum  pce- 

nitentiai  perhibcntur ;  ei  pro  supcrbia,  qua  buccis 

Ciepanlibus  sentenlias  de  divinis  et  humaiiis  quasi 

in  te%!lo  posili  promulgare  consueveranl,  ululalum 

confessionis  et  conlriiionis  cmiilcrc  ostesiduiitur; 

cl*pre  lau  illa  via,  qiia  tendelKinl  ad  mortem ,  hu 


mare  :  Filii  matri$  mem  pugnaverunt  conlra  ma 
{Cant,  i).  Licet  cniin  una  sit  illa  coluinba  Christi « 
formosa  Christi ,  pcrfecta  Chrisiii  cui  est  unu» 
DfMs,  una  /itfet,  unum  bapti$ma  {Ephe$,  iv) ;  pro- 
ptcr  diversos  lameii  populos  el  nalioncs  mulue  di- 
cuntur  Ecclesiae,  convcuieiiics  iti  uua ,  subjt^cisis 
uni ,  uiii  oliedientcs.  Ipsa  cst  saiicia  Romana  £c- 
clesia  ,  ciijus  filii ,  sicut  audistis «  pugnavcruul 
contra  eam.  Alicnaii  enim  sunt  quidain  a  vuha  t 
erravcrunl  ab  ulcro  ,  locuti  sunl  falsa  {P$nL  lvii). 
Iiisuper  iiiiqniiaicm  in  cxcclso  locuii  ajint  {P$ai, 
Lxxii).  Papiae  quippc  astitcrunt  reges  lcrrsc,  d 
principcs  convencruni  in  uiium ,  adversus  Oomi- 
num  ,   et   advcrsus  Aicxandrum   Chiislum  «jut 


mUiali,   et  suis  lacrjmis  loli ,  ad  viara  arcUm  ct  D  {PsaL  ii).  Ibi  circunulcdcruiit  cum  caiics  mulli. 


angusiam,  quae  ducit  ad  viUm ,  rcgredi  nunlian- 
lur  {}latth„  vii)  :  Ail  ergo  :  in  trivii$  eju$ ,  haud 
dtfbium  quin  Moab,  accincti  $unt  $acco;  quia  ad 
memoriam  revocantcs  quibus  diverticulisetfallaciis 
Jiumanae  simpliciiaii  illuscranl,  accincti  sacco,  id 
cst  pGenilentia!  asperilate  aiOicti,  eum  eui  peccavo- 
rani,  digna  salisfaciioue  placare  curarunt.  £i 
smper  t€cta  eju$,  et  in  platei$  e}u$  omni$  uiulatu$ 
deuendit  in  fletum.  Ait  Domiiius  iii  Evangclio  : 
Quvata,  aure  audi$ti$,  pradicate  $uperiecta  {Malth. 
%x),  In  tccto  siquidem  altiludo  quaidam  et  mani- 
fcstalio  dcclaralur.  Pcr  plaleas  quoque,  qux  lati- 
tudibem  signiilcant,  laiam  pcrditionis  viam  accipe, 
per  quam  et  ipsi  incedebant ,  et  aliis  per  eam 
PATROL.  CXCV 


concilium  maligiiantium  obscditcujii  (Psai,  xxi); 
ibi  insurrexerunt  in  cuin  trslt  s  iiiiqui  (l*$aL  xxvi), 
Joaniics  et  Guido,  sed  nicntila  cst  iniquiUs  sibi 
(ibid.),  Infelices  ct  miseri,  qiii  descciidcntcs  ab  ic- 
rusalem  iii  Jcr.cho,  incidcruiit  iii  ialroucs  (Luc,  x). 
Ipse  cst  sceleslissimus  Oclavianus«  qui,  insiar  la- 
Ironis,  multo  tempore  in  insidiis  laiiuus,  pnpatiini 
pracdam,  spolia  Ecclcsiain  aistiiiiavit.  liifclix,  i|Mi 
ascentlit  cubilc  pairis  sui,  ci  maculavit  slraiuni 
ejus.  Isle  csl  supcrbissimuii  ille  Ainau,  qni  cru- 
cem  paravit  Mardochxo,  qui  rcgcra  compulii  ferro 
scntentiam  mortis  in  Israel  {E$iher  vii).  0  quandfi 
vigilabit  rex,quando  consurgct  de  regno  suo,  quan- 
do  noclem  istam  iCBcbrGsam     ei  operum  mMia 

Vi 


4W  B.  AELREDI  AHBATIS  KII«:VALL 

caliginc  ducet  insomnem?  Qiiando  audict  in  An-  A 
nalibjus  suis  ,  quanla  bona  ei  feceril  noster  Mardo- 
€hseus?Quandoanimadverict  quod  ipsam  reginam, 
eo  pncsenle,  ille  nequissimas  nititur  opprimcrc  ? 
Isla  est  regina,  non  uxor  Artaxerxis  regis ,  sod 
Chrisli,  de  qua  Propheta:  Aslilil  Regina  n  dextris 
iui$  (P$aL  XLiv).  llxc  est,  qux  hodie  in  infirnris 
membris  suis,  et  minus  seienlibus  legem,  clamat 
et  dicit  :  Indica  mihi  qucm  diligil  anima  mea ,  ubi 
pasea$ ,  ubi  cubes  in  meridie  (Cant.  i).  Merilo  ter- 
rcndo,  ei  cxprobrando  rcspondet  :  Si  ignoras  ie^ 
egredere  (ibid.).  Qnam  mulli ,  fralrcs ,  hodie  nc- 
scientes  Scripturas  neqne  viitulem  Dei ,  cgressi 
sur.t  de  Ecclcsia  ,  ct  separantes  se  a  vicario  Chri- 
sli ,  sequuntur  pra^ambuhim  Anlichrisli.  Fialrcs, 
mmo  vo$  $edHcat  inuuibus  verbi$  (Ephes.  v).  Nemo  " 
vobis  dicat  :  Eccc  hic  Chrislus,  vel  cccc  illic 
{Malth.  xxiv),  cum  in  lidc  Pctri  semper  sil  Chri- 
«tus  ,  quamS.  Uomana  Ecclesia  spccialiter  muluavit 
a  Pctro,  el  servatin  petta,  qiifle  est  Chrislus.  Ila^c 

'igilur  Ecclesia  obi  cocpcril,  a  quibus  coepcril,  quo 
processerit,  inspiciamus.  Oporlet,  inquir,  Dominii$ 
prccdicari  hoc  Evangelium  in  univer$o  mundo ,  in- 
cipientibu$  ab  Jeru$olem  (Luc.  vxiv).  Igitur  in  ic^ 
rosolyinis  inilia  ejus.  Ipsa  erat,  quai  tunc  parva 
ct  quasi  luctens,  cum  complerentur  dics  Pentec«- 
btes  crat  in  eodem  ioco,  quam  Spiritus  saiictus 
lii  linguis  igncis  visitans  (Act.  ii) ,  et  illuminavit 
ftapientia,  ct  diiectione  ignivil.  Ex  hinc  omniiim 
gcntium  voces  factx  sunt  in  Ecclesiae  ore  commu-  £ 
iics,  et  quod  postea  factum  est  in  omnium  gcnlium 
conversione  ,  praeccssit*  in  linguaium  omnium 
iinioiie.  Iliijus  Ecclesiac  primus  princeps  Petrus 
fuit  ,  cui  dictum  est  :  Super  hanc  petram  oidifi- 
cabo  Eccle$iam  meam  (Matth.  xvi).  Et  itcrum  : 
Patce  ove$  mea$  (JoatK.  xxi).  Et  :  Tibi  dabo  clave$ 
regni  ccelorum^  el  quodcunque  ligaveris  $uper  ter- 
ram  ,  erit  ligatum  et  in  cvii$  (Matth.  xvi),  etc. 
ll^c  esl  Eccicsia,  qiiam  priniitivorum  sanctus  vo- 
cat  Apostolus ,  ctijus  pleiiiliido  potestatis,  in  tpsius 
principc ,  primo  de  Orientc  Iransniii^rans  in  Occi- 
dcntem ,  auctoriiatc  Spiritus  sancti  in  Romana 
rcsedit  Ecclesia.  Ecclesiani  sane  Romanam  n<m 
parietes  ct  saxa  ,  sed  clcriim  a  beatissiino  Pctro 

^  primo  Romse  ordinalum,  nemo  sani  capitis  dubitat  D 
appellandiim  ;  sicut  igitur  Petro  Clemens,  Anacle- 
tas  Clemenii,  Evaristus  Anacleto  successit,  ita  pro- 
fccio  cleri  illius,qucin  ordinavil  ct  instiluit  Petrus, 
^lius  ab  aliis  ordinaius,  locum  ct  dignilatcm  ohti- 
Qiiit.  Sic  scmper  pro  palribus  nati  sunt  nobis  filii 
(P$ai.  XLiv);  qui  taiidem',  dante  Constantino,  cum 
Ecclcsia  qgoque  terrenum  suscepisset  imperium, 
«tiam  jure  bumano  constituti  sunt  prineipcs  super 
omncm  terram  (ibid.).  Ex  hinc  ob  specinlem  cx- 
cellcnliam  ipsius  Ecclesiae  cpiscopi ,  presbytcri, 
diaconi,  appellati  suiit  cardinales,  ab  his  vocabuli 
hujus  muluanies  honorcm,  de  quibus  scriptum 
cst  :  Domini  euim  $unt  cardine$  terrce^  et  po$uit 
iuper  €0$  orbem  (l  Reg.  ii),  Sicut  enim  cii-nmfi^ 


.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  m 

pontifcx  ex  Icgilimn,  et,  nt  ita  dicam,  li.trcditAria 
successione,  Fetri  ohlinet  principatum,  ila  cxlero- 
rum  aposlolorum  polestas  in  cardinalcs  conslal 
esse  transfiisa.  Ua7>.c  cst  Ecclesia  Romana ,  cui  qui 
nnn  communirat,  hsercticns  cst.lllius  inter^st  con- 
sulerc  omnibiis,  judicarc  dc  omnibus,  omnibus 
providcrc,  ad  quam  in  Pctro  vox  ista  dirigitur  : 
El  tu  aliquando  ccnvcrsu$  confirma  fratrei  iuo% 
(Luc,  xxii).  Quidquid  ipsa  statuerit,  suscipio ;  ap> 
probo  quod  approbaverit,  etquod  damnaverit  dam- 
no.  Ipsius  est  eligere  nobis  pastorem,  et  eptscopum 
animarum  nostrarum  (1  Pitr.  ii).  Quod  enim  fuii 
in  vetcri  Testamento,  in  constilutione  pontiOcis, 
carnalis  gcncratio,  hoc  cst  in  novo  regularis  ele- 
ctio ,  quae  esi  qusedam  spiritualis  gencrafio  : 
quasi  enim  generat  qui  eligit,  quasi  generatur  qui 
eligitur.  Ilaquc,  fratres,  quod  Aaron  fuit  fllios  pro- 
crenrc,  hoc  fuit  Christo  apostolos  cHgerc.  G^ietcris 
filiis  Aaron  unus  prxfertur  Elcazarus,  ca^tcris  apo- 
stolis  unus  praeponiiur  Pt-trus.  Et  Pctrus,  cum  spi- 
liiualiler  plures  gcnuissct,  'Clcmcnrem  prxtuli;  csc- 
teris  :  qiii  ciim  ct  ipse  filiis  abundasset,  ipsitrs 
curiac  electione,  quasi  spiriiuali  quadam  genera- 
tione,  solus  defuncto  succcssit  Anaclctus.  Sicut 
igitiir  iili  Ic^itimi  seinper  fuerunt  Petri  successo- 
res,  quos  Ecclcsia  ipsa  tlegit;  sic  et  illi,  quos  sut 
singulis  temporibus  sibi  elegerunt  adjiitores  ,  veri 
cacieroium  apostolorum  fucrunt  successorcs.ltaquc 
a  B.  Silvestro  et  cardinaltbns  cjus,  us<]uc  ad  bujus 
nostri  temporis  Adrianum  et  cardinales  cjus,  nulla 
nobis  cst  dc  legitima  successione  cunciatio.  Ecce, 
defunclo  Adriano  legilimo  Petri  succossorc,  st:n 
in  cardinalibus  caeterorum  apostolorum  legitima 
succcssio.  Cogitate  nune  eoiislitutcts  iii  medio  eo- 
rum  Rolandum  ct  Octavianum,  sic  iirtorini  nomi- 
ncinus  eos ,  qiiasi  in  utcro  matris  sdse  Ecclcsius 
Romanae  jam  laboraiitis  in  partu.  Rogo,  fratres 
mei,  iionne  partus  islc  sim  lis  est  partui  Rebeccaef 
Eccc  infelix  Esau  rufus  et  hispidus,  quomodo  ipsa 
visccra  matcrnn  canlorquoii  et  siinpliceni  illum  Ja- 
cob ,  qucm  tolus  ille  intoraneorum  omnt  eOcctu 
concentus  comploctitur,  nianibiis  furibundis  inva- 
dit?  Audistis  cniin  quomodo  de  collo  sanciissinii 
viri,  infclix  illc  manlum  da^monc  plenus  extraxil. 
Et  cuin  ei  non  pro  voto  cessissel,  cum  sumnio  uia- 
tris  dolore  egressus  ab  utcro  ,  cupiditatis  et  ambi- 
tionis  suae  pilis,  summum  cernentibus  liorrore:n 
incu6sit.  Scculi  sunt  eum  duo,  qui  cl  ipsi  alieiiati 
sunt  a  vulva,  erravcrunt  a  ventre  ^P$ai,  lvii)»  esb- 
teris  omiiibus  Alcxandrum  cligentibus,  Alexaiidro 
adhaert^niibus ,  Alcxandrum  sequentibus.  Cernile 
nunc  Joannem  ,  nunc  Vuidonem  in  parte  una,  et 
inler  cos  Oclavianum ;  cernite  et  reliquam  curiam 
ex  parie  aliera,  et  Alexandrum  inler  eos.  Rogo, 
cujiis  vox  ista  est :  Exierunt  a  nobi$f$cd  nonfueruiJ 
ex  nobis  ?  Certe  aut  in  illis  tribus  curia  Romana 
est,  aut  in  his  omnibus,  aut  periitde  terra,  et  ina- 
nilcr  fusa  est  illa  Salvatoris  oraijo,  de  qua  dicit : 
Enn   r '.-  •;  r^ro'*    ^t  PM  deficitU  fid§9  tua 


m  SfeHMONES  DE  0NERIB13S.  4G> 

(Ltir.  xxii)  :  Quad  dcmentis  esl  opinari:  Qiiis  cnlm  A  cariinriter  geiiilus  csl,    palcr  nuncupalur;   stciit 


ila  desipial,  ul  tot  episcopis,  preslylcris,  diaconi- 
bus  cardinalibus  exclusis,  Roinanac  vim  curiae  in 
his  duobus  xslimet  rcsedisse?  Sic  nunc,  fratres, 
sic  loquar  dc  istis,  quasi  adliuc  in  Ecclcsia  R.  Pe- 
Iri,  ubi  eieclionem  reccrant,  constitutis,  et  ab  in- 
vicem  separalis.  Certe  Etclcsia  bomana  non  pcr- 
iit ;  ccrle,  CTtcris  reproLatis,  ul  in  illis  tribus  rc- 
maiiscrit,'  nulla  ratio,  nullus  sensus  humaiius  ad- 
mittit.  Rcstalt  proinde  ut  in  illa  multitudinc,  qurc 
Alexandrum  clci;it,  vim  apostclica:  dignitalis  re- 
senraverit.  Absit  cnim,  iit  dicamus,  quinqiie  cardi- 
fiales  cpiscopos,  ct  quindcciin,  vel  eo  nmpHus  car- 
dinales  presb^leros  sive  tliacor.os,  a  tribus  iilis 
exiisse,  ct  iion  potius  illos  ab  islis  :  quorum  fama 
c.  lebrior,  vita  sanclior,  scnsus  prorundior,  muUi- 
tude  numerosior,  auctoritas  sublimior.  Cum  igilar 
constet  Ecclcsiam  essc  Roinanain  y  qux  Alcx.in- 
drum  clcgit,  de  qua  cei  tum  cst  illos  cxiisse,  qui- 
cunque  postca  illis  adhxsil,  sivc  ipsissimus  Yma- 
rus ,  sive  alius ,  r.on  ad  Chrislianos ,  sed  ad  hae- 
rcticos;  non  ad  caiholicos,  scd  ad  schisuiaticos ; 
«loii  ad  Ecclesiani)  sed  ad  Syiiagogam  Satanx,  et 
fpse  buTcticus  sehismaiieusquc  acccssit.  Dicanl 
inimici  quidquid  volunt,  mcntlantur  quantum  vo- 
luiit ,  ubi  Ecclos  a  csse  Uoinana  oculis  cernitur, 
rationc  probotiir  ,  c  .nlinnatur  auctoritaie  ;  ibi 
cor  nicum  s  ibi  auimus  mcus  ,  ibi  allectug  mcus. 
Ab  ejns  lide ,  quo! ,  Christo  orante,  non  deficiet ; 


Abrabam  palcr  Isanc,  ct  Isaac  patcr  Jacob,  et 
Jacob  pater  dicitur  duodccim  patriarcharum.  Vel 
certe  quando  unus  aliquis  omnium  ,  qui  de  ejus 
stirpe  genittsunl,  patcr  appellatur.  Unde  Dominus 
ad  Judaeos  :  iVe  ghriamini  quia  palrem  habeti$ 
Abraham,  Secundura  crcalionem  ,  sicot  Deus  om- 
nis  creatune  suae  Pater  pronuntiatur,  a  quo  nimi- 
rum  omnis  patcrnitas  in  coelo,  et  in  terra  nomi- 
natur.  Secundum  aJoplionem,  sicut  omnes  electi 
filii  Dei  vocantur  ,  diccntc  Apostolo  :  Accepistis 
spiritum  adopiionis  filiorum  ^  in  quo  clamamus  : 
Abba  (Pater)  (Rovu  viii).  Omncs  cnim;  qui  dc  hac 
adoptiune  glorianlur  ,  conslanter  clamant  a<l 
Dcum  :  Puter  nonter^  qui  es  in  catis  {Matth.  vi). 
^  Secundum  imitalionem ,  sicut  perfidos  Judxos 
diaboli  filios  ipse  Christus  appellal :  V05,  inquiens, 
ex  patre  diaboio  estis  [Joan.  vili)  :  quo  pro  imita- 
tione  dictum  sentontla  iMa  dccbral  :  ail  cnim  : 
Et  opera  patris  vcstrivultisfaccre  (f6fd.).HincCtiam 
imitando  fidem  Abraho',  fiiii  dicuntur  Abrahx, 
quos  nimirum  de  lapidil  us  Dominus  suscltuvit  , 
secundum  setatcm ,  sicut  Paulus  loqcitur  ad  Ti- 
mothcum  :  Seniorem  ue  increpaveiis,  sed  obsecra 
ut  patrem  (  /  Tim,  v).  Secundum  dignilateni,  sicul 
serviNaaman,  c!im  indignaretur  adversus  Eliseum, 
quod  non  visu,  oratione  et  lactu,  sed  man.lato,  le  • 
prxs  quam  patiebatur,  mederi  viderctur ,  recedenti 
tamen  cum  ihdigoatione  dicuiit :  Pater^  etsi  graudem 


Skb  cjus  unitntc ,  quam  schiiinaticorum    praviias ,  ^  tem  /f6t  dixisset  propheta,  utique  facere  debuercs 


Clnislo  coiiscrvante ,  i.on  dividcl;  ab  ejus  subje- 
'*tioiie>  cujus  mihi  princcps  coelum  aperiet,  me  ne- 
qite  mors  ,  ncque  vila ,  ncquc  alia  crcauna ,  Dei 
aJjuvantn  gratia,  scparabit  (Rom,  viii).  lla;c  ad 
<autclam  vestrnm  ,  fiatics  ,  proptcr  labia  iniqna 
et  linguas  dolosas ,  quibus  h%c  patria  fervet ,  di- 
Kisse  sufltciat ,  ut  dcinccps,  reparatis  paululum 
l>  r  silcntium  viribiis  ,  ad  delicias  vcrbi  Dci  re- 
ilrnnius,  rui  est  bonor  et  gloria  in  saecula  sieculo- 
i-tmii  Ameii. 

SERMO  XXY. 
Dc  ecdem  capitulo  nioraiiter  exposito. 
Sicut  memiiiit  charitns  vcstra ,  principia  oneris 
Moab  secundum  prophetiam,  sicut  potuimus,  heri 
ex|>osuiinus ; 


quanto  magis  cum  dixit  tibi :  Lavare,  et  muuduberis  f 
(fVReg,  v).  Itaque  Palri  omnium  ciui  nos  croavil, 
debemus  quod  suhius;  Pa!ri  qui  nos  adoptavit  iii 
filios,  debemus  quod  boni  sumus  ;  patri  qui  noH 
in  came  gcnuit  dcbclur  quod  moitnlcs,  qrorl 
corruptibiles ,  quod  d.versis  pnssionibus  bbno\ii 
sumos.  De  p^tre  ilaque  cnrnali,  id  cst  de  natura 
corruptibili,  nobis  insunt  incentiva  lil-iJinum ,  mc- 
tus  concupiscentiarum,  ira*  Impelus,  tristilise  lar.- 
guor,  metus  ir.ordinalus ,  superbix  lumur.  Ihrc  cs't 
gens  illi  nimirum  contraria,  qnnm  bonus  patcr, 
qui  nos  adoplavit,  non  gonuil,  noltis  bcnignus  in- 
fundit,  qu.T  cst  charitas,  gaudium,  pnx,  pnli^ntin  , 
humililas,  casUtas,  et  cxlora.  Illa  i-iiur  Moah,  is::i 
moralem  vero  expositioncm ,  qiiam  D  Israel   myslicc    nuncupatur.    Conlra    hunc   Moab 


lunc  exscqui  timor  inlervcniens  prohibuit ,  in 
dicm  bodiernum  distulimus.  Primum  igitur  se- 
cundura  leges  Iropologicas  ,  quis  sit  iste  Moab 
inquiramus,  ut  manifostius  quomodo  vel  onerct , 
vel  oncretur,  pcrscrutari  valeamus.  Intcrpretalur 
autcm  Moab  de  palre,  significans  nimirum  aliquid, 
qiiod  de  Palre  procedil  in  filiiim  ;  vel  ipsos  ,  qui 
serundum  hoc  vivunt,  quod  cx  patrc  suo  nalu- 
rnlitcr  mutunvcrunt.  Multis  sane  modls  in  sacra 
Scripiura  patrem  novimiis  nppellari,  videlicet  se- 
cundum  na!uram  ,  secundum  crcalionem,  secun- 
dum  adoptionem,  sccundum  imitationem,  secun- 
dum  aeiaicm ,  secundum  dignitaiem.  Sccundiim 
nalurtm,  quando  homo  iilius  hominis,  qui  ab  co 


inilur  nobiis  pngna,  qui  eliam  con^ru^  aqua  pnteruA 
intcrprctalur,  qula  hae  cormplioncs  no!jis  cx  ne>:u 
paterni  seniinis  inseruntur.  Adsit  nolls  Doniij^us 
Jcsusct  hujus  Moab  taleonus  importct,  nl  i{u:mi\is 
cx  loto  dcstrui  non  possit  in  nobis  ,  sic  tamcn  <:o- 
primatur,  ut  regnare  non  possil  in  nobis.  Audia- 
mus  igilur  onus  hujus  Moah.  Qnia  nocte  tasiata 
est  Ar,  Moab  conticuit,  Qvia  nocle  vastatus  est  murus, 
Moab  conticuit.  Nox  vero,  ut  scilis,  tr»bulatio:um 
significat.  Interprotalur  autem  Ar  adversnrius ,  ci 
erat  civilas  Monbitarum.  Gons  illa  naturalium  pas- 
sionum  in  anima  n)slra  mnsXruuni  civiiatem, 
qunndo  orij;innlin  cruinprinl  in  aclualia  ,  dum  pr»- 
b  mus  mcmbra  nostra  nrma  iniquitatis  pcccaiot 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I.  -  ASCETICA. 


Ml 


el  qoa  priiis  paiiebamur  ad  poenam  peccali,  ver- A  "J^nli  <I«»*'»  P™  inlmiciis  occiibucrit,  vclotunis 


lirous  ad  voluntatem  usumque  peccandi,  et  quot 
peccatis  maous  damus,  tot  cives  pessimos  in  hac 
civilate  suscipimus.  Esl  au(cin  haec  civilas  illi  ad- 
versa ;  quse  de  virtuiibus  fundata  ,  huic ,  quae  de 
vitiis  est,  probatur  esse  coni:aria.  Murus  autein 
lloabitics  urbis  okslinalio  est,  qiix  poenitcniiae 
liumilitatem  excludit ,  vocera  obiurat  confessionis. 
£ia,  fratres ,  quando  omnia  nobis  eveniuut  pros- 
pera,  quaiido  laeia  ariident  tcmpora ,  quando 
luxuriam  omnium  rerum  abundaniia  paril,  Moab 
iste  insurgit  acrius,  aOicit  vehementius ;  incen- 
dit  carnem ,  mcntcm  dissolyit ,  noxia  quaeque  ac 
v^kipiuosa  suggerit,  Ot  quidam  iii  animo  cbmor 
«vitiorum ,  clamantium  aitcrius  ad  alterura ,  ei  di- 


pugna  inlerior  quieverit.  Hi  eliam  de  sallu ,  quod 
est  Mcdeba ,  essc  dicuntur  ,  quia  infructuosi,  va«i, 
instabilcs;  in  quibus  spirituales  ill»  bestiae  com- 
morantur,  de  quibus  Propheta  :  Ne  tradas  bestiis 
animas  confiteHtes  tibi  (Psa/.  Lxxiii).  liis  nimiruni 
non  conliccscit  Moab;  sed  frequenti  ukdatu  vitia 
suggerit,  iramundas  ingerit  aiTecliones  et  quaeque 
pessima  suadet.  Per  uiuiatura  vero  Moab  vehemens 
tcnlatio  r.aluralium  passionuni  exprimitur.  Et 
additur  : 

In  cunctis  capitibus  ejus  calvitium :  omnis  barba 
radetur.  Capita  Moab,  ut  mihi  vidctur,  tres  natu- 
ralcs  motiis  qui  in  honiine  sunt,  non  incongruo 
dicuntur ;  id  est  irascibiiis,  concupiscibilis  »  ratu)- 


•centlum  :  Exinanite ,  exinanite  usque  ad  (undamen-  ^  nabllis*  £x  horum,  ut  xslimo,  corruplione,  oinniam 


4um  in  ea  (Psal.  cxxxvi).  Agit  proiiide  benignissi- 
'mus  Saivator,  ut  oplimus  medicus,  ct  prius  mor- 
borum  resecat  causara,  subtractisquc  pauluium 
laetb,  dum  dura  tristiaque  succedunt,  eliaiu  volu- 
ptuosa  evanescunt.  iia  homo  compuisus  rcdire  in 
je' nihii  ibi  lueidum,  uihii  sercnum,  niliil  quod 
|4aceal»  nihil  invcnit  qiiOii  deiectet ;  scd  omnia 
tenebrosa,  omnia  obscura,  omnia  plena  horroris  , 
noclis  ct  tenebrarum.  Iii  hac  nocte  vaslatur  Ar, 
quando  ct  dcleciationes  vilescunt,  ct  percuni  vo- 
kiptates ,  iion  deiiciosa  convivia  ,  non  potalioncs 
illicilse  blandiuiitur.  Vastatur  eriam  murus,  id  Cbt 
mentis  obstinatio,  tt  omnia  ejus  propugnacuia , 
quae  sunt  ulique  excusaliones  in  pcccatis,  dc- 
struuntur.  Errant,  fratre«  chaiissimi,  qui  iu  giiia 
et  ebrieiate ,  in  otio  et  dissolutione,  in  inulicrum 
vel  parasitorum  contuberuiis,  aut  s«epe  aut  jugiter 
permanentes,  sibi  de  pudicitia  biandiuatur.  £x- 
per;us  sum,  charissimi ,  credo  quia  ct  vos,  quod 
crebris  jejuniis ,  vigiliis  assiduis ,  iaboribus  cou- 
ifnuis,  quasi  quibusdam  mailcis  vcriiciatus  nostcr 
Moab,  etiam  coiitritum  erigit  caput ,  et  posi  multi 
lemporis  siientium  rcdivivis  clamoribus  urget  iii* 
cautos,  prcmit  improvisos.  Ideo  ,  fralres ,  quoties 
guia  ingerit  cibi  vilioris  fastidium»  quoties  somno- 
leutia  vel  corporis  caU)r  vigiliarum  infundit  hor- 
roi*em  ;  cogitcntur ,  quaeso,  iuceniiva  liindinum , 
lurpitudo  immunditiarum ;  econtra  castitatis  sua- 


C 


naluraliura  passionura  incentiva  proccdunt.  Capiilt 
capitis  sunl  ornaincntura;  barba  viiiiis  vlrlutis  est 
indiciura..  ilaque  qnasi  or.  atur  iro:  molus,  qiianila 
adversus  propria  vitia  hoaio  movetur,  sccundum 
ilUid  :  Irasciniini  et  nolite  peccare  {IKal,  iv).  0/- 
natur  eliara ,  quando  in  zcluni  l);.'i,  ejnlra  legis 
coiilemplorcs  discrelc  assuniitur,  s.  cuiidum  itlud  : 
Tabescere  me  fecit  zelus  meus,  quia  oblili  sunt  verba 
tua  inimicimei  (Psa/.  cwiii).  Vcrc  oriiatur,  qr.ando 
quidera  zclus  iste  a  Doniiuo  mullifariam  sxpics 
niuncratur.  Nam  Phinees  ob  mcrilura  hujus,  quam 
dicinius  ,  irae,  qua  fornicantcs  piigione  coi;f)d.l, 
aeternum  sacerdotiuin  meruil  (.Vuni.  xxv) ;  ct  Jehu 
liiius  Namsi,  ob  zciiun  quo  a  Jversus  domum  Achab 
exarsit,  regnum  isracl  usqr.e  ad  quartam  geiiera- 
tionem  ad  posteros,  Deo  favcnte  ,  transiiiisit  (IV 
Reg.  ix).  Sic  et  inotus  concupiscibils  turpitudo 
quodara  oniatu  celalur,  quando  eo  quis  ad  iiheros 
tantum  procrcandos  iititur,  vci  quando  ad  necessa- 
riaiii  tantum  corpoiis  susleniationeni,  in  eibi  po* 
lusve  perceptione  admitiiiiii^  Uiuc  est^  (;uoJ  quidam 
saiiclus  conjugium  Abrahae  virginitati  beati  Joannis 
non  dubitavit  aequare,  respiciens  nimirum  ad  obe- 
dicnliam,  qua  in  ipso  opere  conjugali  divinae  paruii 
voluntati,  respiciens  ct  ad  bonestatera  iotentionis 
.  iii  iiberis  procreandis,  qua  motus  ille  concupisci- 
biiis,  sine  quo  non  redditur  debitum  coiijttgalc, 
quasi  pra^claro  quodam  velamine  tegebatur.  Sed  el 


vitas,  aflectionum  puritas»  membrorum  tranquil- d  motus  rationalis  sic  oruatur,  si  conlra  rationem 

Kun  utimur  ratione.  Nam    conira   leges  raiionis 


iitas  :  et  mox  omuia  quae  prius  existimabantur 
gravia,  invenientur  esse  facillima.  Felix  anima , 
cui  sic  siiuit  Moab,  sicut  Nabo  et  Medeba ;  de  qui- 
bus  subjunglt:  &'iiper  Nab4)  ei  Medeba  Moab  ululabiL 
Nabo  interpretatur  iMsto,  Medeba  de  saltu.  Sessio 
baec  securitatem  signiflcat;  quae  mater  est  negli- 
gentias  et  incuriae  generatrix.  Quidam  enim  ,  quod 
doiens  dico,  qui  post  muUa  crimina  poenitentiaiem 
lianc  vitam  professi  sunt,.  ita  se  olio  et  pigritiae 
Iradunt ;  ita  iiecessaria  ordinis  exercitia  contem- 
nunt ,  quasi  gens  quae  justitiam  fecerit,  et  quae 
legem  Dei  &ui  non  dcreliquerit.  Alii ,  quo«  quoti- 
dianae  passiones  dehonestant,  cum  hostium  tela 
JrecLuenter  excipiant,   ita  tameo  securo  aedeni  et 


furta ,  latrot  iiiia ,  adulteria  ,  et  caetcra  vitia  pe:- 
pctmniur;  quai  taraen  sine  opere  rationis  non 
exercentur.  Nam  latro  locuui  aptum  iusidiis »  vti 
tempus  ad  id  negoiii  opportunum  ,  sine  vivac.tate 
rationis  nou  providct.  Sic  aduiter  ex  vi  ra;ionis 
astutiam  muiuans,  nocte  cubicuium ,  maii:i  quo- 
que  abseutiam  aiicupatur.  liaque  qui  in  vitiis  ra- 
tione  abutuntur,  ipsuin  motum  rationalem  detur- 
pant.  At  qiii  eam  circa  virtuies  ei  scienlam 
saiutarem  seinper  excrcet,  putcherrlmo  eam  ornaXu 
decorat.  Ue  Moab  crgo ,  in  quo  corrupta  suiu 
omiiia,  i>cne  dicitur  :  In  cunctis  capiiibus  ejm  caL- 
vitium\  quia  motus  iiii,  ex  quorujn  corruylione 


^^  SERMONES  DE  ONERIBUS.  MT 

viiii  nnnrena  procedunt,  qnibas  benc  iititur  sa-  A  pro  poteniia,  qut  te  super  eaeCeros,  quasl  snper 


piens,  in  his  quibus  naturalia  dominantur  incen 
tiva,  turpes  el  defonnfs,  el  onini  viriute  nudati  ct 
decahatt  apparent.  Bcne  etiam  snbditur  :  Omnis 
barba  radeiur.  Porro  qui  ipsis  pnssionibus  manus 
dederil,  el  se  servituti  iradideiil  vitiorum,  omni 
vjrtulespoliatus,  imberbis,  cl  quasi  in  rominaro 
resoltttus  agnoscitur.  Videat  cliai iias  veslia,  fra- 
tres.  Multo  facillus  est  aiite  lapsum  viiia  declinar\ 
quam  daiam  eis  seiiicl  manum  corum  potestaii 
subducere.  Quod  si  vinculo  consuetudinis  quis 
fiierlt  irrctitus,  in  omiiibus  debilis  et  inermis,  ci 
quasi  femiiicus  invenilur.  Seqiiitur : 

Jh  iritm  eju$  accincti   sunt  sacco;  super  tecla 
eJuM^  et  inplaieis  ejus  omnis  ululatus  descendil  in 


tecta  posili  extollunt,  et  nullo  prohibenie,  quasl 
in  plateis  positi  peccant ;  sciant  cum  ululala  ad 
inferos  se  descensuros,  projiciendosquc  in  tcnebrat 
exteriores,  ubi  erit  fleiusct  stridor  dentinm  (Maiik. 
viii).  Quomodo  autem  ad  hanc  inrelicitatem  perve-^ 
nerinl,  docel  serino  propheticus.  Ciamabii^  inquitr 
Hesebon  et  Eleale,  usque  lasa  audiia  esi  vox  eorum. 
De  his  quae  |>raem)ssa  suiit,  duplicein  posuimus 
sensum;  primum  sccundiim  conversorum  pcKii- 
tentiam,  alterum  sccundum  impiorum  perpctuanr 
poenam.  Ilunc  ordincm  et  In  hoc  sensu  servemas- 
Hesebon  Inierpretalur  cogiiaiiones ,  Eleale  as- 
eensio.  Si  igitur  quaeras  quomodo  de  iriviis  ad  vitav 
simplicilatem,  de  tectis  superbiae  ad  humilitatem. 


^elMiN.    De  Moabitis   alii  sunt  in  iriviis ,  afii   in  ^  ^®  plateis  propria"  voluntalis  ad  anguslias  perve- 

plateis,  alii  super  lecla.  Qui  in  irivioest,  potest 

diverterc  hac  atque  illac,  nc  ab  omnibus  videatur. 

Pfatea  oculis  omniuin  patet ;  nec  aliquid  poicst  in 

ea  esse  celatum.  Moris  esi.in  terr.t  Jerosolymiiana, 

nbl  tecu  domorum  non  in  sublime  eriguiiiur,  sed 

stcrnunlur  in  lalum,  ut  qui  volucrint  populo  ali- 

quid  denuntiare  vel  pra-dicare,  super  lecla  conscen- 

dant.   Itaqne^  in  triiiis   Bfoab  sunt,  qui  occuUe 

peccant ;  in  plalcis ,  qui  se  manifesle  sceleribus 

foedant;  supcr  lecta,  qui  non  solnm  ppccant,  scd 

cliam  peccata  excusant  et  praedicanl.  Qui  igiiur 

occulle  pcccat;  simplex  ei  suflicit  cordis  corpo- 

Hsque  contritio,  qune  per  saccum  non  iiicoiive- 

ffiienler  accipitur.  Al  qiii  manircstc  flagilia  quaeqiie 

committit,  cgel  ululain,  ut  ejus  vera  non  lalcat 

conversio,  cujus  non  laluit  scclerum  magniiudo. 

Porro  qui  pcccatum  suum  sicut  Sodoma  tiimcns 

supcrbia  praedical ,  ncccssc  est  ut  descendal   in 

flctum ;  ut,  sicut  peccans  iu  montem  conscendcral 

elalionis,   ita  humiliaius  ad  vallcm  descendat  plo- 

rationis.  Praeterca ,  quia  tiivium  dicitur ,  ubi  Ires 

viae  conveniunt,  potesl  per  trivium  appeliari  triplex 

modus  peccandi,  cogiialionis,  locuiionis,  operis. 

Scd  ct  tripartila  vis  animx ,  per  quam  fit  omno 

peccatum,  meinoria  scilicct,  volunlas  et  ralio,  Iri- 

vium  potest  non   incongruc  dici.  Igitur  qui  iriplici 

concupiscentiae  cedit,   qui    cogiialione,  sermone 

opereque  delinquit  :  cujus  ctiam  memoriam  cogi- 


nerint  sainctx  necessilatis,  induli  sacco  poeniteali» 
et  doloris ,  cmiitentes  ululalum  confessionis ,  ct 
dcscendciiles  arl  lacrymas  contritionis ;  si,  inquaa, 
^uaeras  qua  via  huc  usque  processerinl ,  dicit  libL 
sermo  divinus :  Ciamavii  Hesebon  et  Eleale.  No»; 
cessani  perversae  cogitationes  niiseram  animani 
diversis  tentationibus  fatigare,  donec  volunta» 
illiciatur  ad  aclum,  qiiod  est  usque  lasa  vocis  su» 
perduxisse  clamorcm.  Disccrnendae  proinJe  sunt 
cogitationcs  nostrae,  rratres  charissimi,  ut  si  pcr- 
versa  soggesserint ,  statiin  obturala  aure  trant-» 
eamus;  si  utilia  vel  honesta,  usque  ad  actum  ea 
quae  suggesserint  prosequamur.  Utrobique  autent 
,  onus  animadvertatur;  qoia  sive  voluntaric  puniendo 
'  quae  commisimus ,  vel  perversis  resistendo ,  vd 
optimis  quibusque  conscnticndo ,  sine  onere  veL 
premenie,  vel  opprimente  uon  evademus.  Sed 
qiiia  nos  nec  mala  cavere ,  nec  bona  cxerccro 
nostris  viribus  possumus,  rogcmus  Dcum ,  ut  ips» 
nobis  et  virtutem  resistendi  et  racultatcm  Iribuat 
opcrandi,  per  dilcctum  Filium  suum  Dominum  no- 
strum,  qui  cum  eo  et  Spiritu  sancto  vivit  el  regnat 
per  omnia  saecula  saeculorum.  Amen. 

SERMO  XXYf. 

De  eo  quod  scriptum  est :  <  Super  hoc  expediii 
Moab  {Isa.  xv),  t  etc. 

Adliuc,  rratres ,  onus  Moab  in  manibus  vertitur,^ 

in  quo  mystica  quaedam  in   urbium ,  vcl  locorum 


tatio  fcedat ,  voluntatcm  delectatio  maculai,  raiio-  D  nominibus  expriniuntur.  Diximus  aulem  per  Moab 


nem  peccati  consensus  enervat;  istc  in  triviis  Moab 
niiscra  sorte  Versalur.  Saccus  luctus  indicium  cst. 
Iste  cst  luctus,  de  quo  Dominus  in  Evangelio  : 
Vce  vobis,  inquit,  qui  ridetis  nunc^  quia  plorabitis 
et  /lebitis  vos  {Luc.  vi).  Quia  itaque  in  Iriviis  Moab 
Ixaantur  cum  male  fecerinl,  et  exsultant  in  rebus 
pessimis  {Prov.  ii),  accingentur  sacco,  id  est  luctu 
miserabili  coniabescent.  Per  lecta  etiam,  si  placel, 
intellige  polentiam  et  excellentiam  mundi ;  in  pla- 
leis  vero,  in  quibus  ludi  et  spectacula  cxhibentur, 
libertatem  peccandi.  Eis  ilaque,  qui  in  saeculi  hujus 
feublimilale  gloriantur,  vel  nuUo  disciplinae  rreno 
cohibitl ,  praecipites  in  vitia  reruntur ,  sanctus 
Isaiat  descensum,  fletumque  prophctal,  ul  scilicet 


sapientiain  sxcularem,  vel  ipsos  certe  mundi  hujut^ 
tapienlcs,  qui  evangelicae  doctrinae  resistunl,  pro- 
plietice  figuratos.  De  quibus  djcilur  :  Clamabit 
Hesebon^  ei  Eleaie ;  usque  lasa  audita  esi  vox  eorum^ 
Sequitur  :  Super  hoc  expediti  Moab  ululabunt  ^ 
anima  ejus  ululabit  sibi.  Erat  in  cogitationibus 
sapientium  clamor  magnus,  cum  hinc  arguerentur 
a  maniresta  per  Evangelium  veritate ;  hinc  supor- 
bia  lumidi  adversarentur  divinae  sapientiae.  Ex 
tunc  hujiis  certaminis  ruit  finis,  quaudo  alii  vo- 
lentes  placere  hominibus,  confusi  innf,  ^ttonttfiir 
Dens  sprevit  eos  {Psal.  lii);  alii  humiliantes  te- 
tub  potenii  manu  Dei  (/  Petr.  v),  quanto  ruerant 
ad  credendum  tardiores,  et  ad^in^uireodum  tulh' 


407  B.  AELREDl  ADBATIS  RIEVALL 

tillores,  tanio  facti  sunt  \n  ipsa  fidc  ct  doclrina  A 
expeditiorcs.  Isli  sunt  cxpcdili  Muab,  vei  quia 
se  a  rctibtts  failacis  sapientise  cxpiicuerunt ,  vcl 
quia  expcdilc  per  viam  cvangclicam  inccss<^runt. 
Isti  super  lioc  quod  pvius  egerant  ululaverunt  :  non 
solum  Yocls  strepilu,  sed  eliam  intimo  cordis  affe- 
ctu.  Per  boc  quod  dicit :  Super  hoc  expediti  Moab 
ii/iiiafruni,  exterior  confessio;  pcr  boc  vero  quod 
sequitur  :  Anima  ejus  ululabit  $iii,  interior  contri- 
tiO  expriinilur.  Gonligit  autcm  ut  qui  Moabitic:e  sa- 
picnti»  renuntiantos  crucis  sunt  secuti  stultiliam, 
tantofierent  divina!Scienli9B  capaciorcs,  quanio  fuc- 
rant  in  bumana  perspicaciores,  Unde  cx  pcrsona 
Domni  propbcla  subjungit  :  Cor  menm  ad  Moab 
tiamubil,  Cor  Dei  sacrse  Scripturx  sccretiis  diciuir 
intiilcctus;  qu!a  in  ipsovoluntas  ejus,  consiliurum-  ^ 
que  arcana  mysteria  rqyclantur.  Cor  crgo  Dci  da- 
mat  ad  Moab,  qaando  hiens  illius,  qui  dc  ptiiloso- 
pbia.  nuindi  fransit  ad  Deum,  spiriti:alis  scicnlix 
lUmine  copiosius  illustratur  :  \ectes  ejus  nsque  a(i 
Segor  vilulam  conternantem,  VcctcsMoub  dialcc:ica 
argumcola  iniellige :  quae  in  conversis  sapicniibus» 
Ecclcsix,  cui  obfucrant,  coepecunt  prodi^sse.  Usqiic 
Segor  cnim  vcctes  Moab  pei-veq^ruut,  quando  plii  • 
losopliorum  subtilia  argumeoia  Ecclesiae  profiic- 
runu  Ecclcsia  eiiim  in  co  statu,  quo  tur.c  fucral, 
jure  dicitur  Segor,  id  est  parva,  de  qua  dicltur 
in  Caiiticis  :  Soror  nostr0:i>arva,  et  ubera  tion 
kabet,  Quid  faciemus  sororjt  nostros :  quia  pj.rva 
fi/?  (Can/.  VIII.)  Parvula  planeerat,  qunndo  r.cc  fi- 
iies  Jiidacorum  excessit ;  et  in  ipsis  paiva,  ct  coi;-  G 
teroptibilis  laluito.  Parva,  inquam,  crat;  non  me- 
rito,  sed  numero.  Unde  sterili  Annx  fecuiida  Plic- 
i.enna  {I  Reg.  i),  id  cst  Etcichiae  insiiltat  Synagoga, 
donec  sterilis  peperit  p/wrimos,  et  qua:  multos  ha- 
bebat  filios  iufirmata  est  (I  lieg.  ii).  Pulcbre  autcni 
Segor,  id  est  Ecclcsia,  vitula  dicitur  conteriians,  id 
cst  tertium  agcns  aiinum,  ut  priinus  aniius  sit  ante 
bgem,  secundus  sub  lcgc,  terlius  sub  gralia.  Voi 
|irimus  annus  inlelligatur  sub  palriarcbis,  secun- 
tlus  sub  prophctis,  tcrlius  sub  apostolis.  Sane  genus 
hoc  animalis  abundans  est  lactis,  et  maxiinos  ciica 
fetuin  alTjctionis.  Nlsi  cnim  arte  fallatur,  nec  ad 
ubera  aiienum  fetum  admitlit;  nec  lac  cmilttrvS 
iiisi  proprio  praesente  consuevit,  Ilax  nialri  Ecclc-  ^ 
siac  convenienter  aptantur :  qiix  lacte  cbarilalis  ct 
doctrinae  suavioris  exuberans,  quos  ipsa  per  lava- 
crum  aquoe  suavioris  non  rcgcncrat,  quasi  alienos 
^acrosanctis  mystcriis  indignos  existimat.  Qux  et 
idoircQ  polcst  dici  conternans ;  quia  fitlo,  spe  et 
charitate  robusta,  proficit  in  setatcm  pcrfcctam,  in 
inensuram  aetalis  plcnitudiiiis  Christi.  Cum  igitur 
vccies  Moab  ad  Segor  usque  pervcnerint,  id  est  cura 
sapicnlcs  bujus  saeculi  omnia  sapicntiae  suae  firma- 
ineiaa  et  argumenta  ad  Ecclcsiam  contulerint : 
lunc  fil,  quod  mox  propbela  subjungit :  Per  ascen-' 
sum  enim  Luith  fiens  ascendet,  et  ia  via  Oronaim 
Slamorcm  contritionis  ievabunt^  Luitii  iiiterpretalur 
ifeftaf.^  In  genis  vcro  iutcrioris  hominis  qualiUis  plc- 


.  OPP.  PAR6  1.  —  ASCETICA.  m 

rumqua  deprebenditur.  ilas  quip|)c  limor  pallore,  pu- 
dorrubo.e,  dolor  horroro,  gaudium  bilaritate,  amor 
suaviiale  pcrfuiidit.  Sunt  autcm  duo  quxdam,  se- 
cundum  quae  de  bumanse  mcntis  statu  judicainus, 
opus  scilicet  ct  sernio.  Nam  ex  abundantia  cordis  os 
loquilur  (Matth,  \ii) ;  et  sccundum  quod  quisque 
diiigit  opcraiur.  Asccndit  igilur  flens  Moab  per  as- 
ceasum  Luilb,  quando  sapiens  quiiibct  Ecciesiain 
iiitrans,  compunctus  pro  pcccatis  praeleritis,  verbo 
simui  ct  operc  ad  virtutum  alta  ascendit.  El  in  viu, 
inquit,  Oronaim  clamorem  contritionis  levabiL  Hxc 
csl  arcta  illa  vla,  qu;c  dutit  ad  vilam  (Malth,  vii) ; 
foramen  videlicet  ilhitl  aciis,  per  quod  camclus 
aiiimal  gih!u)sum  (raiisirc  non  potest  (Mailh,  xix). 
Quod  bcnn  fjramen  mocroris  dicilur^quia  quicunquA 
angusto  buic  fo;amini  sestC  contulcrit,  nihil  dul- 
cius  qunm  inoercre  aestimabit  Mocrct  cnim  pro  hi& 
qusc  commisit  illicitis;  mocrct  probisqu.x  in  prae- 
sciiti  srniit  advcrsis ;  nKP.ret  pro  liis  quae  timet 
imposleruin  inalis,  moercl  pro  bis  qua!  iii  fulurum 
desiderat  bonis.  In  hac  proindc  via  Oronaim  positi 
inundi  sapicittcs  clamorcm  ievant  contrillonis, 
scicntes  quod  sacrificium  Deo  cor  contritum  ct  1111- 
mlliatum  Deus  non  spernit  (Psal.  \), 

Aqy.a:  enim  Nemrim  deserta:  erunt.  Interpretatur 
c::im  Ncnirim  pardusy  sivc  prccvaricatares.  lu  par- 
c'is  varielas,  in  varictalc  iiilclligitiir  impietas. 
A':uas  igilur  Nemriin  pbilosopbiam  accipe  saccu- 
lu;'eni,  «11  qiia  esl  tanla  scctarum  sciitentiarumque 
\arieias;  utquod  una  astruit,  altera  dcstruat;  et 
quod  isla  probat,  improbet  illa ;  et  quod  altera 
optimum,  aliera  pcssimum  arbit-ctur.  Iii  omnibus 
aulem  una  rcgnat  impictas,  coinmutantibus  verita-i 
tein  Dei  in  mcndacium,  ct  snvicntibus  creaturae 
potius  quam  Crcatori.  Sed  in  his  qui  conversi  sunt 
ad  Duniinum,  desertae  sunt  aquae  Neinrim ;  quia 
doctrina  evangelica  imbutis,  qiiae  prius  fuerunt  lu-« 
cra,  vidcntur  propter  Cbristum  dctiimenta,  Quiti 
aruii  herba^  defecit  germcn,  viror  omnis  interiii^ 
Herla  grex  irrationabilis  pascitur ;  quam,  si  forte 
aruerit,  nec  ipse  tangere  curat.  IlcrlKC  igitur  no- 
niiiic  illa  pliilosopborum  scicntia  exprimitur,  qua 
impcrituin  vulgus  alloqui  et  doccre  consueveraAt. 
Scd  aruil  fenuro,  et  cccidit  flos  (/  Petr.  1) ;  quia 
Dominiis  sufllavit  in  cum.  Flante  enim  ubique  Dci 
Spirltu,  et  morlaliuro  cordibiis  coelestem  inspiraote 
doctrinam,  adeo  tola  illa  scicnlia  aruit,  ut  nec  rn- 
sticanam  simplicitaiem  delectct.  Aresccnte  herba, 
viror  omnis  drpcriU;  quia  viror  glorix,  quam  ex 
opinionc  vulgi  habebant,  sliitimcmarcuit.  Sequitur : 

Secundum  magnitudinem  operis,  ei  visitaiio  fo- 
rum,  Visitatio  et  secundum  poenam,  ct  secundum 
profectum  dici  potest.  Visitabo  super  eos,  inquit, 
mala;  et  sagittas  meas  comptebo  in  eis  (Ose.  iv). 
Et  alias  :  Non  visitabo  super  filias  vestras^  cum  fue^ 
rint  fomicaim  (ibid.).  Sed  visitavit  nos  in  salu- 
tari  suo  Dcus ;  visilansque  nos  Oricns  ex  alto,  illu- 
minavit  eos,  qui  in  lenebris  sederunt  ct  umbra 
mortis  (Lue.  1).  llic  quod  magis  dclcctat,  intelligc^ 


i'?»  SEUMONES 

S:  p(pnam,  sccundum  magniludincm  operisiniqui, 
^ic  visitnlos  intellige,  ut  pcccatorum  suorum  rocc- 
perint,  aut  interiori  contritiono,  aut  cxleriori  af- 
flicliune,  dignam  retriliuliouem.  Si  vcro  proreclum, 
quantum  sibi  \idebantur  magni  in  oculis  suis  et  su- 
biimes,  tantum  eos  spirilu  visilanle  humilcs  factos 
adverte.  Yel  certc  iia  visilati  sunt,  ut  secundum 
mensuram  qua  mensi  sur.t,  mundiali  glorise  abre- 
nuntiando  pro  nomine  Cliristi,  mctirctur  eis  abun- 
danlia  gratiae  ChrisCi.  Sic  ergo  visilaii,  ducemur 
ad  torrentem  $aticum,  Hoc  gcnus  arboris  talis  ferlur 
fsse  naturae,  ut  semen  ejus  potatum  virtutem  au- 
fcrat  generandi.  Unde  non  incongruc  virtutem  si- 
gniflcat  castilaljs;  vcl  illos,  quos  ob  pudiciti» 
suavita  em,  sprela  literorum  propai;inc,  in  torren- 
libus  spiritualibus  liabitare  deleclat.  Igilur  Moab, 
id  cst  sapiens  quisque,  conversus  ad  Domiuiim, 
ambulal  de  virlute  in  virtutem  {Psat,  lxxxiii),  dc 
sui  cogniiione  ad  pcDnilcnliain,  de  pocnitentia  aJ 
humililatem,  dc  humililalc  ad  castilnicm.  Possunt 
etiam  per  salices  homines  steriks  cl  infructuosi 
accipi,  qui  in  volnplalibus  hujus  saiculi,  quasi  in 
torrrn:ibus  liabilantes,  ab  oiniii  fruclu  spiriluali 
rcdduntar  iinmunes.  M  quos,  posl  conversioncm 
Kuam,  oialores  et  philosoplii  regcndos  et  crudicn- 
dos,  vti  a  ma;^'i3lris  Ecclesi.i;  quibus  adhaeserant, 
vil  a  Spirilu  sai-.clo  dncli  sunl,  ul  fiJem  docerent 
*;uain  inipugnaveranl,  doclrinaiiiqiie  astruercnt 
quam  ahlc  fu.  raiitdctestali.  l^ssu.it  ctiam  per  lor- 
rentes  sa!icum  Iribulalioncs  et  pnssicmes  intelligi, 
quas  cuui  perdiiis  hominibus  ipsi  etiam  sustinue- 
runt,  im.lantes  cuin,  qui  dc  lorrcnte  in  via  bibir, 
ct  propte.ca  exaltavit  capul  (Psal.  cxix).  Ostcn- 
dcns  dcinde  prophela,  quomodo  ibla  omnia  evene- 
rint,  Quoniam,  inquit,  circuivit  ctamor  termiiium 
Moab,  Istc  cst  clamor  apostolicsn  prxdicatior.is  : 
Panitentiam  agite,  appropiiiquavit  eitim  rcgnum  cce' 
lorum  {Matth.  iv),  qui  nuUum  sapicntium  hiijus 
sxculi  latcrc  poterat,  quando  in  omnem  lerram  cxi- 
rtl  ionus  eorum,  ei  in  fines  orbis  terrceverba  eorum 
(Psat.  xviii).  Suhjungitur:  Vsque  ad  Callim  ulida- 
latu*  ejus,  et  usque  ad  Putcum  Elim  ciamor  ejus 
Gallim  intcrprctatur  arenarum  tumuli.  Ululalns  ila- 
que  Moab  in  l:is  qui  pGenilcntcs  et  conversos  ab 
erroresuo  stulta  piciale  luxerunt,  pcrvcnit  usqiic  ad 
tumulos  arcnarum,  in  quibus  nihil  firmum,  t  ih  1 
stabile,  ulpole  qu;c  omni  vento  facile  dissipantur. 
Et  clamor  ejus  in  ipsis  conversis  pcrvenil  ustiiic  a.l 
putcum  Elim,  quod  interpretatur  arietes ;  qiiia  et 
iilorum  obduralio  dissipationem,  ct  istorum  pceiii- 
tcntia  ex  putco  arictum,  id  est  doctrina  apostolo- 
riim  meruit  consolationem.  Ait  crgo  :  Vsque  ad 
Callim  uluiaius  ejuSy  et  usque  ad  puteum  Elim  cla- 
mor  ejus,  ut  idem  hominum  genus  in  aliis  sterili 
ulutatu,  in  aliis  salubri  clamore  doceat  esse  com- 
piinctos.  Habet  cnim  hunc  morem  sacra  Scriptura, 
ut  de  cadem  gente  loqueus,  nunc  dc  eadcm  optina, 
nvinc  pessima  quaeque  pronuntict,  sicut  Apos:oltis 
dc  Judseis  scril)ens  ad  Horoanos*,    ait  :   Sccunduin 


DR  ONERILUS.  l^fi 

A  Evangelium  quidem  inimici  propter  vos,  stcundum 
electionem  charissimi  propter  patres  [Dom.  xi).  IpsOj, 
dixit  inimicos  et  charissimos,  quia  in  ipsa  gcntH 
alii  inimici  inventi  sunt,  Christum  pcrscquentes ; 
alii  charissimi,  Christo  fidelitcr  adhxrentcs.  Hanc 
loquendi  regulam  sxpius  invenies  in  Isaia,  quani 
nisi  diligenter  advertas,  omnia  tibi  videbuntur  con* 
fusa  et  dissidentia.  Sic  ergo  cuni  uno  nomine,  vel 
una  gcntcMoab,  mundi  hiijus  sapientes  inlelligal 
.figuratos ;  quorum  alii  reprobi,  alii  electi  iiiventi 
sunt;  ila  subtiliter  tractat  de  singulis,  ut  nominc 
non  mulato,  dc  singulis  quasi  de  uno  contrarias 
sentenlias  videatur  proferre.  Quia  igitur  Moab  in 
rcprobis  nihii  profecit,  ululans  et  clamans  adver- 
sus  sanam  doctrinam,  sed  sicut  arenarum  tumuli» 

B  vcnlo  vanitatis  vel  uniti  sunl,  vcl  dispcfsi,  conve- 
nientcr  dicilur  de  Moab  :  Usque  ad  Cattim  uUUatut 
ejns.  Et  usque  adputeum  Elimctamorejus.  Sequitur  : 
Quia  aquct  Dibon  reptet(B  sunt  sanguine.  Dibon 
iiiterprctatur  puens,  illos  significans,  qui  dicentes- 
se  essc  sapientes,   stulti  facti  sunlet  in  vana  qure- 

'  que,  et  tiirpia  defluxerunt.  Qiiorum  aqua;,  id  esk 
doclrina  repleta  est  sanguiue,  illo  nimirum  dc  quf) 
Prophcta  se  postulat  liberari,  dicens  :  Libera  nu 
de  sanguinibus  Deus  {Psat.  l);  cl  de  qiiu  iste  ipse 
Isaias.  Manus,  iiiquit,  eorum  sunguine  ^icnce  sunt 
(Isa.  i).  Eia,  fratres,  quolqnoi  philusophi  sux  se- 
ct;e  associaverunt,  iol  iinpielalis  gladio  percule- 
runt :  Vetoces  enim  pcdes  eorum  ad  e/fundendunt 
sunguinem,  quoniam  tinguis  suis  dolose  agebant,  re- 

^<  nenum  aspidum  sub  labiis  corum  (Psat.  xiii).  Sic  igi- 
liir  la!tandum  est.  Ncmo  miretur  quod  plurimi  piil^ 
losophorum  pulcum  Clim,  arenarum  iuinulis  pne- 
tulerunl,  doctrinam  scilicet  apostolicain  sapienli;e 
sxciilari,  quia  aqii»  Dibon  rcpletx  sunt  sanguine. 
Pcrversa  enim  doclriiia,  noii  corum  ,  quos  decipit, 
aninias  viviflcat,  scd  morlillcat;  ncc  eas  a  sordibus 
mundat,  sed  pcccati  aanguinc  foedat.  Et  addidit 
propheta  :  Ponam  eniin  super  Dibon  additamenta; 
liis  qui  fugerint  de  Moab  teonem^  el  retiquiis  terra:, 
Jam  manifeste  scparatprctiosumavili.  Uis,  iiiquii, 
qui  fugerint  de  Moab  teonem^  id  est  ad  coruin  uti- 
iiialcm,  ad  eorum  profcctuin,  ponam  super  Dibon 
a.lditamenta.  Addam    enim  plagas   plagis   eorum, 

[)  dolores  doloribus  corum,  anxictatibus  anxictatcs, 
tjinoribus  timores  ;  quoniam  et  hic  in  fluxu  suo, 
qiiod  interpretalur  Dibon,  compntrcsccnl,  ct  ad 
cxtiemum  poeuis  perpctuis  cruciandi  ad  inferna  dc- 
scendent.  Et  hoc  proderit  hisqiii  fiigcrint  de  Moab, 
et  fugiendo  leonctn  evaserint,  qiii  circuil  qusnrcns 
qiiem  devoret  (/  Petr.  v).  Nec  soluin  illis,  qui  fu- 
geriiit  de  Moab  ieonem,  scd  ciiain  rcltqiiiis  terne, 
qui  sciiicet  leoncm  fiigei  int,  id  cst  diabolum,  ter- 
rena  qiiaequc  vitia  descrcntes,  et  virtutibus  studcn* 
tes,  corum  prodcrit  pocna,  qui  intcr  perditos  Moa- 
b'tas  persovcrantcs,  pro  fluxu  rerum  tcmporaliiim 
accipicnt  addiiaincnla  poenarum.  Potestlcgi  ct  sic: 
Ponam  supcr  Dibon  additamenta.  Et  quasi  quaerc- 
rcs  qiiain  diccrci  Dihon,  cxponens  subjungit  :  Hiu 


471  B.  AELnEDI  ABBATIS  RIEVALL. 

fiii  fugerint  de  Moab.  QuouUm  emin  et  Dibon  A 
eufickm  mceror  intcrpretatur,  illos  signillcdt,  qui 
eo  niodo,  quo  superius  diximus,  flentes  et  moeren- 
les  fugerunt  de  Moab,  inlidelium  societatem  dese- 
rentes,  et  Christiano  populo  adbaerentes.  Super 
qaorum  augustiam,  quam  babucrmit  in  poBnitcn- 
liayposuitDominus  persecutionum  additamenla;  quia 
illis  datum  est,  non  solum  ut  credercnt  iu  Cbri- 
slom,  sed  ctiam  ut  paterentur  pro  Cbristo  {Phitip. 
i).  Exponens  quippe,  quae  additamcnta  fuerat  posi- 
luros  ;  Leonem,  inquil,  perscculionem  expriniens , 
quam  eo  ille  rugiens  fidelibus  suscitavit,  non  so- 
lum  de  sapientia  saeculari  conTcrsis,  sed,  sicut  su- 
perius  diximus,  reliquiis  lcrrae.  Quod  si  rcliquiis 
lerrx  legenduro  est,  sicut  in  Moab  gentes,  ita  el  in 
reliquiis  terrae,  Judxos  intcllige,  dc  quibus  Aposto-  ^ 
Iu8  :  RtliquiiP,  inquit,  tecundum  electiouem  graiia: 
salva  faclte  sunl{Rom.  n).  Tam  cnim  gcntcs  quani 
Judxos,  qui  fidem  Cbrisli  suscepcruni,  ba^c  leouis 
persccutio  faligavit.  Eia,  fralres,  obscurissimum 
propbctac  locuni,  proptcr  proprlorum  nominum  co- 
piam,  idcirco  breviter  et  continuatim,  sicut  potui- 
inus,  cnodavimus,  ui  et  facilius  intcUigeretur,  el  a 
nierooria  diflicilius  labcretur,  et  moralisexpositio, 
quae  seqiii  debct,  graiius  audiretur  :  quam  volo  vos 
in  crastinum  difierro,  ne  vel  satiatos  cibo,  vel  fa- 
ligatos  laborc  vidcat  onerare.  Vestris  autem  ora-. 
tionibus  munitus,  quidquid  ille  Spiritus,  qui  reve- 
lat  mysleria,  suggesserit,  ad  veslram  aedificationcm 
cras  in  medium  proferemus,  ad  laudem  et  gloriam  ^ 
Doniini  nostri  Jesu  Cbrisli,  qui  cum  Palrc  et  eodem 
Spiritu  sancto  vivit  et  regnat  Dcus  pcr  omnia  s;e- 
cula  s£CuIoruro.  Amen. 

SERMO  XXVII. 
De  ecdem  capitulo  moraliter  expo$ito. 
Adcstote  nunc ,  fratres  cbarissiroi ,  et  ut  in- 
lcnte  audiatis,  et  ut  mente  oretis,  quatenus  ca 
quse  beslerno  die  secundum  propheticam  expla- 
nafionem  pcrcurrimus,  tropologice  ad  morum  aedifi- 
cationcm  cxponere  valcamus.  Profunda  quippc  sunt 
iiimis,  et  piopriorum  iiominum  obtecta  vclamine, 
ct  idcirco  utcrquc,  tam  auditor  quam  cxpositor, 
non  parva  egent  intentione.  Satis  meminit  charitas 
vestra,  per  quod  Moab,  qui  interpretatur  de  patre, 
secundum  legem  moralem  dixcrimus  figurari  ca  D 
ir.lla,  quse  ex  carnali  generatione  de  patre  proce- 
dunt  in  filium,  sicut  sunt  inccntiva  libidinura,  ct 
irae  stimuli,  et  caetera  bujusmodi.  Sed  et  eos  qui 
ipsa  vitia  dcserentes  adversus  ca  spiiilualem  inicre 
conflictum;  quandiu  hujusmoJi  tentationibus  fati- 
ganiur,  secundum  aliquid,  Moab  possumusappellarc. 
Quorum  alii,  qui  minus  expediti  sunt,  superantur  : 
iu  quibus  impletur  quod  ait :  Clamabit  Uesebon,  et 
Eieale,  ct  cx^tera ;  alii,  quia  expediti  concertant,  cla- 
mant  ad  Dominum  cum  tribulantur  (Psa/.  cxix), 
et  de  necessitatibus  eorum  eripU  cos  {Psat.  cvij ; 
de  quibus  subjungit :  Super  hoc  expediti  Moab  uiu- 
iabunl;  anima  ejus  uiuiabit  tibi,  Dicendum  primo 
tiJeturi  qui  sint  cxpediti  Moab«  Occurrit  hic  pa- 


OPP.  PAKS  I.  -  ASCETICA.  4:a 

Iriarcbae  nostri  Abrabae  opus  memorabile,  quo  uu~ 
meratis  treceniis  deccm  et  octo  vcrnaculis  expcdi- 
tis,  bostcm  invasit,  fugavit,  prostravit ;  oiunom  iu- 
super,  quaiu  de  Sodomis  tulerant,  prxdam  potcn- 
ter  cripuit  {Gen.  xiv).  In  quo  fere  numero  scitis 
quia  Gedeon  Madianitarum  fudit  exercilum,  lumiue 
lampadaruin,  ct  tubarum  sono  pertcrritura  (Judic. 
viij.  Quos  cgo  simililer  dixerim  cxpeditos ;  omuibiu 
niniiruin,  quos  aliquod  impedimentum  iuhabilcs  l>eilo 
rcddidcrat,  non  minus  prudenter  qiiam  audactcr  ex* 
clusis.  Nam  [quos]  timor  pavidos,  etamor  fecerat  dis- 
solutos  :  quos  cupiditas  encrvaverat,  vel  absorlMierat 
voluptas,  divino  edoctus  oraculo,  dux  sagacissimus 
jusserai  a  bcllo  discedere.  Mox  quidam  proslnni 
toto  orc  aquas  hauriunt ;  quidam  paululum  ipcU< 
nati  neccssitati  consuluut,  supcrsedent  supcrflui- 
tafu  Videiis  igitur  quod  non  solum  viiia,  sed  et  su- 
perflua  quaeque  impediinonto  sunl  proficientibus» 
pugnantibus  oneri.  Mulli  igitur,  qui  naiuralibus  in- 
centivis  illecti  in  turpia  quxque  prolapsi  sunt,  in 
ipsis  in  quibus  peccaverunt  divitiisctdeiiciis,  mundi 
quor|Ue  occupationibus,  ct  poeniicre  pro  praeterilis, 
et  coiitincrc  a  fuluris  proponunt,  et  quikadam  roo^ 
rum  convcrsioncm  drripiunt;  sedad  bocne  modico 
quidcm  tcmporc  sufficiunt.  Non  euim  sunt  expedili 
Moab.  Tandiu  cnim  iu  illis  clamat  Ilescbon,  id  est 
iniqua  cogilatio,  ct  Eleaic,  id  est  meiitis  elatio, 
donec  usque  al  Jasa  vox  corum  audiatur,  et  cogi* 
tationem  p«!ssiroam  opus  pessimum  consequatur. 
Volens  proinde  dux  noster  ad  bcKum  hoc  spirt- 
tuale  suos  mililcs  rcddere  cxpeditos  :  Qui  ncn^  in- 
quil,  renuntiaverit  omnibus  qu(e  po$sidet^  non  polesl 
eue  meus  discipuius  {Luc,  xiv).  Et  iterum  :  Qiii 
non  odit  pairem^  aut  matrem^  et  uxorem^  et  pUos^ 
adtmc  autem  et  animam  suam^  non  potestmeus  esu 
discipuius  {ibid,),  Ilaque  expcdili  Moab  illi  dicun- 
tur,  qui  ut  vitiis  Moabiticis,  in  quibus  decidcranl, 
securius  possint  resislerc,  ab  omnibus  roundi  hujvs 
negotiis  et  diviliis,  ab  omnibus  aflectibus,  et  pro- 
priis  suis  voluntatibus  sese  cxpediunt,  et  nuduni 
Christum  nudi  scquunlur.  lii  cum  se  scnserint  aiii 
naturalibus  inceutivis,  aut  dsemonum  suggestioni- 
bus,  aut  certc  propriis  cogiiationibus  infcstari, 
vchcmcntcm  cordis  ululalum,  ct  niiscrabilem  vocis 
ejulatum  cum  lacrymis,  ct  suspiriis  emittunt  ad 
Doiuinum,  dicentcs  ciim  Propheta :  Afflictus  sum 
et  iiumiliatus  sum  nimis ;  rugiebam  a  gemitu  cordis 
mei  {Psai,  xxxvii).  Iloc  ipsuiu  cst,  quod  Isaias  ; 
Super  iioc  expediti  Moab  uiuiabunt,  Quod  vero  se- 
quiuir  :  Aiiima  ejus  uiuiabit  sibi,  occultaui  cordis 
cxpriiuit  contritioncm,  quae  oculos  bominum  rc- 
spull,  divinuin  aspectum  requirit.  Scquilur  : 

Cor  meuin  ad  Moab  uluiabit,  Gratias  tibi,  Jesu 
bone;  verc  miserationcs  tuae  super  omnia  opera 
tua.  Si  ibi  intus,  ubi  Dcus  vidct,  ad  Deuro  cor 
hominis  convertitur  et  contcritur ;  mox  cor  Dei  a  I 
ipsum  convcrtiiur.  Per  cor  Dei  affbctus  pietatis  et 
compassionis  ejus  exprimitur.  Cor  meum  ad  Moah 
clamabit,  Moab  ululat  in  poenitentia;  Christas  dt* 


m 


SEIUION£S  1)E  ONEUIBLS. 


4T* 


nal  imiiifericopdia.  Moab  uliilal lirocndo ;  Glimlus  A  dai:t;  iii  cujus poi feciione,  el  caslilalis,  ci  tiar.qiiil- 


cUm&t  luiserando.  Moab  ululut  coiiQicndo ;  Cbri- 
tlus  clamal  reniitiemlo.  Moab,  videns  veniuni  \a- 
lidum  irenientem,  limet,  el  ululai ;  Gbrisius,  mauum 
fiorr.gens  et  damar.s,  litubauicm  ei  trepidanleiu 
Increpsni :  Modicw  fideif  qnare  dubiiatti?  (Mattk, 
siv.)  Respoudct  ilaque  clamor  ukulainl,  afleciua 
affedtti;  respoiidet  misericordia  misero,  medicut 
acgroio,  laboraDli  et  doleuii  eompassio.  Vcrc,  Do- 
mine,  Becamdum  mMltUudinem  dolorum  meorum  in 
corde  meo^  coMoiatioues  luee  lanificaverunl  aiiimam 
m€«m  {P$ai.  xiiii).  Clamas»  Doinine,  clainas  ibi 
iutro  In  aulma  mea,  quando  des|)cralum  in  spcm 
erig'8;  qaando  timenti  ct  :remeiiii,  mira  pieiate 
et  suavitate»  blandiris;  (juai.do  aiaino  jain  se  cor- 
pords  caloribus  inclinanii  rorein  rvfrigerii  saluiis 
inruudis ;  quanJo  menicm  adversus  iram,  odia,  ct 
caetera  littjusnioJi  laboraniem  iiiteri^iri  quadam 
lraD«|aiUitate  componis.  Sic  (;uoiies  in  bis  et  pro 
liis  anima  mea  ululat  sibi ;  ioties  cor  Dei  niei  clamal, 
compatieiido  mibi.  Sic,  mi  Jtisu,  Lazarum  susciia- 
turus,  Toce  magna  clainasii  (Joan.  xi) ;  magiio  cla- 
more  niagnum  iuae  pietaiis  expriiuciis  aSecium. 
O  DomittCt  quandiu  advcrsura  nie  isiarum  passio- 
nun  et  teutalionum  molesiia  dcsxviel?  Qtiandiu 
Moab,  quem  inipso  convcrsionis  iniiio  me  evaslsse 
putayeram,  rediviva  cunira  uie  bella  rcsiaurabii? 
Audi  quod  sequiiur  :  Vecles  ejui  uique  ad  Segor  vi- 
tulam  ceut£rnantem.  Sogor  iiilerpreiaiur  parvui ; 
humilitatem  utique  sigaificans,  quj»  de  divite  pau- 
pcrem,  de  magno  parvuni,  dc  siiperbo  iacii  buroi- 
lcm.  Qu»  congruc  vitula  dicilur,  quotl  genus  aiii- 
nialis  lactis  abuudai ;  quia  iuperbii  Deta  resinit^ 
kumiUbuiautem  datgratiam  (Jac.  iv).  Diciiur  au- 
lcm  vitola  coniernans,  id  csl  lertium  ageiis  aii- 
num:  quae  xlas  in  bobuset  apu  jugo,  ei  ad  feium 
babilis  invcniiur.  Possuiil  eiiaro  per  viiulam  coii- 
lernaiitem  trcs  gradus,  quibus  bumililas  profciia 
cogfiusciiur,  cxprimi,  quue  iii  iriplici  coiiieniplu  con- 
sistX 

Primum  igitur  est  ut  homo  seipsum  conieranal, 
subdcns  se  majori  secundum  Deum.  Deinde  addat 
niillum  coniemnere,  nulium  se  inferiorcm  aestimare; 
et  ita  subdiius  sit  (mini  creaiurae  proplcr  Deuin. 


lilalis  pei  feciio  tola  consislii.  Yecics  quippc  Moab, 
i J  csl  robur  carnaliuro  passionuro,  usquc  ad  Segor 
viiulain  coiiternanteiu  |uTvcniuni ;  quia  ubi  bumi- 
liias  perfecia  fucni,  iola  ill  us  vis  fervorque  to- 
pescit.  Ui  sciamus  autein  quia  ad  banc  valeamus 
conscendere  perfeciionem,  audiamus  quid  piopbcia 
subjnngai :  Per  aicemum  enim  Luitk  feni  aicendet^ 
et  in  viaOronaim  clanwrem  contritionit  levabunt. 
Luith  interpretalur  gente^  Oronaim  faramen  meerih' 
rii.  Nonne  lacrymm  viduw^  ait  Scripiura,  ad  maxiU 
lam  deicendunt ;  et  Dominui  Deui  non  deiectabitur 
in  illii  ?  (Eccli.  xxxv.)  Per  genas  quippe  lacrymae 
desccnduni;  scd  ipsaruro  vis,  et  causa,  pro  qua 
funduntur,  secrela,  ad  coclum  conscendunl.  Reco- 
gilaiis  igilur  boroo  prisiinos  annos  suos  in  amari- 
iiidine  aiiimae  suxs  in  lacrymas  sxpe  rcsolviiur, 
lavausque  pcr  singulas  iiocies  lectum  suuro,  et 
sti-aiuni  lacryrois  rigaus,  dicii  cum  Prophela  :  Exi* 
tui  aquarum  deduxerunt  oculi  mei^  quia  non  cuito* 
dierunt  legem  tuam  (Pial.  cxviii).  Ita  per  Luiih, 
id  esi  genarum  bcryroas  flens  asccntiit,  donec  ad 
forainen  modroris,  id  est  Oronaim  pcrveuiens,  cla- 
morem  lenil  coniritionis.  £ia,  fi*aiies,  uon  pcrfnn- 
clorie  Iranseundum  est,  quod  ait,  in  via  Oronaim. 
Esi  via  quippe,  quae  ducii  ad  Oronaim,  id  csi  fora* 
mcn  moRroris.  Quale  lioc  foramen?  quis  vidil?  Quis 
cogiiovit?Quis  experltts  esl?  Habet  mceror  salu- 
taris  osiium  suum,  babel  fenestram,  babct  el  fora-* 
meii.  Pcr  osiium  frequens  est  in  quarolibci  donium 
ingressus ;  per  feoesiram  paiens  esl  aspectus,  fora- 
men  nibil  corpulenturo  admiiiit,  luci  soli,  et  acri 
pervium ;  pratbens  oculo  cxploraudi  liberiaicm,  sed 
perscruiaiidi  adtmens  faculiatcm.  Per  ostiuro  igiiur 
fidcm,  spem  per  feDcsiram,  pcr  fornmen  inielligo 
speciem.  Per  fidem  secrcta  Dei  riniamur ;  per  spem 
odoramur ;  per  spcciem  iangirous.  Fidcs  docet  om- 
nia;  spesproroitlilfulura;  species  exbibet  proroi.ssa. 
Eslenim  iriplex  moeror:  primus  iimoris,  secundus 
consolalionis,  terlius  dcsiderii  ci  dclcciaiionis.  Cum 
enim  fides  siiie  operibus  morlua,  fides  iion  sii;  iune 
iteraio  bomo  iransil  ad  fidem,  quando  salubri  nias 
nire  compunctus,  de  pcssima  vita  ad  niorum  transit 
einciidaiionem.  Priroum  moeret  homo,  ut  remissio* 


Postea  ah  omnibus  se  couicmni,  vel  lilienier,  vel  p  nciti  peccalorum  consequi  mcreatur ;  delnde  moerct. 


ccrle  patienter  sustiucai,  et  solum  suspirct  ad 
l>eum.  In  his  tribus  consisiii  buroiiiias :  ad  qiiam 
quieunque  Dei  miseraiioiie  fuerit  provcctus,  ita 
omnia  ei  tranquilla  eruni  aique  pacala,  ut  non  sit 
in  carue  quod  rcpugnei  spiriiui,  ncc  in  spiritu 
quod  Dei  obvict  voiuntali.  Certi  proinde  cstote,  fra- 
trcs  cbarissimi,  quia,  quoiies  non  concupisccutia 
carnis  urgei  ad  viiia,  aut  superbia  occulla  arguitur, 
aul  manifesla  confumlitur;  aut,  ne  pro  virtuiis  cu- 
Juslibet  GORSGicntia  ncfandum  erigat  capul,  pracce- 
dentis  iiiillalioiie  vitii  deprimiiur.  Quocirca  qui* 
cunque  a  carnalium  passionum  doniinatu  cupiuni 
iiberari,  circa  humiiitatis  acq,ttisiiioneHi,  vel  coih- 
s.Tvalloiiemt  summum  sittdium  a  Uhorcm  iinpen- 


ui  in  spe  divinae  proroissionis  consolctur,  cl  sic  iu 
hac  via*  vocem  ieiiei  coniritionis,  ui  moerenii  fora- 
inen  ei,  per  quo.l  qua»i  per  speculum  apparcal  ipsa 
species,  aperiaiur.  0  mueror  dulcis  ct  dcsidera- 
bilis !  per  quero  mortuus  susciiaiur,  infirinus  sana- 
lur,  illuminaiur  ccecus,  cocU  jaiiua  aperitur.  Non 
sic  bypocrilarum  nioeror,  de  qiio  p  opbeia  :  Aqum 
enim  NemrLn  deiertes  erunt.  Mcinriin  jmrdui  inier- 
prelaiur.  Esi  anUim  pardus  aniinal  maculosum  et 
varium  :  quod  vilae  et  inoribus  coiigruil  bypocrila- 
ruin,  qui  foris  candi.Ii,  inius  su:il  obscuri;  in  qui- 
bus  lucei  pudiciiia,  felei  luxuiia,  qui  foris  glorian- 
lur  in  buniirnale,  iiitus  pascui.tur  vuniiaic ;  iu  qtto- 
ruiu  meiilc  cupidila:»,  iii  quarui^  vcsie  vilitas ;  in 


B.  AELUEDl  ABBATIS  UIEVALI..  OPP,  PAIIS  L  —  ASCETICA. 


47G 


qnoriim  \tMbis  vcrilas,  in  quorum  vila  impurilas.  A  clamabit.  Clampr  isle  circuil lcriuinuni  Moab  ;  quia 


£\iius  aquarum  ilcducunt  oculi  eorum  ;  scd  aqux 
Islne  tleserlx  crunl,  quando  venicns  illc,  qui  iUumi' 
Habit  tenebrarnm  abicotidila^  et  manifestabit  comilia 
cordium  (l  Cor,  iv),  lacrymas  sleriles  ei  infrucluo- 
sas,  obhominum  oculoslantum  cxiorlas,  omni  gia- 
tia  et  remuncralioiie  oilendct  esse  p:ivalas.  Quia 
arnii  herba,  defecit  germen^  omnis  viror  interiit. 
Quasi  lierba  inilium  bonae  conversalionis,  quasi 
gcrmen  fruclus  boni  operis,  quasi  viror  puriias  bonae 
inlenlionis.  Sed  in  hypocritis  aruit  herba,  quando 
bonse  couversaiionis  principium  vauilalc  corrum- 
pitur ;  deficit  germen,  quando  in  laudabili  opere 
iion  perseveratur;  omnis  viror  intcriit,  quando  in- 
tcnlionis  puritas,  arridente  cupidilate.  descritur. 
Sequitur : 

Secundum  magnitudinemoperis,  cl  visitalio  eorum. 
Visitatio  hsec  in  bono  accipienda  csl;  quia  scilicct 
corda  sanclorum  prxscntia  sua  sancta  kctidcans, 
unicuique  copiam  sui,  siculquisque  mcretur,  jusla 
seqiiitaic  largitur.  Ideo  secundum  magnitudincm 
oporis,  et  visiiatio  corum.  Ad  torrentem  salicum 
deducct  cos:  51oabilas  sciiicet,  qui  de  vitiis  ad  vir- 
tutos  transeuiit,  et  locum,  ut  virtutcs  ipsas  cxer- 
ceant,  avidissimc  quxrunt^  ili  ergo  ad  torrentes 
salicum  ducentur.  Torrentcs  salicuin  diversi  orJi- 
nes  sunt  k%cu1o  abrcnuntiantium  :  qui  torrcntes  di- 
cuntur,  vel  propter  lacryti>aruin  inundationcm,  vcl 
proptcr  tenlutionum  violentiam.  Talis  crat  torrcns, 
de  fjuo  bibil  Elias;  quando  defercbant  ei  corvi  pa- 
nem  et  carnes  mane,  ct  panem  et  carnes  vcspcre 
(///  Reg.  xvii).  Dicitur  autcm  torrcns  Carith,  quod 
interpretatur  calous.  Quoniam  capilli  corpori  super- 
fluuiil,  calvi  sunt  qui  superHuls  rcnuntiant,  ncccs- 
saviorura  usu  cotitcnti.  Isli  sunl  expcditi  Moab, 
quorum  unus  fuit  Eliscus,  cui  pucri  insultantcs  : 
AscendCy  inquiunt,  calva;  ascende,  calve  (IV  Reg,  ii). 
isti  in  via  bibunt  dc  torrentc,  doncc  fluminis  iin- 
peius  Ixliricet  civitatom  Doi  {Psal.  xlv),  ct  dcdicet 
domum  suam  Altissimus.  Non  cnim  continuc  fliiit 
torrens ;  sed  tunc  cum  forte  auslro  flante  glacics 
solvitur,  autpluvia  ubertim  descendcnlc  aquis  vuUos 
implentur.  Talis  est  in  prrcscnti  h.xc  visitaiio,  qua 
nos  Dcus  aqua  sapientidc  salutari   pcrfundil,  niinc 


vox  Dci  loqucntis  in  nobis  flnes   vitiorum  disculil, 
ct  ipsorr.m  nobis  horrorcm  infundit.  Quam   saepe, 
fratrcs,   hunc  cjus  clamorcih  aure  cordis   audivi, 
cum,  circumslrepcfite  undique   tumuUu  vllioruin, 
ipse  singulis  obviarct,  et  iliis  narrantibus  delecta- 
tioncs,  eorum  clamorcm  suo  clamore  compescerel ; 
tcrminum,  id  est  flncm  hujuscemodi  delectaliobis 
objicicns,  et  turpitudinem  pandens,  et  spirilualium 
deloctationum  dulccdinem  incnti  captivc?  proponens! 
Sed  jam  quis  utriusque  clamoris  Gnis  auJiamus. 
Usquead  Gallim  ulutatus  ejus;  el  usque  ad  puteuri 
Elim    clamor  ejus.    Si    piacet,     roddanlur    sin- 
gula  singulis,  ut   intelligalur  ulululus  Moab,   hoc 
est  vilioruin,  de  quo  supcrius  dixoral :  Super  Nabo^ 
B  et  super  Mcdcba  Moab  ululitbit ;  clamor  autem  illo , 
dc  quo  praomiscrat :  Cor  mcum  ad  Moab  clamabit. 
Scd  uiul.itus  Ule  ad  luinulos  pervonit  arcnaium, 
quod  intcrprctatur  CaUim  ;  ct  clamor  istc  ad  Eliiu, 
quod  inlerprclatur  putcus  arictum.  Quasi  arenae  co- 
gitalioncs  vagx  sunl  ct  instabilcs,  qus  in  unum, 
hoc  ululatu  quasi  flantc  vonto  coactae ,  vitiorum 
lumulos  faciunt.  Porro  arietum  puteus  profundilas 
est  Scripturarum  ,  qunc  pcr  ariclcs ,  prophelas  sti- 
Ucct  et  apostolos,  minislralcc  sunt;  quarum,  Do- 
mino  nobis  in  cordibus  noslris  clamante,  secreta 
rcserantur.  llaquc,  fratrcs,  qr.anium  nos  aut  cxlc- 
rior  persccutio,  aut  intorior  pcrlurbatio  contrislnt, 
tantnin  nos  cx  sacris  liltcris  consolatio  divina  hc- 
tiflcut.   QticBcunque  enim  scripta  sunt ,  ad  nostrani 
doctrinam  sciipta  sunty  tit  ver  paticniiam  et  coniO" 
lationem  Scripturarum  spem  habcamus  {Rom,  xv). 
Dico  vobis,  fralrcs,  nihil  potcst  advorsi  contingere ; 
nihU  tam  triste ,  vcl  amaru-.n  cmorgere,  quod  nou 
inox   ut  r.os  pagina  sacra  cxcrpit ,  aut  cvancscat 
cilius  ,  aut  facilius  tolcrctur.  Hic  cst  agor,  in  quem 
S.  Isaac,  inclinala  jain  dic,  pergit  ad  inciUlandum, 
ubi  occurrcns  ei  Rebecca ,  illum  qui  acti Jcrat ,  sua 
h*nit  suavitate  dolorcm  {Gen.   xxiv).   Quolies,  nii 
Josu  bonc,  dics  vcrgit  in  vcsporam  ;  quoiios  parvas 
alicui  consolationi ,  qtiasi  diurnx  luci ,  intoIcrabiUs 
dolor  vclul  nocturna  caligo  succedit;  vcrtuntur  lii 
fastidium  omnia  ;  oncri  sunl  cuncta^  quae  video.  Si 
quis  loquiiiir,  vix  auJio;  si  quis  pulsat,  vix  senlio; 


flante  Spiritu  solvens  nostram  suavi  compunctione  j)  •,„  modum  silicis  cor  obduratur,  hgcrei  Ungua ,  ocu- 


duritiam  ;  nunc  humilcs  quosque  scicntia  spiriluali 
quasi  aquis  ca*lestibus  rigans.  In  hujusmodi  tor- 
rentibus  saUces  crescunt ;  hi  vidclicet  qui,  sprela 
carnalium  propagiiielibcrorum,abscidcrunt  se  pro- 
ptcr  regnum  coelorum,  habcntes  in  domo  Dei  no* 
inen  melius  a  filiis  el  flliabus.  Haec  est  castiias  et 
munditix  virtus  gratissima,  ad  quam  post  molestias 
corporis,  post  innumcras  tcntationes  libidinis,  post 
crcbra  incendia  carnis,  post  periculosas  suggestio- 
ncs  immundissimi  da^inonis,  per  ascensum  Luith, 
et  viam  Oronaim,  aniina  sancta,  Spiritu  sancto  do- 
cciite  et  comitanlibus  angcUs,  pervenire  morctur. 
Quoniam  circuivit  clamor  teriiHnim  Moab.  Hic  cst 
clainor,  dc  (pio  supcrius  ail :  Cor  matm   ad  Moab 


loruin  vena  siccatur.  Quid  tunc?  Exco  ccrte  ad  me- 
dltandum  in  agro;  sacrum  rcvolvo  coJicem ,  mc- 
ditaUones  meas  ceris  impriino;  cum  mihi  subito 
occurrcns  Rebccca ,  tua  scilicct  gralia ,  Jcsu  bone, 
snalucc  tenebras  discutit,  pcUit  faslidium,  duritiam 
firangit.  Mox  suspiriis  succcdunt  lacrymae,  lacry  • 
mas  ccftlcstc  gaudium  comitatur.  InfeUces,  quos 
cum  tristia  qua?que  perturbant,  non  hunc  agruin  ix- 
grcdiuntur,lit  gaudeant.  Scitis,  fratres,  cum  trislc 
aliquid  acciderit  mundi  amatoribus,  aut  in  vanis, 
aut  in  noxiis,  consolationes  requirunt ,  ut  ineritc 
dc  lalibus  prophcta  subjungat :  Quoniam  aquce  Di- 
bon  reple!w  sunt  sangmne.  Aquae  Dibon,  quae  inter- 
prciatur /7Mai«  eoridii,  lacrymas  signlticaftt  iUor iu» 


4'T  SERMONES  DE  ONKRIBUS.  iTg 

qml  firo  (kixu  lemporalium  aut  riiJcnl,si  lialx^aiilur;  A  ^roto  ct  coiuhino  {Habac,  iii).  Ecce,    fi  alres  cfia- 


ant  plorafil,  iti  axDhtanior.  lileoqite  aqas  Dibon  re- 
plclae  sniit  sanguiue.  Quia,  sicut  hi,  qui  pro  tcm- 
poralibus  ritlenl,  malo  suo  ridenl;  ila  et  qui  pro 
U!mporalil)us  ploranl,malo  suoploranl.  Niliil  enim 
purgatlonis  alTerunt  Iiujusmodi  iacrymx;  scd  iii- 
super  eos  peccati  foeJant  sanguinc.  Ideo  sequitur  : 
Ponam  tuper  Dib(Sfi  additameir.a,  Addit  quippe  Do- 
mioiis  doloros  doloribus  eorom,  ul  de  lacrymis  a;l 
Incrymas  transeant,  ingredianturquc  tcrram  lri!)us 
viis,  ct  duplici  contrilionc  conlerantur.  Quoniam 
liiiscra  sors  eorum,  qui  jiali  dc  mnliere  brcvi  vi- 
vunt  lempurc;  et  bic  nplentur  multis  niisciiis,  ct 
post  bane  vilarn  poRnis  tradcntur  perpeiuis  (Job 
xiv).  Fcliccs  cconlra,  qiii  in  bitjus  mundi  laboiibiis 


rissimi,  Dominus  nostcr  jesus  cx  condensissima 
allegoricorum  vcrborum  silva ,  in  cujus  opaea 
densilatc  bactenus  latuit,  subito  minifestus  erum- 
pit,  dicenle  propbeta :  Emitte  Agnum,  Domine,  do^ 
minatorem  terra,  de  peira  deserli  ad  montem  filim 
Sion,  Yere  dilcctus  mcus  stat  post  parictem  no- 
sl!um,  respiricns  per  fciicstras,  prospiciens  per 
canceUos.  Quis  ncsciat  Dominum  Jesum  in  Scripln- 
ris  esse  qu.-ereiidum,  qui  ipsum  dicentem  audit  in 
Evangelio  :  Scrutamini  Scripturai  (Joan.  v),  et  ca- 
tera?  Sed  inter  nosel  ipsum,  quasi  quidam  paries 
est  ipsius  Scripturae  obscurilas,  verborum  ajni- 
guiala,et  ngur%  bistoriarum.  Verum  spirituales  illl 
arlifices,  qui  bur.c  nobis  paiicte:ii  condidcrunt,  fe- 


in  verbi  Di*i  v.sitalionc  ct  lumiiie   consolantiir,  ct  ^  ncstris  illiim  ac  canccllis  variarunt,    pcr  quos  ple- 


transeuntes  e  mund;)  ?elernis  gaudiis  pcrfruuniiir. 
Quocirca  ci  bis  quoqiie  poncl  addilamcnla,  qui 
fiigeriut  delloab  Iconcm  ;  qui,  rugior.tcs  vitia,  i|>siini 
incontorcm  viliorum  paritcr  cvaserunl.  Sed  cl  reli- 
qui!s  torrac  ponct  addilamcnta. 

Notanlur  bic  tiia  bominum  gcncra  ;  unum  eo- 
rum  qui  S3  tolos  vitiis  el  s;\!CUlo  deJerunl  ;  altcrum 
eonim  qui  sa^culo  abrcnunliantcs,  Christi  jugum 
suscipiunt;  tcrtium  eovum  qui  in  sspcuIo  crimiiii- 
bus  abstinent ,  operibus  tamcn  tcrrcnis  incumbunt. 
rrimuni  per  Dibon,  sccunduin  ;^cr  cos  qui  fugcrunt 
de  Moab,  tertium  per  reliquos  lerrai,  vel  reliquias, 
figuranti:r.  Quibus  omnibiis  ponet  Domii.us  addila- 


rumque  dilcclus  ille  suis  se  praebct  amatoribus  iu- 
duenilum,  ut  iicmo  ambigal  ipsuni  esse  ubique  iii 
bis,  quae  latent,  quem  sic  manifeste  cxbibcnt  ea, 
quic  patent.  Ait  ergo  :  Emitte  Agnum,  Domine,  do^ 
minaiorem  lerrw,  Diximus  in  exordio,  aliquaiido 
narrando,  aliquando  jubendo,  aliquando  etiam 
orando,  propbelas  locutos  fuisse.  Cernens  ergo 
prop!icta  in  spiritu,  eliam  mundi  sapienles  crucis 
esse  virtuli  subdcndos,  pcr  sluUitiam  (|uoque  pnc* 
dicalionis  credentcs  esse  salvandos ,  pcrdendam 
nihilominus  sapientiam  sapientium,  ct  prudentiam 
prudt  ntium  rcprobandam  (/  Cor.  i),  ct  caetcra,  quse 
in  buc  oncre  pncmissa  sunt ;  acstuat  dcsidcrio,  cau- 


nienta.  Nam  reproLis   pio  pcccntis  temporales  in  p  ^^^^^  moram,  janijamque  Cbrislum  oplat  adesse, 


bac  vita  dolorcs,  ct  posl  liaiic  vitam  aeternos  ani- 
mx  ct  corporis  retribuel  cruciatus.  Abrcnuntia^i- 
tibus  vcro  buic  mundo,  quae  additamenla  congemi- 
iiei,  evangelica  probat  bistoria,  diccnle  Domino  : 
Omfiis  qui  reliquerit  patrem^  aut  matrem,  ct  c;rlc- 
ra,  propter  me,  centuplum  accipiet,  et  vitam  ater- 
nam  potsidebit  (Matth.  xix).  Porro  bi  qui  plumbum, 
ferriim,  stannumque  vitantes,  aidiricanl  supcr  fidci 
catbolicu  fundamentum  lignum,  fenum,  stipnlam, 
suicipicnt  dc  manu  Doniini  diiplici:i  pro  omnibus 
peccatis  suis.  Nam  bi,  qui  mullis  incommoJilalibus 
conterunti:r,  el  ad  uitimym  exccpli  ignibus  dctri- 
liientom  patieniur ;  ipsi  autcm  salvi  erunt,  sic  ta- 
inen  quasi   per  ignem.  Quibns   omnibus    congruit 


iniple.e  piomissa,  exbibcre  prft^nuntiala;  conver- 
susque  ad  Patram,  Filii  sui  adventum  ardenti  eii- 
git  alTectu,  Emilte^  inquicns,  Agnum^  Domine,  do-' 
minatorem  ierrcc,  de  petra  deserti  ad  montem  filim 
Sion,  Isle  est  Agnus,  qui  pcr  JiTCiniam  loquitur  di- 
ccns  :  Ei  cgo  tanquam  agnus  tmiocens,  qui  poriaiur 
ad  victimam  (Jcr.  xi).  De  quo  et  isle  idem  Isaias  : 
Tanquam  ovis  ad  occisionem  ducctur^  et  tauquam 
agnus  coram  tondente  se  obmuiescet  (Isa,  liii). 
Qucm,  Spirilu  sanclo  rcvelante,  sanctus  Baptisla 
cognosccns  :  Ecce^  inquit,  Agnus  Dei  [Joan.  i).  Dc 
quo  ct  David  cccinil,  dicens  :  Dominabitur  a  mari 
usque  ad  mare  et  a  dumine  usque  ad  termtnos  orbii 
terrarum,  De  pctra  deserti  ad  montem  filice  Sion 


nomen  Moab,  quia  primi   Moabiticis  viliis  absor-  D  (Psal.   lxxi).  Petram  dcserli,  ut  sestimo,  spclun- 


bentor;  in  aliis  vitia  Moabitica  aut  penilus  deslru- 
ontor,  aut  magnilice  compri:nuntur :  reliqui  ciiim 
Dunquam  ipsis  vitiis  ficdantur,  semper  aulcm  fali- 
gantur.  Ubique  animadvertilur  onus  Moab  :  qui  in 
aliis  premitur,  in  aliis  prcmil,  in  aliis  oppriinil. 
Sed  jam  buic  scrmoni  terminum  demu?,  obsccran- 
lC8  niiscricordiam  Dei  nostri,  ut  Moabiticis  expia- 
tos,  sua!  volunlati  nos  reddat  acceplos.  Per  Cliri- 
hium  Douiinum  iioslrum.  Amen. 

SERMO  XXVIII. 

De  eo  quod   aii :  i  Emilte   Agnum,  [Domine    (Isa. 
xvi),  » ctc. 

Pcui  ub  austro  vcniet.el  sitttctus  dc  monte   nm- 


cam  illam  appeilat,  qux  in  locis  descrtis  natura» 
vel  arle  excisa  in  petra,  Lotb  cxcepit  de  Sodomis 
fugientcm  (Ggn.  xix).  De  bac  pclra  deserti,  cum 
niagna  admirationc  Agiium  dicit  processurum,  quia 
in  ea  gcncratus  est  Moab,  de  cujus  genere  natus 
cst  Cbristus.  Emittilur  autem  de  petra  deserli  ad 
montem  liii»  Sion,  quia  natus  dc  Virgine  iii  Betlf 
lcbem,  Jerusalcm  (in  qua  esl  mons  Sion  ad  litte- 
ram,  vcl  nions,  id  esl  cxcellcniia,  et  gloria  filia 
Siou,  id  cst  Synagoga;,  quie  \n  tcmpb  pobililate 
inlclligcnda  sunt)  sua  prjcsentia  visiiavit.  Allego- 
ricc  petra  descrti  dicilur  Synagoga,  quae  educta  do 
^'gyplo,  cl  quadraginta  aniiis  crcmi  babilatrix  ef- 
fcvia,  Jkibclal  dc  ^piiituaU  consequcnle  eospctrji: 


m  B.  AELREDI  ADBATIS  RIEVALL.  OPP,  PAUS  I.  -   ASCETICA.  480 

qux  idcireo  pctra  dcscrii  dicitiir,  qiiia  lanli  leiu-  A  subjungit  :  Fiuilus  e$l  enim  pulvi$f  con$ummalu$  €$t 
poris  cxsilio  muUis  in  infidvlilale  pereunlibns,  in 


.perrcclioribtfs  Hdei  firmiialem  servavii.  Ex  bac  fuere 
aposioll,  qui  Agnum  illum,  qui  absiulii  poccata 
mundi,  ui  dominarelur  universo  mundo,  pra^dica* 
tlone  sua  atl  gcntium  populos  iranstulcrunt,  ut  de 
Synagoga  nascereiur  Ecclesia,  quasi  (ilia  Sion,  cu- 
Jus  mos  esi  aliitudo  fidei,  sublimiias  spei,  \ia  su- 
perexcelieiiiior  cbaritatis.  Unde  Doniinus  iii  Evan- 
gelio  :  Oporlebat  pati  Chri$tum,  et  re$urgere  a  mor- 
tul$  die  tertia^  et  preedieari  in  nomine  ejtn  pxni' 
tentiam  et  remi$$ionem  peccatorum  in  omne$  genles, 
incipienlibus  ab  Jero$olymi$  {Luc.  xxiv).  Vcl  certe 
tunc cmissus  esi  Agnus,  dominator  lenae,  de  pcira 
deserti  ad  montem  filia;  Sion,  quandu  Christus  ab 
umbra  legis,  ad  verilaiem  iransivit  Evangelii ; 
quandOy  de  peirade8erii,deqiia  bibebani  filii  Israel 
sacramenlum  nostrae  redemptionis,  ad  vcritalcm 
sol  sacrosancii  corporis  ci  sanguinis  iranslulii; 
quando  amoto  velamine  liiierae,  spiriiualis  iiiicUi- 
geniise,  Novi  Tesiamenii  prseconibus,  reseravit  ar- 
canum.  Et  erit,  Quid?  Cum  cmissus  fueiit  Agnus 
dominator  lerrae,  de  pctra  deserii  ad  moniein  llli» 
Sion.  Siait  avi$  fugien$,  ot  puUi  de  nido  volanle$, 
$ic  erunl  filiiB  Moab  in  lranseen$u  Arnon,  Filias  Moab 
rarnales  ei  infirmas  intellige  animns,  Moabiticis 
erroribus  deceplas.  Amon  interpreiatur  itluminalio 
eorum,  llabilabunt  apud  te  profugi  mei  Moab,  Hoc 
In  loco  per  Moab  sapicntes  initllige',  quos  superius 


nuser.  Doctrina  dial^oli  piilveri  comparaiur ,  quse 
iunc  quodamroodo  fiiiein  accipii ,  quando  ,  coru« 
scauie  Evangelio,  salularem  doctriiiam  mundus  sus- 
cepit.  Eleganier  propbeta  diabolum  miseru^n  Tocai, 
cui  in  fiiiunim  praeparata  esi  in  aiiemo  Igne  damna- 
tio,  cujus  iniquum  pecius  cassa  nunc  uri^ei  sollici- 
tudo,  qui  semper  laborans  ei  iiibil  proficicDs,  qui 
elcctorum  animas  seinper  siiiens,  ei  nullum  eonim 
perpetuo  sibi  subdere  valcns,  ianto  miserior  ab  om- 
nibus  judicatur,  qiianto  a  tcrrcnis  ei  mortalibus* 
spiriius  coeleslis  et  iininortali^  superalur.  Yere  inl- 
ser,  qui  ab  aiigclis  premiiur,  cui  ab  omnibus  illu- 
ditur,  quiquc  a  perfeciis  conteninilur ,  vincitur  ab 
iufirinis.  Aii  crgo  :  Finitu$  e$t  p«/rts,  com$umptu$ 
e$t  mi$er.  Unde  ei  subditur:  De/ert(,  qui  concuicabat 
terram,  Aganius  gratias,  fralres  cbarissimi,  Agno 
illi,  qui,  cmissus  dc  pcira  dcscrti  ad  montem  filias 
Sion,  terram,  ab  initio,  scilicei  a  zabulo,  concul- 
catam,  tyrannidi  rjus  cripuit,  imo  ipsum  qui  con* 
culcaverai,  ejus  qucm  conculcaverat  pedibus  pro- 
siravit,  dans  ci  viriulcm  calcandi  super  serpentes 
ei  scorpioiies,  ei  orancm  poiestatcm  lniinici  (Luc. 
x).  Undc  ad  credentes  loqiiitur  Apostolus  :  Deu$ 
conleret  Satanam  $ub  pedibus  ve$tri$  velociter  {Rom. 
xvi).  T*;rra  quipp^  dicitur  omnium  sanctorum  san- 
cta  societas ;  tcn  a  profecto  feriilis  et  fecunda,  af- 
fercns  fiuctum  aliquando  iricesimum,  aliquando 
sexagesimum,  nonnunquam  ei  cenicsimum   (Mattk. 


diximus  lanlo  in  divinis  fuisse  prudenliores,  quanio  q  xiii).  Ilanc  nimirum  usque  ad  Salvaloris  adventum 
in  sapicniia  illa  mundiali  fuerani  perspicaclores. 
Iste  esi  Moab,  cujus  vecies  pervenerani  usque  ad 
B.'gor  vifulaui  coniernanlem. 

Tulis  fuii  bcaiissimus  martyr  Cyprianus,  ialis 
Ambrosius,  talis  Augustinus,  aique  Hieronymus 
qui  iotum,  quod  de  scienlia  bauserarit  sxculari, 
ad  flrma:nentum  profcctuinque  Ecclcsiae  transtule- 
runt.  Tales  nimirum  cflScacius  baereiicos  debella- 
Lani,  talcs  infirmos  quoslibelab  infestatione  pseu- 
doapostolorum  sua  docirina  protegebant,  subquo- 
rum  cura,  quasi  sub  maternis  aHs,  Tie  a  dxmonibus 
seducerentur  et  rapcreniur,  securius  laiitabani. 
Ilunc  Moab,  id  cst  talcs  mundi  bujus  sapienies, 
Cbristus  alloquiiur  :  llabitabunt,  inqniens,  apud  te 
profugi  mei  Moab ;  e$lo  latibutum  eorum  a  facie  ra« 
statornm.  Profngos  suos  illos  appcllat,  quos  a  za- 
bulo  quondain  seducies  et  abductos  ,  dcvicto  hoste, 
vicioris  iterum  jurc  recepcrat;  quos  nimirum  za- 
bulus  ipse  sibi  dolens  ereptos,  suscitavii  haereticos, 
commovit  philosophos,  falsa  dogmata  scvit,  ut  sic 
simpllces  quosqoe  decipiens,  eorum  pcrdiiione,  il- 
lail  dlspendii  solaretur  injuriain.  Sed  donec  trans- 
iret  fniquitas,  et  manifestarelur  veritas,  in  fide 
pcrfectorum  imperfecii  pendebani,  ei  a  facie  ialiiim 
vastatorum  sapienler  simplicibtis  doctrin»  ei  pro- 
videntiae  latibulum  salutare  prjeslabani.  Ait  ergo  : 
Ilabitabunt  apud  te  profugi  mei  Moab,  esto  tatibulum 
eorum  a  faeie  va$taiorum.  Quod  ne  zabuli  potcniiam 
ei  astuiiam  consldcranti  vidcrctur  diflirile,  proiinus 


antiquus  bosiis  malitiacsuae  pedibus  conculcabai,  pb 
primae  praevaricationis  realuin,  eliam  in  cleclos  jus 
iniquae  damnaiionis  exercens ,  doncc  cbirograpiiuin 
cui  inniiebator  excedens,  illuin,  qui  nulla  ei  cau* 
iione  peccati  ienebatur,  iinpias  mauus  injiceret, 
addicens  eum  morti,  in  quo  nulla  causa  inortis  po- 
tcrat  inveniri  Unde  non  inimerito  chirograpbi  pa- 
ctiquc  transgrcssor,  quia  usurpavit  indebitum,  et 
debiium  pariter,  dictanle  justiiia,  senientiam,  ava- 
rus  nimis  el  injuslus  cxacior,  amisit.  Idcirco  de* 
fecii,  qui  conculcal>at  tcrram.  Deus  quippe  delcns 
chirographum,  quod  erai  contrarium  nobis,  alH- 
gensque  illud  cruci  suaD,  traduxit  principalus  et 
potcstates,  palam  triumpbans  eos  in  semeiipso 
D  {Colos.  ii).  Sic  hoste  dcvicto  capiivam  doxii  capii- 
yiiatcm,  accipiens  dona  in  honiinibus  (Ephes.  iv). 
Propter  quod  exaltavit  illum  Deus ;  et  dedit  iUi 
nonien,  quod  e$t  $uper  omnenomen  {Philipp.  ii), 
eic.  Exinde  jam  coppii  iinpleri  quod  propheta  sub- 
juiigit :  Et  priBparabitur  in  miuricordice  $oUum :  et 
$edebit  super  illud  in  veritate,  in  labemacnlo  Da- 
vid,  judicans  et  qu(erens  judicium ;  et  velociter  red^ 
dens  quod  juslum  est.  —  Misericordiam  etjudicium 
cantabo  libi,  Domine  {Psai.  c).  Accedamus,  fra- 
tres,  cum  fiducia  ad  solium  misericordiae,  quod  iii- 
ierius  praeparavit  in  iabernaculo  David,  id  esi  tn 
Ecclesia ;  quia,  nunc  lcinpus  misercndi,  quod  pro- 
feclo  scquctur  tcmpus  judicandi.  Sed  quia  liaee 
latius  tractanda  sunt,  cum  hsec   ipsa,  qu«  ho- 


481 

dic    dicta 


SERMONES  Di^  ONERIBUS. 


m 


simt,  moralilcr  coepcrint  pro  mo- 
dtilo  nostro  lalios  cxplicari,  demiis  jam  el  linic 
sormoni  lcrminum ;  cl  dic  craslina ,  si  Drus 
Tolucrit,  lioc  ipso  capitulo  rcpelilo,  qnod  ipsc 
sujrgcsserit  profcrcmus  in  medium,  ad  laudcm  et 
praeconiqni  Domini  nostri  Jesu  Cliristi  cui  lio- 
nor  ct  impcrium  pcr  oinnia  sa^cula  san^ulorum. 
Amcn.  - 

SERMO  XXIX. 
De  eoaem  capituto  moralUer  exposilo, 
Maniresla  (!c  Domino  propliclia  ncc  allegorlcls 
iiivoiucris  obvolvenda,  ncc  Iropologicis  est  exte- 
nuanda  figiins  :  cum  niliil  inagis  Gdcm  nutriatVvcl 
roores  acdificcl,  quam  ut  ca,  qua^  cernimus  eviden- 
tcr  impleta,  a  sanctis  proplietis  legamus  tanlo  ante 
pracdicta.  Quid  cnim  manireslius,  quam  Agnum, 
quem  a  proplieta  legimus  csse  venturum,  in  Evan- 
gelio  audianius  a  bealo  Baptisla  monslratum,  illo 
diccnte  :  Emiite  Aynum^  Domine,  dominatorem  lerree 
(l$a,  xvi) ;  et  isto  clamante  :  Ecce  Agnut  Dei,  ecce 
qui  toUit  peccata  mundi !  {Joan,  i.)  De  quo  alias  idem 
Bnptista  :  Qui  habet,  intiuit,  sponsam  Sponsug  e$l 
(Joan,  ui).  Qu;e  sponsa  Iixc  ?  Illa  niininim,  quam 
paler  in  psalmo  alloquitur,  dicens  :  Audi^  filia,  et 
vide,  ei  incliua  aurem  tuam,  el  obliviscere  populum 
ficiim,  et  domum  patris  tui  (Psal,  xliv).  Ijla  ilaque 
est,  quse  nunc  habens  palrem  Deum,  priino  habuit 
patrem  diabolum,  quae  diccbat  lapidi :  Pater  meu$ 
€$  tUj  ct  ligno  :  Tu  me  ijenuisti  (Jer.  ii).  Ecclesia 
csl  baec  de  gcntibus  coiigregata,  quae  primo  Moab,  ^ 
id  est  de  paire  diabolo  genita,  Iransivil  in  adoplio- 
nem  liliorum  Dei.  Cujus  filiae  Sion,  omnes  anKnae 
Cliristiaiiac,  et  ipsa;  secundum  naturam  filiae  Moab, 
«X  gralia  filise  Dei.  Verum  quia  moraliter  per  Moab 
iialuralcm,  quain  ex  patre  contrahimus,  corruplio- 
ueiii  diximus  figuiari ;  congrue  illas  animas  filias 
cssc  diciinus  Moab,  quae  vel  carnalibiis  vitiis  impli- 
caiitur,  vel  eorum  suggestionibus  desideriisque  fa- 
ligantur.  De  his  ergo  dicitur  :  Sicut  avis  fugiens,  ei 
puUi  de  nido  volantes,  sic  erunt  filia!  Moab  in  tran$- 
cett$u  AnitM.  Arnon  interpretatur  illuminatio  eorum, 
Ui  igitur  Aliae  Moab  Agno  illi,  qui  emissus  cst  de 
peira  descrli,  ct  peccaia  abstulit  mundi,  salularibus 
iiuptiis  copulciitur,  necesse  est  dc  inferioribus  ad 
superiora  conscendant,  elf  relictis  crroribus  et  igno- 
rantiic  lcnebris,  salutart  lumine  perfundanlur,  di- 
caiitque  ciim  Prophela  :  Signatum  est  super  no$ 
iunien  vultu$  lui,  Domine  (Psal,  iv).  Sic  auiem  as- 
cendentes  avi  fugienti,  puUisqiie  de  nido  volaiitibus 
comparantur  :  quia  frustra  jacitur  rete  ante  oculos 
pcnnatorum.  Haec  est  fnga,  quam  nobis  Jercmias 
propheta  suadet :  Fugite,  inquiens,  de  medio  Ba- 
byloni$  (Jer.  li).  Scd  sunt  diversa  gcncra  avium, 
qaarum  sicut  nalura  divcrsa  csl,  ila  earum  mullitu- 
diiiem,  secundum  dlversam  morum  vel  naturae  qua- 
totcm,  animae  sorliuntur.  Uiide  sancla  quaedam 
anima  ,  tencbrarum  quas  paliebatur  impatiens, 
cum  praemisisset  .  Timor  et  tremor  venerunt  $uper 
mt.  et  contexetuni  me  tenebrce  (P$ai.  liv);  fugam 


A  mc<li(ala,  Quis,  inquil,  dabit  milii  pennu$  sicut  c(h 
iumbw,  ei  volabOj  et  requiescam  ?  (ibid.)  Ipse  idcm 
nunc  pcllicano,  nunc  nyclicoraci,  nunc  passeri,  nunc 
aquilo;  comparatur.  Animadvcrtat  charitas  veslra. 
Evcnil  plcrumque  ut  in  multitudine  constitiitus, 
vitiis  pcccatorum  undique  circumscptus,  virtutom 
concipiat  atfectum,  ct  desideret  effeclum.  Conatur 
ascendcrc,  sed  prcniitur  consuetudine  ;  eiigitur 
spirilus  novilatc,  scd  trahilur  peccati  vicinitate  ;in 
virtutum  serenitate  deleclatur  ,  sed  exemplo  malo- 
rum  illectus,  quasi  invilus  cogitur  rcpetere  quod 
deteslatur.  llinc  dolor  si  cediderit,  timor  si  restite- 
rit,  trcmor  ne  in  his  pcrcat,  dcsidertum  ul  fugiat. 
Yersantnr  tenebrx  in  conscientia,  in  corde  tristit!a« 
angustia  in  cogitallonc.  lla  loquens  in  amaritudine 

"  nnimsc  suie.  Quis^  inqiiit,  dabit  milii  pennas  sicut 
columbce,  et  volabOj  et  reguie$com?  Et  subjungit, 
diccns:  Ecceelovgavi  fugiens  (ibid,),  Acceperat  quod 
pcricrat  isla  quondam  filia  Moab,  et  instar  avis  vo- 
lans,  ct  publictiin  fugiens,  materiasquc  peccatorum 
dedinans,  solitudinis  secreia  deligit,  in  qua  morti- 
ficans  niemhra  sna,  quac  sunt  snper  tcrram,  similis 
fit  peHicano  solitudinis.  PpIIicanus  pallidi  fertar 
csse  coloris;  qui  pullos,  niox  ut  cxcluscril,  rostro 
occidit,  nirsumque  gemitu  miserabili,  et  sanguinis 
sui  effusionc  resuscitat.  Fclix  aoima,  qiia:  mutuans 
sibi  alas  columha;,  ad  solitudinis  secreta  volavit : 
in  qiia  mortificans  membra  sua,  quae  sunt  supcr 
terram,  operasua  priora,  quasi  proprios  puUcs  in« 

P  terficit ;  deinde  in  novam  vitam  dolore  ac  sudore, 
qttasi  sanguinis  effusione,  gcmiribusque  inenarra- 
bilibus,  ac  salutari  compunctione  vivificat.  Deinde 
cibos  sibi  coelestes  routuaiis  Scripturarum,  nyctico* 
rax  efficitur  spiritualis  :  in  nocte  aeque  cl  in  die,  in 
advcrsis  scilicet  et  in  prosperis,  in  taetis  et  in  tristi- 
bus,  in  tentatlonibus  etconsolatiouibusexsultans  ef 
volans,  et  dc  virtute  in  virtutem  proAcicns,  donec 
mysticus  passer  effectus,  et  a  tenebris  hujus  infe- 
licitatis  in  illam  inaccessibilcm  lucem  evigilans» 
transeat  tti  locum  tabernaculi  admirabilis  u$que  ad 
domum  Dei,  in  voce  cxsuUationiset  confessionis^  sonui 
epulantis  (Psa!.  xli).  Igitnr  anima  Moabiticis  vitiis 
iniplicata,  de  tencbris  in  lucem,  quasi  in  transceii- 
sum  Arnon,  progrediens,  avi  comparatur  fugienti, 

D  pullisque  de  nido  volantibus,  ut  ea  hic  iutclligatur 
fuga,  quae  ad  abrenuntiantium  speclat  conversio- 
nem  ;  et  volatus,  qui  ad  perfectorum  pertinet  con- 
templationero.  In  nido  quippe  plumescunt  pulN 
avium  residentes;a  matresimul  et  patre  pascuntur. 
Quibus  cum  plumae  succreverint,  et  alis  pennae  fir- 
mius  inhftserint,  liberas  auras  nido  praeferuiit,  et 
propria  sibi  Industria  victualia  qaaeritantes,  nunc 
sublimia  coeU  volatu  petunt ;  nunc  pcnnis  demissis 
se  in  inferiora  dcponunt.  Esl  autero  nidus  concu- 
piscentiae  ;  nidus  etiam  discipUnae.  Sunt  vero  volu- 
cres,  quae  volarc  conantur,  nec  valent ;  ei  dum  per»- 
nis  videntur  vclle  adniti,  mox  carnis  pondere  prcs* 
sae  ad  iiifima  delabuntur.  Tales  fuero  coturnices, 
quae  uno  tantum  cubito  a  terra  ftuspcnsae,  sed  aoft 


4S5 


ASCETICA. 


i8i 


B.  AKLREDI  ABBATIS  RILVALL.  OPP.  PAHS  I. 
insur  lapiilis  iii  lenam  dejeclK,  Israclilarum  guhc  A  sic  iii  nido  discipliiiaj,  cl  poslmot^um  sarhei  li«  plii 
desiderala  Sttlielale  salisfecerunl  (Sum.  xi).  IIxc      mcscenlcs,  de  iiiferioribus  ad  aliiora,  i!e  l.umani: 


sunl  vilia  carnis,  voluplalisque  corporeae,  quaj  in 
vanam  quamdain  laBliliam  cxlollunl  animain ;  scd 
expicla  libidiiie,  conscienliam  iii  inia  dclrud«int. 
H^c  in  nido  concupiscenliat  nutriunlur  ;  scd  \ola- 
turo  coeleslem  luillo  modo  sorliunlur.  Sunt  et  alise 
aves,  quas  nidi  suavilas  in  taiitum  delecial,  ul  vix 
etiam  parentum  morsibus  appellantur.  Tales  sunt 
aniiiue  pigr^  ct  itiertes,  qwx  iiifelici  quadam  quiete 
adeo  dissolvuntur,  ut  ad  nulla  virtutum  opcru  vel 
correptx  quidem  acciiigaiitur.  Non  sic  columba, 
non  sic  pellicanus,  non  sic  nycticorax,  non  sic  pa&- 
ser.  Non  sic  anima  qux  se  ad  nidura  contulil  dlsci- 
plina^»  ut  in  co  sub  palre  spirjtuali  a  matre  gratla 
cibis  saluiaribus  pasia  plumescerel,  ct  sic  alis  iitno- 
centiae  el  simplicitalis  elata,  de  tencbris  vitiorum 
ad  spleiido;-eni  coiisceiidcrel  virtutum,  de  publico  ad 
solitudinem,  per  soriudinem  ad  sciontiam,  per 
^cientiam  ad  sapicnliain. 

Praitorca  cogitaliones  nostra!  avFbus  cotnparantur, 
qii;e  buc  a!que  illuc  atqite  mlra  celerilaie  ferunlur 
et  voliuml)  nuncsuUimin,  nunc  liumilia,  nuncmun- 
da,  nunc  sordida  qiucquc  petcntes.  Nam  sunt  aves, 
qu£  circa  luidavera  el  cariies  putresceiitcs  occiipal;» 
ccsnum  coelo  pra^foruiit.  Talessunt  cogilationes  sor- 
clium  sectatricx^s,  amalrices  libidinuin,  fetentis  car- 
nis  voluptates  delectationibus  aniniie  prsefeientes. 
Hae  tota  die  in  immunditia  versanics»  de  turpibus 


ad  divina,  de  terrenis  ad  coelestia  iransecniianl.  Jain 
vero  quia  mullos  de  Moabilica  vaiiitatc  et  voluptalo 
conversos  non  solum  rcgulari  disciplina,  sed  eliam 
in  conlemplatione  divina  perfectos,  multorum  vidit 
saluti  profecturos,  ipsos  alloquitur  scrmo  divintis : 
///1  cousilium ;  coge  consiiium  ;  pone  sicut  noctfm 
umbram  tiiftm  in  meridiem,  Ac  si  diceiCt :  0  Hoab 
jam  conversus  in  Israeli  qui  hactcnus  in  nido  disi  i- 
plitix  prislina  vitla  ct  clrorcs  deposuisti,  ct  in  ni^lo 
sapienlix  inter  virlutcs  ac  Scripturariim  dclicas 
qitasi  in  abscondito  vultus  mci  latuisti,  surge,  cgrc- 
derc,  diseuire  ut  qui  hactcnus  audisti,  deiiCi*ps 
dicas  :  Vcni.  Sed  quia  adbuc  in  liis  exterioribus 
minus  es  cxercitatus,  ini  consilium,  id  est  discrctio- 
nis  disce  virlutem,  ct  sic  coge  consilium,  multos 
videlicet  colligcns  ad  salutem,  ad  mullorum  profo- 
ctum :  qui  cuin  Elia^  sub  uinbra  junipcri,  angcliuo 
delectaris  colloquio  (III  Reg.  xix),  ubi  omnia  ope.a 
tua  quasi  in  noclc  celebranlur.  Educ  quasi  luinen 
justitiam  tiiain,  et  judiciuin  inum  lanquain  nicr*- 
dieiu  (Psnl»  xxwi),  ut  luccQl  lux  tua  corain  boini- 
nlbus  :  et  vidennl  o])Cia  ti:a  bona,  ct  gloriliccnt  Pa- 
trcm  tuum,  qiii  iu  ccelis  cst  (}laUh,  v).  Ei;i,  fratres 
mei,  dilige:Uer  aliendile,  quihtis  gia(Ubus;id  curain 
ascendenduin  cst  pasloralcm,  tit  faciliiis  buraani 
generls  |>estein,  dominandi  scilicct  libidincm  cavca  • 
tis,  magtsquc  luti  vclilisi  i;t  dicitur,  consistere   iu 


td  tarpia  volilant,  et  per  diversas  llbidinum  et  fla-  ^  imo,  quam  pericLlari  ii|  suniino.  Ac  primuin  iioliie 


giUoruni  imagines  discurrentes,  perniciosissimis  ei 
Gontaminaiissimis  vitiorum  epulis  se  rcficiunt.  Hae 
in  nido  coiicupisccntias  miserabilitcr  enutritae,  p.n« 
nas  non  quibus  ad  alu  vebautur,  seJ  quibus  depri- 
mautur  ad  ima,  ii.felici  auspicio  sortiunlur.  Sunt 
et  aliae  aves,  quse  ita  vag;£  sunt  ei  iustabiles,  ut 
fere  semper  in  molu  sinl,  per  ventosa  bujus  aeris 
volitantes,  nunc  pendeutcs,  non  aliunde  quam  ex 
jpso  inani  viveutes.  Comparantur  his  volucribus 
eogitationes  vana  quaeque  somiiiantes,  ad  honores 
el  mundi  bujus  gloriam  aspiraiitcs,  ei  se  hujusmodi 
imaginatione  etelatione  quasi  vento  pascentcs.  In- 
felix,  qui  his  avibus  niduin  iii  suo  pectore  parat,  ut 
Christi  vestigiis,  eiuimsi  vellc  vidcalur,  adhxrere 
non  possil,  reprobante  eum  Domino  ac  dicente :  D 
Vulpes  foveas  habent^  el  volucres  cceli  nidoi  ;  Filiui 
autem  hominis  non  habel  uhi  capul  reclinel  (Matlh, 
viJi).  Beatus  prae  his  omnibus  illc,  qui  in  nido  sa- 
pientio:  suas  cugitationcs  enutrit,  ut,  instar  aquilae 
volantis,  in  i|>sumca*Ium  empyreumpenniscontem- 
l)ia(ionis  subvcctus,  ad  ipsius  solis  splendorem  co- 
niinus  intuendum  irreverberatos  aperiat  octilos. 
Itaque  flliae  Moab,  id  est  cordis  cogilationes,  qnst 
nattirali  ilUi  corruplione  ad  vitia  illectx  moechatae 
fuerant  cum  amatoribus  multis,  cutn  de  carnali 
aroore  ad  spiritualem,  quasi  de  tcnebris  ad  luccin, 
transcenderfr  nituntur,  avi  fiigieiiti,  et  pullis  dc  iiido 
vulantibus.conipa.antur;  quia  primuin  neccssc  est 
Mlei  vitia^  ct  ipsas  materias  viiio;>um  fugiant:  ci 


aemulari  in  malignantibtis,  qui,  cumsinlfornicaiores, 
adulteri,  moUes,  masculoriini  coiicubitores,  iinpu- 
denter  ei  irrcvereiitcr  asccnduiit  ctibile  patris  sui, 
ei  maculant  stratum  cjus,  tbalainuiii  Chribti  vcrteti- 
les  in  prostibulum,  et  sanguincni  cjus  adeo  concul- 
caotes,  ut  pretium  cjus  non  soltim  in  vana  et  noxia, 
sed,  qitod  horribile  dictu  est,  etiain  in  merccdcm 
turpiludinis,  deposito  pudore,  profli|;enl.  Nolite  9emu- 
lari  in  talibus,  licet  prosperentur  in  viis  suis,  quo- 
niam  tanquam  fenuni  velociler  aresccnt,  ctqHemad- 
moduin  olcra  herbarum  cito  dccidcnt  (Psal.  xxxvi).. 
Qui  enim  inutilcm  servum  juliet  projici  in  tenebtas 
exteriorcs,  quid  facict  de  indigno,  de  inipudenti, 
de  pcstilenti,  de  se  in  cathedra  turpit^.  ingerenti  T 
Sed  bis  omissis,  notate  viam,  quani  nobis  senuo 
propheticusdescribit.  Prinium  cst,  ut  homo  fugieiis 
n:unduin,  ct  vilia  cuncta  declinans,  a  s;eculi  acti- 
bus  se  faeiat  alicnum.  Deinde  omni  obedientia  se 
subdat  niajori,  ct  quidquid  sc  memincrit  deliqiiisse, 
in  faine  et  siti,  in  vigiliis  ct  laboribus,  in  paupcr- 
late  et  nuditatc,  purget  et  puniat ;  ei  sic  consuet!!- 
dini,  pessimae  videlicet,  optiiua  succcdente,  iu  uiJo 
disciplinae  virtutum  alas  oblineai ;  quia  nunquani 
bene  potcst  pr;ecsse,  qui  prius  subesse  non  didi- 
cerit.  Sic  igitur  purgalits  a  xitiis,  ornatusque  vir- 
tutibus,  ad  indngalionem  transeat  Scriptui>arum,  ui 
sicui  cst  informalus  ad  vitain,  ita  quoque  illumine- 
tur  ad  scientiam :  cumque  didicerit  in  Sciipturis 
oroiie  quod  vivit  et  sapii  ad  Dei  dilcciioncin.rcfare 


isr> 


SERMONtS  DE  OiNEniBLS. 


m 


et  proxliuiy  duabus  pennis,  scicr.tio*.  scilicctet  clia-  A  ii*a  cl   indigrinlionc  utilitcr  ausconduntur,  alti  sub 


ritalis  subvcclus,  ad  inonlem  conlcmplationis  con- 
fcimdens,  discat  sccundum  cxemplar  labernacuii 
coelestis,  terreni  bujus  tal)ernaculi  formarc  slruclu- 
ram,  audiatquc  cum  Moyse  :  Vide  omnta  fac  secun- 
dum  exemplar^  quod  iibi  in  moule  wonslratum  esl 
(Exod.  xxv).  Esl  igilur  primus  gradus  conversio- 
nis,  secundus  purgationis,  terlius  virtutis,  qunrlus 
ftcicntix,  quintus  contemplalionis,  scxlus  ciiariiatis. 
Hi  sunt  fortc  sex  illi  gradus  in  tlirono  Salomonis, 
sicut  Salomon  loquitur  :  Thronnm  sibi  fecit  rcx  Sa' 
lomon  {III  Rey,  x),  ct  c.Ttcra.  El  ut  sapicnti  dcmus 
occasio:icm  ut  sapicnlior  liat,  ibroiius  Salomonis 
aperte  dicilur  calbcdra  saccidoinlis,  ad  quam  si 
quis  sinc  bis  g  adihus  nililur,  non  lam  scisurus 
^uam  niitnrus  asccndit.  Ulrum  aulem  duoJccim 
leooculi  iiliiis  magni  leon:s(k  triLu  Juila,  duodccim 
Cliisde  quibusdicit:  Non  possunt  filii  Sponai  jeju- 
nare^  quandiu  cum  ipsis  esl  Sponsus  (Marc.  ii) ;  ulrum 
etiam  aurum  sapicntio^,  xternilati  rclunditas,  fini 
posteriora,  duse  manus  duplici  cliarilatis  aclioni, 
possint  convenicntissime  coaplari,  vcstris  medila- 
tiouibus  discuticndum  rclinquo,  Sequitur  : 

Fugienles  absconde^  ctvagosneprodas,  Habitabunt 
apud.te  profugi  mei  Moab ;  esto  latibulum  eorum  a  facie 
rasiatoris,  Moab  sic  conversum  sic  mulalum,  sic 
pnrgatum  a  vitiis ,  sic  adornalum  virtulibus ,  sic 
ad  sublime  promotum,  sermo  divinus  alloquitur, 
mandans  ei  faccrc  quod  ciim  gralia  comitantc  pra:- 


viclus  paupcrtatc  a  naturali!:us  inceiitivis  salubri- 
tcr  pruteguntur,  uiii  sub  laborum  et  vigiliarum 
unibra  a  coriiis  pervagalione  et  spiritus  instabil:- 
tate  absconduntur;  alii  psalmis  et  oralionibus,  me- 
diuiioiic,  ct  o^atione,  et  lcctioi.e  a  spirltuum  im- 
muiidorum  iiisi  liis  dcfendunlur.  Ait  ergo  :  Fu'» 
gicntes  absconde^  et  vagos  ne  prodas^  Ilabitabmt 
apud  te  profugi  nicf,  3/i  ab,  csto  latibulum  eorum  a 
facie  vastatorum.  VastUor  cst  spirilus  rornica- 
tionis;  vaslalor  snperbia»  dxmon.  Fugi  ndbus  ila- 
quc  biijusmoJi  vaslatorcs  Moab  !>ia!ubre  prrcslat 
laiibiiliim ,  quando  pntlalus  quisque,  quondam 
Moab,  scd  postmodum  Israel ,  singiila  vi:tutiim 
cxen.ilia  viliis  singiilis,  qui-bus  sibi  subditi  impu- 
giia:.tur,  opponit.  Qiod  aulcm  sequitur,  Finilus 
est  pulviSj  consum;:(Ui{  est  miser,  ctc,  sermoney 
quem  a;itc  biiiic  vo*;*s:um  habuimiis,  super  ipso 
viliorum  |.rincipc  exposita  sunt.  In  moiali  autem 
exposilionc,  iiiiiil  aliud  dicendum  occurrit ,  nisi 
fj.tL»  pcr  pulveiem  peccata,  quse  cx  incuria  vcl 
cordis  pervagalionc,  vcl  exleriori  occupalionc  con- 
trabinus,  velimus  inlclligi;  pcr  mi.^icrum,  ca  qr.SD 
por  carnis  bujiis  corruplibilis  logem,  quae  nos  mi- 
scros  la»  it,  inciuinms,  Per  eum  qui  cor.culcol  lcr- 
rani,  flagitia  vel  facijiora,  qiue  totum  bomincni, 
tcrram  videlicct  inrructuo.sam  ita  conculcant ,  el 
oinnino  conlcrunt,  ul,  instar  arcae  post  triturani, 
ab  omni  spirituali  bumorc ,  frugunKiue  suavitate. 


viderat  essc  facturum.  Sicut  enim  ipsum  fugicn-  q  stcrilc.n  cam  reddant  et  vacuam.  Cum  igilur  iste 


tem  oportuit  ab  aliis  abscondi,  ita  dignum  est  ut 
ipse  jam  alios  rMgientcs  abscondat.  Et  sicut  ipse, 
cum  vagus  adbuc  essct,  ab  liis  a  quibus  susceptus 
est,  non  est  p  oditus  ;  ita  ct  convenienter  inipera- 
tur  vagos  ques  ipsc  siisccpcrlt  persequcnlibus  iiou 
exponere.  Fugienlcs  igitur  fornicationcm  ,  sccun- 
duro  Apostolum  i(/  Cor,  v),  ncccssc  est  ut  ab- 
scondantur,  et  qui  adbuc  vagi  el  instabiles  corde 
sunt,  et  ad  vilia  proni,  cavcndum  cst  ne  facile  ma- 
lis  doctoribns,  vel  vitiorum  inccntoribus  prodan- 
tur.  Cia,  fratres  mei,  venientes  noviter  de  sxculo 
alii  idioLe  sunt  ct  simplices,  alii  docti  et  subtiles, 
alii  vitiorum  pcssima  consuetudine  obligati ,  alii 
talis    naturae,   ut  vix    ad   libidincm   moveantur; 


pulxis  per  humilem  conversationem  fuerit  finitus, 
ct  carnis  biijus  naturalis  quidem,  sed  fere  intole-'' 
rabilis  fervor  fuerit  vigiliis  et  jejuniis  laboribusque 
coiisumptus,  et  digna  conlis  contritione,  ot  oris 
confcssione  et  operis  satisfactionc  flagitia  vel  fa- 
cinora  commissa  defeccrint,  tunc  certe,  istis  taliter 
fugientibus  et  latentibus,  prxparabitur  solium  Cbri- 
sti  in  misericordiay  in  quo  sedet  in  tabernaculo 
David,  id  est  in  Ecclesia,  quse  adhuc  percgrinatur 
in  tcrra,  in  qua  misericordia  el  veiitas  obviaverunt 
.sibi,  juslitia  et  pax  osculat:e  sunt.  Ibi  etiam  judieai 
et  qu%rit  juuicium,  judicans  eos  qui  scipsos  non 
Judicant,  et  quxrens  de  nobis  judicium  nostrum, 
ne  compcllamur  senlire  suum,  quia  ipse  reddct  ve- 


alii    talcs     ut  modica    occasionc  tententur;    alii  ^  lociter  quod  justum  est,  relribuens  unicuique  se- 


naturali   consperslonc    iracundi ,    alii    naturaliter 
niansueti. 

Considerare  proindc  et  diligenter  explorare  opor- 
let  singulorum  a  sacculo  fugientium  qualitatem  at- 
quc  naluram,  quid  magis  possit  obcsse  uni,  quid 
alteri,  quo  insuper  spiritu  quis  teutetur,  quo  af- 
fectu  agitetur;  sicque  providerc,  ut  sive  a  vitiis 
sive  a  dxmonibus,  sive  a  sua  ipsius  vel  natura, 
vel  corruptione,  vel  afleclu,  vel  consueludinc,  sivc 
ab  alicujus  hominis  societatc,  vcl  suggcstione,  vel 
cxemplo  impuj;netur,  congruum  singulis  prxbea- 
tur  latibulum.  Alii  abscondendi  suiit  ab  omni  ex- 
teriori  occupalione,  alii  a  quorumdam  familiari- 
tato  et  cobabitatione.  Alii  sub  umbra  siientii  ab 


cundum  opcra  sua,  qui  vivit  ct  regnat  per  omnia 
sxcula  saeculoriim.  Amen. 

SERMO  XXX. 

De  eo  quod  ait :  i  Audivimus  superhiam  Moab^  i 
Ksque:  iVocem  canianlium  abstuU  (Isa,  xvi).  > 

llactenus  de  his  qui  Moabilicx  sapientiae  et  va- 
nilati  rcnuntiantes,  Cbristi  jugum  suave  et  onus 
leve  pbilosopbicae  superbia:  prxtulerunt,  sanctus 
Isaias  oraculum  texuit :  nunc  contra  eos  qui  pro- 
pria  supcrbia  excaccati  in  erroris  sui  tenebris  per- . 
duravcrunt,  scnlentiam  dirigit  propbetalem.  Ait 
ergo  :  Audivimus  superbiam  Moab ,  superbus  eU 
valde,  Quid  pbilosopbis  illis  superbius,  qui  ad  ea. 
quae  de,  Cbristo  divina  crcduntur.  quasi  ad.coebim 


41 7  B.  AELREDI  ABBATiS  RIEVALL, 

ascendere  non  valenics,  ca  vcro  quac  dc  hiimanitate  A 
ejus  asscrunlur,  quasi  vilc  aliquid  el  tcrrcnum  dc« 
dignantcb,  in  vcnloso  hoc  aerc  inler  coelum  cl  lcr- 
ram,  socii  dxmonum^pepcmlcruhl?  Quid  illis  su- 
pcrbiu^,  qui  diceutes  sc  sapientcs  esso,  vcram  sa- 
pientiam  contcmpscrunt,  clati,  inflati,  vultu  irrc- 
ligiosi,  cultu  superslitiosi?  SupffHa  «jus,  el  arro» 
ganlia  eju$^  ei  iudignatio  ejn$  plut  quam  fortitudo 
€ju$.  Tria  quacdam  proposuil,  supcrliiam,  aiTogan- 
liam,  indigualioucm.  Superbia  in  corde,  arrogantia 
iu  sermone,  inJignatio  in  actu  notatur.  Supcrbia 
arroga:itiam  parii;  arroganlia  indignalioncm.  Ex 
•uperbia  proccssil  conlcniptus  Ch:  i>li,  cx  arrogan- 
tia  blasp!icmia  in  Chrislum,  cx  indignatione  dispu- 
talio  contra  Christum.  In  liis  autciu  niliil  proficien- 
libus  philosophis,  dentibus  suis  rrcmcbaiit  ct  ta-  ^ 
liescebanl ,  et  ad  invicem  doleliaiit  ct  murmura- 
banl.  Et  hoc  csl  quod  scquiliir  :  hicirco  ululabil 
Uoab  ad  Moab^  uni^r$u$  ululabit.  De  lioc  ululatu 
latius  disputavimus,  supcr  loco,  ubi  scriptum  csl : 
Propter  hoc  eipediti  Moab  uinlabnut^  auima  eju$ 
nluiabit  $ibi.  Uuivcrsus  Moah  ululal  ad  universuiu, 
eontra  bonum  pcssimus,  contra  coiivcrsum  advcr- 
ftus,  contra  humilem  supcrbus.  Potcst  prxlerea  pcr 
hunc  ululatum  dolor  illo  signiricari,  quem  illos  in 
ttternum  esse  passuros  non  dubitamus.  IJiidc  pro* 
phcla  sanclos  pranliratores  alloquitur  dlcens  :  Hi$ 
qui  lneianlur  $uper  muro$  coeii  lateri»^  loquimini 
plagtt$  eju$.  0  praedicalorcs  mci,  loquimiiii  plagns 
Ifoah.  si  forte  videant  ct  intelligant,  ct  convcr- ^ 
lantur,  et  sanem  eos.  Loquimiui  autcm  his  maxime 
qui-ketantur  super  muros  cocli  laleris.  Filii  Adam 
quondam  descendenles  ab  Oricnle  in  canipo  Sen- 
naar  turreni  inchoarunt,  cujus  altitudo  ad  coeluin 
ttsqiic  pertingeret;  diluvii,  si  forte  iieniin  de- 
mersisset,  arceret  periculum.  llabebant  auteni  la- 
leres  pro  lapidibus,  H  pro  cxmento  bilumcn 
(Cen.  xi).  Pliarao  quoque  filios  Isracl,  qiios  dura 
nervitute  premebat,  ialeritiis  rouris  urlies  aedilicaro 
coegit  {Exod.  i).  Ai  Salonion  ex  pretirsis  lapidibus 
lcmplum  exslruxil,  sic  quadratis.  sic  sibi  invicom 
conrornialis,  ut,  cum  parietibiis  inscrerentur.  iiec 
audiliis  sit  iii  teinplo  aut  malleus  tundens,  aut  se- 
curis  iiicidens  (///  Reg.  vi). 

Revocate  nuiic  oculos  vcstros,  charissimi,  ad  la-  D 
pidcs  illos  vivus ,  quos  caementarii  SaUimoiiis  no- 
stri,  scilicet  doctores  et  pastores  EccL-siae,  in  boc 
•tiio  illius  J>'rusalero  cceleslis,  ct  corrcplionibus 
lundunt,  el  verbcribus.iuddunl,  ct  doctriiia  coin* 
planant,  et  moribus  sibi  ac  fide  coiiforinant,  et 
virlulibus  quadranl,  uly  de  imisad  superiora  Irans- 
laii,  illius  lempli  tacris  parielibus  intcrantur,  de 
quo  cccinil  sanctus  David :  Sancium  e$i  templum 
tuum.mirabilein  lequitaie  {P$ai.  xlvi).  Ili  structorcs 
in  eorum,  quos  coclo  prospiciunl  inscrcndos,  pliiri- 
muni  delcctantur  profcctu.  Porro  eorum  magislri  {di- 
scipuli]a  vero  recedentes  orienteincampo  S.*nnaar 
{Gen.  ii),  qiiod  inlerprelatur  feior  eorum^  quasi  iu 
laia  via»  ilia  qoac  ducit  aJ  morlcm,  in  qua  luxurla 


Oi>P.  PAUS  I.  —  ASCETICA.  4Sg 

fptent,  superbi^e  criguitt  turrem ;  htcrcs  qaaeruiii, 
qui  de  inolli  luio  compacti  in  igiic  duranlur,  haben- 
lcs  quidein  lapidum  siinilitudinem ,  sed  virUilcin 
ignorantes.  TaV.a  sunt  lutca  corda  carnalium,  quae 
pcccaiidi  consiicliidinc  cl  menlis  obstinaiione  dn  - 
raiilu.*,  rcpillcntcs  sagittas  acutas,  quibus  ad 
debellandas  urbcs  Moabiticas  Chrisli  mititca  ar- 
mantur.  De  hujusmodi  lateribus  Pbarao  il^bes  con- 
struit  el  filios  Isracl,  quos  in  servilutcm  redegerily 
in  luto  et  paleis  desudarc  compcllit  {Ejod,  iii). 
De  lalibus  ctiam  laleiibus  sapieules  bujus  saeculi 
et  pcrvcrsorum  dogmalum  asscrtores,  conlra  CbrisU 
Ecclcsiam  inurum  ercxcru:)!,  crear.tes  sibi  disci- 
pulos,  qui  ct  errorem  dorcnderenl  obsllnatius,  ei 
ea  quac  ohjiccrentiir  subtilius  pyopulsarenl.  Supcr 
itaquc  cotli  latcris  muruin  hciantur  ipsi  qul  eri- 
guiit :  quibus  optimuri»  csl  ut  sancti  pracdicatorcs 
ipsins  muit  ruinas  plagasque  loquantur,  ut  limore 
corriganlur,  qui  securilate  nimia  pcrieliialMmtur« 
Ait  crgo  prophcta  :  ni$  qui  la:ianiur  $upeT  muro$ 
cocti  laleri$  loquimiiti  piagat  ejm$ ,  quoniam  tu^- 
urbana  Ue$ebon  deurta  erunt^  ei  vinea  Sabamum 
llcscboii  intcrpretalur  cogitaiione$.  Convcnienler 
autein  diciiur  vinea  Sabama,  quod  interpnlalur 
ailoilen$  aititudinem  :  inflabilcm  illam  seienllani 
exprimens,  de  qiia  dicit  Apostolus  :  Scieniia  ix/Vct 
(/  Cor.  viii).  Scquilur  :  Crrarerunf  tn  deeerto,  De 
flagellis  vineae  hoc  dicium  puto,  errorum  tdlicet 
discipulis,  qui  videntcs  ubique  saptenliam  deseH 
sxcularem ,  pcr  diversas  philosopho.um  sectis  cn* 
gilatione  ct  animo  discurrcntcs,  quasi  per  deria 
quaeqiie  errantcs,  quam  rugcrcnt,  quam  lciiereiil, 
quaiu  deri^nderent  ncscicbant.  Sed  domini  gi^itium, 
sicul  subsequentcr  oslenditur,  Iransicrunl  mare, 
quia  non  solum  ad  muiidi  hujus  tapieniea,  sed 
ctiam  ad  omues  geiites,  quae  maris  nomine  ligii- 
rantur,  iranseunles,  Chrisli  eas  jugo  el  dociriu» 
evangclic;e  subdiderunt.  Ipsi  quippe  descendemiit 
niare  in  navibus,  el  facientes  operaiioucfc  in  aquis 
niultis  {P$ai.  ci),  id  cyt  miracula  in  genlium  po- 
pulis,  viderunt  opcra  Domini ,  qualis  videlicel  in 
gentium  eouversione  inulatio  fueril  dexler»  Ex- 
celsi,  cl  mirabilia  ejus  in  profundo,  qiiibut  tene- 
brosis  bominufii  cordibus,  iptis  forit  pbnlaiillbut 
el  rigautibus,  interius  incremenlum  pmtlterlt 
gratia  Chrisli. 

Eia,  fratres  charissimi,  quam  multi  stnclorinii 
ccrnenies  lauiam  iiigenii  subtiiiiatemy  lantam  In 
rcbus  hunianis  scnsus  vivacitatem  perdltum  Iri, 
qiia  pk^tate  coinmoii  suiit,  qua  compastione  tolutlt 
quot  pro  eis  fudcrunl  lacrynias  mitericocdia  af- 
fecti!  Yerum  hanc  aflectionem  operarl  In  elt  Spi- 
ritum  sanciiim  quis  dubitcl?  Hoc  ett  quod  pcr 
sauctuin  Isatain  ipse  proscqiiitur,  dieent :  Sm^ 
per  tioc  piorabo  in  fietu  Jazer  vineam  Setkama, 
— Quid  orenitt$,  ail  Paulus,  $icui  oportetf  neecimm  ; 
$ed  tp$e  Spiritu$  pro  nobi$  interpeilat  gemiiihiM  tn- 
enarrabilibu$  {Rom.  viii).  Dicitur  Itaque,  plorara 
Spirilut  tancius  Jaier»  id  ett  Tlm  al  ttrliUidinfat 


489 


SEUMONES  DE  ONERIBUS. 


m 


scienti»  saecularis»  et  vineain  Sabama,  crrantium  A  italis  Judaeorum ,  sensutlis  philosophonim ,  siTo 


\idelicet  multiiudinem,  quia  sanctos  ob  dcsiderium 
salutis  eorum,  tcI  ob  pcrdilionis  illorum  dolorem, 
getuentes  facit  ct  flentes,  quamvis  ipse  pro- 
pliela  vei  in  suara,  vei  in  sanctorum  personam  lioc 
dixisse  potuerit.  Unde  se(|uilur.  Inebnabo  ie  la- 
cnima  mea^  Heubon  et  Eleale,  Lacryma  dixit»  id  est 
lacrymis,  singulareni  numerum  poiiens  pro  plurali, 
«icut  illud  est  in  Psaltno  :  Dixit  et  veHit  tocusta  et 
bruchus  [PtaL  civ).  Ilaquc  ploratu,  fletu  lacrymis- 
qne  sanctorum  illi  incbriantur,  qui  luctu  preci- 
busque  eorum  ab  errore  vitiisqiic  convcrsi,  et 
salubri  quadam  mentis  alienatione  qu«e  retro  sunt 
obliviscuniur,  et  se  in  ca  qua:  antc  sunt  exten- 
dentes,  dcficiunt  ab  co,  quod  erant;  et  incipiunt 


baercticorum ,  spiritualis  ChristianoruBL  Judsis 
unum  mcmbrum  purgabatur;  philosophus  om- 
nium  scnsuum  munditia  gloriabatur  :  Christia- 
nus'ab  omni  inquinamento  carnis  emnndatur. 
Itaque  philosophorum  circumcisio  monti  oompara- 
tur,  propier  mentis  elationem  :  quonim  mira  absli- 
ncntia  vci  spectata  continentia  mundans  vanitati 
miliubat.  Orauia  enim  faciebant,  ut  viderentur  ab 
hominibus.  Duplici  autem  gaudio  in  iUa  sua  comi- 
nentia  friiebaniur,  quia  et  interios  sibi  placentes,  in 
scipsis  non  in  Domino  gloriabantur,  ci  foris  Jaiidrs 
bominum  aucupantcs,  in  eorum  scstimaUonc  dclo- 
ctabantur.  Sed  praedicantibus  Chrisli  discipulls, 
laliiia  ct  cxsuliaiio  ablala  est  a  Carraelo,  quia  tota 


es.se  quod  non  ei-ant.  Ilxc  ebrietas  spiritualis  in  D  iila  eorura  supersiitio  coepit  esse  contemptui.  Uiide 
„._.....-.:.-- .1.   -..:i.  .-.._.--.  «lerior  laeiiiia  non  habens  cui  inniieretur,  evanuit, 

ct  interior  cxsultatio  desiderato  fruclu  dcstituu 
elangiiit.  El  in  vineit  non  exsultabit  neque  jubitabii. 
Eadera  cst  repeiita  senleniia,  nisi  quod  expressum 
est,  haiic  eorum  exsulutionem,  sivc  jubilum,  in 
vineis  maximc  personasse.  In  multitudine  namquo 
discipulorum  positi,  dc  conlemptu  mundi,  de  voiu- 
ptatis  dedecore,  de  corporis  castigatlonc,  magnilica' 
dispuubant,  et  intcr  disputandum  vanissime  tume- 
bant,  ct  mirantibus  laudantibusque  auditoribas  qua 
dicebantur,  et  interiori  jubilo  et  exteriori  tympano 
jucujidabantur.  Quae  omnia  tuba  evangelica  perso- 
nante  sublaU  suuU  Ait  crgo  de  Moab  :  I»  nnm 
Ad  scientiam,  de  scienlia  aJ  fortitudinem,  inde  ad  q  »on  extultabit.  nequejubUabit.  Et  addidit :  Et  nuum 


vogitalionibus  fit,  quibus  mens  dc  imis  ad  supe 
riora,  ad  virtutes  dc  vitiis  quodam  spirilus  fer- 
vore  conscendii.  llcscha  quippc  cogiialionet^  Eleale 
vero  auentio  intcrpreutur;  cogitationibus  cnim  as- 
cendimus  etdcsccndimus.  Descendinius  rccordatione 
in  imaginationem ,  imaginalione  in  delccUtionem , 
delecutienc  in  consensum,  conscnsu  in  actum.  Cui 
cum  ^  mens  vitiosa  consueludinc  subdidcrit,  titubat 
et  movetur  ut  ebrius,  ctejus  oranis  hqncstits  devora- 
tur.  Si  vero  primum  cogitaliones  vcstras  sanctiflca- 
verit  Spiritus,et  sacra  ejus  inspiratione,  mcns  qttasi 
ex  spiritali  quadam  seminis  infusione,  Dei  timorem 
conccpcrit,  Inde  ascendet  ad  pieiatem,  de  picUte 


consiliumt  et  sic  ad  iniellectum,  ut  tandem  ad 
sapientiam  perveniens,  inebrietur  ab  ubcrUte  do« 
mus  Domini  Dei ,  et  torrcnte  voluplatis  cjus  po~ 
tctur.  Unde  ebrieus  isU  provenerit,  mauifcstat, 
cum  subjungit :  Quoniam  tuper  vindemiam  luam^ 
£t  tuper  mestem  tuam  vox  calcanlium  irruit,  Yin- 
deniia  et  mcssis  idem  sigiuficant.  llabes  Domiiiuin 
in  Evangclio  ad  discipulos  suos  loqucnlcm  :  Met- 
sit  quidem  mif//a,  ted  operarii  pauci.  Hogate  ergo 
Dominum  mestit^  ut  mittnt  operarios  suot  in  met- 
sem  suam  (Ltic.  x).  Istoruin  opcrarioriim  vox  su- 
per  vindemiam,  et  supcr  niessem  Moab  irruit,  quia 
apostolica  evangelicaque  prxdicalio  mullos  de  sas- 
cularis  sapienliae  sectaioribus  discipulos  collegit 


tn  torcutari  non  ealeabU^  qui  caleare  eonsueverat» 
Uli  enim  de  Moab,  qui  in  sapientiie  suie  torculari- 
bus  ad  hoc  dcsiidabant,  ut  ab  auditoribua  eorum 
exprimeretur  viiium  perfidiae,  de  quo  scriptum  est : 
Fel  draconum  vinum  eorum  et  venenum  aspidum  iii- 
sanabiie  (Deut.  xxxii),  in  ilU  vinea  jam  non  ope- 
rantur;  quam  a  pessimis  erepum  Paterfamilias 
optimis  jam  cominisit  agricolis  ut  rcddant  ci  fru- 
ctuni  lemporibus  suis.  Vocem  calcatttium  abstulit. 
Motaplioram  prosequitur.  Vindemiantes  sive  cal- 
caiucs,  sivc  ctiam  metentes,  cum  frugum,  sive  uva- 
ruin  arriscrit  copia,  solent  cum  magna  alacriuu 
gestire,  atque  canUre,  ct  interiorem  lastitiam  vocc, 
plausu,  saltu  ctiam,  et  diversa  membrorum  siuua- 


Ui  sunt  uvae  spirituales,  quas  torculari  passlonis  D  lione  exprimere.  At  ubi  succisa  vol  direpla  ab  ho- 


promendas,  vel  fruges  quasi  in  area  persccutionis 
lerendas,  et  a  paleis  corporum  cxuendas,  de  agro 
vel  vinea  Domiiii  gcntium,  sancti  videlicct  apo- 
stoli  collegerunt.  Qui  profecto  calcantes  dicuntur, 
ob  illam  specialem  calcandi  virtutcm,  dc  qua  Do- 
minus  iii  Evangelio  :  Eue,  inquit,  dedi  vobis  po- 
testatem  calcandi  super  serpentes  el  scorpiones  {Luc, 
x).  Undc  et  cuilibel  sancto  dicit  Prophcta  :  Super 
aspidem  et  basiUscum  ambttlabis^  et  conculcabis  leo- 
nemet  draconem  (Psal,  xc).  Sequitur  : 

Et  auferelur  leetilia  et  exsultatio  de  Carmelo. 

Carmelus  mons  est ,  el  interpreUtur  circumcitio. 

Est  autem  circumcisio  carnalis,  circumcisio  sen- 

aualis,  circumcisio  spiritualis.  Circumcisio  car- 

Patrol.  CXCV. 


stibiis,  vel  grandi.iata,  vel  incensa  fulminibus  fue- 
rit  vinca,  atit  ager  depopulatus,  rarus  messor,  vel 
vindciniator  apparct,  ct  vix  inveniens  quod  colli- 
gat,  dcniisso  capite,  facie  squalida  moerens  etflens 
inccdit.  lu  crgo  errorum  magistri,  qui  coUcctia 
undiquc  discipulis  iii  corum  multitudine,  quasi  in 
viitea  sierili  ghiriabantur ,  buccis  crepantibus  et 
inuliifaria  vaniute  garrientibus,  ab  eis  fidem  dicio- 
ruin  cxigebant,  quain,  ex  uvis  pnematuris  vinum 
perfidiae  exprimcntes,  apostolis  vero  apostolorumque 
successoribus  Dci  Evangelium  prxdicantibus,  cum 
eis  jain  vcl  nullus  vel  rarus  cssct  auditor,  et  pia 
dolore  muercLant  ct  prsc  pudorc  ucebant.  Gratiaa 
aganius,  fratrcs,  Doinino  Dconoslrooui  stultam  (ecic 

16 


^91  R.  AELREDI  ARBATIS  RIEYAI. 

eapicniiani  hujus  luundi,  et  simplicilalc  piscatorum, 
prudentiam  et  sublimitatem  evacuavit  philosopho- 
rtini.ut  qui  gloriaiuriu  Dominoglorielur ;  cui  honor 
et  gtoria  per  oronia  saecula  s^ulorum.  Amcn. 
SERMO  XXXI. 
De  eodem  capituio  moralUer  exposilo, 

Eia,  fratres,  dc  quibus  hcstcma  dic  allegorice 
disputavimus,  hodio  moralitcr  exponenda  repeli- 
inus.  Dixerat  <le  his  qui  dc  vitiis  ad  Christum  con- 
versi,  proficiunt  in  virum  perfectum,  quantum  aliis 
a  simili  vanitatc  convcrsis  solcbant  prsestare  sola- 
tii  :  Habitabuni,  inquicns,  apud  te  profugi  mei, 
Moab ;  e$to  latibulum  eorum  a  facie  vattatorii  {I$a. 
xvi).  £t  eccc  plcrosque  rcspiciens  pro  collata  sibi 
gratia  supcrbire,  ignorantes  Dei  justitiam,  in  sc 
non  in  Domino  gloriari,  e:  suasarrogantcr  jactitare 
virtutes,  praesuinptioncm  illorum  satis  eleganti  ex- 
probratu  deridens,  Audivimu$,  inquit,  superbiam 
Moab,  auperbui  e$t  valde.  Utinain,  fralrcs,  non  iii- 
vcniamur  talcs,  qui  in  Eliu  verba  quotidie  prorum- 
pentcs,  quidquid  videntur  acquisisse  virtulis,  jacli- 
tuiido  prolligunt !  Promittunt  magna,  fortia  quaeque 
proponunt,  ambulant  iii  magnis  et  in  inirabilibus 
super  se,  nihil  sibi  in  bperibus  gravc,  uihil  iu  Scri- 
pturis  obscurum,  nihiNn  aclu  difllcilc,  ore  tumido 
proloquenles.  De  quibus  prophcla  subjungil  :  Su- 
perbia  Moab  et  arroyantia  eju$,  et  indignatio  ejus^ 
plu$quam  fortitudo  eju$,  Optime.  Non  xquat  arro- 
gans  scrmonibus  opera,  ncc  pr;csumptionem  spiri- 
lus  qua  tamet  interius,  nec  linguain  maguiloquam, 
qua  scmetipsum  laudat  exterius,  typhuin  quo  csc- 
teris  Tdut  inferioribus  indignans,  se  coiitenditcun- 
ctis  evolasse  superius,  aliqua  scquitur  in  sanctis 
operibus  forlitudo.  Idcirco  ululabit  Moab  aji  Moah, 
Eccc  habcs  Moab  el  Moab.  Moab  cui  dicitur  :  Ua- 
bitabunt  apud  le  profugi  mei;  Moab,  dc  quo  dici- 
tor  :  Audivimu$  superbiam  Moab.  Piiinus  liuinilis, 
altcr  superbus;  primus  dc  se  pracsumeiis,  aller 
quidquid  est  Dco  tribucns ;  primus  opcra  sua  vcnto 
vanitatis  dispergens,  secuiidus  omnia  bona  sua  in 
propriae  conscicntiae  thcsauro  rccondcns;  prinuis 
oainia  faciens,  ut  vidcatur  ab  hominibus ;  secuii- 
dus,  ut  solius  Dei  placcat  obtutibus.  Priinus  igitur 
Moab  ululatad  secundum,  quando  per  superbiae  \i- 
tium  in  lurpia  qutxque  dcinersus,  suuin  illi  cum 
moerore  conGtclur  errorem.  Ululat  secundus  ad 
priinum,  quando  ejus  plangens  ruinam,  siiis  euin 
gemilibus,  monitisque  provocat  ad  poenitentiam. 
Ita  universus  ululat,  bonus  et  malus,  humilis  ct  su- 
perbus,  convcrsus  et  aversus. 

Igitur,  fratres,  iion  statim  ejus  laudanda  est  con- 
Ycrsatio,  cujus  ignoratur  intcntio,  quia  si  oculm 
tuu$  nequam  fuerit,  totum  reliquum  corpus  teuebro- 
ium  erit  {Malth.  yi).  Quocirca  prophetii  sanctus 
corum  coinpescil  laetitiam,  qui  parum  disircte  ario- 
ganlcs  quosquc  magniGcant,  omnia  qua^  dc  se  ipsi 
jaclilant,  vera  csse  crcdcnlcs  :  jubens  eis  qui  sa- 
niori  judicio  ista  dijudicant,  nl  cis,  quania  uiala 
fiiilarro£[autibus  vcntura,denunticnl.  His,  inquicns, 


.1..  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA. 


4<i2 


A  gui  loBtanlur  super  muros  cocti  lateris,  loquimini 
piaga$  eju$.  Murum  cocti  laterls  supcrborum  et  hk- 
rogantiuni  interioris  hominis  statum  appellat :  qui 
non  ex  quadris  lapidibus,  id  est  veris  virlulibus 
compactus,  stabile  fundamcntum  sortitur,  se4  ex 
luto  felidae  intentionis,  falsis  simulatis(|ue  virtoti- 
bus  cupiditatis  igne  duraius,  prxfert  spcciein  picta- 
lis,  sed  virlutem  ejus  ignorat.  Lutum  cst  anrum, 
lutum  cst  argentum,  lutum  est  cuju&libet  voluptatis 
expletio,  lutum  de  bomine  hominis  aestiiiiatio,  lutca 
proindc  omnis  quae  circia  haec  versatur  cogitatio  : 
lutea  omnis  qnx  ad  haec  tendit  intentio.  Formal 
tanicn  de  liis  omnibus  arrogans  cogitationes  in 
corde;  coaccrvat  bonorum,  voluptatum,divitiaruin 
imagines,  quibus  cum  sc  voluntas,  intentioque  tra- 

^  diderit,  omnia  opera  sua  facit,  ut  vidcatur  ab  ho- 
minibus ;  ipsasque  virlutum  similitudines»  in  quibiis 
nititur  adipisci  quod  optat,  ita  desidcriorom  igne 
decoquit  et  obdurat,  ut  dura  simul  ct  aspera,  ob 
pessiini  hujus  Gnis  considerationcm,  sibi  videanttir 
essc  facilliiua.  Fiunt  tales  ad  vigilias  caetcris  proni* 
ptiores,  ad  opera  manuum  paraiiorcs,  vuitu  cunctis 
severiorcs,  graviorcs  in  vcrbis,  in  jejuniis  ferven- 
tiores.  Indignantur  innrmis,  simplicibusdctrahunt, 
tam  inagna  fortiaque  loiiuuntur,  ut  his  qui  minos 
sunt  in  his  cxercllali,  oniiiibus  cos  aestiment  san- 
ctiorcs.  U'\  sunl  qui  helantur  super  muros  cocli  la- 
teris,  quibus  annuiitiandae  sunt  plagx  Moab.  Scd 
jam  ipsas  plagas  audiamus.  Quoniam  $uburbana 
Besebon  deserta  crunt^  vinea  Sabama.  Hesebon  signi- 
ficat  cogitationes,  Sabama  attoiiem  aititudinem.  llae 
sunt  cogilationes,  de  quibus  hiteus  illc  murus  com- 
pingitur,  in  quo  innumerabilium  affectionum  cu- 
accrvaiUur  iinagincs.  Est  autem  qiiasi  urbs,  ipsa 
quse  de  his  cogitaiionibus  formalur  intentio;  sub- 
urbana  ipsa,  quac  sccundum  hanc  inlentioncm  Goiit» 
virtutcs  ct  opera.  Qnx  profcclo  in  superbo  quolibel 
Dei  adjulorio  praesidioque  deserla,  etiam  speciem 
boni,  qua  vclata  vidcbaniur,  amittoiit.  Saepe  enini 
cuin  supcrbus  sua  spe  frustralus,  suae  caruit  cupi- 
ditatis  cffectu,  non  se  valcns  ulterius  conlincre,  in 
niaiiircstaiu  prorunipit  malitiam  :  patiturque,  quod 
pcr  aliuni  prophetain  lali  aniuix  Domiiius  commi- 
iiatur.  Ecce  ego  nudabo  te  et  apparebit  ignomiuia 

D  tua  (Ezccii.  xvi).  Deserta  igitur  erunt  suburbana 
Hescboii,  et  deserla  vinca  Sabama.  In  Scriptur  s 
sacris  legimus  diversa  cssc  gcncTa  viiii.  Est  quippe 
vinuiii  dilcctiouis,  quo  sanctus  Noe  inebriatus  in 
Ggura  Domini  salvaloris  abscondii  fortia,  et  nudavil 
inGrma  :  dormlcns  irridctur,  vigilans  iliatam  iiiju- 
riam  ulciscitur.  {Gen.  ix.)  Esl  \inum  exsullationis, 
quo  incbriatus  cst  Lot,  adco  quod  Sodomitana  eva- 
dens  inccndia,  furtivomaculatur  inecndio*(Gefi.  xix). 
Est  praetcrca  vinuin  sapienliHi  salutaris,  quo  fra- 
trcs  Joseph  ineridie  ebriantur,  quae  dc  vinea  Scri- 
plurarum  exprcssa  universam  Isetilicat  civitateni 
Dei.  Habes  el  vinuin  aniaritudinis,  de  quo  Jereniias : 
Inebriavit  me  amaritudine  inimicus  meui  (TJurenn  111). 
Porro  dc  vino  libidinis  Scriptura  non  tacct,  diccntc 


i:z 


SCRMONES  DE  ONERIBUS. 


m 


lloyse  :  De  vinea  Sodomorum  vinea   eorum,  elc.  A  i^^  erronei  spirilus  aiiiiikaHi,  iii  qua  fueril  viiiea 


(Deui,  xiiii).  Sed  et  \inum  compunctioiiis  Psalmi- 
sU  commemorat,  Ostendisli,  inquiens,  populo  tuo 
dura;  potaiti  nos  vino  compunctionis  {Psttl.  lii). 
Elsipostremo  vinum  doclrin?e evangelicie  et  aposto- 
licae,  vinum  profecto  novum,  quod  ab  apotheca  cce- 
lesti  in  apostolorum  corda  desccndens,  per  uiiiver- 
sum  orl)em  germinat  virgiiics,  et  corda  fidelium 
desidcrio  perfectioiiis  inebriat. 

Itaque  superbus  quis  vcl  arrogans,  ad  vineam 
Scripturarum  accedcns,  et  inde  diversarum  senten- 
ttarum  transferens  plantas,  in  agro  cordis  sui  ctd- 
locat;  et  multis  meditationibus  colens,  vineain  sibi 
creatiiillaiiliscujusdam  scieiitix,  ex  qua  sibi  vinum 
exprimens,  quaerit  cui  prorerat  spiritum  suuiii,  et 


spiritiialis  excisa,  et  exclusis  virtutibus  fides  coa  • 
tiir)>ata,  quasi  desertum  locum  nulio  obsistente  se- 
curi  peraiubulant,  ci  in  qifolibet  errore  ebriaro  el 
vagahundam  pra^.cipitant.  De  principibus  ergo  vel 
Doininis  gentium,  qui  vineae  flagella  succidunt,  et 
usque  ad  Jazer  pervenerunt,  rccte  dicitur  :  Errave' 
ruut  in  deserlo,  Et  subjungitur  :  Propagines  ^u$ 
relictas  $unt,  Metaphoram  viiieae  prosequens,  iion 
solum  cam  in  solitudinem  asserit  esse  redaciam, 
sed  et  propagines  ejus,  quas  alias  transferri  posseiic 
et  transplanlari ,  asserit  derelictas.  Transierunt 
mare,  Mare  amaritudinem  signat  poenitenti».  Eve- 
nit  autein  ut  post  speciem  sanctitatis,  lapsus  quis 
in    baralhruin   turpitudinis  primum  contristetur. 


ostendat  sapientiain  suam.  Unde  non  ininicrilo  vi-  r  ploret,  expavescat,  judicct  semelipsum,  etdanuict; 


iiea  b;BC  vinea  dicitur  Sabama,  id  est  extolicns  alti- 
lodiliem.  Quidquid  enim  altum  sapit  qui  ejusmodi 
esl«  non  quiescit  spiritus  cjus,  donec  efferatur  in 
publicum ;  ita  ut  niodo  quodam  loquendi,  et  typho, 
natibusque  oculorum  proclamare  videatnr.  En  vin- 
UT  meus^  quasi  muitum  absque  spiraculoy  quod  la- 
^muculas  novas  dirumpit  {Job  xxxii).  Scd  vinea  haec 
deseritur,  quaodo  superbus  fruclu,  quem  de  sua 
sperabat  scieutia,  destilutus,  et  opera  fasiidit,  et 
studium  negligit :  et  ita  tota  ejus  scieniia  inarce- 
•di.  Sequitur  :  Domini  gentium  excidermt  flagella 
eju9,  Principes  gentium  adversarias  legiinus  forti- 
ludines  :  Uiide  in  Daniele,  principem  regiii  Persa- 
rum,  principem  regni  Graiicorum.  Sicut  illi  igitur 


engat  se  supcr  se,  juret  et  statuat  cuslodire  judi- 
cia  justiliae  Dci,  nunquam  se  rcpetiturum  talia  dc- 
liberet  ac  prolestelur..Dcinde,  cum  vel  iiiecUis  coii- 
cupiscentia,  vel  praivcntus  errore,  vel  vi  diabolic» 
tentalionis  oppressus,  nequiliam  iterans  vires  dede- 
rit  vQluptati,  minuilur  affeclus  boni«  materixque 
adjeclione  crescit  ignis  malitise,  donec  victus  con- 
suetudine,  desperationis  incurrit  abyssum ;  et  sie 
prjpceps  f*.rlur  in  mortem,  ut  nec  timore  compuiigi, 
nccpudoie  confundi,  nec  aliqua  menlis  amaritudine 
a  flagitiorum  suorum  possit  turpitudine  revocari. 
De  hujusmodi  hominis  affectibus  ct  cogitationibus 
recte  dicitur  :  Transierunl  mare,  Et  adjecit  pro- 
pheta  :  S:iper  lioc  plorabo  in  fletu  Jazer,  vineam  5a- 


spiritus  iiequam  gentibus  illis,  ob  quaedam  forte  C  6ama.  Vox  Christiestloquentis  in  Isaia.  Ipseestqui 


irilja»  quibus  eas  suis  suggestionibus  maculari  ma- 
xime  delectantur,  corum  domini  et  principes  es>e 
scribuntur  {Dan,  x),  ita  forle  etiani  alii  spiritus 
aliarum  gentium,  antequam  Domiiii  Salvatoris  fi- 
dem  susceperint,  verbi  graiia  Graecorutn,  Gallorum, 
Gerroanorum  se  dominos  ac  principcs  gloriantur. 
Mujusmodi  gentium  principcs  vel  domini  e\cide* 
runt  flagella  vinea^  Sabama,  id  est  ramos,  ex  qui- 
bos  botri  procedunt,  quando  nequam  spir.lus  mc- 
ditationes,  quibus  ex  vinea  scientiae  Scriplurarum 
Tinum  doctrinae  arrogans  quilil)et  exprimcre  con- 
suevit,  faice  suggestionum,  immundaruinque  cogi- 
lalionum,  ab   aiiiino  superbientis  excludit.  Quia 


videns  civitalein  Jerusalem,  flevit  super  eani  dicens  : 
Quia  si  cognovisses  et  tu,  quia  venient  dies  in  te,  et  eo^ 
angustabunt  te  undique,  et  ad  terram  prosternent  le, 
etc.  {Luc,  XIX.)  Convenit  evangelisUe  prcphcta.  Videl 
quippe  Christus  civitatem  pollentem  honoribus,  af- 
fluentem  divitiis,  deliciis  luxuriantem  extolli  su- 
perbia,  solvi  laetitia.  Futuram  ejus  calamitatem 
prospiciens,  plorat  ridentem,  plangit  exsullantem, 
quaequc  sibi  veniura  fuerant  nescicntem.  Videt  ei 
propheta  animain  suis  in  se  virtutibus  extollentem, 
et  quanta  sit  in  eis  ruina  postmodo  futura  prospi- 
ciens,  tam  in  sua  quam  aliorum  sanctorum  persona, 
quibus  haec  ipsa  saepe  a  Dei  spiritu  reveIaiitur,pIo- 


vero  bonis  affectionibus  vel  cogitationibus  pessiinis  ^  rat  compaliendo  :  el  cum  prius  ipsas  vitiorum  pia- 


qoibusquc  succedentibus,  aliquando  etiain  lides  tur- 
balur,  in  quo  omnium  virtutum  fortitudo  consistit, 
recte  subjungitur :  Vsque  ad  Jazer  peTvenerunt,  Jazer 
eniro  fortitudo  eorum  interpretatur.  Cuni  enim  iie* 
quaro  spirilus  animam  possederit  captivalam,  pri- 
nuiro  omnes  virtutes  excludit,  et  sic  iiiserens 
▼itia,  etiam  ejus  fidem  labefactare  conlendit.  Se- 
fjiuitur. 

Erraverunt  in  deserto,  ubi  erat  urbs  et  suburbana, 
ubi  vinea,  ubi  Jazer,  ubi  desertum,  locus  scilicet 
oroni  lirtute  vacuus,  oinni  humore  charilatis  are- 
.tfCtus.  Et  sicut  transiens  per  deseitum,  nec  vi- 
neis,  nec  segetibus,  nec  domibus,  iiec  muris  impe- 
dieulibuSy  liberis  gressibus  huc  illucquc  vagatur ; 


gas  qusc  eis  fuerant  infligendae,  dinuinerasset, 
Super  lioc^  inquit,  plorabo  in  fletu  Jazer  vineam  5a- 
bama.  Plorat  duo  propheta  ;  Jazer  et  vineam  Saba- 
ma.  Plorat  Jazer,  id  est  tanlam  fortitudinem,  qua 
prius  inundo,  sibi  daeinonique  resistens  anima,  lio- 
minum  judicio  caeteris  eminentior  apparebat,  uiio 
superbla:  vilio  deperisse.  Ploratet  vincam  Sahama, 
Sa^ama,  id  est  doctrinani,  quae  multis  poterat  pro- 
desse,  si  sub  humililatis  umbraculo  servaretur,  ja« 
clantiae  sarculo  decisam,  et  rcdactam  in  solitudincm 
aruisse.  Sequitur  : 

Inebriabo  te  lacryma  meOj  inquit,  Hesebon  et 
Eteale,  Dolor  vehemens  multiplicat  lacrymas,  nec 
quidquam  plaoKendum  illamcntatum  reliquil.   /fi- 


m  B.  AELREDI  ABFUTIS  UIEVALL.  OPP.  PARS  I.  -  ASCETICI  m 

ebriabo  te,  iiiquil,  lacryma  mea,  llesebon  el  Eleale,  A  vivil  ct   rcgiialDeus,  pcr  oninia  sxcula  sceculorum. 


Istc  dolcns^  iste  plorans,  iste  plangens  inebriat. 
Evenii  aliquando  ul  plcrique  ob  elalionis  morbuni 
in  illicila  quaeque  prolapsi,  si  sanclos  quoslibel  sua 
scelera  detestantcs  miseratione  cummotos  pcrditio- 
nem  suam  pielatis  aflectu  vidcrint  deplorarc,  ad 
semeiipsos  reversi  poenitcant  de  prscteritis,  et  vino 
compunctionis  debriati  amariludinem  pro  voluptate, 
laborcm  pro  requie,  lacrymas  amplectanlur  pro 
risu.  Sed  ilie  thesaurorum  pietatis  et  misericordiae, 
qui  Christi  latebant  in  pectore,  conscius,  de  disci- 
pulo  furem,  de  Christiano  latronem,  post  Ecclesiae 
secreta  mysteriA  perniciosissimum  homicidam,  in- 
ehriatus  charitate  etiam  ad  secrela  usque  solitudi- 
nis  insectalus,  et  ipsum  inebriatum  poenitentia, 
fiiembris  Christi,  a  quibus  fuerat  avulsus,  reslituit. 
Alioquitur  igitur  propheta  ilesebon  et  Eleale,  id  est 
pervcrsi  cujuslibet  cogitationem  et  elationem,  ut 
sicut  ipsc  incbriatus  est  chariiatc  propter  eorum 
perdilionem,  ita  ipsc  inebriatur  compunctionc. 
Deinde  doloris  sui  causam  prosecutus  adjunxit. 
Quoniam  super  vindemiam  iuam,  vox  calcantium  ir- 
ruit.  Tempore  messis  et  vindemiae  annui  laboris 
fructus  percipiunlur.  Calcantes  ncquam  spiritus 
dicuntur,  qui  tempore,  quo  anima  vanitate  delusa, 
quae  omnia  facit  in  supcrbia  et  hypocrisi,  operum 
worum  se  fructum  percipere  credit,  supervenientes 
CU01  clamore  irruunt  in  eam  :  et  vinum  quod  ob 
virtutum  similitudinem  a  sanctis  angelis  regnis  coe- 


Amen. 

SERMO  XXXIf. 
De  eo  quod  scriplum  est;  i  Ventermeus  ad  Moab  «o- 

nabit  (Isa.  xvi),  >  usque  ad  finem  onerit  Moab. 

Processimus,  fratrcs,  in  onere  Moab  usque  ad  ci- 
tharam,  cui  ventrem  suum  sanctus  Isaias,  vcl  qui  in 
eo  loquitur  Chrislus,  credidit  comparandum.  Super 
hoCy  \t\\\M\i,venter  meus  ad  Moab  quasi  citUara  sona- 
bit.  Sermonis  hujus  principium,  cum  illius  est  fine 
continuandum,  quem  dc  futurorum  vaticinio  nu« 
diustertius  vobiscum  habuimus ;  ubi  a  mundi  sa- 
ptentibus,  qui  per  Moab  prophetice  cxprimuntury 
Christi  Evangelio  coruscante,  ob  multorum  con- 
versionem,  omnem  diximus  ablatam  esse  laetitiam. 
Et  nunc  super  hoc,  inquit,  venter  meus  adMoab  quasi 
eithara  sonabit,  Vox  prophetaj  est,  vel  Christi  lo- 
quentis  in  prophcta.  Super  hoc,  inquit,  quod  dixi 
de  Moab,  de  conversione  ejus,  de  depressione  cjus, 
vel  de  damnatione  ejus,  super  hoc,  inquit,  venter 
meus  ad  Moab  quasi  cithara  sonabit,  Venter  Christi 
sancta  dici  potest  Ecclesia,  in  ventre  enim  viscera 
contincnlur,  Ibi  cor,  vitalem  motum  universo  cor- 
pori  pra;sians;ibihepar,  calorem  corporis  nutriens» 
et  vitalem  sanguinem  per  orania  men^.bra  difTun- 
dens;  ibi  cselera  intestina,  siiig*ula  singulis  olliciis 
ad  nutrimentum  corporis  deputala.  Ita  in  Ecdesia 
Dominus  ordinavit  alios  quidem  apostolos,  alloft 
autem  prophetas,  quosdam  autem  pastores  et  docto- 


B 


lcslibus  putabatur  inferendum,  ab  ea  ad  suam  cru-  (^  res,  in  opus  ministerii,  in  aedificationem  corporis 


delitatem  pasccndam  extorquent.  Et  auferetur,  in- 
qoit,  Iwtitia  et  exsultatio  de  Carmelo.  Carmelus  cir- 
cumcisionem  significat,  circumcisio  continentiam. 
Quicunque  autem  hominum  sestimalione  pascuiitur, 
naxime  solent  ct  de  servata  castilale  gestire;  scd 
'  tempore  messis  et  vindemiae,  cum  omnla  viderint 
ob  intcntionis  perversilatem  merilo  carcrc  virtulis, 
dolor  et  tristitia  cxsullationi  Ixliliaequc  succcdunt. 
Unde  sequitur  :  Et  in  vineis  non  exsnltabity  neque 
iubilabit.  Quis  ?  Moab  nimirum,  qui  in  vincis  scien- 
tiae  de  quibus  satis  superius  eginius,  c(  iulcrius  ex- 
sultare,  etcxlerus  jubilare  consueveral.  Et  adjun- 
git  Propheta  :  Vinum  in  torculari  non  calcabity  qui 
ealcare  consueverat,  vocem  calcantium  abstuli.  Hoc 


Chrisli  (/  Cor.  xii).  In  cithara  quoque  cum  muit» 
sint  chordx,ct  iinaquaeque  proprium  habeat  sonuni, 
ita  tamen  omnes  certis  proportionibus  et  numero- 
rum  rationibus  disponunlur,  ut  in  uiiam  concor- 
diam  omnes  conveniant,  et  pulcherrimus  sonus  fiat 
unus  de  omnibus.  Ita  ergo,  cum  in  Ecclesia  Christi 
diversi  gradus,  et  divcrsi  sint  ordines,  diversa  in- 
super  habcant  dona  virlutum,  omnia  tamen  in  una 
chaiilale  fundaulur,  pcr  quam  unuin  pulcherrimum 
sonum  de  mullis  virtulihitsdispulando  componunt. 
Per  ventrcm  eliam  Dci,  sacra  Scriptura  potcst  in- 
telligi,  in  qua  sccrcta  ipsius,  q^uasi  in  ventre  vi  - 
scera  conlinentur.  Ibi  divcrs;e  sciitenliae,  praecepla 
diversa,  in  una  (idei  raiioiie  convenientes,  dulcissi- 


in  loco  calcantes,  qui  (fx  uvis  viiicse  hujus  vinum.  "  mam  quamdam  melodiatn  ad  fidelium  corda,  siinul 


cxprimcrc  solebanl,  eos  significat,  qui  ex  scienlia 
arrogantium  aliquid  sibi  consueverant  mutuare,qui 
et  cum  ipsis  doctoribus  suis  in  ea  gloriari  ct  quasi 
celcuma  cantare  dulce  habebant.  Ilaque  talibus  ma- 
gisfris  pereunlibus,  omnia  eorum  gaudia  xterno 
dftmnanda  silenlio  propheta  minatur.  Ihec  succinclc, 
fratres,  transcurrimus ;  ut  omnia  qux  die  hcsterna 
sub  allegorica,  vel  prophetica  complanationc  uno 
sermone  enucleavimus,  uno  nihilominus  seimonc 
moraliter  disserta  intelligibiliora  reddcrcmus.  Re- 
parcmus  nunc  sensum  silenlio,  ct  modicum  id 
quod  de  onerc  Moab  rcstat,  inspiciendum  dic  cra- 
slina  pertractemus,  ad  laudem  ct  gloriam  Domini 
noslrt  Jesu  Christi^  qui  cum  Patreet  Spirilu  sanclo 


ac  aurcs  cniiltunt.  Dicit  ergo  :  Super  hoc  veMer 
meus  ad  Moab  quasi  cithara  sonabit.  Super  his 
oinnibus,  quse  dicta  suiit  contra  Moab,  id  cst  co:i- 
tra  sapicntesmundi,  sancta  Ecclesia  pulcherrimam 
et  concordissimum^  sonum  prsedicalionis  emisil^ 
nunc  doccndo,  nunc  monendo,  nnnc  increpando, 
nunc  blandiendo,  nunc  omnia  dialecticae  artis  ar- 
gumcnta,  philosophicae  scilicet  sectae  firmamenta» 
quasi  murum  cocti  lateris  validissimis  rationibus 
debellando.  Quod  eniin  ait :  Et  visccra  mea  ad  mu- 
rum  cocti  laleris,  ejusdem  sententiae  cst  repetitio. 
Quia  tamen  supcrius  exposuimus,  Moab  duobus 
modis  dici,  secundum  quorunidam  videlicet  con- 
versioncm,  et  secundum  quorumdam  aversiooeoi» 


^^7  SERMONES  DE  ONERinUS.  493 

Tideior  exposuissedequo  Moab  loculussil,  illo  ni-  A  exceisU  snis,  Tm  c  ccrte  apparuil  quam  frusUa  la- 

Loravii  Moab,  quaudo  tlebcllalus  a  viris  ecclesiasli- 


iilitum,qui  inslar  muri  ad  vocem  praedicalorum  ob- 
duruU.  Ideo,  inquii,  viscera  mea  sonabunt  ad  niurum 
cocti  ialeris, 

Habet  prxterea  venlrem  "sanctus  quilibet  spiri- 
toalem  ;  slcut  aitJeremias  :  Ventreni  meum.ventrem 
meum  doleo  :  sentut  cordis  mei  conturbati  sunt  (Jer, 
if).  Sicut  ea  qua  ventris  clauduniur  ergaslulo,  ab 
onmium  oculis  scieniiaquc  celantur ;  sic  ncmo  scit 
quid  agatur  in  bomine,  nisi  couscientla  ipsius  bo- 
niiDis,  qu»  in  ipso  est.  Felix  anima,  in  qua  instar 
cliordarum  citbarse  pmiiia  composila  sunt  et  ordi- 
nata  ubi  virlutes  virtutibus  conveiiiunt,  et  exlerio- 
ribus  interiora  respondenl.  Sunl  autem  viiiutes 
quasi  cbordaRspiriluales,  qu«  intcr  duo  ligna,   su 


cls  bujus  sajculi  sapientibus,  aliis  conversis,  totus 
inanis  ei  vacuus  apparuil,  impleto  boc  quod  scri- 
ptum  cst  :  Vbi  sapiens,  ubi  scriba,  ubi  conquititor 
huJHs  STcuti?  Nonne  Deus  slultam  fecit  sapientiam 
hnjus  mundi?(I  Cor.  1.)  tlnde  el  praimisit :  Perdam 
sapientiam  sapientium,  et  prudentiam  prudentium  re- 
probabo,  El  pulchre  salis  in  excelsis  suis,  inquit. 
Semper  enim  pbilosophi  se  el  sublimia  loqui  et 
agere  perfecta  gloriantur.  Qure  profeclo  vaiiilas 
non  parvum  cis  laborem  indixil,  cuin  contra  evan- 
gelicam  aposlolicamque  doclrinam  loiis  viribus  ni- 
terenlur.  Sed  hujus  laboris  quis  linis  ?  Et  erit^  iu- 
quil,  CM»ii  apparuerit  Moab,  qnod  laboravit  in  excet- 


periussciliceteiinleriusextens.T,  ciucis  myslerium  B  «s  «M««»  id  est  cum   vlderenl  sapienles  mundi  se 


prxfigurant.  Prima  omnium  chonla  est  lemperan- 
lia,  per  quam  homo  morlificaiis  inoinbra  sua  qutc 
sniil  super  terram,  omuia  Christo  configit.  Ifaec 
ciiorda  profundo  crucis  infixa  est,  ui  inchoans  a 
timore  gravem  sonum  confessionis  cl  compunciio- 
uis  emitcat.  Secunda  Justilia  a  parte  suporiori  cru- 
cem  tangit,  ut  reddens  unicuique  qiiod  siium  esl, 
to  actttissimam  cbaritatis  vocem  enimpal.  Et  cbor- 
da  prudentiae  e  traverso  ligno  oriicis  inter  al:as 
duas  consistcns,  unius  sublililatem  ei  alterius  gra- 
vitatem  discrclionis  suavi  sono  conlemperat.  Porro 
chorda  quarta,  q?ia;  dicilur  forliiudo,  longiiudinem 
erucis  amplectitur,  caiieris  subsister.di  pra^slans 
Tirtutem,  et  gralum  patientise  soniiin  emittens.  Ve- 
mra  singulas  has  plures  e  latere  virtutum  chordaj 
comitantur,  et  in  multarum  chordarum  divcrsitali- 
bus,  certis  spiritualium  numerorum  rationibus  unam 
harmoniam  componunt.  Moab  igilur,  qui  interprc- 
iaiXxkTdepatrc,  sicut  jam  saipe  dixiinus,  naluralem, 
quae  membris  noslris  inserta  esl,  secundum  leges 
tropologicas,  corruplionem,  vel  eos  qui  secundum 
eam  vivunt,  signillcal.  Tunc  proinde  ad  Moab  ven- 
ter  propbcf»  instar  cilhara;  sonat,  quando  aliquis 
perfcctus  lubrico  cuilibet  virtutum  concordiam  sua- 
det,  et  discordiam  viliorum,  opponcns  frugalitatem 
luiuriae,  patientiam  inc,  pudicitiam  iibidini,  chari- 
tatem  cupidini.  Sed  et  unusquisque  nostrum  cum 
iii  se  viderit  Moab  nefandum  extollere  caput,  et 


fnistra  adversus  Ecclesiam  desudasse,  et  excellen- 
liain  doginaium  suorum  sinij»licitate  lidei  corruisse, 
ad  preces  se  lacryniasque  coiivcrterunt,  quia  daeino- 
nuni,  (|Jos  deos  pulabant,  exspcctabant  suflfra- 
giuni ;  quoruin  sancta  venerabanlur.  Ait  ergo  :  /n- 
gredietur  ad  sancta  sua,  ut  obsecret ;  et  non  valebit. 
Deficieiilibus  quippe  argumentis,  cl  omni  scicntia 
exlollentcseadversus  scienliam  Dei,  deslruda,  len- 
tant  obsecrationibus  el  praistigiis,  exsecrabiUbus- 
quc  myslcriis  d?einoniorum,  resislere  Spirilui  sau- 
cto,divinum  labcfactare  proposilum.  Sed  nihilpro- 
ficit  haic  illorum  male  cauta  prudcntia,  quia  jam  in 
oninem  terram  exivit  sonm  eorum,  et  in  fines  orbit 
terra:  verba  eorum  (PsaL  xviii).  Sed  et  hi,  qui 
Moabiiica;  corriiptioni  se  dederunt,  cum  explendis 
voluptalibus  multum  opera;  et  niuUum  temporisin' 
sumpscrint,  finis  oinnium  indical  quam  fruslra,  ni 
inique  agerent,  laboraverunt.  Scd,  cum  faluae  vir- 
gines,  qux  in  excclsis  suis,  superbia  scilicct  et  ma- 
gnitudinecordis,  sineoleo  iampadcs  portarent,  cum 
cxslincljs  omnibus  ab  olci  venditoribus  nihil  sola- 
tii  recepissent,  qiiasi  rcvcrleiiles  ad  sancla,  preces 
porrigunt,  dicenles  :  Dominc,  Dominey  apcri  nobit 
(Matih,  xxv).  Sed  qiiani  nihil  liac  obsecralione  pro- 
fecerunt,  terribilis  illa  responsio  declaral  :  Atncn^ 
dico  vobiSf  nescio  vos  (ibid,).  Exliinc  propheta  oneri 
finem  ponens,  IIoc  verbum^  inquit,  quod  locutus  e^t 
Dominus  ex  tunc  ad  Moab,  Totum  illud  quod  de 


membra  omnia  naturalis  corruplelai  legc  concule-  D  Moab,  vel  ad  Moab  dcclaraveral  verbum  appeliat 


re,  tangat  citharam,  et  sliniulos  ejus  meditationc 
vel  imitatione  Doinini  passionis  obtundat,  el  lalcri  • 
tium  murum  vitionim,  qui  in  usum  consuetudinis 
obduruil,  crucis  virtutc  proslernat.  lluic  profecto 
vox  ista  convenienter  aptalur.  Venter  meus  ad 
Moaby  quasi  cithara  sonabit,  et  viscera  mea  ad  mu- 
rum  cocti  lateris.  llaic  cst  cilhara  David,  cujus  san- 
ctissimus  sonus  fugat  dxmoncs,  iram  mitigat,  cx- 
fitinguit  libidinem.  Felix,  felix,  qui  omnia  intcriora 
8ua  qitasi  ventris  viscera  cruci  dedicat,  et  adversus 
carnisconcupiscentias  intonansdicitcum  Propheta : 
Benedic,  anima  meuy  Domino^  ei  omnia  interiora 
mea  nomen  sanctum  ejus !  (Psat,  ail)  Sequitur. 
Et  erit,  cum  apparuerit,  quod  Inboravit  Moab  in 


sermo  divinus.  Respondet  aulem  fiiiis  principio ; 
sic  quippe  ccepit :  Onus  Moab.  Ex  tunc  ergo,  id  cst 
a  temporc  quo  cocpit  ioqui  de  Moab,  oinnia  bxc 
loculus  cst.  Ostendit  propheta,  firmum  ct  vcrum 
cssc  quod  dixcrat,  nec  erroiieo  spiritu  sicut  Mon- 
tanus  delirat,  quid  loquerctiir  ignorasse,  scd  Dei 
rcpletum  Spirilu  intellecta  vaticinasse.  Qiia  senten- 
tia  non  inconvcnientcr  inseria,  ea  quae  de  onere 
Moab  prophetavcrat,  quibus  fuerant  complenda 
tcmporibus  myslico  sermone  declarat,  dicens  :  Et 
nunc  locutus  esi  Dominns,  dicens :  In  tribut  annis 
quasi  anni  merccnarii  auferelur  gloria  Moab  super 
populo  miUlo, 
Tria  lempora  Eccicsiae  describit  sermo  propbcli- 


m  B.  AELUKDl  AOBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  5CMI 

cus,  vocalionis,  psobaiiotiis,  consolatioiiis.  Vocata  A  inoliium  minualur,  et  novum  insoHtum  augcatur. 

Habet  et  in  hoc  anno  aliquam  gloriam  Moab,  quo- 
niam  iicet  non  possit  pugnantem  expugnare,  ruhiC' 


est  aposiolorum  prxdiralione,  probata  est  mar- 
tyrum  perseculione ,  consolala  principum  con- 
▼ersione.  In  his  tribus  temporibus,  quasi  iu  tri- 
bus  annis.  ablata  est  gloria  Moab  super  omni 
populo  multo.  Tcmpore  quippe  vocationis  glo- 
riotii  adhuc  philosoplii  videbantur,  quando  vix 
perversissima  eorum  doctrina  a  viris  cathoiicis 
fuerat  attentala.  At  lempore,  quo  «anctorum  pa- 
ticntia  multis  tentationibus  probabatur;  tanlo  vide- 
ttatureorum  gloria  niajor,quanlofidesChrisli  vide- 
batur  expressior.  At,  ubi  leges  sxculi,  salulari  Qde 
ftuscepta,  Ecclesiam  Chrisli  aliiusextulerunt,  nhlala 
est  gloria  eorum  desuper  omiii  populo  niulio,  illo 
ftcilicet,  qui  eorum  errorc  fueral  dereptus.  Dicun 


ret  taiiien  aliquando,  necesse  est,  etiam  optiioe  re- 
pugnantem.  In  hocanno  mensspiritualibusexerciciis 
purgata,  ad  coelestem  contemplationem,  et  ad  Scri- 
pturarum  transit  mediiaiioaem.  Tunc  ei  iucipii 
virtus  dulcescere  vilescere  vitium,  et  ex  quadam 
dileetionis  inrusione  gustat  quaniLdukis  esl  Domi- 
nus.  Tunc  auferetur  gloria  Moab  super  omni  po- 
puio  miilio,  ciim  quidquid  dilectionis  immundaein 
affectionibusnostris,cogitationibusqueresedit,noTa& 
duleediiiis  experieiitia  evacuatur.  Relinquitur  tanierr 
sicut  racemus  parvus  et  modicus,  lex  scilicet  itla 
in  membris  noslris,  repugnans  legi  nientis  nostrx. 


iurautemhi  anni  mercenarli,  quiasicut  iiicrcenarius  ^  Sicutenim  vastata  vinea,  rarus  in  ea  reperitur  ra 


praestolatur  (iiiem  aiini,  ac  mercedis  desiderioomne 
lempus  longumexistimat;  ita  sapientes  IiujusnHindi 
Iiis  Uibus  tcmporibus,  qnasi  tribus  annis,  de  dic  in 
diem  deslructuin  iri  doctriiiam  calhollcam  eispe- 
ctabant.  llnde  immundorum  spirituum  oiaculis 
falsi,  certum  numcrum  annoruui,  quem  excedere 
lldcm  Christi  noii  possc  mentiebantur,  construrre 
pra^sumpscrunt.  Scqiiilur  :  El  retitiquetur  in  eo  $icul 
racemu$  parvus  et  modicusy  mquaqmm  muUus,  Cum 
fuerit  finila  vindemia,  sicut  rarus  in  vinea  reperi- 
tur  racemuSr  ita  niuUis  ab  illa  sapirntia  saeculari 
ecdesiaslica  falce  succisis,  ^ix  quisqiiam,  qui  eaui 
profiteatur,  his  jam  teniporibus  reperitur. 


cemus,  ita  vilioruro  multitudine  debililata,  ille  ne- 
eesse  est  inevilabilis  motus  resideat,  qaem  plerum- 
que  et  iiifaiiles  sustineiit,  ct  senes  viiare  non  pos- 
sunt.  Porro  neccssarii  dicuntiir  hi  annt;  quia,  sicut 
mcrcenarius  ad  mercedem  suspiral,  sic  et  quilibet 
coiiverti  desiderans,  quandiu^impossibilitatero  su- 
stinucrit  continendi,  miro  aestual  desiderio,  Ipsam 
castilatis  possibilitatem,  quasi  hujus  laboris  sut 
fructum,  exspectans.  Sed  et  purgatioiiis  su»  soUi- 
citus,  quandiu  vitiis  impugnatur,  miro  modo  a 
tentationibus  absolvi  gcstieus,  requiem  illa  proDier- 
cede  copiosissima  pra^slolalur.  Postreroo,  etiain- 
ipsain  naturalem  corruplionero  faslidiens,  rore  pu- 


Sedy  ut  ad  nos,  fraXies  charissiini,  redeamus,  q  diciliae  ex  oinni  partc  perfundi,  omniunique  virtu- 


cODsideremus  illum  qui  iunobis  inseriusest  Moab, 
illam  scilicet  quam  expalre  contiaxiiniiscorruptio- 
neni,  ipsuisque  auctorcm  et  incentorein  diabdlunu 
Est  autem  iii  unoquoque  cogitalionum,  affeclionuro 
et  delectatlonum  populus  multus;  quibus  se  Moab 
doroinari,  quandiu  suggestlouihus  ejus  mens  iliccta 
consenserit,  gloriatur.  Sed  in  trihus  annis,  quasi 
finni  mercenarii,  aufcretur  gloria  Moab  super  omni 
populo  rouUo.  Habemiis  enim  quasi  tres  aniios,  trcs 
profectuum  status,  conversionis,  purgalioois,  con- 
templationis*  Primus  in  dolore,  secundusin  timore, 
tertius  in  dileclionc.  luiiium  igitur  nostrae  conver- 
Bioiiis,  quasi  primi  anni  exordium  est,  ut  voluntas 
mutetur;  deinde  ut  consuetudo  pessima  superelur, 


tum  suavitate  impinguari,  aestuanti  pectorc  affectaL 
Possiiiit  etiam  pcr  Moab  hypocrita;  dcsignari :  quos 
iu  occultis  Moabilica  corruptio  poUuit,  in  manifeslo 
licta  quaedain  hoiiestas  extollit.  Horum  anni  roer- 
ccnarii  anni  sunt,  quia  omnia  faciunt,  ut  videaiitur 
ab  hoininibns ;  audituri  a  Domino  :  Quia  receperunt 
mercedem  $uam  {Matth.  vi).  Sed,  cum  tres  auni  trant- 
icrint,  quorum  primus  est  in  Iiac  vita,  seciuidus 
postmortem,  tcrtius  vero  post  resurrectionem,  tunc 
profcclo  auferctur  orouis  gloria  eorum  :quando  de- 
ficientc  oleo,  et  a  vendentibus  non  impetrato,  au- 
dienl  a  sponso  :  Amen  dico  vo6ti,  ne$cio  vo$  (Mattk^ 
xxv;.  His  igiiur,  fralres,  de  tribus  oneribus  Baby- 
louis,  Philisthiim,  Moab,  utcunque  digestis,  stylum 


et  sic  quod  maium  esl  deseratur,  et  quod  bonumest  D  suspendo ;  voleiis  ea,   qu»  dicta  vel  scripta  sunt» 


•ppetatur.  Et  hic  annus  primus,  in  quo  non  parum 
adbucMoab  gloriatur,  cuniejus  snggestione plerum- 
que  et  voluntas  tepescat,  consuetudo  prasvaleat,  et 
malum,  quod  contra  propositum  ingerilur,obrepat, 
et  bonum,  quod  appeiit  mens,  perfi<-ere  non  inve- 
niat.  Minuitur  sane  gloria  ejus,  cuin  homo  perfecte 
coDTersusad  Dominum,  init  cum  vitiis  singulare 
certamen ,  secundum  ingrediens  annuin  ,  satagit 
quantum  potest  ut  Moabitica  corrupiio,  quasi  vctus 


ad  ejus  referre  cxamen,  quem  in  verborum  meorum 
jiidicem  correptoremque  delegi ;  sanctum  dico  G. 
Lundoniensem  episcopum  :  pro  cujiis  arbitiio  vel 
hxc  ipsa  delere,  vel  hic  subsistere,  vel  ultra  progredi 
proposui.  Intcrira  aliquid  roeditabimur,  quod  utik» 
erit  et  jncuudum,  ad  vestram  sedificationem  et  alio- 
rum  :  quod  nobis  praestare  dignetur,  qui  vivit  elr 
gloriatur  per  oiiinia  sxcula  saeculoruro.  Amen^ 


ANIMADVERSIO  AD  PRyECEDENTES   DE  ONERIBUS   SERMONES. 

Adverie^  iector^  Pairem  Gibbonum,  qui  olim  hos  sermonc$  De  oneribus,  edidit,  duo  exeroplaria  nactunk 
fuisse,  quorum  uuum,  qiioilfra^  Ecclcsia?  Cnmeracensis,  multis  in  locisquwdam  habebet^qnm  «r//cri  f»em- 


5ffl  SPECULUM  CilARITAT.S.  LIB.  I.  m 

piari  deerani^  quod  eral  Claromarisci  ccenobii  ordinii  Ci$tercien$ii.  Seculus  esl  autem  P.  Gibbonus  in  edi- 
tione  sua  Cameracense  :  ego  vero  in  hac  malui  Claromariscense  sequi;  quia  huic  in  omuibus  conforme  esi 
Fuimacense^  ex  quo  ejusdem  sermones  ante  aliquoi  annos  descripsi,  Conformitas  enim  codicHm  ordinis  non 
obscure  indicai,  additiones  illas  ex  Cameracensi  exemplari  sumptas  non  esse  Aelredi,  aut  cerie  ex  thargiiM^ 
cui  ascripice  fuerant,  in  iextum  postea  irrepsisse . 


BEATI  AELREDI 

ABBATIS  RIEYALLIS 

SPECULUM  CHARITATIS. 

(BibL  Patr.  Cisi,,  V,  293.) 


EPISTOLA  GERVASH  PARCHORENSIS  ABBATIS 

AD  AELREOUM 

Sequentiuiu  libroruiu  edilioncm  imperautis. 


Est  quidem  sancLorum  viilus  permaxiiiia  humtlilas,  sed  si  vera,  sed  si  discrcta.  Neque  enim  liumililas 
in  parte  est  coiisliluenda  mcndacii,  nec  inobedienliae  sacriJegio  conservanda.  Rogavi  fratcrnitalem  luani, 
iino  prascepi,  imo  sub  altestatione  divini  nominis  adjuravi;  ut  milii  pauca  quxdam  scriberes,  inter  qux* 
eiiam  quorumdam  qucrimoniis,  qui  de  remissiorilms  ad  arctiora  nituntur,  obviares.  Non  dainno,  non  re- 
prelicndo  excusationem,  sed  prorsus  obstiiiationcni  accuso.  Fuerit  humilitatis  cxcusasse;  sed  nunquid 
buniilitatis  cst  non  obedirc?nunquid  liumilitatis  est  non  acquiescere?  Imo  quasi  peccatum  ariolandi  est  re- 
pugnare;  ct  quasi  scelus  idololatri»  nolle  acquiesccre.  Sed  clamas,  femineos  bumeros  gravi  sarcinae  subdii- 
ceiidos,  cauiiusquc  opus  oblatum  non  subire,  quam  sub  fasce,  cum  subieris,  ruere.  Sitergo  gravc,  quod 
ivbeo;  sit  arduum,  sit  iinpossibile.  Sed  nec  sic  excusationem  habes.  Persislo  in  senlcntia  mca  :  prxcc- 
ptum  ingcinino.  Quid  facies?  Nonne  is,  in  cujus  verba  jurasti.  i  Sciat,  inquit,  junior,  hoc  sibi  expedirc  : 
el  conGdens  de  adjulorio  Dei  obediat?  >  (S.  Bencd.  in  Be^juta  c.C8.)  Fecisti  utique,  quantum  dcbuisti,  si 
non  plusquam  debuisti  ;  quousque  licuit  processisti.  Causas  tuae  impossibilitatis  oslendisti,  dicens  tc 
ininus  granimaticiim,  imo  pene  illitteratum :  qui  de  coquinis,  non  de  scbolis  ad  crcmum  vcneris,  ubi  in- 
icr  rupcs  et  inontes  agrestis  ct  rusticus  victitans,  pro  diurno  pane  in  securi  desiides  et  mallco,  ubi  magis 
discilur  silcre  quam  loqui ;  ubi  sub  habilu  paupcrum  piscatorum,  cothurnus  non  admittitur  oratorum.  Ac- 
cipio  gralissime  excusationcm  tuam,  qua  dcsidcrii  mei  scintillam  augcri  potius  seiilio,  quam  exslingui ; 
cum  dulcius  mihi  dcbeat  sapcrc,  si  id  proferas,  quod  non  in  cujuslibct  grammatici,  sed  in  schola  didicc- 
ris  Spirttus  sancti,  cum  forle  thcsaurum  ob  id  habcas  in  vase  fictili,  ut  sublimitas  sit  virtutis  Dci,  et  uoii 
ex  le.  Id  quoquc  quam  jucundum,  quod  quodam  praesagio  futurorumdc  coquina  sis  translatusad  eremuin» 
cui  forte  au  horam  in  regia  domo  carnalium  ciborum  fuit  credita  dispensatio,  ut  aliquando  in  domo  regis 
nostri,  spirilualibus  spiritualia  compararcs,  ac  ciliovcrbi  Dei  csurientes  reficeres.  Scd  nec  ardua  inon- 
tium,  ncc  aspora  rupium,  ncc  vallium  concava  perhorrcsco,  cuni  in  dicbus  isiis  montes  stillcnl  dulcedi. 
nem,  elc(Hlcsfluant  lac  ct  mel,  inquibus  valles  abundant  frumcntb ;  inquibus  sugitur  mel  de  petra, 
otcumqiic  de  saxo  durissimo,  et  in  rupibus  et  in  montibus  sunt  pascuae  ovium  Christi.  Unde  arbitror, 
quod  malleo  illo  luo  aliqiiid  tibi  de  rupibus  iliis  excudcris,  quod  sagacilale  ingenii,  de  magisironim  scri- 
liiis  non  tulisses  ;  el  noiinunquam  tale  aliquid  iii  mcridiano  fcrvorc,  sub  unibris  arborain  senseris,  qualo 
nunquam  didicisses  in  scholis.  Noii  tibi  crgo,  non  tibi,  sed  noinini  cjus  da  gloriam,  quinoii  solum  delacu 
mlseriae  ct  dc  luto  faecis,  de  proslibulo  morlis,  ct  coeno  lurpitudiiiis  cripiiit  dcsperatum ;  snd  et  mcino- 
riam  facicns  mirabilium  suorum,  miscricors  et  miserator  Doininus,  ad  peccatoruni  spim  cumulatiuscri- 
gendam,  illuminavit  caecum,  indoctum  cruJivit,  docuil  impcriluin.  Proiiide,  ciim  id  quod  cxigcris,  tuuiii 
nouesse  noverit  omuis,  qui  te  novit,  cur  crubescis,  cur  trepidas?  cur  dissimulas?  cur  ad  ejus  vocis  iin- 
pcrium  qui  dedil,  rcnuiserogare,  quoddedii?  An  pra^uniplionis   notain,   vcl  aliquorum  formidas  invl- 


MS  B.  AELREDI  ABBATIS  RlEVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  504 

diain  ?  Quati  aliquid  utUe  quis  unquani  tine  invidia  scripserlt ;  aut  praeftumptionis  possis  argui,  qui  luo- 
■icbus  abbatiparuerls.  Praecipio  itaque  in  nomineJesu  Christi»  et  in  Spirilu  Dei  nostri,  quatenus  ea 
qtt«  libl  dlttturna  meditatione  uota  suot,  de  excellentia  charitalis,  de  fructu  ejus»  de  ordine  ejus,  stylo 
aduotare  non  difleras,  ut  et  quid  sit  charitas,  et  quanta  in  ejus  posessione  habeatur  dulcedo,  quanta  iu 
cuplditale,  quae  ei  eontraria  est,^sentiatur  oppressio;  quam  non  ipsam  dulcedinem  charii:atis  minuat,  ut 
quldam  putant,  sed  polius  augeat,  hominis  exterioris  afiTictio ;  postremo  qualis  in  ejus  exhibitione  sit 
babenda  discretio,  in  ipso  opere  tuo,  qvasi  in  quodam  speculo  agnoscamus.  Verum,  ut  pudori  tuo  par- 
calur,  hxc  ipsa  epistola  iii  fronte  operis  praefigatur,  ul  quidquid  in  Speculo  charitatis  (hoc  enim  libro 
■omen  imponimus) ,  lectori  displicuerit,  non  tibi,  qul  parueri«^  sed  mihi,  qui  invituro  coegerim,  impute- 
lur.  Vale  in  Christo,  diiecte  frater. 


PRiEFATIO  BEATl  AELUEDI. 


Vere  sanetorumvera,  ct  discreta  humilitas  vfrtus  esf;  roea  aulisa],  et  mei  similiuro  defectus  viriutis,  de 
t{U2iVropheUk:  Vide  humUHatem  meam^eteripeme  (Psoi.  cxviii).  Nequeenim  a  virtulc  aliquase  cripi 
postulabat,  aut  de  bumiliute  extollebat,  sed  dejectioni  suae  subventionem  implorabat.  Quam  niiseraui 
bumilitaiem  meam,  et  utinam  sicut  humiiitatem  veram»  sic  quoque  virtutem  discretam,  ne  aliqua  inobe- 
dlentolmportunitatevelarovldear;  lantaf  dignationls  petitioni,  jussionl,  attestationi,  quia  dignum  est, 
■miM  dlgne  llcei,  quod  quidem  mea  inleresi,  tamen  pareo.  Suscipio  itaque  opus  impossibile,  inexcnsa- 
bUe,  digaum  aceusalione^ex  mea  pusillanimltaie  impossibile,  ex  praeceplione  yestra  inexcusabile,  accu- 
a^ienl  sobjaceus  ex  cujusvis  inspeclione.  Quis  enlm  dlgne  feral  priraa  fronte,  quadam  auctoritate  apo- 
tloliCJi»  de  excellentiori  via  charitatis  scribere  praemittentem,  non  solum  scribendi  rudem,  aut,  sicut  vo- 
bifr  pbcuit,  llUlleralum  sed  etiam  elinguem,  el  lactis  potum  nondum  idonee  iingentem  ?  Aut  qualiter  re- 
miD  ponio  una,  aul  cerle  nulla,  de  charitatis  eminentia,  incompositus,  de  ejus  ordine,  steriiis,  de  fructu 
diiseral;  Infatuatus  et  insipidus,  ejus  dulccdinem  eliciat,  cupiditate  victus,  contra  eam  se  erigat?  deni- 
que,  qaaliler  carnis  contritione  cbaritas  augeatur,  el  ejus  discretam  exhibilionem,  quis  ego  qui  expliccm  ? 
qui  aee«s  ac  vobis  videlur,  quod  tamen  pace  vestra  dico,  de  coquinis  ad  eremum  veniens,  locuni  non  offi- 
cium  miMafvlT  Alqui  dicelis  :  Excusare  non  debes.  Scio,  domlne  mi,  scio.  Sed,  quia  excusarc  non  licet, 
llbel  accusaflre,  ul  adveniens  leclor  minus  gratus  non  cogatur  ulterius  progredi,dum  iiiipso  limiuecernil, 
quo  ]ure  possil  offBudi.  lliud  lamen  ad  scribendum  quanum  fiduciam  praesut,  quod  sanctissimufii  chari- 
ialit  aflbotura^,  ad  suscipiendas  molestias,  quae  mihi  digne  irrogari  poterunt,  incunctanter  objecistis  ?  Ita- 
que  tpein  perilcieiidi  vix  habens,  de  charitate  quae  jussistis,  ilio  maiieo  nostro,  cui  allusistis,  ut  Spccuium 
perflcerelttf ,  ul  polui,  compegi ;  in  hoc  certissimum  esse  reperiens,  quod,  cum  spes  et  caetera  excideriui, 
^raper  maneal  charitas.  Praestitil  autem  gratiam,  qul  artem  non  tribuit.  Et  quidem  in  hoc  chariutis 
speculo,  nulli,  nisi  in  diiectione  nianenti,  vultus  se  cbaritatis  infundet ;  sicut  nec  nisi  in  lucc  existenli, 
tua  cuique  in  quovis  speculo  redditur  facies.  Sane  aulem  praesentis  operis  suscipiendi  propositum,  quas- 
dam  ipse  mecum  medilando,  quaedam  vero  quasi  mecuin,  imo  magis  mecum,  quia  ilia  uuanimi  mco  rcve- 
rendisalmo  prioriHugoniyqul  plu8mecum,quam  ego  ipse  mecum,  communicanda  epistolarum  moro 
sparsim  diclaveram,  ex  quibus  praesenli  inteniioni  maleriam  sumens,  sed  et  ipsa  eadem  ut  congruere  vi« 
dcbanlur  Inserens,  tribus  incisionibus  totum  distinxl.  Quarum  licet  de  qualibet  in  singulis  mentiouem 
fecerira,  specialiler  tamen  in  prima  parte  charitatis  excellentiam,  tum  ex  ejus  digiiitate,  tum  ex  advcrsae 
el  cupldllalis  improbalione  eommeiidare,  in  secunda  ineptis  quorumdaro  querimoniis  obviare;  in  tcrtia 
qualiler  exhibenda  sit  cbaritas,  monstrare  kiboral  intentio.  Si  quid  igitur  in  hoc  sudore  nosiro  proposito 
congmeiis  processit»  gloriae  largitori,  et  vestrae  orationi  debetur ;  si  quid  vero  aliter,  mihi  artem,  aul 
usum  nou  habenti  douFlur.  Verum  ne  occupationcm  vestic^m  terreat  operis  liiijus  tania  prolixitas,  «a- 
pitula,  quae  subiecu  sunt,  primo  percurrite,  et  eorum  inspectione  quid  legendum,  quid  vcro  negligendum 
iii,  ditceriiile 


n» 


SPECULUH  CUARITATIS.  —  LIB.  I. 


«*D 


SPECULUM  CHARITATIS. 


LIBER  PRIMUS, 

Charitalis  cxccllentiam  demonstrans. 


APUT  PRIMUM. 

Quod  nihil  dignius  quam  ut  Creator  a  iua  ametur 

creatura. 

Extendisli»  Domine,  sicut  pclicm  coelum  luum; 
ponens  in  eo  slcllas,  ul  liiceani  nobis  tn  liac  nocle; 
ifi  qua  pertranseunl  besti»  silva;,  catuli  lconum  ru- 
gientes  ul  rapianl,  et  quxruiil  nos  escam  sibi :  qui 
eUam  legis  aquis  snperiora  ejus,  quibus  per  quas- 
dam  iecretissimas  caiaraclas  compluas  terram  cor- 
dis  nostri;  ot  multiplicetur  a  fructu  frumenti,  vini 
et  olei  sui ;  et  non  casso  sudore  quaeramus  pancm 
Dostnim  :  sed  quasrentes  inveniamus,  invenientes 
pascamur  et  gusiemus  quoniam  (u  dulcis  es,  Do- 
inine.  Anima  niea,  anima  aiida,  anima  sterilis  et 
iufructuosa,  silit  bis  suavissimis  complui  slillici- 
diiSy  ut  ct  illi  appareal  panis  ille  coelestis,  qui  ange-  B 
lo8  pascit,  quem  parvulus  sugit;  ei  sapiarinteriori 
palato  meo  omne  obiectamenium,  ncc  amplius  su- 
tpirem  ad  ollas  carnis,  quas  reliqui  in  i£gypto;  ubi 
exigeiite  Pbaraone,  etiam  abiatis  paieis,  Jatercs  lu- 
teos  exsolvebam.  Sonet  ergo  vox  tua  in  auribus 
meis,  bone  Jesu,  ut  discat  quomodo  te  amet  cor 
meum,  amct  te  niens  mea,  aniciit  te  ipsa  visciTa 
auim»  me«  :  aniplectatur  le  intima  iiiedulla  cordis 
mei»  unum  ct  soluin  verum  boaum  nieum,  dulce  et 
deleetabile  gaudium  nieum.  Sed  quid  cst  amor,  Deus 
meus  ?  mira,  ni  f;;llor,  aiiimi  deleclatio,  eo  dulclor 
quo  castlor ;  eo  suavior  quo  sincerior,  eo  jucuudior 
quo  latior  :  et  est  palaluin  cordis  cui  sapis,  quia 
dukii  es ;  oculus  quo  vidcris,  quia  bonus  es ;  et 
esl  bic  locus  capax  tui,  qui  suininus  cs.  Qui  enim 
amat  te»  capit  te;  et  tanium  capit,  quantum  aiuat, 
qaia  ipse  amor  es,  quia  cliaritas  cs.  Ujdc  est  illa 
ubei  tas  domus  tu;£,  qua  incbriabuutur  diiecti  tui, 
delicicntes  a  sc,  ut  traiiscant  iii  te.  Et  quomodo, 
Domine,  nisi  ainando  tc  ?  Sed  boc  ex  toto  se.  De- 
scendat,  quaeso,  Domine,  iu  aiiiinam  meam  aliqua 
portiuncula  bujiis  tantos  dulcedlnis  tiix,  qua  dulcc- 
•cant  ei  paiies  amaritudinis  sux'.  Pr;egustet  cujus- 
dam  8orbitiuncul;e  experientia,  quid  desideret,  qu4d 
concupiscat,  ad  quid  suspiret  in  hac  peregrinatione 
sua.  Praeguslet  csuriendo,  bibat  siticndo.  Qui  eniin 
cJiint  te,  adbuc  esurient,  et  qui  bibunt  te,  adhuc 
sitient;  saliabui;tur  auteni,  cuin  apparuerit  gloiia 
iua  cum  iiiauifesta  fueritilia  magna  multitudo  dui- 
cctlifits  tux  quam  abscoudisti  timciitibus  te,  quam 


A  non  revelas,  nisi  diligentibus  tc.  Interim,  Doniinet 
qu^ram  te,et  amaodo  quseram  le;  quia,  qui  proflcit 
amando  te,  utlque,  Domine,  quajrit  le  :  et  qui  per- 
fecte  amat  le,  ipse  est,  Domine,  qui  jam  invenit  te. 
£t  quid  juslius,  quam  ut  creatura  tua  amet  te;  qui 
boc  ipsum  accepit  a  te,  ut  possit  amare  te?  Non 
enim  irrationabilia,  aut  insensibiiia  possunt  aroare 
te  :  non  enim  est  iste  modus  eorum.  Habcnt  nempe 
et  ipsa  modum  suum,  sper.iem  suam,  ordincm 
siium ;  non  quo  beati  sint,  aut  esse  possiut  ainando 
te;  sed  quo  pulchra,  et  bona,  et  benc  ordinata  ex 
te,  ad  iilorum  gloriam  proficiant  qui  p«issunt  beati 
csse,  quia  possunt  amare  te. 

CAPUT  n. 

De  natura,  specie,  usu  qnas  omnibus  crealuris  com^ 
muttiler  coilata  sunt, 
Deus  enim  noster,  cui  est  sumnium  et  incomniu- 
tabile  essc ;  cui  est  senipor  idein  esse,  diceute  Da^ 
vid  :  Tu  semper  idem  ipse  es  {Psal.  ci) :  oinnibus 
creaturis  suis  cominuiiiter  haec  tria  distiibuit,  ua- 
turam,  s|>ecieni,  usum.  Naturam,  qiia  boiia  sunt; 
speciem,  qua  pulcbra  sunt;  usum,  ut  bciie  ordinala 
alicui  rei  pioliciant.  Qui  enini  fecit  ut  essent,  fecit 
eliani  ut  bona  essent,  ut  pulchra,  ut  bene  ordinata. 
Quoniain  enim  ab  ipso  sunt,  qui  summe  et  iucom- 
niutabililer  est,  idco  sunt  oinnia  ;  quoniam  ipse  a 
quo  suiit,  sumnie  et  incomniulabiliter  pulcher  cst, 
pulchra  sunt  oiniiia  ;  ab  ipso  qiii  summe  et  incom- 
muiabililer  bonus  est,  bona  sunt  oinnia ;  ab  ipso 
qu«  sumine  et  incomiiiutabiliier  sapiens  esi,  beuo 
ordinata  sunt  omnia.  Sunt  ergo  bona  pcr  mituram ; 
pulchra  per  speciem  ;  benc  ordinata  ad  ipsiiis  uni- 
versilalis  decqrem.  Vidit,  inquit,  Deus  cuncta  qum 
fecerat;  et  erant  valde  bona  {Cen.  i).  lii  quunlum 
itaquc  suiit,  bona  sunt ;  in  quantum  unaquaeque 
pars  toti  suo  coiigruit,  pulchra  sunt :  in  quantum 
in  ipsa  universitate  unaquaeque  res  conveuienteui 
sibi  et  locuin,  et  tempus,  et  modum  obtinet,  optime 
ordinata  sunt.  Locum  quippe,  qui  sibi  coiigriiat, 
quasque  rcs  habet,  in  qu.>  sit,  verbi  gratia,  angelus 
coelum,  irrationabilia  solum ;  homo  mcdius  medium 
paradisum.  Tcmpus  itidem,  quando,  vei  quaiidiu 
sint,  vel  videlicet  in  ipsius  universitatis  pulchritu- 
diiie  aliud  quidcm  siniul  totum  incipiat,  sed  nuii- 
quain  desinat,  ut  nalura  angeiica  ;  alia,  ut  simul 
oinnia  nequaqiiam  incipiant,  c€Ppt;i  taiueu  nef|ua- 


rii»7 


B.  AFXREDl  ABBATIS  RIGVALL. 


«|uiro  vel  ipsa  dcsinanl,  ul  liomines ;  alia,  ul  nec  A 
ftlroal  incipiant,  el  esse  quandoque  desinant,  ut  ir- 
raiionabilia.  Porro,  ne  de  niodo  queniadmodum 
quaHfue  creatura  subsislat,  quam  con^^ruentem  sibi 
rooduro  sortianlur  omnia,  tacuisse  videamur,  quid 
rationali  crealurae  magis  congruum,  quam  beati- 
tudo,  si  jusia  est?  quid  ei  magis  convcnit  quam 
niiseria,  si  inlqua?  Denique  irrationali,  ilemque 
insensibili  creaturae  quis  modus  aptior,  quam  qiiod, 
cum  ipsa  nec  beata,  nec  misera  esse  possit,  iilo- 
rom  saluli  subserviat;  borum  infelicitatem  accu- 
roulei?  Verissime  quidem  a  quodam  sapicnle  dici* 
tur  !  Aqua,  ignii  et  ferrum;  lac,  el  panisj  et  mel; 
botrus  uvte,  oleumf  et  vestimentum  :  hcec  omnia  san- 
etis  in  boma;  sic  impiis  et  peccatoribus  in  mala  con" 
tertentur  {Eccli.  xxxix).  Nec  caiisclur  bomo,  qiiod  ^ 
)am  coroniiuneui  locuin  sorlialur  cum  belluis,  qui 
in  honore  positus  non  intellexit :  et  ideo  compara- 
tus  est  juroentis,  et  similis  factus  est  illis,  nec  loco 
aoluro.  Quis  eniro  facile  dixerit,  abolita  in  meiite 
ntionali,  etsi  non  imagine,  divina  tamen  similitu- 
dine,  quanta  irrationabilium  jumentorum  similitudo 
tuccreverit  1  Scd  hinc  alias.  Nunc  animadvertenda 
timul  et  praedicanda  Greatoris  sapienlia  :  qui  cum 
non  sit  malorum  Greator  aul  inceiitor,  cst  tamen 
ipsoruro  roalorum  prudentissimus  ordinator.  Giir 
ergo  non  sineret  dulcissimus  simul  et  omnipolen- 
tistimus  Doroiiius  meus  malum  esse,  quod  nequiret 
▼el  modice  aeteriium  suum  labcfactare  propositum  ; 
quo  insuper  niaiiifeslior  appareret  ipsa  ejus  omni-  q 
poientia,  sapientia  mirabilior,  suaviormiscricordia, 
ram  dc  malis  bona  faceret  omnipotenler ;  inordi- 
luita  ordinaret  sapienler,  miseris  conferrct  bealilu- 
dinciu  misericorditcr  ? 

GAPUT  in. 

Quod  homo  ad  imaginem  sui  Creatoris  condiius,  et 
beaiiiudiiiis  capax  sit. 

Horoini  ergo  in  ipsa  universitatis  crcatione  dedit 
non  soluro  esse,   nec,   ut  caeteris,  bonuin  tantum 
nec  solum  pulcbrum   aut  ordinatum  quid 

e,  sed  insuper  bealum  quid  esse.  Scd,  quemaJ- 
rooduro  nulla  creatura  nec  a  scipsa  esl,  nec  a  sc- 
Ipta  piilclira,  aut  boiia  est ;  sed  ab  ipso  qiii  sunime 
etC,  qui  summe  bonus  el  pulcher  est  :  et  ideo  boiii- 
tas  bonorum  omnium,  pulchritudo  pulchrorum  oin-  ^ 
nium,  caiisa  oniiiium  existenlium  :  ita  nec  a  scipsa 
iieata  ett ;  sed  ab  ipso  qui  suinme  beaius  est,  ac  per 
hoc  beatitudo  bcatorum  omnium.  Hujus  lieatitiidi- 
nis  sola  rationalls  crcatura  capax  est.  Ipsa  quippr^ 
ad  imaginem  sui  Grealoris  condila,  idonea  est  illi 
adhaererc,  ciijus  est  iniago :  quoJ  solum  rationalis 
creaturae  iNJUuin  cst,  ut  ait  saiictus  David  :  Mihi 
autem  adhcerere  Deo  bonum  est  {Psal,  lxxii).  Adhx- 
tio  plane  isia  non  carnis,  sed  mentis  est,  in  qua 
tria  qnsedam  naturarum  auctor  inseruil,  quibus  di  • 
▼hi8  ttteiiiilatis  compos  eOlcitur,  particeps  sapien- 
U«,  diileedinis  degustator.  Tria  hsM:  memoriain  di- 
co,  tclentiaro,  amorero,  sive  volunlatcm.  i£ternita- 
trs  qiiippe  capax  est  memoria,  sapienti;e  scienlia, 


OPP.  PARS  I.  —  ASGETICA.  m 

dulcedinis  amor.  In  his  tribus  ad  iinagincm  Trini- 
tatis  coiiilitus  hoino,  Dcum  qucm  mcmoria  retine- 
bat  siiie  oblivione,  scicntia  agnosccbat  siiic  errore; 
amore  coinplcctebalur  siue  allcrius  rci  ciipidilate. 
Hinc  beatus. 

GAPUT   IV. 

Quod  amore^  in  quo  plenius  ipsius  erat  beatitudiiiis 
guslus,  a  Deo  recesserit  homo;  et  sic  miser  effectus 
Dei  in  se  imaginem  corruperit,  nec  tamen  abole- 
verit. 

Yerum,  licct  iii  his  tribus,  vel  liis  tribus  ipsi  per- 
liciatur  bealitu.Io  :  in  hoc  tamcn  tcrtio  proprie  est 
ipsius  bealituJinis  guslus.  tSuanquain  enim  in  pes- 
siniis  delectari  miserrimuni  sit  :  ubi  tamen  niilla 
dclectatio,  nec  ulla  beatitiido.  Porro,  ubi  amor  nul- 
tus ,  nulla  delectatio.  Denique  ipsius  summi  lioni 
quanto  major  dilcctio,  tanlo  inajor  delectatio,  tanto 
major  ct  beatitudo.  Pariat  licct  muUa  mcmoria,  ca- 
piat  licet  profunda  scientia,  nulla  tamen  delecUtio, 
si  non  ad  parta  vel  iiota  ipsius  liat  vohintatis  con- 
versio.  At  priinus  parens  iioster  libero  muneratus 
arbitrlo,  poterat  quidcm,  Dci  lamen  adjutus  gratia, 
ipsum  Deum  perpetuo  ainando  in  ejus  memoria  no- 
titiaquc  dclectari,  perpetuoque  beatus  existere  :  po- 
tuit  et  ipsum  aniorcm  suuin  ad  aliquid  minus  refle- 
ctere;s:cque  ab  ejus  amore  recedendo  frigescere, 
seseque  misorias  addicerc.  Sicut  enim  ralionalit 
crcatune  nulla  alia  est  beulitudo,  quam  Deo  adha^- 
rcre,  ita  Iioc  ejus  miseria,  a  Deo  rcccdcrc.  Yeiurii 
illc  in  honore  positus  non  iiitellexit.  Quid  ?  Forlat- 
sis  id  quod  quidam  iiigrcdiens  sancluarium  Dei,  et 
intelligens  non  modo  in  prxsentia,  sed  etiam  in 
novissima,  quoniam  ecce,  inquit,  qui  elongant  se  q 
tCf  peribunt :  perdidisii  omnes  qui  fornicantur  abs  le 
{Psai,  Lxxii).  Non  intellexit  quia  qui  fornicantur  n 
Deo  per  superbiam,  dcvolvuntur  in  insipientiam  : 
et  qui  per  rapinam  Dei  usurpat  siniilitudintra,  me^ 
rito  jumcntoruin  induit  simililiidinem.  Libero  ergo 
male  usus  aibitrio,  amorem  suuin  ab  illo  incoui- 
mutabili  bono  deflcxit,  ct  ad  id  quod  roinus  eraf» 
propria  cupiditale  cxcatus  reflexit,  sicque  a  vera 
liono  recedcns,  et  ad  id  quod  ex  se  bonum  no:i 
erat  dcficicns ,  ubi  aucupabatiir  profectum,  invenit 
defcctiim;  perverscque  diligendo  seipsuro,  et  te 
perdidit  et  Deuin.  Sicque  justissime  actum  est,  nt 
qui  coiitra  Deum  Dci  appelebat  similitudinero  :  qa<^ 
voluit  flcri  curlositate  siiuilior,  cupiditate  fleret  ct 
dissimilior.  Gorrupla  cst  itaque  in  horoine  DeL 
iiiiago ,  non  abolita  peiiitiis.  Proinde  habet  memo  • 
riam,  sed  obnoxiam  oblivioni ;  scientiaro  quoque,. 
scd  subditam  errori,  nihilominus  et  aroorem,  ted 
pi-onuro  cupiditati.  Perseverat  adhuc  in  anima  ra- 
tionali  in  bac  trinilatc,  etsi  roisera,  ipslut  bentas 
Trinilatis  impressio,  quse  ad  ipsam  animae  rcllcla. 
substantiam»  quae  et  sui  rcminiscitur,  te  novil,  te 
diligit  :  qua;  ipsain  sui  memoriam  diligit,  uorit,  ro- 
miniscitur,  ipsam  sui  scientiam  reminis^jtur,  novii^ 
ct  diligit  :  item  ipsam  sui  dilectionero  diligit,  reml- 
uisciiur,  iiovii :  ct  iu  subsianiia  uuitateroy.et  ia  trl^ 


m 


SPECULUM  ClfARITATIS.  —  L!B.  L 


5:(r 


bas  his,  qtue  perstrinximus,  vocabiilis  pr;erei*t  Iri-  A  plumcscai,  quxso,  aiiiiiia  mea   in  iiido  discipliiise 


BlUtein.  Unde  Psalmisla :  Verumtamen  in  imagine 
pertrttnsit  homo^  sed  et  frustra  conturbatur  (Psal, 
xxxTiii).  Breviter  quidero,  sed  expresse  satis  his 
Terbis  sanctus  David  utrumque  insinuat  animae 
non  deesse  humanae,  ct  ex  nalura  imaginem,  et  ex 
peccato  eorruptionem.  Nam  ct  memoriam  corrum- 
pit  obliTio;  scientiam  error  obnubilat,  amorem 
capiditas  coanguslat, 

CAPUT  V. 

Quod  post  Salvatoris  adventum  Dei  in  homine  reno^ 
wetur  imafo  :  et  quod  non  hic  sed  in  futuro  spe- 
randa  sit  tpsius  renovaliouis  perfectio, 
Porro  jara  per  Mcdialorein  Dei  et  homiiium  bo- 

minem  Cliristum  Jusum  solulo  dubito,  cui  obnoxia 


tux ;  pauset  in  foraininibus  petrae,  in  cavema  nia- 
ccri£.  Amplectatur  te  interim  crucifixum  ;  suinal 
tui  dulcissiini  sanguinis  hauslum.  Occupet  inierim 
memoriam  meam  iiaec  suavis  meditatio,  ne  ex  toto 
eam  oblivio  obscuret;  jndicero  ine  interim  nihil 
scire,  nisi  Dominum,  et  hunc  crucifixum,  ne  scien- 
tiam  mcam  a  soliditate  fidei  Tanus  error  abducat : 
vendicet  sibi  totum  aroorem  meum  haec  tua  mira  di- 
lectio,  ne  lUum  cupiditas  mondiaris  absorbeat.  Quid 
ergo?  Mihi  soli  id  oplaverim?  Iropleatur,  Domine, 
quaeso  :  impleatur  iliud  proplieticum  :  Reminiscen- 
tur  et  convertentur  ad  Dominum  universi  fines  terrm 
(Psal,  xxi),  Reminiscentur ;  iiiquit.  Abscondilam 
eigo,  non  scpultam  omnino. iii  mente  rationali,  Dei 


tenebatur  humana    natura  ,   delclo    chirographo  ,      inleilexit  memoriam,.  ut  non  tam  novum  aliquid 


cujus  cautlone  aslrictos  nos  lcncbat  antiqui  liostis 
dira  supcrbia  ;  cxspoliatis  princjpibus  et  puteslati- 
bus,  quibus  nos  addixerat  divina  juslitia  ,  pacato 
denique  Deo  Patre  illa  singulari  in  cruce  hostia, 
reparatur  tandem  memoria  per  sacrae  Scriplurae 
Jocamentumy  intellectus  per  fidei  sacrameutum  , 
amor  per  charitalis  quotidianum  incrementum. 
Perfecta  imaginis  reformatio,  si  mcmoriara  oblivio 
non  intcrpolet,  scieiitiain  nuUus  crror  obnubilct, 
amorero  nuUa  cupiditas  inlerpellef.  Sed  ubi  isiu.Iy 
et  quando  istud  ?  Hxc  pax,  hxc  tranquiUilas,  li.-ec 
In  patria  sperelur  felicilas ,  ubi  nuUus  locus  obli- 
Tioni  vivenlibus  iii  aeternitatc  :  nulla  erroris  sub- 


insertum  quam  iUud  antiquum  scntias  reparatum. 
Misi  enim  naluraliter  qaodammodo  in  ipsam  Dei 
memoriara  vcl  inodicum  ratio  scintillaret  humana» 
puto  non  esset,  unde  vel  insipiens  diceret  in  cordo 
suo  :  Non  est  Deus  (Psal.  xiiij. 

CAPUT  VI. 

Disputatio  contra  insipieniem,  qui  dixit  in  corde  suo: 
i  Non  est  Deus  (Phal,  xiii).  » 

Dic  inquam ,  quicunqiie  es  adeo  insipiens ,  ut 

dixeris   in  corde  tuo  ;  Non  est  Deus^    aliqueinne 

pulas  sapientem?Forteteipsuin.  Ita  sit  :  Itane  ta- 

mcn  sapieiis,  ut  lieri  iion  possis  et  insipiens?  Aut 

si  insipieiis,eo  usqiie,  ut  non  possis  fieri  et  sapiens? 


reptio  fruentibus  veritile;  iiulla  ciipidilalisinipiilsio  C  Si  quid  hornin  abnuas  :  jain  non  te  desipere,  sed 


divina  absorptis  cbaritale.  0  at^tcrnn  ct  vera  clia^ 
ritas,  o  vcra  et  cara  acteriiitas  :  o  aBterna  ,  et  vera, 
et  cara  Trinitas!  Hic  Iiic  requies,  hic  pax,  hic  feUx 
tranquiUitas ,  hic  tranquUIa  feUcitas,  hic  feUx  et 
tranquilla  jucuuditas.  Quid  agis,  o  aniina  huniana, 
qaid  agis?  Quid  per  diversa  raplaris?  Porro  unuio 
est  necessarium.  Ut  quid  inuUa?  Quidqnid  appelis 
in  multis,  in  uno  est.  Si  exccilcre,  si  scire,  si  de- 
lectari,  si  abundarc ;  toluin  liic  cl  perfeclc  hic,  ct 
nusquam  nisi  hic.  Nunquid  eiiini  iii  hoc  lacu  inise- 
rias  et  lulo  fuicis  vera  cxcelientia  ?  Nunquid  in  hac 
regione  uinbrae  inortis  pe:  fecla  scientia  ?  Nunquid 
in  hoc  loco  boi-roris  et  vast;e  soUludinis  vcra  de- 
lcctatio,  intcr  lol  xrumnas  vcra  abiindanlia?  Porro 


potius  non  viveie  dixerim.  Ergo,  si  tu  desipueris, 
porirc  aestimas  sapicnliam?  Sed  fieri  potcst  et  sa- 
piens.  Aliunde,  quaeso,quam  a  sapientia?Erit  ergo, 
ette  desipiente,  sapieiilia  :  Erit,  iiiquis,  sed  in  ho- 
pjine  sapiente.  Sed  quis  est  homo,  qui  non  possit 
desipere  ?  Si  ergo  omnes  homines  dcsipiant ,  erit 
niliiloininus  sapientia  ;  alioquin  noii  possent  denuo 
sapere.  Sed  in  angelis,  inquis.  Sed  et  ipsos  posse 
natura  dunlaxat  desipcre ,  indicat  illa  insipientiuni 
angdorum  lania  niulliludo ;  quibus  quidem  cum 
caoteris  par  nalura,  sed  impar  gratia.  NuIIa  ergo 
crcatura  ex  se  sapiens.  Unde  ergo,  nisi  a  sapienlia  ? 
Et  illam  ubi  invenit  insipiens  .  ut  denuo  sapiat?  Si 
eam  invenit,  cst  utique  sapienlia,  quae  invenialur 


quae  in  miindo  exceUenlia,  quain  timor  non  dejicit?      ab  insipienle,  ut  sit  sapiens,  alioquin  quomodo 


quanta  hoininis  scieiilia,  qui  nec  scipsum  capit? 
Denique,  si  dcleclaris  in  carne,  hoc  cl  cquus  et  mu- 
lus,  quibus  non  est  inteUeclus.  Si  in  gloria,  si  in 
diTitiis ;  cuin  inlerieris,  non  sunies  oinnia,  neque 
descendet  tecum  gloria  tua.  Ibi  ergo  vera  exceUen- 
tiJly  ubi  nihil  superius  quod  ambiatur  :  ibi  vera 
acientia,  abi  nihil  ignoratur :  illa  vera  delectatio, 
quae  fastidio  non  niinuitur :  illa  vera  abundantia, 
quae  nunquam  exhaurilur.  \x  nobis,  quia  reces- 
ilmas  a  te,  Doinine !  Heu  nuhi^  quia  incolatus  meus 
prdongattts  est !  (Psal,  cix.)  Quando  veniam,  et  ap- 
parebo  anle  faciem  tuam?  (Psal.  xl\,)  Quis  dabit 
mihi  pennaSf  sicut  columbw;  et  oolabo  ,  et  requie- 
$eam?  (Psni,  liv.)  Piuroescat  intcrim,  Domine  Jesu, 


invenitur,  quod  non  est,  nisi  prius  coeperit  esse  ? 
Non,  inquis,  eain  ita  invenio ;  sed  meditando,  et 
cxcrcendo  facio  meipsum  sapienlem.  Ergo  facis  sa- 
pientiam  tuam  ?  Quare  non  fecerim  ?  Ego  te  pro- 
posamua  iaiipientem,  et  ecce  adeo  factus  es  sa- 
piens,  utet  sufiicias  facere  sapieniiaro.  An  hoc  est 
paruro  sapere,  sapientein  facere?  Sed,et  si  quis  dicat 
stultum  facere  posse  sapientero,  quis  audicns  non 
ridebit  ?  Uiide  ergo  sapienlia  slullo?  forteaquoli- 
bet  horoine  sapienle.  Et  ipse  unde  sapiens?  An  ipso 
se  fecit  sapienlcm  ?  Sed  antequam  se  faceret  sa- 
pientem,  quid  eral  nisi  insipiens  ?  Praedicta  igitur 
sequctur  abusio,  ut  insipiens  fecerit  sapientero.  S 
ct  angeluin  dixeris  possc  facere  sapicnlem  ;  ct  ips# 


511 


B.  AEI.REDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA. 


Sl^ 


mide  tapiens?  Si  et  ipse  se  fecil  sapieiileiii,  prx-  A  vivo  in  cariie,  non  vivam  in  inc,  scd  in  lc,  qui  tra- 


dicta  nihiiominus  sequetur  abusio.  Reslat  ergo  ut 
Bon  sit  lacka  sapienlia,  quae  cxleros  faciat  sapien- 
tes.  ipsa  non  potest  desipere,  quia  sapieniia  non 
potest  esse  insipientia,  sicut  nec  mors  viia,  quam* 
>is  inors  Ckristi  nostra  sit  vita  :  sicut  lux  tenekrae, 
quamvis  fuerimus  aliquando  lenebrxt,  nunc  autem 
lux  iii  Domino.  Nam  nec  Joannes  crat  lux,  sed  ut 
lestiinonium  perliiberet  de  lumine.  Erat  enim  iux 
tera,  qu<e  illuminat  omnem  homiuem  ve.ieiUem  in 
hunc  mundum  {Joan.  i).  Ipsa  est  sapienlia,  <\\ix  in 
animas  sanctas  se  transfjert,  ut  et  ipsap.  sint  sapien- 
tes.  Parumne  boc  tibi ,  o  insipiens?  Quacro  iterum, 
litrum  scias  te  esse.  Quis,  iiiquis,  boc  ignorct? 
Plane  nec  academicus.  Scnipcrne  fuisti?  Unde  crgo 


didisti  temclipsum  pro  me.  Coungatur  ifbi,  Doiuino, 
pudicitise  myrrba,  ut  jam  non  regnet  peccatum  in 
meo  mortali  corpore,  ncc  fiam  velut  jumentum  in 
proprio  computrescens  stercore.  Scd  unde  Tcnisti 
in  bortum  ?  Unde,  nisi  de  cruce?  Utinam,  Domine, 
et  ego  accipiam  crucem  tuam,  et  sequar  te.  Sed 
quomodo  sequar  tc  ?  Quomodo,  inquis,  recessisti  a 
me?  Puto,  Dominc,  quia  non  pcdum  passu ,  sc.l 
mcntis  affectu.  Nolens  enim  substantiani  aniin.e 
mcsc  scrvarc  ad  te,  acccpi  eam  ad  mc ,  ct  volens 
meipsum  possidere  slne  tc,  perdidi  et  me.  £t  ipsc 
faclus  sura  mibimelipsi  gravjs  ;  factus  siim  mihiniet 
lociis  miseria:  ct  tcncbrarum  ;  lociis  borroris  ct 
regio  egeslalis.   Surgani  ergo,    ct  ibo  ad  Patreni 


-  r  V  ,^j,.w     ^o^w.~-.^. j, --o-»       — — 

accepisti,  ut  esses?  An  teipsum  fccisti  ?  Sed  qi;o-      mcum,  ot  dicam  ci  ;  Pater,  peccavi  in  coslum,  et  co 

inodo  qui  non  eras  aliquid ,   facere  poluisli  tani      |.g„i  i^  ^^inc,  xv) 

magnum  aliquid?  Uiidc  crgo  tibi  esse?  \i\  ab  alio 

liomiiie  ?  Et  ipsc  unde?  nunquid  ab  angelo  ?  Et  an- 

gelus  undc  ?  Restat  ergo  ut  non  sit  facla  cssenlia  , 

a  qua  c«'etera  omnia  Iiabent  esse ,  sicut  nec  facta 

est  sapientia,  unde  cxtera  omnia  babciit  sapere. 

Sil^at  ergo  tibi  sic  el  sic  sapere,  sic  et  sic  esse  :  lo- 

qualur  tibi  iu  corde  ipsum  sapere  et  ipsum  esee, 

et  jam  non  dices  in  corde  tuo  :  Non  est  Deu$ ,  in 

ipso  plane  perspiciens  nec  posse  saltem  te  esse , 

qiii  diceres  in  corde  tuo ,  Non  est  Deus ,  nisi  esset 

el  Deus.  Iterum  quxro,  uirum  velis  te  esse  ct  sa- 

pere?  Puto  quia  non  abnuis.  Junge  liaec  tria,  esse, 


CAPUT  VIIL 

Quod  cx  charitalis  a/fectu  liomo  in  Dei  imaginem  re- 
formetur, 

Patet,  ni  faIlor,quoniam,  sicut  non  pedum  passu» 

sed  mentis  affectu  a  summo  bono  recedens,  et  in 

seipsa  veterascens  liumana  superbia,  Dei  in  se  cor- 

rupit  imagiuem,  ita  mentis  affectu  ad  Deum  acce- 

dens  bumana   bumilitas,  renovatur  in   imagineiii 

Dei,  qiii  creavit  eum.  Uiide  Apostoius  :  Renova-- 

mini,  inquit,  spiritu  mentis  vestrce;  et  induite  uotum 

hominem,  qui  secundum  Deum  creatus  est  (Ephet. 

iv).  Quomodo  autem  fict  isla  renovatio,  nisi  novo 


sapere,  velle.  Redi  ergo  prasvaricalor  ad  cor.  Cou-  c  cbaritatis  priocepto,  de  quo  ait  Salvator :  Mandalum 


tidera  in  his  tribus  quauta  unitas,  quanta  sit  (equa- 
litas.  Et  cum  invcneris  hxe  tria  in  te  esse ,  et  a  te 
non  esse,  cogita  aeteriiam  voluntatem,  et  nc  dicas 
iu  corde  tuo,  Non  est  Deus,  sed  ,potius  reminiscens 
convertere  ad  Dominum  Deum  tuum ,  cuin  omni 
fluc  terra:. 

CAPUT  VU. 
Quod  mentis  affectu  homo  a  Deo  recesserit. 
Mirabilis  facta  est,  Domine ,  scientia  tua  ex  me ; 
ecHfortatti  est,  et  non  potero  ad  eam  (Psal.  cxxxviii). 
Amplectar  interim  te,  Domiiie  Jesu ,  parvus  par- 
vum,  infinnus  intirmum ,  homo  bominem,  amplius 
dicam,  pauperem.  Nam  et  tu,  Domine  pauper,  se- 
dens  snper  asinam  ,  et  super  pullum  filium  asinx 


novum  do  vobis?  (Joan,  xiii.)  Proinde  banc  chari- 
tatem  si  mens  perfecle  inducrit,  profccto  duo  illa, 
qua^  ap.quc  corrupla  diximus,  nieinoriam  sciliccl  ot 
scicntiam,  ipsa  reforniabit.  Idco  saluherrime  nobis 
indicitur  istius  unius  praecepti  compendium,  in  qao 
et  veteris  homiuis  exspoliatio,  et  nientis  renovatio , 
et  divina;  imaginisconsistit  rcforniatio.  Amor  quip- 
pe  noster  veneno  cuplditaiis  infectus,  tenacique 
voluptatis  visco  miserabiliter  irrctitus,  quai  in  ima 
semper,  id  est,  de  vitio  in  vitium  proprio  pondere 
feiebatur,  cbarilate  desuper  iiiflueiite,  ac  innatuni 
torporem  suo  calore  dissoivente,  ad  altiora  se  sar- 
rigit,  sicque  exuens  vctusiatem,  ac  induens  novita- 
tcm,  sortitur  pennas  columbse  dcargenlatas,  quil  us 


(Matth,  xxi).  Sic  ergo  te  amplectar,  Domine.  Nam  ^  ad  illud  sublime  et  purum  bonuin  evolct^de  quo  ct 

tota  magnitutio  mea,  iion  nisi  quod  parvum  cst  tui ; 

lota  fortitudo  mea,  quod  infirmum  est  lui ;  tota  sa- 

pientia  mea,  quod  stultum  est  tui.  Curi-am,Domine, 

in  odorem  unguentorum  istorum  [Cant,  i).  Miraris 

qacd   unguenta  appellem  qu;e  inUrniutn  sanant , 

roborant  debilem»  mcestum  Ixtificaut  ?  Sequar  ergo 

le,  Doroine  Jesu ,  borum  unguentorum  cxcitatus 

odore,  rcfociilatus  aspergine.  Sequar  te,  Doinine, 

ctsi  non  in   montibus  aromaUim ,   ubi  te  invenit 

•ponsa  tua  (CoHt.  viii) ;  vel  iii  horto,  Domine,  ubi 

leniinata  est  caro  tua  (Joan,  xviii).  lUic  quidem 

salis ;  hic  dormis.  Hic  ,  Domine ,  hic  dormis  :  hic 

cidi)as ,  bif.  dulce  qqoddam  Sabbatum  sabbatizas. 

Conse[»cliatur  libi,  Domine,  oaro  mea.  ut  quml  jam 


gcnus  ducit  :  bcalo  Paulo  id  aperlius  Albeniensiluis 
profitcnte.  Cuin  enim  de  Deo  subliliter  multa  dis- 
seruisset ;  et  ex  philosopborum  quoque  librls  Denra 
unuin  instantissime  comprobarct ,  in  quo  vivimus» 
movemur,  et  sumus,  uitinter  c^tcra  :  Cujusetnos 
genus  snmus  (Act.  xvii).  Et  addidit.  Genui  ergo  eum 
simus  Dti,  Nec  quis  existimct  genus  nos  Dcl  Ha 
dixisse  Apostoliiiu,  ut  ejusdem  iiatunE  substantisve 
pro'.arit,  cujus  et  Dcus,  alioqui  nec  mntabifest  qni 
nec  corruptibilcs,  sed  nec  miseri  aliquando  esse 
posseinus,  sicut  nec  ejus  imigeuitus,  qui  dc  ejus 
substaiitia  natus,  in  oiiinibiis  ipsi  Patri  comproba- 
tur  aequalis ;  sed  ideo  nos  genus  asserit  Dei,  Tel 
poiius  non  nogat ,  quia  adojus  creata  ImaglDCBi 


S15 


SPECULLM  CHAUITATIS.  ^    LIB.  l. 


5U 


Afiimsl   raiionalis,  ipsius  sapicnliae  ac  bealiludiui  A  non  sinc  judicio  ralionis  consentil ;  non  liujus  aul 

iiiiusrci,  boni  malive  consensus,  sed  id  quo  coih* 
senliuir.  Sicut  enim  aliud  est  visus,  aliud  visio, 
nam  visus  quidem  sensus  est  corporis  unus  de 
quinque,  visio  autem  ipsius  sensus  aclus;  ilaaliud 
dicimus  ipsum  consensum,  aliud  id  quo  consenti- 
lur.  Nam  consensus  quidem  quaidam  animx  actio 
esl;  liberum  arbitrium  quaedam  animai  vis  atque 
nalura,  qua  cousentit,  babens  judicium  sibi  insi- 
tum,  quo  eligit  cui  rei  consentiat.  Sed,  quia  con- 
sonsus  lit  voluntate,  judicium  ratione,baBC  duo  vo- 
luntas  e(  ratio  liberum  conslituunt  arbilrium.  Ra  - 
tio  bona  vel  mala,  justa  et  injusta,  sive  ea  quas 
mcdia  sunl,  quasi  proponit;  voluntas  consentit, 
cuicunque  autem  rei  consentiat,  non  nisi  volunlale. 


participari  possc  cognoscitur.  Animam  ilaquc  no- 

stram  ad  id  ad  quod  facta  est ,  cbariias  suble- 

▼«t ;  ad  id  vero,  ail  quod  ilia  sponlc  dcfluxil,  premil 

cupiditas. 

CAPUT  IX. 

Quod  anior  noster  advenum  $e  ex  charitaie  et  cupi- 
ditate  contrario  appetitu  dividalur. 

\erum,  quia  cbarilalis  sive  ciiam  cnpidilalis  ea 

sola  animae  noslrx  portio  capax  esl,  qux  usitalius 

amor  nuncupalur,  ipse  est,  qui  ex  nova  infusione 

cliaritalis,  et  ex  reliquiis  veiustae  cupiditaiis,  quasi 

qiiodam  contrario  appetitu  adversus  semetipsum 

constat  csse  divisus.  De  quo  et  Apostolus  :  Non 

quod  volo  ago  {Rom.  vii).  Et  iteriim  :  Caro  concu' 


pixcitadver$u$  $piritum,elspirilu$adversuscarnem.^l}hisiuie\n  volunlas,  ibi  et  liberlas   quadani.  Ex 


Htrc  $ibi  incicem  adversantur ,  ut  non  qucecunque 
vulti$  ,  illa  faciatis  (GaL  v).  Intelligendum  sane 
Aposiolum  spiritus  carnisque  nomine  nequaquam 
ditas  contrarias  iii  bominc  uno,  ut  impuri  somniant 
Manicbasi,  descripsisse  naturas  ;  sed  spirllus  appel- 
latione  mcntis  ex  cbaritatis  infusione  exprimens 
novitatf  m  ,  charitas,  quippe  Dei  diffusa  est  in  cordi^ 
hi$  no$tri$  per  Spiritum  $anctum  qui  datu$  e$t  na- 
ti$  {Rom.  v) ;  carnis  quoque  vocabulo  ex  reliquiis 
miistatis  miseram  animae  insinuans  servitutem , 
inter  Tctus  nostrum  iiioiitum ,  novumquc  insoli- 
tom  ,  contiuuum  una  mente  asserit  oboriri  con- 
llicttiin. 

CAPUT  X. 
Quod  liberum  arbitrium  in   nnima  locum  medium 
tmeat  :  nec  tamen    ad  bonum   et  malum  ceque 
BUfficiat. 

Inter  haec  duo,  concupisccnliam  scilicet  qiiam 
liamis  csse  dicit  Apostolus  (Gal.  v),  nonqiiod  omnis 
concupiscentia  mala  cx  carne  sit,  quippe  cum  ea 
neqnaquam  dxmones  careant,  qui  carnc  carcnt ; 
scd  quod  non  cx  Deo,  sed  ex  homine  sit,  quem 
carnem  in  Scripturis  appellari  non  ambiguuin  est. 
Intcr  hanc  ergo  concupiscentiam  quae  cupidilas 
eongruenlissime  appellatur,  et  illain  spiritus  quain 
charitatem  non  immerito  dicemus,  quae  uriciuc  spi- 
ritttsest,  noii  nostri,  sed  Dei  :  charita$  eitim  Dei 
dilfu$a  e$t  in  cordibu$  no$tri$,perSpiritum  sanctum^ 
qui  datu$  e$t  nobi$  (Rom.  v)  :  Iiiter  baec,  iiiquam, 
duo,  id  quod  in  homine  liberum  dicitur  arbilrium, 
mediam  quodammodo  locum  tenet,  ul  ud  quodlibet 
eonim  se  verterit  aniroa,  libcro  nimirum  liat  arbi- 
trio.  Nemo  sane  ita  desipiat^  ut  xqualem  bomini  et 
ad  bonum  et  ad  malum,  ex  libero  arbilrio  ascri- 
bere  audeat  facultateni,  cum  non  simussufficientes 
cogitare  aliquid  ex  nobis,  quasl  exnobis,  cum  Deus 
sit,  qui  operatur  in  nobis  et  velle  ei  perficere,  pro 
bona  voluntale;  cum  denique  neque  volenlis,  ne- 
que  currentis,  sed  misereniis  sit  Dei.  Quid  ergo  ? 
llis  omnibus  liberum  in  homine  negatur  inesse 
arbitrium?  Absit.  Est  quippe  libcrum  arbitriQm 
ca  animae  vis,  sive  naturae,  vel  si  quid  aliud  con- 
fjruontius  dici  potest,  id  bominis,  quo  cuilibet  rei 


bis  ergo  duobus,  ut  diximus,  iiberum  videtur  con- 
slare  arbitrium,  ex  libertate  scilicet  voluntatis  ec 
arbilrio  rationis.  Yides  igitur  quam  non  libero  prae- 
scribat  arbitrio,  undccunque  homini  bona  oriatur 
voIuntaS)  quaiidoquidcm  ncc  in  bonanecin  inala 
voluutate  amittil  voluiilatem  :  ac  per  boc  nec  libcr- 
tatem,  sed  nec  rationem,  ideo  necjudicium.  Quid 
cnim?  Quia  Deus  est  qui  operatur  in  nobis  vellc» 
idco  amisimus  velle  ?  Aul  quia  Dei  est  quia  ratione 
bene  utimur;  ideo  ratione  non  utimur?  Vel  quia  . 
ex  Deo  nobis  est,  quidquid  boni  perficimus,  ideo 
bouum  non  perficiinus?  Aut  quia  non  sumus  suffi- 
cientes  cogUare  aliquid  ex  nobis,  quoniam  ex  Deo 

(^  estnostra  sufficientia,  ideonon  est  sufficicntia?  Haee 
omnia,  licet  ex  Dei  gratia  est  quod  agimus,  tamen 
agimus,  nec  sine  voluntate,  nec  sine  ratiene  agi- 
mus;  ac  per  hoc  non  sine  libero  arbilrio  agi- 
mus. 

CAPUT  XI. 
Quod  gratia  liberum  non  tollat  arbitrium. 
Nam  qui  et  voluntate  carent  ac  ratione  ac  per 
boc  libero  arbitrio,  iiibil  hujusmodi  Deus  in  cis 
opeiatur,  ut  suiit  pecora,  ac  per  hoc,  ac  ipsl  aliquid 
liiijiismodi  o|)eranlur.  Quidquid  autem  boni  Deus 
por  nos,  vel  dc  nobis,  sine  nostra  operalur  volun- 
tale,  lantum  Dei  cst,  non  eiiam  nostri;  quidquid 
aiilcm  cuni  nostra  voluntalc,  et  illius  esi,  et  no- 
slrum.  Si  enim  volens  id  faciOj   ait  Apostolus,  mer" 

"  cedem  accipio;  $i  antem  invitus,  di$pen$atio  mxM 
credita  e$t  (/  Cor.  ix).  Quocirca  ut  opus  quod  lil 
nobis,  sive  per  nos  operatur,  etiam  nostriun  sit, 
inclinat  volunlatem  utconsenliamus ;  sicque  ex  eju^ 
gratia,  roorccs  sit  noi^tra.  Si  enim  volens  id  facio» 
roercedcm  accipio ;  ut  autem  sim  volens  in  l)ono 
opcre,  Deus  est  qui  opcratur  et  velle.  Ipsam  deinde 
voluntatem  excitans  ad  petendiim,  ad  quamrendum, 
ad  pulsandum ,  dat  gratiam  pro  gratia ,  perficere 
scilicet  pro  bona  voluntate.  Postremo  quia  vita 
aeterna' l>ononim  operum  merces  est,  ipsamdans 
coronat  dona  sua,  qoae  voluit  esse  roerita  nostra. 
Yide  hoctotum  in  Paulo  :  Quifui^  inqnit,  6/aipAe^ 
mt»,  et  per$eeutor,  et  c6ntumetio$u$  (/  Tim.  i).  Uie 
voliintas,  sed  mala  :  merita,  sed   pessima.  Sed  ttiH 


S{5  B.  AELREDl  AE^BATIS  RIEVALL, 

urieordiam  con$ecutus  stcm,  ut  fidelis  esum  (J  Tim.  i).  A 
Ecce  voluiitas  hona;  sed  ^idc,  iindcNon  quia  aU- 
quid  boni  Ut  me  prxcessit,  sed  quia  cjus  miseri- 
cordia  me  praevenit.  Misericordiain  enim  consecutus 
8um,  ul  fidelis  essem.  Nempe,  ut  ait  boatus  Augu- 
stinus,  ire  ad  ecdesiam,  audire  verbum  Dei,  sacra- 
nientuin  percipere  Cbrisli,  aliquis  potcst  nolens  : 
credere  ncmo,  nisi  volcns.  Audi  etdeopere.  PlusiUis 
omnibus  laboravi  (I  Cor.  xv).  Iloccine  babes,  Paule, 
quod  noii  accepisti?  imo  accepi.  Et  quidcm  plus 
illis  omnibus  laboravi,  non  autem  ego  (ibid.).  Quo- 
modo  utrumque  verum;  ego,  et  iion  ego?  Non  ego, 
quia  non  ex  nie;  non  viribus  meis;  iion  sapientia 
mea ;  non  denique  meritis  meis ;  sed  gratia  Dei 
(ibid.).  Quidigitur?  ilane,  ut  liberom  tibi  tollat  ar- 
bitrium,  destruat  voluntalem,  judidum  rationis  ** 
absumat?  Ahsit !  Dixi,  iion  ego,  quia  gratia  Dei 
mecum.  Quoniodo  mecum  ?  Agens  scilicet,  ut  con- 
sentiam  operari,  ei  sic  ipse  cooperer,  et  voleiis 
coopcrer,  ne,  si  me  invito  de  me,  aul  per  me  ope- 
retur,  nou  sira  qui  dicam  :  Bonum  certamen  cer- 
tavi ;  cursum  consummavi;  fidem  servavi  (l  Tim.  iv). 
Nou  ergo  liberum  arbilriani  ad  aliquod  bomim  suf- 
ficit,  sed  in  ipso,  vel  cum  ipso,  vel  per  ipsiim, 
Deus  iniilta  bona  perficit.  In  ipso,  qiiando  illud  oc- 
culta  inspiratione  ad  aliquod  bonum  erigit;  cuin 
ip8o,quando  ipsuin  lilierum  arbitrium  sibi  per  con- 
sensom  jungit;  per  ipsum,  quando  Deo  'opcrante 
'  alter  per  alterum  proficit.  Reposita  est  mihi,  inquit, 
corona  justiiiw  (ibid.).  Quae  corona ,  nisi  vita  q 
sterna?  Reposita  est  mihi  corona  justitiw^  quam 
reddet  mihi  Dominus  in  illa  die  (II  Tim.  iv).  Reddet, 
Inquit.  ErgOy  quia  redditur,  merces.estvita  aeterna. 
Merccs  plane,  quia  bonum  opus  prsecessil.  Bonum 
enimcertamen  certavi.  Sed  hoc  opus  unde?  Non 
autem  ego^  sed  gratia  Dei  mecum.  Meriia  ilaque  iio- 
fttra,  Dci  est  gralia.  Propter  quas  merita  dat  vitaiii 
flBternam;  gratiam  pro  gratia.  Denique  reddet  uni- 
cuique  secunduin  opera  sua.  Sed  illa  (antuni  opera 
coBlcsti  merccde  donantur  ,  quae  prius  ejus  muncre 
largiiintur.  Nam  quod  vita  scterna  gratia  sit,  ipsiim 
audi :  Stipendium  enim  peccati  mors^  gratia  autem  Dei 
vita  osterna  (Rom.  vi).  Gratia,  inquam,  vilii  aeterna, 
et  duplex  gratia.  Gratia,  quia  pro  gratia  data; 
gratia,  quia  meritis  praepoiiderat  gloria.  Non  enim  ^ 
$mnt  condignw  passiones  huju*  lemporis  ad  futuram 
§loriam^  quas  revelabitur  in  nobis  (Rom,  yiii). 

CAPUT  XII. 
Quod  nec  salvatis  nec  damnatis  liberum  arbitrium 

auferaturt  et  quod  gratia  non  nisi  in  libero  iir6t- 

Irto  operetur. 

Sed  nunquid  in  ilia  gloria,  aut  sinc  voluntatc 
eriinus,  qua  tanto  b<mo  consentiamus ;  aut  sine  ra- 
tione,  qna  lioe  bonuin  nostrum  judiccmus?  Ergo 
nee  sine  libero  arbitHo;  non  quo  uUum  maluin 
poleriiiius ;  sed  quo  illiti!»  i)oni  capaces  cxislarous. 
Non  enimpecora  aut  damnalionis  ohnoxia,  aut  sa- 
lutls  possuntesse  capacia,  utique  quia  suiit  rationis 
ac  votahlatis  expertia.  Nara  inrantes  quidcin,  in 


.  OPP.  PARS  I,  —  ASCETICA.  51« 

quibus  ctsinon  n  ajor,  lamengratia  cst  evideniior; 
in.  Quibus  nec  ex  doiio  ulla  sunt  merita>  licet  ob 
inhrmilatem,  qiise  cx  pcccali  poena  accidit,  sine  11- 
bero  et  vivant  et  moriantur  arbitrio,  exuti  tatneii 
lioc,quo  impediuntur,  carnis  involucro,  iiequaquani 
credcndi  sunt  absque  rationali  voluntate  a^leriue 
fclicitatis,  vel  debitae  damnationis  esse  participes. 
E  quibus  quolquot  salvantur,  evidentiori  fit  gratia; 
quippe  quibus  iiberum  deest  arbitrium,  cui  possinl 
ascribi  inerita ;  caeterum  ilia  mibi  videtur  cuniula- 
tior ;  .qiia  et  inerita  donantiir  et  prxmia.  Igitur  in 
nullo  gloriandum,  quando  nostrum  nibil  est.  Quis 
enim  te  discernit,  o  homo?  Liberum  arbitriuni?  Ita 
plane,  sed  a  jiimcntis,  non  ab  injustis.  Nain  el  in* 
justi  liberum  liabentarbitrium,  sine  quo  non  poa- 
sent  csse  vel  injusli.  Excepto  duntaxat  originali 
peccato,  quod  alia  ratione  etiam  invitos  quosqoe 
constriiigit,  ncmo  nisi  voluiitate  justus,  nemo  nisi 
volmilatc  potest  cssc  iiijustus  :  ac  proiiide  nec  siiie 
libero  arbitrio.  Sed  voluntatem  ad  justitiam  sola 
gratia  erigit;  in  injusiiliain  ipsa  se  dejicil.  Porro, 
ubicunque  voluiilas  ibi  et  libertas.  Ubicuiiqiie 
enini  volunlate  est,  ibi  non  cogitur,  iit  sit  nccess> 
tale.  Habet  ergo  innatam  sibi  quodammodo  volun- 
las  libertatem,  quia  nullam  potest  pali  iiecessiia- 
tem.  Visaudire  quaindam  etiam  in  injiistitia  liber- 
tatcm  ?  Audi  Apostoluin  :  Cum  enim  servi  esseiis  pec- 
cali^  tiberi  fuislis  justitia:  (Rom.  vi).  Videsne  quod 
non  desit  libertas  voluntati,  etiam  in  servitiile  pec- 
cati?  Sed  nunquid  in  lihertate  injustae  voluntalis 
judiciuni  deest  rationis  ;  quo  id  quod  vultdiscer- 
iiat,  ab  eo  quod  non  vult :  quo  sibi  commodum» 
vel  bonam»  vel  voluptuosum  judicet,  etiam  id  quod 
male  vult?  Nam,  si  utrumlibet horum  deessei,  pos- 
set  forte  voluptiiosa  taiiium  appetere,  non  autem 
illis  rationali  quodam  juJicio  dissentire  :  quod 
est  liberi  arbitrii.  Num  quod  ratione  etiam  ad  ma- 
lum  abuti  possit  homo,  probat  illud  propbeticum  * 
Sapientes  sunt^  ut  faciant  mala  (Jer.  iv).  Nam  nec 
iii  poenis  inferni  liberum  decst  arbitriuin,  quo  vo- 
luntaric,  ac  pcr  hoc  liberc  a  malis  dissentiant,  qiiae 
paliuniiir;  iiec  jiidicium  rationis,  quo  seipsos  ac- 
cuseiit  ct  judiccnt,  quia  suis  meritis  talia  paliun- 
tur.  Patet,  ni  fallor,  ratio,  quod  ncc  gratia  liberum 
arbitriuin  destniat ;  iiec  liberum  arbitrium  graiiain 
minuat.  Quomodo  eniin  gratia  liberum  arbiltium 
auferaty  ciun  gratia  non  fiisi  in  libero  operelur  ar- 
bitrio?Nequeenini  gratia  ista,  de  qua  loquimur,  aul 
in  brutis  animalibus,  aut  in  rebus  operatur  iusen- 
sibilihus ;  sed  iii  his  tantum,  qui  praeceplionis,  aul 
prohibitionis  capares  audiunt  :Fac  hoc,  etfacillud; 
el  noll  hoc,  et  noli  itlud.  Quie  procul  dubio  non  di- 
cuutur,  liisi  his,  quibus  inest  liberum  arbitrium, 
quo  possint  vellc  hoc  ^ut  illud.  Ut  aulem  bonmn 
velint,  Dei  gratia  opcratur ;  noii  liberum  deslrueus 
arbitrium  ,  ut  nihii  velint,  sed  ad  hoc  incUiiaiiS,«l 
boinim  vclint.  Quocirca,  cuin  aliquid  boni  faeis, 
iion  cxistimcs  hoc  te  tuis  viribus  agere;  nec  la- 
meii  a  tua  id  alienes  voluntate,  quandrfquideili  DOn 


517 


SPECULUM  CIIARITATIS,  —  LIB.  I. 


sia 


diceDdum  est  opiisbonQni,  nisi  sil  ct  voluntarium.  A  fertur  o(  gralia  :  etquo  niajor  iinpugnal  infimiilatp 

eo  uberior  praeslalnr  resisleiidi  facullas.  Illis  enim» 
iii  dictum  est,  datum  novimus  posse  perKeverare, 
si  v<»llenl;  istis  insiiper,  ut  pcrsevcrcnl.  Sed  quod» 
inquiens,  iioniinis  vitiuin,  si  boiiam  non  habuerit 
voluntatem,  quam  ncc  propriis  viribus  acquirere, 
nec  adeptam  suis  polenl  viribiis  retenlare?  At  qui 
lionx  voluntalis  conditus,  cujus  est  vitio  pejoratusT 
Cur  non  justissime  ipsa  ei  impoteiiiia  imputetur, 
quain  non  ei  Creator  imposuil,  scd  cui  ipse  se 
spontesubmisit?Et  si  forte  aequum  non  videtur» 
ul  hinc  culpetur,  si  nunc  bonam  iion  habeal  vo- 
iuiitalem,  quam  quidem  babere  non  potertt  si  non 
acccpcrit;  injuslumne,  utimpuletur  ci,  quod  acce- 
"  plam  amisit ;  injustum,  ut  imputentur  mala,  qua 
nuUo  coiiente  delinuit? 


CAPUT  XIII. 
Aalfo,  cur  non  ad  boninn  tt  ad  malum  liberum  arbi- 
Irium  leque  sufficiat, 
Scd  dicelaliquis  :  Assciiliojam,  ctquidem  salis 
probatum  est,  Dei  graliam  iia  posse  omnia  in  om- 
nibus  operari,  ul  nihil  arbitrii  praejudicet  libcr- 
tati.  Sed  utrum  ila  sit,  quis  novit?  Quae  ralio,  ut 
cmB  nuUius  adminicuh>  ad  maium  cgeat,  ad  bonum 
sibi  Dou  suflQciat?  Et  quis  est,  cui  salis  iion  sii,  quod 
traic  assertioni  conscntiat  iidcs  calliolica,  probet 
quotidiana  uniuscujusque  bciic  prqficientis  expc- 
rientia.  aflSrmcnt  insuper  propheiica,  siinul  et  apo- 
Moiica  testimonia,  et  quod  his  majiis  esl,  illa  illius 
Yeridici  oris  senlcnlia  qua  dicil  :  Sine  me  nihil  po- 
«esltf  faeere  {Joan,  xv).  Porro  oculis  hac  fidc  pur 


gatis  ratio  deesse  non  potcrit,  adcrit  intcliigcnlia, 
luirien  se  ingeret  vcrilatis.  Yidcal  ergo  qui  poiest, 
credat  qui  videre  noii  polesl.  Qui  vidct,  gaudcat, 
sed  humiiiter ;  qui  iion  videt,  credat,  scd  pcrseve- 
ranter,  quia  nisi  crederitis,  non  intelligelis  (Isa,  vii). 
TiJeat,  inquain,  quia  cuni  oinnis  crcalura  dc  ni- 
liilo  sit  facla,  et  mulubilis  facta,  naluiali  quodam 
suae  mulabilitatis  impuUu,  scinpcr  ad  id,  dc  qi!0 
facla  est,  id  est  ad  nihiiuni  vcigil.  Et  rcvcra  pcrfa- 
cileest  videreomnc  quod  natura  mutabiie  cst,  qiio- 
damincommulabiii  indigere,  ut  non  inulclur.NuIIum 
5lquidem  mutabiicin  se  hal)et  incominulabilitulcm, 
alioquin  ne  mutabile  quidem  essel ;  quanto  miniis 
alteri  confert?  Si  vero  iiuliius  fiilcila  prapcidio  croa-  r. 
tora  mutetur,  quis  non  tacile  videat  cam  natura- 
liuSy  ut  ita  dicam,  et  expressius  ad  id ,  de  quo  facta 
esty  iropetu  quodam  necessario  coinmulari?  Qua- 
IHOpter  ut  in  inferiora  sua  mulabililate  non  defluat, 
ul  iii  eo  quod  est,  suain  mutabililalem  cohil)eal,  ut 
ad  altiora  auspicio  fcliciori  se  subrigal,  scnipcr  il- 
liiib  ej^et  gialia  cnjiis  est  crcata  polenlia. 

CAPUT  XIV. 
Quid  sit  inter  gratiam^  quam  primi  Iwmines  in  para- 

disOf  el  illam  quamhabent  prwdeslinatt  in  mundOf 

et  quod  /uste  imputetur  homini  maUi  voluntas,  /i- 

€c)  tid4)onam  obtinendam  Itberi  arbiirii  non  suffi- 

cat  facuUas. 

Undc  et  in  ccbUs  angclo,  ct  honiiui  in  paradiso, 
licet  nulla  eos  coarclaret  intinnitas,  quib«is  nulla 
dominabatur  iniquitas,  quia  lamcn  ulerque  mutabi-  ^  pto  novo  coclcslis  gruli;e  succo,  fructus   aflTerant 


nullo  cogente  dcliquit? 

CAPUT  XY. 
Quod  justissima  sit  eliam  parvulorum  damnatio, 
Ad  haec,  inquis,  ralio  justissime  illos  condem-' 
nat,  qui  rationis  capaces,  necjudicio  cligendi,  nec 
voluntate  circnt  consentiendi  :  cacterum  parvulos 
quae  ratio  addicil  damnationi  ,  quos  iiec  crcatio 
malos,  nec  propria  yoluiitas  fecit  injustos  ?  Quid 
enim?  Injuslum  xstimas,  ul  lignum  inulile  et  iii- 
frucluosum  ignis  depascai?  Cogita,  qu^so,  toium 
humanum  genus  quasi  lignum  aridum »  lignum 
infructuosum  ,  lignum  in  ipsa  radicc  vitiatum  » 
utpotc  vcncno  aniiqui  serp^ntis  inficiatum,  justis- 
siine  addiclum  flamniis,  igni  drstinatum,  adjudi- 
caloin  dainnalioni.  Quid  crgo?  Ingratum  te  pra$> 
bes ,  o  lignum  inutile,  quod  quidain  ramusculi  a 
tua  pnieinoriua  praecisi  radice,  eripiuntur  incen- 
dio,  quatcnus  slipiti  cuidam  fructuoso  inserti,  pri- 
stinae  venustali  donentur  !  Vidc  lignum  illud  viri- 
de,  lignuin  vitae,  lignuin  ciijus  non  defluunt  folia» 
cujiis  omiiia  facia  prosperaniur ,  in  ipso  suo  dul- 
cissimo  latcre,  qnod  idcirco  voluit  in  criice  aperiri, 
rainis.  ab  ilia  dainnata  radice,  sola  sua  miseratlone 
discrctis,  dcdisse  locum  ;  ut  sibi  inserli  et  com- 
plaiituii,  ct  uniitn  cuin  co  cffccti,  non  sua  virtute, 
qua:  iiulla  cst,  scd,  illius  spiritus  pariicipatione, 
rcviviscant  et  viicscant^  suscepfaque  pluvia  illa 
voluiilaria,  qiiain  segrcgat  Dcus  hacreditati  suae , 
soli!  quoque  divinai  charilalis  incalescente,  resum- 


iis  natura,  utrique  haec  graiia  necessaria  ;  qiiac 
vtique  si  collata  non  esset,  excusabiliter  uterqile 
peccasscL  At,  quia  ex  creante  gralia,  bona  eis  erat 
collata  voluntas ;  ex  adjuvante  gratia,  si  Ipsi  vcl- 
lent,  in  ea  persevcrandi  facuilas  :  nulla  superest 
de  mutabili  nalura  causalio  :  cui  sustentandae,  ac 
promovendac  iion  deesset  divina  bonitas,  si  eam 
prepria  illorum  non  dcseruisset  iniquitas.  Utrum 
autem  reprobis  aliquando  etiam  nunc  taiis  gratia 
conferatur,  utetbonaeis  inspiretur  voluntas;  adda- 
tur  gratia,  qua  non  desit,  si  tainen  ipsi  vclint, 
perseTerandi  faculias,  non  audeo  praecipitare  sen- 
tentiam.  Sane  electis,  quia  iiiajor  quam  primis  in 
paradiso  liominibus,  incumbit  inisoria,  inajor  con- 


spirilualcs,  supernis  iiiinirum  horrcis  rccondendos. 
Sed  relictus  sum  ego ,  ait  ramus  ille  inulilis.  Re- 
lictus  plane.Quid  causaris?  An  oculus  tuus  nequam 
est,  quia  ego  l>onus  suin?  Multis  quidem  dedi , 
quod  nuHi  debui ;  et  lu  hinc  neqnani,  hinc  ihvi- 
dus,  binc  opponis,  hinc  calumniam  strnis?  Se«l, 
cum  utrosquc,  inquis,  parvulos,  par  teneat  involu- 
tos  dainnatio,  cur  ille  cligitur,  isie  respuitur  ?  Au  !i 
quare.  Qu!a  Jacoh ,  iiiquit,  dilexi  :  Esqu  autem 
odio  habui  {Rom.  ix).  Injustum  clamas.  Nunquid 
dicil  figmentum  et,  qui  se  fiuxit  :  quid  me  fecisti 
sic  ?  An  Hon  habet  polestatem  figulus  luti  ex  eo- 
dem  massa  facere  Miud  quidetn  vas  in  honorem  ; 
aliud  in  contumeliam  {ibid,).  Si  ergo  k>mo  ei  vasis 


519 


B.  AELREDl  ABBATIS  RIE\ALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA. 


5ia 


qiise  facU  ,  qu»  Toluerit  dcpuut  honori,  qu2C  vo-  A 
lucrll  exponil  contumeliae  ;  ncc  quisquam  esl  qui 
causetur  injustum,  tu  calumnlaris,  si  Deus  ex  va- 
SI8,  omnibus  quidem  justissimae  contumeliae  lex- 
positis  «  quse  voluerit  ,  assumat ;  quic  voluerit , 
relinquat ;  quse  volueril,  in  pristinum  reformct  lio- 
norem ;  quibus  voluerit,  dcbitam  inferat  damna* 
tionem?  Si,inquam,  figulus  in  vasis,  quae  dc  eodem 
luto  compingil  diftcernendis ,  ipsa  ejus  voluntas 
justitia  est.  quomudo  non  muho  magis  in  omnibus, 
quse  ex  nibilo  creavit  Omnipotens ,  disceniendis, 
ordinandis  ,  sumendis  ,  disccrnendis  ,  salvandis  , 
damnandis,  ipsa  ejus  voluntas  summa  jusiiiia  sit  ? 
Ergo  miseretur  cui  voluerit;  et  miscricurdiam 
praestat,  in  quem  sibi  placuerit;  et  qucm  vull  ob* 
durat,  juslissime  deserendo  ;  et  qucm  vult  emol- 
lit ,  piissime  miserendo ;  et  quidquid  vult  facit , 
nec  injustum  aliquid  facit ,  quandoquidem  intcr 
justum  ct  injustum  sola  ejus  disceruit  volunlas, 
quae  non  est  aliud  quam  ipsa  aequitas,  nec  ejus  vo- 
luntas  ex  alia  pcndet  lege  justitias  sed  Icx  justiliae 
ex  ejus  utique  voluntalc.  Haec  diximus,  nc  injusta 
videatur  damnaiio  parvulorum.  haquc,o  liomo,  noli 
altum  sapere ;  scd  time.  Si  cnim  ramis  cum  qui- 
Ims  cst  sequa  conditio,  par  mcritum  ,  non  parcit 
Deus,  ne  forte  nec  tibi  parcat.  Vide  crgo  scvcri;a- 
tem  et  bonitatem  Dei.  In  his  quidem  qui  deserun- 
lur,  severitatem  ;  in  te  autem  bonitatem,  si  ta- 
men  permanseris  in  bonitate.  Alioquiu  et  tu  re- 
linqueris.  Porro  ut  non  relinquaris ,  sed  a  relictis  q 
potius  discernarls,  noli  de  te  prxsumerc  ,  noli  de 
Dei  bonhate  desperare,  noli  esse  negligens  ad  ope- 
randum,  noli  esse  segnis  ad  orandum  cum  Pro- 
pheta ,  qui  ait  :  Diicerne  causam  meam  de  gente 
non  sancta  (PsaL  XLii).  Ycrum,  ut  in  bonilale  hac 
lierseveres,  non  tibi  de  tuis  viribus  blandiaris,  sed 
die  illo  prsBsume ,  cui  iiem  rlamat  Propheta  :  Tu , 
Domine^  servabis  nos,  el  custodies  nos  a  generatione 
hac  in  mternum  (Psal.  xi).  llla  scilicct  gcncratione, 
de  qua  statim  subjecit  :  In  circuitu  impii  ambu' 
lant  [ibid,).  Hi  sunt  ,  qui  inslar  Samson  dccisis 
virtutnm  crinibus ,  defossisque  scienti.T  rationis- 
que  luminibus,  dcputaiitur  ad  molam,  u(  dcserentes 
compendium  charitatis ,  circuitum  lencant  cupidi- 
tatis.  D 

C.APUT  XVI. 
Quod  charitati  nihii  desii  perfectionis. 
Qttid  tu,  o  anima  mea^  satisne  es  hoc  iniricata 
circuitu?  Caput^  inquit,  circuitus  eortim,  labor 
labiorum  ipsorum  operiet  eos  {Psal.  cxxxix).  Quo«i, 
quaeso,  hujus  laboris  emolumentum?  Aliudnc, 
qaam  porcorum  sillqus  ?  Nec  hinc  quidem  satic- 
tas;  si  forte  satietas,  qualis?  0  quam  suavior, 
quam  jucundior ,  quam  denique  gratior  esurics 
charitatis,  quam  satietas  cupidilatis !  Caeterum  de 
beatitate  nulla  comparatio.  Quanto  cnim  quisque 
saginatior  cupiditale,  tanto  veritate  inanior,  tanto 
proiude  ct  miserior.  Audiens  quapropter,  o  anima 
mea,  Titvperatimieni  niultoruni  coininorantiuin  iii 


circuitu,  esto  quasi  vas  perditum ,  qualcnus  a  ie« 
metipsa  dcficicns,  et  tota  in  Deum  transiens,  ne- 
scias  tibi  vivere,  nec  tibi  mori ;  sed  ei  qui  pio  te 
mortuus  est,  et  resurrexit.  0  quis  dabit  inihi  hoc 
salulari  poculo  debriari ,  hoc  mentis  stupore  pcr- 
fundi,  hoc  suavissimo  lcthargo  sopiri!  ut  diligens 
Dominum  Deum  meum  toto  corde  meo ,  ct  ex  tota 
anima  mea ,  et  ex  omni  virtute  mea  ,  nunqaam 
qua;ram  quae  mea  sunt ,  sed  quae  Jcsu  Chrlsti ; 
diligensque  proximum  tanquam  meipsum  ,  non 
qiiaeram  quod  mihi  ulde  cst,  sed  quod  aheri.  0 
vcrlaun  consummans  ct  abbrevians  in  aequllate  I 
vcrbum  charilatis,  vcrbum  amoris,  verbum  dile- 
clionis ,  vcrbum  lolius  perfectionis !  Verlnim  con- 
siimmans ,  cui  nihil  polcst  deesse,  vcrbum  abbre- 
viaiis,  in  quo  pendet  tota  lex  et  prophctx.  0  Ju- 
daec ,  quid  tanlis  opus  cst  ?  Hic  circumcisio  ,  hic 
Sabbalum,  hic  hostise  saluiarcs,  hic  odoriferuni  &»- 
crificium,  hic  totius  suavitatis  incensum.  Tcne  cha- 
ritatem,  etnihil  horum  dCerit;  charitaieni  ncglige, 
et  nihil  borum  prederit. 

CAPUT  XVH. 

De    spirituali  circumcisione,  quwjn  charitaU 
conlinctur, 

Uic  planc  non  carnalis  unius  lucnibri  amputa- 
tio  ,  aed  potius  interioris  exteriorisque  homiuis 
vera  et  perfecta  circumcisio,  resecans  voluptatrm, 
exstinguens  libidinem,  coercens  gulam,  cohibens 
iracundiam,  invidiam  penitus  evertens,  omniun 
vitioriim  generatricem  expiignans  superbiam.  Ilaec 
edaccs  trisliliae  stimulos  spirituali  quadani  suavi- 
tate  coniemperans  ,  sequacis  acedioe  occurrit  ian- 
guori.  Haec  avariti»  pestem  liberalitatis  gratis- 
simo  mucrone  confoJicns  ,  ab  idnlolatriae  vitio 
animara  libcrat  ac  conservat.  Quid,  rogo,  hac  cin- 
cumcisione  perfcclius,  qua  vitiorum  incml)ra  re- 
secantiir,  corpus  peccati  deslruitur  ,  protoplasto- 
runi  exuvies  villosa  dcponitur ,  totaque  autiquaa 
vctusiatis  lahcs  squalorquc  rejicitur  ?  Meotcm 
enim ,  quam  dulccdo  charitatis  oppleyerlt ,  iion 
limor  angiistat ,  non  libido  commaciilat ,  uon  ira 
dilaniat ,  non  superbia  elcvat ;  non  coenodoxiae 
inanis  fuiiius  cvcniilat;  non  exagitat  fnror,  non 
sainiulus  ainbitionis  eviscerat;  non  avaritia  eontra- 
Hit ,  non  dejicit  irisiitia ,  nun  invidia  Uliefadt. 
Charitus  quippe  non  wmulatur;  non  a^iperperam; 
non  infiatur^  non  esi  ambitiosa;  nan  guwrit  fum 
sua  sunty  non  irritatur,  non  cogitat  maium^  mm 
gaudet  super  iniquiiate  (/  Cor.  xiii).  Vhles  hanc 
spiritualeni  circiimcisioiiem  omnium  vitioram  esse 
pcrcinptoriamj;  ciiani  omnes  sensus  corporis  di- 
vino  quodani  ciiltn)  purillcat,  oculornro  abscindens 
pelulaiiiiam  ,  aurinm  prurilum  eradcns ,  gnstus 
supcrfluas  siimmitates  propellens  ,  linguae  pro- 
caciiatcm  detrahens  ,  nieretricios  odores  exclu- 
drns  naribus ,  tacius  perniciosam  niollitiem  era- 
dicans. 


m  ftPECULUM  CI1ARITATIS.  -^  LIB.  L  m 

CAPUT  XVllt.  A  adniiratione  dies  sextus,  quo  quadrupedla  et  ser-^ 

Quod  verum  Sabbatum  ac  spiiituate  in  cha-  penlia   producuntur   c  lerra  ,  quo   deinum  bomo 

rorihalus  c  linio,  divino  flaiu  aniuialur.  At  nuUus 
lioruni  diei  seplinio  vidclur  comparandus,  in  quo 
nulia  quidcni  iiaUirx  crealio  ,  scd  ipsius  Dci  re- 
quics  omniumqtie  crcaturarum  commendatur  pcr- 
feclio.  Sic  enini  iiabcs  :  Conipleiitque  Deus  die  se^ 
piimo  opus  suum^  quod  fecerat ,  el  requievit  ab 
uiiiveiso  opere  quod  patrarat  (Geii,  ii).  Magnus  hic 
dics,  magna  rcciuics,  magnum  babl)atuin.  0  si  in« 
lolligas!  Ni  falior,  dics  iste  non  liujus  visiLilis  RO^ 
iis  cursii  peragilnr,  non  cjus  inchoatur  exorlu, 
ncc  tcnninatur  occasu  ;  deniquc  non  habet  niane, 
non  vespore.  Porro  dc  dic  primo,  si  lamen  primus 
dicendus  esl ;  non  cnim  cuin  scriplura  primum 
j>ppcliat ,  sed  unum.  Scd  quomodo ,  inquis,  se- 
quens  dicitur  secundus  ,  si  non  istcpriinus?  Vida 
ne  fortc  secundo  dicalur  dies  unus  ,  dicalur  et 
tertio;  ut  uno  dic  sexics  repclilo,  senarius  nobis 
numerus  commendctur.  Verum  quoquo  modo  Sd 
habeat  ista  obscuritas  :  factum  est,  inquit,  tespere 
et  mane  dies  unus  (Cen,  i).  El  infra  :  Factum  est 
vespere  et  maue  dics  secundus  (ibid,),  Id  ipsum  ct 
dc  reliquis.  Puto  his  verbis  omnium  creatu- 
rarum  mutal)ilitatcm  cssc  signatam ,  dcfectuni  et 
profcctum  ,  initium  ct  iiiicm.  De  die  septimo 
iiihii  talc.  Non  ei  ascribitar  vesperc,  non  manc; 
noii  (inis,  !)on  initium.  Ergo  dies  requietionis 
Dci  non    temporalis,  sed  acternus.  Tu  paulo  ante 


rtiale. 
Jam  quale  hoc  sabbalum,  advertat  Juda;us  ;  si 
Umen  vilis  homuncio  geincns  sub  sarcini  pecca* 
torum,  vinculatus  rctibus  passionum,  qui  certe  iii- 
bil,  aut  peiparum  hujus  dulcedinis  degustavil,  hinc 
aliquid  loqui  potueril.  0,  si  darelur  mihi  vcl 
modica  requiis  ab  cxacloribus  Pharaonis,  ut  lice- 
rrt  animam  ineam  dimidia  saltein  hora  in  hujus 
silenlio  Sabbali  repaiisare ,  profecto  in  pace  in 
idipsuni  dormiens  silercm,  et  somno  inco  requies- 
cerem  cum  regibus  et  consulibus,  qui  xdilicant 
-  siM  solitudines,  et  replenl  domos  suas  argento! 
Sed  unde  misero  tanta  spes  ?  Quaeram  ,  qii.xram 
sabbatum  illud  ;  si  fortc  desidcrium  pauperis  au- 
diaSy  Doinine ;  ct  cductum  aliqnando  de  hicu  mi- 
s«!riae  et  luto  f;ecis,  dones  vcl  slillulae  aliciijus  expe- 
rienlia  discere,  quam  magna  multiludo  dulcedinis 
tuw  y  quam  abscondisti  timeniibus  te  (Psal.  xxx), 
quia  non  revelas,  iiisi  diligentibus  te.  Qui  ciiim  di- 
ligunt  te,  rcquiescuiil  in  tc  :  ct  ibi  vera  requies, 
Tera  tranquiilitas,  vcra  pax,  vcrum  inentis  sabba- 
tum.  Tibi  autem ,  Judxc,  unde  sabbalum?  Quia 
requievit,  inquis,  Deus  dicscptimo  ab  omnibus  ope- 
ribus  suis  (Gen.  i).  Quid  crgo  ?  in  prxcedentibiis 
sex  noii  requievit?  lino ,  inquis,  scx  diebus  fec.t 
Deus  coelum  ct  terrain,  septimo  requievit.  ilinc  crgo 
praecipilur  libi  vacare,  vacare,  inquain,   non  sal- 


tare.  0,  si  scires  vacarc,  ct  videre  quoniarj  Jesus  r  I^<^um    rinxcras    temporaliler    loborantem,   quasi. 

fatigatum  temporaiiler  quiesccntcm.  Hoc  non  crat 
Deum  cogitaro ,  scd  idolum  falncare.  Cavcnduu 
tibi  est  ue,  non  habens  idolum  in  templo  Jerosoly- 
niilano,  habeas  iilud  in  corde  tuo.  Noii  aliquid 
laborans  fecil;  quia  dixit,  et,  factiim  est.  Non  fati" 
gatus  uno  aliquo  tantuni  dic  reqiiievit ;  quia  dics 
rcquietionis  cjns  a:leviius  est.  Lrgo  ie.|uies  ejus, 
u:lei-ni(as  cjus.  Putaveras  cuiii  tibi  similem  ,  idi:o 
quasi  indigcnlem  aliquid  crcasse ,  quo  oblectarctut 
aspicieiido,  vclin  quo  rcquicsceret  Iruendo  :  idcirco 
lion  in  ;!liqua  crcatnra  rcquies  ejus  descriiiitur,  ut 
scias  nullius  iiidigcnlem  ,  scd  sibi  in  o  niiibus 
builicienteiii ;  nec  creasse  aliquid,  ut  su;e  consu- 
lorct  egeslati ,  scd  ut  satisfaceret  su£  phiuidSimas 
D  chariiati.  Pono  crcavit  ut  csscnt  oinnia ;  su^teiilaty 
ul  luancant,  qua".  ir.anent  oinnia;  ipse  ad  debito:» 
liiics  pcrducit  universa.  Nec  id  agit  ulla  ncccssi- 
talc,  scd  sola  sua  snavissima  voluntatc.  Dcniquo 
atlingii  a  fiue  usque  ad  (incm  lortilcr,  pra^scntis- 
sima  et  omnipolcnlissima  majcstalc;  sed  dispoiiit 
oinnia  suaviter,  quietus  scmpcr  ct  quicscens  in  sua 
|)lacidissima  cllarilatc.Ipsa  incommutabilisetxtcnia 
icquics  cjiis,  xterna  ctincominutabilislranquillitas 
cjus;  a*ternun]  ct  incommutabilc  Sabbatum  cj.is. 
Ipsa  sola  causa  cur  crcavit  crcanda,  rcgit  rcj^en^la, 
administrat  administranda  ,  movel  inovenda ,  pro  • 
movel  proniovcnda,  perlicil  periicienda.  Mco  apiis- 
siinc,  ubi  cjus  requies  commenioratur,  ibi  oinniuni 
rcrum  pcrfectio  dcmonstratur.  Charitas  eniui  «^pftp 


ipse  est  Dcus,  sublato  certe  mox  iulidelitatis  ob- 
scurOy  revelala  facie  in  charitate  pcrfectum  ceriie- 
res  sabbatismum ,  nec  inagnopere  jani  carnalcs 
cariialis  tul  sabLati  epulas  aflectaies,  qui  ingressus 
locum  tabcrnaculi  admirabilis  usque  ad  domum 
Dei»  in  voce  exsiiltationis  et  coiifessionis  sonus 
epulantis  ,  in  illud  canticum  gratulubundus  crum- 
peres  :  Exsultabimus  et  livtabimur  in\  te,  memores 
uberum  tuorum  super  vinum  {Cant.  i).  ,Sed  et  illud 
Ilabacuc  in  cumulum  tuu;  jucunditatis  assuinens  : 
ICgo  autem  in  Domino  gaudebo;  et  ezsuUabo  in  Deo 
Jesu  meo  (Uabac.  iii). 

CAPUT  XIX. 

Quantum  dies  septimus  cwteris  pra;feratur;  et  quod 

in  eo  Dei  charitas  ccinmendelur. 

Sed  jam  scptinii  diei  prxrogalivam  paucis  advcr- 
tamus.  £l  quidem  magniis  dies  ille,  in  quo,  decus- 
sis  tenebris,  lux  Deo  jubcnte  rcsplcnduit :  magnns 
ct  ille ,  quo  aquas  iiiferiores  el  superiores,  iatcr- 
jecto  firniamento  vox  divina  discrcvit.  Prctiosus 
uibiiominus  ille  quo,  aquis  Dei  verbo  in  ununi  con- 
gregalis,  terra  arida  vcstitur  lierbis,  vciiuslatur 
arboiibus,  dccoraiur  floribus,  fructibus  f(jecunda- 
tur.  Ncc  ille  infeiior,  in  quo  coeluin  luininibus 
adoriiatur,  quibus  dicruin  succcssus  temporum  vr- 
ces»  anni  cursus,  signorum  ordincs  disponuntur. 
IHius  quoqiic  qux  e:nincnlia,  quo  aqua  divcrsorum 
animantium  genus  emitlcns,  partcm  suls  mersit 
giirgitibus  ,  partem  transmisit  in  acra !  Ncc  vacat 
Patrol.  CXCV. 


17 


tiS 


B.  AELUEDJ  ABBATIS  UIKVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  tHi 

A  Crcaior  et  reclor  pereane  qaoddam  el  Ineflkbile 
Sabbalum  sabbaiizat. 

CAPUT  XXL 


f^  cst  voluntas  ejus ;  ipsa  est  ei  bonitas  ejus  : 
I  fc  lioc  totum  aliud  quam  esse  ejus.  IIoc  est  euim 
tl  in  sua  dulcissima  charitaie,  in  sua  placidissima 
voluntate,  in  sua  abundantissima  bouitate,  seinp.r 
quiescere ,  qood  semper  est  esse.  Quocirca ,  sicut 
4iebus  sibi  auccedenlibus,  et  quasi  Yices  snas  niane 
«c  vespere  varianlibus,  in  quibus  creata  narrantur 
omnia ,  crealurae  mutabintas  designatur  ;  s!c  die 
boc,  die  cui  nihil  advenit,  nihil  praelerit,  nibil  suc- 
eedit,  qni  nec  initio  angustatur,  nec  fine  conclu- 
ditur,  ipsa  ejus  aeternitas  non  immerito  comnien  • 
datur  :  in  qua  ejus  rcquies  aptlssime  describitur, 
ne  indigens  aut  laborans  aliquid  creasse  putelur. 
Sed  cur  ibi  seuarius  numerus,  hic  septenarius  ?  £t 
Idnc  accipe,  quale  possumus,  documentuui. 

CAPUT  XX. 
Cur  senarius  numerus  in  Dei  operey  septeitarius  in 
eju$  ^equie  commendetur. 
Senarius  sane  numerus  i^erfectioncm  maximam 
tontinere  vidctur.  Ex  omnibus  quippe  suis  pariibus 
eonstat,  nec  eas  excedit.  Partes  ejus  sunt  unum , 
duo,  tria.  Nam  si  quaeras ,  unum  quota  pars  sit 
aenarii,  rcspondetur  sexta  ;  quota  duo,  responderi 
|H)lest  lcrtia  ;  quota  tria,  respondetur  medla.  Jam 
in  senario  nullus  alius  est  numerus  :  de  quo  posset 
responderi,^quo(a  sit  ejus.  Omnes  igitur  partes  se- 
iiarii,  unuin ,  duo,  tria.  Haec  conjunge,  nec  plus 
iiec  niinus  iiivenics  quam  scx.  Is  ergo  numerus 
in  inuudi  creatione  servalus  est,  ut  in  universitate 
creaturae  nihil  supei-fluum,  nihil  aestimes  imper- 
fectuni.  Porro  scptenarius  numerus  in  Dei  requie 
dedicatur.  Hequiem  Dei  ejus  diximus  charilatein. 
Nec  immerito.  Pater,  inquit,  diligit  Filium;  et 
omnia  monstrat  ei  quos  ipse  facit  {Joan,  v).  Et  ite- 
rum  :  Sicut  ego  Patris  tiiei  mandata  servavi ,  et 
maneo  in  ejus  ditectione  ( Joan,  xv).  Et  ipse  Pater  : 
Hic  est,  iiiquit ,  Filius  meus  dilectusy  in  quo  mihi 
complacui  (  Matth,  iii).  Ilaec  muUia  Patris  Filiique^ 
dilectio  amor  suavissiuius ,  gralus  complexus , 
cbaritas  beatissima ,  qua  Pater  iu  Filio,  Filius 
repausal  in  Patre  :  hapc  plaiie,  ha.'c  utriusquc  im- 
;  perturbabilis  reqiiies ,  siiicera  pax,  scteriia  traii- 
quillitas,  iucouiparabilis  bouilas,  charitas  indivi- 
aibilis  :  hoc  utviusque  unum ,  iino  iii  quo  uterque 
iinum,  dulce,  suave,  jucundum,  sanctum  dicimus 
Spiritum  :  qui  et  idcirco  creditur  hoc  sibi  voca- 
bulum  proprie  assumpsisse ,  quod  esse  conslat 
mriusque  coinmune.  Nam  cuin  Pater  ct  Filius 
Uterque  sit  Spiritus ,  uterque  sanctus ,  hic  tamen 
qui  iQriusque  est ,  cbaritas  scilicet  et  uiiitas  coii- 
gubstantialis  ambOrum,  proprie  dicitur  Spiritiis 
sanctus.  Qui  licet  sit  unus,  et  cum  Patrc  ct  Filio 
unuiu,  propter  septiformem  tamen  gratiam,  quae  ex 
\X[\m  fontis  plenitudine  |  creditur  emanarc  ,  in 
bcripturis  septenario  numero  designatur.  Unde  el 
i\\  lapide  uno,  juxta  Zacbariam,  septein  ceriiuiitnr 
oeuli  (ZacA.  ni) :  et  seoundum  Apocalypsiii ,  sep- 
tem  sunt  spiritus  ante  throiium  Dei  (Apoc,  v).  Vidcs 
orgo,  quanta  praesUntia  chariutis,  in  qua  omnium 


Quod  in  omnibus  creaturis  quoddum  vesti^nm  di- 
vinas  charitatis  appareat  :  et  ideo  quasi  ad  Sa^- 
batumt  id  est  ad  requiem,  omnia  lendant. 

Porro  si  omnem  creaturam  a  prima  usque  ad 
novissimam  ,  a  suuima  usque  ad  Imam,  a  summo 
angelo  usque  ad  miniiuum  verroiculum  subliiius 
coniempleris ,  cernes  profecto  dirinam  bonitatem» 
quam  non  aliad  dtcimus,  quam  ejas  charitatem ; 
non  locali  infusione,  non  spaliosa  diffusione,  non 
mobili  discursione;  sed  subsLintialis  praesoiitiae 
stabili  el  incomprehensibili  in  se  permanente  simpli* 
cilale    omnia    eontinentem ,  oinuia    ambienlcm, 

R  omiiia  penetraiitem ,  ima  superis  conjungentem » 
contraria  contrarii.-,  frigida  calidis,  siccis  humida , 
ieuibus  aspera,  duris  uiollia,  concordi  quadam  pace 
foederanleiu ;  ut  iu  ipsa  creaturae  universitate  iiihil 
adversum,  nihil  possit  esse  contrarium  ;  nihil  quod 
dedeceat,  nihil  quod  perturbet,  nihil  sit  quod 
jpsam  uuiversilatis  pulchritudinem  decoloret ,  sed 
iu  ipsius  ordinis  tranquillitate  ,  quem  ipsi  uiiiver- 
sitali  praelixit,  cuncta  quasi  traiiqnillissima  quadam 
pace  quiescaut.  Uiide  id  quod  tuiucscens  foras 
ordiiiem  exccdit  divinae  bouitatis,  excipitur  mox 
ab  ordine  ejus  inviclissimae  poteslatis,  ut  quao- 
quain  in  se  iuquietum  sit  et  inordiiialum ,  tran- 
quillitali  tamen  ipsius  universitatis  non  modo  noii 
obsit,  sed  etiam  prosit  plUrimum  ,  dum  compara- 

'  tione  ejus,  quae  pulchra  sunt  pulchriora ;  quae  bona 
siint  judicantur  esse  meliora.  Ilinc  esl,  quodsiii- 
gula  quaeque  ad  suum  ordinem  tendunt ,  sua  loca 
petuiit,  extra  ordinem  suum  Inquieta  sunt,  ordinata 
quiescunt.  Nam  si  lapidem  libres  in  aera ,  nonne 
mox  quasi  vim  passus  proprio  poiidere  se  deponit 
ad  solida,  ibi  tantum  requiem  habilurus,  ull  iiec 
deflectel  i n  latera,  nec  in  ima  solidi  alicujus  oppo- 
silione  labatur?  At  si  oleuin  caeteris  suffuudas 
iiquoiibus ,  coutinuo  sii»  dejectionis  impatieus 
penelrat  ad  superiota,  nec  alias  deponit  conatum, 
quam  ca^teris  supereminens  ordinis  sui  quiete  po- 
tiatur.  Quid  olera,  quid  arbusta?  Nonne  quo  fera* 
cius  uberiusque  fiuclificent,  hjec  solidiorem,  haec 

D  molliorem,  haec  piiigiiioreni ,  haec  argillosam,  haec 
arenosam  quasi  appetunt  terrani?  Quae  cum  fuv-rint 
secundum  iiatiirae  suae  ordinem  posiia  \el  iraiis- 
posita,  plantata  vel  Iransplantata,  nihil  sc  uiterius 
affectare,  ipsius  incrementi  sui  voce  testaulur. 
Deniquc  si  siugula  qiiaeque  corpora  diligenter  at- 
tendas,  cernes  niiniruin  singula  suis  constare  par- 
tibus;  partes  partibus  quasi  unitatis  quoJam  viii- 
culo  colligari,  ordiuem  suae  servare  naturae,  in  eo 
quasi  quadam  pace  quiescere ;  ita  ut  si  vells  ab  eo 
niodo,  iu  quo  quaeque  res  esi,  cam  transferre ,  pax 
partiuin  quodauimodo  perlurbetur,  donec  abductx 
in  eum  quem  veli»  modum,quadam  iieinm  assumpla 
tranquilliiate  quiescant.  Porro  auimautibus  irra!:o- 
niiibus  quis  labor  est  tueri  salutcm ,  vitare  pcriii* 


8W 

ciem, 


SPECULUM  CUARITATIS.  —  LIB.  L 


51» 


,  carnaliuni  appetituum  quxrere  satieuiem  :  A  fervescat ,  nec  slne  adustionis  sectionUve  do|or«- 


qua  adcpta »  cum  niiiil  liabeant  ultra  quod  appe- 
laut,  couquiescani?  Rationis  quippe,  scientixiiue 
cxpertia,  quod  sensmn  carnis  cxcedat,  ne  appetere 
cuidem  possuot. 

CAPUT  XXIL 
Quod  raiionali$  creatura   nonnhi    in  beatiludiMts 
adeptionequiescit,  et  quarecum  beatitudinem  optet^ 
viam  tamen  qua  eani  oblineat^  mira  infelicitate 
relinquat» 

Tibi  enlm,  o  anima  rationalis ,  prae  caeteris  ani- 
oiaiitibus  bscpraerogativa  servatur ;  quo  te  sensibus 
carnis  emergens»  ad  altiora  contendas  :  nec  all* 
Qoando  saties  appetitum,  donec  ad  id  quod  est 
summum,  id  quod  est  optimuni,  id  quo  nihil  suIhs 
riu8«  nibil  eicelleutius,  felici  curiositate  pervenias, 
Vbiconque  infra  substiteris,  tanietsi  alium,  tametsi  ° 
inai^num,  tametsi  jucundum  judicetur,  misera  pro- 
crol  dobio  remanebis.  Misera,  quia  indiga.  indiga  , 
ijiiia  restat  quod  petas;  restat  aJ  quod  aiilicles ; 
restat  postrcino  ipsa  beatitudo,  ad  quani  appeten- 
4iam  animam  ratioualem  vis  quxdam  naturalis 
impellil.  Quocirca  cuni  omnes  bomiiies  bcaios  esse 
Telle  singulorum  testis  sit  conscientia,  cum  hsc 
Yoluntas  ullomodo  nequeat  aboleri,  patet  rationalem 
creaturam  optatam  omnibus  requiem  noimisi  in 
licatitudinis  adeptione  sortiri,  Proinde  dcploranda 
Hitis  cst  miseri  boiniuis  caeca  perversilas  .  qui  cum 
iieatitudincm  vebcnieiiter  exoptet ,  non  niodo  iion 
agit,  quibus  adipiscatur  optata;  verum  pruiiiori 
alTectu  ea  commitlit,  quibus  miseriam  magis  accu-  ^ 
mulet  suam.  Quod,  ut  roea  fert  opinio,  nequaquam 
3{;erct,  ni^i  binc  eum  falsa  quaedam  felicitatis  imago 
iSeluderet;  hiiic  verae  miseria  simili.udo  tcrreret. 
f(am  pauperiem,  {uctum ,  famcni ,  siliin  quis  non 
videat  niiseriae  fore  non  modicam  poriioiieiii  ?  Qui- 
biis  tamen  plerumque  vera  miseriae  prxcavciur, 
^eterna  bealiludo  conquirilur.  Beati  enim  pauperes^ 
^t  Jesus,  quoniam  vestrum  est  regnum  ccttorum, 
Btali  qui  lugelis ,  quoniam  consoiabimini»  Beati 
gui  esuritis  nunc,  quia  saturabimini  {  Matth,  vi), 
jPauperies  ergo  aeternis  divitlis  luniieruiiir;  jiictus 
^tcrna  jucundjlate  mutatur ;  esuiicnti  saiielas 
;cterna  servptur.  Ha^c  enim  omnia,  divitias  sciiicet, 
jucunditatem,  satietatero,  bcalitudini  non   dcesse. 


lentescat.  Sic  mlser  bomo  sic  vel  deceptus ,  dum 
puut  felicitatem  esse,  qux  non  est,  vel  pncsentioni 
suaviiate  illectus,  quae  falsa  est ;  et  seipsum  mU 
seriae  addicit,  et  beatitudlnis  appctitum  non  amittit; 
ac  perinde  infelici  circuitu  laborans ,  nunquam 
quiescit.  Enimvero  cum  anima  rationali  solus  si( 
superior  Deus,  par  angelus,  caetera  omnia  inferior% 
judicentur ,  quid  dementiae  tam  vicinum ,  quai^ 
relicto  superiore,  in  bis  quibus  ipsa  lit  meiior, 
requiem  aucupari  ? 

CAPUT  XXIIL 

De  prasrogativa  rationalis  creaturwcet  quod  requies^ 
quam  naturaliter  appetit,  nec  in  salute  corporis , 
uec  in  mundi  hujus  sit  quarenda  dipitiis. 
0  mirabilis  creatura ,  solo  Creatore  inferior,  quo 
tc  dejicis  ?  Miindum  ainas  ?  Sed  ipsa  es  uiuiido 
superior.  Solem  miraris?  Sed  ipsa  es  sole  lucidior» 
De  coeii  bujus  volubilis  situ  philosopbaris  ?  Sed  ta 
coelo  sublimior.  Secretas  creaiurarum  causas  fim 
maris?  Sed  te  nulla  causa  secretior.  Dubitas,  cum 
tu  de  bis  omnibus  judices;  de  te  autein  nibil  boir 
rum  ?  Sed  si  velis  judicare»  noli  tamen  aniare.  Se4 
nec  ipsum  judicare  ama.  Ipsum  ama,  qui  bis  om*» 
nibus  lc  praeposuit,  non  submisit.  Praeposuit,  uoii 
ut  ex  bis  tu  beatior,  sed  ut  csset  quo  tu  esses  su^ 
perior,  subjiciens  tibi  omnia  ad  cqmulum  bonoris^ 
se  tibi  servans  ad  fructum  bealiludinis.  Quid  ergQ 
sequeris  fugilivas  pulcbritudines,  cum  tua  ipsiua 
pulcliritudo  nec  senectute  marcescat,  nec  pauperiatn 
sordescat,  iiec  palleat  aegritudine,  nec  ipsa  saltem 
morte  depcreat?  Quod  quasris,  quaere;  scd  no|i  ibl, 
Quasris^  ut  voluntati  luae  nihil  desit,  et  sic  re« 
qniescas.  Hocergo  quaere.Ubi,  inquis?  Noli  in  salutt 
corporis  :  quae  si  sic  ametur,  ut  in  ca  requies  isC% 
quaeratur,  cerne,  si  desit,  quanto  labore  acquiritur, 
quam  poenali  CKitio  poennlis  plerumque  inorbua 
expcliiiur.  Porro  si  adsit,  quanta  necesse  es^ 
cura  servetur,  quot  ei  insidiantur  morbi ,  quo( 
febres ,  quot  pestes,  quot  denique  mories.  Qui4 
ergc  ?  Nunquid  jn  divitiis  ?  Sed  quis  labor  ifi  acquiv 
rcndis,  quae  sollioitudo  in  servandis;  quistiroori 
iie  ainitlantur;  quis  dojor,  si  delabaptur?  Auxisti 
pecunjam,  et  timorem  nihilominus  aui^isti.  Timetur 


iiemoqui  dubitet.  Verum,  quia  reprobum  quemque  D  poteiis,  iie  auferat;  timetur  latro,  ne  ininuat;  U- 


iii  qualicunque  suae  voluntatis  aflectu  species  quas- 
flaiu  jucnnditatis  eludit,  in  desideriorum  explcliono 
liclcctatio  falsa  dissolvit,  ignorans  miser  quaiita  sit 
irlectis  ai  in  pressuris  consolatio ,  et  in  spc  giatu- 
latio.  Perhorrescil  quidem  cam,  quse  in  lacie  paret, 
infelicitatis  efligiem,  sed  sub  relicilalis  colore  vc- 
iram  cxcipit  inrelicilalem,  faUain  jucunditalem , 
quae  vcrum  dolorem  iion  elTugit,  ci  niiscriae  pn»- 
.ferens,  ci|i  vera  beatitudo  succedit.  Non  secps 
liuam  si  aeger  quispiaiu  salutcm  veheinenicr  e^- 
Dptet ,  sed  ob  praiseiitem  molestiam  refugipt  «ec- 
tionem,  adustioiicm  cs^horrcat  ac  pracsenli  quadam 
aiiayitate  pcllccius  olci  fomenta  requirat ,  quan- 
4|uammo:bus  ojusmodi  sii,  ut  liac  inagis  lenita>e 


ineliir  servulus,  ne  perdal.  Deiiide  quam  crebro  14 
quoque  evcni^t,  quod  quidam  sapjens  alt :  Diviiim 
couservQt(e  in  maium  domini  ^ui  {Efcle.  v),  qui^ 
dixeril?  Magjs  ergo  requ  escil  pauper.  Vacuu^ 
cnim  viator  et  nudus,  ut  quidam  ail,  non  liiue| 
laironis  insidias,  Securus  a  iiocturiiis  furibusdor- 
niit  paqper,  etsi  clauslia  ^io.i  luuniat.  Iiide  ^s^  e| 
iilud  jioeticuin  ; 

Cantabit  vactins  cpram  fatrope  viator, 
Ca*tcrum  mordaces  divitum  curas  quidam  sapien^ 
SAtis  eleganter  irridens  :  Saturitas,  inquit,  divili^ 
non  siuit  eum  durmire  (ibid,),  Quod  licet  ad  litieraiii 
plcruii:quc  conlingat,  ul  dives  quispiam  saluratuf 
gj  naiiscam,  duni  pae^ravato  stoinpcbp  ^  PQ?!}^ 


JSn  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVAL 

ad  quictem,  crebris  ruclibus  cxcitelur;  inlelligen- 
dum  lamen  diclnra  de  illo  polius  somno,  de  quo 
sponsa  glorialur  in  Canlicis  ;  Eijo,  inqiiiens,  dor- 
mw,  et  cor  menm  vujilat  (Canl.  v).  Do  quo  et  Psal- 
mista  :  In  pace  in  idipsum  dorwiam  el  requiescam 
(PsaL  IV).  Hic  est  somnus  ,  in  quo  sopiiis  scnsibus 
carnis  ac  lemporalibus  curis  a  penclralibus  sul 
«ordis  exlrusis ,  sancla  anima  in  Dei  suaviiale 
Huiescil,  gnsianset  videns,  quam  dulcis  esl  Dominus 
nP«fl/.  ixcx) ;  quam  bealus  omnis  qui  sperat  in  eo 
{Psal,  xxxin).  lloc  ergo  somno  abs''t  ul  divilem 
quempiani  jeslimes  consopiri  ,  qui  semper  lucris 
inbians,quo  plura  congesseril ,  eo  inexplebiliori 
ingluvie  non  habita  concupiscit.  Unde  Salomon  : 
Avarus,  rnquit,  non  satiabitur  pecuniif ;  et  qui  amfit 
divitiaSj  fructum  non  capiet  ex  eis  (Ecclc.  v)-.  Qui 
prophelicum  quoque  illnd  maledictum  incurrit.  Vo? 
eui  conqregat  non  sua.  Slalimque  ideni  nulallorum 
ejus  subsannans  congeriem  :  Vt  quid  aggraval  con- 
ira  se  densum  lutum  1  (Eabac.  ii.) 
CAPUT  XXI\. 
Quid  sit  inter  divites  electos  et  reprobvs. 
Nolandum  sanc  quod  iion  ait  Salomon  :  Qui  ha- 
bet  divitlas,  sed,  qui  amat,  inquil,  divitias,  fructum 
troM  capiet  ex  eis  (Eccte.  v).  Nam  profeclo  elcdi 
quique,  elsi  foile  divilias  habcant,  iion  lamen  eas 
amant,  proinde  nec  iu  his  requicm  quaeriml,  scd 
audientes  praecipicntcm  Apostolum  diviiibus,  uun 
guperbe  saperey  nec  sperare  in  incerto  divitiaium 
H  Tim.  vi),  sed  facile  tribuanl,  communicent,  Ihe- 
ftaurizent  sibi  fundamentum  bonum^  ut  opprehendant 
veram  vitam,  ex  suis  divitiisnon  modicum  trucluin 
accipiunt,  audiluri  nimirum  a  Domino :  Veuite,  be- 
nedicli  Patris  mei  :  esurivi  enirn^  et  dedistis  mihi 
fnanducare,  clc.  (}latth.  xxv).  Hi  sane  non  la!jo;ant 
in  diviiiis  acquirendis,  limenles  illud  Aposioli,  quia 
qui  volunt  diviles  fieri^  incidunt  in  laqueum  diaboli 
(/  Tim.  vi),  hos  in  conservandis  cassa  soHicitudo 
non  cfuciai,  sponsionem  Domini  altius  recitantes, 
4|ui  et  sollicitudinem  prohibct,  necessari.i  spondet. 
JKolite,  inquiens,  solUciti  esse  dicenlcs  :  Qtiid  man- 
ducabimus^  aut  quid  bibemus?  Et  paulo  post  :  Qua- 
rlie  primum  regnum  Deit  et  juslitiam  ejus,  et  hoec 
omnia  adjicientur  vobi$(Matth.\\).  Postremo  haruiii 
amissione  non  murmuranl;  iiiio  et  rapinam  bono* 
^  rnin  suorum  cum  gaudio  suscipiunt,  considerantes 
'  se  habere  i  meliorem  et  manentem  subslantiain 
%  {Hebr.  x).  Al  perversis  in  contrariuin  cedit.  Dum 
enim  raiionalis  animu;  appetitum,  cui  solus  Deus 
\  Batis  est,  vilissima  mundialium  rerum  copia  exisli- 
mant  posse  sopiri ;  quia  nihil  quantarnmlibca  reruin 
ingestione  prollciunl,  nec  ad  niodicum  curis  se  in- 
felitibus  exuunl,  nec  aliquando  laborem  deponujjl: 
<*l  tnmen,  quod  miserius  csl,  talium  rerum  quseslu 
%ana  c.<!Cilale  lumcscunt.  El  hxc  quidcm  iii  prae- 
sciiti;  at  qiiis  horum  finis?  Ullinia  eorum  Vv:rb:i, 
quic  sacra  Sci  iplura  non  tacet,  polius  audiainus  : 
Dicentj  inquil,  inter  se  pceniteniiam  agcntes  ct  pras 
hnguitia  spiritus  gementes;  eorumque  verba  subne- 


B 


L.  CPP.  PARS  T.  —  ASCETICA.  5*^ 

A  ctit,  in  quibus  sunt  h?ec  :  Lassati  sumus  in  via  inh- 
quitatis  et  perdilionis,  et  ambulavimus  rias  difficiles ; 
tiam  auiem  Domini  ignoravimus.  Quid  nobis  profnii 
superbia^  et  divitiaruiii  jactantia  qnid contulit  nobis? 
Transiei-unt  omnia  velui  umbra^  et  tanquam  nnntius 
pr(pcurrens,  et  tanqunm  nnvis^  quas  pertransit  fluciu^ 
antes  aquas,  cujus,  cum  prcrlerierit^  non  est  tfesti^ 
gium  inveniri;  ita  et  nos  nati  coniinuo  deshimus 
esse;  et  virtutis  quidem  nullum  signum  valuimns 
ostendere;  in  malignitate  autem  nostra  consumpti 
sumus.  Talia  dixerunt  in  infernOj  qui  peccaverur.t : 
quoniam  spes  impii  tanquam  lanngo  esl,  qucs  a  vento 
toUitur;  et  tanqnam  spuma,  qua  a  proeetla  dispergi" 
tur,  et  tanquam  fumus  qui  a  vento  diffusut  est;  et 
tanquam  memoria  hospitis  nnius  diei  prwtereunti$ 
(Sap.  v).  Alias  ergo  hxc  requies  et  hoc  Sabbatum 
viJetur  esse  quaerendum. 

CAPUT  XXV. 
Quod  nec  in  mundlali  amicitia  requies  sit  qutgrenda. 
Sed  amare,  inquis,  et  amari,  quid  tranqnillius. 
Siquidem  in  Dco,  et  propter  Deorn,  non  improbo» 
imo  et  probo  plurimum.  Al  si  secundum  carnem 
vel  mnndum,  cerne  quot  invidise,  quot  suspiriones» 
quot  zelanlis  animi  ureniia  flagra  quietem  mentis 
excludunt.  Quod  si  nihil  bornin  evenerit,  roors 
qnam  experiri  omnes  habent,  hanc  dirimet  unita* 
lem;  dolorern  vivenli,  poenam  importabit  discc- 
denii.  Quanquam  et  in  hac  vita  inler  amicissimos 
graves  iiiimicitias  obortas  novimus.  Saiie  de  ca^ 

Q  qusc  inter  bonus  est,  dileclionc,  alias  disseremns. 

CAPUTXXVi. 

Quod  nec  in  corporis  volnptate,  nec  mundi  potentia 
requies  inveniatur. 
Coinpellimur  quasi  nsevum  quemdam  huic  cor^ 
pori  insorere,  dc  carnali  scilicil  volnplalc  scrmo^ 
uem ;  do  qua  taccndum  quidem  forct,  nisi  pleros- 
que  qtiasi  cxnlos  homiiie,  bclluina  quadam  siinili- 
tiidine  adeo  cerncrcmus  indulos,  ut  in  ventris,  eo* 
rum:]iieqnse  siib  vcntre  sunt  voluplate,  omiiem 
vitx  su;e  fruclum  .nesiinicnl  collocandum.  Ne  qnis 
ergo  exislimct  in  his  mentis  suae  requicm  essequ?e- 
lendani,  paucis  hinc  dioendum.  Quid  enim  perver- 
sius,  quam  rationalis  mentis  bonum  in  venlris  in- 
gluvie  collocare,  ac  id  qnod  prsecellil  in  homine, 
D  vilissimne  cuidam  carnis  suae  portioni  substerncrc, 
maxime  cum  sc  in  his  a  stolidissimis  belluis  iiihil 
videat  posse  diflciTe?  Denique  et  fames  cruciatiim» 
et  saliefas  fastidium  parit.  Nam  etsi  Yoluptatl 
'  satisfaciat,  necessitaiis  melas  excedat  necesse  est; 
si  auteni  natur<e  modum  cxcesserit,  dolorem  cor* 
po:  is  vitare  impossibile  est.  Porro  libidinum  sordi- 
bus  obloctai  i,  ac  inslar  immundissimae  suis  in  coeno 
liirpiludinis  voliiiaii,  sicut  nihil  lurpiiis,  uihil  foo* 
dius,  nihil  inagis  erubescendum,  nihil  tam  conru* 
sion^^  di;;nu:n;  ita  profeclo  nihil  inagis  inquietum, 
nilii!  i:a  oinni  quiete  ac  tranquiUitale  vacuum.  Nani 
dcijus  fa^Jilale  quid  dicen<lum,cum  h:cc  fueJissinia 
lues  el  carnein  contaroinet,  et  inentem  effemtuet; 
ac  quidqu. J  iii  animo  honeslum,  ouidquid  deccrttm. 


513  SPECULUM  CHARITATIS.  -  LIB.  I.  KW 

quidqiiiJ  denique  virile  esl  olinial  pariter  et  cver-  A  "li  aiiiaiitissime  ac  desideratissiroe,  cui    pnesent ' 


lut?  Et  quidem  cum  caetera  viiia  plerumque  sequi- 
lu:dam  virtutum  tcguinenlis  ubpallient,  ac  pjriiide 
I o:i  mo  !o  ad  humauos  iion  eiubescant,  imo  et  iu- 
lu:nc£cant  aspcctus  :  lixc  sola  iu  prima  rronle  fan- 
i'im  sui  pr;cfert  liorrorem,  iil  ca  maxime  liora,  qua 
etiani  carnein  perslriugit  ac  silii  vindicat,  oculos 
vehementer  refugiat.  Ncinpc  et  ipsis  membris  bu- 
uianocorpori  a  sapienlissimo  Crcalore  hoiicste  iii- 
sertis,  ob  sui  obsccnilatem  tantuin  lurpiludiiiis  in- 
gessit,  ut  is  qui  ea  maluit  cernere  quam  re\ereiiler 
ol  tcgere,  xlerna  patris  malediclioiie  mulclclur :  qui- 
Imis  autem  horum  iiudilas  vcrccuudiae  iiolam  incus- 
b\U  lieiicdictionis  perpetUiB  gralia  muiiercntur.  Nec 
iiiiraiidum,  jam  Iriuuiphanle  ac  ubique  coru.scaiile 
JiUi  mollitiei  dcbeilalrice  cruce  Jesu,  hujus  passio- 
9iis  coiiuviem  proditam  ac  nudalam,  cum  in  iila 
«Ismonicola  piebe,  in  qua  callidissima  dacmonuni 
Caclione  falsorum  deorum  flagiiia  pro  sacris  cole- 
l)antiir,  pro  eoriim  quasi  revercntia  in  tlicatris  sal- 
4«|-atur,  ncc  sallcm  sub  spurcissimo  Jove  spurciis 
4|iii5quam  iioiam  aliquando  confusionis  cxueril. 
ham  el  ab  ipsis  aJultcrorum  deoruiu  culloribus  ec 
«dulterium  puniebaliir,  ct  cnstilas  plurimum  laut.a- 
Latur.  Quid  ergo  his  agendum  qiii  Virginis  niiiiin 
virginitatis  colunt  auctorem?  Cavendum  proftTlo 
^e  cuiquam  iJ  eveiiiat,  quod  de  quibusdam  ait  pro- 
pliria  :  Compulruerunt  jumenia  in  stercore  kuo 
{Jod  i).  Quibus  verbis  proprie  satis  finem  moduiii- 


opusculum  dcslinavi.  Videor  enim  mihi  quasi  cer- 
iiere  pudoratam  facicm  tuam,  ad  hajc  quoe  scripta 
siiiit,  honci^la!  vcrecundi»  iiola  perfundi,  ac  sua- 
vissimo  oculoruni  nulu  mihi  silentium  impcrare. 
Novi  enini  illud  castissimum  peclus  lania  charilalia 
Euaviiatc  pcrfiisuui,  ac  suave  olentis  pudiciliae  rc* 
ferlum  floribus  tain  cadcslcm  ac  divinum  spiraro 
odo:ein,ul  hujus  coUuvionis  fctorcm  sailem  audire 
oncrosiini  sit.  Proinde  ad  alia  transeuntes,  de  au« 
riuin,ocuIorumve  ac  CtTlerorum  sensuum  voluptale, 
de  doininali}  ac  potcnlia,  ille  rcx  dilissimus,  poteil« 
tissinuis,  dclicalissimus,  sod  sapicntissimus,  Salo* 
inon  vidclicet  consulatur;  imo  iu  ipso  ipsa  sapicn- 
tia  inteniissimc  audialur.  Primo  igitur  cx  sua,  sive 
aliorum  persona  proiiunlians  :  Dixi,  iuquit,  in  corde 
meo:  Vadam  etafpuam  deliciis^  el  fruar  boms(Eccle, 
ii).  Et  infra:  JEdificavi  domos;  plantavi  vineas;  feci 
hortos  et  pomaria  :  ct  consevi  cnncti  tjencris  urbori- 
bus,  Mullaque  hiijusmodi  addciis,  ailjccit  :  Possedi 
servos  et  anciUaSy  et  familiam  multam  nimis.  Coa- 
cervavi  nihi  argcntum  et  aurum ;  snbstanlias  regum 
et  provinciurum.  El  cum  de  voluptate  aurium  a«ldi  • 
dissct :  Fcci  mihi  cantores  et  cantairices  ;  potil  pauca 
subjunxit  :  Quidquid  dcsideraverunt  oculi  mei,  non 
negavi  eis;  uec  proLxbui  cor  meum^  quin  omni  t'o(ii- 
ptate  frucrctur  ;et  oblectaret  se  m  his  qucc  paraveram^ 
Quid,  rogo,  ddicalius?  Quid  suavius?  Quid  secun- 
dutn  hanc  vitam  jucundius?  Scd  audi,  quia  nihU 


qiie  hiijus  spurcisMinae  passionis  expressit :  eiim  C  vaiiius.  Cumqu3  converlissem  me,  inquit,  ad  cunct^ 

opera  mea  et  labores  meos^  in  quibus  fruslra  suda^ 
veram,  vidi  in  omn.bus  vanitatem  et  afflictionem  spi- 
ritus;  el  nihil  permanere  sub  sole.  Ideoque  generu- 
lem  seulcnliam  praemiserat,  dicens:  Vidi  cuncta 
qu(C  fiunt  sub  sole:et  ecu  omnia  vanitas  et  afflicli^t 
spiritus  (ibid.).  Addamus  et  illam  Salvaloris  noslri 
senlenliam  :  Omnis  qui  facit  peccatum^  servus  esl 
pecrati  (Joan.  viii).  Conjunganlur  ergo  liaic  tri;u 
Vanitas,  senitus,  et  affliclio  spiritus.  Ubi  igilur  re- 
quics,  ubi  Sabbalum;  maximeque  cum  lex  dicat : 
NuUumopus  servile  facielis  iu  co?  (Levit.  xxiii.) 
Certe  oinuis  qui  facit  pcccalum,  servus  est  pcccati, 
Ubi  crgo  ab  hoc  scrvili  cpere  certa  vacalio;  ubi 
cavclur  hujus  servilulis  contagio,   ubi  fil  vera  ct 


quem  liixuria;  Cliarybdis  absorbuil,  cariiis  su» 
^olluvione  quasi  proprii  stercoris  egestione  asse- 
rcns  esse  cnrnipitim,  ut  eum  non  modo  exstinclum 
jestimes,  vcl  absorptum  ;  scd  inslar  sepulti  caiiave- 
rift  immiindissimi  pruritus  sanie  profluente  putre- 
scentcm  scntias  ct  fctciilcm.  Necesse  est  ergo  men- 
t«Mn,  cui  neqtiam  hic  spiritus  insederit,  quibusdain 
lurils  agitari,el  ignilis  luxuri^e  stimulis  impetilam, 
A  I  quicque  flagiiia  ebriam  et  vagabundam,  solulo 
freno  lolius  hoiicslalis,  inipeUi,  rcslinctoq^ic  semcl 
conicptx  passionis  incendio,  iii  altud  nihilominus 
a.»stu  vehemciilioie  sticocn;!i.  Perabsurdum  est  crgo 
jn  liiijusmoili  voluptalc  ralioiialrs  mcnlis  rc^iulcin 
Aucupari;  prxscrlm  cuin  a  (iiviiia  juslilia  nur.quain 


majorem  poBuam  iii  pi.csenli  viia  legamus  irrogari,  ^  pcrfecia  sabbalizalio?  Deniquc  non  est  juslus  super 


4|uaro  cum  propriis  desideriis  quilibct  Iraditur  ina- 
culaiidus,  dicen.e  Scripltira  :  Et  non  audivit  popu" 
Ju$  meus  vocem.meam:  et  hrael  non  intendit  mihi : 
et  dimisi  eos  secnndum  desideria  cordis  eorum  (PsaL 
Lsxx).  El  Apostolus  manilVslius  de  his,  qui  com- 
«nutaveruKt  gloriam  Dci  in  idola  :  Propler  quod^ 
iiiquit,  tradidit  illos  Dcus  in  desiclcria  cordis  eorum 
in  initnundittam^  ut  contumeliis  affuiant  corpora  sua 
f/f  semetipAs  (Rom.  i).  Non  (|iiod  cos  Dcus  qtiasi 
n.alurum  iucciilor  ail  Iiiec  prohra  con»ptilcrit ;  scd 
quod  ab  co  justissimc  dciclicii  h;cc  faciiiora  vilaie 
iicqtiivcrinl.  S:ippritno  multa  silciilio,  qii;e  mihi 
roiiira  haiic  imiiiiindissiiuam  Iiioiti  :\i!iwio  s'.!i:p;o- 
4'i2itlU!«  vcrens  nimiium  pudicissiiiios  <Kri!i)>   i  0s« 


terram,  qui  iion  peccel  (Eccle.  vii).  Porro  in  ini- 
quilalibus  conceptus  sum,  et  iu  pcccatis  conccpU 
me  matcr  mea,  ait  sanctus  David  (PsaL  l), 

CAPUT  XXVll. 
Quod  charitas  sit  iltud  jugum  suave,  sub  quo  vertt 
requies,  quasi  verum  Sabbatum  invenitur. 
Audiamus  quapropier  eun>  qui  ait  :  Si  vos  filiui 
iiberaverit,  tunc  verelibcri  eritis  (Joan.  viii).  Ips>ui:i 
inquam,  audiamus  voc4iiilcm,  clamantcm,  cl  ad  ic- 
quiem,etadSabbatum  laborantesinvitantein,  yenit:, 
iuqiMl,  ad  we,  omnes  qui  laboratis  et  onerati  cstis. 
ct  ego  vos  reficiam  (Mntth.  xi).  Ecce  rcfectio,  quasi 
Salbaii  pnrparatio.  Jam  ipsum  Sabbalum  audia- 
lutis  :  TijUite  jugum  meum  super  vos^  et  discitean^f 


m 


t$l  h.  ACLfteDl  addatis  rieVall. 

IM  mUtsium  ei  humilU  cOrde^elinDenietisrequiem  A 
animabus  vestris.  Ecce  requies,  ecce  tranquiliitas, 
eoce  Sabbaium.  Et  invenietis  requiem  animabui 
vestris.  Jupum  enim  meum  suave  est,  et  onns  meum 
leve  (Matlh.  ti).  Prorsus  jugum  istud  suave  est,  et 
onas  leve,ideo  invenielis  requiem  animabus  ve$tris« 
Jugum  istud  non  prerait,  sed  ttnit;  onus  istiKi  pen- 
nAs  habet,  non  pondus.  Jugura  istud  charitas  est, 
duus  istud  fraterna  dilectio  est.  Hic  reqoiescitur, 
bic  sabbatizntur,  hic  a  scrvilibus  operibus  vacalur. 
D^nique  charilas  non  agit  perperam,  et  non  cogitat 
fnalum  (I  Cor,  xiii) ;  et  dilectio  proximi  malum  iion 
operatur.  Yides,  Judaee,  ubi  Sabbatum  :  in  quo  etsi 
coutingal  non  quidem  ex  cbaritale,  scd  ex  infirmi-^ 
tate  aliqua  peccnti  siibreplio,  quia  tamen  charitas 
operit  multitudinem  peccatorum  (l  Petr,  iv),  non 
t»erit  Sabbati  feriatio.  El  mcrilo  septinio  die  baec 
Vacatio  dedicatur,  guia  ehariias  Dei  diffnsa  est  in 
tordibus  nostris,  per  Spirilum  sanctum^  qui  datus  est 
lio6tf  (Rom.  v).  Porro  septenario  niimero  Spiritum 
tmxrtum  significari,  jnm  superius  di!iimus« 
CAPLT  XXVIIL 
Exempium  de  scipso^  et  sua  conversione. 
Ecce,  dulcis  Domine,  pcrambiilavi  mundum, 
H  ea  qux  in  mundo  sunt,  quia  quidquid  in  mundo 
est  (ait  ille  arcanorum  tiiorum  conscius),  aut  con- 
cupiscentia  carnisest,  aut  concupiscentia  oculorum, 
iat  superbia  vitae.  Quaesivi  in  his  requiem  inrelici 
ftntmse  meae;  sed  ubiqiie  labor  et  gemitus,  dolor  et 
tflictio  spiritus. Glamasti,  Domine, clamasti, vocastj,  c 
teiTuistl,  rupisti  surditatem  meam ;  percussisti,  ver- 
Jberasti,vicisti  duritiam  meam ;  obdulcuistii  sapuistii 
prodidisli  aroariindinem  meam.  Audivi,  sed  heu !  sc- 
to,  ctamantem  :  Venite  ad  me  omnes  qui  laboratis  et 
cnerati  estis  (Matth.  ii).  Et  ego  :  Operi,  inqiiam, 
lnafiOttm  tuarum  porriges  dexteram  (Job  xiv).  Jace^ 
bftm  enim  pollutns  et  obvolutus,  ligatus  et  capti- 
Iratas,  irretitus  visco  tenacis  iniquilatis,  oppressus 
tnole  inveteratasconsuetudinis.  Itaque  intendi  mei- 
psum,  qnis  esscm,  nbi  essem,  qualis  essem.  Ex* 
Jiorrui,  Domii:e,  etexpavi  propiiam  effigiem  meam; 
terrnit  mo  tetfa  imago  inrdicis  animae  meae.  Displi* 
cebam  Ipse  milii,  quia  tu  placebas.  Volebam  fugere 
a  me,  et  fugcre  ad^le,  sed  retinebar  in  me.  Reiine- 
bant  me,  ut  ait  quidam  (20),  nugm  nugarum,  et  m-  D 
nitas  vanitatum  antiqna  amicas  mece ;  vinculabat  me 
calena  pessimae  consui-tudinis  meae,  vincicbai  ainor 
ftanguinis  mei,  stringcbant  vfncula  socialis  grati:e, 
inixime  nodus  cujusdam  amicitiae,  dulcis  mihi  su- 
per  omnes  dulcedines  illius  viiae  nieae.  Sapiebant 
ista,  placebant  isU,  sed  tu  magis.  Atteiidens  enim 
Magula  ista,  vidi  ainaris  dulcia,  ketis  trislia,  ad- 
tersa  prosperis  esse  permista.  Placebat  afnicitiie 
grata  connexio,  sed  semper  timebatur  offeiisio,  el 
Terla  erat  futura  quandoque  divisio.  Gonslderavi 
Jucanditatum  illarum  initia,  atlendi  processus,  fl- 
prospexi.  Yidi  ncc  initia  roprehensione,  nec 


Or^.  PARS.  L  -  ASCETlCA.  8M 

media  offcnsionei  ncc  linem  cxrere  posse  dainna^ 
tione.  Mors  suspecta  terrebat,  quia  talem  animam 
post  niorteni  certa  poena  maneoat.  Et  dicebant  Ihh 
mines,  attendentes  quaedam  circa,  sed  neacienlcs 
quid  ageretur  in  me :  0  quain  bene  est  illi !  0  quam 
bene  est  illi !  Ignorabant  enim,  quia  ibi  mihi  male 
erati  ubl  solum  poterat  beiie  es8e«  Valdc  enim  intiit 
erat  plaga  men,  crucians,  terrens,  et  intolcrabill 
fctore  omnia  interiora  mea  corrumpens;  et  nisi 
cito  admovisses  maiium,  non  tolerans  meipsomi 
forte  pessimum  despeiationis  remedinm  adhibuis*» 
sem.  Gcepi  ergo  conjicerci  quantum  inexpertus  po- 
tui,  imo  quantum  tb  dedisti,  quanta  in  lai  dile« 
ctione  jucundilas,  qiianla  cum  jucundhate  tran-» 
quillitas,  quanta  cum  iranquiililaie  secuiitas.  Non 
ejus  qui  te  amal  errat  electio,  quia  te  nihil  melius; 
■on  spes  fallitur,  quia  nibil  amatur  fructaosias; 
non  niodi  excessus  timetur,  quia  in  tui  dilectiona 
nullus  modus  praescribitur ;  non  mundialis  amici-* 
tiae  diremptrix  mors  formidatur,  qoia  vita  noft  roo* 
ritur.  In  tui  dilectione  non  timetur  offensio,  qnia 
Rulla  est,  nisi  ipsa  deseratur  dilectio ;  non  inter* 
venit  ulla  suspicio,  qula  judicas  ipsius  conscientiaa 
testimonio.  Hic  jucunditas,  quia  timor  excluditur; 
bic  tranquillitas,  quia  ira  compescilur;  hicsecuri* 
tas,  quia  mundus  contemnitur.  Coepisti  inlcrlm 
paulatim  sapere  palato  meo,  qiianquam  minus  sano, 
et  dicebam  :  0  si  sanarer !  Et  rapiebar  ad  te ;  sed 
iteram  recidebam  in  roe.  Et  lenebant  me  quasi 
compedituro  ea,  quae  per  carneni  delectabiliter  sen* 
tieham,  \i  quadam  consuetudinis ;  sed  magis  pla- 
cebant  ea,  quae  animus  conjiciebat  vi  ralionit.  Et 
dicebam  saepe  in  anribus  etiaro  alioruro.  Ubi,  rogo* 
modo  suiit  omnes  deliciae  nostrae,  orones  Tolopta^ 
tea,  orones  jucunditates,  quibus  osque  in  banc  boi^ 
raro  usi  surousT  Jam  nunc  hoc  moroento  temporisy 
quid  inde  sentimus?  Quidquid  jucniiduro  fuit,  hoc 
abiit :  hoc  soluro  de  bis  oronibus  superest,  qiiod 
conscientiaro  pungat,  qiiod  timorem  inortis  iiicu- 
tiat,  quod  nos  aeternae  damnalioni  addicat.  Couh 
paretur»  quaeso»  omnibus  divitiis  nostrisi  omnibtts 
deliciis,  omnibus  honoribus,  id  unum  faroulorum 
Chrisli,  quod  morlero  non  timent.  Vilui  ipse  roihi 
In  his  verbis,  saepe,  et  flebaro  aliquando  amarissiiiia 
conlentione  aiiimae.  Viluit  roihi  qnldquid  a»picie- 
bam,  sed  carnalis  delectationis  consuetudo  premo^ 
bat.  Sed  qui  audis  gemitus  compeditorum,  et  solvis 
fllios  interemptorum,  diriipisti  vincula  mea  ;  et  qui 
meretricibus,  et  publicanis  offers  paradisum  tuum» 
me  omniuro  peccatoruro  primum  convertisti  ad  te. 
Et  ecce  respiro  sub  jugo  tiio,  et  repauso  sub  onere 
taO|  quia  juguin  tuuin  suave  est,  et  onus  leve 
est* 

CAPUT  XXIX. 

Quantum  errent,  qui  de  Dominici  jugi  atperiiate  ron- 
hantur^  mm,  quidquid  laboris  sentitur,  e%  reiiftUB 


(tM>)  Aucfst.i  S'Ui,Cvnfes»,c»  IJ. 


nr 


SPECULUM  CHARITATIS.  —  LIB.  h 


5$t 


•ii  eupidUatu;  quiiiquid   requiei,   ex  in fusione  X  nunquid  hic  labor  mciis  de  jugo  Dominico,  et  noR 

polius  de  morbo  proprio?  Senlio  profeclo  quidquifl 
mihi  cbt  tranquillitatis,  quidquid  pacis,  quidquid 


clumlalis. 

Emnt,  Domine,  errant;  falluntur,  qui  ignoran- 
tes  seroetipsog ,  et  qnid  in  se  agaiur  non  adver- 
teateSv  de  jugi  hiijus  asperitate  ac  oneris  gravitate 
causantur.  Quid  ergo,  inquis,  tu  qui  videris  huic 
jugo  supposuisse  cervices,  ac  oneri  humeros  sub- 
jecisse,  nunquam  laboras?  Imo  persaepe.  Nam  ho- 
die  quoque  nomiihil  laboriivi.  €um  enim  paulo  iii- 
cautius  mihi  verbum  exsiliisset,  ila  illud  amicissi- 
mus  quidam  meus  moleste  accepit,  ut  etiam  offen- 
sionem  suam  vultu  prodcret,  et  prostratum  me  ad 
pedes  ejus  paulo  tardius  erigeret.  Nec  adhiic  plene 
exsudavit  aninius  meus  mcerorem  illum  :  Domine, 
lu  scis;  non  ideo  quia  ego  Uirde  creclus,  sedqiiia 
iile  offensns»  et  ego  iiicauto  seitnone  prxventus. 
Et  forlfe  ob  singularem  familiaritatem,  qua  ci  ma- 
gis  nuJe  loqui  consuevi,  liic  niihi  facjlius  ser- 
iDO  siibrepsit,  sccundum  id  quod  vulgo  (iicitur, 
privatus  dominiis  suHtuin  nriancipium  facil.  Et 
<iunc,  Doniinc,  inspector  iiiririnitatis  ineae,  niedi- 
cus  aniin»  inex,  unica  spcs  snlulis  mex,  tibi  soli 
pi*ccavi,  etiam  quod  in  ipsum  peccavi.  Non  cnim 
ideo  peccaluin  esl,  quia  illuin  offendi;  sed  quia 
iie  offcnderem  tu  prohibuisti.  Tibi  ,  Domine « 
libi  s^i  peccat,  quicunque  peccst;  quia,  cuni 
|i<'ccatur,  aut  non  (it  quod  jubcs,  aut  lil  quod 
|)rohibcR«  Homicidium,  Domine,  peccatuin  esl; 
4juia  tu  dixisti  *  Non  occides  (Exod,   xx).  £t  ideo 


estjucundiuiis,  hoc  totum  mihi  hoc  suavissimum 
jugum  parturire;quidquid  vero  laboris,  quidquid 
fatigationis,  quidquid  denique  gravitalis  ex  reli- 
quiis  muiidialis  concupiscentise  provenire.  Sub 
jugo  enim  illo,  quod  infclicissimx  cervici  mea  Ba- 
bylonis,  id  est  confusionis  princeps  imposuit,  inflr- 
mata  est  virtus  mea,  conlrila  sunt  ossa  mea  :  et 
quamvis  ex  aliqua  parle  sit  soliita  captivitas,  r^ 
stat  tamon  cx  anliqua  oppressione  noniiuUa  inQr- 
mitas  :  ex  qua  plerumque  turbatur  jam  aliquantu- 
lum  experlae  suavitatis  serenilas,  <loiiec  ille  qui 
propiliatur  omnibus  iniquilatibus  ineis,  saneteliam 
omnes  iiinrmitates  meas,' redimensque  de  interitu 
vilam  mcam  coronet  me  in  miseiiiordia  et  mise- 
rationibus  (Psai,  cii)  :  cum  corruptibilc  hoc  iiidu- 
erit  incorruptelam,  et  mortale  hoc  iuducrit  immor* 
talilatem  :  et  implcatur  sernio  qiii  scriptus  est  ^ 
Absorpla  esl  niors  in  victoria  (I  Cor,  xv).  Iiitcrim  ex 
jiigi  hujus  suavitate  non  roodica  consolatio  ,  et 
contra  inditam  indrmUatem  nonnulla  conOicta- 
tio. 

CAPUT  XXX, 

Quod  hi,  qiii  de  Dominici  oneris  gravilaie  queruniur^ 

mundi  potius  onere  comprimuntur, 

Proinde  qui  de  jugi  hujus  asperitate  causantur, 
forte  gravissimum   mundialis  concupiscentia*  ju- 


cuni  tu  aliquando  diceres  :  Occide,  non  soiiim  pec-  q  gum,  aut  non  plene  abjecerunt,  aut  abjecluni  cum 


catiim  non  fuit  occiderc,  sed  scelus  maximum,  te 
jubcnte  ooile  occidere.  Fraudem  quoquc  Jamiiat 
tuakx;  et  tanieu  cuin,  te  jubente,  mutiinlis  vasis 
et  vestibus  Hebrati  spoliarcnt  ililgyptum  (Exod,  xv), 
quoniam  tibi  parueruiit,  non  utique  peccaverunt. 
Dicis  nihiiominus  :  Non  fornicaberis;  et  iJcirco 
forn:cari  immanissimum  scelus  est ;  nec  tamen,  ic 
jubente,  dubitavit  Propheta  luus  sumere  sibi  uxo- 
rem  fornicariam  ut  facerel  filios  fornicaiionis  (Ose. 
i)  :  quad  uUque  non  faceret,  si  uxorio  viiiculo  sibi 
eam  copulasset.  Quanquam  dubitctur  utrum  ad  lit- 
teram  sic  faaum  sit.  7t6tergo  soH  peccavi{Psal,  l). 
Neque  occurrit  in  Scripturis,  hoc  facile  homini  di- 
ctum,  It6t  peccavi,  quanquam  dictum  sit :  In  te 
pcccavi.  Ncscio  quid  inaguum  innuil,  quod  di- 
cluni  est,  tibi.  Quid  est  ergo  ,  tibi  soli  peccaii^ 
Disi :  tuoarhitrio  aisiiniandum  est  peccatuin  meum, 
tuo  arbitrio  judicandum,  tuo  arbitrio  pnuiendum? 
Tibi  soli  peccavi.  Ut  quid  parat  lapidem  Judaeust 
Tibi  soli  peccavi.  Qui  sine  peceato  est,  inquit,  re- 
jlmm,  primo  in  illam  lapidem  mittat  (Joan.viii).  Ilii 
ergo  soli  peccavi,  cui  congruit  de  peccato  judi- 
cinm ;  cujus  judicii  est,  quod  hoc  constat  esse  pec- 
catum.  Tu  ergo,  Domine,  tu  igiiosce  quod  pec- 
c;ivi ;  quia  tibi  soli  peccavi.  Quia  tamen  et  in  illum 
peccavi,  projiciam  me  adhucad  pcdes  ejus ;  tu  au- 
tcm  inspira  ei,  ul  et  ipse  ignoscat,  quod  illud  of- 
feiidi ;  quanquam  sicut  lu  scis,  tuiic  cuin  oflendere 
^on  cojptavi,  non  volui.  Sed  ut  Pcdcam  .ad  priora  : 


majori  confusione  resumpserunt ;  oc  a  foris  juguDi 
Doniinicum  praeferentes,  sed  ab  intus  huiiieros  sx- 
cularium  negotiorum  sarcina:  supponentes,  labores. 
et  dolores,  quibus  semetipsos  addicuiit,  gravitatl 
Dominici  oneris  impuUnt;  sicquc  praeccpta  Do-. 
mini«  qux  sicut  dicit  Joannes,  gravia  noii  sunt„ 
fastidienles  (/  Joan.  v),  et  ut  canes  proprium  voiirn 
tum  repasceotes,  sub  habitu  abstiiientiuin,  ven- 
trem  colunt :  sub  tunica  poenitentium,  ad  inundia 
les  glorias  et  lionores  anhelant;  sub  sacro  amiclu 
coiitiiiciaium,  carnis  sordibus  maculantur;  sub 
agnino  vellere,  lupinum  gerentes  aniinum,  ac  in- 
explcbili  avaritia  aestuantes,  domuni  ad  doinuni, 
agrum  agro  copuIant,viduis  non  parcunt,  orplianis 
D  non  miserentur,  patrimonia  sibi  paupcriim  vendi-, 
cant,  pro  his  ad  lites  el  contentioiics  proiii,  ad  ju- . 
dicia  parati,  pro  his  continuis  curis  eviscerantitr^ 
inflammantur  odiis,  anxU  cogixationibus  dissipan- 
tur;  quia  jugum  non  Domini,  scd  iiiundi  asperuia 
est,  et  onus  mundi  grave  est.  Porro  jugum  Dominj». 
suave  esty  et  onus  Domini  ieve  esi.  ^, 

CAPUT  XXXI. 

Quanta  sit  in  ^iiaritate  perfectio,  et  quid  a  eteterit 
virtutibus  distet, 

Quid  enim  suavius,  quld  gloriosius  quam  mundi 

contcmplu  muiido  se  cernere  celsiorem,  ac  in  boia 

conscicntisc   vertice  consistentem,  totuin  niunduni 

lial>cre   sub  pedibiis,  nihil  videre  quod   appetat 

iiulliiiu   quoiu  uictuat,  nulluni  cui  invidcat;  nihi{ 


ris 


B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS.  l.  —  ASCEtlCA. 


836 


quod  possil  ab  alio  aufeni,  suum  esse;  niliil  quod  A  forliludo  devincat;  in  charitate  pacata  sunl  omnia, 


ab  alio  sibi  possil  iiiferri,  maliini  esse;  dumque  in 
llbm  (ixreditalcin  in^tornipti^bilem,  ei  ineontami'» 
n:  tam,  et  imiiiarccssibilem  coiiservalam  in  coelis, 
dirigit  mcnlis  obtutum,  ssecuiarcs  divitias  quasi 
con  upliliilos,  carnales  illeccbras  quasi  contamina- 
tas,  omnc:j  muiidi  poinpas  quasi  marcessibiles, 
quadam  mentis  nobiiitate  conlcmncre,  et  in  illud 
proplicticum  exsuhare  :  Omnii  caro  fenum,  et  om- 
nii  gloria  ejui  tanquam  fioi  feni;  exsiccatum  est  fe^ 
num  et  cecidit  floi,  verbum  autem  Domini  manet  iii 
aternum  ?  (hai.  xl.)  Quid,  rogo,  dulcius,  quiilve 
tranquillius  quam  turbidis  carnis  inolibus  non  agi- 
tari,  carnalium  incentivorum  inccndiis  non  aduri, 
ad  nullum  illecebrosum  moveri  aspectum,  sed  te- 


pcscentem   rora  pudicitix  carnem    spiritui  habere  ^      ^ur. 


ideo  nulla  inxqiialitas,  contra  quam  justitia  vigilet. 
Sed  nec  fides  virtus  est,  nisi  per  dilcctionem  opcre- 
tur ;  nec  spes,  nisi  quod  speratur  amclur.  Porro 
si  subtilius  advertas,  quid  esl  tcmperantia,  nisi 
ainor,  quem  nulla  voluptas  illicit;  quid  prudcntia, 
nisi  amor,  quem  nullus  error  seducit ;  quid  forti- 
tuJo,  nisi  amor  fortiter  adversa  sustiiicns;  quid 
juslitia,  nisi  amor  sequusquodam  rooderaniine  in- 
xqualitates  Iiujus  vitae  componens;  in  fide  ergo  clia« 
ritas  incboalur,  et  in  caeteris  virtutibus  exercctur» 
in  scipsa  perllcitur. 

CAPUT  xxxn. 

Qtiomodo  opera  sex  dierum  cmeris  aptentur  virtnli^ 
bm;  seplimi  vero  diei  requies  charilati  assigne- 


ftubstratara,  non  Jam  ad  carnalcs  voluplatcs  ille- 
ctricem,  sed  ad  spiritualia  excrcitia  obedientissi- 
xnam  adjutricem?  Quid  tandem  divinx  tranquillitati 
tam  proiimum,  quam  ad  illatas  contumelias  non 
moveri,  nullo  supplicio,  nullave  persccutione  ter- 
reri,  unam  mentis  et  in  prosperis  et  in  adversis 
liabere  constanliam,  inimicum  et  aniicum  eodem 
<)CuIo  intueri ;  ad  ejus  sesimililudinem  conrorinare, 
qui  facit  solem  snum  oriri  super  bohos  et  malos^  et 
pluit  super  juitos  gtinjustos?  {Matih.  v.)  IIiBcsimul 
omiiia  in  charitate,  et  nonnisi  in  charitate  simul 
omnia;  ac  periode  in  illa  vera  tranquillilas,  vcra 
siMvitas,  quia  Ipsa  est  jugum  Domini,  quain  si, 


Sii  ergo  fidcs  rtobis  quasi  primus  dies,  quo  fide- 
lesab  infidelibus,  quasi  lux  a  lencbrls  separamur. 
Sit  spcs  secundus,  per  quain  iii  coBiestibus  habi- 
tantes,  el  pro  lidei  inerilis  sola  supcr  ccelestia  spe- 
raiites,  ab  his  qui  terram  sapientes,  et  a  Deo  soFa 
terrena  flagiianies,  sub  coeli  firmamento  aquaruin 
instar  dilabuntur  ct  fluitant,  Dco  promovente,  di- 
scerniinur.  Tcmpcrantia  nobis  quasi  dies  tertius 
illucescat,  in  quo  nienibra  nostra  qu»  sunt  soper 
terram  mortificantibus,  ac  rarnalcs  concupiscentias 
qiiQsi  aquas  oniarissimas  necessariis  lerminis  coer- 
ccntlbus,  appareat  cordis  nostri  arida  et  inaquosa, 
sitiens  Dominiim  Dcum  siiurn.  Jain  v^to  prudcntia 


Doinino  invitante,  luleriraus,  invenicmus  requicm  ^  quasi  diei  quarii  lumen  erumpat,  per  quain  inter 


animabus  nostris,  quia  Jugum  Domini  suave  est, 
et  onus  leve  (Matth.  xi).  Denique  charitas  patiens 
est,  henigna  tst;  non  asmutatur,  non  agit  perperam^ 
fwn  inflatur,  non  est  ambitiosa  (I  Cor.  xiii),  ct  c;e- 
tcra.  Proinde  caetersc  virlutes  sunt  nobis,  autquasi 
fesso  vehiculum,  aut  quasi  viatori  vialicuni,  diit 
quasi  luceriia  caligantibus,  aut  quasi  arma  pugnan-. 
tibus  :  at  charitas,  quae,  licet  ut  aliae  virtules  sint, 
sit  oportet  in  omnibus,  specialius  tamen  ipsa  et  rc- 
quies  fatigato,  et  viatori  mansio,  ct  plpna  lux  per- 
venienti,  etpcrfccta  corona  victori.  Quid  enim  est 
fldes,  nisi  vehiculum  nostrum,  quo  ad  patriam  vc- 
liimur?  quid  spes,  nisi  viaticum  nostrum,  quo  in 
hujus  vitxmiseriis  sustcntamur?quij  quatiior  illx 
virtutes,  tempcrantia,  prudenlia,  fortiludo,  Justi- 
tia,  nisi  arma  sunt  nostra,  quibus  pu([namus?  Al 
vbi  charilate,  quae  nonnisi  in  Dei  visioucperfici- 
tur,  iliis  duntaxat  quibus  hic  in  fide  Inchoatur, 
mors  fuerit  plenius  absorpta ,  ncc  fidcs  crii,  quia 
ijfii  cernitur  ct  amatur,  non  cst  opus  ut  crcdatur  * 
nec  ^^  erit,  quia  brachiis  charitatis  Deum  ain- 
Jllecllij&f  nihil  restiit,  qiiod  sperctur.  Verum  tem- 
perantia  pugnat  contra  libidincs,  prudcntia  coiitra 
errorcs,  fortitudo  contra  adversitates,  Justilia  con- 
tra  inicqualitates;  sed  in  cliaritate  pcvfecta  castitas, 
iJcoqiie  nulla  libido,  coiitra  quam  pugiiat  tcmpe- 
rantia  ;  In  charitate  perfecla  scicnlia  ;  ideoquc  nul- 
lus  error,  contra  quem  pugnet  prudentia  ;  in  cha- 
rfUlt  Tera  bcatitudo»  ideo  nolla   advcrsitas,  quam 


facicnda  ct  non  faciontla,  qiiasi  iiiter  diein  ct  11«- 
ctem,  dividanius  :  cujus  atlminiculo  lumen  sapien- 
tiae  velut  solis  splciidor  efl^ulgeat ;  lux  scientise  spi- 
riliialis,  qux  in  aliquibus  iiobis  crescit,  in  aliquibus 
dcficit  quasi  lunae  decus  appareat ;  per  quam  etiani 
praecedentium  patrum  cxenipla  quasi  stellaruni  glo- 
bos  meiis  dcvota  suspiciat ;  pcr  quam  iiiter  dies  et 
annos,  menses  et  lioras,  dividat;  qiiid  dislet  vlde- 
licct  iiiter  cos  qui  antc  legem  et  sub  lego  ?  quid  in- 
ter  hos  et  illos  qui  sub  gratia  ?  qiiiJ  singulis  con- 
veniat?  quie  praecepta,  qu.T»  tempoVa,  qui  niores, 
quae  sacramcnla,  aequa  examinatione  discernal  ?  Sil 
nobis  fortitudo  quasi  dies  quiiitus,  per  qiiam  bujos 
inaris  magni  et  spatiosi,  SKCuli  videlicet  hujus,  pro- 
D  cellas  toleremus;  ac  pisces  spirituales,  Deo  ope- 
rante,  cfl^ecti,  vitam  nostiam  inter  undas  tempesta- 
tesque  servemus;  ac  mentis  nostrae^  desideria  sjmul 
ct  affectus,  quasi  volatilia  pcnnata  ad  coeleslia  erl- 
gentes,  ct  ca  quae  sursum  sunt  sapientes,  multipli^ 
ces  bonorum  opcrum  fruclus  Deo  bencdicente  rcd- 
damus.  Porro  diem  scxtum  nobis  Jiistitia  dictet» 
per  quam  divinam  similitudiiiein  relmluti,  atrocis- 
simis  viliorum  bestiis,  tcrrenisiiuc  desiJeriis,  quasi 
rcptilibus,  corporisque  motibus,  quasi  Jumcntis, 
generosa  auctorilate  impercmus,  agentcs,  utcorpus 
menti,  mcns  Deo  sulMlatur;  sicque,  Justitia  dicUinte» 
cuique  quod  suum  est,  tribuatur.  Ric  itenim  hfint^ 
dictio,  non  Jumentis,  non  replilibus,  sed  hominibus. 
Monemur  plane  de  bac  bistoria,  licet  ad  litteriii 


^.' 


C3T  SPECULUM  CHARITATiS.  ~  LIB.  L  tSS» 

ffMia  tplriluales  capere  fructus,  qui  piscibus  maris  A  lendit.  Absit  autem  ul  fortitudo  Caiilinae  intcr  vir- 

lutcs  numeretur;  quia,  licel  omnia  adversa  incr<y 


et  vobtilihus  ea{?\\  Dei  benediclionem  legimus  ac- 
cessisse;  quam  lamen  besiiis  ac  jumentis,  sive 
reptililus  tcrrae,  divinam  largitatcm  non  cerninius 
coiitulisse,  quan:|uam  et  ipsa  crcscnnt,  ct  muUipli* 
r.nfur,  quod  muneris  et  volatilibus  pra'fata  l)enc- 
dirtont^  Dcu!»  ccruitur  conrcssissi*.  Sic  eiiim  scri  • 
pium  est  :  Denedixit  iilii  Deus,  iicem:  Crescife^  et 
mniliplicamini,  ei  repicte  aquas  maris,  avesque  mit/- 
tlpliccnlur  super  terram  (Cen.  i).  Bcsliiset  juiuenlis 
oiMt  liorum.  Nimiium  virliitibus  saiicli^^quc  afie- 
ctibiis,  quos  pisdbus  v<;lalilibusqtic  crcdinius  com- 
paranJos,  dcLeiur  l;cnc<ticlio,  debctur  miilli{»licatio, 
d«'betur  spiriiuali  geiicratione  successio.  Vcruui, 
sicui  homiui,   ad  Dci   iinaginein   ct  simililu  !i!icm 


dibili  modo  fcrre  siiniccret ;  pro  bac  tamen  fortito- 
dine  nonnisi  potenlia;  mundialis,  vel  certe  propria 
volupiatis  prelium  captans,  semdipsum  dcbito  vir- 
tuti  prxinio  defraudavit.  Proinde  quantumcunque 
sibi  temperaiis  popul.iiis  glorise  ciipidus  videatur, 
quantiimlibct  prudcns  pecunlosus  quispiam  et  aslu- 
tus  vulgi  judicio  «'cslimctur;  quanquam  cliam  im- 
mani  stiiporc  durescens  pbilrrsopbus  quis  nullis  ad* 
versitatibus  movealur  :  quidqnid  de  radice  cbarili- 
lis  non  pullulavcrit,  a  virlulum  fructibus  seque- 
strandum  nostri  pbilosopbi  censueruiit;  quidquid 
structiir»  rccta  liiiea  ad  cubilum  illuni  unum  noii 
dirigitur,  extra  spiriiualis  arcas  fabricam   melien- 


crcato,  bi>sti%  et  jumcnta,  Dco  bcncdiceiite,  sub.lnn-  "  dum  subtilitcr  pervideiiii.t.  Agit  ilaqiie  vera  lem 


lur;  sic  in  ipsain  imagiiicm  ct  siinilitudinem  justi- 
ti:e  mcritis  reparato,  spirilualcs  bcsticne  dc  quibus 
Psalmista  :  ^e  traiias,  iiiquit,  besliis  ammam  co:i' 
fitetitem  tibi  {Psai.  Lxxiii),  quibiis  siiccessio  non 
dcbetiir,  Dei  imperio  substernuntur.  Restat  scpti« 
mift6  dies,  id  cst  Sabbaium,  in  quo  omnia  ista  opcra 
consumniantur,  in  quo  requies  vera  suscijutur,  in 
quo  laburi  nostro  termiiius  ac  rinis  indicitur.  Ipsa 
tst  cbaritas  virtutum  oniuium  consummatio,  san- 
ctcrum  aiiiiuaruin  suavis  rcfectio,  bonesta  luorum 
compositio.  Ip^a  radix,  ex  qiia  onniia  boua  opcra 
perli>  iuiitur.  Ipsa  scptiiiius  di.s  divina  nos  gratia 
relicit;  ipsa  sepiimiis  mensis,  iii  quo  post  tcntalio« 


perantia,  ne  illocta  vera  prudentia,  ne  deccpta  vcra 
foriitudo,  ne  oi>pressa  mens  ralionalis  normain 
cbaritatis  excedat.  Verum  ut  sui  sectatorcs  in  re« 
guiim  su;e  traiiquillitalis  cbarilas  perfecta  Iranstu- 
lcrit,  cunctis  jam  carnis  iilecebris  cum  ipsa  carnis 
mortalilatc  coiisiiinptiSy  cunctis  crrorum  lenebris 
divinae  lucis  contemplatione  decussis,  certaque  se* 
curitate  mundi  bujus  succedente  molestiis,  deposi- 
tis,  ut  ita  dixerim,  quibus  boc  bclli  tempore  iilitur 
armis,  sola  sui  suaviiate  reficiet  ipsa  victorcs.  ita 
eniiu  tunc  ca^terx  virlutes  iu  cbaritatis  pleniludi- 
ncm  sese  rcfundenl,  ut  in  illa  fcli«.'itatc  nibil  aliod 
tcmpiMaiitia,  prudentia,  fortitudinc  putetur  quam 


ituni  dJuvium  arca  cordis  siiaviter  requicscU.  Iluic      charitas  ;  tam  casta,  ul   nullis  tcnictur  ilieccbris  ; 

.   •..   . .!_  .    i...  .:^   .  :..:i^«  .   «.:i:««»  f«.«i:  ^  ^  ...  i ?i . 


licrvil  temperaiitia  ;  prudentia  >igiiat;  niilitat  forli- 
tudo ;  justitia  fainulatur. 

CAPUT  XXXIII. 

Qyod  fii  iiac  vita  c(Pter(c  virlutes  c/iaritali  famuien- 
tjir;  et  post  i.tnm  rilam  in  ciiaritatis  pleniludineM 
transju  diudis  sint, 

Cum  enini  sit  tempcrantiaj,  ut  illecebrosos  car- 
nis  auimive  motus  coliibcat  ac  rclundat,  ne  sci- 
Lcet  noiiac  voluplatis  dulcedinem  gerniana:  dile- 
ctionis  siiavitati  ine:.s  illecta  pr;epoiiat,  pruJcii- 
liaeqiic  pervigil  cura  inier  aiiianda  ct  non  auiauda 
cliscernat,  iie  cor  incautum  cbaritatis  colore  cupi- 
diias  pall.ara  pnevca  at,  ro!'Ur({ue  fortiludiiiis  non 
ob  abiid  se  niuiidi  liiijus  adversis  opponat,   nisi  ul 


tam  lucida,  ul  nullis  intcrpoletur  crioribus;  tain 
valida,  ut  nullis  omnino  appeUtur  advcrsis.  Ciijus 
tranquillitalis  statum  Dominus  myslico  nobis  ser- 
mone  piomiltcns,  ct  anferam,  inquit,  maias  bestiaM 
de  terra^  et  dormire  vos  faciam  fiducialiter  {Levit. 
XXVI).  Aiiocissimis  namque  passionuiu  bestiis  a 
tcrra  nostia,  carnc  scilicct,  quam  gcstamus,  abla- 
tis,  coelesti  nos  facict  soinuo  so|Hirari,cuui  imroenso 
illius  divinae  claritatis  pelago  absoipii,  ac  ineflal i- 
lilcr  cxira  nosmeiipsos  claii,  pcrfecle  vocabimus,  cl 
videbinius,  quoniaui  Dominus  ipse  csl  Deus,  pe- 
rcnnc  illiid  cliaiitalis  Sabbaium  cclebranlcs,  quod 
S.  Isuias  propbcta  describit :  El  erit,  iiiquiens,  iiie  - 
sis  ex  mense,  et  Sabbatum  de  Sabbato  (Isui.  lxvij  ; 
TCbns  mini;s  p:  o  voto  ccdentibus,  vel  etiam  aspcris  D  cuin  scilicet  ex  lioc  Sabbaio,  quo  qua  dam  cliarila- 


quibusque  coiiglo^jatlni  irruentibus,  nequaquain  lo- 
gein  cbaiitalis  animus  opprcssus  cxcedat,  patct 
profeclo  basc  tiia  viriutum  vocahulo  sic  c-se  ci^n- 
ftcnda,  si  coruiii  usus  a.l  charitatcm  obtincndam  vel 
conseivamlam  omuimoilis  dirigatur.  Alioqui  nec 
Virlui  ti-nip.Mantia  icstinialur;  quie  elsi  carn  s  pru- 
rituin  conlegat  vcl  rcfrenct,  dum  lauien  mcns  no- 
mine  castitaiis  iu  avariiiam  turpis  qua^stus  abu- 
titur,  lani  perniciosam  interioris  liominis  lasciviam 
non  coercct.  Sed  nec  virtus  ea  csl  prudentia  judi- 
camla,  qua  quisque  fallere  doctus,  non  inter  amanda 
et  non  amanda,  scd  inter  lucra  tcmpoialia  dainna- 
que  disceriiit,  ac  cbariiatis  bxna  rcliquo,  aliorum 
p^micie  sibi  commodi  quitlpiam   comparare  con- 


tis  iiiitia  degustantcs,  qiiautuni  diei  sinit  malitiar 
a  negoliosis  aclibu.s  feriamur,  in  illud  perfecium 
fuLMimus  iiaroducli,  ubi  iiulla  inlerpellenle  molO' 
stia,  nulla  cain  s  prajpediente  miseria,  diligeiiius 
Doiiiinum  Deum  nostrum  cx  tota  aiiima  iiostra»^ 
cx  tola  virtule  nostra,  ei  ex  oinn.bus  vi.ibu»  iiO' 
slris,  el  p.oximos  noslros  tanquam  iio^tipso» 
(l)eul.  VI).  Porro  justitiam,  qua  cui(|ue  qi*(l'«iia» 
esl  tribuitur,  secuudum  illud  Apostoli :  Rcddile  oti- 
nibus  debita;  cui  tributum^  tributum;  cui  timore  n^ 
timorem ;  cui  iionorem,  Iwnorem  (Rom.  xiii) ,  fra- 
teniae  dilecJLionis  quoddam  dixerim  iiicentivum, 
cujus  quidem  initium  esl,  nuUi  nocere ;  profectu», 
sine  quercia  so  omnibus  exbibcre»  Pluiimum  edn 


55^  B.  AELREDl  ABBATIS  BIEVALL. 

«ibi  aliorum  menies  benevolentiae  suaviuic  conci-  A 
Kat ;  qui  quiela  sui  conversatione  offendit  neminem, 
Obtemperans  senioribus,  contcmperans  aeciualibujk, 
junioribus  condescendens ;  priniis  timorem  ct  re- 
verentiam,  mediis  bonorem  et  graliam,  posteriori- 
Imis  bumilem  exbibens  compassionem.  in  re  quo  •. 
que  pecuniaria  haec  virlus  ad  cliaritatis  bonum  pro- 
Tocal  intucntes ;  qux  socundum  praemissum  Apo- 
stoli  pneceptum  non  differt  debitum,  donec  exigat 
importunus  exactor,  sed  cum  quadam  potius  biia- 
ritate  praevenit  repetcntem.  Si  ergo  hxc  virius  tem-  , 
^ralium  tantum  dispcnsaliones  amplcclilur,  ncc 
ipsam  tranquiilitati  illius  felicissimi  status  vercor 
«brogare :  quo  summa  illa  quiete,  singulis  sccun- 
duni  merita  vcl  pra^mis,  vcl  supplicia  dispeiisante, 
illi  irrevocabili  damnatiunis  sententia  feriuntur; 
iill  eteniae  Deatitudinis  pracmio  munerantur,  ut, 
cum  fuerit  utrobique  aitirnitas,  nulla  temporalium 
possit  esse  varietas.  Vcrum  si  allius  ipsius  justitiae 
regulas  contcmplcris,  ncmo  mvlius,  nemo  pcrfcctius 
unicuique  quod  suum  est  tribuit,  qiiam  is  qui  dili- 
git  diligenda,  et  tantum  dili^it,  quantum  sunt  dili- 
genda;  Deum  scilicet  supra  seipsum,  proximum 
tanquam  seipsum  ;  Deuin  nonnisi  propter  ipsum,  se 
et  proximuin  nonnisi  propter  Deum.  Vides,  ni  fal- 
lor,  cx  cbaritatis  perfectione  perfectionem  pendere 
justiti»,  ut  nihil  aSiud  videatur  esse  justitia,  quam 
charitas  ordinata  :  in  qua  qaantum  quisque  profe- 
ccril,  taiitum  et  requiescit. 

CAPUT  XXXIV.  C 

Inlerveniente  morle  awici,  tripiieis  concupi$centice 
tonsideratio  di/fertur,  et  in  ejus  epitaphium  pri- 
mu$  h%c  iiber  terminatur* 

Consideranda  quapropter  ilia  tria  videntur,  quae 

Hi  miindo  esse  sanctus  describit  apostolus  :  Concu^ 

piscenlia  camis,  concupiscentia  ocuiorum,  et  super" 

hia  tita  (/  ioan,  ii),  ne  forle,  quidquid  minus  ju- 

ciindum  sub  Dominico  jugo  perferimus,  ex  harum 

pftssioniim  virulenta  radice  procedat.  Sed  ulterius 

progredi  dolor  prohibet,  eC  ad  flendi  magis  nego- 

lium  recens  mors  Simonis  mei  violentcr  impcllil. 

Ilinc  forle  timor  ille  noclnrnus,  roeiilein  exagitans 

meani.  Hinc  terror  ille  somniorum,  nccessariam 

mihi  quietem  eripiens ;  quia  vidclicet  diloctissiinus 

vncus  subito  rapiendus  erat  e  terris.  Nec  miran-  ^ 

dum,  si  mea  mens  quadain  sui  perturbationc  ejtis 

praesagiebatur  exccssam,  cujus  vita  lam  dclcctabi- 

liter  fruebatur.  Ecce  jam  4imor,  quem  timebain, 

evenit  miIri;etquod  vercbar,  accidit.  Quid  disst- 

viuJ#  ?  Cur  sileo  ?  fortasse  idcirco  maiict  supcr  mc 

btii^  tribulatio.  Procedat  ad  oculos,  procedat  ad 

liiiigaaiQf  quod  corde  tegitnr;  si  foric  lacr^-marum 

ipittulis,  stillalisque  verborum,  conccptam  inlimis 

praecordiis  mcestitiaro,  cor  doleniis  cxsudct.  Misc- 

Tcmiiii   mei,  miscremiui  mcl,   si  qui  cslis  ainici 

mei,  quia  manus  Domini  tctigit  me  (Job  xix).  .Mi- 

Tamini  lacrymantcm,   imo  magis  mirnmini  vivcn- 

tem.  Quis  enim  non   miretur  Aelrcdiim  sinc  Si- 

monc  vivcrc,  nisi  is  qui   ncscit  qunni  dulcc  fiiit  si- 


OPP.  PAIiS  I.  —  ASCETICA.  540 

mul  viverc,  quam  dulce  forct  simul  in  patriani  re- 
dire  ?  Patienter  ergo  ferte  laorymas  meas,  gemitum 
meum,  rugituin  pectoris  mei.  Et  tu,  dilecie  mi, 
quanquam  introductus  in  gnudium  Domiiii  tiii,  a<i 
mensam  illius  summi  patrisfamilias  dclectabililer 
epuleris,  illoque  novo  gcniinine  vitis  in  regno  pa- 
tris,  cum  tuo  Jesu  feliciter  dcbrieris ;  patere  tamen, 
ut  liltein  tibi  lacrymas  nicas,  resolvam  tibi  affecluiii 
meum,  refundam  tibi,  si  fieri  potcst,  totum  ani- 
mum  mcuin.  Noli  bas  lacrymas  proliibere,  quas 
dulcis  memoria  tui,  mi  cbarissime  frater,  etlucif. 
Non  sit  libi  onerosus  hic  gemitus,  qiiem  non  exri- 
tat  (lespcraiio,  sed  affcctus ;  ncc  cohibeas  has  la- 
crymas,  qiias  pietas  elicit,  non  fidei  defcctus.  El 
ccrtc  si  meminisli  quo  vencris,  quid  evascris,  ubi 
illum  tuum  fainiliarem  rcliqucris  :  cernes  p  ofccto 
quam  justus  sit  dolor  ineus,  quam  (lcnda  plaga 
nica.  Diinitte  me  ergo,  ut  pl?gam  paululuui  dolo- 
rem  meuni.  Meum  :  neque  enim  tiia  ;nors  flenda 
esl,  quam  tam  laudabilis,  lam  ainabilis,  lam  omni- 
bus  grata  vita  praecessit,  quaiii  commendat  illa  siu- 
peuda  conversio  tua,  iila  praeJicanda  conversaiiu 
tua,  illa  beata  perseverauiia  tiia.  Vere  stupoiida 
conversio  tua !  Quis  enim  non  obstupcscat,  quis 
non  miretur  pueruin  teiicrum  et  dclicatum,  claiuui 
genere,  forma  conspicuum,  lalcin  arripiiisse  viam, 
et  sic  arripuisse?Rccessisli,  mi  dulcis  fratcr,  scien^ 
ter  nescius,  et  sapieuter  indoctus ;  qui  inslar  priini 
illius  patriarclia!  egressus  de  terra  tna,  et  de  cogna- 
tione  tua,  et  de  domo  patris  tui  (Gen,  xii),  ibas  qua 
ignorabas,  veniebas  quo  nesciebas.  Sed  scicbat 
ille,  qui  te  duccbat,  qui  tenerum  adhuc  cor  luuni 
flamnia  suae  dileciionis  succendcrat,  et  tu  in  odo- 
rem  unguentorum  illius  currebas.  Praeccssit  te  ilh) 
spcciosus  forma  prie  liliis  hominiim,  lllc  unctus 
oleo  laailiae  prae  consortibus  suis  (Psai,  xliv),  un- 
ctus  spirilu  sapientix  et  intcllectus,  spiritu  consilii 
ct  fortiludinis,  spiritu  scientiae  et  pietatis  (Uau 
xxi) ;  et  tu  in  odoreni  ungiientorum  istorum  curre* 
bas  (Cant.  i).  Praecessit  te  huniilisille  spirituaiis  per 
ardua  et  monluosa,  itinera  spargens  sua  aromatibiif 
myrrhai  et  tliuris,  et  universi  pulveris  pigmenlarii ; 
ct  tii  in  mlorem  unguentorum  isioriim  currcbas.  Pr»- 
ocssit  puerum  suum  pucr  Jesus,osiciidonscipraese- 
piuni  paupcrtatissuae,  recliiiatorium  humilitatis  suje, 
cul>iculum  chariiatis  sux,  rcrerium  floribus  gratiae 
siiap,  piitgtiescens  melle  diilceilinis  susc,  rcspen»uai 
iKilsamo  consolalionis  suae,  ct  tu  in  odorcm  ua- 
gncnlonim  isiorum  currcbas.  Ncscio  quid  icagniiait 
quid  inciTabiie  jnm  tune  nicns  iila  praegustaveiat, 
qu:c  corpiisculo  faine  dcficicnti,  quasi  juaiciito  ia«- 
scscenti,  feni  pabuliim  credidit  ministrandiim.  Fu^ 
giebat  pius  puer  a  fncic  patris  sui,  sc<l  fUjigis  ad 
facicin  patris  sui.  Voluit  quiilcm  oblivisci  popHluin 
suuin,  et  domuin  patris  sui,  ut  conciipisccrcl  Rox, 
Rogis  filius,  dccorcm  suum,  ct  csscnt  diio  in  spiritn 
niio,  qiinieniis  cjus  ficrct  patcr  |)cr  gi*atiani,  qai 
illius  esi  pcr  naturani.  0  mira  dcvoiio ;  o  uiiia 
suf  ipsius  oblivio  !  i^aruni  fuil  a^niulaiori  vciiaffalir- 


«II  SPeClLUM  CIIARITATIS.  —  LIB.  I.  Slt 

H  |i:ilriArcfi»  Joseph,  reliclo  miilicri  iOgypliae  pal*  A  (lc  palre  suo  ?  De  parriciJa  dici  debuit;  de  pecca- 


liolo  quo  tenebatur  astriclus  {Gen.  xxiix),  nudum 
e  tnanibus  amplectentis  elabi,  scd  insuper  evan* 
gelic»  perfectionia  strenuus  exsecutor,  de  crastino 
uon  cogiubal*  Denique  iter  laboriosum  satis  sine 
tiatico  arripiens«  deOcientibus  jam  jamque  prae 
iiiedia  membris,  c  audivi,  inquit,  servos  Cliristi 
berbis  pasci.  Quare  non  et  nos  ?  >  Divertensque 
pautulum  ab  itinere,  coepit  carpere.  c  0,  inquit, 
quam  dulce !  0  bone  puer,  quid  tibi  sapiebat  ? 
Quid  rogo,  herbailla,  an  fides  ;  fenum,  tn  chari- 
tas  ?  Sapiebnt  plane,  sed  Jesus  in  corde  ;  et  ideo 
fenum  in  ore.  Uiide,  qiiaeso,  undo  ista  puero  ?  Tua 
sunt  ista,  Domine  iesu,  qui  das  et  accipis,  prae- 
stas,  et  exigis.  Quis  enim  tibi  dat  aliquid  non  tuum  t 


tore  boc  dici  debuit,  quia  mors  peccatonim  pe»- 
sima.  Pium  erat,  velle  mori  pro  impio,  ut  esset  qui 
poeniteret,  esset  qui  fleret,  esset  cui  misercrelur 
Deus,  ne  in  sriernum  perirel.  At  illi  translati  ad  re- 
quiem  non  erant  ulterius  in  hanc  miseriam  revo- 
candi  -^  non  erat  tot  timoribus^  tot  doloribus  iteruni 
subjiciendi. 

Denique  Rachel  plorans  filiot  tua  noluU  como* 
lari(Jer.  xxxi).  Quid  plorabat?  Affectus.  Affeclu» 
autem  consolaretur,  si  filius  a  mortuis  revocaretur^ 
si  ejus  aspectibus  mater  iterum  frueretur.  Hoc  no- 
luit  Racheh  Quare  ?  Quia  si  iile  a  mortuis  revoca* 
retur,de  bealitudine  in  miseriamdevolveretur.  No* 
iuit  autem  ut   filius  revocaretur  :  sed   ut  illa  ad 


Sfd  et  si  quis  dare  voluerit,  quod  a  te  non  acce-  °  filiiim  in  requiem  assumeretur.  Affeclus  filios  re- 


pit,  non  dignaris  accipere.  >  Accepit  igitur,  Do* 
roine  Jesn,  pner  iste ;  accepit  a  te,  et  reddidit ;  ac- 
ccpit,  et  obtulit.  Accepit  et  obtulit  Iianc  mentis  de- 
voiionem,  buncfiilei  fervorem,  Iiunc  dilectionis  ar- 
dorem. 

Tua  ergo  omnia,  Domine,  qui  primorJia  conver- 
siouis  ejus  his  miraculis  dedicasti,  qui  piae  con* 
Tersaiionis  ejus  gratum  postmodum  sacrificium  su- 
acepisti,  qui  nunc  holocaustum  illud  acceptissimum 
in  snblime  illud  templum  tuum  miseiicorditertrans- 
tulisti.  Ibi  in  sinu  Abrahap  reqiiiescit  Simon  meus, 
dulcissimus  amicus  meus,  tuus  autein  pauper,  Do* 
niiiie  Jesu  :  ibi  requiescit,  trauslatus  de  niortc  ad 


quirebat,  ne  revocarentur,  affectui  ratio  obsistebat ; 
matris  vero  assumptionem  divina  providentia  dif* 
ferebat :  tdeo  Rachel  ploran$  filio$  suo$  uoluit  cot%* 
$olari.  Similis  causa  milii.  Doleo  dileclissiinum 
meum,  unicordem  meiim  mihi  eropium,  gauileo 
cum  in  aeterna  tabernacula  assumptum.  Qu:€rit  af- 
fecttts  dulcem  ejus  praesentiam,  qua  delectabiliter 
pascebatur  :  sed  non  acquiescit  ratio,  ut  dilecla 
niihi  anima  carne  solula  itcrum  carnis  miseriis  ad- 
dicatur.  Optat  aniina  mea  siinul  cum  illa  siia  por- 
tione  frui  amplexibus  Christi,  sed  obsistit  infirmi* 
tas  mea,  obsistit  iniquitas  mea,obsistit  eliam  diviiia 
providentia.  Certe  qui  par&tus  erat,  intravit  curo 


vitam,  de  labore  ad  reqiiiem,  de  miscria  ad  felicita-  ^  sponsoad  nuptias  ;   mihi  misero  adhuc  clausa  est 


lem.  Ecce  qui  dolere  coeperani,  inveni  unde  gau- 
deuin.  Iiiveni  plane,  sed  in  te,  mi  dilccte  frater, 
non  in  me»  Niflite ,  aii,  pere  $uper  me  ;  $ed  $uper 
«0«  ip$a$  fiele  {Luc.  xxiii).  Tibi,  ini  dilecte  frater, 
Ubi  congaudeo' ;  sed  mihi  condoleo.  Tibi  gaiiden- 
dum  est,  ego  fleudus,  ego  doleiidus,  qiii  possum 
ftlne  Simone  vivere.  Mirum  tamen,  si  vivcre  dicen- 
4w  suin,  cui  ablata  est  tania  portio  vitae  meae ; 
-laro  dulce  solatium  peregrinatiouis  meae ;  tain  uni» 
cum  levamcn  miseriae  meae.  Quasi  avulsa  sunt  vi- 
scera  mea,  quasi  dilaniala  infelix  aninia  mea.  Et 
Vivere  dicor?  0  miserum,  o  dolendum  vivere  !  sine 
Simone  vivere.  Flevit  patriarcha  Jacob  iiliuni  suum 
(Gen.  xxxvii) :  flevit  Joscph  patrcm  suum  {Gen.  l): 


janua  (Matth,  xxv) :  Utiiiam,  Domine  Jesu,  utiiiam 
quandoque  aperiatur  !  Spcro  aulem  in  tua  niirieri- 
cordia,  Domine,  quod  aliquando  aperiatur.  Prae- 
misi  primitias  meas  ;  praemisi  ihcsaurum  meum  ; 
praemisi  non  modicam  mei  portiouem.  Sequatur  ad 
id  quod  mei  reslat.  Ubi  cst  thesaurus  meus,  ibi  sit 
et  cor  meum.  Sequar  hic,  Domine,  itinera  ejus,  ut 
in  te  fruar  consortio  ejus.  Et  potcram  quidcm,  Do^ 
mine,  licet  iento  pede,  cum  oculis  hic  objiceretur 
pia  conversatio  ejus  ;  cum  superbiam  meam  rttun- 
deret  conspecta  bumilius  cjus,  cum  inquictudincm 
meam  reprimeret  considerata  tranquillilas  ejus« 
cum  levitas  mea  constringeretur  fieno  mirae  gruvi- 
iatisejus.  Memini  me  saepe,  cum  oculis  huc  illuc- 


flcTit  sanctus  David  Jonalhan  charissimum  suuro  D  que  discurrerem,  ad  unum   ejus  aspectum   taulo 


{ilReg.  i).  Omnia  haec  mihi  unus  Simoii  fuit.  Fi- 
lius  aetate,  pater  sanctitate,  amicus  charitate.  Plora 
ergo,  miser,  charissimum  patremtuum,  plora  ainan- 
tissimum  filium  tuum,  plora  dulcissimum  amicum 
tuum.  Rumpantur  calaractae  miscri  capitis,  dedu- 
cant  oculi  lacrymas  per  diem  et  noctcm.  Plora  in- 
qusm,  non  quia  ille  assiimptus ,  sed  quia  tu  reli- 
ctus.Pater  mi,  frater  mi,  fili  mi,  quis  mihi  del,  ut 
ego  moriar  tecum  ?  NoUem  enim  pro  te.  Hoc  enim 
non  esset  tibi,  sed  potius  mihi  consuluissc.  Dice- 
bat  quidem  hoc  de  filio  parricida  sanctus  David  : 
Aif9alon  fili  ttti,  fili  mi  Ab$alon,  qui$  mihi  det^  ut 
ego  moriar  pro  te  ?  {II  Reg.  xviii.)  Nunquid  hoc 
4ixitde  Jonatha  amico  8uo?Nunquid  lioc  Joscph 


pudore  perfusum,  ut  subito  intra  meinetipsum  re- 
ceptus,  manu  gravitatis  omiiem  illam  coniposce- 
rem  levitatem,  ac  me  ad  mc  colligens  incipert»m 
mecum  aliquid  utile  actitare.  Simul  quidcm  loqiii 
ordinis  •  nostri  piohibebat  auctoritas,  sed  loqutlia- 
tur  mihi  aspectus  cjus,  loquebatur  niihi  iueeMttJ 
ejus,  loquebatur  mihi  ipsum  silentium  ejus.  Al|i^r 
ctuspudicus,  maturus  incessus,  gravitas  in  %,t^ 
monCf  silentium  sine  amaritudine. 

Denique  hoc  ultiroo  anno  vitae  suas,  quasi  fu^ 
turae  vocatiouis  suae  non  inscius,  quaiita  tranquiU 
litate,  quanta  pace,  quanta  circumspectione  vitam 
exigebat !  Vidcbatur  quasi-  omnium  cxtcriorum , 
ctiam  nu  i  oblitus,  uc  iiifra  quasdam  suai  rocntis 


>   BiS 


B.  AELREDl  AOBATIS  RIIIVALL 


'  inclusds  angnstias  virum  illu  n  exprcssius  depin-  A 
xissc,  quem  sanctus  iercmias  propliela  dcscribcns : 
Bonum  est,  inquit,  viro,  cum  porlaveril  jugum  ab 
adolesceutia  ;  iedebil  solui,  el  taccbi(,  quia  levabii 
re  supcr  se  (Thren.  in).  Susccpit  quulem  jngum  di  • 
S(  iprmip  tua*,  Domine  Jesu,  florcsccnte  9Blate,  eli- 
gcus  arctam  illam  viam  quce  ducil  ad  vilain,  in 
sudore  vultus  sui  vesci  pane  suo,  et  alieno  judicio 
suam  subderevoluntntem.  Porlavii  etiam  grave  ju- 
gum  iufirmilntis  ab  ipsa  ndolescentia,  qua  cum  us- 
que  ad  exirema  rjus  pcr  octcnuiuui,  ut  rcor,  sine 
nll;i  iuterpolalione  pnlcrno  flngellnsii  aiTeciu.  Et  • 
ideo  rxteiius  nihil  pcne  invtni: ns  quo  obleciare- 
tur,  in  intciiorcm  suse  nientis  soliluilinem  scse  re-^ 
eluserat,  solus  sedens  et  Ineens,  non  tamcn  otio 
torpens.  Scribebal  enim  vel  .'cgeliai,  vel  meilii'  tioui  ° 
Seripturarum,  quippe  cui  crat  vigil  sensus,  sccre-  ' 
tius  intendebat.  Vix  cum  priore  snitem  de  nccessa- 
riis  loquebalur.  Incedebat  tauquam  suidus  non 
audiens,  et  sirut  muius  non  aperiens  os  suuin,  fa- 
ctus  sicut  bomo  noii  audiens  et  non  lia);ens  in  ore 
suo  rcdnrgutioncs.  Verum  si  quiscum  accepla  oc-^ 
casionc  quoiilict  conveiiircl  aflntu,  lanta  mox  re- 
doiebat  hi  ejiis  sermone  suavitas,  tanla  in  vultu 
slne  omni  dissolutioiic  apparebat  bilnritas ,  ut 
quam  fnerit  siientiiim  ejus  vncuum  amaiitudinis, 
pleuiim  dulcedinis,  et  modiis  loqucndi,  rt  biiinililas 
proderet  audieiidi.  Ecce  quid  perdidi  :  ecce  quid 
aniisi.  Quoahisti,  ocxemplar  viia*  mex,  compositio 
Tnoruni  meorum  ?  Quo  abisti,  qiio  reccssisti  ?  Quid  ^ 
faclam  ?  Qiio  me  vertam  ?  Quem  nnlii  jam  sequen** 
dum  pioponnm?  Quomodo  avulsus  es  ab  amplexi- 
Lus  ineis,  subtractus  oculis  meis,  sub:!ucius  oculis 
meis ?  Amplexabar  le,  dilicte  frater  ;  non  carne, 
sed  corde.  Osenlaljar  le,  non  oris  attactu,  sed 
nieiitis  aiTcctii.  Dilexi  te,  qui  me  ab  ipso  initio  con- 
versionis  iue:e  iii  ainiciliam  susrepisti,  qiii  te  inibi 
pr:e  c;vleris  fainitiarem  exliibiiisti,  qtii  in  ip<iis  vi- 
sceribus  aiiitii;e  tii:L*  inc  Ilugoni  associasli.  Tanla 
cnim  til)i  eiat  ciica  utrosque  dileclio,  tam  sitnilis 
4itreclio,  tam  una  devolio,  ut,  sicut  milii  videor  ex 
verbis  tu  s  coilegisse,  uculru:n  altei  luus  prxfer- 
ret  :ifleelus,  quuinv.s  ejus  snitciitatcm  inilii  omiiino 
p 'xlereiidani  ceria  inlio  judicaret.  Cur  crgo  me 
^ibscnte  irnnsiisli  ?  Cur  quem  solum  pro  duobus  D 
|)r;esenti>m  bnbuisti,  discedens  prspsciitem  noluisti? 
An  piirceiKiuiu  ulrique,  scilicet  et  libi  et  milii  aesti« 
niavisti,  ne  meos  (Oi:spicttts  luus  exitus  ainictarel, 
ct  l;etuui  tuuin  cxilum  ac  liniiquilium  dolor  meus 
\eimo.lice  coniristnr  t  ?  Aii  forlc,  quod  magis  cre- 

^jibi  soli  p  etns  divinn  p.ospexil,  ut  tranquiliam 
Bcinrnni  illa.ii  aiiiinani  in  desiderntaiu  tibi  pa- 
Irinm  ah  bujus  vit  e  niis.M-iis  riiin  oinni  tranquil- 
litnle  tiausferret,  ac  corp  :r(*i  linbilneuli  viiiculum« 
te  peiie  uescienle,  tanta  solverel  fncilitaie,  ut  iicc 
inodiciis  inoriis  tiinor  dilectam  slb.  animam  inol&- 
staret  ? 

Dciiiquc  is  qui  lcclulo  accubabat  tno,  nulluiD  fn 
W  \Kinx  inortis  deprcbcndit  indiciuro  :  Imo  Tttltus 


OPP.  PAKS  I.  —  ASCCTICA;  UA 

bilarior,  sermo  facilior,  spem  revocandae  salutis 
augebant.  Porro  cum  caput  tuum  suaviter  recli- 
naiis  spirilum  reddidisses,  obdormisse  !e  credidit, 
non  obiisse.  Tibi  ergo,  mi  dilecte  frnter,  tibi  cou- 
sultum  cst,  qui  cum  tanta  iranquillitate  transii&li, 
qni  pacifica  tua  morte,  a  pacis  ministris  tc  fuisso 
Suseeplum,  maiiifestissime  prodidisti.  Ncc  niirum. 
Mon  cnim  lioram  illam  borruisti,  sed  potiiis  desi- 
dcrasii,  qiii  pridiequam  a  nobis  discederes,  visi- 
tanti  te  monasterii  nostri  prxposito,  niillas  te  ul- 
terius  vitO!  inducias  oplare  dixi&ti.  Quid  igitur  pro- 
fecisli,  o  aniara  mors?quid  profeiisli  ?  Invasisti 
certe  tnbernaculiim  ejus,  iii  quo  peregrinabatur, 
sed  rupisU  vinculum  qiio  tenebatur.  Obruisli  doini- 
cilium  quo  interini  frucbatur,  sed  tulisii  sarciiiani 
qua  premcbatur.  Sctmtis,  inqnit  ApostoIus,^«oiiiam 
si  terreslris  don.us  noslra  hujtis  habilationis  dissol* 
valur,  quod  wdificationem  habemus  domum  non  ifio- 
nufactam  a  Deo,  ceternam  in  calis  (II  Cor,  v).  Ergo 
jam  illa  anima  amica  virtutibus,  quictis  cupida, 
sludiosa  sapicntix,  victrix  natune,  cxuto  bujus  car- 
nis  involucro,  iiberioribus,  iit  ila  dixerim,  pennis 
ad  iilud  sublitne  ct  purum  bonum  evolat  :  ac  diu 
cupitis  Cbsisii  excipitur  amplexibus.  Sed  caro,  iu- 
quis,  lerrae  roandata,  in  cineres  solvitur.  Ita  plane. 
Sed  quid  exsiiltns  ?  Morlun  est,  ut  vivilicetur ;  dis- 
solvitur,  utroelius  reparetur.  Seminnta  est  in  co.** 
ruplione  ;  sed  surgct  in  iucorruptionc.  Seminata 
esl  iu  igiiobilitate,  sed  surget  iu  gloria.  Dcnique  se» 
roinaium  cst  corpus  animalc  ;  surget  spiiilualo. 
Ubi  est,  morSy  rictoria  lua  ;  ubi  est,  morSy  stimulus 
tuus  ?  (1  Cor.  XV.)  Ccrte  ubi  videris  in  cum  aliquid 
fccisse,  inde  convinceris  profuissc.  In  me  ergo  to- 
lum  luuin  virus  evomuisli  ;  et  illuin  appctens  dira 
roibi  vulneia  inflixisii.  Egoego  tuli,  quod  amaritu- 
dinis,  quod  acerbilatis,  cui  ablatus  esl  dux  ilineris 
nei,  magisteriuin  conversationis  meae.  Sed  quid- 
nam  est,  o  anima  mca  ?  quod  dulce  illud  funus  tan- 
diu  sine  lacrymis  aspexisti  ?  Quid  cst  quod  dil^ 
clum  libi  coipus  iUud  sine  oscuiis  dimisisti  ?  Dulo- 
bam  miser  et  rugiebam  ;  et  ab  intimis  prxcordiis 
trabe!  ain  longa  suspiria  ;  nec  lamen  flebam.  Tan- 
tiimqttc'  roilii  dolendum  esse  pervideiiam,  ut  nec 
dolere  me  crederero,  eliam  cum  vebemenlcr  dolc-- 
rein.  Sic  poslea  scnsL  Tanius  quippe  slupor  inen- 
teni  invaserat  mearo,  ut  etiam  nudalis  jain  ad  la- 
A'ncrum  mcmbris  Iransisse  noii  credercro.  Mirabar 
enim  cum,  quem  arclis  dulcissimi  arooris  vinculis 
milii  astrinxeram,  subito  elapsum  roauibiis  :  raira- 
bar  aniinam  illam,  quae  cum  niea  una  erat,  sine 
mea  corporis  exui  pcsse  complexibus.  Sed  jain  ccs- 
sit  ilbi  smpor  afleclui,  cessit  dolori,  cessit  compas- 
sioiii.  Nunc  quid  agitis,  oculi  ?Nolite,  quaeso/par- 
ccrc  :  nolile  dissimulnre.  Praebele  in  exsequiis,  dJ- 
lecli  mei  quidquid  bnbctis,  quidquid  poteslis.  Quid 
erol)eseo  ?  An  solus  ploro  ?  Ecce  quot  ondique  la- 
crymae,  quot  geinitus,  quot  suspiria !  An  hae  lacrymae 
reprehendendac  ?  Sed  excusanl  nos  tuae  iacrymc, 
Domlnc  Jrsu,  qaas  in  morte  amici  lttifudisCi(iMi/ 


IIB  SPECULUII  CHARITATIS.  —  LIB.  \l  8i« 

^  n).  exprimentes  quidem  nostraro  affectionero  ;  sed  A  vocem  gratiilabundus  erumperet  :  MiMericordtami 


Uam  insinuantcs  chnritatcm.  Induisti  Domine,  no- 
itrs!  inlirmiUilis  affeclum,  «ed  quando  voliiisti  : 
idcn  et  non  flcre  potuisti.  0  quam  dulccs  lacrym?c 
mac  !  quam  stiavcs !  0  (;uantum  sapiunt  aiixiae 
menli  meu; !  quantum  cotisolantur!  £cr«,  inquiunt, 
^omodo  amabai  eum  (ibid),  Et  ccce  quomodo 
neos  Simon  amabaf ur  ab  omnihus,  amplccleliatur  ah 
6mnibus,  ab  omnibus  fovcbatur.  Scd  forle  judicant 
Dunc  aliqoi  forles  Incrymas  mcas,  iiimis  carnalcm 
existimanles  ainorem  mcum.  interpreleiiliir  eas,  ut 
^lent  ;  lu  sutcm  Doininc  vide  cas,  lespicc  cas. 
^ident  alii  quid  extiTius  agiiur,  qiiid  interius  pa- 
tiar  non  attendunt.  Ibi  lui  oculi,  Doininc.  Ccrle  in 
oculls  roeis  nibil  habuit  bic  serviis  luus,  quod  vd 


miserieordiam,  misericordiam.  Conabatur,  iit  aiunt, 
versiculum  illum  cx  iiitcgro  psallere  :  Misericor" 
diam  et  judicium  canlabo  libi,  Domine  {Psal,  cU 
Verum,  ul  rcor,  priini  illius  verbi  dulccdiiie  rcvo- 
catiis,  in  cjus  rcpeiitiouc  fainili;ii*ius  inimoialus, 
doiiique  convertciis  se  ad  euin  qui  ejus  lcelulo  assi» 
dcbat,  eiimdcin  scruionciii  crebio  rcpctiil.  Ct^ineiit 
quoquc  illuin  quoutim  qiiasi  stupore  sulTundi,  velul 
iiidignalus  tautani  cjus  iiiscnsibil.tateui,  quod  v.de* 
iicct  sim:li  non  perfundcretur  dulccdinc,  siiuili  sa« 
porc  frucretiir,  cospit  manu  quasi  velle  excitart 
8opiluin,cleiprcssiori,  arctiofique  vocc  iugeininat : 
Mi%ericordiam^misericordiam,  Quiil  est  quod  iiitueor« 
mi  Doniiue?  Yidoor  niibi  certu  quasi  oculis  cerue  • 
Impedimento  ei  sit  ad  tuos  Iraiisire  ainplexus.  Sed  ^  meiaein  illam,  ad  bujus  versiculi  baiistum  quodain 


ncmo  scit  hominum  quid  agatur  in  homine,  nisi 
spirUus  homitiis  qui  in  ipso  cst.  Tuus  aulem,  Do- 
miiie,  oculus  penetrat  usque  ad  divisionem  anim.T 
et  spiritus,  coiupagiim  quoque  el  meduilaruin,  ct 
est  discretor  cogilalionum,  ct  intentiouuni  cordis. 
El,  iit  aitquidam  laudabilis  servus  :  Vas  eliam  /au- 
datili  vileB  hominum^  si  remota  pietate  discutiatur, 
Ecce,  D.;inine,  unde  linior  meiis,  ccce  uiide  lacry> 
mae.  Attende  eas,  o  piissimc,  dulcissime,  miseiicor- 
diasime.  Suscipe  eas,  o  unica  spes  mea,  uniim  et 
soluni  refugiuui  m«;uin,  (inis  iiitcntionis  lucse,  Deus 
meus,  inisericonlia  mcn.  Suscipe  eas,  Doinine,  sa- 
crilicjum,  qiiod  tibi  oflero  pro  dilcctissiuio  amico 
meo, 

i;;noscc,  aut  inilii  iinpula.  Ego,  ego  pcrculiar,  ego 
llagellcr,  ego  totuin  pciidam ;  taiiluin,  qua:SO,  ne 
illi  abscondas  bcalain  facicm  tuain,  ne  illi  subtra- 
iias  dulccdiiicin  tiiam,  ne  illi  dirTirns  piain  conso- 
lationein  luain.  Experialur,  nii  Doniinc,  dulccdiiicin 
misericordij'  tu;i»,  quam  tain  veliciiicuter  oplavil, 
de  qua  tanta  securiuie  prsesuinpsit,  quam  tanto 
afieclu  coniinciidavit,  qiix  ei  tain  dcleclabililcr  sa- 
puit  iiocte  iiia,  cuin  cxtcris  sesc  ad  qui(*tem  rcci- 
fMeotibus,  uuo  ei  fiatre  ad  cxcubias  rclicto,  iu  liaiie 


ini-ffabili  gaiidio  resolutam,  duin  ccriieiet  pcccala 
sua,  immenso  lioc  pelago  divinx  niiscratiouis  ab« 
sorpta,  iiibii  rcliquihse  quod  prcmcret,  iiibil  quod 
cjiis  conscicntiani  vei  modice  obfuscaret.  Libct  in- 
tueri  aniinam  ilbin,  fontc  uiviu.i:  miscricordiae  dilu- 
tam,  dcposito  pon.lcre  pecratoruin,  ipsp  naturali 
iinpulsu  lcvissimis  quibus:lain  moribus  ad  supcrio:a 
conari,  carnisquc  exuviis  jain  jainquc  exui  gcstien* 
tem,  ipsam  taiilum  Dei  niiscricordiai»,  cui  tota  in« 
nitilur,  medilari.  Eia,  convcrterc  nunc,  o  aniina, 
in  rei|uie:n  tuam,  quia  Doiuinus  bcncfccit  libi  ; 
transi  ad  locuni  tabernacuii  adinirabllis,  usque  ai 
doinuni  Dci,  in  voce  exsultatioiiis  et  confessioiiis* 
et   si   qifx  iii  cuin  niaculx  rcsedcruiit,  aut  ^  sontis  cpulantis.  Ego  te  prosef|iiar  lacryinis  nicis, 

^    .....  ..  :i.:   : r_^    1 ._    ._„      proscquar  16  qiialibuscuiique  procibus  iiicis,  prosc- 

quar  tc  affcclu  inco,  proscqiiar  ipso  singulari  Mc- 
dialoris  nostri  sacrificio.  £t  tu  pater  Abrabam* 
etiam  atque  etiain  extende,  ad  suscipiendum  hnnc 
paiipcrcm  Jesu,  alium  quemdam  Lazarum  (Luc. 
xvi),  maiius  tuas,  apnri  greinium  luuni,  cxpande 
siuiim,  ct  a  vitx  hiijus  miseriis  revcrtentcin  pie  su« 
scipe,  fove,  consolare.  Milii  quoque  niisero,  qiiali- 
cunque  dileclori  suo,  in  ipso  sinu  tuo  cum  ipso 
aliquando  locuin  quietis  indulge.  Amen. 


LIBER  SECUNDUS. 

In  quo  obviat  auctor  querelis  quorumdain. 


CAPUT  PRIMUM. 

Qnid  in  primo  libro  proposuerit  considerandum  :  et 
quod  manifeste  vitiosi  ab  hac  sint  consideratione 
removendi. 

Superiore  opusculi  hujiis  partc  de  cbaritatis  pcr- 
(cctionc  dissercntes,  in  ca  oniniuin  virlutiim  siim- 
Diain  consiitcre,  sicut  valuiinus,  dcmonstraviinus. 
Ncque  enim  virlus  dicenda  cst,  quam  radix  ista  non 
protulcrit;  ncc  opus  peifoctum  a;stimabitur,  quod 
fiiiis  iste  iioa  coiicluserit.  In  hac  et  legts  consuro- 
natio  et  evangelica  probatur  esse  pcrfectio  :  cum 


D  in  ca  et  spiritualis  interioris  exteriof  isquc  hominis 
circumcisio,  vera  mentis  sabbatizatio ;  veritas  sacri- 
ficiorum,  et  omnis  sit  plenituda  pra!ceptoram,;& 
de  circumcisionc  quidem  supcrius  pauca  periir(MK 
mus,  mentis  sabbatum  nusquain,  nisi  in  cliaritilte 
csse,  aut  esse  posse,  ostendiinus.  Ipsa  est  nauirue 
jugum  illud  suavc,  el  onus  lcvc,  ad  quod  nos  Kal 
vatoris  invitat  clcinentia.  Et  invenietis^  inquit.  re- 
tfuiem  animabns  vestris  (Matth.  xi).  Vcrum,  quia 
.plerique  noslrum,  qui  vidcinur  buic  jugo  suppo- 
suiase  cervices,  iu  multis  couYincimur  iaboraja^ 


Uil  B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PAUS  L  —  ASCETICA.  54^ 

oonati  •Dinus  ostendere,  caplivitatis  jugum  hunc  A  «stus  sestibus  aiiimi  temperentur.  Quis  euiin  lalKir 


parturire  laborem.  I3ude  tria  iHa  proposuimus  con- 
aideranda,  in  quibus  evangelista  Joanues  omnige* 
nam  videtur  comprehendisse  cupiditatem,  concu- 
piscentiam  scilicet  camis,  concupiscentiam  oculo- 
ruin  et  superbiam  vit«  (I  Joau.  n).  Sed  intervo» 
nieiite  niorle  dileclissiiui  noslri  inlerruptum  esl 
epus  :  aliquodque  teinpus  lacrymis  et  planctui  in» 
dulgeiiies^  banc  considerationem  alteri  exordio 
reservax-iinus.  Igilur  ut  a  Pauli  verbis  sumamus 
inUiiim»  dicinius  quia  radix  omnium  malorum  eil 
eupidiias  (/  Tim.  vi),  sicut  a  diverso  radix  omiiium 
virtutum  charilas.  Proinde  quandiu  in  ipsis  anim« 
praecordiis  radix  h«c  virulenta  resederit,  licet  8unh> 
matiin  quidam  rainusculi  recidantur,  germine  redi* 


adulteris?  quae  poena  latronibus?  Iliis,  ut  male  cu« 
pitis  excipianturamplexibus;  istis,  ut  alienis  spo« 
iiis  perfruantur.  Sed  ille  iuterius  face  libidinis  ar- 
dens,  quid  exlerius  paliatur,  ignorat ;  bunc  avari- 
tiae  ilamina  secrciior  manif.sias  facit  posnas  corpo* 
ris  non  sentire.  De  quilms  propheta  :  Li  inique  agt'» 
rent^  laboraverunt  (Jer,  ix).  Uis  ig.tur  diiigeiiter 
inspeclis,  patet  profeclo  nequaqam  exieriores  cor- 
poris  passiones  iuteriorem  parlurire  laborem,  sed 
radicem  iniernis  visceribus  residenlem,  qnidquid 
exterius  recidit,pro  sui  conformare  natura.  Quid 
enim  est  quod  duobus  ad  eamdem  mensam  real* 
dentibus,  eisdem  appositis  cibis,  aller  exsului, 
murmurat  alier?  Quid,  quod  eisdeni  exceptis  vulne* 


vivo  necesse  est  aiios  pullulare,  donec  radix  ipsa  B  ribus  alier  trisiiiiae  languore  dejicilur ,  alter  mira 


evulsa  radicitus,  unde  pemiciosissima  vitiorum 
aoboles  oriatur,  ulierius  non  relinqiiat.  Porro  sunl 
quidani,  qui  manifeslioribus,  et,  ut  ita  dicam,  cras- 
sioribus  implicali  vitiis,  confusionis  suae  notam 
prima  niox  froiite  praetenduiit  :  quos  a  prxsenti 
consideraiione  aesiimo  semovendos;  quod  eorum 
menti  m  onini  vacuam  requ  e  salis  superius  demon- 
Btralnin  sil.  At  nos  qui  evaiigelico  jugo,  qiiod  sua« 
vissiinuni  Salvaloris  sentenlia  inanifeslat,  Doinini- 
coque  oiieii,  quod  levissimum  cjusdeni  nihiloininus 
probal  auctoritas  (Matth.  xi),  videiiiur  inentis  bu-r 
aiieros  siibjccisse,  et  tamen  convinciinur  laborare» 
nos,  inquam,  professorcs  crucis  Christi;  assumpta 
«lave  verbi  Dei,  reserentes  dauslra  pecloris  noslri,  p 
el  penetrantes  usque  ad  divisioiiein  aiiiinae  ac  spi- 
riliis,  compagum  quoque  ac  medullaruin,  discerna- 
mus  cogitaliones  et  iiilentiones  cordis ;  ei  sine 
adulaloria  palpalione  quid  in  ipsis  aiiiniae  recessi- 
bus  s(«retius  laiiiet  pcrvidcntcs,  ipsos  potius  mor>- ' 
imrum  radiccs  eruere  cunemur. 
CAPUT  IL 
Quod  labor  exterior  pro  interiori$  qualitate  formetur^ 
sl  ab  iUo  aliquando  minuatur. 
Saiie  labor  iste  non  carois,  sed  cordis  est,  sicut 
et  requics  de  qua  agimus,  cordis  coiistat  esse,  non 
carnis,  quanquam  exlerior  labor  pro  inleriori  qua« 
liiate  formetur,  necdicendus  sitexter.orlabor  ullus, 
si  inlerior  fuerit  nuUus.  Verbi  gratia,  attende  ve- 


Jucundilate  perfunditur ;  duo  simui  orbitatis  sixo 
paupertatis  infortunio  feriuntur,  et  tainen  iate  bla* 
aphemat,  gratias  agit  ille.  Eadeiu  species  utriusqoe 
ingeritur  ocuUs,  et  unus  turpiter  conimovctur,  aiiua 
solita  sibi  pace  perfruilur.  Oblata  occasione  hono^ 
ris  ciijuslibet  ambiendi,  alier  laiita  dominandi  libi* 
dine  in0ammatur,  ut  spe  culininis  potiuudi  nihil 
sceleris  committere  perhorrescat ;  adco  alter  a|i 
hac  passione  liber  exislit,  ut  oblaias  quoque  di- 
giiitatum  iuf ulas ,  aui  nou ,  aut  vix  suscipere  ao« 
quicscal. 

CAPUT  III. 

Quod  omnia  accidentia  charita$  $ua  temperet  .tram* 
quillitate^  cupiditas  omnia  $iia  corrumpat  pefm 
versitate, 

Nonne  et  corporibus  idipsum  accidere  manifiB 
stum  est,  ut  pro  sanilatis  utique  qualiiate,  ea,  qua» 
exlerius  accidunl,  aut  molesta  expeiianiur,  au| 
graia  ?  Nam  cibus,  qui  morbuin  auget  allerius,  aU 
terius  proficit  sanilali  et  sol  qui  lunien  oculo  eripil 
lippienti,  sano  jocundius  illucescit.  Sicut  ergo  in 
corporibus,  pro  interioris  naturae  inodo,  ea  qua 
exlerius  adhibenlur,  aut  salubria  inveniuntur,  aut 
noxia,  ita  praemissis  indiciis  facile  pervideiur,  ex 
iiiterna  mcntis  qualitate  hujus  rcquiem,  islius  pen* 
dere  laborem.  Menv,ein  enim.  quani  suavissimum 
ac  tranquillissiinum  Poniini  jugum,  charitas  vide» 
licel  peifecta  possedcrit,  in  suae.  tranquiUilatis  sta- 


natoies  vel  aucupes,  vel  quosUbet  talium  vanitatuqi  D  iMni  :|ccidentia  quaeqqe  transfundet,  non  slnens  eam 

uUis  rerum  perturbationibus  cOmmoveri,  sed  ipsis 
rerum  permutationes  ad  sui  profectus  usum  pro*  e* 
nire  compellens.  Al  si  mens  gravissimo  fuerit  ji.go 
cnpiditatis  addicla,  quandiu  quidein  nulla  fueril 
coinmotionis  occasio,  domliiici  jugi  suavitaiem  re»- 
quies  rcmissa  inentittir  :  sed  causa  cujusUbel  indi* 
giialionis  oborta,  mox  de  cordis  rccessibus  quas|  de 
abditissimis  cavernis,  bestia  saeva  prorunipcns,  di- 
rissimis  passionum  morsibus  miseram  aiijmam 
iacerat  et  crueptat,  nulluin  paci,  nuUiiin  ci  requici 
lempua  indulgens.  Coinputrescai  itaque  jugum  a 
f^cie  olei,  Juguin  scilicet  cupidiutis  a  praeseiilia 
chariUilis ;  ct  slatim  expcritur  sarciiia  Christf ,  ul  ait 
quidaui,  qiiam  sit  levis,  quam  suavis  qoam  Jocius^ 


secialores.  Si  exteriores  corporis  motus  perspexe- 
lis,  quid  laboriosus ?  Si  menlis  qualitatein ,  quid 
delectabilius?  Idipsum,  etiam  iu  laudabiUbus  indi- 
care  faciUinium  csl.  Quanlus  aposlolis  labor  exte- 
^gr.leuni  in  carcercm  Iraderentur;  cuni  astringe- 
viiicuUs;  cum  flagris  acerrime  csedcrentur. 
en  ibant  gaudettte$  a  con$pectu  concilii^  quO' 
digni  habiti  $unt  pro  nomine  Je$u  contumeliam 
pati  {Act.  v).  Quam  multis  lunc  sacrilegis  siinilis 
poeiia  i  scd  quia  dissimilis  conscientia,  illi  utrobique 
miseri,  el  iiitcrius  et  exterius  laborabant;  isti  ad 
Interiorem  requiem  in  poenis  exlerioribus  exsulia- 
iMint.  Nec  miraiidum,  cuin  plerumque  inierio^^e  ia- 
tMt  esierior  minuatur  i  et  gravissiiui  corporis 


S49 


SPECULUII  CHARITATIS.  —  LIB.  II.  m 

iliccelunirapiefls,eta  terra  eripiens.  Quocirca  A  tia  quierilur  spiritualis.  Sie  niroirum,  sic  errants 


ai  requieihujusdulcediueni  volumus  experiri,  laboris 
ttoatri  causas  et  radices  sollicite  eiquiramus,  Don 
affeeto  tepido,  quasi  ferro  retuso,  eiLteriora  tantum 
recidentes,  sed  ad  ipsas  niori>orum  origines  velie- 
mentiori  desiderio  penetrantes. 
CAPUT  IV. 

Quod  a  triptici  cunatpiicentia  omnii  labor  interior 
oriatur. 

Puto  autem,  quia  si  subtilius  indagemus,  quid- 

quid  nobis  laboris  oboritur,  vel  a  eamis  concupi- 

aeentia,  tcI  a  concupisccntia  oculorum,  yel  super- 

bia  vitae,  quasi  quibusdam  venenosis  foniilHis  deri- 

?arit  manifesiissime  cogiioscenius.  Si  ergo  adhoc 

eibus  me  contristat  asperior,  laborem  mihi  concu- 


qui  physicis  argumentis,  magis  quam  praeeeptis 
apostolicis  innltuntur.  Plane  haec  est  sapientia,  nou 
desursom  descendens,  qu«  primum  quidem  pudiea» 
est  deinde  paciflea  :  sed  prorsus  terrena,  animalig» 
diabolica.  Ii»c  est  sapieiitia  vcrbi,  qu»  cum  sua?i^ 
tatem  doceat  camis,  crucem  Cbristi  evacuare  con* 
tcndit :  in  qua  profecio  quauium  ad  carnem  nihil 
est  suave,  nihil  moUe,  nihil  tenerum,  nihil  omnino 
delicatum.  Sed  non  illa  evacuatur.  llia  poiius  hane 
delicatam  doctrinam  evertit ;  quam  clavi  sacris  iu* 
diti  membris  expugnani ;  quam  laiicea  illa  dulcibiia 
impressa  visceribus  acuiniiie  salutari  debellai.  Ego 
prorsus  contra  seiilio,  audaeicrque  pronuniio,  car* 
uis  alDiciionem,  si  sana  praecedai  iiiieniio,  et  fueril 


piseentia  carnalis  indicit  :  nec  ideo  laboro,  quia  ^  servata  discretio,  quam  taniennon  propriacoiijecto< 


jogom  Cbristi  suscepi,  sed  quia  non  pliene  jugum 
cupiditalis  abjeci.  Quid  si  lautioris  edulii  inflamma- 
tos  ardore,  vilioris  appositione  coiilurbor;  vel  si 
iolito  minus,  vel  si  tardius,  vel  negligentius  prae- 
paretur,  murmurationis  peste  consumor  ?  Quid 
mihi  has  parit  angiislias,  passio  cupiditatis,  an 
suavitas  cbarilatis  ?  Qiiid  si  monachus  quis  pro 
uumero  nocturnalium  lectionum  a  suo  praeposito 
iiumeniin  sibi  exigat  ferculorum  :  et  pro  solemni- 
tatiscujuslibrt.excellentia  dapes  esculentiores,  ac 
peregrinos  expetat  sapores  ?  Quid  si,  cum  horum 
aliquid  aliqua  otcasione  defueril,  in  litcs  ac  con- 
tenliones  eruuipat;  ac  pessiiiix  passionis  aestus 
ferre  non  susliiiCiis,  iinporlunis  clainoribus,  occul-  ^ 
lis  susuirationibus fratrum  pacem  pcriurbel?Nonne 
ci  jugum  hujus  miscrae  serviiulis,  ac  vilissimi  la- 
boris  aui^ustias,  concupisceiitia  niundiaiis  invexit? 
Qyos  bene  Jacobus  redargueiis  :  Uude^  iDquir,  litei 
H  contentiones  in  vobu?  Nonne  ex  concupiscentiii 
jftitrii^  qucB  milttant  in  membris  vestrii  {Jac,  iv). 

CAPUT  V. 
Ik  eorum  iententia^  qui  exteriores  laborei  charitati 
et  interiori  dulcedini  dicunt  esse  contrarioi. 
Sed  assiduis,  inquis,  vigiliis  corpus  tabefacere ; 
quotidiauis  laboribus  carueiii  ailligere ;  vilissi- 
inis  cibis  meiubroruin  labefaclare  vigorem ;  uon 
ftolum  non  modici  laboris ;  sed  ci  ci,  quam  tanto^ 
pere  niteris  couimendare,  adeo  cliaritaii  cc.siat 


ra,  sed  exemplismajorum  capere  oporiet,  ne  r.rte  re« 

missio  et  dissoluiio  sub  colore  se  discretionis  obpal* 

lient ;  sic,  iiiquam,  carnis  aflliciionem  nou  spiriiui 

coiitrariam  ,  sed  nec  divinain  minuere  coiisolatio- 

nein,  sed  poiius  seiitio  piovocare  :  adeo  ut  haecduo 

semper  aequari  iii  hac  dnniaxai  viia  existiroem; 

exieriorera  scilicet  tribulatioiiem,  etinteriorem  eon* 

solationem.  Quid  ergo,  iiiquis  ?  Tuaene  seutentiae, 

magis  quam  propriae  credam  experientiae?  £t  quid» 

si  aiius  longe  aliud  se  testetur  expertum  ?  Cui  ve* 

struni  potissimum  credam  ?  Tu  arrepta  arctiori  con- 

versatione  diminulain  libi  aut>iinas  gratiam  spiri* 

tualem  :  ille  quo  niagis  allligitur,  eo  niajorem  divinae 

dulcediiiis  gratiam  experitur.  Cujus  ergo  sententi» 

accomiiiodanda  est  lides  ?  Au  et  bic  physicis  ratio* 

nibus  divinam  gratiam  substcrnendani  puiabiiuus  ? 

Abiit,  absit !  Plaiie  cui  vult  mise^elur.  Foric  crgo 

huic  divitiis  et  deliciis  afflueiiii  su;e  consolatioiiis 

dulcedinem  inipertii :  quain  a  paupcrculo  suo  pro 

se  quotidie  morienti  rigida  ccnsura  suspendit.  Ab^ 

sit  boc  do  illo  dukissinio,  suavissimo,  piissimo» 

coinpatieiitissimo  sentire.  Sed  si  ego  dico,  potes 

dubiiare:  si  autem  Cbristus  dicit,  hxreticum  ost. 

iioii  credere* 

CAPUT  VI. 

Apoitotica  el  proptictica  auctorilate  prtemiaa  ienten^ 
tia  confutalur, 

Accedat  ergo  ille  athleta  fortissimus,  iesiis  fide* 

esse   conirarium    ut    toiain    nientis    suavitatem  D  lissimus,  dispotator  cgregius,  in  quo  Chrisius  io« 


evacuaus,  omni  eam  spirituali  dulcedine  reddat 
efletam.  liaec  esi  illa  ridenda  quorumdam  opi- 
nio,  qui  spiritualem  dulcedinem  in  carnis  quo- 
dammoJo  suavitate  consiiiuuni,  asserentes  corporis 
imictiunem  contrariam  esse  spii  itui,  exteriorisque 
hominis  passioncs  interioris  minuere  sanaiiatem. 
Cum  eniin,  inquiunt,  caro  ac  spiritus  affiectu  sibi 
muuraii  cohaereant,  necesse  est  suas  invicem  com- 
municent  passiones ;  ac  sic  impossibile,  ut  non 
hujas  oppressione  alterius  hilaritas  perturbeiur,  ita 
ui  in  illud  gaudium  spiriiualc  moeroris  quadam  an- 
xieiate  dejectus  spiritus  nullatenus  valeat  respirare. 
Acute  haec  vcl  iiivestigari  videntur,  vel  probari.  0 
rempudeudam !  sccundum  regulas  Mippocratis  gra- 


quitur,  qui  pro  Christu  quoiidie  inoriiur,  qui  om* 
nem  tribuiationcm  patitur,  cui  foris  pugnae,  iiitus 
limores,  qui  casiigai  corpus  suuin  et  in  servitutem 
redigit,  qui  non  gratis  panein  suuni  manducat,  sed 
in  fatigatione  nocte  ac  die  operatur,  ciijui 
etlbis}sibi,eiqui  cum  eosunl,necessaria  sf 
iiaiit:  qiii  (!enique  in  laliore  et  ae;uinna,  in 
muliis,  in  fame  ei  siti,  in  frigore  ci  nuditati 
signis  Jesu  acerrimus  niiles  insudat :  ille,  inqiiam, 
hanc  dirimat  (|uaestioneni,  et  uiruin  lanla  tribulaiio^ 
tain  mira  faiigaiic,  ceiisolationcm  ei  subtraxeril 
spirilualem,  ostendat.  Forte  capul  iai  vigiliis  etlii» 
boribus,  ab  omni  bumorc  naturali  siccatum,  not* 
lam  producere  lacrymam  prjevaiQbat ;  et  cor  oklol 


%%l  B.  AELRRDl  ABBATIS  BIEYALL. 

prossuras  marchlum,  niliil  spiritualis  dulccuiriis  A 
liaurii^bat.  S^.'/  vitlco  euni  scribciitcu)  quibusdam, 
cum  muUa  tribulationc  ct  aiigustia  cordis,  por  luul- 
tas  lacr>'mas  ;  vidoo  cum  Uigcntcm  quosdam«  iiui 
antc  pcccavcrunlyCl  non  cgcrunt  poenitcntiam ;  video 
cum  gaudcrc  cum  gaiidcntibus,  flcrc  cum  flcntibus ; 
auilio  ingcniiscciitcm,  co  quod  nolil  cxspoliari,  scd 
Bcpcrvcsiiri.  Dc  spirituali  cjusdulccdincquiddicain, 
cuni  atl  rjus  sunvissiinum  guslum,  ctiam  qun*  sibi 
vi  lcb:iiuiir  lucra  arbilratur  ut  stcrcora?  Noniie 
inira  diilcedinu  provocatiis,  ad  ipsos  Christi  gcstit 
ainpk-xus,  Cupio^  inquiens,  disiolvi^  et  esse  cum 
Chrislo^  MuUo  enim  melius?  (Philip,  i.)  Nonnc  mira 
Ciirisii  diioclionc  dcbrialus,  omnem  gloriam  pior- 
Mii*  nbjiirat,  Kisi,  inquit,  in  cruce  Dcmini  mei  Jesa 
Chrisii  ?  {Gat.  \u)  Nonnc  fervore  nimiai  charilatis  B 
€xcituh  anathcinatizat  non  amantcs  Dominum  Jc- 
sum,  Siquis,  inqitit,  non  amal  Dominnm  noslrum  Je^ 
tum  Chnsium^  analhema  sit,  Maran  Atha !  (1  Cor. 
xvi).  Ips^ctainendicat,  utrum  siiieconsolatione  iiisua 
sit  tribulutionc  rclictus,  ct  quid  in  uostra  tribulalio- 
jic  iiobis  s)>crai;duin  sit,  manirestet ;  sicque«erpe:;-  . 
tinuni  caput,  quod  virus  hoc  noxium  humanis  in- 
fiibilat  scnsibus ,  apostolico  mucronc  coiifodiat. 
Jpsius  naiiiquc  sunt  lucc,  qiii  supcr  vcntrcm  repil, 
qui  tcrratn  comcdil.  qiii  sub  umbrn  dormit  iii  lucis 
hunuMitibus,  qui  negolium  ventris  et  libidinis,  siib 
coiorc  actilat  sauclilaiis.  Sic  enini  Tacilius  simpli- 
ccs  quosquc  ab  aposiolica  pauperlnte  ct  evangel  ca 
puritalc  jogilat  cxterrcndos,  si  majorem  diviiire 
dulcediuis  gratiam,  in  rcmissiori  viia  sibi  a^stinicnt  ^ 
adfuturam.  Si  sauclius  credentinter  epuias  et  viiia, 
inler  rcgalia  fercula  et  apparata  coiivivia,  inter 
otiosas  confabulalioncs  et  itocturnas  potationes, 
madentia  lacrymisora  pruiferre,  quain  iii  labore  et 
sruiniia,jn  vigii.ismullis,  iu  ramc  cl  siti,  in  frigore 
Gt  nudilate,  cl  propria}  voluntat  s  inortiHcatione,  in 
diurna  (aligatione,  in  inundi  cciitemplu,  et  cariiis 
.despcctu,  pallcntia  ora  siccis  piufcrre  obtutibus. 
Dicat  crgo  Paulus  iilrum  suos  in  prxsenti  tribula- 
lione,  pius  ille  coiisoiator  sinc  consoaiioitc  reliii- 
quat,  et  hxresim  Joviniani  itcrum  pullulantem,  sua 
aiictoritaie  pia;occiipct.  Perniciosiur  tamen  h<i:c 
lixresis ;  quaui  Joviniani  vidctur,  iiam  cuin  iiU 
epulas  abstineiUiaR  acquarit,  ista  pra^ponit.  Ergoqui  ^ 
niajorem  diviuae  dulccdinis  consolationein,  iii  car- 
II. s  suavilate  quani  tribttlalione  consiituunt,  Paulum 
auJiant  dicenteiu  :  Benedicius  Deus,  et  Pater  Do- 
tninf^  nostri  Jesu  Chrislt,  Pater  misericordiarum^  et 

^tts  consolalionis,  qui  consolatur  nos  in  omni 
hte  nostra  {II  Cor,  i).  Sive  ergo  jejuniis 
(lur,  sive  afliciamur  vigiliis,  sive  laboribus 

iiur,  benedictiis  Deus,  qui  consoiatur  nos  in 
omni  tribulaiione  nostra,  ct  si  lapidibus  obruamur, 
et  si  viitculis  astringamur,  et  si  c^damur  virgis,  et 
si  carceris  toicremus  aiigustias,  bciiedictus  Dcus, 
qui  cousolatur  nos  iii   omni   trihulationc  nostra. 

(il)  S.  Bened.  prolog.  Reg. 


OPP.  PARS  L  -^  ASCETICA.  «51 

Fremal  mundiis,  sscviat  mundiis,  iusectctur  odiiSt 
a^'grcdiattir  malcdictis,  diripiat  subslantiam,  com* 
niaculct  famam  :  bciK^diclus  Dcus,  qui  consolatur 
nob  iii  oinnitrihulntione  nostra :  Ct  possimus^  Inqiiit, 
et  ipsi  consolari  eos,  qui  in  omni  pressura  tunt  (ibid.) 
Kt  hic  noii  his  qui  in  divitiis  ct  deiiciis  ,  sed  his, 
qui  iti  omui  prcssura  sunt,  suam  consoiatioiiero 
promitlit.  Et  nihil  qiiaestioni  reilnqiiens,  adjecil : 
Quoniam  sicut  abundant  passiones  Christi  in  nobis^ 
tta  et  per  Christum  abundat  consolalio  nostra,  Qui4 
manifestius  ?  Iloc  est  plane,  quod  paulo  ante  dixi- 
nius,  duo  scilicet  hiec  coaiquari,  exteriores  passio* 
iies  et  interiores  consolationes.  Quis  est  ergo  lam 
licbes,  tam  praesumptuosus,  ut  contra  manifostisai- 
mam  vcritatcm  et  aposloiicam  aucioritalem,  phy- 
sicis  rationibus  innitens,  comuiunicaiionem  passio* 
num  Christi  contrariam  esse  spliitui,  ct  spirituali» 
dulcedinis  imminuere  gratiam,  impudenti  vanitate 
adirmet?  Communicare  passionibus  Cliristi  cst  re- 
gularibus  disciplinis  subdi,  carnem  per  abstinen- 
tiam,  vigilias,  et  labores  mortincare,  aliciio  jiidici* 
suain  subdere  voluntatem,  niliil  obedienliLe  prae- 
ferre,  et  ut  brevi  inulla  couipleciar,  professioneiii 
nostram,  quae  secundum  Kegulam  bcati  Bcncdicli 
facla  est,  exsequi,  hoc  est,  passionibus  Christi  par- 
ticiparc,  tesle  eodem  legislalore  nostro  ,  qui  aic 
(21)  :c  Etita  in  rnonaslerio  usqucad  liiiem  pcrsevO' 
ranics;  passionibus  Christi  per  patientiam  partid* 
penius  ut  regni  ejus  mereainur  esse  coiisortcs.  i 
lioc  ipsum  et  Apostolus  :  Scienies^  inquit,  qHoniam 
cicut  socii  passionum  estis ;  sic  eriliset  consolationh 
(//  Cor.  i).  Quam  sit  autein  neccssaria  exterioris 
hominis  aflliciio,  manifestissime  perdoccmur,  eo- 
dem  Apostolo  iia  pi  ouuntiante  :  Etsi  exterior  hom0 
noster  cvrrumpitur,  tamen  is  qui  interior  esf,  reHO* 
vatur.  Id  euim  quod  in  praseirti  est,  momenlaneum 
et  leve  tribulationis  nostra;,  supra  modum  in  sublimi" 
iate  xternum  gloriie  pondus  operatur  in  nobis  (  // 
Cor.  iv).  Dcniquc  Salotnon  quibus  diviiia  consoia- 
tio  sitinfuudenda,  mysticis  verbis  declarat,  diceits: 
Date  siceram  mmrentibus^  et  vinum  /ris,  qui  amaro 
animosunt.  Bibant  et  obliviscautur  rgestaiis  suw^  ei 
doloris  non  recordentur  amplius  {Prov.  xxxi).  ApertA 
his  verbis  viuum  illud  quod  Ia:lilicat  cor  lioininis, 
non  olio  dissolutis,  non  diem  in  cachinnis  el  fabu^ 
lis  expendeiuibus,  sed  his  qui  amaro  sunt  animo, 
icpromitlit,  siceramque  illam,  qiiae  de  poinis  iiovis 
ct  veleribus,  quae  in  sponsi  dcliciis  sponsa  conser* 
vat,  coiiflcitur,  non  epulantibus  el  potantibus,  scd 
propler  angustias  hiijus  vilas  moei*entibus,  et  rgs* 
siate  et  dolore  laborantibus,  pronuntiat  esse  do- 
nandam.  Bibanl^  inquit,  et  obliviscantur  egestath 
sum^  laboris  videlicel  magnitudinem  divina  conso- 
lalione  asserens  minuendam.  Cui  senlentiae  apertis* 
sime  concinit  Psalmista  :  Secundum  muititudinem^ 
inquicns,  dolorum  meorum  in  corde  meo^  consoiatiO' 
nes  tuee  icBtificareruni  animam  meam  {Psal.  x€i:i). 


5» 


SPECULtM  CJlARITATIS.  —  LIB.  H. 


'SSi 


ffemo  ergoarduam  illam  viam,  qiiacducit  advilani,  Aquiettiui  siiscipiciis.  Sicul  igitur  diviiia  clemciitic 

plerumque  vcilo,  plerumque  excmplo,  iionnun- 
quam  correptione,  aliquando  etiam  flagcilo,  lepid<f 
vd  pcrdilc  viventes  provocat  ad  salutem,  iia  etiam 
occuUa  compunctionc,  qtiam  vcl  timor  cxcitat,  vcl 
gcnerat  aircclus,  ad  meiioris  vit%  statum  inviiaL 
ilujus  autom  visitationis  causa  bipeni:a  cst.  Fit 
enim  elcctis  ad  profectum,  rcprobis  ad  judicium. 


exborreaty  nemo  remissiorcm,  quam  scmcl  abjccii, 
limida  infciicitate  rcpetat;  scd  sicut  ait  nostcr  iegis- 
-lalory  sustinens  noii  lassescat,  nec  discedat :  scicns 
quia  siMulidum  raultiludinem  laborum  quos  t^lerat 
pro  Cbristo ,  consolalionos  Lxtificabunt  animain 
illius.  • 

CAPUT  VII. 

Qumilio^  citr  quidam  ampliori  dulcedine  in  remissiore 
vila,  quam  in  arcliori,  compungantur, 

Sed  quid  csl,  inquiens,  quod  cum  aliquanlo  rc- 

roissius  viverem  ;  saginationbus  uterer  cibis,  pocu- 

lis  pauculum   relaxarer,  plusculo  soinno  indulgo- 

rem,  nec  corpos  labore,  aut  (anta  vcstium  asperiiale 

attcrercm>  nec  silentio  tanlo  supprimcrcr,  ita  coni- 

pongebar,  ita  afficiebar,  ita  quadani  mentis  dulce- 

dine  resolvebar  ;  at  nunc  iii  bac  districtione  ita 

aridus  et  siccus  incedo,  ut  iicc  vi  quidem  ab  oculis 

meis  lacrymas  valeatn  extorquere?  Et  ego  quaero  a 

te  quid  de  eo  xstimes  judicandum,  qui  cum  immani 

viiiorum  gurgite  absorptus  omni  sc  spurcili:c,  ct 

immunditle  traderet,  nibil  prorsus  flagilii   pcrhor- 

rcsceret,  in  tali  vita  sa^pius  compungcbalur,  snnpitts 

lacrymabatur,  nec  solum  timore  poenae,  ct  pcccato- 

mm  suoruin  recordalione,  quod  forte  nemo  mirare- 

liir,  sed  etiam  miro  aflectu  in  amoris  Jesu  dulcedi- 

ttem  resolutus,  quoJam  niciitis  osculo  ipsum  vidcre- 

iur  amplecii.  Quid  ergo  ?  Ilujusne  aemulanda  viia, 

hi  sectandi  mores,  tradcnda  caro  illecebris,  menibra 


CAPUT  IX 

Quod  primnm  genns  compnnclionis,  sicnt  alite  quce- 
dam  gratiw,  et  reprobis  adjudicium,  et  electis  pro- 
veniat  ad  profectum, 

Nec  mirandum,  banc  gratiam  reprobis  ct  cleclis 
plcruiiiquc  cssc  communem,  cuni  exceII<>.ntiora  illa 
ofiarismata,  scrmo  viddicet  scientlae,  propbetia,  go- 
Rora  linguarum,  gratia  miraculorum,  cliain  reprobis 
noverimus  impcrtita.  Nam  et  Suul  inter  propbelas,  ct 
interapostolos  Judas.  Et  multi^  inquil,  dicent  mihiiu 
illa  die^  nonne  in  nomtne  tuo  damonia  ejecimus,  et  in 
nominetuo  signamulta  fecimus?  et  tunc  con/iteborHlis^ 
quia  nonnovi  vos  {Matlh,  vii).  Quod  ut  simililerde 
gralia  coinpunclioiiis  videarnus,  compunctus  Balaam, 
Morialurf  inquil,  anima  mea  morte  justorum^  et  fiant 
novissima  mta  horum  similia  (iVttm.  xxiii).  Qui  pro- 
priam  quoque  perversitatcm  deplorans ,  ait :  Dixit 
Balaam  /ilius  Beor :  dixit  auditor  sermonum  Dei^ 
qui  cadens  apertos  kabet  ocnlos  {ibid,}.  Nihil  tameu 
liac  compunciione  profecit ,  qui  docuit  Balaac  po- 
uere  scandaluin  coram  niiis  Israel,  fornlcari  ct  bi- 


siilideiida  libidini,  ul  siinili  dulcedine  piMfruaiiiur  ?  q  bere,  el comedere  de  idolotliytis.  Quam  saepe  filii 


Quis  lioc  dementissimus  dixerit?  Nec  ego  i:»la  quasi 
ambigua  ;  scd  sicut  novit  ipse  Jesus,  vcra  ct  certa 
proounlio.  Novi  et  ipse  fratrem,  qui  cuni  lola  die 
sa^ularibus  vir!s  ac  feniinis  immistus,  fabulis  et 
{M>lationi  vacavcrit,  scro  rediens  monasterinm  ila 
in  lacrymas  acsuspiria  erumpit,  ut  etiam  importunis 
gemitibus  multorum  aures  conipellet;  ncc  idco  vel 
modicfim  ab  bajusmudi  illccebris  lcmperet.  Ilujusce 
igitor  spe  coinpuiictionis  regularis  districtlo  dcse- 
renda  ;  et  siniilis  est  seclanda  spurcilia  ?  Cujus  non 
Loc  abborrct  audilus. 

CAPUT  VII!. 
Quad  triplex  sil  cauha  spiritualis  visitationis. 
Noverimus  crgo  quia   Iiujusmo;!i  visitaiio  non 


Israel  in  eremo  correpti  a  Moyse  fleverunt  corani 
Domiiio  :  quibus  nihil  illa  conipunctio  profuit,  pri- 
stinis  concupiscenliis  deuuo  resolutis  {Num.  xi  et 
alibi).  Sed  et  inlroiiucti  in  terrain  repromissioiiis 
cum  loqueretur  iliis  angelus  in  loco  flentium  ,  le- 
vaverunt  vooem  ct  fleverunt :  et  nibilominus  post 
h«c  addidorunt  facere  nialuni  coram  Domino  ( /u- 
dic,  ii).  Quid  Judas  ?  Nonne  compunctus  ait :  Pec- 
cavi  tradens  sanguinem  justum  ?  {  Matth.  xxvi.)  Ve- 
rum  quam  iiiliil  prosit  suain  pervcrsitaiem  iteran- 
libus  hiijiismodi  conipunctio,  teslis  est  Sapiens  ille 
qui  ait :  Qui  baptizatur  a  mortuo,  et  iterum  tangit 
mvrtuum,  quid  pro/icit  laratio  ejus?  (Kccli.  xxxiv.) 
Baptizatiir  a  mortuo,  qui  vitam  suam  omni  calore 


scroper  s;inclilatein  ostcndil ;'  nam  sxpe  provocat,  ^  fervoris  expertem,  vel  certe  viliis  fetidam  ac  sc- 
saepe  ei  conscrvat.  Est  auteiii,  quanlunwlnprxscn- 
liarum  occuirit,  triplex  Iiiijus  visitalionis  causa.  Fit 
eiiim  aliquando  ad  excitationem,  nonnunquam  aJ 
c^msolationem,  pierumque  eiiam  ad  prxmiiim.  AJ 
cxciialioncm  dormicnlibus,  ad  consolationcin  labo- 
lamibus;  pro  praeinio  ad  ccelcslia  suspiraniibiis. 
Prima  ergo  cxcilat  torpciites,  secunda  reflcit  Iabi>- 
jantes,  lerUa  suscipit  ascciidentcs.  Prlma  lia^c  com- 
IMinctio  a4  ^nctitatem  provocat,  secunda  sanctita- 
lcm  conscrvat,  tertia  reinunerat.  Prinla  terret  con- 
tcmnentcm,  vel  itlicit  timentem  ;  secunda  fovet  ct 
promovct  adnitentem,  tertia  amplectitur  venientem. 
Primaest  quasi  slimulus  devium  corrigcns,  sccuiida 
qnasi  laculus  debilem  sustentans,  tcrtia  Icctulus 
Patrol.  CXCV. 


pultam,  compunctus  dcplorat.  Sed  nihil  proderit 
talis  lavatio ,  nisi  fuerit  secuta  corrcctio.  Porro 
elccti,  quibus  omnia  cooperantur  in  bonum,  hu- 
jusmodi  compunctione  excitanlur,  non  ad  judicium, 
sed  aJ  profectuin,  qui  hac  CGSlesti  visitatione^ 
cili,  nequaqnam  securius  in  remissiore 
pescutit,  sed  qno  majore  divin^e  dilectionij 
dine  perfiuuntur,  eo  ardentius  ad  fortiora  vij 
excrciria  accingtintur. 

CAPUT  X. 

be  dnplici  raiione  secunice  visitationis ,  et  quod  de 
ista  ad  lertiam  ^  qudt  cceteris  eXcclUnttor  est  ^ 
transitur. 

Qni  cxcusso  tf^porc  slatim  ut  sudores  ct  agoi.es 

J8 


^5 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA. 


&&a 


pro  Chrislo  susceperinl,  ab  iUo  exccllenliori  com- A  vilatis ;   quid  juciindiutis?  An  scelerum    luorum 


punctionls  gcnere  excipiunlur ,  quae  inOrmos  sanat, 
debiles  roborat,  alleval  desperalos.  Ipsa  est  conso- 
lalio  gementibus ,  pausatio  laboranlibus ,  tenlatis 
protectio ,  viaticum  itinerantibus.  Qiiani  quidcm 
consolationem  iili  sibi  adimunt,  qui  statim  ad  pri- 
mos  sndores  resilicntes,  vel  in  pristinum  torporera 
deTolvunlur,vel  vilosqnasdam  consolaiiones  in  cre- 
bra  confabulalione,  vei  amicorum  visilatiottc  ,  vel 
certe  propriae  voluntatis  libertale  conquirunt.  Quas 
consolalionum  sordes  sanctus  Propheta  conlemnens: 
/ieifuif,  inquil ,  consolari  anima  mea  (Psa/.  lxxvi.) 
Quid  ergo?  sinc  omni  consolatione  rclictus  e&? 
Absit !  Memor  fui  Deiy  et  delectatuh  tum  (ihid,).  £l 
hujus  similiter  visitationis  ratio  duplex.  Provenit 


immanilate  despcras  ?  Sed  qui  persequor  rngien* 
tem,  rcjiciam  venientcm  ?  Qui  avertentcm  te  (acieoi 
tuain  a  mc  amplcclor  et  attraho ,  sub  alas  roiseri- 
cordiae  meae  fugientem  rcpellam  ?  Et  vox  tua ,  Do- 
mino,  inspiratio  tua.  Unde  enim  animae  desperaiat 
tanla  spes,  nisi  te,  Domine,  donanle,  qui  rairis  roo- 
dis  cuias  infirmilates  nostras ;  formas  derormia 
nostra?  Sed  jam  de  secundo  illo  statu  quid  dicen- 
diim,  in  quo  diviiia  piclas  tam  mirabiliter  operatifr 
in  homine,  ut  ex  tentatione  proficiat,  ex  infirmitate 
ampliosconvalescat?Etcum  omnis  anima  naturalitcr 
Iabores,tentationcsetdoIoresrefugiat,tctconsoIatio- 
nibus  in  suis  tcntationibus  animatur ,  ut  non  solum 
jsuslineat  irruentes,  scd  etiam.retardanlesprovocet 


ctiim  aliquando  tentatis  ,  ne  corruant ;  aliquando  B  quodammodo,acrequirat.InqucmstatumsanctusiUe 

tentandis,  ut  levius  feraiiU  Prima  reficiuntur,  altera 

armantur.  Nemo  ego  secondum  primum  iliud  visi- 

lationis  genus,  suam  metiatur  sanctitatem,  quod 

et  reprobit  nonnunquam  accidere  manifestum  est, 

eed  neque  secundum  istud ,  quod  licet  cxcellentius 

sit,  sanctitatem  tamen  praeparat,  non  ostendit.  In 

illo  enim  quasi  parturitur ;  hic  nutriiur.  Sane  in 

ht>c  secundo  genere  crebra  coupunctione  assiiefa- 

ctus,  crcbris  sorbitiunculis  divinae  dulcedinis  pa- 

stus,  in  illiid  sublimius  gradu  cxcellentiorc  provc- 

hitur,  quod  non  jam  debiiem  corroborat  et  confor- 

tat ;  sed  quasi  pcrfeclum  viclorem  gratia  abundan- 

tiori  remunerat. 

CAPUT  XI.  ^ 

Quid  in  singulis  his  visitalionibus  Deus  operetur. 

In  primo  igitur  statu  anima  suscitatur,  in  se- 
cundo  purgatur,  in  tertio  sabbati  tranqiiillilatc  per- 
fruitur.  In  primo  statu  operatur  misericordia ,  in 
secundo  pietas,  in  tertio  justitia.  Miscricordia  enim 
4;userit  perdiium,  pietas  refonnat  inventum,  ju- 
stitia  munerat  jam  perfectum.  Misericordia  eri- 
git  jacentem,  pietas  adjuvat  pugnaiitem ,  justitia 
coronat  victorem.  Et  revera  quod  potcrk  esse  ma- 
jus  divihae  miserationis  indicium,  quam  ut  illa  sua- 
vitas,  illa  jucunditas ,  illa  mira  sereiiitas,  in  qua 
nihil  iDquinatiun  incurrit «  animae  inquinatae  adhuc 
gratiam  suae  visitationis  impertiat,  nec  solum  ter- 
rore  concutiat,  sed  omnia  mentis  claustra  seris 


profccerat,  qiii  ait :  Proba  nie,  Dominey  et  tenta  i 
{PsaL  \xv.) Et  iterum  :  Proba me,  Domine^et  scito  cw 
meuni  {Psal.  cxxxviii).  In  hoc  stalu  innumeralilibus 
coelestiura  affccluum  incentivis  assuefacla  niens. 
paulalim  in  illud  sublimissimum  ,  ac  perpaiicts  ex- 
pertum  visitationis  genus  provehitur,  uli  quasJan 
fulurae  suae  remuneratiouis  primitlas  incipbt  pra&- 
gustare,  transiens  in  locuro  tabernaculi  aJmirahi- 
lis  usquc  ad  domum  Dci,  et  effunJens  super  sc  ani- 
mam  suam,  coelestium  secrelorum  nectare  dohr:e- 
lur  ;  futuraeque  quetis  suse  locum  purissimis  con- 
templans  obiutibiis  exclamet  cum  Prophcta  :  fftrc 
requies  mea  in  swcutum  sceculi :  hic  habitabo^  qn»* 
niam  elegi  eam  {Psal.  cxxxi).  Sicut  ergo  in  illo  stalQ 
ubi  nulla  praccedunt  mcrila ,  sola  operatur  miseri- 
cordia,  ita  iii  isto,  in  quo  coronat  munera  sua,  qiut 
tamen  esse  voluit  mcrita  nostra  ,  cura  miscrieordia 
operatur  justiria. 

APUT  XII. 

Quod  in  prima  visitatione  specialiter  tiiiior  ^in  $ۥ 
cunda  consolatio^  in  tertia  sit  diiectio. 

Porro  notandum  arbilror  quia ,  licet  in  prlma 
ilia  visitatione  nonnunquam  timori  dulcedineo* 
suavitatisadmisceat«  in  secunda  vero,  cnm  suavitaie 
stimulum  plerumqiie  timoris  adhibeat ,  proprie  ta- 
mcn  iila  ad  timorem,  ista  p^rtinet  ad  consolationif 
dulcedinem  ;  nam  in  tertia  perfecta  charius  foras 
roittit  timorem.  Initium  enim  sapientiae,  timor  Do- 


▼itiorum  obserata  sua  penetrabilitate  perscindens ,  D  mini ;  consummatio  autcm  sapientiae  »  amor  Domi- 


foedis  adhuc  labiis  quoddam  suae  dulcedinis  impri- 
roat  osculum,  ac  ineffabili  suavitate  sua  blandialur 
avertenti,  cunctantem  alliciat,  animet  desperantem? 
0  dulcis  Domine  ;  quid  retribuam  tibi  pro  omnibus 
[iMe  retribuisti  mihi?  0  quam  sus^vis  est  in  omnibus 
tuusl  Vere,  Domine,  misericordia  tua  ma- 
super  roe,  qui  emisisti  manuro  tuaro  de 
ipiens  et  liberans  me  de  aquis  multis,  et  de 
mABU  filiorum  alienorum  ;  qui  eripuisti  aiiimam 
roeam  de  infcrno  inferiori,  in  quo  elinxi  quamdam 
dulcediois  tiiae  stillam  ;  et  audivi  voccm  tua;n  quasi 
de  longinquo.  Quid  agis,  indigne  et  sordidc  ?  Ut 
quid  in  his  sordibus  volutaris,  iu  his  turpibus  de- 
lectaris  ?  Ecce  quid  apud  me  dulcedinis ;  quid  sua- 


.juMereti 
*7ffWVeri 


ni.  In  timore  inchoatio ,  In  dilectione  perfectio. 
Ilic  labor,  ili  praemium.  Hoc  ad  illam  ascenditur, 
nec  tamen  ad  ipsam ,  nisi  per  ipsim  pervenilar. 
Menti  etenim,  quam  plerumquc  timor  afficit ,  urget 
dolor,  dejicit  desperatio,  absorbet  tristiUa,  currodit 
acedia,  quaedam  roirae  suavitatis  gulta  desceodcns 
a  balsaroo  illius  montis  pinguis,  roontis  coagulati , 
quasi  quoddam  placidissimo  se  superinfundit  ela- 
psu  :  ad  cujus  radiantis  divini  splendorem  iuminii 
oinnis  illa  irrationabilium  sensuum  nebula  dhisolvi- 
tur ;  ad  cujus  suavissimum  gustum  tota  ilia  ama- 
ritudo  fugatur,  dilatatur  cor,  mens  impinguatur,  et 
ascendendi  facultas  miro  modo  praeparatur.  Sic  ti* 
morc  tepor  excluditur ,  timor  gustu  divinx  dolc»- 


4 


W7 


SPECLLUM  CHARITATIS.  —  LIB.  n. 


SI>S 


dinis  (emperMnr.  Nc  mci;^  iii  iiiAmis  torpcal,  (i-  A  (or  iinpinganl,  appctanfque,  ut  evaii^clfuis  sermo- 


roor  eicltat;  ne  laborando  deliciat,  pascit  affectns. 
Ilis  niminim  alternantibos  tandiu  eruditnr,  donec 
toU  mens  lUa  ineffahili  charitatc  absorpla  jam  non 
e\  dileclione  pingucscat,  sed  illiiis  speciosi  forma 
prac  filiis  hominum  dcsideratissimos  ardcns  am- 
plcxus,  incipial  velle  dissolvi  ct  cssc  cum  Cbristo  , 
dieens  quotidie  cum  Proplieta  :  lleu  mihi^  quia  iu' 
roiaiu$  uteus  proiongtUus  est  {Psai.  cxix.)  Sic  be- 
iMdictionem  dabil  legislator,  administrans  incipien- 
Utes  Tinum  compunctionis  cum  limore  cjus,  pro- 
Hcienlibus  lac  ab  uberibus  consolalioiiis  cjus :  ct 
ciim  avulsi  riierint  a  Jactc,  epulabuntur  ab  inlroitu 
flortae  ejus.  Igitur  prima  iUa  visitatio  arguit  iiii- 
ifaitatem,  secunda  susteatat  inOrmilatem ;  saiic  lcr- 
lia  ostendit  sanclitatem.  Nemo  crgo  glorielur  in  ' 
prima  » in  qiia  -convinciiur  ittiquus  vcl  tepidus  ;  sed 
noe  in  sccunda,  in  qua  probatnr  iiilirmus ;  in 
iertia  aiiicni  qui  gloriatur  in  Domino  glorictur. 

CAPUT  XIII. 

Qui$  sit  fnutus  iu  siHguiis,  ei  quare  quidam  secunda 
9isitatioms  consoiatione  priventur. 

Porro  frucUis  primae  visitationis   vcra    csl  ad 

Denro  eonversio  ;  frucius  secundae  propriac  voliinta- 

lis  et  omnium  passionum  mortilicatio,  fructus  ter- 

tiae  perCecta  est  beatitudo.  Deniquc  acccpto  fructu 

prirox  eompunctionis  in  exccUentia  peifecLc  conso- 

lalionis;  cessant  jam  iUa,quae  suum,  utila  dixerini^ 

explevit  ncgotiuin ,  statiin  sequilur  tentationum  et 


iiil  us  utar,  primas  catbedras  in  synagogis,  primos 
discubitus  in  cocnis  ,  primas  salutationes  in  foro, 
ct  vocari  ab  homiiiibus  Rabbi  (Maltlu  xxni) ,  af« 
fectantes  nimirum  essc  mngistri ,  qut  nc  una  qut-> 
dcm  die  didiccrunt  esse  discipuli :  cum  crgo  taUnm 
ineptiarum  ipsi  sibi  conscii  sint,  miror  qua  frontCt 
quave  irreverentia  divinain  sihi  dulcedinem  imper- 
tiendam,  ac  animam  tcrrcnis  affectihus  constupra- 
tam,  suaviasimis  ac  purissimis  amplexibus  iesa 
aestiment  confovendam.  Quibus  profecto  si  qna  coe- 
le^tis  dulcedinis  gutta  prolbixerit,  non  oh  sancti- 
tatis  meritum,  nec  laboris  sotalium,  sed  qiiasi  in 
infirmis  positis,  ad  cxcitationcm  cerium  sit  prove- 
iiire,  quanquam  post  acceptam  nolitiam  veritatis, 
ac  arreplam  viam  perfecla;  puritatis,  voluntario 
pcccanlibus,  vel  inertia  torpentibus,  aut  vix  aut 
nunquam  hiijusmodi  gratia  largintur.  Hoc  sanc  di- 
cendum^  aliud  csse  terrenis  iilis  aflectibus  aiten- 
lari  solum  ;  nliud  vix  in  aliquem  rarissime  cadere, 
aliiid  ccdere  ct  conscntirc  ,  vcl  se  eis  ex  tolo  de- 
dere ;  aliud  si  quid  hiijusmodi  occupationum  impo* 
nalur,  inviium  suscipcrc. 

CAPLT  XIV. 

Proponuntwr  quadam  divina  testimonia ,  secundum 

qnce  statum  suum  quisque  metiatur, 

Proinde  si  visitationis  tuae  causas,  ac  rationes 
veUs  lucidius  inlueri,  primo  statum,  in  quem  pro- 
fecisti,  sngaci  inspcctione  discutito,  ac  vitae  mo- 


hboruro  probatio  :  ut  merito  succedat  Hla ,  quBd  est  q  rumquc  tuoruin  qualitatem ;   non  secuodum  pro- 


dii1c*s  Ib  Deum  dcvoiio.  Non  enim  laclle  dnlcedinis 
kiyus  affectus  sine  praeccdeute  vel  comitantc ,  vel 
eerte  statim  subsequenie  labore,  aut  tentaiione  do- 
■ator ;  qiiae  nequaquam  pro  vitae  mcriio,  sed  pr» 
infiroiitaie  sustentanda  ,  vel  tenlatione  allcviantta 
iloiiatur.  Ideoque  bi  qni  ad  primas  mox  tcnlaliones 
€1  labores  resiUunt,  et  insur  quorumdam  discipn  • 
lornin  Domini  scandaUzati ,  communicationem  Do- 
roinici  corporis  et  sanguinls,  id  est  passionis  iUius 
imitationem  abhorrent,  dicentes :  Durus  est  hic  ser- 
mOf  el  quis  potest  eum  audire  (Joan,  vi)?  ac  sic 
regno  Dei  minus  apti  retro  rcspiciunt,  vel  certe 
abjectissimas  iilas  terrenas ,  et  humanas  consola- 
tiones  admittnnt :  hi,  inqunm,  ab  hujus  consola 


prbm  conjecturam,  sed  secundu»  regulas  Scripto- 
rarum,  et  coelestium  pr^ceptorum  lineas,  propria^- 
que  professionis  normam,  teste  conscientia,  subtin 
inquisitione  examlna.  Ait  nempe  Domiiius  :  Videte^ 
ne  graventur  corda  vestra  in  craputa,  et  ebrietate,  et 
curis  hujus  vitic  (Luc.  xxi)^  Et  item :  Omnis  qui  ira- 
scitur  fratrisuo,reus  eritjudicio^  et  qui  dixerit^  raca^ 
reus  erit  conciiio  :  et  qui  dixerit ,  fatue ,  reus  erit 
gehennm  ignis  {Matth,  v).  Et  aUas  :  Qict  voluerit  i»> 
ter  vos  major  esse,  sit  omnium  servus  (Matth,  xz). 
Ucm  :  Qua:cunque  vultis  ut  facijnt  vobis  homines  bih' 
na,  et  vos  faciteiiiis  (Matth.  vii).  Et :  De  omni  otioso 
sermone  quem  iocuti  fuerint  homines^  reddent  de  eo 
raiionem  in  diejudicii  (Matth.  xii).  Ait  et  apostolna 


tionis  dukedine  scmetipsos  excludunt,  et  ubique  ^  Paulus  :  Non  in  comessationibus  et  ebrietatibus^ 


miseri,  nec  ad  sublime  illud  visiutionis  genus  as- 
ccndunt,  et  virtutum  exercitia  siue  hujusmodi  coii- 
solatione  faslidiunt :  ad  pristina  vero  rcdire ,  con- 
scientia  resistente,  non  praesumunt«  Qui  merito 
fortc  de  divinae  consolationis  dcsertione  causaren- 
lur  si  perfecle  pristinis  abrenuntiantes,  ac  propriam 
volunutem  plene  mortificantes,  nequaquam  viles  el 
aLjecUs  nuindi  consobiliones  Dei  consolatioiii 
praeponerent.  Nunc  vero«  cum  ingressi  arctioris  p:  o- 
positi  viam,  sUtim  incipiant  nescio.  quas  digniu- 
lum  infiilas  soinniare,  ac  vanissima  praesumptione 
•ui  UberUtem  usurpare,  ncc  exspeaent  miseri  do- 
aec  dicatur  eis  :  Amiee  ascende  superius  (Luc.  xiv); 
sed  ipsi  se  ijuanium  possunt ,  ad  aliiora  im|aidcn- 


iit  cubiiibus  et  impudicitiis^  non  in  contentione  et 
lemuiatione ;  sed  induimini  Dominum  nostrum  Jesum^ 
et  carnis  curam  ne  feceritis  in  desideriis  (Rom,  xiii).  Et 
ipse  :  Nemo  miiitans  Deo^  impiicat  se  negoliis  scs^ 
cuiaribus  (II  Tim.  ii).  Et  ad  GalaUs  :  Si  inviq 
mordetis  et  comeditis,  vidfte  ne  ab  invicem 
mamini.(Gai.  y).  Et  ad  Thessalonicenses^  1 
mus vos^ fratres,  utabundetis  magis,  et operam  deti$,Mi  * " 
quieti  sitis,  et  ut  vestrum  negotium  agatis^  et  ut  ope» 
remini  manibus  vestris,  el  ut  honeste  ambuletie  ad 
eos^  qui  foris  sunt,  et  nuliius  aiiquid  desideretis  (i 
Ttiess.  iv).  In  secunda  quoquu  Epistola  ad  cosdem  : 
Quia  si  quis,  inquil,  fioft  vutt  operari,  nec  manducet 
(II  Tlien.  iri).  Jacobus  qnoqnc  :  Frares  md,  iii- 


559 


B.  AKIJiEDI  ABBATIS  RIKVALL.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA. 


560 


quit,  nolile  in  personarum  acceplione  hahere  fidcm  A  luleris  :  el  Deum  qui  nequaquaui  le  aJliuc  a  ca- 

Domini  nostri  Jcsu  Chrisii  {Jac.  iv).  llem  :  Si  zelum 

4iHimarum  habetis,  el  contenliones  in  cordibus  vestris, 

molite  gloriavi :  ubi  enim  zelus  et  contentio,  ibi  incon- 

stantia  et  omne  opus  pravum  (ibid,).  Et  paulo  posl : 

Quicuntfue  voluerit  amicus  esse  hujus  swculi,  inimi- 

cus  Dei  constituetvr  (ibid.).  h\em  in  consequenti- 

bus  :  NoHte  delrahereatterutrum^  fralres  mei  (ibid,). 

Veniamus  ad  apostolorum  Principem  :  Obsecro  vo$, 

inquit,  tanquam  advenas  et  peregrinos,  abstinere  vos 

a  carnaltbus  desideriis  (I  Pelr.   ii).   Et  in   eadem 

Epistola  :  Deponentes  omnem  malitiam,  et  omnem 

dolum,  et  simulationes,  et  invidias  et  omnes  detra- 

ctiones  (ibid.).  Et  infra  :  Si  quis  loquitur,  quasi  ser- 

mones  Dei  (I  Petr.  iv  ).  Et  post  pauca  ad  pastores  : 


lore  visccrum  suorum  lioe  vidciur  indicio  peniius 
abjecisse ,  tuo  tepore  «^ompcllas  ad  vomitum  ,  et 
fiant  novissima  tua  pejora  prioribus.  Quod  mul- 
tis  evenire  quotiJianis  erxperimentis  perdocc- 
mur. 

CAPUT  XV. 
Quibus  modis  ad  spirituales  consolalianes  transitur. 
Cxterum  si  talibus  afiectuum  aculeis  excitatu?» 
sordidas  iOgyptiorum  ollas  abjecisli,  ac  pauperia- 
tem  Josu  cunctis  mundi  opibus  prxlulisti ;  si  regalia 
fercula  grossioris  panis,  et  vilissimi  oleris  commu- 
tasti  edulio,  si  subjcctioncm  et  abjectionem  booo- 
ribus  compensasli,  si  mundi  curis  ac  negotiis  exu- 
tus,  non  cum  rusticorum  maledictioDC,  sed  proprio 


Pasciie  qui  in  vobis  est  gregem^  non  tmyis  iucri  gra-  "  luo,   ac  comniuni  fratrum  tuorum  laborc  victuni 


tia,  neque  dominantes^  inquit,  in  clero.  Similiter 
adolescentes  subdili  estote  senioribus.  Omnes  autem 
invicem  humHitatem  insinuate  (1  Petr.  v).  Idem  in 
s^cunda  Epistola  :  Fugientes  ejus,  quce  in  mundo 
cst,  concupiscentia  corruplionem  (II  Petr.  i).  Et 
item  :  Sobrii  estote  et  vigitate  (II  Petr.  v).  Jam 
iiunc  ad  illum  discipulum  qucm  diligebal  Jesus, 
\eniendum  est :  Qui  dicit  se  nosse  Deum,  et  mandata 
ejus  non  custodit,  mendux  est  (I  Joan.  ii).  Et  :  No- 
lite,  inquit,  ditigere  mtiiie/um,  neque  ea  quaiin  mundo 
sunl  (ibid.).  Et  infra  :  Omnis  qui  odit  fratrem  suum^ 
homicida  est  (I  Joan.  iii).  Judas  quoque  aposlolus  : 
Ya  ittis,  inquit,  ^Kt  tn  via  Cain  abierunt^  et  errore 


quxr^re  delegisti,  si  pro  loquacilate  silentium,  pro 
crebris  lit.bus  fraternse  dilectionis  induisti  aff^ectum, 
si  jam  cocpisti  reddere  vota  tua,  quae  distinxerunt 
labia  tua  ;  si,  inquam,  his  atqne  bujusinodi  in- 
diciis  deprehendeiis  tenietips.uin  exisse  dc  iEgyplo, 
et  hujus  maris  magni  et  spatiosi,  sxculi  vidciicel 
bujus  fluclus,  qnasi  verus  Israeli:a  transisse,  si 
non  slatim  coelestis  dulcedinis  tibi  maniia  proQuxc- 
rit;  noli  adversus  Dciim  rourinurare,  noli  Deum 
tcnlare,  et  dicere  :  Si  Deus  est  in  nobis,  an  non  .• 
cum  praeceplorum  illius  exsecutio  praesentiae  illios 
apertissimum  indicium  sit,  ipso  dicenie  :  Si  quis 
diiigit  the,  mandata  mea  servabit  :  e(  Pater  meus  di- 


Baiaam  mercede  effusi  sunt,  et  in  contradictione  q  Hget  eum,  et  ad  eum  veniimus,  et  mansionem  apud 


Core  perierunt.  Ili  sunt  t/i  eputis  suis  maculce  con- 
vivantes  (Judce  xi).  Et  post  pauca  :  Hi  sunt  mtir- 
muratores,  queruiosi,  secundum  desideria  sua  ambu- 
lantes  (ibid.  xvi).  Et  infra  :  Odientes  et  eam^  ^quce 
carnatis  est^  macutatam  tunicam  (ibid.  xxiii). 

Ilsec  crgo,  et  his  similia,  evangelicae  et  aposto- 
Kc«  doctrinse  testimonia,  libi  quasi  quoddam  spe- 
culum  spiritalc  proponens,  YuUum  animae  tuae  sol- 
licitius  contemplare,  et  si  adhuc  invencris  lemet- 
ipsum  fluitare  epulis,  mero  crebrius  incalescere, 
saecularibus  negotiis  implicari,  distendi  curis  mun- 
diy  ac  carnis  desideriis  incubare;  litibus  ct  fabulis 
occupare  diem,  impuris  detractionum  morsibus 
(irateniam  lacerare  carnem  ;  inerli  dissolutum  otio. 


eum  faciemus  (Joan.  xiv).  Noli,  inquam,  murmu- 
rare,  incidasque  in  illam  blasphemiaro,  ut  dicas  : 
Vanus  est  qui  servit  Deo ;  et  qnid  emolumemti^  qui 
eustodivimus  prcecepta  ejus  ?  (Matac.  iii.)  Et  illud 
Psalmistae  :  Ergo  sine  cansa  justificavi  cor  meunt^ 
et  iavi  inter  iunocemles  manus  mecs,  et  fui  flagella  • 
tus  tota  die,  et  castigatio  mea  in  matutinis,  quando 
quidem  ipsi  peccatores  ei  abundantes  in  swculo^  obl^ 
nueruut  diviiias  {Psai.  lxxii),  et  quol  eslsommuro, 
divitias  spiritualcs.  Si  in  amplioribus  divitiis  am- 
plior  praeslatur  el  gratia,  ut  quid  mortificamur  tota) 
die,  acstimamur  ut  oves  occisionis?  Noniic  inelios 
est  mnnducare  el  bibcrc,  et  frui  bonis  iii  ista  vita, 
el  in  alia  ?  Nonne  insulsi  hominis  csl  id  ingenli 


quasi  quibuslibet  sliinuli^  inquielatum,  mobili  dis-  D  corporis  quaerere  cruciatu,  quod  facilo  possit,  ct 


cursioiie  huc  atquc  illuc  volitare ;  el  non  proprio 
labore,  sed  sanguine  cl  sudorc  pauperum  vcntris 
dclicias  comparare ;  si  denique  ira,  impatientia,  in- 
vidia,  inobedientia  crebrius  maculari;  el  sollicitius 
lAirana  ventris»quam  menlis  agcre,  melas  profcssio- 

KlHB  sine  cessationeVansgredi;  si  igitur  in  his 
nibos  nitidus  accrassus  incedas,  noli,  quaeso,  de 
tiii^  lacrymulis  muitum  gloriari ;  quae  forte  ut  et 
ri08  afliquid  secuiulum  physicos  dicamus,  tiimescen- 
tibus  mero  venis,  ac  diversis  ciborum  saporumve 
iiidoribus,  humore  capitis  succrcsccnte ,  facilius 
elabuntur;  vel  certe,  si  Dei  timore,  vel  aflectu  in 
hoc  statu  compungaris,  noli  lanta  Dei  gratia  tam 
impiidenter  abiiti,  ul  secarius  in  tuis  sordibus  vo- 


sine  labore  conquiri  ?  Scd  ubi  est  quod  ait  Paulus  : 
Per  muitas  tribuiationes  oportet  nos  introire  in  re- 
gnum  Deif  (Act.  xiv.)  El  ad  Thessalonicenses  : 
Nemo,  inquit,  moveatur  in  tribulationibus  istis,  ipti 
enim  scitis  'quod  in  hoc  positi  sumus  (I  The$9.  iii). 
Seil  miraris,  quod  non  slaiim  te  dulcedo  ccelestis 
excipiat.  £l  tamen  filii  Israel,  qui  in  i£gypto  qui- 
dem  crebrius  diviiiorum  miraculorum  gloria  exci- 
tati,  ac  mysiici  illius  agni  sacris  sunt  cariiibus  pa* 
sti,  post  inaris  Rubri  transiium  nou  siatiro  angelici 
pabuli  mcruere  solalium,  imo  priroo  ad  aquns  Mara 
adducti,  ibiquc  tcntati  sunt,  ac  inde  per  duodecim 
fonies  ad  secretioris  eremi  abdita  pervcnienies,  cie- 
les^J  pane  mirabiliter  saginaDtur  (Esed.  iv).. 


Sai  '  SPtCLLLM  CIIARITATIS.  —  LIB 

£l  lu  ergo  egressus  de  iEgyplo,  si  iiUumescenles  A 
liiijus  sxcttli  fludus  sicco  vesligio  perlransisli,  du- 
cendtts  es  primo  ad  aquas  Mara,  id  est  amaras,  ut 
te  cprporalium  laborum  amariludo  deurreal,  expc- 
riarisque  illud  Evangelicum,  quia  arcta  est  via^  qum 
ducit  ad  vitam  (Matth,  vii).  Ibique  tenlaberis  a  Do~ 
iiiioo ;  si  forte  ad  illorum  merearis  Iransire  consor- 
littm,  quibus  dicit  :  Vos  estis  qui  permansistis  me- 
cumin  lentaiionibus  meis  (Luc,  xxii).  Iiide  ad  duo- 
decim  fontes,  ad  apostolicae  videiicet  flucnta  doctri- 
iic  gradtt  eicelleutiore  transibis,  ut  assidua  Scri- 
)>tttrarum  meditatione  assuefactus »  quodainmodo 
extni  mundum  efiiciaris,  et  e  divinis  eloquiis,  quae 
sunt  nimirum  argentum  igne  exaniinatum,  mutua- 
lis  libi  pennis  columbae  deargentatis,  quasi  turtur 
caslissimus  ad  eremuin  pcrvoles  spiritualem,  ubi 


II. 


5Ci 


CAPUT  XVll. 

Interrogntioties  eujusdam  novitiiyel  sucb  responsioni$ 
inseruntur, 

Cani  aiUe  uon  muUuin  tempus  fraler  quidam  ab- 
renuntians  inundo,  nostro  se  inonasterio  coutulis- 
sel,  tradilus  a  revercndissimo  abbale  noslro  mes 
parvilaU  discipiinis  reguiaribus  instiluendus,  «^cepit 
aiiquando  admirans  quserere,  quaenam  mibi  causa 
vidcretur,  quod  in  sxculari  adbuc  babitu  ac  con- 
versalione  positus  ita  ssepius  compungebatur,  ac  hi 
quemdam  divini  amoris  resolvebatur  afiectum  tan- 
taque  spirilus  suavitate  frucretur,  quantam,  inquit» 
modo  non  dicam  diulius  retiiiere,  sed  ne  raro  qui- 
dera  degustare  sufliciam.  Tuin  egu  :  t  Sanctiorem- 
ne,  iiiquam,  illam  tuam  conversationem,  Deoque  ac- 
ccptiorem   fuisse  existimas?  —  Nequaquam ,    in- 


^_.  —  _^ ,  —         ,  -^     ^        , 

si  qttid  tibi  stiliicidii  spiritualis  pieias  Conditoris      <iuit,  id  dexerim ;  praesertiin  cum  multa  jam  agam. 


effuderit,  scito  non  tui  esse  arbitrii,  quando  coili- 
gas,  autquantum  colligas,  aut  quandiu  quod  coile- 
geris  serves.  Naiu  si  Sabbato  egressus  aliquid  coi- 
lesiis  edulii  colUgcre  tenlaveris,  ne  iuveniri  quideni 
poterit.  Caeteris  voro  diebus  certam  libi  quanlila- 
tem  gonior,  iJ  esl  divini  judicii  mensura  prxscri- 
bel.  Porro  si  quid  iii  crastinum  servare  teiUavcris, 
ut  siiie  labore  diurno  coelcsti  pascai  is  alimenlu ; 
vermes  tibi  tua  exspectalio  procreabit.  Veruin  gu- 
stata  dulcedine  spiriluali  non  stalim  otio  dissolva  • 
ris;  mox  enim  a  latcre  spirilualis  insurget  Amalec, 
uou  armis,  sed  oraiionibus  evincendus.  lla  succe- 
dentibus  sibi  ex   diviiia   quidein  pietate  nonnuHis 


quorum  si  unum  aliquid  tunc  egissem,  noii  modo 
sanclus,  imo  ab  omnibus  crederer,  ut  ila  dixerim, 
adorandus,  —  Rogo  ,  inquam  ,  in  quantis  illud 
apostolicum  experiebaris ,  quia  per  mullat  tribu-^ 
laliones  oportet  nos  introire  in  regnum  Dei  {Act, 
xiv) ;  illudque  beali  Job  :  Si  justus  fuero,  non  tavabo 
caput  meum^  saturatus  afflictione  et  miseria? {Job 
X.)  >  —  c  Nibil,  inquit,  boruni  sensisse  ine  memi- 
ni,  sed  plcruiuque  expressius  ac  dulcius  mc  Cbri- 
sluin  aniare  persensi.  i  £t  ego  :  c  Tantane  tunc 
paiereris  pro  Christo,  quanta  nunc  pateris?  — 
Ne  una,  inquit,  bora,  quania  bic  sine  cessalione 
sustineo.  Nain  utcxtera  taceani,  nullo  modo  saltem 


constilationibus,  cx  propriis  aulein  concupisceiUiis  C  ""»  ^'^^  l2i"lo  *n<3  sinerer  premi  silentio,  aut  me 


uiultis  laboribus,  post  innumcros  agnncs  ad  illud 
iiieffabiie  visitationis  genus  muucranJus  ascendes, 
ul  ex  integro  cbaritalis  ardore  flammescens  ab  in- 
Iroitu  gloria;  Dei,  quasi  ex  fructu  leriae  repromis» 
sionis  felicitcr  satieris,  ac  igne  divini  amoris  jugum 
coneupiscentije  penitus  absumente,  requiescas  in 
pallore  auri,  in  splendore  sapienti»,  in  suavitate 
contemplationis  divinae ;  experiarisque  ex  toto  quia 
jugum  Domini  suave  est,  et  onus  ejus  leve  est 
(Matth.  XI). 

CAPUT  XVf. 

Quod  non  sit  aeserendum  ab  aliquo  arctioris  vitiB 
propositum,  quamvis  illum  dulcem  non  experiatur 
affectum. 

Sed  esto,  nibil  hujusce  dulcedinis  profluat :  nulla 
le  lacrymarum  siraviias  mulceal.  Nec  libi  est  sic  aJ 
pristina  rcdeuudum,  imo  utriusque  conversaliohis 
conferendi  sunl  fructus,  ac  libra  conscienli;e  xquo 
examine  trutinandi,  iie  forte  in  tua  xsUiiialionc 
praeponderent  minora  majoribus ;  deteriora  mclio- 
ribus  comparenlur,  ne  securis  dubia,  aut  pluribus 
praejudicent  pauciora.  Nam  si  aliter  non  possis,  sa- 
lius  profecto  tibi  est,  uiio  membro  debilitato,  vel  si 
necesse  sit,  amputato,  in  orteris  validum  ac  sanum 
incedere,  quam  omnibus  ariubus  arefactis,  unius 
sanitati  imporlunius  inniti. 


ulla  ralione  ab  otiosis  et  vanis  sermonibus  conti- 
nerem.  Quinimo  post  illas,  quas  praefatus  sum  la- 
ciymas,  statim  ad  cachinnos  redibam  et  fabulas» 
ac  pro  impetu  animi  huc  alque  illuc  mobili  discur- 
sioiie  ferebar,  ac  mex  volunlaiis  possidens  liberla- 
icni,  parentum  praescnlia  gratulabar,  sociorum  con- 
fabuialionibus  ariidebam ;  conviviis  apparatis  in- 
tererain,  potaliuiies  non  abhorrebam ;  malutinos 
somnos  pro  libilo  carpebam,  cibo  ac  potu  supra 
melas  etiam  neccssilalis  distendebar.  Taceo  iras 
slimulos,  quibus  nonnunquam  urgebar,  lites,  con- 
tentiones,  ac  mundialium  rerum  cupiditates,  qui- 
bus  pro  posse  intendebam.  —  At  nunc,  inquam, 
qui  TOores  tui,  quai  vila,  qui  aclus  ?  i  Et  ille  sub- 
liJens  :  «  In  promplu,  inquit,  est  dicere  :  non  enim 
ignorari  se  sinuiU.  Est  quidem  eibus  parcior,  vestis 
a^perior ;  potus  e  fonle,  soninus  plerumque  in  co- 
dice.  Denique  fatigatis  membris  male  moHis  matta 
siibslcrniiur;  duin  somnus  suavior  fuerit,  surgere 
campaiia  pulsanle  compellimur.  Taceo  quod  in  iit* 
dore  vuUus  nostri  vescinuir  pane  nostro,  quod  tri* 
bus  soium  bominibus,  et  hoc  rarissime,  et  \ix  de 
necessariis  loquimur;  Noone  istud  apostolicum  ma- 
nifeslissime  impletur  in  nobis  :  Morti^cate  membra 
vestra,  quce  sunt  super  terram  (Co/ofs.  iii).  Et  illttd 
Psalmisue  :  Ul  jumentum  factus  sum  apud  te  ?  (Pfoi: 
Lxxn.)  Vere  ut  jumentum  factisumus;  quocunque 
ducinuir  sine  contradictioiie  cuntes,  quotlcunq«c 


m 


B.  AELREDr  ABBATIS  RIEVaLL.  OPP.  PAWS  L  -  ASCETICA. 


5CEI 


iiiipoiiitur  sine  relucialione  ferciites.   Propriae  vo-  A  —   Si  quis,    iiK|uain,  quaerat  abs  te,  quisnam  si: 


luntati  nulius  locus  ;  otio  aut  dissoriilroni  nuUum 
tempus.  Pnptereunda  non  xslinio  quaedaro,  qua; 
non  minus  delcclant  quHiu  ista  fatigant.  Nusquain 
lites ;  nusquam  conCentio ;  nasquam  rusticorum  ob 
diram  opprcssionem  quaerulus  planctus ;  nusquaiu 
pauperum  iiijuriatorum  miscrandus  clamor,  placita 
liulla;  sxcularia  judicia  nulla.  Ubique  pax,  ubique 
iranquiHiras,  et  a  mundialium  tumulluum  mira 
libertas.  Fnler  fratres  tanta  unitas,  Canlaque  con- 
cordia,  ut  singula  videantur  omuium,  et  omnia  sin- 
gulorum.  Et  quod  me  miro  modo  delectat,  nulla 
cst  personarum  acceptio  :  nulla  nalalium  conside- 
ratio.  Sola  necessitas  parit  diyersitatenn.,  sola  inGr- 
mita»  disparilitatem.  Quod  enim  in  communr  tabo- 


mclier,  qui  amplius,  an  qui  niinas  Dcum  diKgi», 
nonne  siiie  omni  cunctatioue  eum  pronuntiabis  mc- 
liurcm  ,  quem  plus  noYeris  diligcutein  ?  — ^  lu- 
sani  capilis  est ,  iiiquit ,  sakein  biiic  ba*sitare.  — 
Quxso  nunc,  inquain.  serooveaSr  si  qutd  tili  ad- 
huc,  ulpote  novitio.  De  sxculari  su»vilate  blMdi- 
tur,  si  quid  experlje  del^ctationis  alludit;  »ec  >Ih 
tendas  quid  caro  suggcrat,  sed  quid  ratio  dictet, 
respondeasque  mihi  secundum  rcgulas  veritatis,  te 
consciontia;  tu£  lestimonium,  utrum  maUcs  te  in 
MIo  statu  nunc  esse ,  quam  in  isto ,  qiio  nanc  es. 
—  Prorsus,  inquit,  si  non  velim  fallere  me  ipsam, 
ncc  agere,  ui  sit  mibi  proprium  os  oleum  peccaio- 
ris,  ad  impinguandun»  capvt  meuro,  necesse  ha- 


ratur  ab  omnibus  distribuilur  slugoFns,  nou  ul  car-  ^  ^^  confileri,  quia  si  illam  stamm  praelegissem. 


nalis  affectus,    aut  privatus  amor  diclaverit,  sed 
prooi  cuique  opus  fuerit.  Quam  illud  qifoque  mi- 
raiidum,  quod  Irecentis,  ut  reor,  bominibus  unius 
bominis  voluntas  est  lex,  adeo  ut  quod  seniel  ex 
ejus  ore  elapsum  fuerit,  tanta  cura   servctur  ab 
omnibus,  ac  si  in  id  omnes  conjuraverint,  vel  ab 
ipsius  Dei  ore  aadierint.  Ci  ui  breviter  multa  com- 
prchendam,  nibil  prorsus  perfectionis  in  evangelt* 
cis  et  aposloUcis  praecepiis;  nihil  in  liiieris  sancto- 
rum  Patrum  invenio ;  nihil  in  aniiquorum^  mona- 
chorum  diciis  inteUigo  :  quod  non  buic  ordini,  et 
huic  consonet  profcssioni.  >  Tuin  ego  :  i  Novilius, 
inquam,  es  :  ideo   non  hoc  jaclantiae,  sed  fervori 
potius  assignarim.  Volo  le  la.incn  caulum  esse,  ne  q 
uUam  omnino  professionem  esse  existimes  in  hac 
tiia,  quae  fictos  non  habeal,  ne  si  forte  quemquam 
perspexeris  aut  serroone  aut  actu  excedere ;  quasi  • 
praeler  aestimatiouem  iuain  novi  aliquid  accidcre^ 
conturberis.  Attanien  haec  omnia,  qiise  tam  fervenler 
enumeras,  iUisne  lacrymis  tuis  aebiimas  compa- 
randa?   —  Absit,  i.iquii,  ui  securam  mihi    coii- 
scienliam  nunquam  illa  lacryniarum  profusio  rcd- 
dlderil,  nunquammelumorlis  exuerit!  At  nuncnoii 
icultum  curo,  imo  cl  opio  plurimum,  ut  post  mo- 
dicum  loUat  me  factor  mcus.  Quod  licet  forte  pusil- 
lanimiiatis  sit,  ut  cxprobrare  mihi  soles,  quod  vide- 
licet  malim  his  laboribus  eximi,  nuUo  modo  tamcn 
siue  certa  spc  diviuae  miseralionis  id  posscm.  Uiide 
salis  miror,  cur  ainpUori  amore  Deuin  amabain, 
quaiulo  minori  securilaic  fruebar.    —  Rogo,  iii- 
quam,  si  duo  libi  esscnt  servi,  quorum  aller  prae- 
ccptis  tuis  non  solum  obedientissime  pareret,  imo 
nonnuUos  labores  tui  causa  sustineret ;  alter  praj- 
rum  luorum  quotidianus  transgrcssor»  nihil 
advcrsi  pro  te  ferre  consensisset,  dicentibus 
uirisQfic  :  c  DiUgo  Dominum  meuro,  cui  poiiuscrc- 
I  deredeUgercs?» 

4  Quis,  inquil,  non  videal  hunc  copiosissime 
mitneraudum,  iilum  non  tuodo  iransgressionis,  sed 
ct ,  nimiae  impudentiae  arguendum  ?  —  Sic  tc , 
in'|aaio,  iuter  hos  duos  sutus  tuos  opoi  tet  te  judi- 
care.  ^  Scd  ut  propri^e ,  inquit ,  experienliw 
''^^^^t^al^Pf  <lfi9mihi jaiUo  pejsuaJcre    poterit? 


esset  plane  hoc  non  propler  Chrisiuro,  sed  propCer 
mundum,  nec  desiderio  majoris  perfcctionis,  sed 
faslidio  praesentis  laboris,  vel  certe  appetitu  majo- 
r.s  delectationis.    —  iam   nunc ,    inquam  ,  quasi 
fervoris  tui  conscius,  non  cunctor  aflirinare,  iiolle 
le  nunc   in  eo  esse  siatu.  —  Non  falleris  ,    iu- 
quit.  Sed  si  in  eo,  inquain,  slatu  Deum  inagis  ama- 
bas,  profecto  mclior  eras.  Si  tunc  melior,  quare 
nunc  securior?  An  eligis  securior  esse  quam  me- 
UorY  Scd  ei  si  quis  dijierii  mcliorem  illuin,  qui 
ampUus,  quam  qui  minus  praecepiis  Domiiii  adiiu- 
plendis  insiiterit,  puio  quia   non  abnues.  —  Co- 
arctor,  inquil,   undique,   et  quasi  de  scopulo  ad 
scopulum  impulsu    rationis  allidor,  nec  invevio 
exilum.  Nam  quod  tunc  Deuro  inagis  amavirim  et 
dulciluis  quibusdam  lacryrois  in  ejiis  amorem  sx- 
pius  respiraverim ,  quasi  de  re  experta  dubiiare 
non  debeo ;  at  quin  ia  melior  sil,  qui  in  Dei  amore 
ftt.M-it  ferventior,  negare  non  audeo.  Porro  ne  vitam 
illain  huic  conversaiioni  pncponam,  omnis  samta- 
runi  Scripiurarum  repugnat  auctoritas,  obsistit  ra* 
lio,  ipsa  conscicntia  no^slra  reclamat.  Unde  eum 
dubiiare  nicliorein,  cujus  moribus  magis  Scripiurae 
concordal  aucloiilas ,  insaiiissiinum  judico.    Sed 
cuin  in  his  non  pana  repugnanUa  sit,  consideran- 
dum  roihi  est,  uiide  dubilare  minus  sil  periculo- 
suin,  de  Scripturarum  veritate,  aii  de  niauifeslis- 
sima  ratione,  an  polius  de  conjeclura  propriae  ex- 
perientiae.  Sed  contra  Scripluram,  inquam,  nemo 
^  CaiboUcus,  contra  maiiifestam  raUjnem  nemo  pa- 
cificus;  verum  in  sui  aesUmatione  cui  non  facile 
subrcpal  fallacia?  Denique  experimenlum   fallax» 
et,  sicui  scriplum  est :  c  Non  omni  spiritui  creden- 
c  dum  est,  et  aliquando  Satanas  transfigurat  se  in 
€  aiigelum   lucis  (  //  Qot.    xi  )•  —  Verumlamen 
licet,  iiiquit,  lunc  forie  Deum  magls  amaverlm, 
quia  tamen  nunc  ejus  voluntati  magis  oblempero, 
niagis  p  aBceptis  ^us  adimplendis  Insisto,  amp.iu» 
pro  ejus  nomiiie  inemetipsum  affligo  :  hinc  mciia 
securior,  hihrior  conscienUa ,  et  tot  labornm  con- 
scius  animus,  ad  ipsani  subeundam  mortero,  tpe 
praemioruni  promptior.  —  Diio ,  tnquam ,  valdc  sibl 
contraiia  asseris,  quod  scilicel  ampllus  Denm  ama- 
veris,  el  mious  rjus  voIuutaU  parucris.  Quam  op|« 


E6S 


SPIXLLUII  CHAIilTATIS.  —  LIB.  IL  SW 

luaiD,  senieiitia  ipsius  Satvatoris  cvaciiat,  A  dicum  fructum   his  inesse  afleclibus  paalo  anla 


ila  dicefllis  :  &i  quh  diligit  me,  mandatm  mta  serva- 
tni  {lomu,  xiv).  Setl  et  iterum  -  Qtti  habet  mandata 
mea,  et  $ereat  ea,  hic  eit  qni  diligit  me  (ibid.).  Ct 
ilerani :  Qui  non  diligit  me  sermones  meoi  non  ser^ 
Mi  (iHd,).  Hinc  discipulus  ille,  qucm  diligelial  Jc- 
tuty  cujus  recliiiatoriuni  capitis  sacriim  iilud  pccius 
r:ciam  esl :  In  hoc  est  charitas  Dei,  ul  mandaia  i7- 
/iBt  euttodiamus  (!  Joan.  v).  Proinde  ut  ait  quidam 
ianctm  :  c  Quicuiique  dictu,  vel  actu,  vcl  etiam 
f  cofiutu  improboDeimandata  violavctint,  fnistra 
f  te  Deam  diligere  creduut.  »  Unde  etiam  beatus 
Grcgorios  :  c  Amor  Dei  nunquam  est  otiosus ;  aut 
c  enim  opemtur  magna,  si  est ;  aul  sioperaricontem- 

<  Dit,  amor  non  est.  Probatio  ergo  dilectionisexbi- 

<  bitio  esl  operis  (Hom.  50).  #  ^ 
€  Quld  ergo,  inquit?  Yanusnc  fuisse  dulcissimus 

Ule  affeclus  credendus  est,  deceptoriasque  illas  la- 
crymas  judicabimus? — Minime,  inquam.  Imoina- 
simus  earum  fructus,  si  tameu  inleUigas.  Noveris 
ergo  primo  quod  nequaquam  secundum  momenta- 
neom  illum,  et,  ut  ita  dicam,  borarium  affuctum, 
Det  pensandus  sit  amor  :  quod  cx  coutrariis  exeiii- 
plis perspicuuin  est  intueri.  Cum  eniin  in  tragoeliis 
vaolsTe  carminibus  quisquam  injuriatus  lingitur, 
▼el  oppressus,  cujus  amabilis  pulcbritudo,  forti- 
ludo  mirabilis,  gratiosus  pra^dicctur  affectus;  si 
quis  h«c  vel  cum  caiiuutur  audiens,  vel  cernens 
M  recitentor,  usque  ad  cxpres^ionem  lacrymarum 


dixisti  :  rogo,  ut  et  qiiae  coeperas,  prosequaris.  — 
Libentissime  ,  inqutm.  Neque  eniin  tibi*  dene- 
ganda  est  cogniiio  verilalis,  pro  qua  nec  tibi  ipsi 
existimas  essc  parcendum.  Nam  pleriqiie,  si  forte 
audiaut  aliifua  coiitra  inertiain  disputari,  sopbisti- 
cas  quasdam  ratiunculas,  quibus  veritati  resistant, 
reclamaiitc  etiam  conscientia,  moliuntur,  ac  decli- 
nantes  cor  suum  in  verba  maltix,  amant  eicusatio- 
nes  in  peccatis.  Melius  est  profecto  confiteri  Do- 
inino,  et  dicere  :  Miserere  i{iet,  quoniam  infirmus 
ium  (Psal,  vi),  quam  diccre  :  Dives  ego  sum,  et  lo- 
cuples,  et  nultius  egeo,  cum  sit  miser,  miserabiUs^ 
ccecus,  et  pauper^  et  nudui  (Apoc.  iii).  i  Sed  ad  pro- 
positum  veniamus. 

CAPLT  XVIil. 
/n  quibui  amorem  Dei  itare  credendum  iit. 
c  Igitur,  ut  diximus,  non  secundum  hos  moroen- 
taneos  affcctus,  quos  nrijuime  nostrae  subesse  vo- 
luntati,  nulius  spiritualis  ignorat,  Dei  aRStimandui 
est  amor,  sed  potius  secundum  continuam  ipsiui 
voluntatis  qualitatem.  Suam  enim  voluntatem  Dei 
voluntati  conjungere,  ut  quaelibet  voluntas  divina 
pncscribat,  his  voluntas  bumana  conseiitiat,  ul 
nulla  sit  alia  causa,  cur  hoc  aut  iliud  velit,  iiisi 
quia  boc  Dciim  vclle  cogiioscit  :  hoc  ulique  Dcuiit 
ainare  est.  Nam  ipsa  volunlas  nihil  est  aliud  quaui 
amor;  nec  aliud  dicendae  sunt  bonae  aut  mal^  vo- 
luntalcs,  quam  boni  vcl  mali  ainorcs.Deniqucipsa  Dci 


qoodam  moveatur  affectu,  nonnc  perabsurdum  est,  r  voluntas  amor  est  ejus  :  qui  nihil  est  aliud  quain 

sanclus  Spiiilus  ejus,  p.  r  quem  diffundiiur  cliari- 
tas  in  cordibus  nostris.  Quae  cbaritatis  difl^usio 
divinac  est  ct  humanx  voluntatis  conjunctio.  (l'M 
tuiic  lit,  cum  Spiritus  sanctus,  qui  utique  Dei  vo- 
luntas  et  ainor  est,  et  Deus  est,  humanae  se  volun- 
tati  ingerit  ct  infundit,  eamquc  ab  infoiioribus  ad 
superiora  sustolleiis,  totam  ipsam  iii  sui  modum 
qualilatcmque  transformat ,  ut  ci  indissolubili  glu- 
lino  unitatis  adbaerens,  unus  cuin  eo  spiritus  cffl- 
ciatur,  Apostolo  hoc  idem  nianifostins  intimanta  : 
Qiit  adhasret,  inquil,  Domino,  unus  spiritui  efllcitur 
(/  Cor.  vi).  Sane  hxc  voluntas  sccundum  duo  quae- 
dam  judicanda  est,  passionem  scilicct  et  actioncmi 
si  videlicct  ea  quae  Deus  inlulcril,  vel  inferri  per- 


ex  liac  vanissima  pictate  dc  amoris  ejus  qualitate 
copere  eonjecturam,  ut  Iiinc  fabulosum  illum  ne- 
«cio  qucm  aflirinctur  amare,  pro  ciijus  ercptiune, 
etiamsl  hxc  omnia  vere  prae  oculis  gcrerentur,  ne 
modlcam  quidem  sobstaniix  suae  portionem  pate- 
retur  expendi?  Similis  profecto  ineptiae  est,  imo 
mullo  majoris  iiisaniae;  si  quisquam  luxuriosus 
aolle,Jdu8,  occulta  Dei  dispensatione  ob  quosdam 
liitemos  compungatur  affectus,  de  ejus  dilectione 
ferre  sententiam,  ut  hinc  Deum  plus  illo  credatur 
amare,  qui  adeo  se  divin»;  scrvituti  subjecit,  ut 
quidquid  ejus  voluntati  noverit  esse  contrarium, 
omnl  detestetur  horrore^  quidquid  fuerit  laboris 
imposilum,  pro  ejus  nomine  omni  amplectatur  fer- 


vore.i  Ad  haec  verba  quodain  ille  pudore  perfusus,  I>  miserit,  paticnter  sustineal,  et  ca  qu«  jusseril  fer-^ 


dcmisso  capitc,  fixisque  in  terram  luminibus  : 
€  Ycrissime,  iiiquit,  verissime.  Nam  et  in  fabulis, 
quae  vulgo  de  nescio  quo  flnguntur  Arcturo,  me- 
mini  me  nonnunquam  usque  ad  effusionem  lacry- 
marum  fuisse  permoium.  Unde  non  modicum  pudet 
prcpriae  vanitatis,  qui  si  forte  ad  ea  quae  dc  Domino 
pie  leguntur,  vel  cantantur,  vel  certe  publico  ser- 
mone  dicuntur,  aliquam  mihi  lacrymain  valucro 
cxtorquere,  ita  miiii  slatini  dc  sanctitate  applaudo, 
Ul  81  magnum  aliquid  ac  inusitatum  inihi  miracu- 
lom  contigisset.  £t  rcvcra  vanissini»  mentis  judl- 
cium  est,  pro  his  affectibus,  si  forte  pro  pietatc 
contingaiit,  vaua  gloria  vcntilari  :  qiiibus  in  fabulis 
el  mcndaciis  solcbat  compungi.  Sed  quia  nonmo- 


venter  ailinipleat.  Caetcruni,  ut  ail  B.  Gregoriui  , 
(Uom.  20j,  nemo  credat  quidquid  sibi  inens  siuc 
operibus  de  Dei  ainore  respondear.  Ejus  cst  enim 
scntcnlia,  qui  non  mentitur  :  Qui  habet  mandata 
ifiefl,  et  servat  ea  :  hic  est  qui  diligit  me  (Joan.  xiv), 
Quocunque  igitur  inodo  insuctos  hos  affcctus/ll^  ' 
tcrnasque  yisitationes,  judicia  Dci,  quae  suiH»y8"3» 
sus  niulta,  dispensent,  quibuscuiique  ctiam  causis, 
his  non  quaerentibus  nec  pulsantibus,  nonnunquam, 
ut  ita  dixeriin,  subito  iufuiidantur,  illis  onini  iicel 
conatu  in  carum  acquisitione  laboraiitibus  sublra- 
hantur,  CMJuscirnque  voiuntas  Dei  voluntati  concor- 
dut;  caque  qux  Deus  iutulerit  sustinct  patienter, 
et  ea  quae  jusseril   exscquitur  fer\entcr,  Deum- 


5C7 


n.  AELREJl  ABIJATIS  UIKVALL.  OPP.  PARS  L  ---  ASCETJCA. 


5r.8 


«liligeie  siiie  ooiiii  cuncuiionc  diccniius  esl.  Alio-  A  re»  :  sic  clcnienlia  piissimi  Saholum  nosirr,  illece- 


qui,  si  secundum  lios  affccius  nosler  meiiendus.csl 
«mor,  u(  tunc  solura  Dcum  vcl  hominem  quemlil)Ct 
Amare  dicamur,  curo  hujusmodi  affeclum  experi- 
inur,  non  iiliqiie  conlinue,  sed  pcr  rarissima  quae- 
(lam  inlervalla  amare  dicendi  sumus.  Diccndum 
»ane  quod  si  forlc  liomo  juslus  aliquando  vclit, 
>orbi  gratia,  salulem  alicujiis,  quod  lamen  nolit 
Deus,  non  tamen  ejus  voluntas  a  Dei  voluniate 
liiscordat,  quandoquidero,  ul  hoc  velit,  Dei  uliqiic 
upcratur  volunlas,  qui  ideo  vult  omncs  homines 
salvos  fieri  (/  Tim,  ti),  quia  a  suis  id  facit  optari. 
iUbel  prxierca  amor  isle  incboationem  suam,  pro- 
fectum  suum,  perfectionem  suam.  De  quibus  omni- 
lius  cnucleatius  disserere,  nec  hujus  temporis  forte. 


bris  carnis  immersos,  quos  nec  Hiinen  rationis,  nec 
fuiuri  cxaminis  timor,  a  malc  l.biniia  prsevakt  sua- 
vUate  compescere,  quodam  internae  dulcedinis 
gustu  allicit  ad  salutem ;  donec  propria  Toluptate 
pnulatim  allracii  secundum  illnd  : 
Traliit  $ua  quemaue  voluplas^ 

(ViRCiL.,  Ecl,  2,  vers.  65.) 

jugum  els  su%  sci  vitulis  imponat.  Seii  quia  acce- 
dens  quis  ad  sorvitutem  Dei,  audit  Scripturam 
dicenlcm  :  S:a  fortiter  et  prmpara  ammam  iKam  ad 
tentationem  (Eccli,  ii),  i:eccsse  cst,  ut  qQOtios  la- 
bor  tenlationis  oppressc:  it,  nulaiai  jam ,  peneque 
desperanti,  spirilalisqiiulam  sapor  interfluat;  cujua 
recrcutus  asperginc,  vitiorum  colluctationem  acriori 


iiec  nostrae  est  facultatis.  Proinde   affectus  illos  ^  mcntis  aeslu  suscipiat ,  magnanimiter  toleret;fr 


sentire,  non  ita,  ut  autumas,  Deum  amarc  est,  sel 
oblatam,  imo  infusam  mcnti  quamdam  dulccdiuis 
illius  guttam,  Snterioris  palati  quasi  praescntem, 
suavi  praeseiitire  attraciu.  Nam  aliud  est  mclleac 
dulcedinis  cupidum  in  ejus  acquisitione  pro  viribus 
laborare ,  aliud  si  cujuslibet  non  quserentis  ncc 
amantis  infusa  fuerit  labiis,  sensum  dulcedinis  il- 
lius  non  posse  effugerc.  llle  non  gustat,  amat  la- 
inen ;  isle  non  amal,  tanien  gustat.  Ul  cr^o  simpli- 
croribus  verbis  utar,  qiio  faci)ius  intelligas;  qui 
quantumcunquc  potest,  insistit,  ut  Deum  habeat, 
iiiandatis  videlicet  illius  obtemperando,  et  secun* 
ilum  apostolica  et  evangelica  pnecep!a  sobrie,  et 


cilius  superet,  vel  evitct.  Teipsum  diligentius  iii- 
tuere.  Nonne  post  iliam  dulcissimi  afftctus  expe- 
ricntiam,  ad  ludicra  vanaque  reversus,  curo  iteruiD 
redires  in  te,  coiifundebaris,  ac  quodam,  ut  it» 
dixcrim,  odio  saliitari  contra  tcipsum  acccudebaris? 
Hinc  mediiari  arctiorem  viiam  arriperc,  tantamque 
liijimct  opponere  iiecess.tatem ;  ut  si  etiam  talibua 
conseiitiret  voluntas,nvil)a  tamen  foret  ad  talia  ro4l- 
cundi  facullas.  —  Omniiio,  inquil,  iiaest.  —  Vidcs 
ergo  quia  illa  fcrvens  convcrsio  tua,  ista  dislricla 
admodum  conversatio  tua,  quasi  iilarum  lacryma- 
rum  fructus  esl?  Ad  hoc  enim  datx  sunt,  hoc  pau« 
latim  operabantur,  imo  pcr  ilias  Deus.  Quid  crgo 


jiiste,  et  pie  viveudo,  etsi  nihil  hujus  dulcedinis  q  mirum,  si  suo,  ut  ita  dixi:rim,negotio  ccnsummato 

cessarunt?Nuiic  quidcm  laborcs  tibi  pro  Chrisio 
subeundi  sunt,  virius  patientise  exercenda,  caruU 
insolentia  crebris  vigiliis,  ac  jejuniis  castigauda, 
pcrferendx  tentationes,  et  ab  omni  terrcna  soUici- 
tudine  anirous  avocandus  :  praecipue  autem  virtutc 
ohedrentiae  propria  mortiOcanda  voluntas  :  quoties 
vero  in  bis  animus  plus  nimio  fatigalur,  soilicita 
orationum  devotione,  jid  materna  ubcra  Jcsu  pro  • 
porandum,  ex  quorum  abundantia,  lac  tibi  luirae 
coiisolatioiiis  eliciciis,  dicas  cum  Apostolo :  Bene^ 
diclus  Deus^  qui  consolatur  nos  in  omni  tribulatione 
(Jl  Cor.  1);  Et  :  Sicut  abundant  passiones  Chriiti 
in  nobis,  ita  et  per  Chrislum  abundat  consolatio 
nostra  (ibid.).  Sic  affectus  ille  pius,  qui  prius  tor- 


gustet ,  Deum  tamen  diligere  dicendus  est ,  ipso 
attestante,  qui  ait  :  Qui  mandata  mea  custodierit^ 
Hle  est  qui  diligit  me  (Joan.  xiv).  Qui  vero  quotidie 
biinc  experitur  affecturo,  et  nihilominus  divinae 
vokiutati  sua  desideria  praeponit,  noii  quidero  Deum 
diligere,  sed  iogestum  siue  menti  diviua  dispensa- 
ftoiie  8piritual6m  saporem  non  nisi  scnlire  posse, 
credeHdus  cst. » 

CAPUT  XIX. 

Quis  sit  diversarum  compunctionum  fructus^  notiiio 
interroganti  exponilur. 

c  ilaec  tamen  dulcedinisexperientia,negrigentibus 

quidero   ad  bona  opera  magna  excitatio,  in  bouis 

operibus   desudantibus   necessaria   consolatio,  in 


culmine  perfectionis   consistentibus  suavis  et  se- D  pentemexcilaverat  ue  periret,  coiisolabiturlatioraa- 


eura  refeclio  csL  Opcratur  ergo  illc  roire  mrseri- 
co;s,  roiris  et  ineffabilibus  modis  salutem  nostram; 
ipse  sapientia  illuminans,  ipse  justitia  terrcns,  ipse 
Uulcedo  suavitatis  illiciens.  Velut  si  quemlibet  igna- 
ruro  mellis  ad  ejus  velles  appetituro  accendere,  sed 
ceniens  eum  aliis  speciebus,  roinus  licet  sapienti- 
IwSy  delectatum,  uec  sermoue,  uec  e}us  qualibet 
laude  in  illius  desiderium  iiiflamroari,  sumpta  nio* 
dica  liquaminis'  iilius^uua,  ejus  faueibus  instiila' 
res;  illeque  suniptu  gustu,  ita  in  ejus  aestuaret 
appetitum,  ut  pro  ejus  aaiuisitione,  ne  immensos 
quidem  labores  aggreJi  perhorreret,  quotios,  tamcn 
immanitate  laboris  cernercs  fatigatum  a  cccpto  frr- 
\ore  tcpescerc,  siinili  cum  dulcedinis  stilla  mulce- 


tem  ne  deiiciat,  donec  post  iiinumeras  victorias» 
quasi  emeritus  jam  miles  effeclus,  his  lentatioiiir 
bus  quibus  nunc  quasi  novitius  fatigatis,  penitos 
consopiiis,  in  virtutum  suavitate  repauses  :  ad  iliud 
quoque  sublimissimum  consolatlonis  genus  gratia 
divin»  pielatis  admissus ,  quod  quasi  praemiuiu 
constat  esse  justorum,  dicas  cuni  Propbeta  :  Quam 
magna  multitudo  duUedinis  tuas^  Donxine^  quam 
abscondisti  timentibus  te  I  t  \  Psal,  xxx.  )  Tum 
ilie,obortislacrymis  :c  Placet,  inquit,ct  valdeplacel. 
quod  dicis,  quia  iion  solam  haec  iia  esse  ratioue  ma- 
grstrantc  conjicio,  vcrum  in  nie  ipso  luce  clariua 
perspicio.  Nam  primum  illud  visitationis  gCttUK9i<^ 
propsus,  ut  asscris,  expertus  sum  ;  secunduro  vew». 


5C9 


SmXLUM  CIIARITATIS.  —  LIB.  II. 


qitod  in  mejaiu  incipial  acliiari,  le  inslruenle  per-  A  niinus  tamen   audienl  a  Doniino  :  DUcedUe  a  mt 


S(*nlio;  al  sublime  iilud  et  iueflabile  quandoqiie  roe 
a Jepturura  confido. » 

CAPUT  X\. 

Nontiut  iile  unde  Deum  $$  magis  amaae  prcbat, 
inde  minus  amasse  cominciiur  :  et  quibus  lacry^ 
marum  profusio  proficiat  ostendilur, 

c  \iite  igilur,  inquam,  quam  pneler  opimoncm 
tuamrcsaclasit.  —  Quomodo,  inquil?  — Neforlc, 
inqitain,  unde  te  Deum  magis  ainarc  crcdebas,  blnc 
roinus  convincaris  amassc.  —  Aliquantisper,inquil, 
el  Biihi  b^  ratio  interlucct :  velim  tamen  plenius 
cara  ,  le  disputante  •  cognoscere.  —  Nonne  »  in- 
qaaiu,  quaiito  quisque  negligentior  fuerit,  vcl 
iiienie  infirmior;  tanloin  Dei  amore  probabiUir  ira- 
perfeclior?  —  Negari,  inquil,  non  potesl.  —  Sed 
sicut,  iiiquam,  tcmetipsuiu  dicis  clarius  intuein, 
primus  iile  aflectus  arguebat  errantem  :  sccundus 
isls  susiinet  infirmantem. .  —  Prorsus,  inquit , 
ita.  —  Couvincuiit  ■  igitur  ,  inquam  ,  imperfec- 
tius  amantem.  >  Tum  ilie  suspirans  :  <  0,  inquit, 
quani  roiserabiiiler  ralluiilur,  quam  sunt  siiae  saUitis 
prodilores,  qui  \it  is  innumerabilibus  ac  damna- 
b;i':bus  implicati,  si  paruiu  quid  bujus,  de  quo  lo- 
queris,  experianlur  aflcclus;  non  solum  sibi  veniam 
de  prseleritis  pollicentur,  imo  ad  eadem  securius 
quoiaminodo  rQverluntur,  iiec  aliquid  bos  spiri- 
luali  iuciiainento  proficiunt;  scd  saiicliores  biiie 
semetipsos  arbilrantes,  in  suis  sordibus  vel  negli- 


(Matth,  vii,  3),  quicunquc  fuerinl  operarii  iniqui- 
tatis.» 

CAPUT  XXI. 

Quod  ex  kis  tfUT  inserta   snnt,  quid  eharitas,  qnid 
cupiditas  in  proficicnie  operctur,  possit  advcrii. 

llactenusbxc  forle  non  iniiiiiiter  inseruimus :  qux 
omnia  si  aitente,  si  diligeiiltT,  postremo  si  bu* 
iiiililer  inspiciautur,  eril,  ni  fallor,  perfacile  inlucri, 
conversum  qucmlibet  ei  nova  cbaritalis  infusione, 
alacri  conatu,  ac  levissimis  quibusdam  nieiitis  suae 
motibus  ad  altiora  sustolli,  sed  cupiditate  deorsum 
premenle,  el  oinne  cui  iiiba^serll  naiurali  pondere 
ad  ima  semper  urgeute,  in  ipso  suo  conatu,  non- 
fiihil  laborare.  Ct  quanlo  frutex  perniciosa  altius 
'  in  ipsis  aniinae  recessibus  ladict  s  infixerit,  taiito  iii 
earum  avulsione  major'  difiicullas,  proinde  in  as- 
censione  minor  facilitas.  Sed  sicut  pigcr  quis  ac 
dcsidiosus,  ac  agricultura;  imperilus,  agrum  suuiu 
parva  licet  cx  parte  tribulis  ac  spiiiis  obsitum,  tar* 
dius  cvncuat  ct  ciiiundat  :  iinpigcr  aulem  ac  solli- 
citus  ac  bujus  disciplinx  inilustiius,  eliamsi  om- 
uem  agri  superficiem  occupavcrit,  vi  prium  densita- 
lem  citius  eradicat,  ac  dc  sterili  et  infecundo  pin- 
gucm  reddit  et  uberem  :  sic  nimirum  abrenunliaiis 
quis  mundo,  si  tardus,  si  iopidus,  si  suae  purga- 
tionis  minus  fuerit  curiosus,  qiiani|uam  in  saeculo 
minus  exisiit  inquinatus,  tardius  iu  conscientije 
screnitatem,  ac  cbaritatis  proficiet  libertatem  :  al 


gciiliis  iinpudeiilius  volulantur.   Forte  do  lalibus  q  si  fervens  spintu,  si  diligens,  sollicitus,  si  discre- 

ail  Apostolus  :  Dedit  iUis  Deus    spiritum  compun- 

etionis^  oculos,  ut  non  videant;  et  aures^  ut  non  au- 

diant   (Rom.  n).  Nunquid  non  genus  boc  compun- 

ctioiiis  exc;jecal  oculos;  aures  oblurat,  illorum  dun- 

taiat,  qui  iramanissiinas  vitiorum  sordes  sine  poe- 

nitentis  fructibus   paucis  bis  lacrymis  aestiinanl 

abluetidas?  —  £st  profecto,  inquam,  gratissimuro 

ci  accrplissimum  Deo  sacrificum  profusio  lacryraa- 

runi,  pro  oninibus  admissis  sufliciens  bolocaustuin, 

si  poenitenlibus  et  confitcntibus,  sed  ea  unde  poe- 

iiitoeriat,  non  iterantibus?  sed  cum  spiritu  bumi- 

lilalis  et  animo  conlrito  ad  pia  viscera  Jesu  fu- 

gientibus,  sed  dignis  poenilentisefructibus  pro  posse 

insisteiitibus.  Quocirca  tibi,  omniquc  suae  salutis 


tionis  virtule  fundatus ,  assumptis  spiritualium 
exercitiorum  instrumenlis,  viliorum  genimina  ab 
agro  sui  cordis  potenler  evellat,  in  auras  con- 
scientix  purioris  ciUus  respirabit,  ac  jugo  cupi- 
ditatis  excusso,  ac  onere  deposito  passionum,  in- 
veniet,  quia  jugum  Domini  suave  est,  et  onus  ejiis 
leve. 

CAPUT  XXII. 

Quanta  sit  in  voluptatum  contemptu    victorioifue 

jucunditas. 

Sicque  probabit  experius,  non  modo  nullius  la- 
boi  is,  iiiio  sumraae  esse  jucundiiatis,  pudicitiae  siia- 
vitate  pcrfuiidi,  quanquam  onerosuin  sit  naturalia  ' 
iiiceiitiva  iramundaque  desidcria,  qiiae  de  concupi- 


sollicito  elaboraiiduiu  esi,   qualenus    baec  carnis  D  scenlia  cariiis  emerguiit,  freno  lcinperanti^  cohi- 

bere.  Siiniliter  non  solura  jucunduin,  sed  insupcr 
gloriosuin,  cum  gulaefucrit  coiicupiscenlia  superata^ 
noii  se  servuin  sui  ventris,  sed  doraiiiuin  intueri«. 
illa  raira  exsullalione  tripudians.  Kgo  autem  didici^ 
i»  qMus  sum,  sufficiens  esse  :  scio  /iuii.i/iart,  uio 
et  abundare ;  ubique  et  in  omnibus  institutus  swiw, 
et  esurire,  et  satiari:  el  abundare,  etpennriam  pati 
(Philipp.  iv).  Scdctainor  caruis  si  fuerit  perfecie  so- 
pitus,  vel  cerle  igne  divini  amoris  absorptus,  nulius 
eril  in  exlerioribus  labor,  quia  non  poterit  mcns 
ejus  aflliclione  lurbari,  cujus  iioii  polest  diltciione 
dissolvi.  lllccebfis  sane  odoruiu  licet  nonnulli  tur- 
pilcr  abutaiiiur,  quia  tamen  hi,  de  quibus  nunc 
scnn«)ist,  ^cl  paruiu  \\:\  nibil  in  coruin  appclilu  vel 


mortificatio,  bxc  vigiliaruiu  ac  luborura  sollicitudo, 
liae^  vesliuiu  vilitas,  liusc  ciboruni  asperilas,  Im 
silenlii  gravilas,  hacc,  inquara,  omiiium  meiubrorum 
inlerioris  et  exterioris  hominis  c|uasi  acxcptissi- 
nium  holocaustum,  sagimine,  ut  ita  dixeriiu,  lac:  y- 
miruin  ,  ac  devotissimorum  aflectuum  suavilate 
pinguescat,  ul  in  arca  cordis  igne  cbaritatis  atUuisso 
suave  redoleal,  et  sic,  secundum  Prophetam  :  £/o/o- 
eaustum  tuum  pingue  fiat  {Psal.  xix).  Ca^terum 
si  ulrumqiM  non  possis,  satius  esl,  sine  lacryrois 
iiL  aposlulica  paupeitatc,  et  evangelica  vivere  pu- 
ritale,  quaiu  cuiu  quotidianis  lacrymis  quolidic 
divinis  oUviare  uiauJatis.  Nam  lieel  luortuos  sus- 
eilent,  daMUouia  ejiciai.l,  c«cos  illuniiuciit  :  HiliUO' 


67t  B   AF.LRCDI  ABBATIS  BIEVALL. 

4siuissione  laboranl,  binc  plura  loqui  supersedeo.  A 
Porro  oculorum  auriunique  voluptas  piurimis  non 
inodicum  laboris  importat,  qui  nequaquam  rccte 
Jugo  Salvatoris  ascribitur,  curo  lotum  perversa 
potlus  parrat  consuetuJo.  Quam  quia  abscindere 
scntiunt  oncrosum,  de  Domiiiici  jugi,  cujus  uon 
experti  sunt  lenitatem,  malunt  asperitatecausari; 
quae  cum  in  voluptatum  contemptu  consistat,  non 
minorem  profeCto  coniemnentibus  confert  liber- 
tatem,  quam  vana  iila  ct  ludicra  daronosa  pariunt 
suaTitatem. 

CAPUT  XXIII. 
De  vana  aurium  voluptate. 
Sed  quia  aperte  malos  ab  hac  consideratione 
putavimus  reroovendos,  de  his  nunc  sermo  slt,  qut 
«ub  specie  religionis  negotium  voiuptatis  obpal-  n 
liant :  qui  ea,  quae  antiqui  patres  in  typis  futuro- 
rum  salubriter  eierccbant,  in  usum  su»  vanitatis 
usurpant.  Unde,  quaeso,  cessantibus  jam  typis  ct 
figuris,  unde  iu  Ecclesia  tot  organa,  tol  cymbala  T 
Ad  quid,  rogo,  terriLilis  ille  follium  flalus,  tonitrut 
potius  fragorein,  quam  voois  exprimens  suavita- 
tem?  Ad  quid  illa  vocis  contractio  et  infractio?  Hic 
succinit,  ille  disciuit ;  alter  medias  quasdam  notas 
dividit  et  incldlt.  Nunc  vox  stringilur,  iiunc  fran- 
gitur,  nunc  implngitur,  nunc  diffusiori  sonitu  dila- 
tatur.  Aiiquando,  quod  pudet  diccre,  in  equinos 
liiunitus  cogitur ;  aliquando  virili  vigore  deposito, 
in  feminex*  vocis  gracililated  acuitur,  nonnunquam 
artificiosa  quadam  circumvolutione  torquelur  et  re- 
lorquetur.  Yideas  aliquando  bominem  aperto  ore  C 
#}uasi  intcrcluso  balitu  exspirare,  non  cantare,  ac  rl« 
dlculosa  quadaro  vocis  intcrceplione  quasi  minitari 
ftilentiuro ;  nunc  agoncs  morientium,  vel  exstasim 
palicntium  imitari.  Inlerim  bislrionicis  quibusdam 
gestibus  totum  corpus  agiuiur,  lorquentur  labla, 
rotant,  ludunt  bumeri ;  et  ad  singulas  quasque  no- 
Us  digitoruro  flexus  respondet.  Et  baec  ridiculosa 
dissolutio  vocatur  religio ;  et  ubi  baec  frequentius 
agiUntur,  ibi  Deo  bonorabilius  serviri  clamatur. 
Stans  interea  vulgus  sonituro  foUium,  crepituin 
cymbalorum,  barmoniam  fistularum  trcmens  atlu- 
nitusque  miratur;  sed  lascivas  cantantium  gcsticu- 
laliones,  meretricias  vocum  alternationes  et  infrac- 
tiones  non  sine  cacbiiino  risuque  intuetur,  ut  eos  y 
non  ad  oratorium,  sed  ad  thealrum,  ncc  ad  oran- 
dum,  sed  ad  spectaiidum  aestiines  conveiiisse.  Nec 
timetur  illa  treuicnda  maje:iUs,  cui  assistitur,  nec 
defertur  mystico  illi  praescpio,  cui  ministiatur,  ubi 
Christus  mystice  pannis  involvitur,  ubi  sacratissi- 
mus  ejus  sanguis  calice  liberaiur,  ubi  apcriuntur 
cceli ;  assistunt  angeli ;  ubi  itrrcn^  coelestibus  juu- 
gunlur ;  ubi  angelis  homines  sociantur.  Sic  quod 
sancti  Patres  insiituerunt,  ut  iufirmi  excitarcntur 
ad  affcctum  pieutis,  in  usum  assumitur  iliicitac  vo- 
ItipUtis.  Non  enim  sensui  praeferendus  est  sonus : 
sed  sonus  cum  seusu  ad  iDciUmentum  majoris  af- 
feclus  plerumque  admittendiis.  Ideoque  Ulis  debct 
esse  sonus,  tam  moderatue,  um  gravis,  ut  non 


OPP.  PAKS  I.  —  ASCETICA  57* 

totuin  animum  ad  sui  rapiat  oblecuiionem,  sed 
scnsui  majorem  relinquat  portioiiem,  Ait  neinpe 
beatissimus  Augustinus  {lib.  x  Confe$t.  c.  33}. 
c  Movetur  animus  ad  affeclum  pietalis  divinocan- 
tico  audito  :  sed  si  magis  sonum  quam  sensuni 
libido  audiendi  desidcret,  iroprobatur.  i  £t  alias : 
c  Cum  me,  inquit,  magis  cantus  quam  verba  delc- 
ctanc,  paenaliter  me  peccasse  coiifitcor,  et  mallem 
non  audire  cantantes.  »  Cum  igitur  aliquis,  sprcta 
ridiculosa  illa  et  damnosa  vaiiitate,  anliquae  Pa- 
rrum  moderalioiii  sesc  contulerit,  si  ad  memoriani 
nuganim  tbcatricarum  prurientibus  auribus  im* 
mane  fastidium  gravitas  bonesU  intulerit;  sicque 
toCam  Patrum  sanctitatem  quasi  rusticiutem  con- 
leipnat  ac  judicet ;  modu  cantandi,  qaero  Spiritus 
sanctus  per  sanctlssimos  Paires^uasi  per  organa 
sua,  Augustinum  vidclicct,  Ambrosium,  maxim.> 
quc  Grcgoriuni,  instituit :  Hilicras,  ut  dicitur,  r»a^ 
nias,  vel  nescio  quorum  scholasticorum  nugas  va- 
nissimas  anteponens.  Si  ergo  liinc  crucietur,  hiiic 
doleat,  hinc  ad  ea  quae  cvoniuerat,  anxius  anhelet  l 
quae  rogo  hujus  laboris  origo,  jugum  charitatis,  m 
onus  concupiscentiae  roundialis? 
CAPUT  XXIV. 

De  concvviscentia  oculorum  in  curiositale  $ita,  qum 
aa  viam  perfeciiorem  conversoi  affligit, 

Sed  jam  de  concupisceniia  oculorum  pauea  di- 

ceiida  sunt,  quam  curiositatem  sancti  Patres  vid^ 

runi  appellandam :  nam  earo  non  solum  ad  extcrio- 

rem,  sed  etiam  ad  interiorcm  honiinem  aestimant 

pertinere.  Ergo  ad  exteriorem  pertinet  curioslutem 

omnis  superflua  pulchriludo,  quain  amant  ocaii 

iu  variis  formis,  in   nitidis  et  amoenis   coloribas, 

in  diversis  opiUciis,  in  vestibus,  calceamentis»  va- 

sis,  picturis,   sculpturis ,   diversisque   figmentis , 

usum  neccssarium  et  moderaturo  transgredienti 

bus  :  quae  omnia  amatores  inundi  ad  illecebraB  ex- 

pelunt  oculorum  :  foras  sequenies  quod  faciunt, 

intus  relinquentes  a  quo  facti  sunt,  et  extermi- 

nantes  quod   facti  sunL  Inde  etiaro  in  clausiris 

monachorum  grues  et  leporcs,  daraulae  et  cervi» 

picae  et  corvi :  non  quidcm  Antoiiiana  et  Macba  • 

riana   instrumenta,  sed  uiuliebria  oblecUmenU  : 

quae  omnia    nequaquam   nionachorum  pauperUti 

consulunt,  sed  curiosoruin  oculos  pascunt.  Si  quts 

crgo  pauperutem  Jesu  ,   his   oculorum   iilecebris 

praeferens,  iiifra  metas  necessitatis  scse  recluserit , 

cl  pro  superfliia  illa  aedificioruni  amplitiidine ,  ac 

supervacua  aitiludinc ,  paupcruin  quttrumdam  fra- 

truni  cubiiia  expetierit,  cuin  furte  ingrcdicns  ora- 

torium  impolito  conslructuin  lapide,  nihil  pictaro« 

nihil  .sculptum  ,  nihil  ocxiurrerit  pretiosuni ,  non 

marmora   slraU    Upetibus,  non    vesliti  parietcs 

ostro,  historias  gcntium,  pugnas  reguro ,  Tel  certe 

scripturarum  seriero  prabferentes,  non  ille  cereorum 

attonitus  fulgor,  iion  in  diversis  utensilibus  ra- 

dianlis  meulli  splendor,  curo  ergo  nihil   boram 

occurrerit  intuenli,  si  incipiant  ei  cuncU  sonJert 

qiiae  ccrnii,  ac  sc  quodam  paradlso  excussum ,  ac 


573 


SrtCtlXM  CHAKITATIS.  —  UB.  II- 


5-4 


^r^  ouodam  wiolorc  c.ueraK..-  i.m..e.su»i .  A '^'"«teri.Hl,  .1  a  urvtnilbu,  perieruni  (I  Cor.  x) 
carcenU  quodam  squaiorw  iiul  npn.ima  viiio  si  auis  consensent;  ex  niro.i 


ttiide  haec  meiui»  aiiguRUa,  u«dc  toius  liic  labor? 
Rogo,  SJ  didicisscl  a  Dumino  Jesu  esse  mUis  el 
bttaiiriB(*orde»  ac  co.iiemplari  secundum  Aposto- 
Ittm  :  NoH  ea  qua:  videntur,  scd  qua:  non  videntnr; 
queeemm  videntur,  temporalia  iunt,  qua  autem  non 
videutmr,  iftema  (IlCor.  iv)  :  si  inlerioris  ilUus 
gloriam  vel  modicum  deguslassel,  de  qua  scriplum 
est:  OwJiti  gloria  eju$  filim  regis  ab  intui  {Psal. 
xu^) ;  illudque  AposloU  ;  Opus  suum  probet  unus- 
^isque,  et  sic  in  umettpto  gloriam  habebit.^et  non 
M  mltero  (Gal.  vi)  :  quod  si  non  in  I.omine  altero , 
quamo  minus  in  muio  inscnslbiliquc  metaUo  ?  Si, 
inquam,  inleriori  cervice  jugo  divinas  diloclionis 


Cui  pessimo  vilio  si  quis  consenserit;  ex  nimia 
mentis  angustia  cum  compos  non  fucrit  voti,  vol 
laqueos   dcsperationis ,  vel    sacrilegium    incurret 

blasphcmia;. 

CAPUT  XXV. 
De  superbia  vitw^  ac  primo  de  vanitate. 
Reslat  noxia  radicis  terlius  ramus,  qucm  super- 
biam  vitae  sanctus  Aposlolus  noniinavit.  Cujus 
cum  mulu  sint  genera,  ad  prapsentem  quaestionem 
de  duobus  perlinet  dispularc.  tli  primum  qttidem 
csl,  quod  amorem  vana  laudis  infundit,  secundum 
libidinem  inseril  dominandi.  Ex  bis  ergo  quai.tus 
oriatur  labor,  quanta  menlis  angustia,  quis  facile 
dixcrit?  Qooties    plane   correctus  vel   injuriatus 


supposito,  ibi  inlus  Jesus  ille  dulcis  dulciier  sa-         „|u,bor.  vel  quaUbet  delractione  vel  obloeoliono 


|.uisser,  multumne,  quaeso,  gloriolas  has  eiteriores 
aSTecUsset?  Nunc  de  inleriori  illa  curiosilatc  pauca 
dicenda  sunt,  qua  maiiine  in  tribus  conslat;  in 
appetitu  videlicet  noxiae  vel  inanis  scientia;  in 
pervesUgatione  alienae  vilae,  non  ad  imitandum, 
•ed  ad  Invidcndum,  si  bona  esi,  vel  insulundum  si 
nala,  vel  certe  sola  curiosilale  Untum,  ut  sciatur, 
live  mala  sit,  sive  bona  ;  postremo  in  curiosa  qua- 
dam  pro  saecularium  rerum  vel  actuum  agnilionc, 
im|uietudine.  Ex  quibus  omnibus  mentibus  cap- 
tivatis  non  modicus  labor  ini.ascitur,  cum  vel  in- 
temperate  exerccntur,  vei  libei.ter  exercentibus 
prohibentur.  Hinc  esl  quod  plerique,  qui  inaiii 
phllosophiae  dcdere  animum ,  quibus  eliam  moris 


confundor;  aut,  quod  esl  lugubrius,  irislitiae  peste 
consumor,  si  vcliin  laboris  hujus  causas  expressius 
iiidagare,  invenio  in  ipsis  animae  recessibus  radi- 
cem  vanitatis  altius  lallunlem,  qiia  animus  magna 
de  se  prxsumens,  ulem  se  delusus  depingtt ;  qui 
non  modo  non  corripi,  vcl  objurgari,  sed  insupcr 
laudari  ab  omnibus  et  bonoiari  dcbuerit.  \el  cei  le, 
cum  mente  vcneuo  bujus  ncfandae  pesUs  infecta,  in 
aliorum  existimatioiie  sanclum  se  flnxerit,  et  mi- 
randuin,  slatim  ut  a  sua  vanitale  alios  dissenUre 
perspcxerit,  gloria  sua  gaudioque  frustratus  ,  quod 
videlicet  in  aliorum  xsUmaUone  falsa  opinio..e  lo- 
caverat,  necesse  est  trisUUae  sUmulis  corrodatur. 
Ex  hoc  quoque   pessimo  morbo  primae  cathedne, 


|Hiiiu>upHi«s   u«.u^iv   «......«...,  ^ ^ i^x  iioc  quuque    p«dsiuiu   uiwiuv    piiiua;  v«kuvui«s», 

est  cum  Evangeliis  Bucolica  n.edilari ,  lloraUum  ^  galuialiones  primae,  prima  vox  in  co.iciliis,  primae 

^..i.^i:^    ^..n%   Pqii.n  Tiilliiim   Iprlilare.  tU.lC       • ...  >...a^.    ^^»..*..»*...  .  ^..«   4^mnta    ««■■«n- 


cum  prophctis,  cum  Paulo  TuiUum  lecUlare,  tu.ic 
eUam  metro  ludere,  laciniosisquc  carminibus  ama- 
toria  texere,  vel  ii.vectionibus  inviccm  prorocaiv, 
cum  eo  scsc  contulerinl ,  ubi  haec  omi.ia  qiiasi 
ieroinaria  vaniutis,  vel  iuitia  jurgiorum,  vel  libi- 
dinis  incenUva,  regulari  districUone  damnanlur  : 
incipiunt  contrislari  irasci ;  el  cum  non  habcanl, 
quibus  seraina  ^onceptae  vaniuiis  effundant,  in  illa 
EUtt  verba  viJenlur  prorunipere  :  En  venter  meus 
quasi  mustum  absque  spiraculo,  quod  laguuculas 
novas  dirumpit  {Job  xxxii).  Unde  ergo  labor  istc 
nascatur,  in  promplu  esi  judicarc.  Inde  est  eUam 
quod  cum  lota  dic  inanibus  spccUcuUs  dedili ,  vel 
rumoribus  audiendis  intenli  a  nobis  quodaiu  modo 


in  conventu  sedes  appetuntur :  quae  omnia,  qtian- 
tum  oblaU  vel  acquisiia  delecUiit,  tantum  negata. 
vcl  ablala  conturbant. 

CAPUT  XXVI. 
De  dominandi  libidine. 
At  si  mcntcm  libido  dominandi  corruperit, 
q>.antum  ei  laboris  imponit,  solus  iUe  uosse  polu- 
eiit,  qui  hujus  pessimae  passionis  expci tus  lyran* 
iiidem,  Dei  Undem  auxilio  ab  ejus  est  dominio 
liberatus.  SUlini  enim  ut  noxiuin  hoc  virus  mens 
insana  conceperil,  ei  a  quo  deside.ii  sui  aucupatur 
afleclum,  degcneri  vilitate  subst:  rnititr,  ct  antc* 
quam  illc  aUis  praeferatur,  ipse  omi.iuni ,  quoi 
sibi  obcsse  vel  prodcsse  posse  pcrspcxi  rit,  abjec 


exicrimus,  rcVertei.tcs  iterum  ad  nos,  vaniutum  d  ^ijisiiBus  servus  efficilur.  Iiidc  ob  eoruin  timorcin 


imagines  iniroducimus,  ct  cor  plenum  simulacris 
ad  locum  quoque  quieUs  nostrap  ferentes,  pro  inep- 
tissiina  vaniutc  noctes  ducimus  insonines;  regum 
paclia,  victorias  ducuin,  c^uasi  sub  ocuiis  stulUsstma 
praesumpUoiie  depingimus,  omniaque  regni  negotia 
in  ipsa  psalinodia  vel  orationibus  nostris  oUosis 
discursibus  ordinamus.  Est  adhuc  aliud  curiositaUs 
pessimum  gei.us,  quo  lamen  hi  soli,  qui  magnarum 
sibi  virtutum  conscii  sunt,  atlcnlantur  :  explo  atio 
scUicct  suae  sanctiuUs  pcr  miraculorum  cxhibiiio- 
nem  :  quod  cst  Deum  lcnUrc.  Quod  curiosiuUs 
genus  lege  Mosaica  iia  prohibctur  :  Sontentabis  Do- 
tuinum  Deum  (ifum(Oetf(.vi;.Unde  eliain  Apostolus: 
yequc   tcnlemus  C/irMfttin ,  sicut  quidam  iUorum 


veritalis  supprcssio,  ob  coruin  favorem  tiirpis  adu 
laUo,  itaque  ei  tota  vocis  libcrtas  adiinitur,  ut 
iaudare  cogatur  quae  conscienUa  vidcrit  argucnda ; 
arguce  quae  ipsa  indicavcrit  approbanda.  Denique 
si  quemlibetej.is  cui  inniUlur  familiaritaU,  propius 
acccdere  perspcxcrit ,  mox  suspicionum  jacuUk 
niei.s  capUva  confoditur,  ne  is  ad  eos  ,  quos  ips^ 
atnbit,  honores  cllius  assun.atur,  aegritadinc  U.noris 
afllcitur.  Itaque  invidi»  virgis  ferreis  caediliir,  ut 
Dcc  cibus  ad  uUlitalem,  ncc  ei  soninus  proveniat 
ad  quictcm.  Tunc  ad  detractiones,  susurrationes- 
t(ue  convcrtilur,  ac  quidquid  in  eo  pcrspexerit  ar- 
guci.dum  ,  prodit  ct  publicat ;  quidquid  publice 
argiicre  non  potcit,  sihislra  intcrprttatioiic  coni- 


.%75  B.  AELULDl  ABBATIS  UILVALL. 

inaiulal.  Vcruiii  st  lola  sua  spc  fruslrala,  alius  A 
provttliatur  ;  quai  Uiiic  illi  aiiriux  cruccs,  qua^  tor- 
nicnta?  Confundilur,  conleritur,  centurbatur,  dis- 
sipaiur,  internosque  xilus  fcrre  non  sustiiiciis » 
uut  e  congrcgatione ,  tot  passionum  ictibns  aricta- 
tus,  cxculitiir,  vcl  j»i  liumano  pndore  devinctus  in 
congrcgalionc  rcsedcrit,  lotus  in  contrarium  vcr- 
tttur ,  conceplamque  scmel  ambitionis  ilammam 
ft  rre  non  vaiens,  anliclat,  atstual,  cruciatur,  ila  ut 
iu  silentto  ejus  ainariiudo  apparcat,  ct  in  verbis 
nndignatio,  el  vasis  tcstci  inslar  ad  vim  fornacis 
occiiluu  per  cxterioris  hominis  niotus  infelicitcr 
ciopat,  mcu'daciier  loqueu^,  truculenter  aspiciens, 
et  Ail  oninia  qu»  objiciuntur,  iurgida  inflalione 
respondcHS.  Tiinc  quibus  prius  iurpiter  aduiabatur, 
apertn  frontc  rcs.slitt  contradicii,  obloquiiur,  cUm  B 
.'.naliliosa  dctraciione  corrodcns,  paiaih  sirie  omni 
i^vercntia  ei  honcstate  objurgans.  Tunc  omnia 
seniorum  suoiHim  vcrba  malc  curiosns  atiendens, 
singulis  iiisidiatur  syllabis ,  explorai  facia ;  ei 
omiics,  ut  ila  dijLcriin,  motus  ct  iiinera  impudicis 
ocuiis  peiiustrans,  cniinierat  omnia,  de  oninibus 
judicat,  ac  pro  nraliti;»  su;e  livore  omnia  interpre* 
tatur.  Quod  si  fortc,  ui  se  bal>el'  humana  inlir- 
niitas,  excessu  aliquo  pra^ventus  seiiior  fuerii,  jam 
iunc  ille  nactus  loeum  su»,  ut  sibi  videtur,  injuriae 
uicisceiidae  erigit  supercilitimy  rugai  trontcni,  labia 
iinportunis  dilatat  clamoribus.  Verum  ui  se  Dei 
zelo  sgi  iniiientibtis  mentiatur,  quasdam  sibi  ali- 
quando  cxtorqttel  gutiulas  lacryinarum ,  dolosa  q 
produeit  suspiria,  qucrulis  satis  Tocibus  charitatcm 
deseri  queritur;  puritatem  transgiedi,  coiiculcari 
jusiitiani  ingemiscit.  Dicas,  si  nescias,  eo  spiritu 
agi  eum ,  quo  quondam  Jeremias  propbeta  flam- 
inescens  :  Facius  e$t,  inquit,  sermo  Domini  quasi 
ignis  mtuans  in  ossibus  meis  :  el  defeci ,  ferre  non 


OPi\  1»AUS  L  —  ASCKTICA.  5Ti> 

sustinens  {Jer,  xx).  Sic  ille  ignc  zeii  Dei  interiora 
sua  dcpasci  ptoclatnans ,  se  pro  justitia  crigi,  cer-- 
tare  pro  ordiiie ,  pro  chai  itate  etiam  odia  subiisse 
incntitur.  Quid  plura?  Ita  tandcm  rcbellis  ac  con- 
tumax  experitur,  ut  vcl  cxpclli  cuni  exlrcma  ne- 
ccssilas  urgeat,  aut  certe  ali:|ua  propriae  volnnlatis 
libcrlale  leniri.  Hinc  mira  quxdam  orta  abusio  csL 
Cuin  aliquando  stalus  religionis  pure  admodum 
Iractaretur,  sicut  se  habet  regtila  verilalis;  qui- 
cunque  humiliorcs,  quictiores  ad  obedientiara,  aJ 
opprobria  proniptiores ,  in  omnibus  Lonis  fcrven- 
tiores ,  qui  honores  inaxime  non  appetereni ;  bi 
lalcs  vei  ad  alios  regendos,  vel  ad  aliquas  adiiiinis- 
tralioncs  ,  iion  dico  promovebantur,  sed  compeiie- 
bantur ;  nunc  conlrario,  dum  quorumdam  iifflciur 
insolcntia,  vcl  caveiur  rebellio ,  vel  improbiias 
formidatur,  quia  qucnilosi ,  quia  iracundi ,  quia 
leves  et  acediosi,  iton  val»:ntes  in  domo  consisiere 
pedibus  suis,  nunc  foris,  nunc  inlus;  quia  deniqiic 
timentur,  promovenlur;  ei  qtiae  illis  debuii  esse 
causa  dejectionis  et  hurailitatis,  lit  fomes  iumoria. 
Sed  de  trimoda  hac  cupiditate  ha:c  satis  siiil.  In 
quibus  omnibus  si  quis  animx  sua*  vultuin,  quasl 
in  quodarn  speculo  diligenier  attcnderil,  invenlet , 
ni  fallor,  non  modo  quid  habeai  dcformitaits,  se<l 
ci  ipslds  deformitatis  causas  occultas  sub  veriiatis 
lucc  cognoscct ,  ac  sic  non  Dominici  jugi  asperiia- 
lcm,  quae  nulla  esl,  sed  propriam  arguet  perversi- 
talem.  His  ergo  passionum  radicibus,  quasi  toiius 
laboris  uostri  causis ,  evulsis  penitus ,  ac  roeniis 
nosirx  humeris  charitaiis  jugo  suppositis,  discemu^ 
n  Domino  Jesu  quia  inilis  est  et  humilis  cortfe,  eC 
invenienius  rcquicrn  animabus  iiostris ,  sabbati- 
zantcs,  non  cuni  Judtris  Sabbatum  carnale,  scd  in 
dulcedine  charilalis  aeternum  et  spiriluale. 


LIBER  TERTIUS. 

In  quo,  quomodo  sit  exbibenda  charitas  monstratur. 


CAPUT  PRLMUM. 
Lex  de  Sabbatorum  distinctione  proponitur. 
Legimus  in  Vcicri  Testamento  quasdam  sabLa- 
toruin  (itstinctiones  {Levit,  xxm)  :  quorum  consi- 
dcrationi  libri  hujus  dedicamus  exordiuin.  Habcs 
ncmpe  in  lege  tria  tcmpora  sabbati  requiei  conse- 
crala  :  scptimum  videlicet  diera,  septimuih  aiinum, 
et  post  septies  septem  quhiquagesimum  annum. 
Primum  ergo  sabbatum  dierum,  secundum  anno- 
rum,  tcrtium  non  immerilo  dicitur  sabbatum  sab- 
batorum.  Conslat  namque  ex  septem  aanorum 
Ralibatis/addito  uno,  ut  scptenarius  numerus  in 
unitate  concludatur  :  qui  ci  ab  unitate  progredilur, 
et  iu  unitate  perricitiir.  Nain  ct  omne  optis  bonum 
ab  uiiius  Dci  fide  inchoatur,  quod  seplcnario  Spiri- 


D  tus  sancli  inunere  promovetur,  ut  ad  ipsum,  qui 
vcre  unus  est,  vcniatur,  ubi  iotum  quod  sumus 
uiinm  cuin  ipso  eflicialur.  Et  quia  in  unitale  nulla 
csi  divisio,  nulla  sit  ibi  pcr  diversa  inentis  effusio  : 
scd  sit  unum  in  uiio,  Cuiu  uno,  per  unum,  circa 
unum  :  unum  scnlieiis  ,  ununi  sapiens;  ci  quia 
semper  uiium,  scmper  rcquiescens  :  ct  sic  pereuDe 
subbatum  sabbatizana.  Interim  habes  Babbatom 
dicrum,  sabbatum  annorum,  et  in  quodam  pra;- 
gustu  sabbatum  sabbatorum.  Qtiis  ita  ittominattts 
cst  Dei  spiritu,  ut  has  sabbaiorum  distinciiones» 
non  ex  aliorum  verbis  mutuet,  memoria  ncedi- 
antc;  scd  in  se  ipso  agi  senticns,  loquaiur  non 
solum  ex  mcmoria,  scd  etiam  ex  sententia?  Adcsto^ 
tu  bonc  Jcsu^  adcsto  \imt  patiiierculo  tuo,  iiiea- 


577 


SPtCCLUM  CllARlTATIS.  —  LIB.  ill. 


78 


dicanli  non  micas  Jivlli.s  purpuraii,  sed  inslar  ca-  A  poUst  dUifjere?  (/  Joan.  iv.)  Pncccuil  crgn  quoJani- 


Uili»  micas ,  qii»  caduni  de  mcnsa  dominorum 
meorum  liliorum  luorum.  Magnus  enim  ille  filius 
tuus,  et  quia  filius  tiius,  Domiuus  meus,  sanclus 
scilicel  Moyses  ;  admissus  nimirum  ad  mensam 
laam  ,  epulatus  esl  in  fcrculo  Salomonis  pancm 
tuom.  Et  scio  ,  mi  dulcis  D.mine,  dixisti  enim  : 
Non  eit  bonum  sumere  panem  fUiorum ,  et  mittere 
tanibus  ( Matth.  xv ).  Sed  quia  calclli  edunt  dc 
micis  quae  cadunt  de  mensa  dominorum  suorum, 
ta  fiange  calulo  luo  panem  istum,  ut  inicas  coN 
li|;at,  qui  non  sufficit  ad  crustulam. 

CAPUT  11. 
Qucd  iii  dilectione  tripltei,  i$torum  Sabbalornm  sit 
qumrenda  distinctio  :  et  aua  sit  in  triplicis  dile- 
clionis  distinctione  complexio, 

Audiamus  ergo  frangcnlem :  Diliges,  inquil,  Do- 
minum  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo,  et  ex  tola 
mnimatua^  et  ex  omni  mente  tua^  et  proximum  tuum 
tanquam  teipsum,  In  itis  duobus  prceceptis  tota  lex 
peudei  et  prophetm  (Maith,  xxii).  Si  igitur  credimus, 
imo  quia  credimus  vcritati,  neccsse  est  in  liis  duo< 
Luspneceptis  lias  Sabbatorum  quxramus  distin- 
ciiones ;  nam  cl  ipsaj  ex  lege  sunt.  Porro  liajc  duo 
prascepta  si  diiigenter  inspicias,  Iria  qiiaedam  inve- 
nis  diligcnda,  te  videlicel,  proximum,  Deum.  Ubi 
enim  dicitur :  Diiiges  proximum  tttum  tanquam  /e- 
iptum,  maiiifc&tum  est  quia  diligere  debes  ct  te- 
ipsuro.  Hoc  tameii  nou  cst  pfxccplum  ;  quia  na- 
lorae 


modo  dilcctioncm  Dci  ililcclio  proximi ;  dibcti.mm 
vero  proximi  dileclio  sui :  prxccdit,  iuquam,  or- 
dine,  non  dignitate.  Praecedil,  scd  illam  pcrfoclain, 
de  qua  diclum  e^i :  Diliges  Dominum  Deum  tuum 
ex  toto  corde  tuo,  et  ex  tota  auima  tua^  et  ex  tota 
mente  tua  {Matth.  xxii).  Nam  proreciu  quaedam  hu- 
jus  dilectionis  portio,  et  si  non  plenitudo,  et  sui  et 
proximi  dilectionem  prxccdat,  nccessc  est,  siue  qua 
utraque  illa  mortua  est,  ac  proiude  nulla  est.  Vide- 
tur  enim  inibi  Dci  dilectionem  quasi  aliaruni  dilel^ 
clionum  aiiimam  csse,  quae  et  in  seipsa  plenissimo 
vivil,  ei  aliis  sui  pra^senlia  cssenliam  vilalem  im- 
pcrlit,  abscntla  morlcm  iiiducit.  Ut  ergo  homo  se 
diligal,  in  ipso  Dei  dilcclio  inchoatur;  ut  d.ligai 
B  proximuin,  capaeiori  quodammodo  sinu  concipi- 
tur,  ut  divinus  ille  igiiis  paiilulum  calescciis,  c;tt* 
tcras  landiim  quasi  scintillulas  iii  sui  plcnitudincm 
miro  modo  absorbeat,  toiam  aniini  dilcctioncm  aU 
illud  sublimc  ci  incffabile  bonuiu  abducens;  ubi 
nec  ipse  a  se,  nec  proxiinus  diligilur,  nisi  in  quan- 
turo  ulcrquc  dcHciens  a  se,  tolus  transfcitur  \i\ 
Dcum.  Inlerim  bi  tres  amorcs  ct  ab  inviccm  conci- 
piuntur,  et  ab  invicem  uutriuntur,  ct  ab  inviccra 
acccnduMtur:  porrosiinui  oumcs  pcrficiuntur.  Agi- 
tur  autcm  miro  et  iueffabiii  modo,  ut  quanquam 
hi  tres  amorcs  sinlul  omnes  habcauiur,  neque  ciiini 
aliter  potest,  nou  tamcn  seinper  seque  scntiantur : 
sed  nunc  rcquies  illa,  illa  jucuiidilas  in  propriae 


esi  insitum.  Nemo  enim  unquam  carnem  suam^  p  conscicntiae  purilate  sciitialur ;  nunc  cx  fralcrii;c 


tesie  Apostolo,  o(/to  liabuit(Eplies,  v).  Et  si  non  car- 
neni,  roulto  minus  ulique  mentcm,  quam  quilibei 
Iiomo»  etiam  nesciens,  niagis  diligit  quam  carnem. 
Ncmo  est  enim  qui  non  niali:  inlirmus  carne,  qiiaro 
insanus  vivere  niente.  Sit  ergo  homiiii  dilectio  sui 
Sabbatum  priinum  ;  dilectio  proximi  sit  secundum; 
Dci  autem  dileciio,  Sabbatum  Sabbatorum.  Est  au- 
feni,  ut  supra  dixinius,  Sabbalum  spirituale  requies 
animi,  pax  cordis,  iianquillilas  mentis.  Et  hoc 
Sabbatum  nonuuuquam  in  propria  dileclione  sen- 
tiiur,  aliquando  ex  dulcediuc  fiaternae  dilectiouis 
kauritur ;  in  Dc'i  auicm  dilectionc  absque  ulla  am- 
bigultate  perficitur.  Hoc  sane  providendum,  ut  ho- 
mo,  sicut  oportet,  diligat  scmctipsum ;  proximum 
vero  tanquam    scipsum  ;   Deum  auiem  supra  se-  D  drcumstrepcnlium  turbas  van.taium,  ciauso  ostio. 


dileclionis  dulcedine  mutuctur ;   nuuc  in  Dei  coii- 

tcmplatione  plenius  acquiratur.  Slcut  enim  rex  ali- 

quis  divcrsas  aromatum  possidens  apothecas,  nunc 

hanc,  nunc  illani  ingrcditur ;  nunc    hujus,  nune 

illius  odore  peifunditur;  ita  mens  cellaria  qu«dai)i 

rcferla  spiritualibus  divitits  inira  conscientiie  suae 

septa  retcntans,  nunc  hoc,  nunc  illud  inaiubulat»  ac 

jucunditatis  sux  materiam  pro  divitiarum  divcrsi- 

tate  divcrso  modo  compensat. 

CiVPUT   Ili. 

Quomodo  Sabbat.im  spirituaie  in  sui  diiectione  s«ii- 
tiatur. 

Cum  euim  homo  ab  hoj-  cxleriori  tumuUu  iiiti  a 

secrelarium  su£  roentis  sesc  recepcrit,  ci  contra 


tpsuin  ;  quia  iiec  se,  iiec  proximum,  nisi  proplcr 
ipsiim.  Sed  hscc  dilectio  quemadmodum  .vel  pro- 
xiino  ailiribciKla  sit,  si  Dominus  voluerit,  postea 
aJnotabimus.  Niiiic  vero  considerandum  est  quia, 
licet  in  bac  trina  dilectione  manifesla  sit  dislinctio, 
iuest  tamen  eis  inira  qu:cdam  coroplexio ;  ita  ui 
singuhe  in  omnibus,  et  omnes  inveiiiantur  in  siu- 
gulis ;  nec  una  sine  omnibus  habeatur,  et  una  va- 
cillante  ab  omnibus  recedatur.  Nam  neque  se  di- 
ligii,  qui  vel  proximum,  vci  Deum  non  diligit ;  nec 
proxiniiim  diligit  lanquam  seipsum,  qui  non  diligit 
scmciipsum.  Porro  Deum  non  amare  convincilur, 
a  qiio  proximus  non  aroatur.  Qui  enim  non  diligi^ 
[ratrem  quem  videt f  Deun^  quem  non  videt  qnomodo 


iuieriores  gazas  perlustraverit,  nihilque  occurrerii 
inquietum,  nihil  inordinatuin,  nihil  quod  rcmor- 
deat,  nihil  quod  oblatrcl ;  scd  omnia  jucunda,  omnia 
concordantia,  omnia  paciiica,  omnia  trauquilla,  ei 
iustar  ordinatissimx  cujusdam  familiae,  omnls  co- 
gitatiouum,  sermonum,  operumquc  turl)a,  ipsi  ani- 
mo,  quasi patrifaniilias  domus  arriserit :  oritur  hinc 
subito  mira  securilas,  cx  sccuritate  mira  jucundi- 
tas,  ex  jucunditate  aulcin  jubilus  quidain,  eo  dev\*- 
tius  in  Dei  laudcs  crumpcns,  (tuo  perspicacius  coiv^ 
spicii  ejus  esse  muucris  quidquid  in  se  i)oni  re- 
cognoscit.  llscc  esi  septimi  diei  jucunda  solcmnitas 
quam  necesse  est  sex  dies,  id  est  operum  prwuccdat 
perfectio ,  ut  primum  in  boiiis  opcribus  dcsudcnuu» 


57J  B.  AELREM  ABBAT15  RIEVALL.  OPP,  PARS  l  —  ASCETICA.  5S0 

«l  sic  deniuin  in   conscieiili»  iranquilliuile  pansc-  A  dine  ad  donieslicos  sanguinls  nostri  derifalar,  Qu» 


mus.  Ex  bonis  namque  opcHbus  puriias  conscien- 
tise  nascitur,  sccundum  quam  sui  dilectiojudicatur. 
Sicut  eiiim  is  qui  operalur  vel  ditigit  iiiiquitatem 
iion  diligit,  sed  odit  animam  suam :  iu  profecto  qui 
ililigit  et  operatur  juslitiam,  non  odit,    sed  diligit 

,  aniinam  suam.  Ilxc  est  primi  iniiis  Sabbati  ju- 
cunda  solemnilas,  in  qira  ser\'ilia  mundi  opera  mt- 
nime  exercentur ;  in  qua  nec  igiiis  concupiscentia 
lurpis  aceendiiur,  nec  passionum  onera  compor- 

^ntnr. 

"  €APUT  rv. 

Quale  Sabbalum  ex  fratema  dileclione  capialur,  «I 
quomodo  $ex  anni,  qui  priecedunl  septimum^  cha- 
rilaii  coaplentur, 

Porro  si  ab  boc  secreliori  cubiculo,  iii  quo  pri- 
miim  boc  Sabbatum  celebravit,  ad  illud  pectoris  sui 
diveriorlum  sese  contulerit,  ubi  solet  gaudere  cum 
gaudentibns,  flere  cum  flenlibus,  inftrmari  eum  in- 
firmis,  nri  cnm  scandalizatis;  senser.tquc  ibi  ani- 
mam  snam,  cum  omnium  fratrum  suoruin  anima- 
bus  glulino  cliariutis  uniri,  nullis  inridi»  siimulis 
agitari,  nullis  indignatiomim  xsitbus  inflanimari» 
iion  jaculis  suspicionum  atteri,  non  edacis  trislitiae 
morsibus  consumi ;  sicqiie  ad  quemdam  tranquil- 
Ibsimum  meiitis  suaesinum  omnes  rapiat,  ubi  dulci 
t|uiNlam  afllectu  omnes  amplecUtur  et  foveat,  ac 
secum  unum  cor,  ei  uiiam  animam  faciat;  ad  faujus 
inox  dulcedinis  suavissimum  gustum  omnis  cupi- 
dlutum  silei  turoultus,  ac  viiiorum  strepitns  con-  ^ 
quiescit,  tt  fit  ibi  intus  ab  omnibus  noxiis  absoluia 
vacalio,  ei  in  fraternae  dilectionis  dulcedine  grata 
et  jucunda  pausatio.  Nam  quod  in  hujus  Sabbati 
quiete,  nuUum  procisus  vitiiim  resiJere  charitas  fra* 
terna  perroitut,  iestis  est  liujus  ipsius  Sabbali  con- 
iinuus  feriator  apostolus  Paulus :  sic  enim  tU :  ^on 
adullerabn^  non  furtum  facies,  non  falsum  testinuh' 
mum  diceSf  el  si  quod  esi  aliud  mandatum^  tn  hoe 
verbo  instauratur :  iHliges  proximum  tuum  tanquam 
leipsum  (Rom.  xiii).  Uujus  Sabbati  requie  ac  dulce- 
diiie  p^rfusus  propbeU  David,  in  sonum  gratula- 
bundae  solemnitatis  erupit,  dicens  :  Ecee  quam  60- 
numei  quam  jucundum^  kabitare  fratres  in  unum 
(IW.  cxxxii).  Vere  bonum,  vere  jucunduro.  Bo- 
iiiim  plane,  quia  nihtl  utilius;  jucundum, 
nihil  sapidius.  Sicui  auiem  prinio  illi  Sabbato 
unus  Unium  dies  dedicatur,  quia  videlicet  singu- 
lare  esi,  quod  in  propriae  cujusque  conscieniiae 
tranqailliute  consisiii ;  iU  non  immeriio  huic  an- 
nus  integer  consecratur;  quia,  sicut  ex  multis 
diebusannusefllcitur,  ita  ex  multis  animabus  unum 
cor,  ei  una  aniina  chariutis  igne  conflaiur.  Quod 
si  ex  sex  illis  annis,  qui  Sabbatum  hoc  spirituale 
praxedunt,  aliquid  mysticum  velis  exsculperc,  scilo 
sexesse  getiera  hominum,  in  quorum  dileclione 
aeceste  eti  aniinus  exerccatur.  Sicui  autem  annus 
multotdiet  comptectitur,  iu  in  singulis  illis  gene- 
ribut  multi  uobis  homines  dilectionis  copula  con- 
Jungnntur.  Pilroo  ergo  dilectio  nosira  naturali  or- 


dilectio  ui  habealur,  quia  ipsi  nalurae  esi  insiium; 
si  non  habeatur,  nimisest  inhumanum.  Unde  Apo- 
ttolus !  Si'quis  suorum,  et  maxime  domesticorum  cu- 
ramnonhabet,  fidem  negavit  ;  et  est  inpdeli  deie- 
rior  (/  Ttrn.  v).  Nec  hanc  apostolicam  senteniiam 
Dominicis  vcrbis  quisquam  aestimet  csse  conira- 
riam,  quibus  dicit :  Quivenit  ad  me^  el  non  odii  pa- 
trem  et  matrem^  adhuc  autem  ei  animam  suam^  ncn 
potest  meus  esse  discipultis  (Lfic.  xiv).  Sed  de  his  11 
conscquenlibus  videbimus.  Igitur  quia  suni   non- 
niilli,  qui  immaniores  bestiis,  nec  domesticos  atlen- 
duut  jam  aliquantulum  ad  Sabbatum  hoc  spiri- 
tuale  procedit  qui  suos,  iu  ni  oportel,  diligit.  Ilaec 
«uteni  dtleaio,  quoniam  ab  ipsa  natura  proficisci- 
^  iur,  in  praecepiis  quae  addilectionem  periinent  pro- 
ximi  primo  loco  sancilur,  ita,  Deo  proiestante :  Ho- 
nora  patrem  tuum  et  matrem  (Exod,  xx).  Hinc  ad 
eos  qiii  nobis  spiritualis  amicitiae  riBdcre,  vei  officii 
vicissitudine  copulantur,  dileclio  nostra  progredi- 
iur,  et  quodammodo  sinu  ampliori  laxatur.  Sed  h«c 
dilectio  Pharisaeorum  justitiam  non   trantcendit : . 
qitibus  dictum  est :  Diliges  amicum  tuum  ;  et  odiQ 
habebis  inimicum  tuum  (Matih,  v).  Sanc  uiraqae 
liasc  dilectio  quanquam  parum  praemii  servaU  eoQ- 
quirat,  quippe  cum  ad  illam  lex  naiuralis  impeHai, 
ad  istam  gratia  impertiu  nos   provocet;  neglecla 
Umen  cumulum  damnationis  importat.  De  his  Do- 
minus  in  Evangelio:  Si  diUgilis,  inquit,  eos  qui  vo§ 
diligunt  ;quam  mercedem  habebitis  ?  Nonne  et  eihniei 
hoc  faciunt  ?  Et  si  salutaveritis  fratres   veslros  tau' 
iNin,  quid  amplius  faciiis?  (ibid,).  Ut  ergo  in  aliquid 
ainplius  dilectio  nostratendntur,amplectalur  ei  cot 
qui  nobiscum  eodem  jugo  professionis  subduniur. 
Haec  plane  dileclio  praeinio  noii    fraudabitur;  quia 
Dcus  causa  est  cur  cxhibetur.  Ifi  hoc  sUtu  ment 
vestimentis  agglutinaU  Jesu,  aliquiJ  sibi  unctionit 
elingii :  quae  descendens  a  capiie,  eliam  barbae  in- 
fluit  vcri  Aaron,  ei  ad  oram  usque  vestis  aiiingii« 
cujus  uncU  pinguediiie  aliquantisper  exicndiiur :  ei 
primum  omnes  ad  quos  unctio  ipsa  pertiugens»  par- 
ticipium  illis  noininis  Jesu,   ut   ab   uncio  uncti»  id 
cst  a  Christo  Christiani  vocentor,  impertit,  laxiori 
sinu  recipii  diligendos.  Resiant  adhuc  duo  homi- 
quia  P  num  genera ;  quae  si  pcctori  nostro  amoris  vinculis 
asti  ingantur,  nihil  profecto  obstabit,  qulu  veri  illiut 
Sabbati  rcquie  perfruamur.  Nam  et  eorum  qui  forit 
sunt,  ^entilium  videlicet  et  Judaeorum,  baereiico- 
rum  ei  schismalicorum,  necesse  estui  ignorantiam 
doleamus,  compatiamur  infirmiuti,   maliliam  de- 
flcamus,  ac  pio  affectu  solatiuro  illis  nostrae  orai- 
tionis  impertiaroiis;  ut  et  ipsi  inveniantur  noblt- 
cum  in  Chrisio  Jesu  Domino  nostro.  Inde  ad  illad 
transeundum  est,  in  quo  fraternae  chariUiit  tammit 
consistit,  in  quo  homo  Dei  Fiiiut  efBciiur,  in  qoo 
divinae  b<miutis  similitudo  plenius  reparaiur,  tical 
ait  Salvator  in  Evangelio  :  Diligiie  inimicos  tmiroM^ 
et  bemfaciie  his  qui  oderunt  vos ;  ei  oraie  pro  pent» 
quentibut ;  et  caiummantibus  xobis^  ut  slus  fiUi  Pa» 


Ul  SPECOLUM  CHXlUTATIS.  -  LIB.  m.  Mt 

trhW9tri,quiinc(clisest{Matth,\),  £xiii(]e    quiJ  A  catisam  nc  bpideiur  (Afa/M.  ix),  qnod  alleri  con- 

fahulatur,  ul  dc  adultcra  evangelista  quodammodo 
eflicialur(/oiin.  viii; /oan.  iv).Qut8  est»  cui  ad  hpc 
dulce  spectaculam,  omnis  fetenlis  carnis  deleclatio 
non  sordcscat  ?  Inde  suaves  quaedam  lacrymx  fa- 


supererit,  nisi  annus  sepliinus,  in  quo  debitorcs  ro- 
peterc  non  permittimur,  in  quo  servus  libertate  do- 
iiatur?Quienimnovit  cliani  inlmicos  simplici  oculo 
iniueri :  ille  est,  qui  veraciter  diccre  potest  :  Di^ 
mine  nobis^  sicut  et  nos  dimildmus  (Matlh,  vi). 
Omnis  ciihn  qui  facii  peccalum^  servus  esi  peccati 
{Joan.  \iii).  Cuidcplorandxservitutitaiidiu  quisqtie 
adx!icitur,  donec  ipse  dimittens  et  diligens,  dimit- 
tatur  et  diligatur,  de  scrvo  non  modo  liber,  sed 
diam  amicus  efliciatur.  Verc  tempus  pacis,  tcmpus 
quietis,  tempus  tranquillitalis,  tempus  glorix  et 
exsultationis.  Quid  enim  molestiae,  quid  perlurba- 
lionis;  quid  moeroris,  qtiid  anxielatis  cjus  polerit 
interpolare  Ixtitiam,  qui  a  primo  illo    Sabbato,  in 


cile    oriuntur ,  quibus  omnis   concupiscentiarum 
sestus  exsiinguitur,   tcpescit  caro ,  gula:  voracitas  « 
tcmperatur ,    oninis  vanitatum   tilillatio    scdaiur.    ^ 
Porro  ad  inimicorum  dilcctionem ,  in  qua  frateriiaD 
charitatis  consistit  pcrfectio,  nihil  nos  ita  animai^ 
ut  illius  mirx  palicnlix  grata  consideratio,  qua  I 
speciosus  forma  pras  fiiiis  hominum  (Psal,  xlivJ 
venusiam  faciem  suam  impiis  praebuit  conspuen- 
dam,  qui  uculos  illos,  quorum  nutu  reguntur  om* 
nia,  velainini  subdidit  iniquorum ;  qua  latera  illa 


mai. 

LIVJT 


quo  laboruro  suorum  fructibus  pascilur,  ad  hujus      sua  ilagellis  exposuil ;  qua  capui,  tremendum  prin 


divime  similiiudinis  siatum  gralia  pleniorc  progre- 

ditur,  ut  omne  hominum  genus  uno  mcntis  amore 

eomplectens,  nullius  injuria  moveatnr;  scd,  sicut 

indulgentissimus  aliquis  patcr  erga  charissimum 

tlbi  mittm  plirencsi  laborantem,  ita  ilie  erga  suos 

afficiatur  inimicos,  ut  quo  magis  ab  eis  injuriaiur, 

eo  profundiori  charilalis  affcctu  inferenlibus  sibi 

inolestiam  compatiatur  ?  Hac  igittir  virtute  possessus 

lunc  maxime  Sabbatum  hoc  celebrare  dicendus  est, 

cnm  ingredicns  cor  suum   in    fratcrnae  dilectionis 

dnlcedinem  iniendit  animam,  et   erga  charissimos 

sibi  in  quemdam   suavissimum  resolutus  affcctum, 

gustal  quam  bonum  et  quam  jucundum  habitare  fra- 

tres  in  unum  (Psal.  cxxxii).  ^ 

CAPUT  V. 

Quomodo  utraque  hac  dileciio   Dci   dilectione   ser- 
vetur. 

Verum,  quia,  ut  ^upeiius  diximus,  utrumque 

hunc  amorem,  quo  velpropriac  saluti  consulimas» 

\el  quo  proximis  puro  affeclu  unimur,  quadam  di- 

vini  amoris  portione  necesse  est  auimari :  scien- 

dum  quia  ad  hauc  geminam  dilectioneni    Dei  nos 

dilectio   movctr  et  promovet,  secundum  id,  quod 

Terbmfia  caro   factum  est,  ei  habilavit    in    nobis 

{Joun.  i).    Siquidem   in   hac  gcmina    dilectionc 

aoqulritur    innoccntia ,   quain    in    duobus    con- 

atare  manifeslum  est.  Innoccns  quippc   est,  qui 

nec    sibi,  nec    aheri    nocel.    Sibi   autcm   nocct. 


cipatibus  et  potcslatibus,  sptnarum  asperitati  sub- 
inisit;  qua  semctipsum  opprobriis  ac  contumelils 
a.ldixii ;  qua  tandem  crucem,  clavos,  lanceam,'  M, 
acelum  patienter  sustinuit,  in  omnibus  lenis,  mitis, 
iranqtiilltis.  Denique  ianqnam  ovis  ad  occisionem 
ductus  esl,  cl  quasi  agnus  coram  londente  sc  ob- 
mutuit,  et  non  apcruit  os  sunm  (Jsa.  liii).  Consi- 
dcra,  0  humana  supcrbia,  o  superba  impatlcntia , 
quid  sustinuil,  quis  sustinuit,  quomodo  sustinuit  l 
Cogitcntur,  rogo,  non  scribantur.  Quis  est,  cujus 
aJ  hunc  mirabilcm  intuilum  non  staliro  ira  defer- 
vcat?  Quis  illnm  audicns  mirabilem  vocem,  pSe* 
nam  dulcedinis,  plenam  charitatis,  plenam  immu- 
tabilis  tranquillitatis  :  Pater,  ignosce  iilit  (Luc. 
xxiii),  non  slatim  omni  aflectu  suos  amplectilur 
iiiimicos  ?  Pater,  inquit ,  ignosce  illis.  Quid  lentta- 
tis,  quid  charilatis  huic  addi  poiuit  orationi  ?  Ad- 
didii  iamcn.  Parum  fuii  orare ;  voluil  et  excusare. 
Pater,  inquii ,  ignosce  illis ,  non  enm  sciunt  quid 
faciunt.  Sunt  quidero  magni  peccatores,  sed  pusilli 
aestimatores ;  ideo,  Pater,  ignosce  illis.  Crucifigunt; 
quem  tamen  crncifigant  nesciunt,quia  f  t  cognovissent^ 
nunquam  Dominum  glorice  crucifixissent  (I  Cor.  ii) ; 
ideo,  Pater,  ignosce  illis.  Putant  legis  praevarica- 
lorcm  ;  putant  divinitatis  prscsumptorem  ;  putanl 
populi  seductorem.  Abscondi  ab  eis  facieni  meam, 
non  agnoverunt  majestatem  meam  ;  ideo ,  Paier, 
ignosce  illis,  quia  nesciunt  quid  faciunt.  Igitur,  ul 


qui  seroeiipsum  vitiis  alicujus  aut  turpiludinis  labe  ^  homo-se  diligai ,  nulla  se  carnis  delectatione  cor- 


corrumpit.  Ad  quam  corruptionem  quia  maxime 
voluptas,  ac  deleclatio  carnis  impcllil,  sic  eam  fa- 
cile  quilibei  respuit  vel  evitat,  si  erga  carnem  noslri 
Salvatoris  pium  indutus  aff^eclum,  gaudet  spiriU- 
libus  oculis  intucri  Dominum  majestatis,  usque  ad 
prxsepis  inclinatum  angustias,  virgineis  inhiare 
uberibus  ,  maternis  amplexibus  stringi,  trcmuli 
aenis,  saiicti  videlicet  Simeonis  ,  felicibus  labiis 
osculari.  Qui  mentis  suae  obtutibus  iroaginari  dulcc 
habet ,  quam  mitis  aspectu ,  quam  dulcis  affaiu, 
quam  peccatoriLus  compatiens,  quaro  infirrois  et 
miseris  condcscendens,  quod  mtra  l)enignitate  nec 
meretricis  attactum,  nec  publicanorum  refugit  con- 
vivium  {Luc.  vii) ,  quod  uiiius  adulterae  suscipil 


ruinpal.  Ut  vero  carnaii  concupiscentiae  non  suc- 
cumbai,  omnem  afl(BCium  suum  ad  suavitatem  l>o- 
minicas  carnis  extendat.  Porro,  ut  perfectius  ac 
suavius  in  fratcrnx  charitalis  delcctatione  quiescat, 
eliam  inimicos  brachiis  veri  ainoris  astringat.  Scd 
nc  divinus  hic  ignis  injuriarum  statu  tepescat,  di- 
lei ti  Domiui  ac  Salvaioris  sui  tranquillam  patieiUiam 
oiulis  mcntis  sempcr  aspiciat. 

CAPUT  VL 
Quomodo  perfectum  Sabbalum  tn  Dei  diUeiioHi  rti^ 
peritur^  et  quomodo  quinquagesimus  annu$  kuic 
dilectioni  eomparetur, 

Verum  hac  gemina  dileciione  purgaia  meiis, 
tanto  dcvotius,  quanto  securiiiSy  ad  ipsius  diTiuli^ 


m  ft.  AELREDI  AUBATIS  RiF:VAi 

lis  feliccs  geslil  amplcxus,  ila  iil  nimio  desidcrio 
succeiisa  vclamen  carnis  excedal ,  inlransriue  in 
illud  sanctuarium  ,  ubi  spirilus  fil  anle  faciein 
suain  Glirislus  Jcsus,  ab  illo  ineffabili  luminc,  ab 
illa  inusilala  dulccdinc  penilus  absorbeaiur;  faclor 
que  siknlio  ab  omnibus  corporalibus,  ab  omnibus 
.^  sensibilibus,  ab  omnibus  niulabilibus,  in  id  quod 
|l  esl,  el  sic  sciiipcr  esl^  et  ipsuni  est,  in  illud  nnum 
perspicacem  figat  intuilum  ;  vacans  et  vidcns  quo- 
niam  Dominus  ipsc  est  Dcus,  ct   inler  chnrilaiis 

«sius  suaves  ampicxus,  &abbatizaiis  siiie  diibio 
ibbalum  sabbalorum.  llic  annus  jubilaeus,  in  quo 
homo  ad  suam  possessioncm  rcverlilur,  ipsum  vi- 
dclicet  Auctorem  suum,  ut  nimirum  possidcalur  et 
possideat,  habcatur  eC  lial)cat,  tencatur  cl  tencat. 
Ipsa  cst  possessiOi  qusc  dislracta  viii  peccali  prctio, 
amore  hominis  diflluente  ab  eo,  a  qiio  factus  csf, 
et  inhasrenie  rei,  quae  facta  esL  lluic  Sabl)ato  noii 
immerilo  quinquagcnarius  numcrus  dedicatur,  in 
quo  servilis  timor  expellitur,  carnis  non  solum 
coucupisccntia,  sed  ct  memoria  consopiiur,  spiritus 
coiicipitur.  Anle,  inquit,  id  cst  aiM.c  Pentecosten  , 
Spiritut  tton  eral  datus,  quia  Jesu$  nondum  erat  glo* 
ripcaiut  (Joan.  vii).  Non  omnino  non  datus,  sed 
non  taiita  plenitudine,  non  tanta  pcrfectione.  Dalur 
profccto  iii  Sabbaio  primo,  datur  et  in  secundo , 
sod  in  Sabbalo  sabbalorum  ejus  infundilur  pleiii- 
tudo.  lii  geiniiio  euim  illo  Sabbalo  Jesus  cernitur 
parvus,  non  inagnus ;  humilis,  non  subiimis;  inju- 
riatiis,  non  glorificatus.  idco  Spiritus  nondum  erat 
datus,  quia  Jesus  nondum  erat  glorificatus.  Yerum 
quia  rharitas  diffunditur  in  cordibus  nosiris,  non 
«lias  ni.«i  per  Spiiitum  sancturo  qui  dalus  est  no- 
bis  (iiom.  v),  ubi  sepienarius  numerus  custoditur, 
»ed  ipsius  septenarii  muUipIicatione ,  profectus 
ipsius  charitaiis  dignoscitur.  Nam  seplimus  dies 
quasi  clurilatis  est  inchoatio,  septimus  annus  pro- 
Miotio,  quinquagcsimus  aniius,  qui  est  posl  scptics 
septcm,  ejus  est  plenitudo.  In  singuiis  requics,  in 
jMiiguIis  vacatio ,  in  singulis  spiritualis  quxdain 
.  >liabbatizatio.  Priino  requies  in  purilate  conscientix ; 
deinde  in  inultarum  mentium  dulcissima  conjuii- 
ciioDC ;  postremo  in  ipsius  Dei  contemplatione.  Iii 
primo  Sabbato  vacatur  a  criinine;  in  sccundo  a  cu- 
pudilate;  in  terlio  ab  onini  prorsus  disscnsionc.  Iii 
primo  gustat  roen»)  quam  dulcis  est  Jesus  iu  huma- 
Riiale;  in  secundo  videt  quam  perfectus  in  chari- 
late  ;  in  tertio  quam  snblimis  iu  Deiute.  In  priiuo 
coHigitur  ad  se;  iu  secundo  extenditur  extia  se;  iii 
lertio  rapiiur  supra  se. 

CAPUT  VU. 

Quid  $it  awor^  quid  charitas,  quid  cupidita$. 

Locus  et  tempus  exigit,  ui  quod  superius  distu- 
limus,  quemadmodum  videlicet  charitas  sit  exhi- 
benda ,  paulo  latius  exsequamur.  Quod  ut  mani- 
fcstitts  Uat,  quidiiain  sit  charitas,  eiiucieatius  video 
ostendendum.  Et  maiiifestum  quidcm  est  quod  cha- 
ritas  aroor  sii,  quanquam  non  minus  manifcstum, 
quod  non  omnis  aroor  cbariias  sii.  Quocirca  sub* 


X.  ^PP.  PARS  1.  —  ASCETICA.  58i 

A'  tiliori  indagationc  opiis  cst  ut  primo  quid  sii  &mov 
patcat  intuenli ;  qualenus  genere  agnito  speciesnon 
lateat  inquirenlem.  Duplicilcr  igitur  amorem  dici, 
Auimadvcrsa  Inquendi  consueludo  demonstrat.  Di* 
citur  enim  amor,  aniinx  ralionalis  vis  quaedam  sivc 
natura ,  qiia  ei  naturaliter  incst  ipsa  amandi  aii- 
quid,  non  amandive  facultas.  Dicitur  ct  amor  ipsius 
animx  ralionulis  quidam  aclus  vim  iliam  exercens, 
eum  ea  ulitur  vd  in  his  quaeoportet,  vel  i»  his 
qu£  non  oportet :  qui  qiiidcm  aclus  cum  addiia- 
mento  amor  appeilati  solet,  verbi  gratia  amor  sa- 
picntia?,  amor  pccunix ;  quem  uiiquc  amorem  vel 
bonum  necesse  est  cssc ,  vd  nialuni.  Nam  vis  ilU 
animx,  sive  natura,  qua  iiic  amor,  sive  bonus  siVe 
inalus  exercetur,  Loiium  quidram  animae  est,  cC  ia 

C  bpno  et  iii  niaio  nunquam  polcst  esse  iion  bonum. 
Perlinet  quippe  ad  ipsius  naturam  substantiae,  quae 
ab  ipso  sumnio  boiio  cst,  qui  fecit  singula  quidcro 
bona,  univcrsa  autem  bona  vaide.  Sed  homo  libcro 
muneratus  arbitrio,  sicul  caetcris  naturae  suap.  bonis, 
sic  ct  hoc  aut  bcne  utilur,  adjulus  per  graliam ; 
autmale,  reiictus  per  justitiam.  Quia  igitur,  ui 
quidaro  ait,  bonos  aut  inaios  morcs  iton  faciunt , 
nisi  boiii  aut  niaii  amores  ;  pracmissi  boni  bonus 
usus  bonum  hominem  facii,  quia  bonuro  amoreui 
facit;  abususautem,  quia  malum  ainorcm  racit, 
utique  maltim  hominem  facit.  Quid  ergo  dubilarous 
charilalcm  dicere  ipsius  amoris  rcctuin  usum , 
abusuni  auiem  cupidilalem  ? 

c  CAPUT  vm. 

Quomodo  in  elecliouet  in  motu,  in  fruclu,  amori$ 
rcctus  usu$  constet,  sive  perversus. 
Jam  nunc  inlcr  ejus  usum  rcclum  sivc  pei-vcr- 
sum  aliquanlo  subtilius  discernamus.  Constai  au  • 
teni,  ul  mihi  vidctur,  ususejus  in  tribus,  in  ele« 
ctione ,  in  motu  ,  in  fructu.  Esl  autero  eUxiio  ex 
ratione;  rootus  in  desiderio  ct  aclu  ;  fructns  in  fine. 
Raiionaiis  quippe  creatura  sicut  Lcalitudinis  capax 
eondita  est ;  ita  ipsius  beatitudinis  avida  semper : 
scd  ad  bcatiludinem  nequaquain  ipsa  sibi  suflkiens 
esi.  Propria  autem  infeliciiatc,  quod  ad  beatiiudi- 
nem  siM  non  siifriciat,  consequenter  edocia,  ui  cu- 
pita  beatiludiiic  poiiatur,  re  aliqua  sibi  videi  esse 
frucndum,  quue  ipsa  non  sit.  Proinde  unusquisquo 
D  vel  pro  niodo  suae  fidci  ct  intellectus,  vel  pro  ei  roris 
fallacia,  vel  pro  experientia  sensus,  primo  sibi  bea- 
titudinem  in  rei  cujuslibet,  vel  cerie  reruro  qua- 
iumiil)et  fructu  coiistituii.  Deinde  quidqiiid  illud 
csi.cujus  se  fruclu  bcari  posse  confingit,  sine  oroni 
ambiguitate  sibi  eiigit  ad  fruendiim.  Quam  uiique 
clcctionero  amor  facit  :  nam  ea  vi  sua,  sive  hatura» 
quain  superius  amorcro  diximus ,  anima  rationalis 
id  facit.  Ilabet  nempe  amor  semper  comiiero  railo- 
ncm  ,  non  qua  scniper  raiionabiliier  amei ;  sed 
qua,  ea  quae  cligit,  ab  his  quae  rcprobai,  vivaci  cir- 
cumspeclione  discernat.  Dcniquc  raiionls^esi  iDier 
Crcalorem  et  crealuram ,  inter  temporalia  ei  apier- 
na,  intcr  amara  et  duicia,  inter  a^gpcra  ei  delccta- 
biiia  discerncre ;  umoris  autcm  quod  voluerii  ad 


8ft5 


SPECtLUM  CIIAUITATIS.  —  LIB.  IIL 


5ft5 


fraendam  digere.  Porro  cl  ipsa  elcctio  amor  dici-  A  cnim  ncgoliari,   miliiarc  alius «  quamlibet  arlcm 


uir,  et  est  quidam  acius  animae ;  scd,  cum  amor 
ipse  qao  eligit,  scmper  boi)um  sit,  liapc  lamen  elc- 
dio,  qnae  ei  amor  nihiloniinus  appcllalur,  ncccsse 
est  at  bona  vel  mala  sil,  ac  per  boc  bonus  vel  ma- 
los  amor  sit.  Nsm  si  expericntia  cujuslibet  dclccla^ 
iionis  illecta)  vel  certe  quoIilHit  crrore  dccepu 
mem,  et  quibus  minime  fruendum  c$t  cligat  ad 
fmendum  ,  profeclo  infeliciter  amat.  Frui  autcm 
dlcimas,  cam  delectatione  et  gaudio  uti.  Ipsam  saiie 
etectionem  statim  sequitur,  ycI  ctiam  comitatur  ip- 
sios  amoris  motus  occulius^  excitans  quodam  moJo 
d  movens  animum  in  illius  rei  dcsidcrium,  quam 
eligendam  putavit.  £t  bic  simililcr  motus  anirai 
acttts  est,  et  ex  amore  est,  et  amor  dicilur  :  ct  si  sit 
ad  id  quod  debet,  et  sicut  debet,  amdr  bonus  cst ;  B  riim  miscra  indigcntia  in  prima  bujus  opcris  partc 


alius  cligit  cicrccre,  aJ  dcstinatum  fincm  aliuo 
rapinis  ac  lalrociniis  tcndil.   Ex  bis  omnibus  id 
solom  amare  quis  dicendus  est,  ad  quod  fruenduci 
tola  cjus  fcstinat  intcntio ;  caeteris  antcm  qtiasl 
quibusdam  adminiculis  uli ;  quo  facilius  ad  desi- 
deratas  rei  perfunctioncm  valcat  pcrvcnire.   Scd      , 
pcrversa  roens  quandiu  quidem  non  potitur  opla-     ^ 
tis  •  in  eorum  fructn  felicitatis  pingit  imaginem ; 
aut  voti   compos  effecta  cum  se  soliia  indigcnti|^ 
senserit  laborare  §  vel  certe  ab  bis  quibus  abuH^^ 
est,  quodam  quasi  fastidio  rcsilirc ;  in  altcrius  cii- 
juslibet  rei  succenditur   appctitum,  non  quidem 
satianda ,  sed  eadcm  itcrum  vanilalis  incptia  tur- 
liter deludenda. Ilic cst  circuitus  impiorum, dequo- 


8l  vero  ad  id  quod  non  dcbct,  vel  oliter  quam  debet, 
maltts  anior  cst.  At  si  eam  rem  qiiam  ad  frucndum 
clegerit,  clectam  desidcravcrit,  actibus  opportunis 
pro  voto  adeptus  fuerit ,  in  jllius  mox  usum  cum 
gandio  ac  delectatione  quiescit.  Quem  usum ,  ul 
iino  verbo  appelletur,  fructuin  vocamus.  In  bis  igl- 
tur  tribus  cbarilas  sive  cupiditas  conslare  videtur^ 
In  aninii  scilicet  clectione,  in  motu,  in  frnctu.  Sed 
deeiio  amoris  sive  boni  sive  mali  est  Inchoatio  : 
motas  amoris  ipsius  cursus;  fructus  ipsiua  amoris 
est  finis.  Si  itaque  mens  ad  frucndum  eligat  quod 
oportet :  si  ad  id  sic  movcatur  ut  dcbet ,  vel  co 
fmatur  ot  dccet,  ct  tam  salubris  electio,  et  tam 
utilis  fructas  non  immerito  cliaritatis  ccnseri  voca- 
bulo  judicatur.  Sed  in  bac  clcctione  cbaritas  in- 
eboatUr,  motu  cxtenditur ;  in  fructu  vcro  perficiiur. 
At  si  animus  eligat  insipicntcr,  moveatur  indccen- 
ler,  turpiter  abutatur  ;  bis  quasl  gradibus  cupidita- 
tem  consummari  facile  adverli  potest.  Hi  sunt  duo 
fontes,  bonorum  scilicct  ct  malorcm  origincs; 
qaoniam  qaidem*ra(/ix  omnium  malorum  est  cm- 
piditM  (I  Tim.  vi)»  et  radix  omnium  bonorum 
charitas. 

CAPIjT  IX 

Quid  H0$  oporleat  ad  fruendum  eligere. 
Qtioniam  igitur  inter  bonum  malumque  amorem 
distinxitnus,  supercst  nunc  ut  quid  ad  fruendum 
eligcre  dcbcat  animus^  qucmadmoJum  ad  id,  quod 
elegerit,  inoveri  oportcal,  sicut  ip^,  in  cujus  manu 
samiis,  etnosetsermonesiiostri,  inspirarjcvoluerit, 
ostendamus.  Sic  quidem  et  quid  diligendum,  et 
qaemadmodum  diligcndum  sit  agnosccmus.  Hoc 
sane  diecndum,  quia  noii  omne  quod  in  usum  no- 
strum  eligimus,  diligere  diccndi  sumns,  scd  solum 
id  quod  ad  fruendum  eligiihus.  £a  quippe  mcns 
qa»  stcrquilinio  carnis  immersa,  ad  nihil  subtile 
qood  crassitudine  sensus  excedat,  nitilur  aspirare, 
Tcl  fallaces  divitias,  vel  inutilcs  honorcs»  aut  for • 
poreas  volopiaies,  inundive  favores,  vd  herum 
aiiquid,  vel  simul  omnia,  quasi  destinatum  inten« 
iionis  sibi  eligil  linem,  in  talium  pcrfunctionc  felici- 
Catcm  falsa  opinlone  depingens.  Ad  horum  tamcn 
fnictum  non  eodem  omnes  callc  niumtur.  Aliiis 

Patuol.  CXCV, 


salis  supcrquc  dispulatum  est.  Porro  is  cui  mcns 
sanior,  oculus  j)urior,  viia  est  dcfxcatior,  altiori 
sensu  rcm  invcsligans,  cum  roanifestum  sit  nenii- 
ncm  sibi  ad  bcalitudinem  posse  suinccrc,  vidot  pro- 
fccto  id  quod  sit  iiifcrior  abjectiorque  natura,  dc- 
jicere  posse  bomincm  sui  amorc,  non  cxtollere 
altius,  miseriisque  magis  involvere  quam  vcras  fe- 
licitatis  conferrc  solatium.  Ilinc  scinetipsum  metiri 
aggrediens,  ac  suac  privilegium  xslimare  naturu; : 
cernit  profecto  quam  digne,  quam  magnifice,  quam 
denique  justc  horoini  lex  divina  prxcipiat :  Dominum 
Deumtui^M  adorabis;  etHli  soli  $ert\e$  (Deut,y\\ 
Matih,  iv).  Quod  nulloroodo  dixissct,  si  esset  qux^ 
Ubet  natura  sublimior,  cui  bumana  natura  singu- 
lare  illud  debcrct  obscquium,  vel  a  qua  pos.<iet  bca'» 
titudinis  pra3inium  cxspcctare.  Ipsc  igitur  nobis  pi*»! 
omnibus  eligendus  est,  ut  eo  frunmurj  quod  cst 
nrooris  inchoatio ;  ipse  prx  omnibus  desiderandus» 
quod  cst  ipsius  amoris  quasi^  cursus  quidam  atqne 
promotio ;  in  cujus  adoptione»  qnia  pcrfccti  boni 
perfecta  erit  dilcctio,  perfccta  erit  et  beatitudo» 
Bferito  igitur  primum  mandatum  ct  maximum  dc 
Dei  dilectione  Icx  divina  contradidit :  DUuje$,  iiw 
qaienSi  Dominum  Deum  tuum  {ibid,).  Yerum,  qu;^'; 
boc  beatiflco  bono,  cum  odcpti  fucrimus,  qulsqae 
pro  sua  capacitate  fructur ;  capaciores  autem  eruiit 
omnes  simul  quam  singulus  quisquc  :  crit  siiic 
dubio  ipsa  bcatitudo  cumulatior,  si  hoc  quod  qui-' 
P  libct  minus  copax  haberc  non  potcrit  in  seipso, 
habcre  inripiat  vd  in  oUcro.  At  altcrius  bonuiii 
suum  non  erit,  nisi  hoc  i^sum  bonum  in  altero  di- 
lexerit.  Quod  xquc  impossibilc  crit,  nisi  alteruni 
ipsc  dilexcrit.  Congruentissimc  crgo  sccunduin  pra*- 
ceptum  divina  sanxit  auctoritas  :  Dilige$  proximum 
tuum  {Matth.  v).  Sed  quoniam  summura  bonuin 
nostrum  Deus  erit,  et  in  seipso,  et  in  nobis,  et  in 
altero,  ipse  ex  tuto  pnccipitur  diligcndus.  Diiige$ 
itaque  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde  luo,  et 
ex  tola  anima  tua^  et  cx  omni  virtule  tua.  Quia  vei  o 
tantumdem  gaudii  nobis  confcret  proximi  bonum, 
quanlum  proprium;  mcrito  dicitur  :  DiUgc$  prox:" 
mum  tuum  tauquam  teip$um.  Patct  igilur  duo  nobis 
oVigrnda  nt  bis  fruamur    Dcum  scilicet  et  proxi- 

19 


■4.- 


K, 


587  B.  AELREei  ABDATIS  lUEVALL.  OPP.  PAftS  I.  —  ASCETICA.  fiS^ 

iniim,  qiianqiiam  dissimililer.   Nam  Dcum,  ut  eo  A  rifatis  siiaTitatem  mens  compuncla  resohiior.  C»- 

jus  visilatioiiis  modum  et  causas,  quaro  lucide  a 
no!)is  fleri  potuit,  supcrius  memini  demoDStratMw 
Ilnic  aflcctui  ille  conlrarius  est,  qui  ex  diaiboli  im- 
roissiano  generatur.  Quo  illos  ad  turpia  quaqtie 
conslat  illeclos,  de  quibus  propheta  :  SpirUu^^  in- 
quit,  fornicalionii  decepit  eos  (Ose,  iv).  Geroiiia 
ciiim  tormento  sanctorum  pudicitiam  iromandissi- 
mus  hostis  jnsequitur;  nunc  carnem  intolerabili 
Oainma  succendens ,  nunc  mcntem  perniciosae  diil- 
codinis  affcctu  dissoWens.  Ni  fallor,  Aroon  filiiis 
David  cx  imroissione  callidissimi  licsiis  noiia^ 
suavilatis  rcsolulus  affiXtu,  in  iliicitos  propria^  so- 
roris  esarsit  amplesos,  ac  laiiti  patris  doroum  in- 
cestti  commaculans,  fratris  in  se  gladium  provoca- 

B  vit  (//  Reg.  xni) ,  ac  futuri  parricidii  quo  patreiii 
iiifdix  Absalon  regni  cupidus  infeiitavit,  occasiones 
quasdam  praeseminavit  ei  causas  (//  Reg,  xt). 
Neino  sane  cxhorrcat ,  quod  hunc  aflcctum  diciniiis 
spiritualcni ,  pro  eo  quod  a  spiritualibus  vitiis  ge- 
neralur,  ncc  causctur  de  noroine ,  cum  res  ipsa 
roanifesta  sit. 

C.APUT  XII. 
De  a/fectu  rationali  et  irrationati, 
Rationalis  affeclus  est,  qui  ex  consideralione 
alienae  virtiitis  oboritur ;  videlicet  cum  oculis  no- 
slris  cujuslibet  virtus  vel  sanctitas  explorata  »  Yel 
fama  divulgante ,  vel  certc  lectione  comperta ,  nieo- 
iero  nostraro  quadam  dulcedinis  siiavitate  perfuiidit. 
Uic  est  affectus ,  qui  nos ,  au Jita  iriurophali  mar- 
tyruro  passione ,  si^avissiroa  devoiionc  compungit , 
ac  memorabiles  praecedcutium  actus  quasi  sub  ocu  • 
lis  delectabili  roedilatioiic  depingil.  tiinc  vox  il!a  » 
qua  adroirabills  athlela  Jesu,  Pauluro  dico,  foriia 
8ua  gesta  comroendat :  conceptae  gratulationis  Indi- 
ces  ab  oculis  audientium  plerumquu  lacrymas  elicit, 
aniinLumquc  aJ  ejus  jarojamque  gestientem  ampK  xus 
infusa  subito  pictate  perstriiigit.  Quis  enim  audiens 
pericula  illa  fluroinum  ,  pericula  latronum,  peri- 
cula  ex  gencre ,  pericula  ex  gentibus  (//  Cor»  xi) , 
illam  insuper  vocero  virlutis ,  Ubique  et  in  omnibuM 
institutus  suniy  et  satiari  el  esurire,  et  abundar^  et 
penuriam  pati ;  ownia  possum  in  eo  qui  me  cwfot- 
tat  {PhHip.  iv)  :  quis,  inquam,  haec  audiens  vel 

«V  legeiis ,  in  talero  viruro  non  roirabili  rooveatur 
aff.ctu  ?  liic  affectus  inter  David  et  Jonatlian  sa- 
cratissimi  amoris  primitias  consecravit,  ac  socialis 
viiiculum  giatix  ite  paierna  quidem  auctoritatc 
solvendum,  foeJere  gratissimae  charitatis  innexuit. 
Visa  namque  immutabili  pectoris  illius  constaniia, 
qua  loricalum  giganlero  puer  inerrois  prostraverat, 
quod  alleri  forct  invidiac  scminariuro ,  optiroo  ado- 
lescenti  vii  tutis  exstitii  increroentum  ,  diim  virtu- 
tis  amicus  in  virtnosi  jiivenis  excitatur  afleciau , 
diccnle  Scciptura  :  Anima  Jouathas  ^oUigaia  est 
animm  David ;  quia  dilexit  eum  Jonathas  quasi  ani- 
wam  suam  (I  Reg,  xviii).  liunc  ipse  mire  miseri- 
Qors  misericorditcr  iii  se  iransforroaus  affccium , 
intuilus  adolescentcm  qui  d  suas  virtutes  prodidc- 


fri:araur  in  .scipso,  etpropler  seipsom;  proximnin, 
ut  ip99  frnamur  in  Deo,  imo  el  Deo  fruamur  iii  iiio. 
Nam  licet  vorbuin  hoc  frui  districtius  soleat  accipi, 
ut  videlicct  nulla  re  alia,  scd  solo  Deo  fruenduni 
esse  dicatur;  aJ  horoinem  tarocn  loquens  Paulus  ; 
Ita,  frater^  inquit,  ego  te  fruar  in  Domino  {Philem. 
xx).  Cum  igitur  haec  duo  et  ratio,  ut  dixirous,  cii- 
genda  perspexerit,  et,  caeteris  omnibus  horum  con< 
nplalione  conlemplis,  mentis  consensus  elegerit, 
lchoata  est  profeclo  Dei  proximiqne  dilcctio;  qnia 
ad  id  quod  dcbet  lit  ipsius  amoris  convcrsio. 

CAPUT  X. 

Quod  ad  actum  et  desiderium  amor  noster  moveatHr^ 
et  quod  aliquando  affectUy  aliqnando  ralione  ad 
hac  duo  moteatur, 

II;ec  de  clectione  dixisse  suOiciat,  ut  deinceps 
de  ipsius  amoris  motu,  quae  diccnda  sunt,  prose- 
•quamur.  Fit  autem  motus  cjus  ad  duo,  vel  interius 
ad  desiJerium,  vcl  extcrius  ad  actuin.  Ad  deside- 
rium,  curo  ad  id  quo  fruendum  jaJicaverit,  animus 
Se  motu  quoJani  interno,  ct  appetitu  exicndit.  Ad 
actnro,  cuin  menteni  ad  aliquid  etiam  exterius 
agendum,  amoris  ipsius  vis  quacdam  oitculta  com- 
pellit.  Proinde  investigandum  arhitror  quaenam  sint 
illa,  quibus  quasi  incentivis,  amor  ipse  adhaecdiio 
cxcitctur  ac  roovcatnr,  quaeque  ei  cursuro  suum 
ordinent  quodammodo  atque  praescribant.  Deinde 
quid  eorum  seqni  debeaf,  vel  quanlum  sequi  de- 
beat,  qnidve  respucrc,  quid  admittere,  quid  mi- 
nuere,  quid  augere  oporteat,  ut  ipsc  rootus  corope-  C 
tens  sil,  subtilius  inqnirendum.  Sunt  autcm  duo, 
ui  mihi  videtur,  quibus  animus  ad  duo  illa  quae 
praemisimus,  movetur  quodaromodo  ac  excitalur, 
id  esi  affcctus  et  ratio.  Aiiquando  cniro  affcctu 
tantum,  aliquando  lantum  ratione  amor  noster  vel 
ad  puhiicum  actuni,  vel  in  occnltum  succeiiditur 
a^qietitum ;  quocirca  de  singulis  his,  quanturo  ne- 
eesse  videbitur,  disputare  conabimur.  Hoc  saiie  di- 
ceml^in,  ciiin  superius  duo  quaedaro  ad  fruendum, 
JleiMisscilicel  et  proxinius,  ratio  docuerit  eligenda, 
micris  oroissis,  quemadrooduro  ad  haec  duo  amor 
iiostcr  moveri  oporteat,  deinceps  esse  iraclandum. 
Igitur  de  oronibus  motibus,  quibus  amor  noslor 
niuUipIiciter  varlatur,  qiiis  maxime  sequendus  sit, 
videamus.  Sed  primo  de  bifaria  ipsius  rootus  ori- 
giiie,  qnae  coepimus  exsequamur, 

CAPUT  XI. 

Quid  sit  affectus,  el  quoi  sint  affectus  declaratur,  et 
quod  spiritatis  affectus  muttipliciter  accipiatur, 
vstendiiur, 

Kst  igitiir  affcctus  spontanea  qiucdani  ac  diilcis 
ipsins  aiiimi  ad  aliqnem  inclinatio.  Affcctus  autcin 
tiut  spiritualis  est,  aut  latiwnalis,  aui  irratioualis, 
luit  oflicialis,  aut  naturalis,  vcl  certe  .carnalis.  Spi- 
jitualis  afftictns  dupliciter  potesl  inteliigi.  Nam  spi- 
litnali  quidein  affectu  animus  excitatur,  cum  oc- 
cuUa  ct  qnasi  iinprovisa  Spiritus  sancii  visiialionc 
iii  diviuae  dilcciionis  dulcedinero,  vel  fraiernae  cha- 


SPECCLUM  CIlAniTATIS.  —  LIB.  III.  590 

m,  Bt  tii  evangelisia,  dilexil  euni  (Marc,  x).  Huie  A  mcn  inurcrei,  ccrnens  eos  non  mediocrilcr  fatigarU 


ftffectui  coDtrarius  est  irratiooalis ,  qui  quoliliet 
ergt  tliquem  coniperto  ejus  vitio,  quadani  meniis 
iiiclinatione  movctur.  Multi  «inim  ob  vanissimam 
Pfallosophiam»  vel  ob  siultissimam  in  negotio  mi- 
litari  audaciam ,  quorumdam  sibi  animos  inclina« 
roDt.  Etquod  lugubrlas  est,  mulli  quia  prodigi , 
quia  luxuriosi ,  quia  pudiciliae  proditores  et  insecu- 
lores;  quia  turpissimorum  kominum  sanctores  et 
fautoresy  quia  iuanium  spectaculorum  vanissimi , 
sed  iotentissimi  spectatores ,  aliquorum  sibi  alli- 
ciaut  et  iDclinant  affectum. 

CAPUT  XIII. 
De  affeetu  officiali. 
Porro  officialem  eum  dicimus  aflcctum,  qui  mu- 
nerum  vel  obsequiorum  gratia  pariuritur.  Moyses 
sanctos  cum  Pharaonis  declinarct  insidias,  sacer- 
docis  Madian  officio  memorabili  sibl  comparavit 
afectum  :  cujus  dum  fliias  virgines  a  pastorum 
improbitate  constantissime ,  licet  aiienigena,  pro- 
lexissel,  ladmiratus  adoiescentis  benevolentiam 
homo,  non  solum  amicum  eum  sibi ,  sed  et  gene- 
rum  postulavii  {Exod.  ii).  Berzellai  quoque  Ga« 
laadites ,  regis  David ,  quem  rugientcm  a  facie  Ab  • 
salon  officiosissima  dcvotione  susceperat ,  muneri- 
bus  nihilominus  paratum  exciiavit  affectum  (// 
Reg.  xvii) :  qui  viri  constantissinii  animo  tam  per* 
severanier  inhassit,  ul  inter  hxrcditaria  prseceptt 
Itiitae  munificcntiae  recompensationem  fiiio  Salo- 
noiii  rex  statim  moriturus  indixerit  (//  Reg,  ii).    q  quo  masculos  Hebraeorum  ncci  deslinavcrat,  a  pa- 


ac  scra  salis  pasnilcntia  de  fratris  proditione  tor- 
qucri;  cedens  affcctui,  ut  Scriptura  ait,  avertii  $e 
pammper,  et  flevit  (Cen.  xlii).  Ilunc  affectum  a  piis 
visceribus  Patriarchae  David  nec  fiiii  parricldaliG 
abrasit  immanitas  :  a  quo  cum  quaereretur  ad  mor- 
tem,  milteus  qui  ejus  obviarent  insania^,  obliliis 
iiijuriae,  menior  naturae,  ut  sciret  patrem ,  dissi- 
mulans  nosse  persecutorem  :  Servate^  inquit,  mt/it 
puerum  Abudon  (/  Reg.  xviii).  Hunc  in  se  SalvaM^ 
ipse  mirabili  coinpassione  transfundens ,  vid<||^ 
civitatem,  quae  ei  secundum  carnem  mctropolis 
Tnit,  ex  qnallli  patres  secundum  carnem,  naturali 
pictate  commotus ,  cum  infusione  lacrymarum  fu- 
turum  ei  deploravil  excidium.  Cujus  imilatorPau- 
lus  naturali ,  ut  reor,  compunctus  affectu ,  opiabal 
aliquando  anathema  esse  a  Cbristo  pro  fratribus 
suis  secundum  carnem  (Rom.  ix). 
CAPUT  XV. 
Be  affectu  carnali  duplici. 
Carnalis  affcctus  duplex  occurrit  origo.  Plerum- 
que  enim  cujuslibet  non  quidem  virlus  aut  vilium, 
sed  quaedam  exterioris  hominis  habitudo  aninium 
sibi  intuentis  inclinat.  Ftcile  quippe  aliciijus  cl 
forma  elegantior,  et  sermo  suavior,  et  maturus  iu- 
ccssus ,  et  venustus  aspectus ,  ctiam  ignorantis 
qualis  ipse  homo  sit,  provocat  et  perslringit  affe- 
ctuin.  Haec  adeo  in  Moysc  puero  adhuc  gratia  rclu- 
cebat;  dtcontra  tyrannicum  Pharapnis  iinpcrium» 


CAPUT  XIV. 
De  a/fectu  naturali 
fisl  pnrtcrea  affectus  naturalis  cuilibet  ad  carnem 
tutm,  matri  ad  filium,homini  ad  domcsticum 
teminis  sui.  Nemo  enim  carnem  suam  odio  habuit 
(Epke$^  v);  et :  Non  pote$t  mater  oblivitci  infanlis. 
§m  t  ttl  itoit  misereatur  filio  uteri  sui  (Isa.  xlix)  ; 
el :  Qui  suorum  maxime  domesticorum  curam  non 
hebet ,  fidem  negavil  et  est  infideU  deterior  (/  7tm. 
v).  Primus  horum  etiam  viros  sanctissimos  non 
effugit,  qui  eo  aflbctu ,  quo  nemo  carnem  suam 
odio  habuit ,  de  sepultura  soUiciii ,  narrantur  sa- 
cramentis  posleros  obligasse,  ne  in  alieno,  sed 
in  sepulcris  patrum  mortui  conderentur(Gen.xLVii). 
Secondum  sapientissimus  Salomon ,  cum  pro  su- 
perstite  puero  (nam  alierum  mater  oppresserat) , 
meretrices  feminae  in  ejus  praesenlia  disceptarent, 
credidit  explorandum.  Denique  allato  ense ,  cum 
divisionem  pueri  regia  sublimitas  judicassct,  ma- 
Irem  affeclus  prodidil  naturalis  ,  et  ccssil  affcctui , 
quae  non  cesserat  improbilali  :  et  qtiae  laboraverat 
ne  mater  proprio  pignore  frustraretur,  laborarc 
ccepit  ut  alteri  traderetur.  Obsecro ,  ait ,  date  huic 
infantem  vivum  et  non  occidatur.  Rcontra ,  qu»  ad 
aliena  viscera  expers  piclatis  obduruit ,  nec  mihi , 
neetibisit^  sed  dividatur  {III  Beg,  iii).  Porro  ter- 
tius  in  pcclorc  sanctissimi  Joseph ,  eiiam  fratrici- 
daliprxponderavitinjuriae,  qui  cum  fratribus  Ira- 
Iriddis  dispcDsaloria  severiiate  explorationis  cri- 


rcntibus  tribus  mensibus,  servarciur,  ut  ait  Apo* 
stolus,  eoquod  vidisseut  elegantem  infantem  (llcbr. 
XI ;  Exod.  ii).  Expositus  quoque  periculo,  formti 
eleganiia  ctiam  liliae  Pharaouis  sibi  pielaiem  illexil; 
cui  adoptatus  in  filium  magnus  effectus  est  corani 
universis  quoque  servis  Pharaonis.  Porro  quem  ad 
noxiae  voluptatis  memoriam  in  quamtibet  specicm 
suavitas  male  blanda  compungit ;  carnali  motum 
affiectu,  nemo  stni  capitis  dubitabil.  Hic  affcclM--f^ 
ambulantem  in  solario  domus  suae  David  td  9§(lfi'^*^ 
ciem  Betbsabee  praevenit  incautum  (//  He§»  ^Ew\^^' 
praeventum  dissolvit,  obruit  dissolutum.  Contrarl^ ' 
que  modo  quem  in  alienae  uxoris  cnervavit  ample 
xum,  in  proprii  militis  crudclem  armavit  intoritum. 
D  Hic  affectus  sapientiam  Salomonis  absorbuit ,  ct 
carnali  libidine  dissolutum  in  spiritualis  fornict- 
tionis  baraibrum  nefandissima    iJoiorum  cullura 
dejecit. 

CAPUT  XVI. 
Qttid  de  his  affectibus  senticndum  sit. 
Hl  affectus  interim  medilanti  occurrunt;  quos 
amoris  origines  quasdam  dixerim,  sive  radiccs, 
non  amorcs.  Non  enim  his  affeciibus  excitari  vel 
puisari  valde  lauilahile  cxistimamus,  si  boni  ^unt, 
ncc  exitiabile,  si  mali.  Nam  ct  eo  quem  primo 
loco  posuimus,  quanquam  optimo,  plcrique  in  sui 
perniciem,  ut  superiori  libello  docuimns,  abutun- 
tur  :  ei  hoc  ullimo,  qui  c;cteris  formidabilior  jii- 
dicatur,  aliquando  viii  optimi  ad  probatioiiis  mo« 


K!)l 


B.  AELREDI  ABDATIS  RIEVALL    OPP.  PARS  I.  ^    ASCETICA. 


5»! 


ntum  tllillantur.  Quocirca  non  liis  afli^ctibus  mo- A  ccplo,  quia  ut  rnimicus  diligatur,  prxccptam  Da- 


#^ 


f 


vcrl,  sed  sccimdum  hos  affcctus  movcri,  aut  utilc 
juJicamus,  aut  noxium.  Quando  cnim  hv  afTectus 
movcnt  animum,  aut  visitatio  est,  aut  tcnlatio  : 
q%ando  sccundum  hos  affectus  movetur ,  plena 
cst  ipsius  voluntatis  conscnsio.  Conse^tisio  autcm 
aut  occitUa  cst,  aut  ctiam  manifcsta.  Occulta  cum 
cx  consensu  desiderii  agitatur  intcrius;  manifosta, 
cum  ipsum  desidcrium  ad  actiim  prorumpit  extc- 
|Mtas.  Utrum  autcm  sccundum  hos  affcctus  movcri 
Ticheat  amor  noster,  vel  quanlum  movcri  dcbcat, 
investigare  conabimur  ;  si  lamen  prius  dc  rationc, 
quam  aliam  ipsius  motus  causam  diiiinas,  pauca 
pra.*miscrimus. 

CAPUT   XVH.  j 

Quomodo  mens  ad  Dei  et  proximi  dilectionem  ratione 
moveatur. 

Nam  animum,  iquem  ad  Dei  proximique  dilectio- 
nem  nullus  movet  affcctus  plerumquc  movct  ratio, 
tanlo  utiquc  sacratius,  quanto  sccurius,  quanto 
defaecatius ;  lauio  autcni  dcrxcatiiJS,  quanto  ratio- 
nabili  amore  nihil  utilius  potcst  cssc,  vcl  purius. 
Igitur  ratio  ul  ad  dcsidcriiim  conditoris  sui  animum 
cxcitct  tepescentem,  tribus  innititur  argumentis  : 
nostrae  videlicet  necessilati  vcl  utilitati,  illius  aulem 
dignitati.  Suadct  ratio  Deum  cssc  diligcndum,  quia 
neccssarium  hoc  nobis,  quia  conimodum,  quia  di- 
gnum.  Neccssarium,  ul  caveamus  damnationcm; 
commodum ,  ut  acquiramus  gloriticationcm  ;  di- 


mini  cst.  Ilis  igitur  raiionibus  cedens  anirous,  si 
ad  beneficium  impendendum  non  solum  amico» 
sed  etiam  mimico  sese  paraverit ;  etsi  non  seii- 
tiat  affcctum,  charitatis  tamen  roeriium  noii  amit-' 
tct. 

CAPUT  XVIIL 

Disthictio  gcmini  amoris,  inttr  qtiot  animus  flucluai 
proficientii, 

Distingdcndi  9unt  igitur  duo  artiores  isti;Bn«s 

cx  aflcctu,  altcr  ex  raHione.  Irrter  Hos  dnos  timmres 

s.Tpe  animus  profioicnlis ,  et  ordinotnm  amorem 

halcre  cupicntis,  timet  et  fluctuat ;  dum  putat  se 

niinus  amarc  eum,  qui  amplius  amandus  est ;  aut 

amplius  aroare  eum,  qni  niinus  amandus  cst.  liic 

'  cst  cnim  amor  ordinatus,  ut  ncc  diiigat  home  qiiod 

diligcndom  non  est,  diligat  autem  qnidquld  dili^ 

gcndum  est,  amplius  tamen  non  diligat  quam  dill* 

gendum  est;  ncc  aeqoc  diligat  quae  dissimiliter  4i'  > 

ligcmla  sunt ;  ncc  dissiinliUcr  qus  aeque  diligeiida 

suni.  Constitttanius  igiiar  duos  homines  ante  ocn- 

los  nostros,  quorum  alter  sit  ienis,  blandus,  train- 

qnillus,  suavis,  et  omnium  bonorum  aptus  consor- 

tio,  invttans  csDtcros  ad  ramiliariiatcm  sui,  dalcis 

cloquio,  moribus  tempcratus,  in  quibusd.'»ro  tamcn 

virtutibus  minus  perfcctus.  Pcrro  altcr,   licet  in 

summa  virlute  perfeciior,   vultu    lamen    tristior, 

aspcctn  sevcrior  et  frontc  au^eris  moribu»  irr»- 

gata  ;  qui  omnibus  bcnefaciat,  pneslet  ^od  po- 


gnum,  quia  ipsc  prius  diligens  nos  merilo  ipsius  C  scitur ,  non  sit  iamcn  suavis  consortio  nec  sua 


dilectionis  exigii  compcnsationem.  Dcsidcrandus 
esi  homini  Deus  tanquam  bonum  suum,  sine  quo 
nccesse  csl  eum  semper  miscrum  cssc;  cum  quo 
non  potest  nLsi  bcatissimus  essc;  qui  bonorum 
nostrorum  non  iudigcns,  pro  nobis  voluit  miscr 
essc.  lluic  igiiur  ralioni  st  mens  consenserit ,  ctsi 
iion  cx  affeciu,  cx  voluntatc  iamcn  in  Dci  desidc- 
riutn  &e  evcilavcrit ;  proscquilur  slatim  ratio  nc- 
fotiuuj  stjum,  ncccssariuni  probans  lllitis  prseccptis 
adimpkndis  gnavitcr  insistendum,  si  ddipisci  vo- 
liicrii  desideratum.  Sic  innaiuro  internis  visccri- 
"^tos  desUlerium  ratione  compellente  procedit  ad 
«ctum.  Quia  vcro  intcr  ejus  praecepta  id  maxi- 
mum  invcnitur,  ul  homo  proximo  suo  consulat 
sicut  sibi ;  instat  ratio,  ni  ad  bencflciuro  proxfmo 
impcndcnduni  animus  movcatur.  Omnis  autem 
proximus  aut  amicus  cst,  aut  non  aroicus,  vcl 
eiiam  inimicus.  Amicus,  qiiia  prodcsst,  vcl  profuii ; 
non  inimicus,  quia  non  nocet  nec  nocuit;  inimi- 
cus,  quia  obest,  vel  obfuit.  Amicus  ex  sanguine 
vel  graiia ;  nou  inimicus  ex  innoccntia;  iniroicus 
ex  injuria.  Igiiur  ut  amico  se  inipendai  homo, 
tria  quacdam  proponit  ratio ;  ut  non  iniroico,  duo  ; 
ut  iniroico,  unum.  Amico  dcbetur  beneflcium  ex 
iiatiira,  ex  officio,  cs  p;seccpio.  £x  natura,  quia 
liomo,  vei  etiam  domesiicus  csl ;  ex  officio,  quia 
amicus  esi ;  ex  prsccepto,  quia  proximus  est.  Non 
iiiimico  vero  cx  natura ,  quia  homo  cst ;  cx  pras- 
ccpto,  quia  proximus  cst.  Inimico  lantum  ex  proe- 


cunctos  iuvitci  bcnevolentia.  Ut  igitur  illum  dili- 
gat,  animus  quodam  spootanco  movetur  affectu ,. 
nt  istum,  urgci  raiio  et  ordinata  rcgula  chaTiiatls. 
Scnticns  ilaquc  homo  animKro  suum,  illitm  qiia^ 
dam  amplecti  dulccdinc,  crga  isium  omni  vatranm 
'  suHviiatc  durcsccrc,  aiixiatur,  dolet,  limet  regu- 
lam  excedcrc  charitalis,  dum  putat  se  amare  illum 
qiiidem  supra  *quam  oporict,  istum  ncc  quantum 
oportet. 

CAPUT  XIX. 

Qutd  sii  quod  homo  benevotus  at  suavis^  quamtis 

minus  perfectus,  majore  quam  austerw  et  perfe- 

ctior  ei  dutciori  ditiyatur  affecUiy  gemina  compa- 

vatione  pivbatur,  et  quomodo  utriusque  amor  noH 

^     sH  pericutosus  ostenditur. 

\olo  nune  primo  latebras  propriae  cxpl«nufie 
couscicntiae,  ut  non  me  fallat  affcctus  iste»  sl  ejus 
causam  et  originem  contigerii  ignorare.  Ciun  igilur 
idte,  cui  anlrous  meus  dulci  quadain  incliiuiLionc 
rooveiur,  elsi  minus  pei  fectus,  non  sit  tamen  vi- 
liosus,  imo  multis  virtulibus  adornatus;  car  non 
islc  affecliis  ex  virtule  credatur  baliere  principium, 
ac  proinde  non  timendus  sit,  sed  potius  amplcclen- 
dus  ?  Sed  si  ejus  originem  vel  causam  dixerim  esse 
virtutem,  cur  non  erga  istum,  quem  magis  virtuo- 
sum  agnosco,  faciliori  vcl  saltem  simili  meta  di- 
rigitur?  Ergone  carnalis  judicandus  esl  affeelus 
isle,  qiii  quadam  exterioris  bominis  compelenlia 
ceiieratiir?  sed  si  ila  est,  cur  alium  iBQue  eiierie* 


m 


SPECULDM  CIIARITATIS.  —  LIB.  III. 


m 


ribus  adornatom  moiibus,  quia  lamen  sslimo  vi-  A  gralus  aspocUi,  jucundus  affulu,  qtiailam  cileriorir 


tiosum,  non  ejusdem  dulcediuis  suavilate  comple- 
clor?  Comigil  enim  mibi  aliquando,  ul  alicuju» 
cxterior  liabiludo,  quandiu  iii  co  vcl  virlus  spera- 
liatiir,  vel  vitium  ignorabalur,  plurimum  sibi  ani- 
fnum  inclinaverit  meum;  prodiluni  autem  ejus 
vitium  totum  illuin  aflectum  absorbuerit,  ac  non 
modicum  menti  horrorem  iogesserit.  Quid  crgo? 
F«ne  virtus  tut  vitium  quasi  animx  c'd>us  vcl  uti- 
lis  vel  noxlus  aestimanda  sunt;  eKevioris  vero  bo- 
laiDis  vel  iusteritas  vel  bcnignilas,  quasi  vasa 
qu;£dam  vel  rusticana  vcl  urbana  Judicanda.  Et 
otilis  quideni  cibus  ifi  vasis  dcformibus  plerum- 
qae  Mimttur ;  noxiai  autem  nec  in  prctiosis  ad- 
nittitur.  Contingit  aulcm,  et  quidcm  persxpe,  ut 
cibus  aliquanto  vilior  ob  vasis  decorem  jucundius 
jidmittatur;  pretiosissiinus  autem  ob  vasis  borro- 
rem  insanius  assumatur.  Sic  nonnunquam  evenit, 
ut  bomo  viliosus,  ct  in  sumroo  corporis  ornatu 
displiceat;  virtus  aulem  ctiani  in  quadam  cxtcrio- 
ris  hominis  duiitia  ct  austerilalc  plurimum  pla- 
ceat.  Niliilomihus  et  id  contingerc  manifcslum  est, 
ut  minorem  viriutem  in  bomine  bcncvolo  quis  ac 
Jucundo  libentius  videat;  major  autem  in  bomine 
ditr«i  ct  aiistcro  insuavius  sapiat.  Sed  erit  elegan- 
iior,  pato,  quia  et  cxprcssior  siniilitudo  ;  si  virtus 
veritas,  fal;>itas  vitium  xstimctur  :  nimia  autem 
niorum  sevcritas,  quasi,  scrmo  durus  ct  rusticus; 
extcrioiis   autein  bominis  grata  suavitas,   quasi 


liominis  suavitatc  in  corda  intuentium  sese  rcfuii- 
dat ;  alter  durus,  austerus,  nimia  quadam  gravi- 
tate  intuentibus  quasi  metum  inculiat:  qnandiu 
utriusque  virtus  latet,  vcl  vitiura,  quis  reprcbeo- 
da:,  si  iUum  dulcius  interior  scnsus  accipiat;  istum 
non  voluntas  aut  ralio,  scd  aflectus  rejiciat?  Si 
vcro  in  cxteris  virtutibus  parcs  utrosque  cogno- 
verit,  vel  si  etiam  illum  jucundiorem  in  aliquibus 
imperfectiorcm  invcncrit ;  non  mirum,  nec  raiiu^ 
vacuum,  si  cui  virlus  iiiterior  in  extcriori  obll 
suavitate  quasi  vcritas  in  pulcluo  sermonc  jucun- 
dius  saplat;  virtutcm  in  morum  austcritate  nimia, 
quasi  vcritatem  iu  duro  rusticoque  scrmone,  cuni 
quadam  mcntis  anxictatc  vel  etiam  coactione  su* 
scipiat.  Scd  sicut  est  quaedam  cloquentia ,  quas 
juvcnikm  decct  aetatem,  qua^dam  autcm  qux  seni- 
lem  et  qnae  io  juniori  xute  fcrvor  ct  vivacitas,  in 
malurioii  lcvitas  arbitralur;  ita  profecto  in  ado- 
lcsccnte  si  sit  bcnevolentia  hilarior,  proroptior, 
pronior  a<l  obscquiuin,  agiliur  ad  actum,  in  se- 
niorc  vero  honesta»  gravis,  sinc  omni  dissolutlonc, 
hilaris,  vacua  levitatis ,  plena  maturitatis  ;  nec  ille 
ievitatis,  nec  isle  dcbct  argui  austeritatis.  Quo- 
modocunque  crgo  varietur,  istius  amatoris  affo- 
ctus,  si  isti,  quem  animus  ejus  afiBectuose  comple- 
ctitur,  nec  sui  copiam,  ncc  aliud  quid  pnctcr  rar 
tioncm  prxbuerit,  illi  nihil,  quod  ratio  impenden- 
dum  esse  monstraverit,  praibcrc  omiscrit,  charita- 


aermo  eomptus  et  eloquens.  Sicut  ergo  iii  suavjlo-  q  tis  utique  rcgulam  non  exccdit.  Nam  cum  aflcctus . 


quio  nou  cst  falsitas  admittenda;  sic  in  duro  ru- 
«ticoquc  scrinone  vcritas  non  spcruenda.  Simili 
niodo  nec  in  homine  exterius  ornato  vitium  pla- 
eeaf,  ncc  in  hominc  quanquam  duro  et  austero 
▼irtus  displiceat.  Denique  si  duo  homines  incipiant 
aliqua  persuadere,  quorum  altcr  obtusc,  dcformi- 
lcr,  frigide  id  faciat ;  alter  acule,  ornatc,  suavi- 
ter,  vchementcr ;  donec  ncscitur  quis  eorum  vcri- 
tati  innitatur;  quis  diflluat  falsitate;  non  cst  mt- 
rnm^  si  in  cjus  sermone  magis  delectatur  auditor, 
qui  novit  ope  sermonis  conciliare  adversos,  re- 
mlssos  erigerc;  bencvolum,  intentum,  docilem  au- 
ditorem  prooemio  reddcrc;  nescientibus  quo  ejus 
leodat  oratio,  quid  cxspectare  dcbeant,  intimare. 


isti  nequaquam  in  noslro  arbitrio  coUoccntur,  cuni 

quibusdam  aliquaiido  invitissiini^moveamur,  nec 

quosdam,  etiamsi  vclimus,  experiri  valeainus ;  iic- 

quaquam  tunc  amor  ex   affectu  cst,  cum  mcu^ 

tcm  aflectus  moverit,  sed  cum  mens  ipsum  mq-^ 

tum   secundum  aflectum   dircxerit.    Similiter  de 

motii ,    qui    ex   rationc  gencralur ,    scntiendum 

est. 

CAPUT  XX. 

Quod  tret  $hU  amort$ ,  ex  nlfectUy  ex 
ex  ulroque, 

Est  ergo  aroor  cx  affectu,  oum  affcctui  ahl 

consenserit;  cx  ratione,  cuin  se  voluntas  latieni 

conjunxcrit :  potest  et  tertius  amor  cx  his  duo- 


Quod  si  utcrque  seque  vcra,  xque  magnilica  per-  ^  bus  confici,  cum  scUicct  hxc  tria,  ralio,  affectus. 


iuadere  cognuscitur;  in  hujus  verbis  cum  qiiadam 
amaritudine  salubritas  sumitur;  in  islius  ct  suavis 
salubritas,  et  salubris  suavitas  gratius  avidiusquc 
percipitur.  Quanto  enim  magis  in  vcra  asscrlione 
appctitur  jucunda  suavitas,  tanto  facilius  salubrl- 
tas  prodest.  Verum  si  utcrque  vera,  sed  illc  minus 
eloqueus  magiiiflcentiora  ac  profundiora  conctur 
asscrere;  iUa  quidein  qux  dicuntur  suavitcr,  quan- 
quam  minora,  suavius  aurilius  illabiintur;  non 
modica  autem  vi  opus  est,«ne  iUa  preiiosa  ob  scr- 
inonum  quibus  profcruntur  ineptiam  audire  ani- 
mum  tardcat ;  inteUigere  non  placeat ,  credcrc 
postreino  non  libcat.  Nun  secus  si  duo  homi|ies 
proponautur,  qnorum  aller  bcucvolus,  affaliUs. 


ct  voluntas  in  unum  coierint.  Primus  dulcis,  scd 
pcriculosus;  secundus  durus,  scd  frucluosus;  tcr- 
tius  praerogatiVa  perfeclus.  Ad  ppimum  seiisus 
cxperUe  dulccdinis  iUicit,  ad  sccunduin  ratio  nia- 
nifesta  compellit,  in  tcrtio  sapit.  Differt  autem  hic 
ullimus  a  primo ;  quia,  iicet  UIo  et  quod  amaiw 
dum  est ,  aliquando  amclur  ;  magis  tamcn  propt.r 
i|>srus  affcctus  dulccdiiieni  ainatur  :  hoc  auteni 
ainalur,  non  quia  dulcc  est,  scd  quia  amoro  di- 
gniiiu  ;  idco  dulcc  cst. 

CAPUT  XXI. 

RecapUulalio  eotum  qu<e   dictu  $unl^  et  quomodo 

vera  Dei  cognoscalur  dilcctio, 

Jgitui'  ex  his  omuibus  qu»*  divta  sunti  in  quo^ 


nm  U.  AELREDl  ABBATIS  RIEVAL 

toia  vis  conbibtal  ainoris  l>revitcr  coMigamiis.  Priino 
si  mens  aliquid  aJ  frucntliin!  clegerit,  deinde  ad  id 
(liiodam  interno  desidorio  sese  exlcnderit,  postrenio 
id  agat,  qiio  ad  desideralum  pervenire  valuerir, 
hoc  sine  dubio  amare  dicendum  est.  lloc  auiein 
quanlo  qiiisque  ferventius  inslantiusque  peregerit, 
tanto  magis  el  diHgit :  quod  si  ex  affectu  id  feceril, 
dulcius  ulique  diligit,  ac  proinde  facilius  agit.  Si 
autem  totum  lioc  quod  alius  ex  affectu ,  alier  ex 
|jDla  feceril  ratione;  minus  quidem  dulce  diligil, 
SfMl  non  tardius,  quod  desiderat,  obtineldt.  Porro 
si  ipsa  eleclio  perversa  fiierit,  ut  quod  non  opor- 
let  eligal  ad  rritendumi  ct  illa  quae  ipsam  seqnunttir 
<  lcctionem,  perversa  essc  coustahit ;  et  talis  amor 
pcrversus  erit,  cupidilalis  non  cliarilatis  voca- 
bulo  censendus.  Scd  sicul  supcrius  docuimus, 
quidquid  aliud  mens  ad  fruendum  pra^ter  Deum  in 
seipso,  proximum  aulem  in  Dco,  vel  illecla,  vcl 
decepla  elegerii,  melas  verse  dilectionis  excedit. 
Poiest  praeterea  ipsa  eleclio  sana  esse,  motus  la- 
men  ulerque  perversus.  Poiesl  ct  eleclio,  el  sequcns 
moius  in  deslderio  ,  ex  ratione  consislere;  allcr 
aulem  motus,  qui  in  actu  est  lotam  dileclionem 
eorrumpere  :  quod  exemplis  manifestiiis  fiet.  Si 
quis  igitur  Deum  ad  fruendum  elegcril,  sana  esl 
ista  electio.  Si  vero  in  ipso  fructu  carnale  aliqotd 
desideraveril,  existimans  cum  nd  Deum  pcrveneril, 
quod  ibi,  ul  Judaic;e  fal.ulae  feriint,  et  epulis  cf- 
fluere,  el  voluplalibus  habeat  incubare :  nihil  pro- 
deril  electionis  iniegritns  quam  soquitur  desiderii 
lanla  pcrvcrsitas.  Scd  el  si  Deum  ad  fructum  sibi 
feHciialis  elegerii,  ncc  iii  Dco  quidquam  nisi  Deum 
desidcfaverii ;  si  tamen  aliis  quam  oportcl  actibus, 
verbi  gratla,  aul  Judalcls  csere^noniis,  aul  gcntilium 
sacrificiis,  vel  aHa  aHqua  snperslltione  ad  tantum 
bonum  ambicrrt,  lotum  utlquc  dilectionis  fructum 
evacuabit.  Sil  ergo  elcctio  sana,  desiderium  coiu- 
peiens,  actus  raiiooaHs ;  et  sic  non  cxcedel  limiies 
iriutis.  Interesl  saneqiiantum  fuerilquis  in  hac 
ne  affeciuosus,  discrelus,  fortis.  Affccluosus 
iter,  discrelus  ul  prudenter,  foriis  ut  di- 
it  perseveranlcr.  Affecluosus,  ut  quod  elegii  in 
desiderio,  sapiat ;  discretus,  ne  in  actu  modum  ex- 
cedal ;  foriis,  nc  inde  aliqiia  eum  tentalio  avertal. 
Affectus  prodcst  conlra  perversas  diilcedines,  di- 
scretio  conira  decepliones,  foriiludo  contra  perse- 
cutiones.  Si  quis  aulem  in  iribus  his  noscilur  essc 
perfeclus,  iioi)  solum  feliciler,sed  el  suavilcr  amai. 
Sane  si  non  poteril  affecluosus ;  sii  lamen  discreius 
et  fortis ;  et  si  non  ad  prxsentem,  uon  minus  tanicn 
proficiel  ad  luturam  felicitatem. 
CAPIJT  xxir. 
//1  proxhni  ditectione  quo!  conaideratio  habenda, 
Hu!c  eadem  iii  proximi  dilcclione  considereinus. 
Si  ergo  proxiinum  ad  ipsius  frucUis  socielatem, 
qui  in  Deo  esl ,  elegerimus,  sana  esl  isla  eleclio. 
8ed  hanc  elecitoncm  si  dcsiderium  turpe  aut  actus 
inordinalus  subsequitur,  lola  electionis  sanilas  ina- 
eulalur.    Vcrum  in   Dci  dilcc^ionc  iiobis  non  ipsi 


,L.  OPP.  PARS  1.  -  ASCETICA.  596 

A  consiilimus,  Deusenim  nostcr  cst,  et  bonoram  no- 
strornra  non  indigcl  :  in  mutua  ar.lem  dilcctione, 
quoniain  mutuo  indigcmus,  ncressc  est  ul  nobis 
invicem  consulamus.  Quocirca  desidcrium  ipsuoi 
ad  duo  debel  cxlendi,  cl  actus  nihilominus  dupHci- 
lerexerceri.  Debel  quippe  desiderium  ad  hoc  esse; 
ul,  sicut  decet,  muluo  nobis  fruamur  in  Deo;  el  ut 
Deo  invicem  fruamur  in  ipso.  Quia  vero  homo  el  ex 
corpore  constat,  cl  ex  anima  ;  aclus  ulique  noster, 
quanlum  facullas  siippedilat,  iilrique  debM  prospi- 
cere.  In  his  quanlo  quisqiie  fervcntior  el  prudtn- 
lior,  lanlo  utique  el  in  charirate  perfeetior.  Qiianio 
aiilem  affectuosior,  lanto  charitas  ipsa  constal  esse 
suavior.  Sicut  auiem  ad  haec  aHquando,  uldiximiis, 
affectus,  aHquando  movet  i  atio,  il»  ulrumque  ipsitis 

^  desiderii  modam  actusque  pro  sui  qualilale  orit:- 
narc  contendit.  Proinde  diligenli  considcratioiie 
•pus  csl  ul  dc  ipsis  affectibus ,  quis  sequendui  sit. 
el  iii  quantum  sequendus  sil,  videamus. 

CAPUT  xxiir. 

Qut  a/fectus  admittendi  non  sunt^  et  quantum  tptn- 
tuain^  qui  ex  Deo  est,  5f(  sequendus  affectui. 

Igiiur  spirituaHs  affedus  qui  ex  diaboto  est  ^  trra- 

tionalis  qui  pro  vitio  est,  carnaHs  qui   a J  vitium ; 

tres  isli  affeclus  non  solum  non  sequendi,  sed  ne 

adinrtlendi  quidcm  sunt,  imo  quantum  licri  potest» 

a  cordibus  nostris  radicilus  erueiidi.   Porro  spiri- 

taHs  qul  ex  Dco  esl,  iion  sotum  admitlendus,  sed  et 

omnibus  modis  excilandus  est,  el  augendus  :  qucui 

desiderium  nostrum  salubcrimesequilur,  ulquanto 

C  dulcius  sc  nobis  innotcscii  tauta  exceltcntia,^  taaia 
fervcnlius  ejus  desiderabilis  desiderelur  pr.xsenlia. 
Sane  hoc  affcctu  cliain  aclus  noslcr  excitari  -habet, 
scd  secundum  hunc  ordinari  non  debet.  Excilari 
habet,  ut  nunquam  voluntas  bene,  imo  perfecte 
operandi  tepescal;  ordinari  aulem  secundum  affe- 
ctum  operptio  ipsa  non  debet,  ne  melas  corporeac 
possibililalis  cxccdat.  Corpus  enim  hoc  quoddam 
csl  inslrumenlum,  quo  ipsum  exerecri  habel,  quod 
cum  luleae  quaHlalis  sit,  innumerabilibus  obnoxium 
passionibus,  vim  fervenlis  spirilus  ferrc  non  susIh 
nens,  nisi  quodamrooderamine  aclus  exterlor  tem- 
perelur :  infeclo  negotio  procul  dubio  deficiet  ac 
succumbet.  Uabet  autcm  hoc  aff^ctus  proprium,  ut 

rx  pleriimque  modum  nesciat,  humanas  non  metiatur 
vires,  corporeas  passioncs  absorbeat,  ac  tmpctu 
«uodam  cxco  irruens  in  amalum,  solum  id  medi- 
telur,  quod  appetil,  dcspicial  quidqui  J  cxlra  est ; 
et  qiiod  grave,  quod  arduum,  quod  iinpossibile 
quoque,  ac  si  leve  ac  vacuuin  laboris  opus  aggie- 
dicns,  molestissimas  hominis  exlerioris  injurias 
pr;c  interni  affectus  deleclalionenon  sential.  Proinde 
ut  volunlas  jugi  fervore  calescat ;  ul  illatas  exlrin- 
secus  passioncs  patienler  quis,  imo  gaudenter  su- 
slineal,  usquc  ad  ipslus  desiderii  molum  affcclus 
hujus  est  perfcrendus,  ad  voluntarios  vero  acius 
progrediens  ne  mctas  corporcae  possibilitatis  exee- 
dai,  rationis  csl  moderamine  coercendus.  Quam 
mcusuraro  vilo;  quidaro  ignornnlcs,  ac  totum  aft> 


«97  SPECULUM  CllAniTATIS.  —  L!». 

ctus  sui  impetiin  iin|Yor(un^  seqiicnles,  debiliores  A 

fivnt,  quam  sanciiores ;  ac  sic  aflTeclii  ob  aclus  im- 

moderaiionem   tepesccnte,  ipsa    quo(|ue  voiunias 

immodenitius  opprcssa  tcpcscil.  De  ipsa  sane  actus 

nroderatione,  quani  secuiidum  rationera  ficri   nc- 

ccsse  eft,  si  quiil  ulile  ipse  airectuum  bonorum  in- 

spirator  el  ordinator,   malorum    tantum   ordinator 

Spiritus  suggerere  voluerit,  suo  ioco  adnoiabimus. 

Nuuc  de  Ipsorum  afiecluum  distinctione  qiix  coe- 

pimusy  cxscquamur. 

CAPUT  XXIV. 

Di  ratlomli  affectn  in   qnantuin  et  ipse   $equen- 
dus  <tl. 
Ralionalero  igilur  affectum,  qui  cx  allerius  con- 
templaiione  virlulis  oborilur,  caetcris,  quibus  ad 


III. 


r>98 


CAPUT  XXV. 


0/pciaUs  a/feclus  in  quo  cavendus  sil ,  iu  qno  admil" 
tendtts. 

Seqiiitur  oflicialis  afTectus,  r^tcris  qui  admitlendi 
sunt  pericubsior;  siquidein  admiltcndus  esl,  sed 
permaxiine  cavendus  est.  Quid  enim  tam  dignum, 
tam  consonum  rationi,  quam  ut  vicem  rependas 
amanti,  osl>sequenti  oflicitim,  gratiam  munera  por- 
rigcnti?  Quid  deindc  cavendum  jnagis  quam  ns 
delinilus  obscquiis  vel  muneribus  illectus,  aiit  To* 
veas  vitia,  aui  favcas  vitioso?  Ncc  dc  his  mibi  ser« 
mo  est,  qui  diliguntmunera,  sequuntur  retribulio- 
nes;  qui  justiiiam  venale  babentcs,  non  bomini  sed 
muneribusfavenl;  sed  de  bis  qui  obsequiis  vel  mu« 


proximi  dilectionem  accendimur,  constat  esse  per-  B  n^ribus  provocati,  non  jam  inunera,  sed  ipsum  lio- 


leittiorem.  Etenim  oon  modicuni  viilutis  indicium 
est  ipse  amor  virlutis.  Denique  huic  consentire  af- 
lectui  ulilissimum  est,  tum  pro  ipsarum  xmulaiione 
virtutum,  quae  ipso  affectu  facilius  cxcitatur,  turo 
pro  horrore  vitiorum,  quae  ex  virtutum  diligenti 
cottsideratione  sordescunL  Sed  el  desiderium  nor 
strum,  si  secundum  hunc  dirigatur  aflectum,  nec 
pernidosum  arbitror  esse,  nec  noxium ;  nibil  enira 
oliest,  imo  et  prodest  plurimum,  si  ejus  desidere- 
iDus  praesentiam  cujus  exemplo  corrigamur,  si  maii 
«umus;  si  boni,  promoveamur;  si  xque  perfeai, 
mutua  Gollatione  nrmemur.  Est  autcm  praesentia 
sanctorum  temporalis  et  ipsa  quidem  desideranda, 
•cd  magis  illa,  quae  cum  Cliristo  erit  xlcrna  in  coe- 


minera  quodam  inlerno  complectuntur  allcctu.  Ad- 
miltendos  cst ,  iiiquam,  iste  affectus ,  scd  et  caven- 
dus:  admittendus,  ne  sit  ingratus  officio;  cavendus, 
ne  iion  tam  homini  impcrtiatur  quam  vilio.  Proiude, 
quaravis  in  muneribus  vel  obsequiis  suscipiendis^ 
raagna  sit  habenda  discrclio,  hoc  attendendiim,  Ul 
cum  erga  eum,  cujus  bcncficiis  utimur,  vcl  obse- 
quiis  adjuvamur,  quodam  movcmur  affcclu  :  ipsius 
personse  dignitas  diligentius  inspiciatur;  ut  si  forte 
ejus  meriti  sit,  affectus  ipse  oQicialis  transeat  in  ra  • 
tionalem;  et  quemcoBpimus  diligere,  quia  nobis  gra- 
tus,diligi  incipiatur,quia  virtutibus  adornalus.  Eycnit 
aliquando,  ul  vir  optimus  ob  cxteriurem  quamdaiA 
austeritatem,  ul  superius  diximus,  non  facili  afloctii 


lis.  Licel  autem   in    utriusque  desiderium   simili  ^  in  cor  influat  intuentis;  quero,  si  aliqua  occasione 


cxcitemur  affoctu,  non  taracn  simili  aciu  ad  utram- 
que  pertingimus.  Nam  ad  corporalem  sanctorum 
praesentiam,  si  forte  absunt,  aliqua  terrarum  spatia 
peragrando ;  ad  xternam  tendimus,  sancte,  et  juste, 
et  pie  vivendo.  Si  ergo  ad  utnimque  bunc  actum 
eodem  incitemur  affcctu,  iste  uUimus,  quantum  ad 
iiiteriorem  exercilationem,  ejus  impetumsine  cun- 
ctatione  scquatur,  neque  enim  timenda  est  in  inte- 
riori  sanclitate  nimielas ;  exterior  autcm  virtutura 
exercitatio  de  qua  dictum  est  :  NoU  esse  himium 
iu$tu$  {Eccle.  vii),  rationis  est  moderainiue  tempe- 
randa.  Porro  saiiciorum  prxseniia  corporalis,  ctsi 
oliliter  dcsideretur,  non  tamen  semper  quxritur  : 


oblata  munificum  nobis  senserimus,  insensibililer 
ipse,  quem  auslerilas  illa  oppresserat  quodammodo 
et  obrueral,  erigitur,  ut  iu  dicamj^^et  cxciialur  affe- 
ctus;et  virtusqua  prius  placebat,  sed  non  sapicbal. 
ipsi  affectui  quasi  cordis  palalo,  iicct  ad  aliud  adbj- 
bilo,  sua  sc  suavitatc  ingerat  elinfundat;  sicmirabili 
mododelecletur  el  sapiat.  Quod  si  lalisfoite  fucriU 
in  quo  non  sit  virtus  quae  placeal :  qnanlum  quLr 
dem  ejus  desiderari  potest  corrcctin,  affcctu»  ad- 
roittendus  est ;  simplex  auiem  affectus  ille,  qni, 
quamviscertis  quibusdaro  causis  movealur  et  mo- 
veat;  homincra  tamen  sine  allcrius  respeclu  cauw 
complectitur,  per  omnia  temperaiidus.  Ipsa  saiic 


liRde  in  actu  hoc  ratio  consulenda  est,  non  sequen-  ^  obsequiorum  vel  raunerum  redhibitio,  utrique  se- 


dus  affectus.  Quam  grata  fuit  fratribus  Antiochenis 
Pauii  ac  Barnabae  prxsentia  corporalis!  quorum 
scientia  instruebantur,  quorum  firmabaiiiur  cxcm- 
plo,  disputationibus  contra  diversa  scntientcs  tue- 
bantur.  Audientes  tamcn  a  Spirilu  sanclo  :  Segre- 
gale  mihi  Barnabam  et  Paulum  in  ministerium  qno 
voeavieos  {Act.  xiii),  quanqu^m  repugnarct  affe- 
ctus,  imponeiites  tamen  eis  manus  et  orantes,  di- 
niiserunt  eos.  Nonne  Paulus  ex  profusione  lacry- 
marum  Timotbei  probavit  affectum ;  cui  si  vir  tan- 
tus  consensisset,  utique  irrationabilitcr  Pauli  vesti- 
giis  inhaesissel :  Gratias,  inquit,  ago  Deo  meo,  me- 
moriam  tux  {acietu,  memor  lacrtfmarum  tuarum  ut 
gaudio  implear  {11  Ttm,  i}. 


cundum  affectum  impendatur.  Sic  et  desiderium^ 
quo  corum  prxsentia  dcsidcratur ,  vel  aclus  quo. 
ipsa  praescniia  comparalur,  rationcm  scquantur,^ 
non  affccluni, 

CAPUT  XXVI. 

De  alfeclu  naturaU;  el   qnid  sit  dUigere  in  Deum, 
quid  propter  Deum. 

Jam  nunc  in  naturali  affectu  quis  modus  servan  * 
dussit,  diligentius  inquiramus.  Iluncsaneaffectuiii 
sicutnon  admitlere  impossibilc  est ,  ila  nou  scqui, 
summx  virtutis  cst.  Nemo  enim  scipsum  odio  ha* 
buit ;  ct  tamen  :  Qtii  venit  ad  me,  ait  Saivator,  H 
non  odit  animam  suam,  non  potest  mcus  esse  disei^ 


rjrn 


n.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PAUS  1.  -  ASCETICA. 


COO 


ptdus  {Luc.  xiv).  Similiter,  Qui  v£»U,  inquil,  qd  nw,  A  pler  Deuin.  Affeclus  quippe  iiou  proplcr  Dcum  as- 

et  non  odit  palrem  et  malrem,  non  pote$t  meus  ei$e 

discipulut  (/6id,}.ElcoMlra.\imsloIus  :  Qui  suorum, 

rAaxime  e^ut^m  domesticorumcuram  non  habet^  fid:m 

uegavit ,  et  est  infideli  deterior  (/  Tim.  v).    QuiJ 

ergo  ?  CoiKi-at  ia  seiisissc  aestimandi  sunt  magistcr 

et  discipuliis,   scrvus  et  Doniiiius,  ipsa  verilas  ct 

«micu»  veritatis  ?  ALsit!  Di$tinguemli  sant  ergo  duo 

ilii  amores,  ('e  qulLus  superius  loctiti  sumus ;  altei* 

6ecundum  affecium,  aiter  secunduin  ratioiiem.  Nu- 

tnrale  quidem  cst,  quod  liomo  erga  se  ct  suos  affe- 

ttuni  habel^  scd  amoiem  sccuudum  affecluni  liubere 

nondebet;  sccundum  raUonem  vero  b;^bere  debet. 

Affectus  ipse  ostcndilur,  cum  per  Aposlolum  dici- 

lur  :  Nemo  unquamcarnem  suam  odio  habuit(Ephes. 

v).  Amor  autcm  sccundum  affectum,  ipsius  Saiva- 

loris  auctoi  italc  intcrdicilur,  qui  ait :  Qui  venit  «4 

me^  et  non  odit  patrem  et  matrem,  adhuc  autem  et 

animam  suam^  no»  potest  meus  esse  discipulus  {Lnc» 

xiv).  Amorsecundum  rationem  indicilur,  cum  idem 

d.cit  Apostolus  :  Qui  suortim,  maxime  autem  dome- 

s^icorum  curam  n$n  Itabet,  fidem  negivit,  et  est  tff- 

fdeii  deterior  (/  Tim.  v).  Amor  sccufidtim  affeclum 

argullur,  CMin  futura  mala  praenuntians  idem  Pau- 

lus,  ill  iiiler  caitera  :  Et   ertnnt  hcmiues  se  ipsos 

amanies(n  Tim.  ni).  Quod  verobicamorcmsccuu- 

dum  affeCtum  iiiiellexei  it,  docent  sequentia  :  Erunt 

enim^  inquit,  homines  se  ipsosamantes^cupidi,  elati; 

fotuptatum  amatores  maijis  quam  Dei  (ibid.).  Semper 


sumitur ;  sed  iu  ipsa  anima  aut  carnaliter  aut  acci- 
dentaliter  oritur.  Proinde  si  ei  cui  ;inimtts  qiradain 
spontanea  ac  dulci  inclinatione  sese  refundit,  totus 
amor  secundum  ipsum  affectum  fexbibeatur  :  iste 
ncc  in  Deo,  nec  proptcr  Dcum,  sed  potius  propter 
sean;atur.  Si  vero  isquem  aOectus  iste  complecti- 
tur,  iii  Dei  dileclioiicm  pariter  assumknr;  amcr 
quia  ipse  ex  affectu  sapiat,  sed  ejus  6xbibitio  ex 
rationis  modcramine  pcndcat :  bujus'ulique  ainor 
non  primo  propter  Dcom  assumilur,  sed  iu  Dco 
salubiiler  exercelur.  Poiioei  quem  affeclus  ipsd 
rcspuU  et  evilat,  si  consideratione  divini  ptxcepti 
nosmelipsos,  ut  oportet,  exblbuerimus,  ac  quidqiiKl 
dictaverit  ratio,  pfout  indiffuerit,  impcndorimus , 
^  iste  non  proptcr  se,  sed  tantum  proptcr  Dcum  di- 
tigitur.  Igitur  amicus  qui  do:i  potcst  non  diiigi»  di« 
iigntur  in  Deo ;  inimicus  qui  non  propter  se  polest 
dlligi,  diligatur  propter  Deum.  lllc  ex  allectU;  iste 
ex  ratione.  Hic  itaque  modus  iu  iiaturali  scrveiiir 
affeclu,  ut  habcatur  quidcm  et  senliatur;  scd  iu 
Qiiinibus  et  pei^  omnia  ratioiiis  modcramiBe  teinpe- 
relur.  Denique  Josepli  s^cvqs  prius  lacrymis  na- 
luraicm  erga  fralres  protestalur  affectum  (Ce^. 
xMi),  quern  si  vir  sanctus  ratione  postposita  sc- 
f|ucretur,  neipiaquam  fratres  salubri  dolore  a  pro- 
ditionis  crimine  purgarentur.  Salvator  quoqnc 
piiim  erga  suos  indutus  affectuin,  rulturam  clvh»- 
icm   compassionc   mii-abili  depJoravit  (Luc.  xix). 


etcnim  affcctus  iste  moUia  suggeritet  suavia;  quod  q  nibilominus  lamcn  ejusdcm  civiiatis  scdcra,  sum^ 


ju^undum  et  (eiierum,  qiiod  voiuptuosum,  qiiod  de- 
UcAium,  libCHler  amplectitur;  quod  vcro  arduuin, 
quod  asperum,   quod  voluiUati   contrariura,  omni 

-  korrore  rcfugit  ct  evitat.  Quocirca  affectus  bujus 
exscculio  5imor  perversus  est,  faominem  exuens  ho- 
mine,  formam  induens  bestialem  ;  quod  rationis, 
quod  boncstatis,  posiieino  quod  utiliiatis  oliruens 
qnodain  modo  ct  abscondcns.  Ilic  amor  propriu 
co.nvcoit  bestiis ;  excusatur  in  pucris  :  nam  illis  ra- 
lio.  non  infuiiditur;  inistis  sopitur,  Deniquc  utrum- 

..  ijue  bunc  amorem  bnviter  satis  Salvator  ipse  di- 
siinguens  :  Qui  amat,  inquil,  animam  suam,  perdel 
^am ;  et  qui  odit  unimatn  suam  t;<  ho^  mundo^  in  ti- 
tam  tttermm  inveniet  eam  (Joan.  xii).  Proitide,  ut 


mas  calamitatis  injuria  ex  rigore  justitiae  castigaviU 
Ad  quam  regulam  utinam  i*ectores  Ecclesi»  snuui 
castigarent  affectum,  quorum  multi  doraesticos 
sanguinis  sui  nimis  carnalitcr  amplecteotes,  doq 
solum  cos  a  muiidi  vaiiitateet  voluptate  nullo  rigor^ 
compcsciint,  imo  ex  ipso  pretio  saiiguinis  Chrisii^ 
unile  suas  expleanl  libidiites,  damnaLili  j^xsiu^pK 
plione  prospiciuni.  Pi  o!i  dokir !  Sic  cst  in^redi  do- 
mos  quoruindam  cpiscoporum  nostrorum,  et,  quod 
magis  pudel,  cucullatoruni,  quasi  quis.ingrcdlai^r 
Sodomam  et  GQmorrham.  Proceduitt  quidain  ca-i 
piUati  et  effeminali  seminudis  nalibus,  cultu  iiie- 
retricio,  dc  qualibu.<(  Scriptura  -  Et  posuerunt^  in« 
quit,  pueros  ia  prostibula  (Joel.iii).  £t  in  lalium  ii-« 


aii  si^anctus  ille  (Auc.  traci.  51  in  Ji>an.) :  i  Si  male  ^  hidincs  tuus  sanguis  assumitor,  Domine  Jesu,  m^ 


amaveiis,  tunc  odisii ;  si  bene  oderis,  tunc  amasti.  i 
Qui  cnim  ams^t  secuitdum  affectum ,  utique  odii, 
quia^Kt{/t7t(/ti  iniquitalem,  odii  animam  suam  (PsaL 
x).  Qui  vcro  odii  setundum  aflcctum  secundum 
laiioncm  diligit.  Ad  boc  cnim  addidii :  /»  hoc 
mundo;  quia  quidquid  in  munfda  est ,  aut  concupi- 
scentia  carnis  est,  SiUiconeupiscentia  ocu/onim,aut  <ti  • 
perbia  vitm  (I  Joan.  ii).  Qui  itaque  animam  suam 
£ecundum  affectum  ainat,  in  lioc  mundo  amat, 
quia  in  concupiscentia  carnls,  in  concupisceutia 
Qculorum,  in  superbia  viUp,  qu^ac  oninia  afiectus 
suggerit,  ainat.  Ilac  distinclioiic  id  quoquc  solvi- 
lur,  quod  quxrunt  quidam  :  quld  vidclicct  dislet 
inlcramorcinqui  idDeo,  ctillaniqui  cxbibclur  pro- 


gitur  crux  tua,  panduntur  vulncra  iua,  insuBiiiur 
prciium  mortis  iua^.  Vt  isti  babeant  euiTentes  ca- 
iies,  aves  volantes,  equos  ^pumantes,  nvdanittr  m 
pauperibus  latcra  tua,  ritlcntur  verbera  iua,  effun- 
duntur  viscera  tua.  Vides  ista,  Jesu  meus,  fldes 
isia  cl  taces;  scd  nonquid  scmper  tacebis?  /11109 
iiiquis,  ut  partuiiens  loquar  (Isa.  \lu).  Sed  ^d  pro- 
PQsitum  rcdc^mu^. 

CAPUT  XXVU. 

De  affectu  carnali,  quod  nec  omnino  respuendui^  neo 
piene  sit  admittendus. 

Igilur  carnalis  uffectus,   quem  parturit  quidam 
bominis  extcrioris  ornatus,  nec  omniuo  rcspuem 


«01  SPECLLUM  CnAlUTATIS.  —  LIB.  IIL  '  COi 

dus  esi;  ncc  ila  ul  seprofudcril,  admilicmlua.  Vi-  A  maiiifesUB   pudicilia;  appelalur.  ProiiiJc  cuiii  affc- 

ctus  iiosler  quniiquam  ratioiiaiis,  y«;1  ctiam  spiri- 


ctiius  eniin  illi  est  affccius  ilie,  qui  duoit  ad  vitia ; 
el  iiisi  Iste  prudcutius  cavcaiur,  ille  sine  sciisu 
pcne  patienils  illalilur.  Ad  hoc  igitur  alfectus  iste 
salubritcr  admiltiliir,  si  tamen  suspense  ct  tcmpc- 
rate  quodammodo  admillalur;  ut  videlicet  si  virtus 
ia  codaruerit,  facllius  amplectatur ;  si  vero  vitium, 
correctioni  ejus  vcliementius  insistaiur.  Quidquid 
cniiu  de  officiali  affcclu  diiiinus,  de  hoc  quoque 
seiitieudum  uiliilominus  arlutreinur.  Ah  his  taincn, 
qui  adbuc  carnalihus  vitiis  appctuntur,  consultc 
affeclus  iste  rcspuitur,  a  quihus  larissimc  sinc  vitii 
Ulillatione  scntitur. 

CAPUT  XXYIII. 

Qnod  afectum  non  solum  origOj  $ed  etiam  processus 
et  finit  scruietur^  ti  quod  i 
fectum^  exemplis  ostenduur 

Forro  liorum  aflcctuuni  non  sciuni  origo  scru- 
lauda  est,  sed  ct  processus  ipse  ac  finis  sa^^aciter 
atieiidcndus.  SuLlilissimc  cnira  aliquando  uiius 
orilur,  cl  in  alium  lerminatur,  vel  certe  niulatur, 
Quod  de  duohus  vcl  irihus  ostendissc  satis  sit. 
Fama  cujuslil.ct  virginis  excitus  quis,  quae  et  san- 
€ta  oorpore  ct  spiiilu,  fide  sincera,  disci-ctionc  prae- 
tipua,  ttsque  ad  pcrfecium  contemptum  sui  humi- 
lilaiis  virtuic  fundata,  pnEclarn  ahstiiicnlix,  sun- 
tiue  prjcJicatur  ohcdicntias :  oh  tantarum  adinira- 
tionem  virtuluni  sunimo  cam  vcncratur  affectu, 
Quem  quidcm  affcctum  supcrius  rationalem  nomi- 
i!avimu5.  llujus  crgosi  iucipiat  fainil.ariiate  potiri, 
vcnerari  obscquio,  rccrcari  colioquio,  culo^iis  vcl 
iitieris,  vel  ccrtc  qiiibusdam  muiiiisculis  fi-equea- 
lare,  rationalis  islc  affeclus  p»!ne  inscnsihilitcr 
Iransit  iu  oQjcialcni :  ct  qux  cocperat  amari  ob  me*- 
riinni  sanclitatis,  frcquentari  incipit  oh  graliam 
amtua:  iihcraliialis.  Dcinde  affcclus  iste  dum  ad 
<|uaedam  hlandimcnla  se  porrigit  :  cliani  carnalis 
iile  qui  ca:tcris  perniciosior  esi,  vitio  tcnlantc,  suh- 
repii.  Novi  ego  viris  pudicissiniis  ct  co::tincutissi- 
mis,  onin  mquc  spurcitiam  sunimo  horrore  dcte- 
^tontihus,  accidissc,  ut  dum  quasdam  in  tencra 
adbucxtalesun.inis  virtuUhus  ccrnercnt  acccssissc, 
ac  niirahiii  morum  gravitate  ac  vitx  sanclitale  iu 
«juosdain  canos,  ut  ila  dixerim,  spirituales  incredi- 


tualis,  usquc  ad  suspectam  xtatcm  vcl  sexum  scse 
protcnderit;  consultissimum  est,  ut  infra  ipsum 
mentis  sinum  cohihcatur;  ucc  ad  iiiania  quxdam 
hlandimcnta  mollesque  teiieriludiiies  pariatur  ef- 
flucrc,  nisi  forte  oh  id  aliquando  inalure  ac  tenipe- 
ratc  progrediatur,  ut  virtus  amala  ei  laudata  fer- 
ventius  exerceatur. 

CAPUT  XXIX. 

Diversos  affectus  swpe   in  endem  meute  luctari;  et 
quis  cui  pr<eponeudus  iit, 

Diccndum    adhuc  dc  liis  affoctihus,  quoJ  plurcs 

aliquando  in  una  inente  compugiienl  :  ac  quodani 

niodo  inviccm  sc  cxpugiiare  contcni!&nt.  Quod  cuni 


etfinis  scruietur,  ci  quod  a/futus  trameat  in  af-  u  contigcrit,  magna   discielione  opus  esi,  ut  quis  cui 

prxponendus  sit,  a^^noscalur,  virtusquc  necessaria, 
ne  ah  inferiorc  supcrior  cxpellatur.  Deiiique  Ahra- 
hain  proprium  fllium  immolare  jussus,  ncquaquani 
ad  pi*opria  viscera  expers  r.aturalis  affeclus  ohdu- 
ruit;  sed  cum  naturalis,  quo  filium,  spiritualis, 
quo  Deum  amplcclchatur,  in  sancti  viri  pectore 
compugnarciit,  supcriorem  infcriori  pra*posuil : 
imo  oh  supcriorcm  infcriorcm  contcmpsit.  Opliinus 
quoque  adolcscens  Jonalhas,  non  in  patris  inju-^ 
liam  consilium,  quo  David  ncci  destinaveiat,  ei- 
dcm  sacro  fo^dcrc  copulaius  prodidit;  sed  ratio- 
naleu)  affcctuni  naturali  legitim^  jiirc  prsposuit. 
Nccmiruin,  si  ainici  gratia  in  ejus  sacratissimo 
pecioic  patris  ohlilcravcrii  affcctum  ;  oh  quam  pro- 
priaro,  utputabatur,  injuriam  iiumulahili  virtute 
conteinpsit.  Dcniquc  David  fugiciiti  a  facic  Saul 
fum  iu  secretiorihus  locis  vir  iiivicl;e  chariiatis 
occurrerei,  patris  ci  consilia  proditurus,  inter  am^ 
plexus  et  oscula  cuin  sc  mutuis  lacrymispeifudis- 
scnt,  ac  pio  fletu  pium  prolestarcntur  affcctum, 
rcnovalo  rursus  foRdcrc  inlulit  Janalhas.  Tu  qui-^ 
dem  eris  rex,  ego  autcm  ero  secundus  post  te  (/  J^^^ 
\k).  0  virnm  suniniis  laudihus  effercndum !  Virum 
cxpertem  invidiae,  cupiditatis  vacuuin,  qul  amicum 
rcgno  prxlulil ;  qui  qnod  vidchatur  suuin  cssc,  Ye- 
luit  alienum.  igo^  inquit,  ero  secuudus  post  te.  0 
suinmae  humilltatis  pcctus!  Vir  regii  scminis,  cut 
ex  successionc  sperahatur  lixrodilas ;  cui  speni 
biliter  prcfecisse ;  dcvotissimo  cas  ac  dulcissimo  o  auxerant  culminis  poliundi  gcnus,  virtus,  militum 


<to|crent  simul  ct  ainplccterentur  affectu.  Quihus 
dum  sui  copiam  proniqs  indulgerenl,  ac  in  eorum 
aspecius,  iii  ita  dicam ,  ainplexu  suavius  requic- 
«cercni,  vitioso  quodam  affcctu  subiilius  irrepcnic 
plurtiuum  fatigati  suni :  et  qui  aU(.s  ejus  criminis 
eonscios  non  dico  nen  aspiccrent,  imo  a  nauseantis 
animi  sinu  summo  horrorc  rcjicerc ni ;  istos  pudi- 
cissimos,  gravissiinos,  forte  ctiam  virgineo  decorc 
screnos,  quos  ct  impudicus  quii  ob  ipsam  dcspera- 
iioiiem  non  nisi  pudicc  conspiceret ;  vix  sine  qua* 
daui  vitii  iitillatione  IVequeuiari  poiueriut.  Cur 
boc?  Proiccto  quia  officialis  affcclus  faciiius  iu 
carualcm  affcctum  inutaiur,  quani  vel  pcctorc  pu- 
dico  impudicus  aniplcctalur,  vcl  iu  iinpudico  quis 


gratia,  populi  favor,  ipsius  ctiam  mirahilis  fama 
triumphi,  quo  uno  iantuin  fulcitus  comite  armalosi 
cuneos  agininis  hostiiis  invasit,  ac  su»  genli  inspe- 
ratani  victoriani  reportavit  ,  infra  scrvum  scmei 
dejiciens :  Ego^  inquit,  eio  secundus  post  te.  Ilic,  in- 
quam,  iu  cujus'  laudihus  adhuc  cauiiur :  Sagitl^ 
Jonathie  nunquam  abiit  retrorsum^  et  gladius  eju^ 
Hon,est  reversus  inanis  (II  Reg.  i);  quasi  scipsum 
ncscicns  ut  sciret  amicuui  :  Tu^  inquit,  eris  rex^  e$ 
ego  ero  secundus  post  te,  Quis,  i*ogo,  Iixc  ctiam  do 
ulcrino  suo  fiatre  siiic  iminani  saltcm  cogitarcl  in* 
vidia?Quis  amici  causa  totam  spcm  iu  dcspcratio- 
n^^m  dcduccrct?  Pilii  patriarch;e  Jacoh  (Gen-  xxxvir)^ 
patcrux  gralix,  «luu  unus  cxtcris  duicius  foYCbar 


C05  B.  AELREDI  ABIUTiS  RIEYALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  m 

tur,   immodcratius   invidentes;   servilolem  fralri,  A  rum  ilesideiium,  quae  diiigcnda  sunt,  ipsis  affeefi« 
fMilrl 


sumroam  invcxcre  trisliliam.  Primus  ille 
pomiAcum  cum  sororc  prophctiisa  prscvcnlus,  ui 
/illor,  invidia,  fralri  niansuelissimo  detrabens,  vix 
ipso  orante  Moyse  divinam  ullionem  evasit(A^uiii. 
iii) ;  sapienlissimus  Salomon  fratrem  aemulum  re- 
gni,  accepta  qualibet  occasione,  deievil  (111  Reg,  ii) ; 
Jonathas  solus  infra  amicum,  patrem,  pairiam  re- 
gnuinqne  despiciens  :  Tu,  inquit,  ens  rex^  ef  egoero 
iecundusposl  /e.Qui  si  dixisset :  Lgo  ero  rcx,  tuau- 
lem  oris  secundus  post  me;  nec  legem  auiicitix,nec 
amici  graliam  violasset.  Flcbant  autem  ambo,  ut  ail 
Scriptura,  sed  David  amplius  (1  Reg,  xx).  Inslabat 
nimirum  illa  amarior  morte  divisio,  qua  individua 
illa  peclora  mutuo  fruslrarentur  aspeclu  :  qua  co»- 


bus,  quasi  amoris  quibusdam  actilcis  excitemur; 
ul  ipsum  amorcm,  ipsorum  afreclnum  Infiisa  ditl- 
cedine  suavius,  ac  proinde  diligentius  teneamus; 
ut  aclus  ipsos,  qiiibus  ad  desiderala  tendimus* 
quaato  affecluosius,  tanlo  deleciabilius ;  quanto 
autem  deicctabilius,  tanto  ferveiitius  exerccamus. 
Ipsum  sane  desiderium  etsi  affectum  cxcilare  habet; 
rarissime  taroen  ipsum  affeclum  sequi  dobet,  sicnt 
supcrius  monstratum  est.  Similiter  ad  b«inorum 
operum  exercilia  affeclum  excitari,  iii  ipsisoperi- 
bus  ex  affcctu  leneri,  ulilissimum  esl ;  sed  ipsa  opera 
secundum  affectum  ordina- e,  prxtcr  ordinem  est. 
Rcstat  igitur,  ut  queroadmodom  ipsa  sinl  opera  se- 
cundum   ptionem  ordinanda,  pro  modulo  nostro 


:8are  babuit  illa  dulcis   confabulatio,  illa  pcriculu-      paucis  dicamus.  Nam  ipsum  desiderium  secundum 


rum  omniiim  alleviatrix  consolatio,  illa  qupquc  vita: 
ipsi  prseferen  !a  mutui  secreli  rcvclatio  :  ideo  fle- 
hsMi  auibo.  Cerne,  quseso,  ordinatissimae  dilectio* 
ais  bominem.  Debcbat  quippc  Jonatbas  anitco  af*- 
feetum,  sed  patri  obsequlum.  Amicogratiam,  sed 
paternx  senecluli  cuslodiam.  Si  seculus  affecluni 
Jnbaesissel  amico,  patcrnae  dilectionis  jura  l;esissct. 
Sed  si  roonenle,  imo  eliam  compcllente  patre,  ami- 
co  gratiam  subtraxissct ,  initi  foederis  ac  sacral!s- 
aimae  amicitiae  legem  violassel.  Ex  affectu  itaqite 
ulrique  plac^bat  coiijunctlo;  sed  ex  ratione  place- 
Lat  divisio.  Ficndo  igitur  solvebanl  qiiod  debebant 
^flectui ;  sed  dividendo,  coacti  licel,  cedebant  ra- 


raiionem  uniforme  est,  quod  in  co  tamen  amore, 
qui  ex  affeclu  est,  senlitur;  in  eo  autem  qui  ex-ra- 
tione,  in  sola  voluntale  computatur. 

CAPUT  XXXI. 

Quibus  actibus  nos  oporteat  ad  Deum  tendere,  quibus 
nobiSf  proximisque  consulere, 

Sunt  itaque  actus  quidam,  quibus  spirilualiter 
ad  illum  summnm  bonum,quod  summe  diligendum 
est,  suromeque  desiderandum  conlcndimus;  sunt  et 
alii,  quibus  vel  nostrae  necessitali,  proximorum 
autem  neccssitati  siroul  et  saluli  consuliinus,  quae 
tamen  providentia,  ad  illiim  aeque  fiiiem  referenda 
Don  ambigitur.  Vidclur  autcm  Apostolus  omnem 


Ijoni.  Uterque  flebat ,  quia  uterque  diligebat.  Cur  ^  perfectae  vitae  staium  paucis  insinuasse  sermoni- 
igilur  David  ampiius  ?  Praedixerat  iiiinirum  Jona-      bus  :  Sobrie,  inquiens,  et  juste,  et  pie  vivamus  in 


tbas  (/  Reg,  xviii)  suutn  quodam  modo  defcctum, 
nmici  profeclum;  se  regno  privandum,  David  as- 
suineniluui ;  idcirco  lex  amiciliae  eiigebat,  tl  ille 
fompassionc  ainici  flerel  injuriam  :  isle  iie  amici 
videretnr  doleie  successus,  aluiuantisper  lacrymis 
temperarei.  Affcctum  igilur  naluralem  rationali 
praeposuit,  aclum  vcro  secundum  ralionem  ordi- 
naviL  David  quoque  ipsc  cum  lidelis  ci  excrcitus 
de  filio  parricida  victoriam  roportasset ,  nalurali 
cedens  affectui,  filii  sui  lugebal  inteiilum  (//  Reg, 
iix);  scd  rorreptus  a  mililc  ofBcialeAi  naturali  prae- 
posuil :  dcposiioque  luclu  viciori  populo  gratula- 
bundus  occurrit.   Salvaior  eiia:n  iioslcr,  cuni  jam 


hoc  saculo  (Tit,  ii).  Est  enim  sobrietas  humanae  vitae 
modus  quidain  ac  tcmperanlia^  utramque  nimlela- 
tem  prudcnCer  evitans,  et  rcgia  via  inter  dextram  et 
sinisiram  cursum  nosirum  deducens.  Ilanc  virtulem 
sreculi  hiijus  Bapicntes  frugalilatem  nominaul,  cu* 
jus  excelienliam  iHorum  oninium  eloquontissimus 
iucide  salis  exponens.  Ul  volet,  inquit,  quisquc  ac* 
cipiat,  ego  frugaliialcm,  id  est  moduin  et  lcinpc» 
raiitiam  virtuteni  maxiinam  puio.  Cum  enini  ill(^, 
ad  qucm  summe  lendimus,  quidam  modus  sit,  ciii 
nibil  deesl,  nihil  obest,  nihil  superfluil,  nihil  defi- 
cil;  ad  qucm  cum  pervciiciiiifus,  nihilcrit  exlerius 
quod  appctamus,  nihil  inlerius  qiiod  faslidiamiis : 


ex  afftctu  naturali,  quo  itfmo  tin^iiafit  camem  suam  f)  necesse  profeclo  esl,  ut    nosmetipsos  in  quadam 


odio  habuit  (Ephes.  v),  procUmassct,  Pater,  si 
ptri  potest,  transeat  a  me  catix  isle  (Matth.  xxvi); 
fipirituali,  quo  scmper  Patri  inbaesit,  rationis  cum 
|ure  submisil  :  Verumtamen,  inquiens,  non  sicut 
cgo  vo/o,  sed  sicut  tu  (ibid.),  Proinde  in  his  affecti- 
Inis  haec  ralio  servaiida  est,  ut  is  quo  animus  noster 
excitatur  in  Deum,  caeteri3  omnibus  praeponatur; 
^cinde  rationalis  oiO^iali,  oflicialis  naturali,  natu- 
.  alis  carnali. 

CAPLT  XXX. 

/n  alfectibus  quce  sil  quosrenda  utilitas. 

Ilis  ilaquc,  quae  de  affectuum  distinctione  dicla 

fiiint,  diligcnter  inspectis,  patet,  ni  f  dlor,  qiise  in 

lliis  s;l  qiixrcuda  utilitas    Ilia  iiiuiiruui,  ut  in  co- 


mensuVa  modoque  servemus,  r.ec  infra  quam  ne- 
cesseest  dilabamur ;  nec  supra,  quam  oporlet  pesti- 
fera  praesumplione  feiamur.  Justitiam  saneab  Apo- 
stolo  illam  hic  aestimo  nominari,  qua  proximorum 
necessitali  sive  saluli  consulenles,  el  in  ipsis  bene- 
ficiis  quid  cui  convcnial,  quis  cui  praefeicndus  sit 
discernenles,  quod  jnstiiin  est  cuique  tribuimus. 
His  aiitem  duabus  virtutibus,  sobrietati  scilicet  ct 
jusl.ti^e,  ne  de  cis  philosopbi,  vel  quilibet  a  Cbrisli 
fide  alicui  gloricntur,  consullissime  addidit  pieta- 
tein,  quas  in  fide  sincera,  et  pura  intiBlione  consi- 
stil.  Porro  ipsa  intcntio  in  amoris  electione,  de  qua 
jam  disputalum  est,  constare  videiur.  Hic  forusttt 
lcctor  cxigct,  ut  ipsum  vivcndi  modum,  quem  pe- 


«5  SPECIIXM  CIIARITATIS.  -  LID.  III.  e06 

riculosum  imo  perniciosiim  videlur  excedere,  mani-  A  usu  nccessario  providclur.  Nam  in  Ecclesfa  vacare 

epulis,  vel  uli  conjuge,  vel  exercere  nc^>olia,  quia 


feslius  evolvamus.  Quod  quam  sil  arduum,  diffici- 
leque  tracUtu,  quisnou  videal?  cum  lot  sinlhomi* 
num  qualilales,  quot  homines,  nec  raro  saltem  duo 
almul  iuveniantur,  quibus  cuncla  aeque  conveniant; 
dum  quod  uni  satis  esr,  hoc  alleri  parum  est;  et 
qao  iste  proficit,  ille  deflcit;et  quod  alteri  necessa- 
rium  est,  alteri  constat  esse  superfluum.  Dicendum 
lamen  aliquid  videtur  quod  conveiiiat  omnibut, 
quod  quisque  sibi  possit  apiare,  et  utrum  necessa- 
rium  vivemli  modum  excedat,  ductrice  possit  ratio- 
ne  conjicere. 

CAPUT  XXXll. 

He  modo  humana  vit(e  tractare  incipient,  quce  sit  in 
naturali  ordine  servanda  tobrietat  ctteudit. 


non  sacrilcgium  judicct?  Corinthiis  scribens  Apo- 
stoliis,  in  cibi  potusqiie  perceptione  tempus  legid- 
miim  eos  argiiit  non  servasse  :  Convenientibut,  in- 
quieiis„  vobit  in  unum^jam  non  e$t  Domiuicam  cce» 
nam  mauducare  ;  unutquitque  enim  tuam  cct" 
nam  prtEtumit  ad  manducandum  {1  Cor,  ii).  Non 
cnitu  tempus  congruuin  observabaiit,  qui  anle  per- 
coptam  Eucharisliam,  coinmuncs  cibos  contra  sciU 
apostulica  praesumcbant;.  De  niodi  quoque  Irans- 
gressione,  eosdem  ipsos  inculpaiis,  subjecit  :  Ei 
alint  quidem  esurit^  alius  autem  ebriut  ett  (ibid,). 
Deinde  loci  conlemplum  improperans  :  Nunqnid 
domot,  inquit,  non  habetit  ad  manducandum  et  bi* 
Igitortres  ordines  humanx  coiiversalionis  occur-  ^  bendum^  aut  Eccletiam  Dei  contemnilit?  (ibid.)  Po- 


runt,  primns  naturalis,,  secundus  necessarius,  ter- 
lius  volunUrius.  Primus  conceditiir,  secundus  in- 
dicitur,  terlius  ofler|ur.  Primus  ex  potestate,  se- 
cundus  ex  necessitate,  tertius  ex  voiuntate.  Primo 
ilebetur  gratia,  secundo  misericordia,  tertio  gloria. 
Sed  de  singulis  quam  lucide  possumus,  quae  dicen- 
da  videntur,  exsequamur.  Estaulem  ordo  naturalls; 
ul  qui  nulla  commisit  illicita,  si  vclit  ipse  licitis 
ulatur,  liclte  tamen.  Est  autem  licitus,  verli  gratia, 
esus  carnium,  vini  potus,  usus  conjugiif  divitiarum 
posscssio.  Ut  enim  ait  Apostolus  :  Omnia  munda 
wmndit ;  et  nihil  rejiciendum,  quod  cum  gratiarum 
actione  accipitur  (Tii]  i).  Nam  et  haerclici  ab  ipso 
Apostolo  judicantur,  qui  prohibeiit  nuLere,  et  ju- 
IksiiI  abttinere  a  cibit,  quot  Deut  creavit  ad  perci" 
piendum  cum  gratiarum  actione  fidelibut  (I  Tim.  iv). 
Verum  ut  horum  usas  licitus  sit,  modus  servandus 
€81»  tempus,  locus,  genus  diligentius  attcniienda. 
Ilodum  saue  quemdam  servaudum  omnibus,  ncc  a 
quolibet  pacio  quolibet  excedendum,  Salvaior  ipse 
praescribens  :  Videte,  inquit,  ne  graventur  corda  vt* 
ttra  in  crapula  et  ebrietale^  et  curit  hujut  vitce  {Luc, 
Mi).  Et  dc  usu  conjugii  ait  Pauius  :  Sciat  unut- 
fuitque  tuum  vat  postidere  in  tanctificatione  el  hono- 
re^  non  itt  pattione  desiderii  (I  Thett.  iv).  Vestium 
quoque  usum  describens  Pet!  us  :  Non  in  vette^  in- 
quit,  pretiota  (l  Tim.  ii).  Iii  licitorum  igitiir  usu 
liic  modus  servandus  est,  ut  qiiis  in  cibi  potusqiie 
pcrceptione  iiifra  crapulam  et  ebrietatem  sese  eon- 
liiieat,  in  divitiis  servandis  anxiam  soilicitudincm 
lullat,  in  usu  conjugis  iguominiosas  passiones  evi- 
tri,  in  vestium  cul:u  non  pretium,  sed  necessitatem 
lequirau  Sed  et  tempus  congruum  cujusiibct  usui 
scrvandum  est;  ne,  verbi  gratia,  his  temporibus, 
quibns  tradilio  ecclesiastica  a  oibis  prxcipit  absti- 
nere,  jejuiiium  sine  raiionabili  necessiute  solvatur; 
nc  temporibus  quibus  oratioui  vacandum  esl,  nu- 
pliaiis  usus  exerceatur ;  ne  diebus  quos  salubri  va- 
cationi  a;l  audiendum  verbum  DeiChristianasacra- 
vit  auctorilas,  curis  niuudialibus  insistatur;  nc 
diehust  quibus  dolorem  vel  poenitentiam  vcstium 
mulatione  praeferre  religiosacra  constituil,solemni- 
bus  quis  vestibus  abulamr.  Locus  itidcm  in  omui 


stremo  earum  reriim,  quibus«uli  liciliim  cst,  geniis 
subtilius  discerncndum,  non  quod  alTquid  creatu- 
raruni  Dei  immundum,  sine  sacrilega  impielate 
credalur ;  sed  qiiia  his,  qux  in  dxmoiiiorum  sacri- 
liciis  noscuntiir  exhibiu,  vel  aliis  furto,  vcl  rapint 
probanlur  ablata,  ne  eorum  usus  impiis,  vel  infir* 
luis,  impietatis  videatur  esse  consensus;  sacra  nos 
abstiiiere  compellit  auctoritas.  Uude  Apostolus  : 
St  quit  dixerit:  Uoc  immolatum  ett  idoiit,  nolite  co^ 
medere  (I  Cor.  x).  Tobias  quoque  sanctus  cum  ba  * 
latum  pecoris  quod  pro  mercede  operis  uxor  ad- 
vexerat,  oculis  quidem  caplus,  sed  mente  integra 
advertisset,  timens  ne  civi  iiijuriam,  sibi  maculam 
^  illicitus  esus  invcheret :  Videte,  inquit,  ne  furtivut 
'  sit  (Tit.  II).  Il£c  de  naturali  ordine  dicla  siiit,  in 
quibus  licet  non  omnia,  quibus  licite  utuntur  homi- 
nes,  adnoUvimus;  ex  his  tamen  quis  roodus  in 
cxteris  servandus  sit,  diligens  inquisilor  inveuiet« 
Jain  nunc  de  ordine  necessario  altqua  pcrstriuga- 
mus. 

CAPUT  XXKIII. 

Modut  safhfactiomt  in  ordine  necestario^  purgalio-' 
nisque  detcribitur. 

Et  quippe  ordo  neccssarius  ut  qui  commisit  ilii* 
cila  ab  usu  quoque  licitorum  sese  reslringal.  In 
qiia  restriclione  duo  consideranda  sunt  :  modus 
scilicet  satisTactionis,  et  necessiUs  purgationis.  Mo- 
dus  satisfaclionis,  ut  secundum  modum  culpie  ri- 
D  gor  contiueutiae  extendatur :  quatenus  secundum 
Baptistae  vocem,  dignos  poenitentiae  fructus  fac';a« 
mus.  Sed  de  ipsa  satisfactionis  qualitate  cum  ad 
pastoralem  curam  pertineat.  et  a  sanctis  patribus 
iibri  scripti,  ac  sententiae  praefinitae  sint ,  plura  di- 
cere  supersedeo.  Verum  non  satisfactionis  modus 
taiitum.conservandus  est,  sed  etiam  purgaxionis  ne* 
cessius  perquirenda.  Nec  pro  sola  satisfactione  a 
licitis  continendum  ;  sed  etiam  pro  cxpeilendis  vel 
miiiuendis  passionibus,  quse  vitiosa  coiisuetudine 
iiiolescuul,  laboriosis  operibus  insistendum.  SuDt 
cnim  exterioris  bominis  exercitia  interioris  homi- 
nis  iiistrumenU ;  quibuset.passiones  vitiosae,  quas 
ipsam  inficiunt  atiimam,  faciiius  abscidunlur :  et  iii- 
iei  ioris  facici   sordcs,  quasi  confectione  quadaro 


607  B.  AELREDl  ABBATlS  BIEYALL. 

asperiori  pleiiius  diluuntur.  Proiiutc  susc  purgatio-  A 
iiis  sollicilo  primo  nccessc  cjl  ul  passioncs  quibus 
impognatur  altendat ;  deindc  quae  siiit  quibus  ma- 
nime  latigalar  inspiciat;  postrcmo  quae  inslru- 
mcnta,  quibu5  passionibus  ma^'is  obvient  sagaci 
circunispectiono  pcniui^rat.  Quibus  inspeclis,  con- 
gruum  ctiilibet  pussioni  objiciat ;  ct  qu;e  magis  iin- 
pugnat,  ferventiori  instantia  ut  ipsa  obruatur,  insi- 
stal.  Denique  passioncm  libidinis  facilc  conipriinil 
vcntris  restrictio,  va^um  cor  et  inslabiic  vigiiiarum 
inlirmat  alHiciio,  irani  silentium  mitigat,  taedium 
meiais  operis  illiciludo  castigat.  Nec  sic  tamen 
unius  passionis  exstinclioiii  lola  vehcmentia  insi- 
ftteudum  est,  ut  ad  caetcra  comprimenda  instru- 
inciilum  corporale  deficial ;  nec  importunius  labo- 
sandum,  ut  non  qna^libet  passio  sentiatur;  sed  cum  " 
fturrexerit,  ut  secundum  rationis  judicium  compe- 
ftcatur.  llxc  de  modo  purgalionis  breviter  tctigissc 
sufliciat.  Cx*terum  qui  vitiorum  impugnationcm  at- 
que  remedia  pienius  nosse  dcsidcrat ;  lcgat  librum 
Joannis  Cassiani,  quem  de  inslitucndis  abrenun- 
tiantibus  intilulavit ;  in  qiio  corum  origines,  iinpii* 
gnationls  modum,  expulsionis  rcmedium,  luculento 
fttylo  digessit, 

CAPUT  XXXIV. 

Quit  lU  ordo  voluntarius,  el  quis  in  eo  servandut  til 
modut, 

Sequitur  ordo  voluntarius  a  nobis  deinccps  in- 
ftpiciendus,  de  quo  Psalmista  :  Voluntarie  sacrifica- 
bo  tibi  (Ptal.  Liii).  £st  quippe  tiolocaustum  gratui-  ^ 
tum,  acceplabilis  hostia,  sacrificium  volmUarium ; 
€um  quis  ab  his  qosR  concessa  sunt,  per  ca  quae 
{icaecepta  sont,  ad  ea  qaae  poiioris  gloriae  pr;emia 
Mspiiantibtis  proposita  sunt,  spiiiins  libertate 
contendil.  Ad  quod  perfectioiiis  culmen  fcrventio- 
rcs  quosque  Sulvator  invilans  :  Si  vis,  iiiquit,  per- 
fectus  esse  ,  tade  et  vende  quce  /tabes,  et  da  patiperi^ 
bttt :  et  veniy  tequere  me  (Matth.  xi\).  Et  nlias  : 
Sunt  spadones,  iiiquii,  qui  se  castraverunt  proplcr 
regnum  ccplorum.  Qui  polesl  capere,  capiat  (ibid,). 
Iiaqoe  sxculi  abrcimuliatio,  castilatis  propositum^ 
cujuslibet  acrioris  vitae  professio,  intcr  volunlaria 
ftacrificia  computantur.  Naro  licct  post  sieculi  al> 
renuiitiationem  rctro  respicienti  regni  coRlorum  iion 
patescai  ingressus;  post  voluin  castitatls  illicila  sit  d 
quaelibet  cariiis  corniplio  ;  post  arclioris  vitac  pro- 
positum  ruina  sii  ad  rcmissiora  delabi;  absit  la- 
.  men,  ut  ista  vil»  pcrfectio,  quara  voluntarie  subiil 
quis,  non  coaclus,  inter  neccssaria  elcoaetitia,  ct 
iion  potius  inter  volunlaria  numerctur;  cum  ct 
ipsa  neceftsitas,  quani  invito  nullus  imposuii,  sed 
Lui  ipse  se  desidcrio  perfcctioiiis  spoiite  siibjccit, 
voluntaria  dicenda  sit,  tiun  coactitia.  Qui  igitur  ad 
liarc  excelsa,  et  sublimia  sesc  contulcrit,  primo  voti 
vel  propositi  sui  normain;  in  quibus  et  in  qunntis 
coiistet,  diligentcr  Inspiciat;  deiudc  inlerioris  ct 
cxtcrioris  homliiis  vircs  cxpcrienlix  libra  tru»int  t 
il  discernat.  Vires  dico  iMcriorcs,  quibus  contra 
tcntationum  bclla  exercilali  'uc  quyiijiana  confli- 


OPP.  PARS  l.  —  ASCETiCA 


608 


gat ;  vires  exteriorcs,  quibus  corpo:  u!iiini  laboruni 
onera  infatigabili  longanimitate  tolcret.  Licel  auteni 
in  qucmlibct  slatum  proficienli  necessarias  sit  et 
interioris  ct  cxtcrioris  hominis  labor ;  corporalia 
tamen  ipsam  animam  specialiter  a  passionum  sor- 
dibus  diluuni;  spirilualia  auien  exercitia,  quasi 
quaedam  coclestia  aromata  spirilualitim  eam  odora- 
mentorura  suavitale  profundunL  Proinde  quoniam 
vitioi-um  squalore  sordenli  non  congruit  unctionift 
illa  dulccdo  :  profcclo  ei  qucm  adbuc  carnis  pas* 
ftiottes  impugnanl,  necessaria  inagis  est  hominis  ex- 
tcrioris  aCQictio.  Ipsis  auiem  passionibus  sopitis 
vel  exsiinctis,  licet  ab  exterioribus  modicum  tem- 
perare ;  ipsa  autem  spiritualia  inslantius  et  ferven- 
tius  exercere.  Nec  sic  tamen,  ut  professionis  suae 
norniam  pnesumptuosus  excedat,  iiec  tempomni 
distindiones,  quae  in  reguia  cui  se  subdidit  praescri- 
Inintur,  destruat  vel  confundat ;  sed  servato  cuilibet 
operi  temporc  praestituto,  in  ipsis  se  vel  sedatiu& 
vel  fcivcntius,  sicut  uiilc  sibi  norit,  exercrat. 

CAPUT  XXXV. 
Disputatio  contra  cujusdam  epistolam,  de  monacho^ 
Tum  regula  et  professione. 
Porro  licetad  inateriam  non  omnimodis  pertincce 
videatur,  consulium  tamen  arbitror,  quatenus  no- 
bis,  qui  monachi  dicimur,  consulentes,  ipsius  rcgu- 
la5  nostras  vim  diligentius  inspiciamus  ;  et  cum  ibi 
molla  de  spiritualibus,  m«lta  de  corporalibus  d';s> 
scrantur,  in  quibus  maxime  ipsius  regulae  vis,  ac 
profcssionis  noslne  norma  consistat,  diligentiori 
imiuisitione  vestigemus.  Legi  cujusdam  litteras,  qui 
super  hanc  quaestionem,  cuidaro  sciscitanti  ita  re- 
spondit.  Non  timeo  dicere,  monasticae  Gooditionis 
regulam  csse,  sed  virtdteoi  monastici  ordinis,  imo 
substantiam  monasticae  professionis  ea,  qua^  aliis 
cessantibus  roonachum  faciunt ;  et  sine  quibos  cae- 
fera,  non  dico  non  faciunt,  sed  nec  sapiunt.  Sed 
qu.e  sunt  hxc  ?  Illa  quae  juravtmus,  in  quorum  ftta* 
bilitatem  ct  observantiani  Deum  et  sanclos  ejas 
attcstati  sumus.  El  quac  sunt  hxc?  Stabilius,  iii- 
quit,  in  nostro  monasterio ;  convcrsio  moruni  no- 
strorum,  et  obedicntia  sccunduin  regulam  Sancti 
Bcnedicti.  £l  infra  :  Cupio  Beati  Bcnedicti  Tolu- 
men  ad  nionachos  rcvolvere;  et  quae  ejus,  quam 
nostrae  Regul;e,  imomonasticxprofcssionis  sulistan- 
tiam  praegcripsimus,  in  co  csse  cognovero,ut  neces- 
saria  mcnte  compleclar ;  ut  vola,  ct  in  quae  juravi, 
reddere,  prout  niibi  Doniinus  dederit,  tota  devotio- 
tione  contendam.  Cxtera  vero,  non  ul  Regulae  no- 
strae  corpus,  sed  tanquam  ipsam  juvantia,  ipsain 
nutrientia,  opcre  complere  lcntabo.  Dobitaremuft 
forte  qusc  esscnt  ista  ca^tera,  iiisi  postmodum  ipso 
insinuassct.  Claustrum  scilicct  non  exire,  opus  ma« 
nuum  exercerc ;  quaniitas  vcl  raultiplicitas,  vel  cerle 
varieus  cibi  ct  potus,Iccti  stratura.feminaliumuftus 
nonnisi  inviam  directis.Quidenim,inquit?Nanquid 
si  dc  subslantia  monasticse  profcssionls  essent,  vel 
ad  inoincntuin  in  ca  atiquid  liccrct  dispensari,  vet 
aliquid^cx  cis  pormutari?  Alionui  non  esiMcnta 


m 


SPECULUM  CHARITATIS    -  LIB.  IIL 


610 


sobsUnlii»  nec  monAcbus  invenior  :  qui  nionaclii  ^  sed  ct  ab  ipsius  ablalis  sui  oboJienlia  aucloriltt^ 


siibsUnliani  in  mcdcslruxcro.  Et  in  fine  traclatus: 
Sic,  inquit,  fratcr  diligende,  slc  quia  in  bis  dispon* 
sari  licet,  ul  et  ipse  beatus  Benediclus  dispensat  in 
rsti  eamidmomnino  debilibus;  in  feminalium  usu 
saltem  in  viam  directis ;  sic,  inquam,  quia  in  liis 
(Ii8i>cnsari  ct  mnUri  potcst,  ergo  non  sunt  de  sub- 
stantia  professionis.  Haec  ille.  Yerum,  quod  dc  usu 
fcminaliiim,  de  usu  carnium  dixlt  :  utrum  beati 
Bcuedicti  dispensaiio  vel  instilutio  dici  debeat,  ipse 
▼iderit.  Sane  scnibus  et  infantibus  misericordiam 
iropendendam,  non  cx  dispensaiionc,  scd  ex  Rcgulae 
auetorilato  praeccpit.  Rcgulac,  inquit,  auctorius  eis 
proftpiciat.  Scd  ad  priora  rcdcamus. 

Manifestum  cst,  quid  discril  Rcgiilac  corpus,  ac 


ecclcsiaslica  absolvuniur?  Tantane  permiiUlio  mo* 
nacbi  subslanliam  destruil?  Qune  cst  igitur  dispen« 
salio,  quoi  si  de  loci  sUbiiiutc  flat,  monacbum 
deslruel?  Diccl  foriassc,  si  de  nionasterio  ad  mo- 
na&terium  sinc  abbatis  sui  consensu,  nullo  salutis 
sux  pcriculo  compellonte,  transmigrarp.l.  Ilaeccine 
est  dispcnsalio ,  ct  non  pot.us  pro^varicalio?  Quod 
si  prdevaricatio  non  csl;  consUnter  dico,  quia  nc: 
talis  mutatio  monacluim  dcstruil.  Forte  ergo  poeni  > 
lcbit  cum  argumcnli  sui ;  nec  idco  tria  b.TC  mona 
sticx  professionis  substaiitiam ,  quod  dispf^nsntio* 
ncm  r.on  admillant;  seJ  quod  ca  sola  monacbus 
profitealur,  alTirinabit.  Interim  ct  nos  hoc  ipsum 
conccdamus.  Sit  crgo  Rcgul»  corpus  ac  monaclii 


iDonastica'.  professionis  subslantiam  :  loci  scilicet  R  substantia  l)ci  stabililas .  morum  coiivcrsio;  obe- 


sUbiliUtem,  convcrsioncm  morum,  et  obedientiaro 
sccuudum  Rcguiam  Sancti  Bencdicti.  Sed  miror» 
qiioJ  cum  dc  bis,  qux  non  Utn  Regulam,  quam 
ipsaai  juvaniia  asscrit,  loqiicrctur ;  de  lcctione  U* 
ciierit.  Nam  cum  ipsa  dispcnsalioncm  adiniltat, 
inanifestum  cst  secundum  ipsuni  aJ  Regulx  corpus 
non  pertincre.  Cum  igitur  opus  manuum,  panis 
potusquc  quanlilas ;  pulmcnUriorum  numcrus , 
roodus  iiiducndi,  quanUus  vigiliarum,  lcctisternii 
qualiUs,  silenlii  gravitas,  Icctionis  prolixiUs,  psal* 
niorum  modulatio,  jcjunii  protelalio,  hospituro 
susceptio,  et  si  qua  alia  hujusmodi  sunt;  nec  Re- 
guUe  corpus,  monastic»  professionis  subsUntia 
liabeaulur ;  quippe  cum  in  eis  dispcnsationes  ct  mu- 
lationes  multae  invenianlur;  iu  ut  per  plura  mona- 

.  fiteria  nibil  per  omiiia  secundum  quoJ  iii  Rcgiila 
praelinitum  est,  excrccant;  ubi,  quxsoj  in  Regula 
l^gulae  corpus  invcniam,  nionaslicflc  professionis 
subslantiam?  Nonnc  dc  his  omnibus,  iino  pciic  his- 
solis  Regulalola  compacta  est?  Scd  enim,  inquics, 
oa  sola  qux  profilcmur,  Rogulx  corpus,  ac  mona* 
stice  p  of«'ssionis  subslaniiam  dico  :  tria  vidclicet 
iila  prsescripsimus.  De  loci  crgo  muUtionc  nulla 
ficri  potest  dispcnsalio.  Quid  cst  igitur,  quod  jain 
Regula  facu  et  promulgaU,  ipse  Paier  Rcnedictus 
Maurum  misil  in  Gallias?  Quod  si  cjusmfMli  muu« 

,  tionem  descripUm  in  Reguia  Irgisscm,  iitique  non 
cani  dispensationcm,  sed  polius  Rcgulx  institutio- 


di.ntia  secuiidum  Regiilam  S.  Ronodicti.  Rogo, 
dcmus  intcriin  dcxtras,  ct  qualis  sit  baec  loci  stabi- 
liias,  li£C  morum  convorsio,  lixc  obedicntia,  dili- 
gcntius  inquiramus.  Vellcin  tamcn  scirc,  utrum 
sicut  hoc  ultimum,  iu  duo  illa  priora  secundum 
Rogulam  :  an  simpliciier  sine  dctcrminationc  mona- 
clium  profileri  cxistimel.  Quod  nullo  modo  quxsitn 
dignum  arbitraror  ,  nisi  quosdam  compcrisscm 
qui  sic  se  professos  dicant,  ut  scilicct  solam  obe- 
dientiam  sccuiidum  Regulam,  duo  aulcm  priora, 
non  sccundum  ReguUim,  sed  sine  aliqua  dcicrmi- 
nationc  sc  promisisse  anjrmont.  Sed  cum  alia  sli 
Regula  R.  Augustini,  cui  canonici;  alia  S.  Benedi- 
cti,  cui  monaclii  inlcrposiu  se  proffssione  submit- 
tunt,quxro  inter  horum  professiot;es  quse  habea  - 
tur  distinctio.  Utrique  enim  et  loci  siabililatcin,  ct 
nionini  convcrsioncm,  ct  obeJicntiam  prolUcntur. 
S:d  si  duo  illa  priora  siiie  deterininationo  promit- 
tuntur  ,  viJetur  qdod  in  obedienliui  tantum  profes- 
sione,  a  cxtcris  regulis  Regula  discrcpct  S.  Bcnc-^ 
dicti.  Ergone  alia  erit  obedientia  senmdum  Regu«- 
lam  Renedicti,  alia  secundum  Rcgulam  Auguslini? 
Commendat  bcalus  Renediclus  obcdienliam,  qiiain 
nec  tardam  vult  cssc,  ncc  tepidam;  non  Iristom, 
ncc  murmuronlem  ;  non  injuriis  vcl  contrariis  las- 
srscentem,  nec  ante  mortem  deficicntcm.  Aliane 
crit  illa  secundum  Rcgulam  S.  Augustini?  Aliane 
crit  illa,  qiiam  dericus  episcopo,  episcopus  archio^ 


nero  nominandam  nrbitrarcr.  Nunc  vcro,  cuni  e«^.m  0  pisropn,  archicpiscopus  episcoporum  debet  episco- 


non  Regula  pnescripUin,  sed  post  Regulx  instilu« 
tioncm  faciam  invcuio,  cor  non  eani  libcrc  dispen  • 
sationem  appeliem ;  cum  illc  esuni  carniuin,  qucm 
oronino  debilibus  Regulae  concedit  auctoritas,  di- 
spensationi  assignel?  Nonne  hujusmodi  dispensaiio- 
nes  quotidie  ab  abbatibus  ncstris  fleri  cernimus? 
Quam  saepc  non  dico  de  monastcrio  ad  monasie- 
rium,  sed  et  dc  regionibus  ad  regiones  abbatnm 
Buorum  dispensatione  mon^ichi  transferuutur.  Quo- 
niotlo  ergo  ad  Reguiae  nostrae  corpus,  ac  monasticae 
professionis  substantiam ,  qu%  dispcnsatiouem  non 
admittit,  loci  sUbiliUs  lam  muUipIlci  dispensationi 
obnoxia  pcrtinebit?  Quid  quod  plcrumque  in  clcri- 
catum  assumpti  non  dico  a  loci  illius  stabiliute. 


po?  Illane  aut  tarda  potcstcsso  vel  tcpiJa,  aut  tri'* 
slis,  aut  inurmurans,  aut  in  injuriis  contrariisve 
lassescens,  aut  ante  mortem  deficieiis?  In  quilMis 
ergo  istarum  prMfessionum  constat  diversitas  ?  An 
forte  obedientia  sccundum  Rcgulam  est  ipsius 
Regulae  prxceplis  subdi ;  quibus  aliarum  regularum 
piofossorcs  non  sunt  obnoxii?  Qux  sunt  igitur  isU 
pRCcepu  ? 

Si  ea  qu9e  dc  charitate,  de  humiliute,  de  paticn- 
tia  cxierisque  virtutibus  disserit ;  quis,  non  dico 
canonicus,  scd  etiam  Chrislianus  his  praccepl^s  non 
est  obhoxius?  An  aliani  chariutem  iii  sua  BLMiedl- 
ctus,  aliain  in  sua  commendat  Augustinus?  Annon 
poiius  uterque  illain ,  qiiam  commondat  in  lege  et 


m  D.  ACLliEDrABBATIS  P^vaLL.  OPP.  PxVRS  L  — 'ASCETICA.  612 

Evangelio  Chrisfiis?  ftuod  de  caeieris  yirtutibus  si-  A  »*'»*»  »•  sccundum  modura  in  Regula  pmcriiuum 


roililer  quaeri  poiest.  Quis  enim  sani  capiUs  ad  vir- 
tutes  cohorians,  sua  haec,  el  iion  polius  Christi  dicat 
esse  praecepta?  Quoe  ergo  erit  in  diversis  regulis 
praeceptorum  diver^itas?  Profecto  sic  vesci,  sic  in- 
dui,  sic  iegere,  sic  psallere,  sic  corripere  et  corripi, 
H  cxtera  hujusmodi,  quae  in  diversis  regulis  di- 
versa  invcniuntur.  Quae  idcirco  vcl  Augustini,  vcl 
fienedicti  specialiter  dicuiitur,  quia  non  evangelica 
auctoritate  Christianis  omnibus  imponuntur ,  scd 
proponuntur,  ipsis  autem  regularum  professoribus 
non  jam  proponuntur,  sed  etiam  imponuntur.  Aut 
si  ista  non  sunt,  quic  sunt?  Profectu  quidquid  in 
6uis  rcgulis  de  charilale,  de  humilitate,  caeterisque 
virtutibus  ponunt,  non  hoc  quasi  sua,  sed  quasi 


Ista  correxerit,  professionis  suae  reus  non  erit.  Sed 
qiiid  si  quis  Regniam  Sancti  Benedicti,  quasi  quod- 
dam  instrumentum  intelligat,  quo  vitia  facilius  re- 
seccntur,  pnccepta  evangelica  sollicitius  impleau 
iur;  posseqiie  contingere  ut  optimo  hoc  instru- 
mento  abutens  quis,  non  eo  vitia  sua  resecet,  nec 
virtutcsacquirat,  ideoque  in  sui  pemiciem  Regu- 
lam  qiiidem  habeat,  Cbristi  tamen  praecepu  non 
impleat?  Nonne  ipse  beatiis  Benediclu^  hoc  ipsum 
Insinuat?  c  Constituenda  est,  irquit»  a  nobls  Domi- 
nici  schola  servitii,  in  qua  nihil  asperum,  nihil 
grave  nos  instituros  sperarous.  Ouod  si  quid  di- 
strictius,  i  etc. 
Hic  primum  quaero,  quae  sit  districtio,  quam  ne 


Dominica  praecepta  commendant;  ncc  ad  ca,  quasi  ^  Indpientes  formident,  hortatur.   Profecto  in  liac 


ad  sua  (quis  enim  illis  crcderet),  scd  quasi  ad 
Christi  pran^pta,  non  solum  monachos,  sed  quos- 
libet  Christiaiios  invitant.  Si  crgo  obedientia  se- 
cundum  Regiilam  Sancli  Bcncdicii  est  ipsius  Re- 
gulae  praeiteptis  obedire;  ipsius  autem  praecepta 
Regulae,  in  bis  quae  supra  commemoravimus  con- 
stant,  cuni  illa  quam  profitemur  obedientia,  mona- 
slica^  sit  professionis  substantia,  quomodo  sub- 
stantiam  monasticae  professionis  servat,  qui  non 
iUa  servat?  Sed  dicat  fortasse,  quod  utique  dici 
debet, etiam  priora  illaduo  non secundum  Regulam 
profiteri,  aflTnmelque  quod  non.in  loci  stabiiitiite, 
vcl  obcdieiilia,  qu»  monachis,  clericis,  canonicis. 


districtione  institutionem  suam  esse  confirmat.  Si 
patientia,  si  humililas,  si  caeterae  virtuies  cogiten- 
lur;haeccine  instituturumquasinovialiquid  diceretT 
Profccto  non  cst,  quo  fugiamus,  nisi  ad  ilia,  quae 
ipse  nova  inslituit;  non  lex,  aut  prophela,  aut 
ipse  Christus  praecepit.  His  nimirum  incipientibus 
non  modica  videtur  inesse  districlio,  consideranti- 
bus  cibi  potusque  parvam  vilemque  quantitatem^ 
veslium  asperitatem,  jpjuniorum  ac  vigiiiarum  af- 
flictionem,  quotidiani  operis  contrilionem,  et  caetera 
talia,  qiix  in  ipsa  Regula  ab  eo  insiiluta  invenlun- 
tur.  Si  quis  autem  Regulam  in  solis  his  conttare 
non  acquieverit,  saltem  coucedat,  quod  non  nisi 


episcopis  eaedein  injunguntur,  Rcgularum  constet  q  obstinalia  perlinaci  negatur,  professioncmnostnni 


isla  diversitas,  scd  in  morum  lantum  conversione. 
Nam  dc  loci  stabililate  nonnc  omnibus  una  incum- 
bit  necessilas?  ue  videlicet  sine  ejus  qui  sibi  prae- 
est  conseasu,temeraria  praesumptione  locum  mutct. 
Porro  si  uiorum  conversionem  non  secundum  Re- 
gulam,  scd  simpliciier  sine  dcterminatione  profitc- 
mur;  boc  et  hi,  qui  In  Ecclesia  dicuntur  poeniten- 
tes,  lioc  ad  conjugii  porlum  de  fornic^tioiiis  naufra- 
gio  fugicntes. 

Quis  enim  horum  non  profitetur  morum  convcr- 
sionem?  Reslat  ergo  inquirere,  quae  sit  secundum 
Regulam  Sancti  Benedicti  moriim  conversio.  Si  au- 
lem  bic  3d  viftutes  coufugimus,  ut  verbi  gratia, 
qui   bactenus  supcrbus,    deinceps   bumilis;  qui 


et  Regulam  in  utrisque,  virtulibus  scilicet  olMer* 
vantiisque  constarc,  ac  proinde  utraque  a  nobis 
necessarid  servanda  non  neget  Quanquam  ipse 
Regulae  institutor  in  illis  verbis,  qiiae  cousiderare 
ccepimus,  aliud  probare  videiur :  c  Quod  et  si  quid» 
inquit,  districtius,  dictante  aequitatis  ratione,  pro- 
pter  custodiam  tharitatis,  et  emendationem  vitio- 
rum,  processerit.  i  Rogo,  quld  tenebras  in  luce 
quasrimus.?  Quid  nodum  in  scirpo?  Quid  in  mcri- 
die,  quasi  in  nocte  palparous?  Nonne  in  omhi  insti* 
tutioiie  aliud  est  ipsa  institutio,  aliud  causa  insti- 
tutionis?  Nonne  ipse  hic  manifestissime  inler  insti- 
tutionem,  causamque  institutionis,  divisit?  Nonne 
hic  cuslodiam  charilatis,  ac  vitiorum  eniendstio* 


hactenus  iracundus,  deinceps  lenis  inveniatur;  di-  D  nem,  suae  institutionis  causam  tcstatur?  Sed  ecce 


ciinus  profccto  quia  haec  niorum  conversio,  non 
tam  Regula  Sancti  Benedicti  monachis,  quam  cx 
Evangelio  omnibus  indicilur  Cbristianis.  Proinde 
ut  iiiter  conversioufs  morum  quac  secundum  regu- 
las  divcrsas,  divcrsae  profitentur,  aliqua  iuveniatiir 
diversiUs,  non  est  quo  fugiamus  nisi  ad  illa,  qu» 
sola  in  divcrsis  regulis  diversa  coiistituuntur,  dc 
quibus  jain  satis  dictuin  est.  Quomodoergo  profcs- 
sionem  suam  scrvat,  qui  isla  non  serval?Sed  dicet 
aliquis  :  Si  ergo  quis  superbus,  coutuinax,  iinpa- 
iicns  fuerit,  oiniiia  tamen  illa,  quae  supra  comme- 
inorata  sunl,  servavcrit,  Regulam  Sancti  Benedicti 
servare  diceiidus  est?  Constauter  dico  quia  si  qux- 
liijct  isla  coutra  Dei  Rcgulaiu  monachus  coinmise- 


alius  e  latere  surgens:  Quid  mihi,  inquit,  de  Regula 
objicis?  Habe  charitatem ,  et  fac  quidquld  tIs. 
Ergo  manducemus  et  bibamus,  non  quia  cras  mo* 
'riemur  {Sap.  u) ;  sed  quia  charitaie  pleni  sumus. 
Charitate,  rogo,  an  vanitaie?  Quid  ergo,  inquis? 
Qui  cbaritatem  habet,  Regulam  non  implei?  Qusm 
inulti  canonici  sancti,  sacerdotes  sancti,  episcopi 
sancti,  sed  et  conjugati  sancti,  charitatem  se  ha* 
bere  sentiunt ,  qui  tamen  se  monachorum  Regulam 
et  professionem  nec  promisisse,  nec  servare  non 
nesciunt.  Si  auicm  dc  ipsius  Regulae  professoribus 
dicitur,  vcru4n  dicitur ;  si  tamen  intelligatur  quoJ 
dicitur.  Quid  ergo,  inquis,  me  ad  iiia  aspera  Regulae 
auctoritate  compcllis?  Imo  si  charitatem  babes,  non 


€13  SPECULUM  CIIAUITATIS.  ^  LIU.  IH.  611 

esl  iiecess^,  ut  compcilaris  rcddere  tota  lua ,  qu;n  A  opcrc  absolvil ,  ail  q.iod  cliam-  infirmos  •(  delioilot 


dislinxerunt  labia  lua.  Quod  si  ea  qnja  vovisii  In- 
ftcriplione  interposila  Deo  el  sanclis  iii  icstimonium 
vocatis,  redderc  contemnis;  profeclo  cliariialcm 
non  habcre  convinccris.  Quomodo  cnim  cum  dili- 
gis»  quem  irridcs?  Ut  si  aiiter,  inquit,  feccrit,  viJe- 
licet  quam  promisit ,  a  Deo  sc  damnandum  sciat, 
quem  irridet.  Qiiid  igitiir?  Dispensationes  quae  in 
ipsa  Regula  a  palribus  factse  suni,  vel  fiunt,  dam- 
namus?  Imo  hinc  eas  rationabiliter  fieri  posse; 
quod  de  hominis ,  non  de  Dei  pracccplis  fiunt, 
astruimus.  Non  enim  de  divinis  pra^ceptis,  aut  mu- 
tare  aliquid  aut  minucrc,  uUi  hominum  fas  est.  lioc 
sane  proYidendum  est  ut  ipsa  mutalio  vel  variatio, 
dispensatio  sit  non  destrurtio.  Ciim   enim  cuslodia 


conipellit?lIunc  sancmodum,  in  ipsis  exercitiis , 
qucnilibct  scrvare  utilc  csl,  quat^nus  sic  se  in  uqo 
habeat ,  ul  in  cxtcris  non  deficiat ;  illud  Camen  in 
quo  se  magis  proficcrc  scnlit,  majori  fervore  exer- 
ccat.  IlabQo  ad  nianum  de  hac  rc  cujusdam  verb:^ 
sapientis,  et  coitgruentius  arhitror,  quae  praesto  sunC 
inserero,  quani  de  sententia  nova  verba  componere- 
Meditatio,  inquit,  in  moribus  primo  considerat  qu» 
debila  suiit,  sivc  ex  pnecepto,  sive  ex  voto,  etea 
primuin  agenda  judicat,  qux  sic  facfa  habcnt  me- 
rituni,  iit  non  facta  gcncrcnt  reatum.  IIxc  ergo  pri- 
miiin  faciciida  sunt,  qux  sine  culpa  diniilti  noii  pos- 
sunt.  Post  hxc  si  quid  voliiiitaria  excrcitatione  su 
peradditur,  sic  facicnduin  esl,  ut  debitum  iion  im- 


cliarilatis,  vitiorum  emendatio,  ipsius  institiitionis      pediatur.  Alii  volunt  quod  non  debcnt,  qui  non  \a- 

ient  id  quod  dcbciit;  alii  ctsi  valent  quod  debeant^ 
voluntaria  iinpediinenta  adducunt ,  volendo  quoJ 
non  dehent.  Itcm  duo  mala  in  bona  actione  praed- 
puc  cavenda  sunt,  afiliciio  scilicct  ct  occupatio.  Per 
aCQictionem  dulcedo  inciitis  amaricatur,  per  occii* 
pationem  tranquillitas  dissipatur.  Afllictio  est,  quan- 
do  pro  his  qux  non  valet  per  impaticnliam  uritur» 
occupalio,  quando  in  his  quae  valcl  agciidis  per  in- 
lemperanliam  agitur.  Ne  igitur  male  amaricctur 
aninius,  suani  impossibilitatcm  palicitler  sustineat; 
ne  auteiii  nialo  oceupclur,  possibiiilatem  suam  extra 
nieiisuram  suam  non  cxtendat. 


causa  sit ;  sic  profecto  ipsa  dispensatio  rationabilis 
eril,  si  causae  huic  dispensatio  ipsa  profecerit.  Si 
autem  dispensationc  magis  quain  instilutione  nu- 
Iriiintur  vitia ,  charitas  violalur;  si  fortc  non  dam- 
iiosa ,  ccrtc  pcriculosa  ipsa  dispensatio  compro- 
hatur. 

CAPtT  XXXVL 

Iiem  modu8  in  ordine  votnntario  tervaudu* 

describilur, 

Ergo  qui  ordine  voiuiilario  ad  culincn  pcrfcctionls 

aspirat ;  priroo  chariiatem,  qua  Deo  maximc  propin- 

quamus,  imo  qiia  Dco  iiihaeremus,  eiquc  conforma- 

inur,  in  qua  totius  pcrfcctionis  pieniludo  consistil. 


CAPUTXXXVIL 


qua8ideslinatumfinem,quo  toiumcursumsuumdiri-  q  Quid  homo  tibi,  tfMid  proxiino  debtai,  ostcnditnr,  H 

gal,  indesinenlcr  aspiciat ;  dcindc  via  quam  ei  voti  vel 

professionis  suae  norniapraescribit,  ad  cjus  pieniluJi- 

nem  infatigabili  spiritus  alacrilalc  contendat.  .Uuic 

itaque  fiuiniilitct  absiinenlia,fainulentur  vigiliae,in- 

irigilet  iectio,  qiiotidianus  labor  iiisiidet.  Quod  si  ali- 

41  uo  horum  charitas,  ciijus  causa  instituta  sunt,  violari 

cognoscitur ;  tunc  demuin  ci  cui  dispensatio  credita 

esl,  i;;cumbit  neccssitas,  utsic  omnia  temperet  ac 

disponat,  quatenus  noii  horuin  causa  charilas  desc- 

ralur,6ed  ejus  fructus  in  omnibusiequiratur;  nec 

si  tamen  ut  aliqua  eorum ,  quue  instituta  sunt,  prae- 

termittantur,  aut  ccrta  tempora  certis  quibusque 

cxercitiis  altributa  confundanlur,  nisi  extrema  co- 

gat  nccessitas;  alioquin  non  erit  dispens.itio  sed 


ulrum  $e  proximo^  un  proximum  $ibi  pr(eftrre  de^ 
beat,  deciarntur, 

Ujhc  dc  ino/.o  in  singulis  servando  gradihus  dicla 
sunt;  quo  ad  eum  quem  summc  diligendum  aTui- 
mus,  contendentes,  ct  ani:iise  saluti  consulimus,  cl 
corpori  debita  naturae  couccdimus.  Quoniam  autcm 
proxlmum  aeque  ut  nos  ipsos  a  nobis  diligi  divina 
Iradit  auctoritas;  primo  neccsse  est,  ut  ciii  qiiis 
ordo  conveniat,  intelligcntiam  nostram  non  lateat; 
dcinde  summopere  claborandum ,  ne  quis  in  quoli- 
bet  ordine  praescrlplum  viveiidi  modum  excedat. 
Sitd  quia  quosdam  praeesse,  quosJam  subesse,  quos- 
dam  cocsse,  manifestum  est;  cum  a  qiiolibet  horum 
legitiina  mensura  iransgrcditur,  debet  quidem  infc- 


dcktructio;  sed  ut  certis  temporibus  certa  exercitia,  ^  lior  superiuri  suggcrere;  par  parcm  corripere ;  su- 

pro  cujusque  qiialitate  ac  mentis  statu  modificentur. 

Hoc  est  quod  ipse  sanctus ,  cum  de  opcre  manuum 

legem  poneret  :  <  Sic,  inquit  (1*2; ,  omnia  tcmperet 

atque  disponat,  quatenus  aniroae  salvt^ntur,  et  quod^ 

faciunt  fralres,  absque  murmuraiione  facianl.  i  £t 

alias  :  c  Oronia  tainen  mcnsurate  fiant  propter  pu- 

sillanimcs.  i  Nunquid  dixit,  hoc  aul  iHud  praeter- 

niittatur  propter  pusillaniines?  c  Imo  et  infirmis, 

inqoit,  et  dclicatis  talis  ars  injungatur,  ut  iiec  otiusi 

sint,  ncc  violentia  laboris  oppriniantur.  i  Ergo  et 

infirmi  et  delicati  operentur ,  sed  eorum  opus  sic 

lemperetur,  ut  non  opprimantur.  Qucm,  rogo,  de 


pcrior  iiiferiorcin  etiam,  si  sit  necesse,  compellere. 
Ips:)  sane  suggcstio,  sive  corrcptio,  sivc  coinpulsio, 
secunduro  qnalitatero  singuloruro  temperetur«  ut  ei 
in  suggcstione  subjectio,  et  in  correplione  collectio, 
ct  in  conipulsionc  sentiatur  compassio.  Qui  iii  infc- 
riori  ordine  legilimc  obvcrsatur,  ut  ad  supiriora 
conscendat  moncri  potest;  cogi  autem  non  potest. 
Qui  superiori  sua  se  sponte  submisil  secundum  pro- 
fessionis  sune  moduiu  iradari  debet;  ad  arctiora 
vero  compclli  ejus  inconsulta  voluntate  iion  debet. 
lla  sane  sit  dcproxiini^dilcciione  sollicitus,  quem 
diligcre  debct  sicut  se  ipsuni ;  iie  modum  dilcctioni» 


(t2)  S.  Dcncd.  m  Retjul.  c  48. 


613  n.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA:  610 

eicedat,  qua  dlligcrc  d^l  se  ipsnm  :  quod  lunc  fil,  A  cepio  compeHitar  suac  anima;  perdiiione  animx  fra- 


cum  ipse  negligitur  qucm  dlligerc  dcbel  supra  se 
Spsum.  Neque  enim  audiendi  sunl,  qui  sic  arbilran- 
ttir  accipiendum  quo:l  dicitur,  diliges  proximum 
tuum  sicut  te  iptnm  (Matth.  x\u) ,  ut  unumqucmli- 
bel  diligere  debeat  lanquam  se  ipsum,  duos  autcm 
aut  plures  supra  se  ipsum ;  ideoque  magis  suam , 
quam  aliorum  delKjal  vclle  pcrdilioncm.  Sed  quani 
dabit  homo  commulaliouem  pro  anima  $ua?  Quid 
prodest  ei  si  lucrctur  universum  muudum^  etiam 
ad  salutcm ,  anima^  autem  sum  delrimentum  patia- 
lur?  {Matlh.  xvi.)  Animadvcrlendum  quoquecsl, 
quia  quidquid  prxmissa  ralione  fraterna!  dilectioni 
adjicitur,  lolum  profeclo  divinae  dilectioni  subtrahi- 
tur.  Cum  enim  sccundum  modum  quo  Dcum  diligit, 


ternae  comparare  saUitem,  nec  sui  corporis  interitu 
fralerni  corporis  intcritum  propulsare.  Nam  quoil 
praecipimur  animas  pro  fratribus  ponere  (IJoan,  iii), 
ad  vitae  conteinplum,  non  ad  animae  pertinet  detri- 
mentum.  Sic  enim  non  ad  perditionem ,  sed  potius 
ponitur  ad  salulem.  Unde  sic  animam  ponere,  ipsi 
utiquc  aiiiniae  consulcrc  cst.  Porro  hi  qui  tempora- 
lium  dominorum  suorum  mortem  teniporalem  mor- 
te  sua  temporali  propulsant;  qui  rccte  id  faciunt, 
non  tam  pro  alicni  corporis ,  quam  pro  sux  animae 
salute  id  faciunt.  Sic  enim  liabct  corum  conscienllay 
domiiiis  suis  (Idem  csse  servandani;  ut  in  tali  peri- 
culo  corum  vitam  sux  {cstiment  prscfcrcndam.  Qui 
autem  non  pro  fidc  scrvaiida,  sed  pro  gloria  capcs- 


sui  dilectio  melialur,  tunc  solum  minus  diligit  se  B  g^,^^^  ^  opprobrioque  vitando  id  faciunt,  stuhe  qui 


Ipsum,  quando  minus  diligit  Dcum.  Porro  sc  ipsum 
qui  diligit,  cujus  perdilioni  noii  parcit?  Quomodo 
crgo  alium  diligel  sicut  sc  ipsum,  qui  non  diligit  ncc 
se  ipsum!  Nam  et  Aposlolus  cum  ait :  Optabam  ali- 
quando  anathema  esse  a  Christo  pro  fratribus  meis 
secundum  carnem  (Rom.  i\) ;  ut  cos,  proposita  mira- 
bili  cliarilatc  sua  traheret  ad  salutcm,  affeclum  qui- 
dem  prodidit,  consilium  non  expressit.  At  quam  di- 
versa  in  una  mciite  suggerant  aflcctus  et  ratio,  su- 
perius  salis  ostendimus.  Unde  Apostolus  cum  dicc- 
ret :  Optabam  anathema  esse  a  Christo  pro  fratribns , 
\erum  quidem  dixit^  qula  afTectuin,  qucm  sentie- 
bat,  expressit.  Qui  si  postea  dixissct,  mallem  toiuin 


dcm  id  faciunt;nec  tamcn  pro  corpore  alieno,  sed 
pro  suaj  famsB  pretio  id  faciunt.  Sed  boc  forte  lau- 
dabiliter  ficri  potcst,  ulex  sola  dilcctione  quis  pro 
allerius  corporc  suum  corpus  objicial ;  ut  autcm , 
iion  dico  pro  unius  animae,  scd  etiam  pro  totius 
mundi  saluie  suae  animae  delrimcntum  susllncal, 
salvo  vcrae  dilcctionis  ordine  fieri  'non  polcsl  :  csi 
enim  dclrimentum  animae,  ab  ejus,  qui  summc  di- 
ligendus  est,  dilcctione  rcccdcrc.  Quod  aliquando 
laudabilitcr  vel  saltcm  culpabilitcr  fieri  posse »  quis 
dlcat?  A  Dci  sane  dilcctione  reccditur,  cum  vel  all- 
quid  dlgnum  damnationc  commiltitur;  vel  aliquid 


slne  quo  non  est  salus,  omitiilur.  Sunt  praeterea 
uodum  perire,  quam  me  solum  a  Christo  separari,  ^  media  quaedam,  ut  lectio,  mcdilatio,  labor  corporis, 
jrum  nibilominus  dixissei,  quia  rationis  consilium     jejuniura  ventris,  suavilas  orationis,  cacteraque  hu* 


verum 

prodidissct.  Nam  et  ipse  Salvator  ex  affcctu ,  quo 
nemo  unquam  carnem  suam  odio  habuit  (Ephes,  v) , 
quero  a  nobis  et  pro  nobisvoluntariesuscepit,  iit 
iransiret  hora  passionis  optavit  (Matlh.  xxvi);  sed 
ex  consilio  rationis,  ipse  ne  transiret  effecit.  Sed  el 
Scriptura  consulte  non  ait :  Ditiges  proximum  tuum^ 
quantum  te  ipsum ;  sed/tctt(  te  ipsum  (Matth.  xxii). 
Modum  crgo  diligendi  prxscripsit,  non  quantitatem 
indixit.  Sic  autem  sua  sibi  exhibeatnr  dilectio, 
ul  primo  animae  suas,  quae  pollor  sui  pars  cst;  con- 
sulat  ad  salutem;  deinde  corpori  ad  neccssitatem. 
Quod  si  aliquandoincunibatnecessitas  alterum  con- 
lemnendi ,  etiam  corporis  patiatur  interitum ;  dum 


jeju 

jusmodi :  quae  omnia  pro  fraterna  salute  dispensan- 
da,  varianda,  mulanda,  nonnunquam  ctiam  sunl 
praetermittenda.  De  quibus  Apostolus :  Non  qum 
sna  suiil,  inquit,  siuguli  qucerentes ;  sedquas  atiorum 
(Philip.  n).  Et  item  :  Sicul  ergo  per  omnia  omnibus 
ptaceo  :  uon  qu<erens  quod  mihi  utile  est,  sed  quod 
niuttis,  ut  satvi  fiant  (I  Cor.  x).  Denique  quod  ail : 
Optabam  anathema  esse  a  Christo  pro  fratribus  {Rom. 
ix),  sic  quoque  non  inconvenienler  poiest  inlelligi , 
ut  abillo  oralionum  suarum  sccreto,  quo  inler  am- 
plexus  Jcsu  suaviter  quiesccbat,  ab  iila  ineffabills 
contcmplationis  emincniia,  qua  coelestium  mysterio- 
rum  secreta  purlssiinis  or.ulis  pcrlustrabat;  ab  illa 


Uroen  aniroaenon  sustineal  detrimentum.  Nec  hoc  D  grrailssimaj  compunctionis  dulcedine ,  quas  animain 


csl  corpus  odirc ;  sed  animam  corpori  in  dilcctione 
praeferre.  Ab  hac  ergo  sui  dilcctione  nunquam  rece- 
dat;  sed  ipsa  constanter  et  persoveranter  relenla,  ad 
consulendum  proximo  sccurus  accedat.  Modum  au- 
iem  consulendi  ex  ea ,  qiia  sibi  consulit ,  rcgula  ac- 
cipiat.  Agat  ergo  cum  proximo  quantum  poiest;  ut 
salvus  corpore,  et  sanus  sit  menie.  Nam  si  alierum 
horum  negiigil;  profectoproximum,  qui  cx  utroquc 
€Oiisl3t,noii  diligit.  Si  vero  lalis  fiierit  proximus, 
qui  sine  quodam  detriroento  ad  salutero  animae  non 
&Gcedat,  Gum  quadam  compassione  ac  cordis  con- 
trilione  camis  ejus  paiiatur  interitum ,  ul  spiritus 
ealvus  ftitin  die  Domini.  Nolla  sanc  ratione  vel  prac- 


illam  coelestia  sitientcm  spiiitualiuinaffectuum  sua- 
vissimis  stillulis  perfundebat;  ad  mundi  stn^pitum 
ob  fratrum  salutem  optavcrit  evocari.  Quam  evoca* 
iionem,  a  Christo  separaiionem  ille  non  ambigil 
nominandam ,  qui  pro  modulo  suo  vacat  ct  guslai 
quam  dulcis  est  Dominus  (Psat,  xlv);  quam  bcatus 
omnls  qui  spcrai  in  eo.  Porro  qui  sic  a  Chrislo  «e- 
parari,  fraterna  dilectione  provocatus,  elegit,  tcI* 
superiorum  auctoritatecoactusconsensii;  providen- 
dum  sibi  cst  ne  obrqat  ista  nccessitas,  ei  percat  iUa 
suavitas.  Verum  quod  de  lectivne  vel  oratione  dixi- 
mus ;  etiam  de  commodis  corporis,  imo  de  ipso  cor^ 
pore  scniicndum  est;  ut  ruidquid  pro  sua  saluie 


617 


SPECULtJM  CIIARltATlS.  -  Ub.  \\l 


m 


contemncndum,  iinpciulemlum,  variandumqiie  pcr-  A  nem  ad  unum  su»  dileclionis  cubiium  iiiie^  rectiore 

ji.j^^jy^.^^  jp^^  solusin  omnibus,  ipse  solus  prae  om'- 

nibus.et  affcclum  nostrum  afficit,  el  amorent  exigil; 

ipsc  sibi  seitcm,  non  soium  poliorem,  sed  el  superio- 

rcm,  ncc  solum  supcriorein,  sed  et  inleriorem  in  pe- 

cloris  nostri  mansione  requiril.  Hajc  ilaque  ralio  in  hac 

dislinctione  8crvctur,ut  servaia  omnibus  consulcndl 

\oIuiilaiem,cum  adomncs  praesens  indigeiitia  suffi- 

cial,  iaferiori  gradus  superior  praeponaiiir,  in  siii- 

gulis  autem  gradibus  inleriori  potiiis  consulalur. 

CAPUT  XXXIX. 

Omi  $int  quibus  in  hac  vita  frui  vale^mus. 

•Unum  adhuc  rcslat,  de  quo  ralio  divisionis  no- 

stra  dcinccps  tractare  compellil.  Diximus  eiiim  in 

boc  constarc  cbarilalem,  si  mens  ad  fruendum  cli- 


spexerit»  pro  saiutc  qiioquc  proximi  ad  ipsum  fa- 
ciendum  agnoscat. 

CAPUT  XXXVII!. 

Jnler  ipsot  proximos ,  tjuis  cui  prccponendus  sil^  di- 
sttnguitur, 
Quoniam  igitur  dc  charilatc  tractantes,  secundum 
ejus  legero,  quid  liomo  sibi ,  quid  proximo  debeat, 
ostendimus,  cum  omnibas  ad  corporaicm  necessi- 
laiem  suffitere  tanta  nos  multitudonon  sinat;  restal, 
ut,  inlcr  ipsos,  quis  cui  pra^ponendus  sit,  raiio  Con- 
siilia,  discernat.  Coiisidereinus  itaque  cordis  nostri 
IaiUudinem,quasi  arcam  quamdam  spiritalem,  lignis 
finpulribilibus,  moribus  sciiicct  bonis  virlulibusquc 
compadam ;  iu  qua  mansiunculas  et  iristegas,  spi- 


rilalia  videlicet  rcceptacula  coUocantes,  siiigulis  siii-  ^  ^^i  quod  opoitct»  movcatur  ut  dccet,  competentcr 


gula,  pro  cujuslibet  dignitato  vel  ordine,  deputcmus. 
Igitur  t>estias,  bestiali  scilicct  more  sxvicntes,  ac 
sanguinem  nostrum  ferali  rabie  silientes,  iiiimicos 
vidclicet  nostros,in  inferioribus  includamus;  quibus 
et  Orationis  solalium,  ct  post  cxlcros,  communis 
liujus  vilse  prxbcamus  subsidium.  Sed  quia  sunl 
taoansiuncttlx  interiores  ct  extcriorcs,  de  boc  ho- 
minum  geuerc  bis,  qui  foris  siUil,  cxterioni  suffi- 
ciant;  illos  vero  qui,  specictcnus  licet,  cominunem 
iiobiscum  sortiuiitur  fidcm,  interior  niansio  nen  rc- 
pellat.  SupcriOr  liis  locus  repttlibus,  juinentisque 
conceditur.qui  terreiia  licct  sapioiites.acscmclipsos 
yenlrissordibus,  ac  libidinis  spiircilia  maculantes, 
nifra  hominem  scsedejiciunt;  nibil  tamcn  inhuina- 
num,  nihil  crudclc,  iiihil  in  nos  moliunlur  adver- 
sum.  Ilis  et  orationis  remedium ,  ct  adhortationis 
auxilium »  et  correplionis  cauterium ,  ct  pra;  infe- 
rioribust  sed  post  superiores,  necessitaiis  pncbea- 
mus  supplementum.  Inler  quos,  qui  vel  sanguinis 
communionc,  vel  officii  humanitatc  nobis  viciniores 
snnt,  in  isto  gradu  intima  sortiantur;  ab  cxtcriori- 
bus  cxieri  non  excludantur.  Jam  vcro  in  superioribus 
homines  collocemus  :  illos  nimirum  qui,  etsi  supra 
liomincm  pcifcctionis  desiderio  non  vehunlur,  non 
lamen  in  bcstias  feritale,  non  in  pccudcs  voliiptate, 
in>n  in  reptilia  sordibus  devolvuiitur.  Est  in  lioc 
quoque  gradus;  quanto  quis  nobis  aut  carne  pro- 
pinquior,  aut  amicilia  gralior,  aut  beneficiorum  fuc- 


ulatur.  De  «lectione  et  motu ,  quAntum  ad  praesens 
opus,  satis  egimus.  Sed  si  electio  sana,  motus  inliyi 
gcr  fuerit:  niinquiJ  usus  perversuserit?Sed  in  ip- 
sius  quein  diligii  adeptione,  el  motus  variari  potest» 
elaeslimalioralli.  Polest  cuira  aliquis  eiiam  int^rii 
tionerecla,  et  compelenli  moiu,  cjiisquem  ad  frueii- 
dum  clegit  prucseiuiain  comparare ;  in  ipso  tamen 
fructu  et  iiitciiiione  muiare  ei  variarc  motum ,  cl 
modum  cxcedcrc.  Veruni,  quia  in  divcrsis  gradibus 
inciilisque  diversis  paulo  superius  proximos  ordina^ 
vjmus^  diccndum  sanc  cst,  ulruin  omnibus,  Vel  cert^ 
aliquibus  fiui  dcbeamus,  aul  valeamus.  6cd  est  fru* 
ctus  tcniporalis,  quo  iiiviceiu  in  hac  viia  frui  possi- 
mus;  sicul  Pauius  fruiiusestPhilemoiic(P/n7.,20}c 
ct  est  fruclusxtcrnus,quo  inviccm  fruemur  in  coeloi 
sicul  se  fruuntur  angeli  pura  mentium  unitale.  Pro- 
iude  cum  frui  sit  cum  gaudio  et  deiectatioiie  uti,  mii- 
nifestum  arbitror  iii  pracscnti  nequaquam  nos  om- 
nibus  frui  posse,  sedadmodum  paucis.  Nam  ut  roibl 
videlur,  uti  quidcm  possuinus  quibusdam  ad  pro- 
balionem ,  quibusdam  ad  eruditionem »  quibusdani 
nd  eonsolalionem ,  quibusdam  ad  sustcnUiioncm. 
Iniinicis  siquidem  ad  probationem,  magistris  ad 
eiuditionem  ,  senioi ibus  ulimur  ad  consolttionem , 
necessaria  minislraniibus  ad  vitae  sustentationcm ; 
solis  autem  his  quos  suavi  quodam  affcctu  comple- 
ciimur,  de  quocunque  borum  genere  sinl»  ad  vita 
dulcedinem,  ac  spiriti^  delectationem.    Ilis  igitur 


ritlargilionepropensior,  tanto  sitelinpcctorisman-  D  <?liAtn  in  prsesciiti  frui  poisumus,  id  cst  curo  gaudio 


i  ione  intcrior.  Porro  locus  cxcelsior  volatilibus  cc- 
dal;  qni  supra  hoininem  virtutum  peniiis  spiritua-. 
libus  vecti,  quanto  Deo  sunt  propinquiorcs,  tanto 
in  arca  hac  spiriluali  csse  debenl  superiores. 
Intcr  quos  quicuuquc  dulcissimo  nobis  spiritualis 
amicitia;  vinculo  copulanlur,  in  interioribus  ac  sc* 
«.rctioribiis  pcctoris  nostri  locis  suavius  rccondan* 
tur,astringantur  arctius,dulcius  fovcantur.  Esi  pni> 
tcrca  locus  caetcris  omnibus  emincntior ,  cujus  spi^ 
ritualis  hujus  arcae  tabricator  simul  ac  reparatoir 
Jesus  solus  sine  comite  speciosus  insidcns,  ac  info- 
riora  omiiia  sua  suavitate  componcns ,  in  omnibus 
sapiat,  in  omnibus  fragrct,  in  omnibus  hiccat,  in 
omiiibus  splcndeat,  totamque  iiiferiorcm  laLiludi- 
Patrol.  CXCV. 


ac  delcciaiionc  uti.  Quocirca  charilas  in  hac  vlta » 
quantum  ad  electioncm  et  niotum  qiii  in  actu  csl , 
cxhiberi  omnibus  ab  oinnibus  potest;  quantnm  vero 
ad  fructum,  a  paucis,  vel  certe  a  nullo  exhiberi  oin'' 
nibus  potest.  Pauci  enim  sunt,  si  tamcii  aliqui 
sunt,  a  quibus  omnc  hominum  genusnon  solum  ra- 
tionali,  scd  etiain  affectuosa  dilcclione  colatur.  Dc- 
nique  ipsi  Dco  a  mullis  et  electione  et  motu  diari- 
tas  exhibetur,  quibus  ipsius  dileciionis  fruclus  noii 
in  hac  vita  comcditur ,  sed  posl  hanc  vitam  in  ejus 
bcatissima  visione  servatur.  Nam  ct  lii  quibus  in 
coiitemplaiionislumine,  in  compunctionis  dulcedine^ 
quidain  hujus  dulccdinis  fructus  inchoatur;  si  ail 
fulura  gaudia  sp;»rlcs,  nec  ipsi  Dco  fri;idiceiidi  suU| 

10 


(ItO 


B.  AELUEDl  ADIUTIS  lUEVALL 


80:1  potius  lUi.  Nam  illius  iluloctlinis  suavisslmum  A 
gristum  non  lam  pro  fruclu  diicctionis^quam  susten- 
lalionc  inlirmitatis,  plerisquc  largiri,  salis  supcrius 
monslratum  cst.  Porro  uon  moilicum  vil.c  liujus 
solatium  est,  liabcre  quem  libi  affectu  quo<lam  in  • 
timo  ac  sacratissimi  amoris  unire  pos^is  amplcxu , 
habere  in  quo  requiescal  spiritus  tuus,  cui  sc  refun- 
dat  animus  tuus;  ad  cujusgrata  colloquia,  quasi  ad 
consolatoria  quaedam  carmina  inter  Irislia  quaquc 
conrug'as;  ad  cujus  amicitiie  gratissunum  siiium 
iiitcr  tot  sxculi  scandala  sccurus  accctias,  cujiis 
amaiitissimo  pcctori,  ac  si  libi  ipsi  omnium  cojgila- 
tionum  tuarum  viscera  sine  cuuctalionc  commitlas; 
cujus  spiritualibus  osculis,  quasi  mcdicinalibus  qi:i- 
kusdam  fomentis  languorcs  lumultuanlium  curarum 
cxsudcs;  qni  tibi  collacrymetur  in  anxiis,  collaeletur  ^ 
iii  prospcris,  tccum  quscrat  in  dubiis;  quem  vinculis 
charitatis  in  iliud  secrctarium  tuac  mentis  inJucas , 
ut  licet  abscns  corporc,  spirilu  tamcn  prxsenssit, 
ubi  solus  cum  solo  confcras ;  ac  quiesccnlc  mundi 
slrepitu,  in  somno  pacis,  in  amplcxu  cbaritatis,  in 
osculo  unitaiis,  interfluentc  Spirilus  sancti  dulce- 
diiie,  solus  cum  solo  repauscs  :  imo  ita  tc  ci  ad- 
j  ingas  et  appliccs,  et  aifimum  animo  misccas,  ut  de 
pluribus  unum  (iat.  Ilis  igitur  in  pr;esoiiti  frui  pos- 
sumus,quos  non  solum  cx  raiiono,scd  eliam  e\  af- 
foctu  diigimus  :  inter  quos  bis  inaxiinc,  qui  nobis 
spirilualis  amicitioc  gratissimo  fijcJcrc  cxtcris  faml^ 
liarius,  arctiusque  junguntur.  Gujiis  cbarilatis  sa« 
cratissimum  gcnus  nc  cui  improbanJum  viderclar,  q 
ipsc  Jcsus  nosler  per  omnia  nobis  condesccndens  ^ 
per  omnia  nobis  patiens  ct  compatictis ,  suae  dile- 
cdonis  exbibitionc  transformans,  uni,  non  omnlbus, 
suavissimi  pectoris  sui  rcclinatoriuin  iii  signum 
pra^cipuc  dilcclionis  indulsit,  ut  virgineum  caput 
virginei  pcctoris  floribus  fuicirctur,  ac  thalami  coe- 
lcsiis  odorifera  sccrela  fragrantiam  spiritualium  un- 
guentorum  virgincis  affectibus  quanto  vicinius,  tan- 
to  copiosius  instillarcnt.  Hinc  est,  quod  licct  a  piis- 
simo  magistro  discipuli  omncs  summ.c  cbaritatis 
duiccdine  foverentur;  huic  tamcn  hoc  cognomen 
famiUarioris  affectus  prxrogaliva  concessil ,  ut  di- 
cerctur  discipulns  illc,  quem  amabat  Jesus  (/oan. 
xix). 

CAPLT  XL  ^ 

Quomodo  mvicem  frui  debeaiiiHS, 

Qui  igitur  amico  frui  dulce  habet,  videat  ut  frua- 
tur  in  Domino,  non  in  sxculo  :  non  in  carnis  volu- 
ptate,sed  etiaminspiritus  jucunditale.  Sed  quscris, 
quid  sil  frui  in  Domino?Dicit  de  Doiniuo  Apostolus : 
Qui  faelui  e$i  nobit  a  Deo  sapienUaj  ei  justitia,  et 
sanctificatio  {!  Cor.  i).  Cum  igitur  Dominus  sa- 
picntia  sit,  sanctiflcatio,  et  justitia :  in  Dcmino  frul, 
est  frul  in  sapientia ,  frui  in  sanctificatione^  frui  in 
justitia.  SapicHtia  vanitas  saecalaris  cxcluditor,  san- 
ctificaiione  spurcitia  carnis  abscinditur,  justitia  as- 
«cntatio  oinnis,  adalatioque  compcscilur.  Tunc  cnim 
litirita$  est,  si  sit,  ut  ait  Apostoiiis,  de  corde  puro,  et 


OPP.  PAKS  I.  —  ASCETICA.  6iO 

couscientia  bona,  et  pde  non  fieta  (I  Tim.  i).  Purum 
cor  suscipil  sapieniiam,  pudicitia  scrciiat  conscieiH 
tiam ,  (idcs  non  flcla  cxornat  justttiam.  Sunt  qui  se 
fruuntur,  in  vanis  et  ludicris,  in  sxctili  poiupis  et 
mundi  spcclaculis,  in  sludio  vanitatis  cl  gaiidio  (al- 
sitalis.  Ili  non  sc  fruuntur  in  sapientia,  ac  proindc 
no:i  in  iUo,  qui  Dci  virlusest,  Dei  snpicniia.  Alii 
Ctsi  non  uelcriorcs,  ceitesordidiores,  quibus  pciie 
de  bomiiic  nibil  cst,  quos  obscena  turpitudo  trans^ 
formavit  in  bcslias;  qui  se  in  luxuriosis  convi- 
viis,  et  immundis  fruuntur  dcsideriis  ,  quia  so 
no\)  in  sanctincationc,  qux  in  caslitatis  suavitatc 
consislit,  fruunlur,  ulique  in  Domino,  qui  factus  est 
nobis  a  Dco  sanctilicalio,  non  fmunlur.  At  hi  qui 
sc  assenla^oric  fruunlur,  invicem  palpantes,  in- 
vicem  conseiitienles,  qui  dum  alterutram  cavenl  of- 
ftnsionem,  mutuam  incurrunt  perniciem,  quia  non 
se  in  libcrlate  fruunlur  jastitisc ,  in  Domino  noii 
fruuntur.  Ergo  si  inutua  delectat  verborum  coliatio, 
s^t  scrino  dc  moribus,  sitsermo  dcScripluris  :  iiunc 
dc  miscriis  hujus  vitac  congemiscamus ;  nunc  in  spe 
fulurorum  bonorum  congaudcarous ;  nunc  matui 
secrcti  rcvclalione  recrcemur;  nuncsimul  ad  illam 
bcalam  visionem  Jesu,  ac  bona  coelestia  suspiremus. 
Si  vero ,  quoil  nonnunquam  ulile  esl ,  tcnsum  ani- 
mum  ad  infcriora  qua^dam  ac  jucunda  laxcmus , 
sint  laxamenta  ipsa  plena  honsstatis ,  vacua  IcTila- 
tis,  ctsi  carcant  aedincatione.  Fruamur  inviccm  in 
sanclificatione,  ut  sciat  unusquisque  vas  suuin  posr- 
sidcrc,  id  cst  proprium  corpus  in  sanctiflcatione  ct 
iionore,  non  in  passionc  desidcrii.  Fruamur  in  justi- 
tia,  ui  in  spiritu  libcrtatismutuo  cohci'temur,iuutu« 
corripiamus ,  scicntcs  quia  meliora  suiil  amici  vul- 
ncra ,  quam    fiaudulc:ita   inlmici    oscula   (  Pror* 

XXVIl  )« 

CAPCT  XLL 

Epitogus  totius  opcris^  et  auetoris  excusatio  taf. 

ILc  sunt,  amantissimc  Patcr,  dc  cliaritate  mcdi« 
lalioncs  mc;c;  in  quibus  si  exccllcntia  cjus,  si  fru- 
ctus  ojus,  si  compelens  modus  exhibitionis  cjus, 
qiiasi  iinago  quaedam  illlus  oslendilur,  liber  ipse, 
ut  scripsistis,  charitatis  spcculum  noniinetur.  Obse- 
cro  tamcn  nc  spcciilum  illud  efferatis  in  publicum, 
ne  forlc  in  co  non  charitas  luceat,  sed  potitis  aucto- 
ris  imago  sordescaL  Quod  si  iliud  in  mcam,  ut  vc* 
reor ,  coniusionem  cmiseritis,  pcr  illud  dulce  nomen 
Jcsu  obtcstor  lectorem ,  nc  mc  ex  prjpsuroptione  ad 
hoc  opas  tfcstimet  accessissc,  ad  quod  et  palema 
auctoritas,  ct  fratcrna  cbaritas,  et  propria  roc  co- 
cgit  necessitas.  Nani  superiori  non  obedire,  pericu- 
losum ,  cum  absente  cliarissimo  mco  de  hiijusmodi 
in  spirltu  fabulari,  diilce  ac  jucundum ;  Tagos  cl 
inuti!es  luxuriantis  animi  mei  excursus  haruro  me* 
ditationum  vinculis  alligarc  ncccssariuin  duxL  Si 
qiiis  autcm  horum  leclione  aut  affectu,  aut  cogni- 
tione  profecerit ,  sudoribus  mcis  hanc  Ticem  rc» 
pt^ndal,  ut  pro  iiinumcrabilibus  peccatis  mcis,  apud 
jsisuim  ( t  miscricordem  judiccm  intcrccdat. 


621 


COMPENDIUM  SPECULI  CIIARITATIS. 


Ctl 


COMPENDIUM  SPECULI  CHARITATIS. 


Adderti  ex  reverendissimo  Angelo  Manrique  tomo  II,  Annal.  Cisterciens.  ad  annum  1166,  cap,  Z  et  rx 
rever.  D,  Carolo  de  Visch  Duuensis  casnobii  priore ,  lib.  De  scriptoribus  ordinis  Cisterc.  hoc  opus  prius 
auctortm  scripsisse;  et  ejus  occasioue  postea  hartatu  amicorum  fusius  de  eadem  materia  disseruisse  ^  ac 
majus  Speculum  charitaiis  tribus  tibris  distinctum  edidisse :  sicut  idem  cum  Homiiiam  unicam  in  Onera 
itaias  serionsset ,  postea  rooatus  ac  monitus  de  iisdeni  alias  triginta  et  unam  Homilias  vulgnvit. 


I.APUT  PRIMUM.  A 

Vt  Creator  ametur  a  sua  creatura. 
iiiliii  (lignius,  quain  ulCreator  a  sua  ametur  crca- 
liira.  Igitur  ratio,  ut  ad  desiderium  Conditoris  sui 
anintftai  cscitot  topesccnlem,  tribus  innilitur  argu- 
uientis  :  nostrse  Yidelicet  necessitati  vel  utiliiati , 
illius  autem  dignitati.  Suadel  ratio  Dcum  essc  dili* 
gi*ndnm,  quia  necessarium  boc  nobis,  quia  com» 
nioJum ,  quia  dignnm.  Necessnrium  ,  ut  caveamus 
damnatlonem ;  commodum,  ut  acquiramus  glorilica- 
lionem;  dignum,  quia  ipse  prius  diligens  nos,  me- 
rilo  ipsius  dilcclionis  cxigit  rccompcnsationcm.  De- 
siderandiis  csl  liomini  Dcus  taiiquam  bcnum  suum, 
sine  quo  neccssc  esl  cum  semper  miscrum  cssc ; 
cum  quo  iion  potcst  nisi  bcatissimtis  sempcr  csse; 
qui  bonorum  nostrorum  non  indigens ,  pro  nobis  " 
vol.iit  miser  essc.  0  Domiiie  Dcus,  quania  in  tui 
dileclionc  jucunditas!  quanta  in  jucundilate  tran- 
quilUtas!  quaiila  in  trnnquilliiate  sccurilas!  non 
cjus  qui  te  amat  crrat  diicctio,  quia  tc  nibii  mclius ; 
noii  spcs  faliitur,  quia  nibil  amntur  fructuosius; 
non  excessus  tiinctur,  quia  nec  modus  amandi  prae- 
scribitur;  mundialis  amicitix  direptrix  mors  for- 
midatur.  In  tui  dilcctior.e  non  timclur  offensio,  qii» 
nulla  est,  nisi  ipsa  deseratur  diiectio  :  non  interYC- 
nil  ulla  suspicio,  quia  judicas  ipsius  conscientiae  te- 
Mimonio.  llicjucunditas,  quia  limor  cxcludilur;  bic 
tranquiliitas,  qua,  ira  compescitur;  bic  securiias, 
qua  niundus  contemniliir.  Comparetur,  quseso,  oin- 
nibus  ditlTiis,  omnibus'deliciis  mundi,  oiinibus  br»-  q 
noribusboc  unum  famuiorum  Cbristi,quod  morlera 
non  timent.  Quid,  quaesu,  in  mundo  jucundum ;  cum 
ipsa  ejus  jucuiidilas  conscienliampungat,cum  timo- 
rcm  mortis  incutiat ,  cuni  ainatqres  suos  xternae 
damnatioui  addical? 

Cap.  II.  (Spscul,  lil).  I,  cnp.  10.)  Quod  charilati 
nihil  desit  perfectionis :  Diliges  Dominum  Deum 
luum ,  elc.  {Matth,  xxii.) 

0  Ycrbum  consummans  et  abbrcYians  in  xquitatc! 
vcrbum  cbarilalis,  vei'l)um  amoris,  verbum  dilectio- 
nis,  verbum  tolius  perfectionis!  Yerbum  consum- 
nians ,  cui  nibil  poiest  deesse ,  verbum  abbrevians, 
in  quo  pendet  tota  lcx  et  propbelse  (ibid,).  0  Judaec, 
quid  tantis  opus  est?  Hic  circumcisio,  bic  Sal>ba- 
lum,  bic  bostidc  salutares,  bic  odorifcrum  sacrifi- 
dam,  blc  toiius  suavitatis  inccnstm.  Tenecbarita- 


tem,  et  nibil  norum  oeerit.  Cbaritaiem  neglige,  cl 
nibil  borum  proderit.  Oic  plane  non  carDalis  unius 
roembri  amputatio,  sed  tolius  exterioris,*interioris-' 
que  bominis  vera  et  perfecta  circumcisio  „  resecans 
\x>Iuptnlem,  cxstinguens  libidinem,  cocrcens  gulam , 
cobibens  iracundiam,  invidiam  pcnitus  invertens; 
omnium  viiiorum  ^cratriccm  expugnans  super* 
biaifl.  Uxc  cdaces  Iristitiae  stimuios  spirituali  qua- 
dam  suavitate  conlcinperans ,  sequacis  acediae  oc- 
cjrrit  languori.  IIo^c  aYarilia;  pcstem  liberalitalis 
graiissimo  mucrone  confodiens,  ab  idololatriae  vitio 
animiiin  liberat  ac  conserval.  Quid  rogo  baccircum- 
cis,ioneperfeclius :  qua  viiionim  membra  resccanlur, 
ccrpas  peccaii  destruilur ,  proloplaslorum  exuvies 
villosa  deponilur,  totaque  antiquae  velustatis  tabes 
squalorqtic  dcjicilur?Meiitem  enim,  quam  dulcedo 
cbaritatis  complevcrit,  non  limor  angustal,  non  li- 
bido  commaculat,  non  ira  diianiat,  non  suj^rbia 
elevat,  non  csenodoxiae  inanis  fumus  evcntilat,  noa 
cxagitat  furor,  non  stimulus  ambilionis  eviscerat» 
non  avaritia  contrabit,  non  dcjicit  Iristitia,  non  iii- 
vidia  tabcfacit.  Charitas  quippe  non  cemulatur^  non 
agit  perperam,  non  inflatur^  non  est  ambitiosa,  non 
qucerit  quce  sua  sunt^  non  irritatur,  non  comtat  ma" 
/iini,  non  gaudet  super  iuiquitatem  {I  Cor,  xiii).  Yi- 
des  hanc  spiritualem  circumcisionein  omnium  vi- 
liornm  esse  pcremploriam ;  qux  omnes  sensus  cor- 
poris  diviiio  qiiodara  cultro  purificat,  oculorum  ab- 
scindens  pelulantiara,  aurium  pruritura  eradeus» 
gustus  superfluas  suavitates  propellens,  linguae  pro- 
cacitatcm  detrabcns,  roeretricios  odores  excludens 
naribus,  tactus  perniciosam  mollitiem  cradicans., 

Cap.  III.  (SpecuL  lib.  i,  cap.  10.)  Quod  amor  noster 
adversum  se  ex  charilate  ct  cupiditate  contrario 
appetitu  dividatur, 

Apostolus  ait :  Caro  concupiscit  adversus  spirilum 
et  spiritus  adversfts  carnem  :  hcec  enim  sibi  invicem 
adversantur^  ut  non  qute  vultis  illa  faciatis  (GaL  v;, 
Quia  cbaritatis,  sive  etiara  cupidiialis  ca  sola  ani* 
mae  noslrae  portio  capax  est,  quae  usitatius  ainor 
nuncupatur;  ipse  esl,  qui  ex  nova  infusionc  charl- 
tatis  et  cx  reliquiis  vetustae  cupiditatis,  quasi  quo* 
dam  contrario  appetilu,  adversus  semelipsuni  con- 
slat  esse  divisus,  Unde  intelligendum  est,  Aposto- 
luin  spirilus  carnisque  nomine  nequaquam  contra- 
rias  in  Irotninc  uno,  ut  impuri  somniant  Manicbaei» 


^5  B.  AELREDI  ABBATIS  UIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  CilA 

descripsissc    iipluras;   scd   spiiitus   appelUilionp.  A  his,  quibus   ipsa  sil  mclior,  reqniem   aucupaii? 


mentis  ex  cliarilalis  infusionc  cxprimcns  noTilalcm, 
carnis  quoquc  vocabulo  ex  rdiquiis  veluslalis  mi- 
scram  animae  insinuans  scrvilulem,  inlcr  vetus  no- 
slrum  inoUlum,  novumque  insolilum,  conlinuum 
m  una  mcnlc  asscril  oboriri  confliclum.  llac  ilaquc 
ioncupisccnlia,  quam  carnis  essc  dicil  Aposlolus 
(ibid.),  non  quod  omnis  concupisceulia  mala  ex 
carne  sil,  quippe  cum  ea  ncquaquam  dimones  ca- 
rcanl,  qui  carne  caienl,  hacc,  iiiquam,  concupisccn- 
Ua  mala  cohgrucnlissimc  cupidilas  appcllalur.  Car- 
nis  vcro  concupisccnlia  dicilur,  eo  quod  non  cx  Dco 
scd  cx  hominc  sil;  qucm  carncm  in  Scripluris  ap- 
polJari  non  csl  ambiguum.  Concupisccnlia  aulcin 


Quod,  ut  mca  fert  Oj^inio,  ncquaquam  agcict,  nisi 
hinc  eam  falsa  quaHlam  imago  fclicilalisdciuderet, 
hinc  vcwe  miscriae  similitudo  terrerct.  Nam  paupe- 
ricni,  famcm,  sitim,  ct  lalia  sustinere,  miscria  ju- 
dicalur;  quibus  tamen  plerumque  vcra  miscria 
pnccavctur,  aetcrna  bcatitudo  conqoiritur.  Beati^ 
cnim,  paupere»,  ait  iesus,  quoniam  vettrum  «I  r«- 
gnum  ccelorum.  Deati  qui  iugeui,  quoniam  ipsi  con- 
tolabuntur.  Beati  qui  nunc  esurilis^  quoniam  iatu- 
rabimini  {Matth.  v;  Luc.  vi).  Paupcries  crgo  aelei- 
nis  divitiis  muncratnr,  luctu»  xterna  jucundilatc 
molatur,  csuricnti  saliclas  xterna  scrvatur.  ILcc 
cnim  omnia,  divitias  sciricct,  jwcundilatcm,  satic^ 
talcm,  bcalitudini  non  deessc,  nemo  qui   dubitct. 


spirilus  non  immerilo  charilas  appellalur,  quae  qui-     ta 

.1^.«  ;«  ^nriiJhiiB  nniiipift  diffuraliiur  Dcr  Soiritum  **  Vcrum,  quia  rcprobum  qut  mquc  in  qualiscunque 

voluntatis  suae  affcctu,  spccics  quaedam  jucunJitii- 


dem  in  cordibus  nosiris  diffunditur  per  Spiritum 
sanctum  (Rom.  v) 


CiP.  IV.  {Speeuii.  lib.  i,  oap.  21  el  22.)  Quod  ratio- 
nalii  creatura  nonnisi  in  ^^titudinis  adeptione 
quietcit  :  et  quare  cum  beatttudincm  optet ,  vium 
tamen,  qua  eam  obtineat  ^  mira  infelicitate  re- 
fugiat. 

Ipsis  animantibus  irrationabilibus  magnus  labor 
est,  tueri  salutcm,  vitare  perniciem,  carnalium  ap- 
petituum  quaerere  satielalcm ;  qua  adcpla  cum  nihil 
habeant  ultra  quodappetant,  conquiescunt.  Aationis 
quippe  scientisquc  experlia,  quod  scnsum  carnis 
excedat,  ne  appeteic  quidcni  possunt.  Tibi  enim,  o 
anima  rationalis,  pnc  csetcris  animunlibus  hxc  prae- 
rogativa  servalur,  quod  te  a  carnis  sensibus  obslra-  q 
hens,  ad  alliora  conlendas,  niec  aliquando  salics 
appclilum,  doncc  ad  id  quod  summum  cst,  id  qiiod 
cst  optimum,  id  quo  nihil  superius,  quo  nihil  cxccl- 
lenlius ,  felici  curiositatc  pervenias.  Ubicunquc  in- 
ira  subsistis,  tametsi  altum,  lametsi  magnum,  ta- 
melsi  juciindum  judicctur;  miscra  procul  dubio 
icmanebis.  Miscra,  quia  indiga.  Indiga,  quia  rcstat 
qiiod  petas,  rcstat  ad  quod  anhclcs;  r(^.slat  poslre- 
ina  ipsa  bcatitudo,  ad  quain  api>etendam  animani 
raiionalcro  vis  quaedam  naturalis  impellit.  Sed  dc- 
[tloranda  salis  est  iniscri  hominis  caeca  pcrversi- 
tas ,  qui  cum  bealitudinem  vchemonter  exoptct,  non 
wodo  non  agit,  quibus  adipiscatur  optata ;  veruin 
proniori  affectu  ea  commitlit,  qulbus   miseriam 


tis  eluJit,  ct  in  dcsideriorum  cxplelione  del^tatio 
falsa  dissolvit;  ignorans  miscr,  quaiita  si(  cleciis  ct 
in  prcssuris  consolatio,  et  in  spe  congratulalio,  pci- 
horrcscit  quidcni  cain,  qa«  iu  faeie  parct,  inferK-i» 
tatis  effigicm ;  scd  sub  felicilalis  colurc  veram  cxci- 
pit  infelicitatcm ,  falsam  jucunditatcm,  qux  verum 
dolorcm  non  effugit,  ci  niiscrix  prxferens,  cui  vcia 
bcatitudo  succcdit. 

Cap.  V.  {Speculi  lib.  i,  cap.  23  et  20.)  Quod  reqnies^ 
miam  rationatis  cnalura  naturaliler  appetU^  nes 
\n  satute  corporis^  nec  in  volupiatc^  neque  in  divi- 
tiis  qua;reuda  sit. 

0  mirabilis  crcatura,  solo  Crcalorc  infenor,  qu^ 
te  dcjlcis?  inuiiduiii  amas?  sed  ipsa  es  niundo  su- 
perior.  SJem  niiiaris?  S4!d  ipsa  cs  sole  lucidior. 
Dc  co^li  luijus  volubilis  silu  philosopharis  ?  sed  tu 
ccelu  sublimlor.  Secrcias  ctvaturariim  causas  rima* 
ris?  scd  ic  nulla  nalura  sccrciior.  Dubilas  cuin  (a 
dc  his  omiiibus  judices,  de  le  aulem  nihil  hoium? 
scd  si  velis  jiidicarc,  iiuli  (anicn  ainare.  Sed  nec 
ipsuin  judicarc  ama.  Ipsum  ania,  qni  his  omnibus 
tc  pra'posui(,  noii  subinisil.  Pr;cpotuit,  non  ut  his 
lu  lieatior;  scd  ut  cst>et„  quo  (u  c  scs  supcriM'  : 
subjicietis  li  i  oninia  ad  cuinuluin  honoris,  sc  tibi 
servaiis  ail  fruclum  bcatiludinis.  Quid  ergo  seqiicri» 
fugitivas  pulchriliidines;  cuin  tua  ipsius  pulchri- 
tudo  iicc  scnectute  miuccscai,  nec  paupertate  sor- 


iBagis  accuinulet  suam.  Non  sccus  quain  si  aeger  d  descat,   nec  palU\at  :egriludinc,  nec  ipsa  salteiii 


qu.spiam  saluiem  vchenientcr  cxoptct,  sed  ob  prae- 
!iL*iiiein  molcstiam  refugiat  sectioncm*,  adustionemvc 
cxhorrcat,  ac  praescnti  quadam  suavitate  pcllectus 
olci  fomenta  requirat :  quanquara  morbns  ejusmodi 
sit»  ut  hac  magig  lcvitale  fcrvescat,  nec  sinc  adustio- 
iiis,  sectionisvc  dolore  lentescat.  Sic  miscr  homo, 
^•ic  vel  decepuis,  dum  putat  esse  felicitatem,  qna* 
non  cst,  vcl  praesentium  suavitalc  illectns,  quae 
fulsa  est,  et  se  ipsum  misoriae  addicit,  et  beatitudi- 
uis  appciitum  non  amittlt ;  ac  proindc  infelici  cir- 
*.'uiiu  laborans,  nunquam  quiesciL  Enim  vero  cum 
aniinae  rationali  solus  sit  superior  Deus,  par  ange- 
liis,  caetcra  oinnia  jiidicentur  inferiora ,  quid  de- 
uienliae  tam  viciniim;  qua^n  rclicto  supeimie,  in 


rooi  te  deporcal?  Quxris,  ut  voluntati  luae  nibil  de- 
sit,  ct  sic  rcquicbcas ;  hoc  ergo  qua;re.  Ubi,  i»- 
quis?  iicli  in  salute  corporis,  iiuli  in  volupiate  car- 
nis,  noli  iii  polcnlia,  nuli  iu  diviliis.  Quid  eiiiiu 
p;Tvcrsius,  quain  raiionalis  mcnlis  Iionuiu  in  xew- 
iris  iiigluvie  collocarc,  ac  id  quod  praecelllt  in  ho- 
roine,  vilissimae  cuidam  carnis  suae  portioni  subster- 
ncre*:  maximc  cum  sc  in  his  a  stoliJissinis-bellu.s 
nihil  vidcat  possc  diffcrre  ?  Dciiique  ct  faroes  cru- 
ciatum,  ct  satictas  faslidium  parit.  f^aro  etsi  volu- 
ptati  sadsfaclat,  ncccssitatis  roctas  excedat  necesse 
csi ;  si  autcro  natur»  modum  excesserit,  dolorero , 
corporis  vitarc  impossibile  est.  Porro  libidinum 
sorJibus  obh.*ctari,  ac  inslar  immundissiroae  suis  in 


«25 


COMPKNDIUM  SPECLLl  CIIAmTATlS. 


m 


coeno  turpiludinii  volulari,  sicut  nihil  turpius,  niliii  A  ab  alio  sibi  possil  iiifcrri,  malum  esse  :  dumque  ui 


focdius,  nihil  magis  erul)esccndum,  niliil  tam  con 
fusionc  dignum  :  ita  proreclo  nihil  magis  inquie- 
lum,  nihil  ita  omni  quiele  ac  tranquillilale  vacuum. 
Nam  de  ejus  fGeJiiale  quid  dicendum?cumhaecsor- 
tlissima  lues  et  carncm  conlaminct,  et  menlem  effe- 
miiiet,  ac  quidquid  in  animo  honeslum,  quidquid 
deconim,  quidquid  dcnique  virilecst,  obrual  pari- 
ter  et  evertat?  £t  quidem  cum  cxtera  vilia  ple- 
rumque  se  quibusdam  virlutum  tegumenlis  oppa- 
licnt,  ac  proinde  non  modo  ad  humanos  non  eru- 
bescani,  imo  et  inlumescant  aspeclus;  haec  sola  in 
prima  fronle  lantum  sui  praefert  horrorem,  ut  ea 
maxime  hora,  qua  ctiam  carnem  perslringit  qc  sibi 
vindicat,  oculos  vehementer  refugial.  Quid  crgo  his 


illam  hiereditatcm  incorruptibilem,  et  inconlamina- 
tam,  el  inimarccssibilem,  conservatam  in  coelis,  di- 
rigit  mentis  obtutum,  saeculares  divitias  qiiasi  cor- 
ruptibilcs,  carnales  illeccbras  quasi  contaminatas» 
cmncs  mundi  pompas  quasi  marcescibiles,  quadam  ' 
mentis  nobilitate  contemncrc,  et  in  illud  propheti- 
cum  exsultare  :  Omnis  caro  jenum^  et  omnis  gloria 
ejus  tanquam  /los  feni,  Exsiccatum  est  fenum^  et 
cecidilflos,  verbum  aulem  Domini  manel  in  wteniumt: 
(Isa,  XL.)  Quid  rogo  dulcius  quidve  tranquillias, 
quain  lurbidis  carnis  motibus  non  agitari,  carnalium. 
inccnlivorum  incendiis  non  aduri,  ad  nullum  illece^ 
brosum  raoveri  aspeclum;  sed  tepescenlem  rore 
pudicitiic  carnein  spiritui  liabere  substratani,  non 


agendum,  qui  Virginis  Filium,  ac  virginitalis  coluiit  ^  jam  ad  canialcs  voliiptatcs  illcctricem,  sed  ad  spiri- 


auctorem?  Cavcndum  est  profecto,  ne  cuiquam  id 
eveiiiat,  quod  de  quibusdam  ait  propheta  :  Compu- 
iruerunt  jumenta  in  stercore  suo  (Joei  i).  Quibus 
verbis  proprie  satis  flnem,  modumquc  hujus  spur- 
cissimae  passionis  expressit :  eum,  quem  luxuriae 
Charybdis  absorbuit,  carnis  sux  colluvione,  quin 
proprii  s:ercoris  cgcslione  asserens  csse  corruptuni ; 
ut  eum  non  modo  cxstincium  aeslimes,  vel  absor* 
ptuni,  sed  instar  sepuhi  cadaveris,  immundisslroi 
pruritus  saiiie  profliieiite,  putrescentem  sentias  ei 
(cientem.  Neccssc  est  ergo  mcntcm  cui  nequam  hic 
spi;  itus  insederit,  qiiibusdain  furiis  agitari,  ct  igni- 
(is  luxuriae  siiiiiulis  impctilam,  aJ  qliaeque  flagitia 
ebriam  ct  vagabundain,  soluin  freiio  totius  honesta-  ^ 
(is,  impelli  :  reslincloque  seinel  conceptae  passionis 
incendio,  in  aliud  nihilominus  aeslu  vchementiore 
siicccndi. 

Cap.  VI.  (Speculi   lib.  i,  rap.  27.)  De  suati  jugo 
charitatis, 

Tollite  jugum  mcum  super  vos,  et  discite  a  me 
quia  milis  sum  et  humitis  corde^  et  invenietis  requiem 
animabus  veslris,  Jugum  enim  meum  suave  est,  et 
onus  meum  leve  {Mutth,  xi).  Jugum  istud  fraterua 
dilectio  esl.  Jugum  istud  non  premit,  sed  unit  : 
onus  istud  pennas  habet,  non  pondns.  Prorsus  qui 
de  bujus  asperitate  causantur,  jugum  cupiditatis 
nondum  radicilus  abjecerunt.  Forsitan  enim  sub 
liabitn  religionis  ventrem  colunt;  sub  tunica  posni 


tualia  exercitia  obedientissimam  adjutricem?  Quid 
tandem  diviiix  tranquillitati  tam  proximnm,  quam 
illatis  conlunieliis  non  moveri,  nullo  supplicio,  nul- 
iave  persecutione  terrcri,  unam  mentis  et  in  pro^ 
spcris,  et  in  adversis  habere  constantiaro,  iniroicuro 
et  amicum  eodem  oculo  inlueri,  ad  ejus  se  similitu- 
dincm  conformarc,  qui  facit  solem  suum  oriri  super 
bonos  et  matos^  et  pluit  super  juslos  et  injustosf 
{Malth,  v.)  llaec  simul  omnia  in  charitate,  et  non 
nisi  in  charitate  simul  omnia  :  ac  proinde  in  illa 
vera  tranquillitas,  vcra  suavitas;  quia  ipsa  est  Ju- 
gnm  Dominiy  quam  si  Domino  invitante  tulerirous, 
inveiiicmus  requiem  aniinabus  nostris,  qula  jugnm 
Domiiii  suave  cst,  et  onus  lcvc.  Proindc  caetcrae  vrr- 
tutes  sunt  nobis  aut  quasi.fesso  vehiculura,  aut 
quasi  viatori  viaticum,  aul  quasi  lucerna  caliganti- 
bus,auiquasi  arma  pugnaitlibus ;  atcharitas»  quae,^ 
licel  ut  aliae  virtutes  sint,  sit  oportet  in  omnibus » 
specialius  tamen  jpsa  est  requies  fatigato,  ct  vi&iori 
mansio  et  piena  lux  pervenienti,  et  perfecta  corona 
viatori.  Quidcnim  cstfldcs,  nisi  vehiculum  nostrum, 
quo  ad  patriam  vebimur;  quid  spes,  nisi  viaticum 
nostrum,  quo  in  hujus  vilae  miseriis  sustentamur; 
quid  quatuor  illae  virtutes,  tcmpcrantia,  prudcntia, 
fortitudo,  justitia,  nisi  arma  sunt  nostra,  quibus 
pugnamus?  At  ubi  charilate,  quae  non  nisi  iii  Dei 
visione  pcrflcilur,  illis  duiitaxat  quibus  hic  in  fldo 
inchoatur,  roens  fueril  plenius  absorpta  :  nec  fldcs 
leniiuro,  ad  roundiales  glorias  et  honores  anhelant ;  D  erit,  quia  qui  ccrnitur  et  amalur,  non  cst  opiis  u^ 


sub  agnino  vellere,  lupinum  gcrcntcs  animum  inex- 
plebili  avaritia  aesiuant.  Unde  nimirum  coniinuis 
curis  eviscerantur,  inflammanlur  odiis,  anxiis  cugi- 
(ationibus  dissipanlur;  quia  jugum  uliquc  nuindi 
asperura  est,  et  onus  raunui  gravc  cst.  Porro  jugum 
Domini  suave  est,  et  onus  Domiiii  ieve  esl. 

Cap.  VII.  (Speculi  lib.  i,  cap.  51.)  Quanta  sit  i;i 
charitate  perfectio, 

Quid  enim  suavius,  quid  gloriosius,  quam  mundi 

contemplu,  mundo  se  ccrncro  cclsiorcm,  ac  in  boiiae 

conscientiae  verlice  consistentcm,  lolum-niunJum 

iialere  sub  pedibus :  nibil  viderc  quod   appctat, 

nullum  qucm  metiiat,  nullum  cui  invidcat;  iiihil 

quo<l  possit  ub  alio  aufcrri,  sutini  cssc;  nihil,  qiiod 


credatur;  nec  spcs  erit,  quia  brachiis  charilatis 
Deum  ampiecteuti  nihilrestat  quod  speretur.  Vcruni 
tcmperaDtia  piignat  conlra  libidines,  prudcnlia  coii 
tra  cnores,  Tortitudo  contra  adversilates,  justitiiK 
contra  ina^qualitalcs  :  scd  in  charitate  ilia  pcrfecla 
casiilas,  idcoquo  nulla  libido,  contra  quam  pugnct 
teinperaiitia ;  in  charilatc  perfecU  scientia,  ideoquo 
niillus  error,  conlra' quem  pugnet  prudcnlia;  in 
chaiitate  vera  beatituda,  idco   nulla  advcrsitas», 
quam  rortiluda  devincat;  in  charitatc  pacata  sant . 
oninia,  iilco  nulla  inaequalitas,  contraquani  justilia  , 
vigilet.  Agit  ilaque  modo  vera  temperantia,  nc  ille- 
iiit;  vcra  prudenlia,  nedecepla;  vcra  fortitudo,  ne 
opo*cssa  racns  ratioiialis  uorroam  ch;tnUtis  cxcc'* 


6St7  R.  AELREDI  ABBATIS  RIEYAL 

fl^t.  Porro  si  subtilius  advertas,  quid  e»t  lemperan- 
lia,  nisi  amor,  quem  nulla  voluptas  illicil?  Quid  esl 
prudciilia,  nisi  amor,  qiiem  nullus  error  seducit? 
QuiJ  Tortiludo,  nisi  amor  fortiler  adversasustineiis? 
Quid  justitia,  nisi  amor,  a^quo  quodaro  modera- 
Diine  inaequalitates  hujus  viue  coraponens?  In  fidc 
ergo  charitas  incboalur,  in  caeieris  virtutibus  exer« 
celur,  in  seipsa  perficitur.  Yerum  ut  sui  sectatorcs 
in  rcgDum  suae  tranquilUlatis  chariias  pcrfecta  trans* 
lnlerit»  cuDCiisjam  carnis  iUecebris  cum  ipsa  car- 
U18  mortalitati)  consumptis,  cunctis  crrorum  tene- 
bris  divinae  lucis  conteroplalione  decussis,  certaque 
securilate  roundi  htijus  succedenle  moicstiis ;  depo- 
sitis,  u(  ita  dixeriro»  quibus  hoc  belli  tempore  utitur 
arniis,  sola  sui  suaviiate  reficiet  ipsa  victorcs.  I(a 
enim  tunc  cxierae  virtutesin  charitaiis  plenitudiiicm 
sese  refundent,  ul  m  iila  felicitale,  iiihil  aliud  tcm- 
|)erantia,  prudentia,  forlitudove  putctur,  quam  cha- 
ritas  :  tam  casta,  ut  nullis  lentcttir  illecebris;  tam 
lucida»  ut  nullis  interpoletur  erroribus ;  taro  valida, 
ut  nuUis  oronino  appetatur  adTcrsis. 

Cap.  YIIL  {SpecuH  Hb.  i,  cap.  52.)  Quod  opera  tex 
dierum  cccteris  aptentur  virtutibus,  $eptim<iB  vero 
diei  requies  charitati  assignetur, 

Est  crgo  fiJes  nobis  quasi  primus  dies,  quo  fide- 
les  ab  infidelibus,  quasi  lux  a  tcnebris,  scparamur. 
Sit  spes  secundus,  pcr  quaro  in  coelestibus  habi- 
lantes,  et  pro  fidei  rocriiis  soia  super  cwlestia  spe- 
rantes,  ab  his,  qui  lerram  snpientes.  et  a  Deo  sola 
lerrena  flagitanies,  snb  coeli  firmaimento,  aquarum 
instar  dilabunlur  et  fiuli.anl,  Deo  proinovente,  dis- 
cernirour.  Temperantia  nobis  quasi  dies  tertius 
illucescat,  in  quo  raembra  nosira,  quae  sunt  super 
lerram,  roortificantibus,  ac  carn:iles  concupiscen- 
lias,  quasi  aquas  aroarissimas,  necossariis  lerminis 
coercentibus,  appareat  lerra  cordis  nostii  arida  ct 
inaquosa,  sitiens  Domitium  Dcum  suum.  Jam  vero 
prudentia  quasi  diei  quarli  lumen  crumpat ,  per 
quam  inlcr  facienda  ct  nou  facienda,  quasi  inl^ 
fliem  et  noctcm  dividamur;  cujus  adroiniculo  lu- 
incn  sapicntix,  vclui  solis  splcndor  clTiilgcal ;  lux 
scientiae  spiritalts,  qusc  in  aUquibus  nobis  crescil, 
in  aliquibus  dclicit,  quasi  lunae  decus  appareat; 
per  quaro  cliani  praiccdentiuro  patruin  exeropla, 
qiiasi  steUarum  globos,  roens  devota*suspiciat;  per 
quaro  iiilcr  dics  el  annos,  menses  ct  horas  divi- 
dal;  quid  distct  videlicet  inter  cos,  qui  ante  legem, 
el  sub  lcgc;  quid  intdr  hos  et  illos  qui  sub  gralia, 
quid  singulis  conveniat;  quae  prxcepta,  qux  tcm- 
pora,  qui  niores,  quae  sacraroenta,  aequa  exaniiiia- 
liono  discernat.  Sil  nobis  fortitudo  quasi  dies  quin- 
tns,  per  quaro  hiijus  maris  roagni  et  spatiosi,  saeculi 
vidt  rtcet  hujus  procellas  lolereroiis  :  ac  pisces  spiri- 
tales,  Deo  operante,  eficcti,  vimm  noslram  intcr 
undas  tempestatesque  scn^einus ;  ac  meniis  tioslne 
dcsideria,  simul  el  afiectus,  quasi  volatilia  pennata, 
ad  coelestia  erigenies,  et  ea,  quae  sursum  sunl  sa- 
pientes,  multiplices  bonorum  operum  fructus,  Bbo 
l*«i)edicen|ei  reddainus.  Porro  dicm  scxtun^  ^iobis 


L.  OPP.  PABS  I.  —  ASCETICA  618 

A  jiislitia  d«clel,  pcr  quam  divinaro  simiUtudinenn 
reiiiduti  atrocissimis  viiiarum  Lesliis  «^rrcnisque 
desideriis,  quasi  rcptilibus;  corporisque  motihiis* 
quasi  juincntis,  generosa  auclorilate  imperemus; 
agcntes  ul  corpus  menti,  mens  Deo  subdatur,  sic- 
que,  justitia  dictante,  cuiquc  quod  siium  est,  tri- 
bualur.  Rcslal  septimus  dies»  id  est  Sabbatum,  in 
quo  omnia  ista  opera  consumroautur,  in  quo  requies 
vera  suscipitur,  in  quo  labori  KOstro  lcrniinus  ac 
finis  indicitur.  Ipsa  csl  charilas  viriutum  omnium 
consummatio,  sanctarum  animarum  siiavis  refe- 
ctio,  honesta  roorum  eomposilio.  Ipsa  radix,  ex 
qua  omnia  bona  opera,  i^t  bona  sint,  oriuntur ;  in 
qua  omuia  bona  opera  pcrficiuntur.  Ipsa  seplimus 
dies  divina  nos  gralia  rcficil ;  ipsa  scptimus  mcn- 
sis,  in  quo  post  tentationuro  diluvium,  arca  cordis 
suavitcr  requiescit.  iliric  servit  tempcrantia,  pm- 
dcntia  vigilat,  mirttat  fortitado,  justitia  famuhilar. 

Cap.  IX.  {Specuii  lib.  iii,  cap.  1.)  De  distincthne 
trium  Sabbatorum. 
Legimus  in  Vcteri  Tcslamento  quasdam  Sabbai- 
torum  disiinctioncs.  Ilabes  nempe  in  legc  Iria  tcm« 
pora  Sabbati  requie  consecrata ;  scptimiim  videli- 
eet  diem,  sepiimum  annum,  ci  post  scpties  seplein 
quinquagcsimum  annuin.  Primum  ergo  Sabbaturo 
dierum,  secundum  annorum,  tcrtium  non  immc- 
rito  dicitur  Sabbatum  sabbatorum.  Constat  nam- 
qus  cx  septcin  annorum  Sabbatis,  addito  uno; 
ul  scptenarius*nunicrns  in  uniiatc  concIu<!atur,  qni 
Q  et  ah  unitate  progrcdilur,  ct  in  unitalc  perficitur. 
Nam  cl  oronc  opus  bonum  ab  unius  Dci  fidei  ii^ 
choatur,  quod  sepieiiario  Spiritus  sancti  muucre 
proniovciur,  ul  ad  ipsuro,  qui  verc  unus  est,  vcnia- 
tur ;  ubi  loturo  quod  sumus,  uiiuro  curo  ipso  effi- 
ciatur.  Ilaboroiis  intcrim  Sabbatum  dierum,  Sabba- 
liun  annorum,  ct  in  quodam  praegustu  Sabbalum 
sabbatcrum. 

Cap.  X.  {Specun  lib.  iii,  cap.  2.)  Quod  in  dilectione 
tripiicif  istorum  Sabbatorum  $it  qua^renda  cfisftir- 
cli^, 

In  lcge  sic  scriplum  cst :  DUige$  Dominmm  Deum 
fxtim  ex  toto  corde  (ko,  et  ex  tota  antma  liitf,  et  ex 
omni  mente  tua  :  et  proximum  tuum  tanquam  te* 
ip$um:  In  hi$  duobu$  profcepti*  tota  Ux  pendet  rf 
0  prophetm  (Matthfww).  Neccssc  esl  ergo,  ut  iu  bts 
diiobus  pracceptis,  has  Sabbatorum  quaeramus  di- 
stinctiones,  nam  et  ipsx  ex  lege  sunt.  Porro  bacc 
duo  praccepta,  si  diligentcr  inspicias,  Iria  quaedam 
invcnis  diligcnda,  le  videlicct,  proximum  et  Dcam. 
Ubi  enim  dicilur  :  DiUge$  proximum  tuum  $icut  te 
ipsum  manifestum  cst,  quia  debes  diligere  et  lo 
ipsum.  Iloc  tamcn  non  cst  praeceptum,  quia  natune 
cst  insitum.  Nemo  enim  unquantf  tesle  Aposlolo, 
carnem  $Ham  odio  habuit  {Ephe$.  ix),  ct  si  non  car- 
ncm,  mulio  minus  uliquc  mcnlem,  quam  quiUbct, 
etiam  nesciens,  magis  diligit  quam  carnem.  Nemo 
est  enim  qui  non  malii  infirmus  came,  quam  insft- 
nus  vivcre  mente.  Sit  ergo  homini  dllectio  sul  8ab> 
b^tuin  primum;  dilcclio  proximi,  sit  secuudiini; 


«3  r.OMPENDiUM  SPI 

Dci  aiitem  dilectio,  Sabbattiin  sabbatorum.  Esl  au- 
tcm,  ul  superius  diximus,  Sabbatum  spiriiale  re- 
1)41168  tnimi,  pax  cordis,  lianquiliilas  mentis.  £t 
hoc  Sabbalupi  nonnunquam  in  propria  dilectionc 
•eoiitur;  aliqiiando  ex  dulccdinc  fratcrnai  dilectio- 
iiis  liaaritur;  in  divina  dilectioiie  absque  nlla  am- 
biji^itate  perlicitur.  Hoc  sanc  providendum,  ut  ho- 
mo,  sicut  oportct,  diligat  scmctipsum,  proximum 
^Tro  tanquam  sc  ipsum,  Ocum  snpra  sc  ipsum; 
€\nUk  nec  so,  ncc  proximum,  iiisi  proplcr  ipsnm. 
Porro  Ocum  non  amarc  coiiviiicitur,  a  qiio  proxi- 
inus  non  amatur.  Qui  emm  non  dlligit  fratrem  quem 
tidetf  Deum  quem  non  tidel,  quomodo  potest  dilige- 
re?{I  Joan,  iv.)  Praicedil  crgo  qiioJammodo  dile- 
ciioncra  Dei  diiectio  proxiiiii;  dilectioncm  vcro 
proximi  dilcctio  sui.  PrtRCcdit,  iiiquain,ordino,  non 
diguilate.  PraeceJit,  scd  iilam  perrectain ;  de  qua 
dictum  e6t .  DHiges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto 
corde  lao,  et  tx  tota  anima  tua,  et  ex  tota  mente  tua. 
Nam  profecto  quuedam  bujus  diloclionis  portio,  etsi 
non  pleniludo,  et  sui,  ct  proximi  dilcctionem  prx- 
ceiiat  neccsse  cst  :  sinc  qua  mortua  il!a  ulraqiie 
cst,  ac  proinde  nulla  cst.  Yidetur  cnim  mihi  Dei 
dileclionem,  quasi  aliarum  dilectionum  animaM 
esse,  qux  ct  in  se  ipsa  plenissime  vivit,  ct  aliis  sui 
csseiitiain  vitalem  imperlit,  absenti  morlem  iiidu- 
ctt.  Ul  ergo  homo  sc  dih^^at,  in  ipso  Dei  dilcclio  in- 
cboalur;  ut  diligat  proximum,  capa^iori  quo.lam- 
modo  sinu  concipiliir,  ubi  divinus  ille  ignis  paulu- 
lum  coalcscens,  cxicras  tandem,  quasi  scintillulas 
quasdam,  in  sui  plenitudinem  miro  modo  absor- 
beat  :  totara  animi  dilectioiiem  ad  illud  sublimcy  ct 
inef&ibile  bonum  abducens,  ubi  ncc  ipse  a  se,  nec 
proximus  diligalur,  nisi  in  quanlum  uterque  defi- 
ciens  a  se,  tqtus  i  transfcrtur  in  Deum.  Interim 
tres  bi  amores  et  ab  invicem  concipiunlur,  cl  ab 
invicem  nutriunlur ,  et  ab  invicem  accenduntur, 
porro  simul  omnes  pcrficiuntur.  Agitur  autcm  miro 
et  iiieffabili  modo,  ut  quanquam  bi  tres  amores 
omnes  simul  habeantur,  neque  eiiim  aliler  potest , 
non  tamcn  semper  aeque  sentianlur ;  sed  iiunc  re- 
quies  illa,  illa  jucundilas  in  propriac  conscicntia: 
,  puritate  senlialur  :  nunc  ex  fratcrnse  dilectionis 
dalccdine  mutuelur,  nunc  in  Dci  contemplalione 
plenios  acquiralur.  Sicut  cniin  rcx  aliquis  divcrsas 
aroraatum  possidens  apothecas,  nunc  lianc,  nunc 
illam  ingreditur,  nunc  hujus,  nunc  illius  speciei 
oJore  perfiinditur  :  ila  mens,  cellaria  qiKxdam  spi- 
ritualibus  refcrta  dcliciis,  intra  suic  conscietUiai 
aepta  rctentans,  nunc  Iioc  nunc  illud  inamlMilat, 
ac  jiicunditatis  su9S  materiam,  pro  diviliarum  di- 
vcrsilate,  divcrso  modo  compeiisaf. 

Cap.  XI.  (Specnli  lib.  iii,  cap.  3.)  Quomodo  Sab- 
batum  spirituaie  in  sui  dilectione  senliatur, 
Cum  cnim  homo  ab  cxteriori  tumultu  intra  sc- 
cretarium  inentis  sesc  rcccpcrit,  nihilquc  occurrc- 
rit  inquielum,  nihil  inordinalum,'nihiI  quod  re- 
mordeat,  nihil  quod  oblalret;  scd  oinnia  jucumia, 
omnia  coiuorJantia,  omnia  p^icifica,  omnia  tiau- 


:CILI  CIIAUITATIS. 


CiO 


A  quilla,  ct  inslar  ordinatissimae  ac  pacaiisslmae  cu« 
jusdam  familia!,  omnis  cogilationum,  sermonum,. 
operumque  lurba  ipsi  animo,  quasi  palrifamilias 
domus  arriserit :  oritur  hinc  subito  mira  securitas,, 
ex  securitate  mirajucunditas,  ex  jucunditate  auteni 
jubilus  quidam,  eo  devotius  in  laudes  Dei  erum- 
pens,  quo  perspicacius  conspicit,ejus  esse  muneris, 
qiiidquid  in  se  boni  recognoscit.  Dic  est  septimi 
diei  jucunda  solemnilas,  quam  necesse  est  sex  dies,  . 
id  esl  operum  pracedat  perfectio,  ut  priqium  in 
bonis  operibus  desudemus,  ct  sic  demum  in  con- 
scicntiae  tranquillitate  pausemus.  Ex  bonis  namque 
operibus  purilas  conscientia^  nascitur,  secundum 
quam  sui  dilectio  judicatur.  Sicut  enim  is  ^tii  ope- 
ratur  vel  diligit  iniquitatemy  non  diligit,  sed  odii 

"  animam  suam  (P$at.  x) ;  iia  profccto  qiii  diligit,  et 
operalur  juslitiam,  non  odit,  scd  diligit  aniniam^ 
suam.  llaec  est  primi  illius  Sabbati  jucunda  s(^in- 
nitas  :  in  qua  servilia  mundi  opera  minime  exer- 
oenlur;  in  qua  nec  ignis  concupiscenliae  turpis  ac- 
cendilur,  nec  passionum  onera  comportanlur. 

Cap.  XII.  (Speculi  lib.  ni,  cap.  4.)  Quale  SaSbatum 
ex  fraterna  dilectione  capiatur,  et  qnomodo  sex 
annif  qui  prascedunt  scptimum^  charitati  coapten" 
tur. 

Porro  si  .ib  lioc  secretiori  cubiculo,  in  quo  pri- 
mum  hoc  Sabbatum  celebravit,  ad  illad  pectoris  sal 
divcrsorium  sese  contulcrit,  ubi  solet  gaudere  cum 
gaudentibus,  flere  cum  flentibus  (Rom.  xii),   iiillr- 

Q  mari  cum  inlirmis,  uri  cum  scaudalizatis ;  sense- 
ritque  ibi  animam  suam  cuin  omnium  fratrum 
Euoruni  aniinabus  ghilino  charitatis  uniri ,  nullis 
invidiasstimulis  agitari,  nullis  indignalionum  aesti- 
bas  inflammnri;  non  jaculis  suspicionum  atteri, 
non  eilacis  tristitia;  morsibus  consumi ;  sicquc  ad 
quemdam  iranquillissimirm  mentis  suae  sinum  ora- 
nes  rapial,  ubi  dulci  quodam  afiectu  onines  ample- 
ctatur  et  foveat,  ac  sccum  unum  cor  et  unam  ani- 
mam  faciat ;  ad  hujus  mox  dulcedinis  suavissiraum 
gustum,  omnis  cupiditaiura  siiet  tumultus,  ac  vi- 
tiorum  strepitus  conqniescit;  ct  fit  ibi  intus  ab  om- 
nibus  noxiis  absoluta  vacaiio,  et  in  fraternae  dile- 
rtionis  dulcedine  grala,  et  jucunda  pausatio.  Hujus 
Sabbati  requie  ac  dulcedine,  pi-opheta  David  in  so- 

D  num  gratulabundx  solemnilatis  erupit  dicens  :  Ecce 
quam  bonum,  et  quam  jucundum,  habitare  fratres  m 
ttiittm/(P»a/.cxxxii.)  Vere  bonum,  vcre  jucundum. 
Bonum  plane,  quia  nihil  utilius ;  jucundum,  quia 
nihil  sapidius.  Q"o^  »^  ^x  sex  illis  annis,  qui  Sab- 
batum  hoc  spiriluale  pnecedunt,  aliquid  mysticuni> 
velis  cxculpere,  scito  sex  csse  genera  hominum,  iii 
quoruin  dilcciione  ncc^sse  est  anlmu^  exerceatur. 
Primo  ergo  dilcctio  nostra,  nalurali  ordine,  ad  do- 
mcsticos  saiiguinis  nostri  derivatur.  Quae  dilectio , 
iit  habeatur,  quia  ipsi  naturae  est  insitum,  si  non 
habeatur,  nlmis  cst  inhumanum.  Unde  Aposlolus  : 
Si  qiis  suorum,  et  maxime  domesticorum  curam  nou: 
habet,  fidem  ncgavit  et  est  infideU  deterior  (I  Tim., 
v).  Ilxc  autem  diici  tio,  quoniam  ab  ipsa  natuia 


631 


B.  AELREDI  AhBATiS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETI€A. 


m 


proftciscHur,  in  prxccplis,  quae  ad  dilecliouem  per-  A 
tineut  proximi,  primo  loco  sancilur;  ila  Dco  prolc- 
slante  :  Honora  pairem  luum  el  matrem  (Exod.  xx,}. 
Ilinc  ad  «os,  qui  nolus  specialis  amicitiae  foederc, 
'  \el  ofiicii  vicissitudine  copulantur,  dileclio  nostra 
progredilur,  et  quockiromodo  sinu  ampliorc  laxatur. 
Sane  uiraque  haec  dilectio,  quanquam  parum  priB- 
mii  servata  conquirat,  quippe  cum  ad  illam  lex  na- 
turalis  impeilat,  ad  islam  gralia  impertila  nos  pro- 
vocet,  neglecia  tamen  cumulum  damnaiionis  im- 
portal.  De  his  Dominus  in  Evangclio  :  Si  dUujilis, 
inquit,  eos,  quivos  diligunt,  quam  mercedem  habebi- 
ti$  ?  nonne  et  ethnici  hoc  faciunt  ?  Et  $i  salutaveritU 
fralres  vestroi  taniumf  quid  amplius  facitis  ?  (Maitli^ 
V.)  Ut  er{;o  in  aliquijd  amplum  dileclio  nostra  ten- 
datur,  amplectatur  et  eos,  qui  nobiscum  eidem  \\\%o  ^ 
professionis  subduntur.  llsec  plaiie  dileclio  pnemio 
Mon  frs^udabi.Mir,  quia  Deus  causa  cst,  cur  exbibe- 
Uir.  Restant  adhuc  duo  hominum  genera,  eorum 
qiii  foris  sunt,  geutilium  videlicet  el  Judieorum^ 
haercticonimque  vel  schismalicorum ;  quorum  ne- 
cessc  est  ut  ignoranliam  doleamus,  conipatiamur 
i.qQrmltati,  malitiam  d^fleamus^  ac  pio  afleclu  sola-. 
llum  illis  noslrae  oralionis  impertiamur,  ut  ei  ipsi 
inveniantur  nobiscum  in  Christo  Jesu  Domino  no- 
stro.  Inde  ad  illud  transeundum  est,  in  quo  homo 
fratcrnae  chai'itays  sunima  consistit,  i.n  quo  homa 
Pei  Filiu^eflicitur,  in  quodivinse  bonilatis  simiiitudo 
ptentus  rcparalur,  sicut  aii  Salvsuor  in  Evangeiio:/>f- 
tfgile  inimicos  vestros,  bemfacite  his  qui  oderunt  vos,  et 
Qratepro  persequentibus  et  culumniantibusvos^  uisitis 
flii  Patrh  vestriy  qiii  in  coel^s  est  (ibid.).  Exinde 
quid  supererit,  nisj  annus  septimus,  iii  qi^  debito- 
Kcs  repeiere  non  permiilimur,  in  quo,  servus  liber- 
latc  donalur?  Qui  enim  novit  eiiam  inimicos  sim- 
I^lici  oculo  inliAcri,  i!io  est  qui  vcraciter  dicerc 
potest :  Dimitle  nobis,  sicul  et  nos  dimitlimus  (Maith. 
vi).  OmniSf  Inquit,  qui  fucit  peccatum,  servus  est 
peccati  (Joan,  v),  cui^  depLorandae  scrvi^uti  tandiu 
quisque  adilicitur,  doncc  ipse  dimii^ns  et  cliligens,, 
dimittatur  et  dijigatur:  cl  de  servo  non  u)jodo  iibcr, 
sed  etiam  amicus  efliciatur. 

ii\p.  XIIL  (SpecuU  lib.  iii,  rap.  G.)  Quomodo  per- 
fectum  Sabbntum  ift  Dei  dileciione  reperiatur,  et 
quomodo  quinquagesimus,   amus   huic  dilectioni  q 
comparetur. 

Verura  hac  gemina  dilectione  purgata  mcns, 
l^nio  dcvolius,  quanto  securius  ad  ipsius  Divini- 
latis  rdiccs  gcsti^  amplexus ;  ila  ut  nimio  desidc- 
Fio  succensa  vclameii  carnis  oxcedat ,  jamquc  ab 
ijio  ineCfabili  lumi/ic ,  ab  illa  inusilaU  duic<jJipc 
[K^nitus  absorbeatur ;  factoquc  silentio  ab  omni- 
bus  corporalibus,  ab  omniJHis  sensibilibus ,  ab 
oninilms  mutabilibus,  in  id  quod  est,  et  siq  semr 
per  est,  ct  ad  ipsum  csl,  in  iilum  unum  perspi- 
cacem  ligat  intuitum,  vacans  et  vidcns  quoniam 
Dominus  ipse  est  Dcus;  ct  inicr  charitatis  illius 
suavcs  amplexus  sabbaiizans  sinc  duliio  Sablatum 
&abbatoruin.  Hic  annus  jubiUcus,  iu  quo  ad   suam 


posscssionem  revertiliH',  ipsum  videMcct  auctorem 
suum;  ut  ftimirum  possideatur  el  possideat,  ba- 
bealur  et  habeat,  teneatur  et  teneat.  Ipsa  est  pos- 
sessio,  quae  distracia  viii  peccali  grctio,  amore 
hominis  defluente  ab  eo,  a  quo  factus  est,  et  in- 
liaircnte  rei,  quat  facta  est»  Iluic  Sabbato  iion  iin- 
merito  quinqvagenarius  uumeriis  dedicatur :  in  q^uo 
servilis  tiinor  expellilor,  carnis  no9L  soluro  concu- 
piscentia,  sed  et  memoria  consopiiur,  spiriltis  plc^- 
niludo  concipitur.  Antex  inquit,  id  est  ante  Pente- 
costen,  Spiritus  non  erat  datus^  quia  Jesus  non*^ 
dum  erat  glorificatus  \Joan.  vii) :  non  omntno  noB 
dalus,  scd  non  tanta  plenitudine ,,  iion  tanta  per» 
fectione.  Datur  prolecto  in  Sabbato  primo»  datnr 
ct  in  secumdo ;  sed  in  Sabbato  sabbatorum  ejus  iii-. 
funditur  pleniludo.  \eruni  quia  cliarilas  di£rundi-> 
^ur  in  cordiLus  (Rom.  v),  noii  alias,  nisi  per  Spi» 
ritom  sanclum,  qui  datus  est  nobis,  ubique  septc- 
narius  numerus  custodifur;  sed  in  ipsius  scptena- 
rii  multipiicatiGne  profeclus  ipsius;  charilaiis  di^ 
gnoscitur.  Nam  septimus  dics  quasi  charilalis  esi 
inehoaUa»  Sifptimus  anaus  proinolio,,  quiuquagcsi- 
mus  annus,  qui  cst  post  sopties  scpiem  ,  ejus,  cs( 
plenitUKlo.  I41  singiilis  requies,  in  singulis  vacalio,, 
in  singidis  spu'itualis  q^uxdam  sabbatizalio.  Priiiia 
requies  iu  puritate  conscicnlioe,  dcinde  in  mulia- 
rum  mcntiuni  duicissima  co;ijunclionc,  postrcmo, 
in  ipsius  Dei  contemplatione.  lii  priino  Sahbata 
vacatur  a  criuiioc ,  in  sccvindo  a  cupiditate ,  ia, 
tcrtio  ab  ooani  prorsus  distcnsioHje«  Iii  primo.nicn& 
coUigitur  ad  se ,  in  sccundo  cxtenditur  exlra  se, 
in  tertio  rapitur  supra  se.  Iii  primo  gustat  quan^ 
dulcis  est  Jesus  in  humanitafe ,  in  secundo  vidc| 
quam  pcrfectus  in  charitate ,  iii  tcrlio,  quam  subiie^ 
niis  in  deitate. 

Cap.  XI\.  (Speculi  lib.  111,  cap.  5.)  Qnomodo  utra' 
que  dilecliOf  sui  videticet  e^  proximi^  Dei  dilection^ 
servetur. 

Quoniam,  ut  superius  diximus,  utruroque  amo^ 
n'in„  ({uo  vcl  nobis  ipsis  contulimus,  vcl  quo  proxi- 
mis  unimur',  quadam  divini  amoris  portione  ne- 
cessc  est  animari,  scienduin  quod  ad  hanc  ge- 
minam  dilectionem  Dei  nos  dilectio  movct,  el  pror 
movet;  seciindum  id  quod  Yerbum  caro  facium, 
est^  et  habitflvit  in  nobis  (Joan.  1).  Si  quidem  in 
hac  geniina  dtlectione  acquiritur  innocentia,  qude 
in  duobus  cst.  Innocens  quippe  cst,  qui  nec  sibi^. 
nec  alleri  noocl.  Sibi  aulcni  nocet,  qui  semctipsui» 
vilii  aliciijus,  aut  turpitudinis  labc  corrumpit.  Ad 
qiiam  corruplipnem ,  quia  maxiine  voluptas  ac 
delectalio  carnis  impellitup,  sic  cain  facil.e  qoili- 
bct  rcspuit  vel  Cfital;  si  crga  carncm  iiostri  Sai- 
vntoris  pium  indutus  afleclum,  gaudct  spiriiuali- 
bus  oculis  intueri  Doininum  majcstatis  usque  ad 
pru;sepis  ipclinatum  angustias ,  virgineis  inbiare 
iiberibus,  maternis  amplexibus  stringi,  tremuli 
senis ,  sancti  videlicct  Simeonis  felicibus  labiis 
oscuiari  (Luc.  11).  Qiii  mcnlis  suae  obtutibus  iDia*- 
ijinari  dulce  habcl,  quain  mitis  aspcctu^  (xuam  dulr. 


635  COMPENDIUM  SPECULI  CIIARITATiS.  634 

cis  affala,  qaami  pcccaloribiis  coinpaiiens,  quam  A  scil,  hoc  utiqiie  Deuin  amarc  csl.  Nam  ipsa  volun- 


,  iDfimis  et  miscris  conilcsccndens.  Quis  esl  cui  ad 
lioe  dulce  spcclacuhim,  omnis  felcntis  carnis  dc- 
leclalio  noii  sordcscat^  Inde  suaves  quxdam  la- 
crym»  facile  or.untur,  qnibus  omnis  concupiscen- 
liarum  sstus  exstinguitiir,  tepcscit  caro ,  gulae 
Teracitas  (cmperatur ,  omnis  vanilatum  tilillatio 
sedatur.  Porro  ad  inimicorum  dilectioncm,  in  qua 
fraleroae  charitatis  consistit  perrcclio  ,  nihil  nos 
ita  animat,  utillius  miras  palientiie  grala  consi- 
deralio,  qua  il!e  speciosus  (orma  prcn  fHiis  homi- 
mum  {Psai,  xliv)^  venuslam  facicm  suam  impiis 
praebuil  consputMidam ;  qna  oculos  illos,  quorum 
nutu  reguntur,  on:nia  vclamini  «ubdidit  iniquo- 
rum;  qua  latera  illa  sua  flagcUis  exposuit;  qua  ca« 


tas  nihil  est  aliud  quam  amor ;  iiec  aliud  dicendae 
sunt  bonx  aut  malx  voluntates,  quam  honi  vel 
mali  amorcs.  Sane  hxc  voluntas  secundum  duo 
qiix.lam  judicanda  est ,  passioncm  videlicel  e( 
aclioncm ;  si  vidcliccl  ca,  quac  Deus  intulerit,  vel 
inforri  permiscrit,  paiiontcr  siislineat ;  ct  ea  qua» 
jiisscril  fcrvcnlcr  adimplcal.  C.Tieruin ,  ut  ait  bea- 
tos  Grcgorius  (hom^  50  ii»  Ewttg,),  nemo  credat 
qiiidquid  sibi  mens  sine  operilms  dc  Dei  amore 
respondeat.  Cujuscunque  crgo  voluntas  Dei  volun- 
lavi  concordal,  eaque  qux  Deus  intiilcril,  suslinci 
paiicnler,  et  ea  qu.x  jusscrit  cxsequilur  fcrventer„ 
qui  quantumcunquc  poicst  insistit  ut  Dcum  ha- 
beat,  mandatis  videlicei  illlus  obtemperani^o,  so- 


put  iremendum  principibus  ct  potcstalibus,  spina^      |.rie,  ct  jiiste,  ct  pic  vivcndo  {Tit.  ii),  Dcum  dili- 


rum  asperitati  submisit ;  qua  semclipsum  oppro- 
liriis  ac  coiitumeliis  addixit ;  qua  crucem,  clavos, 
lanceam,  fel,  acetHm»  patienter  sustinuil,  in  omni* 
bus  leni;,  mitis,  tranqnillus.  Denique  tanquam  ovis 
md  occisionem  ductus  est ,  et  quasi  aguus  coram 
tondenU  se  ob:Hutuit,  et  non  apcruit  os  suum  (Isai. 
ini),  Considera,  o  humana  suporl  ia ,  o  superba 
impatientia,  quis  sustinuit,  quare  sustinuit,  quo- 
modo  sustinuil.  Cogitcnlur,  rogo,  Iutc  non  scri- 
bantur»  Quis  est,  ciijus  ad  hunc  mirabilem  iiitui^ 
(um,  statim  ira  non  deferveat?  quis  \\hm  audicns 
mirabilem  vocem,,  plennm  dulccdinis,  plenam  cha- 
ritatis,  plenam  tranquillitatis  :  Pater  ignosce  itUs  : 


gere  sinc  omni  cunctatlonc  dicendus  cst.  Ejiis 
cnim  cst  sentenlia,  qui  non  nicntitur  :  Qui  hubci 
vaiidata  mea,  el  servat  ea,  iile  est  qui  diiigit  me^ 
ilubet  siquidem  amor  istc  inchoaiionem  suam^ 
profeclum  siinm  ,  pcrfectioncm  suam.  Inlercst 
sanc,  quantum  fuorit  quis  in  liac  dilectione  af* 
fiTtuosus,  disci*clus,  fortis.  Aflectuosus  ut  dulci- 
tcr ;  discrctus,  ul  prudentcr ;  forlis,  ul  diligat  per- 
scvcrantcr.  Aflectuusus,  ut  quod  clegit,  in  dcsidc* 
rio  sapiat;  discretiis,  nc  in  actu  modum  exccdat; 
fortis,  nc  indc  aliciua  cum  tcnlalio  avcrtat.  Affe* 
rtiis  prodcst  contra  perversas  dulccdines,  discre- 
tio  conlra  deceplioncs ,  fortitiido  contra  pcrsccu- 


noD  slatim  omni  afl^ectu  suos  amplccruur  inimicos?  c  liones  Si  quis  autem  in  his  tribus  noscilur  essc 

Pater^  inquit,  ignosce  iliis,  Quid   lcnitatis,  quid 

cbaritatis  huic  addi  potuit  orationi?  Addidit  ta- 

mcn.  Parum  fuit  orare,  voluit  ct  cxciisare  :  Pater, 

tnquit,  ignosce  iiiis ;  non  enim  sciunl  quid  faciunt 

(Lmc  xxiii).  Pulant  legis  pra^varicntorcm,  putant 

divinitatis  pra^sumptorem,  putant  populi  seducton 

rem.  Abscondi  ab  eis  fncicm  nicam,  non  agnovct 

runl maje&tatem  n:eain.  XdeoPaler^  ignosce  iiiis^quia 

nesciunt  qnid  faciunt,  Igitur  ut  homo  sc  diligat, 

liulla  se  carnis  delccotione  conumpat;  ut  Tcro 

carnalt   concupisci  nti:c  non    succumbat,  omncm 

aflTi^ctum  suum  ad  suavitatcn.  Dominicx  carnis  c\- 

lendat.  Porro  uC  porfecli-is  ac  suavius  in  fralcrna! 

ebaritatis  delectatione  quiescat ,    eliam    inimicos 


perfectus ,   non   solum   feliciler,  scd   ct   suaviter. 

amat.  Sanc  si  non  potciit  affectuosus,  sit  tamca 

dtscrctus,  ct  fortis ;  et  si  non  ad  prxscntem  suavi-. 

taiem,  non  minus  tamcn  ad  fuluram  prolicict  fcii- 

cilatcm^ 

Cap.  XVI.  (Spccuii  lib.  iii,  cap.  8  cl  9.)  In  quibus 
constet  amor  rectus,  sive  perversus. 

Conslat  autem  amor  istc  in  Irihus,  in  electione, 

iii  molu  ,  in  fruclu.  Kst  autem  eleclio  cx  ralione» 

motus  iu  desidcrko  ct  actu,  frnclus  in  flne  Habct 

ncmpe  anu>r  semper  comilcm  ratiouem ,  non  qua 

!u;mper  ralionabilitcr  amcl,  scd  qiia  ca,  qux  cligit„ 

ab  his  quae  rcprobat,  vivaci  circunispectionc  dis- 

ccniat.    Dcniqiie  rationis  cst,  inler  CrcMorcm  et 


b:*acliits  veri  amoris  aslringak  Scd  nc  divinus  hic  ^  crcalura:n,  inlcr  tempornrna  ct  a*terna,  iiitei'  ainnra 
i^nis  injuriarum  flatu  tcpcscat,  Domini  ac  Salva- 
toris   siii    tranquillam   paMcntiam ,  oculis  incnlis 
semper  aspiciat. 

Ca7*  ^V.  In  quitus  amorem  Dei  conslare  creden-i 
dum  sit. 

Dcus  in  Evaiigelio  ait :  Qui  /tabet  mandata  mea, 

et  sertat  ea,  iiie  es/,  qui  diiigit  me  (Joan.  xiv).  Non 

ciiim  secundum  momentaneos  aQeclus  Dei  snsti- 

nianJtts  csl  amor ;   sed    polius  sccundum  conti* 

nuam  ipsius  volunlatis  humai^  quaHtatem.  Suam 

cnim  voluntatcm  Dci  voluntati  conjungere;  utquae- 

Kbet  Toluntas  divina  praescrihat,  his  voluiilas  hu<* 

mana  consentiat ;  ut  nulla  sit  alia  causa,  cur  lioc 

aut  illud  yelit,  nisi  quia  lioc  Dcum  vcll'.%  cogno- 


ct  diikia,  in&er  aspcia  et  delcctahilia  d'scenie:e; 
amoris  autem ,  quo.l  volucrit  ad  fruendiiin  rli- 
gorc.  Nam  si  experiicntia  cujiislibct  delcclalionis 
Mlecta,  vcl  certc  quolihct  crrore  dcccpta  mens,  ca, 
quibus  niinime  frucndum  cst,digatad  frucndum». 
profccto  Infelicitcr  amat.  Frui  autcm  diclmiiSK 
cum  d<*leciationc  ac  gaudio  uti.  Ipsatn  sane  ele- 
ctionem  statim  scquitur  vcl  etiam  comiiatur  ipsiiis 
amoris  motus  occultiis,  cxcitans  quodammodo.  ct 
hiovcns  animuin  in  illius  ;rci  dcsidcrium,  quam 
cligcndam  pulavit;  at  si  cam  rem,  quatn  ad  fruen- 
dum  clegcrit,  electam  dcsidcraverit,  pro  voto  ade* 
ptus  fuerit ,  in  illius  mox  usu  cum  gaiidio  ac  de- 
|cctatiouc  quiescit,  quem  usum  fruclum  vocamuf. 


CZo  n.  AtLRKDt  AUn.VTIS  UIEVALL 

lii  his  igitur  tnbns  diarltas,  sivc  cupiditas  con-  A 
filare  viilctur;  in  animi  sciliccl  eleclione,  in  molu, 
in  fruclu.  Sed  elcctio,  amoris  sive  Uoni,  sive  mali 
est  «nclioatio  ;  motus  amoris  ipsius  cursus  ;  fru- 
ctus  amoris  ipsius  est  (inis.  Si  itaque  mcns  aJ 
fruendum  eligat  quod  oportet,  si  ad  id  sic  movca- 
tur  ut  dehct,  vel  eo  fruatur  ul  dccet :  cl  tam  sa- 
lubris  elcclio,  et  tam  compotens  molus,  et  lain 
ulilis  fructus,  non  immerito  charilatis  censeri  vo- 
cabulo   judicatur.  Sed  iu  hac  electione  charitis 
iuchoatur,  motu  cxtenditur,  in  fruclu  vcro  pcHici- 
iur.  At  si  animus  cligat  iiisipicntcr,  per  dcsi;lcriuin 
movcatur  iudecenter,  turpitcr  abulalur ;  his  quasi 
gradibus  cupiditalcm  consumroari    facilo  advcrli 
polcst.   \\\  sunt  duo  fontcs,  konorum  scilicct  ct 
malorum  origincs,  quando  quidcm  radix  omnium  B 
maiorum  esl  cupiditas  (/  Tim.  vi),  et  radix  omnium 
bonorum  charilas.  Hoc  sanc  diccndum,  quia  non 
omnc  quod   in  usuni  nostrum  eligimus,  diligcre 
diccndi  suum,  sed    solum  id  quod  ad   fruendum 
cligimus.  Deus  igitur  nobis  prx  omnibus  eligendus 
cst,  ut  co  fruamur,  quod  csl  amoris  inchoatio; 
ipsc  prx  omnibus  desidcrandus,  quod  cst  ipsius 
amoris  quasi  cursus  quidnm,  atquepromotio;  in 
cujus  adeptionc ,  quia  perfecti  iwni  pcrfecta  cril 
dilcctio,  pcrfecta  erit  et  hcatitudo.  Patcr  igilur  duo 
nobis  eligenda  ad  diligcndum,    Deum  scilicct  ot 
proximum  quanquam  dissimiliter.  Nam  Deus  di- 
ligendus   ut  co  fruamur  in  se  ipso,  cl  propter  sc 
ipsum  proximus ,  ut  ipso  fruamur  in    Deo,  imo  ^ 
ct  Dco  fruamur  in  iilo.  Nam,  licct  verbum  lioc  frui 
districtius  solcat    accipi,  ut  viddicet  nulla  rc  alia, 
sed  solo  Dco  fruendum  cssc  dicatur,  ad  homineia 
tamcn  loquens  Paulus  :  /M,  frater,  inquit,  ego  le 
fruar  in  Domtno  {Phil,   w  20).  Cum   igitur  liaec 
duo  raiio  eligoiida  pcrspoxerit,  ct  cxteris  omnibus 
liorum  conlemplationc  contemplis,  moiitis  conscn- 
sus  clegerit,  inchoata  cst  profccto  Dci  proxiniiquc 
dilcctio,  quia  in  quod  debet,  fit  ipsius  amoiis  con- 
vcrsio. 

CaK  XVII.  (Speculi  lib.  iii,  cap.  10.)  Quod  ad 
actum  et  desiderium  amor  noster  moveatvr,  ct 
quo:l  aiiquando  affectUy  aliquando  ratione  ad  hax 
dno  moveatur,     * 

Fit  autem  inotus  amoris  ad  duo,  vcl  interius  D 
ad  dcsiderium,  vel  extcrius  ad  actum  :  nd  dcsidc- 
rium,  cum  ad  id  quo  fruoiidum  judicaverit  animus, 
se  molu  qiioJam  inlerno  et  appetitu  cxtcndit;  ad 
aclum,  cum  mcntem  ad  id  ctiam  exterius  agen- 
dum,  amoris  ipsius  vis  quxdam  occulta  compclllt. 
Proinde  investigaiidum  arbitror,  quot^nani  sinl  illa, 
quibus  quasi  incenlivis  amor  ipsc  ad  hxc  duo  ex- 
citetur  ac  moveatur  :  qu«'cque  ci  cursum  suum  or- 
dincnt  quodam  modo,  atquc  pncscribant.  Deindc 
quid  eorum  scqui  dcbcal,  vcl  quantum  sequi  de- 
bcat;  quid  respucrc,  quid  admiltcre ,  quid  mi- 
uuore,  quid  augcre  oporlcat,  ut-  ipsc  motus  com- 
potons  sit ,  subtilius  inquircndiiui.  Siint  autom 
dun,  ut  milii  vidctur,  quibus  aninius  duo  ilb,  qujc 


OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA. 


cza 


prusmisimus,  movclur  ac  excitatur,  id  est  aflo- 
ctus  et  ralio.  Aliquando  enim  afloctu  tanlum,  ali-  ' 
quando  laiiluin  ratione  amor  noster  vci  exterius 
ad  aclum  ,  vcl  iu  occulluro  succenditur  appeti- 
tum.  Lt  igitur  de  omnibus  niotibus,  quibus  amor 
nosler  multipliciter  variatur,  quis  maxime  sc- 
qiiendiis  sit,  videamus,  p:imo  de  bifaria  nioiui 
ipsius  originc,  id  cst  dc  affeclu  et  ratione  brcvitir 
exsequamiir. 

Cap.  XVIII.  {Spcculi  lib.  lii,  cap.  il.)  Quid  sit 
affcctus,  el  quot  sint  affectus  deciaratur;  quod 
spirituaiis  affectus  dupliciter  accioiaturf  osten" 
diiur. 

Est  igilur  affectus  spontanoa  quxdam  ac  duN 
cis  ipsius  animi  ad  aliquein  inclinatio.  Affectui 
autcm  aut^spirilualis  cst,  aut  ralionalis,  aiit  irra* 
lionalis,  aut  ofncialis  ,  aul  naturalis,  vel  certe 
carnalis.  Spiritalis  affectus  duplicitcr  potesl  in- 
telligi.  Nain  spirilunli  quidem  aflcctu  animus  ex- 
citalur,  cum  occuUa  et  quasi  improvisa  Spiritiis 
sancli  visitatione  in  divinse  dilcctionis  dulccdi- 
nem*,  vel  fraterna}  charitalis  suaviiafem  meiig 
compuncta  resolvilur.  Item  spirilualis  affoctus  dici 
polcst,  qui  cx  diaboli  immissione  generatur.  lioc 
afiiN^tu  Amnon  rilius  David  in  proprifp  sororis 
exarsit  ainplcxus.  Hoc  quoque  affectu  ad  quam 
turpia  coiislat  illcctos,  de  quibus  prophcta  :  Spi^ 
ritus,  inquit,  fomicationis  decepit  eos  (  Ose.  iv  }• 
Gemino  enim  lormcnto  sanctorum  pudicitiam  ini- 
mundissimus  hostis  inscquitur  :  nunc  carneni  In- 
tolcrabili  flamma  succendens,  nunc  mcntem  perui- 
ciosae  dulccdinis  aflectu  dissolvens. 

Cap.  XiX.  {SpeaUi  lib.  iu,  cap.  12.)  De  affectu  ra" 
tionali  et  irrationaiii 

Rationalis  aflectus  est,  qiii  ex  consideratione  aiie- 
npo  virtulis  ohorilur,  videlicet  cum  oculis  noslris 
cujuslil>ct  virlus  vcl  sanctitas  explorata,  vei  fama 
diviilgante,  vcl  ccrta  iociione  compcria,meBtcm  no- 
st  am  quadam  dulcedinis  suavitate  perfundit.  Ilic 
esl  affeclus,  qui  nos  audita  triumphali  martyrum 
passionc  suavissima  dcvotione  compungit,  ac  me- 
morabilcs  pra^cedentium  actus  qiiasi  siib  ocillis  dc- 
lcciahili  moditatione  dcpingit.  Huic  ftffectui  conlra- 
rius  cst  irralionalis,  quo  quilibct  erga  aliquem, 
comperlo  cjus  vilio,  quadam  mcntis  inclinatione 
movclur.- Blulti  enim  vel  ob  vanissimam  philoso- 
pliiam,  vcl  ob  stultissimain  in  ncgofio  militan  au- 
daciam,  vcl  ob  qiiamlibci  ncquitiam,  aliqiiorum  sibi 
illiciunt  et  inclinant  afleclum. 

Cap.  XX.  {Specuii  lib.  ni,  cap.  15.)  De   affectu  o,- 
ficiati. 

Oflicialem  affecliim  dicimus,  qui  muneriim  vol 
obsequiorum  gralia  parturitur.  Mulli  cnini  vci  uti- 
litatc  muncrum  impensoriim ,  vci  obscc|uiorum 
exhibitione,  quoruigdam  sibi  aniinos  coucilia- 
runt. 

Cap.  XXI.  {Spcculi  lib.  iii,  cap.  14.)  De  affeeiu  na* 
turaii, 

Naturalis  affoctus  incst  cuilil)ct  na  carncm  suatii» 


»S7  rOMPKNDlLM  SPK 

mairi  ad  lllium,  liomiiii  ad  domcsticum  seminis 
fui.  Ntmo  enLn  carnem  $uam  odio  habnit  {Kphet, 
¥),  eC  :  Non  polest  mater  oBUvisci  infantis  sni  (ha, 
KLii),  et :  Qni  dometticorufn  $uorum  curam  non 
ka^  ^  fidem  negavit^  et  e$t  infideii  deterior  {I 
Tim.  ▼). 

Cap.  XXII.  (SpecuU  lib.  iii,  cap.  15.)  De  a/fectu  car^ 
nali  dupiiciter  accipiendo, 

Camalis  afleaus  duplex  est.   Plerumque  enim 

non  quidem  virlus  ant  vitium,  scd  quncdam  exlcrio- 

ris  liominis  liabitudo,  animum  sibi  intucntis  iiicli- 

nal.  Facile  quippe  alicujus  et  Tonna  clegantior,  et 

s  ruio   suavior,  et  raaluriis  incessuSy  el  vcnuslus 

aspcctus,  etiam   ignoranlis  qualis  ipse   bo;i  o  sit, 

|HOVocarei  perstriugil  affectum.  Iliecadeoiii  Moyse 

puero  gratia  reluccbat,  ut  contra  Pharaonis  impe- 

rinm,  «  parentibut  tribu$  men$ibu$  servarelur,  iit  ait 

Apottolas  (llebr,  xi ;  Exod.  ii),  quod  vidi$$ent  ete* 

gmnum  infantem.  Expositus  quoque  periculo,  Tor- 

mae  elegantia  ctiam   filix  Pharaonis  sibi  pielatcm 

illesil,  cui  adoptatus  in  filiuin,  magnits  eflcctus  est 

coram  universis  quoque  seivis  Phaiaonis.  Porro 

quem  ad  noxiani  voluptaiem  in  quamlibetspccicin 

suavilas  male  blanda   compungit,  carnali  moiura 

affeeta,  nemo  sani  capitis  dubiiabit.  Ilic  cantalis 

afftfdus  ambnlantem  in  solario  domus  suo;  DaviJ, 

ad  specicm   Betbsabcc  prxvenit  incautum,  prxvcn- 

Cum  dissolvil,  cbruil  dissoltilum  (//  Heg,  xi).  H.c 

affectus  sapienlinm  Salnmunis  absorbuit  {///  Heg, 

Ti),  el  carnali  libidine  dissohitum,  in  spiritualis 

fDniicationis   Laralhrum,    nerandissima   idolorum 

Gultura  dcjeiil. 

CiP.  XXIll.  (Specuii  r.b.  iii,  cap.  16.)  Quid  de  tn$ 
affectibu$  $entiendum  $it, 

lli  affcctus   intciim  mcdiianli  occurrunt :  quos 

amoris  orlgines  quasdam   dixerim,   sivc  radiccs, 

non  amorem.  Non  cniin   his  aflectibus  cxcitari  vel 

pulsari  valdc  laudabile  existimamus,  si  boni  sunt ; 

nec  exiliabile,  si  mali.  Nam  eiiam  carnali  aff^eclu, 

qut  cxteris  formidabilior  judicatur,  aliquando  viri 

«plimi   ad   probationis   mcrilum  litillantur.  Quo- 

lirca  non  his  aflcclibus  niovcri,  scd  bis  affectlLus 

infonnari,  aut  ulilc  jiidicainns,  aut  noxium.  Quaii^ 

do  cnim  hi  aflectus   fnovciit  animum,  aut  visitatio 

in  bonis  est,  aut  tcnialio  in  m:ilis  :  quando  secun- 

dum  hos  aflcctus  disponilur,  plena  cst  ipsius  vohin- 

Inlis  conscnsio.  Consensio  antcm  aut  occulta  csl, 

aul  manifcsta.  Occulta,  cum  cx  conscnsu  dcsidcrii 

a;^itatur  inlcrins;  manifcsta,  cum  ipsum  dcsidcrium 

aJ  actum  prorumpit  cxteriiis.  Utrum  autem  sccuii- 

*ium  hos  affecius  moveri  dcbcat  amor  noster,  vel 

qiiantum   movcri   dcbcat,  invcsligare  conabimur; 

si  tamen  prius  de  rationc,  quam  aliam  amoris  caii- 

sam  diximus,  pauca  prxmiscrimus. 

Cxp.WW,  (Specuii  lib.  iii,  cap.  17  ct  l8.)  Qiio- 
modo  men$  ad  Dei  proximique  dilectionem  ratione 
moveatur, 

Nam  animum,  qucm  ad  Dci  proximique  dilcclio- 
ncm  nullus  movct  affcctus,  plcnimquc  movet  ratio^ 


CUU  CIIARITATIS.  63S 

A  tanto  utiqiie  sacratius,  quanto  securlus;  tantosecu- 
rius  quanto  def;ccatius;  tanto  autcin  defa^catius, 
quanto  ralionali  amorc  nihil  ulilius  polest  esse  vcl 
purius.  Suadet  crgo  ratio  prinio,  iii  a  rationali  crea- 
tura  Creator  ametur,  siuo  quo  necesse  cst  eam  sem- 
pcrr  miscram  esse  :  cum  qiio  non  potcst  nisi  beatis* 
sima  semper  rs^^e.  Iluic  tgilur  rafioiii  si  mens  conscn- 
serit,  et  Dei  dcsiderio  scsc  cxciiaverii,  proscquitur 
staliin  r.itio  negotium  su:im,  necessarium  probans, 
illius  pncceplis  adimplends  graviter  insistendum, 
si  a4ipisci  volucril  dcsiJeratuin.  Sic  iunatum  in- 
ternis  viscciibiis  dcsiderium»  ratione  compellente, 
proccdit  ad  actum.  Qiiia  vcro  inter  Dci  prxcepta  hl 
maximuni  invciiitur,  ut  proximus  diligalur  (Matth, 
xxii) ,  inslat  ralio,   iit  ad  beneficiuni  proximo  iin- 

'^  peiidcndom  aniinus  luovealur.  Omnis  aulem  proxi- 
inus  aut  amicus  cst,  aul  non  inimicus,  vcl  etiam 
inimicus.  Amicus,  qnia  prodest,  vel  profuit;iion 
inimicus,  quia  non  nocct,  nec  nocuil;  inimicus, 
quia  ol)est,  vel  obfiiit.  .\inicns,  cx  sanguine  vol 
gratia ;  non  iniinicus,  ex  innocenlia ;  iniinicns,  ex 
iiijuria.  Igitur  ul  amico  se  impcndal  homo,  tria 
quxdam  proponit  ratio  ;  ul  nou  inimico,  duo ;  al 
inimico,  unum.  Aniico  dcbcliir  bencficium  ex  na- 
tura,  cx  oflicio,  cx  prxccpto.  Ex  nalura,  qnia  homo, 
vcl  ctiam  domcslicus  cst ;  ex  oflicio,  quia  inimicus 
est;  cx  prxcepto,  quia  proximns  cst.  Non  iuimico 
vcro,  ex  natnra,  quia  homo  cst;  cx  prxcoplo,  quia 
proximus  cst.  Inimico,  tanlum  cx  pra^ccpto,  quia 

P  ul  inimjcus  diligatur,  praeccplum  Domiui  cst(  J/al</i. 
v).  Ilis  igitur  raiionibns  ccdens  animus,  si  ad  bene- 
ilcium  iinpendcndum  non  solum  ainiro,  scd  ctiam 
inimico  sesc  paj*avcrit,  ctsi  non  senlial  afiectum 
charitatis,  tamcn  mci  ilum  non  ainittet.  Distinguendi 
igitur  sunl  duo  amores  isli,  aller  ex  aflectn,  allcr  cx 
ratione.  Qna  dislinclione  id  quoquc  solvilnr,  qiiod 
qitx*runtquidam,  qnid  vidclicct  distel  intcr  amorcm 
qui  in  Deo  est,  ct  illum  qni  cxhibctur  proptcr 
Deum.  Affectus  quippe  non  proptcr  Dcum  assumi- 
tur,  sed  in  ipsa  aniina  aut  naluralilcr,  aut  acciden- 
taliter  oritur.  Proinde  si  ci,  cui  animus  quadam 
sponlanca  ac  dulci  inclinationc  scsc  rcfundit,  totus 
ainor  sccundum  ipsum  affectum  cxbibcatur ;  islc 
iiec  in  Dco,  ncc  proptcr  Deum,  scd  polius  proptcr 

D  sc  amaiur.  Si  vcro  is,  quem  affectus  istc  comple- 
clilur,  in  Dci  dilcctione  pariler  assuniitur,  anior- 
r,ne  ipsc  ex  affectu  sapiat,  scd  ejus  cxhibilio  cx  ra- 
lionis  modcramine  pendcal ;  hiijus  ulique  amor  non 
primo  propter  Dcum  assumilur,  scd  in  Dco  salu- 
hriter  excrcclur.  Porro  ci,  qucm  affectus  iste  rc- 
spnit  clcvilat,  si  considcrationc  divini  praeccpti  nos- 
mclipsos,  ut  oportet,  exhibticrimus,  ac  quidquid 
dictavcrit  ratio,  prout  indigucrit,  impendcriinus, 
islc  non  proptcr  sc,  scd  lantum  proplcr  Dcum  dili- 
gitur.  Igitiir  ainicus,  qui  non  potcst  non  diligi,  dili- 
gatur  in  Dco;  inimicus,  qui  non  propter  se  potest 
diligi,  diligalur  proptcr  Dcum;  illcex  affectu,  istc 
cx  raiione. 


659  B.  AELI\EDI  ABnATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  —  ASCETICA.  040 

Cap-  XXV.  (Speculi  lib.  iii,  cap.  19.)  Quod  affectus  A  cl  ul  Dco  invlcem   rriiamur  in  ipso.  Quia  liomo  cx 

corporc  consial  ct  anima,  actus  utiqHC  noslcr,  quan- 


noit  sint  in  nostro  arbitrio  positi, 

Dicendum  adhuc  dc  Iiis  afleclibuSy  quia  nequa  • 
quam  In  nostro  arbilrio  collocanlur,  cum  quibus-^ 
dam  aliquando  liivitissimi  movcamur,  iicc  quosdam 
ctiam  si  velimus,  cxpcriri  valcamus.  Proindc  nc- 
quaquam  tunc  amor  cx  aflbclu  est,  cum  meniem 
affcclus  nioverit,  sed  cum  ipsum  motum  secundum 
afleciuffl  dircxcrlL  Similiter  de  motu,  qui  ex  ra- 
tioiie  generalur,  scnliciidum  cst. 

Cap.  XXVL   {Speculi  lib.  iii,   cap.  20.)  Quod  tres 

sint  amoreSy  ex  affectu^  cx  ratione^  ex  utroque, 

Est  igitur  amor  ei  afioclu,  cum  afl^ectui  auimus 

consenserit;  ex  ratione,  cum  se  volunlas  /ationi 

coiijunxeiit;  polest  ct  tertius  amor  ex  liis  duobus 


tum  facultas  suppeditat,  utrique  debet  prospicere. 
In  his  quaiito  quisque  fervenlior  et  prudentior, 
flanto  utique  et  in  charitate  perfectior ;  quanio  aa- 
tcm  aflcctuosior ,  tanto  charilas  ipsa  constat  ess3 
suavior.  Sicut  autcm  aJ  hscc  aliquando,  ut  dixi- 
nius,  aflectus,  aliquando  movct  ratio ;  ita  uiruin- 
quc  ipsius  dcsidcrii  niodum  actusque,  pro  sui  qua- 
litate  ordjnarc  contendit.  Proinde  diligenti  consU 
dcratione  opus  est,  iii  de  ipsis  aflectibus  quis  se- 
quendus  sit,  ct  in  quantum  sequcndus  sit,  videa- 
inus. 

Cap.  XXIX.  ISpeculi  lib.  iii,  cap.  23.)  Qui^  afectuc 
admittendi-non  sint,  et  qui  sequendt. 


conlici,  cum    scilicel  lixc  Iria,  ratio,   aflcctus,  ct  B     Igiiur  spiritalis  aflectus  qui  ex  diaholo  est^  irra- 


veluulas  in  unum  coierint.  Primus  dulcis»  scd  peri- 
cuiosus;  secundus  durus,  sed  fructuosus ;  tcrlius 
utriusque  pr^rogativa  peifectus.  Ad  primuni  sen- 
8us  ex  partc  dulcedinis  illicit,  ad  secunduin  ratio 
niauifesta  coinpcllit,  iii  tertio  ipsa  ralio  sapiL  Dif- 
fcrt  auteni  hic  ultimus  a  priuio,  quia  licct  illo,  cl 
qiiod  amandum  cst,  aliquaiido  ametur;  magis  la- 
men  projitor  ipsius  affectus  dulcediiicm  amalur. 
lloc  autem  amatur,  non  qiiia  ilulcc  cift ,  scd  qnia 
amore  dijnum,  idco  dulcc  Cbt. 

Cap.  XXVII.   {Speculi  \\b,   iii,  cap.  21.)  OmiV/  iii 
amare. 
Igitur  ei  his  omnibus,  qux  dicla  sunl,  in  qno  tota 


tion.^biIis  qui  pro  vitio  cst,  carnalis  qui  ad  viilam: 
tres  isii  aflecius  non  soliini  non  sequeudi,  sed  ne 
adiniitendi  quidcm  sunt;  imo,  quantum  fieri  po- 
test,  a  cordibus  nostris  eruendi.  Porro  spiritalis 
alTctus,  qui  ex  Dco  cst,  non  solum  admittemlus, 
scd  ct  oinnibus  modis  excilandus  cs(,  et  augendus. 
Ilalct  autcm  hoc  aflectus  iste  proprium,  ut  ple« 
rumque  moduin  nesciat,  humanas  non  nietia:ur 
vires,  corporcas  alToclioncs  absorbcat,  ac  impetu 
quodani  c;cco  irniens  in  amatum,  soliim  iil  rocdi- 
tctur,  quod  appetit;  despiciat  quidquid  extra  est : 
cliain  quod  gravc,  quod  arduum,  quod  imposslbile 
quoque,  ac  si  levc  ac  vacuum  laboris  opus  aggrc- 


vls  consistalr  amoris,  hreviler  colligamus.  Priino  si  ^  dicns,  molestissimas  hominis  exterioris  hijurias, 
fnens  aliquid  ad  frueiidum  elegcrit,  dcindc  ad  id  pne  intcrni  amoris  delcctatioiie  non  sentiat.  Prtn 
quodam  intcrno  dcsidcrio  scse  extcndcrit,  postremo  inde  ut  voluntas  jugi  fcrvore  calescat,  ut  illatasex- 
id  agat,.  quo  ad  desideratum  pervenirc  valuerit;  hic  trinsccus  passioncs  patienter  quis,  imo  gaudcnier 
sine  dubio  amare  diccndus  esL  IIoc  autem  quanto  .  sustincat,  usque  ad  ipsius  desidcrii  motum,  aflc- 
quisque  fcrveiitius,  instantiusnue   pcrcgerit,  tanto      ctus  hujus  cst  impclus  perrcrendus ;  ad  voluntarica 


magis  et  diligit.  Qiiod  si  ex  alFcctu  id  fccerit,  dul- 
cius  utique  diligit,  ac  proindc  facilius  agiL  Si  au- 
ti'm  totum  lioc,  quod  alius  ex  aflcctu,  altcr  cx  sola 
fecerit  ratione  :  minus  quidcm  dulcc  diligit,  sed 
non  tardius  quod  dcsiderat  obtinebiL 

Cap.  XXVIII.  {Specuti  Vib.  lu,  cnp,  ^t.)  Indilectione 
proximi  quce  sit  habenda  diseretio. 
Si  igitur  proximuin,  ad  ipsius  fructus  societatem, 
quse  in  Deo  est,  clcgerimus,  sana  est  isla  clcctio. 
8cd  hanc  clectioncm  si  dcsidcrinm  turpc,  aut  actus  D 
(nordinatus  subscquitur,  tola  clcctioiiis  saiiitas  ma- 
cioiatur.  Porro  si  ipsa  clcctio  perversa  fiicrit,  iit 
quod  non  oporlet  cligat  ad  frucnduin,  ct  illa,  qiuc 
ll)sam  sequunlur  clectionem,  pcrvcrsa  rssc  consta- 
bit ;  ct  talis  amor  pcrvcrsus  cril,  cupidiiatis,  nou 
charitatis  censfnidus  vocabulo.  Scd  qiiidqiiid  aliud 
niensad  fruendum,  prxter  Deum  in  sc  ipso,  proxi- 
mum  autem  iii  Dco,  vol  illecta,  vcl  decepia  clcgcrit; 
inetasvera!  dilectioniscxccdii.  Sit  crgo  clectio  sana, 
ilcsiderium  coinpctcns,  actus  rationalis;  ct  sic  nou 
cxcedet  limitem  charitatis.  Sane  desiderium  ipsum 
ad  duo  debct  cxtendi,  ct  actus  nihilominus  dupli- 
citcr  cxcrccri.  Dcbct  quippc  dcsidorium  ad  hoc 
CS3C,  utslcut  dccct,  mutuo  nobis  fruainur  in  Dco; 


vero  actus  progrcdicns,  nc  mclas  corporca?  possl- 
bilitatis  cxccdat,  rationis  est  moderaniine  coercen- 
dus.  Nequc  cnim  timcnda  est  iu  interiori  sanctilato 
nimictas,  cxlcrior  autcni  virtutum  exercitatio,  de 
qiia  dictuni  est  :  Noti  esse  nimis  justus  lEecle, 
vii),  ratioiiis  cst  modcramiiic  tcraperandst.  SenipeT 
cnim  rn  actu  ralio  consulcnda  cst,  non  scqnendHt 
aflcctus. 

Cap.  XXX.  (Specuii   lib.  iii,  cap.  2i.)  In  quantum 
rationatis  affectus  sequendus  sit, 

Rationalcm  igitur  aflcctum,  qui  ex  alterins  con- 

templatione  virlutis  oborilur,   cnctcris,  quibus  ad 

proximi  diledionem  acccndimur,  constat  cssc  pcr- 

feciiorcm.  Etcnim  non  piodicum  virtutis  indicium, 

cst  ipse  ainor  virtulis.  Denique  huic  conscntire  af- 

rcclui  ulilissimum  est,  tum  pro  ipsarum  smnk- 

tione  virtutum,  qua;  ipso  aflcctu  facilins  excitalur, 

tum  pio  horrore  vitiorum,  qiiae  ex  yiriiltom  dili* 

geriti  cousideraiione  sordescunt.  Sed  et  desideriam 

noslrum,  si  serundum  hunc  dirigatur  affectnnt, 

ncc  pcrniciosum  arbitror  esse,  nec  noxioni.  Hihil 

cnim  obcst,  imo  et  prodcst  plurimum,  si  ejas  de« 

sidcrcmus  prxsciiiiam,  ciijus  excinplo  corrigamar» 

si  mali  sumus;  si  boni,  promoveamur;  sl  dsqfio 


%i\ 


COMi  EiNDlLM  SPECULl  CIIAI\ITATiS. 


m 


pci  fccli«  muliiii  cullalionelirmcmur  Esl  aulcm  prnc-  ^  cst,  quod  lioiuo  crga  scet  suos  affeclum  babct;  se^l 


amorem  secundum  aflectum  liabere  non  debet,  sc- 
cundum  rationero  vero  b^iborc  debet.  AfTectus  ipse 
ostendiiur,  cum  pcr  Apostolum  dicitur  :  Nemo  un- 
quam  carncm  suam  odio  habuil  (Ephei,  v)*  Amor  aU- 
tcm  sccundum  afTcctum,  ipsius  Salvatoris  voce  in« 
terdic.tur,  qui  ail  :  Qui  venit  ad  me,cl  non  odilpa» 
irem  ci  malremf  adhuc  aulcm  et  animam  suam,  non 
potest  meus  essc  discipulus  (Luc,  xiv).  Amor  secuQ* 
dum  rationcm  iniJicilur,  cum  idcm  Apostolus  dicit : 
Qui  suorunif  et  maxime  domesticorum  curam  non 
hubclf  fidem  negavit^ct  esl  infideli  deterior(l  Tim,  v). 
Amor  secundum  afiectuni  arguitur,  cum  fulura 
mala  prxnuntians  idcm  Paulus,  ait  inter  ca^tera  ; 
Erunl  homines  seipsos  amantest  cupidi,  elatit  ro/u-* 
D  ptalum  amatores,  magis  quam  Dei(ll  Tim,  iii).  llic 
ilaquc  moJus  iii  nalurali  servctur  affoctu,  ut 
babcatur  quidem,  ct  scntiatur,  scd  in  omni- 
bus,  ct  pcr  oiunia,  rationis  moderamine  tcmpc- 
rctur. 

Cap.  XXXII!.  (Specnli  lib.  ifi,  cap.  27  et28):  De  a/fe' 
cln  carnaii^  qnod  nec  omnino  respuendus,  nec  plene 
sit  adnhtteudus. 

Cariialis  aflcctus,  qucm  partiirit  quidam  cxlen- 
•iki  bominis  ornatiis,  ncc  oinnino  respuendus  est^ 
ncc  ila  iit  sc  proruderil,  admittendus.  Yicinus  eniro 
il^  est  aflectus  ille,  qui  ducit  ad  vitia,  ct  nisi  pru- 
('.cmiirs  istc  cavcatur,  ille  sine  scnsu  pcne  parientif 
illabitur.  Ad  boc  igitur  aOcntus  iste  satubriter  ad- 


Konlia  saactoruin  tcmporaiis  et  ipsa  quidcm  dc:iide- 
rauda,  scd  niagis  illa,  qux  cum  Christo  crit  xtcrna 
in  co^Iis;  ad  qiiaui  tendimus,  non  tcrrarum  spalia 
peragrando,  sed  sanctc,  ct  justc^  et  pic  vivendo 
(Tit.  u). 

Caf.  XXXI.  (Speculi  lib.  iii,  cap.  25.)  Officialis  affe- 
ctus  tii  quo  cavendus  ii(,  in  quo  admittendus. 
Sequitur  oiricialis  affectus,  caUcris,  qui  admit- 
lendi  sunt,  periculosior.  Siquidem  aduiittcndus  est, 
sed  |)cnnaxime  cavendus.  Admittendus,  ne  sis  in- 
^ratus  otDcio ;  cavcndus,  ne  non  tam  bomini  iinjHir- 
tialur,  qnam  vitio.  Qnid  cnim  cavcndum  magis, 
quaro  nc  dclinitus  obscquiis,  vcl  muncribus  ille- 
ctus,  aul  fovcas  vitia,  aut  favcas  vilioso?  Proindc, 
f|uamvis  in  muncribus  vcl  obscquiis  suscipicndis, 
iiiagna  sit  liabcnda  discrctio,  hoc  attendcndum,  ut 
ipsius  personse  dignilas  diligcntius  inspici.itur,  ut 
»i  fortc  ejus  mcriti  sit,  affcclus  ipse  officialis  trans- 
eal  in  rationalem  ;  ct  qucm  coepinius  diligcre,  quia 
nohi%  gratus,  diligi  incipiat,  qiiia  virlutibus  ador- 
lialus.  Ipsa  saiicobscquiorum,  vcl  muncrum  rcdlii- 
Litio,  sccundum  ratioiicm,  non  sccundum  affcctum 
iinpcndatur.  Scd  ct  dcsidcrium,  qiio  amati  prxscn- 
tia  dcsideratur,  vcl  actiis,  quo  ipsa  pr.-v^scntia  coni- 
paratur,  rationcm  seqiiantur,  nun  affoclum.  Ipsc 
qiioque  affcctus,  qui  liomincm,  siiie  alterius  caussc 
respectu,  spoiile  coinplcctitur,  pcr  omnia  tcmpc- 
raiidus. 
Cap.  XXXII.  {Sp  culi  lib.  iii,  cap.  2C).  Quis  niodus  ^  niiltitur,  si  tanicn  suspense  ct  temperatc  quodais:. 


in  nuturali  sit  sertandus  affectu 
Jam  nunc  in  iialmali  affeclu  qiii  inodus  scrvan- 
dus  sitf  diligcnlius  inquiiamus.  llunc  sane  affc- 
i-luni,  Mcut  no:i  a  Imiltcre  impossibilc  cst,'ita  non 
sc:jui,  siiinnh-c  virtutis  cst.  Scmpcr  ctcniin  affcctus 
i.le  inollia  suggerit,  ct  suavia :  quod  jucuiidum, 
quod  lcncrum,  quod  voluptuosum,  quod  delicaturo, 
libcutcr  ainplectitur;  qiioJ  vero  ariAium,  quod 
aspcrum,  quod  voluntati  contrarium,  oihni  horroie 
rerugil,et  eviiat.  Qiiocirca  bujus  atfectus  cxsccutio, 
amor  perversus  est.  llic  ainor  Salvatoris  auctori* 
taie  interdicitur,  cum  dicit :  Qui  amat  animam  su:nn 
perdel  eam,  et  qui  oderit  animam  suam  in  hoc  mundo, 
in  vitam  mternam  inveniet  eam  {Joan,  xii).  Proindc, 


inodo  adaiitlatur;  ut  videiiccl  si  virtus  in  eo  da- 
racrit,  facilfus  amplectatur ;  si  vero  vilium,  cor- 
rcctioui  cjus  vehcnientcr  insistatur.  Sicut  enim  iii 
suaviloquio  non  est  falsitas  admittcnda,  sicut  iu 
diiro  rusticoquc  sermone  non  cst  veritas  aspcrneu' 
da ;  simili  inodo  nec  in  houiine  exterius  ornato  vi- 
tium  placcat,  ncc  in  homiiic  duro  et  austero  virtus 
d.spliccat.  Quidquid  ciiiiii  de  officiali  affcctu  dixi- 
miis,  de  carnali  quoque  scntiendiim  arbitremur.  Ab 
his  tameii,  qui  adhuc  carnalibus  vitiis  appcluntur, 
consullc  atfi!Ctus  islc  respuitur,  a  quibus  rarissimo 
siiie  viiii  titiilatione  sentitur.  Proinde  cum  affectus 
nostcr,  quanquam  rationalis,  vel  eliaui  spirilalist 
usque   ad  suspcctain  xtatem  vcl  scxum  scse  pro- 


utait  sanctusille:  f  SimaIeamavcris,tuncodisti,  si  o  didcril,  cousultissimuro  cst,  ut  infra  ipsum  mentii» 


heneoderis,  tunc  amasli  (S.  August.,  tract.  51  in 
Joan.),  I  Qui  eam  amat  secundum  affcctum,  utiquc 
odit ;  quia  qui  diiigit  iniquilatem,  odit  aniniam  suam 
{Psai,  X).  Qui  vcro  odit  sccundum  affcctum,  sccun- 
duni  ratioiicm  diligit.  Ad  hoc  enim  addidit :  In 
mundo^  quia  quidquid  in  mundo  est,  aut  concupi^ 
gcenlia  carnis  est,  uut  concupiscentia  oculorum,  aut 
superbia  vita  {Joan,  xii).  Qui  itaquc  animam  suam 
secundum  affectiim  amat  in  hoc  miindo,  ainat  quia 
ia  concupisccntia  carnis,  in  concupiscentia  oculo- 
rum,  in  supcrbia  vitu;,  qu»  omnia  affoctus  sugge- 
rit,  aroat.  Distinguendi  sunt  crgo  illi  amores,  de 
quibus  supcrius  locuti  sumus,  alter  secundum  affe- 
ctuni,  aller  sccundum  ralioncm.  Naluralc  quidcin 


sinum  cohibcatur,  iicc  ad  inania  quxdaiu  blauili-* 
mciua,  mollcsquc  tcneritudincs  patiatur  clDucrc ! 
nisi  forte  ob  id  aliqiiando  mature  ac  teniperate  pro^ 
grcdiatur,  ut  virtus  amata  et  iaudata  fcrvcntius 
cxerceatur. 

C.VP.  XXXIY.  {Speculi.  Ub.  iii,  cap.  29.)  Quod  di" 
versi  affectus  in  una  swpius  rrmtc  luctentur. 

Dicendum  adhuc  de  his  affcctibus,  quod  plurc^ 
aliqiiando  in  nna  mente  compugncnt,  ac  quodaui- 
modo  invicem  sc  cxpugnarc  contcndant.  Quod  cum 
contigcril,  inagna  discrctioae  opus  est,  ut  quis  ciii 
praeponendus  sit  agnoscatur,  virtusque  ncccssaria, 
ne  ab  infcriore  siipcrior  cxpellacur.  Deniqu^  Abra- 
hani  proprium  filiuiA  immolarc  jii:sus,  iirquaquam 


e43  B.  AELREDI  ARBATIS  B.EVALL 

ad  propria  viscera  expcrs  iialuralis  afleclus  obdu-  A 
ruil;  sedcum  naluralis  quo  iilium,  spirilalis»  quo 
Deum  ampleclebalur,  in  sancli  viii  peclorecom- 
pugnarent,  Buperiorem  iiifcriori  praeposuil ;  iino 
ob  superioiem  inferiorcm  conleinpsiL  Ipse  eliam 
Apostolus,  cum  ait :  Optabam  aliquando  anathema 
e$se  a  Christo  pro  [ralribus  mei»  secundum  carnem 
(Rom.  ix),  ul  cos,  proposiia  mirabili  charitate  sua, 
Iraherpl  aii  salulem,  affeclum  quideni,  quem  sen- 
liebat,  prodidil,  cotssiliuni  noii  cxpressit.  Verum 
utiqutidixif,  quia  quod  affuclu  sentiebat,  expressit. 
Qui  si  postca  dixissel :  Mallein  tolum  mundum  pcr- 
ire,  quani  iiie  soluin  a  Chrislo  separari,  verum  ni- 
hilominuS  dixissel,  quia  ratioiiis  consUiuin  prodi- 
dissei.  Salvator  eliani  iioster  cum  ex  affcctu  natu- 
rati,  quo  nemo  unquam  carnem  suam  odio  habuit 
(JE:p/i««.v),proclamasset:  Pater,  sifieripolesl,  transr- 
M  a  me  calix  iste  (  Matth,  xxvj ) ;  spiriuli,  quo 
Patri  semper  inhaisit,  rationis  euni  sub  jurc  sub- 
misit:  VeruwKam^w,  inquieiis,  iio/i  sicut  ego  volo. 
Ipse  itaque  ex  affcclu,  quein  a  nobis,  et  pro  nobis» 
volunlarie  susccpil,  ut  iransiret  bora  passionis, 
uplavil;  sed  ex  consilio  rationis  ipse,  nc  trausiret, 
effecit.  Proindo  de  li.s  affectibus  hxc  raiio  scr- 
vanda  est,  ul  is  quo  animus  iioster  excitalur  iu 
Deum,  cxteris  omnibus  pncpoiiatur  :  deinde  ratio- 
nalis  officiali,  oflicialis  naturali,  naturalis  caniali. 

CiP.  XXXV.  (Speculi  lib.  iii,  cap.  50).  De  utilitate 
horum  a/fectuum. 

Ilis  itaque,  quoc  de  affecluum  distinctione  dicla  q 
sunt,  diligeiiter  inspectis,  patet,  ni  fallor,  quae  in 
illis  qu;prenda  sit  utililas.  lila  niniiruni  ut  iii  eorum 
desidcrium,  quae  diligenda  sunt,  ipsis  affectibus, 
quasiamorisquibusdam  aculeis  excitemur,  utipsum 
ainorem  ipsomm  afiectuum  infusa  dulccdine,  sua- 
vius  ac  periiidc  diligentius  tcnpamus :  ut  actus 
jpsos,  quibus  ad  desiderata  tendimus,  quanto  affe- 
ctuosius,  tanto  delectabilius,  quanto  autcm  dclo- 
ctabilius,  tanto  ferventius  exerceamus.  Ipsnm  sane 
desideriuin,  etsi  secundura  affectum  excitari  habet, 
rarissime  tamen  ipsum  affcctum  sequi  dcbet.  Simi- 
liter  ad  bonorum  operum  exercitia  affectu  excitari, 
et  in  ipsis  operibus  ex  affeetu  tencri,  utilissimuni 
cst;  sed  ipsa  opera  secuiidum  aflectum  ordinari, 
praeter  ordineni  est.  Nam  ipsuin  deslderium  sccuih  ^ 
dum  ralionem  uniforme  esl ;  quod  in  eo  tan- 
tum  amorc,  qui  ex  affectu  est,  sentitur;  in  eo 
autcm  qui  ex  ratione,  in  sola  voluntate  compu- 
latur. 

Cap.  XXXVI.  {Spcculi  lib.  iii,  cap.  30.)  De  usu 
amoris. 
Paiet  ex  prasmissis,  in  hoc  constare  cbantatem^ 
si  mens  ad  fruendum  eligal  quod  oportet ,  moveatur 
ut  decet,  competenter  uutur.  De  electione  et  motn 
satis  ad  praesens  egimus ;  sed  de  usu  adhuc  aliquid 
dicamus.  Si  ei*go  eleciio  sann,  motus  inleger  fuerit, 
iiuiiqnid  usus  pcrversuserit?  Sed  in  ipsius  qucm 
diligit  adeptione,  et  motus  variari  potest,  et  sesli- 
uiatio  f:iUi.  Potest  enim  a!iqui«  etiam  inteiitinne 


.  OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.  641 

rccla,  et  compctenti  motu,  ejus,  qucm  ad  fnicndom 
elpgit,  praesentiam  compararc,  in  ipso  tamen  fru- 
ctu,  et  intentionem  miitare,  et  variare  moturo,  et 
modum  excedcre.  Verum  quia  iii  diversis  gradibus, 
meritisque  diversis  proximi  ordinantur,  dicendum 
sanc  csi,  utrum  omnibus,  vel  certe  afiquibus  frui 
debcamus,  aut  valeamus.  Sed  cst  fructus  tempora- 
lis,  quo  invicem  in  liac  vita  frui  possumus ;  sicut 
Paulus  fruitus  est  Philemone  (  PAi/.,  20) :  et  est 
fructus  tclcriius,  quo  itivicein  fruemur  in  coelo,  sicut 
se  fruuntur  angeli  pura  meiitiutn  unitate.  Proiiide 
cuin  frui  sit  cum  gaudio  ac  dclecUlione  uti,  mai:i- 
feslum  arbitror,  in  praesenti  ncquaquam  nos  omni- 
bus  frui  posse,  sed  admoduiu  paucis.  Nam,  ut 
mihi  vi  ictur,  uti  quidem  possumus  quibusdanl  ad 
probalioncm,  quibusdam  ad  eruditionem,  quibus- 
dain  ad  consolaiionem,  quibusdam  ad  suslenuiio- 
nem.  Inimicis  sitiuidem  ad  probationem,  magislris 
ad  eruditionem,  senioribus  ad  consQlationcm,  nc- 
cessaria  mlnistrantibus  ad  vilse  susteiitatioiiem; 
solis  aulcm  his,  qiios  suavi  quodam  affcctu  com- 
plectimur,  de  quocunque  modo  horuin  genere  sinl, 
ad  vitx  dulcedincin,  ac  spirilus  delccutionem.  Ilis 
igiluretiam  in  pr<csenti  frui  possuinus,  id  cst  cuiii 
gaudio  ac  delectationc  nti.  Quocirca  cliarius  iu  liac 
vita,  quantuin  ad  cteclioneni,  et  moluia,  qui  in  actn 
cst,  exhiberi  oinnibus  ab  omnibus  polcst ;  quanlnni 
vero  ad  fructum,  a  paucis,  vel  ccrtca  iiuUo  exhiberi 
omnibus  potcst.  Paiici  eniin  sunt,  si  tameu  aliqu' 
•unt,  a  quibus  oinne  hominuiii  gcnus  non  solum  ra» 
tionali,  sed  etiam  affectiiosa  dilcctione  colatur.  De- 
niqiie  ipsi  Deo,  a  inultis,  et  eltctione,  ct  motu  chari- 
tas  exliibelur ;  quibus  ipsius  dilcctionis  fructus  noQ 
iii  hac  vita  conccditur,  sed  posl  hanc  vium  in  ejus 
bcatissima  visioiie  servatur.  Nam  et  hi,  quibus  in 
contemplationis  iumine,  compunciionis  dulcediiic, 
qiiidam  hujys  diiectionis  frucius  inchoatur,  si  ad 
futura  gaudia  species,  non  ipsi  Deo  frui  dicendi 
sunt,  sed  potius  uti.  Nam  illius  dulccdinis  suavis- 
sitnum  gustum,  non  tam  pro  froctu  dilectioniSt 
quam  sustentatione  inflrmitalis,  plcrisqoe  largiri 
satis  manifestum  esL  Porro  non  niodicum  bujus 
vito)  solatium  est,  habcre  cui  affcctu  quodam  in- 
timo,ac  sacratlssimi  amoris  uiiiri  possisamplcxu; 
haberc  in  quo  rcquiescat  spiriius  tuus ,  cui  se  rc» 
fundat  animustuus;  ad  cujus  graU  coUoquia,  quasi 
ad  consolatoria  quaedam  carmina,  inter  tristia  qu.x- 
que  confugias ;  a J  cujus  amiciti^e  gratissiinum  bi- 
num,  inter  tot  saeculi  scandala  securus  accedas; 
cujus  aniantissimo  pectori,  ac  si  tibi  ipsi,  omnium 
cogiutioniim  tuarum  viscera  sine  cuncutione  com» 
mittas ;  cujus  spirituaUbus  osculis,  quaKi  medici- 
nalibus  quibusdam  fomcntis,  languorcs  luMiuItnan- 
tium  curarum  exsudes ;  qui  tibi  collacrymetur  in 
anxiis,  coUsetctur  in  prosperis,  iecura  quseral  iu 
dubiis ;  qucm  in  secrctarium  tu;e  mentis  inducas, 
ut  r.cetabsens  corpore,  spiritu  tamen  prassens  sU; 
ubi  solus  cum  soio  Unto  dulcius,  quauto  secreiiua 
faT)ulcris ;  solus  cum  solo  conferas,  ac  interflueuio 


<us 


COMPKNOIDM  SPECULI  CII.VIUTATIS. 


64« 


Spiritus  sancli  dulcCiUnc,  solus  cuu  solo  lepnuscb;  A  quaiii  riQuduienta  iiiiniici  oscuhi.  Ergosi  mutua  de- 


iitio  ita  Eeeiadjuii^as  ct  appLiccs,  ct  aniuiuiuauiino 
niisceas,  ut  deplui-ibus  uuuni  liat.  llis  igitur  iu  pnc- 
sonli  frui  possumus,  quos  nou  solum  ex  ralionc, 
tcA  etiam  ex  aflcctu  diligimus :  intcr  quos  liis  nia- 
xinie,  qui  nobis  spiritualis  ainicilix  gratissiino  ftc- 
dcreca^leris  familiarius  arctiusquc  junguulur.  Cujus 
cliaritalis  sacratissimus  sustus,  nc  cui  imiypoban- 
dus  vidcatur,  ipse  Jesus  noster,  per  omnia  nobia 
condescendens  :  uui,  non  omnibus,  suavissirni  pe- 
cioris  sui  reclinatorium»  in  signum  praecipuac  d.le- 
Clionis  induisit;  ut  virgiiieum  caput  virginei  po 
ctoris  floribus  fulcirctur,  ac  thalanii  ca:lesiis  odo- 
rifera  secreta,  fragantiain  spiritualium  ungucnto- 
rum  virgineis  affcctibus,  quanto  vicinius,  tauto  co- 
piosius  instillarent.  Ilinc  cst,  quod  iicet  a  piis:»iino 
niagistro  discipuli  onines  summs  chaiilatis  dui- 
r,cdine  fovercnlur;  huic  taincn  hoc  cognomen  fa- 
miirarioris  aifcctus  prxrogaliva  conccssit,  ut  di- 
ccretur  discipulus  ille,  qiiein  amabat  Jcsus  (Joon. 

Xlll). 

Cap.  XXWil.  {Specuil  lib.  iii,  c.  40.)  Quomodo  tii- 
vicem  frui   debeamus, 

Qui  igitur  aniico  frui  diikc  habet,  vidcat,  iit  fru- 

atur  In  Domiiio,  non  iu  sseculo,  r.on  in  cariiis  vo- 

lupiatc,  seJ  in  spiritus  jucunditale.  Sod  quaTis, 

quhl  sit  frui  in  Domino.  Dicit  dc  Doniiiio  aposto- 

liis  Paulus :  Qui  factui  ett  nobis  a  Deo  sapieuUa^ 

etjuslilia,  et.sanctificalio  {I  Cor.    i).   Cuin  igitur 


Icclat  verboruiu  collulio,  sit  serino  de  moribos,  sil 
scrmo  dc  Scripiuris,  nunc  de  miseriis  hujus  viuu 
cong  miscamus,  nunc  in  spe  futuroruin  bonorum 
coiignudeamus,  nunc  n>iitui  secreli  rcvclatione  re« 
creeinnr,  nunc  siiuul  ad  illani  l)ealam  visioncni  Jesu, 
ac  bona  coeleslia  suspiicinus.  Si  vero,  quod  non- 
nunquam  ulile  est,  (cnsuni  animuni  ad  infc- 
rioia  quaidani  ac  jucur.du  laxcmus,  sint  laxamenla 
ipsa  plcna  honcstalis,  vacwa  levitatis  :  ct  oi  ca- 
reant  iiimio  pondere,  iion  tauicn  carcaut  xdiGca- 
tionc. 
Cap.  XXXVill.  (Spcculi  lib.  iii,  cap,  51.)  QMui 

aclibus  nos  oporleat  ad  Deum  tcnderc,  proximisque 

cousulere. 

^  Rcstat ,  ut  dc  actibus  noslris,  qiiibus  vcl  specia- 
liter  ad  Dcum  tcudiinus,  vel  nostrae  nccjssitattt 
\el  proximorum  neccssitati  siinul  et  saluti  cuusuli- 
nius,  qiiemadnioduni  sccuukIu  n  rasiouem  ordiiiaudi 
sint ,  pro  posse  nosti  o  breviter  dicamiis.  Vidctur 
Apostolus  omnem  peifL^clo:  viUT  staluin  paiicis  in- 
siuuassc,  Sobrie,  inquicns,  ct  justCy  ct  pie  vivamii» 
in  hoc  scccnlo  {Tit,  ii).  Esl  ciiini  sobrietas  huma- 
1196  vitx  raodus  quidaiii  ac  tcnipcrantia ,  utram- 
que  nimiclatem  pruJenter  evitaiis,  et  via  regia  iiiter 
dextram  ct  sinislrain  ciirsiiin  iiostrum  deduccus. 
Cum  cnim  illc  ad  quein  suinnie  teudimus,  suminus 
quidam  modus  sit,  cui  nihil  dcest,  nihil  supcrfluit, 
nihil  delicit  :  aJ  qucin  cuin  pcrvcnei  iinus,  nihil  crit 


«^      .  ...  .<)•.•>••        cxtcr.us  quod  appetamus,  nihil  infeiius,  quod  fh- 

Doininus  sapieniia  sit,  sanctirtcaiio  et  jusiitia ;  in -,     ...        ^         '^'        r    .       .      .  ?• 

#%.„-..„,  r...!    _>.  i._.-j  . ..„..^    r-..:    :., ^ii    ^  stidiainus  :  ncccssc  profec^o  cst ,  ut  nosinelipsos  in 

quadain  mcnsura  modoiiio   scivemus;  ncc  iiifra 


Doniino  frui,  cst  frui  iii  sapienlia,  frui  in  sancti 
iJcationc,  frui  in  juslltia.  Sapicntia  vanitas  sxctt- 
iaris  excluditur,  sanctificai.ionc  spurcitia  carnis  ab- 
scjditur,  jusiitia  a3Scntalio  omiiis,  adulatioque 
compescilur.  Tunc  cniin  charitas  esl,  si  sil,  ul  ait 
Apost.IuSi  de  corde  pnrOf  ct  conscicntia  6o;ia,  et  fide 
mn  ficta  {I  Tim.  i).  Purum  cor  suscipit  sapieiitia, 
pudicitia  screnat  conscienliam,  Qdes  non  fictacxor- 
nal  justitiam.  Suni  qui  sc  fruuntur  in  vanis  ct  lu- 
dicris,  In  Stneculi  poinpis  ct  niundi  spectaculis,  iii 
sUidio  vanitalis  et  gaudio  falsitatis.  Ili  iion  se 
fruuntur  in  sapienlia  ;  ac  proinde  non  in  illo,  qui 
Dei  virlus  cst,  et  Dei  sapientia.  Alii,  quibus  pcne 
de  Iiomine  nihii  cst,  quos  obscena  turpitudo  traiis- 
formavit  in  bestias  ;  qui  sc  in  iuxuriosis  conviviis, 
et  inimundis  fruuntur  desidcriis,  qui  se  non  in 
sanctiflcationc,  quae  in  castitatis  suavitate  consi- 
slit,  fruuntur,  utique  in  Domino  qui  factus  est 
nobisa  Dco  sanctincatio  non  fruuntur.  At  lii  qui 
sc  assentatoric  fruuntur,  inviccm  palpantcs,  invi- 
ccmconsentientcs,  qiii  dum  altcrutram  cavent  offen* 
sionem,  mutuam  incurrun:  pcrnicicm,  quia  noii  se 
in  libertale  fruuntur  jusiiiisc,  in  Doinino  iion  fruun- 
lur.  Fruamur  itaquc  invicem  in  sanctificationc,  ut 
sciat  unusquisque  vas  suum  possidei-e,  id  est  pro- 
priuin  corpus  in  sanctificatioue  et  honorc,  non  in 
passionc  dcsiderii.  Fruamur  in  justitia,  ut  in  spi- 
rttu  libertatis  mutuo  cohortemur,  niutuo  corripia- 
ICU8 ;  scicntcs  quia  meIioi*a  sunt  vulncra  amici. 


quam  iieccssc  esl,  dilabaniur,  ncc  siipra  quam  opor- 
tct,  pestifera  pra>suinptione  ferainiir.  Ju^titiani  saire 
ab  Apostolo  illam  hic  xslimo  nominari,  qua  pro- 
ximorum  necessiiati  sivc  saluii  consulenles,  et  iii 
ipsis  i)encficiis  quid  cui  conveniat ,  quis  cui  prac- 
ferendus  sit,  discernentes,  quod  justiim  est,  cui- 
que  tiibuimus.  Ilis  autem  duabus  virtulibus  so- 
brietatis  ct  justitix,  ne  de  his  philosoplii ,  vcl  qui- 
libet  a  Christi  fidc  aiieni  glorientur,  consuhiss  inc 
aJdiJit  pi.tatem,  quic  ih  fide  sinccra,  ct  pura  in- 
tentlone  coKSisiit.  Porro  ipsa  intciitio  in  ainoris 
cleclionc,  dc  qiia  jam  dispulalum  cst,  conslare 
videtur.  Ilic  fortasse  Icctor  exigct ,  ut  vivendi  nio 
duni  unicuique  prxscribauius.  Quod  qualn  sit 
arduuin,  difliciiequc  traclatu,  quis  iion  vidcal ;  cum 
tot  sint  homiuum  qualitates»  quot  homincs :  iiec 
saltcm  duo  invcuiantur,  quibu.s  cuncta  acquc  cou- 
vcniant?  Nam  quod  uui  satis  cst,  lioc  altcri  pa^ 
ruin  cst :  quo  isle  proficit,  ille  dcficit :  ct  quod  al- 
leri  ncccssaiium  cst,  aiieri  couslatessesupcrfluum. 
Diccndum  tamen  aliquid  vidctur,  quod  conveniat 
omnibus,  quod  quisque  sibi  possit  apiare ,  ct  utriiin 
vivcndi  moduni  exccdat/districla  possit  ratione 
conjiccrc. 
Cap.  XXXIX.  (S^<:cM/i  lib.  iii,  cap.  3i.)    De  tribus 

ordinibus  humana:  conversationiSf  et  primo  de  ntt" 

turali  ordine. 

1 'ilur  ircs  ortlines  huinan.T  conversatiouis  OC- 


I5J7  B.  AKLUEDI  ABBATIS  RIEYALL 

carriiut ;  primiis  naiuralts,  secundiis  nccessarius, 
tertius  voluniarius.  Primus  coiicediiur,  sccundus 
fndicitur,  lcrlius  offerlur.  Primus  cx  potcsiaie , 
seciiiidus  cx  ncccssilalc,  lcrlius  cx  volunlate.  Pri- 
mo  debclur  gratia,  sccuiulo  miscricordia ,  lerlio 
gloria.  Esl  aulcni  orilo  naluralis,  ut  qui  nulla  coin- 
mii)il  illicila,  si  vclil  ipsc,  licitis  utalur,  licilc 
tamcn.  Esl  aulcin  licilus  vcrbi  gratia,  esus  car- 
nium,  vini  polus,  usus  coiijugii ,  diviliariim  pos- 
Bcssio.  Modiini  sanc  qucmdam  scrvandum  oinnibus, 
ncc  «I  qiiolibct  paclo  quolibcl  excedendum  ^  Sat- 
vator  ipsc  praiscril)il ,  dircns  :  Virfe/e,  ne  graven- 
tur  corda  vestra  iii  crapula  et  ebrietate,  et  curi$ 
huJHs  vitw  {Luc.  xxi).  Iii  usu  igilur  cibi  ct  polus 
bic  modus  servaiidus  csl,  ul  in  coruin  |)crccplionc , 
iufia  crapiilain  et  cbiiclatem,  sc  quisque  contincat. 
)u  usu  c.xlcroruui,  qiiibus  licilc  uluntiir  homincs, 
quis  modus  scrvandus  sit,  diligcns  inquisitor  per  se 
inveiiiel.  Jam  nunc  dc  ordinc  ncccssario  aliqua  pcr- 
stringanius. 


OPP.  PARS  L  —  ASCETICA. 


CiS 


\Cap.   XLL   {Spcculi  lib.  iii,  cap.  35.)  De  ordine 
vclnulariOf  et  quii  in  co  scrvandui  sit  mcdus. 


C.\r.  XL.  {SpecuU,  lib.  iii,  cap. 
ordine. 


53.)  De  neccsiario 


Ebtquippc  ordo  ncccssarius,  ut  qui  commisil  il  i- 
cita,  ab  usu  licitQrum  scsc  rcstringal.  Iii  qua  rc- 
striclioiie  duo  considcraiida  suiit,  inodus  scilicct 
satiDfactionis ,  ct  ncccssitas  purgationis.  Modns 
salisfactioiiis ,  nt  secuiiduro  moduni  culpa:  rigor 
cdntiiientiac  extendatur :  quatenus  sccundum  Ba 


Si^juilnr  ordo  vultinlarius,  a  nobis  dcincrps  in- 
spicicndiis,  dc  quo  Psalinista:  Voluntaric,  inquil,  ««- 
cripcabo  tibi  {Psal,  Mii).  Est  qiiippc  bolocaustunj 
gratuituni»  acccplabilis  Iiostia,  sacriliciuin  voIunl;i- 
Tium  ;  cuin  quis  ab  bis,  qux  coiicessa  sunl,  pcr  ca, 
qua;  |y'a.'C(  pta  suiit,  ad  ca,  qux  puiioiis  gb>ri:c 
prx-mia  suspiranlibus  pracposila  sunt,spii'i(uslib'.  r- 
talc  coiisccndil.  .^d  quod  pLrfecriouis  ciilincii  for- 
ventiurcs  quosqiic  Sulvalor  invitaus  :  Si  ris,  in- 
qiiii,  perfcctus  esse,  vade  et  vcude  qua*  habeSf  et  da 
puuperibus,et  rrifi,  sequere  me  (Matlh.  \i\).  Et  alias : 
Sunt  spadones,  iiiquit,  qui  se  castraverunt  propter 
reqnum  coclorum,  Qui  poteit  capere  capiat  {Ibid  ). 
^  llaque  swculi  abrcnuntiatio,  caslitatis  propositum, 
cujtislibi^t  arclioris  Yit;c  profossio,  inter  voluntaria 
sacrincia  computanlur.  Absit  ciiiin  ut  ista  vila;  per- 
fcclio,  quaiu  voluntaric  subiit  quis,  non  coaclus; 
inler  nccessaria  et  conclitia,  et  non  potius  inlcr  vo 
luutaria  numcrelur,  cum  ct  ipsa  necessilas,  qua:n 
invito  nullus  imposuit ,  scd  cui  ipse  sc,  desidcrio 
pi'i*(cciionis ,  sponlc  subjecil)  voliintaric  diccntltt 
sit ,  non  coactitiak  Qui  igitur  ad  li;cc  cxcclsa  ct 
suLIiiiiia  scsc  contulcril ,  priino  voti  vcl  pr«)po- 
siti  sui  normarn,  iii  quibus  ct  in  quanlis  constct , 
diliKCiiter  inspiciat ;  dcinde  inlcrioris  boniiiiis 
vLcs,  cxjicricniix  lihia  trutinct  ct  disccrnat.  Vircs 
dico  intcriorcs,  quibus  tcniationum  bella ,  excrci 


p:ist.u  voccm,  dignos  poenitentiac  fructus  faciamus  q  ^al'»o»c  quoiidiaiia  confligat;  vires  cxloriores,  qui- 


(.Vafl/i.  iii).  Verum  non  satisfaclionis  niodus  lan- 

tucn  scrvaiidus  est ,  scd  etiam  purgationis  ncccssi- 

las  pcrquircnda.  Nec  pro  sola  satisfactione  a  licitis 

nbstinciidum ;  scd  ctiam  pro  cxpcllciidis,  vcl  mi- 

nucndis  passionibiis,  qu;G  vitiosa  consiietudinc  iii- 

olcscunt,  laLoriosis  opcribusinsistcndum.  Sunt  eiiiin 

cxtcrioris  boniiiiis  cxcrcilia  inlcrioris  hominis  in  - 

slruincnta,  quibusct  passiones  vitiosa! ,  qiise  ipsam 

inliciunt  animam,  facilius  abscindiinlur,  ct  inlcri- 

orcs  facici  sordes,  quasi  confeclionc  qiiadam  aspc- 

riore  plcnius  diiuuntur.  Froinde  su;g  purgationis 

sollicito    priino  ncccssc  cst ,  ut  passioncs,  quibus 

iuipiignatur,  atlendat;dein:!cqu;c  siut,  quibus  ma- 

xiinc   futigatur,  inspicial;  po&trcmo  qua:   iuslru- 

nicnta   quibus  passionibus  magis  oLvieut ,  saga-  D  excrceat. 

citer  |)crquirat.  Quibus  inspeclis  congruum  instru-     Cap.  XLII 

nicnluni  cuilibet  passioni  objiciat;cl  qiia;  inagis 

iinpugiiat,  rerventiori  iiistantia ;  ut  ipsa  obruaiur 

instat.  Denique  passionem  Jibidinis  focilc  coinpri- 


bus  corporaliuin  laborum  onera  infatigablli  longa* 
nimilatc  tolcret.  Licet  aulem  in  qucinliLct  statuiii 
proficicuti  ncccssarius  sit  ct  interioris  ct  cxterioris 
bominis  labor,  ci  tainen,  qucm  adliuc  carnis  pas- 
siones  impiignant ,  nccessuria  magis  cst  hominis 
extcrioris  afllictio.  Ipsis  autcm  passiunibus  sopitis 
vcl  cxstinctis,  liccl  ab  cxlcrioribus  niodicum  tem  - 
pcrarc ;  ipsa  autcm  spiritalia  instantius,  cl  fer- 
veniius  cxciccrc.  Ncc  sic  lamen,  ul  profcssionis 
siiac  norinam  pru*suinptuosus  cxccdal;  ncc  tcmpo- 
ruin  distinclitines,  qiuc  iii  rcgula,  cui  se  subdi- 
dit,  proiscribuntur,  dcslruat  \ei  confundat ;  scd 
scrvsto  cuilibel  operi  tcmpore  prxstiluto,  In  ipsis 
se  vcl  sedaiius,  vcl  fervcnlius,  sicut  utilc  sibi  uori: 


Jteni  modu»  in  ipsi»  exercitiii  deuri* 
bitur. 


niit  venti  is  rcstrictio ,  vagum  cor  et  instabile  vi^i- 
liaruin  conlirmatafllictio,  iram  silcnlium  mitigat, 
tasdiuin  mcntis  opcris  solliciludo  castigat.  Nec  sic 
tuinen  uuius  passionis  cxstinctioni  tota  vehcmentia 
iiisisiendum  est,  ut  ad  caetera  coinprimeuda  instru- 
iiienlum  corporalc  duticiat  ncc  impoituiiius  labo- 
randum  ct,  ut  noii  quaelibcl  passio  sentiatur ;  sed 
cum  surioxerit,  nt  secundnin  rationis  judicium 
cuinpcscalur. 


Ilunc  saiie  inodum  iii  ipsis  exercitiis,  qucinlibel 
servarc  utile  csl,  quatcnus  sic  se  in  uuo  habcat,  ut 
in  caitcris  noii  deflciat;  illud  tameuy  in  quu  ms 
magis  prtjlicerc  scntit,  majori  fervoro  exerceal. 
Ilabeo  ad  nianuuro  de  bac  re  cujusdam  verba  sa- 
picntis.  c  Meditalio,  inqiiit,  in  moribus  primo  coii- 
sidcrat  quoi  dcbita  sunt,  sivc  cx  prxcepto,  si\c  cx 
voto,  ct  ca  primiiin  agcnda  judicat,  qux  sic  facta 
babcnt  incrituiu  ut  non  facla  gcnerent  rcatum.  llxc 
ergo  priiuuro  facicnda  sunt^  qua;  sine  culpa  dimilli 
nen  possunl.  Post  ha;c,  si  quid.  volunurie  super- 
adJitur,  sic   f.itionduni  cst ,  ut  dcbilum  nou  im- 


«»  €0)I?END11]M  SPECULI  CHARITATIS.  6r^ 

pedialur.  i  Alii  valHnt  qxml  non  debcm,  qui  non  A  nim»  pcnliiione  aninue  tmteriuc  compararo  salu- 

tcm ;  nec  sui  corporis  inlerllu   fralerni  corporis 


Talenl  id  quod  debent;  alii  et  si  valent  qirad  de- 
bent,  Toluntaria  impedimenta  adducunt,  volendo 
qQod  non  del>ent.  Item  duo  mala  in  bona  aetioiie 
praecipue  cavenda  sunt ,  alDictio  sciiicet  et  occu- 
patio.  Per  afflictioncm  dulcedo  meiuis  amaricatur, 
per  occupationcm  tranqaiillitas  dissipator.  Affli- 
ctlo  esty  quando  pro  liis  quae  non  valet,  per  impa- 
ticntiam  urltur.  Occupatio  quando  in  his,  qtiae  va- 
lct,  agendis,  per  inteinperanliam  agitalur.  Ne  igi- 
tnr  nule  amaricetur  animns,  suam  impossibilila- 
lcm  paUenter  susiincat ,  ne  aiKem  nialc  occupe- 
tnr,  possibilitatcm  suam  extra  mensuram  suam  non 
extcndat. 

€ap.  XLUI.  {Specuii  lib.  iii,  cap.  57^  Quid  homo  j. 
proximo  suo  debeal ,  ostenditur,  ^ 

Exc  de  modo,  la  siagulis  ser^ando  gradibus»  di • 

cta  sunt :  quo  ad  euro,  qni  sumine  dlligendiis  est, 

conteiidentes»  et  animae  saliili  consulimus,  et  cor- 

pori  deblta  naturae  concedimus.  Quoniam  auteni 

proximuro,  «que  ut  ipsi,  a  nobis  diligi  diviiia  tra- 

dil  auctoritas,  primo  necesse  est  ut,    <ui   quis 

ordo  conTcniat,  iios  minime  lateat;  deinde  sammo- 

pere  claborandum   ne  quis  in  quolibet  ordine  prar- 

tcriptum  vivcndi  modum  eicedat.  Sed  quia  quot- 

dtm  praeesse ,  quosdam  subesse,  quosdam  coesse 

manirestum    est,  cum    a  quolibet    horum   legiti- 

ma  roensura  transgreditur,  debet  qiiidem  inferior 

superiori  suggerere,  par  parcm .  corripere,  snpe- 

rlor  Inferiorem  etiani,  si  sit  necesse,  compcllerc.  ^ 

Ipsa  sjne  correptio  sive  compulsio,  secondum  qun- 

liiatem  singulorum  temperetur ;  ut  in  suggestione 

subjfctio,  et  in  correptione  dilcctio,  et  in  compul- 

ftione  sentiatur  compassio.  Qui  in  inferlori  ordine 

legiiime  conversatur,  ut  ad  superiora  conscendat, 

iiibiieri  polest,  cogi  autem  non  potest.  Qui  superlorl 

tua  se  sponte  submisit,  secundum  professionis  suie 

modttm  tractari  debet;  ad  arctiora  vero  compellt, 

cjiis  inconsiilta  volunlate,  non  debel* 

Ckf»  ILIV.  {Speculi  lib.  iii,  cap.  27.)  Quomodo  $ibi 
ei  proximo  exhibenda  $it  dileeiia, 

Serfplura  ait :  Diliges  proximum  tuum  sicut  te 

4Maim(Jfa(lA.  xxii).Coiisulte  nonalt:  Diliges  proxi' 

iuKm,  quantum  te  ipsum,  sed  stcici  te  ipsum. 


interitum  propulsare.  Nam  quod  praecipimur  ani- 
nias  pro  fratribtis  poncre  (/  Joan.  iii),  ad  vita» 
contemptum,  oon  ad  animae.periincl  deirimentum, 
Sic  enim  non  ad  perditionem^  sed  potius  poni- 
tur  ad  salntcin.  Uiide  sic  animam  ponere,  ipsi 
«itiquc  animae  consulere  est.  Sed  et  illud  forte  lau-» 
dabililer  fieri  potei>t,  ul  ex  sola  dilcciione  quis  pro 
alterius  corpore^  saom  corpus  ol^icial:  ut  autem 
non  dico  pro  unius  animae,  sed  eliam  pro  totius 
mundisalute,  suapanimae  detrimentum  sQstineat, 
salvo  vens  dilectionis  ordine  fterl  non  poiest.  Quam 
enim  dabit  homo  commutatiouem  pro.anima  sua? 
Quid  prodett  ei,  si  unieersum  mundum  lucretur^ 
ciiam  ad  salutcm ,  animw  autem  suw  datrimmOum 
patiaturf  {Matth,  xvi.)  Esl  enim  detrimentum  ani- 
m»,-ab  ejus,  qui  summe  diligendus  esl,  dilection« 
rccedere«  A  Del  dllectione  receditor,  cum  vel  ali* 
quid  dignnm  daronatione  eommittitur ;  vel  aliquid, 
sine  quo  noii  est  salus,  praeiermluitur.  Quidquid 
autem,  praemissa  ratione,  fraternae  dilectionl  adjl- 
citur,  totum  profecto  divinaB  dilectioni  subtrahi» 
tur.  Cuni  enim  secundum  roodum  quoDeum  diligit, 
sui  diieciio  metbtur,  tunc  solum  roious  diligit 
se  ipsum,  quando  roiiius  diligit  Deuro.  Porro  se 
ipsum  qui  dUigit,  cujas  perditioni  non  pareit? 
Qnomodo  crgo  aliuro  dlligei  sicut  se  ipsaui,  qui 
non  diligit  nec  seipsum?  Nam  et  Aposlolus  cum 
ait :  Optabam  aliquando  anathema  esse  a  Christo^ 
pro  fratribus  meis  {Rom.  xi),  affectum  quidem  pro« 
didit,  consillum  non  expressil.  Ai  quam  diversa 
in  una  mente  soggerant  aifectiis  ei  ratfo,  superius 
satis  ostendimiis.  Unde  Apostolus  cam  ilkid  dice* 
nt,  verum  quidero  dixlt,  quia  aHlNUam,  qsem  seo» 
tiebal,  expressit.  Qui  sl  poslea  dixissel,  mallem 
toium  mundum  perlre,  qiiam  nM  solum  a  Christo 
separari :  veriim  nibiloroinus  dixissel ;  quia  ratio- 
nis  coiKiliom  prodldisseL  lllud  lamen  quod  ait : 
Opiabam  anathema  assa  m  Christo  pro  fratrlbus 
meis ,  sic  quoqae  'non  inconveiilenter  potest 
intelligi,  ul  ab  lllo  oralionam  suarum  secreto,  quo 
inter  amplexus  Jesu  soaviier  quiescebal :  ab  iUn 
ineffabili  contemplationis  eminenila ,  qua  cmle- 
Modamergo  diligendi  praescripsit ,  non  qoanUutem  D  »*^"™  mysteriomm  secreU,  porissimis  ocuUs  per- 


indixit.  Sic  aulcm  sua  sibi  exhibeatur  dilectio,  ul 
prirooanimae  suae,  quas  potior  sui  pars  esl,  consu* 
latad  salutem,  deinde  corpori  ad  necessiutem. 
Quod  si  aliquando  incumbal  necessius  alteruin 
conteronendi ;  etiam  corporis  patiatur  interitum  » 
dum  umen  animac  non  sustineat  detrimentura.  Nec 
hoc  est  corpus  odire ,  sed  animam  corpori  In  di- 
ledione  praeferre.  Ab  hac  ergo  sul  dilectione  nun- 
quam  recedatf  et  ad  consulcndum  proxlmo  se- 
curus  accedat.  Agal  ergo  cum  proxiroo  quantom 
polest  ut  et  salvus  corpore,  et  sanus  sil  mcnte. 
Nam  si  alleruin  borum  negligit,  profeclo  proxi- 
mum,  qui  ex  ulroque  consUt,  non  diligit.  Nul- 
la  sane  ratioiie  vel  prxcepto  compeUHur ,  suae  a- 
PlTROL.  CXCV. 


lustrabat ;  ab  illa  gratissiroae  compuncUonis  dulce- 
dine,  qua  animam  illa  coDlestia  silienlero ,  spiri- 
tualium  affecUium  soavissirois  stillulis  perfundebai; 
ad  mundi  sirepitum,  obfirairum  salutem^  opUte- 
rii  etocari.  Quam  evocationem.  a  Christo  scpara- 
tionem ,  ilie  non  ambigil  nominandam ;  qui  pro 
roodiilo  suo  gttstal  eividei,  quonlamdulcis  est 
Domlnos;  qoam  ^ecliii  omnls  qui  tperat  in  eo 
{Psai.  XXXIII).  Porro  qiri  sic  a  Clirislo  separari » 
vel  fratema  dileciione  provocains  degli,  vel  su- 
perionim  aucioritale  coadus  consensit ,  provlden* 
dum  slbi  est*  ne  obntat  isu  necessitas,  ei  pereat 
Hla  suaviUs. 

21 


esl  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEYALL 

Cap.  XLV.  De  quibus  dispensatio  fieri  potsit.  A 
Sunl  ilaque  media  quoedaui,  ulpolc  leclio,  medi- 
Utio,  lalor  corporis,  jejunium  veniris,  suavifas  ora- 
lionis,  caeleraque  hujusmodi ;  qua  omnia  pro  Tra- 
lerna  salule  dispensanda,  \arianda,  mulanda,  non- 
nonquam  eliam  sunf.  praetermittenda,  dc  qiiibus 
Apostolus  :  Non  qua,  %ua  sunt^  inquit,  stHguli  qutB- 
renies,  sed  qute  aliorum  (Phil.  n).  El  item  :  Sicut 
ego  per  omnia  omnibus  placeo^  non  qucerens  quod 
mihi  ulite  est,  sed  quod  muUis,  ut  salvi  fiant  (/  Cor. 
x).  Verum  quod  de  leclione  vcl  oralione  diximus, 
ctiam  de  commodis  coiporis,  imo  dc  ipso  corporc 
6cntiendum  est:  ut  quidquid  pro  sua  salutc  corlero- 
Dcndum,  impendendum  variandumque  perspexerit ; 
pro  salute  quoque  proximi,  id  ipsum  facienduro 
agnoscat. 


OPP.  PARS  1.  —  ASCETICA.  052 

Cap.  XLVU.  De  optima  lege  claustralium. 
Vt  jumentum  factus  sum  apud  te  {Psal.  lxxii). 
Vere  ut  jumentum  Tacti  sumus,  quocunque  ducimur 
sine  conlradiclione  euntes ;  quodeunqueimpofiiiur» 
sine  revelatione  rercntes.  Propriae  voluntati  nullus 
locus,  otio  aut  dissolulioni  nullum  tempiis.  Est 
quidem  cibus  parcior,  vestis  asperior,  potus  e  fontc» 
somnus  plerumque  in  codice.  Quam  iliud  quoque 
mirandum  quod  innumcris  hominibus,  unius  lio- 
minis  voluntas  est  lex  ?  Adeo  ut  quod  scmcl  cx  ejus 
ore  ciapsum  fuerit,  tanta  cura  servetur  ab  oranibus» 
ac  si  in  id  omnes  conjuraverint,  vel  ab  ipsius  Dvi 
ore  audicrint.  Et  quod  miro  modo  dcleclat,  nulla 
est  personarum  acceptio,  nuUa  nafalium  consider.i- 
tio.  Sola  necessilas  parit  diversilalem,  sola  inGrmi- 


IIoc  saiic  providendum  ut   ipsa  mutatio     tasdispariUlatem.Quodenim  in  commuMilaboraiur, 


vel  varialio,  dispensalio  sit  non  omnimoda  destru- 
ctio.  Cum  custodia  cbaritatis,  viliorum  emendatio, 
ut  ipse  beaXus  Benedictus  insinuat,  ipsius  institiiiio- 
nis  cati^a  sit ;  sic  prolecto  ipsa  dispensatio  rationa- 
bilis  erit,  si  causae  huicdispensalio  ipsa  profecerit. 
Si  autem  dispensatione  magis,  quam  instilulione 
nutriuntur  vitia,  cbaritas  violatur  ;  ccrte  pcriculosa 
ipsa  dispensatio  comprobatur. 

Cap.  XLVI.  De  modo  dispensalionis. 
Ergo  qui  ordine  voluntario  ad  culmen  perfeciio- 
nis  aspirat,  primo  charitatem,  qua  Deo  maxime 
propinquamus,  imo  qua  Deo  inhaeremus,  eique  coti- 
iormamur,  in  qua  tolius  perfectionis  pleniludo  con- 
sistit ;  quasi  d^stinatum  finem,  quo  cursum  suum 
dirigat,  iiidesinenter  aspiciat :  deinde  via,  quain  ci 
voti  vel  professionis  sua;  norma  praescribil,  ad  ejus 
plenitudinem  infatigabilis  spiritus  alacritate  con- 
tendat.  Huic  itaque  fini  militct  abstiiientia,  famu- 
lentur  vigiliae,  invigilet  lectio,  quotidianus  labor  iii- 
sudet.  Quod  si  aliquo  horum  charitas,  cujus  cau-a 
instiiuta  sunt,  violari  cognoscitur ;  tunc  demum  ei, 
cui  dispensatio  credita  est,  incumbit  necessitas»  ut 
sic  omnia  temperet  ac  disponat,  quatenus  nou  ho- 
rum  causa  charitas  deseratur,  sed  ejus  fructus  in 
omoibus  jequiratur  ;  nec  sic  tamen  ut  aliqua  corum 
quae  instituta  sunt,  praetermittantur,  aut  certa  tem  • 
pora,  certis  quibusque  exercitiis  attributa  confun- 
datur,  nisi  extrema  cogat  nece^itas ;  alioquin  non 
erit  dispensatio,  sed  destructio  ;  sed  ut  certis  tem- 
poribus  certa  exercitia,  pro  cujusque  qualitate  ac 
mentiB  statu,  modificentur.  Hoc  est  quod  ipse  san- 
etus  (S,  Bened.  in  fteguia),  cum  de  opere  manuum 
legem  poneret.  c  Sic,  inquit,  omnia  temperet  atque 
disponat  quatenus  animae  salventur,  et  quod  faciunt 
fratres,  absque  murmuratione  faciant.  >  Et  aiias  : 
i  Omnia  lamen  mensurate  liant,  propter  pusiliani- 
roes.  I  Nunquid  dixit,  hoc  aut  illud  pra^termittatur 
propter  pusillanimes  ?  Imo  ct  inflrmis,  inquit,  et 
lielicatis  talisars  injungatur;  utoec  otiosi  sint,  nec 
violeiitia  laboris  opprimantur.  >  Ergo  et  infirmi  ct 
delicali  operentur,  sed  eorum  opiis  sic  temperetur, 
ut  non  oppriiuanlur.  Quem  rogo  dc  opere  absolvii, 
ad  qqod  etiam  infirmosct  dcl  catos  coinpellit? 


distribuitur  singulis,  non  ut  carnalis  affectus  aui 
privatus  amor  dictaverit,  sed  prout  cuique  oiuis 
fucrit. 

Cap.XLVIII.  (Speculi  lib.  ii,  cap.  I.)  Quare  labovcnt 
aliqui  sub  jugo  Christi, 

Invitat  nos  Dominiis  ad  re(|uiem,  dicens  .  Venite 

ad  me^  omnes  qui  laboratis  et    onerati  estis^  et  ego 

tos  reficiam.  ToUite  jugum  meum  super  vos^  etc. 

(Matth.  II.)  Sane  cbaritas  est  juguni  illud  suave^  el 

onus  leve,  ad  quod  nos  Salvaloris  invitat  clemeDtia  : 

c(iiit;e/ite{ti,inquiens,f^e^t>mantma6usr«s/rts(tM*}. 

Verum  quia  plerique  nostrum,  qui  videmur  huic 

jugo  supposuisse  cervices,  in  muUis  convincimur 

r  laborare,  conemurosteuderecupiditatisjugum  hunc 

parturire  laborem.  Radix  eniin  omnium  maiorum 

cupiditas  (/  Tim.  vi),  sicut  e  diverso  radix  omniuni 

virtutum  charitas.  Proinde  quandiu  in  ipsis  anim» 

praecordiis,  radix  haec    virulenta  resederit,  licet 

summatim  quidem  ramusculi  recidantur,  germine 

redivivo  necesse  est  alios  puUulare,  donec  radix 

ipsa  evulsa  radicitus,  unde  perniciosissima  vitio- 

rum  soboles  oriatur,  ulterius  noii  relinquatur. 

Cap.  XLIX.  (Specuii  lib.  ii,  cap.  2.)  Quod  iabor  ex* 
terior  pro  interioris  quatitate  [orntetur, 
Sanc  labor  iste,  de  qiio  causamur»  non  carnig  sed 
cordis  esi  *  sicut  et  requies,  de  qua  hic  agimus, 
cordis  constatesse,  non  carnis  :  quanquam  exterior 
labor  pro  interioris  qualitate  formetur,  nec  dicen- 
D  dus  sitexterior  labor  ullus,si  intcrior  fiierit  nullus. 
Verbi  gratia,  aUende  veoatores,  vel  aucupes,  vel 
quoslibet  taliuin  vanilatum  sectatores ;  si  cxterio- 
res  corporis  motus  perspcxeris,  quid  laborlosius  ? 
mentis  qualilatem,  quid  delectabilius  ?  Id  ipsuni 
etiam  in  laudabilibus  videre  facillimum  esL  Quan- 
tus  apostolis  labor  exterior,  cum  in  carcerem  tru- 
derentur,  cum  astriugercntur  vinculis,  cum  flagris 
acerrime  caederentur  !  et  tamen  ibant  gaudentes  a 
conspectu  conci/tt,  quoniam  digni  habiti  sunt  pro  iw- 
mine  Jesu  contumeiiam  pati  {Act.  v).  Quam  muUis 
tunc  sacrilegis  similis  poeiia !  sed  quia  dissimilis 
conscicntia,  illi  ulrobique  miseri,  el  interius  et  ex- 
terius  laborabant ;  isli  ad  irieriorem  rcqiiiem  in 
pcenis  cxlerioribus  exsultabant.  His  igiiur  diligen- 


68S 


COMPENDiUM  SPJui 


ler  inspectis,  patci  profeclo  neqaaquam  eiteriorcs 
corporis  passiones,  interiorem  parlurire  laborem, 
ged  radiccro  interiiis  visceribus  residenteniy  quid- 
quid  exterius  accidit,  pro  sui  conformare  nalura. 
Quid  enim  est  quoi)  duobus  ad  eamdero  mcnsam 
resideniibus,  eisdem  appositis  cibis,  alter  exsultat, 
imirmurat  alter  ?  Quid  quod  eisdem  exceptis  vuliie- 
ribus,  alter  tristitiae  laiiguorc  dejicitur,  alter  mira 
juconditate  perfunJilur  ?  Duo  simul  orbitatis  sive 
liaupertatis  iiifortunio  feriuntur,et  tamen  isteblas- 
phemat,  gratias  agit  ille.  Cadem  species  utriusqiie 
ingeritur  oculis,  et  unusturpiter  commovetur,  alius 
eolila  sibi  pace  perfruitur.  Oblala  occasione  bonoris 
cujuslibct,  alter  dominandi  libidine  inflammatur, 
altcr  aspernatur 

€ap.  L.  {SpecuLi  lib.  ii;  cap.  Z,)  Quod  omnia  acci- 
detitia  charitas  sua  temperet  tranquillitale  ;  cupi- 
ditat  cmnia  corrumpat  $ua  perversitale. 
Nonne  ei  in  corporibus  id  ipsuni  accidcrc  maiii- 
festvm  est,  nt  pro  sanitatis  vitiive  qualitate,  ea,  qu;e 
exterius  accidunt,  aut  molesta  experiautiir  aut  gia« 
la^  Nam  cibus  qui  morbum  auget  alterius,  aUerius 
profidtsanitati,  et  solqui  luroen  oculoeripitiippienli, 
aanojucuDdius  iilocescit.  Sicutergo  in  corporibus  pro 
interioris  naturaemodo,  ea  quse  exieriusadbibenlur, 
-aul  salubria  inveniuntur,  aut  noxia;  ita  perspicuum 
eslex  interna  menlis  qualitate,  hujus  requiem,  istius 
pendere  laborem.  Mentem  enim,  quam  suavissimum 
ac  tranquillissimum  Domini  jugum,charitas  videli- 
oe4  perfecta  possederit ,  in  suae  traiiquillitalis  sta- 
ium  accidentta  quaeque  transfundit :  non  siuens 
eam  uUis  rerum  porturbationibus  commovcri,  sed 
ipsas  rerum  perturbationes,  ad  sui  profectus  usum 
provenire  compellens.  At  si  mens  gravissimo  fuerit 
|4igo  cupiditatis  addicta,  quandiu  quidem  nulb 
faerit  commotionis  occasio,  Dominici  jugi  suaviia- 
tem  requies  remissa  mentitur ;  sed  causa  cujusliliet 
indignalionis  oburta,  mox  de  cordis  recessibus, 
4|aasi  de  abditissimis  cavcrnis,  bestia  sxva  proruin- 
pens,  durissimis  passionum  morsibus  miseram  aui  - 
nam  laceral  et  cruentat ;  nullum  pacis ,  uuUius  ci 
requiei  leropus  indulgcns.  Computrcscat  ilaque  ju- 
guni  a  facie  olei,  juguni  scilicet  cupiditatis  a  prae- 
sentia  charitatis,  ei  statiin  experitur,  sarcina  Gbri- 
sli  qaam  sit  le>is,  quani  suavis,  quam  jucunda, 
quaB  in  ceelum  rapiens,  et  a  terra  eripiens.  Quo- 
circa  si  requiei  hujusdulcedinem  volumus  experiri, 
.  laboris  nostri  causasetradicessoUieiteexquiramus ; 
iion  affeotu  tepido,  quasi  ferro  retuso,  exteriora 
cantum  recidentes,  sed  ad  ipsas  morborum  origines, 
vebementiori  desiderio  peiietrantes. 

Cap.  LI.  (Speculi  lib.  ii,  cap.  i.)  Quod  a  tripHci 
ccncupiuentia  emni$  labor  oriatur, 
Pulo  autem  quia,  si  sublilius  indagomus,  quid« 
quid  nobis  laboris  oboritur,  vel  a  carnis  concupi- 
scentia,  vel  oculorum,  vel  superbia  vitae  (Joan,  ii), 
qiiasi  quibusdam  venenosis  fontibus  derivari,  ma- 
tiifeslissime  cognoscemus.  Si  ergo  adbuc  cibus  me 
contristat  asperior,  laborcm  mibi  concupiscentia 


CULl  CHAU.TAHS  454 

A  carnalis  inJicii;  nec  ideo  laboro,  quia  jugumChri-  ' 
sli  siisccpi ;  sed  quia  noii  plene  jugum  cupidilatis 
.abjecL  Quod  si  laulioris  cduni  inflammatus  ardore, 
vilioris  appositione  conturbor,  vel  si  solito  minus 
vel  si  lardias,  vei  ncgUgcntius  prseparetur,  rour  '^ 
niurationis  peste  consumor  :  quis  mibi  bas  paril 
angustias,  passio  cupidilatis,  an  suavitas  cbari- 
lalis  ? 

Cap.  LH.  (Spem/i  lib.  ii,  cap.  ^k,)  De ^omupiscentia 
oculorum. 

Concupiscentiain  oculorum  curiositalem  sancti 
Patres  appellant  ;  et  eain  non  soluro  adexteriorem, 
scd  etiam  ad  interioreni  bominem  aestimani  peni-> 
nere.  Ad  cxtcriorem  curiositatem  perlinet  omnis 
g  superflua  muUitudo,  quam  amant  oculi  in  varUs 
fOrmis,  in  nitidis  et  amcenis  coloribus,  in  diversis 
opiflciis,  in  veslibus,  calceanientis,  vasis,  picturis, 
sculpluris,  diversisqucfigmeniis,  usum  necessarium 
et  moderatum  transgredienlibus  :  quae  omnia  ama- 
torcs  mundi  ad  illecebras  expetunt  oculorum,  foras 
sequentes  quod  faciunt  intus  :  reUnquentes  a  quo 
facti  suni,  et  exterminantes  quod  facti  sunt.  Inde 
eliam  in  claustris  quorumdam  monachorum  grues 
ct  leporcs,  damulae  et  cervi,  picae  et  corvi ;  non 
quidem  Antoniaina  vel  Macbariana  instrumenta,  sed 
muliebria  oblectamenta  ;  quae  omnia  nequaquam 
monachoruiii  paupertati  consulunt,  sed  curiosorum 
oculos  pascunt. 

Cap.  Lllf.  De  interiori  curio$itate.  ' 

Curiositas  interior  in  tribus  consistit,  in  appeli- 
tu  sciUcet  noxiae  vel  inanis  scientiae  ;  in  pervesti- 
gatione  aiienae  vitae,  non  ad  imitandum,  sed  ad  in- 
videitdum  ,  si  vana  est ;  vel  insultandum,  si  mala ; 
vel  certe  sola  curiosiiate,  tantum  ut  sciatur,  sive 
bona  sit,  sive  nrala  ;  postremo  in  curiosa  quadam 
saeculariiim  rerum  vel  actuum  agnitione,  Ex  qoibu« 
omnibus,  mentibus  captivilatis  non  modicus  labor 
iiinascilur.  Inde  esteUam,  quod  cum  tota  die  ina- 
nibus  spectaculis  dediti,  vd  runoribus  audiendis 
iiilenU,  a  nobis  quodam  modo  exicrimus,  reverten- 
les  Uerum  ad  nos,  vanitatum  imagines  introduci-^ 
mus  ;  et  cor  plenum  simulacris  ad  locum  quietis 
ferentes,  nocles  ducimus  insomnes,  variaque  nego- 
D  tia  in  ipsa  psalmodia,  vcl  orationibus  nostris,  otio- 
sis  discursibus  ordinamus.  Est  adhuc  aliud  curio- 
sitaUs  pessimum  genus,  quo  tameii  hi  soli,  qui  ma- 
gnarum  sibi  virtutum  conscii  sunt,  attentantur ;  ex- 
ploraUo  scilicct  suae  sancUtaUs  per  miraculorum  . 
.  exbibitionem;  quod  est  Deum  lenUre.  Unde  :  Non 
ientabis  Dominum  Deum  tuum  (Deut.  vi). 

Cap.  LIV.  (Speculi  lib.  ii,  cap.  5.)  De  quoruntdam 
.   $ententia,  qui  exteriore$  tabore$  chariiaii^  et  iwle- 
riorx  dulcedini  dicunt  es$e  contrario$. 

Sed  assiduis  vigUiis  corpus  tabefacere,  quotidia- 

nis   laboribus    carnem   aflltgere,   vilissimis   cibis 

membrorum  labefactare  vigorem,  non  solum  non 

'    modici  laboris  ;  sed  et  ei,  quam  tantopere  niteris 

coirmcndare,  adeo  cbarilaU  constat  csse  contra- 


^S5  B.  AELREDl  ABBATIS  RIEVALL. 

rimn  ;  ut  toum  mentis  suaviutem  evacaans»  omni  A 
nm  sptrituafK  dulcedine  reddftt  effetMn.  IUbg  ett 
iHa  ridenda  quorumdara  opinio,  -  qui  spiritualem 
dulcedtnem  in  carnis  quodammodo  suaviiate  coii^ 
&tltuunt»  asserentes  corporis  afflictionem  contra- 
riam  esse  splritui,  exteriorisque  hominis  passienes 
interioris  minuere  sanctitatem.  Cum  enim,  inquiunt, 
caro  ac  spiritus  afiectu  sihi  naturali  cohaereant,  ne- 
eesse  est,  suas  invicem  communicent  passiones  ; 
ac  sic  impossihile  ut  non  hujus  oppressione  alte- 
rius  hilariias  perturbeiur ;  ita  ut  in  itlud  gaudium 
spiritualCt  moeroris  quadam  anxietate  dejectiis,  spi- 
rilus  nullatenuB  vaieat  respirare.  Acme  haec  vel  in- 
vesiigari  videntur,  vel  probari.  Orem  pudendam  l 
aecundum  regulas  Hippocratis  gratia  quaerilur  spi- 
fitualis.  Sic  nimirum,  sic  errant,  qui  physicis  ar-  " 
gumenlis  niagis,  quam  prxceptis  apostolicis  iiinL- 
iunlur.  Ipsius  namque  sunt  haec,  qui  super  ven- 
irem  repit,  qui  terram  comedit^  qul  sub  umbra 
dormii  in  locis  humcntibus,  qui  negotium  ventris 
ei^libidinis  sub  colore  actitat  sanctitatis.  Sicenim 
facilius  simplices  quosque  ab  apostolica  paupertate 
ci  evangelica  puritate  cogitat  exterrendos,  si  majo- 
fcm  diviuae  dulredinis  gratiam  in  remissiore  vita  , 
sibt  aestimeni  ad  futuram.  Plane  haec  esi  sa-  ' 
pientia,  non  desursum  dcsceudens,  sed  prorsus  ter- 
rena,  animalis,  diabolica  (  Jac.  iii)«  H«c  esi  pru- 
dentia  verbi,  sapienlia  carnis,  quae»  cum  suavitaiem 
doceat  carnis,  crucera  Ghrisli  evacuare  conlendit ; 
in  qua  prorecto  quantum  ad  carnem  nihil  est  suave,  q 
Mihil  molle,  nihil  tenerum,  nihil  omnino  delicatum. 
Sed  non  illa  evacuatur.IUa  potius  hanc  delicatam 
doctrinam  evertit,  quam  clavi  sacris  inditi  membris 
cipugnant;  quam  iancea  illa  dulcibus  impressa 
lisceribtts  acumine  salutari  debeilat.  Ego  prorsus 
conira  sentio»  audacterque  prontttftio,  carnis  affli- 
ctionem»  si  sana  praecedat  inlentio,  et  fuerit  servaia 
dUscretio,  quam  tamen,  non  propria  conjectura,  sed 
HLcmplis  roajorttm  capcre  oportet»  ne  forle  remis^ 
sio  eidtssolutiosttb  colore  se  discretionis  oppallient; 
iic,  inquam,  carnis  afflictionera  non  spiriiui  conira- 
tiam»  sed  oecessariam;  sed  nec  divinam  minuere 
fonsolaiionem,  sed  poiius  seniio  provocare ;  adeo 
tti  haec  duo  semper  aequari  in  bac  duniaxat  viia 
exisiimem ,  exteriorem  scilicei  iribulaiionera  el  in-  D 
leriorem  consolationem.  Quid  enim  ?  Forle  Deus 
httic  diviiiis  et  deliciis  affluenti  suae  consolationis 
dulcedinem  impertit ;  quam  a  pauperculo  suo  pro 
se  qtiotidie  moriento  rigida  censura  suspendit?  Ab- 
sit  hoc  de  illo  dulcissimo,  suavissimo,  compatien- 
iissimo  sentire  vel  credere !  Sed  si  ego  dico,  potest 
forsitan  dubiiare ;  si  autem  Ghristus  dicit,  ha^reii- 
Cttm  est,  n^n  crcdere.  Quid  ergo,  inquis  ?  Tuaene 
senteutiae  magis,  quam  propriae  credam  experientiae? 
£t  quid,  si  alius  longe  aliud  se  tesUiur  experium  ? 
Ccrte  ille,  quo  magis  affligitur,  eo  majorem  divinae 
dulcedinis  graiiam  experitur  Plane  cui  vuli  mise- 
retur. 


OPP.  PABS  L  —  ASCETICA. 


«St 


Cap.  LV.  ApoUolica  ei  fnropheiiea  aueloriiaio^  prm^ 
miisa  unlentia  confuiaiur, 

Accedal  ergo  ille  athleia  fortissimns,  ieslis  fide- 
lissimus,  disputator  egregitts,  In  qiio  ChrisUis  loqul- 
iur ;  q«i  qiK>tidi€  pro  Cbristo  raoritur,  qoi  omneoi 
tribnlaiioiien  paiiturt  cui  foris  pugBae»  initts  iimo- 
res,  qui  casiigal  corpus  Sttum  ei  in  serviiutera  redi- 
gii  (  /  Cor.  II ),  qtti  iiOB  gratis  panem  suum  ttso»- 
ducat,  sed  in  faiigaiioiio  noeie  ei  die  operaior :  eu- 
jus  manus  ei  sibi  et  qui  cum  eo  suni,  neeessaria 
Sttbrainistrant;  qui  deniqtte  in  labore  ei  ^rumna, 
in  vigiliis  mnHis,  in  fame  ei  sUi,  iii  frigore  ei  nu- 
diUtCySttbsignis  Jestt  acerrimtts  miles  insttdai;  ille» 
inquam»  hanc  dirimai  quaesiiBOoem^ei  utnim  tauita 
tribulatio,  Um  mira  fatigatio,  consolaiiopem  oi 
subtraxerit  spiritualem,  osiendat.  Dicat  ergo  Pau- 
lust  utrum  suos  in  praesenti  tribulaiione,  pftts  ille 
consolator  sine  consolaiione  reKuquait  ei  liamsim 
ioviniani  itentmpulluiantcm,  sua  aucioriialo  pneoc- 
cupet.  Perniciosior  Umen  haec  haeresis,  quan  io- 
Tiniani  videtur;  iiam  cq»  iiki  epi^  abslineniiae 
aequarit,  isla  praeponit.  Ergo  qut  raajorem  divinae 
dolcedinis  consoiatioBem,  in  carnis  suaviuu  quam 
tribuialiooe  consiiuuini»  Pattluns  araliaiii  dicen- 
tem  :  Benedictui  Deus  ei  ^aler  Bomim  noilrt 
Jeeu  CArtflt,  Paier  miuriconHamm,  ea  Beue  ieema 
eonMotuiioiu»^  qui  eonsolatur  noi  tn  omBi  triMaiioM 
niMra  { II  Cor.  i ).  Sive  ergo  jejuBiis  BUieeremur» 
sive  afficiamur  vigiliis,  stve  laboribus  alteramur; 
Benedieiui  De«s,  qui  eonsolalur  nos  in  emm  tribuke^ 
tione  nostra.  Etei  lapidibus  obruamur,  eisi  vincu- 
iis  astringamur,  eisi  caedamttr  virgis,  etsi  carceris 
loieremiuangastias;  Benedietus  Deus^^i  eonsolaiur 
nos  iB  omni  tribulaiione  nosira,  Fremai  diaboltto» 
saeviai  miindusv  insectetttr  odiis,  aggredtalttr  male- 
dictis,  diripiai.  sttbsUniiam,  commacvicl  famim ; 
Benedicius  Deus^  qui  eonsolaiur  nos  iu  owmiinhila'' 
tione  nosira^  ui  potttBms,  inquit,  ei  ipsi  emsolari 
eos,  ^tft  in  onini  pressura  suni  (ikid.).  Eibie  noa  his 
qui  in  diviiiis  ei  deiiciis^sed  bis  qni  in  omBi  pressu- 
ra  sttni^  saam  consolaiioneB  proaiuil.  £l  biIhI 
qttaesiionis  reliBqvCBS  adjecilrQiitfnMfli  tiemiakun» 
dani  passione*  CArtirt  tn  no^is ,  iiM  ei  per  CktiUum 
abundai  coMoiaiio  nosira{ibid.)»  Qu&d  raanifeslins? 
Hoc  esl  plane,  quod  paulo  auu  diximas»  dtto  sci- 
ycel  baec  coaequari,  exUriores  passiones  ei  iBlerio- 
res  consolaiiones.  Denique  SalomoB,  qiiibus  dlviDB 
consolaiio  sii  infuBdenda,  mysiicis  titIns  deelarB!, 
dicens  :  Daie  siceram  mctrentibuSf  ei  winum  hie  qui 
amaro  animo  sunt.  Bibani  et  obHiDiscantMt  egteiatiM 
suigyet  doioris  non  recordenturampHus  ( Profu  xxxi). 
Aperte  his  verbis  vinum  illud,  quod  laeiiflcai  cor  bo- 
minis  {Psai.  ciii)»  non  olio  dissoluHs,  non  diem  in 
cachiiinocifabuiisexpendentihus,  sed  his,  qiii  ama- 
ro  suni  animo,^  repromiitlt ;  siceramqtte  iiiam,  qu» 
de  pomis  novis  ei  veteribus,  quae  in  spousi  deiidis 
SiK>nsa  conservat,  conlicitur;  non  epttlaniibus  ei 
potaniibtts,  sed  propur  angustias  hujiis  vits  moe- 
reniibus»  ei  cfesuu  el  dolore  leboriniibtts»  pro- 


M 


C05!P£ND1UM  SPECULl  CIIAIUTATIS. 


G58^ 


muUl  eiM  donandam.  Bibam,  inquit,  et  oblivi-  A  conalu  nonnibil  laborare;  el  quanto  fnitcx  peini- 

ciosa  aitius»  in  ipsis  auimx  recessrbus,  radiccs 
infixerit,  tanto  in  earani  avulsioue  major  diiBculus, 
perinde  in  asceusione  niinor  facililas.  Scd  sicut  pi- 
ger  quis,  ac  desidiosus,  ac  agriculturae  imperitas, 
agrum  suura,  parva  licct  ex  parte  tribulis,  ac  spl- 
nis  obsiluni,  lardius  evacuat  et  emundat ;  iropiger 
auteiD  ac  sollicltus,  ac  hujus  disciplinae  industrius, 
ctiattsi  omnem  agri  superficiem  occupaverit,  ve- 
prium  densilatem  citius  eradicat,  ac  de  sterili  et 
in^undo  pinguem  reddit  et  uberem  :  sic  uimirum 
abrenuntians  quis  mundo,  si  tardus,  si  suae  purga- 
tionis  minus  fuerit  curiosus,  quanquam  in  sasculo 
minus  exstilit  inquinatus,  tardius  in  conscientiae 
fereniutem,  ac  charitatis  proficiet  Ubertatem ;  at 


scantur  egestatis  suae ;  laboris  videlicet  magnitudi 
nem^  divina  consolatione  afferens  mimiefidam.  Coi 
seatentiae  aperlissime  concinit  Psalmista :  Seeundum 
nmiiitudinem^  inquiens,  dotorum  tneorum  in  corde 
meo^  coHiolationei  f tiar  lastificaverunt  anim^m  meum 
(Pioi.  xciii).  0  consolaiio  quae  infirmos  sanat,  debilcs 
roborat,  allevat  t'espeRil08!  Ipsa  esl  consolatio  ge- 
mentibus,  pausatio  lalM>raotft)us,  tentatis  proiectio, 
Tiaticum  itinerantibus.  Quam  quidem  consolatio- 
tfem  llli  sibi  adimunt,  qui  slatim  ad  primos  sude* 
res  resilientes,  vel  in  prislinum  torporem  devoK 
ventes,  vel  viles  quasdam  consolationes  in  crebra 
conCabulatione,  vel  amicorum  visitatione,  vel  certe 
ia  preyri^  voluntatia  liberuie  coBquirunt.  Quas 


eoneolatienvm    sor^es    sanctos  Propheta    conte-  "  si  fervens  spiritu,  si  diligens  ac  sollicitus,  si  dis- 

crelionis  virtute  fundatos ,  assumptis  spiritalittm 
exercitiorum  instrumentis,  vitiorum  germina  abagro 
cordis  sui  potenter  evellat ;  in  auras  conscieniia^ 
purioris  citius  respirabit,  ac  jugo  cupiditltis  excus- 
so,  ac  onere  deposito  passionum,  inveuiet  qiiia 
jugom  Domini  suave  est,  et  onus  ejus  leve  est 
(MaU/r.xi). 

Cap.  LVIII.  Quanta  iit  involuptatum  conUmptu^  vt- 
ctoriaque  jucunditai. 

Sicque  probabit  expertus,  non  modo  nullius  labo- 
ris,  imo  summ»  esse  jucundiutis,  pudicitiae  suavi  • 
Ute  perfundi ;  quanquam  onerosum  sit  naturalia 


Rfntit/,  inquit,  comolariamma  mea  (Piol, 
Lxxvi).  Quidergo?  Sine  omni  coasolatione  reii* 
cms  csT  Absit  1  Memor  fui  Dei^  et  deiectatui  tum 
(iHd.).  Nemo  ergo  ardoam  illam  viam,  quae  ducii 
ad  vium,  exborreat.  Nemo  remissionem,  quam  se- 
aiel  alBjecil,  lamida  infeliciiate  repetat,  sed  sicQt 
ait  noster  leglsiator  ( S.  Bened.  in  Reg, ),  susiinens 
Don  lassescat  nec  discedat,  sciens,  quia  secundum 
inultitudinem  laborum,  quos  tolerat  pro  Christo, 
consolalionesejus  laetificabunt  animam  illius.  Verum 
gusUU  dulcedine  spirituali,  non  sUtim  odio  dissol- 
varis ;  mox  enim  e  lalcre  spiritualis  insurget  Ama- 
lec,  non  armis,  sed  orationibus  evincendus.  Quo- 


lies  enim  in  tenUtionibus  animus  plus  nimio  fati-  c  incentiva,  immundaque  desideria,  quae  de  concu- 


gatur,  soUiciU  oralionum  devotione  ad  materna 
ubera  Jesu  properandum,  ex  quorum  abundautia 
lac  tibi  mirae  consolalionis  eliciens,  dicas  cum 
Apostolo :  Benedictui  Deui^  qui  comoiatur  noi  in 
omn$  tribulatione  noitra  (II  Cor.i).  Et :  Sicut  abun- 
dant  paiiionei  Cltriiti  in  nobii^  ita  et  per  Chriitum 
abundat  eomolatio  noitra  (ibid»), 

Cap.  LYI.  Quomodo  ckaritai  et  cupiditai  iu  pro^ 
ciente  opereniur. 

flactenus  haec  forte  non  inotiliter  praemisimus ; 
quar  omnia  si  attente,  si  ditigenter,  postremosi 
humiliter  inspiciantur^  erit,  ui  fallor,  perfacile 
intQeri,  convcrsum  quemlibel  ex  nova  chariuiis 
infusione ,  alacri  conatu,  ac  levissimis  quibusdam 


piscentia  carnis  emergunt  freno  temperantiae  cohi- 
bere.  SimiUter  non  solum  jucundum,  sed  insuper . 
gloriosum,  cum  gulae  fuerit  concupiscentia  supe- 
rata ;  non  se  servum  sui  ventris,  sed  Dominum  in- 
tueri,  illa  mira  exsulutione  tripudians :  Ego  autem 
didici  in  quibui  ium  iuficiem  eae.  Scio  liumHiari^ 
icio  ei  abundare;  ubique  et  in  omnibui  inititutui 
sum,  et  eiurire,  et  iatiari,  et  abundare,  et  penuriani 
pati  (Philipp.  iv).  Sed  el  amor  camis  si  fuerit  pcr- 
fectc  sopitus,  velcerte  igne  divini  amorisabsorpios, 
nulius  erii  in  exterioribus  labor ;  quia  non  poteril 
mens  ejus  aflliciionc  lurbari,  cujus  non  potest  dile- 
ciione  dissolvi.  Suavitas  ergo  jugi  Dominlci,  et  le- 
vitas  oneris  ejus,  in  voiupUtum  conlemptu  consis- 


menlis  suae  motibus  ad  altiora  sustolli;  sed  cupidi-  I>  tlt.  nemo  ergo  aeslimei  majorem  in  viliis,  quam  In. 

UU  deorsum  premente,  et  omni,  cui  iubaeserit,  na-     virtutibus  esse  delecUtionem. 

mnli  pondere  ad  ima  semper  urgente,  in  ipso  suo  i 


C39 


U.  AELREDI  ABMTIS  UIEVALL.  Oi>i>.  PARS  L  ^  ASCETiCA. 


GW 


BEATI  AELREDI 


ABB.\TIS  RIEYALLIS 


DE  SPIRITUALI  AMICITIA 
LIBER. 


Opuiculi  bujui  cvmpendium  iiiter  opera  sancti  AugusUui  repcritur^  tomo  1 V,  adjuncta  Erasmi  eentura^ 
auctorem^  quem  ignoravit^  affectasse  Augustinum  videri^  inepte  existimantts  :  qui  alias  scepe  de  simUibu* 
atienis  libris^  qui  in  opera  Patrum  irrepserunt,  Judici^m  facit.  Quid  enim  emolumenti  inde  sperassent 
noster  AelreduSf  aliiqne  viri  docti  et  pii  ?  Lueubrattones  alienas  sibi  tribuere  potest  quis^  ad  nomen  sibi  con- 
eiliandum  :  hceretici  quoque  aliquando  libros  erroribus  refertos  Patribus  affinxerunt;  al  a  catkolicis  mis^ 
atque  a  fictione  ei  mendacio  abhorrentibus  hoc  alienum  fuit.  Errore  itaque  eorum^  qui  Patrum  opera  edide- 
ntnf,  accidit,  ut  aiiena  illis  admiscerentur,  Sane  hoc  Opusculum  De  amicilia,  in  manuhcriptis  passim  no- 
men  AelreJi  RievaHis  abbatis  pnjefert  :  imo  diahqus  est^  cujus  interiocutores  sunt  ipse  Aelredus,  et  Ivo  ex 
monachis  ejus  unus,  Digesium  est  autem  in  tres  libros^  et  quadruplo  protixius  est^  quam  apud  Augustinum^ 
apud  quem  cum  sit  mutilum^  non  mirum^  si  minus  gratum  appareal.  Quos  autem  carpit  Erasnnus  flosculos 
sermonis  ila  quod  pro  invicera,  et  simifes,  non  adeo  venustant  opus,  ut  non  obtinuerit^  sicut  idem-Eras^' 
mus  fatelur^  ut  Augustini  essexrederetur.  Patres  scepe  eloquentiam  suam  spreverunl,et  Scripturw  phrases  no- 
strcs  versionis  iibenter  usurparunt,  licet  minus  etegantes. 


PROLOGUS, 


Cum  adliuc  puer  esscm  in  scholis»  et  sociorum 
mcorum  me  gralia  plurimum  delectaret,  iifter  mores 
et  vitia,  quibus  illa  stas  periclitari  solet,  tota  se 
mens  mea  dedit  affettui  et  devovit  amori ;  ii&  ut  ni- 
hti  mibr  dutcius»  nibil  jucundius,  nihil  utilius 
quafm  amari  et  aiAare  videretur.  liaque  inter  diver- 
Kosamores  et  amicitias  fllicluans,  rapiebatur  animus 
liuc  atftue  illirc  :  et  verae  amlcitiae  legem  ignorans, 
ejus  saepe  simiKtudine  falfebatur.  Tandem  venit 
mihi  in  manus  Iiber,  quem  de  amicitia  Tuilius  scri- 
psit,  qui  statim  mihi  et  sententlarum  gravitate  nti- 
lis,  et  eloqueutiae  suavitate  dulcis  apparebat.  Et  li- 
eet  nec  ad*  iHud  amicitiae  genus  me  viderem  ido- 
neum,  gratulabar  tamen  quamdam  nie  amiciliac 
formulam  reperisse,  ad  quam  amorum  ineorum  et 
affectionum  valerem  revocarje  discursus.  Cuin  vero 
placuit  bono  domino  meo  corrigere  deviuni,  elisum 
erigere,  salubri  conlactu  mundare  leprosum ;  reli- 
cta  spe  saeculi,  ingressus  sum  monasterium ;  et  sia- 
tim  legeiidis  sacris  litteris  operam  dedi,  cum  prius 
nec  ad  ipsam  earum  supcriiciero  oculus  lippiens  et 
caroalibus  tenebris  assuetus  sufllceret.  Igitur  cura 
sacra  Scriptura  dulcesceref,  et  parum  iliud  scien- 
tisR  quod  mihi  mundus  tradiderat,  earum  compara- 
tioiie  vilesceret ;  occurrebant  animo,  quae  de  amiei- 


A  tia  in  praefato  libello  iegerain  :  et  jain  iiiiiulfurr 
quod  non  mihi  niore  solilo  sapiebaiit.  Jani  lunc 
enim  nihil,  quod  non  dulcissirai  Jesu  ruissei  mclie 
mellituro,  uihii  quod  nou  sanctaruro  Scriplurarutn 
tuisset  sale  condituro,  rocuro  sibi  cx  toto  rapiebat 
affecluro.  Et  iteruro  atque  iterura  ca  ipsa  revoivens 
qusercbam,  sirorteposseiit  Scripturarum  aactorftate 
fukiri.  Curo  autero  in  sanctoruro  liiteris  de  amici- 
Ua  plura  iegissem,  volens  spiiilualiler  aroare/ncc 
valens,  institui  de  spirituali  aniicilia  scriliere,  ec 
regulas  mihi  castae  sanctaeque  dilectionis  prae»€ri* 
bere.  Opusculum  igitur  in  tribus  distinximus  libet- 
lis  :  in  priroo,  quid  sit  aroicilia,  et  quis  ejus  fueril 
ortus  vel  causa  cororoendantes ;  in  secuiido,  ejus 
fructuro   exccllentiaroque  proponentcs;  in   tertio, 

^  quoroodo  et  inter  quos  possit  usque  in  finero  iiidi- 
rupta  servari,  prout  potuimus,  enodantes.  Fn  hujus 
igitur  lectione  si  quis  profecerit,  Deo  gratias  agat, 
et  pro  peccatis  mcis  apud  Christi  misericordiam 
intercedat.  Si  quis  autero  superfluum  aut  tuutile 
putat  esse,  quod  scripsiinus,  parcat  infelicitati 
meae,  quae  fluxuro  cogiiaiionuro  mcarum  huju« 
medilationis  me  coinpulil  occitpatioue  restiiu 
geie 


C6I 


DE  SPIRJTUALI  AMICITIA.  —  LIB.  I. 


m 


LIBEU  PRIMUS. 


De  orlu  amicilio) 


Aelbedus.  Eccc  cgo  ct  tu,  el  spcro  quod  tcrtius 
inter  nos  Cbri3tus  sit.  Non  est  modo,  qui  obsire- 
pat;  non  est^qui  intercidat  amica  coHoquia,  gra* 
taeque  huicsolitudini  nullius  vox  vel  tumuUus  irre- 
pil.  Age  nunc,  charissime,  aperi  pectu^  tuum,  et 
amicis  auribus  quidquidplacet  instilla,  nec  ingrate 
accipiamus  locum,  tempus  et  otium.  Nam  pau/o 
ante  in  turba  fratrum  me  rcsidente,  cum  omnes 
undique  circumstreperent,  et  alius  quxreret,  alius' 
disputaret;  et  iste  de  Scripturis,  ilie  de  moribus, 
alter  de  vitiis,  de  virtutihus  alter  quaestiones  inge-' 
rerent,  tu  solus  tacebas  :  et  nunc  caput  erigens, 
parabas  aliquid  profcrre  in  medium  :  scd  quasi  vox 
in  ipsis  inlerciperetur  Taucibus,  iterum  demisso 
capite  tacebas :  nunc  parvo  intervallo  secedens  a 
nobis,  et  itcrum  rediens  tristem  vultum  praeferehas, 
qaihus  omnibus  mihi  duntaxal  dabatur  intelligi, 
te  Ld  proferendum  tu£  mentis  conceptum,  et  hor- 
rc-re  multitudinem,  et  optare  secretum.  Ivo.  Pro- 
fccto  ita  est,  et  gratulor  plurimum,  intelligens 
quod  cura  tibi  est  de  pucro  tuo  ;  cujus  tibi  mentem, 
mentisque  proposilum  non  alius  quam  spiritus 
charitalis  aperuit.  El  utinam  hoc  mihi  tua  conce- 
dat  dignatio,  utquotiescimque  filios  tuos  (25),  qiii  hic 
sunty  visitaveris,  vel  semel  mihi  liceat,  cxteris  re- 
-motis  tui  habere  copiam,  et  xslus  pectoris  mei  sine 
perturbatione  proferre ! 

Aelredcs.  Faciam  quidem,  et  libens.  Delector 
enim  plurimum,  quod  le  pronum  ad  haec  vana  et 
otiosa  nonvideo;sed  scmper  aliquid  ulile  et  pro- 
fectui  tuo  necessarium  proloqui.  Loquere  crgo  sc- 
cun\  et  cum  amico  omncs  curas  tuas  cogitaliones- 
que  commisce;  ut  vcl  discas  aliquid  vel  doceas, 
des  et  accipias,  profundas  ct  haurias.  Ivo.  Ego  qui- 
dem  paratus  sum,  non  docere,  non  dare ,  scd  ac< 
cipcfre ;  haurirc  non  profundcre :  sicut  mihi  setas 
pnpscribit,  imperilia  cogit,  hortalur  professio.  Sed 
ne  in  his  tcmpus  ad  alia  necessarium  insipienler  in- 
sumam,  volo,  me  aliquid  de  spiriluali  amicitia  do- 
eeas,  videlicet  quid  sit,  quid  pariet  utilitalis,  quod 
ejus  principium,  quis  Hnis;  utrum  inler  omnesesse 
poisit,  et  si  non  iiiter  omnes,  inter  quos  :  quomodo 
etiam  possit  iodirupla  servari,  et  sine  aliqua  dis- 
sensionis  molestia  sancto  Gne  concludi. 

Aelredijs.  Miror,  cur  a  me  haec  aestimas  esse  quse- 
renda,  cum  satis  superque  ab  antiquissimis,  excel- 
lentissimisque  doctorihus  de  his  omnibus  constet 
csse  tractalum  :  maxime  cum  pueritiam  tuam  in 
hujusmodi  sludiis  trivcris,  et  TuIIii  Giceronis  librum 


A  De  amiciiia  legeris ;  ubi  copiosissime  de  oiunibus 
quse  ad  eam  spectare  videntur  jucundo  slylo  disse- 
ruit,  et  quasdam,  ut  ita  dicam,  ieges  in  ea  ac  prae-- 
cepta  des2ripsit ,  Ivo.  Non  usqucquaque  ipse  mihi 
ignotus  est  liber,  utpote  qui  in  eo  aliquando  pluri- 
mum  delectabar;  sed  ex  quo  mihi  de  sanctarum 
Scrlpturarumfavisaliquidccepitemanaredulcedinis» 

,  ct  mellifluum  Christl  nomen  sibi  meum  vindicavit 
affectum,  quidquid  sine  ccelesiium  litterarum  sale, 
ac  dulcissirai  illius  nominis  condimento,  quamvis 
subtiliter  et  cloquenter  disputilum  legero,  vel  au- 
diero,  nec  sapidum  mihi  potest  esse,  nec  lucidum. 
Eapropter  vel  ea  ipsa  quae  dicta  sunt,  si  tamen  sunt 
consona  rationi,  vel  certe  alia,  qux  disputalionis 
islius  poscit  utilitas  velim  mihi  Scriplurarum  au- 

"  ctoritate  probari  :  ct  quemadmodum  ca  ipsa,quam 
inter  nos  of.o:  tet  esse,  amicilia,  et  in  Cliristo  in- 
choetur,  et  secundum  Christum  servetur,  et  ad 
Christum  finis  ejus  el  ulililas  referalur,  plcnius  edo- 
ceri.  Constat  cniro  Tullium  verac  aniicitiae  igno- 
rasse  virtutem,  cum  ejus  principium  fincmque, 
Chrislum  videlicct,  pcnitus  ignoraverit. 

Aelredus.  Victus  sum,  fateor,  ut  quasi  me  ipsuni 
nesciens,  nec  vires  proprias  metiens,  de  his  noii 
quidem  le  doceam,  sed  tecum  potius  conferam  ; 
cum  tu  ipse  viam  ulrisque  aperueris,  lumenque 
illud  splendidissimum,  in  ipsa  inquisitioiiis  uostrae 
janua  accenderis,  quod  nos  non  sinal  errare.  per 
devia;  sed  certo  tramite  ad  certum  finem  propositae 

Q  qu;eslionis  perducat.  Quid  enim  subliniius  de  ami- 
citia  dici  potest,  quid  verius,  quid  utilius,  quam 
quod  in  Christo  inchoari,  et  secundum  Christum 
produci,  et  a  Christo  perfici  dclicat,  probitur?Age 
nunc,  cl  quid  primum  de  amicitia  videatur  esse 
qiiaerendum,edicito.  Ivo.  Primum  quid  sit  amicitia, 
arbitror  disserendum ;  ne  videamur  in  inant  piii^ 
gere,  si  nesciamus  quid  sit  illud,  de  quo  debeat 
disputationis  nostrse  series,  tenorque  procedere. 

Aelredus.  Nonnc  satis  tibi  est  hinc,  quod  alr 
Tullius.  Amicitia  est  rerum  humanaruni  et  divi- 
narum,  cum  benevolentia  et  charitatc  consensio? 
Ivo.  Si  tihi  sufBcit  isU  definilio,  mihi  judico  sa- 
tisfactum. 
Aelredus.  Ergo  quibuscunque  fuerit   de  rehus 

^  humanis  alque  divinis  sententia  eadem  ,  eademque 
volunias  cum  bencvolcntia  et  cbaritate,  ad  amieitiae 
pcrfectionem  eospervenissefatebimur.lvo.  QuidniT 
Vcrumtameii  charitalis  vcl  benevolcntiae  nomine, 
quid  cthnicus  ille  signilicare  voiucrit,  non  video* 


(23;  Videlur  Ivo  fuisse  monachus  noii  Kicvallis,  scd  altcrius  monaslciii  Ricvalli  siib«.ljli. 


(63  B.  A£Lft£DI  ABBATIS  RILVALL 

AiLEKDUs.  Forte  nomine  charitalis  meiitis  aife-  A 
ctum,  beneYolentiae  vero  operis  expressit  effeetum. 
Nam  ipsa  in  rcbus  humanis  atque  dtvhiis,  menti- 
bus  utriusquc  chara  ,  id  esl  suavis  et  pretiosar 
debel  esse  conscnsio :  benevola  eiiam  et  jucunda, 
in  rebus  exterioribus,  operum  exhibitio.  Ivo.  Fa- 
feor,  placet  mihi  satis  isla  deffnicia,  nisi  etcthnicie 
el  Judaefs,  iuiquis  insuper  Christianis  eam  convc- 
nire  putaremr  Quod  autein  vera  amiciiia  inter  eoSf 
qu!  sine  Chrisio  sunt»  esse  uon  po»sit,  mihi  fateor 
csse  persuasum. 

Aelredps.  9atis  nobis  io  conscqoentibiis  eluces- 
cet,  tttrum  dednitio  miuus  aliquid  h»beat,  vcl  su- 
perabundet  in  aliquo ;  ut  vel  reprobetur  a  nobis, 
vcl  (|uasi  suflkicaa.  et  exira  nihil  recipicns  admit^ 
lafur.  Es  ipsa  tamen  dcanitiune,  quamvi^  rorte  ^ 
lib>  minus  videatur  esse  perfecia,  intelii^^re  utcun^ 
que  poteris»  quid  i^t  amiciiia.  Ivo.  Non  sim  tibl 
oneri,  rogo  ia,  si  non  ista  sufficianl,  qisi  ipsiu» 
vocabuli  rationem  mibi  enucleaveris. 

Aclaedvs..  Geram  tibi  morem,  si  taroen  parca» 
Inscicntix  me»v  ^^  nie  nou  cogas  docere^  quod 
nescio*  Ab  amore,  ul  mihi  videtui*,  amicus  ilicitiri% 
ab  amico  amicitia.  Gst  autcm  amor  quidam  aiiimai 
rationalis  affectus  per  quem  ipsa  aliqui4  cum  desi- 
derio  quaerit  et  appetit  ad  fruendum  ;  per  quem  et 
fruitur  eo  cum  quadain  iuteriori  suavitate,  ample- 
ctiiur  et  conscrvat  adeptum.  Cujus  allectus  ei  mo- 
ius  In  Speiculo  nostrOf  quod  satis  cognitum  habcs, 
q«am  kieide  poiuimtts  ae  diiigcnter,  expressimus.  ^ 
Porro  amicus  quasi  amoris,  vel,  ut  quibusdam 
placuii»  ipsius  animi  cusios  dieUur ;  quoniam  anii- 
cirm  meiun  amoris  mutiiiy  vcl  ipsius  auimi  mei 
uporici  essc  cuslodem,  ul  oninia  ejus  secreta  fuieli 
aUentio  servet;  <^idquid  in  eo  vitiosuni  videiit, 
yr»  viribss  cureiei  toierei;  cui  ei  gaudtiuli  coa- 
gauifeat,  et  dolenii  condoleai,  et  omnia  sua  esse 
sentiai^quae  amici  siint.  Amicitia  igitur  ipsa  vir- 
f  us  estt  qna  tans  dilectionis  ac  duicedinis  fcedere 
Ipsi  animi  copulantur,  et  efliciuniur  unum  de  plu- 
ribns.  Unde  ipsam  amicitiam  non  inter  fofiuiia 
ei  cadoca»  sed  tBier  ipsas  virlutes,  quse  aeternae 
suHl,  etiam  Huuidi  hujns  philosophi  collocarunt, 
quibu»  SalomoQ  ia  Proverbiis  coiiseoiire  vidctur : 
Omnt,  inquiens,  Umpcre  Migil,  qui  amicus  e$l  D 
(Prov.  xvu),  manifeste  deciaraos  anucitiam  %ter- 
nam  esse,  si  vera  esi ;  si  aiitera  esae  desierit,  nec 
veram  fuisse,  cum  videreiur  existerc.  Ivo.  Quid  esl 
igitur,  quod  inler  amicissiaos  graves  orias  inimi- 
ctiias  legimus? 

Aelrediis.  Oe  his  suo  loco  uberiQS,  si  Ueus  vo» 
luerit,  dispttiabimus ;  hoc  volo  intcrim  credas,  nun- 
quam  fuisse  amicum,  qui  Isedere  potuit  eum,  quem 
in  ainicitia  scmel  recepii;  sed  nec  eum  vera;  aini- 
eitlc  gustasse  deiicias,  q«i  vel  kesus  desiit  diii- 
gere,'quem  semel  amavii.  Oaini  enim  iempore  di- 
ligii,  qui  amicas  est ;  eisi  arguatur,  etsi  kedatur, 
etsi  tradatur  flammis,  etsi  ^cruci  afligatur,  oinui 
leniporc  diligil  qui   amicus  esi  ;  el,  ui  ait  n?ster 


.  OPP.  PAR9  1.  -  ASCETICA.  CC4 

Ilieronymus,  r  Amicitfa  qu(e  desinere  potesi,.  nim- 
quam  vera  fuit.  >  Ivo.  Cum  tanta  sit  in  amiciiia 
vcra  perfeciio^  non  esl  mirum  qued  iam  rari  fue- 
rinC  fai,  quos  veros  aroicos  antHiuitas  commen- 
davit.  Vix  enim,  ut  ait  TuUius,  tria  vel  quataur 
amicoruin  paria,  in  tot  reiro  saeculis  fama  conceie- 
brart.  Quod  si  nosiri»^  id  esl  Christianis  tempori- 
bus,  lanta  est  rarilas  amicorum,  frustra,  ut  mibl 
videiur,  in  hujus  viriatis  inquisiiionedesudo,qiiam 
me  adepturum,  ejus  mirabili  sabUmitai*  ierriiosy 
|am  pene  despero. 

AiLREDiTS.  Magnamm  rerum,  ut  ait  quidam,  ipie 
eonatus  magnus  esL  Uude  virtuos»  inentis  esi,  sublft» 
mia  semper  et  ardua  meditarl ;  ui  vel  adipiscatar  opt>- 
ia,  vel  ittcidius  iutelligat,  ei  cognoscai  uptanda,  cam 
uon  parum  credendus  sit  profecissey^iai  viriuiis  cognl- 
Uone  didicii,  quam  ionge  sit  a  viriute.  Quamvis  de 
noUias  viriuUs  acquisitione  desperandum  sli  Chris- 
tiano,  cui  quotidle  ex  Evaugelio  vox  divina  resul- 
tai ;  Petiie  et  accipieti$^  etc  (Matth,  vik)  Nec  mirum 
si  inter  ethnicos  verx  virtuiis  rari  fueruni  sec- 
iatoresi  qui  virtutum  largiiorem  Oominam  ue- 
aciebani,  de  qao  scriptum  esi :  Domtiiai<  Mrl«(iiin 
ipu  e«i  Rex  qlorim  {P$al.  xxtii).  In  cujus  profecio 
lide,  noa  dico  iria  vel  quatuor,  sed  raille  iibi  pro- 
feram  paria  amicorum ;  qui  quod  ilU  de  Pibdc  ei 
Oivete  pro.magno  niiraculo  dicunt  vei  finguut,  pa- 
raii  erani  pro  invicera  mori.  Noiine,  secunduuk 
TuUiauam  diflinitlouem,  verae  amidiix  virluie  pol- 
iebant,  de  quibus  scripium  esi .  MultitHdinis  cre- 
dentium  erat  cor  unum  et  anima  una :  nee  quisquam 
aliquid  suum  e$u  dicebat^  sed  erant  illi  omnia  com* 
munia  f  (Act.  v.)  Quomodo  nou  inter  eos  rerum 
divinarum  ei  humauaruro,  cum  charitate  ei  bene- 
volciitia  fuli  summa  conscNsio,  quibus  cor  eral 
unum  ei  auima  una  ?  Quot  martyrcs  pro  frsitrlbus 
animas  posuerunt !  quot  non  pcpeiccrunt  expeu- 
sis,  non  laboribus,  non  ipsius  corporis  cruciaii 
bus !  Credo  te  multoties,  non  sine  lacrymis,  legisso 
puellam  Ulam  Antiochenam,  pukherrima  cujusdaiu 
mUiUs  fraudeereptain  lupanaribus,  ipsuiu  pusimo- 
dum  sodum  habuisse  martyrii,  quem  custodcai 
pudidlix  invenerat  in  lupauari,  Multa  tibi  hujus 
rci  proferrcm  exempla,  nisi  et  prolixius  probibc- 
ret,  et  silentium  nobis  ipsa  copia  indixissei.  An- 
nuntiavii  euim  Cbrisius  Jesus,  et  locutus  est,  el 
multipUcaii  soni  super  numerum.  Majorem^  iii- 
f  uii,  hac  dilectionem  nemo  habet^  quam  ut  animan^ 
$uam  ponat  quis  pro  amicis  $ui$  {Joan,  xv).  Ivo.  Er- 
geae  iuter  amicUiam  ei  charilatera  nitiil  dlstare 
arbiirabimur? 

Aelredus.  Imo  plurimam;  multoettim  piures  gre- 
mio  charilatis«  quam  amiciti«  amplexUNis  reci- 
pieudos,  divina  sanxii  aucioritas.  Non  enNii  am»- 
cos  soiuin,  sed  et  inimicos  sinu  diiecHonls  exci- 
pere,  cbariiails  iege  con^pellimur.  Ansicoe  auftem 
iUos  solos  dicimus,  quibus  cor  nosirttm,  el  ^ uld- 
quld  in  ilio  est,  committere  non  formidamus ;  iUis 
vicissim  noLis,  eadem  fideilege  el  securiiate  eoQ- 


005 


DE  SPIRITUALI  AMICim. 


LIB.  L 


€09 


strklis.  Ivo.  Qiiam  mttUi  Keculariier  viventes,  et  A  seroetlpsaconsumitur,  vetcadem  reviutcresolvitar, 

qna  contiahitttr.  Atamicitia  mumlialis,  qnx  rcrutt 
vel  l>3norum  temporatium  cupidine  |uirtuniur»seiuper 
est  plena  fraudis  alque  failact»;  niliil  in  ea  ccrtuin, 
iiiliil  constans,  nihii  securum ;  quip|ie  quae  scmpcr 
cum  fortuna  mutatur,  et  sequitur  marsupium.  UnJe 
scriptum  «st  :  Eit  amicui  ucundum  lemfmi,  tt  mm 
permanebit  in  die  iribuiatioHi$  (EeclL  vi).  ToUe  spen 
quaestus,  et  sutim  desinet  essc  araicus.  Qnam  ami- 
citiam  quidam  versus  iu  elcganter  derisit  : 

iVoii  eU  penenm  $ed  proiperitatU  amieut, 
Quem  fortuna  tenel  dulcis^  aeerba  fu^at. 

Atumen  liujus  amiciliae  vitios»  priicipimn  quos- 
dam  plerumqueadquamdam  vcrxamiciti»  prevehil 
portioncm :  eos  scilicet,  qui  primum  spe  lueri  com- 


sihi  in  quibuslibet  vitiis  coiiseiitientes  simili  sibi 
ftedere  copulanlur,  ei  prx  cunctis  mundi  deiiciis 
gratum,  et  dulce  etiam  ulis  amicitis  vincuhim  ex- 
periuntur!  Non  sit  tihi  molestum  inter  lot  amici- 
tias,  iUam  quam  spiritualcm  ad  differentiam  alia- 
rum  credirous  nominandam,  quse  illis  quodammoda 
invoivitur  et  obscuratur,  et  illaia  qiisrentibus  el 
desideraiiiibus  occurruiit  et  oLstrepunty  ab  earumt 
ut  iu  dixerim,  coraniMiioue  secernere ;  ui  iUarum 
comparatione  clariorem  eam  nobis,  ac  proinde  op- 
UlHliorcw  facieost  ad  cjus  nos  acquisiiiooem  vehe!> 
mcntius  excitcs  et  acccndas. 

AcLREDus.  Falso  sibi  pricclarum  amicitiie  aomen 
assumnnl,  inler  quos  est  conveuientia  viliorum ; 


quoniam  qui   non   amat,   amicus  nonest,   iioii  ^  muiiis  fcedus  ineuutes,  dum  sibi  in  iuiquo  mammon» 

fidem  servant,in  rcbus  dunlaxat  humanis,ad  maxi* 
mumperveniuntgratumqueconseosum.AtUincnvera 
amicitianuiloinodo  diceiidaest,quai  commodi  tcnipo- 
raiis  CAUsa  suscipitur  et  servatur.  Amicitia  euiiu  spiri- 
tal  s,  quam  vcram  dicimus,  nou  utilitatls  ciiyusque 
niundialis  iutuim  ,  non  qualibet  extra  nascenle 
causa,  ted  ex  propria:  naturae  digultate,  et  humaai 
pectoris  sensu  desideratur,  iu  ut  fructus  ejus  pr^ 
miumque,  nou  sit  aliud  quam  ipsa.  Uude  Dominiis 
in  £vangelio  :  Po$ui  00«,  inquit,  tcf  ea/ti ,  et  fruetum 
a/feratii  {Joan.  xv),  id  est  ul  invicem  diligaiis.  ia 
ipsa  naroque  vcra  amicitia  iiur  profidendo,  et  fru« 
cios  capitur  pcrfeciiouis  ilUus  dulcedinero  sentiendo. 


amal  autem  horainem,  qui  amat  iaiquitatem.  Qift 
enim  diiigit  iHiqaitatem  non  araal,  «ed  odit  euH 
mam  #iiem  (Pm/.  x)  ;  qui  vero  suam  noo  diligit 
aniiuam,  utiquc  alterius  amare  non  poierit.  Unde 
coUigitur  eo6  amicitiae  faUo  iiomine  gloriari,  lalli- 
que  ejus  similitudine,  non  vcritate  fulciri.  Ycrum- 
Umen  cum  in  hac  tali  amicilia,  qiiara  vd  libido 
ci>mraaculat,  vd  ararilia  foedat,  \xl  incesut  lu- 
xuria,  Unu  ac  ulis  experiatur  duloedo  :  libcl 
conjicere,  quantura  habeat  suaviutis  illa,  qum 
quanlo  hooestlor  est,  uoto  est  securior ;  quanto  ca- 
stior,untojucuudior;quanto  libcrior,  Unlofelicior. 
Patiamur  Umon  ui,  propterquamdam,  qiueinaflre- 


rtibus  sentitur,  similitudinem,  etiam  illae  amidtiae  ^  Amicitia  iiaque  spiriulls,  Inter  bonos,  viue,  morui 


qux  verae  non  sint,  amicilix  iiuucupentur,  dum  U 
iiien  ab  illa  quas  spiritualis  est,  ct  ideo  vera,  certis 
judiciis  disiinguantur.  Dicatur  iUque  traicitia  alia 
camalis,  alia  muiidialis»  alia  spiritualis.  £t  carna- 
lemquidem  creat  vilioi-iim  consensus;  mundialem 
spes  quaestus  acccudit;  spiriulem  inter  bouos  vitae, 
niorum  studiorumque  similitudo  coiiglutiual.  Ye- 
rum  amidtlae  carnalis  exordium  ab  affectione  pro- 
ccdit,  quae  insUr  roerctricis  divaricat  pedes^  suos 
omni  transeunli,  seqtiens  aures  et  oculos  suos  per 
varia  fornicantes;  per  quorum  aditus  usque  ad 
ipsam  mentem  pulchroruro  corporum,  vel  rertim 
voluptuosarum  inferuntur  imagines :  quibus  ad  li* 
bitutn  fnii,  puUt  esse  bealuni ;  sed  sine  socio  frui, 


studioruroque  siroilitudine  parlurilur,  quae  est  in 
rcbus  humanis  atque  divinis,  cum  benevoleatia  el 
cbariute  cousensio.  Quae  quidcro  difliiiitio,  ad  ami» 
citiaro  exprimendaro,  satis  mihi  Videiur  cftse  aofft* 
dens;  si  umen  more  aoslro  charitas  nuncape- 
tur,  ut  amicitia  omne  viliuro  exdudatur,  bcnevolea- 
lia  autem  ipse  sensus  amandi,  qui  cum  quadam 
dulcediae  movetur  interius,  e&primatur.  Ubi  ulit 
cht  amicitia,  ibi  profecto  est  idem  vdle  et  iden 
uuile,  taulo  ulique  duldus,  quaiito  sincerius;  taafai 
suavius,  quaiuo  sacratius ;  ubl  sic  amanles  nihii 
possunt  velle  quod  dedeceal,  nihil  quod  expedial, 
iioUe.  Hanc  iieinpe  amicitiam  prudentia  dirigit,  ju^ 
s^tia  regit,  fortitudo  custodit,  temperantia  mode-^ 


luinus  aestimat  esse  jucundum.  Tunc  motu,  nutu,  D  ralur;  dequibus  suoloco  disputabimus.  Nunc  au« 


verbis,  obsequiis,  aninius  ab  animo  captivatur,  el 
accenditur  uiius  ab  allcro,  et  couflantur  in  unuin :  ul 
inilo  fcedere  miserabili,  quidquid  sceleris,  quidquid 
sacriiegii  esl,  alter  agat  et  palialur  pro  altero;  ai- 
liilque  hac  amicilia  dulcius  arbitrantur,  nihil  ju- 
dicant  justius  :  iJem  velle,  et  idem  noUe,  sibi  cxi- 
Slimantes  amicitiae  legibus  impcrarL  Uiec  itaque 
amicilianec  ddibcratioHe  susdpitur,  nec  judicio 
prolKitur,  nec  regitur  ralioae ;  sed  secuudum  impe- 
lum  affcctionisperdiveisa  raptalur;  non  modum 
servans,  non  bonesta  procurans,  non  cpmrooda  in- 
commodave  prospiciens ;  sed  ad  omuia  iaconside- 
raie,  indiscrete,  lcviier,  immodcratcque  progre- 
dit^ns.  Idcirco  vd  quasi  quibusdam  furiis  agiUla,  a 


tciu  si  de  eo,  quod  primum  quaerendum  puUstiv  vi« 
ddicet  quid  sit  amicilia  satis  dictum  existimas,  edl* 
cilo.  Ivo.  Sufiidunt  planc  ea,  qiix  dicU  sunl,  iiec 
aliquid  mihi  suggeritur,  quod  ultra  qiiaeranu  Sed 
antcquam  ad  alia  transeamus,  scire  desidero,  unde 
primum  amidtia  inter  morUles  orta  esl,  natnra  aa 
casu,  an  necessiute  aliqua,  vcl  certe  prscepto,  aul 
li^ge  huinano  gciicri  imposita  in  usiim  veuerit,  usus 
vero  eani  comroendabileffi  feccrit. 

Aeleeoos.  Amicitiae,  ul  mihl  videlur,  primun 
ipsa  natura  humauis  mentibus  impressil  aflbcium, 
ddnde  experieniia  auxit»  postremo  iegis  auctoriiaa 
ordiiiavit.  Deus  enim  summe  pokens  et  summe  bo- 
nus,  sibi  ipsi  sufliciens  bonum  csl;  quoniam  ba« 


6S7  B.  AeLREDI  ABBATIS  KIEVALL. 

Dttin  suuin,  gauJium  suum,  gloria  sua,  bealitudo  A 
sua  ipse  est;  nec  esl  aliquid  exlra  ipsum  quoegeat, 
iion  liomo,  non  angelus,  non  coeluin,  non  lerra,  nec 
aliquiJ,  quod  in  ipsis  est.  Cui  oranis  creatura  pro- 
claroal :  Deu$  meus  eSf  quoniam  bonorummeoram  non 
eget  {PsaL  iv).  Ncc  tantuni  sibi  sufficit  ipse,  sed  et 
om:iium  rerum  sufflcicnl.a  ipse  est,  dans  aliis  esse, 
al.is  et  sentlre,  aliis  insuper  e(  sapere,  ipse  omiiium 
txistentiumcausa,  omnium  scntieiitium  viia,omniuin 
intelligenlium  sapieiitia.  Ips^  itaque  summa  nalura 
omnes  naturas  instituit,  omnia  suis  locis  ordiiiavit» 
omnia  suis  temporibus  discrete  distribuil.  Voluit 
autem,  nam  et  ita  ratio  ejus  a^terna  praescripsit,  ut 
omnes  creaturas  snas  pax  componeret,  et  uniret 
socieUis;  et  ita  omnia  ab  ipso,  qui  summe  e^  pure 
unas  est,  quoddam  unitatis  vestigium  sortirentur.  ^ 
Hinc  est,  quod  nuUum  gcnus  rerum  solitarium  re- 
liiiuit,  sed  ex  mnhis  quadam  societate  connexuit. 
Nam  ut  ab  insensibilibus  ordiamur,  quae  bumus,vel 
(fuoJ  flumen  unuro  unius  generis  gigiiit  lapidem  : 
am  quae  silva  un.ini  unius  generis  arborem  pro- 
fert?  I(a  iiiter  ipsa  insensibilia  quasi  ainorquidam 
socielatis  elucet,  cum  nihil  eorum  solum  sit,  sed 
cum  quadam  sui  generis  socielate  et  crcetur,  ct 
persislat.  Verum  intcr  ipsa  sensibilia  quanU  ami- 
citiae  species  et  sociciatis  ambrisque  fulgeal  imago, 
qttis  fucile  dixerit?  Certe  cum  in  cxterls  omnibus 
irrationabilia  dcprehendantur,  in  hac  tamen  parte 
ita  humanum  animum  imitantur,  ut  pene  ratione 
agi  xslimentur.  I(a  se  scquuntur,  ita  colludunt  q 
sibi,  ita  motilius  simul  et  voci))us  siium  exprimunt 
elproduntailectum,  (am  avide  etjucunde  mutua 
tocietaie  fruuntur,  ut  nihil  magis  quam  ea,  quac 
amicitiae  sunl,  curare  vidcantur.  Sic  ctiani  in  ange- 
lis  divina  sapientia  providit,  ut  non  unus  vidclicet 
crcaretur;  sed  pliires ;  inter  quos  grata  socictas,  el 
amor  suavissimus  eanidem  volunlatem,  cumdcm 
crearet  aflectum ;  nc  cum  altcr  superlor,  inrerior 
altcr  viderctur,  locus  paleret  invidias,  si  non  ob- 
stilfsset  charius  amiciliaf,  ct  ila  solitudinem  exclu- 
deret  niullitudo,  jucunditalem  augeret  in  pluriLus 
diaritalis  communio.  Posiremo  cutn  homrncm  con- 
didisset,  ut  bonum  socielatis  altlus  commeiidaret  : 
Non  est  bonum,  inquit,  homini  esseiolum^  faciamus 
d  adjutorium  timile  sibi  (Gen.  ii).  Nec  certe  de  si-  D 
mlli,  vel  sallem  dc  eadcm  maieria,  hoc  adjulorium 
dlvina  virtus  formavil,  sed  ad  cxprcssius  charilatis 
et  amiciiix  inccnlivuin,  de  ipsius  ;5ubsiantia  ma- 
sculi  feminam  procreavil.  Pulchre  autem  de  latcrc 
prinii  hominis  secundus  assumilur,  ut  natura  do- 
ceret  omnes  aequales,  quasi  collaterales,  ncc  csset 
in  rebus  humanis  superior  vcl  inferior,  qund  esl 
amicitiae  proprium.  Ila  natura  meniibus  humanis, 
ab  ipso  exordio  amicitiae  ei  charilatis  iinprcssit 
aSTectum,  quem  inierior  mox  sensus  ainandi,  quo- 
tfam  guslu  suavitalisadauxil.  At  post  lapsuin  primi 
liominis,  cum  rcfiigescciile charitale  cupiditas  sub- 
iiilrasscl,  fecisseti|iic  bono  coinmunl  privala  prtc- 
poni,    amicitia;  chariiatisquc   splemloiem  avarilla 


OPP.  PARS  1.  —  ASCEITICA.  ffi8 

invidiaque  corrupit ;  conlentiones ,  xmulaliones, 
odia,  suspicioncs  corruptis  hominum  moribus  in- 
vchens.  Tunc  boni  qnique  inter  cbaritatem  et  ami- 
citiam  distinxcrunt;  animadvertentcs  quod  etiam 
iiiimicis  atque  perversis  sit  impendenda  dileclio; 
cnm  iii  bonos  ct  pessimosesse non  possit volunu- 
tnm  vel  consiliorum  ulla  communio.  Amicitia  iu- 
qiic,  quae  sicut  charius  inter  omnes  primum  et  ab 
oinnibus  servabatur,  inler  paucos  bonos  nalurali 
lege  rescdit,  qui  videntes  a  multis  sacra  fldei  et  so- 
cietalis  jura  violari,  arcliori  se  dilectionis  et  ami- 
citiae  foe<Jere  constrinxerunt ;  inter  mala,  quae  vide- 
bantet  sentiebant,  in  mutuae  chariutis  gratia  quie- 
scenles.  Verum  his,  in  quibus  oinnem  virlulis  sen- 
sum  oblilleravit  impictas,  ratio,  quae  in  eis  exstin- 
gui  non  poluit,  ipsum  ainicitiae  etsocielatis  aflectuni 
rcliquit;  adeo  ut  sine  sociis  nec  avaro  divitiae, 
nec  ainbltioso  gloria,  nec  voluptas  placere  posset 
luxuiioso.  Compacta  sunl  iuquc  eliain  inter  pessi- 
mos  quaedain  societatis  foeilcra  detestanda ;  quae 
atniciti;e  pulchcrrimo  nomine  palliata,  lege  ei  prae- 
ceptis  a  vera  amicitia  fueranl  dislinguenda ;  nc  cum 
ista  appeteretur,  inilla  propler  quamdam  ejus  simi- 
litudinem  incaule  incideretur.  Sicamiciliam,  quani 
nalura  iii^tituit,  quam  roboravit  usus  ,  legis  auclo- 
riUs  ordinavit.  Manifestum  proinde  esl  amicitiaui 
naiuralem  esse,  sicut  viriutem,  sicut  sapicnliaro, 
el  cetera,  quae  propler  se,  quasi  bona  naluralia,  et 
appotenda  sunt  et  servanda  :  quibus  omnis,  qui  ea 
hab^t,  bene utitur,  quibus  nullus prorsus  abulitur. 
Ivo.  Nonne,  qu»so  te,  sapienlia  multi  abi:luntur; 
qui  ex  ca  bominibus  placere  cupiunt,  vel  in  scipsis 
pro  collau  sibi  sapientia  superbiunt ;  vel  ccrte  hi, 
qui  eani  vcnalcm  habent,  et  quaeslum  exisUmant 
pielatein? 

Aelredus.  Hinc  tibi  satisfacicl  nosler  Augusti- 
nus,  ctijus  verba  sunt  lisec  :  t  Qul  sihi  placet,  stulto 
homini  placel,  quia  profecto  slulius  est,  qui  sibi 
placet.  9  Qui  vero  slullus  est,  sapiens  non  est.  Ei 
qui  sapiens  non  est,  non  liabendo  ulique  sapien- 
tiam,  sipiens  non  est.  Quomodo  igiiur  sapientia 
male  ulitur,  qui  sapieniiam  non  habel?  Sicet  su- 
perba  castilas  virius  non  est;  quia  siiperbia  ipsa» 
quse  vitium  cst,  eam  qiiae  virius  putabatur,  sibi 
conformcm  facit;  ideo  jain  non  virlus,  sed  viliuni 
cst.  Ivo.  Scd  pace  tua  dico,  non  congrnum  miht 
vidctur,  quod  amicitisc  sapicntiam  adjunxisti,  cum 
inlcr  ilhis  nulla  sil  comparatio. 

AELRKDts.  Saepe  minora  majoribus,  bona  melio- 
ribus,  infcriora  forlioribus,  cisi  non  coaequantur, 
coiijunguntur  Umen,  maxime  in  virtutibus ;  quae 
licct  a  se  graduum  divcrsitate  discrepent»  quadam 
sibi  lamen  similitudine  vicinanlur.  Vicina  enlm  est 
virginilati  viduitas,  viduilali  conjugalis  castltas; 
quamvis  inter  has  virlutes  magna  sit  difl<erentia,  in 
eo  lainen,  quod  virlules  snnl ,  nonnulla  est  eonve* 
nicHtia.  Neque  ciiim  *dco  pudicitia  conjugalis  vtrtus 
nnn  C3l,  quia  pnccellit  continenlia  vidualis;  quibas 
liccl  sancta  pncferalur  virginifas,  carum  tamen 


(ctr 


DE  SPIRITtJAU  AMlcmA.  —  LrB.  M. 


m 


grallanv  non  oblilerat.  Qiiamvis  si  ea,  qua;  de  anii-  A  Joannes  de  chariiale   commcniorat  :  Dcus  amiviiia 
citia  dicta  sunt,  diligenter  advertas,  invenies  eani     est? 


sapientix  sic  viciuam  vel  inrertam,  ut  pene  di- 
xerim,  amicitiam  niliii  aliud  essc  ,  quam  sa- 
pientiam.  ho.  Obstupesco ,  fateor,  nec  facile  id 
niilii  persuaderi  posse,  existimo. 

Aelredus.  Exciditne  libi  dixisse  Scripturam : 
Onmi  tempore  diligit^  qui  amicus  e$t  ?  (Prov,  xvii.) 
Aii  efiam,  ticui  meministi ,  noster  Hieronyuius  : 
f  Amicilia  quae  dcsinere  potest,  nunquam  Tera 
fiiit.  I  Amicitiam  etiam  nec  subsistere  quidem  sine 
cli^ritale,  satis  superque  mons|ratuni  est.  Cum  igi- 
tur  iu  amicitia  et  aeternitas  vigeat,  et  veritas  lu- 
ceaty  el  «baritas  dulcescat,  utrum  nomen  sapienti» 
tribus  bis  debeas  abrogare,  tu  Yiderts.  Ivo.  0  qui J 
cU  boc  ?  dicamne  de  amichia   quod   amicus  Jesu 


Aelredcs.  Inositatum  quidem  boc,  uec  ex  Scri* 
pturis  bfibet  auctoritatem  :  quod  lamen  sequitor 
de  charitale,  amicitiae  profoclo  dare  non  dubilo , 
quoniam  :  Qni  manet  in  ainicilia,  in  Deo  manet^  et 
Deuiineo  (1  Joan.  iv).  Quod,  cuni  de  ipsiusfructu 
vel  uiilitate  cceperlmus  disputare,  maiiifestius  per- 
videbimus.  Nunc,  si  quid  sit  aniicitia,  pro  siropli* 
cilate  ingenioli  nostri  satis  diximus,  caetitra,  qu« 
enucleanda  proposuisti,  alio  iempori  rescrvcmus. 
Ivo.  Licet  aviditati  meie  nimis  ista  sit  mulesta  dilt- 
tio,  ad  boc  tamen  non  solum  tcmpus  coenae,  cui  de- 
csse  non  permiilitur;  sed  etiam  multorum,  quibu» 
debiior^tu  es,  exspectatio  satis  onerosa  coinpellit. 


LIBER  SECUNDUS. 

Dc  fructu  amicitiee  el  exccllentia  cjus. 


Aelredus.  Jam  nunc,  fraler,  accede  :  qnidnam 
caosaefuerit,  quodpaulo  ante,  com  carnalibus  illis 
caraalia  compararem,  solus  sedebas,  modicum  se- 
nioins  a  nobis ;  et  nunc  oculos  buc  iliucque  verte- 
bas,  nunc  frontem  confricabas  manu,  nunc  capillos 
dlgitis  contrectabas,  nunc  iram  ipsa  facie  praeferens, 
aKquid  tibi  prxtcr  votum  accessisse,  crebra  vultus 
mutatione  qiierebaris,  edicito.  Galteris.  Profeeto 
ita  est.  Quis  ciiini  patienter  suslineat  tota  die,  ne- 
8cio  quos  exsecutores  Pbaraonis  tui  habere  copiam ; 
nos  autem,  quibusspeciAliterdebitor  es,  nec  rarum 
tecum  babere  posse  ^olloquiumt 

Aelrbdcs.  Et  illis  quoque  gerendus  est  mos,  quo- 
rum  vel  optarous  benelicia,  vel  roaleAcia  formida- 
nftus.  Quibus  vel^unc  tandcm  exclusis,  tanto  mibi 
gratior  est  solitudo,  quanto  molcstior  inquieiudo 
pnpcessit.  Nam  opiimum  cibi  condimenlum  fames 
est;  nec  mei  aliave  species  viiium  sic  sapidum  red- 
drt  ut  sitis  vebemcns  aquam.  Quocirca  erit  tibi 
forte  haec  nostra  collatio  quasi  cibus  vei  polus  qui* 
dam  spiriiualis,  eo  jucundior,  quo  aestus  praecessit 
ardenlior.  Age  jam,  el  quod  anxio  pectore  paulo 
ante  parabasevolvere,  in  medium  proferre  non  dif- 
feras.  Galterds.  Faciam  quidem,  nam  si  velim  de 
hora  causari,  quam  isli  nobis  reliquere  brevissi* 
aam,  videbor  mihi  eam  facere  breviorem.  Dic  nunc, 
rogo  te,  utrum  elapsum  animo  sit,  an  adhuc  me- 
'moria  teneas;  quid  inter  te  quondain,  ct  tuum 
Ivoncbi  deamicitia  spirituali  convenerit;  quas  tibi 
tpse  proposuerit  qu^estiones  :  quaifium  in  earum 
enudeatione  processeris,  quid  de  his  quoque  stylo 
tradideris. 

•  Aelredus.  Equidem  charissimi  mei  recordatio, 
imo  continuus  amplcxus  et  alTectus,  ita  mihi  sem- 
per  recens  est,  ut,  Ucct  humanis  exemptus  condi- 
tioni  satis  dederit,  in  meo  taroen  aiiimo  nuiiqiiam 


B  videatur  obiisse.  Ibi  cnim  semper  mecum  est,  ikf 
mibi  religiosus  ejus  vultus  elucet,  ibi  mihi  dulces 
ejus  arrident  ocuU,  ibi  ejus  jucunda  mihl  verba 
sic  sapiunt,  ut  vel  ego  videar  cum  eo  ad  meliora 
transisse ;  vel  ipse  mecum  adhuc  in  inferioribiis 
confersari.  Scis  autem,  quia  plures  praeterieruBt 
anni,  ex  quo  schedula  ipsa»  cui  de  spirituali  ami- 
citia  ejus  iiiterrogationes,  measque  responsiones 
impresseram,  nobis  elapsa  est.  Galterus.  Non  me 
latent  ista;  sed,  ut  verum  fatcar,  hinctota  avidi- 
tas  et  impatientia  tota  descendit ;  quod  schedulaM 
ipsam  ante  hoc  triduum  repeFtam,  et  tibi  tradt- 
tam,  a  quibusdam  accepi.  Ostende  eam,  quaesOt 
puero  tuo  :  non  enim  requiescit  spiritus  meus,  do- 
nec  tonspectis  omnibiis,  et  quid   illi  dispuiationl 

^  desit,  advertens;  ea  quae  mihi  vel  mens  propria» 
vel  inspiralio  occulta  suggesserit  esse  quaerenda, 
ad  tu»  paterniutis  examen  proferam,  aut  repro- 
banda,  aut  admittenda,  aut  exponenda. 

Aelreocs.  Geraro  tibi  morem ;  sed  solus  volo 
legas  quod  scripiuni  est,  nec  efrcraiur  in  publicum  : 
ne  forte  aliqua  resecanda,  addenda  nonnulla,  pUi- 
rima  vero  corrigenda  aestimaverim.  Galterus.  Ecce 
adsum,  Jiabens  aures  ad  tua  verba  suspensas; 
tanto  certe  avidius,  quanto  id  quod  de  aniicitiai 
legi,  dulcius  sapuit.  Quoniam  igitur,  quld  sii  aroi- 
citia,  legl  magniflce  dispuutum;  quid  culioribus 
suis  pariai  uiililatis,  velim  mibi  insinues.  Cum 
enim  rcs  Uniasit,  ut  ceriisrationibusvisus  es  com- 

D  probasse;  tunc  primum  vebemeniius  appelltur, 
cum  flnis  ejus  fructusque  cognoscitur. 

Aelredus.  Non  id  pro  tantae  rei  digniute  a  me 
explicari  posse  praesumo ;  cum  in  rebus  humania 
iiifll  sanctius  appeUtnr,  nihil  quaeratur  utilius,  ni- 
hii  diificilius  inyeniatur,  nihil  experiatur  dulciui, 
nihil  frucluosius  tcneatur.    Ilabet  cnim  fructUA 


C71  Bw  AELREDI  ABBATtS  lUEVALL.  OPP.  PARS.  l.  —  ASCETIGA.  67« 

vto  praesentis  et  rutur»;  ipsa  enim  omnM  virlu-  A  enodari  deyidero;  qnod  scilioet  amicitia  opanMS  ad 


tes  sua  ostendit  suavitate»  vitia  sua  virtute  confo- 
dit :  adversa  temperat,  componit  prospera  :  ita  ui 
sine  amico  iuter  morules  nihii.  fere  possit  esse  jii- 
cundum :  et  homo  besti»  comparetuf,  nou  habens 
qui  seciim  collastetur  in  rehus  secundts,  in  Iristi- 
bus  coBtristetur;  cui  evaporet,  siquid  moiestum 
roens  conceperit ;  cui  commuiiicet,  si  quid  pneler 
solitum  suUime  vei  luminosum  accesserit.  Vm 
9oH,  ^tiitfy  cum  eeeiderU^  nom  hahet  whUtanUm  u  l 
(EccU.  i\i)  Solus  omnino  est,  qui  siae  amico  est. 
At  qu»  felicjtas,qua  seenritas»  qu»  jucunditas  esl, 
habere  cum  quo  «qiie  audeas  loqui,  ut  tibi ;  ctii 
confilcri  uon  timeas»  si  quid  deliqueris;  cui  iion 
erubescas  revelare,  iii  spiriUiaiibus  si  quid  proCi 


perfectionem  gradus  existit.  Et  opportune  saiis  hic 
nuBC  noster  Graiianus  intravit,  quem  ipsius  amici- 
liae  alumnum  Jure  dixerim  :  cnjus  toium  sludium 
esl  amari  et  amare;  ne  forte  amicilias  nimium 
avidus,  ejusque  similitudine  deceptus,  falsam  pro 
vera»  ficlam  pro  solidap  pro  spicitalicamalem  redpiat. 
Gbatianus.  Ago  gratias  humanitali  tiue,  frater,  qvod 
non  vocatOySed  se  impudentius  iiigerenti,nttnc'lan- 
dem  ad  spiritale  convivium  coucedis  accessum,  Kam 
simeserio,Bonludo  alumnum  amicitiae  appellandum 
putasti»  debueram  in  sermonis  principio  accersiri, 
necaviditatemmeam  posita  verecundia  prodidissem. 
At  tu,  Pater^perge  quo  c<«|ieras«  et  causa  mei  aiiquki 
mensis  appone ;  ulv  si  non  satiari  ut  iste  (qai  ne- 


ceris;  cui  cordis  tui  omnia  secreu  committas,  el  ^  scio  quol  ferculis  devoralis»  nunc  mequasi  adre- 


commendes  consiila?  Quid  igitur  jucundius,  quam 
ita  unire  animum  alterius,  et  unum  eOiaTe  de  duo- 
bus,  ut  nulla  Jaclantia  tiineatur,  nulla  formidetur 
suspicio,  ncc  correptus  alter  ab  altero  doleat,  nec 
laudantem  alter  alterum  adulationis  noiel  vei  ar- 
guat  ?  Amicus^  ait  Sapiens,  medicamentum  est  vitm 
{Eccli,  vi).  Praeclare  quidem  id.  Non  enim  validior 
vel  efficacior  est  vuUieribus  nostrisin  omnitms 
temporaiibus  medicina,  quam  habere  qiii  omni  in- 
commodo  occurral  compatiens,  omai  cosmodo  oe- 
currat  congralulaiis;  ut,  innctis  suis  humeris,  onera 
sua  invioem  tolerem,  iMsi  qnod  uiMisqiiisque  pro- 
)>riam  leWtts  quam  amici  porlel*  injuriam.  Aotid- 


liquias  suas  fastidiosus  ascivit),  sallem   modicum 
valcam  rerociilari, 

AELasDOS.  Ifon  verearis,  flli,  quoniam  UnU  re- 
sUnt  adhuc  de  amlcitis  bono  dicenda,  quae  si  qui- 
libel  sapiens  prosequeretur,  nos  nihil  dixisse  pula- 
res.  Yerum  quomodo  ad  Dei  dilectionem  el  co- 
gnilionem,  gradus  quidam  sit  amicitia,  paucis  ad- 
verle.  In  amicitia  quippe  nihii  inhonestum  eal» 
Dibil  fidttm,  nibil  simttialum,  et  quidquid  est,  id 
sanctum  et  volunUrittm,  et  vemn  esu  El  hoe  ip- 
sum  quoque  charitatis  propriiim  esl.  lu  hoc  loro 
amicilia  speciali  praerogativa  pradtteet»  qttod  ittter 
eoa,  qni  sibi  amiciliae  gittlino   copttlanlur,  < 


lia  ergo  secuodas  res  fadl  splendidioresy   adver-  q  jucttndat  omnia  secura,  omnia  duicia»  omttit  auavitt 


sas  partieos  commiinicaQsqtte  reddii  ieviores.  Op- 
limum  ergo  yilst  medlcamettlom  amicus.  Nam  et 
phiiosophis  eliam  piacuit.  Nob  aqua,  nen  aole,  non 
igne  pIuriiNis  locis  utimur,  qoam  amico.  In  omni 
adu,  in  omni  sludio»  in  oertis,  fn  dubiis,  in  quo- 
libet  eventtt,  iu  fortuna  qualiiKU,  in  aecreto,  in 
publico,  iii  omni  coiisultalione,  domi  forisqiie  «bi- 
que  amicitia  grau,  amicus  ttecessaritts,  miliafr*- 
lia  reperitur.  Quodrca  amid»  ail  ToUitts,  ei  ab- 
senles  adsuni  sibi,  ei  egenies  abttndaiil,  et  tmbe- 
dlies  valeni :  elqttod  difficiiitts  esft  dictH,  mortoi 
vivunt.  Igitur  amidtia  eai  diviiibtts  pro  gloria,  ex- 
aolibus  pro  palria,  paiiperibns  pro  ceustt,  mgroiis 
pro  medicina,  mortttis  pro  viUfSanisprogratia,  ira- 


seqtttuiuir.  Ex  chariutis  igilur  perfecliooe  pleroa^ 
qttediligimtts,  qtti  nobis  oneri  suniel  dolori;qiu- 
bus  licet  honeste,  non  ficie,  non  simttlale»  aed 
vere  Tolttntarieqtte  cousttiimas,  ad  secreu  tattioa 
eos  amicitiai  nosir»  non  admittimus.  Quodrca  ia 
amidUa  coajttttgttntur  honesus  el  soavilaa,  veri- 
Us  ei  Jacttuditas,  dttlcedo  el  volttnlas,  affecitts  et 
adua.  Quae  omnia  a  Gbrislo  inchoaaittr«  per  Cbri- 
scom  promovefiittr«  in  Ghrislo  perfiduntiir.  Non 
igilttr  videtur  nimium  gravis  vei  iunatoraiis  a»- 
ceRSua»  de  Christo  amorem  inspiranie»  quo  ami-  . 
ottm  diligimtts,  ad  GhrisUim,  semelipsttm  amicum 
Dobis  praebenleoif  quem  diligamus;  ot  auavUaa 
suaviuti,  dttieedo  dttlcedini,  aiecitts  sucoedataffe- 


bedUibas  pro  virtute,  jcobostia  pro  pneauo.  Tan-  D  clui.  Itaque  amictts,  in  spiriiu  Ghrisli  adhjercBa 


ttts  enim  amicos  hooor,  memoria»  laoa,  deaiderittm- 
qtte  prosequitnr,  nt  «t  edrum  viu  lattdabilia»  ei 
mors  pretiosa  j«diceiur  :  el  quod  his  omnibus  ex* 
eelsins,  qtiidam  gradus  eal  amicilia  vidiios  per- 
feclioni,  quae  in  Dd  4ilcctione  el  cognilione  con- 
aiatit;  ot  homo  ex  amico  hominis  Dd  efficialiir 
amictts,  seamdom  tBvd  Salvaloria  ia  Evangelio : 
Itm  nm  dieam  «es  emos^  oed  amieo$  nieoe  Uoan. 
xv).  Galtuids.  ita,  fateorYtoa  ase  movil  oralio»  iia 
in  amidliae  dasiderium  lol«m.  asimi  meisttccen- 
dll  appetitttm,  ul  nec  vivere  me  oredtderim,  qttan- 
(fttt  hujtts  UnU  Immu»  Um  mttiiipBd  frttcU  carodhi. 
Sed  boc  qttod  ttllirottm  posttisti,  qttod  me  totum 
rapttft,  ct  pene  abripuit  a  tcrrenis,  plenius  mihi 


aouco,  efficitur  cum  oo  cor  ttovm  el  aonM  oofl^ 
el  sic  per  amioria  gradtta  ad  Ghriali  eonacondena 
amid4iam,ttntta  etHD  eospirilttsefficiUNr  inoacttlo  oao. 
Ad  qood  osculttm  amttia  qoirdam  aancU  ao^aua» 
OoculeUur  ou»  inquil^  oeculo  orU  $ai  {Caai.  i). 
GansiderenHia  ialius  oaculi  carnalis  proprieUlem» 
«I  decannalibtta  ad  apiriulia«  de  iHiasania  ad  di- 
vina  iranseanuis.  Daobtts  alimeniia  viu  liomiiiia 
aostenutar,  cibo  el  aeie.  £l  aine  eibo  qttidmii  aii* 
quandiu  potesl  subsistere,  al  sine  aere  neooa  qui- 
dem  bora.  Iiaqttc  ol  vivamtts,  ore  hattrimtts  aeran, 
el  rettiittimtts.  £t  ipsttm  qttidemqttod  ettiiUilttr 
vd  recipiCttr/apirittts  oomen  obiinttil.  Qttocirc» 
in  osculu  dno  sibi  spiriuis   obviant,  et.  misceiilttf 


m 


DE  SPiniTUALl  AMICITIA.  —  LIB.  IL 


(r74 


sibi,  et  uiuunttir  :  ex  quityus  quaedam  menlis  soa-  A  Longe  aliud  in  priori  dialogo  memini  me  didicisse. 


Viias  nascens»  osculantium  roonet  et  pcrstringit 
alTectum.  Est  igitur  osculum  corporale»  osculum 
spiritate,  oscnlum  intellectuale.  Osculum  corporale 
imprcssione  flt  labiorum ;  osculum  spiritalc  con- 
junctione  animorum;  osculum  intellectoale  per 
Dei  spiritom,  infusione  graliarum.  Osculum  pro- 
iiNle  corporale  non  nisi  certis  el  honestis  causis  aut 
olferendum  est,  aot  rccipiendum  :  vcrbi  gratia  in 
sigflum  reconciliationis,  quando  flunt  amici,  qui 
prlns  fuerant  inimici  adlnvicem.  In  signum  pacis, 
slcot  eommunicaturi  in  Ccdesia,  interiorem  pa- 
cem  exteiiori  osculo  dcmonstrant.  In  signum  dile- 
cUtNiis,  sicut  inier  sponsom  et  sponsam  fleri  per« 
mltlitor;Tel  sicut  ab  amicis,  post  diotuniam  ab- 


ubi  ipsa  diflinitio  amicitiae  posita  et  exposita,  mc- 
rilo  ad  ejns  fructum  altius  inspiciendum  me  ve- 
bementios  animavit.  Dc  qua  snfflcienter  instru- 
cti,  certam  nobis  meiam,  quatenus  debeal  amici- 
tia  progredi,  cum  diversorum  di\crsa  sentcntia 
sil,  petimus  praeflgi.  Sunt  namque  quidam,  qoi 
contra  fldem,  contra  bonestatem,  contra  commune 
bonum  vel  privatum,  favendum  pulant  amico.  Qoi* 
dam  solam  fldem  detraheudam  judicanl,  caetera  nou 
cavenda.  Alii  pro  amico  contemnenlam  pecuniam» 
cxpuendos  boiiorcs,  majorum  inimicilias  subeun- 
das,  exsilium  etiam  censent  non  fugiendum;  se 
tpsom,  iii  quibus  non  obsit  patrije,  ncc  conlra  fas 
alium  laedat,  etiam  in  inboncstis  et  turpibus  expo* 


sentfam,  et  porrigitur  et  suscipitur.   In  signum  ^  ncndum.  Sunt  et  qui  hanc  mctam  in  amicilia  con 

cathoRcae  onititis,  sicot  fit  cum  hospe»  soscipitur. 

Sed  sicttt  pterique  aqua,  igni,  ferro,  cibo  et  aere, 

qoc  natoraliter  bona  sunt,  in  snvt  cmdelitatis  vel 

Toloplatis  sateltitlum    abutuntnr;  ita  pcrversi  et 

torpef ,  etiism  hoc  bono,  qood  ad  ea  significanda 

qo«  dlximos,  lex  naturalls  instituit,  sna  qoodam- 

vnnIo  flagttia  condire  nituntur   :  ipsom   oscolom 

turpitodfne  tanta  fcedantes,  ot  sic  oscoiari  nil  sit 

oUod  qoam  idolterari.  Quod  quam  sit  detcstan- 

doB,  qotm    abominandnm,    quam   fugiendom, 

qoam  aversandom,  qoilibet    bonestos   intelligit. 

FoiT9  oscolum  spirltale  proprie   amiconim  est, 

qol  sob  ona  amieitiae  lege  tenentur  :  non  enim  fit 


offittltacta,  sed  nentis  ailiectu  :  non  conjonctione  (^  rous. 


stituunt,  ut  unusquisque,  siciit  erga  seipsum,  sic 
et  efiiciatur  erga  amicum.  Quidam  amico  in  omni 
beneficio  vel  obsequio  viccm  rependere,  satis  dare 
amicitiae  credunt.  Mihi  sane  nulli  horom  esse  cre- 
dcndum,  hac  nostra  collatione  satis  persuasum  est; 
unde  allquam  certam  mihi  in  amicitia  metam  a  te 
opto  constitni,  maxime  propter  bunc  Gratianum,ue 
forte  secundnm  nonien  suum,  ita  velilesse  graiiosos, 
ut  iiicauie  fiat  vitiosus.  Gratianus.  Haud  ingrale 
hanc  tuam  pro  me  accipio  sollicitudinem  :  nisi  ta- 
men  siiis  audiendi  praepedirct,  forte  jam  nonc 
libi  reddcrem  lalionem.  Sed  quid  potius  ad  tuas 
inquisitiones   resoondere    velit,    paritcr    audia- 


sed  eommistione  spiritoum,  castificante 
Dei  spiritti,  et  isx  sui  participatione  ccele* 
scem  immittente  saporem.  Hoc  osculum  dixerim 
Chrisliy  qood  ipse  tamen  porrigit  non  ore  proprio 
sed  alieao;  Hlam  sacratissimum  amantibos  Inspi- 
raifsaflbctom,  ot  illis  videatir  qaasi  unam  ani* 
mam  io  dlversis  esse  corporibus ;  dicantque  com 
Prophela :  Eeee  quam  bonum  et  quam  jueundum^  kth 
bitm  fratne  in  unum  {Pnd.  cxxxii).  Hoic  ergo 
oscolo  asaoeficta  mens,  et  a  Christo  totam  hanc 
dolcedtnem  adesse  non  ambigens,  qoasi  secum  re- 
potaoa  et  dlcens :  0  si  ipsemet  acccssisset ;  ad  H- 
hnl  Intellectoale  suspirat,  et  cum  maximo  deside- 
rio  damtns  :  Otcutetur  me,  dieit,   otcuto  orit  gui 


Aelredus.  Certam  in  amicitia  metam  Christus 
ipse  praefixit  :  Majorem,  inquiens,  hae  dilectionem 
nemo  habet^  quam  ut  animam  $uam  ponat  quis  pro 
amieis  iui$  {Joan.  xv).  Ecce  quousquc  tendi  debet 
amor  inter  amicos,  ut  scilicet  veiim  pro  invicem 
mori.  Satisne  vobis  istud? 

Gratianus.  Com  major  esse  non  possit  amici- 
tia,  cur  non  satis  sit?  Galterus.'  Quid  si  pessiml 
quique  vel  ethnici»  in  consenso  facinorum  et  lla- 
gitiorum  sic  se  diligant,  ut  velint  pro  invicem  mori, 
eosne  ad  summam  amiciiiie  conscendisse  fatebi« 
mur? 

AsLREnrs.  AbsU,  cum  inter  pessimos  amiciiia 
esse  non  possit!  Gratiamus.  Describe  nobis,  qua»o. 


iCant.  t)i  ut  jam  terrenis  affeciibus  mliigatis,  et  ^  inter  quos  vel  oriri  potest,  vel  scrvari 


oranltNis,  qoae  de  mundo  sunt,  cogitationibus  de- 
sidieriisqoe  sopitis,  in  solius  Cbrisii  delectetur  os- 
eolo,  ft  quiescat  amplexu,  exsoltans  el  dicens : 
Lana  iju$  $ub  eapite  meo^  et  dextera  Ullu$  amptexa" 
htur  me  (Cant.  ii).  Gratianijs.  Amicitia  haec, 
oi  Tideo,  non  est  popularis,  nec  qualem  eam  so- 
mnitre  consuevlmos.  Nescio  quid  hie  Galterus  bac- 
tenos  senserit;  ego  aliod  nibit  amicitiam  esse 
credidi,  quam  inler  doos  tanum  volonutom  Iden- 
litttem,  ol  nihll  velit  unus,  qood  alter  nolit;  sed 
lanta  sit  inter  liflrosqoe  in  bonis  mtlisque  consen- 
sio,  ut  non  spiritus,  non  censos,  non  honor,  nec 
qoldqoam,  quod  alterius  sit,  alteri  denegetur,  td 
froendum  pro  yolo,  el  abutendom.    Galtrrus. 


Aelredus.  Breviter  dico  :  inler  bonos  oriri  potesf, 
inter  meliores  proficere,  consonimari  aulem  inter 
perfectos.  Quandiu  enim  quemquam  ex  studio  malum 
delectat,  quandiu  ei  voluplas  gratior  est  poritale , 
temeritas  moderatione,  adulatio  corrcplione,  quo- 
modo  ad  amicitiam  vel  aspirare  eum  fbs  est,  curo 
ortos  ejus  ex  virtutis  opinione  procedit  ?  Diflicile 
igitur,  imo  impossibile  tibi  est,  vel  initia  ejus  do- 
guslare,  si  fontem,  de  quo  orirl  potest ,  nescieris. 
Foedns  esi  enim  amor,  nec  amlciiiae  nomine  dl<- 
gnus,  quo  lurpe  aliquid  exigitur  ab  aitiico  ;  quod 
necesse  est  eum  facere,  qui  uecdiim  viiiis  aot  sopi- 
tls  aut  dcpressJs,  ad  quaelibet  illleita  vel  illicltor, 
vel  impeUitur.  Unde  illorum  detestandt  senteolfai 


675  B.  AEXREDl  ABBATIS  niEYALL. 

esl,  qtii ,  conira  Qdeni  el  honesiatem,  pro  amico  A 
«slimant  faciendum.  Nulla  enim  excusalio  peccati 
«sC ,  si  amici  causa  pcccaveris.  Protoplastus  Adam 
salubrius  pnesumpiionis  arguisset  uxorem,  quam, 
gerendo  ei  morem ,  vetitum  usurpasset  (Ceii.  iii). 
Mullo  eliam  melius  servi  regis  Saul  tidem  domino 
servaverunt,  contra  eJ4is  imperium  maniim  san- 
guini  svbtrabentes,  quam  Doegldumxus^  qui  re- 
giae  crudeliiatis  niiiHSter,  Domini  sacerdotcs  sacri- 
legis  manibus  inlerfecit  (/  Reg,  xxii).  Jonadab  quo- 
queamicus  Ammon  (7/  Beg.  xiii)  laudabilius  aini- 
ci  probibuisset  incestum ,  quam  quo  poiiretur 
optato,  consiiium  praebuisset.  Sed  nec  amicos  Ab- 
salon  amicitia:  virtiis  excusat  (JJ  Beg.  xvi),  qui 
perducllioni  prsebentcs  assensnm,  coiitra  patriain 
arma  tulerant.  Ct  ut  ad  hxc  nostra  tempora  ve-  B 
niamus,  multo  ccrte  felicius  Otto  Romanae  cardi- 
nalis  Ccclcsia.s  ab  amU;issimo  suo  recessit  Guidone, 
quam  Joannes  suo  aiHixsit  in  taii  scbisniate  Octa- 
viano.  Cernitis  igitur,  nisi  inter  bonos  ainicitian 
stare  non  posse.  Gratiatuis.  Quid  igitur  nobis  cum 
amictaa»  qui  boni  non  sumiis?  l 

Aelkedus.  C];o  bonum  non  ita  ad  vivum  reseco, 
ut  quidani ,  qul  neminem  volunt  esse  bonum ,  ni^i 
6UIU  cul  ad  perfectionem  nibil  desit.  Nos  bomiuem 
bonum  dicimus,  qui  secundum  raodum  nostrae  mor- 
talitatis»  sobrie,  et  juste,  et  pie  vivens  iu  boc  sce- 
culo  (Tit.  II),  nihil  a  quolibet  inhonestum  peteie, 
nec  rogatus  velit  praestare.  Inter  tales  proftcto 
amiciiiam  oriri ,  a  lalibus  perfici  posse,  non  ainbi-  ^ 
gimus.  Nam  qui  vel  iidem,  vel  patriae  periculuni , 
vel  altci  ius  contra  jus  et  fas  laesioiiem  excipientcs, 
semelipsos  aniicorum  exponuni  iibidini ,  eos  noii 
Um  stuitos  dixerim ,  quam  insanos  :  qui  parceiites 
aliis,  sibimet  non  aestimant  esse  parcendum;  ct 
aliorum  providentes  bonesuti,  suam  infcliciter  pro- 
dunt.  Galterus.  Fere  in  iUorum  cado  scutentiam  , 
qui  amicitiam  dicunt  esse  cavendam ,  rem  videli- 
cet  plenam  soUicitudinis,  atque  curarum,  nec  ti- 
moris  vacuam ,  multis  eliam  obnoxiam  doloribus. 
Nam  cum  unicuique  satis  superque  sit,  sui  curam 
gerere»  incautum  dicunl ,  se  sic  aliis  obligare,  ut 
necesse  sit  cum  multis  impUcari  curis,  et  afiligi 
molestiis.  Nibii  praeterea  difficilius  a:stimant»  quaiu 
amicttiam  usquc.ad  diem  vilae  extremum  permanere,  o 
turpeqiie  nimis  sit,  post  initamaraiciliam,  rein  iii 
contrarium  vcrti.  Uiide  tutius  judicant,  sic  quero- 
quam  amare,  ut  possit  odire  cum  veUt ,  sic  amici- 
tias  laxandas  habenas,  quas  vel  astriiigat,  cum  ve- 
Ul,  vel  remitlat.  Gratianus.  Frustra  igitur  tu  in 
loquendo,  nos  in  audiendo  laboravimus,  si  um 
facUe  ab  amicitis  tenuerimus  appetitu ;  cujus  no- 
bis  fructum  Um  sancium,  um  utilem,  tam  accep- 
tum  Deo,  perfectioui  Um  vicinum,  tam  multi- 
pliciter  commendasti.  Sit  lUi  isU  sententia,  cui 
placel  sic  amare  bodie,  ut  cras  oderit ;  sic  amicus 
omnibus  esse,  ut  nuUi  sit  lidus ;  bodle  laudans,  cras 
viluperans;  hodie  blandiens,  cras  mordcns;  ho- 
die  pa.alus  ad  oscula,  cras  ail  opprobria    prom- 


OPP.  PARS  1.  —  ASCCTICA.  «76 

ptus;  cujus  aroor  vili  pretio  comparatur,  levissiina 
rcc^dit  oflcnsa.  Galterus.  Felle  pulabaro  carerc  co- 
lumbos;  verumUmen  haec  istorumsententia,quapsic 
dispUcet  Gratiaiio,  qualiter   refelli  possit ,  edicito. 

Ailredus.  Pulchre  de  his  Tullius  :  Solem ,  in- 
quit,  e  muiido  tollere  videntur,  qui  amicitiam  e 
vlu  tollunt,  qua  nihU  a  Deo  melius  habemus,  nU 
Jucuiidius.  Qualis  sapienlia  amicitiam  detestari , 
ut  solUcitudinem  caveas,  curis  careas,  exuaris  ti- 
more!  quasi  virtus  ulla  sine  soUiciludine  vel  acqui- 
ri  possil,  vel  servari.  lUne  in  te,  sine  tua  niagna 
soUicitudine ,  aut  prudentia  .contra  crrorcs,  aut 
temperantia  contra  libidines ,  aut  justitia  contra 
malUiam ,  aut  fortitudo  contra  ignaviam  pugnat  ? 
Qiiis,  rogo,  bominum ,  roaxime  adolescentium  sine 
dolore  maximo  vel  timore ,  tueri  pudicitiam  ,  vel 
lascivientem  valet  refrenare  aflectum?  SluUus  Pau- 
his,'qni  noluit  sine  aliorum  cura  et  soUicitudUie 
vivere  ;  sed  intuitu  chariutis,  quam  virlutem  maxi- 
main  credidit ,  infinnabalur  cuih  infirmis,  ureba- 
tur  cum  scandalizalis.  Sed  et  tristiiia  iUi  magna 
erat,  et  continuus  dolorcordi  ejus,  pro  fratribus 
suis  secundum  carnem.  Deserenda  igitur  ilU  cba- 
rilas  erat,  ne  sub  tot  timoribus  ac  doloribus,  nunc 
quos  genuerat,  iterum  parturiens  {GaL  iv);1iunc  fo- 
vens  ut  nutrix  (II  Thess.  i),  nunc  ut  roagister  corri- 
piens  (Col.  i) ;  iiunc  timens,  ne  sensus  illorum  a 
fide  corrumperentur  (//  Cor,  ii);  nunc  cuin  multo 
dolore  mullisque  lacrymis  ad  pcenitentiam  provo- 
cans  (//  Cor.  ii) ;  nunc  eos,  qui  non  egerunt  poe- 
nitentiain,  lugcns.  Videtis  quoniodovirtutesnituntur 
auferre  e  muiido,quicomitero  illarum  soliicitudinera 
e  inedio  tollere  non  formidant.  StulteCbusai  Aracbi- 
tcs  amicitiain,  quae  erat  ei  cum  David  (llBeg.  xvi), 
unia  fi Je  servavit,  ut  solliciludinem  sccuriuti  prae- 
ferret ;  malletque  amici  participare  doloribus,  quam 
narricidae  gaudiis  bonoribusque  dissolvi  ?  Cgo  eos 
noii  Um  homiucs,  quam  bestias  dixertm ,  qui  sic 
dicunt  cs8evivendum,ut  nulli  consolationi  sint,  nuUi 
etiam.oneri  vel  dolori,  qui  nibU  delecutionis  ex 
alterius  bono  concipiant ,  nihil  aniaritudinis  sua 
aliis  perversilate  inferant,  amare  miUttm,  amari  a 
nuUo  curantes.  Absit  euim ,  ut  eorum  quemquam 
amare  coiicesserim ,  qui  amiciliain  quacstum  pu- 
tant  I  tunc  se  solis  labiis  profiteiites  amicot,  cupi 
spes  aliciijus  commodi  temporalis  arriserit,  vei 
cum  amicuro  cujusUbet  lurpiiudinis  ministrum  fa- 
cere  tenlaveriiit.  Galterus.  Cum  igUur  certum  sit 
miiltos  amicitiae  simiUtudioe  faUi,  expone,  quaeso, 
cujusmodi  aroicilias  caverei  quas  appetere,  colcre 
et  servare  debearous. 

AcLREDOs.  Cum  dictuin  sit  earo  nisi  inter  bonos 
non  possesubsistere,  faciie  tibi  est  percipere  nuUaui 
amicitiaro  quae  bonos  dedeceat  recipiendam.  Gra- 
TIA.NUS.  Sed  nos  fortasse  in  bac  discrettone  quid 
deccat,  vei  non  deceat»  caligamua» 

Aelrcous.  Geram  voliis  morem,  et*quae  nobis 
occurrerint  fugiendae,  breviter  adnoubo.  Esl  aroi- 
citia  pucriUsy  quaro  vagus  ct  lascivicns  creai  aflc- 


677  DK  SPIUITUALI  AMICITIA.  —  LIB.  11.  ,  ^78 

cliis,  (livaricnns  poJes  suos  omni  Iransciinli :  sinc  A  noviniiis  teonlulisse;  cum  Istiiis  industria  vi(a  sit 

alterius  conservata ;  illius  bencficio,  hiijus  non  sit 


ratione,  sinc  pondcre,  sine  mensura ,  sine  alicujus 
commodi  vel  incommodi  consideralione.  Haec  ad 
lempus  vchemenler  africit ,  et  string>il ,  llaiidius 
iilllcll.  Sed  affectus  sine  ratioiie  rootus  beslialis  cst, 
nd  quseque  illicita  pronus,  imo  inter  licita  et  illidta 
discernere  non  valens.  Licet  autem  aroicitiani  ple- 
rumque  affectus  pneveniat,  nunquam  tamen  se- 
qucndus,  iiisi  euin  et  ratio  ducat,  et  honestas  tem- 
peret,  ct  rcgat  jusliiia.  Lgitur  lixc  amicilia,  quam 
diximus  puerilcm,  eo  quod  iii  pueris  magis  regnct 
affectus,  ut  inlida ,  et  instabilis,  el  impuris  mista 
scmper  amoribus,  ab  his  quos  spiritualis  aniicitl» 
dulcedo  dclcclat,  omnimodis  cavcatur  ;  quam  uon 
tam  aroiciliam ,  quam  amiciliai  dicimus  esse  ve- 


posteritas  deleta.  Cum  igilur  in  bonis  semper  pra- 
cedat  amicitia,  sequatur  utilitas ;  profecto  non  tam 
utilitas  parla  per  amicum ,  quaro  aniici  amor  ipse 
deleclat.  Utrum  igitur  de  fructu  amicitise  satis  dixe- 
limus,  utrum  eiiam  certas  pcrsonas,  inter  ques 
oriri  el  scrvari  possit,  et  perlici,  liicide  dixerimus; 
ulrum  praelcrea  assentatioiics,  qua:  falso  amiciti» 
nomine  palliantur,  roanircste  prodidcriinus  ;  utrum 
quoque  certas  mctas,  quousque  lcndi  dehcat  amnr 
inier  aniicos,  oslcndcrimus;  vos  judicale.  Gratia- 
NLs.  Hoc  ultinium  non  satis  rccordor  cnodatum. 

Aelredcs.  Recolitis,  ut  crcdo,  eorum  me  i-erdlisse 
sententiain,  qui   mctas  amicitix  iu    flagiliorum  et 


iieuum,  cum  in  ea  amoris  nunquam  modus  possit  ^  racinorum  consensu  consriluuut;  iliorum  quoque. 


servapi  legitimus,  qui  est  ab  aniroo  ad  animum;  sed 
hoiiestam  cjus  venam ,  ex  carnis  concupisceiitia 
fumus  quidam  omergciis,  obnubilet  et  corruiiq^at ; 
et  neglecto  spiritu,  ad  carnis  desidcria  trahat.  Ea- 
proplcT  pnmordia  amiciti:e  spiritualis,  primuro  in- 
tentionis  habeant  purilatero,  ralionis  magisteriuro, 
temperantiae  frcnuro ;  et  sic  suavissimus  accedens 
affbctus  ita  profecto  seutielur  dulcis,  ut  esse  nuii- 
quam  desinat  ordinatus.  Est  et  amicitia,  quam  pes- 
simorum  similitudo  morum  conciliat ;  de  qua  di- 
Gcre  superscdeo,  cuni  ncc  amicitiae  nomine  digna  , 
ut  superius  diximus,  habeatur.  Est  pricicrea  ami- 
citia»  quam  consideratio  alicujus  utilitatis  accendit,^ 
quam  multi  ob  hanc  causam  et  appetendam,  ei  co-  ^ 
lendam,  et  couscrvandam  cxistimant.  Qnod  si  ad- 
miltimus,  quam  inultos  omni  amore  dignissimos 
ciclademus  :  qui  cum  nihil  habeant,  nihil  possi- 
dcaut,  profccio  nihil  commodi  temporalis  ab  eis 
vcl  adipisci  poterit  quis,  vcl  sperare.  Si  vero  inter 
coinmoda  duxcris  consilium  in  dubiis,  consolatio- 
iiem  in  adversis,  et  cxtera  hujusmodi :  haec  utiquc 
ab  amico  exspectanda  sunt,  sed  sequi  dcbent  isia 
amicitiam,  noii  prxcedere.  Necdum  enim  quid  sit 
amicitia  didicit,  qui  aliam  ejus  vultesse  mercedem, 
quam  ipsam ;  quse  tunc  plane  merces  eril  colen- 
tibus  eam  ,  cum  tota  translata  in  Deum  ,  in  ejus 
contcmplatione  sepelit  quos  univit.  Nam  cum  mul- 
tas  et  magnas  utilitalcs  pariat  amicitia  fida  bono- 


qui  usque  ad  cxsilium  progrodicndum  putant,et 
siiic  alteriiis  l:esi<)iie,  qnanilibot  turpitudinem.  Ni- 
hilominus  et  illorum ,  qui  secundum  speratai  utili* 
tatis  modum,  quantitalcin  aiiiicitia!  metiuntur.  Nam 
duas  caruro,  quas  proposuit  Galtcrus,  nec  roeiitio- 
ne  dignas  cxislimavi.  Quid  eniin  ineptius  esse  po- 
test,  quam  a:iiicitiam  hactcnus  .extendi ,  ut  in  oflB* 
ciis  vel  obsequiis  vicem  rependat  aihico :  cum 
omnia  iliis  debeaiit  esse  comrounia ,  quibus  nimi- 
rum  csse  dcbct  et  cor  unum,  et  anima  una?  Quam 
turpe  et  illud,  ut  non  aliter  afficiatur  quis  erga 
amicuui,  quam  crga  se  ipsuro !  cum  unusquisqua 
dc  se  humilia ,  sublimia  sentire  debeat  de  amico. 
ilis  igitur  falsis  amicitiae  finibus  explosis,  fiiiem 
aii.icitiae  ex  verbis  Domitii  profcrendum  putavimus; 
qui  mortem  ipsam  pro  aniicis  snnxit  i;on  cssc  fu- 
giendam.  Verutn  ne  forte,  si  quilibiet  turpes  sic  af- 
fecti  vellent  pro  invicem  mori,  ad  amicitiae  summani 
crederentur  evecti ,  diximus  inter  quas  personas 
oriri  possit,  ct  perfici  amicitia  ;  deinde  ilios,  qui  ob 
niultas  soUicitudines  et  curas,  quas  generat ,  ca- 
veiidam  eam  cjtistiroant,  ineptiae  credidSmus  ar- 
gucndos.  Postremo ,  quae  amicitiae  bonis  omnilNis 
sunt  cavendsp,  quam  Lreviler  potuimus  enodavimos. 
Pat(*t  proinde  ex  his  omnihus  ccrta,  et  vera  spiri- 
tualis  amicili»  mcta ;  nihil  scilicet  neganduin  ami- 
co,  nihil  pro  amico  non  sustiiiendum,  quod  minus 
sit  quam  ipsa   pretiosa  corporis  vlta ,  qiiam  po- 


rum,  non  illam  tamen  ab  istis ,  sed  ab  ilhi  istas  ^  nendam  pro  amico  diviiia  sanxit  auctoritas.  Quo- 


procedere  non  ambigimus.  Neque  enim  a  beiicficiis, 
quibus  Rerzellai  Galaadites  David  (//  Rtg.  xx)  par- 
ricidam  filium  fugientem  et  suscepit ,  et  fovit ,  et 
inaneravit  amicum ,  inter  tantos  viros  partam  cre- 
dimus  amicitiam  ,  sed  ab  ipsa  potius  tantam  gra- 
tiam  processisse  non  dubitamus.  Nam  quod  rex  viri 
illius  prius  eguerit,  nemo  qui  cogitet.  Verum  quod 
ipse  viri  magnarum  opum,  nihil  pro  his  mercedis 
a  rege  speraverit,  hinc  advertere  perspicuum  est, 
quod  omnes  delicias  divitiasque  civitatis  proiiius 
offerenti,  nihil  suscipere  acquievit,  suis  volendesse 
oontentus.  Sic  et  foedus  illud  venerabile,  quod  hiter 
Davidet  Jotiaihan  non  spes  futurae  utilitatis,  sed 
tirtutis  coiitemplatio  consecravit ,  multum  utrisqae 


circa  cuin  vita  animae  corporis  sit  multo  praeslan- 
tior,  hoc  omnino  neganduin  censemus  amico,  qiiod 
mortem  inferat  animae,  quod  nihil  aliud  est  quani 
peccatum,  quod  Dcum  s^arat  ab  anima,  animam 
a  vita.  Verum  in  his,  quae  vel  exhibenda  sunt  aini- 
co,  vel  pro  ainico  toletanda,  quis  servaiidus  slt 
modus ,  quse  cautio  adhibenda ,  non  est  tempo- 
ris  hujus  evolvcrc.  Gratia.mjs.  Non  parum  mibi 
Galtcrum  nostrum  fateor  contulisse,  cujus  inter- 
rogatione  provocatus  ,  summam  omniuni ,  quae 
disputata  sunl,  brevi  comprebendensep'logo,  qiia- 
si  pra;  oculis  in  ipsa  memoria  depinxisti.  Age  jam 
precor»  et  in  ipsis  officiis  amicoriim  quis  scrvandus 
sil  modus,  vel  quaecautioadhibenda,nobls  expone. 


^79  B.  AELBEDl  ABBATIS  BIEVALL.  OPP.  PABS  L  —  ASCETICA.  WO 

Aerlbmjs.  £t  b«c,  ti  alia  qaaBdani  dc  amicitia  A  rei^do,  cras  prorcclo  ciini  sc  tciiipus  oblulcrit, 
resuni  dicenda;8ed  hora  Jam  praeleriit,  el  ad  aliud  rediiurus.  Yideat  autem  Graiiaiius,  ut  prxato  sit 
negolium  isti ,  qui  roodo  veiiemiit»  sua,  ut  oernilis,  mane,  ne  ipse  nos  inciirix»  aut  nos  cum  tarditatis 
imporlunitate  comjpeUiuU.  Galtmus.  Invituscerie     «rguamus* 


LIBER  TERTIUS. 

QtKnuoda  €i  inter  quos  possU  amicUia  indirapta  servari. 


Aelhedus.  Unile,  et  qao^  GaATiAinis.  Non  te  latet 
adventus  mci  causa. 

Aelrkdus.  Num  adcsA  Galtcmst  Gratuiojs.  Vi- 
deat  ipse,  ccrte  Urditatis  non  |iotcst  argiiere  nos 
bodie. 

AEijiaMTS.  Vis»  ea  quae  proposita  sont  proseqna- 
mur?  GaATiANus.  Habeo  ei  fidem  :  iiam  et  praescn- 
iiam  ejus  milii  reor  neccssariam»  c«i  ei  scnsus  est 
acuiior  ad  intelligendum,  et  lingua  eradilior  ad 
Interrogaadun ,  ei  memoria  tcnacior  ad  retiaen- 
dunu 

Ablrcdus.  Aodisti»  GalterC?  Amiciiior  tibi  esi 
Gratiamis,  ^uaro  puubas.  Galtemis.  Quomo.lo 
miJii  amiclis  non  esset,  qul  nallios  noii  est  ?  Sed 
qoia  otriqiie  adsumos,  promis^i  iui  non  immemo- 
res,  otio  buic  non  simus  IngraiL 

Aelredus.  Fons  et  origo  amiciti»  amor  csi:  nam 
amor  sine  amiciiia  esse  potest ,  amicitia  sine  aroore 
minqiiam.  Aroor  vero  tx  natura »  ant  ex  oincio , 
Td  ratione  sola,  vel  es  solo  affecto,  nonnunquara 
ex  uiroque  simul  procedit.  Ex  naiura ,  sicui  mater 
diligii  filiom.  Ex  olOcio,  quando  ex  ratione  dati  ct 
accepiif  quidam  speciali  affccto  conjunguntur;  ex 
ftola  raiione^  sicnt  inimicos,  non  ex  sponUnea  mcn- 
tis  inclinatione»  sed  ex  praecepti  nccessiute  diiigi- 
rous^  Ex  sok)  affeciUv  qnando  aliquis  ob  ea  sola  , 
qux  corporis  sontrvcrbi  gratia»  pulchritudincm , 
fortitudinem»  facondiam,  sibi  qooroindaro  incUnai 
affecium.  Ex  ratione  simyl  ei  affeciu*  quando  is, 
qiiem  ob  virtotis  roeriiom  raiio  soadei  amandum, 
morum  suaviUie»  ei  vitae  bodand»  dukcdine  in 
alterius  infloit  anlmum  :  et  sic  ralio  jungUur  af- 
Ceoiui,  ui  amor  ex  ratione  castus  sii,  dulcis  ex  af- 
fectu.  Quis  horum  vobis  amicitiae  videtur  commo- 
daiior?  Galterus.  Hic  oltimiis  sane ,  qoero  ei  vir- 
toiis  comiemplaiio  format ,  ei  mororo  soavius  or- 
nat.  Sed  otrom  omnes,  qoos  sic  diligimus,  ad  illud 
amiciti»  admitiendi  sini  dulce  secreioro»  sdre  de- 
tidero. 

Aelredus.  Primo  ponendom  esi  solidum  quoddam 
ipsius  splriulis  arooris  fundaroenium » in  qoo  ejus 
suni  cbllocanda  principia  ;  oi  sic  recU  quis  linea 
ad  ejus  aUiora  conscendens,  nc  fundamenturo  nc- 
gligat  vel  excedai,  roaximam  cautelam  adhibeai. 
Fuiidamentom  illud  Dei  amor  est»  ad  qoem  omnia, 
quae  vel  amor  soggerii  vd  i^ectos ;  omnia,  qox 
vel  occiAtc  ariqois  spiritos,  vel  palam  quilibei  soa- 


B  dct  amicoSv  rercrcnda  sunt  :  diligcnterque  inspi- 
ciendum,  ut  qiiidquid  astruitur,  randaroento  conve- 
iiiat,  ct  quidquid  illod  excedere  dcprehcnditiir,  ad 
ejus  forroam  revocandiim,  et  secundum  ejus  quaSi- 
tatcm  omnimodis  corrigendum  ,  non  dubites.  Ncc 
omnes  taroen,  quos  di!igimus  in  amicitiam^sunt 
recipiendL,  quia  ncc  omncs  ad  hoc  rcperiuntur  ido- 
iieL  Nam  cum  amicus  tui  consors  sit  animi ,  cujus 
spiritui  iuum  conjungas  et  applices,  et  iu  misceas, 
ui  unum  fieri  velis  e  duobus,  cui  te  Unquam  tibi  al- 
leri  comroiltas,cui  nihll  occultes«  a  quo niliil  timcas : 
primuro  certceiigcnduscsUquiad  lixc  aptus  putciur; 
deinde  probandus,et  sicdcroumadmittendus.  Subilis 
enim  debei  esse  amicilia ,  et  quamdam  aeicmitatis 
speciem  praeferre,  semper  persevcrans  in  affcctu. 
£t  ideo  non  puerili  modo,  amicos  rouUre  vaga 
qnadam  dcbcmus  scntentia.  Quoniam  cnim  ncmo 
deiesUbilior,  quam  qui  amicitiam  laeserit ,  nihilquo 
magis  animuro  torqueai  qiiam  vcl  descri  ab  amico 
vel  impognari;  cum  suinmo  studio  eligendas  estt 
ct  cum  maxima  cautcla  probandus  :  admissus  au- 
tem  sic  tolcrandus,  sic  tractandus,  sic  sequendus, 
ut  quandiu  a  pracmisso  fuiidamento  irrcvocabiliter 
noii  reccsserit,  ille  iu  tiius,  ct  lu  illius  sis,  Um  in 
corporalibus  quam  in  spiritualibus ;  ui  nulla  sit 
auimoruro  ,  affcciionum  ,  volunutum  ,  scniintia- 
rumve  dlvisio.  Cernitis  ergo  quatuor  gradus,  qoibus 
ad  amicitiae  pcrfectionem  conscenditur  :  qoorum 
primus  cst  electio ,  secundns  probatio ,  rertius  ad- 

Droissio,  quartos  rerum  divinarum  ct  humanaruin 
cuin  quadam  cbariutc  et  bencvolentia  summa  coii- 
sensio.  Galterus.  Bccordor  te  in  prima  illa  tua 
disputatioDC,  quam  cum  iuo  h^buisti  kone,  dlflliii- 
tionero  banc  satis  pi[obasse  ;  scd  quia  de  roultis 
amicitiaruin  generibus  dispuusii ,  utrum  omnes 
comprehcndat,  scire  desidero. 

Aelredus.  Com  vera  amlcitia  nisi  inter  bonos 
esse  oon  possii,  qui  niliil  contra  fidem  vel  bonos 
mores,  velle  possint,  aot  facere:  piofecio  uon 
quamlibet,  aed  ipsam  quae  vera  esi,  aroicitiam  dif- 
finiilo  isu  coropltciitur.  Gratiards.  Qoare  non  ti 
illa,  qoap  ante  hesternaro  collaiionero  me  plurimum 
delecubat*  aeque  probanda  esi  idem  scilicti  vcl|«« 
et  idero  nollc. 

AcLREDus.  Certe  inter  eos,  qoororo  faerint  eroen- 
dati  mores,  viu  composUa,  ordinati  affeclus ;  nec 
isiam    arbitror    repudiandam.    Galtbros.  Vidflit 


m 


m  S/miTl3ALI     AMICITIA.  —  LIB.  III. 


m 


GraUanus,  ut  tam  in  sc  ipsoquam  in  eo,  quem  di-  a  videbatur  eicessisse,  et  ubi  pax  ejus  periditaliatur. 


ligit,  IsU  pnecedant ;  et  sie  idem  velit  et  nolit  cum 
Ipso  ;  liiliil  sibi  volens  concedit  niliil  ipse  prsestare 
rogatos,  qiiod  injiislum  vel  iiilioncslum,  vcl  indc- 
ceiis  sit.  Sed  de  qu:Uuor  liis  qusc  prxmislsti ,  qiiid 
scntiendum  sit,  a  tc  exspectainus  doccri. 

AcLREDUs.  Priinum  igitur  dc  ipsa  elcctione  tra- 
clemus.  Siint  vitia  qiiaedam,  quibus  si  quis  fuerit 
iiiYolutus,  non  diu  amicilix  leges  vel  jura  servabit. 
Ilujusmodi  ad  amicitiam  iion  facile  eligendi  sunt ; 
sed  81  alias  eorum  vita  moresqne  placucrint,  agen  • 
diim  cum  cis  sumroopere  cst,  ut  sanali  ad  amici- 
tiam  liabeantur  idonei :  videlicet  iracundi,  instabi- 
les,  suspiciosi,  verl)0si.  Dinicilc  quippe  est,  cuni, 
qucm  saepe  iracundiae  furor  cxagilat,  non  aliquando 
insurgere  in  amicum  ;  sicut  in  Ecclcsiastico  scri- 
bimr.  E»i  amleus^  qui  odinm^  el  rixam,  et  coitvicia 
denudabil  {Eccli.  xvi).  Undc  ait  Scriplura:  Noli  e$$e 
amieus  hmnini  iracundo ,  neque  ambules  cum  viro 
furiMO ;  ue  kumas  scandalum  animo!  tuce  {Prov, 
XX II).  £t  Salomon  :  Ira  inquit ,  tn  iinu  stulti  re- 
quUicii  (Eccte,  vii).  At  cum  slulto  diu  scmre  ami  • 
citiam,  quis  non  credit  impossibile?  Gai.tercs.  At 
iios  te  Tidimus,  si  non  fallimur,  cum  iracundissimo 
bomiiie  summa  religione  colerc  amicitiam  :  quem 
usqve  ad  vitae  ejus  finein  nunquam  .1  to  locsum , 
qnanquam  ipse  fesa^  laesissei,  audivimus. 

Aelredus.  Sunt  quidam  cx  nalurali  conspcrsionc 
iraeuiidi ,  qui  tamen  banc  ita  comprinierc  ct  tcm- 
penire  soilicili  sunt  passioncm,  ul  in  quinquc  qul- 
bos,  tette  Scriptura  ,  amicitia  dissolvitur  atqiie 
CQrrumpitur,  nunquanr  prosiiiant ;  quamvis  non- 
nvnqoam  aroicum  inconsidefalo  scrmonc  vcl  actu , 
Tcl  zelo  minus  discreto  oflendant.  Tales  si  forte  In 
amicitiani  receperimus,  patientcr  tolcrandi  sunt , 
et  cum  nolNS  constet  de  affectu  ccrtitudo,  si  quis 
fiierit  vel  sermonis  vel  actionis  exccssus,  aniico  id 
indulgendum  est ;  vel  certe  sine  aliquo  dolore  ju- 
ctinde  insuper,  in  quo  excesserit ,  comrooncndum. 
Gratiaiius  IIIc  tuus,  quem  pne  omnibus  itobis,  ut 
roultjs  vi  Jetar,  tibi  probas  amicuro,  aliquid ,  quod 
tilM  displicere  nullatenus  potuit  ignorare,  ante  pau- 
cos  dias,  ul  nos  putabarous,  ira  prxventus  ct  dixit 
et  fecit;  cui  tamen  nihil  prioris  gratise  imminutum 
nec  credimus,  nec  vidcmus.  Undi  non  parum  ob- 
slvpoimus,  quod  cum  tu ,  ubi  nos  mutuo  loquimur, 
nihil  velis  vei  roodicuro  prxterirc,  quod  velit  ipse  ; 
ipse  roodicuro  quid,  tui  causa,  iion  potiieiit  susiiiie- 
re.  Galterus.  Audacior  mc  roulto  cst  islc.  Nam 
et  ego  ista  novi,  sed  tuum  erga  eum  animuin  non 
ignorans,  niliil  tibi  de  his  loqui  prxsumpsi. 

Aelredus.  Homo  ccrte  iile  mihi  cbarissimus  cst, 
semel  a  me  reccptus  in  amicitiam,  a  me  nunqoam  po- 
terit  non  amari.  Unde  si  forte  in  bac  parte  fortior 
lllo  foi,  et  ubi  ulriusque  voluntas  non  concurrebat 
in  unom,  mearo  mihi  facilios  fuit ,  quam  illi  suam 
frangere  voluntatem ;  ubi  nulla  intervcniebat  in- 
lionestas,  nec  ffJcs  laedebatur,  nec  minuebatiir  vir- 
I089  cedendum  amico  fuit ,  ut  et  tolerarcm  in  quo 
Patrol.  CXCV. 


voluntatem  ejus  meae  praeferrem.  Galterus.  Sed 
cum  prior  ille  jam  in  fata  ^^oncesserit ,  alter  tibi» 
licet  nos  non  videriinus  satisfecerit :  illa  noHsquin- 
qiie,  quibus  aroicitia  sic  Ixditur  ut  dissolvalur,  ve- 
lim  nobis  cnuclec^,  ul  eos,  qui  nullo  modo  cligcn:! 
sunt  in  aroicos,  cavere  possimus. 

Aelrediis.  Audite,  non  mc,  scd  Scripturam  lo- 
qiientem  :  Qui  conviciatur  amico  dissolvit  amici- 
tiam.  Ad  amicum  ,  etiamsi  produxerit  gladium^  non 
desperes  :  est  enim  r^gressus  ad  amicum,  Si  aperue- 
rit  os  triste^  uon  timeas  {Eccli,  xxii).  Yide  quid  di- 
cat.  Si  fortc  irn  pra*vcntus  amicus  eduxerit  gladium 
vcl  si  vcrbum  |ii-otuIcril  triste  ;  si  quasi  non  amans 
ad  tempus  tibi  scse  subtraxerit ,  si  tuo  suum  ali- 

R  quaiido  prxtulcrit  consilium,  si  a  le  in  aliqua  sen- 
tentia  vel  disputatione  dissenserit ,  non  his  aroici* 
tiaro  aesliroes  dissolvcndam .  Est  cnim,  alt^concordfi 
ad  aroicuro,  excepio  coiivicio,  et  iropropcrio,  el  su- 
pcrbia,  el  mystcrii  revelationc  ,  et  plaga  dolosa.  In 
bis  oronibus  eflugiet  aroicus.  Diligentius  proinde 
baec  quinque  considererous,  nc  nos  eis  ainiciliae 
vinciilis  constringarous,  qiios  ad  h«c  vitia  vcl  ira- 
cundiae  furor ,  vel  alia  quaelibet  passio  compellcre 
consucvii,  Convicium  quippe  laedit  famam,  charita- 
lem  exstinguit.  Tanta  cst  enim  bomiuom  malilia  , 
ul  quidquid  ira  instij^antc  ab  amico  jaculaturo  fue- 
ril  in  amicum,  quasi  secrcturum  suorum  prolatum 
conscio ,  si  iion  crcdatur  ,  verum  essn  clanictur  . 
niulti  cnim  sicut  propriis  laudibus,  ita  in  alioium 

^  vituperatiiViiibus  delectantur.  Quid  scelestius  ini- 
properio,  qiiod  etiam  falsa  objectione  innoccntis 
faciem  miserando  ruboro  perfundil !  At  superbia 
quid  roinos  ferendum  ?  qoae  solum  id  quo  fiacta 
amicitiae  subvcniendum  fuerat,  bumilitatis  ct  con- 
fessionis  cxcludit  remediuro,  reddens  hoininero  au« 
dacem  ad  injuriaro,  turoidum  ai  correptionem  ?  Se- 
cretoruro  revclatio  ,  qua  nihil  est  turpius  ,  nihil 
cxsecrabilius,  nihil  amoris,  nihil  suavitatis  rclin- 
quens  Inter  aniicos,  sed  omnia  replens  amariludine 
indignalionis,  ct  odii  atquc  doloris  felle  cuncta  con- 
spergens.  Hinc  scriptum  csl.  Qui  denudat  arcana 
amici  perdit  fidem  (Eccli.  xxiv).  Et  paulo  post. 
Denudare  amici  mysteria  ,  desperatio  est  animcB  infe^ 

0  licis  {ibid.)  Quid  enim  inf  licius  illo,  qitl  pcrJit  (I- 
dem  ,  ct  desperatione  langiiescit  ?  Ultlmum  illiid  , 
qno  dissolvitur  amicitia  ,  plaga  dolosa  esl,  qux  non 
cst  aliud  quam  occulta  detractio.  Plaga  certe  dolO' 
sa ;  pbga  serpentis  est  et  aspidis  mortifert  :  81 
mordeat  serpens  in  sileniio^  ait  Salomoii,  nihU  so 
minus  habet^  qui  occulte  detrahit  {Eccle,  x).  Quem- 
cunque  igitur  in  his  vitiis  assiduuro  inveneris ,  ca- 
vendus  tibi  est  ille  ;  nec,  douec  sanetiir,  ad  amiei- 
tiam  eligcndus.  Abjuremus  convicia ,  quororo  oitor 
est  Deus.  Seroei,  ftigientero  a  facic  Absalon  san- 
turo  David  conTlciis  iropetens  (  ///  Reg.  11),  inter 
hiCrcditaria  verba,  quaepater  ftlio  moriens  dele- 
gavit,  aoctoritate  Spiritos  sancti  decemKur  occi- 
dendus.  Improperium  nihilominos    caveainus.  In* 

22 


fK:(  B.  AELnEDl  ABHATIS  RIEVALL. 

fclix  Naltal  Carinclus,  Oavid  serviluiem  et  fugam  A 
iiiiproperans,  a  Oomino  perculi  meruit ,  et  occidi 
(/  Beg,  xxv).  Quod  si  forle  coniigerit,  in  aliquo  nos 
legem  amiciliae  praslerire ,  vitemus  superbiam  et 
amici  gratiam  liumilitalis  beneficio  repelamus. 
liex  David  amiciliam,  quain  Naas  regi  liliorum 
Ammon  exhibueral  {II  Reg,  x),  cum  Hlio  ojus  Ha- 
Don  misericordiler  oblulissel ,  iile  superbus  et  in- 
,-gratus  amico,  conlumeliam  adjecit  contempiui ;  ob 
t)uam  causam  tam  ipsum  ,  quam  popuium  ejus 
et  urbes ,  gladius  siinul  ct  ignis  absumpsit. 
Supcr  omnia  autein;  amicorum  rcvelarc  secreta 
sacrilegiuiQ  arbilremur,  quo,  (idcs  amiuiiur,  et 
animae  capUvatae  despcratio  iinportaiur.  Hinc  est 
qnod  impiissimus  Acliilophcl  ( //  Reg,  xvii),  par- 
ricidac  consentiens,  cum  ci  palris  consilium  prodi- 
disset,  cernens  suum.quod  contra  iliud  dederat  noa 
inancipatum  effectui,  diguum  proditore  Onem  ,  la- 
queo  suspcnsus  promcruiL  Postremo  detrahere 
amico  venenum  atuicllise  repuiemus,  quod  Mariae 
froAlem  lepra  perfudit  {Num.  xii),  ct  ejectam  extra 
castra  sex  diebus,  populi  communione  privaviL 
Nec  solum  nimium  iracundi ,  sed  etiam  instabiles, 
et  suspiciosi  in  bac  electione  cavcndi  sunt.  Cum 
<Hiim  amicitim  magous  fructus  sil  securitas,  qua  le 
credis  et  coromittis  amico  :  quomodo  in  cjus.aroore 
aliqua  potest  esse  securitas,  qiii  omni  circumfertur 
venio ,  omni  acquiescit  consillo  ?  Cujus  aflfectus 
inolli  kilo  comparatus  ,  diversas  el  contrarias  tota 
die,  pro  arbitrio  imprimenlis,  suscipit  et  formai  £» 
imagines.  Quid  praetcrea  magis  competit  amicitiae, 
qtiaro  pax  quaedam  ad  invicem  et  tranquilliias  cor* 
dis,  cujus  sensper  expers  est  siispiciosus  ?  Nunquam 
•enim  requiescit.  Suspiciosum  quippe  semper  cu- 
riositas  comitatur ,  quae  continuos  ei  siimulos 
acuens,  inquietudinis  et  perturbatiouis  ei  materias 
«ubrolnistrat.  Si  enim  viderit  amicom  secretius  lo- 
quenlem  curo  aliquo  prudilioficm  pulabiu  Si  se  bc- 
iievohiin  all.'ri4)raebuerit,  vei  jucundum,  ilicse  mi- 
uus  diligi  p;Oclamabit.  Si  eum  corripuerit ,  odium 
interprctabttur.  Si  laAidaiidum  crediderit,  irrisum  se 
calumniabitur.  Sed  nec  -verbosum  arbitror  eligen* 
dum  ,  quia  vir  linguosus  non  justiftcDbilur.  Vides, 
Inquit  sapiens,  hominem  promplulum  ud  loquendum^ 
mtigit  iilo  spem  habet  stuUus  (Prov.  xxix).  Is  igitur  D 
tlbi  eligendusest  in  ainicum,quem  non  iracundiieruror 
inquietex,  non  insiabililas  dividai,  non  conierat  su- 
spicio,  non  verbositas  a  debita  gravitate  dissolvat. 
Pjtecipue  lUile  est,  ui  tim  eligas.qui  tuis  conveniat 
laoribus,  tuae  consouet  qiialitati.  Inter  dispares 
quippe  jnores ,  ut  beatus  ait  Ainbrosius ,  amicitia 
esse  non  potest :  ei  ideo  convenire  deliet  sibi  ulii- 
usque  gralia*  GALTEars.  Ubi  ergo  talls  iiivenietur , 
qui  nec  iracundus  sit,  nec  instabilis  ,  nec  suspicio- 
sus  ?  Nam  verl>osus  quisquis  est,  latere  non  potesi. 
Aelredus.  Licet  jion  faciie  qucat  reperiri ,  qui 
non  his  passio^ibus  moveatur;  mulli  certe  sunt, 
qul  his  omuibus  superiores  inveniunliir :  qui  ira- 
cisiidiam  patieotia  comprimant ,  levitaleni  servata 


OPP.  PARS  1.  —  ASCETICA.  68i 

gravitate  cohibeanl,  saspiciones  dileclionis  contem- 
platione  propellanl.  Quos  maxime  in  amicitiam 
quasi  exercitatiores  assumendos  dixerim ,  qui  vitia 
virtute  vincentes,  tanto  securius  possidentur,  quan- 
to  fortius,  etiam  tentanlibus  vitiis  resistcre  consue- 
runl.  Gratiakus.  Ne  quaeso ,  irascaris,  si  loquar. 
llle  tuus ,  de  quo  paulo  ante  fecimus  mentionem » 
quem  a  te  receptum  in  amicitiam  non  dubitamus  : 
utrum  tibi  iracunJus  videatur,  scire  dehidero. 

Aelredus.  Est  quidem ;  at  in  amicilia  miuime. 
Gratianus.  Quid  est,  rogo  te,  in  amicitia  non  esse 
iracundum. 

Aelredus.  Inter  nos  conirnctam  amicitiam  non 
dubilatis.  Gratianhs.  Prorsus. 

Aelredus.  Qunndo  inter  nosiras,  rixas,  dissen- 
sioncs,  a^mulationes  vel  conlentiones  orlas  audi- 
slis  ?  Gratianus.  Niinquam  ;  sed  hoc  iion  iliius,  sed 
tuae  patienlise  imputamus 

Aelredus.  Fallimini.  Nullomodoenim  iram,  quain 
non  refrenat  affectiis,  cujnsqiiam  patientia  refrena- 
bit,  cum  palienlia  magis  iracundum  excitel  in  furo- 
rem,  in  hoc  aliquid  sibi  vel  modicum  solatium  prae- 
stari  cupieiis,  si  in  jurgiisse  illi  aliquis  parem  exhi- 
beat.  llle  sane  de  quo  nunc  nobis  sermo  est,  ita 
mihi  amicitiae  jura  conservat,  ut  commotom  aliquan- 
do,  etiam  jam  proruropentem  in  verba  solo  nutu  co* 
hibeam,  ct  ea  quae.displicent  nuiiquam  produca*.  in 
publicum  ;  seJ  ad  evaporandum  suae  mentis  conce- 
ptum,  scmper  exspeciet  secretum.  Quod  si  non  ei 
amicilia,  sed  natura  praescriberet,  iiec  ita  virtuo- 
sum,  nec  ita  laude  dignum  judicarero.  Si  vcro,  ut 
assolet,  ab  ejus  aliquando  ineus  sensus  dissentiat ; 
ita  alterutro  nobis  deferimus,  ut  aliquando  ille 
meam  suae,  plerumque  ego  suam  meae  praeferam  vo- 
luntatem.  Galterus.  Satis  datum  est  Gratiano.  Sed 
mihi  vclim  enuclees,  si  forte  quis  incaulius  in  eo- 
rum  incidcril  aiiacitias,  quos  cavendos  paulo  antc 
dixisti,  vcl  si  qui  eoruni  quos  cligendos  dixisti»  aut 
in  ea  ipsavitia,aut  in  alia  fortedeteriora  corrucriul» 
qualiscisscrvanda  sit  lides,qualisexhibendagratia. 

Aelredus.  H;cc,  si  fleri  potesi,  in  ipsa  electioue, 
vel  cliaui  proLatioue  cavenila  sunt ;  ne  videlicet  ni- 
niis  cilo  diligainus,  maxime  indignos.  Digni  aulem 
sunt  amicilia,  quibus  in  ipsis  causaest,  cur  diligan- 
tur.  Aitamen  iii  his,  qui  probati  digniqiie  putantur, 
erumpunt  saepe  vitia,  lum  in.  ipsos  ainicos,  tum  iu 
alienos,  quorum  tamen  ad  amicos  redundat  infamia. 
Talibiis  amicis  omnis  diligentia  adhibenda  est,  ut 
sanentur.  Quod  si  impossibile  fuerit,  non  amicitiam 
rumpendam^  vei  dissolvendam  arbilror,  sed  ut  qui- 
dam  elegaiiter  ait,  potius  paulatim  dissuendam  ; 
nisi  forte  quae.lam  intolerabilis  injuria  exarserii,  ut 
neque  rectunv,  ncque  honesturo  sit,  ut  non  statim 
alieuatio  vel  disjunclio  fiaU  Si  eitim  aliquid  molitur 
amicus,  aut  in  palrein,  aui  in  patriam,  quod  subila 
et  festinata  egeat  correclione ;  ntia  toiciiia  laedetur, 
si  perduellis  et  inimicus  prodatur.  Sunt  aiia  vilMi, 
pro  quihus  aroicitiam  non  rumpendam,  ul  diximua, 
seJ   paulatim  dissoivendam  judicamus ;  ita  tajDen 


C85 


DE  SPmiTUALl  AMIClTiA.  -  L1B.  III. 


m 


ut  non  iisqiie  ail  inimicilias,  ex  qiiibus  jurgia,  ma-  x  ^^^  <I*>o^  ^^il ;  diligens  eum,  a  quo  non  diligitur  ; 


ledicla,  conlumelixquc  gigiiiinlur,  erumpanl.  Tiirpe 
enim  nimis  esl,  cum  eo  hujusmodi  gererc  bcllam, 
cum  quo  familiarilcr  vixeris.  Nam  ctsi  bis  omnibus 
ab  eo,  quem  in  amicitiam  rcccperas,  impctaris, 
quibusdam  quippe  moris  est,  ut  cnm  ipsi  sic  vixe« 
rint,  ut  jam  non  raereantur  amari ,  si  forte  eis  ali- 
quid  eveneril  adversi,  culpam  rctorqucant  in  ami- 
cum;  kesani  dicant  ainicitiam,  et  omne  consilium, 
quod  amicus  dcderit,  suspectuin  babcant :  et  pro- 
diti,  cum  eorum  in  palam  culpa  processeril,  non 
habentes  ultra  quid  faciant,  in  amicum  odia  ct  ma- 
ledicta  congcminent,  detrabeiites  in  nngulis,  in  te- 
nebris  susurrantes,  se  mcndaciter  exaltantcs,  et 
alios  similiter  accusaiites.  Si  igitur  bis  oinnibus. 


bonorans  eum,  a  quu  spernitur,  benedicens  eum,  a 
quo  maledicitur ;  benefaciens  ci,  qui  sibi  quod  per- 
niciosum  est,  macbinatur.  Galterus.  Quoinooo  ergo 
amicilia  solvitur,  si  excluso  lalia  suut  cxbibcnda  ab 
co,  a  quo  solvitur  ? 

Aelredus.  Ad  aniicitiam  quatuor  pertinere  spe- 
ciuiiter  videntur  :  scilicet  dilcclio  et  aflcctio,  sccu- 
ritas  el  jucunditas.  Ad  dileclioncm  speclal,  cuni 
benevolcnlia  bencficiorum  eibibitio.  Ad  afloclioiiem, 
interior  quaedam  procedcns  deieclatio.  Ad  securi- 
tatem,  siiie  tiinorc  el  suspicione  onmium  consilio- 
rum  et  secretorum  reveiatio.  Ad  jucundilatcm,  dc 
omnibus  qua^contingunt,  sive  ixtasint»  sive  tristia; 
de  omnibus  quae  cogitantur,  sive  nociva  siiit,  sFve 


postdimissam  amicitiam,  impetaiis,  quandiu  tolc- ^  uttlia  ;  de  oinnibus  quae  docentur  vei  discuntur, 

rabilia  fuerint,  ferenda  sunt :  et  bic  bonos  veteri 

amicitiae  tribuendus,  ut  in  culpa  sit,  qui  faciat,  non 

is  qui  patiatur  injuriani.  Ainicitia  quippe  aeterna  est, 

unde :  Omni  Umpore  diliyit  qui  amicus  est  (Proo. 

xvii).  Si  te  laeserit  iilc,  quem  diiigis,  tu  tainen  dili- 

ge.  Si  talis  fucrit,  ut  illi  amicitia  subtrabatur,  nuu- 

qiiam  taraen  subtrabatur  diiectio.  Coiisule  quantiim 

poies  saluti  ejus,  prospice  faraae,  nec  unquara  ami- 

ciiiae  ejus  prodas  secreta,  quamvis  tua  ipsc  prodi- 

derit.  Galterus.  Qu:e  sunt,  rogo,  iila  vitia,  pro  qui- 

bus  amicitiain  paulatim  dicis  esse  soivendain  ? 

Aelredus.  Quinqiie  illa,  quae  pauio  antc  dcscri- 
psimus ;  maxime  autcm  rcvelatio  secrctorura,  el 
oecMlti  uiorsus  delractionum.  llis  sextum  addimus. 
Si  eos,  qui  tibiaeque  diligendi  sunt,  lacsprit ,  eisquo, 
quorum  tua  interest  providere  saluti,  niinae  ct 
scandali  materiam,  etiam  corrcptus  praei)cre  non 
desierit,  maxime  ubi  vi^rum  te  tangit  infamia. 
Noii  eniffl  amor  praeponderare  debet  rciigioni,  non 
fidei,  non  cliar!tati  clviuro,  non  piebis  saiuti.  Rex 
Assuerus  superbissimuni  Aman,  queni  prae  caeterls 
amicum  habuerat,  suspendit  in  cruce  (Ezech.  vii), 
amicitiae,  quam  iile  fraudulentii  cousiiiis  lacscrat, 
saiutcm  muitiludinis  et  cbaritatem  prasponcns  uxo« 
ris.  Jabei  uxor  Aber  Cinei,  iicet  pax  fuerit  inter  Si- 
saram  ei  doniura  Aber,  plebis  tamen  saiulera  iiuic 
amicitiae  praefercnSf  ipsura  Sisarara  ciavo  sopivit  et 
roaileo  (Judic.  iv).  Sanctus  propheta  David,  cuni  do 
jure  amicitia^  cognalioni  Jonathae  debuerat  pepcr- 
cisse  (//  Reg.  xxi;,  audiens  tamen  a  Domiuo,  pro- 
pter  Saul  et  domum  cjus  sanguinura,  quia  occiderat 
Gabaonitas,  populum  fame  tribus  annis  jugiter  la- 
borasse,  septem  viros  de  cognationc  ejus,  Gabaoni- 
tis  dedit  puniendos.  Hocautem  nolo  vos  ignoiare, 
Inter  perfectos,  quos  sapienter  eiectos  et  caute  pro- 
batos,  vera  et  spiritualis  amicitia  copulavit,  non 
posse  inlervenire  dissidium.  Cum  cnim  amicitia  de 
duobus  unuro  fecerit,  sicut  id  q>iod  •luum  cst,  non 
potest  dividi,  sic  et  amicitia  a  se  non  poterit  sepa- 
rari.  Patet  igitur,  banc  amicitiam,  qu»  patitur  ae- 
ctionem,  ex  ea  parte  qua  laeditur,  nunquam  fulsse 
Teram.  in  hoc  tamcn  amicitia  probabiiior,  ct  magis 
TiniiB  prol)atur,  quod  ncc  in  eo  qui  laeditur,  dcsinit 


qu.nedam  duicis  et  ainica  collalio.  Videsne,  in  qui- 
lius  ab  bis  qiii  mercntur,  solvenda  est  auiicitia  ? 
Subtrabilur  ccrtc  illa  interior  delectatio,  quain  ex 
amici  pcctore  jugitcr  bauriebat ;  pcrit  securitas, 
qua  sua  illi  arcana  revelal)at ;  seponitur  juciiiKlitas, 
quain  aniica  confabulaiio  pariebat.  Fain.iiarilas 
proinde  ilia,  in  qua  laliaoontinentur,  ei  ncganda  esi, 
noii  subtrabenda  diicctio  :  et  Iioc  cuni  quadam  ino- 
deratiouc  et  rcverentia,  ut  si  iion  niinius  fuerit  hor- 
ror,  semper  anliquae  amicilix  quae;!ain  viJeantur 
remansUsc  vostigia.  Gratunus.  Mibi  certe  placent 
ista,  quae  dicis. 

Aklredus.  Jara,  de  elcctione  si  sufilciunt  ista  quae 
diximus,  insinuatc.  Galterus.  Veiiera,  ut  corum, 

^  qiae  dicta  sunl,  suinraa  sub  brevi  nobis  cpiiogo 
traderclur. 

Aelredus.  Geram  vobismorcm.  Auiorcm  ainicitiae 
diximus  esse  principium,  oec  quaiemcunque,  sod 
qui  de  ratione  siinui  et  affectu  procedit.  Qui  quidem 
et  castus  est  cx  ratione,  et  ex  aflfectu  duicis.  Deinde 
aniicitia*  ponendum  diximus  fundamenlum,  Deisci- 
licetdiiectioiiem,  ad  quam  orania,  quaesuggeruntur,. 
referenda  sunt,  et  utrum  ei  convcniant,  vci  ab  ea 
dissldeant,  cxplorandum.  Quatuor  subinde  gradua 
iii  amicitia,  quibus  ad  ejus  summam  pervenitur„ 
cistodiendos  putavimus,  cum  amiciis  primum  sit 
eligendus,  deiude  prObandus,  tunc  demum  admil- 
tendus,  etsic  postca  ut  decet,  tractandus,  £t  de 

l^  elcctione  tractantes,  iracundos,  instabiles,  suspi-r 
ciosos  atque  vcrbosos  exclusimus  :  non  omnes  la- 
men,  sed  cos  duntaxat,  qui  bas  passiones  ncc  or-* 
dinarc,  ncc  moderari  poss!int  aut  nolunt,  Nam 
inuid  bis  perturbationibus  sic  tanguntur,  ut  non 
solum  eorum  in  nuilo  Uedatur  perft^ctio,  sed  ctiam 
virtus  eorum  roodcratione  laudabilius  augcalun 
Nam  qui  velut infrenes,  his passionibus aci semper 
feruntur  in  praeceps,  in  ea  vitia  inevilabiliter  dlla- 
buntur  et  corruunt,quibus  amicitia,  teste  Scriptura» 
et  iaedituret  dissoivitur;  convicia  sciiicet,  et  impro- 
periuni,  t:i  secretorum  reveiatio,  superbia,  cipiaga 
dolosa.  Si  lanien  lincc  omnia  patiaris  ab  iUo,  qiieui 
semei  lii  amicitiam  suscepisti,  non  sUtim  eam  ruin- 
pcndani  dicimus,  sed  pauiatiin  soivendam,  talisque 


637 
servetnr  a 


B.  AFXRkDl  ADBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  L  -  ASCLTICA. 


68a 


amiciliae  reverentia,  nt  licet  ipsum  A  amici,  quamvis  in  sintstris  maxime.  Nam,  ut  supc* 


a  secretis  tuismoveas,  nunquam  tamen  ei  dilectio- 
ncm  sul)trahas,  auxilium  tollas,  nogcs  consilium. 
Quod  si  ctiam  ad  blasphemlas  ct  maledicta  ejus 
prorumpai  insania,  tn  tamen  defcr  foederi,  defer 
cb^ritati,  ut  in  culpa  sit  qui  intulit,  uon  ille  qui 
pertulit  injuriam.  Porro  si  patri,  si  patriie,  si  ci- 
vibus,  si  subditis,  si  amicis  invcntus  fuerit  perni- 
ciosus,  statim  familiaritatis  ruinpendum  esfvincu- 
luni,  nec  unius  amor  perditioni  muUiludinis  praefe- 
ratur.  Haec  ne  proveniant,  iii  ipsa  electione  caven- 
dum,  ut  videlicet  is  eligatur,  quem  non  ad  ista  furor 
impellat,  aut  levilas  trahat,  aut  vcrbositas  prxcipi- 
tct,  aui  abducat  suspicio  :  maxime,  qui  non  nimium 
a  tuis  dissentiat  moribus,  nec  a  qualitate  discordet. 


rius  di\imus,  nihil  est  quod  amicitiam  magis  Isdit, 
quam  consiliorum  proditio.  Evangdica  vero  sen- 
tentia  est :  QuUn  modieo  fideiis  est,  el  in-muUo  fi^ 
delii  erit  {Luc.  xvi).  Amicis  itaque,  quibus  adhuc 
probationem  credimus  necessariam,non  omnia,  nec 
profunda  nostra  sunt  committenda  secreta,  scd  pri- 
mo  exteriora  vel  modica,  de  qiiibus  non  magnopere 
curandum  est,  an  celentur  an  nudentur  ;  cum  tanta 
tamen  cautione,  ac  si  plurimum  obessent  prodita, 
prodesscnt  autem  cclata.  In  quibus  si  fidclis  fuerit 
invcntus,  in  majoribus  experiendum  non  dnbites. 
Quod  si  forte  sinistrum  aliquid  de  tefama  volgave- 
rit,  si  quisquam  malitia  famam  luam  fuerit  perse- 
cutiis,  et  ille  nuUius  ad  oredendum  adducatur  sug- 


Quia  vcro  de  vera  amicitia  loquimur,  qu»  non  pofest  ^  gestione,  nulla  moveatur  suspicione,  nuUa  dubila- 

lione  turbetur  ;  de  ejus  fide  ulterius  nulla  tiiii  defoet 
pssc  ctinctalio,  sed  quasi  dB  certa  et  slabili,  non 
pavvaexsultatio.  Gratiapws.  Recordor  nunctui  illius 
ainici  transmarini,  de  quo  nobis  fecisti  sa^pe  niea- 
tionem,  quein  ob  hoc  verissimum  tibi  ac  lidelissi- 
nium  probasti  amicum,  quodfalsadetereferesUibus, 
^oii  solum  noii  adhibuerit  fidem,  sed  nec  uUa  sit 
hsesitatione  pulsatus :  quod  nec  de  tua  amicissimo, 
antiquoscilicetCIarffi-Yalb^s  sacrista,  praesumenduni 
putasii.  Sed  quoniam  de  probatione  fidei  satis  actuui 
esl,  ad  cxtera  enucleanda  procede. 

Aelredus.  Diximiis  etiam  intentionem  esse  pro- 
bandam.  Pcrnecessarium  hoc :  sunt  enim  pleriqiie, 
,  qui  in  rebus  humanis  nihil  iiorunt  bonum,  nisi  quod 
'  tcmpo:  alitcr  fructuosum  sit.  Hi  amicos  sicut  bovcs 
suos  d.Iigunt,  ex  quibus  aliquid  boni  sperant  captu- 
ros  :  qui  profecto  germana  et  spiritali  carent  ami- 
citia,  propler  Deum  et  se  c||>etenda,  nec  in  sc  ipsis 
naturalcconluentur  exemplar  :  ubi  facile  depreheu- 
ditur  vis  ejus  qualis  sit,  ctquanta  sit.  Ipse  Domious 
ac  Salvaior  nosier  verae  nobis  amicitiae  formam  pne- 
scripsit :  Dilige$y  inquiens,  proximum  tuum  sicut  te 
ipsum  (Malth.  xxii).  En  speculum.  Diligis  te  ipsum. 
Ita  plane,  si  Deuin  diligis  ;  si  nempe  talis  es,  qiia- 
lem  in  amicitiam  eligendum  descripsimus.  Aliquain, 
rogo,  a  te  ipso,  iiujus  luae  dilectionis  inercedein  ju- 
dicas  exigendam  ?  Minime  profecto,  sed  quod  pcr 
se  sibi  quisque  cbarus  est.  Nisi  igitur  et  tu  hunc 


essc  nisi  interbonos,  de  illis,  de  quibus,  quodnon 
sint  eligendi,  nulla  potest  esse  cunctatio,  ut  lurpcs, 
avari,  ambitiosi,  criminosi,  nullam  facimus  mentio- 
nem.  Si  vobis  de  elcclione  salis  datum  cst,  ad  pro- 
batioucm  deinceps  transeamus.  Galterus.  Oppor- 
lunum  hoc ;  nam  mihi  semper  ad  ostium  oculus 
est,  ne  forte  quis  irrumpal,  qui  vel  noslris  deliciis 
(loem  ponat,  vol  quid  amaritudinis  misceat.  vcl  ali- 
quid  superducat  inane.  Gratiamjs.  Cellernrius  ad- 
est,  cui  si  concedatur  ingressns,  iion  erit  tibi  facul- 
tas  uUcrius  procedendi.  Sed  ecce  ego  observo  januaiu, 
tu  Palcr,  perge  quo  coeperas. 

AcLREDiTS.  Quatuor  probanda  sunl  in  amico : 
lides,  intentio,  discretio,  patientia.  Fides,  ut  ei  te  . 
secure  committas.  Intentio,  ut  nihil  ex  amicitia, 
nisi  Deum  et  naturale  ejus  bonum  exspectes.  Di- 
seretio,  ut  quid  praestandum  amico,  quid  ab  eo  pe- 
tcndum,  in  quibu^  contristandum  pro.eo,  in  quibus 
amico  congratulandum,  pro  quibus  eum  corripien- 
duro,  modum,  tempus  et  locum  nonignores.  Patien- 
tia  vero,  nc  correptus  doleat,  nc  corripientem  con- 
tcmnatvelodiat,  uteum  pro  amico  quaslibet  adversa 
suolincrcnon  pigeat.  Nihil  in  amicitia  fide  prse- 
stantius,  qu(e  ipsius  nutrix  videlur  et  custos.  Ipsa 
se  In  omnibus  adversis  et  prospcris,  Ixtis  et  tristi- 
bus,  jucundis  ct  amaris,  praebet  aequalem  :  eodem 
intuens  oculo  huniilem  et  sublimcm,  pauperem  et 
divilem,  fortem  et  dcbilem,  saniim  et  aegrotum.  Fi- 


deiis  proprie  amicus  nihil  in  amico,  quod  extra  ejus  D  ip^um  in  alium  transferas  aifectum,  charos  ille  tibi. 


animum,  intuetur  :  virtutem  in  propria  sede  com- 
plectens,  caetera  omnia  quasi  extra  euin  posita, 
nlhii  multum  probat  si  adsini,  ncc  cum  absint  re- 
quirens.  Ipsa  tamen  fides  in  prosperis  lalet,  scd 
eminet  in  adversis.  In  necessitate  probaturamicus. 
Amici  divilis  multi ;  sed  utrum  veri  amici  sint, 
interveniens  adversitas  probat.  Salomon  :  Omni 
tempore  diligit  qui  amicus  est,  et  frater  in  angustiit 
comprobatur  (Prov.  xvii).  Et  arguens  infidelem  di- 
cit  :  Dens  putridus^  et  pes  lassus^  qui  sperat  super 
in/ideH  in  die  angustiw  (Prov.  xxv).  Gr4tianiis.|  Si 
pros|)era  nostra  nulla  unquam  advcrsitas  interpolet, 
quomodo  amici  probabitur  fides  ? 
Aelredus.  Miilta  suut  alia,  quibus  fijcs  probatur 


a^.que  ut  tu,  esse  non  poierit.  Tunc,  enim  erit  ipse, 
quem  diligis,  altcr  tu,  si  tuam  in  ipsum  transfu- 
deris  eharitatein.  Non  enim,  ut  ait  sanctus  Am- 
brosius,  vectigalis  est  amicitia,  sed  pleiia  decoris, 
plena  gratia;.  Virtus  est,  non  qusestus,  quia  pecu* 
nia  non  potitur,  sed  gralia  ;  nec  licilatione  pretio- 
rum,  sed  cor.ccrtationc  bencvolentiae.  Ejus  igitur, 
quem  elegisti ,  subtiliter  est  probanda  intentio,  ne 
secundum  spem  commodi  cujuslibet  tibi  velit  in 
amicitia  copulat  i ,  mercenariam  eam  aestimans  non 
gratuitam.  Certiores  autem  plerumque  sunt  amici- 
liae  inopum  quam  divitum,  cum  spem  lucri  sic  toliat 
paupertas,  ut  amicitiae  non  minuat,  seJ  potius  au- 
gcat  cliaritaiem.  Diviiibus  itaque  assentatorie  {rra- 


OE  SPIRITUALI  AMiClTIA.  -  LIB.  Hf. 


n 


690 


Uficatur;  erga  pauperem  ncmo  simulator  est.  Vc-  A 
mm  esl  qmdnuid  defertur  pau|>eri ,  cujus  amicitia 
invidia  vacat.  Haec  diximus,  ut  ii>  amicis  mores  pro- 
bemus»  non  lestimemus  bensum.  Sic  ergo  pro- 
bntar  inteutio.  Si  eum  videris  tuorum  magis  cupi- 
dun,  quam  tui;  aucupari  seroper  aliquid,  quod  tua 
sibi  eonferri  possit  indostrta,  honorem,  gloriam, 
divitias,  libertatem ;  in  quibus  omnibus  si  dignior 
\tV%  praeferatur ,  vel  certe  in  tua  non  sit  potestate 
(|uod  nppetitur,  qua  tibi  intentione  adliaeserit,  fa- 
dle  pervidebis.  Jain  nunc  de  discretione  videamus. 
Qui  lam  pcrverse  satis  ne  dicam  impudenter,  lalem 
amicum  babere  volunt,  quales  ipsi  esse  non  possunl. 
Hi  sunt,  qul  leves  quoque  amicorum  transgressiones 
impatienter  ferunt,  austere  corripiunt,  et  carentes 
discreiione  magna  negligunt,  cootra  miniraa  quaeque 
se  erigunt,  confundunt  oninia,  non  iocum  servantes, 
ubi;  non  lempus,  quando;  non  personas»  quibus 
qiittlibet  vei  pubiicare  conveniat ,  vei  cclare.  Quo- 
circa  illius,  queui  eligis,  est  probanda  discreiio ;  ue 
fti  improvidum  qucmquam  vel  imprudentem  tibi  in 
amicitia  soeiaveris,  lites  quolidiauas  et  jurgia  tibi 
ipse  perquiras.  Sane  liauc  in  amicilia  necessariam 
esse  virtutem  satis  facile  est  pf  rvidere,  qua  si  qnis 
caruerit,  inslar  navis  absque  gubernaculo ,  pro  im« 
lietu  spiritus,  instabiii  et  irrationabiii  semper  motu 
feretur.  Sic  et  multie  causx  deesse  non  poterunt, 
quibus  iilius,  quem  cupis  esse  amjcuiu,  probetur 
patienlia  :  cum  necesse  sit  arguere  eiim  quein  diii* 


Aelredus.  Ponamus  lolum  genus  bumanum  ex- 
emptum  mondo,  le  solum  supcrstiiem  reliquisse. 
El  ecce  coram  le  omnes  nuindi  deliciae  el  divitio», 
aurum,  argenlum,  lapides  preliosi,  urbes  nuirata:, 
castra  lurrita,  ampla  xdilicia,  scuipturae,  piclura;. 
Sed  et  reformalum  tc  iii  antiquum  cogila  statuni « 
omnia  habere  sulijccta,  oi^es  ei  boves  universas,  in- 
super  et  pecora  campi,  volucres  cxli  et  pisces  mariSf 
qui  perambulanl  scmilas  maris  (Psal.  vin).  Dic  rogo 
nunc,  utrum  sine  socio  omnia  tibi  hxc  possent  esM 
jucunda?  Galterus.  Minime. 

Aelredus.  Quod  si  unutn  habcres  cujus  iiescires 

iino^uam,  ignorares  niores/cujus  te  iateret  et  amor 

ct  aniinus?  Galterus.  Si  non  aiiquibus  siguis  el&- 

^  cere  possem ,  ut  csset  amicus ,  maiiem  nulluin  ,. 

quaiu  lalcm  liabere. 

Aeluedus.  Si  autem  unus  adesset,  quein  ae(|ue  nl 
te  ipsum  diligeres,  a  quo  te  similiter  diiigi  non  du- 
bitares,  nonne  omnia,  quae  prius  videbantur  aman, 
dulcia  redderentur  et  sapida?  Galterus.  Prorsa» 
ita  est. 

Aelredus.  Nonne  quanto  plures  haberes  de  lali- 
bus,  tanlo  feliciorem  te  judicares?  Galterus.  Veiis* 
sime. 

Aelredus.  Ilaic  est  ilia  mira  et  magna  felicilas  ^ 
quam  exspeclamus,  Deo  ipso  opcrante  el  diffundeiilo 
inter  se  et  crealuram  suam,  quam  susluierit.  inler 
ipsos  gradus  et  ordines,  quos  distinxerit,  inter  sin- 
gulos  quosque,  quos  elegerit,  tantam  aniicitiam  nl 


s^is :  qiiod  aliquando  quasi  ex  iudustria  durius  fieri  C  charitatem,  ut  sic  quisque  diligat  aliuin  sicut  se  ip« 


oporlet,  ut  slc  ejus  vil  probetur,  vel  exerceatur  to- 
lerantia.  Id  saiie  aitendendum  est,  ut  licet  tidia 
reperianiur  in  eo  qiiem  probas,  quae  ofiendant 
aninittni,  vel  alicujus  secreti  incauta  revelaliotije, 
▼el  alicujus  temporalis  commodi  cupidilaic,  vel  ini- 
nu8  discreta  correplione ,  vel  aliqua  debit;e  leiiitatis 
transgressione,  non  stalim  a  proposita  dileclione 
vd  eleetione  rosilias,  quandiu  eorreciionis  ejiis  spes 
irila  relucet.  Nec  quemquam  in  amicis  eligeiidis, 
vd  i^cobandis  tsdeat  esse  soUicitum  ;  cum  htijus  la- 
boris  frnctus  vil»  sit  medicamenlum,  et  immortali- 
latis  solldissimum  fondamentum.  Ouin  enim  plurimi 
in  thesaoris  multiplicandis,  in  bobus  et  asinis,  in 
ovibus  et  capris  nntriendis,  eligendis,  comparandis, 


sum ;  ac  per  hoc  sicut  unusquisque  de  propria ,  sic 
et  de  alierius  reliciuile  I;eietur :  et  ita  singiiloruni 
bealitudo  omnium  sit,  et  omnium  bealitudinuiii 
universitas  siiigulorum.  Ibi  nulla  cogitalioniim  oc- 
coilatio,  nulla  afleclionum  dissimulalio.  Il^c  est 
vera  et  aeterna  amicitia,  quas  hic  inehoatur,  ibi  per'> 
ficitur;  quae  hic  paucorum  est,  ubi  pauci  boui;  ilri 
omnium,  ubi  oinnes  boiii.  Hic  necessaria  probatio, 
ubi  est  sapientium  et  stultorum  permistio;  ibi  pro- 
batione  non  cgent,  quos  beatificat  angt  lica  iiia  et 
quodammodo  diviiia  perfectio.  Ad  hanc  proiudc  si- 
mifitudinem  coinpareiuus  amicos,  iiuos  non  secus  ac 
no&ipsos  diligainus;  quorum  nobis  nuda  sint  om- 
nia ,  quibus  oinnia  nostra  pandamus  secreta ;  qui 


s.iti8periti  sint,  indiciaque  certa  in  his  omnibus  co-  ^  firmi  sint,   et   slabiles,  el  coiistantes  in  omnibus. 


gnoseendis  non  desint,  dementiae  res  est,  eamdem 
in  amicis  acquirendis,  vel  probandis  non  dare  ope- 
p«D,  et  quasdam  addiscere  notas,  quibus  hi, 
quo»  eligimus  in  amicos,  ad  amicitiam  probentur 
idonei.  Cavendus  sane  estquidam  impetus  amoris, 
qui  prorcurrit  judicium,  et  probandi  adimit  potesta- 
ten.  Est  proinde  vu-i  prudentis  suslinere,  hunc  rC' 
fnenare  Impetum,  ponere  modum  benevolentise,  pau- 
laclm  proeedere  in  afiectum,  donec  jam  probato  se 
totuni  dedat,  et  commitut  amico.  Galterus.  Fateor, 
adhuc  me  movet  illorum  senteutia,  qui  sine  huxus- 
nodi  amicis  vivere  tulius  arbitrantur. 

A^REDus.  Mirum  hoc,  cum  sine  amicis  nulla 
Qm$U9  vita  jucunda  sil.  Galterus.  Cur  rogo  te? 


Putasne  quemqiiaiii  niorlahuin  esse,  qiii  non  velit 
amari?  Galterus.  Noii  x^stimo. 

Aelredus.  Si  queni  videi*es  inler  niultos  vivere , 
et  omnes  habtire  suspectos,  quasi  insidiatores  capi- 
tis  sui  timere  omnes,  nuliuin  diligere,  nec  se  diligi 
a  quoquam  putare,noneum  miserrimum  judicares? 
Galterus.  Miserrinium  plane. 

Ablredus.  Crgo  ipsum  felicissimum  noir  negabis, 
qui  in  eorum ,  inter  quos  vivit ,  visceribus  requi- 
escit,amnns  omnes  et  amatus  ab  omnibiis,  quem 
ab  bac  suavissima  tranquiilitate  nec  ^uspicio  dividat 
nec  timor  excutiat.  Galtbrus.  Optime  ac  verissime. 

Aelredus.  Quid  si  forte  de  omnibus  diflicile  in- 
veiitu  sit  in  pnesenti,  cum  id  nobis  in  futumui  «ak- 


091  IfW   ^'  AELREDi  ABBATIS  RIEVALL 

Tetur,  quaiHidplures  iiobis  abundant  Jiujusmodf,  A 
taiiio  nobis  feliciores  aesUmabimus  ?  Nudiusterlius 
Guin  claustra  monasierii  circuirem ,  conscdcnte  fra- 
tnim  amantissima  corona,  et  quusi  inler  paradisia- 
cas  amcenitates  singuiarum  arborura  folia,  florcs 
fnictusque  mirarer;  nullum  invenicns  in  iila  mul- 
titudine,  quem  non  diligerem  et  a  quo  me  diligi  nou 
eonfiderem ,  tanto  gaudio  perfusus  sum ,  ut  omnes 
inundl  kujus  delicias  supe.areL  Sentiebam  quippe 
ineum  spiritum  transfusum  In  omnibus ,  et  in  me 
omnium  tiansniigiasse  affectum^ut  dicerem  cum 
Propheta  :  Ecce  quam  bonum  et  qvam  jucundum , 
kabitare  frulres  in  ufium /(  Pia/.  cxx\ii. )  Gratia- 
Nvs.  Non  onines  iilos,  quos  sic  diligis  et  a  quibus 
sc  diligeris,  te  in  amicitiam  assumpsisse  putabi- 
inus?  ^ 

Aelrcdus.  Plerosque  omni  aflcctu  compleclimur , 
quos  tamen  ad  amicit!^  secreta  non  admittimus ; 
qu«  maxime  in  omnium  secretorum,  el  consilioruiu 
nostrorum  revelationc  consistit :  unde  Domiuus  in 
Evangelio  :  Jam  non  dicanii  vos  seruos ,  sed  amicos 
nteos;  causamque  subjungens,  qua  amici  nomine 
digni  haberentur  :  Qiita  omniay  inquit,  quai  audivi 
a  Patre  meo ,  nota  feci  vobis  (Joan.  xv).  El  alias  : 
Vo%  amici  mei  estis ,  si  feceritis  quas  pracipio  vobis 
(ibid,).  De  c  his  verbis,  ut  sanctus  ait  Ainbrosius  (lib. 
S,  De  offic.  c.  31),  deditformam  amiciti^  quam  se- 
quamur,  utfaciamus  amici  volunlatexa,  ut  aperia- 
mus  secreta  nostra  amico ,  quaecunque  in  pectore 
habemus,  ct  illius  arcana  iion  ignoremus.  Ostenda  q 
,«ius  illi  nos  pectus  nostrum,  et  ille  nobis  aperiat 
suum.  Nihil  cmm  occult|it  amicus.  Si  verus  cst, 
eflun.it  animum  suum,  sicut  eflundebat  mysteria 
Patris  Doniinus  Jesus.  i  Uxc  Ambrosius.  Quam 
muitos  orgo  diligimus,  quibus  minus  caulum  est , 
sic  nostrum  propalare  auiiuum,  et  efl^undere  viscera  I 
quorum  vel  stas,  vcl  sensus,  sive  discretio,  ad  talia 
sustinenda  non  su!l.cit.  Galterus.  Haec  amicitia 
sublimis  ct  perfecta  est,  ut  ad  eam  aspirare  non 
audeam.  Blihi  et  huic  Gratiano  illa  suUicit,  quaro 
tuus  Augustinus  describit  ( iib.  iv»  Meditat,  c.  8 ) , 
colloqui  scilicet  et  corridere,  et  vicissim  benevole 
obs  qui,  siniul  legere,  simu|  conferre,  simul  nugari 
ai  simul  honestari :  dissentire  interdum  sine  odio, 
tanquaui  bomo  sibi,  atque  ipsa  rarissima  dissensio-  d 
iie  condire  consensiones  plurimas  :  docere  aliquid 
lnvicem,aut  discere  ab  invicciii,desiderareabsentes 
curo  molestia,  suscipereadvcnientes  cumlxtitia.His 
atque  hujusmodi,  a  cordc  amanliumet  redamantium 
procedeiitibus  signis  per  os,perlinguam,per  oculos, 
et  millc  motus  gratissimos,  quasi  fomitibus  conflare 
animos,  et  ex  piuribus  unum  facere.  Hoc  est  quod 
DOS  diiigendum  credimus  in  amicis;  ita  ut  rea  sibi 
nostra  videatur  conscientia,  si  iion  amaverimus  re;^ 
damantero,  aut  si  amantem  non  redamaverimus. 

Aelredus.  Amicitia  bxc  carnalium  est ,  et  maxir 
me  adolescentium,  qaales  aliquando  fuerant  ipse 
et  ftaus,  de  quo  tunc.loqoebatur,  amicus  :  qux  ta- 
,  eicepth  nugia  ei  roeudaciis;  si  nulla  iuterces- 


OPP.  PARS  I.  —  ASCETICA.'  0r2 

serit  inhonestasy  spe  uberiorls  grstiae  tolcranda 
es( ,  quasi  quaedam  amicitl»  sanctioris  principia ; 
quibus ,  crescente  relrgione  et  spiriiualium  studio- 
rum  parilitate ,  accedente  etiam  maturioris  aetatis 
graviiate  et  spiritualium  sensuum  illuminatione , 
purgatiori  aflbctu  ad  altiora,  quasi  e  vicino  conscen- 
daiit :  sicut  heterna  die  ab  hominis  ad  Dei  ipsius 
amicitiam,  ob  quamdam  similitudinem  diximus  fa« 
ciliiis  transeundum,  Sed  jam  tempusest,  ut,quem» 
admodum  amicitia  sit  colenda ,  dcinceps  videarous. 
Firmamentum  igitur  stabllilatis  et  constantiae  in 
smiciiia  fkies  esl;  nihil  est  enhn  stabile  quod 
infldum  est.  Simpllces  quippe,  et  commuiies,  cl 
consentientes ,  et  qui  iisdem  rebus  moveantur, 
esse  debent  aroici  ad  inviccm  :  qu»  omnia  perti- 
iient  ad  fldelitatem.  Non  enim  fldura  potest  esse 
mdltiplex  ingeniuin  el  tortuosum ;  neque  qui  non 
eisdem  rebus  moventur,  nec  eisdem  consentiunt, 
nec  subilis  esse  possunt  amicitiae  aut  fidei.  Prae 
omnibus  autem  cavenda  est  suspicio,  quae  est  aml- 
citiae  venenuro.  Non  unquam  de  ^mico  mala  sen- 
tialnus,  nec  mala  dicenti  credamus  vel  consen- 
tiarous.  Accedat  hinc  in  serroone  jucunditas,  hi* 
laritas  in  vultu^  suavitas  in  roOribus,  in  oculorum 
etiam  nutu  serenitas ,  in  quibus  haudquaquam  nic- 
diocre  in  amicitia  condiroeuturo.  Tiistitia  namque 
el  severior  facies  habet  quamdam  bonestam  gravi  • 
tatem,  sed  amicitia  quasi  remissior  aliquando  dobet 
esse,et  liberior  et  dulcior,  ad  comiutem  faciliia- 
temque  sine  levitate  et  dissoiutione  proclivior.  Est 
praelerea  illius  amicitiac,  parem  esse  inferiori  supe- 
riorem..  Ssepe  cnim  quidem  inferioris  gradus  vel  or- 
diniSy  vel  digniiatis,  vei  scientiae,  ab  excellentioribus 
assumuntur  in  amicitiam  :  quos  oportet  omnia , 
quae  e.\tra  naturam  sunt,  contemnere  el  aesli* 
mare  quasi  nihilum  et  inane;  et  in  pulchritudinem 
amiciti»,  quae  non  sericis  vel  gemmis  oniatur,  non 
possessionibus  dilatatur,  non  piiiguescitdeliciis,nec 
abuiidat  divitiis ,  non  honoribus  extollitur ,  non  di- 
gnitatibus  inflaUir,  semper  altendere;  et  sic  adori- 
ginis  recurrentes  principium ,  sequalitatem ,  quam 
natura  dedit ,  non  autem  circumpendenlia ,  quae 
mortalibus  cupidiias  praistitit,  subtili  examinatione 
considerare.  itaque  in  amicilia,  quae  nalune  simul 
el  gratiae  optimum  donum  est ,  sublimis  descendat, 
bumilis  ascendat ;  dives  egeat,  pauper  ditescat :  et 
ita  unusquisque  alteri  suam  conditionem  cominu- 
nicet,  ut  Qat  aequalitas.  Unde  scripturo  est.  Qui  maii- 
tum  habuit,  non  abundavit :  et  qui  modicum^  nou  nu- 
noravit  {II  Cor,  viii).  Nunquaro  ergo  tuo  te  praefe- 
Eas  amico,  sed  sl  forte  in  iis  quae  diximus  supe- 
rior  invei^iris,  tunc  te  magis  aroico  subroittere  non 
cuncteris,  prxstare  confideiitiam,  extollere  yerecun- 
duro,  et  tanto  plus  ei  conferrc  bonoriSy  quanto  mi- 
|ius  conferendum  conditio  vel  paupertas  praescribit. 
Praestantissimus  juvenum  Jonathas,  non  regiuro 
stemina,  nec  regni  exspectationem  attendens,  fcedus 
iniit  cum  David ,  et  servum  in  amicitiaro  adaequans 
Doiuino,  sic  fugaium  a  patre,  sic  iatitanlom  in  ere- 


«03  DE  SPIIUTUALI  AMICITIA.  —  LIB.  IH.  IM 

ino,  sic  adjodicatom  morti,  neci  destinaturo,  sibi  A  eise  amicus,  non  negligas.  Mon  enimvRki*  'ccie. 

coliiur,  a  quibus  a^iuaiitas  non  seralMr.  Defcr 
amico  ut  sequali,  alt  Ambrosius  (lib.^iii  De  o/U» 
cap.  21),  ne  te  pudeat  ut  pneTenias  amicum  oflicio» 
Amicilia  enim  nescil  supcrbiam.  Fidelis  quippo 
aniicus  medicamentura  est  vitx ,  immortaliUiia 
gratia.  Jam  in  beneficiis,  quomodo  colenda  sil,  al* 
tendamus,  et  binc  aliquid  de  alienis  manibus-  ex.- 
torqueamus.  Hacclex,  ait  quidani,  in  aniicitia  san- 
ciatur,  utab  amicis  houesia  pelamus,  etproami' 
cis  honesla  faciamus,  necexspeuemus  ut  rogcmur; 
cunclatio  semper  absit  t  Si  perdenda  est  peciiiiia 
propler  ainicum,  mullo  magis  amici  utilitatibus  vel 
ncccssilaiibus  conferenda.  Sed  non  omnes  ouiiiia 
possuiit.  Abundat  iste  pecunia,  iUc  agris  ct  possea- 
siouibiis ;  alter  in  consiliis  plus  poiest,  aller  magis> 
excellit  in  honoribus.  In  his  qualem  te  debeas  cxr 
hibere  amico,  prudeiiter  adverte.  Et  de  pecunia 
satis  dedit  Scriplura  :  Perdc^  inquit,  ptcuniam  pra^ 
pler  amicum  (Eccli.  xxvi).  Sed  quia  oculi  sapieni- 
lis  in  capite  ejus,  si  nos  siinus  membra  et  Christus 
caput,  faciarous  quod  ait  Propheta  :  OeuU  mei 
$emper  ud  Domiuum  (Psal,  xxiv),  ut  ab  eo  accipiar 
mus  vivendi  formam,  de  quo  scripliun  est :  Si  qmi 
indigel  sapienlia,  postulel  a  Domino,  qui  dat  ommr 
but  affluenler^  el  non  improperat  (Jac,  i).  Sic  igi- 
tur  des  amico,  ut  non  improperes,  non  mercedeoi 
exspectes,  noii  froniein  obducas,  iion  vuliuin  aver- 
tas,  nou  deponas  oculos  :  sed  sereiia  facie,  hilarl 


pr»tulit;  se  bumilians,  et  illum  exidtans.Tn,  inquit, 
em  rex,  el  ego  ero  seeundus  posl  te  (I  Reg.  xx).  0 
praaclarissimuro  verae  amicitiae  speculumJ  Mira  res! 
Rex  furebat  in  servum,  et  quasi  in  aemulum  regni 
totam  patriam  excilabat,  sacerdoles  arguens  prodi- 
tionis,  pro  sola  suspicione  trucidat;  iustrat  nemora, 
valles  exquirit,  montes  et  rupes  armata  obsidet  roa- 
no,  omnes  se  regiae  indignalionis  spoiident  ultores : 
aolus  lonathas,  qui  solus  juslius  poterat  invidere, 
palrt  resistendum  putavil,  deferendum  amico,  prae- 
bend«m  in  tanta  adversitate  coiisilium,  et  amicitiam 
regno  praeferens  :  Tu  eris^  ait,  rex^  el  ego  ero  secun" 
du$  post  te.  Et  vide,  quomodo  paier  adolescentis 
conira  amicum  excitabal  invidiam,conviciis  urgens, 
terrens  minis,  spoliandum  regno,  honore  privan* 
dom  commemorans.  Cum  enim  iii  David  mortis 
aententiaro  protulisset,  Jonathas  amico  non  defiiit. 
Quart  morietur  DavidfQuid  peccavitf  Quid  fecitt 
Ipu  posuit  animam  suam  in  manu  sua ,  et  percussit 
PkilisimumJiBtatus  es,  Quare  ergo  morielur?  {ibii.). 
Ad  banc  vocem  versus  in  insaniam  rex,  lancea  nisus 
est confodere  Joiiatham  cum  pariete,  addensque  con- 
viciaroinis :  Fi/i,  inquil,  mulieris  ultro  virum  rapien" 
tiei  icio  quia  diligis  enm  in  confusionem  tuam,  et  in 
confusionem  ignominiosa  matris  tuat.  Deinde  toturo 
viriis,quo  pectusjuvenisaspergereiiir,evorouit,  ad- 
jieiens  verburo  ambiiionis  iiicilamentum,  fomentum 
invidis,  zeli  et  ainaritudinis  incenlivum.  Quandiu 
uixerit  filius  Isai,  non  stabilietur  regnum  tuum.  Quis  q  vullu,  sermone  jucundo  inlerciile  vcrba  petcntis 


uon  moveretur  his  verbis,  non  inviderel?  Cujus 
amorero ,  cujus  gratiam ,  cujus  amiciliam  non  cor« 
rumperent,  non  minuereni,  non  obliterarenl?  Ille 
amantissimus  adolcscens  amicitiae  jura  conser- 
^ans,  fortisad  ininas,  palicnsad  convicia,  propler 
arokiliam  regni  conteraptor,  immemor  gloriae,  sed 
meroor  grati;e^  Ju  eris,  inquit,  rex^  et  ego  ero  secun- 
du$  post  te.  Repertos  quosdam  dicit  Tullius,  qui 
pecuniam  praeferre  ainiciliae  sordidum  aeslimarenl ; 
illos  aotem  impossibile  reperiri,  qui  honores,  ma- 
gistratus,  imperia,  potestates,  opes  non  amicitiae 
anleponant;  ut  cum  ex  altera  parte  proposita  baec 
sint,  ex  allera  jus  ainiciiiae,  non  mulla  illa  malinl. 
Iinbccillis  est  enim  nalura.  aJ  contemnendam  po- 


occurre  beiievolentia,  ut  non  rogalus  videaris  pi^ac* 
slare  quod  pelitur.  Ingenuus  aninius  nihil  magis. 
erubescendum  sestiroat,  quam  rogare.  Cum  igitur 
tibi  cum  amico  tuo  esse  debeat  cor  uiium  et  anima 
una,  injuriosum  est,  si  non  sit  et  pccunia  una.  Uatc 
igilur  lcx  In  hac  parte  iuter  amicos  teneatur ;  ut 
sic  sc  sibi  suaque  impendant,  ut  qui  dal,  servct 
hilaritatein ;  qui  accipit,  non  perdat  securitateni. 
Booz  cum  Ruih  Moabitidis  adveriisset  inopiam 
(i{u(/r.  u),  post  messores  suos  legentcm  spicas  a.la- 
qiiitur,  consolalur,,  ioyilal  ad  convivium  puerorum, 
et  vciecundiae  ejus  ingcnue  parcQns,  jubct  nicsso- 
ribus  eliain  de  iudiistria  spicas  rel.inqucrc,  quas 
illu  colligeret  absque  pudore.   Sic-  cl  nos  debemus 


lentiam.  c  Ubi  enim,  ail,  invenies,   qui  honorcm      amicorum  neccssiiates  sulililius  cxplorare,  pctitu- 


amici  anteponat  suo?  •  Ecce  inventus  est  Jonalhas 
victor  naturae,  glorias  ac  potestalis  conlemptbr,  qui 
bonorem  amici  suo  praeferret.  Tu  'eris,  inquiens, 
rex,  et  ego  ero  secundus  post  te.  Hiec  est  vera,  per- 
fecta,  stabilis  el  aeterna  amicitia  :  quam  iiividia 
non  corrumpii,  non  suspicio  minuil,  non  dissolvit 
amhitio;  quae  sic  tentata  non  cessil,  sic  arictata 
non  corruit ;  quae  tot  conviciis  pulsala  cernitur  in« 
flexibilis,  tot  lacessita  injuriis  pcrmansit  immo- 
bilis.  Yade  ergo,  et  tu  fac  similiter  (Luc.  x).  Veruro, 
ai  tibi  praeferre  qiiem  diligis,  durum  vel  etiam  im- 
poisibile  jiidicas ;  vel  parem  cuin  libi  fAcerc,  si  vis 


rum  bcneficiis  piacvenire,  taleni  in  daiido  roodum 
servare,  ut  ille  gratiani  videatur  praestare,  qui  ac- 
ccpit,  inagis  quani  ille,  qui  dedit.  Galterus.  Nobia 
igitur,  quibiis  iiihil  accipere,  nihil  dare  permiU 
tjtiir,.  qualis  orit  in  hac  parte  spiritalis  amicilias 
gratia  ? 

Aelredus.  FoUcissimam  vUain,  ait  sapiens  (24), 
ducereni  homines,  si  duo  haec  verba  de  medio  lol* 
lcrentur,.  Meum  et  Tuiiin.  Magnam  ccrle  praestat 
spiritaU  amicitiae  firmiiaiem  sancta.  paopertas,  quaa 
ideo  sancta.est,  quia  voluniaria.  Ciim  enim  perem- 
ptorium  sit  ;]imicitix.  ciipidila.s«.lauito  facilius  ami- 


(%\)  Plalo. 


v^Ul^ 


B.  AELREDl  ABBATIS  ftlEVALL.  OPP.  PARS  L 


rifia  pa 

purgatidff  bifenitur.  Sunt  tamen  alia  in-spirilali 
amore  lienefleia,  quibus  et  adesse  sibi,  et  prodesse 
possuiitamici.  Primuin  nt  solliciti  sint  pro  invicem, 
erttbescant  alter  pro  altero,  alter  gaudeat  pro  al- 
tero,  alterius  iapsum  ut  suum  lugeat,  alterius  pro- 
fectum  suam  existimet.  Quibus  modis  potest  erigat 
pasiltanimera,  suscipiat  infirmum,  consoletur  tri- 
fttem,  iratum  sustineat.  Sic  praeterea  oculos  leve- 
reator  am>ci,  ut  nibil  quod  Inhonestum  sit  agere, 
nihil  quod  dedeceaC,  loqui  praesumat.  Cum  enim 
qoidquid  ipse  deliquerit,  ita  redundel  in  amicum, 
tit  non  solum  intra  se  erubescat  et  doleat ;  sed 
«tiain  is  qui  videl  vel  audlt,  sibi,  ac  si  ipsepeccas- 
•et,  improperet ;  profecto  licet  non  sibi,  amico  u 


ASGETICA 


m 


atiir,  qnanto  aiiimus  ab  illa  peste  A  satisracere.  Vidi  enim  aliquos  in  amicis  corrigen' 

dis.  conceptam  aroarittfdinem,  ebnUientemque  furo* 
rem,  nune  zeli,  nunc  libertatis  nomiue  palliare  :  et 
secnlos  impetum,  non  rationem^  sva  taii  correplione 
nunquam  prodesse,  imo  et  obesse  plurimiim.  At 
inter  amlcos  nulla  Titii  hujos  excusalio  eat.  Debet 
enim  amicus  amico  compali,  condesoeMiere,  vltium 
ejus  suum  piitarp,  corripere  bumtliler,  compatien- 
ter.  Corrlpiat  eym  Tuitus  tristior,  sermo  dcjectior, 
intercipiaiit  verba  lacrymae;  ut  non  solnm  videat, 
sed  etiam  scntial  correptionem  es  amore,  et  non 
ei  rancore  procedere.  Si  forte  primam  correptio- 
nem  respuerit,  recipiet  vel  secandam.  Tu  interiro 
ora,  tu  plora ;  iristero  prasferens  vutiam,  pium  ser- 
v)ins  affectuni.  Exploranda  est  etiam  animi    illius 


aien  credit  esse  parcendum.  Optinius  ilaque  comes     qualitas.  Nam  sunt,  quibus  blandiiiae  prosunt,  et 

amicitix  verecundia  est,  et  ideo  maximum  orna- 

metitum  tollit  amicitiae,  qui  ab  ea  tollil  verecun- 

dian.  Quam  ssepe  conceptam  ab  intus  Iracundis 

flammam,  et  jam  in  publicum  erumpentem,  amici 

mei  nutus  compescuit  vel  exstinxit !  quoties  verbum 

indecens  usqae  ad  fauces  progressuin,  austerior 

iUlus  aspectus  repressit!  Quam  sepe  incautius  re- 

i^tos  in  risum,  vel  iu  otlosa  lapsus,  in  ejus  ad- 

^tu  debitam  gravitatem  recepi !  Pnelerea  quid- 

quid  suadendum  est,  ab   amico  faciiius  recipitur, 

leiaecarius  retinetur,   cujus  magna  iu  suadendo 

debet  esse  auctorilas,  cum  nec  lides  ejus  dubia, 

oec  adulaiio  sit  suspecta.  Amicus   igilur  amico. 


bis  tibentius  acquiescurit.  Sunt,  qui  pro  uibilo  eas 
ducunt,  et  facilius  verbo  vel  verbere  coiTiguntur. 
Aii  icus  proinde  ita  se  conformet  ct  aptot  amico,  ut 
ejus  congruit  qualiuti :  et  cui  in  exleriori  adversi- 
tr:3  debet  adesse,  bisquse  suiit  adversa  spiritoi» 
multo  magis  festinet  occurrere.  Igilur  sicut  monere 
et  iiioneri  proprie  amiciliae  esl ;  et  akerum  Ubere 
facere,  non  aspere ;  alterum  paticiiter  accipcBey  uon 
i^piignanter  :  sic  liabendum  est,  in  amicitiis  nul- 
lam  pesteni  esse  majorem,  quain  aduiaUoncm  et 
as^entaUonem  :  quae  sunt  levium  homiuum,  atque 
fallacium,  ad  voiuutatem  loquentium  omnia,  oitill 
ad  veritatem.  NuUa  proinde  sit  inter  amicos  cuocia- 


qood  honesturo  est,  soadeat  secure,  manileste,  li-  q  ^^^*  simulatio  iiuUa,  quae  maxime  repugnat  araidtlat. 

ftere.'Nec  solum  monendi  sunt  amici,  sed  si  opus 

iberit,  bbjurgandi.  Nam  cum  qiiibusdani  roolesta  sil 

▼erltas,  siquidem  ex  ea  nascitur  odium,  secuodum 

illad  :  Obsequium  amieo$,  verita$  odiumparit;  Ob- 

•equium  tamen  iUud  multo   molestius  est,   quod 

peecatis  indulgens,  praecipitem  amicuni  ficri  sinit. 

Maxime  autem  culpandus  est  amicus,  et  hinc  prae- 

cipue  objurgandus,  si  veritatcm  aspernatur,  et  ob- 

seqaiis  atque  blanditUs  in  crimen  impellitur.  Non 

quod  debearaus  amlcis  dulciter  obsequi  et  plcrum- 

que  blandiri ;  sed  in  omnibus  servanda  moderatio 

est,  ot  roonitio  acerbitate,  et  objurgatio  contumelia 

careat.  In  obsequiis  Tcro  vel  biamdiUis,  suavis  quae- 

dam  et  honesta  alTabililas  adsit;  assentaUo  vero 

vitiorum  adjqtrix  procul  amoveatur;  quae  non  so-  D 


lum  amicO)  sed  nec  lii>ero  qnidem  digna  est.  Cujus 
Miem  ^ures  verlcati  claosae  sunt,  ut  ab  amico  ve- 
rum  aodire  non  possit,  hujus  salus  desperanda 
est.  Quocirca»  sicut  ait  Ambrosius,  si  quid  viUi  in 
pmico  deprehenderis,  corripe  occulte ;  si  te  non  au- 
dierit,  corripe  palam.  Sunt  eiiiin  bonae  correctiones, 
et  pleramqoe  meliores,  qiram  tacita  amiciUa.  Eisi 
isedi  se  potet  amicos,  tu  tameu  corripe.  Etsi  ama- 
rttodo  correptionls  animum  ejus  vulneret,  tu  tamen 
copripe.  TolerabiUora  cnim  sunt  amici  voloera, 
quam  adulantium  oscula.  Errantem  igiMir  amicum 
corripe.  Super  omnia  tamen  cavenda  est  in  corre? 
ptione  i:a  et  amaritudo  menUs  :  ne  non  tam  videa- 
lur  ainicum  volle  corriijfere.  ouam  suo  storracbo 


Debet  quippe  amico  veritatem;  sine  qiia  nomcii 
amiciUae  valere  non  potest.  Corripiet  me,  ait  san- 
ctos  David,  ju$tu$  in  mi$ericordia^  et  increpabitme  : 
oleum  autem  peccatori$  non  impinguel  eaput  meum 
{P$at.  cxl).  Simulator  et  caUidus  provocat  iram 
Dei.  lode  Domious  per  prophetam  :  Popule  msue^ 
qni  beatum  te  dicunt^  ip$i  te  decipiunt,  et  viam  greS" 
$uum  tuorum  di$$ipant  (I$a.  iu).  Simulaior  eoim 
ore^  ut  Salomon  ait,  decipii  amicum$uum  (Prot.  xi). 
Quocirca  sic  colenda  est  amicitia,  ut  s:  forte  eertis 
ex  causis  admiiteuda  videatur  dissimuiatio,  sed  si- 
mulatio  nunquam.  Galteaus.  Quomodo,  qosso, 
dissimulatio  necessaria  est,  quae  ut  mibi  videtur, 
semper  viUum  esi? 

Aelredus.  FaUeris,  fiU,  nam  et  Deus  dissimolare 
dicitur  peccata  delinquentium,  nolcns  mortem  pcc- 
catoris,  sed  ut  convertatur,  et  vivat.  Galtbrus. 
Distingue,  rogo,  inler  simulatiooem  ei  dissimuia- 
tionem. 

Aelhedds.  Simulalio,  ut  mibi  videtur,  decepto- 
rius  quidam  consensus  est,  cootra  judiciuro  ratio- 
nis,  quam  TerenUus  in  persona  Gnatonis  satis  ele- 
ganter  expressit.  i  Negat  quis?  Nego.  Ait?  Aio. 
Postreroo  iniperavi  egomet  oinfHa  mibi  assenturi.  > 
£t  forte  ha»c  ethuicus  ille  de  nostris  muttt9.vit  Ibe- 
sauris ,  sensum  proplietae  noslri  suis  exprimens 
ycrbis.  Nam  et  hoc  ipsum  ex  persona  plebis  per- 
versae  dixisse  prophctam,  inanifcstum  cst  :  Videte 
nobis  vana,  loquiniini  nobis  piacenlia  {l$a.  xxi).  Et 


•87  DE  SPiaiTUALI  AMICITIA.  -  LIB.  111.  J^^ 

alias  :  Propheics  prophetabant  mendacium,  et  iocer-  A  poiestate  consiitulus,  dieente  Jesu  ;  uiS&  ex 


«98 


dolet  applaudebant  manu^  et  popului  meus  dilexit 
talia  (Jer,  v).  Hoc  vilium  ubique  detestanduro  esl, 
semper  cl  ubiqiie  cavendum.  Porro  dissimulaiio 
dispensaioria  qua&dam  est,  vel  pcenae  vel  correptio* 
nis  dilatio»  sine  consensu  intcriori,  pro  loco,  pro 
tempore,  pro  persona.  Neque  enim  si  quis  aniicus 
coiistitutus  in  plebe  deliquerit,  subito  et  palam  ol>- 
Jiirgandus  est ;  sod  dissiiiiulandum  pro  loco,  inio  et 
quantum  salva  veritate  flcri  potesl,  cxcusandum 
quod  fecit»  et  ad  debiiam  correplionem  exspectan- 
dum  famiiiare  secretum.  Sic  eo  lempore,  quo  ani- 
mus  intenlus  pluribus,  minus  est  ad  ea  quae  di- 
ceiidi  sunt  idoneus,  vcl,  aliis  superveuicnlibus  cau- 
sis,  paululum  commotior  scnsus  ei  fuerit  aliquan- 


tradet  me  (Joan,  xiii),  cum  caeteris  tiinel  et  trepidat ; 
Joaiines  ex  sinns  sui  participalione  factusaudaci^r, 
innuente  Petro,  quisnam  ille  esset,  inierrogat.  Pe- 
trusergo  exponitur  actioni,  Joannes  reservatur  af- 
fectui ;  quia  <Stc,  inquit,  eiim  tiolo  manere;  donee  w* 
niam  (Joan,  ixi).  fixemplom  emm  dedit  nobts,  iit 
et  nos  ita  faciamus.  Pneslemos  amico  quidqvid 
ainoris  est,  quidquid  gratiae,  quidquid  dolcedinls» 
quidquid  cbaritatis  :  futiles  houores  et  onerti  !lli«, 
quos  prxscripserit  raiio,  imponamus,  scienles  qiiia 
uunquam  vere  diligii  amicum,  cui  amicos  ipse  noo 
sufficU,  nisi  baec  vilia  et  conlemptibilia  adjecerit. 
Cavendum  autem  magnopere  est»  ne  tenerior  alfo* 
etus  majores  utiiilates  impediat :  dum  eos,  qoM 


tulum  perturbalus,  dissimulatione  opus  est,  donec  B  acnpliori    cbaritate    compleclimur  ,    uIh 


magno 

spes  fruclus  uberioris  eiucet,  nec  absenlare  voto- 
mus,  nec  onerare.  Ilaec  est  enim  amicitia  ordinaia, 
it  ratio  regat  affectum,  nec  tam  qoid  Uiorum  suavi* 
tas,  quam  quid  multorum  peut  utiiilas,  atlendamus. 
Rccordor  uunc  duorum  amicorum,  qtn  Itcet  exem- 
pti  praesentibus ,  mibi  tamen  vivunt ,  semper- 
que  viveiit  ;  quorum  primum  in  initiis  meae  con» 
versiouis,  quadam  mibi  morum  simililudine,  et 
studiorum  pariliiate  comparaveram,  cum  adhue 
essi^u  adoiescens  ;  alterum  ab  ipso  fere  pueritiaa 
sua:  tempore  a  me  eieclum,  el  muitifarie  multis* 
que  modis  probatiim,.  cum  jain  aetas  mibi  variaret 
cipillos,  in  summaiu  amicitiani  assumpsi.  Et  illum 
£  quidem  nulio  adhuc  curae  pastoralis  oiiere  pressoSt 
nnlla  rerum  temporalium  sollicltudine  distcutoa, 
dausiraiiuut  deliciarum,  et  spiriiualium  dolcedi- 
uom,  quibus  tunc  initiabar,  socium  consortemqoe 
delegeraui  :  nihii  exigcns,  ntliil  praestans,  praeter 
affecium,  et  ipsius  affectus  suave  quoddam,  proul 
cluritas  dictabat,  judieium.  Istum  jam  juvenem  in 
ineae  soilicitudiiiis  parieni  ascitum,  iu  bis  8udori-« 
bus  nieis  habui  coadjutorem.  Inter  utramque  hane 
amiciliam,  memoria  praeeunte  discernens,  video 
priorem  inniti  magis  affectui ,  alteram  ratibni  ; 
quamvis  nec  illi  aflectus  defuerit,  nec  illam  ralio 
deseruerit.  Denique  prior  in  ipsis  amiciliae  nostrae 
principiis  erepius  mihi,  eiigi  potuit,  sicul  praescri- 
psimus,  uon  proixiri  :  alter  a  puero  usque  ad  me- 


iuteriori  tumultu  sedalo,  corripiciitem  *  aure  paca- 
liore  sustiiieat.  David  rex,  cum  pra;vei:tus  concu- 
piscentia  bomicidum  adulterio  copulassel,  correptu- 
rus  eum  prophcta  Natban  (7/  Reg.  xii),  regiae  defe- 
rcns  niajcstali,  non  subito,  ncc  mente  tiirbata  tantae 
persoiiae  criincn  impegit,  sed  congrua  dissimula- 
l:(me  pr.nemissa^^prudenter  ipsius  regis,  contra  se 
ipsumi  sentciitiam  exlorsit.  Galteaus.  Mibi  per- 
placet  isla  distiKCtio.  Sed  scire  vclim,  si  ainicus 
poteiitior  fuerit,  possitque  ad  honores  vcl  quaslibct 
dignitates,  quos  voluerit  promorere  ;  ulrum  debeat 
cos  quos  diligil,  et  a  quibus  diligitur,  cxieris  in 
lali  promoliune  prseferre,  et  inier  ipsos,  quus  am- 
pliusdiligit  anteferre? 

Aelredus.  Ct  in  bac  partc  quomodo  colcuda  sil 
amicitia,  operae  pretiuni  esl  indagare.  Sui>t  cnim 
nonnulli,  qui  se  putcnt  noii  amari,  quia  non  pos  • 
sunt  promoveri ;  seque  conieinni  causentur,  si  non 
curisetofficiis  implicentur.  Uiide  non  parvas  dis- 
cordias  inter  eos,  qui  put^ntur  amici,  oitas  novi- 
mus,  ita  ut  indignationem  divorlium  sequeretur, 
divortium  maledicta.  llaque  in  dignitatibus  vel  of- 
flciis,  maxime  ecclesiasticis,  magna  cautio  adhi- 
henJa  est :  nec  altendendum  quid  possis  praistare, 
sed  quid  ille,  cui  praestas,  poleril  suslinere.  Plui^es 
quippe  sont  diligendi,  qui  tamen  non  sunt  promo- 
veodi ;  et  mullos  laudabilitcr  et  dulciter  amplecti- 
mur,  quos  non  aine  gravi  nosiro  peccato,  et  illo- 
rum  suinmo  periculo,  curis  el  negotiis  implicare-  D  diam  aetalem  dimissus  mibi,  el  a  me  diiectus,  per 


mus.  Quocirca  semper  in  his  raiio  sequenda  est, 
uon  afiectus;  nec  his  imponendus  est  honos  vel 
onus  istud,  quos  Iiabemus  amicitiores,  sed  quos  ad 
ea  SMStiueiida  credimus  aptiores.  Ubi  lamen  virtutis 
iuveuitur  aequalitas,  non  multum  improbo,  si  ali-r 
qu^iitisper  allectus  suas  inserit  paites.  Ncc  quis- 
quam  se  idcirco  dicat  coiHemptum,  quia  non  pro- 
uiouiii)>;  lum  Dooiiiius  Jesus  Petrum  Joanjii  in 
hae  porte  praetulerit,  nec  ideo  subtraxerit  Joanoi 
allbcliiiu,  quia  Petro  dederat  principatum.  Peiro 
commeiMlavii  Ccclesiam  suam^Joanui  duldssimam 
matrem  suam  (Joan.  xxi).  Petro  dedit  claves  regoi 
sui,  Joanni  reseravit  arcana  peetoiis  sui.  Pelrus 
crgo  hublimior,  Juanites  sccurior.  Pclrus  liccl    iii 


omnes  amiciliae  gradus,  quousque  talium  potuit 
iinperfcctio,  mecum  ascendiL  £t  primuin  quideoi 
virtutum  ejus  contemplatio  iili  meuin  incllnavit 
alEectum  :  quem  ego  olim  ab  Australibus  partibus. 
in  Aquilonarem  banc  soliludtnem  duxi  ,  ego  re- 
guiaribus  disciplinis  primus  institui.  £xUinc  ipso 
victor  corporis,  laboris  etiam  et  inediae  palieDS^ 
plurimis  exemplo  fuU,  admiraiioni  multis,  mihi 
gloriae  et  deleetationL  Es  jam  tuoc  eum  in  ami- 
citiae  priucipiis  Autriendum  putavi :  utpole  quem 
onerosum  ouUi ,  sed  omnihus  gratum  intuehar. 
Ingrediebatur  et  egrediebatur  pergens  ad  iinpe- 
riuiu  seuionim,  humilis,  mansueius,  gravis  mori- 
bus,  serinone  rarus,  inilignationis  nescius,  niur- 


699  B.  AELREDi  ABOiLTlS  RIEVALL. 

muris»  el  raacoris,  et  detraclionis  ignarus  :  ince-  A 
debat  quasi  surdus  non  audiens,  et  sicut  mutus  non 
aperjens  os  suuni.  Ut  jumentum  factus  est  {PsaL 
xxxyu)j  sequeus  oliedientiae  frenuni,  et  jugum  di* 
sciplins  regularis  menie  et  corpore  infatigabiliter 
poruns.  iugressus  aliquando  adbuc  puercellam 
inflrmorum,  correptus  est  a  sanclo  Palre  et  prae- 
decessore  meo,  quod  lam  cito  puer  se  quieli  iuer<- 
tittque  dedisset ;  sic  erubuit,  ut  mox  egressus  tam 
ferventer  corporalibus  se  subderet  exercitiis,  ut 
multis  annis,  nec  cum  gravi  aegritudine  urgeretur, 
aliquid  sibi  de  consucto  rigore  laxaverit.  Ilxc  cum 
mihi  invisceraverant  miris  modis,  et  ita  in  ani- 
mum  induxerant  meum  ,  ut  roihi  eum  de  infe- 
riori  socium,  de  socio  amicum,  de  amico  amicis- 
simum  facerem.  Yidens  enim  eum  in  quosdam  ca-  B 
nus  virtutis  et  grati»  profecisse,  fratrum  usus 
consiiio,  onus  ei  subprioratus  imposui.  Quod  qui- 
dem  invitus,  sed  quia  obedientix  se  devoterat,  mo- 
deste  suscepit.  Egit  tamen  mecum  secreto,  ut  di- 
mitteretur,  praetendens  aeutem,  praetendens  insci- 
tiam,  praetendens  amieitiam,  qua  jam  initiabamur : 
ne  forte  hac  occasione  vel  minus  diligeret,  vel  dili« 
geretur  minus.  Sed  his  nlhil  proficiens,  coepit  li- 
bera  voce  quidquid  timebat  uirisque,  quidquid  sibi 
in  mc  minus  placebat,  humillter  ei  modeste  pro* 
fecre  in  medium  :  sperans,  ut  postea  confessus  est, 
hac  me  quasi  praesumptione  offensum,  ad  id  posse, 
quod  petebat,  facilius  inciinari.  Sed  lueo  ejus  men- 
|ia  vocisquo  liberlas  ,  amiciliai  nostrae  cumulum  ^ 
^ddidit ;  quia  volebam  eum  amicum  habere  non 
minimum.  Cernens  lunc  ille  me  gratum  habere, 
quod  dixerat,  respondisse  humiliter  ad  singula,  sa* 
lis  dedisse  de  omnibus,  se  uon  modo  uibil  offen- 
sionis,  sed  insupcr  copiosiorem  fructum  perco' 
pisse  ;  ccepit  uie  et  ipse  arctius  solilo  diligere,  ha- 
benas  laxare  affectui,  et  meo  se  pectori  totum  in- 
fundcre.  Ita  et  mibi  ejus  liberUs,  et  mea  stbi  pro- 
i)au  patientia  est.  Ego  quoque  vicem  rependens 
amico,  accepU  occasione  durius  objurgandum  pu- 
tavi,  iiec  quibusdam  quasi  conviciis  parcens,  eura 
likeruti  meae  nec  impatientem  reperi,  nec  ingra- 
tum.  Coepi  deinde  consiliorum  meorum  ci  revelare 
secrcu,  et  fldelis  invenlus  esl.  lu  inter  nos  amor 
crevit,  concaluit  affectus,  cbarius  roborabatur ,  D 
donec  ad  id  vcntum  est,  ut  esset  nobis  cor  unum 
el  aniina  una,  idem  velle  et  idem  nolle ,  essetque 
hic  amor  timoris  vacuus,  offensionis  nescius,  su- 
spicione^  carens,  adulationem  exhorrciis.  Nihil  in" 
ler  nos  simulatum,  fucatum  nihil,  nihil  inhoneste 
))iandum,  nihil  indecenter  durum,  circuitns  nuU 
lus,  uullus  anguius,  sed  omnia  nuda  ei  aperu  ; 
qui  meum  pectus  quodammodo  suum  puUrem, 
el  ejus  roeum,  ipseque  similiier.  lu  in  amicitia 
rccta  linea  gradientibus,  uuHius  correptio  Indigna  • 
tionem,  nullius  consenisio  culparo  pariebat.  Unde 
se  amicum  in  oinnibus  probans,  meae  paci,  meae 
quautum  poterat  prospiciebat  quieli.  Ipse  se  peri- 
culis  objicicbat,  scand;^lis  cmergenlibus  obviabat. 


OPP.  PARS  H.  —  HISTORICA.  700 

Yolebam  ei  aliquando  aliqoid  de  his  temporalibus, 
quia  jam  infirmabalur,  praebere  solatium  ;  sed  ille 
prohibebat,  cavendum  diceiis  ne  amor  uoster  se- 
cundum  banc  carnis  consolationem  metiretur  ;  ne 
Id  roagts  carnali  affeciui  meo,  quam  ejus  necessi- 
Uti  ascriberetur,  et  sic  mea  auctoritas  mlnuerelur, 
Erat  igitur  quasi  manus  mca,  quasi  oculus  meus, 
baculus  seneclutis  meae.  Ipse  spiritus  mei  reciina' 
torium,  dolorum  meorum  dulce  solatium  ;  'cujus 
amoris  sinus  excipiebal  laboribus  ratigatum,  cujus 
consilium  rccreabat  tristilia  vel  moerore  demei  sum. 
Ipse  commoium  pacificabat,  ipse  leuiebat  iratum. 
Qttidquid  minus  laetum  emergebat,  referebam  ad 
eom  ;  ut,  quod  solus  non  poteram,  junctis  hume- 
M  facilius  sustinerem.  Quid  ergo  ?  Nonne  qu^f- 
dam  beatitudinis  portio  fuit  sic  amare,  et  sic  ama* 
ri ;  sic  juvare  et  »ic  juvari ;  et  sic  ex  fralcrnae  clia- 
riutis  dulcedine  in  illum  sublimiorem  dilectionis 
dlvfnae  splendorem  allius  cvolare,  et  in  seala  cliari- 
tatis  nunc  ad  Christi  ipsius  cornplexum  coiiscen- 
dcre  ;  nunc  ad  amorem  proximi  ibi  soavilcr  rcpau- 
sandum  descendere  ?  In  hac  igitur  amicitia  nostra, 
quam  exemplt  gratia  inseruitnus,  si  quid  c^rnitis 
imiundum,  ad  vestrum  id  retorquete  profecium. 
Sed  ut  tandem  collationem  banc  iiostram  vel  sole 
ruenle  claudamus,  ab  amore  profectam  amiciliam 
non  dubitatis.  Qui  vero  semetipsum  non  amat, 
alium  amare  qui  potest  ?  Ct  cum  ex  similitudine 
amoris,  quo  ipse  sibi  cbarus  est,  amorem  proximi 
debeat  ordinare ;  sc  autem  lion  diUgit,  qui  turpo 
aliquid  vel  inhonestum,  vcl  a  se  0x1^11»  vel  sibi  im- 
perat.  Primum  igilur  cst,  ul  semetipsum  quisque 
castificet,  niliil  sibimct  induigens,  quod  indecens 
slt ;  nihil  sibi  subtrahcns,  quod  utile  sit.  Sic  vero 
se  ipsuro  diligcns,  diligat  et  proximum,  eamdem 
regulam  sequcns.  Sed  quia  bic  anior  multos  colli- 
git,  ex  ipsis  eligat,  qiiem  ad  amicitiae  secreu  lege 
familiari  admiltat,  iii  quem  sutim  copiose  infundal 
affectum  :  denudaus  pectus  suum  usque  ad  iuspe- 
ctioiiem  visceruin  ct  medullarum,  cogiUlionum  el 
intentionum  cordis.  Eligalur  autem  non  secunduro 
affectioiiis  lasciviam,  sed  secundum  rationis  perspi* 
caciam  ;  similitudine  morum,  et  contcmplatione 
virtutuni.  Deinde  sic  se  iinpeiidat  amico,  ut  ievitas 
ouinis  absit,  jucundiUs  adsit ;  nec  ordinaU  desint 
beiievolenliae  etcliarilalis  oflicia,  vel  obsequia.  Jaro 
exinde  probetur  fides  ejus,  probetur  honestas,  pro- 
betur  palieulia.  Accedat  paulatim  consiiiorum  coro* 
muiiio,  assiduilas  parilium  studiorum,  et  quaedam 
conformatio  vultuum.  Sic  enim  conformari  sibi 
debent  amici|Ul  stalim  cum  alteralterum  viderit, 
etiam  similitudo  vultus  unius  in  alterum  transfun- 
dalur  ;  sive  fuerit  dejecius  l/istitia,  sive  jucundi- 
Ute  serenus.  lu  electus  atque  probatus,  cum  cer- 
luin  tibi  fuerit,  nihil  eum  velle,  quod  dedeceat  yei 
petere  ab  aroico,  vel  praesure  rogaluro  :  constile- 
ritque  tibi  amicitiam  eum  puUre  virtutem,  non 
quaeslum  ;  adulationcm  fugere,  dctesUri  asscnln- 
tlonem  :  iuveiitusquc  fucrit  liber  cum  discretioMev 


W                                                        DE  BELLO  STANDARDIL  7« 

paliens  in  correpiione,  firmus  et  siabilis  in  dile-  A  iusensibiliier  aliquaudo  affectus  transiens  in  kffo* 

ctione  :  tunc  illa  spiritaiis  senlitur  dulcedo  ;  quam  ctum»  et  qdasi  e  vicino  ipsius  Cbristi  (angens  dul- 

bon^m  scilicet,  et  quam  jucundum,  habitare  (ratret  cedinem,  incipit  guslare   quam  dulcis  «st,  et  sen* 

19  «Aiiiii  (Ptal,   cxxxii).  Quam  utile  tunc  dolere  tire  quam  suavis  est.  Ita  a  saucto  illo  amore,  quo 

pro  invicero,  lalM^rare  pro  invicem,  cum  unusquis-  ampleclitur  amicumt  ad  illum   consccndcns,  quo 

que  pro  altero  semetipsum  negligere  dulce  babet»  amplectitur  Cbristum  ,  spiritualcm  amiciliae  (ni-t 

alterlus  voluntatem  suae  praeferrei  illius  uecessitatl  ctum  pleno  laeius  ore  carpet,  plenitudinem  om- 

magis  quani  sqi  ipsius  occurrere,  adversis  semec  nium  exspectans  in  fuiurum  :  quando  timore  sub-i 

oppooere  et  exponere.  Interea  quam  dulce  habeut  lato  quo  nunc  pro  invicem  metuimus  et  soUi- 

conferre  invicem»  sua  sludia  mutuo  patefacere,  si-  citi  sumus,  omni  adversitale  depulsa,  quam  oporn 

roal  exaroinare  omnia,  et  de  omnibus  in  unam  con-  tel  nunc  ut  pro  inviceni  sustineamus  ,  morlis  iu^ 

venire  senlenliam  !  Accedit  et  pro  invicem  oratio,  super  aculeo  cum  ipsa  morte  destructo,  cujus  noa 

qt:«  in  amici  merooria  (anto  eflicacius,  quanlo  af-  punctionibus  plerumque  faligali,  necesse  est,  ut 
fectuosios   ad  Deuro  emiititur,  profluentibus  la*     pro  Invicem  dolearous,  securitate  concepta  in  sumnii 

crymis,  quas  vel  Umor  excutit,  vel  affectus  elicit,  illius    boni   aeterniute    gaudebimus  ;   cum    hae^ 

vel  dolor  educit.  Ita  pro  amico  orans  Cbristum,  B  amicilia,adquam  his  paucos  admi(timus,transfun« 

et  pro  aroico  volens  exaudiri  a  Chrislo,  ipsum  di-  detur  in  omnes,et  ab  omnibus  refundetur  is  Deuro,^ 

ligenter  et  desideranter  intendit :  cum  subito  et  curo  Deus  fuerit  oronla  in  omnibus  (/  Cor.  xv)i^ 


BEATI  AELREDI 

ABBATIS  RIEVALLIS 

TRACTATUS  DE  JESU  PUERO  DUODENNI. 

(Exstal  inter  Opera  S.  Bernardi  editionis  MalMlIonianae.  Vide  Patrologiae  toin.  CLWXIV,  col.  W9.> 


BEATI  AELBEDI 

ABBATiS  RIEVALLIS 

REGULA  SIVE  INSTITUTIO  INCLUSARLM. 

(ExsUt  in  Appendicc  ad  lomum  l  Operum  S.  A^iguslini.  cum  liliilo  :  De  vita  eremitica  ad  tororem  liher^ 
•^  Vide  PalrologicB  lom.  XXXII,  coL  i45i.) 

L^— — 1^— -^^^— ^— BM— g— < 

BEATI  AELREDI 

RIEVALLIS  ABBATIS 

OPERUM  PARS  SECUNDA.-HISTORICA 


DE  BELLO  STANDARDII 

TEMPORE  STEPHAM  REGIS. 
(TwisDEH  el  Sbloeh  Rerm»  Anglic.  Stript.  X,  Londinl,  t65i,  fol.,  tom.  1,  p.  557.) 

InciDlt  descriptib  viri  venerabilis  Elhclredi  abJjalis  RievaUensis,  de  bello  linter  regem 
incipit  t»«scrigno  v^  ^^  ^^^^^^^  ^^^^.^  ^p^^  Standardum,  juxta  Alvertonam. 

An..o  Domi„ic«  IncarnaUoni,  1158  regc  Sloph.no  C  numcrabUem  co.git  ««f  ^' "^"  f  ,"„^„  J,''^ 
circ.  partes  ^uslraks  occupalo.  Kx  ScoUort,m  in-      ejns  snbjacebant  .mpcr.o,  sod  ct  de  .nsuln».»  el 


705  B.  A£LR£DI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PAUS  II.  -  IllSTORICA  704 

Orcadeiisibus  non  parvam  muUitiidinem  accersiens.  A  nobilior.   Nempe  cum  liberis  canreret  baeredibus* 

licet  ei  nepot«*s  strenui  non   ^eessent,  de  optimfs 


Qui  cum  maxima  superbiaet  ferocitate  progrediens, 
omncm  borealis  Angli»  partem  aut  subdere  sibi, 
aiit  c«dc  incendioque  depopulari  proposuit.  Non 
latuit  prorcres  Transhumbranos  ejus  adventiis,  qui 
bortatu,  et  submonitione  ct  T.  archiepiscopi,  et 
Walleri  Espec,  de  quo  postea  dicemus,  in  uuam 
convenientes,  cjus  conatui  resistcre  decreveruat. 
Igitur  parvum  quidem  iiumero,  sed  armis  et  viri- 
lus robustissimum  exercitum  adunarunt,  regium- 
que  signum  quod  vulgo  Standard  dicitur,  in  campo 
lalissimo  juxta  Alvertonam  consliluentes,  illic  ho- 
stes  excipcre  deereverurit.  Sed  et  Turstinus  ar- 
chiepiscopus  per  totam  dioecesim  suam  edictum 
episcopale  proposuit,  ut  de  singulis  parochiis»  pres- 


deessent,  de 

tamen  quibusque  possessimbus  s«is  Cbrlstnm  fecit 
baeredeni.  Nam  in  loco  amoenissiviie  BirclKini  no- 
mine  monasteriiim  regulariom  coadtdil  clerteovam, 
multis  iilud  donariis  oriians  et  ditann  possessionl- 
bus  :  insaper  et  palatia  s«a,  thalamos  ^s,  cellaria 
sua,  in  sdrvorum  Christi  habitacula  commmans. 
Cisterciensem  quoque  ordihem,  cujus  vlx  fumam 
audierat  Anglia,  favente  sibi  glorioso  rege  ttenrico, 
in  bas  partes  ^dvexit,  snscipiens  fraires  de  mo- 
nasterio  nobiiissimo  Clarevallis  per  manom  Deo 
dilecti  abbatis  Bernftrdi.  -Qai  venienYes  in  Aagliand 
anno  ab  Incarnatione  Domiiii  ii5d  nacti  locom  in 
valle  piofundissima  super  ripam  itiafefhHninisv  ande 


byteris  cum  cruce  et  vexillis  reliquiisque  sanctorum  B  ipsum  monasterium  Rievallis  noineD  acccpit,  mol- 


pi*aeeuntibus,  omnes  qui  possent  ad  bella  proce- 
dere,  ad  procercs  properassent^  Ecdesiam  Christi 
contra  barbaros  dcfeiisuri.  Erant  ilaque  in  austi  ali 
exercitu  prinii  principes  Willielmus  comes  Albe- 
marum  juveiiis  tune  strenuissirous  et  in  armis  muU 
tum  exercitatuSy  habens  secum  tam  de  Pouciis 
quam  de  Morinis  milites  plurimos  non  minus  astu- 
lia  militari  quam  animi  virtute  praestantes.  Wal- 
Ihcrus  quoque  de  Gant  morti  jam  ultima  senectute 
vicinus,  vir  mansuetus  et  pius,  qui  et  ipse  validis- 
slmam  manum  de  Flandrcnsibus  ct  Normannis  ad- 
duceiis,  tam  sapientia  quam  poniere  sermonum 
rcliquain  muliiiudiiiem  pluiimum  animavit.  Ilber- 
tu8  sane  de  Laci  non  segnis,  iiec  cum  paucis  advo- 
lavil,  qui  tempore  regis  Ilenrici  exsulaiis,  quanto 
fucrai  laboribus  aerumnisque  assuefactus,  (anto  sta- 
b&;  in  hac  necessitate  securus.  Se.l  et  Rodbertus  de 
Brus,  licet  regem  Scotiae  piurimum  diicxissct,  gen- 
tibus  tamcn  siiis  in  hac  nccessitate  iidn  dcfuit ;  qui 
cum  optimo  juvene  fllio  suo  Adain  tam  validam 
manum  adduxit,  ut  non  soliim  viribus*  sed  ct  di'.- 
core  simul,  ac  juventute  omnem  mtihiiadineni  phi- 
rimuni  dccorarent  Tantus  autem  fervor  resistendi 
Scotis  cunctos  arripuit,  ut  etiam  Rogerum  de  Hbl- 
brai  adhuc  puerulum  exercitui  interesse  fecissenl^ 
tain  decenter  tamen  uttali  aetatlconvcniebat,  inter 
caeteros  sapicnlissime  collocatum.  Cum  quo  uni- 
versa  terrae  suaj  mililis^  quae  profecto  nec  sapien- 


tos  suae  religionis  fama  ad  optimoram  stvdionim 
aemulationein  incitaventnl,  unde  in  brevi  niulilprt- 
cati  super  numerum,  plurima  in  regiio  utroqne, 
Angliae  scilicet  et  Scotiae,  coenobia  condidcrunU 
Nam  praedictus  Walterus  nec  dum  tantis  satiattis 
beneficiiSy  in  territorio  Wardunehsi  faroosissiniuni 
per  eosdem  fratres  fundavit  monasterium.  Porro 
eodem  anno  adventas  «orum  in  Angliam  quidani 
monacbi  de  ecclesia  beatae  Mariae  Eboracensi  Ci- 
stercienscm  puritatem  et  paupertatem  zelantcs , 
aoxUio  freti  venerabilis  Turstini  archiepiseopi » 
relinquenles  divltias  et  delicias  monastica;  puritati 
contrarias,  maxima  pauperlate,  miro  fervore  vi 
Kalend.  ianuarii  Fontanense  coenobium  creaverunt» 
Deinde  praedielorum  se  fratrum  ordini  plcnias  con- 
jungentes  plura  et  ipsi  per  insulani  Britannicam 
nobilia  monasteria  fundavcrunt.  Waverlenses  qao- 
que  fratres  qui  bactenus  quasi  in  angulo  latuerant» 
cognito  quod  ejusdem  essent  ordinis,Cisterciensiiim 
monasteriorum  numerum  auxerunt.  Ita  alii  ab  ipsis 
RievaAcnslbuB  prdcreati,  alii  eorum  cxcmplo  pro- 
vocati,  multis  cc^oblis  clarioreni  insulam  reddi- 
derunt.  Unde  non  immerito  coenobium  Rievallcnse» 
caeteris'  qiiae  in  Anglia  sunt  ejusdem  ordinis,  fama 
et  rcligione  praecellit.  Haec  autem  omnia  bona  quis 
dubUtt  viro  illi  strcnulssimo  ascribenda,  tantorum 
fructuum  semen  deprocul  advexit,  ct  locum  in  quo 
seminaretur  invenit.  Ilic  igitur  ciim  ab  universo 


tia,  nec  virtute,  nec  iiumero  caeteris  videbatur  in-  D  exercitu,  tum  propter  xtatcm,  lum  propter  sapien- 


ferior,  cum  tanU  devotione  convenit,  ut  niinor  ietas 
domini  sui  nullum  exercitui  videretur  aflerre  dis« 
pendium. 

Adfuit  et  Walterus  Espec,  vir  senex  etplenus  die- 
rum,  acer  ingenio,  in  consiliis  prudens,in  pace  mo* 
destus,  in  bello  providus,  ainicitiam  soclis,  lidcm 
semper  regibus  servans.  Erat  ei  statura  ingciis, 
inembra  omnia  tantaD  magnitudinis,  ut  ncc  luoduin 
cxcederent  et  tant»  proceritati  congruerent.  Ca« 
pilli  nigri,  barba  prolixa,  frons  patens  et  libera, 
oculi  grandes  et  perspicaccs,  facies  amplissiina, 
tractitia  tamcn,  vox  tubae  slmiils;  facundiainquse  ei 
facilig  erat,  quadam  soni  majestate  componcns. 
Erat  pi-ictcrca  nobilis  carnCt  scd  Cliristian.i  pietatc 


tiam,  patris  more  colcretur,  ascendens  machinam 
quam  circa  rcgium  Signum  fabricaverant,  supere- 
minens  universa  populo  ab  humero  et  sursum,  liac 
oratione  tlejectos  qiiadain  formidinc  erexit  aninios, 
proinptos  acrius  inflammavit. 

Non  inulile  est^  inqiiit,  vtrt  fortissimi^  si  senem 
jvvenes  audiatis  ;  me  dico  qui  muUorum  temporum 
vicissitudinet  mutalione  regum,  et  diversis  bellorum 
eveniibus  didici  et  prmterita  revohere^  et  asstimart 
prassentia,  et  secundum  pnsterita  de  priBsentibus^ 
secundum  prasentia  de  futuris  capere  conjecturam. 
Et  certe  si  omnes  qui  nte  audiunt,  saperent  et  tiiff/- 
ligerentf  et  ea  tiuce  nobis  hodie  ventura  sunt^  pravi- 
dereni^  silercm  libentiun,  ct  so!::fio  meo  rerjniescerem^ 


705 


DE  BELLO  STANDARDH. 


78« 


vtt  tuderem  aleis,   aut  eonfligerem  »caci$,  vet  si  ea  A  (f^od  pro  patria  arma  gnscipimui^  quod  pro  uxoribvt 


mtati  mem  mtnus  congruerent,  legendis  historiis  opc' 
ram  darem^  vet  more  meo  veterum  gesta  narranii 
aurem  attentius  commodarem,  Nunc  uutem  video 
pterosque  de  prastio  certos^  incertos  de  vietoria  ftu- 
ctuare  animo,  timere  vehementer  ne  paucitatem  no- 
stram  immenses  copiee  Scottorum  absorheant :  eum 
non  ex  multitudine  victoria  pendeat,  sed  vet  viribus 
acquiratur,  vet  justis  vetis^  causaque  honesia  ab 
Omnipotente  impetreiur,  Ego  sane  considerans  qua 
ralionCf  qua  causa,  qua  necessitate,  qui^  adversus 
quos  hodie  dimicamus,  sto  intrepidns,  tam  securus 
de  victoriaquam  de  prtetio  certus.  Cur  enim  de  rt- 
ctnria  desperemus,  cum  victoria  generi  nostro  quasi 
in  feudum  data  sit  ab  Altissimo  f  Nonw  proavi  no- 


nostriSypro  tiberis  nostris^  proecclesiis  nostrisdvnican" 
tes  imminens  pericuium  proputsamus.  Urgetenim  ne^ 
cessitas.Bccotitequidin  Transtinanis  partibus  egerint^ 
nec  mitiora  speraie  si  vicerint  Scotti.  Taceo  cwdes,  ra- 
pinas.  incendia,  ques  humano  quodammodo  more  fxer- 
centur  ab  hostibus,  talia  dicam^  qualia  nec  fabnlas  fe- 
ruut^  nec  narrant  historim  a  crudelissimis  acia  ty- 
rannis.  Dicam,  inquam^  si  non  prce  nimio  horrore 
sermo  defecerit,  aut  auditor  aufugerit.  Nulti  cetati, 
nutii  ordini,  nulti  omniiio  sexui  pepercerunt.  Nobites 
tampueri  quam  pueiice  ducti  sunt  in  captivitatem. 
Pudica  mairimonia  incredibiti  tibidine  vexata  sunt, 
Parvuti  jactati  in  aera^  et  acuieis  tancearum  excepti 
deteciabiie    spectacuium    Gatwensibus   prafbuerunt ; 


siri  maximam  GattioB  porlionem  cum  paucis  invascre  B  prepgnans  mutier  per  medium  secabatur,  tener  fetus 


mititibus,  et  ab  ea  cum  gente  etiam  ipsum  Gaitiee 
nomen  eraserunt  ?  Quoties  ab  eis  Franeorum  esl 
fusus  exercilus^  quoties  a  Cenomanensibus^  Andega- 
reiisibns,  Aquitanensibus^  pauci  de  muttis  victoriam 
reportaruni  ?  Certe  putres  ncstri  et  nos  hanc  insutam 
quam  quondam  victoriosissimus  Jutius  non  sine  mutta 
suorum  strage  post  muitos  annos  vix  tandem  obti- 
nuit^  itt  brevi  edomuimus^  in  brevi  nostris  subdidimus 
UgibuSy  nostris  obsequiis  'mancipavimus.  Vidimus^ 
vidimus  ocutis  nostris,  regem  Francice  cum  uiAverso 
suo  exercitu  nobis  terga  vertentem^  optimos  quosque 
regni  ejus  proceres  a  nobis  caotos^  atios  redimi^  alios 
mancipari  vincuiis^  alios  earcere  eendemnari.  Quis 
Afmtiam,  Siciiinm^  Coiabriam,  nisi  noster  Norman» 
9WS  edomuit  ?  Nonne  uterque  imperator  eadem  die 
eadem  fere  hora  terga  vertH  Normannis^  cum  atter 
adversus  patrem^  atier  adversus  fiiium  dimicaret  ? 
Quis  iyitur  non  rideal,  potius  quam  timeatf  quod  ad* 
versusiales  viiisScottus  seminudis  natibus  pugnatu- 
rus  occurrit  ?  Isti  sunt,  isti  sunt  utique  qui  nobis 
quondam  non  resistenduni^  sed  cedendum  putarunt^ 
eum  Angtias  vietor  WiiiietmusLaodoniam^  Caiatrium^ 
Scotiam^  nsque  ad  Abernilh  penetraret^  ubi  betticO" 
susitle  Malcotmus  deditione  faetus  est  nosterfetnuxe 
tictores  suos^  dominos  beiio  provocant  ;  tanceis  no- 
stris,  gtadiis  uostris,  teiis  nostris  nudum  objiciunt 
coriuhi ;  peiie  vitutina  pro  scuto  utentes  :  irrationa- 
bili  morlis  contemplu,  magis  quam  viribus  animati. 


extractus  ab  utero,  impia  manu  ad  saxum  aiiideba^ 
tur.  Lttssaii  innocentium  cftdet  H^otis  cutteitis  quibus 
mierorum  effuderant  viscera,  cames  quas  vorarent 
incidebant,  humanumque  sanguinem  miscentes  aqua^ 
crudeii  pocuio  sitim  sedabant^  dicentes  se  feiicissimos 
quos  in  iltud  iempus  foriuna  servaverat  quo  Gatio^ 
rum  sangutnem  bibere  potuissent.  Casu  inventi  sunt 
ift  eadem  domo  piures  parvuii.  Stabat  Gaiwensis,  $t 
nnum  post  unum  utroque  pedearvipient^  caput  attide' 
bat  adpostem.  Quos  cum  in  unumcoegisset  acervump 
ridens  versus  socium  :  lEcce^  inquii,  quot  hodie  Gai- 
ios  soius  occidi.  i  Horreo  dicere  quomodo  ingreui 
sunt  templum  Dei^  quomodo  poituerunt  sanctuarium 
ejus^  quomodo  satutis  Christianm  sacramenta  pedibus 
concuicaverunt.  Quid  agitis,  o  ».'n  fortisKimi  T  Non 
adversus  homines  dimicatiSf  sed  adversusbestias^qui^ 
bus  nihii  humanitalis,  nihit  inest  pietaiis ;  quod  f«- 
ium  horret,  quos  abominatur  terrat  quos  exsecrantur 
maria,  quos  ipsa  mundl  lumina  detestantur ;  quos 
non  ob  aliud  terra  non  absorbuit,  nec  fuiminavit  c«- 
tum,  nec  maria  snbmerserunt,  nisi  ut  vestris  victoriis 
servarentur^  vestris  manibus  interirent.  Consecrate 
manus  vestras  in  sanguine  peccalorum  :  fciices  quo- 
rum  hodie  manus  ad  suas  ulciscendas  injurias  Cltri- 
stus  etegit.  Festinate,  et  nefandum  hoc  sanguinum 
hominum  genus  terris  obruite,  inferis  sepeiite,  ne  si 
ditttius  vixerint,  sot  tumen  abscondat,  cceium  neget 
piuvius,  fruges  quadam  aridilate  marcescant,  Cogi- 


Quid  ergo  Itastarum  iiiarum  quas  eminus  iniuemur  D  tate  regein  absenteni,  quantumqne  vesiroi  accedat  gio- 


nimia  tongitudo  nos  lerrtt  ?  Sed  iignum  fragiie  est, 
ferrum  obiusum,  dum  ferit^  perit^  dum  impingitur^ 
frangitur,  vix  ad  uiiHm  ictum  sufficiens.  ErcipeitiHd 
sattem  bacuto,  et  inermis  Scolttis  astabit.  An  mutti' 
tndinem  expavescimus  ?  Sed  quanto  vincendorum 
major  numerus,  tanto  vincentibus  gloria  mafor.  Ta* 
ceo  quid  de  ipso  numero  sentinm,  ne  futurm  glorice 
nostrcs  detrahere  atiquid  videar.  An  pro  causa  dif- 
fidimus  f  Sed  non  injustum  beiium  pro  fege  nostro 
suscipimus^  qui  regnum  non  ut  hostei  catumniantur 
invasit  debitum,  sed  suscepit  obtatum,  quem  populus 
petiit,  quem  cierus  elegit,  quem  unxit  pontifex,  quem 
tn  regnum  apostoiica  eonfirmavit  auctoritas.  Sed  ut 
ii/tterim  de  rege  taceamus^  nuiius  certe  iustum  neqabit 


rfo?,  cum  reportaverilis  de  rege  niiie  rege  triumplinm; 
vestra  erit  nirm,  vestrum  erit  regnum,  vestris  consi- 
tiis  omnia  tractabuntur,  per  quos  hodie  regi  rcgnum^ 
regno  pax,  paci  gloria  perquirelur,  falebitur  rex  se 
hcdie  manitfus  vestris  iterum  coronalum.  Secure  igi- 
tnr  congrediamury  cum  nobis  sit  causa  Justior,  manus 
fortior,  quos  urget  necessitas,  quos  gioria  provocat , 
quibus  divinum  auxiiium  prtesto  est,  cum  quibus  tota 
ceeiestis  curia  dimicabit.  Aderit  Michael  cum  angeiis 
suam  utturus  injuriam,  cujus  ecctesiam  humano  san^ 
guine  fcedaverunt ,  cujus  altare  superposHo  capite 
huniano  poiiuerunt.  PetrUs  cum  apostoiis  pugtiabit 
pro  vobis,  quoriim  basiticas  nunc  in  stabuitfm,  nunc 
in  vrostibutum  converterunt.  Sancti  marlyres  vcstra 


707 


B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PAUS  IL  —  HISTORICA. 


708 


prwcedent  agmina,  quorum  ineenderunt  memorias,  \  Tunc  rex  utrosque  compescens,  ne  tumuUus  hac 


quorum  alla  ce^dibus  impleverunL  Virgines  tanclee 
iicet  pugnte  dubitent  interesse^  pro  nobis  tamen  ora- 
iione  pugnabunU  AmpUus  dico,  ipse  Christus  appre- 
Jiendei  arma  et  scutum,  et  exsurget  in  adjutorium 
mbis.  Ipsi  enim  veniunt  ad  nos  in  superbia,  nos  cum 
humilitate  procedimus.  llli  carnes  raptas  quas  vora» 
terunt  eructant^  nos  post  sacra  jejunia  Christi  earne 
>el  sanguine  saginamur,  Illos  histriones,  saltatores  el 
saltatrices,  uos  crux  Christi  et  reiiquiag  sanctorum 
•antecedunt.  Sed^quid  moror?  Certe  aut  vincendum 
nobis  est,  aut  moriendum.  Quis  enim  victorim  Scot^ 
torum  u  velit  esse  superstitem,  ut  videat  uxorem  suam 
Scottorum  subjacere  libidinif  parvulos  suos  ianceis 
perforari  t 


altercalione  subilo  nasceretur,  Galwensium  cessit 
Yoluntali.  Alteram  aciem  fllius  regis  et  miiites  &a- 
gituriique  com  eo,  adjunctis  sibi  Cumbrensibus  et 
Tevidalensibus  cum  roagna  sagacitate  conslituit. 
Erat  autem  adolcsoens  pulcbra  facie  el  decorus 
aspectu,  tantae  bumilitatis  ut  omnibus  inferior  vide^ 
rctur,  tantx  aucioritatis  ut  ab  omnibus  timeretur ; 
tam  dulcis,  tam  amabilis,  tam  affabilis,  ut  ab 
omnibus  diligerctur.  Tam  castus  corporc,  in  ser- 
mone  tam  sobrius,  in  cunctis  morlbns  tam  bone- 
stus,  tam  assiduus  in  ecclcsia,  orationi  lam  intentus, 
tam  benevolus  circa  pauperes,  contra  malefactorcs 
tam  erectus,  sacerdotibus  et  monachis  s'c  prostra- 
tus,  ut  et  in  rege  monachum  et  in  monacbo  regeni 


llaecdicens,  vertil  se  ad  comitem  Albemarum,  ^  praeiendere  videretur.  Erat  pneterea  tanta?  probita- 


•dataque  dexlera  :  Do^  inquit,  fidem,  quia  hodie  aut 
vincam  Scottos^  aut  occidar  a  Scoltis.  Quo  similiter 
Toto  cuncti  se  proceres  constrinxerunt.  £t  ut  spes 
fugaecunctis  penitus  tollereiur,  equos  omnes  lon- 
:gius  amoventes,  pedestri  more  congredi  dccreve- 
runt,  aut  mori  aut  vincere  cupientes.  Rex  interim, 
«oactis  in  unum  comitibus,  optimisque  regni  sui 
proceribus,  coDpit  cum  eis  de  belii  ralione  traciare, 
placuitque  plurimis,  ut  quotquot  aderant  armati 
milites  et  sagittarii  cunctum  praeirent  excrcitumy 
quateiius  armati  armatos  impeterent,  militcs  coii- 
grederentur  militibus,  sagittae  sagittis  obviarent. 
Restitere  Galwenses,  dicentes  sui  esse  juris  primam 


tis,  ut  inilloexercilu  nullus  fueiit  simiiis  ei  sive 
bostes  impetendo,  sive  impetentes  inagiianimite# 
sustiuendo,  caeteris  ad  insequendum  fortior,  ad  re- 
pcllendum  acrior,  ad  fugam  tardiot*.  Coiijunxerat 
se  ei  ejusque  interfuit  aciei  Eustacius  lilius  Joanuis 
de  magnis  proceribus  Angliae,  regi  quoiidam  ilen- 
rico  familiarissiinus,  vir  summae  prudentiae  et  in 
saecularibus  negoliis  magni  consilii,  qui  a  rege  Au- 
glorum  ideo  recesserat,  quod  ab  eo  in  curia  coutr^ 
palrium  morem  captus,  castra  quae  ei  rex  Heuricus 
coiumiserat,  reddere  compulsus  est ;  ob  quam  cau- 
sam  offensus,  ut  illalam  sibi  ulcisccretur  injuriaju, 
ad  hostes  ej[us  sese  cQiUulerat.   Tertium   cuneum 


construere  aciem,  primum  in  hostes  impetum  dare,  q  Laodonenses  cum  insulanis  ct'Lavernanis  fecerunt. 

Rex  in  sua  acie  Scotos  ei  Muranenses  retinuit,  non 
ntiUos  etiam  de  militibus  Anglis  et  Francis  a4  sui 
corporis  custodiam  deputavit.  Et  sic  quidem  aqui- 
lonalis  ordinatur  exercitus. 

Et  australesquoniampaucierant  in  unumcuneum 
sapientissime  glomerantur.  Nam  strenuissiini  mili- 
tes  in  prinia  fronte  locati  lancearios  et  sagittarios 
ita  sibi  inseruerunt,  ut  miJilaribus  armis  prolecti 
tanto  acrius  quanto  sccurius  vel  in  hostes  irruercnt, 
vcl  cxciperent  irruentes.  At  proceres  qui  inaturio- 
ris  fflalis  fuerunt,  ut  casteris  prxsidio  foieiit,  circa 
signuin  regiutn  coiist.luuiilur,  quibusdam  altiusca^ 
teris  in  ipsa  macliiiia  collatis.  Scutis  scuu  jungun- 
tur,  lateribus  latcra  coiiseruntur,  laxaUs  vexiUis 


sua  probitate  reliquum  animare  exercitum.  Peri- 
eulosum  dicebant  alii,  si  in  primo  aggrcssu  inermes 
armatis  occorrerent,  quoniam  si  belli  vim  non  su- 
stinens,  primus  cuneus  laberetur  in  fugain,  etiam 
fortium  corda  facile  solverentur.  Galwenses  nibilo- 
minus  insistebant,  jus  suum  concedi  posluiantes. 
Quid  etitm,  iiiquiuut,  o  r«x,  formidas,  et  tunicas 
Ulas  ferreas  quas  eminus  cernis  nimium  expavescis  ? 
Nobis  cerU  sunt  latera  ferrea,  pectus  csreum,  mens 
timoris  vmcua,  quorum  nec  pedes  fugam,  nec  unquam 
vulnus  terga  sensere.  Quid  Gallit  apud  Cliderhou  pro^ 
fuere  loricce  ?  Nunquid  non  inermes  isti  ut  dicunt, 
Ulos  et  loricas  projicere^  et  negligere  galeas  et  scuta 
relinquere  coegerunt  ?  Videat  igiiur  prudentia  vestra^ 


c  rex,  quale  sil  in  his  habere  fidueiam;  queein  neces-  D  erigunlur  lanceae,  ad  sulis  splendorem  loricx  can- 


titate  magis  sunt  oneri  quam  consolationi.  Nos  apud 
Ciiderhou  de  loricatis  victoriam  reportavimus  ;  nos 
hodie  et  istos  animi  virtute  pro  scuto  utentes  ianceis 
prostememus. 

His  dictis,  cum  rex  militum  magis  consiliis  ac- 
quiescere  videretur,  Malisse  comes  Stradaniiaeplu- 
rimum  indignalus  :  Quid  est,  inquit,  o  rex,  guod 
Gallorum  U  magis  committis  voUntati,  cum  nuiius 
eorum  cum  armis  suis  me  inermem  sit  hod.e  preeces* 
surus  in  beilo  ?  Quae  verba  Alanus  de  Perci  magni 
Alani  fitius  nothus,  iniles  strenuissimus  el  in  inili- 
laribus  negotiis  probatissimus,  aegre  ferens,  coii- 
vcrsus  ad  coniitem :  Grande,  inquit,  terbum  iocu- 
Hss  es,  ft  quod  hodiepro  vita  tua  efficere  non  vaietr' 


dcscunt,  sacerdotes  sacris  vostibus  candidati,  cuin 
crucibns  reliquiisque  sanciorum  cxercituni  ambie- 
bant,  et  sermone  simul  ct  oratione  populum  decen- 
tissime  roborabant.  Tuiic  liodbcrtus  de*  Brus,  vir 
grandsevus  ct  magnarum  opum,  inoribiis  gravis, 
sermoue  rarus,  qui  cum  dignitate  quadaiii  et  pon- 
dere  loquebatur,  qui  cum  cs&ct  de  jure  regis  Anglo- 
rum,  a  juveiitute  tamen  regi  Scotiae  adbatrens ,  ad 
maxunam^us  familiaritatem  profecerai.  Ipseigilur, 
ut  vir  veteranae  militiae,  et  taltum  negotiorum  saiis 
gnarus,*  naturali  sagacitate  periculum  quod  regi 
iinmiiifibat  prospieiens,  antiquae  amicitiae  inluitu 
acccpU  a  sociis  licentia  regein  adiit,  aut  bellumdis- 
suasurus,  aut  ab  eo  more  patrio  legitime  recessu- 


709  DE  BELLO  STANDARDIL  710 

nis.  Eratenim  obligatuscl  non  solun  amicUia«  sed  A  contemptuiexqntriittr.  Adversu$  quos  non  unius  AM^ 

Hd  innumerabilium  innocentium  $anguis  clamat  de 
terra.  Vidisti,  o  re«,  abominationes  pessimas  quai 


ei  iidei  necessilaie.  Cum  igitur  regenicoroinusaspe- 
xisset  : 

Adsum^  inquit,  o  rex^  fidelis  Ititis,  daturus  nune 
eonsilium  honorabile  tibi^  regno  luo  utite^  liberis  tuis 
inposterum  profuturum.  Non-enim  sapientis  ist^o  rex^ 
rerum  tantum  initla,  nonetiam  exitus  finenqueprospi^ 
cere^  et  pro  solis  prcesentibuspraBteritorummemoriam 
uel  futurorum  providentiam  abolere.  Adversum  quos 
hodieievas  arma,  et  hunc  innumertim  duRs  exerci" 
tum  t  Adversum  Anglos  certe  et  Normanuins.  0  rex^ 
nonne  isti  sunt  quorum  semper  et  consHium  utile,  et 
auxilium  promptum,  gratum  insuper  obsequium  tii- 
venisti?  ex  quo  rogo  te^  domiiie  mi^  tantam  fidem  in» 
venisti  in  Scottis^  ut  tam  secure  tibi  tuisque  Anglo^ 
rum  demas  consilium^  auxilium  abroges  Normanno- 
rum,  quasi  soli  tibi  sufficiunt  Scotti  etiam  contra 
Scottos,  Nova  tibi  est  in  Waiensibus  ista  securitas^ 
qui  eos  hodie  armis  petis  per  quos  hactenus  amabiiis 
Scottis,  terribilis  Calwensibus  imperasti.  Putasne 
igitur,  o  rex^  quod  aquis  oculis  aspiciet  calestis  illa 
majestast  quod  illos  insislis  absumere  per  quos  tibi 
tuisque  regnum  procuratur^  et  securitas  in  regno  t 
Quibus  copiis  quibusve  auxiiiis  frater  tuus  Dunecanus 
Donenaldi  prostravit  exercitum,  et  regnum  quod  tn- 
vaserai  tyrannus^  recepit  ?  Quis  Eadgarum  fratrem 
luum,  imo  plus  quam  fratrem^  nisi  noster  exercitus^ 
regno  restituit  ?  Tu  ipse  rex^  cum  portionem  regni 
quam  idem  tibi  frater  moriens  delegatit^  a  fratre 


fecerunt  hi.  Vidisti^  inquam,  vidisti,  horruisti^  fie- 
visti^  pectus  tutudisti,  ciamasti  contra  tuum  id  fieri 
prcsceptum^  contra  tuam  voluntatem,  contra  tuuvx 
decretum.  Ostendenunc  vera  le  dimsse  ut  eos  a  siiuiii 
revoces  iniquitate,  ut  reversi  sine  le  puniantnr  si  sine 
te  tatia  commiseriut.  Et  htecsaiis  essent^si  eonatui 
tuo  nullus  obsisteret,  vei  de  victoria  eertUudaconsta^ 
ret.  Nunc  autem  stat  contia  le  non  eentemnendus  exer- 
citus^  quanto  tuo  numero  minor,  tanto  armis  virt- 
busque  robustior.  Nescit,  o  rex,  quam  sit  pericuiosa 
desperatio,  quando  et  mors  certa  est,  sed  stat  adhue 
de  geiere  mortis  eiectio.  Certe  si  viceris  moriemur. 
B  Moriemur,  itquam,  nos,  morientur  parvuti  nostri  ; 
sacerdotes  nostri  in  aitaribus  jugulabuntnr ;  uxores 
nostrce  turpi  iibidine  fcedabuntur.  Elegimus  proinde 
vel  rincere  vel  mori  gloriose,  quamvis  nutla  noBis  sii 
de  victoria  dubitatio.  Hinc  doior  meuSthinclacryn*af^ 
quod  dulcissimum  dominum  meum^  amantissimune 
a.i.icum  meum,  antiquum  soeium  meum,  in  euju». 
amicitia  lenui^  cujus  munificentiam  in  mune* 
nim  multimodorum  iargitione,  in  pradiorum  quo^ 
que  et  multarum  possessionum  cotlutione  expertus 
sum,  post  juvenites  ludos  quibus  simui  exercitati 
suniHSt  post  armorum  negotia  quibus  nobis  in 
multis  pericuiis  semper  adfuimus^  post  splendida 
convivia  quw  utrique  unius  regnum  ministravit^  post 


Aiexdndro  reposceres,  nostro  certe  terrore^  quidquid  p  deticias  quas  utrisque  avium  ferarumque  venatio  con^ 


wUueras  sine  sanguine  impetrasti.  Recoie  prasterito 
anno  cum  adversus  Matcolmum  patemi  odii  et  persC" 
cutionisharedem  Anglorum  auxitium  fiagitares,  quam 
Ueti^  quam  atacres,  quam  ad  auxiiium  prompti,  quam 
wroni  ad  pericuium  Waiterus  Espec  aiiique  quam- 
piures  Angiorum  proceres  tibi  apud  Carteolum  occur^ 
rerint,  quot  paraverint  naves,  quas  arma  intulerint, 
qua  juventute  munierint,  quomodo  omnes  tuos  ter- 
ruerint  hostes ,  donec  ipsum  Matcoimum  proditum 
caperent.captum  vincirent,  viuctum  traderent.  Ita 
terror  noster  ipsius  quidem  membra  sed  magis  Scot- 
torum  animos  linxit,  omnique  spe  pra^ficiendi  fru' 
strata  audaciam  abstutit  rebellandi.  Quidquid  igitur 
cdii,  quidquid  inimicitiarum  adversum  nos   habent 


tutitf  «fti  mori  pericuiose  aut  indecenter  fugere  con- 
templabor. 

Hls  dictis,  lacrymis  et  singuilibus  interceptus  est 
sermo  loquentis.  £t  rex  naturali  pieiate  commotus 
in  lacrymas  soivek>atur,  jam  jamque  ibat  in  pacium. 
Sed  Guillelmus  regis  ncpos,  \ir  magni  animi,  ei 
beili  prxcipuusinceutorsupervenieus,  ipsum  Rod- 
beriuro  curo  niaxiroo  furore  arguit  proditionis,  re- 
gemque  a  sententia  flexiL  At  ille  nihii  moralus, 
vinculum  fidei  quo  eatenus  regi  astrfctus  fuerat, 
palrio  more  dissolvens,  ad  suos  non  sine  dolore  re- 
vcrtitur  ;  ct  statim  soluta  statione  erectis  lanceis 
aqulloiialis  piocedil  exercitus.  Sequitur  liluum 
slridor,  lubatum  crepitus»  fragor  lancearum  per- 


S(otti,  tui  tuorumque  est  causa,  pro  quibus  contra  D  ciilientium  aiteram   ad  alteram ;  tremit  terra,  frc- 


eos  toties  dimicavimus,  quibus  ademimus  spem  re- 
bettandi,  tibi  et  tuce  per  omnia  subdidimus  voluntati. 
Hideant  proinde  Scolti,  qnod  tu  eis  de  nobis  ulliO' 
nem  procuras,  cum  nihtl  aliud  habeant  quod  ulcis- 
eantur  in  nobis,  nisi  quod  te  tuosque  dileximus,  libi 
tuisquefidem  servavimus,  quod  armis  nostris  tuaprO' 
teximus  viscera,  tibi  regnum  servavimus.  Pdrce  ita- 
que,  0  rex,  parce  tibi,  parce  regno  tuo,  parce  prw 
omnibus  juvenum  spiendidissimo  filio  tuo,  cui  hodie 
nudatum  cOnsilio  et  cunctis  auxitns  spoiiatum  pro^ 
ditioni  Scottorum  exponis  et  objicis  furori.  Cavepras* 
terea  n$  invoivaris  peccatis  hominum  impiorum,  de 
quorum  manibus  ccedes  parvuiorum,  pra^gnantium 
^uctus,  saeerdotum  injuria,  ipsius  etiam  divinitatis 


ntilcQeIum,ecbo  vicini  montes  collesque  resultant : 
iiitcYea  Radulfus  episcopus  Orcadensis,  quem  ilio 
iniserai  a.cbiepiscopus  Turstinus,  stans  in  emi- 
ncntiori  loco,  cum  populo  praeliaudi  necessiiatem 
in  remissionem  peccaloruui  iudixissel,  tundenies 
poctora,  ercctis  manibus  divinum  auxilium  preca- 
liantur.  Faciaque  aiiper  eoi  absoiutione,  episcopus 
lieucdictionem  solemni  voce  adjecit,  cunctis  alla 
voce  respondculibutf  :  Aroen^  amen.  AtGalweusium 
cuneui»  more  suo  ler  ululatum  dirae  vocis  emittens, 
lanlo  iinpelu  irruunl  in  australes,  ut  priihos  lau- 
cearios  slationem  deserere  coropellerenl,  sea  vi 
niililum  iterup!  repulsi,  in  hosies  aniinum  vires- 
que  recipiunl.  Ubi   vero  ferri   lignique   soiiuitato 


7n  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  II.  —  IIISTORICA.  712 

Scolicarum  lancearum  cst  delusa  fragililas,  eductis  A  reversi   terribilem   inseiuentibus  cunoum   create- 


^ladiis  cominus  dccertare  teutabant.  Sed  australes 
nuscae  de  cavernis  pharetrarum  ebullientes,  et  in- 
«tar  densissimae  pluviae  convolantes,  et  in  obstan- 
tium  pectora,  vultum,  oculos  quoque  importunius 
irruentes,  conatum  illorum  plurimum  reiardabant. 
Yideres  ut  bericiuni  spinis  iu  Galwensem  sagit- 
tis  undique  eircumseptum  ,  nihilominus  vibrare 
gladium,et  cieca  quadam  amentia  proruentem  nunc 
bostem  caedere,  nunc  inanem  aerem  cassis  ictibus 
verberare.  Et  jamjam  percussi  pavore  extremi  qui- 
•que  dissolvebantur  iu  fugam,  cum  inclytus  adolc- 
scens  fllius  regis  cum  sua  superveniens  acie  In  ad- 
^ersum  sibi  cornu  leonina  se  ferocitate  proripuit, 
ipsaque  globi  austrdlis  parte  mstar  cassis  aranex 


runt.  Interea  ille  adolesoentttm  decus,  militum  glo* 
ria,  senum  dcliciae,  filius  regis  respiciens  retro,  vi- 
dit  se  cum  paucis  in  mediis  relictum  hostibos,  ver- 
tensque  se  ad  unum  de  sociis  ei  sobridens  :  Feci- 
mM,  inquit,  quod  potuimus^  et  cerie  quantum  in  !••- 
bis  esl  vicimut.  Nunc  comilio  non  minu$  ofnu  esi 
quam  virtute,  Nec  est  aiiud  majus  animi  constantis 
indicium  quam  in  adversa  fortuna  non  frangi^  et 
quando  non  poles  viribuSf  cotisHio  superes  inimieum, 
Projeetis  itaque  signis  quibus  a  aeteris  diridimmr^ 
ipsis  nos  hostibus  inseramus  quasi  insequentes  cum 
ipsit,  donec  prastergressi  cunctos  ad  patenium  cu» 
neum  quem  eminut  video  in  suo  vigore  manentem  ce- 
dere  necessitali,  quantocius  veniamus.  His  dictis, 


^issipata,  obstantes  quosque  casdendo  ultra  regium  B  calcaribus  souipedem  urgens  medios  intersecat  ho- 


signum  progressus  est,  ratusque  reliquum  exerci- 
tum  secutum  iri,  ut  hostibus  fugae  praesidium  tol- 
leret,  equorum  stationem  invasit,  dispersit,  ac  re- 
tro  usque  ad  duo  stadia  redire  coegit.  IIujus  igi- 
lur  admirabilt  impctu  plebs  inermis  pertcrrita  la- 
bebantur.  Sed  cujusdam  prudenlis  viri  figmento, 
^ui  caput  unius  occisi  in  altum  crigcns  regem  cla- 
mabat  occisum^  revocati,  vehementius  solito  irru- 
unt  in  obstantes.  Tunc  Galwenscs  imbrcm  sagitta- 
rum,  gladios  militum  ulterius  non  sustincnles,  fu- 
gam  ineunt,  occisis  prius  duobus  corum  ducibus 
Wlgrico  ct  Dunenaldo.  Porro  Laodensium  cuncus 
primum  vix  impetum  exspectans  statim  dissolutus 
cst.  Tunc  rex  dissiliens  equo,  et  proceresqui  com  eo 


stes,  donec  anteriores  transgressus,  mitiori  incessu 
equum  allevat.  Et  ut  noveris  quam  securom  in  ad- 
versis  et  providum  gcssit  «nimum,  caeteris  mililibot 
armorum  onera  ubiubi  projicientibus,  optimus  ju- 
venis  laboris  patiens  sustinoit,  donec  ad  paupcns 
cujusdam  tugurium  veniens,  evocato  paupercuio, 
exuit  se  thorace,  projiciensque  ad  pedes  bominis  : 
Accipe,  inquit,  vtr,  quod  mihi  ett  onert,  tute  eoneulai 
necessitati.  At  rex  jam  longe  processerat,  }»m  ordi* 
nate  terribilitcr  incedens  ut  quosdam  de  iuseqoen- 
tibus  capiens»  caeteros  qui  instabant  plurimum  de- 
terreret ;  sicque  ad  Carleolum  usquc  perveniens, 
ibi  de  se  jam  sccurus,  sed  de  fitio  pavidos  per  bi- 
duum  nil  aliud  agens  exspectabat.  Tertia  tandem 


erant,  adversus  hostes  processerunt.  Sed  Scotti  ob  ^  die  diu  desideratum  sanum  et  incolumem  filium 

caeteroi-um  fugam  pavtdi  ex  •mni  lapsi  parte  regali 

aciei  fugere  coeperunt,  ila  ut  iu  brevi  lapsis  caeteris 

pauci  circa  regem  persisterent.  Proccdit  contra  eos 

Auglorum  cxercitus,  ipsum  certo  regcm  cum  omni- 

bus  suis  vel  occisurus  vel  capturus,  nisi  milites  re- 

gem  fugain   omnimodis  abjurantem,  vi   sublatom 

eqiio  regredi   compulissent.  Tunc  hi  qui  fugerant 

videiites  regalc  vexillum,  quod  ad  similitudinem 

dracpnis  figuratum   facile   agnoscebatur,  reverti, 

scicntes  regem  non  cecidisse  sed  redire,  ad  ipsum 


recepit.  Anglorum  sane  proccres  diu  inscquentes, 
Innumerabiles  tam  Scotlos  quam  Galwenses  in- 
terfecerunt ,  de  militibus  vero  mollos  ceperanU 
De  singulis  antem  partibus  singoli  milites  corrae- 
runt.  Sane  Aiiglorum  duces  omnes  sani  incolu- 
mosque  reversi,  et  circa  Waltcrum  Espec,  quera  do- 
cis  et  patris  loco  venerabantur  conglobati,  immen- 
sas  gratias  Dco  omDipotenti  pro  insperau  victoria 
retulerunl. 


GENEALOGIA  REGUM  ANGLORUM. 

(TwisDEN  ubi  supra,  pag.  547.) 


IIICIPIT    BPISTOLA  ABRATIS    RIEVALLE!fSIS  AELREDI  AV  D 
ILLIISTRKII    MICBM    H. ,    POSTBODUM    ANGLORUIi    RE- 
«EM. 

tilustrissimo  duci  Normannorum  et  Aquitaiiorum 
et  comiti  Andegavensiom  Hemrico,  frater  A.,  servus 
servorum  Cbristi  qui  in  Rievalle  suniy  salutem  et 
urationes. 

Adeo  sepondum  natoram  virtus  est,  vitium  con- 
Ira  naturaro,  ot  virtutem  laudct  et  approbet  etiam 
vitiosus,  vitium  vero»  si  huinan»  rationis  scquaiur 


judicium,  iiec  viiiosus  cxcuset.  Nam  et  vitium  qua&i 
semetipsom  ob  inuatam  sibi  turpitudinem  erube- 
scens,  semper  latebras  qua^rit  et  optat  ^ecretom  : 
cum  econlra  virtus  suae  sibi  pulchritudinis  et  ho- 
nestatis  conscia  ad  omnem  tripudiet  et  cxMiitct 
aspcctuni,  ob  solam  humilitatem  publicua  fugieiis 
ei  humanum  testimonium  horrenB.  Quuniam  igi- 
tur  aniinae  rationali  naturalitcr  inest  amor  virtu- 
tum,  odium  viliorum,  quicunque  bonis  rooribus 
virtulique  studuerit,  facile  sibi  omnium  illicit  et 


IB 


GI:N£AL0GU  &EGIJII  ANGUmUII. 


7U 


iaetinat  affeclum.  Dinc  est,  vir  illuslrissune,  quod  A  domioaridi  libidine  vicluin  avide  invasiftse  ;  uude 


te  mullorum  qui  te  ocults  non  viderunt  me&iibus 
impressit  fama  virlutis,  cum  admirationi  sis  uni- 
versis  nec  minus  delectationi ;  in  tali  aeute  Unu 
sapientia,  in  Unlis  deliciis  UnU  coniiiientia^  iu 
Uniis  negotiis  UnU  providentia,  in  Uli  suMimi* 
UCe  talis  severius,  in  uli  severitaie  talis  beuigui* 
nia. 

Quis  enim  iion  obsiupeat  juvenem  pro  negnoeer» 
taniem  abstinere  rapinis,  csedibus  parcere,  cavere 
•neendia,  nullum  gravamen  inferre  pauperibos,  p«- 
cem  et  reverentiara  ecclesiis  ei  sacerdotibos  con- 
iervare  ?  Unde  non  Imraerito  Andegavensiimi  glo- 
ria,  Normannorum  luiela,  spes  Aoglorum,  Aquita- 
norum  decus  ab  oronibus  praedicaris.  lioc  iantum 


ei  obsequia  iUa  quae  a  gente  Scotorum  in  no- 
vella  regum  promotione  more  pairio  exhibenlur 
iU  exhorruii,  ui  ea  vix  ab  episcopis  suscipere  co- 
geretur. 

Subiimaius  vero  in  regem,  nihil  superlium  in 
moribus,  nihil  in  verbis  crudele,  nihil  inhonestum 
pneferebai  in  factis,  unde  iou  illa  gentis  illius 
barbaries  mansuefocta  Unia  se  mox  regi  benevo- 
leBiia  d  humiliute  subsiravii,  ui  naiuralis  oblila 
isviii»,  legibus  quas  regia  inansueuido  dicUbat 
eoUa  submitierei,  ei  pacem  quam  eaienus  iiescicbai 
graunter  exciperet,  unde  aon  immerilo  dilecius  a 
Deo  ei  hominibus  videbainr  ;  dilectiis  a  Deo  plane, 
qiii  sUlim  in  ipsis  regni  sui  iniiiis  ea  qu»  Dei  sunt 
superest ,  ut  Jesum   Chilstum   horum  munerum  ^  diligenier  exercuii,  in  ecdesiis  eonstruendis,  in 


largiiorem  agnoscas  ei  exopies  conservatorem. 
£go  vero  considerans  de  quorum  progenie  origi- 
nem  duxeris,  gratias  {ago]  Domino  Deo  meo  quod 
pro  talibus  talis  nobis  filius,  quasi  novus  quidam 
i^lenilor,  illuxit,  in  quo  cum  omiiium  antecesao^ 
rum  vrrtuies  convenerini,  maxime  Unien  in  te  spi- 
riium  Ghrislianissimi  regis  David  gaudeo  quievis- 
se  ;  unde  divina  prov.dentia  actum  existiroo,  ut  il- 
lius  mundissimae  manus  balteo  ie  cioxerunt  mili- 
Uri,  per  quas  Ghristi  graiia  viriutem  iibi  casiiutjs 
illius,  bumiliutis  ei  pieUiis  infunderei.  Quoniam 
outem  recenti  morte  illius  conirisUius,  vium  ejus 
et  mores  sicut  nunc  amor,  nunc  iimor,  iiuiic  spes. 


monasteriis  ftuidandis,  qu»  ei  ampUavii  poAsessio- 
nibos  et  honoribus  cumulavit.  €um  enim  ipse  in 
loio  Scoitorum  regno  ures  vel  qiuUor  Untum  in- 
veniret  episcopos,  ecclesiis  cxieris  sioe  pasiore 
um  mornm  qoam  rerum  dispendio  fluauauiibus, 
ipse  um  de  aniiquis  quas  rcparavit,  quam  de  no- 
vis  quas  ipae  erexii  decedens  novem  reUquii.  Mo- 
naaieria  auiem  ordiuls  Cluniaeensis,  Clstemicensis, 
Tyronieentis,  Aroensis,  PraBmonsiraceiisis,  Belva- 
eensls,  non  pauca,  noii  parva,  plena  fratribus  di- 
misii.  Inier  quos  sic  fuerai  quasi  umis  ex  ipsis  et 
bona  iaudans,  et  si  qua  mious  laudanda  emerge- 
bani  verecundiae  dissimulans,  sul>iractus  omnibus. 


nuncdolorineum  variani  affccium,  noo  hisioriando,  q  soUicitus  pro  omaibos,  mulu  largiens  ei  iiihU  exi- 
aed  1  .menundo,  brevi  slylo  coUegi,  iequasi  pieu-     gens.  0  dulcisanima  quo  abisii?  quo  recessisii? 

Ubi  oculi  iUi  plem  pieiatis  et  graiix,  quibus  et  cou- 
gaudere  cum  gaudenUbus  a  flere  cum  fleniibus 
(fioin.  xii)  consiievisii  7 
Vidi  ego  oculis  meis  cum  aliqaando  paraius  ire 


|is  iUius  bsredem  intimi  cordis  dUectione  susci* 
piens,  ipsam  libi  lamenutionem  destinare  curavi« 
In  qua  cum  laudabilem  ejus  viiam  et  pretiosam 
Jegeris  mortem,  illam  imiieris  ut  isu  consequi  me- 
rcaris.  Omnis  enim  laus  iu  fine  canitur,  nec  in- 
choaniibus  praemium  promiiliiur,  sed  perseveranii* 
bus  daiur.  Omnipoiens  Deus  conservei  in  ie  ei  au- 
geat  gratiam  suam,  excelieniissime  et  illusirissime 
domine. 

De  ittiiclo  rege  Scotorum  David, 
Religiosus  et  pius  rex  David  migravii  e  mundo  ; 
qui,  Ucei  dignum  iali  animae  locum  invenerii,  mort 
Umen  ejus  planctum  nobis  indicit.  Quis  eiiim  non 


venaium  pede  in  scansUi  posito  equum  veUei  ascen- 
dere,  ad  voceui  pauperis  audienliam  sibi  dari  po- 
ttulaniis,  quod  pedem  retraxeril,  relictoque  ei|uo 
ei  regressus  io  aulam,  eadem  die  ad  proposiium 
non  reversurus,  causam  pro  qua  fuerat  appellatns 
bcnigne  ei  patieuter  audierit.  Consueverai  praeierea 
ad  ostium  aulae  regiae  sedens  pauperum  et  vetula- 
rum,  quae  ceriis  diebus  de  singuUs  quocunque  ve- 
niebat  regionibus  vocabaniur,  causas  diligcnter  ai»- 


lugeat  virum  tam  necessarium   mundo,  rebus  hu-  D  dire,  et  singulis  cum  mulio  saepe  laborc  satisfacere. 


manis  exemptum,  nisi  is  qui  rebus  humanis  pacera 
lnTidet  ei  prufectum  ?  Rex  enim  isie  mansueiusy 
rex  justtts,  rex  castus,  rex  humiUs,  quis  facile  di- 
xerii,  quid  ulilitatis  humans  vilae  contulerii  ;  quem 
mansuetudo  amabilem,  jusiitia  terribilem,  casti- 
Us  compositum,  humiliUs  communem  receral? 
Quae  oinnia  si  in  privato  quolibet  laude  dignissima 
judicantur,  quaiilo  magis  iii  rege  cui  potesUs  dat 
licere  quodlibei  ;  cujus  vitUs  facile  faveni  inferio- 
res,  proni  ad  imitandum,  prompti  ad  adulandum, 
cum  ei  impuniUs  praeslei  audaciam,  libido  vcro 
acuai  et  accendat  luxuriam  ?  Scimus  cnim  eum 
regnum  non  appetivisse  sed  Iiorruisse,  magisque 
iUttd  ob  alicnam  necessiutein  suscepisse  quam 
1'1TR0I.   CXCV. 


Naro  saepe  liiigabant  cum  illo,  eiipse  cum  UUs,cum 
ipse  noUet  conira  jusiiliam  personam  pauperis  ac- 
dpere,  el  ipsi  nollent  raiioni  quod  osteiidebat  ac- 
quiescerc.  Denique  si  coniingeret  ui  sacerdos,  vei 
miles,  vel  monachus»  vel  dives  vel  pauper,  vel  ci- 
vis  vel  peregrinus,  vel  negoiiator  vel  rusticus  cura 
eo  baberet  sermonem,  iu  cum  singuiis  de  suis 
negotUs  ei  officiis  convenienier  ei  bumiliter  disse- 
rebai,  ut  singulus  quisque  sua  eum  taotum  curare 
puureiy  ei  sic  omnes  jucundos  et  aedificaios  dimit- 
teret.  Tacius  quippe  inflrmiute  qua  fucrat  carne 
solvendus,  feria  qiiarU,  id  est  xiii  Kalendas  Junii, 
curo  iiiiellexissei  dissoiutionein  sui  coiporis  iromi- 
nere,  vocaiis  faroiliaribus  suis  quod  de  se  ipse  sen- 

23 


T15  B.  AELEEDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  IL  —  HISTORIGA.  716 

tiebai  incuncUnter  eiposuit.  At  illi  more  humano  A  successoribus  et  basib^cisveneraiusest,  cumsanctift 


consolabantur  aegrotum,  ?itam  illi  ei  sanltatem  pe- 
nilus  promittentes.  Sed  cum  feria  sexta  morbus  in- 
gravesceret,  et  ei  standi  simul  et  incedendi  facul- 
taiem  vis  laiigttOKis  adimeret,  accersitis  clericis  W- 
risque  rdigiosis,  Dominici  corporis  sacramentum 
sibi  dari  postulavit.  Parantibus  illis  efferre  quod 
jusserat,  prohibuit  ille,  dicens  se  ante  sacrosan- 
cium  aliare  sacrosaneia  mysteria  perceplurum.  Igi- 
tur  dericorum  ac  miliium  manibus  in  oratorium 
deportatus»  post  missarum  solemnia  venerandam 
sibi  crucem,  quam  nigram  vocani,  produci  sibi  pe- 
iiit  adorandam. 

Est  autem  crux  illa  longitudinem  habens  palmae 
de  auro  purissimo  mirabili  opere  fabricata,  quae  iu 


virginibus  quarum  pudicitiam  imiutus  est,  cum 
mundi  eontemptoribus  quos  sibi  mammona  iniqui- 
iatis  consiiiuit,  quibus  se  Christi  nomlne  com  om^ 
ni  humiliute  substravit.  Adsit  ei  illa  misericordla! 
mater,  quae  quanto  caeteris  consUt  esso  poientiort 
Unto  ipslus  pieus  sii  efficacior !  Ego  autera,  lieeC 
peccator  et  iiidignus,  memor  Umen  beneficiorom 
tuorum,  dulclssime^omine  ei  amice,  quae  nilhi  ab 
ineunte  aeute  mea  impendisil,  memor  gratiae  in  qna 
me  nunc  ultimo  suscepisti,  memor  benevolentlae 
qua  me  in  omnibus  'petiiionibus  exaudistt  memor 
monificeniiae  quam  exhlbuisti,  memor  ampleioom 
ef  osculorum  in  quibus  me  non  sine  lacrjmis  om- 
nibus  qui  aderani  admiraniibus  dimisisil,  libo  et 


moduni  ihecae  daudiiur  et  aperitur.  Cerniiur  laea  B  pro  ie  lacrymas  meas  resoivo,  aBectum  meum  et 


quaedam  Dominicae  crucis  portio  (sicut  sxpe  mul- 
lorum  miraculorum  argumento  probatum  est),  Sal- 
Yaloris  nostri  imaginem  habens  de  ebore  densissl- 
nie  sculptam,  ei  aureis  distlnctionibus  •mirabiliter 
decoraum.  Hanc  religiosa  regina  Margareta,  hujus 
regis  mater,  quae  de  semine  regio  Anglorum  et  Hun* 
gariorum  exstiilt  oriunda,  allaUm  in  Scotia  quasi 
munus  haereditarium  iransmlsit  ad  filios.  Hanc  igi- 
tur  crucem  omni  Scoiorum  genti  noii  minus  terri- 
bilem  quam  amabilem  cum  rex  devoiissime  adoras- 
set,  cum  multis  lacrymis  peccatorum  confessione 
praemissa,  exitum  suum  coelesiium  mysteriorum 
percepiione  munivii.  Dclnde  relatus  in  ihalamum, 
Vcnientlbus  sacerdolibus  ui  sacrae  unctionis  sacra-  ^  virlus  inuituerlt,  qualis  splenduerit  pieus,  agnoscas 


iotum  spiriium  meum  refundo.  Hoc  pro  u  Deo 
meo  sacrificium  offero.  Hanc  beneflciis  tuis  vicissi- 
tudinem  rependo.  Ei  quia  hoc  minimum  esl,  ibi 
mens  mea  ex  intimis  medullls  lui  recordabilor, 
ubi  pro  saluU  omnium  Palrl  quotidie  Filius  immo- 
laiur. 

De  geneahgia  regnm  Anglim,  et  regis  David 
Scolite, 

Quonlam  de  optimis  moribus  religiosi  regts  Da- 
vid  pauca  descripsimus,  dignum  du\i  gcnealogiam, 
quae  et  tua  esi,  dux  lllusirissime  Heiiricc,  brevi'>r 
veraclterque  subtexere,  ut  cum  videris  quanta  fue^ 
rit  aniecessorum  tuorum  problias,  qualis  in  eis 


menu  complerent,  assurrexii  ut  potoit,  ac  de  lec- 
iulo  in  lerram  se  dejiciens,  saluiare  illud  officium 
cum-tanu  devotione  suscepii,  ui  derlcos  paulo  fe- 
stinanlius  psallenies,  manu  simul  ac  sermone 
compescerei,  singulis  verbis  ipse  intenderei,  ipse 
singulis  oraiionibus  responderet.  Omnibus  Igitur 
rlte  peraclis,  cum  maxima  carnis  ac  mentis  quicte 
dlem  exspecUvii  extremum,  suos  diligenter  obiesuns 
quatenus  mox  ut  ipse  decederet  mortem  suam  om- 
uibus  propalarent.  Quanto  cilius  enim^  inquil,  mors 
mea  innotuerit^  tanto  citius  amieorum  meorum  bene- 
fieiis  aliquid  mihi  consohtionis  pietas  divina  prtesta- 
bii.  lu  hac  ei  devotione  dies  daudiiur,  cui  sequen- 
tem  in  magna  iranquilliUie  coutinuavii  et  no> 
ctem. 

Die  autem  Dominlca  quae  Cnrisii  ascensionem 
prsecedebat,  id  esi  KaL  Jonil  lUucescente,  cum  sol 
iste  nociis  tenebras  emergens  radiis  suae  lucis  abi- 
geret,  ipse  a  corporis  tenebris  ad  verae  lucis  gau- 
dia  commigravii,  cum  Unia  tranquillitate  ut  vide- 
reiur  non  obiisse  sed  obdormisse,  cum  Unu  devo- 
lione  oi  inventus  sii  uirasquemanusjunctas  simul 
supra  pectus  suum  versus  coelum  erexisse.  Subve- 
niie,  sanctiDei;  occurrlte,  angeli  Domiui,  suscipile 
animam  vestro  diguam  consorilo,  collocate  eam 
in  sino  Abrah»  cum  Lazaro,  quem  non  despexii 
sed  fovit,  cum  sanciis  aposiolis  et  martyribus,  quo- 
rum  lueroorias  dlligenler  exstruxii  et  coluii,  cum 
Clirisii  sacerdoiibus  et  confessoribos  quos  iii  suls 


eiiam  quam  naiurale  iibl  sit  abundare  divitils,  florere 
viriuiibus,  vlctorils  iliustrari,  ei  quod  hls  omnibus 
praesut,  Christiana  religlone  et  justitiae  praerogatl- 
va  fulgere.  Est  enim  ad  optimos  mores  oblincndos 
maximum  iucenilvum,  scire  se  ab  optimis  quibus- 
que  nobiliutem  sangninis  meruisse,  cum  ingenuum 
aiiimum  semper  pudeat  in  gloriosa  progenie  dege- 
nerem  inveniri,  et  contra  rerum  sii  naturam  de 
bona  radice  fructus  malos  pullulare,  Sicut  igitur  In 
veracissimis  cl  auliquissimis  hisioriis  vel  chroni* 
cis  potui  reperire,  a  te  ipso,  virorum  darlssime, 
exordium  sumcns,  et  per  gloriosissimam  matrem 
tuam  aviamque  darissimam  asceiidens  breviier 
usque  ad  ipsum  Adam,  pairem  cunctorum  morta- 
D  lium  lineam  tibi  tuae  cognationis  ostendam,  ui  posl- 
modum  omissis  antiquissimis  quorom  historiaa 
velusus  ipsa  delevit,  per  excdlentiores  Angliae  re* 
ges,  eorom  suljlimiora  quaeque  gesU  sommaiim 
ungendo  redeamus,  ut,  cum  videris  UnUm  eorum 
gloriam  morie  ac  vetusute  perisse,  eosque  pro  vi- 
lae  meritis  coelcste  praemium  quod  perlre  non  po-  • 
iest  meruisse,discas  seniper  diyitiis  gloriaeque  mun- 
diali  praeferre  jusiitiam,  ut  post  vium  temporalcm 
pervenias  ad  aeternam.  Amen. 

Tu  igitur,  vir  optime,  filius  es  gloriosisslmae  im- 
peratricis  Mathildls,  cujus  fuii  maler  christianissi- 
ma  et  excellentissima  Anglorum  regina,  Maibildis 
filia  sancilssimae  feminae  reginae  Scotorum  Marga- 
retae,  quae  nominis  sui  qilendori  morom  fanc^ita- 


711 


€£iNGALOGlA  KEGUM  ANGLORDM. 


718 


tem  praeTcrebat.  Ihijus  patcr   Edwardas,  qii  fult  A  imperio,  ei  ita  primus  omnium  monarcha  Angllc 


filius  Edinundi  regi^  iuvictissimi,  cujus  pater  Edel- 
T6d,  cujus  paler  Aedgarus  paciflcuSt  cujus  pater 
Eadmuudas,  cujus  pater  Edwardos  senlor«  cujas 
pater  nobiiis  Aluredus,  qui  fuit  fllitts  AdelwtO  re^ 
gis,  qui  fuitregis  Egbricbti»  cujus  pater  Alcbmun- 
dus,  cujus  pater  Effa,  cujiis  Epp^tXUjus  pater  In- 
gles»  cujus  frater  foit  fiamosiBSimus  rexlnettomine, 
quorum  pater  Ceonred,  qui  f«il  filios  Ceolwald,  qai 
foit  Cutba,  qui  fuit  Cutbwine,  qui  ftiit  CbeaKn»  qui 
Cheuric»  qui  folt  tlreoday  qni  fuit  CeordiCy  qui  fuil 
Elesa,  qai  fuil  Eda,  qui  fiiit  Cewis.  Isie  fail  capoi 
geiiiis  sQx,  a  quo  ei  tola  gens  illa  noinen  accepit. 
Uujus  paier  fuiX  Wig,  cujus  pater  fuit  Frewine,  cu- 
jus  paier  Freodgar,  cujus  pater  Brahd,  cujus  pater 


diceretur> 

Df  edelwilfo  rege. 
Cojus  liftus  fuit  Edelwlf,  fuiuri  ccrte  generis  sul 
splendissimum  caput,  et  de  qua  sanctissiml  fructut 
tMrirentur  pretiosissinia  radix.  Hic  in  regiio  terreno 
semper  meditabatur  coeleste,  ut  manifeste  daretor 
intelligi  eum  non  victum  cupiditaie,  sed  cbaritate 
proTOcatum,  alienae  necesiitati  regnando  consulere, 
non  soae  volontati  domlnandu  satisfacere.  Erat  enim 
pater  orphanorom  et  Jodex  vidoarum,  ecclesiarum 
defensor,  propagator  monasteriorum.  Eieemosynis 
sane  slc  operam  dabat  ot  totam  terram  suam  pro 
Cbrislo  decioMret,  et  partem  decimam  por  ecclesias 
monasteriaquedivideret.  Tandem  cum  mnlto  appa- 


Bealdag,  cujus  paler  Woden.  Qui  foit  filios  Frede-^  ^  ^^^  Romam  profectos,  integro  anno  ibi  perendlna* 


Wald,  qui  fuil  Freolof,  qui  fuit  Frederewlf,  qui  fuil 
Fingondwlf,  qui  fuit  Geta,  qui  fuit  Gearwa,  qui  fuit 
Beu,  qui  fuit  Celdwa,  qui  fuit  Heremod,  qui  fuil 
lierniod,  qui  fuit  Halbra,  qui  fuil  Wala,  qui  fuit 
Beadwig,  qui  fuit  Sem,  cujus  pater  Noe,  cujus  pa- 
ter  Lamecb,  cujuspaier  Mathusale,  cujus  pater 
Enocb,  qui  fuit  filius  Malaleel,  qui  fuit  Cainan,  qui 
fuil  Enos,  qui  fuit  Selh,  qui  fuit  filius  Adam  patris 
omnium. 

Seth  natus  est  pro  Abel  qoem  occidit  Cain  ( Gen. 
IV  ).  Sicot  aotem  in  Abel  Ghristi  passio,  ita  et  in 
Setb  Cbristi  esl  resorrectio  figurata.  Setb  enim 
Uebraicum  nomen  est,  ei  lingua  Latina  dicitur  re- 


▼it,  loca  sancta  freqoentans,  vigiliis  et  oratlonibos . 
vacans,  eleemosjnasmoltaspauperibos  erogans.  Sed 
et  ecclesiis  beaiissimorom  Petri  et  Paoli,  Ipsiqoa 
summo  pontitici  pro  regia  monificentia  plorima 
largitos  est  monera.  Et  sie  com  molurum  virtu- 
tum  stipeiidiis  reversus  in  Angliam,  post  biennium 
regnum  inter  filios  sapienter  divisit.  Per  singula 
terriioria  sua  paoperes  alendos  ac  vesttendos  dit- 
triboit,  thesauros  soos  misericorditer  di$pertit  H 
dedit  pauperibus  (  PtaL  cxi ) ;  ex  quibus  non  mo- 
dicam  portionem  ecclesiis  apostolorum  Romae  ei 
sunimas  sedis  episcopo  delegavit,  et  sic  io  senectu- 
1«  bona  collectus  est  ad  patres  suos,  regnum  certe 


suf^eetio.  Ab  hoc  igitur  Setb  docitur  generatio  os-  C  "''"'  ^'"*"^!!* ,  ^  """^*"''  lcmporale  desercns  ei 
que  ad  Enoch,  qui  vivus  a  Domino  transiatus  cum     ^^^^^"^  adiplsceus 


sacck)  Elia,  Anticbristi  praestolatur  adventum.  Inde 
venitor  ad  Noe,  qui  soius  cum  filiis  etuxoribos  me- 
roil  mondo  pereonte  saKari,  cojus  primogenitus  Sem 
a  palre  meruit  benedici.  Dicunt  Judaei  bunc  foisse 
sacerdotem  sommi  Dei,  et  postea  Melcbisedecb 
foisse  vocatum,  qui  iii  figura  sacerdotii  nostri  pa« 
nem  •flerebat  et  vinum,  unde  in  psaimis  Cbristo 
dicilur  :  Tu  es  sacerdos  in  aternum  seeundum  ordi- 
nem  Melchisedech  (  P<iii.  cix).  Ab  isto  igitor  Sem 
genealogia  ducitur  usque  ad  Woden,  qui  Unt» 
auctorilalis  fuit  apud  suos,  ut  feriani  quarUm 
quam  Roniani  genliies  diem  Mercurii  appellabant, 
ejus  nomini  consecrarent ;  qoae  consoetudo  ab  An- 


De  piissimo  rege  Alfredo. 
Cujus  filios  fuit  illud  Anglorum  decus,  regom 
gemma,  virtHiom  exemplar  Aloredos,  csteris  fra* 
tribos  siiis  junior  slate,  sed  annosior  virtute,  unde 
et  a  patre  plus  cunctis  fratribus  amabator,  ob  mo- 
rum  sdlicet  suorom  similitudinem,  et  spirilalis  cu- 
jusdam  gratise  privilegium  quae  in  eo  adbucpuero 
mirabiliter  refulgebat.  Unde  eum  pater  cum  adhuc 
puerulus  esset,  cum  multis  militibos  maximisque 
donariis  Romam  misit,  ut  sanctlssimorum  aposto- 
lorum  precibus  commendaretur,  ei  a  summo  pon- 
tiflce  benediceretur ;  venerabilis  autem  sommos  sa* 
c^rdos  Leo  qui  tunc  Ecdesiae  Romanae  praefuit,  vul- 


gl»  hodie  servalur.  Tocnt  enim  eumdem   diem  »  *'!'"  "'  '''T  •*"'"•  ~»!«™P'»'"»'  '.""• '"  ««>  <« 


Wodensdei,  id  est  diem  Woden. 

Porro  aWoden  linea  cognalionis  tuse  teiiditur  us* 
qoe  ad  Getam,  qui  et  ipse  tantae  sapieiitiae  et  virtu- 
lis  habitus  est,  ut  a  paganis  pro  Deo  coleretiir.  Unde 
proceditur  ad  christianissimos  reges  Anglia%  Ingles 
et  Ine.  Qunrum  Ine  cum  [lotentissimus  regum  Angliae 
esset,  relicto  regno,  peregrinus  profecius  ost  Ro* 
mam,  ibique  feiiciter  peregriuaiis,  tandem  ad  coe- 
leslem  mansionem  feiicius  conscendit.  Ab  Ingles 
▼ero  linea  cognationis  tuae  tenditur  usque  ad  Ebri- 
chtom,  qui  unlae  fuit  probiutis,  ut  universam  An- 
gUam  ex  Australi  parte  Hombrse,  qua^  pluribus 
regtbos  eatenos  divisa  sobjacoerat,  suo  subjugaret 


vin»  praesent:am  majesUtis  scintillaiitium  virtutuio 
indiciis  persensisset,  tempus  et  aeutem  regnandi 
regix  unctionis  sacraraento  praeveniens,  sicut  quon« 
dain  Samuel  puerum  David,  iu  eum  in  regem  san* 
ctibsimus  praesul  devoiissime  consecravit.  Verum 
poslmoditm  cum  patre  Romafi  repetens,  paterno* 
ruin  boiiorum  in  oinnibus  cooperator  et  adjutor 
esse  proineruit.  Ilic  ab  ipsa  pene  infantia  sua  lege- 
reetdisccre  dulce  liabuit,  circa  eccleslas  assiduus/^' 
in  orationibos  freqoentissimos,  obediens  pareniibus, 
soctis  humilis  ac  devotos.  Iia  meditabatur  in  aeUte 
puerili  qood  seiiex  devotus  impleret.  Denique  por- 
tioncm  psallerii  in  qua  inaxime  delccUbatur  parvo 
volumine  scriplam  in  sinu  semper  circumferebal, 


lid  B.  AELHEDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  I!.  —  UISTORICA.  7i9 

iit  quoa  peclus  illud  interius  ruminabat,  ab  ezte-  A  nun>  invenerat.  Sed  hactenas  Gbristi  miles  luerat 

comprobandus.  Quadam  igitur  die  cum  sociis  io 


rioris  sui  bominis  peclore  recederet 

Gum  vero  post  roortem  fratrum  suoruni,  cum 
quibus  aliquo  tempore  regnavit,  ad  eum  totum  re* 
gnum  baereditario  jure  transisset,  sublimior  oroni- 
bus  factus  est  omniuro  servos,  ut  posset  dioere  cum 
Fropbeta  :  Exaltatus  auUm  humiliatus  tumy  et  tum 
sum  cvnfusus  {Psal.  lxzxvii).  Ita  se  bonis  amabi- 
lem,  impiis  lerribilero,  ecclesiarum  ministris  pavi* 
dum,  amicis  et  sociis  jucundum,  pauperibus  mitem 
et  largum  ezbibuit,  ut  videietur  oroniuro  boroi- 
num  moribus  ac  uaturae  congruere,  omnibus  utiiis 
ac  neccssarius  esse.  £t  quod  nunc  raro  invenitur 
in  ic^rris,  illam  roazimam  regis  credidit  dignitatero» 
nullam  in  ecdesiis  Ghristi  habere  potesutem.  ///a, 


pneda  piscium  occupatis,  in  tuguriunculo  residens 
meditaretur  in  iege  Dei^  bymiiisque  Davidicis  proscri- 
ptioais  su»  solaretur  injuriam,  adfuit  quidam  in 
habilu  perq^rino  vir  venerandi  vultus  stipem  humi- 
liter  petens.  At  rez  ut  erat  vultu  hilaris  animoque 
jucundus,  utrasque  adcoelum  erigens  roanus  :  Gr«- 
lta«,  inquit,  Deo,  ^«t  pauperem  suum  in  paupere  vi- 
«ttaotl,  qui^  licet  dat  omHibus  affluenter,  et  non  im  • 
properat^  dignatur  tamen  et  quod  dedit  exiyere^  e$ 
quod  exegerit  restituere  cum  usura.  Sed  quid  agerel 
servus  Dei  ?  Nihil  praeter  uuum  pauero  et  in  aro- 
phora  vini  modicuro  habebat ;  vocat  itaque  mini- 
strum,   et     Beus  I  inquit,  o  puer^  quid  faciemus  f 


iiiquit,  regnanlis  dignitas  si  se  in  regno  Christi  qum  ^  Christus  adest^  qu%  quondam  thesauros  regios  in  suis 


est  ecdesia^  non  regem  sed  civem  cognoscat^  si  nofi 
in  sacerdotes  legibus  dominetur^  sed  Christi  legibus 
quas  promulgaverunt  sacerdotes  humiliter  subjicia- 
tur.  Porro  Gonstantini  imperatoris  piissimi  imila- 
batur  ezempluro,  qui»  curo  qrbi  prsefuisset  et 
orbi,  ad  Ghristi  fidera  cotiversus  taiitam  sacer- 
dotibus  reverentiam  ezhibebat,  ut,  cum  ad  eum 
aiiquando  episcopi  scriptas  chartulis  queri- 
monias  adversus  invicem  detulissent,  convolvens 
eas  in  sinu  jusserit  igne  consumi  *  Non  est  meumj 
inquiens,  de  sacerdotibus  judicare,  vocansque  epi- 
scopos,  inquit :  Palres  sanctissimi^  nolile  judicio 
contendere^  pruesertim  apud   nos^  de  quorum  erratp' 


pauperibus  visitabat,  hujus  paniculi  nostri  poculique 
parvissimi  non  dedignatur  angustias,  Frange  itaque^ 
cito  frange  esurienti  panem  istum  et  vinum  divide  ; 
tottus  vtctus  nostrt  partem  mediam  Christus  acci- 
ptal,  ifttAt  ac  familiolw  mea  pars  media  reservetuu 
Gratias  egit  regiae  muniOcentiae  pauper,  nuUuroque 
paiudibus  iropressuro  relinquens  vcsiigiuro,  vei  dis- 
cessit  vel  evanuit. 

Iiiventus  in  conclavi  panis  integer,  vinique  ia 
amphora  prisiina  quantitas  regem  erigii  in  stupo- 
rem,  cum  ecce  hi  qui  piscatum  ieraiit  redeuiites, 
taiiUm  piscium  multitudiuem  attulerunt,  ut  pnece- 
dens  roiraculum  sequentis  magnitudine  augeretur. 


bus  vestrum  estjudicare.  Sed  si  quid  inter  vos  ortum  q  Sequenti  nocie  cum  psalmis  et  orationibus  ac  salu- 

bri  meditatione  vigiiias  protelasset,  in  somnum  tan- 
dem  resoiutus,  videt  virum  prope  assistere,  facie 
splendidissima,  nigro  capillo,  oculis  lucentibus, 
quem  pontificalia  iKuslrabant  insignia,  librum  auro 
gemroisque  fulgentem  in  pectore  priiferentem.  Qui 
cum  ei  de  diiigendo  Deum,  de  servanda  justitia,  de 
misericordia  in  pauperes,  de  revereniia  in  sacer- 
dotes  monita  sacra  dedissei,  ipse  iterum  adjecit  : 
Pdtientiam  f«am,  o  tni  Alurede,  Christus  ex  alto 
prospicienSf  laboribus  tuis  et  cerumnis  finem  impo^ 
suil.  Maue  itaque  facto  cum  ad  proximum  navigaveris 
liltus,  cornuque  proprio  ter  iftsouueris,  aderunt  tiH 
fories  auxiliarii  de  amicis  tuls  optimis,  quorum  con^ 
silio  cum  reliquumexercitum  congregaveris^  aggredere 


fuerit  quteslionis,  modeste  tractetur  in  eccletia,  ne 
aliquid  quod  vestram  sanctitatem  dedeceat  ad  eorum 
qui  foris  sunt  notitiam  transferatur.  Ego  que.t  piam 
cerle  si  de  ordine  vestro  cernerem  cum  muliere  pec- 
cantem^  proprio  eos  pallio  operirem  ne  qua  religioni 
vestrm  impiis  detrahendi  daretur  occasio,  Hujus  ita- 
que  aliorumque  regum  sanctorum  beatus  Alure- 
dus  secutus  ezemplum,  ipsius  mundi  principis  ad~ 
versum  se  provocavit  invidiam.  Deuique  sicut 
qoondam  sanctum  Job  (cap.  i),  ita  hunc  Salan  pe- 
tiit  ad  tentandom  :  Nunquid^  inquiens,  Aluredus 
Imstracolit  Deum  ?  Ei  Dominus  ad  eum  :  Ecce  in 
maitu  tua  sunt  cuncta  qum  possidet^  tantum  ne  in 
eum  extendas  manum  tuam. 


Egressus  itaque  Satan  a  facie  Domini  immisit  ei  D  hostes^  victoria  sine  dubio  illustrandus,  Sic  Saoctos* 


inimicos  pessimos,  Dacos  scilicet  et  Frisones,  a  fide 
Ghristi  alieuos  ;  qui  cum  multa  classe  venientes  in 
Angltam,  roazimaro  regni  portionero  rapinis,  in- 
cendiisque  consurount.  Quos  cum  rez  strenuissimus 
saepius  repulisset,  permissi  sunt  tandem  praevalere, 
totamque  in  tantum  occupare  provinciam,  ut  rez 
Gbristianissirous  fuga  sibi  consulens,  ezutus  regno 
curo  paacissimis  ftiroiliarium  suoruro  in  silvis  ac 
paludibus  delitesceret»  ac  suaro  suorumque  vitam 
piscium  captura  traiistgerct.  In  oronibus  his  non 
peccavit  Aluredus  labiis  suis,  nec  stultum  quid 
contraDeum  locutus  est.  Nec  tanturo  trfstabatur 
quod  regnum  amiserat,  quanturo  gratuiabatur  quod 
vacandi  Deo  teropos  congruuro  et  locuro  opportu- 


At  rez,  palpitantibus  oculis,  in  euro  respiciens  : 
QutsMam  es  /u,  inquit,  o  beatissime^  qui  exsuli  huic 
lam  boni  nuntii  bajulus  advenisti  ?  £t  sanctus :  Cutk- 
bertuSf  ait,  vocor  Lindisfarnensis  quottdam  epi^ 
scopus^  tui  tuteque  gentis  curam  gercns  :  cui  die 
hesterna  in  tuce  mentis  propositum  devotionemque 
probarem,  tuum  hospitiotum  visitanti  panem  vinum- 
quCf  totum  scilicet  victum  tuum^  miuricorditer  di" 
visisti.  Scias  igitur  te  tuosque  filios^  mepatrocinamtet 
si  tamen  aubulaveritis  in  viis  Domtitt,  totius  Anglim 
monarchiam  obtentutos*  Memiuto  autem  mei  cum 
bene  tibi  fuerit.  Et,  his  diciis,  luz  cum  loqoente 
disparoit.  Maue  autem  curo  amicorum  occorso»  re- 
liqui  qooqoe  ezercitus  qui  sequebalur   adventu» 


ni 


GENEALOGIA  REGUM  ANGLORUM. 


722 


rex  nociurnae  promissionls  sensissel  effcctum,  post  A  P^is  armis  in  hosies  miuiiC.  El  mox  sicut  fluii  cera 


amplexus  et  oscula  et  fusais  super  invicem  lacry- 
nias,  rex  in  medio  stans  lali  oraiione  suum  anima- 
vst  exerciium  : 

GraUas  ag^  Deo  meo^  commllUones^  qui  non  amo^ 
rit  orationem  meam  et  miiericordiam  iuam  a  me, 
ipte  enim  percutit  et  tanatf  mortificat  et  vivificat, 
pauperem  facil  et  dilat^  humiliat  et  sublevat,  ipu 
Dominus  faciens  pacem  et  creans  malum,  ipse  Do^ 
minus  faciens  omnia  heec ;  haclenus  pro  peccatis  no- 
striu  ftagellans  flagetiavit  nos  Deus,  sed  nwrli  non 
iradidit  nos.  'Respexit  iterum  in  orationem  humilium 
et  non  sprevit  precem  eorum.  Ecce  illo  miserante 
retiquia  Angtorum  satvas  fient.  Quis  dubitet  ?  Quis 
nos  de  tot  latibutis  evocavit ,  de  tot  r^gionibus 
congregavitf  et  inter  paganorum  frementes  copias  ti- 
moredeposito  ad  hoc  cottoquium  quosdam  singiila' 
fttfiy  quosdam  cum  sociis  venire  coegitf  Agnoscile 
ergo  quia  hostes  nostri  conturbati  sunt  et  commoti 
sunt,  tremor  apprehendit  eos.  Non  enim  in  virtute 
sua  aut  fortitudine  manuum  suarum  pnrvaluerunt 
super  itos,  sed  dextera  Dei  et  virga  furoris  ejus  non 
tam  in  nos  quam  in  nostra  peccata  desan^iens,  paga- 
norum  usus  est  crudeiitate,  in  purgationem  et  non  in 
destructionem.  Ecce  iterum  oculi  Domini  super  nos^ 
et  auresejus  ad  preces  nostras.  Viriiiter  proinde 
agite  et  confortetur  cor  vestrum^  quoniam  secundum 
multitudinem  doiorum  nostrorum  quos  hactenus  per- 
pessi  sumus,  consolationes  ejus  iastificabunt  animas 


a  facie  ignis,  sic  periernnt  pagani  a  facic  Dei.  Sier- 
nuntur,  fugantur,  dissipantur.  Relictoque  nomina- 
tissimo  vexillo  suo  quod,  quia  daerooniaco  instinctu 
corvina  efBgie  deformaverant,  Raven  vocabant : 
quoiquot  manus  persequeniium  evadere  potuerunt 
silvarum  quxsiere  laiibula.  Ab  illa  die  deinccps 
erat  Aluredus  vir  in  cunciis  prospere  agens,  quo- 
niam  Dominus  erai  cuin  iUo,  et  omiiia  opera  ejus 
dirigebat,  donec  fiigalis  boslibus  vel  subactis  rcqiii- 
esceret  terra  posi  Dominum  et  post  Aluredum  scr- 
vum  ejus.  In  diebus  autem  pacis  non  oiio  iorpuit, 
aut  vanis  speciaculis  oiiosisve  discursibus  tempus 
perdidit,  sed  legere,  el  scribere,  et  sacros  apices 
in  linguam  Anglicam  vertcre  laborabat.  Exsiant  pa- 
B  rabolae  ejus  plurimum  babentes  aedificationis,  sed 
et  venustatis  et  jucunditatis.  Leges  Chrisiianissi- 
mas  et  scripsit  et  promulgavit,  in  quibus  fldes  ejus 
et  devoiio  in  Deum,  solliciiudo  in  subditos,  mise- 
ricordia  in  pauperes,  justitia  circa  omnes  cunctis 
l(*geniibus  patet.  In  rcstaurandis  ecclesiis  quas  im- 
pia  manus  everterat,  in  reparandis,  diiandis,  or- 
nandis  monasteriis  desudabai.  Inter  quae  duo  nobi- 
lissima  monasteria,  unum  monachis  in  loco  qui 
dicitur  Edelingeheie,  alterum  feminis  in  civitate 
quae  Sceltebprig  dicitur,  multis  sumpiibus  condi- 
dil,  multis  possessionibns  ditavit,  multis  donariis 
adomavit.  Permaximam  praeicrea  curam  gerebat, 
ne  a  vicecomitibus  et  minislris  pauperes  opprime- 


nostras,  CogitatCt  qui  adversum  quos,  qua  ratione,  q  rentur,  et  indebitis  exactionibus  gravarentur.  Unde 

qua  insuper  necessitate  pugnamus.  Christiani  contra      -'^''^**'^  '— •   -' 

paganos,  pii  contra  impios,  contra  superbos,  contrM 


eorde  et  humites  spiritu  dimicamus.  Et  qua  ra- 
tione.  Ecciesias  certe  destruxerunt,  attaria  suffode- 
runl,  non  astati^  non  ordini,  non  denique  sexui  pe- 
percerunt.  Prceterea  non  atiena  petimus,  sed  nostra 
repeiimus.  Nostra  nobis  eripuerunt,  nostra  possi- 
dent,  nostra  iuxuriose  consumunt,  nostra  in  idoiorum 
suorum  sacrificiis  expendunt.  Cerle  si  necessitatem 
qneeris  pugnandi,  audi  breviter.  Ne  utterius  gentes 
Christiano  nomini  irreverenter  insnitent^  ne  Deo 
vero  idota  prceferant,  ne  quod  nostris  peccatis  exi- 
genlibus  de  nostris  toties  victoriam  reportarunt.  dte- 
monum  quos  colunt  virluti  ascribant.  Postremo  ne 


celebre  factum  est  nomen  ejus  per  universum  or- 
bem,  etiam  in  magna  urbe  Roma ;  quippe  qui  do- 
naria  multa  ac  largissimas  eleemosynas  saepe  mit- 
tebat  aposlolorum  ecclesiis  ei  ipsi  sumroo  ponti- 
flci.  Summus  vero  pontifex  lantam  devotfionem  gra- 
tanter  amplectens,  piis  precibus  cjus  inclinatiis 
scholam  Saxonum  ab  omui  tributo  et  telonio  ab- 
solvit.  Sed  et  donaria  plurima,  insupcr  et  parteni 
ligni  Dominici  regi  transmisit.  Audiens  eliam  fa- 
mani  ejus  Jerosolymitanus  patriarcha,  et  ipse  re- 
gem  preliosis  exeniis  muneravit.  Sane  de  aunuo 
censu  qui  ei  pendebatur  justissima  dislributione 
ordinavit,  ut  pars  tertia  bellatorum  deputareiur  sli- 
pendiis,  pars  lertia  in  mercedem  et  vieium  operariis 


iiripiantur  uxores  nostrtf,  ne  (raprtrenftir /l/ii ,  wf  D  cederel,  pars  vero  tertia  regiis  muneribus  quae  muni- 

ficenlissime  advenienlibus  lam  divitibus  quam  pani- 
peribus  largiri  consueverat»  servaretur.  Qualiter 
auiem  sui  memtneril  peregrini.,  Dunelmensis  ecclesiae 
Kberias  et  possessio  hodiequedemonslrai.  Rex  igiiur 
Aluredus  cum  regnassel  novem  ei  vigiiiii  annis  et 
mensibus  sex»  de  reguo  lerreno  ad  regnum  coeleste 
transccndit  r  Aedwardum  fllium  suum,  regni  mo- 
rumque  suorum  relinqucns  haeredem. 
De  rege  Edwardo  seniori. 
Erat  autem  in  scieniia  litlerarum  paire  minort 
sanciitaie  vero  non  mulium  inferior,  sed  supcrior 
poiesiate.  Mullo  enim  faiius  quam  paier  regni  sul 
fines  dilatavit,  urbes  et  novas  condidit,  el  diruias 
renovavit.  Inpiissimam    Dacorum  genlem  quam 


virgines  viotentur,  ne  impii  et  perversi  totam  Angto- 
runi  nobititatem  ad  degenerem  transferant  servitu- 
tem.  Quoniam  igitur  suscepimus  de  manu  Domini 
duplicia  pro  omnibus  peecatis  nostris  jam  probali, 
jam  examinati,  jam  purgati  congrediamur  secure, 
cum  uobis  sii  et  fides  certior  et  causa  justior,  quos 
Clmslus  invitat^  quos  pietas  provocat,  quos  urget 
necessitas,  quibus  Christus  adest,  quibus  favent  an- 
geli,  quibus  sancti  prcesto  sunt,  quibus  de  cceia  ora» 
cula  divina  resuttam. 

H:cc  ciim  dixissel,  nociurnae  visionis  cunclis  au- 
diemibus  relexit  oraculum.  Quoaudito,  acclama- 
vit  populus  :  Dominus  dabit  virtutem  et  fortitudi- 
um  ptebi  suw,  benedictus  Deus.   Stalimque  corre- 


79i  B.  AELREDl  ABBATIS  RICVALL. 

pater  ejos  lum  cxpulerat,  reMlantem  si))i  multis  A 
coiitritam  praeliis  vel  fugavit  peuitus,  vel  misera 
servitute  compressit,  et  insulae  faciem  in  antiqux 
pulcbrilndinis  speciem  reformavil»  Adjecit  etiam 
decoris  plurimun  soror  regis  Aelfleda,  sexu  quidem 
femina,  sed  animo  ac  virtute  plus  viro,  (^u»  exce* 
piis  his  quas  rex  «Jincaverat  urbes  eonstruut, 
llruiiesburcli,  Briigo,  Scorgate,  Tliamewrthe»  Swa- 
ford,  Edebiralh,  Werewicum,  Ciresbirith,  Ware- 
hirich,  Runconere,  Liecestre.  Ipsa  pugnavit  contra 
Walenses  et  vicit,.  et  Derebi  expvgnaf it  et  cepit. 
Tantaque  forlitudine  emicoit,  ut  a  pluribus  rex  di- 
ceretur.  Igitur  rex  Cdwardus,  vir  mansuetuset  pius, 
omnibus  amabilis  et  affabilts,  adeo  omnium  in  se 
provocabat  affectum,  ut  Scoti,  Cumbri,  Walen- 
808,  Northumbri,  ei  qui  remaiiserant  Daci,  eum  non  B 
lam  in  domiuum  ct  regem  quam  in  patrem  eum 
omni  devolione  eligerent.  Tunti  debitic  modestia 
regebac  subditos,  lanta^  justilia  ijiter  proximum  et 
proximum  judicabat,  ut  contra  veritatem  noR  dico 
nihil  velle,  sed  nec  posse  videretur ;  unde  fertur 
quibusdam  iratus  dixissc  :  Dico  v^^ix,  it  possem 
vicem  vobis  reddid'n$em.  Qiiid  non  possct  rex  in 
sobditofr,  doniinus  in  servos,  potens  iu  infirmos, 
dux  in  milites?  Sed*  quidquid  non  dictabat  flequitas, 
quidquid  veritati  repugnabat,  q.uidquid  non  per« 
inittebat  justiiia,  quldquid  regiam  man&uetudinem 
noii  deccbat,  sibi  credebat  iropossibile.  Ipse  novum 
B);masterium  Wintoniae  fundavit,  et  mater  ejiis 
sanctissima  femina  Elswida  monasierium  virgi-  q 
num  iii  eadem  civitate  construxit.  Vixit  autem  rex 
Aedwardus  in  regno  viginti  qualuor  annis  :  et  ge- 
uuit  filios  et  filias.  Ex  nobilissima  feinina  Egwina 
filiom  suum  primogenitum  Adelstanum .  £x  regina 
Aedgiva ,  Aedwinom ,  Edmondum  ,  Edredum,  el 
quatuor  filias;  quarum  prima  Edburga  in  Dei 
eponsam  eligiiur  el  consecratur.  Altera  ab  Oitone 
Romanonim  imperatore  in  matrimonium  sumitur. 
Tertia  ad  Carolum  regem  Francorom  ab  eo  du- 
eenda  destinatur.  Quartam  rex  Northanbymbrorum 
in  matrimonium  sortitur. 

Ferufit  quidam  regem  aliquando  inter  missarum 
solemma  factom  in  excessum  roenilscontra  mo- 
rem  suum  risiHse.  Miraniibus  qui  aderanl,  el  tem- 
pore  opportuno  causaro  sciscitantibus,  ait  rex  :  D 
€  Conveiiit  Daeis  el  Nonhgensibus  praedatum  veuire 
in  Angliam.  Congregata  in  porlu  magna  navium  inul- 
titudine,  illatis  quoqiie  armis  eomportatisque  crba- 
rils  navigaturis  necessaria  parabantiir.  Et  jam  iia* 
vigandi  tempus  adveneral,  jaro  veniis  vela,  velis 
naves  fuerani  commlttendae,  cum  ecce  unusqois- 
piaro  dedomo  vicina  porloi  com  calice  pleno  meda 
egrediens,  proceres  inviut  ad  potom.  Rident  illi, 
instat  ille.  Tandeni  probrosum  eis  nomen  si  noii 
vel  semel  biberenl  imprecatuK,  cunctos  pellexit  a 
navi.  Diimque  ealix  succederel  calici,  assiduita- 
leque  bibendl  soccenderelor  aviditas,  ebrieUs  in 
loquacitatem,  loquacitas  prorupit  in  litem,  lis 
i>acos  provocat  et  armat  in  pugnam.  Fit  tumulliis 


OPP.  PARS  U.— RISTORICA.  lU 

inter  eonvivas  ;  dum  caeca  quadam  amentia  qois- 
que  in  socium  irrort,  nesciens  cot  parceMl,  el 
qoem  ferirel  Ignorans.  Inter  motoas  igilur  cxdes 
dum  ani  slernerentur,  alii  vulnerarentur,  quidam 
fuga  vitam  reservant,  quldam  ascensis  navibus  ma- 
ria  secant,  sicque  dispersi  omnes,  ab  inlentione 
propo&itoque  deficiunt.  Haec  risus  mei  causa,  qno- 
niam  risum  fecit  mihi  Dominos,  et  quicunque  au- 
diei  corridebit  mihi.  Spero  autem  in  Deo  roeo, 
quoniam  temporibus  meis  Angliam  alienigenae  non 
gravabunt.  >  Cerne,  quaeso,  regiam  mentem  quanta 
lux  divinitus  illustraverit ;  longe  posita  scnsit,  prae- 
scniia  neglexit,  et  fulura  prospexit.. 
De  rege  Edelstano^ 
Dormivil  autem  cum  patribus  sui«  rex  Edwar-^ 
dos,  ec  regna\it  Edelstanus  filius  ejus  pro  eo; 
amburavitque  in  viis  patrum  suonim,  non  declina- 
vit  ad  (lextram  neque  ad  siiiislram;  eamdem  in  Deo 
fidem,  in  subdilos  gratiam,  circa  ecolesias  devo- 
lionero,  circa  pauperes  misericordiam,  circa  Del 
sacerdotes  retineiis  reverentiam.  Contra  liunc  re- 
liquiae  Dacorum  more  suo  nefandum  erigunt  cii« 
put,  sed  contrili  sunt  sub  pedibus  ejus  et  redacti  in 
polverem.  Rebellaveront  ei  Northymbri  et  Scoti, 
et  fosdos  qood  com  eo  pepigerant  prxvaricati  sunt. 
Rex  vero  cum  maximum  congregassel  exercitum» 
lerra  marique  impios  expugnaturus  progredilor. 
Cum  autem  venisset  in  provinciam  Lindisse,  ob- 
viam  habuit  pauperum  et  medioerium  turbam  non 
modicam.  Sciscitanti  unde  venisseni,  respondeni 
de  Beverlaco,  obi  ad  visitandas  beati  Joannis  re- 
liquiasspe  obtiiiendae  salutis  adveneranU  Qoaesi-^ 
vit  rex,  si  quem  voti  sui  obliiiuissent  effeclum  ;  et 
unus  illonim  :  Ego^  inquit,  C€ecus  naUt$  adsanctit'^ 
simi  viri  corftns  lumen  recepi,  Et  alter  t  Ego  cUm* 
dus  ex  utero  matris  sancti  Joannis  oratioitihut^  %t 
ipse  videSf  sanus  incedo,  Audiens  autem  baec  et 
his  similia  rex  Christianissimus  :  Magnus  est ,  in- 
qiiit ,  iste  Joannes ,  et  utile  credo  in  hoc  magno  ne» 
golio  tanti  viri  nobis  conciliare  graliam  et  auxilium^ 
impiorare,  Quoniam  igitur  fas  non  est  talem  nos. 
regni  nostri  invisitatum  prmterire  patronum ,  profce^ 
dat  exercitus  noster  via  regia ,  ego  cum  paucie  se- 
pulcrum  ejus  de  quo  tanta  audio^  ejus  miuricor- 
diam  invocaturus  adire  curabo,  Veniens  deiiide  ad 
sancti  lumulum  rex  illustrissimus,  post  excubias 
more  patrio  celebratas,  post  orationes  corde  sup- 
plici  fusas,  cum  pavinientuni  devotissimis  iacry- 
rois  perfudisset,  protractum  e  vagina  cultellum  sa- 
cris  imposoit  altaribos  :  Ecce,  inquiens,  beatissi- 
me  JoanneSy  sponsionis  measvadimpnium^  ut,  cum  au- 
xilio  tuo  tubactis  hostibus  cum  protperitate  rediero, 
diguo  illud  pretio  redimam^  et  quoad  vixero ,  tibi 
gratut  et  devotut  existam,  Revertitur  deinde  ad 
exercitum  suum  rex,  et  mox  hostium  fines  potenter 
invadit.  Et  jam  tempiis  advenorat  praeliandi,  cum 
praecedenti  nocte  rex  oppressiis  somno,  sanclom 
Joannem  sibi  aspicit  assistentcm,  ei  ut  secure  con- 
grederetur  hortanlem  :  Devotionem,  inqiiiens,  liiam 


1SB  GENEALOGIA  REGUM  ANGL01IUIL  TH 

quam  cirea  iejmlerum  meum  exhibuitti,  gralanter  A  batur.    Nec  defull  spirilus  Joannis  qui  in   saiiclo 


amplectettt^  oravi  pro  le  Deum  meum^  et  exaudivit 
tocem  meam.  Oburva  iyitur,  et  audi  vocem  meam; 
ui  ambuUt  in  viit  patrum  tuorum ,  et  inimicut 
§ro  inimicit  tuit,  et  affligentet  te  affligam,  et  cu» 
Btoditi  te  graiia  Dei.  Haec  diccns,  disparuit.  Mane 
aulem  facto,  re\  iii  liostes  irruii,  potitusque  ?icto- 
ria  regem  Scoiiae  ad  deditionem  coegit.  Cumque 
situm  terrae  illius  non  parvo  tempore  eiplorasset, 
accepto  obside  regis  filio,  reversus  est  Eboracum. 
Inde  tendens  Beverlacum,  culiellam  saam  multa- 
rum  possessionum  niaximseiiue  libertatis  largitione 
redemit.  Cum  autem  vixisset  postea  sexdecim  annis 
regnando  moriuusest;  et  rcgnavit  Edmundus  frater 
cjus  pro  eo. 

De  nobili  rege  Edmundo. 
Erat  autem  patris  Edwardi  io  omnibus  imiutor; 
liomo  timplex  et  rectut^  ei  timent  Deum  {Job  i), 
etusquead  finem  viiae  su»  permanens  in  innocen- 
tia  sua.  Prorootus  vero  in  regnum  zelo  zelatus  est 
pro  fide  Christi,  nimisque  aegre  ferens  pagano- 
ruui  reliquias  cultura  idolorum  regni  sui  foedare 
decoicm,  quinque  iiobilissimas  civilates,  Lincol- 
Diam,  Leicestriam,  SUnfordiam,  Suoiingaham,  De- 
rebt,  quas  eaienus  incoluerant,  de  manibuseorum 
extorsit,  omnique  infideliiale  abrasa  Cbrislianae 
fidei  iuniine  iilustravit.  Purgato  autem  ab  alieniga- 
nis^regno,  et  sibi  in  omni  parte  subjecto,  monaste- 
rionim   et   ecclesiarum  maxime   curam    habuit, 


viro  Dunstano  et  regem  argueret  adulterantem,  rt 
adulleram  dignis  invectionibus  verberaret.  Qua;  Je- 
zabelitico  spiritu  Incitata  nostri  Eliae  moliebatur  in- 
teritum,  fuisselqne  voti  soi  compos  si  non  sanctus 
praemunitus  a  Spiritu  exsilium  patriae  praetuiisset. 
Rex  vero  cum  iinjus  nequissimae  deceptus  eonsiliis, 
iiec  juste,  itec  prudenter  regnasset,  maxima  regni 
sui  parte  exuitur,  quae  mox  ad  fratrem  ejus  Edga- 
rum  transfertur.  Tandem  compunctus  renuntiavit 
adulterae,  et  consiliis  sanioribus  utebaiur.  Recor-' 
datus  enim  est  Dominus  patrum  suorum  regum, 
scilicet  Christianissimorum,  et  ne  quis  de  sa- 
cra  illa  stirpe  periret,  occasionem  qua  salvaretur 
invenit.  Cufin  enim  defunclus  ab  immundis  spiriti- 
bus  traheretur  ad  posnam,  quidam  daemonum  mor- 
tem  ejus  quasi  de  infeliciute  persecutoris  sui  ga- 
visuro  sancto  nuntiat  DnnesUno.  Uoi  mox  reso- 
lutus  in  lacrymas  tam  diu  ante  misericordem  Jesum 
pro  eo  suppiicans,  et  ploraiis  procubuit,  donec  a 
daemonibus  liberatus  veniam  quam  sanctus  petiil 
obtineret. 

De  Edgaro  rege  pacifico, 
Defuncto  igitur  rege  Edwjno,  frater  ejus  Edgarus 
successit.  Erat  eiiim  filius  Edmundi  nobilissimi  re* 
gis,  qui  fuit  Edwardi  senioris  Christianissimi  prin- 
cipis,  qui  fuit  Elfredi  ▼ictoriosissimi  docis.  fste  Ed- 
garus  cunctis  praedeeessoribus  suis  felicior,  nulli 
sanctltaie  inferior,  omnibus  morum  suaviiate  pra>- 


consilio  sanctissimi  DunsUni,  et  sutuenda  sutuit,  Q  stautior,  quasi  stella  matutina  in  medio  nebulae,  el 


€t  currigenda  correxit.  flic  Clastingberi  beaio 
Diinsuno  ut  in  monachorum  habiutionem  foiida- 
retur  commisit,  et  mulu  alia  bona,  sancto  Duii- 
suno  cooperante,  disposuit.  Cum  igitur  Anglia  sub 
Unto  patre  magis  quam  rege  pace  magna  et  gioria 
iloreret,  immatura  ejus  niorte»  quam  exactis  in 
regno  quinque  aiinis  et  septem  mensibus  nefanda 
prodilione  incurrii,  subito  dolore  et  Umore  emar- 
cuit. 

De  Edredo  rege. 

Suceessit  ei  in  regnum  frater  suus  Edredus,  et 

ambulavil  in  viis  fratris  sui ;  l)eaii  DuosUni  con- 

ailiis  in  omnibus  obediens,  et  justissimis  legibus 

subditos  rcgens.  Erat  enim  Untae  probitatis,  ut  re- 


quasi  luna  plena  in  diebus  suis  luxit.  Iste  Anglia 
non  minus  memorabilis  quam  Gyrus  Persis,  Caro- 
lus  Francis,  Romuliisve  Romanis.  Hic  enim  re- 
gnom  Anglorum  coelesti  quadam  pace  composuil, 
el  muiurum  linguanim  gentes,  unius  foedere  legis 
conjunxit,  unde  ei  cum  Salomone  commone  voca- 
buium  fuit,  utPaci/SciMquod  Salomon  interpreUtur 
communi  omnium  voce  diceretur.  Nec  minun.  Ipso 
enim  nativiutis  suae  tempore  angelos  concinentes 
beatus  DonesUnus  audivit :  Pax  Angtorum  ecclesim 
hvjut  pueri  gui  nune  natut  ett  tempore.  Sieul  tgitur 
aiirora  transactae  noctis  tenebras  radiis  soae  ciariutra 
depellit,  iu  hiijus  sanctlssimi  regis  promotione  per 
omnem  Angliam  nox  infidelitatia  expeilitur.irarumel 


bellantes  sibi  Northymbroset  Scotos  facile  vicerit,  D  discordiaruro  tenebrae  propeliuntur.  TanU  enim  in 


et  in  pristiiiain  subjectionem  sine  maguo  iabore 
redegerit.  Hujus  laudabilem  vium  mors  pretiosa 
conclusit.  Cum  enim  ad  regem  aegrountem  bealus 
DunsUnus  vocaretur,  in  ipso  itinere  audivit  vocem 
angeiorum  in  ctielo  dicentium  :  Rex  Edredus  nunc 
obdormivit  in  Domino. 

De  Edwina  regfi. 
Posl  quem  suscepii  regnuin  Angiorum  Edwinus 
fliius  Edmundi  regis,.  nec  ambulavil  iu  viis  palium. 
suorum,  sed  in  sancla  ilia  progenie  novus.quidam 
Herodes  emersil,  qui  cujusdam  Herodiadis  mulie^ 
ris,  videiicet  impiissima:;  contca  Deum  ,  coiilra  ie- 
ges,  coiiira  ipsius  jura  naturae  aduiterinis  abule- 
liatur  amplcxibus,  et  consilia  nequissiiua  seque- 


verbis,invultu,  inmoribtis,  interioris  suaviutis  in- 
dicia  praeferebatv  ul,  Deo  cooperante,  tota  ei  insula 
sine  saiiguine  manus  darel,  el  ad  subdendum  se  ei 
S€OliaXumbria,Wallialibensaocurrerel.Eonamque 
regnante  soi.videbatur  esso  serenior,  maris  unda 
pacatior,.terra  fecundiot»  el  totius  regni  facies 
abundantiori  decore  venustior.  In  diebus  illius  noii 
lormeniai»  non  cruees,  uon  exsiiium,  nec  proscri- 
plio,  quanlum  boni  principis  vel  levis  time])aiur 
olTensa.  Omnibus  igitur  per  Angiiaro  in  eumdem 
dileclionis  spiritum  concurrentibus,  rex  in  ecclcc. 
siis  conslruendis  el  ornandis,  in  monasteriis  fun- 
dandis  et  ditandis»  curam  ei  operam  iinpendebai. 
Dcnique  pcr  rcgnum  Anglorum  quadraginU  cou* 


727  fi.  AELREM  ABBATIS  RIEVALL. 

slnii  ftcit  monasteria,  et  aiia  monacbis»  et  alia  vir-  A 
ginibus  deputavit.  Clastingebiri  qitod  paler  ejus 
fundaverat  ipse  perfecit.  Abbendane,  Burcb,  Lor* 
uci,  Rameseie,  et  Wiltune  monasterium  vir- 
ginum  magno  studio  condidit»  niuUa  diligen- 
iia  illuslravit.  Hieme  et  vere  infra  regnum  suum 
.iisquequaque  per  singulas  provincias  transire  so- 
lebat,  judicia,  mores,  actus^  miuistropum  et  prin- 
cipum  diligentius  explorare,  quomodo  legum  jura 
el  suorum  statuta  decretorum  servarenlur  sumilius 
investigare,  ne  pauperes  a  potentibus  praejudicium 
passi  opprimerentur,  sollicite  praecavere.  Praepa- 
raverat  naves  robustissimas,  numero  tria  uiilKa 
sexcentas;  quibus  redeunte  asstateomnem  insuiam 
ad  terrorem  eitraneorum,  et  ad  suorufti  exrrcita- 
iionem  euin  ma&iino  apparatu  circumnavigare  pro-  " 
vincias  consueverat.  Iiiter  baec  aemper  euui  epi- 
scopis  virisque  doetissimis,  de  tege  Dei  et  sacris 
littcris  conferebat,  et  qiioJ  ipse  discere  poteral, 
subditos  docere  non  solum  verbo  sed  eliain  exem- 
pio  salagebat.  Cumque  ililigenter  episeoporum,  cle- 
ricorum,  monaeboruni,  vilam  et  inores  investiga* 
tione  prudentissima  4idiei«set,  vocatis  ad  se  eccle- 
tiarum  et  monastei  iorum  patribus,  eum  ei»  bujus- 
modi  sermonem  babuit. 

Sermo  regit  Edgari  ad  cletum. 
QvLomam  magnificavH  Dominus  facere  mieerieor' 
diam  suam  nobiseum^  dignum  ett,  Patret  reteren» 
ftMtmt,  tfl  timtiiii^rtt  benefieHs  iHius  dignis  respom^ 
deamus  operibus*  Neque  enim  in  giadio  noslro  pos-  q 
oidemus  terram^  et  braehium  noslrum  non  salvavit 
«of,  sed  dextraejns  et  braeiiium  sanctum  ejus^  quo^ 
uiam  conplacuit  iUi  in  nobis,  Justum  proinde  est  ut^ 
quia  omnia  eubjecit  sub  pedibus  nostrrsj  subjiciamus 
iUi  et  nos  animas  nostras ;  et  ut  hi  quos  nobis  subdi- 
ditf  ejus  subdantur  legibus  non  segniter  eiaboremue, 
Et  mea  quidem  interest  taicos  cum  eequitatis  jure 
iraetare^  inter  ftmm  et  proximum  suum  justum  judi- 
■eium  facere ;  punire  sacrilegos^  rebeHes  eomprimere, 
leripere  inopem  de  manu  forliorum  ejus,  egenum  et 
pauperem  a  dhripieniibus  eum.  Sed  et  meas  soUicitu- 
^dinis  est^  ecclesiarum  miuistris^  gregibus  monacho^ 
mm,  choris  virginum^  et  necessaria  procurare^  et 
paci  eorum  et  quieti  eonsulere.  De  quorum  omnium 
moribus  ad  vos  speetat  examen;  si  vivuut  continen-  D 
ier^  si  honeste  se  habent  ad  eos  qui  foris  sunt,  si  in 
divinie  oficiis  soUieiti^  si  ad  docendos  populos  aui^ 
duif  si  victu  sobrii^  si  hatitu  moderati^  si  injudiciis 
sunt  discreti.  Paee  vestra  loquor^  reverendi  Patres^ 
ti  ista  solerti  scrutinio  euraMsetis^  non  tam  horrenda 
tl  afromtitiin(/a  ad  aures  nostras  de  clerieis  pertenie- 
eent.  Taceo  quod  nec  iUiu  est  corona  patens^  nec  ton- 
sura  conveniens^  quod  in  veste  iaseivia,  iit  gestu  tit- 
solentia^  in  verbis  turpiiudo^  interioris  hominis  lo^ 
quuntur  insaniam,  Preeterea  in  divinis  offieiis  quanla 
sit  MgUgentia^  cum  sderis  vigilHs  vix  interesu  di" 
gnentur^  cum  ad  sacra  missarum  solemnia  ad  luden- 
dum  magis  quam  psaUendum  conyregari  videantur. 
Dicam^  dicnm,  qnod  boni  hgent^  mali  rident ;  dicam 


OPP.  PARS  I^;  —  HISTORICA^.  nh 

dolenSt  si  tamen  dici  potestj  quomodo  diffiuant  in 
comessationibus  et  ebrietatibus^  in  cubilibus  et  tm- 
^diciliis^  ut  jam  domus  ctericorum  putentur  prosti- 
buia  meretricum^  et  eonciliabuium  histrionum,  Ibi 
aleeif  ibi  saitus  et  canins,  ibi  usque  ad  medium  no- 
ctis  spatium  protracias  cum  clamore  tt  horrore  vigt* 
lies,  Sic,  sie  patrimonia  regnm,  eleemosgnee  paupt" 
mm,  imo  quod  magis  est!  illius  preliosi  sanguinis 
pretium  profiigatur.  Ad  hoc  igitur  exhauserunt  pa» 
tres  nostri  thesauros  suos ;  ad  hoc  fiscus  regius  dt* 
tractis  redditibus  multis  detumuit;  ad  hoe  ecclesiis 
Christi  agros  et  possessiones  regatis  munifieentia 
eontulity  ut  deliciis  clericorum  meretrices  omen- 
iur,  luxuriosa  convivia  prceparentur,  canes  et  aves 
ac  tatia  ludicra  comparentur?  Hxc  milites  cla' 
maitl,  plebs  submurmurat^  mimi  cantant  et  saltant; 
et  vos  negligitis,  vos  parcitit,  vos  dissimulatisf  Vbi 
gladius  Levi  et  zetus  Simeonis  qui  ut  scorto  abuten» 
tes  filia  Jacob  Sichimitas^  eorum  habentes  figuram 
qui  Christi  Eeclesiam  poUulis  aclibus  feedant,  etiam 
circumcisossuccideruntf  Ubi  spiritus  Moysi  quicaput 
vituU  adorantibus  etiam  domesticis  sui  sanguinis  non 
pepercit  ?  Vbi  pugio  Phinees  sacerdoiis  qui  forniean' 
tem  cum  Madianita  confodiens,  sancta  hac  eemula* 
%ione  Deum  placavit  iratum  f  Vbi  spiritus  Petri  cnjus 
virtute  perimitur  avaritia,  hmresis  Simoniaca  coii- 
i(#mii«ltir^  iCmtc/omtnt,  o  sacerdotes,  amulamint 
vias  Domini  et  justitias  Dei  nostri.  Tempus  fadendi 
contra  eos  qni  dissipaverunt  legem  Dti.  Ego  Constan- 
Itm,  vos  Petri  gladium  habetis  in  manibus,  Jungamus 
dexteras,  gladium  gladio  copulemus,  ut  ejiciantur 
exlra  castra  leprosi^  ut  purgetur  sanctuarium  Do- 
mini,  et  minktrent  in  templo  filii  Levi,  qui  dixit  pa^ 
tri  et  matri :  f  Nescio  vos ;  et  fratribus  suis :  Ignoro 
vos  {Deut.  xxxiii).  >  Agite,  quesso,  sollicile  ne  p«- 
mteai  nos  fecisse  quod  fecimus,  dedisse  quod  dedi^ 
mtes,  si  viderimus  illud  non  in  Dei  obsequium^  sed  bi 
pessimorum  luxuriam  impunita  libertate  eonsumi. 
Moveant  vos  sanctorum  reliquia,  quibus  hisultant : 
veneranda  a/dirta,  ante  quee  insaniunt,  Moveai  vos 
antecessorum  nostrorum  mira  devotio,  quorum  ele- 
emosynis  vesania  elerieorum  abutitur,  Proavus  memSf 
ut  scitis,  totam  terram  suam  ecclesiis  et  monasteriis 
decimavit.  Sanctw  memorio!  atavus  meus  Aluredus  • 
ut  eeclesiam  ditaret,  non  thesauris  stcM,  iton  patri' 
monio,  non  sun^tibus,  non  redditibus  parcendum 
putavit,  Avus  meus  Edwardus  senior  quanta  contu- 
lerit  ecclesiis  vestram  paternitatem  non  latet,  Pater 
meus  et  frater  ejus  quibus  donariis  Christi  altaria 
eumulavemnt  meminisse  vos  deeet,  0  Pater  patrum 
Dunestane  !  conlemplare,  quceso,  patris  mei  oculos 
ab  illa  lucida  cceli  plaga  in  te  radiantes;  audi  que* 
rulas  ejus  voces  cum  quadam  pietnte  in  tuis  auribus 
resonantes.  Tu  mihi,  pater  Duneslane,  tu  mihi  de  t 
eonstruendis  monasteriis,de  ecclesiis  eedificandis  coh-  ^ 
silium  saiubre  dedisti^  tu  mHii  adjulor  in  ovnibus 
et  cooperator  exstitisti :  te  quasi  pnstorem  et  episeo  - 
pum  animmmem,  morumqne  meorum  rustodem  elegl, 
Quando  tibi  non  parui?Quo8  unqnnm  thesnnrcs  tuis 


729  GENEALOGIA  IIEGUM  ANGLORLM.  750 

consHiii  frmiuli  f  Qua$  possessioties   te  prcecipiente  A  inorlis  acerbitatem  snncti  iiomen  et  meritum   Deo 
non  sprevi  ?  Si  quid  pauperibus  dai>dum  existimabas^      donante  promeruit. 


prtesto  fuit,  Si  qttid  conferendumccclesiis  jndicabas^ 
uon  distuli,  Si  quid  monachis  ctericisre  deesse  que- 
rebariSf  suppievi.  jEternam  dicebas  esse  eleemos^^ 
nam^  hec  aliani  fructuosiorem  quam  quce  monasteriis 
eeciesiisve  confertur^  qua  et  Iki  servi  tnstentantur^ 
et  quod  superest  pauperibus  erogalur.  0  prmclara 
eleemosyna !  o  dignum  pretium  anima: !  0  peccatis 
noitris  salubre  remedium^  quod  a  sinu  Sibitlo!  in 
peregrini  muris  petlicuta  fetet^  quod  aures  ejus  or^ 
iia(,  quod  compouit  digitulos^  quod  corpus  dedica- 
tum  in  bysso  slringit  et  purpura.  Uiccine  est  eleemo-' 
synarum  mearum  fructus  ?  Hiccine  est  desiderii  mei 
tuccque  promissionis  e/fectus  ?  Quid  huic  patris  mei 


De  rege  Ethelreao. 
Cui  fraler  ojus  Edclredus,  niius  scilicet  Edgari 
cl  rcginse,  in  regnum  siircossit,  ct  a  sancto  Du- 
nestano  aliisque  Anglorum  cpisropis  inungitur  ec 
consecratur.  Qui-  a  bcato  Ounestano  tale  fcrtur 
accepisse  oraciilum :  Quoniam  Angti  in  sanguinem 
fratris  tni  regii  ianctissimi  conspiraverunt,  non  de- 
ficiet  ab  eis  sangnis  et  gtadius,  donec  superveniens 
popuims  ignotm  tinguw  eos  in  exterminium  et  in  u/fi- 
mam  redigat  servitutem.  Novissime  tamen  vlntabit 
eos  Dominus.  Rcgnante  igilur  rege  praedi^»  Daei 
supervenientes  magnam  terrae  partem  igne  ferroqne 
rastaverunt.  Tnnc  rex  missis  in  Normanniam  nun- 


querimonicB  respondebis  ?  Scio^  scio.  Cum  videbas  ^  tiis  Emmam  flliam  Ricliardi  ducis  aibi  in  uxorem 

dnri  et  petiit,  et  accepit,  cum  jam  de  fllia  Torethi 
nobilissimi  comitis  fllinm  suscepisset  Edmuiidum. 
Ex  Emma  deinde  duos  habuit  filios,  Edwardum  et 
Alfrcdum,  de  quibus  postea  dicemus.  Tunc  rex 
fortior  solito,  omnes  per  Angliam  Dacos  una  die 
eadenique  hora  missis  epislolis  jussitinterfici.  Qiiod 
Daci  transmarini  audientes  in  furorem  versi,  duce 
Suano  cum  innumerabili  exercitu  Angliam  intran- 
tes,  diffusi  sunt  per  provincias  et  dispersi,  non  or- 
dini,  non  sexui,  non  xtati  parcentes,  nec  ab  cccle* 
siarom  vel  monasteriorum  sacris  etsanctuariismanuft 
sacrilegas  contiuentes.  Quibus  cum  rex  slrenuissi- 
mus  saepius  rcstilisset,  proditione  tandem  cuorum 


furem^  non  currebas  cum  eo,  nec  cum  adutteris  por- 
tionem  tuam  ponebas.  Arguisti,  obsecrasti^  increpa* 
sti.  Contempta  sunt  verba  :  veniendum  est  ad  verbera. 
ttabes  hic  tecum  venerabitem  patrem  Edetwaldum 
Wintoniensem  episcopum,  habes  reverentissimnm 
preesidem  Yigorniensem  Oswatdum :  vobis  istud  com" 
mitto  negotium,  ut  episcopati  eensura  et  auctoritate 
regia  turpiter  viventes  de  ecclesiis  ejiciantur,  et  ordi^ 
nate  viventes  introducantur. 

Scientes  igitur  beati  praesides  manum  regis  l>o- 
nam  secum,  ab  ecclesia  Wintuniensi,  Wigorniensl 
pluribusquealiis  inhoneste  viventes  expttlerunt,  in- 
troducentes  viros   religiosos,    qui   novo  quodam 


splendore  universam  insulam  illustrarunt.  0  vere  ^  factiis  inferior,  reginam  cum  puerulis  suis  Normtii- 
"         *     '  .    .  ..       nlam  misit,  quo»  ipse  postmoduro  exulus  regno  se- 

cutus  est.  Sed  Suanus  Dacus  vel  subita  morte  pra&- 
ventus,  vel  a  sancto  Edmundo  invisibili  poena  per- 
cussus,  cum  apud  inferos  crudelilatissusestipendia 
recepisset,  revocatus  ab  AnRlis  Edelredus  regni  in- 
fulis  sublimatur,  et  itemm  contra  Dacos  virtuie 
potenserigilur.  Gontra  quero  Cuuth  filius  Suani  rei 
Dacoram  paternum  odium  exercere  non  desiit. 
Edelredus  autcm  eum  laboriosissime  sed  streiiuis^ 
siine  regnasset  triginta  et  septein  annis,  Lundoniia 
obiit,  Edmundum  filium  suuro  laboris  et  regni  re- 
linquens  hieredem. 

De  rege  Edmundo^  cognomento  Ferreo  latere. 
De  cujus  mirabili  fortitudinc  qiiidquid  dicerem 


tunc  beala  Anglorum  ecclesia,  quam  innumerabi- 
llttro  mooachoruro  et  virginuro  adornabat  integri- 
tas,  quam  devotio  plebium ,  moileratio  militum, 
aequitas  judlcum,  terrae  fecunditas  laetificabat !  Exsul- 
tabatrex  beatissimus  suis  temporibus  ordiiiem  suuni 
rcrurooroninm  invenisse  naturam,  cuin  homines 
Deo,  tcrra  homini,  coeluro  terrae,  justitia ,  fructn, 
aorum  temperie  debituro  praesiaret  oflicium.  Ei  nt 
noverimus  quanta  eum  Deus,  etiam  in  hac  vita,  bo- 
norum  operum  mercede  donaverit,  cum  aliquando 
ad  maximam  ejus  festivitatem  reges,  coinites  niul- 
tarumque  provinciarum  proceres  convenissent, 
quadam  die  naves  jussit  parari,  gratum  habens 
ecclesiam  Beati  Joannis  Baptistae  orationis  obtentu 


navigio  pctere.  Cum  igitur  comitibus  et  satrapis  D  minus  esset ;  unde  ob  invincibile  robur  corporis 


navss  plurimas  delegasset,  ipse  curo  octo  regibus 
sibi  siibdilis  navem  unam  intravit ;  ad  octo  autem 
remos  regibus  totidem  collatis,  ipse  in  puppe  sedens 
gubcrnatoris  officio  fungebatur.  Dici  sane  non  po- 
lest  curo  quanta  gloria,  cum  quibus  divitiis  cele- 
brata  est  illa  fcstiviias,  cum  viderentur  ipsa  ele- 
inenta  ejus  nutui  deservire,  quem  creatoris  sui  cer- 
iicbant  cum  maxiroa  devotione  imperiis  obedtre ; 
scd  heu !  nihil  in  terrenis  aeternum,  nihil  in  caducis 
slabile,  nihil  in  mortalibus  immortale.  Translato 
enim  ad  coelesiia  regna  rege  Aedgaro,  in  regno  ter- 
rejio  filius  ejus  Edwardus  successit,  qui  injuate  ab 
impiis  intcrfectus,  tum  ob  vitae  sanctitatem,  tum  ob 


Prensyde,  id  est  Ferrel  lateris,  nomen  accepit. 
Sagitta  ejus  nunquam  abiit  retrorsum,  et  gladius 
ejus  non  est  reversos  inanis.  Contra  hostes  leoninae 
feritatis,  erga  suos  columbinae  simplicitatis ;  quo 
nemo  fortior,  sed  quo  nemo  suavior;  quo  nullus 
aiidacior,  sed  qiio  nemo  cauiior ;  quo  in  adversis 
iiemosecurior,  sed  quo  in  prosperis  nemo  tem|»c- 
rantior.  Porro  Dani,  et  qui  a  rege  defecerant  Aii- 
gli,  Cnuthum  sibi  in  regero  elegerunt,  sed  streniiis- 
simus  rex  Edmunduscum  exercitu  suo  sicut  leo  ni- 
giens  lerram  circuiens,  regiones  plurimas  quas  oc- 
cupaverat  Cnuth  iu  deditionem  nullo  obsistente  re- 
cepit;  vcrum  qnoties  cum  eo  piignaveril,  quotie» 


151 


B.  AELRRDl  ABBATIS  RIEYALL.  OPP.  PARS  IL  —  IIISTORICA. 


7H 


i»4«ft  fugaveritexcrcilum,  qaoties  TOcaUni  a  parll-  A  eotona  soli  qui  $oli  cupiunt  insigniri.  Ineani  iptidw 

has  iransmarinis  validam  manum  cum  paucis,  inio 

pene  solus  proslrave»it,  quotics  denique  nefaiidam 

geutem  eitermsnasset,  et  in  niliil  redegisset,  nisi 

quidam  patriae  proditores  obslilissent,  nimium  est 

kulc  operi  inserere  ;  cum  non  dico  meus,  sed   et 

Yirgilianus,  vel  eliam  Homericus  sub  tanta  materia 

sensus  deficerct.  Sxpissime  enim  conveiiientibus 

cum  maguo  eicrcitu  utrisque  regibus  in  pugnam» 

vel  Edmundus  seinper  vicit  vei  nullus.    Nonnuii« 

quam  quippe  a  mane  usque   ad  vesperam  Marcio 

cimpo  certantes,  cum   Gnulh  multiludine,  viribus 

pnettirflt  Edmuudus,  irruentibus  tenebris  csecis 

atrinque  Inuumerabiiibus  sine  vicioria  recedebant, 

ad  similem  ludum  eumdemque  exitum  die  crastina 


cii  duelli  diicrimen,  ul  vel  tic  aiter  vincatur^  ne  $t 
$eepius  pugnent  exercilus^  omnibus  interfectis  mom 
tint  quibus  imperent  mitites^  non  sint  qui  adversum 
extraneos  regnum  defendant. 

Parante  illo  adhuc  plura  proferre,  in  mediis*  ul 
ila  dicam,  faucibus  totus  ci  populus  verbuin  obclu- 
dit,  vociferansel  diccns :  Aut  pugnent  ipsi  aut  com^ 
ponant.  Delaiain  ad  ipsos  senteutiam  procerum  re- 
ges  probant.  Convenientibus  itaque  utrisque  cum 
exercitu  suo  super  ripam  Sabrinae  flumiiiis,  Ed- 
muodus  cum  suis  in  occidentali,  Giiuth  cutn  suis  iu 
orieutali  ripa  cousedit.  Est  aulem  insula  iii  ipsius 
fluminis  medio  sita  quae  llolenghege  appellatur,  ad 
quam  reges  transvecti  splendidissimis  pmtecti  ar- 


reversuri.  Pertssus  tandem  uterque  cxercitus,  cum  ^  n"S  utroque  speciante  populo  incuut  siiigulare  cer 


Ttderentur  quotidie  vires  Edmundo,  numerus  ex 
partihus  transmarinis  accrescere  Cnutbo,  quiet  boc 
ipsum  sibi  timens  astute  macbinabaiur,  utriusque 
procercs  ad  colloquium  cogunt.  Inter  quos  cum 
quidain  caeteris  major  natu  surrexisset,  dari  sibi 
iilentium  postnlavil. 

Cupio^  inquiens,  o  riri  cordati,  his  pericuiis  no^ 
stris  prabere  consultum;  qui  quidem  vobis  sapientia 
minor  sum^  sed  ut  ha  rugas  et  hi  cani  testantur^ 
mtate  superior :  et  forte  quod  ingenium  non  habuit^ 
usus  docuil ;  el  quod  negavit  scientia,  eontulit  espe- 
rientia.  Multa  certe  vidimus  et  cognovimus,  multa 
insuper  patres  nostri  narraverunt  nobis^  et  non  tm- 


tamen.  Atubi  hastarum  robur  tam  virtute  impin- 
genlium  quam  fortissimorum  objeclu  clypeorum 
depeiiit,  extractis  gladiis,  sese  comiiius  iinpetuut. 
Pugnatum  cst  acriter  dum  Eiimuiiduui  virtus, 
Gnuth  forluiiajuvaret;  circa  galeala  capila  gladii 
tinniunl,  collisiooe  metallorum  scintillie  prorum- 
puut;  ubi  vero  robustissiinum  iliud  pectus  El- 
muudi  cx  ipso  ut  assolet  bellandi  motu  ira  incan- 
duit,  sanguine  incalescente  fit  robustior,  deiieram 
elevat,  vibrat  ensem,  ac  tauia  veliementia  in  caput 
obsuntis  ictus  iterat,  ut  spectantibus  non  tam  per- 
cotere  quam  fulminare  vidcretur.  Ad  singuios  enim 
ictus  intcr  ensem  et  galeam  ignis   enimpens,  non 


merito  exigimus  audientiam^  ut  de  certis  et  apertis  q  modo  apparere  sed    insupcr  aecendere  videbator. 

Mon  dubiam  proferamus  sententiam.   Periculosa  res      "^      ' 

agitur;  matn  patimur,  pejora  cernimus^  pessima  for^ 

midamus,  Quotidie  pugnamus  nec  vincimus,  sed  nee 

vincimur,  imo  vituimur  et  nemovincit.  Quomodo  enim 

Mon  vincimur,  qui  vuinerati,  qui  oppressi,  qui  fati- 

foti,  qui  viribus  destituli,  qui  armis  spoliati;  nec  fu^ 

ghnus  cum  non  sit  qui  impeia*^  nee  impetimus  cum 

Mtrinque  virtus  deficial?  Vsquequo  finis  horum  mira- 

biliumfquando  ab  hoe  labore  requies,  ab   hae  tem^ 

peuate  tranquiUilas^  ab  hoc  timore  ueuritas  f  /ii- 

vincibiiii  est  errte  Edmundus  ob  mirabiiem  ejus  for- 

titudinem.  Invincibiiis  et  Cnuth  propter  fortunee  fa- 

torem.  Nos  conterimur,  uos  juguiamur,  nos  dissipa^ 

nntr,  nos  amittimus  pignora  dulcia,  nos  suaves  ne- 


Seiitiens  autem  Giiuth  breviori  halitu  sibi  vires  de- 
ficcre,  cogilat  de  pacc  juvenein  coiivenire ;  sed  ui 
erat  astutus»  limcns  nc  si  defectus  suus  innotescereC 
juveni,  pacis  verbuin  ncc  audiret  quidem ;  totuiu 
intra  se  colligens  spirituni,  et  quidquid  habuit  vi- 
riom  omni  conatu  iutendens,  virtute  mirabili  uno 
impetu  irruit  iii  Edinundum,  et  mox  se  paululum 
retrahens  rogal  juvcucni  subsistere  ipodicum,  et 
sibi  dicere  volenti  pratsiare  auditum. 

llle  ut  erat  suavis  auimi,demi8sa  ad  terrain  scuti 
porte  iiiferiori,  leniter  iii  superiori  procubuit,  ac  su- 
pinato  in  dextera  gladio  ad  verba  loquentis  alten- 
diL  Tunc  Cnuth  :  Huctenus^  inquit,  regnitui  cnpi" 
dus^  Ntmc,  virorumfortissime,  tuicerteipsiuscupidior 


caaitudines  morti  exponimus.  At  hujus  iaboris  quis  D  <*"'•  ^*^em  non  dico  regno  Anglorum^  sed  universo 


ffuetus,  quis  finis,  quod  pretium,  quod  emoiumen- 
tmm;  quod,  quasso^  nisi  ut  cassis  utrinque  miiitibHS 
ducei  compuisi  neeeuitau  eomponant,  vei  certe  soU 
stM  miiiie  pugnent  ?  Quare  non  modo  f  Certe  dum 
vivimus^  dum  spiramus,  dum  superest  exercitus^  id 
ageretur  utiliui,  honesiius,  securius.  Rogo  qum  est 
iita  iuiolentia.  imo  vioientia^  imo  insania  f  Angiia 
quondam  muitis  subjecta  regibus^  et  gioria  fioruit^ 
etdmtiis  abundavit.  0  ambitio!  quamcmca  semper^ 
qum  totum  cupiens  totum  amittit !  Quare^  rogo^  non 
duobus  sufficit  quod  quinque  olim  regibus  satis  fuit  ? 
Quod  41  eis  tanta  inest  dominandi  libido,  ut  Edmun- 
aus  parem^  Cnuth  dedignetur  superiorem;  pugnent^ 
qu^soy  xoli  qui  soli  cupiunl  dominari,    certent  pro 


utique  orbi  video  preeferendum.  Uihi  Dacia  eeuit, 
nuhi  iuecubuit  Norwegia^  mihi  rex  Suavorum  manus 
deditf  et  tnei  conatus  impetum  quem  nuilum  morta^ 
iium  sustinereposu  eredebam,  tua  mirabiiis  virtus 
jam  pius  umei  eiusit.  Quocirca,  iicet  me  ubique  vic* 
torem  futurum  fortuna  promiseril,  ita  tamen  me  tua 
mirabilis  probitas  iiiexit  ad  gratiam,  ut  supra  itio- 
dum  te  et  amicum  cupiam  et  regni  consortem  exop* 
tem ;  tiltiiam  et  tu  mei  cupidus  sis ,  ut  ego  tecum  in 
Anglia,  tu  mecum  in  Dacia  regnes !  Cerle  si  fortunm 
meee  tua  virtus  aecesurit^  pavebtt  Norwegia,  tramebit 
Suavia^  ipsa  assuela  beliis  Gaiiia  trepidabit.  Quid 
plura  ?  Annuit  Edmundus  et  Cnuth  de  rcgni  divi- 
sione  conscinit.  Ccssit  enim  verbis  qiii  non  ccsae** 


73S  GENEALOGIA  UEGUM  ANGL0RI3M.  734 

rat  gladiis,  ct  oratione  flectitur  qni  armis  flecli  non  A     De  •anclo  Edwardo  rege  confeuore  ac  virglne. 


poterat.  Depositis  ita^ue  armis,  in  oscula  ruunt, 
utroque  exercitu  exsulunte»  clero  etiam  Te  Deum 
laudamus  clara  voce  personante.  Deinde  in  signum 
foederis  vestem  routant  et  arma,  reversique  adsuos 
modum  aroicitiae  pacisque  prsescribunt,  etsiccum 
gaudio  ad  sua  quisque  revertitur.  flis  ila  gestis, 
qaidam  proditor  partis  Danics  volens  se  gratum 
Cnutho  praestare,  rcgi  Edmundo  molitur  insidias. 
Nec  opportunum  quo  regem  occideret  locum  inve- 
iilens,  nerandissimuro  ac  turpissiroum  insidiarum 
eicogitat  genus.  Sub  purgatoria  namque  domo  sese 
occultans^  regem  ad  requisila  naturac  nudatuni  Ui- 
ter  celanda  percussit,  relicloque  ferro  sceleslissi- 
mus  ac  turpissimus  liomicida  confugit.  Stansque 
ante  regem  Cnulhum  :  Salve^  inquit,  rex  eolus, 
Sciscitanti  cur  eum  tali  salutatione  salutasset,  rem 
intulit.  Cui  rex  :  Quoniam,  inquit.  me  tali  obsequio 
graiificandum  putasti^  sueloilam  caput  tuum  super 
omnes  proceres  Angli<e.  Jussitque  abscidi  capul  ejiis 
ei  in  suLltmiori  porta  Lundoniae  suspendi.  Mortuus 
esl  itnque  strenuissimus  rex  Edmundus  et  in  Clas- 
tingebiii  cum  avo  suo  Edgaro  sepelitur.  YoIcrs 
dcinde  Cnutb  tam  fralres  Edmitndi  qui  in  Nor- 
roannia  exsulabant  quam  filios  ejus  pueruios  Ed- 
rounduni  et  Edwardum  spe  regni  penitus  privare, 
Jubet  adesse  summos  regni  proceres  quaeritque  ab 
eis  qux  fuerit  inter  ipsum  et  Edmundum  in  regai 
divisione  convcnlio,  qiiem  scilicet  sibi  designaverit 


Interea  mortuo  Cnuth  et  tiUis  ejus  qui  regnave- 
runt  post  euro,  accersilur  ad  regnum  Anglorun» 
Edwardus'  frater  Edmundl,  filius  Edelredi  qaiy 
sicut  diximufl,  in  Normannia  exsulabat.  Nain  frater 
ejus  Alfredus  proditione,  ut  putatur,  Godwini  in 
Aiiglia  crudeli  morte  perierat.  Yeniens  igilitr  in 
Angliam  Edwardus  ab  universo  clero  etpopulo  cum 
maxiina  exsultatione  suscipitur,  et  Winlonise  die 
sancto  Paschae  ab  archicpiscopis  Cantuariensi  et 
Elioracensi  cunclisque  fere  regni  episcopis  iii  regem 
ungitur  et  cousecratur,  et  ambulavit  viis  patrL  bui 
Edgari,  homo  mansuetus  et  pius,.  roagis  pMeqiiaiii 
arinis  ^  regnuro  protegens,  habebat  animam  ir» 
victorero,  avaritiae  conteroptorem,  superbiac  cxpf^- 
tero.  Qui  cum  pacem  taro  a  suis  quam  ab  exlraneis 
obtinuissci,  et  vicinis  regibus  et  principibus  gialus 
et  amabilis  exstitisset,  dirigit  uuntios  adRomanum 
imperatorem,  rogans,  at  nepotem  suum  scilicet, 
fiiiam  fratris  sui  Edmundi  ferrei  latcris,  debiti  sibi 
regni  futurum  haeredem  roittere  dignaretur.  Iinpe- 
rator  autero  regis  nuntios  gratanter  excipiens,  noii 
parvo  tempore  summo  cum  honore  detinuiL  Tan- 
dem  paratis  navibus  et  omnibus  quae  navigaturis 
necessaria  videbantur  allatis,  Edwardumeumukore 
sua  Agatha  gerinani  sui  lilia  liberisque  ejos,  Edgaio 
Edeling,  Margareta  atque  Christina,  cum  magua 
gloria  acdivitiis  sicut  rex  petierat  adAngliam  roittit. 
Qui  prospero  cursu  in  Angliam  veniens,  tam  regem 


rex  Edmundus  h»rcdein,  quem  filiis  adhuc  infaa- q  quam  populum  suo  laetilicabat  adventu.  Sed  post 


libus  castodem  dcputaverit,  quid  de  fratribus  suis 
▲lurcdo  et  Edwardo  praeceperit.  At  illi  ut  regi  pla- 
cerent  mendacium  praeferunt  veritaii ,  oblilique 
justitiae  oblitique  naturae  insurrexerunt  in  innocen* 
tes  testes  iniqui,  et  rocntita  est  iniquitas  sibi.  Ilaque 
proprii  sanguinis  proditores  dicunt  regero  Edroun- 
dum  sibi  potius  curam  regni  filiorumque  suorum 
deiegasse,  cum  ipse  fratres  suos  haeredes  designaverlt 
et  eis  puerulorum  custodiaro  deputaverit.  Quoniam 
Igitur  adulantcs  regi  mentiti  sunt  in  caput  suum, 
gladius  eorum  intravit  in  corda  eorum,  et  a  Cnutlie 
quem  alienigeiiam  naturalibus  dominis  praetulerunt, 
coDfractus  est  arcus  eorum.  Cum  enim  monar- 
cbiam  insulae  faventibus  illis  obtinuisset,  onines 


paucos  dies  vila  discedens,  gaudium  in  luctuin  ,  ri<' 
sum  mutavit  in  lacrymas.  Nec  roulto  post  ipse  rex 
cum  nobile  monasterium  qiiod  in  occidentaii  parte 
Lundoniae  in  honore  beati  Peui  fundaverat  cuia 
maxiroagloria  dedicari  fecisset,  exactis  in  regno 
viginti  tribus  annis  et  mensibas  scx  et  viginti  sep- 
tem  diebus,  in  vigilia  Epiphani.is  feiici  roortc  vi- 
taro  laudabilem  terminavit,  totamque  insulam  la- 
crymis  ac  dolore  replevit.  Quo  in  praedicto  rooi.aste- 
rio  ut  tantuin  virum  decebat  turoulalo,  quidain 
Edgarum  Edeling  cui  regnum  jure  liaeieditario  de- 
bebalur  ,  regem  constituere  moliuntur.  Scd  quia 
puer  tanlo  honore  minus  idoneus  videbatur,  lla- 
raldus  comes  de  genere  proditorum,  cujus  erat  et 


qai  primi  in  illo  fuere  consilio  exterminavit,  et  ^  mens  astutior  et  crumena  fecundior  et  miles  co- 


quotquot  de  regio  semine  superstites  reperit ,  vel 
regne  pepulit  vel  occidit.  At  puerulos  filios  Ed- 
mufidi  ferire  metuens  prae  pudore,  ad  regem  Suik 
noram  eos  interficiendos  transroisit.  Rex  vero  Sua* 
\oruro  nobilium  puerorum  miseratus  aeriunnam, 
ad  Hungariorum  regem  eos  desiinat  nutriendos. 
Quos  ipse  benigne  accepit,  beniguius  fovit ,  be- 
nignissimesibi  in  filios  adoptavit,  Porro  Edmundo 
filiam  suam  dedit  uxorem ;  Edwardofiliam  germani 
sui  Uenrici  imperatoris  in  matrimonium  junxit. 
Sed  paulo  post  Edmundus  de  temporalibus-  ad 
aeterna  transfertur :  Edwardus  sospiiate  et  prospe- 
ritate  fruitur. 


piosior,  sinistro  oroiue  regnuro  obtinuit. 

Quomodo  rex  WiUielmus  successit  Baraido. 
AudiensnaroqueWillielrous  dux  Normannorum 
nullum  de  regiosemine,  sed  Haraldum  consobrini  sui 
regis  Edwardi  regnum  invasisse,  quod  ei  et  Jure 
consanguiiiilalis  et  antiquae  inter  ipsom  et  Edwar- 
diiin  conventionis,  sed  et  ipsius  Haraldi  cam  s.'»cra- 
mento  sponsionis  justius  debebatur,  contracto  a 
partibus  transroarinis  innumerabiii  exercitu  in  An- 
gliam  venit,  et  Dei  judicio  ipsum  Ilaraldum  regno 
simul  et  vita  privavit.  Ccriiens  autein  Edgarus  Ede- 
lingres  Anglorum  undique  perturbari,  ascensanavi 
cuin  matre  et  sororibus  reverti  in  palriam  qna 
nalus  fuerat  conalNitur,  sod  orta  in  inari  i^nipeslate 


735 


B.  ACLREDI  ABBATIS  RIEYALL.  OPP.  PARS  II.  —  HISTORICA. 


736 


in  Scotia  applicare    compelliiur.   Hac  occasione  A  nevolentta  subdilos  regens.  Porro  Alexander  cleri- 


accum  est  ut  Margarcla  regis  MalcolnAi  naptiis  tra- 
deretur,  cujus  laudabilem  vitam  et  mortem  pretio- 
sam  iiber  inde  editus  satis  insinuat ;  soror  ejus 
Ohristiana  in  Christi  sponsam  benedicitur.  Cujus 
sane  cordis  fuerit  rex  iste  Malcolmus  ,  unum  ejus 
opus  quod  nobili  rege  David  referente  cognovi, 
legentibus  declarabit.  Delatum  est  ei  aliquando 
quemdam  de  suis  proceribus  sommis  de  eo  occi- 
dendo  cum  suis  hostibus  convenisse  :  imperal  rex 
delatori  sileniium,  siluit  et  ipse,  proditorls  qui 
forte  Innc  abierat  exspectans  adventum.  Qui  cum 
fd  euriain  cum  niagno  apparalu  regi  insidiaturus 
veolatet,  jubet  summo  mane  rex  omnes  venatures 
adesse  cum  canibus.  Ei  jamaurora  nuctemabegerat, 


cis  et  monachis  satis  humilis  et  amabilis  erat ,  cae- 
teris  subditorum  supra  modum  terribilis ,  bomo 
magni  cordis,  ullra  vires  suas  se  in  omnibus  exten- 
dens.  Erat  autem  iilteratus,  et  in  ordinandis  eccle- 
siis,  in  reliquiis  sanctorum  perquirendis,  in  vestibns 
sacerdotalibus  librisque  sacris  conficiendis  et  ordi- 
nandis  studiosissimus,omnibus  advenientibussnpni 
vires  liberalissimus ;  circa  pauperes  vero  ita  devotus 
ut  in  nulla  re  magis  delectari,  qoam  in  eis  susci- 
piendis»  lavandis,  alendis  vestiendisque  videre*ur. 
Quid  verode  regc  David  sentiamus  in  descri- 
ptione  praemissa  utcunque  digessimus.  Horum  so- 
ror  Matbildis  gloriosissima  regi  Anglorum  nupsit 
Henrico.  De  cujus  admirabili  gloria  animique  vir- 


rum  rexvocatisadsecunctisproceribusetmililibus,  B  lute,  quamque  fuerit   in   oiBciis  divinis  sacrisqne 


venatum  ire  feslinat,  venitque  ad  laiam  quamdam  pla- 
nitiemquam  inmodum  coroiiae  densissima  silvacin- 
gebat.  In  cujns  medio  colliculus  quidam  quasi  tur- 
gescere  videbatur,  qui  diversorum  colorum  floribus 
pulchra  quadam  varietp.te  depiclus,  fatigatis  veoatu 
militibus  gratum  singulis  diebus  praebebat  accubi- 
lum.  In  quo  rex  cum  caeteris  superior  constitlsset, 
secundum  legem  veiiandi  quam  vulgus  tristam  vo- 
cat,  singulis  proceribus  cum  suis  canibus  singula 
loca  delegat,  ut  obsessa  undique  bestia  ubicunque 
cligeretexilum,  inveniretexitium.  Ipse  vero  suum 
secuni  retinens  proditorem  secessum  ab  aliis  solus 
cum  solo  abccssit.  Ab  omnium  vero  remotus  as- 
peclu,  substiiit  rex,  et  aspiciens  in  eum  :  Eece,  in 


vigiliis  assidua  ac  devola ,  in  tanla  insuper  pote- 
state  quam  humilis,  qui  scribere  vx)luerit,  alteram 
nobis  Esther  nostris  temporibus  declarabit.  Quod 
nos  facere  omisimus  et  propter  materise  magnito- 
dinem,  et  prupter  harum  rerum  minorem  adhuc 
cognitionem  ;  unum  tamen  Hlius  referam  opus  quod 
ex  ore  saepe  nominandi  et  nunquam  obliviscendi 
David  regis  audivi,  per  quod  qualis  fuerit  circa 
pauperesChristi,  satis,  ut  arbitrur,  elucescet.  Cum, 
inquit,  adote»cen$  in  euria  regia  servirem^  nocte  qua' 
dam  in  hospith  meo  cum  sociis  meis  nescio  quid 
agens,  ad  thalamum  regin€e  ab  ipsa  vocatus  accessi. 
Et  ecce  domus  plena  leprosis  et  regina  in  medio  stans^ 
depositoque  paliio  cum  te  linteo  pracinxissetj  posita 


quit,  ego  et  tu  mecum  solus  eum  solo^  similibus  pro^  ^  in  pelvi  aqua  coepit  lavare  pedes  eorum  et  extergere^ 


tecti  armis,  equis  vecti  similibus,  Non  est  qui  videat, 
nott  esl  qui  audiat,  non  est  qui  alteri  nostrum  suffra" 
gium  ferat;  si  igitur  vates,  si  audes,  si  cor  habes^ 
imple  quod  proposuisti,  redde  hostibus  meis  quod 
pfomisisti;  si  me  occidendum  putas^  quando  meiius, 
quando  securius,  quando  iiberius,  quando  landem 
tifilius?  An  venenum  parasti?  sed  mutiereutarum 
hoc  est,  quis  nesciat?  An  insidiaris  iectuto?  hoc  pos- 
»unt  et  aduiterof.  An  ferrum  ut  occutte  ferias  occut- 
tasti  ?  hoc  sicariorum,  non  mititis  est ,  nemo  est  qui 
dubitet.  Age  potius  quod  mititis,  age  quod  viri,  et  so- 
ius  cum  soto  congredere,  ut  sattem  proditio  tua  tur^ 
pitudine  careat  quos  infidetitate  carere  non  poterat. 


extersosque  utrisque  constringere  manibus  et  devotis- 
sime  oscutari,  Cui  ego  :  t  Quid  agis,  inquam,  o  do- 
mina  mea  ?  Certe  si  rex  sciret  ista,  nunquam  o$ 
tuum  ieprosorum  pedum  tabe  pottutum  suis  dignare' 
tur  labiis  oscuiari,  >  Tunc  ipsa  subridens  :  i  PedeB^ 
ail,  Regis  atemi  quis  nesciat  iabiis  regis  morituri  esst 
prceferendos  ?  Ego  certe  idcirco  vocavi  /e,  frater  eha- 
rissimef  ut  meo  exempto  tatia  discas  operari;  sumpta 
proinde  pelvi  fac  quod  me  facere  intueris.j  Ad  hane 
vocem  vehementer  expavi,  et  nuito  modo  id  ma 
posse  respondi,  Necdum  enim  sciebam  Dominum^ 
nee  revelatus  fuerat  mihi  spiritus  ejus,  Itia  igitur 
cosptis  insistetite^  ego  mea  cutpa  riuKns  ad   socios 


Hactenus  vix  ille  sustinuit,  etmoxverbis  ejusquasi  d  remeavi,  Soror  hujus  lieatissimae ,  Maria  nomine, 

gravi  percussus  fulmine  de   equo  corruit,  projec- 

tisque  armis  ad  pedes  regios  cum  lacrymis  ac  tre- 

roore  cucurril.  Ciii  rex  :  Noii,  inquit,  timere ,  niltit 

a  tne  patieris  mati.  Qui  cum  ei  de  caetero  fidelem  se 

et  amicum  pr.-estilo  sacramenlo  nominatisque  obsi- 

dibus  ptomislsset,  lempore  opportuno  revertontur 

ad  sucios,  quae  fecerant  vd  dixerant  nulli  loquen- 

tes.  Sed  ad  proposiium  revertamur.  Nali  sunt  re- 

giiiae  Margaretas  sex  filii  et  duae  filiae.  Quorom  tres, 

Edgarus  scilicet,  Alexander,  et  generis  sui  spleodor 

David,  reges  fuerunt.  Edgarus  homo  erat  dolcis  et 

amabilis,  cognato  suo  regi  Edwardo  peromiiia  si- 

roilis,  nihil  tyraunicom,  nihil  durum,  nihil  avarum 

in  suos  cxcrcens,  sed  cum  maxima  charitate  et  bc- 


Euslacio  Bolonicnsi  comiti  traditur  in  uxorem.  De 
hac  igitur  eycellentissima  et  Christianissima  regina 
nata  est  Mathildis,  quae  primum  imperatori  Roma- 
no,  deinde  nobilissimo  Aiidegaveusiom  coniiti  nup- 
sit  Canfrido.  De  Maria  vero  orta  est  Mathildis  quae 
nuptui  traditur  tunc  comiti  Mauritaniae,  nunc  vero 
regi  Angloriim  Slephano.  Porro  rex  David,  tra- 
dente  rege  Ilenrico,  uxorem  duxit  Mathildam  filiam 
Wallevi  coniitis  et  Juditli»  quae  fiiit  neptis  priroi 
regis  WiUielmi,  de  qua  suscepit  filium  Henricum  vi- 
rum  mansuetum  et  piiim,  hominem  soavis  spiritos 
ct  lactei  cordis,  et  dtgnum  per  oinnia  qui  de  tali 
palre  nasceretur.  Cum  quo  ab  ipsis  cunabulis  vixi 
ei  piier  cum  puero  crcvi,  ciijus  etiain  adolescentiamr 


737 


YiTA  S.  EDWARDl  REGIS. 


758 


adolescens  agi«ovi,  quem  juvenltilis  flores  pulsan-  A  tuit.  Sil  luus  super  eos  pius  aspeclus,  dulcis  affe- 


iem  sicut  pairem  suum  quem  prae  cunctis  mortali- 
bus  dilexi»  jam  senili  flore  fulgentem,  ut  Chrislo  ser- 
virem  ,  corpore  quidem,  sed  nunquam  menle  vel 
affectu  reliqui.  Hx  sunC  autemquae  adhucsupersunl 
de  bac  sancla  generatione  reliquise.  De  imperatrioe 
Mathildi  tu,  vir  splendissime,  quem  nunc  Norman- 
norum  et  Aquitanorum  ducem  Andegavensium  co- 
mitem,  Angliae  vero  gaudemus  haeredem.  Fratres 
etiam  tui  Gaufridus  et  Willielmus,  de  quibus  bona 
speramus,  quibus  eliam  bona  optamus.  De  regina 
Mathiidi  et  pio  rege  Stephano  Willelmus ,  Guaren- 
iiiae  et  Boloni;fe  comes.  De  Henrico  Malcolmus,  Wil- 
lelmuset  aviti  nominis  haeres  David.  Quorum  infan- 
ti»  miserealur  Deus,  miserearis  et  tu,  quem  totius 
generis  tui  caput  nobilissimum  pietas  divlua  consti- 


ctus,  etin  quibuscunquc  tui  indiguerintoperiseflb- 
ctus.  Tibi  enim  ab  a\o  suo,  qui  te  prae  cunciis  di- 
lexit  hominibus,  derelicti  suut  orphani,  pupillis  tu 
eris  adjutor  cui  est  et  aetas  robustior,  et  manus  va- 
lidior,  et  sensus  exercitatior.  Ego  aotem  in  calce 
llbri  obsecro  Deum  meum,  ut  ex  munere  miseii- 
cordiae  ejus  tales  tihi  siiit  mores,  aclus  tam  sancti, 
vita  tam  casta,  inens  tain  libera  cupiditalis,  tam 
expers  superbiae,  tam  crudelilatis  ignara,  erga  pau- 
peres  tam  humiliset  jucunda,  circa  Dci  cuitum  t&m 
devota,  ut  habeamus  aliquid  aeterna  moDMMria  ifi- 
gnum  quod  ministerio  lilterarum  de  te  ad  potlarot 
iransmittamus.  Omnipotens  Deus  conserveC  !■  te 
et  augeat  gratiam  suam,  excellentissimeetlliustri»- 
sime  domine. 


ExpUcit  Uber  bonag  memorite  A.  abbatis  de  RievaUe  de  pro$apia  reyi$ 
Henrici  editus. 


VITA  S.  EDWARDI  REGIS 

ET  CONFESSORIS 

AUCTORE  BEATO  AELREDO. 


(TW1S0EN  ubi  supra,  pag.  369.) 


PROLOGUS. 


MuUis  veterumstudiofuisse  didicimus,  illustrium 
Tirorum  qui  suis  floruere  temporibus  actus  vilam- 
que  descril)ei*e,  styloque  illorum  perpetuare  me- 
rooriam,  quorum  beatitudo  perpetua  putabatur. 
Sed  et  plurimum  posteris  profuturum  arbitraban- 
tur,  si  nec  eos  laterent,  qui  esseiit  imitandi.  Nihil 
enim  magis  ad  aemulationem  perf^lionis  animum 
humanum  provocat  et  accendit,  quam  quorumlibet 
perfeaorum  iegere  vel  audire  virtnles,  mores  ad- 
discere,  gloriam  aestimare;  oum  impossibile  sibi 
nullus  debeat  arbitrari,  quod  alium  fecisse  cogno- 
verit;  nec  possit  haesitare  de  praemio  si  bene 
vixerit,  legerit  assecuturo.  Hinc  est  quod  Dominus 
ac  Saivator  noster  ex  quo  mundus  salutarem  sus- 
cepit  fidem,  inter  multos  inflrmos  quosdam  voluit 
esse  perfectos,  quorum  industria  alii  traherentur 
ad  iidero,  vel  ad  mores  optimos  iucitarentur.  Ita 
usqiie  ad  h«e  infelicia  teropora  in  quibus  crebre- 
scunt  vitta,  et  rarescunt  virtutes,  semper  pro  pa- 
iribuB  lales  nati  sunt  iilii,  doctrina  quoraro  indocli 
quique  iiistruerentur,  auctoritate  fulcirentur,  in- 
formarenttir  exemplo.  V<^um  prae  cunctis  .dviiati- 
bus  regnisve  terrarum,  de  sanctitate  regum  suoruro 
Anglia  gloriatur,  quoruro  alii  coronati  martyrio, 


B  de  terreno  ad  coeleste  regiium  roigraverunt ;  alU 
exsilium  patriae  praeferentes,  mori  pro  Christo  per- 
egre  delegerunt ;  nonnuUi  posito  diademate,  disci- 
pliiiis  se  monasticis  subdiderunt ;  quidam  in  justi- 
tia  et  sanctitate  regnantes,  prodesse  subditis  quam 
pr«eesse  maluerunt.  Inter  quos  velut  sidus  eximium 
glariosus  rex  Edwardus  einicuit,  qui  quasi  steila 
niatutina  in  medio  nebulae,  et  quasi  luna  plena  iii 
diebus  suis  luxit.  Htijus  vitam  miraculis  insignem, 
a  mea  parvitate,  jubente  venerabili  patre  Laurencio 
Westmonasterii  abbate,  utcunque  litteris  tradium, 
tibi,  gloriosissime  rex  Henrice,  credidi  destinan- 
dam,  ut  scias  quanti  sit  apud  Deum  meriti,  curo 
quo  regnat  in  coelis,  quem  tuis  temporibos  te  regiam 
auctoiitatem  praebente,  sancuroaler  Ecclesia  subli- 

G  mius  extoUendom  jadicavit  in  terris.  Imitanda  enim 
est  tanti  regis  tama  jostitia ;  mirari  dulce  est  ia  lot 
divitlif  et  deUciis  tanla  continentia  :  de  sancu  ejus 
progeoie  traxiise  carais  originero,  Heurici  nostii 
specialis  est  gloria.  Ipsum  te  nobis  in  totius  Angl  ae 
consolationem  credimus  promisisse,  ipsum  te  pro- 
phetica  parafoola  jam  in  extremis  agentem  didici- 
mus  designasse,  \n  quem  veiut  lapidem  aogularero 
Anglici  generis  et  Normanoici  gaudemus  duos  pnr 


759  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS.  IL  —  HlSTOillCA*  740 

rieies  coiivcnisse.  Scd  h«c  aliat .  Nunc  aulcm,  rcx  A  crcbro  commcndes,  cju»  le  scdulo  polaAiMii 
llluslrissiroe,  qui  lanti  palris  regnum  duplici  jurc  commitUs,  imiUri  quoque  saUgas  ejus  sanctiia- 
sumpsisll,  dc  cujus  palre  simui  ac  matre  rcgnum  lem,  ut  aeternam  cum  eo  oUineas  felicitateai. 
ac  generosnm  sanguinem  mcruisti,  ejus  te  precibus      Amcn. 


PRiEFATIO 

AD  LAUIiENTlUM  ABBATEM  WESTMONASTERIL 


IHUeio  ac  diligeiido  ei  intimii  viseeribus  ampU' 
€Und0  venerabili  Patri  et  domine  domno  LAuaENTio 
We$tmona$terii  abbati,  frater  Elredus,  fratrum  qui 
sunt  in  Rievalle  inutiUs  servus,  debitam  in  Christo 
diiectionem, 

Factus  sum  insipiens^  tu  me  coegisti.  Quis  enim 
ego^  aut  guaiis  ego^  vei  qum  scienlia  mea^  vei  qualis 
facundia  tnea^  ut  sanctum  regem  Edwardum  virum 
cunctis  sascuiis  admirandum^  meis  iitteris  proditum^ 
meis  commendatum  sermonibus ,  tnea  oratiuncuia 
deciamatum,  eferre  veltes  tn  pubiicum^  et  materiam 
cui  succumberet  eioquentia  Tuiiiana,  meo  committere 
sansui^  non  tam  iiiustrandam  quam  offuscandam? 
Cui  hoc  wstimem  ascribendum?  fidei,  an  affectuif 
Cur  non  et  utrique  ?  Et  ego  ueutrum  judieans  con" 
temnendum^  conjunxi  meam  tum  fidem  fidei^  afectum 
afectuiy  et  hinc  desiderio^  iiiinc  prmsumptione  con* 
cepta^  inspexi  codicem  quem  mihi  tua  dignatio  tra" 
didit  transferendum,  Et  ecce  reperio  hominem  supra  ho^ 
nitn#*R,  hominemquiikdiebussuispiacuiiDeo  etinven- 
tus  estjustuB^ui  conceptoHminesaiutari,nec  tricesimo 
sexagesimove  contentus,  ad  virginitatis  centesimum 


B  frwctum  perfeetioms  wmuiator  ascendit.  Ejus  igituf 
fidei  me  totum  committens^  ejus  obsequii»  me  totum 
dedens^  de  cujus  auxiiio  precibusque  confident,  nom 
soium  quod  tuas  sanctas  paternitatis  urgerel  prm^ 
ceplum,  sed  quod  ex  humiiitatis  simui  et  simplicitm^ 
tis  ejus  inspectione^  iiiiceret  concepta  devotio^  feei 
quod  potui,  Et  vinum  iiiud  propheticum  germinoHs 
virgiiies  de  vase  veteri  utcunque  in  vas  novum^  et  d 
non  adeo  subtiie^  simpiicibus  tamen  non  minui  util4 
transfudi,  A  sensu  sane  iiUus  codids  non  recetiens^ 
pauca  qum  vei  ex  chronicis  veraeissimis  transtuiif  tei 
ex  veterum  certa  et  vera  reiatione  didici^  non  inutili» 
ter  ut  mihi  videtur  apposui;  epistoias  etiam  pritilt» 
gio  regis  et  Romani  pontificis^  expositiOnem  quoqua 
extremi  probiematis^  sic  inferenda  putavi^  «f  et  con^ 

C  petenter  in  suo  ordine  legi^  et  sine  aiiqua  possint 
sententiag  inlerruptione  taceri,  In  laboris  mei  prm" 
mium  tuat  sanctmque  congregationis  qum  inobsequn^ 
tanti  regis  sub  tuo  miiitant  tribunatu,  pro  peccatiu 
meis  preces  et  hostias  fiagitans^  ut  quod  meis  oierar 
Iti  iton  debetur^  aterna  mihi  vita  tam  pretiosi  coa- 
fessoris  opituiatione  donetur. 


INCIPIT  VITA. 


De  sua  gemrositate  et  sanctitate, 
Gloriosi  ac  Deo  dilecti  regis  Edwardi  vitam  lilte- 
ris  iradituri,  ex  vcrbis  bcatissimi  Petri  apostolonim 
prlncipis  suiuamus  cxordium.  Qui  cenlurionis  vo« 
caiioncm  admirans  :  /n  veritatef  inqull,  comperi, 
auod  non  est  personarum  acceptor  Deus^  sed  in  omni 
geme  qui  timel  Deum,  et  operatur  justitiam^  acce^ 
ptus  est  iiii  (Act.  x).  In  omni  iuque  gentc,  in  omni 
dignitale  novit  Domiiius  qui  sunl  ejus,  et  misere- 
lur  cui  voluerit,  et  misericordiam  praesUt  in  quem 
sibi  placuerit.  Attingcns  a  fine  usque  ad*finem  for- 
titcr,  ct  disponens  omnia  suaviter  (Sap,  viii).  Ne- 
que  enim  ex  sui  ipsius  natura  vel  pauperUs  praestat, 
vei  adimunt  diviiiae  sanctitatem  ;  neque  perfectuin 
obscurius,  ncc  clariUs  rcprobum  facil ;  nec  dau- 
dit  iibertas,  nec  reserat  servitus  paradisum.  Pri- 
mus  palriarcharum  Abrabam  el  dives  scribilur  el 
pcrfecius,  ciijus  fides  admirabilis,  obedientia  imi- 


D  Ubilis,  in  rerum  omninm  copia  praedicatur.  Joseph 
dominus  iOgypti  constitutus  a  rege,  universo  orbi 
praebuit  castiutis  exemplum.  Sanctus  Job  qiialit 
in  divitiis  fueril,  earum  probavit  ademptio ;  qucm 
morbus  corporis,  lcntatio  uxoris,  amicorum  expro« 
bratio  specubiii  reddidil  patientia  clariorem.  Rex 
David,quo  nemoditiorsed  nemo  sanctior,  quo  nemo 
subllmior  sed  nullus  bumilior,el  inter  tliesauros  in- 
numeros  sepelitur,et  interamicosDcicaeterisgralior 
compuutur.  Nemo  proinde  miretur  si  Edwardus 
noster  et  rex  dicatur  el  sanclus,  quem  ceroimus  et 
in  divitiis  egenum,  el  in  deliciis  sobrium,  In  por- 
pura  humilem,  et  sub  corona  aurea  saeinili  comem- 
ptorem.  In  quibus  omnibus  non  Um  allus  videUir 
esse  natus,  in  sanctissimis  el  excellentissimls  regi- 
bus  ex  quibus  traxil  materiam  camia,  loiius  hnr 
buerunl  exemplum  sanciiuiis.  A  famosisslroo 
quippe  ei  Cbrislianissimo  rege  AluredOi  qocm  obh 


7il  VITA  S.  EDWARDl  REGIS.  741 

niufii  regmn  Angliae  sanctus  Leo  papa  in  ipsa  urbe  A  tur  ignorarant.  Tua  sunt  haic  opera,  Cliriste  Jeta« 


Roroa  consecraTit  et  unxit  in  regem,  generatione 
sextus  ;  intcr  eos  vero  qiii  ex  ejus  atirpe  regnave- 
runt  suGcessione  decimus»  utriusque  numeri  sor- 
tilus  est  fructum,  qui  robustissime  portans  pondus 
diei  et  aestus,  habuit  in  operis  perfectione  senarium, 
et  ad  vesperam  meruit  coelesti  patrefamilias  lar- 
gicnte  denarium.  Post  Aluredum  igitur  nunc  Aliis 
palribus  succedenlibus,  nuric  fratribus  poia  fratres 
regnantibus,  in  regem  tandem  Edgarum  omnium 
felicitas  slmul  et  sanctitas  vidctur  esse  transfusa, 
qui  omnes  sicut  sanctilate  ita  et  honore  vicit  et 
gioria.  In  hujus  ortu  referuntur  angcli  cecinisse, 
et  Anglise  pacem  ejus  temporibus  promisisse. 
Qtiocirca  lum  pro  coelesli  oraculo ,  lum  pro  ipsius 


qui  omnia  operaris  in  omnibus,  qui  eleclum  et  di- 
iectum  tibi  anle  roundi  constitutionero  plebis  tiue 
rectorem  his  indiciis  dcclarasti,  quero  licet  perilloif 
non  tamen  illi,  sed  tu  potius  elegisti.  Quis  enim 
non  videat  nec  aptum  usui,  nec  conveniens  tem- 
pori,  nec  consonum  rationi,  nec  humano  ferendum 
fuisse  sensui,  ut  omissis  filiis  legilimis  et  adullis, 
hostili  gladio  imroinente,  parvuliis  necdum  natut 
eligeretur  in  regem,  quero  in  tali  necessitate  nec 
hostes  metuerent  nec  cives  revererenlurt  Sed  om- 
nipotens  Deus  spiritum  prophctise  voci  simul  el 
affectui  plebis  infudit,  prxsentia  mala  spe  liatiins 
consolationls  lemperans,  ut  scirent  orones  in  totlus 
regni  consolationero  regem  futurum,  quem  ab  ipso 


eflcctu  oraculi,  commune  cum  Salomone  soriitus  "  Deo  plebe  nesciente  quid  fccerit,  nullus  dubitarat 
est  nomen,  paciiicum  regni  illius  stalum  resimul  et     electum. 

Quomodo  cum  matre  in  Normanniam  exsuiabai. 

Nalus  itaque  beatus  puer  sacri  baptismaiis  unda 
perfunditur,  et  sacro  perunctus  chrismate  Chrislo 
plenius  incorporatur,  efTectusque  sanctt  Spiritos 
domiciliuro,  in  ejus disciplina  nutiitur.  Irruenlibus 
paulo  post  in  Angliaro  barbaris,  et  roaximam  in- 
sulaerportionero  csede  incendioque  vastantibus,  re- 
gina  cum  flliis  in  Normanniam  transponitur ;  ut 
rex  gravl  sarcina  sollicitudinis  liberatus,  tanto 
audacius  hostes  vel  propclleret  vel  exciperet,  quanto 
de  uxore  simul  liliisque  seciirus ,  nihil  cis  adversi 

Q  ex  cujusquam  proditioiie  timeret.  Crevit  auiem 
puer  Edwardus  et  confortaius  est,  fititque  Dominos 
cum  eo  et  oronia  ejus  opera  dirigebat.  Vivebat  in 
avita  domo  inter  pueros  puer,  imrounis  lamen  ab 
hisvitiisquibusvel  aetasilla  vel  hominurogenusillud 
implicari  solet.  Agebat  parvulus  quemdam  honestis 
ac  maiuris  moribus  senein,  corpore  castus,  scr- 
mone  rarus,  simplex  actu,  purus  affectu,  quo  mira 
benevoleiitia  ofliciisque  graliosis  omnium  sibi 
coaetaneorum  conciiiarct  aficcturo.  Jam  in  illa 
aetate  frequentare  ecclt  siam  dulce  habuil,  crebrius 
orationi  incurobere,  sacris  missaruro  interesse  so- 
lemniis,  visiUndis  monastcriis  operam  dare,  quos 
sanctiores  sciebat  sibi  moiiachos  in  amicitiam  co- 
pulare;  quorum  duo  quos  familiariori  aroplccte- 

D  batur  aflectu,  ipsi  in  extremis  agenli  apparuisse 
dicuntur,  ut  in  sequcntibus  edocebimus 

Quid  de  eo  ei  regno  ejus  cuidam  episcopo  revelabatur 
GlastoniiF, 

Saeviebat  intcrim  gladius  hosiilis  in  Anglia, 
caedibus  et  rapinis  omnia  replebanlur,  ubique  luc- 
tus,  ubique  clamor,  ubique  desolatio.  Incenduntur 
eccle8i.x,  inonasteria  devastantur,  et  ut  verbis  Pro- 
pheticis  utar  :  Effuderunt  sanguinem  sanctorum  in 
circuitu  Jerusalem^  et  non  erat  qui  upeliret  {Psal, 
Lxxviii).  Sacerdoles  suis  fugali  sedibus,  sicubi.pax 
et  quies  aliqua  in  monasteriis  vel  locis  desertis 
inveniebatur  communem  miseriam  deplorantes  de- 
liiescebant.  Inter  quos  vir  venerabilis  Brychtvral- 
dus  Wintoniensisepiscopus  coenobium  Giastonienaa 


noinine.  Hujus  filius  rex  strenuissimus  Etheiredus 
Emmam  Uichardi  nobilissimi  ducis  Normannici  fi- 
liaro  duxit  uxorem,  ut  ex  duplicata  utriusque  ge- 
iieris  sanctitate  soboles  saoctior  crearetur.  Quales 
namque  fueruut  inclyti  Norroanniae  duces  gloriosis- 
siniae  hujus  reginse  frater  et  nepos,  Richardus  sei- 
licet  et  Robertus,  laudabiiis  corum  vita  et  mors 
nihilominus  pretiosa  declarat.  His  Edwardus  no- 
ster  natalibus  orius,  generosum  sanguinem  et  sa- 
picntia  nobilitavit  et  vita.  Sed  jam  qualia  fuerint 
sanctitatis  ejus  primordia,  quaiis  progressus,  quis 
finis  diligeiiler  inspicicnduro,  et  ad  roulloruro  aedi- 
flcationeni  stylo  ducimus  illustraiiduro. 

Quomodo   necdum  natus^  in  regem  fuerat  eleclut, 

Cuiu  igitur  gloriosus  rex  Etlielredus  ex  filia 
pracclarissimi  comitis  Thoreti  filium  suscepisset 
Eadinunduni,  cognomento  F^rreum  latus,  ex  regina 
auiem  Emma  Alureduniy/beatus  Edwardus  inter 
viscera  materna  conclusus  utrique  praefertui*, 
agciiie  eo  qui  oinnia  operatur  secundum  cousilium 
voluntatis  suae,  qui  dominatur  in  regno  hominum, 
et  cui  voluerit  dat  iilud.  Fit  magnus  coram  rege 
episcoporum  proceruroque  conventus,  roagnus 
picbis  vulgique  concursus,  et  quia  jani  futurae  cla- 
dis  liidicia  saeva  praeccsserant,  agitur  inter  eos  de 
regni  stalu  tractatus.  Deinde  rex  successorem  sibi 
dcsignare  desiderans,  quid  singuiis  quidve  omni- 
bus  videretur  expiorat.  Pro  diversorum  diversa 
scntentia  res  peiidebat  in  dubio.  Alii  enim  Ead- 
mundum,  ob  invictissiroum  robur  corporis,  caele- 
ris  apslimant  praeferendum ;  alii  ob  virtutem  Nor- 
mannici  generis  Alurcdum  promovendiiin  tutius 
arbitrantur.  Sed  futurorum  omnium  praescius, 
prioris  brevissiraam  vitam,  alterius  mortem  im- 
maturaro  prospiciens,  in  puerum  necdum  natum 
universorum  vota  convertit.  Utero  adbuc  clauditur 
et  in  regem  eligitur,  non  natus  natis  praefertur,  et 
quem  necduro  terra  susceperat,  terrae  doroinus  de- 
signatur.  Praebet  electioni  rex  consensum ,  laeti 
prxbeiit  proceres  sacramentuin,  et  iousitato  mira- 
culo  in  cjiis  fidflitate  jurarunt  qui  utrum  nascere- 


la  B.  AELRCDl  ABBATIS  RICVALL. 

Iir^oerens  ac  trislis  ingressus,  oralionibus  vacabal  cl  A 
pialmis.  Qui  cum  aliquando  pro  regni  plebisque  [li- 
beralione]  preces  laci^roasque  profunderet,  quasi 
ia  haec  verba  prorumpens  :  <  El  tu,  ii?quit,  Do- 
Dine,  usquequo  ?  usquequo  avertis  raci  ra  tuain, 
oblivisceris  inopiae  nostrae  et  tribulationis  nostrae  ? 
Sanctos  tuos  occideriint,  altaria  tua  suffoderunt,  ct 
non  est  qui  redimat  neque  qui  salvum  faciat  (Rom. 
m),  Scio,  Domine,  scio,  quia  omnia  qu£  fecisli 
nobis,  iii  vero  judicio  fecisti  ;  scd  nunquid  in  xter- 
num  projiciet  Deus  et  non  apponet  ut  complacltior 
git  adhuc  ?  Eritne,  Domine  Deus  meus,  eritne  linis 
lionim  mirabiiium  ?  aut  in  aetcrnum  tuus  iu  nos 
mucro  desaeviet  et  percuties  usque  ad  internecio- 
nem  ?  » Inter  preces  tandem  et  lacrymas  fatigatum 
aopor  suavis  excepit  ;  viditque  per  somnium  coele-  B 
stem  chorum  cum  lumine  bcatissiroumque  Petrum 
in  eminentiori  loco  constitutum,  dignum  tanlae  ma- 
jeslati  habitum  praeferentem.  Yisebatur  ante  eum 
vir  prxclari  vultus  in  forma  decenti  regalibus  am* 
ctus  insigniis ;  quein  cumpropriis  nianibus  aposto- 
lus  consecrasset  et  unxisset  in  regem,  monita  sa* 
)utis  adjecit,  praecipueque  cxlibeni  vitam  cominen- 
dans,  quot  esset  annis  regnaturus  aperuii.  Obstu- 
pefaclus  praesul  tanti  noviute  miraculi,  petii  sibi  a 
sancto  visionis  hujus  mysterium  revelari,  de  statu 
insuper  regni  et  instantis  fine  periculi  aposloliciim 
exegit  oraculum.  Tunc  sanctus  vuUu  placido  intuens 
intucntem  :  c  Domini,  inquit,  o  praesul,  Domini  est 
regnum,  et  ipse  dominabitur  in  filiis  hoininum.  ^ 
Ipse  transfert  regna  et  niutat  imperia,  et  propter 
peccata  popuii  regnare  facit  hypocritain.  Pcccaturo 
peccavit  populus  tuus  Douiino,  et  tradidit  c«)S  in 
manus  gentium,  et  dominaii  sunl  eorum  qui  odc- 
runt  eos.  Sed  non  obliviscctur  misereii  Deus,  nec 
joontinebit  in  ira  sua  niisericordias  suas.  Erit  euini, 
cum  dormieris  cum  patribus  tuis  scpultus  in  sene- 
clute  bona,  visiubit  Dominus  populum  suum  et 
faciet  redeniptionem  plebis  suas  {Luc.  i).  Eliget 
enim  sibi  virum  secundum  cor  suum  qui  faciet  ora- 
nes  voluntatcs  suas ,  qui,  me  opitulante,  regnum 
adcptus  Anglorum  Daiiico  furori  fiuem  iinponet. 
Erit  enim  acceptus  Deo  et  gratiis  hominibus,  ama- 
bilis  civibus,  terribilis  hostibus,  uUIis  Ecclesiae. 
Qui  cum  praescriptum  terminum  regnandi  iii  ju-  D 
stitia  ct  pace  compleverit,  laudabilem  vitam  sancto 
fliie  ciMicIudet.  >  Quae  omnia  in  beato  Edwardo 
complela  rei  exilus  comprobavit.Expergefacluspon- 
lifex  rursus  ad  preces  lacrymasque  convertitur  ;  et 
licet  feliciutem  suae  geutis  non  esset  ipse  visurus, 
dc  malorum  tamen  fineccrtuseffectus^gratiasagens 
Dco  plurimum  gratulabatur.  Factus  igitur  animae- 
quior,  populis  poenitentiam  praedicabat,  quibus  Dei 
misericordiam  non  defuturam  constantissime  pol- 
licebalur. 

De  initiii   regni  eju$ ,  et  de  fratre,  et  nepotibu» 
eju$, 
Slabat  adhuc  spiritus  procellae  et  exaltati  sunt 
Cuctus  ejiis  cxternisque  malis  accesslt  civilis  discor- 


OPP.  PAUS  II.  —  niSTORICA.  144 

dia,  adeo  ut  quis  cui  crederet,  quis  ciii  mentis  suae 
secreta  cominitteret  nesciretur.  Plena  erat  prodi- 
toribus  insula  :  nusquam  luta  fides,  nusquam  siiie 
suspicione  amor,  sermo  sine  simuiatione.  Taiidcni 
eo  usque  prodilio  civilis  et  astulia  processit  hosti- 
lis,  ut  dofuncto  rege  magna  pars  insulae  legitimis 
abdicatis  baeredibus  Cnutoni  qui  regnum  invaserat 
raanus  darent,  peremptoque  invictissimo  rege  Ead- 
mundo  paterni  honoris  simul  et  laboris  haerede, 
etiain  filios  ejus  adhuc  in  cunis  agentes  barbaris 
mitterent  occidendos.  Exhinc  cum  Cnutoni  omoia 
pro  voto  cessisscnt,  timens  ne  haeres  legitimus  re- 
gnum  quod  sibi  jure  debebatur,  aliquando  Norman- 
nica  Cultus  virtuie  reposceret,  ut  ducis  sibi  arctiaa 
colligaret  affectum,  Emmam  defuncti  regis  reli- 
cUm  duxit  uxorera.  Emenso  autem  tempore  Alfre- 
du8,  Edvrardi  fraler,  ob  maternum  colloquium  in 
Augliam  transvectus,  inaudila  crudeiitate  ab  ho- 
stibus  civibusque  perimitur.  Tunc  Edwardus  onmi 
bumano  destitutus  auxilio,  vivebat  exsui  palriae  seil 
non  juslili^,  regni  non  fidei,  Iionoris  non  vjrtults. 
Timebat  iinpioruin,  quas  saepe  fuerat  expertus, 
insidias,  et  ne  a  suis  proderetur,  vei  ab  hosiibus 
emeretur  ad  mortcin  plurimum  formidabat.  Invenlo 
autem  consilio  salulari,  more  suo  Deo  prosteniitur, 
et  hujusmodi  verbis  suam  deplorans  soliludineni : 
c  Ecce,  inquit,  domine,  non  cst  niihi  auxiliura  iR 
mc,  et  necessarii  mei  rccesserunt  a  me.  Ainici  mei 
et  proximi  mei  adversum  me  appropinqiiaverunt  et 
stetcrunt.  Pater  nieus  po^t  multos  labores  rebus 
humanis  excessit,  fratres  mcos  crudelitas  persecu- 
iorum  absorbuit,  nepoles  in  exsilium  acti  8unt,ma- 
ter  xmuli  iiostri  nuptiis  tradiu  cx  hoste  mihi  vl- 
tricum  fecit.  lla  relictus  sum  cgo  solus,  et  quaerui.t 
aiiiniam  nicani..  Scd  tibi,  Domiiie,  derelictus  suin 
pauper,  pupillo  tu  eris  adjutor.  Tu  quondam  Ead- 
winum  iiobilissimuin  gentis  nostrae  virum  exposi- 
tum  nioni  mirabili  modo  it  vilae  reservasti  et  re- 
gno.  Tu  illud  decus  Angliae  sanctum  Oswalduui 
regem  facliim  ex  exsuie,  per  signum  crucis  reddi- 
disti  cunclis  hostibus  fortiorem.  Si  igilur  fueris 
meciim  ct  custodieris  nie,  et  reduxeris  me  in  rc- 
gnum  patris  mei,  eris  tu  mihi  seniper  in  Deuro,  et 
beaius  Petrus  apostolus  in  patronum  ;  cujus  saii- 
ctissimas  rcliquias  in  urbe  qua  cum  suo  coapostolo 
requiescit,  te  annuenie,  te  regente,  te  coroiunle, 
me  visiuturum  promitio.  >  Dixerat,  et  exhinc  vir 
beatus  fide  robustior,  spe  alacrior  »  exspecuns 
exspecUvit  Dominum  et  non  est  confusus  ab  exspe- 
cUtione  sua.  Cnutone  enim  rebus  huroanis  exem- 
pto,  filiisque  cjus  immatura  morte  praereptis,  Angli 
Danico  jugo  quasi  ab  iEgyptia  servttute  liberati, 
beaium  Edwardum  cui  necdum  nato  tou  Insula 
fidem  fecerat,  in  regem  elegerunt,  qoem  cum  summo 
lionore  maximoque  omnium  tripudio  receptum  in 
Angliam  ,  archiepiscopi  Cantuariensis  scilicet  et 
Eboracensis  cuin  univcrsis  fere  Angliae  episcopis 
unxerunt  et  consecraverunt  in  regem.  Quae  lunc 
Anglis  gloria,  qux  tunc  in  coromune  laetitia. 


W  VITA  S.  EDWARDJ  REGIS.  740 

i«dis$e  cernerelur  aniiqua  felicila»,  ei  qu«  fere  cle-  A  niairis  ejus  nominis  saatiuie  con  liius,  nunc  ler- 

rens»  nunc  blandiens,  nunc  erudiens,  nunc  conso- 


sperabililer  plorabalur,  amissam  rectperel  in  Ed- 
wardo  populus  paceni,  proceres  gloriam,  ecdesia 
tibertatem.  Tunc  elevaius  esl  sol  ei  luna  slciit  in 
ordiiie  suo,  quando  Edwardo  gloria  el  lionore  co- 
ronalo,  sacerdotes  sapientia  et  sanctilate  Tulgebant, 
monasteria  omni  religione  poUebant,  clerus  in  ofli- 
cio  siiOy  populus  stabat  in  gradu  suo  ;  videbatur 
eliam  terra  fecundior,  aer  salubridr,  sol  sercnior, 
maris  unda  pacatior,  quoniam  diu  rei^e  paciHco 
regnantCy  in  uno  vinculo  pacis  omnia  conveuirent, 
uinibilpestilcntiosumesset  in  aere,  nibil  in  mari 
tcmpesiuosum,  in  icrra  nifail  infccundum,  nihil 
inordinatum  in  clcro,  nibil  in  plebe  tumuUuosum. 
Fama  lant»  felicitaiis  ipso  sumente  impertum,  ad 


lans  proferebatur.  NuIIus  unquara  cum  vidit  aut 
inflatum  superbia,  aut  ira  effrenatum,  aut  dehonc- 
statum  gula  ;qui  quidem  ob  innatam  sibi  simpli- 
ciutem  el  circa  omnes  sinceritalem  falli  forte  ali- 
quando  potuit  ut  ignorans  cxccderet ;  sed  ncc  im- 
pelli  ira  nec  concupiscentia  iliici  ut  scienter  dclin- 
querel.  Nam  pudicitiam  in  co  laudare  non  est  ne- 
cesse,  qn»  ei  in  exsilio  grata,  io  adversilate  socia, 
in  prosperis  comes  individua  perseverabat.  Pnc- 
terea  supra bumanuni  raodum.pecuni.ne  contemplor, 
nec  in  eahim  amissione  tristior,  n^c  in  adcplione 
videbatur  bilarior.  Sane  hujns  tanta;  yirtutis  unum 
ponamus  exemplum,  per  quod  mira  ejus  simplici- 


viciiia  quseque  rcgna  defertur.  Reges  et  principes  D  us  et  cordis  tranquilliias.   iiicxpugnabilis  insupcr 


pro  tanla  rerum  mutatione  admiralione  procellun- 
tur,  et  cum  tanto  rege  fcedus  inire,  amicitias  jnn- 
gere,  pacem  componere  gratuiantur.  fmperator  Ro- 
nianus  cujus  cognatam  regis  nepos  Hlius  Eadmuiidi 
fcrrei  latcris»  unus  e  duobus  quos  exsilio  Cnuio 
damnaverat,  uxorem  duxit,  untae  regis  fclicitati 
eongaudens,  missis  nuntiis  arctiori  eum  sibi  ami- 
oitia  fcedereque  conjunxit.  Rex  Francorum  ci  san- 
guinis  propinquitate  vicinus,  pacis  factus  est  in- 
tenrentione  vicinior.  Sic  beato  Edwardo  noscilur 
<fonvenire,  quod  de  Salomonesacra  Scriptura  com* 
memorat :  CuHcti  rege$  Urrm  deiiiUrabMnt  viden 
(Hckm  ejuif  et  audire  $apieutiam  iiliH$  {II  Par.  ix), 
Sola  tanien  Dacia  adbiic  spirans  et  anbetans 
caides,  Anglerum  interitum  minabatur  ;  verum 
quis  fuerit  tanti  conaius  fiuis  sequentia  decJara- 
bunt. 

De  eju$  veneranda  convertatio^  et  morilm$. 
lu  his  omnibus  vir  liealus  in  gloriam  non  esl  cla- 
tus  buroanam,  scd  Dei  in  se  bonitatem  altius  rc- 
cognoscens,  illud  Sapieniis  sedulo  medilabatur  : 
Pfindpem  te  con$tituetunt^  noii  extoiii,  $ed  e$to  in  . 
ilUs  ftnisi  miais  ex  ilR$  (Eccli.  xxxii).  -llanc  sibi  vi- 
rendi  formam  proponens»  suis  se  domesticis  prxbc- 
bat  «qoalem,  sacerdoiibus  bumilem,  plebigratum, 
compatientem  miseris,  largum  egenis.  Mira  ilii  circa 
Dei  cttliom  devoiio,  mira  in  ecclesiis  ei  monastcriis 
Gonstmendis  et  rcparandis  sollicitudo.  NuIIa  apud 


leiiiias  apparcbit.  Quod  celebri  scrroonc  vulgaiu:n 
Anglorom  universo  orbi  innoluit ;  aliis  regis  sim- 
plicilatem  admiranlibus,  aliis  laudantibus  ejusdcm 
sanctitatem. 

Quomodo  fur^  eo  in$fnciente,  the$auros  ejus  furatui 
$it. 

Rccumbebai  aliquando  lectulo  rcx  gratia  quics* 
cendi ;  sed  aliqua»  ui  fieri  solet ,  cogitalio  somnum 
sospenderat.  Accessit  ad  tbecam  a^dituus  in  qoa 
ses  regium  servabatur,  et  aliquid  pro  tcmpore  sicui 
ei  vidcbatur  aut  Susiulit  aut  repcsuil.  Deinde  ar- 
cam  oblitiis  claudere,  quidpiam  operis  alias  factu- 
rus  egreditur.  Animadvertit  hoc  puer  paupcrculus 
qui,  ui  dicitur,  ad  mensas  sculiilis  rccolligendls 
operam  daret,  et  ad  tbecam  accedens,  baustnro  non 
parvuro  nutnisroatum  numeruro  in  sinu  rccor.dii, 
et  exiens,  quo  lutum  interim  arbitrabatur  reposuif. 
Reversus  denuo,  rege  inspectante  facinus,  itcravil. 
Quod  cum  tertio  aitenUsset,  cernens,  ut  credo,  rex 
in  spiriiu  jamjaroque  ihesaurorum  adcsse  custo- 
dem,  ei  furis  volens  cavere  periculum :  c  Importune, 
inquit,  agis,  o  puer.  Si  mibi  credis,  tolle  quod  babes 
et  foge,  quoiiiaro,  per.Natrero  Domini,  si  veuciii 
Hugelinus  (iioc  eniro  erat  regii  cubicularii  norocn), 
nec  unuin  tibi  nummuro  relioquet.  i  Fugit  pucr, 
nec  a  rege  proditus  nec  fugatus.  Jaro  pedcm  fur 
extulerai,  et  ecce  minister  redien&et  thcsauros  re- 
gios  reperiens  coropilatos  obslupuit ;  pallor  vultum, 


euB  personarum  a«xeptio,  sedjudieabat.in  justitia  D  ^remor  corpus  invasit.  Angusliam  cordiset  furo- 


pouperety  ei  arguebat  in  xquitate  pro  mansuetis 
terrae »  ei  com  essei  rex  subliuiis  solio,  auro  deco- 
ratus  et  osiro,  erai  Umen  pater  orphanorom  el  ju- 
dex  viduarum.  Thesaurus  ejus  iotius  Oibis  res  pu- 
blica  videbatur,  pauperum  coromune  9erarium,quo- 
niam  rex  totum  qood  habebat  non  suum  afstimans 
esse«  sed  omnium,  si  peiebatur  prxbebal,  si  acci- 
ptebaiur  Ucebai ;  vencundus  accepior,  dator  hi- 
bris»  qui  nunquam  obliviscebatur  accepti,  sed  daii 
proiinus.  Lucebat  in  ipso  etiam  corpore  interioris 
spiriius  sanctiutis,  cum  singularis  quaedam  suavi- 
Us  apparerei  in  vultu,  gravius  in  incesso,  sim- 
pliciU^in  aflectu.  Sermo  ejusex  quadam  dignitiUe 
ei  biUriUie  compositus,  ei  Ghristi  seinper  et  beaias 
Patrol.  CXCV. 


rcm  mentis  clamor  ei  suspiria.  pro.lidcrunt.  Surgit 
rex,  et  qnasi  nesciens  quid  accidcrit,  causaro  per- 
lurhationis  hujus  inquirit.  Quam  cum  a  camcrario 
di^licisset :  c  Tacc,  inquil ;  forle  ille  qui  ccpit  plus 
his  nobis  indiguit ;  liabeat  sibi,  nobis  suflicit  quod 
remansit.  >  Rogo.  quid  hoc  rcge  perfcclius,  qui^ 
hoc  simplicius  oeulo  ?  quid  tali  mente  lenius,  qui 
sua  furari  vidii  et  taeuit,  iiisu|)er  furi  consubiit 
ad  salutcm  ?  Ui  volct  quisque  accipiat,  ego  quod 
caecos  illuminavii,  quod  curavit  cJaudos,  quod  ab 
adversa  valitudine  mnltos  eripuit,  huic  cjus  siropli- 
cilali  et  patientiae  aesflmo  postponrndum.  His,  ut 
a^stimo,  non  inutiliter  insertis,  .id  narrationis  ordi- 
nem  rcdeainus. 

2V 


m  fi.  AELREDl  ABfiA TIS  RIEVALL. 

De  ea$tis  uupliis,  et  virgitdlate  eJH$  et  reginw,  A 
Contirmato  Edwardi  regis  imperio,  omnibusque 
summa  pace  ac  prosperilate  compositis,  proceres 
cfc  successione  soUicili,  regem  de  uxore  duceiida 
convcniunt.  Slupet  rex  Ihesauro  metuens  suo,  qui 
in  vnsQ  fictiii  recondilus,  facile  poterat  calore  dis- 
solvi.  Sed  quid  ageret?  si  obstinalius  ol)niterelur, 
limcbatne  ptopositi  sui  proderelur  dulce  secrctum  : 
si  suadcniibus  prseberet  assensum,  naufragium  pu- 
diclliie  formidabat.  Tandcm  opportune  et  impor- 
tune  insislentibus  tutius  cedere  ratus,  bujusuioJi 
verbis  suap)  Domino  pudicitiam  commendtibal : 
fl  Jesu  bone,  tua  quondam  misericordia  tres  pue- 
ros  in  flammas  Chaldaicas  iliapsos  servavit  (Dan.  iii). 
Per  te  Joseph,  rclicto  pallio  nefari»  merctrici,  cura 
titulo  castitalis  evasit  {Gen,  xxxix).  Admirabilis  ^ 
Sozannae  constantia  lua  virtutede  impudicispresby- 
teris  triumphavit  (Dan,  ini),  Sauctae  Judilh  casti- 
tas  singularls,  quae  inter  regias  dapcs  et  iufeciin- 
dos  calices  Hoiofernis  ncc  laedi  potuit  nec  tentari, 
femineamr  manum  in  perniciem  nefandi  capitis 
ferro  muniens,  urbein  excmitobsLdioni(Jiidt<A.xiii). 
El  quodexcelHt  hisom^ibus,  tuunicam  illamspem 
niQndi  dulcissimam  dominammeam,  matremtuam, 
el  conjugem  esse  voluisti  et  virginem,  nec  conjugii 
i»acramentum  caslilatis  solvit  signaculnm.  Ecce 
ego  servus  tuuset  iilius  ancilla!  tuas, qualitercunque 
dilector  tuuset  ifnicae  matris  tuae,non  quidcm  ad  tan  • 
t»  majestaiis  tuae  aequaiitatem  praesumptuosus  aspiro, 
sed  ad  aliquam  hujus  tantae  rei  similitudinem  ti-  q 
mens  suspiro.  Tu  ergo,  Domine  meus,  fili  virginif 
Dominae  mcae,  tu,  Domina  roea,  Yirgu  et  MaterDo- 
mini  mei,  siiccurrile,  quatenus  sic  maritale  susci- 
piam  sacramcntum  ut  pudicitiae  periculum  non  in- 
curram.  >  Ilege  igitur  proccrum  voluntati  conscn- 
snm  praebente,  quaerebatur  virgo  quae  et  sanguiuis 
nobiiitate  et  morum  bonestate  tanti  regis  esset  apta 
complexibus.  Erat  inter  potentes  Angliap.  omnium 
IK>tentissimus  comes  Godwiuus ,  vir  magnarutn 
opum  scd  astutiae  singularis,  regum  rcgnique  pro- 
4itor,  qui  doetus  fallere  et  quaelibet  dissimulare 
oonsuetus,  facile  populum  ad  cujusiibel  factionis 
inclinabat  assensum.  Sed  sicut  spina-  rosam,  genuit 
Godwinus  Edivam,  quae  quidem  ex  ipso  habuit 
materiam  carnis,  sed  a  Dci  spiritu  magistcrium  ^ 
lanciitatis.  Hanc  dilecto  suo  Chrislus  praeparaverat 
Edwardo,  inspiraiis  ei  ab  Ipsa  infanlia  castilatis 
amorem,  odium  vitiorum,  virlutis  afreclum.  la 
annis  pueiiahbus  gr&vitatem  pra;lendens  anilem, 
pablicum  fugiens  secrcta  thalami  frequentabat. 
€bi  non  dissoluta  otio,  nec  onerosa  fastidio,  legere 
ant  operari  manibus  consucvit,  ornare  miro  arti- 
ficio  vestes,  sericis  aurum  inlcxere,  quaeque  rerum 
imitari  pictura ;  tali  opere  ac  meditatione  vitare 
lisciviam,  colloquia  juvenum  devitare.  Erat  prsc- 
terea  pulchra  facie,  sed  m%um  probitate  pulchrior 
nioUo.  Itaque  Godwinus  volens  sibi  regis  animum 
qucm  ob  necem  frairis  proditionesque  non  paucas 
non  parum   mctuebat,  vincire  arctius,  egit  per 


OPP.  PARS  II.  -IIISTORICA.  7ig 

ftmicos  suos  rcgisq^ue  secretarios,  ut  filiam  suam 

regiis  nuptiis  dignaretur.  Sed  et  illi  qui  Domino 

suo  arctiori  inhaerebant  affectu,  proditionem  comilis 

quain  saepe  fuerant  cxperti  plurimum  formidantes, 

hoc  ipsum   pcrnecessarium  regi  arbitrabantur.  ha 

non  eadem  iicet  intentione,  onines  in  eadem  seii- 

tentiam  convenere.  Ex  ulriusque  divitiis  paratur 

nuptiale  convivium,  complent  pontifices  sacramen'' 

tum,  bencdrcitur  puella  in  uxorem  et  in  reginam 

coronalur.  Convenienlibus  igitur  in  unum ,  rcx  cc 

regina  do  castiiate  servanda  paciscuntur ,  nec  hufc 

fidei  aliuir^  quam  Deum  testem  aestimant  adhiben- 

dum.  Fit  illa  conjoxmente,  non  carne ;  ille  nomine 

marifus,  non  opere.  Pcrscrerat  inter  eos  sine  actu 

coiijugali  conjiigalis  affcctus,  et  aine  deilorartione 

virginitatis  castae  dilectionis  amplexus.  Diligit  illo 

sed  non  corrumpitur,  diligitor  illa  nec  tangitur,  et 

quasi  nova  quaedam  Abisac  regem  calefacit  amore, 

nec  dissolvit  libidine,  mulcet  obsequiis ,  sed  desi* 

deriis  non  emoiliu  Et  ne  aliquis  buic  regis  virteU 

ftdem  deroget,  sciat  hoc  temporibus  illis  per  totam 

Angliam  sie  divulgatum  et  creditum,  ut  de   faclo 

certi  pleriqiie  dft  intentione  ccrtarent.  Quidam  nam- 

que  nihil  nisi    camem  et  sanguineui   saplentest, 

simpUcitaii  regiae  hoc  imponcbant»  quod  compulscs 

generi  se  miscuerit  proditorum ,  el  nc  proditores 

procrearet,  operi  supersederet  conjugali.  Sed  si 

consideretur  amor  quo  se  complectebaiitur,  facile 

conteinnitnr  talis  opinio.  Hoc  idcirco  inserendua 

puuvi,  ut  sciatur  iieminem  tunc  de  regis  conti- 

nentia  dubitasse,  cuin  de  causa  taliter  disputave- 

rtnt.  Praebet  certe  regiae  castitati  testimonium  pu- 

ritas  mentis,  quae  ab  oiuni  faece  vitii  pulsantis 

eliquata,  et  longe  posita  quasi  pra:sentia  conleui- 

plari  et  futura  potuit  quasi  prae  oculis  sila  cogno- 

sccrc,  sicut  sequens  eapilulura  deelarat. 

Quomodo  in  spiritu  regem  Dacim  divino  judicio  vidis 
submersurn, 

A.lmt  dies  pro  diei  illius  recordatione  festiTQS, 
quo  ad  renovandam  faciem  terrae  spiritus  Domini 
rcpleyit  orbcm  ^errarum  ( Dsal,  ci!i),  et  purgalis 
mcnlibus  discipulorum,  divinusjignis  illapsus  (Att. 
ii)  eos  et  illuminavit  ad  scientiam,  et  liquefecit  ad 
gratiam,  et  induravit  ad  pcenam.  Ea  die  rex  beatus 
divinis  laudibus  devotus  assistebat,  exterius  quidcm 
sceptro  insignis,  veste  splendidus,  regio  diademate 
coronatus,  interius  vero  quod  in  his  honorls  erat 
arbilrabalur  lit  stercora;  quod  sacramcnti,  susli- 
nebat  pro  conscientia.  Adfuii  Angliae  tota  nobilhas 
in  veslitu  dcaurato  circumdata  varielate,  sacram 
diei  solemnitatem  et  regiam  majestatem  simul 
honore  quo  poterant  venerantes.  Igitur  inter  sacra 
missaruin  solemnia  quae  in  Ecclesia  beati  Petri  ce- 
lebrabaiitur,  totum  se  in  se  colligens  etspiritualibns 
temporalia  cuncta  postponens,  in  sacrificium  illud 
quod  pro  salute  omnium  offerebatur  intendit  ani- 
mum,  et  'sibi  gratiam,  pacem  populo,  onmfbus 
veniam  suppliciter  precabatur.  Et  ecoe  horn  iiia 
qua  spiritalis  alimonia    assistentibus  trsddbatitr» 


tiJ  VITA  S.  EDWARDl  RECIS.  m 

eubilo  rex  vultu  liilarioretcreclioroculis,  in  risiim  A  ^ublimavit  bumilem,   inglorinra  coronavit,  ptrai 
regia  gravitaie, 


modicum,  servata  tamen  regia  gravitaie,  dissol- 
vitur.  Mirari  qui  adcraut,  ncc  sinc  causa ;  practer 
consuetudinem  id  ei  accidisse  scichant.  Peractis 
autem  omnibus  quae  ad  tanli  cuitum  diei  pertinere 
videbantur,  risus  sui  causam  bi  qui  anim:«dverte^ 
rant  sibi  petunt  exponi.  lile  ut  erat  mirae  simplici- 
talis,  simplibiter  quairentibus  simpliciter  omnia 
confitetur  :  i  Convenit,  inquiens,  Daciscumrege 
f  uo  antiquum  facinus  iterare,  et  quam  nobis  pro- 
pitia  divinitas  largita  est  infestare  quietem.  In 
percusiione  quippe  nostra  qua  castigans  castigavit 
nos  Dominus,  ignoranies  Dci  justitiam  et  suam 
e&tollentcs  virtutein  dixerunt :  Manut  Ho$ira  eX' 
ceUa  ei.non  DomiHUi  fecU  hasc  omuia  {Deul.  xxxii) 


reddcre  vola  quae  distinxerunt  labia  cjus.  Parat 
sumptus,  scparat  douaria,  Yocatisque*  totid^regni 
primatibus,  habuit  cum  eis  hiijusmodi  vel  dc  slatu 
regni,  vel  de  sua  pcregrinatione  sermoncm  : 

c  Benedictus  Deus  qui  magnificavit  raisericordiam 
suani  facere  nobiscura,  qui  visitavit  in  virga  ini- 
quitatcs  nostras  {Psal,  Lxxxvni) ,  et  in  verberihus 
peccala  nostra,  pielalem  suam  non  amovit  a  nobis. 
Ecce  quomodo  deposuit  potentes^  et  exaltavil  hu- 
miles^  quomodo  esurientes  implevit  bonis^  et  divites 
dimisit  inancs  {Luc.  i).  Per  me  reges  regnani,  aii 
ipse  {Prov.  viii),  et  principes  justa  decernunt.  Noii 
excidit  a  nobis  quoinodo  irrucnlibus  in  hxrcdlta- 
tem  nostram  ba  baris,  facii  sumus  opprobrium  vi- 


Quia  ?ero  Deiis  patribus  nostris  iratus  Dacorum  ^  cinis  nostris,  subsannatio  ei  iiiusio  his  qui  in  circuiiu 


nos  tradidit  potestati,  suis  id  tiribus  tribuentes, 
facile  hoc  ipsum  et  nunc  lieri  posse  aibitrabanlur, 
iiescientes  quia  qiii  percutit  Ipse  ct  sanat,  et  qiU 
mortificat  ipse  vivificat »  et  qui  deducit  ad  inferof 
ipse  et  reducit  {I  Reg.  ii).  Igitur  rex  Dacus,  co- 
acto  in  unum  exercitu,  bodierna  dic  veniis  provoto 
llantibus  navcs  parari  prascepit.  Conportantur  ci>- 
baria,  arma  navibus  infcruntur»  nautae  armamenta 
expediunt,  cei-iis  scdibus  milites  collocantur.  Jam 
naves  vdis  et  veia  ventis  faeinnt  commitlenda, 
eam  ea  hora  qua  mihl  facies  serenabatur,  rex  nii- 
quus  ob  nimiam  superbiam  quasi  semetipsum  non 
sustinens,  et  pedes  ct  crura  sinuose  divaricans, 
cum  incaaiias  unum  pedem  extendisset,  e  prora  q 
iabitury  et  sutim  abyssus  vallavit  eum,  et  pelagos 
eoopemit  caput  ejus.  I(a  ille  nobis  lacuro  apcruit  et 
eflbdit  eum,  et  cecidit  in  foveam  quam  fecit  {Eecii. 
xxvii).  PercussiC  Dominus  caput  de  domo  iinpii, 
maledlxit  sceptris  ejus  {Habac.  iii)  et  universo  ex- 
ercitui  ejus  venientibiis  ut  turbo  ad  dispergendum 
nos.  Sicot  absciso  capiie  membra  omnia  conlabe- 
fcont»  ita  subDierso  principe  neqiiam  exercitus 
dispergitur»  Spero  autem  in  Domino  Deo  ineo  et  in 
dulcissiroa  raatre  ejus,  quod  temporibus  ineis  nul- 
lum  habebit  conaius  eorum  eflectum.  Ilxc  suni 
quae  Cbristo  revelante  cognovi,  ct  vidi  et  risi  et 
gavisus  sum.  Risum  eiiim  mihi  fecit  Domiiius,  et 
quicunque  audierit  corridebit  mihi.  i  Notaiur  tem- 


nostrosunt  {Psal.  lxxviii).  Aliis  nainque  iuteifoctis, 
alils  fugalis,  a!iis  jugo  ignominiosx  servituiis  op- 
pressis,  nihil  feie  honoris,  nihil  gloriic  nostro 
generi  reliquerunt»  Tandem,  defuncto  patrc  roeo, 
fratribus  pcreinptis,  actis  in  exsilium  nepotibus, 
cam  hostibus  nostris  in  oninibus  fortuna  faverei» 
mihi  profecto  nihil  spci  superesse  videbatur.  Ego 
vero  contra  spein  iii  spcm  credens,  et  Doraini  mi  • 
scricordiae  me  toium  dedciis,  peregrinationem  meani 
ad  sanctorum  aposioloruin  liiuina  vovi,  ct  dclnceps 
diviiiae  nie  proleciioiii  dispositionique  commisi.  lllo 
auicm  respexit  in  orationcin  incam  et  non  sprevit 
prcccm  racam  {Psal.  ci),  et  absiulit  opprobrium 
meiim  ( Eccli.  xlvii.  ),  et  rcstituit  nie  in  regnom 
patris  mei ;  insuper  cumulavit  divitiis,  auxil  gloria, 
donis  coelestibus  illustravit.  Ipse  sine  sangutiie 
rebclles  subcgit,  bostes  subvcrtit,  ct  oronia  nostra 
amalili  quadam  composuit  pace.  Absit,  absit  ut 
tot  el  tantis  ejus  beneliciis  inveniamur  ingrati, 
quin  polius  de  manu  iniraicoruiu  nostrorum  libc- 
rati,  sei  viamus  ilii  in  justitia  ei  veritate.  Faciamus- 
qae  quod  ait  Propheta  :  \oveteet  reddite  Domino 
Deo  vestro  { Psal.  lxxv).  Decernite  ergo  mecuni, 
quomodo  me  peregrinante  legnum  subsistat  An- 
glorura,  qua  legc,  qua  pace ,  quo  judice  omnia 
disponantur;  quis,cui  praefcraair  regioni,quis  castra, 
quis  urbes,  quisprivata,  qifis  publica  negotia  pro- 
curct.  Erit  aiitem  unus  omiiluin  custos  ot  protector 


pnset  hora.  Mittuntur  in  Daciam  nuulii,  de  omni-  D  Deus,  etpacemquam  dodil  ipse  servabit,  nobiscuni 


bus  diligenter  inquirunt ,  inveniuntque  sic  omnia 
hora  eadem  accidisse  qua  beaiissiino  regi  fuerant 
coelitus  revelata.  Fama  autem  tanti  crebrescente 
miraculi,  cecidit  tiraor  super  omnes  qui  audieruiit 
verLum.  Et  scientes  quia  Deus  ipse  pro  Edwardo 
pugnaret,  tam  Daci  quam  caeterae  nationes  inter- 
t:urrentibus  nuntiis  et  muneribus  fgedus  cum  eo 
pepigerunt. 

Proceres  regni  de  voto  suo  solvendo  ailoquitur^  et 
nuntii  Romam  diriguntur. 
Succedentibus  prosperis  rex  beatus  nequaquam 
suae  sponsionis  est  obljtus,  nec  iii  die  bonorum 
immemor  fuit  malorum.  Sed  cogitans  et  recogitans 
quanta  sibi  fecerit  Dominus,  qui  ditavii  egenum, 


rcmancns,   qui  et  vos 


proficisceiis,  ot  vobiscum 
custodiat  et  me  reducat.  i 

Ad  hanc  vocem  lota  itla  multitudo  conlremuit, 
et  interiorero  produnl  lacrymis  suspiriisquedoiorem. 
Jam  jamque  manu^  Danica  liinebatur'qnam  ejus 
meritis  evaserant,  jam  jaraquc  delctum  iri  lotani 
patriam  formidabant.  Erupit  scrroo  in  populuro,  ot 
ecce  clamor,  ecce  tumultus,  ct  quasi  jam  saevireiit 
incendia,  plena  lacrymis  insiila  videbatur.  Videres 
pauperesnunc  manus  exteiidere  ad  coelum^nuncrur- 
sus  in  terraro  rucre,  et  quasi  moritiiros  fame  si  rex 
disccderet,  de  sepuliura  iaiitura  et  turoulo  cogilaro^ 
Tunc  omnes  in  commune  vociferantes  in  regcm,  so 
non  deserendos,  se  non  exponendos  gladiis,pairiam 


751  B.  AELREDI  ABBAT1S  RIEVALL. 

Iiostibas  non  prodendam,  noc  diiniiiendum  pacis  A 
obsidcm  qu^m  Deo  dnnle  receperanl,  nec  pro  uno, 
ut  putabaUir,  bono  tol  admittcnda  pmcula  allega' 
bant.  Imperant  pontifices,  rogant  proceres,   plebs 
exlorquct,  ut  si  non  omiltendum  iter  istud  censu- 

.  crit,  censeatvel  difTerendum.Tunc  illctotiacrymis, 
tot  vocibus,  tot  precibus  se  urgeri  senticns,  diu  inter 
pietatem  ct  desiderium  fluctuabat,  quia  ct  volo  sut 
persedere  pericnlosum,  et  tantorum  prccibus  fleti- 
busque  non  cedere,  inhumanum  arbitrabalur.  Tan^- 
dem  quid  aptius  esset  Deo  scire  desiderans,  peregri- 
nationcm  non  quidem  dimillendam  sed  diifercndam 
interim  consiillius  xstimaliat,  donec  apostolicic  au- 
ctoriiatis  consilioet  voluntatc  consulia,  ex  ejus  sen- 
tenlia  aut  voliim  redimcrel  aut  implcret.  Ilis  au* 
dilis,  lanta  fuit  omnibiis  dtvilibus  pauperibusque 
Ixtitia,  ut  Edwardum  suum  rursus  sibi  rcdditum , 
rursus  revocalum  exsilio  aestimarent.  Agit  unus- 
quisque  pro  grudu  suo,  pr6  officio  suo,  pro  facuilate 
sua,  ut  regem  dilallonis  non  tsedeat,  aliis  oratio* 
ncs,  clcemosynas  aliis,  suam  eliam  pro  co  peregri- 
nationcin  nonnullis  promiitentibus.  Dirigendi  moK 
ad  sqdem  apostolicam  eliguntur  lcgali  arcblepisco- 
pos  Eboraccnsis  Aelredus,  episcopus  Wintoniensis 
llermannus,  abbatcs  prxtcrea  duo  spectatae  rcli- 
gionis,  cum  pluribus  aliis  tam  clcricis  quam  laicis. 
Parantur  interim  necessaria ,  susceptoque  a  rege 
mandalo  ad  urbem  proficiscuntur.  Credendum  Dei 
acium  providentia  ut  regii  rcsponsales  congregatam 
ibi  synodum  m.iximam  reperirent,  in  qua  praesi*  Q 
denie  beatae  recordaiionis  papa  Leonc  dc  negotiis 
ecclesiasticis  tractabatur.  Gaudet  in  eorum  adveniu 
llla  sanctorum  praeciara  soctctas,  et  quasi  sibi 
niissum  de  coelo  solatium,  tantorum  patrom  prae- 
scntiain  susceperunt ;  magnum  Dei  niunus  judican- 
ies  quod  a  Unibus  terrae  tales  viri  laU  iempore  tali 
eonvenlui  occurrisseni.  Igitur,  paire  l>caiissimo 
prsecipicnte,  nunlii  causam  pro  qua  venerant  di- 
cturi  prcceduni  in  mcdium,  pairibus  qui  assidebant 
prdcl)culibus  cum  summa  devutione  silenlium.  Ex- 
ponuiit  destderium  rcgis  ei  rcgni  pcricuium,  dispen- 
diam  pacis,  ciamorem  pauperum,  lacrymas  orpha- 
norum  ,  obduclam  ciiam  necdum  receuti  piagae 
cicatricem  asserebant,  quae  Danica  rabie  Anglis 
inflicta,  si  xex  discederet,  acrior  timebatur.  Siien-  D 
iibus  nuntiis,  sopuit  in  ore  omnium  graliarum 
actio  ci  vox  laudis.  Prxdieatur  circa  Deum  regis, 
circa  regem  plebis  devotio.  Miraniur  mansueiudi- 
nem  David,  pmdeniiam  Josepb  cum  divitiis  Sa- 
lomonis  in  lali  principe  convenisse.  Tandem  summo 
poniiflce  dicianie  sententiam  ,  omnes  in  commuie 
decemunt  pro  pace  regni,  pro  utilitate  Ecclesiae « 
pro  necessitate  pauperum  et  quiete  monasieriorum, 
regem  aucloritate  Dei  ei  beaii  Petri,  praeseniis 
eiiam  sacraiissimae  synodi »  a  voti  higus  vincuio 
•(flemniter  absplvenduro,  expensas  paraias  ilineri 

'^operibus  erogandas.  In  voti  recompensaiione 
consiruendum  io  bonore  beati  Pelri  regiis  copiis 
monasierium,  vel  aliquod  destructum  a  barbaris 


OPP.  PARS  II.  —  HISTORICA.  752 

rcparandum.  Exliinc  legatarii  oblatis  muneribus 
qu:c  sauctorum  ecclcsiis  rcx  sanctus  dircxerat,  ac- 
ccpta  bcncdiclione  ponlificis  cum  littcris  aposiolicis 
Ia.*ii  repntriani  :  transvectiquc  in  insulam  in  con- 
spectu  concilii  qiiod  propter  hoc  ipsiim  regia  po^ 
iestas  coegerat,  cpisiolam  tradideruni. 

RESCRrPTlM  PkPJE» 

Leo  episcopHif  servus  $ervorum  Dei ,  diltcto  fiiio 
Edwardo  Angtorum  regif  salutem  et  apostolicam  6e- 
nedictioitem, 

Quoniam  vuluntatem  tuam  laudabilem  et  Deo  gra^ 
tam  agnovimuSf  graliqs  agimus  ei  pcr  quem  reges 
regnant  et  principesjusta  dccernunt  {Prov,  viii;.  Sed 
quia  prope  est  Dominus  in  omui  loco  omnibus  iii- 
vocantibus  eum  in  veritate ,  et  sancti  apostvti  cum 
suo  capite  coujuncti  unus  spiritus  sunt  et  pias  •pr&- 
ce$  (Bquaiiter  audiunt;  et  quia  constat  periclitari 
regionem  Anglicam  ex  tua  discessione  qui  freno 
justitio!  tufB  sediiiosos  ejus  motus  coiiibes  ,  e^  aii- 
ctoritate  Dei  el  sanctorum  apostoiorum  et  sanctm 
synodi  absoivimus  te  a  peccato  iiiius  voti  pro  qu^ 
Dei  offensam  times ,  et  ab  omnibus  negligentiis  et 
iniquitatibus  tuis ,  ea  nimirum  potestate  usi  quam 
Dominus  in  beato  Peiro  concessit  nobis^  dicens  : 
c  Quwcunque  solveritis  super  terram  soiuta  ertint 
et  in  cosiis  (^fatili.  xvi).  >  Deinde  prmcipimus  tibi 
pub  nomine  sanctfB  obedientice  et  pcentren<f>,  ut  ex- 
pensas  quas  ad  iter  istud  paraveras  pauperibus  ero^ 
ges^  et  ccenobium  monacltorum  in  lionore  sancti  Peiri 
apostoiorum  principis  aut  novum  constKuas^  aui  vt" 
iuitum  augeas  et  emendes ,  et  suficientia  victualium 
fratribus  de  tui$  redditibus  constituas ,  quatenus 
dum  iiii  assidue  inibi  Deum  iaudaveriiit  ^  et  sancti» 
augeatur  gioria  et  tibi  induigentia.  Cui  ioco  quid- 
quid  conluieris  vei  coliatum  est  vei  conferelur^  ui 
tatum  sil  apostoiica  auctoritate  prmcipimus ,  tl  ui 
umper  habitatio  monachorum  sit^  et  nuiii  iaiceB 
personw  nisi  regi  subdatur.  Et  qucecunque  privHegiet 
ibi  constiluere  voiueris  ad-  honorem  Dei  pertinen-^ 
tia,  concedimus  et  robustissima  auctoritate  coufir^ 
mamus ,  et  infractores  eorum  mterna  maledictiona 
damnamus. 

De  visione  qum  apparuit  cuidam  hiciuso  de  ipsa 
rege. 
De  sponsalibus  regis  littcrisque  pontiflcis  oracu- 
lum  cceleste  coneurrit,  quod  non  longe  agenlibus 
Dunliis  viro  cuidam  sancto  quid  Romae  egisscni 
nescienii ,  apostolorum  principe  sibi  apparenic » 
personuit.  Erat  vir  iste  dilectus  Deo  ei  hominibus , 
qui  specu  suLtorraueo  rouliis  annis  inchisus,  suo- 
rum  erat  meritorum  siipendiis  jam  vicinus.  Hulc 
Petrus  beatissimus  in  visione  noctis  assistens,  cum 
metum  vocis  ac  vultus  lenilaie  depulissei :  c  Rcx, 
inquit,  Edwardus  pro  volo  quo  se  cuni  adhuc  ex- 
sularet  aslriuxerat ,  pro  regni  eiiam  pace  plebisqoe 
consilio,  pro  pauperum  quoque  necessitate  prece- 
que  soUiciius,  Romanam  Ecclesiam  d^  omnibus 
credidii  consulendam.  Noverii  ergo  se  mea  aacu>- 
riiate  ab  bac  aUigatioDe  soliitum»  ei  de  coenobio 


733  VITA  S.  tDWAttDI  RECIS.  ,  75» 

ad  mei  honorcm  nominis  eonstruendo  a  summo  A  nienler  aplatur  quod  scriplum  cst :  Beaius  vir  qui 


pontiftce  susccpisse  salutare  mandatom.  Incun- 
clanter  ilaque  litteris  apostolicis  fidem  habeat , 
precoptis  obediat,  consiiiis  acquiescat.  A  me  enim 
egressus  cst  sermo,  quem  sibi  quondam  patro* 
iiuni  clcgit,  me  comitem ,  graliae  largitorem.  Est 
nulcxi  mihi  locus  in  occidentali  parte  Londonia- 
rum,  a  me  elcctus,  hiihi  dileclus,  quem  quondam 
mihi  propriis  mauibus  consecravi,  mea  nobililaTi 
prxsenlia ,  divinis  insuper  miraculis  iiluftraTi. 
Thorneia  nomen  cst  loci,  qui  quoudam  ob  peccata 
populi  barbarorum  traditus  potestati ,  pauperrirous 
ex  diviie,  humilis  ei  sublimi,  ex  nobili  factus  est 
coAiemplibilis.  Hunc  rex  me  praecipiente  in  habi- 
taculum  roonachorum  suscipial  reparandum,  sub- 
limandum  xdificiis  ,  possessionibus  ampliandum. 
Don  erit  ibi  illuJ  ,  nisi  domus  Dei  et  porta  coeli 
(€en.  xxviii).  Ibi  erigenda  est  scala,  pcr  quam  de- 
Bcendentes  et  asccndentes  angeli  (ibid.),  precetet 
voia  hominum  Deo  perferanl,  el  refcranl  gratiam. 
Inde  ascendentilius  rcserabo  januam  paradisi,  ul 
ex  oOicio  quod  meus  mihi  injunxi(  Dominus  ac 
Salvaior,  ct  ligalos  absolvam,  et  absolutos  susci- 
piam  et  quain  cis  delictum  obcIuseraC,  justificatis 
palrise  portam  coelcslis  aperiam.  Tu  autem  omiia 
i]ua!  a  me  audisii  et  didicisti  iitteris  tradens,  roitte 
qui  perferal  regi,  ut  Dei  munere  duplicato ,  el  dc 
absoldiione  securior,  el  in  praecepii  exsecutione 
devolior,  jn  mei  aulem   dilectionc  et  obscquio  re- 


inventus  e$t  sine  macula,  et  qui  post  aurum-  non 
abiilt  nec  $peravit  in  pecunioj  the$auri$  {Eccli.  xsxi). 
Inventu$  $ane  $ine  macula  ob  privilegium  castitatis. 
Po$t  attrum  non  abiitf  quod  potius  dispersit ;  nec 
$peravit  in  the$auri$ ,  quos  in  Dei  opere  non  tam 
minuit  quam  consumpsit.  Quis  est  hic,  et  lauda* 
biinus  eum?  Fecit  enim  mirabilia  in  vita  sua,  red- 
dens  caecis  visum  ,  et  claudis  gicssum ,  fugans  fe- 
bres ,  et  paralyticos  sanans  et  diversas  bominum 
valitudines  curans.  Ex  quibus  aliqua  huic  operi 
dignum  duciinus  inserenda. 
De  contracto  quem  rex  $anftu$  portando  curavit. 
Gum  in  civitate  regia  in  palatio  juxU  lieati  Pelri 
basilicam  rex  pacificus  aliquando  raoraretur,  su- 
^  pervenit  vir  quidam  miserabilis  Ilybernicus  gen^e, 
secundum  proprietatcm  linguae  illius  vocabulo  Gil- 
leroichel ,  pedis  ulriusque  privatus  oflicio.  Nervi 
enim  in  popliie  conttacli,  ad  posicriores  corporis 
partes  criira  relorserant,  tali  nalibu^  iuhnserant, 
immersi  carnibus  peduin  articuli  a  lumbis  ejus  et 
dcorsum  corpus  onine  perverleranl.  Porreclis  terra 
tenus  manibus  scainnis  supposilis  repcbat,  ct  factus 
sibimet  ipsi  gravis,  trahebat  se  post  se,  roiserabile 
specuculum  intuentibus  pra:l)ens  et  multorum  in 
se  pvovocans  pietatcm.  Accessit  ad  cumulum  iufe- 
licitatis  rci  inopia  familtaris,  ob  quam  famis  iiijuria 
et  inclemeuiia  aeris  tabe  siraul  ac  roacie  semcsuro 
corpus  illud  affocerant.  Hic  igilur  cuin  curiae  irrc- 


I.>criatur  propensior.  »  Ilis,dictis,  lux  cum  loqueute  r  repsisset,  ct  se  regis  cubiculario  oblulissct :  <  Itane» 

Oisparuit.  IUe  nihil  moratus ,  ac  cito  notario,  quae •  •     -  • 

vidcrat  vel  quae  audierat,  schcdulae  liltcrisque  com- 
niisit,  et  Iradens  cpistolam  bajulo,  ad  cuiiam  qaae 
nultis  tunc  roiliihus  aberat ,  ut  ei  fucrat  iropera- 
tum  direxit.  Ea  igiiur  die,  loco  eodcm,  in  eodem 
concilio  quo  legati  redeuntes  ab  urbe  apostolicum 
rctulere  mandatum,  cpistola  etiam  viri  Dci  regi 
pra^sentaia  profertar  in  mediuin,  lectoque  sancti 
papae  Leonis  cescriplo ,  loco  sequenti  beati  senis 
apices  rccitanlur.  Vocc  exleriori  ac  jubilo  interiori 
benedicitur  Deus  in  donis  suis  et  laudatur  in  oro- 
nibus  operibus  suis.  Virantur  omncs  regis  saocti- 
Catcm,  aroplectuntur  apostoii  gloriam,  conttrmantur 
in  fide ,  spe  a  terrenis  ad  ccelcsiia  attolluntnr,  iii 


inquit,  Hugoline,  uon  roc  respicies?  noo  miscrebe- 
ris?  non  te  movebit  unius  Jioroinis  tanla  caUoil- 
tas  ?  »  Et  ille  :  c  Quid  roc  vis  faccre  ?  »  Cui  pauper  : 
€  Scxies,  inquit,  sanctorum  apostoloruro  limiua  in 
urbe  qua  requicscunt,  ita  miserabilitcr  repens  ut  tu 
ipse  nunc  aspicis,  visitavi,  sanitatem  vero  nccdum 
promerui,  quam  tamcn  roihi  Petrus  bcatissimus 
non  negavit  scd  distulit,  sociuro  in  hoc  miraculo 
habere  volens  Edwardum,  quem  sibi  no>il  in  om- 
nibus  esse  dcvotum.  Jam  enim  nunc  septiino  pro- 
feclurus  ad  urbem,  ab  ipso  sanclo  apostolo  in  roan- 
datis  accepi ,  regem  adire ,  apostolicum  pcrferre 
praeceptum,  ut  me  suo  sacro  subvectum  dorso  ad. 
ecclesiam  ejus  qux  pahtio  vicina  est  perferat,  rc- 


Dei  amore  sincerius  accenduntur.  De  oraculi  veri-  D  ccpturum  si  id   feccrit  roeriiis  ejus  membrorun^ 


tate  milla  potuit  esse  cunctalto,  cum  in  Wigornensi 
provincia  vir  iile  ab  hominum  conversatione  seclu- 
6US,  quid  Horose  egerint,  quid  in  mandatis  acce- 
perint,  quandove  redierint,  scire  non  nlsi  Deo  re- 
velante  potuit.  Tunc  rex  iaetus  et  alacer,  ut  ei  fuerat 
constituturo,  pecuniam  quam  in  pcregrinatlonis 
suae  soiatium  procuraverat  di$per$U  et  dedit  panpe- 
nbu$(P$al.  cxi),  operique  injuncto  intendeiis  anl- 
mom  thesauros  x^udit.  lusuper  et  tributum  illu J 
gravissintuiii  quod  tempore  patris  sui  primo  classi 
Danicae  pendebatur ,  postmodum  vero  fisco  reglo 
annis  singulis  inferebatur,  regla  liberalitafe  remi- 
sit,  et  ab  onere  hoc  Unportabili  iil  perpetuam  An- 
sliam  absolvit.  Unda  sancto  huic  regi  noo  incoBve 


meorum  integram  sanitatem.  >  Ilaec  ubi  nuntiaia 
sunt  regi,  agit  Deo  gratias,  scquc  pariturum  apo- 
stolo,  ncc  inopi  dcfuturum  scd  praebiturum  obse- 
qulum,  ut  in  mandatis  acceperal,  poUicebaiur.  Sci^ 
tatus  mox  aeger  accessit.  Rex  ut  spiritalis  ille  asinus 
fortis  ac  cubans  in  terminis  supposuit  humeros 
suos  ad  portanduiH.  Audite  hac^  omne$  gcnte$ ,  aii- 
ribu$  percipite  qui  habitati$  terram  {P$al.  XLViii). 
Congregamini  ad  spectaculum,  quaie  circus  nullus 
unquani  praebuit,  nec  theatrum  finxit.  Pendei  ab 
humero  tanti  principis  plenus  sordibus  pauper, 
squalidis  manibus  braehiisque  squamosis  regium 
illud  pectus  eollumque  complectitur.  0  ohmAd- 
oroni  geroroa  splendidius,  o  torquem  omni  preCi^^ 


7S5  B.  AELUEDI  ABBATIS  RIEVALL. 

tioreni  Miro,  oiinii  cloclro  fiilKeiiliorem.  Inlerea  ex  A 
«Sftlstciilibus  ridebant  nonnulli,  alii  a  paupere  iilu- 
sum  regem  jocabanlur,  alii  jusli  simplicilalem  et 
inansuetudineni  fatuitatem  inlerpretabanlur.  Ecce 
novus  David  saltus  d  plausus,  ecce  novus  Michol 
eontemptus  et  risus.  Quibus  lameu  erat  mens  sa- 
nior,  foliciorcm  eum  suh  tali  sarcina  quain  sul> 
corona  aurea  judical.nnt.  Tu  entm,  Cbriste  Jesu,  tu 
in  paupTC  porlabaris,  (]ui  quondam  in  pauperc 
quem  Martinus  texeiat  tegclaris,  Sed  boc  lunc 
oraculo,  hoc  nunc  miraculo  prodidisli.  Cum  itaque 
oneratus  nobili  illo  onere  rex  pauhilum  processisset, 
sublto  nQPTi  quos  inveteratus  ille  morbiis  conlrnxe- 
i-at  extonduntur,  meatus  sauguinis  quos  vcnanim 
rigor  ohcluserat,  reserantur,  rigantur  ossa,  carncs 
marcid»  recalescunt.  Emergunt  a  carne  arliculi,  B 
pcdcs  solvunlur  a  natlbus.  Distendit  bomo  crura 
poplite  jam  flexibili,  sanieque  cum  sanguine  pro- 
fluente,  vestis  regia  ornatur  potius  quam  foedatur. 
Jam  tunc  satis  esse  clamant  omnes  sanalum  langui- 
dum,  onus  ob  sordes  ulcerum  jam  deponendum. 
IIIc  memor  praecepti  quod  susceperal,  sirenarum 
cantus  obturata  aurc  petransiit,  ingressusque  ec- 
clesiam ,  antc  sanctum  altare  holocaustum  quod 
delulcrat  Deo  ac  beato  Pctro  resignat.  Suscepit  ab 
liumcris  sancti  pauperem  magn;e  religionis  vir 
ipsius  sacrista  ecdesiu;  nomine  Godricus,  lotisque 
roembris  ulceribusque  curatis,  paiilo  post  sanum 
clincolumem  dimisit.  Stetit  supra  pedcs  suos  liomo, 
•c  soHdatis  basibus  r jus  et  plantis,  regi  prxsenta- 
tur.  A  quo  itineris  susccpto  viatico,  benedicens  C 
D<fom  profectus  est  Ri>niam,  acturus  heato  Petro 
aposttdo  gratias,  et  sancti  regis  merita  prsedica- 
turus  uhtque.  Ad  tanti  testimonium  miraculi,  scain- 
na  quibus  roiser  WU  repens  iiiniti  consueverat ,  in 
eeclesia  suspenduniur,  gratum  spectantihus  pr»- 
bentia  spectaculum,  et  regis  sanctitatem  advenien- 
tibus  ostendentia.  lloc  profecto  miraculum  aJ  di- 
ligenda  simul  et  veneranda  heati  Petri  merita  maxi- 
mom  sancto  regi  prjebuit  inccntivum  ,  et  ad  opus 
quod  in  ejus  nomine  inchoaverat  consummanduro 
et  desidcrium  igQi\it  ct  illexit  affectuni.  Yerum  prae 
caeleris  quae  beato  Pctro  per  Angliam  consecratasunt 
loca ,  hunc  potissfimum  restaurandum  elegit,  quia 
non  solum,  ut  supra  dixirousy  coelestis  visionis  ora-  |. 
culo,  sed  etiam  aniiquissimi  attestatione  miraculi 
islum  ci  didicit  prae  omnibus  chariorem.  Quod  licet 
praster  moteriam  esse  videatur,  ad  ostendendam 
lamen  rcgis  in  hac  electioiie  industriam,  huic  operi 
nostro  crcdimus  inserendum. 

De  ccclesia  Westnionaslerii  quam  sanctut  Pelrut 
dedicavit. 

Temporc  quo  rex  Acdelhcrtus  qui  regnavit  in 

Cantia ,  praedicante  beato  Augustino,  fidei  sacra- 

menta  susceperat,  nopos  quoque  ejus    Sebertus 

qui  oricntalihus  Anglis   prxfuit,  fldem  eodem  epi- 

scopo  evangelizante  suscepit.  Hic  Londoniis,  quae 

if|ni  sui  metropoiis  habehalur,  intra  muros  ecclc- 

Alam  iii  honore  P;iuli  beatissimi  construens,  episco- 


OPP.  PARS  II.  —  HISTOaiCA  75« 

pali  eani  sede  voluit  cs9e  sublimem.  Cui  sanctvs 
McUitus  quem  beatus  papa  Gregorius  cum  pluri- 
bus  aliis  miserat  in  adjulorium  Augiislino ,  merito 
siroul  ct  honore  pontincali  primus  omnium  prae- 
fuit.  Volens  autem  rex  utrique  apostolo  se  gratum 
prxstare,  in  occidcntali  parte  ejusdem  civitatis  ex- 
tra  niuros,  in  honorc  bcati  Pelri  monasterium  ih- 
signe  fundavit,  miiltis  illud  donariis  ornans  ct  di- 
tans  possessionibus.  Ycnerat  autcm  tcinpiis  quo 
ecclesia  in  eo  fuerat  dedicanda,  paratisque  omnihiis 
pro  loco,  pro  temporc,  pro  monasterii  dignitate , 
agente  eiiam  ea  nocte  in  lentoriis  episcopo,  dies 
crastina  praestolabatur.  Magna  pIebisexspectatlo,quaB 
adhuc  rudis  in  flde,  his  solemniis  interesse  non  so- 
lum  pro  devotione,  sed  etiam  pro  admiratione  gau- 
debat.  Eadero  nocte  piscatori  cuidam  in  Tharocnsis 
fluvii ,  qui  eidero  monastcrio  subterfluit,  ultcriort 
ripa ,  in  habitu  peregrino  heatus  apostolus  Pet  us 
apparens,  proroissa  mercede  transponi  se  ah  eodem 
et  peiiit  et  proroeruit.  Egressus  autem  e  navicali 
piscaiore  cernente  ecclcsiam  ingreditur;  et  ecca 
subito  lux  coelestis  emicuit,  mlroque  splendore  col- 
lustrans  omnia,  noctem  convertit  in  diem.  Adfait 
cum  apostolo  multitudo  supemorum  civium  egre- 
dientium  etingredientium,etchoris  hymnidicispne- 
euntibus  melodia  ccelestis  insonuit.  Omnia  plena 
lumine,  omnia  rcferta  dulcedine.  Aures  angelicae 
vocis  mulcehat  jucunditas,  nar^s  indicibilis  odoris 
fragrantia  perfundebaty  oculos  lux  coelesUs  tUiistra- 
bat.  Videbaniur  quasi  mista  terrena  coelestibus » 
humana  conjuncta  divinis,  et  quasi  in  scala  Jaeab 
angeli  dcsccndentcs  et  ascendentes  {Gen,  xxyiu)  in 
illis  sacris  soleinniis  visebantur.  Quid  plura  T  Per- 
aclis  Qinnibus  quae  ad  ecclesiae  dedicationem  perti- 
uentsolemniis,  redU  ad  piscatorem  pisdvm  plica- 
tor  egregius  hominum.  Quem  cum  diviDi  lumlDlt 
fulgoreperterritumalienatum  pene  sensibus  reperls- 
set,  blanda  consolatione  hominero  sibi,  aniroum  red- 
didit  ralioni.  Ingredientes  cyrobaro.  simul  lUerqoe 
plscator,  inter  loquenduro  apostolus  homiDcm  Mi- 
deni  quihus  se  quondjiro  magislcr  suus  coiiYeoiens 
verhJs:  <  Nunquid,  ait,  pulmentariuro  non  babe»? 
—  Tum,  iiiquit,  inconsuetae  lucis  perfusione  stu« 
pidus,  turo  exspectalione  tui  detcntus,  nihii  cepi, 
sed  proroissaro  a  te  inercedem  securus  exspectaTi.  i 
Ad  haec  apostolus  :  <  Lava  nunc,  inquit,  retia  ad 
capturam  {Luc.  v).  >  Paruit  iroperanti  piscator,  el 
mox  implevit  reie  piscium  maxiroa  mtdtitudo. 
Quihus  ad  ripam  exlractis  :  <  llunc,  inquit,  aposto- 
lus  qui  CiCtcris  magnitudine  pretioque  praeeeUit, 
Mellito  cx  mea  parte  piscero .  defer  cpiscopo.  Pro 
naulica  vero  meiccde  caetera  tibi  loUe.  Ego  sani 
Pctrus  qui  loquor  tecum,  quicum  meis  conciTibos 
conslructaro  in  roeonominebasilicam  dedicavi,  epi- 
scopalcm  benediciionem  meae  sanctificationis  aacto- 
ritate  pneveni.  Dic  ergo  pontifici  qu«  Tidisti  el 
audistiy  tuoque  sermoni  signa  parietlbus  Impresaa 
testimonium  perbibebunt.  Supersedeat  igitar  dedlci- 
tioni,  suppleat  quod  oroisimus,  DQminici  vk 


VITA  S.  EBWARDl  REGIS. 


7::8 


corporis  et  sanguinis  sacrosancta  mysteria ,  popu-  A  fierl  volens  oninibus  etiani  prodesse  desidcraus,  ut 


Uimqueerudiensscrmoneetconfirniansbenediclione, 
noiiticef  oinnibus  bunc  locum  me  crebro  visitatu- 
rum,hicinc  fidclium  vocibusctprecibusadrulurum. 
Sobrie  vcrojusteetpieinlioc  locovivenlibus(nr.  ii) 
coeli  januara.  rcscraturuin.  i  His  dictis,  clavicu- 
Urius  ca^Iostis  disparuit.  Et  jam  noctornis  tene- 
bris  fincm  dedit  aorora ,  cum  bealo  McUito  ad 
fulur»  dedicationis  celebranda  niysteria  proccssuro, 
cnm  pisce  piscaior  occurriu  Quem  cum  episcopo 
restgnassel,  omnia  quse  ei  ab  apostolo  rueraiit  man- 
data  proseqnilur.  Stupct  pontifex ,  rcseratisque  sa- 
crae  basilicx  Yalvis,  videt  pavimentum  utriusquc 
alphabeti  iuscriptionc  signatum ,  parietem  bissenis  - 
in  locls  sanctificatlonis  oleo  litum,'totcereoram  re- 


ipse  de  siiis  sccurior  cfllcerelur,  ct  aliis  ad  salalMD 
doctrina  apostolica  praeberctur,  cum  Acldredo  £bo* 
raceiisi  arcliiepiscopo  duo  nuttutuur  in  pontific*- 
tum  elcrli,  Guiso  scilicct  ad  ccclcsiani  Wcilcnseiii 
Waideius  vero  ad  Hcrerordcnscin.  Qui  pnescnte  eo 
cuni  quo  vencrant  archicpiscopo,  a  domiuo  papa 
inunere  consecrationis  susccpto,  in  concilio  quod 
in  Latcranensi  palatio,  Dei,ut  credimus,  tunc  nulu» 
forte  convenciat,  ruin  caetcris  patribus  lionorl- 
fice  consedcrunt.  Deiiide  tempore  opportuno  cum 
litteras  regis  iu  medium  protulissent ,  cxtcra  q\m 
eis  fuerant  imperata  adjiciunt.  Favct  votis  regiaa 
sanciitatis  summi  pontificis  totiusque  sacri  coiivenr 
tus  uiianimis  rationabilisque  senlentia«  Acceptaquo 


liquias  doodenis  crucibus  inhaerere,  cl  quasi  reccnti      sancti  patris  cplstola,  uihil  omhino  adversi  toto  illo 


respersione  adhuc  cuncia  madescere.  Nthil  olle- 
Tius  ambiguiiatis  de  his  quae  piscalor  astruxerat 
ii!  cujusquam  animo'  potuit  rcsidere,  cujus  asscrtioni 
signa  coelestia  testabantur.  Refert  hxc  episcopus 
populo  et  mox  una  vox  omnium  pulsai  coelos  lau- 
dantium  Dcum  et  beuediceutium ,  qui  ad  fldeni 
oninium  confirniandam,  in  hujus  tempii  sanclissimi 
dedicatioiie  cocli  terneque  palriam  unam  fecit  rem^ 
publicam.  Danl  fidem  nJracuIo  piscatoris  illius 
iota  successio,  quae  sicut  a  patre  acceperanl,  toiius 
cmolumenti  quod  eis  ars  illa  deinceps  coutulit , 
beato  Petro  eique  servientibus  offierre  dccinias  no« 
desunt.  Unus  tamen  semel  fraudem  ausus  inferre. 


iiiiiere  passi  cum  summo  iripudio  regi  patriaeqoe 
reddantur. 

LITTERA  RECIS  AD  RICOLAUM  PAPAM  DIRECTiE 

Summo  unkersalis  EccUsia  Patri  Nicolao,  £»• 
WARDUS,  gralia  Dei  Anglorum  rex^  debiiam  subr^ 
jeclionem  el  obedientiam. 

Gtorificamus  Deum  quia  curam  fiabet  electee  IM 
Ecclesi(gf  quando  in  loco  boni  proedecessoris  iOf 
optimum  successorem  constituit.  Quapropter  justum 
judicamus  apud  vos  velut  ad  solidam  petram  acuer§, 
et  probare  omnes  bonas  actiones  uostras ,  et  vestr&m 
notitiam  atque  societatem  in  bono  habere^  quatenus  «os 
donationes  et  privilegia  quat  obtinuimus  apud  prmde^ 


mox  tam  diu  artis  caruil  beneficio ,  donec  coufes-  c  cessorem  vestrum,  renovetis  et  augeatis  nobis;  viddi- 

cet^  ut  quod  ille  iujunserat  nobis  sub  iwmine  obedien^ 
tim  et  pmnitinlim  propter  vatum  quod  voveram  ire 
Romam,  et  in  remissionem  omnium  peccatorum  mco- 
rum ,  eonstruere  ceenobium  monachorum  tit  konore 
apostoli  Petri^  ratum  faciatis,  et  privilegia  pos- 
sessionum ,  et  dignitaiem  ejusdem  loci  confirmetis^ 
renovetiSf  dtque  augeatis^  et  in  perpetuum  tmmii-* 
tabilia  stare  decematis.  Ego  quoque  pro  modulQ- 
meo^  augeo  et  confirmo  donationes  et  consuetudines 
^pecuniarum  quas  sanctus  Petrus  habet  in  Anglia^ 
et  ipsas  pecunias  coUectas  cum  regalibus  donis 
milto  vobis,  ut  oretis  pro  me  et  pro  pace  regni  mei  ^ 
et  continuam  ac  solemnem  memoriam  instituatis  to^ 
tius  gentis  Anglicm  coram  corporibus  sanctorum  apo- 


sus  reatum,  ct  ablaluni  restitucret,  cl  promiUerct 
correctionem. 

Ik  responsaiibus  iterum  ad  doniinum  papam  direeUs 
per  ipsum  regem  sanelum, 
Haec  cum  beatus  Edwardus  relatione  ac  scripUs 
Teienim  didicissel,  concaluit  cor  ejus  intra  eum; 
et  adpratfatum  monasterium  aMlificiis  et  ornamenljs, 
digniutibus  etiam  ac  possesslouibus  altius  exlol- 
lendum  in  meditatione  cjus  exarsit  ignis.  Quae  ul 
futuris  lemporibus  firu.a  ei  integra  illibafaque 
durarent,  apostolica  auctoritate  omnia  credidii 
confirmanda.  Praeterea  inter  crebra  iniracula  qui- 
bus  quotidie  Ulustrabatur,  inter  pacis  gaudia  qai- 
bus  fruebatur,  in  humilitatis  solidissima  petra  COU'- 


sistens,  semper  pavidus,  semper  suam  erat  fragilita-  D  stolorum. 


lem  svspectus.  Beatus  profecto  vir  qui  semper  me- 
luil  Domtnttm,  el  in  mandatisejus  voluit  nimis  {Psal, 
cii).  Ideo  gloria  et  diviticB  in  domo  ejus,  et  iustitia 
ejus  manet  in  ceternum  {ibid.).  Jam  a  voto  apostolica 
auctoritate  absolutus,  et  adhuc  tamen  de  ipso  solli- 
citus,  itcrato  ad  apostolorum  limina  legatos  paral 
dirigere,  iterato  aposlolicam  majestatem  consulere, 
iterato  id  ipsum  vel  aliud  quid  iii  voti  recompeiisa- 
tione  sibi  poscil  Injungi.  Emerserant  ei  aliae  causae 
in  Angiorum  ecclesia,  de  quibus  ea  sedes  praecipuo 
fucrat  coDsuIenda,  de  qua  specialiter  diclum  est : 
Quia  portas  inferi  nun  praevaiebunt  adversus  eam 
{Matth.  xvi).  Itaque  rex  sanctus  de  omnibus  curaro 
gerens,  omnia  secundum  catholicae  yeritatis  regulan 


PRIVILEGIHM  DOMIKI   NICOLAI   PAPiE. 

NicoLAUseptscopid,  servus  servorum  Dei,  gioriosis^ 
simo  ac  piissimOf  omnique  lionore  dignissimo^  speciali 
quoque  filio  nostro  Edwardo  Anglorum  rcgi^  visita- 
tionem  omnimoaam^  saiutem  meliifiuum  et  benedi- 
ctionem  apostolicam. 

Omnipotenti  Deo  referimus grates,  qui  vestrum  pru- 
dentissimam  exceiieiitiam  in  omnibus  ornavit  ac  deeo- 
ravil  erqa  beatum  Petrum  apostoiorum  principem ,  et 
nobiscum  habere  diiectionem  et  in  omnibus  apostoti' 
cis  consentire  censuris,  Litteras  igilur  vestrae  nobUi^ 
tati  transmittimuSf  et  per  eas  societatem  saneto^ 
ffim.  apostoiorum  et  nostram  vobis  damus^  oran 
misericordiam  iliius  qui  est  Dominm  omnium  ei 


759 


B.  AELREDI  ADBATIS  RIEVALL. 


Buper  omnia  lo/ns,  ut  ipse  participem  vos  facial  ex  A 
omnibus  si  qua  $unt  eoram  Deo  boni$  operibus  no- 
striSf  et  fratres  nos,  et  socios  in  dileclione  consli- 
tuat  in  omni  tempore  amptius,  ac  non  minorem  par- 
tem  nostri  obsequii  reconsignet  in  suo  regno  quam 
nobismelipsisprovenireoptamus.  Erimus  etiam  dein- 
et^ps  pro  vobis  sine  dubio  orantes  assidue,  ut  ipse 
Deus  vobis  subjiciat  hostes  et  inimicos  qui  contra 
xos  voluerint  insurgere,  et  confirmet  vvs  in  paleriio 
solio  ac  propria  hareditale^  et  beatus  Petrus  sit  vo- 
bis  cuslos  et  adjutor  in  omni  tribulatione.  Ciarel 
cttim  Angtorum  reges  pro  reverenlia  et  devotione 
tjuam  cxiiibuerunt  bealo  Petro  apostolo ,  gtoria  et 
twnore  fioruisse,  ac  ipsitts  patrocinio  famosos  trium- 
pkos  obtinuisse,  €ujus  beati  apostoti  meritiSt  vestro 
desidcrio  el  votuntati  omnipotens  Deus  prastet  ef-  ^ 
fectum,  et  confirmet  vobis  paterni  rcgni  imperium^ 
et  tribuat  incrementum ,  el  post  prwsentis  vitw  r/e- 
cursum ,  perducat  ad  (Bternum  permunentis  glorite 
imperium,  Renovamus  ergo,  et  confirmamus,  et  au' 
gemus  vobis  privitegia  vestra ;  scilicet,  ut  absotutus 
sitis  ab  itto  voto  quod  timebatis  et  ab  omnibus  atiis 
peccatis  et  iniquitulibus  vesliiSf  auctoritate  iltius 
ftft  me  ticet  indignum  sanctoi  suce  praesce  votuit 
Ecctesice,  Prcelerea,  itti  toco  quem  sub  nomine  san» 
'  ctae  pceniteniias  construendum  et  mctiorandum  susce^ 
pist\s,  quoniam,  ut  ferlur^  primam  antiquitus  conse* 
eraiionem  a  beato  Petro  apostoto  accepit,  cujus 
tieet  indiqni  vicarii  sumus ,  et  quia  regia  aittiqui- 
tus  sedei  est^ex  aucloritate  Dei  elsanctorum  aposto  r 
lorttm,  atque  hujus  sancta  Homance  sedis^  et  nostra 
toncedimus,  pcrmitlimus,  et  sotidissime<onfirmamus^ 
ut  amptius  in  perpctnum  regia:  constitutionis  et  con^ 
secrationis  tocus  sit ,  atque  repositorium  regatium 
ittsiguium  ,  et  Imbilatio  perpetua  nionachorum,  qni 
nutti  omnino  personce  nisi  regi  subdantur^  habeant- 
que  potestatem  seciiudum  Rcgutam  sancti  Bencdicti 
per  successores  etigere  idoneos  abbates,  neque  intrO" 
ducatur  per  vioteriti„m  extrauea  persona,  nisi  qitam 
concors  congrcgatio  prceesse  clegerit,  Absotvimus 
etiam  eum  tocttm  ab  omni  servitio^  dominaiione  epi' 
scopalif  ut  vuttus  epjscopus  ittnc  introedt  ordinatu- 
rus  vet  prcecepturus  atiquid  ,  nisi  ex  consensu  et  pe- 
titione  abbatis  et  monacliorutn.  Et  habeat  idem  locus 
liberum  prcecinctum,  id  cst  ambitum  et  cosmeterium  D 
mortuorum  drca  se  absque  episcoputi,  vet  cujuslibet 
respeetu,  vet  exactione,  Et  omnia  qum  ad  tibertatem 
et  exattationem  toci  ittius^  ad  honorem  Dei  pertinen- 
tia ,  per  noslram  aucloritatem  aeeedere  possunt , 
promptissima  et  hitari  votuntate  concedimns,  Posses- 
siones  autem  quas  antiqui  reges,  seu  quicunque  atii 
homines,  vos  quoque  et  vestri  barones  ad  eumdem 
locum  contutistiSf  et  chartas  quce  ex  eis  factos  sunt, 
divina  el  nostra  auctoritate  roboramuSy  et  ratas  ac 
stabites  esse  decernimus.  Et  infractores^  vet  earum 
invasores,  vet  diminutores  aut  dispersoreSy  vendito- 
res  etiam  csterna  maledictione  cum  Juda  prodititre 
^jfdmnamuSf  ut  in  beata  partem  non  habeant  resur- 
rectione;  scd  a  beato  Pctro  apostoio  se  jvdicandos 


OPP.  PAUS  II.  -HISTORICA.  760 

sciant,  quando  sedebit  cum  suis  coapostotis  judicans 
duodecim  tribus  Israet.  Vobis  vero  el  posteris  vestris 
regibtts  committimus  advocationem  et  tuitionem  eJH&' 
dem  loci,  et  omnium  totius  Angtice  ecclesiarum  ^ 
nt  vice  nostra  cum  consilio  episcoporum  et  abbatum 
constituas  ubiqne  qum  justa  sunt.  Sciemles  per  boe 
vos  recepturos  dignam  mercedem  ab  eo,  cujus  re- 
gnum  et  imperium  non  desiiiet  nec  minuetur  in  sas 
ctttumm 

Leclis  igiliir  nposlolica:  majestatis  apicibus,  eisui- 
tavU  iii  gauilio  rex  bcaiissiiniis,  omuique  soilicRu- 
diiic  qiiam  cx  voli  obligalionc  conlraxcral  exuiUir» 
cuiicla  regni  uegolta  ilucibus  pruceribusque  com- 
mittcns,  tuluin  se  divinis  mancipabat  obsequiii. 
Quanto  autcin  sCcorporalibns  sublrakebat^  <^n<o 
luminosius  se  spirilualibus  indidit  tbeoriis.  lioJe 
crebro  coeleslium  sccrclorum  levclatione  et  spiri- 
tualium  visionum  suavilate  uieruit  refoveri ,  sicut 
sequentia  declarabunt. 

Quomodo  super  altare  Jesuni  Christum  in  saerameniQ 
cum  quodam  comite  vidit. 

In  monaslerio  namque  l»eati  Petri  apostoli  quod 
coiistruendum  ampHandumque  susceperaty  anteal- 
tare  in  lionore  Yrinilatis  deilicae  consecratam,  sa- 
crosanctis  redemplionis  noslrae  mysteriis  rex  Chrl- 
stianissimus  assistcbat.  Adluit  cum  omni  reverentia 
spiritnsque  dulcedine  nominandus  comes  Lefricns, 
ci^jus  memoria  in  benediclione  est,  cum  uxore  God- 
giva  intcrpretationem  sui  nominis  magntfice  renim 
exsecutione  complente,  interprelatur  enim  bMum 
donum,  vel  quod  ipsam  quasi  bonum  donom  eccK»- 
sia'  su?G  profuturam  Cbristusaltulerat,  velquod  ipsa 
(idci  ac  dcvulionis  Deo  munus  aicoptissimiim  con- 
tinuc  offcrcbat.  Gumiali  ergo  sui  lateris  socia  comes 
sanctissimus  iti  Dei  opcre  semper  intentuft,  roulto- 
rum  coenobiorum  rumlator  exslitit,  et  sobrie  et  Jusle 
et  pie  in  omnibus  vivens  (Tit.  ii),  possessionum 
suarum  ct  tbcsaurorum  Cbt  istum  fecit  haeredem. 
Mie  crg<'  a  latere  rogis  paululuni  tamen  semotiisi 
a$tabal,dignus  pcromnia  qui  tanti  talisquemiraculi 
conscius  et  tcstis  exisleret.  Agitur  in  altari  coileste 
mysterium,  manibtis  sacerdotis'divina  sacramenU 
tractaiitur.  Et  ecce  speciosus  ille  forma  prw  /i/lu 
hominum  {PsaL  xliv).  Christus  Jesns  in  ara  consi^ 
stens,  ocuiis  utriusque  visibililer  corporalibus  ap- 
paruii,  sacraque  dcxlera  super  regem  extensa,  si- 
gnum  sancta:  crucis  eum  benedicendo  depinxit.  A( 
rex,  demisso  capite,  diviiiac  adorabat  pRCsentiana 
majestatis,huiniliatoque  corpore  tantae  benedictioni 
rcvercntiam  exhibebat.  Comes  vero  quid  in  animo 
regis  agcretur  ignorans,  volensquc  regem  tants  ?;- 
sionis  esse  parlicipcm,  ccepit  vclle  ad  illum  usquo 
procedere.  Veruni  rex  quid  in  mente  coroitis  volvoo 
batur  intelligcns  :  c  Sta,  inquit,  Lefrice,  s!ai  quod 
tu  vides  video  et  ego.  » In.ie  ad  preces  iscrymasque 
conversi,  inebriebantur  ab  ubertate  domus  Dei»  ei 
toh*ente  voluptatis  ejus  potabantur  (Psal.  xixv). 
Posi  finem  oflBcii  coaferunt  de  coelesti  visions  ser- 
roonero,  ct  ceelesti  pabulo  saginati,  dies^lei  erocut 


701 


VITA  S.  EDWARDl  REGIS. 


76i 


vorhiim,  suspiriisqae  creliro  sermoneni   inlerrum-  A  lionis  oblita,  prornmpil  in  curiamy  regis  se  repr»< 


p!'ntibiis  :  c  Te  nunc,  ait  rex,  mi  Lcrnce,  per  ejus 
qucm  Tidiinus  majeslalem  oblestor,  nc  quoadusque 
vixerimus  sermo  isle  proferatur  in  publicum,  ne 
vcl  nos  in  p  riiiciem  ncstram  ob  faTorem  vulgi  pul- 
sct  elatio,  vel  fidem  dcroget  dictii  infidelium  aenio  • 
latio  ;.i  Domini  sui  in  his  scculiis  excmplum,  qui 
corain  discipulis  transfiguratus,  dcscedenlibus  illis 
dc  moiite  :  Nemini^  ai(,  dixeritis  visionem,  donec 
Filius  hominis  a  mortuis  resurgai  (Matth,  ivii).  At 
comes  discedens  a  curra,  clivina,  ut  creditur,  inspi- 
ratone  edoctus,  ita  domini  sui  servavit  imperium, 
ut  tant£  virtuiis  sulJimilas  postcros  ncn  lateret. 
Yeniciis  iiaquc  monasterium  Wigornense,  viro  cui* 
dam  religioso  eadem  qua  se  rex  obligaverat  adju- 


sentnt  obtutibus,  exponit  oraculum,  auxiliuro  de- 
precatur.  Ille  inore  suo  victus  piclate,  nec  sordet 
cavit,  nec  fetorem  exborruil.  Allata  deniquc  aqua» 
partes  corporis  quas  morbus  foedaverat  propriia 
mauibus  lavit,  locaque  tumentia  contrecians  digitis» 
signuni  sanctae  crucis  imprcssit.  Quid  plura?Subito 
nipta  cute,  cuni  sanie  vcrmcs  cbulliunt,  resedtt  tu« 
mor,  dolor  omnis  abcessit :  admirantibus  i|ui  ad* 
crant  tantam  sub  purpura  sanctitatcm»  taatam  sce* 
pirigeris  manibus  inesse  virtutem.  Paucis  Tero  die> 
bus  substitit  iii  Guria  mulicr  regiis  ministrls  neces* 
saria  ministrantibus,  donec  obducta  Tulneribus  ci- 
catrice  incolumis  redirct  ad  propria.  YerLm  ut  ni- 
liil  decsset  rcgi  ad  gloriam,  paiipercuke  nibil  ad 


ratione^nstrictorcscratinconfessioiic  sermonem^  B  gratiam,  donatur  sterili  inopina  fecunditas,  Tentris- 


rogans  ut  litteris  tradat  tantae  Tisionis  arcanuin, 
lalique  recohdat  in  loco,  ut  ct  praescntcs  latcat,  ct 
luturorum  nolitiae  non  dcpereat.  Annuit  vir  ille 
sancius  peientis  affcctui,  scheduU]e«2iie  mandatum 
orJinem  vis'onis  cum  sanctorum  reliquiis  in  theca 
rccondidil.  El  jam  a  sancti  rcgis  obitu  multuin  tem- 
poris  fltixerat,  cum  divino  ut  credimus  nutu,  nuUo 
liomir.is  actu  tbcca  rcperitur  aperta.  Gumque  fr!i- 
trcs  de  sanctorum  rcliqniis  diiigenter  disquirerent, 
reperiunt  schedulam  ct  cvoivunt ;  nolenlesqite  tan* 
tum  lalcre  tbesaurum,  in  auribus  populi  cuncla  le* 
gerUnL  Ita,  quod  rex  voluit  esse  cclatuin,  Dei  etl 
providc|ilia  propalalum,  ut  et  regis  humiLtas  pro* 


que  &ui  desiJerato  fructu  ditata,  facile  sibi  maritl 
gratiam  conciliavit. 

De  aeco  per  manuum  ejus  lapaturam  sanato, 
Diversa  csse  munera  gratiarum,  nec  omncs  om« 
nia  consccutos,  beatissimoPauIodocentedidicimus. 
AUi^  inquit,  per  spiritum  datur  sermo  sapientiWf  alH 
autem  sermo  scientine  per  eumdem  Spinlitm,  alii  fi^ 
des,  aliigratia  sanitatum  (/  Cor,  xu).  Hoc  praccipue 
munus  curationum  licct  pleiiius  per  Dei  Spirituni 
rex  Ghristiaiiissimus  babuisset,  in  illuminandls  tt- 
mencecis  speriali  gratia  prsefulgebat,  ob  interioritf 
ut  credilur,  hominis  ruiitatem,  ut  cui  munditit 
singiilaris  defaecaTcrat  cordis  oblutus,  ipse  in  alik 


barctur,  et  niliilominus  prodito  miraculo  fidcs.  cre-  ^  extcriorum  propcllcrct  tenebras  oculoruro.  CaecM 


iteiitium  confirmarctur 

De  gtatidibus  et  vermibus  retfio  tactu  a  quadam  (emt- 
na  expulsis. 

Exhinccrcbrescuntmiracula,signamu1tiplicantur, 
et  ad  regis  mcrita  sublimius  declaraiula  manus  om- 
iiipotentis  extenditur.  Adolcsccntulaqiiaedaro  tradita 
nuptiis  duplici  laborabat  incommodo.  Nam  faciein 
ejus  morbus  deformaverat,  amorcm  viri  sterilitas 
prolis  ademerat ;  sub  faucihus  quippe  qnasi  glaiides 
ei  succreverant,  qii»  totam  faciem  deformi  tumore 
fcedantcs,  putrcfactts  sub  cnte  humoribus,  sangui- 
iiem  in  sanicm  verterant,  inde  nati  vcrmCs  odorcm 
teterrimum  exhalabaiit.  lla  viro  incuticbat  morbus 
horrorem,  sterilitas  i«\inncbat  affectum.  Vivebat  in- 


qiiidam  satis  notus  in  populo,  cum  multo  jam  tero- 
po:e  ademptx  sibi  lucis  flcvissct  incommodum,  pla« 
ciHt  Salvatori  unoeodemque  miraculo,  et  rcgis  pro- 
palare  Tlrtutem,  cl  calamiiatem  pauperis  tcmperare» 
.  Docetiir  ilaque  miscr  oraculo  lumen  amissum  8<o 
ejus  merilis  adepturiim,  si  lympha,  qua  rex  ipse, 
faciein  perfudissct.  Ad  manuin  igitur  tractus  cum 
aJ  palatium  perTcnisset,  cubiculariis  rctulit  Tisio- 
)i(  m.  Quany  cum  illi  piissimo  principi  suggessissent^ 
obstupuit  illc,  plurimumque  indignatus,  illusum 
phaiitasiuatibus  hominem,  nihil  tale  a  pcccatore 
spcrandum,  apostolicae  hoc  esse  Tirtutis,  ncc  fidem 
somniis  adhibendam  asseruit.  Rcfcpunt  illi  non 
us(|ucqiiaque  fidetn  somniis  derogandam,  cuin  Jo- 
filix  mulicr  odiosa  marito,  parentibus  onerosa.  Ra-  ^  seph  et  Daniel  nocturna  Tisione  futura  didicerunt, 


rus  ad  eam  tcI  amicoruro  acccssus  proptcr  fetorem, 
vcl  aspectus  Tiri  proplerhorrorem.  Hinc  dolor,  hinc 
lacrymae,  hinc  die  noctuque  suspiria,  ciim  ei  tcI 
sterilltas  opprobrium,  tcI  contcmptum  iiifirmitas 
gencrarel.  Industriam  medicoruni  avertcbat  inopia. 
Quid  ageretmisera  ?  Quod  solum  supererat,  ubi  hu- 
manum  deerat  divinum  precabatur  auxilium,  qiiasi 
in  illam  illius  aequc  miserse  miilieris  voccm  emm- 
pens  :  Peto,  Domine;ut  de  vinculo  improperii  hujus 
absohas  me,  aut  certe  super  terram  eripias  me  {Tob, 
iii}.  Jubctur  tandem  in  somnls  adire  palatium,  ex 
regiis  manibus  sperare  remedium,  quibiis  si  lota, 
si  tacta,  si  signata  foret,  reciperet  ejus  ineritis  sa- 
nttatctn.  Expcrgefacta  muHer,  scxus  simul  cl  coiidi- 


ct  nulritius  Christi  fugiendum  curo  puero  Tel  re- 
dcundum,  angclo  iii  somnis  apparcnte,  cognoTcril. 
Adjiciunt  Ucum  cui  subest  cum  Toluerit  posse, 
quaudo  Toluerit,  quibus  Toluerit,  per  quos  Toluerit, 
opem  ferre  miseris ;  nec  hominis  csse  praeceptis  rc- 
sultare  diTinis,  nec  cuiquam  qnpd  ipse  ptoviderit 
ncgare  remedium.  Itaque  cuin  inter  bumilitatem  et 
pietatem  regis  animus  in  parvotcmpore  flucluastci, 
nisi  importuniuti  pctentium  ccssisset  homiliut, 
Dcc  partes  suas  pietas  deterTissct :  insUbat  hora 
qua  ob  solemnem  omniuro  sanctorum  vigiliaro  pr»- 
cessurus  ad  ecclesiam  rex,  vt  fieri  tolet,  mtnvt 
ablnerct.  Recepta  in  peWi  aqua,  cuin  rex  ss^ii^ 
intcrcssct  mi$sarum  soiemniis»  citatur  a  minittrir 


7  5  B.  AELUEDl  ABBATIS  lilEVALL 

c.i*cus,  infunJiiul  aquam  orbiculis  oculorum,  lavant  A 
faciiiin,  et  pcr  mcrila  sancti  regis  divinam  prccantur 
ailesse  virtulcm.  Mtra  rcs  :  quasi  nova  nobis  Siloes 
dc  rcgiis  manibus  profluxisseC,  reseralis  palpebris 
bauritlucem,  ctaJ  insuptum  soUs  splendorem  stu- 
pefactus  circumspicit  omnia,  et  mundum  sibi  quasi 
denuo  redditum  gratulatur.  Magnitudo  Ixtitis  ia- 
crymas  excussit,  in  ore  astaniium  graliarum  aclio 
et  vox  iaudis  insonuit.  ingredilur  oratorium  homo 
aclurus  Deo  gratias,  ct  cum  aliis,  divinis  astabat 
obsequiis.  Videbatur  nec  agnoscebatur,  et  aliis  di- 
ccntibus  quia  ipse  est,  aliis  non,  sed  siroilis  cjus 
est,  ipse  aiBrmabat  se  esse  quod  erat.  Intuetur  al- 
tcr  alierum,  alter  alteruni  convenit,  cum  illis  inler 
80  mussitantibus  missa  clauditur,  cgressusque  ora- 
lorium  rex  ab  obviis  niinistris  excipitur.  Audilo  " 
miraculo,  retorquet  ad  ecclesiam  grcssum,  voca(o- 
qne  ad  se  viro  :  «Verene,  inquic,  vidcs,  o  bomo?  > 
Uespoudit :  <  Verc,  domine  mi  rex.  —  Et  quid, 
inquit,  me  vides  facerc  ?  i  Rcspondit  iile  :  i  Dilc- 
ctam  mihi  manum  luam  extendis,  domine  mi.  i 
Ciii  iile  :  c  Et  moJo  quid  ?  i  Et  pauper  ad  cum  : 
c  A  medio,  inquit,  digito  indlceni  dividcns  quasi 
ocutis  minitaris.  —  Jam  nunc  tertio  responde, 
inquil,  ct  quid  agam  edicito.  i  Cui  ille :  c  Barbam, 
inqu:t,  complecteris,  rex.  i  Tunc  sanctus  prorum- 
penf  in  lacrymas  anle  sanctum  altare  decubuit, 
gratias  agens,  dansque  Deo  totuni,  nihil  sibi,  illud 
proclamabat  Davidicum  :  Non  mbi$^  Domine^  non 
nobii^  $€d  nomtni  tno  da  gloriam  {Psai.  cxiii).         r 

De  aUo  cmco  itmttiler  per  beatum  tirum  illuminato. 

Non  potiiit  latere  quod  tali  loco,  tali  tempore,  a 
tali  persona  acturo  fuerat,  et  vir  ille  cui  lux  fuerat 
reslituta,  stipe  regia  sustenlatus  in  curia,  mulio 
lempore  supcrvixerit.  Marratur  ubique,  per  aquam 
qua  rex  manus  abluerat,  hominem  oculorum  ami- 
sisse  caligincm.  Gaudet  Anglia  propbetam  sibi  prae- 
csse,  non  regcm,  qui  ct  morbos  curaret  rt  ventura 
praMiiceret,  qui  ct  Judicaret  terram  in  justitia  et  po- 
pulos  in  aequiute  {Psal,  lxvi).  Erat  autem  vir  qui- 
dam  Lincolniae  civitatis  municcps  cui  casus  vcl 
morbus  lumen  ademerat,  viUeque  suavitalcm  absor- 
buerat.  Uincnata  tristitia.  Et  jam  agcnti  in  iciie- 
bris  tertius  effluxerat  annus,  cum  tantae  virtutis  fa*  ^ 
ma  iii  spc  recuperandas  sanitatis  erigitur,  et  quasi 
in  semelipsiim  re*versu&  :  c  Quid  cst  boc,  inquit  ? 
quid  moror  ?  propheta  in  Anglia  est,  ct  ego  cxcus 
ium.  Ego  in  tencbris  sedeo,  et  iu  teucbris  ambulo, 
cum  hic  juxta  me  lux  novae  sanctitatis  resplendcal, 
ei  in  rege  nostro  aposlolica  virtus  cmineal.  i  Ac- 
cidit  inter  bsec  homincm  somno  sopiri,  et  ecce  in 
visione  nocturna  citum  ei  remedium  proniittilur, 
si  eadem  qua  csecuro  curatiini  didicerat  medicina, 
et  ipse  potiretur.  Nihil  ultcrius  haesitans  vir  acois- 
sit  ad  curiaih,  et  a  cubiculariis  dcsideralum  sibi 
munus  et  dari  petiit  cl  promeniil.  Abluilur  Tacies 
^  lavacro  salutari,  et  mox  tenebris  diulurnis  lux  op- 
tata  succcdil.  Agit  -gratias  horoo,  el  ipse  dciiiceps 


OPP.  PARS  n.  —  HISTORICA.  7(4 

regi:e  sanclitatis  assertor  ad   patriam  reverlitur, 
summam  suis  reportans  cum  sanilate  l-jetiliam. 

De  quodam  c<Bca  regio  taetu  iimililer  curato» 

Accidit  aliquando  rcgalc  palalium  constnii  in 
loco  cui  Brubeham  nomcn  cst.  Missa  est  a  roagislris 
operum  ad  ligna  caedcnda  riisticorum  non  parva 
manus.  Qui  posl  laborcm  cibo  satiati,  cum  sol  me- 
ridiano  fervorc  inclcmcniius  :estuarct,  buc  illiicqa« 
dispcrs'  per  umbras,  dederunt  membra  quieli.  Post 
modicum  vero  caeieris  ad  opiis  iiijunctum  atacriier 
rcdcunlibus,  adolesccns  quidam  Wulfwinus  nomina 
surrexit  a  somno,  aperlisque  oculis  nihil  videbau 
Cpnlocquet  miscrum  caput  hac  atque  ilUc,  fricat 
frontcm  manu,  digitis  oculos  lergit,  seJ  non  exter- 
git  caligiiiem.  Intcllexit  taiidcm  seprivatum  lumine» 
ct  mox  in  clamorcm  lacrymasquc  prorum|^na,  so- 
cios  advocat,  casum  exponit.  Pncbenl  illi  qoaia 
possunt  ejus  iufelifitati  solatium,  et  manudacatnm 
praesuntes  reducunt  ad  propria  :  sedit  in  lennbris* 
et  umbra  mortis  annis  uno  de  viginti,  et  ecce  lem- 
pus  iniserendi  ejus.  Dic  quadani  infelicitatem  suaci 
iniserabiliter  deploranti,  matrona  quaedam  honcstai 
vitae  gravis  moribus  miserum  consolatura  adveniL 
Quae  dum  de  statu  ejus  ut  multis  moris  est»  perainr 
ctau  fuisset,  et  ille  prout  lunc  animo  habebat,  re.- 
spondisset :  c  Ego,  inquit  illa,  roissa  sum  ad  te  boni 
uuiitii  bajula,  quod  si  fueris  absque  ulla  dubitaUona 
seculus,  tibi  roox  excussis  tcnebris  lux  amlssa  re- 
parabitur.  i  Ccepit  homo  gestire  p«e  gaudio,  H  vlr- 
tute  majora  promittens,  tale  meruit  a  muliere  re» 
sponsum  accipere.  c  Oportet  te,  inquit,  roi  amice» 
ccclcsias  numcro  octoginta  nudis  pedibus  et  abaqua 
lineiscircumire,  sanctorum  cuin  sumroa  humiliiate 
posiulare  suflTragia,  et  sic  fide  non  ficU,  spe  ceru» 
hilari  spiritu  ad  palatium  propcrare  recepturum  es 
rcgiis  manibus  pristinam  saniutem.  i  IUe  nil  mcw 
raius,  ductore  pctito,  sicot  ei  fuerat  imperatum  ee- 
clcsias  visilavit,  el  sic  flde  plenus  curiam  ingreasua 
quaerebat  qui  eum  principi  nuntiaret.  Pcnaesi  oroiiea 
inultiludine  adventantium  pauperis  neglexcre  cU- 
morcm,  insuper  increpabant  eum  ut  tacerct.  Et  ilie 
cxci  iilius  evangclici  imiutor  egregius  mulio  magii 
claniabat.  Victi  tandcm  pulsantis  importuiiiute  mi- 
nistri,  ejus  causani  referunt  regl.  llle  jaro  his  as- 
suelus  operibus  :  c  Veuiat,  inquit,  quis  enim  ego* 
suin  qui  contrister  ct  non  potius  exsultem,  si  meia 
inanibus  licet  indignis  promissum  benoficium  pau« 
peri  piclas  divina  contulerit?  i  Vocatus  adfuit  vir 
captus  oculis,  ct  rex  tinclis  aqua  digitis  liiiit  faciem, 
ct  orbiculis  tenebrosis  signum  crucis  impressiU  Ad- 
fuit  mox  gratia  Salvaloris,  et  inter  manus  regift  ab 
oculis  utriusque  iibertim  sanguis  eflluxit,  aerenavit 
pupillas,  tumorcm  dcposuit  palpebraruro.  Sic  horoo 
redditus  luci  et  aslantem  sibi  intuens  regem  ;  c  Ti- 
deo  te,  inquit,  domine  mi  rex,  ei  facies  tua  tanquain 
facies  angeii  sUntis  ante  me.  %  Egilrex  gratias  Deo, 
ipsumque  regii  palatii  juxU  ecclesiam  Beati  PeClr' 
aposioli  quoad  viveret,  jussit  csse  custodeoi.  Viiil 


YITA  S.  EDWARDl  REGIS. 
usque  ad  Willielini  magnl  lempora,  virlutis  A  dus  vehemenlius  in   fralrcm 


rdi  tcslis  expcrlus. 

ku$  eascii  et  uno  monoculo  per  beatum  virum 
illuminatii, 

•nda   quiJera   lixc,   sed  plos  miranda  se- 

ur.  Invenli  sunt  aiite  forcs  palatii  viri  qua- 

udIus   oculi    fruentes  solatio.    Nam  tribus 

prlvatis  unus  praeibat  monoculus ,  in  mo- 

plane  fidelis,  ur  multa  recipere  mereretur. 

itltur  taiitis  eadem  calamitate  laborautibus 

I»  de  palatinis,  qul  ex  regiis  manibus  tantam 

I  exisse  viitutem,  portionem  aqu®  qua  fue- 

X  caeco  rostitula,  flde  plcnus  pio  furto  sub*- 

,  credens  illam  etiam  in  plurimls  operatum 

jod  in  uno  lam  oidenter  cam  viderat  et  ef- 


766 
i^ruens,  utramque 


manum  capillis  cjus  inseruit,  prostraiumque  nisi 
cilius  eriperetur  virtute  superior  suffocasset.  Tunc 
rcx  versus  ad  duccm  :  i  Nihilne,  inquit,  aliud,  o 
Godwine,  nisi  siniplicem  in  his  vcl  ludum  puero- 
rum,  vd  pugnam  contemplaris?  i  Et  ille  :  i  Nibil 
aliud,  doniine  mi  rex.  —  Longe,  ait,  aliud  mea 
mihi  mens  loquitur,  et  quid  hls  futurum  sit  pueris 
pcr  hoc  mihi  l)ellom  revclatur.  Emensis  quippe 
pucrilibus  annis  cum  in  virum  uterque  profecerit, 
utriusqoe  pei-.tus  adversus  invicem  iivor  adorei,  et 
priiiium  circomvcntione  Insidiisque  privaiis  quasi 
ludere  videbuntur,  ad  ultimum  fortior  inflrmiorem 
proscribet,  rebcllantcm  prostcrnct,  et  prioris  mor- 
tem  post  modicum  sequens  alterius  caiamitas  ex- 


er  opcratam.  Egreditur  ad  miseros  vir  flde-  ?  piabit.  »  Qu»  omnia  sic  complm  tola  Anglia  tesle 


igat  eos  confidere  in  Domino  ct  per  merita 
regis  rcparandam  sibt  credere  sanitateni. 
5  adhibito  lavacro  tenebrosas  pauperuro  facics 
slgnavit  pollice,  et  nou  ut  sua  Dcus,  sed 
Bdwardi  mcrita  respicere  dignarctur,  oravit. 
statim  manus  Domini,  ct  reseratis  palpcbris 
dpsidcratum  Infudil.  Nox  cis  in  diein  ver- 
ti  facies  tonebrosa  solis  splendore  pcrfundi- 
I  septem  lucernse  ex  virorum  qualuor  fronte 
!8,  Edwardum  nostrum  clariorein  cunctis 
i  reddideruiit.  II^c  de  can^is  quibus  vlsuni 
it,  interira  scripsisse  sulficiat,  ut  in  boc  ul- 
itiiiraculo  quo  de  lucernis  septem,  fecimus 


probaniar.  Nam  Tostinus  ab  ifaroldo  fugatus,  cum 
paulo  post  ipse  in  rcgnum  successisset  Edwardo, 
comiiante  se  rege  Norwagiae  Ilaroldo  cognomcnto 
Harfager,  multa  classc  cum  cxercitu  multo  con- 
tra  fratrero  pugnatiirus  applicuit  in  Angliam.  Con- 
tra  quos  acicm  produccns  llaroldus,  viclor  exstitit, 
Tosiinus  in  bello  prostrrnitur,  rex  Norwagiae  lapsus 
fuga  in  unam  navim  cum  paucis  sese  recepit.  Eo- 
dein  anno  liaroldus  ipse  regno  spoliatus  Anglonmr 
a«l  luisere  occubuit,  aut  ut  quidam  putant  poeni- 
tciitis  tantuin  reservatus  evasit. 

De  miserabili  morte  Codwini  comitis» 
Sed  5|uia  iterato  sermonem  incidimus  de  God- 


regem  sanctum    septiformi    Spiritus  c  wino ,  inserendum  arbitror  quemadmodum  eon 


gralia  doceamus  esse  repletum;  cui  spiritus 
I  Bomini,  dcpulsis  superbiae  tenebris,  humi- 
oculum  rescravit;  cui  infldeliutls  caecitate 
1,  idei  lumen  spiritus  pieiatis  infudit ;  quero 
s  sdentia^  fngaia  caligine  falsitatis,  lumine 
Is  iHustravit ;  quem  spirltus  fortitudinis  cuii- 
m  eorporalibus  quam  splrituaiibus  reddidli 
IS  fortiorem;  qui  tenebris  ignorantiae  pulsts, 
IrHiim  consllii  lumen  discretlonls  obtinuit; 
4e  terrenis  ad  coelcstia,  de  corporalibus  ad 
ilby  de  nocte  muiidi  hiijus  ad  eontempialio- 
Blestium  lumlnum  splritus  traiistulit  intel- 
qnem  propheticae  lucis  gralia,  ct  divinorum 
consiliornm  spiritus  sapientiae  munera 


proditioDuro  suaruro  donatum  stipeiidiis  divini  jn- 
dicli  ulirix  ira  consumpserit,  detestaudique  fad- 
noris  qaod  in  regem  fratremque  cjus  commiserat» 
populo  spectante  ipsam  quam  mcrueral  pcenan 
exsolverat.  llle  euim  simplicitate  regis  abutens, 
mulu  In  regno  conlra  jus  et  fas  pro  potesUte  f«- 
ciebat,  et  ad  spae  iniquiutis  consensum  saepe  regis 
animum  bidinare  tenUbat.  Tandem  epusque  ejos 
processit  astotia,  ol  omnes  fere  regis  cognatos  et 
aniicos  qors  de  Normannia  vel  adduxerat  Tel  vo* 
caverat,  Um  cpiscopos  quam  aMarum  digniutum 
clcricos  et  laicos,  fraude,  dolo,  circumveiitione  de 
patria  perturbarct,  credens  sibi  cuncu  pro  votis 
[successura]  si  necessariis  nudatus  amicis  suis 


rlto  proinde  luce  seplcmplici  exteiiores  ho-  ^  tantum  uteretur  rex  consiliis.  At   EJwardus  pro 


,  ocolos  depulsa  caecilate  pcrfud  t,  qui  septem 
iro  lumine  qui  in  agro  co^lesti  visi  sunt  iute- 
ttslrari  promeruit, 

fe  duobui  fiUis  Godwini  comiti$  rcx  prophe" 
taverat, 

jsro  aliqua  de  his  quae  ei  sunt  de  futuris  vel 

I  coeleslibus  revelaln,  Deo  uobis  facultatcin 

te  ponaiuus.  Sedebat  ad  mensam  aliquando 

atus ,   et  a  lateie  ejus   comes   Godwinus 

eginae,  de  quo  superius  fccimus  mentiooein. 

diiO  fllii  puerl  adhuc  llaroldus  elTostinus 

s  coram  eis ,  cum  unus  ex  illis  amarlus 

spetebat  ludi  suaviias  insurrexisset  in  alte- 

a'.lom  vcrteruiit  in  pugnam.  Et  eccc  ilarol- 


loco,  pro  tempore,  pro  religionc  cuiicu  disslmo- 
laiis  divinis  vacabat  obsequiis,  Dei  justitiam  un- 
tam  duds  ultum  iri  malitiam  praedicens,  aliqiundo 
etiam  illud  ipsom  ipsi  Godwino  non  tacens.  Dle 
ilaque  quadam  qu«  populo  celebris  habebatur, 
cum  rex,  praesente  Godwino,  mensis  regalibus  assi- 
dei-ct,  inlerprandendum  utius  niiuistrorum  in  obi- 
cem  aliquem  immoderatius  uno  pede  impingens 
peiie  lapsuro  incurrit,  quero  tamcn  pes  alius  recto 
gressu  procedens  itcrum  in  sutuni  suum  nibil  in- 
jurhe  passum  erexit.  De  hoc  eventu  pluribus  iitter 
se  loqiieotibus,  et  quod  pcs  pedi  subvenerit  gratu- 
lautibus,  coroes  quasi  ludendo  iiitulil :  «  Sic  esl 
frater  fratrero  adjuvans  ct  alter  «Iteri  in  ne%  es5i 


7w7  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL. 

tale  5ubveniens.  t  El  rex  ad  duccm  :  c  Hoc,  inquit,  A 
mcus  mihi  fccissel  si  Godwinus  hoc  pcrmisissct.  » 
Ad  lianc  vocem  Godwinus  cxpavil,  el  Irislem  ad« 
iriodum  prxrerens  vullum  :  iScio,  ail,  o  rex, 
scio,  adhuc  de  morte  fratris  tui  tuus  nie  accusat 
animus,  ncc  aJhuc  cis  xstimas  discredcndum,  qui 
m*t  vel  ejus,  vel  tuum  vocant  proJitoicm ;  sed  sc- 
crelorum  omnium  conscius  Deus  juilicct,  ct  sic 
bucellam  hanc  quam  roanu  teneo  gutiur  ineum  fa* 
ciat  pertransire  et  me  servct  illaesum,  sicul  nec  tuae 
proditionis  reus,  nec  de  fralris  tui  nrce  niihi  coiw 
scius  existo.  »  Dixerat,  et  bnccellam  infercns  ori,  ' 
usque  in  gutluris  medium  protraxit.  Tcnlat  inte- 
rius  trahere,  ncc  valuit ;  teniat  emiitore,  scd  ha^sit 
firmius.  Mox  meatus  quihus  ducehalur  spiriius 
occluduntur,  evertuntur  oculi,  hrachia  rigescunt. 
Inlueli:r  rcx  infelicitcr  moriciitem,  et  ultionem  sen- 
tiens  iu  eum  processissc  divinam,  astantes  ailoqui- 
tur :  I  Extraliite,  inquiens,  canem  istum.  »  Occur* 
ruiit  (iiii,  protractumque  dc  suh  mensa  thalamis 
inferunt,  ubi  post  modicum  debitum  proditori  sor- 
titus  est  iinem. 

Quid  ei  Dominui  de  $epiem  dormientibui  ipiritua- 

liter  revelaverit, 
'  Non  satis  admirari  possum  quaenam  fuerit  causa 
quod  co  tempore  quo  cullu  rcgio  ilarior,  quo  pro*^ 
cerum  circumfusus  comitatu  severior,  quo  lautio- 
ribus  epulis  intiieiitium  aestimatione  vidcbatur  cf- 
fiisior,  abundanttorem  spirituaiium  revelationum 
gratiam  meruerit ;  sed  nimirum  homo  in  facie,  G 
Deus  autcm  videt  in  corde.  Portahat  certe  gladium, 
sed  prooflicio;  utebatur  regaiibus,  sed  pro  sacra- 
meiito ;  muito  stlpatus  miliie  incedcLat,  sed  pro 
Deccssitate;  subiimis  in  convivio  rcsidebat ,  sed 
'  pro  consueludinc.  Felix  qui  his  omnibus  sic  usus 
est  ut  non  sit  abusus,  corpus  tradens  terrcnis  cl 
coolcstilms  spiriium  misccns.  Ilinc  quod  in  die 
Dominicae  resurrectionis  imperiali  slola  circumda- 
lus,  cum  dextram  scrpirum,  caput  ornarct  corona, 
jam  coele^tis  Agni  carnibus  saginatus  regiam  acccs- 
sit  ad  mcnsam,  spiritualibus  magis  quam  caniali- 
bus  epulis  rellciendus.  Timens  cnim ,  ut  arbitror, 
iie  fortc  mensa  fertilior,  cultus  feslivior,  pompa 
splcndidior,  animum  coelo  intentum  sihi  vel  modi- 
cum  inclinarct,  arctius  solito  se  collegit  ad.  se,  et  ^ 
poiiens  prae  oculis  Dcum,  omnia  haec  lerrena  arbi- 
irabalur  ul  sicrcora,  cum  subito  vullus  ci  plus  so- 
lito  scrciiabatur,  intcriorque  hHitia  labia  solvcbat 
in  risuin,  riu^sumquc  solita  gravitute  rcsumpta.  ob- 
scuriorcm  facicm  praeferehat.  Mirabanlur  qui  asta- 
bant  cl  qui  rcsidcbant,  et  licet  ex  his  qu;e  accide- 
rant  sccrctum  aliquid  rcgi  divinitus  revclatuin  nc- 
quaquam  ambigcrent,  ncmo  tamen  audebat  euin 
futerrogarc  quid  accidissct.  Finilo  tandcm  convivio, 
mensisque  sublatis,  rex  beatissimus  thalamum  in- 
grcdiiur,  regium  depositurus  ornatum.  Secutus 
eum  comes  IfarolJus,  accitoque  uno  episcoporum 
^  et  abbaium  uno,  simul  regem  super  hoc  sermone 
convcnhini.  Tunc  ille  :  heatuf^ ,  inqiiil ,  cujui  e$l 


opp.  PARs  II.  —  iiistoriga: 


768 


ttomen  Domini  $pei  ejut^  et  non  respexlt  in  vanitatei 
et  insaniai  faliai  {Psal,  xxxix).  Quantum  enim  se 
quisque  vanis  subtraxeril  ,  tanlum  vcris  arctius 
inhaerebit.  Ecce  quidcm  cgo  inter  fecundos  callces 
et  pinguia  fercula  ac  radianlis  mctalli  spleiidorcm 
recordatui  ium  Domini  Dei  mci,  et  effudi  in  me 
auinmm  meam  {Psal.  xli),  dilatoque  sinu  mentis 
oculus  intcrior  speciali  perfusus  lumino  radios 
usque  Ephesiorum  civitatem  mira  celeritate  por- 
rcxit,  ct  usque  in  montem  Gelion  progressus,  san- 
ctorum  scptcm  dormicnlium  quiescientium  in  spe- 
lunca  proprietntcm  vultuum,  membrorum  quanli- 
tatcm,  qualitatem  vestium  expressione  manifestis- 
Stma  contemplatus  est.  Uxc  dum  interiorcm  risu 
significante  laetitiam  luminoso  corde  conspicercm, 
subito  me  cernente  a  latcre  dcxtro  super  quod 
muUis  quievcrant  annis  in  sinistrum  se  laius  vir- 
tute  vertcntes  divina,  dirum  morlalibus  omen  bac 
latcrum  mutalione  suorum  signarunt.  Exhinc  eniin, 
utin  Evangelio  scriptum  cst :  Surget  gent  conirti 
genteniy  et  regnum  adversui  regnum,  et  eruut  pesti- 
Untia;^  et  famei^  et  terrm  motui  magni  erunt  per 
loea  {Matlh.  xxiv).  Ilis  quippe  septuaginta  annis, 
tantum  cnim  temporis  in  sinistro  latere  repausa- 
buul,  visitabit  Dominus  iniquitatem  plebis  suae, 
tradcns  eos  in  manus  genlium,  ut  domincntur 
eorum  qui  oderunt  cos  [Pial,  cv).  Inimici  namqne 
nominis  Ghristi  in  Ghristianos  insurgent,  servi 
dominis  rcbellabunt,  reges  insidiabuutur  regibus, 
ct  principibus  principes,  ct  in  omnibus  terris  ultor 
injuriae  Ghristi  mucro  desaeviet.  Obstiipuerunt  om« 
nes  qui  audicbant  verbum,  et  quia  extgi  orbem 
positi  de  scptem  dormientibus  nihil  audlcranl,  in- 
quircnlibus  qui  esscut  et  uude,  rex  vitam  iilorum» 
et  nomina,  et  passioncm,  ct  dormitioiiis  modum 
cxposuit.  »  Quibus  auditis,  inito  consilio  ut  iidem 
posteris  facercnt,  ad  explorandam  sermonis  vcrl- 
talem,  du\  militem,  cpiscopus  clericum,  alibai 
monachum,  cum  rcgis  cpistola  ad  imperatorem 
Constantinopolitanum  dirigendos  putant.  Qui  ahl 
ad  urbenv  regiam  pervenerunt,  ab  imperatore  ho- 
norabilitcr  suscepti  sunt.  Leciis  autem  litteris  ex- 
suliavii  in  gaudio  spirilus  ejus,  el  thesauros  Graeciae 
Anglis  divinitus  rcvelatos  plurimun  gratulabafur. 
Mitluntur  Ephesum,  et  ex  imperatoris  niandaio, 
episcopus  cum  clcro  et  populo  praeccdunt  legatos, 
introductisque  cum  aromatihus  in  speluncam,  san- 
ctorum  corpora  facies  et  vestes ,  et  ipsos  in  latere 
siuislro  repausantcs  ostenJit.  Et  cecc  timor  ma- 
gnus  irruit  super  eos  videntcs  omnia  signa  In  mar- 
tyribus  in  Graecia ,  quae  rex  sanctus  in  Anglia, 
Dei  Spiritu  docente,  didicerat.  Facta  itaqae  ora 
tione  oblatisquc  muneribus,  cum  summa  prospe- 
ritate  rcpairiant,  Gnccis  exsultantibiis  Ui  his  quse 
audierant  et  vidcrant,  sicut  dictum  est  ad  illos, 
nuntiis  tam  Anglorum  regi  quam  plebi  inaudi- 
tuni  miraculum  ,  et  fidei  certuro  reporUnlibus 
argumentum.  Regcm  non  fefellit  oracaluro,  quo- 
niam  ipso  ad  rcgnuin  coelestc  translato ,  cuncia 


:€9 


VITA  S.  EDWAUDI  RECIS. 


770 


terrarum  regna  commoia  ^unt.  Syiia  paganis  sub-  A  de  liis  quoe  acctucrar:(  conferenliljus,  grex  juyenum 


jecta,  (lesttucla  nionnstcria,  diruls  u  fundanien- 
tis  eccWia^,  plcna  funcribus  omnia,  morte  priu- 
cipum  Grxcurum,  Romanorum,  Francorura,  An- 
glorum»  et  regna  cxtera  pcrturbala.  Liquct  igitur 
regem  sanclissimum,  spiritu  propliclisc  gratia  am- 
pliore  ditaium,  cui  uno  eodemque  tcmpore  ct  pa- 
luere  praeterila,  ncc  laiuere  prsesenlia,  futura  quo- 
que  nihiluminus  rcvclantur. 

De  annulo  quam  sanctus  rex  bealo  Joanni  evange- 
lUlw  deditj  et  quomodo  eumdem  receperit, 

Interea  rcx  sanctus  xvo  jam  gravis  militix  suae 

slipcndiis   parabatur,  augebatur   ci  in   dies  circa 

Dcum  ct  Dei  malrem  alTectio,  circa  sanctos  Dci  de- 

\olio,  intcr  quos  beatissimum  Pelrum  ut  specialcm 


albis  ornatus  prxleriit  intuentes,  duobus  pnecedcn- 
tibus  ccreis  iiilers^canlibus  mira  luce  noctis  obscu- 
rum.  Sequcbatur  proeeunles,  adlaleraniibus  euin 
viris  duobus,  scnex  quidam  nivca  csrsarie  vcncran* 
dus  cui  et  mira  vullus  suavilas  et  innala  gravitas 
conferret  gratiain,  vciiustatem  augcrct.  Ilic  juvencs 
respiciens  modicum  subslitit  :  c  El  hcus  !  iiiquit,' 
o  viri,  quiiiam  estis  vos,  et  undc  e^tis?  Qu?e  vobis 
patria,  quis  rex,  qnas  Iex?qua;  pcrcgrinalionis  ve- 
stne  causa?  >  Ad  quein  illi  :  c  Matale  soluni  nobU 
Anglia  Cbl  ,  rex  Edv^arde;  Gliristianis  lcglbus 
subdili,  sacratissima  Domiiilcae  passionis  ct  rc  ur- 
rcctionisioca  visitare  disponimus.  Scd  bodic  casu 
divertenles  a  sociis,  ut  vorum  fateauiur  veiierabili- 


palronum   suum    venerabatur ,   discipulum   illum  B  tati  tux,  ubinam  loci  simus,  quis  suscipiat  Iio.>pi- 


(juein  diligcbat  Jesus,  ob  singulare  privilcgium 
castilatis  mira  menlis  dulccdine  amplcctcbatur. 
Apud  Deum  pares  arbitrabatur  utrosque,  cum  al- 
teri  tolius  Ecclesi;e  primatum  Ghristus  coniulerity 
alteri  suavilatem  sui  amoris  copiosius  indulserit. 
Quod  isti  defuit  de  primatu,  supplebat  affcctus,  et 
quod  iile  minus  habuit  ex  affectu,  collata  digiiitas 
recompensabal.  (Jiide  congrue  simul  vocantur  a 
Ghristo,  simul  in  inonle  fuere  cum  Ghristo,  simul 
missisuiit  coenaculum  grande  stratum  ut  Pascha 
pararetur  Ghristo,  simul  ad  monumentum  curie- 
baot  ut  Ghristi  resurrectio  probaretur,  simul  ascen» 
debant  in  templum  ad  horam  orationis  nonam  ut 
cKiudus  curarclur.  El  quid  hr.c  apostolo  dulcius. 


tio,  quis  dcbiiam  humauitatcin  exbibeat  i^iioia- 
mus.  c  Tunc  senex  ut  erat  hilaris  vuliu,  facieque  ju- 
cunda ,  intucns  intuentes  :  c  Sequimini  ine,  inquit, 
et  Dominus  iribuens  cmnia  vobis  necessaria  procu 
rabil.  >  Graiiasagcntes  illi,  ot  seiiein  coniitali,  nobi- 
lissimam  ingrcssisuntcivitatcm.  Susceptis  hospitio 
mcnsa  paratur,  lautissimcque  relbcti  dant  meinbra 
quieti.  Mane  facto,  egrcdientcs  scnex  comilator,  et 
extra  urbem  jnm  positos,  hujusmoJi  verbis  alloqui' 
lur  :  c  Viri  fratrcs,  cum  summa  prosperiiate  vos 
repatriaturos  non  dubitetis,  quoniam  prosperum 
iler  faciel  vobis  Deus  salutarium  nostrorum,  et 
ego  ob  amorein  regis  veslri  in  omni  via  hac  qua 
gradicmini,  firmabo  super   vos  oculos   mcos.    £;^o 


qui  a  pectoie  Jesu  cl  ab  uberibus  ejiis  inebri«nb:A    ^en.m  suin  Joannes  aposlolus  et  evaligclisla,  dis 


tur  sapientia,  et  diicctionis  ejus  lacte  potabatur  ? 
Il£c  ct  bis  ^imilia  beatus  Edvrardus  adiniratione 
c|iiigeuti  perpendcns,  post  apostolorum  principcjn 
liunc  amicum  Jesu  arctius  diligebat,  ejus  libens 
insistebat  obscquiis,  frequens  ei  sermo  de  ejus  ex- 
celientia,  frequens  de  iilius  virginilate  mcditatio. 
Accidit  autein  ul  ccclesia  iii  hqnore  ipsius  apostoli 
construcia  Deo  sub  nominis  ipsius  titulo  consecra- 
retur.  Prsefuit  dedicalioni  rex  beatus,  et  ob  hono- 
rem  evangelisUe  Ixlus  divinis  olCciis  assistcbat. 
Gum  igitur  processionem  sequens  mulio  milUe 
stiparetur,  pubito  quidam  in  habitu  perogrino  cia- 
mabatad  regem,  aliquid  eleemosynap   pro  sancti 


cipuliis  illo  quem  diligebat  Jesus,  qui  ipsum  regein 
vestrum  ob  meritum  castiuitis  sumnia  dileciione 
compiector,  queni  rogo  vice  mea  salutctis  ;  ct  ne 
dcrogct  iidem  oraculo,  hunc  ei  annulum  quim  mibi 
in  dedicatione  ecclcsia:  mex  in  habitu  pcregritso 
apparcnti  tribuit  rcsignate,  denuntianles  ei  oltilus 
sni  iustare  diem,  quem  iiifra  sex  menses  vi:>itans 
visilabo  ut  mecum  scquatur  Agiium  quocunquo 
icrit  {Apoc,  xiv) ;  iu  quo  cum  meiitis  inlcgritate 
caruis  mundilia  et  moruiii  puichritudo  con\enit.  » 
Dixit ;  et  statim  viri  iii  loco  se  quem  ipsi  dcle- 
geraut  invenerunt.  Gum  summa  autem  aiacritale 
ad    patriam   revcrtentes,    reprxscntant   annuiugi 


Joannis  amore  sibi  posluians  iinpartiri.  Injecit  mox  ^  regi,    exponunt  oraculum,   et    seorsuin    ab  aliis 


rex  manum  crumenae,  sed  ilie  jam  in  opus  siniile 
omnia  quaejuerant  iilata  consumpserat.  Instal  pe- 
regriniis,  multiplicat  preces.  Vocat  ihesaurarium 
rex,  sed,  obsistente  turba,  non  adfuit.  Angebaiur 
animo  sanctus,  etquid  faceret  ignorabat.  Tandem 
annuli  reminiscens  qui  digitum  ambiebat,  festi- 
nanter  abslractum  peregrino  porrexit.  lUe  tantai 
munificentix  gratias  agens,  vei  recessit,  vei  dispa- 
ruit.  Accidit  postea  viros  duos  ad  adorandum  Sai- 
valoris  sepuicruro  Jcrosolymam  proficisci ;  qui  die 
quadam  a  publica  strata  declinantes  devia  quscque 
secuti  sunt.  £t  ecce  sole  ruente  dies  clauditur,  acr 
suffunditur  tenebris  :  viri  quid  agerent,  quo  diver- 
terent,  non  occurrit.  Illis  iiaque  subsistentibus,  et 


conferunt  de  regis  fine  sermonem  :  statim  ad  no- 
meii  Joannis  rex  prorupit  in  iacrymas,  ct  cum  de 
oinnibus  quse  viderant  vci  audierant  diiigentius  in- 
quisisset,  cum  gratiarum  actione  uuntios  rcmisit  ad 
propria. 

De  infirmitate  reqii^  el  mona$ierii  sui  dedicatione 
\Ve$imoHaiterii. 

Taii  igitur  edoctus  oraculo  beatus  Edwardus  obi- 

tum  suum  ionge  ante  prspscivit,  unde  et  postmo- 

dum  ad  palriam  profecturus,  idoneos  nuntios,  pre- 

ces  videiicct  ct  iacrymas,  scduio  praemlliebat,  Se^' 

et  iarga  maiiu  thesauros  distribuit,  faciens  sibi 

ainicos  de  mammona  iniqultatis,  qui  eum  rccipe- 

rent  in   aeterna  tabernacuia.   Verum  constructam 


771 


B,  AELREDI  ABnATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  II.  —  HISTORICA. 


771 


Jam  Beall  Pelri  basHicam  ante  obitum  suum  voluit  A  runt,  prxsta  voci   mea;  voccm  virlutls,  H  da  ser- 


dedicari ,  pulcliram  operum  suorum  consumnia- 
tionem  aesUmans,  si  ecclesiam  quam  in  peccatO'- 
rum  suorum  rcmissioncm  ei  voti  recompensatio- 
nem  renovandam  susceperati  pontiflcali  beiiedic- 
tioiie  in  vita  sua  cerneret  consummatam.  Appro- 
pinquabat  dies  festus  caeteris  laetior,  qiio  Salvalor 
•  noster  Jesus  trabea  morialitatis  indutus,  de  utero 
Tirginali  tanquam  de  thalamo  sponsus  processit ; 
iu  quo  Anglorum  tota  nobilitas  ad  regis  curiam 
debuit  convenirc,  et  regi  more  suo  sceptris  siniul 
el  corona  decorando  assisterc.  Cogitansergoquem- 
admodum  posset  ipsa  consecratio  solemnius  ex- 
biberi,  decrevit  festivitale  peracta  regali,  die  san- 
ctorum  innoceotium  celebritutem  istam  compleri. 
Curo  in  ipsa  nocte  Dominicse  nativitatis  febre  cor  ri- 
pitur,  et  mox  inatans  jucunditas  vertitur  in  dolo- 
rem,  festivitas  in  fletum  mutatur.  Dissimulavit  ta- 
men,  duplici,  ut  arbitror,  consolatione  prseventus. 
Nam  et  trausitum  suum  ad  superna  imuinere  sen- 
tiebaty  et  dulcissimae  nativitatis  dulcissimi  Jesu 
sacra  solemnitas  roentem  ejus  pluriroum  jlicunda- 
liat.  Igitur  tribus  diebus  vicior  naturae,.el  de  ipso 
norbo  triumphans  regalia  instrumenu  sustinuit» 
et  solcmni  convivio  inter  episcopos,  et  proceres 
eam  qua  poiuit  alacritate  resedit.  Tertio  autcm  die, 
sentiens  vocationis  suae  tempus  adessejubet,ut  pa- 
ratis  omnibus,  die  crastiiia  consecraretur  ecclesia. 
Paravit  et  ipse  donaria,  varia  protulit  ornamcnla, 
diversa  vasorum  genera  separavit»  descripsit  pos- 
sessiones,  quibus  omnibus  sanctissimum  illud  ora- 
torium  et  dolaretur  ct  ornaretbr  et  dilaretur.  lllu- 
cescebat  igitur  sanctorum  Innocentium  jucunda 
feslivitas,  et  convenieiitibus  in  unum  episcoj>i8, 
cunaisque  rcgni  procerlbus  sacra  dedicalionis  so- 
lemnitas  iiichoatiir.  Rex  qiiantum  valitudo  pcrniit- 
t^bat  favciMt  oiBcio,  sed  regina  omnia  dispoiiciis, 
omoia  proeurans,  sollicita  de  omnibus,  intenta  om- 
nibus,  utriusque  vicem  implevit.  Peractis  itaque 
omnibus  pro  taiita  solemnitate,  quasi  diceret  rex  : 
CoHittmmalum  est  (Joan.  xix),  inclinat  in  lcctulo 
caput,  et  exhinc  coepit  gravi  dolore  fatigari.  Tunc 
mceror  ei  luctus  omniuin,  una  vox  plangentium. 
Praesentiebant   plures  ejus  in  niorle  dcsolationem 


monem  i^ectum  et  bene  sonanteni  in  os  nieum,  ut 
enarrem  mirabilia  tua,  et  discant  qui  me  audiuiit 
timere  te,  et  in  spiritu  humilitat^s  et  in  animo  con« 
trito  placare  faciem  tuain^  ut  pcenitcat  le  super 
malo  quod  proposuisti  facere  populo  huic.  »  Blira 
res !  vix  orationi  flnem  dederat»  et  eccc  robur  cor- 
pori,  voci  virlus  accessit,  resolvit  linguam  gratia 
quam  vinxerat  aegritudo.  Mirantur  qui  aderant,  quo- 
modo  is  qui  pressus  paulo  ante  morbo  vix  poterat 
ab  ipsis  audiri,  subilo  vocem  extulit,  ac  vires  pri- 
stinas,  sonumque  clariorem  sermo  recepit.  Assum* 
pta  igitur  parabola  vir  beatus  refert  verbis  luciilen- 
tissimis  bujusmodi  visionem  :  <  Cum  adolescens  ia 
Normannia  exsularem,  grata  mihi  semper  exstitit 

^  bonorum  amicitia,  et  quicunque  in  sacris  mooa- 
stic»  religionis  ovilihus  videbantur  roeliores.  hi 
mihi  erant  caeteris  familiariores.  Inler  quos  viros 
duos  speciali  quadam  mihi  dcvinxeraot  cbaritalA 
.convcrsationis  honestas,  vitae  sanctitas,  ssaTilas 
■lorum,  verborum  affabilitas.  Has  frequentias  visi- 
tabam,  quam  dulcia  faucibus  meis  eloquia  eoruro, 
super  mel  et  favam  ori  mco.  Sicquidero  tivelnn, 
et  in  talibus  viu  spiritiis  roei.  Hos  aote  pluriinos 
annos  translalos  ad  coelos  vidi  mibi  paulo  ante  iu 
somnis  assistcre,  quid  genti  mex  post  obitum  meum 
sit  futurum  ex  Dei  mihi  maudato  referentes.  In- 
pletam  dicunt  Anglorum  nequitiam,  et  iniquius 
consummata  irani  provocat,  accelerat  vindicum. 

p  Sacerdotes  praevaricati  sunt  pactum  Domini,  pol- 
luto  pectore  et  maiiibus  inquinatis  sancU  contre- 
ctant,  et  non  pastores  sed  mercenarii  exponunt  lo- 
pis  oves,  non  proteguni,  lac  et  lanam  quaeront  non 
oves,  ut  detrusos  ad  inferos  mors  et  pastores  de- 
pascat  et  ovcs.  Sed  et  principes  terr«  infldcles, 
socii  furum,  iiraedones  patriae,  quibus  nec  Deus  ti- 
mori  est,  uec  lex  honori,  qulbus  verius  oneri,  jus 
contcmptui,  crudelius  delectationi.  luque  oec  ser- 
vant  prxlati  justitiam,  nec  subditi  discipliDaro.  Et 
ecce  Dominus  gladium  suum  vibravit,  arcum  suooi 
tetendil  et  paravit  illum.  Ostendet  deinceps  populo 
huic  iram  et  indignalionem,  iinmissiones  insoper 
per  angelos  malos,  quibus  traditi  sunt  anno  uno  et 
die  uno,  igne  simul  et  gladio  puniendi.  Haec  iili. 


liatriae,  plebis  cxterminium,  toiius  Anglicae  nobili-  0  Ego  vero  ob  intenUUm  me»  genti   calamiutem 


Utis  excidiuin,  flnein  liberUtis,  honoris  ruinam. 
De  visione  quam  vidit  in  extremis. 
CircumsUnt  palatini,  ante  lectum  regina  pro- 
sternitur,  artus  frigescentes  proprio  greinio  fovet. 
Cum  ecce  vel  resolutus  in  somnum,  vel  aegriiudi- 
nis  more  depressus,  vel  quod  credibile  est,  in 
mentis  raptus  excessuro,  biduo  fere  jacebat  exaiii- 
mis.  Tandem  quasi  de  gravi  somno  evigilans  ape- 
ruit  oculos  et  resedit,  erectisque  in  ccelum  mani- 
bus  :  €  l>eus,  inquit,  omnipotens,  in  cujus  ditione 
suntcuiicu  posiu,qui  nosti  omnia  antcquam.flant, 
regna  transferens  ei  muUns  imperia,  el  reddens 
iniquiutes  patrum  in  fllios  {Exod.  xxxiv),  si  ea ' 
qu«  roihi  revelata  sunl  ex  veriutis  luce  processc- 


dolensatque  suspirans:  c  Et,  iiiquaro,  coeleslium  se* 
cretorum  coiiscii,  si  conversi  egerinl  pcenitcnliam 
nunquid  iion  ignoscet  Deus  et  reliiiquel  post  ie  be- 
nedictionem?  Poenitenlia  certe  prolaUm  ore  Dei  in 
NiniviUs  suspendit  sentenliam,  quin  etiam  immi- 
ncntem  impiissimo  Achab  dcbilam  ultionem.  Sua- 
debo  igitur  gcnli  mcae  ut  pceuiteant  de  praeteritis  et 
caveant  dc  fuiuris,  et  sic  forte  miserebitur  Deus, 
ut  non  inducat  super  eos  malum  hoc  grande,  scd 
qui  punire  pr%paravit  adversos,  recipiat  in  gratiam 
solita  bonitate  conversos.  —  Nequaquam  «  io- 
qiiiunt,  quoniam  induratum  esl  cor  popuii  bujuSy 
el  oculi  obcxcati  et  aures  aggravatae,  ol  nec  ao- 
diant  corripientem,  nec  intelligaut  admoaeolero» 


775 


viTA  s.  edwvud:  UEGIS. 


774 


ncc  terreantur  ininis,  nec  bcneficiis  provocentur.  i  ^  scisa  est  arbor  a  trunco^  quando  rognum  a  gei:ere 


llis  eorum  verbis  dum  mibi  major  accrescerit  solli 
ciludo  ;  f  llane,  inquam,  in  perpetuum  irascetur 
Deus,  et  non  apponet  ut  complacitior  sit  adbuc? 
Quando  tot  tristibus  Iseta  succedent?  aut  tot  adversa 
qufllis  consolatio  tempcrabit  ?  Quale  sperandum  est 
in  his  roalis  remedium,  ut  sicnt  illinc  lerret  et  con- 
tristat  afflictio,  ila  binc  aliquantnlum  mulceat  di- 
▼inae  miserationis  promissio?  c  Ad  h»c  sancti  tale 
nnihi  problcma  proponunt.  c  Arbor'quaelibet  viridis  a 
suo  trunco  decisa  ad  trium  jugeruni  spatium  a  ra- 
dke  propria  separetur,  qua:  cum  nulla  manu  bomi- 
nis  cogente,  nulla  urgcnte  neccssitatc,  ad  suum 
tnincum  reversa  in  aiitiquam  radicem  sesc  recepe- 
rit,  resumptoquosucco  rursum  floruerit  et  fructum 


rogali  divisum,  ad  aliud  semen  ti  aiislatum  est :  Ad 
spatium  trium  jugerum  ha:c  facta  est  separatio  ; 
quia  in  trium  regum  lemporibus  nulla  fuit  novit 
cum  aiitiqtio  semine  regali  communio.  Itaraldus 
enim  succcssit  Edwardo,  ct  Willielmus  Haraldo» 
et  Willielmus  juninr  palri  Willielmo.  Accessit  ad 
radicem  arbor^  quando  gloriosus  rex  Henricus  in 
qucm  lotum  regni  decus  Cransrusum  est,  nula  ne- 
ccssilate  cogente,  nulla  spe  lucri  urgente  ,  sed  cx. 
inruso  ei  amoris  affectu  abnepiem  Edwardi  Malbil- 
dem  duxit  uxorcm,  semen  regum  Normannfintm 
et  Anglorum  conjnngens,  et  interTeniente  opcro 
coiijugali  de  duobus  unum  faciens.  Floruit  sme 
arbor^   quando  de  ulroque  semine  imperatiix  Ma- 


feoerit,  tunc  sperandum  est  aliquod  in  bac  tribula-  ^  tbildis  proccssit.  At  tunc  fructum  fecit^  quando  de 

ipsa  noster  Henricus  velut  lucifer  matutinus  exo- 
riens,  quasi  lapis  angularis  utrumque  populum  co« 
pulavit.  Habet  nunc  certe  de  genere  Anglorum  An- 
glia  regem,  habet  de  eadem  genie  episcopos  ct  Skb- 
batcs,  habet  et  principes,  milites  eliam  optimos, 
qui  ex  utriusque  seminis  conjunetione  prccrcali 
aliis  sunt  honori,  aiiis  consolationi.  Si  cui  baec 
displicuertt  expositio,  aut  aliter  ipse  exponat,  rat 
aliud  lempus  quo  haec  expleantur  exspcctet,  ne 
propheta  prophet»  invcniatur  contrarius  ;  nec  cr<v 
datur  sanctura  Edwardum  ncgasse  quod  novinius 
sanctum  Dunslanum  promisisse.  His  fortc  non  in- 
convenienUrr  insertis,  ad  narrationis  ordinem  re- 
deamus. 

De  morte  sanctt  regis  et  exseqntis, 
Sciens  itaque  rex  quia  appropinquavit  hora  ejus 
ut  transiretex  hoc  muiido  ad  Cbristunu  jubct  snos 
a  fletibus  tempcrarc,  ncc  laelitiam  quam  spes  par- 
iuriebat  inutiii  quadam  inlcrpolarc  tristitia.  Et 
quasi  bis  verbis  astanles  convcniens  :  c  Si  dilige- 
retis,  inquit,  nie,  gauderetis  Utique,  quia  vado  ad 
Patrcm,  proniissa  (idclibus  gaudia  percepturus,  non 
roeis  noeritis,  sed  gratia  Domini  Salvatoris  qui  mi- 
seretur  cui  yoliierit,  et  misericordiam  praslat  in 
quem  sibi  placueiit  ;  vos  aulcm  amicum  persei|ui- 
mini  precibus,  et  obsidentibus  iter  incum  ad  supe  a 
psalnfis  eleemosynisque  rcsistite,  quoniain  licet  ab 
his  superari  fides  crucilixi  non  possci,  vit  tamcn 


tione  solatium,  et  dc  ea  quam  praediximus  adversi- 
tate  remedium.  c  Haec  cuni  dixissent,  ipsi  coelo,  ego 
▼obis  redditus  sum.  i  Assidcbat  narranti  visionem 
regina,  Robertus  etiam  sacri  custos  palatii,  dox 
Haraldus  frater  leginae,  Stigandos  etiam  qui  ascen- 
dil  cobile  patris  sui,  et  maculavit  stiatum  ejus,  vl- 
venle  adhuc  archiepiscopo  ^Roberto  cathedram 
Ctnluariensero  invadens;  ob  quod  a  somroo  ponti- 
fioe  sospensus  paulo  post  crcpuit  et  eiTusa  sunt 
oronia  viscera  ejus.  Is  ad  voccm  narrantis  obdu- 
ruit,  nec  terretur  oraculo,  nec  fidem  habuit  pro- 
phetanti,  scd  potius  regem  confectum  senio  dellrare 
sobmurmurans,  ridere  maluit  quam  lugere.  At  ca&- 
leri  quibus  erat  mens  sanior  flebant  ubertim  et  su-  (• 
spirabsuit,  qui  nibil  secus  quam  ipse  dixerat,  aut  a 
sacerdetibus  aut  a  principibus  fieri  non  ignorabaul. 
Recordantur  hacc  ipsa  summo  saepius  narraia  pon- 
lifici,  ipsumque  persa^pe  tum  pcr  legatos,  lum  per 
epistolas  eorum  vesaniam  increpasse,  regi  mque  ac 
reginam  his  malis  curandis  diligentiam  adhibuisse, 
sed  profecisse  nihil.  Experti  sunt  tandem  regem 
sanctom  ha^cnon  desuo  spiritu  propbetasse,  quando 
rex  Haraldus  qui  conlra  jusjurandum  quod  Williel- 
roo  duci  fecerat  regnom  invaserat,  ab  ipso  viclus 
in  praelio  Anglicae  libertati  finem  dedil,  initium  ser- 
vituti.  Undequidam  praemissani  similitudinem  di- 
cuni,  pro  impossibili  regem  statuisse,  illi  maxime 
qui  totaro  Angloruin  nobilitatem  sic  deperisse  lii 


gebant  ul  ex  ea  gente  nec.rcx,  ncc  episcopus,  nec  ^  quispiam  iuperfectus  esi,  ut  vel  impedire  eum  s^ 

terrere  non  tcntent.  i  Regiiiam  deiiido  ft alri  pioce- 
ribusque  commcndans ,  ejus  plurimum  laudabal 
obs<^quium,  et  pudicitiam  praedicabat,  qtiae  se  qui- 
dcin  uxorem  g<»rebat  iii  piiblico,  sed  sororem  Tcl 
niiam  in  occullo.  Iniperat  etiam  quatenus  oronia 
quae  ei  dotis  nomiiie  muninceutia  regali  cootulerat, 
firma  ei  semper  et  illibata  permaneant.  Sed  et  eos 
qui  eum  de  Normaniiia  sccuti  fuerant,  indigenis  se- 
diilo  commcndabat,  sivc  praecligerent  repatriare 
cum  gratia,  sive  cum  honore  subsisterc.  In  eccie- 
sia  sane  Beati  Petri  aposloli  quam  a  fundamentis 
Ipsc  conslruxerat,  sepuItuFam  sibi  fieri  postulavit, 
suumque  transitum  mox  omnibos  propalari,  ne 
mortis  suae  cognitione  diiata,  orationom  qooqoo 


abiias,  nec  princeps  quilibet  vix  iu  Anglia  cerne- 
retur. 

Expositio  probiematis  a  rege  propositi. 
Mibi  sane  alia  roens  est  consideranti  sanctissl- 
mum  virum  Dunstanum  et  ipsam  calamitalem  prae- 
dixissc,  et  consolationem  nihilominus  promisissc. 
Piitesl  proinde  sic  non  inconvenienter  exponi.  Ar- 
bor  haec  rcgnum  Aiigloruro  significat,  decorum 
gloria,  divitiis  deliciisquc  fecundum,  cxcellcntia 
regiae  dignilatis  sublime.  Radix  ex  qua  lotus  bonor 
iste  processit  rcgium  semen  fuit,  quod  ab  Alfredo, 
qui  primus  Aiiglorum  a  suromo  pontifice  unctus  el 
consecratus  in  regero  fertur,  recta  successionis  il- 
nea   usque  ad  sanctum  Edwarduro  descendi^  Ab^ 


775  B.  AELREDl  ABBATIS  UIEVALL. 

suffragia  ilifferrenlar.  Oinnilms  igiiur   sicul  opor-  A 
lebal  disposiiis,  jubelr  sancius  sacerdoles  cum  ec- 
clesiaj  minislris  adessc,  el  mox  exilum  suum  Do- 
minici  carporis  el   sanguiiiis  pcrceplionc  munivil. 
Cernensque  reginam  inlcr  caeleros  flcniem  uberius 
ct  crebrius  suspiranlem  ;  i  Noli,  Inquil,  flere,  filia 
roca,  noii  enim  moriar  sed  vivam,  recedensque  dc 
lerra  morienlium,  credo  videre   bona   Domini  in 
tcrra  vivenlium.  >  Totum  se   dcmum  commendans 
Dco,  in  fidc  Gbristi,  sub  sacramcntis  Chrisli,  iii 
spc  promissoruin  Christi,   senex  et  plenus  dicrum 
luigravit  a  saeculo,  et  puram  rclinquens  purus  spi- 
ritus  carnein  tluctori  spirituuni  in  seternum  viclu- 
rus  conjungilur  ;  cui  coBli  cives  obviant,  cui  clavi- 
ger  aethereus  coelum  reserat,    cui  vcrax  sui  exse- 
culor  promissi  discipulus  iile  quem  amavit  Jesus  ^ 
Joanncs  occurrit»  cum  quo  virgine  tirgo  seqiietur 
Agnum  quocunque  ieri*.  (Apoc»  xiv).  Obiit  autem 
anno  Incarnalianis  Doruini  1066,  cum  regnasset  vi- 
ginti  tribus  annis,  mensibus  sex^  et  viginti  scplem 
dicbus,  indictione  iv,  pridie  Nonas  Januarii  :  cum 
quo  tou  pariter  Anglorum  fclicitas  ruir,  periit  li* 
Lertas,  vigor  omnis  interiit.  Dici  uon  potest  quan^ 
IU8  roox  omnet  timor  invascril»  occupavcrit  moe- 
ror,  quomodo  totaro  quoque  insulam  tenebrosus 
quidaro   hoiror  impleverit ;  stabant  [ad]  exuvias 


OPP.  PARS  IL  —  HISTORICA.  776 

sacras   regis  cognati  ejus  et   amici,  cum   subito 
cadavcr  cxanime  quoddam  fulufae  bealitudinis  pne* 
fcrrct  insigiie,  ciijus  vultus  coelcsti  rubore  pcrfusuit 
omnium  assislcnlium  in  sc  convertebat  aspeclus. 
Miraiitur  omncs,  sed  nudati  corporis  gloria  auxit 
admirationcm   quod  niveo  candore  coruscans  ita 
resplcnduit,  ut  virgiiiitatis  illius  decus  etiam  incrc- 
duios  latcre  non  possct.  Pai  antur  intei-im  rcgales 
ixscquiae,  prciiosis  lintcis  ct  oplimis  palliis  c  rput 
involvitur,  paupcrcs  Chrisli  copiosis  cleeraosyiiis 
sublcvantur.  Adsunt  pontifices,  sacerdotum  et  cle- 
ricorum  rrcquens  turba  occurrit,  duces  regni  cum 
comitibus  proceribusque  convcniunt,  agmiiia  con« 
CKrruut    monachoruiu  »   innunierabilis   multitudo 
utriusque  sexus  de  vicis  ct  civiutibus  ad  regis 
cxsequias   convolaruut.    Uinc    psalini    resonaot » 
illinc  lacrymae   gemitusque  prorumpunt ;  ubiqu^ 
gaudia  mista  dolori  ;  cum  omncs  et  in  rege  eer-» 
nerent   unde  gauderent,  ct  in  se  senlirent  unde 
dolcrcnt.   Dercrunt  ad  ccclosiam  illud   pudicttia 
teniplum,  virtutis  domiciliuin,  offcrtur  pto  eo  sa- 
criflcium  salutarc.  Ct  sic  in  loco  quo  ipse  decre- 
verat  honorificc  sepelitur,  in  die  novissimo  beaita 
resurrectione  donandus  pcr  Jcsuro  Christum  Donii- 
nuro  nostruiu,  cui  est  honor  et  glo;ia  in  sroalasaa- 
culorum.  Aincn. 


LIBER  SECUNDUS. 


De  conlracto  ad  ejus  tumulum  sanaio. 


Q  Ibl  regem  quasi  viventcm  convenieps  :  c  Tu  nou  ca« 


Eebus  bumanis  exemptus  quam  potcns  fueiit  in 
difinis  beatus  Cdwardus  rouiiduro  latere  non  po- 
tuit,  curo  nec  virginei  corporis  virtus  vel  terra  ob- 
rui,  vel  lapide  claudi,  vci  curo  ipso  potuerit  cor- 
pore  scpeliri ;  vis  euim  quae  latebat  in  nicmbris 
erupit  in  miraculis,  quoniam  duin  caecis  visum, 
claudis  gressum,  infirmis  sanitatcm  restituit,  prc- 
tiosaro  in  conspectu  Doinini  mortcm  Ed.  certis  iii- 
diciis  dcclaravit.  Intcr  pau|»cres  quos  in  vita  sua 
sanctus  aluerat  fuit  quidam  Normannici  generis 
Radulphus  nomine,  qui  ncrvis  in  poplitc  contractis, 
|>edibus  ctiam  ad  cclanda  relortis,  non  solum  na- 
turali  privabatur  inccssu,  sed  et  gcnibus  repere^  ut 
cjusmodi   debilibiis  moris  cst,   dolore  obsistcnte 


inquitillc,  qui  corruptibili  adhuc  carnecjrcuniila- 
tus  debilcs  et  aegrotos  coelcsli  virtute  curabas  ?  Ei 
ego  quidem,  domine  mi,  membrorum  dispendiuni 
lenius  le  viveiite  ferebam,  cum  hac  inihi  causa  cibi, 
potus,  delicise,  vestcsque  necessariae  copiosissiiuae 
praeslareiitur.  At  nunc  iofirmitatis  inopia  cumu- 
lante  iiiiseriam,  aut  tu  quid  niihi  facicnJiiro  sit,  qiio 
divertendum,  cujus  supplicanda  majestas,  cujus 
pietas  cxpe:cnda  nun  taceas  ;  aut  ip^o  solito  me- 
dicam  inanum  adbibeas,  ut  quia  ad  spirjtalcs  qui- 
bus  nunc  frueris  mihi  fas  non  est  aspirare  dclicuis» 
meinbra  mibl  quibus  corporales  acquiraiu  poienti 
virtutc  rcstituas.  i  Dixcrat,  ct  ecce  mox  sanctitas 
rcgis  cniicuit,  cfiloruit    gratia,  pietas  invocata  re- 


non  valuit.  NoVum  solatii   geniis  adiiiveiiit  magi-  D  splcnduit;  vis  enim  quaedam  occulta  subito  uenos 


stia  necess  tas,  vas  cavatum  in  formam  pelvis  ac- 
quiril,  cui  nates  cum  cohaereutibus  rocmbris  inji- 
clciis  ct  sibi  arclius  colligans  aiiteriora  nianibus 
sbstcntabal,  posteriora  quasi  per  terram  navigando 
trahebat.  Rcge  igiiur  ad  superiora  translato,  cum 
alimenta  solita  mlscro  defccisscnt,  moleslius  coepit 
ctiam  debilitaieni  membroruiu  sustinere.  Rccolcns 
autem  viri  Dei  qui  eum  vivens  alucrat,  cujus  san- 
ctilas  admiranda  ncc  Ipsum  latere  potuit,  fiJe  ple- 
uus  suae  insidcns  naviculac,  infia  octavuiii  sux  de- 
|:ositionis  dieni  ad  saiicti  regis  sepulcruin  applicuit. 


cxtendens  fii  naluralcm  statum  crura  pcdesque  re- 
torquct,  cvulsisque  a  carnc  articulis  sanguis  pro- 
fluit,  paulatimque  succo  resumpto  ,  arida  prios 
ossa  prislinum  robur  rccipiunt.  Gaudent  astautes 
camdcin  in  inortuo  quaiu  in  viveiite  viderant  cf- 
fulsisse  virintem,  et  exhinc  sacras  Edwardi  regis 
rcliquias  et  visitare  frequenilus  el  propensius  ho» 
norare  saiagcbant,  scientes  eis  ad  sanandos  iufir- 
mos  morbosque  pellcndos  apostolicam  gralisffl  uon 
deesse.  Porro  vir  ille  reccptis  viribus  stetit  sujM»r 
pedes  suos,  graiias  ageiis  Deo  et  sancto  Edwardo, 


777 


VITA  S.  EDWARDl  REGIS. 


77» 


qui  posl  primam  gratiam  qua  debilc  corpiis  alucrai,  A  naraldo  nuniiata  suiU,  cxereituro  copiosuBX  ei  om* 

nibus  fiuibus  Angliae  collegU,  cum  nocte  qiidilam 
abl)aii  cuidam  religioso  qui  RamesieBsi  prxeiat 
monasteilo»  Aixi  noaiiae,  beatus  Edwardus  in  so- 
innis  apparuit.  Cujus  cum  majeslatem  ifir  sapiciis 
expavisset,  ille  blande  consolains  hominem  :  <  Va- 
de,  inquil,  et  dic  HaralJo  ul  komines  qui  contra  jus 
et  fas  regni  hujus  liues  iuvadunt  aggrediatur  se« 
cure,  ego  enim  ero  dux  et  prAsctor  exercitus,  qao- 
iiiam  justitiae  hujus  gentis  deesse  non  possuro,  per 
quem  reportabit  vice  hac  de  hosie  triumphum.  £i 
iie  verbis  luis  fldem  deroget  secretnm  ei  sui  cordis 
ostende  ut  cum  ei  [quod]  nuUo  conscio  mente  vol- 
\ebat  edixeris,  no;i  haec  tuae  adinventioni  sed  meae 
promissioni  ascribai.  Nocte  quidem  praeterita  cnui 


eliam  nunc  sccundam  adjicicns,  ipsam  debililatem 
«moveratt. 

De  tex  cigcii  et  teptimo  monoculo  ad  ejus  sepuUmm 
iUuminalis, 

Dtnmus  beatum  Edwarduro  specialcm  in  inunii- 

nandis  caecis  dum  adviverei   habuisse  virtutcro, 

banc  ei  gratiam  morte  interveniente  iion  esse  sub- 

tractam  sequens  capitulum  declarabit.  Adhuc  de 

morte  tritennarium  pro  rege  celebrabalvr  officium^ 

cum  sex  caeci  unum  secuti  monoculum  ad  sepul- 

erum  regium  propcrarunt.  Mirabile  spectaculiim, 

com  alter  ab  altero  traberetur,  et  unus  praeccdens 

oculis  viris  septem  ducatum  praestaret.  Ab  illo  ergo 

quo  gressus  oninium  regebalur,  ante  sacri  corporis 


rcposiloriumcollocaii.suarocurolacryroisexpfmunt     dolorc  torqucrctur,  licet  euro  non  parnro  urgeret 


mifteriaro,  opem  flagitant,  contra  diulurnae  caliginis 
tabdium  bcatissimi  regis  poscuiit  auxilium.  Nec 
diflicile  putaiit  in  rcgione  lucis  qiiam  nulla  aax  in- 
terpolat  coiistitulo,  a  domino  lucis  mortalibuar  cor- 
poribus  lucem  impctrare  tcrrenam  ;  nec  minoris 
eum  rocriti  choris  immlstum  angelicis  arbitrantur, 
quam  fuerai  cum  membris  esset  corruptibilibus 
iiivolutus.  Illis  itaqiie  in  oratione  'persistentibus 
clementia  divina  noii  defuit,  qiiae  el  sancti  sui  roe- 
riia  laiius  propalarct,  et  desideraium  roiseris  so* 
lalium  non  negavit.  Subito  enim  is  qui  dux  fucmt 
ca;teroruni,charitatis  suaestlpendium  lumine  du- 
plicaio  recepit,  sociosque  respiciens,  videt  et  ipsos 


mulestta  imroinens,  siluit  lamen,  reputans  apud  a» 
si  publicarct  languorein,  quod  et  suis  futurus  essel 
contcmptiii  et  hostibus  irrisioni.  Ilaec  secum,venMi 
quia  nunc  sanitate  succedente  languori  ab  ilhi  peste 
convaluil,  de  meo  praesumens  auxilio,  contra  bar» 
barosjustum  belium  suscipiat,  et  ab  immihenti 
periculo  suos  compatiiolas  eripiat.  >  Exsurgens  fc 
somnis  vir  venerandvs  adiit  llaraldum  ,  exponit 
oraculum,  et  ne  subriperet  baesilatio,  secretum  il- 
|ud  quod  sanctus  jusserat  operiri  ipso  multum  id- 
mirante  reseravit.  Tunc  ille  coelesti  promissione 
factus  audacior,  in  maou  valida  usque  ad  provin- 
ciaro  Eboracensem  progrediens,  in  loco  qui  tunc 


novi  iuminis  infusione   splendere.   Intueniur  se  C  Steiufordebriggc,  nunc  autem  ex  rei  eventu  etiam 


muluo,  et  unus  ab  alio  sciscitatur  au  videat,  stu- 
pent  omnes  et  qnasi  extra  se  positi,  nesciebant 
quia  veruro  est  quod  Gebat,  existiroabant  eniro  se 
visum  videre.  Tandem  in  semetipsos  reversi,  et  ma- 
gnam  multitudinem  divinae  bonitatis  experli,  erum- 
punt  in  vocem  cxsultationis  et  confessioiiis,  roullis 
accurrentibus  ct  admiranlibus  prA  gaudio,  et  lau- 
«  aiitibus  Deum  in  sancto  suo  EJwardo.  lUi  autem 
qui  munuf  salutare  accepernnt  g«*atias  agentes  Deo 
ad  propria  remearunt,  beatissimi  regis  merita  prae- 
dicantes  ct  virtutem  ejus  arguroento  visibili  coro- 
probantes.  ^ 

De  victoria  regis  Haraidi  per  beati  regis  merita. 

Interea  Haraldus,  Godwini  filius,  regnuin  quo<l 


Pons  l)elli  dicitur,  hostes  oflendit  :  consertoque 
praelio  dux  uterque  proslemitur,  rex  videlicet  Nor- 
wagenorum  et  frater  proprius  Auglici  regit  Tosti- 
nus,  penequetotus  eorum  deletus  est  exercitus.  Ita- 
que  qnod  de  duobut  fratrlbus  adkuc  puerls  longe 
ante  praedixerat,  et  qnod  recefili  visione  vir  san  • 
ctus  promiserat,  una  Haraldi  vicloria  complctuiji 
esse  ncmo  qui  ambigat. 

Quomodo  ccscus  beatum  Edwardum  vidit  de  sepuiiro 
exire,  et  ita  visum  recepit. 
Fuit  praeterea  in  monasterio  bcati  Pelii  apostoli 
juvenis  haud  ignobilis,  decorus  quidem  forma  sed 
utriusque  sideris  privatus  ofliGio.  Hujus  coinpa- 
tientes  miseriae  qiii  tunc  praeerant  coenobio,  cam- 


secundum  fidem  sacramenti  dcbucrat  servasse  Wil-  ^  panas  cum  quibus  fratres  ad  quailibet  agendascitcl 


lielmo  regis  Edwardi  consobrino,  sibi  nec  jure  de- 
bitum  nec  nalura,  irreverenler  usurpans,  roalum 
quod  Anglis  secundum  sancti  regis  oraculum  Do- 
minus  prasparaverat,  Iransgressione  pacti  et  fidei 
acceleravit  lacsione.  Ut  autem  aitenuatis  viribus 
facilius  ab  his  quos  injusle  provocaverat  hostibus 
vinceretur,  suscitavit  ei  a  parte  aquilonis  inimicos, 
Haraldum,  cognomento  Uarfau,  Norwagenorum  re- 
gem,  et  Tostinum  frairem  suuni  quem  de  Anglia 
rpse  expulerat,  et  tempore  regis  Edwardi  exsulabat 
in  Flandria.  Hi  curo  magnaclasse  per  Humbromad 
Eboracum  properanles,  eum  exercitum  Northan- 
hlnibrorum  prxlio  excepissent,  potiti  viituria  ma- 
guam  de  obsistentibus  slragem  dederunt.  Haec  ubi 
Patrol.  CXCV. 


tabantur  pulsare  jusserunt,  et  caetcras  horas  certis 
quibuscunque  solemniis.depiitatas  cymbalorum  to- 
nitu  designare.  Agebal  igitur  \ir  ilie  creditum  tibi 
prudenter  oflicium,  frequentabat  ecclesiam,  oratlo- 
nibus  crebro  insislebat,  et  beati  regis  nieriu  adette 
sibi  sedulo  precabalur.  Accidit  autem  die  quadam 
.'estivo  lempore ,  dum  fratres  hora  roeridiami 
quiescerent,  et  ut  ipse  deciimbeiis  in  oraiorio  daret 
membra  quieti,  et  ecce  videt  in  somnis  l>eatum 
Edwardiim  egredi  de  sepulcro  seque  respicientem ; 
deinde  somnolentia*  arguens  hominem,  jubet  el 
pulsando  fineni  somno  facere,  et  fratres  ad  boram 
orationis  nonam,  qiiae  jaro  pene  transierat,  excitare. 
Han;  cuin  ei  monila  sanctus  deJisset,  videt  ipsunt 

25 


m 


B.  AELREDl  ABBATlS  RIEVALL 


regem  coronalum  ad  alure  procedere.  Quem  cum  A 
diligenter  intuens  in  splendorem  illius  corusci  lu- 
minis  oculos  inflxissei,  visio  beaia  disparuil.  Ex- 
pergefactus  juvenis  subito  aperuit  oculos,  et  hausto 
lumine  redditam  sibi  pristinam  seusit  sanitatem. 
Detexit  visionem  fratribus,  et  attestatione  miraculi 
fidem  verbis  fecit,  omnibus  admirantibus  et  bene- 
dicentibus  Deum  in  operibus  suis,  quibeatoEd- 
wardo  postmortem  d^it  melius  vivcre,  et  ossa  ejus 
roortua  de  loco  suo  miris  operibus  puilulare. 

De  injnsta  beali  WuUtani   depositione,  et  de  jubta 
ejutdem  per  beatum  regem  reslitutione. 

Beneplacilum  est  Domino  super  timentes  eum,  et 
in  eis  qui  sperant  super  raisericordia  ejus.  Hoc  et 
beati  praesulis  Wulstani  simplex  justitia,  et  sancii 
regis  Edwardi  potens  magnificentia  sequenti  mira« 
culo  declararunt.  Cum  enim  rex  Willielmus  totara 
insulam  sttbdidisset,  ac  rebelles  quosque  vel  expu- 
lisset  ab  insula,  vel  mancipasset  vincuiis,  vel  ser- 
\ilute  oppressissel,  coepit  eiiam  cum  suis  de  eccle  • 
tiasticis  tractare  negotiis.  Fecit  igitur  synodum 
congregari  praesenlibus  apostolicae  scdis  legatis  Her- 
mcDfrido  Seduneusi  episcopo,  et  presbyleris  cardi- 
nalibus  Joanne  et  Petro.  A  quibus  Stigandus,  qui 
ut  superius  diximus  pollutis  pedibus  sanctuarium 
Dei  conculcaverat,  omni  gloria  et  bonore  spoliatus, 
et  a  rege  perpetuo  carcere  condemnatus  est.  Suc- 
cessit  huic  in  catbedra  Cantuariensi  abbas  Lan-^ 
f.ancus  vir  undecunque  doctissimus,  omnium  eliam 
liberalium  artium  divinarumque  simul  ac  sxcula-  ^ 
rium  litterarum  peritissimus.  Hic  igitur  quasi  con- 
»titutus  a  Dco  ut  evelleret  et  dissiparet  et  disper- 
deret,  et  aedificaret  et  plantaret,  ecclesiam  Anglo- 
rum  ad  novam  quarodam  specieni  revocare  iegatio- 
nis  sude  fuitus  aucioritate  conatur.  Coepit  autem 
mox  corrigenda  corrigere  et  sialuenda  staluere, 
clericis  etiam  et  monaciiis  boiicstiorem  vivendi 
formam  praescribere.  Apud  huiic  vir  Domini  WuU 
stanus  simpr.citatis  et  imperitiae  accusatur,  et  quasi 
bomo  idiota  et  sine  litteris  depoiicndus,  rege  con- 
lentiente  vei  eliam  boc  ipsum  praiscribente,  de- 
c^rnitur.  Igitiir  in  synodo  quam  apud  Westmona- 
aOfirium  rege  praesenle  celebravit  Lanfrancus,  in- 
ler  cxtera  quac  tractavit  negotia,  jubet  venerabilcm 
virum  baculum  resignare  cum  annulo.  At  vir  Do-  ^ 
mini  nec  vultu  mutatus  nec  animo,  erexit  se,  et 
virgam  pastoralem  manu  tenens  :  c  Vere,  inquit, 
domine  archiepiscope,  vere  scio  quia  nec  hoc  ho- 
nore  dignus  sum  nec  huic  idoneus  oneri  nec  suf- 
liciens  labori :  sciebam  hoc  cum  me  clerus  eligeret, 
oum  episcopi  cogerent,  cum  me  dominus  rex  meus 
Edwardus  ad  hoc  oflicium  invitaret.  Ipse  aucloritate 
SJdis  apostolicx  in  meos  humeros  hoc  uncs  refu- 
dii,  et  pcr  hunc  baculum  me  episcopali  grailu  iu- 
▼eatiri  praecepit.  Et  nunc  pastoralem  tu  yirgam 
exigisquam  uon  tradidisti,  ofilcium  adimis  (;uod 
noD  contulisti.  Et  ego  quidem  insuflicicntiain  non 
ignorans,  et  tuae  sanctaequc  synodi  senteolia:  ce- 
dfsua  reiigiiabo  baculum,  sed  non  libi,  scJ  ei  po- 


OPP.  PARS  H.  -  HISTORICA.  TW 

tius  cujus  eum  auctoritate  suscppi.  >  Hapc  Oim 
dixisset,  cum  siiis  accessit  ad  lapidera  qoo  glorin  • 
sissimi  regis  exuviae  claudebantur,  et  stans  ante 
sepulcrum  :  c  Tu  scis,  inquit,  domine  mi  Edwarde» 
quam  invttus  hoc  onus  susceperim,  quoties  subter- 
fugerim,*  quoties  me  com  quaererer  absentaverim. 
Fateor  insipieus  factus  sum,  sed  tu  me  coegistf. 
Nam,  licet  non  deesset  fratrum  elcctio,  plebis  pe^ 
titio,  Yoluntas  episcoporum,  gratia  procerum,  his 
tamen  omnibus  tua  pneponderavit  auctorilas ,  lua 
magis  urgebat  voluntas.  Et  ecce  novus  rex,  nova 
lex,  novuspontifex,nova  jura  condunt,  uovas  pr<H 
mulgant  sententias.  Te  erroris  arguunt  qui  jus- 
sisti,  me  praesumplionis  qui  consensi.  El  tunc  qui- 
dem  falli  potuisti  ut  homo,  sed  nunquid  modo 
conjunctus  Deo?  Non  igitur  illis  qui  exigunt  quod 
non  dederunt^  qui  cum  sunt  homines  fallerepos- 
sunt  et  falli,  aed  tibi  qui  dedisti,  qui  jam  inductus 
in  ipsam  veritatem  crroris  tcI  ignorantiae  tenebras 
evasisti»  tibi,  inquam,  resigno  baculum,  tibi  curam 
conim  quos  mihi  commendasti  dimitto,  tibi  se- 
cure  eos  committo  cujus  merila  non  igiroro.  i  Haec 
cum  dixisset,  elevata  paululum  manu,  in  lapidem 
quo  sanctum  corpus  tegebalur  infixit  baculum  : 
c  Accipe,  inquiens,  domine  mi  rex,  et  cui  libueric 
trade  illuni.  >  £t  sic  descendens  ab  aliari  exutus 
poiitificalibus  inter  monachos  ipse  monachus  sim* 
plex  resedit.  Admirabantur  omnes  cernentes  virgam 
immersaro  silici,  et  quasi  radicibus  ni)erctor,  ne- 
qoe  ad  dextram  neque  ad  sinistram  dediuare.  Ten» 
tant  eam  quidam  evellere,  sed  illa  stabat  immobi- 
lis.  Fit  in  turba  murmur  et  mussilatio,  accurrunt 
undique  videntesque  magnalia  Dei  stupent,  h»reot» 
nunc  procedunt  paululum,  nunc  gressu  sistunt, 
nunc  extendunt  raanum,  nunc  retrahunt,  nunc  quo» 
modo  ferrum  inhaereat  lapidi  terrae  decuml»entes 
explorant,  nunc  erecti  se  invicera  coarctantur  ul 
videant.  Res  defertur  in  synodum^  Sed  Lanfran- 
cus  dictis  fidem  non  adhibens,  accersito  ad  se  Gu- 
mulfo  Roffensi  episcopo  viro  venerabili  et  religioso, 
jubel  ut  accedens  ad  sepulcruro,  bacuium  quem 
sanctus  deposuerat  pioferat  in  medium.  Paret  su- 
periori  praesul  inferior,  sed  iiivcnta  est  fortior  ifir- 
ginei  licet  exstincti  corporis  virtus,  quam  viTcntis 
cpiscopi  manus.  Ista  baculum  tentat  evellere,  quem 
illa  licct  iiiferior  loco  scd  polcstate  superior,  quasi 
a  parte  inferiori  vi  quadam  mirabili  teneretur,  silici 
facit  immobiliter  inbaerere.  Tunc  praesul  Lanfran- 
cus  novilate  miraculi  stupefactus,  et  regein  volens 
tantae  adroirationis  esse  participero,  mittit  qui  euni 
in  synoduro  cvocarent.  Advenientt  cum  proceribus. 
assurgit  Lanfrancus,  simulque  ad  regis  tumulum 
properantes,  facla  oratione  roanum  apponit  ponti  • 
fcx,  baculum  tentat  erucre,  sed  obsistente  sancti 
regis  viriute  conatus  ejus  desiderato  caret  eifectu. 
Exciamat  rex,  plorat  pontifex,  uterque  resonat  glo- 
riam  Deo,  laudes  Edwardo,  cujus  in  beati  Wulstani 
promotionc  non  errasse  judicium  certis  indiciis  de- 
clarabalur.  Tunc  Lanfrancus  ad  sauclum  i 


m 


\1TA  S.  £DWARD1  REGIS. 


78S 


1  Ver^,  iuquit,  Justus  Dominus  el  justitias  dilexit,  A  <J"o  ^^  reviseiidas  sinctas  ejus  reliquias  maglt  te 

inagis  incitabantur.  Eral  et  iiiter  eos  amica  qu8i> 
dam  plerumque  contentio,  aliis  affirmaiitibus  vir- 
gineam  carnem  regia  corruptionis  expertem,  inte- 
gram  et  illibatam  in  sacro  sui  corporis  hospitio 
detineri ;  aliis  prae  timore  indicentibus  illis  de  tanta 
prxsumptione  siientiuro,  ne  forte  hac  spe  frusCrata^ 
facilc  tanti  confessoris  gloria  possct  imminui.  Gum 
oiiim,  inquiiint,  aposloloruni,  martynim,  innujiie- 
lubiliumqucsaiiclorum  corpora  sint  resoluta  in  ci^ 
neres,  si  boc  ipsum  natura  operetur  in  Edwardo, 
nec  a  nobis  minus  amandus,  ncc  Deo  minus  vidcri 
debet  acceptus.  Haic  cum  ante  virum  venerabilem 
ipsius  monasterii  abbatem  Gillebertum,  cognomento 
Grispyn  dispUlatio  verterctur,  diseernil  tanti  pi- 


sequilatem  vidit  vuhus  ejusv  vere  cum  simpiicibtfs 
graditur,  et  cnm  simpiicibqs  sermocinatio  ejus. 
Derisa  est  a  nobis  tua,  frater,  justa  simplicitas,  sed 
cduj^it  quasi  lumen  justitiam  tuam  et  Judicium 
tuum  tanquani  meridiem.  Plangendae  lenebrae  qui- 
bus  involnti  diciraus  malum  bonum  et  bonum  ma- 
Ium.Erravit,erravit  in  te,  fratcr,  Judiciam  nostrum, 
e(  suscitavit  Deus  in  rege  suo  sj^dritum  suum,  qui 
nostram  evacuaret  sententiam  ,  et  simplicitatem 
tuam  Deo  gratam  omnibus  propalaret.  Auctoritate 
proinde  qua  fungimur,  imo  divino  Judicio  quo  con- 
viiA:imur,  curam  qua  te  inconsultius  exusrous 
iteruin  tibi  committimus  et  imponimus,  scientes 
experti  quonlam  melius  est  modicum  justo  siiper 


divitias  peccatorum  muitas.  Mclius  plane  modicum  B  ironi  corpus  omnimodis  visitandum,  et  quid  de  hit 

sentiendum  sil,  cenis  indiciis  explorandum.  Slatnit 
igilur  diein  quo  sancti  viri  reliquiae  proferentur  la 
inedium,  ut  isloruin  fldei,  illorum  consuleretur  af« 
fcctui.  Vocat  auicm  ad  hoc  coelesle  spectacuhim 
personas  honeslas  ei  religiosas,  inter  quas  Roflcn-* 
sis  episcopus  Guinulfus,  de  quo  superius  fecimus 
mentionem,  speciali  gratia  simul  et  gloria  pr»cmi« 
nebat.  haqiie  tricesimo  sexto  anno  ex  quo  rebus 
buinanis  excesserat,  accedunt  ad  tumulum  sancti 
viri  qui  ad  hoc  Tuerant  inviuti,  sublatoque  lapide 
quo  sarcophagum  daudebatur,  tanta  odoris  fra* 
grantia  oiunium  naribus,  ut  et  ecclesia  replerctur, 
et  in  sepulcro  aromala  scaturire  puurentur.  Pri- 
mum  deinde  pallium  quo  sacratissima  membra  fu^ 
rant  invulula,  pristinam  venuslatem  et  intcgrita- 
tem  reservasse  conspiciunt.  Spe  deinde  glorix  po- 
tioris  animati ,  extracto  pallio  cantera  ornamenta 
vestesque  consideraiit,  et  omnia  solida  invcneriint 
et  integra.  Producunt  brachia,  plicant  digilos,  ar- 
ticulos  explorant,  etomnia  sana,  omnia  flexibilia  et 
antiquo  reperiuntur  vigore  firmissima.  Invesligant 
postremo  carnis  iniegritatem  pariter  ct  colorcm, 
quae  vitro  purior,  nive  candidior,  futur»  resurre- 
clionis  gloriam  praeferebat.  At  cum  dcsideratani 
faciem  ejiis  atiingere  omnes  pnriter  timuissent» 
ppaefalus  episcopus  Roflensis  testimoiiio  conscienlia 
vel  amoris  fac^us  audacior,  sudario  quo  caput  san- 
clissimum  tegebatur  maiium  injecit,  et  a  parte  in- 
Taodem  mutuo  benedicentes  et  manibus  se  tenen-  d  '^^■'lori  discindens ,  barbam  Leata  canitie  niveam 


lilteraturae  cum  flde  quae  in  siinplicitate  cum  dilc" 
ctioniyoperalur,  super  divilias  sapientia;  et  scieiitias 
saecularis,  qiiibus  inulli  vel  ad  vanitatem  humanas 
laud^s  vel  in  avaritiam  turpis  qusestus  abutuntur. 
Accede  igitur,  frater  mi,  accede  ad  dominum  tuum, 
imo  et  nostram  :  credimus  euim  quod  sancta  ejus 
dcxtera  quae  nobis  baculum  negavit,  tibi  laxata 
luanu  facile  resignabit.  > 

His  auditis,  sanctus  pontifex  sua  usus  simpHci- 
t.ite  paruit  iuipcranti,etaccedens  ad  altare  :  c  Ecce, 
iiiquit,  ego,  domine  mi  Edwarde,  ecceego  qui  me 
100  conimisi  Jodieio,  qui  me  tuae  sententiae  subdidi, 
(ui  baciiiura  quein  concesseras  reslgnavi.  Quid 
iiunc  tibi  placet,  quid  vis,  quid  discernis?  scrvasli  . 
certc  digiiilatem  tuam,  meam  purgasti  innocen- 
liam ,  tuam  magniflcentiam  prodidisti.  Si  igitur 
adhuc  de  me  tua  stat  antiqua  senlentia  redde  ba- 
culum,  aut  si  mutata  est,  cui  tradatur  edissere.  i 
lluec  dicens,  levi  tactu  virgam  tentat  cvellere ;  qme 
rnanum  ejus  sccuta,  ac  in  molli  luto  fuisset  im- 
,  pressa  desiliit.  Accurruiit  rex  simul  et  archiepisco- 
piis  prostrati  veiiiam  posttilant,  et  se  sancti  viri 
orationibos  commendant.  At  ille  qui  didicerat  a 
Domino  Jesu  Ghrislo  mitis  csse  et  humilis  corde, 
ipsis  aeque  prosternitur,  et  a  tanto  se  pontifice  be- 
nedici  precatur.  Qua:  tunc  inter  sanctos  episcopos 
lacrymae,  quae  suspiria,  quam  humilis  de  ipsa  be- 
nedictione  fuerit  contentio,   quis  fadle  dixerit? 


lcs  in  synodum  redeunt  cunctis  exsultantibus,  roul- 
tis  autem  et  flentibus  prae  gaudio,  omnibus  au- 
lem  in  commune  Dcum  in  suis  sanctis  mirabilem 
prsedicanlibus.  Rei  vero  in  amorem  cognati  sui  el 
praedecessoris  accensus ,  sanctissimum  ejus  se- 
putcrum  theca  de  argento  simul  et  auro  fabrefa- 
cia,  sicut  impraesentiarum  cernitur,miro  studio  de- 
coravit. 

De  prima  eju$  translatione  et  ccrporis  tncor- 
ruptione. 

Gum  igitur  his  atque  hujusmodi  miraculis  san- 
ctus  floreret  Edwardus,  erat  inter  fratrcs  frequens 
de  ejus  sanctiuieconfabulatio.  De  diein  diem  circa 
tantum   palronum  canctorum  aagebatur  afl<ectusi, 


fide  plenus  extraxit,  eam  ac  si  viveret  meiito  fir- 
roius  inhaerere  persentiens.  Deleclatus  miraculo  et 
desiderio  iguitus  pilum  unum  extrahere  sibiqiie 
servare  conatur ;  sed  haesit  firmius,  nec  sequitur 
voluntatcm  efiectus.  Animadvertit  hoc  Gillebertus» 
et  episcopum  blande  corripiens  :  c  Sine,  inquit, 
pater,  nec  tanti  regis  velis  infestare  quietem,  nec , 
integritati  ejus  quain  Ghristus  huc  usque  scrvavil 
aliquid  minuere.  >  Ad  haec  cpiscopus  :  c  Optime« 
inquit,  loqueris  abba.  Non  tamen  conatum  huno 
meum  praesumptioni  depiites  sed  devoiioni,  cuiii 
reliquiarum  ejus  vel  raodicam  portionem,  si  mihi . 
copia  praestaretur,  Grcesi  opibus  praetulisseni.  SeJ 
quia  regius  animus  allquid  sibi  detrahi  dedigiiatufi 


m  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL. 

habeat  sibi  omnia,  et  cum  inlcgritatc  sua  diem  A 
beatae  reiurreciionis  exspectet.  >  Itaquc  retento 
paUio  quo  sanclissima  ejas  membra  fucrant  invo- 
iata,  aiiud  aeque  pretiosum  apponunt,  diligenlerque 
curataro  glebam  iilam  dulcissimam  suo  recondunt 
in  ibalamo*  (Jbi  per  ejus  merita  piurima  pracstan- 
inr  beneficia;  ex  quibus  ad  laudem  Domini  no- 
itri  Jcsu  Cbristi  pauca  de  pluribusrredimus  subnc« 
ctenda. 

De  pueila  ad  ejui  tumulttm  sanata, 
Sanctissimus  Eliseus  propheta  a  pueris  plus  qua- 
draginta  derisus,  sua  maledictione  ultus  injuriam, 
oniversos  bestiis  tradidit  puniendos.  Magum  im- 
ptissimum  Helymam  apostolos  blaspbemantem  bea- 
IU8  Paulus  tubita  ca^citate  damnaTit.  Injuriam  igi- 
lur  sanctis  suis  illalam  in  se  redundare  Christus 
declarat :  Qui  vos,  inquiens,  audit  me  audity  el  qui 
fps  spemit  me  speruit  (Luc.  x).  Hoc  in  suo  Do- 
minus  Jesus  ostendit  Edwardo»  ejus  deirahentes 
|anctitatl  cum  roagna  severitate  puniens»  obsequen- 
les  ei  benellciorum  coilatione  remunerans.  Erat  in 
dvitate  matrona  nobilis,  Matbildis  nomine ,  artis 
purpurariae  peritissima,  quae  regum  divitumque 
▼ettes  ornare  auro,  illustrare  gemmis,  picturis  ct 
lloribus  opcre  polymito  variare  consueveral.  Com- 
nilserat  ei  opus  uon  mediocris  pretii  nobilissinia 
qaadam  ac  ditissima  femina,  quae  comili  Glover- 
niae  nuptum  tradita  pauk)  miiior  a  regina  babe- 
Latur,  caeterisque  per  Angliam  comitissis  sicut  di- 
viilis,  iu  cultu  vestium  nitebatur  excederc*  Insta-  q 
liat  quotidie  non  solum  ut  artiiiciose,  sed  etiam  ut 
celeriier,  omnia  complerentur.  Aderat  interea  beati 
regis  et  martyris  Ed.  hujus  nostri  principis  patrui, 
praeciara  solemnitas,  qui  ab  impiis  sine  culpa 
peremptas»  creditur  innocentiae  martyrio  coronatus. 
Fluctuabat  animo  sapiens  ilia  mulier,  el  cum  ope- 
rts  dilationero  superbissimaa  feminae  indignationem 
gibi  crederel  parituram,  et  sanctissimaro  festivita- 
lem  labore  probibito  violare  divime  ultionis  lime- 
rel  esse  materiam*  Respiciens  igitur  sociam  operis 
.adolescentulam :  c  Quid  tu,  inquit,  inter  laboris  hujus 
necessitatem  et  sancti  regis  Edwardi  festivitatein 
decernis  ?  Nam  vacare  dispendiosuro,  operari  au- 
lem  iu  tanta  festivitate  arbitror  periculosum.  >  Sub- 
rideus  juvencula  :  <  Istene  est  Edwardus  qucm  ^ 
apud  Westmonasteriuro  baec  rustica  multitudo  ve- 
neratur  ut  regem?  Rogo  quid  roihi  et  illi  ?  vacent 
alii  ei  suiscantibus  vel  plangant  roortuuro  vel  bo- 
iiorent,  ego  non  magis  pro  eo  quam  pro  rustico 
quolibet  inceptum  opus  si  jusseris  prxterniittam.  t 
Expatit  domina  et  incaluit  cor  ejus  ct  in  roedita- 
tiene  ejus  ignis  exaestuans  erupit  in  vocem  incre- 
patioois  et  indignationis,  et  quasi  dialolico  pras- 
veutam  spiritu  blasphemaro  durissimis  sermoni- 
bu8  verberaret.  Ridebat  pcdise(|ua,  ct  dominae  suae 
simplicitatem  irrideus,  biasphemiaro  blaspheroiis 
cumulabat;  curo  subito  multis  aslantibus  paralysi 
murbo  corripitur,  ctos  blasphemuiu  usqueaddeste- 
ram  aureui  retortum  eam  officio  linguas  quo  fue- 


OPP.  PARS  U.  —  HISTORICA:  784 

rat  abusa  privavit  :  spumant  labia,  slridel  denli- 
buft  et  arescit^  miserabilique  merobrorum  sinua- 
roinc  corpus  orone  torquetur.  Hae^  com  materfa- 
roilias  jiivencul»  cerneret  justo  Dei  jodicio  conti- 
gisse,  dolor  indignationi,  luctas  irae  saccessH. 
Flebat  illa  et  dorous  ejus  tota,  el  quae  objargaTe* 
rat  blaspheroantero,  raiseratur  lot  tormenla  el  tam 
inlolerabilia  patientero .  Res  innotuit  civitati.  Ac- 
currunt  roulti,  aut  doroinam  consolaturi,  aul  pedi- 
sequaro  adroiraturi.  Quserenti  autero  qvid  facto 
opus  slt,  astat  persona  quaedaro  satis  ol  viddMi- 
tnr  veneranda,  horlabatur  ut  iropositam  navi  iiii- 
seram  ad  ipsius  quem  blasphemaverat  eorpus  sAw 
ctissimuro  deportarent,  ejus  merilis  recepiaram 
remedium,  ob  cujus  injuriam  illatum  sibi  senserai 
laro  iinmanc  supplicium.  Dixit,  el  fadom  esl  ila. 
Delata  est  ad  sancti  regis  sepulcrum  mulier  infe- 
lix,  accensoque  ad  ejus  mensuram  cereo,  d^ina 
ejus  vigiiiis  ei  brationibus  insistebat.  Luctns  ei 
ejulatus  multus  circa  iilam,  quonJAm  Insanabilis 
videbalar  dolor  ejus,  pessiroa  plaga  illius.  Una  el 
sola  spes  oronium  pielas  Edwardi,  qui  didiceral 
a  Doroino  Jesu  relribuere  bona  pro  maiis^illle- 
clionero  pro  odio.  Torquel)atur  ergo  tota  nocle  iUa, 
caeteris  flentibus  el  orantibus.  Orabant  ei  pro  ea 
fratres  roonasteril,  quorum  praepositos  soleiDaes 
super  eam  litanias  cum  inagna  devolione  edidU. 
Pugnabant  in  conspectu  piissimi  regis  oralio  el »- 
gritudo,  iniquitas  famulae  peccairicis  el  fides  do- 
minae  miserantis,  magniludo  criminis  eimullitudo 
doloris.  Yicit  landem  Jesum  meritis  beaii  regis  ilia 
a  qua  vinci  solel  roisericordia»  quae  mox  in  lan- 
guida  obviaiis  veriuti  sentenliam  quaro  illa  dicia- 
verat  sua  lenitate  temperavit.  Itaque  cum  In  do^ 
\0Xfi  oocti  contiuuassel  et  diero,  bora  qua  laudibus 
vespertinis  sacra  illius  festivitas  diei  daudebalor, 
iiiter  psallentium  voces  el  geinitus  orantiam  sobito 
reddita  sibi  sanitate  inluebatur  astanles»  fleules 
admirabatur,  ubi  essel,  quid  passa,  quo  delaia,qu» 
tantidoloris  causa  sermone  recepto  requiriL  Os 
quippe  quod  roorbus  contraxei^t,  adnaluralia  loca 
reversum,  formae  pristinae  simul  et  sauitatl  dona- 
tur.  Audiens  autem  cuncta  quas  accideranl  eropil 
in  lacrymas ;  of,  iingua,  meus,  seiisus  confessio- 
nem  personant,  et  interiorem  contrilionem  cr^ra 
suspiria  prodiderunt.  Tunc  misericordiam  el  ju- 
dicium  cantabant  qui  aderant  Domino,  qui  percu- 
tit  et  sauat,  mortificat  et  vivi/icat^  deducit  ad  infe^ 
ros  et  reducit  (i  Reg.  ii).  llla  vero  gratias  agcns 
Deo  et  ejus  beaiissimo  servo  Edwardo,  cum  do- 
mina  sua  incolumis  remeavit  ad  propria.  Quaado- 
cunque  deinceps  nomen  gloriosi  r^is  audiebat, 
tanto  corripiebatur  timore,  ut  pallor  vultum  oflleii- 
deret  et  caeleia  membra  iremor  occuparet, 

De  quodam  fratre  a  febre   quartana  per  tanclum 
regem  liberato. 

Erat  praeterea   in  monasterio  quo  sancUe  ejus 

reliqui»  servantur  frater  quidam  Osbertus  nomine, 

cujus  sincerissimaro  vitam  decorabal  scienlia«  ii* 


7C3 


VITA  S.  EDWARDI  REGIS. 


786 


lustrabaC  facundia,  philosopliia  (am-sxcularisquam  A  clnon  morior;  viladolori  est,  nec  flnitur;  morsde- 


ecclesiastica  sublimius  extoliebat.  Hic  aliquanilo 
circa  medium  mensis  Julii  quartana  febre  cor- 
reptus»  per  raenses  sex  aJeo  vexabatur,  ut  natura 
morbo  jamjamque  cessura  videretur.  Sxesae  car- 
nes,  sanguis  exhausius,  ossa  suis  vacuata  medul- 
lis  simulacrum  magis  quam  hominem  prxferebant. 
Aderal  Dominics  nativitalis  cunctis  roortalibii'^ 
amplectcnda  soiemniias,  et  vir  ille  duplici  molestia 
fatigatur,  cum  ct  vi  febrium  torqueretur,  et  liis 
gaudiis  non  interesse  festivis  ipsis  ei  febribus  ama- 
rius  videretur.  Intulit  itaque  fides  vim  ualurae,  et 
devotio  de  morbo  iriumphat,  virumque  Dei  sa- 
cratissimis  interesse  vigiliis  contra  spcm  omniuni 
compulerunt.  Etjara  circa  galU  canturo»  ut  ea  die 
consaevit  Ecciesia,  missa  celebratur,  el  evangelium, 
quo vlrgnalem parturo,  pastorum  vigilias,  excubias 
angelorum  sanctus  Lucas  evangelista  describit^ 
recilatur,  cum  ille  parvuli  qui  natus  est  nobis  hu- 
militatem,  matris  e#virginis  pieiatem  summa  cum 
devptione  considerans,  totumque  in  lacrymas  re- 
solutus,  et  interiori  iaetitia  miro  modo  perfundi- 
tur,  eC  exieriori  quadam  suavitate  membra  mar- 
cida  refoventur.  Psallit,  spii  itu  psailit  et  mente ; 
orat,  spirilu  orat  et  mente;  et  inter  matrem  et  fl- 
iium,  inter  sinum  et  praesepium,  pia  cogitatio  cum 
locutione  discurrit.  Exstinctam  credit  quam  diu 
pertulerai  passionem ;  quam  tamen  pius  Jesus  ut 
EJwardi  sui  merita  propalaret,  suspenderat  qui- 


siderio,  nec  conceditur.  Sed  quid  facio,  quasi  |u« 
dicio  conieudens  tecum  cuni  *  misericordiam  pe- 
tam,  nec  prxsumam  de  judicio?  Obsecro  proinde» 
bonc  rex,  amantissime  princeps,  dulcis  patrone, 
moveat  illa  viscera  (ua  piissima  servuli  tui  tantus 
dolor,  et  oculo  quo  longe  posita  cernere  consuesti, 
quid  in  his  misereudis  visceribus  roeis  agatur  dili- 
genlius  con(eniplare,etquamintoIerabilitera  frigore 
niniio  ad  calorem  nimium  transeam.  0 !  o  tre- 
mor  horribilis,  ardor  indicibilis  !  A(tende,  Domine 
dulcissimc,  attcnde  et  vide,  $i  e$t  dolor  $icut  meu$ 
(Thren.  *i).  Si  indignum  judicas  sanitate,  vei  do- 
lorem  termina  morte.  i  Iiiter  liaec  verba,  singullos 
lacrymxque  prorumpunt,  nec  ulterius  res  veriris 
^  agilur  sed*  affcctibus*.  Dcinde  expietis  missarum 
soleroniis  surgit  ab  oratione ;  et  ecce  dolor  omnis 
abcesserat,  et  quasi  novo  perfusa  refrigerio  vigo- 
rem  pristinum  meinbra  cuncta  resumpserant.  Goe- 
pit  eliam  cogitarc  de  oibo,  et  statim  pulso  fasti^ 
dio,  vis  appetiliva  ad  cibi  desiderium  excitator. 
Quid  plura  ?  Perfcct(e  redditus  sanitati  tanto  de- 
binc  devotius  saiicli  confessoris  obsequiis  et  laudi- 
bus  insistebat,  quanto  fueral  in  se  ipso  virtutem 
ejus  expertus. 

De  quodam  milite  ab  eodem  morbo  $anato. 
Erat  vir  iste   scriba  doctus  in  regno  coelorum/ 
et  saepe  serinonem  jussus  facerc  in  populo,  profe- 
rebat  de  thcsauro  suo  nova  et  vetcra.   Accidit  au* 


dcm  scd  non  exstinxerat.  fiiduo  namque  ob  de-  q  tein  post  recuperatam  uli  miracuio  sanitatem,  tit 

anni  orbita  natalis  anniversariani  denuo  saiictis- 
simi  regis  memoriam  revocaret.  Gonfluxerat  do 
civitatc  non  mininia  multitudo,  ut  et  singulis  anni» 
consueverat,  tam  vigiiiis  quam  missarum  soie- 
mniis  ob  ipsius  gloriam  interesse  gaudebat.  Fra- 
ter  igitur  iste  ab  abbate  secundus  sacris  indutas 
vestibus  ad  aiUre  missam  celebraturus  accessiu 
Post  lectionem  autem  sancti  Evangelii,  convcrsos 
ad  populum,  babuit  ad  eos  de  regis  sanctitate  si- 
roui  et  virtute  sermonero.  Praedicabat  vir  Dei  ejos 
humilita(em,  laudabat  patientiam,  piidicitiam  extoi- 
lebat.  Quanti  vero  meriti  fuerit  apud  Deum,  cer- 
tis  miraculoruro  astruit  arguroentis.  Pos(reroovlr- 
lutcm  ejus  quam  anno  praeterito  senserat  in  se  ipsa 


votionem  viri  febres  quadam  virtutc  conclus»  di- 
vina,  die  tertio  severius  solito  miserum  corpus  iii- 
vadunt,  et  sc  artubus,  nervis,  jiincturis  quoquc, 
imis  etiam  visceribus  infundentes,  doloribus,  ac 
tortionibus  tam  interiora  quam  cxteiiora  illius 
omnia  dissecabanu  In  bis  tormentis  cum  dics  po- 
sterior  praecedenti  videretur  esse  cVudelior«  adve- 
nit  dies  desiderata,  qua  gloriosissimus  princeps 
Edvrardos  post  gloriam  temporalcro  Ghristo  remu- 
neranta  meruit  aeternam.  Hora  igitiir  illa  qua  pro 
tanli  regis  memoria  iiuroolabatur  sacriflcium  salu- 
tarc,  accessit  ad  sancli  tumulum  languidus,  et 
prostratus  soio,  quasi  jam  extremum  spiritum  emis- 
surus  iiidoluit.  Deus  iheus,  qu<e  tunc  suspiria,  qui 


gemitus,  qui  slnguitus  roiserum  illud  corpiis  cdii-  D  producens  in  medium,  omnes  ad  pietatem,  muiftot 


cutiebant  ?  Qualia  ei  Verba  dolor  dictabat,  suggc- 
rel>at  fldes,  spcs  componebat.  Nunc  quasi  ratio- 
cinando  provocat,  nunc  supplicando  compellat.  c  Et 
tu,  inquit,  Domiiie,  usquequo  ?  usquequo  obiivisce- 
ris  me  iii  finem?  usquequo  avertis  faciem  (uam 
a  mc?  ubi  sunt,  rogo,  magnalia  tua  quae  narrave* 
runt  nobis  patres  nostri,  opera  quae  operatus  es  in 
diebus  eorum  ?  Itane  qui  alienis  didicisti  mise- 
reri  scmper  ei  parcere,  tibi  servientibus,  tuis  de-- 
putatis  laudibus,  tuis  obsequiis  mancipatis  claudes 
viscera  pietatis  ?  Itane  corpus  quod  regia  muni- 
ficentia  bactenus  aluisti,  nunc  febribus  consumen- 
dum  exposuisti?  Et  ulinam  consumendurocito;  sed 
lieu !  beu  !  depascor  et  noa  consumor,  torqueor 


e(iain  ad  suspiria  lacrymasque  comroovit.  Adfoil 
miles  quidam  rogalis  custos  palatii  Gerinus  no- 
mine,  qui  typo  quartano  per  dics  ct  menses  supra 
modum  fatigatus,  frustra  in  mcdicos  muKa  con- 
sumpscrat.  Nam  morbus  ncc  sibi  iiec  suis  parcens, 
sacculum  pecunia,  sanguine  corpus  ejus  exhause* 
rat  :  spiritus  ejus  atlenuatus  est,  et  solum  sibi  vi- 
debatur  superesse  sepulcrum.  Audiens  autcm  hiinc 
virum  per  merita  beati  Edwardi  simili  cxeroptora 
passioni,  concepts  fidei  spes  successit,  ct  cor  pa- 
viduro  charitas  ignivit.  His  omnibus  factus  ali- 
crior,  ad  sepulcrum  regis  nocte  sequcnti  accensis 
cereis  excubias  celebravit.  Erat  autero  vigilia  Do- 
roinibae  apparitiouis ,  et   nox  triplici  jucunditala 


7S7  B.  AELRCDI  ADRATIS  RIBVALL 

solemnis   in  qua  et  fides  genliam,  et  baplismatis  A 

sacramenlum,  et  roiraculorum  Cliristi  commenda- 

inr  initium.   In  conventu  fratrum  hyroni  resonant 

ct  co^ucrepant  lectioncs,  Gerinus  Edwardo  totus 

intentus  lacrymas    offert,  et    roultiplicat  preces  : 

Edwardus  Gerinum,  Cliristus  exaudivit  Edwardum, 

et  opore  uno,  regem  gloria\et  lionore  sublimcm, 

Gerinum     reddidit    febribus    cistinctis    incolu-- 

mom. 

I>e  feinina  quam  absenlem  sanavil. 

Rcgulus  ille  cujus  riliuf»  innrmabatur   Caphar- 

naum   ad   sanamlum   eum  necessariam    corporis 

Domini  prsescntiam    ratus,    minus    fidelis    ipsius 

Salvatoris  sentcntia  judicatiir.  Porro  (idom  ccntu- 

rionis  ob  id  maxime  Israeletica;  reli!!ioiri  novimos 

B 
ab  ipso  Cliristo  prsclatam,   qnod  cum  ad  pueri  il- 

lius  paralysim  depellendam  suum  spopondisset  ad- 

▼entuni,  divinam  ejus  inajeslalem  fidc  plenus  al- 

tendcns  :   Nequaquam,  inquit,  Domine^  scd  lantum 

dic  verbOf  et  sanabitur  puer  meus  (Luc.  vii).  IIujus 

fidci  simiiituilinein  sanclimonialis  quaedam  femina 

in  monaslerio  Bercbigensi   zelata,  beati  rcgis  Ed- 

wardi  merita  sua  redJidit  fide  clariora.  Laborabat 

enim  et  ipsa   quarlanse  lebris  iiicommodo,  et  jam 

ei  sccundus  in  ipso  languore  ^ransiens  annus  spem 

rcciiperandae  sanitatis  ademcraL  Die  vero  quadam 

fuin  matulini  soporis  quietc  membra  marcida  rc- 

focillarel,  vidcbal  in  somnis  se  cuin  suorum  comi« 

iatu  ad  patris^m  propriam   parentesque  revisendos 

Iterarripuisse.  Etcum  paululum  processissent, rogat  q 

unus  aliquis  ut  divertat  ad  We&tmonaslerium,qua- 

tenus  ibrcibo  potuquc  refecti  labor^m  itinerisfacilius 

snstinerent,  Et:  c   Quomodo,   inquit  illa,  ad  eos 

divertam  quorum  nec  faciem  unquam  vidi  nec  no- 

mina  novi,  nec  in  ratione  dati  et  accepti  cuiquam 

illorum  aliqiiando  communicavi  ?  >  Et  ille  :  <   Est 

ibl,  inquit,  nobilis  rex  Kdwardus,  cujus  si  cum  de- 

votioneac  fiJe  sepulcrum  inviseris,  facile  tibi  a  Do- 

mino  Deo  suo  refectionem  qua  corpus  tuum  pristi- 

num  vigorem  recipiat  impetrabit.  >  Evigilans  igitur 

mulier  somnumque  retractans  surrexii  de  stratu, 

baculoqiie  imbecilla  roembra  sustentans,  Ingreditur 

oratorium  el  coram  allari   prostemitur.  Seplcm 

quoque  Psalmos  qui  poenitentiales  dicuntur,  cum 

suroroa  cordis  contritione  decanUnssolemnesaddit  ^ 

Litanias ;  devotis  quoque  precibus  sanctum  regein 

convcniens  :  i  Credo,  inquit,  Domiiie,  paralam  mihi 

apud   sanclum  sepulcrum  tuum,    sccundum   quod 

raihi   promissuro  est,  si  illud  adiero,  sanitatem  ; 

8cd  quid  opus  est  hoc  labore  meo,   imo  periculo 

inco?  Erit  enim  non  parvum  meae  quielis  dispen- 

ilium  vecturam  qiiaererc,  viaticum  procurare,  socios 

ilineris  providerc,  prxcipue  in  eundo  et  rcdeundo 

audire  mulla,  multa  viderc  quse  roentem  cxlollant 

ct  adimanl  gravitatem,  et  vel  ipsa  nugari,  vel  otiari, 

vcl  talia  facientes  attendcre.  Quidigitur  necesse  est 

iit  sacri  corporis  tui  praesentiam  quseram,  cum  spi- 

ritu  praesens  sis,  et  cerncnli  crcatorem  angusla  sit 

omnis  croatura  ?  Scio  ccMc,  scio  quod  in  ea  luce 


OPP.  PAKS  W.  -  IIISTORICA.  7«g 

quae  penetrat  omnia,  mea  tibi  palet  miserra,  et  C!im 
sis  particeps  summae  illius  potestalis,  si  vnluntas 
adfuerit,  non  deerit  facuUas.  Dic  proinde  verho  el 
sanabitur  ancilla  tua.  >  Hxc  et  hujusmodi  cum  in 
niagna  cordis  angustia  declamasset,  ad  lectum  do- 
k)ris  sui  timens  et  trcmens  revertitur ;  erat  enioi 
dies  qua  tremebundae  illiirs  aceessionis  exspecuba- 
lur  hora.  Sed  illa,  ut  itadicam,  tento  pede  progre- 
dicns  parum  vel  nihil  molestiae  intnlit  patienti.  Aiii- 
nuequior  exhinc  facta  mulier  ad  rogandum  regeni 
bcatissinium  se  totain  convertit,  et  post  biduans 
quielis  solalium  quartanae  passionis  timebatur  ac- 
cessus.  Incumbente  autem  hora  illa  terribili  orato- 
rium  rnrsus  ingreditur,  et  praemissis  psalmis  lacry- 
roas  ilcrat  ct  rouUiplicat  preces.  Quid  plura  ?  Et  il- 
lum  diem  transigit  sine  roolestia.  Cam  autem  tertiae 
tribulationi  eodem  quo  prius  occurrisset  antidoto, 
perfoclic  reddila  sanitati,  sancto  regi  Edwardo  qua> 
ad  vixerit  gratiarum  retulit  acliones. 

De  monaeho  a  triplici%iorbo  curato. 
Nec  silentio  tegendum  arbilror  quod  nni  sqttO' 
ruin  Weslmonasterii,  vrro  religioso  ct  honesto,  per 
merita  beati  regis  pictas  divina  contulerit.  Miro  qur- 
dera  vir  iste  circa  lieatum  Edwardum  tenebatur  af- 
feclu,  et  nominis  illius  recordatio  super  mel  ei  du!- 
cis  erat  et  memoria  sanctitatis  ejus  super  mel  et 
favum,  unde  cum  gratiarum  actione  quinque  pro 
ejus  anima  qiiotidie  psalmos  decantabal.  Accidit 
autem  uttriplici  fatigareturmolestia,  nec  alia  quam 
coeleslis  speraretur  roedicina.  Post  roinutionent 
naroque  circa  vulnusculum  collectus  sanguis  ct 
coagulatus  in  pessimum  apostema  duruerat,  et  vi- 
cina  quoque  loca  dolor  invadens,  suo  brachium  vi* 
gore  privaverai,  anheb  praeterea  cor  cruciabatur 
spiritu,  et  pectus  angustum  cum  magna  difficultate 
halitum  emUtebat.  Sed  et  pedem  tumor  intoierabilis 
occupans  officium  ejus  pene  totum  ademerat*  Ap- 
propinquabat  dies  annua  revolutionc  soleainis,  qua 
rcx  sanctus  ad  coelestia  regiia  migravit,  cum  ille 
taiito  laborans  incoromodo  desidcratam  cunctis  lae- 
tiliam  solito  moestior  exspectabat.  Eadem  vcro  no- 
cte  lcmpore  opportuno  cum  ad  signa  pulsanda  ob 
honorem  regis  alacriter  fratrum  turba  concurreret,. 
Ipse  valitudine  pressus  tristis  sedebat,  quod  nibil 
poterat  hihiritatis  exhibere,  nec  fratribus  in  tanla 
labore  praestare  solaiium.  Illis  igitur  cordas  summa 
cuin  devotione  trahentibus,  aestuabat  vir  sanctus  ct 
semeiipsum  jam  ferre  non  sustinens :  c  Itane,  in- 
quit,  mi  Edwarde,  non  subvenies»  et  huic  desidcrio 
nico  vircs  negabis  ?  Adesto,  quaeso,  surgo  enim,  et 
me  fratrum  choris  intersero.  >  Arrepta  vero  uua 
coidaruro  morbumque  contemnens,  tolo  nisu.ma- 
nibus  traxit  utrisque.  Statim  apostemate  rupto, 
concrctus  ille  putridus  sanguis  erupit»  sedatoque 
tuinore  dolor  omnis  abcessit.  Sublita  igUur  una 
triuin  inolestia,  de  pectoris  anxietate  solIicUus»  ex- 
pcrtam  jam  regis  sancti  virtutem,  fide  certior  et  spe 
ca;pit  alacrior  contemplari.  Moi  is  autem  erat  illi, 
fratribus  post  vigilias  ad  slraia  rcd(  unlih'is  in  cc- 


m 


DE  SANCTIMONULl    DE  WATTUN. 


m 


clcsia  rcniorari,  eiante  quoddam  aliare  secrelius  A  poieniiae  ejus,  fraler  charissiroe,  quam  ego  peccalor 

psalmis  oraiionibusque  vacare.  Eadem  vero  nocle 

qua  sibi  divinam  in  brachii  sui  curatione  senserat 

adfuisse  praesenliam,  ad  duices  quas  solilus  fueral 

frequenlarelalebrasdevolus  accessii.  Proslralusque 

Deo  el  sanclo  confessori  suo  Edwardo,  pro  acceplo 

b^neficio  agit  gralias,  supplicat  pro  non  accepto. 

Nec  praesumptioni  sed  fidei  ascribendum,  quod  iri- 

plicari  sibi  coslcstia  rounera  precabalur.  instat  igi- 

tur,  plorat  et  orat,  Ixtus  pro  bracbio,  sed  pro  pe- 

ctore  tristis.  Inter  oranduro  autem,  e  corpore  sudor 

copiosus  egrediens  spiritum  reddidit  solito  forlio- 

rem.  Pecttis  deinde  coelesti  quodam  rore  perfusum 

Bolitam  recepit  sanitatem.  Superatadhucpedis  an- 

guslia,  quaeeuro  fratrum  suoruminteresse  conven- 

tuinonsinebat.ltaquecuroinceliainfirroorurocuroB^^l,g„j^^  j^„li  ^g^iti  patronum  omnium   corda 

alio  quodam  seniore  dccumbens,  die  quadam  circa 

fiolis  occasum  routua  se  collatioue  reficiunt,  et  inter 

colloquenduro  beati  regis  virtutem   suavi  serroone 

cororoemorant.  Tunc  ille  jqui  jam  fuerat  duplici 

iDorbo  curatus  :  c  Quam  roagna,  inquit,  mulliludo 


in  meroetipso  expertus  audeo  dicere,  quia  quidqjuid 
voluerit,  a  Doroiuo  Deo  suo  facile  iropetrabit.  >  Sic 
ei  miraculum  quod  in  se  fuerat  operatus  exponeos, 
pedem  extendit  intolerabiii  quodam  tumore  defor- 
roero ;  et :  c  Si  hunc,  ait,  pedem  roihi  sublato  dolo- 
re  sanasset,  nihil  est  quod  ulterius  petendum  ab  eo 
aestimassem.  >  His  sermonibus  se  consolantes,  soie 
ruente  lectulis  sese  recipiunt.  Mane  autem  facio, 
surgens  is  cui  pes  doluerat,  solito  roanuro  apponit 
dolori,  sed  nihil  inpede  quod  vei  turoeret  vel  dole- 
ret  inveniens,  sensit  se  per  beatum  Edwardum  per- 
fectae  sanitati  donatum.  Exclamat  cum  gaudio,  et 
pandens  sociis  taro  CQelestemiraculuro,  ad  aroandum 
dulcius,  et  laudandum  devotius,  et  expressius  ei- 


comroovit,  ad  laudem  et  gloriam  Domini  nostri  Jesu^ 
Christi,  cui  est  bonor.  in  saecula  saeculorum.  Amen. 

Explicil  Vita  sancti  Edwardi  regi$et  cfin(e$iori9t  cum 
miraculi$  eju$aem. 


DE  SANCTIMONIALI  DE  WATTUN. 

(VwiSDEN,  ibid.,  p.  415.) 


Be  quodam  luiraculo  mirabiii,  auclore  Aluredo  abbate  Rievallensi. 


Miracula  Domini  et  manifesta  divRiae  pietatis  in- 
dicia  scire  et  tegere,  portio  sacrilegii  est.  Quod  enim 
esse  potest  praesentibus  ad  consolationem,  ada^di- 
licationem  posteris,  omnibus  ad  dcvolionem,  indi- 
gnum  est  cunctorum  notitiae  deperire.  Sed  plerum- 
que  multoruro  nos  terret  ineptia,  qui  vel  invidia  ta- 
bescentes,  vel  infidelitate  languentes,  de  his  quae 
foona  sunt,  vix  de  quoquaro  suis  credunt  bculis,  ad 
credendum  vero  de  quolibet  ea  qua*.  roala  sunt, 
levi  lactu  aurium  inducuntur.  Hinc  est  quud  reni 
roirabilem  et  uostris  saeculis  inauditam  tibi  potis- 
simuro,  pater  aroantissime,  credidi  revelandam,  cu- 
jus  sancta  simplicitas  bene  sentire  de  omnibus,  de 
nullo  absquecertis  indiciis  sinistrum  aliquid  suspi- 
cari  consuevit.  Nulla  sit  de  verborum  veritate  cnn- 
ctaiio,  curo  ea  quae  dicenda  sunt,  cx  parte  propriis 
oculis  videriro,  oronia  aulero  mihi  tales  personae 
retulerint,  quas  nec  aelatis  maturitas,  nec  spectata 
sanctitas,  ulla  sinerent  ratione  roentiri. 

Inter  roonasteria  virginuro  quae  vir  venerabilis  ac 
Deo  dilectus,  pater  et  presbyter  Gillebertus  per  di- 
versas  Angliae  proVincias  miro  fei-vore  construxit, 
unum  in  provincia  Eboracensi  situro  est  in  loco 
qui  aquis  et  paludibus  septus  ex  re  noroen  accepit. 
Dicitur  eniro  Wattyn,  id  e&ihumida  villa. Qui  quon- 
dam,  ut  rcfcrl  in  Hi$toria  Anglorum  venerabilis  pre- 


Q  sbyler  Beda,  roagno  sanctarum  mulierum  pollebtt 
examinc  :  ubi  et  beatus  pontifex  joannes,  puellam 
ob  incaulam  sanguinis  diminutionero  fere  desperar 
tani,  salubri  tactu  et  oratione  sanavit.  Quoniam 
igitur  in  eodero  loco  praedicti  patris  industria  reuo- 
vatur  autiqua  religio,  antiqua  nihiloroinus  miracula 
renovanlur.  Ita  quipjpe  ibiChristi  ancillae,  interquo- 
tidiana  roanuum  opefa  «onsuetudinemque  psallendi, 
spiritualibus  mancipantur  ofliciis  ac  coelestibus  in- 
tersunt  thcoriis,  ut  pleraeque  quasi  valedicentes 
mundo  et  omnibus  quae  mundi  sunt,  sacpe  in  quos- 
dam  indicibiles  rapiantur  excessus,  et  angelicis  vi- 
deantur  interesse  cboris.  Crebra  eis  cum  bonis  spi- 
ritibus  confabulatio,  a  quibus  nunc  corripiuntur, 
nunc  erudiuntur,  nuncde  certis  necessariisque  pra^* 

D  muniuntur.  Tanta  inter  eas  videtur  dilectio,  tanla 
pro  invicem  sollicitudo,  ut  cum  una  obierit,  caeterae 
nunquaro  cessent  a  precibus,  donec  vel  de  pcena 
ejus,  vel  de  gloria  certuro  eis  aliquid  eluxerit.  Inde 
est  quod  non  soluro  ut  fieri  solet  in  somniis,  sed  et 
visibiliter  carneis  oculis  roortuae  vivis  appareant,  et 
nunc  poenam,  nunc  gloriam  quain  singulae  merue- 
rutit  exponant.  Cpntigit  aliquando  unam  optimaB 
apud  omncs  opinionis,  relicto  corpore  ad  coelestia 
cominigrasse.  Diligebalur  ab  oronibus,  sod  ab  iTna 
specialius  colcbatur.  Instat  prccibus  illa,  ui  ei  yix' 


Til 


B.  AELRED!  ABfiATlS  RIEVALL 


glnis  mcntain  divinn  piclas  non  celarct.  Revoluto  A 
anni  circulo,  dies  depositionis  cjus  anniversarius 
Terlebatur.  Solitas  orationes  puella  multiplicat.  Ac- 
Gfendilur  desiderio,  uberlim  lacrymis  irroratur.  In^ 
terim  pro  dcfunctse  cxcessibus  immolanda  salutaris 
bottta  parabatur.  Sacerdotes  dehitum  oflicium  pro- 
seqouutur.  Conversa  ad  altare  Christi  virgo  deside- 
rii  8oi  praestol»batur  effectum  :  cum  ecee  radius  so- 
lit  de  •wperi^hbus  ad  iuferiora  demissus  ante  gra« 
dum  altaris  sese  iocavit.  intuetur  diligentius  illa, 
et  mox  virgincm  quam  dilexerai,  iiimio  spleudore 
coruscam  ipsi  radio  conspicit  instilere.  Obstupuit 
et  oLriguit,  et  ioqnenle  spiritu,  caniea  iingua  tace- 
iMit.  Quia  vera  sopitis  ipiodamcnodo  sensibus  corpus 
slabat  immobiie,  accessum  virginis»  ut  evidentius 
eerneretur,  solo  desiderio  flagitabat.  Mox  radius  D 
foiis  a  toeo  qoo  sobstiterat  cievatus,  accessit  pro- 
pios,  et  anlA  laciem  virgiiiis  stans  voltum  qucm 
coocupierai  amanti  prxbult  cominus  contemplan- 
dum.  Ita  tneffabili  perfusa  gaudio  liuem  ccelcsiis 
praMtoiabatur  oflieii.  Cum  vero  missa  voce  diaconi 
clauderetur,  Uia  ad  se,  radius  ad  superiora  reverti- 
tur.  His  exira  propositum  prxmissis,  ad  ea  quae 
proposuimus  coarranda  transeamus. 

PontiOcante  in  ecclcsia  Ei>oracensi  sanctae  ac  piae 
recordationis  Henrico,  pueiia  quaedam  quatuor  ut 
putabatur  annorum,  ejttsdem  sancti  patris  precibus 
in  eodem  monasterio  suscipitur  nutrienda.  Quae 
roox  ut  infantilem  excessit  aetatem,  cum  puellaribus 
aonis  pueliarem  induit  lasciviam.  Nuiius  el  circa 
reiigiunem  amor,  nulla  eirca  ordinem  soliicitudo,  ^ 
eirca  I>eitimorem  nuilus  affcctus.  Petulans  iili  ocu- 
luSySermo  ifideeens,  lascivus  incessus.  Inccdebat 
iacro  tecta  velamine»  sed  nibii  tali  dignum  habitu 
pnMeudebat  iu  opere.  Corripitur  verbis,  sed  non 
corrigitur ;  urgetur  verl)eribus,  sed  non  emendatur. 
Furabatur  magistrarum  oculis  horas,  ut  vel  indul- 
geret  oiio,  vel  signis  inordinatis  difllueret,  aul  va  - 
caret  fabulis,  aut  inulile  aliquid  aliis  suaderet.  Bi- 
scipliiia  ordinis  premebatur,  el  ad  exterioris  bo- 
iminis  honestatem  utcunque  servandam  cogebatur 
nvita.  Oinnia  ei  ex  tinoore  constabant,  ex  amore 
nibil.  Et  jam  nubiiis  facta,  interioribus  exteriora, 
otiosa  quictis,  seriis  ludlcra  praeponebat.  Accidit  - 
autem  ul  fratres  monasterii  quibus  exterioruin  com-  D 
niissa  est  cura,  quidpiam  uperis  facturi  ingrederen- 
tur  monasterium  feniinaruin.  Quod  illa  perpendens 
aecessit  propius,  et  curiosius  ipsorum  opera  con- 
templabatur  et  vultus.  Erat  iutcr  eos  aflolesccns  ca^ 
teris  formosior  facie  et  setaie  nitidior.  iiijecit  io  iU 
lum  oculos  roisera,  ipse  vero  inteiidebat  in  eam. 
Aspiciuni  so  ochIo  blandiori ;  el  mox  serpens  tortuo- 
fius,  utriusque  pectus  ingrediens,  iBtiferum  insibilat 
per  cuncta  \ilalia  viriis.  Res  primum  nutibus  agitur, 
seJ  nutus  sigua  sequuntur.  Tandem  rupto  silentio 
conseront  de  amoris  suavitatc  sermonem.  Acccn- 
dunc  se  mutuo,  spargunt  utrinque  seminaria  volu- 
ptatis,  libidinis  incentiva.  £t  ille  stupriim  nicdila- 
latur,  iiia  vero  postca   dicebat,  dc  solo  cogilabat 


opp.  PARs  if.  —  iiisTaRiCA.  m 

amore.  Iiilcrim  coaFescuiil  affecttis.  Sed  ui  slbi  liiie- 
rius  coHo<iiierentur  vol  se  fnierentur  uberius,  dd 
loco  vel  tcmpore  in  unam  coiere  scntenliam.  Ahji- 
cieiitibus  itaque  arma  lucis,  nox  placebat  obsoi- 
rior.  Publicum  fugitantibus  locus  secretior  gra- 
tus  habetur.  Dat  signuni  prsedx  impiissimus  praedo, 
ut  ad  sonitum  lapidis  qucm  vel  in  parietemvel  te- 
ctum  xdis  in  qua  pausarcconsuevit,  infelix  sejacCa- 
turuin  proraisit,  de  ejiis  aJvenlu  ccrtissima  egredc- 
returadcum.  Ubi  tunc,  pater  G.,  tuus  in  custodia 
disciplinx  vigilantissinius  sensus  ?  Ubi  tot  tam  ex- 
quisita  ad  excludendam  vitiorum  materiam  roaclii- 
namenia?  Ubi  tunc  iiia  tain  prudens,  tani  cauta,  laoi 
pcrspicax  cura,  et  circa  singub  ostia,  fcnestras,  ao* 
gulos  tain  flJa  custodia  ut  sinistns  etiam  spiritibus 
iicgari  vidcretur  accessus  ?  Elusit  totam  iiKhistriani 
tiiain,  patcr,  una  pucUa,  qiiia  nisi  Dominus  cuMiodie^ 
rit  civHatein,  fruttra  vigilat  qui  eiistodileam  (Psai, 
cxxvi).  Fecisti,  vir  beate,  fecisti  quidquid  potuit  lio- 
ino,  quoniam  sic  expeJiebat.  Scd  sicut  nemopotesl 
corrigere  quem  Deus  despexerit,  itanemopoteslser- 
varc  quem  non  ille  servaverit.  Et  tu,  infelix,  q«tJ 
agis?  quid  cogiias?  quid  tam  atiente  aures'  ad  le« 
guias  erigis?  Ubi  timor,  ubi  amor,  ubi  illius  sancl» 
eongregationis  reverentia?  ubi  bcati  pontificis  qui 
te  huic  monasterio  tradidit  stiavis  memoria?  Nihil 
borum  a  tanto  te  revocat  scelere.  Deletis  his  omni- 
bus,  solus  in  corde  turpis  vivebat  affcctus.  Surgis 
misera,  pergis  ad  ostium.  Conantcm  egredi  vis  di- 
vina  repeliit ;  tentans  iterum,  scd  nihil  profecisti. 
Regressa  modicum  beaue  virgini  soiitasvigiiiascuni 
duodecim  leclionibus  celebrasti.  Quid  ultra  tibi  fa- 
cere  debuit  Cbristus  ct  non  fccit?  0  mira  cordis 
excaecatio !  Quid  denuo  moiiris  egrcssuin?  Eccc  di- 
milteris  instar  Baiaam  sccunduni  dcsideria  cordis 
tui,  ut  eas  in  adinventionibus  tuis.  Oportet  te  duci 
in  Dabylonem,  ibi  forte  curaberis.  Quid  plura?Heu! 
cgreditur.  Clauditc  aurcs,  virgines  Cbristi,  ocuios 
operite.  Egrcditur  Christi  virgo,  adultera  posl  mo- 
dicum  reditura.  Egrcditur,  et  quasi  columl>a  sedu- 
cta  noii  habens  cor,  mox  accipitrisexcipilurungoi* 
bus.  Prosternitur,  os  ne  clamaret  •bstruitur,  el 
prius  inente  corrupta  carne  corrumpitur.  Experla 
voluptas  nefas  compulil  iterare.  Cum  bxc  saepiot 
agerentur,  sorores  sonitum  quen  crelNro  audielMiiit 
admiraates  fraudem  suspicabantur.  Ilia  maxime  pa« 
tuit  suspicioni,  ciijus  mores  omnibus  solebanl  esso 
suspecti.  Fuga  etiam  juvenis  ^suspicionem  adauxil, . 
Cum  eiiini  conccpisse  se  adultero  prodidissel,  li- 
incns  ne  et  ipse  proderetur,  relicto  monaslerio  aJ 
sxculum  ire  perrexit.  Tunc  matronae  sapientiores 
puellam  conveuiunt.  Illa  ulterius  celare  non  valeiis 
conntetur  excessum.  Stupor  autem  apprebendil  oui* 
ncs  quae  audiebant  verbum.  Exarsit  mox  zelos  in 
ossibus  earuin,  et  aspicientcs  se  muluo,  complosis 
manibus  irruunt  super  eam  :  cxlractoque  ab  ejus 
capiie  velo,  aliie  tradendam  flammis,  aliae  vivamei* 
coriandam,  alia:  impositain  stipiti  supposilis  c&rbo* 
nibus  assandain  puiarunt.  Fcrvurem  aJolcsccullum 


703 


DE  SANCTIMONIALI  DE  WATTUiN. 


794 


compcscebaiit  malronx.  Allameii  spoliatur,  exten-  A  aslanlibiis,  arreptis  quibas  ille  fuerat  relavatus,  si- 


dilur,  etiam  absnuc  uila  miserationc  flageliis  atte- 
lerilur.  Prseparalo  ergastiilo  vinckur,  intriidilur  ; 
singuiis  pcdibus  duo  annuli  cum  suis  catenulis  in- 
ducunlur ;  quibus  duae  non  parvi  pondcris  catenae 
inserts,  quarum  uiia  immani  trunco  ciavis  iniigi- 
tur,  altera  pcr  foraroen  extracta  foris  sera  conclu- 
ditur.  Sustentatur  pane  et  aqua ;  quotidianis  oppro* 
briis  saturalur.  Interca  tumens  uteruscvohit  conce- 
ptum.  0  quantus  tunc  crat  luctus  oronium !  quanta 
praecipue  virginum  lainenta  sanctarum,  qux  suo 
tinicntes  pudori  unius  crimen  in  omnibus  mttuunt 
impingeiidum,  etiani.quasi  jamcxposiias  sc  oniniiim 
oculis  illudendas,  quasi  omnium  traditas  deulibus 
corrodendas  scntirent !  Flebant  omues»  flebant  siii- 


cut  eraiit  foeda  sanguine  in  ora  peccatricis  proje- 
cit.  Vides  quo  zelo  urebantur  aemulatrices  padici- 
ti.T,  insectatrioes  immunditiae,  Cliristi  pne  omnibos 
amatrices.  Yides  quo  roodo  istum  inotilando,  iHam 
opprobriis  ct  contumeliis  insectando  Christi  uld- 
scuntur  injuriam.  Ecce  gladius  Levi,  aemulatio  Si- 
meonis,  qui  yiolaue  castitatis  ultores,  nec  circum- 
cisis  putant  csse  parceudum.  Ecce  zelus  Pbines  sa- 
cerdolis,  qiii  xtcrnnm  sacerdotium  fornicantium 
iicce  promeruerit.  Hic  etiain  sapientia  Salomonis 
ciucet,  qui  virgiuem  Abisac  ad  concubilum  posla- 
lantem  in  proprium  fratrem  mortis  sententiam  pro- 
mulgavit.  Non  laudo  factum  sed  zelum;  nec  probo 
sanguinis  effusionem,  sed  tantam  contra*turpitudi- 


gulae;  niunoque  dolore  succeusae  iterum  irruunt  in  ^  nem   sanctarum  virginum'  a^mulationeni   exlollo. 


captivam.  Et  nisi  maturiores  conceptui  pepcrcis- 
sent»  vix  aliquando  ab  ejus  pcena  quicscerent.  llia 
universa  haec  maia  patieiiter  sustinet,  majoribus  se 
dignam  clainat  tormentis,  crcdcrc  se  tamen  cactc- 
ras  pro  ejus  iafldclitate  nihil  mali  passuras.  Deli* 
bcrant  quid  de  bis  agcndum.  Si  expelierctur,  in 
omiiium  boc  rcdundsre  infamiam,iminiiierequonon 
parvum'omuium  animabus  periculum,  si  dcstituta 
solatio  mater  cum  sobole  mortis  discriAen  incur- 
rerct;  si  servarentur,  partuio  non  posse  ceiari  cla- 
mabant.  Tunc  una  :  c  Optimum,  inquit,  est,  ut  ne- 
quissifflO  juveni  sua  meretrix  adullerino  fetu  gravida 
commcndetcr,  ejusquc  dimittatur  curae  ciijus  con- 


Qiiid  non  paterentur,  qiiid  non  facerent  pro  casti- 
tate  servanda,  quae  tanta  potucrunt  pro  ulciscenda? 
Sdl  ut  ad  propotitum  redeamus.  Abscisus  fratri* 
bus  redditur,  roulier  in  carcercm  confusa  rctrudi- 
tur.  llactcnus  misera  mulier,  infelicitatistuactiisto* 
riani  scripsimus,  deinceps  qucmadmodum  super  tc 
Cliristi  stillaverit  misericordissima  pietas  stylo  pro- 
scquamur;  ubi  enim  abundavit  peccatum  supera- 
liundavit  et  gratia  {Rom.  v).  Jam  exacla  ultionc, 
tcpescente  zelo,  ad  Christi  vestigia  sacrae  virgines 
provolvuntar.  Pforant  et  orant,  ut  loco  parceret, 
verecundiae  virginali  consuleret,  infamiae  occurre- 
ret,  periculum  propulsarct.  Et  illae  quidem  quotidie 


scnsit  nequiliae.  »  Ad  hacc  infelix   :   c  Si  hoc  vobis  q  precibus  et  lacrymis  divinam  clementiam  provoca- 


poterit  esse  remedio,  licet  sciam  boc  mihi  futunim 
exitio,^cce  adolesceus  nocte  illa,  horailla,  in  ioco 
uostr«e  iniqultatis  conscio,  niihi  sicut  promisit  oc- 
curret ;  veslri  tunc  erit  arbitrii  nie  tradcre  illi.  Si« 
cut  fuerit  voluntas  in  coelo,  sic  fiat.  >  Continuo  ra- 
piunt  verbum  de  o:e  ejus.  Jam  janique  spirantcs 
ultionem  iujuvenem,  qiiacrunt  ab  ea  de  oinnibus 
veritatem.  Confltctur  illa,  aflirmans  vcra  esse  qu.ne 
dixerat.  Tunc  magister  congrcgationis,  ascitis  qui- 
busdam  e  fratribus,  rem  aperit.  Jubctquc  ut  uoctc 
illa  unus  tectus  yelainiiie  caput,  designato  loco  se- 
deret,  alios  occulte  praesentes  adesse  ut  venientem 
exciperent,  attrectatumque  fustlbus  vinctum  tene- 
reiit.  Dixit  et  factum  est  ita.  Adolesccns  quid  cum 


bant.  Peccatrix  vero  pia  illa  viscera  Jesu  doloribus 
et  opprobriis,  contumcliis  quoqne  quas  patiebatur 
comniovcbat.  0  bone  Jesu,  qui  omnipotentiam  tuan; 
parcendo  maxime  et  miserando  manifestas  :  si  te 
praesente  quoiidam  in  carne,  una  misera  mulicr 
tanta  aflicerctur  iniscria,  quiJ  ageret  illud  piuro  pe- 
clus,  in  quo  sicut  omnis  sapieiitiae  et  scicntiae,  ita 
oinnes  thesauri  misericordiae  quieverunt?  Audiant 
jusli,  et  cxsultent  in  cons|>ertu  Dei,  et  deicctentur 
iii  laclitia.  Audiant  peccatores,  ut  nunquam  de  il- 
lius  bonitate  desperent,  qui  sic  exercet  judicium  nt 
noii  dcscrat  misericordiain.  Rcspexisti,  bone  Jesu, 
rcspexisti,  ct  tot  ancillarum  tuarum  aemulationem 
ct  timorem,  et  unius  peccatricis  tuae  afflictionem. 


S!i%  ageretur  ignorans,  non  solum  mciite,  scdetiani  d  Jam  iiifans  in  vcntre  vivcbat,  lac  ex  uberibus  uber- 


habitu  saecularis,  advenit.  Et  ardens  libidine,  mox 
ut  veiamen  aspexit»  sicut  equus  ct  mulus  quibus 
non'esthitellectus,  irruit  in  viruni  quem  feminain 
esse  putabat.  At  hi  qui  aderant,  amarum  ei  cuni 
baculis  conflcientes  antidotum, '  conceptam  febrem 
exslingaunt.  Res  defertur  ad  virgines.  Mox  quaidain 
zelum  Dei  habentes  ctsi  non  secundum  scieniiim, 
ulcisci  cupientes  virginitatis  injuiiaro,  pctunt  a  fra- 
tribus  juvenem  sibi  per  modicum  teinpus  dimittt, 
quasi  secretum  aliquid  ab  eo  cogniturae.  Susceptus 
ab  eis,  prosternitur  ac  teiietur.  Adducitur  quasi  ad 
spectaculum,  ilia  malorum  omnium  causa  :  datur 
ei  in  manibus  instrumentum,  ac  propriis  manibus 
virum  abscidere  invita  compellitur.  Tunc  una  de 


tim  fluebat ;  adeo  etiam  uterus  intiimescere  videba- 
tur  ut  putaret  geminos  parituram.  Plumbeus  color 
oculos  circumfundit,  faciem  pallor  invadit,  et  nunc 
vacuatis  huroore  mamillis,  post  modicum  solilo  li- 
quore  replebantur.  Jam  eam  vix  capiebat  ergastu- 
lum,  jam  partui  necessaria  praeparaiitur.  Cavcnt 
quantum  possunt  nc  fletus  infantis  parlum  prodat. 
Kt  ecce  intempestae  noclis  silentio  cum  se  niiscra 
dopori  dedisset,  videt  in  somniis  assistere  sibi  pon- 
tiflcem,  per  quem,  ut  praediximus,  ineodemmona- 
sterio  divinis  est  ofliciis  mancipata,  amiclnm  pallio» 
ct  monachico  habitu  subindulo.  Cumque  severiori 
oculo  aspiceret  in  eam  :  c  Quid  est,  inquit,  quod 
me  quotidie  maicdlcis  ?  >  Negavit  illa  niniio  tiinore 


705  B.  AELREDI  ABBATIS  RIEVALL.  OPP.  PARS  II.  —  IIISTORICA.  706 

pcrlcrrita.  Ttinc  sancttis  :  t  Ycrum  est,  aic,  cur  ne-  A  mentiae  sibi  advenisse  conspexit  :  et  nnus  catcnair 
gas?  I  Videns  se  depreliensam  mulier,   rcspondit  : 
1  Vere  domine,  quia  tu  me  huic  monasterio   Iradt- 


disli,  in  quo  invenerunt  me  tanta  mala.  i  Ad  haec 
antistes  :  c  Tibi  hoc  potius  imputato  quae  peccata 
tua  necdum  ut  oportet  patri  spiriluali  propalasli. 
Sed  vide  ut  quam  cilius  potcris  confltearis,  et  hoc 
a  me  suscipiens  in  mandatis,  ut  hos  psalmos  quoti- 
die  Christo  decantes.  »  Et  mox  ei  numerum  el  no- 
men  psalmorum  describens  disparuil.  Evigilans  itla, 
et  animaequior  facta,  visioncm  et  psalmos  commcn- 
dat  memoriae. 

Sequenti  vcro  noctc  cum  jam  pularctur  paritura, 
et  amara  videretur  horae  illius  exspectalio,  plus  ta- 
men  timerelur  ipsa  partus  editio,  iterum  venerabi- 


qua  arclius  slringebaturarrepta,  socio  comitaiite 
discessit.  Sorores  vero  advertenles  mane  deesse 
calenam  miranlur,  causam  inquirunt,  audiunC,  sed 
paruin  crcdcnleK  scrutataesuntomnem  supcUectilem 
ejiis,  sed  nihil  inveniunt.  Paulo  post  inveniunl  de 
ejus  pedibus  unum  de  vinculis  cecidisse.  Quod  iii- 
venientes  integrum,  et  in  ea  flrmitatc  qna  fuerat 
fabrilibus  instrumentis,  pedibus  ejus  innexum,  ad- 
miralae  sunt  valde.  Sed  quid  multis  morer?  Eodem 
ordine  a  caeteris  absoluta,  pes  tantum  unus  uno 
conipeJe  tenebatur.  Interea  sanctus  pater  aidveniens, 
cum  evidentibus  signis  ac  veracissimis  testihusom- 
nia  didicisset,  sicut  est  mira^  humilitatis  homOt 
mcam  parvitatem  dc  his  omnibus  credidit  consa- 


lis  pontifex  in  somniis  apparuit,  dcsperanti   duas  ^  lendam.  Veniens  igilur  ad  nostrum    monasterlum 


secum  adducens  venusta  lacie  mulieres.  Accessit 
ad  miscram  praesul,  et  super  genua  sua  «apite  ejus 
supinato,  pallio  quo  aroiciebatur  vultum  operuit, 
increpans  eam  et  dicens  :  c  Si  fuisses  vera  confes- 
sione  purgata,  cerneres  manifeste  ea  quae  aguntur. 
Nunc  qiiidem  senties  beneficium,  sed  modum  etqua- 
litatem  factiscire  non  poteris.iErecla  postmodicum 
videt  mulieres  infantem,  ut  sibi  videbatur,  candido 
coopertum  linteo  in  ulnis  ferentes  discedcntem  se- 
qui  pontiflcem,  expergefacta  nihil  pondeiis  sen- 
sit  in  vcntre.  Attreciat  manu  cdrpus,  et  totuiii 
vacuum  reperitur.  Mane  autem  facto,  adsuntcusto- 
Jcs,  respicientes  in  illam,  vident  dotumuisse  utc- 


servus  Christi,  cum  mihi  apemissei  secreto  mir£- 
culum,  rogat  ut  ancillis  Christi  mcam  nou  negarem 
praesentiam.  Libens  annui.  Cumvero  tammequam 
itineris  mei  socios  humanissimc  ac  jucundissime 
suscepisset,  imus  ad  cubiculum  illud  intra  cubicu- 
Itim  ubi  illa  in  suo  antro  sedebat  inclusa.  Adsujtt 
pliires  tam  virgines  quam  viduac  asvo  jam  graves, 
sapientia  et  discrelione  polleiiles,  speclabiles  san- 
ctitate  ct  in  regularibus  disciplinis  mullum  exerci- 
tal;e.  Quae  cum  nobis  omnia  rctulissent,  coepi  com- 
pcdem  propriis  manibus  altreclare,  intellexique 
qiiod  ncc  ab  aliis  nec  ab  ista  sine  Dei  virtute  pos- 
set  absolvi.  Quaedani  autem  nec  dum  limore  depo- 


rum,  vultum  puellarem,  ne  dicam  virginalem,  iii-  q  sito  quaesierunt  a  nobis,  si  alia  ei  vincula  deberent 


duisse  decorem,  q/culos  perspicaces,  plumbeum 
deposuisse  colorem.  Et  mox  quasi  propriis  non 
credentes  oculis  :  c  Quid  est  hoc,  inquiunt?  An  tot 
sccleribus  tuis  el  hoc  addidisti,  ut  tuum  interflce- 
rcs  infantem?  i  Statimque  angustum  ergastuluin 
illud  in  quo  caienata  sedebat  evertunt.  Nihil  ibi  la- 
tere  pateretur  angustia  carceris,  supellectilis  vililas, 
U^nuitassiramentorum.  c  Et  quid,  inquiunt,  roisera, 
num  peperisti?  i  Ipsa  se  nescire  respondit.  *  Eiubi 
est,  aiunt,  infans  tuus?  >  Respondit  :  c  Nescio.  > 
Referensque  visionem,  nihil  amplius  se  scire  pro- 
fessa  est.  Non  credunt  rei  novitate  perterritae.  Pal- 
pantuterum,  etecce  tumori  successerattanta  graci- 
litas,  ut  dorso  ventrem  adhaerere  putares.  Tentant 


imponi.  Prohibui,  importunum  hoc  asserens,  et 
quoddam  infldelitatis  indicium.  Exspectandtfm  po- 
tius,  et  sperandum  quod  is  qui  eam  liberavit  ab 
aliis,  ab  liuc  quoque  quo  adhuc  tenetur  eripiet. 
Patre  praeterea  praecipiente,  relata  sunt  nobismulta 
splerna  memoria  digna,  quibus  manifesle  datur  in- 
telligi,  quia  l)encplacilum  est  Domino  super  tinien- 
tesetim,  ctiam  in  ^is  qui  sperant  super  misericor- 
dia  ejiis.  Igilur  commendantes'nos  sanctis  oratio- 
nibu3  earum,  et  cas  prout  poluimus  verbo  Doinini 
consolantcs,  ad  uostrum  monasterium  regressi 
sumus,  lauJantes  et  gloriflcantes  Dominum  iu  om- 
nibus  quae  audiviinus  et  vidimus,  et  sanctaevirgincs 
narraverunt  nobis.  Post  paucos  dies  allatae  sunt 


iibera,  sed  nihil  humoris  eliciunt  ex  eis.  Nec  tamen  D  nobis  viri  illius  venerabilis  litterae,  quibus  signifi- 


parcentes,  fortius  premunt,  sed  exprimunt  nihil. 
Per  singulos  artus  currunl  digiti,  explorant  omnia; 
scd  nullum  signum  partus,  nullum  conceptus  indi- 
cium  repererunt.  Vocantur  aliae,  et  post  illas  aliae, 
et  unuin  rnveniunt  i>mnes.  Sana  omnia,  munda 
omnia,  pulchra  omnia  ;  nihil  tamen  decernere,  n't- 
hil  sine  pairisaucloritate  judicarepraesumunt.  Ad- 
huctenetur  in  vinculis,  adhuc  clrca  pedes  ferrum 
durat,  stridunt  catenae.  Duos  diviuae  ministros  clc* 


cavit  nobis,illum  quo  eam  invenimusvinctamcom- 
pcdem  cecidisse,  et  quid  facto  deinceps  opus  essci 
meam  indignitatem  consuluil.  Ego  vero  inter  alia 
haec  pauca  verba  rescripsi :  Quod  Deus  mund^vii  ta 
ne  commune  dixeris;  el  quam  ipte  absohitf  tu  ne  li* 
gaverii,  Haec  ideo  tibi  charissimo  ineo  longe  ab  his. 
partibus  remoto  maxiine  scribendum  putavi,  ut  ei 
invidis  occasionem  tollerem,  et  tamen  Cbristi  glo- 
riam  nou  tacerem.  Vale. 


Ex^  licii  quoddarii  miraculum  mirubile,  descriptum  a  viro  venerabili  Etlielredo  abbate  Rievallensi^  de  qundam, 

sanctimoniaii  femina  de  Waltun, 


737  HENRICUS  ARCIIIDIACOMJS  HUNTINGDON.  —  NOTITU.  798 


LECTORI. 


Vitam  S.  Margarila,  regiiiw  Scotice,  recensel  Fabricius  inler  Opera  B.  Aelredi ,  i  qiiam,  inquil,  sed 
decurtalam,  liabet  Surius  ad  diem  10  Junii,  integriorem  Acta  Sanctorum  ad  illam  diem.  >  Qu«  lamen 
in  Actis  Sauctornm  lcgllur  S.  Margarilae  Vila  non  Aelredum,  sed  Theodoricum  monachum  Dunelmen- 
sem  auctorem  agnoscit.  Fragmenfa  tanlum  nonnuUa  affertD.Papebrochius  ex  libroAelredi  supra  recuso 
De  genealogia  regum  Anglorum.  En  ipsius  Papebrochii  verba  :  c  Laurentius  Surius,  qiii  in  priori  anni 
1571  editione  Mar^arilam  ignoravcrat ;  in  secundae  anni  1579  inseruit  nescio  per  quem  acceptam  Vi- 
tam,  sub  noniine  incerli  auctoris,  pr%ratus  quod  eani  S.  Aelre^us  abbas  primo  conscripsit.  Opera  S. 
Aelredi  Joannes  Baleuscent.  2,cap.  99,exeoqiie  Joannes  Pilseus  recenscnles,  Ealredum  nominant.  In  his 
notatur  Vita  Hargaritm  regince,  lib.  i ;  sed  eam  sibi  non  esse  visaro  ambo  testantur,  cum  omittunl,  quae 
alibi  addnnt,  prima  illius  verba.  Inler  Scriptores  vero  decem  postea  editos  ad  nosque  perlalos,  quartus 
est  Ethelreduty  atque  inl(*r  alia  ejus  il)i  scripta  Epistola  ad  illustrero  ducem  II.,  id  est  Henricum,  postea 
Anglorum  regem,  saiiclnc  ex  niia  Malhilde  nepotcm;  cui  epistol»,  anno  1U4  scriptas  in  volumine  prae- 
dicto  ponitur  tilulus  :  Genealogia  regum  Anglorum.  Ilic,  cum  verbolcnus  eadcm  reperiam,  quae  ad 
Theodorici  contextum  addunlur  apud  Capgravium  de  regina  Mathildc,  veluti  accepta  ex  ore  Davidis* 
regis  ac  fratrum  natu  minimi  et  testis  oculali ,  vehesienter  suspicor,  nihil  de  saocu  scripsisse  iilum» 
nisi  quae  in  praedicta  Genealogia  leguntur.  Si  lamen  aliquid  amplius  scripsit,  etiam  boc  veheroeutcr 
optatur.  I 


POST   MF.n.UN   S.€ClLi:.V 


HENRICUS 

ARCHIDIACONUS  HUNTINGDONENSIS 

NOTITIA 

(Fabric,  Bibliotheca  medtce  ct  inf,  Latin.,  toni.  III,  pag.  222) 


Henricus,  ex  Lincolniensi  canonico  archidiaconus  Iluntindonensis,  Huntenduniensis,  sive  Hunlingto- 
nensis.  Vide  Baleum  H,  82,  et  Pitseum,  p.  211.  Scripsit,  petitione  Alexandri  Lincolniensis  episcopi, 
Historiam  Anglorum  libris  viii  ab  ori^inibus  gentis ,  ct  maxiroc  ab  Anffloruro  Saxontimque  transitn  iu 
Britanniam  usque  adobitum  Stephani  regis,  A.  C.  1153.  Prodiit  in  H.  bavilii  Scriptoribus  rerum  Aiigli- 
carum.  Lond.  1596,  et  Francof.  typis  Wechclianis  1601,  Tol.,  pag.  296.  His  octo  libris,  nonum ,  deci^ 
tf(tf*»i,  undecimum  et  dvodecimum.  HcnricuR  addidit,  quos  maximam  partcin  adhuc  ineditos  servari  iii 
duobus,  biblioth.  LaniLtcthanae  porpulchris  mss.  codicibus  notavitH.  Warthunus  praef.  ad  tom.  II  ilnijf/Jie 
«iicr(p,  pag.  XXIX.  In  his  liber  nonus  agit  de  sanctis  Anglice  et  de  miracutis  eorum.  Liber  decimus ,  de 
$ummitatwus  rerum  titulum  habjt.  In  prxfatione,  quam  anno  1135  scripsit,  de  fine  mundi  disserit.  Prx- 
fatjoni  succedit  epistola  ad  Uenricum  regem,  ms.  etiam  in  bibliotheca  toltoniana^  p.  76,  de  serie  regum 
et  imperatorum  Judaeorum,  Assyriorum,  Persarum,  Macedonum  et  Romanorum  usque  ad  imp.  Coiira- 
dum  Hl,  sive  ad  sua  tempora.  Dein  alia  ad  Warinum  Britnncm  cpistola  De  origine  regum  Britannorum  a 
Bruto  ad  Cadwalladrum,  quos  in  Historia  sua  praetermiserat,  postea  autem  in  Gaifridi  Arthuri  libro  apud 
Beccum  invenerat  et  banc  edidit  Dacberius  ad  calcem  Guiberti  de  Novigciito,  p.  756.  Huic  succedjt  tcrtia 
ad  Walterum  episcopum  Wintoniensem,  epislola  an.  1U5,  De  mundi  conlemptu  per  ea  quwipsi  vidimus: 
seu  (ut  alius  habet  codex)  De  imagine  mundi,  alius  De  mundi  appetitu,  sive  De  episcopis  et  viri$  illustribus 
fttl  temporis.  Hancex  utroque  codice  Lainhclhaiio  exhibuit ,  laudatus  Warthonus  tom.  II  Anglias  sacraf 
pag.  692-702,  variantibus  alterius  lectionibus  ad  marginem  appusitis.  Eam  antca  evulgaverat  Dacherius 
in  Spictlegio  suo,  Tom.  VIII,  pag.  178  (editioiiis  novae  tom.  III,  pag.  603).  Llber  undecimus  Satyras  et 
epigranimata  complectitur;  dtiodecimus,  hymnos  sacros,  lusus  ainatorios  et  carinina  diversi  generit 
habet.  Ex  unico  hoc  Historiarum  opere  Baleus  II,  82,  et  Pitseus ,  cap.  20i ,  pag.  212,  plus  quain  vigintl 
libros  procuderunt,  singulas  fere  epislolas  et  camiina  pluribus  subinde  titulis  pro  arbKrio  elDclis  iii- 
signita  saepius  recensentes.  Videndum  an  diversum  aliquod  sit  opusculum  De  provincia  Bri^amim,  qacd 
in  biblioiiicca  Gantabrigiepsi  publica  servari  notavit  Caveus.  Hcnricus  ipse  ad  Walteruin  (1;  carmina  bua 
uicmorans,  ad  ea  quae  lihro  undecimo  leguntur,  respicil  : 

(i)  Tom.  II  Angiia  sacrWf  pag.  702. 


m  HENRICl  ARCHIDIACONI  HUNTnCDON.  906 

Benriem$  iibi  ierla  gerens^  ejngrammmla  primmm  , 

■Proflia  mox  Venerit^  Germinu  (2)  deinde  lH/t\ 
?imne  Waiiere  libi  fero  carmen  funebre^  lofvt 

AUer  ab  Henrico  qui  tria  seria  lulii. 

Vereus  aulem  in  landeni  Elfle<l2e  Merciorum  domin»  atque  (5)  Alfredi,  pcuU  sant  ex  libro  Historue  Heil* 
rici  hajus  quiuto,  p.  354  et  352,  edit.  Weclieiianx. 

(i)  AL»  Cramina. 

(5)  Tom.  1  Angiim  •acrrn,  pag.  207, 208. 


HENRI€I 

ARCHIDIACOM  HDNTINGDONEKSIS 

HISTORIARUM 

LIBRI  OCTO. 

(Henricui  Savilids,  Renim  Anglicarum  Scriptores  post  Bedam  praecipoi,  Londini  ISOO, 

foL,  167.) 

PROLOGUS- 

AD  ALEXANDRUM  LINCOLNIENSEM  EPISCOPUN. 


'  Cnm  in  omni  fere  liilerarum  siudio  dulce  laborit  tenimen  ei  Mnmmum  doloris  soiamen,  dum  viviiur^  insiium 
eonsiderem^  tum  deieclabiiius  ei  majoris  prasrogaiiva  ciaritatis  hisioriarum  spieudorem  ampiectendum  cre 
diderim.  Nihii  namque  magis  in  vila  egregium  quam  vilas  caties  egregie  indagare  et  frequentare.  (Jbi  as^em 
/loridius  niiescii  virorum  foriium  magnificentia^  prudentium  sapientia^  justorum  judicia^  iemperaiorum  mo- 
desiia^  quam  in  rerum  coniexiu  geslarum  f  audivimus  quidem  quid  Homericam  taudans  historiam  Fiaccm 
iniimaverii  dicens  : 

Qui,  quid  sit  pulcbrum,  quid  turpe,  quid  uiile,  quid  non, 

Plenias  et  melius  Chrysippo  et  Crantore  dictt. 

(HoR.  Episi.  lib.  f,  ep.  2,  vers.  3,  l.) 
Crantor  siquidem  ei  ChrgsippuSf  circa  docirinam  morum  phitonophantes ,  muiAs  codicibus  desudaveruni. 
Ihmerus  autem  vttui  spectacuto  etiquans  prudentiam  Vtyssis,  foriiiudinem  Agamemnonis^  temptranitam 
Kestoris^  jusiitiam  Meneiai ;  ei  e  contra  imprudenliam  Ajacis^  debititaiem  Priami,  intemperantiam  AclnUis^ 
injusiitiam  Paridis^  honestum  et  uiite  ei  his  contraria  iucidius  et  detectabiiius  pliiiosophis  historiando  disse^ 
ruit.  Sed  quid  in  ttiienis  moramur  ?  Vide  quo  modo  sancta  doceai  hisioria  morum  inslituta^  dum  Abrdhm 
iiistiiiam  assignaif*Moysi  foriiiudinem^  Jacob  iemperantiam^  Joseph  pntdentiam,  ei  conira  dum  Achab  inju-^ 
stiiiam^  OxitB  invaiitudinem^  Manasse  iniemperaniiam,  Roboam  imprudeniiam  demonstrat.  Prauriim ,  o 
ihus  bone^  quantm  humUitatis  fax  est^  quod  saneius  Moyses^  Deum  $e  protegeuiem  et  uiciscentem  «f  ab 
kosiibus  $uis  averierei^  tkuris  odorationem  cum  fralre  admovens^  in  medium  pericuii  terribiiis  $e  injecit^  et 
pro  Maria  u  blasphemante  lacrymas  effudii,  ei  pro  maievotis  semper  orando  sudavii !  Quanim  beniffiUlatit 
iux  esl^  quod  David  maiediclis,  injuriis  Simei  [al.  Cki t]  ei  blasphemiis  iofsust  el  irrinaus  ab  eo  uklnmeU'' 
ter^  unum  et  persequentem  et  debiiem  armains  et  comitntus  et  fortissimus  eontra  feriri  prohibuit;  $i  posUm 
victor  et  regno  rutitutus  uitionem  fieri  iu  eum  non  permisU  f  Sic  etiam  in  rebus  gesiis  ommum  geutium  at 
naiionum^  qum  ulique  Dei  judicia  sunt^  benignilas^  fmint/icenlta,  probitast  euuteia^  et  kU  similia^  eoutru- 
ria  tton  solum  spiriiuaies  ad  bonum  aceendunt  ei  a  malo  repettunt,  ud  ei  imculares  ad  bona  soUicitmU  ot  iu 
malis  muniunt.  Historia  prcsterita  quasi  prteuntia  visui  reprassentat,  futura  ex  prmteritis  immgiuaudo  diju 
dicat.  Habeiquidem  ei  prrnier  hmc  illu$tres  transaciorum  noiitia  dotes  ^  quod  ip$a  maximo  distinguui  u 


8C1  IIISTORIA  ANGLORUM.  —  LIB.  I.  m 

brulis  fationabiles;  bruti  namque  homines  et  animalia  unde  $int  nesciunt,  genus  suum  nesciunt^  patrim  «lur 

casu»  et  gesla  nesciunt^  imo  nec  scire  volunt,  Quorum  homines  quidem  iUos  infeiiciore$  ^uidiiio,  quia  quod 

besiiis  ex  creaiione^  hoc  illis  ex  propria  conlingii  inanilione;  et  quod  bestice  si  vellent  nou  possent^  hoc  iUi 

nolunt  cum  possint,   sed  de  his  jam  transeundum  est  ^  quorum  mors  et  vita  s^mpitemo   dotanda  esi 

*ilentio. 

Htec  ergo  consideransy  hujus  regni  gesta  et  nostra  gentis  origines  jussu  iuo,  pranul  Alexander,  qui  fiu  #1 

cacumen  regni  et  gentis  esse  videris,  decurrenda  suscepi :  tuo  quidem  consilio  Bedm  Yenenslbilis  ecckma-- 

sticam,  qua  pcini,  secutus  Historiam ,  nonnuUa  eiiam  ex  aUis  excerpens  aueloribus,  inde  chroniem  in  anli- 

quis  ftservata  librariis  compilans,  usque  nostrum  ad  auditum  et  visum  prmterita  repfmsentavi.  iHquoseiii- 

cet  opere  sequenda  et  fugienda  lector  diligens  dum  invenerit,  ex  eorum  imitalione  et  evitaiiotse^   Sfeo  eoope- 

ranU,  meihratus,  mihi  fructum  a/feret  exoplabilem.  Plemmque  etenim  ad  ipsam  momm  puritatom  juxta 

^/eiii  direcium  historice  resilivimus,  nihU  autem  sine  divina  invocalione  incipienteSj   Deo  invoeai&t  iiwi- 
psamuSm 

Adonai^  opifex^  pastor,  suseeplio  nostra. 
PrinciiHum  rerum,  vegetatio,  finis  eamm^ 
Hoc  opus  aspira^  deduc  finiqne  precamur. 
Hoc  opus,  inpatribus^quodes  ipse  parens  operatus^ 
Judicio  grandis,  et  regna  ievansque  premensque^ 
Judicio  nunc  occulto,  nunc  vero  patenti : 
Bis  poenas  dum  complerent  sua  crimina  tardans^ 
Bis  pasnas  cum  compiessenl  sua  crimina  iibrans. 
Quidquia  euim  reges,  quidquid  popuU  meditantur^ 
Ut  faciant,  si  perficiunt,  fieri  facis  illud, 
Pacificansque  matumque  citans  testante  propheta^ 
Ens  soius^  tantusque  nwtens^  quantus  voiuisti : 
Ex  quo^  per  quem  sunt,  in  quo  sunt  omnia  soio. 
Tuque  pater  pairice,  princeps  a  rege  secundus, 
Proesui  Aiemander,  si  qum  perscripsimus  apta, 
Laude  tua  nitoant,  minus  apla  precamur  nt  aptes. 
Hic  reges  popuiosque  vides,  quos  aiea  fati 
Extuiit  el  pressit,  sed  ab  his  metire  futura. 
Aspice,  magne  Pater,  quo  devenere  potentes : 
Aspice  quank  nUriii  sit  honor^  inx,  gioriu  mundi. 


LIBEft  PRIMUS. 


Briunnia  igilur  beatissima  est  insularum,  fcw  a  cel»  slaniii  el  plumbl,  nec  noii  et  argenti«  sed  ra- 

tnn&n  frugibus  et  arhoribus,  copiosa  rivis  et  iie-  rius.  Advehilur  aulem  argen^m  a  proiima  parle 

moribus»  jiicuiida  volucrum  el  ferarum  venaiibus,  Gernianije  per  Rbenum  pro  niira  fertititate  pis- 

ferax  avium  multi  et  diversi  generis  terra,  mari,  cium  et  carnium,  lanae  pretiosiisiinae  et  lactis  ar- 

let  fluviis ;  alendis  autem  mira  pccoribus  et  jumen-  ineiiiorumque  absque  iiumero»  ut  major  ibl  videa* 

tis.  Unde  Solinus  :  Ita  pabuiosa  in  quibusdam  iocis  tur  copia  argenti  quam  in  Germania  :  unde  omnis 

est  Britannia,  ut  pecua,  nisi  hiterdum  a  pastibus  ar-  jiioneta  ejus  argenlo  puro  coiiWliHr.  Gignit  eiiam 

ceantur^  ad  pericuium  agat  satietas.   Fluviis  vero  japidem  gagalemplurimumoptiiDomr|ue.  Estaulem 

abundat  valde  piscosis,  fontibus  pneclara  copiosis  :  nfgrogeinmeus  et  ardens ;  igne  accensus  serpentea 

et  quidem  prdecipue   isicio  redundat  et  anguilla  ;  fugat,  attritu  calefactus  applicita  detinet,  aeque  ul 

abundat  et  vituUs  marinis,   nec  non  et  balccia  et  succinum.  Fontes  etiamsalinariimhabet;  adsuntel 

ostiea  mire  in  ea  redundant  et  varia  conchyliorum  fontes  calidi,  et  ex  eis  fluvii  balneorum  calidorum 

genera  :  inter  qu«  suiit  et  musculai^  quibus  saepe  omni  selali  et  sexui  per  distincta  loca  juxla  suuin 

inclusani  margaritain  omnia  quidem  coloris  opt:-  cuique  modum  accommodi.  Aqua  enim,  ut  sanctus 

mam  inveniunt,  rubicundam  scilicet  et  hyacinllii-  Basilius  dicit,  fervidam  quaiitatem  recipit^  cum  per 

nam,  purpuream  et  prassinam»  sed  maxime  can-  ^  certa  qumdam  metaiia  tranuurrit ,  et  fit  nan  soium 

didam ;  nec  desunt  cocblcae,  quibus  tinctura  cocci-  eaiida  sed  et  ardens,  Haec  autem  insularun  nobi- 

nei  coloris  conQcitur,    cujus  rubor  pulcherrimus  lissima,  cui  quondam  nomen  Albion  fuit,  postea 

nullo  unquam  solis  ardore,  nulla  valet  injurla  plii-  vero  Brilannia,  nunc  autem  Anglia,  inter  septen- 

viarum  pallescere ;  sed  quo  vetusUor,  eo  solet  esse  trionem  et  occidentem  sita  esi,  dccc  roillibus  longny 

venustior  :  capiuntur  et  saepe  delphines  et  Lalenae.  et  cc  millibus  lata,  exceptis  duniaxat  prolixioribus 

Unde  Juveualis  x,  li  :  divcrsorum  promontoriorum  tracNbus,  quibus  elR- 

Quantum   deipliinis  balcena  Britannica  major.  citur  ut  circuilus  cjus  quadragies  octies   seploa- 

Yenis  etiam  inetallorum  aeris  redundat,  ferri  scili-  ginia  quinquc  miUia  compieat^;  habel  auleai  tb 


8C3  HENRICI  ARCIIIDIACONI  IICNTINGDON.  m% 

orienle  Germanfam  et  Daciam,  ab  occidente  Ifiber-  A  sime  eam  bellis  vexaTerunl,  nec  tamen  obtiuueranl; 

terliam  per  Angl.cos,  qui  eam  debellaverunl  et  ob* 


niam,  a  meridie  Galliam  Belgicam*;  cujus^  proxi 
Mium  litlus  transmeantibus  aperit  civiias,  quae  di- 
citur  Rucupi  [ai.  Rulubi]  portus,  a  gente  Anglo- 
rum  nunc  corrupte  Reptacestcr  vocata ,  inlerpo- 
sito  mari  a  Gessoriaco  Morinorum  gentis  littore 
proximo  trajectu  miliium  l,  sive  ut  quidam  scri- 
pserunt,  sladiorum  cih..  Gallia  autem  Belgica  a  Bel- 
vaci  nobilissima  quondam  urbe  Gallis  dicta  est : 
qu«  provincia  nunc  in  duas  divisa  videtur  :  in  eam 
scilicet  qux  vocatur  Pontica,  et  in  eam  qtia".  vocalur 
Nortbmannia,  ubi  modo  Norlbmanui  gens  nova  sed 
validissima  degunl.  Habct  auiem  a  septentrione , 
unde  Oceano  infinito  patct ,  Orcadas  insulas  no- 
Ycm,  dc  quarum  ultima  Thule  dictum  esl : 
Tibi  serviat  uUima  Thule. 

(ViRciL.,  Ceor,  i,  30.) 
Cuin  aulem  plurimas  insulas  halieat  Brilaiinia,  trcs 
majores  habet,  unam  Orcadas ,  de  quibus  dictum 
est ;  aliam  Dan,  vcl  Euboniam  ,  qux  in  umbilico 
maris  inter  Hiberniam  et  Britanniam  sita  est ;  ter- 
tiain  Dicht  [al,  Guilh],  quo;  australis  est,  et  vergit 
contra  Northmannos  ct  Armoricos,  qui  nunc  Britan- 
ni  dicuntur,  sicut  in  provcrbiD  dicebatur  antiquo  , 
quando  de  judicibus  et  regibus  sermo  fiebat :  Judi' 
cabit  Brilanniam  cum  tribus  in$uli$,  Erat  aulom  ct 
civitatibus  quondam  viginti  et  octo  nobilissimis  iii- 
signita,  praeter  castella  iunumera,  quae  et  ipsa  niu- 
ris,  turribus,  portis  ac  seris  erant  instructa  firmis- 


tinent;  qnarlam  per  Dacos,  qui  eam  bellis  oblinue- 
nint,  sed  postea  deperieruut ;  quintam  per  Nor- 
thmanos,  qui  eam  devicerunt ,  et  Anglis  in  praesco'- 
tiarum  dominantur.  Quando  autem  Saxones  hane 
terram  sibi  subjngaverunt,  reges  septem  staiae- 
runt,  regnisque  uomina  pro  libilu  imposueninl. 
Priinum  regnum  vocatum  est  Kent  [al.  Cent] ;  se- 
cundum  Sudscar,  in  quo  sita  e3t  Ciceastria ;  terlium 
Neslsear,  cujus  caput  erat  Willonia,  qux  nunc  data 
esl  sanctimonialibus,  in  quo  sunt  urbes  Viucea- 
stria,  Salesburia,  et  plurcs  ali» ;  quartum  reguum . 
Esllcar,  quod  non  duravit,  sed  cxtcris  regnis  sub- 
jugatum  est ;  quintum  Lastangle,  in  quo  sunt  pco- 
^  viiiciae ;  quae  vocantur  Nordfolc  et  Sudfolc  ;  sextum 
Merce  in  quo  est  Lincolnia  ,  et  aliae  complures ; 
septimum  Nordhumbre,  in  quo  est  Eboracum.  Posl* 
quam  autem  reges  Westsear  ca^tcris  prxvalueruiit 
et  monarchiam  obtiuuerunt,  terras  per  quinque  el 
tiiginta  pt^ovincias  sibi  diviserunt :  quarum  situs  el 
nomina,  quamvis  inhabitanlibus  notissima  sint,non 
tamen  pigeatsubscribere.Deveiiiet  enim  forsitan  ut» 
quemadmodum  nomina  civitatum  praedicta  ,  quas 
olim  grata  et  excclsa  erant,  modo  in  barLariem  et 
risum  vertiintur,  ita  et  decursu  temporum  quas 
modo  notlssima  sunt ,  incognita  et  iiicredibilia 
fiant.  Unde  patet  quam  miscre  et  frustra  nominis 
nostri  famam  incolae  provinciarum  appeiamus,  coni 


siuis.  Civiutum  autem  nomina  haec  erant  Britan-  q  nec  ipsarum  urbium  vel  provinciarum  nomina  du- 


nice ;  Kair-Ebranc,  id  est  Eboracum  ;  Kair-chent , 
id  est  Cantuaria  ;  Kair-Gorangon,  id  est  Wigornia  ; 
Kair-Lundene,  id  est  Lundonia;  Kair-Legion  [al. 
Lirion],  id  est  Leiceastria  ;  Kair>Coilon  ,  id  est  Co- 
leceastria ;  Kair-Glou  ,  id  est  Gloveccastria  ;  Kair- 
Cei,  id  est  Ciceasiria ;  Kair-Bristou  ;  Kair-Cori,  id 
e:»l  Cireceastria  ;  Kair  •Guenl,  id  esl  Winceaslria  ; 
Kair-Grant,  id  est  Granteceastria,  quae  modo  dici 
tur  Cantebrigia  [  a/.  Grantebrigia] ;  Kair-Lion  , 
quam  vocamus  Carleuil ;  Kair-Dauri,  id  est  Dorcce- 
astria  ;  Kair-Dorm  ,  id  est  Dormeceastrc,  quaj  sita 
in  Huntedoncnsi  provincia  super  flumeu,  quod  vo- 
catur  Nen,  pcnitus  destructa  est ;  Kair- Loitclioit , 
id  est  Lincolnia ;  Kair-Merdin,  quae  nunc  quoque 
sic  vocatur ;  Kair-Guorcon 
Guortigcrn  ;  Kair*Urnac ; 

Meguaid ;  Kair-Licelid;  Kair-Peiis,  id  est  Porcestre; 
Kair-Legion  [«/.  Lerion],  in  qua  fuit  archicpisco- 
patus  tempore  Britonum  ;  nunc  aulem  vix  moenia 
ejus  comparent,  ubi  Usca  [al.  Osca]  cadii  in  Sa- 
brinam;  Kair-Draiton;  Kair-Mercipit;  Kair-Scgent, 
quae  fuit  super  Tamesin  non  longe  a  Rcding,  et  vo- 
catur  Silcestre.  Haec  erant  nomina  civitatum  tcm- 
pore  Romanorum  et  Britaiinorum.  Quinque  autem 
plagas  ab  exordio  usque  ad  praesens  immisit  ultio 
divina  Britanniae,  quji  non  solum  visitat  fideles,  sed 
eliam  dijudicat  infidelcs  :  primam  pcr  Romanos , 
qui  Britanniam  expugnaverunt,  sed  posiea  recesse- 
runt ;  secundam  per  Pictos  et  Scoitos ,  qui  gravis- 


rare  possint.  Prima  igilur  provincia  est  Kent  \aL 
Ccnt],  in  qua  est  archiepiscopatus  Cantuariae ,  et 
episcopatus  Roveceastri:e  ;  secunda  cst  Sudsear ,  in 
qua  est  episcopatus  Ciccastrix ;  lcrtia  Suthrie  ; 
quarta  Hamtesire,  in  qua  est  episcopatus  Vincea- 
strisc;  quinta  Bercsire  ;  scxla  Miltcsire,  in  qua  est 
cpiscopalus  Salesberiae ;  septima  est  Dorset ;  octava 
Sumerset,  in  qua  est  episcopatus  Badbe  ,  vel  Ace- 
manecestriae  ;  nona  Devenesire,  in  qua  est  episco- 
patus  Exceastriae ;  decinia  Cornuallie  [al.  Comugal- 
liae];  undecima  Castsear ;  duodecima  Midlescar,  in 
qua  est  episcopaius  Lundoni^ ;  tertiadecima  Sud^ 
folc  ;  qnartadecima  Northfolc,  in  qua  est  eplscopa- 
tus  Norwiciae;  quinta  decima  Cantebrigesire ,  in 
Kair-Cucerat ;  Kair-  D  qiia  esl  episcopatus  CIu  ;  sextadecima  Lincolesire  , 
Kair-Celeinion  ;  Kair-  cujus  caput  est  Liiicolnia,  cui  subjacent  septem 
alije  proviiiciae,  scilicet  provincia  Leiceastriae ,  et 
HanUoiiiseetHuntuudoniae,et  Hereford  [al.  HerteforQ]» 
Bcileford  Bukingeham ,  Oreneford.  Extenditur  enim 
episcopatus  Lincolniae  a  magno  flumine  Humbrae 
usque  ad  flumcn  Tamesis.  Vigesima  quarta  est 
Gloiiccastresire;  vigesinia  quinta  est  Mireceastresi- 
re,  in  qua  est  episcopatusVigorniae;  vigesima  scxta 
Hei't!fordsire,  in  qiia  est  cpiscopatus  Herefordisp ; 
vigcsima  sepiima  Salopsire  ;  vigesima  octava  Cea- 
strcsire,  in  qua  est  cpiscopatus  Ceastriae;  vigesima 
noiia  Marewic;  trigcsima  Staffbrd.  Post  trigesimam 
prima  est  Dereby ;  secunda  Nolifigham ;  tertia 
Gucrwicesire,  in  qua  est  a  chiepiscop<.lus  Eboraci; 


805 

quarla  esl  Norilmnibcrlaiid, 


UISTOmA  ANGLOUUM. 


LIB.  I. 


m 


cui  praeesl  episcopus  A  Iialia,  caelerisque    ejiisdem  linex  regionibus  lcn- 


Dunolmix  [a/.  Dunbelmix] ;  quinta  illa  regio ,  in 
qua  esl  novus  episcopaius  Caruil.  Syra  vero  Aii- 
glice  Laline  dicitur  provincia.  Igilur  septcmde- 
cim  episcopatibus  insignita  nostro  tempore  flore- 
Ecit  Anglia.  Urbes  vero  multo  plures  sunt  quain 
episcopatus,  ut  Gloweceastria ,  Leiccastria,  Oxc- 
nefordia,  et  alix  plures  episcopis  carentes,  sed  in 
occidentali  parte  Britanniae,  quae  vocatur  Wallia, 
tres  supersunt  episcopaius.  Unus  apud  Sancluni 
David;  alius  apud  Bnngor  [a/.  Paingor];  tertius 
apud  Clamorgan.  Sunt  tamen  hi  tres  nullaruni  ur- 
bium  episcopi  propter  desolationem  Walli»,  qux 
sola  devictis  remansit  Britannis.  Tempore  autem 
nostro  recepit  episcopus  Sancti  David  palliuin  apapa, 
quod  scilicet  fuerat  oliin  apud  Kairlegion,  scdstatim 
tamen  amisit.  Urbes  autem  praedictae  ainoenis  insitae 
locis  super  flumina  coruscant  fertilia  et  pulcber- 
rima.  Sunt  autem  duo  flumina  caeteris  clariora  , 
Tamesis  et  Sabrina  quasi  duo  bracbia  Britanni» , 
per  quae  sibi  suas  et  alienas  eflert  et  infert  divitias. 
Proprie  vero  proprium  Britanniae  est,  ut  incolae 
ejus  iu  peregrinationem  tendentes  omnibus  genti- 
bus  cultu  et  sumptu  clariores,  ex  hoc  unde  sint, 
dignosci  possunt.  Ciim  auiem  tot  rebus  abundet 
Britannia ,  vineae  quoque  fertilis  est ;  sed  raro ,  ut 
babeant,  qui  divitias  ejus  einendns  appetunt,  se- 
ituiu  quod  inferanl.  De  ciijus  Inude  quidam  ita 
tcripsit : 

]Ua  quidem  longe  celebri  splendore  beata 
ClebiSf  lacte^  favit  supereminet  insula  cunctis, 
Quas  regit  ille  Detis,  spumanti  cujus  ab  ore 
Propuii  Oceauus. 

Et  Paulo  post : 

Testes  Londonioe  ratibus  ,  Wintonia  Baccho^ 
Herfordd  grege,  Virecestria  fruge  redundans, 
Jsatna  /octi,  Saiebira  feris^  Cnntuaria  pisce^ 
Eboracum  siltis,  Excestria  clara  metaUis. 
Norvicium  Dacis^  Hihernis  Cestrin,  GaUis 
Cicestrum^  Norwageniis  Dunelma  propinquans, 
Testis  Lincoliw  gens  infinita  decore^ 
Testis  Ehj  formosa  situ,  Rovecestria  visu, 

Nec  tacendum  arbitror  quod  temperie  gratissima, 
et  ideo  inbabitantibus  saluberrima  sit  Britannia. 
Cum  enim  inter  septentrionem  ct  occidentetn  sita 
sit,  frigus,  quod  recipit  a  scptentrione ,  tcinperat 
calor,  quem  recipit  a  sole  occidente.  Nunqiiain  nu- 
tem  in  ea  aliquos  arripuit  ignis  sacer  ,  sed  a  Galiiis 
allati  ibi  solent  sanari.  Et  quia  prope  septenlriona- 
lcm  mundi  verticem  jacet,  lucidas  aestate  iioctes  ha- 
bet,  ita  ut  in  medio  saepe  lempore  noctis  in  inquisi- 
tionem  veoiat  intuentibus,  utrum  crepusculuni  ad- 
hac  maneat  vespertinum,  an  jam  adveiierit  malu- 
tinom,  utpole  nocturito  sole  non  longe  sub  terris 
ad  orientem  Boreales  per  plagas  redeunte.  Unde 
ctiam  plurimae  longitudiois  habet  dies  aestate  sicut 
et  noctes  conlra  in  bruma ,  sole  nimirum  (unc  Ly- 
hicns  iti  parlcs  redeunte,  id  est  hocarum  deccm  et 
ocio.  Pliiriinae  itcm  brevitatis  noctes  aeslate,  et  dies 
habet  in  brunia,  lioc  est  sex  solummodo  aequino- 
ctialium  liorarum  ,  cuni  iu  Armenia  ,  MaceJoniQ , 


gissima  dies  sive  no^  15,  brevis&iina  9  cotn- 
pleai  horas.  Quatuor  autem  sunt,  quae  mira  viceti- 
tur  in  Anglia.  Priinum  quidem  est ,  quod  venlus 
egreditur  de  cavernis  terr»  in  monte  qui  vocalur 
Pec ,  tanlo  vigore,  ut  vestes  injectas  repellat ,  et  in 
allum  elevalas  procul  ejiciat.  Secundum  est  apud 
Stanenges,  ubi  lapidcs  mirae  magnitudinis  in  mo- 
dum  portarum  elevati  sunt,  ita  ut  porta:  portis  so- 
perposiue  videantur  ;  nec  potest  aliquis  excogiiare 
qua  arte  (anti  lapides  adeo  in  altum  elevaii  suiit, 
vcl  quare  ibi  constructi  sunt.  Tcrtium  est  apud 
Chederole  [al  Chederlioie,  vei  Chedrenhole],  ubi  ca 
vilas  est  sub  terra,  quam  ciim  mnlti  saepe  iiigressi 
sint,  et  ibi  niagna  ppatia  terrae  et  flumina  pcrlran- 
'  sier}nt,  nunquam  lamen  ad  finem  evenire  polucrin.t. 
Qiiartum  est  quod  in  quibusdam  parlibus  pluvia 
videtur  elevari  de  montibus,  et  sine  mora  per  cam- 
pos  difl^undi.  Tantae  autein  gratiae  inhabiianlibus 
fuit  Britannia,  quod  quatuor  in  ea  calles  a  nnc  iu 
finem  construerent  regia  sublimatos  auc:o  itale,  ne 
atiquis  in  eis  inimicum  invadere  auderet»  Primus 
est  ab  oriente  in  occidentem  et  vocatur  Ichenild  ; 
secundus  est  ab  austro  in  aquilonem,  et  vocatur 
Erningestrate ;  tertius  est  ex  transverso  a  Doro- 
bernia  in  Cestriam,  sciiicet  ab  euroausiio  in  zcpliy- 
rum  septentrionaleni ,  et  vocatur  Matlingeslrate  ; 
quarlus  major  caeteris  incipit  in  Catencs  et  desinil 
in  Cotenes«  scilicet  a  principio  Cornugalliae  in  flnem 
Q  Scotise  :  et  hic  callis  vadit  ex  transverso  a  zophiro 
australi  in  eurum  septentrionalem,  et  vocatur  fos- 
sa,  tenditque  per  Liucolniam.  Ili  sunt  quatuor  prin-  ' 
cipales  calles  Angliae,  multiim  quidein  spatiosi*,  sed 
nec  miniis  speciose  sanciti  edictis  regum,  scriptis- 
que  verendis  legum.  Quinque  autem  linguis  utilur 
Britannia  ,  Britonnm  videlicet,  Anglorum ,  Scoto- 
rum,  Pictorum  et  Latinorunf ;  quae  doctrina  scriptu- 
rarum  caeteris  omnibiis  est  facta  communis,  quam- 
vis  Picti  jain  videaiitur  deleti,  et  lingua  eorum  ila 
oinnino  destructa,  ut  jam  fabula  videatur,  quod  in 
veterum  scriptis  eorom  mentio  invenitur.  Cui  au- 
tem  non  coinparet  amorem  coelestium,  ct  horrorem 
tcrrestrium  ,  si  cogitet  non  solum  reges  eorum , 
et  principes,  et  populuin  deperiisse  ;  veruin  eliam 
D  stirpeni  omnem  et  iinguam,  et  mentionem  simul 
dcfccisse?et,  si  dealiis  mlrum  non  esset,  de  lingua 
tamen,  quam  unam  inter  caeteras  Deus  ab  exordio 
linguarum  instiluit,  mirandum  videtur. 

llucusque  de  situ  et  habitu  Britanniae,  licct  de 
multis  pauca  dixerimus,  dicta  sufliciant.  Nuiic  a 
quibus,  et  quo  tempore  primum  inbabitata  fuerit 
dicendum  est ;  quod  in  Beda  nou  inventum  in  aliis 
auctoribus  reperi.  Scripserunt  enim  a  Dardano 
principium  emanasse  Britoncm.  Dardanus  autera 
pater  fuit  T.oli ;  Troius  autein  pater  Priami  et  An- 
chisac  ;  Anchises  paier  ^iieae;  i£neas  pater  Asca- 
nii ;  Ascanius  pater  Silyii ,  Silvius  autem ,  cuiii 
uxorem  duxisset,  et  praegnans  essct,  praedixit  ma- 
gus  quiiiani  niiuiu,  uuJc  pixgnaos  crat,  intcrfectu« 


««7 


HENRIGl  ARCIIIDIACOM  HUNTINGDON. 


808 


rum  palrcm  siium.  Occiso  igilur  mago  pro  valici-  A  ira  Hispaniac  soptentriori^Iia  i|uamvi)i  magno  aeqM- 


natione  illa,  natus  est  dlius,  ct  vocalus  est  Rruto, 
Post  multum  vero  iiitcrvallum  ,  dum  ipsc  luderct 
cum  pueris,  ictu  sagittx  occidit  patrem,  non  iiidu- 
stria,  sed  casu.  Quamobrem  expulsus  ab  Iialia  pcr- 
venit  in  Galliam,  ibique  condita  civitale  Turono- 
rum,  quae  vocatur  Turonis,  invasit  tractum  Armo- 
ricanum.  De  traclu  autcm  Armoricano  Iiuc  adve- 
iiiens  australes  sibi  partes  insuldc  iiigenlis  vindica- 
vit,  et  ex  nomine  suo  Rritanniam  vocavit.  Dicunt 
autem  illi  auctores  qiiod,  quando  Brulo  re^gnabat  in 
Britannia^  Heli  saccr<Ios  judicabal  Israel ,  elPostliu- 
mus  sivc  Silvius  Hlius  JEiicx  rcsnabat  apud  Latinos, 
cujus  iicpos  erat  Bruto.  Post  intcrvalium  vero  octo- 
glnta  annoriim  contigit  geiitcm  Pictorum  de  Scy- 
tliia  Oceanuni  iiigrcssam,  circiimagcnte  flatu  vcn- 
towim,  extra  fliics  Britaiiniae  Hibcrniam  perrenis- 
se  ,  cjusquc  septcnlrionalcs  oras  iiitrassc,  alque  in« 
venta  ibi  gcnte  Scotoruin  sibi  quoque  in  partibus 
illis  scdes  pctisso ,  hec  impctrare  potuisse.  Dixe- 
runt  itaque  Scoti :  c  Nos  ambos  iiisula  biec  non  ca- 
pcret,  sed  novimus  insulain  esse  aliam  iioii  longe 
a  nostra  contra  orium  solis,  quam  sscpe  lucidiori- 
bus  diebus  de  longc  aspiccre  solemus  :  baiic  adire 
si  vultis,  babitabilcm  vobis  facere  valetis;  vel,  si 
quis  rcsistere  volucrit,  iiobis  auxillaris  ulimini.  i 
Itaqoe  petentes  Briianniam  Picti,  babilare  per  se- 
ptentrionalcs  insulse  partes  cceperunt.  Nam  auslri- 
nas  Britoncs  occupaverunt.  Cumque  uxores  Picti 


re  intcrjaccnte  pervenit.  Nunquam  aot  raro  ibi  nii 
plusquam  triduana  reinancl.  Nemo  propler  bteniea 
aut  fena  sccat  aestate,  aut  slabula  fabricat  juoie»- 
tis.  NuIIiim  ibi  repiile  viJeri  solel,  nullas  serpcos 
vivere  valet :  nam  sxpe  illuc  de  Britannia  allati  ser- 
pentes,  mox  ut  p.oxiinanle  terris  navigfo  odore 
aeris  illius  attacti  fueriiit,  inlereuHt.  Cum  [aL  qum] 
potius  omnia,  quse  de  eadera  insula  sint ,  contra 
vrnenum  valcnt.  Deniqiie  quibusdam  vidiniu*  a  ser- 
pcnti:  percussis  rasa  folia  coJicum  ,  quae  de  Hiber- 
nia  fucrunt,  et  ipsam  rasaram  aquae  imnicraani , 
ac  potui  daiaini  talibus  prolinus  tolam  vim  vencBi 
grassantis  ,  totuni  inflati  corpo.  is  al>sump>igse  ae 
sedasse  tumorem. 
^  Mirabili  igitur  dono  Deus  banc  ditavit  insuIaiB, 
mitltitudinemque  sanctorum  ad  ejus  tuitionero  in 
caconstituit;  prxlerea  lacte  et  melle  dilavit,  vine- 
arumque  non  expertem,  venatu  piscium,  ct  toIu» 
crum,  ceivorumet  caprearum  iiisignivit :  baec  aa- 
tetn  proprie  patria  Scotorum  cst.  Si  quis  autem 
siire  voluerit  quo  tempore  primum  habitaCa  fueriC, 
dc  boc  nibi)  apud  venerabilem  Bedam,  sed  apud 
qiremdam  auclorem  reperi.  Quod  JEgyptiis  in  niarl 
Ruliro  submcrsis,  illi,  qui  supcrfuerant,  expukTutit 
a  se  quemdam  nobilein  Scytliicum,  qoi  apud  coi 
degcbat,  ne  doininium  supiT  eos  invaderct.  At  ille 
cxpulsiis,  diu  circuiens  per  Africam,  pervcnlt  eani 
familia  ad  aras  Pbilislinoruni,  et  per  lacum  Sallna- 


non  habcntcs  petereiit  eas  a  Scotis,  ea  solum  condi-  q  rum  veneruni  inter  Russicadam  [a/.  Rusicadani]  et 


tionc  dare  consenserunt ,  ut  ubi  res  venirct  in  du- 
bium,  magis  de  femiiica  regum  prosapia  quam  de 
masculina  regem  sibi  cligercnt :  quod  usqiic  bodic 
apud  Pictos  constat  esse  servatum.  Il^iec  siint,  qux 
a  scriptis  vclerum  Iraduntur  de  advciitu  Britonum 
in  partem  illam  terraruin,  qux  Britannia  vocatur , 
et  de  adventu  Pictorum  in  iiisulam  eamdem.  Quae  , 
quamvis  insula  sit,  cum  maximi  sit  spatii,  non  mi- 
noris  excellcnti»  cst  quod  insula  cst,  cum  tolus 
roundus  insula  sit.  Sed  quia  vulgo  dicitur  :  Vento 
pluvia,  et  risu$  dolori  miscetur,  ob  prairogativas  ip- 
sius  Britanniae  divitias  omnium  circumadjacciilium 
in  se  livorem  ct  invidiain  movit.  Qiiainobrcin  sxpe 
expugnata,   sxpissimc  vero  impugiiata  est.  Pro- 


montana  Syriae,  et  venerunt  per  flumcn  Halvay  Irans* 
ieruntque  per  Mauritaniam,  et  ad  columnai  Her- 
culis  navigarunt  Tyrrbenum  mare»  ei  perveiienint 
usque  ad  Ilispaniam,  et  ibi  per  annos  haUtaraiit 
muhos,  et  progenics  eorum  inuliiplicata  esl  Ttlde. 
lude  autem  venerunl  Hiberniam,  post  mille  et  duos 
annos  a  Iransitu  hrael  per  mare  Rubrum.  BritoiifS 
lainen  occuparunl  prius  Britanniam.  Brilones  nmaiH* 
que  in  tertia  mundi  actate  Brilanniam ;  Scoti  I4 
quarla  vencrunt  Hiberniam.  IIxc  cum  non  certissi- 
nia  sint,  boc  tamen  certum  est  quod  ab  Uispania 
Hiberniam  yenerunt,  et  inde  pais  eorum  efressa 
tcrliam  in  Britannia  Britonibus  et  Piclis  genlem  ad- 
didcrunt :  nam  et  pars,  quae   iii  remansil,  adhae 


ccdcntc    namque   tempore ,    venerunt  et  Scoli  ab  d  cadeiii  utitur  lingua,  et  Navari  vocantur.  Est  antem 


Hibernia  in  Britanniam  duce  Rcuda ,  qui  in  Pi- 
clonim  parte  vel  amicitia  vel  ferro  scdes  sibi, 
quas  bactenus  habent,  vindicarunt,  a  quo  videlicet 
duce  Dalrcudini  vocantur.  Nam  lingua  corum  Dal 
partem  significat.  Diceiidum  est  igitur  paucis  de  Ili- 
l)ernia.  Quod  quamvis  de  proposito  non  sit ,  prope 
tamen  est,  et  ad  laiidem  Dei  omnipoientib  boc  scri- 
bcre  apponam. 

Hibernia  enim  post  Brltanniam  omoium  insiila- 
rum  optima  est.  Quae,  quamvis  Britaniiiae  diviliis 
cedal,  latitudlne  tamen  sui  status  et  salubritate  ac 
serenilate  aerum  multum  ei  pra>.stat.  Qu£  ,  sicut 
coiitra  aquilonem  brevior  est ,  ita  in  meridiem  se 
Iraas  illius  fincs  plurimum  protendens  usque  con- 


sinus  maris  permaximus,  qui  antiquitus  gentem 
Britonum  a  Pictis  secerncbat,  qui  ab  occidenle  in 
terras  longo  spatio  erumpit,  ubi  est  civitas  Brilo- 
num  munitissima  usque  hodie,  quae  vocalur  AM- 
clud  \al.  Aldclidj  :  ad  cujus  videlicet  sinus  partem 
septcntrionalem  Scoti,  quos  diximus,  advenientes 
sibi  locum  patriae  fccerunt. 

Jolius  vero  Caesar  primus  Romanorum  Brilaii- 
niam  bello  lacessivit,  annos  sexaginta  anle  Incama« 
tionem  Domini  nostri,  anno  ab  urbe  condita  sev- 
centesimo  nonagesimo  tertio ,  ipse  ergo  fttiictus 
gradu  consulatns  cum  Lucio  Bibulo,  cum  Geriua- 
nos  et  Gallos  jure  prxlii  superasset,  qui  tuin  Rlieno 
tantum  flumiiic  diiimebantur;  iiidc  vcnit  ad  Mo.i- 


zn 


HISTORIA  ANCLORTJM.  -  LIB.  !. 


SIO 


nos,  unde  in  Britanniam  bre\is^imus  est  transitiis.  A  ^*^-  ^^^*  <<  aiicui  ve$irum  idem  animus  esr,  erigat 


Fccit  igitur  naves  parari  octoginta  onerari;;s  et 
aotuarias,  et  ipsc  cum  legionibus  in  Britanniam 
iransvolat;  ncc  tamen  secunduro  quod  speral^at 
evenil  :  egredicns  cnini  de  navibus  Britonum  pu- 
gnam  acerl)am  piusquam  credere  possct  sensit. 
Videns  ergo  suos  pnuciores,  aliosque  quam  puta- 
verat  pr:estantiores,  vi  compulsus  est  naves  rein- 
irare.  Tunc  vero  tempcslate  correptus,  magnaiii 
classis  partcm,  magnum  militum  numerum,  equites 
vere  omncs  pene  amisit;  conrusus  et  revcrsus  in 
Galiiam  acrius  exarsit,  legionibusque  biemantibus 
sexcentas  navcs  utriusquc  commodi  paravii ;  vero 
autcm  vir  exspectato  cum  maximis  copiis  Britan- 
niani  reveliilur;  egrcdienscum  exercitu  in  bostero 


dextram  inexpugnabilem,  stupeantque  iiostet  no$  d&^ 
trimentis  refocillari,  et  diminutione  roborari,  Sic 
locutus  erexit  dexlram,  cunctusquo  toI!ensad  s'd  ^rt 
clamorem  exercitus,  dextris  ercciis,  inrrenduit,  c^ 
in  ipso  clamore  misccnlur  bosltbiis ;  apparuitque 
virtus  Romana,  duin  sagacius  ordinnti  cautius  pu- 
gnant,  obstinalius  perseveranl.  Falignlis  ergo  Bri- 
tannis  perculiendo,  Romanisqiie  studenlibus  in  se 
protegendo,  cum  diu  pra*liirm  durasset,  fessis  ins«- 
bnis  Caesarei  recentes  vidcntur.  Tiinc  igilur  non 
sine  magno  suorum  discrimine  victrires  flimt  Ao- 
mani.  Inde  ad  flumen  Tamesim  [a/.  Tamensem] 
provectus  in  hujits  ulteriore  ripa,  Cassibellauno  du- 
ce,  immcnsa  hostiura  multiluilo  consederai ;  ripai ' 


pergebnt  :  naves  inlerini  anchoris  fixse  tempestate  "  que  fluniinis  ac  pcne  totuni  sub  aqiij  vadnui  acu- 


corripiuntur,  colliduntur,  conrringuntur.  Ex  quibus 
quadraginta  perieniiit ;  cxterae  post  longum  non 
siiie  diiliculUlc  sunt  rcparat^e.  Dux  igilur  magnus, 
si>c  fugicndi  ainissa,  acriiis  aiiimos  miiitum  liorla- 
lur,  et  in  ipso  liortniu  bostibus  commiscelur ;  una- 
nimiler  utrinque  viribus  et  auimis  extensis  pugna- 
Ivr,  dum  Romanis  spcs  fugiendi  nulla,  Britannis 
spcs  vincendi  ex  soliio  certa.  Labienus  ergo  tribu- 
nus  militum,  dum  primam  aciem  in  Dolobclli  cu- 
neutn,  qui  proeonsnl  eral  ttritannici  regis,  acrius 
imiaergiu  cedeiiiesqiie  caedit,  prosternit,  et  persc- 
quitur,  regalis  aciesinter€aesareas,  et  Labieni  pha- 
langcs  inligitur.  Rex  autem  vocabatur  Belinus  fra- 
iar  CassibeJlaiii  regis :  et  erat  filius  Liud  regis  for- 


tissimis  sudibus  praestruxerat :  quarum  vestigla  su- 
dium  ibidem  usque  hodie  visunliir  :  el  \idctur  in- 
spectantibus,  quod  singulae  earum  a<l  moduin  bu- 
mani  feinoris  grossae  et  circumfusae  plumbo  immc- 
bilitcr  fundo  flumiiiis  infix»  persevcrant;  sed  hoc 
Romani  deprebendcrunt,  vilantcsqiie  bnrliaris  ir-. 
nieniiil.  Illi  impeium  legionum  noii  ferentes  silvis 
se  occuliierunt;  unde  crebris  irruptionibus  Roma- 
nos  graviter  ac  sxpc  ve'xabant.  At  Trinovantum  Ar- 
missima  civitas  cum  Aiidrogeo  duce  daiis  s^ptua- 
gihta  obsidibus  Cxsari  sese  dedit :  simililer  et  ali;e 
«rbcs  complurcs  in  foedus  Romanorum  vcncrunL 
lisdem  demonstrantibus,  Cu^r  oppjdum  Cassibet- 
launi  inter  duas    paludes  situni,  obtentu  Insupcr 


tisiimi,  qiii  muUas  iiisulas  maris  bellis  oecupave-  ^  silvarum  munitum,  omiiibus  rebus  confieriissimuin 

tandem  gravi  pugna  cepit.  Postqunm  vero  Caesar  « 
BriUnnis  reversus  in  Galiiam,  lcgioiies  in  H.lier- 
iiiam  [a/.  Ilil)erna]  misil,  lepentlnis  Mloruin  cuHi 
circumventus  pro  legionibiis,  qu%  reinansbrint  in 
Brilannia,  et  iii  lliberniam  [al.  Hibernia,  rel  Hi- 
l)ernis]  misii,  ui  secum  Uomam  ircnL  Dc  qita  i» 
Lucanus  : 

*  Sohunlur  flavi  longa  itatione  BriinnnL 
Komain  vero  invitam  recipicns,  in  bonoieni  suiim 
Quiniilem  mensem  Juliuiu  jussit  voeari ;  siquidem 
Idibus  Martiis  in  curia  dolo  perimitur.  Se.l,  quia  de 
Cxsare  ei  siiccessoribus  ejus,  qui  rexeruiit  Briian- 
niam  usque  ad  tempus  Marliani,  qui  fiiit  quadrage- 


ral.  CirQumventiim  igitur  Labienura  cum  tota  acie 
siia  c»dunt,  subitoque  morii  transmiituni.  Yidens 
Julius  diem  i|ifaustuin,  dicensciue  pugnandum  cum 
Hritannis  niagis  ariibus  quam  viribns,  antequam 
iiiajora  dclrimeiita  sustineret,  fugac  indulsit.  Perse- 
£uti  suni  fiiiianiii  Romaiios;  multisque  peremptis, 
uemorum  vicinitale  cobibiti  sunt.  Tertio  Caesar 
roiigrossus  esi  Brilannos,  taliterqiie  siios  exhorta- 
ius  csi  : 

Con$orie$  /brliVstmt,  ^Morv oi  mriuti  nec  a$perila$ 
tiiarii,  nec  labor  itrrarum  refragari  potuii ,  ^icortiiii 
9ire$  nec  audacia  GaHorum^  nec  forlitudo  Cermano* 
rumperferre  $u$tiHuiif  non  me  exhortari  vo$  arbi' 


tremiRi  ut  ve$tram   verbi$  augeam  probiiatem.  Quqb  p  simus  quartus  a  C;esare,  tractandiim  est,uon  pigeat 


euim  sicmma,  ei  perfecii$$ima  e$l^  et  tot  in  periculi^ 
ioiie$  probata  crescere  nequit,dicre$cere  ne$eit;  t//a, 
inquam^  tirtu$^  qum  $€mper  in  a$perrimi$  clariu$ 
refui$ii^  et  ubi  alii  de$perarenit  $pe  certa  progredien$^ 
€i  $ecura  hilariiute  confiigen$.  Quid  nota  vobi$t  imo 
€uncti$  g€ntibu$  memorem  f  Quoiie$  victi  victore$  tio- 
$tro$  vicerimu$^  ei  ira  compiU$i  foriioribu$  forliore$ 
devett€rimu$  ?  Debei  im$a  probiia$  ira$ci.  Nuuc  igi" 
tur,  $i  aiiqua  lau$  Romani  nomiiifs,  nune  di$eipii' 
nam  miiiiarem,  quam  perfecle  didici$ii$^  perf€Ciiu$ 
€sercui$ti$,  p€rfecii$$im€  $upr€mo  in  periculo  demou' 
$ireti$,  Ego  cerle  cx  duobtt$  alierum  ineviiabiliter 
ekgi,  ant  hodie  vineere,  quod  beatum  €$i;  aui  mori 
pro  patria,  quod  $eeuriu$  c$t ;  $ola  fnga  mi^erorum 
Vathol.  CXCY. 


laudes  eorum  perstringere,  ut  Chrisliaiios  principes 
Dostros,  si  mo)  ibus  iion  pudeai  illis  acquiparari, 
saltem  pudeat  illos  deteriores  eis  inveniri.  Authen- 
iica  laus  Caesaris  ex  Solino :  Quanium  forti$$imi 
militum  Sergiu$  et  Si$inniu$  cateri$  mHiiibu$  prce- 
fnl$eruni,  iantnm  omnibu$  ducibu$,  imo  omni$  tem» 
pori$  hominibus  Cassar  pra;nituii :  eju$  $iquidem  du* 
eiu  undeci€$  cenuna  nonaginta  ei  dui  mitiia  ho$tium 
cma  $unt.  Nam  quantum  beiiis  civHibu$  fuderit^^o- 
luil  adnotare.  Signi$  coiiati$  quinquagie$  et  bi$  di- 
micavii,  Marcum  Marceiium  $oiu$  $up€rgr€$$u$^  qni 
iriginia  ei  novem  vicibu$part  modo  fuerat  pra:liaiu$. 
Ad  hoe  miiu$  cei€riu$  $crip$it^  nemo  veioeiui  i^gis, 
quatemai  etiam  epi$ioia$  $imui  dictavit.  Tautat  fuit 


Bll  HEiMlICI  ARCIIlDIACOiNl  IILNTINGDON.  Il2 

bonitatiif  ut  quot  ttrmU  $ubegerai ^  clementia  magi$.\  ribus  Claiidii  Pelrus  fidci  noslrae  prinoeps  cathe* 

ctram  Rom»  sasceplt,  quam  ixv  aniiis  tenuil,  14 
est  usque  ad  ulliinum  Ncronis  annum.  Ab  eoden 
Clnudio  Vespasianus  missus  in  Germannlam,  ae 
deindc  in  Biitanniain,  trinpesios  ei  L>s  cuni  botte 
c  nflixil;  duas  Talidissimas  genlRS  afflixit;  Tigind 
oppida  arinis  cepit ;  insulam  quoqiie  YccCaro  Av 
tanni»  adjacentem  Romaiio  subjecic  iniperio.  Cum 
autem  rcgnasset  trcdecim  annis  et  plusqaanr  dbni- 
dio  Tiam  patrum  obtinuit.  Laus  Claiidii  :  CiaudiM$ 
muUa  gessit  tranquille  et  moderate,  quadam  minui 
caute.  Romanum  imperium  aNorfl,  vir  beliicosut  fuii : 
adeo  civilis  circa  quotdam  amicot  exslitit^  mt  etiam 
Puulinum.  uubitem  tirum^  qut  in  expeditione  Brtlaji- 
nica  niii//a  egregie  feeerat,  triumphantem  ipoe  ftw* 


ticertt. 

Augus^us  Julio  Cxsari  snccedens  monarcbiam 
totius  mundi  tcnuit.  Dcscripsit  auicm  uuivcrsiitn 
orbem,  et  a  Britannia  siciit  ab  aliis  regnis  ccnsuin 
accepit,  ut  Virgilius  ait  (Georg.  iii,  25)  : 

Purpurea  intexli  tollunt  auicea  Dritanni. 
Hoc  autcm  fecit  aimo  imperii  ejus  quadragesimo 
secundo,  quando  lux  vcra  mundo  nata  innotuit,  per 
quem  omnia  regna  mondi  et  insulse  caligine  op- 
pressx  cognoverunt  Deum  uniim  essc,  et  viderunt 
cum  qui  creavit  eos.  Cum  aulcm  regnasset  Augii- 
stus  LV  annis  et  dimidio  legem  mortis  sccutus  est. 
Laus  Augusli  ex  Eutropio  :  Auguttut,  exeeptit  ctvi- 
Hbui  bellitfinquibHt  invictut  fuit.tubegit  Armeniam, 


JEgyplum,   Gaiiatiam  ,  Canlabriam,    Datmatiam  ,  ^  queretur  ^  el   contcendenti  Capitolium   ieevut  itte§^ 
^Pannoniamj  Aquitaniam,  ///i/n'ci(m,  Hlietiamf  Vin-      dcret. 


delicot,  Talattot,  Pontum  tt  Cappadociam.  Dacot 
et  Germanot  ita  vicit^  quod  ccccm  captivorum  ex  eit 
tuper  ripam  Rficni  in  Gallia  collocaret*  Pertce  obti* 
det  cff,  quod  nulti  antea^  dederunt,  et  ti(fnn  Cratto 
direpta  rdddiderunt.  Fuit  mitit,  gratut,  civiiit  «lu- 
mi,  corpore  toto  pulclier,  ted  ocutit  prwcipue ;  in  ci- 
vet  eiemeut ,  in  amicot  tantut,  ut  pene  eot  tibi  co- 
aquaret.  yulli  genti  nisijuttit  de  cuutisbeiium  indh- 
rt/,  pettimum  ducent  cauta  triumphandi  dubiot 
eventut  adire.  Sic  a  barbarit  dilectut,  ut  quidam  re- 
get  ad  ei  obsequendum  Romam  tponte  venerint ;  qui- 
dam  in  honore  ejut  civitatet  conderent^  ut  Juba  et 


Nero  rcgnavit  annis  tredecim  et  plusqiiam  dimt» 
dio.  Ilic,  quamvis  juvenis  slrcnuus  fuisseC,  Camei 
cum  impcraret,  iii  rc  mililari  segnis  facCus  esc : 
unde  inter  alia  Romani  impcrii  detrimenta  Britan- 
niam  pene  amisit.  Nam  due  sub  eo  nobilissima 
eppida  itlic  subversa  et  destrucia  fuerunt.  Ilic  eo 
«nno  quo  Pctrum  el  Paulum  occidil,  ignominiOM 
deperiit. 

Vespasianus,  qui  Jerusalem  dcstruxil,  regniTil 
annis  fere  decem  :  ipse  scilicct  qui  Britanniam  mQt 
Claudio  adierat,  et  iusulam  Vcciam  Romans  dl- 
tioni  subjccerat  :  quse  habet  ab  oricnte  in  oci»um 


ncrodet.  Omni  die  tegebat,  tcribcbat^  dectamabat^  q  liiginta  millia  circiter  passuum;  ab  austro  in  bo- 


eibi  ac  vini  muttum  abttinent^  probra  tibi  dicta  non 
uieitcent^  proditionit  tua  reit  dant  veniam^  Romam 
taterttiam  invemtf  reliquit  marmoream. 

Tiberius  privignus  Angiisti  post  eum  regnavit 
annis  xjitii  tain  supcr  Britanniam  qtiam  super  alia 
rcgna  totius  mundi.  Laus  Tibcrii  :  Tiberiut  prudent 
in  armit  fortunatuique  fuit.  Vnde  tub  Augutio  me- 
rtfi/,  ut  ei  tuccederet.  Erat  iitterarnm  tcientittimut^ 
ted  mugit  eloquio  clarittimut^  repentiiiit  retpontiO' 
nibut  aut  contiliit  meiior  quam  prasmeditatisi  Ar- 
guebatur  autem  timultalitf  quati  infentut  hit,  quot 
diiigeimt ;  Itit  vero  quot  oderat  quati  benevoltu  ap- 
parent. 

Caius  cogriomento  Caligula  rcguavit  super  orbem 
terrarum  annis  fere  quinque. 

Claudius  post  sexaginta  diios  annos  ab  Incar- 
natione  Doinini,  anno  ab  urbe  condita  septingente- 
aimo  itonagesimo  octavo  imperiuin  suscepit.  Quarto 
anno  regiii  sui  Bi  itanniam  adiit«  quosdamqae  re- 
belles  sine  ullo  praeiio  vel  saiiguiite  citissime  in 
dediiionam  recepit.  Orcadas  ctiam  insulas  uilra 
Britanniam  in  Oceano  positas,  de  quibus  praedixi- 
nius,  Romano  adjecit  iinperio,>t  sexto,  quo  pro- 
fectus  erat,  mense  Bomam  reifiit,  sibique  ct  filio 
tuo  Britannici  nomen  indidit.  De  quo  Juvenalis  : 

Ottendentque  tuum,  generote  Britannice^  ventrem. 
Quo  etiam  anno  (ames  gravissima  per  Syriam  facu 
est ;  qux  a  Luca  iii  Aciibus  apostolorum  per  pro- 
phctam  Agabum  pr«iiicta  essc  memoratur,  Tempo- 


rcam  duodecim  ;  in  orientalibus  suis  partibus  mari 
$ex  millium ;  in  uccidentali  trium  a  mcridiaito  Bri- 
tanni»  littore  distans.  Hic  etiam  vir  nobilissimut 
colossum  erexit,  habentom  altitudinis  cvii  pedes. 
Laus  authenlica  Vespasiani :  Romee  u  imperio  tno- 
deratihtime  gettitt  pecunia  tantum  avidior  fmii^  iUt 
tamen  ut  eam  nuUit  injutte  auferret :  quam  tum 
omni  diligentias  provitione  coiHgeret,  lamen  ttudia* 
tittime  targiebatur^  prcecipue  indigentibut :  ntc  fm* 
clte  ante  eum  cujutquam  principit  vei  major  etl  iiko^ 
ratitat  comperta,  vei  juttior.  Piacidittimig  /otifadt 
erat  :  ut  qui  majettatit  eontra  te  reot  non  facHe 
punierit  uitra  extiiii  poenam.  Hic  vieil  Judeemm^ 
Achaiam^  Lyciamf  Rhodum,  Byxantiumf  Samum, 
D  Thraciam ,  Citiciam ,  Comagenem  :  offentarum  et 
inimiciiiarum  immemor  fuit;  convitia  m  cautidiciM 
et  phitotophit  teviter  tulit;  tenatui,  popuie^  cunctit 
amabHit  et  jucundut. 

Titus  filius  ejus  rcgnavit  annis  daobus  et  mensi* 
bus  duobus,  vir  omnium  virtutum  geiiere  miraliilit« 
adco  ut  anior  et  dcl.ci»R  humsni  genertt  diceretar. 
Hic  ampliilhcatrum  Romae  aedilicavit»  et  in  dedi- 
caiione  ejus,  quinque  millia  ferarum  occidiL  Laut 
Titi  summa  :  Tiftif  faeundittimut^  Miicaeieeimutf 
moderatittimut.  cautat  Latine  egii,  poemafm  ei  ira' 
geediat^  Creece  compotuit;  in  oppugnuiume  Jero$6l§^ 
morum  tub  patre  mititunt  propugnatorei  duode» 
eim  tagiitarum  ictibut  confixit.  Romes  lanim  civtii^ 
tatit  imperio  (uit,  ut  nuiium  omnino  punirei,  Couvi- 


tn 


11IST0KIA  ANGLOIiUM.  ^  LIB.  L 


811 


ciQs  advertum  u  conJHralloms  dmisit^  el  in  eadem  A  cirea  omnes  comit  esut,  respondit^  u  talem  hnpera^ 


famiiiaritate  qua  ante  hat^uit.  Faciiitatit  et  iibera' 
iitatit  tantas  fyil,  ut  cum  nuUi  quidquam  negarei,  et 
ab  amicie  reftrettevderetur,  retponderil^  ^ulium  tri- 
ttem  dtbere  ab  imferat^re  dncedere,  Pro  lioc  inusf- 
tato  favore  dilcitut  esi,  el  taniut  iuctut  eo  mortuo 
fmbticus  fidl,  ut  omnes  lanquam  iu  propria  doierent 
orbitate.  Cum  procul  a  Rcma  mf»rtHu$  ettei^  tenatut 
obitu  iptiut  circa  vesperum  nuntiato^  nocte  irrupit 
tii  curiam^  et  tantas  mortuo  iaudes  gratiatque  ron- 
cessit,  quantat  nec  vivo  unquum  egerat^  nee  prm- 
tenti, 

DomitUnus  Craier  Tili  aimos  rcgnavk  qvindecim, 
niensibas  quinquc.    Hic   secundus  posl  Neroneui 
Chrisiianos  |)ersequiiur,  queni  divina  providentia 
omiiibus  iiivisum  seuatus  coegit,  ut  se  ipsuni  peri-  ' 
meret. 

Merva  aiino  uno  et  paulo  plus  imperium  lerra* 
runi  lenuiL 

Trajanus  annos  regnavit  iiovemdeciin  et  dimi^ 
dium.  Hic  4am  Britanniain  ^uam  ca^tera  regna  mi- 
rabili  vigore  rexit.  Romairuni  eniin  tmperuim,  qiiod 
post  Augustum  defensum  magis  fuerat  quam  am- 
pliatuin,  longe  lateque  diflTudit.  Hic  est  iHe,  qut 
causa  jiistilix  oculuni  sibi  ei  biculum  QKo  eniK : 
qiiem  Gn-forius  ab  inferis  revocavit.  Intelligiie 
igitur  legentcs  qiianti  sit  justitia,  quae  nec  inAddcm 
tani  perfectnm  amatnreni  sui  relinqucre  potuit 
.desolatum.  Laus  Trajaiii  cx  Suetonio  :  Trajanut 
inusitatm  civiiitatit  et  fortitudinit  Daciam  tubegit,  et 
€«,  qucB  tunt  circa  Danubium^  ei  Armeniam^  quam 
occupaverant  Partiii.  Aibanit  regem  dedit^  Hibero' 
rum  regem,  et  Sauromatarum^  et  BospiioranorHm^ 
et  Arabuniy  H  Osdroenorum^  et  Coichorum  in  fidem 
aecepii;  Cordutnot,  Marcliamedot  occupavit^et  Anie- 
tnutium  mafnam  Pertidis  regionem,  Seieuciam  et 
Ctetipfiontem,  Bainjionem  et  Metteniot  vicit,  uc  te» 
nuit  utque  ad  Indiat  finet  et  mare  Rubrum  accettitf 
utque  ibi  tret  proviaciat  fccii^  Armeniam,  Attyriam^ 
Mesopotamiam  ^  cum  liis  gentibus,  qute  Madenam 
auingunt,  Arabinm  posiea  iu  provincias  formam  re- 
degit,  in-mari  Rubro  classem  instituit^  ul  per  eam 
Indict  finet  tastnret ,  gioriam  tamen  miiiiarem  civi- 
iitate  et  moderatione  supfratit^  Romas  et  per  provin- 


tortm  esu  privatit,  4fuales  sibi  imperaioret  etu  pri» 
vatut  optatut.  Sotut  omnium  intra  urbem  upultut 
esi;  otsa  coliata  in  urnam  auream  ni  foro^  quod 
wdificavit^  tub  columna  potila  tuntf  cujut  aititudo 
cxL  pedet  habet.  Uujus  tantum  memorim  deiatum 
est,  ut  usque  ad  nostram  eetatem  non  aiiter  in  senatu 
principibut  acciametur^  niti  feiicior  Augutio^  meiior 
Trajano, 

Adrianus  rexit  orbem  terrae  4innis  \\i :  Hic  iu- 
dxos  secundo  robelles  perdomui4,  Jerusalemqiio 
resedilicavil ,  iuda^isque  eam  vjdeiidi  Jicentiam 
alistulit.  Laus  Adriaoi  :  Adrianus  princept  mediut 
fuit ;  pacem  onmi  tempore  imperii  sui  habuit :  umei 
tantum  per  pracsidem  dimicavit;  orbem  Romanum 
'  circuit;  muita  eedificavit;  facuitdittimut  La:ino 
urmone,  Grwco  eruditittimut  fuii^ 

AiiioniiHiH  Mus  inonarcliiam  inundi  tonuil  aiinif 
xxiiieidiniiiUo.  Laus  Antouinii^ii  :  Vir  houetiut  li 
ititignit  merito  Nunne  PompUio  confertur^  ut  llo- 
muio  Trajanut  wqualur.  KuUi  acerbus,  cunctis  be^ 
nignut ;  in  re  mHitari  modemlui,  defendere  magit 
provinciat  quam  anipiificave  ttudens;  virot  OBquiui* 
mot  ad  adiKijtitirandum  reinpubiicam  queerent,  bo- 
not  in  honore  habent,  improbot  tine  aiiqua  acerbi^ 
tate  detetiant.  Regibut  amidt  tam  ^nerabiiit^  ut  ad 
eum  conlrovertiat  deferrent^  tenientimque  parereni; 
in  amicot  iiberaiiuimut;mrarium  tamen  opuier.tum 
reiiquit,  Piut  propter  cieutentiam  dictut  est, 

MarcuB  Antoninus  Verus  cum  fralre  Aurelio 
Luciu  Commodo  annis  xix,  mensibus  u.  Hi  primum 
SRquo  jure  imperium  adn»!Ai»ti'avcrunt,  cum  usque 
ad  boc  tempus  singuli  Augusti  fuisseut;  lieliuoi 
deinde  contia  Paiilios  admirabiii  virtiite  ei  felici- 
tate  gcsserunt.  Quorum  tempiiribiis,  cuni  E!eut|ie- 
rius  poutillcatui  Roiuanae  £c€lcsi«  praecsset,  misit 
ad  euiii  Luciiis  Britaiiniarum  rex  epislolam,  obsiv- 
erans  nt  per  ejus  mandatiim  Chrislianus  cfficere- 
tur.  Et  inox  effcctiim  pise  postiilationis  consecutua 
est,  sus(!e|»lainquc  U^lcm  Briianni  usqiie  in  tempora 
Diocletiani  piincipis  iiiviolntani  integramqiie  quieta 
•  paceservabanl.  LausAntouiui  Veri  ex  historia  Uo« 
iiiaiia  :  Ric  Antoiiio  consorle  tuo  per  apopiexiam 
defuncto    tupra    iaudabiiit   iu   imperio   remantii  : 


eiat  mquaiem  t^e  o:nnibut  exliibens^  amicot  saiutandi  d  quippe  qui  nunquam  vuitum  vei  e  gaudio  vei  mterore 


eauta  Irequentant^  vei  mgrotantet;  eum  fettot  diet 
habuisunt,  convivia  cum  eisdem  indiscreta  vicissird 
habenSf  tcepe  in  vehtcuiit  eorum  sedent^  nuiium  sena- 
torem  imdent^  nii  injnttum  ad  augendum  fitcum 
'agentf  iiberaiit  in  cunctit ;  pubiice  privalimquc  di- 
tant  omnet^  et  honoribut  augent,  quct  vei  mediocri 
familiaritate  cognovisut,  orbem  terrarum  mdifieant, 
Muttat  immuniiatet  civitatibus  tribuent^  nihii  nou 
tranquUlum  et  placidum  agens;  adeo  ut  onini  ejnt 
mtate  unns  senator  damnatut  tit,  atque  it  tamen  per 
unatum,  ignorante  Trajano.  Ob  hoe  per  orbem  ier" 
rarum  Deo  proximut^  nihii  non  venerationit  meruit 
et  vivut  et  mortuut.  Inter  ulia  dieia  hoc  iptiut  ler^ 
lur  egregium  :  Amicis  enim  euipnnti^ut  quod  nimivm 


immuiaverit.  Phiiosophim  deditut  ttoicm^  tummut 
moHbut  et  eruditione  phiiosophut^  litterit  Latintt  et 
Grmcit  ertsditittimut^  omnibus  mquut^  nunquam  eia» 
tutf  iiberaiitate  promptitsimutf  protinciit  benignut 
ac  moderatut.  Conlra  Cermanot  feiiciter  conflixii ; 
beilum  Marcomanicum  geuit  conlra  Squadot^  Wan* 
daioty  Sarmatat,  Suetot  et  otnnem  barbariemt  quan- 
lum  tmtia  memoria  tradit^  adeo  ut  Punicit  confera' 
tur.  Yir  igitur  divinut  tanti  prcciii  victor  cum  Com- 
modo  fiiio  triumpbavit.  Citm  igitur  mrario  exhautio 
regios  euitut  vendidistet^  eit,  qui  reddere  voiueruni^ 
postea  pretia  rettituit;  eis^  qui  noinerum^  innfuUi' 
tlut  futt.  Bie  permitit  virit  ciarioribut^  ut  convtvHi 
eedem  cultu,  quo  ipu,  ei  minittiit  timiiilmt  exhih^ 


813 


IIENUICI  AnCfllDIACOiNI  HUNTI.NGDON. 


81tt 


renl.  In  edUhM  mnneruiu  post  vtctoriam  Qiieo  ina-  A  posl  lerliuiii  imperii  ejiisannuin  millesimiis  a  con- 

diiione  Romie  annus  cxpleius  esl :  magnificisqua 
ludis  liic  auguslissimus  omnium  praetenioriimannni 
a  Glirisliano  imperalore  celebralus  esl.  Laus  Plii-* 
Uppi  junioris  :  Hic  adeo  $everi  animi  fuil^  ui  nmilQ 
eommento  ad  ridendum  sotvi  potuerit,  patremque  em* 
ehinnantem  vnitu  aveno  notaverit ;  semper  vtltta  rc- 
ilanf,  et  ad  ardua  virtuti$  anhelane, 

Decius  anno  uno  mensibus  iii.  Ilic,  cum  Philip^ 
pos  patrcm  ei  lilium  iuierfecisset»  ob  odium  eorum 
Clirisiianos  persequilur. 

Gallus  cuni  Volusiano  Qlioannis  iiel  menfibusir, 

Valerianus  cum  iillo  Gallieiio  annis  xv.  Ilic  in 
Clirisiianos  perseculione  commola,  slatim  a  Peraa* 
rum  rege  oapitur ;  ibique  luminibus  orbatns  servi» 
B  tuie  miserabili  consenescil. 

Claudius  sccundus  anno  i,  mensibus  ix.  Isie  Go* 
ihos  jam  per  anuos  w  lllyricum  Macedoniamqua 
\astantes  superat :  ub  quod  in  curia  clypeus  au* 
reus,  ei  et  iu  Capitoiio  staiua  aurea  colUu  esL 

Aurelianus  annis  v,  mensibus  vi.  Ilic,  cum  CJiri» 
siianos  persequereiur,  fulinen  anie  eum  roagno 
horrore  circumstantium  ruit,  ei  paulo  po&i  a  mili- 
iibus  occiditur.  Laus  Aureiiani  ex  gesiis  mirabilium 
virorum :  Qum  Alexander  annis  xiii,  Cas$ar  xiv  orkem 
iubju^unt,  iite  triennio  tribusque  praliis  orbem 
pacificavit.  Iste  primus  liomanorum  diadema  %uaH 
ptitf  gemmitque  et  aurata  omni  veste  u$us  est.  Di^ 
sciplinm  mititaris  et  morum  dissplutormn  correetor  ; 


^nificus  exstititf  «I  centum  simul  ieones  exhibuisse 
iradatur. 

Commodus  pra)dicli  Commodi  fiiiuH  iinperavii 
annis  xiii.  Hic  advcrsum  Gcrmanos  Lelluni  feliciter 
gessit  colossique  capite  sublato,  suaeimagiuis  capul 
jttssil  ei  imponi. 

iElius  \aL  Celius]  Pertiiiax  menscs  sex  :  qni  Ju* 
liani  jurispenti  scclere  occidilur  in  palatio. 

Sevcrus  Pertiiiax  hitcrreclo  Juliano  jurisperiio 
regnavii  xvii  aunis.  llic  generc  Afer  Tripolitanus 
ab  oppido  Lepti,  natura  saevus,  muitis  scmper  bel- 
lis  lacessitus,  fortissime  quidcni  rcmpublicam ,  sed 
laboriosissinie,  rexit.  Victor  crgo  civilium  bellorum, 
qusfi  ei  gravissima  occurrerant,  ct  Didio  Albino,  qui 
se  in  Gallia  Ciesarcm  fccerat  apud  Lugdunam  in- 
lerfccto  in  Britaiinias  iransit,  ubi  magnis  gravibus- 
i|ue  pRcliis  so^pc  gestis,  reccpiam  partem  insulse  a 
caeieris  indoniiiis  gontibus  nun,  utquidam  asstimaut, 
muro,  seJ  vallo  distii^guendam  putavit.  Murus  ei- 
fnim  de  lapidibus;  vailum  vero,  quoad  repellcndam 
vim  hosiium  castra  muniiiiitur,  lil  de  cespiiibus  ; 
quibus  circumcisis  c  tcrra  velui  murus  exsiruitur 
alius  siiper  lerram,  ita  ut  iu  anie  sii  fossa,  de  qua 
Iev£ti  sunt  cespiies,  supra  quam  sudcs  de  lignis  for* 
lissimis  praefiguntur.  Itaque  Severus  magnam  fos* 
sam  Ormissimumque  vallum  crebris  insuper  turri* 
Ihis  communiium  a  mari  usque  ad  mare  duxii,  ibi- 
que  apud  Eboracum  oppidum  morbo  obiit.  Aciiquii 


duos  lilios  Qassianum  et  Geiam  :  qiiorum  Getahostis  ^  sed  ferus  nimis^  et  superbus^  et  swvus  omni  temp4^re, 


publicus  judicatus  inieriii.  Baasianus  Anlonlni  co 
f  nomine  assuropto  rogno  poiitus  est.  Laus  Severi 
ex  Eutropio  :  Siiverus  belia  multa  et  feliciter  gessii^ 
ticit  PurthoSf  et  ArabaSf  et  Azabenos  :  unde  PartUi' 
tus^  Arabicus,  Azabenicus  dictustst :  multa  totoorbe 
ad  Romanum  decus  reparavit.  Severus  tamen  pr(B' 
ier  beiUcam  gloriam  etiam  civilibus  studits  clarus 
fuii,  et  litteris  doctus  philosophim  seientiam  ad  ple^ 
'num  adeptus  Divus  appellatus  est. 

Antoninus  Caracalla,  filius  Severi,  vii  annia  re- 
§nuro  miindi  icnuit. 

Uacrinus,  cum  uno  aiino  regnassel  apud  Arche- 
hidcni,  cum  filio  suo  militari  iuinullu  occidilur. 

Harcus  Aiirelius  Anloninus  iv  annis  dominium 


Taciius  VI  mensibus»  quo  apud  Ponium  oiciso, 
regnavil ;  Fiorianus  iii  mensibus»  ei  sic  apud  Ta.  • 
sum  occidiiur. 

Probus  annis  vi  mcnsilitts  iv.  Hic  GallUs  jaoKlu- 
dum  a  barkiris  occupaias  deleiis  tandem  hostibes 
ad  perfeclum  liberavit.  LausProbi  ex  aiiiheQiicisj 
Probus  vir  illustriSf  acer^  strenuus,  tustus.  AureliO' 
num  pene  gloria  oiquavit^  sed  niorum  cicilitate  smp€* 
ravit,  HiCy  cum  bella  innumera  gessisset^  pace  pa- 
rala,  dixit^brevi  milites  necessurios  non  futuros. 

Carus  aiinis  ii.  llic,  cum  Persas  cuperassei,  sii- 
per  Tigride  flumine  periit. 

Diocletianus  cum  llerculio  Maximiano  xx  annis  : 
quorum  iempore  Carausius  quidam  genere  quideni 


tcrranim  habuit.  Aureliiis  Alexander  annis  xiii.  Hic  D  infimus,  sed  consilio  et  manu  promptus,  curo  adob- 


i;i  Mammeam  mairein  suam  unice  pius  fuit,  ei  ob  id 
omnibus  amabilis.  Laus  Alcxaudri :  Hic^  suscepto 
eidversus  Persas  bello^  Xerxen  regem  gioriosis^ime 
wicit ;  militarem  disciplinam  severissime  rexit ;  qmtts- 
dam  iymuUuantes  legiones  integras  exauctoravii, 
Romm  admodum  fav^rabilis  fuit^  militari  tumultu 
^periit  in  Gtf/iin. 

Maxiinianus  prior  annis  iribus  ierras  et  insulas 
rexit.  nicGermanosbellovicil. 

Gordianus  annib  vi.  Origenes  Ooruii :  qui  quiuque . 
millia  libroruro  scripsit,  ui  narrai  Hieronynius.  Uic 
Piersas  vicii. 

•  Pbilippus  cum  Pbilippo  fllio  aunis  vii.  Hic  pri- 
Inns  Iroperaioram  eronium  Cbrisliauus  fuil  :  ac 


servanda  Oceaiii  littora,  qu£  tunc  Franci  ei  Saxo- 
nes  infestabant,  positus  plus  in  perniciem,  quam 
inproticuum  reuipublicam  [a/.profcctuin  leipublic»] 
agerei,  ei  creptam  prxdouibus  praedam  uulla  ex 
parie  restituendo  dominis,  sed  slbi  soli  vindicando»- 
accendens  susplcionem,  quia  ipsos  quoqne  hosies 
ad  ineursaiidosnnesariinci  negli|entia  permiiierel. 
Quamobrem  a  Maximiauojussus  occidi,  purpuiani 
sumpsii,  ac  Brilauniam  [ai,  Britaniiias]  occupavii. 
Quibus  sibi  per  septem  annos  foriissime  viiidicatis 
ac  reientis,  iandeui  fraude  Allccii  socii  sui  inlerem- 
plus  esl.  Alicctus  paslca  erepta  Carausio  iiisula  per 
irienuiuin  ienuit,  quem  Asclepiodotus  prasfecius 
praeiorio  opprcs^il,  Briianniaroque  posi  x  annos 


St7 


HlSTOtllA  ANGLOHUM.  —  Llll.  I. 


8fi 


rccepit;  brllis  vero  coacts  prsRiiicii  iinperatores  Con-  x  cUutlrum  rturtMtri  .  €uUui  moditi^  mitit  amini.  Ifft 


siaiuium  in  Occidrnte,  Gaieriam  MaximiVium  io 
Orieule  assumunt  iii  rcgnum.  Eo  tcmpure  pertfecati^ 
crudelissima  ubiqtieterrarum  exarsit  inCliristianoB. 
S^  Alltanus  se  Deo  sacrificium  ea  tcmpeslate  obtu- 
lii,  de  quO  Ferlunatus  in  laude  virginum  scriblt ; 

Aibanum  egrtgium  fecunda  Britanma  profert. 
Qui  cum  civis  apuil  Verolamium  essel,  ct  eiericum 
cjucmdam  paganos  fugientem  hospitio  recepisset, 
ct  per  eiiin  latentem  oonversus  interim  fuisset)  pro 
co  quserentibus  se  poenis  oblulit  :  cumque  tormen- 
tis  affeclus  excapitandus  duceretar,  Flumen  ticca- 
tum  ett  per  oratiomem  tanetif  qnia  populut  tantut  per 
poniem  trantire  nequibai.  Quod  cum  inter  aiiot  ipta 
eiiam  earnifes  eum  percutturut  tfidittet^  getdbutejmt 


non  modo  amabiiit  ted  vcnerabilit  etiam   Gaiiie. 
fuiL 

Constantinus,  flos  DrHanniaft,  rcgnavit  xxx  annb 
et  X  mensilms.  Hic  igitur  Rritannicus  geiicrc  et 
patria ;  anto  quem  nec  post  similis  est  egressus  de 
Jkitannia  2  duxit  exercilum  a  Briiannia  ct  Galiia  in 
Ilaliam.  Naximianus  enim  Maxenlium  fliium  suum 
Roroae  Augustum  conatiiueral.  Contra  quem  Con- 
slaniinus  adbic  infldelis  tendens»  vidit  angeium 
Dei  astendentem  sibi  signum  crucis «  et  liortantem 
80  ut.crederet  :  credidit  ille  statim,  Maxentiumqoa 
IVeus  flumine  submcrsit.  Constantinusigitur  poiiluB 
imperio ,  Maximinum  bis  lege  bein  superavit ,  s^ 
lusque  fegnum  mundi  tenuit;  et  a  vulnere  lepra^ 


udvoiutut,  fideiit  et  cum  eo  martyr  faciut  ett :  font  B  ut  scripla  tradunt ,  per  S.  Silveslrum  in  baptlsmal* 


etiam  martffrio  ejut  adfuit^  qui  pott  marlyrium  eju$ 
revertut  ett  in  naturam;  oculiautem  percutientit  eum 
cum  capile  tancii  in  terram  deciderunt»  Passus  est 
auiemjuxta  Verolamium,  idestWiriamOcester,siTe 
Wadlingeccasieri  ubi  p<ist  ecclesia  mirandi  eperis 
construcia  est,  et  abbatia  nobilissinia ;  v\A  etiam 
usquc  bodie  fit  caralio  inflrmorum  et  eperalio  vir^ 
iHium.  Passi  sunt  quoque  eo  temporo  Aaron  et  Ju« 
lias  legionum  urbis  cives;  alii  quoqae  plures  utrius* 
que  sexus  inaudlla  membrorum  discerptione  el  di- 
versis  cruciitibus  in  testimonium  Dei  excelsi.  H«o 
p<irsecuiio  tam  crebra  erat,  ut  intrt  unum  mensem 
xvii  millia  martyrumpro  Cbristopassa  in\eniantur. 
C  um  autem  vigesimo  regni  sui  aniio  Diocletianus 


roundatus,  fccit  Romae»  ubi  baptixatus  est ,  basiU* 
cam  Joannis  DaptistaPi  qiiae  vocalurCoiistahtiniana; 
Item  bashicam  Petro  et  Paulo  in  tcmplo  ApoHiiiit,. 
corpiis  utriusque  a*re  dpro  circamdans  t  pedes  iii 
grosso ;  item  basiiicam  in  palatio  Sosoriano ,  qo» 
cognominatur  Ilicru&alem »  ubi  de  ligno  crucis  Do^ 
miui  posuil ;  item  bosilicam  SancUe  malcis  Agnetit 
ex  rogatu  filiae  su«;  iicm  basilicam  Beato  Laurentio 
via  Tiburiina  in  agro  Verauo ;  item  basilicam  via 
Lavicana  Pctro  et  Marci^llino  mariyribus,  et  mau* 
soleuin  ubi  malrem  suam  posuit  in  sariopbago  [aL 
sarcopbago]  purpureo ;  item  basilicam  in  civitato 
Ostia  juxta  porluni  urbis  Romae;  item  basilicam  in 
civiiate  Albanensi  S.  4oannis  Boptist» ;  item  basi* 


Nicoroediae,  Maxiinianus  Nediolani  purpuram  de-  ^  licam  in  urbe  Ncapoli.  Constantinus  urbem  sui  no- 


posuerunt,  coepit  pcrsecutio  mitigari  usque  ad  tero> 
pus  Arii.  Laus  Didcietiani  :  Diocielianut  moratui 
caiiide  luii,  tagax  prceterea  et  admodum  tubtitit  in» 
yenio,  el  qui  teveritatem  tuam  aiiena  invidia  veiiet 
expiere,  Diiigenlittimnt  tamen  et  toiertittimut  prin- 
cept^  quamvit  conlra  Bomanam  liberlatem  adorari  ta 
jutterit^  ntm  anle  eum  cofleri  taiutarenlur.  Gemmat 
vetlibut  caiceamentitque  indiditt  inutitata  virtule 
iistci,  «/  toiut  omnium  ex  tanto  fattigio  tponte  pri» 
ratut  fieret,  Contigit  igitur  ei,  quod  nuiii  pott  natot 
iomimt,  ut  cum  privatut  obiittetf  inter  ^ivot  iamen 
referretur.  Ncximianutverovir  crudeiittimutel  liuilu 
fuit  Itorrendus, 

Consuntius,  qiii  sub  praedictis  linperatoribus  re- 1. 
gnaveralsuper  Galliam,etBrilanniam,  elHispaniam 
xvannis,uiio  annopostdepositioiiem  eorum  impera'' 
\it  in  occidentalibus  partibus,  Maximino  iroperanlo 
in  orientalibus;  condidit  autem  Constantiam  [a/.ci- 
vitalem  Conslantiam]  in  ea  parte  GaUi»,  qtne  nunc 
vocalur  Nortbniannia,  accepitque  flliam  regis  Bri- 
laniiici  de  Coleceslre,  cui  nomen  erat  Coel,  sciltee^ 
llelenam,  quam  sanctam  dicimus,  et  genuit  ex  ea 
Constantinum  magnuro.  Obiil  aiitem  Constantius 
vir  sumroae  magnltudiniset  rivilitatis  in  Britannia 
Eboraci.  Laus  ConstaDtii  :  Conttantiut  vir  preettan» 
tistimut  divitiit  provincialiumacprivalorumttudent^ 
fitci  commoda  non  admodum  agectavit^  diccnt^  fu#« 
/tui  pubiicat  opet  a  privalit  haberi  quam  intra  unum^ 


roinis  statucns  in  Tbracia  sedem  Romani  iroperii  el 
totius  Orientis  caput  esse  voiuit ;  item  Depranam 
civitalem  Bitbynix  in  boiiorem  niarlyris  Luciani 
ibi  Goiidili  inslaurans  cx  vocabulo  matris  suae  He- 
ienopolim  vocavil.  Idem  staiuit  citra  ullam  homi- 
nuin  cxdem  pSLganoruin  lempla  claudi.  Heiena  vero 
Britannia:  nobiiis  alumna  Londoniaro  rouro,  quod  ad- 
buc  superesi,  ciDxisse  fertur ,  et  Coleceslriam 
ncenibus  adornasse;  sed  et  intcr  alia  rouUa  Uieru- 
saleni  insiauravit,  inuiidalamque  idolis  basilicis 
pluribus  adornavit.  Laus  Cnnslanlini  ex  sacris 
scriniis  :  Vtr  priiiio  imperii  lempore  optimit  princi' 
pibut,  ullimo  mediit  comparaudut.  Innumeras  im  eo 
animi  corporitque  virtutet  claruerunt^  militari  giorut 
ittmmui,  fortuna  par  et  induitria ,  ctvt7t6ui  arfi^iii 
et  ttudiit  iiberalibut  deditut,  affectaior  jutli  amorit^ 
in  amicot  egregiut,  verHm  in»olentia  rerum  tecunda» 
rum  aiiquantum  ex  ilia  favorabilit  animi  dociiitala 
tandem  immutatut  ett. 

Constantius  eum  Constaalino*-  et  Constante  fra- 
tribos  annis  xxiv,  niensibus  v.  llieresis  Ariana 
Conslantii  rcgisfuita  praesidio  varie  et  vaide  Catbo- 
licos  amixit. 

i  iuliauus  Aposfata  11  annis,  niensibus.viti.  Ilic 
digne  a  barbaris  Del  hostis  bellando  perimitur. 
Laus  Juliani  ex  Paulo  :  FuUMarco  Anionino  non 
abtimilis^  quem  etiam  amuiari  ^tudebat*  Liberalitut 
ditcipiims  apprime  eruditut  9  memorim  tenacit  et 


SI9  HE>mCI  ARCIIIDIACOM  HUNTINGDON.  SM 

nmplw^   facuHdim  iMgeMiU  i>l  prompttt ,  pkilofpho  A  ^uuHtum  scripinra  telerum  ei  pictura  doceni,  a  fii# 


propior,  Civiiis  in  cuutios,  avidus  gtoriw^  e/  per  hoc 
animi  plerumqne  immodici. 

Joviniaiiiis,  bonuset  piiis,  viii  monsibus,  cujus 
kuta  piincipia  murs  immalura  corrupic. 

Valcnlinianus  cum  fratre  suo  Vaientc  xi  annis 
rcgpnorum  jura  custoJivit.  Lnus  Valenliniani  cx 
Iiistoria  Pauli :  Fuii  Anreiiano  i»mf/M,  vuilu  decens^ 
soiers  ingenio.  gravis  auimo^  wterns^  veUemsns^  in" 
fesitts  ifitiih,  maximeque  avariiioSj  doclus  pingere  ve- 
nustissime^  nova  arma  mcditari,  (iikgere  simulacra 
cera  uu  limo ;  sermone  cuiiissimus  ,  prudens  ei 
astHtus. 

Valens  curo  Gratiano  ct  Valentiniano  fratris  sui 
praedicti  filiis,  regn&vit  annis  iv.  Valeiis  ab  Arianis 
laptizatus  CivthoUcos  persequitur,  legeqiie  data  ut 
monaclii  niHitarent,  nolentes  fustibus  jussit  inter- 
Aci.  Gens  Ilunorum  diu  iii  iiisccessis  scclusa  roon- 
tibu»  repentiaa  rabie  percita  exarsit  in  Gothos, 
cosque  sparsiiu  coniurbatos  ab  anli(|uis  sodibus 
oxpulit.  Golhi,  transito  Danubio,  fugieiites,  a  Va- 
leiitc  sine  armorum  depositioiie  suscepti,  roox  per 
avaritiam  Maximi  ducis  famc  ad  rebellandum  coacti 
sunl;  victoqueValentiscxercituper  Thraeiam  scse 
miscenles,  simul  omiiia  cscdibus,  incendiis  rapi- 
nisque  luderuiit. 

Gratianus  cum  fratre  Valentiniano  anno  ab  In- 
earnatione  Doraiiri  trecentesimo  stptuagcsinio  si*p- 
liino  regnavii  annis  v»,  quamvis  jamduduni  cuni 
patruo  suo  Valeiile  regnarct.  Qui  cum  afllictum  et  ^ 
|Mnie  collapsiim  rcipiiblica^  siaiuni  videret,  Thco- 
dosiuni  llispanuffi  viruni  rcstituondai  reipublicoe 
iiecessilatc  apud  Sirmiam  purpura  induit,  Oiien- 
tisqiie  ct  Tliratiae  semcl  pncfccit  iinperio.  Theodo« 
sius  igitiir  mavimas  ilhis  Scythicas  gentes,  hoc 
est  Alaiios,  lliiiios  ei  Gothos  magnis  el.  multis  pnc- 
liis  vicit.  fitterea  Blaximus  a  britannia  oriundus, 
vir  quidein  streuuus  et  laiidc  dij^nus,  nihl  contra 
sacramenti  fidem  per  tyrannidein  emersisset  in 
Uritanniam,  ibideni  imperator  creatus  in  Galliam 
iransiit;  ubi  6Vatianiim,  Augustum  subita  incur- 
Kione  pcrlerritHm  inlerfi^ii,^  fratremque  ejiis  Valen- 
linianum  Aiigustuin  Italia  expulit,  qui  ad  Theodo- 
sum  in  Oricnte  rerugit.  Laus  Gratiani  :  Fuii  Cra- 
$ianus  litieris  haud  mediocriter  histitutust  carmen  o 
facere,  ornate  loqui^  expticarecontrovcrsiasrhetorum 
fnore,  nihit  aiiud  die  noctuque  agere  quam  spiculis 
mediiari^  summwque  voluptatis  divinteque  artis  cre^ 
derCf  desiinata  ferire;  parcus  cibi,  somnique  aclibi^ 
dinis  victor, 

Theodosius  post  mortem  Gratiani  annis  xi  re- 
gnaTil  cum  Valentiuiano,  quem  regno  restituit, 
ilauso  videlicet  iiiira  muros  Aqiiileiae  et  occiso 
Maximo  tyranno.  ftriloiics  vero  quos  Maximus  se- 
cum  adduxorat  in  Gallia  Ariuorica  usque  hodie 
rcmaiiserunt :  undc  et  firitoncs  Armorici  vocantur; 
a  quibus  spoliata  emarcuit  Britannia.  Laus  Theo- 
doftii  :  Theodosius  propagalor  reipubticof  fuii  atque 
iiefensor  eximius^  moribm  et  corporc  Trajano  similis 


ei  originem  iraxii  :  sic  eminens  sialus,  membris 
eadfm,  par  cmsaries ;  $ed  iUi  non  lam  ingenie»  oeuli 
erani,  Nescio  an  ei  tanta  gratia  taniusqme  Mm  ks 
facie  seu  Utnia  dignitas  in  incfssu  fuit;  men9^  vero 
prorsus  simitis,  adeo  «1  nihii  dici  queai^  quod  nms 
ex  tibris  in  istum  videalwr  trmnsferri.  Miserscors, 
communis^  solo  habiiu  differre  setmieris  putans^  w 
pmnes  hon.ines  honorificus^terum  effuf^  m  I 
simpticia  ingenia  diligere,  erudita  mirari,  sed  ' 
xia ;  largiri  magno  animo  magna,  Illa  tamen,  ^ibut 
Trajanus  aspersus  est^  vinotentiam  scilicei  ei  cttpidi' 
nem  triumphandi  usque  eo  detestaius^  ut  bella  non 
moverit  sedittvenerit;  miuisteria  tasciva^  psaliriasque 
comessationibus  adhiberi  lege  proltibuit.  Liiieru  me- 
diocriter  doctus,  sagax  piane^  multumque  diligeus  ad 
noscenda  gesta  majorum.  Exsecrabatur,  cum  iegisse^ 
superbiam  dominantittin^  prmcipue  perpdos  ei  imgra-- 
los  :  irasci  sane  rebus  indiguis,  sed  subilo  fleeli ;  <i 
quod  est  rarof  virtulis,  posl  auctam  annis  poieniiam 
imperialem  auri  argenliqne  pondera  sublata  a  fn/an- 
iits,  MuUis  ex  suo  restituit.  Palruum  pro  geHiiore 
habuit,  nepotes  et  cognatos  pro  filiis ;  elegans  Ueium^ 
que  convivium  dare^  nec  iamen  sumptuosum;  miscere 
coUoquia  pro  persoMS  et  dignitutibus  sermone  rtiM, 
gratitale  jucundo ,  blPiidus  paler,  concors  muriius, 
flegcbai  vaietudinem  continentin  vescendi^  ambula^ 
lione  moderata.  Uujuset  apud  homines  munsneiudo^ 
et  apud  Deum  exstitit  summa  devotio. 

Arcadius  fi lius  Theodosii  cum  fratie  HtNionA 
aniiis  XIII.  Gothi  Italiain,  Wandali  alque  Akiiii 
Gallias  aggrediuntur.  Pelagius  Britlo  et  iuliantt& 
Canipaneiisis  hxresin  suani  longe  lalequesemiiiave- 
runt,  quibiis  sanctus  Augustinus,  sicut  ct  cseicrl 
Palres  orthodoxi  miihis  senteiitiarum  cathoHcarun 
iNillibiis  responderuiit ;  iiec  eorum  tamen  denien-« 
liam  corrigiTC  valcbant :  sed,  quod  gravius  est«. 
carrcpta  eorum  vcsania  magis  auge.<icerc  contradi- 
cendo,  quam  favendo  veritati  voluit  emendari.  UndQ 
Prosper  rlietor  vorsificaiis,  ait : 

Contra  Augustinum  narratur  serpere  quidam 
Scriptor^  quem  dudum  livor  adurii  edax. 

Aut  hunc  frugesua  a^quorei  pavere  Britanni^ 
Aut  hic  campano  gramine  corda  tumei. 

Ilonorius  ciim  Theodosio  minore  fratris  sai  Ar- 
cadii  filio  aniiis  xv,  cujus  teinporibiis  cum  Alani^ 
Sucvi,  Wandali  tolas  soivircnt  per  Gallias,  aputl 
Bi'itanniam  Gratianus  municeps  lyrannus  creatur 
et  occiditiir.  IIujus  loco  Constantinus  cx  infiina 
iHilit.a  priiptcr  solam  spein  nominis  sine  merilo 
virlutis  eligitur,  qui  continuo  ut  invasil  imperiuni 
in  Gallias  transiit :  ibi  s;c|»e  a  barbaris  inceriis 
l«ederibus  illusus  detriinento  inagiio  relpublic» 
fdit,  Inde  mox,  jubenle  Ilonorio,  Constantiiiuii 
comes  iii  Galliam  cuin  exercitu  profectus  apud  Are* 
latein  civitatem  eum  clausit,  cepit  et  occidil;  Coii- 
stantemque  filium  ejiis,  quciu  cx  monacho  CaBsireiii 
fccerat.  Geronlius  comcs  suus  apud  Vicunam  iuler* 
fecii.  Contigit  autem  quod  .^laricus  rex  Gotlioi  inu 


til  inSTORIA  ANGLOUUM.  —  LIB.  I.  iti 

Hoiiinm  iiivasit  cl  ccpil  anno  eondilionis  cjus  mil    A  da  bella  snrrexcrunt,  vet  nullo  vel  minlmo  $anguin$ 
losinio   cenlcsiino    scxagcslmo   quarta :    cuinqiie     quievere. 


paruin  cjus  crcmassct  inccndio,  dcprxdata  nrbc, 
S4;\lo  die  cgrcssus  es(,  post  aniios  fcrmc  quadrin- 
gentos  sopungiiila,  cx  qno  Julius  Cxsar  sibi  Bri- 
tanniain  suhjccit.  Ilabilabant  autcm  Romani  intra 
Talluni  (quod  Scvcrnni  trans  insulam  fccisse  com- 
Hicmoravinius)  ail  plagam  incridianam,  quod  civi- 
latcs,  poiitcs,  fari  et  slralic  ibidcm  fact»  usqnc 
liodic  lcstanliir.  Ca^tcnim  ultcriorcs  BrKanniic  par- 
Ifs,  vel  cas  ctiani,  qu.-c  ultra  Britanniam  sunt»  in- 
sitlas  jtirc  dominandi  possidebanl. 

Briiannia  igitur  mililaribus  copiis  floridaquc  jii- 
vctilittc  spoltala  (qux  maxiinc  pcr  Maxiinuin  lyran- 
MUin  riicrant  abducUc,  post  ctiam  -rcliqui»  pcr 
proxiinc  diclum  Constantinum)  prxdae  siquidem 
laiiluin  paliiit  Scotis  ct  Pictis  gcntibus  sarvissimis. 
Hx  quidcm  rcmotx  sunt  a  Brilonibus  duobus  sini- 
bus  maris  iiiterjaccntibus,  qnorum  unus  ab  orien- 
taii  mari,  allcr  ab  occidcnlali  longe  irrumpuiit, 
quainvis  ad  se  iiiviccm  pcrlincre  [at,  pertingere] 
iion  possint;  oricntalis  aulem  balict  in  medio  sui 
iirbein  Ciiidi;  occidcntalis  supra  sc,  boc  est  ad 
dcxtram  siii  babct  urbein  Aldclybit,  qiiod  lingua 
roruin  sigiiilicat  Pelrum  clybit  :  cst  aulcm  juxta 
Huvium  nominis  illius.  Ob  liarum  ergo  inrcslalio- 
ncin  gcnlium  firitones  legalos  Romam  cum  epistolis 
inittunt  auxilia  flagitantes.  Quibus  mox  legio  desti- 
vt^tur,  quse  hostium  magnam  multitudincm  ster- 


Tbcodosiiis  $cciindus>  qui  walur  Jlinior,  Britan-^ 
niie  potcslatem  amisil ;  imperavit  autecn  Romtni* 
xxviii  annis,  eujiis  regni  anno  xxiii  Aetius  tir  iUii* 
slris  cuin  Symmaebo  gessit  consulatum  :  ad  bun^ 
Britonnm  reliquias  mitluiit  epistelam,  in  procetsii 
epislolse  ciiju^  boc  principium  est  (Aetio  ler  con- 
siili)  iln  suas  calainilates  explicant  :  Repetlunt  bar" 
bari  ad  mare,  repettil  mare  ad  barbaro$,  Inter  hasc 
orinntur  duo  genera  funerum  :  aut  jugutamur  aut 
mergimur.  Ncque  Iioc  tamen  agentes  quidquam  ib 
illo  auxilii  inipetrarc  quiverunt,  utpote  qui  gra?is- 
simis  00  lcmpore  bellis  cum  Bledda  et  Atlila  regibu» 
llunorum  crat  occupatus;  et  quamvis  anno  anle 
hunc  proximo  Bledda  Altilae  fratris  sui  interemptus 
sit  insidiis,  Attila  (amen  ipsc  adeo  intolerabilis  rei^ 
puMica;  reniansit  hostis,  ut  to(a,m  pcne  Europain 
excisis  invasisqiie  civitatibiis  atque  casleilis  corro- 
deret;  quinctiam  et  cisdem  tcmporibus  faines  Con- 
stantinopoiim  iiivasit,  nec  mora  pcstis  secuta  est ; 
sed  et  plurimi  ejusdem  urbis  muri  cura  lvi  turribus 
corrueruiit;  multis  quo(|ue  civitatibus  collapsis, 
fames  et  aerum  pestirer  odor  plurima  horoimim 
miliia  jumcntorumque  delevit.  Britanniam  quoqae 
sicut  et  ca^teras  provincias  praefala  fames  afTecit : 
tanc  igitur  Britanfti  videnles  liumanum  deesse  anxi» 
lium,  invocant  divinum ;  misertusque  est  eori.m 
Domintis  omiiipotcns  ct  tcnlavit  eos,  immisitquo 


nens  cxlcros  a  finibus  expulit;  sicquc  domum  cuni  C  corum  robur  brachiis  et  acictn  gladiis.  Exsiluerunl 


magno  triumpho  rcversa  csl,  indicentes  Brilannis 
nt  sirpcr  vallum  Scveri  murum  conslidterenl,  qua- 
lciius  ubi  munitio  aquae  dcerat  prxsidium  valli  ad* 
cssel.  At  Britanni  murum  non  tam  lapidibus  quam 
ccspilibus  construcntes  ad  nihil  utilem  statuunt ; 
vestigia  vcio  valli  illius  lalissiitit  et  allissimi  usqiie 
bodie  cernuntur.  Ineiplt  aiitem  fenmc  duorum  mii- 
liani  spaMo  a  loco,  qui  vocatur  Peneltune,  el  ler- 
rainatur  in  occidcntem  juxla  urbem  Adclyhit.  Vc- 
rutn  priorcs  inimici  ut  Romanum  militcm  abiissc 
conspexcrunt ,  niox  advccti  navilus  irriimpui:t 
aciiiis  :  uiidc  prccc  Biiiannorum  rurstim  Romani 
^edeiint,  ct  cxsuin  hostem  frans  maria  fugant,  coii- 
jiincii6f|U3  sibi  BtMiaimis  murum  non  ut  an(e  cx 
cespitibtis.  sed  cx  saxo  a  mari  us«|iic  ad  mare  col- 
locarrl.  Sic  ct  in  littorc  meridiano,  quia  cl  inde  ho- 
«lis  time^ialur,  lurrcs  pcr  inlervalla  ad  prospoctum 
maris  sladiuiit,  sic  valedicuiit  sociis  (anquam  ultra 
non  revcisiiri,  diccnlcs  ullu  se  lam  bboriosis  ex- 
pcditionibus  non  posse  fatignri.  Romanis  igitur 
domum  rcversis,  hostcs  aei  ius  insullar.l,  insnla^qiie 
partcm  usque  muruni  capessunt.  Deiiide  muium 
nrl^esque  appositas  stetniint ;  poslca  cis  murum 
longe  palriam  vasiant,  ut  ct  ipsi  Britanni  lairoci- 
nio  ac  rapacitate  famem  tcmpcrareiil,  doiicc  omnis 
regio  totius  cibi  sustenlaculo,  cxccplo  vcnandi  sola- 
tio,  Tacuarelur.  Laus  Honorii  :  Fuit  IIonoriu$  mo^ 
ribu$  et  retigione  patri  Theodo$io  non  vatde  ab$imi' 
li$,  Ciijus  temporibu$,  gnamvi$  extema  luultu  et  civi- 


igitur  de  montibus  et  ialebris  et  silvis,  irruentesque 
in  Sc6tos  et  Pictos  undique  cceperunt  indcficienter 
caedcre  et  sternere ;  hostcs  vero  ncc  se  iii  ictibus 
suis  cognosccbant,  ncc  in  prolectione  armoram  jam 
confidebant  :  qua;  scilicct  jam  Britaniiorum  annis 
erant  quasi  vestis.  Contabuit  ergo  cor  hostiam, 
dissohiiisquc  viribus  horrcsccntes  aufugiunt  :  Ot 
ilaque  in  eis  strages  iiinumcra.  Scoti  cum  dedecoM 
llilierniam  redeunt.  Pic4i  in  extrema  insul:e  parte 
luiic  primum  el  deinccps  quicverunt ;  dcditquc  Do- 
ininus  vicloriam  popiifo  suo,  et  confusi  sunt  qui 
eos  ronfundebant.  Ilis  lemporibus,  sciliccl  anno 
Thcoilosii  oclavo  niiuilur  Palladins  a  papa  Ccele- 
stino  ad  Scotos  primiis  eoium  fiiturus  episcopus. 
D  Tlieodosius  etiam  potesiatem  Cilliie  ct  Ilispaiii»  ci 
Africae  amisit  :  geiis  qiiippe  Vanilaloruni  ct  Ala- 
nofum  et  Cothorum  omnia  ferro,  Oammis  arripue- 
rant  et  dcstruxcrant ;  scd  lieatus  Augustinus  H  p« 
poncnsis  episcopus,  ne  civiiatis  stinr  ruinam  videret, 
tcriio  obsidioiiis  cjus  mense  inigi  avit  ad  Dominum, 
Ceiscrico  crudelissimo  eam  obsidcnle. 

Britannis  ergo  victoribus  ct  quieti  datis  misit 
Dominus  ineffabilem  frugum  abundantianu  quan- 
tam  iiiilla  aelas  retro  ineniiHit :  ut,  sicut  confuslo- 
nes  ante  habitas  triumpho  relcvaverant,  iu  fa^m 
pr^fatam  opulcAtia  rclevarent;  probavilque  Dtas 
utrum  omnimoda  prosperilas  redderei  graiiosos, 
quos  nulla  adversa  reddlderant  correctos.  Illi  luno 
veio  omnia  st^Iera  trtnsacla  superantes  ia  luiuria 


I» 


UE.NRICI  ARCIIIDIACOM  lilKNTlNGUO^. 


furere,  et  in  oiuuium  lue  strelerum  siue  respectu  ^  Judicio  constltuit  Deus  exlermlaare  ^adam  mam. 


t)ei  CQsperuiit ;  ita  vcro  demum  crudelitas  et  odium 

amorque  mendacii  in  eis  exarsit,  ut  si  quis  eorum 

mitior  et  veritati  aiiquatenus  propior  videretur ,  in 

bunc  quasi  Britaiini»  subversorem  oninium  odia 

telaque  sine  respectu  eoniorquereniur»  et  non  so« 

lum  hoc  sspcularcs  viri,  sed  et  ipsc  grex  Domini 

ejusque  pastores  egeruiit,  ebiiositale,  animositate, 

Ntigio,  conlcntione,  invidia,  caelei  is  liujiismodi  faci* 

noribus  sua  colla  abjcrto  levi  jugo  Cbristi  subden- 

tcs.  Rcspexit  ergo  Doiuinus»  ct  iii  irain  eoncitatus 

conuptae  menlis  bouiincs  acerba  poste  contrivit ; 

quae  iu  brevi  tantuni  cjiis  miillitudiiiem  stravit,  ut 

iie  sepeliendis  quidem  mortuis  vivi  sufficerent,  sed 

nec  morte  quid^m  suorum,  nec  timore  inortis,  bi, 

qiii  supereraiit»  a  morte  animae»  qua  peccando  ster-  B  probaYit. 

■ebantur,  revocari  poteraut.  Justoitaque  et  patcnti 


mandavitque  statim  stimulos  irae  suae  Scotos  •cUh 
cet  et  Pictos,  qui  caedcs  snas  vindicaturi  iracvwliii» 
solito  adveniunt,  irruuntque  Britannls,  quasi  lupl 
in  agnos  cognoveruntque  se  in  ictibo»  suis,  et  llri« 
tannos  in  fuga  sua.  Rursainqiie  igitur  cx  norc  Bri« 
tanni  lalebras  et  silvas  et  saltus  repetuut ;  poslea 
vero  inierunt  consilium  quid  agendum,  iibi  quaa- 
renduin  esset  praesidium  ad  evitaiidas  ve!  repellcii- 
das  tam  feras  tamque  creberrimas  genliuiu  aquikw 
iialiuni  irruptiones ;  placuitque  omnibus  cuin  regc 
suo  Vortigerno,  ut  Saxooum  geuten  de  traiisiMri* 
nis  partibus  in  auxilium  vocarent  :  quod  Doiniirt 
nutu  dispositum  esse  coiistal,  ut  veniret  conlra 
improbos  malum,  sicut  evidenlios  rerum  esima 


LIBER  SECUNDUS. 


Tractatum  est  iii  superioribus  de  xlv  iinperato- 
ribns,  qiii  tnm  BriUnniam  quam  caeteras  inundi 
partes  rexerunt :  quorum  si  aliqlii  gloria  poiiun- 
tur  in  ca*riK,  iliani  tantum  babent,  quia  jam  hic 
nullam  liabent.  Yiluit  cnim  sermocinatio  de  eis,  et 
prolixior  cunrabulatio  de  actibus  corum  vidctiir 
ainaia,  tardii  scilicet  etodii  gencratiix.  Quapropter 
excogilcinus  cx  eoruin  cumparaliunc,  quorum  po- 
lcntiae  et  inajestati  vix  sullicicbai  uiiivcrsus  mun^ 
dus,  quam  iiiliil  sit  gioria  itosira,  potentia  nostra, 
lumor  nostc:,  quordra  dc  caiisa  laborainus,  suda- 
mus,  insaniiiius ;  si  auieni  gloriam  cupimus,  ut  hu- 
iiiaiie  loqiiar,  concedo,  cupianuis,  sed  veram ; 
si  (ainam,  illam,  qiiae  non  evaiicscit;  si  lionorein, 
illum ,  qui  Hon  dcflorescit ;  non  qualcm  praedi- 
cti  inipcralorcs ,  quoruin  omnis  gloria  jam  non 
est  iiisi  vilcs  reliquise  fabularum  ,  veiam  autcni 
gloiiaro,  ct  faiuani,  ct  boiiorem  habcbimus,  si  ci, 
qui  solus  verus  csl,  cum  jucunditate  et  kctitia  in* 
uitamur ;  si  spcin  nostram  ct  fiJuciain  omnem  in 
Deo  |K)namus,  noii  in  filiis  bominuin »  sicut  Bri- 
tanni  qui,  Deo  abjccto  et  magniQcentia  timoris 
i'jus»  auxilium  pclicrunt  a  paganis,  jiabuerunt- 
que  sed  qualc  deccbat.  Cens  namque  Saxonum  vel 
Angiorum  iuvilata  a  rege  prwfato  Britanniam  tribug 
longis  navibu$  advehilur^  anno  gratio!  quadringente" 
iimo  quadragesimo  nono,  cum  Martianus  et  Valenti'- 
fiui,  quojrum  imperium  viiafiHti  duravit^  imperarent^ 
vige$imo  quarto  anno  po$tquam  regnum  Francorum 
inchoaverat :  quorum  primu$  rex  fuit  Pharamundu$^ 
Saxone$  igitur  in  orientati  parte  t»isu/(e,  jubente  eo- 
dem  rsge  loeum  manendi  qua$i  pro  patria  pugnaturi^ 
re  aulem  vera  hanc  expugnaturi  $uu'eperunl.  InicruDi 
autcm  ccrtamen  cootra  Picios  et  Scotos,  qui  jam 
vciicruiit  «jsqiie  ad  Slanfordiam«  quje  sita  est  i^ 


australi  parte  Lincolnije,  distans  ao  ea  il  raiina- 
riis.  Cum  igitur  illi  pilis  et  lanceis  piignarent^  isti 
vero  securibus  gladiisque  loiigis  rigidissime  dccer» 
tarent,  nequiverunt  Picti  pondus  tantum  perfem» 
sed  fuga  saluti  suae  consuluerunt.  Saxones  Yicio- 
riosi  triumpbo,  et  pneda  potiti  sunt.  Quod  nbi  Sa* 

^  sonim  nuntiatum  eil,  $imul  et  in$ulm  fertilitaa  m€ 
tegnitie$  Britonum,  mittitur  cottfe$tim  illo  c/iiMfs  pra» 
/ti;tor  armatorum  feren$  manum  fortiorem  :  qumprm* 
mi$$m  adjwicta  cohorti  invincibitem  fecit  exerciium» 
Su$ceperunt  ergo  qui  advenerani  donantibue  Britomk^ 
bu$  locum  habitationi$  inter  eo$,  ea  tamen  condHiomo^ 
ut  hi  pro  patrim  pace  et  $alute  contra  adrer$MrioB 
mHitarenlf  i7/t  militantibu$  debita  $tipendia  eonfgr^ 
renl.  Advenerunx  autem  de  tribu$  Cerfnanim  popniU 
fortioribu$f  id  e$t  Saxonibuff  Anglis^  Juti$.  De  JuteH 
rum  origine  $ttnt  Cantuariif  et  yicluarii :  hmc  mt  am 
gen$^  qnm  Vectam  tenet  in$ulam  ;  et  ea^  qum  u$qna 
hodie  in  provincia  occidentalium  Saxonum  Jutamu% 
natio  nominatur/po$ita  contra  ip$am  iiiiu/am   Ve*» 

D  ctam  de  Saxonibu$,  id  e$t  ea  generatione  [al,  rcgione]» 
qum  nunc  antiquorum  Saxonum  coguomiiifltur^  venero 
orienlale$  Saxone$,  meridiani  Saxones^  occidui  Sw- 
kone$,  Porro  de  Angli$  (hoc  e$t  illa  patria,  qum  an^ 
gulu$  dicitur^  ei  ab  eo  tempore  u$Que  hodie  tnoHei 
de$erta,  et  inter  prov^ncia^  Jutarum  et  Saxonum  e$$4 
perliibetur)  orientaic$  Angti^  mediterraneiAngti,  Mer» 
ciiftota  Norlhanhumbrorum  progenie$,  id  e$tHtarum> 
gentium^  qum  ad  boream  Uumbri  flumini$  inkabiiani^ 
cmterique  Angtorum  populi  $unt  orii^  Duces  ei»ruui 
priini  fuisse  perliibentur  duo  fratres  llengist  ei  llor- 
sa  :  erant  aulemriiii  Widgils,  fiUi  WjcU,  lilii  VecU. 
lilii  Woden,  fiUi  Frealof»  filii  Freduif.  filii  Fio,  fiiii  Flo- 
cwald,  filii  JeU :  quem  dixorunt  filiura  Dei,  scilicet  ali- 
eujus  idoli ;  de  quorum  patrum  pi-ogenie  muluruu4 


8!5 


ItlSTOIIlA  ANGLORUM.  —  LIO.  11. 


pruvincianini  regiiiin  genus  orlgineiD  duxil.  Non  A  lerliam  ;  Ilorsa  vero  et  Ilengist,  licet  muUo  minorat 


moraergocoiiflueniibus  certatim  in  insulam  gentium 
iiicnioralaFum  catervis  grandescere  populus  ccepit 
advenarum,  ila  ul  ipsis  quuque,  qui  advocaveranl» 
iiidigenis  cssent  terrori  :  dicilur  autein  a  quibus- 
dain,  quod  rex  Yorligcriius  formidans  robur  eorum 
flliam  llcngisti  paganain  duxerit ,  dicitur  eliam 
quod  ad  cuiiiuluin  damnationis  sux  propriam  filiain 
suam  duxerit,  et  cx  ea  liliuin  genuerit :  unde  a  S. 
Germano  et  ab  uinni  conveiitu  episcopali  cxcoin- 
municatus  est. 

Rex  Vortigcrnus  a  genero  suo  el  ab  exercito  belli 
occasionem,  Dco  voleiite,  qu^rentibus,  annunas  eis 
affluentius  ministrare  reposcitur ,  niinantes  nisi 
profusior  eis  copia  aliinenlorum  detur,  se  cuncta 


nuniero  essent,  audacissime  lamen  eis  obviaverunt, 
duoqiie  fralres  duas  acies  in  hostcm  direxerunt. 

Aimo  vii  advcnlus  Saxonum  in  Angliam  commis* 
sum  est  bellum  apud  Aeilestren.  Principio  ergo  per- 
cussit  Horsaaciein  Caligerui  taiito  vigOre,  ut  adiiio*^ 
dum  pulveris  dispcrsa  prostcrneretur,  et  iilium  re« 
gis  proslratum  cccidit.  Gorliiner  autem  frater  ejus 
vir  vere  strenuissimus  cx  obliquo  aciem  llorsidis- 
rup.t,  et  ipso  llorso  inlcrfccto  viroriim  forlissimOi 
rcliquiar^  cobortis  ad  Ilcngistum  fugiuut,  qui  cum 
Anibrosii  cuneo  invictc  coufligcbat.  Totum  e/go 
pondus  praelii  versum  cst  supcr  Hengistura,  el  pro- 
liiate  Gorlimeri  coarctalus,  cuiii  diu  perscverasset, 
noii  sine  magno   detrimeiito  Brilaiinorum  viclus. 


insulae  loca  rupto  foedere  vastaiuros ;  nec  segniter  B  qy|  nunquam  fugerat,  fugit.    Scripseruut  quidam 

llengistum  postea  in  eodem  annu  ler  contra  cos 
pugiiasse,  nec  potuisse  resistere  probitati  Goriimeri 
et  nuinepo  Britonum ;  scd  semel  iu  insulam  Tcnet, 
semel  ad  naves  fugisse,  et  pro  his  qui  abierant  iii 
patriam  niisisse. 

Anno  Tcro  sequcnli,  regnanle  Leone  impcratore» 
qui  regnavit  xvii  annis,  niorlK)  periit  flos  juvenum 
Gortimerus,  cum  quo  simul  spes  ei  victoria  Brito- 
nuin  exstincla  cst.  Ilengisl  igitur  et  Csc  filiiis  suus» 
reccplis  auxiliis  a  patria  sua,  ct  morle  juvenis  freti» 
bello  se  prjeparaiit  apud  Creganford.  Brilanni  vero 
IV  phalaugesmaximasiv  ducibus  munitas  fortissi- 
mis  belio  prostituuni.  Sed  cum  ludum  belli  Britoncs 


ininas  persequunlur  efiectibus.  Inito  namqiie  fcedere 
cum  Pictis,  et  coiigregalo  innumerabili  exercitu^ 
nemincm,  qui  cis  restare  auderct,  usquatn  invene- 
lunt.  Accensus  iguur  manibus  paganorum  ignis 
juslas  de  sceleribus  populi  Dei  uUiones  expeliit,  iion 
illius  impar,  qui  quondam  a  Clialdaeis  succensus 
Hierosoiymorum  inoQuia  imo  sedilicia  cuncta  con- 
snmpsit.  Sic  eiiim  et  bic  agenle  iinpio  victore,  imo 
dispuneute  just.i  juilice,  proximas  quasque  civitates 
agiosque  depoptilans  ab  orienlali  mari  usque  ad 
Accidenlale  nullo  prohibentc  soum  continaavit  in- 
cendiuin,  totamque  prope  insulas  pereuntis  superH-* 
ciem  obtexit.  Ritebant  xdificia  publica  simul  et  pri- 


vata,  passim  sacerdotes  inter  altaria  trucidabantur,  q  inissent,  numerum  Saxonum  majorcni  solito  inalo 

praesules  cuin  populis  sine  ullo  respectu   honoris      ' — '*^*  * "  *  '^    "  "' —   ""'  '     "" 

lerro  pariter  et  flammis  absumebantur,  nec  erat  qul 


crudeliler  eos  inleremptos  sepuliune  L^aderet.  Ita- 
que  nonnulli  in  montibus  coinprehensi  jugnlaban- 
lur ;  alii  fame  confecti  procedentes  manus  hostibus 
dabanl,  pro  accipiendis  alimeiuorum  subsidiis  a&ter* 
liuitt  subituri  servilium,  si  tamen  non  continuo 
irucidarentur ;  alii  Iransmarinas  regiones  dolenteg 
pctebant ;  alii  perstantes  in  patria  trcpidi  pauperem 
\iiam  in  roontlbus,  silvis,  vel  rupibus  arduissuspe- 
cta  semper  inenie  agebant.  Rex  autem  Vortigernua 
iii  occidenLili  parte  Biiiannis  inler  pnerupta  mon- 
tiiim  et  silvarum  omnibus  exosus  degebaL  Dicitur 
autemquod,  cum  rcx  pr.xdicalionem  sancli  Gerinani 
aiidire  iioHel,  fugeretquesanclumse  sequenlem,  qua- 
daro  nocte  ignis  de  eoslo  cecidit  siiper  arcem,  in  qua 
rex  erat :  rex  autem  lam  ruina  quain  igne  destru- 
ctus  nusquam  comparuit.  .\t  ubi  Saxones,  disperws 
indigenis,  cupiam  exercituum  domum  remiserunt, 
coeperunt  Britanni  emergcntes  de  latibulis  vires  re- 
sumere  aiiimosquc,  cOngregatoqiie  permaximo  ex- 
ercilu  iii  Cantiam  contra  lleiigist  et  Horsa  vexilla 
direxerunt.  Uiebauiur  eo  tempore  duce  Ambrosio 
Aureiiano  viro  modesto,  qui  solus  forte  Uoman« 
gcntis  pra^fatas  tetnpestati  superfiierat,  occisis  in 
eadem  pareniibua  noinen  regum  et  insigne  fereuti* 
bus.  Duoqve  filii  Vortlgerni  duces  eraiit  cum  eo, 
Goriimer  ct  Calrger.  Aml)rosius  igitur  priroam 
aciem  bcUo  tiidu«it,  Gartimer  8ecun;!am,  Catiger 


fercbant :  reccntes  qtiippe,  qui  supervenci  ant,  et 
viri  electi  erant,  securibus  ct  gladiis  horribilitercor- 
pora  Britonum  findcbant ;  nec  tamen  cesserunt  do* 
nec  qiiatuor  duces  eorum  prostratos  ct  caesos  %ide- 
runt.  Tunc  vero,  ultra  quam  credi  poiest,  perterriti 
a  Cent  usquc  in  Londoniam  fugerunl,  et  nunquaro 
in  Cantia  [«/.  Canliam]  postea  gratia  pugnandi  vc- 
nire  aiisi  sunt.  Exinde  regnavit  llengist  et  Esc  filius 
suus  in  Cantuaria.  Regnum  igilur  Caittix  inccppit 
octavo  anno  adventiis  Angloriim. 

Circa  ea  tempora  venerat  Germanus  Anlisiodo* 
rensis  episcopos,  vir  sanctilate  miracuiisi|ue  con- 
spicuus,  el  Lupus  Trecasinx  Civilalia  episcopus  ia 
Brilanniam  ad  Pclagianam  haeresi:n  dcstruendam. 
D  Qtii^iif  ratione  coram  omni  populo  devictii,  ad  coU' 
firmalioMm  lum  rationis  filiam  tribuni  x  annii  cm» 
cam  curavit  :  prceterea  casulam,  in  quu  infirmu$  jw 
cebat,  alf  igne  circumquaque  furenie^  et  adjuncta  ipH 
ca$ul(e  comumente  salvavit  ;  petensque  &epulcittiu 
saiicti  Albani  reliquias  in  ipso  diversoruiu  niarty- 
rum  iinposuit,  massamque  pulvcris  aJhuc  rubeutis 
sanguine  inartyris  secuin  portalurus  abslislit :  quu 
in  loco  innumeram  hominuin  turi>am  eudem  die 
coitvertil  ad  Dominura. 

Interea  Saxones  et  Picti  bcllum  conlra  Britannos 
jiinctis  viribus  inierunt.  Britones  trepidi  sancti  Gcr« 
roani  petierunt  auxiliura.  Sanctus  adveiiicns  diiccm 
se  prurlii  profiletur.  In  valle  igiiiir  circumdala  niC' 
diis  montibus  e  regioue,  qua  sperabaiur  aJvcntus 


m 


IIENRICI  ARCHIDIACONI  UliNTINGDON. 


m 


hostiuin,  componit  exercitum  ips<%  clux  agroinis.  A  non  dicam  vcstigium  ,  sed  nec  in  memoria  quIdcB 


El  jam  aderat  ferox  lioslium  muUiludo,  quam  ap 
propinquare  specublores  inlue!:anlur.  Tunc  sul)ito 
«aiictus  signifer  univcrsos  admonet,  ut  voci  suae 
uno  clamore  rcspondeant ;  securisque  hostibus  qui 
sc  insperatos  adesse  ronflderiMit,  Allcluia  jam  ter- 
tio  repctilum,  sacerdotcs  exclamabant :  sequitur 
uisa  vox  omnium,  et  elatum  clainoreni  repercusso 
aere  roontium  conclusa  muUiplicant.  Ilostile  agmen 
terrore  prosternitur ;  et  super  se  non  solum  rupes 
circurodatas,  sed  et  ipsam  cceli  macliinam  contre- 
miscunt.  Dum  igilur  fui^icntibusvixsunicerepedum 
pernicitas  creditur,  passim  ruuut,  arina  projiciunt, 
gaiidcntes  vel  nuda  corpora  cripuisse  discrimini  ; 
plures  etiam  liinorf^  ca^catos  flumcn,  quod  traiisi 


praeier  iii  paucis  et  valde  pancls  ulUi  apparerrt. 
Imniisit  ergo  Dcus  ex  partibus  Germaniae  dnccs  pln* 
res  ferocissimos  per  siicccssiones  t^mponim,  qiii 
gentem  Deo  invisam  delcrent  :  ct  in  primis  dot 
Aclle  vcnit  et  tres  fllii  sui  Cymen»  et  Pleling,  eC 
Cissa. 

Igitur  dux  Aelle  cum  flliis  suis  et  classc  militail- 
bus  copiis  instruclissima  in  Briiannia  ad  Cjmene- 
sore  appulcrunt.  Egredientibus  autem  Saxonibar 
de  mari,  Brilanni  clamorem  cxcitanint,  eC  i  dr* 
cuinadjaccnlibus  locis  Innumeri  coiivolarunC,  eC  sCt* 
tiin  bcllum  initum  est.  Saxones  vero  statura  eC 
vigore  maximi,  imprudcntcr  cos  recipiebant;-  illi 
vcro  imprudenter  veniebanl.  Nain  sparsim   et  per 


eraiit.devoravil;  ultionem  suam  innoccns  excicitus  "  intervalla  venientes  a  ronglomcralis  inlerlicieliifH 


iiilnelur,  et  spolia  coelcstis  palmse  cum  gaudio  col- 
ligunl ;  triuniphant  ponttflces,  liostibus  fusis,  sine 
sanguine  victoria  fideobtenta  nun  viribus.  Supera- 
lis  igitur  hostilus  mcntis  et  corporis  beati  pontifl« 
cesad  sua  remcarunt.  Sed  non  muUo  po$t  Pelagiana 
kcsresiiierum  puliulante  precibus  omnium  sacerdotum 
hrVanma:  rediit  Cermanutcum  Severo  episcopo  Tre- 
rer/f ,  fidemque  rectam  restiiuens  fitium  Elafii  [  a/. 
Elavi]  principis  contractum  nervis  et  poplite  in  eon" 
speetu  omnium  sanavil ;  omiiibusqiie  prospere  ge- 
s(is,  indc  ad  Ravennain  pro  pace  Armoricaiix  gentis 
buppUcalurus  adveiiil,  ibique  a  Valciitiniano  [n/. 
ValeiitiaiioJ  sumina  rcvercntia  susceptus  migravit 


tur,  et  ut  quiqiie  altotiiti  veniebant,  rumores  sinl- 
st!'OS  ex  improviso  senticbant.  Fugali  sunt  igiCar 
Britanni  usque  ad  proximum  ncinus  quod  vt*caCar 
Andrcdesleige.  Saxoncs  autem  occuparunC  liciort 
roaris  in  Sudscxe,  magis  niagisque  sibi  regionis 
spalia  capcssentes  osqiie  ad  nonum  annum  ad^reo- 
tus  corum.  Tunc  vcro  cum  audacius  regionem  is 
longiiiquuin  cnpesserent,  convenerunt  rcges  eC  Cy- 
raniii  Britoniiiii  npuil  Mcrcredesburne,  et  pugnave- 
riiiit  contra  AcU.;  ct  fllios  suos,  ct  fere  dubia  fuiC 
vicloria  :  uierqiic  eniin  excrcitns  valde  laesas  eCmi<« 
noratus  altiMius  congrcssum  devovens  ad  propria 
renicarunt.  Misit  igitur  Elle  ad  compatriotas  suos 


f.d  Chrlstuin  ;  ncc  mullo  pust  Valentinianus  interi-  q  auxiliuin  flagilans;  annusautcm,  quo  Elle  veiiit  m 


niilur  a  satellitibiis  Aciii  patricii,  qiicin  occiderat : 
€ui  Brildnni  quoiidain  miscraiit,  ut  praediximus, 
cpistolain  ;  cuni  qiio  siinul  Ilcspei  iuni  concidit  re- 
giium. 

Supcrvcnienlibus  vcro  aiixiliariis,  post  aliquanluin 
tcmpoiis  Hcngist  rex  ct  Esc  fllius  suus  invictissi- 
inum  congregaverunt  excrcituin  anno  xvii  adven* 
tus  corum  in  Angliam  :  conira  quos  omnis  Brilan« 
nia,  viribus  congregalis  ,  xii  phalangcs  nf^biliicr 
ordinatas  opposiiil  apu<l  Wippedosflede.  Pugnatuni 
est  diu  et  acritrr,  doaee  llengistus  xii  principcs 
cuneorum  proslravit,  ct  vcxillis  eotum  dcjeclis,  et 
roaDipulis  eorum  proiurbaiis  iu  fugaui  cocgit.  Ipsc 
autcm  mullos  principum  suoruin  ct  genlis  amisU, 


Angliain   ferjc    xxx    ftiit,    ab  advcntu   Anglonim 

ZLII. 

Mortuus  est  Ilengist  rex  Cantias  xl  anno  posl 
adveiitum  siiuin  in  Britanniain,  et  regn^vit  Esc  li-» 
lius  cjus  pro  eo  xxsiv  annis,  tempore  Zcnonis  iia- 
peraloris,  cujus  impcrium  fuil  xvii  annis.  Esc  an- 
tcm  palria  virtute  palriam  contra  Britannos  poCeit- 
ter  teiiuit  rcgiiumque  siium  regnis  corum  ampliaTiU 

Bcgiiiini  Sudscxc  iiicipit,  quod  EUa  diu  et  poCen* 
tissiine  tcnuil :  vencrant  cniin  ci  auxiliares  a  pacrta 
sua  auno  icrtio  post  mortcin  llengisli,  tempore^\na« 
slasii  iniperaloiis  Romani,  qui  rcgiiavit  xxvii  annis. 
Frelus  igilur  copiis  ingcntibus,  obsedit  Andrede* 
cestcr  urbem  munilissiiiiain.  Congregati  sunt  igilur 


et   quemdain   ma^nuin   principein  r.ui   vocabalur  f)  Brilanni  quasi  apes,  cl  dic  expugnabant  obsidentes 


Wipped,  ex  ciijus  noiiiinc  loi  uin  beili  illius  prxdicto 
noinine  vocavit.  Yicloria  igitur  illis  lacrymabilis 
fuit  et  odiosa,  ila  ut  poslea  non  parvo  lompore  nec 
ipse  iiitra  Britannorum  flnes,  nec  Britanni  in  Can- 
tiam  venire  prxsumcrcnt.  Britanuise  igitur»  dum 
eessarent  externa  bclla,  non  cessabant  civilia ;  sed 
intcr  exterminia  civilatum  ab  hoste  dirutarum  pu- 
gnabant  invicem,  qui  holslcin  evaserant  cives,  dum 
tainen  reccns  csset  mcmoria  calamitalis  inflici», 
servabant  utcunque  rcges,  sacerdotcs ,  privati  ct 
optimatcs,  suuni  quiqne  ordiiicin.  Cuin  aulein  ju- 
nior  aet:is  crevisset,  prxsentis  solum  screnitatis  sta- 
tuin  expetta,  ita  cuncta  veiilalis  ct  justitix  mo- 
derainina  coiicussa    suut  ac  subversa,  iit  earum 


insidiis,  et  nocte  incursibus  :  nullusdicserat,  niilla 
nox  eral,  quibus  sinistri  ct  reccntcs  nunlii  Saxonuni 
animos  non  acerbarent.  lude  lamcn  ardcntiores  ef- 
fccti  continuis  iiisuUibus  url>ein  infcstabant ;  seiii- 
pcr  vero,  dum  assilirent,  iirstabant  eis  Brilonct  a 
tergo  cum  viris  sagiitariis  et  amcntatis  telonim 
missUibus.  Dimissis  igitur  moenibus  gressus  et  arma 
dirigebant  in  eos  pagaiii;  tunc  Britoncs  eis  celeri- 
tate  praestantioressilvas  cursu  petebant,  tcndcBtibas- 
que  ad  moenia  rursum  a  tcrgo  adcrant.  Hac  arte  Saxo- 
nes  diu  fatigali  sunl,  et  innumera  strages  eorum  file- 
bat,  doncc  in  duas  partcs  excrcitum  diviserunt,  uC 
dum  un.i  pars  urbem  expugnarel,  esset  eis  a  tergo 
contra  Britonumexcursusbellatorum  acies  ordinau. 


tt9  HISTOHIA  ANGLORUM.  -  LIR.  II.  150^ 

Tunc  vero  cives  diulurna  fame  coiilriti,  cuin  Jam  A  csi  eisannis  non  inullis,  ailvencrunlqiic  cis  acljulo- 
pondus  inlesiantium  perfcrre  ncquireni,  oroiies  ore 


gladii  devorati  sunt  (uni  inulieribus  ct  parvulis» 
ita  quod  nec  unus  solus  evasit  :  et  quia  tut  ibi  da- 
niiia  toleraveraiit  cxleranei,  ita  urbein  dcstruxerunl, 
quod  nunquam  postea  rea^dificata  cst ;  locus  tantum 
quarsi  nobilissiinae  urbis  transeuntibus  oslendilar 
dcsolatus. 

Aniio  xLvii  adventus  Anglorum,  Certic  et  Cinric 
filius  suus  cum  quinque  puppibus  venerunt  ad  Cer- 
licefore;  eodem  dieconvcnit  multitndo  regionis,  el 
pugnalum  est  contra  eos.  Saxones,  acie  conferta, 
coram  navibus  iinmobililcr  slabant,  insulani  auda- 
cter  in  cm  irrucbant,  ct  sinc  persecutione  reverte- 
banlur,  advenis  quippe  iniiHituuu  locum  deserenti- 


res  fortes  et  multi. 

Scxto  namquc  anno  post  belluin  prae^Jictum  vene- 
runt  nepotes  Ccnic,  Siuf  et  Witgar  cum  h-ibus  na* 
\ibus  apud  Certicefore.  Prinio  autcm  maiie  duccs 
Diitannorum  acies  in  eos  sccundum  bclli  lcges  pul- 
cberrime  construxerunl.  Cmnquc  pars  corum  in 
montibus,  pars  eorum  in  valle  progrederetur  ciute 
et  excogitate,  apparoit  sol  oriens,  offenderuntquo 
radii  clypeis  deauralis,  et  resplenduerunt  colles  ah 
els,  aerque  finitimiis  cl.irius  refulsit,  tiniueruntque 
Saxones  timorc  inagno  et  appropinquaverunt  aJ 
pRclitim.  Dum  autein  collidercntur  exercitus  for- 
tissimi,  fortitudo  Dritaiinorum  dissipata  cst,  quit 
Deus  spreverat  illos,  et  facta  est  vietoria  patcns,  ct 


bns  *  sic  irruendo  ct  rcdeundo  beltatum  est,'i[|iMiec  D  acquisierunt  duces  pmcdicii  rcgloncs  non  paucas. 


uoctis  lcncbrx  iilem  diremerunt.  fnventis  igilur 
Saxoiiibus  aspcrisDritanni  sc  rclraxerunt,  et  neu- 
Ua  ci  partc  babila  cst  victoria ;  liospitati  tamcn 
Ccrticet  filius  suus  in  tcria  boslili  magis  inagisque 
circa  littora  maris  ca^perunt  occnpare  non  sine 
frc»|iiciiiibus  bellis  rcgiones. 

Scplimo  auicin  anno  post  advcntum  Certici  venit 
roit  cl  duo  filii  cjus,  Dcda  ct  Megla  cura  duabus 
uavibus  maxiniis  apud  Portcsniubam ,  statiinque 
claniur  maxinius  iinplcvit  oinncin  provinciam.  Dux 
igitur  proviiiciic  etoiniiismiiUitudo  pugnam  aggres- 
sr,  abs<|ue  ordiiic  ut  quisquc  adveniebat  in  irtu 
ociili   depcridrc  :  audacia  nainque  agebat  Drilones 


et  per  em^liluilo  Certici  terribilis  facta  esl,  per- 
trafisVitquc  terram  in  forliludTtfe^gravi. 

Circa  lioc  teinpus  obiit  Ella  rex  auslralium  Sa- 
lOQum,  qui  omiiia  jura  rcgni  Angloriim,  rcgcs  sci- 
licetet  proceres  et  iribunos  in  dilionc  sua  tciicbat; 
regnavitque  post  eum  Cissa  lilius  ejus,  progenics- 
que  corum  post  eos.  At  in  processu  temporum 
valde  miiiorati  sunt,  donec  in  aliurum  jura  regum 
transicrunt. 

Rcgnum  Wcstsexc  incipit  anno  atlventu  Anglo- 
rum  Lxxi  anno  ab  Incarnatione  Domini  519  tempore 
Justini,  qui  vocatur  Senior,  qui  impcravit  viii  an* 
nis  :  quod  scilicet  rcgnuin  cictcia  omnia  sibi  pro- 


.    ,     .        r    .-.    .  I     .•         I   .  .  .  ccssu  lemporuin  snbjugavit,  ct  nionarchiam  toiius 

in  liosiein;  forliiutto  veio  lioslis  agebat  inipruden- r  ^.        .,.., 

,    ,  t\       '  '  I        Dritanni»   obtinuit  :  qiiani   ob   causam   oinniuni 


liain  eoruin  in  conrusioncm.  Duce  igitur  et  populo 
liercnipto  vcl  fiigato,  vicloria  politi  stint  Port  (  de 
quo  dicta  csl  Posterniuliam  ),  ct  duo  fitii  cjus. 

Dcllum  scripturus  sum  qiiod  Nazalcod  rcx  inaxi- 
inus  Dritaiinoruin  cgit  contra  Certic  et  Cinric  lllium 
(*jus,  scxagcisiino  aiino  adventus  Aiiglorum.  Naza- 
icod  vero  inagni  nominis  erat  ct  magna*  supcrbiai, 
a  quo  regiu  ilta  diru  cst  Nazaleoi,  quac  modo  dici- 
tur  Ccrticbestordc.  Coiigregata  igitur  omiii  multitu- 
diiie  D.itaiini;c,  auxiliuin  pctierat  in  supremis  ne- 
guliis  Ccriie  ct  filius  ojiis  ab  Esc  rege  Cantuariorum, 
et  ab  Ella  magiio  rcge  Sudscxorum,  ct  a  Port  ct 
liliis  cjus,  qui  nupcr  vcneranl,  ct  du:ts  acics  bcllo 


aliorum  tenipora  rcgiioruin  ad  lios  rcges  applicare 
libct,  ut  sicut  Uoruni  potciitia  crevit,  ita  tciiipurj 
regiiorum  pcr  cos  dignoscaiitur. 

Cerlic  regnavit  xvii  annis  in  Weslsexe:  inierant 
iiamque  bellum  fortissiini  Drilaniioruinconira  eiiiii 
apud  Ccrticcsfurd  iii  codcni  anno,  persliteruntqnu 
duces  coruni  magnaniniilcr  cl  protcrvc  cx  ulraqiie 
parle,  donec  declinaiite  jain  ilic  ail  vcsperum  Sa- 
xoiics  victoriam  obtinucriiiit,  ct  factii  cst  plnga 
magna  in  die  illa  supcr  iiicolas  Albion ;  atrociur 
vero  mullo  fuisscl,  ntsi  sul  occidctis  proliiticrct. 
Ampliatuin  cst  autcm  iiomcn  Ccrtici,  et  divulgalu 
est  fania  bellorum  ejus  et  Kinrici  fili;  sui  per  uni- 


Matitcrunt  :  uiiam  regcbat  Ccrtic,  aliam  vcroCiiiric  tv  versam  tcrram  :ab  illa  quippe  die  incoepit  regnum 

^  ..I      n^^.A^\     Jil:..-,    _: f .•      . i-_.   •-_-      '^  -mwT      .  .       ■ _i 1 . ^^— .      -^ 


(al.  Cenric),  filius  cjus.  Certic  rcgcbat  cornu  dex 
tniin  ;  Ciiiric  vcro  sinistruin.  Inito  crgo  prsclio,  rex 
Nazalcod  dexlruin  cornu  vldens  praeslantius,  irruit 
ipse  ct  uoines  vircs  ejus,  ut  illud,  quod  fortissimum 
erat,  prius  prostcriicrctur.  Prostratis  ergo  vexillis 
ct  acie  pcrfurala,  Ccrlic  in  fugam  versus  est,  ct 
facta  est  stragcs  niaxiina  acici  cjus  in  momento. 
Videns  autem  sinistrum  cornu  ductum  a  fllio,  qiiod 
dcxtrum  cornu  patris  sui  dcslructum  esset,  irruit 
iu  lerga  pcrsequcntium,  ct  aggravata  osl  puji^na  ve- 
liemenlcr  et  cecidit  rcx  Nazalcod,  ct  vcrsi  sunt  sui 
in  fiigani,  ct  intcrfccli  sunt  cx  eis  qiiinque  millia;- 
cailcris  vero  cclcrilas  fuit  subsidium.  Saxoiics  igi- 
lur  pr;crogaliva  victoria)  foiiii  sunt,  ct  quios  dala 


Westsexorum,  quod  usque  ad  nostra  tempora,  cac- 
teris  rcgnis  omnibus  sibi  vindicatis,  durat.  Certic  ei 
Kiiiiic  filius  ejus  anno  iiono  regiii  cjus  pugnaveruni 
iterum  contra  Britannos  apud  Certiccsford,  et  fada 
est  strages  magna  ex  utraque  parlc.  Ea  tcmpestaCe 
veneront  multi  ct  sxpe  de  Gerniania,  cl  occupt- 
vcrunt  Castangle  et  Merce ;  sed  iiecdum  sub  uno 
regc  redacta  eraiit.  Plures  aiitem  proceres  cer- 
lalim  regiones  occupabant,  undeiiinumcrabiliabclia 
fiebant ;  procercs  vero,  quia  multi  craiil,  noniine 
carent. 

Artbiirus  belliger  illis  temporibus  dux  militum 
et  regum  Dritannise  contra  illos  invictissime  pu- 
gnabat.  Duodcc.cs  dux  bclli  fuii,  duodccics  virlor 


t54  IIENmCI  ARCUIDIACONI  IilJNTI>(GDO?l.  ttt 

beUalorum  [a/.  beljoruni].  Priinum  bellum  cofilra  A  t^us  obscuralus  est  sol  a  lertla  pcne  iii«|n«ml  n»- 

nam,  ila  ut  &tell«  apparerenl. 


eos  iniiljuxta  03liuin  fluminis,  quod  dieltur  Glenus 
[al,  Glemu] :  at  sccundum,  leiiium,  quarluinque  ac 
quintum  belhim  super  alium  amnem,  qui  nomina* 
tur  Briiannice  Dulgas  [a/.  Duglasj,  qui  est  In  Te« 
fpone  Iniis;  sextum  bellum  super  flumen,  qnod  ?o- 
catur  Bassas ;  septimum  vero  contra  illos  iniit  bel- 
lum  in  silva  Cfielidonis,  quae  Brilannice  Cattolt 
Gelidon  nominatur;  octavum  contra  barbaros  egit 
bcllumjuxtacasteHum  Guinnion  :  in  quo  idem  Ar* 
tburus  imagincm  sanclae  Mariae  Dei  genilricis  sera* 
perqiie  vlrginis  super  humeros  suos  porlavit,  et  tota 
illa  die  Saxones  per  virtulem  Domini  nosiri  Jesu 
Chrisii  et  sanctae  Mari«  malris  ejus  in  fugam  versi 
sunt,  et  multi  ex  illis  magna  csade  perierunt ;  no* 


xii  JUicndif  J«-' 
lii,  deciino  autetn  anno  regni  ejis  obiit  Witgar»  ef 
sepulius  est  apud  Wiigarcsbrig,  quflb  sic  ab  eo  v<>* 
catur. 

Regnom  Nordhunibrorum  innpltxiii  anno  regiii 
Kinrici.  Cum  eiiiin  proceres  Anglorum  mnltii  d 
magnis  prasliis  palriam  illam  sibi  subjugalsent» 
Idani  juvcnem  nobilissimum  sibi  regem  constiioe* 
runt:  qui  fuit  fllius  Cope  [a/.  Coppe],  lilii  Esc[a/. 
Cse],  Ulii  Inguim,  fllii  Argenwitt  filii  Aloc,  filii  B^ 
noc,fitii  Braiid,aiii  Bcldet,  fiiii  Woden,  filii  Frede- 
laf,  filii  Fredeuir,  filii  Fin,  filii  Godwlf,  Ulii  HealA. 
Hic  igilur  regnavil  xii  annis  forlissime,  seinper  ar- 
matiis  et  laboriosus,  conslruxit  aulcm  Bebanburgk 


iium  egit  bellum  in  urbe  Leo|is,  quae  Brilannice     et  circumdedit  eam  prius  sepe,  poslea   muro:  re^ 

Kaerliondicilur;  decimum  vero  gessit  belluro  in      gmim  lioc  incoepil  anno  graliae  547. 

lillorc  fluniinis,  quod  nos  vocamus  Traclelieuroit ; 

undecimum  in  monle,  qui  nominalur  Brevoin,  ubi 

ilios  in  fugam  verlit,  quem   nos   Calhbi-egion   [a/. 

Catheregio]  appellainus;  duodeciinum  conlra  Saxo- 

nes  dtirissime  Arlhur   bellum  in   monle  Badonis 

pcrpctravit,  iii  quo  corruerunt  impclu   illius  una 

(lie  CDXL  viri,  nullo  sibi   Britonum   in  adjulorium 

adhaerenle,  ipsum  solum  Domino  conforlante.  H«c 

auicm  bella  el  loca  bellorum  narral  Gildas  bistorio* 

graphus;  quse  taincn  omnia  loca  nostrae  xtali  ioco* 

gMita  sunt :  quod  providentia  Dei  faclum  esse  pu-. 

twmus  ad  despoctum  popularis  aurae,  laudis  adulato- 


Kinric  rcx  anno  xviii  regni  sui  pugnavii  coDtra 
Brilannos,  qui  venerant  cum  maxiino  excrciUi 
usque  ad  Salesbirig ;  iile  aulem,  undique  congre-^ 
galis  auxiliis,  occurrit  eis  inviclissiine,  ingentibui* 
que  copiis  fusis,  uirinqiie  dispersil  cos,  et  iu  fugaia 
converii!. 

Kinric  xxii  anno  regni  sui  el  Ceaulin  [a/.  Cheo- 
ling]  filiusejus  pugnarunl  iteruin  ronlra  firilaiiuos  i 
sic  autem  pugnalum  esl :  Britanni  quasi  vimlica- 
turi  coiifusionem  belli,  qiiam  circa  quioquenniaiu 
perlulcrnnl,  congregalis  viris  bcllicosis  armis  el 
numcro  inunilis   acies  orJinavcrunl  apud   Berain-» 


liar,  famae  Iransilorias.  Inlerim  tamen  ubique  multa  c  ^"*''  Cutnquc  slaluisscnl  novcm  acies,  qui  nome- 


l)ella  fiebant,  in  quibus  quandoque  Saxones,  quan 
doque  Briiones  victores  erant;  quanto  magis  autem 
plures  Saxonum  proslernebaiitur,  tanto  plures  in 
auxilium  eorum  veniebanl,  ab  omnibus  circumja*^ 
ceniibus  terris  inviiati.  Regnum  Estsexe,  id  est 
orienlalium  Saxonum  incipit,  qiiod  primus,  utpu- 
tatur,  lenuil  Krchenwin,  secundum  quod  ex  veteruro 
scriplis  conjicere  possumus :  qui  fuit  filius  Ossae 
fiiii  Qiedcan,  filii  Sigewlf,  filii  Spoewe,  fllii  G^ac» 
fliii  Andcsc,  filii  Saxnat.  Post  Erchenwin  vero  re- 
giiavil  Slede  fllius  ejus,  qui  ducens  filiani  £rmerici 
regis  Cantuariorum,  sororcin  scilicet  Etbelberii 
genuit  ex  ea  Sibrictmn  [a/.  Siberclum],  qai  pri« 
miis  rcgum  Eslsexe  convei*sus  est  ad  fidein. 

Certicuamqueci  Kinric  filius  ejus,  congregalis  ^ 
iugeutibus  copiis,  apud  Wiiland  prxliali  sunt,  bel- 
loque  deviclo  insulaui  ceperuiit»  el  innumerabilem 
afragem  hosiium  feceruiit  apud  Wiigaresburcg 
xiit  anno  regiii  sui;  eamdem  auicm  insuiam» 
(fuse  sciiicel  Laline  dicitur  \ecta,  dederunt  quarto 
post  buiic  auuo  duobiis  nepoiibus  suis  Siuf  ei 
Witgar. 

Ccriic  primus  rex  Wesisexe»  aim  regnassel 
zviii  anuia»  mortuiis  esl,  el  Kinric  fiiius  ejus  re- 
gnavit  post  eum  xxvi  annis,  Jusliniano  Romae  im- 
peranle  :qui  impcravit  xxxvni  aiiiiis,  lempore  Vigilii 
papa. 

Kiiirici  inno  v  obscuratus  cst  sol  a  manc  usqiie 
ad  tcriiain,  meuse  Marlio,  scptiuio  vcrj  aiMiu  regiii 


rus  bcllo  csl  aplissiinus,  Iribus  scilicel  in  frpnte  lo^ 
catis,  el  Iribus  in  ihcdio,  ct  tribus  iii  fiiie,  duci- 
busqiic  in  ipsis  acicbus  co:ivcnienter  Inslitutis,  vt- 
risque  sngillariis  el  lelorum  jaculaloribus  eqttiti- 
iHisque  jure  Romanorum  disposilis,  Saxones  in 
cos  omncs  iii  una  acle  congloineraii  audacisstme 
irruerunt,  vexillisque  collisis  el  dcjeclis,  fractisve 
lanccis  gladiis  rem  egerunt,  doiiec,  advesperascciile, 
die,  vicloria  iii  dubio  remansil.  Nec  hoc  luiruia 
videri  debel,  cuin  illi  maxiiuae  slalur^  et  vigoris  et 
Midaci»  fucrint,  qnamvis  nosiri  leniporis  excrciltt& 
io  ipsa  prima  collisione  siaiiin  allcruier  in  fugain 
convertatur,  viris  scilicct  modo  parv£  siaturas  ei 
vrgoris  et  audaciae  exislentibus. 

Kinric,  cuui  regnasset  xxvi  aunis,  mortuos  est, 
ctCeauUn  filius  ejus  regnavil  pro  eo  xxx  aiinis.  Si« 
roililer  eodem  anno  obiii  Ida  rex  Nordhumbr«,  el 
Ella  post  eum  regnavil  xxx  annis,  quamvis  isto  noD 
fuisset  filius  Idx,  sed  filius  IIKe,  fiiii  Usefrea«  fiiii 
Witgils,  filii  Weslrefalena,  filii  Sefugil,  filii  Sca- 
bald,  filii  Sigegeat,  fllii  Wepdcg,  filii  Wodcn,  filii 
Fredealaf. 

Ccauliiio  [al,  Cheulingo]  vi  anno  regnanle  supnr 
Westscxe  coepit  iEdeiberl  rex  magnus  regnare  soper 
Kent  lempore  Jiislini  imperaloris  :  qui  lerliut  qui- 
dem  in  regibus  geniis  Anglorum  cunclia  ausireli- 
bus  corum  provinciis,  qu»  Uuinbrje  fluvio  el  eott- 
linguis  ei  terminii  scquestrantur  a  boreslibus  im- 
peravit.  Nain  primus  imperium  biijusmodi  |*"**^ 


SSS  HIST0R1A  ANGLORUM.  —  LtB.  II.  8SI 

Aelta  rex  attslraUum  Saionum,  secttndiis  Ceaiiliu  A  io  fngam  vcrsi  siinl.  SaKones  «vero  liorribiles  elt 

facti  inier  sequcndum  eos  tres  nrbcs  excellentigsh 
mas  sibi  coeperuiii :  Gloucesterc,  ci  Cireccstre,  et  Ba* , 
decestre. 


r(*x  occiclenlalium  Siixonuin ;  leriius,  ut  diximus, 
/Eiliclbcrt  rex  Cantuariorum ;  qiiartus  Retlunald 
rex  oricnialium  Anglorum,  qui  eliam  vivente  ^iliel-< 
bcrtoeidcm  suaB  gcnii  ducaium  firaebebai;  quiiiina 
E.!wiQC  rex  Norlliiinibrorum  geiitis  majon;  |>oteniia 
euiiciis,  qui  Briianniam  incolunc,  Anglorum  |>ariler 
et  Brilonura  popuiis  pracfuit,  praeter  Caniuariis  tan- 
lum,  ncc  non  ei  llevanias  Britonom  insulas,  quas 
inter  Hiberniam  et  Brilannijim  sit»  sunt,  Anglo- 
rum  SMbjecit  imperio  :  sextus  Oswald  rex  NonK* 
bunibne  sanciissimus  eisdem  linibAs  regnum  teniiii ; 
«eptimus  Oswius  rraler  ejus  xquatibns  pciie  ter- 
miiiis  regnoni  non  nullo  tenipore  coei-cens.  Picto^ 
rum  quoque  atqoe  Scotorum  gentes,  qiise  seplen- 
trionales  Briiaiiiae  fines  tciient,  maxima  ex  parte 
perdomuii,  ac  tributarias  fecil;  oclafus  Egbert 
[al.  Egbriht}  rex  Westsexe,  qui  usque  ad  Hum- 
bram  imperavil;  noiius  nepos  ejus  Alfredus,  qul 
omiics  paries  regni  in  diiione  sua  suscepii ;  decimus 
Edgar  iiepos  ncpotis  Alfredi,  rex  foriis  et  pacificus, 
f  ui  et  Angloj  et  Scotos  vcl  in  dominio  vel  prorsua 
ad  libitum  suum  habult,  etbaeredes  ejos  posl  euro 
usqiie  ad  banc  diem ;  regis  autem  ^ilielberii  tenn 
porc  conversl  snnt  Anglici  ad  fidem :  unde  diligeii* 
ler  in  sequenlibus  iraclabilur. 

Gcaulin  [a/.  Clieuling]  iiono  anno  regni  ejus,  el 
Cbttla  \aL  Cutha]  frater  ejus,  viri  audacissimi,  caUf- 
sisvariis  compelleniibust  pugnavcruntcontraiOdel^ 


Ceaulin  vi|[esimo  quinto  anno  regni  sui  ct  Cuth- 
wtne  pugnaverunt  cum  Brilaniiis  apud  Fedbalnca 
[aL  Fedhanlea] ;  pugnaiiim  est  auiein  perniciose  el 
horribililer  utrinqiie  :  Culwinc  gravi  multitudine 
oppressus,  prostratus  et  occisus  est.  Vicli  sunt  igi* 
tur  Angli  ei  fugae  daii ;  rex  Umen  Ccaulin,  rjursua 
reparato  exercilu  ,  cum  fugaia  sui  abjurassenlt 
landem  prttlio  victores  vicit,  pcrscquchsqiic  Bri- 
lannos  regioiies  multas  et  iuiiumerabilia  spolia 
eepii. 

Regnum  Wercc  iucipit,  quod  CriJa,  nl  ex  scrl- 
'  plis  conjicere  possumus,  primus  obtinuit.  Nunc 
igitur  inchoata  sunt  omnia  regna  Angloruiu  :  qiio- 
rom  staies  et  variationes  secutidum  quod  iu  libria 
veterum  inTenimus,  ut  distiiicius  poteriinus,  desi- 
gnabimus ;  conferenics  tamcn  ea  a*tati  regum  Wesi- 
ser. 

Ceaulin  xxx  regni  sui  anno  roortuos  est,  et  Ccol* 
rick  regnavit  posl  euni  v  annis.  Simili  modo  Eiia 
rex  Nordbumbrorum  codem  anno  oliiit,  ei  Edelrie 
post  eum  rcp;navit  v  aiinis;  tcriio  autcm  post  hiinc 
aniio  Britanni  ct  Saxoncs  bclliim  constituenint  apud 
Wodnesbiroe.  Cuin  aolein  Briioncs,  more  Romano* 
rum,  acies  distincie  adnioverent,  Saxones  vero  tiH 
4aeler  et  confuse  irruerent,  maximum  praeiium  fa* 


beri,  i|ol  in   regnum  eorum  viribus  superbis  in-  n  cium  esl;  concessitque  Deus  victoriam  Briianhls* 

iroierat;  ingressi  vero  pnelium  apud  Wipandune 

duos  coAsules  ejus,  sciUcet  Oslaf  et  Cneban,  et  in- 

noroeram  mukitudiiicm  cum  eis  bello  fiilminantes 

ccciderunt,  regemque  iedelberl  usque  ad  Kent  fu* 

gaveronl :  istud  esl  primum  bellum,  quod   inler 

se  reges  Angloruro  gesserunt. 

CeauUni  aniio  xii  pugnavli  Cutba  frater  ejus  com 
Brilannifl  apud  Bedeaiifordam^  qu«  modo  dicilur 
Bedeforda :  et  est  modo  caput  proyinci»  circuni-* 
Jacenlis.  Pugnavit  igitnr  et  vicit,  cepilque  armorHm 
elTeclu  iv  castra  munita,  sciUeeiLienberig[o/.  Lten^ 
birig],  et  iElesbury,  ei  Benesintune,  et  iEgnesbam ; 
aed  Cuiha  vir  magiius  frater  regis  eodem  anno 
•biil. 

Regnum  Eslangle  incipit,  quod  coiiiiiiet  Nordfolck. 
et  Siidbfokk.  Uoe  auieni  rcgnuin  priinus  tenuil 
Cffa,  a  quo  reges  orientalium  Anglorum  UHiiigaa 
appellant,!  quod  poslea  Tilulus  [al  Tiiilus]  iilius 
ejus  lenoil  paler  Reduvaidi  forlissimi  regis 
Eastangle. 

Ccaulin  el  Cutwine  filios  ejus  xviii  anno  regiii 
ejus  pugnaveruiit  contra  BrilannOs ;  tres  aolciii 
rtfges  eori.m  Commagil,  el  Candidan,  el  Farinmagil 
actes  in  eos  cohfertas  el  splendidas  praslii  legiboa 
dislinxenint  apod  Behoram  [al  Deorham].  Bcllalom 
esi  igitur  robustlssime,  vieioriam  vero  dedil  bos- 
libiis  suis  Doniinus  omnipoieiis,  abjecttque  suos, 
<|iii  vane  offemlerant  eum,  et  ceciderunt  die  ilia 
ixm  Jfjfgcs  CbHslianotum  prcdieli»  reliqoi,  auiem 


Saxones  vero  quanto  in  bellis  prxslantiores  esao 
solebanl,  lanto  in  fiiga  segniorcs  cffecli«  valde  con- 
triii  sunt.  Post  li;eclcnipora  Crida  rex  Wcrce  periil^ 
eui  succcssit  fiUua  cjus  Wiplia  :  circa  hxc  ctiaia 
lempora  post  Edelric  regnavii  EJeircrt,  qui  voeatur 
Feros,  super  Nordhumbre.  His  etiara  teuipor.bua 
occuparonl  Loiigobardi  llaliani ;  nec  multo  po&l 
Gregorius  orbem  «Dci  signavii  ia  AngUam. 

Celrico  regnantc  super.Westscxe,  Edelfert  supcr 
Nordbumbre,  et  Wippa  super  Werce  coiivcrsi  sunl 
rcx  iEthclbcrtus  Cantiae,  et  populus  Keiileiisis  ad 
fidem,  ut  in  sequenli  Ubro  osiendemus.  Post  Wip- 
pam  vero  regnavit  Cbeiius  \nL  Keorlus],  qui  nen 
filius  ejus,  sed  coiisangiiineus  fuit. 
D  Celric,  cum  v  annls  regnasset,  vivendi  Uiiem  fe* 
cit;  posl  quem  regnavit  Ceolwlf  super  Weslses 
XIV  annis;  et  cunctis  dicbus  regni  sui  pugnabat  vel 
coiilra  Anglos,  vel  coiilra  i-cotos,  vcl  coiitra  Pi« 
ctos.  Ceolwir  fuil  filtus  Cbuta,  Chuta  filius  Kinrlo 
filii  Ccrtic. 

Ccolwin  regis  igitur  anno  vii.Phocatis  imporatOi* 
ris  anno  primo,  qui  viii  annis  imperavit  Romsr, 
Edelfcrt  rex  ferus  Nordbumbrorum,  f ortis  et  gloria» 
copidns  plos  omnibos  Anglorum  r(g'}bus  geniena 
vasiabat  Britonom  :  iiemo  in  tribunis,  nemo  Ui 
regibus  plures  eorom  lerras  exierminalia  vel  ^i»^. 
jugatis  Indigenis,  aul  Irilmtarias  genti  Anglorum» 
aul  habitabilcs  fecil.Coi  mcrilo  poieral  Ulodapia* 
rl  :  B$njamiH ,  /«pof  rapaXf  mamr  commitl  prmdom^ 


S35  IIRNniCI  ARCIIIOIACOM  HUNTINGDON.  t9€ 

#f  vetpere  dividet  ffolia  (Ceii,   lux).  Uiide  moius  A  siia  gladiis  proslni?it,  et  ad  inferos  ante  se  niUti. 
ejus  profeclibus  iCden  [a/.  iEdan]  rcx  Scotorum 


qui  Brilanniam  inliabilant,  venilcontra  cum  cum 
immcnso  ac  forii  excrcilu,  sed  cum  paucis  vicius 
aurugil ;  siquidcm  iii  loco  celeberrimo,  qui  diciiur 
Degsastan,  omnis  pcne  ejiis  est  caesus  cxercitus  : 
in  qua  eliani  pugna  Tedbald  fraler  Eilelfridi  cum 
omni  ilio,  queni  ipse  duccbat,  exrrcitu  pcremptus 
ett;  nequeex  eo  tempore  quisquam  regiim  Scoto* 
mm  adversiis  gcntem  Anglorum  in  prxlium  veiiire 
ausus  est  (Bed.,  lib.  i,  c.  uUimo). 

CeolwlQ  vcro  regis  anno  nono  pugnavil  pnedi- 
clus  rex  Edelfert  contra  Brilannos,  viclor  apud 
Kaerlcgion ;  de  quo  belio  belloriim  maxiino  in  libro 
conversionis  Anglorum,  qui  hunc  scqiiitur,  dicen- 
dum  est. 

Ceolwlfus  vero  inler  miilla  bella  contra  multos 
facta,  qux  causa  brevilalis  prarterniissa  sunt,  pu- 
gnsm  maximain  habuit  contra  Sudsexas  :  in  qua 
uterque  exercilus  ineffabilitcr  conlrilus  est.  Clades 
tamen  dcteslabilior  contigit  Sudscxis. 

Ceolwlf,  cum  regnasset  xiv  annis,  boino  esse  de- 
siil.  Kenegils  vero  regnavit  post  cum  xxxi  annis 
super  Westseie  tcmpore  Heraclii  imperaloris ;  qui 
Impcravit  xxvi  aniiis. 

Kinegils  fuit  Ulius  Ccola  [nl,  Ceolric],  lilii  Cliula, 
fllii  Kinric,  lllii  Certic.  Qnarlo  autem  regni  sui 
anno  assumpsit  secum  fralrem  [a/.  lilium]  suum 
Kicbelmum  in  regnum,  et  inieruiit  liclluni  conira 
Hritaiinos  apud  Beaiidune.  Ordiiialis  igiiur  manipu- 
Its  et  cnneis  et  aciebus  cum  eis  lege  rala  centurio- 
nes  et  consules  et  duces  utrinque  praeessent,  beU 
lum  incoeptum  est.  Cum  igitur  obviarent  sibi  acics 
teriibiliter  ct  pulclierrime,  vexillis  inclinatisjn  ipsa 
prima  collisione  invasit  borror  Britanuos,  timeiites- 
que  aciem  securium  maximaruin  splendentium  et 
framearuiii  magnae  longiludinis,  fuga  in  principio, 
sero  lamen  politi  sunt.  Saxones  igitur  sin^  detri- 
mento  sui  victores  namcravere  mortiios  Britan- 
noruin,  et  inventi  sunt  mortui  duo  mtllia  et  sexa- 
ginta  duo. 

Kincgils  vero,  cum  sex  annis  regnasset,  mortuus 
ett  Elbclbeit  rex  Kenieiisls  :  cui  successit  i£dbold 
filius  ejus.  Sequenli  quoqiie  am.o  Etlelfridus  rex 
Nordbuinbiorum,  et  Redwaldus  rcx  Estangle  ob- 
viaverunt  sibi  provocati  ntrinque  curo  exeicitibas 
copiosis.  Pugnatum  est  igitur  in  fiiiibus  Mcrciorum 
a  I  orienialem  plagaro  amiiis,  qui  vocatur  Idle :  uiide 
dicilur  :  Amuii  Idle,  Anglorum  sanguine  torduii, 
Edclfridus  rex  ferus  dedignans  ct  mirans  quod  all- 
quis  ei  auderet  resistere,  cum  militibus  clcctis  et 
ImiIIo  assuetis  audacissinie  quidem,  scd  inordinale 
irruit  in  hostein,  quamvis  acies  Redwaldi  elcganter 
ordinatas  terribiles  essent  aspectu.  Nam  hirsutae  ga- 
leis  et  hastis  et  Innumeris  decorx  vexillis  lerno 
procedebant  ordine,  multoque  majores  erant  nu- 
mero  qiiam  hostes.  Rex  tameii  Nordhumbroruni 
quasi  praeda  invenla  subito  proruens  in  cuneos  con- 
glomeratos  Raineruin  filium  regis  cum  tota  acie 


Redwaldus  autem  lanta  clade  non  perterritos,  seit 
iracundior,  invincibililer  cum  duabus  aciebus  per- 
stitil.  Cumque  impenetrabiles  essent  Nordhuinbriiy 
Edelfridus  findens  cuneos  ultra  posse  suum  longe 
a  suis  super  magnam  stragem  hostium  prostratus 
est.  Fugit  igitur  rege  adempto  totus  cjus  exercitus. 
Huic  ergo  in  regniim  successit  Edwinus  qui  postea 
factus  est  Christianus.  Tanta  autem  pax  erat  in 
Brilannia  lemp(«re  regis  Edwini,  ubicuiique  impe- 
rium  ejus  altingebal,  ut  mulier  cum  nato  parvolo 
a  mari  ad  mare  sccura  gradi  posset.  Rex  mu- 
tem  ad  lucidos  fonles  juxla  vias  ob  refrigerium 
Tianiium  erectis  stipiiibus  aereos  caucos  suspeDcJc- 
rat,  quos  nuilus  vcl  magnitudiiie  timoris  auderei» 
R  Tcl  ainorls  vellct  auinii;ei^.  Ubique  aulem  ante  re- 
gem  vexilla  gestabantur,  ncc  non  per  plateas  iUod 
genus  vexilli,  qiiod  Romani  Tufiam  vocant,  Angli 
Tuf  appellant,  ante  enm  ubilibet  ferri  eolebat. 

Kinigils  cum  rcgiiasset  scxdeciro  annis,  el  Ki- 
chelinus  pugnanics  conlra  Edwinum,  regem  pr«- 
diclum,  quein  prius  niorti  proditione  paraveniU 
tradcre,  jure  nccali  [al.  victij  sunf ,  ut  post  dicetur. 
Eodem  anno  Pcnda  Slrcnuus  coepit  rcgnare  super 
Merce ;  rcgnavit  aiitcm  Iriginta  annis.  Penda  an  • 
tem  fuit  filius  Wibba,  filii  Crida,  filii  Cinewaid»  filit 
Cnibba  \ai,  Cnidda],  tilii  lcil,  filii  Comer,  filii  An- 
geltcan  [al.  Angeltheau],  filii  Ofia,  filii  Wcremnnd» 
filii  Willac,  filii  Woden.  Eodem  anno  obiit  Seber- 
tus  rcx  Estsexe,  cui  duo  filii  ejus  successeninl  In 
regnum,  iiec  longe  post  pugnaverunt  contra  Kinl- 
gels  et  Kichclni,  audac/cr  quidein  cum  pauciorilMis 
contra  plures,  sed  infeliciter :  uterque  enlmjnTe- 
nis  acic  gladii  corruit,  et  ex  toto  eorum  exercita 
vix  aliquis  fugam  cnpessere  potuit  obstantibus  ca- 
davcruin  suorum  montibus,  cl  sanguinis  lorrenli- 
bus.  Quibus  successit  Sigebertus  cognomine  Par- 
Tus;  cui  postea  Sigebertus  vir  sanclus,  etvirluli* 
bus  plenus,  quem  sui  proditione  occiderunl. 

Kinigils  ct  Kichelm  tertio  anno  post  hunc  pngna* 
Terunt  contra  Pendam  apud  Cirancestre  congrenala 
utrinque  multitudine  gravi.  Cumque  ulerque  «xer- 
citus  fuga  abjurala  invincibililcr  persislerenl,  solis 
occidenlis  gratia  dircmpti  suut ;  mane  autem  cum 
D  se  uti*osquc  in  pcrniciero  redigeiidos,  si  applica- 
rentur,  viderent,  moderatis  utrinque  impetitioui* 
bus,  concordati  sunt. 

Kinigils,  cuin  regnasset  viginti  tribiis  annis,  oc- 
cisus  est  rex  Edwine  per  Pendam  Strenuum ;  qiuB 
res  iii  libro  sequenti  digne  et  prolixe  traclabilur. 
Anno  vero  sequente  Oswald  rex  sanclus  adcplus 
est  regnum  Nordbumbroriim  et  reguavit  noveni 
annis.  Anno  hunc  sequente  conversus  est  Kiiiegila 
ad  fidcm.  Anno  ciiam  proximo  baptizatiis  esl  Ki- 
chdni  regnans  cuin  Kinegils  fratre  suo«  qui  obill 
eodcm  anno.  Diebus  iu  iisdcm  conversus  estCarp- 
wald  [a/.  Eorpwald]  rcx  EsUnglorum  filius  Red- 
waldi  rcgis  ad  fidcin  rectam,  et  co  mox  occiso  per 
Pcndam  Strenuum,  cunversns  est  Sigbcrt  frater  ei 


fin? 


mSTORIA  ANGLORt&f.  -   LIR.  IL 


8S8 


iuccessor  suus  per  Fcliccm  cpiscopuin,  eltota  geiis  A 
oiientalium  Anglorum  cum  eo.  Quarlo  posi  liunc 
anno  obiil  EadbaUl  rex  Kenl,  qui  regnavit  viginii 
Iribus  annis.  Posl  quem  regnavil  lilius  suus  £r- 
cheBbribl  [al,  Ercombert]  xxvi  annis,  lempore  Gra- 
donas  [al,  Eraclonas]  impcratoris,  qui  imperavit 
duobus  annis. 

Kinigils ,  cum  regnasscl  xxxi  annis ,  vita  caruit 
teinporeConstaniini  impemtoris,  qiii  imperaveratlri- 
ginu  tribus  [ul,  xxviii]  annis ,  fillus  scilicet  Con- 
tlaniini  prioris,  qiii  regnavcrat  dimidio  anno.  Suc- 
cessit  autem  Kinigilso  filius  ejus  Ceimald  [al.  Ken- 
walkius] ,  et  regiiavii  uno  et  Iriginla  annis  super 
Westsexe ,  sicut  cl  pater  cjus  fecerai.  Eudem  aniio 
occisus  est  rex  saiiclus  Oswald,  sicut  in  conscquenti 


Cmdes  regnm  Sigberl  el  Ecgnice 
Cadet  regum  Otwaid  et  Kawihe, 

Successit  ei  filius  cjus  Peda »  qui  primus  rcgum 
Mcrce  baptizatiis  esl,  et  geiis  regni  Merce  (quae 
etiam  vocatur  Midelengle,  id  est  mediterranca  Aii- 
glia)  cum  co ,  et  per  cum  ad  fidein  conversi  sunt. 
Sed  ipso  post  brevc  intcrvallum  occiso ,  regiiavit 
Wlfere  fraler  ejiis  pro  eo  viginli  annis ,  vir  patriae 
virioiis  bxres.  Eo  cllam  tcmpore  Laptizatus  est 
rex  Estsexc,  id  cst  orienialium  Saxcnum ,  noniino 
Sigbert ,  qui  post  Sigbertum  cognomento  Parvum 
proviiiciai  illius  rcgnuni  icnuit. 

Cenwald  [al,  Cenworlh  aut  Ccnwalh]  rex  occi- 
dent.^lium  Saxonum  xvii  anno  regui  ejiis  pugnavit 
contra  Britannos  apud  Pennnm.  Scientes  eniin  eum 


libro  dicetur,  et  posteum  regnavil  Oswi  frater  ejus^  victum  fuisse  a  Pcnda  Slrcnuo,  ct  a  regno  fugatum 


iriginti  octo  annis. 

Cenwald  qiiinto  anno  regni  sui  invasus  est  a 
rege  Penda,  quia  sororem  ejus  dimiseral;  sed  non 
poiuit  ei  resisterc  ut  pater  ejus  fecerai ;  sed  prxlio 
vicius  fugit  ante  faciein  ejus  ,  et  fug.ntus  est  a  rc- 
gno  8UO.  Post  trienniiim  vero  rcgno  reciiperato  dc- 
dit  Cenwald  i£drcdo  cognato  siio,  et  adjulori  ter 
millft  villas  jtixla  Esetdune  [al,  iEscendune].  His 
fteroporibus  successit  Carpwaldo  regi  Eslanglorum 
Sigeliert /raXer  ejus  Dei  servns.  Qui  nimirum  Deo 
tanlum  adhiesit ,  ut  cognato  suo  Ecgnice  [al,  Egri- 
coj  regno  commendato  monasterium  inlraret,  et 
tonsurars  acciperct.  Post  multos  annos  autem  co- 


minus  apluin  exislimantes  ad  onus  praelii  susiiiicii- 
dum ,  congregata  multiludine  £ravi  cum  supeibiai 
bellum  inierunl.  Prima  quideni  collisionc  Britoncs 
Anglos  aliquaiitulum  repulcrunl.  Cum  autem  Angli 
magis  horrereni  fugam  quam  morlem  ,  el  in  reper- 
culiendo  persislerent ,  defaiigati  siiiil  Briianni  et 
inore  nivis  liquefacta  est  vis  eoruin.  Dederuiit  ergo 
terga  perculieniibus ,  et  fiigati  sunt  a  Pennum 
usque  ad  Pedredaii ,  et  facta  est  supcr  progeniem 
Bruli  plaga  insanabilis  in  die  illa. 

Cenwald  vcro  xx  anno  regni  ejus  aliter  pugnarit 
conira  Vulfere  regem  Merce  filium  Pend.i?.  Rex  nam- 
qiie  Merce  patria  viitute  et    fortuna  usus,  hosli 


rgerunteum  exire  conira  regemPcnJam ;  ille  lanien  q  Mariis  eveniibus  pr.xstitit.  Ciimqiie  rex  Weslsexe 


uonnisi  virgam  in  manu  habebat  iu  pra;lio.  Occisus 

est  igitur  cuin  rege  Ecgnice  et  lolus  eorum  exerci- 

ius.  Successit  autem  cis  Anna  filius  Eni  dc  regio 

Henere  vir  opiiinus ,  et  oplimse  pater  sobolis. 

Cenwald,  cum  regnassei  tredecim  annis,  invasit 

Anuam  prsedictum  regem  Estanglorum  Penda  Stre- 

nuus.  Cui  bene  poterat  aplari  illud  Lucani  : 

ToSutin  arma  furent  nuUat  niti  tanguine  futo 
Gaudel  habtre  viat, 

liisurrexit  igiuir  exercitiii  perituro  regis  Aiinae, 
insurrexit  ct  iiifrcnduity 

Vl  Input  ad  caulas  iujutlte  prodigns  irw , 

Mlidie  ptcut    nec  pro  meritis  mactalque  torglque ; 

Ora  fluuttl  taiiie ,  ialus  undique  tanguine  manai , 


campo  Marlio  expulsus  fugam  elegissct,  pertransiit 
Yulfere  terram  lioslilem  in  muliitudine  grandi,  et 
insulam  Wiht  ultra  positam  debeliavit,  et  oblinuit. 
Ejus  autem  industria  conversus  est  rex  Adelvuold 
[al,  Edelwalkius]  rcx  Sudsexe  primus  ad  fldein  :  cui 
de  lavacro  suscepio  dedit  in  signum  adoptiouis  in- 
Fulam  Wiht;  ct  uieaindem  insulam  ad  fideniChri« 
sti  converteret,  niisit  illo  Epam  presbyterum  ad 
praedicandum ;  illa  tamcn  nccdum  converti  potuiL 
Anno  post  hunc  tertio  sol  obscuratus  esl,  terltodie 
Maii :  quod  signum  peslilenlia  gravissima  tam  in 
Britannia  quam  in  IJibernia  persccuta  est.  Eo  igi- 
tur  anno  Erccmbert  rex  Keniensis,  ct  Deusdcdit 
archiepiscopus  Rcntensis  uno  et  eodem  die  ob- 
Pertlat  atrox,  ncc  abii  donectimui  onwia  fundut;  j)  jeruni.  Poslca  filius  ejusdcm  prwdicli  rcgis  Egbriht 


Sic  tuper  iitlonitos  fertur  rex  Penda  propinquos. 

Devoraii  sunt  igilur  Anna  rcx  ct  excrciius  ejiis  orc 
gladii  in  inomento ,  ita  qund  vix  aiiqiiis  siiperfuit 
ex  iis.  Successil  autcin  Annae  frater  cjns  Edelhere. 
Quo  niox  occiso  a  rege  Peiida  successit  Adelwold  [al, 
Elhelwalil]  in  regno,  Prxdato  igitur  regno  acicg  et 
vexilla  in  Nordhumbrc  dircxit  Peiida  Strenuus. 

Cenwald  cum  rcgnassct  quatuordecim  annis» 
Penda ,  qui  caileros  gladio  p eriiiTebal ,  gladio  per- 
emptus  est ,  seciinduin  illud  :  Qui  giadio  percusse- 
seril ,  giadio  peribil  (MaUlu  xxvi).  Percussus  vcro 
est  per  Oswium  rcgcm  apud  ainnem  Winwcd.  Undc 
dlcilur  : 

In  ^ViHwed  amne  tindicata  ett  ctedet  Annof, 


legnavit  ix  annis  super  Cantuariam.  Ipsc  igiiur  rex 
Egbriht  et  rex  Oswi  miserunt  Wihard  [Beda,  Wi- 
gardum]  prcsbyterum  Romam,  ut  fierct  archicpisco- 
pus.  Scd  eo  ibidem  defuncio  misit  Vitallianus  papa 
pro  eo  Theodorum  archiepiscopum  niagnum,  de 
ciijus  strenuitnte  in  suo  Ipco  dicctur. 

Cenwald  rcgis  aiino  xxix  obiit  rex  Oswi  nia- 
ximus  Nordhumbrc  morbe  confectus.  Posl  qucni 
Egferd  filius  cjus  regnavil  xv  annis. 

Cenwald,  cum  regnasset  \xxi  annis,  mortnus 
est.  Post  qucm  Sexlurgh  uxor  ejus  regnavit  uno 
anno ;  pra:cedenli  autcin  anno  fuil  maxima  pugna 
volucrum  in  Anglia.  Quod  ut  crcdibilius  videatur, 
hoc  etiain  temporc  noslro  contigit  ih  NorthmaDDia, 


ii- 


SS9 

rege  Henrlco ,  qui  primus  rogcm  Anglise  sic  vocar 
lus  esl.  (Hoc  autem  detcrfnfnatum  cst ,  quia  sic 
tfliquis  alius  futuro  tempore  forsitan  vocahitur.) 
Palam  vero  apud  Rolhomagum  voUtcres  pugnavcruHt, 
Ua  ut  miUia  vohcrum  occisa  invenirentur,  et  extra- 
nei  volucres  fugam  inisse  viderentur.  Quod  signum 
iciiicet  fuit  prteiii},  quod  gestum  est  inter  llenricum 
dominum  Anglite  et  Northmanni^ ,  et  Ludovicum 
fiiium  Pliilippi  regem  Francia,  Quo  in  prasiio  rex 
fortis  Ilenricus  victor  exstitit ,  et  Ludovicus  tictus 
uufugit, 

Sexburgh  regnante,  morltius  cst  Egbriclil  rcx 
Canluariae,  cui  suceessil,  Lolliarius  in  rcgnum. 
Tunc  eliam  tenuit  Theodoi  us  coiicilium  apud  Ted- 
forde.  Lotharius  aulem  lilius  regis  pra^dicti  rc(rna- 
vit  XII  annis. 

Escwine  coppit  regnare  super  Westscxe ;  sed  hrevi 
regnum  ejus,  morle  prseripienle,  duravit.  Cujus  re- 
gis  anno  secundo  fuit  pugna  gravissiina  inter  eum 
el  Yulfere  regem  Mercensem.  Rex  vcro  Mercrnsis 
patria  et  avita  virtute  usus  aliquantulum  pr<p^tan- 
lior  pugna  fuit;  uterque  lamcn  exercilus  terrihili- 
ter  contritus  est,  ct  mulla  niillia  ulriiique  ad  infe- 
ros  demerta  sunt.  Operas  autein  preiium  est  attcn- 
dere  qiiam  viles  sint  actus  hominuro,  quani  vilia 
sint  bella  regum  gloriosa  et  gesla  nohilia.  Cum 
«nim  reges  prxdicti  tantam  cladeni  genii  sux  causa 
ponipa^  et  tumoris  et  inanis  glorix  ingessissent,  aU 
ler  corum  scilicet  Vulfere  eodem  anno  morbo  pcr- 
lil,  alter  vero  sequenti.  Post  huuc  Edclrcd  rcgna-  ^ 
vit  super  Merce.   <: 

Escwine  cum  duobus  annis  regnassct  vii»  dem- 
ptusest,ci  Kenwine  regnavit  super  Westsexe  novem 
annis.  Eodem  anno  rex  Edelred  novus  Merce  insur- 
rexil  contra  Lotharium  regem  Kerlenseni.  Lotha- 
rius  vcro  patriam  cl  avitam  virlulem  formidans 
divertit  se  a  coiispectu  ejus,  nec  obviam  processit. 
Rex  igilur  Mercensis  urhcm  Rovensem  destruxit, 
provinciam  Kentensem  transmeavit,  pncdam  innu- 
incrahileni   reduxit. 

Centwinc  regss  anno  tertio  comcia  per  tres  mcn- 
ftcs  apparuit,  et  unoqiioque  mane  velut  sol  resplen- 
duit  (Bed.  I.  IV  c).  Anno  vero  sequente  Egfred  Rex 


HENRICI  ARCIIIDIACOMI  HUNTINGDON.  81* 

A  anno  obiit  iCdeldrlda,  quae  fuerat  uior  regis  fif* 
fredi,  virgo  tamen  perpetua. 

Kentwine  rex  vii  anno  rcgni  sni  congressut  esl 
Briiannos,  cosque  male  resistcntes  vicloriosus  el  rt- 
hemcns  cxde  et  incendiis  usiue  ad  mare  ftigaytL 
Cirra  hoc  tcmpus  tenuit  Theodorus  conciliuu  apud 
Haifcld. 

Kcntwino  regc  defuncto,  venit  Cedwalla  ad  re- 
giium ,  qui  mox  insulam  Veclam  captain  cotiTerti 
fecit  ad  fidem,  ad  quam  ipse  postea  conversui 
esi. 

Oinnes  igitur  reges  Angliae  jam  fideles  eflecll,  el 
universae  rcgionum  partes  Christl  lumine  et  ^tia 
frucbanlur. 

Tractaium  est,  ut  sRstimamus,  in  confosione  de 
^  gcslis  Anglorum  adhuc  infidelium,  In  libro  hoc,  qaem 
vocamut^  De  adventu  Anglorum^  perdnximusqoe  se- 
riatim  ab  ipsa  invasione  Britannix,  quae  per  Saio- 
ncs  facta  est,  usque  duni  singula  regna  suis  regi* 
bus  itliistrata ,  et  reges  singuli  fulgore  fidci  sunl 
irradiati.  Ntinc  igitur  cnm  liber  hic ,  licet  Terbis 
brevis  slt,  gesta  tamen  mulia,  eventus  et  bella 
coiitincat,  tcrmino  donandus  cst.  Scribcndum  nam* 
que  attentius  cst  in  libro  sequente,  qui  pranlicaloreSv 
quorum  horlalu,  quibus  miraculis,  qiia  praedlcaiio* 
iie,  quos  rcgcs,  quo  ordine  ad  fidem  Domini  noslri 
conve;teriiit.  Ilxc  autem  bella  gesia  snnl  tempore 
xiv  imperatorum,  annis  circitcr2l8;  tempore  Mar- 
clani,  qiii  regiiavit  vii  annis;  tempore  Leonis ,  qui 
regiiavit  xvii  annis;  tempore  Zenonis,  qui  eilam 
regnavit  xvii  annis ;  tempore  Anaslasii,  qui  regna- 
vit  xviii  annis;  tempore  Justini  Senioris,  qui  regna- 
vitvut  annis;  temporc  Justiniani  Majoris,  qul  re-» 
gnavit  xxxviii  annis ;  tempore  Juslini  JunioriSt  qaa 
regiiavit  xi  annis;  tcniporc  Tiberii,  qui  regnavhTii 
annis:  temporc  Mauricii,  qui  regnavit  xxi  annis; 
tempore  Focatis,  qui  rr.gna\it  viii  annis;  temporo 
Ileraclii,  qui  regiiavit  xxvi  annis;  tempore  Eraclo- 
uas,  qui  regnavit  it  annis;  teinpore  Constanlini, 
qui  regnavit  dimidio  anni ;  tempore  Constantini  il- 
lii  sui,  qui  rcgnavit  xrwiii  annls. 

Nomina  ergo  omnium  regum  Angli9e,qul  usqae 
ad  hunc  lerminum  fuerunt,  quia  confuse  dlspersa 
snnl>  si  secundum  regna  singula  brevissiroe  recapi- 


Nordhumbrc  et  Edelred  rex   Merce  pugnaverunt  D  tulem,  non  txdiosus,  ul  aestimo,  sed  apertior  ei  le- 

gravissime  juxta  Trcnt.  Ei  ibi  occisus  cst  Alwine      ctori  gralior  exislam. 

\Bed.  iEIfwine]  fraler  regls  Egfredl  juvenis  utriqiie 

provlnciae  multum  amabilis.  Nam  et  sororem  ejus, 

quae  dicitur  Osirith ,  rex  Edelred  habebat  uxorem. 

Cumque  materies  belli  acrioris  et  inimicili»  lon- 

gioris  inter  reges    popiilosqne    feroces  viderelur 

exorU ,  Theodorus ,  Doo  dilectus  anlistes ,  divino 

functus  auxilio,  salutifera  exhorUtione  coeptum 

tanli  periculi  funditus  exslingutl  inccndinm ,  adco 

ut  paeatis  alterutrnm  rcgihus  ac  populis  nullius 

anima  homiiiis  pro  interfecto  regis  fratre,  scd  de- 

Wla  solummodo  mul*^  pecnnix  regi  nliori  daretur. 

Cojos   fcedera  pacis  niullo  cxindc  tempore  inier 

eosdem  regcs  eorumqnc  rcgna  duravcrunt-  Eoilcro 


Rcges  auteni  «Ccntenses  [aL  Kentenses]  U 
ex  ordine. 

Primus  rex  llcngist  viii  annis  regnum  sibi  ( 
quisivit,  et  postca  xxxii  annis  regnavit. 

Esc  fllius  ejns  regnavit  xxxiv  annis  gloriose. 

Otia  circa  xx  annos  obscure  regnavit. 

Irmiricus  etiam  circa  xxv  [aL  \]  annos  simiUtcr 
regnavit. 

Aedelbcrtus ,  filius  Irmirici,  primns  Chrislianujp 
L  [aL  Lvi]  annis  sphmdidissimc  rcgnavlL 

Eadbaldus,  xxxiv. 

Errhcmbriolus ,  xxxiv. 

Eglirictus,  IX. 


8il 

Nunu«  Lolliarius,  xii. 

Regc^s  vero  Wcstserias  lii  sunt  ex  ordine: 

Primus  Cerdic  anno  lxxi  ab  aJveiitu  Angloruiii 
regnavit  xvii  aiinis. 

Kinric,  ftlius  Cerdici,  regnavit  uvi  annis. 

Ceuling  [al,  Cheuliiig]  tilius,  Kioricj  regnavit  xxx 
aniiis* 

Cbelric,  filius  Cheuiingi,  regnavit  v  aiinis. 

Clieiwlf ,  fiiius  Culha ,  fratris  Ceulingi ,  regnavit 
XIV  annis. 

Kinigils,  filius  Ceola,  filii  Cutha,  rognavii  xxxi 
aiMiis,  et  fidem  primus  suscepit. 

Cenvralb  [al,  Chenwaih],  filius  Kinigllsi,  siiniliter 
regnavitxxxi  annis 

'  Serburh  [a/.  Sexbugli] ,  uxor  Cenwalh ,  regiiavit 
iino  anno. 

Escwiue,  filius  Cenwalh ,  regnavit  ii  annis. 

Cenwine,  cognalus  Escwini,  regnavit  ix  annis» 

Reges  vero  Estferije  hi  sunl  ex  ordine  : 

PriiBus  Eschenwin  [a/.  Erchewine.] 

Slede. 

Sebert[a/.  Seberili].  Primus  suscc^pit  Adem. 

Sigebertns. 

Siberlus. 

Swithelmus. 

Sebbi.  , 

Sigardus. 

Reges  etiain  rfordhuinbrias  hi  svnt  ex  ordine  : 

Prirous  Ida. 

Edetfert. 

Edwimis.  Primus  fidem  soscepitr 

Oswaldus. 

Oswi. 

iBgferd. 


HlSTdfilA  ANGLOULM.  —  LIB.  IIL  8li 

X     Reges  vero  Estangii»  hi  suiii  tx  ordiue  ; 

Primus  Ufia. 

Titiius  [«/.  Tiiulus]. 

Redwaldus. 

Erwaldus.  Fideiii  primus  suscepiL 

Sigebertus. 

Egnicus 

Anna. 

Adeihere. 
'  Adelwold. 

Aldulfus. 

Reges  quoque  Morciao  hi  suiit  ex  ordine ; 

Primus  Cridst 

Wibba. 

Ceorlus. 
^     Penda. 

Peda.  Fideni  primus  susci^pil. 

Wifhere. 

iCdeired. 

Reges  Sudseriac  hi  siiiit  ex  ordiiie  : 

Primns  ^lle. 

Scisse. 

Caeteros  penuria  seripioriim ,  ve)  &ma  obscuni 
recondit,  praeier  regem  Adelwold,  qni  jiire  ftdhut 
Romen  habet,  qnia  primus  nomen  Christi  agnovit, 
Et  h«c  quideni  expliciunt.  Vidc  igitur ,  Irclor ,  ei 
perpende  quanta  nomina  quam  ciio  ad  nihilum  de-» 
venerint.  Attende,  quaeso,  et  stude,  cum  nihii  hie 
diiret,  ui  acquins  tibi  regnum  et  sMbsfaiiiiani  illam, 
(^  quse  non  deficiet;  nomen  illud  et  honorem,  qui  non 
pertransiblt;  raonimentum  illud  etclaritatem,  quas 
nullis  saeculis  veterascet.  Uoe  prsemediiari  summas 
prtidentiae  esl,  acquirere  summae  calliditatis,  adipi« 
sci  suinmsc  felicitatis. 


LIBER  TKHTIUS. 


Anno  gratiac  quingeniesimo  octogcsimo  sccundo  D 
Mauricius,  qui  quiuquagesimus  quartus  ab  Augusto 
imperavit,  imperium  suscepit :  ciijus  principis  anno 
quai-todecimo,  misit  serVus  Dei  Gregorius  Augusti- 
nam  et  alios  plures  cum  eo  monachos  praedicaluros 
in  Angliam.anno  advenlus  Anglorum  in  Rrilanniam 
circiter  centcsihio  quinquagesimo.  Qui  jussis  pon- 
tincalibus  obtemperanies,  cum  Angliam  appropin- 
quarcnt,  horrore  maximo  nimirum  perculsi,  redire 
domum  potius  qoam  adeo  feram  gentem,  ciijus  iiee 
liiiguam  nosseni»  adire  cogiiabani.  Nec  ,mora  Au- 
gusiinum  quem  iis  episcopum  ordinandum,  si  ab 
Anglis  susciperentur,  disposueral,  domum  remit- 
tuiii,  qui  a  beato  Gregorio  humili  supplicalu  obi- 
tinerct,  ne  iam  periculosam,  iam  laboriosam,  tam 
incertam  peregrinationem  adire  deberent.  Quibiis 
ille  exhoriatorias  litieras  mitlens  in  o|»us  cos  verbi 

lUTBOI.,  CXCV. 


divino  confisos  auxilio  proficisci  suadei;  quarum 
vidclicei  litierarum  ista  est  furma  : 

Gregobics  ,  servui  servorum  Deif  servU  t>omini 
nostri, 

Quia  melius  fuerat  bona  non  ineipere  qaam  ab  iis^ 
qum  coepla  sunl,  cogitatione  retrorsum  redire,  summo 
studiOf  dilectissimi  fiiii,  oportet^  ut  opus  bonum^ 
quod^  auxiliante  Domino ,  arpietis ,  impleatis.  Nec 
labor  vos  ergo  itineris^  nee  maledicorum  liomituim^ 
linguos  deterreant ;  sed  omni  instanlia  omnique  /er- 
vore^  quas  inckoastis^  Deo  auctore^  peragite^  seientos 
quod  iaborem  mugnum  major  wtemw  reiributioni$ 
gloria  sequitur,  Remeanti  autem  Auguttino  profpO' 
sito  vestrOf  quem  et  abbatem  vobis  constituimus^  iis 
omuibus  humilitor  ubeditCt  seientes  hoc  veMtris  am* 
mabus  per  omnia  profuturum^  quidquid  a  vobis  fuerU 
in  ejus  admo.:itioHe  compietum,  Omnipoiens  Dem 

87 


I4S  llf:NRICI  ARCIllDiACOMI  IKJNTINGDON.  $U 

$ua  grutia  vot  proUgat,  ei  tetfri  iaboris  fructum  in  A  lio  rccipcre  curamus,  cl  qiiB^  Yiclui  sunt  neottiiarki 

nec  prohibenius  quin  omiiety 


mierna  me  palria  videre  concedal,  quatenus  $i  vobi$ 
cum  laborare  nequeo,  simul  in  gaudio  retributionis 
inveniarf  quia  laborare  scilicel  volo,  Deus  vos  incO' 
iumes  custodiat^  dilectissimi  filii. 

Data  die  decimo  Kalendarum  Auguslarum^  impe- 
rante  domino  nostro  Mauricio  Tiberio,  piissimo  Au- 
gusto,  anno  decimo  quarto  imperii  ejusdem  domini 
nostri,  indictione  iv. 

Roborati  ergo  beati  Palris  confirmatione,  Brilan- 
niam  praedicatores  perveniuni.  Erat  eoJem  lem- 
pore  rex  Eihelberth  in  Caiiiia  potcntissimiis,  qui 
ad  confinium  usque  Humbrse  fluminis  maxi^i,  quo 
roeridtani  et  septentrionalcs  Aiiglorum  populi  dir'.- 
Tuuntur,  fines  imperii  tetenderal.  Est  autem  ad 
orientalem  Cantia;  plagam  Tenatos  iiisula  non  roo- 
dica,  id  cst  magniludinis  juxta  cimsuctudiiiem  sesii- 
mationis  Angiorum,  familiarum  scxcentaruin.  Quain 
a  continenti  tcrra  aecernit  fluvius  Wantsumu,  qui 
est  latitadinis  circiter  trium  sladiorum,  et  duobus 
tanturo  in  locis  transmeabilis :  utrumqueenimcapnt 
protendit  in  mare.  In  hac  ergo  applicuit  servps 
Dei  Augustinus  et  socii  ejus,  viri,  ut  ferunt,  ferroc 
ji^  roissisqoe  interpretibus  mandavtt  regi  prsedirto, 
scse  venisse  de  Roma,  ac  nuntium  ferre  optimuni, 
t|.ui  sibi  obtemperantibus  «terna  in  coeiis  gaudia,  c  t 
rcgnuro  siiie  fliie  cum  Deo  vivo  el  vero  futuruin 
ftine  ulia  tUibietate  promitteret.  Qui  hoc  audiens 
manere  eos  in  ea,  quam  adierant  insula,  et  ils  n&- 


vestro  ministrarc; 

quos  polestis  fidei  vestrae  rciigioni  praedlcando  so- 
cietis.  >  Dcdit  crgo  iis  mansioii.em  in  civitate  Don»- 
vemensi,  qu;e  imperii  sui  toiius  erat  roetropolis,. 
iisque,  ut  promiserat,  cura  administratione  victuo 
temporalis  licenliam  quo<iue  praedicandi  non  abstu- 
lit.  Fertur  autein  quia  appropinquantes  civiiati 
more  suo  cum  cruce  sua  et  imagine  roagni  regis 
Domini  nostri  Jesu  Christi  haiic  litaniaro  consoiia 
voce  modularentur  :  Deprecamur  fe,  Domitu^  im 
omni  misericordia  tua,  ut  auferatur  furor  tuui  H 
ira  tua  a  civitate  ista  et  de  domo  tua  sancta^  quo- 
niam  peccavinius,  Alleiuia^ 

Ingrcssi  ergo  urbem ,  vitam  apostAlicam  primi- 
tiv.^e  Ecclesiae  imiiantes,  convcrsatione  ccelcsti  rl 
dulcedine  docirinse  niullos  ad  fidem  et  l>aptismuni 
compuleriint.  Baptizabant  autero,  missasque  oele- 
brabaiit  in  ecclesia  Sancti  Martiui  ad  orlenteni 
Ipsios  civitatis  antiquitus  a  BriUnnis  facu»  in  qaa 
regina  prseilicia  orare  consueverat.  At  ubi  rex  inier 
alios  delcctatus  vita  mundissima  sanctonm,  cl 
ostcnsione  miraculoruin  ad  fidem  conversus  est, 
coepere  innunu  ri  Christi  Ecclesiae  uniri.  Quos  qui- 
dem  arctius  rex  diligebat;  niriium  tamen  a<l  fiiJeBi 
cogcbat.  Didicerat  cnim  a  su»  saiulis  auctoriba» 
servitium  Chiisti  voluntarium,  non  coaclum  esae 
debere  Locum  vero  sedis  congruuro,4N>ssosoionea» 
qiie  varias  conferre  non  distuUt.  Pergens  igitnr  vir 


ccssaria  ministcari,  donec  videret  quid  dc  illis  fa-  q  domini  Aiigustinus  Arelas,  et  ab   archiepiscopo 


cerel,  jusslt.  Nam  et  antea   faina  Christiaiise  reli'- 
l^ionis  ad  eum  perveneral,  utpote  qui  et  uxorem 
hal>ebat  Christiauam  de  Kenie  Francorum  reginam- 
vocabulo  Berte,  quam  ea  conditione  a  parcntibus 
acceperat,  ui  r4tum  tidei  ac  religionis  suae  cum  epi- 
icnpo,  qiiem  adjulorem  dederant^nomincLudhardo 
taviolatum   servare  iicentiam   haberet.  Post  dies 
vero  paucos  venit  ad  insulam  rex,  et  residens  sub 
fUvo  jussit  Augustinum  cum  sociis  siiis  ad  suum 
ibidein  ad\eiiii'e  oolloquium.  Caverat  cnim  ne  in 
aliquain  doinum   ad  se  iutroirent  veteri  usus  au- 
«guiio;  ne  siipervcntu  suo,  siquid  maleficae  artts 
hahuisscnt,  eutn  superando  deciperent.  At  iili  non 
d;£inoniaca   sed  diviiia  virtute  praediti  veniebant, 
crjicem  pro  vexiilo  ferenlcs  argenteam,  et  iinaginem  I 
Doniini  Sulvaloris  iii  tahnlis  depictain,  ruaiiiasque 
canentespr.»  sua  siinul  vi  eoruiii,  proptor  quos  et 
:iJ  quos  vencraiit,  salule  xteriia  Domino  supplica- 
bant.  Cumque  ad  jiissionem  regis  reeidentes  vcr* 
bum  ei  viLe  una  cuin  omiiibus,  qui  atleraiU,  ejii«  4^0- 
mitibus  praedicarent,  respondit  lile,  dicens :  <  Pulchra 
suiit  quideni  verba  et  prdmissa,  qiux  afiertis,  sed 
quia  nova  sunt  et  inccrla,  non  iis  possum  assen- 
:.■  sum  tribuere,  reliclis  tis,  qu:e  laiito  teniporc  scr- 
>a\i  cum  omni.gente  Anglorum.  Verum   quia  de 
longc  huc  peregrini  venistis,  ct  ut  ego  mihi  videor 
perspexisse,  ca,  qu;e  Tcra  vos  et  optima  crcdebatis, 
Jiobisquoque  coromunicare  dcsidcrasfis  :  noiumus 
siitticsti  csse  vobis;  quin  i^otius  iicnigno  vos  hospi- 


ejusdem  civilalis  iEthertojuxta  praecepturo  doniini 
papas  ordinatus  archiepiscopus,  reversus  est  Bri- 
tanniaro ;  misitque  Laureiitium  presbyleFum  Ro- 
mani,  per  quem  et  res  gestas  summo  pontifici  maii- 
davit,  et  gerenda  novem  quaestionibus  consolnil. 
Contra  quas  rcscripta  papae  rccepit,  quae  quia  pro* 
lixa  sunt,  in  dccretis  vei  canonibus  iertor  quaei  at  et 
inveniet. 

Misil  etiam  papa  Grcgorius,  Augustino  episcopo 
tUDc  temporis  ab  iirl)e  Roma  cooperatores  ac  verbi 
minislros  plures,  in  quibus  primi  et  praecipui  eraiit 
Mellilus,  Justus,  Paulinus,  Ruflinianus:  misit  et 
per  eos  vasa  ct  indumenta,  codices  et  ornamenia 
ecclesiis  nccessaria.  Misk  et  litteras,  qiiaruni  isie 
est  textus : 

Reverendissimo  et  sanctissimo  fratri  AuODSTitio 
coepiscopo  Gbegorh^s,  servus  fervorum  Dei, 

Cum  certum  sit  pro  omnipotenti  Deo  laboruHtibus 
ineffabilia  [al.  ineestimabiiia]  alerni  feqnk  prmmim 
rescrvari,  nobis  tamen  iis  necesse  est  honorum  betu^^ 
firia  tribuere,  ut  in  spirituaiis  operis  studio  ex  re- 
mttneratione  vaieant  muitipiicius  insudare,  Et  quim 
nova  A  ngiorum  Ecciesia  ad  omnipotentis  Dei  gratiam^  • 
eodem  Domino  iargiente  et  te  iaborante^  perductm 
est,  usum  tibi  paiiii  in  ea  ad  soia  missarnm  tolemnim 
agenda  concedimus ;  ita  ut  per  loca  singula  duodecim 
episcopos  ordines,  qui  tum  subjaceanl  ditioni ,  f «« * 
tejtus  Londonienxis  civitatis  eilccpus  sentper  in 
posterum  a  syttcdo  propria  debeat  consccari  mtqug 


S45 


11IST0R1A  ANGLOKUM.  —  IJB.  111. 


m 


hoHdrii  pauinm  ab  hac  sancla  et  apostolita^  tui,  Deo  A  ffoh  jam  animalia  immoLui,  sed  ad  taudem  Det  m 


auctore,  deiervio,  sede  percipiat,  Ad^  Eboracam  tero 
€lvitc\em  te  volumus  episcopnm  miltert^quem  ipse 
jidicaveris  ordinare,  ita  dwitaxat  nl,  si  eadem 
civitas  cum  fittitimis  locis  verbum  Dei  receperit  ^ 
ipse  quoque  duodecim  episcopos  ordiuet,  et  me- 
tr^politani  perfruatur  honore, 

Quia  ei  quoque^  si  vita  comes  fueril^  pallium  tribuere, 
Do.nino  faventej  disponimus  :  quem  tamen  tuce  fra' 
iernitatis  volumus  dispositioni  subjacere.  Post  obitum 
wero  tuum^  ita  episcopis,  quos  ordinaverit,  prwsit,  ut 
Londoniensis  epiicopi  nuUo  modo  subjaceat  ditioni, 
Sit  vero  intgr  Londouias  et  Eboracce  civitatis  episco- 
pos  in  posterum  houoris  ista  distinctio,  ut  ipu  prior 
hubeatur,  qui  prius  fuerit  ordinatus,  Cowmuni  autem 


esn  suo  animatta  occidant,  ct  douatori  omnium  de 
satietate  sua  gratias  refertmt,  Et  dum  iis  aiiqua 
exteiivLS  gaudia  reservaulur,  ad  interiora  gaudia  fu" 
cilius  consentire  valeanl.  Nam  duris  menlibus  si» 
mul  omnia  abscindere  impoisibile  esse  non  dubium 
est,  quia  et  is,  qui  summum  tocum  ascendere  ni^ 
titur,  gradibus  vel  passibus,  non  autem  saltibus  e(e* 
vatur.  Sic  Israeiitico  poptiio  iti  Mgypto  Dominus  ii- 
quidem  innotuit ;  sed  tamen  iis  sacrificiorum  usus^ 
quoi  diaboto  soiebat  exhibere,  in  cuilu  proprio  reser^- 
vavit ,  ut  iis  in  suo  sacrificio  anlmaiia  imtnoiare 
prcsciperet,  quateuus  eor  tuntuntes  aiiud  de  sacri/i^ 
cio  amilterent,  aiiud  retinerenl,  Ut  et  si  ipsa  essent 
animalia,   quw  consueverant  imtnolare,  vero  tamen 


cousilio  ei  eoucordi  aetione  quceque  sunt  pro  Christi  '^  Deo  hmc  et   non  idoiis  immolantes  jam  sacrificitt 


xelo  agenda,  disponant  ttuattimiter,  recte  sentiant,  et 
ea,  quasenserunty  tton  sibimet  discrepando  perftciant, 
Tua  vero  fraternitas  tton  sotum  episcopos  quos  ordi* 
naveritf  neque  hos  tantuntmodo  qui  per  Eboraci 
episcopum  fuerint  ordinati,  sed  eliam  ontnes  Dritan' 
mos  sacerdotes  Itabeat  Domino  nostro  Jesu  Cltristo 
subjeclos  ;  quatenus  ex  iingua  ei  tticc  vilm  sanctitate 
et  reete  credendi  et  bene  vireitdi  forinam  percipiant, 
atque  officium  suum  fide  ac  moribus  exsequentes  ad 
cetlistia,  cum  dominus  vciuerit,  regna  pertingant, 
Deus  te  incolumem  custodiat,  reverendissime  frater. 

Data  die  decimo  Kaiendarum  Juiiarum,  imperante 
domino  nostro  Mauricio  Tiberio  piissimo  Augusto^ 
anno  deeimo  septimo. 

Cam  autem  legatarii  praBdicii  Briianniam  pele- 
renl,  roisil  post  eos  apostolicus  litteras,  in  quibus 
quam  studiosus  erga  salutem  geniis  nostraB  fue- 
rit,  aperte  demonsirat,  iia  scriliens  : 

Dilectissimo  fiiio  !Mellito  abbati  Gregorius,  ser- 
vus  tervorum  Dei. 

Post  discessionem  congregationis  nostra^  quee  te- 
cum  est,  vaiie  sumw  suipensi  redditi^  quia  jMtt  4a 
prosperitate  vestri  itineris  audisse  nos  contiffit»  Cum 
ergo  Dominui  omnipotens  vos  ad  peveret^immmm 
virum  fratrem  nostrum  Augustinum  episcopum  per^ 
duxerit^  dicite  ei  quid  diu  meeum  de  causa  Anglo^ 
rum  cogitans  tractavi^  videlicet  quia  fana  idoiorum 
destruiineadem  gente  minime  debeant;  sedipsa^quas 


ipsa  non  essent.  Hcec  igitur  diiectioiiem  ttiam  prir* 
dicto  fratri  necesse  est  dicere^  ut  ipse  in  prasfenli  11* 
lic  posittis  perpendat  qualiter  oinnia  debeat  dispen-'' 
sare,  Deus  te  incoiumem  cuttodiait  diUctiesiine 
fiii. 

Datum  die  quintodeeimo  Kalendarum  Juliarum^ 
imperante  dotnino  nostro  Mauricio  Tiberio^  piissima 
Augusto^  anno  nonodecimo  :  post  consulatum  eju^ 
dem  domini  nostri  anno  octavo  decimo^  indictione 
quarta. 

Auguslino  eiiam  snper  mirsculis  ejus  mislt  epi* 
stolam,  ne  in  iis  extolleretur,  liis  yerbis  :  Scio  , 
fraler  chariBsime^  quia   omnipotene   Deus  per  diiC' 

Q  ctiottem  tuam  in  gente^  quam  elegi  voluit,  miracula 
ostcndit.  Unde  tiecesse  est  ut  de  eodem  dono  cetle^ 
sti  et  timendo  gaudeas  et  gaudendo  pertimescas  : 
gaudeas  videlieet^  quia  Anglorum  animig  per  exteriora 
miraeuta  ad  interiorem  graliam  pertrahuntur ;  per* 
timeseas  vero  ne  inter  signa  quee  fiunt  infirmus  aiii^ 
mus  prwsumptiorte  ee  elevet^  et  unde  foras  in  ko- 
'  norem  toiiitur,  inde  per  inanem  gloriam  intus  cadat. 
Meminisse  etenim  debemus  quia  discipuii  cum  gau^ 
dio  a  profdicatioite  redeuntes  dum  cceiesti  Magistra 
die€rent  :  c  Domine,   in  nomine  liio  eiiam  daemor 

.  lia  uobis  snbjecla  sunt  (Luc  x).  >  Protinus  audiO' 
rint:  c  Noliic  gandere  snper  lioc,  sed  poiius  gau* 
dete,  (|iiia  nomina  vcslra  scripla  sunl  in  <or|;s 
(ibid.).  I  In  privata  eniin  et  temporali  imtitio  tnen^ 


in  iis  sunl,  idola  destruantur^  aqua  benedicta  fiat^  1)  lem  post^erant,  qui  de  tniraculis   gaudebani,  sed  de 


in  Uidem  fanis  aspergatur^  altaria  construantur, 
reliquim  componafUur.  Quia  si  fana  eadem  bene 
constructa  t tinl,  necesH  est  ut  a  cultu  dmmonum  in 
obsequium  veri  Dei  debeant  commutari^  «i,  dum  gens 
ipsa  eadem  fana  sua  non  videt  destrui,  de  corde  er* 
rorem  deponat^  et  Deum  verutn  cognoscens  et  ado* 
rans  ad  /oca,  ^ua^coitsttertl,  familiariiis  curral,  Et 
quia  boves  solent  in  sacrificio  dfemonuntf  muitos 
occidere^  debet  iis  etiam  hac  de  re  aiiqua  soiemnitas 
immutart,  et  die  dedicationis  vei  nataiitiis  sanctO' 
rum  martyrum,  quomm  illic  retiquim  ponuntur, 
tabernacufa  sibi  circa  aasdem  eccle$ias,  qvm  ex  fa» 
nis  commutatm  sunt  de  ramis  arborum  *faciant^  et 
reiiqiosis  conviviis  solemnitatem  cdebrent.  Sec  ditf 


privata  ad  communem.  de  temporali  /id  mieriiam 
Imtitiam  revocaHtur.  Quibus  dicitur  :  i  lii  lioc  gaiH 
dete,  quia  nopiina  veslra  scripla  suiit  in  coslis,  i 
Non  enim  omnes  eUcti  miracula  faciunt^  sed  tamen 
eorum  nomina  in  cmlo  tenentur  ascripla.  Veritatis 
enim  discipulis  este  gaudium  non  debet^  nisi  de  eo 
bono,  quod  cotnmune  cum  omnibus  habent,  et  in  quo 
finem  Imiitim  non  habenl,  Restat  itaque,  frater 
charissimey  ut  inter  ea  qum,  operante  Domino,  ex- 
terius  facis,  semper  fal.  super]  le  interius  subtiliter 
judiceSf  ac  subtiliter  intelligas,  et  temetipsum  quie 
<ts,  et  quanta  sit  in  eadem  gente  gratia^  pro  cujus 
convenione  eliam  faciendorum  dona  percepislis  si.^ 
gitorim  :  et  si  qnando  le  Crealori  nostro  sen  v§r 


w 


llENRICl  AHCniDIACOM  IIUNTINCDON. 


849 


Unguam^  tive  per  optra  reniinisceris  deliquiue,  sem-  A  iumu$,  quia,  sicut  in  Scriptnru   sacra  ex  verbU  Do- 


per  hwc  ad  memoriam  revoces^  ut  surffentem  cordis 
yloriam  memoria  reatus  premat^  et  quidquid  de  fa- 
ciendis  signis  acceperisvel  accepistijiac  non  tibi,  sed 
illis  deputes  donata.pro  quorum  tibi  salutecoilata  sunt. 

iEdclberlo  quoque  rcgi  inisii  papa  Gregorius 
cpislolam  simul  el  dona  in  diversis  spccicbus,  ul 
lemporalibus  donis  exlollerel,  qucm  gjaliai  coele« 
slis  uiuneribus  consi^naverat. 

Domino  gioriosissimo  atque  pracellentissimo  fiiio 
iiLDKLBEPTO  regi  Angiorum  Gregomvs  episcopus. 

Propter  hoc  omnipotens  Djus  bonos  qnosque  ad 
populorum  rcgimina  perducit,  ut  per  cos  omnibus, 
qutbus  prwlati  fuerint,  donu  pictatis  suw  impendat : 
ffuod  in  Avgiorum  gente    fnctum  cognovimus,  Cni 


mini  omnipotentis  agnommus^  pra^sentis  ntundi  ter- 
minus  jam  juxla  rs/,  et  sanctorum  regnum  ventU" 
rum  est^  quod  nullo  unquam  fine  poterit  tertninari, 
Appropinquante  autcm  eodem  mundi  lermino  multa 
immiuent,  qu<B  ante  non  fuerunt^  videiicet  immutth  ' 
tiones  aeris,  terroresque  de  cceio^  et  rontra  ordina  - 
tionem  temporum  tempestatcs,  bvUa,  fames,  petliUn' 
<t>,  terr<B  motus  per  ioca,  Quc^tamen  non  onuiia  no- 
stris  diebus  ventura  sunt,  sed  post  nostros  die$  om^ 
nia  tubsequentur.  Vos  ita^jue  si  qua  ex  iii  ecenire 
in  vestra  terra  cognoscetis,  nuiio  modo  vestrum  ani^ 
mum  perturbeiis,  quia  idcirco  tiwc  signa  de  fineste- 
cuii  priniiittuniur,  ut  de  animabus  nostris  debeamu* 
csse  soliiciti,  de  mortis  Iwra  suspecti^  «l  venturo  Jm- 


teslra  gioria  idcirco  est  prffposita,  ut  per  bona  qna:  "  fjHcio  in  bo  «i.<   uciibns  inveniamur  esse  prwpnrati. 


nobis  concessa  sunt,  etiam  subjecto!  vobis  genli  sti- 
perna  benepcia  prmtarentur.  Et  ideo,  gioriose  fili, 
^m,  quam  accepibti  divinitus  gratiam,  soliicita 
mnnle  custodi,  Christianam  fidem  in  popuiis  libi  tub- 
Mitis  exiendere  feslina.  Zelum  rectitudinis  tua:  in 
eorum  conversione  muitiptica,  idoioru.n  cnilus  inie- 
■quere^  fanorum  adificia  everte,  subditorum  motes  ct 
magnu  viia  munditiaexhortando^  terrendo,  biandien- 
do^  corririendo.  boni  operis  exempio  monstrando  wdi- 
fii-a^  ut  itlum  retributorem  invenias  in  coeio,  cujus 
.uomen  atque  cognitionem  diiataveris  in  terra.  Ipse 
*tnim  vestra  quoque  gloria  nomen  etiam  posteris  gio- 
rioiumreddet,  cttjus  vos  honorem  quaritis  et  serva- 


Uoic  nunc,  gioriosc  fiii,  paucis  iocutns  sum^  nl  chik 
Christiana  fides  in  regno  vestro  excreverit^  nostra 
quoqne  upud  vjs  locutio  ialior  excreseal,  el  tonlo 
pius  ioqui  iibeal^  quanio  se  in  mente  nostra  gandia 
dc gmlii  veshce  perfecta  conversione  muitiplicant, 
Puna  xenta  trammisi^  quw  vobis  parva  non  erunlj 
cum  a  vobis  ex  beati'  Pelri  apostoii  benedictione 
fuerint  suscepta.  Omnipotcns  itaque  Deue  in  ro* 
bis  graliam  suam ,  quam  coepit ,  perficiat  ^  at- 
que  viiam  vestram  et  hic  per  muitorum  anno- 
rum  curricuia  cxtendat ,  et  post  ionga  lempora 
in  caiiestis  vos  oatrim  congregatione  suscipiat.  lueolH' 
mem  exceiientiam  vestram  gratia  supema  eu»t^iat. 


tii  itt  gentibus.   Sic   etenim  CoMtantinns  quondam  ^      Data  die  decimo  Kaiendarum  Jti/fi,   impennte 


piissimus  imperator  Romanam  rempublicam  a  per- 
^rsis  idolorum  cuitibus,  revocans  omnipotenti  Deo 
et  Domino  nostro  Jesu  Christo  secum  subdidit,  seque 
eum  subjectis  popuiis  lola  ad  enn*  menie  convcrlit. 
ijnde  factum  est  ut  anliquorum  principum  nomen 
$nit  vir  ilie  iaudibus  vinceret,  et  tanto  in  opinione, 
t/uanto  et  in  bono  opere^  superaret  prvcessores  tnos. 
Et  nunc  itaqne  vestra  gioria  cogniiionem  unius  Dei 
Patrit  et  Fiiii  el  Spiritus  sancti  regibus  ac  populit 
aibimet  tubjectis  festinet  infundere;  ut  ct  ant^quot 
ffentit  tute  reges  iaudibus  ac  mcritis  transeal,  et 
quanto  in  subjectis  suis  etiam  aiiena  peccata  deler^ 
uerit^  et  tanto  eiiam  de  peccalis  prnpriis  ante  omni 
potentit  Dei  terribiie  examen  securior   fial.   Heve' 


domino  nostro  Mauricio  Tiberio^  piissimo  Augutto^ 
a.ino  decimo  nono,  pott  contuiatum  ejusdem  domini^ 
a.ino  decimo  octavo,  indictione  quarta. 

Auguslinus  aulem  in  regia  civilate  ecclcsiam, 
quain  VUimani  fidelcs  olim  consinucranl,  iii  seilcni 
sibi  ol  successoribus  suis  saGravii  in  lioiMirciit 
Salvaioris.  Kex  vcro  ecclesiam  Peiri  ct  Paiili  ad 
orienlem  civilalis  conslruxit  et  dicavil,  in  iiun  ar- 
cbicpiscnporum  et  rcgum  Cantiae  poni  corp  ira  pos- 
seiit.  Gujus  prinius  abbas  Prtrus  presbyter  fiiii,  qui 
legatus  Galliam  inissns  dcmersus  csi  in  siua  niaris» 
qui  vocalur  Amfleot,  et  ab  iiicolis  loci  igiiobili  lr»« 
ditiis  sepulluric.  Sed  omnipolens  Djus,  ut  qualls 
Rieriti  ruerit  dcmonslraret,  onini  iiucte  siiprasopul- 


rendissimus  frater  noster  Augustinus  episcopus  in  j^  tMiim  cjiis  liix  eoplcstis  appariiit,  donec  aniinadvrr- 


monGSlerii  rcguia  edoclus,  sacrce  Scripiurw  scientia 
repletus,  boniSf  auctore  Den,  operibus  prwditus^quo!' 
que  vos  admonet ,  iibenter  audite,  devote  peragiie^ 
studiose  in  memoria  reservate.  Quia  si  vos  eum  in 
eo  quod  pro  omnipotenti  Deo  loquitur  audieritis^ 
idem  omnipotens  Deus  hunc  pro  vobis  exorantem  ce- 
terittt  exaudiet.  Si  enim^  quod  absit  !  verba  ejus 
postponitis^  quando  eum  omnipolens  Dens  poterit  au- 
dire  pro  vobis,  quem  vos  negligitis  audire  pro  Deo  ? 
Tota  igitur  menie  cum  eo  vos  iu  fervore  fidei  stringite 
alque  nitum  iiliut  virlutet  quam  voLis  dlviniias 
tribuit^  adjuvate,  ut  regni  sui  vos  ipse  faciat  esse  par- 
tieipetf  cujus  vos  fidem  in  regno  vestro  rccipi  fuci- 
•'* et  cuttodiri,  Praterea  scire  vcstram  gloriam  ro- 


toiilcs  \itini.  qiii  videbant  sanctuinfuis.se  vifuiii, 
qui  ibi  ruissot  scpuitus,  ct  investigantes  uiiJe  vel 
qirs  csset,  abslulernni  corpus,  et  in  Bononia  civi* 
tale  juxta  boiiorem  tanto  viio  congruum  in  ecclesia 
pusiicrunt. 

Sexcentcsimo  anno  gratix  transaclo,  masrniis 
papa  Grcgorius  ad  verain  vitam  migravit,  anno 
posl  buiic  quiiilo,S(  cundoPboealis  impeialoris  anno. 
Qiii  genere  Romanus,  orlu  nobilis,  divUiis  abjectis 
inoiiacbicam  elcgil  vilain.  Postca  vero  dc  niona^ 
sieriu  abslractus,  Consiantinopoliin  apMcrisiarius  a 
Feliei  papa  directus  esl,  iibi  Moralia  Job  iiiclioavit, 
quae  post«a  papa  pcrfccit.  Ubi  etiam  Eutyeliii  [fdm 
F.uticiiJ  baTCsim,  prxscnle  iinpcratoro,  daninavit; 


819 


niSTORlA  ANGLORUM.  —  LIB 
librum  egregium  ,  qui   vocaiur  A 


IIL 


8r:9^ 


coiiiposuil  eiiam 
Paatoraiiij  librosque  Dialogorum  iv  el  Uomiiias  xi., 
pnmamqiieet  uUimam  Exechielii  parlcm  exposiiii, 
quamvis  omuis  juvcniuiis  suas  ieuipore,  vihcerum 
doloribtts  etsiomachi  imbeciniiaie,eileiilisquiilcm, 
sed  lamen  coniinuis  febribus  cruciarelur.  lluic 
quidem  de  immoriali  ejus  suiit  dicia  iiigenio,  quod 
nec  tanlo  corporis  poluil  dolore  resiringi.  Num  alii 
quidem  poniilices  ecclesiisornandis  operam  dabanl; 
liic autem  omiiia  pauperibus  dispergel)at,ui  illud  bcaii 
Job  dicere  pe^et  :  Auris  audiens  bealificavit  me,  ei 
ocuius  videns  lesUnwnium  reddebai  miln  ,  quod  libe- 
rarem  pauperem  vociferantem,  et  pupiiium  ,  cui  non 
esset  adjuior»  Uenedtctio  perituri  super  me  veniebatt 
e.t  cor  vidum  eonsoiatus  sum  ;  iustitia  indutus  sunu 
et  lestivi  me  sirut  vestimento  et  diademate  judicio 
meo,  Ociiius  fui  caco,  et  pes  claudo;  pater  cram 
ptmpernm^  el  causam,  quam  nesciebam^  diiigiuliS' 
sime  investVgabam.  Conierebam  moias  iniqui,  el  de 
dentibvs  ejus  aufereba^u  pnsdam  (Jobxw).  El  pau!o 
p^st :  Sinegavi,  iiiquit,  quod  vvlebant  panperes^  et 
vcuios  tiduee  exspectare  feci :  $i  comedi  bucceilam 
■  tneam  soius^  et  non  comcdit  pupillus  ex  ea ;  quia  ab 
iufuntia  cretnt  mecum  mtseralio,  et  de  ntero  malris 
tneije  egressa  est  mecum  {Job  xixi).  Fccit  autCKi 
iiitcr  alia  bcatus  papa  supcr  corpora  apostoIoriK» 
rotti  et  Pauii  missas  celcbrari ;  iii  ipsa  vcro  mi»- 
sarum  celcbralione  tria  \erba  mnximae  perrcciioMis 
a:ijccii   :  Dicsque   nostros  in  tua   pace  disponas  , 


Qui  tamen  innumeris  rivit  ubiqne  bonis. 
Anqios  ad  Cltristum  verlit  pietate  magisira, 

Multipiicans  fidei  semina  gentenova, 
Sic  consui  domiiii  faclus  ia*tare^  Cregori  : 
Namque  triumpkalis  jam  tibi  laurus  adest, 

Ordinavit  auiein  Auguslinus  Justumin  ipsa  Cantiah 
cpiscopum  in  civiialc  Dorubrcvi,  quam  Angli  aquo- 
dam  principc  Kof  Uorcceslriam  vocunl;  iii  qiia  rex 
Kdclbtrl  apcsioli  Aiidrex  ccclcsiam  fecit ,  laclaui' 
que  territoriis  ac  posscssionibus  dilavit;  disfat 
autcm  a  Doroverncnsi  milliariis  viginti  quatuor. 
rertractatum  est  igilur  quo  modo  rex  ct  popiiUtf 
Caniia;  ad  (idem  Cbristi  siint  conversi. 

Secunda  pars  incipit,  qua  aperitur  quo  inodo 
rexet  populus£slser«e,  idest  orienlalium  Saxonum» 
verbum  Dei  susccperint.  Misit  iiamque  Augustiiiu» 
ail  eos  viriim  pcrrcctum  ct  probatum  cvangclizare» 
Mt^lliiiim  scilicet.  Orientales  autem  Saxones  Taniesi 
diriuiunlnr  a  Cantia  :  quorum  nielropolis  Londoitb 
tiiuUoruui  emporium  populorum  terra  luariqM 
veiiientium  cst.  Ibi  tunc  temporis  Scbcrtus  ncpos 
i4'Alclberii  sub  co  iaineu  regnabat,  qui  omniLus,  \\i 
Mipra  dictum  est,  usque  ad  Humbram  impcrabal. 
Ul'  igituT  bene  prospeiata  ct  rege  Scbcrto  et  populft 
ad  liilem  converso  fecit  rex  Edcll)crtus  in  Loudonia 
ecclesiam  Pauli  ad  sedcm  episcopi,  multisque  prse» 
dils  dotavii,  iu  qua  videlicet  Mellitus  di|[ne  pontifcs 
coiisiitutus  esl. 

At  Au^ustinus  acljutorio  usus  ifldelberti  regii 
cum  .Mellito  cpiscopo  ei  Justo  convocavit  ad  ftuam 


tib  eeterna  damnaiione  nos  eripi,  et  in  eiectontm  tuo-  ^  (>olloquiuin  cpiscopos  sive  docloresroaximae  etpro^ 

rnmjubeas  grege  numerari,  Dicitur   autem ,  ut  ait 

iSciIa,  quod  vir  Dei  praedictUJK,  die  quodam  Uoaiae 

in  incrcaturam  profectns  juvenes  Angloriim  viderit 

corporect  vultu  capiilisqiic  valde  venustos.  Ques 

cnnrde  Brilannia  vcnissc  et  paganos  esse  cognovis- 

set,  suspiraiis,  ini|uit :  lieu  prob  dolor!  quod  Uiui 

lucidi  viiltus  bonrines  tenelirarum  auctor  pnssidetl 

Jnteriogaviter^o  quodessetvocabuium  genUf  illin^. 

TC.^ponsum  est,  quod  Anglj  vocarentur.  Ai.HIO': 

cBenc,  inf|uit ;  na:n  ct  angilicam  facicro  lialienC,  ef 

iales  angelorum   in  coulis  decei  esse  coliaereito.  V 

Quod  lialiet  provincia  nomen  ipsa  de  qua  isti  sunt 

allali  ?  responsum  cst,  qiiod  Doiri  vocarentur  iiJem 

provinciales.  At  ille  :  <  Benc,  inquit,  D^irf,  de  ira 


xiin;c  B  itoiium  piovinci^e,  in  loco,  ubi  usque  ho- 
«io  lingtia  Angbirum  Augustines  ac,  i.l  est  robur 
Aiiguslini,  in  coiilinio  Wicciorum  {ai.  Pictorum)  ei 
occi.lcnlalium  Saxonum  appellatur.  CMUi^ite  de  cc* 
iebralione  Pascha:  contra  Scolos  et  Pictos  certaret^ 
tt  ilii  invictissimig  ralioni  asnentire  noHent,  asstf» 
tionem  suam  confirmavit  cceco  Angiico  in  commun$ 
udducto  ad  sanandum,  ex  convenlione  ad  aiteruiret 
parlis  confirmationem.  Quem  cum  pontifices  eoruv^ 
eurare  non  possent ,  fiectens  genua  Auguslutn$ 
£orttm  ommbus  ad  iUuminationem  totius  genif^ 
ewcum  iiiuminavit.  Tunc  Brilaniii  et  Scoti  petentcs 
iihlucias  a  quodam.qui  videbatur  iis  prudcnset  rc\ 
iigiosus  csse,  consilium  peiiere  quid  ageudum  esset« 


eruii ,  ei  ad  iniscriconliam  Cbristi  vocaii.  >    Uex  d  Qtiibiis  iile  dixit :  c  Si  scivns  Dei  esl,  assfuiiite  ei.>. 


provinci^  Ulius  qiio  moJo  appeUatur  ?  responsum 
cs(,  qiioil  Aue  diccretur.  At  illc  alludens  ad  nonien 
aii ,  c  /Ueiuia  ad  laudem  Creaiorisin  lllis  parlibus 
oportei  caniari.»  .\cccdens  Igitur  aJponlilicem  Uo- 
iiianum  (noaduiu  cniin  crai  pontifex  fa«:tus),  ioga- 
lioneni  pra;.Iicandi  iis  pcliit :  qiiod  cuni  iinpctrai-e 
non  posset,  inox  ui  ipse poiiiifex  faclus  est,  per  alios 
opus  diu  desideralum  perfecit.  Sepultiis  e^i  autem 
:i\  ciclesia  Beati  Pctri  aposioUnHte  Kacr;irLuin  ulii 
est  cpitapbium  hujnsniodi  : 

S  ^scipe  terra  tuo  corpus  de  eorpore  snmptum^ 

lleddere  quod  laieas,  vivificattle  Deo. 
Spiritus  a,ira  peiU^  ie.hi  itiljura  nocebunU 

%.ui  rita^  alterius  mors  magjs  ipsa  via  enl, 
Prtvsulis  hoc  summi  li  luduutnr  membra  semicro 


Alilli  :  «Liide  boc poterimus dignos<erc??  Tum  ille^ 
c  Si  initia  csl  et  humilis  cordc,  s«tvu«  Oci  vitlelur 
essr^.  >  At  iUi  contra  :  c  Qtiomodo  utrum  humUia 
sii  poterimus  scire.  »  Quibiis  Ule  :  <  Si  vobis  as- 
siirrexeril  bumiiis  habeatur  ;  si  antem ,  cuni  plureii 
iiuuiero  sitis,  assurgere  spreverit  et  vo«  spernila 
illum.»  Cum  ergo  convenissent ,  ct  Augustinus  Uo> 
inaiio  morc  in  sella  rcsiilens  iis  non  assurroxissei, 
objurgantes  et  discordantes  abieie.  Quibiis  Augo- 
stinus  pnedixk  quia,  si  pacem  cum  fratribus  acci< 
pere  nollent,  bellum  cum  hostibus  forcnl  acccpturi^ 
ct  si  nalioni  Anglorum  iiolnissent  vi:im  vilae  prasdli' 
4aic,  per  horuin  manus  uUioncm,  essent  moitii 
<ia:«suri.  Ou  mI  iia  oor  oninia.  lU  orxdixf-raL  divisi» 


KJl  llENdlCI  ARCIIIDIAC 

jiidicio  ageiile,  patratUin  csL  Siquidetn  post,  ip^c  A 
de  quo  diximus  ,  rei  Angloruiu  Edelfrid  ferus, 
colleclo  grandi  exercilu  ad  civitalem  legionum  , 
qujfi  a  gente  Anglorum  Leeg-Cesire  vocatur,  a 
Britonibus  autcm  reclins  Kaerlegion  appellatur, 
mpximam  gentis  perfldse  stragem  dedit.  Cumque 
bcllo  acturus  viderel  sacerdotes  corum,  qui  ad  exo- 
randum  Deum  pro  inilile  bello  agenteconvcneraiit, 
8(*orsum  in  tuliori  loco  consistcre,  soiscitabalur  qui 
essciit  hi,  quidve  acluri  illuc  convenissent.  Erant 
autem  pluriini  eorum  de  moiiaslerio  Bangor  [a/. 
Brancor  J,  in  quo  tanliis  fertur  fuisse  numeras  mo- 
nachorum  ,  u(,  cum  in  septein  portiones  esset  cum 
praipositis  sibi  rectoribus  monasterium  divisum, 
iiulla  haruni  portio  miiius  quam  trecentos  homines 
lialieret :  qui  omnes  de  labore  manuum  suaruni  ^ 
vivere  solebant.  iforum  ergo  plurimiad  memoratam 
qcieni  peracto  triduano  jejunio  cum  aliis  orandi 
causa  convenerunl ,  hftbentes  defensorem  nomine 
Biocmailum  ,  qui  eos  intentos  precibus  a  barharo- 
rum  gladiis  protegeret.  Quorum  causam  adveiitus 
cuni  intellexisset  rex  Edelfridus,  ait :  c  Ergo  si  ad- 
irersum  nos  ad  dominum  suumclamant,  profecto  et 
ipsi  quamvis  arma  non  ferant ,  contra  nos  pugnant 
qui  adversis  nos  imprecationibus  persequuiitur. 
Itaqiie  in  lios  primum  arina  verti  jubet,  et  sic  cae- 
teras  nefandae  mililia*.  copias  non  siiie  inagno  exer- 
cilus  8ui  danino  dclevit.  Exstinctos  in  ea  pugna 
Isrtur  de  iis  qui  ad  oiandum  venerant,  viros  circi- 
ier  milie  ducentos,  et  solum  quinquaginta  fuga  esse 
lapsos.  Brocmail  adpiinuim  hdstium  aJventum  cum  ^ 
s*ui8  lerga  vertens,eQS,  quos  defendere  debueral, 
incrmes  ac  nudos  fericntihus  gladiis  reliquit.  Sic- 
<|ue  completum  cst  prxsagium  sancti  pontilicis  Au- 
Kustini,quamvis  ipso  jain  multo  ante  tempore  ad 
ccelcstia  regna  sublalo,  ut  ctiain  temporalis  inter'  - 
fiiis  ultionem  scntireiit  perlidi,  quod  oblata  sibi  per« 
|iclU3C  salutis  coiisilia  spreverunt. 

Dcfunctus  est  auicin  Dco  dilectus  AiigustiniM, 
f  t  sepulttis  est  foras  jiixta  ecclcfiiani  Pctii  etPauli, 
qiiia  necduin  perfecta  erat  ncc  dedicata.  Ut  vero 
•tedicala  cst,  a  successoie  ejus  Laureiilio,  in  por- 
ficu  ill  us  aquilonali  deccntcr  translaius  est,  in  qiia 
«rchiepiscoporiim  onininm  corpora  usque  ad  Theo- 
dorum  sepulia  suiit  :  nain  plura  porticus  capere  ^ 
iieiuivit.  Scriptuiii  vero  est  in  tumba  sancti  epita- 
phjum  hujusmodi  :  Uic  requiescit  domiuus  Augusti- 
nus  Dorovememis  arc/nepi$copu$  primu$,  qui  olim 
huc  a  beato  Gregorio  Ramauos  urbi$  pontifice  dire- 
etus^  et  a  Deo  operatione  miraculorum  su/fuitus^ 
Edelbertum  regem  ac  gentem  iitius  ab  idoiorum  cuitu 
ad  Cliristi  fidem  perduxit,  et,  compietis  in  pace  diebus 
officii  sui^  defunctus  est  septimo  Kaiendas  Junii,  eo- 
dem  rege  regnaiUe, 

Laurentium  vero  adhuc  \ivcns  ordinaverat  Au- 
gtisUnus  in  archiepiscopum,  exemplo  beati  Petri, 
qiii  Clcmentem  simililcr  ordinavcrat,  nc  se  dcfun- 
cio  status  Ecclesiae  lum  riidis,  vel  ad  horam  pastore 
dcsiihuus  vacillaret.  Qiii  slrenuiter  (IdcMn  fimdalam 


m\  IILNTINGDOS.  •« 

atixil,  non  soltim  novae  Ecclcsiae  Angrorum  tUrzm 
gerens,  scd  ctiam  vetenim  Britonum  el  Scotormir, 
qui  in  observatione  paschae  erraUant.  Quibas  el 
epistolam  inisit,  cujiis  hoc  principiiim  est  : 

Dominis  fratribus  ctiarissimis,  episcopit  vel  abbati* 
bus  per  universam  Scotiam,  Ladrentius,  Mcllitos 
et  JfSTUS  episcopi,  servi  servorum  Dei, 

Dum  nos  sedes  apostoiica  more  suo  sicut  in  uni- 
verso  orbe  terrarum  in  liis  occiduis  partibus  ad  prtP' 
dicandum  gentibus  paganis  dirigeret^  atque  rn  hane 
insuiam  contigit  introisse^  antequam  cognosceremu*^ 
eredentes  quod  juxta  morem  universaiis  Eccienee  m- 
grederentur ,  in  magna  revercntia  hanctitaii»  iam 
Britones  quam  Scotos  venerati  sumus.  Sed  cognosceir-' 
tes  BritoneSf  Scotos  meiiores  putaifimus.  ScotOM  tero 
per  Daganum  episcopum  et  Coiumbanum  abbatem 
niliii  discrepare  a  Britonibns  in  eorum  convertaiione 
didicimus,  Nam  Daganus  episcopusad  nos  reniens 
non  soium  cibum  nobiscum^  sed  nec  in  eodem  kospi^ 
lio,  quo  vescebamur^  sumere  voiuit, 

Mellilus,  episcopus  Londoni%,  Romam  profecliis 
concilio  Boiiifacii  pap»  interfuit,  in  quo  de  vita  el 
qiiiete  monachorum  traclaviu  Hic  est  Bonifaciuft 
quartus  a  Gregorio  papa,  qui  templum  Pantbeoa  a 
Phocate  imperatore  impetravit,  quod  in  bouoreni 
omnium  sanetorum  dedicavit. 

Edelbertus  rex  obiit  sexcentesiino  sexto  decimo 
anno  graliae,  qui  regnavcrat  lvi  annis,  et  sepbllus 
cst  in  ecch^sia  prsedicla  Petri  et  Paali.  Hic  vir 
maximus  ct  exiinius  inler  ca^tera  bona  genti  siiae 
decreta  judieioruin  scripsit.  At  vero  post  nnortem 
Edelberti,  Edbald  lilius  ejus  infidelis  uxorein  patris 
duxit :  unde  multi  ad  priorem  Tomitum  reilivnint: 
rex  tainen  crcbra  inentis  vesania  ptinienatur.  Rex 
aalein  orieiualium  Saxontim  defunctus  tres  fllios 
paganos  lia^redes  rcgni  reliquit.  Qtii  cum  ess^nl 
idoloialrae,  derisorie  dicebant  episcopo  in  missanin» 
aolemniis :  c  Quarc  non  el  nobis  panem  niiidun 
porrigis^  qaeni  patri  nostro  dabas,  et  adhuc  popiilo 
donas?  •  Quibus  ille  respofhJebal  :  c  Si  vultfs  jiblui 
fonte  illo  salutari,  quo  patcr  vester  ablntus  esl» 
potestis  etiam  panis  sancti,  cnjus  ille  participabal. 
essc  participes;  sin  autem  iavacrum  vitse  contem- 
nilis,  nullatenus  valelis  panem  vitae  percipere.  i  Ai 
illi :  c  Nolumus,  inquiunt,  fonlem  illuni  intrarey 
quia  illo  ncc  opus  nos  habere  novimus,  sed  tamen 
panc  illo  rcfici  volumus.  >  Cumque  diligenter  ac 
sa*pe  ab  illo  esseut  admoniti,  nequaquain  ita  fieri 
posse,  ut  absque  purgaiione  sacrosaiicta  quis  obla- 
tioni  saciosanctje  conununicct,  ad  ultimuni  furore 
comnioti,  aiebant  :  c  Si  non  vis  assentire  nobis  in 
tam  facili  causa,  quam  pctimas,  non  poteris  jam  iu 
nostra  provincia  deniorari.  >  Et  expulerunl  eum,  ac 
dc  suo  rcgiio  cum  suis  abire  jusserunt.  Qui  expul- 
6US  inde  vcnit  Caiitiam  tractaturus  eum  Laurentio 
et  Justo  coepiscopis,  quid  in  bis  agendum  essel.  De- 
crcttiniquc  cst  coinmuni  consiiio  quod  satius  essel 
ut  omnes  in  patriam  redeuntes  libcra  menle  ibi 
DomtTio  drscrAirenl,  quam  inter  rebelles  fldei  i>ar- 


iUSTOUlA  ANGLCRyM.  —  LlB.  IIK 


m 


fructu    resiiiercfit.    Dtscesscre,  iiaqiic  A*  e/  ihdubUaHe  fidei  crcdulitalem  fralernitai  vestra  per» 


primi  MeUiCus  ei  Xuslus  olque  ail  partes  Gtilli»  rc 
cesserc,  ibi  Qnem  rerum  exspectare  dispoiicni^s. 
Sed  uon  post  mulio  tcinpore  reges,  qui  pr^econem 
a  se  veritatis  eipulerunt,  dasrooniacis  cuttibus  Im- 
puiie  non  serviebaiit.  Naiu  cgressi  contra  gentein 
l^evissorura  in  pra^ium  omncs  pariter  cum  sua  ini- 
lilia  corruemnt.  Nec  iicel  auctoribus  perditis  exer- 
cilntum  ad  sc^lcra  vulgus  potuit  recorrigi,  atquo 
ad  siniplicitatv^m  fidoi  et  cbaritatis,  qu»  CKt  in  Chri- 
6to,  rcvocari.  Cum  vero  (>t  Laurenlius  Mellituni 
Justumque  secuturus,  ac  Britanniam  essel  relictu- 
rus,  jiissit  ipsa  nocte  sibi  in  eeclesia  beatorum 
aposloiorum  Petri  el  Pauli,  de  qua  frequeiiter  jaro 
tljvimus,  stratum  parari.  In  quo  cum  post  mullas 


dthxerit.  Paltium  itaque  per  prtBsentium  iatorem  fra- 
ternilati  iu(b  dixerimm ;  tfuo  vtdelicet  in  sacrosanctig 
celebrandis  mysieriis  utendi  iicentiam  imperavi.uus^ 
concedeiUes  etiam  tibi  ordinationes  episcoporumy  exi- 
gente  opportunitate^  domini  prmeniente  misericordia^ 
ceiebrafe,  ita  ut  Christi  Evangeiium  plurimorum  an^ 
nuntiatione  in  omnibus  gentibut^  quof  necdum  con-i 
versw  sunt^  dliatetur,  Deu$  ie  incoiumem  custodiat, 
diiectissime  frater, 

Tdttia  pars  incipit  de  coDversioue  Nordhumbio- 
rum,  id  esi  eorum  qui  ad  aquilonem  liumbne  flu- 
minisplagam  inhabilaiit.  Rex  vcro  eoru^n  Edwinut  - 
tanta  potestate  terrcni  cre  erat  imperii,  ut  (quml 
nciuo  Anglorum  aiite  eum)  omnis  Britanniu:  lines 


pi^cces  ac  lacrymas  ad  Doininum  pro  statu  £cciesix  "  acciperet,  et  oinnes  provinciae,  quas  vel  Aiigli  vct^i 

Biitones  hitbitabant,  sub  ditione  ejus  cssent.  Qiiin. 
et  Mevaiilaa  insulas  imperio  subjugavii  Aiiglorum  :  - 
qHaruin  prior,  quae  ad  auslrum  est,  et  situ  amplior 
ct  frugum  provenlu  atque  ubertaie  Jelicior,  iion- 
genlariim  sexaginta  famillarum  mensuram;  secuiida- 
Wecetilarum  et  uitra  spatium  leiiet.  Rex  auteni  ille' 
fitiani  Eitelherti  regis  Edelburgam  Christianam  pa--- 
ganus  duxerat :  quae  alio  nomine  \ocaiiatur  Taie. . 
Cuiii  qua  veiiit  Paiilinus  ut  ibi  praedicaret,  ad  lioc 
ordiiiatus  episcopus  a  Justo  archiepiscopo.  Aniio^ 
autcin  sequente  venit  quidain  sicarius  noroine  Eu- 
mer  missus  a  rege  Westsere  Chilchelmo  ut  T^genr- 
Edwinum  interficcret.  Qui  simulans  lega(ionem  db- 
miiii  sui,  cucurrii  in  regem  cum  sicaWipiti  toxi-^ 


fuMas  ad  quiescendum  membra  posuisset,  aique 
olidormisset,  apparuit  ei  beatissimus  apostolorum 
princeps,  et  mullo  iilom  lempore  secreto  noctis  fla- 
geilis  arctioribus  aOicicns,  sciscilabatur  apostolica 
districtiune  :  Quare  gregem,  quem  $ibi  ipse  credidt' 
rat,  reiinqueretf  vei  cui  pastorum  oves  Cltristi  in 
tnedio  luporum  po$ila$  fugien$  ipse  dimilteret  ?  An 
m^t,  inquit,  obiitus  e$  exempii,  qui  pro  parvuiis^  quo$ 
smhi  tii  judicium  $uce  diiectioni$  comn^ndaverat^  viik^ 
cuia,  verberUf  careere$^  apicliones^  ip$am  po$tremo 
mortem,  mortem  autem  cruci$  ab  infidelibu$  et  f/ttmi- 
ci$  Chriiti  ip$e  cum  Chnsto  coronandtu  pertuti  ?  Ilis 
jidmoni^us  Laurentius,  mox  regi  oiiiuia  relevavii, 
Rex  aulem  iiimio  ierrore  perlerriliis,  abdicalo  non 


iegitimo  connubio,  baptizatus  est;  mitteiisque  ad  ^  cata  Juxta  amnem  Dorvencionem.  Quod  videns  Lilla 


Gallias  revocavit  Mdlitum  ei  Justum.  Justuih  Ro- 
venses  receperunt.  Mt^itiidm  Londonienses  abjece- 
runt,  i:loii>latris  magis  pontificibus  servire  gauden- 
lt*s.  Wex  aulem  Edbald  iion  erat  tant»  poiestatis, 
qnaiilxpater,ut  iis  i;ivit!sreslituerepossetepiscopum* ' 
Edbaldi  regis  tcmpore  obiit  Laiir^Miius  cui  MelU- 
lus  Londoniensis  episcopus  successit.  Ipse  ij^itur  ci 
Justus  Roffbnsisepiscopuscuni  magiin  l^bore  ^cclc^ 
8iamAngiorumregebant.EratautemMe]li|u&podagn- 
ciis,  sed  mentis  gressibus  saiitis,  cavne  nubilis,  &ed 
iniMite  nobilior.  Vnum  autem  virtutis  ejns  opu&  eAi 
quod  flammi$  urbem  consumentibus  iime  se  lerri  ob* 
viam  jussil,  et  statim  orando  de$truxit  fiammarum 


regius  minister  inierponens  se  ictui  transUxus  esl, . 
et  eodein  ictu  rex  parumper  vuineratus  est,  inter-- 
fecloque  aiio  equiie  sicarius  ilie  gladiis  caesus  esl. 
Eadem  nocte  peperil  regina  filiam  nomiiie  Einflat^ 
[«L  Eanlled].  Cumque  rex  gratlas  inde  diis  ageret> 
dixil  Paulinus  quod  precibus  suis  apud  Deuni  obti- 
nueril,  ut  regina  illam  parercl  absque  dolore.  Cu- 
jut  verbis  deleclatus  rex  promisil  se  Christo  servi- 
turum  si  \icloriam  donarel  ei  advcrsus  ChichcU 
mum,  ct  in  pigniis  promissionis  implendsc  filiani 
suam  baplizari  jussit.  Qine  cum  undeciin  de  fumiiia^ 
ejus  baplizala  est.  Rex  aulem,  superalo  Chichermii, 
et  hostibus  siiis  aut  occisis  aut  in  dedilioneni  roce- 


impetu$,  Jusius,  Rovensis  episcopus,  Melliio  quin-  p  piis,  cum   victor  rediret  in  patriaui,  non  statim 


queannisarchiepiscoposucccssil.CuiBonifaciuspapa 
surcessorDeusdedil  misiietpalliumcum  hislitteris: 

D\ieclis$\mo  fralri  Justo,  Bo:<fiFACtus. 

Quam  devote  quamque  vigiianter  pro  Ciiristi  Evan- 
gelio  eiaboraverit  vestra  fraternilae,  non  $oium  epi- 
$toi(B  direetce  a  vobi$  tenor ,  imo  induita  de$uper 
operi  ve$tro  perfectio  indicavit,  Nec  enim  omnipo- 
ten$  Deus  aut  sui  nomini$  $acramentum,  aut  veslri 
taboris  fructum  de$eruit,  dum  ipse  prcBdicaloribu$ 
Evangeiii  fideiiter  repromisit :  <  Ecce  ego  vobiscum 
suni  omnibus  diebus  utque  ad  constimmationem 
sx'culi  {Matth,  xxviii).  >  Su$cepti$  namque  apieibus 
filii  no$iri  Edbaldi  regi$,  reperimu$  qunnta  $acri  elo- 
quii  eruditlone  eju$  animum  ad  verof  convcrsnliouis 


Christianus  efleclus  est ;  sed  sxpe  sotus,  saepc  cuiu 
aliis,  ratione  fidei  audita,  quid  agcret  discutiebac. 
vir  nalura  sagacissimus. 

Bonifacius  ergo  papa  exhortatorias  ad  fidem- 
liileras  ei  misit.  Misit  el  munera,  dc  quibus  in 
fine  cpisloiae  meminii  bis  verbis  :  Prwterea  bene-^ 
dictionem  protectoris  ve$tri  beati  Petrt  apo$tolorum^ 
principi$  vobi$  direximus,  id  est  camisiam  cwn  or^ 
natura  in  auro  tiiiffm,  et  ianam  ancirianam  unam, 
quod  petimus  ut  eo  benignitati$  animo  gioria  ve$ira 
$u$cipiat^  quo  a  Hoifi$  no$citur  deitinatum, 

Edctburg:e  quoque  regiii»  misii  lilleras  el  mii- 
nora,  de  quibus  iii  fine  episiolae  sic^aii :  Praterea 
beiiedictiouem   prolecloris  ve$tri  beati  Petri  apo$to^ 


m 


nEiNRlCl. ARCIIIDIACOM  llC.NTINGDO^. 


SK 


^rum  priHtiph  folfis  direximutt^  td  esi,  pectinem  A  ipso  qaidem  teinpore,   quo  iiiliis  osl,  liiciuU  IcnI' 


ebHrneum  auraium,  ei  $peculum  argentcum;  quod 
peiimHs  ut  eo  beuignitatis  animo  vestra  gioria  susci' 
piat^  quo  a  nobis  noscitur  destiuatuni. 

Pauiinus  autem  Spirilus  saiiclus  oraculum  rcve- 

lavit  regi  Edwino  quondam  oslensuin' lioc  mndo. 

Cuni  Edeirrido   liluro  perscquenle,  qui  aiile  eum 

regnavil,  profugus  apud  regem  Redwaidum  mora- 

rctur,  cognovit  pcr  quemdisim  amicum  suuni  Red- 

waidum.  corruptum  muneribus  regis  Edelfridi  eum 

iiitcrflcere  veile,   promisitque  se  a  provincia  illa 

euin   educlurum,  si  vellet   :  cui  Edwinus  :  c  Quo 

nunc  fugiain,  qui  per  omnes  Britanniae'provincias 

tot  annis  hostium  insidias  vitavi?  Si  autem  mori 

oportct,  malo  ut  hic  me|interliciat  quain  ignobitior.» 

llis  dictis,  remansit  solus,  dumque  mcntis  aiigori" 

Lus  ct  cxco  carpitur  igne,  vidit  intempesdo  noctis 

sileotio  hominem  incognitum  dicentcm  sibi  :  <  Ne 

forniides,  scio    enim   causam  tristitiae  tiiae  :  quid 

autero  dares  ci  qui  liac  te  absolvcret,  el'RedwalJo 

regi  suaderet  ulte  amarcl?»  Qni  cum  resp^mderet, 

c  Oiniiia  qu«  pos^m,  » adjecit  ille,  c'quid  si  etiam 

et  te   regem  futuruin    potentiorem    priorihiis  ex* 

ttinctis  bostibus  vere  promitlatT  »  respondcnie  Ed- 

*)vino  ut  prius,  adjecit  iteruin  :  cQuid  si  is  m<;lioix!m 

tiam  vitae  tibi  ostendcrit  quani  aiiquis  parenluni 

luorum    habuerit,  oblempcrabisne  ci?»  Proniit- 

teiite  hoc  Edwino  nrnnssime,  subdidit  iiie,  impo- 

nens    manus   capiti    ejus :   c  Cum  ergo    hoc  tibi 


pestatc  non  taiigitur,  sed  tamen  parvissiino  B|^Cicr 
serenitatis  ad  momentum  excurso»  in  hierocm  ues 
dQ  hieme  rcgrediens  oculis  tuis  elabitur.  Ita  hxt 
Tita  hominum  ad  modicum  apparei ;  quld  aulem 
sequatiir  quidve  prxcesserity  prorsu»  ignormvti 
iinde  i\  b:ec  nova  doctrina  certius  aliquid  aitulit, 
mcrito  soqiieiida  esse  videretur.  »  His  siroilia  cum 
eliam  c^cteri  dicereiit,  adjecit  Coifi  ,  quod  vellel 
ipsum  Paulinuin  audire  de  0eo  dieentem.  Quaf 
audilo,  cxchimavit  se  et  alios  penitus  errasse,  fi* 
deinque  Christi  se  suscepturos  omnes  pariler  pnK 
miseruiit.  CoiO  autem  pontifex  accepto  equo  einls- 
sario  a  rege,  cum  pontiQcero  idulorum  non  licerel 
nisi  super  equam  equilare,  arreploque  gladio  «t 
lancea,  quod  etiam  non  licebat,  videntibus  cunctis 
succendir  ei  deslruxit,  quas  ipae  sacraverat  ary. 
Osienditur  autem  iocus  ille  quondam  idolorum 
non  longc  ab  Eboraco  ad  orientem  ultra  amnem 
Dorvencioiiem,  id  est  Derewent,  et  Tocatur  bodie 
Godroundham  [ai,  Godfflundingeharo.r] 

Igiiur  baptizatus  esl  rex  Edwiiiu&  die  saocto 
Paschae  et  muiti  4:um  eo  in  jecclesia  Sancti  Petrif 
quain  ipsc  de  ligno  eonstruxerat  aedem  e^iiscopa- 
tus  Paulino.  tfoi  aotem  majorem  incoepit  «apideeil^ 
quaro  postea  |)erfecit  Oswald  :  baptizati  suntetiafli 
Ofrid  et  Eadfrid  filii  regis  Edwini,  qui  ambo  ei 
exsuli  nati  sunt  de  Quenburga,  filia  regisCearll 
Merciorum;  baptizati  sunt  tempore  sequenti  et  li- 


signum   advenerit,    memento  hujus    temporis  eiQ  beri  ejus  de  Edilburga  regina  progeniti,  quorum 


aerroonis. »  Quo  dicto  repente  disparuit,  ut  iiilelli- 
geret  uon  hominem  esse  sed  spiritum.  Et  cum  re- 
gius  juveiiis  solus  adliuc  ibidem  sederet,  prxfaius 
ejusamicus  venitet  ait :  c  Surge  hilaris,  mutatum 
est  cor  regis,  consilioque  reginae  fidem  siiam  tilii 
disposuit  servare.»  Quid  plura  ?  Redwaldiis,  congre- 
gato  exercitu,  Edelfridnm  sibioccurrentcm  occidit 
in  finibus  Merciorum  ad  orientalem  plagam  amiiis 
qui  vocatur  Idie.  Ibi  tum  filius  Redwaldi  nomino 
Rainer  occisus  est,  ac  sic  Edwinus  rcgno  Nordhum- 
brorum  poiiliis  est.  Cum  autcm  Pauiinus  hocora- 
culum  regi  dixisset,  imponens  manum  capiti  cjus, 
procidere  voleutem  ad  pedcs  rjiis  levavil. 

Rex  igiiur  ad  fidcni  promptus,ut  lucraretorsuos, 
seisciubatiir  qiiid  eis  vidcretiir.  Cui  Coifi  pontifex 
ait :  c  Ncmo  siudiosius  scrvivit  diis  qoam  ego  ad 
lucrum  terrcnum.  Multi  auteni  sunl,  qui  niajora 
beiicficia  rec««penint,  undc  nil  valere  deos  probavi. 
Tum  alius  optimaiuni  regis  subdidil,  talis  mihi  vi- 
detur,  rex,  vita  honiiniim  prapsens  in  terris  ad 
cumparationem  ejus,  quod  nohis  inci^rtuni  est  tem- 
poris,  quaie  cum  te  residente  ad  coRnani  cuni  du- 
cibus  ac  ministris  tiiis  tempore  brumali,  accenso 
quidem  focx>  in  medio  et  calido  effecto  coRnaculo, 
furcntibus  aulem  foris  per  omnia  tnrbinibos  hic- 
nialinm  pluviarum  irel  njvium,  advenicns  nnus 
passer  domum  citissime  perTolavcrit ;  qui,  cun^ 
pcr  nnum  oslium  ingrcdicns  mox  per  aliud  cxierit. 


duo  adhu?  albati  mortui  sunt,  et  Eboraci  in  ec* 
clesia  sepulti.  Tanta  autcm  fcrtur  lune  fiiisse  Ter« 
boruin  fidcs  ac  «-"esiderium  lavacri  salntaris  genli» 
Nordhumbroruni,  ut  quodain  lcmpore  PauliniM 
veniens  cutr.  rege  et  rcgina  in  regiam  villam»  qu« 
Tpcaliatiir  Adgrbzin,  triginta  sex  diebos  ibidem  cum 
ils  calechizai)d:  et  bapiizaiidi  oflicio  dedilus  mor»' 
rttur.  In  provincia  Bernicioruin  baptizaliat  In  llu- 
■H^  0eiit  Juxla  locuin,  qui  vucalur  Mcimin ;  iir 
yiMneb  tero  Deirorum  iii  fluvio  Swale  [o/.  Swal- 
naj,  4«!  Ticum  Caiaiactam  praeterfluit. 

PauUnus  ctiam  convertit  provinciam  Lindissa», 
qua  est  ad  mcridianam  ripam  Humbras  fluminit» 
priusquani  prxfectum  Lindocolinse  civitaiis  cui 
nomen  Blecca'cum  domo  sua  convertit,  in  qua  ci- 
vitate  ecclcsiain  egregii  operis  fecit,  et  in  ea  Hono- 
riom  consecravit  archiepiscopum.  Cujus  teclo  vel 
longa  incuria  vel  hostrli  manu  dejeclo  parieiei  bac- 
tenus  stare  videnttir.  Urbs  autem  LincolniSt  quae 
tunc  Lindocoliiia  vocabatur,  et  provincia  Lindiass 
ei  adjncens,  qux  circumquique  claudit  Tei  flttTiiOk 
vei  paludibusf  vel  mari,  ad  Mcrcia  regnum  peni« 
net.  Urbs  autero  iila  ei  situ  splendida  esl,  et  pro' 
vincia  rerum  mullarum  locuples  ;  uiide  quidam  : 

Crbs  in  coite  sita  est,  et  codiM  vergit  ad  eiutnim. 
Narravit  abbas  de  Peartaneu  se  Tidisse  seuiorem 
a  Paulino  baptizatum  cum  caetera  turha  coram 
rcge  Edwino  in  fluvio  Trenta  juxta  ciTilaiem, 'c|u» 


SS7 


UISTORIA  ANGLORCM.  —  iJD.  t\l 


SM 


tuiic  Fiiigecester  [id.  TinwlAngaccslre],  vocabalur.  A  dia  tuts  famuiit  dignaiur  bonotitm  Mneta  prmro' 


I)c  ciiju»  cfDgie  dicebal  quod  essct  vir  longse  sU- 
iura^,  paululum  iucuivus,  nigro  capitlo,  facie  roa- 
cik^nta,  naso  aduneo  pertenui,  venerabilis  simul 
et  terribifis  aspectu. 

Honorius  auleui  papa  misit  accensorias  regi  Ed- 
Wino  litteras  bis  auditis.  Quaruro  postremam  par- 
tcm  necessaiium  duxi  apponere,  quae  scilicet  l>e 
agendit  archiepitcoporum  Anglice  tractat  distincte 
pcr  lian:  verba  :  Vrmdicatorit  vettri  domini  mei 
apo^tolicm  memorias  Gregorii  frequenter  lectiona 
occupati  pras  oculit  a/fectum  doctrinas  iptiut^  quem 
pro  vettrit  animabut  tibenter  exercuit  habetote,  quth 
tenut  ejut  oratio  et  regnum  vettrmn  populumque  aH- 
geat^  et  vot  omnipotenti  Deo  irreprehentibilet  reprce^ 


garcy  itlud  etiam  ciemeuter  eotlata  tuee  ptetaHa 
munificentia  tribnit,  quotiet  per  fratetnot  afeetua 
unanimem  dilectivnem  quadam  contemplationa  alte» 
riut  atpectibut  reprastentut,  pro  quibut  majettaii  ejut 
gratiat  indetinenter  absoivimut,  eumque  votit  tuppli' 
eibut  exoramut^  ut  vettram  dUeetionem  in  preediea- 
tione  Evangeiii  eiaborantem  et  fructipcantem^tequen* 
temque  magittri  et  capitit  tui  Gregorii  taneti  reguiam^ 
perpetua  ttabilitate  confirmet^  et  ad  augmentum 
Eccietia  potiora  per  tot  tutcitet  incrementa^  ut 
fide  et  opere^  in  timore  Dei  tt  cliaritate  vestra  acqui^ 
titio  decettorumque  vettrorum ,  qute  ptr  domini 
Gregorii  exordium  puilulat^  convaietcendo  ampiiut 
extendatur ;  ut  ipta  vot  Dominici  eloquii  promitta  tv 


untet.  Ea  vero^  qurn  a  nobit  pro  vettrit  tacerdotibnt  ^  futuro  retpidant^  votaue  vox  iiia  ad  ceternam  fes/itt- 

ordinanda  eperatiit^  hosc  pro  fidei  vettros  tinceritaie^ 

quas  nobit  muitimoda  reiatione  per  pratentium  portO' 

toret  iaudabititer  intinuala  ett^  gratuito  animo  retri- 

buere  uiia  tine  dilatione  providemut ;  et  duo  paiiia 

utrorumque   metropolitanoruni,   id  ett^  Honorio  et 

Pmiino  direximut,  Vt  dum  quit  eorum  de  hoc  tcBcuio 

ad    auctorem  tuum  fuerit  accer^itut,  in  ioco  ipsiut 

alterum  epitcopum  ex  hac  nottra  auctoritate  debeat 

tubrogare,  Quod  quidem  tam  pro  tettret  charitatit 

affectu^  quam  pro  tantarum   provmciarum  tpatio^ 

quas  inter  not  et  vot  ette  notcunlur,  tumut  invitatl 

concedere,  ut  tii  omnibut  devotioni  vettro!  nottrum 

concurtum  juxta  detideria  vettra  prjgberemut,  In- 


talem  evocet  :  «Yenite  ad  me,  orones  qm  laboratiset 
onerati  esti8,etegoreflciam  vos  ( Jf  allA.xi);  >  et  itcrum: 
I  Euge,  serve  bone  ct  fl.lelis,  quia  super  pauca  fuisii 
fidelis,  super  multa  te  conslituam,  intra  ingaudium 
Domini  lui  {Mattli,  xxv.)»  Et  not  quidem^fratret  cha^ 
rittimi^  hasc  vobit  pro  eeterna  eharitate  exhortationit 
verbapromittenteti queetuttut  pro  eccietiafum  tetin.* 
rumprivilegiiteongrHere  potte  contpicimut^  non  deti^ 
ttimus  impertire,  et  tam  juxta  petitionem  vettram  quam 
fiiiorum  nottroHim  regum  vobit  prmtaui  nottra  prm^ 
ceptione  vice  beati  Peiri  apottoiorum  principit  aucto^ 
ritatem  tribuimut,^ut,  quando  unum  e  vobit  divinaad  ti 
jutterit  evocari^  it,qui  tuperttet  fuerit^aiterutrum  im 


coiumem  exceiientiam  vettram  tuperna  gratia  cuttO'  q  Ioco  defuncli  debeat  epiteopum  ordinare.  Pro  quM 

etiam  re  tinguia  vettrm  diiectioni  paiiia  pro  eadem 
ordinatione  celebranda  direximut^  ut  per  nottrm 
prmceptionit  auctoritatem  pottitit  Deo  plaeitam  or^ 
dinationem  efficere,  QuiU  ut  hoc  vobit  coneederemuo 
ionga  terrarum  maritque  intervaiia^  qum  inter  no» 
et  vot  obmiunlf  ad  hme  noi  condetcendera  eoegerunt^ 
ut  nuila  pottit  eccietiarum  tettrarum  jactura  pet 
eujutiibet  occationit  obtentum  quoquomodo  provO' 
uire;  ted  potiut  committi  vobit  popuii  devotionem 
pieniut  propagare,  Deut  te  ineoiumem  cuttodiatf 
diiectittime  fruter. 

Data  die  tertio  Iduum  Juniarum,  imperantibtu 
dominis  nottrit  piittimit  Augusiit  Heraciio,  anno 
rigetimo  quarto,  pott  contulatum  ejutdem  anno  vige^ 


diat. 

Quarla  pars  incipit  de  conversione  Anglonim 
orientnlium.  Quorum  rex  Erpwaldus,  filius  Red- 
walJi  regis,  horlalu  Edwini  regis  sibl  aniicissimi 
fidrm  suscepit.  £t  quidem  paler  ejus  Redwaldus 
jamdudiim  in  Cantia  fldem  susceperat,  scd  frustra : 
nain  rediens  domum,  ab  uxore  sua  et  a  quibusdam 
pcrversis  scductus  habebat  aUare  GhrisU  cl  dsD- 
monis  in  eodem  fano.  Quod  rex  ejusdem  prOTiiicla 
Aldulf,  qui  veiierabilis  Beda*  xlate  fuil,  usque  ad 
suum  teinpus  perdurassc  teslaliir.  yertim  Erpwal- 
dus  iion  multo  postquam  credidit  tcmporc  occisut 
cst  a  viro  gcntili  Rigberto  :  cui  siicccssil  Sigl)ert 
fralcr  cjus  Cbrislianissimus,  ct  cxleros  chrisiiaDi- 


lans  cum  Fellcc  episcopo,  qucm  de  Burguiidia  or-  D  timo  tertio,  et  contuiatut  ejut  anno  tertio^  ted  Ba^ 


tum  miscrat  illnc  Honorius  episcopiis  ad  praedi- 
candum.  Juxlaquc  nomen  suiim  accfpt mi  scilcm 
episcopatus  ia  civilalc  Domoc  scpleroilcclui  annis 
lcniiit,  ct  in  pace  ibldcm  obiit. 

Ilaec  inter,  Justo  archiepiscopo  dcfuncio,  Pauliiiiis 
llonoriuni  sibi  occurrcnteui  ordinavit  in  urbe  Lin- 
decolniae,  quae  modo  vocatur  Lincolina,  iii  ecclcsia, 
quam  ipse  feccrat  ibidem  ,  sicut  praediclum  est. 
Honorius  aulem  papa  misit  Houorio  arcliiepiscopo 
pnllium,  el  litteras  de  ordinalioiie  et  dignitaie 
utiiusiue  archiepiscopatuSf  quaruin  haec  est  for- 
ina  3 

Dilcclittimo  fratri  Hojcoaio  HojiOBirs. 

httcr  plnrimaf  qum  Redemptorit  notlri  misericnr' 


raciio  feiicittimo  Cmtare^  il  ett  fiito  ejut  anno  tertiOf 
indictione  tepiima^  id  est  anno  Dominicm  Incarna" 
tionit  texcentetimo  tricetimo  quarto, 

Misit  ct  idem  papa  Hoiiorius  genti  Scolorum 
liileras  correelorias  de  observatione  Pascha;,  ne 
paucilatcm  snam  cHiiclis  pcr  orlicm  Christi  Eecle- 
siis  sapicntiorem  aBstimarcnt.  Sed  et  Joaniics,  qiti 
saccessori  ejusdcin  Uononi  Severino  succcssit , 
misit  litieras  pro  eodcm  errore  corrlgendo,  et 
Pelagiana  lisresi ,  quam.  apud  eos  reviviscere 
didiccrai  :  quae  dicebat  homircm  sine  peccaio 
posse  existere  ex  propria  voluiiUte  ct  iion'  cs 
gratia  Dci.  Nee  enim  homo  potett  tine  peccato  etta 
niti  Jetut  Chritlut  tine  peccato  coneeptut  et  nfffKtv 


Sr»9  BENRICI  ARCIIIDIACOM  IIUNTINGDON.  MC 

Naiii  cDcicrl  lioniiiics  elsi  actuali  peccaio  car«iiiii,  A  ciiin  suis  omuibus  imparalum  deslruxit.  Posl  an 

num  vero  occidil  Enfridum  »d  se  postulandie  padi 


coiiti*tliuiit  Umen  originale  secundum  illiid  :  Ecce 
0mm  itt  imqHiiaUbus  conceptut  «Hm,  et  iu  peccati$ 
concepit  me  mater  mea  (Psai,  l). 

At  veio  Edwinus  post  sepiemdecim  annos  regni 
sui  conserto  gravi  prxiio  in  campo,  qui  vocalur 
Ilatfeld  [a/.  Hetlifeld],  occisus  est  a  Cedwalla  rege 
Dritonum  adjuvante  euin  Penda  Strenuo,  qui  cx  co 
lempore  rex  fuit  Merciorum «  ejusque  toius  vol 
pereinptus  est  ve l  dispersus  exercitiis.  Ofrrid  qiioqiie 
Mlicosus  filius  ejus  occisus  est  ante  eum.  Aller 
Edrrid,  necessitate  cogenle,  ad  Pendam  n  fugit,  a 
quo  postmodum,  regnaiile  Oswaldo,  perfide  pcr- 
eniptus  esl.  Dicitiir  aiitem  quod  Halfttld  nibens 
uiidique  nobiliuro  fumabat  cruore.  llii  namque 
uiiserabilis  ct  iiiopinata  forlissinioruiii  facta  esl 
Btrages.  Ccdwalla  siquidein  rex  potenlissinius  iiiiiu- 
merabilem  inultitudiiicm  secuin  adduxerat ;  Pcnda 
vcro  Strenuiis  strenuissimos,  facta  est  igitur  magna 
iitrages  in  ecclesia  Nordliuiiibroruin.  Peiida  eiiim 
pagaiius  erat;  Cedwalla  vero  pagaiio  sa^vior,  noc 
m.ilieribus  ncc  parvulis  parccns,  se  Angios  Drilantiia 
e  asiirum  deliberans.  Nec  Britones  inagis  coinmu- 
iiicanl  Aiiglis  quain  paganis,  fidem  eonim  iiibili 
pi^n  lcnles.  Allatum  est  autem  caput  Edwini  regis 
Eboracum  el  illatum  iii  ecclesia  Petri,  quam  ipse 
cuepit,  sed  Oswaidus  perfecit.  Nordbumbris  igitur 
n.bil  prxsiJii  nisi  fugam  liabenlibiis ,  Paulinus, 
assumpu  secum   regiiia  Edelburga,  quain'  pridem' 


gratia  venientem  cum  duodecim  militibus.  liiCpus- 
lus  iile  aunus  tam  propter  regum  aposiasiam«  quam 
propter  Cedwallie  lyrannidem,  qua  non  terras  ut 
viclor  acquirebat,  sed  ut  pestis  destrsebat  :  unde 
ille  annus  sequenlibus  regis  Oswaldi  assignatnr. 
Uui,  post  occisionem  fratris  Entridi,  superveniens 
cuin  parvo  exercitu  signum  sanctae  crucis  maiiibus 
suis  erexit,  ac  foveae  impositam  cespitibus  firma- 
vit,  dixit(|ue  :  Flectamus  genua,  et  Deum  omnipo* 
Untem  vivum  ac  verum  in  rommune  deprecenur  ui 
nos  ab  hoste  feroci  ac  superbo  sua  miseratione  defen^ 
dat,  Scit  euim  quia  justa  pro  salute  gentis  nostrm 
beila  suscipimus.  Quo  faclo,  iiicipiente  dilueulo 
Ci)iigressi  Cedwallain  et  copias  illas,  quibus  nibil 
resistcre  posse  jactabal,  cecideiunt  apud  Denises- 
burne,  id  est  rivus  Denisii.  Uiide  dicllur  ;  Cmdes 
Cedwaiios  Denisii  cunus  coercuit,  Qui  locus  in  ma  • 
gna  vcnerationc  babetnr,  ul  in  libro  Miracuiorum 
dicetur. 

O^waUus  igitur  rex  ut  fidero  augerel,  misil  in 
Scotiam  ubi  exsulaverat,  accepilque  pontificem  Ai- 
danuin  suinmuin  viriim,  quamvis  pascba  iion  recle 
celebraret  more  septentrionalium  Scotorum.  An* 
slrales  enim  Ilibernise  iusulie  partes  jamdudum 
admonitioiie  papae  rcctum  pasclia  susceperant.  Ve- 
nieiiti  ergo  episcopo  rex  sedem  episcopalem  in  in- 
suU  Lindesfariiensi  tribuil.  Igilur  fidcs  ccepit  dib- 


aildiixerat,  rediil  Caniiam  navigio,  alque  ab  llonorio  G  tari,  pulcbroque  spectaculo  saepe  contigit  ui,  evau- 

arcbicpiscopo  et  rege  Eadbaldo  bonorifice  susceptus 

est,  babens  eliam  secum  filium  el  filiain  Edwini. 

Quos   postea   mater   metu    Eadbaldi   cl   Oswaldi 

regum  misil  in  Galliam  nulrieiidos  regi  Dagoberto, 

qui  erat  aniicus  rllius,  ibique  pueri  defiincli  sunt. 

Auui:i  quoque  secum  vasa    pretiosa    Edwiiii   et 

eruceui  inagnam  auream  et  calicem  aureum,  qui  in 

ei!clesia  Cantide  adbuc  sunt.  Romano  aulem  Rovensi 

finesule  absorplo  fluctibus  Italici  maiis,  dum  l€^a- 

larius  Honorii  tenderet  Romam,  Paulinus  eumdem 

episcopaluni   tcniiit  usquedum  vixil;  ubique  mo- 

lieiis  pallium,  quod  a  papa  acceperat,  reliquil.  Re- 

li  iucral  autem  in  ecclesia  sua  Eboraci   Jacobum 

diaconum  vinim  sanclum,  qui  ex  binc  Laplizabat, 

et  doeebat,  usqueduin  recuperala  pace  iii  provincia 

el  crescente  nuinero   fideliuin,    magistcr  ecclesia- 

stica;  cantalionis  juxta  tnorem  Romanorum  coepit 

exislere,  et  ipse  senex  el  pleiius  dierum  juxta  Scri- 

pturas,  vias  patruin  secutus  est. 

Eadwino  regi  successit  Osric,  cognatus  ejus  in 
provincia  Deirorum.  Eanfrid,  filius  Edelfridi  re- 
);is,  suscepit  regnuin  Beriiiciorum.  Nam  in  lias  diias 
proviucias  gens  Nordbumbrorum  anliquitus  divisa 
erat.  Ili  autein  juvenes  tempore  regis  Edwini  apud 
Scotos  et  Piclos  exsulanles  baplizati  sunt ;  ubi  au- 
ieiii  reges  facti  sunt  ad  idola  conversi  sunt.  QiUis 
Ttix  Gedwalla  impie,  sed  juste  peremil,  ei  primo 
quidem  proxima  aeslale  Osricum,  duin  sc  iii  oppi^lo 
tuunicipio  lcuierario  obsedisscl,  crunipeiis  subilii 


gcLzaiile  Aidano,  qui  Anglorum  liiiguain  perfeele 
iioii  iioverat,  ipse  rcx  suis  ducibus  ac  ministris 
iiiterpres  cxisterei.  Loiigo  enim  exsilii  sui  tempore 
liiiguain  Scolorum  plene  didicerat.  Grescebat  igiuir 
fides,  monacbisqiie  venientibus  de  Scotia,  ferventer 
docebatur  :  monacbus  enim  ipse  episcopus  erat  de 
lnsula,qiiae  vocatur  Hii,  ciijus  nionasterium  sepleii- 
IrioiMiiuin  Scolorum  et  omnium  Piciorum  an*«m 
leiielml.  Qus  insula  ad  jus  quideni  Britannia!  |ier- 
tiiiet/non  inagno  abea  freto  discreta;  scd*  dona 
tione  Pictoriim,  qiii  illas  Britantii^e  plagas  iiHwlunl^ 
monacbis  Scotoruin  Iradita,  eo  quod  ab  illis  llJein 
percepcrunt. 

Nainque  anno  giatia:  565,  regnantc  posl  Jiisti- 
nianum  Juslino  Minore,  venerat  de  Hibeniia  abb::s 
Coluinba  ad  praedicandutn  septentrionalibus  Pictis, 
id  est  iis  qui  ardnis  el  honentibus  monlium  jugis 
ab  australibus  Piclis  separantur.  Ausirales  enim 
Pieli  prius  conversi  fuerant  per  Niniam  episcopain 
Briloneiu  Romae  cdoctum.  Ciijus  sedem  episcopa- 
lus  Sancli  Martiiii  nomiiie,  ubi  ipse  Coluinb»  se- 
pultus  est,  jam  nunc  Aiiglorum  gens  obiinet.  Qni 
locus  ad  provinciam  Bernicioruin  pertinens  vulgo 
vocatur.  Ad  Candidam  Casam,  eo  quod  ibi  eccle- 
siani  de  lapide  insolilo  Rrilonibus  more  fecerit. 
Venil  auleni  Coluinba,  rcgnante  Bridio,  filio  Meilo- 
con  rege  Plctorum  potenli^simo,  Tigesinio  aiiiio 
rcgiii  ejiiSi  gentcmque  illam  converlit  :  undc  et 
pra:fa:ani  insulam  nb  iis  accepil,  4[\ix  csl  quasi 


8G1 


UlSTOmA  ANCLORUM.  -  LIB.  in. 


m 


familiaruinquinque  juxla  xstiinfttionem  Angloi-uin,  A  iltuin  dimillerc,  ini!»ii  Lrutlierinm  nopolc^m  suuin. 


qiianii  snccessores  ejus  usque  bodie  leoenl,  ubi  el 
ipse  sepultus  est.  Erat  autem  et  aliud  monaste- 
rlum  iiobile  iii  Hibernia  de  Armachi  id  est  cainpus 
foborum.  Ex  quo  ntroque  monasterio  plurima  in 
Hibcrnia  et  Anglia  propagata  sunt :  in  quibus  om- 
nibus  monasterium  Du  principalum  tenet.  Abbati 
autero  illius  Insula^  omnis  provincia  et  etiain  epl- 
scopi  ordine  inusitato  solent  esse  subjecti,  quia 
Coliimba  praedicator  non  episcopus  fuit,  sed  pre- 
sbyter  et  inonachus.  Cujus  successores  cjus  imi-» 
latione  vaide  claruerunt ;  lamen  in  observatione 
pasch»  errabant,  donec  Egbertus  Anglicus  eos 
correxit.  Aidanus  igitur  hinc  missus  episcopatum 
Nordhumbrj^  lenuit.  Cujus  institiitione  forniatus 
rex  Oswaldus,  ut  iiiente  proflciebat,  ila  et  regno  ^ 
plus  quam  omnes  majores  ejus.  Omnes  igitur  gen* 
tes  BriUnnis,  sciiicet  Brltones,  Anglos,  Pictos» 
Scotos  in  dilionem  acccpit ;  adeo  tamen  subli- 
inist  humilis  fuil  et  benignus  peregrinis  etpaupe- 
ribus. 

Quinta  pars  sequitur,  de  conversione  occidenta- 
lium  Saxonum,  qui  antiquitus  Gevissae  vocabantur: 
quae  facta  est  per  Birinum  episcopum.  Qui  concilio 
papae  Honorii  adveniens,  ad  quod  etiam  ordinaias 
est  episcopus  per  Asterium  Genuensem  episcopum, 
gentem  Gcvissorum  ingrediens  paganissimam , 
baptizavit  eos  et  regem  eoruni  Kinigils.  Contigit 
autem  pulchre  sancium  regem  Oswaldum  adfuisse, 
eumqiie  de  lavacra  suscepisse,  ciijus  filiam  Oswal-  q 
dus  erat  accepturus  in  conjugem.  Donavcrunt  au- 
iem  ambo  reges  Biriiio  civitatem  Dorcic  ad  sedem 
episcopii,  ibique,  construclis  ecclesiis,  sepultus  esl. 
El  post  niultos  annos  Heddc  episcopatum  agente, 
translatus  inde  in  Wenlam  civitatem,  quae  Wiiicestre 
vocatur,  et  in  ecclesia  Petri  el  Pauli  posiius  est ; 
defuncto  autem  regc  Kinigilso,  success.t  filius  ejus 
Cenwalh,  qui  fidem  renuit,  nec  impuue.  Rcpudiata 
cnim  sorore  Pendae  regis  Merciorum,  quzm  duie- 
ral,  aliamque  ducens  bello  victus  est,  ei  regno  pri- 
vatus  ab  illo,  triennioque  exsulans  apud  Annam  re« 
geni  •  orientalium  Anglorum  fidelem  fidem  recogno- 
til.  Cum  vero  Cenwalh  restitutus  esset  in  rcgno, 
constituit  episcopum  Ailbertum  [a/.  Agilbertum] 


Hic  igitur  ordinalus  episcopus  a  TheKNieny  arcbi- 
episcopo  episcopatum  Gevissorum  longo  lempore 
rexit  soius. 

Ea  tempestate  post  Eadbaldum  regem  Genten- 
sem,  Ercembert  filius  ejus  xxiv  annis  uobiliter  fe- 
gnavit.  Ilic  primus  in  toto  regno  idola  destrui,  el 
jejunium  quadragesimale  observari  praecepit,  pce- 
nas  transgressoribus  posuit ;  duxitque  Sexbiirh  ma- 
jorem  filiam  regis  Annae,  minorem  vero  flUam  suam 
Edelburh  et  flliam  uxoris  suae  Setrid  miserat  res 
Anna  ad  monasterium  Bruges  ad  terviendum  Do- 
mino  :  quae  utraque  cum  esset  peregrina  merilo 
vlrtutum  Bregensis  abbatissa  effecta  est.  Tunc  si' 
quidem  mittebant  nobiles  Angliae  filias  suas  eru- 
diendas  in  Bruge  et  in  Kala  et  in  Andilegum  me- 
nasterio.  Misil  et  Ercemliert  Bruges  filiam  suam  Er- 
cheiigotam  Christi  virginem  sanclam  et  praecla- 
ram.  Cujus  opera  virtutum,  cujus  signa  mir.icu- 
lorum  ab  incolis  ioci  illius  usque  hodie  narrantur; 
de  cujus  laude  in  libro  Mhacuiorum  diccmus. 

Eo  quoque  iem|M>re  Oswaldus,  cum  regnassel 
novem  annis  intemumerato  illo  anno  aliorum  prs^- 
dicto,  occisus  est  eliam  a  Penda  Strenuo  commisso 
gravi  praelio  apud  Mesafeld  [aL  Maseuseld],  anno 
aefatis  suae  xxxviii,  die  quinto  Augusti.  Uride  dicl- 
tur  :  Campui  Mesafeld  $aneiarum  eanduH  o$iibu$. 
OceuUo  autem  Dei  judicio  Invisi  Deo  pagniii  dile- 
ctos  ejus  macuverunt,  et  escas  volaiilibus  coeli  de- 
derunt.  In  loco  autem  caedis  illius  miracula  usque 
hodie  fiunt.  Successit  vcro  regi  sanoto  frater  ejus 
Oswi,  regnans  xxvifi  annis  in  provincia  Bcrnicio- 
rum.  Sed  in  provincia  Deirorum  Oswiue  fllius  Osri- 
ci  regis,  de  quo  praetlictum  est,  vii  annis  rcgnavit. 
Ingravesceniibus  vero  causis,  cum  reges  siniul  con- 
flicturi  esscnt  apud  Wilfaresdune,  id  csl  moiitcm 
Wilfari,  et  est  a  vico  CaUractone  dccem  ferme  miN 
llbus  contra  solstitialem  occasum,  videns  seOswl- 
ne  imparem  viribus,  remittens  exercltum,  abscon- 
dit  se  in  domo  Hunwaldi  comilis,  qucm  sibi  arai- 
cissimum  putabat,  cum  uno  tantum  niilite  noniine 
Tondehere;  sed  ab  eodem  comite  proditus  esl 
Oswio,  et  detestanda  omnibus  morte  cum  eodeiii 
milite  pcr  praefectum  ejus  Edelwinum  [a/.  Eilwi- 


iintione  Gallum,  sed  tunc  de  Hibernia  gratia  legendl  i>  «"<"]  inierrectus  est  in  Getlingum,  ubi  pro  ulriii*- 


venientcin.  Posloa  vero  rex  Anglicum  sciens  tan- 
tiiin  pertaesus  barbarae  loquclae  subinlroduxit  in 
provinciain  suae  iiiiguae  episcopum  Wine,  et  ipsum 
in  Gallia  ordinatum,  dividensque  in  duas  paro- 
cliias  proviiiciam,  huic  in  Wenta  sedem  tribuit ; 
unde  offensus  Ailbertus,  quod  hoc  ipso  inconsulio 
ageret,  rediii  Galli^m,  et  acceptum  episcopatiim 
Parisiis  usque  ad  obitum  tenuit.  Postea  rex  idem 
pepiilii  etiaro  Wine  ab  episcopatu,  qui  secedens  ad 
Vulfere  regem  Merciorum  emit  pretio  abeo  sedem 
Londoniae  civilatis,  ejusque  episcopus  usque  ad  ob- 
iiiim  mansil.  Carente  igitur  pastore  provincia,  cam 
rex  hostibus  et  damnis  idcip  ssepius  a£Qigerelur,  mi« 
sit  pro  Ailberto  Parisios  :  qui  nolcns  epibcopatum 


qiie  regis  anima  id  est  occisi  ct  ejus  qui  occidere 
jussit,  ecclesia  constructa  cst.  Erat  auteni  re\ 
Oswinc  aspectu  venustus,  statura  sublimis,  affatu 
jucundus,  moribos  civilis,  manu  largus,  et  ideo  ab 
omnibus  dilectus,  et  a  nobilibus  cnjusque  proviiicia; 
frequentatus ;  de  cujus  humiliute  digna  relatu  in- 
ler  sancti  Aidani  sibi  dilectissimi  opera  referemus. 
Secundo  autem  anno  Oswi  regis  successit  patri  ma- 
gno  Paulino  Ithamar  episcopus  in  Rovensi  ecclesla. 
Tunc  temporis  regno  orienlalium  Anglorum,  posi 
Carpwaldum  Redwaldi  successorem,  Sigberi  ftaier 
ejus  praeerat  honio  religiosus  :  qui  in  GaH 
lans  pro  inimicitia  R^waldi  baptizatus  fuc 
qiie  factus,  ut  in  Gallia  viderat,  schola» 


S3S  IIENRICI  ARCIIIDI 

riifttituit,  juvanle  sc  Fer.ce  episcopo  :  a  1  (|ueni  san- 
ctus  Furseus  de  IIil)crnia  vcniens,  nobiiiler  susce- 
ptus  est.  Rex  autem  tantum  Deo  adb:esit  ut,  co- 
gnato  suo  Eguice  [al.  Egrico],  rcgno  coiiimcudalo« 
monasterium  intraret,  et  tonsuram  accipcret.  Post 
tnbltos  autem  annos  coegcriint  eiim  cxire  contra 
rcgein  Pcndain.  llle  tamen  nonnisi  virgam  in  manu 
babebat  in  praelio ;  occi^us  est  igitur  ciim  rcg^ 
Egnice  et  cxercitu ;  quibus  succcssit  Anna,  liiius 
£ni,  dc  rogio  gcnerc,  vir  boiius  ct  bona*  pater  so- 
bolis  :  quem  eliain  PciKla  postoa  cecidit.  Fclici  au- 
lem  episcopo  oricntalium  Aiiglorum  successit  Tbo- 
inaSk  p'ist  quom  Doniracius.  llos  omiics  cum  ordi- 
nasset  llonorius  arcbiepiscopus,  mortuusest  :  cui 
Dcusdedit sextus  arciiicpiscopuft Centensis  successit, 
ordinatus  ab  liliamar  Rovensi  cpiscopo.  Ilhamaro 
vero  succcssit  Damianus. 

Scxta  pars  seqiiitur  de  coovorsione  Midelengle, 
id  est  Bleditcrraneorum  Anglorum  sub  principo 
PeJa,  qurm  pater  illi  genti  pnefecerat  :  dederat 
namquc  rcx  Oswi-  Pcdas  iilio  Pendae  regis  filiam 
co  pacto  ut  Cliristianus  cfliceretur.  Hoc  etiam 
niaxime  faelum  cst  pcrsuasione  Alfredi  lllii  Oswi 
rrgis,  qui  sororem  ejus  duxerat  Cbineburgam  ttliara 
P«  ndic.  Baplizatus  est  igitur  Peda  cum  suis  a  Fi- 
ii:ino  cpiscopo  in  vico,  qui  dicitur  Ad  murum,  ac- 
( cptisqiie  presbyteris  secum  Ceadda  et  Adda  [aL 
AlHla],  ct  BeUi,  et  Diuma,  reversus  est  ad  propria. 
Nec  probibuit  Peiida  [ai,  Peda]  quin  de  sua,  boc 
(yt  l^fcrcioium  nationc  crcderent,  quivellent,  tem- 
ncbatiue  credentcs  ct  male  viveiites.  Post  bicn- 
iiiuiii  YC!0  convci-si  sunlliierci  boc  modo.  O&m 
iianiqiie  rcx,  ciim  irruptioncs  Pendx  regis  intolera- 
liiles  fcrre  non  posset,  obtulit  ci  munera  innumcra. 
PeiiHa  vcio[  strcnuus,  quia  gentem  ejus  exlerminar^ 
dccievcrat,  niuncia  sprevit.  Igitur  Oswi  supremis 
tttccMisus  doloiibus,  ait :  c  Si  paganus  ncscit  acci- 
p:'rc  nostra  donaria,  offcramus  ei  qui  novit  Deo.  » 
Wivit  ergo  se  niinm  snam  Deo  sacraturum,  et  duo- 
dec im  praedia  monasteriis  danda,  et  sic  cum  paucis 
multos  aggressus  cst.  Denique  ferCur  quia,  tricies 
inajorem  pagani  babuerunt  exercitum;  siqtiidem 
ipsi  triginta  icgioncs  diicibiis  iiobilissiinis  instru- 
^aas  in  bello  babuere.  Quibus  Oswtusrex  cum  Al- 
trido  (ilio  suo  perparvum,  ut  dixi,  babciis  cxem- 
<um;  scd,  Christo  duce,  conflsus  occurril.  Nam 
siliiis  fllius  cjus  Egfrid  eo  tempore  in  provincia 
MtTciorum  aptid  rcginam  Cinewissem  obses  (cne- 
Intur.  Filius  autem  Oswaldi  regis  Ediiwald,  qui 
^is  auxilio  esse  debucrat,  in  partc  erat  adversario- 
rum,  iisdemque  contra  patriam  et  patruum  suum 
imgnaturus  ductor  exstiterat.  Quamvis  in  ipso  tem- 
pore  pugnaudi  sese  pugnse  sdbtraxerat,  eventum- 
t|ue  discriminis  tuto  in  loco  exspectabat.  Inito  ergo 
t*ertamine,  fugati  sunt  et  G;esi  pagani  duces  tri- 
,ginta  :  Dcus  enim  omnipotens  cum  suis  aderat, 
dissolvitqnc  fortiludinem  regis  P(Mid«,  solituntque 
;  Tobiin  iiervorum  bracbiis  cjus  dciiipsii,  ct  cor  ma- 
j;n;iiiiinum  rosil^bobccrc  jussil;  idei»  iirr  ac  in  iiti- 


\COM  IIUNTINGDON.  Stt' 

A  biis  suis  coguovit,  nec  armis  hosHum  impenetrabi- 
lis  fuit;  stiipiiitque  hostes  tales  esse^  qualis  ipie 
hobtibu?  cssc  solebat,  se  vero  talem,  qaales  illi 
esse  sol<;bant.  Qui  ergo  semper  alienum  sanguinem 
fudcrat,  scnsit  quod  egerat,  dum  jam  cruore  svo 
terram  imbuit,  et  cerebro  respersit  :  ergo  qui  ad 
auxilium  cjus  vencrant  pene  suntomnes  intcrrecti. 
In  qiiibus  Adilhere  frater  Annae  regis  orientalium 
Anglorum,  qui  post  eum  regnavit,  auctor  ipse  belli 
perditis  militibus  sive  auxiliis  interemptus  est.  Et 
quia  prope  fluvium  Minwcd  pognatum,  qui  tunc 
pcr  inuiidanliam  pluviarum  late  alveum  suiiin  imo 
omnesripas  suas  transierat,contigitut  mnllo  plurcs 
aqua  fugientes  quam  l)cllantcs  pcrderet  ensis.  Igitur 
Elfleda,  fllia  Oswi  regis  monachata  cst  in  Ilcrtei 

"  [al.  Hcrten],  id  est  insula  Cervi ;  deinde  conslrudo 
monastcrio  in  Strcnesbalh,  abbatissa  ibidenl  oliiit, 
ubi  scpultus  cst  pater  cjus  Oswi,  et  mater  ojus  En- 
flad,  et  pater  matris  ejus  Edwine.  Trlbus  igituran- 
nis  post  mortem  Pendae  rcxit  Oswi  gcntcm  Mercio- 
ruui  ct  caeieras  auslrales  provincias  gentcmque  Pi- 
ctorum  ex  parte  magna  :  dedit  ctiam  Pcilac  fllio 
Pcndse  cognato  suo  regnum  austraUum  Mcreionim, 
qui  sunt  familiarum  v  millium,discrcti  fluvlo  Trente 
ab  aquilonaribus  Mercis,  qiii  sunt  familiarom  vn 
niillium.  Peda  autem  proditione  conjugis  saae  occi- 
sus  est.  Oswio  igitur  regi  gcntos  Merciorum  tribos 
annis  subjectx  fuerunt,  qux,  desecto  capitcperfido. 
aJ  fldei  Christianx  gratiam  per  euni  conversae  sunf. 

p  Igiiur  Diuma  factus  est  cpiscopus  Midclengle,  ci 
Morciorum,  et  Lindisfarorum  :  qui  ibitlem  dcfon* 
ctus  cst ;  (!ui  succcssit  Coellct  [aL  Cocllec],  qni  ad 
Scotos  unde  vcnerat  rediit.  Sed  post  tres  annos  dii- 
ces  Mercioriim  rebcllantcs  Vulfere  filivin  PendaR  in 
regem  levaverunt.  Qiio  rcgnante  xvii  aniiis,  fuil 
primus  episcopus  Trunibcre,  secundiis  laruman. 
tcrlius  Ccadda,  quartus  Wilfrid. 

Tuncquoquc  orieiitales  Saxoncs,  qui  olim  Mellilum 
expulerant,  itcruin  conversi  sunl.  Erat enini  rcx  ejus- 
dem  genlis  Sigbcrt,  qui  post  Sigclcrluin  cogiio- 
mento  Parvum  regnavit,  amicus  rcgis  Oswi.  Ad 
quem  cum  sxpe  venirct,  et  prxdicanlur  ab  eo, 
baptizaius  est  a  Finano  episcopo  iii  vico  ad  luu- 
ruin,  qui  est  xii  miUibus  a  mari  oricntali.  V(Tratus 

^  autem  Coadda  a  Medelcnglis,  facius  cst  (piscopus 
super  Estserc,  baptizabatque  mnxiine  in  civiiate 
Itancestre,  qu:e  est  in  ripa  Peiilae  ainnis,  ci  in 
Tilaburh,  qufc  cst  in  ripa  Tamesis.  Consiili  ergo 
cuidain  pro  iilicito  conjogio  veluit  oninium  com- 
munioucni :  quod  coiitcmncns  rex,  prandit  cum  co, 
rcvcrtensque  oinlantis  cpiscopi  cccidit  atl  peJcs ; 
quem  jacentem  iratus  virga  lang^ns  pncdixit  euin 
in  ipsa  doino  luorituruin,  coiitigii(|oc  nt  coiisul 
prxdictus  ct  frater  ejus  eum  in  ip&a  domo  iaterfi- 
cerent ;  dixeruntque  se  id  fecisse,  qiihi  ntmis  erit 
et  parcens  hostibus.  Successit  autcm  Sigbcrto  Swi- 
tclm  baptizatus  ab  ipso  Ced,  in  Estanglia  in  Rcn- 
dlcsham,  id  est  inansione  Rendli,  sU5cepit(|ue  cnm 
dc  lavacro  Ailolwald  rcx  ipsius  {icnlis.  fral(M'  Aniue 


regis  eorumilcm 


illSTOlllA  ANtiLORUM. 


LIB.  III.  ftre 

iEdelwaldus   vero   fllius   regis  A  clesi;(R  el  pascbae.  Nec  longe  post  misil  iis  Tlieo- 
Oswaldi  rex  Deirorura  eidem  Ccd  episcopo  tribuil      dorum  archiepiscopum. 


locum  ad  Lesliiigi  monastcrii  facicndi.  Quo  con- 
Mtruclo,  cum  illuc  ab  Estsere  saipe  rediret,  tem- 
pore  mortaltlatis  ibidem  obiit :  cui  successit  in 
episcopatu  frater  ejus  Ceadda. 

Interea  Fiiian  cpiscopus  in  insula  Lindisrarnensi 
ccclesiam  fecit  totam  de  sccto  robore.  Quam  cum 
postea  Theodorus  archicpiscopus  dedicassel^  Ed- 
bert  episcopus  ibidcm  plumbo  parieles  et  tectum 
operuit.  Finano  defunctu  successit  Colentaii,  qui 
male  servabat  Pasclia,  stcut  Aidaniis  ei  Finaii : 
igitur  inde  dispulatum  est  coram  Oswi  regc  vi  Al- 
rrido  rege,  rilio  ejus.  Hinc  erat  Colniannus  et  Ced 
cpiscopus  praedictus  :  inde  Ailbertus  cpiscopus  oc- 
cidentalium  Saxonum,  qui  ad  Airridum  re^^em  ami- 
cum  ejus  venerat,  et  Jacobus  diacoiius  Puulini : 
quorum  digne  pars  prxvaluit.  Ced  igitur  po&tea 
rectum  Pascba  servabat.  Colmanniis  vero  cum  parte 
Oisiuin  patris  .Aidani  nolens  mutare  seclain,  in 
patriam  rcversus  esl.  Cui  successit  TudJa  in  opi- 
scopatu  Nordhiimbrx.  Eala  vero  prius  cuslos  post- 
ea  cpiscopus  factus  est  Lindesfarnensis.  Ili  aulem 
tres  episcopi  Scotorum,  Aidanns,  Finan,  Colmaii- 
iius  mirx  sanctitatis  fucrunl  et  parcimoiii:c.  Nec 
cnim  poteiilcs  sseculi  suscipie!>ant,  qui  ad  eos  nisi 
orandi  causa  non  veiiiebant.  Rcx  ipse  cuin  quiiiquc 
vcl  sex  ministris  cum  orasset  vel  discedebat,  vel 
cilH)  iralrum  utebatur.  Adeo  auteni  sacerdotes  erant 


Tlieodorus  post  .Dainianum  ordinavit  Pultam 
Rofll  episcopum ;  regis  eliam  Yulferi  pcruioiic  Ccd- 
dam  transtulit  a  monristerio,  quod  est  in  Lcsliiigri 
ad  episcopatum  Lichefcd,  uhi  ii>iraculis  daruit, 
qux  siio  loco  dicentur.  Oswio  aulem  rogc  iiifii  mi- 
tate  defuncto,  regiiante  Egfrido  iilio  ojiis  aiino 
terlio,  coegit  Thoodorus  coiiciliuin  cuin  c:i:tcris 
episcopis,  cujus  decrcta  in  ulliino  libronini  p«)- 
nentur.  Post  htcc  offensiis  perqiiamdam  inoledirn- 
tiani  Theodorus  Winfriduin  episcopuni  Mci-(ioruni 
deposuit,  pro  quo  Sexwlfum  ordinuvit.  Londoniae 
rtiam  Ercenwaldum  constltuit  episcopum  tcnipore 
Sebbi  et  Siglierc  regum  pnediitoruiii,  cujiis  mi:  a- 
cula  suo  loco  dicentur.  Eo  tempore  Edelred  rex 
Mi reioiu:ii  Cantiam  ^astavit,  Rofli  destruxit,  Putla 
episoopus  aufugit.  Iluic  Chichelinus  succossil,  scd 
pauperlatesccessit.  Tunc  vero  Gemundus  succ(ssit. 
Anno  eodem  cometa  apparuit  tribus  mensibus 
manc. 

Egfridus  rex  Nordhumbri»  fugavit  Wilfridum  ab 
episoopio.  Loco  cujus  Rosa  Deiroriim  provinciam, 
Eata  Beiniciorum  suscepit,  hic  Eloraci,  ille  iii 
Ilaugustaldensi  vel  Lindisfanicnsi  Ecolcsia.  Tunc 
etiaro  Eadhed  in  provincia  Lindisfarorum,  quam 
iiuperrime  rox  Egfrid,  superato  Yulfere,  obtii.ue* 
rat,  ordinatur  episcopus.  f^.i  hunc  primum  eadem 
provincia  propriuin  accepit  prxsidcm,  secundtim 


illius  temporis  ab  avaritia  immunes,  utnec  lerrito-  ^  Ailwinum  [al,  iEdilwinuiii],    tertium    Eadgariim, 


ria  iiisi  coacti  acciperent.  Nec  longe  post  facia  est 
cclipsis  solis  die  tertio  Maii  hora  deciraa  diei : 
qtiam  gravis  pestilentia  seeuta  est,  Britanniam  el 
IlibiTiiiam  niagna  strage  devastans.  Qiia  piaga 
Tuda  episcopus  mortuus  esl ,  et  sepultus  in  We- 
uialet. 

Alfridfis  vero  (ilius  Oswi,  jam  regnans  in  parte 
regni  patris  misit  Wilfridum  presbyterum  ad  regem 
Galiiarum,  ut  cum  consecrari  faceret  episcopum. 
Quem  Ailbcrtus  prscdictus  jam  tunc  prsesut  Pari- 
sius  cum  plurimis  episcopis  honorifice  C(msccravit 
in  vico,  qui  vocatur  Compendium.  Rex  autein  Oswi, 
jmitatus  industriani  filii  misit  Ceddam  preshyte- 
rum,  quia  archicpiscopus  jain  obierat,  ad  Wine 
episcopum  occidentalium  Saxonum,  qui  ab  eo  or-  D 
dinatus  est  episcopus  Eboracensis  Ecclcsi;e.  Cedda 
igitur  episcopus  Aidanum  magistrum  suum  cirpit 
scqui,  et  exemplum  Ced  fratris  sui,  pcrgcns  non 
cqtio  scd  pcdibus,  instans  lectioni,  studeus  veii- 
latiy  amicus  castitatis,  servus  humililatib,  veniens 
qu0'.|iic  Brilaiiniain,  Wilfrid  jain  episcopus  doctrina 
sua  niulla  Ecclesi;e  Anglorum  contulit. 

Post  SwiUlm  regem  Estscre,  cum  Siglierc  el 
Sebbi  regnaronl,  pro  pra:fata  mortaiitate  bighere 
(t  gciis  sua  ad  idola  reversi  sunt.  Rex  autom  Yul- 
fore,  niittens  ad  eos  J^ruman  episcopuin ,  revoca- 
vit  eos  ad  fidem  |)cr  euin  feliciter.  Tuiic  (|uoque 
rcgilius  Anglorum  nobilissimis  Oswi  et  EglK-rt  mi* 
^it  Yilallianus  papa  lilteras,  requisitus  de  statu  Ec- 


quartum  Kiiioliorluiii ,  qucm  in  pneseiiti  hal>et , 
inquit  Bcdn.  Ilahebat  enim  ante  Eadhednm  an- 
listiteni  Sexulfum,  qiii  etiam  Mcrciorura  et  Wi- 
doleiiglo  siniul  rpiscopus  fuit :  unde  ct  expnlsus 
d(^  Liitdosei  in  illarum  provinciarum  regimine  per- 
mansit;  oidinati  sunt  autem  Eadhed  et  Bosa  et 
Eata  Eboraci  a  Theodoro,  qui  etiam  post  annos 
tros  abscessionis  Wiifridi  horum  numero  duos  ad* 
didit  antistites,  Trumbertum  ad  Ecciesiam  llau- 
gustaldcnsium»  remanente  Eala  ad  Lindisfarnen- 
sem,  ct  Trumwine  ad  provinciam  Pictoruro,  qme 
tunc  Anglis 'suhjecta  eraL  Eadlieduro  de  iJodessei 
reversum,  co  quod  rex  iCdeired  provinciam  rece- 
pissei,  Ripcnsi  Ecclcsige  prsfecit. 

Septinia  pars  sequitur  de  conversione  Austra- 
liuiu  Saxonum  per  Wilfridum  episcopum  facta, 
qui  ab  episcopio  pulsus ,  ut  snpra  dixil,  Roinn 
pelita  Briianiiiam  rediit,  et  austiales  Saxoncs,  qni 
sunt  familiaruin  septem  millium,  ad  fidoin  convftr- 
tit.  Rex  aiitem  eoruni  Adilwald  [ai.  Adilwatuh] 
patilo  ante  haplizatus  fueral  in  provincia  .Moicio- 
rum  siiasioiie  regis  Ynlfere,  a  (|iio  etioin  dc  la- 
\acro  susoeptus  ost;  in  cujus  signum  adoplionis 
dederal  illi  Yeciain  insulani  ct  Meanwannum  pro- 
vinoiam  iii  gciiie  occidoritaliuin  Saxoniim.  Coiiec- 
dente  igilur,  iino  gaudcnte  rogc,  Wilfridus  piasdi- 
cans,  priinoducos  et  milites*  dciiide  plobem  sacro 
foitte  abluit.  Ipsa  igitur  die  populo  iinl)cr  aifluxitt 
qui  tribus  cessavcrat  anuis;  undc  fames  aceriiis- 


ft67  llENKiCI  ARCIIIDIACOM  IIIJMINGDO?i.  H 

ftima  plcbem  proslravcrat.  Dcniquc  fcruiit ,  qui:i  A  essel  re\  Gevissorum,  priorei.i  occidit  d  provliiM 

«epe  JLL  simul  aul  l  incilia  liomiiies  maeerjti  pro 


crssoriiut  ail  prxcipitium  aliqiiod  sive  ripam  nia- 
ris,  et  vinctis  niisere  manibus  pariter^omnes  aut 
ruina  poriluri  aiit  fluctilins  absorbcndi  deciderent. 
Sed,  baptisinale  sinuil  et  pluvia  venienle,  renoiuil 
tiTin;  rediit,  viridantibus  arvis,  anims  hetus  ei 
fnigifcr.  Sic  el  cor  omnium  el  caro  omnium  exsul- 
tavil  iii  Dciim  vivum.  Uociiit  etiam  cos  antistes 
piscai-i ;  ncc  cnim  prius  nisi  ad  anguillas  tantum 
piscari  scicbant.  Collcclis  crgo  retibus,  misii  se 
in  mare,  et  niox  trecfutis  piscibits  caplis ,  centum 
p:iup<M'ibus  dedil,  cenluni  iis  qiiorum  crant  rctia, 
cciitum  in  siios  iisus  reserv:ivit.  Quod  vidcns  popu- 
lus  libenlius  ejiis  verbis  coelcstia  bona  spcrarc  coi- 
pcriint,  ciijus  minisieiio  l«;inp  >r:ilia  bona  sumpsc- 
runl.  Dedit  aiitem  ei  rex  Addwald  insulani  lxxxvii 
f:iniiliaruin,  nomine  SolesiM,  id  cst  iusiilani  Yituli 
niarini.  Circumdatur  iindiqiie  inari  pneter  fiindus 
jacliim  ab  occidenie  :  qiuilis  locus  a  Lalinis  pc- 
ninsuia,  a  Gru*cis  x'^^^^'^^*  vocatur.  Ibi  ergo 
WilfVid  fundato  teinplo  v  aniiis  fuit,  id  est  usquc 
ad  mortem  l^lgfridi  regis,  ubi  sorvos  suos  et  an- 
cillas  cci.  Christianos  fecit  et  libcros. 

Interca  Cedwalla,  juvenis  de  rcgio  gencre  Gevis- 
sorum  exsulans,  interfecit  rcgein  Adelwald.  Sed 
mox  cxpulsus  esl  a  ducibus  rcg!s  Berctuno  et  An- 
duno,  qui   prins  rcgna^criiiit.  Sed   cuui  Cedwalla 


graviler  vcxavit  tam  ipse  quAin  siiccessor  cjii 
Unde  toto  illo  tempore  revocato,  doronm  Wilfri4s 
proprio  caruit  anlisiile,  ct  episcopo  WenlaB  Vk^ 
cti  sunt. 

Cedwalla  rex  debellavit  insulani    YecUin  Mm 
idololalram,  el  secundum  votuin  quartani  pafloi 
dedit  Wilfrido  episcopo,  qui    tuiic    forte  de  gcik 
sua  superveniens  aderat.  Est  autem  insala  niiHi 
ducentarum  familiarum  :  umle  daU  esl  episctpi 
possessio   trecentarum    familiaruin.    Duos  ai 
filios  ArwaMI  regis  iiisula:  jain  occisi,  post  patrca 
occidendos  fecit    abbas  Redlbrd ,   id    esi  ^adn 
arundinis,  prius  baptizari  concessione   Ccdwatta. 
Sic  conversa  est  Vecia  ultima  regio  Brilanuix.  Htc 
ergo  ordine ,  ppstquam  oiniies  Biitanniaruro  |tre- 
vinci»  fidcm  Clirisli  susceperanl,  Theodorus  areU- 
episcopus,  ad  conlirnKindam  lidem   tani  receinira 
qiiam  vcteriim,  conc  lium  constituit  curo  episcopii 
Uritannia*.  de  fide  caiholica  tractaturus  ;  et  liacti- 
tiiin  synodalibus  litlerisnaernae  memori;e  coninii*A- 
davit.  Quas  littera«  in  exordio  sec|uciitis  libii,qiicfl 
de  gcstis  rcgum  Anglorum   fidclium  usitue  aJ  ad- 
veiitum  et  bella   Dacorum  |ierducluri  sumiig,  di- 
gnum  duxi  proponere.  IIiijus  namque    libri  partei 
omnes  secundum  ordinem  et  proposi tum  pertrnciala 
sunt. 


LIBER  OUARTUS. 


In  nomine  Domini  no$tri  Je$u  Chri$li  Salvatoris 
Roslri,  imperaniibus  domini$  no$lri$  pii$$imi$,  Eg^ 
frido  reijf.  Uimhroncnkium  anuu  dccimo  regni  eju$^  tt 
Cenlwino  regeWe$t$ere  annoy  retjnt  ejua,et  Kdelredo 
rege  Merciorum  anno  vi  regni  eju$,  et  Aldulfo  rege 
Kstangiorum  anno  $eptimo  decimo  regni  ejus,  et  Lo^ 
thario  rege  Cantuariorum  anno  vii  regni  eju$^  $ub 
die  quiniodecimo  Kaiendamm  Octobrium,  iudiciione 
sfpltma,  pra^^idente  Tkeodoro,  gratia  Dei  archiepi- 
$copo  Britannio!  in$ulm  et  civitati$  Dorvernen$i$,  una 
cum  eo  $edentibu$  cwteri$  epi$copi$  BritannitE  in$ulce 
tiri$  venerabilibu$,  pr<Bpo$iti$  $acro$ancii$  Evange- 
/ifs,  in  loco  qui  Saxonico  vocabulo  Watfeld  itomttia- 
fitr.  Pariter  tractaute$  fidem  rectam  et  orthodoxam 
expo$uimu$,  $irut  Dominu$  noster  Je$u$  Chri$tu$ 
incarnatu$  tradidit  discipttii$  $ui$,  qui  prw$entiaiiter 
viderunt  et  audierunt  $ermone$  cjtis,  atque  $anclorum 
Patrum  tradidit  Sgmbolum^  et  generaliter  omne$ 
$ancta^  et  univer$aie$  $ynodi^  et  omni$  probabilium 
calholiae  Ecc!c$ia'  doctorum  choru$,  .Vos  itaque  ^e- 
quentes  eo$  pie  atque  orthodoxe  juxta  divinilu$  iii- 
bpiratam  doctrinam  eorum  profes$i  credimu$  cou^ian- 
ter  et  confitemur  $ecundum  $anclo$  Patres  proprie  et 
veraciter^  Patrem  ct  EHium  el  Spiriium  sanctuiu^ 
Trinitatem  in  unitate  con$ub$tantialem^  et  unitnte^n 


C  in  Trinitale,  hoc  est^  unum  Deum  tti  rri^Ms  tif^sltKi- 
tibu$  per$oni$  et  con$ub$tantiaiibm^  arqualis  giotiM 
et  ltonori$,  Et  po$t  muita  huju$modi^  queB  ad  rectg 
fidei  eonfe$$ionem  pertinebant,  Iwc  quoque  sauel* 
$tjnodu$  $ui$  liiteri$  addidil :  Su$cipinius  tanctat  el 
universaie$  quinque  $gnodo$  beatorum  et  Deo  acti' 
ptabiiium  Patrum,  id  e$t  qui  in  yicopa  congngeH 
fueruul  cccxviii  rotifra  Arium  tmptisaiftiiim  ef  fju- 
dem  dogmata,  et  in  Con$tautmopoli  cl  conlra  rM- 
ntam  Macedoni  et  Eudoxi  el  eorum  dogmata^  el  ia 
Ephe$o  primo  cc  contra  Xestorium  neqHissimum  et 
eju$  dogmata^  et  in  Chaicedone  cd&xx  conlra  Eutg* 
chen  ei  Ke$torium  el  eorum  dogmala^  et  iierum  n 
Con$iantinopoii  quinlo  congregali  sunt  conciiio  ta 
tempore  Justiniani    Minori$   conlra   Tiieodorum  et 

^  Theodoreti,  el  Ibm  epi$toia$,  ei  eorum  dogmata  cem" 
Ira  Cyriiiium.  Et  paulo  post  :  El  synodum  qum 
facta  e$l  in  urbe  Boma  in  lempore  Martini  papm 
beatissimi,  indictione  prima,  imperanle  Conslanline 
piissimo  anno  nono  $u$cepimu$^  el  giorificamus  thh 
minum  no$trum  Je$um  Clm$tnm  sicul  isli  giorifica^ 
rcruiil,  niliii  addente$  vei  $ublrahente$;  et  anallit- 
matizamu$  corde  et  ore  quo$  anatliematizatentni; 
el,  quos  $u$ceperunl,  $u$cipimu$^  giorificanies  Uenm 
Patrem  sine  tnr/io,  et  Fiimm  ejus  uniqeuitnm  c^ 


sm 


IltSTOmA  ASr.LORUM.  —  IJB.  IV. 


870 


Patre  generatum  ante  scecula^  el  Spiritum  sanctum  k  niuUuni  protiibenlibiis   amicis  et  maiime  lieaue 


procedentem  ex  Patre  et  Filio  itienarrabUiter,  $icut 
prffdicavenuu  hi,  quo$  memoravimus  $upra,  $ancti 
aposioli,  et  prophet<je.  et  aociores;  et  nos  omnes  sub- 
gcripsimus^  qni  eum  Theodoro  archiepiscopo  fidem 
ratholicam  exposuimus,  liiterei  at  autciii  liiiic  synodo 
Jo3nnes  arcliicanlutor  ccclcsisc  Saiicli  Petri  liotna;, 
cl  al)bas  Sandi  Martiiii,  qiii  nuper  inde  veiierat 
Jussu  papx  Agalfionis  cuni  Bciiediclo  abliate  venc- 
rabili.  Beneiliclus  autein  conslnixesal  nioi:ast(  riuni 
Saiiclo  Pctro  juxla  osiiuin  fluininis  Wiri.  Qui  Ro- 
inam  profectiis  ad  roiillrnninduni  priVilegiuin  tein- 
pli  illius  ex  concessione  regis  Egberti,  redieiis 
Joannem  pradictiim  secu  n  adduxit.  lliijus  Bene- 
dicti  succfssoi  Tuit  Ceoirridus  abbas  sub  (]iio  Beda 
deguit.  Ibi  ergo  Joannes  canlare  docuit  Rnniano 
more,  et  decreta  isynodi  Mariiui  papx,  ubi  ipsc  in- 
lerruerat,  ibi  scripta  reliquit.  Rcpetens  vero  llo- 
mam,  relaturus  qualitatem  iidei  Angloruni  in  via 
mortuus  est,  ct  Turonis  scpultus.  Nunc  igitiir  bis 
Ua  pertracutis,  redeundum  est  ad  contextum  bi- 
§!uri;e  reguin  Anglorum,  queni  in  fine  libri  secuiidi 
desecuimus,  connecteiidusque  est  illi  tractatui 
iractalus  iste,  ut  in  diieclum  protendatur  nar- 
rAtio. 

Centwino  [ai.  Kentwino]  igitur  occidentalium 
Saxonum  rege  defuncto,  Cedwalla  post  eum  re- 
gnans,  auxilio  Mul  fratris  sui  insulam  Veclam 
giiam  viribus  suis  fecit  :  nanique  frater  ejus  Mul 


memorix  Cutberto,  qui  nuper  fuerat  oidinaius 
episcopus  (anno  iiamque  eodem  feccrat  RixidcMii 
Lindisfarnensem  episcopuin)  iiitroductus  esl,  si~ 
mulantibus  ffigam  hoslibus,  in  aogustias  inaccesso» 
rum  roontiuro,  et  cum  inaxima  parte  copianini, 
quam  secum  adduxerat,  exsiinctns;  dalnmi]uccst 
iili,  ne  audirct  ainicos  revocantes  se,  qu  a  noltteiat 
auiliie  patiein  Kgltcituin  nc  Scutiam  nil  se  la*dcn- 
teni  iinpugnaret.  Exinde  spes  coepit  et  virtus  Aii- 
gloriiiii  flueic,  et  rotro  subiapsa  referri  :  iiani  cl 
Picti  terrain  suam  cujus  partom  tenebanl  Aiigli  re- 
cuperaveiunt;  Britones  quoque  iionnullam  liberta- 
tein  receperuiit,  quam  bacienus  habent.  Vir  autem 
Domini  Trumwine,  abbas  Ebercurni  positi  qiiidem 
in  rcgione  Anglorum,  sed  juxta  fretum,  quod  An- 
glorum  terras  Pictorumque  disterminat,  fugit  inde 
et  in  mpnaslerio  Streneshal  saepe  diclo  obiit.  Suc- 
cessit  autem  Egfrido  in  regnum  Alfrid  vir  in  Si-ri- 
pturis  doctissimus,  qai  frater  ejus  et  filius  regit 
Oswi  esse  diccbatur;  dcstructum  regni  statum, 
quamvis  intra  ttnes  angiistiores,  nobililer  recupc- 
ravit. 

Cedwalla  secundo  anno  regiii  sui  misit  fratrem 
suum  Mul  fortissimum,  ct  juvenes  cum  eo  fortiw- 
mos  prjMlatum  Kenl,  petitione  ejusdem  fratris  sui. 
Allexerat  enini  eum  priKteriti  aimi  lucrum  glorio- 
8um,  et  fani»  preliam  non  esosum.  Pergens  igitur 
in  Kent,  non  invenii  qui   ci  resisteret,  cl  lerram^ 


laudabilis  et  gratiosus,   terribilis  eral  viribus,  el  q  prjcJando  in  soliiudinem  reiligoiis,  ctCbristi  senros 


decorus  aspectu ;  ideoque  et  omnibus  amabilis  erat, 
et  famse  prserogativa  clarissimus.  Perrexerunt  ergo 
fratres  praedicti  in  Kentensem  provinciam,  causa 
virium  suarum  exercitandarum  et  faips^  amplian- 
dse.  Ipsi  namque  necdum  baptizati  erant,  qiiamvis 
prsedecessores  eorum  et  populus  omnis  Christi  es- 
seiit.  Igitur  ingredientes  Kent,  nullo  obsislcnte,prsc- 
dali  sunt  totam  provinciam. 

Cedwalla  namque,  cum  regnuin  suum  invaderel, 
Lotharius  rex  Cantiae  regnum  suuni  moriens  dese- 
ruit :  vulneraius  namque  e&t  rex  impiger  Lotharius 
Hi  pugna  australium  Saxonuin,  quos  contra  eum 
Eadric  filius  Egberti  aggregaverat ,  et  vuinerum 
immanitate  inter  me<lendum  defunctiis  est.  Ac  post 


eum  idern  Eadric  anno  uno  et  diinidio  sine  amore  "  saevus  rcdiit. 


immeriloi:  aflligcns.  maleJicla  conini  merita  sensic. 
Mam,  cum  hostes  cflreminatos  duccrct,  et  nihil  silii 
pro  viriLus  pr.evideret,  irruit  in  domiiin  quamdam 
loiige  a  suis  cum  duodccim  lantum  nrilitibus  prae- 
daturus ;  ubi  inopinata  multitiidine  circumventus, 
cum  hostes  interficiendo  non  deficeret  nec  proficer 
rut,  qui  arinis  caedi  non  poterat,  in  ipsa  domo  cum 
duodecim  militibns  suis  igne  combustus  est.  Periii 
ergo  flos  juvenum,  et  juvenilis  evanuit  exercitus. 
Unde  comparet  quam  nihili  sit  coiifidentia  fortitu- 
dinis  ad  Dei  omnipotentiam.  Ilaec  audiens  Cedwalla 
rursus  ingressus  est  Canliam,  ubi  mirabili  casde  el 
innumera  satiatus  rapina,  cum  non  inveniret  quid 
caederet  ve)  raperet,  ad  sua  magnus  vindex  et  vietor 


et  reverentia  Centensium  regnavit.  Eo  quoque  teni- 
pore  Egfridus  rex  Nordliumbre  mortuus  cst :  mi- 
serat  namque  anno  prsecedente,  lliberniam  ducem 
l^erctum  cum  exercitu ,  qui  misere  geiitem  in- 
lioxiam,  et  nationi  Angloruin  semper  amicam  va- 
stavil.  At  Hiberni  ct  pro  posse  suo  repugnanles,  ct 
divinae  auxilium  pielalis  invocanles,  coelitus  se 
vindicari  continuis  Deum  imprecalionibus  postula- 
Imnt.  Et  quanivis  maledici  rcgnuin  Oei  possidere 
non  possint,  creditum  est  tamcn,  quod  ii,  qui  ine- 
rito  iinpietatis  suse  maledicebantur,  ocius,  Domiiio 
vindicc,  poeinis  sui  lealus  luerciil.  Siqiiidem  anno 
post  huiic  proximo  idem  rex,  cuin  tenicre  exerci- 
tum  ad  vastandam  Pictorum  provinciam  duxisset, 


Cedwalla  rex,  cum  duobus  aiinis  regnasset,  se 
regnumque  suum  abdicans,  propter  Deum  regniim- 
qiie  perpetuum  Romam  petiit,  illiid  glorix  siiigula- 
ris  sibi  aeslimans,  si  ibi  baplisaretur  ct  inorerclur. 
Sergius  ergo  papa  baptizavit  eum,  et  ex  nomino 
apostoli  Petium  vocavil;  rex  vero  secundum  vo- 
tum  iufra  septem  dies  in  albis  mortuus  est  duo<le- 
cimo  Kalen.  Maii,  et  sepultus  est  in  ecclesia  Saiicli 
Petri,  super  quem  scriptum  est  hoc  epiUphium  : 

Citimen,  opes,  soboiem,  poiieutia  regna,  triumplm^ 
Kxuvias,  proceres,  mauia,  castra^  lares^ 

Queeqne  patrum  virtus,  et  qnw  congesserut  ip$e 
Cedwat  omuipotens  liquit  amore  Dei : 

Vt  Petrum  sedemque  Petri  rcx  cerneret  ho$pe$f       , 


871 

CfljNt  fon:e  mera$  iHmerii  almHs  atfuai : 
Splendtpcumque  jubar  rudianit  carperel  hausiu, 

Ex  quo  vhificui  fuigor  ubique  fluit, 
Percipiemque  aiacer  ndiviva?  pnemia  vila^. 

ttarbaricam  rabiem  Homeu  ei  inde  iuum 
Converihi  converiii  opam^  Pelrumque  vocan 

Sttrgiui  aniiitei  juait^  ui  ipie  paler, 
Fuute  renaicentii  quem  C/iriilt  gruiia  puryaui, 

Protinui  albatum  vexit  in  arce  poli, 
Ifira  fidei  regii,  clemeniia  maxima  Chriiii, 

Cujui  consHium  nuilui  adire  potea. 
Sjipei  enim  [ai.  juvenii]  venieni  iupremo  ex  orbe 

[Briianni 

Per  variai  geniei^  per  freta,  perque  via%, 
Ijrbem  Uomuleam  vidit^  templumque  vercndum 

A  Djixii  Petri^  mtjiiica  dona  gerem, 
Candidus  inier  orei  Chriiti  iociabilii  ibit, 

Corp^re  nam  iutttulum^  mente  iupernn  ienct. 
Cottttttutane  tttugii  iceptrorum  insignia  crcdai^ 

Q*iem  regnum  Chrisii  promeruim^i  videi. 


Iiie  rcgiiavil  post  hunc  supcr  Westsere  ixxvii  an- 
iiis.  Iiie  fuit  niius  CcnrCil,  filii  Ceolwuld.  Ceolwold 
fuit  fraier  CincwoM,  fiierunl(|ue  ambo  filii  Cudwi- 
nc,  ttlii  Ccaiiiiiig,  filii  Cliciiiic,  lilii  Certic.  Hiijus 
regig  anno  secundo  Tlieo.loriis  arcliiepiscopus  xxii 
aiino  cpiscopatus  sui  iransiil  :  cujus  loco  Britwold 
ii!dias  Raculf  leclus  est  cl  sacratus  arcliiepiscopus  : 
ad  lioc  usque  teinpus  fuerunt  Romani  arcliiepiscopi; 
«xindc  fucruiil  Aiigli.  Ipse  vero  Briwoidus  ordiiia- 
vit  Tobiam  Uoveiisein  episcopum,  Latina,  Grxca 
et  Saxoiiica  linguB  mtiilipliciter  insiructuin.  Eo 
iempoi-e  eraiit  duo  regcs  iii  Kent,  non  tam  secun- 
dum  itirpem  regiam  quam  ikHSundum  invaMonem, 
flcilicet  Nitbred  el  Webbard. 

Iiie  VI  auno  regnante,  legitimus  rex  Kcntcnsis 
Withred  confortatus  in  regno  religione  siinul  ct  in- 
dustria  suam  gentem  ab  extranea  invasionc  libera- 
vil.  Wilbred  namque  fuit  filius  Egbrith,  lilii  Ei- 
clienbricth,  filii  Eadbald,  fllii  Edelbrith.  Tonuit 
autein  regnum  Kentense  xxxii  annis  nobiliier  el  pa- 
cifice.  Anno  eodem  Ine  rex  castrorum  acies  ordi- 
H&tas  et  terribilcs  in  Kantiam  deduxit  vindicaturus 
eonibnstionem  Mul  cognatisui.  Ilex  autemWithred 
obviam  ei  adfuit  non  cum  ferori  arrogaiitia  sed 
pacifica  supplicatione ;  non  cum  frendentibus  minis, 
sed  rhetoricl  mellis  duloedine,  qua  regi  fero  per- 
suasii  ut,  arrois  depositis,  mullain  pecuniae  a  Ken- 
tensibus  acciperei  procaede  juvenis  :  el  sic  lis  fi- 
liita  riiit,  pax  confirinata  revixit.  Rex  veroK«!nien- 
sisabhinc  semper  in  pace  regnavit.  Teriio  post 
liunc  anno  Merci,  qui  dicuntur  etiam  Sudbiiinbri 
[fi/.  Subliimbri],  tuipe  scclus  conimiseniiit  :  regi* 
iiani  iiamque  Ostridam,  uxorem  Edelrcili  regis  sui 
ei  Eijfridi  regis  sororem,  inhumane  orcidenint. 

iiic  XI  ann;>  regnante,  Bortus  [al,  Bnht|  pranlictus 
c.  nsul  Egfridi  sensit  maledicta  Hil)emensiuni,  quo- 
ruin  ccclcsias  deslruxerat,  sicut  el  dominus  suus 
sciisrrat.  Sicut  eniin  Kgfridus  rex  ingressus  terraui 
Piciorum  caedcm  ibi  perlulit,  ita  ct  iste  ingrcs^us 
lerram  eorumdem  vindicalurus  dominum  suum  ab 
iisdeni  occiditur.  Circa  hoe  tempus  ab  liicarnatioiie 
Doniini  scptingenti  auiii  fnerunt.  ^delred,  filiiis 
.Pcodc,  rc\  Mercx  Omnipotentis  btnignitate  visila- 


linNRICI  ABCIIIDIACONI  liLNTiiNCDON.  ftli 

A  tus,  fit  monachus  anno  xxii  rrgni  ejus,  et  sepiiUus 
est  apud  Bardenie  feliciter :  cui  succcssil  Cenrrd 
cognatus  cjus  similis  virtute  et  fclicitate.  Cum  cn''m 
quinque  annis  ro};num  nohililor  tcnuisset,  nobilius 
multo  sccptra  regni  reliqiiit.  Veniens  iiamque  Ro* 
mam,etmonachusibifactusConslantiiiopontillcante 
Nsque  ad  diem  permansil  ultiinum  :  cum  quo  etiam 
Offa  filius  Sigheri  regis  oricntalium  Saxonum,  rex 
si  remansisset  fnturus,  pari  ductus  devotione  Ro- 
inam  ivit,  et  monachatum  suscepit.  Imilainini  ergo 
regcs  horum  diiorum  regum  fclicissimam  sirenui- 
tatem,  scilicct  Edelredi  et  Cenrcdi,  quoruin  nomen 
permanet  in  .Ttcrnum,  qui  dladeinata,  uxores,  ur- 
))cs,  cognatos,  et  omnia  rclinquentes  mullis  milli- 
i)us.idem  faciendi  excinplum  fiierunf.  0  Deus  bone, ' 

B  quae  et  qualia  diademata  ei  reJdes,  et  ipse  manu  tua 
cervicibus  eorum  siimmus  pontifex  impones  in  die 
exsultatioiiis  et  InDtitiic,  quando  cunciis  miliibus  le- 
gionum  coeleslltim  ot  torrestrvum  tccum  rcges  pne- 
dlrtos  suscipieiitibus  cum  triumpho,  el  facieni  eo- 
riim  videre  dcsiJeraiitibus,  aOcrciit  fructum  noa 
ceiitenuin  lantuin,  scd  polius  milleiiuin,  frucium 
odorifernm,  friictinn  exspectabilem ,  et  lilii  ipsi 
vsii  deleclabilem  !  0  Dcus  boiie,  quis  niinc  etiam 
ignc  sancti  Spiritiis  accciisus  exeinpla  reguin  illo- 
rum,  et  vcre  rogum  scquatur,  ut  adbuc  ctiam  ci^ 
scat  eis  exsuitatio  novi  fruclus,  ct  uberiora  libi 
sequentium  probilate  inunera  offcrant  cuni  dnvo- 
tissima  jucundilatc  ?  hcu  miseri !  dimitleudus  esl 
seriiio  de  regibus  cfl^li,  qui'  o  ulinam  pcreiinis  in 

^  cordibus  nostris  iniserulis  el  inerlissiniis  figaliir  t. 
Sed  redoundum  est  dc  corio  ad  terras.  Succcssil 
namque  regibus  pncdii  tis  Mcrciae  Ce^ilred  in  rcgno, 
qood  idein  octo  annis  patria^et  avitae  virtulis  Itaeics 
clarissime  rexit. 

Ine,  viccsimo  anno  regni  siii,  divisil  episcopatuiii 
Yestsexiic  in  duo,  qui  unus  esso  solebal :  parlein 
oricntalem  a  silvis  tenuit  Daniel,  occidenlalem 
Alddmus,  Aldelnio  vcro  soccessil  Foriliere.  Eodem 
aiino  Wilfridus  episcopus,  de  quo  inlcr  miracula 
non  silcbilur,  obiit  apud  Undaluin  xlt  aniio  epi- 
scopatus  sui,  et  sepullus  esl  apud  Ripun.  Anno  fauie 
proxiino  pugnavil  rcx  Inc  et  Nun  cognaliis  ejui 
coiilra  Gcrentem  [al,  Gorenlc]  regem  Wales.  Ciijus 

D  pugiiae  principio  occisiis  est  dux  liigcbald,  ad  nlli- 
nium  vcro  Gcrente  cum  suisfaciem  ab  Anglis  aver- 
lil,  et  fiigicns  arma  et  spolia  sequenlibns  reliquit. 
Tuiic  etiaiu  Berfriil  consul  rcstitit  superbiae  Piclo- 
rum,  dimicaiis  iiiier  Hevc  et  Ccre ;  ubi  mullitudiiie 
niagna  Pictorum  strala  ultor  exslitil  regis  E-^fr.di 
el  consulis  Beni.  Acca  prcslyter  successit  Wilfrido 
episcopo.  Alfridus  vcro  rex  Nordhumbre  quarto 
a:ito  hiiiic  anno  infirmatus  perierai  apud  DrilfclJ, 
aiiiio  rcgni  sui  viccsimo  nondum  impleio.  Cui  suc- 
cfhlens  Osredus  filius  ejus  puer  octo  annonim  re« 
giiavit  \i  aniiis.  Osred  vcro  rex  bcHi  i:iforlunio 
jiixia  WVre  pugnans  interfecius  est.  Cui  soccede..a 
Cciired  rpgn.-ivii  diioluis  annis,  ct  monuusesl.  Posl 
quos  Osriius  legnaut  ibidem  undccim  ar.iiia.  |ii 


873 


HISTORIA  ANGLORUM.  —  LlB.  IV. 


874 


nanique  qiialuor  reges  regiiaveruni  in  Nordliumbrc  A  temporeret  Ine  sponle  viclor  cupiiJitaUs  eisulavll* 


teinpore  Iiie  regis. 

Ine  xzTi  anno  regni  &Ui  pugnavit  contra  Ceolred 
regero  Mercei  tiliuni  Edelredi  regis,  apud  Moncbirili ; 
adco  a*Jteni  borribiliter  pugnaluin  est  utrinquc,  ut 
nesciatur,  cui  cladcs  detestabilior  coniigerit.  Anno 
tero  sequente,  idcni  rex  Merce  Ceolrcd  mundo 
exii4,  ct  sepuUus  est  apud  Licbfeld.  AdelLold  suc- 
ccssit  ei  iu  regnum  M<rce,  vir  fortis  et  vebemens, 
reguavitque  victoriose  xli  annis.  Eodem  anno  Eg- 
bertus  Vir  ven^rabilis  conTeriit  monacbos,  qui 
erant  in  Dii  ad  calbolicum  pascba  et  canonicain 
tonsuram.  Cumque  cum  iisdein  conversis  moratus 
fuisset  XIII  aiinis,  jam  securus  de  corrcciione  fra<^ 
trum  ipso  die  paschali  cum  missarum  solcmnia  ce- 
lebrasset,  exiullavU  ui  videret  diem  Domini,  vidit^ 
et  gavisus  est  {Jaan.  Iviii).  Eo  tcmpore  Naiion  rcx 
Pictorum  conversus  fiierat  ad  rectUil]  pascha  liue- 
ris  instructoriis  a  Ceolfrido  abbate  directls,  qui 
post  Benedicium,  de  quo  pnediximus,  rcxit  mona- 
steriumi  quod  est  ad  ostium  Viri  amnls,  et  juitta 
amnero  Tina  in  loco,  qui  vocatur  IngiiTum  :  scri- 
psU  ergo  regi  liitcras  de  Pascba  et  de  Tonsura  roa- 
gua  plenas  auctoritale  :  quod  autein  ille  litteris  per« 
suasit,  rex  in  toto  regno  suo  regia  auctoritate  per- 
fecit.  Circa  boc  teinpus  Cudburh  soror  Cneburh 
constituit  abbatiam  apud  Mineburn,  quae  data  fue- 
rat  Egferdo  Dordbumbre  sed,  eo  vivente,  sepa-> 
rata. 


tleges  aulem  Traneorum  hi  fucrunt  ex  ordine  tem« 
pore  ejus  :  Rex  CbiWericus,  rex  Theodoricus,  rex 
Clodoveus,  rex  Cbiidel>eriU8,  rex  Dagoberius.  Tem-* 
pore  etiam  bujus  regis  coeli  palatia  conscendcrunt 
sanctus  Hcddi,  cpiseopus  Wincesirensis ;  sanctus 
Gutlacus,  eremita  Croilandensis ;  sancius  Joannes, 
Eboracensis  arcbiepiscopus.  Reges  vero  coniigai 
Cedwullu  et  Iiie,  magui  viribus,  quod  commune 
fuit  eis  cum  belluis;  majores  vero-sanctitate,  quoi 
proprium  est  augelorum  et  bominum  sed  pauco« 
rum,  egregie  fcceruiit.  Unde  beatos  dicent  eos  onw 
ncs  gencraiiones,  sicut  ei  duo  reges  contigui  Merce 
feceruiit,  scilicct  Edclretl  et  Cenred  :  qui,  reiictis 
omnibus  bonis  falsis,  vcrum  cl  summum  bonumi 
quod  Deus  esi,  adcpti  sunt.  Reges  ergo  terrae  pne-> 
sentes  imitamini  reges  praedictos  sapientes  et  bea- 
10S|  non  furiosos  et  infeli<^es,  quorum  distiiictionem 
opera  et  fiiiis  operum  in  praesenti  traclatu  demon- 
straut.  Quatuor  ergo  reges  praedieti  luminaria  sunt 
omnibus  regibus  lerrae,  ut  boni  quos  iniitentur  ha* 
beanli  mali  unde  excusentur  non  babeant.  Voa 
ctiamy  qui  reges  non  e8tis«  reges  pr»dictoi  imita 
minii  ut  coeli  regcs  efDciamini.  Sl  euim  cum  ilU 
majora  reliquerunt,  vos  minora  relinquere  nolue- 
ritis,  sancti  reges  praedicti  vcstrae  damnationis  ju« 
dices  eruni. 

Adclbard  rcx  Westsere  primo  anno  cegni  sui  pu-* 
gnavit  conira  Oswald  juvenem  de  regia  stirpe,  re« 


Ine  xxxvi  anno  regni  ejus  exerciium  suum  in  C  1^""^  ^^^"^  ^^^^  acquirere  conantein.  Oswald  nam- 


Sudaere  promovit,  pugnavitque  contra  Sudsexaa 
potcnter  et  victoriose,  et  interfecit  iii  eoJero  praelio 
Ealdbritb,  quero  prius  fugaverat  a  caslro,  qtiod 
vocatur  Cautuiie,  quod  quidcni  rex  Ine  conslruxe- 
rat,  sed  quia  juvenis  prxdictus  Ealbribt  casiruro 
iiitroicial,  qui  regius  bostis  erat,  Edelburh  regina, 
uxor  Iiie,  caslrum  cepii  arrois,  capturoque  destruxii^ 
et  eum  fugere  conipulit  in  Sudrei.  Eodem  aiino 
Wilhred,  rex  Centensis,  curo  per  xxxiv  annos  pene 
rcgnasseti  defuiictus  cst,  tres  filios,  Edilbertum, 
Edberturo,  Aeilrlcuro,  relinqueiis  hxredes.  Circa 
lioc  teinpus  Thobias  Rovcnsis  episcopus,  Theodori 
arcliiepiscopi  et  abbatis  Adriaui  discipulus,  exspira- 
vii,  cui  successit  Aldulfus 


que  filius  fuit  Adelbold  [a/.  i£deiboId],  filii  Cliene« 
bold,  filii  Cudwine,  filii  Ceaulin,  filii  Chinric  [aL 
Cinric].  Curo  auiero  juvenis,  impar  nuroero  rega- 
libus  turmis,  pondus  praBlii  dlu  pcriulissel,  el  uitra 
non  posset,  fuga  rcgi  regiium  reliquil.  Rox  igitur 
praediclus  in  regno  confortatus  cst. 

Adelbardi  regis  anno  teitio,  apparuerunt  dua 
comctae  circa  solero  terribiles ;  una  qiiippe  solem 
praecedebat  orientero,  alia  sequebalur  occidentein^ 
quasi  orienti  siroul  et  occidenti  dirae  cladis  prae- 
sagae ;  vel  ccrte  una  diei,  aliera  noctis  praecurrebat 
cxortuin,  ut  utroque  tempore  roaia  roortalibus  iin- 
niincre  signarent.  Portabant  autem  faciem  ignis 
contra  aquilonem  quasi  ad  accendcnduro  acclivem; 


iiie,  rex  poteus  el  felix ,  relinqucns  Adelardo      apparebantque  roense  Januario,  et  duabus  ferino 


cognato  suo  r^eguuro,  Roroam  petiit,  et  ibi  peregri- 
nans  in  tcrris  stipendia  promeruit  in  coelis.  IIujus 
auleiu  regis  tcinpore,  ut  luundi  volubilitas  quam 
velox  sit  ex  biiic  perpeiidatur,  fuerunt  imperatores 
Jiistinianus  miiior,  qui  regnavit  dcccm  annis ;  Leo, 
qui  regnavit  tribus  annis;  Tiberius,  qui  regnavit 
vii  annis ;  Justiuianus  secundus,  qui  regnavit  sex 
aiinis;  Pliilippus,  qui  regnavit  aniio  et  diinidio; 
Anastasius,  qui  reguavii  tribus  aunis;  Tbeodosius, 
qui  regnavit  uno  anno ;  Leo,  qui  regnavit  novero 
annis;  Conslantinus  etiain,  cujiis  regiiianno  tertio 
Ine  Romani  profeclus  est.  Apostoiici  autcm  iii  ejus 
lempoie  bi  fuerunt :  Sergius  papa,  Joanncs,  alius 
Joannes,  Sisinnius,  Constantinus,  Gregorius,  cujus 
Patrol.  CXCV. 


sepiimanis  permancbaiit.  Quo  tempore  gravissiroa 
Saracenoruro  lues  Gallias  et  Hispanias  late  misera 
caede  vaslabal.  Et  ipsi  post  non  rouito  in  eadcun 
provincia  dignas  suae  perlidiae  poenas  luebant.  Eo- 
dero  quoque  anno  O&ricus  rex  Dordburobre  vite 
discedens,  regiium,  quod  xi  annis  gubernavent» 
Ceolwolfo  reliquit  fratri  illius,  qui  ante  se  regna?e- 
rat  temporc  Cenredi  regis.  Rex  autero  Ceolwolf  viii 
annis  regnum  tenuit.  Ilic  est  rex  ille,  cui  Beda  vir 
sanctus  el  venerabilis,  vir  ingenii  florentis  et  Chri- 
sti  pbilosopbus  ecclesiasticaiii  historiam  Anglorum 
scripsit :  qua  regi  missa,  quanluin  profcccrit  finia 
beatus  regis  ostendit. 
Adelardo  regiiaute  quinque  aunis,  BritwoUia 


m  IIIlNRICI.ARCHIDIACO.M  Ilb.NTlNGDOIiir.  SK 

^rum  priHcipis  vQbis  direximui,  td  eiif  pectinem  A  ipso  qBidem  tempore,   f|UO  iiUiis  csl,  hieiuia  teiH« 
ebHrneum  auralum,  et  ipeculum  argenteum;  quod 
peiimui  ut  eo  beuignitatii  animo  PCitra  gloria  iuici* 


piat^  quo  a  nobii  noicitur  deitinaium, 

PauUnus  autem  Spirilus  saiictus  oraculum  reve- 

lavit  regi  Edwino  quondam  ostensum  Jioc  modo. 

Cum  Edelfrido   illum  persequente*  qui  aiite  eum 

regnavit,  profugus  apud  regem  Redwaldum  mora  - 

rctur,  cognovit  per  quemdam  amicum  suum  Red- 

waldum.  corruptum  muneribus  regis  Edelfridi  eum 

iiiterflcere  telle,   promisitque  se  a  provincia  illa 

eum   educturum,  si  vellet   :  cui  Edwinus  :  c  Quo 

nunc  fugiam,  qui  per  omncs  Britanniae*provincias 

tot  annis  liostium  insidias  vitavi?  Si  autem  mori 

oportct,  malo  ut  liic  me|interUciat  quain  ignnbilior.» 

Ilis  dictis,  remansit  solus,  dumque  mentis  angori- 

Lus  et  cseco  carpitur  igne,  vidit  iutempe»to  noctis 

sileotio  homlnem  incognitum  dif^ntem  sibi  :  <  Ne 

tbrmides,  scio    euim   causam  tristitiae  tiiae  :  quid 

autcra  dares  ei  qui  liac  te  absolvcret,  et^RedwalJo 

regi  suaderet  utte  amaret  ?  i  Qui  cum  resp«»nderet, 

<  Omiiia  qu«  pos^m,  >  adjeclt  ille,  cquid  si  etiam 

ct  te   regem  futurum   potentiorem   prioribiis  ex'- 

•tinctis  boslibus  vere  promittat?  >  respondente  Ed- 

ivioo  ut  prius,  adjecit  Iteruin  :  iQuid  si  i&melioi*cm 

tiani  vit£  tibi  ostendcrit  quani  aliquis  parenlum 

tuorum    babuerit,  oblempcrabisne  ei?>   Promit- 

teiite  boc  Edwiuo  fimiissime,  subdidit  ille,  impo- 

nens   manus   capiti    ejus :  <  Cum  ergo    hoc  tibi 


pestatc  non  langitur,  sed  tamen  parvlssimo  Bpacfar 
serenitatis  ad  momentum  excurso»  in  hiemcm  ipax 
de  bieme  regrediens  oculis  tuis  elabitur.  lu  haet 
▼ita  hominum  ad  modicum  apparei ;  quid  auten 
seciuatur  quidve  praicesseril^  prorsui  igBorMmts 
unde  i\  h.-ec  nova  doctrina  certius  aliquid  Bttulit, 
Ricrito  soqrieiida  esse  videretur.  >  His  similia  cum 
etiam  caeteri  diccrent,  adjecil  Coifi  ,  quod  veUel 
ipsum  Paulinuin  audire  de  0eo  difentem.  Qu0 
audiio,  cxcbimavit  se  et  alios  penitus  errasse^  fi- 
deinque  Christi  se  suscepturos  omnes  pariler  pr<^ 
miseruiil.  Coifi  autem  pontifex  accepio  equo  eoiis- 
sario  a  rege,  cum  pontificem  idolorum  non  liceret 
nisi  super  equam  equilare,  arreploque  gbdio  et 
lancea,  qiiod  etiam  non  licebat,  videntibus  cunctis 
succendit  ei  destruxil,  quas  ipse  sacraverat  an^f . 
Ostenditur  autem  locus  ilie  quondam  idoloniiii 
non  longc  ab  Eboraco  ad  orientem  ultra  amneai 
Dorvencionem,  id  est  Derewent,  et  vocatur  bodie 
Godmundham  [ff/.  Godmundingebam.r] 

Igilur  baptizatus  est  rex  Edwibus  die  saoclo 
Paschae  ct  muiti  cum  eo  in  (ecclesia  Sancti  Peiri« 
quam  Ipse  de  ligno  construxerat  aedem  epiacopa- 
tus  Paulino.  tfoK  autem  majorem  inccepit  fapldeadiit 
quam  postea  |)erfecit  Oswald  :  baptizati  suntetiaai 
Ofrid  et  Eadfrid  filii  regis  Edwini,  qui  ambo  ei 
exsuli  nali  sunt  de  Quenburga,  filia  regis  Cearil 
Merciorum;  baptizati  sunt  tempore  sequeuti  et  li- 


signum   advenerit,    memento  hiijus    temporis  elQ  hen  ejus  de  Edilburga  regina  progeniti,  quorum 


sermonis.  >  Quo  dicto  repente  disparuit,  ut  inlelli- 
geret  non  liominem  esse  sed  spirituin.  £t  cum  re- 
gius  juvenis  solus  adhuc  ibidem  sederet,  praefatus 
cjusamicus  venitet  ait :  <  Sorge  hilaris,  muutum 
est  cor  regis,  consilioque  reginse  fidem  siiam  tibi 
disposuit  servare.i  Quid  plura  ?  Redwaldiis,  congre- 
gato  exercitu,  Edelfridum  sibi  occurrcntcm  occidit 
iu  finibus  Merciorum  ad  orientalem  plagain  amnis 
qui  vocatur  Idle.  Ibi  tum  filius  Redwaldi  nomiae 
Rainer  occisus  est,  ac  sic  Etlwinos  regno  Nordhum- 
brorum  polilns  est.  Cum  autem  Panrmiis  hocort- 
rulum  regi  dixissei,  imponens  manum  capiti  ejus, 
proridere  voleutcm  ad  pedcs  rjiis  levavii. 

Rex  igiiur  ad  fldfm  promptu<i,ut  fucrarelar  siios, 
scisciubatnr  qiiid  eis  vidcretiir.  Cui  Coifl  pontifex  ^ 
ait :  <  Ncmo  siudiosius  scrvivit  diis  qoam  ego  ad 
lucrom  terrcnum.  Mulii  autem  sunl,  qui  niajora 
beiicflcia  recoperunl,  unde  nil  ▼alete  deos  prohavi. 
Tnm  alius  optimaiuni  regis  siilididit,  lalis  mihi  vi- 
detur,  rex,  vita  hominum  pnfsena  in  lcrris  ad 
cumparationem  ejus,  quoil  nobis  inc«»rtam  est  lem- 
poris,  quaie  cum  te  residente  :id  CQenam  cum  du- 
cibus  ac  ministris  tiiis  tempore  brumali,  accenso 
quldem  focoin  medio  et  calido  effecto  coenaculo, 
furcntibns  aulem  foris  per  omnia  tnrbinibus  hic- 
malium  pluviarum  vel  nivium,  adveniens  onits 
passer  domum  citissime  pervolavcrit ;  qui,  cunr 
pct^iinum  oslium  ingredicns  mox  per  aliud  cxierii. 


duo  adhu?  albati  mortui  sunt,  ct  Eboraci  in  ec- 
clesia  sepulti.  Tanla  autcm  fertiir  tune  fuisse  ver^ 
lioruin  fldcs  ac  «''csiderium  favacri  salaUris  genli» 
Nordhumbroruin,  ut  quodain  leinpore  Paulinus 
veniens  cuir.  rcge  et  rcgina  in  regiam  villain,  qum 
vocaliatur  Adgibzin, triginu  sex  diebos ibidem  cnm 
ilfl  catecbizand:  et  baplizandi  oflicio  deditus  mor»^ 
•ittlir.  )n  provincia  Bernicioniin  b.iptizaliat  in  flu- 
..]^  Qit^  Jttxla  locuni,  qui  vucalur  Mclmin;iir 
^i^l^M^  Deiroriiin  iii  fluvio  Swale  [o/.  Swal- 

ia],  4«1  ▼lctfm  Caiaractam  prasterfluit. 

Pautinus  ctiam  convcrtit  provinciam  Lindissaa, 
quor  est  ad  meridianam  ripam  Humbrae  flumlniSy 
priusquani  prxfectum  LindocoUnse  civiutis  cui 
'  nomen  filecca  'cum  domo  sua  convertit,  in  qna  ci- 
vitate  ecclcsiam  egregii  operis  Tecit,  et  in  ea  llono« 
riom  consecravit  archiepiscopum.  Cujus  teclo  vel 
longa  incuria  vel  hostili  manu  dejccio  parieies  bae- 
tenus  stare  videntiir.  Urbs  autem  Lincolni»,  quie 
tuiic  Liiidocornia  vocabatur,  et  provincia  Lindissar 
ei  adjncens,  qM:e  circumquaque  claudil  vel  fluviie^ 
vel  paludibus<  vel  mari,  ad  Merci»  rcgnum  perii- 
net.  Urbs  autem  illa  el  situ  splendida  est,  et  pm- 
vincia  rerum  roullarum  locuples  ;  unde  quidam  : 

Vrbi  in  colle  iita  eit,  el  eottii  vergil  ad  auitrum» 
Narravit  abbas  de  Peartaneu  se  vidisse  seniore» 
a  Paulino  baptizatum  cum  c«tera  turba  coram 
rrge  Edwiiio  in  fluvio  TrenU  juxU  clvitalem,  qu» 


SS;  tllStORIA  ANGLORUM.  —  LIB.  (if.  M 

tuiic  Fiiigeccsler  [ttl.  TiDwlflngaccslre],  vocabatur.  A  dia  stc/s  famuiii  dignalur  6onotkm  Mneta  prttro^ 
De  cnjus  cfBgie  dicebat  quod  essct  vir  Kmgae  sta- 
tura^,  paululum  iiicui  vus,  uigro  capillo,  facie  ma- 
cilenta,  naso  adunco  perteuui,  venerabilis  simul 


et  lcrribilis  flspectu. 

Honorius  autein  papa  misil  accensorias  regi  Ed- 
Wino  litteras  liis  auditis.  Quarum  postremam  par- 
tcm  necessariiim  duxi  appoiiere,  quae  scilicet  De 
agendii  archiepiscoporum  Anglia  tractat  distincte 
pcr  liaH:  verba  :  Vrosdicatorii  veHri  domini  md 
apo^tolicw  memorim  Cregorii  frequenter  tectione 
occupaii  pree  oculii  a/fectum  doctrince  ipiiui^  quem 
pro  veitrii  animabus  libenter  exercuit  kabetote^  qu&' 
tenus  ejus  oratio  et  regnum  vestrum  populumque  aU' 
geat^  et  vos  omnipotenti  Deo  irreprehensibiles  repree^ 


gare,  iltud  etiam  clementer  cotlata  suet  ^inftt 
munificentia  tribnit,  quoties  per  fratetnos  afeetue 
unanimem  dilectionem  quadam  rontemplatione  altg'- 
rius  aspectibus  repreesentut,  pro  quibus  majestaH  ejus 
gratias  indesinenter  absolvimus^  eumque  votis  euppii- 
cibus  exoramus,  ul  veslram  dilectionem  in  preedica' 
iione  Evangetii  etaborantem  et  fruclificaniem^sequen'' 
temque  magistri  et  capilis  sui  Gregorii  sancli  regulam^ 
perpetua  stabiiiiale  coufirwet^  et  ad  augmentum 
Ecclesiof  potiora  per  vos  suuitet  incrementa^  ut 
fide  et  opere,  in  timore  Dei  rt  cltaritale  veslra  acqui^ 
sitio  deeessorumque  vestrorum ,  quee  per  domini 
Cregorii  exordium  puiiuiat^  cenvalescendo  anipiiui 
extendatur ;  ut  ipsa  vos  Dominici  eloquii  promi»sa  in 


seniel,  Ea  vero,  quoi  a  nobis  pro  vestris  sacerdotibMS  ^  futuro  respicianl^  vosQue  vox  iiia  ad  eeternam  festiii^ 


ordinanda  sperastis,  hcec  pro  fidei  vestrce  sinceritaie^ 
quas  nobis  muitimoda  reiatione  per  prcesentium  portO' 
lores  iaudabiliter  insinuata  est^  gratuito  animo  retri- 
buere  uiia  sine  diialione  providemus ;  et  duo  paiiia 
utrorumque  melropoiitanorum,  id  esl^  Honorio  et 
Paniino  direximus,  Vt  dum  quis  eorum  de  hqc  seeculo 
ad  auciorem  suum  fuerit  accersitus^  in  ioco  ipsiui 
aiterum  episcopum  ex  hac  nostra  auctoritate  debemi 
subrogare.  Quod  quidem  tam  pro  testree  charitatis 
affectu^  quam  pro  tantarum  pfovinciarum  spatio^ 
quo!  inter  nos  et  vos  esse  noscuntur^  sumus  invilall 
concedere^  ut  in  omnibus  devotioni  vestiw  noslrum 
concursum  juxta  desideria  vestra  prjoeberemus.  In- 


latem  evocet  :  lYenile  ad  me,  omnes  qm  iaboratiset 
onerati  estis,  elegoreficiam  vos  {Matth.  xi);  i  et  iierum: 
c  Euge,  serve  bone  cl  fi.klis,  quia  super  pauca  ruisli 
fideliSy  super  multa  leconsritiiam,intra  iugaudiuni 
Doinini  Ui\{Matth.  xxs.)t  Et  nos  quidemffratres  cha» 
rissimi,  hme  vobis  pro  eeterna  eharitate  exhortationis 
verba  promittentesi  qum  rursus  pro  eceietiafum  testrt,^ 
rum  priviiegiis  congruere  posse  conspicimuSf  non  desi- 
stimus  impertiret  et  tamjuxta  petitionem  vesiramquam 
fiiiorum  nostro/um  regum  vobis  preesenti  nostra  pree^» 
ceptione  vice  beati  Petri  aposloiorum  principis  aueto* 
rilalem  tribuimus,^ut^  quando  unum  e  volns  divinaad  U 
jusserit  evocari^  ts,  ^mI  superstes  fuerit^  aiterutrum  in 


coiumem  exceiientiam  vestram  superna  gratia  custo^  q  ioco  defuncti  debeat  episeopum  ordinare.  Pro  qug 

dial.  

Quaria  pars  incipit  de  conversione  Anglorum 
oricntalium.  Quorum  rei  Erpvraldus,  filius  Red- 
%'M\  regis,  bortahi  Edwinl  regis  sibi  amicissimi 
fidt^m  susccpii.  Et  quidem  pater  ejus  Redwaldus 
jamdudiim  in  Caiitia  (idem  susceperal,  sed  fruslra: 
nam  rediens  domum,  ab  uxore  sua  et  a  qulbusdam 
pcrvcrsis  scductiis  habebat  aliare  GhrisU  el  d«- 
monis  in  eodem  fano.  Quod  rex  ejusdein  proviucln' 
Aldulf,  qui  vCiierabilis  BeddP  xtate  fuit,  usque  a^ 
suuin  teinpus  pcrdurasse  testatur.  Veriim  Eirpwtf- 
dus  non  mullo  postquam  credidil  tcmpore  occlsus 
cst  a  viro  grntili  Rigberto  :  cui  successit  Sigliert 
fratcr  cjus  Cliristianissimus,  ct  caeleros  cbristiaoi- 


etiam  re  singuta  vestrce  diieetioni  paiiia  pro  eadem 
ordinatione  ceiebrandu  direximus^  ut  per  nostree 
preeceplionis  auctoritatem  possitis  Deo  placitam  or» 
dinationem  efficere,  Quiu  ut  hoc  vobis  coneederemu» 
ionga  terrarum  marisque  intervatia,  quee  inter  no$ 
el  vos  obiistunt^  ad  lime  nos  condescendere  eoegeruni^ 
ui  nuita  pouil  ecclesiarum  vestrarum  jaclura  per 
eulusiibel  occasionie  obtentum  quoquomodo  prove' 
uire;  sed  polius  commissi  vobis  popuii  devotionem 
pienius  propagare.  Deus  te  ineoiumem  custodiatf 
dilectissime  fruter. 

Daia  die  tertio  Iduum  Juuiarum^   imperantibus 
dominis  nostris  piisiimis  Augutiis  Heraciio^  anno 
vigesimo  quarlo^  post  consuiatum  ejusdem  anno  vige^' 
zans  cum  Felice  episcopOy  qucm  de  Burguiidia  or*  D  simo  terlio^  et  consuiatus  ejus  anno  leriio^  sed  Bo^ 


tum  miscrat  illiic  Honorius  episcopiis  ad  praedi- 
candum.  Juxtaque  nomen  suiim  acct^ptiin  mlcm 
episcopalus  in  civitate  Domoc  scptcmdccli:!  annis 
lcnuit,  ct  in  pacc  ibidcm  obiil. 

IIxc  inter,  Juslo  archiepiscopo  dcfuiicto, Taulitiiis 
llonorium  sibi  occitrrentein  ordinavit  in  itrbe  Liii- 
decolniae,  quae  modo  vocatur  Lincoliiia,  in  ecclcsia, 
quam  ipse  fecerat  ibidein ,  sicut  pnediclum  est. 
Honorius  autem  papa  misil  Honorio  archiepiscopo 
pallium,  et  litteras  de  ordinatione  et  digniute 
utriusque  archiepiscopatus,  quarum  haec  est  for* 
ma : 

Dilectissimo  fratri  HonORio  Ho?iOBirs. 

futcr  pturimaf  quee  Redemploris  noslii  misericor' 


raciio  feiicissimo  C«sare,  il  est  fiiio  ejus  anno  lertiOf 
indictione  septima^  id  esi  amio  Domimcee  Incarna'- 
,  tionis  seucentesimo  tricesimo  quarto. 

Misit  ct  idem  papa  Honorius  genti  Scotorum 
liiteras  eorreclorias  de  oliservatioiie  Pasch»,  ne 
paucilatem  snam  CHnclis  pcr  orlicm  Cbristi  Eecle- 
siis  sapientinrcm  aeslimaircnt.  Sed  et  Joaniies,  <iui 
successori  ejusdem  Honorii  Sevcriiio  successit  • 
misil  litleras  pru  eodem  errore  corrigendo,  et 
Pelagiana  lixresi «  qiiaaL  apud  eos  reviviscere 
didiccrat  :  qufle  dicebat  hominem  siBe  peccalo 
posse  exislere  ex  propria  voluiitaie  ct  non'  ei 
gralia  Dei.  Nec  cnim  homo  potest  sine  peccato  esse 
nisi  lesus  Chrisfus  sine  peccato  conceptus  et  natH9>, 


dK)u%  fonie  mera%  sMmf n  l  ahnui  aifuai : 
Spiendtllcumque  jubar  radiauti  carpfret  hauitu, 

Ex  quo  vhificus  fuigor  ubique  fluit, 
Percipietmqae  alacer  ndiviva^  prtpmia  vitw. 

liarbaricam  rabiem  uomeu  et  iude  suum 
Conver$u$  convertit  ovmts,  Petrumque  vocart 

Sfrgiui  antistei  jussit,  ul  ipte  pater, 
Funte  renascentis  quem  C/irtslt  grutia  pKrgaus^ 

Protinus  albatum  vexit  in  arce  poli, 
9lira  fides  regis,  ctementia  maxima  Christij 

CuJHs  consilium  nuilus  adire  potest. 
Sjspes  enim  [al.  juvenis]  veniens  iupremo  ex  orbe 

[Britanni 

Per  varias  gentes^  per  freta,  perque  vins^ 
Urbem  Ihmuieam  vidit^  tempiumque  verendum 

A  pitxii  Petri^  mystica  dona  gerens, 
Candidns  inter  oves  Christi  sociabiiis  ibit, 

Corpjrf  nam  tumulunt^  mente  superna  tenct. 
Comniutasse  magis  sceptrorum  insignia  credas^ 

Qnem  regnum  Christi  promeruissa  vides. 

Iiie  regiiavil  posl  hunc  supcr  Weslscre  ixxvii  an- 
iiis.  Iiie  fuil  filius  CcnrcJ,  filii  Ceolwuld.  Ceolwold 
fuil  fratcr  Cincwolit,  fucruntque  ambo  filii  Cudwi- 
ne,  filii  Ccaiiling,  filii  Chcnric,  lllii  Cerlic.  Hiijtis 
regii  anno  secundu  Thco.lorus  archiepiscopiis  xxii 
anno  episcopalus  sui  transiil  :  cujus  loco  Britwold 
iiidias  Racuif  leclus  esl  ol  sanalus  arcliicpiscopus  : 
ad  hocusque  tempus  fuerunt  Romani  archiepiscopi; 
«xinde  fucruiit  Angli.  ipse  vero  Briwoldus  ordina- 
vit  Tohiam  ilovensein  episcopiim,  Latina,  Graeca 
et  Saxoiiica  lingua  nuiltipliciter  insiructyin.  Eo 
J^^mpoi-e  erant  duo  regcs  iii  Kent,  non  tam  secun- 
dum  itirpem  regiani  quam  «ccundum  invaftioncm, 
acilicet  Nithred  el  Webhard* 


IICNRICI  ARCIIIDIACONI  IILNTINGDON.  «Ti 

A  tus,  flt  monachiis  anno  xxii  rrgni  ejus,  et  sepoltus 
est  apud  Bardenie  feliciter :  cui  sucGcssil  Cenred 
cognatus  ejus  similis  virtute  et  fclicitaie.  Cum  cn*m 
quinque  annis  rcgnum  noliilitor  tcnuisset,  nobilius 
multo  sceptra  regni  reliquit.  Veiiieiis  iiamque  Ro- 
inam,elmonachusibifactusCon8lanlinoponlilicante 
Nsque  ad  diem  permansil  ultiinum  :  cum  quu  etiam 
Offa  filius  Sigheri  regis  orientalium  Saxonum,  rex 
si  remansisset  futurus,  pari  ductus  devotione  Ro- 
mam  ivit,  et  monachalum  suscepil.  Imitainini  ergo 
rcges  borum  diiorum  regum  fclicissimam  strenui- 
tatem,  scilicct  Edelredi  ct  Cenredi,  quorum  nomeu 
permanel  in  sctcrnuin,  qui  dladeinata,  uxores,  ur- 
l)cs,  cognatos,  et  omnia  rclinqiicnies  muUis  milli- 
busJdem  faciendi  excmplum  fuerunt.  0  Deos  bone, ' 

B  <|U3e  et  qualia  diadeniata  ei  reJdes,  et  ipse  manu  tua 
cervicibus  eorum  siimmus  poniifex  impoiies  in  die 
exsuUatioiiis  el  laptiliie,  quaiido  cuncliii  millibusle- 
gionum  coelesllum  ot  torrcslrvum  tccum  rcges  prae- 
dictos  suscipientihus  cum  iriumpho,  et  faciem  eo- 
riini  videre  dcsjJeruntibus,  aflrerciit  fructum  noa 
cciitenuin  tanlum,  sed  potius  milleiiuin,  friiclum 
odoriferuin,  friictinn  exspectabilein ,  ei  lihi  ipsi 
vsii  deloclabilem  !  0  Dcus  bonc,  quis  nunc  etiam 
ignc  sancti  Spiritiis  accensus  exeinpla  rc^uin  ilio- 
rum,  et  vcre  rogum  scquatur,  ut  adbuc  otiam  ci^ 
scat  eis  exsuitalio  novi  fruclus,  ei  iiberiora  libi 
sequenlium  prohilatc  inunera  offerant  cuni  df>;vo- 
lissima  jucunditate  ?  hcu  miseri !  dimlttendus  est 
sermo  de  regibus  cceli,  qui*  o  ulinain  pcreiinis  in 


Ine  VI  anno  regnante,  legitimus  rex  Kcntcnsis  ^*  cordihus  noslris  miscrulis  et  iueriissiniis  figatur  ! 


Withred  eonfortalus  in  regiio  religioiie  siinul  ci  in- 
diistria  suam  gentem  ab  exiranea  invasionc  libcra- 
vit.  Wilhred  namque  fuit  filius  Egbrith,  filii  Ei- 
cbenbricth,  filii  Eadbald,  fllii  Edelbrith.  Tenuit 
autein  regnum  Kentense  xxxii  aniiis  nobiliter  et  pa- 
cifice.  Anno  eodem  Ine  rex  caslrorum  acics  ordi- 
natas  et  terribilcs  in  Kantiam  deduxil  vindicaturus 
eonibuslionem  Mul  cognati  sui.  Rex  autem  Withred 
obvijiro  ci  adfuit  non  cum  feroci  arrogantia  sed 
pacittca  supplicatione ;  non  curo  frendeniibus  minis, 
sed  rhetorici  mellis  dulcedine,  qua  regi  fero  per- 
Kiiasit  ut,  arrois  depositis,  mullam  pecuniae  a  Ken- 
tensibus  acciperet  procaede  juvenis  :  et  sic  lis  fi- 


Sed  redeundum  est  dc  corio  ad  terras.  Succcssit 
nainquc  regibus  prufdictis  Merciae  Ce^ilred  in  rcgno, 
quod  idcm  octo  annis  patriae-  el  avilae  virtulis  haescs 
clarissime  rexit. 

Ine,  viccsimo  anno  rcgni  siii,  divisit  episcopatum 
Vestsexiic  in  duo,  qui  unus  esse  solebal :  pariein 
oricntalem  a  silvis  tenuit  Daniel,  occidentalem 
Alddmus.  Aldelmo  vcro  successit  Forthere.  Eodein 
aiino  Wilfridus  episcopus,  de  quo  intcr  miracula 
non  silcbilur,  obiit  apud  Undaluin  xlt  aniio  epi- 
sc«>paius  SU4,  ct  sepullus  est  apud  Ripun.  Anno  huic 
proxinio  pugnavit  rcx  Iiie  et  Nun  cognatus  ejut 
contra  Gerentem  [al,  Gercnte]  regem  Wales.  Cujut 


nita  riiit,  pa\  confirmala  revixiL  Rex  veroK«mien-  d  pugiiae  principio  occisiis  est  dux  lligcbald,  ad  ulti- 


sis  abhinc  semper  in  pace  regnavit.  Tertio  post 
bunc  anno  Mcrci,  qui  dicunlur  etiam  Sudhumbri 
[ai,  Subhimbri],  tuipc  scelus  commiHeruiit  :  regi* 
iiaui  nainque  Ostridani,  uxorem  Edclrcdi  regis  sui 
et  Egfridi  regis  sororcm,  iiihumane  orcideruiit. 

Inc  XI  anno  regnanle,  Bcrtus  [at,  Brihl|  praedictiis 
c  nsul  Egfridi  scnsit  maledicta  Hibernensium,  quo- 
ruin  ecclc!»ias  destruxeral,  sicut  et  dominus  suus 
scnscral.  Sicut  cniin  Kgfridus  rex  ingressus  terraui 
Pictorum  caedem  ibi  pertulit,  ita  ct  iste  ingrcs^ns 
terram  eorumdem  vindicaturus  dominum  suum  ab 
iisdeni  oc^iditur.  Circa  hoe  tcmpus  ab  Incarnatioiie 
Doniini  scplingeiUi  anni  fticrunt.  ^delrcd,  filiiis 
,Peodae,  rcx  Mcrcx  Omnipotentis  bfnignitate  visiia- 


mum  vcro  Gcrente  cuii!  suis  facieni  ab  Anglis  aver- 
tit,  et  fugiens  arm.i  et  spolia  seqiienlibus  reliquil. 
Tunc  etiain  Berfrid  consul  rcstitit  superbiae  Picto- 
ruin,  dimicans  iiiler  Heve  et  Ccre ;  ubi  multlludine 
inagna  PicU)rnm  strala  uUor  exslilil  regis  Ei^fr.di 
et  consulis  Berti.  Acca  presJtiyler  successit  Wilfrido 
episcopo.  Alfridus  vcro  rex  Nordhuinbre  quarto 
aiite  hunc  anno  infirmatus  perierai  apud  Drisrel.1. 
anno  rogni  sui  vicesimo  iiondum  implelo.  Cui  suc- 
ccilens  Osredus  filius  ejus  puer  octo  annorum  re- 
gnavit  \i  annis.  Osred  vcro  rex  belli  iaforlunio 
jiixia  Wcre  pugnans  inlerfecius  esl.  Cui  suecedCi.s 
Ccnred  rognpvit  duobus  annis,  cl  niortuus  esL  Post 
quos  Osricus  legnaut  ibidem  undociro  «rnif.  |li 


875 


IHSTORIA  ANGLORUM.  -  LlB.  IV. 


874 


nanique  qtiatuor  regcs  regiiaveruni  in  Nordliumbrc  A  temporeret  Ine  sponle  victor  cupiiJitatis  eisulavll* 


tempore  Iiie  regis. 

Ine  xzTi  anno  regni  sui  pugnavit  contra  Ceolred 
regero  Mercei  tilium  Edeiredi  rcgis,  apud  Moiiebirili ; 
adco  a*Jtem  horribiliter  pugnatuin  e^t  utrinquc,  ut 
nesciatur,  cui  cladcs  detcstabilior  coniigerit.  Anno 
tero  sequcnte,  idem  rex  Mercc  Geolrcd  muiido 
exii4,  et  sepullus  esl  apud  Liclifeld.  AdelLold  suc- 
cessit  ei  iii  regnum  Mcrce,  vir  forlis  et  vehemens, 
regnavitque  victoriose  xli,  annis.  Eodem  anno  Eg* 
bertus  Vir  ven^rabilis  conTcnit  mouachos,  qui 
erant  in  Dii  ad  calholicuni  pascha  et  canonicain 
tonsuram.  Cumque  cum  iisdem  conversis  moralus 
fuisset  XIII  aiinis,  jam  securus  de  corrcctione  fra<^ 
trum  ipso  die  paschaii  cum  missarum  solemni^  ce- 
lebrassel,  exsultavit  ut  videret  diem  Domini,  vidit^ 
€t  gavisus  est  {Joan.  ^viii).  Eo  tempore  Naiton  rcx 
Pictorum  conversus  fiierat  ad  reclUiti  pascha  litte- 
ris  instructoriis  a  Ceolfrido  abbate  directls,  qiii 
I»ost  Benedictum,  de  quo  pnediximus,  rexit  mona- 
sterium,  quod  est  ad  ostium  Viri  amnis,  et  jutui 
amnem  Tina  in  loco,  qui  vocatur  Ingirvum  :  scri- 
pslt  ergo  regi  litteras  de  Pascha  et  de  Tonsura  roa- 
gna  plenas  auctoritaie  :  quod  autem  ille  litteris  per« 
suasit,  rex  in  loto  regiio  suo  regia  auctoritate  per- 
fecit.  Girca  hoc  tempus  Gudburh  soror  Cneburh 
consiituit  abbatiam  apud  Mineburn,  quse  data  fue- 
rat  Egferdo  Dordhumbre  sed,  eo  vivente,  sepa-^ 
rau. 


tleges  aiiiem  'Franeorum  hi  fueruut  ex  ordine  tem' 
pore  ejus  :  Rex  ChiWericus,  rex  Theodoricus,  rex 
Glodoveus,  rex  Chiidebertus,  rex  pagobertus.  Tem^ 
pore  etiam  hujus  regis  coeli  palatia  conscendcruDt 
sanctiis  Hcddi,  cpiscopus  Wincestrensis ;  sanctus 
Gutlacus,  creniita  Croilandensis ;  sanctus  Joannesi 
Eboracensis  archiepiscopus.  Reges  vero  coniigui 
Cedwallu  ct  Iiie,  magni  viribus,  quod  commune 
fuit  eis  cum  belluis ;  majores  vero-sanctitate,  quoi 
proprium  est  augelorum  et  hominum  sed  pauco« 
ruin,  egregie  fecerunt.  Unde  beatos  dicent  eos  onw 
ncs  generationcs,  sicut  el  duo  reges  contigui  Merce 
feceruiit,  scilicet  Edcired  et  Cenred  :  qui,  relictis 
omnibus  bonis  falsis,  vcrum  ct  summum  bonumi 
quod  Deus  esl,  adcpti  sunt.  Reges  ergo  terrs  pne-> 
sentes  imitamiiii  reges  praedictos  sapientes  et  bea* 
|0S|  non  furiosos  et  infeiices,  quorum  distinctionem 
opera  et  fiiiis  opcrum  in  praesenti  traclatu  demon- 
straut.  Quatuor  ergo  reges  praedieti  luminaria  sunt 
omnibus  regibus  terrae,  ut  boni  quos  imitentur  ha-^ 
beanti  mali  unde  excusentur  uon  habeant.  Vos 
ctiainy  qui  reges  non  esiisi  reges  pradicioi  imita 
minii  ut  coeli  rcgcs  elDciamini.  Si  euim  cum  iiU 
majora  reliquerunt,  vos  minora  relinquere  nolue- 
ritis,  sancii  reges  praedicti  vcstrae  damnationis  ju« 
dices  erunt. 

Adeihard  rex  Westsere  primo  anno  regni  sui  pu- 
gnavit  conira  Oswald  juvenem  de  regia  stirpe,  re« 


Ine  xsxvi  antio  i*egni  ejus  exerciium  suum  in  C  S^^"^  i^^i"  ^i^i  acquirere  conant«m.  Oswald  nam« 


Sudsere  promovit,  pugnavitque  contra  Sudsexas 
potcntcf  et  vicioriose,  et  interfecit  iii  eoJem  pradio 
Ealdbrith ,  quem  prius  fugaverat  a  caslro,  qiiod 
vocaiur  Cautune,  quod  quidcm  rex  lue  conslruxe- 
rat,  sed  quia  juvenis  prsdicius  Ealbriht  castrum 
iiitroicrat,  qui  regius  hosiis  erat,  Edelburh  regina, 
uior  Ine,  caslruin  cepit  armis,  captumque  destruxiti 
et  eum  fugere  compulii  in  Sudrei.  Eodem  anno 
Withred,  rex  Gentensis,  cum  per  xxxiv  annos  pene 
rcgnasset,  defuiicius  cst,  ires  filios,  Edilbertum, 
Edberiuro,  Aeiiricum,  relinquens  haeredes.  Girca 
hoc  teinpus  Thobias  Rovcnsis  episcopus,  Theodori 
archicpiscopi  etabbatis  Adriaui  discipulus,  exspira- 
vit,  cui  successit  Aldulfus. 


que  lilius  fuit  Adelbold  [ai.  i£deiboId],  fiiii  Ghenc« 
bold,  filii  Gudwine,  filii  Ceaulin,  filii  Chinric  [aL 
Cinric].  Cum  autem  juvenis,  impar  numero  rega- 
libus  turmis,  pondus  praelii  diu  pcrtulisset,  et  ultra 
non  posset,  fuga  rcgi  regnum  reliquil.  Rox  igitur 
praediclus  in  regno  confortatus  cst. 

Adcihardi  regis  anno  teriio,  apparuerunt  dua 
cometae  circa  solem  terribiles ;  una  qiiippe  soleni 
praecedebat  orientem,  alia  sequebatur  occidentem, 
quasi  orienti  simul  et  occidenti  dirae  cladis  prae- 
sagae ;  vel  ccrte  una  diei,  altera  nociis  praecurrebat 
exortuin,  ut  utroque  tempore  mala  mortalibus  im- 
niinere  signareut.  Portabant  autem  faciem  ignis 
contra  aquiionem  quasi  ad  accendendum  acciivem; 


Ijie,  rex  poieus  et  felix ,  relinqucns  Adelardo      apparebantque  mense  Januario,  et  duabus  ferino 


cognato  suo  rpguum,  Romam  petiit,  et  ibi  peregri- 
nans  in  icrris  siipendia  promeruit  in  coelis.  IIujus 
autein  regis  icinpore,  ut  luundi  volubilitas  quain 
velox  sii  ex  hiiic  perpendatur,  fuerunt  imperatores 
Justinianus  miiior,  qui  regnavii  dcccm  annis ;  Leo, 
qui  regnavit  Iribus  annis;  Tiberius,  qui  rcgnavit 
VII  annis;  Jusiiuianus  secundus,  qui  regnavit  sex. 
ajinisr  Philippus,  qui  regnavit  anno  et  dimidio: 
Anastasius,  qui  reguavit  tribus  annis;  Theodosius, 
qui  regnavit  uno  aniio;  Leo,  qui  regnavit  novem 
aniiis;  Constaniinus  eliam,  cujus  regiii  anno  ierlio 
Ine  Romain  profeclus  est.  Aposiolici  autcm  in  ejus 
lempoie  hi  fuerunt :  Sergius  papa,  Joannes,  aiius 
Joannes,  Sisinnius,  Constantinus,  Gregorius,  cujus 
Patrol.  CXCV. 


septimanis  permaiicbant.  Quo  tempore  gravissima 
Saracenorum  lues  Gallias  et  Hispanias  late  inisera 
caede  vasiabat.  Et  ipsi  post  iion  multo  in  eadcun 
provincia  dignas  suse  perlidiae  poenas  luebant.  Eo- 
dem  quoque  anno  O&ricus  rex  Dordhumbre  vite 
discedens,  regnum,  quod  xi  annis  gubernavent» 
Ceolwolfo  reliquit  fratri  illius,  qui  ante  se  regna?e- 
rat  tempore  Cenredi  regis.  Rex  autem  Ceolwolf  viii 
annis  regnum  lenuit.  Ilic  est  rex  ille,  cui  Beda  vir 
sanctus  et  venerabilis,  vir  ingenii  floreniis  et  Ghri- 
sii  philosophus  ecclesiasiicam  hisioriam  Anglorttm 
scripsit :  qua  regi  inissa,  quanluin  profcccrit  finis 
beatus  regis  ostendit. 
Adelardo  regHante  quinque  aunis,  BritwaULs 


«7g  IIENniCI  ARCniDIACONl  HUNTlNCDOy.  87« 

archiepiscopus  pene  \xxviii  annis  obiit,  ct  Tadwi-  A  scopus  cst  Tadwine;  Rovensis  episcopus  AKJninis; 

Londoniensis  Ingualdus.    Supcr  onentaies  Angios 


niis,  qui  Tucrat  presbyter  apud  Bredune  in  Mcrce 
factus  est  arcbicpiscopus.  lllum  autcm  sacraverunt 
viri  beatae  mcrr.oriae  Inguald  Londoniensis  cpisco- 
pus,  et  Daniel  Vintoniensrs  episcopus ,  ct  Aldulf 
Rovcnsis  episcopus,  et  Aldwinc  Licesftldensis  epi- 
scopus.  Post  bienninm  vero  iEdelboId  rcx  Mercc 
fortissimus,  congrogato  tcrribili  cxcrcitu,  obscdit 
Sumerton  caslris  dispositis  per^yrum;  cumque  iion 
esset  qui  auxilium  inclusis  infcrret,  vel  includen- 
tibus  rcsistcre  posset,  eam  rccepit  in  suam.  Edel- 
bald  igitur  rcx  Merccnsis  niaxima  virtule  supcr 
reges  coaclancos  provcctus,  omtics  provincias  An- 
gliae  usque  ad  Humbram  flumen  cum  suis  regibus 
sibi  subjcctas  esse  volait,  et  fecit.  Eodcm  anno  sol 
obscttralus  esl. 

AdcHiarili  regis  anno  viii,  Tadwinus  arcliiepisco- 
pus,  vir  religionc  et  prudenti»  insignis  sacris  qtio- 
quc  littcris  nobiliter  instructus,  hominibos  ullra 
non  apparuit.  Asccndit  aatem  in  loco  cjus  Egbrfciit 
[dl.  Ecgbritli],  rccepto  Romse  pallio.  Anno  codem 
vcnerabilis  Beda  semper  mentc  inbabitaia  cocli 
consccndil  palaiia.  Qui  regia  virtutc  sua  ct  al.orum 
vitia  compcscens,  cum  regibus  ipsis  infefior  non 
sit,  dignissiine  rcgum  in  ordine  quasi  rcx  po- 
natur. 

Beda  igilur  prcsbyter  monasterii,  quoJ  cst  ad 
Wiremudliamctlngirvuin,  a  Beiiedicto  abbatc  cjus- 
dem  loci,  ac  dcindc  Ccdirrido  ediicatus  et  cruditus. 


sont  Edbertus  et  Hcdhelac  episcopi ;  supcr  Merce 
est  Aldwiiius  episcopus ;  saper  gentem  qnae  ad  oc« 
cidentcm  Sabrinx  amnis  babitat,  est  Walsled  epi- 
scopus  ;  in  provincia  \icciorum  est  Wilfridus  epi- 
scopus;  in  provinda  Lindisfarorum  ChineberUrs. 
Vecta  insula  ad  Daniclcm  cpiscopum  Venlae  per- 
tinet;  et  provincia  australium  Saxonum,  jam  ali- 
quot  annis  sine  episcopo,  eumdeni  colit.  Sub  rcge 
vero  Ccolwolfo  sunt  quatuor  episcopi,  Wilfrid  Ebo- 
racensis,  Edelwold  Lindisfarnensis,  Acca  Haugo- 
staldensis,  Weltelmus  in  Candida  Casa,  quae  nupr^r 
pontKirala  ipsum  primum  habct  antistilem.  Rex 
vo:o  Ceiit  est  Eadbriht;  re\  Wcslsere  iEdcIbarJ 

^^  [uL  iEdelrcd];  rex  Eslanglorom  Selred;  rcx  Dord- 
humbreCeoIwoIfus;  rex  Merce  Edelbaldas  maximiis 
omnium.  Anno  adventus  Anglorum  circiter  ducen- 
tesimo  octogcsimo  uctavo,  anno  Dominicae  Incar- 
nationis  septingeiitcsimo  tricesimo  quarto,  in  cujus 
regno  perpctoo  exsu^lct  lerra,  et  congratulanie  in 
flde  ejus  Britannia  laetentur  moltx  insul»  {P$al. 
xcvi),  ct  confileantur  mcmoriae  sanctitatis    ejus 

^  (Pial.  xxn).  Huc  usque  auctoritatem  venerabilis 
Bedae  presbytcri  in  hac  nostra  historia  contexcm!a~ 
secoti  sumus,  ei  maxime  in  iis  omuibus,  quac  de 
rebus  ecclcsiasticis  dicla  sunt;  in  aliisetiam  seiu- 
per  quaniumcunque  potuimus.  Hinc  igitnr,  quae  in 
scriptis  velcruin  diligcnti  scrutinio  collectis  inTC- 


semper  Scripturis  studuil;  reliquit  autom  mundum  ^  nire  potuimus,  aJ  inslructioncm  postcritatis  filleris 
aiino  lAii  seiatis  succ,  scncx  annis  et  sapicntia,  ot  •         -    «  •  ^^  •     -  •         «     - 


pfenns  dierum  non  in  vano  consumptorum  :  qood 
apparcl  in  opcrum  suorum  numero.  Scripsit  ergo, 
a  principio  Gcnesis  u.<que  ad  nativitatem  Isaac«  li- 
bros  tres;.de  tubcrnaculo  ct  vnsis  ejus  etvcstibus, 
libros  tres ;  in  priniam  part::m  Samuelis  usqiie  ad 
mortein  Saulis,  lib.  qualuor;  de  acdiiicalioiic  tcni- 
pli  allegorice,  duos;  dc  libris  Rcguin  librnm  50 
Qumtioium ;  in  Provoilia  Salomoiiis,  trcs ;  in 
Cantica  canticoium,  scx;  in  Esdram  ct  Nelieinintn, 
trcs;  in  canticum  Habacuc,  unum;  in  libruin  Tu- 
biae,  unum;  capilula  quoquc  lecliunum  Vcleris  Te- 
sfamentl ;  in  cvangeliuin  Marci,  quatuor ;  in  Luca;» 
sex;  in  Apostolum  quaecunque  in  opiisculis  Augu- 


maiidare  sluduimus.  Namque  sicut  in  prologo  ht- 
storix  Angl.rum  doctissinius  Beda  testatur:  Vera 
lex  hiitorio!  est  simpiiciter  id  quod^  fama  vulgau:e^ 
coliigitur,  icribendo  poiteris  notificare, 

Adelardi  rcgis  nnno  decimo  Noltelmus  arcbiepi- 
scopus  accrpit  pair.um  a  papa ;  r.ec  longc  post 
Forihere  episcopas  et  FrigeJida  [ai.  Fridegia]  rc- 
gina ,  reliclis  possessionibus  splendidis  el  delida- 
rum  voluplatibus,  Romain  profecli  sunt.  QuoJ  iis 
timporibus  pUires  de  geiile  Anglorum  nobilcs, 
ignobiles,  cierlci ,  laici,  viri  ac  fcminae,  cerutim 
facere  consueverunl.  Eo  cliani  temporc  Adilwaldas 
Lindisfarnensis  episcopus  vivendi  flneo)  feclt;  post 
quem  episcopatus  honorem  Chenewolf  adcptus  cst. 


silni  invcnit  cuncia  per  ordinem  transcripsit ;  in  D  Nec  scgnius  vcHcrnbilrs  Acca  presbyter  et  Hau- 


Acius  apostolorum,  duos;  in  septcm  Epislolas  ea- 
nonicas,  Ubros  septem ;  in  Apocalypsim,  tres.  Item 
capitula  Icclionum  in  totum  Novuni  Testnmentum, 
exceplo  Evangelio;  item  libruni  £pistolarum  ad 
diversos;  itein  De  liisloriii  ianctorum;  ilcm  De  vita 
sancti  Cutbcrti  primum  hcroice,  postca  plano  scr- 
mone;  itcm  Devita  abbatum  monasterii  siii,  duos; 
itcm  Martyroioglum  ;  item  libruin  Uymnorum;  itcm 
libruin  De  temporibus;  item  libriim  De  metrica  arte; 
et  Uistoriam  ecclesiasticam  Angtorum  in  libris  quin- 
quc,  in  qua  pie  perorat,  iit  apud  omncs  Icgcnles, 
fructum  intcrcc^sionis  inveniat. 

De  statu  autcm  ccclesaslico  in  <uo  temporc  ita 
idcm  Beda  ait :  Iii  praesenti  Ganiuariensis  archiepi- 


giistaldensis  postea  prxsul  corporeis  rebos  cxutus 

AdoIarJi  rc^is  anno  xi  Ccolwolf  rex  nobilisstinus 
Nordliuinbre  nobilissimc  fecit.  Ceolwoif  namqoe 
tuk  filius  Cudha,  filii  Cudwine,  flbi  LedwolJ,  HKi 
Egwold,  filii  Aldclin,  filii  Occbe,  filii  Idae  regis. 
Ceurvvolf  igitiir,  cum  so^pc  viventi  Bedac  coUoqoere- 
lur,  (t  sxpc  ante  mortcm  cjus,  et  posi  mortcni  bi- 
sto;iam  ejus  ad  sc  scrfptnm  oculijt  adhlbcrct,  cocpit 
diligcnter  rcgum  singulorum  facta  ct  fiiiem  sccum 
discutere,  viditqne  lucc  clarios  regtia  terrena  ei  res 
humanai  cum  iabore  perquiri,  cum  timore  poisideri^ 
eum  doiore  amitti.  El  quia  quibusdam  minus  cal- 
lidis,  vel  sclate  teiieris  videntibus  temporalia  pulcbra 


877 


HISTOttlA  ANGLORUM.  -  LIB.  IV. 


878 


et  delcclaLilia,  cum  audiermt  praedicnri  ea  dcse- A  sacra(uscstarc1iicpiscopusteinporcZac1ianxpa[KT9 


renda  ci  temnenda,  videtur  frivolam  et  contra  ra 
tionem ,  quia  nonduro  percepenint  quomodo  mor- 
<!eant  mundi  diviliae,  quomodo  ad  nibilum  deve- 
niant,  c(  rructum  tandem  nullum  nisi  seram  pocni- 
(udinem  gcncrent.  Ilorum  niliil  regem  callentem 
ct  cxperium  impedicl)at.  Senscrat  enim  in  scipso 
regnum  sibi  cum  labore  fuisse  perquisitum,  cum 
timore  possessum ;  noluit  vero  curo  dolore  ami(le- 
re.  Sponte  igitur  divitiarnm  r.on  scrvus,  sed  domi» 
nus,  quasi  niagnus  vilcs  abjcci(.  Maximc  autcm 
acccnderat  eum  quod  ,  cuni  piicri  vci  mulicres 
vulgusque  vel  etiam  ditiorcs.prosilircnt  ad  eum 
conspiciendum  et  ejus  bcatitudincm  mirandam,  ipse 
liorribilibus  curis  necis  et  prodi(ionis  et  multimodje 
calamitatis  intus  cruciaba(ur,  et  animo  et  corpore 
decoquebatur.  Cumque  alii  judicarent  cum  beatis- 
simum,  ipse  qui  solus  animi  sui  secrcia  noverat 
jiidicabat  sc  miserrimum  ;  cum  ergo  pan^o  spatio, 
id  est  octo  aniiis  rcgnasset,  |)crmaximum  visum  est 
ei,  et  valde  anxiotus  cst  quod  (anto  tempore  vitam 
suam  amiserit  curis  vanis  ct  disciplinis  fragilibus 
dedium  ;  rcliquum  autem  saltem  vi(x  sus  non 
erronese  stultitiae  sed  sapientis  et  utilitati  proprias 
dicare  certavit.  Eiempluiiique  assumens  cx  bistoria 
beati  viri  praeJicta,  scx  regcs  fortissimos  vir  vere 
fo:  (issimus  prosecutus  est,  scilicet  Edclrcdum  re* 
gem  Mercc,  ct  G^nreduni  successorcm  cjus>  nec 
non  Gcdwallam  rcgcm  Westscre,  ct  Ine  successo- 


et  Dun  episcopus  apud  Koueccstrc. 

Cudredus  anno  regni  sui  quano ,  ct  Edelbald  rex 
Mcrce  tunc  simul  pacificati  pngnavcrunt  virilias 
conjunctis  contra  Brltannorum  untlique  congesto« 
rum  innumerabilem  muUi(udinem.  Cumqne  reges 
fortissimi  exercitusqne  eorum  clarissimus  inter  se 
divisi,  binc  ei  inde  certatim  ct  quasi  ex  invidia 
Britannonim  phalanges  perculientcs  sternerent* 
ncquiverunt  tantum  bellandi  onus  perferre  BrU 
(anni.  Fugam  igitur  eligentes  dedenint  terga  percii- 
ticntlbus,  et  spolia  sequentibus.  Reges  autem  vido- 
riosi  remeantes  ad  sua  ,  triumphalibus  ^andiis 
suscepti  sunt.  Anno  vero  sequcnd  obiit  Wilfrid, 
qui  fueral  episcopus  decem  [at.  triginu]  annis 
apud  Eboracum.  Anno  vero  eodem  visum  est  si- 
gnum  mirabile  in  ccelo  :  stells  namque  bac  et  illac 
discurrebant  per  aera,  quod  omnibus  inluentibus 
magno  fuil  monstro.  Anno  vero  liunc  sequente  de- 
cessit  Daniel  quadragesimo  tc:  t;o  anno ,  ex  quo 
fuit  episcopus.  Anno  eliam  bos  pi-sedictos  sequcnte 
rcx  Selred  vitae  ademptus  est  :  scripU  namque 
velerum ,  quod  hoc  anno  occisus  fucrit,  dicunt ; 
quomodo  autem,  vel  a  quo  occisus  fuerit,  non  di- 
cunt. 

Cudrodi  anno  nono  occisus  est  Kinric  filius  cjos, 
armorumque  decus,  debellatorque  ferarum  ;  aeute 
tcner ,  sed  armis  acer ;  annis  parvus,  sed  vigoro 
niagnus.  Qui  cum  successibus  snis  inslaret ,  for- 


rem  ejus,  sed  et  Sigebertum  [aL  Sibrectum]  regem  c  (unamque  Martis  nimis  soUicitarel  ,^  itnmodei^tio- 


Estaiigle,  qiii  monachus  eflcclus  cst,  qiicm  posiea 
Penda  occidit,  et  Sebbi  regem  Estscrc,  qui  mona- 
cbus  eflectus  diem  jucunduin  inortis  suae  pnevidit, 
vidit  et  gavisus  est.  Isti  noii  dcvorarunt  subsUn- 
t!as  suas  cum  mereti  icibiis,  scd  ciiiKes  cuin  dolore 
^mina  sua  seminaverunl ,  ul  vcnicntes  veniaiit 
cum  exsulutione  suos  iVo  innnipnlos  aflercntes 
{Psal.  cxxv).  Gomplevii  ergo  Ceolwolfus  liobdoma- 
dam  regum  pcrfectorufn,  et,  habilu  monnchali  su- 
acepto,  capiti  ejus  corona  de  lapide  prctioso  im- 
posiu  cst  a  Doniiiio  (P$al.  xx).  Egbricto  [a/. 
^dbrictoj  vero  cognato  suo  regni  sceplra  reliquit. 
Egbrictus  namque  fuit  filius  Eccae  |a/.  Eutae],  filii 
Ledwoldi  [al.  LethwubliJ,  regniivi(qiie  i.i  aniiis.  In 


ncni  aninii  c;edes  miliUri  seditione  illau  punivlt. 
Eodcm  anno  obiit  Edbrit  rex  Centensis,  qui  regnl 
infiila  XXII  annis  potltus  fucrat. 

Cudredus  anno  undecimo  regni  sui  pugnavit 
contra  Edclhun  aiidacissimum  consulem.  Qui  se- 
ditioneni  movens  in  dominum,  licct  iinmcro  militum 
longe  domino  debilior  esset,  diu  taiiicn  et  gravis- 
•iine  Martio  perstitit  in  campo ;  probitasque  con- 
sulis  excelsa  loco  millium  fuit.  Cuinque  ei  jnm 
pene  victoria  laetis  applauderct  alis,  inlixum  Uiidcm 
corpori  vulnus,  ct  animo  perjurium ,  jusum  regis 
causam  triumphare  oompulerunt. 

Cudrcdus  decimo  tertio  anno,  cum  jam  regis 
Edclboldi  superbas  cxactiones  et  insolcntiam  ferre 


lioc  rcgutn  comniercio  Edelbuld  rcx  superbus  Mer-  ^  non  posset,  occurrit  ei  cum  legionibus  vexiflatis 


censis,  allerius  vir  animi,  ct  idco  aliusmodi  deditus 
fini,  spreia  sanrlificationc,  gladiisquc  jura  postpo- 
nens,  innroivit  iNordhumbre,  et  cum  non  cssct  qui 
ei  rcsisterc  posscty  pracda  arrcpta,  quanum  voluit 
secuin  ad  suos  transvcxil. 

AdelharduB  rex  decimo  quarto  anno  regni  sui 
mortuus  est,  ct  regnavit  Cudred  cognatus  ejus  pro 
eo  supcr  Wcstscrb  sexdccim  annis.  Edelbaldus  vero 
rex  superbus  saepe  cum  nunc  seditionibus,  nunc 
bellis  aflligebat.  Fortuna  autem  varia  vicibus  varlis 
modo  hunc  roodo  illum  Martis  eventibus  cxtolle- 
bat.  Aliquaiido  vero  pacein  inter  sc  sUtiiebaiit , 
quam  brevi  leuentes  spatio  dcnuo  del)eIIabanL 
M.  rebellabaiit].  Eodem  anoo  Egl  ert  [al.  iEdbcrt] 


apud  Nereford  [a/.  Bereford]  omni  spc  vivcndr 
postposiu  liberUti.  Adduxit  autem  sccum  Edelhun 
pr.xdictum  consulero  jam  sibi  concordem  ;  cujus 
viribus  frctus,  et  consilio  belli  discrimen  ingredi 
potuit.  Eilelboldus  vero ,  rex  regum,  cum  Merocn- 
sibus  Centenses  adduxerat,  orientalesque  Saxones 
et  Anglos,  r4)piasque  multiplices.  Aciebus  igitur 
dispositis  cum  in  directum  tendentes  appropinqua- 
rent,  Edelhun  praccedens  Westsexenscs  regis  in- 
signe  dracoiiem  scilicet  aureum  gerens  transforavic 
▼exilliferum  hosiilem.  Unde,  clamore  orto,  pars 
Cudredi  valdc  conforUta  est ,  sutimque  acics  sibi 
invlcem  olTeiiderunt.  Ergo  tonitruum  belK,  scilicet 
oflbosibnis  armorum  et  sonitus  icloum  clamorisque 


879 


HEARICI  ARCIIIDIACONI  11UNT1NGD0N. 


8S0 


cadeiiiiuin  tembiliter  exarsil,  bcliuiii   maximum  A  appareret,  mox  impia  nece  jussit  iuterfici,  popu- 


H  insestimabiie  incipitur.  Quod  vel  Mercenscs,  vel 
eoa  Westsere  usque  in  longam  posteritatem 'viii- 
centi  supponeret.  Videres  igUur  acies  loricis  cri- 
S|iantes  »  gaieis  acutas ,  lanceis  birsutas ,  vexillis 
deplctas,  auro  resplendentes,  parvo  tempore  san- 
guiue  perfusas ,  lanceis  cassas  •  ruina  dissipaias  , 
ei^rebris  aspersas ,  visu  borrendas ;  congregantes 
autem  se  ad  vexilla  utrin«tue  procaces  et  fortissi  • 
Bii,  gladiis  et  securibus  Amazonicis  rem  agentes  , 
acies^  aciebus  funeste  irruebant.  Memoria  fugse 
milla,  spes  victoris  utrinque  certa,  Mercenses  su- 
perbifle  tumorinvitabat,Westsexas  servitutis  borror 
aecendebat.  At  ubicunque  consul  praedjctus  aciebus 
ii  infigebat ,  viia  ruinarum  patebaf ,  dum  securi» 
cjiis  timendissima  modo  fulminis  corpora  finderel 
el  arma.  Rex  fortissimus  autem  Edeibotdus  qua- 
csnque  ruebat  strages  hostilis  flebat,  dum  gladio 
^us  inviaissimo  essent  arnia  pro  veste,  ossa  p:  o 
carne.  Cum  igitur  quasi  duo  ignes  diversis  in  par- 
libus  impositi  obstantia  quaeque  coiisumerent,  con- 
tigit  ut  sibi  obviam  rex  et  consul  venirent.  Uterque 
vero  alteri  terribilis  corporc  infrenduit ,  dextram 
excussit,  se  in  armis  coUegit,  et  ictibus  uiiiversis 
arma  obstantissima  pares  lucessuiit.  Deus  autem, 
qui  superbis  resistit ,  a  quo  robur  ,  forlitudo,  et 
magnanimitas  procedit,  graliae  suae  regi  EdelbolJo 
terminum  posuit,  aoimoque  regis  confiJentiam  so- 
litam  dempsit.  Cuni  igitur  nec  aninium  suum  nec 


io:|ue  sievior  et  inloieralilior  tyiauaidem  augineo» 
Uvil. 

Sigebertus  rvx  in  principio  secundl  anni  regni 
sui«  cum  incorrigibilis  superbix  et  nequiti»  cssct, 
congregati  sunt  proceres  et  populus  lotius  regni, 
et  provida  delilieratione,  et  onaniini  conseusu  om- 
niuin  expulsus  est  a  regno.  Kineivlf  vero,  juveuis 
egregius  de  regia  stirpe  oriundus,  electus  est  in  re- 
gem.  Sigrbcrtus  ve:  o  rex  fugatus  a  suis  non  niinora 
mcrilis  metuens,  in  silvam  magnam,  quae  vocatur 
Andredeswald,  fugiens  se  abscondil,  ubi  quidam 
porcarius  Cumbr»  consulis,  nequiter,  ut  diximus, 
interfeclly  regem  absconsuin  inveniti  inventuni  co- 
ghovil,  cognilum  domini  sul  rlndex  occidlt.  Ecca 
manifestum  Domini  judicium,  ecce  qoomodo  Do- 
mini  justitia  non  solum  in  futoro  saecolo,  Terooi 
cliam  in  isto  digna  meritis  recompensat.  Eiigens 
namque  reges  iihprobos  ad  contritionem  promeri- 
tam  subjectomm,  alium  dio  insanire  pemiitil»  ot 
ct  populus  pravus  diu  vexetur,  et  rex  pravior  ia 
«ternum  acrius  crocietur,  vehiti  EdellH>ldmi  r»* 
gem  Merce  praefatum  ;  aliura  vero  ciia  distemi> 
natione  praeoccupat,  ne  populus  suus  nimia  tyraiH 
nide  oppressus  nou  respiret,  et  immoderata  prliicl- 
pis  nequitia,  citissimas  ultionis  «tern»  debito  pce- 
nas  iiicurrat,  veluti  Sigebertum  bunc,  de  quo  tra- 
clamus.  Qui  quauto  nequior  exstitit,  Unto  vilius  a 
subulco  iiiterfcctus,  a  dolore  in  d(dorem  transiit. 


vires  ipse  rccognosceret,  pngnantibus  adliuc  sois,  q  fJnde  domini  iustitiae  aetemae  laus  et  gloria  nunc  ec 

a  Domino  onmipotenti  territus  fugam  primos  in-     semper. 

cepit.  Nec  ab  bac  die  usque  ad  niortis  suae  tempora 

prosperumaliquidei  Dcus  permisit.Quartosiquidein 

ppst  bunc  anno  mrsum  pugnans  apud  Secandunc 

non  siiie  mirabili  exercituum  ruina  fugnm  dedi- 

gnaus  occisus  cst.  Occisus  apud  Secandune,  sep»l 

IttS  est  apud  Repandune;  sic  itaque  rex  validissimus 

cum  quadraginta  et  uno  annis  regnasset  superbias 

iini^adcratx  poenas  exsolvit.  Regnum  vero  Wesr- 

fecie  ex  boc  tcmpore  valde  roboratQm  cresccrc 

usque  in  perfectum  non  deslitit. 

Codrcdos  quartodcciiiio  anne  rogni  sui  pugnavit 
coutra  Brilannos,  qui  victori  regis  Gdelboldi,.  ut 
prxdictum  est,  frustra  resistentes  cito  fugam  in  • 

ceperunt,  cladeinquc  maximam   sine  bostium  de-  D  diuveral,  deilitque  Vicario  beati  Petri  RomaiMe 
trimenlo  digne  pertulerunt.  Anno  sequcnte,  Cudre- 
dus  rcx  niagiius  ct  excclsiis,  tot  pro.perilatLbusel 
yictoriis  potil.is,  iiiorlis   inclcnie:.tia   l;etitiani  fi- 
nivit. 

Sigebertus  regis  praedicti  cognatus  successit  ei, 
sed  brevi  tempore  regnum  tenuii.  Namquc  ex  pne- 
cossoris  sui  eventibus  tumefactus  et  insolens,  etiam 
auIs  intolerabilis  fuit.  Cum  aulem  omnibus  niodis 
niale  tractarel  cos^  legcsque  vtl  ad  conimodum  suuin 
dcpravaret ,  vei  pro  commodo  suo  devitarety  Cum- 
bra  consui  ejus  nobilissimus  prcce  totius  po^uli 
qiierimonias  eorum  regi  fero  inlimavit.  Quein,  q)uia 
regcm  suaserat  ut  levius  populum  regeret,  ei'in- 
luLwanltaledoposita,  Deo^^et  kominibus  amabilis 


KinewUi  regis,  anno  prime  Edclboldo  regi 
successit  Beornred  iu  regnum ,  sed  bre?i.  Oia 
enim  eodem  anno  fugavit  eum,  regnavitqne  super 
Merce  xxxix  aunis.  Ofra^.juvenis-nobilissimus  fini; 
filius  qiiidein  Wingferd,  filii  Eanvrif,  fllii  Osmod» 
filii  Lpa,  filii  Wippa,  filii  Creada,  fllii  Kinewald, 
filii  Ciiibba,  filii  lcil,  filii  Eomer,  iltl  Agellbeu,  llUi 
Offa,  filii  Weremund,  filii  Witlilad,  fiUi  Wodea* 
OlRi  strcnuissimus  rex  fuit ;  vicit  iiamque  Gen- 
tenses  praelio,  vicit  quoque  Westsexas  prvUo,  vlcit 
quoque  Nordbumbros  praelio.  Ofla  fult  vir  i^Ugii»- 
sus  :  Iranstulit  namque  ossa  sancti  Albani  in  im>- 
nasterium  quod   construxerat ,  multisqoe  modi» 


■r- 

bis  pontifici  redditum  statulum  de  singulis  domibos 
regni  sui  in  a-ternum. 

Kiiiewin  regis  anno  tertio  Eadbert  rex  Nordhom- 
bre  videus  roguin  pncdictorum  Edelboldi  scilicet  et 
Sigeberti  vitam  a^rumnosam  et  flnem  infauslum, 
Ceolwlfl  vero  prxdeccssoris  sui  vium  laodabilem 
et  finem  gloriosum,  meliorcm  partem  elogit,  qnm 
non  auferetur  ab  eo.  Regiio  namque  relido,  lonsu- 
ram  capitis  aeternum  diadema  generaturam  susee« 
pit,  furvasque  vestes  aethereum  splendorem  ooHe- 
turas  induit.  Iste  est  ociavus  regum  illorum,  qui  le- 
gna  sua  pro  Christo  sponte  dimiserunl,  irao,  1 1 
verias  dicam,  pro  regno  aeterno  commuUrant»  qtf- 
bus  octo  beatiludinum  jucuuditas  perenttis 


881 


HISTOfllA  ANGLOHUM.  —  UB.  1T. 


88i 


plici  dcleclameiito  iiieffabililer  jucundalur,  qnoruin  A  exercUut  primatemf  Marlh  coiigretiibui  apud  Kin^ 


sltenuilatcm  imitari  beatorom  est  {MHlih.  v).  Stic- 
ccssit  autem  in  regno  Osair  fiJius  sous  ;  sed  cum 
tino  aniio  regnassrt  a  familta  sua  nefanda  prodi- 
tione  occisus  esl.  Post  qoero  Mol  £delwold  regnavit 
6CX  annis.  Girca  hoc  tempus  Gudbrieuia  archiepi- 
scopus  vil£  deinpttts  est. 

Kinewir  cum  vi  annis  regnassci,  Edelbricht  rex 
Gentensls  metas  vivendi  attigit.  Eodem  anno  Geowl- 
fus,  tuiic  monachus,  sed  quondam  rci  non  hic 
obiit,  sed  hinc  aliiit,  stipendia  mirat)ilia  receplo- 
rus.  Anno  vcro  sequente,  Mol,  rex  Nordbumbre, 
interfccil  Oswine  fortUsimoin  ducum  sao.*tim,  qui 
coromittens  praslium  erga  dominuro  suoni  apud 
Eadwinesdiue  {  aL   Edwinescliue  ]  jure  gentioiti 


icim^  et  poitea  dueei  regii  Kinewlfet  Egganprm^ 
iio  ingenti  oeciderunl  ducet  prtedictoi  apud  Hilathhr' 
num.  Rex  autem  praedictus  Adelred,  ducibus  suis  ct 
ape  amissis,  fogit  a  facie  eorum  ;  iMi  vcro  eonsii- 
loeront  Alfwld  in  regem,  qui  regnavit  deeera  annis. 
Anno  autem  hunc  sequeiite  principes  et  praeposHi 
Nordhumbre,  quemdam  consulem  et  juslitiarium 
suum,  quia  rigidior  aequo  exstiterat,  combussc- 
nint.  Eodem  anno  fedbert  mrdiicpisc.  obiit  in  Go- 
stre,  cui  sucecssit  Eiibald.  Eodem  anno  Kineboid 
facliis  cst  episcopus  LindisDsrnensis.  Eodem  attno 
aiitlqui  Sasones,  el  Franci  pagiia?eiunt  ;  Frtnii 
vero  ticcrani.  Anno  vero  proxlm#  rex  Blordhon- 
bre  Alfwd  mlsll  Romam  propier  palliom,  el  dedic 


spreto,  jure  Dei  oedsus  esl.  Anno  vero  seqoente,  B  Embaldo  archieplscopo.  Tunc  Alcroondo  episcopo 


Janibeth  faclus  est  archleplsc.  Eborac.  Tonc  eiiam 
Frldwald,  episc.  Geastrensis,  vivere  deslitit,  qul 
factus  fuerat.episc.  vi  anno  regnl  Geolwolf.  Eo  teoi* 
pore  Witwlne  factos  est  cpisc,  Wilem,  Moi  vero, 
cum  VI  aniiis  rcgnassel,  regiiuro  Noriihuiiibredi* 
misit  :  posl  quem  Alred  viii  annis  regnavit.  Gujos 
rcgni  anno  ii  animas  emiseront  Egben  archieplse. 
Eborac,  cum  archiepisc.fuissel  xxxvi  aoiiis,  el 
Fridcrbertus  episcoptis  Haugustaldcnsis,  cum  epi* 
scopus  fuissct  XXXIV  annis.  Edlierto  archiepisc. 
successit  Adclbert ;  Frideberto  episcopo  siiccessil 
Alcinund.  Anno  iv  Alredi  regis,  obierunt  Pippinus 
rex  Francorum  et  Steplianus  papa  Romanorum,  el 
Eadbert  fltius  Eatae  [al.  EccxJ,  dux  fainosissiinus 
Ar.glorum. 

Anno  grati»  769,  Kinewlfl  vero  regis  anno  xv, 
inccepil  fieri  mutatio  dextr»  Excelsi  (Pial.  lxxvi)  ; 
imperium  namque  Romanum,  quod  tol  annis  in  se 
pneccllenlissimum  fuerat,  Garolo  regi  magno  Fran- 
corum  subjecttim  cst  post  xxx  aniios  regni  cjus, 
quod  in  hoc  anno  inrceperat  et  sucoessoribos  ejus 
usque  ad  liuncdiem  eximle  contigit. 

Kinewlfl  regis  aiino  xx  pugnavil  rex  Offa  com 
Merccnsibus  contra  Gcntcnscs  apud  Oxenford  ; 
clade  aiiteni  horrenda  utrinque  peracta,  belli  suc- 
cessibus  Offa  claruseffuhit.  Eodein  aiiiio  Nordhum- 
bri  ftigaveruiit  regcm  eorum  Alrcd  ab  Eouerwic  in 
hebdomada  paseliali,  ct  clcgcruiit  sibi  in  regem 
Kdelred  fllium  Mol,  qui  regnavit  aiiiils  iv.  IIoc  au- 
tem  anno  visa  fuerant  in  cceio  rubca  signa  post  oc- 
casum  solis,  et  liorrendi  serpcntes  visi  fueront  in 
Sudsere  ciitn  magna  adniirationc.  SccuDda  autem 
ab  hoc  anno  Saxoncs  antiqui,  unde  gens  Anglorum 
dcsccndii,  ad  ndem  conversi  stiiit.  Quo  anno  Wit* 
winc  episcopus  Wilierne  xxiv  anno  cpiscopatus  sui 
niortc  affeclus  cst. 

Kinewlf  xxiv  anno  rcgni  sui  pugnavit  conlra  Of- 
fam  circa  Benotune  ;  Marlis  autem  casu  niiiioralus 
loco  seccssit,  et  Offa  rex  castrum  idem  in  jura  sua 
rcdegit.  Eodem  anno  Edeibert  sacralus  est  apud 
Eonerwic  episc.  in  Witterne.  Anno  Hquente^  Edei- 
baldf  et  Herbert  ducei  regii  yordh^mbre  rebetlantei 
domino  iuo,  occiderunt  Aldulf  filium  Boa  regaiif 


Hatigostoldensi  defunclo  Tilbeih  soecessit.  Garoloi 
eo  anno  Romam  Ivit.  Girca  boc  lempos  concilioa 
fuil  apud  Acle. 

'  Kinewlf,  cum  regnassct  xxvi  annls,  el  coniri 
Brilannos  victoriosus  imilla  gessissel  pndla,  el  eos 
ex  omni  parte  domasset,  Undem  exsulare  sUtuH 
adolcscentem  Kineard,  fralrem  Sigcberti.  Ipse  au*- 
tetii  iinpeliit  rcgcm  apod  Weretune,  ubi  privale 
pcrrcxerat  ad  qoamdam  mulierem.  Rex  aiUem  id 
conipericns  in  ostio  vlrillter  se  defendobal,  doiioc 
consprcto  juvene  foras  exsiliens  vulneravit  cum, 
et  oinnessocii  ejos  in  regem  piignantes  interfeee- 
runt  eum.   Glamore  autero  audlto,  niilites  regis, 

^  qui  in  urbe  erant,  in  jovenem  cucurrerunt,  renueo- 
tcsque  oblatas  ab  eo  terras  cl  pcconi&m,  pognandd 
omiies  mortul  sunl,  praeler  unom  BrlUnnuin  ob^ 
sidein  graviter  vulneraluro.  Manc  autem  milites 
regis,  qui  circa  eraol  in  atrio,  ubi  rex  occisus  eraU 
obsederunt  juvenem  el  soos.  Qoi  dixil  eis  ;  c  Go^ 
giiati  vesiri  mecum  sunt,  vobisque  dabo  lerraro 
ct  pccuiiiam  secundum  cor  vestrum,  ne  pogneiii 
contra  nos ;  idem  autem  socits  veslris  obluli  rt^ 
nuentesqtie  pcrierunu  i  llli  autem  respoiiderunl  B«i-« 
lam  pecunlam  chariorcm  domino  suo  esse  iit»  ao^ 
que  domini  socionimqtie  sangoinem  ulluroSt  tlK 
ntmpentesqne  gravi  praelio  In  porUm  juvenem  el 
Lxxxiv,  qul  c«ni  eo  erant,  Jnterfccerunt.  Reman^ 
sitque  solus  filiolus  juvenis,  vulneratiis   Umen.^ 

D  Kinwlf  igitur  xxxi  anno  rcgnl  sui  sepullus  es| 
apud  Wincestre,  juveni^  autcin  apud  Acsemmin- 
ster. 

Biictrich,  qui  etiam  de  progenie  Gcrticisa-pe dicli 
rcgis  erat,  post  i^inwlfum  rcgnavit  siipcr  Westiiere 
scitJecim  annis,  cujus  anno  sccundo  Adrianus  papa 
inisit  Icgatos  iii  Brilanniani  ad  renovsunlam  fldcm 
^uam  prasdicaverat  Atigustinus.  Ipsi  vero  honorifloe 
a  regibus  et  populis  susccpli ,  super  fuiidamenlum 
8tabi(,e  acdiflcaverunt ,  pulchre  Ghristi  misericordla 
cooperante.  Tenuerunt  autem  conciliiiro  apu  J  Geal- 
ti()c ,  ubi  Jambcrt  dimisit  partem  episcopatns  sul, 
Ibi  etiam  fligebrit  electus  est  ab  Offa  regc.  Eodem 
anno,  Egfert  [ai.  Egferd],  sacratus  esl  in  regcni 
Kontensis  provincise.  Aiino  vero  'SCf|ucDie  qui  c«l 


m  HENIUCl  ARCHfDlACONI  HUNTINGBON.  8U 

annus  gratkB  septiogenlctinins  occogesimus  lextus,  A     Bnctrici  regis  anno  xi  NordhimlMri  regeM  nm 

Edelied  occiderunt,  qui  anno  eo,  qoo  rex  <Kred« 


apparuit  signum  crucis  in  vostibus,  quoJ  dictu  et 
aoditu  8£culis  omnibus  Tidcri  poiest  mirabile. 
Factumne  igitur  fuit  aj  demonstrationera  notionis 
lerosolymitan»  cum  cmcibus  assomptis,  quae  facu 
est  post  treeentos  et  novem  annos»  tempore  Junio- 
ris  Willielmiy  aut  potius  factum  est  ad  correclionem 
gentium»  ne  plagam  Dacorum ,  qu«  prosime  secuta 
est*,  correcti  pcrferrent?  Nos  autem  Aibil  temere 
deflnimus»  sed  Domim  secrcta  Domino  relinquimus. 
Bricirieus  anno  regiii  sui  quarto  duxil  in  uxorem 
Eadburh  filiam  regis  OSbe  Derce;  unde  coufortatus 
est  In  regno,  et  provectus  in  superbiam.  His  autem 
diebus  ▼enernnt  Daci  cum  tribus  puppibusin  Britan- 
niam praedicationis causa.  Quod praeposilu&regs iU 


occisus  fuerat,  in  snperbiam  eiatua,  aoji  rdida  » 
vamduxerat  uxorem,  ignerans  quod  et  Ipsepoit 
biennium  perimendus  esset»  breTisque  regni  gsa- 
dium  mortls  desolatlone  tam  dto  termiDandnm  I»- 
ret.  Postquem  Ardulf  regnum  Nordhnmbre  anscepiL 
Hunc  igitur  Eubaldus  archieplscopus,  et  Eddbertis 
episcopus»  el  HigebaMus  episcopua,  et  BalJvlfii 
episcopua  sacraTenint  in  regem,  et  elcTatiis  est  ia 
regia  sede  apod  Eboracum.  Nec  niulto  post  obil 
Eubaldus  archieplscopus  i^Hid  El>oraciuD,  cui  soa» 
cessit  alter  Eubaldus.  His  diebus  Adrianos  papa  el 
rex  magnus  Offa  vit»  metas  auigeruat.  Posla 
Egfertfilius  Offxregnavit  supcr  Meroe,  et  cxLidie 


lius  provinci»  videns,  eccurrit  eis  debito  securius»      mortuus  est ;  cui  successit  rex  Cenwelf.  Eodem  ams 


utcomprehensosad  regium  duceretcastrum.  Ncscie- 
bat  autem  qui  essent,  qui  appuierant,  vel  cur  appu- 
lisseut.  Slatim  vcro  immistuseisoccisuscst.  Hic  pr:- 
mus  fuit  Aiiglonimcaesu&  a  Dacis,  post  quem  mul'.a 
inillia  miilium  ab  iisJem  caesa  sunt.ctlue  puppes 
prim;e  fuerunt,  qnas  huc  Daci  adduxcrunt.  Anno  se- 
quenti  convenit  coiicilinm  apuJ  NorJhu.-nLrc  in 
Wincenhaic. 

Brictrici  regis  vi  aniio  congregata  cst  synoJusapuJ 
Aclea  [al.  Adea],  Sigan  vero  oc.ciJit  nefanda  pro- 
dilioiie  Alfwld  regem  Nordliumbre.  In  eo  auiem 
loco.ubi  rex  amicus  Domini  occisus  est»  lumen  cce- 


Eadbrict  voeatus  alio  nomine  Pren  adeptua  esl  re- 
gnum  CentCDse;  gens  lero  pagana  praedavefUBl 
Nordhumbre ,  et  monastcrium  EgCiert  spoKavemat 
apud  Donemutb.  Tunc  vero»  occurreDiibu&  eis  na- 
iNlissimis  el  bello  assuetisaimis  Anglonun «  dudlM 
eorum  occisis,  victi  ad  puppes  fugerunt.  Cura  veia 
in  puppibua  fugiendoperseverarent»  aliquae  caruai 
per  lempestatem  fractae  siint,  et  multi  virorom  uau- 
fi>agati  sunt;  quidam  vero  viventes  cap.ti  aont,rt 
juxta  litlus  capite  privall  sunt.  Nec  multo  post  Cei- 
vrolf,  rex  Merce,  Centensem  provinciam  transverhe- 
rans  praedatus  esi,  regemque  eoruni  Pfod  viribis 
sibi  imparcin »  et  ideo  per  latibula  et  diTortia  deli- 


•este  s»pe  visum  est»  et  ipse  sepultus  cst  in  ecde- 

sia  apud  HangustalJam :  post  quem  Ofredus  regiiare  ^  tescentem  comprelieudil,  et  victum  virloriosas 

iiicoepit,  scd  anno  sequciui  proditus  cst,  ct  a  regiio     cum  reduxit. 

fugatus,  et  Edelred  filius  Mol  ilem  regno  est  resti- 

tutus.  Ofredus  vero  IV  anno  postquam  rex  fuerat» 


cum  congregatis  viribus  rediret,  ut  Edebred»per 
quem  expulsus  fuefat,  regno  expellerct^inter  eum- 
dem  captus  est  et  occisus ,  et  sepultus  est  Tinemu- 
th«.  Quam  I>ene  igitur  dixil»  qui  dixit  : 

0  cxca  futuri 

Hens  homittuml 

(LUCA!!.  xi,  14.) 

€um  enim  juvenis  prsdictus  Osred  tripudians  et 
Uetabundus  rex  fieret,  quam  parum  aestiinabat  se, 
anno  ii  regali  sede,  anno  vero  iv  vilali  Juce  privan- 
dum,  unde  scniper  inter  prospera  solliciti  simus, 


Brictrici  regis  anno  xiv  Rnmanl  ampntaTcrual 
linguam  Leonis  papae»  et  oculoa  aibi  erueroBt, 
eumque  a  sua  sede  fngaverunt.  Sed  ipae  (ot  scripu 
tradunt)  per  Doniini  misericordiam  iterum  videra 
el  loqui  potuil,  rursusque  papa  effectua  esi.  Post 
Iriennium  vero  Carolus  rex  factua  imperator  eta 
Leone  papa  sacratus  daifinavit  nrorti  illos,  qni  pa- 
pam  dehonestaverant;  sed  postca  prcciboa  papse 
mortem  iudulsit,  ct  in  exsilium  eos  retrusil.  Posi 
trienntum  quoque  deCecit  Brithric  rex  Westsere. 
H<>c  in  tempore  fult  magnum  praeiiuin  in  Nordhttm- 
bre  apud  Weliebare,  in  quo  periit  Abric  fiUus  Be« 
berti  [a/.  Ilercberti],  et  aiii  cum  eo  mnlli.  Singvlo- 


Ignari  scilicet  quam  prope  siiit  adversa.  Ea  tenipe-  D  rum  autem  l)ellorum  gesta ,  ct  fines ,  et  mudos  ad 


state  Ofla  rcx  Merce  praecepii  amputari  capiit  S. 
Edelbricii.  His  etiam  Lanibrih  archiepiscopus  uUra 
non  vixit,  et  abbas  Edelred  cicctus  est  in  archiepi- 
scopum.  Eubaldus  vero  archiepi&copus  Eboracen- 
sis  sacravit  BalJulf  episcopum  apud  Witerne. 

Brictrici  anno  x  visi  sunt  flamniei  dracoiies,  vo- 
lantes  per  aera ,  quod  signum  duae  pestes  secuta^ 
sunt :  primo  maxima  fames ,  postea  gens  pagana  a 
Norwegia  et  Dacia  vcniens,  quae  prius  gentem  Nor- 
dumnrensem  miscre  destruxerunt,  etpost  inLindis- 
famensi  provincia  ecclesias  Christi  cum  inhabiianti- 
bushorribililerdestruxeruntin  Idibus  Januarii.  Qua 
etiam  tempestate  Sigga  dux,  qui  Alfwold  regeni  bea- 
Vumjndigneprodiderat  [a/.prodierat],  digne  depcriit. 


plcnum  determinare  iiimietas  prolixitaiis  neccssario 
prolvibet.  Gens  enim  Anglorum  naturaliter  dura  erat 
el  superba^et  ideobellisintestinis  incessauterattriu. 
Egbricht,  anno  gratiae  800,  numero  odaYus.  re- 
gum  fortissimorum,  quos  in  libro  ii  prxrogativa 
singttlaris  exccilentiae  notavimus ,  regnavit  xxxvu 
aniiis  et  sex  mensibus  super  Westsere,  quem  juve- 
nili  quidem  aetate  Brictrich  praecessor  ejua  et  Ofla 
rex  .Mcrce  ab  liac  terra  fugaverant :  exaulavit  igi- 
tur  III  annis  cum  rege  Francorum,  noftiiiiler  lameB 
et  egregie.  Defuncto  autcm  rega  prsdicto,  cum  ra- 
versus  regnum  suscepisset »  eodem  die  EddmoDd 
[aL  Adelmund]  consul  Kficassit  a  Wicuro.  et  veoieiia 
Kinemcrcsford  obviavit  Wicsun  consuli  cuai  Wil- 


885 


HISTORIA  ANGLORDM.  —  LIB.  IV. 


m 


alU,  elilHco  simul  pugnaverunl,  et  amba  oonsules  A  runt;  et  duo  epiBCopi  scilicel  Hercfertel  Wigferl, 


occ.si  S4int,  ci  Wilsaies  vicerunt.  Quarlo  post  bunc 
anno  decessit  Edelred  archiepisc.  'Centensis .  et 
Woifred  loco  suo  sacratus  est.  Inde  vero  post 
biennium  Cudred  rex  Centensis  vitali  privatus  aura; 
auuo  vero  sequenti  ikrdulf  rex  N^ordbumbre  fuga- 
tus  esl  a  regno  suo. 

Egbricht  xiv  aniio  regni  sui  praedavil  hi  regnis 
Brilonura  ab  oriente  usque  ad  occidentem ,  nec  fuit 
qui  ejus  immaniuii  vel  conaretur  resistere.  Anno 
aulem  huic  proximo,  Parolus  rex  Francorum  ct 
imperaior  Romauus  viu  exierat.  Auno  autem  huic 
S.  Leo  papa  venerabiiis  corpus  deposuit,  et  Sie- 
phanus  ei  successit ;  Siephanovero  Paschalis.  Post 
parvum  vero  spalium  temporis  Cenvrolf  rex  Merce 


inurti  dalus  cst.  Post  quem  regna^il  Ceolwolf  in  B  nanduscsi. 


et  duo  duces,  scilicet  Oudda  et  Osmod  perierofit. 
Anno  vero  sequente  venit  exercitus  Dacorum  na- 
valis  in  Westwales;  et  Walenses  cum  Dacis  coada- 
nati  sunt,  et  contra  regem  Egbricht  insurrexerunt« 
Rex  vero  secunda  usus  fortuna  Dacos  et  Walenses 
contritioiie  contrivit,  et  triumphose  fortissimos 
fugavit  apud  Hengistendune  [aL  Hengislcsdune.] 
Anno  his  proximo,  E;;bricht  rex  et  monarcha  Brl  - 
tannix  falis  concessit.  Regnorum,  quse  in  manu 
propria  teneliat,  lilios  fecit  haeredes,  Eilelwolfum 
super  Westsere,  Edelslan  vero  supcr  Cent  et  Sud- 
strc  et  Eslscre.  Sed  cum  jam  ad  monarchiam  M- 
glia;  pcrvciiimus,  el  ad  plagam  horribilem,  quae  pci 
Dacos  illala  csi,  iiber  proprius  rcbus  novis   do- 


Icco  ejirs.  Sed  iii  ab  hoc  anno  regnum  amisit,  et 
B;  oruwolf  sibi  iilud  occupavit. 

Egbricht  xxiv  aniio  regni  sui  commisit  prapiium 
C0!ilra  Bcoinwolf  regem  Merce  apud  Ellendune;  unde 
dicitur  :  EUendune  rivus  cruore  rubuit^  ruina  re$- 
tiiitf  felore  tabuil^  Ibi  autem  maximo  gcntis  cxtcr- 
minio  utrinque  peraclo,  Egbrichl  victor  funcstus  cx- 
stitit.  Inde  vero  successus  urgens  suos ,  et  foriunae 
iiistans,  misit  Adeiwolf  filium  suum,  quipostea  rex 
deveiiit,  AUstan  \al.  Healestan]  cpiscopum,  et  Wa- 
lard  consulcm  cuni  magno  exercitu  in  Cent ,  qui  fu- 
gaverunt  regeni  Balred  ultra  Tamcsin.  Tunc  erg« 
populos  Cantiae,  et  Sudriae,  et  Sudsere,  et  Estserc, 
rex  Egbricht  in  dominium  suscepit,  quos  prius  co* 
gnatus  suus  Pren  injuste  amiserat.  Uoc  etiam  unno, 
rex  Eslangle  cuni  geiite  sua  recepil  Egbricht  regem 
in  patronum  :  et  poslca  hoc  eodem  anno  Estangli 
occiderunt  Beoriiwolf  regem  Merce ,  cui  successit 
Ludecen.  Eodcm  anno  maximum  praelium  fuerat 
iaier  Britones  et  gentem  Davenescire  apud  Gavel- 
ford,  ubi  mulla  millia  utrinque  corruerunt.  Anno 
vero  proximo ,  Ludecen  rex  Merce  et  quinque  con- 
sules  cum  eo  occisi  sunt. 

Egbricht  xxvii  anno  regni  sui  fugavit  Wilaf  regen 
Merce»  qui  regi  Ludeccn  successerat ,  regiiumque 
fiibi  acquisivit.  Cum  ergo  obtineret  omne  regnum 
ex  australi  parte  Humbre  duxit  exercitum  contra 
Nordhumbras  apud  Dore.  Illi  vero  regi  magno  de- 


Yerum,  ut  m  libro  sccundo  factum  cst,  ea,  quae 
iii  hoc  libro  dicta  sunt ,  breviier  repetcnda  sunt  : 
ct  regnorum  singulorum  progressio  ex  ordine  diri- 
getur,  ut  quod  coiifiisum  est  in  tot  regum  com- 
mistionibus,  haec  abbreviatio  diligenter  elucidet, 
Uudecum  leclori  graiior  cxsiitero,  fructum  laboris 
desiiierabilem,  Domini  gratia  percipiam. 

Uwc  est  abbreviatio  de  regibus  Cantuarice  in  hoc  libro 
prwtractatis. 

Lotharias  regnavit  duodecim  annis,  et  pugna 
australium  Saxonum  neci  traditus  est. 

Eadricus  regnavit  aono  et  dimidio,  extraneus  a 
regali  prosapia. 

Nidred  et  Wibbehard  similiter  extranel  legnave- 
runt  VI  annis  et  repulsi  .sunt. 

Withred,  de  regia  slirpe  ortus ,  regnavit  xxxiv 
annis  in  pace,  et  cum  rege  Ine  concordiam  fecit. 

Edbriht,  filius  Witredi,  com  duobus  fratribus 
regnum  tenuit  xxii  annis. 

Edelbribt  sceptro  regni  potitus  M  xii  annis. 

Egfert  regnum  idem  xxxiv  annis,  ut  coiijicers 
possumos  ex  scriptis,  tenuil. 

Edbrit  Pren  regnavit  iii  annis,  et  captus  est,  el 
abductiis  a  Cenwolfo  rege  Merce. 

Cudred  regni  infulas  obtinuit  ix  annis. 

Balred  regnavit  xviii  annis,  et  fugavit  euni  a 
regno  rex  Egbricht  Westsere. 

Egbrichtus,  rex  Westsere,  regniim  conquisilum. 


vuteconcordiamofferenies  et  suhjeciionem,  pacittce  ^  dum  vixit,  obtinens,  Adelstano  iilio  suo  moriens 


separati  sunt.  Anno  vero  sequente,  rex  Egbricht 
ini&ericordia  motus  concessit  Wilaf,  ut  regnum 
Mcrce  tenerct  sub  eo.  Et  inde  rex  Egbricht  duxit 
exercitum  in  Nordwales,  et  eam  sibi  patroci- 
nio  armorum  subdidit.  Anno  vero  sequente,  Wilfri- 
do  archiepiscopo  Ccntensi  defuncto,  Celnod  [a/. 
Ceolnod]  successil. 

Egbrichii  regis  anno  xxxiii  redierunt  Daci  in 
Angliam,  xxxviii  anno  postquam  apud  Donemu- 
tbam  victi  el  fugati  sunt.  Primum  igitur  pranlave- 
runt  Sepeige.  Rex  vero  Egbricht  pugnavit  cum  ex- 
ercitu  suo  contra  eos,  qui  triginta  et  quinque 
maximis  puppibus  advecti  fuerant  anno  sequenie 
apud  Carrum,  ci  ibi  Dacouscs  alca  belli  praevalue*' 


rcliquit :  cessavit  ergo  rcgi^  stirps  Cantuariae,  et  In 
aliena  jura  regnum  transiit. 

Hcec  est  abbreviatio  de  regibus  Westsere  in  hoe  iibiro 
prairactaiis, 

Cedwalla,  cum  duobus  annis  regnasset,  Vectaiu 
insulam  acquisivil;  Cent  bis  prasdavit,  pergensque 
Romam  in  albis  moriuus  cst,  et  insignia  regiii 
commutavit. 

Iiie  regnavit  ^xxvii  annis ;  vicitqtie  praelio  C«- 
rentem  regem  Walensem,  domuitque  bello  austra- 
les  Saxones,  Romamque  petens  se  feliciter  regno 
deposuit. 

Adelhardus  ,  cognatus  regis  Ine,  regnum  sibi  ab 
codem  traditum  rexit  in  pace  quatuordecim  annis^ 


117  HENRICI  ARCHIIHACOM  HLNTINGDON.  m 

Cudredoi  regBavit  lexdecim  auois,  Tidiqoe  Bri-  A  eC  a  regoo  fogaius  e&l  a  sais ,  el  posi  irieBninm 


Uanof  bii  lege  praelii  ei  regem  Edelbolduoi. 

Sigebertos  [aL  Sigebriclos]  crudelis  regnavit  uno 
•ono,  et  paulo  plus,  et  a  regno  jusle  expulsus»  el 
posiea  ocdsus  est. 

Kinewolf  regnavit  viginti  Iribus  annif ,  quero  81- 
gebert  [al.  Sigebercb]  fraterregis  neci  iradidiL 

Brictricus  regnavit  xvi  annis,  cujus  leropore 
prirouro  Dacoruro  ssvitia  Britanniaro  lacessivit. 

Egbricbtns  regnavit  uxtii  annis  et  praedavit  in 
Srltannia  ab  oriente  usque  ad  occidentero,  vi- 
dlque  Harte  Beomwolfuro  regem  Merce,  ci  Balred 
regero  Caotiae,  et  regcro  Wilaf,  et  Dacos. 

Eofe  e$t  abbreviatio  de  regibus  Hordhumbre  iu  hoe 
libro  pnesignatis. 

Alfridus,  frater  regis  Egfridj,  doctus  in  Scrip- 
toris,  strenuus  In  bellis,  regnavit  figinti  annis. 

Osredus  lilius  ejus  regnavit  xi  annis,  et  pugnans 
{nlerfeclus  esl, 

Cenred  regnavit  ii  annis,  et  inlirmatus  roortis 
^eritate  praeventus  est. 

Osricus  regnavit  xi  annis,  et  vitali  luce  caruit. 

Ceolirplfus»  frater  Cenredi  predicii  regis,  regna- 
fit  VIII  annis,  et  roonachus  effectus  est.  Cujus  lero- 
pore  fieda  presbjter  yenerabiiis  et  Chrisii  philoso- 
pbus  feliciier  decessit. 

Egbriclus  [ai.  Adbrichiuslt  cognatU8^'u«,regna- 
▼it  XXI  annis,  effectusque  monachos  fragilem 
vitaro  line  glorioso  perlustriivit. 

Osulf,  filius  ejqs,  regnavii  unoaufio,  et  a  familia  ^ 
ioa  proditus  est  el  occisus. 

Hoi  Edelwold  regnavit  vi  annis,  et  coactus  di- 
misit  illud. 

Alrediis  regnavi.t  vni  annis,  ei  fugatus,  depositos 
est  a  gente  sua.    - 

Adelred  [a/.  Aedeired],  fllius  Hol,  regiiavit  tribus 
^nnis,  et  fugit  a  facie  ducum  suorum  reft>eUan- 
tium. 

Alfwold  regnayit  x  aonis,  quero  Sigga  dux  pro- 
ditione  occidit. 

Osred,  nepos  regls  praedicti,  regnavit  uno  anno 


ocasus. 

Adelred,  filius  Mol,  iterom  regniiTit  qvjifaior 
annis,  ei  occisus  eu  a  popolo  soo  seoiper  neqaif^ 
simo. 

Ardulf  regnavit  xii  oonis,  ei  o  mIs  rugatus  esi 
a  regno  suo.  Postea  Nordbombri,  ot  «ppairet,  io^ 
sania  nequitiae  prapoccupati  aliqoaniisper  siiie  lege 
fuerunt,  et  Egbrichlo  regi  concordatl  ount. 

Hete  est  abbremaiio  re§mm  Meroe  tn  koc  iikro  prm- 
diclorumm 

Eddred  [o/.  Addred],  Hlios  Peodae,  regnayit  xxn 
aDois,eigloriosemoBtdiuseffDCius  esi. 

Cenred,  cogoatos  ejus,  regnavii  t  annis«  Ro- 
maroqne  peiiit,  et  yicioriosus  monachataBi  sos- 
B  cepit. 

C^lred,  filius  Eddredi  regis,  regnavii  ocio  aMi|s,  ' 
pugnavitque  yaiide  conira  regem  Ine. 

Eddbold  [al.  Adelbald]  superbus  regnavit  xLian- 
nis;  bic  pnedavit  Nordhumbre,  yiciique  geatem 
Walliae,  praefuitqoe  regibus  omnibos  Angliv.  Std 
tandem  a  Cudredo  rege  yictus,  et  posiea  occisos 
esi. 

fieornred  uno  ^nno  regnum  lenoii,  sed  Offii  ya- 
lidus  eum  aufugavit. 

Offa  XXXIX  annis  regnavit.  Is  regem  Wesisere 
lUnewoil  bdlo  minora^yil,  a  Ccntenses,  ei  Nor- 
dbumbras. 

flgferd,  filius  Offae  regis,  uoo  ad  plepom  anao 
yivere  non  suffecii. 

Ceuwdf  regnavit  xxvi  annis  pacifice,  et  morUras 
est  comrouni  morte, 

Ceolwolf  tribus  annis  regnum  tenuii,  ^od  toiie 
d  Beomuif  ferox  diripuit. 

fieomulf  uno  anno  regnayit,  et  ab  Egbrido  rego 
bdio  victus  demarcuiu 

Ludicen  rex  priroo  anno  regnl  tDienin  conao- 
libus  quinque  suis  occisus  ehl. 

Wilaf,  ab  rege  Egbrido  yiclus  bdlaQdo,  iribo* 
tarie  sub  eo  regnum  tenuit.  Regnom  yero  Eaoc 
tangle  jam  re^nis  aliis  vi^riis  modis  iiobjeauai 
fuerat. 


PROLOGUS  U3RI  QUINTI. 


/n  hujui  hislorite  principio  quin^ne  piagis  percussam  dis^imus  Britanniam  :  quarum  de  quaria^  fM.P^r 
Dacos  facla  est,  prwsenti  libro  tractabimus.  Ilwc  siquidem  ionge  'imManior,  ionge  crudeiiar  cmterie  fmiL 
'Romani  namque  sibi  Briianniam  brevi  subjugaverunt,  et  iege  dominantium  spiendide  rexerunt.  PieH  »rra 
et  Scoti  crebras  irruptiones  ex  boreaii  parte  Britannim  faciebant,  sed  nec  eam  ex  omni  parte  aggrediebnm- 
ttir,  nec  nunquam  perniciose  repufsi  temporc  non  pauco  ab  invasione  cessabant.  Saxonee  tiutem  pro  viribu9 
paulalim  terram  beilo  capessentes^  captam  obtinebant^  obtenlam  asdipcabant,  wdificatam  tegibus  regebmnt. 
Nec  non  et  Northmanni  cito  et  breviter  tenam  subdeutes  sibi,  victis  vilam  et  iibertatem  legesque  anttpui$ 
regnijure  concesserunt,  de  quibus  in  antea  dicendum  est.  Daci  vero  terram  undique  creberrime^  diutisdme 
insilientes  et  assiiientes  eam  non  obtinere  sed  pradari  studebant^  et  omnia  destruere,  non  dominari  cupie» 
bant.  Qui  si  quandoque  vincerentur,  nihii  proficiebant  victores,  cum  alibi  classis  et  exercitus  major  ineurge^ 
T$t;  miroque  modo,  cum  reges  Angtorum  in  orientalem  partem  contra  eos  pugnaturi  tenderent^  ante^uauk 


Srj  H1ST0R1A  ANGLORUM.  —  LI6.  Vi  890 

ho$tilibu9  lurmii  appropinquareni,  advolabat  nuniiui^  dicent :  Bex,  quonam  tendU?  Cta$si$  paganorum  in- 
numerabilii  ex  autlrali  parU  Angliw  iiitora  occupavit^  urbe^que  et  vilta$  depopulans^  omnia  ctedi tradit  ei 
igni,  Eadem  die  accurrebai  atiui,  dicens  :  Rex^  tfup  fkgam  capessis  ?  Terribilis  extrciius  in  occidentali  parle 
Anglim  appulii^  conlra  quos  nisi  fesiinus  reveriariSf  ie  fugisse  exisiimantes^  cnede  ei  flamma  a  iergo  perse" 
quentur.  Adveniebat  eadem  die  vei  crastina  nuntius  alius^  qui  dicerei  :  Quo  ienditis,  proceres  ?  Daci  borea^ 
iibus  piagis  apputsifjam  domos  vestras  combusseruni^  jam  res  vestras  asporiarunifjam  pueros  sursumjacia^ 
tos  iancearum  acumine  susceperuni,  jam  conjuges  vesiras  quasdam  vi  oppresserunt^  qucsdam  secum  abduS> 
runt,  Sic  ioi  rumorum  miserabili  ptaga  percussi  rex  et  poputus  manibus  et  corde  dissolvebaniur^  ei  iabesee^ 
bant.  Jgitur  nec  cum  vincereni^  lostiiiu^  ui  assolenl  [al.  assotei}  ,  erai  eis  ulla^  nec  spes  satutis  aiiqua,  Cur 
aulem  tanlo  furore  Dei  jusiitia  in  eos  exarseril,  causa  hmc  esi»  In  primitiva  Angtitje  Ecciesia  reiigio  ctaris* 
$ime  splenduit;  ita  ui  rege$  ei  reginte^  duce$  ei  epi^copi^  tet  monachaium  vet  ex$itiumf  ui  pramon$iravimu$^ 
appeterent.  Proce$$u  vero  iemporum  adeo  omni$  viriu$  in  ei$  emarcuii.  ut  gentem  nullam  proditione  et 
neqnitia  $ibi  parem  e$$e  permittereni.  Quod  maxime  apparet  in  hi$toria  regum  Nordhumbre.  Sicut  autem 
in  regaiihns  gesli$  impiela$  eorum  de$cripta  e$i^  ita  uniu$cuju$que  ordini$  et  officii  homine$  doto  et  prodi^ 
iione  insislebant,  Nec  erai  dedecori  nisi  pietas,  et  causa  dignis$ima  cmdi$  innoceniia.  lmmi$ii  ergo  Dominu$ 
omnipolen$  velui  examina  apium  gente$  crudeli$$ima$^  quce  nec  ceiaii^  nec  $exui  parcereni,  $citicet  Daco$  cum 
Cotlm,  Norwagen$e$  cum  Suaihedi$^  Wandaiio$  [al.  Wandaioi]  cum  Fre$i$,  qui  ab  cxordio  regni  Edelwoifi 
regis  usque  ad  advenlum  Norlhmannorum  Willielmi  regi$  duclu  ducenii$  triginia  annis  terram  hanc  desota" 
verunl.  Qui  eliam non  nunquam  ex  affinitate  BritanniXy  Dei  vindice$  ei  $timuli,  Caiiiam  pro  meriti$  chdeliier 
invaserunt.  Sed  jam  ad  hi$toria!  ordinem  hi$  explanati$  redeundum  e$t. 


LliJER  OUINTUS. 


>  rl 


^:^^ 


Addewlf  |iriuio  aniio  regni  sui  coui  ipse  adversus  A 
liostest  praedictos  in  una  parte  regni  sui  persisteret, 
undique  confluente  paganorum  multitudine,  roisit 
"Wirard  consulein  cum  parte  exercitus  ad  debellan- 
dum  Pacos ,  qui  cum  xxxiii  iia?ibu8  apud  Hamto- 
nam  appulerant,  ubi,  magna  sirage  hostium  pa- 
trala,  clarissime  triumphavit.  Misit  etiam  rex 
Aedhulf  Aedelhem  consuiem  ut  pngnaret  contra 
nlium  exercituni  apud  Port  cum  exercitu  Westsere. 
Cumque  diu  conflixissent,  occiso  praedicto  consule, 
Daci  viclores  exstiierunl.  Anno  yero  sequente  He- 
rebertus  consul  pugnavit  contra  eos  apud  Merc- 
sware,  Dacisque  vincentibus,  suisqtie  fugieniibus, 
occisus  est.  Eodemque  perrci^it  paganorum  exerci- 
tus  per  orientalcs  partes  Angliae,  scilicet  per  Lin- 
debie,  ct  Estangle ,  et  Cantiam,  gcntique  innuroerae  ^ 
vitam  ferro  rapuerunt.  Anno  vero  bos  sequenie, 
terram  profundius  inlroiens ,  exerciiiis  circa  Can- 
tiiariam  el  Rovecestriam  et  Londoniam  roulliiudi- 
nem  magnam  stravit. 

Adelwolf  quinto  anno  regni  sui  cum  parte  exerci- 
tus  (divisi  namque  erant  exercitus)  pugnavii  con- 
tra  gentem  xxxv  puppium  apud  Garrum ,  Dacique 
viclores  fuerunt ;  iicet  enim  parvus  fuisset  nume- 
rus  puppium,  magnus  tamcn  erat  puppes  maximas 
numerus  ingressoruro.  Anno  vero  ab  hoc  quinto, 
Aleslan  [a/.  Alcstan,  vel  Algstan],  episcopus  vene> 
rabilis  et  dux  Ernulfus  cum  Sumersetis ,  et  dox 
Ofredus  cum  Dorsetis  pugnaverunt  contra  Dacos 
apud  Pedredesmuth,  et,  Dco  auxiliante,  roultos  eo- 
rum  prostraverimt ,  ct  vicioriae  splendorem  obii- 
PMerunt.  Adclwolfi  decimo  sexto  anno  regni  sui  ei 


fidelbaldus  fllius  soos,  N)ngregaiiK  omnibos  coptist^ 
ptigiiaveroni  cum  roaxiroo  exercitu,  qoi  cum  ccl 
navibus  appulerani  ad  Teroesmuth,  orbesqoe  pr»-  [ 
ciaras  el  roollis  inclytas  annis  Londoniaro  scilicei 
ei  Caniuariaro  fregeruni,  ei  fugaveroni  Bricwoll  re- 
gero  Merce  victoro  com  exercito  soo»  qoi  nunqoam 
posiea  viguit.  Cui  loccessit  Borred  io  r^nom 
Merce.  Ingredientesque  Sudreiam  regalibos  coneis 
obviaveroni  apod  Haclea.  Comnissom  est  igitilr 
inter  maximos  exerciios  taniom  ei  tam  grave  prae- 
lium  quantum  nuUus  retro  audierat  in  Angliaro  [al. 
Anglia]  commissum.  Videres  igilur  viros  bellatoreii 
more  seg^iis  utrinque  ruere,  sanguinisque  fluvios 
capita  et  merobra  c^sorum  secum  volvere.  Scrl- 
bere  aoiero  singola  nonne  nimi»  ei  fastidiosae  pro- 
lixiutis  esset?  Concessit  ergo  Deos  fortonam  belii 
in  ge  credeniibos,  ei  inenarrabilem  contritionero  se 
conieronentibos.  Rex  igitur  Edelwolfus  victor  exsii- 
iii  clarissirous.  Eodero  anno  Edelsian,  rex  CantiaR, 
ei  dux  Eaihere  navali  prflelio  coiiira  Dacos  pugna- 
venint  apud  Sandwic ;  ei,  roagna  sirage  hostium 
facta,  novem  puppes  eorum  ceperuni ;  aliae  vero  fu- 
geruni.  Consul  quoque  nomine  Cheorl  cum  gente 
Davenescyre  poguavii  conlra  paganos,  rouiiosque 
percussii,  ei  victor  exstititapud  Wienorne  [a/.  Wieii- 
beorue].  Hic  igitur  annus  Angloruro  genti  fortuna* 
ius  exstitit,  Hoc  anno  prirouro  quidero  paganorum 
exarciius  per  ioiaro  bieroero  in  bac  pairia  conversa- 
ius  est  [ai.  conversatus  esiajnid  Tiuet], 

Adelwlfus  deciroo  ocuvo  anuo  regni  soi  adjovit 
Borred  regem  ad  sobjugandiiro,  sibi  Nordwalenses 
poteniissiroe,  sociaviii|ue  ei  fiiiaro  suaro  in  imUi^ 


891  nENRICI  ARCmDlAGONl  I1UNT1NGIH)N.  89! 

noiiio.  Anno  eoJem  misil  rex  Adclwolf  Aluredum  A     Adelredi  regis  amno  secundo  venlt  exdrcilut  prc- 


filium  suum  Leoni  pap»  Romam  quem  Leo  postea 
in  regem  l)enedixii  et  loeo  filii  susceiTit.  Hoc  anno 
dux  Ealhere  cum  Ccntensibus,  et  Huda  cum  Sudri- 
gensibus  pugnavenmt  contra  exercitum  paganorum 
apud  Tenel:  et  magna  gens  ex  utraque  parte  occisa 
est,  et  naufragata,  et  ambo  duces  nioriui  sunt. 

Adelwlfus  decimo  nono  anno  regni  sui,  qui  to- 
tam  terram  suam  ad  opus  ecclesiarum  decimavit 
propter  amorem  Dei  et  redemptionem  sui ;  postea 
Ycro  cum  magno  honore  Romam  perrexit,  et  il)i 
uno  anno  conversaius  est.  Et  inde  rediens,  fiiiam 
Caroli  Calvi  regis  Franciae  assumpsil  in  uxorem, 
et  eam  secum  in  hanc  patriam  adduxit  :  et  cum 
duobus  annis  e^m  tenuisset,  hominibus  ademptus 
est,  et  sepultus  apud  Wincestre.  Bic  primum  fuerai 
epheopu$  apud  Wincestre  [aX.Winceastre];  ied, 
Egbrieio  patre  suo  defuneto^  necessilate  cogente, 
[actus  est  rex;  et  uxore  ducta  quatuor  filios  genuit^ 
fiii  omnes  post  eum  reges  fuerunt.  Circa  hoc  tempus 
pagani  perendina¥erunt  tota  hieme  apud  Sepeigei: 

Mdtlbst^do  filio  suo  reliquit  prsdietus  rex  no- 
bilissimus  regnum  haerediurium  Westsere;  Adei- 
bricto  filio  suo  alii  reliquit  regnum  Cantiae,  et  Est- 
scre,  et  Sudsere.  Ambo  igitur  fratres  optimse  iu- 
dolis  juvenes  regnum  suum,  dum  uterque  vixit, 
feiicissime  tenuerunt.  Adelbaldus  rex  Westsere,  cum 
regnuro  suum  quinque  annis  in  pace  tenuisset, 
morte  immatura   praereptus  est  :  planxit  auteni 


dictus  quem  Hinguar  et  Ubba  rexerunl  In  Nord- 
humbre  apud  Couirwic,  eratque  inter  gentem  pa- 
triae  illius  solita  proditione  magpa  misericordia, 
quia  regem  suum  Osbric  abjecerant,  et  alium  de- 
generem  nomine  Ellau  acceperaut;  ideoque  tarde 
concordati  congregato  exercita  Tenerunt  nd  Co- 
uirwic,  in  qua  erat  paganus  exercila»;  fractoqae 
muro  intus  irruentes  cum  eis  pagnaverunt,  et  iti 
occisus  est  uterque  rex  Osbric  et  Elian»  et  innomera 
niullitudo  gentis  Nordhumbre  inlra  urliem  et  extra. 
£t  qui  residui  fucrunt,  inducias  cum  paganis  oc- 
perunt.  Hoc  anno  obiit  AlfsUn  episcopus«  sepultos 
apud  Scyreburne,  ubi  fuit  episcopus  quinquaginia 
annis. 

Adelredus  rex  anno  tertio  regni  sui  ivit  Snoting- 
bam  cum  fratre  suo  Aifredo  in  auxilium  Burredi 
regis  Merce  :  exercitus  namque  praedictui  venenit 
Snotingham,  et  ibi  in  bieme  fuit.  Congregatii  Igl- 
tur  omnibus  copiis  Anglorum,  cum  suos  obsessos  et 
\iribus  impares  Hinguarus  videret,  vulpecuhri 
astutia  verbisque  delinitis  inducias  ab  Anglis  ini- 
petravit.  Rediensque  Eboracum,  ibi  crudcliter  uno 
anno  permansit.  Sanctus  Eadmundus  anno  Domi» 
nicae  Incarnationis  870,  Adelredi  regis  anno  quiiito 
coeli  palaiia  conscendit :  excrciius  nainque  prae- 
diclus  Hinguari  regis  venicns  per  Merce  ad  Ted- 
forde,  ibi  in  hieine  peimansit,  clademque  maxi- 
mam  genti  miserrim»  intulit.  Rex  Tcro  fidinundus 


oronb  Anglia  Adelbaldi  regis  juyentutem,  et  factus  G  magis  eligens  morlem  pcrferre  quam  desolaUoneui 


esi  luc:us  \ehcmens  super  eum,  et  sepelierunt 
eum  apud  Sireburne.  Sensitque  posthac  Anglia 
quantum  amiserit  in  eo. 

Adelbricht,  frater  regis  praedicti,  regnavit  post 
eum  super  Westsere,  qui  prius  erat  rex  Centensis. 
In  diebus  ejus  venit  navalis  exercilus  et  egredientes 
destruxerunt  Winccstre,  et  sic  : 

Vrbs  antiqua  ruit  multos  dominataper  annon. 

(ViRGiL.  /Eneid.  ii,  363.) 
Tunc  yero  dux  Osric  cum  Hamtonesyre  et  dux 
Edelwolf  cum  Bamicscyre  pugnaverunt  contra  eum- 
dem  exercitum.  Quibus  cum  magna  contritioiie 
fugatis  nostri  victores  exstiterunt. 

Adelbricti    regis   anno  quinto   yenit  exercitus 


suorum  videre,  captus  est  ab  iis,  corpusque 
ctissimum  sagittis  impiorum  ad  stipitem  imdiqiie 
transverberatus ,  Oei  vcro  dementia  multa  super 
eo  signavit  miracula. 

Edelredi  regis  anno  sexto  venit  exerdtus  noTas 
ct  maximus,  quasi  flu\ius  inundanset  omnla  sccufli 
volvens  in  Westsere  usque  ad  Redingum;  pnt 
nimia  vero  muliitudine  cum  simul  non  posseac 
procedere,  diversis  turmis  et  locis  gradiebantur. 
Duces  corum  autem  fuerunt  duo  reges  Basreg  ec 
Aldene  [ai.  Uamdene,  vel  Alfdene].  Itaque  post  tres 
dies  dux  Edelwolf  duobus  obvians  consulibusy  exet- 
citus  apud  Euglafeld  pugnavit  cum  els  et  vieit,  el 
unum  occidit,  qui  vocabatur  Sidrac.  £t  post  qua- 

magsa 


paganorum  apuJ  Teiiet  :  qiiibus  cum  Centenses  ^  tuor  dies  rex  Edelred  et  frater  suus  eum 

causa   induciarum  pecuniam  proroisissent,  infra 

inducias  nocte  qiiadam  improvise  proruperunt,  et 

Cantiam  ex  orienlali  parte  depraedati  sunt.  Eodem 

anno  Adelbrictus,  cum  regnasset  super  Wcstsere 

quinque  annis,  supcr  Cantiam  vero  dccem  annis 

mortem  gusuvit.  Post  qucm  Edelred  frater  ejus 

regni  suscepit  insignia.   Uoc  autem  anno  venit 

maximus  exercitus  paganorum  in  terram  AnglO' 

rum,  qooruni  duces  fuerunt  Hingoar  et  Ubba,  viri 

£trenuissimi,  sed  crudelissimi.  Hinguar  erat  ingen- 

tis  ingenii ,   llbba   vero    fortitudinis   admirandae. 

Perendinantes  igitur  in  liiemc  in  Estangle  inducias 

et  equos  ab  iis  acceperunt  et  quietis  gratia  forti* 

ludini  su«  ad  tempus  pepercenint. 


gente  venienles  Redingum,  pugnaverunl  cum  exer- 
citu,  et  multi  ceciderunt  ex  utraque  parte,  ct  Daci 
viciorcs  fuerunt.'Et  post  quatuordiesiterum  pugiia- 
verunt  i^x  Adelred  et  frater  suus  Alfred  contra 
lotum  exercilum  apud  Escesdune,  qui  Ibil  divisos 
in  duas  partes :  ex  una  parte  fueniiil  Basreg  el 
Aldcne  reges  pagani,  contra  quos  pagnavil  rex 
Adelred,  et  occidit  regem  Basrege;  ex  alia  vero 
parte  fuerunt  pagani  consules,  contra  quos  pagna- 
vit  Aifred  frater  regis,  et  occcidit  quinque  eoa* 
sules,  Sidroc  senem  et  Sidroc  juvenem,  et  Osbeara, 
et  Frena,  et  Harolde ;  et  exercitus  fugatus  esl,  ei 
multa  miliia  occisa  sunt,  duravitque  praeliam  usque 
ad  nocicm.  Itcrum  post  xiv  dies  Addred  m  el 


h9b  HISIORIA  ANGLORUH.  —  LIB.  V.  894 

fraier  suus  Alfred  pognaverunt  cnm  exercitu  apud  A  ad  Granceastre,  et  navalif  exercitug  circum  remi- 


Basingum,  et  Daci  vicemnt.  Iterum  post  duos 
menses  rcx  Adelred  et  frater  suus  Alfred  pugiiave- 
runt  cum  exercila  apud  Beredune,  et  multi  ex 
utraque  parte  ceciderunt,  et  Daci  dhi  fngati  in  Ane 
vicerunt.  Ibi  occisus  est  Edmundus  episcopus,  et 
mulii  proceres  Angli».  Post  hoc  praplium  venit  in 
spslale  niagnus  cxcrcitus  apud  Redingum.  lloc  aniio 
obii:  Adelred  rex  post  Pascba  sepultus  apud  Win- 
bnrnhara-niinster,  qui  regnavit  quinque  annis. 
Tunc  Alfrcd  frater  suus,  iilius  Edelwolfi,  regnavit 
super  VVestscre»  et  postea  circa  unum  mensem 
pugnavit  cum  pauca  gente  apud  Wintune  conira 
exercitum  et  diu  fugavit  eum  et  postea  Daci  vice- 
runt.  Hoc  anno  fuerunt  uovem  praelia  campestria 


gans  tempestate  obrutns  est,  perierantqne  cxx 
puppes  apud  Swanawic.  Rex  autem  Alfred  cum 
magna  gente  secuius  est  exercitum,  qui  equos  habe- 
bant,  nec  eos  consequi  potuit  ante  Graneeastre. 
Tunc  cxercitus  tradidit  llli  quotquot  obsides  ipse 
volebat,  et  pacem  tenere  Juravit,  et  bene  tenuit. 
Tunc  exercitus  ivit  in  Merce,  ei  partem  regni 
tcnuif ,  partero  dedit  Ceolwolfo. 

Alfredl  regis  anno  septimo,  cuni  jam  Daci  omne 
regnum  a  borcali  parte  Temesis  [al.  Tamisis,  m/ 
Tamasis]  obiinerent,  regnaretqiie  rex  Haldene  in 
Nordliunibre,  et  frater  Haldeni  essel  in  Estangle, 
tres  vcro  reges  praedicti  cum  Ceolwolfo  rege  eonim 
essent  in  Merce,  et  Londonia,  et  Estsere ;  regi  vero 


^ ^ ,         , ,  ,  .,^.  — 

coiitra  exercitum  in  regno  ex  australi  parte  Te-     Alfredo  non  lemansissel  nisl  terra  ultra  Tamesim, 


nese  :  praeter  invasiones,  quas  Alfred  frater  ejus 
et  duces  regis  saepe  fecerunt.  Et  hoc  anno  sunt 
occisi  rex  unus  et  novem  coroites,  et  proccres 
Weslsere  ceperunt  inducias  cum  exercitu  pagaiio- 
rum. 

Alfredi  [a/.  Alwredi,  vel  Alvredi]  regis  ann« 
primo  exercitus  venit  Londoniam  a  Reding  et  ibl 
per  hieinem  fuit,  et  Mercenses  ceperunt  inducias 
cum  exercitu.  Secundo  vero  anno  rex  Ilaldene 
duxit  exerciium  eumdem  hiematum  in  Lindesel 
apud  Torihseige  [al,  Torcheseige].  Teitio  autem 
anno  hicmaverunt  apud  Rependunc.  Tunc  vero 
eongregati  sunt  cum  eo  tres  alii  rcges  Godrum,  et 


indignum  visum  est  Dacis,  ut  vel  hoc  ei  reinaneret. 
Tres  igitur  reges  venerunt  Cipenham  iu  Westsere 
cum  jaaira  multitudiiie,  quae  nuper  a  Dacia  venerat. 
Operientcsque  terram  quasi  locustae,  cum  nuUus 
eis  posset  r^sisiere,  occupaverunt  eam  sibi.  Pars 
igitur  popuil  trans  mare  fugit;  pars  Alfredum  re- 
gem  secuta  est,  qui  cum  paucis  se  in  ncmoribui 
abscondebat;  pars  vero  subdita  est  hostibus.  Cum 
autem  rex  Alfredus  jam  nec  terram  haberet,  nec 
ipem  habendi,  respexit  in  reliquias  plebis  suae  Do« 
minus  :  venit  namque  frater  regis  Haldene  cum 
xxiii  navibus  in  Weslsere  in  Davenscyre.  Gens  au- 
tem  regis  Alfredi  occidit  eum,  et  dcccxl  homines 


Oscetin,  et  Anwed,  et  facti  sunt  iiivincibileSy  et  q  exercitus  sui,  captumque  est  Ibi  vexillum  eorum. 


Burred  regem»  qui  regnaverat  xxii  annis  super 
Merce  trans  mare  fugaverunt.  Rex  autem  Burred 
Romam  perrexit,  ibique  moriens  sepultus  est  in 
ecclesia  S.  Mariae  apud  Anglecnescolam.  Dacl  au- 
tem  tradiderunt  regnum  Merce  Geolwolfo  cuidam 
insipienti  regi  ad  servaudum  ad  opns  eorum.  Ipse 
autem  juravit,  et  obsidcs  iis  dedit  se  redditurum 
illis  regnum  quandocunque  vellent,  et  seipsum 
pra^sto  esse  cum  omnibus  quos  addocere  posset  In 
auxilium  eorum. 

Alfredi  regisannoquarto  exercitus  recessit  a  Repen- 
dune  et  divisus  est.  Aldene  rex  cum  parte  quadam 
exercitus  perrexit  in  Nordhumbre  et  fuit  in  hieme 
jttxta  Tinamet  saisivit  terram  etdivisiteara  suis,  et 


quod  vocabatur  Raven.  Ergo  rex  Aifredui,  hoc 
soccessu  confortatus,  paravit  firmltatem  quamdam 
apud  Ethdingeie,  et  sic  fretus  pugnavit  saepe  cun 
exercitu  auxilio  Sumersetensium»  qui  ibi  propinqui 
erant.  Et  in  seplima  bebdbmada  post  Pascha  per- 
rexit  ad  Eghrichstam  ex  orientali  parte  Salundo 
[a/.  Sealwdic],  et  venerunt  contra  eom  omnes 
Sumerseti,  et  Wiisati,  et  qui  residui  fuerant  de 
Nantunescyre,  laeti  pro  adventu  suo,  et  ipse  in 
crastino  iude  perrexit  ad  Aeglea,  et  inde  alia  die  ad 
Edendune,  et  ibi  pugnavit  contra  exercitum,  et  eum 
fugavit,  et  eum  persecutus  est  usque  ad  flrmitatem 
suam,  ct  ibi  fuit  xiv  diebiis.,  Tunc  exereitus  tradi- 
dit  regi  obsidcs,  et  juravit  se  recessurum  a  regno 


colueranl  eam  duobus  annis,  et  saepe  praedavitsuper  ^  8uo.  Promisit  etiam  quod  rex  eonim  baptizarelur, 

Pictos.  Tres  vero  reges  Dacorum  praedicti  venerunt 

cum  majori  parte  exercitus  ad .  Brantebrige,  et  ibi 

uno  permanserunt  anno.  Hoc  anno  pugnaYiL.rex 

Alfred  navali   praelio  contra  vii  puppes,  quarum 

nnam  cepit,  caeteras  fugavit.  Anno  vero  sequeiite, 

exercitus  trium   regum    venit  apud  Werbam    in 

Westsere.  Rex  vero  Alfredus  cepit  inducias  cuni 

exercitu,  acceptis  ab  eo  obsidibus  ex  nobiHoribiis 

eorum.  Ipsi  autem  juraverunt  ei  quod  nunquam 

alicui  antea  fecerant,  se  eito  exituros  a  regno  illios, 

et  in  proxima  nocte  furtim  recedens  exercitu»,  qui 

equos  habebant,  perrexernnt  Granccastre.    Hoc 

anno  Rolio  cum  suis  Northmanniam  venit;  anno 

vcro  sequente  exercitus  perjunis  venit  a  Wcrham 


et  factum  est :  vcnit  eniin  Godriin  princeps  regiim 
eorum  ad  Alfredum  regem,  et  baptizatus  est;  Al-. 
fredus  vero  patrinus  ejus  factus,  cum  eum  secum 
XII  dieliis   tenuisset,   abeunti  muita  dedit  mu- 
nera. 

Alfredi  anno  octavo  ivit  exercitus  praedictus  a 
Chipenham  ad  Cyrencestre,  et  ibi  hiemavit  in  pace. 
Eodem  anno  Wincigi  [al.  Wicingi]  coliegemnt  no* 
vum  exercitum,  et  manseront  apud  Fulenham  juxu 
Tainesim  :  hoc  anno  sol  obscuratus  est.  Anno  vero 
sequente  exercitos  pnedictus  regis  Godrum  reces- 
sit  a  Cyrenceastre  et  perrexit  in  Estangliam,  et 
terram  illam  obtinuit,  et  divisit.  Eodem  anno  exer- 
ciius,  qui  fuit  apudFulenham,  mare  Iransiit  eltd 


1196  HENRICl  ARCHIDlXCOM  HUNTINCDON.  •  Sai 

Gant  uno  anno  pcrmansit.  Sequenii  Tcro  annn  pu-  A  ip««  in  baplisniate  lenucrat.  altcrum  vero  Edrcilii 


giiavcrunt  cum  Francis,  et  vicerunt  eos;  tcrtio  au- 
lcm  nnno  vcnerunt  per  Mese  in  Franciam.  Quo  in 
tempore  rex  Alfrcdus  ntvali  praclio  quatuor  puppcs 
Dacorum  ccpit ,  et  eos,  qui  inerant,  inlerfccit ; 
quarto  vcro  anno  venit  exercitus  apud  Scat  in  Cun- 
doet,  ct  ibi  uno  anno  permansit :  lioc  anno  Macri- 
nus  papa  misit  Alfrcdo  regi  liguum  Domiiii.  Alfredus 
autem  misil  clemosynam  suam  Romae,  et  ctiam  in 
Iiidiam  ad  sanctum  Tlioniain,  sccundum  votum 
quod  feccrat,  quando  hostilis  cxercilus  hiemavit 
apud  Londoniam. 

Alfrcdi  re gis  aniM>  decimo  quarto  pars  exercitus 
qui  in  Gallia  erat,  venerunt  ad  Rovecestriam  :  et 
civilatem  obsidentcs,  cceperuni  facere  ibi  aiiam  fir- 


dux  magnus.  Hastciig  autcm  semper  infidus«  CAtfinia 
constriixit  apud  Beamfled.  Ciimque  esset  praBdatuoi 
super  regeui,  frcgit  rex  castrum  praedictumy  el  cepit 
}bi  uxorem  ejus,  et  filios,  ct  pecuniam,  cl  spolii, 
et  puppes.  Uxorem  vero  ct  filios  reddidil  Hastengo, 
quia  patrinus  eorumerat.  Regi  auteai  Airredo  veail 
nuntius,  dicens :  c  Ccntum  puppes  venerunl  aNori- 
hiiinbre  ct  Estangle,  et  obsident  Granceaslre.»  Rex 
igitur,  dum  illuc  tendit  cxercitus,  qui  eral  apod 
Awldrc,  invasit  Estsere,  ci  castrum  recil  apad 
Scobrih;  indeque  pcrmeahtes  venerunl  nsqae  ai 
Budiiigtuune  juxta  Saveruam,  ct  ibi  castrum  Cees- 
runt :  undotamen  beliorepulsi,  fiigcranlad  caalni« 
suum  in  Estsere;  ilii  auu^m,  qui  obsederaiil  Graa- 


initatem.  Adveniente  vero  rege,  ad  puppes  fuge-  ^  ccastre,  audito  advontu  rcgis,  ad  puppcs  fugeraA^ 

ct  in  mari  prxdantes  mancbant.  Quarlus  eiercilitt 
venit  eodem  anno  a  Nordhumbre  usque  in  Utfpot- 
striam ;  sed  ibi  obsessi  sunt,  et  tauta  fame  fMklk 
siint,  quod  eiiam  equos  suos  comederenl. 

Alfredi  regis  auno  xxui,  Daci,  qui  eranl  in  Lfgc- 
cestria » Iverunt  circum  per  Nordwales  ei  Nord- 
humbre  ad  Wereleige  insulam  Estsere*  el  posl  ia 
hicmetraxerunt  puppes  suas  perTamesim  inflomea 
Lnpe;  ille  autcm  cxercitus,  qiii  obsederal  Graa- 
ccastre,  dcprcliensus  cst  praedans  juxta  Ciceaslre, 
ubi  multos  cx  suis  aroiseruut,  et  quasdam  ex  pop- 
pibus  suis  perdidcrunt.  Anno  vero  sequenii  exer- 
cilus  qui  crat  iu  Lupe,  fecit  juxta  idem   Ou!nen 


nint,  et  mare  Iransicrunt.  Misit  autem  rex  Alfred 
navalero  cxercitum  ad  Cent  in  Eslanglia  :  qui  cum 
Tenissent  Sturemolham ,  obviantes  xvi  puppibiis 
Wiccingonim  vieerunt  cas  bello ;  Ged  redeuntes  . 
cum  'spoliis  et  victoria  obviavcruut  masno  cxercitui 
Wiccmgofum,  el  cum  iis  puguantes  victi  sunl. 
Eodem  anno  interfecit  aper  qnidiim  Carolum  regem 
Francia^,  filium  Lii  !ovei,  filii  Caroii  Calvi,  cujus 
filiam  Juhctam  [a/.  Juhethamjdiixerat  rcxEdelwoIf. 
Tunc  quoiue  papa  Marinus  obdormivit.  Anno  se- 
qucntc  vo.iiit  excrcittis  Dacorum  per  Secanam  ad 
pontcm  Parisius,  et  illic  hiemavit.  Alfredus  rex 
Loiidoniam  obsedii,  quia  maxima  vis  Dacorum  se- 


cufa  fuerat  Gallicanum  excrcitum  :  omnes  autem  ^  castrum  quoddam  viginti  inillibus  a  Londonia.  Ve- 


Anglici  slatim  ei  subditi  sunt,  ei  receperont  eum 
Daci  namque  aufugerunt.  Rcx  vero  tradidit  JSdredo 
doci  civitatem  in  costodiam.  Anno  vero  hos  se- 
qoenti^,  exercitos  recedens  a  ponte  Parisius  ivitper 
Secanam  usque  ad  Marnam,  el  per  Marnam  osqu6 
adCadri,^elinea,  et  in  Jorna  [al.  Jorata]  doobus 
annis  convcrsati  sunf.  Circa  hoc  tcmpus  factione 
Ernulfi  quinque  reges  facli  sunt  in  Fraiicia. 

Alfrcdi  rogis  anno  xix,  Godrun  rcx  Dacus,  qui 
fuil  filiolus  Alfredi  regis,  et  regnavit  in  Estanglo, 
luce  dempfus  est.  IIoc  anno  venit  cxcrcitus  n  Se- 
cana  ad  Scanlaudam  quod  rst  intor  Britanniam  ct 
Franciam  ;  Britoucs  vero  cum  eis  pugnantcs,  ct  in 
flumen  quoiidam  fugantes,  luullos  nccavcrunt :  liic 


nerunt  igitiir  Londonicnscs  ad  caslrum  iilud,  H 
cum  Dacis  pugnantcs,  qiiatuor  ex  ducilws  eorofli 
occidernnt,  et  victoriam  in  tcmpore  opportono  dedil 
siiis  Dominus  omnipotens.  Cum  ergo  fiifissenl 
Daci  ad  castrum,  fecit  rex  aquaro  Lope  findi  in  Iria 
brachia,  ne  puppcs  soas  per  eam  redoeere  posseol : 
quod  Daci  compericntcs  relictis  puppibus  perreiie- 
luiit  usquc  ad  Quadruge  juxta  SaTemaro,  ei  ibi 
c  istruin  focerunt,  et  ibidem  hiemavcrunl,commen- 
dalis  uxoribus  suis  in  Estangle.  Aex  yero  eofli 
excrcilu  persecutuscsteos.  At  Londoniensespuppes 
Dacorum  rcliclas  quasdain  ad  Londoniam  duxe- 
runt,  qiiasdam  combiisscrunt.  Ili  igitur,  liis  Iribos 
annis  prxdictis,  scilicet  cx  quo  Daci  ad  porinBi 


Pleumundus  archiepiscopus  a  Dco  ct  omni  populo  D  Limenc  appulerunt,  Anglis  multa  mala  fecerunt» 

clectus  csL  Anno  vcro  sequente,  exercitus  ivii  in 

orientem,  et  rex   Arniilftis  cum  Francis  et   Saxo- 

pibus,  et  Baveriensibus  pugiiavit  contra  cxcrcitum, 

ctrepulit  cos.Poslea  rediil  in  Angliain  illc  magnus 

exe:  citus  cum  omnibus  rcbus  suis  ad  portum  Li- 

mene  cum  ccl  navibus;  qui  portus  cst  in  orientali 

parte  Cent  juxta  magnum  nemus  Andrcdcslaige, 

quod  cxx  millia  in  longiludinc ,  xxx  in  latitudinc 

routinct.  Egressi  vero  construxerunt  eastrum  apud 

Anoldre.  Intcrim  venit  Hasting  cum  lxxx  navibus 

inportum  Tainesis,  ct  paravit  castrum  apud  Widd- 

letune;  poslea  vero  regi  Alfrcdo  juramenta  fecil,  ne 

in  aliquo  ci  noceret  :  re\  ergo  ipsi,  ct  uxori  suse, 

et  flliis  multa  dona  dederat,  quorum  altenim  rcx 


scd  et  ipsi  mulio  plura^  toleraverunt.  Anno  TerQ 
quarto  divisus  estcxcrcilus  parliro  in  Nordhombre, 
ct  partim  in  Estangle ;  pars  vcro  transfrelans  ivil 
in  Secanam  :  postea  tamen  qiiaedam  poppes  Dn- 
corum  venerunt  juxta  littora  Westsere,  quae  crebris 
irruptionibus  ssepe  prscdantcs  et  saepe  pugiiantet 
cladem  non  modicain  proviiiciaiihus  Weslsere  con« 
tiilerunl.  De  multis  vcro  conflictibus  onum  per- 
Iractabo,  quia  insolili  fuit  eventos.  Rez  Alfredos 
naves  lougas  scilicet  xl  remororo  vel  plurium  flaeit 
par»ri  coiitra  puppes  Dacorum  praadicUs;  sex 
autem  puppes  Dacorum,  cum  in  quodam  lillore 
Davcnscyre  starent,  prMccupaverunt  ^s  no¥em 
regiae  naves.  Quod  Daci  videnies  tres  miet  conlm 


^7 


ttlStORlA  ANGLOiiUM.  —  LIB.  Y. 


898 


eo8  commovcrutil;  alix  namque  tres  stabanl  in  lil-  i  exercilum,  qui  erat  in  Nordii.  Illi  vero  nobililali  ju* 


tore  immoLilcs  nereo  scilicet  relracto  :  sex  igitur 
puppes  Angloi  um  pugnaverunt  contra  tres  puppcs 
Dacorum.  Tres  vero  reliqu;e  progressae  sunt  ad 
trcs  naves  Dacorum  in  littore  stantes.  Tres  igitur 
naves  Daconini  contra  sex  dcsperate  et  omniiio 
audacissime  et  diu  pugnantes  conflictum  aspeni- 
mum  peregeruni.  Vicit  tamen  numerus  major,duae- 
que  rates  Dacorum  capt%  sunt;  tertia  vero  aufugit, 
omnibus  tamen  occisis,  qui  Inerant,  pneter  quinque. 
Hoc  autem  perpetrato,  cum  ad  naves  sociorum, 
qiiaejuxta  puppes  Dacoinim  ex  adverso  litlore  crant, 
reverti  vellent,  exsiccaUe  sunt  :  quod  Dai^i  vi- 
dentes  egressi  dh  tribus  pupj?ibus  pugnabant  conti  a 
gentem  Angloruro,  quae  erat  in  iribus  ratibus.  Vi- 


venis  congaudeiites  constilucrunt  eum  regem  ei 
priiicipem  super  reges  et  duces  suos.  Rex  autem 
saisivit  uxorem  ejus,  quam  juvenis  praedictus  ullra 
vetiium  episcopi  duxerat,  quia  .  sacrata  fuerat  in 
sanctimonlalem.  Eodem  aiino  obierat  Edred  dux 
Davene  [a/.  Davenescyre]  uno  inense  ante  obilum 
Jilfredi  regis,  qui  cum  eo  multa  fldclis  el  forlis  gea- 
serat  bella. 

Edwardi  regis  anno  terlio,  Edelwoldus  frater  re* 
gis,  coactis  viribus,  duxit  navigium  imnieiisuin  in 
Estsexe»  ct  Est^excnses  sine  niora  subdili  siint« 
Aniio  vero  sequente  doxit  exercilum  gravissimum 
in  Merce,  et  prxnlavit  eam  uiidii|ue  usque  ail  Cri-* 
calaJe.  Ibique  transiens  Tamesim  cepit  Inbritlien-' 


deres  autem  genlem  sexnaviam  bellum  aspicientem  B  den.[ii/.  lubiitbenden],  ei.circumquaque  quidquiil 


et  auxilium  ferre  nequientem,  pagniscaedere  peetus, 
et  unguibus  rumpere  erines.  Angli  Umen  Tiriliter 
agebant^  et  Daci  fortissimc  instabant :  ceciderunt 
ex  Anglis  xlii,  ct  ex  Daciscxx;  Daci  tameu  Luche- 
man  praepositom  regalis  exercitus  acrius  insisten- 
tem  occiderunt :  ob  quam  rem  Angii,  dum  paula- 
tim  cederent,  Daci  pene  victores  visi  sunt.  Sed 
ecce,  mari  redeunte,  ad  puppes  Daci  marts  aita  in- 
vadunt,*quospostea  IX  puppes  Anglorum  sero  et 
fruslra  persecutae  sunt.  Ventus  vero  adversus 
victores  Dacos  aggreditur,  et  duas  ex  puppibus  eo- 
rum  ad  terram  projecit  :  unde  bomines  capti  ct  ad- 
ducti  aJ  regem,  omnes  suspeiisi  sunt  apud  Win- 
cestrlam ;  qui  vero  in  tcrtia  puppe  erant  valde 
SAUciati  appulerunt  in  Cstangle.  EoJem  anno 
perierunt  xx  uaves  cum  bominlbus  jusfa  avstralia 
liuora. 

•  Alfredu8Tex,«umregnas8Clvigiiiiioetoanniget  di- 
midio  super  tolam  Angliam,  prseter  iilaftpartes  quas 
subditaeerantDacismortls  sensit  aealeum«  De  cujus 
regimiiie  laborioso  et  inextricabill  vexatione  versi- 
fice  proloqui  dignum  duximus. 

NobUUa$  innaia  tibi  probitalii  honorem^ 
Armipolens  Atfrede,  dedit^  probitasque  iaborem^ 
Perpetuumque  labor  nomen,  Cui  mitta  dotori 
Gaudia  semper  erant^  ives  semper  mi$ta  timori. 
Si  modo  victor  eras,  ad  crattina  betla  pavebas ; 
Sf  modo  victus  eras^  ad  craitina  bella  parabas, 
Cui  vestei  iudore  jaqi,  cui  sicca  cruore 
Tinctajuffif  quantnm  iit  oaus  regnare,  probarunt. 
Non  (uit  'immensi  quiiquam  per  climata  mundi, 
Cui  tot  in  adversii  vel  respirare  ticeret. 
Nec  tamen  aut  ferro  contritus  ponere  ferrum^ 
Aut  gkadio  potuit  vitas  finiue  labores, 
Jam  pqst  transactos  vitte  regnique  dolores, 
Christui  ei  iit  vera  quies^  $ceplrumque  perenne. 

Eijwardus  fllius  rcgis  Alfredi  palernum  regnum 
tcnuit,  XXIV  annis;  Edwoklus[a/.  iEdelwoldus]  vero 
frater  suus  junior  accepit  uxorem,  el  saisivit  Win- 
burnam  siiM  vokwiute  tam  regi»  quam  nobilium 
regni :  quapropter  ivit  rex  Edwardus  cum  exercitu 
usque  ad  fiatbam  juxta  Winburnam.  Edwoldus  aii- 
tem  cum  bominibus  suis  in  Winburna  pcrmanens^ 
januis  clausis,  dicebat,  quiaibidero  persisterei  aui 
i»€cumbcret.  Nocte  tainen  inde  reeedens  ivit  aii 


aderat.  Sicque  patraio  facinore  suo,  domuro  revcrsi 
su«t  curo  gaudio.  Ai  rex  Edwardus  congregavi 
exm^cilum  qiiam  cilios  potuiti  ivit  post  eos  ct  tcr- 
raro  eorum  toiam  rraedatus  esi  inter  Dlcum  [a/« 
Ducuni]  et  Usam  usque  ad  paludes  in  Nordhumbre 
[a/.  Nord] ;  postea,  cum  inde  recedere  vellei,  prae* 
cepii  per  totum  exercituro  suum  ut  omnes  simui  re<« 
oedereni :  et  recesserunt  omnes  prspter  Centeiises, 
qui  remanscrani'  ultr?  praeceptum  rcgiSf  ei  nx 
misii  propter  cos  vii  imniios.  Tunc  exercitas  Da- 
corum  ibi  eos  inlerccpil,  ct  piignavit  cum  cis,  ibi- 
queoccisus  est  Siulf  dux,  et  Sigbelin  [a/.  Siglielm] 
dax,  «t  Adelwald  baro  regis,  et  Genwolf  abbas,  ei 
Sigebricbt  filius  Siulfl,  ct  Eadwold  fllijis  Accae»  ei 

^  plures  alii,  licet  ditiores  nominentur.  El  ex  parta 
Dacorum  occisus  esi  rex  Eoric  et  Edelvoldus  juve- 
nis,  qtiem  elegerani  in  regem,  ei  BeoriUaigi  flliua 
Britbnodi  Adeling,  ei  Hispobold»  ci  Occelbold  [al. 
Oscetelbold],  ei  plures  alll,  quos  onuies  uoininart 
nequlvlmus,  ei  mukas  popiiltts  cocidil  ei  vtraqua 
parie,et  ex  parte  Dacoram  plures  occisi  suni,  licel 
ipsi  victoriam  obtlnuisseoi*  Hoc  eodem  Mine  obiit 
Ealcswid  axor  regis  Edwardi. 

Edwardus  rex  anno  quiuto   constituit  iodaeiaa 

cum  Esianglis  ci  Nordhumbris  :^pud  Itingforde. 

'  Anno  vero  scquenti  misit  exerciliim  rei  forlissi- 

rouroe%Westsereet  Merce,  qui  praedam  maximam 

ceperunt  ab  exercitu,  qui  erat  in  Nordhumbre,  iam 

^  bominum  quam  aoimalium.  Multisqiie  Dacorum 
occisifr,  manscrunl  in  lerra  eorum  quiiique  beb- 
domadis  praedanles.  Anno  sequeiiti  exercitus  Da- 
.eorum  venit  in  Merce  prsedatum.  Rex  autem  coa- 
gregaver»t  eentum  puppes,  et  misit  eas  contra 
exercitum  :  quas  postquam  cumperuit  exercituSy 
pulavit  ab  eis  habere  auxilium,  et  quod  securius 
posseal  ire  quoquo  velient.  Porro  rex  misii  exer- 
citum  post  eos  ex  Westsere  el  Merce,  qui  coDse- 
euti  sunt  eos  a  tergo»  cum  doroum  revenereiitur, 
el  cum  eis  puguaverunt.  Bellam  iiigens  esi  eonmis- 
«um.  Coutrivit  autem  Domious  inflkieles  coutritione 
magna,  etex  eis-muUa  oiiiliamors  cruenta  devo- 
ravit;  eorrueruolqueprincipeseorum  in  confusione, 
el  devorati  iii  pulvere  aordueruot.  Ooeidil  ^nanu|uo 


899 


IIENHIGI  AKCHIDIACONI  IIUNTlNGDON. 


90» 


rei  Ualdene,  ct  rex  Eolwolf,  et  Utliere  consul,  ct  A  consules  ct  meliores  barones  qui  appeiidebant  ti 


Scursa  consul,  ct0winioIcl,etBene8lnghoi(l,etHaii- 
lafinger,  et  Wtserliold,  et  Offerhold,  et  Offerdhlyte, 
et  Hahmundhohl,  et  Gudferdhold,  .et  aiius  Gudferd. 
Servi  autem  Domini  \ictoria  tanta  poiiti,  exsul- 
(antes  in  Deum  vivum,  in  hymnis  et  concentibus 
Domlnum  cxiTciluum  benedicebant.  Anno  seciuente, 
defuncto  Edredo  duce  Merce,  rex  Edwardus  sai^ 
sivit  Londoniam,  el  OxiuQTordiam,  omnemque  ter- 
ram  Merceiisi  provinciae  pertinentcm. 

Edwardus  rcx  anno  ix  regni  sui  construxit  He^ 
rcfordiam  castrum  non  immensum  sed  pulcherri- 
mum  inter  Beiieflciam,  ei  Mimeram,  et  Lupe,  flu- 
inina  non  profunda  sed  clarissima.  Eodem  anno 
construxit  burgum  quemdain  Witham  in  Estsere, 


Bedefordiam,  et  plures  es  illis  qui  appendelmit  U 
Hamtoniam. 

Edwardi  regis  anno  duodecimo  falsse  praeliiiiH 
apud  Holme  inter  Gentenscs  et  Dacoi  scripturae  ve* 
terum  dicunt;  quis  autem  vlctor  fuerK  noone  ia- 
determinatum  relinquunt?  Secundo  ab  Iioc  aooo 
luna  valde  obscurata  es(,  et  magno  fuit  horrori  ri- 
dentibus.  Tertio  aniio  apparuit  cometa ;  quarto  aniw 
Legecestria  renovata  est;  quinto  anno  corpas  .sancii 
Oswaldi  translalum  cst  a  Hardenei  in  Merce;  sexlo 
anno  Anglici  ci  Daci  pugnavemnt  apud  Tolanbale 
[a/.  Totcnhale].  Quis  autem  cuueomm  horrendos 
aggressus,  ignitas  collisioncs,  formidabiles  tiaoi- 
tus,  feras  irruptiones,  miserabiies  occasus,  daaMH 


et  interea  manebat  apud  Dcaldune ;  et  ei  subdita  ^  rcs  borrisonos  scri|»tis  exsequctur?  Taiiilem 

est  magna  pars  geiitis  illius,  quae  prius  erat  ia  sob- 

ditione  Daconim.    Seqiienti  vero  anno  exiit  Daco- 

rum  exercitus  ab  Hamtonia  et  Legecestria,  et  fre- 

gerunt  inducias,  quas  rex  iis  dederat,   et  feccrunt 

cacdem  magnam  Anglorum  apud  Ilochenereiune,  et 

ibi  circum  in  Drinefordscyre.  Et  postquam  doinum 

rcdierunt,  statim  exiit  alia  calerva,  et  ivit  ad  Lige- 

tuiie.  Gens  auteni  patriae  illius  eos  comperiens 

pugnaVit  cum  eis,  et  eos  fugavit,  et  totam  praedam, 

quam  ceperant,  ei^  abstulit,  et  etiain  equos  eo- 

rum. 

Edwardis  rcgis  anno  undccimo  venit  magnus 
navalis  exercitus  ab  austro  ex  Lidwicum  et  duo 

consulesUther^o/.  Uhter]etRahaId,  etcircumierunt  ^^  Stafforde;  quarto  Edelfled  domina  Merceconstnixit 
in  West,  quousque  venerunt  ad  liltus  Saverne,  et  " 
ibi  praedati  sunt  in  Nordwales,  ubicunque  poterant 
|uxta  littora,  ceperuntque  Camelegeac  episcopum, 
el  duxerunt  eum  ad  puppes  suas.  Rex  autem  EJwar- 
das  redemit  eum  quadraginta  libris.  Postea  exer- 
citus  exiit,  voleiis  praedari  super  Yrcingafeldas,  et 
iunc  obviaverunt  eis  Legeceastrenses,  Herefordien- 
sei que,  et  homines  ex  aliis  castris,  quae  ibi  erant 
propinqua,  et  cum  cis  pugnantes  eos  fugaverunt, 
occideruntqiie  Rahald  consulem,  et  Geolcil  fratiem 
Utlieri  coiisulis  magnamque  partem  cxercitus,  ct 
fugaverunt  eos  in  castrum  quoddam  obsidentes  eos 
ibi,  quousque  illi  dederunt  eis  obsides,  jnr%|rerui;t- 
que  se  recessuros  a  terra  regis.  Rex  auicm  fecit 


divina  pietas  victoria  decoravil,  et  Dacos  ii 
caede  siinul  et  fuga  dehonostavit.  Eodem  annoEdd» 
fled  [a/.  Adclfled]  dominafMerce,  quae  aub  Eihereda 
patre  suo  inflrmo^regnum  Merce  regetiat»  conalntxjl 
burgum  firunesburib. 

Edwardi  regis  anno  xviii  mortuus  cst  Ethereddo- 
rainus  Merce,  pater  Edelfled,  qui  luerat  diu  infir- 
mus,  et  dedit  terram  suam  filiae  suae,  quia  nuUoa 
filium  babebat.  Secundo  ab  boc  anno  Edelfled  do- 
mina  Merce  construxit  burgum  ad  Scoriatc  cl  eo- 
dein  anno  burguin  apud  firuge;  tertio  aniio  EJel- 
fled  domina  Merce  constriixit  burgum  Cameuiytbe 
in  principio  aesutis,  et  ante  Augustum,  illum  apud 


burgum  Edelbirh  in  priucipio  aestatis,  el  iu  fina 
Augusti  illum  apud  lYirengewic-;  quinto  EdclffleJ 
domina  Merce  construxit  burgum  apud  Cereburih 
post  Natale,  et  illum  apud  Wardebirh  In  cslate, 
et  eodein  apno  illum  apud  Rumcoven ;  sexlo  miail 
exercitum  In  Walliam,  Walensibu^ue  yiciis  frcgil 
fi.ecanammere,  in  qua  ccpit  uxorem  regisWaleiisis 
cum  xixiii  hominibus;  teplimo  Edelfled  doraina 
Merce  acquisivit  Derebi  cum  provincia  ci  appen- 
dicia.  Cum  autem  multitudo  hostium  inlra  Drrebi 
coiiciusa,  egredi  contra  eam  non  auderctt  casleliam 
acerrime  invasit,  et  in  ipso  portae  introitn  firaelii 
maxima  vis  exarsit,  ubi  quatuor  dnccs  foitisstmi 
Edelfled  cxsi  sunt ;  sed  sui  nihiloniinus  porlam  el 


custodiri  littora  Saverne  ex  australi  parte  a  Walia  d  niuros  fregcrunt ;  oclavo  Edelfled  domina  Merre 


usque  ad  Asenani,  ita  quod  ipsi  nullo  modo  oa  Ula 
parte  irrumpcre  prassumpserunt;  ipsi  Umen  bis 
furtim  exierunl,  una  vice  ex  orientali  parte  Weccd, 
alia  vice  apud  Pordacan :  et  utraqueviee  pauci  eva- 
scrunt,  (;ui  occisi  non  esseiit  praeter  illos  qui  pote- 
rant  natare  ad  puppes.  Et  tunc  manserunt  in  in- 
snlfl  Slcpen  cum  magna  miseria,  ita  qnod  cibus  eis 
defecit,  et  multi  fame  mortui  sunt,quiacibumcoii- 
quirere  nequibant.  Tunc  recesserunt  ipsi  in  Deo- 
medum,  et  inde  in  Hiberniam.  Eodemque  anno  rox 
Edwardus  ivit  cum  cxercitu  ad  Buchingaham,  ibi- 
i|iie  mansit  quatuor  hebdomadts,  fecitque  vallum  ex 
iitraqiie  parle  aqiiae,  anlequam  inde  reeessisset.  £t 
Turcbefcl  consul  ibi  snbditus  est  regi,  nmnesque 


conquisivit  LiCgecestriam,  et  major  pars  exereitus, 
qui  ibi  crat,  subdita  est,  Eboracensesquc  iUi  pro- 
miserant,  ct  qiiidam  eorum  fidem  dederanl,  qni- 
dam  vero  juraverant  quod  forent  in  auxilinm  cjus. 
Post  illam  autem  conventionem  ipsa  obiii  apud 
Tamcworthe,  duodecim  diebus  antefestum  S.  ioan- 
nis,  octavo  anno,  ex  quo  obtinuit  domiiiium  Mcffce^ 
et  scpulta  est  apud  GioiK^tre  iii  porlicn  Sandi 
Petri.  llaec  igitur  domina  taulae  potenliai  fennr 
fuisse,  ut  a  quibusdam  non  •oinm  dniMna  ^el  in- 
gina,  sed  diam  rex  vocaretnr  ad  litidMU  ^  ezcal- 
leutiam  mirificationis  sui.  fil  nt  mlmnlnm  el  di- 
ctum  est,  nisi  fati  valocitale  prrar^in  fWaad»  vires 
virtute  transisaet  aniversos»  nnda  nd  laiNm  praUiap 


SJI 


Utl&TdRU  ANGLORtJM.  —  LlB.  V. 


98i 


fis  memorlain,  cam«  nam  diiiturnitatis  largitricem  A  ficans  pr^funda,  Dei  luminare,  fat  Cnatorit,  usque» 


vel  pauca  dicere  compulimus. 

0  Elfleda  polens^  o  tarror  virgo  virorum^ 

Victrix  natura',  nomine  digna  viri. 
Tu  quo  splendidior  fieres^  natura  pueliam, 

Te  probitas  fecit  nomen  habere  viri, 
Te  mutare  decet^  sed  solam^  nomina  uxus^ 

Tu  regina  potens,  rexque  trophcea  parans. 
Jam  nec  Cmarei  tantum  meruere  frtumphi, 

Cofsare  splendidior  virgo  virago  vale. 

Edwardus  rex  ▼icesimo  sexto  anno  regnl  sui 
exliaereditavit  ex  dominio  Merce  totius  Alfwcn  soro- 
rcm  Adclfled,  qux  postea  regnom  illud  tenuit,  magis 
curans  an  utiliter  vcl  inutilitcr,  quam  an  juste  vel 
injuste.  Postca  vero  construxit  burgum  apud  Glade- 
muthan.  Nec  longe  post  migravit  a  corpore  apud 


quo  tdem  nobilis  ductor  occasu  se  ocdulit.  Ibi  viH 
jdcuerunt  muiti  a  Dacia  oriundi,  telis  perforati^  sub 
scutis  lanceatif  simul  et  Scoti  bello  fatigati.  Gtns 
vero  Westsere  tota  simul  die  prius  electi,  postiude- 
fessi,  inmee  gentis  globos  straverunt ;  viri  etegantes 
hastas  cedebant^  virx  Mercenses  acuta  jacula  mitte*' 
bant  duro  manus  ludo :  sanitas  ibi  nulla  his^  qui  cum 
Anlavo  trans  maris  campos  in  ligni  gremio  terrnm 
petierunt  Marie  morituri.  .Quinque  oecubuerunt  in 
tdco  helli  reges  juvenis  gtadiis  percussi ,  ducesque  se^ 
piem  regis  Anlavi,  absque  numero  ceciderunt  Scoti^ 
depcriitque  Sorihmannorum  tmnor :  nec  enim  paucos 
ad  titem  bttli  duxerant  secum;  cum  paucis  vero  in 
nkaris  fiuctus  rex  navi  provectus  intrinsecus  gemebat. 


Ferandunc,  et  Alfwarde  filius  ejns  cito  post  patrem      Simul  et  Froda  ductor  Northmannus  cumque  suis 


defecit  apud  Drineforde,  el  sepulti  sunt  apud  Win- 
cestre.  Nec  multo  ante  Sedric  rcx  Nordtiumbrc  oc- 
cideral  fratiem  suum  Nigellum  :  quo  scelere  patrato 
rex  Heginaldus  conquisiverat  Couirwic. 

Adelstan  filius  Edwardi  eleclus  est  rex  in  Hercc, 
et  sacratus  apud  Kingstun,  qui  regno  quidem  parum 
vixit,  scd  clare  gcstis  non  parum  splenduit  r  qui  a 
forlissimis  lacessiri,  sed  bellb  nunquam  potuil  viii- 
ci.  Curriculo  siquidem  scqucntis  anni  Gudfridum 
regem  Dacorum,  patrem  Reginaldi  praedicti  regifi 
bcllo  lacessitus,  bcllo  repulit,  rcpulsum  fugavit,  fu- 
gatum  pcrdidit.  Nec  mult<T  post  advcrsa  percussus 
fortuna,  fratrem  suum  Edwinum  magni  vigoris  ju- 


nolis  dux  Constantinus  de  Martis  congressu  jactare 
nequierunt,  ubi  cognationis  suee  fragmen  apparuitf 
ubi  amici  sui  corruerant  in  statione  poputi  betlo  pro- 
strati^  et  fillum  suum  in  toto  pratii  vutneribus  demo^ 
titum  charum  retiquit,  Nec  Ctuie  Dacus  declamare 
potuit,  ticet  verbis  btandus^  et  mente  vetustus;  nee 
Antaf  ipse  cum  retiquiis  suis  mentiri  potuit,  quod  ad 
hoc  ncgotium  sui  preestiterint  in  eampo  betti^  iciuum 
immauitate^  tetorum  transforatione^  in  coneilio  pro  • 
bornnt.  Matres  vero  et  nuru*  ptanxerunt  suos  betti 
atea  cum  Edwardi  fitiis  tusisse,  eum  Northmanni^ 
navibus  clavatis^  et  Aniaf  iabefaets»  ^ltra  profun- 
dum  fiumen  terras  suas  mcssto  animo  repetissent. 


venem,  ct  bonae  indolis,  maris  fluctibus  flebiliter  c  ^ostea  frater  uterque  rediit  Westnre  beiii  reiiquias 


amisit.  At  vero  rex  Adelstan,  his  Iransactis,  gtntcm 
perfidam  Dacorum ,  et  infidam  Scotorum  in  extcr- 
minium  traducere  disponcns,  confertissimuni  duxil 
excrcitum  terra  etniari  in  Nordliombram,etScotiam. 
Gui  cum  non  essct  qui  rcsislere  inciperet ,  vel  4\ni 
resislcrc  pcrsisteret,  ubiquc  tcrrarum  progrediens, 
et  pro  libitu  pracdans,  cum  triumphali  rediit  lauro. 
Adelstan  rcx  anno  gratise  945,  rcgni  vero  sui 
anno  quarto,  commisit  praelium  ad  Bruneburh  prae- 
liorum  maximum  contra  Anlaf  rcgem  Ilibernix,  qui 
vires  suas  gcnte  Scotorum  et  Dacorum  in  Anglia 
convcrsantium  adauxerat.  De  cujus  praelii  miagnitu- 
dinc  Anglici  scriptores  quasi  (^arminis  modo  prolo- 
qucntcs,  ct  extraneis  tam  verbis  quam  figuris  usi. 


post  se  deurentes,  cames  virorum  in  escam  paratas. 
Ergo  corvus  niger  ore  eomutus^  et  bufo  tivens^  aquila 
cum  mitvo^  eaniStiupusque  mistus  coiore  his  suui 
deliciis  din  reereati.  Non  fuit  bettum  lute  in  teilure 
majus  patratum,  nee  eeedes  tanta  prwcessii  istam, 
postquam  huc  venerunt  trans  mare  iatum  Saxoneset 
Angli^  Britones  puisuri :  ciari  Mariis  fabri  Waienses 
viceruntf  reges  fugaverunt^  regna  suseeperunt.  Uii 
cansa  recreandi  interpositis  ad  bistoriam  rcdcamus. 
Adelstanus  rex,  com  regnasset  quatuordeclm  an- 
nis  hominibus  ultra  non  apparuit;  successit  autCiH 
ei  in  regno  Eadmundus  filius  suus,  et  regnavit  sex 
[a/.  f^vem]  annis  et  dimidio  :  «ujos  regni  anno 
qoarlo  occisus  est  per  proditionem  regis  FranciXy 


translatione  fida  donandi  sunt,  ot  pene  dc  verbo  in  D  WiUielmos  filius  RoUonis,  qui  terram,  qoae  vocatur 


verbum  corum  inicrpretanteseIoquium,exgrtvitate 
vciborum  gravitatcm  actoom  et  animorum  genlig 
illius  condiscamus. 

Rex  Adelstan  decus  ducum^  nobitibus  torquium 
dntor^  et  frater  [al.  fiiius']  ejus  Edmundus  ionga  <ltr- 
pls  serie  sptendentes  percusserunt^  in  betio  acie  gtadii 
dpnd  Brunelburh^  scutorum  muros  fiderunt^  nobiies 
ceeiderunt^  domesticw  retiquiw  defunetuEdumrdi,  Sic 
namque  iis  ingenitum  fuerat  a  gemtus  eognationwn^ 
ut  beltis  freqnentibusabinfestisniaionibus  defendere^ 
ut  patriee  theseturoe ,  el  donMs,  et  pecunias^  et  senia. 
€ens  vero  Hibernensium^  et  pmj^pimm  kakitaiores  fa- 
tales  corruerunt^  cottes  resonuerunt;  ttidavmucl  ar- 
mxti,  (X  qno  sai  mane  prodiit  mieaniB  MUriter^  leeii- 


Northmanuia»  a  rege  Francia;  conquisierat.  A  Rol- 
Uoiie  autem  gcns  Northmannoiom  duxit  originem. 
Eadmundus  rex,  doccns  exercitum  in  illam  par- 
tem  Merce,  quae  paganis  dio  sobdita  fuerat  Usque 
mI  laHissimum  flomen  Humbrc,  t^elli  aorte  Dacos.vl- 
di,  et  qoinqoc  orbes  victoriosos  eepit  Lincolniam, 
Legecestriam,  et  Stanfordiam,  et.  Snotingham,  et 
Derebi.  Daoos  igitor,  qui  etiam  eo  temporc  Nartb- 
manni  sont  yocati»  penitos  exstirpaTii,  et  ab  nrbi- 
bos  praedictis  inlidelitate  rcmota,  Dei  gratia,  fidei 
fuigorem  restiioit.  Eo  in  tempore  obiit  rex  Anlaf, 
de  qoo  praediiimus.  Postea  vero  rcx  Eadmondos 
soscepit  quemdain  'aliom  Anlaf  regem  Dacorom  in 
baptismatc  tam  virit  os  regis  cedentcm,  quaiii  prae- 


905  tlENtilGl  ARCHtDIACONI  HUNTINGDON.  904 

dlcationi  credentem.  Et  post  pbucos  dic»  Reginal-  A  vit,  diios  filios  habuit,  Edwi  primogenttam  et  Edg«r 


dam  regem  Eboracensem  (Je  quo  pnediximus), 
quial  fiborslcum  conquisierat»  tenuit  ad  manum  epi- 
scopi. 

EJmundus  rex,  cum  redisset  ad  Weslsere  ct  lio- 
norabili  triumpbo  susceptus  esset,  n^ges  pneilicti 
Dacorum,  scilicet  Anlaf  filius  Sidrici  et  Regiiiaidus 
filius  Gtidferdi  fregerunt  pacem,  qiiam  cum  eo  con- 
sliluerant,  depraedantes  in  parte  regiii  sibi  direpla. 
Rex  igilur  fortissimus  Eadmundus  cum  inililari 
copia  provectus  in  Nordbumbre  bello  coinmisso  re- 
ges  ulrosque  et  a  rcgno  fugavit,  ct  Nordbumbram 
primus  regum  Weslserc  in  dominio  proprio  tenuit* 
Sequenti  vero  anno  tolaiu  Cumberland,  quia  gen- 
tem  provincis  illius  pcrfiJam  et  legibus  insolilam 


miiiorem,  quos  secundum  ordinem  nativitalis  ordo 
regnandi  disposuit.  Secundo  autem  anno  regni  ejus 
Wlstan  arcbiepiscopus  vilali  privatus  esl  aura. 
Rcx  autein  praedicius  Edwi  non  illaudabiUter  regni 
infulam  tenuit. 

Edwi  rex  anno  regni  siii  qnir.to  coro  In  princi« 
pio  regnum  ejus  decentissime  floreret ,  prospera 
et  l;£tabunda  exordia  mors  immatura  perrupiL 

Edgarus  pacificus,  fratcr  regis  praetlicti  xvi  annis 
regiiavit.  In  dicbus  ejus  haec  terra  maxiine  melio- 
rata  csl,  et  Dci  oiiinipolenlis  gratia^  quain  ipsepro 
posse  suo  devotissimus  meruit;  scmper,  dum  visit, 
in  pace  regnavit.  Illc  namque  Cbristi  flJein  In  re- 
gno  suo  validissimedilatavit,etopcra  salutisexem- 


ad  plenum  domare  nequibat,  prxdavit  ct  contrivit,  B  pio  suo    clarissime   fecundavit.  Dilectus  namque 


el  commendavit  eam  Malculmo  regi  Scoliae,  hoc  pa  - 
cio  quod  in  auxilio  sibi  foret  terra  et  mari. 

Edmandus  rei  invictus,  cum  regnasset  felicitcr 
sex  annis  et  dimidio,  et  oniiiia  ei  prospere  conti- 
gissent,  et  soius  diceretur  rex  in  Anglia,  nefanda 
proditione  confossus  est,  et  omnibus  saeculis  dete* 
standa  die  sancti  Augustiiii :  cui  morte  inxstimata 
praerepto  parcat  Cliristi  pia  l)enignitas. 

Edredus,  fratcr  Eadmundi  regis,  filiusque  regis 
Adelst^ni  fralri  suo  successit  in  regno  :  ct  eodem 
anno  Nordbuinbras  jugum  dominationis  su:e  ferrc 
nolentes,  cum  valida  armatorum  maiiu  petiii,  lo- 
Ijimque  sibi  conquisivit.  Inde  vero  in  Scotiam  vexilla 
direiit.  Scoti  igitur  nimio  terrore  percussi,  sino 
i>ello  subdideront  se  regi,  et  juraverunt  ei  tam 
NordhuDibri  quam  Scoti  debitam  domino  fideiita- 
l^ni :  ,qaod  taroen  juraroentum  diu  non  diiraviU 
vEdredo  naroquo  reverso  in  australes  regni  sui 
partes,  Anlaf,  qui  a  regno  Nordhumbre  aufugatus 
fuei*at,  r<diit  cum  magiia  classe  in  Nordhumbram, 
et  cum  gaudio  sasceptus  est  a  suis,  et  regno  iieruro 
restitutus,  quod  in  fortitudine  tenuit  quatuor  annis. 
Quarto  autem  anno  soiita  infidelitate  utentes  Nord- 
bumbri  fugaverunt  rcgem  eorum  Anlaf,  et  suscepc- 
runt  Hirc  filiuni  Haraidi  in  regem ;  sel  ille  ilerum 
brevi  tenuit  regnum. 

Edredus  rex  vii  anno  rogni  sui  receptus  cst  ilc* 
rum  in  regno  Nordhumbre  :  gens  namque  pairias 


Deo  et  bominibus  gcntes  terr;e  suse  seir.per  padli- 
care  studuii,  nec  aliquis  prafdcccssoruin  suomm 
tania  pace  et  gaudio  regiium  tenere  potuil.  Ipse  si- 
quidem  nomen  Dei  bonorabat,  ctde  lege  Dei  sxpius 
iuquirens  libenter  eam  discebat,  et  gaudenter  do- 
cebat,  e(  verbis  et  operibus  populum  suum  1)obo- 
rum  operum  exercitationl  promptus  invitabau  Do- 
mini  auiem  oiniiipoteiitia  .servo  suo  Edgaro  bene 
gesia  uon  solum  in  futuro,  verum  etiam  in  pnesemi 
saeculo  retribuit,  quia  legulos  omnes  et  consulesct 
patrise  tolius  gentem  cum  treiuore  et  aroore  pro 
velle  sua  subdidii,  absque  pra^lio  ct  aliqua  Martis 
perlurbatione ;  fama  vero  et  nomen  regis  darissi- 
nium  terris  universis  diiaubatur  aihplissime,  el 
veniebaut  extranei  videre  gloriaro  ejus  ei  audire 
doctrinam  oris  ejus.  In  hoc  tamen  peceabal  quod 
paganos  eos,  qui  in  hac  patria  sub  eo  degeinnl, 
uimis  firmavii,  etextraneos^huc  adduclosplus  asqoo 
diligens  valde  corroboravit.  Nihil  enim  im  rebui 
httmanis  perfecliaimum  ett. 

Edgari  pacifici  anno  quinto  Edelwaldus  ¥enera- 
l>ilis  feliciter  episcopatum  Wincestre  suseepiu  Hic 
secundo  episcopalus  sui  anno  quosdaro  canonicos 
in  veteri  roonasterio  Wincestre  degentea,  el  brdi* 
nero  suum  pigre  et  negligentcr  observaules  ejecit, 
el  roonachos  imposuit.  Quae  ccclcsia  nostris  lenpo- 
ribus  loco  avulsa  cst;  quia  nimis  conjuucla  erat 
matri  eccicsix,  quae  sedes  est  episcopi.  Consensa 
illius  domiiium  diu  non  perferenSy  unum  leriio  anno  d  igitur  episcopi  et  abbatis  ejusdcm  monasterii  exlra 


regiii  sui  llirc  fiiium  Haraldi  ut  leviter  accepcrai, 
leviter  abjecerat,  et  regem  Edredum  ad  se  sponte 
vocatum  icgni  sede  reponunt. 

Edredus  rex  eximius  et  inviclus,  cum  super  om- 
nes  partes  AngUae  taiidcm  rex  solus  regnassct,  satis 
exigentibus,  bomiiiem  exuit  octavo  anno  postquam 
diadematis  insigni  sublimatus  fuerat. 

Edwiy  filius  regis  Edmundi^  super  univcrsam 
Angliam  post  hunc  rcgnavit.  Edmundus  namque 
.filius  Adclstani  piobissiini  regis,  fiiii  Edwardi  for- 
lunati  principis,  filii  Alfrcdi  laboriosi  ducis,  filii 
Edelwolfi  magui  patris,  filii  Egbricti,  qui  rcgnum 
Westscre  maximo  primus  in  sublime  provcxit,  et 
ia  monarcbiam  suae  fortitudinis  diligentia  protela- 


luuros  urbis  fundaia  cst.  Adelwaldus  vcro  egregius 
prxsul  sdificator  sepium  fuit,  avcrleni  teroitas 
iniquitatis ,  et  plantans  radices  cliaritaiis.  Ip^e 
namque  seminalor  optimi  consilii  fuil,  cujus  nioulis 
rex  Edgarus  novellas  plantalionesctarbusla  leneri' 
tudinis  Deo  gratissima  ii  stituit.  Abbaiiam  nanM]iie 
Gbstinlirh  conslruxK ;  abbatiam  Abancune  snper 
Tamesim  coni|M)suit ;  abbatiam  apud  Burch  prupe 
Sianfordiam  stabilivit;  abbatiam  Thornei  prope 
iiiain,  qiise  est  apuJ  Burch  in  mediis  paliidib«s»  leco 
tamen  amoenissiino  flxlt,  Consilio  eliaro  Edeiwotdi 
episcopi,  Ailwinus  consul  ejusdem  regis  abbatiaro 
Rainelei  in  insula  pulcherritna  inlr^  easdem  pal«« 
des  fixit.  Est  autem  paius  iliay  de  qon  ioquUnnr, 


005 


latissima  et  visu  decora,  mullis  fluviis  decurrenli- 
bus  irrigata,  mullis  lacubus  magnis  et  parvis  dQjpi- 
cla,  multis  etiam  silvis  et  insulis  florida  :  intra 
quam  sunt  ecclesia  Ileliensis,  abbatia  Ramesiensis, 
abbatia  Cliatcric,  abbalia  Tliorneie,  abbatia  Cru- 
landc ;  sed  juxla  eam  sunt  abbalia  Burgensis,  abba- 
tia  Spaldinge,  ecclcsia  S.  Ivonis  super  Usamfluvium 
Iluntendonix,  ecclesia  S.  Egidii  super  Grentam 
fluvium  Cantabrigiae,  ecclesia  S.  Trinitatis  in  Ted- 
fordia. 

Rcx  Edgarus  undecimo  anno  regni  sui  jussil 
prxdari  insulam  Tcnct,  quia  jura  regalia  sprevc- 
rant,  non  ut  bostis  insaniens,  sed  ut  rc\  malo  mala 
puniens. 

Edgarus  rex  xiii  anno  regni  sui  sacratus  cst  in 


HISTORIA  ANGLORUM.  -  LIB.  V.  m 

A  Edwardus  sanctus,  cum  quinque  annis  regnasset, 
occisus  est  proditionc  gcntis  susc  perfide,  die  adves- 
pei  ascentc,  apud  Corvelgatc ;  ct  inimicitias,  quas 
vivenli  ingesscrant,  in  mortuum  protelanles,  8e(»e- 
licrunt  cum  sinc  rcgio  hoiiore  apud  Warbam,  ut, 
sicut  vitam  regis  cxstinxcrant,  ita  el  nomcn  cjus 
exslinguerenl.  Hio  vero  compcrtum  est,  contra  di- 
vinam  providentiam  non  suflicerc  pravum  cor  bo- 
minis  et  inscrutabile.  Qucm  cuim  perfidi  terris 
abjecerant  Dcus  in  coelo  gloriose  susccpil,  et  me- 
moria  .Tlerna  insi^riivit  eum  Dominus,  cujus  mcn- 
tioiiem  proditores  obnubilarc  studuerant.  Inde  Do- 
minus  iterum  ad  iram  promotuset  plus  solito  irri- 
talus  geiili  pessimae  malum  incxlricabile  conferre 
cogitavit.   Dicilur  aiilem^  quod  noverca  ejns^  maler 


die  Pentecostes  apud  Babam  :  inde  vero  post  Pen-  B  sciticei  regis  Edelredi  [al.  Ailredi],  dum  scyphum  ci 
tecostcn  duxit  exercitum  suum  ad  Lcgececestre,  ubi     porrigerel,  cultello  percusserit. 


vcnerunt  contra  eura  sex  reges,  qui  omnes  ditioni 
cjus  subjecti  sunt,  et  omiies  illi  domino  debitam  de- 
derunt  fidem  se  lerra  el  mavi  scrvituros  ci  ad  eius 
imperiiun. 

Edgarus  pacificus  rcx,  magnificus,  Salomon  se- 
cundus,  cujus  temporc  nunqnam  exercitus  adve- 
narum  venit  in  Angliam,  cujus  dominio  reges  ei 
principes  Angliae  sunt  subjecti,  ciijus  potentin 
Scoti  eliam  colla  dcdere,  cum  regnasset  sedecim 
annis  et  duobus  mensibus  felicitcr  vivens,  felicitcr 
obiit;  nec  potuit  male  mori,  qui  bcne  vixerat,  qui 
tot  ecclesias  Deo  fundavcrat,  qui  tot  bona  perennia 
brevi  tempore  statuerat  :  cujus  plantationum  graliae 
quanto  iiistantius  Deuin  laudare  non  cessaot,  tanto 
beati  regis  in  coeleslibiis  gloria  crescere  non  de- 
sistit.  De  cujus  laiide  niusani  aliquantulum  diccrc 
pro  meritis  promovimus: 

Auctor  opum^  vindcx  scelerum^  largilor  honorum, 

Scevtriger  Edgarus  regna  superna  petit. 
Bic  aher  Salomon^  legum  paler^  orbita  pacis 

Quod  caruit  bellis  claruit  iude  magis, 
Templa  Deo^    templis    monuchos^    monachis  dedit 

[agros, 

NequiliiB  lapsumy  justiliceque  locum, 
Novil  enim  regno  verum  perquircre  falso^ 

Immensum  modico,  perpeluumque  brevi, 

Edwardus  filius  EJgari  regis,  qui  dicitur  san- 
ctus,  regnavit  pro  patre  suo  :  cujus  rcgni  principio 


Edclred  [al,  Adelred]  filius  Edgari  regis  et  frater 
Edwardi  coram  ducibus  Anglorum  sacratus  est  in 
regcm  apud  Kingslun  omiiie  siiiistro  sicut  de  co, 
cum  parviilus  esset,  sanclus  Diinslanus  prophetave' 
rat.  Miiixit  namquc  cum  baptizaretur  in  sacro 
fonto.  Unde  vir  Domini  cxterminium  Anglorum  in 
tcmpore  ejus  futurum  praedixit.  Post  par\um  vcro 
tcinpus,  cx  quo  Edclred  regnavit,  transtulit  Alfere 
consul  corpus  sancti  Edwardi  a  Warbam  ad  Scaf« 
tclbirh  cum  dcbito  honore  nulu  Dei  compcllantc. 
Venerunt  autcm  tertio  anno  regis  Edelredi  septem 
puppes  Dacorum  quasi  praenuntiae  fulurae  vastationis 
et  praedaverunt  Hamptune.  Postea  vero  Alfere  con 
'  sul  vitani  deseruit,  cui  successit  Alfricus,  quem  rei 
criidcliter  exsulavit.  Eo  tempore  sanctus  AdcKTold 
cpiscopus  pater  monachorum,  ei  sidus  Angloruni 
Domini  visioncm,  qaam  semper  optabat,  adeptus 
est.  Nec  longe  post  sanctus  Dunstanus  archiepisco- 
pus  a  muudi  tencbris  transiit  ad  coeli  gloriam.  llis 
autem  duobus  luminaribus  Anglurum  gcnti  sublra- 
ctiSy  caruit  Anglia  lorica  protectionis  suae,  et  viii- 
dictae  Dei  pra:meditalae  desolata  patuit.  Successii 
vero  sancto  Dunstano  Adelgarus,  Adelgaro  vcro 
pos(  annum  Siricius.  Re\  autem  Edelrcd  crudeliter 
destruxerat  cpiscopatum  Roveceastre.  Inde  iterum 
Dominus  ad  iram  proniotus,  quod  faccrc  paraverat, 
non  distuiit;  \eneruntque  Daci  ex  multis  partibus» 


apparuit  coineta,  sigiium  scilicet  roaximae  famis,  D  ^^  operuerunt  Angliam  quasi  nubes  coeli :  ex  una 


quae  in  aniio  sequcnte  sccuta  est.  Tunc  vero  consul 
quidam  nequissimus  Elfere  nomine  abbatias  plures 
quas  rex  Edgarus  et  Edelweld  episcopus  construxc- 
rant,  quorumdam  potenlum  assensu  et  factione  de- 
struxit.  Inde  Dominus  ad  iram  permotus  pristinam 
renovare  statuit  cladem. 

Edwardi  sancii  regis  anno  quarto,  omnes  opti- 
mates  Anglorum  ceciderunt  a  quodam  solio  apud 
Talne  praeter  sanclum  Dunslanum,  qui  trabe  qua- 
dam  apprehensa  rcslitit.  Unde  qaidam  eorum  valde 
laesi  sunt,  quidam  vero  morlui :  signum  scilicet  Dei 
cxcelsi  fuit,  quod  proditione  el  interfectione  regis 
sui  ab  ainore  Dei  casuri  essent,  et  a  diversis  genti- 
bus  digna  contriiione  conterendK 
Patbol.  CXCV. 


igitur  parle  Wccheporte  \al.  WechportJ  praedata  esl. 
Inde  autem  Daci  progredientes  exercilui  Anglorum 
obviati  sunt  :  qui  confligentes  Gadam  [al.  Godam] 
ducem  eorum  occidcrunt,  et  partcm  illam  exerdtus 
in  exterminium  redegerunt.  Ex  alia  vero  parte  Wic 
praedaia  est.  Britnod  vero  consul  cum  magnis  viri- 
bus  obvians  eis,  pugnavii  et  vicius  est,  et  gladiis 
ca^ns  occubuit,  ct  phalanges  ejus  in  perniciein 
redactae  sunt. 

Edelredi  regis  anno  decimo  tertio  primum  8ta« 
tuerunt  Angeli  consilio  infausto  Siricii  archiepi- 
scopi,  quod  ipsi  censum  Dacis  persolverent,  quate- 
nus  a  rapinis  et  caede  ccssarenl^  et  dederunt  eli 
decem  inille    libras.  Hoc  auteiA  malum  usque  in 

29 


907  IIENRU:i  ARCIIIDIACOM  llUiNTINCDON. 

fiodiernum  dicm  duravit,  cl  diu,  nisi  Dei  pictas  A  Hoc    tamcn    anno   quandoque 


m 


subveniaf,  durabil.  Rcgibus  namque  nostris  modo 
pcrsoWlnnis  ex  consuctudine,  quod  Dacis  persol- 
vebatur  cs  Ineflabili  terrorc  .  Post  lixc  rex  Dacis 
insidias  molitus  est.  Alfric  vero  consul,  quem  rex 
exsulaverat,  ct  postca  tamen  receperat,  pnemunire 
fecit  exercitum.  Jure  autom  dicilur  :  Quem  semel 
graviter  Iwieris,  non  facile  tibi  fidelem  crediderit. 
Cum  ergo  vcnisset  rcgia  classis  a  Londonia,  qui- 
bus  praeerant  Alfricus  et  Toroldus  consules  ut  in- 
terciperenl  Dacos  praemoniti  omncs  evaserunt. 
Tunc  cxcrcitus  major  Dacorum  obviam  puppibus 
regiis  venerunt,  qui  navali  prxlio  pugnantes  et 
multos  Londoniensium  ciedcntcs,  puppcs  totss  ar- 
matas  triumpbose  ceperunl,  ct  Alfricum  consulem 
qui  inerat.  Codcm  anno  saiiclus  Oswuldus  CLora- 
censis  arcbiepiscopus  transit  ad  gloriam  coeli,  et 
Eadwlf  suscepit  sedem  Eoverwic  :  exinde  fi^bau- 
burb  fracla  cst  ct  prasdata,  et  post  indc  meavit 
exercitus  in  Humbcr,  ct  praedaii  sunt  ex  ulraqoe 
parte  in  Lindsey  ct  Nordbumbre.  At  vero  Angli, 
niilitaribus  copiis  aggregatis,  cum  contra  eos  acies 
dlrexissent,  ante  ipsam  collisionem  incoeperunt 
fiigam  Frena  et  Godwine,  et  Fridegisl,  qui  duces 
erant  exercitus  Anglorum.  Ea  tempeslatc  fccit 
Edwinus  erui  oculos  Alfgaro  filio  Alfrici  consulis, 
unde  odium  et  infamia  cjus  crudelitatis  adaucla  Cht. 
Tunc  Ricbardo  veteri  defuncto  successit  Ricbar« 
tlus  filius  ejus  in  Normannia.  Ilis  transaclis,  An- 


perendinalMiiit  in 
Vecta  insulo,  et  pascebantur  de  Hamlttnescire  eC 
Sudsexe.  Postbsec  vcro  Tenerunl  in  Tamesiui,  et 
inde  per  flumcn  Wedewei  ad  Roveceastrlam.  lUic 
igilur  Ccntenscs  cougregati  sunt,  cnneisque  con- 
structis,  accrrime  bellum  iiicoeperunL  Daci  vero 
semper  et  soli  belio  nitenti  Martio  tandem  potiti 
suntcampo.  Exinde  rex  Edelrcd  ivit  in  Gumber- 
land  cum  exercitu  gravissiino,  ubl  maxima  man» 
sio  Dacorum  erat ;  vicitque  Dacos  bello  maxioM), 
tolamque  fcre  CuinbcrlaDd  praedando  yastaTiu 
liis  actis,  venit  quidam  exercitus  Daconim  ad 
Erammulbani,  et  ibi  castrum  expugnare  satagentes» 
viriiiler  resistentibus  cesserunt.  Itaque  dlfiusi  sunl 
per  patriam  circumquaque  cum  ducibus  solitis 
^  Marte  cl  \ulcano.  Congregati  sunt  ergo  contra  eos 
Summerseti  el  pugnaverunt  apud  Penho.  Dad 
vero  semper  bellis  exercitati,  belli  iortuna  potiti 
sunt.  Sed  jam  libcr  liic  Dacorum  magnitudlnis 
suae  meritis  termino  donandus  est. 

More  aulem  solito  lux  apertionis  ex  ordinata  ab> 
breviatione  genita,  perstrictis  hujus  librl  summi- 
tatibus,  lectori  diligenter  anteponenda  esL 

De  regno  Cantiae,  pauca  dicenda  sunt ;  siquidem 
cum  Egbrictus  rex  Westsere,  fialredo  fugato,  re* 
gnum  Canitae  in  domino  suo  tenuisset.  Adelsuuj 
filio  suo  moriens  illud  reliquit.  AdelsUuo  vero 
defuncto,  ad  fratrem  Edelwlfum  regem  Westseie 
regnum  iilud  rcdiit :  quod  cum  hxrediiario  jure 


laf  ci  Suain  Londoniam  impeticrunt  cum  nona-  q  Adelberto  filio  suo  reliquisset,  et  alius  lllius  ejus 


ginta  quatuor  navibus  in  Nativitate  sanctae  Maria:. 
Cujus  gloriosae  Virginis  auxilio  liberali  sunt  Chri- 
Ktiani  a  paganis.  Urbem  namque  assilientcs,  el 
flammis  demoliri  parantcs,  inaestimaia  confusioue 
repulsi  sunt.  Quamobrem  spe  frustrati  inEastsexe, 
et  Cent,  et  Sudsexe,  ct  llamtunescire,  acccptis 
equis,  saeviores  solito  perrexcrunt,  omniacse^eet 
incendio  replentes.  Idcirco  rex,  missis  nuntiis, 
promisit  censum  eis  et  cibum,  quod  concedentes 
hlemaverunt  in  pace  apud  Hamtune.  Rex  autem 
Enelred  mitteiis  pro  regc  Anlaf,  datis  obsidibus, 
bonoriflcc  susci'pit  cum  apud  Aiidoure;  lcnensque 
eum  ad  confirmalionem  cpiscopi  mullis  laclificavit 
inuncribus.  Anlaf  itaquc  se  nunquam  amplius  siiie 
pace  vcnturum  in  terram  Anglorura  rcgi  promisil, 
promissumque  lenuiL  His  temporibus  obiit  Siricius 
arcbiepiscopus,  post  ouem  Alfricus  pallio  est  po- 
titus. 

l$delredi  regis  anuo  decimo  nono  Daci  circaCor- 
nugallisim  perrexeruut  in  Savernam  praedantesin 
Davene  et  Sudwales,  e^redienlesque  ad  Weclie- 
port  cum  ferro  et  flamma  inde  rpvcrsi  sunt  circa 
Pcnwistrit  [al,  Penwibtstrict],  ex  australi  parle, 
vcnientesque  in  Tamremutbam,  et  indc  apud  Li- 
deford  facibus  et  flammis  omnia  commendab^nt,  et 
monasterium  Ordulfi  apud  Esingcstoche  combus- 
serunl.  Ilis  transactis,  perrexerunt  hoslesin  Froiid- 
rattdham,  cxeuntesque  a  puppibus  peranibulavc- 
rnni  Dorsete  cum  claie  soliia   nullo  rcsistenie. 


Atbclbaldus  rcx  Wcstsexe  post  v  annos  perilsset,  re* 
gnum  utrumque  Adelbricto  subditum  est»  et  nun- 
quam   postca  divisum.  liic  igitur  omniiio  rcgnom 
Canliae  explicil. 
De  regno  vero  Wetlsexe  hasc  elucidalio  adhibeaiur  : 

Eihelwlfus  regnavit  xix  annis,  victusque  a  Da« 
cis  apud  Carrum,  perniciosc  vicit  cos  apud  kclt^, 

Atbclboldus ,  filius  regis  prasdicti «  regnavit 
quinque  aiinis  et  sepullus  est  apud  Scire]i>urnajgi. 

Eibelbriclit  fiater  ejus  regtiavit  v  annis,  cuj«s 
duccs  et  exercitus  Dacos  vicerunt  apud  Win- 
cestrc. 

Atbelred  fraler  eorum  v  annis^  etpaulo  plus«  qui 
contra  Dacos  apud  Redinghum  mirccum  fratresuo 
D  conflixit. 

Alfrcdus  regnavit  xxviu  annis,  et  dimidiOy  de 
quo  nibil  brcvitcr  dici  potest,  quia  multa  fecit  el 
miranda. 

Edwardus  xxiii  annis,  et  pugnavit  conira  Dacos 
in  Nordhumbre,  ct  iii  egressione  Werce,  Ticit  eos 
gloriose ,  et  occidit  reges  fortes ;  vicll  quoqne 
Dacos  apud  Cotenbale,  ct  conquisivit  Werce. 

Adelstan,filius  Edwardi,  quatuordecim  annis»  qui 
fecit  maximum  praelium  apud  Rruneburh. 

Edmundus  vi  annis  el  dimidio,  qni  super  ]>aooa 
v  urbes  cepit,  ct  cisdcm  victis  Nordhumbram  in 
dominio  tenuit. 

Edredus  frater  Edmundi,  ix  annis  omnea  J^a- 
gliae  partes  feliciter  obtinuu. 


QOD  I1IST0RIA  A?<GL0R13M.  —  LIB.  \L  dfO 

Edwi,  filius  Edinundi,  iv  anniseodem  spalio  et  A  ost  a  Dacis.   Burhred  etiam,  cum  regnasset  viginii 


potentia  tenuit. 

Edgarus,  fiiius  Edmundi,  xvi  annis  pacifice  et 
gloriosius  omnibus  aliis  imperavit. 

Edwardus,  rcK  sanctus,  v  annis  regnum  tenuit 
ct  feHciier  occisus  cst. 

Edelred,  frater  ejus,  ira  Dei  perturbatus  aerum- 
oose  regiiavit,  de  quo  nobis  tmulia  restant  di- 
cenda. 

De  regno  vcro  Nordhumbre  paulisper  langen- 
dum  est.  Osbriclus  namque  tempore  regis  Athel- 
wlfi  regnavit  ibidem,  quem  more  suo  abjicienles 
constituerunt  Eiiam  regem.  Qui  utrique  cum  a 
Dacis  occisi  fuissent,  regnaverunt  Daci  mulio  iem« 
pore  iii  Nordbumbre,  scilicet  rex  Uaidene,  et  Gud- 
Cert,  ci  Nigellus,  et  Sidric,  ct  Reginaldus,  et  Au- 
Laf.  Confuse  autem  regnaverunt  Daci,  ita  quod 
modo  ibi  rex  unus  erat,  modo  duo,  modo  rcguli 
multi.  I^ostea  vero  Edredo  regi  Westsexe  in  do- 
minlum  coiitigit,  et  successoribus  ejus.  Hic:  igitur 
omnino  regnum  Nordhumbre  explicit. 

De  regiio  vero  Werce  paucis  dicendum  cst.  Britulf 
oamquc  rex  Werce  teriio  anno  regiii  sui  fugatus 


ct  duobus  annis,  fugatus  est  a  regno.  Daci  ergo  re- 
giium  illud  sibi  conqukitiim  prius  Ceolwlfo  ad 
servandum  tradiderunt ;  postea  vero  sibi  miiiuie 
diviseruni  :  itaque  pars  patriae  et  procerum  quaii- 
doque  erat  sub  legibus  Westsexc.  Edmundus  vero 
rex  Werce  Westsexe  totam  sibi  in  dominium  sub- 
didii.  Hic  igitur  regnum  Werce  dominio  Westscxc 
penilus  subjecturo  explicii. 

Reguum  vero  Estangle,  quod  dudum  regnis  aliis» 
uiprT^dtctum  cst  variis  modis  subjecturo  fuerat* 
nunc  reges  Westseie  vel  Cantiae  in  dominio  tcne- 
bani ,  nunc  alicui  vel  aRquibus  dabant.  Igitur  rcx 
unus  ibi  erat ,  aliquando  multi  alii  reguli ;  ultimus 
tamen  Anglorum  sub  rege  Westsexe  regnavii  ibi- 
dem  S.  Edmundus  :  quo  intcrfeclo  regnavit  Godruii 
Dacus ;  postea  regnum  minutim  Daci  pariiti  suiit , 
fuitque  sub  eis  usquedum  rt^gi  Edwardo  ex  maxima 
parte  subjecta  est.  Hic  igitur  regnum  Estangle  do- 
minio  Wesisexe  contingens  explicit ,  et  jam  ad  pri» 
mordia  causamque  adventus  Normannorum  per- 
venimus. 


LIBER  SEXTUS. 


Aniio  millesimo  ab  Incarnatione  Domini  Richardi 
consulis  Normanjiorum  filiam  rex  praedictus  Edel- 
red  in  conjugem  assumere  prsecogitavit  ad  tuitio- 
nem  regni  sui.  lile  enim  fortissimus  erat,  et  omni 
re|;iio  Francorum  formidabilis.  Ipse  autein  sc  suos- 
que  valie  debiiiiatos  videbat*  futuramque  cladem 
noo  mediocriter  borrcbat.  Hoc  autem  Dei  nutu 
lactum  esse  constat »  ut  veniret  contra  improbos 
malum.  Geiiti  enim  Anglorum,  quam  sceleribus 
suis  exigentibus  dislerminare  proposuerat,  sicut 
ct  ipsi  Britoncs ,  peccatis  accusantibus ,  humilia- 
verat ,  Dominus  omnipotens  duplicem  contritionem 
proposuit,  et  quasi  inilitares  insidias  adhibuit^ 
scilicet  ut  hinc  Dacorum  persecutione  saeviente,  il- 
linc  Normannorum  conjunctione  accrescente,  si 
ab  Dacorum  m;inifesu  fulminationc  evaderent', 
Normanuorum  improvisam  cum  fortitudine  cau- 
ielani  uon  evaderent.  Quod  in  sequentibus  app&niit, 
cuni  ex  hac  conjunctione  regis  Anglorum  et  filiae 
ducis  Normannorum.  Angliam  juste  secundum 
jus  geniium  Normanni  ei  caluroniati  sunt  et 
adepti  suni.  Pnedixit  eiiam  eis  quidam  vir  Dei  quod 
ex  scelerum  suornm  immanitate  non  solum  qnia 
semper  c^i  et  proditioni  studebant ,  verum  etiam 
quia  semper  ebrietati  et  negligeniiae  domus  Domini 
dcditi  erant,  eis  insperaium  a  Francia  adventurum 
doiuinium  :  quod  et  eorum  excellentiam  in  aeternum 
depriiiieret ,  et  honorem  sine  termino  restituiionis 
eventilaret.  Praedixit  etiaqi  qnod  Qon  ea  pens  ^olum. 


^  verum  et  Scotoruro ,  quos  vilissimos  babelant,  eis 
ad  emeriiam  confusionem  dominaretur.  Praedixii 
nihilominus  varium  adeo  saeculum  creaiidum ,  ut 
varietas,  quae  in  mcntibus  hominnm  latebat,  ei  in 
actibus  parebat ,  multimoda  variatione  vestium  et 
indumentorum  designarctur.  Hac  igitur  providenlia, 
cum ,  legatariis  ad  ducem  Normannorum  missis , 
rex  Anglorum  suae  petitionis  concessionem  obtinuis-  • 
set ,  statuto  tempore  ianto  digno  ministerio  ad  do- 
minam  suam  recipiendam  ei  adducendam  proceres 
Anglorum  mittuntur  in  Normauniam ,  quae  longo 
et  djgno  regibus  apparatu  dirigUur  in  Angliam. 

Millesimo  ii  anno  Emma,  Normannorum  gcinma« 
venii  in  Angliam ,  et  diadema  nomenque  reginaa 
suscepit.  Quo  proventu  rex  Adelred  in  superbiam 

^  clatus ,  et  perfidlam  prolatus  ,  omnes  Dacos  qoi 
cum  pace  erant  in  Anglia ,  clandestina  proditloue 
fecit  macuri  una  eademque  die ,  scilicet  in  fcstivi-p 
tate  S.  firicii,  de  quo  scelere  in  pueritia  nostra 
quosdam  veiusiissimos  loqui  audivimus  :  quod  iu 
unamquamque  urbem  rex  praefatus  occultas  mi6«- 
rit  epistoias ,  secundum  quas  Angli  Dacos  omnes 
eadem  die  et  eadem  hora  vel  gladiis  truncaveniut 
impraemediutos ,  vel  igne  simui  cremaverunt  sub^ 
ito  comprehensos.  Eodem  anno  rex  prapfatus  Le(< 
fium  ducem  exsulavit,  quia  EQc  r^is  vicecomitem 
occiderai. 

Millesimo  ni  anno  ira  Daoi  exarserunt  digna, 
sFcui  lgnis,quemsanguine[a/.  sanglmine]  veliiaU- 


Dll 


liENRICI  AKCHIDIACONl  UINTIISGDON. 


912 


(|uis  exslingucre.  Advolaiitcs  igiiur  quasi  niullitudo  A  erat  ad  lirniam  suam  in  Salopscire,  saepe  runionui 


locustarum  quidam  Exaceastriam  vcnerunt »  et  ur- 
bem  tolam  fundUus  dcstruxerunt ,  et  omnia  spolia 
liecum  ,  cineribus  tantum  relictis ,  deportaverunt. 
Hugonem  vcro  Normannum,  quem  ibi  jam  regina 
Emma  vicecomitcm  statuerat  in  pernicicm  compe- 
gcrunt.  Congregatac  sunt  itaque  gcntes  Ilamptunc  • 
scire  ct  Wiltunescire  piignalum  cum  cxcrcitu.  Cum 
aulcm  appropinqiiarenl  ad  praeliiim  fmxit  se  dux 
eoruni  Alfricus  infirmum,  et  cogebat  sc  ad  vomi- 
tum;  sicque  gentem  Anglorum,  quam  duccbat, 
prodidit.  £t  quoniani  verum  est  quod  vulgo  dicitur  : 
Quando  dux  dcficit,  exercilus  vilescit,  Daci  videntes 
defeclum  lioslium ,  persccuti  sunt  eos  usque  ad 
'Wiltime,  quam  pra?dan(cs  el  comburcntes  venerunt 


saucialus  aculeis. 

Anno  VII  rex  et  senatus  Angloruin  duliii  quid 
agerent,  quid  omitlerent,  communi  delibeniiioiia 
gravcm  conveniioncm  cum  exercitu  fecenint,  ct  ad 
pacis  obscrvationem  \xx  millia  libranim  ei  dedc- 
runi.  Eodcm  .anno  Dei  providcntia  ad  pernlcieiii 
Anglorum  faclus  est  Edricus  dux  snper  Wcree, 
proditor  novus  sed  maximus. 

Anno  VIII,  qui  est  annus  xxx  regni  pra»tieli 
rcgis,  fccit  rex  parari  pcr  totam  Angliani  cx  Ire- 
ccntis  et  deccm  bidis  navein  unam ,  et  ex  octo  bi« 
dis  ioricam  ct  galeam.  Hida  autem  Anglice  yocator 
terra  unius  arairi  cultnrs  sufficiens  per  annam. 

Anno   IX    Richardo    Normaniiorum  iluci  niisit 


ad  Salesbiri  et  inde  ad  puppes  suas  curo  praeda  et  ^  rcx  nuniios  suos  causa  consiiii  ot  auxilii  postulaodi. 


triumpho  remearunt. 

Anno  IV  Suain,  rex  Dacorum  fortissimus,  cui 
Deus  regnum  Anglix  dcslinavcrat,  cum  navibus 
roultis  vcuit  ad  Nordwic ,  ct  eam  prxdalus  cst ,  et 
corobussit.  Quod  Uskctcl  [nl,  Wlfkctel]  dux  illius 
provinciae  vidcns ,  fecit  puccm  cum  excrcitu,  iin- 
provisum  cjus  adventum  sustincre  non  suniciciis. 
Infra  pacem  vcro  cxercilus  post  tres  bcbdomadas 
furtiin  perrexit  adTcdford,  et  eam  prsedatam  com- 
bussit.  Quod  comperiens  dux  Ulfketel,  niane  ex 
improviso  cum  parva  manu  revertenti  ad  puppes 
occurrit  exercilui ,  quibus  gravitcr  et  diu  resistcre, 
scd  noii  suflecit  persislcre. 


Puppes  autem  prsedictse  congregatae  sunt  apad 
Sandwic,  et  viri  optimc  armati.  Nec  Tuit  tanlus 
numerus  navium  tempore  alicujus  in  Briiannia.  II- 
liisii  autem  eos  Deus ;  siquidem  rex  exsulaverat 
Wlnod  puerum  nobilem  Sudsexe.  Ille  vero  cum  xx 
navibus  coepit  praedari  juxta  littora  maris.  Igitor 
Brictric ,  fratcr  ducis  Edrici ,  laudem  aibi  Yoleni 
acquircre ,  lxxx  cx  puppibus  pnedictis  secum 
duxit ,  et  hostem  vivum  vel  defunctum  se  regi  al- 
laturum  promisit.  Scd  inter  eundum »  voutus  altra 
modum  horribilis  naves  ejus,  omnes  ad  lcrrara 
perniciose  jactavii.  Wlnod  vero  superveniens  sia- 
tim  cas  combussit.  Sinistris  angariatae  nuntiis  pap- 


Anno  V  Daci   rcdicrunt  in  patriam  suam.  Ne  ta-  q  pes  reliqu»,  Lcndoniam  redierunt.  Exercitus  quo- 


men  interca  plaga  carcrent  Angli ,  (anta  dcsolatio 
famis  Brilanniam  invasit,  quantam  nullus  bominum 
meminisse  potult. 

Anuo  VI  cum  Suain  [al.  Swein]  vir  audacissimus 
cuin  inagna  classe  redissct  ad  Sandwic,  quem 
Rcmpcr  comilabanlur  tres  socise ,  praedatio  ,  com- 
bustio ,  occisio  :  frcnduit  omnis  Anglia ,  et  com- 
niola  cst  vclut  arundinetum  zephiro  vibrante  colli  • 
sum.  Rex  autem ,  congrcgalo  cxercitu ,  cum  toto 
autumno  contra  eos  persistcrct ,  nihil  profccit :  illi 
namque  classem  alio  dirigentes,  ludum  solitum 
cxercebant.  In  principio  vero  hiemis  in  insiila  Yc- 
cta  manserunt,  et  sicut  pcr  prophelam  dictum  cst : 
Bies  festos  vertam  in  luclum  {I  Machab,  i) ,  in  Na- 


que  divisus  est ,  et  sic  oiunis  labor  Angloruin  cas* 
satus  cst.  Tempore  igitur  messis  venit  excrcitas 
Dacorum  novus  et  innumcrablHs  apud  Sandwic,  ct 
iiidc  ad  Caiituar!am  progrcssi  statim  ccpissent  cam, 
nisi  MMM  libras  dando ,  cives  pacem  impelrassenl. 
Daci  ergo  in  Vectam  devenerunt,  et  inde  Sadsexc 
et  Ilamhinescirc ,  et  Bercscire  praedati  aunt.  Rex 
aulem  iEdclred ,  collcctis  omnibus  Angloruni  Tiri^ 
bus,  rcgrcdientibus  Dacis  obviavit,nncinque  saevitiae 
corum  imposuisset,  nisi  dux  Edricus  scmper  prodi- 
tor  rumorihus  rictiset  terroribus  falsis  rcgi  pugnam 
dissuasissct.  Postca  Daci  rcdeunlcs  hiemaverunt  in 
Tami  se,  Londoniamquc  sxpe  assilientes^saeperepulsi 
sunt.  Trans  Natale  vero  perrexerunt  pcr  Ghiltcrn 


taleDomlniperambulaveruntHamtonescirect  Bcrc-  ^  ad  Drineford.  Qua  combusta  rcdcuntcSy  perslanles 


scirc,  usque  ad  Redings,  inde  ad  Wallingford,  inde 
ad  Coleseige ,  inde  juxla  Eiendune  [ai,  Etscsdune] 
adChichelmestave.Quocunqueautempergebant,qu3e 
parata  erant  hiloriter  comedentes  cum  discederenl, 
in  retributionem  procurationis  reddebant  hospiti  cse- 
dem,hospitio  flammam .  Revertentibus  autem  Dacis, 
ad  mare  obviavit  exercitus  Westser  et  pugnavit  cum 
cis.  Qnid  autem  aliud  profecit  nisl ,  quod  spoliis 
suis  Dacos  victus  ditavit.  Vidit  igitur  gens  Win- 
cestrc  exercilum  hostilem ,  superbnm  et  audacem 
)'ixta  portas  urbis  transeuntem ,  et  cibum ,  qucm 
ultra  I.  milliaria  a  mari  conquisiverat,  et  spolia» 
quae  a  belio  victis  acceperat,  secum  deferentem. 
Rex  aniem  Adclred  cum  moestitia  et  confusione 


in  Caniia  puppes  suas  contra  se  adductas  in  Qua- 
dragesima  emcndaverunt. 

Anno  X  vcnerunt  Daci  apud  Cipcivric  in  die 
Ascensionis  Domini,  et  insurrexerunt  in  Dwlfkctd 
ducem  exercitus,  el  Eslaiigli  protinus  fugcrunl. 
Sed  homines  Grantebridgcscire  viriliter  obstitenint; 
unde  dum  Angli  regnavcrunt,  laus  Grantebrigicnsis 
provinciae  splendide  Qoruit.  Guneis  vcro  inler  se 
invincibiliter  confligcntibus  morlisque  casum  vUi- 
pcndcntibus,  .'occisiis  est  Athelstan  sorortus  regia, 
ot  Oswi  dux,  ct  Edwi  frater  Evici,  ct  Wulfrie  con- 
siil,  ct  cuni  eis  principcs.  Anglis  vero  cum  mcmo- 
ria  fiigx  nulla  adesset,  Turcetil  Mirenebered,  id 
cst  caput  formicae,  primus  fugam  inco^t,  el  oppro^ 


913 


UloTOJUA  AfSGLOAtM.  —  LIB.  VL 


9U 


briuin  lueruil  scnipiiernuni.  Daci  vero  Yiclores  ter-  A  grales  laitissinias  ex   inlitno  corde  rcdderel,  per- 


raui  Estangre  hfbus  niensibus,  el  ctiani  paludes 
prnecedenti  libro  descrtptas  cum  ecclesiis  vei  pra^- 
dati  sunt,  vei  couibusserunt :  destruxerunt  etiam 
Gedford;  combusscrunt  quoque  Grautebrigc,  el  inde 
recedentes  per  monlana  amoBnissima  loci  deiecta- 
bilis,  qui  vocatur  Yalcsbam  [al.  Bilesliam],  quos- 
quos  iuvenerunt,  in  codem  loco  neci  dederunt, 
pucrosquc  jactanies  super  acumina  lanccarum 
recipiebant.  Quidam  vcro  fama  dignus  extenla  in 
gradus  turris  teropli,  quod  adhuc  ibidem  stat,  as- 
cendit,  et  tam  loco  quam  probitatej  munitus  ab 
omni  solus  exercilu  se  defendit.  lode  vero  Daci 
tran.seuntes  per  Estsexam  venerunt  ad  llumen  Ta- 
uiesis.  Nec  segnes  inde  promoveruiU  acies  in  Dri- 


cussus  est  cjpite  cum  securi.  Cecidit  ergo  vir  Dei 
sanctoque  cruore  terrara  aspergens;  anima  beata 
cceii  decoravit  templa.  Mane  autem  episcopi  £dnod 
ct  llelhum  susceptum  corpus  cum  debito  bonore 
detulerunt,e4  sepeliorunt  ad  monasterium  S.  Pauli : 
quo  in  loco  Deus  merita  sancti  martyris  ostendit. 
Successit  autem  ei  Lefwing  archiepisc.  Tunc  vero 
rex  nimis  sero  pacem  fecit  cum  Dacorum  exercitu, 
danseis  viii  miilelibrarum.  Nunquamenim  tempore 
opportuno  pax  fiebat,  donec  nimia  contritione  terra 
langueret.  Subdiderunt  autcm  se  regi  xlv  puppes 
Dacorum,  promitlentes  quod  Angliam  luerentur, 
rex  vcro  inveniret  eis  victum  et  veslitum. 
Anno  XIII  Swein  rex  Dacoruin  venit  per  Hum- 


nefordscire,   et   in  Bokinghamscire;  et  sic  juxta  B  bram  usque  Gainsburb;  statimque  subditus  estei 


Ustni  ad  Bcdcford,  ct  sic  ad  Cemesford.  Flumen 
vero  Usx  per  tria  cablra  ,  quae  sunt  capita  provin* 
ciaruiu,  decurrit,  scilicet  Bukingham,  Bedcford  et 
lluntendune;  IJuntendonia  vero,  id  est  mousvena- 
torum  loco  Godmundcestre  nobilis  quondara  urbis, 
nunc  vero  viil;e  non  inamabilis  ex  alia  parte  llu- 
iniuis  sila,  caslris  duobus  prxdiciis ,  tam  situs  Tul- 
gore  quam  sui  decore^  tam  praediclarum  paludura 
vicinilate  quain  ferarum  ct  piscium  fertilitate  loiige 
praieminet.  Ad  festuni  vero  S.  Andrex  diverterunt 
ad  Nortbamtune.  Qua  combusta,  pertranseuntes 
cis  Tamesim,  totam  lerrain  combusserunt,  et  ad 
Natale  classisux  se  reddiderunt. 

.Anno  XI,  cum  jam  Daci  praedassent  cx  boreali 
partc  Tamesis ,  £.stangle ,  et  Grantebrigescire.  ei 
Drinefordscire,  et  Bukinhamscire ,  ct  £sisexe,  ct 
Midillesexc,  ei  Herfordscire,  et  Bedefordscire,  et 
partem  Huutedunescirc,  qux  esl  cx  ea  parte  flu- 
minis,  et  multum  in  Hamtunescire  :  ex  auslrali 
parte  Tamesis  Kent  et  Sudreie  et  Hastings  et  Sud- 
sex  el  BercscirCy  et  ilampiscire,  et  multum  iu 
Wiitunescire,  metropolim  Anglise  Canluariam  ob- 
siderunly  et  proditione  ceperuut.  Almar  eniin  qucm 
Aifegus  [a/.  Aifes]  archiepiscopus  a  mei  le  libera- 
verat,  eani  prodidil.  Ingiessi  igitur  ccperunt  Alfe- 
gum  archiepiscopum,  et  Godwine  cpiscopura,  ct 
Lefwine  abbatem,  et  Alfword  prxpositum  regis,  et 
dericos  cuin  monachis,  ct  viros  cuin  mulicribus; 


Ucthred,  dux  Nprdhumbre,  et  tota  gens  illa.  Gcns 
ctiain  Liiidsey,  et  gens  urlnum  v  et  omncsex  bo- 
rcale  parte  Watlingstreet  dederunt  ei  obsidcs.  Rcx 
vcro  tradidit  obsides,  et  piippes  Cnut  filio  suo 
cuslodiendas,  pergensque  ad  Oxinefordiam  et  Wiii- 
ccslriam  gcntes  illas  in  ditionem  accepit.  Inde  rc- 
verteus  Lundoniam,  populum  mulium  amisit  in 
Tanicsi,  quia  non  curabaut  ire  ad  pontem.  Civca 
vero,  quia  rex  Adelred  inerat,  fortiter  ei  restileruin. 
Buain  igitur,  inde  recedens,  ivit  ad  Wallingrord,  et 
inde  ad  Bathan ;  et  omnis  Westsex  subdila  est  ei. 
Postea  vero,  cum  Suain  reversus  esset  ad  puppes 
suas,  Londonienses  etiam  subditi  sunt  ei,  quia 
timebant  ue  eos  iu  perniciem  redigcret.  Quod  vi- 
dens  rexi£deLred,  luisit  £mmam  reginara  Uichardo 
fratri  suo  in  Normanniam ,  et  posiea  £dwardum 
ct  i£ifredum  filios  suos.  Suaiu  vero  ab  omni  popiilu 
habcbatur  pro  rege,  jussitque  dari  per  Angliani 
victum  et  censum  exercitui  suo.  Turchil  vero  si- 
militer  jussit  dari  exercitui  suo,  qui  eral  in  Gre- 
newic.  Rex  auiem  iEdelred  petiit  Withland ;  quo 
per  Nalale  moratus,  transfretavit  fugitivus  ad  Ri- 
chardum  Normanniae  ducero. 

Anno  XIV  Suain  jam  rex  Anglorum  in  exordio 
regni  sui  subita  morte  periil.  £xercitus  autem  ejus 
elegit  Cnut  filium  suum  in  regem.  Aiigli  vero  in 
Nurmaiiniam  JEdclredo  regi  nuntios  direxerunt* 
inlimantes  ci  quod  si  bumanius  solito  veilet  eo» 


sicque     victotes   ad    puppes    reilicrunl.    Videres  D  tractare,  nullum  eo  libeutius  se  ia  rcgem  recep- 


;iutcm  spectaculum  borrendum  faciem  urbis  anti- 
quae  et  pulcbeiriinx  totam  in  cincrcs  redaciara, 
cadavera  civium  per  vicos  densisslme  jaccntia, 
sanguine  solum  numenque  nigresceutia,  fletuiu  et 
cjulatum  pucrorum  et  mulicrum  in  captivilatem 
transducendorum ,  caput  fidei  fontemque  doc- 
triuae  Anglorum  vinculis  mancipatum  opprobriose 
perirahi 

Anno  xii,  cum  Sabbatum  adesset  in  hebdomada 
paschaliy  commoii  snnt  Daci  erga  archiepisc. , 
quia  prohibebat  pecuniam  dari  pro  se.  £ran;  eliam 
ebrii  vino,  quod  venerai  ab  ausiro.  Adducio  igitur 
arcliiepisc.  iu  medio  eorum  jaclaveruut  in  eum 
ossa  ei  capita  boum ,  uude  cum  Deo  onuiipoteuti 


turos.  IJIe  autcm  per  £dwardum  filium  suum  pi%»- 
raissum  omnia  rege  et  populo  digna  spoiideus  cis, 
adveuiens  ab  omiii  Anglorum  gcnle  cum  keiitia 
suscepius  esL  Cnut  vero  cum  exc^ciiu  suo  moratus 
apud  Geinsburb  usque  ad  Pascha ,  hominibuii 
Lindscy  concordatus  est.  Quod  audiens  rex  Adi^lred, 
cum  maximo  exercilu  superveniens  provinciam 
iliam  combussit,  et  provinciales  pene  omues  iuter- 
fccit.  Cnut  vero  intime  dolens  gentcm  illam  sui 
causa  destruclam,  perrexit  cum  navibus  ad  Saadwic, 
ibique  emiltens  [al.  admittcns]  obsides  nobiUssimos, 
qui  erant  patri  suo  traditi ,  abseidit  eis  manus  e( 
nasum.  Pjraeter  hoc  malum  jussit  rex  cxercitui,  qu' 
erat  apud   Grenewic,    reddi  xxi  miile  Ubrarum 


915  HENRIGI  ARCniDIACONl  HUNTINGDON.  9fS 

Addidit  autem  Domrnus  malis  soliiis  maium  inso-  A  cessusque  manifestior  contigit  Eumando.  Secandan 

bellum  gcssTit  contra  Cnut  regero  apdd  Soemcan, 


lituro  :  mare  namque  ascendens  solito  superius 
vlllas  cum  populo  submersit  innumero. 

Anno  XT  dnx  Edricus  prodidit  Siferd  et  Morchere 
proceres  egregios;  vocatos  namquc  in  cameram 
suam  fecir  occidi.  Edmundus,  filius  regis  Adelredi, 
terram  eonim  saisivit,  et  axorem  Sigeferdi  duxit. 
Cnut  Tcro  rediit  a  Dacia  in  Sandwic,  veniensque 
in  Westsexe  ad  Frotbemulham,  inde  prxdavit  Dor- 
set,  et  Sumerset,  et  Wiltsire.  Rex  vero  Adelred 
jacebat  infirmus  apud  Chosara.  Tunc  Edmundus, 
filias  regis,  et  dux  Edricus,  congregato  exercitu 
coutra  Cnut,  cum  simul  venissent,  voluit  dux  pro- 
dere  juvenem.  iJeoque  divisi  sunt,  et  praelium  di- 
missum  est.  Igitur  Wcstsexe  subdiu  est  Cnut  regi 
Dacorum. 

Anno  XVI  dux  Edricus  cum  xl  navibus  subdcns 
se  Cnut  regi,  et  rex  cum  clx  navibus  convencrunt 
in  Tamesim,  pcrgentesque  apud  Crikeladc,  Ware- 
ivicsire  ferro  et  flamma  destruxerunt.  Rex  autem 
Adelred  fecit  cdictum,  ut  quicunque  Anglorum 
Minus  cssct,  sccum  in  bello  procederer.  Cum  autem 
rongregata  esset  gens  innumera,  dictum  est  regi, 
quod  sui  prodere  volebant  eum.  Quamobrem,  dl- 
misso  exercitu,  rediit  Londoninm.  Edmundus  vero 
ivii  ad  Uctred  ducem  Nordbumbre,  praedaveruntque 
simul  in  Staffordscire,  et  in  Scropscire,  et  in  Lege- 
ceastre.  Cnut  vero  ex  alia  partc  Ivit  per  Buking- 
bamscire  in  Bedfordscirc;  et   sic  in  Huntendu«> 


ubi  pugnaiam  est  acerriroe.  Dax  vero  Edrie,  ec 
Ahner  Derling  erant  In  praelio  contra  regen 
Edmunduro.  Igitur  roolti  ex  utraqae  parte  ced- 
derunt ,  et  exercitus  per  se  divisi  svnt.  Tertio 
cum  mana  elccta  bellatoram  venit  Londonlam  :  ct 
fugato  exercitu  ad  pappes,  qol  ol>sedcrait  orbrai, 
fortissime  Iil>eravit  eam ;  et  cam  delHto  triuropbo 
ingressus  esl  in  eam.  Quartum  bellum  gessit  coa- 
tra  eumdem  exercitum  post  duos  dies  apad  Brend- 
deforde.  Multi  autem  suonim  in  eo  transilu  nimis 
festinanies  flumine  subroersi  sunl;  ipse  lamen  belli 
festivum  decus  obtinuit.  Rex  igitur  Cnut  snromo 
timore  perstrictus  manam  suaro  muitis  copiis  ad  se 
'  mandatis  augmentavit.  Cogitaverunt  etlam  Cnnt 
rex  et  dux  Edricus,  ui  quem  armis  Yincere  neqol- 
bant,  proditfone  vincercnt.  Igilar  duz  Edricos 
concordatus  est  ci,  ut  eum  proderet.  Ivit  ergo  con- 
silio  ejus  in  Wesisoxc,  ut  maximam  conlra  Cnut 
duceret  exercitum.  Cnut  vero  interea  Londoniam 
obsidcns,  terra  et  aqua  fortiter  assillvit ;  sed  dvcs 
ei  viriliter  obstiterunt.  Quinta  vice  rex  Edroandns 
transiens  itcnim  Tamcsim  fluvium  apvd  Brende- 
forde  ivit  in  Kent  pugnatum  cum  Dacis.  Sed  In  ipsa 
obviatione  praecedeutlum  vexillatoram  horror  n^ 
mius  Dacos  invasit ,  et  In  fugain  vcrsisanL Ed- 
mundus  vero  persecutus  est  eos  curo  occisione 
magna  usque  ad  Ilesford  [aL  Eilesford].  Qaod  si 


ncscirc,  et  inde  juxta  paludes  ad  Standford;et  sic  Q  eos  persequi  pcrsisterct,  ultimus  ille  dies  belk» 


in  Lincolnscire,  et  inde  in  Snotinghamscire ;  et  sic 
in  Nordliumbre  erga  Guervric.  Quod  audiens  Uctred, 
dimisit  praedationem  suam  ct  reversus  cst  in  Nor- 
dhumbre.  et  necessitatc  subditus  est  Cnut  ct  cum 
eo  tota  Nordhumbrc;  et  dcdit  obsides,  et  tamen 
Ibi  occisus  est.  Edmundus  vero  rediit  Londoniani 
ad  patrem  suum.  Sed  Cnut  slatuens  Hirc  consulem 
super  Nordhumbre  in  loco  Uctredl,  rcdiitadpuppes 
fiuas  ante  Pascha  ;  post  Pasclia  vero  com  navigio 
8:io  tcndcbat  Londoniam. 

Adelred,  cum  regnasset  xxxvii  annis,  post  mul- 
tos  laborcs  et  anxietatcs  vitae  sus  deccssit  In 
Londonia  antequam  navigium  hostilc  advcnisset. 

Post  quem  Edmundus  fllius  ejus  electus  est  in 


Dacisquc  fuissct.  Dux  vero  Edricus  consilio  nequis- 
simo  fecit  eura  resistiTe.  Consilium  pejus  datom 
■on  fuerat  in  An{;Iia.  Sesfum  bellum  commisit 
Edmundus  cum  maxima  gentc,  et  Cnut  curo  omni- 
bus  Dacorum  cxercitibus  congregatis  in  Estsexe 
apud  Clesdunc.  Bcllo  igitur  acerriroo  et  flnali  pog- 
natum  est,  et  utrique  Invincibiles  caede  despecta 
pcrsistebant.  Appariiit  autem  ibi  virtus  Edmundi 
juvenis.  Cum  cnim  Dacos  solilQ  acrius  pagnare  vi- 
derci,  loco  rcgio  rclicto»  quod  erat  ex  more  inler 
draconem  et  insigne,  quod  vocatur  Standard,  eucu> 
rit  tcrribilis  in  aciem  primnro  ;  vibrans  igitar  gla- 
dium  electum,  et  brachio  juvenis  Edmundi  dignunr» 
modo  fulminis  fidit  aciem  :  abrumpensque  mediam 


rcgcm  :  qui  cognominatus  est   Ireneside,  id    est  D  pertransiit,  scqiic  sequentibus  obruendam  dedit. 


fcrreum  latus,  quia  maiimi  vigoris,  ct  mirabilis 
patientise  bcllicis  erat  in  negoiiis.  Edmundus  rex 
ivit  in  Westsexe,  et  omnis  gens  ei  subdita  est. 
Interea  vcncrunt  Daconiin  puppes  ad  Grencviric,  et 
ir^Je  Londoniam  ;  facientesquc  foveam  magnam  ex 
australi  parte,  traxerunt  puppcs  suas  ex  occidentali 
parle  ponlis,  fodientesque  circa  urbem,  ita  quoJ 
ncmo  inirare  vel  exire  possct,  urbem  sxpc  et  gra- 
vitcr  assilierunt;  sed  cives  eis  caute  et  viriliter 
restitcrunt.  De  bellls  vero  regis  Edmundi,  et  de 
fortitudine  cjus  nonne  haec  scripta  sunt  in  historils 
teterum  cum  laudo  summa  ? 

Edmandus  primum  bellum  gessit  contra  exerci- 
iuin  Dacorum  apud  Peonnam  juxta  Tillinges,  suc- 


Inde  in  aclem  regalem  advolat;  ubi  cum  damor 
et  stridor  horrendus  inciperet ,  videns  div  Edricus 
ruinam  Dacorum  Imroincre,  clamavit  Augloruro 
genti  :  Flet  ^  Engte ,  /fe(,  Engle  :  dedh  Edmmnd, 
Quod  interpretatur :  Fugitej  Xngli ,  fngiu^  Atigii  : 
mortuu8e$t  E(/mt(ii(/tts.Sicigiturclamans  fugamcum 
suis  primus  incepit,  quem  tota  gens  Anglorum  in  fa- 
gam  subsccuta  est.  Ulic  igitur  miranda  strages  Anglo- 
rum  facta  est :  illic  occisus  est  Ednod  dax,  et^lfrie 
dux,  et  Godwine  dux,  et  Uifketel  ddx  de  Estangle; 
cl  Ailward  filius  Alfsi  ducis,  etomnis  flos  nobiiitatis 
Biiianniae.  Rex  vero  Cnut  tanta  fretos  vieloria 
Londoniam  et  sceptra  cepit  regalia.  Septima  tamen 
vice  congrcgati  sunt  exercitus  in  GloacestrescyM 


917 


IIISTOIIIA  ANGLORUM.  -  LIB.  YL 


91S 


lliiic   aulcm   rorniulantcs   roriiludinem  regis  Ed- A  exerciluin^rege  inscio,  nocleprofecluscslin  hosles. 


muudi,  illinc  vero  regis  Cnut,  dixcrunt  inicr  se 
proceres  :  Cur  insensati  necis  periculum  iolies  in^ 
currimus  7  pugnent  singulariter,  qui  regnare  student 
singulariter.  Placuil  sententia  regibus,nec  enimme- 
.  diocris  erat  rex  Cnut  probitalis.  Positi  igitar  reges 
Molanix  duellum  iiiceperunt.  Tdis  igitur  et  lanceis 
iitrinque  fractis  supcr  arma  omnium  armorum 
prxsiaiitissima  rem  gladiis  egere.  Audicbant  igitur, 
et  videbant  horribiles  tinnitus,  cl  igneas  collisiones 
populus  uterque  cum  gemitu  et  clamore,  tandem 
vigor  incomparabilis  Edmundi  fnlnunare  ctpit.  Cui 
Cuui  rex  cum  magno  vigore  resistens,  et  tamen 
sibi  timens  ,  inquit :  Juvenum' omnium  fortissime  , 
qua  necessitos  est  alteriim  nostrum  regnandi  causa 


Igitur  improvidos  invasil,  occidit,  fugavit.  Rei  vero 
suinmo  mane  cum  Anglos  fugisse,  vel  ad  hostes 
pcrridc  traiisisse  putaret»  acies  ordinatas  in  hostem 
dirigens  non  invenit  in  castris,  nisi  sanguineni  ct 
cadavera  et  prsedam.  Quaiuobrem  summo  honore 
deinceps  Anglos  habuit ,  iicc  iiiiiiori  quam  Dacos. 
Ilis  aclis  in  Angliam  rediit.  Iloc  circa  tempus  Le- 
ving  arcbiepiscopo  defuncto,  Aiheiuold  successor 
ejus  Romani  petiit.Cum  quo  Lefwinus  abbas  Eliensis 
profectus  abbatiam  injusle  sibi  aLlalam,  papa  Be- 
ne<Iiclo  jjubentc,  rehabuit.  Archiepiscopus  veroRo- 
ma  rcdiens  corpus  saucli  Aifci  a  Londonia  traus- 
tulit  Canluariaro. 
Cnut  regis  anno  octavo  dux  Nonuannorum  Ri- 


ferro  perire,  Simus  fratres  adoptivi,  regnumque  par-      chardus  «ccundus    pater  Enimse  regiiiae  Angloruai 


ttamur,  imperemusque  ego  rebus  in  tuis^  tuque  in 
meis.  Dacia  quoque  tuo  disponatur  imperio.  His^ 
verbis  juvcnis  mens  generosa  delinita  est  :  et  os- 
culum  pacis  invicem  datum  est.  Convenienle  igilur 
populo,  ct  prx  gaudio  iacrymante,  Edmundus  reg- 
nuin  suscepit  Weslsjxe,  Cnut  vero  regnum  Merce 
huscipiens  reversus  est  Londoniam. 

Edmundus  rex  post  paucos  exhinc  dies  proditione 
occistis  cst  apud  Drineford.  Sic  autem  occisus  est. 
Cuni  rex  hostibus  suis  terribilis  el  timendissimus 
iu  regno  floreret ,  ivit  nocte  quadam  in  donium 
aiacualionis  ad  requisita  naturae,  ubi  filius  Edrici 
ducis  in  fovca  secreiaria  delitescens  consiiio  patris, 


vivere  non  adjecit.  Post  quem  Richardus  (ilius  suus 
anno  prope  uno  imperavit  :  ct  pust  cum  Robertus 
frater  ejus  octo  annis.  Anno  vero  scqticnti  ivit  cum 
exercitu  Anglorum  rex  in  Daciam  conira  Uif  et 
Eiiaf ;  qui  gravissimam  contra  ^eum  multitudiocm 
tcrra  ct  n^ri  adduxerunt  de  gciite  Speon.  Ibi  ergo 
pcriit  populus  muitus  Anglorum  et  Dacorum  ex 
parte  Cnut,  et  Speon  vicerunt. 

Cnut  rex  anno  duodecimo  ivil  ab  Anglia  cuni 
quinquagiiKa  ptippibus  in  Norwegiam»  et  bello  fu- 
gavit  Olaf  regein  Norwegensium ,  regiiumque  illud 
reccpit  in  suam  subditionero.  Cum  vero  inde  redis- 
set  in   Angliam  rex  Olaf  rediens  iii  Norwegiam  a 


rcgein  inlcr  celanda  cullello  bis  acuto  percussit;  ct  q  palrise  illius  gente  occisus  est.  Reniansifque  Ciiut 


inter  visccra  ferrum  figens  fugiens  reliquit.  Edri- 
cus  igitur  ad  regem  Cnut  vcniens ,  salulavit  eum 
dicens  :  Ave,  rex  solus,  Cui  cum  rem  gestam  denu- 
dasset,  respondit  rex  :  Ego  te  ob  tanti  obsequii  me- 
ritum  cunctis  Anglorum  proceribus  reddam  celsio- 
rem,  Jussit  ergo  eum  excapitari,  et  caput.  iii  stipile 
super  celsiorem  Londoniae  turriin  figi.  Sic  periit 
Edmundus  rex  fortis  cum  uno  anno  regnasset ; 
et  sepultus  est  juxta  Edgar  avum  suum  in  Glasleii- 
gebirb. 

Cnut  rex  Anglorum  Eromam  ducis  Nornianno- 
rum  filiam,  uxorem  regis  Andelredi  duxit.  Posiea 
vero  rex  dignam  retributionem  nequiti;»  Anglis 
reddidit.  Ipse  namque  in  dominio  suo  Weslsexam 


rcgnum  illud  dum  vixit.  Circa  hoc  tempus  Ro- 
l>erio  regi  Francorum  succcssit  Henricus  fiiius 
suus. 

Cnut  regis  anno  decimo  quinto  Robertus  dus 
Normanniae  peregrinatione  Jerosolymitana  mortuus 
est,  cui  successit  Wiliielmus  nothus  filius  suus  iii 
puerili  aetate.  Rex  vero  Cnut  Romam  splendide  pcr- 
rexit ;  «t  eleemosynam  ,  quae  vocatur  Romscot, 
quam  antecessores  sui  dederant  Ecclcsise  Romanae, 
perenniter  assignavit.  Quis  antem  nuroeret  cleemo- 
synasejus,  et  dapsilitates  ejus ,  et  magnalia,  qu» 
gessit  rex  magiius  in  peregrinatione  illa^  Non 
fuit  rex  sub  Occidentali  limite,  qui  tam  splcndide, 
tam  famose  Romae  sancla  loca  petiisset.  Eodcm  vero 


habebat ,  llyrc  Nordhumbram,  Turchiilus  Estangle,  D  anno  Roma  rediens,  perrexil  in  Scoliam  :  et  Melcoliii 


Edricus  Mcrce.  Rex  vero  Cnut  Edrlcum  occidit, 
Turchilium  exsulavit,  Hyrc  fugere  compulit :  pras- 
terea  summos  procerum  aggressus  Normannum 
ducem  interfecit;  Edwiadelinge  extermiiiavit,  Adel- 
woldum  dctruncavit ,  Edwi  Cheorleging  [al,  Edwi* 
ceorlelking]  exsulavil,  Bridric  ferro  vita  privavit. 
Fccit  quoque  per  Aiigliam  mlrabilem  censum  reddi 
scilicet  82  mille  lib.  praeter  undecies  mille  lib.  quas 
Londonienses  reddiderunt.  Dignum  igitur  exactoreni 
[al.  exauctoreni]  Dominus  justus  Anglis  imposuit. 

Cnut  tertio  aiiiio  regni  sui  ivit  in  Daciara ,  du- 
cciis  exercilum  Anglorum  et  Dacorum  in  Wanda- 
los.  Cum  autero  hostibus  crastina  die  conflicturus, 
appropinquasset|Godwinus  consul  Anglorum  ducens 


rcx  Scotiae  subditus  est  ei ,  et  duo  alii  reges  Mel- 
beathe  et  Jermarc. 

Cnul  rex  cum  viginli  annis  regnasset,  vivcre 
destitit  apud  Scaftesbirh,  et  sepultus  est  apud  Win- 
cestre  in  veteri  monasterio,  de  cujus  regis  potentia 
paucasuntperstringenda.Necenimante  eum  tantap 
magnitudinis  rex  fuerat  in  Anglia.  Erat  enim  domi* 
nus  totius  Daciae.totius  Angliae,  totius  Norwegiae,  si- 
mnl  etScotise,enimveroextra  numerum  bellorum  qui- 
busroaxime  splenduit,  tria  gessitelegantereim«igni- 
fice ;  primum  est,  quod  filiam  suam  imperatori  Ru- 
manocum  ineflabilibusdivitiis  maritavit.  Secuiidum 
quod«||U]watn  pergens  omnes  malas  exaciiones  iu 
via,  i{pi)pi  Galiias  Romam  iendit  (quae  vocaului 


919 


HENRICI  ARCHiDIACOiNI  HtlNTINGDON. 


92(1 


tclonea  vel  Iransversn)  dala  |>ccunia  sua  diminui  A  nignae  juventulis  fuerat  suis.  Tant»  namqup  lar^^ 

gilatis  ferlur  fuisse,  «t.  prandia  regalia  qualnor  io 
die  vicibus  omni  curise  su»  racerct  ap|M>ni,  malens 
a  vocatis  npposita  fercula  dimitti,  quam  a  non  vo- 
caiis  apponemla  fercnla  reposci,  cum  nostri  lem- 
poris  consuetudo  sir,  causa  vel  avaritiae,  Tel,  nt 
ipsi  dicunt,  fastidii,  principes  scmel  in  die  tantam 
suis  escas  anteponere.  Scpultus  est  autem  res  Uar- 
dccnut  in  vcteri  monasterio  apud  Wlnccstre  juxla 
Cnut  patrem  suum.  Proceres  igitur  Anglorum  jam 
Dacorum  dominio  liberati,  hiiares  pro  Alfredo  [a/. 
Aluredo]  primogenito  lllio  iEdelredi,  ut  regni  dia- 
dematc  sublimetur,  nuntios  mittant.  Ilie  autem  cam 
esset  patre  Anglicus  et  matre  Normannns,  aliqaos 
ex  consanguineis  matris  suae,  multos  ex  coaevis 
commililantibus  a  Normannia  secum  duxit  in  An« 
gliam.  Godwinus  vero  cum  esset  consnl  rortissi- 
mus,  et  proditor  saevissimus,  praecogitavit  se  Ed- 
wardo  fratri  minori  et  simpliciori  posse  dare  filiam 
suam  in  reginam.  Ilunc  vero  Alfredum»  quia  pri'- 
mogenitus  erat  et  magnae  probilalis,  nullo  modo 
fiiiam  suam  dignaturum  praevidebat.  Intiniavit  igi- 
tur  proceribus  Angliae,  Alfredum  nimiam  copiam 
Normannorum  secum  adduxisse  ;  terras  Anglorom 
cis  promisisse  :  gentem  fortissimam  et  sabdolam  : 
inter  eos  instirparc  Anglis  securum  non  c&se.  Hos 
persolvere  poenas  oportere,  nc  alii  post  hjtc  au  • 
deant  pro  regis  cognatione  se  Anglis  ingercre.  Capll 
sunt  igituret  ligati  Normanni,  qui  venerant  cum 


fecit  osque  ad  medietatem.  Tcrtium,*qHod  cum 
maximo  vigore  imperii,  sedile  suum  in  iittore  maris, 
cuni  ascenderel,  slatui  jussit.  Dixit  Dutcm  mari  as- 
cendenti :  Tm  mea  ditionis  es,  et  terra  in  qua  sedeo 
mea  est;  nee  fuit  qui  impune  meo  resisleret  impcrio. 
tmpero  iqitur  tihi^  ne  in  terram  meam  ascendas^  nec 
vesies  nec  memhra  dominatoris  tui  madefacere  pras- 
sumas,  Mare  vero  de  more  conscendens  pcdesVegis 
ct  crura  sine  revcrentia  madcfecit.  Rex  igitnr  resi- 
liens,  ait :  Sciant  omnes  hahiiantes  orbem  vanam  et 
frivolam  regnm  esse  potentiam,  nec  regis  quempiam 
nomine dignum  prceter eum^cnjus  nutui  ccelum^  terra^ 
mare  legibus  obediunt  wternis.  [Rex  igilur  Cuut 
nunquaro  postea  coronara  auream  cervici  sux  im- 
posait,  sed  super  imaginem  Domlni,  qu:c  cruci  aflixa  ^ 
erat,  posuit  earo  in  aeternum,  m  laudero  Dei  rt^gis 
niagni :  ]  cujus  misericordiaCnut  regis  anima  quicto 
fruatur. 

Ilaraklus  filius  Cnut  rcgis  ct  Ailivae  [/2/.  Alwinae 
vcl  AlinaeJ  ,filiae  Alfelroi  ducis,  eiectus  estin  regem. 
Fuit  naroque  placitum  magnum  apad  Oxenford  ; 
ubi  Lcfricus  consul  et  omiies  principes  ex  boVeali 
partc  Tamcsis  cum  Lcndoniensibus  elegcrunt  Ha- 
raldum,  ut  conscrvarcl  rcgnum  fratri  suo  Hai-de- 
cnut,  qui  erat  in  Dacia.  Godwinus  vero  consul  pa> 
ter  llaraldi  poslca  regis,  ct  principesWestsexe  cce- 
perunt  contradiccre,  sed  non  profuit.  Consilium 
ergo  inieruiit,  quod  Emma  regina  cum  regis  de 


funeti  faroilia  conservaret  Westscxc  apud  Wincc-  C  Alfredo  :  et  cum  ordine  sdlerent,  novem  semper 


stre  in  opus  lilii  sui  :  Godwinus   vero  consul   dux 
eis  esset  in  re  militari. 

Haraldus  rex  cxsulavit  Emniam  regiiiam,  no- 
vercam  scilicet  suam,  quae  divertens  ad  Buldewi- 
nuro  consulem  Flandrise  accepit  ab  eo  castruro 
Bruge,  ut  ibi  et  iiide  degeret.  Wiilielmo  namque 
Normannorum  domino  adbuc  in  aslate  puerili  cntu 
rege  Francorom  manenie,  Normannia  fiscus  re- 
galis  erat.  Anno  scquentc  Atelnod  [ul,  Atbcnold] 
iLrcbiepiscopo  Cantuariensi  migrante  ,  successit 
Eadsi. 

Haraldus  rex  cuni  regnasset  iv  annis  et  roensibus 
IV  moriem  sensit  apud  Oxenford,  et  sepultus  est 
apud  Westniinster.  In  diebus  illis  rcdditae  fuerant 
XVI  pnppibus  ab  unoquoque  portu  viii  marcae  ar-  ^ 
genti,  sicut  et  patrrs  sui  lempore. 

flardccnut  fiiius  regis  Cnut  et  Eromae  rcginae, 
veniens  a  Dacia  apud  Sandwic  illico  susceptus  cst, 
et  electus  in  regem  siinul  ab  Anglis  et  Dacis.  llujus 
anno  secundo  redditus  est  census  exercitiii  Daco- 
rum,  scilicet  21,000  lib.  et  89  lib.  et  postea  sunt 
redditae  xxxii  puppibus  11,000  iib.  et  48  lib.  Eo* 
dem  anno  venit  Edwardus  filius  Edelredi  regis 
a  Normannia,  ad  regem  Hardccnut  fratrem  suum  : 
arobo  eteniio  erant  fiiii  Eroinae  filiae  Richardi  con- 
sulis. 

Hardecnut  rcx  morte  praereptus  est  cum  rcgnas- 
set  11  annis,  in  medio  flore  juveniulis  saa  apud 
Lambutbe  [a/.  Lambbile],  qui  darae  indolis  Ct  bc- 


excapitati  sunt,  et  decimus  rcmansit  apud  Gilde- 
forde.  Curo  autem  omnes  intcrfecti  esscnt,  nisl 
dcciroa  pars,  nimiuro  visuro  est  Anglis  tot  siiper- 
csse  ;  feceruntque  decimam  decimari,  et  src  paa- 
cissikni  ev.iserunt.  Alfredum  vero  caplum  duxeruut 
in  Ely,  et  oculos  ejus  eruerunt,  ct  mortuas  est. 
Miserunt  ergo  pro  Edwardo  juniore  in  Ndrman- 
niam  nunlios,  etobsides.  mandantes  eiy  quod  pau« 
cissimos  Normannoruro  securo  adduceret,  et  cum 
in  rcgein  fidclissime  siabilirent.  Paruit  Edw^-js 
ct  cum  paueis  venit  iii  Angliaro,  et  electus  est  Ib 
regem  ab  oroni  populo,  ct  sacratus  cst  ab  Eadsi 
arcbiepiscopo  apud  Wiiicestre  in  die  Paschae  [o/. 
Et  autequaro  sepultus  esset,  eteclus  esl  Edwardus 
^  fiater  cjus  ab  omni  populo  ;  ct  sacratus  est  ab 
Eadsi  arcbicpiscopo  apud  Wincestre  in  die  Pas- 
cbae].  Eadsi  vero  archiepiscopus  dimisit  arcliiepi- 
scopatum  propter  infirmitatem,  et  sacratus  est  Si- 
ward  in  loco  ejus.  Tunc  quoaue  factus  est  StigaiH 
dus  episcopus  Estangle. 

Edwardus  rex  in  patrociuium  rcgni  sui  duxil 
filiara  Godwini  fortlssimi  consulis  nomine  Edgitham 
[fl/.  Edievam],  sororem  regis  Haraldi  futwri.  Circa 
hoc  tempus  tanta  fames  Angliaro  invasity  quod 
sextarius  frumenti,  qui  equo  uni  solet  esse  oneri 
Tcnundaretur  v  solidis,  et  etiain  plus.  Postea  Tero 
Stigandus,  qui  erat  cpiscopus  in  Estangle,  factus 
est  episcopus  ctiain  apud  Wincestre.  Rex  autera 
cxsulavit  Suain  consulcm  ,  filium  Gudwini  pne* 


921  HISTORIA  ANGLORUM.  —  UB.  VI.  922 

dicli  consufis.  Qiii   reccdens  ad  Bgilwinum' con- A  puppibus,  quibus  rcx    inerat.  Tunc  igilur  per  in- 

ternuntios  consilio  Stigandi  episcopi  datis  obsidi- 


f  (ileni  Flandri»;,  ibidem  hiemavit  apud  Bruge, 

Edwardi  regis  anno  sexlo  commissum  est  bel- 
lum  apud  Walesdune  inler  Henricum  regem  Fi  an- 
corum,  ct  proceres  Normanniae,  quia  nolebant  Wil- 
lielmum  in  dominum  recipere.  Quos  cum  dux  Wil< 
lielmus  victor  oblinuissct  quosdam  exsulavit,  quos- 
dam  corpore  minuit  ;  vcnenint  eo  tempore  duo 
principes  Dacorum,  Lotben  et  Hiriing  apud  Sand- 
wic,  ubi  capta  innumerabili  prxda,  auri  quoque  et 
argenti  copia,  per  mare  gyrantes  Estsexam  prx- 
dati  sttnt.  Inde  vero  dirigentcs  iter  in  Flandriam, 
vendila  prx'da  sua  reversi  sunt  nnde  venerant. 
Anno  sequenti  rediit  Suain  consul  in  An^iam  im- 
peiraium  pacem  a  rege.  Quod  cum  Haraldus  frater 


bus  concordati  sunt  rexet  gener  suus  ;  reddiditque 
illi  et  suis  terras,  et  omnia,  quae  prius  babucrant, 
et  ilcrum  accepit  reginam  suam.  Rubertus  vero 
archiepiscopus  et  omnes  Franci,  quorum  consflio 
rex  consulem  exsulaveral,  exsulali  sunt.  Stiganduii 
autem  factus  est  archiepiscopus  Canluarix.  Circa 
hoc  tenipus  Siwardus  consul  fortissimus  Nord- 
humbre,  pene  gigas  sfatura,  manu  vcro  et  menle 
prxdnra,  misit  fiiium  suum  in  Scotiam  conque- 
rendam.  Quem  cum  bello  caesum  patri  renim- 
tiasscnt,  ait :  Recepitne  tulnu$  tethale  in  anteriori 
vel  po$teriori  corporis  parte  ?  Dixerunt  nuntii  :  In 
anteriori  ;  at  ille  :   Caudeo  ptane  ;  non  rntm  atio 


ejus  et  Beomd  consul  divertissent,  venit  pestca  ad  "  me  vet  fitium  meum  digner  funere.   Siwardus  igi 


Godwinuui  patrero  sunm  apud  Penense,  cni  hu- 
niillime  supplicans  etfratrtbus  suis  Ilaraldo  et  Tosti 
ct  Beornd  consuli  obtinuit  ab  eis,  ut  Beomd  consul 
secum  proficisccretur  usque  ad  Sandwic  ad  ami- 
ciliam  regis  iinpctrandam.  Beornd  igitur  introiens 
in  naves  Suain  consulis  ad  auxilium  ejus,  nequiter 
occisus  est  ab  eis  :  cadaverque  ejus  projectum  se- 
pelierunt  amici  sui  apud  Wincestre  juxta  Cnut  r&- 
gem  avunculum  suum.  Suein  vero  reversus  est  in 
Flandriani.  Sequenti  vcro  anno  Suein  rcgi  concor- 
datus  cst  cautela  Godwini  patris  sui.  Eo  tempore 
Lco  papa  tenuit  synodum  apud  Verzelei,  obi  Vlf 
episcopus  Dorsecestri»  interfuit ;  et  prnc  fractiis  est 


tur  in  Scotiam  proliciscens  regem  bello  vicit,  re- 
gnum  totum  destruxit  ,  deslructum  sibi  subju- 
gavit. 

'  Edwardus  xii  anno  regni  sui  cum  pranderct 
apud  Windlcshores,  ubi  plurimum  nianere  solebat, 
Godwinus  gener  suus  et  proditor  recuinbens  juxta 
einn  dixit :  Saspe  tibi^  rex,  fatso  dctatum  est  me  pro- 
dilioni  tum  invigitasse ;  sed  si  Deus  cceti  verax  et 
justus  esl,  tioc  panis  frustutum  concedat  ne  guttur 
pertranseatj  si  unquam  te  prodere  vet  cogilaverim. 
Deus  aulem  juslus  et  verax  audivit  vocem  prodito- 
ris,  et  mox  eodem  pane  strangulalus  moitem  prae- 
guslavit  aeternam.  Haraldus  vero  filius  ejus  habuit 


baculus  ejus  episcopalis,  nisi  mojus  pretium  de-  q  consulalum  palris  sui.  Sed  Algarus  cousul  Ccstriae 
disset.   Nesciebat  cnim  ofGdum  suum   sicut  epi-      habuit  consulatum  Haraldi. 


3Copum  deceret.  Eadsi  archiepiscopus  vila  cas- 
&atus  est.  Obierat  etiam  ,  Siwardus  successor 
ejus. 

Edwardus  deciino  anno  regni  sui  dedit  Roberto 
eptscopo  Londoniae  archiepiscopatum  Cantuari». 
Regi  vero  delatum  est  quod  Godwtnus  gener  suus 
et  Sueiii  filius  ejus  et  Haraldus  prodituri  eum  es- 
sent.  Quos  :n  causam  vocatos,  cum  sine  obsidibus 
^enire  recusarent,  rcx  cxsulavit.  Itaque  Godwinus 
et  Suein  iverunt  in  Flandriam,  Haraldus  vero  in 
Hyberniam.  Rex  vero  in  iram  promotus,  dimissa 
regina  thesaui um  suum  ct  lerras  ei  abstolit.  De- 
ditque  Odoni  coiisulalum  Davciiesyre,   et  Sumer- 


Edwardi  regis  anno  xiii  pugnaverunt  proceres 
Normannise  contra  gentem  Francoruin  apud  ca- 
strum,  quod  vocatur  Mortuum  mare;  ct  inlerfeclqs 
est  Radulphus  camerarius  princeps  exercitus  Fran- 
comm ;  contigitque  victoria  Normannis.  Et  quidcm 
rex  Henricus  Francorum,  et  dux  Willielmus  Nor- 
mannorum  bello  non  intererant.  Anno  sequenie 
Siwardus  consul  rigidissimus  profluvio  ventris  du« 
ctus  mortem  sensit  imminere.  Dixitquc  :  Quantus 
pudor  me  tol  in  bettis  mori  non  potuisse^  u(  vacca^ 
rum  morti  cum  dedecore  reservarer  ?  Induite  me  sat- 
lem  torica  mea  impenetrabiti ,  prcccingite  gtadio^ 
subtimate  gatea  :  scutum  in  twva,  securim  auratam 


sete,  et  Dorsete  :  Algaro  vero  filio  Lefrici  consulis  I>  milti  ponite  in  dextra,  ut   mititum  fortissimus  modo 

mitiiis  monar.  Dixerat;  et  ut  dixerat ,  arniatus 
honorifice  spirilum  exlialavit.  Sed  quia  Walteof 
filius  ejus  adhuc  parvulus  erat,  datus  csi  consula- 
tus  ejus  Tosti  filio  Godwini  consulis.  Eodem  anuo 
Algarus  consul  Cestriae  cxsulatus  est,  quia  dc  pro- 
ditione  regis  in  consilio  convictus  fueral.  Ille  vero 
pergens  ad  Griffinum  regem  Nordwalcs,  redieus 
cum  eodem  rege  combussit  Hereford  et  ecclesiam 
Sancti  Ailbricti  [a/.  Athelbricti].  Postea  venit  Ed- 
wardns  filius  Edmundi  Irenside  in  terram  istam, 
et  statim  mortuns  est,  ct  sepultus  apud  Londo- 
ntam  in  ecclesia  Sancti  Panli.  Hic  fuit  pater  Mar- 
garet^  HSjlP^  Scotoram,  ct  Edgari  Adelinge 
[at.  ^0Ktl^  Margnrcta  vero  fuit  mater  MatbiK 


dedit  consulatum  Haraldi. 

Edwardi  regisanno  ii  Emma  Normannigena,  uxor 
regum  et  inater  regum  morem  mortis  pertulil.  God- 
winus  autem  consnl  et  Suein  filius  ejus  currentes 
velis  extensis  a  Flandria  ad  insulam  Wih^  prsedati 
sunt  quoque  Porlland.  Haraldus  vero  veniensab 
Htbernia  praedatus  est  apud  Pordocan  [at,  Portlo- 
can]  :  et  inde  veniens  ad  patrem  suum  in  Wiht  per- 
rexerunt  in  Peuense,  et  inde  ad  Nesse,  et  in  Ku- 
inene,  et  in  Hithe,  et  in  Folcestane,  et  in  Dovere, 
et  iu  Sanwic,  et  hi  Scepeie  :  ubiquc  accipientes 
obsides  et  puppes.  Quidam  vero  exeunles  Widdel- 
tuiie  villam  regis  combusserunt,  elassis  vero  per 
Nordrautham  tendens  in  Londoniam,  (rf>vtavit  l 


m 


HENIUCl  ARCHIDIACONI  HUNTINGDON. 


9il 


drs  regSwae  Anglorum,  ei  Davidis  urbanissimi  regis  a  ^enil  conlra  eura  cum  hominibus  consalalDft  ni. 


Scotorum.  Lerricus  quoque  consul  nobilissimus 
Cestriae  deruiictus  est  eo  tempore ;  cujus  uxor  Go- 
diTa  nomine  pcrpetuo  digna,  multa  probitate  vi- 
guit,  el  abbatiam  apud  Coventre  constru\it  :  et 
aurobt  argentu  incomparal)iiiterditavit.  Construxit 
eiiam  Ecclesiam  Slow  sub  promontorio  Lincolniae, 
et  multas  alias.  Algarus  vcro  filius  ejus  susccpit 
consulatum  Cestriae. 

Edwardi  regis  anno  ixii  cum  jam  Henrico  rege 
defuncto  Philippus  filius  cjus  regnarct,  W.Uielmus 
dux  Normannorum  subjugavit  sibi  Cenomanniam. 
HaralJus  vero  transiens  in  Flandiiam,  tempestate 
compulsus  cst  in  Ponticam  proviiiciam.  Qucm  ca- 
ptum  consul  Ponticus  Willidino  duci   Normanniae 


et  plures  Britianni  cum  eo.  Tunc  Ycnit  Haraldm 
consul  ad  eos.  Ipsi  vero  miseruiit  eum  ad  regen  et 
nuntios  ciim  eo  precantes,  ut  possent  babcre  Mar- 
cherum  consulem  supcr  cos.  Quod  rex  concestil.  et 
remisit  ilaraldum  ad  eos,  ad  Hamtune,  qui  bse 
cis  affirmavit.  Ipsi  vero  inlerim  comburentes  el 
praedaiites  et  occideiites  provinciae  illi  non  peperce- 
runt,  sed  mulu  miliia  bomiuum  securo  abducentes 
cum  pctitionem  suam  obtinuisicnt,  niultis  annis 
delcriorem  parteni  illam  regiii  reddiderunt.  Tosti 
vcro  et  uxor  sua  ad  Baldwinum  consuletn  Flandrix 
divcrtcntes  hiemaverunt. 

Millesimo  scxagesimo  sexto  anno  gratiae,  perfccit 
dominator  Doininus  de  gcnte  Aiiglorum,  quoddia 


reddidit.  Haraldus  vero  juravit  Williclmo  super  B  cogitaverat.  Genti  nainque  Normanuorum  asperae 


rcliquias  sanctorum  multas  ct  elcctissimas  se 
flliam  ejus  ducturum  :  ct  Augliam  post  inortem 
Edwardi  regis  ad  opus  cjus  scrvalururo.  Summo 
igitur  honore  susccptus,  ct  muneribus  amplis  di- 
tatus,  cuui  reversus  esset  in  Angliam  perjurii  cri- 
men  clcgit.  Aiifio  vero  sequenti  Haraldus  ct  Tosti 
perrcxerunt  in  cxpedilionem  in  Walliam.  Gcns  vero 
patriae  subdila  esl  eis,  et  obsidcs  dedit.  Post  ea 
siquidcin  occidcrunt  rcgcm  suum  Gridiiium,  et  at« 
tulcrunl  HaralJo  caput  ejus.  Haraldus  vero  statuit 
ibi  alium  regem.  Contigit  aulem  eodem  anno,  quod 
in  aula  regia  apuJ  Windlcsliores  Tosli  Haraldum 
fratrem  suum  regi  vina  propinantem  capillis  coram 
rege  ipso  arripuerit.  Invidiae  namque  ct  odii  foini- 
tem  ministravcral,  quod  cum  Tosli  ipse  primoge- 
nitus  cssct,  arctius  a  regc  frater  suus  dili^fcretur. 
Igitur  impetu  furoris  propulsus  non  potuit  cohibere 
nianus  a  caesarie  frairis.  Rex  autem  pcrniciem  eo* 
riiin  jam  appropinquare  praedixit,  et  iram  Dei  jara 
non  di/lerendain.  Tantae  naniquc  saeviliae  fratres  illi 
erant,  quod  cum  alicujus  nitidam  villam  conspi- 
cercnt,  dominalorem  de  nocle  interfici  juberent, 
totamque  progeniero  illius,  possessionemque  de- 
functi  obtinerent.  £t  isti  quidem  justitiarii  erant 
regiii.  Tosti  igitur  furibunde  discedens  a  rege  et  a 
fralre  suo,  pcrrexit  ad  Hereforde,  uhi  frater  suus 
corrodium  regale  maximum  paraverat  :  ubi  mini- 
stros  fratris  siii  omnes  dclruncans  singulis  tasis 


ct  callidae  tradidit  eos  ad  ext'*rminandum.  Elnimvero 
cum  basilica  S.  Pctri  apud  Westminster  dedicata 
csset  in  dic  sanctorum  Innocentium,  et  postea  ia 
vigilia  Epiphaniae  rex  Edwardus  mundo  decessis- 
set,  et  scpultos  cssct  in  endem  ecclesiay  qnam  ipse 
construxcrat,  ct  posscsbionibus  multis  dilaverat, 
quidam  Anglorum  Eadgar,  Adeling  [a/.  Atheling] 
promovere  volebant  in  regcin.  Ilaraldua  Tero  viri- 
bus  et  gcncre  fretus  regni  diadema  invasit.  Williel- 
mus  vcro  dux  Normannia*  tribus  de  causia  menle 
stimulatus,  et  intrinsecus  irritalus  est.  Primo,  qoia 
Alfredum  cognatum  suum  Godwinus  et  filii  sui  de- 
honestaverant  et  pcreroerant.  Secundo,  quia  Rober- 
tum  cpiscopum  ct  OJoncm  consulem  et  omnes 
Francos  Godwinus  et  filil  sui  arte  sua  ab  Angiia 
exsulaverant.  Tertio,  quod  Haraldus  in  perjuriun 
prolapsus  rcgnuro,  quod  jure  cognationis  suum 
esse  dchuerat,  siiie  aliquo  jure  invaserat.  Principes 
vero  Norroannorum  convocans,  auxiiium  Angiis 
conquircndae  ab  eis  petiit.  Quibus  ad  se  consilian- 
dos  euntibus  Willielmus  filius  Osberti  dapiler  du- 
cis  interfuit;  qui  gravissirouin  iter  ad  Angiiaai 
capessendaro,  gentemqiie  Anglorum  fortissimaai 
perhibcns,  contra  paucissimos  in  Angliam  ire  to- 
lentes  aiierriroe  litigavit,  quod  audientes  proceres 
valde  gavisi  fidem  dederunt  ei,  ut  quod  ipse  dice- 
ret  omnes  concederent.  Ingressus  igitur  ante  eof 
coram  duce,  dixit :  Paraius  sum  in  bac  expediiiooe 


vini,  medonis,  ccrvisiae,  pigmcnii,  morati,  sicerae»  D  cum  omnibus  meis  devole  proficlsci.  Oportuit  ergo 

crus  humanum,  vel  caput,  vcl  brachium  imposuit. 

ManJavitque  regi,  quod  ad  firmaro  suain  properans 

cibos  salsatos  suflicicnter  inveniret,  alios  secum 

deferrc  curarct.  Rex  ergo  curo  ob  scelus  adeo  iufi- 

nitum  dclcgari,  etexsulari  praecepit. 

EJwardi  regis  aniio  xxiv  Nordhunibri  hsec  au- 
dientes  Tosti  consulem  suum,  qui  roulUs  eis  caedcs 
ei  cladcs  ingesserat,  fugaverunt  :  oronemque  fami- 
llam  suam  inteificientes  tam  Aiiglos  quaro  Dacos, 
ceperuiii  thcsauros  et  arma  cjiisin  Covcrwic.  Con- 
stitucrunt  igiiur  Marcberuro  filium  Algari  consulis 
super  eos  consulero ;  qui  cum  gcnte  illa  et  curo 
Liixoluesire,  ct  Siiotinghamsinc,  ct  Derbisire  pcr- 
rcxit  usqiie  ad  Danitune,  ct  tlJwinus  fratcr  suus 


orones  Normannoruro  priucipes  verbura  ejus  prose- 
qui.  Classis  itaque  maxima  parata  est  ad  portum, 
qui  vocatur  Saiicti  Walerlci.  Quod  audiens  rex 
Haraldus  vir  bellis  acerrimus,  cum  navali  excrciui 
contra  Willielmum  ducem  in  mare  profecius  esU 
Interea  venit  Tosti  consul  in  Humbram  cumuL 
puppibus;  Edwiiiiis  vero  consul  veniens  com  exer- 
citu  fugavit  cum.  Ille  vero  fugicns  in  Scotiam  ob- 
viavit  Haraldo  regi  Norwcgi»  cum  ccc  pup 
et  Tosti  gavisus  vulJe  siibditus  est  ei.  Dciude  ; 
venerunt  in  Ilumbram  usque  ad  Covirwic,  et  jozfa 
urbcm  pugnaverunt  cum  eis  Edwinns  et  Mariienu 
consules;  cujus  locus  pugnae  in  auslrali  parteur- 
bis  adhuc  ostcnditur.  Haraldus  vero  rex  Norwcgta 


m 


HISTORIA  ANGLORUM,  LIB.  —  \L 


et  Tosti  eum  «o  Marlis  ominc  glorioso  potiti  sunt.  A  giorum  reltquH,  Sed  quid  prisca  narro  ?  Konne  vobU 


Quod  audicns  Haraldus  rex  Anglise  cum  manu  va- 
lida  obviavii  eis  apud  Stainrordbrige  [al,  Sleinfor- 
desbrige].  Pugna  igitur  incepta  est,  qua  grnvior 
non  fuerat.  Coeuntes  namque  a  sommo  mane  usque 
ad  meridiem,  cum  horribiliter  ruentes  utrinque 
persevcrarent  maximus  numcnis  Anglorum  Nor- 
wegcnscs  cedere,  scd  non  fugere  compuHt.  Ultni 
flunien  igitur  repulsi,  vivis  supra  mortuos  transeun- 
tibus  magnanimiter  restiterunl.  Quidam  vero  Nor- 
wegensis  fama  dignus  aetcrna  super  pontem  rcstitiA, 
et  plus  XI.  viris  Anglorum  securi  casdens  clccta 
usque  ad  boram  diei  nonam  omnem  exerci^i»m 
Anglorum  dctinuit  solus;  usqucqno  quidam  navnn 
ingressus  per  foramina  pontis  in  celandis  cum  per- 


congredientibui  in  eo  lempore  apud  Morlemer^  Franci 
praecipitei  prcsposuere  fugam  bellis,  calcaria  telit? 
Vos  autem^  Radulfo  summo  duce  Franeorum  intef'- 
fectOy  fama  spoliisque  potiti^  naturale  bonum  $olita 
neeessitate  tenuistis.  Eia  procedat  aliquis  Anglorum 
quos  centies  anlecessores  nostri  et  Daci  et  Norwe* 
genses  bellis  vicertmt ;  demonstretque  gentem  Rou  ex 
ejus  lempore  usque  nunc  semel  miliiim  naufragia 
perpessum  esse^  et  ego  viclus  abscedo,  Nonne  igitur 
pudori  vobis  est  gentem  vinci  solilam,  gentem  belti 
cassam^  gentem  nec  etiam  sagittas  kabentem  conlra 
vos,  0  fortissimif  quasi  bello  ordinatam  procederef 
Nonne  vobis  pudet  regem  Baratdnm  contra  me  in 
prasentia  vestri  perjurum  faciem  suam  vobis  osteH' 


nssit  jaculo,   Transcuntss  igiiur  Angli  HaraltliKn  ^  dere  ausum  fuisse?  Mihi  tamensluporiest,  quod  eos 

qui  parentes  vestros  cum  Alfredo  cognato  meo  pro^ 
ditione  nefanda  excapitaverunt  oculis  vestris  vidislis, 
et  eorum  capila  adhuc  humeris  eorum  supersunt, 
Erigile  vexilla,  viri ;  nec  sit  irce  promeritas  modus  vel 
modestia,  Ab  oriente  ad  occidentem  videatur  fulmen 
glorias  vestrce;  audiatur  tonilruum  impetus  vestri^ 
■  vindicesque  generosissimi  sanguinis,  Nondum  pcrora- 
verat  dux  Wiliieinius  :  omnes  ira  accensi  ultra 
quam  credi  potest  secundum  acics  suas  inipetu 
iueflabili  provolabant  in  hostem,  ducemque  jam 
sibi  soli  loquentem  rclinque1)ant. 

Quidam  vero  nomine  Taillefer  diu   antequani  co- 
irent  bellatores,  ensibus  jactatis  ludenscoram  gente 


regem  et  Tosli  occidcrunt,  et  totam  Noi*wegensium 
aciem  vel  armis  straverunt  vel  igne  depreliensos 
combusserunt. 

HaralJus  rcx  Anglorum  eadem  die  reversns  ad 
Couirwic  cum  summa  laetitia,  dum  pranderct,  ai- 
divit  nuntium  dieentcm  sibi  :  Willielmus  dux  Nor- 
iKanniae  lillora  australia  occupavit,  et  castelluni 
constrnxit  apuJ  Hastings.  Rex  igitur  non  scgn» 
advolans  adem  suam  construxit  in  planis  Hasiings. 
WilKcImus  vcro  v  calcrvas  equitum  splendide  pro- 
raovit  in  Iiostem ;  quibus  terribiliter  dispositis,  ora- 
tioncm  hujuscemodi  habuit  :  Vos  alioquor^  Nor- 
manni,  gentium  fortissimi,  non  quasi  vcstrce  probi- 


tatis  incertuSf   non  quasi  de  victoria  no»  securtis;  ^  Anglorum,  dum  in  eum  omnes  stupcrent ,  quem- 

qucsnunquam  casu  aliquo,  vel  impedimente  a  vobis 

evadere  poitiit.  Quod  si  semel  non  vincere  potuisse- 

tis  exhortandi   forsitan  esselis,  ut  probiias  vestra 

prcsradiaret.  Quod  autem  nativum  vobis  est,  el  quasi 

necessarium,  qua  indiget  exhortatione  ?  0  mortaiium 

vaiidissimiy  quid  potuil  rex  Francorum  bettis  pro- 

ficere  cum  omni  gente  qum  sunt  a  Lotaringa  usque 

ad  Uispaniam  contra  Hasting  antecessorem  nostrum? 

Qui  quantum  voiuit  Francim    sibi  acquisivit,  quaH' 

tum  voluit  regi  permisit;  dum  placuit,  tenuit;  dum 

satiatus   est  :  ad  majora  anhelam   reiiquil,  Nonne 

Rou  pater  meus  dux  primus  et  auctor  nostras  gentis 

cum  patribus  nostris  regem  Francorum  Parisius  in 

medio  regni  sui  bello  vicit  ?  nec  Francorum  rex  po^ 


dam  vexiilif.Tum  Anglorum  interfecit.  Secundo  si- 
militer  ogit.  Tertio  idem  agens ,  et  ipse  interfectus 
est :  et  acies  sibi  offenderuiit.  Incipit  Ixtifera  nubes 
sagiliarum.  Tonitruum  sequitur  ictuum.  Insilit 
ignita  ccllisio  galearum  el  ensium.Cum  ergo  Haral- 
dus  totam  gentem  suam  in  nna  acie  strictissime  lo- 
casset,  et  quasi  castellum  inde  cohstruxisset,  impe- 
netrabiles  erant  Normannis.  Docuit  igitur  dux  Wil- 
lielmus  genti  suse  fugam  simulare.  Fugieutes  autem 
ad  quamdam  foveam  magnam  dolose  protcctam  de- 
venerunt ;  ubi  multus  numerus  eorum  corruens  op- 
prcssus  est.  Dum  igitiir  Angli  in  sequendo  persi- 
stunt,  acies  principalis  Noiinannorum  mediam  An- 
glorum   cater^Sim    pertransiit.  Quod  videntes  qui 


tuit  sperare  salutem^  nisi  et  filiam  suam  et  terram,  D  perseqiicbantur  per  foveam  praedictam,  redire  com- 


qucp  ex  vobis  Normannia  vocatur^  supplex  obtuiisset  ? 
Nonne  palres  vestri  regem  Francorum  in  Rothomago 
ceperunt  et  tennerunt,  donec  Richardo  puero  di.ci 
vestro  Normanniam^reddidit,  eo  pacto,  quod  in  omni 
coliocutione  regis  Francias  et  ducis  Normannias  gia- 
dio  dux  accingeretur^  regem  vero  nec  giadium  nec 
eliam  cuiteiium  ferre  iiceret?  Banc  oeternam  saU' 
ctionem  patres  vestri  regi  magno  cogentes  statuerunt. 
Nonne  idem  dux  patres  vestros  usque  ad  Mirman- 
dam  juxla  Aipes  adduxit,  et  urbis  ducem  generum 
sciiicet  suum  sponsm  sum  prmtians  parere  coegit  ?  Et 
ne  parum  si:  vobis  homines  trtctsxe,  vicit  ei  ipse  dia- 
boium  corpcraiiler  coiiuctanSf  et  proslemens,  iigans- 
que  manus  ejus  post  terga  confusumque  victor  An- 


pulsi,  ibidem  ex  magna  parte  perierunt.  Docuit 
eliamdux  Wiliicimus  viros  sagittarios,  ut  non  in 
hostcm  dirccte,  scd  in  aera  sursum  sagittas  emitte- 
rent,  cuneum  hostilem  sagittis  caecarent.  Quod  Aa- 
glis  magno  fuit  detiimento.  Viginti  autem  equites 
strenoissiini  fidem  suam  dederunt  invicem,  quod 
Anglorum  catdrvam  pcrrumpentes,  signum  regium, 
quod  vocatur  Standard,  arripercnt.  Quod  dum  fa- 
cerent  plures  eorum  occisi  sunt.  Pars  autem  eorum 
via  gladiis  facta  Standard  asportavit.  Interea  totas 
iinber  sag4ttariorum  cecidit  circarcgem  Haraldum  : 
el  ipse  in  ocuio  percussus  corruit.  Irrumpens  au- 
tem  mirititudo  equitum  regem  vulneratum  interfe- 
cit,  et  Girh  consulem  interfccit,  el  Lcwine  coiisu- 


917  flLNRICI  AUCIIIDIACONI  IIUNTINGDON. 

leiu  et  Tralres  cum  eo.  Sic  igilur  coniritus  est  cxer-  A  rcgi  subdiderunt.  Proximo  vero 


citBS  Anglornm.Willielinus  vero  tanta  potitus  victo- 
ria  susceptus  est  a  Londoniensibus  pacilice  et  co- 
ronatus  est  apud  'Westiuinsier  ab  Aldredo  Ebora- 
censi  episcopo.  Et  facla  cst  mutalio  dextrx  ExccN 
si ;  quara  cometa  ingens  in  exordio  ejusdem  anni 
designaverat.  Undc  dictum  est  : 

Anno  milleno  sexageno  quoqueseno 
Anglorum  melce  flammas  sensere  comctoi, 

Commissum  est  autein  bellum  munsc  Ociob.  iii 
festivilate  Sancti  Calixti.  Quo  in  locorex  Williel- 
luus  abbatiam  nobilcm  postea  pro  dcrunctis  suis 
conslruxit;  et  eam  digne  noniine  Belli  vocavit. 

Willieimus  rex  anno  sequenti  mare  transiit  du- 
ceiis  secum  obsides  el  thesauros  :  et  cotlem  anno 


anBO  ivlt  rei  In 
Normanniam,  et  Edgar  juveiiis  eoncordatos  est  ei, 
ei  in  curia  regis  diu  permansit. 

Willielmi  regis  anno  nono,  RadulfuSy  cui  rex 
consulatum  Estange  dederat,  regoin  a  regDO  expel- 
lere  prxcogitavit  consilio  Waltbef  consuliSy  et  Ro» 
geri,  qui  fuit  filiui  Wiliieliiii  filii  Osberti;  cujus 
sororem  consul  pncdictus  duxity  ct  tn  ipsis  nuptiis 
banc  prodiiionem  prolocuti  sunt.  Proceres  vero  re» 
giii  ei  viriliter  obstiterunt  :  unde  ipse  uaves  lulro- 
iens  apud  Nordwic  recessit  in  Daciam.  Rex  aatem 
redicns  in  Angliam  Rogerum  consulem  cognaluin 
suum  misit  in  rarcerem.  Sed  Waltbef  consuleni  de- 
collari  fecil  apud  Wincestre,  ct  sepultus  est  apid 
Cruland.  Cxlerorum  vero,  qui  nuptiis  pravis  inter- 


redicns  divisit  terram  militibus  suis.  Sed   Eadgar  b  fuerant,   niullos  fugavit,   multos   oculis   privavit. 

Radulfus  autem  consui  aJduceiis  secuiii  Cnuth  A- 
lium  Sucin  regis  Dacorum  et  llacuu  cousulem  re« 
diit  iii  Aiigliam  cum  cc  puppibus.  Scii  cum  iioii 
auderent  contra  regem  Willieiniuin  pugnare  Irans- 
fretaverunt  In  Flandriain.  Eoilem  anno  Edith  re- 
gina  decessit,  et  sepulla  est  juxta  virum  suum  re- 
gem  Edwardum  apud  Wostminstre.  Anno  seiiueuti 
rcx  transfretans  obsedit  Dol,  Briunni  autem  cabtel- 
lum  tenuerunt  viriliter,  donec  rex  Fraaciae  adve- 
niens  liberavit  eos.  Postea  vero  rex  Franciae,  et 
rex  Willielmus  concordati  sunt.  Rex  auteni  Scoto- 
rum  Mclcolm  pr.-edatus  est  iii  Nurdbumbre  aM\ue 
ad  Cine  :  et  prauiam  maximam,  miiltosque  homines 
secuin  in  vinculis  reduxit.  Rex  quoriue  Wiliielmus 
^  Stulitioiie  miiilari  agens  coutra  Robertum  filium 
suum  apud  Geriierci,  quod  est  castrum  in  Fraucia, 
equo  suo  propulsus  cst :  et  Wiilielmus  (iiius  suus 
vulneratus  est,  et  multi  ex  siiis  occisi.  Maledizit 
autein  rex  Rol)erlo  filio  suo.  Porro  Nonlbumbri 
proditione  occiderunt  Walkerum  episcopum  DuaeU 
nai£,  in  quodain  placito  pacifice  statuto  juxta  Ti- 
nam,  et  ccntum  bomines  cuni  eo. 

Willielinus  rex  anno  dcciino  quinto  duxit  exerot- 
lum  iii  Wulliam,  et  cam  sibi  subdidit;  Odonem 
episcopum  fraticm  suum  postea  in  carcerero  posoit* 
ilis  transactis ,  regina  Matbildis  obiit.  £o  tcmpore 
coepit  rex  ab  unaijuaquc  hida  Aiigli.-e  sex  solidos. 
Turstanus  vero  abbas  Glastingebirh  turpe  scehis 
^  commisit.  Tres  namque  monachos  sub  ailare  po- 
sitos  occidi  fccit ;  et  octodecim  vuinerari ;  ita  quod 
sanguis  eorum  cucurrit  ab  aitari  supcr  gradus  et  a 
gradibiis  super  arenam. 

Willieiinus  rex  annodeciino  octavo  (quo  in  anno 
Urbanus  papa  effectus  est  Romanus)  rediii  a  Nor- 
maniiia  inAngliam  cum  tanto  exercitu  Francorum^ 
Normannurum,  Briiannorum ,  quod  miruro  vide- 
batur,  quomodo  haec  tcrra  pascere  eos  possct.  Di- 
diceral  eniin,  fama  cicbrescente,  quod  rex  Daciae 
Cnuth,  et  Robertus  Frisensis  coosul  FlaBdriae  to- 
lebant  ditioni  su:c  Angiiam  Martis  gressibus  sup* 
poncit! ;  cum  autem  apparalus  eoram,  Deo  voleotet 
dcfiTisset,  roniisit  magnas  partes  exercituuw  ad 
naiaic  soluin.  Misit  aulcm  dcliiuc  rcx  poleutissimus 


juvenis  cum  muUis  miiitibus  pergens  in  Scotiam, 
re^i  Scotorum  sororem  suam  Margarctam  despon- 
^vit.  Cum  autem  rex  Roberlo  coiniti  consulatum 
Nordhumbre  dedisset,  provinciales  eum  et  cum  eo 
nongentos  bomines  occiderunt.  Tunc  Edgar  juvcnis 
cum  omni  gente  Nordhumbre  venit  Govirwic  :  et 
burgenses  cum  eo  pacem  fecerunt.  Rex  vcro  veniens 
cuni  exercilu  civitate  prxdata,  niagnam  geiKis  per- 
fid£  stragcm  dcdit.  Edgarus  autem  reversus  est  in 
Scotiam. 

WiHieimi  regis  anno  tertio  venerunt  duo  filii  Swai.i 
regis  Dacorum  et  Osbeitus  consul  fraler  suus  cum 
trccentis  puppibus  in  llumbram,  ad  quos  Waltbef 
consui  et  Edgar  juvenis  venerunt :  junctique  simul 
.Daci  et  Angli  castcllum  de  Govirwic  ceperunt; 
multosque  Fiancorum  perimentes,  principes  eorom 
vinctos  ct  thesauros  ad  puppcs  tulcrunt :  et  intcr 
Usam  et  Tienlam  biemaverunt.  Rcx  autem  adve- 
niens  Dacos  aufugavit,  ct  Anglos  illius  provinci;e 
destruxit.  At  cousul  Walthof  cum  rcge  concordatus 
QSt.  Anno  seqnenti  Baldewino  Fiandrix  consuU  dc- 
functo,  ciijus  filiam  rex  Willielaius  duxcrat,  suc- 
cessit  filius  suus  Emulfus  :  qiiem  rcx  Wiilielmus 
Angloruin,  et  Philippus  rcx  Francorum  manu  lc- 
nebanr,  Rodbcrius  autem  Frisensis  fratcr  ejus 
bello  confligcns  occidit  Eriiulfum  consulem ,  et 
WiHielmum  filium  Osberti  dc  qiio  pra^diximus,  ct 
roulta  millia  hominum  utriusque  rogis. 

Willielmi  regis  aiino  quinto ,  Markcrus  et  E«Iwi- 
nus  oonsules  ccepcrunt  praedari  per  campos  et  iie- 
mora.  Edwinus  autem  occisus  est  a  suis.  Markerus 
vero  et  Herewardus  et  Alwinus  episcopus  venerunt 
in  Deli  [al.  tli].  Rex  vero  ducens  cxercitum  terra 
et  mari  insulam  obsedit,  pontem  paravit,  domum 
belli  artificiose  conslruxit,  quae  usque  hodie  |>er- 
stat :  viros  pra^iclos  introiens  iiisulam  cepit  prae- 
ter  Herewardum,  qui  siios  viriliter  slrenuissimus 
eduxit.  Sequciiti  anno  duxit  rex  exercitum  terra  et 
niari  iii  Scotiain,  Melcolm  vero  rex  Scotorum  hoino 
suus  ciTectus  est,  et  obsides  ei  dedit.  Anno  sequenii 
rex  duxit  exercitum  Ang?oruin  et  Fiaiicoriim  in 
Cenomanniam.  Angli  veio  terrain  illam  destriixe- 
rui;t  villas  comburcn'.{o,  vincas  cicdcndo ,  cl  eain 


r.c9 


IIISTORIA  ANGLORUM,  —  LIB.  Yf. 


m 


jiistUiarios  per  onamquamque  scyram ,  id  cst  pro-  A  "cc  pecori  pepercit.  Incral  aulem  hoc  anno  rex 


vinciam  Anglise  el  inquirere  fecit  per  jusjurahdum 
quol*liydae  (id  cst  jugera  uni  aratro  suflBcieotia  per 
annum)  cssent  in  unaquaqueTi1la,et  quotanimalia : 
l^cit  cliam  inquiri  quid  unaquaeque  urbs,  castel- 
lum,  vicus,  villa,  flumen,  palus,  silva,  redderet  per 
annum.  Hsec  autem  omnia  in  chartis  scripla  delaia 
suiit  ad  rcgem,  et  inter  thcsauros  rcposita  usque 
hodie  scrvanlur.  Eodcm  anno  Mauricius  cffeclus 
esl  episcopus  Londonise,  qui  templum  maximum 
quod  necdum  pciTcctum  est,  incepit. 

Willielmus  rcx  rorfis  anno  deciroo  nono  regni 
sui  cufn  de  more  tenuisset  curiam  suam  in  Natali 
apud  Glouccstre,  ad  Pascha  apud  Wincestre,  ad 
Pcntccosten   apud   Londoniam,  Honricum   filium 


Willielraus  in  Franciam  prxdavitque  regnum  regis 
Philippi,  et  multos  suorum  neci  dcdit.  Combussii 
quoqoe  castrum  nobile  quod  vccatur  Maante  [a/. 
Anaante] ;  et  omnes  ecclcsias,  qua:  ibi  inerant,  ple- 
bemque  muitam,  et  duos  anachoritas  sanctos  igni 
tradidil.  Quibus  de  causis  Dcus  iratus  regem  cum 
inde  rcdiret  inlirmiiaU,  postca  morti  concessit.  Oe 
cujus  regis  potentissimi  vila  bona  perstringenda 
sunl,  cl  mala  ;  ut  a  bonis  sumantur  exempla,  et  a 
malis  discalur  cautela. 

Willielmus  omnibus  Normannix  consulibus  for- 
tiorfuit,  omnibus  Anglorum  regibus  polcntior  fuit; 
omnibus  prsedecessoribus  laude  dignior  fuit.  Erat 
autem  sapiens,  sed  asiutus;  locuples,  sed  cnpidus; 


suum  juniorcm  virilrbus  induit  armis.  Deihde  acci-  R  gloriosus  ,   sed  fani»  deditus  :  erat  humilis  Deo 

picns  hominium  omnium  tcrrariorum  Angliae,  cujus» 

cunque  feudi  essent,  juramentum  etiam   fideUtatis 

rccipere  non  disiulit.  Postca  rex  acquisitis  magni 

thesauri  copiis  super  quoscunque  ali(|uam  causam 

invenire  polcrat,  sive  juste  sive  injuste,  ivit  in 

Nornianniam. 

Anno  vigesimo  primo  rcgni  Willielmi  regis  cum 
jam  Doraini  juslam  voluntatcm  super  Anglorum 
gcnlem  Normannicomplcssent:  necjamvix  aliqufs 
princeps  de  progcnic  Anglorura  esset  in  Anglia,  sed 
omncs  ad  servitutem  et  ad  moerorem  redacli  essenl ; 
ila  ctiam ,  ut  Anglicum  vocari  essct  opprobrip  : 
hujus  auclor  vindicta;  Willielmus  vitara  terminavit. 
Elegerat  cnim  Deus  Normannos  ad  Anglorum  gen- 
lcm  exterminaniiam;  quia  prxrogativa  saeviliae  siu- 
gtilaris  omnibus  populis  vidcrat  eos  pr^eemincre. 
Natura  siquidem  eoruro  est  ut,  curo  hostes  suos 
adeo  depresscrint,  ut  adjiccre  non  possint,  ipsi  se 
deprimant,  ct  se  terrastiue  suas  in  pauperiera  et 
vastitalem  rcdigant ;  semperque  Normannorum  do- 
mini  cum  hosies  conlriverint,  cum  crudeliter  non 
agere  ncqueant,  suos  eliam  hostiliter  contefunt. 
Quod  fiquide  in  Normannia,  et  Anglia,  Apulia,  Ca- 
labria,  Sicilia  et  Antiochia  terris  optimig,  quas  «is 
Dcus  sulijecit,  magis  raagisque  apparet.  In  Anglia 
ergo  telonca  injusta  ct  peshira;e  consuetudines  his 
tcmporibus  puUuIaverunt.  Principes  omnes  auri  et 
argcnti  cupidilate  caecali  adeo  erant,  ut  Ulud  de  iis 


scrvif  ntibus ,  durus  sibi  resistentibus.  Posuerat 
namque  consules  et  principes  tn  carcerem ;  episco- 
pos,  et  abbates  posscssionibus  suig  privavcrat; 
fralri  proprio  non  pepercerat ;  noc  erat,  qui  resiste* 
ret.  Auferebat  quoque  potentissimis  ctiaro  auri  et 
argenti  ralllia ,  ad  castella  solus  omnes  fatigabat 
construenda.  Si  servum  caperent,  aul  aprum,  ocu- 
los  iis  evellebat,  nec  erat,  qui  obmurmuraret. 
Amavit  autem  feras,  (anquam  palcr  esset  earuni  ; 
unde  in  silvis  venationum  ,  quae  vocantur  Novefo- 
rest,eccIcsiasctviUaseradicari,  gentem  exstirpari» 
et  a  feris  fccit  inhabiiari.  Cum  autcm  raperet  suis 
sva,  non  pro  aliqua  necessitate,  sed  prae  nimia 
cupiditate,  in  intimis  cordiuro  amaricabantur,  et 
tabcscebant.  Ipse  vero  nihili  pendehat  iras  eorum. 
Sed  oportebat  omnes  obsequi  regis  nutui;  si  auiore 
ejus,  vcl  peconia,  vclterris  vel  vita  ▼ellent  perfrui. 
Heul  quanto  dolore  plangcnduro  est,  quod  aUquis 
horoinuro,  cum  cinis  et  verrois  sit,  adeo  superbiat, 
ul  super  omnes  se  solnm  mortis  oblitos  extollat. 
Regi  namque  praefato  Normannia  hxreditarie  perve- 
nerat.  Cenomaniam  armis  acquisierat,  Britanniam 
sibi  acclivcm  fecerat.  Super  Angliam  solus  totam 
rcgnaverat;  ita  quoJ  necili  una  sola  hyda  ineraf» 
de  quaiiescire  cujus  esset,  et  quid  valeret.  Scoiiam  ■ 
quoque  sibi  subjugavcrat,  Walliamque  rcverendus 
in  suam  accrpcrat;  pacis  autcm  tantus  auctor  fue- 
ra(,  quod  puclia  auro  onusta  regnura  AngUae  per-- 


vcrc  dici  possit ,  unde  habeat,   nemo  quaerit ,  sed  D  transire  posset  impune.  Si  aliquis  quempiam  qua- 


oportct  haberc ;  quanto  magis  loquebantur  de  recto, 
(an(o  major  ficbat  injuria.  Qui  justitiarii  vocaban- 
tur,  caput  erant  omnis  injustiiiae.  Yicccomites  ct 
j;r;;L-[^c><Jii.  quorum  crat  officium  juslltia,  et  judi- 
cium  furibus  et  raptoribus  atrociores  erant,  etoro- 
nibus  saevissimis  saeviorcs.  Rex  ipse  cum  ad  lirmam 
terras  suas,  quanto  caiius  poter^t,  dedisset;  aUi 
niagis  offerenii,  et  deinde  alii,  semper  negUgens 
pactum,  el  ad  majora  sludens,  dabat.  Nec  erat  cura 
quanta  injuria  pauperibus  a  praeposids  fleret.  In 
hoc  anno  igitur  pestes  infirmita(is  el  famis  Angliae 
Deus  imraisit,  ut  qui  febribus  evaderet,  fame  mo- 
rerctur.  Immisit  eUam  lempestates  et  tonitrua, 
quibus  multos  hominum  occidit ;  ncc  animalibus, 


cunquc  de  causa  pcremisset,  capitali  subjacebat 
scntentix ;  si  aliquem  vi  oppressisset ,  genitalibus 
privabatur  armis.  Construxit  autem  abbatianiBcUi» 
de  qua  praedictum  cst,  et  illam  apud  Cabom  [a/. 
Cliaam]  in  Normannia,  in  qoa  ipse  sepultus  est. 
Uxor  vero  sua  Malbildis  nomine  abbaliam  saoctl- 
monialium  ibidem  construxit,  in  qua  ipsa  scpiuKa 
est.  Quorum  animabus  roisereatur,  qui  solus  posl 
mortem  roedetur ;  vos  igitur  qui  legitis,  et  viri  tanti 
virlutcs  et  viiia  videiis,  bona  sequentcs  et  a  maUs 
decUnantes,  pergite  per  viam  directaro,  quae  ducit 
ad  vitaro  perfectaro. 

Eodera  anno  pagaoi  super  Cbrisiianos  k)  Ilis- 
pania  pr»'!ati  sunt,  et  partcs  regni  magnas  occu- 


931 


ilENRICl  AKGHIDIAGONI  IIUNTINGDON. 


95i 


paveruiit.   Amphos  vero  rex  Gliristianus,  acccpto  A  tur  prasdiis  iu  ipso  vertice  urbis  juxta  caslelluui 


circumauaque  a  Gbristianis  auxilio,  resurgens  pa« 
gauos  occidit,  fu^avil,  lerrae  al>laue  damna  repa- 
ravit.  Accidit  ctiam  iu  Dacia,  quod  Daci  ounquam 
tiitea  in  dominum  flde  iaesi,  Gnut  regem  suum  in 
monasterio  quodam  proditione  peremerunl.  Williel- 
mus  vero  rex  Roberto  filio  suo  primogenito  dimi- 
aerat  Nonnanniam  ;  Willielmo  fllio  ejus  sccundo 
regnum  Angli» ;  Henrico  tertio  flllo  suo  thesauri 
copiam,  pro  quo  cum  Robertus  partem  ei  Normaii- 
niae  veudidis$ety  thcsauro  habito  terram  ei  abstuiit. 
Quae  res  Dco  valde  dispUcuit,  sed  vindictam  in  tem* 
pore  distulit.  Willielmus  vero  pergens  apud  Win- 
cestre  tbesaurum  patris  sui  secundum  imperium 
ejus  divisit.  Erant  autem  in  thesauro  illo  lx  mille 
iibrae  argenti :  excepto  auro,  et  gcmmis,  et  vasis, 
ct  palliis.  Deditqiie  inde  quibusdam  ecclesiis  decem 
roarcas  auri»  quibusdam  sex,  et  uuicuique  eccli^siae 
villae  quinque  solidos,  et  misit  in  unum  quemque 
comitatum  ceutum  libras  divisum  paupcribus.  Prae- 
cepto  quoque  patris  sui  omnes  vinctos  a  viuculis 
soWit.  Rex  igiiur  novus  curiam  suam  ad  Nataie 
teuuit  apud  Londoniam,  in  qua  adfuerunt  Lam- 
frincus  arcbiepiscopus,  qui  eum  sacraverat  in  re- 
gem  et  Tbomas  Eboracensis  arcbiepiscopus ,  et 
llauricius  Loudoniensis  episcopus,  et  Walcbelmus 
Wiutonieusis,  ei  Gaufridus  episcopus  Erecestre,  et 
Wlnod  episcopus  sanctus  Wirecestrije,  et  Williei- 
mus  Tedfordiae,  et  Robertus  Geastre,  et  Wiiiielmus 


Dunelmiae,  et  Odo  episcopus  Bajoceiisis  justitiarius  C  l»ebd«madis 


turribus  Tortissimis  eroinens  in  loco  foiti  rorteui , 
pulchro  pulcbram,  virgini  virginum  construxlt  £c- 
clesiam  ;  quae  et  grata  esset  Deo  serviei)tibu<;,  et  ut 
pro  tempore  oportehat  invincibills  hoslibus.  Pro- 
vinciam  tameu  Lindisse  archiepiscopus  Eboracen- 
sis  calumniabatur  ex  antiqua  tcmporum  serie.  Re- 
roigius  vero  nibili  ducens  impetitionem  ejus ,  non 
segniter  opus  inceptum  pcrcgit ;  peractumfiuu  clc- 
ricis  doctrina  et  moribus  approbatissimisdccoiavit. 
Erat  siquidem  statura  par^us ,  sed  corde  ir.agnus  ; 
colore  fuscus,  sed  opcribus  vcnustus.  De  regia  qui- 
dem  proditione  fuerat  impctitus  ;  sed  famulus  ejus 
ferri  ignitr  judicio  dominum  purgans  rcgio  rcstituit 
amori,  et  maculam  Pcntificali  delersit  decori.  Iloc 
tempore,  boc  aiictore,  his  causis  incepu  est  Eccio-r 
sia  moderna  Lincolniensis. 

Yerum  jam  rebus  usque  ad  tempora  nosira  prr- 
ductis,  novis  novus  liber  cst  donandus.  Si  aulem  ct 
hic  praedictorum  recapitulalio  elucidans  rcquiratur, 
nec  ob  islat  cum  pauca  sint,  lcctori  inolestus  appa- 
rebo.  Ecce  igitur  speculum  de  regibus  libri  termiiiati*. 

^theired  regnavit  super  univcrsos  fliies  Angliae 
xxxvii  annis  scmper  cum  labore. 

Edmundus  juvenum  fortissimus  regnavit  uno 
anno  et  proditione  occisus  est. 

Gnut  omnium  praedecessorum  suorum  maximus 
regnavit  gloriose  vigioti  annis. 

Ilaraldus  fllius  ejus  regnavit  qualuor  annis,  ot  xvi 


e(  princeps  totius  Angliae ;  et  Remigius  episcopus 
Lhncoiniensis,  de  qiio  pauca  tangere  res  exigit. 

Remigio  igitur,  qui  roonachus  fuerat  apud  Fei- 
casib  dederatrex  episcopatum  Dorecestre,  quae  tiia 
es(  super  Tamesim.  Guro  autem  episcopatus  ilie 
major  oronibus  Angliae  a  Tamesi  usque  ad  Hum« 
braro  duraret,  rooiestum  visoro  est  episcopo,  quod 
in  ipso  termino  episcopatut  sedes  esset  episcopaiis; 
displicebal  etiam,  ei,  quod  urbs  illa  modica  erat, 
ouro  io  eodem  episcopatu  civitas  clarissima  Lincol- 
jlfls  dignior  sede  episcopali  videretur.  Mercatis  igi* 


Hardecnut  rouniflcus  regis  Gnut  fllius ,  cum  rc* 
gnasset  duobus  aunis  sex  diebus  roinus,  morte  prae- 
reptus  est, 

Edwardus  rex  bonus  et  pacifieus  regnavit  iu  pace 
viginti  quatuor  annis. 

Haraldus  rex  perjurus  uno  anno,  et  tamen  mn 
ple|io,  quem  propria  perdidit  injustitia. 

Willilmus  omniam  praedictorum  summus  viginti 
uno  annis  glorifice  splenduit,  de  quo  dicturo  est : 

CiKiariem^  Casiar,  libi  $i  natura  negavif^ 
Hanc^  WiUelme^  libi  ttella  cometa  [al.  comata] 

[dedil. 


LIBER  SEPTIMUS. 


hactenus  de  iis,  quae  vel  in  libris  veteruro  legendo 
reperirous,  vel  faroa  vulgante  percepimus ,  Iracta- 
tun  est.  Nunc  autero  de  his,  quae  vei  ipsi  vidimus, 
vel  ab  iis,  qui  viderant,  audivirous,  pertractan- 
duro  est.  Dedaratoroque  constat,  quo  modo  Doroi- 
nus  saiutero  et  honorem  gcnti  Anglorum  pro  roeri- 
tis  abstuierit,  eljaro  populuronon  essejusserit.  Pa- 
teliita  mmlo,  quomodoet  ipsos  Normannos  vindices 
quidem  suos  variiscladibus  aOicere  inceperit.  Omnes 
oaroque  nobiliores  procerum  in  Willielroum  ju- 
niorera  nou  siue  perjurto  belium  rooventes ,  et  Ro- 


D  beHuro  fratrero  souro  iu  regnuro  asciseentet ,  sul^ 
quique  provinciis  debacehati  sunt.  Odo  praesul  Ba- 
jocensis,  princeps  et  rooderator  Angliae ,  in  Ganlia 
seditioneni  exordiens,  regis  et  archiepiscopi  viilas 
invasit,  ct  combusslt.  Rogerus  coiisul  de  Nore- 
tici  [al.  Moretvil]  ctrca  Pcuense  idero  inceplL  Gai- 
fridus  episcopus  prodiens  a  Brigestov  urbem  Bade , 
et  Berchelai,  et  circumjacenlia  destruxit.  Rogerus 
in  eastello  Nordwic  sccliris  exercitiuro  per  Estau^ 
gle  non  segnius  inchoavil.  Hugo  in  provincia  Lege- 
cestriae  et  Uaroptoniae  nibil  mitius  egit.  WiHelmus 


933 


HISTOHU  ANGLORUM.  —  LIB.  VU. 


V54 


episcopbs  DunelmiaR  in  finitiniis  similia  perpetravit.  a  cum  fratre  suo  diu  perendiuans  cum  plns  flcti  amo- 


Principes  vero  Herefordsliyre  et  Salopescyre  cum 
Walensibus  pnedantcs  combusserunt  provinciam 
Wirecestre  usque  ad  portas  urbis.  Cum  autem  tem* 
plum  et  castelhim  assilire  pararent ,  Wlstanus  epi- 
scopus  sanctus  quemdam  amicutn  familiarem  sum- 
mis  in  necessiiatibus  compellavit ,  Dcum  videlicet 
excelsum.  Cujus  ope  coram  aUari  jacens  in  paucis 
mililibus  emissis  quinque  mille  hostium,  vel  occidit, 
vel  cepil ;  cxteros  vero  mirabiliter  fugavit.  Rex 
auiem  congregato  Anglorum  populo,  reddidit  vena- 
tus,  et  neinora,  legesque  promisit  exoplabiles.  Por- 
rexit  igitur  ad  castcUum  Cunebruge  ;  unde  Gilber- 
tus  ei  rebeliabat.  Cum  autem  regalis  exercitus  jam 
caslcllum  conslriiigeret ,  cum  rcge  paciflcatus  est. 


ris  quam  veri  circa  eum  reperisset,  transfretavit  ad 
propria.  Succedente  anno  rex  reasdiflcavit  Carleol, 
et  ex  australibus  Anglis  partibus  illuc  babitalores 
transmisit.  Remigius  vcro  praesul  cnm  ecclesiam 
Lincolnicnsom  jam  perfectam  dedicaturus  e8set,uno 
die  aiite  hoc  laiiguore  correptus  exspiravit. 

Junior  Willielmus  in  Quadragesima  inflrmatusest 
apud  Gloveceastre  vi  anno  regni  sui  deditque 
arcliiepiscopatum  Cantuarix  Ansclmo  abbati  viro 
sanclo,  et  venerabiii :  Ruberto  quoque  cognomento 
Bloct  cancellario  suo  dedit  episcopalum  Lincolnix  , 
quo  noii  erat  alter  Torma  venustior,  mcnte  serc- 
nior,  affatu  dulcior.  Promisit  quoque  rex  se  pravas 
leges  emendaturum,  et  in  domo  Domini  paccm  po- 


Rex  indc  progrediens  ad  Pevenese,  obsedit  ibi  Odo-  B  silurum.  Sed  ex  quo  sanus  fuit,  poenituit  eum  ,  ct 

nem  episcopum  ,  et    Rogerum  consulem  per  sex 

liebdomadas.  Interca    Robertus   dux    Normannioe 

Angliam  festinans  adirc,  et  auxilio   praediclorum 

obtinere ,  prxinisit   partem  exercitus  in  auxilium 

suorum,  disponcns    cum    copiis    ingentibus  eos 

prosequi.    Anglici  vero  mare   custodientes    occi- 

derunt,  et  subnierserunt  ex  illis  innumerabiles.  Igi- 

tur  qui  erant  in  Pevenesc  deflciente  cibo  castrum 

regi  reddidcrunt.  Odo  siquidem  episcopus  juravit 

se  ab  Anglia  recessurum,  et  castellum  Rovecestriae 

redditurum  ;  cum  autem  ut  iliud  redderet  cum  re- 

gis  bominibus  eo  venisset,  Eustachius  consul  et  cae- 

teri  proceres,  qui  urbi  inerant  fallacia  ipsius  epi- 


solito  pejor  effectus  est.  Condolens  igitur ,  quod 
episcopatum  Lincolniae  non  vendiderat,  cum  arclii- 
episcopo  Eboracensi  caluniniatusest  Robertum  epi- 
scopum,  quod  urbs  Lincolniae ,  et  provincia  Lin- 
dJsse  archiepiscopo  eidem  subjacere  debuissent. 
Nec  potuit  causa  terminari,  donec  Robertus  5,000 
lib.  regi  pro  libcrtate  ecclesiae  suae  pepigerit ;  quod 
regi  quidem  Simouise,  praesuii  vero  justitiae  depu- 
tatum  est.  Eodem  aiino  Melcolm  rex  Scotix  in  An- 
glia  praedans,  ex  improviso  est  intercepius,  etinter- 
fectus  ,  et  Edwardus  filius  suus  hacres  si  viveret 
ejus.  Quod  ut  audivit  Margareta  regina,duplicicon- 
trilione  anxiata  est  in  anima  usqu»)  ad  mortriii  : 


scopum  regisque  minislros  cepcrunt,  ct  in  carce-  ^  pergensque  ad  ccclesiam  confessionem  et  commu- 


rem  retruserunt.  Quibus  rex  auditis  Rovecestriam 
obsedit ,  donec  firmitas  reddita  est ;  et  episcopus 
Odo  non  rediturus  mare  transiit.  Mittens  quoque 
rex  exercitum  Dunelmiae  obsedit  urbem,  donec  red- 
dita  est  ei.  Episcopus  vero  multique  proditorum 
propulsi  sunt  in  cxsilium.  Rex  vero  terras  inflde« 
libus  suis  distribuit.  Lanfrancus  archiepiscopus 
doctor  lucuientus  clericorum,  et  patcr  dulcissimus 
monachorum ,  a  rebus  transitoriis  aiino  sequente 
transiit,  quo  in  anno  terrsemotus  fuit  terribilis. 

Junior  Willielmus  anno  iii  regni  sui  ulcisci  par^- 
tus  injurias,  quas  ei  fiater  suus  ingesserat,  mune- 
ribus  datis,  acquisivit  sibi  castellum  S.  Walerici  et 
Albemarlc ,  qui  milites  suos  mittens ,  praedari  et 
comburere  terram  fralernam  coepit.  Anno  vero  se- 
qucnti  rex  ipse  sequeiis  eos  concordiam  cum  fratre 
suo  fccit,  eo  lamen  pacto,  ut  castra  illa,  qux  fra- 
ter  ab  eo  injuria  ncquisierat,  regi  remanerent.  Rex 
autem  adjuvaret  eum  ad  omnia,  quae  pater  suus 
habucrat ,  conquirenda.  Statuerunt  etiam ,  si  quis 
eorum  morerclur  prior  altero  sine  fllio,  quod  alter 
flerct  ha^res  illius.  Hoc  pactum  juraverunt  duode- 
cim  principes  vicc  regis  ,  et  duodecim  vicc  ducis. 
Interca  Melcolm  rcx  Scotorum  praedatum  veniens 
in  Angliam,  validissime  vexavit  cam.  Venicntes  igi- 
tur  in  Angliam  rex  et  cum  eoRobcrtus  frater  suus, 
direxerunt  acies  in  Scotiam.  Itaque  Melcolm  nimio 
tiinore  perstrictus  homo  regis  effectus  est,  et  jura- 
mento  fldelitalis  ci  subjectus.  Hobertus  autcm  dux 


nionem  recepit ,  et  Domino  precibus  sc  conimen- 
dans  animam  reddidit.  Scoti  vero  elcgerunt  Dunevtl 
[al.  Duvenal]  fratrem  Melcolm  in  regem.  Sed  Du- 
necan  fllius  Melcolm  regis,  qui  crat  obses  in  curia 
regis  Willielmi,  auxilio  ejusdem  regis  supervenicbs 
avuncuium  suum  fugavit ,  el  susceptus  est  in  re- 
gem.  Aniio  vero  sequenti  consilio  ejusdem  Duneval 
Scoti  regcm  sunm  Dunecan  insidiantes  occiderunt. 
Junior  Williclmus  vii  anno  regni  sui,  provoct- 
^us  a  fratre  suo,  quod  jusjuraudum  noii  servasset, 
transfretavit  in  Normanniam.  Cum  ergo  fratres  si- 
mul  venissent  juratores  omnem  culpam  regi  im- 
posuerunt ;  rex  vero  ferus  ea  negligens,  et  iracunde 
discedens  castellum  Bures  invasit,  et  cepit.  Econ-< 
D  tra  dux  castellum  Argentes  cepit,  ct  in  co  consu- 
lem  regis  nomine  Rogeruni  Pictavcnsem  et  cum  eo 
Dcc  milites,  et  postea  castrum  Huline.  Fccit  inte- 
rim  rex  summoneri  xxm  peditum  Anglicorum,  ut 
venirent  in  Normanniam  ;  curo  autem  ad  mare  ve- 
nissct,  rex  ab  unoquoque  eoruro  pecuniam  victua- 
lem,  scilicet  decem  soiidos  accipiens,  eos  domum 
reroisit.  Dux  vero  Robertus  addoxit  Philippum  re- 
gem  Francorum  secum,  et  exercitum  copiosum; 
ut  obsiderent  regem  Willielmum  apud  Hou  [a/.  Ou ;. 
ingenio  autem  et  pecunia  regis  Willielmi  rex 
Francoruro  reversus  est,  et  sic  totus  exercitus  pe* 
cuni»  tenebris  obnubilatus  evanuit.  Rex  vero  W.il- 
lielmus  mandavit  Heurico  fratri  suo,  qui  erat  apud 
Damfrunt,  ut  esset  iu  Natali  contra  cum  in  Ao-  . 


955 


IIENRXI  ARCHIDIACONI  UUNTINGDON. 


95G 


glia.  Henricus  ergo  iri  Natalifuil  apud  Londoniara;  A  Toleutis,  sive  obedientis  ibidcm  congrcgati  sunt, 


rex  vero  apud  Withsand;  unde  appuiit  Dorober- 
niam.  Anno  vero  sequeuti  misit  Henricum  fralrem 
suum  in  Normanniam  cum  pccunia  multa,  ut  eam 
loco  rcgis  diutinis  invasionibus  expugnaret.  Cum 
autem  Robcrtus  cousul  Nordbumbrai  in  superbiam 
elatus,  qnia  rcgem  Scotorum  straverat,  curiam  rc- 
gis  adirc  rcpudiarct ;  promovit  rex  exercitum  in 
Nordliumbre  :  statimque  in  quadam  iirmitate,  quae 
vocalur  Novnm  castcllum,  omnes  meliores  consules 
et  prooercs  ccpir.  Indc  vero  caslellum  Tincnnilh 
conquisivit,  et  fratrcm  consulis  in  eo.  Post  bxc  ob- 
sedlt  consulcm  ad  Babanburb  [al.  Bebanburb] :  quod 
cum  armis  inexpugnabilc  videret,  paravil  ante  illud 
castellum  aliud,  quod  appellavil  Maiveisin ;  in  quo 


pertranscuntesque  mare  strictissimum,  quod  oliui 
Ilellespontiacum  nunc  bracbium  S.  Georgii  voca- 
tur,  Niccam  urbeni,  quae  caput  est  Romauia*,  ob- 
sederunt.  Ad  porlam  igitur  orientalem  consederat 
dux  Normanniae  Robertus,  juxta  quem  coosul  Flan- 
drix;  ad  portam  borealem  dux  Buamundus,  juxta 
quem  Tancredus ;  ad  occidentalem  dux  Godefridus, 
juxta  quem  Hugo  magnus,  et  comes  Stephanus  ; 
ad  australem  consul  Raimundus,  juxta  quem  Po- 
diensis  episcopus.  Turba  autem  ibi  innumerabilis 
erat  Anglix,  Normanniae,  Britanniae,  Aquitanis, 
Hispaniae,  Provincix,  Franciae,  Flandriae,  Daciap, 
Saxoniae,  Alcmanniae,  Ilaliae,  Graeciae  et  rcgionum 
multarum.    Non   perlustraverunt  radii    solarcs   a 


partem  relinquens  excrcitus  recessit.  Quadam  vero  3  prima  sui  creaiione  tantam,  tam  praeclaram   mili- 


uocte  cum  consul  recessisset  a  Babanburh,  sccu- 
tus  est  eum  regalis  exercilus  usque  in  Tinemu- 
than  :  ubi  cum  se  defendere  conaretur,  nec  posset, 
vulneratus  est  ct  captus,  et  apud  Winlesliores  in 
carcere  posilus.  Crgo  redditum  cst  regi  castrum 
Bebamburcb ;  faulores  vcro  consoiis  male  pacati 
sunt.  Nam  Willielmus  de  Du  oculis  privatus  cst; 
Odo  consui  Campaniae,  caeterique  complures  exhie- 
redati  sunt.  Eodcm  anno  rex  impiger  vexiila  di- 
'  rexit  in  Waliiam,  causa  autem  haec  est.  Anno  prae- 
terito  niultos  Francorum  occidcrant,  et  procerum 
firmilates  confregcrant,  et  ferro  et  igne  linitimos 
invaserant.  Anno  etiam  praesenti  castellum  Mun- 
^umerie  stiaverant,   et  inhabilantes  necaverant; 


tiam,  lam  verendam,  tam  numerosam  (urbam,  lot 
et  tam  bcllicosos  duces.  Cesset  Troia,  ccssent  The- 
bae  duces  el  principes  destruclionis  suae,  ut  cxcu- 
seniur,  nominarc.  Hic  adfuerunt  elcciissimi  om- 
nium  temporum  filii  fulgcnlcs  Occidentis,  omnes 
crucis  signo  insigniti,  omnes  in  regnis  suis  reli 
quorum  fortissimi.  Igilur  in  dic  Ascensionis  Do- 
mini  lituis  undique  concinentibus  urbs  aggressa 
est.  Replelur  coelum  clamoribus,  nigrescit  aer  sa- 
gittis,  mugit  terra  propulsibus,  rcsonant  aqiiae  stiU 
doribus,  venitur  ad  murum,  fossoribus  res  agitur. 
Paganis  non  sagittae,  non  tela,  non  ligna,  nou  la- 
pide»,  non  fragimenla,  non  moles,  non  ignis,  uon 
aqua,  non  ars,  non  vircs,  non  prosunt  amentata 


rex  igitnr  pcitransiens  omnes  fines  Walliae  cum  in  G  fnlssilia.  Cum  ccce  Turcorum  excrcitus  acie  terri 


diversoriis  montium  et  silvarum  cos  persequi  non 
posset,  parum  vel  nihil  proficiens,  rcversus  est. 
Eo  tempore  stellae  visae  sunt  de  coelo  cadere,  ita 
spissae,  quod  numerari  non  poterant. 

Anno  1096  facta  est  motio  Jerosolymitana  praedi- 
catione  Urbani  papae.  Robcrtus  igitur  dux  Norman- 
piai  iliuc  proficiscens  posuil  Normanniam  in  Yadi- 
monium  fratri  suo  regi  Willielmo.  Ivit  autcm  cum 
60  Robertus  dux  Flandriae,  ct  Eustachius  consul 
Boloniae.  Iverunt  ct  cx  alia  parte  diix  Godcfridus, 
ct  consui  de  monte  Baldewinus,  el  alius  Baldewinus 
reges  Xerusalem  futuri.  Ivcrunt  nuoque  ex  tertia 
parte  comes  de  Sancio  i£gidio    Raimundus,   ct 


bilis  orJinala,  cx  australi  regione,  vexillis  erectis, 
apparuit.  Quibus  consul  Raimundus,  ct  episcopus 
Podiensis  divina  virtute  protecti,  ct  armis  tcrrenis 
fuigidi  cum  suo  lactantes  occurrunt  exercitu.  Dum 
igitur  nostri  vchementer  irrunnl  in  illos,  horrcre 
insperato  Hquefacti,  Domino  jubcntc,  dissolvuntur. 
Magna  quidem  pars  fugienlium  capilibus  minorata 
cst ;  quae  fundit  in  urUm  projecta  non  modicum 
contulcrunt  inbabitantibus  trcmorcm.  Igitur  in- 
aestimabiliter  pertcrriti  nostris  urbem  reddunt ;  no- 
stri  vero,  sccundum  quod  pcpigcrant,  imperatori. 
Cum  igitur  per  scptem  heI)domadas,  et  tres  dies  ibi 
morati  fuissent,  iter  ad  Antiochiam  dirigunt,  coq« 


episcopus  Podicnsis.  Quis  aulcm  Uceat  Hugoncm      ligit   autcm   quod   dic  terlia   in   duo  dividcretur 


roagnum  fratrcm  regis  Francorum,  et  Stophanum 
comitem  Blais?  [a/.  Blesis.]  Quis  non  memoret 
Buamunduin,  et  nepotcm  ejus  Tancredum?  Hoc 
est  imiraculum  Domiiii  inagnum  temporibus  no- 
«tris  facium,  saeculis  oinnibus  inauditum,  ut  lam 
diversie  genles,  tot  fortissimi  proceres,  rciictis  pos- 
sessionibus  splendidis ,  uxoribus  et  fiiiis,  omncs 
una  menle  loca  ignotissiina,  morte  spreta,  petierinl ; 
ob  cujus  rei  magnitudinem  digrcdiendi  vcniam  a 
lectore  postulo.  Nec  enim  si  voluero  tam  miranda 
Dei  magnalia  tacerc  vel  coactus  potcro,  cum  nec 
absit  causa,  Normannorum  ducis  occasio. 

Alexi  igitur  apud  Constantinopolim  imperanle 
ciiucti  prsedicti  proceres  consensu  imperatoris  sivc 


exercitiis.  In  uno  quidcm  principes  erant,  dux 
Normannorum  Robcrtus ,  Buamundus,  Richardus 
de  Principatu,  Tancredus,  Everardus  de  Puisat; 
Achardus  de  Monte  Merloy,  et  plures  alii.  Hos  igi- 
lur  circumdcderunt  Parthorum,  qui  modo  Turct 
vocantur,  et  Persarum,  et  Publicanornm,  et  Medo- 
rum,  el  Ciliciensium»  et  Saracenorum,  et  Angu!a- 
noriim  [a/.  Augulanorum],  ter  centum  sexaginta  mii- 
lia,  cxtra  Arabes ,  quorum  non  erat  numerus.  Mit- 
titur  ergo  nuntius  a  prsedictis  principibus  ad  alium 
exercitum.  Interim  vero  beilum  geritur  horren- 
dum.  Dum  namque  Turci ,  et  Persae ,  ct  Medi 
mortem  immittunt  sagittis,  Cilicienses  vero  et  .^  n« 
gulani  tclis,  Sarraceni  qnidcm  et  Arabes  lanccis, 


*^7 

Itetl  PuMicani 


HISTORIA  ANGLORUM.  —  LIB.  VIL 


i^zi 


clavis  ferratis  et  gladiis;  proslrati  A  Turcoriiin,  Siineoni.  Raimundn^  Vero  consul  uia- 


sunt  vebemeiiter  Cliristiani.  Equi  namquc  corbm 
iiisolitum  non  ferentcs  clamorem  et  buccinaruro 
clangorfm,  et  ictus  taburciomm,  calcaribus  non 
inlHcmperabant.  Noslrates  quoque  tanto  stridore 
perculsi,  quid  csset  ignorabant.  Ddm  igiiur  jam 
fugam  Cbristicote  vcl  hicditirentar,  vcl  incij^erent, 
occurrit  Rubertus  dux  Normaniiiae  clamans :  Que 
wiliies  ?  Quo  fuyiiis  ?  Ef  iii  eorum  velociores  tmtris 
suiil ;  fuga  non  est  prtvsidio  :  hic  potius  moriendum 
est,  mecum  sentite,  me  seiiuimini.  Dixerat  et  in 
«jiiemdam  paganorum  legem  lancese  dlrexit  aciemv 
Y|uai  lignum  e(  «s  ettorpus  xqde  diMilit,  sfravit- 
v|iie  in  momento  sccundum,  ac  terlium. 

Igitur  Tancrcdus  impiger  et  Buamundus  beliigrr 


giius  et  Buamiindus  lUk  belii  dedemnt  aliam  ci- 
vitatem,  Petro  de  Alplbns.  tnde  perVeherunt  Chri- 
stiani  usque  ad  Coxan,  quae  civitas  subdita  est  eis. 
P.inceps  autcm  quidam  Petlrus  de  Rosa,  cepit  Rii- 
sam  et  phirima  castra.  Gcns  vero  Cbristianorum 
pcrVenit  Marasini,  qtiaes:^  dedit  eis.  Inde  pervencru.  t 
ad  pontem  ferreum.  Puslea  Antiocbiam,  quse  capul 
est  Syriie,  olsederunt,  xii  Kalendas  Novembris. 
Audiens  vero  BuamundiJls,  quod  Turci  essent  in 
castro  congrcgati,  quod  vocatur  Areg,  ivit  cum 
exercitu  suo  pugnatHin  contra  cos^  multosque  cum 
paucis  Deo  volcnte  prostravit,  multosque  aiite  por- 
tani  urbis  decollandos,  ut  cives  amaricaret,  adduxit. 
Natali  vero  a  Ciiristianis  in  eadem  obsessione  ceh*^ 


cl  RiciiardusdePnnci|>atuetRobcrlusdeAii$:i,  diix      br^to^  Biiamundus  et  comes  Flandriae  cum  viginti 


Ti  miles  fortissimas,  non  segnius  indnlgent  iriibus. 
U^dit  nnimus  noslris,  pugna  committitiir  grjivisl^ma, 
et  borren  1e  prolixa,  cum  ecce  Hugo  magnus,  eC 
Anselmus  de  Ripemunt  [a/.  Ribemuut]  cum  cen- 
lum  tantum  mrlitibus  atium  praevolantes  exci-citum 
\dcfcsso«  paganos  r<'cciites  flndunt.  l^rat  namque 
Hugoiiis  lancca  quasi  fulincn  advolans;  gladius 
Ansclini  quasi  flanima  dividua.  Tuiic  duo  p.tnci- 
p(*s  noslrorum  cxsi  sunt,  dam  Arabilm  qnanio 
plures  c^eduntur  lanto  plurcs  ingruunL  Willielinus 
iiamquc  fratcr  Tdiitredi  dum  rcgem  lancca  iraiis« 
(ixit,  lancea  ejusdcm  rcgis  transUgilur.  Godcfridits 
^uoi|ue  de  Moiile  Scabioso  dum  caput  Arabis  am- 
pulat,  sagitia  Parllii  corpus  perforatur,  lorica  ca- 
lefacta  jani  non  resisteute.  Pondus  et  numerum 
liostium  jam  Franci  ultra  perferre  ncquibant, 
cum  ecce  ex  adverso  silva  vexillorum  alterius 
excrciltts  appsruit.  Ciim  aulem  bellum  durasset 
usque  in  boram  ix  innumeri  in  primo  exer- 
cilu  occisi  sunt ,  nuliusque  coruro  evasisset 
nisi  alius  caetus  supervenisset.  Nec  quoquam 
postca  tempore  pagani  tam  sedulo  piignaverunt. 
Exercitus  autem  supervenientis  prima  Go.!efridi 
acies  procedebat,  ad  dextram  cujus  uterque  BulJ*^ 
winus  acicm  dirigebaL  Ad  siiiistraro  vero  consul 
Slephanus  et  Usewardus  de  Nulsione  {al.  Oswardus 
dc  Nulsione].  Aciem  quidein  Baldwini  alonge  seqiie- 
batur  Raimundus  consul  cum   suis,  aclem   vero 


iniHibns  bcllatorum.in  lerram  Saracenorum  perrexc- 
runt.  Congregali  aulemeranimulti  a  Jcrasalein  et  Da^ 
inasco,  et  Alep,  et  aliis  regnis  ad  succurrendtuii 
Antiocbi^;  quibus  irruentes  unanimiter  nostri  atios 
in  fugam  verterunt,  alios  occidemnt.  Revertentes  • 
que  duces  praedicti  curo  spoliis  maximis,  debilo 
triumplio  a  nostris  suscepti  sunt.  Interea  urbe  in* 
clusi  obsidentibui  acerrime  rebcllabant;  vexillife- 
rumqoe  Podiensis  episcopi^  et  multos  alios  inortt 
dederunt.  In  Febrnario  vero  congregatus  est  roirt- 
bilis  exercitns  paganorum  uitra  pontem  ferreuro^ 
apud  castellum  Areth.  Diroitientesqiie  orones  pedi- 
tes  in  obsidione,  oinnes  niilites  promoverunt  priii- 
,  cipes  ad  bellum;  et  sex  acics  equituin  paraverunt^ 
'  Primam  ducebat  dux  invictus  Normannoriim ;  se- 
cundam  dux  Godefridus  Alemannoruni ;  tertiam  Rai- 
mundus  consul  egregius;  quartaro  Robertus  Flan- 
dri»  decus;  quiiitam  iiobilissimiis  Podiensis  cpisco^ 
pus ;  scxtam,  quse  maxiina  era(,  cum  Tancredo  Bua- 
muiidus.Dum  ei*go  fortissime  colliduntur  liostilms, 
clamor  resonabat  ad  coelum,  inibres  telorum  obnubilu- 
bantdiem,  iinusquisque  percutiebat  et  percutiebatiir. 
Poslquain  venit  maxima  vis  Partboruin,  qua>  relro 
erat,  nostros  tam  acritor  invasit,  ut  paulatiin  jain 
cedcrent;  Buamundus  Vero  beliorum  arbiter,  el 
cerlaminum  judcx  cuneuni  sniim  adbuc  intactum 
mediis  iinmisit  hostibus.  Tunc  Robertus  lilius  Gi« 
rardi  miles  optirous,  et  signifer  ejus,  quasi  leo  ln« 


Siepbaiii  Robertus  validissiinus   consul   Flandriae  d  ter  agmiita  gregum,  sic  pro^uit  iuter  agmina  Tur- 

coram;  et  semper  linguae  vexilli  ejus  volitabant  su- 
per  capita  Turcoruin.  Qjod  videntes  alii  animo. 
recuperat#»  unanimiter  invadunt  hostes.  Dnx  igiiot 
Normannoruro  gladio  caput  cujusdaro,  et  dentes,  et 
colluro  et  humcros  nsque  in  pectora  diffidit.^  ^ux 
vero  Godefiidus  quemdam  mcdium  secavit.  Cu':i 
igitur  pars  terrae  oecidisset,  partem  domini  ferebat 
equus  inter  paganos  pugnantes,  quo  monstro  per- 
territi  siinul  cnncti  fugienles  in  iram  damnalionis 
abierunt.  Capiia  igitur  multorum  delata  sunt  ad 
Antiocbi:iro  cum  gaudlo,  facturo  autem  est  hoc  bel' 
lum  incboante  Quadragesima.  Yeiierant  iiiterea 
roblli  de  gente  amiralii  Babyloiiis  in  AiitiocliiaTni 
Curoquc  tiostri  conatruerent  cntrt:m  anle  portan*% 


ciiin  suis.  Sed  aciero  Godefridi  se.iuebatur  acies 
pioceruin,  et  lurbae  absqiie  nuinero.  Kpiscopus  vero 
PoJiensis  ex  alio  monte  cum  exercitu  invictissimo 
apparuii.  Pugnantes  igixur  pagani  dum  tot  hostes 
ex  insperato  prospiciuiiti  quasi  coelum  ruituium 
super  eos  esset  animis  deliquerunt  et  fug;e  indul- 
serunt  cum  Solimanno  diice  suo.  Christiaui  autcm 
victoria  iicet  damnosa  et  spoliis  innumeris  potili 
sunt  primo  die  Julii.  Porro  Franci  -  continuantes 
proposiiuin  Antiocbise  petendae  veneriint  ad  Era- 
cbiain.  Iiide  ad  Tarsum,  quae  subdiu  est  Baldwino 
inirtiico  comili.  Atbeiia  vero  et  Manustra  subdita 
suat  Tancredo  viro  fortissimo.  Dux  autem  nobilis- 
aimus  Normannorum  dedit  qHanidam  civitotcin 
Patrol.  CXCV. 


f^  HENRICI  ARCHIDUCONI  HUNTINCDON.  940 

i.bi  poDS  Mt  el  mabumeria;  Raimuiidusque  el  Bua*  A  cureiit  imperaloris,  quem  promiserot,  adTenium, 


iiHindiis  ivissent  ad  poi  tum  Sancti  Simeonis  pro 
victualibus,  esercitus  civitatis  processit  audacter 
ad  praelium ,  irruenlesque  nostris  miserunt  eos  in 
Xugam,  muitis<|ue  occisis  usquesn  tenloria  fugave- 
runt.  Crastina  vero  die  Raimundum  et  Buamundum 
iiivadeiites,  mille  ex  suls  occiderunt.  Duces  vero 
fugientes  ad  nostros  advolarunt.  Frauci  igitur  bis 
sauciati  et  in  iram  compulsi,  in  campo  ante  porlas 
urbis  statuunt  terribiliter  caslrorum  acies  ordina- 
las.  Pagani  non  segniter  aciebus  dispositis  nostros 
invadunt;  at  Cbrisliaui  signum  crucis  acclaman- 
tes,  tam  acriter  in  prima  invasionc  hostes  percus- 
serunt  et  propulerunt,  ut  staliin  fug»  darentur. 


gallinam  xv  solidis  emebant,  ovum  duobus  solidis, 
unam  nucem  uno  denario.  Praeterea  folia  arborum 
ot  cardui  cocla  comedebant,  sic  etiam  coria  equo- 
rum  et  asinorum  decoquebanl  et  vorabant.  Sle* 
pbanus  igitur  comes  muliebriler  aufugiens  obviavit 
imperatori,  cui  Francos  omncs  jam  perditos  nun« 
tians  flentem  fecit  reverti.  Spes  igiiur  nuila  populo 
Dei  jam  remanserat,  cum  faine  victi  nec  arma  jam 
ferie  possent.  Apparuit  autem  ignis  de  coelo  et  ce 
cidit  inter  eiercitum  Turcorum.  Servo  autem  suo 
apparuit  Duminus  in  visione ,  dixitque  Deus  : 
Utec  dice$  plin  Occidentis  :  Ego  Nicceam  civitatem 
vobi$  tradidi,  et  omnia  bella  exterorum^  et  civitatem 


Venieulesque  ad  aiigustum  pontem,  vei  gladiis  caesi      forti$9imam  Antiochias^  quam  cum  twti  et  incolume» 


ftunt,  vel  flumine  subniersi  sunl.  Pauci  namque  per 
pontem  evadere  poterant.  Unda  fluminis  sanguinc 
rubens  et  aucta  torrebat.  Itaque  xii  amiralii  ibidem 
csesi  sunt,  deditque  Dominus  victoriam  clarissi- 
laam  populo  suo.  Sed  in  crastino  cum  cives  suos 
roortuos  sepelissent,  nostri  difibdicntes  eos,  aurum 
ct  argentum  et  pallia,  qiiae  circa  eos  erant,  cepc- 
runt,  et  capila  eorum  in  urbem  projecerunt.  Jaui- 
que  omnis  spes  et  superbia  civium  evanuerat.  Tan- 
credus  namque  castellum  praedictum  ante  porlam 
cttstodiens,  spem  victualium  eis  eripuit.  Pirrlius 
igitur  quidam  amiralius,  de  gente  Turcorum  saepe 
provocatus  in  amicitiam  a  Buamundo,  praevidens- 
que  suos  perituros,  tres  turres,  quae  sui  juris  erant, 


po8sidereti$,  operali  estis  cum  mulieribus  Chrislianis 
et  paganis  unde  fetor  a$cendit  in  ccelum;  corruens 
vir  Dei  ad  pedes  ejus  ail  :  Domine,  subveni  in  op^ 
pressione  tanta ,  dixitque  Dominus  :  Subveni  el  sub- 
veniam.  Dic  populo  meo  ;  Revertiminx  ad  me,  e$  ega 
ad  vos,  et  infra  quinque  die$^  vobi$  ipse  propugnator 
adero.  Apparuit  autem  cuidam  S.  Andraeas  aposto* 
lus  lanceam,  unde  percussus  Salvator  fuerat,  ei  rc« 
velans,  sicut  ipse  populo  firmavit  juramento.  Pcra- 
ctis  igitur  triduanis  jejuniis,  processionibus  cele- 
bratis,  missis  solemnizatis,  eleemosynis  dalis,  vi 
aciebus  dispositis,  duclore  Domino,  progrediuntur 
in  hosles  cum  lacrymis  ad  bellum.  Primain  aeieiii 
ducebat  Hugo  Magnus  et  consui  Flandrensis,  secuu- 


Buamundo  reddidit.  Erectis  iuque  vexillis  super  q  dam  dux  Uodefridus  et  Baldwinus,  tertiam  Rober^ 


larres,  Franci»  portis  fractis,  in  urbem  irruerunt. 
Turcorum  vero  alii  repugnantes  occisi  sunt,  alii 
extra  ufbem  fugerunl,  quidam  autem  castellum  su- 
perius  obtinueruni.  Cassianus  vero  dominus  urbis 
fugiens,  a  Surianis  comprehensus  est,  et  caput  ejus 
Buamundo  delatum.  Sic  Antiochia  iii  Nunas  Juiiii 
capta  est. 

Curbaran*  princeps  miiitiae  soldani  Persiae,  et  rex 
Pamasci,  et  rex  ierusalem  adduxerunt  secum,  ad 
obsidendos  Francos,  Turcos,  Arabcs,  Saracenos, 
AzimiUs,  CurUs  [o/.  Curlos],  Persas,  Augulanos. 
Sed  quid  numerem  maris  arenam  ?  Hi  igitur  obse- 
denint  urbem.  Curbaran  igitur  partem  militiae  suae 
posuit  in  superiori  castello,  quae  die  nocteque  coii- 


tus  fortis  Normannus,  quarUm  Podiensis  episco- 
pus  et  Willielmus  de  Monlpeiller  cum  exerdta 
Raiinundi  cousulis,  qui  remanserat  in  custodia  ci- 
vilatis;  quintam  ducebat  Tancredus  cum  Richardo 
principe,  sexUm  Buamundus  cum  consule  de  Rusi- 
nole.  Egressi  Vero  vii  statuerunt  in  ho:iorem  S. 
Spiritus,  cui  pra:fuit  Rainaldus.  Episcopi  vero,  pre- 
sbyteri,  clerici,  monaclii  sacris  vestibus  induti  super 
muros  urbis  hymnos  Deo  concinebant.  Ipsi  iUque 
vidcrunt  exercitum  coelestem  equis  albis  et  phoebeis 
armis,  quorum  ductores  erant  Georgius  Mercuiius, 
et  Demetrius.  Curbaran  vero  iiunquain  Ixtior  quaiii 
tempore  illo  dispositis  turmis  iiinumeris  fecit  fae> 
num  copiosum  ex  adverso  monte  accendi,  ut  nosii-i 


tra  nos  pugnabat.  Caeteri  vero  obsidebant  urbem  dc  d  fumo  caecarcnlur.  Dominus  autem  ventornm  praeses 


tlimenta  intrarent.  Tertia  quidem  die  egressi  sunt 
llUi  Dei,  conira  filios  diaboli.  Quibus  bello  parato 
puubant  se  posse  resistere,  sed  tanu  (uit  vis  et 
Dumenis  infidelium,  quod  nostri  reintrare  urbem 
coacti  sunt»  muUis  bosiium  armis,  multis  oppres- 
alone  ad  introitum  portae  mortuis. 

Crastioa  die,  quatuor  proceres  exercitus  scilicet 
Willielmiis,  et  alius  Willielmus,  et  Albericus,  et 
Lambertus  fugenint  latenter  ad  portum  S.  Simeo- 
iiis,  suasione  autem  eorum  omnis  classis  victuaria 
cum  eis  tufugit.  Nostri  vero,  cum  castellanorum 
crcbros  incursus  perferre  non  possent,  murum  in- 
ter  se  et  illas  construxerunt  :  spes  igitur  crevit  pa- 
gmji//0,  ei  fymcM  Cisri9im/kU.  Namque  dumexspe- 


ventum  convertit,  et  pagani  funio  caecati  sunt,  et 
praecipites  fUgerunt.  Insecuti  sunt  eos  Christiaiii 
canle  magna  et  Unta  nunquam  spolia  in  ali(;iio 
bellorum  capU  sunt.  His  visis,  amiraiius,  qui  ca- 
stellum  superius  custodiebat  reddidit  illud  Christia- 
nis,  et  Christianus  eflectus  est.  Uoc  bellttm  egic 
Dominus  in  Vigilia  Pelri  et  Pauli,  et  exaliatum  e^c 
nomen  ejus  solius  in  die  illa.  Chrisiicolje  igitiir 
cum  gaudio  pereudinaverunt  in  regno  illo  usque  ad 
Kalendas  Novembris. 

Interea  quidam  procerum,  cui  nomen  Raimundus 
Piletus  exercitum  congregans  cepit  castrum ,  cui 
nomen  Talamannia.  Inde  venit  ad  urbero,  cui  no- 
roen  Marra,  quae  plena  erat  Saracenis,  qui  vcnertnc 


M 


fllSTORiA  ANGLORUM.  —  LIB.  VI!. 


m 


ab  Alep  :  praeliantes  ergo  barbari  contra  nostros  A  Oauriidus  lilius  ejus  mulu  et  gravissima  bella  per- 


primitus  fiigere  coacti  sunt,  in  fine  tamen  vicerunt 
et  magna  Francorum  occisio  facta  est  ibi.  Mens« 
Novembri  congregati  sunt  duces  ct  excrcitus  Chri- 
Elianorum  ad  capesseiidam  viam  Jerusalem.  Quarto 
Tcro  die  aute  Octobrem,  venerunt  ad  Marram,  el 
assiliverunt  eam,  et  turri  lignea  super  quatuor  rotas 
ducta  et  aliis  ingeniis  debellaverunt  eam,  xi  die 
Decembris.  Manentes  igitur  iu  urLe  illa  in  Natali, 
moratisunt  ibi  per  unum  menscm  et  quatuordies, 
qnia  iter  Hierosolymiunum  iinpeditum  erat  pro  di- 
scordia,  qiue  erat  inter  Biiamundum  et  Raimundum 
causa  Antiochiae  possidendae.  Ibi  tanta  fuines  invasit 
Christianos»  quod  de  cadaveribus  paganorum  fru- 
sU  coqucrent  et  comederent.  Sed  de  xiv  die  Ja- 
nuarii  exeuntes  ceperunt  duo  castra  bonis  omnibus 
referta.  Postea  vero  urbem  qu»  vocalur  Zaphaiia  : 
inde  castrum  opulentissimuro  in  valle  Desem.  Mc- 
diante  vero  Februario  obsederuul  castrum  Arche 
per  tres  ferme  rocnses,  ibique  pascha  cclebratum' 
est.  Sed  Anselmus  de  Ripemunt  [aL  Anselius  de 
Ribemunt]  miles  foilissimus  jactu  lapidis  ibi  dcpe« 
riit,  et  Willielmus  Picardus,  et  alii  multi.  Rex  vero 
Camelae  civitatis  pacem  fecerat  cum  exercitu.  In- 
terca  pars  exercitus  ccpit  Tortosam  civitatem  et 
urbem  Maracleam.  Amiraliusvero  Gibel  fecitpacera 
cuin  excrcitu.  Postea  ante  urbem  Tripolim  muUitu* 
dinem  civium  interfecerunt,  ita  quod  omnes  aquae 
urbis  et  etiam  cisternae  ruberent.  Postea  vero  rex 


ageiites,  subdideruntque  proviiicias  Christo  et  urbes 
finitiinas  prx^er  Ascalon,  quae  adhuc  in  scelcre  suo 
(^erseverat. 

Junior  Wllliclmus  aniio  x  regni  sui  ciuu  Nor- 
manniam,  quam  a  Roberto  fratre  suo  ad  Jerusnlem 
profecto  in  vadimonium  acceperat,  pro  libitu  suo 
disposuisset,  rediit  ad  Yigiliam  Pascbas  in  Angliam, 
appulit  apud  Arundel.  Cum  autem  festive  diaden  a- 
tus  esset  ad  Pentecoslen  apiid  Winlesores,  postea* 
cum  magno  excrcitu  pergcns  in  Walliani,  sa*pe 
niultas  Wallensium turmas  proslravli  :  sacpe  muliit 
suorum  aiigustiis  locorum  aniisit.  Videns  igiiur  eos^ 
plus  inexpugnabiles  situ  terne,  quam  viribus  et 
armis,  fecit  paiare  castella  jiixu  fincs  Walliae,  el 
rediit  in  Angliam.  Anselmus  vero  archiepiscoput 
recessit  ab  Anglia,  quia  nihil  recti  rex  pravus  i» 
regno  soo  fieri  permitlebat.  Scd  provincas  iiitolj- 
rabiliter  vexavit  in  tributis,  qnae  nunquam  cessa-« 
Lant,  in  opere  muri  circa  lunim  Loudonia;;  iii 
upere  aulse  regalis  apud  Wesiminster,  in  rapiua, 
quam  familia  sua  hostili  modo,  ubicunque  rex  pcr* 
gebat,  exercebaiit.  Ai  rex  ad  fcstum  Sancti  Mariini 
roare  transiens  in  Norroauniam  misii  Eadgarum  ju- 
vcnen:;  cum  exercitu  in  Scoiiam  qui  regem  Duvenal 
magno  praelio  fugavit,  et  Edgarum  cognatum  suum, 
iilium  Melcolm  rcgis,  in  regem  sutuit.  £odcm  anno 
cometa  apparuiu 

Juuior  Wiilielmus  anno  xi  regui  sui  in  Norman« 


Tripolis  ducibus  Francorum  dedit  ccc  peregrinos  q  nia  fuit,  semper  hosiicis  tumultibus  etcuris  armo« 


et  XV  miliia  Bisanlia»  et  xv  equos  pretiosos,  ut  di* 
seederent  a  Tripoli  et  a  castro  Arche,  quod  suum 
erat.  Franci  igitur  transcunies  per  castrum  Betelon 
applicuerunt  in  die  Ascensionis  Domini  ad  urbem 
juxta  mare,  qu»  dicilur  fiarat,  inde  ad  SagitUm, 
inde  ad  Surh,  inde  iii  Acram,  inde  dd  Caiphas,  iiide 
ad  Caesaream  in  Pentecosten,  inde  ad  vicum  Sancti 
Georgii,  iode  ad  Hierusalcm,  et  obsederunt  eam 
viu  Idus  Junii,  a  septentrione  dux  electissimus  Nor- 
maonorum,  ab  oriente  consul  Robenus,  ab  occi- 
dente  dux  Godefridus  et  Tancredus,  a  roeridie  sciii- 
cet  in  monte  Sion  comes  Raimundus.  Saepe  igitur 
urbem  assilieutes  erexerunt  castrum  ligneum  aliis- 
siinum,  contra  quod  ciim  turres  lapideas  pagani 


rum  deditus,  iributis  interim  et  exactiouibns  pes« 
simis  popuios  Anglorum  non  abradens,  sed  exco- 
rians.  In  xstate  auiem  visus  est  sanguis  ebuliire  a 
quodam  sugno  apud  Finchamstede  in  Bercscire» 
Post  boc  apparuit  coeluin  tou  nocte  pene,  quasi  ar- 
deret.  Eodem  auno  Walkelmus  episcopus  in  Win- 
cestre  defunclus  est,  et  Hugo  consui  Salopiscire 
occisus  est  ab  Uybernensibus,  eui  successii  Robertus 
de  Belem  frater  ejus. 

Junior  Willielmus  xii  anno  regni  sui  rediens  in 
AiigUainy  tenuit  primum  curiam  suaro  in  nova  aula 
apud  Westminster;  quam  cum  inspecturus  priinum 
iiitroisset,  cum  alii  satis  magnam  vei  aequo  majo- 
rem  dicereiit ;  dixit  rex  eani  magnitudinis  deb.iae 


couslruxissent,  turrim  ligneain  nostri  dissolverunt,  ^  dimidia  parte  carere.  Qui  sermo  regi  magnp  fuit, 


et  in  alia  parte  urbis,  quae  immuiiiu  erat,  erexe- 
runt  Iiide  igitur  urbem  opprimentes  et  scalls  mu- 
ros  ascendentes  urbem  ceperunt,  et  multos  in  tem- 
plo  Domirii  rebellantes  occiderunt,  et  civiutem 
sancum  ab  immundis  nationibus  filii  Dei  munda- 
verunt.  Obluierunt  igitur  regnum  Jerusalem  Ro- 
berto  Normannorum  duci.  Quod  quia  causa  laboris 
repudiavit,  offensus  est  in  eum  Deus,  nec  prospe- 
rum  quid  deinceps  ei  contigit.  Ipse  iuque,  et  con- 
sul  Flandriae,  et  Raiiuundus  consul  ad  propria  re- 
mearuiit.  Dux  vero  Godefridos  regnavit  iu  Jerusa- 
lem,  et  post  eum  Baldwinus  strenulssimus  frater 
ejusy  et  postea  Baidwinus  secundus  nepos  eorum, 
ei  posi  Gaufridus  dux  And^gsiTensis,  ei  post  «um 


licet  parvo  consUret,  honori.  Rursus  cum  veuare- 
tur  in  novo  Foresto,  venit  ei  subito  nuntius  a  Ce- 
nomania,  dicens  ei  famiiiam  suam  ibi  obsiJeii» 
lllico  rex  festinus  ad  mare  veniens  naves  introivit; 
cui  nautae  :  Cur,  regum  maxime^  tempe$tau  intolera^. 
bili  mari$  alta  laceuis^  et  mortis  imminens  perieui^ 
ium  non  formidas  ?  Quibus  rex  :  De  rege  fiuctibuM 
submerso  toqui  non  audivi.  Ergo  mare  transiens  ni* 
hil  dum  viveret,  egit»  onde  UnUm  (amam,  UutuBi 
gioriae  decus  baberet.  Cenomaoiaro  vero  peieus, 
Heiiam  consulem  fugavii,  ei  sui  juris  esse  jus- 
sit»  et  in  Angliam  rediit.  Anno  iilo  rexRanulfo. 
placiuiori  sed  perversori»  exactori,  sed  exustoii 
toiitts  Angliae  dedii  episcoptiuiD  Dunelmiac  Hcx 


m 

ellam   ^nr»o 
j^.  copus. 

Millesimo  centesimo  anno  gratiac,  dccimo  lertio 
anno  regni  soi  rex  Williclmus  \ilam  crudelein  mi- 
sero  fine  tcrminaTil.  Namque  cum  gloriosc  et  pa- 
trio  lionorc  curiam  lenuisset  ad  natole  apud  Glou- 
ccster,  ad  Pascha  apud  Wincliester,  ad  Pentecostcn 
•pud  Londoniam,  ivit  Ycnatum  in  novo  Foresto, 
in  crastino  Kalend.  Augusli,  ul)i  Walierui  Ty- 
rel  cum  sagitta  cervo  intenJens  regem  pcrcussit 
inscius;  rex  corde  ictus  corruit,  nec  verbum  edidit. 
Paulo  siquidem  ante  sanguis  vis^s  est  ehullirc  a 
terr»  in  Bercscire,  jure  autem  in  mcdio  injustitiac 
fruae  praereptus  esl.  Ipse  namque  ferus  ulira  horoi- 
«cm  crat,  et  consilio  pessimorum,  quod  semper  eli- 
gcbat,  suis  nequam,  sibi  nequissimus,  vicinos  wer- 
ra,  suos  exercitibus  frequentissimis  et  gcldis  conti- 
imis  vexabat.  Ncc  respirarc  potcral  Auolia  misera- 
biliter  suffocata.  Cum  aulem  omuia  raperent  et 
•ubverterent,  qui  regi  fainuiabantur,  ita  ut  adulte- 
ria  etiam  violcnter  et  impune  committcrent,  quid- 
quid  antcsi  nequitia:  pulldlaveral,  in  perfeclum  ex- 
crevit ;  quidqaid  antea  non  fuerat,  his  tcmporibus 
pullulavit.  Invis^s  namque  rex  nequissimus  Deo  et 
populo  episcopatus  el  abbatias  aut  Tcndebat  aut  in 
inanu  sua  retinens,  ad  firmam  dabat ;  hseres  autem 
omnium  esse  studebat.  Siquidem  iu  die  qua  obiit, 
in  proprio  habebat  archiepiscopatum  Cantuariae,  et 
episcopatum  Wince&triae,  et  Salesbiriae,  et  xi  abba- 
lias  ad  flrmam  datas.  Postremo  quidquid  Deo, 
Dcumqoe  diligentibus  displicebat,  hoc  regi  regem- 
que  comitantibus  placebat.  Nec  luxuriae  scelus  ta- 
eendum  exercebat  occuHe,  sed  ex  impudentia  cor;.m 
sole.  Sepoltus  est  autem  in  crastino  perditionis  suae 
apud  Wincester,  et  Henricus  fratcr  ejus  jonior  ibi- 
dem  in  regem  electus  dedit  episcopatum  Wincestrise 
Willelmo  Giffard,  pergensque  Londoniam  sacratus 
est  ibi  a  Mauricio  Londoniensi  episcopo,  meliora- 
liMie  kgum  et  consuetudiuum  optabili  repromissa. 
ilis  auditis,  Anselmus  archiepiscopus  redicns  in 
Augliam  desponsavit  Mathildem  flliam  Malcolm  re- 
gis,  et  Margaretse  regina;  ITenrico  regi  novo.  Capta 
Tcro  urbe  Jerusalem,  ut  dictum  est,  et  ingenti  prae^ 
lio  postea  victoriose  pairato  contra  exercitum  ami- 


HENRICI  ARCHIDSACOM  IILNTINGDON. 


941 


decessit  Osmundus   Salcsbirijc  epis-  A  tes  coiicordiae  fcedos  intcr  illos  slatuerunt,  eO  pacto 

quod  Robcrtus  unoquoque  anno  tria  millia  marca- 
rum  argenti  haberet  ab  Anglia,  et  qui  diu^ius  vivc- 
ret,  hjeres  alterius  esset,  si  aller  absque  (ilio  monn 
retur.  Hoc  autem  joraverunt  xii  eximiores  proce- 

'  rum  utrinque.  Robertus  igtur  in  pace  perendinavit 
usque  ad  festum  S.  Michbdis  in  reguo  fratris  sui, 
et  ad  propria  rediit.  Ranulfus  autem  pcrversus  ep:- 
scopus  Dunelmiae,  quem  rcx  Heiirlcus  posuerat  in 
vinculis  consilio  gentls  Anglorum,  cuin  a  carcero 
cvaslssct  clandestine  perrexcrat  in  Normanniam 
consilio  et  admonitione  sua  Roberlum  promoven» 
in  fratrem  suum. 

Henricus  rex  quemdam  consulem  ncquissim^jm 
ct  perfidum  Robertom  de  BcPcsmc  jiirc  in  eum  cx- 
surgens  exsulavit,  obsedit  namque  prius  castellum 
Arundcl.  Quod  cum  gravissimum  csset  ad  copqui-' 
rcndum,  castellis  ante  illud  constrncUs,  ivii  ct  ob« 
$edit  Bruge,  quousque  castellum  ci  redditum  est ; 
ct  Hobertus  de  Belesme  gcmebundus  in  Nornian-' 
niam  migravit.  Eodcm  anno  ad  fcslum  S.  Michaelis 
rcnuit  Anselmus  archiepiscopus  concilium  apud 
Londoniam,  in  quo  prohihuit  uxores  sacerdotibus 
Anglorom  antca  non  prohibitas.  Quod  quibusdam 
mundissimum  visum  cst,  quibusilam  periculosum^ 
ne  duin  mundilias  viribus  majores  appeterent,  iu 
immundilias  horribiles  ad  Chrisliani  nominis  sum- 
muin  dedccus  inciderent.  In  illo  concilio  muiti 
abbates,  qui  acquisivcrant  abbatias  suas  sicut  Deii» 

P  noluit,  amiserunt  eas  sicut  Deus  voluil.  Anno  se- 
quenii  venit  Robertus  Normannorum  consul  In 
Angliam,  catisisque  variis  interccdenlibus,  ct  cauisl 
regis  versutia  condonavit  ei  ter  millc  marcas,  quaa 
rex  debebat  ei  per  annum.  Eodcm  anno  visos  est 
»anguis  ebuUire  a  tcrra  in  Bcrcscire  apud  flamstuder 
Curricolo  annl  sequcntis  rex  et  fraier  suus  discor- 
datl  sunt  causis  intercedentibus ;  misit  igitur  rex 
milites  in  Normanniam,  qui  a  prodiloribus  consulit 
recepti,  praedis  et  combustionibus  non  minlmani 
cladem  rebus  eousuiaribus  ingesseruiil.  Willlefmu» 
vcro  consul  Morteuil  [a/.  Moreluil] ,  causa  pcrfidiaef 
ab  Anglia  exhaeredatus  a  rege,  in  Normanniam  di-* 
scedens  animo  pcffeclo  ct  cxcrcilro  fcrventi  \ir 
probissimus  indixit  ct  infixit  regalibus  turmis  wer- 


ralii  Babyloniae  rediit  Robertus  dux  in  Normannkim  o  r»m  calamitate  refertam,  Hoc  amno  apparuerunl 
roense  Augusto,   ct  cum  laetiiia  suscepiiis  est  ab 
omni  populo.  Thomas  Eboracensi»  arehiepiscopiis 
yir  ingenii  florentis  et  musaruni  a  secretis  h^inini- 
bu8  apparere  desiit. 

Henricus  rex  cum  ad  Natale  tenuisset  curiam 
soam  apud  Westminstcr,  et  ad  Pascha  apud  Win- 
cestre,  commoti  siint  principcs  Angliae  crga  regem 
causa  fratris  sui  Roberti  advenientis  cum  excrcitu; 
misit  autcm  rex  in  mare  navale  praelium  gestiiros 
couira  fratris  iKit  adventum ;  sed  qoxdam  pars  eo« 
rum  sifi)diilit  se  Roberlo  vcnienti.  Com  ergo  appu- 
lisset  apod  Portcsmiith,  aiite  Kalendas  Augiisti 
el  rex  tenderct  contra  enm  cum  maximis  copiis, 
principfiB  uirinqiid  fmternum.  bellum  non  pcrfcren- 


circa   soleni   in   meridic  quatuer  circuii  albi  co- 
loris. 

Henricus  rex  quinto  anno  rcgni  sui  perrexit  in 
Normanniam ,  contra  fratrem  suom  certatoros ; 
co.iquisivit  igitur  Cadomuni  pecunia,  Bajocom  ar- 
inis  ct  aux  lio  consolis  Andcgavensis,  ceplt  qoa- 
qoe  alia  pVurima  castra,  ct  omnes  fere  principes 
Norinaimiie  regi  se  subdidcront.  His  actis,  mense 
Augusto,  rediit  in  Angliam.  In  anno  quidem  se^ 
quenti  venit  dux  Normannorom  ad  regcm  fratrem 
suiim  apud  Northainptune,  amicabiliter  ab  eo  pc- 
tciis,  ut  ablaia  sibi  fratcrna  redderet  gratfa.  Caro 
vero  Dcus  eorum  concordiae  non  assentiret,  dnx 
iraiiis  pcrrcxit  in  Normannlamy  et  rex  «ice  A»- 


9.5 


IIISTORIA  ANCLOUUM.  —  LIB.  YIU 


M 


g:is!uin  sicuius  esl  eum.  Cuiii  ergo  rex  obsedisset  A  cellentes,   filiam  rcgis  in  domini  sui  conjugiiim 


castrum  Teuerciiebrai  vonit  dux  Normaniiorum,  et 
ciiin  eo  Uobertus  de  Bclesme ,  et  coiisul  Moreluil, 
ei  oinues  raiilores  ejus.  Rex  vero  secuni  orones 
proceres  Normaniiiae,  et  robur  Angliae,  et  Andega- 
vis,  et  Dritaniiia!  non  improvidus  babebat.  Igitur 
cuin  corima  rauco  strepuissent  cantu,  dux  Nor- 
maniiia!  cum  paucis  multos  audacissime  aggressus 
esi ;  assuetu6«iue  lellis  Jerosolymitanis  aciem  re- 
galem  rortiler  ei  borrende  repulit.  Willielmus  quo- 
Cfue  consul  de  Bloriuil  aciem.  Anglorum  de  ioco  in 
lociim  tiirbaiis  promovit.  Gum  acies  equestris  Bri-; 
tannorum  (rex  namque  et  dux  et  acies  caeterae  pe- 
dites  erant  ut  constantius  pugnarent)  aciem  ducis 
c«  adverso  promtns  suliilo  diffidit,  et  mole  magnl 


postulantes.  Tenens  igilur  curiam  suam  apud  Lon- 
doniam,  quain  nunquam  splendidiorem  tenuerai, 
sacramenta  depostulans  de  connubio  niiae  suae,  ab' 
imperatoris  recepit  legatis  ad  Pentecosten,  obierat 
autem  Anselmus  archiepiscopus,Cbristi  plnlosophus» 
in  Quadragesima.  Anno  igilur  sequenti  dala  est  filla 
regis  imperatori  (ut  breviler  dicam),  sicut  decuit. 
Rex  itaque  cepit  ab  onaqiiaque  hiJa  Anglix  trcs 
solidos.  Eodem  anno  cum  rex  curiam  suam  te- 
nuisset  ad  Pentecosten  apud  novam  Winlesores , 
quam  ipse  sediflcaverai,  exbairedaYit  eos ,  quj  ei 
nocuerant,  scilicet  Pbilippiiin  de  Brahuse,  et  WiU 
lielmum  Malet,  et  Willielnium  Bainard;  Ilelias  vero 
consul  Cenomanix,  qui  eam  sub  Ilenrico  rege  te- 


lyJinis  oppressa  gens  ducis  dissoluta  est  et  vicla.  ■*  n«l>ali  vita  privatus  est.  At  coiisul  Andegavensis 


Robertus  vero  de  Belesme  siiuul  hoc  aspexit,  fuga 
stbi  consuluit.  Captus  est  igitur  dux  rortissimus 
Normannorum  Robei>lus,  et  Wiliielmus  consul  de 
Mortuil;  reddiditquc  Dominus  vicem  duci  Roberto; 
quia,  cum  gloriosum  reddidisset  euni  in  actibus 
ierosolymitanis ,  reguum  ierusalem  oblatum  sibi 
renuit,  magis  eligens  quieti  et  desidiaj  in  Norman- 
nia  deservire,  quam  Domino  regum  in  sancta  ci- 
vitate  desudare.  Damnavit  igitur  eum  Deus  desidia 
percimi  et  carcere  sempilerno.  Ilujus  rei  signum 
in  co  iem  anno  comela  apparuerat.  Visae  suiit  in 
Cocna  Domini  duse  lunse,  una  ad  orientem ,  aitera 
9d  oociilentem. 


suscipit  Cenomaniam  cum  filia  ipsius,  et  tenuit 

eam  contra  regem  Henricum.  lloc  iii  anno  apparuit 

coiiieta  quidam  more  insolito.  Cum  namquc  ab 

oriente  insurgens  in  firmamentum  ascendisset,  rc- 

gredi  videbatur.  Eodem  anno  Nicolaus  pater  illius, 

qui  hanc  scripsit  historiam ,  mortis  legibus  conces- 

sit,  ei  sepultus  est  apud  Lincoliam.  De  quo  dictui|i 

est : 

Slella  cadit  cleri,  tpUndor  marcet  Nicolait 
Stetta  cadens  cleri  splendeat  arce  Dei. 

IIoc  ideo  scriptor  operi  sito  inseruit,  ut  apud  oronet 
legentes  routuuro  laboris  obtineat,  quatenus  pieta* 
tis  affectu  dicere  dignentur  :  Anima  ejus  requiescat 


Ileiiricus  rex  aniio  septimo  regni  sui  cum  delelis  q  i^  pace  I  Amen 


vel  subjeciis  hostibus  Normanniam  pro  libitu  di- 
sposuisset ,  reJiil  in  Angliam  ,  fiatreroque  suum 
ducem  magnificum  et  consulcm  dc  Mortuil  carce- 
ralibus  ingessit  lcnebris  :  igilur  victoriosus  et  tunc 
priinum  rex  furiis  teiiuit  curiam  suam  ad  Pascba 
apud  Winlesores ;  in  qua  proceres  Angliae  simul  et 
Normaiiniae  cum  liinore  et  tremore  adruerunt.  Antea 
namque  et  dum  juvenis  fuisset,  et  postquam  rex 
fuerat,  in  maximo  habebatur  despcctu,  Scd  Deus, 
qui  longc  aliter  judicat,  quam  filii  hominum,  qui 
cxallat  humites  et  deprimii  potentes  (Luc.  i),  Ro- 
bei  tum  oinnium  favore  celeberrimum  deposuit,  et 
Henrici  despecti  famani  per  orbem  terrarum  cla- 
rcsccre  jussit,  deditque  ei  gratis  tria  Dominus  om- 


Henricus  rex  anno  xi  regni  sui  pergens  in  Noc- 
manniam  contra  consulcm  Andegavensem,  qui  Ce« 
nomaniam  eo  tenebat  invito ,  werrae  leges  in  eum 
ferro  et  flamroa  exercuitconstantcr.  Deccssit  autem 
Hobcrtus  consul  Flandriae,  qui  Jerosolyroitano  cla- 
rissimus  iiitcrfuerai  itincri,  undc  roerooria  ejus  non 
pertranscat  in  aeternuro.  Post  qucin  Baldwinus  A« 
lius  ejus  consul  eflbctus  cst,  juvenis  omnino  stre^ 
nuus  armis.  Proximo  anno  exsulavit  rex  consulcm 
Eureus  [ai,  Ebreus],  et  Willielroum  Crispin  a  Nor- 
niannia.  Cepilque  Robertum  fielesmc  virum  nc- 
quissiroum,  dc  quo  praedixirous,  rcdicnsquc  anno 
'isequenii  iu  Angliaro,  posuit  curo  in  carccrcm  pe- 
rcnnem  apud  Warram.  Succedcnti  autcm  anno  rex 


fiipotens  munera  :  sapientiam,  victoriam,  divilias.  D  dcdit  archiepiscopatum  Cantuariae  Radulfo  cpiscopo 


Qiiibus  ad  omnia  prosperans  omncs  suos  anteces- 
sores  prieccsslt;  undc  omnes  suos  ditavit.  Hoc 
anno  obiit  Maiiricius  episcopus  inceptor  Loiido- 
uicnsis  ecclesisD,  et  Eadgarus  rex  Scoli;e ;  cui  suc- 
ccssit  Alexander  fiaier  suus  coucessu  regis  llen  • 
rici. 

Henricus  viii  anno  regni  sui,  cum  dcccssisset 
Philippus,  rex  Francorum,  transiit  in  Normanniam 
conlra  Ludovicum  filiuin  Philippi  regein  uovum 
Franciae  werram  promovcns  maximam.  Anno  eo- 
dein  Gerardo  archiepiscopo  Eboracensi  dcfunao  , 
Thomas  postea  succcssit.  Tcmpestatc  scqucnlis 
anni  missi  suni^  ab  Hcnrico  jmpcratorc  Romano 
iiuntii,  roole  corporis  et  culluum  sj^lendoribus  ex- 


Rovecestriae.  Tunc  quoque  Thottia  Eboracensi  ar- 
chiepiscopo  defuncto,  Turstanus  successit.  InterRa- 
dulfum  vero  et  Turstanum  archiepiscopos  orta  esi 
magna  dissensio,  quia  Eboracensis  Canluariensi  de 
morc  subjici  nolcbat.  Causa  aulem  saepc  coram 
regc,  saepc  coram  aposlolico  vcntilata  cst,  sed  nec- 
dum  defiiiita.  Hoc  in  anno  duxit  rcx  cxcrcitum  in 
Walliain  ;  Walcnscs  vero  subditi  sunt  ei  sccundum 
magnificentiam  libitus  sui.  Comcta  ingcns  in  fine 
Maii  apparuit.  Rex  vcro  transui  in.  Normanniaro, 
et  anno  scqucnti  fecit  omnes  proceres  patriae  fide- 
lilatem  doiiiijio  debitam  Willielmo  filio  suo  jurare, 
et  in  Angliam  rediit. 
Henricus  rex  xvi  anno  regni  ad  Natale  iatexliul 


»47  IIENRICI  ARCIIIDL\C0N1  HUNTINGDON.  M 

cfcdlcatioiit  ecclesiae  Sancti  AlbanH  quam  dcdicavit  A  propria  familia  eques  Ipse  residebat,  in  tertia  vera 


Roberlus  veuerabilis  episcopus  Lincoliiiensis  per 
Uicliardum  memorabilem  aLbatein  [al,  militem] 
ejusdeio  loci.  Cum  autem  rex  ad  Pasclia  transtre- 
tasset  in  Normannlam,  fuitmaxima  discordia  inter 
tum  et  regem  Francornm ;  causa  autem  baec  erat : 
Tedbaldus  consul  Blesensis,  nepos  regis  Ileiirici, 
conlradominum  suum  rcgem  Francorum  arma 
promoverat,  in  cujus  auxilium  rex  Anglorum  duces 
iuos  mili.iamque  suam  misi^  et  regem  Ludovicum 
fion  inediocriter  aflQixit.  Spatio  igitur  sequentis 
anni  gravissimus  labor  Ilenrico  regi  iiisorrexit. 
Juraverunt  namque  rox  Francorum  et  consui  Flan- 
drensis,  et  consul  Andegavensis  se  Normanniara 
regi  Henrico  ablaturos,  et  Willielmo  filio  Roberti 


illios  si|OS  cmn  summis  viribus  pedites  collocave- 
rat.  Igiiur  acies  prima  Francorum  agmen  proeerum 
Normaimiae  statim  eqois  depulit ,  et  dispersit. 
Posiea  vero  aciei,  qoa  rex  Ilenricus  inerat,  coUi- 
dens,  et  ipsa  dispersa  est.  Acies  itaque  regafes  sfbi 
Invicem  offenderunt,  et  acerrime  pugnatum  esf ; 
hastse  franguntur  onines,  gladiis  res  agitur.  Inter^ 
Im  Williclmus  Crispin  regis  llenrici  caput  gladio 
b!s  percussit ;  cumque  lorica  esset  iinpenetrabilis, 
magnitudine  tumen  lctuum  ipsa  loiica  aliquantulum 
capiti  regis  inserta  est ,  ut  sanguis  prorumperet.^ 
Rcx  vero  percussorem  suufn  ila  gladio  repcrcussit» 
ut  cum  galea  esset  iinpenetrabiHs ,  mole  lameii 
ictus  equiiem  et  equuin  prosterneret,  et  mox  aiite 


(fucis  Normannorum    eam   daturos.   Mulli   etiam  R  rcgios  pedes  captus  est.  Sed  acies  pedestiis,  in  qaa 


proccruin  regis  recesserunl  ab  eo,  quoJ  maximo  ei 
fuit  dctriinenlo.  Rex  lamea  non  improvidus  iii 
auxilio  suo  Tbedbalduin  prxdictum  et  consulcm 
Britannorum  habebat.  Venerunt  igitur  rex  Fra:i- 
corum  et  consul  Flandrensis  cum  exercitu  in  Nor- 
manniam.  In  qua  cum  una  nocte  fuissent,  formi* 
dantes  adventum  regis  Henrici  cum  Anglis  et 
Normaunis  et  Britannis,  ad  sua  sine  bello  reversi 
iiuut.  Hoc  anno  pro  nccessilate  regis  geldis  creber- 
rimis  et  exaetionibus  variis  Anglia  compressa  cst. 
Tonitrua  vero  et  grandines  in  Kalendis  Decembris 
adfuerunt,  et  Iji  eodem  mense  coelum  rubens  quasi 
arderet  apparuit.  Eodem  autem  tempore  maximus 


fllii  Henrici  regis  inerant,  nondum  percutierfS  sed 
mox  percussura  ,  lanceis  inclinatis  ex  advcrso  iii- 
airrexerunt.  Quod  Franci  videntes  horrore  inspe^ 
r^o  liquefacti  terga  dederunt.  Henricus  autem  rex 
victorias  perstitit  in  campo,  donec  optimates  ho«» 
stium  capti  sunt,  et  aiile  pedes  ejus  positi.  Rever- 
Bus  vero  Rothomagum  In  signorum  sonilibus  et 
cleri  coiicentibus  Deum  et  Dominum  exercituum 
beoedixil.  De  cujus  magniflcentia  victorise  sic  qui- 
dam  scripsit  heroice : 


Benricm  regum  rex  et  decus  abstulit  alto$, 
Francigenis  animos ;  Ludovicum  namque  NugenU 
Rex  regem  campo^  magnum  major  suoeravit,, 

ternB  mo..s  1«  Longobardia  ecclesias.  .urres.  <^  ^i^^^SS^!^^ 
domos;  et  homines  provoivens  destruxit.  Curriculo  ^  Laurea  Normaunos  et  h 


;  provoivi 

anni  sequentis  continua  debellatio  jam  dictorum 
priiicipujn  gravissime  regem  vexavit,  donec  Bald- 
winus  strenuUsimus  Fiandriae  consul  apud  Ou,  in 
Normaiinia  seditione  militari  funeste  vulneratus  ad 
sua  recessU.  Porro  Robertus  consul  de  Mellent  sa- 
pientissijnus  in  rebus  saecularibus  omnium  usque 
in  Jerusalem  degcntium^  et  regis  Henrici  consilia- 
rius»  ia  fine  stultus  appatuit.  Etenim  cum  tenas 
quas  abstulerat  sacerdotum  suasu,  nec  reddere, 
nec  confessionem  qualem  oportuit  vellet  iiiire , 
cjrde  pauperrimus  quasi  sponte  deperiit.  Bene 
igilur  dictum  est  :  Stultiiia  est  apud  Deum  omnis 
sapientia  Iwjus    mundi  (1  Cor.  iii).  Tunc  quoque 


laus  oiterna  coronat. 
Sic  decus  iste  ducum,  sic  corda  tumentia  pressif^ 
OraQue  Francorum  mutire  superda  coegit. 

Eodem  anno  papa  Gelasius  obiit ,  et  sepultus  esi 
apiid  Ciuniacum.  Tunc  Wido  Vieniiensis  archiepi* 
scopus  eleclus  est  iii  papam,  vocatus  Calixtus,  e( 
tenuit  concilium  Rhemie.  Inde  profeclus  est  Gisurs 
contra  regem  Heiiricum,  et  colloculi  sunt  sacerdoai 
magnus,  et  rex  magnus.  BalJwiuus  etiam  consul 
Flandri»  per  vulnus,  quod  in  Norniannia  acccperat» 
decessit.  Cui  successit  Carolus  cognatus  ejas  filius 
Cnut  S.  regis  Dacorum. 

Anno  Ii20  gratix  oninibus  doniitis  et  pacificaiis 
iii  Gallia,  cuin  gaudio  rex  Hcnricus  rediit  in  Ao- 


regina  MathildLs  luce  caruit.  De  cuius  facelia  et  j^  gt.am ;   sed  in  ipso  maris  traiisitu  duo  filii  regis 


morum  praerogativa  dictum  est 

Prospera  non  lostam  fecere,  nec  aspera  trittem  : 
Aspera  risus  ei,  prospera  terror  erant, 

Non  decor  e/fecit  fragilfm,  non  seeptra  superbam  ^ 
Sola  potens  humilis,  sola  pudica'decens, 

tlaii  prima  dies,  nostrarum  noct^dierum 
Raptam  perpetua  fecil  iuesse  die. 

Re\  Ilenricus  quiuquagesimo  secundo  ar.no,  ex 
quo  Normanni  Angliam  obtinuerunt,  regni  vero  sui 
anuo  XIX  pugnavit  gloriose  contra  regem  Franco- 
rum.  PrMiposuerat  quidem  rex  Francoruni  aciem, 
cui  pia^rat  Willielmus  Olius  Roberli  fratris  Hen- 
rici  regis;  ipse  vero  cum  maximis  viribus  in  se- 
quciiti  erat  agmine.  Rex  vero  Heiiricus  iii  pi  inia 
acif  procercs  suos  constituerai»  in  sccunda   cum 


Wiilielnius  et  Richardus,  ei  filia  rogis  et  iieptis,  nec 
non  et  n.ulti  proceres,  dapiferi,  camerarii,  pincemx^ 
regis,  et  Richardus  consul  Cestriae  naufragati  suut. 
Qui  oinncs  vel  fere  omnes  Sodoinitica  labe  dice- 
bantur  et  erant  irretiii,  ecce  coruscabilis  Dei  vin* 
dicta !  deperieriint  eienim  et  omnes  fere  sepuliura 
carueruni.  Improvise  igitur  mors  absorbuit  eme- 
ritos,  cum  mare  tranquillissimum  yeutis  careret.  Dc 
quibus  ita  scripsit  poeta  : 

Dum  Normannigence  Gullis  clari  superalis 
Anglica  regna  pelunt,  obstitit  ipse  Deus, 

Nam  fragili  torvum  dum  percurrunt  mare  cynt^tf. 
Jntulit  excito  nubila  densa  mari. 

Dumque  vagi  coeco  rapiuntur  trumjtte  naulte^ 
Rnpcruutimas  abdita  saxa  rates. 


149 

Sic  mare  dum  $uj>erans  iabulala  per  Mllima  nrptH 

Mersit  rege  saioi ,  occidit  orbis  henos. 

Henricus  rex  ad  NaUle  fuit  apuJ  Bramlurfe,  cum 
Theohaldo  consule  Blesensi,  e4  postbac  apud  Win- 
lesores  duxii  Adelidam  filiara  dncis  Luvanis  causa 
piilcln  iludtnis.  €uni  autem  rex  ad  Pasclia  fuisset 
apud  Beiklea,  ad  Pentecosten  fuit  diadematus  cum 
rogina  sua  nova  apud  Londoniam.  In  aesUle  vero, 
diim  tenderct  cum  exercilu  in  Walliam,  Walenses 
ei  suppUciter  obviantes  secundum  magnificentiam 
libiius  soi  concordati  sunt  ei.  At  in  vigilia  natalis 
F)omini  ventus  insolitus  non  soium  donios  sed  tiir- 
res  dejecit  lapideas.  De  pulchritudine  vero  reginaQ 
piardictae  slc  quiJam  dixit  clegiace  : 
Auqlorum  regina  luai^  Adelina^  [al.  Adelidu]  decorei 

lp$a  refrrre  paran$  Mu$a  $tupore  riget. 
Qnid  diadema  tibi  pulcherrima  ?  quid  tibi  gemmas  ? 

Pallet  gemma  tibi,  nec  diadema  nitel. 
Deme  tibi  cultu$,  cultum  natura  mini$trat , 

Nec  meliorari  forma  beata  pote$t» 
Ornamenta  cave,  nec  qnidquam  lumini$  indi 

Accipi$^  iUa  micant  tumine  clara  tuo. 
Non  pudtiit  modica$  de  magni$  dicere  laude$t        ^ 

Ne  pudeat  dominam  te  precor  e$$e  meam. 

Hcnricus  rex  fuit  anno  sequenti  ad  Naule  apud 
Nurdwic ,  ct  ad  Pascha  apud  Norlhamtunc ,  et  ad 
Pentecohlen  apud  Winlesorcs  » inde  ad  Londoniam, 
el  Cenl,  ct  postea  perrcxit  in  Northumberland  ad 
Dunelmiam.  Eodem  anno  oluit  liadulfus  Cantua- 
riensis  arcliiepisc.  et  Joannes  Bathensis  episcopus. 
Anno  vcrc  huic  proximo  fuit  rex  ad  Nataie  apiid 


HISTOIUA  ANGLOBUM.  —  LIB.  VIL  t5i 

A  Bedit  etiam  rcx  episcopatam  Bath;e  Godfrtdo  oaii- 

cellario  regiii^.  At  circa  Pentecostcn  mafe  Iransiit 

el  reccs64t  ab  eo  comes  de  Mcllcnd  [al.  Mealend] 

discordia  propalata.  Rex    autem   castdlum  ejus, 

quod  vocatur   Punuldcmer  [al.    Pundaldemcr  % 

obsedit  et  cepit.  Anno  vero  sequente  rex  fortunate 

gloriticatus  est.  Wiliielmus  namque  de  Tancarvlla 

camerarius  regis  aciebus  sUlutis  confligens  ccpiC 

comitem  praedictum,  et  Hugonem  de  Munford  so::o- 

rium  ejus,  et  Hugoncm  filium  Gervasii  et  tradidic 

eos  regi ;  rex  autem  posuit  eos  in  careeren.  Eodeoi 

aniio  Teulfus  Wigorniensis  episcopus,  et  Ernulfus 

Roveccstriac  episcopus  ohierunt.  Sequenti  anno  toMi 

rex  fuit  m  Normannia,  et  ibi  dedit  episcopatiui 

Wigorni^e  Simoni  [aL   Simeont]   clerico  reginm 

fi  Sifrido  quoque  abbati  Glasteogbiri  dedit  epltco- 

patum  Cicestri».  Porro  Willielmus  archiepiscopns 

dcdit  episcopatum  Rovecestriae  Joanni  arohidiacono 

suo.  Ad  Pascha  vero  Joannes  Cremensis  cardinalis 

Romanus  descendit  in  Angliam ,  perendinansquo 

per  episcopatus  ct  abbatias  non  sine  magnis  mune- 

ribus  ad  Nativiutcm  Sanctae  Bkriae  celebravit  con- 

cilium  solemne  apud  Londoniam.  Scd  quia  Moyses, 

Dei  ftccrcurius,  in  Historia  sancia  parentum  etiam 

suorum  ut  virtutes  scripsit  et  vitia ,  scilicet  facinus 

Lot,  scelus  Ruben,  proditionem  Siineon  et  Levi, 

inhumanitatem  fratrum  Joscph ;  nos  quoqoe  veram 

historide  legem  de  bonis  et  malis  sequi  dignum  esl. 

Quod  si  alicui  Romano  vel  praelato  displicuerit. 


Buiiesupi'^,  et  inde  perrexit  ad  Berchamested.  Ibi  ^  taceat  tamen,  ne  Joannem  Cremensem  sequi  velto 


rem  dignam  Deus  oslendit.  Erat  namque  quidam 
canceltai  ius  regis  Randulfus  jam  xx  annis  infirmi- 
taie  decoctus  ,  semper  tamen  in  curia  juvene 
promptior  ad  omnia  scelera,  innocentes  opprimens, 
terras  mulUs  sibi  diripiens,  eratque  ei  pro  magno, 
quod  dum  corpore  langueret ,  sic  animo  vigeret. 
Cum  igitur  regem  ad  hospiUndum  sccum  duceret 
in  ipso  moniis  vertice ,  unde  castelluin  ejus  pro- 
gpiciebatur,  elatus  mente  corruit  ex  equo,  et  mo- 
naclius  super  cum  equitavit»  unde  sic  contritus  e.Ht, 
ut  post  paucos  dies  viu  careret.  Ecce  quanU  su- 
pcrbia  quam  vilissime  Deo  volente  deperiit!  Inde 
ivit  rex  ad  Wodestcc,  ad  locum  insignem,  ubi  rex 
cohabitalionem  hominum  et  ferarum  feceral.  Ibi- 


videatur.  Cum  igitur  iu  concilio  severissime  do 
uxoribus  sacerdotum  tracUsset,  dicens  summum- 
scslus  ess^a  latere  meretricis  ad  corpus  ChrisUr 
conficiendom  surgere ;  cum  eadem  die  oorpno 
Christi  confecisset  cum  meretricd  post  vesperaiHc^ 
interceptus  est.  Res  apertissima  negari.non  potuit^. 
celari  non  decuit.  Summus  honor  ubique  babitos 
in  summum  dedecus  versus  est.  Repedavit  4gitur  in 
sua  Dei  judicio  confusus  et  inglorius.  Eodem  anno 
obiit  Henricus  imperator  gener  Hcnrioi  regis.  Opera 
pretium  vero  est  audire  quam  severus  rex  fuerit  in 
pravos.  MoneUrios  enim  fere  omnes  totius  Angli« 
fecit  ementulari,  et  manus  dexlras  abscindi,  quia 
moneum   furtive  eorruperant.  Iste  est  annus  ca* 


que  Robertus  Lincolnieiisis  cpiscopus  diem  clausit  D  rissimus  omnium  nostri  temporis,  in  quo  vendo- 


uliimum,  cujus  epiUphium  hoc  est : 
Ponii/icum  Robertu$  honor,  quem  fama  $uper$te$ 

Perpetuare  dabit,  non  obituru$  obit. 
Ilic  humili$  diveSj  {re$  mira)  poten$t  ptus,  uUor, 

Compatien$,  miti$  cum  paterelur  erat. 
Noluit  e$$e  $ui$  domtittts,  $tuduit  pater  e$$e^ 

Semper  in  adver$i$  muru$  et  arma  $ui$. 
Jn  decima  Jani  mendaci$  $omnia  mundi 

Liquit,  et  evigHan$  vera  perenne  videt. 

Postea  ad  festum  Purificationis  dedit  rex  archi- 
episcopatum  Cantuariae  Wiilielmo  de  Curbuil,  qui 
prior  fuerat  apud  Chicce.  Ad  Pascha  vero  apud 
Wiiicester  dedit  episcopatum  Lincohiiae  Alexandro 
venerabili  viro,  qui  ncpos  erat  [ai.  est]  Rogerl 
Sa4esburiensis  episcopi.  Rogerus  aulem  justitiarius 
fuit  [«/.  est]  totius  Angti9&,  el  secundus  a  rcj;e. 


batur  onus  equi  frumenUrium  vi  solidis.  Hoc  etiaoi 
anno  perrexerunt  Romam,  Wiliielmus  Cantuariensis 
archiepiscopus,  et  T^irstanus  Eboracensis  archl* 
episcopus,  et  Alcxander  Lincolniensis  episcopus ;  do 
cujus  laudabili  munificentia  et  inexterminabili  fama 
sic  quidam  dixit  heroice  : 

Sptendor  AUxandri  non  tam  renite$cit  Aofiore, 
Quam  per  eum  renit$$cit  honor^  fiotnamque  virornm, 
Dando  tenere  putane  the^auro^  coait  honori$, 
Et  grati$  dare  fe$tinan$^  ne  danda  ragwlur, 
Quod  nondum  dederit^  nondum  $e  creait  hnbere. 
0  decu$t  0  morum  directio  !  quo  veniente 
Certa  pdet,  hilarit  clementia^  cauta  pote$ta$t 
Ltenejugum^  doctrina  placen$^  correctio  dulcit^ 
Libertasque  d€cen$^  venerct  pudorque  (acetu$. 


t!.l 

Lmcolia  gens  ma^na  prlus^  nnnc  mnxima  umptr^ 
T%ii$  el  isle  diu  sU  ttoi't>  tuior  honorii, 

Tiecsimo  sexlo  anno  rcgni  &^i  rex  neniicas,  ad 
Natalc,  et  Pasclia,  el  ad  Penlecosten  ino:alU!»  esl 
in  Normannia,  el  connnnatis  pactis  cum  Frajicise 
principibus,  qualia  regcm  vicloriosissimum  decebat, 
circa  festum  Sancti  Micliaelis  redii^  in  Anglia^m  ; 
adduxil  siquidenn  seci^m  iUi^m  impera^iricem,  tanto 
liro,  ul  praedictuni  est,  viduatani.  Decessit  Hplierlus 
Cestrensis  episcopus.  Anno  sec|uenli  rex  curiam 
|uam  tenuit  ad  Nalale  apud  Winleshores^  pergens 
iiido  LoDdoniam.  in  Qnadragcsima  ei  Pascha  fuil 
apud  Wo<Iestoc,  ubi  nunlius  dixil  ci :  Carolus  come$ 
flgifidrensis  tibi  dilectissimiis  t^efanda  proditiqna 
0€cis.  seit  a  proceribus  suis  in  tempto  apud  Brige; 


lieNRlCl  ARClllDIACOM  llUmNGDQN.  ^« 

A  Theodoricufn,  Theodoricus  Chlarium  hujus  prusapia 
uUimum  r^gcm,  Post  quem  regnavil  Hildericus^  qui 
Ipnsus  et  in  monasterio  retrusus  est^  Pippino  rege 
efecto,  Ex  alterius  autem  serie  get^erationis  ex  fHia 
Chtarii  regis  genuit  Ausbertus  Arnoldum;  Amuldut 
$anctum  Arnulfum ,  postea  Melensem  episcopum  ; 
sanctus  Arnulfus  AnchUem,  Anchises  Pippinum  ma- 
jiorem  domus,  Plppims  Carolum  Martellum,  Caroiu^ 
Pipp^um  regem;  Pippinus  rex  Carolum  magnum 
imperatorem^  qui  quasi  sidus  effulsit  pracedentiunK 
et  seqnentium ;  Caroius  genuit  Ludovicum  imperalc^ 
rem ,  Ludovicus  Carolum  imperatorem  Calvum , 
Caroius  Ludovicum  regem  patrem  Caroii  Simpli:is ; 
Carolus  Simplex  Ludovicum,  Ludovicus  Lotharium^ 
Lotharius  hndcvicum  hujus  prosapies  regem  uitinium. 


rex  autem  Francorum  dedit  Fiandriam  Wiilieimo  B  Ludovico  igitur  defuncto  Francorum  proceres  regetrv 


i^poti  et  hosti  fuo,  qui  jam  vaide  rqboratus  diversis 
cmciatibUiS  onwes  proditores  Caroli  muictavit,  S.up^r 
bis  igitur  rex  anxiatus  concilium  lenuil  aJ  Roga- 
lioncs  apud  Londoniam,  VVillicimus  archiepisccpiis 
Canluariensis  simiiiler  in  eadem  vi.la  apud  West- 
minsier.  Cuui  aulem  ad  Penlecosien  fuisset  apud 
Wincester,  misil  iiljain  suam  in  Normanniani 
desponsuram  fllio  consulis  Aiidegayensis,  et  secutiiis 
esl  eain  ipse  rex  iti  Auguslo.  Richardus  voio 
(iOndotiieiisis  epjscopus  obierat,  cujus  episcopaium 
rex  dedit  Gilcl^erto  universali  viro  doclissiino. 
!i)ecessil  eliam  l^ichardus  Uere(orden$is  epidCJ- 
f>us. 
Ilenricus  rcj^  sapi^ntissimus  [al,  fortissimus ] 


superse  statuunt  Hngan^ifi  ducem,  qui  fiiius  HugouiB 
Magni  dncis  fuit.  Hugo  vero  rex  genuit  piissiwum 
regem  Bobertum;  Bobertus  vero  rex  genvit  ire^ 
fiios  :  Uugonem  duicissi^num  ducem ,  Henncum 
r^em  amantissimi^m^  Bobertumque  Burgundia?  du- 
^em,  Henricus  rex  genuit  Pfntippum  regem,  qui  c.d 
linem  monaclmtus  est,  et  Hugonem  Magnum,  qui  in 
motione  Jeroioiymitana  Jerosolymam  cum  multis 
ducibits  Enrqpte  debeliatnm  eam  petiit  super  paganus 
annoab  ^ncarnatione  Domini  iO\)o,  Pltiiippus  tero 
rej^geni^it  Luioiicnm,  qui  veguat  in  prmsenti,  Qui  si 
probitatis  antiquornm  vestigia  leneret,  tam  secure  it^^ 
reg:io  ejus  non  quiesceres,  His  diclis  cl  actis»^ 
reircrsus  esl  rex  Henricus  in  Normanniam.  Advenil 


^ilo  sequeniiannomoratus  in  Narmannia^  penti^il  C  aulcm  a  parlibus  Aiemanniae  quidam  dux  Theo- 


tioslilile^  in  Franciam,^  quia  rex  Fiancorum  ^ue* 
^atur  ncpoteoii  cl  bpslem  s^um.  Perendin^ns  igilur 
apud  Sparnum  oclo  diebus  tam  seciire,  ac  si  \n 
regno  suo  esset,  compuiii  regem  Lud.vicum  auxilia 
comili  Flandrensi  non  ferre.  Ubi  cmn  originetn  et 
procursum  rcgni  Francorum  rex  qiia^.rerct  Henricu<« 
sic  quidam  non  iiuloclus  respondil  :  Begum  poten- 
{issimef  sicut  pierasqufi  gentes  Europcs,  ita  Frauci  a 
'^rojanis  duxerunt  originem,  Autenor  namque  cum 
suis  profugus  ab  excidio  Trojm  in  finibus  Pannonioa 
fivitatem  Sicambriam  nomine  tedificavit,  Yerum  post 
mortem  Antenoris  constituerunt  sui  duces  super  s^ 
Turgotu.n  et  Franction^m^  a  quo  Franci  appeiiantur. 
Quibus  4^functis ,  eiegert§nt  ducem  Marcomirtim ; 
Marcomirus  vero  gent/iit  Pliaramundum  primum 
Tfgem  Francorum.  PharurfxundiiLS  tex  genuit  Ciodium 
crinitutn  ;  a  quo  reges  Francorum  crittiti  hubituur, 
Ciodio  decedente,  Merovetis  coguulus  ejus  regnaxity 
a  qtM  reges  Fravi^corum  Merovingi  suti{  appei{aii* 
'  Meroveus  genuit  Chiidericutn;  Cliil^erUus  Ciodo- 
veum,  quetn  baptizavit  sanclns  Bemigius ;  Clodoveus 
Ciotarium,  Ciotarit/is  C/iiijtericum,  Chiipericus  Cio- 
tarium  secundum;  Ciotarius  vero  secundus  genuii 
Dagobertum  fatnosissimum  ac  duicisiimum  regetn ; 
Dagobertus  Ciodoveum  ;  Cl^ojdo^^eus  gentiit  tres  fiiios 
ex  Batiide  regina  sua  saticta  .;  Ciotarium^  Chiideri- 
cum  atque  Theodoricum ;  Theodq/icus  reX  Childe- 
berltim ,     Childebcrtus     Dagf}lfp'{um  ^    Dagobertus 


doricus  Flandriaiu  cai^mnians,  quosdam  proceres 
Fiandriae  secum  habens^  e|  hoc  s^asu  regis  Henrici. 
Willielmus  ai^tem  comes  Flandrensis  acicbus  ordi* 
r^atis  obviam  venit  ei.  Pugnatum  esi  acritcr. 
Willielmu&^  consui  nvimcnim  suorum,  cum  pauc^ 
essent,  supplebat  probitate  inexlerminabili.  Cruen- 
tatus  igitur  omnia  arma  sua  sanguine  lioslili , 
Gndebal  ense  fulininco  cuneos  hostium,  nec  pondiia 
pomerivU  terr4\>ile  juvenilis  brachii  pcrfcrre  hosli-s 
perterriti  el  fug»  dediti.  ViclQrlosissimus  itaqiie. 
consul,  dum  castruni  hostile  obsideret  et  in  crasiiiio 
reddi  dcber^t  jam  ^mic  annihilatis  hoslibus,  Deo 
volenle^  parvo  vulnere  ssiucialus  iii  maim  deperiil. 
Nobilissimus  autem  juvcnum  xlate  bre\i  famaiii 
promeruil  sempiternam,  de  quo  Walo  vcrsiGcalor 
sic  ait : 

Mnrs  obit  in  terris,  defient  pqtr  sidera  sidnit^ 
Nutnina  par  numeii,  parque  decora  decns, 
Bes  nova  !  temporibus  moriunhir  tiumina  nostris^ 

Amodo  credibiie  est  ntitnit^a  posse  mori, 
Utiicus  iHe  ruit^  Qujus  non  lerga  sngitlam^ 

Cujus  nosse  pedes  nqn  potttere  fugatn. 
Nii  ttisi  fttimen  erat^  quoties  res  ipsa  mottebat. 

Et  si  ttots  f^imen^  ftiimitiis  instar  erat. 
Fiandria  sejactat  tumuio,  Normatmia  ctmia, 

Hic  fuit  o^casus  sideris,  ortus  ibi. 

Hoc  etiam  anuo  Hugo  de  Paiens,  magisler  mili* 
tum  Templi  Jerosolymitani  vcniens  iu  Angliani.  ae- 
cutn  multos  duxil  Jerusalem.  Iiiter  qiios  Gaufridus 
At.idr^avensis  ^onsu\  rex  fijturits  pcrrexit.  Oi>lerui!( 


9-3 

Randiiir  flaiiibardus 


HISTOAIA  ANGLORUM.  -^  UU.  VII.  ^il 

Dunelroensis   cpiitcopus,  et  A  Honorius  papa.   Seqiieiiii  aiino  recepit  rcK   apuJ 


Willielmus  GifTardus  Winloniensis  episcopus. 

Scquenli  aiino  Ludovicus  rex  Francoruin  fecit 
siibiimari  filium  suum  Philippum  in  regein ;  rex 
vcro  Ilonricus  paciGcatis  omnibus,  qusp  in  Fran- 
cia,  Flandria,  Normannia,  Britannia,  Cenoinania, 
Audcgavia  erant,  cum  gaudlo  in  Angliam  rediit.  Te- 
nuit  igilur  concilium  magnum  ad  Kalendas  Augusti 
9pud  Londoniam  de  uxoribus  sacerdotum  probiben- 
dis.  Intererant  siquidemilli  concilioWillielmusCan- 
tuariensis  arcbiepiscopus,  etTurstanusarchiepisccn 
pus  Eboracensis,  Alexander  Lincolicnsis  cpiscopiis, 
liogerus  Salesburiensis  episcopus,  Gilbertus  Londo- 
niensis  episcopus,  Joannes  Rovecestrensis,  Sifridus 
Sudsexensis,  Godfridus  Datcnsis,  Simon  Wtgornien* 


Carnotum  papaiii  iunoccntium,  Anadeio  sul)jid 
recusans.  Hos  eiiim  iilrosque  Romaui  bipartiti  etc« 
gcrant.  Kxpulsus  vero  ab  urbe  Innoccntius  vk 
Anacleti,  qui  Pctrus  de  Leves  prius  vocabatur^ 
auxilio  regis  Ilenrici  reccptus  cst  per  totas  Gallias. 
Postquod  in  «state  rediit  in  Angliam  secum  filiam 
siiam  adducens.  Fuit  igitur  in  Nativit^tc  Saiict» 
Marix  magiiura  placituin  apud  Nordhamtune  :  in 
quo  coiigregatis  oinnibus  principibus  Angliac  dcli- 
bcratum  est,  quod  filia  sua  rcddcretur  viro  sua  sci- 
licet  consuli  Andcgavensi  eam  requirenti.  Miss^ 
autem  post  hxc  filia  rcgis  viro  suo  rccepta  est 
fastu  tanta  viragine  digno.  Post  Pascha  moriuusi 
esi  Reginaldus  abbas  Hamesiensishujus  novae  fun-! 


sis,  Everardus  Norwicensis,  Bcrnardus  SanctiDavi-  D  dator  ccdesi.^e.  In  principio  hicmis  obiit  Herveua 

dis,  Hcrveus  primus  Ileliensis  episcopus.  Nam  Win- 

lonicnsis,  et  Dunclmensis,  et  Geslrensis,  elHercTor- 

densis  obicrant.  Ili  columiise  erant   regni  et  ra  Jii 

sanctitatis  hoc  tempore.  Yerum  rex  decepit  cos 

siniprtcitate  Willielnii  archiepiscopi ;  concesserunt 

namque  rogi  jusliliam  de  uxoribus  sacerdotum  e| 

iinprovidi  habiti  sunt,  quod  postea  paluit,  cuni  res 

Huranio  dedccore  lcrminata  est.  Accepit  enim  rex 

pccuniain  infinitain  de  presbyteris,  et  redemit  eos, 

Tunc,  sed  frusira  concessionis  suse  poeniluit  epis- 

copos,  cuiii  palcrcl  in  oculis  omnium  gentium  dc- 

cepiiu  prxlalorum,  et  depressio  subjectoruin. 

Eodem  anno  illis,  quos  Hugo  de  Paiens,  dc  qiio 
prxdictnm  csl,  secuni  duxerat  Jcrosolymam,  male 
coiitigit  :  Denm  si  quidem  olTendcrant  illius  sanct;B 
tcllurig  incoke  luxuria,  et  rapina,  et  variis  scele^ 
ribus ;  ut  autcm  scriptum  C3t  in  Moysc  et  Rcguia 
libris  :  Non  diu  sceiera  locis  illis  sunt  impunila. 
In  vigilia  namque  j&ancti  Nicolai  a  paucis  pagano- 
ruro  multi  Ghristianorum  devicti  suiit,  cqm  aqtea 
soleret  econtrario  eontingere.  {n  obsidionc  igilur 
Pamacena  cum  magna  pars  Christiauorum  pro- 
gressa  esscl  ad  victualia  perquirenda,  mirati  sunt 
pagani  Christianos  plures  et  fortissimos  se  niulie- 
briter  fugieiitcs,  et  persequentes  innumeros  Iruci* 
darunt.  Eos  autem,  qui  fuga  sibi  salutein  qiiaisie? 
lanl,  in  montibus,  tempestate  nivis  et  frigoris 
Dcus  ipsa  nocte  persecutus  est,  ita  quod  vix  ali- 


primus  Ileliensis  episcoptis.  Anno  seqiienti  fuit  rcx 
Ilcnricus  ad  Nalale  apud  Dunstaple,  ad  Pascha 
apud  Wodesttc.  Post  Pascha  fuit  magnum  placi-> 
tum  apud  Londoniam,  ubi  de  pluribus  quidein  ct 
maxinie  de  discordia  rpiscopi  Sancti  Davidis  et 
episcopi  Claniorgciisis  de  finibus  parochiarum 
suarum  tractatum  est.  Obiit  naldewinus  rex  Iliero- 
solym»,  et  Galfiidus  successit.  Anno  regni  sui 
tricesiino  tertio  fuit  rei  Henricus  ad  Naiale  apud 
Wiiilesores  inOrmus.  Ad  caput  jojunii  fuit  convciir 
lus  apud  Loiidoniain  siipcr  episcopos  Sancti  Davi-. 
dis  et  Clamorgensis,  et  pro  discordia  archicpiscopi 
et  Lincoliensis  episcopi.  Ad  Pascha  fuit  rex  apu(( 
Oxineford  in  nova  aula,  et  ad  Rogationcs  fuit  ite- 
ri:in  convcnttif  apud  Winccster  super  rebus  prae* 
dictis.  Post  Pentecosten  dedit  rex  episcopaluin 
Hclienscm  Nigello  et  episcopatum  Duucliniae  G;i(- 
frido  Cancellario.  Fecit  etiaiu  rex  novum  cpiscQ- 
paium  apud  Rarlotl,  et  transiit  roare.  Eclipsis  sor 
lis  facta  est  iv  Nonas  Augusti.  Sequenti  anno  vej^ 
Ilonricus  moratqs  est  in  Normannia  prae  gaudia 
nepotuni  suorum,  quos  genuerat  consul  Andegaven^ 
sis  in  fllia  regis.  Obiit  Gilebertus  Londoniensi^ 
episcopus  et  Lavendensis  [aL  Lavaiidensis]  episcot 
pus  in  via  Rpmae  pro  causa  sua  lam  diu  agitala^ 
Hoc  anno  traiisfretavitnrchiepiscopus  W«Uielniu^ 
et  Alexander  Lincoliensis  episcopiis  ad  regem  pra 
discordia,  quae  inter  eos  erat  pro  quibusdam  con- 


quis  evasit.  Conligit  etiaro  quod  fllius  regjs  Fran-  ^  suetudinibus  parochiarum  suarum.  Anno  tricesiraa 


cornro  Philippus,  aui  diadeiiiate  regni  fuerat,  ut 
prsedictum  est  decoratus,  dum  cornipedem  ludens^ 
agitarct,  obvium  suem  h^buit ;  cum  pedes  cqui 
currentcs  offenderent,  cecidit  rex  novus,  et  frac- 
tis  cervicibus  exspiravit.  Ecce  rcs  misera  et  inso- 
lita  et  adiniratiQne  dignissima  I  Ecce  quanta  cel- 
situdo  quam  cito,  qqam  leviler  annihilata  est  t 

Aniio  tricesimo  regni  sui,  fuit  rex  Henricus  ad 
Natalc  apud  Wirecestre  [aL  Winceslre],  ad  Pas- 
cha  apiid  Wodstoc,  ubi  fuit  accusatus  Galfi  idus  de 
Clintune,  et  infaroatus  de  proditione  regis  falso. 
Ad  RogationeS  fuit  apud  CaDluariam  ad  dedicatio- 
nein  iiovae  ecxJesiae.  Ad  feslivitatcin  Sancti  Micliae- 
(is  iraiisiit  in  Norjnanniaro  ;  eodem  aniio  dcccssit 


quinlo  rex  Uenricus  continue  rooratus  est  in  Nor- 
mannia,  et  saepe  non  reditu/us  in  Angliaro  redirc 
proponebat ;  sed  delinebat  cum  fllia  ejus  variis 
discordiis,  quae  oriebantur  plurihus  causis  iiilcr 
regeni  et  consuleui  Andegavensero,  artibus  scilicet 
filiae  suae.  Quibus  stimulationibus  rex  in  iram  et 
aniroi  raiicorem  excitatus  est,  quae  a  nonnullis^ 
causa  naluralis  refrigidationis,  ct  postca  niorliii 
ejus  causa  fuisse  dictas  sunt.  Cum  igitur  rcx  a  ve- 
natu  rediissct  apud  Sanctum  Dionysiuin  in  silva^ 
Leonum  coniedit  carnes  muraenaruni ;  qua;  senipcr 
ei  nocebant,  et  semper  eas  amalal.  Curo  auten^ 
niedicus  hoc  comedi  prohiln^ret,  non  acquievit  re\ 
salubri  con^ilio^  sccundu^i  qiioil  dicitur  : 


(55  nENRICI  ARCUIDUCONI  HUNTINGDOM 

tfitimur  in  veliium  semper^  cupimusque  negata. 
(OviD.  Am.  III,  IV,  17.) 
H;ec  igitur  coroestio  pcssimi  hurooris  iiiatr»,  et 
oonsmiiiium  yeliemens  excitatrix  senile  corpus 
lethaliter  refrigidans,  subitam  etsummam  perturba- 
tionem  fecit.  Cont:aquod  natura  renitens  excita- 
▼it  febrem  acutam  ad  impetum  dissolvenduro  roa- 
teriei  gravissima;.  Cum  autem  restare  nulla  vi 
posset»  decessit  rei  magmis  cum  reguasset  triginta 
quinque  annis  et  tribus  mensibus  in  prinia  die 
Decembris.  Et  jam  in  tanti  fliio  regis  flnem  libro 


95G 

A  praesenti  dlcabimus,  cui  tamen,  si  meruit,  musaiu 
nieinoriale  dare  comprccemur  : 

Rex  Henricus  obil.  decus  oHm  nuuc  dolor  orbis  . 

yumina  flent  numen  deperiisse  suum. 
Mercurins  minor  eloquio^  vi  mentls  Apolio, 

Jupiter  imperio ,  Marst^ue  xi§afe  gemum  , 
Janus  cauteta  mittor^  Alctdes  probitute , 

Confiictu  PqHus^  arte  Minerva  gemunt, 
Anglia,  quw  ctiittf,  qucs  sceptro  numinis  hujus 

Ardua  splenduerat^  jam  tenebrosa  rutt, 
Hac  cum  rege  suo,  Normannia  cum  duce  marcet : 

Nutriit  hmc  puerum^.  perdidit  itla  virum. 


LECTORI. 


Inter  librum  septimum  et  eum^  qut  nte  esl  octavus,  ex  codicibus  manuscriptii  nonntUU  duos  alios  libr&m 
interponunt,  Initium  prioris  :  Hic  est  annus  qui  comprehendit  scriptorem ;  posterioris:  De  virLs  illustribus 
Anglorum,  et  qnae  per  eos.  In  priore  libro  continentur  Ires  Epistolm :  pritna  ad  Henricum  regem  ejus  no- 
tttinis  primum  de  serie  regum  potentissimorum,  qui  per  orbem  terrarum  usque  ad  sua  iempora  fuerunt ;  al- 
tera  ad  Warinum  Britonem  de  serie  regum  Britannorttm  ex  Calfredo  Arthuro;  tertia  ad  Wattcrum 
archidiacottHm  Oxinefordiensem,  consortem  suum^  de  contemptu  mundi,  Posterior  liber  est  De  miraculis  Aii- 
glorum,  ex  Beda  fere  totus  sumptus.  Hos  itaque  libros  {quamvis  ab  Huntindonensi  sine  dubio  conscriptos)^ 
€t  quia  alterius  sunt  argumenti,  et  quia  in  plurimis  codicibus  non  esstmt^  et  quia  nihil  affertmt  noot,  qucd 
non  in  Beda^  Monemuthensi,  aliis  plenius  reperiatur ,  omittere  visum  est. 


LIBER  OCTAVUS. 


Defunito  igtur  rcge  Hiiiirico  magno,  liliera  (ut 
in  roortuo  solent)  judicia  populi  depromefoantur. 
Alii  cnim  eum  tribus  veheroeuter  irradiasse  splen- 
doribas  asserebant :  saplentia  summa  ;  nam  et  con- 
sil-o  profundissimus,  et  providentia  conspicuus ,  et 
eloquentia  clarus  habebatur  :  vicloria  etiaro  ,  quia 
exceptls  illis ,  quae  egregic  gcsserat ,  regero  Franco- 
ruin  belli  lege  superavit :  diviliis  quoque ,  quibus 
omnes  anlecessores  suos  longe  latequc  praecesse- 
rat.  Alii  autem  diverso  studio  tribus  illum  viliis  in- 
ficiebant :  cupiditate  nimia ;  qua  (ut  omnes  parenles 
8ui)  pauperes  opnlcntus  tribulis  et  exactionibus  in- 
hians  delaloriis  hamis  intercipiebat  :  crudelitale 
etiam,  qua  consulem  de  Moretoil  cognatum  suum 
in  capiione  positum  exocuIa\it,  nec  sciri  facinus 
tam  Iiorrcndum  potuit  usquequo  roors  secrela  regis 
aperuit,nec  minus  et  alia  proponebant  exeii pla , 
qu£  tacemus;  luxuria  quoque,  quia  muliemm  di- 
tioni  regis  more  Salomonis  coniinue  subjacebat. 
Talia  vulgus  libcrum  diversificabat.  Successu  vero 
tcmporis  atrocissimi,  quod  postea  per  Normanno- 
rum  rabiosas  proditiones  exarsit ,  quidquid  Henri- 
cus  fecerat  vel  tyrannice  vel  regie  comparatione 
deteriorum  visum  est  peroptimum.  Venit  cniro  sine 
mora  Stephanus  Tedbaldi  Blesensis  consulis  fraier 
junioreo,  vir  magnae  strenuitatis  et  audaciae,  rt 
quamvisjurasset  in  sncramcnturo  fidelilatis  Anglici 
*«giii  hli»  rcgis  Henrici ,  frelus  tamcn  vigorc  cl  im- 


B  pudeiitia  [a/.  imprudentia]  regni  diadema  Deum 
tentans  invasil.  Willielmus  Canluariensis  archiepi- 
scopus,  qui  primus  sacramenturo  filis  regis  feceraf , 
eum,  proh  dolor  I  in  regem  benedixit,  unde  judicium 
iilud  Deus  in  eum  statuit,  quod  sacerdoti  roagno  ie- 
remiae  percussori  siatuerat»  scilicet  nec  post  annum 
viverct.  Rogerus  magnus  Salesburiensis  episcopus , 
qui  secundus  sacramentum  iliudpr»dictuiii|ecerat, 
et  omnilus  ahis  praeJicaverat ,  diadema  ei  et  vi- 
res  auxilii  sui  contribuit :  undejusto  Dei  judicio 
postea  ab  eodero ,  quero  creavit  in  regem,  captus  ei 
excruciatus  miserandum  sortitus  est  extennioiam. 
Sed  quid  morer?  Omnes  qui  sacramentum  jurave- 
rant  tam  prxsules  quam  consulesetprincipesassen- 
sum  Stephano  pra;buerunt,  et  hominium  fecerunl. 

C  IIoc  vero  signum  malum  fuit,  quod  tara  repeni« 
oinnis  Anglia  sine  mora,  sine  labore,  quasi  In  icia 
oculi  ei  subjecta  est.  Diadematus  igitur  curiain  saam 
tenuit  ad  Natale  apud  Londoniam.  Corpus  auiem 
rcgis  Henrici  adhuc  insepultum  erat  in  Normannia. 
Rex  namque  Henricus  prfrma  die  Decembns  obie- 
ratj;  cujus  corpus  allatum  est  Rothomagum ,  ti  ilii 
viscera  ejus  et  cerebrum  et  oculi  consepulU  Sttnl. 
Reliquum  aotem  corpus  cuUellis  circamqiiaqu«  de- 
secaium,  et  mullo  sale  aspersum,  coriis  iaarinis 
reconditum  est  causa  fetoris  evitandi  ^  qui  multus 
et  infinltus  jam  circumstantes  inficiebat.  Unde  ec 
ipsc  qiii  maguo  pretio  conductus  secari  capal  c|o» 


957  IIISTORIA  AI^IGLORUM.  —  LIB.  Tlll.  9S% 

diffiderai,  ul  fa^tidissimum  cerehruro  extraherel,  A  Promovil  ig4tur  rei  iropiger  exerciium  tantum  ergii 


t|aamvis  linteaminibus  caput  suum  obvolvisset  » 
niortuus  tamen  ea  causa  preiio  roale  gavlsus  est. 
Hic  est  ultimus  e  m^ltis,  quem  rex  Heiiricus  oc- 
cidit.  InJe  vero  corpus:rcgium  Cadonum  sui  de^ 
poriaverunt ,  ubi  diu  in  Ecclesia  posituni ,  in  qua 
pater  ejus  sepulius  fuerat ,  quamvis  roulto  sale 
repletum  esset,  et  muliis  coriis  recondilum,  tamen 
conlinuc  ex  corpore  jugitcr  hunior  et  horribilis  sco- 
ria  pertransions  decurrebat,  et  vasis  sub  feretro 
susceplus  a  ministris  fbtore  et  horrore  fatiscentibus 
abjiciebatur.  Yide  igitur  quicunque  legis,  quomodo 
regis  potentissimi  corpus,  cujus  cervix  diademati- 
zala  auro  ct  gemmis  elcctissimis ,  quasi  Dei  splen- 
dore  vernaverat ;   cujus  utraque  manus  sceptris 


David  Scotorum  regem ,  quantum  nullus  in  Anglia 
fuisse  memorare  potuit,  occurrens  igitur  ei  rex  D»- 
vid  cirea  Dunelmiam  concordatus  est  ei,  reddens 
novum  castellum ;  Karloii  vero  retinait  conccssione 
regis  Sfephani,  rex  tatnen  David  ,  homo  regis  Ste- 
phani  non  est  efilectiis;  quia  sacramenturo  pr4milt 
omnium  laicorum  juravcrat  liliae  regis ,  sciiicet  ne* 
pti  su<£  de  Anglia  ei  manu  teneoda  post  mortem 
Henrici  rcgis.  Filius  autem  David  regis  Henricus 
homo  regis  Siephani  effectus  est,  deditque  ei  rex 
Sleplianus  burgum ,  quod  vocatur  Huntendonia  In 
augmentum.  Redieiis  autem  inde  rex  Stephanus  in 
Quadragesima  tenuit  curiam  suam  apud  Londoniani 
in  solcmnitate  Paschali,  qua  nunquam  fueral  splen- 


prxradiaverat ,  cujus  rcliqua  superlicies  auro  tex-  I^  didior  in  Anglia  muUitudine ,  magnitudine,  auro» 

tili  lola  rutilaverat,  ciijus  os  tam  dcliciosissimis  et 

exquisitis  pasci  solebat  cibis,  ciii  omnes  assurgere, 

oinnes  expavescere,  omnes  congaudere,  omnes  ad- 

roirari  solcbaiit :  vide,  inquam,  quo  corpus  illud  de- 

Ycnerit,  quam  horribiliter  delituerit,  quam  misera. 

biliter  abjectum  fuerit.  Yide  reruin  eventuni,  ex  quo 

somper  peiidet  judicium.  Et  disce  contemnere  quid- 

quid  sic  disterminatur,  quidquid  sic  annihilatur. 

Taiidem  reiiquiae  regalis  cadaveris  allatae  suntin 

Angliain,  et  sepultae  sunt  intra  duodecim  dies  Na« 

talis  Doniini  apud  abbattani  Redinges,  quain  rex 

lleiiricus  fundaverat,  et  multis  possessionibus  di- 

taverat.  Ibique  rex  Stephanus  venit  a  curia  sua 

quam  tenuerat  apud  Londoiiiam  in  ipso  Natali  con- 

tra  corpus  patrui  sui,  et  Willielmus  archiepiscopus 

Cantuariae  et  multi  prxsules  et  proceres  sepelieruni 

regcm  llenricum  cuin  debita  taiito  viro  reverentia. 

liide  perrexit  rex  Stephanus  apud  Oxineforde,  ubi 

recorJatiis  est,  ct  coiifirmavit  pacta,  qoae  Deo  et 

populo  et  sanctae  Ecclesiie  concesserat  in  die  core- 

nalionis  sux.  Qu£  sunt  haec  :  Primo  rovi/,  quod 

defunctis  epiicopis   nunquam  relineret  eccksias  in 

manu  sua,  sed  staiim  eteclioni    canonicag  consen- 

tiens  episcopis  eas  invesiirel.  Secundo  vovit ,  quod 

nultius  clerici  vel  laici  silvas   in  manu  sua  reti- 

neretf  sicul  rex  Henricus  fecerat^  qui  singulis  annis 

implacitaverat  eos,  si  vel  venationem  cepiss^nt  in  sH- 

vis  propriis  vel  si  eas  ad  necessitates  suas  exstirpa-^ 


argenlo,  gemmis,  vestibus,  omnimoda  dapsihtat^. 
Ad  Rogaiiones  vero  divulgatum  est  regem  mortuum 
csse.  Quod  audiens  Hugo  Bigoi  in  castellam  Nor* 
dwic  subintravit,  nec  reddere  voluit,  nisi  ip^i  regi 
advenienti  valde  tamen  invitus.  Jam  ergo  coepit  ra- 
bies  Normannorum  praedicla  perjurio  et  proditione 
pullulare.  Gepit  igitur  rex  castellum  de  Bathenli:ne« 
ciijus  dominus  Robertus  quidam  proditor  a  rege  de- 
sciverat.  Inde  obsedit  urbem  Execestre,  qu»m  tea^-^ 
bat  Baldwinus  de  Redvcrs  [al .  Rivers]  contra  euv, 
ibique  diu  morando,  machinas  multas  construendet 
multum  thesauri  sut  absunipsit.  Sero  tamen  reddi- 
tum  est  ei  castellum,  et  vindiclam  non  exercuii 
iu'  proditores  suos  pessimo  consilto  usus  ;  si  eniut 
eam  tum  exercuisset,  postea  contra  eum  tot  castella 
retenta  non  fuissent.  Inde  igitur  rex  pcrrexit  in  In« 
sulain  Yectam,  et  abstulit  eam  Baldwino  de  Red- 
vcrs,  de  quo  praediximus  et  exsulavit  eum  ab  An-, 
glia.  Elatus  igitur  rex  hisce  prospere  gestis  venit 
vcnaium  apud  Braroploniam,  quae  abest  milliario 
ab  Iluntendonia ;  et  ibi  placitavit  de  forestis  proce- 
rum  suorum,  id  est  dc  silvis  et  jrenationibus,  et 
fregit  votum  et  pactum  Dco  ct  popiilo. 

Stephanus  rcx  anno  secundo  fuit  ad^Natale  apud 
Dunstaple.  In  Quadragesima  vcro  transfretavit  in 
Normanniam.  Transiit  autem  Lincoliensis  episco- 
pus  Alexander  et  muUi  proceres  cum  eo.  Ubi  rex 
Martii^  altercalionibus  assolitus  omnia,  quae  incae* 


rcnt,  vel  diminuerent.  Quod  placiti   nefandi  genus  [)  pit,  luculenter  perfecit,  hostium  circuniventus   re- 


adeo  fuit  cxsccrabile,  ut  si  alicujus  lucum,  quem 
habere  pccuniam  aestimarent,  a  longe  conspicerent, 
statim  vastatum  perhiberent  sive  esset  sive  non »  ut 
eum  immerito  redimerent.  Tertio  vovit^  quod  dant^ 
geldum,  id  est  duos  solidos  ad  hidamf  quos  anteces- 
iores  sui  accipere  solebant,  singulis  annis  in  a:ternum 
condonaret.  Uaec  principaliter  l>^\}  vovil  ci  alia,  sed 
niliil  horum  tcnuit. 

Stephanus  rex  primo  anno  regui  sui,  cum  venis- 
set  in  fine  Naialis  Dominiad  Oxeneford,  audivit  nun- 
tium  dicentein  sibi :  Rex  Scotorum  simulans  se  pa- 
cifice  venire  ad  te  gratia  hospitandi ,  veniens  in  Kar- 
loil  et  novu  n  castellum  dolose  cepil  utraque;  cui  rex 
Slcplianus  :  Quo!  dolose  cepit ,  victoriose  recipiam. 


pulit,  hostilia  castella  depulit,  egregie  inter  summos 
splenduit,  concordiam  cum  rege  Francorum  coinpo- 
suit,  et  Euslachius  filius  ejus  homo  regis  Franco- 
rumeffectus  est  de  Normannia,  qu»  Francorunt 
adjacet  imperio.  Quod  videns  consul  Andegavensis, 
qui  supremus  hostrs  ejus  erat  (  qui  nimirum  filiam 
regis  Henrici  duxerat,  quae  imperatrix  Alemannias 
fuerat,  et  sacramenta  de  regno  Angliae  acceperat ; 
unde  et  calumniabantur  Angliam  sponsus  et  sponsa) 
cepit  tamen  inducias  cum  rege  Stephano.  Yidebat 
enim  se  ad  praesens  regias  vires  non  posse  perstriil- 
gere,  um  pro  mnltitudine  probitatis  quam  pecu- 
niae,  quae  adhuc  ex  abundantia  thesauri  regis  defun- 
cii  siiperrrat.  Cunclis  igilur  prospere  gcfsiis  in  ipso 


K9  lieNRlCI  ARCIItDlACONl  liUNTINGDO.^I.  9 :) 

¥etflibulo  Natalis  Dotnini  rediit  rei  in  Angliam  cla  •  A  ^ixw  quam  pugniv,  apliar.  In  quibu%  quidem  nulla  vel 


rus.  lli  ergo  duo  anni  Ste^iliano  rcgi  prospcrrinii 
fiierunt.  Tcrtius  vero,  de  quo  diccmus,  mediocris 
et  intercisus;  duo  vero  ullinii  exitiales  et  praerupti. 
Steplianus  rex  iinpiger  tei  lio  anno  in  ipso  ingressii 
Angiiae  provolavit  ad  Bcderurdiaiu,  et  in  vigilia  Na  - 
talis  Doniini  et  in  tolo  Natali  obsedit  eam  :  quod 
etiara  niultis  Deo  displicuisse  visum  est ,  quia  so- 
lemnitatein  solemniiatilm  parvi  vel  nihili  pendebat. 
Reddita  aulero  Bedrordia  in  Scotiam  promovit  cxer- 
eitum.  Rex  namque  Scotorum,  quia  sacrameiuuin 
feccrat  filiae  regis  Ileiirici,  quasi  sub  velaniento 
Mnctitatis  per  suos  cxsecrabiiiter  egit,  Muiieres  eniui 
gravidas  findebant,  et  fetus  anticipatos  abstrabc- 
banl,  pucros  super  acumiiia  lance^iiHim  jactabant, 


rei  miiitaris  scienlia,  vel  preeliandi  perilia,  vel  mth- 
derandi  gratia,  Nullus  igitur  verendi  locus  $ed  potius 
verecundia,  quod  Iti^  quos  semper  in  patria  sua  pe^ 
tivimui  et  vicimus,  in  patriamnostram  ritu  transverso 
ebrii  dementesque  convolarunt.  Quod  tamen  vobis  ego 
pnesnl  et  archipnjesulis  nostri  loco  situs  dxvina  pro- 
viaentia  factum  denuntiOf  ut  Id^  qui  in  hac  patria 
templa  Dei  violaverunty  altaria  cruentaverunl^  pres- 
byteros  occideruni^nec  puerisnec  prwgnantibuspepcr- 
ceruttt^  in  eadem  condignas  sui  facinoris  luant  pcr- 
nas,  Quod  justissimum  suee  dispositionis  arbitrium 
per  manus  nostras  hodie  per/iciet  Deus.  Attollite  igi" 
tur  animos^  viri  elegantes^  et  adversus  hostem  nequis- 
•imum  freti  virtute  patria,  imo  Dei  prcesentiaexsnr- 


presbyteros  super  altaria  detruiicabant,  cruciiixo-  ^  gite,  Neque  vos  temeritas  eorum  moveat,  cum  illos 


ram  capita  abscissa  super  caesorum  corpora  pone- 
bant,  mortuorum  vero  capita  mutuantessupercru- 
cifixa  reponebant;  Quaecunque  igitur  Scoti  attin- 
gebant,  omnia  erant  plcna  borroris,  plena  inimani- 
latis.  Adcrat  clamor  mulierum,  ejulatus  senum, 
roorientium  gemitus,  viventium  desperatio.  Uex 
igitur  Stcpbanus  insurgens  combussit  ct  destnixit 
australes  partes  regni  regis  David;  ipso  quidcin 
David  non  audente  cum  co  congredi.  Post  Pascba 
exarsit  rabies  proditorum  nefanda,  quidam  namque 
prodilorum  nomine  Talebot  tcnuit  contra  regem 
pastellum  Herefordias  in  Wales,  quod  tainen  rox  pcr 
pbsldionem  in  suiim  recepit.  Robertus  consul  filiiis 
Benr.ci  regis  nothus  tenuit  contra  eum  fortissimum 


tot  nostras  virtutis  insignia  non  delerreant,  Illi  ne- 
sciunt  armar-  se  in  bello^  vos  in  pace  armis  exerceminf, 
ut  in  bello  casus  belli  dubios  non  sentiatis.  Tegilnr 
vobis  gatea  caputftoricapectuSf  ocreiscrura^  totum- 
que  eorpus  eltjpeo ;  ubi  feriat  hostis  non  reperil,  quem 
ferro  circumseptum  conspicit,  Procedentes  igitur 
adversus  inermes  ac  nudos  quid  dubitamus  ?  A  n  imi  - 
merum  ?  sed  non  tam  numerus  multorum  quam  virtus 
paucorum  bellum  conficit;  multitudo  enim  discipltnm 
tnsotens  ipsa  sibi  est  impedimento  in  prosperis  ad  rt- 
ctoriam,  in  adversis  ad  fugam.  Prosterea  majores  vt- 
$tri  multos  pauci  $a:pe  vicerunt.  Quid  ergo  confere^ 
vobis  gloriaparentatiSf  exercitatio  solemnis^  disciplina 
militaris,  nisi  muitos  paucior^t  vincatis.  Sed  jam 


qistellum,  quod  vocatur  Bristo,  et  alium,  quod  vo-      fif^^  dieendi  snadet  hostis  inordinate  proruen$t  et 

patuf  Slede.  Willielmus  [n/.  Radulfusj  Luvel  (enuit 

eastellum  de  Kafi,PaganelIuscasteIlum  de  Ludelau, 

Willielmus  de  Moun  [al.  Moiun]  castellum  de  Du- 

peslor,  Robertus  de  Nichole  castcllum  de  Warrnm, 

^ustachius   filius  Joannis  casUlluin  de  Mellune, 

Willielmus  filius  Alani  castellum  de  Salopesbiri, 

quod  rex  quidem  cepii  armis,  captorumque  non-r 

puUos  suspendit.  Quod   audiens  Walkelinus,   qui 

fenebat  castellum  de  Doure,  regin»  se  obsidciiti 

reddidit  illud.  Occupato  igitur  rege  circa  partcs  au- 

sirales  Angliae  David  Scotorum  rex  innumerabilem 

i^xcrcitum  promovit  in  Angliam,  contra  quem  pro- 

eeres  Borealis  Angliae  admonitionc  et  jussu  Turslani 


qnod  animo  valde  meo  plaeet  disperse  conftuen$.  Fos 
f<^(tfr  archiprassulis  vestri  loco,  qui  hodie  commi$$a 
in  Domini  domum^  m  Domini  $acerdote$^  in  Domini 
gregem  pu$iUum  vindicaturi  e$ti$t  si  quis  vestrum 
praslian$  occubuerit,  ab$olvimu$  ab  omni  pana  pcc- 
cati  in  nomine  Patri$,  cuju$  creatura$  fcede  et  hor- 
ribiliter  de$lruxerunt,  et  FHii  c%iu$  altaria  macnta^ 
tertfitf,  et  SpiritU$  $ancti^  a  quo  $ubtimato$  in^ane 
ceciderunt^ 

Respondit  omnis  populus  Anglorum,  et  resoritto- 
mnt  montes  et  colles  :  Amen,  amen ;  exclaroevitqua 
simul  exercitus  Scotonim  insigne  patriuro,  et  ascen- 
dit  claroor  usque  in  coelum :  Albaiii,  Albani.  Exstio- 


^rchiepiscopi  Eboracensis  restiterunt  viriliter,  flxo  d  ctus  autem  clamor  est  ictuum  immanitate  et  bor^ 


standard,  id  est  regio  insigni  apud  Alverton.  Cum 
autem  morbi  causa  non  posset  arcblepiscopus  iii- 
teresse  pugnae,  misit  loco  sui  Radulfum  episcopuin 
Orcadum;  qui  stans  in  acie  media  loco  eminenti 
liujusmodi  usus  est  incentivo : 

PrQcere$  Angtice  ciari$$imi  Normannigena!^  me- 
minisse  enim  ve$tri  vo$  nomini$  et  generi$  prceiiaturo^ 
decet,  perpendite  qui^  et  contra  quo$,  et  ubi  beiium 
gerati$ ;  vobi$  enim  nemo  impune  restitit  :  audax 
Fraucia  vos  experta  deiituit,  ferax  Angiiavobis  capia 
succubuit,  dive$  Apuiia  vo$  sorlita  re/ioruit,  Uiero- 
soiyma  famo$a  et  insignis  Antiochia  se  vobis  utraqne 
Mupposuit.  Nunc  autem  Scotia  vobis  rite  snbjecta  re- 
peUerqcf^atur  inermem  :  prarferens   tcmeritatem , 


rendo  fragore.  Principium  pugnae,  dum  acies  Loc^ 
ncnsium,  qiii  gloriaim  primi  ictus  a  rege  Scotorum 
invito  prxripuerant,  amenlatis  missilibuset  lanceia 
longissimis  super  aciem  equitum  nostrorum  loripa- 
tam  pcrcutiunt,  quasi  muro  ferreo  offcndentes , 
impenetrabiles  invenerunt.  Viri  vero  sagitlariiequi- 
tibusimmisti  obnubilantes  eos  nimirum  inermes 
penetrabaat.  Tota  namque  gens  NorroanDorum  et 
Anglorum  in  una  acie  circiini  standard  coDglobata 
persistebant  immobiles.  Percusso  igilur  sagittJt 
summo  duce  Loenensium  corruit  ipse,  et  tota  gens 
eorum  in  fugam  versa  cst.  OfTensus  namque  Deus 
excelsus  eratin  eis,  et  oninis  virtiis  eorum  tanquain 
aranearum  contextio  deinolita  est.  Quod  viitet.t 


i^jl  IKSTOniA  ANCLOriUM.  -  LiO.  TIIL  961 

acios  ninxima  Scoto  uni,  qu;r  ex  alia   pnrle  accr-  A  rebiimani,  qno<1  paruin  Divisis  decore  ccJcLat:  ac- 


rime  pugnahal,  animo  dcliquil  et  rugxindulsil.Rc- 
galis  autem  acies,  quam  ex  pluribus  genlibus  rex 
Dnvid  constituerat,  simiii  huc  vidit,  cceperunt  pri- 
mum  singillatim,  posteacatervalim  aufugere,  rege 
jam  pene  soio  persislente.  Quod  amici  regis  viden- 
tcs,  coegerunt  eum  sonipede  arrcpto  terga  dare^  fi- 
iius  autem  regis  strenuissimus  -non  aticndcns  ad 
lixc,  quae  a  suis  fieri  videbat,  sed  soli  gloriae  etvir- 
tuti  inbians  fugienlibus  rcliquis  fortissime  assiluit 
acicm  liostium,  ct  niiro  impelu  percussil.  S:da  nam- 
qiie  acies  ejus  equis  residebant  ex  Anglis  videlicet, 
ct  Normannis  coinposita,  qui  patris  in  faniiiia  con- 
versabanlur.  Cqiiitantcs  autem  nulla  ratione  diu 
pcrsisterc  potuerunt  contra  militcs  loricatos  pede 


cipicnsque  thesauros  cpiscopi  comparavit  inde 
Constanliam  sororciii  Ludovici  rcgis  Francorum  ad 
opus  Euslacbii  filii  sui.  Rex  indc  rcdicns  Alexan- 
drum  episcopum  Lincoliiiensem,  quem  dimiscrat  in 
captioneapudOxinefordiam,  duxit  secum  adNewer' 
cam.  Ibique  construxcrat  cpiscopus  super  flumen 
Trente  in  loco  amornissimo  vernnntissimum  floridt 
coiupositioiie  castellum.  Qiio  cum  venissetrex,  in^ 
dixit  episcopo  jejunium  non  le^itimum,  astrucns 
fide  data  eum  omni  cibo  cariturum,  donec  ei  red« 
dcrctur  castellum*  Vix  igitur  episcopus  lacrymis  ot 
precibus  a  suis  obtinere  poiuit,  ut  castrum  suum  d 
jure  suo  in  extrancoruro  custodiam  dcponercnt.  Si- 
militer  redditum  est  castellum  aliud  ejus,  <]uod  vo- 


persistentes,  H  immobililercoacervatos;  sed  lanceis  ^  catur  Slaforde,  neque  forma  ncque  situ  a  prxdicto 


confraclis  et  cquis  vulneratis  aufugereqni;lcm,glo« 
riose  tainen  rc  gcsta  compulsi  sunl.  Undeciin  mil- 
lia  Scotorum  in  eo  cainpo  fama  refert  occisa,  cxtra 
cos,  qui  in  scgetiLus  et  silvis  inventi  et  perempti 
ftunt.  Nostri  vcro  minimo  sangnine  fcliciter  triunH 
pbarunt.  llujus  pugnae  dux  fuit  Williclmus  coiisul 
deAlbcmarle  ct  Willielmus  Piperclliis  de  Notin- 
gam  et  Wallerius  E$pect  [c/.  Espech],  et  liberiui 
[al.  Gillcbcrt  de  Laci]  dc  Laci,  ciijus  fralcr  ibi  soliia 
exoinnibus  equiiibus  occisus  cst.  Cujus  eve;.tus 
belli  cum  regi  Stcpbano  nuntiatus  cssci,  ipscctoin- 
ncs  qiii  aderant  summas  Dco  gratias  cxsolvcruiU. 
Iloc  belhim  meiise  Augusti  factum  esl.  Al  in  ad- 
Tcnlu  Domini  conciliumapud  Londoniam  Albericus 
Ecclesiae  Ronian;e  legatus,  et  Hostiensis  episcopus 
tcnuit.  Et  ibidcm  adnilente  rege  Slcphano  Thedbal- 
dus  abbas  Beccensis  Caiituariensis  archicpiscopus 
eflectus  est. 

Anno  quarto  rex  Slcphanus  post  Natalc  castcllam 
de  Sledc  cepit  obsidione;  pcrrexit  autem  post  liaec 
iu  Scotiam,  ubi  cum  rcni  Marte  et  Vulcano  duci- 
bus  agerct,  rex  Scotia;  cum  co  concordari  coactns 
cst.  llcnricum  igitur  filiiim  regis  Scotorum  secum 
ducens  in  Angliam  obscdit  Ludlave,  ubi  idem  Hen- 
ricus  unco  ferreo  eqno  abstractus  pene  captus  est } 
sed  ipse  rex  eum  ab  hostibu»  splendide  relraxit. 
Inde  re  imperfecta  [aL  perfecta]  Oxinfordiam  petiit, 
ubi  res  iiifamia  nolabilis  et  ab  omfil  consuetudine 


secundum.  Ncc  longe  post,  cum  Henricus  Winto- 
nieiisis  episcopus  fraler  regis  jam  legatus  AomanaC 
Ecclesiae  concilium  apud  Wintoniam  leiierct  ipse  et 
Tcdbaldus  archieplscopus  Cantuariensis  et  omncs 
cpiscopi,  qui  adcraiit  ad  pedes  regios  devoluti  sunt, 
devotissiina  supplicatione  posccntcs,  ut  cpiscopis 
praedictis  possessiones  suas  redderel,  ut  omnia  in 
cos  commissa  rcgi  benignc  condonarent.  Scd  ret 
coiisilio  pravorum  lot  et  tantorum  lam  vcrcndani 
prosternationem  despicicns,  bihil  eos  impctrare 
permisit.  Ob  quod  patcfacta  cst  domus  regis  Stc- 
pliani  finiiiinae  coiuicninationi.  Statim  iiamque  filia 
rcgis  Hcnrici,  qu%  fucrat  imperatrix  Alcmanniac» 
cui  Anglia  juramento  dcdicala  fuerat,  vcnit  in  A|)« 
gliam.  Qttam  cum  rex  c>*scdissel  npud  Arundel  vcl 
perfida  crcdcns  consilia,  rcl  quia  castrum  videbat 
incipugnabile,ire  pcrmisit  ad  Bristow.  Eodem  anncr 
Hogerus  praedictus  episcopus  tam  nioerore  quaro  se- 
nio  confectus  demarcuit.  Stupeant  igiiur  omnes 
lccturi  tantam  tam  subitam  rerum  perinutationem. 
Viro  namque  pnefato  tot  a  juventutis  exordio  bona 
coiiligerant,  ei  siiie  inierpcllationc  in  cuniuluni 
creverant,  ut  dicercmus  omiies  in  eo  fortunam  susb 
volubilitatis  oblitam  ;  nec  aliquibus  adversis  in  tota 
vita  sua  potuit  afllci,  donec  tanlae  miseriac  cumulua 
simul  confluens  in  extreinis  eum  praefocavit.  Nollus 
igitur  de  felicitatis  assiJuitaie  conlidat.Nullus  defor* 
tuiiae  stabilitate  praesumat.  Nulliis  in  rota  volubill 


rcmola  comparuil.  Rex  namque  Rogerum  episco-  d  sedem  confixam  diu  supercsse  contendai. 


pum  Salesburiensem,  et  Alexandrum  Lincolniensem 
ipsius  nepotem  cum  pacifice  suscepisset,  violcntcr 
in  curia  sua  cepit  nihil  justitiae  recusantes,  et  ju- 
dicii  aequiutem  devotissime  poscentes.  Ponens  igi- 
tur  ibidem  Alexandrum  episcopum  in  carcere,  epi- 
scopum  Salesburiensem  secura  duxit  ad  castellum 
ejusdem,  quod  vocatur  Divise  (quo  non  crat  alind 
spcndidins  inlra  fines  Europae) ;  angarians  igitur 
eum  et  jejuBii  tormento  et  filii  ejus,  qui  cancella- 
rius  regis  fuerat,  laqaeo  collom  circumnectens,  ut 
suspenderetur.  Tali  modo  castellum  sibi  extorsit 
male  recordaiis  bonorum,  quae  iu  introitu  regni  sui 
prae  oronibus  aliis  ei  coiigesserat,  tatem  ei  devotio- 
■i»  ause  retributiooem  eibiboit.  Siroiliter  cepit  Si- 


Quinto  anno  regni  sui  fiigavit  rcx  Siephanus  Ni« 
geilum  cpiscopum  Elycnscm  de  episcopatu  tuo, 
quia  ncpos  praedicti  episco.  i  Salesburlensis  erat^  a 
quo  odii  incentivum  in  progenieni  ejus  traxerat. 
ubi  aulem  ad  Natale,  vcl  ad  Pascha  fuerit,  dicero 
non  attinet.  Jam  quippe  curix  srlenines  et  ornalus 
regii  schematis  ab  antiqua  serie  descendcns  prorso» 
evanucrant.  Ingeus  ihesaiiri  copia  jam  dcperierat ; 
pax  in  rcgno  nulla;  caedibus,  incendiis,  rapinis 
omnia  exterminabantur;  clamor,  et  luctus,  et  bor- 
ror  ubiquc,  unde  sic  dictum  est  elegiace  : 

Quis  mihi  dei  fontem^iiuidenimp^iiui  hcrymarumf 

Et  lacrymer  palrice  ge$la  nefanda  meof. 
Advenit  catigD  S  ygi$  dimi$$a  profundo^ 


m 


IFENRICI  ARCHIDIACONI  HUNTINC!H)N 


QHtB  regni  fnciem  congtomerata  tegtt, 
Eece  fur9u  fremUus,  incendin,  furta,  rapmai, 

Clades  [al.  €fBde$],  nulla  fides  consociata  runnt. 
Jam  furantur  opes,  et  opum  dominos,  et  in  tpiis 

Sopitos  castris^  o  nova  fnrta,  premnnt. 
Perjurare,  fidem  wentiri  nobile  factum, 

Prodere  vel  dominos  aclio  digna  viris. 
Concio  pradonum  ccemeteria,  templa  refringit, 

Namque  sacerdotes,  res  miseranda,  rapit. 
ihtorquent  unctos  Domini,  simul  et  mulieies 

Prohpudor!  ut  redimant,  excruciare  studenl. 
Affluit  ergo  fames,  consumpta  carne  gementes 

Exhalant  animas  ossa,  cutisque  va^as. 
Quis  tantos  sepelire  queat  coftus  monentnm^ 

Ecce  Stygis  facies,  consimilisque  lues! 

Sexlo  aiino  rcx  Slephanus  Lincoliae  urbem  iufra 
Naialc  oOscdil,  ciijus  muniliones  fraudulenler  cc- 

perat  Ranulfus  co.ues  CestrensU.  Sedilque  ibi  U8-     ^^^^^^  ^^.^^^^^^^  ^^^  ^^^^^^  ^^^  .^^  ^ 
que  aJ  puriUcai.onem  SaucUE  De.  gen.tr.cs  V.rg.-       ^^^^^.^  armaM.ur  ntfandnt,  et  o«,»h 
nis  Mari^.  Tuiic  namquc  Ranulfus  comcs  prajdi-     ^ 
ctus  adduxit  secum  Robertum  iilium  Hciirici  rcgis, 
geuerum  ipsius,  et  proceres  validissimos  alios  ad 
obsidionem  rcgis  dissoWcndam.  Cum  aulcm  coa- 
8ul  audacissimus  paludcm  pcne  inlransibilcm  vii 
transisset  in  ipsa  dic  aciebus  di&positis  regcm  bello 
aggrcssus  cst :  ipse  cum  suis  acicm  primam  con- 
struxerat»  secundam  illi,  quos  rcx  Stepbanus  de- 
ha^reditavcrat;  tcrtiam  dux  inagnus  Roberlus  cum 
suis,  a  latere  vero  cral  lurma  Walensium  magis 
audacia  quam  armis  instructa.  Tiiiic  consul  Ce- 
strcnsis  virbeIlicosus,ctarmis  ijisignibuscoruscans 
Rol.crtum  consuiem,  proccresque  reliqnos  sic  allo 


9G4 
AifKf^  appetenles  in  hac  tanta  neeeuitate  nequa- 
quam  reiinquet.  Vnum  vero  est ,  proceres  fonis- 
•jmi  militesque  nniversit  quod  vobis  animo  firmiur 
ingerere  volo^  quia  per  paludes^  quas  vix  pertransis  • 
Ijf,  iti4//a  polest  esu  fugieniibus  reversio.  Hic  igitur 
vel  vincendumvel  occumbendum^  spesfugce  nulla.  Hoe 
sotum  superest  ut  in  urbem  gtadiis  viam  paretis.  Si 
guid  autem  vere  conjectural  animus  mihi,  hoc  quod 
fugere  nusqnam  potestis^  iltud  est  quod  hodie  vobis, 
Deo  adjuvante^  vietoriam  prwstabit,  Necesse  est  enim 
ut  ad  probilatem  confugiat,  cui  non  potest  esse  atiud 
diffugium.  Cives  autem  LincotienseSy  qui  stant  trbi 
$uw  proximi  in  impetus  gratedine  animis  tiquescen^ 
tibus  ad  domos  suas  transfugere  victoriosi  videbitis. 
Verumtamen  contra  quos  bettum   geratis  altendite. 

contra  Deum 

omnium  sceierum 

genere  pottutus^  malitias  paris  Mscius,  cui  nunquam 

nocendi  defuit  affectus^  cui  se  non  esse  crudeiitaie 

incomparabitim^  sotum  et  supremum  xideiur  oppro- 

brium.  Procedit  quoque  contra  nos  comes  Mettentie^ 

doli  callidust  fatlendi  artifex,  cui  innata  est  in  corde 

neqnitia,  in  ore  lattaciuj  in  opere  pigritia,  gloriosus 

cordCy  magnanimus  ore^  pusitianimuh  opere^  ai  con-- 

grediendum  uttimus^  ad  digrediendum  primus^  tar- 

dus  ad  pugnam,  vetox  ad  fugam.    Procedit   conlra 

vos  Hugo  consut^  cui  parum  visum  est  se  contra  im- 

peratricem  perjurum  fuisse,  nisi  et  secundo  u  pateu- 

tissimeperjuraret^  affirmans  regem  Henricum  Sle- 

pliano  regnum  concessisse^  et  fitiam  suam  abdicasse^ 


quitur :  CraUfls  tibimuilas.dux  invictissime.vobisque  ^  ^^^^  nimiru.n  failaciam  virtutem  credit,  et  eiegantim 

{proccres^  et  commiiitones  mei)  cum  summa  devotione 

persoivo,  qui  usque  ad  vito!  pericuium  amoris  affe- 

ctum  mihi  magnanimiter  exinbuistis.  Cum  igitur  sim 

tobis  causa  pericuti,  dignum  est,  ut  pericuio  me 

prius  ingeram^  et  infidissimi  regis,  qui  datisinduciis 

pacem  fregit^  aciem  prius  itiidam.   Ego  quidcm  tam 

de  mea  virtute  quam  de  regis  injustitia  co:tfidens, 

jamjam  regatem  cuneum  diffindam,  giadio  milii  viam 

per  liostes  medios  parabo ;  vestras  virtutis  esl  sequi 

piweuntem^   et  imitari  percutientem.  Jam  videor 

aiiimi  mei  prcesagio  regias  acies  transvoiare,  proceres 

pedibus  concuicare  regem  ipsum  giadio  transverbe- 

rare.  Dixerat.  Dux  autem  Robcrtus  sic  juvcni  re« 

spondit,  et  in  loco  stans  eminenti  hujusmodi  ora- 


perjurium  ducit,  Procedit  consui  de  Atbemarie,  vir  in 
crimine  singuiaris  constantias,  ad  agendum  votubiiis^ 
ad  reiinquendum  immobiiis^  quem  sponsa  sua  cuuui 
spurciticc  intoierabitis  fugiiiva  reiiquit.  Procedii 
contra  vos  consui  ilte,  qui  consuli  pradicto  sponsam 
abripuit^  adutter  patentissimuSf  et  exceiienter  tm» 
puruSf  Baccho  devotus^  Marti  ignotns^  vino  redoietu^ 
beito  insotens.  Procedit  Simon  comes  Hamplonieneis^ 
cujus  actus  soia  iocutio^  cujus  datum  sota  promissio^ 
qui  cum  dicitf  fecit ;  cum  promittit,  dedit.  Proce- 
dunt  cceteri  proceres,  regi  suo  consimites^  tatroeiniis 
assuetif  rapinis  detibuti,  homicidiis  saginali^  onmes 
tandem'  perjurio  contaminati.  Vos  igitur,  virt  foriis^ 
simi,  quos  magnus  Henricus  rex  erexit,  iste  dejecit ; 


tionem  habuit :  Non  indignum  est,  quod  ictus  primi  D  ,//e  instruxit,  isU  destruxit ;  erigite  animos,  tt  de 


dignitatem  poscis^  tam  ex  nobititate  quam  virtutCf 
qua  prceceiiis.  Si  tamen  de  nobititate  contendas,  ego 
fiiius  regis  nobiiissimi  et  nepos  regis  summi  non  ante» 
ceitor;  si  de  virtjute^  hie  mutti  sunt  eiectissimi,  qui- 
bus  nemo  viventium  probitate  potest  prceferri.  Sed 
longe  aiia  tnf  movet  ratio.  Rex  enim  contra  sacra- 
menta^  qum  sorori  mem  fecit^  regnum  crudeiiter  usur- 
pavit^  et  omnia  conturbans  muitis  mitiibus  causa 
necis  exstitit^  et  exempto  sui  nihii  juris  habentibus 
terras  distribuik^  jure  possidentibus  diripuit,  ob 
ipsis  nequiter  dehmredatis ,  summo  judice  coope*  ^ 
runte  et  vindictam  subministrante  ^  prius  aggre-^ 
diendus  est,  Respiciet^  qui  judical  popuios  in  cequi" 
tute^  de  excetso  cmtorum  habitacuiOf  et  injustum 


virtutibus  vestris^  imo  de  Dei  justitia  confisi  vindi" 
ctam  vobis  a  Deo  obtatam  de  facinorosis  prcesumite, 
et  gtoriam  immarcessibitem  vobis  posterisque  vestris 
prce/igite,  Jam  si  vobis  idem  animus  est  ad  hoc  judi" 
cium  Dei  perpetrandum,  progressionem  tovetet  fugmm 
abjurate^  erectis  in  coeium  unanimiter  destris.  Vi& 
finierat,  et  omnes  in  ccelum  manihus  extensis  ter  • 
ribili  clamore  fugam  abjuraverunt,  et  se  in  amili 
coUigentes;  in  hostem  splendide  progrediuntur.  Rex 
interea  Stephanus  curaruro  roagnis  exabstuans  flu- 
ctibus  missam  in  tanta  solemniiate  audierat.  Cum 
autem  de  more  cef^um  rege  dignum  Deo  offerens 
roanibus  Alexaiidri  episcopi  imponeret,  confractua 
esU  Hoc  fuit  regi  signum  coulritionis,  cecidit  etia^a 


m 


HISTORIA  ANGLORUM.  -  LIB.  VIII. 


m 


super  aliare  pyxis,  cui  corpus  Domini  ineral  abrupCo  A  virtutiset  nobilitatii.  IlodiepTobitales  veuraitiume' 


vincjulo  prxsenle  episcopo  :  hoc  fuit  re|;i  signum 
ruiiisR.  Proinde  rex  slrcnuissiinus  egredilur,  acies- 
que  cum  summa  sccurilale  l>ello  disponiu  Ipse  pe- 
des  omnem  circa  se  mullitudineni  ioricalorumequis 
abductis  strictissime  collocavit,  consules  cum  suis 
in  duabus  aciebus  equis  pugnaturos  instiluit;  sed 
admodum  parvx  \\\x  equestres  acies  comparue- 
runt.  Paucos  enim  secum  ficti,  et.  factiosi  consules 
adduxerant ;  acies  auteni  regalis  maxiina  erat,  uno 
tantum  scilicet  ipsius  regis  insignita  vcxillo.  Tunc 
quia  rex  Stcphauus  festiva  voce  carebat,  Oaldwino 
iilio  Gileberti,  magnae  nobilitalis  viio,  et  milili  for- 
tissiinu  sermo  exhortatorius  ad  universum  ccetum 
injiinclus  est.  Qui  loco  stans  excelso  omnium  oculis 
in  eum  erectis,  ubi  atlentionem  eorum  modesta  ta- 
cilurnitalc  stimulavit,  sic  exorsus  est  ; 

Omnes  qui  aciebui  dispositis  confltcluri  estis,  tria 
pneviaisse  oportet,  primum  justitiam  causcs^  deinde 
militum  copiamfpostremoastantium  probitatem,  Jusli' 
tiam  causw,  ne  periculum  animce  incurratur ;  copiam 
miliium^  ue  hosiium  numerositale  comprimatur ;  pro^ 
biialem  astantium,  ne  numero  conpsa^  dehilibus  /a- 
meu  innixa  subruatur.  In  his  omnibus  negoiium,  quo 
tenemur,  expedilum  conspicimus,  Causas  namque  no" 
itrte  justitia  est,  quod  regi  ea^  quce  coram  Deo  novimui 
servantesy  contra  suos  in  eum  perjuros  in  periculo 
morlis  astamus.  Numerus  vero  nobis  inequilibus  non 
inferiorf  in  peditibus  confertior,  Probitatem  vero  tol 
consulumf  tot  procerum^  militum  quoque  bellis  sem- 
per  assuetorum,  quis  vocibus  exmquet  t  Virtus  autem 
ipsius  regis  infinila  vobis  locoperstabit  miiiium,  Cum 
igiiur  sit  in  medio  vestrum  dominus  vester  unctui 
Dominif  cui  fidem  devovistis^  volum  Deo  persolvite^ 
ianto  donativum  majus  a  Deo  accepluri^  quanto  fide- 
iius  et  constantius  pro  rege  vestro  fidi  contra  infidos^ 
iegitimi  contra  perjuros  pugnaveritis,  Securi  quin 
etiam  et  summa  repleti  confidentia,  contra  quos  bei» 
lum  geratis  perpendite.  Roberti  ducis  vires  ttoKB  iunt, 
Ipse  quidem  de  more  muitum  miTui/iir,  parum  ofe- 
rcfdir,  ore  leoninus^corde  ieporinus^ciarus  eicquentia^ 
obscurus  inertia,  Consui  autem  Cestrensis,  vir  audacias 
irrationabiiis^  promptus  ad  conspirandum,  incon- 
stans  ad  perficiendum^  ad  beiium  impetuosus,  peri- 


rosas  in  cacumen  fiorentissimum  extoiiitef  et  patrum 
imitatores  fiiiis  veslris  spiendorem  sempiteruum  re» 
iinquite.  Assiduitas  itaque  victoriarum  inceutivum 
fit  vobis  confligendi;  assiduitasinfortunioruminteuti^ 
vum  fiet  iilis  fugiendi,  Jam  siquidem^  nec  faiior^  co» 
adveuisse  poenitel ;  jam  de  fuga  meditantur^  si  ioc<H 
rum  asperitas  admittat.  Cum  ergo  nec  iilis  confiigere^ 
nec  confugere  sit  possibiie  ;  quid  aiiud  egernnt,  nist 
quod  vobis  Dei  nutu,  et  se,  et  impedimenta  sua  ob» 
tulerint?  Equos  itaque  eorum,  arma,  et  ipsorum  cor* 
pora  ditioni  vestros  subjecta  conspicitis.  Extendite 
ergo  animos  vestros  :  et  dextras  inexpugnabiles^  viri 
beiiicosi^  ad  diripiendum  cum  summo  tripudio,  quod 
ipse  vobis  obtuiit  Deus.  Sed  jam  anlequam  orationis 

ij  seriem  terminaret,  clamor  adest  hostium,  dangor 
iituoruin,  equorum  fremitus,  terrae  soniius. 

Priiicipium  pugnae.  Acies  exhaerediiatoruin,  quas 
praeibat,  percussit  aciem  regalem  ;  in  qua  con&ttl 
Alanus,etillede  Mellent,e'tHugoconsulde  Estanglt*, 
et  Siinon  comes,  et  ille  de  Warrenna  in<;raut  tanto 
irapelu,  qund  staliiu  quasi  in  ictu  ocuii  d.ssipata 
est,  et  divisio  eorum  in  tria  devenit.  Alii  namque 
eorum  occisi sunt,  alii  capli,  alii  aufugcrui;t.  Aces 
cui  principabatur  consul  de  Albemarle,  et  Williel- 
mus  Iprensis  percussit  Waienses,  qui  a  latere  pne- 
cedebant,  et  iii  fugam  coegit.  Sed  acies  consulis 
Cestrensis  perculit  cohortcin  praedicti  consulis,  dis« 
sipata  est  in  momento,  sicut  acies  prior.  Fugiunt 
igitur  omiies  equitcs  regis,  et  Williclmus  Iprensis  i 

^  Flandria  oriundus  vir  exconsularis  et  magnae  pro- 
bitatis.  Qui  cum  essflt  belli  peritissimus,  videns  im- 
possibiliutem  auxiliandi  reges,  distulit  auxilium 
suum  in  lempoia  mellora.  Rex  ilaqus  Sieplianus 
cum  aciesua  pedestri  relictus  est  in  medio  bostium. 
Circuierunt  igiiur  undique  aciem  regalem,  etlot.im 
iii  ciicuitu  expugnabant,  sicut  castellum  solct  as* 
siliri.  Tunc  vero  borrendam  faciem  belli  videres  in 
omrii  circuitu  regalis  aciei,  ignein  prosilientem  cx 
galearum  et  gladiorum  coUisione,  stridorem  hor- 
rendum,  clamorem  terriiicum  :  resonabant  colles, 
resonabant  urbis  muralia,  Impetum  igitur  equorum 
regalem  turmam  ofieiidentes,  quosdam  caedebaiit» 
quosdam  sternebaiit,  nonnullos  abstractos  capie- 


cuti  improvidus,  altiorasemachinans,  impossibiiibui  j)  l^anL  Nulla  quies  iis,  nuUa  lespiratio  dabatur,  nisi 

aniielans,  assiduorum  paucos  adducens^  convenarum 

dispersam  muiiitudinem    congregant  ;  niidi   liabet 

quod  timeri  debeat :  semper  enim  quidquid  viriliter 

iucaipit,  effemliate  reliquit,  In  omnibus  quippegestis 

suis  inlortunate  rem  agens^  vei  in  congressibus  victus 

aufugitf  vei  si  raro  victor  exslitit^  majora  victis  de- 

trimenta  sustinuit.  Waienses  autem,  quos  secum  ad^ 

duxil  scios^  vobis  despectui  sint,  qui  inermein,  beilo 

preeferunt  temeritatem,  et  arte,  et  usu  beiii  carentes^ 

quasi  pecora  decurrunt  in  venabuia ;  aiii  vero  tam 

proceres  quam  mUites^  transfuga  et  gyrovagi,  uti' 

nam  piures  adducerentur^  qui  quanto  numero  piuree, 

tanto  effectu  deteriores.  Voi  igitur  consuies^  et  viri 

eonsuiarei^  metniniae  voi  decet^  namquedecet  vestret 


111  ea  partc,  qua  rex  fortissiiuus  slabal,  horrcnti- 
bus  ininiicis  incomparabiiem  ictuum  ejus  inima- 
nitatem.  Quud  ubi  comes  Cestrensis  comperit  regis 
invidens  gloriae  cum  omni  pondere  armatorum  ir- 
ruit  in  cum.  Tudc  apparuit  vis  regis  fulminea  bi- 
penni  maxima  c^iedeiis  hos,  ruens  illos.  Tunc  novus 
01  itur  clamor  ;  omnes  iii  eum,  ipse  in  omnes.  Taiir 
dem  regia  bipennis  ex  ictuuin  frequentia  confracta 
esl.  Ipse  gladio  abst.acto  dextera  regisdigno,  rem 
inirabiliier  agit,  dunec  et  gladius  confraclits  est. 
Quod  WiUiehnus  videns  Dekains,  miles  validissi* 
mus,  irruit  in  regem,  et  eum  galea  arripiens  voce 
magua  ciamavit :  Uuc  omneSf  hucl  regem  teneo.  Ad- 
volant  omnc8,ct  capitui  rcx.  Capitur  etiam  Baldwj 


f><;7  HCNRICI  ARCIilDlACOM  HUNTINGDON.  OfS 

nus  qui  oralioiiem  fecerat  persunsoriam  mullis  con-  A  Walliiigfoid,  el  sic  Oxiiielforit  regi  latidein  redJita 
fossus  vulnertbus,   multis   cOntritus  iclibiis,  ubi     est. 


egregie  resistendo  gloriam  promeruit  scmpiternain. 
Capitur  etiam  Richardus  filius  Ursi,  qui  in  ictibus 
dandis  e(  recipiendis  clariis  et  gloriosus  comparuit. 
Adbuc,capto  rege,  pugnabat  aciesregalis;  necrnim 
circumventi  fugere  polerant,  donec  onincs  tcI  capti 
tcl  caesi  sunt.  Civitas  ergo  hostiii  lcgc  direpia  est, 
et  rex  in  eain  miserabiliter  introducius  cst. 


Dci  igilur  judicio  circa  rcgcm  peracio  ducitur  ad 
impcratriccm,  cl  in  lurri  dc  Brislow  captivus  po- 
nitur.  Imperalrix  ab  omni  genle  Anglorum  susclpi- 
turin  dominam,  exceplis  Keniensibus,  ubi  regmai 
ct  Willielmus  IprtMisis  contra  eain  pro  ^iribiis  suis 
repugiiabanl.  Susccpta  esl  prius  a  legato  Roinano 
Wintuniensi  cpiscopo,  ct  niox  a  Londoniensibus. 
Erccta  cst  autem  in  superbiam  iiitolcrabilem,  quia 
tuis  incerta  belli  prospcravissct,  ct  omnium  feie 
corda  a  se  alieiiavit,  igilur  sive  subdolorum  inslin 
ctu,  slve  Dei  niilu,  iind  quidquid  homincs  egerint 
Dci  nutu  expulsa  est  a  Londonia.  Irrilaia  igitur 
muliebri  angore,  regem  unctum  Domini  in  coinpc- 
^ibus  poni  jussit.  Post  dies  autem  cum  avunculo 
regc  Scoiorum,  et  fratre  suo  Roberto  viribus  coa- 
ctis  veniens  obsedit  turrim  Londoniensis  [ul.  Win- 
ioniensis]  cpiscopi.  Episcopus  autcm  misit  pro  re- 
gina,  et  Williclmo  Iprensi,  et  pro  uiiivcisis  fcre 
proceribus  Aiigriae.  Factus  est  igilur  exercitus» 
utriiiquc  magnus.  Diniicabant  quotidie  non  congres- 
eibus  acierum,  ^cd  inililarium  aiifractuuin  circuitio-  q 
oibus.  Non  igitur  sicut  iii  belU  cxcitate  cotifunde- 
iKiuliir  gcsla.  Scd  palebat  cujusque  piobitas,  ct 
gloria  pio  ineritis  aderat,  ut  mora  ilia  pro  oninibus 
Lis  ^uliipluosa  vidcretur  in  illustnuni  sp!eiidoribus 
exccUis.  Yeiiit  taiidem  excrcitus  Loiidonieiisisi  et 
aucli  nuinerose,  qui  contra  iinperatricem  conleiid^- 
baiit,  fugerc  eain  coinpuicrunt.  Capti  suiit  in  fuga 
niulti.  Captus  e&t  ct  Robcrtus  fralcr  iniperuiricis, 
in  cujus  turri  rex  caplivus  erat ;  cujus  sola  ca- 
ptione  rcx  evadcrc  poterat.  Absioliitus  est  uter- 
que.  Sic  rex  Dci  justitia  miserabiliter  captus , 
Dei  misericordia  niirabiliter  liberatus  est,  et  ab 
Anglorum  proccribus  cuin  magno  gaudio  susceptus 


Oclavo  anno  rcx  Stcplianus  inteifuit  concilio 
Londoni:e  in  media  Quadragesima  ;  quod  qnia  nul- 
lus  honor  vel  cleriris  vel  Ecclesiae  Dei  a  raptoribus 
dererebatur,  et  a^que  capicbantur  et  rcdimebaiitur 
clerici,  nt  laici ;  tenuit  consilium  Wintoniensis  epi* 
scopus  urbis  Romanoe  legatus  apud  Londoniam 
clcricis  pro  temfore  neccssarium;  in  quo  sancituin 
cst,  nc  aliquis  qui  clei  ico  tiolenlas  maiius  ingessc^ 
ril,  ab  alio  pOssit  absblvi,  quam  ab  ipso  papa,  et 
in  prxsentia  ipsius,  unde  dcricis  aliquantulum 
sercnitas  vix  cluxit. 

Eodem  ftnno  ccpit  rcx  Ganfri.*iim  dc  magna  viliiA 
in  curia  sua  apiid  Sanctum  Albanum,  magis  sc- 
n  cundum  retributioneni  ncquiti^  consulis,  quam  sc- 
ciindiim  jus  gentium^  mngis  ex  necessiialc,  qitan) 
ex  lionestalc.  Nisi  eniin  hcc  egisset  prrQdia  con- 
siilis  illius  regno  privatus  lufsset.  Igiiur,  ut  rct 
enm  liberaret,  reddidit  ci  turrim  Londoi.ix  et  ca- 
stcllum  de  Waledene,  et  illud  de  Plaisseiz.  Pos- 
sessionibus  igitur  carens  consul  prxdictus  invasit 
abbatiam  Ramesicnsem,  et  monachis  expulsis  ra- 
ptores  Immisit,  et  Ecclcsiam  Dei  speluncam  fccit 
htronam«Eratautem  suminae  probilalis,  scd  sainmae 
ht  Dcum  obstinationis  ;  magnx  in  mundanis  dilt- 
gentix.  magnae  in  Deum  negligcntiu;.  Ipso  anno 
antc  Natale  Wintoniensis  episcopus  et  posiea  Can-* 
tuniicnsis  archicpiscopus  Romam  peticrunt  de  le  • 


gaiionc  acturi :  moriao  jam  Innocentio  papa,  cut 


est. 

Scptimo  anno  rex  Stcphanus  construxit  castrum 
apod  Wiltonam.  Tunc  supcrveniens  multitudo  ho- 
stium  ex  ins|>erato  cum  rcgii  inilites  circuitionibus 
bellicis  incepissent,  ct  non  potuissent  resistere^  re* 
gem  in  fugain  coropulerunt.  Capti  aunt  ex  auis  ple- 
rique,  captus  est  eiiam  Willielmus  Mariel  dapifer 
regis,  qui  pro  redemptione  sua  dcdit  insigiie  ca- 
stellum  de  Syrebume.  Eodem  anno  rex  obsedit  im- 
peratricem  apud  Oxineford  post  festuro  Sancti  Mi- 
cbaelis  usque  ad  adventuro  Doroini.  In  eo  quippe 
termino  non  procul  a  Natali  aufugit  imperatrix  per 
Taroasim  glaciatam  circumaroicia  vestihiis  albis 
reverlieratlone  nivis  ec  similitudine  falleiiiibus 
oculos  obaidentiuni  ;  fugit  autero  ad  castclluro  de 


succcssit  CQelesiiiias*  ^ 

Noiio  rcx  Slophanus  anno  Lincolnism  obseuil» 
ubi  cuin  mnnitioncm  contra  castellum,  quod  vi  ob- 
tiiiebat  consul  Cestrensis  constnieret,  operalores 
sui  ab  hostibus  praefocati  sunt,  fere  octoginta.  Re 
Igitur  impprfecta  rex  confusus  abscessit.  Anno  aa« 
tem  ipso  consul  Gaufridus  de  magna  viila  regem 
validissime  vexavit,  et  in  omnibos  valde  gloriosus 
effulsit.  Mense  autem  Augusti  miraculum  justitia 
saa  dignom  Dei  splcndor  exbiboit.  Duos  namque« 
qiii  monachis  avuisis  ecclesias  Del  converteraiit  in 
castella  similiter  peccantes  simili  poena  mulctaviu 
Robertus  namque  Marroiun  vir  bellicosos  hor  in 
Ecclesia  de  Coventre  perversos  exegerat.  Porro 
[)  Gaufridus  de  magna  villa,  at  diximus^  in  Ecclesia 
Ramasiensi  scelus  idem  patraverat.  Insurgens  igitur 
Robertus  Marmium  in  hostes  inter  ingentcs  suo- 
rum  cuncos  coram  ipso  roonasterio  solut  Intei  fe- 
ctusest,et  cxcommunicatusraorte  depascitor  aeterna« 
Similiter  Gaufridus  consul  inier  acies  suorom  con- 
fcitas,  a  quodam  vilissimo  pedite  solus  sagitl*  per- 
cossus  est.  Et  ipse  vuliius  ridens  posl  dies  tamen 
ex  ipso  vulnere  cxcommunicatus  occubiilL  Ecce 
Dei  laudabilis  omnibus  saeciilis  praedlcanda  ejusdem 
sceleris  eadem  vindicta.  Dum  autem  Ecclesla  lila 
pro  castello  tencretiir,  t:bullivit  sanguis  e  parieli- 
bus  Ecclcsise,  ct  claestri  adjacentis  indignalionem 
divinam  manifcstans,  sceleratorum  exlerminaiio^ 
nem  denontians.  Quod  muUi  qoideiiii  ei  eio  ifotf 


900  IHSTORIA  ANGLORIJM.  —  LIB.  YIIL  970 

ociilis  roeis  inspcii.  Quia  igitiir  iinprobi  (liccliant  A      Diiodeciino  rex  Strplianns   anno   aJ  Nalale  Do« 


Deum  dorniire,  exciiatiis  est  Dciis,  et  in  lioc  fiigno, 
et  in  signinc^lo.  Eodcm  qiiippe  anno  ot  Ernnirus 
fiKiis  consulis,  qui  post  mortcm  palris  Ecclesiam 
incaslellatam  relincbat,  caplus  cst,  et  par  tioc  cx* 
sulalus  ;  cl  princeps  militum  siiorum  in  hospitio 
suo  ab  equo  corruens  effuso  cerebro  exspiravit  : 
priuccps  autem  peditum  suorum  Reimerus  nomine, 
cujus  ofEcium  fuerat  ecclesias  frangere,  vel  incen  • 
derc,  dum  marc  cum  uxorc  sua  transiret  (ut  muUi 
poriiibuerunt)  navis  immobilis  facLi  csL  Quod  mon- 
slruin  nautis  siupentibus,  ^orict  data  rei  causam  in- 
quirentibus,  sors  cecidit  supcr  Reimcrum  ;  qiiod 
cum  illc  nimirum  tolis  contradicerct  iiisibus,  se- 
cundo  et  tertio  sors  Jactala  in  eum  devcnit.  Posi- 
tus  igitur  in  scapha  cst,  el  uxor  ejuSy  et  pccuiiia 
scclestissime  acquisila  ;'Ct  stalini  naviscursu  velo- 
cissimo,  ut  prius  reccrat,  pclngiis  sulrat,  scapha 
vero  r.um  neqiiissimis  subitn  vorngine  circuinducta 
iii  a'ternum  absorpta  est.  Eodein  anno  Coelestiiio 
pnpa  defunclo,  Lucius  subslituilur. 

Deciino  aiino  rex  Stephanus  prius  in  agendis 
circa  discursus  Hugonis  Bygot  occnpatus  fuil.  Sed 
iii  irslate  Robertus  consul,  el  oinnis  iniiniconim 
rcgaJ4iim  coBtns  construxerat  castelium  apud  Fe- 
rcndois.  Uex  non  scgnis  yiribus  coactis  advdlat,  1 1 
Lonilonieiisiuin  terribilcm  el  nnnicrosiim  dnxit 
cxcrcituii).  Assiiiciites  igitur  totis  diebus  caslrum, 
duin  Roleiius  coiisul,  ct  raulorcs  sui  copins  nia- 
jorcs  noii  prociil  ab  cxcrcilu  regis  cxspcctareiit.  C 
lauoriosissiinn  probilate,  non  siiie  magna  sanguinis 
cffuNionc  cepenuu.  Tuiic  denium  regi  fortunn  coe- 
l>it  in  mclius  pcrmiitari,  cl  in  sublinic  prolelari. 
Eodein  'anno  cpiscopus  Liitcolnicnsis  Atexandcr 
iioruin  Roninin  pcr^ons  inunificentissimc  sc,  ul 
prius,  habuil.  l(n:{uo  lionorilicenlissime  susceptus 
est  ab  Eui^^eiiio  pn;)n,  novo  viro  suninin  digiii.ate 
coiidigno,  oiijiis  niciis  soinper  benigna  ;  cujus  dis  • 
orotio  sempcr  a;(iua  ;  cujiis  fnoics  sempernoii  solum 
bilaris,  sed  ct  jucunda  ;  rcdiens  autem  sequenti 
aiino,  cum  sunima  ipsius  papae,  totiusque  curi^e 
grnlia,  a  suis  cum  sunima  reverentia  et  gaudio  sii- 
socptus  est.  Ecclesiam  vero  suam,  quae  combustio- 
nc  delurpata  fucrat,  subtili  artificio  sic  refoiina 


Diiiii  in  urbe  Lincolniciisi  diademate  regaliter  in- 
signltus  cst,  quo  regum  nnllus  introirc,  prohibenli- 
bns  quibusdam  ^upcrstitiosis,  ausus  fuerat  ;  undo 
comparel ,  qnantae  rox  Stephanus  audaciae ,  et 
animi  pericula  nou  refurmidantis  fueral.  Post  di* 
scessum  vero  regis  venit  consul  Ceslrensis  Lincol- 
niaro  cum  militnribus  copHs,  ut  nssiliret  cam.  Dux 
igitur  ejus  vir  fortis  et  invictissimus  in  introita 
port»  Borealis  occisns  cst,  et  ipse  eonsul  pluribus 
amissis  fugere  compulsus  cst.  Civcs  igitur  victo- 
riosi  summo  gaudio  roplcti  virgini  virginum  pro- 
tcctrici  eorum  laudcs  ct  gralias  iiisigniter  exsolvc- 
runt.  Ad  Penlecoslon  rox  Francia»  Lodoveus,  cl 
consul  Flandriffi  Thco.ioiiciis,  ct  consul  de  San- 
cto  itgidio,  ct  innumorabilis  pxcrcilus  de  uni- 
verso  Francia  rcgno,  cl  multi  dc  gcnle  Anglornm 
crucibns  assumptis  itor  Jcrosolymitanum  arripiid- 
ruiit,  ut  paganos,  qni  copcrant  nrbem  Rolieis  cx- 
piigiiarcnt.  Majorem  cxoroilum  tainen  duxit  impe- 
rntor  Alemannia!  Conradiis,  transiitqiie  exercitus 
ulcrqiie  per  imperatorcm  Constantinopolls,  qui  eos 
postea  prodidit.  Mense  Augusio  profectus  est  Alc- 
xandcr  Lincolniensis  rpiscopus  AUissiodorum  al 
Eugenlum  papam,  qui  prius  Parisius,  tunc  ibi  mo- 
i'n'.:atur.  Ipse  quidoin  a  papa  hondriAce  susccplus 
csl,  scd  ex  intcinpostiva  caloris  nimietate  scini- 
iiarium  languoris  allulit  in  Angliam.  Undc  inos 
iiinrinitati,  deinde  languori,  tandcm  roorti  succn- 
buiL 

Anno  igilur  xni  rcgis  Slcphani  mortuiis  est 
Alexander  episcopus,  ct  sopullus  aptid  Lincolniant 
iii  Cnpite  jejunii.  Dicenda  sunt  igitur  de  viri  inori- 
hus  socundum  consiicludincin  Moysi  vera.  Nutritu« 
igitur  iii  sumniis  deliciis  a  Rogci'0  aviiiiculo  suo 
Salesberiensi  episcopo,  majores  indc  aiiimos  con- 
traxit,  qiiain  opportunum  esset  suis.  Siquideni 
piDDterire  volens  prhicipcs  csetcros  largilione  inu- 
iiorum  et  splendore  prociirationum,  cum  proprii 
reddilus  ad  hoc  non  suflicere  possent,  a  suis  suinmo 
studio  carpebat,  iinde  cgcstatem  suam  nimietata 
praedicta  comparatain  complere  posset;  nec  tameii 
complerc  poterat,  qui  scmper  magis  magisque  di- 
8|.ergel)at.  Fuit  auiem  vir  prudcns,  ct  adco  inuni- 


ut ,  utpulchrior  quam  in  ipsa  novitate  sui  compa-  ^  ficus,  ut  a  curia    Romana  vocaretur  magnificus. 


rorot,  nec  iiUius  aedificii  structurx  circa   lines  Aii- 
gli:c  cederel.' 

(Jndecimo  anno  rcx  Stephanus  magnum  coiigre- 
gniis  exercitum  castellum  construxit  inexpugnabilc 
situin  contra  Walinford,  ubi  Ranulfus  comes  Ce- 
sirensis  jam  regi  concordia  conjunctus,  cum  ma- 
gnis  interfuit  copiis.  Dehinc  vero  consiil  ipse  ad 
regis  curiani  cum  pacilice  venisset  apud  Nordham- 
lonam,  nihil  tale  metuentem  cepil,  et  in  carccrem 
retrusit  [al.  intrusitj,  donec  redderet  ei  castellum 
clnrissimum  Lincolnjae,  qnod  ab  eo  dolose  ceperat ; 
ot  csetera  quxcunque  fuerant  diiionis  suae  castella. 
Sic  igilur  consul  ejectus  carccre,  in  libeium  resti- 
lutus  o&t  Mrbitriiini. 

Patrol.  CXCV. 


Anno  eodem  excrcitus  imperatoris  Alemanniae  et 
regis  Francorum,  qui  summis  diiciliiis  iMustraU 
cum  summa  incedebant  superhia  ad  niiiilum  de¥e- 
nerunt;  qnia  Deus  sprevit  eos.  Ascendit  enim  iii 
f!onspectu  Dei  incontinentia  eorum,  quam  exerr«- 
bant  in  fornicationibus  non  occultis;  in  aduiteriis 
ctiam,  quod  Dco  valde  displicuit,  postremo  in  ra- 
pinis  ct  omni  genere  scelerum.  Prius  itaque  faine 
cor.sternati  prodltione  imperatofis  Constantinopo- 
litani,  postea  fcrro  hoslili  emarcucrunt.  Rex  aiitein 
Franciae  et  imperator  Alemanniae  cum  paucissimls 
prius  Aniiochiam,  poslea  Jerosolymani  iKnonriniost 
aufugerunt.  Tunc  vero  rex  Franchr,  quasi  aliqmd 
acturus  ad  detrimciituni  fani«  rcfocillandum,  auii- 

Sl 


971  HENRICI  AUCIIIDIACONI  IIUiNTINGDON.  97i 

lio  mililuin  lcmpli,  qiiod  cst  in  JcrUsalcni,  ct  viri-  A      Anno  decimo  sexlo,  Tcol»ahliis  Canloariensis  ar- 


bus  un(!i<iiie  coiigcstis  obscdit  Damascum.  Sed 
graiia  Dci  careiis,  ct  ideo  nil^il  pro(iciens  rediit  in 
Galliam.  liiterca  (|iiiJam  csLcrcitus  navalis  virorum 
non  potcntum,  nec  alicui  magiio  (iuci  innixi,  nisi 
Deo  omnipotenti  :  qiiia  liuinililcr  profecti  sunt 
optime  profeceruiil.  Civilatcm  namquc  in  Ilispania, 
quae  vocatur  Ulixisb.oiia,  el  aliam,  qiiae  vocatur  Ai- 
niaria,  et  regioncs  adjacentcs  a  mullis  pauci  Dco 
cooperaute  bellis  obtinuerunt.  Ycre  Detis  superbis 
re$i$tit;  humHibtt$  autem  dat  gratuim  (Jac.  iv). 
Exercitus  nainqiie  rcgis  Fraiicorum  ct  imperatoris 
Alemanitix  splcndidior  el  major  fuerat,  quam  ille, 
qui  prius  Jerusaleni  conquisierat ;  el  a  paucissimis 
contriti  sunt :  el  quasi  tclaE:  aranearum  distcrminati 


cliiepiscopus,  et  aposlolicse  scdis  lcgatns  tciiiiic 
concilium  generale  apiid  LondoniaAi  iii  media 
Quadragesima,  ubi  rex  Stophanus,  et  Aliiis  suus 
Eustachius^  et  Angliai  procercs  i^iteiTuerunt,  to« 
tumque  illud  coiicilium  novis  appcllationibus  in- 
frenduit.  In  Anglia  namquc  appcllationes  in  usu 
non  crapt,  donec  eas  Ilenricus  Wintoniensis,  dum 
legatus  esset,  malo  suo  crudeliler  intrusit.  Iii  codom 
nanique  copcilio  ad  Romaiii  poniilicis  aiidienti:tni 
ter  appellalus  est.  Rcx  autem  Slepliaiiiis  eodem 
anno  itcrum  Wincestriam  irrupit;  ci  quia  castcU 
lum  anno  praedicio  capere  uon  potuit,  ad  ejus  ra- 
ptionem  totis  viribus  desudabat.  Porro  ciim  viril- 
ter  inclusi  rcslarcnt,  duo  caslella  ad  illud  cxpu- 


sunt,  et  dcmoliti.  Hisautcm  pauperibus,  de  quibus  '^  gnandum  constrnxit.  Quosdam  igitur  ex  proccribus 


prsediximus,  nuUa  multitudo  resiarc  [at.  resisterc] 
poterat,  sed  quando  plures  iis  insurgcbaiit,,  d^bi- 
liores  efficiebantur.  Pars  autcni  eoruin  inaxima  ve- 
ncrat  cx  Anglia. 

£odem)anno  appropinquaiile  iNalali,  Robcrtus  cu- 
jus  cognomen  est  de  Qucrccto  arcbidiacoi^us  Lci  • 
cestrensis  [al,  Legrecestreiisius],juvenisomni  laude 
digniis,  electus  esl  in  cpisc.  Liiicohiicnscm.  A  cun- 
ctis  igilur  bonore  taiito  digiius  est  habitus,  rege  ot 
clero,  et  populo  cuni  suiii.mio  gaudio  aniiueiite  bc- 
iiedictioncin  poiililicalem  ab  archiepiscopo  Caiitua- 
lieiisi  suscepit,^  ct  apud  Lincolniam  cum  summo 
liipudio  magnus  exspcclalioiie,  niajor  adventu  a 


suis  ibidcm  relinquens  ad  propria  remcavit.  Sed 
quia  mos  regius  erat^  quod  niulta  strenuicer  inci- 
perct,  et  segniter  ex.sequeretnr,  artc  consulis  ifc 
tcgcccslria  castclla  regis  obsidenlia  demoUia  sunl, 
et  obsessuni  cailidc  dcliberatum  est.  Coiisul  eleiiini 
prxdictu^  n-aler  erat  consulis  de  Mcllcnt.  Iuqi;tt 
regis  sludiuin,,  ct  labor  cmarcuit,  et  cvaiiuit.  £u- 
dciii  aniio  consul  Andegaviuin  regis  Hcnrici  gciier, 
Qt  re^is  icrosolymilaiii  lilius,  vir  niagiiiis  rt  claris- 
sinais  inortis  concessit  Icgilius.  Igitur  Ilciirico  lilio 
suo  primogciiito  Andcga\.ia:n  et  Nornianitlani  coii- 
liadidit;  et  jus  bsereditariuin^  quod  in  Angliac  re- 
giio  licet  carcns  oblincbat,  ei  conccssiL  Contigit 


clcro  et  populo  cuin  dcjotione  susccptus  est.  Pro-  q  auicni,  qnoJ  Ludovicus  rex  Francorum  a  sponsd^ 


speret  ei  Deus  tcmpora  prava,  et  juventutem  ejus 
fovcat  rore  sapientia*,  ct  exhilarct  facicm  ejus  ju- 
cundilate  spiiituali. 

Anno  XIV  Ileiirico  nepoti  suo  pa^vid  rcx  Scolo> 
rum  viriiia  tradiilit  arma.  Cuni  autcm  pongrcgati 
csscnt  in  solcinniiate,  rt\x  Scotoruni  cuii^  viribus 
suis,  et  nepos  suus  cum  Occidcnlalibus  Angliae 
pruceribus;  tiniens  icx  Siephanus  ne  Eboracuin 
invaderent,  venit  in  urbem  cum  maximo  exercilu ; 
ibique  moratus  esl  per  tuensem  Augustum^  Eusta- 
chius  vero  fiiius  regis  Stcphani  (nam  et  ipse  eodcm 
anno  virilia  suinpscrat  arma)  irruit  in  terras  pro- 
cerum,  qui  erant  cum  Ilenrico  filio  imperatricis. 
tiulk)  orgo  cpntradicente,  Marte  et  Vulcano  comi- 


sna  niia  condulis  Pirtavictisis  per  cognatioiiis  jiisjti- 
randum  dividerctur.  llcnricus  igiiur  dux  noviis 
Normaunoriim,  diixit  cani,  et  per  eani  consulatuni 
Pictavicnsem  summis  honoribiis  anipliatus  possc- 
dil.  Ea  tamcn  dcsponsalio  incentiviira,  romesque 
odii  maxiini  fuit  ct  discoruiae  inter  regcni  Friii;co«- 
ruin,  cl  ipsiim  ducein. 

Iiisurgcns  itaqite  Euslachius  Urius  r^i^is  Steplianli 
cum  ipso  regc  Francorum  non  modicis  assuUibus 
Normanniam  oppugnabant.  Dux  utrisque  cl  oinni 
Franco^um  exercitui  robustissime  reslalat.  ffe< 
tamen  quoddam  castcilum,  quod  vocatur  Novuiif 
McrcatuiR,  copiis  oiimibus  aggregatis  assiliit,  ct 
polentissinie  ct.  pene  inexpugnabile  ccpit,  et  olifi- 


tanlibus,  non  inodicum  illis  damiium  inflixit.  Rex  D  nuit,  et  Eustachio  filio  regis  Anglix,  qui  sororciu 
vcro  Anglorum  et  rex  S/DOtoruin,  q.uorum  alter     ejus  duxerat  reddidil. 


erat  apud  Eboracuin,  alter  apud  Karloil,  sib|  mu- 
tuo  caven^es,  et  olTendere  liinentes,  por  se  ipsos 
divisi  smit,  et  ad  domicilia  rcg^noruin  repcdave- 

runL 

Anno  XV  rex  Sleph^^nus  ?igmiiiibus  congregatis 
urbcm  Wirccestrc  pulcherriiiie  assilivit ;  et  captam 
incendio  detuipaxit;  ca^tclhiin  lameii,  quod  urbl 
ineral,  capcre  iion  potuit.  Vrlis  namque  illa  Walc- 
ramni  consulis  eral  de  Mclleiit,  qiiain  ip§e  rex  Sle- 
phanus  ei  malo  suo  dcderal.  DitiiUe  igitur  spoliis 
urbis  direptx  regales  turinx,  per  tcrras  itii  nicoruin 
remcaverunt,  ct  indeprtedatn  innumfrabilein  null  > 
resistenie  sccum  reduxerunt. 


Anno  decimo  sepiimo,  rex.Stephanus  filium  suuro 
EUislachium  rcgto diademate  voluit  insignire.  Postu* 
lans  igitqr  ab  archiepiscopo  Cantuariensi  Tbcth 
baldo,  et  ca^leris  episcopis,  quos  ibidem  congrega- 
vcrat,  ul  euin  in  regein  iin;;crcnt,  ct  lienedictionc 
sna  coiiGrmarcni,  rcpulsam  passus  est.  Papusiqui- 
dem  litteiis  suis  aicliiepiscopo  prohibiierat,  iie  fi- 
iium  regis  in  regem  subrunarent ;  videlicet,  quia 
rcx  Stcphanus  regnuin  coiitra  jusjuranduiu  prasri- 
puisse  videbatur.  Intiino  igiturdolorc  decoctus,  rt 
ira  iiimia  fervescens  tam  pater  quam  filins,  iii 
doino  quadam  orones  iocludi  jusserunt,  et  Tebe- 
mentcr  aiigariantes,  ut  postulala  peragerenl,  com- 


975 


HISTORIA  ANGLOHUM.  —  LIB.  VIIL 


974 


|H'llabant.  Illi  suiiimo  perterrili  liniore  (rex  namque  A  que  tamen  super  boc  mirabanttfr.  £t,  quod  in  me- 


Stepbanus  nunquam  clericos  liquide  dilexerat,  et 
pridem  duos  incarceraveral  episcopos)  restiterunt 
laincn,  capitum  suorum  pericula  nihil  nietuentcs 
[al.  pcricuia  mctuentes].  Recesserunt  tamen  omnes 
illxsi  possessionibus  quideni  spoliati»  quas  postea 
rege  pcenitenle  rebabueruiit.  Rex  eodem  anno  ca- 
struin  Nubiriae,  quod  iion  procul  abest  a  Wintonia 
obsidens  oppugnavk,  et  tandem  expugnavit.  Inde 
castulluni  de  Wallingford  obsedit,  et  in  ipso  pontis 
ingrcssu  caslellum  obsessoriuiu  construxit,  quod 
inclusis  cscarum  illaiionem  liberam  progressioitem 
diripuit.  Tunc  i^gitur  primo  gravissime  compressii 
a  domino  siio  duce  Normanniae  petierunt,  vei  auxi- 
lii  exbibilionero,  vel  caslellum  in  manus  regis  rcd- 
dcndi  liceiitiain 

Aiino  r^gis  Stepbani  decimo  octavo,  dux  Nor  • 
inannoruiii  tanta  necessitate  compulsus  insperaius 
advolavit  iii  Angliam.  Tunc  vero  miserabilisAnglia 
(!cslrucla  quideni,  sed  jam  per  adventum  ejus  qu&sl 
vitain  rebabiturar  in  bxc  Vcrba  cum  lacrymis  ir- 
rupit  : 

/>f(.t  fleurice^  tiepos  tlenrici  maxiuie  magui, 
Autilia  cel$a  rno,  uecjam  tuo  toUi  ntiua. 
Picere  vix  posium^  Fueram ;  sum  namqne  recestH» 
Si  mi7ii,  guce  miseris  superest,  vel  spes  superes$et^ 
Ctamarrm  :  Miserere,  veuiy  succnrre,  resiste, 
Sam  sumjure  luijuris,  potes^  erige  lapsam, 
Sed.Huuc  ora  rigeut  :  nunc  vox^  nuuc  vila  reccdnut, 
At  quis  clamor  ade^t^  veuit  iugeminaut  qnoque  ve- 

[nit  ? 
Qiis  dtix  ifle  ducum  puer  aunis,  mente  seuitis  ? 
(icmma  virum,  rir,  ave ,  mea  spcs^  dum  spes  mihi^ 

[satve^ 
Sero  vcnis  :  perii  :  clames  tamen,  Angtia  s-yge^ 
Imo  resurge  :  tuam  refero  tibi  moriua  vitam, 
Ad  vocem  rediviva  tuam  post  fata  resurgam. 
Ivgo  revivisc-eus^  video  qnodinhorreo;  cernii 
Piwtia  quanlu  movet    Stepfianus;  moveat  ^    voto  : 

[quippe 
Cloria  uuUa  foret,  si  prwtia  nutta  moveret. 
(Juol  conira  Stephanum^  cui  copia  mutta  tirorum^ 
Duxisti  ?  paucos  :  cur  p*iUCO$  ?  gtoria  major 
l.st  mnttos  pauciSf  quam  muttos  vincere  ifiuttis. 
Cum  rcx  Francorum  eomites,  procftresque  $ed  omnes 
In  te  consutgunt  :  tevh  est  jactura  -;  repugno 
Diis  abseus^  pugno  tibi  prwsens^  cur  simut,  edam, 
Si  non  pugna  duptex^  nec  erit  milii  gtoria  duptex  : 
Mutto  magisqne  nitel  rege$f  quam  viucere  reges  i 
Quis  tibi  sig.tifer  est;  ipsius  gralia  Chrisli, 
Quam  mihi  conciliai  mea,  uec  minus  actio  rcgi$, 
Samqne  ptacet  pax  sota  mfJii  discordia  regi, 
Pacem  sero  sero,  pacem  tibi  sanguine  qumro, 
Dulcis  atumna  iiiei,  cui  tanla  pencuta  sumpsi. 
Te  potiar,  si  pace  tamen  per  me  poliare^ 
Si  secuSf  emoriur,  ne  te  videam  morieutem, 

Cum  igitiir  dux  gloriosus  Anglix  littora  leinpe- 
siatc  propulsus  occupassot,  subilis  afflata  runiori- 
bus  inrrenduit  (eria,  velut  arundinciuin  zepbiro 
vibranie  collisuni.  Transvolans  ituquc  Tama,  ut  as- 
solot  alis  pernicibus  semina  sparsit,  aliis  exsulta- 
(iunis  et  l;eti(ix,  aliis  formidinis  et  inoestitiae.  Diu 
l:iiiien  de  advcniu  ejus  admodnm  tripudianles  su- 
por  boc,  quod  puucos  sccum  duxerat ,  aliquantu- 
hiin  conimovebantur.  Hostium  vero  confusio  ex 
eadcni  paiicitaie  non  mo!icuin  releva!*atur.  Ulri- 


dto  biemis  gremio  mare  tempestuosuin  intrasset, 
sui  magnanimitatem,  aiii  judicabant  audaciam.  At 
juvenis  strenuissimus  congregans  suos,  tam  qaoB 
invenerat.  quam  quos  adduxerat,  mora  maxime 
perosa  castcllum  de  Mamnesbirli  obsedit ;  et  quia 
viri  tanti  probitates  magnae  sunt,  et  inultas  breviter 
quidem  perslringendae  sunt,  ne  rerum  gestarum  co- 
pia  plenius  elucidata  nimietatem  congerat  prolixr- 
tatis.  Obsessum  igitur  castelluin  statim;  uunquam 
eniiu  moram  gerendis  intermiscebat,  assilivit  mox- 
que  cepit.  fixpugnata  tainen  i^rbe  turris  excellen- 
tissima  Jordani,  quain^  regali  observabat  iiiiperio, 
sola  fame  domabilis  mahsit.  Unde  Jordanus  cum 
sumina  festiiiatione  egrediens ,  rcm  gcslam  regi 
Slepbano  propalavit.  Siiiistris  angariatus  rex  Ste- 
plianus  nuntiis  sui  vultus  dignilatem  oliducto  moe< 
rore  comiiiutavit.  Non  scgniter  tamen  copiis  omni- 
bus  congregatis  non  longe  a  Manbebirb  fix it  ten* 
(oria.  Crastina  vero  adventas  sui  die  acies  equiti* 
Lus  electissimis  refertas,  legibus  bellicis  distinctas. 
elcgantcr  ordinavit.  Erat  quidem  cxcrcitus  iiigens 
procerum  numerositate  condensus  ,  insi(;n:Lus  au- 
reis  c6ruscus,  valde  terribilis  et  decorus,  sed  pro  • 
cul  ab  lis  recesserat  Ueus,  in  quo  solo  tota  salus. 
Apertis  enifli  cataractis  'coeli  tantas  in  facies  ipsd- 
rum  misit  inundatlones,  lantas  acerrimi  frigorit 
obstinationes,  tanlas  ven(uosi  (urbinis  impulsiones, 
ut  Deus  ipse  videretur  pro  duce  rem  agere.  Ibant 

C  tamcn  acicbus  disp<)si(is,  quasi  contra  Dci  poten- 
liam  contcndentes  bdrrcndis  quidcm  exagitati  cru  • 
ciatibus;  stabat  e  regionc  juvenilis  exercitus,  magis 
viribus  confisus,  qiiain  numcro,  praecipue  tameii 
Dei  gratia  corroboratus,  quain  cx  justitii;  causa, 
pro  qua  ^cilicet  astabant 'misencordiCer.  Stabant 
eqnideiii  non  procnl  al)  ur1)is  praefatae  muralibus 
prope  fluenla  fluniinis,  quod  pluviarum,  et  nivioiu 
inuhdalio  (anto  iinputsu,  (an(a  immensitate  duce- 
bat,  ut  ingrcssuris  borrorem  iiicuterct ,  ingressis 
egressum  negaret.  Praecedebat  suos  juvenis  nobilis- 
siinus  arrais  tanto  duce  dignis  insignitus,  aninii 
plenitudincm  specie  corporis  imaginans,  quetn  adeo 
formas  dignitars  comniendabat ,  ut  si  dicere  licet, 

j.  eurh  non  tantum  arma  decerent ,  quantum  ipsius 
decor  arma  splendiflcaret.  Erat  qiiidem  ei,  suis- 
que  tempestas  a  tcrgo ;  legi  suisque  in  faciein ,  ut 
jiec  arma  sustincrf',  nec  lanceas  imbribus  profliien- 
(es  contrectare  possent.  Et  qum  prjeviderat  Deus, 
quod  puero  suo  tcrrani  sitie  san^ruinis  eflusioiie 
contraderet,  cuin  nullus  eoriim  fliiinen  transgredi 
posscty  nec  rex  tantas  illiivioncs  iillra  perferre  suf- 
flceret,  repcdavit  Londoniam  opera  cassatus,  con- 
fectus  molestia,  Igitur  |urri,  qiiaiii  obsederat,  duci 
reddita  properavit  exbilaratus  ad  id,  pro  quo  vene- 
rat,  scilicet  ut  castro  de  Wallingford  jani  famc  pc 
rituro  succuiTcrct.  Congregata  igi(nr  ihilitum  co()ia, 
quae  victiialibus  infcrendis  caslro  WaUiiigford  esset 
subsidio,  prosperavit  Dcus  cl  hoc  incoptum,  tran- 
quilium  iis  largicns  eflectum.  Erant  cquidcm  ca- 


975  HENRIGI  ARGUIOIACONI  HUNTINGDON. 

steUa  nnmerosa  in  circuilu  uiiliiia  recali  referla,  A  aeruni,  aa»iliuin  inclutift  poscenles, 

nec  tamen  impedire  vcnienles,  vel  redeunles  Do- 

luinovolenle  poiuerunt;  parvuni  fuit  niedii  spatium 

tcmporis  ci  jam  dux  validissirous  omni  militiat  qus 

sibi    adhaerebat  coadunala  obsedit  casteUum  nle 

Craumers  [at.  CrawemerscJ ,  rem  arduam  et  inx- 

stiniatam  laudabiliter  incipieus,  cinxit  ca«teUum 

regis  et  exercitnm  suum  vaUo  maximo,  ut  suis 

«gressus  tanlum  pateret  pcr  casleUum  de  WaUiug- 

ford,  obscssis   vero  nulius  perniitleretur  exitus. 

Quod  rex  audiens,  tunc  prorsus  oninibus  copiU  suap. 

ditioni  perlineiilibus  agglomeralis  duci  supervcuil 

lerribilis.  Terrore  lamcn  iiuUu  dux  perinotus,  Ucet 

iinpar  copiis  esset  regi,  vaUum,  quod  exerciiui  suo 

fucral  pro  niunimento,  staiim  dcjici  jussil ;  cl  obbi- 

dioncm  relinquens  acicbus  disposilis  conlra  regeiu  ^ 

splendide  prucessil.  Videns  sgitur  liiopiuate  regalis 

exercilus  acies  bosiium  ordinalas  in   facies  suas 

exsurgenles,  limuerunl  valde.  Rex  aulcm  nuUu  li- 

roorc  comprcssus  suorum  quoquc  lurmas  caitroruiu 

terribililer  disposilasprogredijussil.  Insurrexcruni 

aulem  proceres,  imo  proditores  Angliae.  de  concor- 

dia  inler  eos  agenles,  nibil  tamen  magis  quam  Ui- 

scurdiam  diligentes,  sed  bellum  coiiiiniiiere  noie* 

baiU,  quia  neulrum  exaiiare  voiebant,  ne  alleru 

subaclo,   alleri  Ubere  dominarelur;    sed    seniper 

aller  aiicrum  nieluens,   regiam  in  eos  polcslaleni 

cxerccre  non  possel.  liiducias  igilur  inter  se  rex 

duxque  conslilucrunl  coacli  nolenies,  ulerque  pru- 

diiionem  suorum  comperienles.  Juveni  lainen  suo  q 

Dpus  honorcm  de  more  conluUl.  Caslrum  namque 

regium,  quod  dux  obsederal,  ex  iUius  compaclione 

foedcris  delectum  csl.  L<iculi  sunt  poslea  rex  solus 

et  diix  suius  dmne  iiilerposilo  de  pace  peipelua  in- 

tereos  constilueiida,  dc  proJiiione  procerum  suorum 

aiixie  coiiquerenlcs  inier  se.  Praeiibaluin  est  Uiud 

pacis  negotium,  sed  tamen  in  aUud  teinpus  deia* 

luin  est.  Mondum  igilur  supiia  discordia  cum  ad 

sua  remeasseni,  diluculuin  feiiciuitis  duci  magno 

serenissime  comparuil.  Suos  ctenim  bostes  imma- 

uissinios,  el  suinma  polcntia  praedilos  liUuin  scUi- 

ret   regis  Eusiacliium  cl    Simonem  comitem  de 

Nuribampiuiie,  Dei  providcnlia  nil  lale  roetueutes, 

in  eodem  demolivii  lempore^  unde  virtus  el  spes 

•mnium   ei   rebellantium  ex    improviso  euiarcuit  D 

eveniu,  ulerque  juvenis  eodem  roorbo  eadcm  depe- 

rierunl  liebdoinada.    Sepiiilus   est   Simou  comes 

apud  Norlbamplune,  pleniis  omniuro,  qiiae  non  U* 

ceiiaiil,  omniuin  qiiae  tion  decebanl.  Sepullus  csi 

liUus  regis  in  abbatia,  quam  nialer  ejus  fundaverat, 

apud  Feveresham,  miiilia  quidein  probatus,  se^  in 

ea,  qux  Dei  suiit,  obsti:.aius,  rocloribus  ccciesia- 

ruin  durissimus,  persequenlibus  eani  devolissimus ; 

exstirpatis  igilur  liostibus  Hcnrici  dilecli  sui  fortis- 

siinis,  jom  Deus  ipse  tranquiUilaiein  regni  ipsius 

prxparabal  benignissime. 

Terliam  igilur  obsidionem  congessit  circa  caslei  • 
lum  de  Slanford,  capla  sialim  urbe  rebellanles  [o/. 
aciicllanlesl  ei,  qui  turri  iiieranl ,  nunlios  regi  mi- 


076 
Rei  aiUeni 
obsederai  casieiium  de  Tipeswig,  quod  Hogo  Eigoi 
contra  eum  lenebat,  cujns  obsidionem  eum  iioilel 
diiniuere,  nec  inclusus  auxilium  impondere,  red* 
diium  est  casteUniu  Henrico  principl  roagno ;  sed 
tl  caiteUum,  quod  rex  obsederat,  regi  redditum 
est.  A  Sianfordia  dnx  Normannorum  discedens, 
NoiUngbam  petiii,  el  statim  urbem  cepil.  Illi  vero, 
qui  casleUo  urbis  ineraDt,  urk>em  ipsam  combusse- 
runt. 

Interiro  vero  Teobaldus  arcfaiepiscopns  cum  rege 
dc  coucordia  cum  duce  coinponeuda  niagi.o  opcre 
Mciabal.  Ipse  frequenler  regi  coUoqHcus,  cluci 
vero  per  inlemttiitiot.  £rat  ei  ojoadjutor  llenricus 
Winloniensiscpiscopui,  qui  prius  reguum  funesie 
lurbaveral,  Stephano  fralri  suo  regni  iliadeina 
conlradens;  nuiic  aulein  poanilenlia  molus  cuui 
o:iiiiia  videret,  rapinis,  iiicendiis,  Cfedibus  deino- 
lila ,  ad  tautoruiu  finein  malorum  concordi»  priii- 
cipium  invigilabat. 

Disposilio  praeserlim  Dei  faciens  pacem  ei  creant 
lionuin,  cundignis  Angliae  JlagcUis  lincin  dcslinans, 
dodil  eis  eveiiluin  incc^pli ,  el  ab  eo  pcr  ipsos  pacis 
serciiiias,  concordia  sacrameniis  conQrmala  re- 
spleiiduil.  0  quam  inxsliinabile  gaudium !  quam 
beata  «'lies!  cum  in -urbe  Winloniae  processionc 
poniilicuin  et  heroum  coruscanle ,  rl  innnnlerabi- 
Us  popuU  fre«|uenlia  congratulaiilc ,  juvenis  cia« 
rissimus  ipso  rcge  ducenle  gloriose  susceplus  est. 
Ipsum  siquidem  rex  in  riUiim  suscepit  adoplivum ; 
el  haeredem  regni  consliluit.  Exiiide  rex  ducem 
Lundonias  secum  duxil,  ibique  nnn  ininori  gaudio 
ab  iunumerabiUs  conveiilu  picbis,  processionibus 
iuoutentissimis  •  ut  lanlum  dcccbat  vinim ,  susco- 
ptus  esl ;  sic  Dei  niisericurdia  pacis  auroram ,  ri 
noclis  gerumnosa!  nuein  regno  dirulo  conlribuii  Ai.- 
glorum.  llis  igilur  auis  cum  summo  gaudio  ei 
amore  rex  Stcphaiius  et  fliius  ejus  novus  mox  coii- 
venluri  discesserunl ,  hsrc  ctcnim  concordia  ante 
Nalale  Dumini  conflrmata  csl.  Ad  oclavas  autem 
l.piphani»  rursus  convenerunt  apud  Oxiaefordiain, 
cum  jam  dux  per  annum  fecK  in  cxpugnaliane , 
imo  iu  resuscilalione  Angli»  in  ipsa  commoraius 
fuisscl.  Igitur  ibi  principcs  Anglorum  jussu  rcgit 
'  iiominiuin  et  domino  debium  fldeliUlem  duci  si- 
niul  exhibuerunl;  rcgi  autein  honorem  debilum, 
ddemque  dum  viverel  conservaiuri.  At  hoc  conveolu 
inagnifico  paee  nova  fruentes  ad  propria  cum  ffau  • 
dio  discesserunt.  Nec  ionga  fuit  mcdii  mora  tcin- 
poris,  cum  iierum  apud  Dunesiapie  conveneront. 
Ibi  aUquanlulum  dies  clarissima  obnubibiU  e&l. 
Displicebat  enim  duci ,  quod  ca&teiia  post  inortcw 
Henrici  regis  in  pessimos  usus  circumquaque  con- 
slrucu  noii  diruereniur,  sicut  conflrmatum  et  san- 
cilom  fueral  iuler  eos  in  concordia  ei  flroiissinio 
fcedere;  pars  quidem  m.igna  jam  erai  diriiia;  qui- 
busdaro  uroen  casleUis  suorum  regis  ciemenlia  vel 
vcrsutia  parcens,  pacti  commuiiionem  defoiliuie 
videbalur.  Dux  igilur  supcr  hoc  regcm  ao^rians  , 


377  EPISTOLA  AD 

reptilsain  passus  est.  Sed  Umcii  palri  novo  con-  A 
sniliens,  aegre  quideni  rem  AJIslulil,  ne  concordix 
lumen  ex^tinguere  videretur,  utrinque  igitur  di- 
sccsstim  est  in  pace ;  sed  uon  mallo  post  accepta 
dux  a  rege  iicentia  victoriosissinius  Normaniiiam 
repedavit. 

Haec  sunt  gesta  Henrici  juvenum  splemlidissiml 
in  secundo  adventu  suo  in  Angliam ,  nec  succen- 
seat  mibi  quispiam ,  quod  de  multis  ab  eo  gestis 
pauca  scriplis  tradiderim ;  uec  enim  de  tot  ct 
tanlis  regibus ,  neque  de  rebus  per  tot  saecula  ge- 
stis  bistorix  plenitudinem  conieiere  potui ,  quod 
miiltos  exigeret  codices ;  sed  potius  bistoriaram 
abbreviationes ,  ne  posteros  res  gestae  penitus  lare- 
rciit ,  in  unum  contraxi ;  nunc  ad  propositum  re-  ^ 
vcrtamur.  Itaque  dux  gloriosus  in  Gallias  rediens, 
a  genilrice  sua,  et  omni  gente  Normanniae,  ei 
Andegavis,  Cenomaniae  et  Piclaviae  debita  laelitia 
et  hoiiore  susceptus  est.  Rex  aniem  Stephanus  in 
pace  tunc  primo ,  quae  regio  debebantur  boiiori, 
adoptivr  filii  gratia  potentissimus  obtinuit.  0  dira 
niortalium  rabics !  0  nefanda  perversitas !  Quidam 
(ilii  hominum-,  quorum  deiites  arma  et  sagittae ,  et 
iingua  gladius  aculus ,  inter  regem  praesentem  et 
ducem  absentem  summopcre  stimulum  discordiae  . 
siudebant  seminare.  Rex,  autem  vix  eorum  pcrsua- 
sionibus  restare  poterat ,  et  processu  temporis  (ut 
aestimabant  nonnulli)  jam  non  restabat.  Et  pravo- 
rum  consilia  non  invitus,  sed  quasi  nollet  dissi- 
mulans,aequo  licentius  audiebat.  Sed  aliter  filii  C 
hominum,  aliter  judicabat  Deus,  qui,  ut  decebat 
incepia  perficiens,  pravorum  consilia,  perversasque 
Hiiachinationes  ad  nibilum  redigebat.  Gum  namque 
castellum ,  quod  vocatur  Drake,  juxta  Eboracum 
obsedisset,  et  obsessum  tandem  cepisset,  aliaque 
inulla  victor  obtinuisset  et  castclla  diruisset,  Do- 
roberniam  petiit  cum  comite  Flandrensi  locuturus. 
Gui  alloquens  inOrmitate ,  et  tandem  morte  prae*  > 


WARINUai;  «78 

r«>ptiis  est ,  octo  diebus  anie  rcstivitatem  Oinnium 
Sanctorum,  et  in  abbaiia  de  Feversham,  juxta  uxo- 
rem  suain  et  filiuin  sepultiis  est,  cum  fere  xix 
aiinis  laboriose  nimis ,  ei  inreliciter  regnassei.  Bli- 
seruut  itaquc  Theobaldus  arcbiepiscopus  et  quam- 
plures  ex  Angliae  proceribus  nuntios  Testinantes  pro 
doinino  suo  duce  Norroannorum,  ut  regnum  susce- 
plurus  incuiiclanter  adveniret.  Impedilus  lamen 
ventis  et  mari ,  causisque  quam  pluribus ,  paucis 
diebus  ante^Natale  Doroini,  cum  conjuge,  fratri- 
busquc  suis,  multisque  poientibus,  magnisque  co- 
pils  applicuit  apud  Noveforest.  Fuit  igitur  Auglia 
sine  rege  quasi  sex  hebdomadis,  nec  («men  Dei 
gratia  praeveniente  pace  caruit ;  vel  pro  regis  amore 
ventuii,  vel  timore.  At,  ut  dictum  est,  cum  ap- 
plicuisset  Londoiiias  peiens ,  ut  decebat  (antum  ct 
tam  beatum  virum  cum  summa  laetitia ,  et  mullis 
prae  gaudio  lacrymantibus ,  in  regem  l)enedictug 
est,  et  in  throno  regni  spleiididissime  collocatus 
est.  De  cujus  teroporis  beatitudine  sic  dixlmus 
heroice  : 

Bex  obiil,  nec  rege  carel  carens  Anglia  pace, 
Htect  Henrice^  creas  miracuia  primus  in  orbe. 
Rex  nondum ,  prw$en$  nondum ,  tamen  efficis  itlud 
Quod  rex  non  poluil  pra^sens  {dignissime  seeplris), 
Quam  bene  sceptra  geres ,  qui  regni  fleclis  habenas , 
Nondum    scevtra    gerens^   dum    irans  maris  aita 

[moraris, 
Per  te ,  sed  sine  te  fruitur  tamen  Anglia  pace , 
HcBC  aurora  tuos  preecessit,  Phcebe,  iiitores , 
Ecce  venis  radians  :  radii  sunt  advenienlis 
Certa  fides^  hilaris  clementia,  tanta  [al.  catita]  po« 

testat , 
Lenejugum^  vindicta  decetis ,  correctio  dulcis, 
Castus  amor,  iibratus  honor^  frenata  voiuptas, 
His  igitur  radiis  dum  sceptra  decora  decoras , 
Tu  diadema  magis^  quam  ie  diadema  perornat, 
Anglia^  lethali  jamdudum  frigore  torpens , 
Nunc  solis  fervore  novi  redivma  calescens , 
ErigU  impressum  terrce  caput ,  et  fiacuaiis 
Mcestitias  lacrymis ,  prte  Imtitia  la^marH. 
Cum  lacrymis  hac  verba  tuo  profundis  alumno  : 
Spiritus  es ,  caro  sum;  te  nunc  intrante  reviji. 


ARCHIDIACONI  HUNTINGDONCNSIS 

EPISTOLA  AD  WARINUM 

De  regibus  Britonum. 
(Vide  PatrviogicB  tom.  GLX,  col.  423,  in  Aiictario  Robertl  de  Hfonte  ad  Sigeberttnn.. 


S79 


neNRICI  ARGHKDIACONI  IIUNTINGDON. 


980 


EJUSDEM  EPISTOLA  AD  WALTERUM 

1)E  MUi\DI  CQNTEMPTU  ' 

•  SIVB 

DE  EPISGOPIS  ET  VIRIS  ILLDSTRIBUS  SUI  TEMPORIS. 

{Angtia  iacra,  t.  II,  p.  .694,  ciirante  Henrico  Warton,  qui  lianC  eplstolam  exliihel  cx  ulroque  codictf 

Laiubetliano,  variis  leclionibus  app«^sitis«). 


Walterc,  q^omlain  decus  juYenumy  quo.;idqiiii dc-  A  el  byssfnas;  nibil  nimirum  be:|tiu$  aesitlmarc  potiti. 


iiciae  ^eruin»  nunc.  proli  dQlor !  diptino  dolore* 
jle<;oquen.s*.  nMuc  lameutabili  dolore  consumcris. 
ja  a^statis  nostras  jucundabiii  flore  librum  tibi  epi- 
grammaton  poetice  coniposui;  carmen  etiam  in 
^amore  *  acceptabile  contexui.  Jiivcnis  autem  juve- 
.  nilia,  nunc  senex  seni  senilia  destino.  De  conlem- 
ptu  igitur  mundi  quxdam  libi  et  milii  scripsi ;  iii 
quibus  te  languens  exerceas,  et  ipsc  potissimum 
«aepe  logendo  rccurraiq,  nec  dissereiido  rbetorice, 
hcc  (ractando  pbilosophice  :  id  ^  unum  omnis  pa- 
gina  divina  intonat,  omnia  pbilosopborum  Ingenia 
dcsudant;  sed  loquendo  omnino  simplicUer ,  pt 
pateat  pluribus ,  id  est  minus  doctis  et  de  his  qux 


Cum  igitur  omnisS  et  ipsi  etiahn  qul  de  mundi 
coiitemptu  legeUant  in  scliplis,  ei  obsequerentur ;  el 
ipse  quasi  pater  ejt  dominus  *  omnium  a^.sllmatus, 
mundum  valde  diligeret  iet  aniplexaretur  ;  si  Cjuis 
tunc  mihi  baec  pulcherrima,  qux  omhcs  admira- 
bamur,  conteninenda  diccret,  quo  vuliu,  quoaniiiiQ 
fcrrcm?  Iiisaniorem  Oresle,  importuniorem  Thersile 
judicassem.Nihil  tanti  viri  tantie  bcalitudini  obcsse 
posse  putabam.  Vir  tamcn  cncctiis,  narrationem 
audivi  de  turpissiniis  omnino  conviciis  ad  eum 
diclis ;  qiiae  si  mihi  nihil  jiabeiiti  iii  laiita  audicnti^a 
dicta  fuisseiit,  scmijnortuum  me  duccrem.  Gaej^i 
ergo  illam  inacstimabilem  beatiliidinem  niinoris 
(u  et  ego  vidimus,  hinc  jam  senes  contemhere  con-  pendcr£.  Quia  vero  multis  s^cularibus  solent  ante 
tcinptibilia  discamus.  Nihil  igilurde  historiis,  niliil      •nftvfom  nriM*hi<i4iiiiA  rnniinfrere  :  ouid  antc  tloelii 


deante  relatis,  sed  quae  videndo  scunus,  quia  tale 
testimonium  ncc  aliud  lex  admiltil,  apponimus. 
fiuod  si  temporis  riostri  posteris  nomiua  barbara 
^ideantur;  vel  qqia  to|  appqnuiitur,  as|>er  ct  obli- 
qiius  txdeat  tractatus ;  nonne  saltem  mihi  et  tibi 
proderit  ? 

Sil'  igitur  primum  capitulum  de  his  qiix  ih 
Ecclesia  nostra  contigerunt.  l^itur  a  pueritia  oin- 
|iia  fere  vitia  praeter  luxuriam  pullulant  hinc*,  quia 
facuinen  erigit  rigidissimum  et  prinoipatum  nimius 
ainor  prsesentium.  Guni  autem  setatis  natiirali  bqno 
inala  multa  puerilia  vacuentur,  velut  in  scientia  le- 
\itas,  mutabilitas  et  alia;  hoc  praediptum,  qiu)d. 


inortcm  acerbissima  conlingere ;  quid  antc  Hoelii 
ci  contigerit»  cdisseram.  Qui  juslitiarius  totius  Ai^ 
gUae,  et  ali  omnibus  suii)me  formidalus  fuerat,  iii 
ultimo  vitae  suxahnpbis  implacitatus  est  a  rege 
pcr  (juemdam  justiliarium  ignobilem,  etdamnogra- 
vissimo  cum  dedeco^e  bis  ainii^tus.  Unde  tanlo 
stuporc  mehtisangariatusest,  ui  buin  ego  jam  ar- 
(ihidiaconus  ejus  inlcr  prandium  juxta  eum  recuni- 
bereniylacrymas  euni  fudisse  videriin.Gausain  quvr 
situs  :  Ouondam ,  Ihqult,  aslantes  rolhi  prctioshs 
iiiduebantur.  Nunc  mulcla;  regis,  cujus  sempergra- 
lUe^dui  '^^,  compegeruiil  cos  agninisvestiri.  Tanta 
▼ero  post  hxc  despcralioiic  de  regis  amicitia  usii6 
est,.ut  cum  laudes  egregiae,  quas  rex  de  eo  absente 


jucundius  est caeteris et  mclle  venenato  conditius ■',  c  ^'^c^^^Hj  «*>  reciwrentur,    suspirans  dixlt":  Noq 


pmanet  ct  crescit.  i£latis  tamen  magnq  prQc^>su 
pungerc  videnlur  quae  mulcebant,et  amariisire  quae 
iiidulcabaut.  Usu  tamen  mali  vclut  haino  iiiextrica- 
bili  captae  mcntes  diviiiis  et  deliciis  fugientibus 
retinentur.  Quod  .a  me  ipso  didici,  Cufn  .uaraque 
puerulus,  cum  adolescens»  cum  juvenis,  Roberti 
pra:sulis  nostri  gloriam  conspicerem  ;  scilicet  equi- 
tfs  deccniissiinos ,  adolescentes  npbilissimos,  equos 
prctiosissimos»  vasa  aurea  ct  deaurata,  ferculorum 
iiuiiicrum  ferciitium  splendurem,  vesics  purptireas 

VARIiC  LEGTIO.NES. 
'Langore.     *  Aiimi^em.     ^  Et. 


laudat  re^  quempigin  suoruni,  nisi  quem  volucht 
-fiinditus  laederti^*.  Rex  namque  He^iricus,  si  dicere 
fas  est,  summae  simultatis  erat,  ct  nimis  '*  iiiscru- 
slabilis.  Post  paucos  cxhiiic  dies  ,apud  Wodesloc, 
.ubi  rex  conventum  hominuin  .et  fei:arum  statuerat, 
cuni  episcopus  Io(iu^rctur'cUni  rege  et  episcopoSa- 
lcsburiensi,  qui,  ^ummi  erant  in  reguo,  percussus 
cst  apoplexia.l^ivus  tamen,  sed  elinguis,  in  bospi- 
.tium  &UUUI  deportatus,  prxsente  rege  mpx  exspi- 
ravit.Rcx  magnus,  cui  seiuper  scrvieral,  qUem 


*  Coiiex  atier  Ifgit  appctitu 
nos.    •Dcub.**    Adde  \\yA\\n\c,     *•  Dixcril 


*'  Dclcrc. 


Sic. 
*'  Mcnlis. 


•  Inler  ruiE     '  Gonditur.    *  Oni- 


0gl  DE  yiKIS  ILLUSTIUBUS  SUl  TEMPORIS.  m 

vaMe  dilexcrat  el  mcKicral,  qiiciii  laiui  ducebal.  i"  A  cessil   Roberlus ;  quibus  modo  Willelinus   nepos 


quem  adeo  confidebal,  niliii  pluris  in  nccessiiaie 
suinma  fuit  '*  mcndico.  Aniinadverliie  igitur  iion 
fruslra  dicluni  :  Maledictus,  qui  confidil  in  homine, 
gt  qui  ponil  cariiem  brachium  suum  (Jer.  xvii). 

Dum  igitur  puer  vel  adolescens  vel  juvenis  coii* 
spiciunl  beatos,  percogilent "  quaiii  siteoruin  fluis 
ambigiius,  et  in  boc  etiam  mUndo  marcescere  ince- 
ptiiri  sint  in  miseriis.  Fuit  amem  Robertus  praesul 
niiiis  et  bumilis,  mullos  erigcns,  nulluro  deprimcns, 
patcr  orphanorum,  deliciaB$uorum;hoc  tamen  usus 
cs>t  finc.  Tractandum  aulem  erat  de  prseccssorc  ejus 
Romigio,qui  cum  "Willelmo  rege  in  Anglia  vcnit, 
ftl^ello  intcrfuit;  qui  posiea  episcopalum  Dore- 
cestna  *•  pnudicto  rege  largtcnle  suscepit ;  qui 
deinum  scdcm  episcopatus  a  Dorecestria  "  in  Liii- 
cblniam  transtiilit;  quiecclesiam  nostram  fundavit, 
fniidalam  posscssionibus  variis  .ditavit ,  ditatam 
pcrsonisboneslissimisinfloravil.  Scilicelnon  loqvi- 
mur  nisi  de  audiiis  et  visis,  euin  autein  non  vidi- 
inas;  clericos  autem  vencrabiles,  quos  in  ecclesia 
piimos  imposuit,  omncs  vidimus  ".  Radulfam  igi- 
tur  sacei-dotem  rcvercndum  constituit  decanum. 
Reincrum  vero,  in  cujus  {oco  Gaufridus  ncpbs  ejus 
adbuc  degit ,  tbesaurarium  exbibuit.  Reinerus  vir 
adco  religiosus  fuit ,  ut  sa^pe  iu  tumulo  qucin  morti 
sux  prxparavei  at,  psalmodiam  exercerct,  et  domui 
£terniia.lis  sc  '*  assuescens  dlutius  orabat ;  ut  cum 
urare  non  posset,  ibidem  recumbens  a  Dei  pietate 
%isitaretur.  Felix  exemplam  viri  clarissimi.  Ncc  ia-  C  dc  bis,  quos  in  suniinis  deliiiis  educatos  vidlmus 


Alexdndri  cpiscopi  nostri  egregius**.Leicestne  vero 
Radullum ;  cui  successit  Godefridus,*quibus  W»l- 
terus  vir  oinnino  laudandiis,  nunc  vero  Robertus 
de  Querceto,  vir  fama  dignus.  Oxenfordiae  quideni 
pra*posuit  Alfredum  *%  cui  succcssit  Wallerus  su- 
perlalive  retboricus.  Bucbingebam  prxposuit  Alu- 
redum  parvum ;  cui  successit  Gislebertus,  versibus 
et  prosu  et>l)abiiu  curialissimus.  Quibus  successit 
Rogerus,  jam  Ccstrcnsis  cpiscopus  cfleclus.  Postea 
Richardus,  nunc  vcro  David  frater  Alexandri  vene- 
rabilis  episcopi,  a  primo  quintus.  Septimum  vero 
arcbidiaconum  Bedefordiie  pr^posuit  Osbertum. 
Cui  successit  Radulfus,  miserande  occisus.  Quibus 
Ilugo**  nunc  vero  Nicolaus,  a  primo  quartus.  Cae- 
teri  vero  elerici  bonestissimi,  ne  prolixitatis  ar- 
guar,  taceantur.  Cogita  "  igitur,  quomodo  prae- 
diciae  personae  venerabiles  exinanitae  sunt,  et  mox 
oblivione  etiam  '^  absorbendae  sint.  Imo  mente  re- 
volve  omnes,  quos  in  cboro  dextro,  omnes  quos  in 
cboro  sinistro  prius  vidimus.  Nec  unus  quidem  " 
superest.  Amabant  quae  ainamus;  optabant  quae 
oplamus ;  spcrabant  quae  speramus  :  mors  omnes 
dedit  oblivioni.  Cogitemus  igitur,  quia  et  nos  simi- 
liter  eadem  manet  oblivio.  Curemus  omni  nisu 
quaerere  quod  durct,  qtiud  stablle  sit,  qiiod  diflerat 
a  somno ;  inio  quod  aliquid  sit,  quia  Iiaec  nibil 
snnt. 

Sccundumcnpitubim  ad  conicmplum  mundi  est 


cendus  est  Hugo  sacerdos,  vir  meinoria  dignus , 
principium  et  quasi  fundarocntum  Ecclesiae.  Cui 
isuccedit  Osbertus,  vir  omnino  comis  et  desiderabt- 
Hs.  In  quorum  loco  jam  Willelmus  exstat,  juvenrs 
magiiae  indolis.  Guerno  vero  cantor  effectits  est. 
llujusin  locoRaduIfus  inpraesentiarumcantordegit. 
fjiec  praetereo  Albinum  Andegavensem,  magistruTi) 
quippe  meum.  Cujus  fratres  honestissimi  et  con- 
socii  mei;  qui  trino  poUebant  babitu,  scientfa  pro- 
fundissima,  castitatc  clarissiiiia,  innocentia  sumnia ; 
occulto  tamen  Dei  judicio  Icprn  percussi  sunt ;  sed 
jara  purgamento  mortis  mundati  sunt.  Septcm  aii- 
tem  archidiaconos  scplein  provinciis,  quibus  prae- 


suinmrs  mrscriis'tand<im  dclctos.  Kleo  autem  pcr 
(?^pittila  tibi  scribo ;  ut  quia  diversorum  nomina  et 
gesta  ubiqiie '*  dispersa  intermisccntur,  blnc  ap- 
tior  '^  ct  dilucidior  flat  truciatus.  Yidiinus  igilur 
Willelroum  fllium  rcgis,  vestibus  sericis  ct  aurb 
cpnsutis  indutum,  faraulorum  ct  custodum  turba 
coiisertum,  gloria  quasi  coplcsli  coruscantein.  Ipso 
unicus  erat  rcgis  et  reginac  filius;  nec  dubitabatse 
drademate  6ublimandum.  Enimvero  nescio  quid 
magts  afferebat  ei  certa  spes  in  futurum  regnandi, 
quain  pa!ri  suo  ipsa  cssentia  regiii;  quia  pater 
niagniim  regnandi  spatium  jam  prtcterierat ,  fliid 
totum    adliuc   rcscrvabalur.  Patcr  ctiaiu  jam  de 


crut,  Rernigiusimposuit;  Richarduinarchidiaconura  n  amissionc  cum  mentis  angaria  cogiiabat;  flliusver6 

t&ntum  ad  babcndiim  cum  gaudio  totus  inbiabai. 
Displicebat  autero  mibi,  et  iii  aninio  *^  cladem  fulu- 
ram  porlendebat  nimius  circaeuin  cullusct  niinius 
in  ipso  faslus  ;  ct  dicebat  aiiimus  incuS  :  Hic  adco 
delicatus' nutritus**  in  cibum  ighis.  llie  autcni 
semper  dc  rcgno  futuro  de  fastigio  superbo  tumidus 
cogltabat.  Deus  autem  dicebat  :  Non  sic  impii,  non 
sic  (Psal.  i).  Coiiligit  igitur  ei,  quod  pro  corona 
auri  rupibus  marinis  capite  sciudcrctur ;  pro  vcsti- 
bus  deauratis  nudus  in  mari  volutarctiir;  pro  cei- 
situdinc   regni  roaris  in  fundo  piscium  Yciitribui 


Lincolniae,  cui  successit  Albertus  Longob«rdus,  cui 
ciiam  successit  Willelinus  Bajocensis,  et  minc  fto- 
bertus  junior,  omnium  arcbidiaconorum ,  qui  1n 
Aiiglia  sunt,  ditissimus.  Cantebrigiensi  et  Hunten- 
donensi  et  Hertfordensi  Nicolaum  :  quo  nulltis  erat 
corpore  formosior ;  nec  moribus  corpori  mfultum 
absimilis  erat.  Cujus  circa  transitum  cum  Cantc- 
brigensis  provincia  ab  episcopata  nostro  scparala, 
novum  episcopum  suscepisset,  dnabus  reliquis 
provinciis  archidiaconus  et  ipse  successi.  Nigclliim 
vcro  archidiaconum  Hamtoniae  praeposuit,*cui  suc- 

VARliE  LECTIONES. 
*•  Adde  ei.     •■  PrxiCouitriil.      ••^Dorkecestria.     "  Dorkeceastria 
mcmoiabinius  paucis.     '»  Suae.     *•  Adde  nepos.     "   Alwreduni. 
•*  iEtcrna.    "  Jam.     *•  Utiquc[.    "  Apcctior.    "  Meo.     "  Nutritur 


*•  Adduntur  :   Quoriiin    paucn» 
*'.  A  priino  tcitius.     **  Cogitarctut^ 


«.• 


983 


HENRICt  ARCIilDIACONI  HUNTINGDON. 


084 


tepelirelur.'  Hlcc  fiiit  iiiulatio  iie&teia:  ExceUi.  Rt-  A  cuhctis  opibiis  terrac;  ct  oinnia,  qux  iii   iiiundo 


chardus  etiam  Ceslreiisis  consul,  iiliu^  uiiicus^Hu 
gftnis  consulis,  sumino  sptoiidore  ntitritiis,  sunima 
exspectatione  patris  liaeres  eximinsi  adhuc  imbcr- 
bis,  in  eadein  nave  deperiiti  el  fanideui  septilturain 
kabuit.  Ricliardusquoque  filius  regis  notlius,  ab 
episcopo  iiostro  Roberto  reslive  nutritus,  et  in  ca- 
dem  qua  degebam  familia  a  me  el  aliis  celebrirer 
lionoratus ;  cujus  indolem  mirabamur*  ct  magiia 
quaeque  exspectabaiuus,  in  cadem  uavi  cautibua 
Ulisa,  cuin  ntare  ventis  careret,  subiia  morte  raptus 
esl,  et  a  mari  voratus  est.Ciim  igitiir  Willelinus  regis 
nepos,  filiiis  scilicet  Ruberii  ducis  Normannoruni, 
jam  solus  regius  csset  b;eres,  et  omnium  exs|>e- 
rtationc dignus  judicaretur;  et  probitate  ineffabili 
consulatum  Fiaiulriae  adeptus  csset ,  el  vigore 
inextermiiiabili  Tbeodoricum  signis  collatis  supe- 
rasset;  parvo  ictu  sauciatus '*  deperiil.  Oninesqui 
eum  regem  futuruin  securi  expectabaiit,  etquosvis 
»d  lubilum  praejudtcabant,  illusi  sunt.  Si  singula 
i^quercr  exenipla,  licret  Epislola  codex  magnus. 
Nunc  aulem  decanuin  nostruin  Simonem  iion  prae- 
tcreo,  (|ui  lilius  Robcrti  praesulis  iiostri  fuit ;  quem 
genueral  dum  cancellaritis  Willelmi  magni  Hegis 
esset.  Qui,  ut  dccebat,  regaliter  nutritus,  et  adhuc 
impubes,  decaiius  nostereffeclus,  in  summam  regis 
amiciiiam  el  curiales  dignitates  mox  provectiis  est. 
Eral  aulem  celer  ingcnio»  clarus  eloquio,  forma 
tenustus,  gratia  coruscus,  anate  jijnior,  prudenlia 


desideraiitnr,  huic  non  valent  coniparari.  SiTiptuiii 
est  tamcn  .  Sapiettlia  hvjui  wuttdi,  UvUilia  apud 
Deum  (/  Cor,  iii).  Quoj  Aposloli  signacultim  visis 
prosequitur  '^  exemplis.  Fuil  i;;iliir  Uobertiis  con- 
8ul  de  Meilend  in  rebiis  saecularibus  sapiohlishiiiius 
oninium  hinc  usque  in  Jeriisatem  degeniiuin.  Fuit 
acientia  clarufi,  eloquio  blandus,  astutia  persplcax, 
providentia  sagax»  ingenio  versipellis,  prudentia 
insuperaliilis,  consilio  profundus,  sapieiitia  iiiagnus. 
Possessiones  igitnr  uiagnas  ct  varias,  quas  viilgo 
vocaiit  bonores  ",  et  urbes  et  casteila,  vicos  et 
villas,  flumina  et  silvas*  praedictis  acquisierat 
instrumentis.  Erant  autem  hbnores  ejus  non  si»luni 
in  Anglia,  sed  etiam  **  in  Noriitannia  ^^  Fraiic7a. 
Pro  iibitu  suo  igitur  reges  Francoruin  et  Aiiglorun! 
nuiic  concordes  unicbantur»  nunc  discordes  prarlia^ 
bantur.  Si  adversvs  aliquem  iiisurgebat,  i-otuiitiis 
buiniliabatur.  Si  prodesse  volebat,  gloriosus  exul- 
tabatur.  Hinc  Ibcsauri  copia,  scilicet  auri  el  ar- 
genti,  gemniarum  et  paUiorum,  incrcdibiliter  ci 
confluxit.  Cuni  igitur  in  summo  statu  glo.  ia:  suse 
degeret ;  contigit  qiiemdam  alium  consulem  spon-*. 
sain  ei  tam  factioue  quam  dolosis  viribus  arripuisse. 
Unde  el  iii  scneciute  sua  mente  turbatus  et  «Hgaria 
obntibilatus,  iii  tenel.ras  moeroris  incicil;  iiec  nsquo 
ad  mortein  se  hclum  i-el  hilar^i»  sensit^  Cilm  igitur 
post  dies  dolori  dedicatos  ^  ct  in  iiifiiiuitutem 
mortis  praenuntiam   incidisset;  rogatdS  est  nb  ai- 


aenilis,  sed  superbi;e  vitio  respersus.  Ex  supcrbia  q  chiepiscopo  et  saceneiibus,  cum  et  toiifessionis 


rrevit  invidia,  ex  invidia  odium,  ex  odio  dctrac- 
tiones,  jurgia,  delaliones.  Beiie  igitur  prophetavit 
de  se  dicens  :  Ego  curialibus  inierponor^  quati  sal 
angiiHlis  titentihus.  Sicut  enim  sal  anguillas  ex- 
ci-ttciat ;  sic  dclationibtis  suis  omnes  regi  fainu- 
lanlcs  distorsil.  Sicut  sal  anguillarum  dcslruitur 
hiiniore,  sic  ipse  oiuiiium  aspiratione  anniillatur  *'. 
Ilujiistamcn  prophetia:  parlcm  prioreiu  intcllexit, 
iUcrain  non  prajvidit.  Verunitanieii  dc  se  dixit 
"tescius.  Siiiiimus  igitur  in  fasligio  curiae  et  regni, 
posl  dies  in  summum  regis  odiuin  devolutus  csl ; 
ei  in  carcerem  positUs,  per  latrinani  aufugisse 
dicilur;  ei  in  exsilium  etmiseriam  juvenis  intravil, 
Benc  igitur  in   illo  propheticum  paiuit  :  Qui  in 


purgatorium  tinpeiidcreni  ofliciuni «  ut  tei  ras  quas 
vi  vel  arteniultis  abslulcrat^  pcbiiitens  icdUeiH,  ci 
erratum  lacryniis  lavarel*  Quibus  respondcns  ait : 
Si  lerras  qmas  agtfregmi^  muUifarhm  dtvi$ero^  muid 
miser  filiis  miis  reUuquam?  Cni  coiitra  niiiiislri 
Domini  :  Suficieul  filiis  tuis  higrediiatm  prUtiHm^ 
et  quas  jusle  terras  acquitisii.  COfiera  reddt.  Aiia* 
quin  animam  dewvitii  ffehennee.  Respondil  &iiieiii 
consul  :  Filiis  omnia  iradum ;  iptt  pro  ^aiuie  da- 
functi  misericorditer  agant.  Eo  defuucto  ,  fllit  cynt 
magis  injustccongregau  injuste  studueriini  ati|{efe, 
quam  aliquid  pro  salute  patria  *>  distribaere^  Lt« 
quet  igitur  suminam  viri  Bapicnliam  in  fine,  qn« 
iaus  cauitur,  non  solum  in  suwiHam  sinUitiafli» 


croceis  hutriebantur,  amplexaii  sunt  stercora  (Thren.  D  sed  in  caecam  devenissc  insaiiiami  Qoid 


iv).  Non  igilur  niaghi  aesiimemus,  cum  nobiles 
pucros  vci  juveoes  viderimus,  tain  forina  quaro 
divitiis  ei  favoribus  per^adlare ;  cuni  sxpenumero 
in  summas  miserias  redigantur.  Nunc  '^  omnis 
enspectatio  stnltonim  dissoluta  est ;  ct  qiiod  i.ihiii 
erat^  ad  nihilum  mdigeiur  **. 

Terlius  erit  Tracidtus  ad  hujiis  viue  tabcntis 
(!espectiiYn,-quae  utlnink  desplci  posset  a  me,  quan- 
luin  animus  opiat  mens,  (H  dignilas  exigit  sua ;  de 
sapientia  hujns  mmdi,  kcilicet  de  hoc  qiiod  potis- 
b:u;um  est  in  inuudo.  Illa  uaroquc  prctiosiof  ^i 

VARIiE  LECTIONES 
Xnmillatos  t%\  "  tuhc.  "  Rcdigiiur. 
*»  Patcrna.    *•  Concts^ii. 


BiemoreHi 
Gislebertum  cognoraiue  (Jnivcrsaicm,  epilcupimi 
Londonienscm  1  Non  fuii  ad  usque  RYiroap  par  ei 
scientia.  Artibus  erat  erudiiissiiiiusi  ibeArft  aiiigii- 
laris  et  unicus  :  fama  igiturcelebris  ei  qrfendidi». 
Quapropter  duin  scbolas  regcrettit  NiVTniis  €«lliai 
ad  suminum  Londonift  sacerdotiam  tecaitis  ttt^  ei 
exoratus  accessii  ^.  Qui  tnagna  esspectaihHie 
susceptus^  coepit  avaritiae  criniini  deservire;  fli«lta 
p*^rquirens>  paaca  larglens.  Neriens  liqMidM  iiiMI 
divisit.  Sed  inflnium  thesauri  ccpiam  rex  Ilcnricus 
in  ejusdeliciis  invcnit.  Ocrcae  etiam  epiacopi  «Mro 


■•  In  mann. 
•'  1«.    "  Dceu 


**  Prosequar.     **  Dctst,    *•  Vtrdfn  et. 


983  DE  VIUIS  ILLUSTIUnUS  SUl  TEJIlPOmS.  m 

el  argento  referl»  in  fiscuin  regiuin  allal;e  sUbl.  A  verblis  :  Bllrabilia  RobeHi    dc  Belestne.    Tandem 


Uiide  vir  summx  scientiau  ab  omni  popiilo  babilud 
est  pro  slultissimo.-Quid  etiam  de  Randuiro  ^'  ri^giS 
canceliario  ?  Qiii  cum  esset  vir  sagacissiknus,  astu- 
lus  etcallidus,  omnem  vim  sjipieiili^  SU:lB  conveHit 
ad  simplices  dcliscritandos^^  ci  pcc'uni:ks  efadcudad. 
Sed  inier  agendum  decidit  th  languorcs  interinlna- 
biles.  Tuiic  tero  quasi  Deb  reiiitens  et  iiatui^ 
viclor,  facinus  cumulafe,  ^uos  poie^at  devo^are 
iron  desliiih  Crescebat  aut^m  cum  crUclatu  cupidi* 
tas,  cum  dolore  ^'  dolus ;  donec  cum  ct  e(\\\0  qUO 
nieret  ^^  supcr  eum  nionachus  ^quitavit,  etinsdtita 
inorte  demolitus  est.  Ex  iiiAnitorum  sllva  cilcltipio^ 
lum  ad  mundi  sapientrjm  imo  rallaciahi  dlsccrnon- 
dam  jam  dicta  siifliciant. 

Quarto  subdelur  loco  viroruM  magui  Aominls 
felicitas;  quain  scilicet  se  dedisse  regi  ^*  Davtd 
Oominus  ipse  pronuntiat  his  verbls  :  Feci  ijUoijUi 
libi  nomen  grande  juxta  nomen  magnorum  qui  suni 
in  terris  {II  Reg,  ii).  Ille  igiiur  hahc  relicitatem 
Ijliciler  habuit ;  nosti i  autem  infeliciter.  llis  nani- 
quj  teinporibus  non  pervenitur  ad  magnuni  iioineii 
iiisi  suinmis  sceleribus.  Tbomas  priticeps  mdgnus 
juxta  Lauduttuni  in  Galiia  principans,  magnus  lerat 
j'omine ,  «|uia  summus  erat  scelpre.  Ecclcsiis  igitut 
circumjacc.ilibus  hostilis ,  omnes  in  fiscum  suUtal 
redegerat.  Si  aiiquem  vi  vcl  dolo  iii  caplione  sua 
tcnebat,  non  falso  diccre  poterat :  bolores  tnferni 
circumdederunl  me  (  Pial.  cxiv).  C;edes  hum.^nft, 


vctiiamus  ad  flnem ,  scilicet  dd  mn  optabilem.  Qul 
caieros  carcerc  Vexaverat ,  in  carcefe  t>erenni  a 
rcgc  Henrico  posltus,  longo  fiupplicio  sceleratus 
deperilt.  Quem  tanlopere  faina  cotueral,  dum  vl- 
verel/ili  carcere  utrum  viveret.^vel  obisset,  hescivilt 
dieinque  mortis  ejus  dbmutesCens  Ignoravit.  Hos 
igiturduosinlCrmultosdeStrlpsi.NccJamamplludde 
gefite  Ipsius'* d^monibu^ liorrcnda  loqnendum  duxl. 
Qiiirtto  tnctabitur  de  summis  homtnum,  qui  sic 
sunt  !n  rebus  humahis,  ut  generalissima  in  pra* 
dicamentis.  Reges  vero  gcntium  sUbdilis  suis  ((uasl 
Deussunt.  Quibus  omnes  juramento  se  dvtoveruiit, 
quibus  stellae  CiBli  dbservire  videntur.  Horum  igi- 
tur  cucuminum  mundi  tanta  sublimitas  est ,  ut  in 
eos  videndo  caeterl  non  salientuf-,  ut  eis  cohabi* 
tahies  super  homliiei^  gftstimentur.  Nec  miranduro 
est,  si  Ad  eos  iiispiciendos  mulierum  turba  "  vel 
jUvehUm,  vel  etiam  vlri  levitatis  prosiliunt.  Sod 
etiam  sapientes  et  discrettone  gravc^  ad  videhdum 
sx'pevisos,  nescio  quagrsttia  muicentp,  impelluntur. 
Quid  igttur  estt  quid  jucundiust  quid  hedtiu^  esBe 
pote^t?  Vcllcm  tamen  unum  e%  eis  tibi  colloqui» 
et  inehiis  suae  secreta  funditus  revelare.  Longe  ali- 
ter  Judicares.  Cum  eos  alli  bcatos  judicent ;  ipsi  Ao* 
lore  decoquuntur,  timori^  detorquentur.  Netno  iti 
rcgno  eorom  par  els  miseriis,  par  »^  sceleribusv 
IJnde  dicitiir  :  Regia  res  seeius  est,  Rek  Henrieus 
fratrcm  suum  et  dominum  Robmum  in  caroerem 


voluptas  ejus  ei  gl'>ria*  Comilissam  coiitra  solituhi  C  perennem  posuit,  ct  usque  dum  morcretur  detinutt. 


in  ciroerc  posuit.  Cui  crudelisetspurcus,  CohipcJes 
el  supplicia  diebus,  ut  pccuniam  exlorqueret,  stti- 
pruiii  iinclibus  inferebat,  itl  eam  derideret.  A  car- 
cerc  in  lcclum  ^*  liomines  crudelissimi  quaqua  hoct^ 
forcbant.  A  leclo  qoaqua  die  in  carcereni  refcre- 
bant  ^^.  Pacifice  loquens  proximum  ,  in  corde  nOn 
iiiiic  risu  gladio  transpungebat.  Uni)e  glsidium  sae* 
pius  sub  chlamide  iiudum  rerebat,  quam  vAgiha- 
tuni.  Ilunc  igitur  hOmines^*  timebaht,  veMr^bantUr, 
a  'otabant.  Fania  omnis  Gallise  circa  illuih.  Crescc- 
lint  in  diesejus^*  possessio,  cresccbat  tli^saurus, 
crcscebat  scrvitus.  Audire  fi:.em  scelerati  desiderast 
Giadio  lethalitcr  percussus,  poenilentiam  Ir^cUsans, 


Neptium  suarum  oculos  erui  fecit,et  hiultos  prodi» 
ti';ne  cepit,  multos  dolose  et  subdolc  "  interrecit, 
ihUlla  contra  satramentttm  '*egit;  toinper  Cupi- 
ditatiet  avaritiae  dcservivit.  Quos  teri1)res .  sensit^ 
dum  frSiter  ejus  Robertui  ih  eum  excrcilh^  a  Nor- 
inanhia  in  Angliam  dUccret?  Concordiam  quidem 
territus  cum  eo  instituit ;  sed  in  ea  procerum  opti-» 
liio^  jierjurare  fecit ;  tjuia  pacem  fregit  et  fratrem 
cfepii.  Quos  tcrrores  habuit,  dum  consul  Andegisi- 
veitsis  castella  ejus  diriperei,  iiec  ipsc  procedere 
auderet^Quos  terrores  habuit  "^  dum  Baldwinus 
ct>hsul  Flahdrensis  Normanniam  Ipso  prees^HHc  {fi<> 
flamman^t,  nec  ipse  procedere  iiuderel?  Qnomoda 


ot  a  corpore  Domini  colluro  rctorqucns,  sic  periit ;  r^  mente  contribulatus  est,  cum   filii  ejus  et  liiis  el 

procefcs  pelago  devorati  suntt  Qnibus  furisdcmo- 
Htus  est,  dum  nepote  suo  WiUelmo  Fiaudriaro 
adipiscente,  sc  diadema  regni  amissurum  pro  ccriu 
putarct?  Hic  tamcn  l^eatissimu^  regum  babitus  est% 
Sed  certe  miscrrimus  est.  Quid  de  Phiiippo  re$6 
Frhhcoruin  et  Lo  JOTeo  fllio  ejus»  qui  leAiporibUs 
nostris  regiiavtruht ;  quorum  tleus  fiiH  ventet 
(P/<i7.  11*.),  imo  fdh^MUS  hostls  Hiil.  A(^ee  rtinmque 
voraverunt,  Ul  ^  ipsos  plnguedihe  amitlerent,  ninc 
sustinere  se  posseiit.  Phitipphs  olim  pihgueditie 
defuncius  cst.  Lodoveus  aJhuc  juvtnts,  pitiguetiine 


II  t  benc  dici  posset 

Conveiiiens  vit(B  mors  fuit  ista  tuas, 
Vulisli  Robertum  de  Belcsme  :  qui  princeps 
Normannciisis  in  carcere  '*  positus,  erat  Pluto, 
MegxM-a,  Cerberus,  vcl  si  aliquid  horrendius  scribi 
poiest.  Neccurabatcaptosredinierc,  scd  inierimere. 
Filioli  sui  oculos  sub  chianiide  positi  quasi  ludens 
pollicibus  exslinxil  '* ;  homities  utriusque  sexus  ab 
ano  usque  in  ora  palis  transforabal.  I^rat  ei  csedes 
horribilis  hoininum  cibus  jucundus  aniina:.  Erat 
igitur  in  ore  omnium  positus,  ut  «licerctur  in  pro- 

VAWiE  LKCTIONBS 

^»  llunulfo.  ^*  Deh»n?dit.  *'  D»>lorSbus.  *^  Cort-u*Wt. 
*•»  Ergo  «Huties.  *•  Ki.  ••  Carccrcm.  •*  Extraxit.  ■•  Ipsis. 
ciuinenta.     "^  Dccsl»  • 


*•  Siio.     *•  Thoma!.      *'  Keferebalur. 
•»  Desunt.     '»  Njmiio.     »»  D*iunt.    ••  Sa-  . 


9&7  IIENRICI  ARGUIDIACONI  HUNTINGDON,  9S8 

tanienjain  mortuus  csl.  Quid  autem  de  felicitaic  A  novum  quoddam  monstrum  ri  iiitegro  ct  cornipto 


corumT  Nonne  IMiilippus  a  suis  saepe  victus  est?  Et 
a  pcrsonis  vilissiinis  sscpe  fugntus  est?  NonneLudo- 
\icus  per  regein  Henricum  a  Marcio  campo  cxpulsus 
cst;  ct  a  suis,  ut  patct,  sapcnuinero  fugaius  esl? 
Rex  vcro  Norwcgensis  fiairem  suuui  rcgcm  nuper 
bello  ccpit,  oculos  cap!o  eruit,  mcniulam  abscidit, 
pcdem  dcxtrum  adcmit,  (Uium  eius  iactenlem  c\- 
capilavit,  pontiriccm  cjvs  laqueo  suspendit.  Infciix 
aeque  rcx  uterque.  Sed  oppoiics  :  Gur  igiiur  regem 
Henricum  in  Historia  lua  tanlis  laudibus  exloiiis, 
qncm  bic  lantis  criminibus  subvertis?  Ad  quos  " 
respoudeo  :  Rcgcin  sapicntia  magnum  dixi ,  con- 
silio  profiindum,  providcntia  clarum,  armis  insi- 


compositum ,  scilicct  inonacbus  ct  milcs.  Fuit 
etiam  lcmpore  nostro  Ingiilfus  pricsul  Roveccstroti- 
sis;  postqticin  Radulfus;  posl  qiicm  Arnulfiis  **  : 
deindc  Joaiincs.  Ili  omnes  cxinaniti  sunt.  Nunc  aii- 
tem  sedet  *^  mox  periturus.  Tcmporc  nostro  epi- 
scopus  Londoniensis  Mauricius  dcccssit;  post  qucm 
Ricbardus ;  post  quem  Gislebertus  magnus  pbiloso- 
phus.  Nuncvero  Robertus,  vir  animo  m^gnus.  Et 
hi  exinanili  sunt.  BadoniaR  *'  vero  Joanncs  medicus, 
et  Godefridus.  Nunc  vero  sedet  ibidem  Robcrtus  : 
et  hi  jam  nihil  sunt.  Wirecestriae  Satusoncjn  vidi 
clarissimuro  :  post  hunc  Leulfum  **.  Nuiic  aiitcm 
ibidem  Simonem  videmus.  Cestrix  vero  vidimus 


gneni,  geslis   subtiinem,  divitiis  singularem;   et     Robertum  pontirioem;  deinde  allum  Robcrtum,  qiii 


tameu  oinnia  qu.'e  bic  apposui,  vera  nimi$  suiit,  et 
utinain  falsa  cssent.  Sed  forsitan  adbucdices  :  Tri- 
gintact  quinque  annis  jam  regnavit,  et  multo  plura» 
si  numeres,  prospera  sensit  quain  adversa.  Goiitr^ 
quod  ego  :  Imo  nec  millesima  pars  fortimae  ejus 
prosperitati  potest  adhiberi.  Ea  namque  qtia^  pro- 
spera  videbaiitur,  doioribus  semper  immisla  eraiil. 
Cuin  rcgem  Franciac  praslio  vicit,  quam  loiign  lur^ 
batioiie  mcntis  breve  iiiud  gaudiuni  adeptus  cst? 
Brevedico;  quia  mox  alius  cxercilus  insurgciis 
ipcntis  febribus  aliis  eum  coiilurbavii.  Quod  si  diu- 
tuKnitatem  viiae  et  regai  miraris,  jain  iion  per  bicur 
nium  rcgnalurum  vir  Dci  pro^dixit.  Niiper  ilaqiie 
\idebis  iniserae  vita?  niiseruin  fNicni.  Qiiod  utinam, 
si  fieri  potcst,  absit!  sed  lamcn  non  ai>eril.  Non.^. 
igitur  mireris  rcges  istos  iiifctices;  sod  Deuin  solum 
felicem,  et  regna  felicia  suis  dantein. 

Sextus  autem,  qui  cl  ultimus  eril,  Tractalus  de 
regni  regis  proccribus  babcatur»  ipii  niipcr  poten- 
tissimi  fiicruiit,  ncc  jam  impotentes  suiit.  Jani 
vcro  '*  nibii  sunl,  nusquam  sunl ;  et  per  cxccssuin 
f>ene  dici  potest,  nunquain  fueruiit.  Niinc  ctenini 
fere  ncmo  coruin  rccordaUir.  Oinnis  nicmoria  eo- 
rum  :inicrinr  incepit;  niox  nulla  erit;  ad  nihilnm 
devenient  tanquaiu  aqtia  dccurrens.  Audi  igitur, 
Waitere  cor.sors  chari^sime,  scrmocinatioocm  dc 
viris  iliustrihus,  sed  tanien  in  audiendo  t^diosum, 
licct  cos  ociilis  noslris  |nspeximus  *^.  Splenduit 
igitur  iemporibus  nt>slris  Lanfraiicus  archicpisco- 


cognominatus  est  peccalum.  Nunc  autem  sedci  Ro- 
gerius,  mox  nihilum  futurus.  Norwl^ia!  sed it  lli  r- 
bcrlus,  vir  benignus  et  doctus,  cujus  exslant  sci* i  - 
pta.  Gni  successit  Everardus,  vir  crudctissi.uus,  oi 
ob  hoc  jam  depositus.  Nunc  vero  sedet  ibidem  tVil- 
lelmus.  Heliensis  episcopus  primus  fuit  Ilcrvcus, 
cui  successit  Nigellus.  Salesberiensis  cpiscopiis 
fuit  Osmundus;  cui  -  successit  Rogerius,  vir  nia- 
gnus  in  saecularibus ,  nuiic  vero  regis  juslitia- 
rius  *^.  Excesiri;c  vero  sedit  Robertiis  nupcr  mbr« 
tuus,  et.pridem  cxcus;  nunc  vcro  ncpos  ejus  **.  lii 
Sicesiria  **  vero  sedii  l^dulfus ;  in  cujus  loco  se- 
det  Pelochin,  vir  Gnatonicus,  et  ob  hoc  jam  depo- 
situs.  Dunelmi»  vero  sedii  Willelmus,  qui  occisiis 
•esi;  posiquem  Randulfus,  qui  tolam  raptor  An- 
gliam  succeiidil.  Quibus  succcssri  Gaufridus  :  iii- 
'prsesentiarum  vero  Willelmus.  Vidimus  autem  Ge- 
rardiim  arcbiepiscopum  Eboracensem;  posi  etim 
Thomam,  posi  eosTursianum  omnrnolaudandum; 
sed  nunc  Willeimum  eiusdem  'Ecclesiae  ihesaui-a- 
rium.  Lincolniae  vcro  temporc  nostro  Remigius  de- 
guitepiscopus.  Cui  successit  Robertus,  vir  c!cmeii- 
tissiinus.  Quibus  successit  Alcxander,  vir  fidelis 
et  munificus.  Ilactenus  de  episcopis.  Nonne  vidisli 
Ilugonem  consulem  Ceslria;,  et  Richardum  filiuin 
ejus,  et  Randiilfuin  successonm  ebrum,  ct  nunc 
aliuin  Randulfum?  et  hi  oinncs  exinaniti  sunl.  Vi- 
disti  virum  nequtssimura  ct  snpicntissitnum  in  sa.'- 
cularibus,  (ie  quo  praedixi,  siilic.^t  Robcrttim  con- 


pus,  vir  philosophus,  vir  perspicuiis.  Cui  successU  D  sulem  de  Mellcnd^^  el  nitnc  (ilium  cjus  Robcrtum 

laude  parvum.  Nbntic  vidisii  Ilenricuin  consulrm 
de  Warevvic,  el  filium  ejus  Rogerum,  qui  nunc  de<- 
git,  aniinis  rgnobilem?  Vidisti  'Willelmum  consu- 
lom  Warenniae,  et  Robertum  consulcm  dc  Belesmc, 
ct  Roberturo  consulem  de  Moreioil  :  de  quibiis  in 
Hlstoria  Anglbrum  locuti  sumus,  ct  Simonem  con- 
sulem  Huiitendoniae,  ei  Eusiachium^'  Boloniaey  ei 
alios  miiltos.  Et  ipsa  niemoria  isedibsa  est.  Qui  cimi 
poti*ntissinii  ci  aspeclu  intento  dignissimi  vidercn- 
tur;   nuiic   ncc  pronuntiatiohe  digni  suiii.  Scd  cl 


Anselmus,  pbilosophus  ct  sanclissimus.  Vidimus 
))0.>t  cos  Radulfuin,  dignuin  (anta  cclsitudiue  habi- 
tum.  Posiiea  vero  sedit  Cautuariae  Wiil.*In)us,  ctijus 
laudes  dici  ncquennt ;  qnia  non  snnt.  Inpru?senlia- 
ruin  Te^baldus,  vir  omtii  laude  dignus.  Fuit  eliani 
tcmporibus  noslris  Walc|ulinus  **,  Wiiiloniensis 
cpiscopus;  cui  successit  Wiltelmus  Giffardus,  vir 
nobllisbimus.  Hi  quoque  exinaniti  sunt,  et  ad  nihi- 
luin  devcnerunt.  Nunc  aulem  scdcl  in  loco  illoium 
Henricus  '^'  nepos  llenrici   regis ;   qui  futuius   cst 


»•  Qund. 

••  Tcuiruin. 


VARIiE  LEGTIONES. 

Eniin.    '^  lnsprxc:iiniis.     **  Walkcliniis.     •»  Deesl.     ••  Ernulfus.  •*  Abcclinus.  ••  Badae. 
^  Jocclinus.      Mleiii  Robcilu'».     '' biceaslria.     '•  Mcllcnt.     ^' Consulcm. 


980 


l)E  VIRIS  ILLUSTRIBUS  SUi  TEMPOUIS. 


ooo 


\)ft\i\s  ovina,   in  qua  dcpingunlur  eorum  noniina,  a  mortis  est.  Ouidquid  cnim  agimus,  quidquid  dici 


pcrdila  videtur  omnino.  Nec  invenimus  oculos,  qui 
eam  perlcgere  vclint.  Tcstis  est  hscc  episiola.quam 
pro  iiominibus  («otcntissimorum  et  omnium  assur- 
rcctionedignissimorum  nemo  tamen  vrl  vix  aliquis 
potest  pcrlegere.  Quid  memQrem  Aldvinum  doml-; 
num  meum  abbatem  'Raincseias,  et  succossoreni 
cjus  ^*  Bcrnardum,  et  postea  Remaldum  virum 
callidum  sed  inclementem,  nunc  Walterum  ^'  vi- 
runi  el<'ganteni?  Et  lii  uLi  ^^  suut?  Turaldus  abbas 
Uurgcnsis,  et  Ernulfus,  et  Matiliias,  et  Godricus, 
etJoanncs,  ct  Martinus,  quos  onines  vidimus,  ex- 
iuaiiiii  sunt,  ct  ad  uihilum  dcvencrunt.  Quaeiis  au- 
tciii,  cur  post  morluos  et  in  liiie  vivos  interponam, 
olj;im  ad  niliiluin   dcvenisse  dicam  ?  Cujus  causa 


mus,  ex  quo  acttim  est  vcl  dictum,  statim  morilur. 
Mcmoria  quidcm  corum,  ul  circa  morluum,  ali- 
quandiu  vivit.  Cum  autem  et  illa  dcpericril,  jam 
quasi  sccunda  mors  facla  omnia  et  dict9  nostra 
omnimode  annihilavit.  Ubiest  Iqilod  lieri  feci?  ubi 
quod  dixi?  Ad  nihilum  deveneruut.  Ul)i  et  quod 
pra*lerito  aiino,  hodierna  die  fcci  vcl  dixi?  iElcrna 
murte  obliviouis  absorpta  sunt.  Optemus  igitiir  in 
hac  roorte  luortem ;  quia  non  evademus  lianc  vi- 
vcndi  mortcm,  nisi  corporis  moricm  ••;  quae  sci- 
licet  meilius  terniiiius  est  mortis  ct  vitae.  Scd  ante- 
quam  cpistolam  lianc  perfiuicniu ,  nuuliatum  esl 
amicum  meum,  cui  scribcbani,  morlis  lcgibus  coi>- 
cessisse.  0  morlalium  sors  abjccta  iiasccndi,  miscru 


Ikcc  cst.  Sicut  euim  mortui  ad  nihilnm  devencruiit;  |.  vivcndi,  dura  moricndi.  Q  mor^,  quam  cito  pro- 

ruis?  quam  inopiuato  •*  irriiis?  quam  magnitice 
subruis?  Ille  igilur  qiii  po^t  niortem  esl  medicuB, 
donetlibi,  Wallere,  anlidotum  suae  pic Uitis  ad  ca- 
pcsccndaiii  vitam  coutinuae  sanitatis.  Jam  libi 
quidem  cpistola  WMtti  nou  polest.  sed  cpilapluiirti; 
brcvc  scilicd  monumeiilum  cuih  lacryinis  scriben- 
<!uin  est. 
Hcnricus  libi  scrla  gcreiis,  cpigjainmala  prinium, 

Piailia  inox  Vcnoris,  geruiina  "  deinde  tuli. 
Niinc,  Wallcre,  tibi  fero  cannen  funebrc  totus.. 

Altcr  ab  Ilcnrico  qui  iria  serla  tulit. 
Diniidius  perii  :  periit  mcus  et  dccqr  et  lux ; 

Formaque  meiisquc  viri,  uiens  charilale  part, 
Mcus  assucta  viris 


ila  et  isti  niox  dcvenicut  :  imo  ut  libcrius  dicam, 
j.1hi  devciieruut.  Nostra  namquc,  quoc  dicilur,  vita, 
ut  Tullius  ail,  niors  cst.  Ex  quo  incipis  \ivcre, 
incipis  mori.  Pixtereo  viros  clarissimos,  scilicel 
Kailulfum  Basse^  *',  et  filium  ejus  Richardum,  ja- 
sliliarios  totius  Angli;G  ^*,  et  alios  absquc  nu- 
lucro;  quibus  jaihduduin  uiagui  cuslaincnti  '^  scr- 
vilium  impcndcre  jucuiidum  csse  ^'  inihi  vidcl;a-  . 
tur;  nunc  autcm  moriuis  brc\issimam  scribcudi 
operain  vilc  vidctur  impeiidcre.  Cogila  igitur,  Wal- 
tcre,  quain  nihil  sil  hsec  prxseus  vila.  Cum  namque 
videanius  polcnlissimoS,  iqiii  ejus  divilias  plenarie 
adepti  sunt,  iiihil  jpfiecisse;  ne  el  uos  iiihil  cfllcla- 
luus,  quaeramus  aliud  iler  vila?,  in  qua  beatitudi- 
uem  spercmus  el  adipiscamur.  Surge.fraicr.siirge  c 
ct  qu»re ;  quia  iu  hac  vita  quod  quaesisti,  nuii- 
qiiain  iiivenisti.  Nonuc  lex  Alcxaiidcr,  vir,  ul  ila 
lUcam,  pliis  quam  poleulissimus,  parvo  laiidem  vc- 
neiio  dcmolitus  est?  Non  iuveuil  quod  qiuesivit. 
Nouue  ct  Julius  Caisar,  vir  a;quc  vcl  niagis  potens, 
cum  omnia  subjugasset,  stilis  exinanitus  esl?  Quod 
q«a«ivil,  uon  invenit.  ^iiaere  igiiur  quod  iuveiiias, 
quxce  vitam  post  vitam,  quia  vila  iion  est  in  hac 
vita.O  Deus  luagiie,  quam  ju^e  mortalcs  dici* 
mus  "?  Mors  enim  iiostra,  cx  quo  viviinus,  con- 


•■  dare  magna,  tamcn   pudi- 
.[liuiida  ■* ; 

Mente  miiibra  sua  sc  iribuisse  videns. 
Meus  assueta  viri  quanlumlibeialta  parare; 

Scd  cum  «lulla  parel,  xenia  parva  liiuct. 
Mcns  assueta  viri  festlvo  Iradere  vultu, 

LieUiiaque  pari  coiigcminare  daluiu. 
Mciis  assucla  viri  dare  sic,  ne  danda  rogcntur, 

PrJBvenicns  vocem,  Lina  ferenle,  manu. 
Nil  medium  nil  par  magu\s  vir  suminus  habebal. 

Summa  Dci  silcigratia,  tp-ala  quies. 


iiii^aest.  Ula  au^cm  qu:c  dicttur  luocs.  liuis  nosti-u: 

VAULE  LECTIONES. 
"  Dee$i     ^»   auteui.    "^   Defnni.    '^  Basselh.    '«  .Et  .Galfridum  .Ridel  jusiiliariuui    tovius  Angli». 
"  Coiisiauiculi.    '*  Dee»t.    "  Ditiiuur.    •■Morte.    'Mnop  iiatc. 


•'  diramiiia.     ***  Viri.     •*  Pudibuude; 


■JBg^igpyil 


assssBBaessaesasEBMe 

ANRO  DOMINI   MCLWIII 


ODO  DE  DEOGILO 


ABBA-S  S.  D:0NYSU 


NOTITIA  HISTORICO-LlTTERAaiA 

{Hi$l.  im.  de  ia  France,  par  des  rcl.  B^ii^d.»  XII»  614)  ] 


OJon,  ou  Eudes,  naquit  ^  Deuil  daiis  ia  Talide  de 
lloiitmorency  (4).  S'eianl  fail  feligieux  ^  l*abbaye 
de  Saint-Deriis,  ii  s^y  dislingua  par  se^  konnes 
■loeurs,  sa  prudeiice  et  ses  lalents.  Suger  son  abb^ 
le  fit  connaitre  h  la  cour,  et  lui  procura  riionneur 
d*accoinpagner  le  roi  Louis  le  Jeune  h  la  Terre- 
Sai.ite,  en  qualit^  de  secretaire  et  de  chapelain.  Le 
mdnarque  n*eut  c|u*^  se  louer  de  te  cho4k,  comme 
le  temoigne  une  de  ses  leitres  ^crite  k  Suger  dans 
le  cours  du  voyage(2).A  son  retour.Odon  Tutmisii 
la  t^te  de  la  nouvelle  colonie  que  V^hb6  de  Saint- 
Denis  ^Ublit,  Tan  1150,  h  rabbdye  de  Saint  Cor- 
neiile  de  Compi^g^e.  Soger  ^iant  mort  Tann^  sui- 
Yi^iite,  tous  les  suffrages  tomb^rent  sur  Odon  ponf 
le  remplacer.  Peu  apr^s  son  ^lection,  il  se  vit  en 
butte  aux  traits  de  la  calomnie,  et  eut  besoiu  de 
Tappui  de  saint  Bernard  pour  le^  repousser  (o).  Le 
saint  homme  ^crivit  en  sa  faveur  trois  lettres  au 
pape  Eug^ne  lil,  qu*Odon  lui-m£me,  comme  11  est 
vraisemblable,  alla  trouv^r  en  personnc.  li  ^tait 
connu  du  Pontife  jf^ardeiiix  voVages  qu'il  avait 
d^jk  faits  a  Rom^;  le  preiAier  Fan  1149,  en  revc- 
naiilde  la  Terre-Sainte  ^la  suite du  roi  d^ Fnntt ; 
le  second  en  1150,  pour  faire  confirmer  la  r^forme 
de  Tabbaye  de  Compi^gne. 

Aprds  avoir  triomphd  des  ennemis  de  sa  r^pula- 
tion,  il  eut  h  coinbattre  ceux  qui  atlaquaient  les 
bienB  4e  son  monast^re  (4).  De  ce  nombre  ^it 
Farchev^ue  de  fiourges,  dont  les  entreprises 
oblig^rent  notre  abb^  h  repreudre  la  route  de 
Rome  au  commencement  de  Tann^  1153.  Uenri  de 
France,  6v^ue  de  Beauvais,  lui  suscita,  pour  de 
aemblables  int^r^ts,  une  nouvelle  querelle,  dont  le 
pape  Adrien  IV  renvoya  le  jugeroent  ^  T^v^iue  de 
Paris  (5). 

La  fermet^  d*Odon  k  d^fcndre  le  temporel  de  sa 
maison   nepartaitpas  d'un  principe  d*avarice  ,et 

(l)Gall,  ekr.  no.,  l.  VII,  col.  577. 

(2)  Felib.  Hisl.  de  S.-D.  Pr.,  n.  158. 

(3)  S.  B*Tn.,  cp.  285,  286,  i87. 

(4)  Doiiblel,  Hisf.  deS.D.,  p.  m. 

(5)  Catl.  rhr.  ibid. 


B 


A  de  cupidit^.  II  sut  donner  de$  preuves  de  d^fncd* 
ressementel  de  g^rosit^dans  Toccasion;  t^mciii 
la  donation  qu*il  fit  de  la  terre  de  Froyeres  aux 
abbayes  d*Ourcamp  et  de  Ch4alis  (6).  Le  roi  ne 
cessa  deiui  continuer  Jes  marquet  de  bont^  doni  il 
avait  bonord  son  pr^^sseur»  sansque  n^urooina 
il  paraisse  Tavoir  admis  dans  les  afliaires  du  goa- 
vernement.  On  voii  un  dipldme  de  ee  prince  (7), 
dans  lequel  il  lui  donoe  la  qualitd  d*ami,  en  accor- 
dant  ^  Tabbaye  de  Saiut-Denis  le  droit  de  lenir 
march^  tous  les  ans  k  Saint-Clair^sui^Epte,  dans 
le  Veiin  fran^ais.  Les  savauts,  parmi  lesqueb  il 
pouvait  figiirer,  rechercb^eui  aussi  son  amitid. 
Cest  k  )ui  que  Jean  SarraEiu  dMia  sa  tradoclion 
des  osuvrcs  de  Saint-Denls  (8).  II  cessa  de  vivra  e» 
1162,  et  eut  pour  successeur  Eudes  de  Tavernl. 

Odon  ne  se  boma  pas»  dans  le  voyage  de  la 
Terre^tntei  aux  (onctions  qiru  exer^ti  aupr^ 
du  roi%  T^moin  siir  sa  route  de  qoaniit^  d*6v^iie- 
ments  mtoorables,  il  s'empressa,  des  qu*il  fui  «r- 
riv^  k  Antiocha,  d*eu  iransnettre  le  souTenir  k  la 
post^ril^.  C*est  ce  qu*il  executa  par  une  relaiioo 
partiig^  en  sept  livres  oo  livrets,  ^oll  idresHi  en 
forme  de  lettre  k  son  M}6  Suger  (9). 

Le  premier  Itvre  renferme  ee  qoi  ae  passa  4e- 
pnis  la  pubiication  dela  seconde  croisade»  jasqa*aa 
depan  du  roi.  Dans  le  deuxieme  on  d^rit  la  mar- 
cbc  dcs  croises  jusqu^a  leur  enir^  dans  la  Balga- 
rie.  L'e  troisieme  les  conduit  de  \k  k  CoDStaniUio^ 

G  ple.  Le  passage  du  bras  de  Saint-George  ei  leur 
entr6e  dans  la  Romanie  font  le  sojet  du  quatri^nie 
livre.  Dans  le  cinquidme,  .on  fait  le  rdcii  des 
roalheurs  arriv6s  k  rarm^e  des  croises  allemanda 
aur  la  route  de  Nicom^ie  k  Antioche,  ei  de  son  re- 
tour  forc6  vers  Constantinople.  Le  sixitoe  roale 
sur  lcs  aventures  diverses  qu^^rouva  rarmde  de 
Louis  le  Jeune,  deNicom^ie  k  SaUlie.  Enfin,  dans 

W  ^bid.  .^ 

(7)  Felib.  Hisl.  de  S.D,  pr.,  n.  141,  p.  109. 
(JB)  Cat.  ross.  Angl.  part.  i,  ii.  3614. 
(9)  ChMBel.  S.  Berti.  (l.  Hl.,  p.  9-77. 


993  ODO  DE  DEOGIU)  NOTITIA.  m 

\e  tepiieme  on  voit  les  moUrt  qui  deiermin^nt  co  a  route  de  Ralisbonne  poar  y  passer  le  Danubo.  Do 

aml)assa(l6jr6  de  IVmpoveur  (l*Orient  attendaieiit  le 


prince  k  8*embarquer,  let  clrconstances  de  cet  em- 
harqtieiiieiit,  et  son  arriv^  a  Antiocbe.  C*est  par 
ou  sc  tennine  rouvrage.    , 

Voici  inaintenant  les  cireonstances  de  celtA  ro* 
lalion,  qui  ont  ecbappe  k  nos  bistorictis  modcf- 
11  cs. 

Engage^  leip^ition  cle  la  Terre-Sainte,  Louis 
^crivii  des  leitres  4  l'empereur  d*Allemagiie  et  ii  ce- 
lui  de  (/Onstantinople,  pour  leur  demaiider  le  pasr 
sagc  sur  leurs  terres,  des  marcbes  sur  ia  route 
pour  lcs  vivres,  et  des  banqucs  pour  le  cbange  des 
pspcces  niouiiayees.  L^empereur  grec  lit  au  roi  de 
France  une  repoiise  bassement  flatteuse,  ou,  lui 
donnant  los  louaiiges  les  pius  oulrdes,  il  lui    pro- 


roonarque  fran^ais  dans  cette  ville,  aupr^s  de  la- 
quetle  H  campa.  Odon  d^rit  ainsi  lc  c^r^monial  do 
raudience  qu'il  leur  donna.  «  Quand,  dit-il,  on  eut 
dressd  les  teutes,  et  que  le  roi  Tut  tog^,  on  inaiida 
les  anibas8adeurs,lesqiiels,ipres  Tavoir  salue  ot  liii 
avoir  reniis  les  leilres  de  leur  mattre,  altttndirenl 
lirepoRSodebout;  car  ils  n*suiaient  o&i  s*asseoir, 
sans  qu'on  le  leur  eCil  ordonne.  Apres  dooc  qu*ils 
en  eurent  recu  Tordre»  ijs  se  placereut  sur  des  sio^ 
ges  qu*ijs  9Yaient  appori^s  avec  eux.  Mous  remar-r 
qu^mes  alors  une  Douiume  des  Grocs,  qui  est  que, 
lorsque  lcs  malifes  s'asseyeiit,  touie  leur  suite  dor 
meure  debout.  L^  vous  eussiez  vu  des  jeunes  goiia 


iiicltaii  nu  delu   de    ce  qiril  avait  demande.  Cette  B  l6  jarret  tendu,  ia  iftie  peocb^,  les  yeux  arn^es  eo 


r^iiise  ayaiU  ete  lue  dans  le  parlement  d^Etampes, 
les  auibassadeurs  du  roi  de  Sicile,  qui  eiaieni  pr^ 
sents,  declarerent  q^u*on  ue  devait  point  y  ajouler 
foi,  counaissant,  disaient-ils,  par  rexperienco  et 
par  t*bisioire,  la  fourberie  des  Grees.  L*assembMe 
ne  iiiii  compte  de  cet  averlissemenl,  snr  le  pt^a^ 
qiril  ^iait  dici^  par  raversion  des  Siciliens  contre 
lcs  Grecs,  avec  lcsqucls  ils  ^taient  alore  en  goerro. 
La-(lessus  les  anibassadeurs  se  reiir^rent  en  gtoi»A 
sani  ei  predisaiit  lt;s  malbeurs  qu*on  eprouva. 

Le  roi  s*etaiii  reiidu  a  Woruis  avec  son  arin^,  y 
passa  Ik  Rbin  siir  un  graod  nombre  de  baieauxquo 
rcinpereur  Coiirad  lui  avait  fait  pr^rer.  On  s'ar« 
rcia  sur  raulre  rive  du  fleuve  pour  atiendre  lea 
lioupes  anglaises  et  normaodes,  conduiies  par  Ar* 
notit,  ev6quc  de  Lisieiix.  c  Ce  fut  lii,  dit  notre  au- 
leur,  quc  la  folie  des  lidlres  commerM^  h  se  ('-ecia* 
rcr.  La  vitlc  nous  cuToyail  par  le  Rliin  des  v-ivfos 
v4\  abon;lancc,  et  nos  gens  toient  continuellemcm 
4MI  cotniii<;rce  avec  ccux  du  poys.  Getie  l>onne  in» 
leiligeiice  malbetireusemetit  ne  dura-  pas.  II  s*eleva 
sur  IVau  unc  querelie  cutre  ies  pnwiers  ci  lcs  se* 
conds.  Ceux^la  jeitcnt  un  marcband  du  pays  daus 
le  Rbiii.  Aussil6l  les  babiianls  de  Worms  courent 
niix  .'irines,  el  parnii  plusieurs  des  ndlres  q«'ils 
btoRseiii,  ils  en  motieiH  un  k  mort.  Cet  atientat  r6- 
paud  ia  fureur  parini  les  croises ;  oii  cric  qu*il  faut 
Diettre  le  feu  a  la  ville,  sans  faire  atlention  que  co 


sileoce  sur  leurs  mattrea,  t^moigoer,  par  eetie  atti* 
Uide,  leur  disposiiion  k  oboir  au  prmier  signe.  Ut 
ue  portent  point  d*dcbarpes;  mais  ils  ont  de  riehot 
babiis  de  soU;,  eouris,  bieii  serrcs,  aver.  des  man  • 
cbcs  ^roiies ;  ce  qui  les  rend  lesies  el  degagda 
comme  des  atliletes..La  forme  do  i*ltftbillenjyeiit  dea 
pauvres  cst  la  m(§roe,  et  il  n  y  a  de  di0eiienee  quo 
poiir  le  prix*  A  V^rd  des  leiires  qu*i|s  iir^seiHA* 
reutt  deux  motili«  la  bonie  et  rimpuissance,  m'eui- 
p^*beut  d*en  donner  ici  to  traductioo.  C^r  ia  pro? 
miere  et  plus  grande  partie  ^tait  employde  k  jcat^u^ 
la  bieuveiUance  do  prinoe  d*une  mauier»  si  batbO 
et  ti  rampante,  quc  ies  expressions  airectueuses  ol 
nuUement  sinceret  qu*elle  renfermalt,  loin  de  coii 
'  veuir  a  un  empereur,  auitiieut  d^bonor^  ie  pUit  til 
boulCoii...  Le  roi  cependant,  quoique  non  sans  rou» 
gir,  touffrait  qiie  son  iiiierpteie  lui  reiidJt  loui.  • 
Odoo  parie  entuite  dt  la  sooo^de  partio,  qiii  conle* 
nait  les  condiiions  anxqueiles  rempereur  offraU  1# 
pass^;e  sur  ses  terres  avec  let  secourt  n^cetsaixet 
aux  croises. 

Arriv^s  en  Bulgarie,  les  crois^  £raM«ajs  «ib  iar* 
dcreiii  pas  k  s*apercevoir  de  la  perfidio  des  Gneet* 
On  sait  ies  mauvais  proc^lis  de  ceux-4*i  k  leur 
^ard.  c  Mais  ii  parut,  dit  Odon,  k  queiques-uut 
de  not  geos,  que  let  AlieiiAiids  qui  uous  prec^- 
daieut,  y  avaieutdouiid  occavon,  eo  ce  qius,  non 
conients  de  piller  tout  ce  qu*ils  reuconiraieui  tnr 


dehasite  envelopperait  plusieurs  de  oos  maicliands  d  leur  passage,  its  a.vaieni  m^,  comme  nout  lo 


ci  cbangeurs  etablis  a  Worn;s.  Mais  les  persoiinet 
sages  de  notre  armde  arr^ierent  cet  iuteuses.  Let 
Ixiurgeois  cependant,  toujours  taisis  de  craiiiie, 
lotirent  leurs  bateatix,  ei  par  iit  rompeni  toiit  com- 
nieice  avcc  nous«  Mais  Tevdque  d*Arras  (AWiae) 
ayant  trouve  une  barque  avec  pelne,  se  reudii  k 
Ja  ville,  accompagnede  quelqoes  barons,  et  viiiiit 
bout  d*y  calmer  !es  espriU.  Des  lors  eeox-ci  ayani 
ranieii^  leurs  barqucs,  rapport^enl  rabondanee 
daiis  nolre  cainp.  i 

Eu  quiuani  Worros,  let  crois^  se  s^par^tti 
a  caiise  de  icur  nombre  excessif  qui  mettait  !a 
clieite  dniis  les  vivres.  Les  uns  tirerent  du  cAt^des 
Aipes,  Ics  aulres  sous  la  coiiduiie  du  roi  prirciit  la 


rcmarquiltmcs,  brikle  quelques  villageset  fauboiirgs. 
Yoici  un  irait de ktur  Urulaliie que  je rappoite  avcc 
douiewr.  Prte  dos  miirtde  Pliiiippopoiis,  les  Laliiis 
occiipaieHl  uii  bourg  cousiiEl^rable,  o^  les  etrangert 
iroovaieut  des  vivres  en  aboodauce  pour  bHur  ;Mr- 
geut.  Let  Aileoiaii4t  reodireiil  oi^uiorabie,  it  ieur 
JiOBte,  lefi^jour  f|u*iit  y  fir^l.  Co^me  ih  et^M 
r^pandttt  daiit  iet  aulierfes^  iin  jouf tcMr  y  vuit ;  ot 
4iuoiqtt*il  ignorii  leur  iaugoe,  U  s^assU  aupir^ 
4l*eox,  bui  et  ftftya  ton  ooti.  Apret  cela»  voulaiu  di^ 
vertir  la  iOompa|;me,  ii  ike  do  son  seio  uu  serpeu» 
qu*il  avail  encbaut^,  le  mct  dans  uiie  coupe  sur 
le  pav^,  et  fait  plusieurs  tours  de  cbaWalanerie  au 
iour  dn  reptile.  A  bi  vue  de  ce  prodi^e  les  AUs- 


995 


ODO  DE  DEOGILO. 


m 


mands  se  lcvenlen  fiirciir,  preiineiil  ic  jongleuret  A  L^empereur  (l*Alleinagnc,  aulicude  rcspcctcr  ce  s^- 


le  nia  sacrent.  En  in^me  temps  ila  8'ecrient  que 
le:^  Grrei  veuleiit  les  faire  peiir  par  U  poison,  at- 
tr  bjaiii  le  crime  d'un  seul  k  lous.  Cette  ^meute 
r^pand  ralarine  diins  tout  le  faubourg.  Le  com- 
mandant  de  la  vile  survient  pour  apaiser  le  tu- 
multe,  avec  une  escorte  sans  arines.  L*oeil  des  Al- 
lemands,  troubie  par  la  furcur  ct  le  vin,  ne  voit 
qus  des  grnsqui  courent  a  cux,  et  n*aperooit  pas 
qa*lls  soiit  d^sarnies.  Ils  vont  en  coldre  au-devant  de 
ces  pacillcataurs,  slinaginant  qu*on  vient  pour  lircr 
vengcauce  du  meurlre  quMls  ont  commis.  L*oflicier 
et  sa  troupe  se  leilrent  nussitdt  et  rentrent  dans  la 
ville.  Mais  ayant  pris  leurs  arcs,  ils  reviennent  k 
ees  inscns^s,  les  mettcnt  en  fuito,  lilessent,  tuent 
plusieurs  d'ent:  e  eux»  et  ne  s*arr6tent  qu'apr^s  ^les 
aToir  tous  chasses  du  faubourg.  Ce  fut  surifjut 
dans  les  auberges  que  se  fit  le  camagei  On  pril 
8010  dcs  'cadavres  k  cause  de  rargent  dont  ils 
etaient  garnis,  et  on  les  jeta  dans  des  cavernes 
pour  les  fouiller  k  loisir.  La  querelle  ne  se  termiiia 
pas  l^.  Les  vaincus  ayairt  ropris  lcurs  esprils,  i*e- 
tnurueni  eu  force  a  la  cliaige,  motteiit  en  fuile  les 
bourgccisa  leur  tour,  foiit  le  d^g4tau(ourde  la  ville> 
et  rdJuisent  en  cendres  le  faubourg(tO).Au  reste, 
ce  iiVtaii  pas  8  ^uleiuenl  k  leuts  lidies  qiie  les  AUe- 
mands  se  rcndaient  insupporiabies ;  nos  gens 
avaiont  presque  dgalemenl  4  se  plaindre  d'eux.  Le 
f«t>uivant  en   est  la  pre.ive.   Un  jour  quelques 


J4iar  des  d^lices,  s*y  jette  a  la  t^te  de  scs  gens,  fait 
main  basse  sur  le  gibier,  et  deiruit  presque  tout  ^ 
la  vuH  des  Grecs.  Car  le  palais  iinperial,  qui  doinine 
sur  les  murs  de  la  vlile,  a  ce  lieu  au-dcssous  dc 
lui ;  et  par  les  regards  eoiitinuels  du  maitre  anime 
et  eiicourage  ceux  qui  rjiabitenl.  Toutefois  reni- 
percur  grec,  a  qui  Cel  eirangc  spectadc  avail  caus^ 
le  plus  grand  ^lonnemen»,  eut  assez  de  pouvoir  sur 
lui-nidme  pour  dissimuler  son  dcpit.  11  envoie  uiie 
d^putadon  a  remperour  aJlemand  poiir  lui  dcman- 
der  iine  confdrence.  Mais  cclui-  ci  craignant  (ren* 
tfcr  daiis  la  ville;  celui-I^  apprelicndant  dVMi  svr- 
tir,  ou  nc  le  voulant  pas,  chacun  refusa  de  fnire  los 
avanccs  (11),  ct  de  rabatlre  de  son  fasle  ordinaiie 
en  faveur  de  rauire.  » 

Loiiis  ne  fut  pas  aussi  delicat  sur  le  c^r^monial. 
i  Lorsque  nous  approcli4mes  de  Constantinople, 
dit  Odon,  le^  nobles  et  les  personnes  les  plus  dis- 
tinguecs  du  clcrge  et  du  peiiple  vinrenl  au-dcvant 
du  roi,  et  le  re^rent  avec  lcs  honiieurs  coiivena- 
bles,  le  suppliant  de  vouloir  bien  desccndre  chci 
rempereur;  pour  salisfaire^  disaieiit-ils,  rcinprcs- 
seinent  qu'il  avait  de  le  voir  et  de  rcnlirtciiir. 
Louis  coinpalissant  h  sa  frayeur,  sc  reiiiht  a  cetie 
demande.  Ayant  Jonc  choisi  uii  petil  nonibre  dt^s 
sieiis,  il  s^avan^  avec  eux  vcrs  le  palais  imperiaU 
oik  W  rencontra  retnpcreur  qui  raticiidait  sous  le 
poi  tique,  cl  qui  iui   flt  uiie  rcceplion  dont  il  nVul 


Fian^^iis,  pour  eviter  la  foule  qui  environnail  lc  (^  qu*a  se  louer.  Ces  deut   priiices  eiaient  6ganx  ii 

roi,  prirent  les  devants  cl  vinrent  se  loger  aupr^s 

di  8  Alleinands.  0«  va  au  march^  iles  dcux  c6\i6s ; 

mais  ies  Alleinands  ne  souffrent  point  que  les  n6- 

tres  achetent  rien,  qu^ils  iraient  aix-mdmes  ce 

qu'ils  clesircnt  :  cda  ociaaionna  une  dispute.  Ou 

cria  beaixoup  di*  part  a  d'au.re  ;  et  comnie  on  ne 

scn  e  .dait pas,  on  en  viiit  bienldt  aux  coups.  Les 

Fran^is,  qui  etaicnt  en  plus  petit  uoinbre,  furent 

lcs  plus  inaltrait^s.  Le  conibat  ne  iinit  qu  a  la  nuit. 

Le  lendemain  on  e:a  t  pr«:i  a  recommencer;  mais 

les  chcfs  se  jelant  aux  geiioux  des  soldats  ,  apai- 

serent  remotion  par   leurs  p4  ieres  et  leur  niod^ra- 

tiun.  CVst  ainsi  que  les  Alleniands  ti-oublaient  toul 

sur  leur  roule,  et  indlsposaient  la  nation  grecque 


peu  prds  pour  r^ge  et  la  taille,  et  ne  difleraicnl  que 
pour  les  inoeurs  et  i'habilleineni.  Eulin  ,  apres 
s*^re  einbrasses  et  baises  inutuelleinent,  ils  entre- 
reol  dans  la  salle  inl^rieure  dii  palais,  ou  ils  s*as- 
sirent  8ur  denx  si^ges  qu'oii  leur  avait  prcpares. 
L^,  environnds  de  leurs  suites,  ils  enianient  la 
conversation  par  le  inoycn  de  lcurs  iruchenicnts. 
L'eiiipcreiir  deinanJe  au  roi  quel  cst  son  dessein, 
fait  niiilc  voeux.  pour  qu'il  r^ussisse,  et  lui  pronirt 
de  Taider  cn  tuut  ce  qui  ddpendra  de  lui.  Eh  !  plAl 
a  Dicu,  que  son  discours  ciii  6ie  aussi  sincere  qu*il 
dtait  honndte!  Si  raitfaiicedu  mainiicnct  du  geste, 
si  la  Eercnite  du  visage,  si  la  douceur  des  parolet 
manifeslaicnt  tonjours  les  dispositions   du  coeur. 


contre  nolre   roi  qui  veiiait  a  lcur  suiie  dans  un  D  tous  les  assistants  ani-aient  dit  unanimement  que 


espril  depaix.  > 

Peu  apres  Odon  rapporte  un  autre  trait  de  leur 
brutalitc.  <  Apies  divers  obstacles  surmont^s,  ils 
ai  rivent,  dit-il,  aux  portes  de  Constantinopie.  II  y 
avait  pres  de  celte  ville  un  vaste  et  magnitique  parc 
environne  de  murailles,  lequel  renfermait  uiie 
graiide  qiiantite  de  gibier,  des  etangs  el  d'aiilres 
pieces  d*eau.  On  y  avait  creuse  plusieurs  cavernes 
pour  servir  de  retraite  aux  b^tes.  Dans  renceiule  de 
ce  parc  s*elevaicnt  des  maisons  superbes,  oili  les 
cinpereurs  venaient  se  d^lasserdans  la  belle  saison. 

(10)  Nicci9s  rnpporte  h  pcu  pies  la  ro^roe  chose, 
1    I.  Ui$t,  Imper.  Mauucl,,  c.  5 
(I  Ij  11  y  CHt  cependant  uiie  cnircvue  de  ces  dcux 


rempereur  avait  rafleetion  I4  plus  tendre  pour  le 
roi.  Mais  on  ne  sait  qiie  trop  conibien  sont  eqnivo- 
ques  ces  sortes  de  d.Mnoiislrations.  Apres  cela  les 
deiix  princes  se  s^parereiit,  et  les  iiobles  conduisi- 
rent  lc  udtre  au  palais  oh  il  devait  loger.  > 

La  description  que  iiotrc  aiiteur  fait  de  la  ville  de 
Con8tantinople,  nn^rite  d'dlre  mise  snus  les  yeux 
de  nos  lectcurs.  c  Conslaniinople,  dit-U,  lllustre 
par  sa  r^putalion,  plus  encore  par  ses  richesses, 
pr^cnte  dans  soii  plaii  la  forine  d*un  trlaiigle  ou 
d'uiie  voilc    de   vaisseau.  Dans  langle   interieur. 

princcs,  laqucllc  fut  assci  fioidc,qnoi(iu*ils  fussciil 
lcaux-frercs. 


997 


NOTniA. 


'el^.vcn  t  Peglise  de  Sainle-Sophie  et  le  palais  de  A  la  roisle»^eux,  los  oreilles  et  le  goiit.  Pliisieiirs  de 


Constantin,  oii  il  y  a  une  cbapelle  decor^e  d*un 
grand  nombre  de  reliques.  La  raer  baigne  la  ville  de 
deux  c6tcs.  En  venant  k  cetle  capilale,  nous  avtons 
h  notre  droite  le  bras  de  Saint-Georges,  ei  k  notre 
gauche  un  canal  qui  en  sort  et  s*eteiid  cnviron  a 
quatre  inillc  pas.  Cest  Ik  que  l*on  yoit  le  palais  des 
Blanqucriies,  placc  a  la  v^rile  dans  un  lieu  bas, 
mais  rcieve  parla  somptuosite,  l*cl^gance  et  ia  gran- 
dcur  de  scs  cdiOces.  La  triple  varielc  de  son  voi- 
sinage  offre  une  tiiple  salisfaction  aux  yeux  de 
ceux  qui  rhabilent,  et  les  recree  allernativemcDt 
par  la  yue  des  chainps,  de  la  mer  ct  de  la  ville.  La 
magnilicence  de  scs  dchors  iradmet  prcsque  point 
de  comparaison.  Mais  lout  ce  que  jc  pourrais  dire 


nos  gens  craignaicnt  pour  le  roi.  Mais  lui,  s'aban- 
donnant  k  la  Providence,  ^iait  dans  une  parraite 
securil^.  Car  celui  qiii  n'a  pas  de  mauvais  desseius 
ne  croit  pas  facilcment  qu*on  veuille  lui  nuire... 
Mais  les  Giecs  dissimulaient  la  vcugeance-  qu*ils 
nous  preparaient,  jusqu^k  ce  que  nous  eussions 
pass^  le  bras  de  Saint-Georges.  Tant  que  nous 
fi!kmcs  aux  environs  de  Constantinople,  nous  n*ed- 
mes  pasanous  plaindre  d*eux.  Car  on  ne  lcur  fai- 
sattpasun  crime  d*avoir  fermcleurs  portes  k  la 
multitude  des  crois^s,  vu  qu*ils  avaient  brille  plu- 
sieurs  de  leur^  maisons  et  de  lcurs  oliviers,  soit 
faute  de  bois,  soit  par  reflet  de  rivresse.  Le  roi 
faisait  souyent  coiiper  le  nez,  lcs  oreilles  et  m^me 


dc  cclle  des  ded.iins,  serait  trop  au-dcssous  de  U  ^  les  pieds  aux  coupables  ;  mais  cela  n*etait  pas  ca- 


vcrite.  L*or  ct  les  p^inlurcs  y  brillent  de  toutes 
parts.  La  cour  cst  pav<5e  dc  marbrc  avec  un  mcr- 
veilleiix  aitince  ,  ct  je  ne  sa  s,  a  vrai  dire,  ce  qui 
lui  doiiiie  le  plus  dc  prix  et  de  beaul^,  la  subtilitd 
dc  ruit  ou  la  richesse  des  matieres.  Le  troisieine 
cote  du  triangle  que  forme  la  ville,  confliie  k  une 
ass<iz  bclle  campagne.  II  est  fcrm^  par  un  double 
niur  qui  s'etend  depuis  la  mer  jusqirau  palais,  k 
dcii\  iiiilli.'s  environ  deloiigueur.  Ce  mur  cependaut 
iresl  poiiit  f  «rt,  et  les  tours  qui  lc  dciendent  ne 
^out  poiiit  clevces.  Je  pense  que  la  ville  mct  sa 
plus  graiidc  conriaiicc  dans  la  mullitudc  de  ses  ha- 
bilanls  ct  daus  Ic  rc pos  doiit  elle  jouit  depuis  long- 


pable  de  r^primer  l^insolcnce  de  nos  gens.  Bref,  il 
fallait  de  deux  chdses  Fune^  ou  que  i*on  en  fit  pdrir 
des  miliiers  a  la  fois,  du  que  Tou  tol^r^t  plusieurs 
de  leurs  deporlements.  » 

Apres  ie  passage  du  d^troit,  Hmprudence  dea 
Fran^ais  fournit  bientdt  aux  Grecs  un  pi^texte  de 
f^ire  iclater  contre  eux  leur  mauvaise  voioiitd. 
c  Nous  voilk  passcs,  dit  noire  auieur  ;  des  vais- 
seaux  chargcs  de  vivandicrs  ct  dc  ch.angeurs  vien- 
nent  k  notre  suite.  La  banquc  est  ouverte  sur  Ic  ri- 
Tage.  Lcs  Ircsors  sont  eiales,  Tor  et  la  vaisselle 
d*argent  que  les  Grecs  avaient  achetee  de  nous 
brillent  sur  ies   coinptoirs.  Plusieurs  viennent  de 


teiiips.  Le  terrain  qui  avoisiuc  les  rempurtsest  vide  q  notre  armee  pour  faire  les  cchangcs    ncccssaires; 


et  se  parlagc  «^ii  tcrrcs  iabourables  et  eri  jardins, 
qui  fournisscnt  loulcs  soitcs  dc  lcgumes.  De  ce 
iii6inec6ie,  dcs  aqucducs  SwUterrains  ameneiitreau 
douce  cii  aboiidauce  aux  citoyens.  Pour  la  \iileen 
c;ic*ni6nie,  clle.est  malpropre,  sale,  iufccte,  et 
condaninee  en  plusicurs  quartiers  ^  une  nuit  ctcr- 
i:eHc.  Car  ics  riclies  couvreiit  les  rucs  dc  leurs 
cdiil<ies)  ct  itc  laisseiit  aux  pauvrea  et  aux  euau- 
gers  que  ics  ordures  ct  les  li^iiebres.  Les  meurtres, 
les  vols  et  les  autres  crimes  qui  fuicut  la  lumierc,y 
sout  frequents  :  ct  ccia  doit6li*e  ainsi,  il  y  apresque 
aulant  de  niaitres  que  de  riches»  et  de  voieurs  quc 
dc  pauvres  :  chaquc  scelerat  y  a  depouille  toute 
craiute  ct  toulc  houtc,  altendu  que  le  crime  y  est 


ct  a  ceux-ci  d*autres  se  joigneiit  qui  convoiieiit  ce 
qiii  iie  ieur  appariieut  pas.  Or  un  jour  il  airiva 
qu*a  la  vuc  de  ces  inimenses  richesses  un  certain 
Flamand,  digiie  du  fouet  et  idu  feu,  se  iaissa  avcu- 
glerpar  le  desir  eilr<^n4detcsenlever.  Tout  d'un 
coiip  s*eunt  niis  k  crier  :  Havo,  havo^  il  se  jelle  sur 
ces  tresors,  et  emporle  ce  qui  l*avait  le  ph:s  tenf^. 
Scs  semldables,  eiicourages  par  sa  hardiesse  et  ^e- 
duits  par  le  merite  du  Lutin,  nc  tardent  pas  a  riUii* 
ter;  et  coinme  les  iiisenses  se  foiirre;.t  parloitt  (<ar 
je  couipte  pour  lels  lous  ceux  qui  pJriient  daiis 
l^aflaire  du  cliange)  on  voit  toinbcr  soiis  les  coups 
de  toutcs  parts  ceux  qui  avaient  de  rargcnt  h  la 
main.  Les  cris  redoubleut,  la  fureur  s'accroit,  ies 


iinpuiii,  ct  iiiic  robscuiite  ie  dcrobe  a  la  vengeauce  D  comptoirs  sout  renverses,  l'or  est  foule  aux  piids 

•   ■•  r:<  ^     ..        i^.....«i^..*!.>..nlyv      «waA^Ia     Ia0    '       Af    mllA    •    Iac      rv«<itv»^a    /«tmrknrAMoo       AAt\r\itlllAo      Al>nn_ 


jtublique.  Eii  un  mot,  Conslantiuoplc  excede  les 
boriies  de  la  modcration  en  toutes  choses ;  et 
i;oniine  elle  surpasse  toutes  les  autres  villes  enopu- 
leiicc,  eile  les  surpasse  aussi  par  ses  viccs.  Eile  a 
beaucoup  d'egliscs  qui ,  bien  qu'inf^ricur^s  en 
grandcur  a  Sainte-Sophic,  ue  iui  cddeut  pcut-^tre 
pas  en  beauie.  Ceux  de  nps  g^ns  qui  le  pouvaienl, 
y  entraient,  lcs  ons  par  curiosil^,  les  autres  pour 
salisfaire  leur  devotion.  Le  i*oi  lui-m^nie,  accom- 
pagiie  de  roinpcreur,  les  visila;  et  a  sou  relour» 
vaiiicu  par  ses  pricres,  il  conseut.t  de  dluer  avec 
lui.  L^apparcil  du  rcpas,  la  d^licatesse  et  la  vari^te 
d(!s  mcts,  Ics  agr^ments  de  la  syuiphonie,  tout  r^- 
puiidit  a  la  digiiiic  dcs  coiivives,  et  tout  charmait  a 


et  pille  :  Ics  pauvres  changeurs  depouilles  clicr- 
ctieut  leur  salut  dans  la  fuite  ;  les  vaisseaux  ncoi* 
vent  les  fugitifs,  et  rainencnt  h  la  ville  ceux  qui 
achetaient  les  vivres  pour  nous.  Ceux  ci  sont  Lai- 
tus  et  d^pouilles  par  les  Grecs.  Dans  la  ville  ni^nu% 
tous  les  ^trangers  qui  s'y  trouvent  subisseut  uii  pa- 
rcil^outrage,  et  sont  traiics  cn  enuemis.  Le  roi,  in- 
forind  de  ces  deaordres ,  fait  yeiiir  lc  conite  d j 
Flandre,  et  iui  redcmaude  cu  colcre  le  coupal.L*, 
quli  fait  peudre  k  la  vue  de  Constantinople.  En- 
suite  il  se  met  a  faire  ki  rechcrche  de  ce  qui  avait 
^:e  perdu,  prometlant  le  pardon  k  ceux  qui  le  reii- 
droiit ;  ct  aflu  que  ro:i  ircn  fiU  point  deiourne  par 
la  craiiile  ou  la  lioiitc  dc  paraltrc  dcvant  lui,  il  or* 


m  ODO  DE  DEOGILa  iNOTlTIA.  ICOO 

4onnc  que  lotit  soit  remig  eolre  les  mains  de  T^vd^  Ji  luasque  ^m  leqiiel  ii  avail  jusqu*a!ors   cacli^  s:i 


que  de  Langres.  Le  lendemain  cenx  qui  avaient  fui 
soni  rappelcs,  et  recouvrent  loul  ce  qu'ils  juraicnt 
avoir  perdu.  Plusieurs  d'cntre  euiL  redeqnandaient 
beaucoup  plus  qu'il  ne  leur  ^tait  di&.  Ifais  Louia 
aima  mieux  lcur  restituer  du  sien^  que  de  troiibler 
la  traiiquiUitc  de  fion  ^rni^.  Apres  c^la,  il  depuia 
deux  peraoiipages  graves  ii  I'empcrcur  grec;  savoir, 
Arnoul,  ^v^ue  de  Lisi.eux,  recommandable  par  soii 
^loquence  et  sa  religion ;  et  Barth^Iemy,  son  chan* 
celier,  pour  ri^ctamer  ceux  des  siens  qu*on  rcienait 
k  ConktantiuQple,  avec  les  eflets  qu'on  leur  avait 
eideves.  Comme  les  ordres  du  monarque  ^laient 
pressants,  les  deux  ambassadeurs  firent  la  iraveri- 
see  de  grand  matin,  et  par  la  faveur  dcs  buissicrs 


pi^cbaiiccte.  Ccpcndant  l*c.<^que  le  p  essc,  e(  gagi.c 
^  I9  fin  quelquc  cbosc ;  car  011  lui  proniet  dcs  inar- 
cb^s  poqr  rarm^»  et  on  perinet  ^  nos  pclerins  de- 
tenus  de  rejoiuilre  rarmeo,  mais  sans  lcur  rendrc 
ce  qu*on  leur  avait  pris.  L'empereur  dit  qu*il  vcul 
avoirejicore  unc  confi^.cnce  avec  le  roi,  et  qu'il 
doit  au  plus  i6i  lui  cnvoycr  une  ambassade  pour  cc 
stijel.  Sur  cela  le  prclat  ct  le  chancelier  prennent 
le  parti  de  8*en  retourner,  potir  iie  pas  fairc  une 
diete  de  trois  jours  entiers.  »  On  sait  le  restc. 

Telles  sont  les  principales  anecdutcs  (;iie  noiis 
avoiis  reiicoBlrees  dans  cette  relation.  On  pourrait 
iil&mer  no6  his^torieus  modernes  qui  ont  tiaite  des 
Ciroisadcs  k  dessein,  de  n*avoir  p  s  eu  le  soin  dc 


lls  eiitrerent  dans  le  palais ;   mais  ils  ne  purent  ob^  .B  recueiliir  ces  faits,  ou   de  les   avoir  (oucb^s  trop 


lenir  de  parler  ^  ridole.  Ce  jour-la  toute  let^r  con- 
^latiou  fut  de  s'entrctenir  ensemble,  leur  nourri- 
iure  de  se  repattre  I^s  yeux  de  la  vue  des  pein- 
turcs  ;  ct  quand  la  nuit  fut  arrivee,  les  degrcs  du 
palais  et  le  pavd  letur  tlnrent  lieu"  de  chevet  et  <Ie 
matclas,  Lelendemaink  ce  profane  (rempereur)  s*e- 
tant  fev^  vers  la  troisleme  heurCy  iis  parurent  de- 
vant  lui  par  son  ordre,  et  remplirent  rubjet  de  leur 
mission  cn  lui  representant  Ja  satisfaction  qu*on 
avnit  donnce  a  scs  gens,  et  cellc  qu*il  devait  aux 
n^trcs.  L*<^loquence  sage  ct  douce  du  prelat  aurait 
pu  le  rendre  ti  aitable,  si  ce  serpcnt  danucrcux  eOt 
^le  suscepiiblc  d*enchautcment.  Mais,  sourd  ,ct  gon- 
fl^  de  veiiin  coinme  Taspic,  il  parut  tuut  diiTt^rcnt 
de  cc   qu*il  etait  auparavant,  ou  plutdt  il  leva  le 


lCgeremeiit.  La  plupart  k  la  rerite  ne  sonl  pas  ii  la 
louange  des  crois^s  ;  mais  rhistoire  n*esl  pas  iin 
plaidoyer,  oik  Ton  neparle  qu*^  la  decharge  d*iiiic 
partie,  et  k  la  charge  de  ratitic.  Noiie  auieulr  a 
luicux  connu  rimpartialil^  essentielle  a  ce  genio 
d*dcrire.  Sa  relation  e6t  presque  un  nioJele  k  cet 
dgard.  C;ile  es^  d*aiUeqr)»  cpmposde  avec  t^eauconp 
d'ordrc,  de  sagesse  et  de  nellel<5.  Le  style  en  es' 
yify  facile  et  mdme  de^ant,  airianl  qiril  pouvai. 
r^ire  au  xii*  siecle, 

Oii  cst  retlevable  de  la  public;aioii  de  cet  ou- 
vrage  au  P.  CbilQcl,  J^suile,  qui  Ta  inis  k  la  t^ie 
de  son  livre  intitul^:  SflHCti  Betmrdi  genui  Uiusire 
Q$$enum, 


ODONIS  DE  DEOGILO 

DE 

I.UDOVIG1  VII  FRJLBIGORnill  BEOIS 

COGNOMENTO  JLNIORIS 

PROFECTIONE  IN  ORIENTEM 

Cui  ipse  iateriuit 

OPUS  SEPTEM  l,IBRIS  PISTINCTUM. 

(Vide  Patrologier.  tom.  CLKXXV,  «ol.  l«ftl ,  iiiler  Appe»dices  ad    Opera  S.  Beruardi  Claravallensis.) 

ANMO  OOMINI  MCLXVllf 

BERTRANDU8  DE  BLANCESFORT 

TEMPLARIORUM  MAGISTER 


(Cjus  lilpia^l^  «^  Ludovicuui  Juuiorcm  exstant  P^troiogi^  tom.  CLV,  col.  1^9» 
intcr  MoiiUiiieula  de  brllo  sacro.) 


imo  Konim  acLxvii 

WOLBERO 

*       ABBAS  S.  PANTALEOiVIS  COLONIENSIS, 

ORDINIS  S.  BENEIMCTI. 

NOTITIA 

(R.  P.  Heiir.  Gbayios,  Proleg.  ad  Wo1beronem«  ex  aniiciiiissimji  lalml»  qiiae  «sserratur  ma«uscripia   in  * 

coeiiobio  P.  PanUleunis  uilra  Coioiiiani.) 

Woll)ero,  diiocfeeiiNtis  monasterit  Sancti  Panialeonis  abiias  etigitiir  anno  1147,  posiqnam  R«  P.  Ge- 
rardus  senio  ciHifectiis  b.ieulnin  pastoralem  in  praesentia  R.  D.  Arnoldi  primi  ejiisdem  nouiinis  arcliiepi- 
ficoipi»  ac  prioruui  monasterii  resignassel.  Hic  iugenio  el  cloqiiio  clani>  riiii,  ulpoic  vir  in  divinis 
Scripturis  siudiosisstmus  etin  s^cularibus  litteris  suo  tempore  ductissiuius,  scripsit  sacris  vjrginibiis  Be- 
ficdiciinae  institntionis  in  insuia  Rheni  Deo  et  beate  Mariae  niilitanlibiis,  libros  quatnor  in  Canika  can» 
itccrifm,  quibus  oominis  sui  memoriam  posteris  reliqutt.  Obiit  anno  Doiniiii  1167,  vldiis  Aprilis,  sub 
Alexandro  cjusdem  iiomiiiis  tertio  Romano  poniiQce,  ReiiioAde  arcbieplscopo  Colontensi,  ac  Friderico  i 
iniperaiore,  cum  aiiuis  prasruisset  xii;  sepultus  sub  aedicula  D.  Margaretae  virgiuis  ac  iuar%ris,  hoc  eiii* 
luphio  leste  : 

Corporis  exnvia$  fuc  depotui  lumulandns 
Prwsidiumque  ptof  sub  tegmiue  spero  Marim^ 

cuimii 


Cujus  ad  oidieulam  coustruxi  cujmiua  sacram 
Sit  requies  ammee ;  sii  pleua  soluiio  culpof. 


COMMENTARIA 

YETUSTtSSIIIA  BT  PROFUIfDISSIM A 

SDPEK  GANTlGni  CtNTIfiORDl  mmiK 

QUOD  HEBRAIGE  DIGITUR  SIR  HASIRIM^ 

\m  IV  LIBROS  DISTRIBUTA 

AOCTOBB 

R.  D.  WOLBEBOBnS 

Abbale  S.  Pantaleonis  intra  Coloniaro,  Ordinis  S.  Benea^cUt 

Nunc  primum  in  gratiam  concionqtorum  meliorem  in  ordinem  digesta^  notisque  cum 
indice  copioso  illustrata^  opera  R.  P.  Benrici  GravH  55.  Theol.  Baccal.  eiusdim  Ord. 
Bened» 

(Coloui»  Agrippiiia!,  suinplibiis  Michaelis  Demen,  bibliopot»«  sub  signo  NoiuniiViesu/auno  H.Dt.AXA, 

permis&tt  superioruin) 

qul  operanlur  in  roe  non  ppccaboDt,  et  qui  elucidant  me 
vitam  «teriiBin  habebuui  (BccU.  xxiv). 

EPISTOLA  NUNCUPATORIA 

rievpreudissfmo  in  Clirislo  Palri  Domiiio  Tenera-     S.  Oiiionl»  Biirsreldin»  pranidenti  principati  mcri- 
lili  Heuiico  Spicbemagell,  D.  Panialconis  abbali  M     liMimo,  nec  uou  reverendia  adoiodum  el  ainptaesi- 
FATROt.  CXCV.  5* 


1005  WOLBERONIS  AfiBATIS  S. 

misDD.  Ilenrico  Liblero,  Joanni  Miinoh.PaiiloVre-  A 
clieii,  llenrico  Goermanno  clGabelo  Scaffenlo,  mo* 
nasieriorum  ordinis  Sanctl  Bcneilicli  obserYantiaB 
ejusdein  in  Sanclo  Martino,  Biawilcr,  Tuilio,  CIa«l- 
bach  et  Graflscaffi  abbatibus  Uigni^siiiiis»  doniinls 
cl  praelatis  suis  obscrvandis. 

Mir.ibunlur  non  abs  re,  R.  adnio:!uni  el  amplissi- 
mx  DD.  veslrae  cur  coinnicnlator  bic  snper  Can^Va 
rauticorum  SalomonU  tamliii  sub  modio  latiieril,  ac 
nunc  priinum  lucem  aspiciat :  ad  quod  verisimHiler 
ego  cum  Jiiilxo  illo  Mardochxo  diiertam  suam  com- 
pellenie  Esthcr,  et  quis  novit  nlnim  idcirco  ad  re- 
gnum  veneritis,  ul  Wolbero  iite  taii  in  tcmpore  pa- 
raretur?  Quare  ncc  pro  anima  sola  snfliccre  arbi- 
tralus  fui ,  si  auclor  talis  in  domo  D.  Panlaleonis 
scriptus  taiitum  delitesceret,  nisi  plurimorum  utili*  B 
laii  et  spirituali  giistui  profuturiis,  sub  iiicudem 
■^aius,  nova^uadaiu  occasione  opportuiius  prodiret 
"^lnluccm. 

•Et  qtraenam,  dicclis, occasio  istlia^c  est  ?  Annus  jam 
ferVius  est  quo  iempore  annalis  capiUiJi  in  mona« 
8teri3  Sancti  PantalooniscelebratiKalendasSeplem- 
bris  B.  JEgldlo  abbali  sacris,  vestri  quoque  sacrati 
venices ,  pontificali  infula  noviter  decorall  fuerint. 
KuHis  profeclo  verbis  uut  sciipiis  coniprebendere 
Taleo,  quantum  hinc  gaiidiorum  accreverit  cbarissi* 
mis  Tcstris  confralribus,  quanla  etiam  laetitia  lani 
ineo  qnam  publico  parilcr  nomine  ex  hoc  perfusus 
*  sim  ,  vobisque  ex  animo  gralulari  dcsideraveriin , 
vposleaquam  intellexeram  a  sanctissimo  domino  no- 
firo  Urbano  VIII,  aiictoriiatem  hanc  cpiscopalem 
iRR.  adnradum  Dominatloiiibiis  vesliis  super  addi- 
4ani,  et  a  U.  xlomino  episropo  Cyrencnhi  solemni  or- 
'dliic  pontilicaries  initras,  capilibus  vesiris  iinposilas 
fuisse.  Eccur  eiiiai  tam  sanciain ,  laniquc  lionorill- 
cam  et  novani  Domiiiaiionibus  vsstris  non  gralnlaicr 
glorinm?  gloriani,  inquani,  qua,  piaeter  omiieiu  quod 
«nUii  persuasuiu  aniJiilioiiein^  soio  clarissimaruni 
virtutuni  ii.erito  (ulpolc  qui  inter  saciae  unioiiis 
noslrx  Biirsfeldcnsis  coluiiuias  pi'a'cipuas  aniiuine- ' 
raiuini,  cainqiie  imleclinnbiliter  suffukleiido  coiisia- 
Jjililis),  doiiali  ct  affecli  cstis  ? 

<}uid  agereui  ?  llonorcm  huiic  novuro  R.  doniino 
|>raelaio  meo  ut  desccnderein  acclaniaiunis  liliulis 
postuiabal  ainor;  cidares  UR.  Doniinationujn  ve-  D 
strarmu  veneralurus  pariter  ut  occurrerem  grali- 
tudo  exigebat,  aiiorum  exempla  provocabant.  Sed 
iiolui  iii  sumiiioruni  conspeclu  sacerdoluiii  apparefe 
vacuus,  nec  ctiaiii  nuiiius  quod  offerrem  prae  niaiii- 
bus  eral.  Curo  subiio,  Dco  iia  iiispiranie,  niemor 
fui  coninientatoris  hujus  Wolberoiiis  coabbaiis  ve- 
^tri,  et  delectatus  sum,  et  qu!a  rcligiosoruin  plurinii 
lectione  suavissiinarum  iiiterprelaiionuiu  illius  aii- 
lebac  illectl,  suminopere  niecum  dolebant  inter 
eaeteram  bibliothecac  nostrae  siipellectilcm  lam  pla 
ei  profuoda  laiere  comuientaria  ,  neqiie  tliesauniui 
Ulem   pturibus  comniunicari  *    ad  tesiandam  n.ei 


PANTALEOKIS  COLON.  iOiU 

erga  RR.  admodum  DD*  vcstras  promptitudinem 
bencque  nierenfii  sludium ,  qnod  dudum  in  votl» 
babuersim,  fiducialiier  aggressus  ftii,  et  Commenlm* 
ria  Wolberonis  nostri  non  modo  revidi ,  vemai 
eiiam  revisa  meliorem  in  ordinem  disposul,  atqoe 
Ita  disposiia  et  renovata  eadem  nominibus  RR.  ad* 
nioduin  DD.  Tcgirariim  inscribenda,  typo  ul  siflijicc* 
reiitiir,  omneni  coepi  movere  lapUlem.  Casterum  curo 
Salomone  ipso  allestantc,  plures  fariendi  libros 
niillus  sit  finis,  adeoque  sa^culi  hiijtis  ingeiiiis  nova 
magis  arridere  soleant  quam  vclera ,  crat  fortasse 
qiiod  vercbar,  ne  vel  cominentatoris  hiijus  antiqui- 
las,  vel  verius  personae  nicae  exiguitas,  a  qua  reco- 
vatus  nonnihll  liber  non  exirel ,  obstaculo  forent « 
quo  minus  feliciter  in  manus  inultorum  transireL 
Porro  RR.  admodum  Doiuinalionum  vestrarum  aiii« 
matiis  auctoriiate,  a  metu  simiii,  iino  Zoilorum  oin- 
nium,  qui  bonls  conatibus  deesse  non  solent ,  ol>- 
irectatu ,  facile  liberandum  me  diix*,  cum  qood  in 
apntbecam  et  horreum  Douiinicum  non  semper  cen- 
lesimus  aut  scxagesimus ,  quiu  sjepius  tricesiinut 
fructus  inferatar  :  tiiin  quod  per  cornua  veslni 
Aaronica  prolegendus,  eodem  anni  dcciirso  tempore 
a  praelato  redeat,  quo  in  poiilificales  niitras  abba- 
tialia  vestra  mulata  fuerunt  almucia. 

Quamobrcm,  revcrendissiiiie  doiuine  praeses»  prae- 
laie  mi  observandissiine,  suscipc  mininii  ciientis  tui 
hanc  qualemi  unque  curis  meis  pastor.ilibus  super« 
additam  et  buc  usque  variis  miiitum  iiicursionibus 
obstantibus  proUcla  operain ;  ei  quia  juxta  elogiuui 
SapiciitiB  :  Vir  qui  ditigil  tapientiam  lastificat  /m- 
Irem  iuum  (Prov.  xxix) :  la:iifica  per  couatum  hunc 
meum  in  siipicniia  et  canlico  spirituali  libri  hujus 
spirilum  tuum,  et  rcfucilla  innriiios  cl  senilesartus 
tiios,  luuliis  pro  monasierio  et  unloiie  nostra  Bur- 
sfeldica  exaniiatislaboribus  debiiilalos,sed  nondum 
fracios.  Siiscipiie  et  vos,  amistiies  venerabiles,  ob- 
servanli;e  uieae  erga  vos  lesseram  exiguaui  Woibe- 
roneiii  coabbatein  vestrum  ,  RR.  admodum  Domi* 
nalionibns  veslris  huiuiliter  a  nie  ntincupatum; 
sitque  novi  houoris  vestri  particeps ,  qui  rcligionis 
avita:  aeque  niouastic.x  relator  cxstitit  egregius. 
Quac  eadeni  prafsulibus  vobis  ul,  in  incepto  spirltiia* 
lis  d!scipii«>ae  iiicremeiilo  succrescat  et  propageiur, 
Deiimopiiinum,  maximum  sanctissimumque  legitla- 
toiem  iiosiruni  Bcnodictiim  ejtisdemque  pairones 
ordinis  jugiier  exoralio.  Qui  etiain  patientissiroa 
sua  benigiiitate  RR.  adinodum  et  amplissini.ns  Do« 
niliiationes  veslras  cuni  oiunibus  sibi  cominissis  per 
quani  diulissiuie  felicissimeque  siiperstites  aiqiie 
incolunies  servare  digneiur.  Iia  fovcl  el  appreca- 
tur  ex  pasioratu  Laugelensi  ipso  B.  ^gidii  abbatls 
auiiol629. 

RR.  ad.  el  amplissimarum  Dominationum  vestra- 
runi ,  huinilis  servus  ct  frater  Henricus  EisHf  tfl 
Gravicnsis  Pantaleonita,  ordinis  S.  Bcnedictl, 


MOK  COMMExNT.  IN  CANTICA  CANTIG.  ~  EPIST.  DEDICAT.  tOO| 


EPIGRAMMA  AD  ADCTOREM  ET  LECTOREM  COMMENTARIORUM  HORUM. 


Ut  Mipprei  Pylci  dociissime  lcmpori  scriplor,  j^       Eii  Wollieroiiem ,  quo  dace  pangal,  liibeU 

Ei  lua  sll  cunclis  cognila  rama  locis,  Talia  non  lusil  Dircasus  caiilica  vaies, 

lluc  opus  eximium  pnelo  mandare,  decornm'  Ad  laclum  cillianu  quando  salivii  .iper. 

Plurilms  esl  f  isum  non  sine  laude  tua.  Wolbero  meres,  viiani  canit  ille  pudicam, 

Ergo  ficciiriis  prodi,  Wolbero;  ialere  Sponsl  cum  sponsa  myslici  verba  referl. 

Mon  decel  ingenii  lam  pii  scripla  lul  |  nuac  quisqiiis  amas  aniinae  et  connubia  Cbristl 

Quem  modo  dukis  anior  pangendi  eanlica  Ungit»  Quem  tibi  concilies,  en  paranymphus  adesi. 


FRATER  HENRICUS  GRAVIUS 

LECTORI  BENEVOLO. 


Commentaria  venerabilii  domlm  Maii$  Wolberoni$t  ticit  devoti$  ae  Deo  eonucralit  rirginibu$  ifuondam 
ila  poitnlantibtii,  ab  auctore  ip$o  eomcripta  et  in$cripta  fuerint ,  volutritque  cum  $ancltmonialibu$  $otis 
itia  delite$cere,  neque  communem  tn  tucem  prodire  itt«i,  ah  atiquo  correctain  opu$  etaborat- m  ac  matcu* 
Jnum  eva$erint  :  noiim  tibi  per$ua$ttm  habeae^  tector  benevote,  quati  opera  mea  Itoc  iptum  a$$ecutu$  fuerie. 
Ila^c  namque  vere  de  $e  humititer  $entientium  virtu$  e$i  magna  et  prwclara  agere  aut  uribere  et  niliilominn$ 
parve  et  mediocriier  de  le,  $ui$que  $entire.  Emicat  in  kac  virtuli$  $pecie  non  vutgariter  abba$  no$ter  Wotbero. 
itt  cuju$  commentarii$  licet  antiqui$$imi$t  $ed  a$$iduo  annorum  novem  $tudio  congetti$  tantum  abe$t  ut  in- 
forme  aliqutdj  vet  mutiebre  aut  lima  emendatiori  indigen%  offenderim  (licet  in  dedicaiione  religiosi$  $oro' 
ribu$  $ui$  nuncupala,  alii$que  operi$,  hiiju$  prwfationibu$  hoe  ip$um  innuere  videatur)  ut  divino  magi$ 
quam  humano  tpirilu  concepium  et  calamo  exaralum  oputculum  hoc  videri  metito  debeat,  Quapropter  taterg 
te  nolim  quicunque  operi$  huju$  leetor  fuiuru$  e$  parum  me  Commeniarii$  lu$ce  de  proprio  aut  addidi$$B 
aut  ttiiscNisfe,  ntsi  ti6i  $en%u$  ambiguita$^  periodorum  di$$olutio  verxuumqne  ditjunctio  simiie  quid  detidC' 
rare  vi$um  fuerai.  Hicc  fortu$$i$  erani,  anas  lectorem  detieatum  in  Wolberone  aniiquo  offendere  potui$$eHt* 
Qttibut  cum  labote  et  conalu  meo  $at  $ubvetttumt  ne^cioqua  tgpographi  vet  corr$ctori$  incuria  ani  fetiina^ 
iione  erraia  nonuulla  Itinc  inde  irrepterintf  quoi  ttib  finem  libri  huju$  emendaiu^  videre  liceat^  operam  kanc 
meam  qualemeitnque  ofqui  bonique  contulito^  ei  dum  ea  frueri$  in  lui  emolumenium  $u$cipe^  et  tutcipe  bt' 
ttigne  perpeittum  auciorit  huju$  monutnentum,  Vale  (t). 

(i)  Hxc  nova  ediiio  multis  errorihus  lypograpbi»  ct  correctionis  purgala  cum  securitaie  fructaqud 
consuli  poies»!.  Edit. 


EPISTOLA  DEDICATORIA 

WOLBEBONIS  ABBATIS. 

Dilectissimi6  sororibui  in  lnsiila  Rbeni  Dco  et  B     Tri.i  qiiippe  suiit  genera  professionam ,  unoa 

beabe  Marias  mililaiilibus,  Wolbcro  peccalor.  coiijugaioruni,  alierum  viduarum,  teriium  virgi- 

Dum  mecum  saepius  iraclarein  el  ancipiii  anim«  ifuni.  Legimus  auieni  quia  est  Can/ictftn  taudie^can' 

frcqiienter  revolvcrein  quidiiam  dulce,  quid  jiicua-  ticum  leeiitios^  canticum  novum,  Poiiarous  ergo  quasl 

dum,  quid  ulile  inlerioribus  saiict;e  cbarilalis  ve-  quibusdam  gradibus    canticum  laudis  coiijugaiis, 

fttrx  aurilm&,o  sanciissimae  sorores  decanlarem,  canticum  laeliti»  viduis,  canticum  iiovum  virgini- 

cujus  diilcedine  el  incitameulo  ad  majorem  cceieslis  bus,  quod  nemo  potest  dicere^  ituf  ^ict  tequuktur 

vita;  aiiioreni  vesier  erigetur  aniiniis,  occurrit  re-  Agnttmquocunqueierii{Apoc.%iy).Canticumi\ii\[ij^ 

p*>nle  aiiiino  nico   illud  cantabile  sponsi  et  spoiiss  taudit  cantant  conjiigali,  qui  initium  aliquod  reli- 

ppirnabmiuniyqiiod  pro  sui  excelleniia  dicitur  Can'  gionis  et  bonae  conversalionis  acccperunt»  sed  non- 

ticum  caniicorum.  Uoc  nempe  genus  cantionis  valde  dum  tribularionem    carnis    evaserunl ;    canticum 

conipeiit  digniiali  .vesirae  professionis ,  quia   liaec  yero  tmitiof  canlant  vidu»,  qyae  aliquid  iltlus  sant 

oinniiim  prifCKllil  ordinem  profei^sionuiii  sicui  illiid  assecuise,  mnjori  prsstantes  religione  et  experu 

oniue  gcniis  caniicorum.  Jam  trlbulaiioiie  carnis  absoluke  ac  propterea  pCi* 


1007  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON  iOOS 

siml  el  laudera  ei  l«liliam  cancre.  Porro  virgiiips  A  «  veslra  sanciilale  •liffero;  sed  sicul  aliquis  qiii 


catilaiil  canlicum  novuWf  quae  sumninin  retiiienl  gra 
<!iini     nunquam   pradiclain   carnis    Iribiilaiionein 
cxpcrliE,  alqiie  ideo  poleiiles  caiiere  el  laudein,  el 
l:ilii!ain,  ctnovilalcin  singularem  accajleris  ineJi- 
cihilnn. 

Sed  valde  aliendendum  hls  qoaj  virgines  dicim- 
lur,  ciijus  parlis  sinl;  iu  diias  quippe  paries  lianc 
proressioiicm  Doininus  divisil,  boc  esl  in  virgines.' 
prudcniesel  &lulias(itf«i/A.  xxv) ;  qiila  lioc  novom 
caiilicum  nou  possiinl  dicere,  nisi  quae  sunt  ex. 
parlc  pr«denliuin  :  prudenlcs  auiei»  Minl  qua  et 
corpore  ci  menle  virgines  suiil ;  slullx  vcro  quaey 
quainvis  virgiiics  siiitl  corporc,  corrupla  lamen 
vivuni  nicntc.  Tales  vimirum  noM  possunl,  ca,nliai^e 


scieuiiam  allciijus  ariis  verbo  lanlum  iusinuaie 
polesl ,  aclu  vero  exprimere  non  polest,  iia  el  ego 
quainvislrx*cvobisruin  caulare,  culpa  obstanie,  noii 
|)08sim,  lentabo  tamen  cuin  Dei  adjulorio  aliquid 
dicerc,  unde  possilis  liorutn  exceUenliam  el  singu- 
larcm  digiiiiaiem  Ganticoruin  aliqualcniis  cogno- 
scere.  Ergo  ui  dicil  geniliis  poela  : 

Fungar  vice  cotUf  acutum 
^  Reddere  qua  notU  ferr.um,  ex*or$.  ipta  secandi: 

(ifoRAT.,  Af$  poeL^  304.) 

61  quia  noii  Ucei  cahtafe,  liceai  sallem  caniandi  COB- 

silium  dare.  Nain  el  sancius  Moyses  ctim  quo  Deus 

Tacie  ad  faciein  loquebaiur,  Jetbro  cogiiati  sui  virt 

ipniilis,  consiliuia  audlvii  et  fecU«  cum  ipse  plenus 


&cd  neqiiu  iijtiiina:  professij9iii9     e^ftQi  sapiejiiia  ejt  ssuiciii^ie:,  ijste  vero  loiigc  Yalde 


lauticum  novunk^ 
caniicuin ;  qu£  nec  ad  ipsius  pertingunt  ineriium, 
qtiia  non  babeut  in  vase  oleuin,  quiu  imo  pro  bac 
negligenlia  sui  non  inlrant  thalaa.um  sponsi. 

Quocirca  valde  ailendere  ct  sollicita  csse  debet 
cbaritas  vcslra  ,  quae  eslis  virgines  corpore  ul 
eliain  silis  meute;  quia  uHiil  vobis  conferl  virgioiias 
carnis ,  si  jam  meiite,  nupsisiis.  Si  ergo  reciam 
Tirgiualis  prolessiouis  iiorinam  lenetis»  singulare 
'oaiiiicuni,etuiila  dicain,  nou  simpliciter  caulicum« 
sicul  conjugata».  et  vidnae,  sed  Cantieum  eanlicorum 
cantatis,  quod  so!uin  possibile  681  illis  cantare, 
i^iii  ^viti  ante  thronum  Dei  iine  macula^  quia  non 
inqujinaveruni  ve$timenia  (Apoc.  xiv),  id  esi  corpora 

ftua. 

Auciorilaies  anne  barom  irium  professionum 
in  saera  reperiunUir  Scriptura,  quia  castiias  cou- 
iugalis  prxdicaiur  in  Elisabeth»  sanctimouia  vi- 
<2ualis  in  Anna,  perfectio  virgiiialis  in  bcalu  Dei 
genitrice  Maiia.  Singularum  autein  luerilum  ipse 
Domitius  in  Evangelio  dcinoustrat,  ubi  diciKir 
$emen  ccciilissc  i)i  terram  bonam  el  Iructum  fecisse, 
aliHd  ffketiiiuim,  aliud  $4xage$imum^  el  aliud  can» 
lesimum  (Luc,  viii). 

Tricesimus  nainque  frucius  conjtigatonim  esi 
castc  vivcniiuin,  quas  boc  nuinero  oslendit  com- 
pulus  digitoruni,  indice  poilici  superposito,  pondus 
tribulatiouis  et  depressiouis  ip^aruni  indicai  vidua- 
Tuin  sustentationc  ei  cousolatioiie  virili  dostitutuin. 


ab  eo  distaret  geutilitate  et  vitae  qualitate.  Sed  hoc 
quia  Dcus  dedif  vcllc,  del  eiiain  posse.  Scio  eqoi- 
dem  muliis  indiguum  fore,  qul  veterum  Uotoni 
scripta  suscipiunl, 

Miraturque  nihil,  ni$i  quod  Libiltna  $acravii. 
(liuR.,  Ep.  11,  I,  49.) 

Quod  posi  d^cla  majarum  qnae  Grmavii  chariuit, 
mcas  quoque  inepiias  iinpudenier  dclexeriin«  sed 
vesira  ine  apud  eos  excusabii  dileciio  quonim  so- 
lummodo  proposui  satisfacere  desiderio.  Qiiod  si 
uimis  sinipiicem  pro  causac  majeslate  repreheii- 
dunt  oraiionetK,  meinineriul  quia  u^  censiruciione 
labeniaculi,  non  laniuiu  aurumet  argentum,  byssu^ 
Q  et  purpura,  scd  eiiam  |vili  caprarum  sonl  obiali» 
{Exod.  XXV ),  ei  roagis  a  Domiuo  iaudaia  suul 
diio  parva  vidtianminuta  quam  immensa  divitum  do* 
naria  (Luc,  xxi).  Et  si  composiiiouem  verbonioi 
caiuniniantur,  causam  tameii  maleriae  veoerenior, 
et  iciiuiiaiem  oraiionis  sive  coiupositionis  excuseni, 
ei  innterix*  dignitas  el  devolaB  supplicalionis  obe- 
dieus  charilas.  Nain  el  pluriinos  nietrica  arle  com- 
positos  libros  in  Erclesia  habciiius  dc  Evangeliis  ei 
saiicioriim  gcstis,  humili  slylo  el  siiuplici  oraiione, 
qui  utmen  pcopter  maieriae  digtiilalcin,  obtinue- 
ruiil  jain  auctoritateiii.  Uiide  Arator  Actus  apostoii* 
cos  scripturus»  dicii : 

Jejnno  eermone  quidem^  $ed  pinguia  ge$ta 
Scrip$imut,  cc  petagi  pondere  gutta  fluit  (I). 


Porro  uumeruscetitcnariusy  qui  pro  perfcctione  po-  ^  Ncmo  crgo  siiuplicitatein  iioslram  conleinnai,  quii 


nilur,  perfectionem  sanctarum  demoiistral  virgi- 
nuin,  qui  de  sinistra  ail  dexleram  iranslalus,  juiicia 
summitate  indicis  ad  sumuiitatem  pollicis,  coronam 
expriinil  virginitatis. 

Pen^ate  ergo  professionis  hujus  cxcellentiaiN 
cojus  est  prxmium  fiuctus  centuplicatus,  ciijus  csi 
nieritiim  dicere  canlicum  novum^  ciijus  dignitati 
maxiine  congruunl,  pro  speciali  divinn  gratio:  con- 
junctioney  isia  qua;  vobis  pro  modiito  nostro  canere 
inieiidiinus  Canltca  caniicorum,  Nequidem  vobiscum, 
quxcunque  vcre  virgiiics  estis,  hxc  cauiica  non 
dico.canere,  sed  nec  susurrare  possum,  qui  loiige 


cum  eimpticibut  $ermocinatio  noslra  (Prov,  iii),  qoin 
polius  eo  magis  nobis  pjeccanljbus  indulgeal,  qood 
plus  libuit  aliquid,  quamvis  siiupliriier  scribcfe, 
qui  iiiani  otio,  torpore,  cuni  eliani  boc  opus  niia- 
quam  prodire  veliinus,  sed  cum  solis  tauloui  qiiihtit 
missuin  esl  $anctis  delit.escere  sororibus ;  nisi  forle 
alicui  beiiignltatis  iuiuitu  pTacuerit  lioc  ail  coirt* 
genduni  suscipere,  et  de  informi  el  niolli  eomposi* 
lione  aliquod  pulchrum  el  masculum  opus  elabo» 
rarc. 

Suscipiie  itaque  hanc  meac  parvitatls  operam, 
in  qua  non  piguit  me  laborare  gralia  dileciionii 


(!)  Aratcr,   Epi$t.    ad    Fi^.     y.     7.    Patrol.     i.  LXVItl.  p.  64. 


t009  COMBOSNT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  PR.«:FATI0.  •  i013 

Tesir.T,  inVeslri  qiiidein  emoluineHtiim,  iii  iiiei  vero  x  ^^  legitis.  niemores  niei  silis  et  pro  nie  sive  vivd 
pereniie  nionnnientiitn ;  qualenus  cuin  fasec  aspicilis      sive  roorluo  coinuiuiiein  Deuni  exorelis. 


CENSURA  ABBATIS  GERODHENSIlS 

Super  Commenlaria  Wolberonis  abbaiis  in  Canticum  canhcorum. 


Domino  vencrabiM  el  iiitime  nniabtli  Wolberom 
Saucli  Pantaleonis  abbati  rraierGERODHENSiscoDno* 
hii  ilictus  abbas  non  inodo  cellarium»  sed  et  cubi« 
cnliiin  sponsi  introdnctuin  inebriari  consiimmat» 
cb:ihialea6  ubirlate  domut  Dei  el  iorrente  volupta' 
in  ipsiits  potari  in  aeternnm  (Psa/.  xxxv). 

Scribitis  eniiu  et  /aniiliari  omnibus  et  SJipientia 
spirilns  otentibus  buinilitate,  rogando  monetis  et 
inonenifo  rogalis,  iit  opns  veslrnin  snper  Cantica 
canticorum^  remota  penitns  omni  caplalione  bene- 
votentiae  vcsirae,  diligentins  consideratum  ,  qnid- 
qiiam  tamen  mibi  videatiir,  videlicel  slve  in  lucein 
prorerenduni  sentiam,  vel  abscondendum  et  depo- 
iiendnm  intelligam ,  vos  scripto  certiticem ;  qitii 
iiiilli  me  meliiis  credatis  qiiod  et  consangulnitas 
stringat  ad  benevolchtiam  ei  sapientia  correctionis 
noii  deneget  senientiain.  Et  quidetn  sicut  nonntsi 
bis  duobus  prudeniia  et  lieneTOientia,  omni€  Intelli- 
gens  recognoscit  cuncla  contineri  jndicia,  iia  cum 
benevolentiam  cerlo  adesse,  prudenliain  abesse  non 
sine  dolore  recogito,  illum  secutus  qui  orabat,.  di- 
cens:  Ut  $eiam  quid  mihi  deiit  (Ptai.  xxxvtii),  non 
sufliciens  ferre  oiius  qiiod  imponiiis,  non  imineriio 
sirliterrugio. 

Veiiiin  cum  liaec  omnium  etiain  olio  torpeniiiun 
sii  excnsatio  et  mibi  credens  et  n  me  id  fleri  pos^ 
sperans,  vestra  cbaritas  facere  inoneat,  n6n  ut  ju- 
dex,  sed  at  voto  aniicns  sponsr,  dum  audio  vocem 


ipsiiis,  'Siiam  rordi  vcstro  in  libertale  splritiis  do- 
ctrinam  snhintnistranti,ad  voccm  sponsi  vos  uteb- 
tis  pro  organb,  in  cbaritate  veritatt  congaudenti 
cengnudeo,  et  opH^>  istud  non  aboiendum,  imo  ard 
gloriani  Dei,  gloria  enini  revelare  sermonem  (Tob. 
xii),  et  ad  utilttatcin  Ecclesia:  Dei  illaniniiqae  insli- 
tutlonem  quibtis  scribitur,  maiiirestandtim  omni- 
modis  censeo.  Revera  et  fide  catbolicnm,  ei  morl- 
bus  instrneiidis ,  omnfs  Cbristianus  bene  in  doini^ 
Dei  yivere  disponens,  judicabit  apiissiinum. 

Muleste  aliquantitm  vos  accepissc  comperi,  qnod 
codicem  snbito  perfeclnin  non  retnisi,  sed  iinp^ 
dlmenlo  fuenint  aliqna,tuin  qiiia  iiulla  res  fesii- 
liata  simut  et  examinata  e&se  potesf,  quod  et  a  vobis 
didici ,  cum  in  novirhi  pene  presseriiis  annuni; 
qiiare  cnm  dilig^uttia  scripliim,  cuin  negligenlln 
non  judicari  legendum.  Ad  boc  accessit  qiiod  fra- 
tres  nostri  contra  voluiitaiein  qnideni  vcslrain,  scd 
me  volente  et  super  boc  gtuilenle  certatim  hunc 
rapnernni  et  se  iulo  et  diligentcr  legerunl,  et  stn- 
dio  lectionis  conimendabileui  reddiderunl,  sed  iia 
tamen  ipsius  lectionem  mihi  ciiain  ei  nolenti  aii- 
•Q  quani  subdnxcrunt.  Niinc  vero  et  non  sine  diligentia 
perlectum ,  vobis  oiiinibu>  in  Cbristo  legere  coii»' 
niiinicaiiduin  reif\ilto;  snpercst»  ut  cui  laboreui 
juilicastis  partrcipandimi,  non  negelis  tfuctus  par- 
tieipiuin.  Vale. 


PRJEFATIO  GENERALIS 
WOLBERONIS 

IN  CANTICUM  CANTICORUM   SALOMONIS. 


In  sancta  Scriptura  mu.ta  dicuniur  caiitica  qiiae  D 
diverso  causarum  geiiere  difl^erenlia,  nuiic  grncra- 
liter,  nunc  specialiler  pro  loco  et  tempore  sunt  de- 
cantaia;  loco,  quia  vel  In  patria  vel  iu  aliena  lerra  ; 
lempore,  quia  vel  in  pace  vel  in  capUvitate.  Dicitur 
enim  Caniicwn  Moy$i^  Caniicum  Annce^  Canticum 
Habacuc  prophetiBf  vel  alia  hujusmodi;  sedhaecom- 
nia  simplicitcr  cantica.  Ilic  auteni  dicuntur  Catilt- 
crt  canticorum^  eo  quod  omnia  canticorum  genera 
niysiici  intellectus  majestate  pra^cellant. 

£t  alia  quideiu  cantica  babeut  causam  quare  fue- 


rlni  decahtftta,  slcut  Moyses  dccantavfi  cdhtktiln 
laudii  pro  victorla  celebtata  ,  quando  suliiuersiis 
est  iPbarao  cum  curribus  et  equltibus  suis  ih  ihari 
Rubro.  Anna  quoque  canticum  domiho  cecinir,  ^i^ 
collata  fecunditate  snblato  sterilitatl^  'oppr6l>rl6. ' 
Ezechias  quoqiie  canticum  cdntavitpro  reddlt^  BtbX 
sanitate.  Ergo  cantica  singiila  cuiqiie  firemht  grii-' 
tiarum  actio  pro  beneflcio  sibi  a  Deo  colliaf 6.  Ist6d 
vero  canticum  ^uminft  illius  perfectseqiie  chafi^a- 
tis  repcaisentat  liarinoniaih,  qua  sopitis  oniniiius 
rerum  mundanaruin  curi.'»  anima  quaeque  tfdielit 


f 01 1  WOLBERONIS  ABBATIS 

Creiiorl  suo  Tetiili  spons»  spoiiso  incffabili  anioris 
diilccdiiie  coujiingiiur,  in  ciijns  complexihus  tanta 
pacis  el  qulelis  suavitate  coinmoraliir,  ui  iiiliil  sil 
qiiod  prsRler  eutn  cupial,  niliil  qiiod  lano  mngnificnc 
gniiix  prspponai,  quianihil  ccrle  eslquodspirilui  re- 
sisial,  qnl  calcato  carnis  bcllo  cnui  siil  jngala  sibi 
ranie ,  eaiieni  felici  concordla  in  Cbristo  sab- 
baiizel.  Magiia  qiiippe  pars  ct  oplabile  Sabl)atuni, 
id  est  requies  esi,  qiinndo  caro  non  concnpiscil  ad- 
Yersus  spirilnm»  sed  sedalo  viliorum  tumulin,  tanta 
internae  tranqniliitalis  dulcedine  mcns  perrrnitur, 
ut  nihil  aliud  quani  Doininum  desiderans,  velit  ct 
posslt  Caniicum  canticorum  dicere,  boc  est  veram 
et  perreclam  cbariiatem  babcre.  Omnibus  cnini 
virtutibus  supereiniiiet  cbariias»  slcui  Caniicum  can- 
lieorum  oniBia  supergreditur  cai.iica.  Ascensiones 
aotem  iir  corde  snnt  disponend»,  nl  qnasi  quLbus<* 
dam  gradibus  perveniatnr  ad  canianda  Cantica  can- 
ikorum;  ut  sicut  qui  ingrcd  lur  sancia  adbuc  muba 
habet  iiecessaria  ut  possit  ingredi  Sancla  san- 
Clorum;  et  qni  celcbrat  Sabbala  Innge  alliori- 
bns  indiget,  ut  pervenire  possit  ad  Sabbata  saU- 
balorum  :  sic  qiii  caiiit  raiitica,  ad  niajora  seinper 
debet  proficcie,  ut  poisit  canlarc  Cantica  canlico- 
rwm. 

Seiitem  qnippe  chnlica  in  divina  repcriuntur  pa- 
giua.  qiioruin  dccanialoruin  causse,  inystice  iiobis 
quasi  pcr  quosdam  gradus  indicanl  anin»»  profo- 
ctus,  qiii  rt^guntur  pergratiaai  sepiironni.  Spiriliis. 
(Cxeniidnm  naiiique  est  de  i£gypto  bujns  niuiidi  et 
iraiiseiiiidum  inare  Uubnim  per  baptiMniini,  velper 
lacrymas  pceniient  a;,  ul  snbniersu  vit  oiiiin  salrl- 
lite  primuin  decanteinns  canlicuai  cuiii  Moyse  : 
Cantemui  Domino^  gloriose  enim  honorificatui  est^ 
equum  et  aicensorem  projecil  in  mare  {ExoU.  xv). 
i>eiiide  relicto  sa*Ciilariiim  iiegoliorum  luinultu  pcr- 
anibulanda  est  spiritualis  solitudo  donec  inveniamus 
puleum  qneni  roderunt  patres,  quorum  doctrinis  et 
exemplis  inrormali,  ad  recie  vivendi  modum  se- 
cunduin  conciiianius  canlicuin  qiiod  cecinerunt  filii 
Isracl  pro  invcnlo  puteo,  Aicendat,  concinebant, 
puteui  quem  foderunt  principci  et  praparaverunt 
ducei  multilndinii  in  dalore  legie  et  baculit  iu:$ 
iNum*  xxi).  Cninque  ad  viitiniain  terro)  promiSMO- 
1118  venerimus,  ad  possidendain  ipsam  beatatn  ler- 
raro  nos  pra^parantes,  et  iiobiscum  spiritnales  et 
carnales  invitanles,  teriium  ciim  Moy.^e  decnntemus 
canticum  :  Attende^  ccelum^  etloqnar;  et  audia{  lerra 
terba  ex  ore  meo  (Deut.  sxxii).  Scd  ut  banc  terrain 
aplritualiier  inbabitare  possiinus,  depugnandi  suut 
bostea  aiiimde,  contra  qnos  lou  inteniione  niiliian- 
dum  nobis  est,  ut  his  efrugaiis,  quarium  cum  D6b- 
bora  concinamus  caoticum  :  Salvatas  tunt  reiiquice 
papuUf  Domintit  in  foriibut  dimicavit  (Jud,  v).  Sii- 
peratis  tunc  hostibu8,quintum  cuni  David  caniicuni 
pro  evasione  et  liberaiione  nosira  Domino  decai^- 
lenus,  quod  videllcet  canticum  David  cecinit,  quan- 
d6  liberatus  est  de  manu  omnium  inimicorum 
auoniro  et  dc  nianu  Saul  et  dixit :  Dominut,petra 


S.  PANTALEOMS  COLON.  lOli 

A  mea  et  robur  meum  et  talvalor  meut  (II  Reg.  x\n)^ 
el  reliqua.  Postqnam  videlicet  repressis  spiritiia- 
lium  adversitatumfnolibnsomnibusque  sa^cularium 
rerum  postposiiis  curis,  oplata  landem  ineiiiis 
quiete  positi  fiieriinus,  surgendiim  et  properaiiduai 
est  proreciibus  animae  ad  promerendos  illius  coele- 
siis  Sponsi  amplexus,  cujus  intenlionis  caiilienm 
sexlo  loco  cuiii  Isaia  cantabinius  :  Cantabo  diiecio 
canticum  patruelit  mei  vinea  tute  (Itai»  v).  Proeessa 
vidclicol  biijiis  aiigelica:  conversationis  cum  iii 
taiilain  ct  Isiludineni  pennis  saiicia*  coutemplatio- 
nis  evulavcriinus,  ut  jain  in  ipsiu  ■  Sponsi  aniplexi» 
bus  coiiinioraiiies  cuin  Apos  olo  dicerc  pos  iiniis  : 
Kottra  autem  convertaiio  in  ccelis  ett  (Philip,  iii). 
Tunc  demum  septimuin  decanlsUdinus  canlicuni» 
qnod  iioii  tantiim  canliciini  sc^l  Canltcum  canticornm 
dicitur,  quando  ab  omni  op^re  s:cciilari  reriaiiies, 
ciimipso  sponso  jugi  quiete  siibliaiizare  cieperimus. 
Tria  aiitetn  snnt  con!»iderani|j  in  lu>c  libro  :  ma- 
leria,  inlentio,  finalis  causa.  Materia  es'  sponsalia 
CJiristi  et  Kcclesio^,  sive  ciijiisqiie  lidelis  aniiii», 
qii£  constant  vera  el  pcrlecia  ejus  dilectiono,  qiis 
\ideUcet  dilectio  demonstratur  iiioriificaiione  vi- 
tiuruin  el  dclectalione  virtutnm  aiqiie  obsrrvaiioue 
ipsius  inandalornin.  inlentio  est  lcgentes  ei  aiidieii- 
tes  borlari.  ut  ila  sludeant  Cbristo  per  charilaieiii 
adunari,  ut  digiii  sint  spoiis%  vocabulo  nunciipari. 
Fiiiaiis  caiisa  est  sunimum  inde  consequi  bonuiii 
quod  Deus  est,  de  quo  bono  icribitur :  Quod  nee 

Q  oculut  vidit^  nec  aurit  audivil,  nec  in  cor  hominiA 
ascenderunt  ca  quce  prwparavit  Deut  diligenlibut  ae 
(/  Cor.  11). 

Attenden.!uin  videlicet  in  hoc  libro  nihil  secun- 
dum.littcramcarnaliter  intelligenJuin».sed  totum  ad 
spiritualem  sensum  rererendum,  quia  Uitera  occt- 
dit^  tpiriiut  autem  vivificat  (I  Cor»  lu),  Naiu  qaia 
Deus  per  se  humano  cordi  luqueus,  capi  non.  pole- 
rat,  pcr  apiiigmaia  inisericorditer  niovet  et  revo- 
cnt,  ct  pcr  res  cognitas  latentcr  ei  amoceui  renim 
incogiiiiarum  insinuat,  ut  dum  allegorice  alloqueii- 
duin  esset  per  exicriora  qiiae  cognoscerct  inleUice- 
ret  interiora,  qu»  amare  et  servare  debel.  Nam  hic 
quasi  anioris  corpoiei  verba  ponuntur  ubi  oscuU,. 
ubera,  genae,  feniora  iiominanlur,  ut  a  torpore  sw» 

D  anima  pcr  serinoncs  consuetos  discussa  recaleacai 
et  per  vcrba  anioris  qui  inrrit  cst  excitetor  ad 
amorem  qui  supra  est.  In  quo  non  irritanda  iieqiie 
conteninenda  est  descripiio  sacra,  sed  misericortlia 
Dei  consideranda,  in  boc  et  ainplior,  quia  ut  nos 
ad  amoris  sacri  ainplexus  accendai,  us4|ue  ad  infir- 
inilalis  nostrae  verba  se  inclinat.  Sed  unde  se  locii- 
tione  buniiliat  iiide  iios  intellectu  exallat,  quia  vx 
sermone  biijus  anioris  discimus,  qualiter  in  Diviui- 
tatis  amore  serviamus.  Valde  aui  solerter  intaeii- 
dom  esi,  ne  cum  exteriora  audimos,  ad  ipsa  exte- 
riora  sentiendo  remancamus  et  maciiina  quae  poni- 
lur  ut  levet,  ipsa  inagis  opprimat  et  gravei.  Debe- 
mus  ergo  in  lerbis  exterioribus  qnidquid  est  intits 
qua;rere  et  loquentes  de  corpore  exlra  corpaa  fleri^ 


io:3 


COMMEI^T.  L\  CANTICA  CAMIC.  —  Ptt.EFATIO. 


fOt«. 


ilebemiis  nd  nupthis  si>oiisi  el  spoiisxcum  itr.elieciu  A  et  imaginem  ca!e$iii  (/  Cor.  x?) ,  coc!csti;i  anlciitfM* 


chariiaiis  (cum  ve$ie  nuptiali  venire,  ne  si  isla  ca- 
rcaiiiu^,  m  tenebra$  exieriore$  [Mnlth,  xxii] )  in  est» 
citaiein  ignoranlia^  repcllamur. 

Sriemliiin  prscteren  quod  Salomon  Ires  edidil  li- 
kros,  primiim  Prorfrfrioriciii,  secuii.Ium  Eede$ia$ten^ 
UTlium  Caulica  canticorim,  i)ui  singuli  siiigulis 
liiliiis  phildsophix  siippoiiuiiiur  pariibus,  vidclicel 
rhysica;,  Ethicse,  Logic.T,  lioc  esl  naturali,^  momr!, 
nilionali  scienlias.  lii  Eccle$ia$len  nempe  de  natii- 
r:tli  leruni  siaiu  dispiit.it;  in  Proverbii$  de  iiiornui 
hoiiestate  pcroral ;  in  Cantici$  canticorum  de  ratio- 
nahili  divinorumque  mysteriorum  di&positione  dc- 
caniaU  II is  enim  tribus  niodis  qiiasi  quibiisdiim 
gradihus  mcDtis  profectus  ducilur,  hoc  est  nalura' 


exquireu.Io  el  excrceiido.  Non  eniin  puerilitcr  cogi- 
iandum  quod  Deus  qui  incorporalis  el  inconipre- 
hciisihilis  csl ,' aliquibus  corporalibus  lineamentis 
compreliendi  possil ,  ul  habeal  imaginem  ad  qiiam* 
facius  sit  lionio,  scd  imago  eius  csl  ralio  human» 
nienti  iiisil:i,  qua  dllTert  ipse  honio  ah  irratioiKibi- 
libus,qii.ique  disceniit  jiistuin  ab  i  jnsto,  honestum 
ab  inhoiiesto,  uiilu  ab  iiiinili,  qua  deuiqiie  repri- 
niit  besliales  aninii  uiotiis  ,  uc  corruiiipaRl*  iiioiUis 
iiilcgritatem ;  quod  si  fragilitate  aliq^ia  irapcllente 
corrupcrint,  deniio  duce  eadem  raiione  per  sancta 
nioralitaiis  sludium  refurmare  possit. 

Qiio  sliidio  u:or.iliter  honiiiie  instiluto  ralionali- 
lalis  illum  gratia  dignanter  provehit,  qua  sui  ipsiu» 


iitaie,  moralitale,  ratioualilaie.  Naturaliias  est  rf^  ^  et  Dei  cognitioiiem  accipiat :  sui  quidem  qua  per- 


ruin  ordinabiliter  couditanim  spectahilis  variatio  ; 
nioralitas  lionestac  viix  iiiforinalio;  ralioiialilas  spi- 
riliialis  diviiiaeque  scientiui  oplabitis  a.-seculio. 

Saiie  c\  naluralitaiis  cons^^ideratione,  dum  atlen- 
diiiir  ipiaiii^  pulchritudlnis,  quanta;  utiUtatis,  quaiii 
deceiiler,  quain  rotionabihier,  ei  quam  ordinaliili- 
ler  creuta  sint  dispo.:ila,  quam  immulabiliter,  loco 
ei  tt  mpore  jiissas  scrvrt  viccs,  satis  perpeudi  poiesl, 
qualis  et  quaiitus,  quam  speciosior,  qaam  suhli- 
iiiior,quaiu  poieutior;  ac  ideo  quam  juste  colendus, 
qiiain  digiie  adorandus  sit  ipsius  creaturae  conditor 
Deus.  Uiide  Apostolus  :  Invi$ibilia,  inquil,  ejii$  a 
crealnra  mundi  per  ea  qua:  facta  itinr,  intetlecta 


pendet  quid  sil,  el  unde  douuin  quod  accipiat,  quod 
non  sur|  uerilosedDeigratiasalvalur,iii  iibertate  glo* 
fia  filiorum  Dei  (Rom,  viii)  assunipius  sil :  porro Det, 
qiia  intcliigat  nihil  melius,  iiihil  potentius,  niliil  suhli- 
inius  Deo,  qtiem  suliim  sciie,  iimcre,veneran,  dili* 
gereet  colere  totaanimi  virtute  debeat.  Et  hxc  esi 
$apientia  qum  non  introibit  in  malevolam  aytimam^ 
nee  habitabit  in  corpore  ivbdito  pecra/if ,  qnia  Spiritue 
ianctui  di$ciplince  effugiet  ficium^  et  auferet  $e  a  co^ 
gitationibui  quce  $unt  $ine  intelteeiu^  et  corripietur  a, 
$upervenienie  iniquitate  (Sap.  i). 

Viriiis  eigo  nioraliialls  assiiiitit  gratiain  rationa- 
liiatis,  quia  niens  qua!  Deo  per  disciplin.e  nonesta- 


confpinmuur,  sempitermt  quoque  eju$  virtu$  et  divi-  ^  teni  appropial ,  magis  scieuli.t  ipsius  subiililatem 


fiifrrs,  itn  ut  $int  inexcusabile$  (Hom.  i).  Non  ergo 
'  eKciisari  poteril  hoiuo,  quia  hiijiisniodi  coiisidera- 
lioiie  deducilur  ad  cognitioiiem  Croatoris  el  ndein 
qiiic  crcdit  vera  esse  qtix  prouiittil  Deiis  jiislis  cotii- 
iiiiiiaiiir  iiijiistis,  atqiie  ex  hoc  prius  liiiiore  coin« 
piiiigiiur  post  aniore. 

Priiiio  naiiique  timore  surglt  ad  moralitalis  hone- 
slatein,douec  processuc.  nversaliouis  ipsa  iiioralilas 
assumiliir  per  charit9tem,qiur/^oraf  mittil  limorem 
(1  Joan.  IV).  Cuiu  euiiu  hoiiio  oiiiiii  lerreiia  creatura 
excelleiilior  sit ;  ipsa  auieui  creatura  tantse,  ut  dixi* 
inus,pulchritudinis  sit,  nimirum  perpeiidere  poterit, 
quam  lunge  piilchrior  futurussil,  si  per  mortalitaiit 
decorem  Creaiori  suo  adlueserit.Ad  iiiiagiiiem  quippe 


considerat,  jiixia  Jaeobi  vocem  qni  suos  aiitlitores 
hortaliir,  (!i(  eiis  :  Appropinquate  Deo  et  apprapin" 
quabit  vobi$  (Jacob,  iv). 

Iluiic  tripliccm  aniin.T  prort»clum  Psalmtsta  pre-\ 
calur,  dicens  :  Bonitatem  et  di$ciplinam  et  $cientiam 
dqce  me  (Psal.  cxviii)  :  priiiio  iiamqiie  bonilaleiii- 
deiiiile  disciplinain ,  tertio  loco  ponii  scienliam. 
Deus  cniin  n.itiiraliier  bonus  exi>teus  hominein  imr 
liiraliter  honum  condidil,  qiioniain  id  iinagiiiem  ef 
siuiiliiiidiiicm  suain  fetit,  data  ci  rationc  qu»  pos- 
sei  disctTuere  boiium  et  iii^^liiiiit  sed  ipse  horuiu  al* 
teruiii  bonuin  non  a  se,'sed  a  Deo  posse  intelligensy 
bouitatein  se  doceri  poslirlat  ut  per  natiiralitaiiji 
bonitatem  afleclu  sanctac  inoralitati&  discipliiiam » 


et  simiritiidineiii  Dci  factus  esl  hoino(Gtfn.  ii)qui  ex  d  per  quam  proficere  pos&it  ad  illam  incomprehenti* 


diiabus  siibstaiiliis»  hoc  est  auiiiia  et  corpore  coii- 
crctus :  siiiiililudinem  habet  Dei  ex  eo  qiiod  vivil 
et  iiiter  reliquas  creaiuras  valde  boniis  dicilur,  ipsa 
corporis  liabiiud  ne  ad  coelcstia  siiscipienda  ei  ler- 
reua  calcaiida,  ortgiiialiter  evectus.  Sed  quia  sieui 
ipse  Deiis  iiec  cresceiitibus  creatiiris  crcscit,  iiec 
decrescit,  (uni  lamen  in  omnibus  sit;  sic  necaninia 
miuuiis  iiieiiibris  niinuitur,  iiec  adauciis  augeiur  ol 
iainen  esl  in  oiuuibus. 

Porro  imaginem  Dei  habet  ex  ineliori  portione» 
scilicei  anima ,  qoae  vigei  ingenio,  ratione,  intel- 
lectu,  in  quihus  profeclo  Dei  osteuditur  Imago,  qu» 
ei  coiiformatur  per  moralititis  bouestatem  ui,  $icui 
poru^ii  imaginemtimni  lerrcna  diligoudo,  ptpriH 


bllem  et  divinam  raiioiiallLilis  scientiam,  hujusqua 
profectiis  ordincm  toia  ineiiiis  deslderlo  semper  Iki- 
gilaiis  proclamai,  ^oiitlaCeiii,  iiiquieus.,  $t  di$ciplim 
nam  et  $eieutiam  doce  me.  Ac  si  aliis  vrrbis  dicai : 
Uuia  me,  Doinine  Deus*  naturaliter  boiioni  condi- 
disti;  qualiter  ipsum  bouuui  n;iturae  iion  meo  villo 
corruuip;itur,  sed  lua  gratia  propagetur,  doce,  qua- 
tenus  hoc  inodo  veliiu  ei  po»sim  tuaadjutorio  recte 
\ivcreei  rccte  vivens  iuoruin  mysteriorum  arcana 
pientis  arce  peneirare. 

Huic  igiiur  teriise  partl  quam  rationalitatcm  dl- 
xinius.ista  liher  suhscribiiur  propter  excellenilam 
Sicramtntorum  qu»  in  Christo  et  Ecclesia»  sIto  la 
quajicanquc»  Deo  dilecia  an'mi  luibi  decaniantor  qul 


Mi5  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PA^TALE(»«1S  COLON,  101« 

el  meriu  inscribiltir  iioc  noniiiie  qiiod  esi  Caniica  A  luordislinsiinuftlibeUos:Te1  propterqaidrigomAiiii* 


eantUerum^  quia  oinnibiis  Ciinlicjs  perrecllus  el  su- 
blimins  qtnsi  qnodim  pritilcgio  spiriiualis  barmo- 
niae  insignilus  myslica  iiitonai.  Nnni  si  subtilios 
consideres  omiiia  fere  Cbrisii  el  Ecclesiae  sacra- 
nenla  in  eo  decan&ari  iolelliges.  Namque  oi  verl)i 
gralia  ilicam,  in  ipso  caniici  principio  dam  dicilur 
ex  per6<>iia  Ecclesiae  :  Osculeiur  me  o$culo  ori$  $uit 
adTentns  Cbrisli  per  earnein  optatur,  quasi  aliii 
irerbis  Ecclesia  dical  :  Qui  inibi  quondam  per  ora 
propbelaruin  luorum  caHerorumquePatruni  iocutiis 
es«  jam  nunc  le  ipsum  prxscntialiier  secnndum 
carnem  natus  offer»  el  propriooremandaioriim  luo* 
romdeereia  mibi  porrige.  Passionem  qaoqueCliri- 
aij  ei  resurrectioiiein  eo  loco  denotal ;  ulii  dilecta 


uadab  evangelicam,sivemoraIemqux  constal  quaiiior 
vlrUilibas  cardinalibus «  quam  sponsa  turbnta  etpa^ 
vityVelul  moneaturanimus  moraliiati»  studensqua- 
dratus  esse  debere  virtuiibus»  nt  sieut  quadrato 
quocanque  atitur  stat ;  sic  ille  nee  eleveiur  prospe- 
ris,  nec  dejiciatur  adversis ,  sed  veluti  lapis  qiu- 
dratus  in  aedillcio  Doroini  positus,  moriificarione  fi- 
ta£  cariiaiis  Cbrisii  passionicourormetur,  crucis  fiiae 
bajuluSyVl  possit  comprehendere  cum  ommbu$$anetiM^ 
qum  $ii  longitndo,  latiiuio^  $ublimUa$  ei  profundmm 
(Ephe$,  II i).  Cujiis  comprehensionis  virtiis  sola  per- 
fectonimesl,  quiiRcAartiareraiftMli  el  lundaii  {itid.) 
Ita  Creatori  suo  lobsrent  ui  Caniicum  c&niicomm 
ampliladine  cbaritaiis  jugiier  decantent  in  quibus 


loquitur  fa$cicu!u$  myrrhw^  dilectu$  meu$  mi/ii,  inier  B  bxc  quadratura  cbarilatis  consisliL  Longa  enim  ui 


nbera  mea  commorabitur  ^  ac  subintle,  botru$  cypri^ 
dUectu$  nuu$  mlhi  (Cant.  i),  ubi  per  myrrbaui  aiua- 
riludo  passiouis;  per.botrum  dulcedo  resurreciionis 
exprimitar.  £l  alibi :  Fuge^  Inquii^  dileclemi,et  a$si^ 
mliare  capre^Baut  binnulo  cervorum  super  monte$  aro" 
muiium(Cant>  viii);  per capream  binuulumqtie ascen* 
dentis  iii  coslum  Domini  potentiam  insinuans^ln  grej^ 
4eionsarum  asceudeii  e  de  la vacro  (Cant.  iv,vi),  popu  • 
lusbapliaatorum  onera  peccatorum  deponeniium  acci- 
pitar,  ingemellis  fetibus  gemina.cbaritatis,  in  oculis 
verOy  dentibus,  genis.  capillis,  cacterisque  qiio!  ibi 
iiomioaniur  Hiembrorum  compositionibus,  spiritua* 
lii  ornatus  ei  compositio  sanctae  Ecclcsiae,  sive  om- 
juslibel  sancue  aniinac  describitur.  Ilxreiicoruin  ilfi 


sanctis  esl  chariias,  quia  non  horarla  sed  perse- 
veranset  continua;  lata,  qnia  eiiain  iisque  adiul- 
micos  eitendiiur;  alia,  quia  prbpter  spem  et  re- 
niuneraiionem  vitae  aeternae  habetor;  pro(ii|fida,quia 
etiam  Dei  secreia  penetrai ;  nemo  autem  cogmowk 
-qucB  $unt  Dei^  ni$i  Spiritu$  Dei  {I  Cor,  ii),  per  qHeiii 
ipsa  cbaritas  in  sanctorum  eordibus  diffuiiditur 
(Rom,  V). 

1n  ipso  quoque  eapite  vero  exemplari  nostrolHH 
roino,  id  esl  Christo,  bujus  quadraiurae  pulcbritiiilo 
delectabiliier  rerulget,  flgurata  in  passionis  m$a& 
genere,  erucis  videlicei  apecie.  A  summitaie  quippe 
crucisnsque  deorsum  longitudo  cbarilaiis  ejus  ex- 
primilur,  de  qiio  Joannes  dicii»  quod  cum  ddexi$9€i 


pravltas,  doclorum  suavitas  denoialur,  et  ul  toltti*i  ^  $uo$  qui  erant  in  mundo,  in  finem  diUxit  eo$  {Joat$. 


comprebendamus,  quidquid  iii  siuicta  Ecclcsia  ge- 
iieraliter  vel  specialiier  agitur  vcl  actum  celebratur 
pulcberrimis  aliusionibus  decantalur,  ul  inerito  tali 
nomine,  quod  esi  Cantica  canticorum  isie  liber  pro 
lui  excelleiitia  appellelur. 

Igitur  noslrum  iii  boc  opere  propositum  est  ip- 
soruui  sacrameniorum  rationaliiiitem  ul  possunius 
investigare;  maximevero  ad  aediflcationeni  vestrani, 
sanetae  sorores,  moraliiaiem  inspicerc  et  vesiruMi  iii 
amore  sponsi  veblri  Domiui  iesu  Cbrisii  aniniuiu 
exciiare. 

Totum  vero  librnm  !n  quatuor  divisimus  lonios, 
pfopler  quatnor  peiiocbaruui  recapilulationum  siib- 
diHinctiones  qnae  signanlur  ca|>itulo  hoc  tertio  re- 
petito  :  Adjuro  vo$ ,  o  flite  Seru$aUm ,  per  capreu$ 
€€rvo$quicaprarum^  ne  $u$citeti$  neque  evigilare  fa^ 
eiatig  dileciam  quoadu$que  ip$a  velit, 

Hanini  ergo  periocharum  prlma  est  ab  eo  quwl 
ail :  0$cuUtur  me  o$culo  ori$  $ui,  usque  :  Adjuro 
«0«,  filim  Jeruealem ,  secbuda  ab  eo  qimd  dicil  : 
Vox  diieeti  mei ;  ecce  i$le  venii^  $alien$  inmoniibu$^ 
iran$Uien9  eoUe$,  usque  ilidem :  Adjuro  vo$^  fHite  Je* 
fu$atem.  Terlia  prolixior  qux  slc  incipil :  Qute  e$i 
i$iaqu(e  a$cendit  per  de$ertum^  asque  ad  teriiaro 
aKlJuraiionem:  Adjiiro  vo$9  fiiim  Jeru$aUm,  Quarla. 
Quee  ett  i$taqum  OHendit  de  deurto  dtliciii  ufftuens^ 
«sque  ad  fluem. 

Uarum  sane  qualuor  partium  decantationcs  in  qua* 


XMi) :  latiiudo  vero  a  dextera  in  sinisirani  por- 
recia  ad  dilectionem  iuiniicorum  prolenditur,  pro 
quilMis  supplicans  :  Pafer,  inquit,  ignoice  iUi^^  quia 
ue$ciuHt  quid  faciunt  { Lue.  xxiii )  ;  subltmiua 
in  tiiuli  inscriptione  attendilur  :  vix  enim  eonside- 
rare  potesl  aliitudo  benigniiatis  ^ejus  ,  qiia  nos  re- 
git,  fovel  ei  custodil  ;  prorundum  per  parien  ler- 
rae  infixam,  quae  casiera  sustiuet,  abyssum  judicio- 
rum  Deioccultai,  qiiia  cuui  lauia  Deus  egerii  ei  pa»» 
siis  sit  pro  salule  houiiiiuni,  cur  bunc  asstfinal«  iU 
lum  repellat,  inscruiabile  el  iiivestigabile  esu 

Vos  igiiur,  o  dilecl»  sorores,  euiu  Domino  eni- 
cifixae  mundOy  disoite  comprebendere  cuin  omnibvs 
1  sauelis,  longitudiiiem,  latitudinein,  sublimiuiiem  ei 
profundum  cbariiatis  ,  qualcnus  lu  thabimum  Do- 
uiini  nosiri  sponsi  vestri  cum  accensis  lainpadilHis» 
boc  esl  bonis  operibus  inlroductae»  cauticuni  illud 
novum  solis  virginibus  cantandum,  vere  Caniicum 
canticorum  valeatis  jugiier  aute  ibronum  Dei  de- 
cantare. 

Sed  jam  nune  ad  ipsius  serieni  libri  veniamiia , 
hoc  praemoneutis ,  ul  si  quein  roovel  qaod  uhni 
mcnsuram  sermo  porrigaiur,  el  explanalionit  nin<* 
duin  superefllual  oraiio,  noveril  iios  iion  lanuim  e&- 
planandae  graiia  id  opus  assumpei^;  sed  bae  po- 
lius  inteniione,  ui  inde  nobis  maieriam  saperemim* 
ande  sancUram  sororumreligiosodesiderio.quiuiie 
nvn  potttlroas  verbis^saltenmiiiCaoefamiietcnpiM. 


I0«7 


COMMENT  IN  CANTICA  CAMIC.  -  LIB. 


iOlB 


D.  WOLBERONIS  ABBATI8 

Oig)INIS  S.  BENEDICTI 

IN  CANTIC13M  CANTICORUM  SALOMONIS* 

LIBER  PRIMUS. 


2  Vers.  I.  —  OseuUlur  me  otculo  ori§  tMi. 

Si  Filius  Dei  Verbum  Dei  est,  de  qoo  dtcit  Joan- 
nes :  /n  principh  erat  Verbum ,  el  Verbum  erat  ^ 
apud  Deum^  el  Deut  erai  Verhum  (Joan.  i),  pro- 
ieclo  et  os  Dei,  quia  ore  verbum  prorerlur,  idem 
Filius  Dci  abunde  accipilur.  Osculum  non  incon- 
vetiietilcr  Spiriium  sanctum  accipere  possumus, 
(jiiia  pax  et  cbariias  qii»  per  osculum  significanturi 
pcr  Spiritum  sanclum  danlur,  in  qno  fit  remissio 
peccalorum,  per  qiiem  reconciliamurDeo,  per  quem 
datur  distributio  doiiorum  qua  coiijuiigimur  Deo 
(Rom.  v).  Scd  Pairis  et  Fiiii  et  Spiritus  sancli 
sicut  iiidivisa  est  substantia,  ita  quoque  et  iiidi- 
iisa  operatio,  el  in  tuta  Trinilate  quanivis  sit  in 
per&onis  clistinctio,  una  tamen  et  eadem  est  voIud* 
laset  operaiio.  Osculans  ergo,  etos,  et  osculum, 
Iria  unum  operantur,  id  est  cliaritatem  in  cordibus 
eoruni,qni  hocosculo  participant,quia,  ut  diximus,  q 
una  est  operatio  Patris  et  Filii  et  Spiritus  saiicii, 
et  osculum  oris,  id  est  Verbi,  qiiod  est  Filius,  oscu- 
biin  et  est  osculantis,  id  est  Patris,  quia  Spiiitus 
saiicius  est  Patris  et  Filii,  et  osculum  esl  gratia  el 
pax  et  cbaritas  bujus  individuse  Trinitaliii.  Per 
esculum  ergo  oris  osculanlis,  id  est  per  Spirituin 
sanctum,  Patris  et  Filii,  qiiorum  est  una  substan- 
tia,  una  majestas,  una  virtus,  una  potentia,  una 
voluntus,  una  operaiio;  primum  quidem  datur  pec- 
catorum  remissio,  osculo  pacis,  osculo  reconciJia- 
lorio;  deinde  donorum  dislribulio  otculo  cbarita- 
tis,  osculo  conteniplatorio. 

'Iloc  ergo  geniinat»  graliae  oscuium,  ordine  suo 
universaiiter  sancia  Ecclesia,  sive  particulariter 
quxiibet  sancta  aiiinia  expetit  a  Domino  Creatore  p 
Buo,  perpendens  et  considerans  creatricem  Triui- 
tatem,qux  ubique  praesens  est  per  diviiiitatis  poien- 
liam,  non  adesse  per  inhabitationis  gratiam,  qii« 
ubiqoe  non  est  nisi  per  dilectionem,  per  quam  co- 
gnoscilur  inbabilalio  divinitatiSa  et  e  converso  por 
inhabilalioiicin  divinilalis  diiectio  :  alqup  jdeo  po- 
atulat  sibipo  rrigi  osculum  ,  prinio,  ut  dixiinus,  re- 
coiiciliatoriiim  per  remissioiiem  peecatoruin  ,  ui 
deiiiJe  proniereri  possit  osculuin  contemplaioriuin 
pcr  gratiam  donoruin.  Sed  cum  probatio  dilectionis 
exhtbitio  sit  operis»  profecto  per  exhibitionein 
o|»eris  agnoscitur  inbabitantls  gratia.divinitalis; 
qiiia  dilectio  operans  et  operatio  diligens  est  oscu- 
lum^oris  osculantia,  id  est  toia  menti  iiihabitaiii 


gratia  Trinitalis  3,  Uiide  dicii  Dumintis  in  ftvaa* 
gelio:  Si  ^icff  dHigil  me  termenem  meum  tervabii  ei 
Paier  meut  diliget  etim,  etad  eum  veHtemut  et  mam* 
tiouem  apud  eum  faciemut  (Joan.  xiv). 

D.cit  ergo  :  Otculetur  me  otculo  orii  tui.  Ac  af 
aliis  verbis  dicat :  (pse  creator  meus  per  gratiani 
suain  ad  hoc  cor  meum  accendat,  ul  eum  diligam, 
diligens  operaiione  placearo,  placena  iiihabitaiione 
ejus  dignus  efiiciar. 

Sive  ut  ad  solain  Filii  personara  referamiis  niy* 
slerium  incarnalioiiis  cjiis,  Ecclesia  exoptat  quaie* 
nus  perse  ipsiiui  loqueutein  audiat,  quem  haclenui 
per  ora  Patruin  audieral.  Verbum  quippe  incarnan* 
dwn,  pritno  praeceptorum  sivc  sacrameutoruni  suo^ 
ruin  arcaiia  ki  lege  et  prophetis  promisit,  quod  va* 
uiens  poslinodum  ipse  implevit  et  immutabililer  ob« 
servaiida,  qiiasi  manus  suas  apposilione  signavlt: 
unde  per  prophelam  dicit :  Propter  hoc  tciet  pi« 
pulut  meut  nomen  meum  in  die  illa ,  quia  ego  qui 
loquebar^  ecee  adtum  (Ita.  lii). 

Loculio  8a(ie  illa  qua  loquebatur  per  legetn  ei 
proplietas,  quasi  per  instrumentum,  obscura  et  111« 
determinabilis  fuit ;  sed  ipso  veniente  et  per  se  kn 
quente,  determinabilis  et  plana  est  effecta ;  quia 
prssente  veritate,  necesse  erat  umbrain  cessare* 
Sed  quia  praMsedens  locuiio,  sive  per  angelum,  sive 
per  bominem ,  sive  per  aliam  aliqiiam  creaiuram 
multis  modis  facta  est,  boc  est  vel  voce,  vel.signo, 
vel  operatione,  vel  visione,  vel  solo  tactu  cordis; 
sequens  per  ipsum  niediaiorem  Dei  et  hominum  ; 
dicit  B.  Apostolus,  ^iiia  multifarie  multitque  modit 
olim  Deut  loquent  patribut  in  prophelit,  novittima 
diebut  ittit  loculut  ett  nobit  in  Filio  ( Hebr  1 ) ; 
profecto  sicut  artifex  longe  nielior  est  instrumenlo, 
sic  ista  novissima  loculio,  qiioniam  ipse.por  seFi* 
lius  Dei  protulil,  longe  dignior  etoptabilior  est  i!la 
locutioiie  qua  in  Patribus  vclut  in  instrumentis  ule- 
batur.  Novissiina  ideo,  quia  po|t  illatn  non  potuii, 
oec  poterit  Urinius  vel  certius  aliquid  dici  vel 
scribi. 

Hujus  ergo  locutionis  suaviiaiem  utpote  veram 
veritatis  veriUiteni  suo  sensui  revelandam,  toio 
animi  ardore  aancta  flagrans  Ecclesia  proclainat» 
otculetur  m<,  inquiens ,  otculo  orit  mi •  Osculum 
autem  pacis  sive  dilectionis  est  signum  :  et  de  hoc 
vero  pacifico  Domino  Jesu  Chrisio  scripium  est, 
quia  r^iiim  etfangeliMavii  paeem  hit  qui  longe  $i  kie^ 


1019 


WOLBEROMS  ABBATIS  S.  PAMALEONIS  COLON. 


1020 


pnipropeeraui  (Ephes.u).  Qiiaiii  veiopacem?  Nimi-  A  fiites  noii  ficta,  qiix  tomen  ex  ipsa  cliarila:e  profi- 


nim  illam,  qute  clissotvii  iniiiiicidas  inler  Dcum  et 
hominem,  quani  sancti  proplieisR  annuntiavehint 
quidem,  sed  dare  noii  polucrunt.  Ilic  auiem  magni 
eontilii  Angelus  et  Piincepspacit{ha.  ix),et  annun- 
tiavit  et  dedit.  Unde  merilo  rjus  prxsentiam,  ailo- 
culionem  et  affabililatem  sancla  suspirans  Eeclesia, 
ipsius  colloquio  quasi  pacifici  oris  osciilo  paceai 
▼eram  et  inlegram  sereniis  et  danlis  votis  omnibiis 
optat  perfrui,  diceiis  :  Osculetur  me  osculo  ori$  tni^ 
ac  si  dicat :  Ipsc  mibi  per  se  exbibeai,  qiiod  sancti 
Patres  4  exbibenduin,  ol.m  diclis,  scriptis  etsignis 
llrmaVerunt. 

Etqtiare  inagis  boc  optcl ,  sul)dit  causam  ,   quia 
meliora  sunt^  inquiens,  ubera  tua  vino,  lioc  est  nn- 


ciscnntur.  Quisenim  omni  custodia  servat  corsuum 
{Prov.  iv)«  ut  Uaboat  bonam  conscienliam,  nisi  cx 
cbiritatcT  Quis  voro  fidem  firinain  el  inconcussani 
serval,  iiisi  ex  cbnrilato?Sunl  ergo  bxc  tria  cba- 
ritalis  probaliva,  ipsa  vera  cbarilas  boruin  effectiva, 
Hxcsunt  ia  Evangelio  olcum,  vasa,  lampailes, 
quihus  ornatae  virgiiics  non  (a*u;c,  sod  prudentetf 
Sponsi  sui  Domini  S^i^stri  Jqsu  Cbrisii  prxstolan- 
turadvenliim  u'.  eum  eo  intrenl  ad  nnpiias  nnptia- 
rum.  Qiiid  cnlm  es'  oleum,  nisi  opiis  bonum  ?  Qnid 
autein  vasa,  nisi  conscienlix  ipsonim  scilicet  ope- 
rum  gesfatoria  ?  Qiiid  vero  lampades  nisi  ipsoriitn 
operuin  fervor  ct  splendor?  Si  eniin  sancli  viri  fer- 
vent  cbari:ate,  splciident  exbibilione;  nl  videnlibiis 


trimenta  evangelicnR  lenitatis  melius  et  citins  sa^uti  ^  sint  proexeinplo,  operantibus  pro  Iiice.  Oleuin  ergo 


incaeconsnluni,  qiiam  lcgalis  senientia*  austerilas, 
vel  pbilosopborum  tuinens  et  inaiiis  loqiiacilas  ;  de 
qno  plenius  tractabitur  versti  secundo. 

Moraliter  vero  dilccta  Deo  snima  adcpto  jam 
illo  nobili  et  inconiparabili  caelibaiu  et  in  sponsi 
iui  Creatoris  et  Rcdemploris  ani  secreta  et  bunianac 
menti  inaccessibilia  Saiicta  sancloriim  introinissa, 
tetabnnda  ;  osculetur  me.ln  |niens,  osculo  oris  •iir. 
Dndeautem  lixc  lania,  talist  lani  fidenteret  subli* 
iiiiter  prssumes  proclaniatio?  niniiruin  de  puro 
carde  et  conscientia  bona  et  fide  non  ficta  {I  Tim,  v). 
Ilsc  eniin  est  assequendic  peiTectionis  ratio ,  scire 
quid,  qualiter,  quare,  id  est  niaieiiain,  intentio- 
tiein,  utilitalein  opcrai.di.  Consideranduni  qifippe 


in  vasis  suii  cuin  lampadibus  ferunl,  qui  opus  bo* 
nnm  in  con^cientiai.ct.i  et  seciira  tegunt,  eainien- 
tione,  ni  et  laudem  bumanam  non  qitxrat,  et  pro* 
xiniis  exenipluin  bcne  0|>eranili  pnebeant. 

De  corde  ergo  pnro  et  conscientia  bona  et  fide  no% 
fieta  {1  Tim,  i),  diiccta  Deoanima  «icalani  sibi  erigai, 
iu  qua  asceiisioncs  disponal,  qutbns  de  rirtute  tn  tir^ 
tw.em  {Psal,  lxxxiii),  ad  illud  sninmum  boiiu:M, 
qtiod  eslDea>,  per  cbarila  em  perficiat,  rormani 
accipiens  ab  ipso  SpoiiiO  suo  Jesn  Cbristo ,  qui 
excelsus  Dominus  super  omnes  gentes  (PsaL  c\ii), 
buniiiis  venit  inter  gentci,  ut  nos  doceret  sui  bii- 
inilitatcm  ascendere,  iiiide  priini  parenles  noi»*.rf 
persupcibiam  descendcranl.  Iluniilitas  eniin  diicil 


inagnopereestquidagas,qua  inientionc,  quorructu.      cain  per  cbaritatem  ad  illain   Deilatis  visionem. 


Nam  otnnis  actio  corde  coiicipiliir ,  intentione 
nulritur.  fidc  pcrficitur.  Siqnidem  A  quid  boni  in- 
cboaSf  ipsiiis  Loiii  inieniio  judcx  erit,  qnia  ji  orn* 
/«f  liitts  fueht  simpiex^  totum  corpus  tnum  lucidum 
§rit ;  si  autem  nequam^  tenebrosnm  erit  (Luc,  xi). 
Porro  ipsuin  opus  lldei  aut  desiruit  aut  provebi^ 
Credit  eniin  aut  uoii  credit  Deo  promittentl  sno 
coltori  ea  qua  nee  ocutus  vidit,  nec  auris  audivit^ 
mc  in  eor  hominis  ascenderunt  (/  Cor.  ii).  Qui  eniiii 
Infidelis  est,  iufideliter  agit,  et  qui  fidelis  est,  fidc- 
liler  agit. 

^  Polest  enini  fides  trifariam  dividi,  ut  dicatur  fides 
mortua,  ficta,  probata.  Mortua  fides  dici  potest,quae 


qua>i  ad  tertium  OBlum,  ad  qiiod  se  raptum  as  enl 
Apostolus  et  andi&se  inoffabilia  verba,  quo!  non  lictk 
homini  loqui  (11  Cor,  xii).  < 

Poiiamiis,  iit  qitasi  primum  sit  coelum  bumilitas 
aecunduin  cbaritas,  tertium  conicmplationis  subli* 
mitas.Cum  ergo  sublevata  nieiis,  ad  bumiiiiatis  Tir- 
tulein  iiuasi  ad  primum  coeluin  surgit,  despectit 
jaiu,  calcatisque  oninibus  innndi  voluplatibtts,  per 
ckaritatem  quam  aquasmultae  non  possunt  exMtingucrt; 
fbrtisenim  ut  mors  dileciio  (Caiti.  viii) ;  ad  secuiidani 
ascendit  coelum  ,  cuinqiie  in  tantum  proreceril,  ni 
nibil  aliud  co^itet,  nibil  aliud  desideret  quam  Denm, 
per  contemplationeni  ad  lerlium  sublevatur  coelum. 


secundum  Aposlolutu   «fiie    operibus  est  {Jae.  i),  [>  ubi  snpra  se  posita,  ct  divina!  sapientiae  occulla  ile- 


qua:  insensibilis  quasi  aniinam  iion  babens.  id  est 
diaritatem,  ad  nulluin  opus  lionum  vegetaiur  vel 
movelur.  Fiota  vero  est,  qux  in  cbaritate  non  ra- 
dicata,  juxta  vocem  Dominicam,  in  tempore  credit^ 
«i  tn  tempore  tentationit  recedit  (Luc.  viii).  ProI:ala 
?ero  Hdes  est,  quae  nullis  tribulationibus,  niillis 
adversitatibus  deficit,  eo  quod  in  cbarilate  flrmiier 
radicaa  sit. 

Siudeat  ergo  fidelis  aiiima  et  prudena  fida  non 
fcta  cervare  cbaritatem  de  corde  puro  et  contcientia 
b9na  (i  Tim,  i),  qiiod  cst  interioris  liabitos  per- 
fectionis,  quem  babitum  sola  efiiclt  chariiat,  ea  qna: 
ptrfecta  forat  mittit  timorem  (I  Joan,  iv);  qiiam  ap- 
Pfobint  bacc  trie  :  cor  puruin,  conscientia  bona, 


inirans  dicit:  Secretum  meum  tnihi  ^  secretum  m#MM 
nttAf  (Isa.  XXIX).  In  qiio  secreto  jam  lorrenle  illiue 
ineflabilis  voliipUitis  debriala,  luta  facie,  et  purgaliA 
labiis  c/ir6oiit6iif  desolatoriis  {Psal.  cxix),  deside^ 
ralis  Sponsi  sni  ainplexibtis  immoratury  diceiis^ 
Oscnletur  me  otculo  oris  sui, 

Sed  qux  est  Ii£g  confideniia,  ut  tam  repenCo 
osculum  oris  Doinini  sui  expetat,  quasi  sine  ordine 
et  gradu  aliquo ,  ad  tani  prjccipuuin  el  summoui 
accedere  tatio  non  permittat? 

Unde  considerandum,  quia  et  illa  prius  inferiorn 
qiiaedam  oscula  prxcesserunt,  primo  quidem  osca- 
lum  redeinptionis,  detnde  osculnm  reconciliatloiils, 
ad  suinmum  vero  oscuiuiu  dilcctionis.  fit 


im 


COMME^T.  m  CAMltA  CANTIC.  —  LIB.  L 


im 


redempUonis,  cst  qtiasi  osculum  pediim  Doiuini ;  A  luaiii  riim  co  picem,  jiistc  cl  pie  viveiido  lialicnius. 


osGulum  reconciliationis,  est  quasi  osculum  ma- 
iiiiuin ;  osculum  vcro  «lilectionis,  quasi  osculum 
oris.  Per  pedes  quippe  qnibus  de  loco  ad  locum 
moveiiiur ,  Salvaloris  humaniias  designatur,  ciijos 
hnmanitatis  dispensatio,  videlicet  Q  qiiod  spinis 
coronatiis,  passus,  mortuiis,  ct  sepultus  esl,  et  re- 
surrexit,  in  niotu  et  tiaiisilu  fnit :  Chritlus  eniin 
reiurgem  ex  morluitjttm  non  fiiort<ttr»mor<  illi  uUra 
non  dominabilur  (Rom,  vi);  qnia  per  hanca  cipli- 
vitate  (liabuli  in  libertalem  exivit  Chrisli,  el  juxla 
prophelam  coinpuirult  jn^Nm  a  [acie  olei  (Ita,  x)« 
Quia  ciiini  Gnece  cXeo^,  Laline  mitericordia  dicitur 
ct  naiiiia  Dci  est  oiunibns  snpcrrerri  liqiiorihiis, 
mitericordia    autem    Domini  tuper    omniw   opera 


7  Post  reconciliationcm  vero  quasi  securilate 
accepta  liherins  et  jucundius  liomo  divinitali  appro- 
pinquare  coepil,  et  jnxta  qnod  Jacobus  dicit:  Appra- 
pinquaie  Deo  ci  appropinquabii  vobit  (Jac,  ivj,  quo 
plus  Deo  per  sUidinin  honi  operis  appropinquavit , 
laiilo  sibi  propinquioreni  Dciiin  per  contemplatio- 
iirin  rccit,  ita  nt  postposilis  omnibus  inundi  nego- 
tiis  terrcnisqiie  calcaiisdesideiiis,  cuni  Moyse  moD« 
lciii  coiiscendciis  dirat :  Domine.  otlende  mihi  faciem 
iuam  (Exod,  xxxiii);  in  ciijiis  visione  delectabili 
ter  ha^rens,  usqne  adeo  ardore  divinaR  charitatto 
procedat,  ulosculnm  orisejus  expeial,  dicens :  0<(ii- 
tetur  me  otcnlo  orit  tni, 

Igitur  non  de  repenle  sed  pnnhitim,  etqnasi  qni* 


ejut(Ptal.  cxLiv) ;  qtiando  Deiis  inuMdum  miseri-  B  biisibm  gradibus,  ad  iiieffabilein  iliins  snmmaecha- 


cordia  respexil,  jngnni  captiviiatis  cjus  in  advenlii 
Salvaloris  coniputnii'. 

Pedcs  auteni  Kcdeniptoris  iioslri  lunc  osculamur, 
qnando  huinaiiiiatis  ejiii  inys  eria  fiile  et  devolione 
Bmplectimnr,  hnmililatisqiie  ejus,  paiientiae  et  obe- 
dienliae  vesligia,  in  quantuni  possumu^  iiniiamiir. 
Ablata  autein  capiiviiate  nnnquiJ  protinus  homo 
l)eo  coiijungi  mernit  t  Sua  cniin  culpa  per  liberiim 
arbitrinm,  in  captivilatein  diaboli  devenerat,  quia 
dum  natiira  bonusconiliius  essel,  proprio  ad  inalum 
lapsns  esl  vitio.  Qiiia  ergo  voluntate  et  opere  Deo 
rebeilaverat,  cl  hoc  longe  a  gralia  cjiis  recesseral, 
reconciliatione  opus  habebat. 

Prxcesseriint  minislri  Dei  sancli  Patres  noslri, 
hujus  reconciliationis  cansa.n  ageiiles,  pnedicando, 
exbortando,  docendo  et  praecepta  ejus  rreqnenter 
aDnunliando,  et  euin  »b  errore  quidein  hberare,  sed 
perfecto!  iion  poiucruiil  libertali  donare.  Successil 
ipse  Creutor  ejns  assuniens  mortalitatem  illius,tii 
ei  suam  iiiiiiiortalilatein  daret ,  el  detirueto  meaio 
pariete^  tolvent  inimicitiat  in  carne  tua  per  tangui" 
nem  (Ephes.  ii),  liberlale  eum  donavii  osculo  Kc- 
dcniplioiiis,  deihde  niox  euindem  conjunxil  sihi 
oscuio  reeoiiciliaiionis ,  qni  de  illo  divtnijlatis  siiui 
allitiidiiie  se  deorsum  inclinans,  dirupto  \etiisto 
peccati  chirographo,  scribebat  in  terra  novum  pa- 
cis  et  reconciliaiionis  hujus  leslamenlum  per  ha* 
ptismi  sacramentum,  in  quo  data  qiiasi  manuinis- 
sionis  graiia,  pcrrectam  restiluil  liberlalem  el  ad- 
optans  eum  in  lilium,  quem  prius  iiec  dignalus 
fueral  habere  servum  propler  volunUrium  peccati 
Jngnm,  dedil  ei  manuscripium  hxreditatis  huJiiiH 
modi,  quam  nec  ocutut  vidit^  nec  aurit  audivii^  nee 
in  cor  hominit  atcendii  (I  Cor.  ii).  lloc  autem  tesla* 
menlum  sive  nianuscriptum,  tenel  nunc  cl  lenebil 
sancla  Ecclcbia,  sive  quselibei  fldelis  aiiiina,  iil  si 
veruni  Patreni  Deuin  cognoscere,  hahere  ei  aniare 
non  desliierit,  de  lali  haereditale  semper  secura 
lit. 

]  Manibus  ergo  Domini  osculuiii  porrigimus  qnando 
hnjus  recoiiciliationis  pacium  siVe  decretum  flde  et 
opere  observamus,  usque  in  hiijus  viis  via,  adver- 
s^rio  iiosiro,  hoc  est  Dei  vcrbo  consentieiites,  pci^ 


ritatis  dulceilinein  velnli  ad  osculnin  oris  Doinini 
pervenit:  ita  ulprlmus  sitgradusosculuni  redemplo- 
riuiis  secundus  osculuni  reconciliaioriuin,lertiusos- 
culuin  conieniplatoriuin.  Hoc  eniin  estetiamlertium 
cceliini  quo  Apostolus  raptum  se  asserens,  specialit 
scicniiie  graiiam  ab  isto  principali  oris  Doniini  oscule 
accepii^  oinnibiisque.per  orbem  eccleriis,  ejusdein 
oscnli  suavitntcm  praedicando^et  ad  lanixsanctitiiit 
perfectionem  exhoriando  pervenil. 

Iliijus  sane  irirariam  osculi  gratiam,  mulier  illa 
in  Cvangelio  oflicioso  prjcsignavil  obsequio ,  quaiH 
do  primum  ad  pedes  Domiiii  devoie  procumbens » 
osculando,  lacrymis  rigando,  crine  tergeiido,  pee* 
^  catoruin  veniam  obtinuil,  quasi  dato  sibi  otcuW 
redemptorio  duin  audivil  ;  Remiitumur  iibi  peeeatm 
tua  (Luc.  VII).  Moxque  acceptis  quasi  a  nianu  Do« 
niiiii ,  prasscriptis  labulis  Itbertaiis  osculo  donalur 
recoiiciliatorio,  duin  per  rcinissionem  peccatorum 
recoiiciliaia!  Deo  dicitiir  :  Yude  in  pace  (ibid,),  Dc* 
hinc  processn  boii:c  convcrsalionis,  laiilo  chirita- 
tis  ardore  adhjesil  Domiiio,  qiiasi  osculo  oris  ejiitt 
osculo'conieniplatoiio,  iil  ipsius  Donijni  laudata  sil 
pnvconio  dicenlls  :  Maria  optimam  partem  eie§it 
qn<e  non  auferetur  ab  ea  (Luc.x). 

Pessuinns  quoque  non  absnrile  hoc  triplex  oscii* 
liiin  arcipere  fldein,  spein,  charilaiein,  iil  fldes  sil 
qunsi  osculum  pedum  Doininl,  spes  manunm»  cht- 
rilasoris;  flde  enim  salvamur,  spe  soblevaraur» 
D  charilate  gloriflcamur.  Fide  pedes  Doiiiini,  id  ett 
hnmanitatis  ejus  sacramenta  aniplectiinur,  qiiod 
perlinet  ad  salutem;  spe  niaiius  Doinini  attingimus, 
qulhus  ad  ccelcstia  proinissa  speranda  dacimur,  quml 
periinet  ud  paiientiam  ;  si  enim  ^u^e  non  videmHt 
tperamutf  per  patientiam  extpectamut  (Rom,  viii) ; 
charitaie  vero  quasi  ori  Domiiii  osculum  porrigi- 
nius,  duni  ab  eo  a:terna  beatitudino  donamur,  qnml 
periiiiet  ad  remunerationetn. 

8  Dical  ergo  generaliter  lola  Ecclesia,  vel  specia* 
liter  sancta  quailibet  aniina :  Otcuteiur  me  otenlo 
orii  tui;  osculo,  inqnil,  oris,  non  ut  prius  proplieia- 
rum  vel  alloram  qiiorumlibet  docloram  ;  sed  tui ; 
quia  ipse  mihi  sua  doclrina  el  excr%plo  (ormam  vi- 
vcndi  instltuit ,  |^er  qnam  ipsias  adjniorio  repullMt 


HMB  ^  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEOMS  COLON.  f  031 

eiibjeclJfiomnibus  liiijus  niuiKli  obalaculis  el  per- A      Vcriiin  ui  anjis  nliqitid  considor^^m,  qu»  efiam. 


(ecla  jam  libertaie  adepia«  osculo  dileclioHis  illi 
jiigiter  aiUixreani,  dohec  assiiiiipta  quundoque  iin- 
morulilale  ct  incorrupUone  corporis  el  animac,  Im- 
inuiabiliter  el  inseparabililcr  coiijuiigar ,  dicamqtie 
vetaciter,  o$culeiur  me  otcnto  orii  tui :  ut  quod  nune 
\i(teo  per  tpeculum  in  (cnigmali,  lunc  videani  facie 
ad  faciem  (/  Cor.  xiii),  ciim  iril  Deut  omnia  in  omni" 
lmi(l  Cor.  xv).  Ilxc  itaque  desidero,  hoc  qu»ro, 
hoc  voiis  omnibus  exopto.  Quare? 

Vers»  2.  -'  Quia  meliora  tunl   ubera   tua   vtno, 
fragranlia  ungueniit   optimii» 

Quaenamsuutista  ubera  tua?  neinissiopeccalonim, 
dlstribuiio  dotiorom.  H«c  me  Heiitem  consolantiir, 
baecmeparvumnutriunt  etiu  virileroburproduciint 


o  dilcete,  f  vtH  i^tii  ^era  lua,  iiisi  illoriini  cofcbistium 
tecrctortitn  fttorlrni  incffabilis  dulceilo  et  glorii, 
tfe^iio  dkit  rsalmrisli  :  Satiabor  dum  apparuetit 
fforia  tukf{PtaL  xvi.)  lu  Itoc  ergo  niirablle  seere- 
larium  tuutn,  poslquam  munere  gratiae  lua:  per 
roiitcniplaiioiiein  ascendero,  iiullis  iieque  allicien- 
lium  prosperitatum  blandimentis,  neqne  delerren- 
liuni  adversiifttum  flagellis  ah  amplexibus  tuin  avelli 
polero,  quia  metiora  tuni  ubera  tua  vino  ;  meliora 
ftunt,  imo  incomparabilia,  paradisus  ille  voluplatli 
tutP  et  manirestatio  gtoria!  lud^  liiijus  sasculi  volo- 
platHins  et  iransitoriis  honoribns.  Qualia  auiem  sunl 
baec  ubCRi  tua  ?  Fragraniia  ungueniit  optimit, 
Naufhxc  unguenia  nou  quorumcunqtie  uberomy 


basc  me  vocant,  alirahunt.  uiulceui  ;  quia  mibiper  "  sed  tuomm  Signa,  lanl.'»  certe  suaviiaie  redolenlia» 


Evangelium  tuiim  clamanl :  Pc^niieniinm  agiie,  appro^ 
pintfuabit  enim  regnum  caslorum  (Ualtlt.  iit).  Porro 
vinuin  mordacis  legis,  aiicioritaie  sua  nie  lerrei , 
averiitet  exasperat;  quia  claiitat :  Ocuium.pro  ocuto^ 
dentem  pro  deiue,  et  quitquit  hesc  vel  illa  fecerlt^ 
morie  moriaiur(Exod,  xxi).  ilxc,  iiiqiiain,uliera  lua 
va|de  me  invitanl,  animatit  et  coiifortanlur,  pro- 
pler  nimiam  pieiatis  tuae  abundftntiain  et  donoruin 
praerogativam  :  sed  cum  ex  uno  istoruni  verberum 
looruin  profluat  remissio  peccatorum,  ex  altero  di« 
fttribuiio  donontm  ordo  est  hI  prius  detur  reinis&io 
peccatorum,  deinde  distribuiio  donoruni.  Veruiii 
inagniiudo  pielaiis  suae  id  qood  posierius  est,  lioc 


ut  ipso  odore  suo,  tiuus  et  cujus  sini,  fiant  cogno- 
scibilia.  Seil  quaenam  i»unt  hxc  ungueiita  ?  Niml- 
mm  qu£  composuit  el  componit  ille  luus  praestan- 
lissimus  iinguetitarius  sive  pigmcnlarius  Spirltos 
saiictns.  Qu%  auiein  sunl  species,  quibus  haec  un- 
guenia  coiificitiiitur?  Profecto  illa*,  qnas  Aposiolns 
qnodam  loco  enumerans  spiritoalis  fructus  appel- 
lat,  fructut,  inquiens,  fpinruf  tunt :  pax^  palientia^ 
boniiat^  benignitat^  /idet,  mantueludOt  obedientia^ 
continenlia^  cattiiat  (Gat,  v). 

Qiiam  bona  et  niilis  arltor  in  borio  Dotninl  lales 
fructuum  species  produccns  et  pro  sui  fecundiiaiH 
gratulabunda  proclamans  :  Ego  auiem  ticut  olira 


esl  disiributio  donorum,  et  quoJ  prius  esi.  Iioc  cst  q  fruciifera  in  domo  Domini  (Ptal.  u).  Ilnjus  ccV-to 


remissio  peccatorum,  nonnunquam  in  quibusdatn 
praecurrere  facit,  ob  banc  videlicct  causam>  ttt  lua- 
gis  suscitentur  et  allaborent  vocauti  grati<e  luae  ad 
percipiendam  remissionein  peccatorum. 
-  Quod,  exempli  gratia,  in  Goriieiio  ceniurioiie 
considerari  potest,  in  quo  pnecessit  donum  graiis 
tuae  in  geiteribus  linguarum  ;  quo  roagis  animalus 
ei  quasi  certificatusr,  prompiior  accederet  ad  pcr- 
cipiendum'  fidei  aacramenium  iii  remissionem  pec- 
calorum.  In  Paulo  quoque  aposiolo  idem  donuro 
gratiae  tuaD  praecurrii  in  muiiere  iniellectus  el  di- 
ftcretionis,  ad  qiiem  cum  Anauias  missus  veniftsel  : 
Sauli,  inquil,  frater;mitii  me  Dominut  Jetutt  qui 


arborift  cultor  Spiritus  sanctus  esi,  qul  lalcs  sibl 
frucius  assumit  ad  componenda  nngucnia  quibus 
fragreni  dilecti  uhera »  quae  illis  conferuntur,  qoi 
his  fuerint-delibmi  ongiientis  et  possuni  dicerei 
Aposioio  :  Chritti  bonut  odor  tumut  Deo  in 
loco  (II  Cor,  ii) ;  qiiia  lalibus  daiur  reniissio  pec- 
catorom,  et  diftiribotio  graiiarum. 

Yerum  ad  litijusmodi  ungirenioniifn  EuavUaieio, 
ex  praediciis  virtuium  spedebus  condiiorum,  Rulla 
humana  ratio  sine  adjitvante  graila  proficii ;  qoia 
nihil  sancium,  iiibil  rAtionabile  lioino  quamvift  ra« 
iionift  capax  iiicipii  vel  perflcii,  nisi  elDcienle  iilo 
ipsoram  nngucnioruin  compo^itore,  Spirilu  ftancfOy 
sua  inieriori  nnciioiie,  sicui  de  eo  loannei  fttiis  a«- 


apparuit  tibi  in  via  qua  veniebatt  ut  vdeat  el  im 

l^arit  Spiritu  tancto  (Act,  ti).  Nunquid  istud  ejiift  "^  dilorihus  dicit  :  El  iiNC(to  \Q  ejut  docebit 

fidere  solummoilo  pertiuuit  ad  illuminatloiiem  cor-      omnibut  (I  Joan.  ii) 

poralium  oculorum ,  et  non   potius  ad  illuminatio- 

nem  menlis,  qtta  viderct  et  cognoscerei  9  Tcrita- 

tem  quam  iinpugnabut  ?  Nonnc  et  lioc  fuit  impieri 

Spiritu  sancto.  Ad  hoc  cnim  Spiriiuin  sancluin  e^ 

nooduro  baptizato  dedisti,  ut  sciret  discernere  iiiier 

umbram  legis  quain  defeiidebat  et  v^ritatem  Evaii- 

gelii  quam  impugnabai,  rdictaque  uinbra  ad  veri- 

Ulein  percipieudamy  in  remissionem  peccaloruni, 

cjuftdem  Spirituft  sancil  adjutorio  alacrior  et  fer- 

veniior  acceJereL  llaec  ergo  ubera  lua  evangelica 

quae  trabunt  ad  snlutem  propter  sui  lenitaiem,  me- 

liora  sunt  illis  legalibus  instituiis,  quae  dcterrcnt  a 

'luote  propter  sui  ausieritatero. 


vof  th 


Nempe  tali s  unctio  vera  interioris  liominift  esl 
medicina  et  foriissimum  contra  morbos  aninue  ftnti* 
doiuin,  quo  peccati  vulnere  sauciam  ftfttiai  et  rt» 
geiai,  mentein  illumitiat,  nd  muneni  divinae  gniia 
proinerenda  excital,  postremo  tiinto  hnjus  dnleedl- 
nis  vigore  periusirat,  ut  posteriorum  obliviftcens 
ct  atiie  se  exiendcn<,  et  supcr  se  erigii  diccns  cnni 
Apostolo :  Nottra  auteni  couvertatio  in  ccetit  eot  (Pki» 
tip,  111),  ubi  ab  oinni  iniseria  libertale  adepta,  en* 
tietiir  ab  uberibut  contotationit  Deip  si  epoleiar  ab 
introitu  gloriae  ejtts  (ha,  lxvi). 

Possunt  quoque  itoti  iiiconvenicnter  accipi  \miu% 
dilecti  ubera,  docirina  et  operatio  I>08iiiii  MMtri 


I0S5  COMBIENT.  IN  CAMICA  CANTIC.  *-  UB.  I.  Im 

Jcttii  ClirMi,.  quibiit  In  liumanilaie  sua  iiiunilo  in-  A  riwem  autem  non  kabeamf  nihil  mi/ii  prode$l;  el  ii 


noluil  opiiiiiis  virtiiluin  iNignentis  ei  nunc  redoleiH 
libus,  Uinc  quideno  prlinitias  novxe  fldci  doclrinae 
iacce  nutriens  el  operationis  virtute  confirman*», 
iMinc  auleui  ipsius  fidei  plenitudiiietn  qiiasi  soljdii 
cibo  docii  iuae  robopaiia  el  operatiouis  esemplo  ad 
boneslsp  viiae  p«!rreciioBem  infbrmans. 

Httjd  profecto  uber.a  laiiiae  pielalis  et  ^rxAx  «n- 
guento  redoleniia,  longe  meliora  iunt  »1110,  id  esl 
iHisieritate  rcgaliiun  ea»eitioiiinrum,  sive  rerum  ge- 
si  nini,  utpote  veriias  uiiibra  ;  spiritus  vivificans 
littera  oc<!ideiiIe  :  NUiii  emm^  lU  ai«  AposloluSt  ad 
perfectum  addidit  lex ;  sed  omnia  in  figura  contiMge- 
bant  illis;  tcripia  $unt  aulem  ad.  correclionem  noitram 
in  quoi  finee  ueculorum  devenerunt  (I  Cor.  x).  Sive 


diMiribuero  in  cibot  pau,erum  ommt  faculiatet  meoMp 
ei  ii  tradidero  corput  meum  ila  ut  ardeam  ,  charita-' 
lem  autem  non  habeain,  nihii  tum  (i  Cor.  xiii). 

Ecce  quaniae  virtutis,  quantae  excelientiae  putaiui 
ibnrilas  est,  ila  ul  absque  illa ,  neque  prophetia^ 
iie^ue  scieniia  aliqua»  neque  fiiies ,  neque  eleemo- 
syoa  t  neqtic  niariyiium  aliquld  sint?  Quae  auteu 
esl  isla  cbaritas?  Niinirum  tu  es,  di!ecte»  sicul  testa)- 
lur  ille  luus  ditectus,  osculo  tuo  pio  inhaereiis,  et 
in  peciore  tuo  recuiubendo  dulcediueia  uberum 
liiorum  hauriens;  ille,  inquam  ,  coelesiia  aquila ,  iu. 
ipsa  secceta  tua  pennis  sanc  Uc  conteroplaiiQnis  vo- 
lana,  el  iu  te  solein  justiiiae  meiitis  aciem  inien- 
deQa.Etquid  dicit?   Deut  charitai  etl  (/ Joaii,  iv).. 


iwelioro  vcl  poiUis  iiicoinparabilia  sunt  viiio.,  id  esl  ^  Tu  ergo  cbaritas  diccris  ei  es,   0  dilecie,  quiacha- 


voliipiaie  saeeulariwn  dogniatum,  qu:e  cum  audi- 
toies  suos  iMiguento  caniali.s  deiectuiionis  iuficiunly 
ad  niorUMu  aiMiux  perlrabiint;  el  ila  ab  opp«iito 
quantuin,  a  dileCie,  luoruiii  «berum  consoJatioiio» 
ad  tuuni  gratiain  aniiiia  prufieiL,  tanturo  ab  ipsa 
tuu  gralia ,  istoruia  exiiiali  confectione  deficit. 

Qieum  eg,uium  Honieii  luum  :  ideo  adoieicentulm 
dUexerunt  te. 

Miraiiiur  me  uiiueules,  odilecte,  quod  te  sic  lau- 
d(s  quod  taulaui  pielalb  el  dulcediiiis  luae  graiiam 
praedico,  qiiod  tuitm  vuUiun ,  uios  amplexus  lanta 
avidiiate  desiileroy  et  scire  oplaiit  ciijus  iiominis, 
eiiiusve  sis  dignii^nis,  quem  tauti  aestinio,  lanli  ju- 


Eilas  le  r^it  cariiem  assumere  el  in  bunc  uiuikUm 
itenire  et  pro  bumana  salute  usque  ad  niortem  ccih 
ds  bumiliari;  el  propter  nimiam  charitalem.  tuam 
qua  diiemt  not  Deut  { Ephet.  11).  Te  Filiom  8Uiuii> 
uiail  in  simiiitudinem  carnis  peccati»  ui  de  peccal«i 
damnares  peccalam  (Rom.  vm),  factus  propler  noft 
roaledictum,  ul  nos  a  maledicto  liberares  (Gn/.  11 ). 
Qualiler  autem  boc  nonien  luuiit,  iiomen  chaiiialifr 
eAusmn  el  dtlataliim  est  ?  Sicut  unguentum  in  coi- 
p$le^  quod  detcendit  in  baibam,  barbam  Aaron^  quodk 
djueendil  in  oram  tetiiMenti  ejus  (Ptai.  qxxxii).  Til 
e$  Aarim«  id  est  mons  fort  ludiiiis  iu  qiio  scJliie:  ca- 
pite  noslro  specialiler  abuiiduvil  bujiis  insigne  cbA-. 


ilico,  quilius,  ne  dc  ignoranlia  sese  excusenl.eoquod  «  "^l'«  fl"»  ""«'*  '*  ^*««i  ^*««  '«««<  ^^^0  extulialioM^ 

•wkmAn  »■•.■««    ..AM     t>iA    aIb    n«.%..»ttAf  ■■...    ^iZaa    t,mmM^A        ftTiK  nnriicitiiku»  tuiM  i  Ptal    Yi  IV  •  Hmhr     iV   illiua  «i- 


nomen  tuum  uon  sii  eis  annunliatuin,  dico  quod 
namen  tivum  m\v  esi  occultum  ,  non  est  abscoiuli- 
luin,  sed  poiiiis  iii.iniresluin  et  qiiasi  oleum  effutum^ 
iiijus  uaiura  csi,  ul  cuiu  fffuudiiur,  magis  dilale- 
lur. 

Quoniodo  ccgo  effusum  ei  dilaiatum  est  nomen 
luuin  ?  Noii  ut  quoiidam  tantom  inJudeea  notut  es, 
€l  lantuin  iii  Itraei  mngnum  nomen  tuum  (Pio/.lxxv), 
8ed>  siciH  per  alium  prophciam  H  dicia  :  A  toiit 
oftu  usque  ad  occasum  magfium  nomen  tuum  in  geti' 
ibut  (Malach.  1).  Nomenquod  ett  iuper  omne  no- 
men^  ita  ut  in  nomine  tuo  onme  genu  fiectatur^  de- 
Ifit-ium^  ttrrestrium  et  infemorum  {Hiitip.  it).  Et 
uon  ett  atiud  nomen  tub  co»lo  datum  hominibu$t  pet 
quod  oporteat  noi  taluari  (Act.  iv). 

Et  ut  eos  n  ccuin  ad  aitiora  pertraham  ut  inteHi- 
gant  et  noverint,  cur  tantopere  oscuhim  tuum  dosi- 
itereui,  cur  uberum  tuorum  suavitate  delecler  au- 
cfiant  adhuc  nliud,  et  perpendant  quare  dixeriin,  tio- 
tfifn  luum  oleum  effutum.  Oleum  qiiippe  omnibus 
SQperferiur  liquoribus.  Uuid  ergo  per  oleum,  nisi 
charitas  accipitur,  qiiae  cunctas  excellil  virtutes? 
fiempe  nulla  virtus  siue  cbaritate  dici  vel  esse  po- 
lest ;  quia  ubr  charitas  non  est»  nulla  virlus  esl. 
Nani  ti  linguit  hominum  toquar  ei  angelorum  ,  Isha' 
ritatem  auiem  non  habuero^  faclut  tum  tetut  eet  to^ 
nant  aul  cgmbalum  linniens  ;  ei  ti  habuero^  pfophe» 
tiam  et  noeerim  mgtieria  omnia  et  omnem  tdeniiamf 
et  $i  habuero  fidem  ita  ut  momet  tramferamp  cha- 


prm  participibue  litie  {Psal.  xliv;  Hebr.  i),  iUius  vi- 
delicet  oxsulta.ionbi  qua  exsuliasli,  et  taiilam  (iia> 
clmritatis  abundanliam  osleudi  se  ei  ordioeai  re- 
demptionis  nostne  implevisse. 

Guius  capilis  bariia  ruerunt  aposioli  we  s^osio- 
liri  viri,  in  quoe  uuguenii  biijus  graiia  adeo  proAu-^ 
xii  9  iH  libi  tanquain  barba  12  capiti  sancta?  cham- 
iaUs  ardore  osque  ad  morteui  firmker  adbaecmrcBk 

Quod  dueendii  in  oram  ^nimenti  lui,  queil  no« 
TOrunt  ftdeles  (ui,  a  prima  a:tate  nuMidi  uaq^ie  ad 
Isiamy  in  qua  nunc  siimus,  no^^  ti»  quot  finee  mwu- 
iorum  devenerunt  (#  Cor.  x),  qui  ora,  id  est  fiiilt 
hujus  veslimentj  l4ii  suuius,  in  quibus,  omnibus,  vi^ 
delicet  ei  prioribus  et  prapseniibiis  et  ftiMiris  isiiuo 
0  unguenti,  id  est  cbaritatisroniUHlo.laboravii  el  la- 
bora*,  ei  labi^rabii  etiam  in  ipsa  fine  saKculi  sob  per« 
secuiioNe  Aniicbpi»U  pro  iiomine  luo.  Nomen  erga 
tuum  ett  oleum  effutum,  qnia  dtariiet  tua  diffuea  eet» 
in  cordibut  Moilrij,  per  Spiritum  eanftum  qui  dalu^ 
eU  nobit  (Rom.  v). 

Et  Ideu  adotetcenluiw  dilexefuni  te  nimie^  Qula, 
inqiiit»  lanta  est  dulcedo  ubenim  luorum,  taota 
charitatis  tuo}  copia,  ul  magis  invaiianiur  in  te  le- 
iilta9  quam  asperitas,  magis  rovens  dementia  qNaw 
feriens  seuteniiay  ideo  adoieteentuim^  ditexaruni  la 
nimit. 

Qnaenam  vero  simt  is*ae  atfolieeecntukB,  pfofeoto 
Odeles  aninKe,  a  lacle  quidem  inliiitia  •nhuioCfls, 
&ed  need«nsolid»tateroperfeciioiuftcoii8cciiQi;idoo 


tOS7  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  1028* 

adliuc  imbecilles»  et  divino  adjtttoriosiisleiitari  iiidi«  A  dinis  rcsibteiis  vitiis  el  peccat;s  et  hiijiis  novi  lio* 
l^entfes;  ac  propterea  v^ildete,    o  dilecte,  dilexenint     iniiiis  ventilans  adversarios 


ctdiligunt,  quia  lioc  in  te  atlendunt,  c)uod  nequa* 
qiiain  rerugiant,  sed  unde  niMgis,  niagisque  ad 
perfectiouii  snbliti  iia  eni  qiiandoque  contale- 
ticanl. 

Solent  aiitem  in  snncta  Scriptura  per  inermeiilt^ 
corponnii  designari  ikicrenienta  metHiani,  quia  sic- 
ot  in  majores  selates  per  nalurain  proOciunt  bomi- 
nes,  ita  ad  ninjores  aninti  viruites  per  gratiam  pro- 
fifisciint  fidcles,  uiide  ad  infantiain,  id  cst  innocen- 
tiaiii  vit^ne  l^etrus  snos  liorUitur  auditores,  diceiis  : 
Quasi  modo  geniti  infanles,  ralionabHe  $ine  doio  lac 
eoncupiseittt  ut  in  eo  crescatii  in  salutem  (/  Petr.u). 
In  Evangelio  quoque  Salvalor  dlscipnlos  ad  purlta- 


Porro  nngulas  ejus  quibus  terr:im  excital,  nibil 
intpedit,  si  accipias  rontemptum  sxculi  et  amorein 
Dei,  quibus  terrena  oinnia  abjiciens*  corpus  siiani 
in  sei  vitutcm  redigai,  spiritni  subjieiendo,  ut  ei  per 
cousensura  foopereturdcoitaboret  in  bonorum  ope- 
ntm  diMtptina;  qnatemis  in  futurt  renoTatioiie, 
siciii  fbit  luboris  ita  et  remantsfalionis  parUceps  fiav 
quod  esl  ipsum  novom  honiinero  dnplid  stola»  eor- 
poris  videliict  et  animae  felicilate  donari. 

Sive  bujus  vituli  cornua  et  ungulas  intellige  siib- 
linifs  et  specialestlieoreticx  vitae  excessas,  quiasic- 
ut  cornua  et  ungulae,  de  carne  quidem  procedunt, 
scd  carnein  excedunt,  ita  vir  tbeoricus  cum  sit  in 


tein  et  siii>pliciiatetn  vita:  cx borta ns :  iV/ii,  itiquil,  B  carne,  carnnles  tamen  afleclus  menle  transcendit. 


eonvirti  lueritif^  el  eHliciamini  iicut  parvuli^  non  i/i- 
trabitit  in  regnum  ccelirum  (Hl alih,  i\iii).  Et  Apo- 
slolus  :  Alatitia^  iiiquil,  parvuli  ettote ,  ul  tenMbut 
ptrfecii  tilit  (1  Cor,  v).  Psalniista  quoqiie  juventu- 
lein  aniin»  sux  rcnovaii  optnns  excmplo  aqnibc, 
r#noiNi6J(iir,  iii<|U!t,ul  aquilos  jutentut  tua(Ptal.  cii). 
Qualenus  veterein  exucns  lioniiiicin  cuni  actibus 
suis,  induat  iiovuni  (Colot.  uij,  qui  secunduin  Deum 
creatusesl  injiisiikia  elsanctitate  (£V^<*  t^)*  ^t  in 
libro  Sapientia*  inoruiii  graviurs  senectute  mentis 
exphnii.ur,  cuin  dicitiir  :  Senectut  venerabilit  ett, 
nou  diuturna,  neque  annorum  numero  computata , 
cnfti  «iiiil  fNim  tentut  hominit  et  wtat  tenectuiit 
tita  immaculaia  (Sap.  iv). 

Potesl  crgo  iiicreinentuni  bifarinm  dividi,  ut  di-  ^ 
cat*jr  increnien.uni  naturate^  iiKTementuni  affe' 
ttuali.  Et  naluTale  quidem  iiicienientuin  ascribitur 
•mni  corporali  creaiurae,  qiiae  vitali  vegetationejuxta 
suain  proprielatem  natitralitcr  movetur :  13  porro 
affectuate  soli  rationaii  cieaturae  juxla  nioduin  do- 
iiantis  gratix  in  praesenti  viia  tribuitur  ciijus  gra- 
Uae  adjuiorio  contra  vitia  carnis  fortitudine  spiritus 
ad  boha  et  de  bonii  ad  meiiora  proinovetur. 

Plerumque  autem  in  divina  Scriptura  naturale  iii- 
creinentuin  affectualis  significaiivuin  est,  sicuiPsal- 
nista  :  Etplacebit^  inqnM,  Deo  tupervituium  novel- 
tum  :  cornua  producentem  et  ungulat  (Pftii/.  lxviii). 
Mam  si  secundum  litterain  intelligas,  qiiae  cura  Deo 


dicens  cuin  Aposiolo :  In  carne  quidem  ambulanteg, 
non  tecundum  camem  ambulamut  (II  Cor»  x).  £t 
ilefiim  :  Noitra  autem  convertatio  in  ccelit  ett  (P/ki- 
iip,  iii) ;  et  alibi :  Sive  tobrii  fumM,  «ivr  mente  exci^ 
dimut,  Deo  (II  Cor.  v). 

Sed  adbuc  viiulus  iste  comua  et  ungulat  non- 
dum  habcns,  sed  praducens»  novellus  est,  et  necdam 
in  taurinain  roililudinem  profecit,  quia  ciijusqoe 
credenies  anima  jam  rudiinenla  sanctx  novitaiis  ar- 
ripiens,  necdum  aiitem  Banctorum  Patruni  perrectio- 
nein  consecuta  non  adolescens,  sed  per  diminulio- 
nem  adoloscentula  dicitur,  eo  quod  prac  imbecilli- 
late  sui  «id  perfectionis  sublimilaiem  assurgere  ne- 
queat,  priinos  aulem  booae  operationis  flosculos 
quantum  praevalet,  producat  donec  paulatim  suc- 
crcscendo»  plenos  jain  et  nialuros  virlutum  friietus 
ostendat. 

bicat  ergo  sponsa  :  Ideo  adoietcentuim  14  ^^^ 
xerunt  te  nimit^  quia  credentium  nientes  adbuc  in 
fide  per  graiiani  diaiiin  prolicienies  Yalde  pielalis 
tuas  dulcedinein,  o  dilecte»  diligunt,  quoniani  illaiii 
pro  sui  suaviiate  luo  inunere  assequi  posstinl :  too, 
inquatn,  muiiere,  quia  sinetenibil  possumus  facere, 
ideoque  proclanio,  ei  oinnes  te  diligentes  iiiecum 
proclaiiiareinvi:o:  Traheme:  fost  te  curremut^  elc. 

Vers.  3.  —  Trahe  nie :  poet  te  curremut  in  odoum 
unguentorum  tuorum.  Iniroduxit  nu  rex  in  ceiiutla 
tua :  extuitabimut  et  iatabimur  inte^  memoret  uberum 


de  irrationabili  jumenio  cornua  et  Miigulas  natura-  j^  tuorumtuper  vinum  :  recti  diiigunt  te. 


liter  producente?sed  si  aliius  juxla  tnysiicuin  seii- 
sum  consideres  vituluin  noveliuui,  accipere  potes 
inentem  ad  Doininuin  noviter  coiivcrsam,  et  flore 
bonae  actionis  puiiuianteiii  quam  Aposlolus  novuin 
bomineniy  appellat  dicens :  Induite  novum  Itominem 
aum  qui  renovatur  in  agnitione^  tecundum  imaginem 
eiiu$  qui  creavit  euin  (Co/.  iii).  Cujus  iioniinis  partes 
eonstitutivas  iutra  enuiuerans :  Induite^  inquit,  vot 
$kut  elecli  Dei  viscera  mitericordio!,  Lvnignitatem^ 
kumilitatem,  modettiam^  patienliamf  tupportantet 
invicem  et  donanlet  vobismetiptit  (ibid,). 

Cornua  sutem  hujus  novelli  vituli,  id  esl  horoinis 

no^iy  non  absorde,  ut  arbitror,  possunt  accipi  aninil 

^  constajiiia  et  foriitudo  spiritus,  sive  spiritus  fortitti- 


Unde  autem  talis  credentis  aniinae,  et  ad  Deuin 
suspirantis  proclain:itio  sive  postulatio  ?  Nimiruni 
ex  innrmitatis  siiae  consideratione ,  qua  se  perpen- 
dit  siiie  odjuvanle  gralia  sibi  suflicere  nequaqiiaiii 
posse.quia  seciindumApostolum,  non  volentif^  ttequa 
currentistedmiterentis  cti  i>et(/{om.ix).Qua  scntentia 
iion  destruitur  liberum  arbitrium,  sed  poiins  osten- 
ditur  libero  arbitrio  divinae  graiiie  adjutoriuni  oni* 
niiio  necessariuiii,  sine  qiio  oiunis  voluiitas  beiie 
operandi  senipcr  inefficax  jacebit.  Siquidero  ex  li- 
bero  arbitrio  ad  Deum  veniendi  quivis  habet  velle, 
tion  quidcm  quod  ipsum  velle  a  seipso  sit,  cum  nec 
cogitare^  quod  minus  est  qtiain  velle,  aiiquid  a  no- 
bis  qiMsi  ex  nobit  tuficientet  timut  (11  Cor.  m)» 


1019  COMMfiiNT.  IN  CANTICA 

Verba  son'  Apostoli,  qui  oainequod  boni  polesicsse,  A 
idem  cogilare  velle  el  perficere  pro  bona  voiuniale 
{PhiUp,  ii)«  aitribuit  Deo,  non  suo  arbitrio.  Si  ergo 
Deus  iria  bxc,  hoc  esl  bonum  co^itare,  velte  ptrfi* 
cen  operaur  in  nobis,  primum  profecto  sine  nobis 
secundum  nobiscum,  terlinm  per  nos  facit.Siquidem 
iiiimiitendobonam  cogiiationem  nospra!venit,iinitan- 
doeiiaiii  malam  voluntatem  sibi  per  consensum  vo- 
luntarium  jinigil,  minislrando  consensui  racultalein 
vel  r^icililalem,  Toris  per  opertum  opns  nostrum  in- 
lernus  opifex  iiinotescil.  Igilnr  non  volentii^  neque 
:urreniit,  ued  misereniii  etl  Dei  {Rom.  u),  qiiando 
gratuito  mutiere  iuterius  operaiitis  'graliae  babcmus 
velle;  nioveri  aiitein  ad  cursuin  sine  ipsa  adjuvante 
gratia  non  possumus ;  cumque  incursu  rucriiiins,itc- 
runi  niiscranlis  gratiu!  erit,  ut  pervenire  possiniiis. 

Isia  ergo  iractio  quain  sponsa  poslulai,  non  esl ' 
anini;e  Deiiin  sequi  nolcntis  coinpulsio,  sed  potius 
volenlis  deductio,  quain  Propheta  in  Psaliuo  prc- 
ralur:  Deduc  me^  iiiqiiiens,  in  temita  mandalorum 
(ifomm,  quia  ijtam  volui  (l*tat,  cxviii):ac  si  aliis 
verbis  dical,  quia  dono  lu;e  graii;e  bcne  operaiidi 
UiiWo  voliiiilatein,  dcdiic  nie  ejusdem  graiix  adju- 
torio  in  actionein  ut  pervcniie  possiin  ad  proniis- 
sioiicin. 

Tulissane  traclio  qualuor  modis  fii,  hoc  cst  per 
prxdicatioiicm,  pcr  inririiiittteiii  vel  adversitatein, 
per  evideiilissinia  nrracuia,  pcr  pcrsccutionom  vel 
peicusiiioiienijiocbeiiigno  Paire  iiiteiidentc,ut  raciat 
voiuniarios  15  i*^"  salvet  invitos,  quateuus,  dum  p 
de  malo  inuiat  iii  boiiuiP,  volunlaieni  transfeml,  non 
aurerat  voluntalein.  Menio  quipp*^  saivatur  iiivilus, 
nani  qiiod  legiliir  iii  Evaiigelio  :  ISemo  venil  adme^ 
nlti  Pater  meut  traxeru  eum  {Joan,  vi);  ileinin  alio 
ioco  iCompelle  intrare(Luc.  xiv),  nibil  iinpedit;qnia 
prorecto  quantoscunque  trahcre  vel  coinpcllere  \i- 
deaiur,  ad  salulein  piiis  Pater,  qui  omnet  vuti  tatvoi 
fieri  (/  7im.  ii),  nulluin  lainen  indical  saluledignuni, 
<|ucin  antenon  probaveril  voiuniarium. 

Ilac  sane  dignitalis  divinsri  praerogativa  rationa- 
lem  singulariter  creaturain  Conditor  insignivit; 
qiiod  qiieinadinoduni  ipsc  sui  juris  eral,  suaeque 
ipsiiis  volunlatis  non  necessitaiis  erat,  qnod  boniis 
erat,  ita  et  iila  quoqne  sni  quodainniodo  juris  in 
bac  parlc  existcret,  quatenus  iionni^i  sua  voluntate  D 
aut  niale  fieret  et  Jusie  dainnaretur ;  aiit  bona  ma- 
iicrei,  et  inerito  salvarctur;  non  qiiod  ei  propria 
snlQcere  posset  volunlas  ad  saiiitem,  sed  quod  eam 
nulla  cnussine  sua  voluntate  conseqiteretur. 

Trabi  ergospiritualiier,  ad  Deuiii  tendeiis  aniina 
optat  el  orat,  non  sicut  aliqnis  invitus  trahilur,  sed 
quemadinoduin  coicus  aut  ressus  cuiu  trahitur  non 
coniristalur,  imo  poiius  trahcnti,  quasi  se  buble- 
▼anti  ct  adjuvanti  graiias  agit,  ila  et  haec  gratias 
Deo  agcns,  posiulai  ut  qui  dedit  velle,  det  etiain 
possc,  cum  ejus  adjutorio  ad  id  qno  tendit  perve- 
nirc,  dicens  :  Trahe  me  poit  te :  curremut  in  odo* 
rem  vnguentorum  tuorum. 

Sive  pioiiiintiaiis  sic :  Trahe  me  post  te,  et  ibi 


CANTIC.  —  tm.  I.  1030 

distiiigncns  siibinreras  ,  curremut  in  cdorcm  tiit- 
guentorum  tuorum  ;  sive  sic,  trahe  me^  ut  ibi  ,di8- 
tingiias,  deinde  snbjungas,  pott  te  curremut  in  odo- 
rem  ungueniorum  tuorum,  eamdem  vini  sensiis  ba« 
bet,  ut  trahi  pcrChristuin  vel  currere  post  ipsum» 
hoc  sit  scqui  vestigia  ejus  credendo  et  0})erando. 

Curremut,  inqnii.  Quis  vcl  qualis  isie  ciirsiis  esl, 
ut  esse  debct?  Prorccto  non  corporis,  sed  animl; 
non  pcdum  progressio,  sed  mornin;  dequa  vide- 
licet  piogrcssioiie  cum  de  beaiis  iii  doino  Doniini . 
hahiianiibus,  qui  in  hac  valle  lacrymarum  ascenslo» 
nesin  cordibnssnisdisponunlPsalmislA  loqucretnr» 
Ibuni,  inqiiit,  de  virtute  invirtutem{Ptat.  lxxxiii).. 
Et  qiiis  hiijiis  ciirsus  sive  progrcssionls  rructus? 
fidebitur  Deut  deorum  in  Sion  (ibid.),  Qii»  esl 
eniin  hiijiis  ciirsus  remiineratio,  nisi  vera  et  aeiema 
beatiiudo?  Quid  antem  vera  et  aeiema  bcatitudo, 
nisi  illius  suroma*  ct  aMcrnae  et  ronsubstaulialis 
Trinitaiisconleinplatio?  Nonergosola  curram,  sed, 
le,  o  Domiiie  Jesu,  dexteram  meain  tenenie,  ira- 
liente  ct  deducenle,  et  qiiasi  inecum  currente  i  ur-  , 
remus. 

Per  quam  viam?  per  te  ipsum  utiqiiequi  d.xisii : 
Ego  tum  via^  teritat  et  viia  (Joan,  xiv);  perte  eniiii 
curram  ad  tepropler  te.  Per  le,  qiiies  via,  currani 
prompta ;  ad  le,  qiii  es  vcritas,  currain  seciira  ; 
propier  te,  qui  es  vita,  currain  luMa.  Nam  ideo 
prompta  currain,  qnia  te  ailjutorem  habeo  ;  ideo 
seeura,  qnia  de  pra^inio  non  dubiio ;  ideo  Uaa,  quia 
le  scire  et  haberc  lioc  mcum  esse  prxiniutn  agno* 
sco  et  credo. 

18  Sic  ergo  currain  non  quasi  in  incenum  (I  Cw» 
IX),  sed  ut  coinprehcndam.  Insesiimabilispreiii  mu- 
nus  est ,  quas  in  hujus  vita:  stadio,  per  le,  ct  ad  te» 
et  propier  le  curreiiiibus  proinisisli,  qirad  videlicet 
pwr  pi-ophctam  tiiuni  clainas  hujusinodi  esse,  qiiod 
nec  ocutut  vidit,  nec  aurtt  audivitf  nec  in  cor  homi' 
nit  ascendil  (Jtai,  lxiv). 

Curreniut  crgo,  inquil ;  sed  qnomodo?  /ti  odora 
unyueniorum  tuorum,  Cuin  pluriina  et  diversa,  at«. 
qne  ideo  non  uno  codeinqne  modo  redolcntia  un- 
gaenlornni  spon^i  sint  odoramenla,  qiiid  est  qiiod 
siiigiilari  numcro  in  odore^  deifidc  plurali  tcfii^iifii- 
torum  dicil,  cuin  potius  poluissel  dixisse,  in  odori* 
bus  uqgnenlorum  luoruin?  Nonnihil,ut  reor»  atten* 
dil,  qiiia  quouiodo  ct  a  qiiibiis  ipsa  odoramenta 
spargantur,  diligenter  consideravil.  Quis  enim  iste 
prHcipiins  et  siiigularis  odor  est  nisi  charitas  ? 
Uinnis  auirni  viriiis,  si  sine  charitaie  esl,  jain  noii 
est  virlu  qiiiii  potiiis  daninahile  vilium,  quia  omnes 
Virtuics  ex  radice  charilatis  prodirc  debent,  sicut 
in  Evanjjelio  Doininus  Oitendit,  ubi  qualiler  virnu 
abstinentix  tencnda  sii,  adinonuit  dicciis  :  Tti  au- 
tem  cum  jejunat^  unge  caput  tuum  et  faciem  tuam 
lava^  ne  videarit  hominibus  jejunanSf  ted  Pairi  tuo 
qui  est  in  abtcondito^  ei  Paier  luut  qui  videt  in  abt" 
condito  reddettibi(Matih.\i).  Qnidestcnput  ungert» 
nisi  principale  nicntis  in  bouo  opere  pcr  cbaritatif 
suavitalem'roverc?  Qiiid  vero  ficiem  lavare,  Disl  in* 


mi 


WOLBKItONlS  ABBATIS  S.  PANTALEOmS  COLON. 


Mi 


terioris  bominis  babitum  ex  laciiiia  boiiorum  ope-  A  quid  boiii  raeimin,  vel  in  quo  nosmetipsos  morlift- 


rum  fesiivum  et  laetum  per  cbariiaiis  dulvediiiein 
exliibere?  Crgo  nec  abstinentia,  nec  castilas,  nec 
humililas,  nec  obedientia,  nec  aliqua  viriiis  sinc 
charltale  aliquid  esl  aut  esse  polesl;  quia,  quam- 
'  vis  speciein  vtrtutis  praeieiidul.  nisi  ex  dilcclione 
Dei  aiil  proxi.ni  procedai,  nun  soluin  viriiis  non  est, 
sed  etiam  coram  Deo  viilum  dete.stabile,  ac  per  hoc 
duni  quis  landcin  solummoJo  humanain  exiiide  ca- 
pial  seinel  divini  inuneris  inercede  privai.  Sed  hu- 
jii8  dubix  virluiis  manifcsiutio  in  ullimo  (iet  jiidi- 
clo,  quando  juxta  Veritulis  vocein,  tii  ipsiiis  judicii 
nocie,  hoc  esi  in  tribuialione,  dua  eruui  in  levto  iino, 
duas  moleniet  iimi(/,  duo  in  agro,  quoniin  diiorum 
tiiM»  attumpio  ad  vilam,  alier  retiuquelur  ad  mor- 
tem(.Va(fA.  xxiv;  Luc.  xvii).l 

His  sane  reruin  nonnnibus,  lioc  est  lecti,  molae, 
agri,  iria  professionum  genera  sunl  denoiata,  quia 
sunt  aliqut  qui  requie  mentis  cum  dil«;cto  sabbati- 
lanl,  plerique  aulein  actualis  viiae  laboribus  occii* 
pantur,  nonnulli  vero  verbo  vitae  audieiitium  corda 
excolant,  sed  in  unaquaque  professioiie  sa^pe  exi- 
1U8  diversae  intentionis  apparei.  In  uno  namque  te- 
cto  ,  id  est  requie  conieniplaiivae  vitae,  qiiae  illorum 
maxime  esi  qui  a  curis  mundi  segregati  soli  Deo  va- 
cant  studio  oraiionis,  vel  sacrae  meditaiionis,  ista 
gemina  nonnuiiquam  invenitur  inleniio,  diiin  suiit 
aliqui  qui  hoc  pro  solo  liuuiano  favore  17  vel  ti- 
more  exbibeni,  aliqui  vero  solo  ainore  ei  tlinore 


caiione  vitiorum  et  viriulum  exercitio  immol«miis. 
In  lioc  ergo  aHari,  jitgitcr  ignis  ardere  debet,  f{iHa 
omne  opus  bonrnn,  nisi  ex  charitaiis  ardore  proeo* 
ikK,  nullum  vlgorem  habet.  In  alio  qiioqiie  loco  pnc- 
cipllur  ut  oteum  temper  in  domo  Comini  tit  ad 
concinnandat  lucernat  (Exod,  xxxv ;  Levii*  xxiv). 
Per  oleuui  quippe,  qiiod  cuiictis  liquoribus  excelllt, 
charilas  aecipiiur,  qiia^  cuitciis  supereminet  vinuti* 
buB.  Perlucemasveraoi>erabona  intelliguntur,  sic- 
ut  Dotiiiiius  dicit  hi  Evangelio  :  Et  tueern»  arden- 
letin  manibut  nosirit  {Lue.  xii).  Doinns  auletn  Do- 
inlni,  sive  icnipluni,  corpus  vel  inens  ciijuslibeC  sancti 
est,  de  quoei  de  qua  Psalinista  :  Sancium  ett,  iiiquit» 
templum  tuum  mirabite  in  aquttate  (P«a/.  lxiv).  EI 
'^  alibi  :  Domum  tuam  deeet  tanctiiudo  (Ptat.  xcii). 
Aposiolus  quoqiie  adcredenlcs :  Temptnm,  iiiquit,  Dei 
tanctum  ett,  quod  ettit  vot  (I  Cor,  iii).  Gi  alibi  : 
Netcilit  quia  corpora  vettra  templHm  tunt  Spiritui 
tancti  f  (/  Cor.  vi.) 

f  lu  doiuo  ergo  Doinini  olcum  ad  concinnandas  lu- 
cernas  esse  debet,  quia  fidelis  qulsque  qui  domus 
vel  iemplum  Dei  est,  cliaritniem  debci  habere  ina- 
leriam,  qua  ad  pietalis  studia  accendalnr. 

Apte  er}(o  dilecta  Spoiiso  suo  loquiiur,  dicens : 
Curremut  in  odorem  unguenlorum  tuorum ;  quia  pro- 
fecto  in  cursu  bonoruin  operuin  quivis  frustra  iabo- 
ral,  si  odorech:tnlatis  niininie  fragrat. 

Yeruni  iii  hiijusmodi  cursu  qualuor  sunt  coiisidc- 


Dei  exercenU  Sic  ei  inactiva  vita  quosdaiu  laborare  ^  randa,  vidclicei  niodus,  qualltas,  intentio,  ut.llLiS. 


vei  mundi  favor  vel  Dei  compellit  ainor ;  ct  verbo 
pnedicationis  insistere,  vel  vitium  jncianiiae,  vei 
amor  aeternae  viix  diicii  plcrosque.  Unde  beatus 
Augustinus  cum  de  charitate  loquerelur  quce  non 
agit  perperam  (/  Cor.  xiii),  quae  htijiis  geminae  iii- 
teniionis  judex  esi :  i  Videte,  ait,  quaiila  opera  fa- 
cit  superbia,  quain  siinilia  faciai,  et  quasi  paria  clia- 
riiiiii.  Pascii  esurieiitcin  charitas,  pascit  ei  super- 
bia  ;  cbarilas  ut  Deus  laudeiur  superbia  ul  ipsa 
laudetnr  :  vestii  nudiiin  chariias,  vesiit  et  ^u- 
perbia  ;  jejunal  cbarilas,  jejunai  ei  siiperliia;  se- 
pelit  moriuum  cliaritas,  sepelit  el  siiperbia.  Oin- 
iiia  opera  bona  qu»  vult  facere  ei  facit  chari- 
tas,  agilat  contra  superbia  et  qiinsi  diicit  equos 
8uos;  sed  interior  est  chariias,  lollit  locuin  niale  D 
agiiatap  superbiae.  i  Et  posi  pancu  :  i  Noli^  iiiquit, 
ajiiendere  qiiod  floret  foris,  sed  qua:  radix  est  inlra 
radicaia  esl  cupiditas  :  species  potesi  esse  bonoruui 
factorum,  vere  opera  bona  esse  non  possunt.  Radi* 
caia  esl  charilas,  securus  csto,  nibii  mali  proce- 
dere  potest.  i  In  omni  ergo  operc  bono  cujiisque 
inens  charitatis  igne  flagrarc  debel,  ul  virlutibus 
ez  ea  quasi  aromaiibus  accensis,  fumum  suavissi- 
mum  odoris  emittai.  Tali  igne  chariiaii^Psalmisla 
ardebai»  cum  dicebat :  Concaluii  cor  meum  intra 
me  et  in  meditationemeaexardetcetignit  (Ptal»  xviii). 
Uiide  et  iu  lege  praecipitur,  ul  ignit  in  attari  jugiter 
ardeal  (Lev.  Ti).  Quid  enim  est  allare  nisi  cor  no- 
i»iruui,  in  quoDeo  per  inlciilionein  off^i^riuius  quid- 


Cursiis  IS  ^^^^  ^^^^  1^^"  ^s^  aliud,  quain  vita  san- 
cti  ciijusqiie.  Modus  auieui  perrectus  currendi,  boc 
estvivendi  tulis  cuique  esse  debet,  ut  nihil  supra» 
nibil  iiifra,  sed  niedia  charitate  siut  oinnia  con- 
sira*ta  (Cant,  iii),  juxia  praecedeiiiiuin  vesiigia  Pa- 
Iruin,  quemadiiiodum  Scriplura  praecipit  ne  trant- 
grediarit^  iiiquiens,  terminot  quot  potuerunt  patreg 
tui  {Prov,  xxn),  de  quibus  Psalinista  dicit,  quia  no- 
vil  Dominut  viam  juttorum  (Ptat.  i),  ac  si  dicai : 
Quoiiiaiii  viu  illoruin  Deo  nota  esi  et  placet,  qui 
cxtra  discreiioncin  uihil  facientes  sequo  juslitiae  libe- 
ramiiie  vitam  suain  lenent.  II is  eiiiin  qui  supra  el 
plus  juste  aliquid  volunt  aul  agunl  pra'cipil  Apo- 
siolus  hon  ptut  tapere  quam  oiiortei  tapere,  ted  «a- 
pere  ad  tobrietatem  (RomM  xii).  De  bis  vero  qul  iii- 
fra  dcliciujil  vel  tepjsscunt,.scripiuin  cs  :  Maltdi^ 
ctui  omnitqui  [acit  oput  Domini  frauduienter  (Ja- 
reml  xlviii).  Uedia  vero  cliaritale  constrala  ba^ 
bcnt  stiidia,  qui  veluii  quaiiior  illa  animalia  ocu- 
luii  ante  ci  relro,  qtioruni  pedes,  pedcs  recii  dua- 
btts  pennis  (Kuch.  i)  gemiiu^e  ciiariutisDei,  videli- 
cet  et  proxiioi  el  sublevantur  et  corpora  sua,  id  esl 
opera  minuunl,  ut  neque  per  conteinplalivam  viiam 
ft  dileciione  proxiroi  recedant,  neque  per  activain  a 
charitale  Dei  deficianu  Uirobique  tam  discreluiu 
vlvendi  modum  leneiit,  ui  quidquid  supra  vel  ^ftfr» 
fuerii  perfecta  lusiiiiae  regula  non  recipiat.  Unde 
quidam  bujus  mundi  sapieur  dicit : 


io:^ 


E»l  modui  inrebus\  $uhi  cerii  denique  fiiiett 
Viira  quoi  cilraque  nequil  contittere  verum, 

(IIoiiAT.,  Satir.l,  i,  107.) 

Quia  ergo  Deo  clis|incet  omiie  pondns  majus  et 

ininiis,.UIixqualitaie.Tiia  sua  cuiquelibrandaestut . 

neque  siib  nimio  pondere  corruat,  neque  sub  per- 

iiiodico  negligens  et  desidiosns  appareat. . 

Qualitas  vero  hiijus  cursus  sive  ciirsoris  atten- 

deiula  est,  videlicet  ut  tatis  sit*  quatem  de&cribit . 

Aposlofiis,    in  omnibus^  iiic|uien8,  exhibeamus  nos 

sicul  Dei  ministros^  in  muila  patientia^  in  tributa" 

iionibus,  in  neeessitaiibust  in  angustiis^  in  plagis^ 

in  carccribuSf  in  iedaionibus^  in  tahoribust  in.  vigi^ . 

/;is,  in  jejuniis,  in  casliiate^  in  scientia^  in  longa" 

vimitate,  in  suavitale^  in  Spiritu  sancio,    in  cliari» 


vmMEST.  IN  CAMICA  CANTIC.  —  UB.  1.        .  m\ 

j^     Per  dispositionein  qiilppe  sive  affectionem  traiu* 


ciiiil  aliqui  in  babilum',  quando  aliqui  ex  occasione 
vel  necessiiate,  quxdam  boiia  opera  incaepta  pro- 
cessu  conversa  ioiiis  in  consuetudinem  vertunt, 
et  qiiadam  deloctalione  virtutiim  semper  capiunt 
incrementa,  slcut  de  sanctis  dicilur  :  761111/  de  oi>* 
lule  in  virlulem  {Psat,  lxxxiii).  Porro  secundum  po- 
teniiam  et  impolentiam,  nenio  est  qui  in  lioc 
bene  constituendx  viae  cursu  iion  habeai  posse  per 
concessae  raiionis  bonuin,  et  graiiam  adjuvanlein 
libcrum  arbilriuin,  cui  gra.ix  assenlirc  el  allabo- 
rare  non  babet  non  posse.  Sccundum  vero  tertiam 
speciem,  hoc  esl  passioiiem  ei  passibilein  quali- 
tatem ,  sunt  plerique  qui  cum  verbum  audiunt  de 
pcena  nialoruin  e:  gloria  bonorum,  ad  (empus  com- 


late  non  ficta,  in  verbo  veritalis^  in  virtute  Dei^  per  B  puiiguutur,  et  ainore  bonl  ojeris  incalcscunt;  sed 


arma  jnUitics^  a  dexiris  el  a  iiniuris^  per  gloriam 
el  ignobilitatemf  per  infamidm  et  bonam  famam  ui 
sediiciores  ei  veraces^  sicut  qui  ignoii  ti  cogniii^ 
quasi  mdrienles  ei  ecce  vivimus^  ut  ^anigaii  et  non 
mcriificaii,  quasi  tristes  iemper^  autem  gauientei^ 
sicui  egentett  multoi  autem  ioeupletantei^  tanquam 
uiliil  liabenies  et  omnia  possidentes  (//  Cor.  vi). 

Ecce  qualibus  animi  inotibuscursus  isleexprimi- 
tur,  qui  utrjusque  liomiuis,  hoc  est  corporis  et  spiri- 
Uislaborepcrllcitur,  utposiipsum  expletum  cursum 
sicut  in  uiroque  labor  fuit  et  passio ;  sic  in  utroquo 
flai  qiiandoque  requics  el  coiisoUitio  quod  est  dupli- 
cis  stolje  bcatitudo. 

Dicunt  aiitcin  hujus  s^culi  sapientes  quatuor  esse 


quia  isla  charitas  in  eis  non  est  radicala,  tempore 
tenlationis  rcfri^escunt.  Sunt  verononnulli  qui,cun» 
seinel  verbuni  Dei  audiunt,  ad  usum  boiii  operisac- 
cenduniur,  et  quia  in  ckuitate  radicatiel  firinati  suni 
{EpJies.  iii),  a  seinel  concepio  amore  non  deficiuni, 
sed  usqueadfineinvitae  semperboni  operis  gressuni 
tendunt.  Sive  dicainus  passionem,  quando  inens  ad 
boramqua8!pati(urhuuilitate,paiienlia,obedieniia, 
suac  non  alieiue  voluniati  rcluctando,  sed  boc  raris- 
sime.  Passibilcm  vero  quali(a(em,  20  qn^ndo  per- 
maneuti  passione  voluntariae  raortificationis,  per 
prxscripias  seu  alias  quaslibet  virtutes  qnoddle  ai- 
teritur,  nullis  hujus  sa*culi  voluptatibusconsentien- 
do.  At  sccundum  quartam  speciein,  quam  ponuiii 


qualitatis  spccies  19  quarum  prima  sii  babitus  ei     >"  fignris  et  formis  potest  Uxc  qualitas  viue  consi 


ilUposiiio;  qii£  cuin  sint  uua  species  qualiiaiis,  in 
lioc  differunt,  qiiod  disposiiio  est  habitus  Cacile 
nobilis,  habiius  vero  dispositio  diutissime  perma- 
ucns.  Secuuda  vero  species  qualitaiis  est,  quae  fii 
secunduin  potentiam  et  impotentiain ;  secunduui 
putentiani  quidem,  quod  facile  possit  in  quodlibci 
siccidens  luiluraliter  Oecti,  secundum  impotentiain 
vero  quod  non  possit  in  aliud  qoodlibet  leviter  iion, 
flccti.  Teriia  vero  species  est,  quain  dicunl  passibi- 
lein  qualitaiein  ei  passionein,  quae  duo  sic  iii  ana  spe- 
cie  discernuni,  ui  dicani  quod  pa.sio  sit,  quae  ad 
lempus  exorta  facile  commutetur;  passiva  vero 
qiialilas,  secunduni  quam  quales  dicimur,  perpetuo 


derari  quac  juxta  exeniplum  et  forinam  aliciijus  vita! 
insiiiuiiur,  quemadmodum  Jacubus  monet  discipu- 
los,  diccns :  Exemptum  accipite^  [raires,  laboris  et  pa* 
tienticB  per  propheiat  qui  locuti  sunt  vobis  in  nomine 
Domini  {Jac.  v).  £t  Paiilus  :  Imitatores,  inquit,  mei 
estote  sicuiei  ego  Christi  (Phit.  111). 

Ca  ergo  qualitas  qua  affcctio  iransit  iu  babilunt 
et  qua  pcr  Dci  gradain  velle  et  posse  adjacct,  et 
qua  in  bono  opcre  non  momentanea  ncc  horaria 
scd  perpe(ua  est,  vcl  qux  fonnain  accipit  praxe- 
deniium  Pa(rum  omni  benecurrcre  volenii  sumino- 
pere  atiendcuda  est  iit  secundum  eain  honestpiia 
et  discipliiiae  quodam  fiat  speculum,  quo  lucreiur  ci 


pcrscveret.  Quae  quidem  specici  primae  similis,  ci  ^  sui  laboris  praemium  et  imilaiKium  salutcm  ac  uii 
quasi  eadeni  esse  videtur,  sed  i|i  boc  differt  quod      iitatcin  pro.^imorum. 


passio  esi  alicujus  momenUnea  susceptio ;  dispositio 
vero  qiiam  etiain  affectlonem  dicunt,  est  ipsius  ac- 
cidentis  amplificata  passio.Porro  babitus,  cum  plii- 
riini>  rebus  et  ordinequodaro  perfictatur,  augmen- 
tata  affectio  dicilur  ;  passibilin  vero  qualitas  subilo 
innata  et  perinanens  passio.  Quartam  vero  specieni 
posueruiii  iii  figuris  ei  forinis,  liguraiii  dicenles 
quaedam  rerum  Hneamenta,  iprmas  vero  ipsorum 
lineamentorum  puichritudioes  et  formositaies.  iiaec 
vero  qualitatis  species  iii  uniascujusque  vitae  cursu 
considerantur  secundum  diversitatem  voluntaiis  ei 
propositi,  iu  qiio  coutiiietur  qualiias  ad  aliquodopus 
auimuin  quocunque  modo  Qpplicandt 
Patroi.  CXCV. 


Inieiiiio  aiiiem  eo  inodo  currendi,  hoc  est  recte 
operandi  isia  erit,  ul  nulla  animuin  vanae  gloriae 
cupiditas  irrepal,sed  Dci  dilectio  sive  amor  vitae 
aMcrnae  causa  siiit  hujusmodi  laboris  et  vlgilantiae. 

Est  autem  ipsa  inteniio  quasi  quidam  mentis  ocu- 
lus,  de  quo  Salvalor  dicit  iii  Evangelid  :  Si  oculus 
luus  fuerii  umpiex^  lolum  corpus  luum  tucidum  erii; 
si  autem  nequam  fuerit  etiam  corpus  iuum  lenebro' 
sum  erit  {Maith.  vi).  £t  in  hoc  eodem  Caniico  can' 
iicorum  sponsus  sponsae  loquitur  :  Ecce  tu  pulchra 
es^amica  mea,ecce  lu  pulchra^  oculi  tui  columbu' 
rum  (Cant,  v).  Nonnunquam  fiunt  aliqua  opera, 
qux  in  inaljiu  partem   inlerprc(an(ui',  ah  his  qut 

33 


fOS5 


WOLBEKONlS  ABBATIS  S.  PANTALEONfS  COim 


f6M 


igiioranl,  ex  qna  Intcndoneproficiscanttir;  siciit  et  A  pnscnniur,  nonniilli  inornlilalc  iiislruunlurr  Verui 


ecoiiirario  qiiredam  in  bonam  partem  cons:deran< 
fir,  qn;e  n  snpcrno  inspectore  improbnnftir,  eo  qiiod 
niala  ineniione  profernntur,  qun;  non  solum  non 
rcniunerantur,  sed  potius  dnmnantiir,  sicut  et  iHa 
qiia"  ab  ignoraiilibus  damnalione  digna  xudicantiir, 
a  justo  judice  inagis  remnncrantur.  Unde  ct  de 
repro!)is  (ficit  Doininus  per  propbetam  :  Poputui 
kic  me  Miis  honorat^  cor  autem  ejus  tonge  etl  a 
me  {ha.  xxix).  Oinnia  crgo  bona  seeundmn  hiinc 
inleiitionis  oculuin  diriguntur,  ul  digna  sinl  vel  re- 
niuiieraione  vcldainnnlione:  reinuuerntioue,  si  'pro 
Deo  ;  daninalione,  si  pro  fnvore  bumano  gerantur. 

Qu.-e  vero  situtilitns  cursus  vcl  laboris  bnjus,  ex- 
poiiit  ApostCKlus,  diccns  :  Non  sunt  condtgna^  pwlonet 
kujut  lemporit  ad  fuluram  gtotiam  quce  revelabiiur 
m  nobit  (Hom.  v).  Et  Doniiiius  in  Evnngcrio  taliier 
eiirrentibusclainaty  diecns :  Venite  ad  me,  omnet  qui 
laboratit  el  onerati  estts,  et  ego  vot  rcquiescere  fu- 
ciam  {Matili,  xi).  Apostolus  quoqi;c  non  iiiauiter  se 
cucnrrissc  inlcirgcns,  postquam  laboris  siu  cursum 
dennniiat,  dicciis  :  Bonum  certamen  certavi^  cunum 
eontummavi,  pilem  tervavi^  21  subscquitur  ipsius 
ktboris  fruciuiii  conndenter  sibi  proinittens,  deco'^ 
leio  repotita  ett  mihi  corona  jutliticequam  reddet 
mUn  in  ilLum  diem  jnttut  jndex  (H  Tim,  iv). 

Ijlililas  crgo  m.-ig.ia  ct  inu!Slimab;lis  est  ipse  fni- 
rtus  viU!  «icriix  quae  pro  Dco  laborantibits  in  fu- 
tura  viln  sine  :triquo  defeclu  uiterualitcr   rilmitur; 


quos  tanrn  sui  gratia  rcx  isic  dignatur,  ul  eis  om- 
nium  istorum  cclbrioruin  inlroiluiq  coticcdal,  nt 
vidclicct  de  bistoricn  scieiilia  inlrent  in  allogoricam 
ei  de  allegorica  in  moralem,  qii»  putas  dnlceilin^ 
istf  pnscumur?  quo  lerrenle  vokiptaais  Doiniui 
cbrianiur?.  (I*tal.  xx%v. )  Taltiius  nemptt  Doininuft^ 
pcr  prophetam  polficetitr,  diccns :  Ecee  eg^-  mUtem 
vobis  frumentwtt,  vinwn  et  9leum^et  repMimini  im 
ers  (Joel,  w). 

Dcshlcrabilia  bxc  Inijusmodi  cellaria  m  qvibii» 
haruin  specierum  delicix»  coiitiiienlur,  ut  paiiis  f-or 
homfiiis  Gonfirmelt  vinuni  cor  iio.ninis  laetificet^ 
oleiim  facicm  exhilaret  (Pt^l,  ciu).  Pruuientuii» 
quippc  a  Domino  accipiinu^  quaiulo  in  diclis  ottseu* 
rioribus  subdueto  tegiuine  litterx  per  iiie«lullaia 
spiritus  lo|^is  iiitcrna  sentimus.  Yiiiuni  sniun  nobi» 
Domimis  prapstnl,  cnm  Scriptur.x  stix  alla  prafdica- 
tionc  nos  debrkit,oleuin  quo4|itc  suum  nobis  tribuii» 
GHm  prxceptis  apcrtioribus  viiam  nostram  blaiid» 
leiiiiale  disponit. 

28  Libet  adhuc  ainpUus  ,  adreverentc?  aii. »- 
dere,  civr  bas  magis  species  divinae  apotliecfi  coiiii- 
neant.  Si  enim  illud  unuin  frumentigranum,  quodtii 
tcrra  mertuum,  mulluin  aliulil  fruciuni  (3aan.  xii), 
consideres,  cl  uumeroso^  segciis  ex  eo  glorios» 
pnlhilantcm  magmltidinem  attendas,  videbis  qiiam 
inngiiifica  insigniiim  eperuni  exenipla  es  bsioricb 
apoibecis  rcriiigcnnt,  qiiam  dtilccs  niysterioruni  mc-» 


scil  quia  Ccclcsix,  sivc  alicui  fidcli  nniinx  uliFiiatis  C  ^ftWva  cx  allegoricis  ecllarris  rcdoleanl,  qnam  ulilb 


hiijus  fructum,  iii  prxsenli  quoque  vila  concedilur 
pra*gustnre,  scqiiitur  diccns : /n/ror/ujri/  me  rex  in 
cellaria  iita. 

Kon  paruoi  digiiitatis  h.ibet  ista  iiitroJitclio,  si 
rilc  considcretur  et  personn  ititroducentis  et  locus 
et  modus  inlroduciioiiis..  Neqtie  eiii:n  quilibet,  scd 
rexcst,  ei  non  lanlum  rcx»  sed  Rex  regtiin  qui  iu- 
iroducil,  nec  in  domum  t.;nlum,  sed  et  in  cellnria, 
ucquc  quasi  ex  abrupto,  sed  coiiipctenti  raiionis 
inoJo  fit  isia  introductlo.  Nam  luiilti  sunt  qui  rcgis 
hujus  domum,  id  est  Ecclesiam  iiilranl,  sed  pntici 
adnioiluin  qui  in  cellaria  possiul  liabere  inlroilum. 
Aliqui  aute  foras  istorum  celiarroruin  excubare 
possunt,  iiispicere  valcnt»  scd  ingredi  nou  pr.xva- 


pracccptornm  documenta  ex  moralibus   reposiiorii» 
eluceant. 

Puldierrima  comparatio  Cbrrstl  in  grano  mi- 
menti  :in  grano  quip|ie  medulla  rolliculo  tegilurr 
qnid  ergo  per  roliiculum  nisi  caroGhrisU?  qiiid  per 
medullam  iiisi  divinilas  ejns  fignratur?  iu  grauo  ergo 
incdulla  folliculo  tegitur,  in  Chri^lo  diviniias  canie 
occiilintur :  folliculus  et  mediilla  uiiuin  granum 
Goiificiiint,  caro  el  divinilas  unam  persoiiam  Cbri- 
stttm  Deuin  et  hominem  porficiunt.  Cuin  erga  omuia 
qnx  erga  boc  fruinenti  granuin,  hoc  est  Cliristui» 
Deum  et  liominein  gesla  sunt,  pcrspexeris,  videli- 
cetqualilerhocgrannm  de  coelesti  horreo  desceu- 
deiis  in  terram  cecidit  et  inortuum  est,  deindo  re- 


lent  nisi  eo  introducenlc,  qui  U6bct  clavem  Davil  0  surgcns  et  In  coBluin  ascendeiis  in  apostolis  cableri^- 


qui  aperit  et  nemo^  ctaudit ;  claudit  el  nemo  nperit 
(Apoc,  iii). 

Considcrandum  vero  quxnam  sint  ista  Innii  i-cg*s 
ccllaria.  Oinnis  divina  Scripiiira  qtix*  in  diio  dividi- 
tur  Tcstanienta,  in  Legcni  vidclicri  ct  Kva  grl.uiu, 
divitiaruin  rcgis  hiijus  rcposiloriuiu  csl,  sive  npo- 
ihc.ca.  Ilxc  aiaeiu  iu  Irirariain  dividitur,  lioc  cst  hi* 
sloriam,  nUcgoriau)  cX  niorali:nleni.  Clcuiiu  Kex  is'e 
snplcns,  clemons  ct  mngnn  bcuign  taie  ct  proviileii- 
tiu  sua  regons  et  fovens,  cuin  inoduni  suaruui  divi- 
tiarum  si-aiuit,  ul  in  his  esset,  quod  juxln  divcrso- 
rum  scnsuuui  capacitatcm,  et  forlcs'appc!prenl  ct 
infirmi  non  refugerent. 

Vuhi  eniin  hisiorla  deleclantur,  pleriqne  allegoria 


qiie  credcntibus  mulliplicntum  frumeulo  fidei  ci 
jusiitix  lolum  rcplevit  niuiiduin ;  qualiler  viiiu  pra:^ 
dicalionis  rcduiidante,  austeritate  correptioiiis  de- 
linqiienies  cocrcuorit;  oleo  auicm  cbaulaJis  ei  mi^ 
sericordio:  pouniieutcs  U^nierii ;  hoc  eniiu  iiiodo  is  qui 
in  lalroiics  iiiciilcrat  a  Samariuno  lllo  evan^elico 
curattis  est  (Luc.  x).  Cuu^  ergo  h»c  omiiia  »  alia 
qiiidcm  historialitcr,  atia  allegorice,  alia  vero  luo- 
raliter,  tiunc  quidjin  scparalliu,  uunc  iusiuiul^hoc 
eodein  triplici  modolcgcris  et  inteilexeri8,atqaeali:s 
eadem  codcm  inodo  aduiiniiitrare  graUa  Dei  potueris. 
nonne  pro  lanlo  tibi  beneficio  coilato  gratauter  di« 
tcrc  potcris  :  Jniroduxit  me  tcs  in  ceUaria  tua» 
Q'\x  vcro  virtutum   insignis  uiagis  et  yerfecUus 


ir,7 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC    -  LIB.  I. 


10:1. 


<|iiaiii  iii  IiO€  grdno,  id  e&l  iii  lioi!  Domiulco  lioiniiie  A  coclestcDoiniiiisacrinciu!iifiJeelop4;nbusquniidot|u«. 


fiilseruiii  ?  iitMnpe  quidqirul  in  sanclis  tle  visceribus 
pielnlis,  quijquid  de  inniisaeiudiiic  spirilus,  quul- 
qiiid  dc  cobIo  rccliludinis,  quidqu!d  de  cuslodia 
liumilitaiis,  quidquid  de  fcrvore  charilatis,  boc  ab 
ipso  (oiile  nusericordiac,  ab  ipsa  radice  mansuelu- 
dinis,  ab  ipsa  virlule  jiisiiiiae,  boc  esl  ab  ipso  ine- 
dialore  Ooi  ci  hominuni  Doniino  Deo  traxerunt. 

Magis  ergo  el  quasi  prineipaliler  liae  Ircs  species 
iii  Douiinicis  liabenlur  apolbecis  ,  el  quidquil  ex 
Velciis  ac  Novi  Teslamenli  abundanlia  redolct»  aiii 
4*si  ii  iiicum  quod  |>crrecio$  iii  fide  el  virtuium  cxer- 
ciiio  roborat-el  confirmat ;  aul  esl  vinum,  qiiod  vcl 
sanclos  caJcsiiura  proniissionum  suavitate  dcmul- 
rclf  vd  peccalorcsdivini  judicii  ausierilate  23  ^1<^ 


instrucndum.  Ifunc  enlm  pulcberrimum  sanciilalis. 
liiiluin  CBi  mirabilis  Proplicia  suo  prxrerebal  praeln- 
dio  congrue  decenlerque,  protania  futuraehonestaiis 
gratia,  qux  per  Christum,  suum  secundum  carnem. 
Oliumcrat  adminislrnnda  ctconfirnianda,  laeiabatur 
et  cxsuliabat  coram  illo  lypico  Domini  sacrificio.  £i 
quia  rector  ct  dux  populi  Dci  crat,  iu  lali  suo  facto 
praidocebal  rcctores  Ecclcsiarum,  qui  sibi  suLjeclis. 
verbo  ei  exemplo  prxesse  dcbcnt^  coram  arca  Do- 
mliii  quse  cst  Ecclesiii  ipsius  saltare  deberc  salla-. 
iione  spiriiuali,  motu  viddicct  animi  el  corporis;  ul, 
secundum  Apostolum,  exbibcant  corpora  sua  ho^ 
stiam  viventem  sanclam,  24  ^^^  placenfem  {Rom. 
xii):  lioslia  quidem  cxistcatcs  morlificatioRC  vitio*. 


icrrct;  aut  cst  oleuin,  qiiod  vel  ia  cordibiis  saiicto-  "  rum,vivcnlesautemexhibiiioneoperuin  bonoruin.Ei 


rum  per  cbariiatein  diffunditur,  vel  poenitcntes  pcr 
luiscricordiam  consolai ur.  Lndc  sancta  Ecclcsia, 
sive  quxque  fldelis  ei  dilccta  Deo  aniiiin,  bnjiis- 
luodi  tbesauros  sponsi  sui,  regis  ci  Domiui  iwi 
omni  pretiosa  supellectili  cunctorum  regum  el 
priiici|»nm  meliores,  meiiie  considerans  ei  qu»  iu 
eis  irys^eria  sive  sacrameiila  contineantur  iutelli- 
gcns,  rccte  dccantare  potcst  animi  voce  laetabunda, 
inlroduxU  me  lex  in  cellaria  sua.  Ei  talis  qiiidem 
iutroiluciio  saiis  esl  commeudabilis  a  persona  et 
loco ;  modus  autein  hujusmodi  iutroduciionis  isie 
vhl,  ut  ba!C  non  fiat  ad  borain,  sed  cuiu  jiire  possi- 
clciuli  et  vcluii  sub  dotis  conscriptione  ut  tantse  gra* 


lioc  coram  arca  Domini,  ul  viJeant  opera  eorum  bona 
el  glorificent  Palrem  suum  qui  in  cMteit  [MaltA.  v)« 

Quia  ergo  corde  credilur  ad  juuitiam^  ore  autem 
confetiio  fit  ad  talutem  {Hom»  x),  quod  est  moven 
aninio  elcorpore,  ccrtum  csl  alteruni  sine  alicro  csse 
non  posse;  uiide  propbcta  liortatur  :  Lmte ,  iu- 
quicns,  corda  vestra  cum  manibus  ad  Deum  (Tliren. 
111).  Corda  quippe  cum  manibus  levare  est  crcdcre 
ei  operari ;  naui  qui  credit  et  non  operatur,  cor 
qiiidciu  levat,  sed  manus  nou  levat :  qui  vero  ope- 
ratur,  fidem  aulcm  non  babct,  niauus  qiiidem  levai, 
sc.l  cor  non  Ic^ai. 

Igiiur  pro  illa  graliosa  gralia^  Dei  inlroJiiciiona 


tix  collatis  sii  spiritualis  et  sanctissimx  doiis  assi-  ^  ad  ineflTabilem  divinorum  mystcriorumsubijlitatcm, 

anima  saiicta  Christique  sponsa  dcbiiam  Dco  debei 
rcpcndere  graiiarum  actionem,  cordis  et  oris  jubi- 
latione  et  opcrum  exbibilione  qiiod  est  oleum  cuni 
lampadibus  accipere,  ei  sponso  obviam  exire»  di- 
cendo :  Exsultabimns  et  Iwtabimur  in  te,  qiiia  Ijctitiain 
bonorum  operum  in  consi  ientia  gesiamus,  et  hoc  iu 
te»  quaiido  omne  bouum  quod  agimiis,  non  nosiris. 
viribus  sed  twe  graiiae  ascribimus.  Posi  introdu^. 
ciioncjB  vero  iilaui  gloriose  celebraiam,  pro  qu.i 
gratias  agit  exsultando  et  laetando,  subdii  causam 
liiijusce  exsultationis  et  la^tUiae,  memoriam  scilicei 
uberum  divinorum  deuderabilium  tuper  vinum,  Neinpe 
qux  essct  ilia  exsulutio  sive  laeiiiia  reltgios;e  nicntis 
digna   Deo  cogiiantis  ct  operantis,  si  nun  hal>ervi 


gnatio  quo  confirmetur  divin»  el  humanx  mcutis 
ccpiilatio. 

llac  ergo  admirabili  inlroduciionecelebraia,  se* 
quiiur  compeiens  pro  collalo  munerc*gratiaruin 
Ui  iio,  quain  agit  mens  Deo,  conjuncta  ei  dcsignatis 
&ibi  ab  eo  bonis  pariicipans  uiriusque  honiinis  mo- 
tu,  extuUabimus,  inquicns,  el  lcstabimur  in  le. 

Yidcniur  aliquo  modo  differre  inter  se  exsultatie 
el  lauitia,  ul  talis  sit  utriusqiie  descriptio  quae  di- 
citur  Ixtiiia  esse  animi  solumuiodo  motus ,  exsuU 
laiio  vcro  corporis  el  aniini. 

Sancta  ergo  anima  dona  iii  se  diviuae  |;raiiae 
senticns  debet  ea  suscipere  ei  servare  cuni  Ixtiiia 
ei  exsuliatione,  ei  quod  scntii  mente  opere  exer- 


cere  :  qula  enim  c  probatio  dileclionis  exhibitio  esi  D  memoriam  uberum  istorum,  uberum  super  vinum, 

lioc  esi  super  oninem  mundi  voluptaicm  dulciorum? 
Quorum  auiem  uberuui  ?  nimirum  sive  diiorum  Te- 
stameulorum,  quibus  iota  divina  conslal  Scripturai 
sive  duorum  prxceptorum  cliaritati!>,  in  quibuslol/t 
Ux  pendet  el  propiielm  {Matth.  xxii).  Saiie  medi- 
t^itio  diviiiarum  Scripturarum  menioriam  parit  di?i« 
norum  mandaiorum,  scctis  quam  recie  vivendi  re- 
gula  constat,  ad  cujus  rectiiudinem  viia  ciijusqiio 
dirigitur.  in  justificationibus  tuis^  inquit  PsalmisL^, 
mediiabor ,    uon  oblivisear  sermones    tuo$   ( Psai, 

CXVIIl). 

•  Qiiomodo  euini  justus  quisque  esse  vel  dici  potost, 
nisi  menior  sii  eorutn  qua:  praecepii  DeuS|  maximo 
autem  uberum  istoium,  viddicci  duorumpraecep.o-' 


operis  (Gregorius);  •  nimirummensDeopercbarita- 
icm  jnncta,  dum  la^tatur  interius  de  collata  sibi 
iiitellectcs  graiia,  dcbet  ei  forinsecus  exsultare  ad 
viriuliiin  opcra.  Undeet  in  similitudine  piieroruin 
in  loro  ludeiitium  clainant  aposioii  ad  eos  qui  ad 
prjLsiicaiioncm  coruin  nulla  opera  boua  facere  voIe«- 
baiif :  6Mii/avtmtt<  vobis  et  nou  saltastis  (Luc,  vii).Sal- 
tauonein  quippe  spiritus  auditores  suos  habere  op- 
tabani,  ut  osicndereni  fidem  sine  operibus  oiiosaui 
este  (Jue.  11). 

llanc  ergo  rcligiosam  saltaiionem  David  rex  prae- 
figurabat,coram  arca  Domini  ludendo  et  subsilieudo 
quia  tn  spiritu  longe  praevidebal  per  Chnslum  ex 
carne  sua  nasctilurum»  illud  non  uianufaciuin,  sed 


I0S9  WOLBEROMS  ABBATIS  S 

rnm  cnnnUitrs  Dei  et  proiimi  shie  qna»  siciit  dicit  A 
Apostolus,  nec  genera  lingnarum,  nec  proplietia,  nec 
noiitia  oninium  mysteriorum,  nec  fides,  nec  eleemo- 
^a,  nec  martyriUm(/C(»r.in).nec  aiiqua  >i/toarpoife- 
ril  coiqoam  prddesse?  nam  qukunque  toiam  legein 
$irvaverii\  ofenderU  autem  in  unopraeepto  cbaritatis» 
faclui  esi  omnium  reu$  {Jac.  ii).      '     ' 

Quocirea  Yolens  osiendere  sponsa  Chrtsti  totam  ' 
Tiiae  suae  reciitudihem,  circa  liiijiismodi  ebnstare 
niemoriam  suhsequitur^dicens :  ReetidHigunl  te;  ac 
si  dlcat:  probatio  rectitudinis  25  ^^^  dilectio:  quia 
si  recti  sunt,  te  diliguiit ;  si  non  ditigunl»  nec  recti 
^nt.  Sed  qnia  hanc  rec.iiudinem  ex  nieaiorla  qiii- 
dem  tuoram  praeceptorum  concrpiunl»  ex  amore 
autem  tuo  perfecte  assuitiuiil,  dicatur  recte,  qiiod 
memorei  ubeium  tuorum  super  vinum,  recti  c/i/i-  B 
gunt  te. 

Potesl  enim  non  absurdo  baec  media  pariicula 
ontionis,  quxesl, -fnemore$  uberum  tuorum  $uper 
Wnum/ aid  parles  aliriiisecus  pnsiias ,  per  subdi*^ 
stinctionem  coiijiingi ;  ut  vcl  hoc  modo  proferatur: 
ExiuUabimfh  etioftalfimur  in  le;memore%  uberum 
tuorum  $uper  vinum,  Vel  lioc  iiiodo  :  Ex$uUabimui 
ei  Itttabimur  tn  te  :  et  hic  subdistinclione  facta,  sub- 
inferatur,  metnbre^  uberum  tuorum  iuper  vinnm;' 
recti  ditigunt  te.  ttciircfriiim  qntppe  baifentes  iiiaii-' 
datonim  Dei,  ei  secundum  ea  vii»  su:e  inodum  con- 
stituentes  recii  fiunl,  et  nonnisi  recti  diligcre  pos- 
iMiil  neqiftfrectisfint-iiisiilrligeirtes.  *-         • 

Prxterea  noh  paruin  delectai  interioris'  iiostit^ 
hominis  oculos  coiisiderare  pulcherriinuin  cantici 
IniiHsprocessum,  abeo  loco  ubi  dicitur  :  Trahe  me 
poiKe,  iksque  ad  istani  oratiuiiciilam,  rrrn'  diligunt 
te.  Quia  istius  proces^us  ordo,  quoddam  litfl.igiuti 
osculi  cOnsecuri^Hiin.  - 

Istbic  nenipeHle  benignus  septiformis  Spiritus 
quasi  quibusdam  eordis:'ascensionibuflr,' septenas 
sm  dignaiionts  innuit  gratias,  quibus  anima  san-' 
cta  Cbri^ii' -spoiisa  paulatim  exsurgai,  doiiec  ad 
inaBsliniabilc  Boniini  sui,  sponsi-et  r^gis  siii  tliala- 
mum ,  «twrna  ei  chariiate  bopulanda  proficiat.  Pri- 
mo  quippe  trohitur  miseratione  Dei ,  deinde  qua&i 
ped(Bm  ad  cursunMiiovens  primitiasr  bon«  iutentio** 
iiisoffsrt,  moxqiie  adhlbito  studio  meretur,  ul  in 
cellaria  Dej  introducatur',  cumque  ingressa  fuerit,  D 
inteiligendo  o&sultatet  Ixtaturcredendoetopcrando. 

forro  ab  hac  actuati  vita  traiisit  ad  quoddam' 
priiicipiuin  contenipfMtivae  vit^e  meditatione  et  nic- 
inoria  prxjceptorum  Dei;  ad  quoruin  lineam,  si  quid 
ei  adbuc  forliludinis  incst,  dirigeiis ,  rectitudinis 
lierrectionem  assequitur,  sicque  deimiin  postposiiis 
omnibus  curis  el  negoiiis ,  per  contempiationeHi 
Deo  inh.'ereii8,  adeo  ei  «trdenli  charitate  proximus 
sit,  m  possit  dicere  :  0$culetur  me  o$culo  ori$  fiii. 

ViBji.  i.  —  Nigra  $um  $ed  formoio^  fUim  Jeru$d' 
Um,$icutlabernaculaCedar,  $icut  pelle$  Salomoni$^ 

«Jniversaiilerquidein  lota  Ecclesia  et  particulari- 
loc  singuliB  Ecdcsiae,  singulariter  qiioqiie  unaqua*- 
qttc.d&lecta  Dco  ani.iia  advcrsa.<pertuleniut  et  pcr- 


.  PAxNTALEONIS  COLON.  ICiO 

fertur  a  contrnria  parte,e6  quod  bononim  malii- 
rnniqne  sibi  apposilae  sinl  qualliales,  qiii  in  dlversj 
el  conlraria  sludfa  'divrdnnliir,  qiiarum  pariiiiiii  iina  - 
drciiur  civiias  coelestis,  allera  icrres:ris;  una  Dei» 
altera  diaboti. 

Ilnrum  aolem  typnm  gessernnl  26  ^"''^  ^^-^ 
lieres ;  nna  libera  quae  fuil  Sara ;  allera  ancHta  «ii:« 
fuil  Agar  inaler  Isniaelis ,  cujiis  flliuis  fuit  Cednr, 
qni  interpreiaiur  ienebrce,  cni  nigredo  ilta  assiniila- 
tur,  qiiam  se  dleit  Ecclesia,  sive  unaqn.-eque 
saneta  liabere  aniiifa,  secundnni  JHdiciom  male  vi- 
veniium,  cnin  banc  ipsam  recia  consideralione  iiO!i 
nigreitinem  sed  formosilalem  polius  decernati  Qu.e 
est  autein  ista  nigredo  ?  persecutio  plaiie ,  qu»  iii- 
fertur  filiis  aiicilta?;  qux  Ideo  a  perversis  cl  futtir.i 
bona  iion  credcnlibuspuiatur  iiigra ,  quia  gravis  ei 
liiolesia ,  et  quia  patientes  eam  quasl  aljcctos  et 
ni  seros  facial,  cuni  iiti  niagisflanl  gloriosi,  ei  ln- 
trinsccus  propter  spem  pncmiorum  futurorum  pu!- 
cbri  ct  foriiiosii  gaiidio  spiriluati;  fitios  eniiii^-civilii— 
tis  illius  qii:e  per  Sarum ,  quae  fuit  libera  signalur, 
pcrsequuntur  fiiii  alterius  civiialis,  qoae  per  Agar 
ancillam  oslenditur ;  nunc  qnideni  corporaliier 
mala  infligendo,  nunc  aulem  spiritualiler  aninwH» 
per  nialitiam  aflli^endo.    "-      ■■■>•.  ^  -      , 

Dcnique,  iudum  itlum ,  qni  agebatur  ini.er  fllium 
iibera!  et  filium  anciIIa!»Aposiolus  perseculioneiu 
vocat ;  sicul  inquit :  /i  qui  $ecundum  earnem  natmi 
fuerat,  penequebalur  eum  qui  $ecundum  epiritum  ; 
Jta  ei  nunc  (Gal.  iv)  :  quia  nlmirum  fllios-  liberae 
persequuniur  fiyi  aiiciiiaej  non  kintuin  persecinionet 
cariiaii,  sed  etiam  spirituaii,  qua  conantur  eos  illa* 
vera  libertate  privare ,  qua  eos  Cbristus  liberavii 
(ibid») « ne  servianl  peccato ;  queinadiiioduiu  isti 
qui  suntfllii  anciila^.- Quae  profecto  persecutio  iaiiu> 
gravior  csi  omni  corporali  pcrsecutione ,  qnani''^ 
nielior  est  illa  spiritualisportio  carnall>  auinia  Tldeli- 
cei  corpore.  ♦ 

Unde.super  tali  persecutione  indignata  iila  libera 
et  mater  libororuin  lEjice,  inquit,  anciUam  ei  fitimm 
eju$,  non  enim  ha:re$  erit  fiUu$  unctUm  cum  fUio  libt^ 
res  (Gen.wx) ;  qttia.proreclo  ad  iUam  basreditaieiu 
ccelestem  non  pertinent  servi  peceaii,  ad  quarn  per- 
iiiieni  liberi  justitiae.  Ecclesia ,  ergo  sive  quaelibel 
sancta  auimar  hujusmodi  persecutionem  parvipendei, 
tttpote  supra  petram.fldei  subilita  solisexterioruiii 
perseculiOiieiii  procellis  saepe  concuiitur,  sed  noii 
dejicitur,  patientiam  liabens  ei  exspectans  gloriani 
el  honoreni  et  incorriipiioneni  in  vitam.  aeieraaiiu 

Diciit  ergo :  Ki^ra  htm  ud  formo$a ;  nigra.'  quideii» 
de  me  ssiimiantibus  propter  teiuporalem  affliciiti- 
nein,  sed  vobis,  o  flli»  Jerusalemy  quas  futura  bon:a 
cognoscitis  ei  crediiis,  formosa,  quiaquauto  tompu- 
rali  affliclione  huinilior,  tiiito  wajori  virittiuin  pul* 
chriiudiiie  exaltor.  Scd  quoniodo  nigra  a^siiiuorf 
Sicut  tabernacula  Cedar,  Cedarfitius  fuiil.niael,  ife 
quo  divina  vox  :  Uic,  iiiquil,  erit  »ervu$  homo  ei 
manu$  omttium  cqntra  eum,  a  regione  frairum  sm<h> 
rum  figet  tabexnactUai/llen^  xvi,U 


^Oil  .       CdMMlNT/ IN  CANTICA  CASTIC.  -  LIB.  i,    '  IWi 

'    Ctir  oiiiem  nbh  auU  lirifl  tabernacula  Isniacl ,  a  jiixla  hiinc  inodum  adclis  anima,  iti^ra  lum  l€rf /«r* 

moia ;  ac  si  dicai  :  Nigra  qiiidcm  videor  in  alii|iiO' 
actu  meo,  ub  liis  qni  slmplicem  oculom  non  habeiw 
103  in  conlrariam  partem  recipiiini,  cifriifliagis  siak' 
formosa  propicr  slmplicem  mcuni  oailom  ex  qa6 
(otum  corpu^  nlcum  lucidum  esl  {Matlh,  ti).  Sical 
el  vo«,  0  filix  lerusalem,  ]udicalis,  qiisB'  m'e  simpllcl 
et  columbino  oculo  aspiciiis,  nolite  ergeme  conii" 
derare  efuod  fusea  tnn^^quia  detoloratil  me  $ol :  hoc 
est,  nolite  piitare  corpus  meum,  id  est  optis  meum 
esse  tcnebrosiim ;  qiiia  prorecio  quod  ex  veri  solis 
biminosaprocediigratia,  lotnm  lucidum  est,  non 
habens,  aliquam  partcm  tcnebranim: 

AinpliHS.  QiKelibet  anima  per  poRnitentiam  ad 
Doniinum  coiiversa  vidutur  qnid^m  ex  pceuiteulise 

B  austeritat^  qualsi  nrgra  propter  habitum  tristem  et 
tugubrem  :  sedquia  Irislttia  kcee seeundum  Deumeet^ 
ei  poenitentiam  in  salutem  siabilem  operatur  {II  Cor» 
vii);  et :  Beati  qui  lugenl,  quoniam  ipsi  comolabuntur 
{Mutth,  v),  formosa  est;  babens  in  ^pe,  qiiod  juxta 
prophetam  accijJal  a  Doiniiio  coronam  pro  cinefe^ 
oleum  gaudii  pro  luctu ,  pallium  laud'i  pro  ipiritu 
weerorii  {Ua.  lxi).  Ct  stcut  quidam  sapiens  dicit: 
Cor  quod  novit  amaritudinem  animof  fttor,  iit  gaudio 
iUiui  non  miscebitur  extraneui  ( Prov.  xiv ).  bicat 
ergo  talis  :  Nigra  ium  ied  formoia^  ^liee  Jeruialem^ 
iicuitabemactda  Cedar ,  sicut  pellei  Salomonii: 
quia  ex  nigredine  poeniteiitius  videor  primo  perii- 
nitisse  ad  Oiios  anciils  quorum  opera  sunt  tencbra- 

p  nim,  sed  postmodttui  tpsa  poeaiientia  talem'  inilit 
contulit  forinositatein  ,  ut  jaiu  pertineam  sid  filios 
libene,  qiii  murtiflcatioao  carnalis  vita!  veri  Salo- 
manis  lenioria  s^  iuiit  et  coniponere  ct  esse.  Qua- 
propter  nolile  me  considerare  quod  fusca  iim  ,  quia 
decoloravit  me  iol»  boc  est,  iiulite  poenitenliam 
taeani  despicero,  quia  ut  hanc  susciperem  Cscil  ille 
verus  sol,  qul  cor  meuin  radiis  gratia:  sua  et  mise- 
ricordi»  penetravit  ct  iilaminavit,  ut  iilud  boDtm 
geiieralissimum,  ipsum  videlicet  Dcuin  quem  pec- 
Ciindo  amiseratn,  pOBnitendo  reLiperein. 

Pr.Tsentis  decantatio  Cantici  ad  vos,  sanciissimas 
soron^s,  quae  Christi  sponsx  estis  el  esse  debetis 
Hon  incoiigrur!  respicit ,  pro  qualiiate  propositi  el 
ordinis  vestri^quia  despectum  qiiidein  i  ultum  in  ex- 

D  teriori  habitu  pripfertis»  sed  formosuin  Deo  qpia 
accepiuin,  ut  credimus,  interiori  mentis  liabita  coff 
scrvatis.  Uiide  concordi  et  suavi  coucctitu  cordis  et 
oris  sanctse  societatis  vestrae  universitas  proclamet ; 
Nigrm  ium  ied  forwia^  filim  leruialem^  iicut  taber" 
nacula  Cedar,  iicut  peliei  Salomonii :  nolile  me  coii- 
iiderare  quod  puica  iim  quia  decoloravit  me  io/« 
Quod  est  aliis  verbisexpressius  dicere,  ^ttta  ipectacu* 
lum  facti  iumui  huic  mundo^  et  angetii^et  hominibuo 
(/  Cor.  iv).  Nigras  nos  et  defonnes  decernuiit  fliii 
sjeculi  biijus  iicut  tabernacula  Cedar^  id  est  sicai 
gentes  quae  nigredine  malorum  niorliiae  sunl  ei 
Deo  ei  mundo.  Porro  nos  neque*  favorero  neque 
gloriam  29  niundi  quaerenies,  sed  oleum  in  vam 
iiosirii  {Matth.  xxv),  hoe  est  Isetitiam  booonim 


sed  Cedarf  qnia  videlicetfsmael  interprctatnr  fx- 
auditio  Dei;Cedarvero  tenebnr^  et  27  hocnomcn  le- 
nebranim  idagis^^ongruil  opinioni  ilfonim,  qui  pti- 
ii^nilucem  tenebrai^  et  teuebrai  lucem  {ha.  v) ,  et 
secundiitn  simiiitndinem  patris  ejus,  lioc  est  Ismael 
qu:  scrvus  erai  ei  non  inter  fratrcs ,  sed  e  rogione 
rratrum  siiorum  flgebat  tabernacnla  .-qu.^tmdam  fe^- 
rKniereet  conlrarieialcni  a^stimant ,  linjus  mundi 
altfe^^tfoticm  et  veirae  philosophiae  laborem. 

Qiialitcr  vero  formosaf  iicttt  pelles  Salomonii; 
formosa,  inquil,  iicut  pelles  ;  noii  ciijusquam  alte^ 
riiis  prrpotentis,  sed  Satomonis.  Saloinon  qitippe 
Mcut  omnibns  sui  temporis  bominlbu^  sapienttor  et 
littidr  crat ,  ita  etiam  et  tentorla  sna  pulcbriora  et 
ornatiora  ex  electis  el  operosis  pellibus  b.ibcbal. 

Pelles  aiftem  mortuorum  animaliiim  sunt,  sed 
quid  sunt  pellcs  mortuoru^n  animaiium,  nisi  vik^ta- 
les  ct'  e^ehipla  prxcedentiiHn  Patnim  ?  Ex  virtuti- 
iMisveroet  exemptis  sanclorum  Palruin  praeccdcn- 
tiuth  quasi  ex  pellibuv  v.iria  pulchriludine  niienti- 
bus ,  ego  quasi  unam  pellem  coiiipacia  operosuni 
mei  regis,  vcri  videlicet  S.ilomonis,  id  e4  pacifici 
Domini  noilri  Jesu  Cbristi  sanguinc  siiopac!fi<antis 
muniaqmeitt  cocIi>  ct  in  terra  sunt  {Cotoa.i); 
crgo  tenlorium;  nt  de  me  per  gratiam  Dei  digne 
dtci  possil;  hoc  cst  labcriiaculum  quod  fixit  Deus 
ct  non  bomo. 

Vers.  5.  —  Nolile  me  comiderare  quod  fusca 
•iw,  quia  decotoravit  me  iot:  /itii  taatrii  mem  pugna- 
vernnt  contra  me^  posuerunt  me  custodem  in  viiteis  ; 
viueam  meam  non  cusU)divi. 

Formosa  cgo  sum  sicut  quae  snm  et  decor  sum 
|:eUis  veri  Salomoiiis,  quod  vos,  o  filix  Jerusiilem^ 
bcne  nosiis,  qux  eamdem  formosilatem  meam  ad 
iMiidom  Dei  cujusgratiac  cstjpsaformositas,  quoti* 
tlie  pnedicalis. 

Quocirca,  noUte  me  comiderare  quod  fuica  iim^ 
qjuia  dccotoravit  me  sol  :  noliie,  inquam,  con^ide- 
nire  affcctionem  et  babitum  nieum  exteriorem  , 
quem  contraxi  mihi  exusliorie  solis,  liocestxstu 
tentationis  et  alflictionis  inundaiiXy  sivc  ex  arde- 
scente  cliaritate  veri  solis,  de  qiio  scriptuin  cst  : 
Vobii  auiem  timentibui  nomen  meum  orietur  iot  ju^ 
ititim  {Malach.  iv),  qui  me  tanto  fiervore  sui  amoris 
quasiexussit  accideute  inseparabili,  ut  neciribula" 
tio^  nec  angustia^  nec  persecutio,  nec  famei^  nec  nu^ 
d',!ait  uec  pericutum^  nec  gladim  poaint  me ieparare 
a  charilaie  ejus  {Rom.  viii).  Talis  nempe  dceoiora- 
lio  niagiia  et  gloriosa  cst  interioris  mei  hominls  for- 
mosiia)  el  exornalio. 

Amplius.  Noununquamaliqua  sanctus  hoino  facit» 
qnae  malc  discernenies  in  sinlstram  partem  inter- 
pretanlur,  cuiii  ignorent  inteniionem  operantis 
quam  solus  Deus  jndicat.  Sunt  enim  vim  rectm  quee 
tidentur  kominibui  pravm  {Prov.  xvi) ;  sicut  econ- 
trario,  pravjc  quae  videntur  rectae;  quia  oculuin  illum 
iutcutionis  non  adverluni ,  secunduiu  qiiem  oniiie 
•pus  aul  28  crigitur  aut  depravatur.  Dicat  ergo 


1045  WOLBEKOiMS  ADBATIS 

•prrum  iii  conscieiuris  geslanles,  in  ooiilis  Sponsi 
nosiri  rorniosie  el  ptilrlir:eexisUinus,sfVtii  pelle»  Sar 
Jmnonn^  id  esl  sicul  qux  mortificaiionem  Jetu  in 
^mrporibuM  nostris  circnmferentet  (//  Cor.  iv),  dilecia 
ei  tabernacnla  in  cordibus  noslris  conslruiinus»  de 
«fttlbiis  dieertt  p4)ssil ;  Jnhabitabo  in  eis  et  inambu-- 
labo{II  Cor.  vi).  Nulile  ergo  nos  considernre  quod 
Aiscac  slmas,  quod  sxruli  liujus  iransitoriam  vl  de- 
formem  pulclir.ludincm  iion  Iiabeinus,  quia  hoc  cf« 
fecil  ille  verus  sol  qui  luzii  iiobis  per  graliam  suain 
fervore  vaiido  sui  a.i  oris ,  ul  spreia  omni  Iiujus 
corruplibiliK  viix  pompa,  uiagis  eligamus  ei  aclu  et 
habitu  placcre  quain  mundo.  Filii  matrit  meos  pu- 
yuaverunt  contra  me,  posuerunt  me  custodem  in  «i- 
ueis;  vineam  meam  non  custodivi, 

Poslquam  Ecclesia  sive  qua:libel  sancla  aiiima 
decoloialioiiem  suaui  exleriorciu  decoloralionisquo 
causam  prxuiissit,  omnes  eiiiin  qui  in  Christo  pie 
Tolunt  vtere,  perseculionem  patienlur  (//  Tim,  iii); 
siibJil  iiuuc  aggravalioiiem  perseciiliouis ,  quod  ea 
iiou  lanluni  ab  exiraiieis,  verum  eliam  a  fralribus, 
qiiod  gravius  rst,  perpessa  sil  ei  perpeliatur.  Mi- 
iiorem  quippe  dolorcm  ingerunl  ea  niala  qiix  ab 
«xiraneis  luferunlur,  iJus  vero  ca  lormei.ta  desas» 
viuul,  qtia:  ab  iilib  iurcruulur,  de  quorum  menlibus 
pnEsumcbalur. 

Videiur  auteui  hiijus  parliculae  ilecautnlio  iion 
aimpiicem  cxposcerc  scusum ,  quia  et  Syiiagoga  el 
ficclesia  cl  Jciusaicm  superua  liouitas  sive  poten- 
tia  Crealoris  Malris  noniine  po  suul  aequi\oce  nuii* 
iupari.  Eadeui  (;u(^qu*'  aeqiiivocalio  iiomiiie  filiorum, 
aposlolos,  apostolorumque  successoreSt  Judxos, 
liffirelicos  adversariasque  poiestatcs.complcclitur. 
Tugna  qiioque  lalium  liiiorum  uou  uuiformis  ,  quia 
cl  in  bouani  cl  in  mulaui  partcin  nccipitur.  Siiignl» 
vtro  parics  siiigulas  babere dcbint  cxposilioues. 

Priiiiiiiva  namque  Eeclesia  quac  ex  Judxis  cral 
pcrscciitionein  paiiebalur,  ab  eis  qui  non  credidc- 
iiiul  Judxis ;  sicul  legiinus  iii  Aclibus  aposioloruin. 
quia  repleti  zelo  iujecerunt  manus  in  aposiolos^  et  po^ 
suefunteos  inptiblica  custodia;  eiin  alioloco  ;  Casis 
aulcm  denuntiaverunt  ne  iiinomine  Jesu  loqueren" 
lar  {Act,  v);  elin  pcrsccutionc  illa  in  qua  Stepbanus 
paisus  est»  scribilur,9tti'a  facta  est  persecutio  magna 
itt  F.cclesirt^  qua:  erat  Jerosohjnia^t  et  dispersi  stmt  om- 
nes  per  regiones  Samarice  prwter  apostolos  (Act.  viii). 

Cum  ergo  ulraque  pars,  credentium  videlicet  el 
tiou  rrcdeiiiium,  filii  essenl  Syuagogae  ualuia  vel 
l$enere,  infideles  autein  fideles  propier  fidcm  Jrsu 
Cbrisii  pcrsequcreutur,  poluit  plaue  p:trs  isla  cre- 
«'cniiuin,  qiisp  Ecclesia  Cbristi  lunc  tcmporis  cral, 
dicere  :  Filii  matris  me<e  pugnaverunt  contra  me^ 
posuerunt  me  custodem  in  vineis,  viiteam  meam  iion 
tustodivi  30-  ^^  ^i  *'*lii^  vcrbis  dicerct :  Ciim  Do- 
minus  pra^erpissel,  diccns  :  In  viam  genlium  ne 
nbieritis,  et  iu  cieitates  Sumaritanorum  ne  iidrare' 
ptlis,  sed  poiius  ite  ad  perditas  otes  lsrael(Matih,  x), 
ego  Iioc  prxceptum  adlirplere  cupieiis,  flliis  matiis 
um:  fiJcui  qiiaiu  a  Do:i  ino  accepi  cl  por  quatn  sal- 


S.  PANTALEONIS  COLON.  1014 

A  vari  debcrent  prxdieavi ;  scd  illi  praedicalioiiein 
nienin  parvipeiideiites  pv(;fiorerii//<  contra  me  Tcr- 
bii  et  faclis,  alqiie  de  finibiis  suis  ine  propeilenics, 
posuerunt  me  custodem  in  vineis,  id  est  in  eccle- 
siis  gentium,  qui  verbuin  fidei  cum  gaudio  suscepe- 
runt.  Qiiibiis  cum  laboris  el  cuslodia:  mesc  diligcu- 
liain  impendercin,  vineam  meamt  U\  e.l  genieiu 
meam  cusioJire  ucglexi,  eo  quod  cusiodiam  lueani 
despicerent  et  verbum  salutis  suscipcrc  reniicreiil  : 
sicut  eis  quidam  meorum  dixil,  vobis  quidem  opor^ 
tebat  loqui  verbum  Dei^  ted  quia  repeUitis  iUudet  imtti' 
gnos  vosjudicati  smterno!  viia^ecce  convertimuradgei^^ 
tes  {Act.  xiii).  Nam  sicut  idem  alibl  dicit  ;  lUor;  m  </e- 
Ueto»  salus  gentibus  ut  iUos  amulenlur  (Rom.  xi)  :  cl 
ftubinde  :  Nolo  vos  ignoraie^  fratres,  mysterium^  na 
B  sitis  vobis  ipsis  sapientes,  qaia  cxcltas  ex  parle  cott' 
tingit  in  Jsrael^  donec  plenitudo  gentium  intraret  tt 
sic  omnis  Israel  salvus  fierit  (ibid.), 

Propter  biiuc  ergo  coulempiiim  siue  cusiodia 
relinqueiidam  viiieain  islain  propbela  praedixil  :  Et 
dereUnquetur,  iiiqtiiciis  ,  filia  Sion  ut  umbraculum  iii 
vinea,  et  sicut  tugurium  in  cucunierario,  eicut  ei- 
vitns  qua  vastatur  (Isa,  i)  ;  el  Ii.tc  qiiideiii  dicere 
potuilprimitiva  Kcclesia  ciijus  maler  erat  syiiagog:», 
sicut  el  conlrarix  parlis  de  qua  dicil,  quod  lilii  lua* 
tris  suu!  puguavcrinl  coulra  eam. 

Porro  universalis  Ecclcsia  potiiit  cl  potesl  diccre 
de  aposlolii  coruuique  succeii^oribiis  :  Filii  matrta 
meo!  pugnaverunt  coutra  me,  posucrunt  me  custo<tem 
Q  in  vfneis,  vineam  meam  non  custoilivi.  Superna  quip- 
pe  Jcrusalem  mater  esl  crcdeniium,  propler  fidem, 
speni  cl  cburilalcm,  quam  ad  cain  babeai,  qula 
duui  speraut  cl  credunt,  ejus  beatiludiiiis  se  parlici- 
pcs  esse  fieri,  ciijus  parlicipcs  lacli  sunt  prsecedcii-^ 
tes  sancii,  operanlur  el  laboranl  per  cbariiateni 
qua  taulum  bonum  diliguut,  ul  ad  iiiain  gnperuaNi 
pairiam  pcrveiiire  possinl  :  pro  qiia  sanc*.e  et 
Juile  convcrsari  qiiid  est  aliiid  quam  ab  illa  ail 
illam  spirilualitcr  geuerari? 

Ilujus  qtioque  filii  iiieruut  apostolici  :  aposiolioi- 
quc  viri ,  qui  duin  pro  bac  gloriosissima  pairia 
promercuda,  niullis  laboribus  ankicbauttir,  el  aJ 
luorlein  usque  fatigabanlur ,  profccto  crcdendo  , 
spcrando  ei  diligcndo,  ad  iilam  ipsi  uasccbauiury 
D  cl  nou  miuus  ab  .illa  quae  bujus  corum  ialM>ris 
caufa  cral  quasi  inalerno  afleciu  geuerabautur. 

Talcs  crgo  filii  conlra  Ecclesiam  pugnabar.i 
quaudoeam  ab  errore  suo  depugiiare  iuteiidebaui^ 
siculel  adhtic  omnem  fidelem  animam  de  viiiis  aU 
viriulem  verbi«  el  e.xemplis  qiiolidie  'dppu^nani. 
Nonnc  31  ito<^  inodo  uniis  cx  eis  contra  cc- 
clesias  pugiiabat,  quandoNiiii  earuin  diccbat ;  Qiifr/ 
vii//ts  ?  in  virga  venium  ad  ros,  an  in  spiritu  mau- 
suetudinis  ?  Omnino  auditnr  inler  tos  fornicatio  et 
lulis  fornicatio,  quaUs  nec  inler  gentes^  ita  ut  mo- 
leffi  patris  quis-  habeat  (/  Cor.  iv).  Ecce  qualiler 
coiilra  islos  priuio  pugnabal,  qiios  postquaiu  iucre- 
paiido  ab  iioc  |'Cccalo  dclKlIavcrat,  coiifolatoria 
lelevai  cpislola  ;  Si  contristavi   ros,   iuquieus»   in 


i(M  COMXENT.  LN  CANTICA  CANTIC.  —  L1B.  I.  1016 

epiHota,  Jion  me  pctmUi  :  elti  paimleret^xident  quod  A  lionio  credei^HH-,  <}iiod  foiilraria  pars  non  lla  t%st 
epiUola  iUa  (eui  ud  horam)  wit  ciftUmlavii  :  nune      Llas|iiiemahaU 


gmuleo;  non  ^nia  coutriitati  etti$,  sed  quia  contri" 
^aii  e4ih  ad  pmnilentiam  :  contristnti  enim  etiit  ee^ 
€VfidHm  Deum,  ut  in  nuilo  detrintentum  patiami^iieK 
nobis  (llCor.  vii).  Alit  (|iH>qiie  Eccle^i»  seribeiis  : 
O  intentali^  Cahiae ,  -quit  vot  fatcinavit  veritaH 
Honob€dire?(CaL  tii.)  Dnni  eonira  eani  boc  nK)ilo 
pitgnal,  ali  iii^iidilale  «xpiignaU 

Sed  qiiid  est  qnod  isii  filii,  eos  qnos  tali  modo 
finpvgfiani  ej  a  \itils  expugnant,  in  vineis  custodes 
^pnilani,  nisi  qiiod  doceiit  et  suadenl,  ut  virlutuni 
geimina  rriictusqiie  custodiant  ?  At  illi  vineain 
«uam  non  custodiunt,  quia  ad  tanlam  virtutum  cu- 
slodium  iiloriim  depiignalienc  profccenint»  ut  jaiji  ^ 
tiiiscx  consiietiidiiiis  errores  cnstodire  nogliganl, 
i]iiin  iino  eos  per  Dei  graii.im  a  se  longlus  spirilu 
Tortiludiiiis  rcpellant.  Ufide  proplieta  ex  talinin 
pcrsona  dicil:  Super  cuttodi^im  meam  stabo{Uabac^ 
ii) :  stat  super  cnstodiani  siiani,  qui  \tcT  sotertiam 
discipiiiis  terreiiif  desidoviis  non  siiccuinbit,  sed 
8ii|iereminel,  ut  dum  semper  sinntem  nppctit  auter^ 
iiitatcm,  infra  sit  ei  omne  qnod  transit. 

Adliuc  alio  iisodo  Ecclesia  quoque  clainat  pro  re- 
brlljiitibus  sibi  falsis  rratribus  hjereiicis  el  scbi- 
smaticis,  qui  quandiu  in  Ecclesia  craiit  el  eisdrm 
sacramentis  parlicipabant ,  filii  putabantur  illiiis 
coclcslis  JiTii  aliMn,  qux  est  matcr  ndeliumci  perti- 
iicre  ad  civiiaiem  Dci ;  sed  posiquain  in  diviniiaiein 


Snbdit  er^o  -canstim  decnloraiioiiis  8U£  pars  cih 
tiH>lica,qiria,  inquiens,  fiUi  malrit  mew ptgHavermif^' 
tontra  mt^  el  quoniain  talibus  tiliis  aim  legitimlf, 
sed  adulicris,  boc  esl  bxrcticis  penei|uent.'bii8  • 
pars  saii»  fidei  compulsa  est  ad  alias  demigmre  se* 
des  el  proprias  nliiiquere  civiiaies,  iddit  quia 
possferuiff  me  CKstodcm  in  vineis^  vineam  meam  ndn 
cutlodivi ;  muli.-e  cniiii  £cdesi«  tunc  lem|K>ris  pro- 
prio  pastorc  deslilut»  ab  b:erelicis  pervcrso  do- 
giuate  maculabantur;  et  sancti  sacerdotes  cxsiliati, 
alieiiis  iii  locis  vcrbuni  fidei  disseininabant,  qiiod 
in  siiis  facere  tetnporuin  necessitate  probibcbai.tar* 

Alilcr.  Cum  omnis  creaturae  matcr  sit  bonilas  et 
potent.a  Creatoris,  bonitatis  quippe  ejus  fuil  qood 
iiosaim  non  essemu^condidil;  poienti»,quia  omnia 
qiisc  voiuitpoluit(rsa/.cxin)  ;in  oinni  auiemcrealura 
duse  sint  rationaics,  angeliis  el  liomo  propier  ratio- 
iiis  communionem,  etqiiia  abeadem  boniiaieei  po« 
tentia  ulrique  conditi  suut,  quasi  quamdam  fratcr- 
nitaiis  societatcm  babcre  videntur,  ut  ejusdem  ma« 
iris  lilii  nuncupeniur.  Sed  quia  pars  illa  angcloruni 
qii.ne  cecidit,  bumanam  creaturam  ad  eam  giorism 
de  qiia  gesta  fuerai  per  Dei  graliam  assurgcre  vi« 
drns  el  invidens  niodis  omnibns  persequebatur,  et 
pcrdcrc  laborabai,  dical  ipse  bomo  ex  persona  in- 
firinaiitiu:ii :  Filii  matrit  mew  pugnaveruiit  contra  me, 
potuerunt  me  cuttodem  in  vineit^  vineam  meam  ncn 


et  buiminitatein  Cbristi  blaspliemare  visi  sunt  el  C  ^"''^  '*"• . 

iuni,  inquit,  isti  spinlus  rationales  filu  malris 

mex  pugnarcnt  adversiiin  me»  compiilirunt  fragi- 

lem  mentem    ineam  actiones   terrcnas  diligcre  et 

animx  meae  cuslodiam  deserere.  Per  vineas  quippe 

q^aruin  opus  sub  divo  et  exteriorum  actionuin  oc- 

cupaiiones  designari  possiint :  quanto  enim  mens 

circa  lerrenas  aciiones  persensusexteriores  forasdi- 

spergitur,  lanloanima  asuicnstodij  intusnegligitur. 

Cum  enini  invisibilis  sit  aniina,  neqiiaquani  cor- 

porearum  rerum  delectationc  tangitur,  nisi  quod 

inba:rens  corpori  quasi  quaedam  egrediendi  fon.* 

ininacjusdem  sensus  corporis  liabet.  Visus  quippe^ 

auditus,  odoratus,  gnstus  et  tactiis  quasl  qu:cdani 

vis  menlis   sunt,  quibus  foras  venlat  ei  ea  qu;v 


nnilaleni  sanctam  sciiidere,  de  liacreditatc  filiorum 
ejccli  siiiit,  et  probatum  est  qiiia  vere  filii  non  fue- 
riiil,  scd  potius  adulterl ;  qualibus  dicit  Apostolus  : 
Quod  ti  extra  ditcipUnam  ettit^  cujitt  pariicipet  facti 
tunt  omnet  /l/it,  ergo  aduUeri  et  non  fiUiettit  (Uebr. 
xii).  De  bis  quoque  Joannes  dicit :  Quia  de  nobit 
exierunty  ted  non  erant  ex  nobit;  nam  ti  fuittent  ex 
nobitfpermantittent  utique  nokitcuin(1  Joan.  ii).  Et 
Dominus  per  proplielam  ;  FiUi^  inqnit,  mei  exierunt 
o  me  et  non  tubtittunt  (Jer^  x). 

Tempore  ergo  iilo  qiio  filii  isli  non  legiiimi  seJ 
adulieri,  illos  qni  rcciae  filiationis  craiit,  prae  diver- 
8»   fidei  assertione   impugnabant,   cum   lisprelici 


|»rincipes  pervcrsas  fidei  assertoribus  faverenl,  san-  D  cxtra  ejus  33  suiit  substanliam  concnpiscat.  IN?f 


4'li  et  cailiolici  viri  de  sedibus  suis  puls'8,  darona 
et  exsilia  mullaque  pericula  passi  sunt,  eoquod  re- 
ctiim  fidei  dogmapracdicarent  etbaereticiscommuni* 
care  noUent. 

Cum  igiuir  utrique  ecclcsiaslicis  officiis32  i"S>* 
gniti  essetit,  eademque  sacramenta  tenerent,  et  ob 
iioc  ad  unius  Hatris  grcm  um  pertlnere  crederen- 
tur,  propler  solam  diversitalem  fidei  divisi  sunt.et 
iHu  pravorum  socletas  persequcbatur  catbolicani 
socictatem  ;  cujus  fierscculionis  «slu  infccia  so- 
cictas  ista  nigrain  se  dicit,  et  qiiodeam  drcolorave* 
rltsol,  pro  qtto  decertabal,  ut  aequalis  Palri  in  di- 
vinilate,  tl  unius  cnm  co  subslantia^,  potcntias  et 
ri^luntatjs  diccrctur;  in  buiuani!atc  autem  Ycrus 


bos  etenim  sensus  corporis  quasi  per  feneslras 
quasdam  exleriora  qu:eque  an*ina  respicit,  respi- 
ciens  concupiscit  :  binc  Jeremias  ail  :  Atcendit 
mvrt  per  feimtrat  vettrt^tf  inqretsa  ett  domut  vetlras 
(Jerem,  ix),  Mors  quippe  per  fencstras  ascendit.et 
donios  ingreditur,  cuin  pcr  sensus  corporis  coiicu* 
piscentia  vcniens  babitaculum  mentis  Inlrat. 

Adversarius  ergo  potestaies  mcntcin  icrreuis 
actionibus^-occupatam  faciunt  suiinct  iiegligcntem 
esse ,  duin  pcr  dissoiutioncm  exterionim  opcruni 
cogunt  cain  in  animx  suv.  custodia  minimc  siarc, 
ut  uicrito  possit  dicere  :  FiUi  matrlt  mew  pugiiave" 
runt  coiitra  me,  potnerunt  me  cuttodem  in  vineit, 
viitcam  mcMin  custodivi»  Quia  vero  in  omnibu».  ad^ 


m 


1047  WOLDEBOMS  ABBATIS 

versiiaiilius  sive  pcriculis,  iion  laiiiuin  ab  exlra* 
neis  quaiitum  a  rratribiis  sibi  illalis,  Ecclesia  uni- 
▼ersalis  sive  parlicularis ,  sive  qua:iibet  aniiiia 
idelis  quedaiD  dubielalis  xstu  aflligilur,  eo  quod 
rouUi  (idem  nomiiietenus  teneani,  el  iion  sil  fucile 
disoernere  qni  vere  nJelcs  siiit ,  ad  Dominiim 
5pon$umque  suuni  converlitur,.  cujus  adjutorium 
progratia  discretiouisbdjiisinoilifligitans  subsequi- 
turorationedeprccaiiva,  dicens :  Judicamihiquem 
tiitigil  anima  mea^  ubi  patcas,  ubi  cubet  in  meridie. 

Vers.  6.  — ladica  mihi  quein  diligil  anima  mea, 
ubi  pa$ca$,  ubi  cube$  in  meridiet  ue  vagari  incipiam 
pott  grege$  $odalium  luorum. 

Tribus  modis  dicilur  Dciis  imlicnre,  videlicet 
rc,  iuieliectu,  voce.  Ue  quideni,  quaiido  dubia 
niente,  quid  eligendum  vel  qiiid  ieiieudum  sit  ali- 
ciijus  virtutis  sux  signo  inanirestat ;  iiam  boc  inodo 
ut  populum  sediliosum.a  niurniure  compesceret, 
rum  iutcr  iluodccim  virgns,  qiins  de  singulis  iribu- 
bus  accipit,el  in  labernaculoroeJeris  poni  jussit,  sola 
virga  A.iroa  in  Iribii  Levi  lloruissct  et  fructum  pro- 
tulisset  (Num,  xvii),  in  praesagium  futurae  nubilis- 
bimx  successionis,  ex  qua  illu  singularis  nativitas 
per  Mariam  virgiiicm  adininistranda  erat ,  quia 
ipsum  Aaron  cuin  sua  sobole  iu  sacerdoiiuin  ele*- 
gisset  qtii  specialitep  ad  offerenJa  sacriflcia  Deo 
nppropiiiqunrct  et  in  Sancta  sanctoruin  introirel, 
bnc  sigiio  iiidicavit. 

Porro  intelleitu  indicat  quaiido  nientem  alicujus 
occulta  iiispiratione  tangeiis,  qiiid  inelius  agcnduin 
eligat,  ejus  intellectui  rcvelat.  Unde  cum  David  rex 
noniine  prxiitoneiite  cogitaret  dpnium  poinino  aedi« 
ficarc  iion  displicuit  Deo,  sed  potiiis  placuit,  quia 
qiiamvii  eiiin  boc  suo  tenipore  r.iccre  probiberet» 
eo  qtiod  vir  $nnguinum  esset  (//  Reg,  xvit,  causani 
laincn  iion  iiiiprobavit,  qiiin  inio  taiito  et  revcren- 
lia  prxinio  dignani  judiiavit,  ut  ei  proiuitteretFilium 
8::scitatiii'um,  quem  taiitse  34  P**cis  iniioccntix,  el 
sapieiitije  praerogativa  siiblrmuri  deberet,  ul  ad  tale 
opus  peragcndum  idoneus  exislfret.  Iiisuper  lianc 
i*jus  bonani  et  sibi  placiiam  voluntatem  Deus  rc^ 
inuncrare  volens : .Prafdic^its ,  iiiqui t,  ;irar(/fco  libi 
Quod  domum  tibi  wdi/iaibii  Dominu$  {I Reg.  vii).  Ut 
.crgo  Deus  osienderet  qiiod  hoc  sibi  placeret,  quod 
ei  per  iiiiellcctciii  indicasscl,  iion  soluin  boc  quod 
cogilav.t  non  probibuit,  veruin  etiain  ut  ipsa  doiiius 
•iingnaR  aesiimalionis  et  virlutis  in  loto  niundo  fle- 
rct,  sua  gratia  adivit. 

Yore  autem  Dciis  iiidicat,  niiiic  per  se  ipsiim 
quidcin,  nuiic  per  alios  :  per  se  ipsiiin  quidem,  sicut 
ad  Abrabani  el  Moyseniy  casterosque  proplietus  lo- 
culus  est;  per  alias  vero,  vcluti  cum  |>er  ipsos  pro- 
pbetas  priino,  deinde  per  aposiolos  G;c:crosqtie 
creden:esqnibussiia  aliisannuntianda  coiuinisil,qnid 
snine  voluutntis,  quid  eorum  sulutis  esset  ind  cuvit. 

Kursus  sccunduin  bos  inodos»  quadrnpliciter  di- 
ciiurDeiis  indicare,  viJclicet  aliquando  re  et  in* 
leHcciu,  iiiterduni  re  ct  voce,  plernmque  intellectu 
et  voce ;  noiiiiuiiquam  vero  siniul.  et  re  et  iiitelle- 


S.  PANTALEONIS  C9L0N.  "fO^ 

A  ciu  et  voce.  Re  qiiippe  ei  liitellectu  indieaty  qiiaMido 
scilicet  aliquid  rerum  osteusione  prxsigiiat,  ei  cui 
boc  ostendit  slaiim  per  intellectum  pra^sigiiat.  Hinc 
esl  qiiod  cum  Danieli  diversitates  et  qualitac»  (a- 
tiirorum  regnortini  perdiversassiinilitmline«bes:ia- 
ruin  oslenderentur,  quxdum  iiisi  angck>  doeente 
4ion  iDtellcxit :  qu:odam  vero  post  rds  vidas  statriii 
per  se  intclKxil,  sicut  quodain  loco  posl  ostcnsas 
sibi  reruiii  siinililiidines  stalkm  subtlit :  El  ego^  irn 
quiens,  intelligebam^ei  in  alio  loco  :  Yerbum  reptla* 
tum  est  Danieli  cognomenio  Baltha$ar,  ^t  verum  tntr-: 
bum  et  fortitudo  magna  :  inteUexitque  germouem 
(Dan.  vin  ct  x). 

Re  autein  et  voce  dicitur  indicare  quando  ali- 
quiJ  re  pra^nuntiat,  et  qui«l  sigii|ricei,  voce  proiiui»- 
tiut,  sicu*.  cuin  Petro  stupcuJum  pisciuin  c.apturaiu 
dedissel,  causam  prolinus  bujus  miraculi  apcniit : 
Noti,  inquiens»  timere,  ex  hoc  jam  homine$  ,eri$  ca- 
pieiu  (Luc»  vni). 

Porro  intellectu  ct  voce  indicat  qiiando  alicti 
volnntatem  suain  dut  intelligere,  et  quia  boc  suu 
inlcllexcrit  inspiratione-  aperla  coniprobat  votc. 
Uiiic  est  qiiod  Jucob  in  iEgyptum  descensurus  cwiu 
intelloxisset  quod  noii  siiie  voluntate  el  dispositioiie 
bei  actuni  essei,  ut  Josepb  proinitleretur  iioii  coii- 
snlto  pro  boc  Deo,  sicut  Scripiura  refert :  Profecius 
e$t  cum  omni  domo  $uia,  et  veuit  ad  puteum  jura- 
menti,  maclati$que  ibi  mclimi$  Deo  patri$  imi  audimi 
eum  per  vi$ionem  dicentem  sibi  :  Jacob,  lacob^  qui 

C  respondii :  Ad$um ;  et  ait :  De$cende  in  JEggpium  ; 
M  limea$,  faciamque  te  ibi  in  gentem  magnam  (Geu. 
xxxi).  Ecce  qtiod  35  iste  intellexerat  divinx  vo- 
Imitutis  esse,  divinu  quoqne  vox  attcstata  est  se  ei 
hoc  per  intelleclum  jiidicasse. 

Simid  vero  et  re  et  intellectu  et  voce  jiidicare 
viJetur,  quaiido  aliqtiid  uliquo  praecedcnte  signo 
insinuat  ctijus  snbiecti  signi  causutu  capubilis  vi- 
dciitis  sensus  per  Spiriium  intellectus  pensal,  quaiii 
ipsius  auctor  causae  voce  quoque  siibsjquente  coii- 
firiiiat.  Deiiique  L^^aias  guiii  oflicium  prxdicaiioiiis 
susciperc  inetuens  dicerel  :  Vo?  mihi  quia  tacm\ 
quia  vir  poUuli$  labii$  ego$um  etin  medio  poputi  pot^ 
tuta  labia hab€nii$  ego  habito(!$a.yii);  sigiiosibi  a  Deo 
d.ito,  qiiod  ostendit  dkens :  Et  volavit  ad  me  «ii«t 

^  de  $eraphim  et  in  manu  efu$  ealculus  quem  forcip^ 
iulerat  de  altari  et  tetigit  labia  mta  dicene,  ecce  te- 
tigi  hoc  labia  lua  et  auferetur  iuiquita$  tua  it  pecca- 
tum  tuum  muudabUur,  {fTiiiitie  vocantis  in  se  digna- 
tionein  intellexit ;  elcum  diccrct  Dominus,^«iN  mii* 
tam  etqui$  ibit  nobi$?  voburatem  divinam  rfTcreii* 
tet  alteudit.inoxqiie  se  bumiliter  et  ofliciosc  adiiiil- 
tcns,  ecci  f^o,  iiiquit,  miiteme^ha.  vi).AlDoininiis 
quod  pcr  roiu  prxsiguuverat  et  pcr  iiitellcctuui  ape- 
ruei  at,  vocc  qiioque  coniprobavii,  ut  ad  prxJicaiicli 
oflicium  propbctum  iiistitucret  :  Var/e ,  inquiens ,  el 
dice$  populo  huic  :  Audite  audiente$  me^  el  notitt  in* 
leHig^re,  el  videte  vi$ionem  ei  noUtecogno$cere(ibid.). 
Aliqiiu  eigo  nioJo  prxscriptorum  nioJqriHU,  po* 
stulat  iHccIoia  sive  ([tixvis  D.o  placcns  anima  ju- 


1049  COHMENT.  LN  CANTICA  CANTIC  —  LIB.  L  1050 

dicari  sibi  grntiam  nermnii^discrelioiiiSt  ubi  pos- A     Ipsa  qiioque  parliciilarilvr  pracdicala  suscipiiiui 


sil  el  (lebcai  agiioscerc  plAciUiin  niansionein  diviiitt 
dignalionis.  Indica,  ifiqnil,  mhi  ifuem  dUigit  amma 
mea.  Nun  passiui,  inquii.  non  leviier  el  quasi  luo- 
dicuin  peiisi  habcat,  aceipienduni  est,  o  Doininey 
hoc  inum  indicare;  et  ideo  non  euilibel,  sod  niihi 
quae  le  diligo,  hujus  grali»  niunus  coiicede ;  quia 
:id  sensum  hujus  sublililalis  sola  vis  proOcit  con- 
lemplatori;c  chariiaiis. 

Et  quid  iiidicabis?  videlicet  ubi  pa$cas^  ubi  cubet 
in  meridie.  Quiiiain  sunt  quas  pascil  Deus,  nisi  hi 
(|iios  ipse  deducit  et  in  virectis  virtulum  exponit 
ubi  diversas  sanclilaiis  spccics  collignnt,  quamm 
sahibritas  animx  sauitatem  coiirernt,  morbos  depel- 
lat,  el  ad  oinne  opus  bonum  enicacem  homincm 
cons:iiuat.  Sed  qu.-c  sint  istac  spccies  lanti  vigorrs» 
ut  lain  fortein,  tam  pulchruin,  tam  gloriosiim  ho- 
luhicnvperQcianl,  luco  clarius  cst,  videlicet  huini<* 
litas,  patienfia,  obedicntia,  castilas,  nuindiiia  cor- 
poris  et  aniinu!,  incntis  iiicorruptio  et  carnis  mor- 
lincatio,  conleinptus' sreculi  ct  titnor  Dei,  poslreaio 
cliaritas  ipsa  Dei  ci  proxiini,  sine  qiia  nullius  erit 
efTicaciac  omniuin  istarum  conrcciio  spccierum.  Ju- 
dicio  Hiinl  hxc  scire  ciipienti  qui  ct  qualcs  sint 
quos  pascit  Deus,  38  ^*'^^'  ^J**'  sciliect  veri  Paslo* 
ris  oves  sinl,  dc  quibus.  ipso  dicit ;  Ovetmew  voeem 
mram  audiunt^  et  ego  Dominus  agnosco  ea$  (Joan» 
x),  ut  ieds  oves  suns  couiprobet  qui  vocem  ejus  au- 
diuut,  et  ideo  oves  sint  quia  aiidiunt,  qunrum  lale 


magis  ci  niiinr,  dum  cx  hnc  parie  alius  alio  paliea- 
lior,  aliiis  alio  cnstior,  sive  qiiolibet  aliud,  qiiod  ho- 
Qcsia!  viiaemagi .  el  niiiuus  «ccidcrc  potest  Porro 
ex  altera  parto  aliu:»  alio  Uoclior,  alius  alio  eloqueu- 
tior  vel  eruditior ;  sive  aliud  qiiodlibet,  quod  etiam 
sclbili  aninia:  inagis  et  niiniis  accedere  polesl. 

Quainvis  ergo  in  hujusniodi  pascuis ,  in  qiiibiis 
pascit  Dcus  quod  pascil,  non  siinplicitcr  sed  mulU« 
pliciler,  ea  quam  diximus  sit  divcrsiias»  in  ipsa  au« 
tcin  diversilate  magis  et  miniis  accidatvhl  lamen 
qui  pascuntur,  licet  propier  donorum  diversilaiem 
el  inensuram  nou  aequaliter  pascunlur,  oves  tameii 
Domiiii  omnei  sunt  el  dicunlur;  quia  sicut  stella. 
ab  stclla  cum  .differt  in  claritate,  omnes  tamen  siel- 
lab.sub  uno  continentur  Ormamontb,  ita  muto  qui- 
dcm  sanctoruin  sunt  differeniiaPy  propter  diffi^rentes» 
qiiac  iii  cis  suiit  virtutes,  oinnes  lamen  ad  uiiuin  Dci 
regiiuin,  37  pertiiicfe  noscuntur.  Unde  cum  Do« 
iniiiiis  pcr  propheiatii  diceret  :  Ecce  ego  ip$e  re* 
quiram  oves  mea$  el  vi$iiQbo  ea$  $icut  pailor  viti'- 
tal  gregem  $ut$m  in  die  tum'  fuerit  iii  medio  ovium 
suarum  di$sipataruifi,  siibdit  paiilo  post:  in  rivi$  et 
iu  cunciis  $edibu$  terres  et  in  moniibus  Israel  emitl 
paicua  eorum  {Euc^*  xx.xjv).  Rivi  ex  foulibus 
prodcuMt,  pascua  vero  terrae  humilia,  uiontiumsu* 
Llimia  sunt 

.  Quid  ergo  per  rivos»  nisi  quapdam  facia  et  dicla, 
qiix  ex  magiiis  Palribus  qunsi  ex  foiit  bus  prontiunt? 


nudire  et  cssc  sil  ejus  agnoscere,  sicut  econlrnrio  C  Qtiiii  aiitcin  pascna  terrae  nisi   leviora  divinoruui 


qui  non  audiuiit  ncc  oves  qiioquc  sunt«  cum  niagis 
binl,  $ub  ve$timenti$  ovium  lupi  rapace$  de  quibiis  di- 
« \lq\mafruclibu$  eorum  cogno$ceti$  eo$  (Malth.  vii)* 
qiiorum  non  niiJirc  ncc  esse  est  ejus  non  agiioscere ; 
si  ut  ipse  talibus  dicit :  Non  novi  voi,  di$cedite  a  me^ 
mdelic  ft,  fu  ignem  {eternum  (Matlh.  xxv). 

Locus  crgo  ubi  pascit  quos  pnscit  Dcus,  sunt  prala 
sive  virecia  virtulnm,  spiritual.uin  quoqiie  pasciia 
doclrinaruin,  ubi  inveuiunlur  et  aguoscuntur  qni 
sinl  oves  Doinrni  ei  qui  non  sinl,  quiA  (/ui  $ecundum 
tpirilum  $uni,  qnw  $pirilu$  $unt  $entiunt ;  animalis 
eulem  nonpercipit  eaquiBSunt  Spiritu$Dei(l  Cor.  ii). 

llaec  autetn  pnscua  ia  quibus  Deus  pascit  quos- 
cunque  pascit,    non  uuiformia  proptcr   dupliecro 


prxceptoruin  documenta  ?  Quid  vcro  per  montiuiu 
pascua  nisi  subliinia  divinorum  mysterioruiu  sacra- 
nienla  ?  proposuit  itaque  Deus  ovibus  suis ,  magiiis 
et  parvis  inflrmis  ct  fortibus  pascna  utrisque  com-, 
peicntia  juxta  utroruinqiie  capacitateni ,  quaienus 
et  pa:  vl  et  infirmi  habeaiii,  uiide  ad  xlern^im  vilaiii, 
nutraiitur  et  conrortentiir ;  inagiii  vero  ei  fortcs 
unde  proficianl  et  satientur.  In  lal.biis  sane  pvibus 
suis  qiuis  et  in  quibus  hoc  nipdo  pascit  Deus,  ipsa 
sibi  rcquiein  paral,  ut  in  cis  siiac  indigiiationis  gra- 
tia  cnbet  ct  requiescat,  iii  qnibiis  luiic  cubare  ct 
requiesccre  dicilur;  qiiando  eorum  piis  aciibusde- 
lectaniR.  Uudeper  prophetain  :  Super  qnem,  inquit, 
requitscnm  nisi  super  humilem  et  quietum  et  Ireineii* 


inoduin,  viveiidi  sciliiet  ct  docendi,  qiiamvis  uiro-  ^  lem  urmones  meosf  (l$a.  lxvi.)  Quo  contra  in  ra- 

proboruni  mentihus  laboraro  dicilur,  qiiando  eorui«« 
pravis  nctibus  quasi  fatigatur.  Uiide  cum  quibusfkiiii 
pervcrsis  propheta  iWct^reK :  Laborare  feci$li$  Ihmi' 
numin$ermonibu$  ve$tri$;  et  illi  re^ponderent  iluquo, 
eum  fecimu$  laborare ;  in  eo  ail »  quod  iixi$tis :  Om» 
ni$  qui  facit  midum  bonms  est  in  conspectu  Domini 
et  tates  ei  piaceul  (iialach.  ii).  Diviiiius  vrgo  qii»  a 
cordibus  pravorum  iiorversis  corum  aclibus  e\a-> 
sperala  et  quod^nunodo  lassata  repellitur  :  Spiritus 
enim  $anclu9,  sicnt  scripiuin  esl,  disciplino!  efugiet 
fietum  et  anferet  $e  a  cogilaiionibus  quw  $uiu  $iue 
iutelicciu  et  corripielur  a  $upertenienU  iniquitata 
(Sap.  i),  cujus  ropiilsio  illoruin  est  abjccliOy  ea  ii*i* 
niiujii  in  sniicioruni  iicuHbus  quoniuipiis  actibiis 


liique  pcr  se  qnidcm  sint  eadein  :  nnin  una  dicitur 
Jiona  vita,  nliera  buna  scieiilia,  in  suhjeclis  laiiH*n 
in  quibus  suiil,  et  de  quibus  pncdicnntur,  diversa 
siiiit  proplcr  diversas  graliarum  distributiones ; 
quin  unus  quidein  prxdienlur  humilis,  alter  mnn- 
surtus  vel  milis ;  isie  patiens,  ille  obcdicns ;  alius 
cnstus,  alque  alius  misericors  vel  largus,  sivc  aliitd 
aliquid  huju^modi,  quod  ad  moduni  bene  vivcndi 
prrtiiict.  Alicrn  vero  in  parle  qiia:  cst  bona  scien- 
tia,  de  lioc  quidem  siibjccio  prxdicatur,  qiiia  bonus 
onuor  sive  prasdicator  est;  de  illo  vero  quia  boniis 
iiiierpies  sive  cxpositor  esl ;  de  alio,  quia  pcritns 
nrtiiim  liberaliuui  est,  slve  aliud  aliquid  nuod  allinct 
ad  luodum  bciie  doccudi. 


lOM  >VOLDERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEOMS  COLON.  lOSa 

iuvitaltir  el  stisci|utur,  Miaviicr  el  qua«i  (lelectabi-  A  ex  ipsius  croaiurx  pulcliriludine  el  uliliuite  advcr- 


liter  cuLai  cl  re(|uiescul.  cu)us  suMiepiio  illorum  c.a 
dectio. 

Hogal  crgo  Ecclcsia  vel  snucta  anima  indic.ari 
sii»i  ubi  pascal  el  ubi  cubct  Sponsus,  el  Iiog  non 
q*ioruiK|Me  lcmiKis-o  scil  i.i  meriiiie.  Cuin  hoc  loco 
nieridies  juxta  aiiagogen  sohiniiiiodo  accipi  ilebcut« 
prinio  consi(ter:ire  libet,  qiiod,  quibusve  niodis  iWcai- 
tur  dies  ei  qiiot  qu:evc  parles  sinl  dioi,  ul  liis  pne- 
cogiiiiis,  queni  seiisiiin  cxpcditioi-em,  signifiraito 
diversii  contincat,  alicno  rclinqiiAmus  judicio, 

Vidctur  autein  d-es  non  siniplictt<  r  dici  propier 
divcrsas  significationis  formas  ut  propter  nomiiiis 
communionem  nitionis  autcni  stve  dcriniiionis  di- 
Tcr>itnlem  viin  {cquivocutionis  obtineat. 


terc,  atque  ob  boc  inexcusabilein   fore  si  boooroui 
Creatori  debitutn  creauirac  deferret* 

SeJ  cuin  lei  iila  naturatis  in  quibusdaiti  obpiifa 
cssct  constictudine  peccatidiy  \ex  scripta  est  data 
qii»  probiberel  et  coercerei  peccantest-ex  quA  nie- 
nliiin  ciijiisque  couslaret ,  dutn  aut  observatio  cjtis 
causa  essct  remHneralionis,  aut  prxvaricatio  caiisa 
dumn:Uionis.lii  quibusdam  39  vero  adeo  viguitkx 
ipsa  naturalis,  ul  scripta  lege  non  iiidigerenl,  duni 
i(:si  sibi  lex  esscnt  et  ostenderent  opus  legis  scri* 
pium  in  cordibiis  suis  et  sine  iege  exislcnles  ei 
qii£  legissiiut  facercut  lestiiiioniuiiu  reddente  e\* 
conscientia  ipsoruin  iii  die  quo  judicabit  Deiis»  oc* 
culla  lioiuinum  (Num.  ii).  Ubi  antem  ad  legem  na- 


roiiamus  ergo  ut  quatuor  sint  diei  rorma»,  B  tnralem  aceessit  lex  scripta,  post    mane  fact:i  est 


qiianiin  prima  quideni  diculur  dies  naturalis ,  se- 
qncns  vcro  ad  prioris  consiitnta  rormain,  noii  ab- 
surde  nuiicupelur  dies  actuslis.  Tertia  vcro  quae 
sbla  rntiohis  luce  consl:it,  noii  iiicongrue  appclletur 
dies  intelleclnalis  ,  porro  nltin>n  qusp  nunquam  de- 
flcil  ct  so!&  leinpore  carcl,  inqiie  siti  immutabininle 
dxa  prrstal  cougrr.uiitissimc  scilbatur  dies  getcrna* 
lis»  et  una  quidcui  csl  vil;c  bnmaiige  subsidium,  al- 
icra  componendx  viio*  exQmpluin,  lerlia  disceriicn- 
d:e  viiu!  speculunV,  quariaque  et  ulliina  beiie  cou- 
suiiinuia:  vilx  praemiuni. 

Coiistiiunuius  ul  baruutquxqnc  in  Ires  dividalur 
pnrtes,  videlicct  in  mane,  iiieridiem  ei  vesper.ini. 


qiiasi  meridies,  qiiia  bi  quibut  sol  justitisr  Jain  or* 
tus  erat,  dato  sibi  mandalo  s:ve  veritalis,  sive  novse 
legis,  laiito  Tervore  cbarilalis  erga  Dcuin  utrobiqiie 
accensi  sunl,  ut  mngis  cligerent  mori,  quain  pne- 
scripto:  sibi  a  Dco  Ieg''S  boiiestatein  pnuvaricari. 

lioc  vidcre  licet  in  illis  ferventissimis  utriusi|ue 
legis  aemulatoribus  qui  forlissiinuin  zcluni  babiie- 
ruut  sive  pro  dcfeudcnda,  sive  pro  conjuraiida  lege 
sancta,  quoriim,  exempli  graiia,  unus  ruii  iu  veieri 
lcge  Pbinees  Glius  Elcuzari ,  qui  vindicavit  legei» 
occidendo  eos  qui  praevaricalores  legisexstiteraut : 
Mathulhias  quoque  et  filii  ejiis  qui  le|;em  defeude- 
bant  %i  sepiem  fratres  qui  magis  elegcrunt  obser- 


except:i  sola  uiiiina ,  qtiaD  semper  teuiporis  experii  p  vando  legein  niori,  quam  praevaricaiido  vivere.  Quid 


fuiiy  et  esi  et  erii ;  esse  quippe  ejiis  ei  incompara 
bile  decus  est  ipse  Dcds. 

Et  prima  quidcm  qntc  cst  naluralis  nibii  ad  prac- 
aeutetn  aitinet  locum ,  nisi  qnod  caeiene  duie  tan- 
ttiui  tittima  quippp,  ut  dixinius,  siiie  loinpore  est,  ad 
cjtis  constitountur  formam; 

lu  naiurali  igiiur  die  uiaiie  est  primus  solisexor- 
tus,  qui  paulatim  ascendendo  succrescens  meridiem 
4^llicit  circa  mediam  dicm  ,  qiiac  fit  in  eo  ioco  ultra 
qiiein  sol  non  progrediens  qunsl  in  centro  figilur , 
atque  inde ileruui descendendo decrescens,  vesperain 
elUcif  circa  finem  diei  quod  est  tolus  soiis  occasus. 
'  Ad  bnjiis  aulcin  dici  fohnam  instiiuitur  ille , 
«picin  appcllaviu»us  actualem  abexordio  muodi  usque 


ergo  dicemus  de  illis  gloriosissimis  et  forlissiinia 
pngnatoribus  iu  iiova  lege,  aposlolis  videlicet  et  eo- 
ruin  sequacibus  in  quibus  ianius  eral  fervor  diviiiae 
cbarilalis,  lanlus  zclus  reciitudinis  ut  pro  fidc,  pro 
jnsliii;!,  pro  verilalc  omiiia  advcrsa  perferre,  oin- 
niiim  inortium  gcncra  subire ,  poslrcmo  in  ipsa 
ntorte  occumbere  non  dubiiarct?  De  quibus  Aposto- 
Ids:  SaHClif  iiiquit,  ludibria  ei  verbera  experli^ 
iHinper  ei  viHCula  eicarceres.  laiidaii  sifiil,  in  oc" 
ci$ioMeglttdiimoritti  siimI  (iiebr.  xi).  Nunquid  oniiie» 
jsti  sub  lege,  sive  sub  gratia,  iii  incridie  nou  fiie- 
runt,  qujiido  lanium  ardorein  leutationis  iu  cor- 
pore  et  corde  pertulerunti  niagnos  niuiiruiu  arstiis 
jliius  nieridiei  dupliciier  ausiuuulis ,  quia  et  uieiia 


a«i  fincm  cjus,  citjus  luaue  fuit  icinpus  iliud  aiite  j^  iilorum  a^stuabat  rer\orc  suiict^  cnuritaiis  et  cor« 


lcfcm  quo  lantum  naturali  legc  bomo  uiebatur, 
mcridles  nutem  sub  iege  et  graiiu  qtiando  et  natnrali 
ct  scripta  lege  instruebatur;  jiorro  vcspera  tempus 
uitiuii  judicii,  quando  etpro  naturali  et  pro  scripta 
[cge  jiidicabiinr,  sive  ad  vitani  sive  ad  morlein. 

Anle  legem  qnippe ,  per  naiuralem  legeui  niane 
hnbebat,  id  cst  priucipium  quoddain  discretionis ; 
diicc  ratione  qna  vidcre  et  agnosccre  posset,  quaii« 
tutn  brutis  aniiiialibtis  pracstaret,  qnando  boiiuni  et 
innlum  discerncrc  posscl ;  lid  somniinn  anteni  con- 
sidenirc  cl  lutclligere,  iiutlani  croaturam  sc  i|isam 
posso  crcarc,  sed  cssc  qnoddaiu  increatnin  quod 
omni!i  qtia!  faclu  sniil  jusscrit  licii,  el  quanluui  cx* 
ix*!feniius  itlud  ci  gtorios«ius  cs:>el  oir.nibu^  crealts 


pus  aCDigebatur  ae&iu  niulias  (ribulationis. 

Vespcra  quoque  quac  est  teinpus  iillimi  judicii » 
decernere  itebct  btijusroodi  cincritis  tironibus,  pro 
aeslu  laiboris  refrigcrium  ct  requiem,  quibus  a  rege 
CCBlesii  pro  cujus  amore  dcsudavertint ,  dabilur  ae- 
teriUG  remuncraiionis  donaiivum,  videlicet  illud  ge- 
neralissimuin,  iiidencieiib  et  iiicoininutubile  bonuiii 
qiiod  est  ipse  Deus  deorum.  Nam  boc  est  Dci  reiuu- 
ncrnrc,  seipsum  eleciii  suii  dare. 

Porro  ille  inlellectualis  dies,  eisdem  qiias  snpra 
posniniils  parlibus  non  inconvenienlcrconstat,  qtiia 
in  ctijusqne  seii^u  qni  fpliMidore  et  caUire  viilutuiu 
viget,  quasi  qnoddamninne  esl  boni  operis  inctioa- 
tioj  mcridie»  autciu  bcuc  iucbuati  operis  pcr  iiiere- 


iOS3 


COMMENT,  IN  CANTICA  CANTIC.  --  LIB.  I. 


mi 


iiionia  rl  rrofocliim  gsinctii  tis  pcrrectio;  vcspcra  A  (inm  vcspora  qnasi  solis  ali  al:o  axc  dcsccniiMs  ct 


v<ro  bMie  iiiclionti.  mclius  perfecii  opcrlsoptima  ad 
rriicin  iisqiie  compleiio.  >  Dies  iste  iii  uno«|uoqne  sa- 
piente  ipsc  intcllectus  est.  qnod  cn  qu:i»  eirra  sc  sunt 
40  ^iv<^  '>>  rogitaiiohe  sive  in  oprre  dijuilicat  el 
discerniU  quia  in  luinine  est,  ei  vi.ierc  poie>t  quid 
8  bi  h\\  agenduin  quidve  vitan-iUin  ;  qni  auteni  in 
lenebrh  ambulat,  nesck  qmo  cnt  {Joan.  xii  ;  /la. 
XXIX,  l);  quia  tt^ucbr»  exr.Tcaverunl  oculos  ejtis  , 
ideoque  opera  ejus  opera  sunl  tcnebranim  qut, 
qiioniam  dicm  isium,  id  est  iulellecium  non  liabety 
pariim  difiiare  ab  irraiionnlibusdicilur,  propter  ir- 
rationabilcs,  et  quasi  bcsliales  quosdam  ntolus 
.'(Ciuiiin  pravoritm. 

lliij  :s  iiitclocuiulis diti qimi  priinordia  lueis  sunl 
prima  lioiicslalis  opcra  adhuc  parva  ct  tcnuia.  Sed 
cum  assidnitalc  pcrcreverinl,  ct  qneHidam  ex  eis 
cnlorcm  auimud  conceperit ,  ipso  calore  paulaiiin 
aiigmentum  capiente  in  tolam  divinaB  charilalis 
cxardcscit  plenitudinein  tnnqiiam  hiijus  diei  incri* 
irM.>m,  qu:in(!o  clarior  lux  iiileHigeniiie  apcritur,  ita 
ut  jam  iiihil  in  lerrenis  libcni,  scd  tinus  in  Dei  aiiiore 
frrvcscat.  Unde  Psalmisla,  nl  liujnsdieimane  ineri- 
diemque  describcrei,  dicit :  ConcaluU  cor  meum  in- 
ira  me  el  '%n  meditalione  mea  exardescii  ignii  (l^sal. 
xxxviii) ;  ac  si  paiciiler  dicnt :  Jam  pridein  per  desi* 
(.'eriuni  boni  opcris  mons  mea  concalu'4 ,  sed  quia 
hiijus  ineditalione  niandatorum  Dei,  ab  imis  ad  su- 
pcrua  pcr  contcmplationem  qiiolidie  ducilur ,  nou 
Jam  taiiium  lalei,  sed  tota  in  aworem  rondiiurissui  q 
i|;iiecharitatis  aidet. 

Yespcra  autcin  hujusmodi  diei  est  boni  operisusque 
ad  (incm  viix  consummatio,  necquidquam  prxceden- 
ics  panes  ronfcrre  poicrunt.Si  harc  ultima  dertieril, 
qui  enim  perseteraverit  ustfue  in  [itiem,  hic  saltus  erii 
iMatih.  XXIV ).  Ijide  Psalmista  :  Etevatio^  inquit, 
manuum  mearum sacrificium  tespertinum{PsaL  cxl); 
ac  si  jlils  vcrl.is  dicat:  Principium  sive  profectus  ope- 
rum  mcorum,  tnnc  cst  Deo  sacrificium,  si  iu  eoruni 
iiudio  diem  clansero  cxtremum.  Et  prxccpio  lcgis 
ratidn  hoslix  iti  t^acrificio  jubelur  offcrri.  In  caudam 
qiiippe  Hnis  est  corporis.  Et  ille  bcne  immolat,  qul 
«acrirrjium  boni  operis  ad  llnem  debil»  perducit 
aclionis.  Ilinc  Joseph  inter  reliqnos  rnitres  taJarem 


cilnris  dercciiis  ,   sicut  et   illa  41   ^^'^^*i  honio  a 
cnlorc  jiiventuiis  den^it. 

Sive  ergo  iiitcll«H:tus  distingiiatnr  por  nctntnm 
moincnta,  sive  in  ipso  intelleciu  dislingualur  per 
opernm  increincnta,  dies  inlelleclunlis  non  nhsnrde 
iVwi  pot"St,  ut  hoc  sit  quod  Psahnista  dicit :  Vespere^ 
H  mnne  et  meridie  narrabo  et  annunliabo  {PsaL  liv), 
ac-si  dicai,  et  in  pueritia  et  in  juventute  et  in  seiie- 
ctute  sive  xiatis  sivc  intelleclns  tanquntn  maiic, 
nieridie.vespere.doccndo  et  operando  recte  vivendi 
rcgulam  aniiuntialio. 

Ulliina  sane  forina  diei  qtiam  aeternalem  dixMniis 
islarum  trium  partium  solam  habct  nicridieni. 
lianc  eniin  per  se  quidcin  nulluin.sed  in  illisqui  ea 
participant,  aliqiiod;  ante  rcsurreciionem  quidem 
in  sola  anima,  quando  ad  eani  feliciler  moriendo 
nascnnlur ;  in  rcsurreclione  vcro  et  in  aninia  ct  iia 
corpore,  quando  ad  eaiii  fclicis>ime  resiirgendo  re- 
nascuniur,  quam  fclicitatem  corporis  el  aniiiKti 
Siriplura  saiicta  duplicem  appcliat  stolaui ;  simpli- 
ceni  auletn,  holius  anlmae  beatitudineiu. 

Quo.l  crgu  iniiium  aliqiiod  habet  beatitudiuist 
ctiamnuiic  in  aniiua,  el  tunc  in  corporc  siuiul  et 
airuua,/ui  participantihus  mano  quoddaui  esl,  sicut 
(.'ictumesl;  in  sui  vero  iiatura  et  proprictaic,  qnai 
iiniuutabililcr  fuit ,  etesl,  ci  crit,  nunqiuim  manu 
ftiil,  quia  ipsa  beatitudo,  Deu.s  e^t,  ciijus  immutabi- 
litati  iminukibiies  facti  parlicipant. 

Porro  vespcra  nec  in  se,  nec  in  participautibua 
halieii  nllo  modo  poluil  vcl  polerit ,  quia  cuinjilo 
scternaHlcr  fixi  slabunl ,  ctijus  naluraii  a^ternitati 
per  gratinm  conjuncti  snnt.  Meridieni  autem  sem- 
pcr  et  iu  se  et  in  pariicipanlibus  habuit  et  habebit ; 
iii  sc  qnidcni ,  proplcr  specialem  pul.hritudinis , 
clnritatis  cl  qnictis  pru:stanliam;  in  participaniiUus 
vcro  propicr  ardenlissimum  divinrc  charitaiis  fcr- 
vorein,  qnu!  in  illa  vita  tanto  fervcntior  cstenquam 
in  hac  vita  habcre  possunt,  quanto  constat  quod 
illa  longo  cst  feliciur  et  iiiconiparabilior  isla.  Unde 
prophela  :  Vivii,  inquit,  Dominus^  cujus  ignis  esl 
in  Sion  et  caminns  ejus  in  Jerusalem  {Isa.  xxxvi). 
Phis  cst  cauirnuui  esse  quain  ^[iiein,  quin  ignis  esse 
el  parvns  polest ;  fn  camino  autoni, .  vasticr  flauima 


tnnicani  habuisse  describitur ;    tunica  quippe  usque  ^  stuceiiditur.  Siun  vcro  speculalio,  Jerus.dem  auteni 

vUio  partsdicitur;  pnceni  vcro  nostniin  hic  interiiu 
spcculaniur ,  ul  illic  postmodum  plciie  videamus. 
Kx  aniorc  ergo  Doinini  in  Sion  ignls  cst,  in  Jcriisa* 
lein  caminits,  quia  hic  ainoris  ejii»  (limmis  aliqua- 
tentis  ardenius,  ubi  aliquid  de  illo  conteinplamur, 
scd  ibi  plenc  ardobimus  ubi  plenc  videbiiuns  qtieni 
aniamns. 

Meridiem  ergo  solam  halict  ista  dics  xternniis 
longe  ciariorem  ei  ferveniiorem  pra^scriptoruni  dic- 
runt  formalinm  sive  natiiralinm  mciidicbus ,  qu» 
tauien  secunduni  incrita  pnrlicipantium  suscipit  ma- 
gis  48  ^^  uiinu8,quia9  cum  ipsa  per  sc  una  cndeia- 
que  sit,  ca  tanini  pariici|iautcs  dissiiiiitilor  parii*> 
ctpaiu.  In  domo  cuiin  Vatris  VMHsionci  muHtr  stmt 


adtalumcsiopushunum  nsque  ad  coiisummalionem. 

Esl  igitur  intellecliialis  diei  innne  virtus  inchoa- 
tiva ;  nicridies  antcin,  virtus  iwrfectiva  :  vespera, 
virtns  conlemplativa ;  suscipit  anicm  linjusnio<li 
dies  ningis  el  minus  juxla  Iriplicen  lemporaltsincre- 
nicnti  iii  hominc  quatilatein  :  in  pueriiia  cnim  ml- 
iior  e^l  intellectus,  in  juveniute  niajor,  iu  scnectntd' 
innxiinus.  Nam  qiiod  rcliqnuni  fnerit  in  multis  de- 
ficii,  \elut  in  decrcpiiis  ,  qui  altqiiando  seiisu  re- 
pncrascere.vidcnlur.  Est  antem  piieritia  sive  ado- 
lo^ccntia  qiioddam  m:ine,  quasi  solis  exortiis  ;  ]«• 
vt^ntus  quu^dam  mcridies,  qiiasi  solis  allissimus  as- 
ceiisus  el  fervcntlssimuin  teinpus,  sicnl  ct  ejiis  artas 
iiia&imi  i'ah>r:scst  ct.roboris.;  scuccCms  autcni  qtise- 


1055 


WCLBERONIS  ABfiATIS  S.  PAMTALEONIS  COLON. 


{Joan.  tiv),  quja  iit  uno  prnrmio  diversa  est  gloria  A  miinHs  conriilcrit^-  reiBpffndft 
eleciorum,  sicnt  ei  niiscria  reprol)orum  jaxta  ulro- 
rumque  nieriiuin. 

Hoc  itaque  k>co  nec  priiuae  nee  uliiniae  diei  meri- 
«lics ,  8Cd  inter  hos  mediorum  scilicet  actualis  et 
intellectuali^  consideranda^est,  quia  vel  in  activas 
vcl  in  contempUiivai  vit»  sludio  debet  peudere 
uniusciijusque  rccie  viveiitis  iiiteniio. 

Igitur  quoniam  mulli  videntur  in  fcrvore  divinas 
cliaritatis  esse,  sive  in  activa,  sive  in  conieinpla- 
tiva  vita  existens,  qiii  sinipliccm  oculum  ndn  ha- 
benl,  quia  bona  nou  recta  intcntione  agunT»  diini 
liac  fion  pro  Deo,  scd  pro  inani  gtoria,  vel  pm  ter- 
rono  lucro  o^tentant,  quos  ab  bis  qui  verc  Deuin 


amant  discerncre,  valde  est  difilcile,  postulat  Eccle-  |^ 
sia  sive  aliqua  sancta  aniuia  Sponsuhi  suiim  ut  ei 
indicet  aliquo  niodo  siipra  positorum  niodoruni, 
per  spirituni  discretionhs ,  qulnam  sint  illi  qui  non 
siniultane  sed  veracilcr  illuin  dilig;int  ct  seqiiantiir, 
in  quibus  ille  pascat  dulcedine  mandatonini  suo- 
rum»  et  in  quibus  cubct  et  quiescat  dolcctabili 
quiele  virtulum  in  meridie,  idest  In  fervore  cbari- 
tatis  sus,  sicut  ipse  dicit  :  Si  qui$  diligH  me  iermo- 
nem  tneum  servabil  el  Paler  meus  diligit  eum,  ei 
ad  eum  teniemus  et  mansionem  apud  eum  (acie^ 
mu$  (ibid.).  Qni  enim  sermones  Dei  -observ.-it , 
probat  se  Deum  diiigerc ;  et  qui  Deum  diligit,  Dcl 
inansiotie  est  dignu^.  Quare  autein  biijirs  donum  di> 
scielionis  postulat, subtlitcansain,  dicens  :  Ne  vaaari 
ineipiam  posi  greges  iodulium  luorum.  C 

Sodales  Gbristi  aliqui  sunt,  aliquipiiiiinturetquia 
vitx  qualitate  diffcrunt,  rccte  non  grex  sed  greges 
dicuntur.  Aliter  eniin  dicuntur  qui  sunt»  aliter  qui 
putantur  :  quia  bi  qiii  sunl ,  veraciter  Cbrisium 
irnitaninr,  sive  sint  praelati  docentesot  iiistruenles 
subjcclos  verbo  et  oxcmplo,  sicut  Cbristus  discipu- 
los;  sive  ^iut  subjecii  andiontcs  et  interrogantes  se 
inviccin,  sicut  de  Cbristo  scriptutn  est  quia  invene- 
runl  eum  ih  lemplo  audientem  el  inlerrogantem 
eos  (Luc,  ii)  :  qui  aiitein  putantiir  lantuin,  sed  noii 
suiit,  siniuiantcs  se  Cbristuin  sequi,  solo  nomine 
prai^suhl»  et  m  c  vcrbo  ncc  excinplo  sulijcctia  prse- 
suNt.  Sul  ject.  aiiteni  iiiter  se  veluti  rraires  sint  (ic:a 
cb.irilate  juiiguntnr,  ct  ideo  non  agnoscuntur,  tales  D 
crgo  sodaics  sponsi  sunt  et  putautiir  :  sunt  quia 
Vcri ,  pulantur  quia  fleli* 

.  Quocirca  necessariain  sibt  postulal  discretionem, 
nt  quia  iupra  proiniscrat,  qiiod  eiiani  filli  matris 
bux  pugnaverint  conlra  s«s  ot  ideo  duliiuin  sil  qiii 
sint  lidcles,  qiii  inftdeles,  dala  sihi  discreiionis  gra- 
tia,  po  sit  .ngnoscere  quibiis  se  debeat  conjungcre , 
quibus  doceutibiis  credere ,  a  quibus  recie  vivcndi 
r«irniam  assuiiiere,  i(3  "^  ^^^  ^'  necesse  vagabuii- 
dain  circuirc  el  ignoraiiter  fortasse  abire  iii  errores 
sed  alium  simulutorum. 

Cui  laiitcr  postuianii  Doniiniis  qiiasi  olijurgando, 
cur  in  aliqna  tenlaiione  de  ejiis  adjotoiio  dilDdal, 
ctii  pro  in:ign;i  conbolMtioue,  diverMUU  gcatia;  •UiC 


1656 

$i  igndras  1$  ^  o  pnU 
eherrima^  inier  mulieres  f 

Vers.  7.  —  Si  ignoras  /e,  o  pulcherrima  inler 
tnulieres^  egredere  et  abi  }:ost  vestigia  gregnm^  et 
pasce  kocdos  luos  juxln  tabernacula  paslorum. 

Paulo  suporiiis  ubi  quadrirorinem  descripsimus 
diem  iuiellcctualem,  sive  actualcm,  parliculariter 
in^aliquo  coirstiiiiimus  sapieiile,  inrellectnaleni  qoi» 
dcm  proptcr  rattonem  et  luccm  inter  lenebras,  lioc 
est  tirtules  ct  vitia  recte  dividenieni  :  actuaicin 
Tcro  propter  discretionem»  ea  qunc  recte  perspexeril 
iirbperalncis~prorerenteni;  nunc  vero  Hil  prohibel 
imiversaliler  qtioque  in  unoquoque  boniiiie  iiiiel- 
ioctualem  taiiliim  constituere  diein  propier  naiura- 
litCr  sibi  iusitse  rationis  vivacilalem. 

Ponamus  crgo   ad  simililudinem  naluralis  diel 

qni  integcr  dividilur  in  diein  et  nocteni,  bujas 

quoque  inteKeclualis  diel  in  universali  lioniine  se- 

cuiidum  privalionem  et  babitum  diias  porfioiies,  hoc 

csl   cognitionCtn  sui  et  iguorantiani  qiiarum  prior 

pro  die,  sequcns  pro  nocte  rcputolur. 

•  Hoc    est  enitn   quidam  auiini  babitus  justiiiae, 

quaudo  ex  plena  siii  cognitione,  qiiamdain  assuniil 

honMiatis  rormain,  qua  afTectus  sive  ad  quani  dis- 

positus,  per  adjtivantem  se  gratiain  iii  taiiiuin  pro- 

ficit,  ut  hujusinodi  aflectio  sive  dispositio  transeai 

in  habituin,  atqiie  ex  lioc  totus^  homo  jitslus  prvdU 

cetur.  Hujiis  autein  habitus  privatio  est  injuslilia, 

quando  ipse  animus  aut  nunquam  adinisit  aiiqiiai» 

pietatlBTormam,  aut  si  h»t>Ait,  aniisit,  divina  se 

dcrcrente  gratia;  vcl  aliciijiis  dcrorniitalis  attraxii 

vitium,  ciijus  affeclio  sive  dispositio  giinlli  modo 

transit  in  habilum  priori  contrariuni,  ut  sicul  par- 

ticipatione  justitia;  juslus,  ita  parliclpaiioiie    iuju* 

Sjiitiie  dicatut  iujustus  rqiiod  est  secuncliiiii  liabi-^ 

Kim,  sec.undiim  privatiortcm  vero,  qtiod  vcl  ipse 

caret  justitia,  vel  qiiod  injustitia  est  privalio   jii- 

stitiae,  juxla  descriptionem  mali,  quod  dicitur  ma- 

luni  non  esse  aiiud  quain  privatioboni,  boni  .nQtein 

S|iccies  et  jusiitia,  sicut  econtrario  niaii  iiijustitia. 

Scd  quia  Inec  species  boni  nascttur  o.\  ea  pane^ 

quae  est  cogniiio  sui,  et  spccies  inali  ex  ea  pane 

qiiaeest  ignoranlia  sui,  diceiidum  est  quid  sit  seip- 

sum  cognoscere  et  ignorare. 

Se  ipsum  quippe  veraclter  cogno8c't  quisquis  ani^ 
lUi  indagalioiie  pcrpcudit  qnantum  prxstei  omal 
visibili  creaturae  in  co  qiiod  ad  similituilincm  Dei 
creatus  est,  qiias  siiniliiudp  non  in  corpore,  sed  in 
incnte  atlenditur  secunduin  prxrogaiivani  ratioiiis 
liileliigcniis  44  ^^  discernenlis  quaiitcr  ipsa  quo- 
quecreatura  ejiis  uiilitiili  servieiis  ei  subjecta  sii; 
quod  ejus  corporea  substaniia  sursum  porrecla  sil 
quasi  quoddam  coiumonitorium  mentis,  qu»  de- 
beat  tcrrena  despicere  et  ad  coplc&tia  &e  sublevare, 
quod  tantum  ejus  naturam  Deus  diliierit,  ul  pro  ea 
retliineiida  sanguineui  suum  fundere  dignaius  ail ; 
poatronio  quod  eamdein  naturain  ad  lantam  gloriani 
pra;deiilinaverit,  ut  suae  euin  imiiiorlaiitalis,  luiniu- 
tabilitatis,  x*tcruitatit  quaudoque  purticip€:u  faccie 


im 


COiniENT.  m  CANTICA  CANTIC  —  L!B.  I. 


lort 


tlecreverii,  alqae  iileo  omnis  lionesiatls,  Tiriulis  cl  A  aiiiein  diligere  esi  jiisliim  esse,  profccio  diiiiiiJuiii 


disciprni»  percepiibilem  fccerit,  »icque  ex  lioc  siil 
cogniiioiie  qiiasi  el  ciijiisdaro  dici  luce  dicihir  ad 
desiderandam  cl  oblincndam  jusliliam.  Sicut 
ccoiitrario  ad  iiijiisliliam  tnliilnr  qiiadaro  carcilale 
ineniis,  quasi  ciiju^dam  noclis  teiiebris  qnando  om-^ 
iiia  iH.i  pro^scripta  nec  scit,  nec  -potest  in  se  cou- 
siilernre  qiiod  est  se  ipsitin  igunrarc.  Est  ergo  co-' 
gniiio  sui  quasi  qiioddam  jusiilix*  bonum  disposilo-* 
riuin,  s>ut  ct  ighoninlia  sui  quoddam  ipsius  justi- 
liai  maluni  privaiorjum.  Sponsam  igitur  suam  spon- 
sus,  boc  est  Cbrislus  Ecclesiam  sive  qnaiHlibel  saii- 
ciam  animain  quae  couqiiesla  fuerat,  quse  lion  t:in« 
liim  ab  cxlraiieis,  veriiiu  eiiaiu  a.  fralribus  perse-^ 
culionem  pateretur;  el,   idc<rco  TaKie  diflicile  esseC 


diligcrecsl  injustum  esse.  Diio  autem  contraria  uno 
eodemque  lem|K>re,  in  uno  eoduinquc  siiiiul  essa 
non  possunt,  iit  aliquis  possit  csse  simul  jiistiis  et 
iiijiislus*  Rursiis  iu  uuo  codemqiic  diTcrsis  Uimen 
leinporibus  possibile  esi  duo  csse  contrari»,  ut  nune 
aliquis  boni  aliquid  faciens  jiislus  praediceiur,.  alio 
Tero  tempore  percaus,  iiijustiis.  Porro  defiuile  simiil 
dici  jusl^s  ct  jiijusius  uiio  coUcmque  leinpore  neine 
polesl,  sicul  jaui  dixinms,,qnodcx  verbis  Evangelii 
docetur,  ubi  quibusdam  dicilur :  ilirl  facile  arhortm 
bonam  et  fruelum  eju$  bonuni^  aul  facile  arborem 
malam  et  fructum  eju$  malum  (Matih,  xii) ;  ac  sl 
dic^it :  Quia  iitnimqnesimul  definiie  dici  boiii  ei  mali 
non  potesiis  uno  eodeinque  lempore,  necx^sse.est  ut 


discernere  inler  sodales  spensi  qui  sint  Tcr:,  qui  ^  unum  istoriim  in  Tobis  exisiens 'jlterum  periiuat,  hoe 


f.ilsi,  objurgans  propler  biijuscemodi  pusillanimi(a« 
tcin,  ct  quodqnasi  destitula  esscl,  grnti.-e  Del  in  s€ 
largilafeni  non'- osleudeirel :  Si  ignorae  te,  inqiiil,  o 
pulckerrima  inler  ufti/terfs,  egredere;  si,  iiiqiiil,  coii- 
siderationcm  tui  miiiime  capis,  et  ignoras  quia  ud- 
simililudiuero  meam  facla  es,  quod  le  ralioiiis  ca-' 
pacem  feci,  ul  inielligas  quid  nppelere,  quid  refu- 
gere  debeas,  quod  te  nieo  sanguine  redenii  et  iiiier 
diversoruui  doginalum  synagogas  sire  caeteras  aui-* 
iiias,  solnm  sine  macula  et  ruga  puicbram  fcci,  et 
baptisniatis  ablulione  et  speciali  sacramentomm 
nieoVuni  donatione»  nec  non  diversaruhi  gratiarum' 
distribuiione,  quod  boc  modo  lalem  le  feci,  ut  mc- 


esl  vcl  lionilas  malitiam»  vel  maliiia  boniiatem.  Iloe 
quidem  dicioni  sii  juxta  iuUrioris  bomjnis  siaiuin« 
qui  semperauiiu  bono,  aut  iu  nialo  coustiiuitur;  led 
si  loiuin  bomincm  qui  cx  anima  et  corpoie  conslat 
considcres,  haec  regela  dialecUconnv  deOciU  qnia 
possunt .  uno  eodeinrtuc  ieinpore  jn  .unq  eodemque 
siiuul  duo  couiraria  esse<  Contraria  euim  iuut  bo- 
nuin  et  nialum,  duo  Tcro  sunt  homo  et  peccaior. 
Ei  lioino  quidem  secundum  subsiauiiam  bonuiii 
qiioddaia  csl, tfmNia  enim  quas  fecil  Deut  erant  vatde 
bona  (Cen.  ii);  peccalor  Tcro.  bome  quoddain  ma- 
liiin  esl,  quod  ipse  Jiomo  focit.  E(  baec  duo  <  ontra- 
ria  suni  in  uno  eodeinqiie  tempore,  quia  boc  quod 


riio  non  dcbcas  lurbarl,  sed  magis  conforlari.  ei  c  *»®*"®  ^*  \\omm  est,  quod  peccalor  malum. 


in  nie  gloriari  duin  iinpossibile  lit  te  omniniodts 
destitui,  qiiam  tanto  mihi  gratias  et  niisericordiae 
ineae  dignntioite  consecraTi;  si  boc,  Inquil,  ignoras 
cl  scire  i\^irtc\,^%; egredere^  hoc  est,  tt\  foras  a  hieo* 
conlubernio  et  a  secreti  mei  coiisortio,  quia  oitiNft 
ignorans  ignorabitur,  et  nulta  pariicipatio  luci  ad 
tcnebrai(l  Cor.  xit;  II  Cor.  Ti),  et  abi  post  re- 
stigia  gregum ;  boc  est  imitare  aclus  popuKitoin' 
qui  non  sunl  unus  grex,  neque  unuin  ovile,  qu!a 
non  est  illis  unus  pastor,  quoniaiA  ab  unitate  fidei 
se  prxcidentes  diversos  sequuuiur  muliiplicuin  cr* 
roruro  inagislros.  Et  pasce  hffdos  tuoif  boc  est  nu- 
iri  el  fuve  nolo»  luos  carnales  el  luxoriosos,  ftr^" 
hadot  tuoi^  id  esl  peccatorci  tuo  verbo  et  eieuipio 


Sponsiis  ergo  sponsam  .s^vcrjus  alloquiuir,  quasi 
Tagabumlaui  eiriiicertaui  ct  minus  coniideutcin,  cl 
quoddam  Immedialum  oslendens  ex  una  hac  propo-^ 
silione  qua  dicit :  Si  ignorat  le^  o  pilcherrima  inter 
muleres^ egredere  et  abi  poit  wtigia  gregum^  dcMtei 
altenim  de  duobas.  nei>*es$arie  eligendum  ,  videlicei, 
ul  aut  cognitione  sui  juslitiae  bonuui  assumeiis  spe- 
cialiler  Deo  aflhacreal  coiiieuipjaipria  cl^aritaie,  aut 
ignoraiiiia  suae.  iiijiislitiaa  malum  iiicidens  ab  ca  re- 
cedal,  saccolum diligcndo  priTaloriaactione.jnju»ii« 
ti;v  eniin  malum  prlTal  houiineui  justiliae  bono. 

46  I^i^^  ilaque  Sponsus  sponsac,  id  csi  Cbristns 
cuique  iideli  aniiiue,  ut  si  se  ipsain  In  lanlani  cor- 
dis  cxcitatcm  depiesiserit,  ut  nec  Telit  nec  possit 


pntidos  cl  iii  judicio  45  ad  sinisti^am  poneudos;  *>  ag»osc«rc,  qiiam  graiiosam  cam  prae  c«|erifi  pul- 

juxta  tabernacuta  pattoruik,  hoc  cst  juxta  couTeii* 

liiuln  erraiiliuui   niaglstroriiin,  qni  inulla  liabcnt 

laberiiacula,  qnia  diversas  constiiuunl  syungogas 

proptcr  varias  doclriuaruiu  scctas,  leccdoiilcs  al^ 

illo  uno  nico  labernaculo.  in  qno  e  1  unut  bOminut^ 

una  fidet,  unum  bapiitma  (Ephet.  iv),  uulluinque  cst 

in  cntlioiica  uiiilale  scbisina. 

Ilaec  aiiieiii  Tox-Sponsi  noii  praecipicntis  esl,  sed 
prxdiceniis,  qiiia  juxU  ipsius  tocciu  :  Semo  poteU 
duobus  dominit  tervire  (Matih.  Ti),  lioc  esl  Deo  et 
.sxculo,  iicqiie  simul  diligerc  Deuin  el  sa?culum:  et 
Joaiinis  Toce  dicitur :  ^ti in  omnit  qui  diligit  mundum 
uon  est  chariiat  Putrit  in  illo  (IJoan.  ii).  Quocirca 
ti  niui.duui  diligcrc  iion  csi  Deutli  diligere,  Deum 


cbritadine  roenlis  Deus  dotaTeril  ad  «^usiderandiini 
et  intelligeiidiNu  divinae  iu  se  bonilalis  proposiluiu, 
cgrediatur  de  meiitis  suae  sccreto  et  abeal  |km' 
iataui  ctspatiosain  viam  erraiitiuni  populoruuu  ubi 
cariialis  nulriat  inotus  secuiiduin  doclriiiani  inagir. 
siroruiu  conirnrii  doceiiiiuro  ,  :«ieqiie  voleiiiiuiii. 
habcrc  Doiuiui  tabernaci»luin  in  quo  suuturna  aurea 
habeos  mauua,  et  Tirga  Aarou  el  tabulae  lefttarocull 
quia  iu  ea  pnedicantiir  et  veneranlur  Cbrisli  divl- 
nilas  el  humaiJiaSyei  sacordoialis  diguitastet  luaa-  - 
daloruui  diviiiorum  subliinitas. 

Ilxrclici  eiiiin  slve  scbisinaiici  multa  baoenl  la* 
bernaculn,  propter  varias  doclriiias  quibiis  sedii«. 
ci^nt  Sttos   scquacct  et  putant  suaui  couTetttuui 


md 


ecclesiain  cssc,  ciim  sint  synagnga  Satan».  Nul- 
Ins  aulem  loctis  -sahilis  esl  exlra  Ecclcsinin'cn- 
tlioltcam  ,  nci^ue  snnt  Alinc  crclesioc  diccndu* 
prxter  lianc  unani,  quse  qunmvis  in  niullas  parlicu- 
l.ires  (lividaiur  ecclesias,  laincn  propter  unitalem 
fidei  una  est  sancia  universalis  Ecclesia.  Unde  et  in 
hoc  codcm  Cantico  dum  Sponsus  diceret  qnia  iexa* 
gUita  ium  reginas  et  octoginlaconcubinm  el  adole^ 
$centularum  non  esl  numerust  siihjecit :  Una  et  cotuiU' 
ba  mea^  perfecta  mea,  una  e$t  matrh  $uos  electa 
geMtrici$  kua  {Cant.  vi).  Ilinc  est  quod  ipsc  primus 
Pastor  cjusdein  Ecclesiae  nondum  pcrrectam  ade- 
ptus  scientiani  conspecta  in  monte  gloria  Domiiii 
dum  diceret :  Domine,  bonum  e$t  no$  hic  e$ie,  facio' 
ntu$  hie  tria  tabernaeula^  ttbi  unum,  Moy$i  unum  et 


WOLBEROMS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  |0€0 

A  Cum  ergo  inles  vos  pcr  gratiam  Dei  aspiciti!i. 
ndite  inargaritam  vestram  anie  porcos  mitiere  ut 
Goncnlcenl  enin,  lioc  esi  n«diie  eiire  dc  illo  conieni- 
plativo  ef  tulissiiiio  Sponsi  vestri  secrclario,  et  abire 
post  saBculariiim  aciionum  slrepiliis,  ulii  carnalia 
desideria  complt^atis  secundum  docirinam  hoiniuum 
impioruin,  de  qiiorum  tahernnculis  fugeie  drheii», 
ne  vos  lcrra  sxcularis  convcrs;a  onis  ahsorboat, 
sed  poliiis  cuin  vos  rccie  agnovcrilis,  ^ralias  divina: 
digiiationis,  cujus  hoc  niiinus  estis  rcrene  el  dc  liO- 
uis  ad  mcliora  per  singulos  dics  proficcre.  onininio« 
dis  satngite»  quatenns  de  hoc  prxsenli  ial*eraa€ulii 
ad  illud  cceleste  iransmigrare  possiiis,  diceuifs 
cuni  Psalinista  :  Quam  dilecta  tun  tabernacuta,  Do- 
mine  virtutum,  concupiscil  et  deficit  anima  mea  in 


Elio!  unum  {Matth.  xvii);  non  est  eiauditus,  iieqiie      ttria  Domini  {Psal.  lxxxiii). 


approha  uin  ejus  lale  consilium,  quia  neque  iu  lcge, 
ncque  in  prophetia  ernt  seorsum  aliqua  consti* 
tiicudn  Ecclesia,  scd  Novi  Testamcnli,  in  qno  lex  et 
propheta^  recapitulantur,  sola  et  una  erat  per  to- 
tuin  orbem  sancta  et  universalis  suscipienda  ei 
Tcneraiida  Ecclesia,  Nihil  enim  esl  aliud  Evange- 
lium  quam  lex  et  prophelae  fuiurum  rehus  et  verbis 
dciiunlianlyjam  faclum  Evangeliiim  repraeseiilat. 
Uiide  Ezechicl  in  visione  glorix  Dei  ;  A$pectu$ ,  iii- 
quit,  rotarum  et  opera  velut  $i  $it  rota  in  medio 
rotas  (Kxech.  i).  Rota  quippe  in  medio  rotx  esi  No- 
vuin  Testamcntum  inter  Tesiamentum  Yetus,  qiia 
quod  Testamentum  Vetus  prxsignavtt ,  hoe  Tesla- 
iiicnium  Novuin  exhihuit,  et  expositio  Tesiainenii  c 
Vetcris  est  Testamentum  Novum.  Unum  namque 
sunt  et  jiidicem  se  continent  Velas  et  Novum  Tcsta« 
mentum  quia  quod  illad  in  figura  Istud  reprxsenial 
in  veritale ;  el  qaod  illud  racienduin,  istud  iiidical 
Jain  faetumy  ut  slnt  unum  Dei  labernacuhiin. 

47  'C^iur  Ecclesia  Dei  non  debet  nequa  potcst 
fgnorareseipsam,  qn»  tanta  niystcrlorum  etsacm- 
nientorum  pulchritudinem  decoraiur,  ciijus  omiie 
pneconhim  est  ipsa  varietas  deceiiiissima  venera- 
bilium  sanctionum. 

Porro  singularitef  quaelibet  anlma  non  debet  sc 
Ignorare,  ne  dtmi  in  se  Conditoris  siii  dona  miniine 
pensat,  per  illiciia  deflueiido  ab  eo  aliena  AaU  Ye- 
ruin  81  qoa  in  se  bona  per  gratiam  ejus  considerat) 


Yebs.  9.  ^  Equitatui  weo  in  curribu$  Pharaom$ 
a$$imilavi  te^  amica  tMa. 

Postquam  Doniinns  generalitcr  Ecclesiam  sivn 
spccialiier  dcvolain  sihi  aniniam  rcdarg.iii  eo  qiiod 
in  aliqua  adversitate  dr.  cjus  ailjuiorio  duhitaverii, 
cujusgralia  multornm  bonorum  bcncficia  prome- 
ruii,  cum  magis  adversitatihns  probala  Tortior  ei&e 
debuerit,  ingrediiur  ipse  oslendere  qtiod  se  ipsaui 
deleat  agnoscere,  ut  gratias  Dei  bonum  quod  io  se 
ignoral,  ipso  dcmoiistrauie  sibi  man.rcsium  fiat 
48  fttq<i6  ex  lioc  iu  cunctis  adversis  constautior 
existat.  Ait  crgo  :  Equitaiui  meo  in  curribu$  Vtwuo- 
HM  a$$imitavi  /«,  amica  mea.  ^ 

Primo  dlcendum  quis  (ucrii  islc  equiiatiis  Dotiiini 
qui  cunus  Pharaonis,  deimie  istorum  duorniu  o^)- 
positorum  qnx  sit  sign!ficatlo,  qti»  etiam  i:eruui 
siguibcantium  el  signiftcataium  proporlio.  Equiia- 
lus  Doniini  fuit  ille  exercilus  Israeliici  poptili, 
quondain  Deo  accepti,  qneiu  edusit  de  i£gypto  iu 
niauu  potenti  et  brachio  cxcclso,  dcccm  plagis  per- 
cua^a  iCgyplo,  cnjus  dccimae  plagae  terribilis  ostm- 
siOt  agnique  Paschalis  ad  vespcram  immoUtio  fuit 
ipsius  popnli  cita  liberutlo.  Sic  enim  ditit  Scriptii- 
ra,quia  cuin  percussurus  Dominus  esset  iEgyptuiii 
hac  uliima  plaga,  niorlc  scilicct  omniuin  primoaeui- 
toruin»  prxcipit  filiis  Israel  ut  per  familias  suas  im 
niolareiit  agnum  ad  vespcram,  ciijns  saiiguim  in  po- 
nerent  super  utrumque  poslein  domus,  el  in  super- 


debet  ea  gratanler  et  decenter  attcndere,  et  studio'^  liminaribus  domorum  iu  quibus  illuin  comcderent. 


bonap  actionis  atiendere,  ne  pro  defosso  talento  ar- 
guatnr,  quin  potius  pro  muliiplicato  actenue  reniu- 
iieraiionis  pneiuio  donetar.  Proinde  et  voa»  o  san- 
tissiime  sorores,  quae  in  doino  difcipliiin  estis  co- 
adunats,  iiolite  vos  ignorare,  sed  potius  diligeuter 
clrcumspicite,  et  quid  vel  qualis  vos  sponsus  vestcr 
fecerit  auendite,  qoaliter  vos  a  c«teris  bomiiiibus 
velut  trlticuiM  a  paleis  segregavil,  quuliter  singula- 
f  is  vos  conversationls  pulchritudiiic  speci.iliter  sibi 
aptavit,  qaam  muttiplici  virtutuni  omaiuentodeco- 
ravit,  quaudo  hinc  inde  alteriiantibus  studiis  nunc 
padieitia,  nuiic  continerlia  •  nmic  obedieiitia,  nunc 
liuinllitaie>  iianc  orationum  et  vigiliarumfrcqueuti.i, 
tfeleclmbilo  Deo  et  sa«icUs  ejus  spectacalum  faciU.-^ 


ut  viso  hoc  sigiio  aiigelus  pcrcutiens  traosiret,  nc- 
wiiie  in  domo  illa  la^.  Quod  cum  fecisseni,  ct 
nocte  iila  Doniiniis  o:|ine  primogeuitum  in  tcrra 
iEgypti  pcrcutercl,  omui  tamen  doiiio  salva  quo: 
luerat  sanguiMC  agni  rcspcrsa  cgressus  eat  oniiiis 
equiutus  illeDomini  de  tcrra  iEgypii,  qoein  cuiii 
perseqnerelur,  Pliarao  cum  curribus  ct  eqiiiiihtia 
snis,  submersus  esl  in  mari  Rubro ;  ipso  cqnit^iiu 
luare  idcin  sicco  pcdc  transgresso  (Exod.  xii-xv). 
Si  nieniis  oculos  adhibcamus  pcrpitlchrnm  c^t 
coiisidcrare  quid  iu  se  mysicrii  coutineant  exitiis 
ille  de  iEgypto,  immoialio  agni  vesperiini»  conspcr- 
sio  sanguinis  in  posiibus  et  superliminaribiis  duuio« 
lum^  (crscculio   Pharaonis    ct  suhmersio  ^p^iui^ 


mi 


COMMENT.  IN  CANTICA 


)i«i|)iili  qiioqiie  lilieralio,  ad  poslrcnititn  in  liTram  A 
repromissioiiis  inlrodtictio,  et  qNanlum  nd  Eccle- 
8iain  universalem  liorum  omniuin  perlineat  assiini* 
laiio.  Simul  eiiam  incipere  libet  qiiomotlo  ipsum 
popuium  Dominus  praecessit  per  coluinnam  nnbis 
indie»innoctepercoiumnainignis,et  vir^a  illaprxlu* 
terilqiitt  lol  signorum  eflectrix  divino  iniperioexstiiit. 

Ad  biijus  ergo  similitodinein  eqiiilutus  qui  in 
figiira  pr.Tcessil  dispositus  esl  sive  disponiiur  mi- 
rabilis  ilte  equilaius  Domini  in  qiio  mililaveruiit  et 
miliiant,  priino  quidcm  apofttoli  et  niariyres  deni- 
que  sacerdof^s*  el  diversae  professioiiis  ordines, 
deinde  iilorum  successores  induti  annalura  i>eit 
boc  esl  lorica  justitix,  scnto  ftdei  el  gladio  spiritits 
qiiodest  verbuniDei  (Ephei,  vi).  Quid  ergoest  equi- 
lus  isle?  niniirum  sniicta  universalis  £cclesia  in  " 
qua  quidqiiid  iunc  in  re  tnnium  prxcessit,  nunc 
in  sacr.inientoet  resncramcnii  quoiidie  peragiiur. 
Mam  quid  esl  immolalio  agni  ad  vcsperain,  nisi 
passio  Cbristi  in  fine  s.xciiloruni ;  ciijus  Agni  san* 
guis  super  nlrumque  ponitur  postem  quando  pas- 
»ionis  Cbrisij  sacraineniiim  ct  ore  ad  redeinpiionem 
Mtmiiur  el  ad  49  imitationcin  inlenla  nientc  cogi* 
tur.  In  supcrliuiiiiaribus  qnoque  domorum  sangui- 
uein  agni  poiiere  est  et  inlcniionem  inenlis  in  qiia 
pcr  cogilationcm  babilainus,  ad  iinilationemDomi- 
nicse  pnssionis  dirigere  et  corporia  in  qiio  yivcndo 
babitamus  Irontein  sigiio  ipsius  passionis  munire. 

Ille  ergo  anliquiis  Doinini  antiquilalus  per  iiih- 
molationem  agiii  ab  iE^^yptia  serviiute  liberatus,  q 
iransito  inari  Rubro,  subincrsis  liostibus  post  dalam 
et  acccplain  in  ereino  legcm,  lcrram  rcpromissio-* 
iiis  intravii.  Uic  vero  iiovus  Domini  equilalus  posl 
liassioiiein  Cbristi  jugo  diabolicae  daniHatiouis  cx- 
eusso,  per  baplismi  abluiionem,  snbmersts  anim.ne 
bostibiis,  boc  est  viiiis  et  peccatis,  per  fideiu  ei 
observalionem  Evangelii  ierraur  rcpromistia:  aeter- 
iiae  b.xrediiatis  accepii.  Hunc  equitatum  siium  Do- 
minus  prxcedit,  in  die  per  ^lumnam  nubis,  in 
iiocte  pcr  coluninam  ignis,  qui  sanctis  qni  pcr  diem 
iolelliguntur,  iniiem  et  mansiietum  ic  prsbet  lcui-. 
taie  misericordi^  :  peccaioribus  vero  qui  per  no- 
ctem  accipiuiitur,  terribilein  se  exbibei  lerroro 
judicii. 

Sane  mirabilis  ei  gloriosa  secundum  mysleriu»  ^ 
fiiit  in  illo  equiiatu  virgne  deporlatia,  pcr  qitaro 
Deus  In  popiilo  siio  prodigia  el  signa  poieiitiae  suse 
ostetidisse  menioratur.  Noiine  salis  cunvenienter 
per  baiic  virgam  praerigtirari  pMuit  lignuin  Dumi^ 
iiiraa  pAssioiiis,  quae  esl  unica  spes  ct  summa  totius 
nostric  salutis  ? 

Plane  Ecclesia  Doroini  quae  boic  equiiatui  ipsins 
voce  assiniilalur«  boc  mirabile  crucis  signum  in 
omnibus  ofliciurum  buoruin  ordinalionibus,  pinnium 
sacramenioriim  et  mysieriorum  dogmalibus,  om- 
nium  sacra  dandarum  rerum  utilitatibus  venera- 
iMliier  praefcrt ;  nibil  poteritiii  eis  esse  ratum  vel 
snnrlum,  nisi  quod  fueriibujus  signi  pra^Iibaliono 
coiifirmaiunk 


CAXTIC-  LIB.  i!  tm 

Ipsiiis  nempe  Ecclc-ia»,  qnsi  etlam  eqniutus  Do- 
mini  nonincoitgrue  diri:ur,  qiiasi  anlesignaniis  csi 
Cbrislus  pjssiis,  qui  hue  victorioso  moriis  siiaR 
sigiio  eam  jugiicr  praecedii,  conira  illos  priniatioft 
11i.iraonis  eqiiites  ei  currus  et  contm  omnes  cjus 
pravas  suggestionis  iiniHlus  ct  iniqiix  macbinaliiH 
nis  iiifursus.  Nain  isle  primariiis,  ut  diciinus,  Pba^ 
rao,  qui  rsl  caput  iniqiionim  ei  ciijus  cap  lis  mem- 
bra  sunt  oinnes  iniqui,  opposiliis  et  contrariiis  esl 
illi  primario  duci  cl  puciori  biijiis  equrtalus  Chri- 
sio  Domiuo,  qui  est  cnpnt  oninium  electorum,  el  - 
ciijus  capiiis  menibra  snnl  omnes  elecli ,  alqiie  ideo 
K-ti  duo  equiiatus,  Dci  videlicet  et  diaboli  semper 
sibi  repiigiiant;  uipoie  civos  duarum  civiiatum  sibi 
conlrariarum. 

Civitas  Dei  esl  congregatio  fidelium  qua  ab  Alx^l 
iiisto  osque  ad  uliimum  tendit  eieclum,  qui  iioii 
babent  hic  maiuiilem  civUalem^  $ed  fuluram  inqui« 
nint  (Uebr,  xiii).Porroeivilas  diaboli  synagoga  infi^ 
delium,  quae  a  Cain  roprobo  usque  ad  gQ  ultiniun^ 
reproboruin  deterininabitur  qui,  sicut  Cain  qui  pri- 
uius  civiialein  xdificavii,  lerrcna  quaerunt  ei  diii- 
guni,  roDlestia  aulein  parvipendunt;  civiiaies  antciii 
dicimiur  eo  inodo  lorutionis  quo  ponitur  id  qnotl 
continet  pro  hoc  quod  continetur,  non  qiiod  aedifi* 
ciiscontiueaniur,  sed  quia  locales  et  circumscrtpli 
sunt;  iaia  recrptu  beatiludiuis,  illa  miseri;e;  dispo- 
sila  ulrobiqiie  iina  eadeniqiie  re,  sive  beaiiludiuo 
sive  miserla,  muliiplici  retribulionum  dispariiaiCy 
prodiversa  meriiorum  quaiitale. 

Isia  vero  civit.^s  quae  praesens  Eccobia  accipiinr 
pcrmisla  est  boiiis  el  malis ,  sed  ipse  ei  eertiiu- 
(»ne  ruturae  discuasionis  secernitur,  ui  ideo  duae  ci* 
vitates  iii  b.io  una  dicantur,  quia  pars  bonornin 
pertinci  ad  illum  recepium  beatiiudiuis ,  qua^  su- 
perna  Jertisalcm,  Ul  esi  vtsio  paeii  iulerpreuiur  ;. 
pars  vero  inalorum  adillum  recepium  iiiic>eriae,  qua» 
BM  ylon,  id  esl  «oafiuio  uuncupaiur. 

llla  sane  civitas  qiiae  est  congrogatio  justorum,. 
equitatiis  et  currus  Dei  sunt,  de  quibns  dicitur  ; 
Currtfs  Dei  decem'miUHus  mtUliplex^  miilia  /crlait* 
Ittimiii  eis  (Pso/.xi.vii),  in  quibus  currilMis  sunietiani 
illi,  de  quibus  Deo  per  prophetamdicitur  qki  aMceit^ 
dis  tttper  equos  luos;  et  equitaius  luus  sanitas  esi 
(//aft<ic.iii);.Equi  enim  ejussimlsanctiqiiibiispracsidcl 
ipse,  qui  aperto  sigiilo  primo»  boe  est  revclatn  iu-f 
carRaitoiiis  mysierio  exivii  in  equo  albo ,  curpore- 
sciiicct  candido  et  iminaculaio,  uipoie  de  Virgine,- 
non  bumano  inore,  »ed  Spiriliis  sancli  vlrtute  con-. 
repio  ei  nato  :  ci  bitjiis  equilatus  sul  dux  fuii  in 
tetnpore,  verbo  ci  exeinplo,  fuiurus  posi  comple- 
tam  militinni  remunerator  ejus  siuc  lempore,  ine» 
dicibiKs  boni  pra*mio  eLaeierui  sui  r^gni  participio». 
Niiiiirnm  processionis  hujus  gloria  in  laudem  ipsans 
pneeuniis  diicis  in  lolo  eelcbratur  niundo,  qualiler' 
Spiriius  sancti  bucciuain  ipio  ditce  personaiiie,^ 
isti  equi  in  cnrru  Dei  posili  audacier  perrr&eruul 
in  ociursuin  praviiale  ei  infideliiartc aruiaiis,  ilav 
ui  in  omnem  lerram  exiret  sooua  eoru:» ;,  ail  ^u^ 


1(KS 


WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PAMALEONIS. 


lUGi 


niiii  pr»diealloni8  sonituni  qiiotiilic  de  oinnilnis  A  Ex  papyro  qnippe  cliarta  esl.  Qiiid  namque  per 


ntandi  flnibus  concurrunt,  ail  Qneni  vefiic  ntes  et  liiiic 
eqaitatai  se  sociantes  claiiianl  cuin  proplicla :  A  fim" 
bu$  terra  laudes  auditimui  gioriam  jutti  (I$a.  xxit). 
At  contra  ab  opposilo  civit  >s  illa  qtiae  est  syna- 
goga  inAOeliuin.'  Cnrrus  et  equiiains  sunt  Pharao- 
nis,  hl  est  diabori,  siib  ciijus  curru  sunt  eqni  illi 
nifi,  nigri,  albi  et  Ynrii :  rufi  quidcni  sanguine  saii- 
Ctorum  quos  occiderunl,  nigri  pcccatoruni  drrormi- 
late,  aibi  ficU  flde  et  operaiiunr,  varii  tloclrina- 
rvro  etsectaruin  divcrsitate,  quibus  omnibus  prx-. 
•idel  ille,  qui  aperto  sigillo  51  quarlo,  lioc  esi  pas- 
aione  Dominica  instante,  exivii  in  eqtio  pallido,per- 
Beculionis  videlicct  sive  liioriis  sigiio,  ul  piignaret 
per  cos  qui  niorlui  eranl  Deo  conlra  eos  qui  vive- 
bantDoo,  slcut  et  ibi  subditur,  quia  wfernu$  $eque- 
baiur  etinr,  ei  data  t$iei  pote$la$  $uper  qnatuor  par- 
te$  terrcs  occidere  et  iiilerfieere  gladio^  el  fame^  et 
motte^et  be$i\\$  terras  (Apoc.  w).  EquilaluT  ejiiuf 
fjus  rccle  inferus  cotnparatur  proplcr  insatiabileni 
crudelitatcm  ,  quae  per  qualuor  inuiidi  partcs  post 
pas^sioncni  Doniiiii  dcs»vit ,  qualuor  supradictis 
9fllicrionuni  speciebus,  videlicet  gladio ,  faine,' 
iiiorte,  bestiis  terrae.;  in  cujus  iniserabHi  eqnttalu 
prinii  et  noiiores  fuerunt  prarsentis  ducis  scqiiaces: 
in  passione  quidein  illius  ducis  supra  in  albo  eqiia 
venientis.  llerodes  et  Piiatus  ct  posl  eos  plures  Uo- 
manoruni  imperatores,  equiialum  illuni  sanctissi-' 
mum  gloriosi  ducis  diversis  inortium  generibus  per 


papyrum  nisi  saccularis  scienlia  desigiiatur?  Vasa 
ergo  papyri  sont  corde  sxcularium  doclorum*  /n 
MsM  igilur  papyri  sitper  aqua$  legato$  niitiere,  ett 
prffdfcaiionein  suainiiisiipieniium  carnaliuin  sensi- 
[nis  ponere  et  dcfluentos  ad  culpani  popiilos  Yocar^ 
•Isie  ergo  equiiaius  quo  principe,  qua  cohorle 
sit  dispo»itus,  Execbiel  52  propbcta  insinuat  cuia 
dicit:i6r  Auurei  omni$muUitudo  ejuk^  et  in  circuitm 
eju$  $e,.ulcra  iUiu$  (Ezech.  xxxii)  Qiiid  cnini  Assur 
superbi  rigis  iioinine  expriiniiur,  nisi  dequoscri- 
ptum  est :  Et  ip$e  e$t  rex  $uper  omneffilio$  suptrbiepf 
{JobxLi.)  Ubl  autemA$$ur, ihi  €mni$ muititudo  ejm$^ 
quia  iii.iiruiii  omiie  corpus  reproborum  capiiesuo 
adhsret  quaudo  ejiis  perversis  legibus  se  constriii« 
geiis,  in  illius  se  niilitium  cxbibel.  Et  in  circui  h 
eju$  $epnlcra  illius  :  sepiilcra  niortuorum  cada- 
vera  tcgunt,  qtiae  crgo  sinit  illlus  sepnlcra  nisi 
pervcrsorum  cnrda,  qiiae  illuin  ab  aeieritx  vitae  bea- 
tiiudiue  inorluum,  in  se  per  desideria  carnalia  sc* 
pelicnduin  reeipiunl.  Jn  circuitu'er%o  fJH$  iepulcra 
i!liu$  f  un/,  quia  in  qtiorum  se  nienlibus  nunc  per 
desidcria  sepi.iil,lios  sibi  postinodum  tumulum  per 
tormenta  conjungit. 

Quis  vero  frucius  sit  hujusmodi  equitatns  idein 
prophcta  paulo  post  denuntiai,  diceiis  :  Qici  deuen- 
dunt  ad  infermm  cum  armi$  $ui$  (Ezech.  sxxii). 
Arina  peccantiuin  suiit  inenibra  curporis  quibus^ 
niala  desideria  quae  luentecbncipiunl,  exsequunlur; 


omnes  niuiidi  parics  interficientes,  post  quos  ulti-  ^  nnde  per  Paulum  dicitur  :  Non  exhibiati$  meiHbra 


nins  omniiim  Aiitichristus  major  :  contra  hunc  insa- 
nia  movebitur,  quia  in  eo  principaliler  pra*sidebil 
iHe  pallidi  cqui  sessor  ad  seducendos  inbabitanles 
ierram  atqueettamsi  fieri  potcsielectos(lfail/i,xxiv). 
Ni'ni  de  boc  nomine  axlollenie  se  $upra  omne  quod 
d\citurDeu$^aut  quod-coiiiur(UThe$$al.n)t  scicnduin 
quod  sicut  iucarnata  Yeritas  in  praedicatione  siia  ex 
cquitatu  suo,  paupcres,  idiotas  et  simplices  elcgil ; 
sic  ecoiilra  iile  ad  prjedicandum  falsiiatein  suani 
astuiosacdiiplices  atqoe  hujus  roundi  sapi^ntiam 
habentes  eleeturus  est.  Unde  per  isaiam  dicitur  : 
Va  terret  cymbalo  aiarum  quee  e$t  tran$  fiumna 
jEthiopioff  qui  miliit  in  mare  iegatoe  et  in  ta$i$  pa- 
pgri$uper  aqua${l$a.  xsui). 


ft$lra  arma  iniquitati^  peccalo.  Cuin  arniisego  suis» 
ad  infcrna  desccndere  esl  cuin  ipsis  quof|ue  inciii- 
brls,  quibus  desideria  voluptjitis  explcverunl,  aeter* 
ui  jiidicii  tormenia  lolerare.  ^ 

llujus  ergo  Pliaraonici  equitaliis  oppositione  Do- 
minicus  :  ille  equitaius  agiiosciiur  quia  si  nnii* 
quain  bonns  fuit  qtieiu  maloruui  pravitas  noQ  exer- 
ctii^  meri.u  ad  huiic  Doniini  cquitaluin  sivead  liauc 
Doniini  civitalein  pcrliiiere  censebuntur,  qui  ilkiiii 
•ppositum  sibi  equitaium,  sive  coiitrariain  civiiJi- 
lem  duci  siio  constanter  adliaerenies  patientia  et 
spiritu  fic*rtiludinis  oppugnant,  tan  o  se  huniilitatis, 
patientiae,  longaniiuilatis  aliarunique  virtutum  de- 
core  peroinantes,  ut  sponsa  Doniini  sui  et  univer- 


Terra  qtiippe  cui  vor  dicilur,  ille  principaiiter  !>  saiiter  tota  Ecclesia  ei  singiilariier  quxlibet  aancia 
homo  est  daninatus,  qui  alaruin  cynibalum  vocaiar»      aiiiina  conyenicnter  praedicentur 


quia  hi  qui  per  superbiam  in  aliiludinem  cogiia- 
liouis  evolaiii,  eumdem  perversum  homineni  prae- 
dieando  soiiant.  Quac  videlicet  lerra  recte  tran$  fiu» 
mina  jEthiopite  enhe  perbibelur.  i£thiopia  enini 
iiigrum  populuin  uutrit,  ct  oiniiem  hominem  mun- 
dus  iste  quia  peccatorem  profert»  quasi  nigrnm 
i£thiopia  populiini  parit  :  sed  tcrra  cui  Vte  dicitur 
tran$  fiumina  jEthiopia  esse  perhibetnr,  quia  da- 
tnnatus  illeiiomo  tanla  perversitJile  iniquus  est,  ut 
omniuni  pcccatoruni  peccata  traiiscendat.  Qui  mit- 
tit  inmare  /eg«lM,  quia  pracdicaiurcs  suos  in  sx- 
cttla  spargil  :46quibiis  recte  sulHliiur»  qualiier 
mtUaDtttry  dom  dicitur,  in  ririii  pa;  yri  sufcr  nqnas. 


De  qiia  vidclicct  universali  Ecclesia  Joannes  iii 
Apocalypsi :  Vidi,  inquit,  civiiatetH  $anctam  Ur%$aletn 
de$cendenlem  de  cmio  a  Deo  paratam  $icui  $pon$am 
ornatam  viro  $uo  (Apoc.  xxi).  Dicit  ergo  huic  spoii- 
sae  suae  Doii)ihus  quod  merito  non  debeat  timere 
hanc  oppositam  et  contrariam  sibi  diaboli  civitateui 
sive  equitatum,  eo  quoJ  eam  assimilaverit  equilaiui 
sno  in  curribu$  Pttaraoni$ :  ut  sicut  ille  qtioudam  de 
^ypto  liberatus  post  immolationem  agni,  pobt 
iraiisilum  inaris  Uubri,post8ubmersioncin  hostiuni, 
hyiniio  laudis  pro  vicloria  eelebrato,  posl  datam  ct 
servatam  in  deserto  legem  terrani  reproinissionii 
intravii ;  sic  ipsa  ex  Aijiypto  hujus  inundi  litwraa- 


^ 


\m  COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  I.  IfBd 

<)a ,  posl  baplismi  sive  compunctionisgratiam,  po>t  A  ^it  vicior  carnalis  victum  camalem,liic  vero  ex- 

pugnat  spiritualis  spiritualem;  ibi  fortitudiae  cor* 


siisceptionem  corporis  et  sanguinis  Domini  post  mor« 
lincntionem  vitiorum  et  divinae  legis  observationem. 
Triiimphato53  ^^^■"tim  omnis  diabolicaeoppressionis 
equiiaitt,  cuin  gratiarum  actione  pro  iinpensa  sibi 
lanii  maneris  largitate  ex  hujus  vit«  solitudine  ad 
aeternae  repromissionis  baereditateni  esset  iutratura. 
Non  autem  abs  re  ad  incitandos  animds  spiritua- 
lium  bellaiorum  in  hiijusmodi  equiiatu  coiisiderare 
qu9e  sit  proportio  sive  coinparatio,  inter  veritaiem 
et  figuram,  tumque  imer  ulriusque  pagnam  et  pu- 
gnae  causam,  inter  victorem  ei  victum.  Nempe 
secuiidtirosimllitudinemquamposcimus  inter  signi- 
fH^aiis  etsignificaiivum,  potestquidem  esse  compa- 
raiio  aliqua,  sed  secundum  dignitatem  rei  prorsns 


poris,  hic  fortitudine  mentis. 

Proportio  ergo  veritatis  ad  figuram  comparatione 
et  meriiosui  potcstesse  quasi  centenarii,  ad  uni: 
taicm,  id  est  centopla,  sive  propier  perfectidncm  siii 
quse  per  cenienarium  significatur,  sire  quia  ccn* 
tenarius  de  sinistra  ad  dexteram  translatu^  coro- 
fiain  exprimit  l)eaiitudinis,  qux  esl  prannium  tor^ 
tissimum,  in  lioc  Domini  equiiaia  bellatorum. 

Proposita  vero  pugna  et  pugnae  causa  ia  hujvf 
biformisequitalus  inientione  contraria,confildeniit« 
dum  qua  vi  et  fortitudine  utraque  pars  armeiur,  nt 
ex  hujusinodi  affectione  locos  argomenti  samatur,  si 
fit  quaesUo,  quis  in  Domlni  quts  in  adversarii  agmine 


nulla.   Esi  aulem  ista  propositio  iiiier  ea  quae  po-  B  sltdeptitandus.INximusautemqniapugnasitvitahp- 


suiiiiiis,  siciit  se  habet  veritas  ad  figuram,  ita  se 
hubeat  victor  ad  viciuin,  sic  quoque  pugnae  causa 
ad  pngiiam,  ut  sit  quasi  proporiio  centenarii  ad  uni« 
la  cin,  vidclicct  ccntupla.  Nam  haec  est  promissi^ 
Doiiiiui  iu  Cvangclio,  ut  qui  reiiqmeril  dQmum,  «nI 
jmlrem^  au4  mntrem^  aul  filios^  aul  agros  propler  tiQ- 
wenmeum  centuplum  accipiel  (Matth.  xix),  nonquod 
ipsas  rcs  quas  reliquil  cenluplicatas  accipiat,  <  sed 
qiiod  coniparalione  et  merito  sui  ila  sini,  quasi  parvo 
iiiimero  centenarius  comparetur.i(HieRONTii.)  Quani- 
vis  et  pro  perfectione  ceiitenarins  accipi  soleat ,  ut 
fiecundum  quod  diximus  tantae  sint  dignitatis  vcri- 
tas  ad  figurani ,  cauta  pugiue  ad  pugoain,  victor  ad 
victuin,  ni  sii  melloris  partis  perrectioni  et  alierius 
imporreciioni  nulla  prorsus  sit  comparatio.  Pugna 
enim  est  viu  homiHis  super  terram,  causa  pugiiae 
cst  xterua  et  incoinmutabilisvita,  pro  qua  in  pr%- 
scnli  viu,  loia  virtiite  animi  pugnandum  et  labo- 
randum  esl.  Victus  diabolus,  el  ejus  equitatus ; 
victor  ipsediaboli  et  ejus  equitatus  triumpbator  : 
figura  est  res  praster  sacramentum,  veritas  rcs  cum 
sacraincnto.  Illa  enim  antiqui  Dei  circujncisio  et 
transiius  per  iiuire  Uubrum,  sive  cibus  iiiaiinae  vel 
legisbtio,  sive  carnaliier  pugnativum  fuga  et  vicio- 
ria,  figura  erant  earum  rennn  quae  Jiuiic  aguntur 
iii  sacrauieiito  baplisiiii  et  corporis  sanguinisque 
Domlni  atqiie  obscrvatione  evangelicorum  praece« 
piorufii,  belli  qiio(|iie  coiilra  hostes  aniinae  spiri* 
iiialiter  pognaiiiiiiiii  Doiiiini  bellatorum. 

Comparenius  ergo  ntruinque  equitatum  Dominl 
significantein  ei  tiguificatum,  eum  qui  est  secuBdum 
spiritum,eainqiie  proporlionem  dicamus  esse  inter 
cos,  qiiae  est  iiiier  carnem  et  spiriium,  inter 
corrupiionem  ei  iiicorruptionem,  inter  temporali- 
latem  et  aeieriiitaiem,  tantumque  proportior  est  ve- 
riias  figura,  quaiitum  spiritus  carne,  incorruptio 
corruptione,  aetcrnilas  temporaliiate.  Cx  utrnque 
vero  parie,  hoc  est  figura  et  veritate  longe  sunt  dis- 
siniiles  pugnaet  pugnae  causa,  victor  et  victus.  In 
llla  enim  hoc  est  iu  figura  piigiiabatur  carnaliter 
pro  re  carnali,  corruplibili  et  temporali ;  in  ista  hoc 
esi  in  veritate  pugnabatur  54  spiriloaliter  pro  re 
spiriluali,  incorruplibiH  et  .-cternali.  Ibi  expugna- 
Patbol-  CXCV. 


roini8cujusque,sicut  iniob  (cap.  vii)  seriptom  est : 
Militia  hominis  vita  ejue^  sed  vita  ipsa  constituitur 
secundum  affecilonem  qua  afficitar  animus^  seeus 
quem  tota  vis  et  forlitudo  pugnantium  consistit. 

PonanHia  ergo  ut  vis  iila  qua  afficitur  aiiimyt  ia 
cquitatu  Domini  piignaniis  sit  diicctio  Dei  :  omnis 
i^iiim  qui  pro  jiisiiiia  et  veritate  laborat  ei  pugnnt, 
proeare  laborat  et  pugnat  quam  diligit ;  justilia  au- 
tem  et  veritas  Deus  est,  Deum  ergo  diligit^  Amplitls : 
qui  pro  vita  aeterna  adipiseenda  laborat  et  pugnat, 
pro  re  quam  habere  desiderat  diligit ;  vita  eti^ma 
autem  ipse  Deus  est,  Deum  ergo  diligit  :  et  quia 
eum  diligi',  habere  desiderat  ideoqiie  pro  eo  laborat 
^  et  pugnat. 

Quoeirca  si  qnxrimus  quid  sit  Deum  diligere,  ex 
hujusmodi  cognoscinius  definitione  :  Deum  est  dHi- 
gere  pro  juslilia  et  veritateel  mterna  adipiscenda  rrita 
toto  animo  laborare  etpugnare,  DeAnitio  apqualis 
est  rel  quam  definit ;  convertitur  eiiiin,  nam  pro 
jus  itia  et  veritate  ei  aeterna  adipiacenda  viu  to:o 
animo  laborare  et  pagaare  Deum  diligere  est. 

Locus  ergo  suinainr  a  dcfinitione,  ut  probemns 
enin  csse  in  cquilaUi  Domini,  cuju»  auimns  per 
gratiam  lania  dilcctlone  Dei  affectus  est,  ut  pro  jii« 
stiiia  et  veriute  et  a^terna  adipiscenda  vlia  etiaiii 
mori  non  refugiat.  Ilaxiina  eniiii  proposltio  est  ciii 
definitio  adest,  id  quoque  adcst  qaod  definitur.  Dif- 
riniium  quippe  est,  hoe  est  Z)#ifiii  diligere  pro  ju- 
D  stitia  et  veritute  el  wterna  adipiscenda  vita  iaborare 
et  pugnare^  adest  quoque  \4  quod  definitnm  esi, 
videlicet  Deum  diligere.  iunguntur  ergo  iiisu- 
parabilitcr  dileciio  Dei  et  equitatus.  Doiuini  Cuin 
constet  neminem  Deo  inilitare,  nisi  qui  probatur 
55  eumdiligere,  iieque  constet  Deum  diligere,nisi 
qui  probatur  ei  niililare. 

Contrarius  autem  huic  equitaiui  Domini  est  equi- 
utus  diaboli,  in  qiio  ea  vis  qua  afficitur  aninms  in 
hac  parte  mlliunlis  est  invidia,  qiia:  Inseparabi- 
liler  quoque  sno  adbxret  subjecto.  Nam  in  hac 
parte  coniraria  scmper  est  invrdia,  et  e  coirverso 
ubi  cst  iiividia  ibi  baec  pars  contrsHA  Sunuihir 
ergo  et  bic  locns  argttmeuli  .1  defiliilloiiey  si  QuaB- 
riiur  qdis  in  hac  parte    mcrito  sit  comparaudus. 

3* 


.^. 


loe7  WOLBEROMS  ABBATIS  S. 

Inviderecnim  estaliena  felicilale  lorqueri  ct  econ-  A 
vcrso  alienafelicilate  lorqueri  esl  invidere  ut  defini- 
tiosit  xqualis  rei  quam  definil.  Taleergo  argume:i- 
lum  proponitur,  ul  dicatur  omnem  qui  invidet  non 
diligere  proximnm  »  quia  alienum  bonum  nollel 
esse ;  non  auteni  diligere  proximum ,  lioc  esse 
non  (liligcre  Deum.  Cumque  Deum  diligere  conslel 
in  equitatu  ejus  esse,proxiir.um  autem  non  diligere» 
fiicut  dicium  esi,  Dcum  non  diligere.  iQviilere  ergo 
in  parte  coutraria,  lioc  est  equilaiu  diaboli  esse, 
sunt  «srgo  sibi  conlraria  sicut  eqtiitalus»  sic  ipsius 
eqniiatus  ei  affcciio  ct  causa  divina  :  affeciio  eiiiiii 
inuna  parieest  dilectiunist  in  alteri  invidia^ ;  causa 
pro  qua  pugnatur  in  unnpartc  vila  actcrna,  in  aliera 
transitoria. 
Neutra  autem  parsJia  iu  aUcram  transire  potest, 


PA>'TALEONIS  COLON.  1068 

ut  uno  codemque  tempore,  unum  idemque  siniul 
cssc  possint :  non  enim  consequens  esl  ut  qui 
Inviditt;  morbo  tabescit  in^equiiatu  Domini  esse  pos- 
sit,  el  qui  dilectione  Dei  impellitur  in  equitatu  dia- 
boli  computetur ;  sed  qui  pugnat  pro  viia  transitoria, 
Tult  quoque  secum  traliere  proxinium,  cui  non  c^- 
ptt  bona  SBterna  ;  Invidiaenim  diaboti  mars  intravit 
in  orbem  lerrarum  {Sap.  ii) ;  qui  vero  piignat  pro 
vita  xterna  vult  secum  ducere  proximuin  ,  cui  ui 
vere  diligens  quasi  sibi  ipsi  cupit  bona  aelema,  iit 
impleat  boc  quod  dicitur  :  Qui  audit,  dieat  :  Veni 
(A;;or.  xxii).  Qni  enim  de  bonis  perennibus  aliquid 
audieiis  et  intelligens  proximo  quoque  suo  cadeni 
doccndo  etexbortando  coromunicat,  ostendit  quod 
vere  curo  diligit,  (|uein  secum  ad  ipsa  bona  intelli- 
gcuda  et  proniercnda  invilal. 


56  ncuRA/ 


J. 


c 


1' 

0 


PVGN^I^ 


"^    PVG 


^^  r 


INVIDIA 


EQVITATVS 


n 


H 


H 
M 
P3 


d 


%m 


COMMENT.  IN  CxVNTIC\  CANTIC.  -  LIB.  I. 


1070 


57  IIoc  ergo  consulcrantiir  qiialuor  conlraria,  A  loca  peiens  amioa  gauilcl  soliin.Iino^   ilii    irKlum 


dno  bona  diioliiismalisoppositi.Qiionimralioulevi 
denlins  appareal,  sic  ea  quadrata  formula  diftponat, 
11 1  liuea  supcrior  e  rcgione  duo  contineal  et  Unea 
inrerior  e  regione  similiter  duo  babcat  :  sicqne 
apparet  in  ulrisque  liiieis  eorum  prima  fronte  con- 
trarietas.in  utrisquc  antem  latcribus  inveniuniur 
quac  se  inviccm  sequuntur ,  hinc  duobona  per  gra- 
tiam,  superiiis  dileclionis,  infcrius  eqiiitaius  Do* 
miiii  :  inde  duo  mala,  superius  invidiap,  inferius 
eqnilatus  diaboli.  Angulariter  vero  sic  utrinque 
lepiignant,  ul  simul  esse  nequeaiil. 

Yers.  9.  —  Pulchne  suhI  gence  tues  skut  turturis^ 
c^Uitm  tuum  sicut  monirM, 

Adbuc  ampliori  gratia)  sux  ostensione  sponsus 


exstruens  et  pnllos  cducans  iibi  nnlla  advcr  nnliuin 
^it  injuria,  dum  vix  aut  nunquam  cjiis  poterunt 
inveniri  refugia.  Quid  per  lurlurcm  qiii  casiitaieni 
diligit,  qui  pro  cantn  geniit ,  qui  secrcta  pclil, 
iiisi  castiiaiis ,  coinpunciionis,  conlcinplatiouis  pul- 
cbrilitdo  exprimitnr.  liwx  eiiim  mirabilis  pulcbri- 
tudo  genaruin  biijus  modi  triplici  distinguitur  inoJo, 
secundum  iriplicem  btijiis  Hninialis  naturam  ,  et 
cum  uniim  sit  subjectuni,  iria  praedicaia,  ipsa  tria 
ct  in  subjecio  siut  ei  dc  subjecto  praedicenlur, 
quando  per  Dei  graiiam  pulcbrre  sunt  gen.ne-,  et 
castiiatis  ct  coinpunctionis  et  contcinplaiionis  vir- 
tule.  llabcnt  cnim  baec  singula  gcnarum  insignia 
probabilia    sux    pulcbriludinis    signa .   Casiitatia 


sponsam  ad    cogiiilionem  sui  addiicit,  duin  ejus  ^  neinpe  decoreni  dcnotant    geiiae  roseo   pudicitiai 


uiinc  pulcbritudinem  pmedicat ,  cujiis  anle  (onitu- 
dinein  pRBdicaverat  ut  biijus  geminae  virtutis  con  • 
jiinctionem  t.ilcm  insinuct,  quod  altera  sine  altcr» 
csse  non  possit,  cum  uiia  sit  custodienda  viia 
munimcfitum ,  altcra  custoditie  ornamentum  :  for- 
tiiudine  enim  spiriius  opus  cst  ad  ipsam  ialegrita- 
tcin  viix  custodiendam,  pulcbritudiiiead  ipsam  iii- 
legritalem  bouis  operibus  exornandam.  c  Nihil  enim 
est  cnstitis  sine  bono  opere,  ncc  opus  bonum  est 
aliquid  sinc  caslitato.  i  (Gregorius.) 

Prxiiiissa  crgo  virtnte  fortitudinis  subditur  jne- 
ressaria  virtus  pulcbriludinis,  ui  demoustretur 
nemincm  in  cunctis  olTiciosi  animi  siudiis  aliquid 
foriiier  egisse  ,  si  adbuc  consiiterit  cum  per  niun- 
ditiam  meiiiis  et  corporis  non  pulclire  aiixisse. 
Veruni  pulcbritudoisia  geminata  protenditur  graiia, 
dum  generaliler  uno  quidem  noinine  pulcbriludin^s, 
specialiter  alia  pulcbriludo  genarum,  ^lia  colli  de- 
sciibiiur,  quaruni  diflerentia,  ex  rerum  qulbus  corii- 
pnrniiliir  qualitale  coli:gitur. 

N.tm  cum  Iiac  enuntiatione  duo  sint  subjecta, 
uniim  praedicatum ,  subjecia  quippe  sunt  genae  et 
collum  et  prsedicatum  quod  pulcbra  sunt,  non 
poiesl  lamen  boc  in  loco  uiio  codeinque  modo.Tqua- 
liier  incssc  duobus  subjcctis  unius  pniedicati  acci- 
dentis  natura  :  poiesl  quideni  per  gratiam  Dei 
uiium  prxdicalum  pUiribus  inease  subjeclis,  ut 
videlicet  pnlcbrjc  sint  gcnas,  pulcbrum  sit  collum. 


pudore  vernanies ,  ei  obstipo  capite  figenies  luuiiiie 
lcrram,  compunctionis  vcro  gratiam  loquuntur« 
saJubri  laciyinarum  fontc  madentes,coiitemplatioui8 
quoque  virtutein  denuntianl,  jejunioruui  yigiliaruni 
ctsanctoruni  meditationum  studioctlaborepalleuies. 

Sed  cum,  ut  supra  posuimus,'alia  sit  pulcbriiudo 
genaruin,  alia  colli,  genarum  quidem  pulckritudi- 
nem  in  tres  cjiYisimus  species,  casiitatein  scilicet, 
compunctionem  et  contemplationem,  ut  bis  quasi 
Bubulternis  gcneribus  posiiis  ,  rursus  aiia  Hat  subdi- 
visio  ,  dicaturque  quod  castilas  alia  viirginalis,  alia 
vidualis,  alia  conjugalis;  coiupunctio  alia  rccoi:ci- 
liatoria,  alia  anialoria  ;  contemplaiio  alia  naluralis, 
alia  iutelligibilis,  lcrlia  iutelleciibilis. 

Casiitas  enim  virginalis  sempilcrna  csi  aniuii  ct 
corporis  intfgritas,  casiitas  vero  vidualis  aniini  de- 
voiaiio  coniineiitia!  decore  laudabilis ;  porro  ca- 
stiias  coiijiigalisestauiuii  corporlsquecopulaiio  fidei 
et  pudicitiae  gratia  commendabilis.  Compuuciio 
vcro  recoiiciliatoria  est  quando  qiiis  superna  visi  - 
tatus  gratia  ex  rccordaiione  peccaioruin  ad  dolerem 
compungitur  et  dum  per  lameiita  poenitonila!  alllgi- 
tur,  Dco  qiicm  offcnderat  reconciliatur  :  prius 
eiilm  ineiis  tiinore  compungiiur,  post  amore.  Und<) 
pars  allcra  coinpuuctio  auiatoria  non  incongroc 
niincupari  polcst ,  quaiido  nicns  tanto  ad  Deuni 
ainore  siiccendiinr ,  ut  quae  prius  flebat  ne  reducc* 
rclurad  suppliciiun,   poslmodum  flerc  amarissiine 


scd  alio  modo,  ut  diximiis,  puicbritudo  genarum,  |^iiicipiat,  qiiia   differlur  a   regtio.  Cujus  duplicift 

couipiinclioiiis  gnitia  bene  in  sacra  veracique  histo- 
ria,  figurala  narratione  describitnr,  ubi  Axa  filia  Ca- 
leb  super  asinnm  scdens  a  palre  suo  irriguuni  inrcriut 
et  iniguiim  superius,  peiisse  niemoratur  (Jud,  i). 

59 ^X'i  quippe  supcr  asinam  sedet  cum  irra- 

tifmubilibns  cariiis  siiae  motibus  anima  pnesiddi, 
qiia;  suspirans  a  Palre  terrani  irriguam  peiit ,  quia 
a  Creatore  nostro  cuin  luagiio  ge:i  iUi  quaerenda  est 
gra:ia  lacrymarum.  A  quo  irriguum  superiusanima 
accipit ,  cum  st^se  in  lacrymis  coelesiis  rcgni  desl- 
derio  aflligit  :  irriguuiu  vcro  inrerius  accipit  cuju 
iiirerui  siipplicia  flemlo  periiinescit. 

Sed  cuiu  isl:n  duac  siiit  specics  coinpiineiionis  * 
tainenipsa  conipunciio  quaiiior  disliiigiiKor  ipiall- 


alio  inodo  ptiicbriluJo  coHi  describitur ,  cum  taincii 
de  utrisquc  pulcliriiudo  prxdicetur,  atque  ideo  boc 
loco  duo  subjerla  suscipiunt  quidcm  se,  scd  non 
quac  aliicr  unuin  pracdicalum. 

Sed  si  diversiialespulcbriludinis  bujus  colligere 
volumus,  iuFpicieudae  sunt  res  qiiaruni  siuiilitudo 
iiiducilur,  lurtur  scilicet  et  iiiouilia  ul  ex  earum 
sive  naturali  sivc  maleriali  qualitale  discernnntur  : 
nnturalis  cniin  pulcbritudo  in  lurture,  materialis 
in  monilibus. 

58  ^6  liirlure  tradunt  Pbysiologi  iria  nalur.ne 
insigiiia ,  ununi  quod  tanl»  castitalis  sit ,  ut  perdrta 
conjuge  alieram  ulierius  noii  rcquirat;  alieruin 
qiiod  procnntu  grmilum  babet,  lertium  quod  secreia 


1071 


^OLBERONIS  ABBATIS  S. 


Ifftibns ,  qiiia  jiisii  viri  anima  in  compiinclione  A 
Telicmenter  aflligliur ,  enm  aul  malorum  suoruin 
reminiscitur  considerans  ubi  fuil  aul  judiciorum 
Dei  senieniiam  metuens  et  seeura  quserens  cogitai 
ubi  er:i ;  anl  cnm  mala  viiae  praes^ntis  solerter 
^atiendcns  moBrens  cousiderat  ubi  est,  aut  cum  bono 
superncB  patriae  contemplaiur,  qiiae  quia  nocdum 
adipisciiur  lugens  conspicit  ubi  non  est. 

Tertiae  vero  speciei,  id  est  contemplationis  sive 
spectilaiionis  prima  pars  est  illa  qnae  dicitur  naiu- 
ralis,  quae  circa  corpora  atque  eorum  scfentiani 
eognitionemque  versaiur  qnam  Graeci  pbysiologiam 
appellaui ,  quas  naturas  corponim  passionesque 
declarat.  Secunda  vero  pars  est  inlelligibilis ,  quae 
omiiium  coelestium  supcrnae  djvinitatis  operum  ei 
^uidquam  sublunari  globo ,  bealiore  animo  atque  B 
puriore  snbsiantia  valet ,  et  jpostremo  bunianarum 
animaruin  mirabilein  dispositlonem ,  cogilatione 
atque  intelligemia  comprebendit.  Porro  teriia  pprs 
dicilnr  intclleetibilis ,  quandb  mens  extra  visibUia 
supra  se  ad  aliud  invlsibile  ducitur ,  qnod  unum 
aique  idemper  se  in  propria  semperdivinitatecon- 
sistens  ,  nullis  unquam  sensibus ,  sed  sola  mente 
iiitellectuque  eapitur  :  baec  enim  ad  speeulaliouem 
Bei  aique  animi  ineorpora!itaiemconsid*erationem- 
que  verne  pbilosopbiffi  indagine  componllur  quam 
partem  Gnoci  tbeologiam  nominant. 

Sane  in  his  divisis  partium  partilius  eonsideran- 
dum ,  qtiod  si  invicem  sibi  eonferantur ,  una  altera 
proponior  est  juxia  excelleniiorem  alierat»  put- 
chriludinis  dignilatem.  Casiilas  namqiie  virginalis  ^ 
pro|>ortior  >si  casiiiate  viduali  et  conjtignli ,  dnm 
eis  solius  professionis  sil  meritum ,  caniicum  novum 
dieere  ei  Agnum  quocunque  ieril  sequi  {Apoc.  xiv). 

<Porro  componciio  illa  praestaiiiior  esl  quae  ex 
amore,  qtiam  illa  qnae  ex  tiniore  generatur  ,  quan- 
quam  per  islam  ad  lllam  perveniatur,  sicut  fllius 
praejudrcat  seryo,quia  timere  est  servorum,  diligere 
filiorum.  Contemplationis  vero  illa  pars  qiin  dicttur 
iatelleclibills ,  ad  duas.reliquas  incomparabilis  estt 
dum  islarum  speculatio  clrca  creaiuram  versetur , 
iltius  auiem  ultra  crealuram  pHrifieaiae  mentis, 
oculo  sitblevata  in  ipsum  creaiorem ,  quamvis  non 
perfecie ,  quanlum  tamen  per  graliam  ejus  possibile 
fuerit,  suspendilur,  qua  vir  QQ  saiictus  f|uasl  |y 
adeps  a  carne  separalur,  nihil  exterius  quaeril  aul 
cupit ,  Ecd  ardenii  deslderio  Beum  sHiens  cum 
Psaliiiista  proclamal  :  Sicut  cervu$  deeiderat  ad 
fonte»  aquarum^  Ua  desiderat  anima  mea  ad  te 
Deu$;  sitivit  anima  mea  ad  Deum  riviem,  quando 
veniam  et  affarebo  anle  faciem  Dei  f  {P$aL  lxi). 

Haiic  )>artein  teriium  ccelum  Aposlohis  appcllat, 
iu  quod  dicil  se  raptum  et  audisse  ineffabilia  quce 
non  licet  komini  hqui  [ti  €of.  xii). 

Triplicein  aulcro  istam  speciem  pnlebrttiidinis , 
familiarlbHs,  ut  credimus,  vesinim  sanclHm  colle- 
gium  possidet ,  dilectisslmae  sorores,  quts  beala 
soruttdoabemnisaecularinm  Inquietudinuni  strepitu 
se  po^uii ,  ui  quauio  remotiores  a  mundo  esiis , 


PANTALEONIS  COLON.  1072 

lanio  libftritis  castiialis  decoreni  servare,  coiii- 
puncilonis  graliam  qiiacrere ,  ei  in  sanctse  coniem- 
plationis  culinine  stare  possitts.  Nempe  Ipsa  vesira 
soliKido ,  delecubilis  Domlni  liortus  esl  obl  respi-* 
ranl  rosa  ei  lilium ,  vlrginitatls  el  martyril  Itsii- 
monluiii ;  roartyrll  videllcel  illius ,  quod  sme  effu- 
sionesanguinispoteslesse,  elin  menie  per  exerciiia 
vlrlulum  ,  ubi  sunl  sanctae  conlemplalionis  irrigua ; 
ubi  surgunl,  florent  el  fructillcant  supemas  conteui- 
plationis  arbuscula ;  ubl  suiil  omnia  isia  bonesia 
lU  composita,  ul  in  els  suulgraia  electa  Spirilus 
sancti  deambulaloria,  dicenlis:  inkabitabo  tir  eisei 
inambutabo ;  et  ip$i  erunt  mihi  in  populum  et  ego 
vero  ei$  in  Deum  (L<rr.  xxvi;  //  Cor.  vi).  Sed  valde 
eauta  circumspectione  vobis  altendendum  esi  ne 
tanti  boni  privilegium  aliqua  saecularitate  vel  inani 
levitaie  perdatls^  ne  ille  vesier  dulcissimus  ei  po- 
leaiissimus  lnhabitaior  el  deambnlalor  irrilatiis  a 
Yobis  reAigial,  dicens,  quod  non  kabeat  ubi  caput 
reelinet  {Luc.  ix). 

Quia  vero  supra  diximus  aliam  esse  pulchritu^ 
dinem  genarum,aliam  colll,  pulchriiudinem  auiein 
genarum  juxla  modulum  uostrum  jam  descripsimus; 
restal  etlam  nunc  dicere  de  colli  pulcbriludine , 
quae  ettam  in  duo  dividitur  ,  boc  in  praedicationem 
elincor|K>rationem,  ac  priinode  praedicatione  dicen- 
dum,  postde  incorporalione.  h\  collo  guiiur  esc,per 
gtiliur  autem  vox  exprlniitur ,  cibus  quQquc,  cam 
deniibus  commoliius  fuerit,  per  gultur  in  venlrem 
trajicitur;  per  eollum  ergo  praedicati  sancli  noii 
absurde  accipiuntur ,  in  quibus  esl  geinina  isla 
pulcbritudo,  videlicet  praedicationis  et  incorpo-iM 
lionis.  Pulcbritudo  ergo  praedicatiouis  in  colli  decore 
coMsideraiur  quia  in  collo  vox  esi ,  ei  per  vocem 
praedicatio  ugitur,  et  sicul  vox  esl  aniini  nola  el  U« 
centis  cordis  expressio  ,  iia  sanciorum  praedlcaiiu 
esl  onini  homini  expetenda,  honesta  reipublicae  de- 
monsiraiio.  Rem  eniro  publicam  hic  dico,  qiia*  pro 
sui  honestate  publiee  potesi  et  debet  as>uini,  seieii- 
tia,  voluntate  actione,  ut  omne  illud  bouum  cujus 
privatio  matuin  est. 

d  Nam  easium  esse,  humllem,  patienteniy  mode* 
stuin,  vcl  quidquid  aliiid  es',  qtiod  virtutii  nominc 
notntnr,  bonnm  esse  manifestum  Cil,  cujus  boiii 
negntio,  lioc  esl  non  esse  caslum,  non  humilem, 
nbii  patientein,  iioti  modestum,  inalum  esse  conse* 
qtiens  est.  Cuin  aulein  allerulrum  horum  conse* 
quens  sit,  id  esl  esse  aut  non  csse,  afHrniationis 
hujus  siniplicis  qtiac  proponil  casluin,  aut  huiuilem, 
aul  patieiitem  esse,  simplicem  negationem  quae 
dieit  non  esse  se<|uitur  affirinatio  privaloria  quae 
dicit  incesiutn,aui  superbum  aut  iinpalientem  esse. 
Idem  enim  esl  dicere  non  es:e  patientem  quod  cst 
dicere  impalienteni,  et  nialum  illud  quod  esl  inipa- 
tientia,  privatio  Cit  boni  illius  quod  dicitur  patieo- 
tta,  eodemque  modo  de  reliquis.  Est  ergo  quaedtro 
respubliea  virtuium  apparatus;  rector.autem  elad- 
ministraior  hujus  relpublicae  est  imperalor  ille 
aeterniis,    a  quo    bona   cuncta  procedunl  el  sine 


1075  COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC,  —  UB.  I.'  1074 

qiio  non  polesl   aliqirui  bonnm  dici  vel  esse.      A  Unnabula  inserta  lial)eal  ne:norialur(£xai.  xxviii), 

Hanc  crgo  rempublicam  docel  et  oslendil  san- 
clorum  prxdicitio,  perquam  pars  alfera  quam  iiw- 
corporalionem  diximus  ^onflcitur,  quia  sicut  per 
gudur  cibttsin  ventreni  trajicilur  ila  per  prxdica- 


lioueni  sanciorum  sdi(\u.s  pe<'€ator  a  praviiatis  siiaB 
grossitudine  confractus  per  conversionem  Ccclesix 
incorporatur. 

Sed  cuin  gemina  sil,  ut  dixiinus,  pulcUritudo 
colli ,  prxdicatio  scilicet  et  incorporatio ,  utraquo 
per  subdivisionem  Iriplici  distinguitur  modo;  quia 
prxdicaiio  «lia  fit  vefbo ,  .ilia  exemplo,  alia  verbo 
et  cxemplo  :  incorporatis  vero  alia  per  conversionem 
alia  per  saiisraciionem ,  alia  per  conversionem 
sitiiul  ei  salisraclioueni. 


quia  magnuin  docloris  perii^ulum  est,  si  Ecclesiain 
Dei  sine  soiiiiu  prxdicalionis  ingreditur :  vestimcnta 
aulem  sacerdotis  sunt  opera  justilios  sicut  dicit 
Psalmisla  :  SacerdoUs  tui  indunntur  juititiam 
(Pffi/.cxxxi),  qiiilms  vestimenlis  linlinnuhula  inbae* 
rcnl,  nt  viam  vilx  cum  sonltu  lingiiae,  ipsa  quoquo 
opera  sacerdolis  clamenL 

AUera  vero  pars  pulcbritudinis  in  collo,  qiiae  esl 
incorporaiio,  flt  per  conversionem,  quia  suui  aliqui 
qui  de  gentilitate  ad  Deum  conversi  per  fldem  et, 
bapiismi  graiiam  Ecclesiae  iiicorporantur,  sicut  de 
Cornelio  legimus,  qui  intervenientibus  per  Dcl  gra^- 
tiam  bonorum  eperum  merltis,  pra^cnrrente  Spiritus- 
sancli  dono  dignns  ostensus  ost  Ccclesiaccorpori  coii- 


PrxdJraiio  fit  solo  verbo ,  quia  sunt  aliqui  in  B  ^^^^  (^^'*  ^) 


rcctesia  ,  qui  boc  babent  ex  Dei  munere  ,  ut  pos- 
sinl  alios  verbo  exbortationis  xdificare,  sed  infir- 
mitaie  obsiantc ,  non  valent  adeo  virtutum  exempta 
dare.  Fit  eiiam  «olo  e^emplo ,  qula  sunt  plerique 
qui  iloiium  perorandi  iu  Ecclesia  non  babent,  etsl 
quid  seniiuiity  palain  proferre  nequeunt,  tanlis 
laiiien  spiritualium  operum  documenils  nitent ,  ut 
ad  sui  imiiaiionem  mirandis  virtutum  exemplig« 
iitiraniium  animos  provoceni  ei  qiiod  iili  verbis , 
isii  loquuniur  gesiis,  meliusque  Isti  tacendo, 
quani  illi  declamando  pbilosopbanlur.  De  qua 
gemiua  qualilate  praedicationis  dicit  Apostolus  : 
Qtiia  atii  datur  »ermo  supientia ,  atii  $ermo  sciintia 
(/  Cor  xii);  quin  alii  sunl,  ut  dixiinus,  qui  in  ser- 


Nam  cum  ab  bis  qui  ex  circumcisione  creilitle- 
ranl  quasi  immeritus  repellerentar  nccessaritis 
super  eum  a*tvocaius  cecldit  Spirilus  sancius  cujiis 
dignatioiii  placuit  ostendere,  qiiia  et  bunc  Deus- 
vellet  per  fidem  el  baplisuiuin  suae  incorporari 
Ecciesiae. 

Alii  qiioque  per  satisfactionem  Ecclesiae  incorpo- 
rantur  qui,  dum  prlmo  quidem  de  corpore  Ccclesi»- 
sint  per  Adei  uniiaiem,  culpis  tamen  suis  exigen- 
libus,  interdum  ab  Ecclesiae  corpore  senientia  per- 
emploria  praecidontur ;  sed  resipiscentet  per  satis^ 
faciioncro,  iterum  ad  corpus  unde  pr;ecisi  fueranl,. 
sententia  reconciliaiaria  conjunguniur.  Unde  et 
Apostolus  Corintbiis  seribens,  eum  qui  crimenper* 


mone  maiidatorum  divinorum  observando  per  inlel-  ^  petraveral,  praecipit  iradi  Satanie  in  interitum  car- 


lectuin  rationis  sapientes  sunt,sedin  proferenJo  per 
ingenii  tardilatem  tliscrti  non  sunt ;  alii  vero  ipsum 
sermonem  quein  serenda  capacis  ingenii  compre- 
bendunt,  aflluenlia  cloquenlix  potenter  efl^unduiit. 
Item  praedicatio  ulroque  fit  modo,  ^2  li^<^  ^^ 
verbo  et  exemplo,  quaiido  tuncti  doctores  et  divina 
babcni  graiia,  utquod  ore  praedicanl,  fuctis  osten- 
dant,  et  quae  docent  vitanda  in  snis  quoqiie  factis 
indicent  non  ageiida  in  quorum  persoiia  Psulmista 
ad  Deum  loquens,  cuin  praemiiteret,  et  loquebar  m 
testimoniis  tuis  in  conspectu  regum^  et  non  con- 
fundebar^  a^jecit  in  sequentibus  :  Et  levavi  manus 
measad  mandata  tua  qwje  dilexi^  et  exercebar  iu  jusli' 


nis,  ut  S3  sahui  ul  in  dit  Domini  (/  Cor,  v) :  quen» 
persati^factiouem  postea  emendaium  rursum  jubei 
Ecclesix  incorporari ,  iie  abundantiori  trislitia 
absorbeatur. 

Per  convers.onem  vero.  slmul  et  saiisfactioneni 
aliqui  incorporantur,  qui  et  fidem  credendo  susci- 
piunt  et  criminu  sua  confitendo  per  poeniteniiam  ei 
baplismum  corp^iri  Ecclesiae  conjunguntur.  llinc  est 
quod  Petrus  interfecloribus  Cbristi  praedicaiis  :  Pw^ 
nitemitti^  inquit,  et  convertimini  ut  deleantur  peccaia 
vestra  (Act,  iii),  osteiidens  per  praeiuissiondm  con- 
versionis  et  saiisfaclioiiis  remissioncm  coiiscqui 
peccaiorum,  quae  sola  fii  in  catliolica  Ecclesia,  quia 


/icartoiii6iit(uti(Pia/.  cxviii):acsipateuterdiceret:  p  ipsa  remissio  esi  plane  Ecdesiae  incorporaiio.  Sed 


Legem  mandaiorum  tuorum  quani  palam  et  confi- 
denler  praedicando  pronuotiabam,  operum  quoque 
exseculione  comprobabam,  ut  audilores  mei  et  in 
verbis  meis  audirent  ei  in  factis  meis  viderenl,  qo» 
pro  sui  utiliiaie  et  salute  agere  deberent. 

Sane  necessarium  docioribus  Ecclesiae  boc  ter- 
tium  pulcbritudiuis  biijus  prsedicamentum ,  quia 
frequenier  illorum  praidicatio  coHtemnitur,quorum 
vita  a  b<mo  ipsiusprae^licaiionisariena  cognoscitur. 
Civalde  anie  omnipotentis  Dei  oculos  delinquunt» 
qut  concessa  sibi  prapdicandi  gratia  nulla  propter 
laciturniiatem  animaruiu  acquirunt  lucra.  Unde  in 
Veieri  Testainento  praecipitur»  ul  saeerdos  taberna- 
culum  ingredlens  in  summitate  vestimentorum,  Un- 


cum  iii  prioribus  modis,  quos  supraseparaiiin  posui- 
mus,  dicentes  incorporationein  fieri,  nunc  pcr  con- 
vcrsionem,  nunc  per  satisfactior«ein  utrobiqiie  pos- 
sitesseei  eonversio  et  satisfaciio,  tamen  propter 
inajorem  et  evidentiorein  alterutrae  partis  exbibitio- 
nem,  eos  distinximus.  Naro  quilibet  sanctus  cum 
non  una,  sed  pluribus  ornetur  virtuiibus,  eo  tamen 
magis  de  eo  virtus  praedicatur,  quo  in  eo  proportior 
esse  agnoscitur.  Unde  ei  Apostolus  cum  divisioncs 
gratiarum  describerel,  dlxit :  Quia  alii  datur  termo 
sapientiaf^  alii  sermo  icteiiti>,  a/i1  /fdct,  atii  gratia 
sanitatum  :  alii  prophetia^  alii  discretio  spirituum^ 
alii  genera  linguarum  ,  alii  inlerpretalio  sermonum 
(//  Cor.  xii) ;  non  quod  in  hoc  aliarum  gratiarum^ 


1075 


AOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON. 


107» 


quonimlibel  liabeat,  qiii  unam  habiierii;  scd  quia  A  pieAiiae  clarilalc  et  virtuium  sanctitate  ita  coiiipc>- 


eam  gratiain  niagis  diciiur  baberc,  qiix  in  ea  for- 
tior  et  abnndaniior  cogiioscitur  esse.  Et  in  Cornelio 
iiullam  de  prxteriia  vita  satisfactionem  legimus, 
aetl  quia  ab  angelodictuineslci  oraiiones  et  eleemo- 
synas  cj*is  bsse  cxaudiias  atque  idcirco  jubelur  niiir 
lere  |>o$t  Petrum,  ciijus  docirina  ad  fidem  iisforma- 
tiis,  pcr  conversionem  ficrel  Eeclesiae  membrum 
{Act.i}.  Qui  vcro  ad  fideni  convcrsus  est,  sedallqua 
ex  citlpa  per  excommuntcationem  ab  Ecclcsia  se* 
paratur,  satisraiaioHe  opus  habet,  ut  recipi  nierea-* 
lur,  quauivis  et  ipsa  satisfactio  possit  dici  prisiini 
erroris  convcriio. 

Quia  vero   pulcbriiuilinem    diiplici  distinximus 
iModo,  ipsosque  niodos  in  alios  subdivisimus,  lesiat 


nere  debemus  ut  quoddam  nobis  omamentuni  aiii- 
mae  quo  sponsus  ille  coclcstis  delecteiiir,  c»nMim- 
mus,  sed  quia  ejusdein  Ecctesiae  prxdicaloribus  ne- 
cessaria  est  uiriusqiie  Testamciiti  pagina  ex  qiio 
accip.iant  pracdicationis  sox  ordiiiem  et  modoin 
subditur  ex  persona  ipsius  sponsi  sive  illoriim  per 
quos  Ecclesiai  scriplura  ipso  inspiranie  ediia  e^t^ 
qiiorum  quidam  eodem  tempore  Cranl  quo  ii:ec  Sa* 
lonion  foqiiebatur,  quidain  post  fiiluri  erant. 

Vers.  40  —  iluTtnutat  aurea$  (aclemut  tibi^  vermi' 
culalat  ax^ento» 

Aiurenula  est  quoJdam  genus  ornameDti  velut 
caieiiula  ex  auro  contexta ,  et  argenteis  interdf* 
stiiicta  virguiis  in  niodum  vermicularuin  ,  dicta  ob 


.  iiuiic  dicere,  cur  ipsa  pulcbritudo  mouiiibus  com-  B  boc  inurenula,  quod  insiar  murenae  lenta  el  flexuosa 


.  paratur. 

Monile  est  ornamcntum  pectorale  malroiiarum, 
dictum  T^muniendo^  co  quod  peclus  earuni  niunial. 
MC  aliquis  aduiier  pudicitise  pudorem  in  aliquo  lo:- 
c>at.  Monile  aulcin  non  quodlibei,  scd  quod  operosc 
accurati  ariificis  inanus  expriniil,  ex  auro  et  gem- 
inis  coinponitur  ita  ut  inajusculam  geinmani  iii  inc- 
dio  64  positam,  alia;  ab  ea  xqualiter  distautcs 
ycmiiiul£  cinj^ant. 

Quid  autem  per  aunr.n  nisi  sapienlia ,  qiiid  per 
gemi^ias  nisi  virtutes  exprimuntur?  ex  auroergo  ct 
gemniis  monile  componitur,  quia  ex  inlellectu  sa- 
pientiac  ct  virtiitum  decore  qiioddam  spirituale  ct 
iieccssarium  aniinu:  ornamentum  efiicilur,  quod  ila 
}iectoris  nostri  sccreta  muniat,  ut  nullain  nialitias 
sttaB  maiiuin  antiquus  liostis  ei  immitlere  audeat. 

Foramina  vero  quaedam  fiuni  in  ipso  artiflciali 
ornamcnto  quibus  gemmae  includantur.  Quid  auteiii 
6unt  hxc  foramina  nisi  sensus  noslri  exteriores  qui 
8unt  quasi  qtixdam  instromeiila  actiium  nostro- 
rum  ?  iiani  oculoruni  deinissio  ot  honesta  sive  disci- 
pllnata  vultus  composilio,  geniina  est  pulcherrinia 
viriute  huuiilitatis  fulgida  :  auris  vero  Dei  et  prae- 
latoruin  praeccpiis  obedieus  geminam  praefert  obe- 
ilienliie;  porro  in  naribus  gemma  sancts  discre- 
lionis  rutilat :  os  vero  gemmain  tripiici  virlule  ra  • 
dianlein  demousirat,  videlicet  ab&tinentiae,  tacitur- 
nttalis,  et  lioiieste,  ac  utiliter  prokita*  loculionis 


srt  sive  involula.  Nani  murena  ^5  t^um  capliur  iii 
diversa  se  fleclit  el  involvit.  Per  murcnulam  ergo 
auream  argento  vermiculatam  ,  sacram  accipimus 
Scripturam,  ciijus  iiiterior  sensus  propier  eminen- 
liam  et  dignilaiem  sui  comparatur  auro,  eloquiun» 
vero  quo  ipse  sensus  exprimitur  proptcr  clariialeiu 
el  lucuientiam  argrnto  designaiHr.  Sacra  quippe 
Scriplura  aurea  esi,  quia  fulgore  sapieniix  re^^plen- 
det;  argenlea,  quia  eloquii  claritale  nilct.  Sed^ii& 
\\ste  eadcni  Scriptura  in  duo  dividitur  ,  hoc  est  iii 
Veius  et  Novum  Teslamentum,  ideirco  pliiraliter  di- 
citur  :  Murenulat  aureqt  faeiemnt  tibi^  vermiculaij» 
argemOf  ut  ostendatur  ulrumque  Testamentum  <a 
fulgore  inierioris  sensus  aureuin  et  nilore  eloqiten- 
tiae  argenteum  esse. 

Qux  duo  Testamenta  inurcnulj!  diciintnr,  quia  in 
diversos  niodos  expositionum  flccti  possuni,  iniiliis 
involula  sententiis,  tantiim  ut  nihil  fidci  contrarinm 
sonent.  Quae  cuin,  ut  dixinius,  aurea  sint  appreiia^ 
lione  praecelleiilis  scieniiae  eloquii  t;imen  claritate 
distincta  argenio  vermicuiata  memorantur,  qiiia  ip^ 
sius  scicntioifulgore,  nunchumiliter,  nunc  mediocri- 
lcr,  nuiic  subliiniier  inlonant ;  nunc  vero  liistoriant» 
nunc  allegoriam,  nunc  moralitaiem  ,  non  simplici- 
ter,  sed  muliipliciter  explicant.  Unde  et  in  Ezecliiele 
dicitur  qiiod  euntibus  aniinalibus  ibanl  pariter  ei 
roia:  tequenlet  ea,  et  cum  flanlibut  fiabani  el  cum 
elevatit  pariter  elevabantur  {Exech.  i)  :  quia  ninii- 


inanus  verogemmam  duplici  fulgore,  hoc  est  con-  p  runi  sacrae  Scriptune  juxla  indagantis  et  iutelligen- 


linentise  et  munificentiu!  respersam ,  spectabiiiter 
assignaiit. 

Intcr  has  incdio  loco  posila  major  et  praiclarior 
saiiclx  chariialis  geinnia  priiicipaliter  rn  pectore 
fulget  qii»  tantum  hiijus  ornanient  decorem  sup- 
plet  ut  nibil  pulchriludinis  absque  ea  habcri  pro- 
betiir  :  ncmpe  sive  cliaritaie  nulla  virtus,  vel  esse 
vcl  dici  polesl  quia  i»  duobut  prceceptit  Dei  videli- 
cet  ct  proximi  iniineria^  lex  pendet  et  prophetas 
{Matth.  XXII). 

i^iichre  ergo  inonilibus  ex  auro  gemniaruinque 
luaicria  conslantibus  collum  sanctx  Ecclesias  sive 
lidelib  aiiiuia;  comparatur,  quia  per  prsedicationeni 
0i  umniiihlijAWm  sancioruin,  sensus  uostros  ex  sa- 


lis  sensuro  stant  sive  moveniur;  stani  quippt^ 
quando  juxlaiilleram  simpliciterintelliguntur;  iiio* 
vcntur  aulem,  qnando  juxta  spiritualem  sensuni 
srvc  allegorice  sive  inoraliier  exponuniur,  et  qtiq 
subtiliusconsiderantur,  eo  altius  cum  inlelligeini^ 
sensu  elevantur. 

Quia  ergo  non  uniformiter  ,  sed  diversorum  mor 
dis  sensuuui  pulchra  varietate  a  prasdicatoribus 
Ecclesiae,  nunc  allegoricc  ut  diximus ,  nunc  inora* 
liier  innectunlur,  alquc  lixc  juxta  capaciiaieni  au- 
dienlium,  nuiic  buiniliter ,  nunc  sublimiler  profe^ 
runtur,  recte  inurenul»  aureae  argenio  vermicula- 
ue  spdnsi  voce  Ecclesiae  proiniitnntur,  quae  quasl 
de   collo     ejus   depcndcai»<  •    <]uando    sanctoruiii 


1077  COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LlB.  1.*  078 

pr;vilicalortim    scieiiliam   cl   eloquiuin  opiinnt.^    A  se  Inclinnrc  :  primo  quidem  in  ulcrum  Virginis  na*- 

Bcendo,  dcindc.  in  crucem  moricndo,  in   scpulcro 
jaceiido  ei  nd  inferna  descendendo;   posl  de  ipsa 


Non  auleni  nihil  rnlionis  habet  «uperiora  Ircviler 
recapilu^are,  ei  qualiler  isia  inferiora  ad  illa  cou- 
liiiuenlur,  considorare  superius  cum  dixisset  sponsa : 
Niyra  tunif  sed  formota  ^  filice  J  erutalemf  eamdcm  for« 
luosiluiem  perfecti  non  ngnovil :  unde  el  querilur 
quod  laiilus  eJMn  tenlntionum  ai^slns  affecerii  ul  et 
fralres  sui  contra  euni  pugnavcrinl.  Sed  hanc  ejus 
pusillanimitatein  spoi\sus  arguit ,  docens  quod  non 
recle  collalam  sibi  formosiiatis  66  gratiam  af.en- 
dcril,  qux  formosam  quidem  se  dixcrit,  sed  ipsius 
formosilatis  quantilateiu  et  qualiiatcm  petfecte 
iion  agiioveril ,  quo  circa  posse  contingere  ut  cum 
dis&iflere  cocperiL,  a  consortio  sponsi  sui  egredialur 
et  varios  mundi  errores  proseqnaiur.  Uiide  spousiis 


inclinationesun  sc  erigens  resurgendo,  etad  coelo» 
ascendcudo. 

In  hiijus  vcro  dispensatioiiis  tempore,  maxime  ad 
virtulum  incrcuiciiln  succrescens  Ecclesia ,  pnc- 
cepio  et  exemplu  Christi  etiam  docta  est  passioiii'» 
bus  ipsius  per  paliculiaYn  communicare,  dum  in 
tantain  ejus  cliarilalein  profecissel,  ul  nec  ipsam 
viiam  ainori  ejiis  prxponercl,  diccns  :  Dnm  estet  rex 
in  accubitu  «uo,  nanlnt   mea  dedit  odorem  tnnm, 

Nardus  frutexcstnromniica,  radicegravi,  crissa, 
brevi,  nigra  et  fragili,  folio  parvo,  densoque,  cii- 
jiis  cacumina  in  arislas  se   spnrgunt,  ideoqiie  pi- 


soliia  piciaie  ad  se  ipsam  reducens  onumcratis  con-  5  gmenlarii  gemina  doie  nardi  spicas  ac  folia  ct^le- 


cessae  formositaiis  pariibus  confortat,  ut  ipsa  se  re- 
cognoscens,  quomodo  et  quantum  formosa  sit  per- 
fecte  agnoscal,  aique  ex  boc  ardentius  sponsio  in- 
baTcat. 

Est  autem  illa  formosilas,  11 1  iin  eam  definiamus 
bcne  conslitiit.-e  menlis  habilus,  cujus  parics  suiit» 
forliiudo,  pulcliriludo,  scieutia  sjnctaruin  Scriptii- 
rarum,  quum  jam  ipse  sponsus  enumeravit  :  forii- 
ludincm  quidem  eo  loco  ubi  diiit :  Equitalui  ift^o  in 
curribut  Vhtiraonit  asiimilavi  te,  amica  mea  :  Pul- 
chritudinem  vero  non  nniforniem ,  sed  sicut  supra 
distiuximiis,  dum  dicit :  Pulchroi  sunt  qence  tuce  lic- 
ut  lurturit,  coUum  tuum  ticut  monilia :  scicnliam 
vcro  Scrpturarum,  ubi  dicit:  Murenulat  aureat  fa- 
eiemut  tibi^  vermicutatat  arqento, 

\n  maxiina  autem  et  principali  propositione.  quod 
iiiesl  parlibus  toii  inosse  neccsse  est :  sumplo  ergo 
argumento  a  partibiis  probat  eam  verc  formosam 
esse,  quia  si  species  formositalis,  hoc  esi  fottiludo, 
pulchriiudo,  s«:ienlia  sanc.arum  Scripturarum  bene 
constitui»  inentis  sii  babitiis  idem  esse  Tiecesse  est 
et  genus ,  quod  est  formositas ;  ac  proiude  cum  se 
dixerit  formosam,  non  debere  timere  adversa  quani 
talem  sponsl  effecerit  gralia.  Quod  si  talem  se  per 
gratiam  esse  non  agnoverit,  ad  sponsi  consortinm 
non  pertinebit,  duin  hoc  efliciat  causa  ignoranti», 
ut  foris,  per  desidiam  et  negligentiara  egrediens,  a 
sponsi  conlubernio  cogalur  aberrare.  Et  est  l0(us 


brant.  Unde  in  Evnr.gelio  narratur  niulicr  iu\  uii- 
ctionem  Domini  attulisse:  Unguenium  nardi  spicati 
pretiosi  {Joan,  xn). 

Quid  vero  per  nardum  nisi  virtiis  boni  operis  dc- 
signalur?  Radix  vero  boni  opcris  rhariins  est;  qiiia 
sicul  de  radice  omnts  herbarum  virtus  et  vigor  na- 
sciiur ,  ita  ex  sola  charitate  omnis  booi  operis  vir« 
tus  geueratur. 

Dictom  esl  aulcm  in  radice  nardi,  diversas  natu- 
r^e  consisiere  qualilaies,  quas  possumus  ad  mulii- 
plices  charitalis  rcferre  virlutes.  Charitat  enim  grir- 
tia  est,  quia  otnnibus  pr^ponderal  virluiibus;  quam 
excetlentiorem  vlam  Apostolus  appellal,  dicens  :  Ad- 
huc  excellentiorem  viam  vohit  demontlro  (l  Cor,  xii). 
Ci  Crassa  vero  est,  utpote  vivacioris  succi  juxtn  inte- 
riorem  mentis  vigorem  qnse  caeteris  virlutibus  effe- 
clum  prsebet  sanctitatis,  dum  sine  ea  omnis  virtiis 
qunsi  siccn  el  arida  remaneal :  cujus  pinguedincni 
Psafmista  considernns  qui  se  ad  Deum  sitienti  desl- 
derio  vigilare  pronuntiabat  iSicut  adipe,  inquit,  rt 
pinguedine  repleatur  anima  mea  {Ptal^  lxii).  Brevis 
est  quia  de  ea  scribitur,quod  verbum  abbrevintum  et 
consummatum  Dominut  faciet  tuper  terram  {Rom. 
ix);verbum  consummatum  et  abbreviatum  charitns 
est,  quia  in  ea  oinnium  virtutum  perfectio  consistif^ 
ei  una  hxc  dictio  est  hnjus  sancuc  nnlversitniis. 
conclusio  :  Contummatum  ett  hoc  verbum  charitatit,^ 
quia  plenitudo  legit  etl  dilectio  (Rom,  xiiii),  de  qua. 


ab  eificiente  causa  probetur,  omnis  qui  collaiae  in  p  dicit  Psalmista  :  Omnit  contummationit  vidi  finem 


se  gralia  bonum  non  intellexerit,  ipsius  in  seboni 
ex  ignoranlia  negligentem  cssc,  ncgligentem  aiilem, 
Deo  proximum  non  esse  :  sponsam  igiiur  se  ipsain 
ignorantem  a  sponsi  consortio  recedcre  et  exicri- 
ora  necessario  quaererc.  Reducta  ergo  ad  se,  qnali- 
ter  bc  ngnovcril,  et  grali^  sibi  concessae  utihter  at-* 
tenderit,  subdendo  demoiistrat,  dicens  :  Dum  esset 
rex  in  accubitu  tuo,  nardut  mea  dedit  odorem  tuum, 

Vers.  il,  —  Dum  etset  rex  in  accubitu  suo,  nar" 
dus  mea  dedit  odorem  tuum, 

Accubitus  regis  cst  omniuin  lemporalium  Chri&li 
actionum  dispensmio  quia  dignatus  est  de  illa  sua 
ineffabili  divinitatis  suhlimitate  se  huniiliare,  et 
pro  humana  salute  ad  humanilaiis  67  Infiriniiatem 


{Ptal,  cxviii),  non  Hnem  qui  id  quod  est,  non  essa 
faciat,  sed  qui  id  quod  non  esl ,  esse  faciat  et  ad 
perfcclionem  adducai :  abbreviatum  est,  quia  om- 
nls  legis  prxcepta  in  hoc  uno  inslaurnntur  :  Diliqet 
Dominum  Deum  tuum  ex  tolo  cordetuo,  et  proximum 
tuum  ticut  teiptum;  in  hit  duobut  prccceptit  tota  lex 
p^ndet  ei  proplteta  {Maith,  xxi).  Quam  brcve  ver- 
bum  iribus  constans  syllabis  et  septem  litteris,  sed 
omnem  conlinens  plenitudinem  sanctitalis  :  Dent 
enim  charitat  ett  {I  Joan.  iv)  68  TJi  ^si  lriiiu!i 
in  personarum  distinctionc ,  unus  in  majestatis 
aequalitateet  septiformiseslSpiriius  sancti  graiia,per 
quein  ipsa  charitas  in  sanctorum  dtffutiditur  corda. 
Si  crgo  Deut  charitat.ett ,  nihil-  autem  boui  siiitf 


i079 


WOLBERONIS  ABBAtiS  S.  PANTALEONIS  COLON. 


1080 


Deo  essd  non  potcst.  qui  cLariUiem  qtiae  Deus  est  A  mos  quippe  Ecclesia  est,  quae  bu|us  unctionis  otlore 


non  liabere  convincilurt  procul  dubio  bonus  non 
esse  concluditur. 

JNigra  quoque  esse  dicilm'  radii  nardi,  quia  cha- 
riias  qux  est  radix^ut  disimus,  ommom  Yirtulum, 
|)ersecutionum  et  adversliaium  omnium  nigredineni 
hbenierpro  Deoetfratrnm  salute  sustinet,  quia  sic« 
ut  scriptum  esl :  Charitas  patiem  eit  (/  Cor.  xiii). 
FragUts  vcroesi  proptcrnimiain  teneriiudinem  fra- 
ierD;£  compassionis,  quia  compellilur  per  viscera 
misericordia)  tribulari  cum  tribulaiilibus ,  infirmari 
euin  infirmantibus,  flere  cum  fleBiibus,  dolere  cum 
dolentdiut,  irisiari  cum  trislaintibus ;  scriptum  e9t 
cnim  :  Chanta^patlens  ett^  benigna  ett  (ibid.)  :  tanta 
eiiim  benigiiiiaiis  diilcedinecbaritas  aflluit,  ut  om- 


completur,  quia  Chrislum  Deum  ct  bomiiieni  cre- 
dit  et  confitetur,  hiijusqiie  fidei  et  confesiHOiiis  re- 
ctitudine  per  lotam  iniuidi  laiiiiidinem  dliAindiiur» 
Per  lianc  domom,  id  est  Ecclesl^e  unlversitatenT, 
ioannes  Evangelista  odoris  Ihijus  suavitatei»  de  ca« 
plteetde  pedibus  Doniini  respcrgil,  de  eapiteqni' 
dem  cum  dicii;//t  principio  erat  Verbumfet  Verbum 
erat  apud  Deum^  ei  Devs  erat  Verbum  :  de  pedibus 
vero  ciim  dlcit  :  Verbum  caro  factum  est  et  habilavit 
in  nobis  {Joan,  i). 

Potest  qiioque  et  hoc  modo  intelligi  nneiro  capi- 
tis  et  pedum  Domnii,  ut  qui  vestigra  sectiiitur  CbrihCi 
per  aetivae  vilae  studium,  pedibus  ejns  bene  vivendo 
proeombai,  sicque  ad  meKora  de  die  iivdiem  pro- 


nem  proxiini  nccessilatcm  suain  putet,  Tolio  parvo  g  flciens,  per  conteroplativaevit»^  viriutem  ,  qiissi  »1 


densoque  est  qtria  clNrritas  seiiiper  bumilitatem 
cxbibet,  duin  orouium  virtutum  copiosa  densitate 
abundet.  In  aristasspargiturqnia  mens  saiicla  drvinl 
amorit  incremento  succrescens  ,  Inlelligentia:  acu- 
luine  ei  subtiliute  in  coelestia  sublevatur. 

Wxc  ergo  septem  in  radice  nardi  naturalia  pos- 
tunt  non  absurde  accipi  hxc  quae  posuimus  ex  sep- 
liformi  gratia  procedeniis  ebaritatis  praeconia,  quia 
sieut  ex  radicula  uardi ,  foliorumque  et  spicaruni 
ft^jeetione,  preiiostssimi  fit  unguenti  confectio,  ita 
«!X  cliaritate  qu»  est  radix  omnium  bonorum  et  di- 
tcrsis  Tirlutum  speciebuselectissimaSpiriiusancto 
fipifice  Ut  sanctiiaiis  eonfectio,  qua  sancta  Ecclesia 
hive  quxlibet  saiicta  anima  quasi  delibula ,  suavis- 


caput  Cbristi  Deo  jugiler  inhaerendo  se  ertgat.  Uti- 
cilo  ergo  pedum  est  virtus  operatoria,  porro  unctio 
eapilis  virtus  contemplaiopia,  Est  eniin  suavissinii 
odoris  oblatio  bonx  aclionis  et  sanclae  meditaiionU 
cxercltalio  qua  delceiaiur  in  aceubitu  suo,  Rex  ec 
Sponsus  ille  coelestis  exspectans  et  desideraiis  lali 
odore  fragrantes  secum  collocare  in  aeterno  ipsiut 
Stti  aecubitus  reeliiiatorio. 

Sed  ut  ad  istum  a^ternum  ejus  accubitum  penre- 
nire  possit  sancta  Ecclesia  sive  fidelis  anima,  in  isio 
temporalis  e]us  dispcnsationis  acciibitu  quo  pro 
ejiis  salute  nascendo  et  moriendo  accunibere  vo- 
luit  ^  biiiuilitatis  ,  paticiiliae  atqiie  obedientiae  cjus 
exempla  sectando,  in  sua  ei  mente  virttuom  odore 


siinum  de  sc  miitit  odorem  opinioiie  et  fama  bonx  C  redoleiiie  accubituni  paret  quaieims  ipse  poslmo 


sietioiiis,  de  quaii  odore  dicil  Aposiolus,  ^tiia  C/ins(t 
^oitui  odor  tumut  De^  m  omni  hco  (II  Cor,  ii),  et 
quidam  sapieiis :  Fama»  inquit,  boua  impugnat  ossa  : 
quia  omnis  virtus  animae  enervatur,  nislhujusmod' 
coinposiiioiiis  pinguedine  repleatur. 

lluiusccmodi  ergo  odorem  dicit  se  dare  Ecclesia, 
sive  sancla  anima  ex  hoc  nardo  pistico,  id  est  fidell, 
qua  detectetur  ille  rex  et  spoRSus  et  sponsus  coele- 
Mis,  im  uccutfiiu  suo^  hoc  est  in  illo  inedicibili  si- 
nus  pateriii  secreto.  Hoe  est  enim  ejus  accumbere 
in  siiiu  Palris  esse  per  eamdem  cssentiam  et  per 
eaindem  diviuiiatis  potentiam ,  est  etiam  ejus  ac- 
cunibere,  ut  sapra  posuimus,  ad  humanae  infirmita- 
tit  naiuram  se  inclinare  per  adinirabilem  consum- 
luaiae  dispensationis  ordinem.  Est  quoque  ejus  ac- 
eumbere  insanctae  mentis  cogttalione  habitare,  per 
largissittiam  niultiplicis   gratiae  suae  dignationem. 

Ui^us  nardi  pisiici  pretiosl  odorem  69  niulier 
illa  evangclica  quae  Doiuinuin  scribitur  unxisse»  in 
re  et  sacrauiento  exhibuit :  in  re  secundum  histo- 
riam,  in  sacraincuto  secuudiun  tropologiam  ,  quia 
pedes  Domini  ungere ,  fuil  divinilatis  ejus  celsilu- 
dincm  mentis  sublevatione ,  quamvis  per  speculuin 
€t  in  arnigmate  eonsiderare.  Caput  ergo  et  pedes 
Domini  ungere  esi  divinitatein  et  humanitatem  ejus 
crederc  et  prafcdicare ;  unde  et  de  ejusdem  unciionis 
virtulc  qua  Maria  Dominuni  unxii  scribitur,  qiiia 
implela  ett  doniut  e^  odore  unguenii  (Joan.  xii).  Do- 


dum  eam  veluti  sponsus  sponsam,  immaculalos  iiii- 
maculutam  In  regiil  sui  ibalainum  sive  accubitum 
introducat,  ut  sicut  nunc  in  ea  requiescit  tempora* 
liter  per  graiiarum  diversiiatem  ,  ita  ipsa  dei  c^pc 
rcquiescat  in  ilk>  aelernaKier  per  glorlam  sempiter- 
nam.  Unde  per  subsequentia  indicat  eadem  sponta 
hanc  praefixam  clementls  Sponsi  esse  sententiam,  m% 
qui  passionibus  ejus  per  patientiain  communicat,  re- 
gno  quoque  cjus  aeterno  per  consoiationeni  pariicipeU 
Vers.  li.  —  Fasciculus  mgrrhie  diUelut  uteiu 
niii^i,  inier  ubewa  mea  eommorabitut. 

^O  P^f  myrrham  quippe  amaritudo  passionis, 
per  botrum  dutcedo  resurrectionisexpriiuitur.  Dain» 
D  inquii,  sponsus  meiis  et  rex  mcus  quo  regenle  etl 
mihl  bonum  et  velle  et  posse,  accubuisset  in  pat- 
sione  crucis  et  usque  ad  moriem  obediens  faetus » 
in  sepulcro  jam  esset  depositus ,  ego  qiiae  antea 
qiierebar,  quod  nigra  essein  ,  eo  quod  non  tantutn 
cxtranei,  sed  et  fraires  mei  pugnarent  conira  me 
quasi  quadam  pretiosissima  nardo  ex  ardentissima 
ejus  cliaritate,  huinilitatis  quoque  patieniiae  et  obe- 
dientiae  ^'us  exemplo  coniposiia»  odorem  bonae  epi- 
nionis  per  totom  respersi  mundum  iiAii  tantuni  una 
niorte,  sed  mille  mortium  gcneribus  pro  ejiis  amore 
aiiccumbere]  parata ,  ita  ut  nou  sit  mihi  dtlMm 
meut  tola  myrrha,  sed  fasciculus  myrrhae,  dum  pro 
uno  genere  mortis  qiiam  pro  me  suscepit,  mulurum 
et  diversarum  noriium  cupio  coHtgcrc  fasciculuin. 


mi  COMMENT.  IN  CANTiCA  CAMIC.  -  LIB.  l.  i082 

Quisnam  csl  isle  fasdculus?  pericula  fliMninuin»  j^      Vel  inter  ubera  mea  ,  lit)C  est  inter  (lno$  -suro- 


perjeula  latronum.pericula  ex  gentibus,  pericula  in 
civitate,  pericula  In  solitudine»  pericula  in  mari, 
pcricula  in  Hilsis  fratribus;  laboretaerumnx,  vigiliae 
niuliae,  fames  et  sjtis,  jejunia  niuUa,  frigus  et  nudi- 
tns  :  luilibria  et  Terbera,  vincula  et  carceres,  lapi- 
dalio,  sectio,  postreroo  gladii  occisio  (//  Cor. 
XI ;  Hebr.  xi).  Ecce  faiciculus  myrrhw.  Sed  quia 
duplex  csi  inartyrium,  unum  in  corpore ,  aliud  in 
menie,  dividamus  buiic  fasciculum  et  ponamusalium 
esse  fasciculum  myrrba",  id  est  corporalis  passionis, 
alium  fasciculum  niyrrbx  mentalis ;  et  corporalis  qul- 
dem  passionis  fusciculum  supra  euumeravimus , 
porro  fasciculus  mentalis  myrrbae,  id  est  passionis, 
est  virginitas  carnis,  abrenuntiatio  saeculi  ctomDis 


nes,  interquos  dilecint  meu$  suspensus  fasciculum 
passioiiis  sux  compo:/it,  qui  eosdem  duos  popuios 
prxsignnverunt,  unum  credentem,  allerum  criiciii- 
gcniem;  iinuui  electuin,  alterum  reprobaium.  Ubera 
autem  mea  fueruiit,  ille  proplcr  naiuralem  et  scri- 
piain  legem,  isic  propter  solam  uaturalem,  iia  nii- 
trinienluin  ratinnis  utrique  lialienles,  ut  sint  in- 
excusabiles.  Et  iste  quidem  per  dilectum  meum  in 
medio  coininoraiitem  et  fasciculum  suae  myrrbje 
pnrtendcntem.novam  superassumpsit  legein  naturn- 
lero  illuroinantem,  ille  vero  occulto  Dei  judicio  sed 
jiisio,  post  datam  legeni  ainisit  et  naiuraleui  pro- 
pter  increduiiiatem. 
Uudeet  ipso  dilecto  in  cruce  pendenii  myrrbatum 


nlundaiiae  voluplatis,  sive  rouliimodae  labor  conli-  B  obtulit  vinum,  ciijiis  amariludo  In  Ipsum  transfusa 


nentiae.  Istius  gemini  fasciculi  causa  est  mihi  dile- 
eiut  meut^  inquit  Ecclesia  sive  sancla  anima ,  quia 
'  pro  ea  ojus  nomine  et  amore  buic  fasciculo  ferendo 
siipposui  bumeros  mentis  ei  corporis,  mentis  qiii* 
dein  mortificatione  vitiorum,  corporis  vero  diversa- 
runi  tollsrautia  passionunu  Cur  boc?  quiaetipse  di- 
lecius  per  se  quoque,  factus  cst  mt/ii  fascicutus 
myrrho! ,  quando  pro  ine  in  corpore  suo  flagella , 
spiita,  alapas,  irrisiones,  potum  fellis,  crucem,  con- 
fossiones  manuutn,  pedum  ei  lateris,  ipsam  denique 
moriem  suscipiens,  qiiasi  fasciculum  multimodnruin 
collei^it  passionum ,  talis  vero  fasciculut  dilectus 
meut  mihi  factus  inter  ubera  mea  commorabltur , 
qiiia  liaec  oninia  signa  passionis  ejus  menle  quolidie 
recolo  et  duin  liorum  meinoriam  babeo,  ego  quoqne 
pro  ejiis  dilectione  mearum  passionura  fasciculum 
ardentius  coII!go. 

In  siiu  corporis  inter  ubera  altrinsecus  consti- 
luta  pectns  esi  positum,  et  ideo  commemoraiionem 
fasciculi  myrrbx  fnter  ubera  recte  71  accipimus 
eam  quae  in  pectore  debet  esse  memoriam  Domini- 
cae  passlonis. 

Sive  ponamiis  ubera  esse  duo  Teslamenta,  Vetus 
videlicet  et  Novum,  et  inspiciamus,  quia  et  in  bis  di- 
lectus  commoralur  commemoratione  sua;  passionis, 
priore  Teslamento  ipsam  passionem  futuram  praedi- 
ceiite,  sequente  jam  factam  praesentanie.  Inter 
ubera^  inquit,  mea  commorabitur^^  quia  fn  duobus 


est,  dum  diceret :  Sanguis  ejus  super  nos  et  super 
/ilios  nottrot  (Matth,  »vii). 

Vers.  15. —  Botrut  Cypri  dilectut  meut  mi/ii,  tn 
vineis  Kngaddi, 

Et  qiiia  hujus  medelam  siiscipere  voluil,  botrl 
dulcedine  caruil,  idcoquc  dilecio  nec  ccmuiorluus 
esl  peccato,  nec  cousnrrexit  justitiae.  Milii  auiem 
qiiae  in  altero  populo  ad  fidem  venicnte,  passionis 
sacranienla  suscipio,  veneror  et  [adoro,  botrus  Cy- 
pri  factus  e)<t,  qiiia  cani  ipse  a  morle  resurrexit,  nie 
qnoque  spe  et  dulcedine  futume  resurreciiouis  aui- 
mavit. 

Ipse  est  enim  botrus  de  terra  lacte  ei  melle  ina- 
nen'e  deponatus,  a  duobus  exploratoribus  ipsos 
popu'08  significantibns,  qui  de  Maria  matre,  dutce- 
dine  ei  plnguedine  sancii  Spiritus  fluente  generatus 
72  P*'^'  utriusque  ptipuli  salutc  in  cruce  esl  suspen- 
sus.  Sed  slcut  mos  est  portantium  ut  unus  praece- 
dat,  alter  subsequatur  ,  ita  prior  fuit  populus  Ju« 
dafonim  Deo  per  observantiam  leg:?  cognitus,  se- 
quenspopulus  Cbriscianorum  per  novae  legis  reii- 
gionem  tssumptus.  Sicut  autem  praecedens  Id  quod 
porlftt  non  videt,  ei  quadam  dorsi  aversione  post- 
poHit,  sequens  vero  semper  in  facie  babet  semper 
cuslodit  obtutibus,  et  quadana  corporis  viclnitate 
potitur  :  ita  ludaicus  populus  Cbristum  in  lege  por- 
tans  noii  inielllgil  sed  quasi  aversando  contemnft. 
Cliristianus  vero  populus  Intelliglt,  portat  in  fronte 


Testamentis,  mihl  ad  notitlam  ejus  et  ad  satutein  d  ei  in  menie,  et  custod.t  colendo,  et  mandatis  ejiis 
meam  propositis  fasciculum  myrrliae  ejus  colligo :    ,  ubedien^. 


in  Veteri  quidem  Testamento  per  flguras  praesigna- 
tae,  in  Novoautem  per  salutiferum  a^terme  redem- 
ptionis  succura  toti  mundo  exbibitae.  Succus  eniin 
inyrrbae  fertur  muiiis  mederi  infirmitatibus,  et  hu* 
jus  Domiiiicae  myrrhae  succus  omnem  aniinae  mor- 
biiin  depulii;  et  perpelu.ne  sanitatis  medicinara  in 
toio  mundoconstiluit. 

Sive  inter  ubera  mea  commorabitur,  hoc  est  inter 
duos  populos  iii  meo  coriiore  ex  Jtidaeis  et  gentibns 
coiisliiutos  qui  bunc  fasciculum  myrrhae  Dominicc 
flde  suscipiunt,  moribus  sequuntur,  et  ejus  quolidie 
coinmemoratione  in  sacramento  faciunt,  mente  re- 
coluni,  el  orc  suain  perpoiuam  sumunt. 


Ille  populus  bnnc  botrum  in  cruce  pendenlem 
propter  maledictiHn  legis  abborret  et  contemnit; 
Iste  populus  fn  praelo  crucis  expressum  salutiferum 
suscipit  ipsius  saoguinis  iestamentum ,  bibens  cum 
spirituali  dulcedine  unfcum  corporis  el  animae  re* 
medium ;  in  spe  vero  futurum  post  generalem  re- 
surrectfonem  ejusdem  gemins»  substantiae  corporis 
scilicetetanimae  optabile  et  incomparabile  gaudium. 

In  isto  ergo  popitlo,  nam  ego  sum  iste  populus 
sponsa  Dei,  Ecclesia  Dei,  botrus  Cypri  dileetus  meus 
mtAt,  quia  qtii  fasciculus  myrrhee  fuit  in  passionis 
amaritudine,  erii  boirus  in  resurrectionis  Jalcedhie, 
ei  ciijus  ego  causa  fasciculuin  multarum  collegi  pas-- 


4085  W0LBER0N1S  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  iO^ 

8iotiiim,el  corpore  elmeiile,  ille  mibi  eril  bolnis  A  ci^bus  libulus  in  sepulcro  posilus  csl  (ioaii.  xix)'* 


iii  aclcriia  niiijnx  rerecliouc  el  bujus  laboris  suavis- 
fiiiua  recouipensalionc. 

4}utle  boirui  Cyitri  recie  dicilur.  Cyprus  eniin 
ttistiiia  sive  mcsror  iiilerprclahir.  boirui  ergo  Ctjpri 
clicilur  quia  ipse  est  vcra  cl  ilulcis  consoUlio 
oiiiuis  inei  mocroris  et  Iristirkc ;  (H  sicul  bolius  Cypri 
oiiiniuin  leiraniin  bolros  prtfceilil  iiingniludiiie , 
ila  dilccius  meus  Paier  miscricordiarumf  et  Deus 
totiui  coutolaiiouis  (II  Cor,  i)  oiiinia  (|ux  sunl  in 
coe!o  el  lerra  prae<*ellit  iligniiaie  sua  el  gratia. 

Ubi  autcm  bolrus  Cypri  fjctiis  esl  dileclus  ?  tij 
vlneis  Eugaddi.  Eiig-iKii  diciiur  vicus  pt^rinagnus 
essc  in  Jiii'2ea,  juxta  inare  Muriuum,  ubi  sunt  vineop 
iioii  qiiideiii  vini  sed  baliaini  arbiiscula  qua^  idcirco 


uiide  |>o  l  iriduum  resurgens  (Marc.  xvi),  spiriluaiis 
bolri  diilcedinein  principali  n^surreclionis  gaudio 
credcutibusobtuiil  :  quibiis  posl  paululum  Spiritiis 
sa:cii  gral«ain  onineni  habentis  virtutcni  veluii  l>jl- 
sainum  in  vineis  Engaddi  iiifudil,  dans  ei  poiesia- 
tein  pcr  aquum  ei  spiriiuin  (Joan,  xx)sive  iiiiposi- 
iionein  inanu>  reiHis»ioiiein  darc  peccaloruni  et  de 
b«dis  oves  facere  Cbristi. 

Sed  qux  hdc  iiio:Io  seciindiim  hisioriam  in  se 
prxccsserunt  iu  capi:e.  possunt  quoque  iii  niem- 
bris  ejus  seciinduin  moralitalein  in  flgura  pari  or- 
dine  exbibcri,  ut  proicedenle  odore  virtutuni  coii* 
sequenicr  subsequatur  morlificalio  vilioram,  quia 
aflliciio  corporis  et  inuiidanu!  gloriae  conleinpius  ia- 


viiie;e  appellaniur,  qui.iiii  viiiearum  morein  susloU  "  stiumcnia  sunt  inortificaiionis  hujus.  Noniie  bujus 


lunlur.  Ex  basalino  auieiu  mislo  cuiu  liquorc  olivae 
cbrisina  (^onlicitur  quo  ninjora  quxdani  ecclesiasti- 
carum  consecralionum  peraguniur  instituia ;  unniy 
in  eo  baptisii:aiis  lavacruin  consecratur,  ei  sacer- 
dotalis  siit-e  iniperialis  dii^nitas  coiifirmatur.  Ecde- 
fiiarum  sive  aiiarioniin  sacrauicntaliunique  vaso- 
ruiii  s|secialis  quxdani  bnnclitas  assigiiatur.  Typice 
auietii  in  bujusniodi  liquoris  perunclioue  spirii  la- 
liuui  dona  cbarismatuin  desigiiaiilur,  quibus  corda 
fideliuin  saucti  Spiritus  gratia  diviiiis  inluisteriis 
sunl  apta. 

Eiigaddi  vero    fons  ha:di  interpretatur.  73  Q^^i^ 
auteiii  esl  fous  baedi ,  nisi  bapiismus  sive  gratia  la- 


niortificationis  instrumeiita  sive  materia  sunl,  rimes, 
siiis,  nudilas,vigiIiactoraliones  coniinux?  (^Um. 
viii.)  Prindpalis  aulem  elniaxima  propositi*<9i,«bi 
iuslrumeutuin  deesi  caiisain  qiioqiie  insinimenti 
deessc;  el  iibi  niateria  iion  esl,  id  quoque  qiiod  ex 
inaieria  fil  non  csse,  ei  idcirco  coiisequens  e>s(, 
ubi  \irlutes  desunt,  viiia  doiuiuari,  ifuia  'aniece- 
denie  coiistaniia  virtutuin  subseqiiiiur  casus  vi- 
lioruin.  74  ^'**^<^  Aposlolus  duo  sibi  adversanii.i 
scilicei  caruein  et  spiritsim  describens  prxiniiiit: 
Spiritu  ambulate^  ac  deinde,  et  desideria  canis 
non  perficietis  (Gal.  v),  ul  osiendai  foriiiudiiie 
spiritus  cariiem  sulijici,   et  nisi  pnecedai  Tirtus 


crymarum?  Ua?di  vero  suni  peccatores  a  sinistris  (^  vitiuni  non  posse  succuinbere. 


poneiidi ,  omnes  autem  jnsti  a  dextris  statiiendi. 
Yinex  ergo  Engaddi »  id  esl  roiitis  bxdi  sunl  doiia 
spirifalii  qux*  bis  lanluui  tribuuuiur ,  qui  fuerint 
sacro  ba|.i;sinate  ,  sive  per  lacryinas  poenilenlia!  a 
peccatoruni  sordibus  abluii :  fons  quippe  lixdi,  ba- 
ptisinus  esi  quo  abluuiilur  peccaiores,  id  esl  h%dj  el 
fiunt  justi,  id  est  oves  Cbrisli ;  vel  si  posl  bapli- 
8nium  Ijpsi  fueriul  ad  peccatum,  per  graliam  la« 
crymariim,  qiiasi  pcr  sccunduiu  bapiismum  in  pri* 
slinuni  rep:!raulur  staluin. 

BotruSf  iiiqiiil,  Cypri  dilectns  meus  mihi  in  vineis 
Engaddi^  quia  in  iJlos  profecto  sil  mibi  eibus  et  po- 
lus  consolatiouis  el  salutis,  qui  per  baplismi  gra- 
liam  digiii  facli  suut  suscipere  divinorum   sacra- 


lu  isto  ergo  ordiiie  ad  imitationein  capiiis,  idea 
Cbi  isti,  ineiiibra  ipsius  hoc  esi  sancli  priii.o  nar- 
duiii,  deiiide  myrrbain  ofleruul,  quia  prlnt  dcbeni  ha- 
bere  opera  saiiciilalis,  quoriim  vinuie  inoriificen- 
liir  opera  caniis.  Sed  quia  dit  ii  idem  Apostolus  : 
Si  splritu  facta  carnis  mortificaveriiis,  ^vieeth  (Rom. 
viii),  congruo  nimirum  ordiiie  moriific^illonem  sp:- 
ritualem  sequitur  resurrectio  spirilualis  ui  qui  coni- 
niorlui  sunl  Cbristo  moriendo  peccatis  conresurgani 
ei  vivendo.  justiliae  cum  eodeiu  Aposlolo  dicciiies  : 
Si  commorimur  ei  convivemus  (//  Tim.  ii).  Sicui 
eiiiiu  gemina  mors  e  Jt  animx*  scilicet  ei  corporis«sic  ei 
geuiina  uiriusque  resurrectio,  ui  qui  nunc  perjusii- 
ficationem  resurgunl  de  loorte  animae,  iu  fuiura  re- 


ineiiioruiii  scieniiani  el  spiritualiuin  douorum  af-  ^  surreclione  resurganl  per  incorruptionem  a  niorie 


fluentiaui;  vel  qui  per  lacryniarum  fonleni  pecca- 
ioruin  merentur  absolutionein  ei  morlui  peccatis 
resurguui  ad  viiam  xierna:  saluils,  ui  si  secundum 
Ap(»8Ui|um  complantati  facii  suni  similitudini  mortis 
'  Chrihti^  fiaiil  simul  et  resurreciionis  ejus  (Rom.  vi). 
I^otandus  sane  ordo  quatuor  islorum  praedica- 
ineniorum,  videlicei  odor  nardi,  fasciculus  myrrha\ 
botrus  Cypri,  vinea  Engaddi,  Eodeiu  quippe  ordine, 
quohicse  in  serie  verborum  sequuuiur,  iu  Domiiio 
Jesu  Christo  implela  narraiilur ;  quando  ante  pas- 
8io..em  a  Maria  unctusesl  nardospicato,  prelioso,^^ 
domus  impleta  est  ex  odore  unguenti  (Joun.  xiij  :  in 
paisioiie  vero  vluo  myrrhaio  poutus  (Slarc.  xv)  et 
l>o»t  passionem,  myrrha  cajtcrisquc  aromatum  spc- 


corporiset  aniinae.Unde  iuApocalypsidlcii  Joannes: 
teaius  e^t  sanctus  qui  habet  partem  in  resurrutione 
prima^  in  his  secanda  mors  potestatem  uou  haktt 
(Apoc.  xx).  Qux  quideiu  resurrectio  liotri  noinine 
designaiur,  ulquia  ad  teiiipus  amariludiiieiu  quaui- 
daiupassi  suut,  cariiciu  spiritualiier  moriificaiido 
posimoduui  %iernalitcr  suavilatem  gaudii  pcrci- 
piaiii  ineflabileiii,  bic  quidciu  a  corrupiioue  lueiilis, 
ibi  auieiii  cl  a  uientis  et  a  corporis  corrupiioue 
spiriiualiter  quiesccndo. 

Placuit  saue  coiiveiiiciis  ci  fiecens  ordo  quoque 

isle  disposilrici  graiio;,  iii  nardo  saiicix*  opiuioiiis 

redoleuteei  myrrha  intimae  niorlificalionis  bosliaiu 

ibi  vivaui  jaiu  cxislciitcs  atque  pcr  holrum  spiri- 


4085  COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  l.  4085 

lualiler  tlcbrianieni,  novitaie  resurgenlis  a  inorle  A  vanlilnis,  conlcniplnliv»  dignilalis  exctilleulia. 


peccaii  auiinx  beUAcalos,  |>er  spirilum  carni  tiipe- 
riores  cflecios  Spirilus  sancli  dignos  indicaveril 
adveniu  per  diversarum  graliaruin  balsama  qiiae 
genuil  spiriiualiier^EfigadJi,  lioceslfons  hxdi,  ba- 
j)lismus  scilicut  biforniis  lavacri  el  compunciioiiis 
qiio  abluuiiiur  lixdi,  id  esi  peccaiores  el  efficiuuiur 
oves  Cilirisli. 

Igiiur  posiquain  sponsus  arguil  sponsam  pro 
ignoraiilia  sui  propierquam  merilam  a  spons*  con- 
soriio  cssei  susceplura  repulsain,  sponsa  vero  sa- 
liibri  ejus  objiirgaiione»  landem  seineiipsaro  reco- 
giiosccns,  qtiae  prius  se  perseverare  per  se  posse 
diffidebal,  plena  jaiii  fide  usque  ad  moriem  pro  ejus 
aniore  in  Iribulaiionibus  non  deficere  didicil ;  lali 


Sed  quia  snperius  a  spoiisa  sodales  dicunUir  eo 
lo^JO  ubi  dicil :  Ni  vagari  inciphin  pott  gregtt  so- 
dalium  luorum,  nunc  vero  ipsius  voce  spoiisa  voca- 
lur  amica,  consideraiidum  qiuenain  sii  iuier  anii- 
cuni  el  sodalem  dislanlia.  Sodalis  esi  qui  nobis  ad 
aliquid  iiobiscum  agenduin  socialur,  ainicus  vero 
esl  qui  iisu  vilae  similis  pio  el  fideli  ainore  nohis 
conjangilur  :  sodales  ergo  sponsi  suul,  qui  ei  per 
aliqua  bona  opeioquasi  sociari  videnlur,  sed  reruni 
probal  qua  id  inlenlione  receriiil,  duin  buinanaQ 
laudiscupidi,  osiendunt  76  seab  ainore  illiui  valde 
alienos,  queiii  non  simpliciier  el  pie  sed  pro  suo 
lemporali  cominodo  iinilari  vidobaiiUir.  Aniici 
vero  ejus  sunt  qui  pro  sola  iipe  xlcinoruin  bonoruro 


ejus  profeclui  sponsuscongralulaiis  eljampulcbram  B  fideliler  ei  coiijungunlur  el  duni  nulla  prosperilale. 


decernens,  hujusinodi  ei  lauduni  prxconioblandiiury 
ui  ex  hoc  ad  majora  virlulum  opera  provocelur. 

75  Vers.  44.  —  Ecce  itt  pulchra  en,  amicametif 
ecce  tu  pulchra  ^s,  ocuti  lui  columbarum, 

Quia,  iiiquii,  priino  le  ipsamcoiisiderans,  propter 
varios  leiitaiionuin  a*stus  nigrani  te  ct  fii»rjni 
dixisli,  iiieumque  adjutorium  quod  lamen  libi  non 
dixeral,  adhuc  modicae  fitlei  exislens  procl.iinasii, 
posiinedum  vero  ine  oslendenle  le  ipsain  rccogno- 
acens  lanta  rorlitudine  spiriliis  profecisti,  ut  non 
boluin  passionis  myrrham  seJ  fasciculum  inyrilKe 
uiihi  non  dubilares  Offerre,  ecce  denunlio  tibi,  quia 
tam  pulchra  et  el  qiiia  puldira  ideo  amlca  mea^  et 
e  converso,  quia  amica  mea^  ideo  pulchra^  ei  non 


uulla  adversilate  ab  co  separanlur,  oslendunt 
quanlo  ejus  amore  ferveant  cui  nil  oinnino  praepo- 
nere  curani.  Propler  biijusniodi  viiae  qualitaiem, 
Ecclesia  vel  qiixlibet  sancta  auima  quae  vcstigia 
sequltur  Christi  quando  ista  de  ea  puichriludo  prae* 
dicatur,  ainicx  noniine  inerelur  appellari ;  sed  qua 
ipsa  puichriludo  ex  inentis  speculaiione  quasi  ex 
qiiHdam  facie  refulget,  subdit  causani  quaredixe- 
ritpulchram,  ocuii,  inquiens,  (ui  coitiiii6ar«iii. 

Ocnli  Ecclcsiacsunl  saiicii  doctores,  quia  sicul  ocuU 
nobis  viae  sunt  duces,  ila  saiicti  doclores  viam  viiaa 
nobis  demonslrantesy  sunt  nos  vcrbo  et  exeniplu 
quasi  duplici  oculo  praeeunles; 

Morahter  quoque  quaelibel  aniina,  lioc  est  iii  in- 


seuiel  puichroj  sed  ileruni  putchra^  repelilio  quippe  ^  lerioris  hoininis  capile  duos  habcl  oculos,  iiiielle- 
coiifirmalioesl  qiiia  ila  perfecte  pulchra  es,  ul  inihi 
geiiiiiiai.i   placeas  pulchriiudiney   fidei  scilicet  et 
operalioiiis,  sive  aniiiiai  ei  corporis. 

Pulchro  aulem  ordiiie  inlcr  duo  pulchriludinis 
praedicai»,  allrin&eciis  posita,  unum  siihjectum  me- 
dio  conslruiiur  in  loco»  quia  ipsum  medium  e  duo- 
bns  accipil  esse,  iia  ut  si  ununi  ct  diiobus  dupli- 
citer,  ulrobique  dihposifas  puicliritudinis  dcblt,  vi- 
delicel  ul  sil  fides  sine  operibiiSy  vel  opera  sliie 
fide ;  sive  sit  caslilas  corpori»  siiie  casiiUiie  nien- 
lis,  vel  nientis  sine  caslilale  corporis,  nulla  Deo 
anima  spiriiualis  amicitias  foedert:  copuiatur. 

Nam  cum  scripluinsil :  Fidcs  si  non  habeat  opera, 
inoriua  in  seinelipsa  (Jacob,  iij ,   et  cuin  ilein    a  0 


Doiiiiiio  insipiens  liicalur  aniina,  qiia:  iampades  sine 
oleo  gesiai  sponso  obviam  prooessura  (Maiih.  xxv), 
iiianifesUiin  csl  has  geininalas  ulrohique  pulchri- 
ludiiiis  paries  coiislliutiva  esse  sanctissiinac  hiijus 
ainiciiiii;.  Non  enim  parvn  xsiimationis  apud  Dei 
oinnipotentis  judiciuin  esi,  tanla  Dei  perfecluinesse 
gratia,  utsua  euui  dignelur  ainicitia,  et  pro  speciali 
tniiiiere  virtutum,  Dci  nuncupari  aniicuni,  magnuni 
certe  praeconiuni  est.  Unde  Doniinus  ad  npostolos  : 
Jam  non  dicam^  inquil,  tos  tervot,  ted  amicot^quia 
omHia  quacunque  audivi  a  Paire  meo,  noia  (eci  vobit 
(Joan.  xv).  Signuui  quippe  hujus  ainicitiae  est,  p  • 
teriii  revelaliosecreli  et  qiio:  specialiier  est  collaia 
ip^uin  djiigciiiibus  et   hiijus   ainlciiian  fidcin  scr- 


ctuio  et  discrelionem.  Intelligit  eiiiin  et  videl  quid 
sibi  agendum  sit,  deinde  qualiler  ipsa  actio  disponl 
debeikt  disceruit,  ul  in  uno  oculo  qualiialcin  aclus 
sui  Inspicial,  in  allero  inodiim.  Oene  euim  videt 
quo  tendere  debeat  qui  ei  teucndas  viue  qualitateni 
considerat  el  ipsain  qualilaiein  pro  loco  el  lenipore 
nunc  inteiidendo  nunc  remitlendo  forles  et  infirnios 
informai  ila  lamen  ui  ipsa  inienlio  sive  reiuissio 
^erio  el  competenii  fiiie  eonsiituatur.  Causa  ergo 
est  quod  pulchra  dicit,  vidciicet  quia  oeuti  ejus 
suni  columbarum^  quae  comparaiio  propier  septeiif 
plicein  coluinbinae  oaiurae  ei  siuipliciuitis  virtutein 
recie  posiia  est. 

Columba  quippo  caret  felle,  nemineni  laedit,  grana 
lueliora  legit,  pulU>s  alienos  iiutrii,  in  foraminibus 
p<*lias  nidifical,  gemilum  pro  cantu  habet,  super 
aquas  sedere  consuevit,  ut  advenluui  accipilrls 
praevidere  possi^.  Propter  liaec  sepleni  iialune  iiisi- 
gni.i,  coluinbau  coinparalur  sponsa,  utsi  hxc  co^ 
luinbino  oculo  ad  moralem  retulerit  formain  digne 
appelieiur  puldira  duiii  iioc  niiitur  babere  ex  gratia 
quod  columba  habet  ex  naUir^i. 

Felle  caret ;  quo  spiritualiier  quoque  sponsa 
Christi  carere  debet  ut  secundum  Aposiolum  :  Om" 
nit  amariludOf  el  ira,  el  clamor^  et  biatphemia  toU 
tatnr  ab  ea  ciiiii  omiti  matilia  (Ephet.  iv).  Neroi- 
iiein  laedit,  Christi  quoque  sponsa  nulli  iiocere  de- 
bci,  vcrbo  uec  opcrc ;  scd  sccunduw  Apostoiuui» 


mi  WOLBEROMS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  1088 

cum  ommbu$  pacem  liabere  (Rom.  xii).  Graiia  me-  A  (  Prov,"  xxvii ).   Uiide  quidam  geniilium    dicil  : 
liore  legil ;  sic  eiiam  ClirisUim  diligeiis  ex   divina 
Scriplura  meliores  debel  seuieiiiias  colligcrc,  quibut 
el  suam  viiam  honesle  cl   uliliter  scial  insiiluere 


ei  proximorum,  docendo  ei  agcndo  ad  sui  exem- 
plum  iflformare.  PuIUm  alienos  nulrit;  Ecclesia 
qiioque  eos  qui  non  giiiii  de  corpore  77  *^^*  siculi 
liaereiici  ei  perversi  ChriBiiani,  ac  »i  proprios  filioa 
in  sinu  suo  colligii  ei  eos  admonenJo,  corripiendo^ 
beneficiis  ailrahendo  corpori  suo  cenjungere  saiagii 
ei  hoc  quxlibel  aiiitna  qux  vere  sponsa  Chrisii  esi, 
Cacere  debei,  ui  exiraneos  ei  slbi  cotiirarios,  quam 
doinesiicos  pro  Chrisio  diligai  ei  foveat  ut  semper 
maluro  in  bonum  vlncac  (iHd.),  In  foraniiiiibus 
peir«  nidiacai,  ul  serpcniium  morsus  efadat;  sie 


Qui  non  moderabUur  irm 
Infeeium  vo/W  tue^  dolor  quod  tuaierii  ei  mens. 
Dum  pwna»  odio  per  v':m  feitinai  inulio. 

(HoRATius,  Epiti.  I,  II,  59.) 
78  Eiui  osieiidai  sapienilae  ease,  scire  aaimuai 
regere,  aubdii : 

ira  fnror  brevit  esl^  anmum  rege  :  qui m$i  pmreif 
Imperai :  hune  frenit^  hnuc  iu  eompetce  caiena. 
(UuRATius,  Epiti.  I,  II,  62.) 

Spiriiu  ergo  sapieiiii»  inordinaius  aniini  repri- 
meudua  esi  niottts,  quia  per  hocsapienier  decliiiamur 
mala,  quae  plerumque  iam  gravla  Inde gcneraniur, 
ut  vix  aui  niinqiiaiii  sopiantur. 

Spiriiut  queque  inielleciut  eti  (Itu.  ix),  uec  sibi 


qnoqiie  Eoclesia  vel  Deo  conjuncia  auima  in  Chrbti  g  nec  aliia  nocere  ei  per  raiionis  dlacreiioneiii  iiiiel- 


passione  deliei  refiigiuin  quaerere,  Chritlut  enim 
peirm  eti  (/  Cor,  x),  ciijits  pnssioiiis  foramina  vul- 
uera  suni,  foriissima  contra  itisidias  malrgnonim 
spiriiunm  muuimina.  Gemitum  pro  cantu  babet,  ei 
in  hac  iemporali  viia  Deam  diltgenii  geniitiis  pro 
cnniu  esse  debei,  lioc  esi  pro  saecnlari  loco  ei  laeii- 
lia,  ea  quateeundum  Deum  eti  Iritliiia,  ques  popiii- 
ieHiium  in  tululem  tlabilem  operaiur  {II  Cor.  vii)  : 
scripium  eai  etiim,  quia  beaii  qui  lugeni  quoniam 
ipti  contoiabuniur  (Maith,  v),  ei  econirario :  V<e 
tobit  qui  rideiit  nune^  quia  plorabitit  (Luc,  vi). 
Superaquas  sedere  consiierit.utadventumacctpUris 
praevidere  possii,  sic  eiiam  fidelis  anima  super 
flucnta  diTinarum  Scripiurartmi  roente  commorari 


ligere  fipqiium  ct&t  ui  quod  tibi  non  vuii  fUri  miieti 
non  faciai  (UaVh  vii)  Sed  quia  oniiils  iaesioois  lo* 
juria  dupliciler  fit  ab  inferente,  scilicel  vcrlM>  et 
aciione,  dupliciier  suscipltiir  a  aufliereuie,  hoc  etl 
animo  et  corpore,  duplex  quoque  iniellectua  appo- 
oendum  esi  remedium,  ui  perpendai,  quia  el  fra- 
lernae  chariiatis  inlegritaa  corrumpiiur,  mt  diviuaB 
pieiaiis  severiias  provocatur,  quod  esi  et  sibi  ei 
aliis  Docere.  lunoceuiia  eniiH  vera  esi  qua  aee  tibi 
necaliis  nocei.quia  qui  diiigii  iniquilatemp  odii  i 
mam  tuam  (Ptal,  x),  ei  nemo  non  prius  in  ce, 
in  alierum  peccau  Magnum  pliue  hujua  inlelleclas 
donum,  quo  qiiidem  ialem  sibi  vivendi  coitaiilaii 
moduHi,  ui  ci  Deo  ei  howinibua  placeai  ei  lioe  aii 


debet,  ut  ex  his  inlelligai  et  discai,  qnallter  anliqni  ^  vera;  inuoceuti»  sigiium  Deum  diligere  el  proxi- 
hosiis  Insidias  prscavere  valeat. 

Ptflihra  vero  pradicatur  sponsa  propier  has 
sepiem  columbinae  aimpiicitatls  paries,  quas  qnia 
siinplici  incniis  oculo  qnasi  oculo  cofuinblno  exercet 
taniuni  oculls  sponsi  placet  ui  eam  non  semel  sed 
bia  qnasi  conflrmando  pulchram  denunliei  ei  ge^ 
mimiro  in  hia  partibus  amorem  Del  videlirei  et 
proiinii  insinuei.  Nam  non  irasci,  in  passionis 
Cbrisii  sacramenta  sperare  pre  peccaiis  suis  vel 
pro  dilaiioiie  ceelesiis  regni  genere,  sacr»  Scripiur» 
auimutt  tnieiidere  divini  amoris  est  signum  :  porro 
tteiiiittcm  laedere,  alieoos  ac  si  suos  suseipere  ei  fo- 
vere  fraternae  chariuiis  judicium  est.  Sed  quia 
Sptrtliis  taneiut,  per  quem  chariioM  *Dei  diffundiiur  q  fortiiuditiislloysesiCgypiiosboslesdebellavll^fjrW. 


mum,  quod  csi  universae  sanctiiaiis  periecUviiH 

Porro  spiriiu  consilii,  quivis  sanciaa  intenlloiits 
siudiuin  habens  meliores  et  ttiiliores  sanctm» 
Scripiurarum  sententias  colligii,  ex  quamoi  aeosu, 
veluii  ei^  quoUsiu  adjuiorio  sibimei  coiisoliiido. 
quemdam  aive  qualiiail  competentem  convemndi 
iiiveniai  suiuni  ci  hoc  diversae  seniMilae  eolie» 
ciivum,  fiai  hene  consiiluendae  viiae  consilltim«,« 

Ai  vero  spiritus  foriiiudinls  valde  roborat  men-* 
iem  passioiiis  Chrisii  viriuie  coofldeniein,  i|«ian4o 
ipsius  passioiiis  signaculo  contra  oinnen  liiaboUci 
incursiis  iiupeluin,  ei  exiernis  munitur  in  eorporo, 
et  inlerius  lirinuiur  in  niente.  Iloc  enim    spirlUi 


in  cofdibut  uotirit  eadem  cbariusest  (Rom.  v),  ge- 
mina  dilectioiiis  parie  consuns,  dicii  enim  Joaunes : 
Deut  charilat  eti  (1  Joan,  iv) ;  consideremvs  in  his 
septem  innocenli»  pariibus  septiforroem  ipsius  Spi- 
riius  saiicti  graiiani,  vhlelicei  spirituro  sapientiae  et 
imellectus,  spirituro  consilii  ei  fortitudinis,  spiriinm 
sdentiai  el  pieiatis,  spiriium  timoris  i>omini(/i«.  xi). 
Sapientiae  quip|ie  esi  animi  moius  reprimere  dnm 
sapienter  consiilerat,  quia  irm  viri  jutiiiiam  Dei  non 
opermtur  (imc.  i);  hinc  Saloiuon  :  Siuliut,  inquit, 
•iiimimliemi  irmm  tumm^  qui  muiem  dittimwlmi  injU'- 
rimm  cmlUdut  eti  (Prov.  xii) ;  et  iienim :  Grmve  taxum 
ei  pcnderota  mrena^  ted  ira  viri  ulroque  gravior ; 
ira  nmn  hmbei  miterieordiam  nec  jrumpent  furor 


vii-xiv),  quando  eos  multiplici  plaga  per  v:r- 
gam  prosiravii  et  popuiuin  Dei  de  eorum  senrilate 
liberavit  iBsiouaos,  quod  ipse  Dominut  foriim  ei  po- 
lent  in  prmlio  (Ptal.  xxv),  cruc:s  suae  ligno  loli 
succurreredebcrei  mundo,  hoste  universall  ,hoc  esi 
diabolo,  passionis  su»  virtuie  prosiraio.  ilocetiom 
spiriui  foriiiudinls  Gedeon  hosies  devicii  cum  tre- 
centis  (Jot.  viii}  forroaro  crucis  prapferentilins  in 
characiere  nuineri  hiijusqui  per  TAU  liitenmi  no- 
latur  :;ei  in  Ezechiele  (cap.  ix)  iittUtts  perctttiior  ^ui 
hac  liiiera,  quasi  crucis  forma  signaius  invotiitur. 
•  Spiriius  vero  scieniiae  est,  saACUraro  scriotn 
Scripiuraniin  lenaci  inemoriae  commendare  04 
quibus   sacrae    flucnia   doclrinae  dilTundai »   qtiaa 


1089  COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  I.  409« 

tali   discrcrioncdivMere  sclat,  ul  et  simpliccs  ha- A  qnalilatem  sponsa   ociilos  habere  columbnruin  a 

sponso  memoraiur,  qiiin  hoc  exhibei  aciione  quod 


beani  unde  erudinniur,  ei  docii  uiide  exerceanlur. 

79  •^qoalem  vero  omnibus  offerre  charitatcmy 
ut  iiiimicos  xqiie  ul  amicos  pro  Deo  diligere  ei  se* 
cuiidum  Apostoliim  :  Omnibus  omnia  fieri  ut  onines 
lucrifaciamus  (/  Cor,  ix),  profecto  spirilus  pietatis 
esi,  quo  certespiiitu  ducitur»  quicunque  proximo 
in  omni  necessitale  sive  corporis  sive  animx  pro 
posse  et  ulira  posse  subvenire  non  segniter  studet. 

Porro  iiigemiscere  duplici  compuuctionis  modo,' 
Ikoc  est  vel  recordaiione  peccatorum,  vel  inlimo 
Deum  sitienlis  animae  desiderio,  ex  spiritu  tlmoris 
Domini  est,  quo  timel  vei  pro  peccatis  damnari,  vel 
hsprcdilaie  pii  Palris  privari. 

Sed  cum  siiil  qunluor  limores,  unus  servilis,  al- 
ter  niundanus;  terlius  iiiilialis,  quartus  filialis,  " 
duo  extremi  rcferuntiir  ad  spiriium  limoris  Domioi, 
quorum  unus  quidein  hoc  est  tiiiior  initialis  uon 
est  sinc  charilate  noii  dico  perfecia,  sed  inchoativa. 
Unde  Joannes  in  Epislola  sua  cum  diceret :  Perfecta 
charitas  forat  mittlt  timorem  (I  Joan,  iv)  osiendit 
qiiia  liccl  iiondum  perfecta,  tame»  charitas  e^l  tfi 
tiinore  iniliuli.  lu  altcra  vero  qui  filialis  cMi  sola 
conslniis  dileciioue  pcrfecta  charitas  etC»  du  quo 
dicil  Psalmista  :  Timor  Domini  $aneiut  fermanem 
\n  saculum  tceculi  {Ptal.  xviii).  Timor  initialis  est 
ille  dequo  dicitur  :  Initium  tapientias  timor  Domini 
(Eccle.  ij,  quando  homo  incipit  sapere  ei  gusiare 
Deuin,  ubi  timor  et  spiritus  se  invicem  comitantur, 
sicut  legiiur,  limor  est  sine  spe,  Et  quanio  plus  q 
bona  Yolunlas  crescilt  id  est  charitas,  tanlo  mngis 
limor  pene  decrescit,  ul  ex  isto  limore  iuiiiali  qiio 
tmet  puniri  quod  imperfectum  est,  quaiidoque  pro- 
ficiat  ad  limorem  filialem,  qiio  uon  timct  puniri, 
scd  separari,  quod  perfectorum  est.  Duo  vcro  quos 
iii  prxcCileuti  posuimus  timores,  hoc  est  servilis  et 
iiiundnnus  :  uon  periinentad  spiritum  tlmoris  Do- 
niini,  quiaacasto  timore  separantur,  servilis  qoippe 
est  cessare  a  nialo  pro  poena  ab  homine  instaute, 
retciita  tamen  voluntate  mala.  Mundanus  est  ccs- 
sare  a  bono  propier  pcenam  quae  timeiur  ab  hohiliie : 
ei  hostimoresvidelicet,  servilem  etmundanum,  pro- 
hibet  Chrislus  dicens  :  Nolite  timere  eot  qui  corfmt 
occiduntf  animce   vero   non   habent    quod    faciant 


Spirilus  sancli  gratia  uiile,  honestum  judicans 
recia  videt  intentione.  Verum  quia  oinne  bonuin  si 
qiiod  habei,  non  a  se,  scd  a  Deo  se  habere  iiitelii- 
git,  oinncm  coUaiae  sibi  pulchritudinis  graiiam  ipsi 
Creatori  ci  Redeniplori  suo  ascribil,  dicens  :  Ecet 
tu  pulcher  et,  etc. 

Vers.  i^. -- Ecce  tu  fulcher  ei,  dilecte  m/,  et 
decorut,  Leclulut  notler  floridut. 

Tu^  iiiquit,  o  diiecte,  essentialiter  pulcher  et  el 
decorut,  ego  quidquid  pulchritudinis  habeo  acci« 
dentaliter  tui  participatione  juxta  modum  a  te  mihi 
iiispensum  gratiae  ex  te  habeo,  quia  tu  ui  Creaior 
capabilis  existis  per  inliabilantcm  gratiam,  ego  ut 
creatura  capax  exislo,  ipsi  gratia  prout  ipse  con- 
eessisti  participando.  Et  hoc  quidem  juxla  divini* 
talis  liiae  polcntiam ;  porro  juxla  humnnitalem  sc- 
ciindum  exteriorem  hominem,  tpeciotut  forma  pra: 
fililt  hominum  (PtaL  xuv)  fuisti;  secundiini  inle- 
riorem  vero  soli  libi  unigenito  non  ad  menturam 
dat  Deut  tpiritum  (Joan,  iii),  cum  tui  participcs  ad 
mensuram  euiu  accipinnt,  alius  quidem  slc,  aliut 
vero  sic. 

Oinnem  auiem  pulchritudinem  ci  decorem  a  te 
qui  yere  ct  naturaliter  pulcher  et  et  deeorut,  ha- 
l)€nl,  quia  quidquid  mansiictudinis,  quidqliid  pie- 
latis,  quidquicljiisliiia},  quid.iuid  pntientiae,  hunii- 
lilatis,  quidquid  poslremo  uiiqiiam  virtuiis  aut 
sanetitatis  esse  potuit  aut  poicst,  iu  le  slngula- 
riter  saucto  homiiie  quasi  fn  siiiiimo  cxemplari  at- 
tendunt  et  accipinnt. 

Praeinissa  crgo  hac  dictione,  ecce  tu  pnlcher  et 
et  decoruty  ipsius  pulchrlludiiiis  ct  decoris  aliquas 
exseqiiilur  partes,  dum  subjungit  :  Lectulut  notier 
floridutf  etc. 

Quantin  quidem  parlium  primn,  id  esl  lectutut 
no9ler  ftoridut  ei  9Li\  caput  et  ad  cnpiiis  memhra 
rcferri  porest,  du,'e  vero  reliqiijc  ad  sola  membra 
de  ipso  tamen  capiie  participalioiie  pukhritudinis 
et  decorls  ejus  pendentia.  Sed  primo  de  priina  parte 
dicendum  quoniudo  et  capu.t  ct  ad  capitis  inembra 
appetetur  :  adcapul  qnidem  vel juxta  diviuiiatis  on:- 
nla  regentfs  bene  placltum,  vel  juxla  humanitatis 
(Matth.w).  Postde  inlUali  tlinore   siipponit  di- d  J"***^"^' ^**!"™^'.'^'*  sacramentom,  ad  merobra  vcro 


cens  :  Sed  ].otiut  timete  eum,  qni  potett  et  corpnt  ei 
animam  perdere  ingehennam  (ffrtcl.),quein  non  prae- 
ciperet  nisi  ineocharitas,etsi  nondum  perfeclaesset. 
Et  notanduiii  qiiod  aliquando  in  divina  Srriptura 
isle  timor  appellaturservilis,quiaservinesl  affinis, 
quia  et  ibi  tiinorepoer.aecessatur  a  malo  el  hic  Sed 
illc  timor  facit  cessare  a  malo  opere  et  non  volun- 
taic,  iste  el  opere  et  voluntaie.  In  ppiritu  crgo  ge-- 
rnini  timoris  Domini,  hoc  esl  initialis  sive  filialis 
quaequc  sancta  aniina  gemitum  pro  caUtu  habet, 
quia  in  praesentis  vitae  gaudio  lugubrein  gemit  ani- 
nium,  vcl  quia  tlmet  damnari  pro  peccnto,  vel  qiiia 
trmel  80  ^P^c^'''  aDeo.  Itaque,  utdiximus,proptei^ 
ficptemplicem  .virtults    et    innocenliae  columbinae 


juxta  participationem,  ut  dixiinus,  (rivinae  gratis 
mentem  cttjusque  sanctr  homfnis  inhabitantis  etsuae 
In  ea  dignalioms  doita  operaiilis. 

Lectiili  n«inine  requies  duplieher  designatur, 
hoc  esl  vel  corporaKs  vel  spiritualis.  Quomodo  ciiiui 
posi  laborem  corpns  reqiiiem  quaerii,  iia  animiit 
quoque  quibnsdaiu  perrurbarioiiuin  lalioribus  defa- 
tigaliis  requiem  appelil;  sed  hoc  loeo,  lectulo  rc- 
quies  spiritualis  intelligi  81  debet  quia  et  ad  caput 
ct  ad   pletatis  membra  dixiuius  referenduiu. 

Verumtamen  primo  videndum  de  requie  cnpitis, 
qiiae  nullo  inodo  illius  substantiae  necessaria  vel 
commoda  esse  credi  debet  qui  nulla  subjacel  acci- 
denti,  et  apud  quem  non  ett  ulla  commntatio  nee 


1C91  WOLBnnOMS  ABDATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  1092 

ttcmUudhiU  obnnibrnllo  (Jacob.  0,  sed  rcqniescn-  A  l»ao   sepiilliira  elHonieninl  g1orio$.T  rcsnrrociiotius 
piiis  saliisesl  corpoiis.  Nain  qiicmailino(tu'n  Deiis  se 


laborare  (iicit,  qunndo  maioriim  praviiales  lolerai, 
iia.el  reqiiicscere  se  dicit,  quando  bononim  virtii- 
libus  cleleciauir.  De  bbore  equidem  siio,  qiio  pcr^ 
versc  adliiic  vivenles  tolerat,  per  proplieiam  dirit : 
Laboravi  svstinen»  {Jerem,  vi)  :  non  eiiim  susli- 
neiulo  Dominns  Inborat,  cujus  digniiatis  poientiam 
iiiilln  raligatio  contingit,  sed  verbis  bumanilalis  lo- 
qiiens,  ipsam  siiam  circa  nos  pntienliam  laborem 
vocal.Porro  dc  rcqniequa  in  bonis  delectalurdicit  : 
Siiperquem  requiefcnm,  nisi  fuper  humitemet  quietuw 
et  irementem  iermones  weot?  (Isa,  lxvi)  ;  ac  si  aliis 
vorbis  dical  :  lile  mibi  iii  se  rcqiiicm  parat,  qiii  iu 
bumilitafe  ct  quicic  prncceploruui  meoruin  rcgul.im 


iiisignia.  fsie  qno(|ue  lertului  non  lanlnm  lnii<i, 
fnquit,  sed  noiter  qniA  In  de  boc  leciitlo,  iil  est  se- 
piilcro  surrexisti  ol  mihl  spem  resurgendi  dedisii. 
ciijiis  spei  certilirlo  esl  mibi  quasi  leeliilus  in  qiio 
seciirus  tolum  per  sludium  mecum  operautis  gra  iae 
iiiic  roqiiiesco,  qiiia  aon  dubito  dernturo  resnrrecLO- 
nis'gaudio,  et  senipilerno  iransitorii  lahoris  pneniio. 

VERb.  16. —  Tigna  tlomornm  nostrarum  cedriua 
laquearia  nottra  cypretsina, 

Sequentiiim  vero  partium  pulchritiido  el  decor, 
quibus  dilectiis  a  dilecta  piilcher  et  deconis  prae* 
dicatiir,qu9C  sunt:  Tigna  domorum  nottrarum  cedri- 
na,  laquearia  cyprettina^  specialiler  ad  ipsiiis  spe- 
ctanl  meinbra  qiioruni  lau.en  niembronim  Tirtuics 


iservnt.  Beqnirs  crgo  Dei  nosirum  est  conimodum,  ^  eigralije,  illiiis  piilcliritudiui  el  docori  ascribuniur, 

ciiiiis  est  totum  qiiod  bona  et  bonesla  dicunf  or. 

Priino  lamen  iuspic'enduin  qnarain  domorum 
scnl  \iX(i  ligna  ei  Inqiiearia  :  secundum  universa- 
lisalem  mngiia  domus  dilecti  bujiis,  id  est  Domini 
noslri  Jesu  Christi  sancta  univcrsalis  Eoclesia  esl, 
scciinduin  partlealarilatem  vcro,  domus  qiioque 
ejiis  dicuiilur  singnlae  ccclesix  qu%  inrrahnnc  uni- 
Torsitatem  contineiitiir.  llarum  vero  ilainomni 
ligna  et  laqnearia  sunt  angoli,  id  est  rectores  et 

,  doctoros  singularum  Ecclesiarum  qiiae  iii  tempore 

ct  loco  fuerunt  pro.munimenio  ei  ornamenlo  ?er- 

liis  et  exemplis  qui    etiam  longe  lateque  odorem 

sanctitatis  et  doctrinsE  mx  spargentes  ipsani  qoo- 

^  que  universalem  Ecclesiam  munierunl  el  ornave- 

'  runt,  muniunt  et  ornant;  munient  elornabnni,  quo- 
riini  meuioria  est  iii  benedictione  iii  sieculum  sxcufu 
Sed  h.TC  tigna  dicniiliir  essc  cedrina^  laquearia 
vcro  cyprestina.  Cedrus  aiitem  tria  habcl  naturae 
sii«  meniorabilia,  proceritaiem,  odorem,  imputri- 
bililatcm  ;  qiise  nimirum  sanctis  docioribus  recle 
coiigruunl,  quia  Divinitatis  coniemplniioiie  suble- 
vanlur,  doctrinae  et  boiine  nctionis  odore  circum- 
quaque  spargunlur  nulla  iulidolilalis  vel  praviiatis 
putreiliiie  83  corrumpunlur.  E  tctiam  quarliim  in- 
signe  naiurae  cedrinae  quod  odore  siio  dicitiir  fiigare 
serpenteSt  banc  nimirum  virtiitem  doctorum  qiios 
designat  oslendens,  qiiod  doctriua  sua  in.ilas  cogi- 
lationes  occiilie  in  cordibus  serpentes  valeni  re- 
^  pellere  etensdem  siiggerentem  antiquum  scrpenlem, 
hoc  est  diaboliim  ciim  ipsis  cogitatiouibus  fiigare* 
Cypressus  qiioqiie  iii  sna  natura  dii.»s  suprascri- 
plnshabet  gralias.vidcliccl  odoris  el  inoorniptionis; 
quaeetiam  doctoribiis  conveuiunt  propler  Tiiaeel  do- 
clrina!  odorem  el  fidei  incorruptionem. 

Pos^unt  taineu  non  incongrue  differenter  inlel- 
ligi  tigna  et  laqucaria,  ut  tigna  accipiainus  iii  Elccle- 
sia  pra^latos,  laqiiearia  vero  eorum  subjectoi,  quia 
tigna  supportant  laquearia,  sicut  prxlati  eiibjectos, 
dum  eis  provident  necessaria,  ul  queniadmodiun  ex 
ligiiorutii  et  laqiieariorum  coiijunctione,  pulchro 
doiiius  vestitur  dccure,  sic  ex  pnelatorum  et  subje- 
ctorum  religiosn  unaiiiniilate,  decenli  et  rationablU 
Ecdesia  Dei  ordinelur  disposiiioue. 


sicul  ocoiilrario  I.ibor  illius  nostrum  est  dnmuiini. 

Ad  biijus  crgo  capilis  membrum  bocesl  aliqtiem 
ndelcin  et  snnclum  bttjusce  lectuli  signiOcatio, 
qunin  rcquiem  diximus,  aptalur;  quin  siciit  per 
opposilum,  reprobis  biijus  niundi  requies  ci  oble- 
ciaiio,  csi  ii)  ruiuro  perpes  aniuhT  Inbor  el  f.itigntio, 
ita  eleclis  btijiis  miindi  laI)orei  fntigntio,  ost  in  fii- 
luro  sniernn  nniina^  requies  et  cousolaiio.  Sancii 
euiui  viri  lccliilus  coulcmplalivae  vil;e  esl  silentium 
ci  culiiis,  qtii  qiinuio  est  a  inundo  rcmolior,  tanlo 
Dco  est  vjcinior,  et  quaulo  plus  Liborat  in  dixino- 
rum  prsnccpiGrum  observatione,  tanto  majorem  ha- 
bei  reqiiiem  in  divinitnlis  contemplatione  quasi  in 
uno  leciulo  sunt.Dciis  pergraiiam  inspirans.mode- 
r.  ns  ct  servnns,  liomo  pcr  gratiam  inspirantem,  mo* 
dornntcm  et  servnnlem,  volcu?,  agens  cl  perficiens; 
Dctis  grntin  parlicipabirhs  liotno  grati;»  pariicipans. 

Dioiint  ergo  iiieuibra  cnpiiis  biijiis,  lectulus  no- 
sur  floridnt^  qiiia  ciim  praediclo  quasi  in  una  siiiil 
reqii  e,  pnrlicipnbilis  et  parlici^ians  boc  est  caput 
inciKbium,  immarcessihilia  pullulaut  viitutum  ger- 
miiia  ut  meriio  leciulus  ille  dicaiiir  fioridus.hoc  cst 
liouoruin  opcrum  variodecorecompositus.  Loqiiitur 
ilaqiie  sponsa  ad  spoiisum  :  lectutut  nou  tuus,  scd 
notter  fioridut^  quia  pcr  honeslatetn  vilx  sancti- 
inio  fiorcutis,  cogitaUoiie,  voluntate,  aclione  Deo 
adbarrere,  est  quasi  in  uno  cuui  eo  tbalama  quic- 
scce,  alioquin  nibil  proficit  anhna  sine  conquie- 
sceute  gratia. 

Porro  juxta  humaiiitnlis  sacramentum  dilecti 
lectiilus,  beatae  Mariae  virginis  est  uterus,  quia  mir.i- 
biliter  fioridus  82  ^^^^"^  virginitalis  pulcbrituiiine 
ei  singularis  naliviialis  insestimabili  et  inenarrabili 
pcr  Spirilum  sanctum  operatione.  Sed  notter^  iii- 
quit,  lectulus,  quia  tuus  quideui  est  per  incnrna- 
liouis  cloctionem,  meus  per  ipsiiis  incarnniioiiis 
fidom  ;  luus  propler  multiplices  in  niente  Yirgiuis 
ci  Mairis  inbabitantis  proportionis  gratiae  Itix  do- 
iiaiiones,  nictis  proplcr  imitandum  pro  posse  ejus 
lungdificx  sanciitatis  exemplum,  et  adorandiim 
siiic  exemplo  noviialis  novitatnm  excelleuliain. 

Lectuliis  qiioqiie  dilecti  sopulcrum  esl,  (|iio  posl 
'tassioDcm  fuii  reconditus  qui  idco  floridus  quia  ex 


1093 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  I. 


mi 


Va  bcne  iilraqne  ul  cednis  cl  cy|ircssus  odorifera  A  bon.T   convcrsaiionis   nic  ii:s|»ii'antc  ci   a<'juvanHs 


el  iiupiilribiHa  essi)  (lcscribunUir,  quia  el  prxlali 
bono  odorc  ei  incorrupiioue  viiap,  doclrinae  el  fldei 
6ublinianlur  elsubjecli  erudilionc  illoruin  ad  easdcm 
YirliHiini  gralias  quotidie  provocanlur.  Unde  el  cy- 
pressus  qux  in  &ubjccloruin  ponilur  partc,  boc 
babel  nauiralc,  ut  manu  arlificis  runc  nutum  deco- 
rum  praislet  aspecium,  quia  boc  bonoruin  su!»jeclo- 
ruin  proprium  est,  ut  cum  manu  sanclx  adinoui- 
tion  s  sivciucrepatiouis  a  pracl.dis  suis  laciiTue- 
riiil,  non  proierve  rcsiliant ,  sed  eoruin  commor:- 
tioiiibus  liilari  vuliii  et  palienli  aitim:)  sc  obcilieutcs 
suhsiernanl. 

Ul  aulein  liarc  omnia  gencraliler  inspiciamus   in 
iiniversali  quoque  Ecclesia,  quae  esi  spousi  el  spon- 


rcncieiitur  el  conlra  oniuia  inccniiva  carni^  el 
coiilra  adiislioncm  aflliriionis  ci  qiiasi  inceiidontis 
mundi,  opposito  me:c  dileclionis  et  spei  consolaiio- 
nis  refrigcrabiintur. 

Allerquoquc,  0  dilccla,  ego  sum  flos  campi^  ille 
niinirumdequo  Isai;is  dicil  :  lujredieiur  virgn  de 
radice  Jeste,  el  flos  de  radice  ejus  ascendel  {Isa,  xi). 
Tu  cniiii  biip>*a  dixisli  lecUiluui  nosirum  esse  flo- 
ridum,  vidclicct  Mairis  iiiea',  cx  qii:)  iucaruari  vo« 
lui  uicrum,  scd  cgo  dico  idoo  illtiiii  csse  ll(»ridiim, 
quia  ogo  flos  ejus,  de  qio  florc  miilii  alii  proccdunt 
florcs,  id  est  graiia  spiriuialis  quos  incmorauis  pro- 
pbcta  enumer.il.  Eirequiescei^\\\(\\\w.m^  super  eum^ 
liaud  dubio   quin  florcin,  spirilus  Domini,   spiritu$ 


s.Tquasi  quxdam  respublica,    veneraulur  qiiotidic  B  sapienlio!  et  inlellifcius,  spirilusconutU  el  foriitudi' 


et  pr.-e.licaiilurisla  ornatusdomus  Dom  ni  insiguia, 
princpalilcr  coniinet  qaput,  id  esl  Cbristumin  suis 
cesiis  ct  praeccptis,  et  posl  eum  sua  membra  ,  in 
quibus  est  super  omnes  cmnens  el  singularis  nie- 
rili  beala  virgo  Maria,  quae  floridi  lccluli  siguifl- 
caiione  babetur  pulcberrima  :  deinde  apostoli  si ve 
apostolici  viri  eoruinqiie  audiiores  cl  seqiiaces,  in 
ipsa  domo  Domiiii  quasi  ligua  et  laquearia  positi, 
qiiorum  omnia  vita,  enidilione,  institiillone,  aucto- 
ritaie  venerabiliter  couflrmatur  et  ornatur  lota 
liacc  respublica  Dei,  ita  ut  recie  intocnlibos  nibil 
Iioiicstius,  nibil  jucundius,  nihil  cerie  dulcius  in 
Itiijusvitae  percgriuatione  possit  aeslruiari.  Nam  baec 
cst  futurj;  felicitalis  qiiasi  quaedam  via  ct  concur- 


tiis.Bpiritus  icicnli^  et  pielatis,  elreplebil  ^um  spiriiu$ 
limoris  Domiui  (iiid.).  Flos  crgosum  cauipi,  lci  ne  vi- 
dclicet  iliius<lc  qua  dicitur:  V$riias  de  terra  oria  e^t 
(Psa/.L!i\xiv);qua>  ideo  campus  nuuciip:itur,  quia  lion 
scabrosa,  neque  tortuosa,  vicus,  sed  plaua  ei  acqua- 
lis  utpote  vlrtute  AUissimi  in  nioiliim  scquoris  ali 
omni  morusii  innequalilatccomplaaata,  qux  me  fla- 
rein  florum,  id  est  Sanclum  sanctorum  s  nc  virili  se- 
miiie  protulit,  qut;madinodiiin  cuinpiis  sinc  scmiiio 
diversorum  floniin  et  berbariim  germina  producil. 
IMium  suni  etiaui  coHvaiUum^  id  est  candor  ct 
odor  ct  salus  liuinililateui  mcae  matris  imitautiuui, 
et  non  dc  mcrito  casiitalis  gloriantium,  iiaiii  glo- 
riaules   et   pro  bumaiio  lantum  favore  sc  conti- 


sio  et  illius  magnre   ct   iiicomparabilis  rcipublicsc  C  nentes  profculum  noiibabent  liliuin   camlorii  virgi- 
longe  in  flde,  spc  ct  charitaie  conlemplatio. 

Verum  bunc  gloriosum  et  nobililer  instltulqc 
Ecclesiae  stalum,  ad  illius  84  constitcrc  iiuluin 
qui  dixil  :  Sine  me  nittil  polesti^  facere  {Joan,  xv), 
iilem  ipse  sponsus  ci  rector  ejusdem  fatetur,  yc- 
ritatcm  veriias  conflruians,  non  quod  nostra-  alte- 
statioue  indigcat,  scd  iit  nos  ad  majorem  fidem 
crudiat,  et  ut  nullumiu  aliquo  bono  de  sua  justilia 
pracsuinerc  doceat. 

CAPUT  SECUNDUM. 

Vers.  1.  —  Ego  flos  campi  et  Ulium  convalUrm, 

Rccte,  iiiquit,  o  dilecla,  sentis,  quae  omuciu  tuam 
].iilchritudiueiu  mibi  ascribis,  quia  cgo  rcvera  tuui 


iiei,  ct  iiiterioris  niuudilia  signuin,  qiiin  poiius  iii- 
gfcdiiic  vanxgloria-  iuiu)uiidisunl,ante  conspectuin 
inuudiiiac  mex*,  et  ideo  corum  liliuui  ncc  suui  iiec 
dici  possum  :  sed  corum  qui  mc  et  illain  imilantur, 
cgo  lilium  sum  per  gralix  donum,  illa  iilium  est 
pcr  exemplum.quaiciius  ci  ipsi  flaiit  lilium  pcr  imi- 
tatioucm.  Uiidc  scqnitiir  :  sicut  lilium  inter  spina$, 

Vers.  2.  —  Sicut  iilium  inter  spinas  ,  $ic  amica 
wea  inter  filias. 

SicutcgOy  iiiquil,  intcr  Judaeos,quos  exspcctavi  ut 
faccrent  uvam,  feccrunt  auieni  spin.is  {Isa,  v)^  hu- 
militaic,  maiisueiiidine,  paiieniia  ct  multiplici  vir- 
tulum  graiia  efl^ulsi,  cum  ipsi  vcluti  spin.i  coAira 


pos  cumpi^  hoc  est  honor  et  pulcbriiudo  et  orna-  jj  mc  existentes,  niultis  me  verborum  et  inornui  aou- 


lus  totius  univcrsalis  Ecclesine  per  totiim  niundiini 
sou  hrtisHmi  campi  diffusa  et  divcrsa  Fpecie  san- 
ciilalis  ct  gralise  cx  mca  gcrminauits  ct  fluroutis 
donalionc.  Ego  quoque  sum  Ulium  convallium^  id 
c.^t  einundatio,  rcfeciio  et  mcdicina  huniilium  sive 
aliquo  mocrorc  el  aflliciione  hujus  miiiidi  iiiei  no- 
niinis  caiisa  doprcssorum. 

85  ^ilii  quippe  natura  tria  habct  in  sc  deleclabilia : 
tjndorcm,  o^lorcm,  mcdicinam  cpntra  adustionem, 
nam  quicunque  in  hac  convalle  lacrymarum  spiritu 
humili.iio  ei  corde  conirito  exccssus  suos  deflem, 
inflrmos  se  recognoscentes,  et  meum  semper  auxi« 
lium  imploranles,  sinc  dubio  emundalionem  et 
candorem  animae  consequenlur,  ac  deinde  odore 


leis  pungerciit,  ita  tu,  o  Ecclesia  mea,  sponsa  inoa, 
sive  quacvis  me  diligens  aniina  es  c  dcbetis  inier 
fllias  861*"J"S  sacculi,  id  est  aniuias  malitia  et  infl- 
deiitatc  spinosas,  hiiniililaic  et  paticuiia  iit  cuui  ine 
hoc  modo  fiicris  imitata,  vcrc  niea  proberi^  nmiia, 
silqiie  vcr;e  amiciti;r  probatio,  talis  inei  iiniiatio.i 
Vel  sicut  inea  sccunduuu  arncm  matcr  Maria  qu;Q 
est  liliuin  candore  \irginitatis  et  odore  sanciitatis, 
inter  Synagogae  fllias,  qnac  veluti  spinx  eam  puu- 
gebant,  imponentcs  ei  maculam  infamiac,  quia  non 
crcdebant  Dei  virtuti  et  potenti.T,  cum  humiiitnie 
et  patieiitia  inccdebat.  Qiiia  Dei  dispensationeui 
per  spiriium  aguosccbat,  et  in  se  implcri  sentiebaf, 
quac  olim  per  prophetam  et  posl  pcr  angelum  au- 


I09S 


WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON 


1096 


tfieral.  Ila  qtioqiic  ejiis  cxemplo  quaeciinque  anima  A  lioc  esse  rruclum,  odorem  el  Hiiibram ;   inter  ligna 

iUvarum  quoque  ,  quae  ulique  iiirrucluosd  sunl, 
incomparabilis  liabcUir,  iia  dUectus  meus  fruciu 
et  odore  sanciiiniis,  el  jusiiliae,  el  doclriine,  alqne 
umbra  proleclionis  suae,  quibus  iu  se  credeiiles  re- 
ficit,  docet  et  defendil ;  inter  filios^  id  est  JuUaMw 
exstitit,  qui  primo  quidem  Hlii  ruenint  et  nunc  essc 
volunt,  sed  non  sunt  quia  de  eis  Deus  dixlt :  Filioi 
enutrivi  et  exaltavi^  ip'$i  autem  spreverunt  me  (I$a. 
i) ;  et  alibi :  Filii  alieni  mentiti  $unt  mihi^  filii  aiieni 
inveterati  sunt  et  clgudicaverunt  a  semitis  suis  {PsaU 
xvii)  :  qui  jactanl  se  filios  esse  Abrab»,  ^d  iion 
sunt  quia  opera  non  babent  (Joan.  tiii),  el  iUeo 
suiit  ligna  inrructuosa  et  inntilia,  atqueob  lioc  suc- 
cidenda  et  in  ignem  mittenda.    Nam  inler    ulia 


niilii  amica  esl  per  fuleiii  ct  dilectionem  debet  iii- 
tor  filias  quas  maliliae  et  impietatis  corruptio  ge- 
niiit,  bumililatem,  palicntiam  el  boneslalem  ser- 
vare.ei  ab  bis  propier  spcm  fulurae  remunerationis 
niinquam   dt^Ucere. 

Sivcdicamus  sinipliciteranimam  qiiap  se  Dei  ami- 
citia  viilt  exbibcre  dignam,  inler  pravos  bomine8> 
sieut  liliuminter  spinas  debere  semper  consislere, 
ut  s'cut  lilium  inter  spinas  positum  cnndoris 
et  odoris  soi  non  perdit  dignitatem ,  sic  illa  inlcr 
pravos  mores,  fideiet  pa(ientiae,Yclalicujusconi:es8ae 
snnclilalis,  non  pcrd;it  integritalem ,  sed  magis 
tolerando  discatqnia  qno  phis  eorum  pervcrsitate  af- 
fligilnr,  tanlo  ei   majonnn  virliiluni  merila  cumu- 


lantur ;  nam,  m  dicit  B.  Gregorius,  quisquis  malos  B  ligna  aeterno  incendio  capu  in  arbore  crocis  pe- 

pendit,  de  qna  diileissimum  sui  corporis  ct  sangui- 
nis  fructum  mibi  profudii,  quo  sibi  credenles  quo- 
tiilie  relleit ;  ipsi  autein  quasi  ligna  silvestria,  non 
soliim  liullum  boni  operis  protulerunt  fructuiii,  sed 
eliain  amarissimuro  su£  maliliap  et  impieUtis  pro* 
fuderunt  tvecuai  ,  clamantes :  Crucifige,  crmcifige 
(Joan.  xiz.),  (Bt :  Soii^ifts  ejus  super^  nos  ei  super 
filios  nostfm  {Mmk.  itii). 

Sub  bujot  «fo  arboris  umbra,  hoc  est  Novi  Te- 
Slamenti  refrigorio  ei  defensione  consolatoria  quani 
desiderabam  miillo  Jam  lempore,  in  antiquis  palii- 
bus,  magno  desiderio  lempora  Icnientiset  refrige- 
raiitis  graliae  suspirantibus,  jaro  landem  posl  Chri- 


non  tolcral,  ipse  tibi  per  intoleranliam  testis  cst 
qiiia  bofius  iion  est.  Ilinc  B.  Job  de  semetipso 
loquilur  diccns  :  Frater  sum  draconum  et  socius 
struiitiohum  {Job  xxx);  et  Dominus  ad  Ezecbie- 
Icm  :  Filii  liominis  increduli  et  subversores  sunt 
lecunif  cum  scori^ionibus  habitas  (Ezech.  ii).  Petrus 
quoque  Lolb  vilam  npprobal,  dieens :  Et  juslum 
Loth  oppressum  a  nefandorum  injuria  ac  luxuriosa 
conversatione  eripuit ;  aspectu  enim  et  audiiu  justus 
erat :  habilans  apud  eos,  qui  de  die  in  diem  animam  justi 
in'quis  operibus  cruciabant  (11  Petr.  ii).  Iliiic  Joan- 
nes  Pergnmi  Ccclesiae  scribit,  diccns  :  Seio  ubi  ha- 
bitas,  ubi  sedes  est  Satana^^  el  habes  nomcn  metiiu,  et 


tion  negasti  fidem  meam  (Apoc,  ii);  Paiilus  quoque  ^  sti^advenium,  passioiiem,resurrectioiiem  el 


(liscipuloslaiidal  et  roborat,  diceiis  :  In  medio  natiO' 
nis  pravneel  perversm  inter  quos  lucetis  quasi  lumi^ 
naria  in  mundo.  Verbum  vita:  coniinentes  (Philip.  ii). 

Istis  aucloritatibus  satis  constat,  quaniae  sil  vir-. 
Iiitispravos  boiiiinum  inores  tolerare,  quaiido  ci 
iiinjori  reproborum  malilia  majora  eleciis  crescunt 
ineritorum  lucra  quia  scripturo  est  :  Quanto  plus 
Pliarao  populum  Dei  premebat^  tanto  plus  muUipli' 
cabttlur  (Exod.  i). 

Quae  autem  sint  flliae,  inter  quas  Ecclesia  sive 
snncta  anima  sicut  lUium  inter  spinas  conimorari 
diciiur,  ex  ipsa  comparatione  colligitur  qoia  qiiae 
spiuis  comparantor,  constai  97  Q"^^  ^^  adversain 
partemrecipiantur.qiiaeideoKlij:  nuiicupantiir,  quia 
cx  semine  nequam  perversae  doctrinae,  sive  ex  roala  j^  neeessaria  esl  buroilitatis  oppositlo  ;  contra  iraiH» 


atcen* 

sioncin  sedi  fide  inconcussa  et  slabili.  Lex  enini 
a*stn  qiiodaro  inclementiae  et  incurabilis  iHBaae, 
qiinndo  dicebat  :  Si  quis  haec  vel  itla  fecerit^  morta 
moriatur  (Exod.  xix),  me  diu  affecerat ;  gralia  vero 
inlcin  acstum  uiiibra  niisericordiae  et  remedio  poeni- 
lenii;c  movit,  sub  qua  umbra  desiderabili  non  am- 
biilavi,  non  steti,  sed  potiiis  sedi  et  rcquieTi,  quia 
88  l><M^  pieutis  decreturo  ipsius  Doroini  mei  aucto- 
riiaieconfirroaturoimniutabiliier  lencndum  suscepi. 
Hu!C  nimiruro  arbor  ligniiro  est  Yitae»  cujiis  um* 
bra  ct  protectio  divioa  quaro  fun  iant  rami  illius» 
raiiii  bouoris  et  grntiae,  qiii  vidclicet  sunl  diveraa- 
riini  oppositioiics  virtulnm  contra  muodaiiariini 
fervores    tentalionuro  :  utpote  coiitra  superlMtniy 


animi  conceptione  generanlor.  At  Ecclesia  slve 
quaevis  fidelis  aniroa,  qux  Christi  per  fldein  etope- 
ratioiiem  est  sponsa,  ut  lilium  intcr  spiA.is  esse 
possit,  se  regenii  ci  prolegenti,  gratiosn  laude  per 
aliam  comparationem  occurrit,  dicens  :  Sicutmalus 
inter  lignasilvarum^  etc. 

Vers.  5.  — -  Sicut  malus  inter  ligna  it/ear»m,  sic 
dileelus  meus  inter  filios,  Sub  umbra  ilUus  quem  de* 
sideraveram  sedi,  et  fructus  ejus  dulcis  gntturi  meo. 

Dilcclus,  inquit,  meus  coinparavit  ine  Filro  inler 
spinas,  virtuiem  siiam  scrvanri,  quod  quarovis  niihi 
siio  rounere  concesscril,  tainen  ut  hoc  ficrem  pro- 
|.rio  me  exempto  docuii.  Quia  sicnt  malus  arbor 
^ructifera  tria  in  se   habens  uttlia  quibus  reflcil, 


palicntiae;  contra  luxuriam»  castitatis  elcouiinen- 
,  tiae;  contra  coniumaciain,  obedientiae;conlra  avari- 
tiam,  largitaiis  et  roisericordix ;  contraliles  el  goh- 
tenlionest  pncis  et  concordiae ;  coiitra  invidiam  el 
odium,  dilectioiiis,  utqiiebreviiercomprehendanius, 
conira  omnes  certe  mundi  hiijiis  oblecutlones  cl 
tentationes  opponenda  est  recordatio  futuras  niise- 
ri;e  maloruro  ct  gloriaejiistorum. 

Taliuro  nempe  unibraruiii  efl^usiones  protegunl 
aniinam  ab  aeaiu  cariialiuni  suggestionuni  ci  Je>e- 
ctationum,  sub  qiiibus,  quia  dcsidcrabain,iei/t,  hoc 
esi.requlevi,  quoniain  quiifero  graluin  et  salubre  in 
eis  protegcnlis  gratiae  refrigerium  inveni. 

Et  fructus  ejus,  haud  dubiuro  quin  illius  niali  id 


mi 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  I. 


m 


cst  Clirisii,  sponsi  cl  Doiniiii  mei,  dulcis  ^uffuri  A  morem,  evangclicuin  viiielicel  pranceptum  de  chari- 


meo^  quia  uUliUiS  ei  $uavitas  praecepiorum  cjiis, 
dulcis  ei  piacens  esl  palaio  cordis  mei,  ei  capaci- 
taii  meniis  meae.  Sivefrucliis  hujus  mali  pcndentis 
in  arbore  fcrncis  dulcis  est  guituri  mco,  quia  cor« 
poris  et  sanguiuis  Chrisli  perccptio  dulcedinem,  el 
sanitalem  infundit  pectori  mco,  et  ipsa  plane*esi 
perfecld  corporis  et  anl  mae  mex  refectio, 
Alitcr  quoque  niii  intcr  quos  dicitur  ^ponsus 
commorari,  $kul  malus  inler  Ugna  silvarum,  acci- 
piuiitur  elccii  qui  liKi  Dei  nuncupalive  dicuntur 
propier  observantiani  mandatorum  ejus  pro  quibiis 
«icrnx  vltae  toreditatcm  ab  ipso  Patre  suo  coelc- 
sti  consequcntur,  intcr  quos  Christus  velul  malus 
inter  ligna  silvarum   moratur,    quia    stcut  malus 


latisutililate.  Qsod  vini  nomine  rccteappellatur,quia 
sicut  vimjm  sc  purgAndo,omnema  se  rejicit  pestife- 
rum  et  suo  nainrali  colere  omncm  noxium  excoqnit 
humorcm ;  ita  charitati8prarceptum,f)mnem  a  corde 
vitiorum  fugat  pestem»  et  omnes  animi  expellit  pas- 
siones,  quia  nemo  potest  et  chariiatem  habere  et 
mnlus  esse;  atque  ideo  hnjus  plena  InlelUgentia 
merilo  nuncupatur  cclia  vinaria. 

llli  ergo  qui  sub  illius  salutiferae  arboris  ramis 
delectantur  requiescere  et  dulcisslmum  saiictitatis 
fructuni  sine  fasiiJio  colligcre,  ad  hanc  quandoque 
perfectionem  pervenient,  ut  sine  obstaculo  cellam' 
vinariam  intrenl,  quia  non  est  eis  ba^  via.  an§ii- 
sta,  quihus  occlusa  funditus  est  mundanae  volupta- 


omnia  ligna  silvarum  pukhritudine  et  fructuum  ^  tis  via»  lata  ei  spatiosa.  Angusta  enim  est  hi^us 

odore  ct  suavitaie  pnccellil»  ila  Christus    omnes 

saiictos  viriutum   decore,  et  doctrinse  dulce^lne 

anteccdii,  sicut  de  ipso  scripyiuni  est :  Speciosus 

forma  prii  fihis  hominum,  diffusa  est  gratia%  tabiis 

tuis ;  propterea  urtxii  le  Deus,  Deus  tuus  oleo  exsullO' 

tionis  pra^  pariicipibus  tuis  {Psal.  XLiv). 

Sub  cujus  umbra  seu  ficclesia,  iqnia  ftlve  sacra- 
mentorum,  sive  mandatorum,  sive  donoram,  illius 
ranil  per  toiam  mundi  latitiidinem  diffiisis,  aiirabi- 
litcr  protegitur  ei  consolatur  ab  omni  «siu  tristiti» 
et  perturbaiionis,  secura  ei  lounobills  permanens, 
per  spem  futuvae  retributionis,  cujus  fructus  dulcis 
^st  gutiuri  ejus»  qtiia  Oflinia  eloquiorum  ejus  my- 


praecepti  via,  quia  diOicilis  videlur  multis  et  labo- 
riosa  cum  dicitur :  Diligite  inimicos  vestros^  bene^ 
facite  his  qui  oderuni  vos  (Matth.  v).. 

Sed  quia  a  multis  sanctis  legimus  observatum« 
non  est  difficile  hoc  praeceptum  nisi  his,  qui  non- 
dum  perfecto  gustaveruni  dulcedinem  iructuum,  id 
est  mandalorum  divinoruni.  Haec  est  ergo  cella 
vinaria  perfectio,  et  angustam  viam  libere  intran- 
tibus,  suaviter  sapiens  et  ob  hoe  perfectibilis  divlni 
praeceptl  intelligentix  decharliatis  excellentia. 

Verum  quia  ipsa  charitas  In  diversa  respfclt, 
necessarlus  esl  in  ea  90  o^^o  aitendendus  ut  scire 
possil  quo  loco  sit  ponendus  quivis  affectus  el  quia 


stica,  sacramentorumqiie  venerabilia  iastiiuta,  qii»  p  prior,  quis  posterior  accipiendus.  Unde  cum  prae- 

,...•.        •  i     l».  •         .•         J     I    •       **  •    •  •  F     *        ^         «j  •  f/  •  • 


ex  occulta  diviniiatis  suae  prolulit  sapientia,  dulcia 
et  grata  sunt  menti  ea  devote  complectenti  et  vcne- 
ranti,  89  propter  eam  qoae  Inde  ei  confertur  saki- 
tefli,  siiie  (ine  vegetantem  et  reflcientem. 

Quem  vero  effectum  hujus  fructus  duleedo  et 
suavitas  habeat,  quid  sublimius  el  perfectlu^  pariat 
subdendo  ntaoifestat* 

Vers.  4.  —  Iniroduxit  me  rex  in  cellam  viiia- 
riam,  ordinavit  in  me  ehnrkatem. 

Effectus  introductionis  hujus  processit  ex  causa 
t)cne  placentis  et  ideo  magno  mentis  studio  sosee- 
pti  fructus,  quia  quo  plus  Dei  prascepU  appetun- 
tur,  tanto  aniplius  ad  m^Jora  semper  appetenda, 
aniore   diviuo   inlromittuntur.    Fructum    quidem 


misisset :  Introduxit  me  rex  iit  cellam  vinariam^ 
subdit,  et  ordinavit  in  me  charitatem»  Iste  enini 
est  ordo  sanctae  dilectionis«  ul  primo  Deum,  deinde 
proximum,postremo  et  ipsom  laimicum  dtligamus. 
^iecessarius  nempe  est  ordo  isle,  quia  impossibile 
estutquisdiligatproximum,  vel«  qiiod  difficilius  est, 
inimicum,  nisi  diligat  Deum,  dum  Istorum  diiectlo- 
nls  causa  sit  dilectio  Dei,  flatque  lioc  modo  pos^ 
sibiie  qiiod  fuit  impossibile.  Quod  enim  necesse  e$t 
esse,  impossibile  est  non  esse,  et  quod  necesse  eat 
non  esse  Impossibile  est  esse.  Esi  autem  necesse 
esse  amoreni  Dei  ubi  esi  amor  proiimi,  qula  nemo 
diligit  proiiiutim  propter  Deum,nisi  diligat  Deuiu : 
necesse  est  autein  non  esse  amorem  Dei,  ubi  noa 


illum  qui  profluxil,  et  adhuc  profluit  de  illa  gloriosa  D  ost  amor  proximi,  juxta  ioanuis  vocem  quia ;  Qui 


et  excellentissinia  arbore  Domino  Jesu  Christo  iioji 
omnes  aequaliter  accipiunl :  quia  alius  istuin,  aiius 
illum,  jnxla  quod  sapit  et  diiigit  aecipit.- 

isti  eniiu  niagis  sapit  et  placet  vlrtus  pntientix, 
ilii  obcdientiae;  isti  humiiiiatis,  illi  continentiae; 
istiiui  iiingis  oblectnt  sedulilas  orationis,  illum  le- 
ciiouis,  jejuniorum;  cl  in  toio  virtutiim  gratiaruui 
divino  iiiunere  comparant  specics. 

Est  autem  quoddam  quasl  singuiare  et  quasi 
seorsjim  in  quodam  secreto  consistens  repositorium» 
quod  cella  minciipalur,  prae  sui  quadam  angustia,  eo 
quod  paiicos  in  suos  acTinitlal  recessus,  ubl  est  illlus 
frucius  duicedo  ct  suavitas  rccondita  qim  twtificat  cor 
honunn(VsaL  €iii),etomncmvitiorum excoiiiiit  hu* 
Patrol.^  CXCV. 


itofi  dHigit  fralrem  suum  quem  viSil^  Deum  quem 
non  videt^  quomodo  potest  diligere  ?  (IJoan.  iv.)  Nou 
^cro  seniper  necesse  est  non  esse  aniorem  Dei,  ubl 
noii  est  amor  inimici,  quiu  potest  coniiiigerc  iit 
diligens  Deuin,  non  habeat  inimicum  quem  diligai 
propler  Dcum :  si  autem  babet,  tunc  necesseest  iiun 
esse  air.oiem  Dei,  ubl  non  est  amor  inimici  qiiia 
probat  se  non  diligere  Deum  qui  non  vult  diligcrc 
iiiimicum  propter  Deutn. 

Videtur  ergo  ordo  iste,  ut  dictuVn  est,  esse  ne- 
cessariuSt  quando  decernitur  impossibilcm  essis 
diteciionem  proximj  nisi  praecedat  dilectio  Dei, 
secundum  kllum  tamen  amorcm  qui  est  secundum 
Dcum,  iion  qui  secundum  saeculum.  Amor  quifpe 

35 


:^ 


1099 


WuLftEUOMS  ABBATIS  S.  PANTALEOMS  COLON. 


IMIO 


sxciili  csl  absquc  aniorc  Dn  qnia  illc   scciiiidiim  A  ctim  lanla  liiijus  viiii  inebrianlis  fotuiuiJine  afleGiirt» 


carnem,  islc  secuiiduni  spirituiii. 

Esl  anlciii  diiplex  modus  dilcclionis  sccnndum 
carncm;  nnusqui  omnimi  conlra  Deuiii  esl,  sicul  est 
Hialorum  pro  iniqniialis  commnnione  inviccm  se 
diliKenlium  ;  aller  vcro  qui  uoii  csl  conlra  Denm 
sicnl  csl  parenlum  cognaioruni,  cl  amicoium,  cui 
tamen  nmori  prarponcndns  cst  seniper  ainor  Dei,  et 
propler  Denm  amor  ciijusque  proximi.  Sed  primus 
moifiis  sccundum  cnrncm  oinnino  a  pra^senli  alie- 
niis  csl  loco,  qnia  inordinalus  esi  tolus  Deoque 
ronlrniius  ;  alter  vcro  qui  non  csl  conlra  Deum,  a 
pia;scjili  noii  abliorrol  ioco,  si  tamcn  sil  ordinains, 
qiiia  si  plus  in  Dco  diligilur  bomo  qiiam  Dcus,  tunc 
cst  iiiordinatus. 

rolcsl  autem  non  absurde  accipi,  ul  dicnmus  ge- 
minum  cssc  ordinem  cbarilniis,  nnnni  in  Dco,  nltc- 
rnm  iii  proximo:  scripluni  cst  cniin  :  Deut  chariias 
ett  (IJodn.iy) :  1n  bac  nnieincbaritntcqna^Deusest, 
ordincm  dcbel  dlsccrc,  seire  et  intelligerc  Ecclesia, 
sive  qu.rlibet  sancta  aninia  ut  primo  looo  dicat 
Patrem  quasi  voccin ,  secundo  Filrum  quasi  cx 
voce  vcrbiim!,  tcrtio  Spiriiuin  sanctuni  quasi  ex 
voce  ct  verbo  proccilcntem  raiionem.  Non  autein 
00  sensu  dicat«  qnnsi  aliqiiis  sit  gradus  in  Trini- 
tnte,  91  quod  impiuin  est  dircre.sedut  charttatem 
illam,  id  csl  Deuin,  qucm  debet  diligere  ex  toto 
corde,  tota  anima,  loia  virtute,  uniim  idemque  in 
substantia,  distinguat  in  personis  isto  ordiiie  voca- 
bnlorum. 

Ipsa  vero  dilcclio  hoc  ordine  distinguitur,  ut 
primo  toto  corde,  deinde  tota  anima,  postremo 
lota  virtute  Deus  diligatur  credendo,  tota  anima 
confltcndo,  lota  virtute  operando. 

In  proximi  vero  dilectione  per  singuh  prxccpta 
logalia,  quse  sequuntur,  cbariias  ordinatur :  nnm 
iion  adulterari,  non  liomicidium  facerc,  non  faisum 
tcstiinonium  dicere,  lionorare  patrem  et  matrcm, 
ctc,  per  ordinein  Decalogi,  ordinaia  suo  qiioque 
loco  cbariias  esi.  Quomodo  etiain  v?!  quo  aflectu, 
diversx  in  Ecclcsia  persona!  diligi  dcbeanl,  cbari- 
tas  ordinatur,  quia  alio  ordiiie  diligi  debct  flJelis 
:iinicu8,  alio  ordine  cbarissiinus  fllius,  alio  ordine 
parenies,  alio  ordine  fratcr  gcrnianus,  alio  ordinc 


esi,  tit  ab  oinni  mumlana  delcctaiioiie  qnasi  InsCii- 
sibilis  remaneat,  et  pro  immenso  taliter  ordinaue 
chnritatis  desiderio,  non  tantum  obstupescat,  seJ 
elinin  bingnesoai,  quoddam  stbi  solatium  hojot 
langiioris  cfllngitans  subsequitur  diccns  :  Fmicite 
me  *f1oTibus^  elo. 

Vers.  5.  —  FuUHe  me  floribut.  ttipale  me  ««. 
/ii,  quia  amore  langueo. 

Qnid  siiiit  florcs,  iiisi  aniniac  boni  operis  primor- 
dia  profcrentes  et  coelcsti  desidorio  redolere  inci- 
picnies?  Quid  vcro  sunt  mala  uisi  anim.-B  de  iuiiib 
bonorum  operum  divinaj  gratiie  nutrimenio  perfe» 
ciionem  jnm  tenentes,  qiiasi  de  floribtisad  rructum 
proHcientes?  Qnae  ergo  amore  divino  langoet, 
"  qnxrit  fulciri  floribus  ,  stipari  niaHs»  quia  cvm 
iiondum  euni  quem  tam  ordinaic  toto  corde, 
lot^  anima,  tota  viriule,  hoc  est  fl.lo,  confessione, 
operatione  diligit,  videre  sicuti  est  non  pr.Tvatet» 
magna?i  tamcn  consolalio  csl,  quod  proxlmonini 
nunc  incboantium,  nunc  perfcctorum  piis  prorccti- 
bus  1.1)1  ntur. 

92  llabet  enim  sancta  Ecclesin  qnosdam  in  se 
iniiiores  quos  erudiat  verbo  ci  cxemplo,  m  siot 
qunsi  flores  priiuitias  sanctitati^  arripienies.  ffl.ibet 
eiiain  quosdam  majores  in  quii)trs  erudijtor»ei 
qiiorum  doctriiiis  el  exeinplis  quotidic  xdiQcctur, 
qui  sunl  qnasi  mnla  mniuriiate  jam«t  peircciione 
boiiorum  opernm  complnoenlcs.  Tales  ergo  scDicet 
ct  niinorcs  el  majores  Iiujusmodi  siudio  pietatis 
snccrcscenles  valde  sanctam  Eoclesiam  consolao- 
liir,  qiiae  certe  cum  magna  laetitia  cordis  videt,  lioe 
suos  filios  parvos  et  inagnos,  nidcs  et  perrcctos 
diiigere  qiiod  ipsa  vebementcr  diiigit,et  ha^  niagna 
estlanguorissuiconsolatio,  in  biijus  peregrlnatioais 
cxsilio,  ad  lioc  eos  secum  ex  desiderio  tendere, 
ad  quod  se  credit  quandoque  ex  prxinio  penrenire. 
Iloc  ctiam  niodo  quilibet  sanctus,  qui  amore  Dei 
Iniiguct  potest  tlicere  :  Fulciie  me  Uribus^  9iipsite 
me  malitf  quando  magnnni  liiijiismodi  laiigiioris 
a*stimat  rcmedium»  qnod  videt  iii  bono  opere  fmo* 
ruin,  qiios  in  Dco  diligit,  profocium  proxiinoruin» 
borum  quidem  ad  pia  sludia  piilluianliunit  ilioriini 
vero  in  ipsisstudiis  fructificantium.  Nonne  llle  qoi 


coiijux,  alio  ordine  a  Domino  scrvus,  alio  ordiiie  a  D  ^^^^  aniore  languebat  ut  diccret  :  Cupio  disso^vi  ei 


servo  Dominus,  alio  percgrinus,  alio  agnitus,  alio 
sacerdos,  alio  propinquus  ct  proximus.  Nani  largiri 
ncccssaria  egentibus,  visitare  inflrmos,  vel  carccri 
inancipatos,  consolari  indigcntes  ct  jiijusto  judicio 
opprcssos,  scpelire  mortuos,  corrigere  prave  agen- 
tcs,  adjuvare  in  aliqno  labore  fratres,  eriidire  mi- 
nus  scientcs,  vel  si  qua  alia  utilitati  proximorum 
suiit  nccessaria  impenderc,  omnia -profecto  sunt 
ordinabilia  sanci£  charitatis  ofllcia. 

Mcrito  ergo  inens  sancta  a  rcge  sponsoque  suo 
in  ccllaro  introducilur  vinarianiy  boc  est  divinorum 
prxceptorum  intelligent-am,  qiiando  diilcedine  gra- 
i\'^\  ipsius  dobriata  intelligit,  tam  mnltipliciter  or- 
dinatam  impcndendx  cbaritatis  diligentiaiD.  Unde 


este   cum  Cltristo,  proximorum   tanien    utiliutem 
desiderabat  diecns,  manere  antem  in  eame  necee^ 
sarium  propter  vos?  (Philipp,  i.)  Quorum  prorccinro 
videre  pro   magna    intcrim    reputat  consolaiionc, 
quando.  Dei  facicm  quam  tanlopere  desiderat   vi- 
dere,  perfccte  prxvalct  comprebendere.  Licei  valde 
cupiat  dissolvi  ct  cum  Cbristo  esso,  nunquid  hte 
qui  divino  ainore  laiiguebat,  hoc  qiiod    amabat, 
quandoqiie  consequi  non  posse  timebat?  Minlme; 
sed  hoc  dispensatione  Dei  licbal,  ut  biijus  prsmli 
dilatlo  major  virtutum  fleret  exorciiatio,  amplior 
quoque  pro  eoruin  qiios  diligebni  uiiliiate,  laboris 
rcmuneratio,  nnni  qiii  dissoUi  cupiebat  ntique  de 
prxmio  ccrtus  crat,  sicut  ipsc  alibi  dicit  :  5ciiHiis 


\m 


COMMENT.  IN  CANTICA*  CANTIC.  —  LIB.  I. 


im 


quoniam  «f  Urreslris  domus  noslra  hnjus  habilatio'  A.l^ie  moderclur   el  ca    mngis   sempcr  quse  stipra 


uis  dissoijHilurf  qiiod  wdificationem  ex  Deo  habemus, 
domum  noH  mun» factam  oeternam  in  ceelis  (II 
Cor.  v). 

Quocirca  dilaiionis  hojns  poenam  levius  ferebal, 
quia  eos  quos  diligolMl  ad  idem  prxmium  perci- 
pienduui  scciim  lendcre  faadebal. 

IJnile  quibusdam  suis  diftcipulis  consolaloria  mil- 
tii,  verba  dicens  :  Gratias  ago  Den  meo  semperpro 
robis^  in  ^ratia  Dei  quw  dala  Ml  vobis  in  Christo 
Jesu^quia  in  omnibns  divifes  faeti  «tlt«  in  t//o,  m 
omni  verbo  el  in  omni  scientia,  sicut  lestimonium 
Christi  confirmatum  est  in  vobis,  ita  ut  nikil  desit 
vobis  in  ulla  gratia^  exspecianiibus  revelationem  Do» 
wini  nostri  Jesu  Chrifti  (/  Cor,  i).E)cce  qui  dissolvi 


menleu)  csse  del.eui,  amando  el  suspirando  mlre- 
lur.  H«£c  est  cnim  dextera  ejus  quae  enm  amplexe- 
lur,  vidcliccl  bona  illa  percnnia,  quac  cum  adepla 
fueril,  secura  beaii(udine  ei  bcala  securitaie  re- 
quiescere  possii. 

Dicil  ergo :  Lteva  ejus  sub  capiie  meo  et  dexlera 
illius  amplexabitur  me,  quia  omnia  qux  in  creaiuris 
ad  mcam  ordinavil  uiiliiatem,babebo  in  cogitalione 
pro  gratiarum  actione,  ea  Tero  propler  quse  bxc 
niihi  ad  lempus  praesiila  sunl,  lota  mentis  devo- 
tione,  iiipote  aeternaliier  mecum  mansura,  diligere 
et  oplare  sludebo. 

Sive  livva  ejus  sub  capite  meo,  quia  quod  natus  ei 
pnssus  csi,  quod  resurrexil  el  in  coelum  asccndit^ 


ci  cum  Christo  csse  cuplebal,  quantum  gaudcbal,  D  in  mcmoria  mea  eruht ;  et  dextera  iltius  amplexabi- 


el  gralias  agebal,  quod  quia  boc  nondum  conseqiii 
polcrat,  filiorum  lamcn  quos  i/i  Chrislo  genueral 
profcctibus,  vaide  bujiis  diialionis  inromniodum 
relcvabat. 

93  Al^o  qnoquc  modo,  uiililatem  ei  profeclum 
filioruin  Eci^lesia  desideral  per  fidem  el  operaiio- 
Hcui,  ul  lunc  dicatur  fulciri  floribus,  quando  orna- 
lur  credcntium  (id(;,  quae  esl  religiouis  cxordium  el 
qiiasi  primo  cxsurgens  flOs  sanctiiaiis.  Sed  quia 
fides  sine  operibus  mortua  est  (Jac.  ii),'Stipari  di- 
cihjr  malis,  quando  ipsoruni  diciiur  credentium 
iiiultipliciter  fruciiri«:antium,  piis  gaudere  opetibus 
qnasi  inaluris  jain  fruclibus. 

Cutn.quc  bxc  duo  ila  sibi  juiigantur,  ul  altera 
s*iie  allcra  uiilis  esse  nnn  possit;  scriplum  esteniin 
quia  sine  fide  impossibile  esi  quemquam  Deo  placere 
{Hebr.  ii),  fldjes  aiitem  si  non  habealopera,mori(ia 
csl  iii  sciuclipsa  (Jac^u)^  magua  certe  consolatie 
laiiguentis  in  ainore  Dei  animaet  quando  videl  pro- 
xiinos  proflccre  flde  ei  opcralione. 

Veruiu  quoniam  haH;  sponsa  Chiisti  quae  amore 
ilio  tain  magniflce,  ul  diximus,  ordiriato  debilis  el 
lauguida  eflicitur,  non  profectu  el  ulilitate  proxi- 
morum  consolatur,  verum  eiiam  re  praesentium  bo- 
iiorum  el  spe  fulurorum  sublevaiur,  subjungil  di- 
ccns  :  Loiva  ejus  sub  eapite  meo. 

Yers.  6.  —  Lwva  ejus  sub  capite  meo^  et  dextera 
ejus  amplexabitur  me* 


tur  me,  quia  istorum  memoria  ad  fuKirae  resur- 
rcciionis  et  94  glorise  insigiiia,  inc  auimabit  diii- 
genda  el  appeicndn. 

Sive  sinislra  Dei.esl  cjus  in  hoc  saeculo,  parva 
qiiaidam  lognilio,  dexiera  vero  i7/tiis,  posi  Iiaiic  vi- 
tam  plenaria  et  vera  ipsius  cogniiio  ,  scd  sinisira 
snb  capite nfislroeai,  dexlera  vero  illius  amplexabitur 
iio$,.quia  videmus  nunc  quidem  per  speculum  in 
eenigmate^  tnnc  antem  facie  ad  faciem  (I  Cor.  xiii). 
Sinistra  enim  sub  capite  estquia  concedilur  nobisin 
bac  vita  aliquid  dc  Deo  cogitarc  el  mentc  vldere, 
dexiera  vero  illius  omplexabitur  nos,  quia  in  fu- 
lura  vil:i  ,  lanla  nos  stii  complebii  et  circum- 
dabil  visionc,  ut  qiiale  hoc  sil,  nec  oculus  vidcre, 
nec  auris  audire,  nec  in  cor^ominii  possitascendere 
(i  Cor.  11). 

Ilaec  ergo  in  sponsa  ordinanlis  gralix  dignatione 
«liaritas  ordiiiaia  capiti  la!va  supponit  el  dcxlera 
su^  eam  amplexalur,  ul  omnibus  temporalibus  do- 
nis  seciindo  loco  posiiis,  principaliier  in  aeternae 
vitx  desiderio  requiescat,  sitque  hoc  modo  prae- 
senlium  conccssio,  etiam  fulurorum  ccrlitudo,  men- 
lis  iii  amore  Dei  debilis  et  languidx  consolalio. 

El  vosy  dilectae  Christo  sorores,  quae  mundum 
conlemnendo  ainore  Dci  languelis,  tale  signum  hu- 
jusmodi  dileclionis  darc  debetis  ut  fulcitae  sitis  flo- 
ribus  credendo,  stipatae  malis  operando.  Laeva  Chri- 
sti  sit  sub  capite  veslro  el  dexlera  illius  amplexe- 


Lseva  Chrisli,  id  esl  sinistra,  sunt  bona  lempo-  D  tnr  vos  ul  lemu,oralia  boua  a  Deo  vobis  aliquomodo 


raiia,  dexiera  vero  ejus  bona  aeternalia;  qiiaedaro 
aiiiem  bona  temporalia  in  hoc  mundo  pro  exspe- 
ciatione  fuiurorum  bonorum  Deus  suis  concedil 
cleciis  ul  duni  ejus  pra^senlia  munera*  suscipiunt 
ardeniius  el  securius  ad  aelarna  appeienda  praepa- 
rautur.  '  '  ^ 

Sed  laiva  Christi  sub  capite  ejgs  est,  quia  hxc 
ipsa  teroporaiia  bona  summi  ainoris  intenlioiie 
preinit,  ul  haec  quasi  inferiora  aspicial,  et  aetcrna 
bona  seinper  superiora  ailcndai.  Sub  ^capite  enim, 
id  esi  sub  inenie,  noii  supra  debenlomnia  haecleiii- 
poralia  esse,  videiicet  ul  nunquain  isla  amori  divino 
pricponat,  scd  ita  eis  ulatur,  ut  non  ad  voluplatem, 
ted  ad  ncccssilalem  poiius  raiionabili  mcntis  ac<|ui- 


concessa,  quasi  inferiorn,  aelerna  vcro  quasi  supe- 
riora  semper  allendatis.  Longiludo  quippe  dierum  in 
dextera  ejus^  in  simstra  ejus  diviiias  el  'gloria  (Prov, 
iii) ;  quia  in  hnc  praesenii  vila  nonnunquam  concedit 
eleclis  suis  diviiias  bonitalis  suae  prueguslare,  iu 
fiiiura  vero  vita  aelernaliter  sine  flne  possidere. 
Delectationes  in  dexiera  ejus  sunl  usque  in  finem 
(Psal.  xv),  quas  profeclo  adipisci  poleslis,si  in  ejus 
aiiiore  iia  languelis,  ut  in  eo  flrmae  ac  siabilis  usque 
in  flnem  persevereiis.  Dexlera  nempe  ejiis  ampiexa- 
bitur  vos  quia  nuii  ex  parie  ot  nunc,  sed  integram 
et  pcrfeciam  sui  dabil  cognilioncm  ct  pro  brevi  el 
traiisitorio  labore,  coiicedet  vobis  rcquicm  et  vilam 
cl  longitudineni  dierum  in  sa*culum  saeculi.  Anicn. 


^ 


1105 


WOLBEEONIS  ABBATli?  S.  PANTALEOMS  COLON. 


IIOI 


LIBERSECUNDUS. 


95  PROOEMIUM. 

QuomodOf  iiiquil  Psalmifia,  eanlabimui  eantieum 
j^mtnt  in  ierra  atiena  ?  (Pial.  cxxivi.)  Quid  scro 
esi  canticum  Dontini  2  Primo,  ut  tim|iUdter  dica- 
mus  :  Canlicum  Domini  est  quidquid  secundum 
fccksiastieae  docirine  vel  aanclionis  modum  con- 
cordi  modnlatione  scnsiium  cl  veH)Orum  componi- 
miis,  scribimus  et  dicimus.  Camicum  Domim  cst 
tota  Veieris  et  Novi  Teslamenti  pagina »  quam  bene 
decanianuis  quando  lianc  recta  ci  plcna  fide  an- 
ouniiamuSt  nunc  rerum  (nesiarum  scriem  »  nunc 
ipsarum  rerum  signincalionein  in  Domini  exponen- 
tes  laudem.  Sed  hnjusmodi  Canticum  potest  quiiibel 
caniare  per  modum  scientiae  non  lanium  in  sua,  scd 
etiam  tit  aliena  terra  ;  quia  non  aufcrt  locus  corpo- 


A  cantici ,  quod  est  in  loco  peregrinationis  nostrae 
optimum  geous  caiitici  divini.  Sed  Sstod  eantieum 
BOB  poiost  caniari  in  ierra  aJiena  ,  boc  est  In  cor- 
pore  sobdilo  peecalis ;  quod  iunc  est  terra  aliena, 
quando  peccando  exisleiis  io  poteslate  diaboli  in- 
dignom  est  habiialione  Chrisii :  site  a  nobis  Caiie 
alien.itur  quando  spiriiui  et  meniis  rationi  inale 
ageiis  reluctaiur.  Aliena  est  terra.  Homo  lorrenai 
semper  diligeodo ,  et  ob  lioc  alienus  a  Dco , 
atque  ideo  impotens  cantarc  canticiira  Domiui » 
quia  ant«ut/M  homo  non  percipit  quof  iuni  S/HrUu$ 
Dei  (I  Cor.  ii). 

Sed  quoriim  ista  ?  Sfi  boc  p!ane  ul  ooiendaai 
vobis,  saiiclissimaD  sorores»  supra  vires  ineaa  esso 
boc  quod  milii  injimxistis  ofikiumt  qnia  >lam  nihil 


raiis  potestaiem  caoiandi,  Ijcet  attferai  voluntateBi  B  »ul  parum  aptus  sim  canUre   Canticum  Damini 


et  voluptatem,  propler  aliquam  trislitia;  possionem : 
sicut  illi  populo  in  captiviialts  mcerore  constitutOt 
quibus  cum  diceretur  :  Uymnum  cantate  nokii  de 
canticii  Sion^  responderunt :  Quomodo  cantabimui 
canticum  Domini  in  lerra  aliena  ?  Siquidem  ut  in 
figiira  accipiamus,  illorum  non  posse  caniara  can- 
licum  Domini  in  terra  aliena,  fuit  iios  non  posse 
Dominum  pcrfecte  laudare  in  toco  peregrinaiionis 
nosirx ;  qiiso  est  nobls  quasi  terra  aliena  ;  Quia 
non  habemus  hic  manenlem  civilatem,  ud  futuram 
inquirimui  {Hebr,  xin),  quae  est  patria  nostra  et 
terraxlcrnae  baerediiaiis  noslrae.  Nam  Dei  opera 
iiarraret  maiidata  ejus  edicere^  scribere  ei  expo- 
nere,  est,  nt  dixiimiSt  quoddam  canticum  Domini 
cantare:  bocetiam  possibiie  jji  isio  loco  peregri- 
nationis  nostrx,  duin  dicat  Paalmista  :  Cantabiles 
,  mihi  erant  jastificationes  tuce  in  loco  peregrinalionis 
mea  (Pia/.  cxviii). 

Verum  ut  aitius  aliquid  conslderemuSt  est  et 
aliud  canticum  Domini,  quod  non  est  possibile  in 
terra  aliena  cantarc.  Quodnam  vero  est  illud? 
l^imirum  quod  iiiodulatur  Spirilus  saiictus  sua 
septiformi  gratia,  quasi  per  septem  vocum  discri- 
miiia  ;  quia  aliler  resonal  vox  illa  interioris  hominls 
per  spirituin  sapieniiXt  ^H.er  per  spiritum  inlelle- 
ctus,  aliler  per  sp.ritqm  consiljj  atque  aliler  per 
spirituin  fortitudiuis;  alioveromodo  per  spiritum 
scieniiae  ct  alio  per  spiritum  pietaiis,  alio  quoque 
pcr  spiritum  Domioi  {Isa,  xi). 

llis  eniin  gratiarum  diatributionibus,  q*iasi  qui- 
busdam  diversis  vocibus  constiluitur  lota  modula- 
tio,  cantici  96  I^oinini,  canMci  ilto  dulcisslmi, 
qiisecanil  virtutuin  fidibus,  vita  bonestat  sancla, 
Dco  placens  et  perfecta. 

Nulla  quippe  ibi  est  dissonaniia  inier  carneni  et 
spiriium  quia  tam  concorditer  succinit  caro  spiritiii 
ui  porfcclam    construanl   harinouiara    spiritualis 


longe  minus  apius  ero  cantare  Canticum  J>omini 
enniieorum.  Ilujusroodi  enim  o\^teria  debei  eise 
oratorum  eloquentor  el  sapienter  dedaroanitmB 
qnorum  est  olticiuro  dicere  appoeite  ad  persuaden- 
dttmtfiiiis  vero  persuadere  dictionOt  sed  cum  in 
me  sint  ncqiie  sapieniia  neque  eloqnentia «  mi 
deest  oflicium  apposite  dicendi ,  roinus  prorecio 
adest  fiuis  dictione  persuadendi.  Tunc  eum  vobis 
utiliter  scriberem  si  ea  quae  dico  vel  diciorus  anm 
iu  apposiie  dieerent  ut  vobis  ad  vitae  lione* 
atatein  et  animtt  utitttatem  persnadere  poasem. 
Nam  terra  roea  aliena  esit  repiigaans  spirttni  ser- 
viens  Doroino  peccatl  t  aique  ideonon  anm  idoueiis 
in  ea  cantare  CamicMm  Domim^  qnanio  nlons 
C  Camica  eanticortm.  Sod  ut  quidam  riiti,  liceat  spe- 
rare  timenAit  ut  ^ui  pr»  parviute  sensns  inei  iam 
aubiimem  mAtertain  iiraeo  prosequit  sperem  iaaien 
per  oraiiones  vestras  ad  oa  quffi  cnBpi  exseqnenda 
pro  divinitatis  respectirndjnvarl.  * 

SEQUITUR  CAPUT  II. 

Vers.  7.  -p  Adjurdt  aes,  filim  Jemtalom^  per 
capreas  cervosque  camporum^  netusiiletie  nequee^i' 
gilare  faciatis  dHeelam^  qnoadusque  ipsa  «e/ii. 

Igiiur  dilectus  diiectae  deleeUtus  dorraiiiono^  ea> 
Jjis  capiti,  id  esi  meiiti  sinistram  suam »  hoe  est 
teinporalem  otilitaiom  supposuerett  dextra  Tero 
suat  boc  est-etema!  viiae  dilectioneomplexatus  rne- 
rat,  laliier  filias  Jen-.salein,  boc  esi  aniraas  idelcs 
D  alloquilur,  dicens  :  Attjuro  vos,  filid  Jerusale^n^  par 
eapreas  ctrvosque  camporum  ,  ne  snscitetis  neque 
evigilare  facialis  dilectam^  quoadusque  iptuifelit. 

Quos  est  isia  um  suavis  Uinqiie  salutNrisdonoltlo 
Ml  propier  eam  ialis  fiat  dilecti  adjuratio  I  Nonne 
iila  esi  in  qua  dulci  et  opubili  quiete  dileela  re- 
qniestev^ffH^^JLerfkiflmva  ejus  sub  eapiie  meo  et 
dextern  f       ^hBoiiliir  me  ? 

97  ^^.  tomporalia    postposiierat » 


\m  COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  11.  1100 

Ktcrnalja  vero  el  iiitlKficieniia  bona   illo  coniein-  A  coHfessionc  saiiare,  senlcntias  ineliores  sanctaruin 


pluiorio  coiitupisctbilis  aniroae  oculo  i.itendebat  et 
in  bac  desiderabili  menlis  Tisione  deleclabililer 
quasl  doriniebat.  Non  cnimpotest  feviior  bujuftmodi 
provenirc  donnitio  'itt  inente  jain  omnibus  actis  ex- 
Mcupata  ei  nuigna  sibi  quiete  iii  uinore  Dei  con- 
strata.  Unde  pcr  PsaliniBtam  mor.ens  Oominuji : 
VacaU,  Inqiiit,  ei  vitfete  quoniam  ego  $ttm  Dens 
(Psal.  iLv).  Duos  hue  dlctiones  in  boc  pfoposito 
sunt  inseparjbiles,  quia  neqttaqoam  poterit  qnis- 
piam  Iniimae  conleniplationis  oculo  Deiiaiis  essen* 
tjim  vtderc,  nisi  prkis  sittdoent  ab  onini  ezleriori 
impedinienlo  vacare  :  praemisso  ergo  vacaie,  subdit 
ttdeUt  quatenusinsinoetprinsvacandum  in  mente, 
ab  omni  mundanarum  rerum  eogitatiene  ui  inde 


i^cripturarum  seiistis  sui  acumiue  discernere»  divi- 
norum  mandalorum  cibaria  legcndo  sumere  et  te- 
naci  mcmoriae  comiiieiidando  resumere,  de  vir- 
tutibus,ad  virtutes  profi^clu  quotidiano  assurgere. 

Iii  cervo  qiioqiic  tria  alteuduntur^iaturae  proba- 
bilia,  qpod  scilicet  serpentem  degluiiens  potato 
fonte  cum  piiis  toiius  corporis  omne  veiienum  d^ 
ponit;  quod  li  canibus  agilatus  in  dcnsissiinis  sil- 
vis  viam  sibi  rugiendi  cornibus  aperit  ;quod  in  mu- 
undis  pascuis  faclo  aginine  aller  alterius  dorso 
capite  imposilo  invicein  propier  pondus  cornuum 
sustentantur. 

IIxc  quoque  fidelibus  convenii  agere  et  doccre, 
ut  qui  aliquo  peccati  f eneno  itvTectus  fuerit,  ad  fon- 


fiat  possibiie,  quasi  clauso  in  terrenis.oculo  per-  D  tem  misericordiae  Cbristum  recurrat,  cujus  piciatis 

clgraiiae  infusione,  possit  et  illo  peccato,  et  caete- 
risaoimi  vitiis  carere.  Si  a  maliguis  spiritibus  ve- 
luli  quibusdaro  canibus  in  silvis  sarcularium  nego- 
tioruin»  quae  plena  sunt  peccatis  et  vitiis  ,  animp 
agitatur,.viam  sibi.  aufugiendi  ea  facial  ferti  re- 
pulsione  spiritus  sivc  abrenuntiatis  oiiinibus  liu- 
jusinodi  occupationibus  sofi  Deo  vacare  studeat  in 
contemplativx  vitae  amoVe,  quod  cst  etiam  corui- 
bus  viam  sibisalutis  aperire.  Cornu  qnippe  cum  de 
carne  nascatur»  carnem  eicedil,  et  ille  qui  contem- 
plativae  vit»  inhaerct«  quainvis  in  carne  sit,  extra 
carnem  tamcn  mentc  sublevatur.  Infirmitates  mo- 
rum  sive  corporum  studcant  inviccm  aequanimiter 
tolerare,  et  ofliciosa  sibi  obsequi  cbariiatc ;  sicut 


spicaiiori  et  SHbiiltort  vislone  in  di\inllatis  amore 
donnire. 

Sed  cum  non  sit  aequaliter  advcniens  ct  manens 
btijiis  dormftioftis  gratia ,  quando  constat  alium 
inajori,  alit*mminori  contempl^tionis  virlute  sublc- 
▼ari  (phis.enim  Maria  Petro  vel  Joanne ,  isti  autcm 
plus  alio  quolibet  sancto  in  divina  profccenint  tI- 
sione)  :  certum  cst,  divcrso  sanctos  quesquc  modo 
donnitionis  hujus  haberc  sanctitaiem,  muliiplicem 
propter  quietis  dispariiatem  ,  ut  suo  quisque  loco 
jiixia  collataro  sibi  quietis  gratiam ,  specialcm  In 
contemplativa  vita  habeat  dormillcrncm.  Undc 
propheta  in  pcrsona  uniuscujusque  fidelis  hoc 
mcMJo  dormicnlis  dicit  :  Quie$cam  et  cottsiderabo 


itt  loco  meo  {Isa,  xviii)  :   ac  si    pntenter  dicat :  C  dicit  Apostolus;  Alier  ailerius  onera  portatejet  sic 


Quia  istc  cst  orde  dormitioiiis  ut  non  liceat  prius 
dormire  qnam  quictein  habere  ;  quiescam,  boc  est 
omnis  a  ine  terrenae  sollicitudinis  causas  auferam, 
et  tunc  demum  mente  al>  bis  dormiendo  diTinae 
contemplationls  adbaerebo  in  loco  collata;  mihl 
specialiior  gratiae.  Hoc  crgo  quocunque  modo  vel 
loco  dormicntc  dllecta ,  adjurantur  a  dilccto  flliae 
Jerosalem,  iic  susciient  cam  ncquc  cvigllarc  fa- 
ciant,  quoad  ipsa  veni. 

Qnae  vcro  sunt  filia!  Jerusatem  nisi  animae  ad 
snpemaepacis  visionem  lendentct,  scd  adhuc  prae- 
pndicnte  mentis  infirmilate  minus  pervenire  va- 
lentes  ? 

Quid  autcm  dilecti  cst  adjuvare,  nisi  praecepto-  < 
rum  suorum  decreiali  conscripto  obligare  ?  Porro 
ipsa  prascepta  quae  sunt,  nisi  velutl  capreae  cervt- 
que  camporuin  ad  coelestia  sublevantes  alacresque 
et  fortes  in  bono  opere  facientes,  doctrlnae  sancta- 
runi  Scripturarum. 

Sive  per  eapreas  el  cervos  Inielllgere  possiimus 
Patrcs  veteris  et  novi  Testamenti  quornm  ingcnia, 
virtutes  el  studia  naturali  gestione  dciiotantur* 
Quaiuor  enim  naturae  noiabilia  dlcitur  babcre 
caprcas  quod  cuin  vuliierata  fuerit  gusfato  9S 
dictamiio  sanatur,  quod  herbas  saiubrQB  visus 
acumine  disGcrnil,  quod  ruminat,  quod  In  montuo- 
gis  |>ascitur  el  scnipcr  aitiora  petlL  Eli  haec  csi 
vita  et  doctrina  sanclorum  ,  excessus  suos  humili 


adimplebitis  legem  Chrisii  (Gal.  vi). 

Adjuraiitur  ergo  a  sponso  plice  Jerusalem^  hoc 
est  obligautur  anim.ne  pacem  sequi  cupicntcs,  p€r 
capreas  cervosque  camporum,  hoc  cst  per  praicepta 
et  documenla  sanciorutn  Patrum ,  ne  susciteiit  ne- 
que  evigilare  faciant  dilectam,  hoc  cst  ne  inquietcat 
a  proposito  hujus  intimai  quieiis  et  dormitionis ; 
donec  ipsa  velilf  boc  est  donec  ei  aspiret  iile  ejua 
intimus  iiabitaior,  cui  per  amorem  colligatur  ui 
velii  proximoruin  infirinilaii  inierduin  condes- 
cendere,  et  corum  nccessariis  utilitatibus  provi- 
dcrc.  Hoc  enim  vellc  in  ejus  cuncta  providentis  est 
dispobitione  q'ui  ei  per  occultam  inspirationero  ma- 
.  nifestat,  quando  ait  utile  et  honestum  contenipla- 
libni  inhsererc  et  quando  proximorum  necessiiati- 
bus  providere  99  pro  loco  et  tcmpore. 

Defiiquc  hujus  admiraiionis  talts  est  vls,  qita 
coni^triuguntur  filil  obedientiae,  ut  exhibcant  prae- 
latis  suis  boiicstatcm  revcrcnliae,  quia  scriptuni 
cst :  Obedite  prapositis  vesiris  et  subjaeete  $is,  ipsi 
enim  pervigilaiU  quasi  rationem  reddituri  pro  ani- 
mabus  vestris  (llebr.  xiii).  Indc  cst  quod  non  audent 
eos  susciCare*qiKisi  vicarios  Christl  oflQcio,  sponsus 
vero  sancts  convcrsationis  siudio  ne  pcrturbenl 
cos,  si  compeHcnt  eos  aliqua  sui  improbltaic,  sive 
importunitatc  ab  internae  qaletis  accrcto  avelli  el 
\frcquentius  extcrioribus  occupari.  Ipsi  quoquc 
suhjccti  htijus  admiratioiiis  verbum  inter  sc  iiLvl- 


iia7 


WOLBEROMS  ABDATiS  S.  PANTALEONIS  COLON. 


flOS 


com  siiscipcre  Uelient,  ne  pia  fralrum  studia  in-  A  nicndi  venil  dileclus,  salient  in  montibus,  quaudo 


qnietenl  sive  in  lectione,  sive  in  oratione,  sive  in 
aliquo  spiriluali  officioquandiu  eos  ui  koc  deiinel 
Divinilatis  inspiratio. 

Verum  liujiis  coiitcmplatorix  dormitionis  quie- 
lem  dilecia  semper  flagran^,  gnudeat  se  confirmari 
eiderendi  tali  adjiiramento  dilecii  ct  quasi  jurc 
ftOil  debeat  inquietari ,  securior  facla  prdclamaft  : 
^99  diiecli  mei. 

Vers,  8.  —  Vox  dilecti  mei^  ecce  i$te  venil  salietts 
in  montibus,  Iransiliens  colles. 

Vox,  inquil,  pr.xdiclsc  admirationis  non  est  voz 
alicujus  prophclae,  non  Yegislaioris,  non  doctoris » 
quasi  ex  semeiipso  aliquid  annuntiantis  vcl  docen- 
tls ;  sed  poiiiis  ipsius  dilecti^  et  per  se  ipsum  ;  et 
per  eos  myslerioruni  ct  mandaiorum  suorum  de- 
creta  consiiiuemis,  qula  oinnis  Scriptura  dilecti 
mei  vox  est  spiritu  oris  ejus  prolata  ,  et  divinitatis 
Ipsius  digito  in  cordibus  nostris  dcscripta.  Et  ideo 
lianc  vocem  non  parvi  pendere  debetis,  fllije  Jerusa 
lem,  ut  ine  causa  rcrum  exteriorum  susciietis  et 
frcquentius  cvigilare  cogalis. 

Nam  hxc  est  eiiam  quxdam  species  vocis  dile- 
eti»  vocis  adjurantis  et  quasi  juridicialis  :  Primum 
(fuarite  regnum  Dei  et  jusiitiam  ejus  et  hcec  omniu 
ttdjicientur  vobis  {Bfatth,  vi),  ut  boc  aequum  esse 
debeat  ipso  dilecio  dictanie,  quatenus  Deo  adliae- 
rentibus  necessarius  crealurae  consequcnler  de^cr- 
\iat  usus.  Docuitplane  et  contirmavit  proprlo  ipsc 
dilectus  lesiimoiiio,  quuiido  biijus  mci  coinparcin  ^  bili  operaliouis  et  docirinse  prsedicainenlo:  tfd»ii/ia 


in  teinpore  dispeusaiionis  multis  et  magniflcis 
cinicuit  saltibus  iu  sublimium  virlutuni  moH- 
tibns. 

Bloiites  eniiii  quidam  sunt  prxcipux  et  eininentes 
virlutes  in  quibus  dileclus  iste  saltus  fecit,  quando 
de  viitute  in  virlutem  quosdam  progressus  fecil : 
Excclsus  ciiiin  super  coelos  Deus  ad  terram  Uumili» 
nasccndo  veiiil,  de  qiio  huniilitalis  monte  in  aliuin 
niontein  obedientix  ascendit,  factus  est  enim  obe- 
dicns  Deo  Patri  usque  ad  mortem^  mortem  autem 
crucis  {Philip.  ii) ;  quain  suscipiendo  in  monteni 
paiientiae  saltum  fecit ;  de  quo  postremo  inmontena 
glorix  conscendil ,  ubi  victoriosx  mortis  iriuni- 
phum  resurgendo  et  in  coelum  ascendendo  coUo- 
cavit. 

Iste  ergo  dilectus  venit  saliens  in  monlibu$t  iram^ 
iliens  colles  ;  quia  quidquid  sapientiie  et  inlelle* 
ctus,  quidquid  consilii  et  foriitudiiiis ,  quidquiJ 
scientiae  el  pietalis  ,  quidquid  diviii^  timoris,  quid- 
quid  denique  alicujus  honestatis,  justitlae  et  sancii« 
tatis  es^eunquam  potuit  vel  polcst,  in  isto  dilecio 
veluti  in  capite  pr»  omnibus  ejus  membris»  lioc  esl 
sanctis,  qui  colles  dicuiitur,  sitblimius  et  praecla- 
rius  eCTuIsit.  Uoc  ei  parle  iu  libris  Evangelioruiu 
aspicere  quilibet  inlelligens  poiesl,  qualiter  Jsic 
dilectus  salierit  in  ipontibus,  hoc  est  in  virtuiibus 
verbo  et  ezemplo ,  transiiiens  omnium  snncionim 
exempla  et  documenia  suo  singulari  ei  incoinpara* 


sludii,  talein  eilnlit  prxconio  ,  Maria ,  inquiens 
optimam  partem  elegit^  quie  non  auferetur  ab  ea 
{Luc.  x).  Nenipeet  hx^c.vox  dilecti ,  ut  merito  hoc 
nieae  dormitionis  siudiuni  pra*ponere  debeam  oin- 
iiium  vigiliis  iiigoiiorum.  Sed  quid  est,quodex 
bac  voce  dilecti  mei ,  hoc  est  ex  sancta  Scriptura 
audivi  et  didici ,  quando  per  mentis  quiciein  in 
ejus  contemplatione  dorinivi  ?  Istud  nimiruni  quod 
vobis  nunc,  o  fl!ia!  Jerusalcm,  de  ipsius  dilecti  mei 
virtute  narrabo.  Ecce  isU  venit  saliens  in  100 
montibus  transiliens  colles.  Ecce ,  inquit ,  iste 
venit.  Venire  e]tis  dicilur  non  secundum  divinita- 
tein  sed  secundum  humanitatem.  lile  enim  qui  sc- 
cundum  divinitatcni  incirconscriptus   el  illocalis 


vif  ut  gigas  ad  currendam  viam  quiaa  summo  coela 
egressio  ejus  el  occursus  ejus  usque  i^d  summutn 
ejus  {Psal.  XVII i). 

101  Vers.  d,  —  SimHisestdileclusmeuscaprea:, 
hinnuloque  cervorum  :  en  iste  stat  post  parieUm 
nostrum  respiciens  per  (enestras,  prospiviens  per 
cancellos. 

Unde  similis  dicilur  capreiv  hinnuloque  cervorum: 
capreae  cniin  naturale  est  sentper  asccnsus  quxrore, 
ct  cuui  sanctis  graiiaruni  distributio  diverso  tri- 
buatur  moJo  :  AUi  quidem  sic,  alii  vero  sic,  sol 
unigenito  iioii  ad  ^fiensuram  dal  Deus  spiritum,  quia 
in  ipso  habitat  omnis  pUnitudo  divinitatis  corpora- 
liter  (/  Cor.  vii ;  Joan.  iii ;  Coloss.  ii).  Saiicti  eniiu 


est ,  qtiomodo    vcnire  diceretur ,   qui  immobilis  ^  *«  virtulum  studio  nunc  asceiidunl,  nunc  non  as- 


et  incommuiabilis  eiistens,  sicui  semper  iu  se  ipso 
unus  idcmque  pennanet,  ut  ncc  loco  mutciur  ,  nec 
aliqua  varieiale  in  diversa  rcrauir.  Sed  quoties  in 
corda  sanclorum  venire  dicelur,  hoc  non  secun- 
duui  suialiquanimotabiliiatein,  sed  secundum  illo- 
rum  aptitudincm  ,  qua  se  minus  aut  majus  ejus 
ainori  applicant»  per  inspiraiioncin  suam  venire 
afl^erciur.  Secundum  humanitatein  ergo  venit,  cum 
passibilis  propter  nos  factus  pati  voluit  biimanac 
consuctudinis  localeni  translationcm  :  nam  ut  vi- 
«ibilis  Aeret  de  coelo  vcnit  ct  humanam  naturam 
%ssunipsit,  in  qua  passus  etmortuus  resurrexit ;  ct 
incoelumascendit,quod  totum  lecit  moveri.et  qua&i 
Uc  uno  ad  aliud  vcnire.  IIoc  itaque   modo   ve- 


cendunl  quia  iu  eoruin  meritis  gratia  illa  quam 
habent  nunc  operatur  nunc  quiescit,  quatenus  boc 
eis  sit  ad  humilitatis  ciistodiain  quod  non  seniper 
in  promplu  habent  collai»  virluiis  gratiam.  Isti 
auteni  dilecto  non  ad  tempus,  ncque  per  iutcrvalla, 
sed  sine  inierinissioiie  virtutum  constat  gratia,  sic- 
ut  dc  co  scriptum  cst,  quia  descendit  Spiritus 
sanctus  in  columhce  specie  et  mansit  super  euin 
{Luc.  III ;  Joan.  i). 

llinnulo  qnoque  cervorum  assiinilatur  propter 
velocilatem,  quia  sicut  hinnultis  propter  juvenilis 
corporis  levilatem  mullo  vclocior  ccrvo  est ;  sic 
dilectus  iste  quasi  hiunuIusccrvorum,lioc  esl  filiu» 
palriarcbarum  de  quoruin  slirpe  proccssil ,  longe 


1100 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  II. 


lilO 


pra^slantior  cl  agilior  Tirtulum   cfiicacia  ei  veii)o«  A  suae  luinen  prorunderet  quo  illun)inatum  el  aijmo- 


rum  npicniia  et  ipsorum  antiquorum  Patrum  slu- 
diis  et  documentis. 

Cum  ergo  omnes  iste  dilectus  ciliorlnndo  ek 
praesilieiido  .id  virtutum  studia  provocet ,  qiiidam 
auiem  pro  posse  suo  srquanlur ,  quidain  rragililate 
obslante  scf^ui  se  posse  despereiit,  nonniilli  pccca« 
l^)rum  mole  depressi  ad  ea  resurgere  dilfidanl, 
;<urert  eis  omnem  occasionem  difiidendi  dilectsn 
praetendcns  diiecii  liujus  pietatcm  inefi^abilem  om- 
ncs  ad  sui  graiiam  miscricorditcr  invilantcm  ei 
siibdit :  En  ip$e  slat  posl  parietem  nostrttm  ,  ctc. 
Dnus  cst  paries  gcneralis,  peccaii  scilicel  origiiia- 
lis;sed  inle  paries  in  multos  difiunditur  parielcs 
spcciales  actualis  peccali.  Ex  originali  namque  q 
pcccato  quasi  cx  quadain  inassa  processerunt  mulia 
cl  diversa  actuaiia  peccata,  quia  poslquam  pcr  ori- 
giiiale  peccatum  primi  parentis  lapsi  sunt,  gctiiis 
innrmhalis  liiijus  in  posleros  transfunditur,  videli- 
cet  ad  pcccala  scmpcr  esse  prociives.  Verum  isie 
generalis  paries  dcstrui  coepit  vcnienle  per  carnem 
Dci  (ilio,  ciijus  sanguiiie  tandcm  subinotus  et  dis- 
sipatus  cst,  qiiando  $ohens  inimicitias  inter  Deum 
et  hominem  reconcHiavit  no$  Deo  (Epii,  ii);  el  ne 
possit  rcrormari  ,  quoiidie  deslruitur  in  Ccclcsia 
per  gratiam  bjptisuii. 

Specialis  vero  paries  in  divcrsis  diverso  consti- 
tuilur  modo,  quia  in  alio  est  vitium  supcrbix,  iii 


nilum  genus  hiimanum  ,  desisterct  relardare  iiu- 
jus  dilecti  adveiilum  saluti  suae  profuturum,  tan- 
IX  malitiuc  qnnsi  cujusJam  parielis  intcrposi- 
tione 

Cancelli  vero ,  id  est  anterior  pars  x^dificil,  fiie- 
runt  pnecedeiitcs  antiqui  patres  ,  videlicet  pairiar- 
clix  ante  legem  Cliristum  annuniiantcs,  per  qaos 
longe  posl  veiilurus  cx  parte  prospiciebal  sifiill 
ct  porlenliii  ct  quibusdam  ralionum  documentis; 
admonendo  ne  inipedirciit  pariele  malorum  siio- 
rum  futura  tanUc  saluiis  su:u  lempora. 

Tiiindiu  ergo  stetit  post  parietem  noslrum  mi- 
sericordiler  prospicieiido  el  verbo,  legc,  signis» 
atque  prodigiis  consulcndo,  doncc  tandem  per  ino« 
lus  aflliclione  suonnn  crebro  clamantium  :  Veni. 
DominCt  et  noli  tardare,  relaxa  facinora  piebis  luas^ 
compressis  omniwn  lerrarum,  motibus  sub  Cxsare 
Aiigusto,  et  firmissima  vcrissimaque  pace  Dei  or« 
dinalione  disposita,  qiiasiconcusso  jam  pariete  6b- 
siantis  malitias  coepil  desideraiam  diu  facicm  dile- 
clus  103  isie  nascondo  oslendere  ,  alquc  dein- 
ceps  praedicando,  morieiido,  resurgendo,  in  coeluui 
ascendcndo,  sicque  per  lolum  orbem  Evangelii 
sui  legem  spargendu ,  diu  oppositum  qtiotidie 
per  graliam  baptismi  desirucrc  pcccaii  originalis 
parietenr:. 

Porro  fenestrae  et  cancclli  in  pariei,e  actualis  pec* 
cali,  per  quas  quotidie  prospicitnr  dilccliis  iste, 
alio  avarilix,  102  ^i^  i^l^   luxuriae,  in  illo  impu- q  sunt  Evangcliorum  ct  aposloloruui,  cuitcroruiuque 


dicitix,  in  aliquo  obedientioe ,  in  nonnullo  iinpa- 
licntix,  sive  aliud  quodcunqiie  vitium  ,  quod  juxta 
ipsius  vitii  qualitalcm,ct  modum  el  numcrum,  fa- 
cit  qualrmcunque  i^rietem  inter  hominem  et  Dcum 
quoque  vitium  majus  vel  crebrius  sive  iiumerosius 
ei  iu  bonilne,  eo  gravius  ct  immobilius  ticaidus  est 
in  paricte. 

Sed  post  istum  parietem  sive  generalein  peccati 
origiiialis,  sive  specialem  nctualis  slat  dilectiis  isie, 
quia  paratus  est  misericordiier  suscipere,  quicun- 
quealiquotali.remoto  pari(Me,in  codem  destruendo 
per  poenitcnliam  ci  sludueriiitreprojpinquare.  Starc 
quippe  est  adjuvantis,  sedcre  judicantis.  Po$t  parie'- 


sanctorum  palrum  exenipla  et  dociimenta  ;  ibi  qui- 
dem  feneslrae  ubi  scientiae  et  inlclligentix  lumeii 
cordibus  nosiris  infundunt,  ut  videre  possimus  qua- 
litcr  cujusque  peccati  parielem  iuler  nos  el  Deuin 
positum  amoveamus ;  cancclli  vero  eo  loco  ubi  ex  eo- 
rum  scriptisDeum  ad  nos  respicieiitem  per  conteni- 
plaiionis  virlutem  exparte  cogno$cimus  el  ex  parte 
prophetamu$  (1  Cor.  xiii)  ,  iit  duni  fulurae  vitae  glo- 
riam  vel  poeiiani  attcndimus ,  peccaii  parictem 
a  Dco  nos  scparanlem,  quotidic  clestruere  lubo- 
remiis. 

Ainplius.  Veniens  inoarne  Dci  Filius,  sletit  post 
parielcm  morlaiitatis  nostr.T,  prospiciens  ad  uos 
per  fencstras  et   canccllos    divinilaiis    sux  ;  qui 


/mi/a«,  quia  dum  ad  nospergraliam  suamdispo- _      .       .^  ...  .        ,  .     .•       . 

.•  ^,        .         ....  «ii..      D  etiam  Deus    c  aruil  ex   miraculorum  potentia   et 

n  tven  re,obstantepariclepeccaii,quasicompellilur  ,      .  .,.,..  ^  . 


stare.  Primo  namque  diu  sleiitne  veniret  adamo- 
vendum  illum  parieiem  peccati  originalis,  proplcr 
multa  prohibendo  adventum  ejus,  multis  afilictionibus 
ct  adversilatibus  quibus  insequcbatur  eos  qui  ad- 
vcnium  ejus  desiderabant  et  exspeciabant ,  quo 
vcnienie  sciebant  hunc  parictcui  destruendum  per 
sanguinem  ipsius  ci  Dco  se  reconciiiandos. 

Sietit  ergo  hac  de  causa  et  veaire  distulit  r^iipt- 
ci$n$  intcrim  pix  fenestras,  prospiciens  per  cari- 
cellos,  Qiiid  enim  eranl  fenestrac  in  pariete  nisi 
propheiae  aliique  doctores  legls  divinae  quorum 
doclrina  et  prxdicaiionc  quasi  quosdam  exitus  re- 
spicicndi  Deus  invcnirci  pcr  qiios  aliquod  gratix 


tainen  latuit  ex  humanas  passibilitalis  riatura.  Qi:i 
enim  per  fenestras  et  caiicellos  prospicit,  ncc  to- 
tus  videtur,  nec  totus  non  vidctur  :  sicnimirumet 
redemptor  noster  in  canie  venicns  Deum  se  ex  mi« 
raculis  ostcndit ,  ex  p:i.ssiouibiIs  vero  occultnviu 
Post  parictcui  ergo  hiiinanx  passibilitalis  stetil, 
qnin  ex  humanitale  occuliiis  inter  homines,  non  ut 
Deus  venit ;  per  feneslras  vero  et  canccilos  pro- 
spexit,  quia  miseraiione  divina  toti  generi  huraano 
pcrennia  salulis  dona  dictnvit.  Et  quia  dilcclam 
quam  iiitus  misericorJioi  suoe  iniuitu  attraxit,  foris 
quoquc  praedicationis  vcrbo  instruxerit  eamdeui, 
subdendo  manifestnl : 
Yers.  iO —  Kn  ditecius  meus  loquitur  mihi :  Sur^ 


IIIl  WOLBEROMS  ABRVTIS  (S.  PANTALEONIS  €OLON.,  im 

§e,  propera^  amicatneaf  eolumba  mea,   [ormo  sa  X  vinete  florentes  odorem  dederunt^  «locilcin  facit  lU 

agnoscal  lempus  magnx   saJiilis  ct  graiix   qiiod 


mea^  et  veni, 

Loculio  tsUi  dilecii  iripliciler  dislingttilor  pulcbri- 
mdine  appeU»iioiiis ,  adUorlalionis  et  causa :  a|)- 
pciraiionis  quiilem,  dum  dicil :  amiea  mea,  columba 
wea^  formout  mea  »  adkorlalionis  vero  duin  dicil : 
Surge^  proptra^  teni ;  cansae  duni  dicii :  Jam  emm 
bknu  transiil^  imber  abiii  et  recenit^  flores  appa- 
wuerunl^  tempu$  putationis  advenit.  Puichriluda 
qttippe  appellaiioni»  esl,  dicere  :  Amicain,  colum- 
bam,  formosam ;  puicliriludo  adbortationis»  surge^ 
propera^  veni ;  pulchritudo  causx,  hiemem  el  im- 
brem  recessisse,  flores  apparerey  tempus  putattonis 
adesse,  vocem  turturis  auditam  esse^  flcus  protuiisse 
gcossos  suos»  viueas  florentes  odofem  dedisse. 


debeai  cum  magna  vencraiioiie  et  gaudio  susci- 
perc. 

Et  boc  esi  magn»  pielatis  indicium,  qtia  ad  nos 
fr^uenler  inlendlt  dileclus  iste  per  feneslras  el 
eancelloSf  infinits  clemenliae  sus  stans  pon  parie^ 
tem  malorum  nosirorom  guasi  nubem  ne  transeas 
oratio  oppositam  (Thren.  iii)»  loqnens  quotidie  ei 
admonens  quatenus  istttm  parieiera  vcl  haiic  nu- 
bem  ariete  virluloro  el  afllaiu  saneli  Spiriius  di»- 
sipemu». 

Quid  ergo  loquitur  dilectus  dileciae  ?  Snrge^  Inqult, 
propfta ,  amiea  mea  105  coiumba  mea,  formoia 
mea^  et  veni :  surge  per  Adem,  propera  per  spem» 


1040rdoverooonsineconsideralionedisponitiH*  B  veni  per  charitatem  :  sive,  surgeper  inteniionem» 


)ii  hac  appeilalione,  adbortalione  el  causa.  In  appel- 
laiione  quidem,  dum  primo  dicll  amicam,  deinde 
eolumbam»  posiremo  formosam.;  in  adlioriaiioMe 
veio  priiuo  «nrf^e,  detu  propera »  poslrema  veitt. 
Porro  in  caiisa  priino  loco  ^iefne  lrai»tff(»  secunda 
lni^er  recemt^  lerlio  fiores  apparuerunt^  quario  tem- 
pus  putaiionis  advenit^  quinto  vox  turluris  audiia 
eil  in  terra  nostraf  sexto  ficus  proiulU  grouossuos, 
aepUmo  vtite<B  fiorentes  odorem  dederunt»  Causa 
aJboriaiionis  bujus  qua  monelur  dilecla  surgere, 
properare,  venire,  sunl  hiemis  et  imbris  recessus» 
florum  appariiio,  el  tempos  pulationis ;  voi  lurtu- 
ris  ei  ficus  proferenles  grossos  suos,  vine«que  flo- 
rtnles. 

Se<l  videmlmn  unde  locuiio  isu  procedal :  sapra 
tfixerai,  vox  dilecU  mei,  quam  vocem  Scripliiram 
aanclam  dixlmos,  lota  enim  dlvina  pagina  vox  Dei 
esl,  per  quam  legendo  dilecia  »altas  induii  pariete 
mortaliiatis  nostrae,  et  ioqneniis  ad  se  per  fenestras 
ei  cancellos  miraculoruro  et  docirinarum ,  nam 
qiioties  Scrtpiurassanctaa  videmus  vel  legimus,  Deus 
ui  nos  vel  nobiscoro  loquitur.  Hoc  ergo  modo  lo- 
queniem  ad  se  diieeium,  dilecla,  id  esi  Ecclesia 
aive  qusvis  fideli«  anima  adveriii,  quando  diviii» 
dispensalionis  ordinem,  sacrameniorum  religionem» 
praeceptorum  divinorum  utiliuiem  audit»  legit,  in- 
leiiigiu 

Verom  ipse  dileclus  veluii  e  sahiie  dilect»  sol- 
Ileitus  in  bujus  niodi  locutione  assumunt  sibi  ofil-  D 
cinm  boni  praioris,  ui  audieniem  tribus  aiuahat 
modis  hoc  esi  ui  raelai  ailenum,  docilem,  bene- 
ToUm  :  nam  dom  non  semel,  sed  ter,  inclamiial, 
dicens,  fnr^e,  propera,  veni,  ac  si  dical  non  segni- 
tersed  celeriier  el  studioseie  ofier,  veluii  aliquid 
ratum  ei  insoliium  auditura  aiienUm  facil ;  cum 
vero  vocabolo  diiectioais  ei  graiiae  freqiienier  ap- 
peUal  dicena  :  Amiea  mea,  columba  mea^  formosa 
mea^  benevoiam  reddii  ui  majorem  pariat  vohinla- 
iem  praeparaudi  ei  audiendi. 

Porro  cao^ara  hiijus  advocationis  eum  docei  dis- 
tincle  per  nttmcrttm  dicendo  :  Jam  enm  hiems 
transiit^  imber  abiit  et  recessit^  ftores  apparuerunt, 
temjmsputtttioms  adven  t,  \ox  turluris  audita  est, 


propera  per  operalionem,  veni  per  eoniemplatio- 
nem  :  b«c  esi  enim  loiius  tui  cultus  el  religionis 
perfeclio,  credere,  sperare,  diiigere ;  iiam  reHqua 
Iria,  videlicct  inieniio,  operaiio,  conleniplalio  ex 
bis  constiiuuniur.  Si  enim  recte  credis,  recie  quo- 
qClead  bona  agenda  intendis;  operaris  vero  propier 
spem  praemii  conseqoendi,  subtilius  autero  con- 
templaris,  qoo  magis  ad  Dcdm  per  cbariutem  sub- 
levaris. 

Et  lioc  facere  poleris,  si  amlca^fueris,  hoc  esi  si 
abjeclo  errorc  inndelilaiis  mibi  per  fldem  recon- 
ciliari ;  si  columba  fueris,  hoc  est  sf  simpliciier  vixe- 
ris,  neminem  Ixseris  ei  luis  lantuin  contenta  fueris, 
spe  futurae  remnnerationis,  vel  si  fragiliiate  aliqiia 
compellenie  dcarca,  hoc  esl  de  Ecclesia  inale  agendo 
exieris,  non  in  saeculo  remaneas,  sed  ciiius  rever- 
ias  ferens  ramum  oiivae  in  or3,  hoc  esi  spem  habeng 
misericordide  per  confessionem  ei  modum  poeni- 
leniiae. 

Si  formo.sa  roeris,  hoc  esl  dilectione  Dei  sola  ser- 
vans  omnes  mundi  curas,  vei  si  qua  pulcbritudi- 
nem  nientis  tuae  inficere  possunt,  posiposueris,  ul 
non  lippienles  Liae  oculos,  sed  formosam  et  pul- 
chram  Rachelis  faciem  habens  in  illam  superme  bea- 
tiiudinis  majesutem,  quae  Deus  eet,  pargaio  meiiiis 
oculo  intendere  possis. 

Vers.  ily  12.  —  Jam  enim  hiems  (raiMitl,  tnt- 
ber  abiit  et  recessit. 

Ftores  apparuerunt  in  terra  nostra,  tempus  puta^ 
tionis  advenit  :  vox  turturis  audita  ^st  in  terra 
nostra, 

Gur  autem  ad  haec  taniopere  se  invito  ?  Quia  fri- 
gus  infid^liUiis  el  tempestas  caecitalis  el  ignoran- 
tiap,  quae  totam  mundi  obduxeral  faciero,  recesse- 
runl ;  el  flores  apparuerunt^  id  esi  inilia  bonorum 
operum  jam  pullulare  coeperunt,  et  tempus  puiatio^ 
nis  advenit^  boc  esl  coiisilium  et  regula,  viiia  e4 
peccata  ampuUndi  temporc  graiiae  •  jam  babenlHr. 
1^0«  quocjue  lurturis  auditu  est^  id  ^l  sonus  praedi- 
caiionis,  ex  qua  resonani  coosilia«  praecepu  el  exein* 
pla  casliUiis  ,  soliuriae  conversalionis,  supems 
specubilionis  et  poenileniiae  quai  oinnia  exprimii 
lurtur  castus  ci  gomebanduSy  amaior  soiitudiuit  ej 


1113 


COMMENT.  LN  CANTICA  CANTIC.  -  LIB.  11. 


IIU 


nidincans  in  cxcclftis.  In  ipsa  namque  principio  A  Uir,  siveeOiciiur  causas,  lioc  est  credere,  sperare. 


evnngelics  Tocis  clamat  turtur  verbis  et  moribus, 
sive  ipse  Doaiiuus  Jesus  Christus  virginilatis  lilius, 
sive  ipsa  ejns  genitrix  beata  virgo  Maria,  sive  prsa* 
curaor  ipsius  beatus  Joannes  Baptista.  Denique 
ipse  Dominus  Ue  Virgine  nalus  castitatis  esl  prae- 
nuntliis,  solituilinem  consecrat  in  desertttm  ductus, 
conieinplationi  monet  studendiim  in  luonte  orans, 
ad  p<Bnitentiaiii  liorlatur  quasi  gemebunda  voee 
proclamans :  \i^P<Bmtenliam  agiu^  appropinquawt 
enim  reQuum  coUorum  (Matth.  x).  Beata  quoqiie 
Dci  genitrix  singuiare  est  speculum  caslitatis,  quae 
soliJaria  cl  in  divloa  contemplatione  posita  ab  an- 
gelo  sahjiatur,  ei  Christi  mater  futura  praedocetur , 
nioxque  diviiia  animadversionis  sontentiam  poeni 


diligere,  nperabatiir  ab  initio,  et  adhuc  operntur 
quotidie  Spiritiis  Dei,  quia  omnis  infldelitalis  et  nni- 
litiae  remotio,  fldeique  el  salotis  eollatio  eonstanl 
ipsius  dono  qui  omoem  107  >o  sancia  Ecciesia 
xi|ujtatis,  honestalis  et  utiiitalis  providef,  eomponit 
clordinalstaluro.  Unde  eiiam  sponsus  cum  loqui- 
(ursponsae  :  Vox  turturis  audita  e$t,  subdit,  tii  terrm 
noUra^  ut  videlicet  insinuat  nullum  effectum  sacra- 
n:entorum,  nuUain  spem  salutis  esse  extra  catholi- 
cam  Ecclesiaiii  :  sed  omnem  evangelic»  praedica- 
lioiiis  vocero ,  in  observaiione  praeceptonim ,  in 
ordine  et  reverentia  sacrameniorum  infra  sanctam 
Ecclesiain  tenendam,  in  qua  dalur  et  accipilur  ipse 
Spirilus  sanclus.    in  prineipio  enim,  ut  scriptnm 


tenda  niutata  demiuliat,  cum  misericordiain  eju$  tit  '^  est,  terra  erat  inanis  ei  vacua,  quia  anlequain 

progenie  et  progenies  futururo  proclainat  {Luc,  ii). 

Sanctiis  veroJoaunesBaptistacasiitatisfilius  mcntc 

et  corpore  virg^o,  quo  magis  fuil  ab  hoininibus  re- 

motus,  taiito  magis  Deo  per  contemplationeiu  exsti- 

lit  proximus;  full  enim  iude$erlo  presdicans  ba- 

pii$mum  pcenitentias  {Matth,  iii) ,  et  clamans  geme- 

■innda  lurturis  voce:  FaciUfrucius  dignos  pesniien" 

tits  (ibid.). 

Yers.  15.  —  Ficus  protulu  gro$$os  suos,  vinece 
floreiyes  dederunt  odorem  $uum,  Surget  propera^  ami' 
ca  mea^  speciosa  mea^  et  veni, 

Ficus^  inquil,  prolulit  grossos  suo$,  hoc  est  Ju- 
d£a  hactenus  sterilis  carnalis  cocpit  intelligere  cae- 
ranonias  et  corde  credendo  ad  jusiiiiam^  ore  auiem  q  gentem  non  esse  adiiioneti  ut  hanc  insinuei  chari« 


meas 

bumann  spiriiu  fecundaretur  divina,  nulio  virtulitm 
Qore  v«l  gerraiiie compoiicbatur,. sed postquam spiri' 
tus  Dei  ferebatnr  super  aqua$  (Gen,  i),.Im>c  est  super 
fluenlia  el  instabriia  honiinnm  corda',  dom  demuni 
lux  veritatis  el  fnictus  justltiTe  per  lotuin  efftindiliir 
inuddum,  ut  tcrra  iiia  priino  iiianis  et  vaeua  Dei 
fieret  Ecclesia,  in  qua  ipse  per  gratiam  siiam  iaba- 
bituret,  ei  suam  faceret  terram  jam  florentem  ti 
fructificantem,  et  quoddam  vitale  el  ralionale  ho- 
nestatis  ei  disciplinae  quasi  hominis  specimen  pr;e- 
ferentem  per  graiiam  inbabiiaiitein. 

Igitur  cum  propriae  salutis  diiecius  diiectam   f«- 
•eril  sollicitain,  proximorum  quoque  salulis  negis- 


confltcndo  ad  salutem(Rom.  z),  quod  carnaliter 
MipielMit,  hoc  jam  s^ritualiter  sapit  et  fide  atque 
opere  osiendere  gestiU 

Vineas  eiiam  fiorentes  odorem  dederuni,  quia  gcn- 
tes  audito  verbo  fidei  jam  incipiunl  boui  operis  ubi- 
que  spargere  odorem. 

Non  ergo  ordo  locutionis  hujus  sine  ratione  at- 
tendiiurjin  qua  tria  ista  fides,  spes  et  chariias; 
sive  alia  tria,  intentio,  operatio,  contemplaiio  con- 
siderantur,  cuin  ista  horum  sinl  consequeniia,  ul 
qui  credil,  sperel  et  diligat;  ei  nemosperare  et  dili- 
gere  possit.  nisi  qui  credideril ;  nemo  eiiam  opera- 
lur  oisi  prius  inten)|at  quid,  et  quomodo ,  et  quando, 
cl  quare  operatur,  subtiiiiatem  vero  contemplandi 


taiem,  qu:e  proxiinis  sicut  et  sibi  studio  pietalis 
providet»  quateuus  merito  amtcn,  columba^  formo" 
sa,  gratiae  vocanlis  el  justificantis  appeliatioue  bo* 
noretur. 

Sequitur  enim  cum  dileclus  rcptliio  snperiorl 
appellationis  numero,  surge^  propera,  amica  meOf 
speciosa  mea,et  veni,  Quia,  iiiquil,  ad  hoc  meirgn* 
tia  profecisti,  ut  tuiinetcuram  gererepossis,  nmndiiBi 
contcmnendo,  et  meae  dilectioni  per^conteniplaiivae 
vilae  studium  iirliaerendo,  debes  quoque  iiiierduni 
per  activae  vitae  laborcin  proximis  prodesse  verbo 
et  exemplo,  quia  cum  te  talero  effecerim,  ut  hal>eas 
graliam  doceiidi  et  operandi,  non  siiie  tui  periculo  de 
iiifosso  reddes  rationem  taleiito.  ^ed  surge  ad  la-» 


nenio  consequi  possit,nisi  ad  baiic  booSrum  operuro  ^  borero  istum  aliquando  de  illo  quietis  tuae  dnlcissl- 


sublimilale  profecerit. 

Nonauiem  erit»  utcredimus,ineptuin  notaresepte- 
Bom  causae  nuinerum,  ut  ostendamus  ipsios  caus^ 
effectum  septiformis  Spiritus  semper  fuisse  digna- 
lionem  et  beuepiacitum :  Mam  hiemis,  id  est  infide- 
litatis  transilio ;  imhris,  id  est  persecutioais  transi- 
lio;  flonun,  id  est  bonomm  operum  apparitio; 
viiioraro  amputatio ;  turiuris,  id  est  Evangelii  pro* 
damatio;  grossorum  ficus  prolaiio,  id  esl  legaiium 
observalionum  in  verilaiem  mysieriorum  revelatio; 
vinearum,  id  est  gentium  ad  fidem  convcrsarum 
su^viter  redolens  operatio,  quid  sunt  nisi  sepiifor- 
mis  Spiritus  beneplacitum  ei  dignatio  ? 

Causas  euim  hujusmoili,  et  quod  ex  his  cfflciffba- 


ino  somno  pro  causa  fraternae  necessitatis,  el  pro* 
pera  docendo,  ei  ab  hujus  mundi  amore  proxinMia 
reirahendo,  ut  ipsos  quoque  tecuraln  illud  solila- 
riuni  quietis  tuae  deducas  domiciliom.  Uoc  autem 
facies  velut  amica  mea  per  fidem,  speciosa  niea 
per  operationem,  columba  mea  per  Spiritus  saneii 
infusionem. 

Vers.  14.  —  Columba  mea  in  fiffaminibus  petrw^ 
in  caverna  macerim  ,  ostende  mihi  faciem  luam ; 
sonet  vox  tua  in  anribus  meis^  vox  enim  tuA  dulcis 
eifacies  tuadecora^ 

Quia  te  columbaF!  comparavi  106*  O^^^^ft  tn- 
lcin  refugia  sua  habet  tn  foraminibus  petrm^  lo 
caverna  mnccriiv ;  qii.Tiiain  quoqiie  tua  erunl  refugia 


1115  VVOLBEROMS  ABBATIS  S.  PANTALEOMS  COLON.  ^««6 

in  i|uibiis  omiiem  s.iliilis  ttiae  «pcm  conslttuas,  iit  A  opcnim  piillos  niitriat  el  antiqui  Berpcnlis  uisiaias 


nb  bujns  mundi  multimoila  leiitationc  confngias  ? 
nimironifii  foraminibus  petr<c,i\e  (pia  scripfum  csi : 
Pelra  aulem  erat  Chri$tu$  {I  Cor.  \)  ;  foramiiia 
cntm  isla  sunt  passionis  meae  vulncra,  qune  sunt 
omni  Cliristiano  qiiasi  quxdam  in  ciinctis  aJversi- 
tntibns  refugia.  Quinque  cnim  mca  vulnera  huui 
quinque  tuorum  seiisuuni  tuta  rerugij,  ut  cuni  lioc 
iiumerosignuin  passionis  mex  praeicndcris,  in  cm- 
iiium  sensuum  tuorum  integritate  secura  persisiere 
possis.  Ilxc  namque  integriias  sensuum  nccessaria 
libi  erit  docenti  ct  operanti,  quia  si  ea  qii»  doecs 
et  operaris  in  nomine  meo  cum  lioncstatc  et  utili- 
tatc,  rationabiiiler  ordiiiate  et  moderate  protuleris, 
audientiuni  sivc  inspicienlium   aiiiinos  niagis  aUra< 


effugiat :  scriptum  est  eniiu,  qnia  Deu»  chariioM  est 
et  qui  manet  in  charilaU ,  in  Deo  mauei^  et  Dems  ta 
eo  (/  Joan.  iv). 

Columba  qtioqiie  cst  tn  foraminibus  petnt^  t« 
caverna  macerite.  Columba  autctn  pro  canlo  gemi- 
lum  habct ;  et  gemere  debct  anima  fidelis  quaiMlo 
rccolit  passionem  Bedemploris,  pcrpf*ndens  quid 
pro  ea  Ueus  fecerit,  quando  ille  9111  peccaium  non 
fecit,  nec  intentutest  dolus  tit  ore  eju$  (I  Petr,  11), 
pro  peccatoribus  mori  voluit  et  qnod  homo  dcbuii» 
Dcus  liomo  exBoIvit.  Gcmal  quoque  pro  suis  exces- 
sibus,  in  foraminibus  petrce^  %n  cenema  maceriic, 
quia  adtocalum  liabet  apud  Patrem  Jesum  Christum 
justum  :  et  ipse   e$t  propitialio  pro  peceatis  cjus 


here   valebis.    Plerumque  enim  boncstutn    gcntts  ^  (/  Joan.  11),  qut  quolidiesalulem  coiifertomni  p<Bni 


cansx»  si  indigne  prorertur,  oflcndil  siciit  cl  bu- 
roile  genus  cau»as  inierduui  si  rationahiliier  profer- 
tiir,  partein  bonesuilis  obtiiiebil. 

In  passlonc  ergo  inea  ainica,  speciosa,  columba 
elTccta  es  quia  ad  lioc  aniinain  me:«m  pro  leposui, 
sangulneiii  fiidi,  ui  te  inibi  exbiberem  sponsain  glo- 
riosam  non  habeniem  maculam,  neque  rugam(Kphe$, 
'  v).  Nam  cum  fteda  ejiis  per  te  ipsain,  pro  te  ipsa 
non  siiffecisii  ne<|ue  tota  pro  te  suflicere  poluit  crea- 
tura ,  mea  vero  passio  cui  lotus  noii  ada^qualur 
niundus  pro  le  salisfecit  Deo,  ut  inde  reconciliaia 
iuibii|tie  coiijiiiicia,  dicaris  amica ,  $pecio8a,  co- 
luniba. 


tenli,  pnssionis  siix  sacraroento  et  singnlari  chari- 
tati&  liiijus  exemplo.  Quotidie  namifue  nobis  Ke- 
deniptor  no^tcr  sua  renovat  foramiiia,  boc  est  pas- 
sionissignay  in  corporis  etsaiiguinissui  inimolatione; 
etcavernain  inqua  protegamurab  bostiuili  iusidiis, 
osiendit  in  lania^  cbariuiis  assigiiatione. 

Poiest  etiam  roaceria  accipi  doctrina  apostolo- 
rum,  sive  apostolicorvni  virorum,  quia  sicut  iiia- 
eeria  cx  iniiliis  construilur  lapidibust  ilA  doctrina 
saiiclorum  ex  pluriinis  virtuium  consii*.uitiir  iiocu- 
moiiiis.  Iii  qua  cst  cuiqtie  fldeli  aniinae  cavenia,  id 
est  vitx  cuslodia,  quia  cx  eoruro  dictis  et  scriplis 
discit,  qualiter  pcccata  fugiendo  cl  liononini.ope- 


Sive  foraroina  peirse  stint  quatuor  Evangdirt,  in  q  riitu  pullos  nuiriendo roalignonim  spirituum  Insidias 
qnibns  mea  pcrspiciuntiir  gesta  et  dicta,  sive  eliani      cfTtigere  possit. 


virlutum  studia,  videlic^t  huinilitalis,  pa^icntire, 
oliC4licntiae«  orationtim,  vigiliarum,  lcclionum  san* 
clarnm,  cxtcrnruinqucqune  simtquasi  quidaro  adi- 
tus  ad  roe  ven:cii(ll,  cl  n^gna  roeloriim  inlrociindi, 
de  quibus  omnibns  proximis  prxdicare  dcb<*s  et 
osielidere,  quia  sine  bis  salulem  conseqiii  iion 
possnnt. 

Columba  mea  in  lornminibu$peirw,  in  caverna  ma- 
cerice.  Chrislus  pclrn  (/  Cor.  x),Cbrisliis  et  inaceria. 
Ilaceria  quidein  nnlc  passionem.qnia  adhuc  ex  bu- 
mnha  infirniiintc  fragilis  et  passibilis  eral;  petra 
vcro  post  rcstir^clioncm,  qtiando  deposiln  omni 
corniplionc  iiiip:ts$il>ilis  cx  firmitnie  gloriricnii 
corporis  lactns  csl.  Columba  vero  in  foraminibu$ 
petrce^  in  caverna  maceries  dilccia  csse  dcbet,  quia 
cum  roiilia  viruittiin,  operntionum  et  virtutum 
instgnia,  qux  ex  foriiludlne  divinitatis  erant  in 
ChrislOy  considerni;  specialiicr  tamen  debet  con- 
sidcrarc,  illuil  cliaritalis  insigiie,  quod  iu  sua  exlii- 
buit  cnrne,  quntn  pro  cjns  morti  iradidit  salulc  : 
nain  magiix  hiijus  dilcclionis  crgn  hominem  109 
ostendit  judicium  ciim  pro  eo  rediinendo,  non  aliud 
quam  seipsuni  ,  vnluit  offerrc. 

Caverna  crgo  mncerixchnrilascslChrisli  in  carne 
niorieniis,  in  qita  videlicct  chnrilale  Ecclesiae^qiii- 
dem  gencralitcr,  spcciaiitcr  vero  quxvis  snncia 
anima  columba  csi ,  quia  pcr  charitatem  invcnit 
'^nin  mancndi  in  Christo,  ubi  spirilualilcrbonorum 


Monelur  ergo  dilecla  qiMCtem  conteinplationis 
inlcrdum  rclinquere  el  ad  activae  vilx  laborem  causa 
proximoruin  cxire,  ut  quod  ipsa  per  qiiieteni  ex 
diviiiis  praeceptis,  et  sanclorum  cxcniplis  didltii, 
hoc  proximorum  meutibus  prxdicauik)  iiiferat,  ct 
sicut  ipsa  borum  suavitale  contcmplalionis  assi- 
duitatem  affecta  csl,  ita  quoqueproximorum  aniuios 
ipsorum  dcsiderio  per  virluicm  praidicatiouis 
afficial. 

Uiide  ct  dileclus  enm  ndmonendo  subilil :  Ostende 
mihi  faciem  tuam,  Quae  est  eniin  fncies  dilectae»  iiisi 
cx  consorlio  dilecti  quxdaro  refulgcns  iinago  san- 
cliialis  ?  Nnin  quanto  divioae  conteniplaiioni  qnlsHitie 
D  sedulus  infiairct,  lanlo  pulchrior  cx  sauctitaiis 
jubare  facics  nienlis  resplendet.  Ilinc  Cdt,  quod 
Moyses  in  rooule  cum  Domino  quadraginia  diebus 
100^^01^^'^rsatussplendidam  raciem  scribitiir  protu- 
lisseex  consorlio seriiionis  Domiiii  [Exod,  \xxiv).Qui 
enim  in  moniesupcrnae  coniemplaiioiiis cominoratus 
fuerit,  ab  ipsoSpiritu  Dci  ciiin  qtio  uiiiim  sii,  qtiani- 
daro  sanctitatis  faciein  prodiicit;  undc  Apostolus  : 
Revelata,  inquit,  facie  Domini  gloriam  speculantes 
in  eamdem  iniaginem  tran$formamur,  a  claritate  in 
claritatem,  tanquam  a  Domini  Sjfiritu  (11  Cor.  111). 
Qul  ergo  Spirilu  Dci  agunttir,  ab  ipso  Spiriiu 
iransformantur  in  imnginemChrisii  sccuiuliiiA  ime- 
rioreni  hominem,  a  clarilate  in  clnritalcm,  ut  qui 
aliquid  daritatis  ex  ^-  '    '    >ro  inicrioris  horoinis 


ni7 


COlOiENT.  L\  CANTiCA  CA.NTIC.  ~  LIB.  H. 


4118 


iraxeriiil,  qua  cum  luciilius  agnoscanl,  qnanio  ei  A  praeflicat  enim  el  docci,  sive  bene  «gentlo,  sive  beuo 


pliis  appropliiquanty  conlemphitoria  claritate,  tanto 
pliis  claritatis  sibi  ex  eo  conlrabanl,  pcr  quain  cum 
semper  clariuset  verius  agnoscant.Uiide  et  Ezcchiclt 
cnm  sanclorum  animalium  visionem  dcscrihcrci, 
dixit:  Similitudo  homiriii  in  eii  {Ezech.  i).  Quidqiiid 
eiiim  justitisB  ct  niansucludinis,  quidquid  niodcsiijc 
et  humilitaiis,  qnidquid  patieiilioe  ct  pictalis,  quid- 
quid  posiremo  unquain  sanctilatis  haher^  poluc- 
runt  vel  possunl  clccti  Dci,  ab  illo  singiilari  hoinine 
Doinino  Jesu  Christo  traxerunl,  et  ab  iila  principali 
saiiciitalis  facie  illustralam,  ipsi  quoquc  quamdam 
suo  modo  sanclilaiis  facicm  coiirepcrtiiiL 

Talem,  inqiiit,  dtfcctus  faciem  tuam  a  niea  gralia 
spiritualitcr  deductam,  o  dilecti,  osteiide  mihi^  lioc 


loquendo ;  lixc»  iiiquit,  VM  qn»  esi\ulcis,  toaef  im 
auribus  meis,  qiiia  valde  mibi  placct  illa  vila,  qmis 
et  aglt  et  docet  boiia,  hoc  in  sc  dilcclionc  Dei  et 
proxiini  agcnte  ut  et  Dco  placeat,  ct  proximnin 
SRdificct.  Et  faeies  tua  decora,  quia  boc  cx  iiileiitione 
ct  fide  tua  qiiac  ulraquc  inihi  soli  cognila  esl, 
pcrficit,  ut  quod  agis  vcl  dicis  dignum  sit  laudo 
mese  approbationis.  Ilac  ergo  specie  et  pulchriiu- 
diiie  tiia  inlende,  prospcrc  procede  ct  rcgna,  ut  quia 
lali  mihi  virtutum  doie  conjungeris»  sponsi  tui  qiii 
Rcx  csl,  iion  incongrue  Rcgina  dicaris,  cum  me 
rcgente  ct  inslrucnie,  et  le  ipsain  raiionabiliter 
rcgcrc,  ct  aliisrcgimen  aniinarum  noveris  inipeii- 
dere. 


csl  ad  laudem  inci  nominis  in  publicuin  procede,  ^*      Scd  quia  hanc   suaviiiitcin   et  pulcbriludincm 


pulchra  actionis  ci  scrmonis  spccic,  ut  proximi  lui 
vidciitcs  opera  tua^  glorificent  Patrem  tuum  qui  in 
ccelis  est  (Malth,  v),  ipsique  cx  recie  composito 
aciionis  cl  sermonis  tui  vultti  sux  quo(|iio  mciitis 
et  intentionis  vultum  componant. 

Sonet  vox  tua  in  auribus  meis,  tiim  in  auribus 
Domini  vox  proidicantis  sonat  quaii  lo  voci  mese 
concordat ,  ui  quod  forit  :id  aiires  hominis  |)cr 
vocem  sonat ;  hoc  iii  Dei  anribus  per  ri<!cni  loqiiatitr. 
Et  pulchre  cum  pracmisisset,  osteitde  mihi  faciem 
tuam,  siihdil,  sonet  vox  tua  in  auribus  meis^  ul 
ostendat  quod  corde  crediiur  ad  justitiam ,  ore 
anlem  confessio  sil  ad  saluiem  [Rom,  x) ;  pcr  faciem 


recta^  fldci  et  rectae  praidicalionii  plerumqiic  liaere- 
tici  pcrvcr&a  doctriiia  depravani,  ut  simplicinni 
corda  pcrverlant,  vox  dilecii  facit  apostrophani 
ad  ipsius  fldei  et  priLMticationiK  hiijus  nmgisiros 
cuin  snbdil,  capite  nobis  vulpes  purvulas» 

Vi-.RS.  15.  —  Capite  nobis  vulpes.parvutas  qua: 
demoliuntur  vineas;  nam  vinea  nostra  floruit.' 

Vulpes  sunt  hoirelici,  proptcr  dolositalcm  ciastu- 
tlain  qu  i  docipiunt  incautos  arguinciitis  vcrboruni» 
qui  senipcr  iiuarrnnt  latehras  in  quibiis  tloccant,ea- 
que  pcrvcrsc  scnliimt,  racicntes  seorsiim  coiivcn- 
ticula,  ne  eoruin  pravitaiem  sancta  ct  catholica 
dcprehendat  Ecclesia.  Dicunlur  antcni  vuipes  par* 


cnim  notitia  fidci,  per  vocem  vero  sonus  praidica-  q  vula*,  sive  propter  ipsoriim  hajrcticorum  flctain  hu- 


tionis  exprimi  [potcsi] 

Aiuplius:  Ostende^  inquit,  mihi  faciem  tnam.sonet 
vox  lua  in  auribus  md«,  lioc  esl  tali  inlcniione  ex 
Hlo.angelico  sanclic  sorandinis  tiuc  dormiiorio  in 
publicum  procedc  aclione  et  praedicatione,  u(  mc 
solum  conscicntiu!  tux  testcm  admittas,  non  ut 
liumanis  te  cxponas  favoribns,  scd  ut  meis  tantum 
placeas  conspcctibus.  Yox  enim  tua  dulciSy  etfacies 
tua  decora,  Idoo  enim,  proccdere  debes,  quia  hoc 
in  pulchritudine  morumctscrmonum  luoruin  dulcc- 
diiie  proximi  tui  aitendcrc  possunt,  unde  et  suorum 
pravitatcm  motnm  corrigant,  et  rectos  fidci  intc- 
gritateni  capianU 

111  Plerumquc  autem  ct  ipsa  vuUuset  babitus 


militateni,  sivc  proplcr  argutissinic  exqnisitanim 
sciitcntiarum  subtilitaicin,  quibus  inaximc  niciiics 
demirantium  sed  iiiinus  intclligentium,  pravis  suis 
coKuiil  favere  doctrinis.  Capite,  inquii,  nobis;  liinc 
enimhaereliciDeocapiuntiirquandoa  Catholicis  do- 
cloribus  per  rectx  raiionis  ashcriioncm,quam  nullis 
argumentis  destruere  possuut»  diviiia  prxcurrenie 
gratia  ad  inatris  suassaiictx  Ecclcsix  sinuin  de  112 
quo  erraudo  reccsserant  reducuiitur,  et  fidciii  quani 
prius  impugnabant,  verbis  et  exemplis  confirmani. 
Capite^  inquit,  jtobis  vulpes  parvulas,  ac  si  aliis 
vcrbis  dicat  subiiles  el  callidos  rect;e  fidci  cor- 
riiptorcs,  propiiis  coiivincite  scntcntiis,  etprobahili 
ratione  quani    non  po^sint   omnino  refcllere,   in 


osiensio  vox  qunctlam  mciitis  cst  ct  ut  quidam  dicit :  D  nosiraj  partis  compellile  iransire  conturbcrniuin 


Sa^pe  tacens  vocem  vevbaque  vuUus  habet, 
Unde  de  illa  qux  irisliliam  mentis  vullus  diver- 
sitate  pn^etcndAiat,  posi  ablaium  slerilitatis  oppro- 
briuro  scribitnr,  quia  :  Vulius  ejits  non  sunt  amplius 
in  diversa  mutati  (/  ((eg,  i).  Diversitas  quippe 
Tulius  divcrsiiaiem  aninii  ostendcbat,  sed  ablata 
cansa  diversitalis  hiijus,  rcctum  etcompositumani- 
niuin  rcclus  qiDqiic  et  compositus  loquebalur 
Yultiis.  Sed  hxc  vox  honestatis  in  cxterioris  ho- 
miiiis  vuliu  ct  habilu  constiluta  ,  tuiic  in  Dei  auribiis 
sonat,  quando  hanc  prosola  a^teriuc  viix  g'oria  pro- 
merenda  immutahiliter  servaL  Vox,  iiiquit,  tua 
dutcis  etfacies  tua  decora :  vox^  ini|uit  tua  qmc  inlcr- 
pres  animi  est  ct  vel  morihusi  vcl  lingua  loquitur, 


Comprehendam  enim  sapientes  i/i  astutia  sua,  per- 
damque  sapientiam  sapicntium^  et  prudentiam  pn<- 
dentium  reprobabo  (l  Cor,  i»  iii),  ut  cuin  ralior.ciii 
rccie  vivendi  sive  docendi  agnovcriiil ,  sua  eis 
supicnlia  displiceat,  ctqiiod  pcr  cain  priiis  asinicre 
nitebanlur,  agnita  vcritalc  dcdtruaiit,  aiqtic  cii:ii 
incis  fidelibus  unuin  fiant. 

Vinea  enim  nostra  floruit^  hoc  cst  vcl  Ecclcsiu 
univcrstilis  vt  I  particiilaris,  vcl  aliquis  fidclis  iiidi- 
viduiis  et  siiigiil.iris  initiuni  rcclc  vivciuli  vtd  cre- 
dcndi  anipuii,  ct  ideo  removcndi  vei  capiciidi  suiit, 
si  qui  intcr  cos  non  recie  vivciues,  vcl  credenlcs 
surrcxcrint,  iic  tenerain  fidcin  piclatis  opera,  cl 
pravi  dogmatc  et  pravis  cxemplis  suiToccnt. 


11»  COMSIENT;  1N  CANTICA  CANTIC.  -  LIB.  m.  1180 

124  P«niti(  wcDlares  lUtera,  qaod  quidam  Or*  A     125  DeMitiim  CeclesHi  geifiiifm ;  desertvm  Syn<^ 


plieus  cnnto  suo  lenierit  tigrides  et  leones,  per  simi- 
liindfnem  scilicel,  eo  quod  bestiales  ei  silvestrcs 
hominum  mores  rationabili  orationts  so»  senten- 
tia  edomueriL  Amphion  quoque  dictns  est  saxa 
movei^e  sono  testltudlnis  ei  prece  bianda  ducere 
quo  vellet»  eo  quod  daros  et  incompositos  bomi- 
num  mores  recte  ct  suaTt  rationfs  modo  composue« 
rit.  Magna  ergo  est  pcrltia  canentfs  carminis  sui 
modo  mntare  nnimos  audlentinm.  Sed  ego  non 
aestimo  btijDs  mese  inclioatx  cantioiHS  modnm  apud 
Testram  sanctiiaiem  «id  hoe  Talotsse,  non  propter 
Tesiri  ingenii  tarditatem,  sed  propter  mett  fnsci* 
t!2!  densitatem.  Nam  imperitus  canlor  est»  qoi 
nescit  proprietatem  Tocum  ei  modorumi 

Et  etjihafotduf 
Bidetur^  ekcrda  f  iii  $emptr  oktrrat  eadim. 

(HoKAT.,  De  artt  foHka^  T»;  3M.) 

Unde  post  alfquam  decantatam  bnjos  ercellenfi»* 

simi  cantiei  partem  decreTcram  potiossilefe,qoam 

oltra  tanlas  meas  ineptias  deiegere. 

Sed  qnfa  nonnonqoam  ab  imperllo  artiilee  f^- 

ciam  de  eadem  materla  foniMi  perilos  artifex  ope- 

rose  rerormalam  facit   fpiiil,.  alleram,  el  peritus 

Ciiitor  carminf  dfssono»  t^^^fjliil  discolotaio  redifii 

proprium,  perpurum  et  integhHn  colorem  :  ego  qoo- 

qne  ex  hoc  animatus  cansa  dilectionis  Testras»  ad  ea 

qnae  reiinqoere  cogitaTi  cnm  adjotorio  Dei  reaccin* 

gnr,  Qt  si  aliquod  detortom  el  incomposiliraii  opits 


agoga  Jodasorom,  desertom  mondoS)  desertom  se^ 
paratos  aliqois  locos»  desertum  etcerptos  omDibus 
mondi  curis  animos. 

Deaertum  autem  "dicitur  a  deurendo^  eo  quod 
deserat  et  deseratur;  qnia  et  deserit  continentem  ei 
dcserilur  a  continente:  Tero  gratia  mundns  dese- 
ret  se  continentemy  quia  nullo  moilo  potesl  accidere 
sui  alTectione  ad  animam  sanctam,  omnia  fiojus 
mondl  pro  nibilo  i^puiantem«  deserilor  a  conti^ 
nente  quia  nulla  raiione  «^onseniii  anima  sancla 
mnndi  Toloptatlbus  tcI  actlonibos  oommuiiicare»  ne 
nb  eo  fane  retenla»  difficile  aui  nonqoam  posslt 
eTailere. 
Continentiam  Tcro  isiam  appellamns  etsecun^^ 
^  dom  generaleni  corporis  situm,  qui  est  bonorom  et 
maiorum  el  secundum  animi  situm  qui  esl  specia* 
liier  bonomm,  el  specialiier  malomm  jokia  aflTe  • 
clionetn  boni  ei  mali. 

Situs  corporis  locus  est  exierior :  sitos  anlmi 
locu»  interior :  ei  nonnunqnam  prodest  tcI  obesi 
Isciis  exterior  loco  tnieirlori.  Diximus  aotem  paulo 
siipcrius  desenutn  raundom  sItc  aliqiiem  locum  se*> 
positum,  sire  ekemplum  a  muodi  curis  animunu 
Exemplo  autem  a  mundi  curis  anlmo^  obesl  mun- 
dus  non  secundum  substaniiam  sui»  sed  secondum 
malitia  soae  afloctioDem;  prodesl  Tero  sepositus 
locus  DOD  seeundum  Daturam  sui,  al  secunduin 
qoietem  ei  muiidam  ab  eo  slrepitus  remotioneni. 


fecero,  doctus  afrqms  et  peritus  materfam  inveniat,  q  Prodesl  ergo  secundum  boc  el  obcst  extertor  loco 
unde  ingeniom  suum  meliorem  iffi  el  utiliorem, 
sive  ^Tacrorem  acquirendo    formam  et  colorein 
exerceai,  si  lamen  ipsom  opos  rasoram  vel  meri- 
tam  effbgerit  ffammam. 

Tbrs.  6.  -^  Ques  est  hta  qnte  aseendH  per  deeer» 
tum  sieut  virgula  fumi  ex  aromatibut  myrrhee  et  thm^ 
ris^  et  uttiversi  puheris  j>igmentariif 

Jam  diiecta  dilecti  cobieolum  intraTii,  jam  afi- 
quantulum  oscofo  illius  appropinquare  coepit«  quia 
ab  illecebris  et  corrs  Titx  saecularis  eTolaTii^  a  qni« 
bus  fugiens  se  el<ingnvii,  et  in  sotflodine  soi  corpo- 
rls  et  aniinr  mansit.  Soliindo  Mitem  corporis  est, 
quietum  esse  in  loco  sibl  depuiato,  neque  vagari 
per  exteriores  sensus  circa  mundi  hojus  iregoila  vel 


ititeriori»  Dicamus   crgo  quare  singula  illa  quae 
supra  posoimus  deserti  nonNue  noncupentur. 

Ecclesia  quippe  gentiom  qoamdio  in  geniilitaie 
mansil  deserlum  quoddam  fuit » quia  nondum  in  ea 
religiouis  alicujus  cullus  et  sacrarum  legum  vel 
sanctlonum  frequentia  erani^  sed  quasi  bestlarum 
cubilia  propter  besiiales  hominum  mores,  in  quibus 
ipsa  ratio  el  lei  natoralis  ila  fuerunt  sopita  ut  non 
possint  discerneret  quid  honestatis  proprix  vitaD, 
Tel  qoid  rcTerentise  el  sulijeclionis  Creatori  debe- 
rent.  De  boc  enlm  deserlo  dicit  Psalmista  ptit- 
guescent  speciosa  deserti  (Psat.  LXiv).  Quid  nani- 
quesunt  speciosahuiusdeserli,  nisi  sacrainentontin 
sanctionumque  venerabilium    saluberriuia  et  de- 


locttiionc,  Tcl  actfone.  Sdliodo  vero  animi  esi  nul-  D  cenlisslraa  instilota  ,  quse  tunc  pinguescere  coepe- 

runl,  quando  sanctorum  Pairom  docunientis  el 
aucloritatibus  ad  inajora  lionestaiis  et  revereni'» 
incrementa  pro(eceruni?Dequo  deserlo,  per  fsaiani 
Dominus  dicil,  ponam  desertum  in  stagnum  aqute  et 
terram  inwam  in  rieos  aquarum  (Isa.  xli):  descr- 
tum  quippa  in  stagnum  aquae  et  lerram  inviam  in 
rivos  aquaruui  posuitt  quando  gentilttati»  quse  prae 
ariditaU  inentis  iiullos  bonornm  operum  fruclus 
ferebal,  fluenta  praedieatlonis  dedit  et  ad  quain  pra; 
asperitate  suae  siccitatis  via  pnedicatoribos  non 
paubai,  doctrinae  postmodum  rivos  emanere  fecii. 
Coi  el  in  alio  loco  pcr  coindem  propbctam  repro- 
nittlit  ^^n%:Latabilurdeserta^  et  invia  et  exsuUabit 
solitudot  et  forebii  quasi  /i/tiem  (Jsa.  xxxv):  126 

36 


lis  etierlorrbvs  occupari  vel  cogitatione  Tcf  Toinn- 
tatc. 

Qiiae  nimirum  solilud)a  magna  esl  mentls  ascen- 
sio.  Miran:ur  aotem  flliac  Jeru«aiem  mirabileni  di- 
lecue  ascensum  perde.ertiHn,  quia  inffrmae  menies 
Talde  stupent  ef  laiftfani  singutarem  Titain  8011  Deo 
Tacatitium  el  nttifam  cirram  mundialis  bonorlsti 
comiiiodl  babeiitiuin.  Aft  ergo :  Quas  eat  ista  qutB 
oscenditfBed  priosqnam  hiijusmodi  describamos 
ascensnm,  ooirdideremos  quod  et  qoalc  sit  deserlOin 
per  qnod  fil  iste  asfcnstis.  Rrhiioqae  iiHelligamus  el 
ascensum  ei  desertom  utrumqoe,  sqoivoce  appel- 
lari,  qirra  ono  nomine  diTerst  signincaiM!  possunl. 
Aeccnsos  qoippe  csl  corporis  ascensos  ci  cordis 
Patrol.  CXCV 


1,51  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  11» 

IxUbiliir  a.!e.  cxsnluibil  aciione,  florebil  firUilum  A  fiimiillihusimplicalur,  ad  allilodincm  Tirlotum  mi- 
decore,  ul  quasi  lllium  odore  bonae  vii»  redoleal. 


mndore  mundiliae   nileal,  medicina  iniiin»  saluiis 
▼aleal. 

iudaea  qn(*c]ue  desertum  dicHur,  a  quibtis  lesta- 
menlum  et  legislalio  et  cmne  jus  sacrificiorum  ei 
exremoninrum  migravity  iia  ul  templo  destnicio  el 
fiviute  desolala,  tola  in  eis  regalifi  ei  sacerdotalis 
dfgnitas,  omnisqite  rilus  sokmnis  cessaveril,  ipsi 
nutem  per  dlversas  regiones  dispersi  desolaiionis 
bujus  signom  portenl.  Quod  Dominus  eis  in  Evan- 
gclio  futunim  pra^nnntiavil  dicens  :  Relinquetur  ro- 
tis  domui  vestra  dnerla  (MaHh.  xtiii);  et  in  Jere- 
mia  scripliim  ^st  :  Prircivitavit  Dominut,  nt^c  peper- 
rif ;  omnia  speciosa  Jacob  destruxil  in  furore  suo 
(Thren.u). 

Mundus  quoque  drserlum  nnncnpari  polest  non 
rorporaliter,  sed  spiriiualiter,  quia  qnanlo  plus 
peccalorum  sordibus  cumulatur,  lanto  pbis  divin» 
grailae  praesentia  desolatur;  scriplum  esl  enim: 
Terra  tn  soliiudine  redigetur  (Jer,  l)  ;  lerra  qiifppe 
in  soliiudine,  quia  m^ns  lerrenis  curis  el  volupta^ 
libiis  orcupata,  virlutum  convenlo  desolaiur. 

Seposilos  qooqne  locus  desertum  dicitur,  quia 
nbi  nullus  saftculariom  negotioroin  tel  rorensiom 
actionum  accessus  est,  illud  quaedam  soliliido  non 
incongnie  nuiicupator.  Unde  com  Psalmista,  irlbo- 
faliones  inimiconim  et  moleslias  Iniqoitatom,  el 
rontnrbalioncs  conlis  talcs  prxmilierel,  ul  eliam 
mortem  exinde  rormidarei,  landem  inde  retersus : 
D.Xf,  inquit,  quis  dabil  mihi  pennas  sicut  columhce^ 
et  volabo  et  requiiscam  (PsaL  liv).  Demumque  salo- 
bri  reperto  consillo;  Eeee^  inquii,  elongavi  (ugiem^ 
et  mann  'in  soHtudine ;  exspectabam  eum  qui  salvum 
me  fecit  a  putiUanimilate  spirilus  et  iempestate 
{ibid.)  Et  Doinluos  posl  baplismomjejonatorosin 
descr  iim  dedociusest  ubi  adiabolo  tenlatus(lfai/A. 
iv),no6tra5  in  se  tcntattoncs  triumpbnvli,  ostcndens 
cos  qui  Tllam  quiclnm  diligunl»  lentationibus  qni« 
dero  faiigandos  sed  Dei  adjulorio  per  jojunia  cl 
oraiiones  libernndos. 

Deserium  quoque  esl  animus  ab  omnibus  niundi 
coris  remotus,  qiiia  quanto  minus  ea  quae  mondi 
sunl  cogitat,  tanlo  magis  a  carnalibus  desideriis 
«or  soliiarium  portal.  Uudj  Domintis  in  Evangelio: 
Cifm,  inqoit,  orabis^  intra  in  cubicutum  ,  et  etauso 
ottio  ora  Patrem  tttum  (Matth.  vi) ;  orantes  quippe 
rubiculum  inlramus,  quaiido  in  secreto  cordis 
iioslri  soli  slamus  el  Deo  lanlum  quae  rogamus  sine 
voce  a|>erimus ;  oslium  quoque  claudiinus  ,  qiiando 
scnsuum  noslrorum  exteriorum  adilutn  cbstroimos, 
ne  per  eos  ad  cor  aliqoid,  qiiod  prece^  noslras  iin* 
pedire  possil  introdocator.  El  baec  esl  Sdlitodo 
animi  valde  necessaria  onicoiqoe  Deom  qoaercnii 
el  invenire  cupieDli. 

Diximos  aotem  soperios  ascensom  etse  ei  cor- 

poris  cl  roeniis,  sed  boc  solommododeascenso  nien* 

lis  considerandoro,  qoi  non  flt  nisi  per  deserlom. 

1S7  Qoamdio  enim  mens  roundi  bujus  curis  ef 


nime  valci  ascendere,  sed  priino  qua:renda  esl  soli* 
liido  corporis  el  menlis,  ut»  dum  nulla  exleriori  vei 
inleriori  inquietudine  mtns  abducilur,  liberiiu  ad 
siudiiim  boni  operis  subleveior. 

Sancia  iiaque  Ecclesia  quae  ex  duobus  popun» 
ex  praeputio  el  circumcisione  venientibus  collecu 
est  per  dcserlum  perfidiac  ascendil  quando  infldeli- 
bus  utroque  populo  io  perfidia  remaneatibos,  ipsai 
iiiler  eos  fide,  spe,  cbaritaie,  admiranda  virloiuqd 
culmiiia  excrevit.  Ei  quanlo  gravius  eis  pei^eqiieB- 
libus  contrila  el  quasi  commiuula  csi,  lanlo  allius 
ex  sancii  Spirilus  igiie  fumum  sancliuii»s  reciliu- 
dine  et  rigore  viiae  el  doclrinae  pro<Iuxil.  Unde 
subditur':  Sicui  virgula  fumi  ex  aromatibus  myrrkm 
^  el  Ihuris  et  univer^pulveris  pigmenlarii. 

Quasi  virgula  fuit,  quia  reeia  et  rigida  in  fine  ei 
operalione  permansil :  virgiila  aulein  fumi  ruil» 
quia  ipsa  rectiludo  el  fonitudo  ex  diviui  aoioris 
igne  fumuil.  Quaenam  vero  fuii  materia  in  qua  lele 
divinos  concaluit  ignisTnimirum  fides,  spes  elcli»> 
rilas  quae  per  specics  signaniur  aromatuin  myrrliae 
et  iburis  ei  universi  palveris  pigmentarii.  II  jrriia 


autem  succum  amarua 


I  ei  ea  eiiaiii  monoo- 


rum  corpora  condiunlic^e  piilrescanc  tbos  vero 
in  sacrificium  Deo  oftirtur,  porro  cx  universo  pul- 
vere  pigmenlnrii  preiiosissimiitn  cuificiiur  angueiK 
lom.Novem  facti,'cum  pro  orihodoxa  fidei  intcgritate 
servanda,  ab  iiifidelibus  et  bacreticis  ipsius  fidet 
(^  corrupioribus  persecutiones  et  mortes  mulus  ei 
varias  perpcssi  sunl,  myrrbain  fuinanlis  fidei  qneji 
in  coelum  emiserunt;  nam  per  lotum  orbein  isle 
fldei  el  passionum  fumus  ascendit,  qui  increUulos 
et  persecutores  miractilorum  acerbiiate  excaecivit 
et  fugavii,  crcdentes  vero  quam  suavi  odore  ei  illo- 
minavii  el  confirroavit.  Cum  auiem  in  culiu  Dei  ei 
facta  rcligione  fcrvenies  pro  stafu  Ecclesiae  eiadl* 
piscenda  qunm  sperabant  aDlerna  bealiiudine,  on- 
tionibusjugiler  insiabaiit,  nonne  eiiam  ibiis  fumaii» 
lis  ei  redolenlis  spei  proluleruni?  nisi  enim  flrmam 
spem  futurorum  bonoruin  babereni,  ncquaquam  pio 
liis  assequendis  Deo  assidue  supplicareni.  Cum  vero 
file  el  spe  fortes,  cuin  Apostolo  dicerc  poicranl : 
Certus  sum  quod  neque  vita,  neque  mors^  nequa  mk" 
^  geli^  neque  priucipaius,  neque  virtute*,  neque  instau» 
/i/f,  neque  fuiura^  neque  foriitudo,  neque  aliiiudo, 
neque  profundum^  neque  crealura  aliqua  poterii  not 
seperare  a  chariiale  Dei  (Rom.  viii).  Nonne  iiiiiverti 
pulveris  pigmentarii  odorem  in  subliuie  sp  r^kerouil 
Qtiid  enitn  e>t  cbariias  nisi  universos  pignieiitarli 
pulvistCbarilas  nempe  virlus  esi  universalis,  quio 
oinnes  ejtis  radice  prodeuni  virtutes»  atque  ideo 
ubicunque  est  aliqua  virtus,  ibi  esl  cbarilas. 

Quis  vero  isie piguientarius  nisi  Spirilus  sauitoi» 
quia  gralia  sua  hune  universalem  compoiiil  pulve^ 
rem?  CAarf/a<  enim  Dei  diffusa  est  in  cordibuu  «#• 
sirisperSpiriiumsanctumqui  datutesl  nobis  (Rom.y)^ 

128  Videamus  ad  quaniam  subtiliialero  quosi 
in  pulverero  Aposiolus  redegii  cbariuiero»  dum 


I1S5 


COMMENT.  IN  GANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III. 


1134 


ejus  parles  cnainerans :  Ckarita$t  inqiiit,  paiiens  esi,  n  (II  Cor.  xt)  nominat,  pieiatJs  aatcm  et  compassio» 


btnigna  tzt^  non  amulatur^  non  agit  perperam^  non 
infiatur^  non  est  ambitiosa^  non  qu€srH  quce  sua 
sunt,  non  irnlatur^  non  cogitat  malum^  non  gaudei 
super  iniquitate,  eongaudet  autem  veritati^  omnia 
suffert,  omnia  eredit^  omnia  sperat^omnia  susti- 
net  (i  Cor.  xiii}.  Ecce  in  quol  partes  dividit  cliari- 
tatem,  quatenus  per  lias  determinalas  partes  insi- 
nuet  quod  quxcunque  ultima,  et  de  tolo  eorpore 
boni  munitissima  fuerit  Yirlus,  h»c  sit  charitalis 
alomus.  Ubi  autem  omne  dicilur,  nibil  excipitur; 
omne  ergo  bonum  cbaritas  est;  igitur  sicnt  unifer- 
sus  pulvis  pigmcntarii  ex  universis  pretios's  spe- 
ciebus  conficUur»  ila  cbaritas  ex  universis  aninii 
viriutibus  componitur,  ut  non   iocongrue  universi 


nis  confractione  conlritfis  optal  pro  frairibus,  ana- 
tbema  fieri  {Rom.  ix). 

Ascensus  auiem  iste  sicut  virgula  fumi  fuisse 
dicilur;  fumus  autem  cnm  ascendit ,  iia  paulatiin 
ascendendo  deficit,  ut  omniiio  videri  non  possit, 
quia  tanta  esl  in  sanctis  contemplativae  vitae  subti- 
litas,  tania  sanctas  coiiversationis  per  deserinm  in« 
tim»  solitudinis  sublimitas,  ut  magis  eilrugiat  ini- 
mos  demiraniium  quam  leneatur  consideralione 
Imitari  ut  dum  comprebcndere  sequendo  non  prae^ 
valet  in  ipsa  sui  consideratione  delicial. 

Yers.  *1,  —  En  lectuhm  Salomonis  sexaginta  (et" 
tes  ambiuHt  ex  fortissimis  Israet. 

Non  repugnat,  ul  reor,  raiioni  si  lectulum  Salomo^ 


piilveris  pigmeniarii  significatione  notetur;  ubi  enim  B  nis  bujus  tripliciter  accipiamus ,  sive  universalein 


ali(|ua  Yirtus  deest,  perfecta  cbaritas  non  cst. 

Unaquxque  etiam  dilecta  Deo  anima  per  dcser 
tnm  hujus  mnndi  ascendit ,  qiiando  spretis  et  post- 
posiiis  omnibus  ejus  cnris  ei  negotiis  atque  oblc- 
ctamentis,  ad  coelestia  semper  tendit  virlutum  pro« 
gres^ibus,  et  qnamvis  in  inundo  detineatur  corpore, 
in  coelestibus  lanien  versatur  menie.  Per  dcsertuin 
quoqne  animi  ascensionet^j^it»  quia  quanto  ani- 
mus  circa  exteriora  occu|4||iiur,  et  quanto  magis 
cogilationom  inutiltum  freqn^tia  deseritur,  tanto 
magis  divinitatis  amore  ei  bonorum  acluum  dele- 
clatione  subvehitur.  Et  boc  sicui  virgula  fumi  ex 
etromatibus  mgrrhce  et  thurls  et  universi  pulveris 


Ecclesiam,  sive  sanctl  cnjusque  animam,  sive*san* 
ctani  utriusque  testamenti  Scrlpturam,  non  qooil 
locis  coinprebcndatur  qui  incireumscripius  esttSed 
quod  graliarum  et  salutarium  effecluum  eoncessio 
et  conservatio  sit  ipsius  in  aliquo  suplradictotum, 
salvans,  custodiens  et  gubernans  rcquielio. 

Ecclesia  iienipe  iiniversalis  bnjus  Salomonis,  id 
est  viri  pacific)  nostri  Oomini  Jesu  Obristi  lectulus 
est  quia  iii  ea  requiescit  per  salutiferam  mandato- 
rum  suorum  observantiam  et  vivificalricem  sacra- 
mentorum  suorum  concorporationem,  quain  ei  exbi- 
bet  sub  specie  sacramcntalium  reruin,  pacificans 
ea,  quae  in  ccelo  et  in  terra  sunt^  utfiat  quasi  una 


pigmentariif   ut  juxla    superiorem    sensum    ipsa  ^  respublica  bujus  magnifici  imperatoris,  una  videli 


quoque  Yirgam  xquilatis  babeat,  fide,  spe  et  cba- 
ritate,  per  gratiam  Spiritiis  sancti.  In  hac  etiain 
Yalle  lacrymaruin  myrrba  laboris  et  patientiae  in 
conspectu  Dei  fiimet,  perpendens  :  quia  non  sunt 
condignie  passiones  hujus  temporis  ad  futuram  glo- 
riam  quce  rettlabilur  in  nobis  (Rom.  yiii).  Tbus 
quoque  purissimum  oralionum  instaiitia  accendar, 
cujus  suavi  odore  delectatiis  Deus  benediciionis 
siiap  gniliam  ei  conferal,  per  quam  prole  virtutum 
crescai  ct  multipliceiur.  Universo  vero  pulvere 
pigmentarii  reduleat,  ut  spiritu  humilitaiis  et  ani- 
mo  coutrilo»omne  sanctiiaiis  oflicium  Deo  exhibeal, 
sacrificium  enim  Deo  spiritus  conlribulatus  (Psal,  l): 
quasi  eiiiin  in  minulissimuin  pulverem  cribratur, 


cel  Ecclesia^  et  qux  gaudel  in  patria>  el  qucc  adbuc 
peregriiialur  in  terra.Captil  enim  Hcclesioi  Christus^ 
ipsa  vero  corpus  Christi  (I  Oor.  xi)  ;  el  siculcorpus 
sine  capiie  non  vivit,  nec  aliquid  potest ;  et  sicui  capiit 
none8lvilal;sinecorpore(sicetCbrislus  nulliconfcit 
vilam  fiine  uniiate  corporis  Ecclesiae.  Uiium  ergo 
sunt  Cbristiis  el  Ecclesia,  qui  cum  caput  a  corpore 
suo  sit  indivisum,  quisquis  pncem  et  unitateni 
Ecclesiae  non  babet,  neC  Cbrisium  babet  :  unde 
et  in  ipso  sacrameniorum  corpore  scilicet  et 
sanguine  Cbristi  capiti  corpiis,  boc  est  130  ^^ri- 
sto  Ecclesia  consacramenlalis  el  concorporalis 
efficitur,  suo  el  illius  mystcrio,  quando  mystc- 
rium   Cbristi  iu   verilale  corporis  suij  sumpluin 


quando  per  valde  bumiliati  cordis  confractionem  iu  D  ""''^  prodcst,  nisi  myslerium  Ecclesi^,  socieialem 


fiumiiiis  virlulibus  positus  anle  Dei  oculos  exle- 
nualur.  Minutissimo  namque  biijus  confractionis  el 
humilitatis  puhere  sancti  Spiritus  igne  succensus 
David  fuinigabal,  cum  dicebat :  X29  ^QO  <«"<  t^^r- 
mis  et  non  homo  (PsaL  xxi),  et  cum  in  alio  loco  ca- 
nem  se  iiiorluuin  et  pulicem  coinmemorabat  (7  Reg. 
xxiY,  xxvi),  et  in  Psalmo  dicitur  Moyscs  ste- 
tisse  in  confractione  in  conspectu  Dei  ut  averterel  iram 
ejus  (Psal.  cy).  Quania  enim  contritionespiritus  et 
compassionis  virlute  conierebatur,  quando  pro  pec- . 
cato  populi  orans,  dicebat  ad  Deum :  Aul  dimitte  eis 
hanc  Roxam,  autsinonfacis^  dele  mede  librotuo  quem 
scripsisti  f  (Exod.  xxxii.)  Paulus  quoque  humiliUlis 
d<'jeciione  comminuius,  niinimum  se  aposlolorum 


scilicel  ecclesiasticam  eodem  sacramenlo  assuiu- 
pseril ;  quia  cum,  sicut  diximus,  Cbristus  a  corpore 
suo,  boc  est  Ecclesia  sit  indivisus,  in  sacraoieiiio 
suo  idem  Cbristus  Yeraciier  sumi  non  dicitur,  nisi 
sumaiur  universiis  suo  et  Ecclesi;e  mysterio  eidein 
Ecclesiae  concorporatus,  ipse  eniin  dicit :  Qui  man» 
dueat  carnem  meam  et  bibit  sanguinem  meum^  in 
me  manet  et  ego  in  eo  (Joan.  vi).  , 

Ubi  ergo  magis  requicscit  Christus,  quam  in  Ec- 
clesia,  quae  quoiidie  corpori  et  sauguini  ejus  In  pa> 
tieipando  Ipsi  concorporatur  et  qiiasi  unum  eflici- 
tur?  Unde  qui  se  ab  unitate  Ecclesiae  male  vivendo 
vel  prave  docendo  praecidunl,  quia  iii  Ecclesia  noii 
inaneiit,  cuin  Christus  el  Ecrlcsia  unuin  sintf  ia 


1135  WOLBERONIS  ABBATIS 

Cbristo  Don  manent,  atqoe  ideo  cuin  corpori  ejns 
participant,  somanl  quidem  enm  in  Teritate  sobsiaii- 
tiae,  sed  non  sumunt  ad  effeclnm  sahills  sux.  Hoc 
enii»  esl  enro  nou  Teraciter  snmere,  quia  iion  su  • 
mitur  unifersus ,  quoniam  quidem  cnm  in  ahari, 
Ect  lesia,  ut  dicluin  est,  concorporalis  et  consacra- 
nienialis  sit  in  Cliristo,  uniTersum  corpus  Cbristi, 
caput  scilicet  cum  membris  non  sumit,  qiii  cum 
eitra  Ecclesiam  sit,  seipsum  Cbrisio  et  Ecclesi» 
in  ulriusque  sacramenlo  non  unit.  Sumit  quidem 
Ipsum  sacrainentum  secnndum  essentiam  sui,  quod 
aliquibiis  ad  vitam,  aliquibus  ad  exituin  proTenit ; 
Tirtutem  Tcro  et  rein  sdcramenti  non  sumit,  quia 
eum  liqec  si(  Tirlu$,  et  res  sacramenti  ut  iuTkem 
se  dili|;endo,  de  uniiate  corporis  Ecclesiae  sint,  qoi- 
cunque  de  eo  partlcipantur,  quod  nuUi  ad  exitum» 
led  omni  credenti  proflcit  ad  salutcro»  quicunqiie 
lanla  societatis  conformantc  et  uniente  Cbrisio, 
Tere  participes  non  fueriiu»  Cbrisium  Teraciier  non 
samuiM,  dum  non  ad  saluletn  sui,  sed  ad  judiciniis 
sumere  comprobentur :  nam  cuin  ipse  Cbrlstus  pra^- 
elpial  dicens  :  Sj  otfen  munn$  tuum  ad  Qllare^  et 
ihi  TfcoTdaiu^  [uerU,  quia  frater  tuu$  kabet  mliquid 
advenum  te^  reiinque  ibi  munui  tuum  anle  altare  et 
wade  priut  reconciliari  fratri  tuo^  et  tunc  venient  of» 
(etet  munut  tuum  (Uatih.  t)  ;  oslendit  manus  »on 
aceipienduro  ubi  offerentis  animus  Tinculum  pncis 
et  charitatis  non  babueriu  Quod  si  bspc  anitas,  sin- 
gnlsriter  inter  commembra  non  conserrata,  oflb- 
rentium  munera  repellit,  quanto  roa|is  toilus  eor- 
poris  Ecclesi»  unllatem  deserens,  ncc  munus  offtrre» 
nec  oblalo  participari  poterit? 

Sed  lectulus  iste  esl  Saloroonis,  .id  esipaeifki 
qul  dlxlt :  Paeem  meam  do  vobit^  paeem  retinquo 
ifobit  (Joan.  xit)|  confcederantis  qnx  in  coeio  sunt 
el  in  lerra,  quia  Cttm  unum  sit  corpus  Cbrisii 
Ecclesla,  qoae  partlm  in  co:lo  cuin  Cbristo  131 
regnat^  partim  adboc  peregrinatur  in  corpore ,  qui- 
cunque  ab  anitate  bujus  peregrinae  partis  recedit, 
illius  Stfpern«  pariis  consoriiam  non  meretur, 
quoniaro  quidem  curo  unum  slnt  secundum  Tiriuieni 
ct  rem  saeraroenti,  boc  esl  ecclesiasticae  unlutis, 
quamTis  nonduro  uno  soclentur  loco,  ita  tamen 
Junguntur  spiritu,  ui  quisquis  unain  non  babet, 
alteram  non  babeat.  Unde  m  leciulo  isto  biijus  pu* 
cidci,  boc  esi  in  Ecclesia  in  qua  adluic  Ckristus 
per  sacramenlorum  Telamina  requiescit ,  quisquis 
per  pcenlteuiiaro  amissaiin  receperit  unitaiem  illi 
quoque  qu»  in  supernis  esl  soclari  meretur,  itlo 
Teniente,  et  re  incorporante  qul  recoiiciliaTit  nos 
Deo  |)er  SAnguinero  suuni. 

Sancti,  qiioque,  cujusque  aniina  leclulus  esl^iiiius 
Tcri  pacifici  iiostrii^  quia  cuin  anima  jutti  dicatur 
tedet  tapientiof  (Sap.  tii),  ibi  niroirum  suaTiier 
qniescil  Deus»  nbi  sapienter^  rationabiUter  et  lio- 
ttcsie,  ipssr  sapleniia  gubemante  ejusdero  req^uiet.V 
nis  dis[)onitur  locus,  ubl  roens  per  gratiam  iia  Dco 
copulaiur,  ut  cum  eo  unus  spiriius  efflclatur,  cujus 
Muitatis  sacramentum  pmnem  couferl  satuiis   cfle- 


S.  PANTALEOMS  OH^If.  %%M 

A  ctnm.sical  ipse  SalTalor  dicit :  Qiif  mmnet  in  me,  et 
e§o  in  eo,  kic  fert  fruetum  multum  quia  time  wu 
mhil  poietiit  facere  {Joan.  bt).  Cifm  enin  ad  ooi- 
nein  bonilalis  el  disciplinse  friicturo  meM  1«»- 
potens  sil  sine  coopemnle  gr»iia,  lanluni  bajiis 
coiijunctionis  ei  conferiur  Tirlus ,  ut  com  omnipo- 
lens  sil  coi  per  oiiiiatem  spiriiiis  copobiofy  omni- 
potens  quoque  ei  ipsa  per  gratlaro  eiiciaior»  sicol 
ipse  dicil,  entfija  poMi>iiia  credenti  (Mawe,  n}»  Si 
eniin  sancti  Deo  conjoneti  dii  dicunlor,  llle  qoideoi 
essentialiter,  isii  Tero  nuncupaiiTet  noo  Tideior  io- 
consequens,  ui  cum  •mnipoienti  per  unitalis  so- 
cramenium  ceneorporeniur,  omiiiiiolenlije  quoqoe 
ejus  qiiodam  suo  modo  partictpes  efllcionUir,  qui 
possunt  cum  Apostolo  dicere,  aniiita  naki^  eum  illo 

^  donavit  (Rom.  tiii).  Nsim  quibns  oioiiia  cinii  Hlo  do- 
navii,  quando  emnipotenlem  iioo  bobeol,  niliil  esl 
qued  in  ip60  el  per  ipsuro  non  possinl.  Seil  loKs 
roens  lectulus  delerroinate  diciuir  SalTOiovis»  id 
esi  paciftci,  qnia  ubicunque  iste  paeificus  per  gio- 
tiae  saae  dignaiioneroquieTeriteCroansionemrecevii» 
oronissopitar  carnalis  afleetiouis  spiriloi  repug noos 
sdTersiias. 

Porro,  lectnlus  iste  Sntomonis  hujus  diTioo  i|oo< 
qoe  non  absorde  a^ill|iiiur  Seripiura»  qoio  io  ea 
Cbristus  requiescil  per  praeeeploruro  suovom 
menia  ei  Tirtutum  eienipla ,  uIn  prxdicsior 
paciflci  testamenlum  qiied  in  roorte  soa  eonfii 
Tit,  Tidelieei  pacis  el  dilectionis  praeeeplom,  coi 

Q  dicii  :  Mandatmm  nowum  do  vokis  ut  dili§uiU 
eem  ^eui  diiexi  vot  (Joan,  xiii) ;  cujos  dlleeiioob 
pleniiude  gemina  eoiisui  relatione,  Dei  Tidelicei 
ei  proximi ,  io  qua  lota  tex  pendei  h  prwpkaUi 
{Mattk.  xxii),  qoain  quia  132  ^ou  iHriosqoo  so* 
cramenti  contluet  pagina,  qu£  nibil  olilo  toI  ko* 
nesiuin  absque  ea  discernlt,  noo  iiuuieriio 
Scriptnra  bujus  paci&ci  leciuius  noncupori 
Ibi  enim  a  legente  ei  in  ea  roedlUnte  iNveoiior 
Cbristus,  ibi  potesi  intelligerc  quid  credere,  qoid 
sperarCt  quid  amare  deijeal;  ei  bsnc  iriplicem  Tir^ 
tolem  hahere,  Deum  csl  babere,  ad  queni 
liter  habendum,  fide,  spe,  cbariiate  ducilurel 
firinaiur.  Ibi  Cbristus  iatens  et  qnasi  qo 
agnoscitur  ei  suscitaiur,  qoia  in  mentilNis  lcfeoils 

D  poslquani  iiilclllgilur,  si  fidei  et  beiioruni  operM 
gressibos  animus  niovelur,  quasi  CbrisCus  qoie» 
cens  suscitalur.  In  ETSiigelio  namque  scriptom  esi* 
qiiod  Christus  in  fractioiie  panis  est  agnitus,  qof  is 
fonnspereip-iniialebat  (Lof.  xxiv),  qiiia  Scriplofs 
diTina  quae  esl  coeleslis  ilte  el  tIvus  panis  Cltrislos 
11011  iiiiclligeniibas  peregrina  csi,  sed  coin  foeril 
per  exposiiionis  confraciioiiem  distrlbuia^  Chri- 
sius  qui  in  ea  latebst,  inieUigeniis  menie  a|^nosci- 
iur. 

SedTidendum  qoidsll,  qnod  bunclectuhim  psci- 
flcibujus  dicuniur  arobientes  sexagints  fortes,  ^x  Ibr- 
ti»simis  Israel,  omncs  tenentes  gladioi  et  a«t  bdU 
doctissiml.  Mttlti  enini  bunc  lectuhim  dissipare,  el 
istum  paciftcum  auferre  conati  suni»  quidam  yanis 


1157  COMMENT.  IN  GANTICA  CANTIC.  —  LIB.  lU.  II5S 

ei  irreligiosis  euliibus,  quidain  perversis  uoribus,  A  proflcit  iiicreiaejilum  accipere  dcbeinus,  til  dic^iniis 


nonnulli  pravorum  dogmatum  errortbus,  ^uibus 
isii  fortes  rorlissime  reslilerunl  faciis,  diciis  cC 
scripiis,  lenenies  gladios  verbi  Dei,ei  ad  li^jvs- 
iriodi  bosles  de^eliandos  doclissimi,  primo  qaidem 
Mmcii  aposloli  aique  aposiolici  viri,  deinde  sancti 
inariyres,  deoique  saccrdotes,  qoi  onines  fueruni 
,  ex  fortissiniis  mente  Deum  videniium,  et  ei  ipso 
iuvicix  foriiiudinis  robur  trabentium,  suo  quoque 
tempore  ei  loco  bunc  leciulum  ambieoies  et  custo- 
dienies,  non  quod  ipsi  buic  pacifico  necessarii  fiie- 
rjni,  sed  quod  ipse  eis  admodum  necessarius  fuerit 
qtiem  liuiebant  amiitere  malorum  perversilaie» 
qui  fKiem  caibolicam  subveriere  omnimodia  labo- 
rabanu 


fories  islos  in  crediiis  sibi  quinque  sensuura  laleniis, 
ila  inaguifice  operaios  Cuisse  pro  sui  et  proximonmi 
uiiliiaie,  ul  sludio  illorum  in  b«&is  operibus  seiiiper 
augroeiituin  capieiile»  de  fortibus  forlissini  effice- 
rentiir. 

Yideamus  autem  quid  bujus  numeri  seiagenari  i 
partes  apporient,  ut  cognoscere  possimus,  utrura 
ad  istorura  Chrisli  fortium  perfeclionera  pertineanl ; 
sexagenarii  igilur  nuineri  allera  pars  suitt  trigiDta» 
terlia  viginti,  quarla  quiiideciin,  quiota  duodeciiUt 
sexu  decem  ,  decima  sex »  duodecinia  quiuqoe , 
quinta  decima  quatuor»  vicesima  Cres»  irieeslma 
dup»  sexagesima  unum.  Qu»  partes  simul  collecuii 
ceiitum  et  octo  complent,  loium  corpus  sexsgenarli 


Cur  aulein  islorum  fortium,  sive  fortissiinoruui  B  quadragesirao  ocuvo  traiiscendentes.  Qu»  est  auten 


nuiiierositas  sexagenario  numero  determinatur 
iioa  eniin  nibii  ratiouis  babet  nt  cum  islorura  for- 
tiuin  innuiuerabilis  fuerit  muititudo»  isto  nuinero 
finito  comprebendatur  :  poierat  quidera  esse»  ut 
ille  realis  SSaiomon  plures  baberet  sui  corporis 
custodes,  vei  reruiu  suarura  diversis  iu  locis  repo- 
siuruu),  suis  qiioque  oOiciis  certos  et  designatos 
tutores ;  sed  cum  tantaui  ei  pacein  Deus  conces- 
scrity  ut  Dulia  ejus  tempore  beUa  moverentur, 
niirum  videtur  si  juxu  lilleram  accipiendura  esl^ 
cur  solo  ejus  corpori  cusiodiendo  tot  fortes  depniati 
erant.  Verum  quia  magis  ba!C  ad  spirituaiemsensiau 
referri  ralio  poslulat,  videamus  quid  isU  numerus 
133  ^K 'g^^narius  innuai;  sexagenarius namqiie ex 
senario  et  denario  litero  per  aiteruirum  inuliipli- 
caio  coiiiponitur.  Senarius  auiem  qui  partibus  suis 
ittsiniul  collectis  uec  minuitur  oec  distenditur  per- 
fectioncm  significare  dicilur.  Denarius  vero  qui 
ex  quinario  bisducto  componilury  Decalogum  legis 
iiisinuat,  pro  quo  observaio  vel  coalempto  propter 
quiuque  seiisus  corporis  quorum  ofiicio  sive  ad 
bonuin  sivt  ad  malum  roens  ducilur,  universiias 
lioininuiflf  in  decem  virginum  quinque  prudentium 
et  faiuaruin  ordine  vei  reniuneratur  veldamn»iur. 
Senarius  autem  qui  perfeciionera  significat  et  dena- 
riiis  qiii  Dccalogum  deroonstrat  iiiviceni  se  inuili- 
plicaoies  et  sesagenarium  perficientes  ostenduni 
istos  sexaginla  fortcs,  ita  perfecie  in  divinis  ptd*- 


oinninm  perfectorum  remuneratio,  nisi  omnis  laboris 
torum  centupliciier  melior  recompensaiio  in  futnra 
regeneraiione  quando  in  corpomm  imraortaliutem 
renasceutur  ad  iilara  vitara  ocuvai  aeutis  quc 
Duuquam  finietur. 

Uene  ergo  islorum  fortium  sive  fortissimorun 
collectio  scxageiiario  comprekendilur  numero  cujus 
p^rtes  in  unum  rednci»,  in  centuni  et  oclo  134 
excrescunty  ut  non  boc  ad  superfluitatem,  sed  ad 
virtuium  refcramus  augmentatiooem,  quando  recu 
ageudo  et  doceudo,  sui  et  aliorum  lucrati  sunt  pro- 
fectum,  pro  quo  consequantur  perfecUm  beatiiu- 
dinem,  quae  centenario  nuinero  designatur,  et  ii| 
ocuva,  ut  diximus«  aetau  sine  fiiie  mansunt  com- 
piebiiur. 

VcRS.  8.—  Omites  leneiUe$  §ladhi  ^  el  ^d  MUi 
doclisimi  :  uniuicujumue  euiii  iuper  (emmr  iuuni 
propter  timoret  nocturnot. 

hti  vero  sexaginta  fories  ex  fortissimis  Israei, 
leciulum  Saloinonis  ambienies  quid  faciuntT  Omnef, 
inquit,  lenenlei  gladioit  ei  ad  bella  docliaimi :  noa 
dicit  babcntes,  scd /eiiMt/ei » quia poiuerunt  qudem 
babere  secreto  qiiodam  anini»  scientis  et  inteili- 
geutis  repositorio,  sed  non  lenere  publico  quodam 
praedicaiitis  voce  ei  opere  gesutorio.  Tenent  ergo 
gladiosquia  semper  parata  gestaut  scieuliarura  et 
actionum  docuinenta,  quitus  videntes  et  audientes 
ad  spiriiualia  iiistruant  ceriainina,  sed  quid  sunt 


ceptis  custodieudis  sensus  suos  exteriores  aptasse,  ^  Isii  gladii  iiisi  scrinones  Dei  :  Vertu  eit  enim  f«rmo 

Deit  €i  eficax,  et  penetrabHior  omni  gladio  ancipitit  et 
pertingem  us^iue  ad  diviiionem  animafp  compagum  quO' 
queet  medullarum^et  diicretor  eogitationum  (Hebr.  iv): 
bujiismodienim  gladium  dividenuui  et  separantem, 
roisit  Deiis  in  terram,  quando  venU  uparare  kominem 
adtenui  putrem  iuum ,  et  filiam  adeenui  matrem  iiMini, 
et  nurnm  adversus  ioerum  iuam^  et  inimici  hominii  do" 
menici  ejui(Matih.%),  Uocnimirum  gladio  sermonis 
Dei,  qiio  prscipitur  fieri  scparatio  et  omnimoda 
discretio  inter  bonum  et  malum,  inur  virtuus  et 
vitia  debent  uti  inclyti  bellaiores  Dei,  quibuspro- 
posiium  eslbujus  pacifici  leciulum  ambiro  doctrina 
et  operatione,  sive  bunc  lectulum  ad  Scclesiam 
refcramus,  sive  ad  propriam  cujojique  saocti  flMO- 


4it  meritoin  quinqiie  prudentium  sortecoiiiputenlur. 
Solent  autem  inibi  qui  Aritbmetic»  artis  scien- 
tiam  babent,  ulem  numerum  ui  sint  sexaginta 
dicere  superfiuum ,  qui  cum  sinl  quidam  numeri 
qui  iia  pariium  suarum  eollecifone  aequantur,  ut 
iiec  ininus  nec  majus  toto  corpore  recipiani,  alque 
i.leo  perfecli  dicantur,  quidam  quia  suaruni  pariium 
coinposiiione  tolo  corpore  niinus  reponunt  diniinuti 
niiiicupenti«r  isti  qui  parlibus  propriis  insiniul 
collectis  totum  corpus  aliqna  nuraero&itate  trans- 
ceuduiit  superflul  appellantur.  Sed  uos  qui  bnnc 
laiinerum  fortium  istocum  in  bonam  referimus 
pariein  iranscensionem  isUm  n#n  superfloiUUm, 
sed  spiritualis  lucri  quod  do  virtute  ad  virtutem 


ft39 


WOLBfcRONlS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON. 


1140 


leiDt  in  qua  diviniUs  grAiix  suu"  dignaiione  requies*  A  qui  theisauros  aniinas   nasirae  pRedari   vel  furari 


cere  creJilur,  qualenus  ntrobique  el  Ecclesiam  ab 
infldeliuin  defcndani  pravitate,  et  seipsosa^maligiio- 
jnim  spirituum  suggesiioiie  vel  decepiione  tueaiiiur. 
Quae  vero  sunt  dfella  in  quibus  tales  debent  dimi- 
care,  et  ad  quae  doclissimi  memorantur?  profecto 
Yiriutum  ct  vitiorum  magna  lis  et  discordia,  ubi  in 
causa  est  repugnanila  duo^uin  sibi  adversaniium 
videlicet  carnis  ei  spii  ilus,  curo  enim  £oncupi$cii  ad* 
t§rsus  ipiritum^  spirilus  autem  adversus  carnem 
{Gal.  v).  Et  recle  non  ad  bellum  sed  plurali  numero 
ad  bella  doctissimi  pra*dicantur,  quia  aliud  esi 
iHilluni  bumiliiaiis  contra  superbiam,  aliud  casii- 
latiscoulra  libidinem,  aliud  palieniiae  cootra  irain, 
aliiid  obedientix  conira  coniumaciam.,  aliud  so- 


conantur?  Hi  nerope  per  noctem  pravx  suggef lionls 
sive  delectationis  qu^  meiitem  cnjusqiie  iovolvunt 
iie  mali  ipsius  periculuin  discernere  possitt  irnsnnt 
repente  et  irrepunt,  et  tanlis  tentationuro  jaculii 
meniem  vulucrant  ut  a  suas  reciiludinis  staiu  eain 
quandoque  dejicianl.  Hoc  .  autem  nonnisi  nocte 
(acere  possunt,  quando  calore  pii  studii  recedente 
frigus  torporis  ei  negHgenliae  animuin  occapaverit, 
quaiido  in  eo  sol  jtisiiiiae  propter  desidtam  oecu^ 
bueril  el  lumine  siiae  gratiae  non  illuxerit,  quia  tonc 
parani  sagiitassuas  ui  sagiilent  pauperem  in  abscoii- 
dilo  {Psal.  X), 

Propier  hos    ergo  timores  noctiimos»  hoc  eai 
occultas  leniationuro  iosidias,  debet  unasquisque 


brietalis  conlra  luxuriam,  aliud  avaritia  contra  B  armis  justiiiae  succmctus  stare,  omnesque  adltus 


Itberalitatem,  velsi  cujus  virlulis,  quae  sibi  opposito 
reluciaiur  vitio,  ad  quue  bella  feliciter  peragenda 
isli  sexagiiila  135  forles  doclissimi  memoranturi 
quia  in  eorum  gesiis  et  scripirs  esi  ratio  ei 
coiisilium  ad  apparatum  istorum  bellorum  beue  ei 
honesie  consummandorum. 

Uiideetsubditur :  Uniuscujusque  ensis  superfemur 
$uum  propter  timores  nocturnos.  Diversorum  eniin 
viiior^in  diyersa  est  raiio  reprimendorum,  quia 
^lio  modo  reprimitur  superbia,  alio  modo  luxuria, 
aique  aVio  modo  avariiia,  singulaque  viiia  siiigula 
exposcunt  remediorum  coiitraria,  ui  in  uno  quoque 
coiilrario  quasi  ense  pugiielur  diverso.  Bnsis  autem 


136  interioris  domussuae  tam  vigilanter  observare, 
ui  nullus  introeundi  locus  hosti  possitpatere.Osien- 
dil  hujusmodi  studium  qui  sintforles  vel  foriisslini, 
qui  veri  Salomonis  lectuluro  ambiendo  custodiant 
vel  custodire  valeanl,  et  qui  doctissimi  in  sanctl 
propositi  prxcinclu  eiistant,  tenentes  semper  pro- 
videntiae  et  prompiae  vigilantiae  gladlos»  propler 
subitos  irrepentis  vitft  timores  nocturnos. 
Veruro  hujus  spiritalis  mililiae  scienilam  el  a»- 
daciamy  ubi  et  quo  isti  fortissimi  accipianl  seqoen- 
lia  insinuaut ;  nain  subditur  :  ferculum  $ibs  fecii 
rex  Salomon^  etc. 
Yers.  9»  —  Ferculum  fecit  sibi  Saiomon  de  liffuk 


estvigikins  ineniis  cuslodia,  de  qua  Scripiura  prx-  ^  Libani 


iipit :  Omni  custodia  serm  cor  tuum  (Prov.  iv)  :  qm 
ensis  $uper  femnr  ponitur  quando  suggesito  dele- 
ciantls  carnis  vigiluuit  custodia  relucianlis  aniini 
reprimitur. 

Dicamus  a  simiii  in  fcinore  et  scminariUin  pro- 
paginis,  de  qiio  concepiione  data  bomo  formatur, 
qui  srngulis  hi  utero  discretis  membris  tandero  na- 
scendo  prodociiur,  paulatlmque  per  aetatum  mo- 
iiienia  in  homiiiein  perfectum  deduciiur.  Quid  e^t 
aui^m  in  unoquoque  homiiie  delectaiilis  carnis 
suggestro,  uisr  quaedara  viiii  subito  irrueniis  con- 
cepUo?  Qu£  si  non  st^itim  ense  fortiler  reluctaniis 
animi  compriroitur,  fonnani  in  inente  per  delecta- 
lionem  accipit,  deiudt*  pcr  consensum    qiiasi  na- 


Uiide  enim  accipiunl  ut  fories  sini »  nisi  ai  sanclz 
Ecclesiae  doctoribus,  quorum  facia  et  dicU  imiuri 
ciipiunt ,  vel  a  sanctsrum  Scriplararuin  caoonlca- 
rum  teslimoniis  el  auctoriiaiibus. 

Fercuhim  aulem  hiijus  veri  regis  Salomonls  sandt 
Ecclesiaesi,  siveipslus  Ecclesiae  tota  canonics  Scri- 
plura,  sive  in  indivlduo  jusii  cujuscunque  aninu  ; 
nam  cum  ferculum  a  ferendo  dicaiur»  nlniiniai 
uiiuinqiiodque  ipsorum  non  absurde  fercuhini  aeqni- 
voce  nuncupatur;  Ecclesia  quidero  propier  divi- 
norum  quac  in  ea  coniineniur  sacramenloran 
lationem ;  sancla  Scriplura  propter  dlvinoran 
eloqniorum,  sive  praecepioruin ,  quoruro  mysieria 
ci    uiilitaiem   coniinet,   susceptionem ;  josll   vero 


sciiur,  sccque  pedeienlim  per  aclioncm  crescendo  l>  anima   propter  diviiise  scieiiti»,  |>er  quam  iiooe- 


damnablle  et  raortiferum  per  consueludinem  vi- 
ilum  efficitur;  suni  eiiini  in  unoquoque  vitio  pro- 
pagando  istae  progresbionis  parles  videlicei  suggcslio, 
delccusio,  consensus,  actio,  consueludo,  sicut  ei 
in  homiiie  istae  quoque  natalis  sunt  processioiiis 
paries,  hoc  esl  conceplio,  formatio^  nativitas,  cor- 
poris  protraciio  ei  aetatia  pleniiudo.  Ensis  ergo 
uniuscu]usque  super  feroar  suum  esse  debet,  ut 
praecito  capite  malae  suggesiionis  et  quasi  quodam 
si^minario  coneipiendae  maliiiae  debilitato  tolum 
curpus  nascituri  vilii  propulsetur,  et  quare  lioc? 
Propter  ltmof«f, inquil,  noclnniof  .Quid  namque  limeu  I 
nocte,  qul  costodiunt  civitatero ,  vel  doinum,  nisi 
ffnbjies  sul  lioates  aul  furcs,  nisi  malignl  spirilus 


slatis  ei  discipiinae  capax  efficiiur ,  perceplionenr, 
quae  omnia  spiriiualiiim  deiiciae  sunt  epulsmm. 

Quomodo  vero  singula  menibra  uuiculque  captii 
eorum,  quae  proposuimus  adharrere  possuit  esfe- 
dire  curabimus ,  hoc  est  quomodo  columnas  nrgen- 
teae,recHnaioriumaureum,  ascensus  parpureuSvet 
istorummedium  charUatecons'raium,  slve  Eecle- 
siae  sivecanonlcaeScripiurx,sivejusiianimas  con- 
peianl,  assignabimus. 

Primo  lamen  considerandum  qualiter  ex  ligoic 
Libani  unumquodque  islorom  ferculorum  dlcstnr 
exstructuro :  Libanus  eandidatio  ioierprelslnr.  QuM 
aulem  per  ligna  Libaniy  quae  naturaliter  Impmri- 
bilia  esae  mcmorantur,  niti  sancii  el  elecii  iicf^. 


1141  GOMM£NT.  IN  CANTIGA  GANTia  —  LIB.  m.  f  llt 

44imtiir,  qvi  per  spirilus  fertitudinem  el  mnndansR  A  Deum  laborare  jejuiiando,  vigilundo  ei  erandOt  sive 


viis  candorem  incorrupiam  cogiuiiione,  loculione 
ei  opere  servaveruni  ei  servani  sanciilatem  ? 

Ex  lignis  ergo  Lihani  rex  Salomon  fercnium 
sibi  insliuiiiy  quia  Ghrifttus  ex  sanctorum  suorum 
venerabilibus  el  incorrupiis  gesiis  ei  documeniis, 
et  Ecclestam  suam  decenlissime  nobililavit  el  san- 
ctam  Scriptoram  suam  composiiit,  ei  ciijusque 
justi  aniinam  erudivit,  ullSluuumqHodqiie  boruin 
coBiestium  forei  ferculHni  epulurum  ei  ndelium 
rcfectio  animafum. 

Vins.  10.  —  Columnai  ejus  fecit  argenUai^  rtcti' 
natorium  aureum  ei  ateensum  purpureum :  media 
eharilate  conttravii  propter  filiat  Jerusalem. 

Argentuin  vero  et  anrum  in  singulis  conipeten- 
ter  inlelligiiur  propter  eloquiorom  niloreni  ei  pu-  ^ 
ritiilein,  atque  sensuum  qui  in  ipsis  fiilgent  eloquiis 
majestatem.  Sl  eniin  ad  Ecclesiam  referas,  columnac 
ejiis  suni  argentex,  quia  sancti  patriarcbae  ci  pro- 
pheino,  aposloli  qiioque  sivc  apostolici  viri  in  pr^e- 
dicaiione  sua,  vcl  ulriusque  testamenli  exposiiione 
qiia  EU:cIesi:im  snblcvani  etsiisteutant,  quae  dicuni 
vcl  scribunt  Odeli  et  luciilenio  perorani  sermone. 

In  quo  sermone  reclinatorium  est  aureuni,  quia 
ipsa  eorum  praedieaiio,  vcl  expositio  preiioso  sen- 
S4tuni  fulgore  ruiilat,  in  quo  se  quilibel,  qui  prius 
ignorando  et  quaerehdo  laborabai,  Jam  intelligeoi 
quasi  requiescendo  redimat,  et  ad  inierii»  refe- 
ciionis  epulas  quasi  fatigutaro  ignorantia  meHtem 
appodiat. 

Iliijus  quoque  ferculi  ascensus  est  purpureus,  G 
qiiia  ailissima  est  iii  ficclesix  pace  professio,  qu» 
cnnlemptu  sxciili ,  inortiflcatione  cariiis  ei  propri^ 
voluntalis  abjeciione,  martyrio  menlls  purpuraliim 
disponii  ascensom,  quando  mens  se  ipsam  Deo  ofTerl 
hottiam  viventemin  odorem  tuavitatit  (Ephet.y).  Ne- 
luo  quippe  nisiaboninibus  mundicurls  etdesideriis 
liber  ad  summuin  divinae  charitaiis  graduin  per 
coniemplationeiu  ascendcre  valet,  quia  cum  muHi 
ei  diversi  sancionim  virluiibus  ascendenlium  sini 
gradus,  sicut  deeis  scripiiiiii  est:  Ibunt  de  virtute  in 
virtutem  {PtaL  lxxxiii);  Altissimus  iamen,ui  disci- 
inus,  ascciiSHs  esl,  ubi  iiiens  se  supra  se  coiilein- 
plitoria  erigit  chartlale.  fn  islo  namque  ascensu 


cariiem  mortilicando  non  possii»!.,  tamen  bse  in 
ageniibus  duro  diliguni,  quasl  SQa  efllciuiil,  ei  quod 
ipsx  in  sel32  P^^  infirmiiatem  non  habent,  hoc  in 
aliis  per  cbaritatem  babent.  Tales  uiiquead  hoc  fer- 
culum  pertineut,  ei  suo  modo  in  hoc  reficiuniur,quia 
qiiod  sancti  et  perfecti  in  re  et  virtuie,  hoe  ist» 
soia  chariiaie  assequuntur. 

Porro  si  totum  canonicae  Scrlplurae  corpus  re- 
spicius,  co/umntF  ejut  argentefe^rectinatorium  qiioque 
aureum^  sunt  diviiiorum  eloquiorum  sententiae  ei 
aucioriiates,  verborum  cluriiatc  perspicoac ,  ei  sen- 
suum  singulari  excelieutia  fulgiddP,  quarum  lectio 
suavissiuia  esi  aniinae  refeciio,  quoiiiam  ibi  fides 
sustentat,  spes  sublevat,  chariiasper  eontemplaiio- 
nein  reclinat.  Unde  ei  reclinaiorium  est  aureum, 
quia  fide  et  spe  niajor  est  charitas  conlemplatoria, 
sicui  argento  preiiosius  esl  aumm.  Gum  eniiu  ex 
hujusmodi  ferculo  legendo  vel  audiendo  quisque 
fidelis  didicerii,  quid  credere,  quid  sperare  debeai, 
postpositis  omnibus  iransitoriis ,  in  solo  Dei  ainore, 
quasi  in  quodnm  aureo  contemplaiionis  reclinatorio 
per  quieiem  mentis  ad  aeternam  viiam  pasciiur»  et 
nutrilur. 

Iii  hoc  ferculo  ascensns  esi  purpurcus,  quia  Inibl 
recitantur  passio  Redemptoris,  ei  gloriosi  iriumphi 
mariyruin  pro  ipsiiis  Redempioris  amore  morien- 
tium,  in  quibus  passionibus  aliqui  rueruniascensos; 
noin  ut  in  ipso  capite  niartyrum  videre  possumns, 
primo  flugcllatus.deinde  sputis  illiius,  alapiscaesus, 
spinis  coronatus,  postreino  cruci  afilxus,  quasi 
quenidam  purpureum,  in  sua  passione  fecii  ascen- 
sitm, .  ciijos  vesiigia  martyres  secuti  muliimodi 
luboris  habuerunt  ascensus,  quia  ludibria  el  verbera 
^xperti^  inviper  vincula  et  carcerct^  lapidati  iu/i(, 
tecti  tiinf ,  tentati  tunt^  ad  ultimum  tii  ocei^ione  gladii 
mortui  tunt  (Hebr.  xi),ui  per  hos  passionum  ascen- 
sus  ad  suinmuin  cTternx  beatiiudlnis  pertingereui 
graduin.  Sed  liunc  ascensuin  cum  iegiini  etaudiuiU, 
pia*  meiites  imilari  saiagunl,  ui  slcut  temporaliuiu 
passionum  sic  ei  scternarum  parlicipes  fiant  conso- 
luiionum. 

Media  quoque  hujus  ferculi  chariiaie  constrata 
suni,  quia  in  ioia  divina  pagina  cbariias  quasi  me- 


purpureo  diversi  sunt  gradus,  quiu  alier  allero  est  t^  dium  obilnet  tocum,  dum  adieam  veluti  ad  quemdam 


eniineuiior;  plus  est  eniin  orare,  Jejiinare,  vigilare 
quam  mcdiiari  lantum  ct  legere  ;  plus  est  pro  Ju- 
siitiacoiiiuinelias  et  opprobria  vel  qualescunqiie 
pcrseculiones  sustinere,  quaiii  ab  injustilia  lanlum 
abstinere  :  aitamen  in  omnibus  hujnsmodi  ascen- 
sioiiibus  labor  corporis  ei  auimi,  ei  vitas  eooiinentia 
quasi  quacdam  preliosa  mentis  esC  purpura. 

Sed  liiijus  fcrculi  nudia  rex  Saloinon  charitate 
contiravit  propter  filiat  Jerusalem,  quia  in  inedio 
iiorum  l;iin  sublimKim  In  ficclesia  merilorum , 
iiiu1l;e  niinirum  quasi  fragiliiate  el  infirmilate  coii- 
slraiffi  deponuniur  menles,  quia  qiiamvis  mundum 
perrecte  relinquere  non  valeant,  tiimen  mundi  con- 
icinptores  diliguni  ei  veneraniur;  qiiamvis  propter 


optimum  etcertuin  fieri  omnes  sanctarum  respiciani 
sentenlix  Scripturarum,  sicui  dicii  Apostolus,  quia 
finit  pmecepti  charitat  de  corde  puro  et  cotiMcientia 
bona  et  fide  non  ficta  (/  Tim.  i).  Et  cum  duo  prae- 
cepta  chariiatis  Dei  videlicei  et  proximi  ostenderei 
Dominiis,  t'i  hit,  inquii,  duobut  preeceptit  tota  te» 
pendet  etprophetos  {Matth,  xxii),  idauteni  ex  quocae- 
tera  omnia  pendent,  aummuin  et  principalem  quo- 
dammodo  locum  vldelur  habere.  Bledia  ergo  hujus 
ferculi  rex  Salomon  eharitale  eonstravit^  quia  in 
medio  snnciarum  Scripiurarum  chariiatrs  consiltuic 
principaluuu 

Ei  quare  hoc?  propter  filiat  Jerutatem,  id  esc 
propter.aniinas  aJ  coelestero  ierusalem,  id  tsi  vi« 


I14S 


WOLSEROHIS  ABBAHS  8-  PANTALEONIS  COW>N. 


ilU 


lionfliB  pacis  periineDies,  nt  IntelUgant  neque  eo-  x  obedienliae  pulelirHadine  Iper  «iroro  iababiUatls 


iHinnas  argenieas,  neque  reclinalorium  aureunit 
rMquel33^'^^"'^  pur^renmsine  charilatiavir-r 
luto  aliquid  viriuiia  liabere »  aed  omnia  ei  cba- 
riuie  tanquam  mulloe  ramoa  es  una  arboris  ra- 
dice  debere  procedere.  ApcAiolus  cnim  dicit  quia  ii 
linguU  homuum  laquar  ei  angeiormt  quod  eat 
columnas  argenleas  baberOi  ckaritatm  autem  nQn 
habtam ,  [aclui  $um  velut  aa  tonam  aut  cymbalum 
tinnuM;  et  ri  Habuero  prophetiam  et  noverim  my- 
eteria  omnia  et  omnem  uientiam^  quod  est  redina- 
lorium  aureum  esse,  ei  si  tradidero  corpus  meum 
ita  ut  ardeam,  quod  ebt  ascensum  purpureum  babere, 
charitatem  auiem  non  itabeam^  nihii  mihl  prodeet 
(/  Cor.  xiii). 


(jratiot  auae  donum  dicilur  ae  reclinara  1S4  V^ 
conira  de  reproborum  menUbua  diciiur,  quia  Fi- 
liu$  homink  non  hahet  ubicaput  redinel  (  Maith. 

Tlll). 

QuisYeroeal  hiUos  rcreuU  ascensuaporporaoaT 
Fides  et  memoria  passionis  Doroinioe ,  quam  ert- 
dere  et  in  qua  omnem  spem  sahiiia  auae  coftsti- 
tuere,  et  ad  ciyus  formam  seipsnm  quoqoo  maiido» 
Yitiis  ei  concupisceniiis  crucifigere  •  ui  poasii  eiim 
Apostolo  dicere  :  Mihi  mundut  crucilixut  ett,  et  ego 
mundo  iGal.  vi),  procul  dubio  est  per  asceosum 
pnrpureum  mentis  ascendere. 

Quomodo  vero  bujus  ferculi  media  charitate 
conslrata  sint  propier  fUiae  Jerutalem ,  Aposlolus 


Ecce  quompdo  iaiud  suum  fcrculum  rex  posier  B  boc  osiendit  qui  dicit :  Factus  $um  tn/imia  infirmme^ 


8aiomon  media  charitaie  comtravit^  cum  per  lo- 
lum  corpos  sanciae  Scripturse  charitatem  quasi  in 
quodam  iftniro  consiituil»  vt  omnia  circa  eam, 
et  in  eam  revolvantur.  Et  sicul  sol  aliissimus  est 
dum  in  centro  flfiiur  necuiira  progreditur,  sic  saii- 
cta  Scriplura  de  virtuiibus  disputans  allissima  esi 
In  chari|atispr»dieameiitOi  neculira  eam  progre* 
ditur  alicujus  virtuiis  praejudicio. 

TertiQ  vero  ioco  si  cujusque  justi  animam  ai- 
teudas,  columnaa  ejus  arg<;n(es  sunt  quatuor  viriu- 
iescardinal#St  quarum  omnes  alise  appendicessunt, 
videiicelprudentia»  Justliia,  foriitudo«  temperaniia. 
Sed  quomodo  argentese?  probatse  Adei  puritaie  et 
vera  evangeiic»  doclrinae  praedicaiione  ab  omni 
acoria  haareiica)  falsitails  exbausia  de  qua  scri- 
plum  e$l :  Eloquia  Domini^  elaquta  caslat  argentum 
tgne  examimtum  (P$^>i),  Unde  de  baereiicis  di^ 
cit.per  proplietam  Dominus  ;  Dedi  eis  argenium  et 
aurum,  ipii  vero  ex  argento  etauro  feceruni  Baal 
(0«f,ii);  aqrum  autem  ad  nientem,  argeniumad  elo- 
quium  perlioel :  aurum  quippeet  argentum  sanctas 
aiiimae  tribuil  Deus,  quaiido  ei  et  sensum  divinum 
et  sapienUiHn  coneedii  habere,  ei  id  quod  mentem 
concipit.,  eluquii  venusiate  proferre.  Quem  sen- 
sum  quia  b^eretici  depravant  et  dcpravatum  docendo 
enuntiant,  quasi  ex  auro  et  argenio  idola  fal&iiatis 
fabricanl. 

Qui  ergo  vuU  ul  virtuies  si  qdas  babel  sint  co- 


ut  infirmos  lucrifacerem  (i  Cor.  ix) ;  uiide  hoe  nlsl 
ex  charitaie?  nam  cum  sit  gemina  dileaio*  Oei  vi^ 
delicet  et  proximi,  et  una  ex  altera  pendeal,  quls- 
quis  summis  virtulibus  praeditus  esi,  hoc  debei  ha- 
bere  medium  ^  ut  cum  necessius  vel  utiUias  fra- 
terna  exegerit ,  ab  llla  rigoris  aui  altitudir.e  paulu^ 
lum  descendat,  et  proximorum  infirnniuii  coiide- 
scendendo  provideal» 

Hoc  enim  modo  nisi  dirgai  proximum»  niioime 
probaiur  diligere  Deum,  cum  una  dileciio  ex  uU 
tera  constituauir  r  Qui  euim  non  dUigil  proximum 
quem  videt^  Deum  quem  non  pidet  quomodo  paie$/t 
diiigere  ?  (/  Joan.  iv«) 

Sive  ergo  Ecclesia,  sive-sancia  Scriptura,  sive 
'  Justi  cujuslibet  anima,  hujus  veri  Salomonis  fercu* 
lum  dicalur,  sequentianon  repugnanl,  quln  uoi- 
cuiquecapiti  membra  non  inconvenienter  adbae^ 
reanu  Sed  si  diligenter  mentis  obtutus  adhibeao- 
lur,  non  erit ,  ul  aestimo,  tjediosum  considerare 
quam  pulcbre  uilimum  hujus  ferculi  meinbrom 
cbaritatis  conclusiooe  signeiur.  Quid  enim  esl  in 
Ecciesia  rcligionis,  quiJ  rei  sacramcnlalis»  quid  Iq 
lota  divina  pagina  scientlae  vel  eloquentiaet  quid  iQ 
sancti  anima  sanctitaiis  el  justili» ,  quod  lotum 
priiicipium  sive  finem  in  charitalis  respeclu  oon 
constiluai?  Quid  porro  sunl  Ecclesl«  sacraoienl4« 
quid  toiius  sanetae  Scripturae  eloquia »  quidve  eai 
quod  credere»  quod  sperare  ei  diiigere  debei  jusii 


lumnae  quae  animae  structuram  substineanl,  boc  p  anima,  nisi  Christi  incarnatio,  passio ,  resurreciio 


saiagere  debei|  ul  sint  argenieaei  quia  nisi  fidei  et 
doctriiiae  puritaie  resplendeaot,  timendum  vaide  esl 
iie  s  ruQturam  ipsam  portare  noo  valenies  iQrtiiu- 
diois  sua;  infirmitate  subsidaut.  Sed  coluwnae  cujus 
aqni  argeuteaei  reclinalQrium  quoque  aureum  est» 
quia  e^  abundanlia  cordis  os  loquiiur  (Matth'  xu)i 
quoniam  ubi  abundat  in sensu  sapientia,  ibi lauJabiiis 
foris  profluit  eloqueniia.  Scriplum  esi :  Sapientia 
requiescit  iu  corde  jusii  et  prHdentia  in  sermone  oris 
ejus  (Prov.  jix),  Cum  enim  mens  sapieniiae  ful- 
gore  resplendet,  sequitur  ut  id  quo  quid  inielligit, 
prudenter  enuntiet.  Sed  quare  meiis  justi  reciina- 
lorium  dieiiur?  Nimirum  quia  diviniiaa  in  mente 
qu»  ^bi  placei,  bumi|iuUs,patienti9,castiutis  et 


e(  ascensio,  atque  oinnium  quae  pro  humana  salute 
gessit  rerum  exhibitio  ?  Quid  vero  omnium  isloruin 
sancU  praeconla,  nisi  divjiae  charitalis  suut  signa  ? 
propter  iiJmtam  enim  chariiatem  $uam  qua  dUexit 
nos  Deus^  misit  Filium  suum  in  timUitudinem  car- 
nii,  factus  propter  nos  maledictumt  ut  uo$  «  ma/e- 
dicio  redimeret  (Ephee.  ii),  Sive  ergo  Ecclesia  dica- 
tur  hoc  ferculum,  sive  sancu  Scriptura,  sive  jusii 
aiiima,  ubique  cbaritas  i&ta  modium  lenei  locumt 
quia  de  ea  cuncta  pro<:edunl ,  el  ad  itlam  cuncta 
rcspiciunt.  ToU  enim  isumma  cbariiatis  hujus  est^ 
Deus  homo  factus^  bocque  lotiun  est  qnod  ^n  Eccie- 
aia  per  divinam  Scripturam  sancti  docent,  videli- 
cot  ut  hiilua  diviuae  chariuUs  ei  misericordLie 


1145 


GOIIMENT.  IN  CANTIGA  CAN  i  KL  —  UB.  lU. 


nu 


185  luagniiudinem  snmroa|iere  nueiidaaias ,  quia  A  neam  coronam.  cruceui,  sepuUuram,  seil  de  liao 


per  tianc  sumaa  a  morie  lllierali  ei  ad  aecernam  vi* 
lam  quam  peccando  aniiterauius  reparaii» 

Unde  nune  in  aequeiiltbua  iiliae  Sion  admonen- 
lur,  quateiioa  diviiiae  boniutis  grailam,  non  lanlum 
in  re  sed  eliam  In  rei  ipsius  elicienlia  dlligeiiler 
aiieiidant,  et  adinlrandam  salulis  su«  dJsposiiio* 
nem  adfertaui. 

Yers.  ii. ^EgrtdimMl  et  videU^  fklim  Sioti^  regem 
Saiomonem  in  UiademMe^  qno  coronavit  eum  fiia- 
ler  Aiia,  f  Ji  die  deepoiualioHie  iiiiue  ei  in  die  lceliliee 
cordiM  ejut, 

Sion  diciiur  tpeculatio ,  fiiies  fialem  Stofi,  id  est 
tpeculaiionit  qn»  sunt  nisl  aiiinis  credenlium, 
qiiae  per  conlemplaiiouis  graliam  cafieslium  niy 


considcralione  egredimim^  ei  quid  inde  gioria  et 
bottoris,  remedii  ei  sanilalis«  omni  procreverit 
mundo,  oculis- ineuiis  aspiciie.  Uoc  est  euiiu  dia- 
dema  quod  admirari  et  veoerari  debetis ,  et  liflse 
priiicipalitas  cliarilaiisquam  in  medio  fercuUsiii 
consruoit,  talique  diadeiiuite  splendet  exeeUemia 
sus  circavos  misericordiae.  Nonne  gloria  et  bonore 
coronaius  esty  resurgens  de  Uac  corporis  paasiblUs 
corruplione  in  impassibiljtaicm  el  incorrupiionem, 
ei  corpori  suo  quod  est  liicclesiay  bujus  glorift  et 
bonoris  jcoronam  imposolt,  quaudo  el  secum  raturae 
incornipiioiiis  parlicipium  couflnnavit  in  aeiemom  ? 
Sivo  istud  diadema  dicamus  generaliler  lolum 
bumatift  dispensationis  ordinem,  fno  eum  corona* 


sieilorum  secreia  sobliliter  speculantur?  Quibus  ot  ^  vU  maUr  tua,  beau  scllicet  virgo  Maria,  ex  cujus 


ogreiliantur  dicitur,  quia  miuime  debenl  in  cama- 
Mbus  occupari,  qui  cupiuiil  in  spiritualibus  meiitis 
oculo  deiiiieri.  Egredimini^  inqult,  el  videte^  non 
enim  poiestis  videre  ,  nisl  prius  egredfamiui  : 
Egredituini  ergo,  hoc  esl  es  corporalium  et  visfbi* 
llum  rerum  consideratione  eiile  el  in  divtiiae  ma- 
giiilicentia!  gioriam  el  iu  ipsam  oniversalis  redem- 
piionii  cansaui ,  et  lu  toiam  prorsus  hnmanae  salu- 
tis  incorporalitalem  luetitis  ininituin  Ogiie.  Quare? 
ideo  videlicel  ul  videatis  regem  Salomonem  in  dio" 
demale  quo  coronavit  eum  maUr  tua  :  quo  autem 
oculo  videre  debetis  ?  nimirum  inferiori  magio 
quain  exleriorl,  qula  flde  corporalllHila  ad  corpo^ 


ttlero  eatudem  aoscepii  humaniiatem,  ralioni  iion 
videtor  repugiiare,  nam  iu  biijus  diadematis  com- 
poftitione,  quo  humaiiiltts  CJirisius  esl  coronalua 
qtusi  quaedam  insiguium  saui  ornamaiia  gemina- 
rum,  uativitas,  eircuiucislo,  foapiismus,  Jejttniurat 
leuutio,  passio,  resurreciio ,  ascensio»  qu»  omuia 
iiieiuduBlor  auro  misericordiae  cjns.  Aurum  naaMiuo 
oiunibus  mclailis  pretiosius  est ,  ei  miteraiionet 
Deituper  omnia  opera  ejut  (Ptal,  cxliv).  Kxaoro 
ergo  rulgidissimo  iuttnit«  misericordiae  Dei,  et  ipsiua 
uiiserioordiae  operiiuis  ei  sigiiia»  quae  supra  uiemo« 
raviinus,  quasi  quibusdam  gemmis  fabricalum  ett 
lioc  diadema  regis  SaJomouiSt  veri  videlicet  pacifici 


raliiaiem  exire  debeiis ,  oporlet  ut  spirilualitor  («  Doiiijui  Jesu  Chrisli  :  Qai  rceonciliant  not  Deo^ 


non  carnaliter  ea  quar  Tideiis  vel  audills  inlelll- 
gatis :  siceniin  diclturvtdelf ,  ae  si  diealnrinleUigite» 

Vos  ergo  fitias  Sion  quae  non  niii  propler  forii* 
tudinem.sed  Gliae  appellamiui  propler  Inflrmiiaiem; 
quia  tioiulum  in  robur  spiritualis  Inlelligeuiiae  pro* 
fccislts,  qaandoquidem  ferculum  vobis  feeit  rex 
Salomon.  ad  cujiis  epulas  quotidie  resideris  Ccclo- 
siae  sacranieiila  perspiciendo ,  scripluram  eanoul- 
cam  legendo  et  audiendo,  saiictomm  quoque  docto« 
rum  scntentias  perscralsndo ,  egredimini  altiore 
sensu  et  videie  ipsuni  regem  Salomonem  in  diade* 
maie^  quo  coronavtt  eum  mater  tua, 

Quid  vel  quale  est  lioc  diadeuia  regls  Salomonis 
qno  coronavit  eum  mater  tua  ?  possumus  quidetti 


pacificavU  omnia  quw  in  cceiit  tuni  et  in  lerri» 
(Colot,  i).  Uiide  admoiieiitur  fillae  Sion  quae  gratiani 
diviiiae  conleniplalionis  habent ,  ^  ut  haec  omnia 
seusu  iuteriori  perspicienles »  quania  inde  els  sa- 
lus  profluxerit  inlelligaut. 

Qaando  auletu  taU  diademaie  est  eorouaitts  ?  In 
die^  inquit,  detpontdiionit  ejut^  in  die  iatitim  cordia 
ejut.  Qudenam  fuit  dies  desponsalionis  Christi,  nisi 
letnpos  inearnaiionis,  quando  processil  de  Virginia 
utoro  tanquam  tpontut  procedeut  de  tiiaiamo^  (Ptai^ 
xviii),  ad  copulaudam  sibi  luiclosiam,  propterquam 
redimendam  dignaius  estineamarl  ?  slve  potiasdtet 
desponsalioiiis  teinpus  fuil  paasiouis  ejus ,  qiiaudoi 
sanguinis  sui  preiio  redemplai»  exhibttil  tlbi  Ecct&% 


singulariier  dicere  uiium  passfonis  stgnuni,  spineam  D  stom  tpontam  gioriotam^  non  habeniem  macuiam^ 


s(  ilicet  coroiiam  qua  eum  irridendo  coroiiavii  ma- 
ter  sua  Synagoga,  qoae  eum  secundum  carnein  ge- 
nuit,  sed  mel  us  videtur,  ut  islud  diadema  accipla* 
iiHis,  totaiu  duplicis  passionis  summam  ,  quae  slcnt 
diadeuia  ex  uiuitis  pretiusoruiii  lapiduiu  generibus 
ila  ex  niultis  diversarum  passionum  signis  compo- 
siia  esi ;  quaiu  136  poslquam  ^^  corpore  suo  per- 
lurn,gtoria  elhonore  qiiasi  quodam  dladeuiale  co* 
ronatus  esl,  sicul  dixii  Apostolus :  Vidimut  Jetum 
propter  pattionem  mortit  gioria  et  lionore  corona-' 
/um,  ut  gratia  Dei  pro  omnibut  gnttarei  mortem 
[llebr.  ii).  Uiide  voi,  o  filiof  Sion^  nol.te  eonslde- 
rare  raniuiii  exieriora  ei  coulcmptibilia  pasaionam 
istarum  signa,  lioc  esl  fla^lla,  ^puia ,  alapaSi  spi- 


neque  rugam  (Epket.  v).  Haiie  enlm  iaio  inaeslima- 
bilis  poiideris  prelio  subarrhavil,  hale  in  doteii^ 
xiernuin  Palrissiii  regniim  conscribi  fecii,  aqai^ 
ei  ipse  sponsalia  exlgit,  137  exigil  fidei  seilicet 
ei  virluium  meriia,  sine  quibns  milla  Deo  copulari 
potesl  anlma,  qnarum  parics  quasdam  paiilo  post 
in  Bobsequentibus  enumerau 

Quae  ergo  fuil  dies  latiiiae  cordia  cjus?  Tem« 
pos  profecio  resurreeilonis  quando  auperaia  oiuni 
Iristiiia  pasaioiils  et  corruplionia  festlviini  w% 
ac  gloria  et  boiiore  eoronatam  caiu  tropaeQ 
compleiae  redempiionia  exhibuit.  Noa  atttam  iau 
cordia  aiieclio  iia  ki  eifm  eeeidit,  at  anie 
dubiiia  quid  fatttrttm  crat  nesckrii,  ci  luuc  fjttoai 


W0LBER0NI3  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  1148 

laetiliam    aniroo    conceperil  A  piunlur  semper  necessariA  el  uiiles  causje  quibuft 


iU7 

dubielate   suboiou 

(nunum  enim  clivinitali  iempus  ascribilur),  sed 
biijusraodi  iocutio  bumanitati  ejus  tantuin  conipe- 
tit,  i|uo  dicitur  proptcr  gloriam  resurreclionis  et 
propositum  atque  ordinem  redemptioiiis  explctum 
diem  Ixtiiias  babuisse,  quaiuTis  st  hoc  niagis  ad 
Eccle8'am  quae  est  corpus  ipsius  rererri  possil,  juxia 
illuin  modum  locuiionis,  qtio  frequenter  in  snncta 
Scriptura,  quod  de  capite  dicitur,  ad  corpus  refer- 
tur,  sicul  e  coiiverso  de  corpore  ad  capui  propier 
coiicorporationem  et  unitateui  qiia  unuin  efllciun- 
tur  Christiis  et  Ecclesia;  Christi  enim  passio,  re- 
surrociio  et  ancensio  maxima  et  spccialis  est  Ec« 
clesiae  Isiiiiia,  quando  se  mcminit  dc  captivilate  ad 
liberlalem,  de  morte  ad  vitain,  de  corruptione  ad 
incorrupiionem  hoc  mirabili  transisse  suffragio. 
Quia  vero  ad  bujus  desponsaiionis  mirabile  spe* 
ctacuiuin  ,  totum  isliid  respicit  sponsi  et  sponsas 
cpitbalamiiiin,  qiiod  hoc  loco  pro  sui  excellenliadici- 
tur  Canticum  crtnlicorum;  videaiiius  qiiam  pulchre 
et  jocuiide  alternaniia  iiivicein  spoiisus  et  spoiisa 
decantant  sanctae  iliieclioiiis  praeconia.  Supra  enim 
cxposuil  sponsa  digivilalem  et  excellenliam  sponsi 
sibi  spiritualiier  copulandi ,  in  lectuli  reveren- 
lia,  iii  ferruloruui  affluentia ,  in  ornainenlorum 
splendorc  et  gloria,  et  quod  bis  oninibus  niajiis  est, 
in  siiigulari  charitaiis  praerogaliva,  cl  ad  islaruiu 
imptiarum  pulchriiudiiiem  piTspicieiidam  et  ad« 
tulrandam  filiam  Sion  egredi  bortabalur,  quaienus 


informentiir,  ct  ad  unitalis  decorem  insiitaaniur 
ipsius  niembra ,  ut  nulla  in  eis  derormitatis  roacabi 
appareat  sive  in  fide,  sive  in  aclione,  sive  in  aliqua 
canonicaruin  sancliouum  constituiione.  Ipse  nani- 
que  publicus  Eeclesiae  conveulus,  varia  dislingui- 
tur  professionum,  dignitatum,  et  ordinam  qualitate, 
quia  alia  esi  proressio  monachorum,  alia  clerico- 
rum,  alia  laicoruro :  iu  his  auiem  alia  professio  vir- 
ginuin,  alia  contineuiiumy  alia  conjugalorum»  dl- 
giiiiatum  vero  alia  iniperialis,  alia  ponliUcalis»  alia 
piaereciuralis,  sive  aliud  quid  quod  digiduiis  no- 
nrme  appcllari  potest.  Porro  ordinum  aiius  sacer- 
dotalis,  alius  leviticus,  alius  sublevitico,  vei  alius 
qiiilibet  ecclesiasticus  ordo,  qttje  omnia  siguificant 
^  iilis  prxscriptae  particulx  sponsi  teslimonio  lo 
sponsae  corpore  laudabiliter  posit».  Oculi  eniw 
Ecclesiae  sunt  custodia  et  prudentia  prjepositoruro, 
capilliy  nuuicrosiias  subdiloruro,dentes  sacrae  Scri- 
piurae  exposilores,  labia  praedicaioruui  elegautia, 
sive  lcctorum  diviiiam  Scripturam  recitantiuiu,  ge- 
nae  verecuiidia  discipliiiatoruro,  coUum  subiimit 
eloqueniia  doctorum,  ubcra  diligeniia  magisiro- 
ruin  niiuores  erudienlium,  quorum  oinniuni  disliii- 
ciain  varietaiem  in  corpore  Eccicoiae  Psaliiiista 
colaiidans  ;  Ai/i/t/,  inquit,  regina  a  dexlrU  tui$  in 
tetiilu  deauraio  circumdaia  varielate  {PsaL  xuv). 
Sed  de  his  singulis  plcnius  suo  loco  diccndum. 
Quam  puUhra  ei ,  inquit,  amica  mea^  quam  pul» 


el  ipsae  pro  posse  siio  his  nuptiis  sociari  studentes,  p  ehra  ei!  quam  dicit  pulcliraro  etiam  appcllai  aini- 


quem  niinc  viderent  per  speculuiu  in  aenigtnate, 
po^1'noduin  penitus  jain  purgato  meniis  oculo 
facie  ad  facieni  vidcreiil  regeui  in  decore  suo. 

Cui  mox  occurrlt  sponsus,  cantabili  pulchriludi- 
nis  teslimoiiio,  pluriniasque  ipsius  pulchritudi- 
nis  partes  quasi  pro  sponsalibus  sponsos  sibi  oblatas 
enumeral.qii»  tamen  ex  gratia  sunt  cjusdem  sponsi 
dantis  ut  ilidem  accipientis  oslendat  merilo  sil.i 
co|)ulandam  qiiamtot  piilchritudiuuin  praeconiis  stio 
munere  fecerit  gloriosam,  cui  pracsigiiati  quoquc 
leciuli  et  ferculi  nouieo  aplaverit,  et  quam  orn:)- 
incntoriini  sibi  impositorum  causain  efleccrit.  Ait 
ergo,  gHom  pulchra  e$,  r.mica  mea, 
138  CAPDT  IV. 


cam  ut  insinuei  alteruin  alterius  esse  eflecUvum; 
oain  quae  tot  pulchriludiuuai  speciebus  quas  sub- 
infert  deeoratur,.  merito  amica  eflicilur»  el  quaa 
amica  probatiir,  profecto  pulchra  indicalar :  non 
eiiim  veluti  ainicam  secreti  sui  consciam  facerei, 
nisi  banc  virluturo  pulchritudine  piaceuteiB  sibi 
per  graiiaro  copulasset.  Bepetita  vero  laode  pul- 
chriiudinis  geminatam  approbat  virtutein  fldei  et 
operationis,  quae  ita  sibi  inseparabiliter  sociaolur 
ut  una  sine  altera  semper  inutilis  coniprobelor, 

Subdens  autem  primuni  seplenae  pulchriicdinis 
inembrum,  oculitui^  inquil,  colnmbarumf  abuiuc 
eo  quod  intrisecut  latet,  Sicut  supra  pra&noia(um, 
oculi  Ecclesiac  sunt  cuslodia  et  provideotia  praepo- 


YcRS.    1.  —   Qiiatn  puUhra  es  ,    amica   titen/ D  silorum  erga  utilitatem  subditorum,  quiasiculocuii 


^itam  puUhra  et  !  ocuti  lui  cotumttarum  ahsque  eo 
quod  inlrinseeus  latet ;  capilli  tui  iicut  greges  capra- 
rum  quoi  asceiiderunt  de  monte  Galaad. 

Quoniam  Spiritus  sancti  gralia  oinnis  virtutum 
bcnedictio'  in  ecclesiastico  profluii  agro,  congrue 
nunc  sponsus  septenis  pulcbritudinuin  aliollil  prae- 
coiiiis,  quas  attendii  in  decore  et  gratia  oculoruin, 
capilioruui,  dentium,  labiorum,  genarum,  colli  et 
ubcrum,  quia  uimirum  139  Chrislus  Ecclcsiiam 
suo  judicat  consorlio  dignam,  quaui  pro  graiiatum 
affluentia»  ouiniusn  in  f.  cic  uieuibrorum  coiiiiiien- 
dat  elegaiitia. 

F;icics  enim  Ecclesiae  csl  ejus  publicus  conven- 
lus,  iu  quo  considerantur,  disponuntur,  ei  pixci- 


duces  quidani  et  custodcs  suiil  subjecto  corpori  (r«- 
cus  enim  in  tenebris  ambulat  et  nescit  quo  ea  {Joan. 
^») !  140  i^^  prxlati  cura  sua  cl  vigilantia  cuslo- 
diuiit  sibi  subjectos,et  ducunt  iu  electam  vlaai  prae- 
dicatioiie  et  aclione,  utrobique  speculatores  posiii, 
ct  ad  animarum  et  ad  corporum  necessllatem  et 
utiliiaiem.  Sed  isti  oculi  sunt  co/Miti6araiiti,  tshsque 
eo  quod  intriasecus  tatet,  quia  innocenter  el  sinipti- 
citer 'cariialia  provident,  et  prudenier  subdilonini 
periculuui  spiritualia  administrando  praeTideiil  el 
cavenl :  naui  cum  in  tcrrenis  aliquaiido  pro  subdi- 
torum  utililate  occiipantur,  ipsa  tcrrena  non  cor- 
viiio  sed  colunibiuo  oculo  intuentur,  quia  absque 
cupidilate  et  carnali  dcsiderio  siniplicitcr  pro  spla 


1140  COMMENT.  IN  GANTI€A 

necessitale  eipeinnt  el  habenl,  de  qnibiis  dicit  a 
propliela,  et  qua$i  columbtf  ad  feHeitrat  sua$  (Ita, 
L\),  quid  eniin  snni  fenestrae  nostrse,  nisi  sensns 
exieriores  per  qnos  ad  ista  visibiiia,  vel  ea  cupien- 
dOv  vel  parvipendendo  prospicimus?  Sancli  aulem 
auaei  tolumba  ad  fenestrai  iuai  snnt,  qnia  qutd- 
quid  in  exterioribiis  per  sen^us  corporeos  sapiunt, 
simpliciier  et  innocenter  suis  nsibus  exponunt, 
iiihil  in  liis  cum  aviditate  et  deleclaiione  rapiunt, 
sed  laniuni  communem  in  eis  suani  suorumque 
iieccssimtem  attendnnt. 

Est  ergo  laudahile  hoc  moilo  tenere  sludium  acti- 
\x  vitae,  seil  longe  laudabiiius  est  id  quod  intrin- 
seeus  laiei,  habere  virtutem  scilicet  vitx  contempla- 
tivx,  foris  eiiim  exieriora  honeste  dispensant,  sed 
divinae  tanium  palet  cognitioni  qoa  rnlentione  id  B 
raciant»  dum  pleminque  ab  humanis  oculis  qul 
corda  non  vident  aliqui  religiosi  exteriora  inlerdum 
tractantes  judicantur. 

Sequitur  secunda  pars  septenae  pulchritudinis, 
qua  dicilur  :  Capf//i  tui  sicut  gregee  caprarum,quaf 
ascendunl  de  monte  Galaad. 

Capillis,  ut  pnenotatuin  est,  numerositas  subdi- 
torum  designaiur,  qui  quamvis  perfectionem  majo- 
rnm  consequi  iion  valeant,  conventum  lamen  Ec- 
clesiae  sicut  capilli  capul  ornant,  capitibus  snis,  hoc 
e$t  majoribus  pro  suo  modo  et  posse  obediendo  et 
constitutam  sibi  legem  servandoadhxrentes.Unam- 
quainqne  enim  profess^oncm  suo  quique  loco  et 
ordine  juxta  prxlixam  sibi  a  palribus  communiter 
conservandi  regulam,  Ucet  diverso  modo,  decorant 
et  ornant.  Nani  quamvis  in  Ecclesia  universali  sive 
particulari  non  omnes  aequaliter  vivant,  non  oro- 
nes  sequaliter  sue  quiqiie  privato  ofllcio  consti- 
tuli  observent  regnlani  ct  eanidcni  plerunique  exce-- 
danl,  publico  tameii  et  cotiimuni  religionis  et  ordi- 
nis  teguntur  ornaineiitOy  sicut  econtrario  nibil 
conrerl  honoris  aut  bonesintis  toti  corpori  Ecclesia 
iinius  devotiOy  si  ipsa  tola  irreligiosilatis  deforme- 
tiir  institiitio.  Denique  religlosa  ejus  coinmunitas 
ipsius  est  pulchritudo  et  nobilitas,  sicut  et  irreli- 
giosa  utianimilas  ipsius  est  turpitudo  etignobilitas. 

141  Unde  et  dicilur,  quia  capHli  isii  sunt  iicut 
gregei  caprarum  quia  in  singulis  profcssionibus 
sunt  quidam  greges  coadunalae  muliitudines,  greges  ^ 
quidem  quantum  ad  ordinuin  diversilales,  sive  ad 
Ecciesias  particnlares,  unus  autem  grex,  quantum 
ad  fldei  uniiatem  et  Ecclesiatn  universalein.  Greges 
vero  sunt  capraruin  quia  oinnes  ec4:lesiasticae  pro- 
fessioiies,  licet  inter  se  diflerentes  propicr  varias 
ordinum  qualitates,  semper  lamen  pari  intentione 
ad  unum  spectant  finem  dum  oinnes  coelesiia  appe- 
tentes,  suo  quique  niodo  adbaerent  Deo. 

Qualium  vero  caprarom?7uafaffceNd«rfin/,  inqnity 
de  monte  Gaiaac/.  Galaad  dicilur  acerrnf  tenimonii ; 
quis  autein  est  isie  acervus  testlnionji,  nisi  collectio. 
4|Uiedam  et  sumnia  «livinaruni  Scripturarum  sive  . 
itistitutionnm  a  sanctis  Patribus  ad  utilitatem  ei 
hon^staieni  Ecclesjae  coiisQi  iplarujn  ?  Quid  cnini  esi 


CANTIG.  —  L1B.  ni.  1160 

sacra  Scriptura  nisi  quidam  acervas  testimonll 
nbique  praedicantls  ei  lesliQcantis  deChrislotda 
qiio  lestimoniG  canitur  in  Psalmo  :  Teitimenium  Do- 
mini  fidete  $ap:entimn  prcntam  parvuli$  (JPf«/. 
xviii).  Parvnii  qnippe,  id  esi  humiles  lestiinoniaDi 
sanciae  Scripturae  inteHigiint,  cui  dum  credendo  ec 
bene  vivendo  obaudiunl ,  sapienles  saiit,  summa 
enitn  philosopbia  est  opliinus  vivendl  roodus.  InslH 
tutio  quoque  sanctoram  Patrain  qnidam  est  acer- 
vus  testimonii,  quia  dum  hoc  legilime  observatnr» 
observatoribas  suis  ad  vitae  bonestaiem  certifica- 
tur. 

Capilli  trgo  sanctae  Eoclesiae  itctif  gregee  caprarum 
quce  a$cenderunt  de  monte  Galaad^  quia  multitadi- 
nes  subditorum  quotidie  proficiunt  testimoniis  san- 
ctaruinScripturaram  el  suorum  praepositorum  insti» 
liiutis  ad  commonem  vivendi  ordinem  sibi  prae- 
fixis. 

Ver9.  2.  —  Deniee  tui  $icut  grege$  tomarum^quee 
aecendetunt  de  lavacro  ,  omm$  genulli$  feHbu$f  et 
$terili$  non  e$t  inter  ea$. 

Tertio  loco  ponitnr,  dente$  tui  $icut  grege$  (ofiia- 
ricm,  quce  aecenderunt  de  lavacrOf  omne$  gemeUi$  /<- 
ft^ifi,  et  $terUi$  non  e$t  in  ei$, 

Dentes,  ut  praescriptum  estv  non  absarde  possuni 
accipl  sacrae  Scripturae  expositores  ,  qaia  sicut 
dentes  cibos  conteruni,  ita  sancii  expositores  In 
divinjs  Scripturis,  litterae  grosbitndiiiein  ;in  spiri- 
tnarts  sensus  redlgunt  subtirttatem,  ut  qii»  in  sn« 
perficie  intelligi  non  poterat,  per  bos  dentes  quasi 
commolita,  racillus  in  ventrem  inteliigenlije  trans- 
eal. 

Sed  quare  isti  dentee  $icut  gregee  tomnrum  qmm 
aecenderunl  de  lavacro  f  videlicet  propter  expeditam 
a  sapcali  negotiis  animnin ,  et  a  terreine  actionis 
pulvere  divini  spiritus  fonte  ablutuin.  Neque  enim 
possunl  ad  tantae  intelligeutiae  142  subiilUalein 
proficere  iiisi  hujusmodi  curis  quasi  quibusdam 
oneribus  depositis  et  loto  corpore  inierioris  bomi- 
nis  loto  fonte  illo  divinilatis,  de  quo  dicit  Psai- 
mista  Deo :  Torrente  voluptatie  tua  potahi$  eoff,  ^ito- 
niam  apud  te  e$t  fom  viloi  {P$al.  xxxv).  Et  quid  isia 
abiutio  sive  potalio  conferat  utiliutis,  insinuat  dum 
subdit,  et  in  lumine  tuo  videbimu$  eum  (ibid.) ,  aesi 
patenler  dicat,  te  luinen  scientiae  nobis  infundentc, 
obscura  divina^  Scripturx  inielligeinus. 

Dentes  ergu  sanctae  Ecclcsiae  sunt  qua$i  gregee 
lomarum  quw  a$cenderunt  de  lavacro,  quia  sacne 
Scripturae  tractatores  quo  magis  fuerint  a  terrenis 
actionibus  expediti,  et  lavacro  divlnae  inspiraiionis 
expnrgali,  eo  fortius  frangere  et  subtilius  terere 
valent  totain  Veteris  et  Novi  Testatnenti  iitteraiem 
soliditatem. 

Aileguricus  enim  sive  moralis  sensus  competea-> 
tcr  et  utiliter  profluens  ex  liiterali  superficie  san-^ 
ctaruin  Scripturaruni  decens  candor  ei  quasi  tlll«i 
cicns  pulchriludo  islorum  est  dentium. 

Uiide  et  subdilur/.Omnff  gemeUie  fetibui,  et  sia-^ 
r;7fi  nffU  <ii  inter  m»  Quid  sunt  cuitu  istoruio  f/^ 


IIM 


WOLBERONIS  ABBAT19  S.  PANTALEONIS  (COLON. 


an 


inelli  fi:liis«  nisi  aut  saiicurum  Scriplurarum,  qux  ^  sumroo  bono  quod  Deus  esl  «ndieiUei  cav»-*.  ipsiiis 


exposHione  quasi  conrringuniur,  duplex  sensus  ti- 
delicei  allegoricus  el  rooraiis  aut  duorum  Tesla- 
menlorum  cognilio  aut  gemuue  chariialis  exl)ibi- 
lioTNam  cura  iriplex  sil  sensus  in  loio  corpore 
diviiiae  ScriplunB,  hisioricus  scilicel,  allegoricus  eC 
n)or*lis,  iibicunque  bisloriciis  esponiturt  in  ali- 
quam  Isurum  duarum  parlium,  allegoriam  scilicet 
aul  moraluaiem  resolvitur,  plemroque  in  uirarum- 
que.  p^riiom  sensus,  uiiius  ejusdemque  hislori» 
redigituriiiiellccius,ita  ul  nonnunquam  quodbislo- 
ria  sonai,  iiou  nisi  mystice  intelligi  debeat.  De  quo 
triplici  sensudivinaeScripturadicilur :  •Scrt^f  «a  /rt- 
pliciurin  cordt  tuo  {Prot.  kxii).  Duonim  vero  lesU- 
lueutoruia  quasi«  gemeUis  dilanlurfelibiis,quiaquid- 


boni  percipiendi  ad  bene  agenduro  compuDguiitur, 
profecio  divinae  cbariUlis  igne  acceiiduniur. 

Labia  ergo  Ecclesiae,  boc  est  sancti  predicatores, 
sivo  ipsaro  praedicaiionem  officiose  componeiiles , 
fii;tti  vitia  coccinem  aunl,  quia  animos  audienliiifii 
ipsarum  rerum  quas  praedlcant  d  gnitaie  et  suavilaio 
ad  aeiern»  viua  amorem  succenduni. 

Unde  subditur »  tloquium  tuum  duict  :  leniori* 
bus  eniin  praeceplis  infirmi  aiirabunlnr,  avsterlori- 
bus  repelluntur,  in  lege  autem  peccantes  punlri  prae- 
cipiebantur  einoceoies  Ulionem  accipiebanl  quando 
oculumprooculo^  dcntem  pro  deute  {Exod.  xii)  dare 
jubebautur,  sed  ia  tenipore  gralifle  dulceetl  eU>- 
qiilum  EcclesiaD,  quia  peccaioribus  culpassnascon* 


quid  exponuniveldeVeteri,veldeNovo  Testamenlo  B  Uienlibus,  non  pcena  sed  misericordia  promiUilor» 


assumuni.  Porro  geminae  charitatis  feiibns  multi- 
plicantur,  quia  ad  luborein  eiponcndae  sacrx  Scri- 
pturae  irabit  eos  amor  Oeii  quem  in  ipsa  Scriptura 
dcJecUbiliter  sapiuiil;  amor  quoque  proxiiui  ad 
riijiis  uiiliuiein  banc  sibi  occupationem  libeuter 
assumunt. 

In  quibus  csl  iiulle  horum  gemeilorum  feluuin 
sieriliias,  quia  omnes  quos  lerreiiae  aaionis  pondus 
lum  graval,  et  divini  Spiritus  fons  saluberrimus  ia- 
vat,  possuiit  deleclabiiller  bac  geinina  itttenlione, 
luaiema  diieclioiie  itt  exponettdonini  librorum  ue- 
gotiis  vacaie ;  inlciitione  ad  allegoriain  et  inorali- 
Uiteiu^materia  ad  Vetus  el  Novuni  TcsiaiioNtiiin^  di- 
leclioiie  a>i  Beum  ei  prosiinum  respicienles. 

143  Vers.  3.  —  ^icicl  vitia  coccinea  iabia  tua^ 
et  eloquium  tuum  dulce  ;  ticut  fragmen  mali  punici » 
t(ii  ^nm  tuctf  abeque  eo  quod  iiurintecus  latei, 

Qiiarum  sepleno:  |Nilchriludinis  prsdicameulum 
esl  itcut  vitta  coccinea  labia  tua^  et  eioquium  tuum 
duice  :  labia  dicl  possunt,  divini  eloquii  prxdicalo- 
res»  sive  ipsa  eloquia  eleganter  legendo  vel  caniando 
prouunlianles  et  Dei  populum  sensus  vel  viicis  sua- 
viiaie  ad  Umorem  ei  ainorem  divinum  accenitenies. 
Uiide  el  villac  coccineae  oomparanlur,  quiasicul  villa 
eapillos  iie  disperganiur  conairlngii  el  oomponiiy 
ftat  prstdicaiores  saneil ,  slve  in  Eedesia  suaviier 
eanianies  vel  legeniea  audientero  popnlum  vincoto 
pacls  et  iinanimiuiis  eonjungunl  ei  sibi  invlccm  fl* 


ei  nocentes  si  respicianl»  aon  lalione  muictauiar, 
sed  poenilentia  absolvuiilur.  Sive  ideo  vit:a  cocci- 
nca  sancli  praedicatores  sunt,  qnta  prxdicaiianc  sitn 
superflua  cogiiaiionnm  el  operum  coiislringam,  ul 
per  sancUe  opcratioois  sliidium  divinx  cbarilslts 
igne  ardeanl  et  per  contemplum  saeculi  qaodain 
144  n^cnlia  mariyrio  rubeanl;  coccos  enim  ei 
igneus  ci  robeus  estyet  qui  divins  cbaritaie  l^vmt, 
omnia  pro  Deopaii  adversa  non  lirocni. 

Porro  quania  species  sepiiformis  pulchritvdlnis 
disciplinatoruro  in  Ecclesia  verecundiam  pnedieal, 
dum  dicilur,  ticut  fragmen  maii  pumciita  getm  nur, 
abeque  eo  quod  inlrineecue  iatet.  Maliim  punicnn 

p  dicfiur,  eo  quod  ex  Puaica  regioiie  sil  genus  ijas» 
translslum,  quod  etiam  dlciiur  inaluni  granaiam . 
quod  muliiludiiiem  in  se  contiiicai  grammMi ; 
fragmen  auiem  mali  punici  exierius  rabaty  inln- 
rius  candei,  ei  magis  (ractum  quam  Inlegmm  re- 
dolet.  Genae  ergo  Ecclesiae  ticut  frdgmen  mali  jm^ 
ni€i  dicuniur  esse,  quia  disciplina  religiosoroni  in 
domo  disciplinae  honestatis  habituin  prstendentiimi 
exlerius  verecundiam  in  facie  rosca  praefert  poi« 
cbriludine,  quai  ex  inUriori  procedil  menils  gra- 

•  tiosa  caudentis  operosilaie.  Candor  euim  pudKiiue 
qiii  fulgei  in  menie,  ruborein  verecundiae  gignit  in 
facie,  quando  ule  quid  liniei  snlma  religiosa  coin* 
roillere»  quod  honeslati  siiae  ikrogsl  vel  dlscipli- 
na*.  Unde  per  contrariuin  reprobae  mattii,  el  autla- 


dei  et  dilectionis  barmonia  consonare  fiiclant.  Nam  d  cter  peccare  non  erubescenii  per  propbatam  dicilur  ; 


viiu  subjectoruhi  a  vitia  sanctonim  prffidicaiorum 
quasi  dissonal  et  discordal ,  qoando  nec  recio  cre* 
dunt  nec  recie  operanttir ,  sed  cum  illoitim  prfledi- 
calione  ad  veriiaiein  ei  reciitudinem  perducuniur» 
qiiasi  eis  fide  et  dileciioiie  conjungunlur;  dum 
idem  quod  ipsl  creduni  et  diligunl,  aiqoe  eis  in  lege 
Pei  coiisenliunl.  Gunique  eamdem  veriiatem  pro- 
iiuniiantes,  vel  pulchro  conceniu,  vel  probabili  ra- 
tionl  assertione  audiunl  ei  aliendoni ,  per  graiiain 
coinpunclionis  fonius  se  in  amore  Dei  constrin- 
gonl. 

Unde  ei  vitu  cui  eomparaniur  dkilur  coccinea 
esse.  Coccus  quippe  Igiiei  coloris  esl,  el  quid  est 
chariias  nisi  ignis?  Quando  enim  aliqui  de  illo 


Froiia  muiierie  meretricie  facta  est  tibi^  et  N^/niiii 
erubeicere  {Jer.  iii). 

Vulius  ergo  deniissio,  et  glorlosa  oculorum  coui- 
posiiiOy  religiosae  el  pudicai  nientis  est  signuni,  at- 
que  ideo  congrue  •icttl  fragmen  muli  punici  dicun* 
tor  esse  moribus  honeste  couiposili »  qui  decoram 
sanclitalis ,  quem  iiileiilione  et  cogiuiione  inlerioa 
gestant,  cxlerins  habiiu  et  moribas  reverentar  in- 
sinuani.  Et  cum  exterior  geslus  religiose  composi* 
tus  laudabilts  sil,  loiige  lamen  laadabUior  asl  ille, 
inlerior  aniiui  habilus  qui  soii  Deo  ast  cogiiiluSv 
dum  vix  aut  nunquam  sufficit  sancia  anima  foria 
est  ostendcre  qoanla  inlas  divina  ardeat  charilate. 

Uude  cum  de  spoiisa  spo:isos  praemiiiafoi,  Micui 


ii85 


COMHENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  m. 


1154 


ftn^men  mali  pumd  iia  geum  liiff,  ttibdidit»  ahque  A 
€0  quod  inlnn$ecut  latel, 

Quid  est  eolnn  quod  inlnnseeufl  l»lel ,  nisl  vi§ 
ehariuiii  qus  soli  Deo  paret*  et  quidquid  honestA* 
tii  vel  sanciitaiis,  extrinaeeus  operatur. 

Sancta  ergo  Kcdesi»  disciplinata  eorda  quatl 
fraguum  mali  punici  sunt,  abtqua  ea  quod  iuirin- 
$i€u%  laiel^  quia  candorem  quidem  Tlrtuturo  quam 
Inlerius  habenl  per  Dei  gratiam»  kane  eiteriua  ex^ 
hibent  per  paticnti^  et  verecundi^:  fermam ,  sed 
ipsam  vim  quie  loiam  in  se  elScieoLiam  Yegetantem 
cl  couOrmaniem  sancti  Spiriiua  operajlione  couti- 
Det«  solius  Dei  judicio  reliiiquuui ,  dam  ia  magna 
quidem  spe  consistunt.  Sed  in  ipsa  sua  spe  siiie 
metu  non  sunt.  Yiin  quidem  in  se  divlnae  clmritatis 


Intiduk^  iraeundun,  inere^  «fitoi «s,  amaior^ 
Nemo  adeo  feru$  e$i  qui  non  mittuere  po$sil^ 
St  modo  cultura  patieniem  commodet  aurem, 
(llORAT.,  Ep,  I,  I,  59.) 

Si  enim  te  bujus  mundi  gloria  deleciat,  audi  apo- 
slolom  Joannem  dicentem  :  Noliie  diUgere  mundum 
nequ€  ea  quee  in  iiiiiiii<«  miii(;  $i  qui$  ditexerit  micii- 
dum,  non  e$t  charUai  Patrie  in  eo  (/  Joaii.  ii)  :  si 
vitio  inanis  glorke  teiitaris,  audi  Aposlolum  dtcen- 
tem :  Non  e§ciamur  inanie  gloriw  cupidi  (GaL  vi)  : 
si  avaritia  tenlaris,  audi  eumdem  dicentem  :  Quia 
hilarem  datorem  diligit  Deu$  {II  Cor.  n)  :  si 
libidine  tenuris  »  audi  iteruro  dicenlem :  Neech- 
ti$  quia  corpora  u$tra  templum  $unt  Spiritus 
eancti  t    Si   qui$  vioiaverit  templum   hoc,  di^pir- 


senUunt,  sed  quae  ex  ips.^  chariute  moribus  el  vila  B  det  illum;  tempium  enm  Dei  $aHcium  e$t,  quod 


prx.licanty  quo  apud  Deum  exaininepensenturigno- 
raiii. 

145  ^^^^^*  ^*  —  ^'^*''  turri$  David  coUum 
tuum^  qu(E  mdificata  e$t  cum  propugnacuti$ ;  mittect}^- 
pei  pendent  ex  ea^  omni$  armatura  fortium, 

Sexto  vero  loco  enumeratae  pulchritudinis  hoc 
ponitur  pnedicamcntum,  $icut  turri$  David  cottum 
tuumt  qum  adificata  e$t  cum  propugnacutie «  milte 
ctypei  pendent  ex  ea  ^  omni$  armalura  fortium,  Su- 
perius  pnenotavimus  per  collom  significarl  subli- 
inem    doctoruin   eloqoentiam  quae  Idcirco    turri 
eomparatnr,  quia  verborum  el  sensuom  proAindl- 
Ute  subKmalur.  Sed  haec  lurrie  David  dicilur,  Id  est 
niAnii  forti$9  quia  videlicet  quidquid  venusutis  vel  ^ 
subllmlutis  In  se   contincrt    doctorum  eloqula, 
sive  verbo ,  stve  scrlpto»  ipsios  proreeto  gratiae  ett , 
qui  aptritoaliter  manu  I6rtls  dicitor»  quia  ejos  esi 
Parcere  $uhjecii$ ,  et  debettare  $uperbo$, 
(Yiito.«  i£net(/.,iv,  654.) 

Sicol  de  eo  scrtptuin  esl.quia  $uperbi$  re$\$tit^  hum:- 
libue  aulem  dat  gratiam  {Jac.  iv).  In  corde  eniin  hii- 
roiliuni  requlesclt,  et  susp  eis  scientic  dona,  prout  sl- 
bi  plaeuerti,  eompeteiiter  distribuit ,  aKf  quidem 
sie,  «lii  ver»  sic. 

Quae  vero  sunt  propugnaculn»  quibus  haec  Inrris 
est  aedifieata,  nisi  rortium  et  sublimiuin  senlenlia- 
rum  munimenta  ?  Auclorilatibus  eniin  senieniiarura 
quibus  doetores  intontnt,  Ecclesla  inmiitur  et  ro- 


o$ii$  vo$  (I  Cor,  vi).  146  Si  ira  aninuim  puUal , 
audi  quod  dicitiir  :  Ira^cimini,  et  notite  peccare ;  et 
quia  ira  rirt  ju$titiam  Dei.  non  operatur  (P«.  »v).  Sj 
peccatuu  ioobedieiitiae  mentem  corrumpii,  audi 
scriptum  quia  melior  e$t  obedientia  quam  vicliuue  et 
auecuitare  magii  quam  offerre  adipem  ariatum^  quo^ 
niam  qunei  peceatum  ariotaudi  e$t  repugnare  ^  at 
qua$i  Hetu»  idototatrim  noite  acquieecere  (I  Reg. 
iv> ;  61  Impnileoiia  meoiem  grtvai,  atunde  seri* 
pium  qaia  Jitaiteiii  melior  eei  expngnatore  ur^ 
bium  (Prov^  xvi).  Si  superbiai  onimum  iml^t ,  oiiill 
seriptum»  quia  Den$  enperbH  roektit^^hnmiUbua  nt^ 
temdMgraiiam(I  Pel^y). 

Ecee  isti  suut  eljpei»  qul  pendeni  ex  4urri  el  pro-, 
pugnaeuUs  doqiiealissimoru»  dociorum  qooroin 
seoteniiaa  et  auetoriiaies  fortissimuni  soiil  Eeclestae 
muuimentttm»  ^raecepU  vero  ei  eonsilU  sunl  uoi- 
cuique  animae  coatra  vitia  ei  peccau  ^  doeumeu- 
lum  el  miiaimenium.  Mille  erga  ctgpei  pendent  ex 
ea,  quia  nuUum  est  vitium  conlm  quod  non  inve- 
nialur  muoimentum  ex  universie  diclis  et  scripiis 
sanclarumCatbolicorum  Patrum.  Sedquia  ineisdem 
ecriplis  reciuntur  et  foriia  saiiclorum  gesta  et  di- 
viiias  legis  praecepu  ab  ipsis  coiisUntissime  ser- 
Yata,  bene  euiiditur,  omnie  armatura  forAum.  Ibl 
euim  iuveoies,  quam  fortiter  contra  vitiaetpeccata 
armis  militiae  spiriiualis  pugnaverinl  quorum  ^r- 
molura  fuil  divinorum  maudatorum  obyervaiio  .ei 


boraiur  contra  perversorum  dogmau  et  gesu,  ne  D  pnecedeofwm  Palrum  ImiUlio.  MiUe  ergfi  clgpei 
supra  petram  fidei  fundota»  ulla  possit  tiniere  con^ 
irorkB  el  adversae  palHs  molimlna.  In  hac  enhu 
conspietunlHr  eonsHia  et  pr«oepta  virtiitom  et  mi- 
rlfiea  sanclorum  Patrum  faeta  atque  miracula. 

Und^  et  subditttr,  milie  etgpei  pendentex  en  ; 
quid  enim  miHenario  nomere  qui  pro  perfedioNe 
poiillury  nisl  UHiveraitas  designatur?  Mille  namque 
clypei  sunl  nniversa  vlrlutum  doettinenia,  qnm  itos 
muniuni  contrt  oppugnaniia  viliorura  roachina- 
roenta :  Nam  sl 

F^rr^f  aranffa,  mieeroque  cupidine  petne  ^ 
Suni  verba  e$  vocae^  quibue  hunc  iotiire  doiorem 
l^ouit  ek  magnam  marbi  dfiponere  panem* 
Lnndi$  amore  tume$t  Sunt  certa  niucnta^  qum  te^ 
7cr  fure  tccto  poterunt  recreare  tibelto. 


01  omiiif  apmatttra  fortium  pendeni  ex  ea^quiv 
^uidquid  foriitudiiiis  coutra  bosus  aoimaa  quaerere 
libel,  in  doctisaimis  patrum  sentemiis  el  maguificis 
geatis  iuveaire  liceU 

Sed  cum  idem  ofiicium  habeaiit  muniondi  pro- 
pognacnla  ei  clypei,  in  boc  tamen  diflenmt »  q«od 
propugnacttla  luimobiliter  sttbslstant ,  chrpei  ver» 
mams  lofieri  et  HM^veri  posstai.  Quid  auiem  dici  poe* 
sunipropttgnacttla»  nisi  sonctarttui  iniracubil  Qoiil 
vero  elypei ,  nl  saiieurttm  vlrliiliim  eulttte  oiiami. 
In  Serlpinra  ergo  sacra  quam  dociorum  prolorttnl 
etcommendttttleleqttia,  mirittea  ttarraiuur  sanclo- 
rum  miracttla,  q««  nosqaidem  ogeoe  ei  qoaai  mso» 
Tcre  non  pessumua,  opera  verafinaium  eieraeia 


IUi5  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  41^ 

ti  qnasi  roanu  tenendo  diversis  siiidiis  nnoTere  pro  A  ei  in  duobus  uberibus  Ecclesix  seplimo  et  uUimo 

piilchritudinis  loco  praedicanlur. 


modulo  Roslro  quique  possumus,  si  Dei  aniorc  ar 
demns. 

Bx  collo  ergo  sanctae  Ecclesiae  mUle  clypei  pen- 
aenl  et  omnh  armalura  fortium,  quia  in  sacra  Scri- 
plura  quam  doclorum  relegit  et  ornat  eloquenlia, 
generaliter  conlra  viiiorum  jacula  et  protegentia 
tulnmenUi,  et  repellentia  invenit  armamcnta. 

Yers*  5.  —  Duo  ubera  tua  $icut  duo  hinnali  ca- 
preoe  gemeUi,  qui  paicuntur  in  liHii  donee  aspiret 
diti,  et  incUnentur  umbr(e. 

147  Septimum  vero  praedicalae  pulchritudiiiis 
tale  praeconium  est :  Duo  ubera  tua  iieut  duo  hinnuU 
caprem  gemeUi,  qui  patcunlur  in  UUii  donec  aipiret 
die$  et  incUnentur  umbrw.  Sicut  supra  probalum 

est,  per  duo  ubera  poiest  accipi  diligenlia  magi-  B  doceiur,  et  discilur,  subdit 
strorum,  minores  erudientium,  gemina  pietatis  et 
scientiae  doctrina  :  pietatis  quidem  quando  eos  in- 
formanC  activae  et  contemplativx  viiae  lionestatc, 
sive  Dei  et  proiimi  dilectione ;  scientiae  vero,quan- 
doeos  instruunt  Veieris  etNoviTestamenti  lectione, 
ftive  ejusdem  Scriptur»  blstorica  et  allegorica  expo- 
sitione,  Quae  duo  ubera  iicut  duo  hinnuU  caprecr 
gemeUi  siini,quia  Ipsi  erudiioresminoruminEccle- 
sia  pavi  suiil  in  oculis  suis,  juxla  doctrinam  majo- 
rum  ngentes  et  docentes,  et  nihil  de  propria  scientia 
pracsumentes,  sanclos  patres  vita,  moribus,  do- 
c!rina,Teliili  filii  malres  sequendo  ad  superna  ten- 
dentes,  atque  in  his  quotidie  ingciiio  et  intellectu 
proficientes,  secunique  eos  quos  docent  ad  altiora 


Porro  historica  el  allegorica  expositlo  iion  iia 
seinper  inseparabililer  jonguntur,  quia  plerumque 
sola  pura  bisloria  esl  tenenda,  noiinunquam  sola 
allegoria  quando  pleraqiie  juxta  liticram  slare 
possunt,  148  qu^  Jux^A  spirilum  minime  possunt, 
et  juxta  spirituin  quucdam  iMielliguntur,  qnae  juxia 
litteram  nullo  roodo  accipiuntur. 

Yerum  ubi  simul  congrueconveniunt,  non  incon- 
venienter  praedicta  gemellorum  similiiudo  aitendi- 
lur,  ut  in  duobus  uberibus  Ecclesiae,  quasi  duo  hin- 
nuli  capreae  geuielli  indivise  praedicenlur.  Sed  quia 
bmne  pietatis  studium  ad  certum  spectat  finem, 
nihil  enim  boni»  nisl  pro  xterna  adiplscenda  vita 


Qui  paicuntur  in  UUii  donec  atpiret  die$  et  inell* 
nentur  umbrcB ;  omnium  eniin  supe;ius  posilaram 
specierum  qualitates,  quae  in  pulchritudine  Qbenim 
Ecclesiae  praedicalae  suntin  hrHS  pascuhtur,  bocest 
in  candore  et  odore  virtutuin  nutriuiiCur ,  qaia 
nemo  activae  et  contemplativ»  vitae  honestate,  sive 
Bel  et  proximi  dilectione ,  sine  utrlusque  testa- 
roenti  pagina  proficit  nisi  per  mundiiiam  roentis, 
et  exercitium  bonae  aciionis. 

Et  quandiu?  donee  atpiret  diet  et  incUnentur 
umbriBt  hoc  est  donec  dies  aeternae  relicitatis  illu- 
cescat,  etnox  bujus  mortalitatis  deCciat,  tomqiie 
videatur  perfecte  in  veritate,  quod  hic  videbalur  per 


inteirigenda  ei  appetemla  ducentes.  Qui  bene  non  ^  8pecu>M«n  in  «nigmaie,  et  quod  hic  tenebatur  in  ^ 


absolute  hinnulis,  sed  gemellis  comparaniur,  pro- 
pter  easdem  sili  inseparabiliter  cobaerentes  geminas 
pietatis  et  scientiae  docirinas,  ut  veliitl  uuo  mo- 
iiieiito  gencratae  neutra  parte  sui  priores  existant. 
Nain  seniper  Ecclesia  Christi,  utriiisque  vitae,  hoc 
esl  aciivsc  el  contemplatiTae  alumnos  habuit,  sem- 
perci  Deielproximi  dilectione  viguit,semperutrius- 
que  Testanienli  scientia  claruii.  Utrunique  auieni 
testamentum  itasibi  insepnrabililerestconjunctnm 
ut  alterum  alteriits  sii  siguificativnm  sive  cxposi- 
livum,  nam  Yelus  Novum  significat,  Novum  Yetus 
exponil.  Sic  et  dilectio  Dei  sine  dilectionc  proximi, 
nec  proxiuii  sincdileciioneDei  esseullatenuspotesl. 


ibi  tenealur  in  re.  Ibi  duo  ubera  illa  quae  supra 
quadrifariain  distinximus,  in  illo  die  aelernali  vi- 
debuntur,  non  in  labore,  sed  iii  pr.'emio,  quod  si- 
gnificant  diei  aspiralio,  et  umbrae  inclinatio,  uii> 
bra  euim  laborem,  dics  praeiniuin  siguilicat. 

Dictio  vero  ista  donec^  non  pro  determinalionc, 
sed  pro  sempilerno  ponitur ,  ut  intclligamus  iain- 
diu  in  hac  viia  laborandum  bene  operando  do« 
nec  a!ternam  coniprehendamus  viiam  feliciter  quie- 
sceiido. 

Vers.  6. —  Vadam  ad  montem  mtjrrhof,  ei  ad 
collem  thurii, 

Posiquam  dilecius  in  corpore  dilecise,  id  est 


qnia  alteranlteriusestprobativa.Namquiproximnin  n  ^^^^'^^i^  ^Srcgia  varielale  distinctus  piilchritudi- 


dillgit,  Deum  diligere  probatur  qnia  ut  proxiinuin 
diligat,  Dei  aniore  iiivitaior,  Neque  contemplativae 
vllM  amator  esse  polest  qiii  aclivam  vitam  igno- 
ral,  neque  activam  lenet  qui  contemplativain  non 
desiderat. 

Duo  ergo  uno  tempore  unum  idomque  faclentes, 
quia  subsistendi  consequeiitia  convertuntur,  consc- 
quiturenim,  ut  qui  Yetus  intclligit  Teslamenlum, 
intelligat  Novuro ,  dum  unum  sunt,  hoc  in  figura, 
illud  in  veritatev  et  qui  diligil  proximum,  diligat 
Deumyet  e  converso  qnod  semper  siniulcsseoporiei, 
contemplari  autem  Deum  non  potestqui  bene  agere 
iiescit.  lixc  ergo  diio  utrobique  indiviso  existentcs 
niodo  quasi  sub  una  gcncratione  gemelli  dicunfiir. 


nis  enuiiieravil  species,  subdit  generalero  omnlum 
roembroruin  decorem  quem  debent  habcre,  qoi  ad 
ejus  corpiis  volunt  pertinere.  Sed  istuin  decoreiu 
duplici  modo ,  hoc  est  carnis  mortificalione  et 
devoti  spiritus  postulnlione  :  nam  qui  secundum 
carnem  ambulat,  et  spiritu  facta  cariiis  non  morti* 
ficat,  non  est  de  illo  pulchro  corpore  Ecclesi«, 
quae  non  habet  maculam  neqiie  riigam ;  qui  enim 
iunt  ChriiU^  earnem  tuam  cruci^xerunt^  cum  9Uii$ 
et  eoncupi$centii$  (Gal  v) ;  devoli  qnoqiie  spiritus 
postulatioex  divini  Spiritus  nascitur  afflata  de* 
roentissimo ,  quia  ipte  Spiritut  poiiulai  pro  n»bi» 
gemitibu$  inenarrabilibui  (Rom.  tiii).  Postulat 
quippe  dicluin  est  postularo  facit,  quia  ,ciijus  ni  *u- 


1 157  COMMENT,  IN  GANTICA 

tem  replet,  in  compunclionis  graiiam  148  ■"O'  A 
Yety  ut  aut  ex  peccalorum  suoruro  consideratione , 
ani  profuluri  regni  dilaliona  gemai,  geinens 
cxoret,  exorans  quandoque  accipiai,  sive  pecca- 
lorum  veniam,  sito  desideralae  beatiludinis  co- 
ronam. 

Carnis  ergo  morliflcalio  per  myrrliam  cxprimi- 
liir,  propter  laboris  et  passionis  amariludinem ; 
porro  devoli  sp  ritus  postulaiio  per  thos  accipitur, 
propier  quodaiiimodo  rumiganlein  cxiguae  com- 
punclionis  vel  poeiiilenlix  mcerorem,  vel  cbarilaiis 
ardorem,  ex  quo  dirigilur  ad  Dcum  pura  meniis 
suppltcantis  oralio.  Sed  cum  utrxque  virlutes, 
videlicet  carnem  niorlificarc  e t  frequer.ter  orare, 
siiinmae  boneslalis  ct  utiliialis  sint  in  corpore 
saiiciae  Ecclesix,  ea  tainen  exccllenlior  compro-  B 
baiur,  quae  majori  labore  aniini  et  corporis  acqui- 
ritur. 

Quocirca  ut  earum  merilum  distinguatur,  niyr- 
rba  montis,  tbus  collis  nomine  prxdicalur:  dicit 
ergo,  vadam  ad  monlem  myrrha^  tl  ad  collem  ihurlt, 
ac  si  aliis  verbis  aperlius  dicat  •  ad  eorum  menles» 
qui  ea  inteniione  luborant,  ut  se  viiiis  et  peccatii 
inoriiflcent,  et  hoc  assiduis  orationibus  obiinere 
siudent,  vadam  per  cooperatricem  et  collatricem 
gratiam,  ut  probem  easmea  inbabiuiione  digna^, 
quas  barum  pulcbriludo  virlulum  deleclat,  dum 
sum  paralus  et  subvenire  laborautibos,  et  annucre 
siipplicantibus* 

Vers.  7.  —  To(a  pulchra  ei  amica ,   el  macula  ^ 
non  eti  in  le. 

Cuin,  iiiquil,  le  superius  scptcnnis  puIcbritiiiU- 
Dum  exiulerim  pra.*coiiiis,  ac  dcinde  montein  myr- 
ibx  collemqne  iburis  in  le  dignanler  altenderiin, 
iiiagua  quippe  eininenlia  menlis  est  niorlificat» 
cariiis  subjeclio,  unde  nascilur  liberi  spiriliis  con- 
templaloria  ad  Deum  interpellatio,  sed  moitilica- 
tionecarnis  ita  sopiuniur  vilia  et  peccata,  uc  nibil 
sit  quod  spirilui  rcpugnet,  sed  lanla  et  animi  puri- 
tas  et  acqualltas  ut  nullas  in  tiio  corpore  sorcles 
possis  admiitere,  qiix  decoris  lui  graiiaui  valeant 
obliierare. 

Tola  ergo  pulchra  et  amica  ttiea,  et  macula  non  e$i 
in  le;  maculn,  inquam,  iionest  in  le,  bocest  nullam 
lial:et  essentiam,  quia  etbi  aliqua  panimper  et  bu-  D 
mana  fragilitaie  accesseril,  cilo  corJis  couipuu- 
ctione  et  huinili  coiifessioue  atque  quotidiana  ora- 
tiune  repellitur. 

Vers.  8.  —  Veui  de  Libano,  sponta  meat  veni 
deLibanOt  veni:  coronabertt  de  capiie  Amana,  de  rer- 
tice  Saniret  Hermon^  de  cubilibut  leonum^  de  monti- 
tibut  pardornm  f 

Quapropier  veiii  de  LibanOf  tponta  mea,  veni  de 
Libano,  lioc  est  qula  devicU  jam  el  mnrtiflcata 
omnis  carnis  concupiscenlia  ,  cordis  et  corporis 
niundilia  candida  es  effecla;  teni  de  Ubano^  hoc 
cbt  de  hac  candidatione  tua,  Libanus  enim  candh' 
tatio  inierprijutur,  veni  auiem  non  semel,  scd 
ilerumy  quia  noo  150  tantum  debes  placere  eo- 


CANTIC.  —  LIB.III.  II6S 

gilalione,  sod  et  oprre,  veni.iuqunm.de  liac  candi- 
datione  lua;  venire  quippe  non  poles,  nisi  sis  can- 
dida,  et  veluli  mea  Sponsa,  qux  jam  per  banc  caii- 
didationem  ineis  amplcxibns  es  digna ,  in  regni 
qnoquc  mei  transi  consorliom,  ut  UninuUbilem 
deinceps  leneas  candidal»  auimae  statum  et  babi- 
tum.  Veni  cl  lertlo  quia  iion  prodesl  tantum  pla- 
cere  cogitalione  et  opcre,  nisi  el  placeas  ipsius 
boni  operis  perseverantia,  qux  esl  futurae  feliciUlis 
cerlitudo  repraescnlaiiva. 

Sive  ut  fidem  sanclae  Trinilalis  denuntics,  vcdI 
prxdicando  Palrem,  vcni  pncdicando  Filium,  veni 
praedicando  Spiriium  sanctum  et  unum  Deum  in 
bis  iribus  distinguendo  personis,  sancu  religionis 
consiiiue  sacramenla,  totumque  orbem  bujus  fldei 
iinmutabili  verilate  confirma. 

Sive  veni  fide,  veni  spe,  veni  chariute,  hoc  est 
omnein  boiii  operis  perfectionem,  flde  assume,  spe 
repone,  cbariute  amplectere.  Sive  corporis  et  san- 
guinis  mei  sacramenluin  et  rem  saerainenii,  veni 
fideliter  credendo,  veni  reverenUr  tractando  ,  veni 
s.ilubriier  sumendo,  ui  per  hoc  meum  animae  re* 
luedium  inihi  incorporala,  vere  niea  dicaris  siionsa 
et  amica. 

Sed  ad  hujusmodi  incorporaiionem  venire  nou 
poies,  nisi  de  Libano ,  hoc  est  vel  caiidida  bapii- 
smaie ;  vci  si  ob  culpain  lui  de  meo  fueris  pracci.a 
corpore  prisiinum  recipiens  candorem  fonte  poe- 
uileniiae. 

Ilxc  auiem  omnia  verilaiis  ct  fidei  documenia, 
per  lotius  nmndi  spaige  climaia  ,  ut  laus  inea  an- 
uunlielur  per  te  usque  in  fiiieslerrae;  quxrentes 
inea  sacramenla  quaerani,  agnoscanl  el  suscipiant, 
earumque  couversio  lua  lial  rcmuiieraiio.  lloc  est 
enlm  quod  sequilur,  coronaberit  de  capue  Amana^ 
de  verdce  Sanir  et  llermon^  de  cubilibut  leonum^  de 
montibut  pardornm, 

Per  \ijtc  iria  noinina  montium  dcsignaiilur  trcs 
spccies  alliludinum  mundaiiarum  ,  quarum  de- 
sUuctioiie  sancta  Ecclesia  peifeclam  consecuia 
est  paccui  ,  buin.lialionc  perpetuam  mcruit  co- 
ronam. 

Prima  altitudo  AiU  in  cultoribus  idoiorum,  qui 
cum  bonum  insitxsibi  ralionis  el  yisibiliuui  rf^nim 
pulcbriiiidinem  ipsarum  omniuin  Creatorem  co- 
gnovisseni,  noitftcttf  Detttit  glorificaverunt^aut  gra* 
tuit  egeruntf  ted  evanuerunt  in  cogilationibut  tuit^ 
et  obtcuratum  ett  intipient  cor  eoruttt,  quia  eommU" 
tuverunt  veritatem  Dei  in  mendacium ,  et  urvierunt 
creatura:  magit  quam  Creatori  {Rom.  i)  :  hocque 
modo  Deum  contemneret  quaedam  fuit  altiiudo  au- 
perbi«e« 

Altera  altitudo  fuit  reproborum  persecutio,  qul 
Deo  perversis  moribus  coutradicentes,  veriuiis  el 
jiistitiae  praecones  inagnis  persequeliantur  liyuriis» 
iiiultis  aflQigentes  poenis  et  ad  mortem  usqoe  com* 
pellentes,  sicque  ipsi  Deo  in  electis  c|ijis  repugnare» 
(uii  etiam  qaaedam  allitudo  superbiae. 

151  Porro  teriia  altitodo  fuit  baereticorum  pcr« 


1159  WOLBERONIS  ABBATfS  S.  PANTALEONIS  COLON.  IICO 

terM  locutio  sive  conscripiio,  qna  rulcm  venin  A     Al  wtro  h.-ereiiel  anaikema  dicanlur,  id  esl  scpj- 
desiniere  conabantiir  per  linmaiiani  ralionem,  el 


simpllciiatem  sacrae  Scriplur»  qnoilain  rasln  dia- 
lectici  sermonis  corrnmpere  laborabanl ;  qni  dnm 
tapientes  ▼ideri  appeierent,  stoiti  facli  sniil.qnadain 
nieniis  snperbia  scientiam  tanlnm  snam  ostenlare 
cvpientes. 

Amana  anlem  mlerpretatur  nociuma  avit,  Sanir 
den$  vigUiarum,  llermon  anaihema  :  qose  signiH- 
catioiies  noniinum  priino  quiilem  ipsi  cnpiti  om* 
ninin  rniqnorum,  dc  quo  scripmm  est :  Ipseenhn  ett 
rexiuper  ornnet  fiHot  tupirbite  (J ob  xli),  aplarl  pos- 
snnt  Ht  dicalur  nocturna  avis,  el  dens  vigiliarum  et 
anaibema.  Neeturna  qnippe  arlt ,  qua!*alto  nomine 
noctna  tcI  lueiruga  djcilur,  diabolns  recie  nuncn* 


rati  a  Deo,  quia  dnm  ab  Ecclesic  cofnmunRMe 
propier  fidet  perversitalem  ferro  abscislonls,  boc 
est  excommoBicationis,  separantnr ,  profecto  a  ei- 
pttc,  hoc  cst  Clirislo,  separantnr.  Apostoliis  sateoi 
dicil:  Si  quit  vobit  aliud  pradieaterU  quam  quad  a 
nobit  accepitlit,  analkema  til  (GaL  i);  sed  inrrelici 
alind  praedicaveront ,  quam  quod  ab  apostolis  prs- 
dicatnin  ruerat  :  ergo  anathcma  fuernnt »  Ideoqoe 
anathemattzati  et  excommnnicati  ab  Ecelesla  pro- 
fecti  snnt. 

Igltur  sponsus  sponsae  ter  Veni  inclaniiiaC,  m  ei 
istorum  capite  vel  vertice  ter  coronandaro  osten- 
rfat ;  coronaberit ,  Inquit ,  de  eapiie  Atmatut ,  de 
vertiee  Sanir  et  ttermon.  Quomodo  antefn  corona- 


patur,  qni  odit  Incem,  id  est  opera  bona,  et  diligit  ^  beris?  primo  de  capite  Amana,  hoc  est  de  cultoribas 


peccata,  (|nae  »ont  opera  tenebranim,  et  sicnt  scri- 
ptum  est :  Dormit  in  umbrajn  teereto  thatami(Job  xl)» 
quia  mentesqnas  tentando  circnmvolat,dnm  pcrcon- 
sensuin  sulijngat,  qnasi  in  nmbra  pecrati  sibi  re- 
qnieni  parat.lpse  et  dent  vigiliarum  dtcitiir,  quia  de  eo 
scriptum  estqnod  tanquam  leo  rugientcircuit  quareiu 
quem  devoret  (1  Petr,  v),  cnjns  vigilare  cst  nunqnani 
a  mala  volunlaie  quiescere.  Anathcma  qtioque  non 
incongrue  dicilury  qnia  seqnesiralus  et  qnasi  excom« 
inunicatns  a  consortio  bonorum  spiritnum ;  aiios 
qnoqne  secum  In  inleriluin  trahere  festinal,  ntsicnt 
ipse  ,  Ita  illi  qnoque  a  Deo  flant  anathcnia. 
Qtiae  ergo  capiii  conveiiiunt»  non  inconvcnienter 


Idolomm,  qui  ad  prxdicationem  tuam  conversl« 
fide  et  actione  velui  boii»  arbores  procreveront , 
qnorum  conversio  et  profectus  tui  profeclo  fuit 
capilis  omatns.  Deinde  ctiam  coronaterii  dt  ver- 
tice  Sanir^  boc  est  de  persecotoribos  sanctomin  qni 
lols  exhortationibns  et  miraculornm  terroribus, 
deposita  feritate,  Chrsli  se  jngo  submiseranl,  qno- 
mm  eiiam  conversio  et  hnmiliatio  coronae  tax  pro 
labore  est  ainplificatlo. 

Tertio  coronaberit  de  vertiee  Hermon ,  lioc  esl 
snperba  eloqncntia  haereticorain,  qui  posfquam  tua 
raiionabili  et  cnm  sapicnila  sanae  doctrinae  eloquea- 
lia,  a  suae  falsae  scienttae  praviiate  demutail  siiol, 


el  nienibris  convenirepossunt:  diximus  anlem  paulo  q  fidem  quam  prius  iinpugnabant,  forilssima  ventaUs 


snperlus,  tribus  his  nomlnibns  montium  significari 
posseiresspcciesaltitudlnommnndanamin,qiiascon- 
siituimusin  tribus  qualitatibus  hominum  perverso- 
ram,videHcet  in  Idoloruni  cultoribns,  et  sanctorum 
persecutoribns  et  haeretlcis. 

Sed  videnduni  qnomodo  isiorum  noininum  inter- 
pretatioiies  talibus  convenianl  :  cullores  nempe 
idolorum  iion  absurde  nocturna  avit  (Ilci  possuiit, 
propter  inenlis  caecliatem  et  leviiatem  :  caeciiaicm 
quldem,qnod  sicut  hacc  avis  diem  fugit,  et  nocte 
magis  vagalur,  ila  ipsi  lumen  veritatls  et  UJei  re- 
cipcre  noleiites,  tenebras  infidcliiaiis  inag:s  ample* 
ctebanlur,  qnandiu  gratia  Dei  ab  hac  infidetilate 
non  liherabanlur.  Pormpropier  levilatem  avtcom- 
parantnr,  qiiTa  tanta  erroris  incenKndine  vaga* 
bantur,  nt  nihil  vrrL  nihtl  stabilift  in  sito  cultu 
comprehendere  possent.  P^rsecutores  vero  sancio- 
mm  dent  vigiHarum  dici  possunt  propter  feritatein 
ct  Iinmanitatem  pcrsecutionum,  ut  deiis  152  ips^ 
sit  feriias,  vrgrliae  vero  persecuiisnes  qnieiem  non 
habenies  :  nam  et  in  Jeremia  scriptum  est,  qtiia 
cum  dixisset  Doniiiius :  Quid  tu  videt^  Jeremia  ?  re- 
spondit :  Virgam  vigilantem  ego  video;  et  Dominut : 
Bene,  Inqult,  dixitti^  quia  vigilabo  ego  tuper  verbo 
meo^  ut  faciam  iUua  (Jer.  i).  Quo  modo  ergo  hoe 
loco  virga  vigilansaccipitorcorreptio,  propterpec- 
cata  populi  non  qoiescetis  donec  compleatnr,  sic 
potesi  ilici  dent  vigHiarvm  ferltas  pcrsccutionum 
vigHans  in  pcena  et  nece  sanctoruin. 


asseriione  derendebant ,  quoruni  ad  reclam  fidem 
reformatio  lua  est  corona  ct  laboris  remuneratio. 
El  qnoniam  e  contrarlo,  sicut  onfma  justi  tedet 
ett  uei  (Sap,  vii; ,  ita  anima  penrersl  (labilaiio  est 
Spirilus  immundi,  scquitur  :  A  cubilibut  leonum^  a 
montibut  pardomm  :  qnos  sub  trium  moniium  vo- 
cabulis  distinximus,  recte  dici  potuemnt  cobilii 
leonnm,  qnia  dtrni  ea  sibi  mallgni  spirltus  per  niali* 
tiain  Sttbdidernnt ,  Ipsam  In  eis  malitiam  per  sng- 
gestionem  suam  ct  consensuni  illorum  nntriendo 
qnasi  in  qnihosdani  cnbilibus  quieveronU  Leones 
namqnc  maligni  splritiis  sunl ,  qni  ad  decip:emfnm 
153  hninannm  geiiiis  circnniquaque  rugiunt, 
sangniiiein  anlmx  sitientes,  hoc  csl,  virtutuni  uii- 
D  trinienta  aiiferreab  anlina  cnplentes.  Sicuteiiiin  la 
sangulne  hoinlnis  vita  ipsius  esi»  ila  In  nutilmentts 
vrrtutom  vita  aniniae  cs 

Montes  vcro  pardortim  super  snperbiam  eadem 
sunt  corda  rcproliorumy  pardi  autein  Idem  sunl  spl- 
riius  mallgnl  proptcr  ferociutein  el  multiplices 
specics  qiusl  varlos  colores  fraudium  millenaram. 
A  eubidbut  ergo  leonum  et  monlibut  pardomm  Ec* 
clesta  coronatnr,  qnla  dnm  lllorum  menies«  qui  ler- 
renis  et  perversis  actobus  Incnbantcs  cubilia  daraio- 
nuro  fuerant,  prxdicatlone  sof  divinx  gratiae  eAcil  ' 
sedes;  illomm  criaro  corda  qiiisn|>erbain  quasi  sin* 
gnlarem  vltam  vel  scientiain  pRvtendenles  Tarlos 
scctnmiii  ct  hxrcsium  colorcs  prolnleriini  /  dtviiia 
inhabitationc  in  spirllu  hnniiftfntls  dlgna  eflcli;ei 


liCl  COMMEiNT.  LN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  IH.  nu2 

iiloruin  Hiiiiiritm  coii\crsionc  ei  profeclu  luajore  pii  A  rimenium.  Noii  tMn:ii  fiJes  conlra  raiioncm,  sc<l  su* 

pra  ralionem ,  ei  icioo  qui  nihil  vuil  cmlcre  nisi 


Jaboriscuiuulalur  rnictu 

Vers.  9.  —  Vulneraiii  cor  ni^ttiti,  loror  mea 
ipoHsa^  vuluerneti  cor  meum  in  uno  oculorum  iuo* 
rum  et  in  uno  crine  coUi  liit. 

Adliuc  anipiius  sponsus  sponsae,  id  e^l  Cliristus 
Ecclesiiv,  sive  cujitsque  fidelis  aninus  sludiuin  el 
profeciiiin,  ei  ip&ius  profecius  decorein  ei  ineriium 
approbal  el  mir^lur,  ul  cum  superius  sepieni  pul- 
(liiiludinis  ejtis  parics»  quasi  in  oxlerioii  ojiis  ha- 
biiu  priino  enuiueraveril,  dcinde  dupliccin  tnlerio- 
ri!>  habilus  qualilatem  exposueril»  lcilio  Iripliceni 
cl  aiioruni  profeclibus  corouatn  obtuJeril»  m  qiiibus 
omnibus  inagnuin  svlx  diguationis  beneplacitutn 
oslenderit ;  uuuc  infcrai  cniinentiorem  ,  et  quasi 


raiionem , 

quod  ratioiie  cotnprchc:idil,  ul  philosophi,  non  ha- 
bel  ineriluiii  (idc  sua  ,  sed  qui  illud  quod  ralioni 
nou  cst  conirariiitn ,  ci  tatnen  supra  taiionem  e^t, 
crcdit :  uiidc  ait  Apostolus:  Propeetl  verbum  in  ore 
«110,  el  in  cordeUuo,  hoc  e$t  verbum  fidei.  (Itom,  x.) 
Christus  quoque  coutra  rationein  iion  est,  sed  sii- 
pia  ralionein  ;  in  uno  crgo  oculorum  dileciio,  in  uno 
crine  colli  fides  expriinitur.  Sed  qula  fid<;s  pcr  di« 
Icciiunctn  opcians  (iiuilamentum  estomniuiu  bono- 
tuin,  sine  dileelione  autem  in  ipsa  fide  nulla  virlus 
csl,  dtemones  enim  credunt  et  contremiscuHt  (Jac.  ii), 
nlquc  ob  hoc  duo  hx*c  distingui  nequeanl,  ubi  pcp- 
fectx  virtuiis  inentcm  Dco  conjungunl<  uno  eri^o 


prac  cxHcris  luaxiinam  pulchritudinis  pariem  bipar-  ^  speculaiivu!  dilectionis  oculo,  et  uiio    criiie,  id  est 

lidei  sublililate  qux  duobus  maxiine  consiut,  niy- 
sicrio  scilicct  diviniutis  ei  sacrainento  incarnatio- 
nis  cor  dtlecti  vuliieratur,  quia  mentis  fi Jc  ei  dilc- 
ctione  abundanlis  vi  quodainmodo  ad  magis  cogiio- 
sccuduin  penetratur ,  unde  non  semel  sed  iAcruni 
rcpctendo  diiit  :  Yulneratii  eor  meum,  toror  mea 
iponsa,  vulncrasti  cor  menm.  Yuldc  eaiiii  comincn- 
dubiJe  est  ante  oninipotentis  Dei  oculos  el  fidcs  pcr 
dilectioiicm  Of^erans,  ci  dileclio  per  fidciii  profi- 
cicns  :  fidcs  ncnipe  totius  boni  fundatncntum.  dile- 
'ciio  superxdificans  Ipsius  fundainentuiu  decus  ct 
ornainentutn.  * 
Alio  quoque  tnodo  intclligi  polest  155  unus  oculo- 


titain.  in  qua  soror  et  spotisa  pr»  ipsius  dignitalis 
magnitudine  cor  sponsi  in  codein  suo  beneplacito 
nou  tanium  pcnnovcrit,  sed  ctiam  vnlneravcrit, 
soror  per  fideiii,  sponsa  pcr  sanctuin  el  vtrum  aino- 
rcin.  Sed  qiix  c»t  pars  ista  bipartita :  (Jnum  oculorum 
et  unum  crinis  colli?  Si  in  ctijiisque  scnsu^geniinos 
tunquain  in  uiio  corpore  oculos  aitcndimus,  uiiuin 
in  dextcra,  alleruin  in  sinistra  partc  poneinus.  . 
Sed  siiiislrx  partis  oculus  estomniuin  rcruin  visi- 
bilium  niirabiliiercl  ordlnabiiit^r  dispositarum  de- 
niiraliu;  ex  quarum  consideratione,  aliquain  licct 
pcr  spcculuni  ct  in  xniginaie  Creatoris  colligat  lua- 
gniiudincm,  pidchriiudin^m  atque  polcntiain,  ct  in 


ndinini&traiione  earutn  atque  gubernatione  s:ipieji-  ^  r^"^  ^i  unus  crinis  colli,  videliccMdentitiisclimmu 
'      "  '        "  l3hifiias,quantuinadaniniisiatuininproposiloboni» 

nl  iii  uno  oculorum  sit  eadetii  sempcr  et  indeficient 
spirilualium  intentio  aciionuin ;  in  uno  vero  crine 
colli  idcin  seniper  et  persevcruns  habitus  huniilila- 
tis  et  dejcclio  inentis ;  unde  scripluin  est :  llomo 
sanctus  in  sapientia  manei  ticut  sol ,  stultus  autem 
ut  luna  mutatur  (Eccli,  xxvii),  cl  de  vacc^s  arcatn 
Dei  portatitibus  sciiplum  esl,  quia  ibant  in  directum 
et  uno  itinere  gradiebantur ,  et  non  declinabant  ad 
dexteram,  neque  ad  sinistram.  (I  Reg  vi.)  Quid  eiiiin 
est  arca  Dei,  nisi  m<».ns  sancti,  in  qua  per  diversa- 
ruin  dona  graii:iruni  diviiiiias  conliiietur  ;  scd  qui 
iianc  portat,  nccesse  est  ut  a  via  Juslilise  iion  decli- 
net,  ne  pervcrso  Itinere  gradiens,  rccedente  gralia 
p  divina  a  men^e ,  jam  Dei  arcam  niinlme  dicatur 
fcrre.  Unuin  crgo  oculoruiii  una  esl  via  coram  se 
rectc  gradientium,  sicut  de  s&nctis  aninialibus  cicri- 
bitur,  qula  unumquodque  antifaciem  suam  gradieba^ 
tur :  unus  soculorum  idein  est  aniini  vullus  semper 
ea  quos  retro  sunt  obliviscens,  et  ad  ea  qu<g  sunt  ante  se 
extendens[Philip.  iii).  Unuscriniscolli  e.:dein  seuiper 
buinilitatis  parvitas  el  lenuiias  tanta,ui  cum  magnl  sit 
apud  Deuni  nicriti  vir  saiictus  taniuin  se  apud  ho- 
iniiies  despiciat,  ut  quid  sit  vix  in  se  videri  perinit- 
tat,  sicut  crlnis  unus  cuni  aliquid  sil,  vlx  lainen  vi- 
deiur  et  lenelur.  Unus  crinis  colli  esl  idenilias 
inentis  Dec  se  per  obedieuiiam  homiratiiis  in  ciijus 
proposili  siatu  ita  perseverat,  ut  iieqite  elcvctur 
prosperis,  neone  deMcialur  adversis  e  contra  de  re« 

27 


liain  ejus  atquc  bonitatein.  Torro  dextrae  parlis  ocu 
lus  cxlra  hax  visibilia  supra  seducitur  quando  oniiii 
inundanx  hujus  cupidilatis  coutagio  ahsolvilur ,  ct 
in  ipsani  Creatoris  faciein  conteinpiatori;i:  chariia- 
tis  inliiilu  dcfigilur.  lloc  ergo  uno  oculoruui  spon- 
sx  154  sponsi  cor  vulncratur,  quia  duni  saiicta 
ineus  taiiiuin  sibi  per  vim  divinsc  chnritatis  buper- 
j;aui  gratiain  copulat,  ut  Scraphiin,  id  est  ardentis, 
iiotnen  accipiat,  ex  ipso  suo  ardore  uniUc  sibi  di- 
vinilati  quasi  quoddain  :imoris  vuliius  iniporiaL 

In  uno  vcro  crine  colli  subiilitatcm  pra:dicalioiiis 
iiitelliginius  :  sed  cum  plures  sinl  subtilitates  prae- 
dicationis»  qux  est  tainen  una  et  singulaiis  ejus 
subtiiilas  quasi  unuscrinis  lolli?  Secundum  parlt^s 
fidei  et  in  Trinitatis  deitate,  etin  Christi  incarna- 
lione.  Quis  vero  unus  crinis  in  Trinitatis  deitate  ? 
unus  Deus  iti  iribiis  pcrsonis  cujus  incOmpreliensr- 
bilein  Diviiiiiaiis  raiionem  credere  jubeinur,  discu- 
lcre  uon  pcrinitliinur  ;  quis  autcin  unus  criniscolli 
iu  Christi  incnrnationc?  Deus  homo  factus.  Quis 
eiiiin  uliatenus  investigare  poiest  qiiomodo  corpo- 
ratur  verbum,  qiiomodo  suinmus  el  vivificator  Spi- 
ritus  iulra  uteruin  inatris  aniinaiur ,  quomodo  is 
qui  initiuin  non  halet  exisiit  et  concipitor? 

.Scd  in  lioc  uno  utrobique  crine  colli  cor  dilecti 
vuliieratur,  quia  dum  lioc  quisque  credil,  qu(Ml  hu- 
inana  ratione  non  colligiiur,  valde  in  omnipotcnils 
Di^i  aniore  per  fidei  meritum  colligalur,  fides  auiem 
uon  habel  meriium^  cui  humAna  ratio  prtebel  expe^ 
Patbol.  CXCV. 


4 165  WOLBEUONIS  ABBATIS 

proba  mcnlc  Uiciliir,  quia  ambiUabal  extento  colio  \ 
et  erectd  cervice  (/sa.  iii) ;  el  dc  Jiidaiis  Deo  sc  per 
okedienliam  noii  liuiniliaiiiibus,  dura  cemce  et  in- 
doniabili  corde.  {Act,  vii  )  /n  uno  crgo  oculorum  et 
in  uno  crine  cotii  dilectus  vuliieralnr ,  quia  valde 
ei  placel  una  eadeniquc  perseverans  spirituariuin 
inlenlio  el  discrelio  adioiiuin,  una  quoqiie  et  sliibi« 
lis  seinper  humililas  inclinalx  Deo  per  obedienliam 
menlis.  - 

Vers.  10.  —  Qnam  puiciiro!  funt  mdmma:  tuw^  io- 
ror  mea  tpvnsa!  Puic/iriora  sunl  ubera  tHavmo^  et 
odor  unguenlofum  luorum  tuper  omnia  aromdta. 

Considcrandum  diligenlcr  quajnam  sit  isla  piac- 
dicabilis  pnlcbriludo  mammarum ,  sive  uberum 
spoiisa,  id  esl  Ecclesi*  slve  sanclx  cniuslibet  ani- 
mx;  nam  sicul  in  maminis  sivc  uberibus  nuirimenta  B 
sunl  parvorum,  el  noviter  procrcatorum  corporum, 
ita  possunl  esse  quxdani  spiritualia  nuirimenta, 
qiiibus  teiierx  et  inliruix  adluic  animu:  inciementa 
aliqua  sanctitatis  accipiant,  vcl  ipsae  a  sc  ipsis »  vel 
.  aiix  ab  ipsis ;  ipsx  a  se  ipsis  156  P^'>^  exerciiatro- 
nem,  aliae  ab  ipsis  per  crudilioncai. 

PriiiiO  auiem  vidcndum  qn:c  siiil  islie  niammx» 
Bive  isla  ubera,  dcinde  quac  sit  carum  pidcbritudo 
sic  a  sponso  laudata  :  noii  piiio  raticni  contrarium, 
si  has  inammas  sivc  bxc  nbera  dicamus  cognitio- 
nem  veritatis  cl  amorem  virtutu.n^  Sed  cuni  dux 
sinl  ciealurae,  una  spiritualis,  el  altcra  corporalis, 
non  abs  re  esse  credimiis ,  si  utriqiie  duas  incre- 
•ujentoruui  qualitatcs  quasi  duas  mammas,  sivc  duo 
ubera  conslituamus.  Sicut  cnim  diiae  sunt  creatura:,  ^ 
s:cut  jam  diiimus,  una  spiritualis  et  altcra  corpu- 
ralis,  ita  duplex  quoque  bonum  creaturap,  aliud  spi- 
ritualis,  aliud  corporalis;  bonum  cnim  spiritualrs 
crcaturx  inaxime  consistit  in  duobus  qux  supra  po- 
suimus,  in  sigiiillcatione  mammarum  sivc  uberum  , 
hoc  est  in  cognitioue  veritatis  et  amore  virtutis. 
Donum  vero  corporeae  creatune,  vel  in  Ipsa,  vel  es- 
ira  ipsam  :  bonum  in  ipsa  Integritas  est  sensuum  et 
«ffeciiouum  secundum  quinque  sensiis^  bonuin  ex- 
ira  ipsam  ordiuata  distributio  in  crcaturis  :  quid- 
quid  enim  corrumpitur  vcl  emendaiur  pro  ho- 
uiine  cst,  et  quidquid  esl  bonuni  vd  malum,  bo- 
mini  bonum  esl  vcl  inalum.  Guinque  oinnia  boiia , 
sive  interiora  sive  cxteriora,  Dei  omnipotentis  siiit  0 
dona,  utrorumqiie  privatio  Dci  est  ira,  et  bomiiii^ 
pcena,  sicut  e  contrario ,  illoruro  collatio  Dei  cst 
gratia  et  hominis  salus:  cognitio  autem  vcritaiis  et 
amor  virtutis  particulariter  siint  considerandse ;  in 
unaquaqueaniinasemperaccipiuntincrementa,quasi 
ex  quibusdam  exercitationum  mammis  et  uberibus, 
quia  ipsoe  exercilationes  quidcm  inagis  et  minus 
suscipiunt,  magis  si  permanent,  minus  si  desinunt, 
videlicet  ut  inagis  vel  minus  cognoscant  veriiali;m 
et  ameiit  virtuteni.  lla:c  enini  duo  sunt  sibi  inviccm 
ita  colligata,  quasi  iu  uno^corpoie  naturaliter  diio 
ubera,  quia  non  potest  amarc  virtutem  nisi  qui  vcri- 
tatem  cogiioverit,  et  qui  veritatem  cognoscit ,  non 
poiest  nisi  amare  virtutem 


S.  PANTALEONIS  COI.ON.  f  I(i4 

Si  vcro  universalitcr  totum  corpus  Ecclesis  io- 
spiciamus,  quantum  ad  se,  in  cognosc<$nila  Terilate 
vel  amanda  virtute  non  suscipit  magis  et  minBSy 
qua^  impcrrcctam  cognitioiicm  veritatis  ei  amoreta 
virtulis  habet.'Qiiantuni  vero  ad  alios  qiiot  creJit 
In  Christo  incrementa  illi  qiiotidie  sanctitiilis  ex 
cogiiitionc  veritatis  et  amore  virtutis  .accrescunu 

ftrobjque  autem  sunt  priino  mammae,  delnili 
ubera;  quia  sicut  niammae  suiit  pueliaruro  qu 
nondum  possuiit  nnlrimenta  lactis  baliere ,  tpem 
tamen  habendi  lcnent ;  ubera  vero  feminarum,  qnae 
bnjusmodi  nutriincnti  copiam  habent,  ita  £cclesia 
in  hisqiiasnutiit,  vel  unaquxque  inlma  iii  seipsa, 
priiiio  quidem  habet  qunmdam  spero  per  157 
habilitatcm  animi  ad  bona  se  applieantis  ei  ad  inc- 
liora  scinper  proficiendi,  deinde  jam  fiile  el  tlile^ 
ctionc  quasi  adulta  tam  plenain  Incipit  habere  co- 
gnitionca)  ^'eriiaiis  et  amorem  virtutis»  u*.  omiies 
sensus  suos  et  intcriores  et  cxleriores  enoirire  et 
ad  pcrrectionem  possit  per  Dei  gratiam  deducere: 
cxtcriores  autem  sensus  dicimus  hic  enutricndos, 
nsn  ut  corporaliier  melius  possiiii,  sed  spiriioaliter, 
ne  male  cusloditi  fiant  instrumenta  peccaii  sicnt 
propheta  de  liis  peccatores  arguit  diccns :  inimit 
mort  per  fenettrat  tetirat  (Jer,  ix). 

Tripliciter  autem  Ecclesia  islorum  UDenim  suo* 
runi  nutrimcnta  porrigit ,  videlicet  rehus,  faclis  et 
dictis  :  rebus,  ui  in  sacraraentis  sinc  qiiibiis  nntta 
potest  animae  provenire  salus;  faclis,  ui^in  sancti»- 
.rum  gestis,  quorum  provocatur  et  invitalur  exein- 
plis ;  diciis,  ut  in  sacrap  ScriptuncpiaRceptis  el  mo- 
nitis,  quibus  quoiidie  ad  vitam  nuiritur  aeternam 

Diximus  quidcin  quid  siiiit  mammae »  sire  abera 
spousse ;  nunc  dicendum  qiiae  sit  earum  pulcbriiodo 
sic  a  sportso  luudaia  :  pulchrltudo  ista  noii  esi  acci* 
deiitalis  quae  adesse  et  abesse  possit  pracier  solijeCii 
corruptioiicin ,  scd  esscntialis  quae  iu  siiaD  natiirc 
proprietate  consistit :  nain  cogni:ioneni  veritails  et 
amorem  virtutis  pulchras  esse,  qiiid  est  aliud  qoam 
earumesse?  Pulchriim  est  cnim  veritaieiD  cogno- 
scere  etainarevirtutcm,sicut  pulchrum  esi  castum 
esse,  vcl  jusiuui ,  sive  humilem  ,  sive  paiienscni « 
sive  obedicntem.  et  est  qua^am  pulcbri«udo  ca&iUas 
et  jiistilia,  humilitas,  patientia  et  obedieniia  .  et 
haeCtUt  diximus,  non  accidentaliterquidem  pukbne 
sunt  in  subjectis  quae  eis  pariici|iant,  per  ae  autcm 
essentialiter;  iiain  si  sunt,  pulclir»  suiit;  si  pul- 
chrae  non  sunt,  neque  sunt,  quia  dum  corntmptin* 
tur,  nec  pulchrae  sunt;  quia  desinunt  esse  qood  foe- 
runt.  Castitas  eniin  vcl  alia  quxlibet  vinos  dom 
coirumpitur,  quomodo  pulchra  est  quia  jam  iiou  csi 
cujiis  corruptio  malum  est? 

Cum  ergo  in  duobus  piaccipue  bonuro  auiinaecon- 
sistat,  quibus  quasi  ab  uberibus  ad  vitaiu  nutriiur 
xlergam,  qux  sunt  cogiiitio  verilatis  et  ainor  Tir* 
lutis,  cognitionis  corruptio  ignorantia  dici  poteai. 
de  qua  dicit  Apostolus :  Qui  ignorat^  ignorabHur 
(/  Cor,  xiv),  amoris  corruptio  cupiditat.  qu(t  tu 
radix  omnium  mahrum  (/  rtni.  vi).  Et  quanlo  uia* 


ilGo 


COMMENT  liNCANTlCA  CAxNTIC.  —  LIB.  llf. 


I1G6 


l^is  (frcscil  hxc  ignoraniia  el  ciipidilas»  laiilo  inagis  A  ciiiiilum  subslanliam  sui  qu£  simplex  n  iiicorporea 


bonuiii  aniniae  corrnmpilur  :  aniiiin  enim  ciini  sil 
incorporeii  subslnntia,  sccundum  subsianiianisuam 
corrumpi  non  potcsl,  scil  secunJnm  boiiuin>quod 
pMTlicipat,  qtioil  laiilo  amplius  158  ^"  ^^  dcleri- 
inr  eisiinoralur,  quanlo  amplius  Ipsa  peccatis  dc- 
rorinalur. 

Piilciir:e  suiil  ergo  mammae  sive  ubera  •snnci» 
Ecclesi.T  gcner.iliier ,  sivL'  s:incLoo  ciijusque  anima* 
speciuliier,  quia  et  liSDC  filils  suis,  el  illa  iu  se  ipsa, 
lam  copiosa  bonoruin  scnsuuiri  ubertate  rerulgcnt 
in  rognitione  vcrilatis  et  amore  virlutis,  ut  cx  cis 
oiniiium  spiritualiuin  botiorum  nuiriittenla  pro- 
fluant,  naturalia  etiani  bona  ,  nt  snnt  raiio,  inge- 
u!iiin  ,  n.cmoria  ,  niagis  vigeant,  aiqtie  Ita  intcgra 
uuinix  puLchritudo  horum  participatione  inforinc- 
tiir. 

Sed  quid  csi,  quod  hxc  ubera  vino  dicuntur  pul- 
chriora ,  cuin  iu  vino  sii  luxuria  (Ephei»  \) ,  in  his 
autein  ubcribus  sancta  et  sobria  animx.dclcciatio, 
a'qt:e  ob  huc  nnlia  proisns  isiurum  rccia  possit 
esse  comparalio?  Sanc  per  figuram  tapinOMii,  qnae 
cst  niagnai  rei  humiliaiio,  dicuntur  hu^c  vino  pnU 
(hriora,  iion  quod  in  vitio  aliqua  sit  praedicabilis 
pulchriludo,  sed  qttod  prxdicta,  scilicet  cognitio 
veritatis  et  amor  virtiitis,  ineliora  ct  pulchriora 
propter  uiiliiatem  el  suavitatem  sui  siiit  omnia 
ajiimae  ratlonali,  quain  omnia  niundi  oblectamciita 
quaevlno  signiUcautur,  cum  haec  corrumpunt  ani- 
uiam  sui  pariicipaiione,  illa    rerir.iani.  Eo  deniqtie 


cst,  sicut  incorruplibile  boimm  quod  iii  aniina  con- 
sisiil,  dicitur  secundum  substantiam,  noii  secuu- 
dum  adjectionem.  Duobus  cnim  modis  dici  potcst 
bonum,  subsiantivcel  adjective :  per  seenim  bouQm 
noncorrumpitur,  sed  privatlone  boni  dicitur  cor- 
rtimpi»  (|uando  rccedit  ab  aniina  et  in  malum  per- 
mutatur,  sicut  c4  ipsa  anima  pcr  se  non  corruinpi- 
tur,  sed  privaiione  boni  dicilur  corrumpi,  quia  pri- 
vatio  hoiii  maJuin  esl, 

Diciiiircrgo:  Oilor  uuguenlorum tuorumsuper  om^ 
uia  aromala^  ac  si  dicaiur  :  Fama  et  opinio  tuaruiii 
virtutum,  melior  et  ntiiior  tibi  est  quum  oinnia  hu* 
jus  mundi  delecta,  quia  hxc  occiduut ,  illa  viviQ- 
cant. 
B  At  si  alio  moio  utramque  partem  ,  scilicet  odo^ 
rem  unguentorum  et  omnia  aromala  ad  spiritualem 
Intericctum  refcrre  voluerimus,  videndum  quis  sit 
odor  iste  specialis  unguentorum  dilecuc,  et  quae  sint 
oinnia  aromata  quibus  ille  odor  lantopere  pnrfer- 
tur.  Si  cnim  omniu  aremata  omnos  virtutes  acclpi- 
inus,  qux  crunl  illje  singulares  viriules  qux  univcr  • 
sitati  virtuium  prx^fcrauiur?  Videtur  nobis  nou  ab-* 
surduiu  esse,  si  has  virtutfs  dicamus  (jdein,  spcm, 
charitatem ;  ncmpe  absque  isiis  vtitdtibus  cxterae 
oiniies  virtutes  quasi  otiosa^  sunt;  scriptuin  est  enim 
quia  tfittf  fide  impostibile  esl  placere  Deo  (Uebr,  xi), 
Quod  si  ncnio  sine  lltle  Deo  placcic  potest,  constai 
nulla  bona  opei-a  sinc  (Ide  saluteiu  posse  conferre  ; 
qtii  autein  crcdens  bone  opcralur,  profecto  id  lacit 


,. r . ,  ..-    .-     -^   ,  -      ^...  ^ ^^.,^  ^^. ,  ^ .«  .^ — 

modo  quod  seqnitur :  Et  odor  unguentorum  tuorum  ^  spe  futiirorum  bonorum  ;  sed  ea  quisque  diligil  quae 


super  omnia  aromaia^  si  odorein  unguentoruin  ac- 
cipimus  bunam  famaiu  virlutuin,  quac  eomparalio 
spiritualium  et  corruptibilium  rcrum?  Si  quidc:n 
pote^t  esse  et  corruptiuboni  qux  sit  iu  spiriiuali 
creaiura ;  et  corruptzo  boui  quu!  sii  iu  corporali 
creaiura^  quia  cuni  sint  dua*  crcatnrae  ,  spiritualis 
et  corporalis  sicut  quoqtic  supra  j:im  diximus»  duo 
quoque  boiia  sunt,  ununi  in  spiriliialiy  alterum  iii 
corporali  creatura.  Bonuni  spiritualis  creatunc  vir- 
iiis  e«i,  bonum  corporalis  £reaiurae  ordinata  distri- 
butio  in  creaturis  :  corruptio  ergo  boui  quod  fit  in 
spirituali  croatura,  sicut  in  aninia  peccatum  esi  ei 
culpa,  sed  ve^  poeiiu,  vel  ad  poenam.  Si  ergo  liijcor- 


se  spcrat  adcpturutn,  et  (|uidquid  boni  operatur,  per 
dileciionem  operatur;  quia  iiisi  diligeret,  pro  \m 
consequeiidis  non  ijborarel. 

Cum  crgoomnia  boiia  opera  siiie  isiis,  hoc  est 
fide,  spe,  eharitale,  essc  nou  possint,  merito  buic 
cunciis  virtutibus  praircitiniur;  atqiic  ita  diciiur: 
Odor  unguenlorum  luorum  super  omnia  aromata^  ac 
8i  dicalur :  Super  omi  ts  virtutes  in  te  redolcnt  lides» 
spes,  chariias,  qua;  te  perfccte  iu  sponsam  et  dile- 
ciain  eiliciunt 

Sed  quare  hxc  dicuntur  ungucnta?  quia  sicut 
multx  species  herbaruni  cuin  in  unum  colleclae' 
fiierini,  ut  quamdam  compositioneni  unguenti  efii- 


rnptioiie  spiritualis  boni  uuiunt  Deo«  incprruptione  j)  ciant,  inde  uomen  ipsius  unguenti  sumunt,  uiide 


vero  corporalis  boni,  non  tanium  nou  uniunt  Deo, 
sed  pleruinque  separantur,  quando  ipsa  cjus  dele- 
ctatione  plerumque  nostri  oblivisciinur,  et  a  boi.o 
propositi  abducimur,  corrupiione  vero  illius  duiii 
afiligimur  nonnunquam  ad  boiia  rcducimur ,  qua: 
comparatio  potest  csse  in  tanta  dissiinilitudine. 

Sed  in  hac  comparatione  argumentum  est  a  iiii- 
uori  ad  majus,  hoc  modo :  Si  corporalla  bona,  boc 
est  odor  aromatum,  tant;e  sunt  suavitatis,  quanto 
magis  boiia  spiritualia ,  id  esl  odor  virtulum  :  iii- 
coiiiparabile,  incorruptibile  bouum  corruptibili,  sic- 
ut  aninia  quo  est  Incorruptibilis  corruptibili  cor- 
puri. 
.  159  l"corruptibilem  autem  dico  animam  se- 


luajorem  virluicm  habent,  ita  principaliier  dicuntur 
unguenia  Ecclesix%  sive  cujusque  sancia*  aniinae, 
qua:cujique  bona  opera  fidei,  spei  ei  chaiitalis  con* 
dimento  fuerint  composita  ,  quia  iion  aliter  cfiica* 
cia,  nisi  fuerint  horuui  adjectione  denominaia ,  ut 
dicatur  :  lioc  unguentumest  fidei,  spei,  et  cbariiaii» 
composiiivum  ;  vcrbi  gratia,  aliquis  habet  humili- 
tatem,  castilatem,  patientiam  ,  obedientiam  ,  alias- 
que  virtutes  aliquas,  quarum  compositio  quoddaiu 
spiriiuule  IQQ  <Iici  poiest  ungueutum.  Sed  oin- 
nino  erit  ineflicax ,  nisi  ibi  fuerint  fides,  spes  et 
charit9s.  £st  iterum  aliquis,  qui  prxdiotas  viriuies 
jioii  habet  omnes ,  habet  autem  alias ;  sed  nec  iste 
dc  his  probatum  poterit  habere  unKuentum  absque 


il67  WOLBEROMS  ABBATIS  S 

.idjceiioiie  iiapuin  tiiiiui  \irhiiiit7>.  Qitalrscuiique  A 
(»rgo  \e\  quantascnnque  Yirtules  quiltbet  hahneril , 
oportet  ut  Jiis  (libus  nunquam  careat;  si  saliiiis  su.t 
^ullicieutiiim  haliere  dpsidernl.  Cum  itapie  stut  in 
Ecclesia  nlii  islls,  alii  illis ,  aliqui  pluribus,  aliqui 
pancioribus  prapJtti  virtniilms ,  ffeiuper  lamcn  illrs 
fiile,  KpC  cl  ckaritate  coh.Trcnlibus  ,  recle  potcst 
(tici,  non  siugulari  numcro  odor  ungiiciili,  sedplu- 
rali  nitinero  odor  unguentornm  inorum;  sed  istc  odor 
tnner  omnia  arvmata,  qiiia  islis  iutermisiae  virtutes 
rcdolenl,  ct  valent ;  carenles  ct  si  redolcaiit,  iuefli- 
caccs  maneut.  Sequilur:  Frtrui  dlstillnntlabia  tua» 

Vers»  W. — Favus  diitillant  labia  tna^  tponsa;  mel 
ei  lac  tublingua  ina  :et  odor  restimenlorum  iuorum 
ticul  odor  ihurit. 

/Qiiid  labia  spousse,  iii&i  prxiiicationem  utrtusqiie  B 
Testamenii  dci>cmHS  aceipere?  Sicui  eiiim  iu  cor- 
pore  labhi  ita  siiiit  cousliluta  ,  ut  unum  supcrius , 
nit<r:;ni  iuferius  :i(a  Vetus  Teslamentum  priiis,  No- 
vum  esi  postorius;  et  qnia  per  labia  sermo  exprr- 
mitur,  prscdicath)  horum  doonim  Tcstamcnlorum 
per  labia  nou  tncouTeuienU*r  aceipitor.  Scd  qnid 
cbl  qiiod  hirc  hh\2t  iWcHniixr  'favua  ditliUant?  favtts 
BMmque  nicl  tu  cera  cst*  QuiJ  auiem  est  mel  fn 
cera,  nisi  Divinitas  iu  bumauitate  ?  rnBdicatio  vero 
Niriusque  Teslamenli  quid  aliud  sonat  quam  Deum 
hoinitiem  faclnm  pro  humani  gencris  redetnpltoui*, 
una  per  figiinim  siguificaui^  altera  significalum  iu 
vciilaie  rcprxseiitaus?  Quidquid  aulcm  Ecclesia  de 
l^hrislo  pncdicat,  ei  de  dtvinitate,  et  de  humanitatc 
ipsitis  esl.  Quis  voro  iiCiBciat  qnod  mel  dulcc,  cera 
mellis  est?  Chrislus  autem  per  miraeula  ei  pr.edt- 
«ationem  tnani  ex  diviuitale  dulcis  fuit,  per  cor- 
poris  passioiicm  ex  huiuilitate  moUis  aique  tracta- 
hihs  :  unde  et  comprehenili  et  occidi  potuli ,  quia 
i>cus  immciisus ,  incomprcheusibilts  et*  invisrbilb , 
l>er  humiliiaiem  se  IS\  visibilcm  el  humilem  ct 
qiiasi  ceram  mollem  alque  flcxibilcni  cxhibuii  : 
qnasi  eniin  mel  in  cera  fuit,  qiiia  dulcedinem  mise- 
rlcordia!  et  compassionis  siw,  c|e  cobIo  sc  ad  tcrras 
iiiclinando  ct  veritalis  suae  lurein  administrando, 
|icr  totuni  dislilkiTrt  rauiidum«  Favut  crgo  ditlUlans 
sanctae  Ecclcsix  labiu  dicuntur,  quia  omuis  divi^ 
lue  dispciisationis  ,  qii»  circa  gaius  humanum  acia 
('•(,  et  nunc  quotidie  in  sacramentis  ei  rebus  sacra-  D 
mentorum  agitur  dolcedo  ei  gratia  ipsios  (yrsedica- 
tionecogiioscitur.  De  qoa  adhue  subditur,  mW  ei 
hc  $ub  linj^ua  (m  ,  lioc  cst  el  iit  voce  et  iti  curde » 
quia  videlicel  mel  fortiiim  ctbus  cst,  lac  iufanlruiti, 
ei  hxc  iii  pranlicatione  sive  EechMia  pronuntiat  lo- 
quendo  ^ek  scribendo,  quibus  et  fortes  roborentiir 
el  iufirnl  nuiriantur  ,  el  quia  praedicaiionem  suaiii 
boniso(^ribu8  confiritiaiy  Yerbo  et  exemplo  filio» 
biios  instrucodo,  subdiuir: 

£l  odor  vesituiejtl^rttifi /aorarn  iiciil  «dor  llmrk; 
quod  vestimeota  bona  opera  intelligi  debeant  ^ 
bacrx  Scripior»  aoctoriias  docei  ;  scripiom  esl 
eniut :  Beatut  qui  cutlodit  vittimenl»  tna,  m  mudu§ 
amlfuiei  ^  ei  fiidtuni  lurpiiudimm  fjut  (ApiK,  xvi). 


PAXTALEOMS  COLON.  1168 

EtinproTerlriisS;ilomonis  .Omnitempore  veitimeuiu 
lua  tinl  candida  (Eccle,  ix) ;  ciistodirc  eiiiiu  vesii- 
menta  csl  boun  opcra  h;ibcre,  ne  lurpctn  iii  jntffclo 
patialur  repulsatn  si  uudus  virtuhtm  «'giiiiRe  appa- 
reat,  qiio  pcccatorum  soonim  deformirafein  l^gat. 
Gnndida  vcro  vcstimcuia  liabcrc  Cst  opera  sua 
vilioruin  sordibus  noii  iiiquiiiarc,  quia  aule  Det 
oculos*  Tirtutum  opera  sordetit,  qu»  vilioruin  com- 
ntistioue  foed-.iniur. 

Qitid  auiem  Cit  oilor  vestfiutMitilrum,  nisi  Aiiua 
et  opiuio  bonarnm  aeliouutti?  Sed  iste  odorvetii" 
menlorum  est  stcut  odor  tiiuris,  quia  nuinus  eiBca- 
ciie  esl  aliq«iod  opus  bonuitt  uisi  redoleftl  ex  igue 
charitalis.  Siciit  eitiin  thus  incensum  fumat  et 
redolet,  sic  rociis  alicitjus  sancli  Spirltos  ignc  ac- 
ccnsa  ft^nat  ex  compunctiouis  gratfa,  sive  pee^ata 
sua  dcfletido,  sive  ;id  supernam  palriara  suspirairdd. 
Cunique  per  compunctionis  ^raliam  firxierltaiti 
reco^tiorcrit  culpaui,  sive  spc  futuroram  bimoroni 
hiijus  viuc  brevem  optaverit  moram,  ardentiot 
cxsequitur  locra  pieiatis  quando  ct  interios  ni.tgi$ 
ardet  pcr  cbarisaiem  ct  exicrius  rcdolet  per  lio^ 
nam  opinioneiu.  Diim  ettiin  proximi  rjus  pronciont 
exemplo,  illorum  lucra  facii  etiam  sua,  qnia  fit 
cjus  RCfioiiibus  discuut  uiHle  sibi  boiiorunt  opennn 
ntcrira  acquirant. 

Dicii  ergo  sponstts  sponsa*»  hoc  e^t  Ccdeshe  tih^ 
fi.leli  aniiiiae,  182  Odor  tettimeniorum  Inorum  titut 
odor  thuris,  ac  si  dicat  :  Ideo  inihi  botnis  ttdot  irfr^ 
lutiiin  placet,  quia  cx  igne  charitatis  nttm  intensm 
rcdclef,  et  ita  ad  mc  ille  odpr  quasi  qu«dam  oratio 
dirigitnr,  quetnndmodum  thus  luihi  soli  pro  devo* 
lioue  prccnui  inceitdilur  ei  offertnr. 

Ver?.  12.  —  llorlut  concitttut  torormeatpmttm^ 
hortut  conclusnt,  font  tignaiai.    ^ 

Per  figuram  nictnphoram  qux  quatoor  modii  flt, 
idestabauinMto  ad  animatiim,  ab  tnanimaioadlna^ 
itimatuiit,  prosequitnr  sponsus  prxdieare  pulelirita* 
diiiem  sponsac,  duobus  inodis  supradlclas  locotionis 
iiitcrmistis,  id  est  ab  animato  ad  aiilmatum,  ec  ali 
inaiiiuialo  ad  inanimartum  :  nam  cum  supvrlvo 
oculo  ei  crine^  mammit  tive  uberibue  ei  MHs,  qiHB 
sunl  partes  aHuttati  corporis,  od^fe  qooqiie  vesll^ 
menimum  qose  e5t  p:»rs  inaRiiiiati  cerporis«  vari^ii» 
sponsae  pttXcbntudinem  enuntiassel,  none  per  eym 
solom  modum,  qul  est  ab  inanimafo  ad  animaiiim» 
aliar  quoque  pulchrifudhiis  simb  diguilatis  ipsiwi 
praedieomcnia  enumerat  per  siRiiliiodlAei  keni  e§ 
foniit  ei  emitiionet  iptiue  ftorlt,  qott  per  aepteni 
species  describuntur;  Tidelicel  qfpti^  nardi  el  croei^ 
fittulaeicffHammomif  myrrhteet  akfe,  de  qoilHts  sm- 
gulis  diceiHloin  est. 

€ur  aHtem  Ecciesia  dicttnr  kotiuit  nimirum 
propter  pullulanlia  in  ea  assidne  Tirtntum  ger- 
icina,  qoae  aicut  ideo  dicitur  hortus,  ety  quod  Ibl 
semper  aliqoid  oriator,  ifa  dieiiur  Ecclesfa  bonus» 
quift  semper  Ir  ea  oriuHtor  virtuCum  eperar,  per 
profectum  filiorum  ejus,  quos  quotidie  in  baptitaiU' 
acquirit,  eiiii  flile  notrff/et  eperibus  fidei'profen 


..:    B 


I1G9  COMMENT.  IN  CANTIC 

hit.  Sed  quarc  hortiii  isle  con^lusuif  \v\  proplcr  A 
sncraiiiciilorurn  iiivisibileiii  virtutcai  el  singulMiciii 
digiijtatem,  sive  propter  sancloniiu  Scriptnrarum 
iniralMlcm  proruiutit;itoni,  scu  propter  inexpugna  • 
l)ilein  tlivin.e  (leronsionis  firmiUitcin.  Nani  cuin  cx 
b;^craincntoruin  invisiliili  virluie  qtiolidic  s;ilus 
('rcdentiuin  puliulel ,  iion  laincu  omnilius  paiet  . 
quoinotlo  iinoquoque  sacran  cnto  virtutein  ct  rem 
sicrainonti  interiiis  operetur  Spiritus  sanctiis  ? 
quare  ipsa  sacramcnla  instituta  sintT  qnoimulo 
ct  a  quibus  eadcm  s;icrainenla  danda  et  accqiicmla 
^int?  qii»  ndes,  qtiod  Odci  nicritum,  quis  ordo,  i\ux 
onlinis  causa,  qua:  posireino  ipsornin*^acranieiito- 
lum  revercnlia,  qtise  ct  quanta  irreverer.tiui  culua, 
quic  oinnia»  qtiia  ita  sunt  occuUa  ct  clausH,  ut  nc- 
inini  pateant,  nisi  his  qui  pussunt  dicercciui; 
Apostulo  :  ^'obii  auleni  103  ^^  revetavii  Deus  ver 
Spirilum  $uum  (/  Cor,  u),  rectc  Ecclcsia  iii  qua  Iin.x 
sacran.eiita  contincntur,  hortut  concluiui  dicitur, 
unde  et  ipsorum  sacramculoruin  oflicialos  non  *ad- 
luittunlur  in  hortum  husjustiiodi  nisi  per  illiini 
inlroeant,  qui  dicit :  Per  me  si  fiuis  hurjtchi  salva" 
bitur  (Joan.  x). 

Sed  quia  plurcs  illorum  sacramcntorum  ufficia 
pcr  dignilutcs  ecclcsiasticas  pictiis  consequuurur, 
quamvis  anie  humanos  ociilos  hunc  hortuiu  videan- 
lur  ingredi,  taincn  antc  diviuos  oculos  omnino  eis 
occluditur,  ct  licct  dicantur  ofliciales  Clirisli,  ta-. 
Dicn^non  sunt,  quia  iion  per  ostium  intravcrunty 
scd  ariundc  Uhccndcriint.  Quid  vcro  stint,  Salvator  q 
docctqui  cuni  diceret  secssc  osliiim,  suhjuiigit :  Qni 
Mn  iulral  per  oslium^  $ed  a$cenilU  aliuwle^  ille  fur 
eH  et  latro  (ibid.), 

Ecce  qtiantuni  coHclu$n$  est  /ior/<i«  istc,  ut  iic- 
niiiii  ad  eum  concedatiir  accessus,  iiisi  pcr  ostium^ 
hoc  cst  S(  riplum ;  qui  vero  pcr  cum  non  accesscrit, 
itic  fur  cl  latro  praedicciur.  Unde  G>cgoriiis  :  Cur 
HOH  perpendiiur  quod  bcuedictio  illi  in  mafediciionem 
tonvertitur  qui  ad  hoc  promoveiuf  ut  hwrcticu$  fiai  f 
tacerdotium  iilic  submlere  non  arbilror,  lilrgo  tali- 
hus  horius  islevcre  couc/usim  est.  Qui  qiiauivlssa- 
cramenta  habeant,  rem  taiuen  sacramentorum  iion 
habent,  quia  hxc  non  ad  saluiem,  seJ  ad  dainna- 
lioncmsui  habere  probantur,  atque  Idco  quod  anto 
humanos  oculos  esse  videntur,  ante  divinos  oculos  D 
pc.**diinl. 

Poiro  propter  sanct:miiu  Scripturarum  profun- 
4iitalein  Ecclesia  Dei  dicitur  /ior/i(i  conclu$u$,  quia 
iiemini  in  earum  scnsiim  plcnus  patet  ingresius, 
nisi  illo  inlrodnccnte,  quihabet  clavem  David,  qui 
aperil  et  nemo  claudil,  ctnudit  et  neiuo  aperit  (Apoc. 
iii).  Qui  vero  per  Dei  graliant  in  hunc  hortuni  mcrite- 
ruiit  iiigressuin,  quot,elquaiil:is,  ct  quam  saluhrcs 
puias  iiivcniei  in  cospiriiualium  hcrbaruiuspecics, 
<|nil>us  inorbos  aniina^  ropeilcre  ct  suuciam  incniem 
vulcat  refovere?  Isle  hortu$  Judxis  ct  liirreticis 
conclusus  cst,  quia  sacramcnla  in  eo  ahscondita 
iion  iniclligunt ,  sed  solam  Iiitc«"iiu  atiendunt , 
qiiibus  convcnil  illud  Isaix:  El  dubitur  tiber  sciculi 


A  CANTIC.  —  LIB.  Iff.  1170 

litleras  et  diceturei :  Lege^  elre$pondebit :  Non  pos^um^ 
$ignalu$  e$ienim  (l$a,  zxu)«  Iste  autcui  tiber^  id  esi' 
toia  &eric8divinx  Scripturae,in  boc  borio  concluso,  id 
est  Ecclesia,  continetur,  $criplu$  iHtu$  et  fori$,  hoc  csl 
litterali  et  mystico  sousu,  $igHaiu$  $igilli$  seplem 
(Apoc,  v)»  hoc  est  scptcm  sacraiiK*niis«  quo;  Rdcs 
Ecclesiae  conlinel,  videliret  nativitate  Doiniui,  <:ir- 
cumcisione  ,  bapiisino,  passioue,  resuri'cctionc« 
asccnsionc,  judtcio  ruturo. 

Conclu$u$  cst  crgo  hortu$  isie»  prae  hujus  libri 
signata  profiindilaie  1Q4  <]"ci"  ncmo  apcrire 
potesl ,  uisi  Aguu$  qni  ociisu$  est^  qui  $olu$  dig^ 
nu$  invenlut  ett  $olvere  hunc  librum  ,  et  aperire 
$eptem  ^ignacula  ejus  (Apoc,  v)^  quia  cjus  so!ius 
graii:ec8l,  niysleria  diviiia*  Scriptura;,  qiw  illoruiu 
sc|itein  saiirameuto^um  vlrtutempnvdicant,  humuno 
sensu  aperire. 

Propier  iiiexpugnabilem  autcm  divina:  prolectio- 
iiis  tirinila:em  Ecclesia  hofiu$  conclu$u$  dici 
poiesl,  quia  qu»  divino  seinpcr  muuitur  prssidio, 
:iequaquam  inaIignoru<u  spirituiiiu,  sive  huuiinuni 
poterit  labcfactari  incursu  ;  qiiainvis  cnim  raultos 
ct  frequentes  iu  cain  iinpetus  faciant,  miniiue  ta- 
men  in  cam  aliqua  malae  voluntatis  suse  potentia 
inlranl,  qnia  ita  diviii»  protcctionis  concluditur 
scpto^  ui  uullani  pcnilus  ad  cain  ex  adverso  in- 
traudi  faculialcra  iuvcniaul.  Unde  magna  securi- 
taic  acccpia  flducialiter  in  rsalino  proclamal  di- 
ccns  :  Dominus  iltuminaiio  mea  et  $<jihi$  mea,  qucin 
tiiuebo  ?  Dominu$  prolectorvitw  niea*^  aquo  irepidaboT 
(P'sat,  xxri.)  Dominu$  mifii  adjutor ,  non  tiinebo 
quid  faciai  tiit/ii  liomo ;  Doininu$  mihi  adjulor,  ei 
cgo  de$piciam  inimico$  meos  (Psat,  cxvii). 

Uorius  ergo  coiir/icstis  est  Ecilcsi^i  subproteciione 
divina,  qi:ia  tanta  cain  DtMis  sua  confrrmavit  ^ra- 
tia,  ut  i:cc  lidcm  cjus  pcrvcrsi  corrumpcre,  ncc 
sacramcntoriiin  institulioncs  aufcrre,  neque  ab 
intimae  p:icis  eam  statu  possiut  dejicerc.  Quibus 
si  cbiicetiitur  ad  tcuipus  cain  extcrius  ainigendo 
lentare,  tcntatio  ha^c  non  ad  damnationem  ei  pro- 
veuit,  sed  ad  coron.im. 

Unde  cl  hortus  conclusus  noii  semel,  8ed  iteruni 
dicitur,  quia  nou  lantum  eaiii  Deus  cxlcrius,  sed  ct 
iiilerius  coticlusit,  duin  cnin  ita  saTtclilicat  et  cus- 
toflit  per  oiunia,  ut  intcgra  corpore  et  anima  usqtio 
iii  dictn  Doinini  nostri  Jcsu  Christi  con^ervetur 
(/  Tliest,  v);  hic  quidcm  temporaliter,  postmo- 
dmn  vero  a*tcrnaliicr. 

Non  solutn  aulein  tiortus  concfuius  dicitur  EccUs- 
Sia ,  sed  eliam  ^011$  signatus  ct  propter  baplisDLi 
uniformitatem ,  ct  proptcr  saiict:u  prasdicatiouis 
puriiatem  :  sicut  cuim  per  fuutein  sordes  corporis 
abluunlur,  ita  pcr  b:ipiisinuiu  sordcs  auimsc,  id  cst 
pcccaia,  lavautur,  ct  siciii  foiue  fcssum  corpiis 
rcficitur,  ita  prxilicatioiie  saticta  deficicns  a  Dco 
atiima  rclevatur.  Dicitur  autem  fons  iste  signatus  ; 
scd  videndum,  undc,  a  quo,  ct  quare  signatus. 

Undeergo  signatu^?  In  baplismi  quideni  sacra- 
inctiii  fornia,  rc,  et  intcntionc;  in  prxdicalioiie 


Wlt  WOLBEROMS  ABRATiS 

vcro,  tenlale,  sifavilaic  ei  utiliiaic  ;  iniie  cniiii 
Ecclesia  recte  in  liis  duobns,  lioc  cst  baplismo  et 
predicartone  fons  tignatut  dicilur,  quia  bnplismus 
nihil  adjuTai,  nis?  ibf  adsirit  ei  forma  sacramenii, 
lioc  est  invocatio  sancix  Tnnitaiis ,  et  res  sacra- 
menti,  boc  est  virtus  ct  efRcacia  gacramenii ;  iu- 
tenlio  qiioque,  boc  est  vohintas  catbolice  baplizandi. 
Porro  prd^dicatiOy  165 '■'!>''  coitrtfrl,  nisisitvert  ut 
fidcmexcilet,  suavis  iit  aiirabat,  ulilis  ut  informel. 
His  enim  pariibus  sarraincnti  quasi  qnibusdam 
signacuUs  fons  iste  recluditur,  ut  spocialis  ejiis 
Tirttis  et  puritas  atque  salubritas  insiniietur. 

Aquoaulem  tignalui?  iiiminim  a  Spiritu  sanclo, 
qui  eum  sigillo  septiforiiiis  gralix  suse  roi^signavit, 
quia  ex  inslilutione  ct  virliitc  sacranienlorum,  et 
uliliiale  sanclanim  prxdicalionuin  profluunt  in 
Ecclesia  omnium  spiriliiarum  irrigua  cbarisinatum  : 
ibi  cnim  accipit  mciis'  sancl.i  quid,  et  qualiier  sapiat 
et  inieliigal,  quoconsilro,qua  forlitudine  roboretur, 
qua  sclentia  et  pielate  otnctur ,  quove  timore 
Dominl  replealur.  Neinpe  istis  spiritualibus  douis 
font  Ecclesis,  ila  est  tignalut  ^  ut  nullus  ipsiiis 
foniis  particeps  essc  possiii  qui  baruin  sepieiu  gra- 
liarum  nullain  babueril. 

Qiiare  vero  f i^nariM  .**  quia  nulli  commiitenda  sunl 
sacramenla  Bcclesiae,  nisi  Qdein  habeat  et  opera; 
fldem,  ut  ea  qu»  in  sacrameniis  exterius  visibiliter 
agi  consplcit,  liiterius  invisibiliter  salulem  operari 
intelligat  ei  icredat;  opera  vero,  ul  iii  ipsis  sacra- 
mcniis  participaiidis  digiium  sc  exbibeat.  NuUi 
qiioque  pr«dicaiidi  oflicium  comniittitur,  nisi  ei  qt:i 
biijus  scienti»  gratiam  babere  probatur,  sicut  dicit 
Aposloliis  :  Quomodo  pvwdkabunl  niti  miitantur 
{ilom.  x)?oflicii  gratlam  a  Dco  consequitur. 

Vers.  i3.  —  Emittionet  tuw  paraditut  malorum 
punicorum  cum  pomorum  fructibut. 

Quid  aulem  horlut  isle  conclusut  et  font  tignntut 
lanla  diviiintione  providenlia  cusioditi  emiuunt? 
Emittionett  inquit,  /ii<r  paraditut  malorum  punico- 
rum  cum  pomorum  fruclibut;  mirabiles  etiini  cuiis- 
sioneshujus  horii  necessc  esi,  qui  tain  suaviii.r  ct 
salubriter  fluenlis,  tamque  c.iute  signaii  foniis  irri- 
gatioiie  redditiir  fecundus.  Nain  conslituitur  velut 
partidisus  spirilualitcr  prodcuiilibus  divcrsaruin 
viriulum,  seu  florum  et  herbnrum  gloriosis  emis- 
hioiiibus,  qu2ecumpe\muUlmodas  orationum  species 
iiniviTsilntcm  virlulum  prajlendeiites  iufra  cnume- 
rentiir,  in  duas  tiimen  finales  cnusas  dividunlur 
propter  geminain  letnporis  qtialitatcm,  videlicet  per- 
secutionisetpacis.  Omnis  quippe  consummaiio  san- 
ciorum,  aut  In  pcrseciitiotic  inarlyrio  csl  celebrata, 
aut  in  pace  confessione  peracia. 

Unde  bcne  hiijus  horti,  id  est  sancla»  Ecilesi», 
emittionetf  paraditut  dU  unlut  matorum  punicorum 
cum  pomorum  fruclibut,  quia  vel  marlyrii,  vel  con- 
fessionis  gloria  ubiquc  veriiant  et  redolent  sancta 
ejus  pra^conia.  Qitid  eniin  prr  mala  pnnica  ni^i  glo- 
riosa  martyrunil66  Pii>'Pur^>  <iu<^  per/^rucricf  po- 
torum,  u'«*  bonis  actibus  candens  vlta  confcsso- 


S.  PANTALEONIS  COLOX 


I7i 


\  rum.'  0  quanlae  deJiciae  hiijus  paradisi,  qosDCe 
abuudanter  et  felicilcr  profluciites  virtufani  cniis- 
sioncs,  ubi  et  fortes  nutriunt'ir,  et  iiifiniit  reficriiii- 
tur  (  nuia  ibi  qui  iniitari  cupiunl»  inirantur,  praD- 
dicant,  et  venerantur  consianiiaui  martyroni ;  iIm 
qui  tiiartyresesse  non  possunt,  atiendunf,  approbanl 
et  aemiilantur  probabilem  tilam  in  pace  gloriose  vi- 
ventium  sanctoruno. 

Vers.  14.  —  Cy})ri  cum  nardo^narduieicroet»^ 
fitiula  et  cinnamomum  cum  unirertit  iigms  lAkeiwi^ 
myrrha  et  aloe  cum  omnibut  primit  unguenlis» 

Unde  et  se^uitur  biijus  horii  conclusi^  iire  fvmiie 
tignaii  desigii.ita  vcnustns,  salubritas  et  ulililas, 
perseptem  species  bcrbarum  aromalicanira,  noo 
soluui  quia  istas  cjus  sanctitalisemissionessepUfor^ 
D  mis  Spiiitus  cflicit  gratia,  vcnim  ctiam  qoia  boc 
septcniirio  specicrum  nurncro  virtutum  universilas 
cxprimitiir.  In  toto  quippc  corpore  Ecclesiae  oulbr 
virtus  potcst  decss ',  qiiia  cum  caput  BcelcsU!  siC 
Cbri.<)tiis.  corpus  aulcm  Cbrisii  Ecclesi.i,  qniJqu  d 
sauctiiatis,  honcstatis,  ct  ntilitatis  uiiquain  esse 
poiiiit,  vel  pote&i,  in  universo  Chiisto,  boc  esl  capiie 
cl  ui»%uibris  considcrare  licebil. 

Inspiciamus  ergo  ipsas  species,  per  quas  univcr- 
stns  virtuium,  ut  diiimus,  denotatur,  ei  qiiod  in 
partibiis  intelligimus,  iu  loto  intelligciiduni  scia- 
inus.  Cypri^  Inquit,  cum  nardo^  nardue  et  crocnt^ 
fistula  ei  cinnamomum  cum  univertit  lignit  l«i(rcfii/f 
m^rrha  et  aloe  cum  omnibut  primlt  ungnentit. 

Cyprut  est  arbor  aromatica  ,  significans  spiri- 
^  lualisgratiaebencdiclioticm,  et  interprelatur  nKsrtif 
vcl  trittitia.  Cyprut  ergo  in  Ecclesia  e^l  quaefis 
saiicta  anima  velut  arbor  aroniaiica,  qiix  babet  ex 
Dri  giatia,  ut  inimdi  bujus  transitoria  conteinna 
g  uilia,  habens  eain  tristiliam,  ^tio;  etl  jucundum 
Dcnm,  quoe  posnilentiam  in  talulem  ttabilem  operatur 
(II  Cor.  vii);  memor  illiiis  Evangelii  :  Beuii  qui 
lugeni,  quoniam  ipti  contolabuntur  {Matih,  v) ;  et 
illius  apostolici :  Miseri  etlote  et  lugete^  ritus  vesler 
in  luctum  convertatur^  et  gaudium  in  mtcrorcm 
{Jac.  iv). 

Nardus  frigus  repcUcrc  dicitur,  cro^af  aufeiii  ;ir« 
dciitibus  infcrrc  rcfrigcrium  :  quid  autem  pcr  naiv ' 
dum  nisi  chariias,  quid  pcr  crocum  nisi  CA^litas 
[)  flguratur?  Charitas  namque  tepidos  in  bono  opcre 
siiscilat,  et  ardentes  facit ;  castitas  ver6  inentcin 
ab  xsiu  malx  concupiscentiae  teinpcrat  ei  restringil. 

Fisittla  est  arbor  aromatica  brevis  et  modica« 
duri  autcm  cortii  is,  quk  contritus  bibiiur  ei  sanat 
viscera  :  porro  cinnamoinum  cinefbum  habet  colo- 
rein,  et  diu  reiinct  viin  suain.  Pcr  fistulam,  autcro 
quae,  ut  diximus,  brcvis  et  modica,  non  iucongriie 
huniilitas  accipitur,  duro  197  v^^o  ejus  coriice 
conirilo  el  potato  viscera  sananlur,  quia  duiii  bu- 
inilitatis  virtu  e  durae  et  superto  caniis  cx^ollentia 
(rangitur,  vuliius  animac  coiilrili  et  humiliali  cordls 
inedicina  sanatur.  Per  ctniiaiiioDiiim  vcro  qu« 
ciiieris  coloris  esl,  et  diu  vim  siiatn  retinei,  abjectos 
pocititcutium  habilus  designatur,  qui  possunt  diccro 


1173  COMIMEM.  L\  CANTIC 

'11111  Prophela  :  Linereiu  tanquatn  pttuem  mandHca-  \ 
bam  {Pinl.  gi),  el  cum  bealo  Job  :  Idcireo  ipse  me 
repreltendo  et  ago  p^Bnilenliam  in  fatiUa  et  cinere 
{Job  xLii).  Sed  hxc  abjeclio  vim  suam  diu  n  rtncU 
i|uia  vera  esl  ed  pfjeinienlia,  qu«e  sic  conversi  cordis 
rcciiludinein  servat,  ul  ullorius  pcenilenda  non 
admillat. 

Cttitt  umreniB  litjni$  Libani^  Ifoc  csl  cum  omnil«ns 
\ii:e  hapiismo  candidnix  el  recia  fidc  solidalaR, 
lioi.isque  opcribus  sublimalx  virtulibus.  Kafn  cum 
prflrin  tlerctpaniculariicrear.  quas  supra  posuinms 
^ifiuies,  per  prxnominatns  arbf^rnm  spccics,  siibdil 
i!nivcisali:er  pcr  omnia  ilgna  Libani  onmes  vjruilcs, 
til  intelliganius  horlum  Domini,  hoc  est  EcclesiRin, 
omnem  quidem  ex  sc  emiiiere  virlnlem,  per  va- 
liam  sanctorum  vitam,  scd  illas  prxnomioAtas  oa-  .. 
pita  es^e  omnium  virtulnm/ila  ul  o^lera  vlrintum 
mcmbra  siiie  his  jaccant  iiifirma. 

Myrrhn  et  aloe  cvm  onwibtis  primit  unguentit, 
Siibdit  adhuc  dtias  scplcnarum  viitutum  speries,  vi- 
Mteei  carnls  morlificatione:»  el  patienliam  ;  por 
inyrrham  antcm  qua  corfiora  mortua  a  corruptione 
vermium  et  putrediiie  servantur  illacsa  mort.ficalio 
camis,  qua  putredo  viiiorum  etcarnalium  volupta* 
nim  reslringiiur ,  infclligi  dcbet;  per  aloe  q«i 
qi  iJem  suaveiii  hahel  odorein,  sed  gusium  amarum, 
vi  purgat  stomachum,  patienliam  accipere  possu- 
Kius,  quae  quia  proptcr  futura  perennis  vitg&  hona, 
mundi  suslinet  mnla,  liene  quidcm  redolet  ex  causa 
propter  qiiam  palitur,  ani^ra  autem  ex  causn  qua 
patiiar  :  si  quis  veio  morbiis  peccali  animam  C 
gravaty  ipsius  niali  qiiod  patitur  amaritiido  purgal. 

Cum  omnibuif  isiquit,  primit  unguenlity  hoc  est 
pretiosis  et  probatis  spiritualium  charismalum 
donis,  qnae  Aposlolus  enumerat  dicens  :  Alii  qui- 
dem  per  Spiriluti»  dalur  termo  tapientiw,  alii  termo 
tcientifB  tecundum  euindem  Spiritum,  alteri  fidet  in 
eodem  Spiritu,  atii  operatio  virlutum,  alii  prophetia^ 
aiii  ditcrelio  tpirituutn,  alii  genera  Hnguarum,  alii 
inlerprelatio  termonum  (/  Cor.  xii).  Ecce  hxc  dici 
possunt  priina  unguenta,  qiiae  divina  conficiuntur 
gra:ia,  quibi.^  non  sine  ralione  prxroitluntur  diiae 
siipcrius  per  myrrham  ct  aloe  pra^signal»  virlutis 
specieSi  videlicet  niorlificalio  cl  patientia,  ut  intcl* 
ligamus  eos  lantum  his  unguetitis  spiriiualibus  iin-  . 
huendos,  qui  cernein  tttam  crucifixerunt  cum  ritiit 
ft  concupncetttiit  (Gal.  v),  qui  po&sunt  dicere  cum 
Apostulo :  El  gtoriaitiur  in  tribulaiionibut  {Rom,  v). 

Libet  ergo  hic  altendcrc  el  niirari  168  hortiim 
Domini  per  ha»  emissiones  suas  vere  esse  quasi 
pulcherrimumparadisum,  hocesi  hortum  delicianim, 
ubi  xterna  saius  animae,  ct  omnis  suaviias  vigeni, 
iibi  omnis  pukhriiudo  et  spiritiialis  dcleclatio  flo- 
rent,  ubi  vita  pcrennis  et  requics  sempiieriia  nia- 
ncnl,  non  quod  hic  in  pr«esenti  vita  ronrerantur, 
$ed  quod  per  illasy  quas  supra  diximus,  virlutnm  el 
gratiarum  cinissiones  ad  ista  perveniaiur,  et  illa- 
riiin  lemporalis  exercitatio,  istoruro  sit  aeteriialis 
cxhibiiio.  Unde  rectissime  Aor/uf  iste,  vel  paradisus, 


ACAMIC.  —  LIB.  m.  ii7i 

concluiut  esse  memoramr,  quin  niilla  maliguorum 
spiriluum  adversitate  sancla  Ecclcsia  superattir, 
qiine  spirilualium  hujns  horti  emissionum  gralia 
conTorlatur. 

Scd  quoniam  sicut  gcneraliter  Ecclcsia  horlus 
Doniini  dicltur ,  ila  quoque  specialiicr  sanota 
qu;cque  nnima,  quae  virlutum  gcrmine  ct  grariariim 
inuttiplicium  decore  vcrnat,  idem  ^ppellari  poiesi, 
consilerandum  tamen  cum  Ecclesia  totum  quothlain 
sil,  una  vero  anima  pars  lotius  sil,  quanium  difleral 
pnrsa  toto.  Quodcnimparli  inest  toti  inesse  necesse 
cst,  sed  non  converlilur,  ut  quod  loti  inesl,  parii 
qnoqiiexqualiterincsse  necesse  sit.  Ecclesia  quip|>e 
universalisin  suis  pariibus,  hoc  est  in  singiitarii>us 
ct  individuis  hominibtis,  quoruni  in  nnnm  colle- 
ctioneconstituiiur,  ioluin  qtioddsm  est,  quia  dum 
multi  diversis  florent  virlutibus,  et  in  hac  diver;>i- 
laie  omnes  virtulum  contincntur  species,  loium 
quidein  omnes  coiitinct  in  partibus,  pars  auiem  non 
omnes,  sed  quosdam. 

Difrenint  ergo  in  hoc  totum  et  pars,  quod  loturo 
longe  continentiasest  quam  pars,  dum  omnia  siiniil 
confluunt  in  toto,  iii  parte  vcro  non  omni:r  sed 
quaedam.  Dum  ergo  generaliter  sancta  univer&alii 
Ecclesia  horlus  Dofnini  dicaliir,  eo  quod  inrr»  eam 
omn^uin  virtutum  germina  celebrcntur;  quxvis 
quoque  sancia  anima  quoe  aliqua  virtutum  profert 
germina,  hortus  Domini  dici  poiesl,  juxla  aliqucm 
suum  modum   quein  ei  divina  contulit  gratia. 

Vers.  15.  —  Font  horlorum;  pulettu  aquarum 
viveniiumf  quie  fluunt  itnp*tu  de  Libano, 

Sed  quia  qulcunque  insirnilur,  nutverboinslruilur 
aut  exemplo;  pars  auletn  id  qiiod  habet,  de  loto 
habel,  verba  vero  et  cxcmpla  univcrsaliier  in  lota 
stint,  non  absqne  raiione  sequitur,  ufille  princr- 
palis  hortus  Domini,  hoc  est  universaiis  Ecclesia^ 
font  hortorum  particularium,  hoc  est  singularuiii^ 
aiiimarum  dicatur.  Uiidc  enim  est  quoJ  dicnni, 
qtiod  agunt,  qiiod  doccnt,  nisi  ex  saiictas  univer- 
salis  Ecclesix  doclrinis  et  inslitulis?  Unde  autem 
ipsae  doctrinac,  nisi  cx  saiiclorum  apostolorum, 
aposlolicorutnque  virorum  verbis,  scriptis  et  exem- 
plis?  Qtiocirca  recte  Ecclesia  font  dicitur  hort^ 
rum  istorum ,  hoc  cst  sauctanim  animarum, 
1G9  Q"^^  qnidqtiid  sanctitaiis  vcl  honeslatis 
habenl,  ex  praedicatioiiis  ecdesiasticae  irrigatione 
concipiunt  el  proferunt  omnia  quae  eorum  profccius 
est  ecclesiaslicae  discipliiiae  regula  et  siatus.  Foiis 
enim  (Gen,  n)  egrediiurde  paradiso  Doniiiii,  hoc  est 
de  Ecclesia  Dei ,  qtii  di\idituf  in  quatiior  fluuiifia* 
hoc  est  in  quaiuor  Evaugclia,  qiiie  irrigant  univcr- 
sain  faciem  terrx,  hoc  cst  onutciu  iniention6in  ari-* 
&jd  mentis,  ut  eorum  docirina  per  Dei  gratiaui 
dcbriata,  possit  dicere  cum  Psaliuisla  :  Uominut 
dubit  benigMlaiem,  et  lerra  uotlra  dabit  fructum 
tuum  (Ptat.  Lxxxiv)  :  nisi  cniin  bcnigniias  Dei  cor 
huiiianuni  visitaverit,  nullum  bonorum  operuiu  frti- 
cluiu  ferre  valebit 

Scd  cum  eadem  Ecclesia  omnibus  istis  hortis  di- 


in 


WOLBEROMS  ABBATIS  S.  PAMALEONIS  COLON. 


ilif) 


vcrse  rruclificanCrlHis  pmnier  diversas  scieiitiae  et  A  qnx  iicc  clevaliir  prospcri&,  ncc  djiciliir  adversis. 


openim  qiialitatcs,  commimitcr  font  dicnliir,  qiiia 
omnes  Irrigat  vel  sciciUige  vcl  pii  sltiJii  inrusione, 
qnibusdam  lamen  singiilariier  dlcitur,  puleut  aqua 
rum  vhentium,  proplcr  l:ileutemincisspccialilcr<li- 
vinx  scienlixprofunditalcmy  qiise  exipsius  EcclesinR 
emannt  fonlc.  Foiis  quidcin  aporte  supcr  lcrram 
flulr,  aqua  Tcro  putciiu  lcrra  occultatur,  quia  alia 
scienlia  cst  qiiam  siinpliccs  ct  infirini  pr:c  sui  faci- 
litaic  assequiinur,  aliaquam  docti  el  forics  prx  sui 
sublililale  vix  riniantiir.  Ecclesia  ergu  oronibus 
clcctis  font  esl,  sc.l  non  omnibus  putent  est»  quia 
«mir.es  quidoiii  siiperficicm  lilleralem  lcgunt  vel 
audiunt  ct  iiileHigiint.  sed  pauci  admoJum  abscon- 
dilam  inlrinscciis  .spiritu:ilis  sensus  protunditalein 
aspiciitiit. 

Sed  puleus  islc  aquasbabetvivenles,  quia  Ecclc- 
sia  dum  profunditjiem  divinorum  eloqiiiori^m  lc- 
gentibus  sive  nu.licutibus  aperil,  et  a  pravitalecos 
corrigil,  et  ad  bona  opera  accendil,  sicque  cos  qui 
iu  peccatis  mori  debueraat,  pcr  vitalem  doctrinain 
quasi  per  vivenies  aqnas  reficil. 

Qualiuni  vero  aquaruro  ?  quw  fluunt^  inquit,  tm- 
petu  de  Libano  :  quis  namque  est  istarmn  aquarum 
finpetus,  nisi  vcbemetis  sanctarum  Scripiuraruiii 
cum  magna  auctorilate  proflucns  decursus? Quid 
vero  per  Libanum,  nisi  sublimium  doctoruin  scieii- 
(iaet  virtus  exprimitur?Aqux  ergo  curo  impetu  de 
Libano  fluuni,  quia  sanct»  Scripturxei  sanctorum 


B 


Undti  Joannes  a  Domiiio  comqicnd.itur  in  EvaHffe- 
lio,  quta  arundo  a  venlo  agitata  nou  esfte  iDCWora- 
lur  (Matth,  xi):  arundo  quippc  dum  veiilo  tuipel- 
litur,  in  quamlibct  parlem  flcctiiur,  sed  ille  aruiido 
vento  agilaia  iion  esl,  qui  in  ncuiraiu  partepiii  ici- 
licct  nd  dcxlcram  vol  siuistrani,  reflecliliir;  (|uia 
iiec  tcrrore  concutitur,  itcc  blnndimenlD  sediicilvr. 
Surqit  eiiim  aquUo^  quando  4etractiouey  seu  aliqiui 
asperitatc  impellitur.  r^nil  autler  quaiido  favore 
vcl  nliqua  prospcrilate  lcntatur. 

Ilis  atilem  bortum  Dotnini  perflantibus,  ^miaii 
aromata  iiiiut,  quui  quanto  magis  Eti^lckia ,  sive 
a:incta  aniina,  advcrsitatibtis  vcl  prqspenialilMia 
langitur,  tanio  mngis  bono  virtutupi  odore  per  pn^ 
fectum  repletur,  ILcc  enim  qtialiias  viisc  probaiiva 
est  sanctitatis  ct  juslitix,  ut  merito  Aaii/iit  Dowini 
dicaiiir,  qui  talis  virtute  palientiae,  liuiiiiliiali»  ei 
longanimilalis  dccoratiir :  ubi  vero  fuerii  li^itts 
boiil  privatio,  non  potest  esse  splritualia  boai  ap* 
pcllatio. 

Aroplius :  Pcr  aquiloucm  sxpe  diaboius.  per  aa- 
s^rum  Spiritus sanctus  designatur,  quiaei  ille coii- 
slringil  in  frigore,  et  istc  relaxal  ui  calore»  Pro- 
plicta  enim  attestanie  diabolus  dixisse  perbibeuir: 
Sedebo  in  monte  Tettamenti,  in  iateribut  iiguiUmiB 
{Ita.  xiv).  Suggercnte  autem  cl  afllaute  dlaboto 
abundavit  iniquitas  ct  malitia  in  muudo.  Yeriiaic 
enim  attcstaiite :  Ubi  abundavit  iniquitqt^  refrigitM 


Patrum  scientia  et  virlute  magnam  viin  su»  aucio^  C  chari.at  muitorum  {Matth.  xiiv).  Ci  propbeta  aa- 


riiatis  ostendiint.  NecessariMS  sane  fuit  Ecclcsiae 
iiiipetus  isic,  quia  ab  baereticis  ct  perversis  bomiiii- 
bus  fidei  ct  san»  doclrin»  cursus  probibittis  essci» 
nisi  sanctoruro  doctorum  torrens  eloqtiii  ob>tautia 
faUitatis  molimina  vera?  rationis  et  eloquentia  im- 
petu  propulisset. 

Quia  veroconira  sanctam  Ecclesiaro,  velquamlibci 
sanciam  auimam  seroper  adversarius  gemina  con- 
stilii  acie»  aui  eniin  minis  aui  blandimentis  eam 
lenui,  Ui  a  sialus  sui  rectitiidine  dejiciat  ^  volens 
ostendere  sponsus  quautum  exbac  teniaiioneprofi- 
ciat.  permlssivo  modo  locutiouis  subdit  dicens: 
Surge,  aquilo^  etc. 

170  Vers.  16.  —  Surget  aquito;  et  veni^  au-  , 
tler^  perfla  hortum  meum^  et  fluant  aromata  illiut^ 

Per  aqiiilonem  qui  ventns  aspcr  ei  frigidus  esi, 
asperitas  tninarum,  qux  ex  frigore  pervcrs»  nun- 
iis  descendity  inielligitur;  per  austrum  vero  qui 
calidus  est,  blandimentorum  lenitas»  quoB  quasi 
stiavitate  qitadam  dolosi  cordis  procedilt  accipilur. 
Cuiu  crgo  bis  duobus  niodjs  Ecclesia  sive  aliqua 
.sancta*anima  fatigaiur»  ad  nia(jora  virtutum  cxcr- 
cifia  erudiiur,  ul  qtianlo  bosti  forlius  reluctatur, 
latito  gloriosiiis  post  victoriain  sponsi  sui  ainplexi- 
bus  conjungiiur.  Uoc  enira  gemino  bello  mariyruin 
consiautia  cst  probala,hop  qtioquequotiiiiefiuclium 
prubntur  et  coronatur  coavcrsatio.  Qii£  eititn 
ineiis  nou  tenieiur  bujiis  mtindi  prosperii^iiibus  et 
advcrsitatibus  ?  sed  ea   mens  probata   coronatur, 


scrit  dc  Juikca  dicens :  Sicut  frigidam  facii  eitUmn 
aquam  tuam,  tic  frigidam  fecit  midiliam  tuam  {Jer. 
vi).  Ai  vero  austri  nomine  Spiriius  sanclus  accipi- 
tur,  quia  ejiis  graiia  lorpor  rocniis  rclaxaiur,  sicul 
Psnltuisla  testatur  :  Convcrte.  iuquit,  Domine^  ca^ 
piivilalem  nottram,  ticut  lorrent  in  auttro  {PaU, 
cxxv):  nX  captiviias  cuiiu  nostrae  qudi  iorporis 
frigorc  ad  scqucnduin  Dcum  pigra  remauseraii  per 
calorem  Spirilus  sancii  relaxutur»  ui  iucurrai  in 
amorcin  Dei. 

Sponsus  ergo  coclcstis  sponsam  suam»  boc.esi  Ec- 
clesiam  sive  sauctam  animam,  dignanier  visitaiis« 
aquilonem  jubei  rccedere,  et  austruro  veuire,  quia 
profectus  justu^  et  coiiscqueus  csi  ordo,  ui  prius 
Infidclitalis  ei  roalitiae  frigore  depulso,  saucii  S|m- 
rittis  adveniu,  roeus  fidci  et  boiiaa  operaliouis  calo- 
rem  suscipiat.  Surge^  iiiquit,a7in7o,  et  Miiit  auuer^ 
perfta  hortum  meum,  ei  ftuent  aromata  iUiut  ;  ac  si 
aliis  vcrbis  dicat  :  Qtiia  iti  uientcs  inilii  dcsignaias 
non  potesl  veuiie  gralia  Spiritus  saucii  nisi  fugaio 
iiifidelilatis  frigore,  qdicuiiqiie  lorpor,  quaecunque 
pigrilia  ipsis  meiitibiis,  seu  pcr  igiiQrantiam,  seu  pcr 
iicijligentiaiu  iiisedisii,surge  et  recede  et  vdiii,  saiicie 
Sp!ritus,qui  easdeiii  roenics  lorpore  constrictas  iui  af- 
fliius  calore  rcsolvas,  utconcepiobonx  voluntaiisei 
pix  intentiouis  vigore,perfluautsanctitatisfructibus 
et  fructum  odoribus,  longe,  lateque  man^ntibus 
ad  siii  consoriium  multos  circuroquaquo  trabeoii- 
Lus. 


in7  COMMINT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  L!B.  I!f.  1178 

Porro  fn\  istani  xoc.em  speiisi  •  spousa  jam  qnasi  A  percipiie  regnwn  quod  vobii  parulum  $$t  nb  origine 


flniniala  et  <|itodammodo  resiiscftaia,  aspiranii  gra- 
iiae  prompto  assurgit  animo,  el  quia  consequens  lit, 
la  flonle  Spirilu  $:«nclo  fructum  l>onne  operatiouSs 
prodtic.it ,  osiciidil  dicens  :  V$mai  dileciut  meu$  in 
h^rtum  futim,  etc. 

172  CAPCT  V. 

Vers.  1.  —  y enint  dilectnt  meut  inhorinm  «fiirm, 
ef  comedat  frnclum  pomorum  $norum,  Venl  in  hor^ 
lum  meum,  toror  mea  $p9n$a^  me$9ui  myrrhnm  meam 
rnm  aromalibn$  meis :  com^di  favum  cum  meih  meo^ 
bibi  vinum  cum  lacu  meo  :comedile  el  bibite,  amidf 
el  inebriamini,  charinimi, 

Beiie  dicii  dileeuiu  ^'eiilre  In  liortum  sfiuin,  qnia 
causa  idventus  eJiiB  est,  qiiod  dileetits  esl,  quodejiis 


mundi{Matih.  xxv).Myrrham  ergonim  aroniatibus 
metlt,  quando  eos  qui  per  contemptum  sxcuH  ei 
afllictioncm  carnis  ad  virtutum  opera  profeceruut , 
a  mnlorum  consorfio  dividit ,  et  in  regiii  sul  condl* 
torfo  rcpoiiit. 

Qiios  bene  myrrham  suam  el  aromata  sua  dicit , 
qiila  t]nidquid  boni  habenC  ex  ipsins  grallsi  munere 
posftidcnt :  fit  vero  messlo  ista,  ut  dictnni  esi,  fatce 
jiidicialis  senteiitias  in  hoc  tempore  ct  per  resolutio- 
nem  et  per  prsedestinaiionem.  Per  resdutloncm^ 
quidem,  eum  anima  qnasl  pars  snporior  et  dignior 
ad  coelum  assumitiir,  corpub  vero  quasi  pars  infe- 
rioret  viSior  In  terra  relinqiiltur.  Per  pnedesiinatio- 
nemvero,  quia  quos  in  pra:sciontia  sua  habet  in 


est  hortus,  nisi  enim  diligerrtur  iton  veniret.  Sii^Mis  B  bonis  perseveraturos  ad  aHernam  viiam  praedesti- 


ditigil  me,  mandata  mea  $errabit^  et  Paler  meu$ 
dillgei  eum,  et  ad  eum  veniemu$,  et  man$ionem 
nputi  eum  fneieniu$  {Joan.  xiv).  Sed  qiii  dlcit  se 
DeuiR  diligere,  operc  debct  probare,  nani  hoc  est 
horluin  illins  esse  :  ubi  enloi  diversl  virtiitum  flo- 
res  vernnnt ,  et  fructiis  exuberant ,  non  ImmeHto 
hortus  Domlul  spirltualiter  appeHatur,  tatemqiio 
hortuin  esse  Deum  est  diligere.  Venitergodiicctne 
in  hortum  $num^  quando  meiitcm  bonis  actibiis  de- 
ditain  gratia  sun  visitalionls  tllustrat.  In  qtio  horlo 
frucium  pomorum  $uornm  comedii,  quia  dclectatur 
ct  pascilur  odore  ct  duli*.edine  virtutum  in  mente 
quam  sun  gratiu  replevcrit.  Undo  Ipse  dilectui 
quasi  congratulando  dilcctae  respoiidet :  Veni  inkor 


n.indoqvasi  scgetcnt  eligit;  quos  voro  iu  mali«  per- 
mansurosy  qiiabi  stipiitan).  lerri-nis  actibus  inrixam^ 
ad  aDtemam  inortem  pr^destiiiaiido  relinqult.  Dicat 
ergodilecliis:  Veni  in  horlummeum^me$$ui  mgrrham 
meam  cum  aromatibu»  mei$,  quia  postquam  pcr  gra- 
tlam  meani,  Ecclosiam  sivc  fidclem  aniinnm  vi«i- 
t;iMdo,  virtiitibn»  germinare  feci,  niundo  n^orluoset 
piis  artionibus  dedilos  mihi  spcciaJiier  apiavi,  quos 
qiiia  a  rcprQbis  per  eiectioncm  scpnravi ,  lii  regtii 
inci  consortium  aniniroernvi.  Uodc  mox  subjuugil : 
Comedi  favum  cum  meile  meo,  bibi  vinum  meum  cum 
lacie  meo.  Adbuc  ampiius  dilcclus  adgaodet  profe« 
elui  gcrininanlis  horli  sui,  in  •tiidris  et  virtuiibus 
electorum  oumdcm  horlum  mire  decorantium.  1* 


bttm  meum,  $oror  mea  $pon$a^me$$uimifrrkamm$Ma^  ^  fnvo  mel  eicera  est,  mel  vero  dulcis,  oer«  est  mol^ 

rbiii  ttromalibu$  meit.  Qvin\  per  myrrbam  nisi  mor« 

tilicatio  carnis  accipitur?  Sed  quia  sicut  delecjt^- 

tione  cnruis  vitia  uutriuntur,  ita  mortiflcatlone  vir* 

tuies  geiiernntur,  rccle  specinliter  myrrham  prae- 

ponil,  aiqoe  postea  generaliter  aromala  sulijungit : 

iiisi  cniiii  caro  spiritui  per  iiioriificationcin  villorura 

sulijiciatnr,  ad  virtutes  animus  noii  sBSorgit ,  quia 

iii  sua  suggestione  spiritus  carnl  non  contradieit; 

sed  cum  scmper  spiritiis  cami  resistil,   17S   ^*^ 

virtntum  culiniua ,  suhjecta   quandoque  jam  came 

mens  proflcit  :  cuinqiie  per  qiiutiilianum  bonl  ope- 

ris  profectum,  ad  qiiamdam  pcrfectiouis  maturita- 

tein  perveiierit,  quasi  jam  ei  teiiipus  messionis  ve- 

uit. 

Boua  ergo  ejus  opcra  dilectns  metit,  quando  eam 
a  terrcnae  habitationis  agro  falce  mortis  abseissain 
in  liorrea  regni  coelestis  remuneranda  colligit :  mcs- 
sio  quidein  isia  veJ  est  animie  a  cariie ,  vci  eU^cto- 
rum  a  reprobis  separntio  :  qui  aulem  mclit,  |)artcm 
assiimit,  partemquc  rcliuquil ;  in  sepnr;<tioiie  vcro 
auiin}!:  a  corpore  nniiiin  assuiiiiiur  el  corpus  reliu- 
qiiitur.  Porro  eledi  duiu  scpnraniur  a  rcprobis, 
ipsi  quidem  qunsi  boiia  scgcs  ad  vitam  assunuin'- 
iiir,  ut  reprubi  qusisi  remaneiis  stipula  asterno  iii- 
ccndio  reljnqinintur.  Sed  dilectus  myrrham  ineiil 
cum  dicit:  Vetiiieadme  emn0$qui  laboraii$  et  onerati 
ettii^  et  ego  vo$  requietcere  faeiam  {Matlh,  11) ;  nro- 
mata  nictit  ciiin  dicit:  Venitef  benedicti  PaJri$  mei , 


lis  ct  flexibilis,  lumiiiisque  luinistrn  :  porro  iii  vino 
est  auslcritas,  in  lacte  voro  condor  et  louitas.  Qiiiil 
autcm  in  his  rerum  spccicbus  6igiiiflcari  potesl, 
nUi  diversa  qiiilitas  sermoiium'  ip  sauctis  |>raedh:a- 
lorilms,  propler  diversas  menlium  qualitates  in  ao* 
diioribus?  Sicut  cniin  uni  coruin,  qiusm  ad  pncdi- 
cationcm  eriidiebal»  dic'l  Apostoiiis  :  Argue^  obte* 
cra,  inerepa  (II  Tim.  iv),  sancti  dociorcs  174 
viin  suae  pracdicationis  tcmperout,  quanda  p«*rj>o* 
nani,  locum,  tempr.s  cousithiraut ,  atque  ubl  et 
qii:indo,  vel  quos  argiicrc ,  obsecrare,  incrcpare: 
dcbcaut,  ulililer  peiisont. 
Naui  juxta  divcrsitntcs  iueutium,  sunt  aliqui  qiii. 
I^  verbum  soiiciae  praedicatiunis,  iit  audiunnt»  libeii<* 
ter  accipiuut ;  et  sunt  nonnulli  qui  lioc  nec  audire, 
iiec  susci^^ere  volunt;  porro  suntplerique  qui  quod 
hoc  loco  vel  tempore  suscipere  et  nudiro  iioluiit  vcl 
iiou  possuut,  aiio  loco  el  leiupore  audiuiit  ct  susci- 
piunt.  Iiem  suat  aliquae  meiiies  qua;  molli  cl  suavi 
pncdicatione  emendautur.  Mv\iix  vero  qiKe  iioniiiiil 
dura  increpatione  repriiiiuiiiiir,  nounulKne  autein|na 
obsccmtione  ad  mnjora  viriuluiu  opcra  oxercentnr. 
Propter  hasergodivcrsns  qunlit^tcsauimoriim  valdt 
discrcti  iu  pr<£iutcaiioiie  sua  dcbeiit  esse  doctores 
aniinaruiu,  quia  quid,  ct  i|naiido,  ct  ubi ,  qiiibusve 
praedicent,  debcnt  subiiiitcr  pcnsure.  ne  videantur 
incassum  vcrba  jactare.  Ciiin  crgo  dclinqueiiies 
corritiiunt  quos  moiles  et  flcxibilc^  videiit ,  loiii  ct 


1173  ^VOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  ^JSO 

iuavi   adinonilionc  arguere  dcbenl,  jiixU^ilicUiin  Kdllecti  mei  pultanlit :  Aperl  mihu  ioror  wea^  amicM 
viri    SApieutis :  Iteipoutum    moUiut    [rangit 


moUiut  [rangit  iram 
[Prov,  xv) :  eos  «iilcm  qiios  c!uros  el  iuiraclabiles 
aipiciunli  aspcra  increpalione  ,  el  iliviuse  airnuail- 
Yersionis  terrorc  Ucbcul  Serire  ;  boiiis  vcro  a(  libiis 
deiliios  ut  in  niclius  scii>per  proficiaiit ,  obse* 
crare. 

Cuni  erga  his  tribus  modis  prxlati  subjectos^  in- 
struere  delieanl,  profecto  qiiando  bouos  pix  exbor- 
lationis  dulccdiiie  rovent,  ct  coelestis  regiii  suavita- 
tem  praedicando  cousolanlur,  [avut  cum  meUe  siint ; 
qoando  vero  deliiiqiienics  nuiic  inodesto  sennone 
compescunt,  nunc  dura  increpntione  redarguuiit , 
inferni  pcenas  annuhliaiido,  DiniiiJi  cnm  iacie  suut. 

Dilcctus  ergo  [avum  cum  meite  'tuo  comedit^  tinum 
miii  lacle  tuo  bibit ;  qiiia  sanclse  Ecclcsiae  prosposl- 
los»  qiios  sua  graiia  supra  diclo  luodo  iii  praedica- 
tionecoinponit,  sibi  iucorporaudo  mcuibra  sua  elli- 
cil,  quoruni  studiis  at4|iie  pro<*eciibus  delectalur, 
et  quasi  reficiiur.  Qtios  quia  de  sub  corpore  esse 
probavit,  per  conformalioucm  et  iiiiitatein  qua  sibi 
eos  incorporavit ,  ad  eos  qui  eorum  doctriiiis  et 
«xempliH  possuni  crudiri  facit  apostropbaui  di- 
ceiis : 

Comediie  el  bibiie^  amici.et  tnebriamini^  cliaritsimr: 
ac  si  apertedlcal;  Quia  vobis  rcrcctiuiieui  aniiua- 
runi  In  factis  et  dictis  doctorum  prxparavi ,  quns 
iiieo  Spiritu  replevi,  vos  qui  liorutn  doclriiiij  iii- 
srtii  debetis,  qiitfs  ab  bis  auJiliset  vidciis/  in  ven- 
irciu  mcmorias  repouiic,  et  tanta  lucniem  vosiram 
virtuliim  stiavilaie  repleie,ut  ab  omui  vitiorum 
moiu  inseusibiles  reuianeatis  :  amiei  quidtiin  luilii 
per  fidein  et  operatiouem,  charittimi  pcr  iiitimaui 
dilec  i.  iiein.  Comeslio  enim  ista  ctbibitiodivinoruin 
prxM  epioruin  175  pleaa  perceptio  :  uiide  Psal- 
misia  de  bis  qui  bac  plcuitudiiie  dcbrianlur,  dicit : 
Inebriamur  ab  uberinte  domut  tU(C  (Ptal.  xxxv). 
Qiiae  eiiiui  est  liomiis  hcl,  uisi  Ecclesia  ,  sive  mcns 
cujiislibct  ju3ti?  Qiije  autcin  cst/biijus  domus  uber- 
tas»  nisi  quje;'am  plcniludo  divinorutn  prxcepto- 
rum  et  sacrameutorum,  qiia  repletur  ei  ditescit 
taiicla  Ecclcsia,  sive  saiicti  aliciijiis  auiina  ?  Sed  nb 
liac  ubertaie  repleniur  ct  incbrianlur,  qiiicunque 
ex  iusiitutiouc  Ecclcsix  vcl  eruditioiie  saucti  cti- 


mra  ,  cuiumba  mea ,  immacutata  mea ;  quia  eaput 
meum  ptenum  ett  rore  et  cincinnt  mei  gui:u  hc 
ctiam. 

Acius  biijiis  dormiiiouis  et  vigilanllne,  si  ail  exte- 
riora  respicias,  minime  pofesl  in  uno  eodcmqne  si« 
mul  CHse,  uno  eodeinque  lempore,  quia  nt*nio  po- 
tcst  siiuul  et  donuire  et  aliquid  vigilatido  cogitare 
uuo  codemqne  momciito  vel  tempore  :  si  vero  ad 
interiora  respicias»  et  riiu  bujus  donuilionis  et  vi^ 
gilaiitiae  atlciidas  ila  si!»i  bxc  duo  inseparabililer 
adlucreiii,  ut  tino  eodcjnquc  icui|iore  aut  noii  csse, 
aut  simiil  cssc  debcant. 

Quid  eiiim  csl  bxc  dormiilo,  iiisi  Kb  omnilHis 
miindi  curis  ct  actionibus  exoccnpatio  el  quasi  quae- 
B  dain  mciilis  rcquies  ct  pausatio  ?  Quid  aulem  esl 
cordis  vigilantia,  uisi  ail  Deum  ciim  sinccriiaie  jii* 
giier  inlcndens  amor  conlemplatorius,  sive  conlem- 
platio  amatoiia  ?  Sed  dum  certum  sit  nullum  san- 
ciae  conicinplalionis  viiiuicm  posse  babcrc,  nisi 
studuerit  ab  omnibus  ipundf  negoliis  liberei  expo- 
diius  csse ;  cik  e  coiivei-so  nulium  se  a  rauudi  ncgo- 
tiis  expcdire  posse,  iiisi  Deuin  diligcrc  ct  deside- 
rare  incipial  pura  et  simplic!  iiitcnlione,  constal 
liaec  diio,  ut  dictum  est,  ita  sibi  adlixrere,  uf  uno 
eodeiiique  tenyiore  iu  uiio  codeiiique  176  ^^  ^*^'* 
'  niuo  noii  esse,  aut  simul  essc  dcbcant.  hi  hoc  ergo 
modo,  simul  dormire  ct  vigilare  possibile  esl«  nee 
ulla  ibi  est  contrarictas,  ubl  ista  est  iii  aflWto  aiiiino 
babitus  idcntiias,  nam  idem  cst  vigilare  lioc  iiiodo 
quoddormire,  ct  ideiu  cst  dormirc  qiiod  vigilare; 
quia  conieiuplatioui  inlia^rerc  et  dormire  niiiiido,  et 
vigilare  Dco,  et  nisi  inuudo  dormiat  nou  vigtlai,  ct 
nisi  vigilel  Deo,  non  dormil  uiundo. 

Sud  qtiaeri  poiest  cur  dicat  sponsa :  Ego  dormio,  ei 
cor  meum  vlgitatf  quasi  tolus  liomo  dicatur  ilorniire, 
cl  pars  liomiuis,  bocest  cor ,  vigilare.  Ad  qiiod  dt- 
ccndum  quod  lotus  bomc  dicitur  corpus  ct  aninia  , 
pars  vero  aliqu;i  lotiiis  cor  cst;  pars  autcni  ista  ad 
soluin  hominem  iuteriorem  rcspicil ,  lioc  c&t  9ni- 
inani ;  tolus  vero  bomo  ad  bomiueui  cslerioreiii  si- 
niul  et  iutcr.orem  intendil.  Touis  vero  homo  dor- 
Hiire  dcbet,  qiiando  parsista,  sciliceicor,  in  coiiteiii- 
platione  vigilare  studet,  hoc  est  corpore  et  aninio. 


]usqueplcuam  percipiiiut  cognitioucm  ,  in  ipsorum  d  qiiod  tbi  voluulale  ct  acliouc  ab  omnibus  cxteriori- 


prxceploriim  et  sacramentorum  nccessaria  utilitate 
et  liouestaie.  Hac  ubertale  replctus  cral,  qni  dicc- 
bat  :  Etti  imperiiut  termone ,  non  tamen  tcienlia 
{II  Cor,  ii)  :  htijus  ubcrlatis  pleuitudineiu  optabat 
'  Psaiiuisla  cum  dircbat  :  Sicut  adipe  ei  pinguedine 
Ttpieatur  anima  mea  (Ptai.  lx4i). 

ScJ  qiiia  spoiisi  boriaulis  vocein  sponsa  audieral 
ct  piaeceptorum  ejus  suavilaleiu  cordis  palato  gu- 
staverat,  alque  hiijus  boui  pleiiiludinc  audiendo,  le- 
geiido,  crcdondo  et  opcraiido  iiicbriala  riieral.  oua- 
lcin  efiectum  bicc  plcnaria  eirusio  iKibuert ,  vcl 
qnid  iiide  utilitalis coiisccuta  stdenuulial,  diccns  : 
Ego  dormiOf  etc. 

Vers  %  —  Ego  dii^^^io  ct  cor  mcum  vigiiat,  Yojc 


bus  cessare,  ct  quasi  quipscere,  ut  iuterioribus  pos- 
sil  liberius  vaeare;  quia  ergo  spoiisa  coiiHidcravit 
perrecte  se  visioni  couloslis  spoiisi  inlixrcrc  non  pos- 
se,  nisi  otnues  simisus  suos  iuteriores  et  cxteriurcs 
liberoset  expeditos  babeat,  rectcdicil :  Egodormio, 
elcormeum  v.gitat :  ac  si  aliis  vcrbispoteutcr  dical : 
Quia  a  terrcnaruui  rcruni  strepitu ,  cogitatiuiic  cl 
opcre  funditus  quicsco,  idcirco  subtilius  in  divina 
coiitcmplaiioiie  ntcute  vigilo. 

Ad  superiora  auteiu  ita  coutinuand^um  est ,  ut 
quia  sponsus  dixerat  de  suis  prjedicationibus,  quod 
lauu  cossanxdocirinxstiavitaieet  auctoritale  re- 
plesset,  ut  cos  sibi  iucorporatos  nemo  dnbiiare  de- 
bcrciy  alqqe  idco  in  corum  prxdicolianc  incbriari 


1181  rOM3IENT  IN  CANTICA 

et  ^va.ae  iilile  ei  lionesliiin  esset ;  spoiisn  qiinsi  A 
lioc  monUii  cicitata  fiicrit,  et  sanctornm  praedica- 
lione,  Terhis  el  eYempIis  v^liile  profuerit,  respon- 
(iet :  Quoniam ,  inqiiit ,  o  diiecte,  luis  monitis  te 
aspiranilo  peneiiiente  el  adjuvando  prosequenic 
parui,  et  praedicatoruin  tuornm  doctrinis;  per  fidem, 
spcm  «t  cliaritatem  ita  animnm  applicni,  ul  non 
soluin  qtiasi  comederim  et  biberim ,  sed  tola  in« 
ebrinta  siin,  i(a  sensus  mei  carnales  hac  ebrielale 
sopiti  sunt,  quod  ecce  jam  ab  omnibus  praesentis 
vilac  curls  et  deslderiis  penilus  dorniio,  ct  in  sola 
diviniuilis  contemplationc  pcr  inlimum  amorem 
corJe  vigiio. 

Ego  quidein,  inquil,  licet  sanclorum  Palrum  di- 
ctis,  scriptis  et' gestis  edocta  ,  quaiiter  et  in  activa 
et  in  conlcmplalivn  proficere  debeani  vita,  mcliorem  B 
tnine.i  parlein  elegi;  qiioniani  contemplativa  vita 
toto  cordc  ct  corpore  soli  Deo  vacare  deliberavi ; 
s^d  qiiia  dilcctiis  pcr  gratinm  snam  cibavit  me  pant 
vito!  et  iutelleclttt,  et  aqua  tapieNtlte  talutaru  pota» 
rit  (Eccli.  xv),  ut  nd  prxdiraiioiiis  officium  idonea 
cxisterc  177  possim,  pulsat  ct  excitat,  ct  ut  non 
'lantiim  mci  solius  In  conteinplaiione  quiescendo, 
sed  et  proximoruin  in  prxulicatione  laborando  cu- 
rain  geram,  impcrat.  Aperi^  inquit,  mih\  iiam  vut- 
piM  (oveai  habent  $t  votucret  cwli  nidos^  Filiut  nii* 
tem  homnis  non  habet  ubi  capnt  recWnet  (Mntth, 
viii ;  Lhc.  ix)  :  pnvicr  pnncos  eniin,  qiioruni  fide 
siisceptus  sii:n ,  lulus  pciic  luundns  vel  incrednli- 
late,  vei  fidei  prnviintc  ine  repellil,  Jiidxis  quidein 
ei  pai^anis  non  crcdeniibus,  ba^reiicis  vcro  fidein 
ortliodoxani  depravantibus.  Unde  niihi  siib  divo 
constituto  caput  rore  peifunditur,  quia  divinilas 
men  pcrvcrsis  sententiis  bxrelicornm  quasi  de 
corIo  proptcr  sernior.uin  elegantiam  cadcntibus,  sed 
veritaiis  et  rrvi9t  fidei  cnlore  calentibus,  inbonora- 
tiir.  Cincinni  quoque  mei  pleni  tunt  (jntiit  noctium , 
iiuia  fidclcs,  qni  mibi  quasi  capiti  siio  per  fidem  et 
operaiionem  ailbaercrc  deberent,  illorum  pcrversis 
doginaiibiis  ia  uoctibus  pravorum  seiisuum  caJeii- 
tibus,  inficiuntur  et  a  vcritatis  ninore  frigidi  eOi- 
ciuntur. 

Sive  :  Caput  meum  plenum  etl  rore  et  cincinni  mei 
gutti*  noctium  ,  quia  ab  ainore  Dei  et  proxinii  fri- 
gidn  sunt  corda  infidcliuin  :  per  capnt  eniin  Deus,  d 
pcr  cinciiinos  proxinii  possunt  iiileltigi.  Aperi  ergo 
itii/ii,  qiiia  nisi  te  praedicantc  ci  docciile  in  illoriim 
corda  non  potero  iiitrare  :  quocircn  surge  iiiterdiiin 
'i.c  illo  dulci  internae  solituiriiiis  lux  dorniiiorio  cl 
ofiiciuin  praedicationis  assuine ,  ut  poslquani  tua 
edocti  prxdicaiioiic  pristiiios  errores  abdicaveriiil, 
et  sna  iuihi  nicnlis  hospiiium  recta  fidc  ct  opera- 
tiunepra'paraverint;  libens  introeain  et  salnlifcruin 
eis  grati;e  iMX  munus  iinpendani. 

Soror,  iiiqiiit,  mea^  amica  meUf  coluhiba  tiiea,  fm- 
maculata  mea  :  quid  hibi  viilt  Istaruni  quatuor  ap- 
pellalionuni  probatio?  Nihil  attendit  Spiritussanctns 
in  liac  qiiatuor  tnni  distinctn  positjone  vocabuloruni? 
ininimc.  Nam  si  interioris  hominisoculos  adhibcas, 


CANTIC.  —  LIB.  Jlf.  118! 

non  ronicmncndam  in  lioc  numero  nppellnlionuin 
rniioiiem  ct  rationis  ulilitaicin  rcspicies  :  fornis 
qnippe  spiritunlis  qundntnne  nrcos$aria  esl  omfii 
nnimse  in  culminc  pcrfectionis  voleniis  stare ;  qua- 
tfrntnm  enim  qnocuiiqnc  vertilur  stabil.  Et  haec  de- 
liet  csse  perfccloruin  constnntin,  iil  nec  cfcvcntni 
prosporis,  ncc  dejicinnlur  advcrhis  ,  scd  uno  seln- 
pcr  modo  in  sancti  propositi  pcrststnnt  ordinc  cf 
loco 

Sed  qiix  est  ista  spiritualis  quadratnra?  Nimirnm 
fides,  spes^  charitaset  operatio  .  Fidet  enim,  sicur 
dicit  Apostolus,  per  dHectianem  operatvr  (Gat.  v),  el, 
Fidet  ti  non  habeat  opera,  mortua  ett  in  semelipta 
(Jac.  ii) ;  charitails  autem  probatio  est  operatio  : 
qui  vero  non  crcdit,  nec  spcrat;  et  qui  non  speraf, 
nec  bnbet  quod  dilignt  :  porro  qui  iion  credit ,  nee 
sperat,  nec  diligit  qnod  cst  178  pro  quo  opere- 
tiir.  Uxc  est  coiius  lioni  operis  in  nnoqnoque  inten- 
lio,  ut  hoc  qiiod  credit ,  sperat,  et  diligil,  quando* 
que  coiiseqni  mcreatur.  Iii  nicnsura  autein  quadri 
noii  aliud  iatus  majus  est,  atquc  aliud  minns,  sed 
cuncta  siniul  quaiuor  lalera  xquali  spaiio  tenduii- 
tur,  qiiia  et  in  ipsns  easdcin  virtutes,  qiias  dixiinua, 
fidcm  scilicet,  Fpein,  charitnlcm  atquc  operaltoncni, 
quandiu  in  hac  viia  vivimus ,  xquaics  cssc  apud 
nosineiipsos  invcnienins.  Vnnsquisque  eiiiin  qui  in 
activx  \[\x  exercitio  versaiur,  tantnin  crcdit  quan- 
tnmsperat;  qnantnni  credit,  opcrntur,et  aiiiat; 
tantnin  aiunt  qunntum  crcdit ,  spcrat  et  opcratur ; 
kaiituin  opcralur,  qnantnm  crcilil,  sperat    cl  aiiiat. 

Sed  diiamus  istnm  quoque  nitiinx  qiiadralurani 
in  quntKor  constare  princi|.alibus  viriutibus,  sriti- 
cet  prudcnlia  ,  rortiiudinc,  jusiitia  ,  temperaniia; 
istx  eniin  virtutcs  ita  in  qiiadro  siiist  iit  una  aliani 
non  excedat.  Afagiia  quippe  prudeutia  csi;  sed  si  iiii  • 
niis  esi  in  pciiciilis  foriis,  niiiiiis  in^operationibui 
jtista ,  ininus  a  vidiiptatibus  lciiipcraiis ,  profecib 
niiiius  est  prudeiis. 

M.it[na  est  fortiludo,  scd  si  minus  intclti/u  qnae 
bona  custodiai,  quibus  malis^  resistat,  si  miniis  te- 
net  opcra  justiiix,  atquc  aliqiiando  injustitix  domi- 
naiionc  superatur;  si  minus  a  voluptatibus  appeti- 
ium  tcmpcrat,  scd  vincitur  dclectalione,  iniiius  est 
forlis.  Magna  esi  juslitta  ,  sel  si  in.iius  quain  desi- 
deral  inter  justa  el  injiista  opcra  disceriiit,  si  inlnus 
se  coiitra  ndversa  confortal ,  si  minus  carnein  in 
delcctaiionc  teinpcrat,  minus  est  justa.  Magna  est 
tcmpcraniia,  scd  si  minusintcHigit  iinde  sc  teinpcrct, 
si  adversa  susilnerc  pcr  foniuidinein  miiius  valet, 
ntquc  in  tiir.oro  nniiiiiim  dcjirit,  si  pcr  praecipitatlo- 
neni  siiam  aliquando  ad  injustltix  opera  prorunipllt 
iiiinus  est  tcmpcrans. 

Si  crgo  perfectorum  fidelium  vita  per  quadnim 
mensnretur,  tantuin  habct  latiis  uiiuin,  qunntum  la- 
tcra  singiila ;  qiiia  nnusquisque  lantnm  pnidens  eslt 
quantiim  fortis,  jiistns  et  tcmperans;  tantuni  forlU, 
qu.^ntum  justus,  prudcns  et  temperans ;  tnninni  ju- 
stus,  quanlum  priidcns,  fortls,  lemperans;  taiituin 
tcmpcraiis,  quanliMn  prudcns,  forlis  ct  Jasltis  fucril. 


IU5 


WOLBEROMS  .VBBATIS  S.  PANTALflONIS  COLON. 


1184 


Se<lqiiia  Do€lorgcu:iuiu  Jieii  :Ca$iigo  corpus  tti^iim»  A  viiat,  iindeseipsiinicustodiliieDcuin  offeiHlai.  Kecia 


€i  in  sercUuiem  redigo^  ne  [orte  cum  aliis  pradica- 
terim,  ifne  reprobus  efficiar  (J  Cor,  ix),  lioc  sliKlcre 
$eiii|>cr  prse(lic«iior  ilcljel,  ut  recta  quae  ore  pr.-cili- 
(;at,  ipse  quoque  in  suis  actlbus  ostcmlal. 

Necciysaria  est  ergo  oinui  prxdicalori  virtutuin 
islarum  quas  posiiiiuus  qiiadratura,  scilicct  ut  U' 
dem,  spcin,  cliariiatcin  atque  operalioncni  ipsc  in 
sehalieat,  et  aliis  liabendam  prxdicel ;  prudenlia 
quoque,  rorlitudinc,  justitia,  tempcrantia  Tulgcat , 
^i  ad  ha*c  qtioqiie  alios  iloocndo  erudiai. 

179  Qifiacrgo  dili*ctus  isie  dilectani  in  contem* 
platione  secnre  quiescunlem  ad  prae^licalionis  ofli- 
ciuiH  CKcilat,  quadrironui»  cam  gratias  iiomine 
vocat,  qualcnus  per  hoc  ci  iiisimiet,  quod  is  qui  ad 
prscdicauduin  inillitur,  liis  sempcr  qualiior  virlu* 
lilms  qiiadralus  csse  debeat.  Sororem  qiiippc  appcl* 
lat  pruptcr  fidcin,  amicam  propter  spem,  colum- 
Ifam  propter  charitutein,  immaculalam  propier  ope> 
ratioaem.  $iincta  ueiiipe  Ecclesia  sive  quaDlibci 
#aucla  aniina,  qii»  spons«  ct  dilectac  nomen  sor- 
lita  ost  crcdendo  in  Omnipolenlcm ,  couscquitur 
auiernam  hsDrcdilatom  ut  (iat  haeres  Dei ,  colixrcs 
aulein  Chrisii,  quia  (iliaiioncin  Dci  mcretur  per 
graiiam ,  quaui  ille  habel  per  naiuram. 

Sponsiis  ergo  iste  coclesiis  dilectam  sibi  aniinam 
aanguinis  sui  pretlo  rcdempiam  sororem  nuncupaty 
quia  qtiod  ipse  essenthiliier  esi,  hoc  ipsa  nuncu- 
pative  dici  potest ;  dicit  enim  Joannes  In  Evange- 
lio  suo ,  quia  quotquol  receperunt  eum  dedii  eis 
poleslaieni  ftlios  Oei  fieri,  his  qui  credunl  in  uomine 
ejus^qui  non  ex  sanguiuibus^  neque  ex  volunlale  car- 
nis,  neque  ex  voluntute  viri^  sed  ex  Deo  nati  sunl 
{Joan.  i)  :  do  quibus  et  ipse  Domiiius  dicit  :  Qui- 
cunque  feceril  vJuutatem  Patris  mei  qui  in  ccelis 
€stt  ipse  meus  frater  el  soror  et  mater  esl  {Malth.  xii). 

Aiiii<:asn  nuncupat,  quia  duin  eiarcana  quxdam 
scientia*  sua;  ct  iinmensilatein  iucffabilis  bonitalis 
suae  nianifesial,  in  inagnam  eam  spcm  fiilurx  bca* 
litudinis  sublevat;  vcra.'qiiippc  signuin  amiticix  cst, 
secrcli  sui  qucmpiam  consciuin  facere  ;  unde 
Donruius  discipulis,  quibiis  divinai  voluntatis  my- 
Sicria  rcvelaverat  :  Jam  non  dicam  ros,  inqiiit,  ser- 
voSt  sed  amicoSf  qnia  omnia  quce  audivi  a  Puiremeo 
mta  feci  vobis  (Joan,  xv). 

Columbam  uomiiiat,  quia  simpliccro,  innocenietn 
et  pacificam ,  Dci  quoque  ac  prozimi  dileciionc 
prxditam  ;(pprobiiiy  sicut  columba  simplex  est  ani- 
nial  ct  innoccns  ab  omni  se  laniaiu  abstinens  et 
noununquam  aliei.os  piillos  tanquam  suos  fovens. 

Qui  euim  vci*e  iiinuiens  ei»t,  charitaiem  Dei  et 
proximi  haberc  digiioscitur,  quia  vcra  iuiioienlia 
csi  qux  sic  definitur  :  Innocentia  vera  est,  qux  nec 
5ibi,  nec  aliisnocet :  srbi  naiuque  nocct»  duin  Deuin 
iiiale  agendo  offendit;  aliis  nocct,  duni  mala;  actio- 
nis  cxeuiplM  prasbet ;  qui  eigo  malc  operari  devitai, 
Dcumsediligereprobat,  qiiia  inde  semciipsum  quo- 
qiic  serval,  undc  laborat  Oc  Deuui  i>crdat;  proximum 
se diligcrc  probat,quia  indc  cum  ad  bcnc  agcndum  iii- 


ergo  diOinitio  cst  vcra  iiir.occnti»,  qitae  uec  ^lii  nec 
aliis  nocel,  quia  pcr  hanc  dileciio  Dci  et  proAiiia 
exprimiiur,  in  qua   tola  |>lenitudo  legis  vcrsaiqr. 
X80  ^*^^  ^uid  sii  plcnitudo  legis,  pulclire  fer 
quiuiam   spcricm   definiiionis ,  qiia   Graece   mktb 
«vTi>«;(cy,  La^iiiead  verbuin  dicitur,  dcclaratur^^uaH- 
do  id  quod  qiKcriiiir ,  uno  rerlio  ofttendiiur  ,  Uoc 
uiodo  :  Pleuiludo  legis,  diUctio  {Rom,  xiii),  Si  ergo 
plcUitudo  lcgis  charKas  esl ,  ckarilas    auian  nan 
agiiperperam  (l  Cor.  ^^iii),  profcclo  qut  chariUieni 
haberc  dignoscjlur,  totamicgciM  servarc  probainr : 
et  quia  ipsa  charitas  in  cordibuselectorurop^rSfi:* 
ritiim  sanctum  diiriiuditur  {Rom:  v),  couseqiicus  csi 
ut  qui   chariiatis  tloni:in  pos&idcl,  sancii  SpiriUift 
donis  se  illusiratuin  coufirmct.  Si  enlm  nulhi  viriitt 
siuc  charitaie  valet,  chariuis  auieni  perSpiriiun 
sanctum     conrertur  ,    nimirum     qul     charitaieiii 
habot,  Spiriium  saucluiu  habcre  probaiur,  in  quo 
omninin  virtutum  dona    tribuunlur.    iJuilc  iiuue 
rccte   sj»onsus  sponsam  qiiam   ad  praedicaiioiieni 
inviiat,  columbam  iiuncupal,    ut  ei  iiiMiHJal  qiiia 
charitatcm  h:<bcredebeat,  quae  pcr  Spirituin  sar.cliini 
datiir  t  qul  in  columbsc  specie  visus  cssc  astruitu". 
Jmmaruiatam   vocal,  ut    quidquid    opcrnlionc 
ostenderit,  pura   id  iiitentioiie  faccrc  uicnitutrii, 
non  ut  laudein  humanam  imle  recipiat,  scd  ui  soli 
divinitaii   placeat,   quia    coram  Deo  sordenl  UU 
opcra,  qiiae  pro  niundi  favorc  foerint  cihih  ta. 
Sivc  ideo  immaculatam  nuncupal,  ui  mundiilum 
^  moulis  et  corporisdiligendam  insiniiei,  sive  ui  eani 
pra^moiicat  qiiatenus  in  pr%dicaiionc  sua  oiniieiu 
h;erelicae  praviialis  maculam  diligenlcr  eviiet. 

Porro  propter  quaiuor  virluics  priucipaleSt  qui- 
bus  puicherrima  mcntis  quadralura  consistil,  qua- 
tiior  istis  nominibus  dilecliis  dileclam  appellat, 
ut  quam  ad  praedicationcro  surgerc  hortatur»  pru- 
dentem,  foitcin,justam  et  temperaniem  csse.deberc 
demonstrat,  utpotc  sororem^  amicam,  columbam  tt 
immacutatam, 

Qui  cnim  pcr  fidei  integritalcm  ad  suinini  Putrls 
feslinat  h.Trcditalem,  prudenlcr  niiiiirum  iulefli- 
git  quid  vcl  quale  est  qiiod  credit :  qui  vero  divi- 
noriim  pr.eceplorum  et  sacrnmeiiioruni  mysieria 
D  Deo  rcvclanlc  cognoscil,  dum  fortiter  advcrsa  p*o 
Dco  toleral,  dum  etiam  fortitcr  blandicntia  nnindi 
gaudia  coiitcmnil,  profecto  quid  spcret  ostcndit; 
al  qui  Spiritus  saiicii  gralia  pleniis,  ^impllcilatis 
et  Innoceiitia;  bonum  ^uplcctitur,  quia  jusltis  cssc 
sludet,  profecio  quod  Dcum  diligit,  ipsa  siia  jiisii- 
lia  loquilur.  Porro  qui  talcm  sibi  modum  vivendi 
coiislituit,  ui  iu  ouinibus  suis  actibiis  sancUc  dis- 
crctionis  moderamiiia  haberc  novcrit,  dum  se  et  a 
inundi  volupiatibus  pcr  virtntum  sludia  tciiipcr;!i, 
ct  jiistitix  bonuin  noii  indiscreie  tractct,  qiiain 
muiidus  ct  rectus  iii  uinni  sua  opcratiouc  &^it,  dc- 
inonstraL 

181   ^cne  crgo   sponsus  spoiisain.  qiiaiii   a>l 
idliciuiii  ])r;cdicalionis  suscilal,  tororem^  uwittntt^ 


j  U3  COMMENT.  IN  CANllCA  CANTIC.  —  LIB.  Ilf.  i  180 

€olumbam  el  immaculatam  vocal,  ui  ei  insinuel  in  A  »i»»o  aiucni  nicnlem  reiicil,  ol  lota  in  Dei  aiiiofo 
oaiiiibus  suift  ollioiis   el  aciibus  quani   quailrala 


nienlc  consisleie  dcbeai.  Sed  illa  pulsanti  respon- 
dcl  el  ab  illo  deliberaio  inliina*  quieiia  oiio  surgeie 
deireclat,  dicens  :  Exspoliavi  me  lunica  mea^  ctc. 

Yers.  5.  —  Ex^poliavi  me  lunica  mea,  quomodo 
ittduar  ilta  ?  Laii  pedes  meos  ,  quomodo  inquinabo 
iltos  ? 

Iinpedinieiiin,  inquii,  sxculi  et  curas  actualis 
yUx^  quibus  baclenus  iinpiicila  erani,  ab  aniino 
meo  rcjcci,  ut  in  divina  couieniplatione  liberius 
vacare  possiin,  quumodo  nunc  iierum  per  oOicium 
prxdicaliouis  a  qnieie  isla  nic  surgcrc  ct  aclualis 
vil:e  sludiis  deservire  hortaris?  Lavi  pedes  meos, 
lioc  est  negligentias   operum    mooruin,   quas  ex 


succeiisa  uibil  lerreniiin  qnxrai  et  concupiscal, 
ipsa  etiam  visibilia  omnia  parvi|>endal»  solaque 
ccelesiia  ei  oeteina  toio  animo  adipisct  coii- 
tendai. 

Adcujns  iactus  siiavitalcm  vcnlcr  conlremiscilt 
quiameiiscoiitcinplativas  viio!  dulccdineni  Iiauricns, 
virlute  aspiraniis  grali»  conuiioveiur,  ut  inieUigat 
dilectionem  Dct  sine  dilectione  proxiiui  esse 
non  posse,  sed  baiic  csse  pleniludiiiem  perrecias 
dilct-tionis,  ut  qiii  diligit  lU iim  propier  se,  proxi- 
inum  qmiquc  dillgat  propter  Deum.llocergo  inodo, 
0  lilicc  Jeriisalem,  ditectus  meut  misii  manum,  buc 
esi  i.uxil.um  virtuiis  el  gratiae  sux,  per  [orAmen^ 
conipiini ii  mei  cordis,  insinuans  et  admonens,  ut 


cogitationum  el  rcruni  inundanarum  pulvere  coii-  B  qwia  egu  ei  in  cordc  iiico  amori  ejirs  inliaieiido 


traxi,  aqiia  compunctlonis  cx  diviiia  <  baritale  sur- 
geniis  perlui,  quouiodo  i:crum  eas  contrabain  ex 
illuvione  stiepitus  lcrrciii  1  Naiu  valde  esi  difficile 
iiitetr  ssculi  biijus  bouiines  conversari  et  nulla 
buinanx  fragiliiatis  contagiune  maculari.  Facilc 
quippe  inaieria  exlerius  curporeis  sensibus  adbi- 
biia,  intcrius  aniiiiac  puicbriludinem  inficiU 

Sed  dum  is:a  n;ecum  re^olvcrein,  et  a  proposilo 
inco  deccdere  noii  totuin  arbitrarer,  dicani,  o  filia: 
Jcrusaleiii,  qnid  dilcctus  nieus  feccrii. 

Yers.  4.  —  Dileclus  meus  misit  manum  suam 
pcr  {oramen,et  venter  meus  intrnnuit  ad  tactum  ejus, 

Uuid  enim  cst  uiafiuf  cjiis,  quid  foramen ,  quid 
venter  ejus?  Profccio  nianuui  dilecii  debelis  inlel- 
Kgcre  virtutcm  omnipotcntia!  et  occulix  iiispira- 
tiunis  illius.  Cuin  vcio  nieus  bumiiiis  ct  volupiatibus 
ba:culi  dcdita,  nihil  de  Dco,  niliil  dc  saluie  sniiyae 
cogiiai ,  quasi  luuio  quodam  ct  niaceria  perversi- 
taiis  circuinclusa  cl  obsita,  nulluiu  Jaiu  Iiabet  adi- 
tum  vel  forainen,  pcr  quod  divina*  gratiae  luiuen 
digiiClur  intrarc* 

Sed  quia  noiinunquam  tales  divjiia  virtus  aspi* 
raudo  prxvciiit  ut  de  peccaiis  suis  compunganiurf 
quasi  riipla  prurdaninalac  nientis  maccria,  roramen 
et  qiiaedani  scissura  apcriiur,  ur.de  cCDuuut  coui- 
puuctiouis  lacryuiae,  ex-  |ioenitcntis  ct  quasi  scisbl 
cordi&  dolore  cxcitalac.  De  quali  scissura  moiiet 
prupbeta  :  Scindiiet  inquit,t'oii/a  veslra  et  uou  vesti' 
menia  vestra  fjoel.  ii). 

Cunique  duo  sini  gencra  compunaiouis,^!^ 
quia  inens  ad  Dcuin  conver^a  prius  iimore,  posi 
aniore  couipungitur,  quando  aliquis  periintesccas 
(iebeniue  supplicia.  abdicatis  mundi  desidcriis» 
peccaia  qua^  receraiplangil,  quasi  roramen  ct  scis- 
suram  in  corde  cjus  divina  gratia  fecil.  Proces»&u 
vero  bonae  couversaiionis,  postquam  sccurilatein 
aliquam  ex  diviua  inisericordia  conceperit,  tanto 
in  Deum  ainore  ardcscit,  ut  qui  prius  flcbat  iie  du« 
cereiur  ad  suppliciuiu,  posimodum  amarissiiiie 
flcre  incipiat,  quia  differlur  a  rcgno. 

i  uiiG  eigo  per  foramcn,  quod  dolor  fecii  cordi 
iumiientis,  piissiiuus  Duniiuus  mittit  luanum  gra- 
iise  et    uiiscricordix^  lenientis  ,  iamque  suavis- 


adituin  fecerim  ,  nuii  dnbilnn  etiam  in  proxi- 
nioruiu  cordibtis  ei  per  prxdicationis  officium  i»« 
gresbuni  pararc,  quandoquidem  tpsc  Reuipcr  prxslo 
sit  per  auxiliatricem  gratiam,  et  mibi  qutd «  tel 
qualiicr  doceam  pra*rogare,  ei  aadientibuS  meii- 
iiiim  aures  aperire  solcat. 

Dndc  et  baiiccamdein  scikienliam  quain  ad  mc- 
me:ipsain  rctuli,  non  absurde  ad  audltores  qiioque 
ineos  rcrerrc  possuin,  ut  dicaiur  dJcctus  mauum 
suatn  pcr  foramcn  niiitere,  quolies  ad  aures  audi^ 
iorum  cxteriores  per  vocem  prxdicationis  sonando 
ad  aures  iiiieriorcs  luaiium  auxiliatricis  gratiuc 
immittcndo  iiigredittir.  Ad  cujus  tacium  veiiter 
mcus  iutremiscit»  quia  iiifirmiures  quiquc  mci,  quos 
prius  pr»  iinbectlliiate  ingenil  noii  intelligebant, 
inielligunt,  etcuin  diviui  judicii  lerrorein  audieuies 
conircniiscunt,  ad  boni  quoque  opcris  fruciuui 
inovcri  discuul. 

Yers.  5.  —  Surrexi  igitur  ut  aperirem  dilccto 
meo  :  manus  mea:  stillaverunt  myrtham,  et  digiii 
mei  pfeni  myrrha  probutiisima, 

Quia  euim  suum  mibi  promtsit  auxiliu  ii,  qiio 
laboris  inci  consequcrer  183  fructuin,  dignuiu 
fuii  ut  piacdicalionis  officium  non  refugcrem,  sed. 
S(cui  ei  iiieum  cor  gratia  ipsius  apcrucram ,  ftie 
illi  qiioque  proximoi  um  corda  eadem  gratia  pcr 
praedicaiionem  aperirem 

lfanii«  auteui  mea  distillaverunt  myrrham,  quia 
Djuxia  Doctoris  geiiMum  vocem,  castiga  I  corpua. 
neuiu  et  serviiuti  subjeci,  ne  forte  duin  aliis  pra*di« 
carcm,  ipsa  rcproba  cfficcrer  (/  Cor,  ix}.Manus  cniiu 
inea^  sunt  opera  tnea,  quae  semper  myrrbam  distil- 
lare  dcbcnt,  quia  mortifirationem  carnis,  vitioriiiu. 
abstinentiam  et  virtulum  afllucntiam  sempcr  rc- 
dolcre  debent. 

Ligiti  vero  mcf  pleni  myrrha  probatissima,  quia 
)psa  iiiea,  si  quasuni,  virlutum  opcra,  inagna  quidem 
dcbent  babere  discretionis  moderamina,  sed  ipsa 
discrctiorediindarcdcbct  cbariiatedi\iiia  atqtiefra- 
tcrna.Quid  enim  est  myrrba  probatissima,  iiisicbari* 
lasomnium  virlulumcIcclishinia?Quare  auiemmyr- 
rba.nisiquia  fortis  est  ut  mors  ditectio  et  dura  sicut 
inferrus  ivmulatio  f  (Cunt.  viii ) Majorem  enim  nnno 


1187 


AVOLBiaiONlS  ABBATIS  S.  PANTALIX)MS  COLON. 


chariiaum  hnbei  quum  ul  antmam  suam  f^on/i/ ^Nts  A  loquiliir  ei  Filius,  quia   quoruni  una  C8l  substaiilia. 


Itro  amWu  sn/i  {Joun,  xv). 

Digiti  ergo  mef,  iil  est  nclus  in  un:i  meiitc  quasi 
in  uiio  corpore*dc'ccni  prxccplis  discreli,  pleni  tnnl 
niyrrha  cliarilalis,  quia  cuni  dilecliini  nieiiin  foiiilcr 
diligOy  pro  ejus  lcgibus  scrvandis  ct  pru^dicaiidis 
nsque  nd  niortein  laliorare  non  dcircclo. 

rro  rraiiuin  qnoquc  salnte  vel  ncccssilalc  Iiniic 
diftcreiioncin  liaberc  siudeo,  ul  cuni  ningis  in  di- 
vina  conicinplalioiic  suspendi  cnpiain,  rraleriia  la- 
nien  chariias  iiilerdu:ii  nic  coinpcll.ii  dcscenderc  et 
niyrrhani  bboris  ad  coruin  utililalein  colligcre. 

Igiiurcuin  exhoriaiionc  dilerii  nici  Jain  snrresis- 
scin,  ui  verbnin  vii:e  proxiniis  prxdicundo,  iiluriiin 
qdoqne  clausa  corda   npcrircin  ci,  ninnibu»  ii;cis 


una  est  ei  opcratio.  Tanla  autem  dulcedine  locu- 
lionis  ejiis  capia  sum,  ut  illuin  interius  audiendo 
nniina  inca  ab  onini  dnritia  non  ianluni  mol!csce- 
rct,  scd  eiiani  li(|ncscerct,  ei  ad  bononiiii  opcruin 
qiiotidiana  ciercilia  delibcrnto  coiisilio  cotiTale* 
scens,  cumPsalniisla  dicerei :  Audiam  quid  loquaiur 
in  me  Dominut  Deut  (PtaL  lv^ixiv).  Beiie  qiiippe 
in  se  loquentein  Dcum  ntlcndii,  qni  inspiranli  gra- 
ii;c  el  libcruin  prcennti  arbilrinin  pronipia  volunUiie 
obedii :  loqueni^in  ciiain  in  se  DcQin  audit,  qulHiali 
en  quse  in  Scripiura  sacra  legit,  ipsa  revelaute  lu- 
tclligit.  Cumqiie  rrcqucntius  in  ca  niedjtaiido  Uenia 
quxrit,  quo  euin  subiilius  riinatnr,  eo  altius  io 
corde  Ipsius  Dcus  elevaiur ;  undq  PsalmUta  :  Aeee- 


niyrrham  disiillantihus,  digiiis  etiam  myrrlin  pro- B  </«'  homo  ad  cor  altum,  el  exallabiiur  DeuM  {PmI. 


batissiina  plenis.  ad  ollicium  pr;edicaiionis  nie  ac- 
chixi. 

Yers.  6.  —  Pettulnm  otiii  mei  aperui  dileclo 
meo  :  at  iUe  dectinaverat  atque  Irantierai,  Anima 
liquefaela  ett  ut  dilectut  locutut  est  :  quwtid  et 
ncn  inveni  ilium:  vocavi  ei  non  retpondit  mihi, 

Solvi,  inquani,  nd  teinpiis  rigurcin  proposili  mei, 
sive  claiisuram  silentii  u.eit  ct  procedcns  in  publi- 
Cfim,  ot  meum  aperui  et  aliraxi  tpiritnm{Ptal.  cxviii). 
Ucjeclo  ciiam  a  nie  ipsa  omiii  obstaculo  menlis, 
fcepi  diligentius  perscMitari  mirabilia  testinionia 
dilecli,  qux>  ei  opero  oslendercin  ct  sermonc  cnun- 
iiarein.  Sed  cum  opiarein  ut  ad  iiie  toius  intrarct 
diccrcmqne  ci  cnm  Muysc  :  Domine^  otlende  mihi 


LXiii):  ct  in  ICzcchiele  scriptuin  cst,  quia  cum  elc- 
vareniur  animalia  de  icrra,  elevabanlur  siroul  ec 
roto!  jnxta  ca  (Ezech.  i) :  quo  enim  atlentiiis  sacrs 
Scripiurus  inicniliiur,  eo  subliinius  ipsa  iu  spiritja* 
lcmscMSuin  siihiiliier  considcrantisuhlevatur. 

Ciiin  ergo  ad  hujusiiiodi  locutionem  dilecti 
nninia  luca  pcrignem  chariiaiis  liquesceret.  ycIic- 
iiientius  illuin  legendo,  meditando,  prxdicando  q  lacr 
sivi,  el  qualis  cssei  cognoscere  desidera\i,  qiixsivi 
cuni  orando,  Jejnnando,  vigilando,  canicm  iiiace* 
raiido,  sed  in  hac  vila  illuin  sicuii  est  invenire  185 
iioii  ^olm, Quwtivi  crgo  illum  ei  non  inveni^  qaiarue- 
qiic  ipsa  cuin  legendo  pcrrccte  cognosccre.  neiine 
pr^dicando  aliis  ostendcre  potui ;  videmu»  enitn  per 


_„. ,  —  — j^^  .  _,, ^,  ^ ^^  „,.„,      r-  -  -r — 7 

fqcicm  luam  (Exod.  xxMii),  illejam  declinaverat  a>      tpeculunCin  (enigmaie  (II  Cor,  xiii).  Yocavi  ti 


f  M  trantierat  et  tantum  posteriora  sna  aliquatcnus 
videiida  rcliqiiernt. 

184  Qui^  <^"ii"  fuit  ejus  declinare  alque  trans- 
irc?  Uiique  ejus  dcclinare  fuit  dc  iila  sublimiiate 
loelorum  ad  iiostra  inflrma  nascendo  et  moriendo  se 
deponcre,  quod  qnia  fecil  ciiin  tcniporc,  hoc  fuit 
<Jus  transirc  :  nain  cunctn  illa  in  iransiiu  fucrunt, 
Chrittut  enim  returgent  jam  non  moriiur,  mor^  ilU 
ultra  non  dominabitur  (Rom,  vi).  Cuin  ergo  intcn- 
dcrem  ut  enm  sicuii  est  aliquaienus  comprehcn- 
dcrem  et  aliis  audire  cuptentibus  quoquo  niodo 
ostendcrem,  absccssit,  declinavil,  ct  iransiil,  quia 
incomprehciisibilis  est,  et  in  hac  viia  neiiio  divinam 
illam  subslantiam  scnsu  pciTecte  rapcre  potest. 
Cumque  traiisiissct,  sola  posicriora  cjus  vidi,  qnia 
de  humani'ate  illius  iiitolligerc  aliqun^  et  pra:dicare 
potni. 

CuGiqiie  ila  dilecii  mci  dicta  ct  facta  prxdicarein, 
et  ad  ejus  pixcepia  servanda  et  vcstigia  scquciida 
animos  audientiuin  provocalrcin,  mnjor  ine  coni- 
punctionis  vis  dissolvit,  ila  iit  loin  in  cjus  aiiiore 
eflluerem,  qnia  illc  qni  cx  iiie  aliis  foras  per  vo- 
cein  prxdicationis,  mini  quoqiic  pcr  graiiam  in- 
spirallonis  inius  loquchatiir.  QuOiiescunqne  eniin 
euin  prxdicamus,  ipse  in  iiobis  et  per  iios  loqniiur, 
sicui  ei  111  tvangclio  dicit  :  iVoii  eNifii  vot  etii»  qui 
ioqu.mini^  ted  Spiritut  Palrit  vettri  qui  toquilur  in 
vobis  (l/a.f/i.  x).  Ubi  aulcm  Spirilus  Palri  loqnitnr, 


HOH 

retpondit  mUii :  cuin  pntareni  euni  jain  iiiibi  qoasi 
prxsentcm,  quainvis  qiiodainmudo  loogiuscule  po* 
situin  ct  vchiti  mox  coinprehensura,  vocarem  aliqua 
subtilis  iniclligeniiie  voce,  non  rcspondit  luihi. 
^uia  retraciaii«i  milii  qux  puiabani  mc  perfecle  in-r 
tellcxisse,  per  reciprocam  grati:e  &ux  vocero  ad 
plenuin  non  apcrnit.  Scripluin  nainque  est  in  vi- 
sioiie  Ezcchielis  propbctae,  quiacmti  fieret  voxsmper 
firmamentum,  tlabant  animalia  et  tubmitubant  aia* 
tuat  (Exech,  i.)  Jani  eiiiin  alns  intima!Contemplatioii.'S 
cxpanderantjjain  diviniintis  quantamcuiique  cogni- 
tionem,  quainvis  iamen  in  aenigmale  meute  vo. 
lando  conceperanly  sed  cuin  vox.non  sub  firma- 
D  laento  neque  de  firmamento,  sed  supra  finnamen* 
tuin  fierel,  substiierunt  iilira  progredi  iion  valen. 
tes,  siibmissisque  alis  inchoaue  conlemplaiionis, 
qiiin  siipra  sc  e.  sct  incoroprehensibileni  compre- 
heiidere  auimadverterunt.  ^stiniantihus  quippe 
lam  prxscntem  ui  euin  comprehendere  posseul, 
vocaveruni,  sed  ipseeis  non  respoiidit,quia  qiiod  de 
Deo  se  inteilexisse  putabant,  hoc  ila  esse  ioterioris 
voce  ailocuiionis  non  osiendit.  Yocavi  ergo  ti  mm 
respondit  mihi,  quia  dum  supra  me  aliqnid  coiiarl 
vellem,  quantuin  infra  hoc  essem  agnovi,  dum  unl- 
lain  iucomprehensibilis  substaniiae  perfeciam  co- 
gniiionem  assequi  potui. 

Vers.  7.^  Inrenerunt  me  cuttodet  qui  circumtunt 
civilatem  :  percutteruni   me  et  vulneraverunt    uw; 


COMMENT.  IN  CANTH:.!  CANTIC.  —  LIB.  llf. 
fiii/ii   cu$t9dgg  mnrorMm.  A  (liiin   fi(i(B  Jerutatein 


nF9 

tu*erutU    pallium   meum 

Quiil  crgo?  drposui  alaa  «|«m  rrnstra  ulira  posse 
uietim  expandcram  ei  ail  scripsa  sivc  uicia  sanclo- 
riim  Patrun  eonrcrsa  audivi  :  Ne  /  rogrediarh  ter^- 
miuQ&  fffoi  posueruut  patres  lui  (  /Vor.  xxii  ) , 
qai  uriqiic  Spiritu  sancto  iuMpirali  locuti  $uHt  (II 
Peir.  i)  ci  viain  moduniqnc  crcdeiidi  sivc  de  Deo 
disputandi  ostcndeninl.  Ipsi  nimiruin  sunl  cu- 
siodes  civilalis ,  boc  est  sai:cue  Ecclesix,  de  qua 
scriptnin  est  :  Ctoriota  dicta  suiit  de  te,  civitas  Dei 
(Psal.  Lxxxvi),  quia  cuftlodiunleain  abincnrsu  ni^lo- 
ruin  spirituuni  ct  liominiini  vcibis  et  excmplis  et 
oralionum  suarum  prxsidiis. 

Isti  ergo  Iftreiierutil  tii^,  quia  ine  ab  inlcntione 
mea  priori  rcccdcniem  et  coruin  mc  dictis  et  scri- 
ptis  186  contcntuni  esse  \oIenlein  probavcrunt  : 
inveueruHt,  iiiquam,  qiiia  tanttim  ine  suohjm  dnlcc- 
dine  scrmonuin  altexertinl,  ut  oiniiia  alia  inlcntionc 
postposita,  od  solain  linalcm  et  stipernam  cansani 
intcndcrcin,  vilani  viflelicet  aelernam,  qna:  ipscDetis 
Cbt;  cjus  visio  oainis  nostri  laboris  plciia  a.qiic 
licrrccta  rcquics  esl  et  consummatio.  Illi  ergo,  duiu 
scripta  lcgerem  vd  audircm,  pmtiistfriiiil  «ite  jaculo 
divinl  amoris,  ct  iion  tantuni  percusseriint,  sed  etiam^ 
vulneraverunt,  quia  ita  ineniein  meam  coelesiift  de- 
ftiderii  conipunciione  iransflxerunt,  ut  de  ea  Tiuis 
lacrymaruin  quasi  quidara  animae  ftaiiguii  efflue- 
ret. 

Tulerunt  quoqne;)ii//fNm  meum  cusiodis  murorum, 
Muri  auteni  lioc  loco  iioii  iiiconvcnie..ter  accipi 
|»ossunt  diviiiai  S.riiturx^quiasitul  inunis  cx  niul-  ^ 
tis  etdivcrsis  lapidibus  construilur,  iia  divina  Scrl- 
pttira  ex  inuliis  ct  diversis  sanctoruin  Pairiiui 
scnteniiis  et  docunientis  coiiftiituitur.  Quenia  Imi>- 
duui  vcro  niuri  i-ivilaiem  muuiunt,  iia  divin;c  Scri* 
piur»  sanctain  iLcclesiam  custodluni,  quia  oiniie 
ejus  ii.uniinentuni  sive  oniamentum  scieniia  et  ob- 
scrvatio  cftl  Fanclarum  Scripturarum.  Porro  cu- 
sto.les  boriim  fiiiirorfim  poftsiint  intclligi  ftimplices 
qiiique  in  Ccclcsia,  dc  quibu^  ftcrlplum  est  :  Sim^ 
pliciias  justorum  dirigeteos  (Prov,  xi),  quiquamvift 
&j;cniiam  Scripinrarum  aut  parvam  aut  niitlaui 
bnbcaul,  tanieii  dum  ipsaruni  Scriptnrarum  prae- 
ccpta  observanda  operibus  pr.i*dicaiit,  proximos 
quoqiic  iioii  mediocriier  xdificant.  Uli  ergo  custo- 
des  spiritualitiiu  murorum  luleruiit  pallium  meum^ 
qiiia  excmplo  bonorum  opcruin  atistnleruni  a  iiie 
inipedimeiila  snpcrflux  cogiuiiioiiis,  qiiac  meiiiem 
meam  velaverunt  complcxioiie  indiscrela!  indaga- 
lionis,  mibiqiie  suaserunt  non  alia  sapere,  sed  liu- 
milibus  consentiie  (Rom,  xii),  el  in  siinplicitate Dco 
servirc. 

Ver^.  8.  —  Adjuro  ros,  fiHa;  Jerusalem^  si  in- 
seneritis  dileclum  iiienm^  ut  tiuntietis  ei  quia  amore 
langueo 

Qtiapropter  adjuro  ro$,  fili(c  Jerusatem,  si  invene' 
ritis  dilectutA  meum,  ul  antiuntietis  ei  qitia  amvre 
langueo.Sed  quid  est  meuin  adjurnrc?  profeclo 
fidei  et  opcratioiiis  sacramcnto  constringcre,  alio- 


ilDO 

iioii  estts,  qiiia  ad  supein» 


pacis  visionein  non  pertinelis,  nisi  Deo  R\\e  etopere 
placeatis.  Si  ergo  dilectum  inveneritis^  boc  est  ftl 
in  taiitum  mca  praedicationeprorcristis,ut  recte  cre- 
deiido  et  bene  opifraiido  eiiin  liabeati^,  lunc  adjuro 
rof,  boc  esi,  sicut  dixi,  Hdei  et  opcraiionis  sacra- 
nienio  obligo,  qiia:  violare,  satuieiii  perdereesi;  ut 
aimuiitieiis  ei,  vidclicet  signa  ct  qnasi  characterein 
qiieindam  ftiudii  et  laboris  inei,  quo  in  prxdicatione 
187  vcfttr»  saluiis  caiisa  dcsudavi  prsrferendot 
sicut  ad  suos  disctpnlos  dicit  Aposlolus  :  Signa  aic- 
tem  aposlolalus  mei  vos  eslis  in  genlibus  (II  Cor.  xiO. 

Quid  auteni  ei  aiinuutiare  dcbciis?  ftcilicel  quia 
ainore  tattgueo,  lioc  csi,  iaiitum  ejus  cbariiate  et 
dilcctione  dctiiieor,  ul  ad  omnem  ftxculi  voluptatcni 
B  ei  pulcbritudinein,  infirina  et  languida  et  quasi  juin 
iiiscusibilis  remaiieain.  Yos  ilaque  vita  el  moribiift 
annuiiiiaie,  qiiam  vera,<^recia  ct  ulilis  fiieril  pr.u- 
dicaiio  inea,  ut  vesier  profectus  inei  quoque  fiat 
hiboris  frucins. 

Ad  liaiic  voccin  dilect»  dilccto  obedientis  et  ad 
prasdicalioncin  surgenlis  cjufttleinquc  praidicatiimls 
fttodium  ei  ulilitateui  prxdicanlis,  fiUee  Jerusal§m^ 
.  hoc  est  SMnciae  animac  ad  visionem  ftupernae  pacls 
pertiiicntcs,  causas  lanta:  adjurationis  percunctan* 
ter  atqne  boc  inodo  dilcctum  alloquuntur  :  Qualu 
cst  dilictus  tuus  ex  dilecto^  clc. 

VERft.  9.  —  Quatis  est  tliteclus  luus  ex  dilectif, 
0  putcherrima  muiierum  !  qualis  est  dilecius  tuut  ex 
dilecio^  quia  sic  adjurasii  nos  ? 

Non  paryaniy  iiiquiuni,  vtni  adjuiationis  bujus  at- 
lendiiiius,  iii  qua  oinncni  saluiis  nostiae  suiiiniaiu 
pendcre  didiciiuus,  at(|ue  idcirco  scin?  cuplmus  po* 
teniiaiif  et  dignitaiem  biijus  dile^  ii»  cujus  causa  ftk 
iios  adjuraftti. 

Qitalis  est  ergo  dilectus  ex  dHecio,  boc  est  Filiut 
cx  r.iire,  Dous  ex  Deo,  lunien  de  luinine?  magiiani 
quippe  est  illiim  cognoftcere  quem  tantopere  studet 
commcndare,  summaeiiue  pnideutiae  illuro  inlclli* 
gcre,  pro  ciijus  taniuui  langues  ainore.  Sed  cuin 
prrfectc  comprcbcndi  noii  possit  ditectuh  ex  dt- 
lecto,  id  e:>t  FiSius  ex  siibftlantia  Palris,  uniuft  Cftsen- 
liaR,  iiniuspo:ci:tiae«  unius  voluntaiis,  uniuftqiie  ope- 
lationis,  exparteenim  cognoscimus  ei  expartepropke* 
9  laiiiiif  {/  C*or.  xiii),  qiiidquid  tameii  iliud  est,  quod 
de  Dco  cogiiari,  iulelligi,  vel  dici  iiotcst,  In,  o  pul- 
clierrima  mulierum^  id  cst  aniinaiuin  spirituales 
Dco  fllios  procreantium,  ilucere  potcs.qnia  boc  lua 
specialis  prsprogativa  pulcbriludiiiift  promeruit,  ul 
quia  dllecia  dilecti  bujiis  diccris,  viciulus  ei  ineii- 
lis  oculo  appropinqnare  possis.  Omnis  eiiiin  gloria 
et  conipositio  iu.i  ab  intuftest  (Psal.  xliv),  et  mundnft 
Dcus,  ciijiis  niunditi.T  nibil  comparari  potesl,  non 
nisi  a  niundlft  cordibuft  cernitur,  qiiia  beati  mundo 
corde^  quoniain  ipsi  Deum  videbu  i  (Muilh,  v). 

Pulcbrar  qiiiilcm  suiit  caetenc  mtilieres,  id  esl 
animas  fidclcs  qiiae  suo  inodo  et  locj  ct  tenipore 
spirilualcs  Deo  flliof  gignunt,  sed  tu  pulchcrriina 
oninium,  Scclcsia  univcrsalift,  qnx  '^tiotidfe  fllius 


il91 


^'OLBKRONIS  ADBATIS 


gciicnis  in  ftpirilu  pcr  l).iplisiui  sacraniciilum  cl 
saiicla:  prxiiicalionis  (locuineiiliiin.  Tii  crgo  nobis 
insiiiua  qualit  sii  dUectut  ex  dilecto,  hoc  188  <^^^ 
qiiid  (Ic  diviiiiiaic  ejiis  juxla  Iiuinanam  posbiliilita- 
ifiii  inlcUigen(Jiiin  sil  cl  crcdcniluin.  Sivc  cliani 
qualis  sil  dileclu$  ex  dilecto,  hoc  csl,qui  libi  olini 
iiilecliis  r.icius  rsl,  pro  lc  nascciido  el  inoricndo, 
qiiaiiicr  iiniic  dikcliis  csl,  siio!  libi  graiias  abun- 
danliam  inrutiUcndo  ,  ci  iii  dilociionis  siix  di- 
viiiani  dulcciiincm  allraficndo.  Sivc  qni  qiion- 
dam  priori  (cinpore  in  anliqiiis  palribiis  per  fignras 
cl  xMiigniala  divinilaiis  sua:  niajcstalcm  pluriinis 
niira(!uioruin  siguis  ostendendo  dilcclusfnil.qualilcr 
iiniic  in  novis^sinio  icniporc  cariieni  assumcndo,  et 
totiiis  muinii  salulein  operando  dileetus  est.  Qiiod 
vero  fil  cjusJem  vcrbi  repctilio,  siudiosa  c*t  animi 
scire  airectanlis  cxploraiio» 

INirro  diiecta  ut  pereiiiiclaniiuin  aninias  ad 
majorem  dilecti  siii  accendat  amoreni  ct  revercn- 
tiaiu,  quaiilalcinejiis  tropologicc  cxponit,  dum  divi- 
niiatis  ct  huinaniiatis  cjus  cantaljilem  pulehriiudi- 
iicin  deccm  pru;coiiiis,  quasi  in  decacliordo  dccaulat 
psallcrio  (i'«a/.  ici).  Denarius  qui|pc  nunicrus 
perfectus  est  ct  vd  Doc^logi,  vcl  qualuor  Kvan- 
gcliormn  coniiii;.'lur  sacrainenlo  ;  qui  ab  uno  inci- 
pieiisiia  ad  qua  uor  pervcnit,  ut  dciiarium  coniplcat 
nuincruin;  naiiisi  siipcr  uailalcin  tres  scqiientes  nu« 
iiicros,  hoc  csl  binarium,  lernarium  cl  quaicrnarium 
Bn6i^'K'^verJs,de(rcm  liabebis,  ali|iie  iiaper  quatcriia- 
riuni  coinpleiiis  deiiaiium  numeiuui. 

Psalleiiuni  autcui  esl  inslruincnluin  musicum  in 
moduin  DeltJB  liticras  formaiuui,  quod  iu  Grxco 
qualuur  exprimit.  Pulchre  crgo  dilccla  diguitalem 
et  pulcbritndinem  dilccti  quasi  in  decachordo  de- 
caniat  psallcrto,  dcccin  prxconioruui  tesiiinmiio, 
ut  .o^lendal  oniiic  sibi  ex  dilccti  gralia  piofl>ieiis 
sacraincnluin,  Vetus  ct  Novuin  resonare  Testamcii- 
luin,  uiio  cxhibcnduin  in  figura  pr:cciiii*iilc,  aliero 
j-.iin  cshiiiiuim  iu  vcrilate  dccantaiitc.  Ait  crgo  : 
J)ilccius  meut  candidui  el  rubicHudu$, 

Yeiis.  10.  —  DHectu$meui  candidui  et  rubicundut^ 
electui  ex  uiiUibu$. 

Si  a\ire  cordis  diligenler  appropinqiiainus,  inlc- 
riori  auditu  percipcrc  polerimus,  harmonia:  hujus- 
modi  quain  in  hoc  dccachordo  dilccla  modulari 
inieitdit,  principalem  esse  waleriain  geminx  piil- 
chritudinis  pracdicahtlem  graliam,  castitaiis  vidcli- 
cet  aiquo  mariyrii,  qiitf*  priiiio  hi  ipso  capiie  coiisi- 
«ierata,  poslmoduin  nuiic  altcriiaiimy  nunc  iuter- 
mista  dulccdine  |)cr  ipsius  dilTundilurincnihra. 

DUectui^  iiiqu!t,  tueut  cuHdidut  et  rubicundus : 
geininus  isle  color,  188  candor  scilicct  et  rubor 
piiiicipaliicr  quidcm  ei  singulariier  atquc  pleiiaiio 
in  Ciipilc  Ecclcsiu!,  Iioc  cst  Chrislo,  apparel,  quia 
(*jiis  caslissiiiiae  alquc  sanctissimx  cariiis  candori, 
quain  de  caslisbiina  Virgiiio  ineiTabilis  Spirilns 
Haiicli  operatioiic  sitsccpil,  millus  caudor  compa- 
r  iri  poicsl.  Ki  ihi  sapienlia  Dei  Pairis  qnae  ipse 
C2»l  scribilur :  Snper  omnem  pnlckrundincm   steHa- 


S.  PANTALE0N4S  COLON.  1 1>> 

A  rNDi  luci  comparata  invenilur  prior;  candor  ttl  enim 
iucit  a^terua:  etapeculum  $ine  macula  Dei  majMatit 
{Sap.  vn). 

Candidut  ergo  cst  divinitalc,  propler  iiuliciliilciD 
divinxnalurassplendorcm,  quo  iUuminai  omnem  A*- 
minem  venientem  inhunc  muudum  (Joan.  i):candidu 
vcro  cx  humaniinie  propler  immaculatam,  iit  dizi- 
mus.ciomnispeccati  immunem  carnis  8U8ceptiouea» 
Porro  rubicundut  ex  passione  specialiler  Tuil,  quia 
nulla  charitas  cjtis  charltaii  a:quari  potesl,  quia  ia 
laiiiumsuam  diiesil  raeluram,  ut  pro  ca  nipri  eligerci, 
iion  dedlgnaiuo  fieri  c.irn  s  peccatuui,  crucisque 
malcdictuin(/2u/ii.viii;C<i/.iii)  Dequa  siiigiil.iri  pas- 
sionc  sua  ipse  in  propheia  loqnilur  :  Toreuiar  caicati 
tulut,  et  de  Qentibut  uon  etl  vir  mecum  (/aa.  lxiu). 

Nulla  cnim  passio  huic  passioi:i  conreilur,  qm 
sola  loiiiis  mundi  opcrata  est  salulem,  sola  scrvum 
(aptivum  de  scrvitute  peccati  in  veraiu  perduxit 
lib^rlatem  (jloritv  filiorum  Dei  (Rom,  viii;. 

Uiide  ciiin  prxMiiisisset,  dileeiut  meut  candidmt 
e-  rubicundutf  subjunxit,  eiiCiut  cxmiilibuB  :  uiiil»- 
nuriu .  qiiippe  nitnienis,  quia  pio  perfecliuiic  pooi- 
t'ir  universitalein  sign .fical.  Eiectut  er£o  ex  uiii- 
tibut  lUci.ur,  qiiia  nnivcrsitati  lideliu:ii  sm>1ii8  vir- 
liiiitm  cl  graiiaruin  siugularitaie  pr;ir|Minitur  :  ila 
ipso  quippo  scriptuni  csi.  i|uia  unxit  euin  Deua  oiea 
extuitaiioHit  prui  pariicipibut  6uis(i^«a/.  xuw)»  £i 
ciiin  omues  ciecti  divisaui  accipiant  graliam,  aiiita 
quidem  sic,  aliutvcro  itc  (/  Cor.  vii),  8oii'l3nigenit3 
^  fioii  ad  mensuram  dai\Dfui  Siiritum  tanctum  {Joeut^ 
III),  ct  de  ejut  ptent,udine  omnet  accipiunt  (Joaii.  n, 
m  ^ifo  liabitut  omuis  pieuitudo  divinitiHit  C0ri:oraiiter 
(Coiots  ii),quiaf><e  ett  caputtnper  omnem  priueipa- 
/NM,  et  potettalan^  et  virtutem ,  et  dominaiionem 
(E)Jiet.  I). 

Isie  ergo  dUectut  Dominus  Jesus  Chri^tii8  singu- 
laritcr  caudidut  et  rublcundus  in  sui  pcrMiuali  causa 
diviititaii&eihumaiiitutis;f/«rliice8lex  miliibut:  In 
ipsis  vcro  niillibus,  hoc  csl  uuirersiiate  electoruiDp 
1:011  uno  iiiodo,  neque  wqtiali  meusura  caiidor  aaueti* 
lalisct  ruhor  passionis  eiiileiit;  quia  iu  quibiisduiu 
utiuinquc,iii  quihusdainnoii  ulrumqueySed  nunc  i$ti 
caiidor  munditiu!  cl  rubor  marlyrii  ainiul;  nuuc  iJii 
velsolus  caiidor,  vei  .olus  rubor  iribuitur«ulin  190 
D  couspeciu  Dei  iile  candidus  et  rubicundus,  i8te  v«l 
lolus  caudidus  vcl  tolus  ruhicundus;alter  inajori, 
allcr  Tcro  ininori  noiinunqiiain  aMfUali  ipsaruni  vir<* 
tiitnin  praecedai.  In  corporc  iiaqiie  suo,  boc  e^i 
Ecclesia,  Christus  eliain  candidus  est  el  rubicuiiduft, 
juxia  modnui  qucm  cuiqiie  electoruiu  Irihuere  i|i* 
siu»  piacct  benigiiitati  et  gratia;. 

VbBS.  i  1 .  —  C<i/)iii  ejut  ticut  aurum  optimum^ 
Cvrnw  ejut  ticut  tlatoi  paimarum^  nigrai  quati  cor^ 
rtis. 

Uiide  iiiox  iti  scqiienlibits  pcr  parlcs  ennmeran* 
lur  ipsius  gemiiiai  pulchriiudinis  donaliones,  nunc 
siinul,  nuiic  solao  iii  codiMii  Chrisli  oorpore  pr»- 
fulgciiies,  ut  posl  pra:inissum  in  capite  biiiguiarein 
piic  oiiinibu^  sauclis  dignitatcni,  siibiufcraiiiur  di- 


!l9i  COMMExNT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  lU.  ii^\ 

▼(Tsanimincorporeipsiusdigniialum  colores,  per  a  eminenllam    et  principalum    <Iecorant.  Qux  $h'ut 

,-}a/maf  e/a/<riiicunliir,  qui  a  fidclium  menlcs  iilaruin 
conniioniiione  vel  consolaiione,  a  ierrenis  ad  cob  • 


unienlcmeiconcorporanlcm  sibi  graiiam  stio  modo 
el  loco  proflcieiilcs.  Dicil  euiin  :  Capui  ejat  ticui. 
auruM  opiimum.  Quid  per  auriiqi}  nlsi  diviiiilas 
cjiis  accipiiur?  Sicui  eniin  aurum  omnibus  meiallis 
preiiosius  esi,  ila  divinilas  Cliristi  omiiibus  supcr- 
ciiiinet  crcaiaris;  et  quidquid  iu  ipsis  crenliiris 
gloriae  su;e  dignitaiis  esse  potcsi,  ad  compaiaiio- 
ncin  diviniiatis  nihil  csi.  Capul  ergo  itilecii,  hoc  est 
diviniias  cjiis,  kicut  aurum  esi,  ei  non  absolulc  au- 
rtim,  sed  auruin  oprimiini,  quia  subsiaiilia  diviiii- 
iatis  bonuiu  est,  et  non  inntuin  bonum,  sed  eiiaiu 
siipremuin  et  geiicralissiinum  bouuin»  el,  ui  iia  di- 
ciuin,  lit  bonuui  bonoruni,  qiiia  ipse  est  foiis  ct 
ortgo  totius  boni  a  qtio  boaa  cuni-ta  proceduni.  Vct 
quia  in  sancta  Scri|Kura  princi|)ale  mcntis  cnpui 
iilicitur,  Clirislus  auicui  Viriiis  ci  sapiciilia  Dei 
Patris  esl  (/  Cor.  i),  et  Vcrbum  ex  corde  Pairis 
gcnitum,  quo  Verbo  ct  qua  sapicntia  omnia  facta 
siint  el  sine  qiio  vel  qua  uihil  est  faciuni.  Aurum 
1  rgo  opiimicm  est  ipsa  virtus  et  sapientia,  qua:est 
%pl$ndof  gloiiw  Dei  et  fignra  iubitanliie  ejus 
{Hebf.  1). 

Quidquid  vero  pulchriludinis  et  tionestatis  in 
trorpus  capiiis  hiijus  dilfuuditur,  ex  ipsa  diviiiilate 
et  sr.pi^ntia  profluii,  ut  (ligiie  de  hoc  corpore  pra*-. 
diceitir  gralia  comaruiUt  oculoruni,  genaruni, 
vxterorumquc  membrorum,  quae  inox  in  sequeitii- 
l)iis  nuir.erabuntur, 

Qnoruin  priinum  est,  comas  ejn$  sicut  elatw  pal- 
^iarum^  nigra:  quasi  corvus  :  ccmse  biijus  capiiis 
dupliciler  iutclligi  possunt,  videlicet  saiicU  prr- 
plieix  et  aposloli,  sive  sanctai  Scriptunc  quas  per 
tiis  Deb  inspirauie  profluxeruiii.  Ipsi  eteniin  Deo 
quasi  capiti  suo  conleinplaiorix  chariiatis  dulce- 
4iine  adhxseruiii,  atquc  ideo  niagnam  meniis  siib- 
liliiaiem  in  illo  diviuo  verbo  perspiciendo,  cx  ijisa 
Dci  virtuie  et  sapieutia  pcrccperuni. 

191  IJndc  dicuiitur :  Quati  elatcpalmarum,  qiiia 
cum  corum  convcrsatio  in  coelis  esset  (Philip»  iii;^ 
^rcnte  qiioque  per  contemplaiionem  in  coeluin  sus- 
pendebantur ,  devicta  et  calcata  omni  leneiias 
delcctaiionis  niolestia^  cujus  spiriiualis  triuiiiphi 
gloria   per  palinam  sigiiificaiur,  qiia!  esi  signuui 


icslia  diligenda  et  appetcnda  sublevauiur,  et  ub  spi* 
rilunlem  nrmainram  contrj  vilia  atqne  peccata  pro« 
flieiitur,  us'.|ue  ad  (incin  qtioque  bene  certautihas 
(cternx  bcatiiudinis  palmam  pollicentur.  Sed  isiae 
coma:  bicut  torvus  ditunlur  nigrw^  quia  sancL-e 
Scriptura!  multis  suni  obscurilaiihus  involuta'^ 
tenekrtsa  enim  aqua  in  nnbibits  aeris  (PsaL  xvii)^ 
qiiia  profunda  esl  scicnii:i  iu  Scripiuris  sanctis. 
Qiiia  vero  nigredo  ista  nflliciionem  sive  volunta- 
riani  sive  coaclam  signincai,  idcirco  dum*  in  ca 
pnssio  qtia^dain  aniini  vel  coiporis  attendilur,  di- 
hctiis  iii  hac  parte  vinicolor,  id  est  rubicuuiMs 
inniuui  iii  corpore  suo  pra^dicatiir. 

Yers.  12.—  Oculi  ejus  hicut  columbas  super  fivu^ 
(oi  aquarum,  quce  lacte  sunt  lota  et  resident  juxia 
fluenta  plenissima, 

Quid  per  ocnlos  dilccti,  nisi  pncpositi  sive  angeli 
Lcclesiarum  inlelligiintur,  qui  qiiasi  speculalorcs 
scper  doMiiim  Dcit  hoc  est  sanctam  Gcclesiam,  pra^- 
ponuuiiir  :  undc  uni  eorum  dicii  Dcus  :  Speculato^ 
fem  dedi  te  domui  Israelf  et  audies  verbum  ex  ort 
meo  et  annuntiabis  eis  ex  me  {Ezech.  iii).  Specula* 
lor  quippe  ex  nlio  conieinplalur,  ul  adventum  ho- 
siium  quo  longius,  eo  mclius  prxcavendum  nnnun- 
iia^e  possit;  iinde  hiijusmodi  specuiaiori  dicit  D6- 
niinus  per  prophelain  :  hi  gutture  tuo  sit  tuba,qnasi 
aquila  super  domum  Dei  {Ose.  viii).  Speculuior 
iiamque  in  gutturc  lubam  habci,  quando  aperte  ct 
publice,  loiigc  lateque  Verbum  Dei  prxulicat  et  quis 
linis  19S  virtiiiibus  vitilsque  sii  sublimi  voce  et 
mente  annuntiat  *  qai  est  quasi  aquila  super  domum 
Doi,  quia  subtilis  intelligentiae  acumine  divinitati 
liiiendeiis,  ad  Contemplativx  vitx  subiilitatem  sibi 
coiiiiiiissos  provocai,  cxpandens  ^upe^  eos  alas  de* 
feiisionis  siio!,  quibus  eos  ei  docirinae  sludio  et  ora- 
iioiium  suffragio,  a  mallgnorum  spirituuni  insidiis 
conservet. 

Sed  isti  oculi  dilecti  suiitficuf  cotumbce,  qmc  lacte 
sunt  loia*,  quia  saiicti  spetulaiores  supcr  domuni 
Dci  iniendenles,  si  vere  oculi  Dei  sunl,  hubcnt 
opera  simpliciiatis   et  innocentiae,  cuin   cordis  et 


vicloriui.  Sed  quia  pro  hac  victoria  adipisceiida  iiou  o  eorporis  caslilaie,  quibus  cl  se  et  sibi  siibjccios  ad 


parvis  afllicti  sunt  malis,  sive  a  pravis  hominibus 
advcrsa  perferendo,  sive  in  se  ipsis  carneni  suain 
cum  viiiis  et  concupiscenliis  crucingendo((^/4/.  v), 
recte  dicuntur  nigra:  quasi  corvus.  Conlemptores 
siquidem  mundanx  glorias  a  inuiidi  aiuaioribus 
quasi  viles  et  obscuri  repuiabantur,  sed  eo  inugis 
ad  gloriain  et  decorem  divini  cnpiiis  vcluii  subliles 
como:  aplabantury  quo  magis  a  sarctilaribus  pro 
divinitatis  amore  despiciebaniur. 

Porro  Scripturx  sauctae  quae  per  eos  deproinptx 
sunii  ob  hoc  divini  capiiis  comae  dicl  possunt,  quia 
sicut  comx  de  capiie  nascuutur,  ita  sancta!  Scri- 
pturx  ex  divina  sapientia  producuntur;  et  sicut  ilhe 
caput  ornani»  iia  Scripturae  pauctx  Kcclcsiae  Dci 
Patrol.  CXCV* 


vitani  nuiriunt  xlernam.  Ei  unde  hoc?  quia  moran- 
tur  superrivulos  aquarum^et  fesident  juxla  fluenta 
plenissima.  llaec  neinpe  est  naturalis  consuetudo 
coliinibariim,  ut  supcr  ri^^os  aqqarum  scdcntes  nd- 
veniuni  pr«£caveani  accipitniiii :  quia  ergo  spccu- 
latorcs  isii  super  rivulos  aquarumj  hoc  est  senlen- 
tias  Scripturarum,  commoraniur,  idcirco  sciiint  et 
sibi  ei  suiijeciis  providere,  morcs  componendo  siv4 
corrigeudo,  atquc  hoslis  antiqui  insidias  praecavcn^ 
ilo,  Rcsident  quoque  juxfa  fiuenta  plenissima,  qu\t 
quotidie  anie  oculos  Labeiit  utriusque  Tesiamenii 
docuiiienta,  qu»  revera  non  ianlum  plena,  sed  ct 
plenissima  sunt  omniuiu  sacramentorum  scieiit'a, 
'  qu«  et  itt  uno  per  figuras  C.  aenigmnta  proponua 


1 1 :5  WOLBERONIS  ABBATIS 

tnr,  ei  iii  alicro  in  veriule  exhibita  praedicaiilar. 
FA  in  hoc  teriio  meiiibrO)  unus  geiiiini  colori:»  in 
rorpore  dilecli  superius  prxdicaiili  considerandiis 
csl,  Tidelicel  candor,  ui  animx  lacieo  colore  loiac 
casliiaiis  ei  niundiii«  prxferanl  iiisigiic. 

Vers.  13.  —  Cen(e  UliHt  sicut  areolcB  aroma- 
lum  comitce  a  pigmenlariis,  Labia  ejus  4ilia  dittii  > 
laMia  myrrham  primam. 

Genae  dilecti  non  inconvenienter  accipi  possuni 
coniinenles,  divcrsarum  plnrilale  virlutuin  Teluli 
inuUiiudine  pilorum  virililaiem  aninii  prxlendeii- 
tlum,  propositum  suum  decoraiiles,  qui  duoi  a  yo« 
lupiate'  oculorum  sive  auriura,  caeierorumque  sen- 
sunm,  ciborum  quoque  ei  vesiium,  aliarumque 
reruin  hujus  mundi  deleciabiiiuui  pro  Deo  absii- 
ncnl.qiioi  de  se  coniincniix  odoramenia  sparguni, 
qiiasi  ioi  aromalum  areolas  conslruuni. 

Nam«  verbi  graiia,  oculoruin  reverenda  com- 
pressio,  sive  reflexio,  pulcbra  quxdam  esi  areola, 
iu  qua  qtioi  conliiieniiac  refulgeiii  inerila,  quasi  loi 
aiomala  redoleni  odoramina.  Auris  193  quoque, 
ei  oseinaresei  manus  quxdam  possuni  dici  areolae, 
quae  qula  bonaruin  nialanimve  reruin  suni  perce- 
piibiles,  quxdam  autein  res,  cum  in  sui  naltira  bo- 
n»  sini,  plerunique  abusioiie  parlicipaniiiiin  inal^ 
fiont.  Quoiiescunqtie  ipsarum  rcniin  irralionaliiles 
«ppetiius  viriulis  amore'  rranguniur,  redoleani  !Sl:e 
spiriiualiuiH  aroinaluin  speciebiis  quibus  conserun- 
M,  ui  ufiumquodque  aroma  secundumid  redoleai, 
McundHm  qiiod  qualitas  coniineuliae  generai,  quia 
t|uo  magis  eo  obleciai,  eo  magis  ipsius  rei  conii- 
iieniia  Beo  commendai. 

Sed  quia  isiae  conlinenliae  discreiionis  virluie 
«ompetenlem  debeni  haberesiaium,  ui  nequc  naiu- 
ralis  necessiiudo  verlalur  in  viliuin»  neque  viriulis 
rigor  honeslum  exccdai  niodum,  recie  areolcs  islae 
a  pigmentariit  dicuniur  contiKe^  quia  non  passim, 
tion  indiscrete  el  quasi  conruse,  sed  ordinabililer  ei 
eomposiie  ei  cum  raiione  hujusmodi  conlineniiae  iii 
suis  suni  areolis  consilaD,  ab  illis  videlicei,  qui 
hiijus  consitionis  scieiiiiain  habuisse  probaniur. 
Isii  nempe  pigmentarii  sancti  suni  aposioli  sancti- 
que  dociores  qui  in  suis  diciis  ei  scriptis  viriutum 
species  quasi  qusdam  pigmenta  osienduni,  ex  qui- 
bus  conira  viiia  ei  peccata  veluii  conira  morbos 
aniinae  quoddam  saluberrimum  componuni  anlido- 
tuin.  Qencc  ergo  dilecti  sicut  areolce  aromatum,  quae 
€on$ita!  sunt  a  pigmentariiSf  quia  prorecto  hi  qui 
diversos  continentiae  odores  ex  se  emiltuni,  ex  san- 
ciorum  Patrum  diclis  ei  gesiis  colligunt  quidquid 
in  suis  moribus  diligeniiae  ei  honesiaiis  coiifioiunl. 

Gonsiderandiim  vero  quod  in  hoc  quoqtie  mein- 
liro  Buperius  praelibaiae  pulchritudinis  geminus  co- 
lor,  sciiicei  rubor  ei  candor  refulgeat,  ui  in  exie- 
riorihabitu  inierior  deuoielur,  quia,  dum  isUe  H^^nae 
rubent  et  candeni,  ieslimonium  dani  ei  casiiiaiis 
pudori  ei  contineniiac  labori,  ubi  non  Tacile  dijudi- 
cari  possii  quis  color  sii  emineniior,  vel  in  roar- 
lyrio  rubor,  vel  in  virginilaie  candor,  quia  ei  vir- 


S.  PANTALEONIS^  COLON.  I!W 

A  giiiiias  in  martyribus  reperiiur  et  ipsa  martyrei 
racil.  Nempe  in  his  genis  una  in  se  duo  »tlenduB- 
tur,  quia  in  nniusctijiis^ue  virluie  coittinentiae  el 
casiilalis  refulgei  merilum  ei  mariyrii  pro  Iftiiore 
speraiur  prxmium. 

Labia  efus  litia  distiltaiiiia  myrrham  priwumt 
kcce  pigmeniarii  quoruin  industria  in  genis  pnifi- 
citiae  prxfulgei  gratia  ,  praedicaiores  scilieel  tiiicii« 
qni  ideo  per  labia  destgnaiiiur,  quia  eoraiii  pradt* 
caiioiic  diversa  virtuium  pigmeiii-i  19^  eoDficionl» 
Qiii  suiit  quasi  tilia,  q|Ha  ci  ad  inlegrilaieoi  Diiiodi' 
ii.imque  viiae  secundam  dant  praeceptum  ec  ad  tuI- 
irera  aniroanim  dani  consilium,  et  possunt  dieere 
ciiin  Aposiolo  :  Christi  bonus  oder  sumug  Dto  tn  ki» 
qiti  '$alvi  fiunt  (II  Cor.  ii).  Lilii  eniro  natura  ean-* 

^  (loreui  siinul  el  odorein  praefert,  et  curandts  vul^ 
nerihus  plurimum  saniiaiis  proferl. 

Qui  lilin  suni  distillnntia  myrrkam  primam^  id  esl 
oplimam,  quia,  dum  pro  iniegriiaie  et  muiidiiia 
conlis  ei  corporis  servanda  vitia  aique  peccala  in 
seiiietipsis  mortiricant,  aliisque  eadem  facieodn 
vcrbo  ei  exeinplo  incessanter  proidicaiit,  profecto 
ostcndiini  quanlam  erga  Dcum  ei  pruximuiii  cbari» 
laleiii  habeaitl. 

Oliaritas  eiiim  dici  poiesi  myrrha  prima,  id  est 
optima  el  probai:),  quia»  ubi  vera  et  perfeeta  esi> 
oinnia  exsiingiritin  homine  vitiorum  incentiva;  sicui 
eniin  inyrrha  morluorum  corpora  condiuntur«  ne 
putrescaiit,  iia  charitale  divina  antinae  rolioraulur, 

p  ne  putredinem  viirorum  incurranl. 

£i  iii  hoc  quoque  corporis  sut  menibro,  dilecliis 
caiidiilus  esl  ei  rubicuiidus,  quia  in  saitclis  pracdi' 
caioribus  suis  pro  lilio  caslitaiis  candidus  dicitur, 
per  niyrrham  vero  passionis,  Oiiiiim  enim  qui  is 
Chrislo  pie  volunt  vivere^  persecutionem  patieniufp 
(II  Tim.iu),  rubicundus  pnedicatur. 

Yers.  14.  —  Manus  illius  tornatiles  aurete^  pU^ 
nce  hyacinthis,  Venter  ejus  eburneus  distinctHs  sap* 
phiris, 

Si  ipsum  caput  respiciamus,  matiiK  ejus  profecto 
tornaiiles  el  aurece  suni,  quia  de  eo  scripium  est  : 
Quam  magnificnta  sunt  optfa  tua,  Demine,  omnia  im 
snpientia  fecisii(Psal,  ciii):  quienimiorno  opcraiiir, 
citius  ei   perfcclius  atque  planius  operaiur.  Qtii 

D  vero  unquam  citius,  ei  perfeciius,  sive  planius  esl 
operaius,  quam  ipse  Deus?  Valde  enim  cilo  fecil 
qux  facere  disposuil,  quia  solummodo  dixii^  ei  fa- 
ctasunt  (Psal,  xxxii),  aique  unoeodeinque  lempore, 
licei  diverso  modo,  diversa  qnoque  forma  cjos 
dixisse  fecisse  fuii.  Perfcclius  eo  nemo  operalui 
csi,  quia  non  diminula,  vel  per  partes,  el  qu« 
adhuc  melioranda'  esseni,  sed  omnia  perfecta 
fecii,  ei  semel  fecisse  toiuin  ei  iniegrum  fe- 
cisse  fuil.  Porro  planius  nihfl  ejus  opere  fbii, 
quia  nullo  impediinento  naiura  rerum  reiar- 
dari  potuit,  sed  quem  seniel  accipit  cursum  iiio- 
dumque,  pro  perpelua  lege  servavil :  nihil  in  ejus 
operibus  disiorium  ei  inaequale,  dimiuulum  vel  su- 
perfluum,  quiaoinnfaiti  mensura^  ei  numero^ei  pom^ 


1197  '        COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III.  1198 

dere  constituit  (Sap,  ii).  Bene  ergo  manut  ejut  tor  \      Venter  ejut  eburneut,  ditlinctut  snpphirit.  Si  pet- 


untilet  ruerunl.quia  (anta,  ul  dicUim  esl,  yelocilale, 
195  pcrrectione  el  pulr.IirituJine  omnia  operatus 
€si,  ul  ex  ipsis  opcribus  consldcranli  claresc;!! 
qiiniitx  pulchritudinis,  Quanlxve  majestatis  ipse 
coiiditor  existat,  noii  quod  isia  consideralio  dcitu- 
lis  ipsius  sit  plenaria  comprclicn  io,  scd  qiiod  sU 
qiia!dani  a  ci«atur-a:  digiiitate  proficisceiis  et  quuii- 
lum  luimaiiae  memi  possibile  esl  sublucens  Crcnio- 
ris  spccubtto. 

Unde  et  ips.-e  manut  dicuntur  aurea;,  quia  lioc 
quod  suiil,  qiiod  vlvant,  quod  vigent  cl  florent  ex 
diviiiiiatis  constat  dispositione :  auto  qiilppe  qnod 
omnibus  inelallis  pretiosius,  dlvinitas  qua  liihit 
siipra  designalur. 


Sed  quid  cst  quod  plenas  hyacinthtt  dicuntur,  cum  B  est. 


sonam  ipsius  dilectt  distlncle  inspiciamus,  humaiii- 
tatein  ipsius  Tenlris  noinine  designan  iion  absorde 
accipimus,  quia  Tragilior  pars  corporis  ventcr  est, 
cl  humanilas  illa  omiicm  humani  €or|ioris  fragili- 
tatem  praeter  peccatum  cxperlaest.Sed  quid  e«<  qiiod 
iste  venler  ebumeut  dicitur?  Ebur  quippe  o«  ele- 
pliantis  cst,  quod  animal  castissimum  esse  perh!« 
betur :  quid  autem  castius  humanitate  CiiHsti, 
qiise  ex  castissima  Virgiiie  absque  ullo  vinli  opere, 
per  solain  Spiritus  sancti  operattoneiii  assumpta 
sit?  fentertrgo  dilecii  ebumeut,  quia  cum  omnct 
lit>iiiiiies  in  iniquitatibus  et  peccatis  coiicipiunlur, 
solus  ipse  in  huinnnitalc,  singukiriier  sine  peecato 
de  castissiiua,  ut  dictum  est,  Virgiue  coAceptiis 


et  alii  sint  l;«pides  v;ilde  cliain  compeleiitcs  ad  or- 
iiatum  manuum  sive  digitoruin?  Omnia  quidetn 
visibilia,  quaedam  mira  el  puiclira  operum  divino- 
ruin  sunl  ornamentn,  sed  in  his  magis  sunt  ii>iran- 
da,  quia  el  subtiliora  ca*lcstiuiii  mirabilium  se- 
creta;  quorum  coiisideraiio  primo  loco  esl  in  in- 
corporea  creatura,  supernorum  vidclicet  spiriiiium 
sive  sanctaruiu  mciilium  solis  coclcstibus  scinpcr 
inlcndenlium,  quanim  coaversulio  diviiia  boiiitntis 
cst  operalio;  secundo  loco  iiicorjiorea  crcatura 
tcniin  superiorum,  quac  sunl  qn;edam  nutriiiicnta 
iiireriorum  quarum  rationabilis  dispositio  diviiias 
qiioquesapiciitiae  est  mirabilis  opcratio.  llyacinlhus 


Quid  porro  esi  quod  ipse  renter  tapphirit  dittin^ 
ctut  esse  me:i:o:-aiur  ?  Sapphirus  qiiippe  ocrulei  co- 
loriscst;  snpphiris  auteni  venlcr  dilecti  dislinctus 
drcitur,  qoin,  elsi  ex  humanilaie  terrena  pertulil 
esuricin,  sitiin,  lassiludinem  caeteraque  seeunduiii 
qirod  hoiiro  pnti  poluit,  paiicndo  tanieii  ccelestia  cx 
divinitatc  osleudil  miracMla  ruciendo. 

Ac  si  niuhitudiiiein  fldelium  quae  ipsi  persoiias 
vclut  rnpiti  meinbra  per  fidem  adhairent,  conside- 
remiis,  qnx  pra  m.ijore  sui  rragilitate  ventri  coo:* 
parari  potcsi  :  suiil  enim  in  Ecclesla  aliqui  vinculo 
coiijugali  dcdiii,  sunl  aliqui  mirese  continentes  in 
sexu   fragili :  scd   qui  uxoret  habent^  ianquam  noH 


tMiiiii  aerii   coloris  est,  aique  ideo  manut  dilecti  q  habenlet    (I    Cor.   vii)  ,    recte     venter    eburneut 


hyacinthit  pleu(B  dlcuntur,  quia  opera  Crcaloris 
iiingis  in  coelestium  decore  el  ornatu  pnedicantur. 
Porro  si'  ad  menibra  cnpiiis  rcspicias,  manut  ejat 
tornatitet  aurea  et  plenoe  hyacinthit  tunt,  quia  bonis 
opcribus  intenli  ct  semper  futuram  requiem  ingredi 
rcstinantes,  non  tarde  neque  pigrc»  sed  velociter  cl 
studiose  viam  inandatorum  currunt,  quidquid  in 
euis  moribus  pravum  et  iuxqnale  cerniitit,  reciae 
openilionis  loniatura  repellunt  el  planum  faciuiil 
ci  in  oculis  sui  Condiloris,  ipso  tamcn  opiflce, 
pcrreclum  reddunl,  ciijns  el!icientia*  causa  cst  sen- 
sus  in  cis  auro  snpientiae  di vinituscollatae  respoii- 
dcns  ci  seinper  coetesiiuni  bonorum  felicitaiibus 
contemplalivae  vitae  dulccdine  intendens. 


Qui  ideo  miiMiff  cjus  dicuiitur.quia  quidquid  i>oni  ^  *-'i»stitatis  pnedicalur. 


dici  possuni,  quia,  cisi  foris  f. agiles  Yidcnlur,  U- 
men  fortes  suiii  per  sanciae  et  casias  viuc  honesta* 
tem.  Uiide  et  de  sanctis  conjugatis  scripium  esl, 
quia  erant  incedentes  in  omnibnt  mandatit  et  jutti* 
ficationibut  Domini  tine  querela  {Luc.  tii):  hoc  cst 
enim  venirem  distinctum  esse  sapphiris,  quia  Inter 
curas  rerum  mundanaruni,  qiins  conjugalls  fragi- 
litas  exposcil ,  coelestiuin  praeceploruni  devola  ob- 
servatione  refulgenl.  Porro  raire  se  continentes  in 
sexu  fragill  laudabiliorem  In  hoc  proposlli  siii 
osiendunt  coiiservationem,  quia,  cum  sint  inflrini 
ct  frngiles  corpore,fortiter  lamen  ad  sanclilatit  roc- 
riia  assurgunt  animi  virlule.  Unde  et  in  his  venter 
cburneut  dicilur,  quia  magis  in  scxu  fragili  virtus 


faciunty  non  propriae  virlutis,  sed  Dei  graliae  est» 
cujus  el  lioc  quoquc  qiiod  ijrnatUet  tnorum  pcrfe- 
ctione,  quod  aureas  setisiium  claritate»  quod  plenoi 
hyacinthit  angelicae  coiiversatioiiis  sublimilaie. 

Sane  et  in  htijiis  ir.cinbris  consideratione  duplcx 
color  in  corpore  dilecti  specinli  laude  praedicaius 
apparei,  quia  in  eo  quod  tornatiiet  suiit  manut,  la- 
boris  sive  passionis  esl  signuiii  quo  ab  omni  nioruin 
superfluilate  et  inaequalitaie,  in  vas  196  honoris 
ct  divinis  spectabile  oculis  suiii  tornaiae.  Quod  Yero 
aure(e  elhyacinthit  plenas^  fulgida  virtuscaeUbis  vilsc, 
qiia  castitatis  et  pudiciliae  clarilale  rutilanl,  de- 
signatur;  hocque  modo  et  In  ista  parte  dilectus 
eandidut  et  rubicundut  decautatur* 


Dittinctut  vero  tapphirit  raemoralur,  quia  virlus 
eastitatis  aliarum  quoqiie  virtulum  ornamenls 
decoralur :  aJiler  nainque  castiUs  corporis  virtus 
esse  non  potest,  nisi  I97  onietur  castitaie  men- 
lis,  quae  consut  humiliuie,  patientia ,  sobrieiaie 
ei  coniemplu  saecularis  viiae,  caeierorumque  coele- 
stium  pra^ceptorum  observaiione.  Nam,  ut  de  cor* 
pore,  hujus  dilectl  esse  possil ,  vewer  e^ani#Mt. 
tapphirit  debet  esse  ditiinilut,  qula  nihil  prodesi 
caslius  corporis  sine  bono  opere,  nec  opus  boiuim 
sine  castiute  (Gregorios).  i  Quia  ergo  fragilis  sexus 
castiiatis  virtutem  forti  animo  lenel,  venter  dilee  I 
ebumeut  esl,  quia  vero  et  aliis  virlutil^us  pro  coelc- 
aii  gloiia  studei,  tapphlrit  dittinctut  esl,  qaia   in 


im  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON. 

TCinrc  ebiirnco  color  casf.lalis  nilel,  in  sappliiro  /i  judicialiler  repellai?  idea  clamat  Aposloliis 


qiiamvls  caerii!co,  lanien  pro  labore  virluliim  color 
passionis  rubet.  Ipsa  quoque  casiilas  quae  exlerius 
lii  corporc  inundo  candcl,  inlerius  per  nienlis  mar- 
lyrium  rubel :  nam  nalurnli  carnis  moiui  repugna- 
re,  qii»  !ain  niminiin  passio  meiilis  est. 

Pra^senlis  sai;e  decanlaiio  parliciil;G  ad  vestrae 
proressionis  normam  non  modicc  speclat,  sorores 
dileetissiinae,  quia,  cum  revera  de  corpore  hujus 
(tilccli  sitis,  lale  ejus  menibruin  decentisslmum  esse 
potesiis.  NMn,  cuin  in  (ain  rragili  corporis  vestri 
vasca!o,  candido  casiilatis  et  pudicitia".  indilinento 
resplendetis,  profccto  venter  dilecli  hiijns  eburneu$ 
dici  et  esse  potestis;  qiiia  vcro  cum  ista  castilale, 
aliisqiioque  virlntum  ornatibus  refulgeiis,  nimirnm 


O  alli- 

tndo  dhiliarum  $apiemite  el  icienlias  Dei:  qnam 
incomprehensibilia  sunl  judicia  ejus^  et  invettiga' 
biies  vi(cejus  !  (Hom.  ii.) 

Porro  qnxnain  sunt  bases  aureae,  sitper  qnas  co- 
Ininnur  isloc,  qux  crura  illa  inlelliguiitur,  sunl  foB- 
datx?  niminim  si  recte  perpendas,  sunl  sapiciitii 
ejus  et  bonitas,  quin  omnia  qiiae  faoit,  sapienter  el 
bene  ordinat  et  disponit:  bases  nempc  suiit  qiiia 
omnia  conlineiit  et  susieniaiit,  uurece^  qiiia  \n  ipsis 
rerum  cflkieniiis  iiiirabiiitcr  cla resciinl.  Crvra  ei^ 
diiecli,  sl  ad  rpsuni  r.aput  inleiidas,  sunt,  ut  dictum 
esl,  misericordia  et  verilas,  qua:  super  bases,  id  esi 
pedes  supienltx  et  boniiatis  illius  fundaia,  aut 
s:anl,  aut  anibufant,  secundum  ineiisuraiii  et  qua- 


sapphiris  disiinclcB  reluceiis.  SeJ  suminopere  vobis  B  lilalein  eoruin   quac  facta  sunt  :  oinnia  eniui  qiks 


nitendendum  esi,  ne  per  solam  castitaiem  Dco 
vos  placere  posse  puleiis,  si  alia  bona  opera  non 
habuerrtis,  alque  idcirco  semper  et  castitaleni  bono 
operi,  el  opus  bonum  castitali  jungere  debetis,  ut 
Deo  perfecle  placere  possilis. 

Vers.  15.  —  Crura  illius  columnce  marmorecCf 
qutv  [undalce  sunl  super  bases  aureas.  Species  ejus  ul 
iibanif  eiecius  ut  cedti, 

Octavo  loco  quasi  octavam  tangit  cl>ordain  deca- 
chordi  psalterii  atlenla  speclatrix  dilecti,  veluti 
symphoniam  illani  ^iaitatrov  reddens,  cui  propriuin 
est  eamdcm  habere  vocein  ociavamquamprirnam. 
Nam,  cum  supra  Drima  chorda  sonuerit  caput  dile- 
cti  aurum»cise  opiimum.nuncdicit  ctura  super  bases 
aureas  pnsita,  ut  sit  eadem  vox  gravis  et  acuta, 
re^onans  supremum  et  infiinum  dilecti  aureum  or- 
namentuin.  Sed  considerandum  quxnam  sjit  hujus 
dilecti  crura,  curve  ipsa  compareniur  columnis 
niarmoreis  super  bases  aureis  xdificatis. 

Cum  Deus  in  sui  nalara  iinmobiiis  atque  incom- 
mutabilis  sit,  quippe  qui  est  illocalis,  omnia  enim 
complet  et  coniinel,  ipse  antein  a  nullo  continetur 
qui  lotus  semper  nbique  cst ;  cumque  localis  sit  qni 
delocoad  locuin  movetur,Deusautemnon  movealur, 
^tque  ideo  illocalis  sit,  quia  immobilis,  mover;  tainen 
diciiur,  198  "on  in  se,  sed  in  his  quos  suo  nulu  ct 
voluntalc  luovel  per  virtutem  omnia  disponenlcm, 
sive  sccundumju  tiliain,  sive  secnudum  miserlcor- 


facia  sunt,  aut  «terna  sunt,  aut  temporalia.  StaBt 
autem  in  his  quae  aelernaliier  mansura  secundum 
graliam  et  misericordiam  suis  ipsc  Deus  pracfinivil, 
ambolant  in  his  qux  teinporahter  aut  eoufert,  aut 
auferi,  sive  misericordiler,  sive  judlciallleK 

Porro  si  ad  inembra  ipsius  capitis  respicias,  quiJ 
putascrura  dilecli  hujus  dic6nda  sunl?  In  illo  ao* 
tiquo  Dei  populo,  in   quo  tunc  taiilum   notus  erai 
Deus,  dnas  prxcipue  dignilates  posuii  Deus,  quibus 
ipse  populus  inunirelur  et  ornaretur,  regnum  Yide- 
licet  ct  secerdotiuro,  in  exterioribus  quidem   regia 
foriitudine  armabatur  contra   eos  qui  auctore  cliar- 
bolo  laborabant  destruere    propositum  Dei,  quod 
^  pro  loiius  inundi   salute  habebat,  et  eidem  populo 
'  in  lypo  praemonstrabat,  quaienus  in   lota   sua  re- 
publica  cum  pace  et  honore  praecurrerent  iii  Ogura 
divinae  promissionis  fideliler  adiiupleiida  negotia. 
Porro  in  interioribus  sacerdouli  oOicio  erudieba- 
tur,  ad  ipsa  negotia  prudcnler  per  figuram  iMelli- 
genda   et  reverenter  traclanda,  ul  ipsi    proposiio 
Dei  quandoque  adimplendo  allaborarel  fide  et  dile- 
ctione,  in  spe  futurae  salniis. 

199  I"  quibns  videlicetdigiiiiatibusiantom  erat 
ejusdein  populi  firiiiamentuin,  ut  postmodum  cuni 
eidem  populo  peccanli  iratiis  Deus  luultas  coiiHiri- 
naretur  poDnas,  postremo  iiiiiiiine  se  CQrrigefiti  lianc 
fiiialcm  propoiierct  poeiiam  ut,  ablatoet  desinieio 
regiio  et  sacerdotio,  oiniiis  eoruni  funditus  migraret 


diam, ctiju<  enim  vuil  miseretur  et  quem  vuii  indurat  ^.  honor  et  religio.  Dicilur  eniia  sic  per  Jereniiam 
"^  *  proj^^ielMniObiivionilradidit  Dominusin  Sionfesii' 

pitaiem  el  sabbalum;  et  in  opprobrium,  in  indignatie* 
nem  furoris sui  regem  el sacerdotem {Thren.  ii).  K^eiu 
quippe  et  sacerdotein  non  esse,  boc  fuit  oiuneia 
rituin  caeremoniarum  defecisse. 

Nonne  et  in  hoc  lempore,  qiio  promlssio  illa  jain 
implcta  esi»  hujusinodi  duabus  dignitatibus  sancta 
subsistit  Ecclesia^Pugual  enim  conira  inOdelcs  tt 
incredulos  inateriali  gladio  exterius  regalis  judicii 
potesias,  pugnat  etiani  interius  conlra  eosdein  spi- 
riiuali  gladio  sacerdotalis  olDcii  majestas.  Vicfe  cum 
Doininus  pro  defendenda  bujus  uovae,  quas  iiunc 
est,  reipublice  universali  salute,  gladium  permitte- 
ret,  duosque  parar  -  -  -**^-'  •   et,  sat  esse  respoiidit 


{Rom,  ix),  qiiorum  unum  est  misericordix,  alieruni 
tuslitiae.  Cum  ergo  omnem  creaturani  suain  quasi 
piaeamhulet  hac  gemina  siix' dispositionis  via,vide- 
licetjusiitiaetmisericordia,  recte  possunt  dici  ejus 
erura,justitia  el  misericordia :  universa:  enim  ticeeJHs, 
sicut  dicit  Psalmista,  misericdrdia  et  veritas  {Psai, 
xxiv).  Vcritas*autem  et  justitia  Idem  est :  quod  eniin 
verum  esl»  Justuro  est;  et  quod  juslum  esiy  veruni 
esU 

Cur  autem  ^rtn^^t  ista  dicuDtur  coiumnce  marmo^ 
reor,  nisi  quia  recta  sunt  et  forlia?  nam  in  coluinna 
e^t  rectitudo,  in  marmore  duritia ;  justitiui  eiiiin 
Dei  occulta»  nuuquam  tamen  injusta.  Quis  eniin 
Scirc  potcst  quare  hunc  iniscricordiler  eligai,  illum 


1201 


COMMEM.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB,  ili. 


im 


{Luc  II),  qtila  diins  iii  Ecclesia  scnlciitias  percmpio-  x  ^^oabf  rcspondit  :  Vivli  Dominu$  in  cuju$  cantpecin 


I  ias  ronsliliii(,«innm  gladio  maleriali,  alieram  gladio 
spiriluali.  Glciiim  lioc  exteriiis  agitur  regni  iimorc, 
ut  Ecclesia  scrvial  Deo  cum  pace  et  honorc,  inieiitis 
eruditur  sacerdoiio,  ut  scint  servire  Doo  cum  reve- 
rentia  et  amore.  Quid  ergo?  Nunquid  cum  hx  du» 
digniiates  sini  Ecclcsisc  Dei  omni  reiigione  propa- 
gnndaqtiasi  qnoddam  firmamentum  et,ul  recte  di- 
cain,toliuscorporis  dilecti  hiijus  fortissimum  susten- 
taculum,  noii  rectc  possiintdici  crura  ejusdem  di|ecU 
regnum  et  sncerdotium? 

£i  li«c  proptcr  sui  fortitudinem  et  emiueniiam 
rolumnoe  dicuntur  marmorece,  quando  et  ipsic  vii*'* 
tnie  et  potestate  eriguntur  et  in  eis  toia  domus 
sanctae  Ecclesiae  susteniatur.  Quid  vero  sunl  hases 


sio.quia  nisivuUum  Josaphal  regisJudw  erubetcerem, 
nec  aUendissem  ulique^  nec  respexmem ;  nunc  autem 
adducite  mihi  psaUen  :  el  [aclum  est  dum  canercl 
psaUsi,  (acta  esi  super  eum  manus  Domini,  et 
rcliqua.  [l  V  Reg.  iii.) 

Excepto  ergo  dilecto  isto  de  quo  scriptum  est : 
Super  quem  videris  Spirilum  descendentem  gt  ma- 
nentem  super  eum^  hic  esl  qui  bapUzat  in  Spiriiu 
iJoan.  i)  :  cxteriomiies  saiicti  divisam  vcl  pnrticu-^ 
larein  accipiunt  gralinm  Spiritus  saiicti  prout  ipsi 
^piritui  saiicto  plucet,  qui  ubi  el  quando  tuU  spirat 
(Joan.  iii).Neriloergo  hujusdiiecli  species  ut  Ltbflni 
dicitur ,  quia  speciosus  forma  prce  /i/iis  hominum 
(PsaU  xLiv),  et  nulla  species  ejus  specicit  nuHa 


aurcx  supcr  quas  islae  columnae  sunl  xdiGcnts?  H  virlus  ejas  virtuti,  nulla  gratia  ejus  gratix  compar 
IManc  oportet  ul  in  ipso  regno  sive  sacerdoiio,  qiiia      rari  potesl. 


causa  debet  esse  cominunis  utililatis  et  honestaiis, 
niagiia  rcsplendeat  vis  rationis  et  virtiis  discrc* 
lionis,  ut  in  onini  sua  dispensatione  et  judicio  seiiiper 
fiil  raiio  cl  discretio.  Sed  cum  hacc  ci  magnn  de- 
beant  sensuset  sapicniiae  claritate  procederc,  nonne 
recte  dici  possunt  harum  columuarum  bases  aure»? 

Crura  crgo  isla  dilecti  hiijiis  columnu'.  snnt  inar- 
Miorea:  supcr  bases  aureas  collocat^e,  quia  in  sancu 
Eccicsia  regiiuni  et  sacerdoiium  vigeiit  dispensa- 
tionis  et  judicii  ratione  et  discretione. 

IIujus  quoque  octavae  chordx'  caniui  succinit  prae- 
ccnius  illejuxta  introitum  ipsius  decachordi  car- 
minis  pooiius,  quo  dilectus  decantaiur  candidus  et 
rubicuiidus,  quando  hoc  agit  pars  ista  regni  cum 
labore  ct  periculo  vitce  ut  in  se  dilectus  iste  rubi* 
cundus  praedicetur  :  porro  200  ^Uera  pars  sacer- 
dotii  in  pace  el  tranquil  itate  hoc  agat.ut  in  se  di  • 
kcius  candidus  proiiuntielur»  in  sauctitate  et  cas- 
litaie,  conversatione,  mandatorum  Dei  observatione 
ei  prxdicatione.  Sfjecies  ejus  ut  Libani,  electus  ut 
ctdri.  Sicul,  inqiiit,  mons  Libani  montihus  caeteris 
pracstaiilior  est,  decore  et  pulchritudliic,  miroque 
ordlne  arhorum  inibi  positarum,  sic  dleclus  meus 
omnibus  sanctis  eminentior,  et  longe  pulcbrior  est 
poteniia  virlutum,  sapientia  quoque  et  scientia, 
Htque  omni  decore  mundanarum  actionuin,  omniqiie 
pieniludinedivinarum  gratiarum.iVoii  enimnad  men^ 


Electus  ut  cedri :  cor  prac  caeterisarboribus  Libani 
clecti  sunt  cedri,  nisi  quia  quxdam  spcciales  na^ 
lurae  suir  habent  viriiiics?  Est  enim  cedrus  impu- 
tribilis,  est  odorifera,  est  serpentibus  contraria  ; 
quis  autem  sine  corruptione  essc  poluit,  nisi  solus 
ipse  dilectus,  qui  peccatum  non  (^cit,  nec  inventus 
est  dotus  in  ore  ejus?  (I  Petr,  ii.)  Nullus  unquam 
tam  sanctus,  tam  innocens  esse  potuit,  quin  aliqoid 
corniptionis  conlraxerit,  cum  scriptum  sit,  qtiia  et 
in  nngelis  suis  Deus  iniquitatem  reperit.  (/06  iv)^ 
Peccatuiu  nempe  quaedam  putredo,  quacdAm  cor- 
ruptio  est,  et  cum  in  alio  inajor,  in  alio  minor  sit, 
in  nullo  lamen  quamvis  valde  sancto,  valde  justo, 
^  polest  non  csse,  licet  ctiam  parvi^sima;  porro  in 
solo  Isto  dilecto,  nulla  prorsus  hujusmodi  putre- 
dinis  sive  corruptionis  201  ^^1  tenuissima  exi- 
stere  potuit  macula. 

Beiie  ergo  dicitur  etectus  ut  cedri^  quia  hoc  unu« 
ipecialiter  habet  ex  natura,  quod  nullis  sanctoruni 
concessuro  esl  ex  gratia.  llaec  quidem  de  solo  capite 
dicta  sint» 

Cxteruin,  si  ad  corpus  respicias,  quod  capitl  con? 
junckim  unum  sit  secundum  incorporalionein,  quia 
ipsi  capiti  pergratiam  ipsius  incorporatur,  congrue 
species  ejus  Libano  comparatur,  quando  totut  di- 
lcctiis  iste  in  se  el  in  corpore  iiio  discrete  atien* 
ditur.  Qiiid  enim  in  facie  sivespecie  Ecclesiap  eon« 


suramdat  DeusSpirUum  (Joan.ui),Se<\habitatin  eo  0  siderari  potesi,  nisi  praescntia  diviiiitatis  inexsecu- 


pnififs  plenitudo  divimtatiscorporaliter  (Coloss.  11);  et 
dehac  ejiis  plenitudine  sancti  accipiunt  ^ratiam  pro 
gratia  (Joan,  1) ;  quodque  ipse  universaliler  habet, 
isli  particulariter  consequuntur,  et  hoc  non  scmper 
pro  ciijusquevoluntaie,qniaet  interdumpromptaest, 
et  interduni  quasi  sopita  segniler  jacet  in  eis  eaiiem 
particula  gratiu;,  qiinni  suscitare  uporlet  non  sine 
aliquo  labore.  Unde  Paulus  ad  Tiinoihcum :  Propier 
quam  causam^  inquil,  admoneo  te  ut  resuscitet  gra- 
tiam  quoi  in  te  est  per  imposiiionem  manHum  mearnm 
(//  7im.  1).  Suscitatur  autem  roullis  moditf, 
maiiine  tamen  orando  et  psallendo ;  excmpli  gra- 
tin,  cum  diceret  rex  Israel  ad  Eliseuin  :  Quare  con- 
grejgavit  Deus  tres  reget  islos,  ut  iradal  eos  in  manus 


tionc  sacramentoruro,  in  ennntiatione  divinoiuni 
eloquiorum,  in  dispositione  et  ordinatione  conve* 
nientium  et  rationabilturo  causaruro  ?  Quis  vero  iste 
Libanus  est,  cui  species  hiijus  dilecti  in  toto  suo 
corpore  assimilatur  ?  Si  i|>8am  rem  sicuti  est  atten- 
das,  Lihanus  nioiis  PliOBnicis  est,  abundans  cedris 
et  in  ipfto  radicatis  et  iii  altum  porrcclis  :  sicui 
aulein  Iste  uioiis  cedrorum  multitudine  decorainr, 
ac  per  hoc  magnaui  sui  pulchritudinem  aspicien- 
tibus  ofiert,  iia  dilectus  iste  iii  corpore  suo  miilti- 
ludine  electorum  suorum  sibi  In  fide  radicantiuni 
et  in  chariiate  cohaerentium  decoratus  mirabile  pro- 
fecio  toii  mundo  praebet  sanctitatis  ct  honeeiaiis 
spectaculum. 


im  ATCLBERONIS  ABBATIS 

Si  auiem  mefaplionce  intelligns,  Lilianus  iste 
osl  de  qno  proplicticus  sernio  clamat  :  Aperi,  in- 
qniens,  Libanef  potiai  iaa$  et  comedat  ignis  cedros 
iiins  (Zach.  ir).  Temphim  eiihn  Dei,  qiiod  in  irfa 
terrcstri  Jernsalem  coiistnictiim  fuerat  et  liabebat 
tabulai:)  iiitiiusccus  per  circunum  de  lignis  Libaui, 
liguis  cedriuis,  idcirco  Libani  nomiue  appcllatuin 
csif  quia  in  co  fuit  Sanctum  sanclorum,  quod  erat 
deciis  quoddam,  et  einincns  pulcbriliido  non  tantuui 
flfius  eivitatis,  sed  et  foliiis  popiiM  ejusdem  per 
mulros  lerminos  dilatati.  Spccies  ergo  dilecti  ut 
spccies  Lihani,  quia  sicul  hoc  teniplum  fuit  quondam 
raput  et  slngulare  monumenlum  rcligionis  illi  auli- 
qno  Dei  populo;  iia  nunc  couvcntus  Ecclesio;  uhi 
(Ihristus  houoratur  iii  suo  corpore  caput  quoddam 
i*t  ciuineutia  qiiacdam  sauclitatis  est  omni  populo 
Christiauo,  qiiia  in  eo  aitendilur  via  qiixdam  cl 
perventio  ad  illius  sumnii^  boni  suhlimitfltem  ct 
futurae  salutis  sclernitalem.  Adhiicnuncconventum 
qtinsi  nd  qucmdam  montem  Dei,  currit  quotidie 
lidelis  populiis  prospicere  hi  spe  lerram  promissionis 
rffius,  qnam  Deus  suis  dabit  electis,  in  qua  est 
teniphim  supernx  illius  Jerusalem,  quod  inhabitat 
qise  Sanctus  sanctorum,  in  qiio  mulliplicanlur  sauctr 
trt  cedri  Lifoani,  imputribiles  facti  parlicipaiione 
iHiiis  nulemae  bcaiihidiiHS  et  suiumi  boni  qiied  est 

DCNS» 

Elecins  tu  cedri  .  quomodo  dilectus  iste  in 
<;orpore  suo,  hoc  esl  202  EcclcKia,  cFectus  dicittir 
ut  cedri?  Si  naluras  cedri  quas  supra  niemoravtmus 
altend:is,  videlicet  quod  iinputribilis  est,  quod  odo- 
rifcr»»  (fnod  serpentes  fugal,  nimirum  pcrpcndere 
potes  qaant»  sK  utiliias  sanctae  Ccchesi»  unitas, 
et  qitantum  omiii  animae  eligenda  ,  qoantumqne 
rebiis  rxteris  sil  praeferenda.  Nam  ibi  incorniptio 
animi  »ilipiscitar,  otlor  virtutum  sentitur,  vitia  et 
peceaia»  qwisi  serpentes  venenati  fugtntur.  Qtiid 
liacre  praesUntius^MeritoergoChristusin  corpore 
siio  elems  ut  cedri  dicitur,  quia  in  omni  ejiis 
actbne  sive  di^positionecanonica^Yeldispensativa, 
ipse  est  omnis  spif  iiualis  elQcientiae  caus2u 
.  Hoe  autem  loco  dilectus  qui  supra,  ut  saepe 
iNiimns,  dupJiciter  cokiratus  indueiUir,  candidus 
rKlelieet  et  rubknndus,  sola  corporls  pulcbritudine 
in  corporis  siii,  lioc  esi  Ccclesiae>  splendel  facie, 
qiiam  sibi  elegit  noit  habeniem  maculam  neque  rugam 
{Ephes.  v),  quod  tpsiiis  partis  probat  decanUtio  de 
specie  Libani,  qui  iulerpretatur  eandidatio, 

Vers.  16.  —  Guttur  ejus  suavis^imum  et  totws 
desiderabilis :  talis  est  dilectus  meus,  et  ipse  esi 
amUus  meus,  filice  Jerusalem. 

In  gutture  vox,  in  voce  sonus  est,  in  sona  sl  vox 
articulau  est,  alicujiis  rei  certa  eipressio.  Quid 
per  gutturt  nisi  sanctae  Scripturae  soiiusaccipitur? 
Toum  vero  Scripturam  sacram,  aut  ipsius  Domiiii 
voce,  aut  saiictorum  quibus  ipse  Deus  quasi  quibiis- 
dam  organis  utebatur  constiiutum  novimus.  Quid 
enim  divinae  Scripturae  sunant,  nisi  aut  per  Kcipsuin 
aut  per  suos  loqueutem  Deuu»?  Quid  porro  ioqueii- 


S.  PANTALCONIS  COLON.  m 

A  lem?  nimiruro  futurae  promissioiils  qaaliUieiD,  jnxla 
proposituui  ipsius  praeilestinanlis,  vocantis,  justii- 
cantis  et  glorfflcantis  efectos  scios,  cajus  glorifica- 
tioiiit  dufcedfnem  et  snavrtatem  conceiiri  ds  pr»- 
gustare  nunc  per  spem  sabrevanleni,  el  adipsaiL 
toio  desiderio  anhelantem,  et  quasi  qiiotfdani  \us 
expcrimeuluin  suavitatis  ejosdem  quoJammoda 
capieuteui. 

Ipsmn  nempe  experrmentumjfvffiir  qooqae  d»- 
lccti  hiijus  dici  potesl,  quia  fn  inenle  cu]asqa« 
sniictae  aiiimac,  diviiiae  bonitatis  dulcedinem  pne- 
gustnntis,  delectabiliter  sapit  suavitas  illa  qaam 
ex  sncnc  Scriplurae  praedicatione  intelligit,  cle  qna 
dicitur,  qtiod  nec  ocuius  vidi:^  nec  auris  mudimi. 
nec  in  cor  homiiiis  ascendit,  quof  pnjeparatU  Deus 

^  diligentibus  se  (Isa.  liv  ;  /  Cor.  ii).  L'nde  et  ipsins 
siiavitatisexpefimcnto  proficicutibusdicil  Psaluii^ia: 
Gustateet  videle  quoniam  sUavis  est  Dominus  t beatu^ 
tirqui  sperat  in  eo  (Psal,  xxxiii).  Guttur  ergo  di-^ 
lccti,  vel  vox  est  sacra*  Scriplurap,  divinae  pielatis. 
siiiivit-.iicm  cnarraulis,  vel  experimenlum  ejnsdeia. 
pictnlisaiiiiuMm  cttjuscfue  fidelis  stiaviter  rcficientii. 
203^Q"0d guUur  suavissimum  esl,quia  tanta:  memOi- 
riaui  abundaniitedivin.iisanctitatis  eruchity  ur.itlenta 
adjutori  uihil  dulciiis  iii  aure  cordis  videatur  ao- 
nare,  qunm  futurae  bcatitudinis  pcrennia  bona  noit 
tnntum  sperare,  sed  et  Grma  certitudine  tenerei^ 
ideoque  toto  ea  animo  desiderare. 
Uiide  cum  siiperius  singulae  partes  alicut  compa-* 

^  reutur  rei,  iitpote  caput  auro,  coiiia>el:itis  paluia^ 
riimi  oculi  columbis,  gcnac  aromatum  areolis,  ca!te« 
ratquc,  siciK  supra  digestum  esl,  relNis^  sibi  conipe^ 
teutibus,  liaec  ultiiua  sola  nalii  comparamr»  qiifa 
boiium  illud  supremuiu  et  geueralissiinam ,  sicoi 
iiidicibile  ita  et  incomparahile. 

Euumeratis  autein  per  partes  hujus  dilecti  pne* 
coiiiis,  sive  in  se  ipso  sive  in  corpore  aao»  qaasi> 
siiiguiis  in  hujusmoili  decacbordo  sxpensis  nervis» 
fiualem  quodammodo  decantatae  laudis  reponit 
vocem,  dicens  :  Et  totus  desiderabilis  :  ae  si  dicat: 
Quid  est  quod  per  partes  pulchritadinem  et  digni^ 
Latem  ejus  praedico?  Nibil  est  in  eo  quod  escip«ro 
possim  :  nam  totus  est  deMerabUis,  sive  diviniCalia. 
ejus  celsiiudinem  attendas,  sive  bumanilaiis  IniBii- 

D  litaiein  rcspicias.  Uaecestenim  summatotias  laadis» 
qnae  iu  fine  cauitur  el  quemdam  in  secolorem  totiua. 
cantionis  cxprimit. 

Quid  enim  bcevius  et  magis  definite  ad  summaai. 
laudis  dici  poiest  de  Christo  Deo  et  bomine,  quani 
ut  dicalur,  loius  desiderabilis  !  Si  enini  lotum  qaetl 
iii  eo  est,  vel  de  eo  dici  putesl,  desiderabile  est.  ab 
oiiiiii  parte  beatuiii  est,  profecto  concluditur  sopre» 
luuui  et  finalcm  modum  laudis  esse,  totiun  deside- 
rahilcin  dicere. 

7a//s  est  dilecius  meus,  el  ipse  esl  amicus  meus^/Uiee 
JerusaUm,  Qiiaesistis,  inqiiit,  a  me  qualis  essel  di- 
lectus  meus,  pro  quo  vos  taiitopere  adjuraverlm, 
ecce  ostemli  vobis  qnnlis  sit  diiectus  nieus,  ctijiis 
babilum  pec  siugula  lucmbra  exprcssi.  bed  quul 


is:<5 


COMMEM  IN  CANTICA  CANTIC.  —  Uii.  \i\. 


12U0 


dicenditm  de  liabilu  islo?  Nunquid  ililecliis  isic  pcr  A 
dispositioncm  sive  afleclionem  sonitus  est  linbilum 
islum  et  susceplibilis  esl  intenlionis  el  remissionis? 
In  siii  quidcm  nntura  minime,  quicsseiUialUcr  bonus, 
sapicns,  pulcbcr,  saiictiis  esi  el  jiislus ;  porro  in 
corpore  suo,  boc  csl  Ecdcsia,  per  dispositionem 
siveaffcciirneni  transli  in  bnbilum  istum,  suscipiens 
magis  el  minus,  sccundum  qiiod  siiac  placel  graliae 
In  singiilo  siio,  mcmbro  disponcrc.  Isla  qiialitns  sive 
Iste  babilus  natura  cjiis  cst,  qiiln  ipse  rsl  bonilas, 
snplentia,  pulcbrituilo,  snnclitas  ct  jusiitia. 

£l  iste  dignus  meo  qiiicsitu  est,  non  qtiod  ego 
sim  ei  nccessaria,  scd  quod  ipse  mihi  valde  sit  ne- 
cessarius.  Quare?  quin  ip$e  rst  amicut  204  nieuty 
o  (Hi(v  Jeru$alem;  iiiei  quippc  inlerioris  hominis 
liabitus  cx  illo  iurormatur,  qunsi  ex  iinatgine  in  ima- 
ginem»  per  participntioncm  gratiae  baUitantis  in 
Gorde  meo,  ciijiis  iiluminatioue  aperiuniur  mibi 
arG»na  illa  invisibilium  rerum,  quas  continentiir  in 
sublimitatc  et  significaiione  prxceptorum  et  sacra- 
nicntorum  divinorum,  juxta  quod  mc  inslruunl  et 
dncunt  intelleclus  ei  ratio,  quse  sunt  ipsius  mci  in- 
tcrioris  bubilus  maxiina  pulcbritudii.  Iste  amicus 
meus  custodit  mc  iii  bujusmoili  scienliam  pcr  bu« 
inilitntis  gr^iiain  :  nam  ipse  Pntri  dicit  :  Confiteot 
ttbi^Paler^  quia  abscondisti  hac  a  sapieniibus  et  pru^ 
dentibus,  et  revelasti  ea  parvulis  {Matih,  xi) :  bumi- 
lilas  nempe  custos  virtutum  esl.  Diciiur  nutem, 
amicus  quiksi  animi  custos ;  ui  enim  isiuin  amicuia 
Don  perdam,  del)eo  eum  per  humilit^tem  hni>ere  q 
qunsi  animi  niti  custodiam.  Si  enim  aninius  ad  di- 
vinam  scientiam  affectus  sive  disposilus,  quando^i 
que  per  cooperantem  gratiam  suscipit.  Iiabituin,  hoc 
est  permanentem  in  se  hujusmodi  scientiam,  quasi 
unum  cum  Deo  efiQcitur  ipse  animus  pariicipaiione 
Mtsius».  ul  et  ipse  quoque  ex  Dei  consortio  dicatur 
Dcus.  Dnde  quidam  sapiens  dicit  ad  riUum  : 

Si  Deus  est  ammus,  nobis  ut  carmina  dicunt, 
Hic  tibi  pracipue  sit  pura  menie  colendus. 

Ac  si  «perte  dicat :  Cum  animus  sit  iiobis  Deiis, 
hocest  vera  et  spiritualis  vila,  hunc  praecipue  hene 
vivendo  glorliica.  Aurihus  quippe  per  insitam  sibi 
vini  rationis  el  intellectu&,  recte  discerneiida  el 
bene  vitam  siiam  agendo  Deum  in  se  retincns,  Deus 
est«  non  quidem  essentialiter ,  sed  nuncupative«  D 
sicut  dcsaiiclis  dicit  Prophcta :  Ego  dixi:  Diiestis  et 
plii  Excelsi  omnes  (Psal,  LxxxOf  talisque  cnuntia- 
tiouis  virtus  magna^est  amicitiae  roedus;  sed  hiijus 
amlciiiie  honum  attcndentes,  non  filii  sed  filia! 
Jerusalem^  hoc  cst  infirmae  adhuc  animae  et  nondum 
perfeclioncm  virtutum  assequi  valentes,  et  hoc  in 
dil(*cta,  dilecii  bujus  magnam  pulchritudiiiem  spi- 
ritus  constiiuisse,  amore  sancti  desiderii  et  ipsie 
accens^e,  cupiunt  etiam  bujus  amiciti^  bono  per- 
rrui,quoet  eamdem  spiritus  pnlchritudincm  valeant 
adipisci.  DiiUiii  enim  iQuo  abiitldi l ectus  tuus  ^  eic* 
Yf.rs.  17.  —  Quo  abiit  dilectustuus^opulcher» 
rima  muHerum !  quo  declinavitdilectusiuus  f  et  quce- 
reiitut  euw  tecum. 


Quid  abire  Dei,  vel  declinare  est,  qui  loco  nOD 
cnpitur,  et  apud  qiien  pon  est  iransmutatio  nec 
vicissitudinis  obumbratio?  (Jac.  ii.)  Dupltciter  dl- 
citur  Deus  abire  vel  decHnare^  scilicet  et  per  appro- 
pinquntioncm  et  per  recessioiiem  grntiae  sux  juxta 
perrcctum^  sive  dercctum  anlmi  cnjiisciinque,  vel 
ad  Deuiu  appropinqunntis,205  vcLab  co  recedentis. 
Scd  in  hoc  loco  dilecti  hiijus  abire,  est  miseri- 
cordia  bonitatis  siiae  qucmpiam  moveri,  declinaio 
qiioque  ejus  cst  gratia;  sux  munerc  menti  cujuslibet 
illabi. 

Dic  ,  inq*jiunt,  nohis,  d  pu/c/ierrima  mu/ieriim» 
quonam  ditectus  tuus  abeundo  et  deciinando  per 
Diiscricordiam  et  gratiam  suam  exemplum  nohis 
hcne  viveiidl  sive  iii  qualibet  virtule  amplius  slu- 
deudi,  in  nliquo  fidelium  suoriim  proposuit.  Dic,hoc 
estoslende  vel  lectione  qua  corum  vitam  quottdie 
pronuntias,  vel  actione  qua  cos  quotidie  In  tui  con- 
sortium  annumcras,  ct  uos  quoque  eonum  exeniplo 
liidticti,  quceremus  tecum  dilcctum  islum,  orando, 
jejuiinudi) ,  airisque  bonis  operibus  eum  vocando, 
quaicnus  ad  nos  ctiam  dcclinare  dignetur,  siix  nos 
gratise  muncrc  visitaiido.  Ipse  enim  dicil :  Si  qua^ 
sieritis  nie  in  toto  corde  vestro^  inveniar  a  vobtM 
(Jerem.  xxix)  :  nam  eum  quxrere  non  est  solaora« 
tioiie,  scd  ctiam  bona  actioue,  sicut  et  ahbi  dese 
quu^rciitibus  dicil  :  Me  etenim  de  die  in  'diem  qua:» 
runt  et  scire  vias  meas  volunt  (Isa.  xxxvui).  Quot 
enini  dicit  vias  ejus  scire  velle,  profccto  osteudit 
bona  eos  aciioiic  quxrere.  v 

Qua'remus  ergo  tecum  dilectnm  lioc  modo,  o  pii/<^ 
cherrima  mulierum.  Qiialium  vero  mulierum?  Nimi- 
rum  vcl  in  scipsis  Deo  honi  operis  rruetos,  velutl 
sanctiiatiH  filjos  fide  et  dilectioiie  gignentium,  vel 
alios  quasi  lucis  filios  verho  el  exemplo  a  J  aeteri;ae 
viise  dicm  gencraiitium»  Quia  ergo  tantaro  in  le  pul- 
chritiidiiiem  miramur~o  pulcherrima  muUerum%, 
quam  tihi  attraxisti  quaerendo  et  iuveniendo.  di- 
Jecium  tujim,  idcirco  et  nos  tantae  et  tam  generosae 
pulchritudinis  tua:  aliquod  vestigium  adipisci  cu- 
picntes,  ad  quos  moveaiur  vel  ad  qiios  declluet 
dilectus  tuus  per  iuisericordiam  et  gratlain  scire 
cupimus,  ut  eum  quoquc  tuo  exemplo  quacrentes, 
postquani  iuvcnerimus  et  si  non  pulcherrimae,  aii- 
quatcnus.  tamen  pulcbrae  existimemur.  Ad  haec. 
Kilcclcsia  sive  dilecla  Deo  anlma  locuin  motipnis 
sive  declinaUonis  dilecti  hujas  demonsirans^  actum 
quoque  simul  in  ipsa  declinatione  ejus  insinuat 
dicens  :  Dilectus  meus  descenditinhortumsuum feic. 
CAPUT  VI. 

206  Vers.  i.  —  Ditectus  meus  descendit  in  hor- 
tum  suum  nd  areolam  aromatum,  ut  pascatur  in 
hortis,  el  liUa  coUigat. 

Quid  neinpe  ruit  dilcctum  quaerere,  nisl  ad  eum 
per  conlemplationis  virtutem  ascen<lere?quia  enim 
lii  sniicioruin  cordibus/Sde</;er  dtlectionem  operatur 
(Cal.  v),  dilectio  vero  mentem  seinper  ad  superna 
irahit,  bonum  ergo  operari  est  ad  Deuro  roente 
dcscenderc  Scd  cum  omne  honuro  a  Deo  sli»  aioe 


1207  WOLBEKONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  12« 

qiio  uihi»  boiil  cxislll,  ab  illo  i|i!empidm  iii  bono  A  vuli  Paier,  viill  el  Filius ,  cl  una  et  ambonnn  f». 


n<!iiiYari,  proloclo  esl  ejiis  ad  etini  descenderc; 
scripluin  fiulppe  esl  in  Cxodo,  quia  Moyscs  in 
nioiilem  ascendit,  et  Dominiis  ad  eum  doscendlt 
{Exod,  \ix).  Qiianlum  enim  quisque  ad  Deum  as* 
ccndil  cogilationc,  el  actione  illum  qiixrendo, 
lantvm  ad  illum  Dcusdcscendii,  sive  sua  ci  niysteria 
per  iiilclleclum  apericndo ,  sivc  adjulorinm  sii» 
gniiiip  per  virluiem  animi  conrcrciido.  Ubi  enim 
per  l.berum  arbilrium  Yoluiitale  ct  opere  quilibet 
ad  Deum  ascendit,  ibi  ad  euin  Deiis  per  auxiiiatri- 
cem  gr^tiam  misericordia  et  digiiaiione  sua  de- 
sreiidit 

Uiiile  et  lilc  dilecta  dilcrlum  qiixrcre  cupicntibus 
rongrue  respondil,  quia  dilecius  meut  descendii  in 


luntas  et  operatio.  Lilia  vero  coliigil ,  qiiia  magis 
eo8  qui  inlegrilate  et  munditia  cordis  et  corporis 
candent,  eligit,  sivc  flde  ei  opere  perfeclos  in  «tcr- 
iiani  beatiiudinem  remunerandos  ^ssumll. 

YcBS.  2.  — r  Ego  dileclo  meo  et  diUclus  m€u$  wtAi, 
qui  pa$cilttr  iiuer  liiia. 

I  Dilectus,  inquil,  meus  supra  mibi  iiraeccperald)- 
cciis  :  Surgcj  aperi  mihi^  $oror  mea,  amica  mea,  £9- 
lumba  n%ea^  immaculala  mea^  cui  ego  obcdieiisfm- 
$ulum  o$tii  mei  aperui  {Cawl.  v),  ciincli&  eum  prae- 
dicaiido  et  <|ii«iiitiis  qualisve  sit  ralioiiabililer  osleo- 
doudo.  S^d  quid  ad  Uxc  dilcolus  iiieus?  iiimirmn 
vicem  rcpcndit  obcdiciilis  mea  graiuUbiindaeiiiilai 
decan^us  laudem  digiiationis  siiae,   non  meam  sed 


kortum  $num  :  ac  si  dicerel:  Quia  scirc  desidcralis  ^  suam  in  rae  bealificans  gratiam.   Ejus  enim  fttit 


qiionam  abieril,  Yel  declinaverit  dileclus  meus, 
ecce  dico  libi  qnia  dilectu$  meu$  de$cendit  in  hortttm 
liiMiii.Quis  esi  bortus  di!ecii,nisi  aut  saucta  Ecclesia 
ayt  saiicta  qiixvis  aniina  diversa  virlulum  specic 
|eriiiiiians?  hi  quani  dileclus  desccndit,  qiiia  botiis 
9Clibos  germiiianli  suxadjiiloriuin  gr.itiae  impendtt. 
Sed  posiquam  in  bortumdesceudit,quunamseincli- 
naTil?'/id  areotam^  inquit,  nroiii/ificm.Qiiaiest  areola 
^romadim,  207  "i^*  meiis  variis  virluiuui  sua- 
▼itcrredoleniiumspecieluis  consita,  sivediversarum 
graliarum  opinioi.e  quasib(»uo  o.iore  rcspersa?.qui 
enim  possunt  dicere  ciim  Apostolo  :  Cliri$ti  bouu$ 
odor  $umu$  Deo  in  omni  ioco  (11  Cur,  ii),  isli  pro- 


quod  volui ,  quod  potiii ,  qiiod  perfeci ,  atqiie  ideo 
sua  iu  me  ipsc  doiia  prxdicat,  ut  inibi  el  oinnibus 
gratix  suae  obedientibus  208  ntisiiiti  sil  apiid 
Deum  n:eriti  vila  sanciitali  et  booeslati  obe^cns 
oslQudnt. 

Oualis  vcro  dilcctus?  Qui  pnsirfiiir  ,  inquil»  iVer 
lilia,  lioc  est  munda  cogiiatione  ei  operaiioiie  dele- 
cl.aiur,  non  quod  in  uU<iuid  ex  accideiili  accresca^ 
qui  iiullum  unquani  recipil  aiigmentuin  vci  clclri- 
nicntuiii.  Cuni  semper  in  una  eademque  esseulia  el 
propiii^iale  incommutabilis  permaueal,  sed  quoi 
per  abquem  modum  locutionis  a  creatura  iraiibla- 
tuin,  affccius  boniiatis  ejus  expriiuatur   erga  eos 


feclo  in  horto  Domini,boc  est  iii   sancla  Ecclesia,  C  ^"®''  ^"*  d.leclione  ct  gr;»tia  dignalus  fucril.  Pa*ci 


linguM  quique  suo  modo  possuiit  dlci  areoia  aro» 
matum^  quia  iiicntibus  proximorum  spargiinl  odorem 
bonx  opinionis  per  exempla  bonorum  opcnim. 

Cur  vero  non  aream,  scd  per  diminutionem,  dicit 
«r«o/am,  nisi  quia  mens  sancla  qu»  virtutum  subli- 
inilaie  ruiget,  pnrva  debct  csse  in  oculis  suis  ct 
magnoperc  ostendere,  qiiia  excel$u$  Dvminu$  et  hu- 
wilia  re$picit  et  hunuie$  $piritu$alvabit?  {P$  li,  cxii, 
xxxiii.)  Ad  banc  ergo  areotam  dileclus  in  liortuin 
suiim  descendens  decHnat ,  quia  sanctae  meuti  per 
incrementasanclitatis  et  scieutix  facilem  seet  quasi 
^ractabilem  pru^slat.  Omne  enim  studium  iiicboanti 
difficile,  assuescenli  facile  videlur  :  et  viam  inanda- 
loruin  Dei,  sive  sanclx  Scriptiirx  scieiiliam  iiigre 


uaiiiqiie  diciiur  quaiido  iu  mente  cujusque  quaii^ 
siia  gratia  inbabitat,  virtuluin  profectus  augetur. 

Qiiali  vero  canlico  vel  canlici  modo  insonnil  miki 
vox  biijus  dilecti  ?  caniico  certe  siiavi«  canlieo  oou 
niediocriter  attendendo,  modo  quideiu  ociocbordo» 
scd  iu  singuUs  cbordis  propter  viin  ciijusque  soni 
proprio  tbeoremaie  insigiiiier  boc  modo  dispo- 
silo. 

YEas.  3.  —  Puicltrae$,  amica  mea,  $ua9i$  ei  d^ 
cora  $icut  Jeru$alem  :  lerribili$  ut  Ctt$lrorum  acie$ 
ordinata, 

^pectubiiiter  bic  intueri  libel  qualiter  prapseniis 
cantici  modulatio  octo  parlibus  veluli  oclodecunii 
vocibus,  ut  proprieias  ejus  symplioniae  qtiani  dMnrat- 


dienti  angusta  vidctur  porui  et  dUDcilis  inlroitus*,  ^  ^ov  musici  dicunl,  liic  aUeiidalur,  cujus  uUiuia  yox 


longa  vero  exercitalione  lerenii ,  et  qiiasi  frequen- 
les  obices  repellenli  lata  et  spatiosa  panditur  via 
ganclLtalis  ct  intelleclus  atque  ideo  facilis  dciiicops 
paiet  ingressiis  ct  egressus. 

Siibdit  vero  causam  cur  desconderil  :  Ut  pasca- 
$ur,  iiiquil,  tit  horti$  ,  et  iitia  coiligat  :  pascitur 
quippe  in  boriis,  quia  delectatur  odore  illo  qiii 
spargilur  ex  areola  spiritualium  aromatum  ,  id  osi 
operum  bonorum.  Ipse  eniin  in  Evaiigelio  dicit  : 
Meu$cibu$e$tf  ut  faciam  voluntatem  Patri$  mei  (Joan, 
IV);  voluniasquippePatris  est,oinne8  boinines  salvos 
lieri  (/Ttm.ii).  Porro  liomiiies  salulem  appelere  ct 
ad  cain  pcrvenire,  opus  esi  illius.  Qnae  auicin  Pater 
operaiur,  li»c  eadem  operatur  ct  Filius,  quia  quod 


cadem  cst  quse  prinia,  sicui  el  in  baniiu  disposi- 
tiune  parliuin  vidcro  licet  ubi  cuin  priina  pars  lioc 
uiodo  deponatur,  terribili$  ut  castrorum  uci§$  ordi» 
nata,  ullima  pari  mbilominus  eodem  ivodo  lermi- 
iielur,  sciiicct  terribili$  ut  ca$trorum  aciea  ordi- 
uaa, 

Sed  singulae  partes  singulas  deposcnnl  raliones, 
quac  boc  inodo  distinguuntur.  Priiiia  est,pit/cAra  ec, 
am  ca  mea,  $uavi$ei  decorasicut  Jeru$aiem^terribiii$ 
ut  castrorum  acies  ordinata, 

Pulchra  e$,  iiiquit,  amica  mea,  $uavi$  et  decora  <ic- 
Ml  Jeru$alem  :  putchrut  intentione,  suavie  locu- 
tioiie,  decora  opcralione  ac  ideo  mibi  Ktnctae  anii* 
citise  inviolabiii  fcedere  copulauda.  Ci  quowodo  Ibu^ 


im 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III. 


i:io 


IHililiiitii  !o,  volsiiavilas,  sive  decor  appareiit?  Sic-  \  cx  iiiiaiiiinilalc  el  coivcordiu  cxerciliis  iiisiintil  dis- 


11/  Jerutalem,  Qiiid  aulcm  Jertisalein  iiiierpretatur, 
nisi  visio  pacit  ?  Tres  auiem  qualilatcs  btijiis  visio- 
nis  sub  nomino  Jertisalcin  doiioian!ur:  unaierrestris, 
alicra  spiriltialas,  terlia  c€clcslis;et  media  quidein 
ad  siinilitudlncm  extremoruni  consiituitur,  cum  la- 
nicii  ipsa  sit  prima:  supcrgressio,  ultimcn  veroprac- 
pnralio.  Quoinodo  autem  niedia  ad  siuiiliitidinem 
extreniarum  constituilur?  in  mente  cujusqiie  suiit 
viriuies,quasi  animaeciveseldomestici,  quibusoppo- 
nuiitur  viiia  ct  pcccata,  quasi  209  ipsius  aninise 
bostis  amarissimi.  Datur  aulem  ei  similitudo  a  ter- 
reiiae  pacls  visione,  ut  qiromodo  civitas  de  victis  el 
expulsis  boslibus  in  pace  florci,  lailalur  cl  proficii, 
ita  mens  siipcralis  viiiis  cl  peccatis  in  delcctatione 


posili,  nuilus  bosii  adilus  irrumpeiidi  parcrc  pos- 
sil,  lunc  profeclo  ipsi  hosli  terribilem  se  ostcndit* 
Ubi  auicin  bosii  aditus  irrunipcndi  ex  inordinao 
tioqe  excrciius  tribuiiur,  ibi  ccrte  nullo  modo  lcrt 
ribilis  vidotur. 

Saiicta  ergo  Ecclesia ,  sive  dilocla  Dco  aniina, 
dum  conira  nialignos  spirilus  spirilualis  certami- 
nis  aciem  ponit ,  suniinopere  necesse  cst  ul  pcr 
cliariialem  seinper  uiiita  atque  conslricta,  et  nun- 
quam  por  discordiain  inlerrupia  inveniatur,  qula,ei* 
&i  quaplibct  bona  babuerit,  si  cbariias  desit,  pcr 
inalum  discordiae  locus  aperilur  in  acie,  unde  ad 
fcriondum  bostis  valeat  intrare.  Antiquus  enim  ho^ 
stis,  iiequecasiiiaiem,  neque  abstinentiam,  neque 


viriutum  suaviter  qiiiescit  ei  iii  Dci  gratia  paciricc  IS  uisliibuliouem  lerrenaruni  reruin ,  si  sine  cbariiate 


f  rcscit  subjecta  carne  spiritui ,  eoque  inagis  ad  di- 
>initaiis  conlemplationein  erigilur,  quo  ininus  a 
terreiiis  desideriis  iinpugnalur, 

Porro  alteram  simililudinem  accipit  a  supernne 
pacis  visioiie,  sed  non  omniiio  comparabilem,  quia 
li:cc  in  aenigmate,  illa  autem  in  vcrilale,  ut  sicnl 
iid  anima  ab  oinni  miseria  ei  labore  libera  jugit;  r 
Peum  contcmplatoria  aspicil  cbarilatc;  ita  bic  niens 
Hb  onini  carpis  impugnntioiie  libcrala  ad  ejusdoxi 
contemplativsp  vitac  dulcedinem  quolidiano  prodcit 
iiicremento.  Unde  isia  inedia  recle,  ut  dictuni  est, 
illius  iilliuiac  ct  aBlern^  poiest  esse  prapparatio,  quia 
per  istam  pervcnitur  ad  illani  :  porro  primae  est 
supergressio,  qiiia  licet  aliqua  in  cis  sil  ex  ralioiic 
siinililudo,  nulla  taincn  esl  in  dignilate  comparatio,  ^ 
duin  illa  sit  mundanacpacis  momenianea  suscepiio, 
ista  supernae  aeteriia  spcculaiio,  quae  hic  quidem  in- 
cipii  sed  ibi  perficitur. 

Cui  ergo  isiarum  irium  visioiiuin  pacis  pulcbri- 
ludo  dilecta  comparalur?  Si  dicamiis  primae,  quae 
eril  coinparalio  carnis  ad  spiriluin,  lucis  ad  tc::c- 
bras,  tcmporis  ad  ajlerniuieni»  Si  vero  dicaniiis 
ultimaB,  qua»  comparaiio  ojiisquac  adhuccum  tiniore 
lenciur,  ct  illius  quse  ab  oinul  timore  libera  ei  se- 
ciira  sine  riiie  conce«liiur  ?  Mediaa  ergo  comparari 
poicst,  ut  isia  pulchrittido,  ista  suaviias,  isie  dccor 
ex  inliinae  pacis  visionc  colligantur,  ct  h.-ccibiorinn' 
tur,  proHciant  et  maneant,  ubi  nullae  aninium  dc* 


fiiorin*,  tiinol,  quia  ipse  carne  non  prcmitur,  ut 
vel  ejus  luxuria  dissolvalur,  voi  necessilate  ipsliis 
in  siimendo  cibo ,  sivc  diviiiarum  subsidiis  acqui-: 
rendis  urgeatur. 

Yuldc  autem  charitalem  verain  ,  id  cst  amorem 
huiniloui,  qtiem  sibi  ndoles  vicissim  inipendunl,  ti* 
met :  ei  niinis  concordiac  eoruin  invidel,  qttia  luinc 
ipsi  lcncnt  iiilerra,  quam  ipse  tenere  iioIcQS  ainisit 
in  coulo. 

Bone  ergo  dicitur  lerribilit  ut  catlrorum  acies  or^ 
dinaia ,  quia  clectorum  muLitudinem  eo  maligni 
8piritus  amplius  perilmescuiit,  quo  inagis  cos  pcv 
cliarilaiis  concordiani  unilos  contra  se  et  conglu- 
batos  aspiciunl. 

Vers.  4.  r—  Averte  oculot  tuoi  a me,  quia  tyti  me 
avolare  fecerunt»  Capilli  lui^  sicul  grexcaprarum^ 
qn(v  apparuerunt  de  Calaad, 

Sccunda  el  :ertia  pars  boc  versu  continentur, 
Dicit  ergo,  averte  oculot  tuos  a  me,  quia  ipsi  me  avq- 
lare  {ecerunt  {  quia,  inquil,  asdificium  tuae  inenlis  a| 
fundamento  fraternae  cbarilatis  honeste  et  utililer 
surgil  intra  Jerusaieni,  id  est  visionem  pacis,  pul- 
chritudineni  suam  ionge  oslendens,  cogilatione,  lo- 
culione  cl  opere;  hoc  nimirum  eiusdem  aedificit 
summum  et  suprcmum,  et  quasi  quaedam  concluslu. 
es!,  ut  in  uno  coiisunimclur  cubiio,  videlicet  tolaii^ 
inlentionem  tuani  in  Dei  soliusainore  consliiuendo  : 
uiide  et  istud,  o  9mica,adbuc  abundanlius  mea  bar 


lectationes  rerum  leinporalium  faligant ,  sed  ces-  n  hes  ex  gratia,  ut  aliquiddc  mei  polenlia  et  ciariiatu 

sante  pugna  carnis  et  Spiriliis,  secundum  Aposto- 

lum  :  Pax  Chnsii  quoi  exsuperat  omnem  sensvm , 

custodiat   corda   et  inlelliqentias   {Phiiip.    iv),  in 

amore  contemplativae  vitac  quiescentis.    Pulchra  et 

CrgQ,  dilecta,  suavis  et  decora  sicut  Jerusalem,  qiiein- 

admodum   visio    pacaiac   mentis»    quain  nulla  in- 

qtiieludinis  injuria,  nulla  adversitaiis  molestia  in 

«ancUc  conieroplationis  jncuiidiiate  disluiiiat. 

Qucin  vero  efl^eclum  partitur  hujus  conlemplatio- 
nis  jucunditas?  profecto  magnum,  quia  loiam  inen- 
^ein  in  Dei  ei  proxiiui  charitate  succendil,  et  inali- 
gnis  spiritibus,  animse  videiicct  suae  hostibus,  nain 
snbdit,  terribilis  ut  castrorum  acies  ordinata  ;  acios 
uainq«!C  casirorum  puando  iia  ordinatur,  210   ut 


purgalx  meulis  penetrare  possis  subtilitate.  Atta' 
inen  quanlum  conerjs,  qtiantum  aniini  tui  acuiner 
practendas,  labor  ^ius  frustratur,  quia  incoinpro- 
licnsibilem  et  incircumscripluin  iinpos:>ibilo  ost 
nliquo  ingcnio  vel  ralione  definire. 

Qua  de  re  averte  oculos  tuos  a  me,  hoc  est  noli  di- 
viiiiiatis  ineae  substantiain  velle  perfecie  cognoscore, 
qiiod  nulli  in  hac  vila  conccditur,  quin  potius  ad 
le  ipsani  convcrtere,  ct  meiiior  eslo  fragilitatis  hu- 
inanas :  211  "^'^^  ^^^^^  ^^*i*  ^'^^  ^^^  sensus  mcn- 
tis  tuae,  in  iiie  nimisdcfixi,ipsi  me  avolare  fecerunt^ 
quiaquantoplus  in  inetenderis,  tanlo  amplius  in-i 
coinprelicnsibitem  probabis  ,  juxta  qnod  scripiuin 
esi :  Acfcdet  homo  udcor  aUum  fl   exuUabHur  De^s 


121 1 


WOLBEROMS  ABBATIS  S.  P.iKTALEOMS  COLON. 


li  9 


(Pm/.lxiu;  -qiian'oqirippeadnieaccesseri8aliiu8al-  a  Veleris  e  Novi  Tebtamenli^oUscrvaliopnrcepli  cani 


que  8ubliliussul.staiitiap',incxproprielalem  di^uiicu 
dfManlosulfrnniusaTohsnmiiemsensustuicensidera 
lionem  et  sublilitaiein  excedendo.  Quapropier  averle 
oculot  luoi  a  me,  quia  v^Me  qnidem  perspicaces 
sunl  seiisus  lui  iiicx  gruttae  largitalc  in  menlis  con- 
templalionc,  sed  me  quusi  avolunteni  pra;  rci  pro- 
funditate,  prorsus  deficiunl  in  nici  (onsideratione. 
Sed  cuin  tanta  sit  gralia  oculoruni  tuornin,  quxnani 
quoqiie  cst  gralia  capillornin  ? 

Capillif  iiiquil,  tui  iicul  grex  eaprarum  qutt  appa- 
ruernnt  de  (^alaad.  Puulo  supcriiis  laus  dilecix 
iisdem  decantata  esl  roodis,  quos  idco  nunc  rcpe* 
Ut,  vel  ut  osicndat  camdem  debere  eam  habcre  ha- 
biius  ct  animi  dccorem  et  pulcbriludiiieiii  iii  vcibi 


snperaddilione  consiiii.  ilorum  profiecto  iiitetiiioM 
et  slHdio  omnis  intcrior  sleriliias  propulsaiar ,  ut 
nicrilo  in  cogilatioiie ,  opcratione ,  pnetlicaiioiic 
pulchra,  tuavit   el  decora  dilecta  proiiiintietiir. 

Ver'..  6.  —  Sicui  corlex  mali  puuici^  $ic  gam 
/uor,  abtque  occuiti»  luii. 

Si  universarucr  ad  tolam  Ecclcsiani  refeniiiiM, 
genas  ejus  possuni  dici  spiriluaiiter  in  ea  coiiTer» 
santcs,  qiii  duin  verbis  et  fociis  meniorabilibus  et 
roirandis  nilens,  mlraculis  quoque  shipeDdis  fulgeiil, 
quasi  in  facie  Ecclesi:e  venerabiles  apparent ;  pul- 
cliriludo  nainquc  genarum  in  rubore  consiilerator 
curuin.  Sed  si  taiita  est  decoris  ejus  gloria  iu  bb 
qiiae  appareut,  qux  pura  gloria  ejuserii  in  bis  qn« 


Dei  piaedicatione,  pro  auditorum  eruditioiie  ,  quani  q  "unduin  apparcnt?  de  quibus  scriptuni  est :  quia 

nec  ocului  vidii,  uec  aurig  audivit » quag  preepmra^i 
Deug  diligentibut  %e  (/  Cor,  ii). 

Gence  ergo  Ecclcsio;,  cortici  mali  punici  cooipt- 
raiitur,  sed  occulta  ejus  quia  incffabiiia*  ideo  et  Id* 
coniparabilia  suut. 

Ai  si  speciaiiicr  ad  sanctxi  animae  rercrjinius  bo- 
iieslatein,  plcruinquc  pulcbritudo  ipsius  interior  si- 
giiis  quibusdam  cxicrioribusdeclaratar;  nitm  duni 
pudor  virgiiialis  pudiciif;e  rubei  in  Tacie»  boc  Tors 
oslenditur,  quod  iiiius  in  animo  tenclur.  Cenof  ergo 
ejits  suiit  ticul  coriex  mali  punici  abtque  oceitliit 
ejut,  quia  foris  quidcin  ex  vcrecundia  sigiiuw  quo<i- 
&am  sanciiiutis  prorcrt ,  sed  quantuin  iu  .occulio 
ineuiis  ejus  ipsa  sancliias  vigeat,  illi  soii  patei» 
C  qucin  nibil  iatere  potest.  Atque  boc  genarum. 

213  Vers.  7. — SexagintasuHlreginteeioctofiM^ 
ta  coHcubinas  et  adoletcentularum  non  ett  num^rus. 

Sexta  et  septima  pars  prdcseoti  dcscribitiir 
versu.  Nam  cuni  iu  prxcedeniibus  pulcbriiudine.u 
Ecclesi»  per  partes  in  praelaiis  ei  subjectis  et  spi- 
ritualiter  conversantibus,  qui  per  capillos»  dentcs 
et  genas  designati  sunt,  prxdicasset,  nuiic  a  toio 
perfectuui  cjus  decorem  in  unitale  fidei  celebrt 
laude  prosequilur  :  iiain  cuiu  sancu  EccJesia  »li- 
qiio  modoprodiversiiale  inentorum  diversa  vicle.i« 
tur,  taineii  propter  unam  eaindcmque  fidem  diversjt 
iion  invenitur;  tres  quippe  qualitates  eoBvenanliuri 
in  ca  considerari  possunt,  quia  sunt  in  ilia  et  per*. 


babuit  iu  contcmplaiionis  soliludiiic  pro  suiiiiet 
utilitate ;  vel  quod  commendabilior  est  sancta  Ec- 
clesia  sivc  universalis  sive  particuluris  in  suo  gc- 
roino  ordine  ex  quo  constituitur,  videlicet  prxposi- 
toruro  et  subjectorum,  In  quibus.omnis  ejus  puUbii- 
lodo,  decus  ei  boneslas  consideratur  ,  ex  illonini 
quidem  vita  ct  doctrina,  ex  istorum  vero  obedicniia 
et  disciplinae  reverentia. 

Nam  quemadmodum  capilll  de  capiie  nasccnles 
capiii  adhxrcnt,  iia  subjecli  prseluiis,  qui  cos  verbo 
\\\x  genuerunt,  fide  el  inoribus  adhxrent ;  quasi  de 
Galaad  ascendentes,  qiiia,  duni  eis  docentibus  acer* 
vum  lcstimonii,  hoc  est  sacrae  Scripiurae  ferunt,  vi- 
lam  suain  ad  caelum  bene  conversando  suslollunt. 

Yeb3.  5.  —  Dentes  lui  ticut  grex  ovium  quce  ns- 
underunt  de  lavacro,  cmnes  gemellis  felibus,  e:  tte- 
rids  non  est  in  eis. 

Ilic  quarta  pars  attingitur.  Quid  vero  per  dentes 
nisi  doetores  intelliguntur,  grossiludinem  liltene  in 
subtilitatem  spiritualissensus  traducentes  ct  simpli- 
ciiate  candidi,  tanquam  lavacro  saiicls  compunciio- 
nisloii,  unde  et  ipsi  geuiina  sunt  charila  le  fecundi,  sive 
dnpiiei  leslamento  instructi,  et  sibi  subjectos  eadem 
cbarilaieeodemquetestamentoredduni  fecundos,  iia 
instruendo  ut  millus  inter  eos,  boc  esl  prxposiios 
▼el  subjectos,  virtutum  sterilitate  deiorpcat. 

Particularis  vero  animae  capilli  de  principalil;ae 
mentis  qnasi   de  212  ca^pile  nati,  sunl  cogitaiio- 


iium  sttbtilitates  acervnm  divinarum  senientiaruni  ^y  '«cti  etminusperfectielimpcriecti.-perfectl  quidcnc. 

Intcndentes  :  porro  dentes  ejusdem  mentis  traflan-      **""* »''»»  «|ui  oniuia  sua  reliqueruut,  el  Oco  soli  lota 

niente  adb«seruiit;  minus  perfecti,  qui  non  quideiu 
oninia  sua  reliqueruiii,  sed  de  bis  qux  babero 
possunl,  Deoin  suis  meinbris  ministrare  sataguut ; 
iinperfecti,  qui  fide  quideni  superioribus  adbasreni, 
sed  qiiasi  in  tenera  adhiic  conversatione,  nondum 
pcrfectae  bonum  discretionis  suni  assecuti. 

Unde  hic  non  inconvenienter  trium  nuiiieroruni 
sunima  inducitur?  videlicet  senarii,  octonariiatqne 
denarii.Denariusquippepersenariummuliiplicalns, 
in  sexagenarium  surgit,  octonarius  vero  per  dena- 
riuin  ductns,  octogenarium  eflicil.  Senarius  autoiu 
pcrfcctus  ariUiiiietica  iogc  (iiciiur,  (piia  cuin  omiii- 
bus  suis  partibusy.  quae  soui  iia^  duo,  <Si  ui  rms^ 


tis  et  reiraciantis  vchementes  cum  sludio  applica- 
lioncs  duras  et  forlcs  Scripturarum  propositiones 
sive  oppositiones  infringentes ,  et  plurima  earuni 
Involucra  expedientes.  In  quibus  nulla  esl  stcrilitas, 
quia  quanlo  s  udiosius  animum  ct  diutius  applicant 
bcripiuris ,  tanto  vebementius  ad  amorem  Del  ei 
proximi  compungunlur,  lantoque  plenius  utriusqiie 
Tesiamentiscientiam  assequuniur,  sive  custodieiites 
prsBceptum  superaddunt  consilium  :  praeceptnin 
qwippe  est  aliena  non  raperc ,  consilium  sua  tri- 
biiere. 

I*tl  nempe  siint  gemiili  fetus ,    quibns  anima  fe- 
Oindatur/anior  vidclicei  Dci  et  proximi,  scicniia 


im 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  UB.  IIl. 


is:4 


aliera  qoippe  p»rs  ejus  ifiutt  Ires,  teniu(luo«  sexta  a  sorieni  pcrtii)ean(«  jiixia  vocem  Dominicam   qaa» 


iiniim  insiniul  nggrcgaliir,  in  priorem  summani 
nbsqae  aliquo  augmcnlo,  vcl  (letriinenlo  reparalur. 
Porro  octonarius  iliniinatos  nitncapalur,  quia  cuin 
ejns  altera  pars  sint  quafuort  quarta  diio,  octava 
nniim,  eisdcm  partibus  aggregatis  septenarius  con- 
ficitnr,  ininor  scillcet  summo  priori  quantitatc* 
Dciiariiis  vero  qui  Decalognni  legis  insinuai,  quia 
ex  soptenario  et  trinario  constat,  septiforniem 
Spirilus  sancti  gratiain  et  riilein  saiicUe  Triiiitatis 
confessio,  qui  niinicrus  perrecii,  qui  imperrecti 
dcmonsirant  (o).  Ipsc  eniin  Spirilus  sanctus  in 
donorum  suoruni  eOectibiis  ostendii  qni  Deuin  per- 
fccie,  qui  niinu»  diligant,  qui  adbuc  neque  timoicm 
iicque  ainorem  Dei  babeaiit. 
Duo  quippe  .<mnt  qiiai  nos  omnlno  Deo  subjeclos  ^  »"  omuibus  nobis  (Eylkei.  iv). 


dicil :  MuUisunl  vecalipauci  vero  electi  (HatUuxx), 
Ykrs.  8.  —  Una  etl  colHmba  mea  ,  perfeela 
wea  :  una  e$t  matri  sua^  electa  genilrici  stkr.  Vid$' 
runt  eam  fHim  et  beatissimam  prxdicaverunt :  reginv 
et  concubime  laudaverunt  eam, 

Cnm  vero  tam  divers.-e  sint  qnalilales  merltoiHfTi 
in  Ecclesia;  num  ideodivcrsa  esae  dicitur!  minimr; 
scd  sicut  sequitur,  una  est  columba  mea^  perfec!  i 
viea^  una  est  malri  sute^  elecla  genitrici  suwm  Uiide 
una  ?  videlicel21&  propier  unamearodcmque  fidei 
ei  sacramentorum  susceptionem,  et  propteruniu} 
Dt  i  cultum,  similtmque  religionis  rilum  :  tiffa  est 
enim  ^es,  sicut  dicit  Aposlolus,  iiniciii  baptisma^ 
unus  Dens  et  Pater  omntuift,   ^ttt  super  omnes  esl/ 


efficiunt,  tiinor  videlicet  et  amor  :  ciijus  potenlin 
quidem  et  sapientia  maxinic  timorein  214  i"Cti* 
tiunl,  cum  eum  queiii  esse  scimns,  et  ciincta  quj: 
voluerit  puuire  posse,  et  nihil  lalere  cogiioscinnis; 
bcgninitas  aiitemejusspecialiter  ad  ainorein  perti- 
III  t,  ut  quem  beiiigiiissimum  babemus  potissimuiii 
«liiigamus.  Cx  qua  etiain  certum  cst  eum  ulcisci 
iiiipietatem  velle,  quia  quo  plus  ei  placet  acquitas, 
niagis  displicet  iniquilas,  sicut  scriptum  csl ;  Di- 
lexisti  juslitinm  et  odisti  tniquitalem  (Psal,  xliv). 
iSexagenario  ergo  nuincro  qiii  per  scnariuin , 
pcrfectus,  dcnario  inuJtiplicatuiii  conficitur,  pcr- 
fcclorum  vita  expriinilur,  qiii  pcrrcctc  prxcepta 
dWmk  non  obscrvarcnl,  nisi  priino  timorem  ini-  q 
lialem,  postea  amoreni  filialeni  Ipsum  timorem 
excludentem  baberenl.  Et  lales  aniinac  bene  reginoi 
nuiicupaiitur,  quia  divina  cooperante  gratia  sciunt 
et  possunt  se  per  rationeni  et  inteilectum  regere, 
qvando  discernunt  utilitatem,  gloriam,  et  bonorem 
in  boni  exscculione,  porro  dainnum,  miseriam,  et 
borrorcni  iii  uiali  perpetratione,  idcoque  bonum 
forliter  alTectanti  inalum  fortiter   declinant. 

Octogenario  vero  nuincro,  qui  denario  pcr  octo- 
iiarium,qui  diminntiis  dicilur,  ducto  completur,  mi- 
uus  perfectorum  vita  denotatur,  qui  praecepla  quiilem 
divina  observant,  sed  non  ita  perfecte  Deum  ainant, 
ut  omnia  terrena  relinquere  valeanl.  lsi;e  vero 
auimas  concubinarum  noiuiiie  designantnr,  quia, 
quainvi&  per  bona  opera  Deo  juiigantur,  nonduui 
Unien  jus  illud  divinum  adepti  sunt  de  quo  dicitur, 
Quiadfiosret  Deo  unus  cum  eo  Spiritus  eficitur (I  Cor. 
Ti):Iia.*c  est  eniin  plcnaria  spiritualis  dotis  conscriptio, 
nt  qui  funditus  renuntiant  sacculo,  nonquam  a  di« 
vino  separcntur  coiisortio.  AdoUsceniutarum  vero 
niim«riis  noii  definitur,  quia  infinitua  est  nunierus 
iinperfectorum,  qui  adbuc  sub  primitiis  fidei  coii- 
stituti»  roajorum  erudiiione  indigent  ad  concipien- 
dum  timorem  Dei,  per  quein  quandoque  ad  ipsius 
proficiant  amorem. 

In  quibus   nonnulli  sunt  de  quibus  plerumqiio 
liiibia  est  xstimaiio,  dum  non  omnes  ad  elccio*  uin 
(3)  Dcest  ^i  inid. 


Una  e*l,  inquii, Vo/umda  mea^  perfecta  mea  :  nam 
aliter  non  est  coluniba  mea  nisi  pacis  et  mit»eri- 
cordia?  signuin  ferens  in  ore  unitasem  spiritus  scr- 
vet  iii  corde  et  virlutem  misericordiae  exerceat  iu 
opere  :  Misericordia  enim  et  veritas  obviaverunt 
hibi,  JHStitia  et  pax  Oiculatas  sunl  {Psal.  lxxxiv)» 
niisericordiain  qiiippe  et  judieiuin  semper  cantaro 
debet  {Pial,  c),  iii  cuncessa  sibi  a  me  potestato 
ligandi  atqne  solvendi.  Neqiie  aliter  perfecta  mes 
erit  nisi  plenam  babeat  scicntiam  discreiionis,  ul 
sciat  quis  juste  etdigne  ligandiis  sit  sive  solvendut. 
Una  est  aiilein  columba  et  una  perf^^cia  mea,  qui» 
extra  illam  iion  datur  remissio  peccatorum,  nequ» 
dislributiodoiioruin,ideoqueexctuduntur,  qui  unam, 
sanclam,  eaibolicam  et  universalem  Ecclesiam  iioik 
confilcntur.  in  una  enim  doino  agnus  comediliir 
et  ejns  cariies  exlra  non  efleruntur,  quia  nulla  est 
sacramentorum  efficacia,  nisi  in  una  calbolica 
Ecdesia. 

Una  estmatri  suof,  id  est  ierusalem  sapernae, 
qiiia  qiix  bic  in  terris  una  est  in  fide  et  sarra- 
nientoruin  digiiitatc,  ibi  in  ccelis  una  erit  in 
aiernae  vitae  beatiludine :  una  enim  e&t  bea- 
tiludo  sauctoruro,  quamvis  non  uno  modo  ca 
fruantur,  propter  diversorum  meritorum  qiiaUla- 
les.  Electa  genitrici  suai,  id  est  Ecclesix  aiiti- 
qiiorum  Patrum,  videiicel  patriarcbaruin  el  pro- 
pbetarum,  quoruro  imiuta  fideni  lixreditavit  pro- 
I>  niissionem  :  naro  ipsa  electa  est,  cui  exltilteretur 
illa  proroissio  propositi  Dei  qux  in  primis  diebat 
facla  ad  Patres  in  novissimis  diebus  im|»leia  cst, 
cadein  fideeamjustificantedepraeteritiset  futnris» 
qux  Patres  anliqqos  jusiificavit  soluminodo  ile 
fuiuris.  Fides  enim  est  tain  de  praeseiitibus  et  futii- 
ris  quam  de  prirteriiis  ;  licet  abusive  et  non 
proprie  dicatur  fides  de  praesentibus  :  cuin  enlm 
Apostolus  fidem  definiens  dicit  :  Fides  et  substaaiia 
sperandarum  rerum,  argumentum  non  apparentium 
{llebr.  xi),  profecto  liqiiet,  quia  fides  illarum  rerttin 
est  argumentam,  qn»  apparere  nou  possunl,  qiiae 
enim  suntapparentia  fidem  non  babent,  sed  agiii- 
tlonem. 

bcd  quia  agiiiius  de  Canticis  cauiicorumi  aum 


I-2I5 


WULBEKOMS  ABBATIS  S.  PAINTALEONIS  COLON. 


ISlH 


liiquid  ad  ea  atlinci  duorum  nuineroruni  supra  po-  A  bcrc,  liic   temporaliter  eu   iii  suiii  doiiis  ulendo, 
silorumt  sexageiiarii  scihcct  et  octogeuarii,  iiiusica      ibi  iPienialiter  fruendo. 


i|>eculaiio  ?  ^on  saue  exlra  rcm  videtur  essc,  sl 
nbi  de  caniicis  agilur,  modos  canendi  intcrdum 
speculeniur.  Etenim  cum  tota  animae  corporisque 
noslii  compago  inusica  coapiatione  coiijuncia  sil, 
perspicuum  est  et  exemplis  probatum,  ex  auciori- 
laie  diviiise  et  Ininianx  ScHptunc  ad  componendos, 
216  ^^'  ^^  commovcndo!>,  sivc  ad  pacando^ 
aiiinios  multam  valuisse  vim  mnsic»  barinonia^ 
Niinquid  et  in  boc  Cantico  canlicorumt  quod  totuin 
iiitendit  ad  amorem  coelestis  sponsi  animos  accen- 
dere,  non  debet  valere  ad  compositionem  vel  com- 
niotionem  anini:e  aliqua  speculatio  music;e  corso- 
nantiae?  Certc  et  in  boc  loco  ad  modicuin  suffra- 
gari  polerit  imperrectioni  concubinarum  et  ado-  ' 
ietcentutarum,  quatenus  incitenlur  aliqiio  inodoad 
;issequendam  perfectionein  ,  quam  eas  nondum 
consiat  buberc. 

Scd  qnia  omnis  concinna  disposiiio  numerorum 
proportionibus  assignatur  ,  videndnm  qux  conso- 
naniia  in  liorum  duorum  numerorum  sexagenarii 
et  octogenarii  proportionalilale  conslstat.  Est  crgo 
ociogcn£.rii  ad  sexagcnariuin  babitudo  Imxpixa  sive 
$esqiiilcrtia,  qnia  ociogenarius  lotnin  in  se  babel 
fiexagenariuin,  et  cjus  tcrliam  parteni,  id  Cbt  vi- 
ginti,  qiia  proportio  in  musica  ^taxU^tpov  conso- 
nal;  dicitur  iuixiffcspw  dcquatuor,  eo  quod  quatuor 
vocibus  rcsoiict,  coiisians  duobus  tonis  et  seinitono. 


217  ^^Qince  quoque  el  coucuointe  laudaverunt 
eam,  quia  sanctis  aniinabus  quaa  sciunt  ralionc 
sensus  suos  interiores  et  cxieriores  regere,  valde 
placet  ista  saiicue  Ecclesiie  honestas  ei  liouesuiis 
iiiilitas ,  multumqae  laudant ,  boc  esl  approbaiil 
operationiim  ejus  spiritualia  insignia  et  reruBi 
sacramentaliura  pia  suffragia. 

Vbrs.  9.  —  Qum  eit  isia  quas  progrediiur  quan 
aurora  comurgem^  pulchra  ut  luna,  electa  ut  $ol^ 
terribilii  ul  caitrorum  acies  ordinaia  ? 

Uiide  et  istae  lilias  Sion,  sive  ipso  dilectu5»haiio 

ejus  piilcbritudinem  pr«xdicanieS|  Qon  intcrrogative 

quasi  ignoranles,  sed  affirmalive  quasi  demiraniet, 

'  quain  bene  quidemagnuscunt,  tali  prxconio,  quasi 

octava  attoilunl  voce  et  dicunt: 

Quas  eit  itia,  quv  progredilur  quasi  aurora  con- 
surgenSf  pulchra  ut  luna^  electa  ut  sol,  ierribilis  ui 
castrorum  acies  ordinaia?  Non  traiiseuntcr  sed 
diligenler  bic  iiispiricnttbus  in  biijusmodi  Luidis 
luodulo  oflerlur  praslibatac  syiiipboni.-B,  quam  ^cariT- 
Gtpw  dixiiuus,  non  contenincnda  inodulatio,  qua 
sulniinuitur  fidci,  spci,  cbariiaiisy  etsacranientoniiu 
coiiOrniaiio  ct  per  quatuor  paries  inuiidi  Evauge- 
lii  prxdicatio ,  quatuor  quoque  virtuium  principa- 
liiiin  uiilis  et  uecessaria  assecutio.  Cur  enmi  liic 
non  aliendatur  quasi  quatuor  vocuui  disiinctio, 
rerum  divcrsarum  qualuor  coniparatio,   videliccl 


Si  quaTilur  quid  ad  rem  boc  iii  lt>co  per  isioruni  p  auroras  progrcssio,  lunae  pulcbriiudo,  solis  eleciio. 


Iiunieroruin  proportionem  bujiis  syinpboniae  coii 
sideratio?  respnndcnius  satis  competeniem  in  bu^ 
|usinodi  consideratione  esse  rationem,  quia  tota 
nnivcrsalis  Ecclesia  per  quatuor  inundi  pariesdif- 
fusa,  qiiae,  ut  dictum  cst,  iribus  qualitatibus  iu  ea 
converhaiitium,  boc  est  perfeclorum,  niinus  per- 
feciorum,  iniperfectorum  dislinguitur,  per  fidcm 
^l  sacraineiita  Novi  Tesianieiili,  quod  quatuor 
Evangelioruin  pcrfeclione  instilutuin  est,  omnem 
^\m  Mbitis  sumniam  conscquitur  ,  ut  quasi  qui- 
dfuii  suavis  concentus  ^iarc^ipoy  syiiipliouias  evau- 
^elistarum  consonanlia  qualuor  libris  velut  qua- 
fiior  conslans  vocibus  quibus  omuiuiu  Cbristiano- 
iioruin  auiuius  ad  sacrae  reiigionis  con  niovetur  ct 
toiiiponitur  cultus. 

Viderunt  eam  fHicB  Sion  et  beatissimam  pra^dicu' 
terunt ,  reginw  ei  concubinas  iaudaverunt  eam. 
Talein,  inquil,  Ecclesiani,  ut  dictum  cst,  meritorum 
qualitate  distantem,  sed  Adei  et  sacrameotorum 
niiiiate  siniilem,.  videruni  fiiias  Sion^  hoc  est  aiiiin<e 
iiieiitis  speculatioue  iion  cariiali  visione  intenden- 
tes  et  coinpensantes  totius  Ecclesiae  puichritudinem 
et  honestatem,  in  spiriiuaiium  dignltatum  excei- 
leiitia,  et  virtutum  gratia,  ipsius  qiioque  pulchri- 
ludinis  neeessariam  utilitatein,  duin  ineacousislant 
in  temporalium  largior  et  saiubrior  concessio» 
ni  aeleriKfrum  incomparabiliset  nunquam  terniina- 
bilis  atlribiilio  :  proiiide  eam  beaiissnnam  prwdica' 
veruni,  qula  nibil  bcatius  quaiu  Dcuin   seiii|ier  iia  * 


aciei  ordinaia:  fortitiido.  Nam  quid  ainplius  e»t  iu 
decore  totius  Ecclesiae?  Oeuique  si  desiiit  fideSt 
spes,  cbariias  et  sacrainenta,  si  non  recipitur 
Cvangclii  praedicatiOt  si  non  adsint  quatuor  virtu- 
luin  fundanienla,  de  quibus  omniuin  aliarnin  vir* 
tutuin  snrgunt  aedificia,  qiia:  erit  Ecclesiu*,  sive 
cujusque  sanctae  auiinae  pulcliritudo  ? 

Sed  videnduin  quid  insinuent  isiae  similitudincs 
reruin,  qualiter  competant  ad  supra  dicia,  \ide- 
licet  fidein,  spem,  cbaritatem  et  sacramenla.  ilii- 
rora  initiuin  cst  diei,  porro  fides  initium  est  8au« 
clitatis  el  rellgionis  veluil  cujusdem  diel,  quia  no- 
niiiie  diei  et  luininis  sauctilas  accipitur  sicui  el 
noinine  noctis  ac  lcnebrarum  pcccatuni*  Ecclesia 
D  ergo  sive  quaelibet  sancta  aninia  quasi  aurora  pro* 
gredilur,  quia  diviim  vocaiite  graliu  priuio  ud  fidein 
venit  et  per  eamdein  gratiam  quotidie  ejusdeni 
hilei  increinenta  capit.  I>iiiia  vtfro  s  sole  semper 
lunien  accipit,  atque  iu  alia  parie  hemispberii  con- 
ira  solem  posita  plcnum  sui  orbis  lumen  terris 
iiifundii ;  sed  cuin  deficcre  incfpil,  ad  solem  re- 
vertitur,  ut  iteruin  ab  eo  reaccendaiur,  demumque 
sui  luminis  218  plenitudine  mundo  suliragelur^ 
Uiide  aulein  'sancla  Ecclcsia,  sive  sancta  quaclil>el 
anima  luiiien  scientiac ,  luinen  quoque  sanciitfttis 
ct  justiliu*,  et  sanctae  spci  accipit,  nisi  ab  illo  vero 
solejublitia!  Domino  Jesu  Cbristo,  quiiiluminat  om- 
uem  homineni  vcnieittem  in  liunc  mundum  ?  (Joan.  i . ) 
Scd  i|uia  valde  difl^cri  puicbriludo  ejus  ab  iiiius 


1217  COMMENT.  IN  CANTICA 

ptilcbri:iidiiic,  a  quo  nccipil  ul  pulchra  sil,  noti  A 
obsolule  puKlira,  sed  pcr  ccinparalionein  pulchra 
diciiur  ui  luna  :  nain  quemadmoilum  luna  soli 
cumparala,  sive  cumsole  luceusnonlurel:  quidquid 
lameu  lnmiuis  habet  a  sole  habei,  ila  el  saiicti  Sau- 
cto  sanciorum  comparali  non  sunt,  quidqiiid  tamen 
sanciitatis  luibeiit,  ab  ipso  habent.  Quid  auleni 
est  Ecclesia,  iiisi  sanctoruin  colleclio?  cumque  a 
divina  conlemplatione  causa  fraiernx  dilectlonis, 
vel  objeclu  proprisc  fragilitatis,  plerumque  rere- 
dcns  a  iuininc  subtilis  inleUigeuiiae  paululum  dcfc-^ 
ccrunt,  se  ad  se  quandoque  recoUigentes,  ad  Ulum 
lota  meiite  recurrunt,  de  quo  scriptum  cst:  Acce- 
dile  ad  euin  el  iUuminamini  (PsaL  \xxiii),  iit  iUum 
quasi  per  quoddain  iiiculis  oppositum  respicicutes, 
suam  qualciucunque  plcuiludinem  recipiant  ab  co,  B 
dc  qtiodicilur:  El  de  pUnitudine  eju&  omnes  noi 
uccepimus{Joan,  i). 

Quid  ergo  isii  Hde  flde!quc  operibusprogredientcs 
iiisi  spem  coucipiunl?  Qui  enim  iion  spereut  futura 
iKina,  quorum  opcra  sunl  himinis  plena;  ut  merito 
iu  cis  Ecclesia  dicalur  pulchra  ul  luna  ? 

Scd  cum  fidessit  quasi  aurora  progrediens,  hoc 
cst  primum  religionis  et  sanciitalis  sux  lumeu 
cfrundenSy  per  fldein  utique  ad  spem  accedilur» 
quia  quod  credimus,  qiiaiidoque  nos  ndepturos 
speramus.  Unde  Apostolus  [Roni.  y^iAccetsum^ 
Inquit,  habemus  per  fidem  in  graliam  istam  in  qua 
stamus,  ei  gloriam  in  spe  glorioi  filiorum  Dei ;  ac 
si  ahis  verbisdicat:  Perfldeulqiiaeest  principiuin  et  r 
quasi  quidau  introilus  totius  boiii  operis,  quemadmo- 
dum  aurora  diei  acccdiu.us  et  proflcimus  in  gratiain 
ph'ni  lumiiiis,  id  est  saitctiiatis,  juxta  oiodum 
quem  ipsa  nobis  gratia  coucesscril,  in  cujus  lunii- 
nis  gratia  stamus,  hoc  est  perseveramus,  quia  spcin 
habemus  per  hauc  associari  futurae  gloriae  flliorum 
Dci  :  statimque  subinfert  :  Pionlsalum  autem^ 
subaiiditur  in  hacspegloriamur,  s^d  et  gloriamur 
in  iribulanouibus^  scientet  quod.  tribulatio  patientiam 
operatur^  paiieuiia  autem  probationem^  probatlo  vero 
$pem  y  tpet  aulem  non  confundit,  Et  ut  osteiideret 
causani  efDcicnteiu  hujus  spci  certitudiucm,  subdit, 
quia  chnrilat  diffuta  ett  in  cordibut  nottrit  per  toH' 
ctum  qui  datut  ett  nobit.  Uaec.  est  eiiim  aocho- 
ra  tolius  bonae  inientionU  et  operatiouis^  quia  ,  ut  j) 
idcm  drcit  Apostolus  s  Charitat  Huuquam  excidet 
(i  Cor,  xiu). 

218  Hoc  cst  airtcm  quod  scquitur,  electa  ut  tol^ 
\idelicet  propter  charitatem,  quia  sicut  sol  omnibus 
aslris  clarior  est,  ila  charitas  oinuibus  vir.utibus 
excellenlior  esi,  quainvis  sccuudum  di\initaleni 
prorsus  incomparabilis.  Saiicta  vero  Ecclesia  iu  hit 
qui  perf  ecia  charitateardeni  ei  operalionc  luccnt , 
etecta  ut  tot  dicitur,  quia,  cum  slella  ab  slcUa  dif- 
feiat  in  claritate  (/  Cor.  xv),  ea  pars  saucloruiii 
soli  comparutur  qu»  cxtcris  saiictilatc  clarior  iii- 
\enilur,ncmpc  in  his  qui  adbuc  debiks  et  teneri 
suiil  in  flde  etopere,  quatiaurora  progreditur;  in  iUis 
vero  qui  processu  convcrsatiouis  jam  aliqiiautulum 


CANTIC.  -  LIB.  lU.  1218 

profcccrunt,  pulchra  ut  luna  dic'lur :  porro 
in  illis  qui  peifecii  sunt,  et  per  charitutem  quae 
pcrrecta  foras  mitlit  tiiuorem,  in  summorum  spiri- 
luum,  qui  serapbim,  id  e^t  ardcntes  nuncupantur, 
trunseunles  vero  soli  viciiiius  conjungimlur,  rccie 
electa  ut  tol  memorattir,  sive  etecta  ul  so/,  id  csl^ 
praedeslinala  in  adopiioiiem,  ut  ipsa  hoc  sit  pcr 
grutiani,  qiiod  ille  verus  sol  est  per  naturam,  qui 
dedit  potestatem  filiot  Dii  fieii  hit  qui  credunt  in 
nomine  ejut  (Joan.  i). 

Quid  vcro  ad  sucramcnia  periinct,  dicet  aliqiiis, 
quarlum  hoc  mciiibrum  quasi  qiinrt)  vox  pracstri- 
piae  9i«  xt9<Ttpov  syinphonia; :  terribilit  ut  cattroruiU 
uciet  or</tN<ila?Plaiie,inquax,  satis  perlinel  ctboc ex 
ipsorum  sacrameniorura  eflectibuscon3:al,nain  quiJ 
tcrribiiius  est  lioslibus  aiiiuiae,  hoc  est  malignis 
sp.riiibus,  quam  virtutcs  sacramcntorum,  quibus 
corutu  virtus  debilitatur,  omnisque  polestas  ct 
aiidacia  fugatur? 

Ubi  enim  quodcunque  sacramentum  ita  pcrngi- 
lur^  ut  rcs  quoque  sacramenti  adesse  possit,  hoc 
cst  iu  pace  ci  uuitate  Ecclesiac,  extra  quam  noii 
est  iocus  sulutarium  sacrameutorum,  ibt  profcctu 
Yalde  terribdit  et  imporiabilis  est  ipsis  malis  spi- 
ritibus  ejusdem  sacramcnli  efleilui,  sive  hoc  sit 
iu  baptismate,  sive  iii  Domiuico  corpore,  sive 
in  ordinnm  distributione,  sive  hi  quarumcun- 
quc  rerum  ordinatione,  quae  ecclcsiasticis  peN 
aguntur  iustitutis;  boc  eiilin  insinuare  vidcuir 
comparaiio  ista,  qua  dicitur  terribilit  ut  cattro* 
rum  aciet  ordinala  :  quia  sicut  beue  viiicta  acies, 
et  ordiuallm  coustipata  iiullam  sui  irruptiouem 
patitur,  ita  Ecclesia  unitatis  sacrameuto  oolUgata 
nuUa  malignorum  spirituura  iucursione  dissipatur. 
llasretici  vero  qui  se  ab  hac  uniiate  praecideruut, 
quia  in  bac  acie  nOn  continciitur,  foris  positi  niil- 
las  ipsorum  spiriluum  adversiiales  repellere  vaieul, 
quando  quidem  sacram^uU  Ecclesiae  quae  videntiir 
habcre,  iion  habeul  iu  re,  scd  tantum  iu  specie* 
Ipsa  tamen  sacrjinenta  recte  ab  eis  celebrala,  sl 
fldeles  accipiuui,  et  S20  sacramentum  el  reiu 
sacramenti,  lioc  esl  virtutem  iuierius  operauleiii 
accipiunt:  dum  ipsi  haerelici  sacramcntum  quidenu 
non  auteiu  rem  sacramenli  suinere  comprobeutur« 
ideoquc  ilbruui  coilectio  noii  est  terribilis  ul 
castrorum  acies  ordiuata,  quiaquantumad  eosnon 
lioc  opcranlur  sacramcnta,  quae  nulla  eis  coiifcruiil 
rcmetlia. 

\eiis.  10.  —  Detcendi  in  hortum  nucum  ut  vide" 
rempoma  eonvallium  ,  et  itupicerem  ti  fioruittenl 
tinece^  et  germinattent  mala  punica. 

Posiquam  dilecluspuichritudiuem  dilecix  sanciic, 
vidclicet  Ecclesiac,  gratiosa  prosccutiis  esl  lamley 
ciijus  tauicu  eadein  iaus  ex  ipsoesi,  qiii  siia  gralia 
ilium  sibi  exh  buit,  non  hubentem  maculam  aut  rugam 
(Ephet,  v),  osieiidit  iii  se((nenlibus,  propter  iiicrc- 
dulitutem  Judaici  populi  istam  promeruisse  doiiuiii 
el  meritura  lidei,  sicut  dicit  Apostolus  :  lUorum  de- 
tiete   talui  qeutibut ,  ei  detittum  eerum   deUci0 


4219  WOLBEKONIS  ABBATIS  S.  !>ANTALEONrS  COLON.  i» 

mMii(if,  et  dltmnutio  iUorum  divitiw  gentium  (Rom.  A  w^"  floreret  ei  uvtnn  faceret,  feeli  labruseas  (Isa,  x). 


xi),  Qiii  enini  islaiii  adiniralivo  modoextuli(,eodeiii . 
iiiodo  illam  dopriinit,  qiiia  ista  credenle  ei  vcrbiim 
Dei  suscipiente,  illa  Aeque  credere  neque  ipsum 
verbum  susclpere  voluil:  uiide  scriptum  csl  de  ca 
iii  Evatigclio  :  Et  mirabatur^  liaiid  dubium  quiii 
Jesus,  super  incredutitate  iltorum  iMarc,  vi).  Dicii 
Cigo,  descendi  in  hortum  mtcum,  Quid  fuil  cjus  dc- 
scciidere,  nisi  de  divinitniis  siix  ceisitudiiie  iu  niuii'* 
duui  islum  nascendo  venire,  deindeomiiia  buniaiii- 
lalis  infirma  tolcrare?  Noniie  lisec  omnia  snoordiiie 
romplcta  quidani  descensus  fuerunt?  Ubi  aiilcm 
desccnsus  isti  cclcbrali  suut?  Nonne  in  Juda;:i?  De- 
niqoe  ipse  Domlnus  dicitt  Kon  sum  missut  nisi  ad 
oves  qurn  perierunt  domus  Israet  (Maittt.  xv),   boc 


iiniii  posiqiiam  gentes  credideniiil)  ipsi  iii  iticredo- 
litatc  permansenint. 

Descendi  etiam,  ut  inspieerem  si  germiMSietii 
mala  punica^  lioc  est,  ut  non  taiiliiiii  in  me  credc- 
rciit,  scd  etiam  pro  ine  patiendi  ▼oliiniatem  faabe- 
reui:  at  iiti  neque  credere,  iieque  aliqaid  propiei 
nie  pali  voluerunl,  quin^  imo  me  eis  pnedicanlciii,  ci 
>iiiin  salutisostendentem  occiderunl. 

Alio  quoqiic  niodo  pcr  siroilitudinem  niic'B  hanc 
particulam  prxsentis  canlici  exponere  noii  viJetor 
oiierosum,  qualeiiu&  lector  clfigat  quod  tn  liis  m<>- 
liiis  et  rectius  pensat.  Horluin  nucuni  un.-TerbS.alen 
gcneris  huinani  accipereiion  videlur  absurdaiii,»!» 
nuce  cnim  tria  cousidcrantur,  corlex,  lesla  el  nti- 
est  enim  quod  hic  dicit,  descendi  in  hortum  tiucum  ;  B  cieus;  in  bumanoautcm  genereconstnl  homocame. 


liortus  enim  nucuin  iion  Incoiiveiiicntcr  dici  polest 
gens  Judaeorum :  sJcut  enim  in  niice  sub  cortice  ei 
lesla  nucleus  legitur,  ita  apud  Juda^os  spirituaiis 
Intelligenliae  dulccdo  stib  duritia  littcraiis  superli- 
cici  abscoiidiliir.  Illa  crgo  gens  hortus  nucutn  dici*» 
lur,  qtiia  qunnivls  propler  legaliuni  utilitatem  prac- 
ccptorum  et  obscrvaiionuin,  quje  siio  tcmpore  flore- 
bant ,  suisque  observaloribus  usque  ad  teinpiis 
grati»  proderant,  hortus  dicalur,  omnia  tanien  fii- 
liira  Ecclesiie  sncramenta,  in  eo  sub  figura,  qiiasi 
stib  nucis  coriicc  iatcbant.  In  bunc  ilnqiic  borlum 
Doininus  descendit,  quia  iii  priinis  Judaico  populo 
snx  carnls  pracsentiam  prusdicando  et  mlracula  fa- 
riendo  exhibnit. 

Quare  autem  in  bunc  liorium  dcscendit?  Dt  ti- 
dcrem^  inquit,  pottia  convattiutn,  hoc  est,  ut  cogi:#- 
scerem  utrum  aliquae  rructum  fidei  et  injnstiKiie 
fvcissenl,  atque  ratione  oslendente  intelligereiit 
quod  cx  221  operibiis  legis  justificari  non  possiiil, 
sed  ex  fide  quam  proposui  credentibus  per  gratiani 
Novi  Testaincnti.  Dico  antcm  ut  cognoscereni ,  noii 
quodhocvel  aliudquid  in  pnksentia  mea  ab  srterno 
non  habuerim,  qui  ubique  sum,  ct  cui  omnia  prse- 
leriiaet  futura  prxsentia  suni,  sed  hamano  roorc 
loqiiens,  eorum  opcra  inundo  ostenderem  utruui 
sequcnda  cssent  nn  non.  Cur  vero  dico  conval 
liutnf  Propter  huniilitalcm  littcrx  quam  carnaliicr 
exsequuntur,  sive  propter  umbraro  lcgis  qtia  circum- 
dntur,  ne  verilatis  suae  luce  illuslrentur.  j 

Ei  ittspicerem  si  ftoruissent  vinea,  hoc  est  si  sal- 
lcin  iiliquem  saporem  spiritualis  intelligentiae  con- 
cepissent,  si  aliqiio  iiiitioboui  operis  fidei  se  appli- 
cuissent:  vineae  enim  dicuntur  domus  Israel,  quae 
per  tiibus  duodecim  disiiiictae  sunt ;  quaecum  vincae 
dicantur  propter  distinctionem  Iribuum,  una  taiiien 
dicuntur  vinea,  proptcr  unam  legis  observaniiaro ; 
slcut  cum  multas  iiunc  dicaniur  Ecclesix  propter 
diversitateni  locoruin,  iina  lainen  dicitur  Ecclesia 
propler  unitaiem  fidei.  Qtiod  vcro  universilas  illitts 
(lopuli  vinea  Doroini  dicatur,  Propliela  tcstatur  . 
Vitieay  inquil,  Domini  domus  Israel  est  (Isa.  v) ;  de 
qua  dicit  el  Psaliiiista  :  Vtii£am  de  jigypio  transtu- 


osse  el  anima ;  carnis  nainqiie  materies  csi  qnast 
cortex  ,  virtus  vero  ossea  esl  quasi  lesta»  porro 
aniniae  dulcedo  est  quasi  niicleus :  el  sicul  nucleus 
cortice  et  tesia  tcgitur,  ita  anlma  carue  ei  ossilnis 
vcstitur.  Undc  his  tribus  hominem  coiisiare  iub 
coiisidernns  dicit:  Pelte  et  carne  teslisii  me^  ossibms 
et  tiertis  compegisti  me  (Job  x).  £t  ut  lcrHum  qiicd 
^uo  illa  vivifical  et  vegetat,  hoccstanimain,  osiemle- 
rel,  subdit:  Viiamet  misericordinm  tribuiui  mihi 
(iijiU,).  h\  horlum  ergo  iiucum  Chrisius  desccndit, 
qunndo  huinnnain  naiurnm  iu  hunc  miindum 
vciiiendo  suscopit. 

Et  quare?  Ut  videret  poma  convattium  222  f  ^^ 
•st,  ut  visilaret  humiles  friictum  juslilias  habenlcs, 
eosqiie  sibi  cligerct,  vidcre  quippe  ejiis  eligere  esl, 
quaienus  huinilis  vcniens,  insinuaret  se  humiles  ei 
obidientes  suscipere,  sicut  scriptUm  esl:  Ei  humiles 
spiriiu  satuabil  (Psat,  xxxiii).  Dcsceiidil  qno  |ue  ul 
iiispiccrct  si  fioruissent  vinem^  et  germinasumt  mala 
punica^  hoc  est,  si  fideliuin  Eccles^ae  recle  vivendi 
sive  doccndi  studium  inchoassent,  ct  usquead  mor- 
teiu  in  ejiis  dilectioiie  perseverarc  coiilcnciercn*, 
qii.aciius  huuin  eis  adjuioriuni  impendeiido  ipse  ei 
iiispiralor  ct  cooperalor  exsisterel,  quemadmoduiu 
eis  promittens  dicil :  Ecce  ego  vobiseum  $um  amui" 
bus  diebus  usque  ad  consummationem  steeuli  (ilank^ 
xxviii). 

Yers.  il.  —  Nescivi  :  aninia  mea  conlurbavii 
me,  propter  quadrigas  Aminadab. 

Causam  ignorantiae  et  caecitalis  suae  praetendil 
popnlus  Judaeorum»quod  posiquam  lex  daia  fuerai, 
qiiic  eos justificiret  et  salvarei»  ei  bsnc  Deus  muliis 
sigiiis  et  niagnis  sanctorum  Patruin  aucior  taiibus 
confirmasset,  impossibilc  foret  hanc  aliqua  novllale 
evacuari  cum  Deus  sil  imtnutabilis ,  nec  huinsiio 
more  aliquid  in  uno  tempore  dicat,  praHslpial  ei  ia- 
sliluat,  quod  alio  ten  pore  prohibeat  el  deslruai.  Si 
enim,  inquiunt,  hoc  in  futuro  displieel  quod  nuuc 
placet,  mutabilis  est,  quod  absurdissimum  est  di- 
ccre,  nec  aliqua  ratione  potest  conslare,  Deum  nni- 
labilem  esse.  Si  autcmipse  incommutabilisesl.yerha 
qnoque  ejiis  atque  praccepta  incommutabiiia  suiil: 


^•'Hi  {PsaL  LXix);  sed  ciim  exspectarem  ut  hac  ri-      Md  quia  ipseesl  oinnino  iiicoromuUbilis,  quid^jid 


1251  COMMENT.   IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III.  .  fSm 

dixii  vel  coiiAiiCira,  nxum  et  incoiiiinulabile  esse  A      Vcrs.   42.  —  lieitertere^   reverlere,   SunanutU: 

reveriere^  revertere^  ul  intueamur  te, 
Ecce,  iiiquil,  occurril  •  sibi  vox  qiiadi  ig»  meae, 


iiccesse  esi,  nuilam  ergo  lcgem  secuiidain  el  novaiti 
posiiii,  ul  primam  ei  anliqnam  desiriieret. 

Qiiibus  respondeiur,  concedendum  csse  quid  pro- 
posucrint,  videlicet  Deum  incommuiabilein  esse, 
uiide  innova  lege  nihii  consiiiuisse  quod  priori  de- 
rogarii,  quin  polius  eaindem  esse  legem  novam  et 
nntiquam,  sed  illam  in  liiiera,  bancin  spirilu;  illjm 
in  flgiira,  isiam  in  veriiale.  Qnod  ilii  csse,  oliin  'm 
visione  Ezecbiel^s  propbel:c  prxnionstraium  est, 
iibi  rota  in  medio  rota:  (Ezech,  x)  visa  esse  mcmo- 
lauir.  Rota  qiiippe  in  inedio  rotae  esi  Tesiamenlum 
Novum  inler  Tcstamenluni  Veitis,  quia  quoJ  Veius 
Tpstamentum  designavil,  boc  Novum  exbibuii:  nibil 
crgo  Deus  incommutabilis  in  boc  niutavii ,  qui  al- 


qii:c  resonat  causam  ei  ordinein  atqiie  nccessariam 
uiilitatem  sacrameniorum  meoruni,  videlicct  nati« 
vilaiis,  passionis,  resurrectionis  ei  ascensionis 
uic;e,  qunm  vocem  quidem  prius  igtiorans  neqoe 
aiidire,  neque  recipere  voluisii,  seJ  nunc,  o  Suna* 
miiii^  id  est  cnpiiva  quae  adb::c  cnptiva  teneris  eo 
quod  lioiidiiin  per  bapiisnii  abluiionem  corporisqiie 
cl  sanguiiiis  ^mei,  pariicipationem  originalis  sive 
nctunlis  pcccati  ncxus  de|»osuisli,  revtriere^  qula 
spem  babes  venise.  Reccssisii  enim  a  me  per  incre^ 
dulilalcm  ei  ingrntiiudinein,  obliliis  benenciorum 
qiix  erga   te  operaius  fui,  qunndo  ie  de  iOgypti 


tcruin  alieroita  supposuit ,  ul  unum  essei  signifl-  B  serviluie  liberavi,   quando  to  224  coelesii  pau) 


can^,  nliud  signiflcatum. 

IIoc  ergo  primo  populus  iste  nescivil,  qiila  sigiii- 
ficanslegii,  sed  signiflcntuin  non  inteitexii:  post*^ 
,qu»m  v^ro  divina  visitalus  graiia  coftpit  cognoscere 
el  crcdcre  liiieram  esse  occideniem,  spii-iiiim  vero 
223  vivincantem,  pceiiiicns  erroris  sui  expavit 
(liccns:  Nescivi:  anima  mea  lurbavil  mepropterqua- 
tlrigus  Aminadab.  Ac  si  dicerei:  Idco  credere  nou 
potui,  quia  graiiam  Evangeiii  minime  adbuc  intcU 
lcxi,  nani  turbavil  me  anima  mea  ,  quia  mirnbar 
quidnam  esset,  quod  quatuor  libros  Evniigclioruiii 
iiunc  debercm  rccipere  qui  prius  quinque  libros 
Moysi  reeeperam,  quasi  bxc  muialio  In  Deum  ca- 
ilerei,  ui  ei  boc  iiiodo  non  placerei  quod  prius  pla* 


pavi,  quando  libi  legem  iiieam  dedi,  et  prae  oinni- 
biis  geniibus  le  inilii  in  populum  peculiarem  elegi. 
Sed  nunc  reveriere  ad  ine  per  vocem  quadrigae 
incx, .  per  quaiuor  Evangelin,  quasi  per  quaiuor 
roias  ad  ie  clamnniis  ei  ie  ad  poeniieuiinm  quater 
adborianiis,  reverlere  ^  reveriere ,  rerertere,  r«- 
vertere,  Revertere  per  fldein,  revertere  per  ope- 
raiionem,  reverierc  iicr  rectain  inlentioncm,  re- 
vertere  per  diieciionem  :  primo  nnmqiie  debcs 
credere,  deinde  operari,  quia  fides  sine  ope" 
ribus  mortua  est  {Jac.  ii)  ;  porro  operaiio  tua 
dcbet  ex  bona  inteniione  proccdere,  ea  vide- 
licel,  ul  fldes  per  dilcctioncm  opereiur;  naia 
operatio  tua  si  non  esi  cx  dileciione  divinn,  van;a 


<  ucrat,  qiii  novani  condercl  legcin  vetcre  iranslain.  C  giorise  subjacei,  aique  ideo  mercede  carei,  qiiia 
Al  po.siqiiam  inirabilem  Dei  provideiitiam  iiitellexi,      meriium  sanciiiatis  non  babel* 


qui  niepcr  cariialiaad  spirilualia  erudiebai,  ul  nou 
prius  spiriluaie,  sed  quod  nnimale,  deinde  quod 
spiriiuale,  facilius  et  verocius  comprebendereiii, 
deposiia  omni  dubieiaie  verilaiem  quam  priusim- 
pugnabam,  postea  defendebam,  non  iafiium  ipsani 
veriiaiem  credendo  ei  docendo,  sed  eiiam  pro  ea 
morieiido. 

Ciir  nuic:ii  dico  qundrigns  Amiuadabf  nimirum 
propier  quaiuor  libros  Evangelii,  in  quibus  prxdi- 
caiiiur  qiiaiuor  sacramenla  ejusdein  Aininabad,qui 
inierpreialur  spontaneus  popuU  mei,  Qnis  esi  au- 
iein  iste  Aminabad,  nisi  Cbristus  qui  sponie  posuit 


Revertere  auiem  ut  intueamur  /e,  boc  esl,  ut  deeo- 
rem  aniinac  tux  quem  per  fldem  acceplsti,  appro- 
bcinus,  et  aliis  le  seqiiendam  pro  cxemplo  pona- 
iniis :  bacc  esi  enim  iua  laudnbiljs  pulcbriiudo  qiiae 
placei  oculis  noslris,  ul  crrore  deposilo  veriinlem 
seqiiaris,  ci  qiix  pcr  errorera  ei  umbrnm  Jegis, 
deformis  ct  obsciira  videbnris,  per  reversionein, 
per  veritaicin  et  lucem  Evnngclii  rormosa  ei  clara 
coiispiciaris.  Qiiandiu  ciiiin  sub  umbra  latebas, 
despicnbilis  crns,  posiquani  vero  ad  verliatls  lucem 
exisli  conspicnbilis  npparuisli,  ei  nuiic  concupivit 
rex  decorem  tuum(PsaL  xliv),  illeviilolicei  Rexcoe- 


nniniam  suain,  ui  iiie  sibi  faccrel  {lopuluin  sponla-  0  lestis  qiii  ic  fecii  dponsnm  per  Spiritus  suncti  gra- 


iieuin  Deoque  acceplabilem  ?  Qu;e  porro  ejus  suui 
quaiuor  sacramenia  nisi  incarnatio,  passio,  resur^ 
reciio  ct  ascensio  illius?  Quad riga  er^o  Aminabad 
hujus  liber  esi  quatuor  Evangelioriim  coiiiinens  et 
conferens  qualuor  pra>dictoruin  sacramenloruni 
cogniiionem,  auriganlc  Spiritu  sancto,  cujus  inspi- 
raiioneconiposiix  ei  ordinaix  suni  bujusmodi  qua- 
drigae. 

Cumque  euindein  populum  qui  ex  circumciiiioiie 
crcdideral,  ictra  igiioraiili;e  caligine  excussa,  ud 
sereverieiiiembenignusPuter  susciperei,qiiabi  conso- 
laioria  etexbortaioria  voce  ei  occurrcns,  ad  poeiiiien- 
liain  provocat  diceiis  :  Reicrtere,  revertere,  Suna- 
mitis,  eic. 


iinni,  posiquain  ad  euin  reversa  es  flde,  operaiione, 
rciia  inientione,  dileciione;  bacc  quidem  dicta 
sunt  specialiier,  qiiaiiiiim  ad  illuin  aiiiiqiium  DeS 
populuai,  qui  Aniinadab  iiostri  quadrigam,  qiianto 
niinus  primo  inlellexii,  tanio  amplius  poatquain 
iniellexii  veneraia  suscepit. 

Ut  auiero  ad  moralitaiem  revertamur,  potest 
non  inuiililer  referri  ad  buninni  generis  uuiversii;i- 
lem  liiijus  quadrigae  signiflcatio,  iia  ui  de  loio  diias 
consiituaiiius  paries,  quaruni  uni  eam  demus  qua- 
drigain  cujus  auriga  sit  diabolus.  Homo  namque 
coiisiaiis  ex  quaiuor  elemeniis,  ei  qualuor  humori- 
bus,  quaiuor  qiioque  aelaium  incremenlis,  qunsi 
quundain  niaicrialein  videlur  babere  quadrigaui 


113 


WOLBEROMS  ABBATIS  S.  PAXTALEOMS  COLON. 


m» 


ex  parli!  corporis :  porro  cs  parte  niiiiux  c!iini  con-  A  omiieiii    praMcdunl    aclioneai,  videlicct    cogitatio, 
ital  qiiatiior  aficciioiiibus,  qualoor  eliani  viitiitibiH 
qojlMis  ail  bonuni  «lucilur,  ipsius  aiiiinx  vis  et  pro- 
feciiM  viclentur  spirilualem  habere  quafliigam. 

Tideainus  ergo  priino  quanlutarcunqiie  animo 
occurrerint  pcr  quaternarium  dis|»osilns  in  boniine 
secuudom  corpus  roniplcxior.es,  dcindc  secunduin 
animam  eliam  quadriforiniler  clesii^natas  nflectuum 
qualilates,  ul  ex  bis,  sicut  diximus,  225  <'"^' 
constiiuamus  (;iindrignSy.mnlcri.ilcm  scilicci  ctnire- 
ctualem,  qux  uirxque  ad  duos  respicienics  quadri- 
gas,  Cbrislum  videlirel  et  diaboliiin,  nlicri  coruin 
ftiilijicianlur,  duui  non  possint  duobus  itrtire  domi- 
nis  (Matih.  vi),  ct  nui  pcr  Dci  graiiam  spiritiialis 
rcitc  nc  reliciter  currens  dicalur  quadriga  Cbristi, 
aut  per  privmionem  ejusdem  grnlix  carnnlis  pcr- 
verse  ac  infcliciicr  cuircns  dicalur  quadriga  liia- 
boli. 

Quatuor  iinqiie  iit  diiimus  sunt  elen»enU,  qui- 
biis  coiislnt  Loiiio,  igiiis,  aer,  aqua,  tcrrn ;  qtix 
quniiior  inlerinisccnlur  qiialiialibus,  videlicct  ca- 
lore,  frigidilale,  bumiditate,  siccilatc.  Ignis  quippe 
calidus  est  cl  siccus,  aer  cnlidus  el  liuiniJus,  aqiia 
frigidn  ct  buiiiida,  terra  frigida  et  sicca  :  ipse  au- 
teiii  bomo  bis  qualuor  coiistans  clementis,  elcmen- 
toriinique  qunlitalibus,  dum  bnbet  calorem  ex  igne, 
Bpirilum  ex  aere,  sanguinem  ex  aqun,  cariicin  cx 
lcrra,  iu  quutuor  teniporibus,  qualiior  pcrinulalur 
bumoribus  per  qualuor  x'latum  incrcmcnia. 

Ycr  quippcqui  est  quasi  priinus  flos  el  piiiici-  q  prxesl  oninibus  bis  animus  ralione  vigens,  qui  ea 
piuni  aniii :  luiic  enini  lerra  florcre  incipit  el  genni* 
iiarc,  ct  esl  calidus  clbuiuidus;  pueritiam  pratcii- 
ditqu.T  cstcalida  ct  buniida,  quia  in  puero  sanguis 
eslcalidus  et  bumidus;  aesias  vero  qux  esi  cnlida 
ct  sicca  adolesceiitiam  osten^it,  qua;  est  cnlida 
et  sicca,  ccdcra  babens  rubea  qux  abundaiit  iii 
adolcsccnlibus  sicca  ct  cnllda.  Porro  auiuniiius 
qui  cst  frigidus  et  siccus  juvcntuiem  dcnunlial, 
quse  cst  frigida  ei  sicca,  babcns  nielancolica,  id  est 
coiera  nigra,qude  sunt  in  juvenibiis  frigida  etsicca. 
Hieius  auteni  quae  est  frigida  et  bumidn  sencctiiieni 
iiislnunl,  quaecst  frigida  ctbuniidn,  Inbeiis  negmn, 
quod  in  senibiis  ubundal  fiigiduiu  et  buniiduiu. 
Hujusmodi  neiiipe  complexioiies  quando  in  lio- 


inleiilio,  Tolunus,  delibemtio.  226  N^<n  aliqirid 
ac;uri  prius  cogitamns,  deiude  iuiendiinus  qoare 
et  qiialilcr  id  rnciamns,  post  in  voluntale  facicndttiB 
disponimus,  postreiuo  perliccre  deliberamus.  Aivero 
ipsn  vis  ratioois  qiiadrirariaro  dilRindilur :  qiii  babeS 
ingcniuni,  nicmoriam,  inlcllectu.Hy  discreiiones , 
babei  quippe  per  iiigeniuin  ignoia  el  abscondiia 
qiixrendo  et  iuvestignndo  invenire,  per  meinoriam 
invenia  reiinere,  per  intclfcclum  re:enla  prudcn' 
ler,  virililer  ct  boncste  dtsponere,  per  discrctio- 
nem  benc  disiosita  niodcstc  locis  sibi  competeiiU 
bus  n::signare. 

Qiialuor  quoqiie  aflecliones  babei  sibi  iasila» 
ipsa  anima  ratioiialis:bocesl  timorein,  gpeiii,  gaa 
diiiin  atqiie  trisiiliam,  de  quibos  dicil  poeia : 

.  .  .  I7f  meluunl,  cupiunt,  gaudenique^  dolentque. 

Et  pbilosopbus  cuidnin  suo  alanino  qucm  ab  isla- 
rum  passionum  afleciionibus  relcvare  ciipicbaii 
dicii: 

Gnudia  pelle, 
IVlle  tiiiiorein, 
Spenique  fiignto, 
Mec  dolor  adsil. 

Ei  bae  quideni  afiectiones  ab  eis  qui  de  pbysica 
tractant,  dicuntur  secundum  coinplexioiies  maie- 
r  aliuin  qiinliiatuin,  qiK-e  supra  posuinius,  in  qn:- 
basdam  magis,  iu  quibusdam  ininus  doininari  :  fted 


cuni  se  inordinate  ingerunl,  componal  ei  ad  ali- 
quem  niodiiiii  bonestaiis  vel  utilitails  Spiritu  r«. 
gcnie  diviiio  dbfleclai.  Ad  biijusmodi  vero  «ludium 
vcl  disciplinaiu  necessario  adhibendas,  el  a  Deo 
flagiianda:  sunt  quatuor  virtules  principales,  lioc 
esl  prudentia,  fortiludo,  justitia,  teuiperanlia,  qnx 
qtiia  in  oiiini  spiritualis  aedificii  structura,  quasi 
quidam  angularcs  ponunlur  lapides  quibus  caplcne 
virtutcs  inclu.luiilur  et  rclineutur,  inajora  iu  eis 
divinae  graii.-e  dona  coiisiderantur. 

Quia  ergo  duns  constituimus  qtfadrigas^  maleri:i- 

leui  scilicct  cl  afleclualem,  pounmus  quoque  qiinsi 

duos  ulriqiie  prxsidentes  spiritum  et  cameiii,  aii- 

rigantes  vero  Deuin  et  diabolum :  nam   illa   afle- 

miiie   bene  et   ordinnte    vigciit,  boinincin  saiium  D  ciunlis  taiitum  pliis  vel  minus  movetur  ad  ralioiiem 


ostendutit,  quando  vero  inordinate  vnganlur,  boml- 
neiii  perturbant  et  innrmum  efllciunt  :sed  qiiia  bxc 
qundriformis  constilutio  inaterialitcr  in  corpore 
bominis  cst,  ex  qiin  trnbilur  ipse  bomo  ad  aniorem 
cnrnis  ct  inuiidi  bujiis  desideria,  quae  contraxil  cx 
traduccpcccali  originalis,  nascuntur  qiioqiic  cx  bac 
materiali  consiltulione  qiiaiuor  affeciuales  qualila- 
lcs,  qux  principaliter  viin  cl  iiaturam  trabunt  ex 
(|uatuor  incmbrisinlriiisecis,  videlicet  relle,  splcue, 
jccore  el  corde.  Deniquc  hoino  babct  cx  fclic  iit 
sil  iiascibilis,  ex  splene  ul  sit  rlsibilis,  ex  jecore  ut 
sii  concupiscibilis ,  ex  corde  ut  sil  raiionabilis : 
porro  cx  ipso  corde  sivc  mente  seu  animo  proce- 
duiil  qiiagi   ouoiilam    qunliior    roncoolioiics«  utiac 

9 


ct  boiiestatcm,  quanluin  plus  iniiiiisve  iinpellitur  al» 
ilia  materiali  per  carnis  curam  ad  teniporalis  vii« 
nniorem;  et  quantum  nirique  pracsideng  superlor 
riierit  vel  inferior,spiritus  scilicel  et  caro,  quae  duo 
seiiiper  sibi  invicem  adTcrsantur;  quia  caro  concn- 
piicil  advenui  ipirilum,  ipiriiui  autem  adtenu^ 
carnem  LGaL  v).  £lenim  idcirco  ulriqiie  pra^idere 
dicimus  spiritum  el  cnrnein,  qiiia  sunl  in  eis  quae- 
dam  parles,  qux  de  carne  teiidunt  ad  spiritumy  vel 
dc  jipiritu  labuntur  ad  carncin. 

Njuique  in  illa  inatcriali  quadriga  plerumque 
aliqui  qui  ^nalurali  227  cariiid  calore  ei  bumore 
incilantur  lanla*per  Dei  graiinm  spiritus  foriituditie 
dccerlunt.  ut  omnciu  illuiu  naluralcm  cjrnis  iiiipe- 


1225 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III 


luiu  per  ^ijnomdiviiiiamorlscl  iiiipclu  spiriius  fran-  A  aurlgaiis  v«'l  Deus  vol  iliaboins 

gunl,    el   fuiidilus  qnuidoquc    excoquani,    Dtque 

iki  ad  Deuin   incalestiinl,  ul  ad  sx*cnluin  otnnino 

frigiili    rcinaneanl.  Econlra   aliqui   frigid*r  n;iiur;c 

sicul  ad  oinnem  actioncni  inirlnsecus  in  Dei  anioie 

frigonl,  ideoque  aJ  iiulluni  opus  boniiMi  laboranclo 

slndenl.  In  illa  quoque  affecluali  quailiiga  suiil  qui 

irnsciinlur  pro  (cinporali    incouiuiodo,  suni  ct  qui 

«rascunlnr  pro  juslilia;   sunl  quoque,  qui  concii- 

pisciinl    bona,  suiil   qiii   coiicupiscniil  inuia  ;   sunl 

qui  ridcni  cl  gaidcnl  propicr  hiijus  vilje  luisera  n 

prosperitalcm,  siiiit  oliain  qni  gaudent  et  ridcnl  in 

;.dveisitalibus  proplcr  spcin  ei  scccrilaiem  fuiiir;c 

brntiluJinis  ;  sunt   cliain  qui  bono  ralionis    bcne 

iiliinliir,  et  rccic  agunl  et  snpiiint;  sunt  qiii   inalc 


m6 

sed  Dcus  regenSf 
salvans  ei  viNificans;  diaUlussubvcrlcns,damiiaiis 
et  occidens, 

Nomen  quidcm  aNiuivocum  csi,  quod  cum  ulro- 
bique  qnadrujn  appcllctnr,  definilionc  lamen  diver- 
sum  esl :  naiii  pcr  supgcs.ioncm  diaboli  et  dclecia- 
lioncin  cnriiis,  consonsiim  quoquc  spirilus,  ct  con- 
suc  ndineni  mali  opcris  a  Deo  deficcre,  est  quadri- 
(?am  diaboli  csse ;  ct  e  convcrso  |.er  suggcslionem 
Doi ,  et  delcclalioncm  anifna»,  conscnsuin  quo- 
que  spirilns,  ct(«nsiictudinem  boni  opcris  ad  Denm 
pioficcrc,  est  qnadri^am  Dei  esse :  c' e  convcrso 
quadri^-a  quoquc  Dei  csl  incns,  quatuor  virlutibns 
quas  siipra  posnimus,  boc  cst  pnidcnliu,  justilia, 
tcmpcraniiu,  forliiudiiic  qiiadratn;   cui  opponiiur 


tUunlur  et  perverse  sapiunt   ct  agunt.  Sunt  uibilo-  l^  quadriga  diaboli,  mens  scii  cet  quaiuor  \i!ii&ipsi8 


iiiinus  aliqiii  qui  ingenio  naiurali  ad  bonum  u:un- 
lur,  siint  qui  admaliim;  sunl  qui  boiium  recte, 
i^unt  qui  male  inlelligunt,  sunt  qui  recle  offerunt, 
sed  non  rccie  dividnnl,boc  cst  discernnnt;  et  sunt 
qui  cl  rccte  offcruni  el  reclc  dividunl,  boc  csldis- 
lerniinl;  sicnt  econira  quidain  iieque  rccle  offe- 
r.unt  ncque  rectc  dividunt,  boc  esl  discernunt. 
'  Lnde  ambabus  i|uadrigis  istis  quatuor  cohxrenl 
spccies  qux  iilrasquc  iii  plenos  pioprii  stuJii  dedu* 
cunt  molii?,  videlicol  suggcsiio,  dclectatio,  consen- 
sus,  consuctndo.  Deducitur  qnippe  animus  cujus- 
qiie  sive  ad  bonnm  sive  ad  inaluiii,  islis  qualuor 
n.odis,  ad  bonuin  quidcin  suggestione  Spiritus  san- 


virlulibiis  conlrariis,  boc  cst,  siultiiia,  iniquitaiet 
liixuria,  rorini  !iiic  enirv  la. 

( laiiiat  crgo  Ecdosia,  sive  ipse  sponsus  per  Ec- 
clcsiam  Sunaiiiili  ,  Revertere,  Tevertcre^  Teverterif 
revertere,  ut  qux'  qnaiuor  bis  inodis  dcliqucrnt, 
qu.ituor  qiioque  pQeniientiie  fructus  ad  Dcum  re- 
vcitendo,  et  liax  iii  se  por  Dci  graliain  ei  virlutcm 
aniini  morlilicando  offeral.  Revertcre,  iiiquit,  per 
poBniteniiam  cl  salisfactioncni  praetcritorum  inalo- 
rum,  reverterc  per  conicmplum  sa:culi,  revertere  pcr 
inortincaiionem  cariiis,  revcrtere  pcr  virlutum  con- 
siauliam.  Revertere  autcm  ul  intueamur  te,  boc  esi 
ut  postquam  panitcutiam  cgoris  misereainur  tui. 


tti,  sicul  dc  co  dicitur  :  Jpse  enim  iuggeret  vobii  ^  Yidere  enim  Dci  esl  mlscrcri :  unde  Psalinisla  ad 

cmnia  qnoicunque  dixero  vobii  (Joan.  iiv);  delec- 

lalione  aniui.T,  conscnsu  spiritus,  et  consueludine 

l.oni  ipsius :  ad   maluin  vero  suggestione  diaboli, 

ilelectatione  carnis  consensu  spirilus,  consuctudine 

inali  ipsius. 

iii  niedio  crgo  isiarum  quadrigarum,  qitx  ex  inai- 
teria  carnis  cl  affectu  inenlis  formaiitur,  ipialuor 
virlulcs  principales,  quas  supra  posuimus,  scilicet 
prudcntia,  fortitudo,  juslitia,  tcmperantia  consli- 
tuantur  neccsse  esl,  ul  cx  carum  quadain  quasi 
circumpositione  tota  coucretio  introrsus  positi  cor- 
poris  regatur  et  ad  aliquein  inoduiu  rationabilis 
fornije  componatur.  Nam  sicut  quidam  dici  : 


Virtui  ett  medium  vitiorumf  ei  utrinque  reductumf 
(lloR  ,  Ep.  y,  XVIII,  9.) 

hoc  esl  ab  utroqiie  parte  lemolum  :  verbi  gratia  he- 
bciem  csse  vcl  male  caUidum  viiiosum  csse,  sed 
horuni  in  niedio  viiiorum,  scilicet  hcbetudinis  ct 
male  calliditatii:,  prudentix  Tiriusconstituiiur,  cujiis 
moderamine  isu  inxqualilas  corrigalur :  fortitudo 
quoque  ioter  limidita  em  et  audaciain  pouilnr,  ulhoc 
sitvcre  forleni  essc  228  n**i  "^<^  tiuiidus  iii  bono 
nec  audax  in  maloinvenitur.  Similiter  et  iiica;teris 
videri  potcst  viriutibus,  ex  qnaruni  consideratione 
juxta  sc  positarnm  intclligilur  qnnlilas  vitioruiu. 
£x  tota  crgo  materla  hiijusmodi,  carnali  scilicet 
cl  spirituali,  quadrifariam  distincla,  unum  quod- 
dam  fit  maicriatum,  quod  in  se  quasi  gcininam 
prxfert  quadrigarn  carnis  et  spiritus,  cui  pr;vsil 
Patuol.  CXCV. 


Deiim  :  Respice,  iiiqnlt,  in  me  et  miicrere  mei  (PsnL 
L\x\v);  et  conlra  aversio  vullus  ejus,  ira  cst  illins, 
sicut  idcm  Psalmista  dicit  :  Avertisti  [aciem  tuam 
a  me,  et  facius  sum  contnrbatus  (PsaL  xxix). 

Qiiod  aulcm  pluraliler  dicit :  Vt  intueamur  le^ 
modus  i!lc  locniionrs  cst  ia  Dco,  quo  allLi  dicit. 
Faciamus  hominem  ad  imuginem  et  simUiludinem 
nostram  (Gen.  iii),  qui  modus  inducitur  propttf 
pluralilalcm  pcrsonarum  in  sancta  Trinitate, 

229  Cx\PUT  Yii. 

Vers.  i.  '  -  Quid  videbis  in  Sulamite  ^  nUi  ch^jroi 
ctntrorum  ?  Quam  pulchri  iunt  gretsus  tui  incalced" 
wentiSf  filia  princii.is  !  juncturco  [emorum  tuorum, 
tiiut  monilia  qucc  fabricata  sunt  mdnu  artificii» 
D  Quandiu  Judxa  crroiis  sni  vinculo  sive  quaclibcl 
aiiiina  peccati  jugo  lenebalur  captiva,  nulla  in  ca 
jiicunditas,  sed  miseria  videri  poicral,  quia  et  illa 
iutcr  pugiiani  iitterx  et  spiritus  et  ista  iiiter 
pugnaiu  carnis  et  spiritus  ineliore  parte .  sein- 
pcr  inferior  erat  :  nam  illa  solam  litteram  seqiie- 
baiur,  Isla  carnem ;  at  ubl  pcr  poMrucniiain  illa 
scnsum  spirilualcm  agiiovit  ct  rcccptt,  ista  carnis 
auiore  calcato  sccundum  spiritutn  vivcre  ccepit, 
benignus  paler  utrumque  inisericorditer  suscipicns 
oslcndit  suutu  ci  adjutoriuin  impensurum  ul  ve- 
rain  jam  et  plcnani  libertutctn  adepta  et  quasi 
victoriam  de  partc  sibi  adversa  consccuta,  devo- 
tas  ci  laudes  carue  et  spiritu  Ixtabuuda  persolvat. 
Uoc  cnim  ip&o  per  prophetam    promittit  diccns  : 

89 


1217 


ifit 


WOLBEROMS  ABBATIS  S.  PANTALEOXIS  COLON 

H$vertimm  ad  me ,  it  ego  revertar  ad  voi.  (Ma- A  concorcl-a  duoruiu  Teftlamcntonim,  qnib«ii|«MHi*e 
lach.  v).  Uiitlc  cl  coruiii    coiivers*'Oni   congaudciis      sancia  Kcclesia,  vel  quxvis  saiicia  ininit  iiis  n^ 


lach.  v) 

dicil  Ecdesiae:  Quid  videbis  iu  Sulamite,  nisi  choros 
castrorum  ?  In  clioriH  quippe  conoordilcr  resonan- 
lia  niclodix  allcrnalio  osleiidilur ;  in  caslris  vero 
bellatorum  socieias  pro  luilioiic  culligilur.  Qiiil 
crgosunlf/iorii-aj/rorimi,  iiisi  laudes  Uellaioruin? 
el  csl  seiisus :  Quia  Sulamilis  isla  de  caplivitalc, 
sub  qua  pcr  230  culpuni  dctiiicbatur ,  ad  me 
convcrsa  est,  tantaui  ei  libcrialis  et  sccuril:Uis 
gratiam  conferiim,  ut  nihil  aiiud  in  ea,  o  dilecia, 
videre  cl  mirari  debeas,  quam  pro  deviciis  ac  de- 
pressis  viliorum  niolibus,  ct  concessis  vlrtuluin 
prorcclibiis  Kxlas  graliarum  actiones  et  qiiolidiana 
latulum  prxconia 


tur,  niagnum  ei  conrerunt  luianienluin  et  on» 
inenlum  ;  lutainentuin  S31  nuidcin  conlrapen^ 
"ftilates  bn^reiicorum,  ornanicniuin  auiem  propier 
decorem  ei  pulchriiiidincm  sensuum  el  eloqtioni, 
sive  quae  in  ca  cclebr9i:tur  vlrtuiein  sacniBUiii-  • 
rirm,  et  bonesta:em  ordinuni  ecclcsiasiicomui.     i 
Quis  vcro  csl  iste  ariifeXy  cuiiis  manu  isLi  fo^ 
niiia,   boc  esl  Testamcnta  ,    fabricata   suut,  us 
oinnipotens  Deus,  cujus  volantate,   polesiate,  opc< 
ratione  liacc  boneste  composita  ,  utililer  eiposiu, 
feliciler  sunt  suscepla?  Quare  dignitas  horuiuTef- 
lumcntoruin  valde  esl  conimetidabiiis,  quan(loli& 
suot  auctore  constiluta,    ciijus  artiGciuin  noaett 


Japi  quasi  iii  uuMin  conjunclis  diiobus  pariclibus,  ^  humanum,  sed  divinuin,  non  InTentum,  sed  Tolnft- 


cx  ailvcrso  vcnicnlibus  Judaico  videliccl  atqiic 
goitiiii  populo,  quibus  oslcn.lil  totam  uiiivcrsalcm 
toiisiare  Ccclesiam,  d  rigiiur  rursus  in  laudem 
ipsius,  ul  pncdicet  in  uno  corporc  laii  divcrsas 
siix  dignationis  gra  ias  insigniler  constiluUs,  Ctob 
hoc  jiisle  cl  digne  sibi  graiiarum  actiones  persol- 
veudas.  Dicit  ergo:  Quam  pulchri  tunt  gressustuiin 
calceamenlis,  fitia  principis  ! 

Qiiid  pcr  gressus^  nisi  aclionum  cursus  cxprimi* 
tur?  quid  per  calceameuta,  quae  ex  morluorum 
animalium  pellibus  fiunt,  nisi  prxccdentium  pa- 
Iruin,  et  ex  hac  viia  subtraclorum  eiempla  signan* 
lur?  siciii  cnim  calceameniis  pedes  tuenlur,  ita 
sanciorum  palrum  excmplis  mores  eos  sequentium 
defeniluKtiir. 

Qii»  voro  filia  principis^  nisi  nul  Ecclesia,  aul 
sancla  quxlibct  aninia  illi  pcr  adopiionis  gratiam 
dediia,  qui  es'  priiiceps  reguin  icrrx?  l^uichros 
ergo  grcssiis  habet  Gcciesia,  sive  sancta  quaelibet 
nuiiiia  iii  calceameiilis,  quia  pulehros  circvcrcndos 
h.ibel  actus  cx  sanclorum  patruin  gestis  cl  docu- 
iiiciitis.  Qiiurc  iion  inconvcnicnlcr  subjungil  : 
Juuclura  [eminnm  tuarumsicut  monilia  quie  fabti- 
cuta  sunt  manu  artificis. 

^cr  juncturam  feminum  concordia  duorum  Tcsla- 
mentorum  accipilur,  qiiia  lam  a^qualitcr  junguuiur 
Yetus  ct  Novuin  Tesiatncnlumy  ut  qiiod  unuin  an- 
nunlial  in  (igura,  hoc  aliud  repraeseniet  in  vcritate. 


lurium  et  potcstativumy  omma  enim  giiffrmfM 
voluit  (ecit  {PsaL  iiii),  seinperque  cjus  Tellejuii 
ctiaiii  ejus  fecissc. 

Omnoincrgn  decorem  et  pulchritudinem  iolerio- 
ris  hominis  sui  sancta  Ecclesia,  sive  quxlibei 
sancta  anima  ex  istoruro  Toslamenforum  coosiife- 
ratioiie  colligit,  quid  credendum,  quid  speraodoiB, 
qiiid  amandum  necessaria  sibi  uiilitas  propoui. 
Unde  vero  junclura  feminum  ejus  ,  a  sponso  ha- 
datur?  quia  concordia  duorum  Teslnnicnlonw, 
sive  duoruin  populorum,  sivc  geudnx  cbarits^ia 
maximam  el  lotaro  bcne  vivendi  consliiuunl  regu- 
lam,  el  certissiroam  pro  coiiservaia  rcguta  repo- 
nunl  reinunerationis  gloriain  ;  ct  bene  junciunni 
^  ntn  remoruiu,  sed  feminum  dixil»  quia  ci  bis 
concipilur,  nascitur  cl  proQcit  oninis  «ancix  Eccle- 
siae,  vel  cujuslibct  fidelis  animac  huiicstas  el  uti- 
lilas. 

Ver».  2.  —  Vmbilicus  tuus  sicui  crater  lormati- 
lis;  nunquam  indigens  poculis,  Venter  tuus  sicnl 
acervus  tritici  vatlutus  litiis, 

Uiiibilicus  vcnlris  meditullium  esi  :  qnid  ergo  est 
umbilicus  Kcclesia!,  iiisi  sancli  praedicalores  el  do- 
ctores,  qui  in  medio  populi  versaniur  eumdt^m  po- 
puluni  sibi  colligentcs  doclrina  el  operalione?  SicQt 
eniin  umbilico  oinnia  adhscrent  viscera,  ita  popo- 
lus  suis  adhxrel  pRcdicatoribus  ,  ad  eorutn  vcrba 
et  cxempla  semper  quasi  ad  quoduam  mcdilulliuiH 


Sed  qiiid  cst  quod  ha'C  tesiamenta  monilibus  coni-  ^  circa  se  positum  respiclens,  ul  in  eoriira  moribos 


paranlur?  Monile  eniin  componitur  cx  auro  etar- 
gcnto  pretiosisquc  lapidibus,  et  in  pcclore  inairo- 
iiaruin  poniiur,  ul  sit  eis  et  pro  muniniciilo  ct  pro 
ornamenlo.  Ctrumquc  autein  Testamcniuin  constrii- 
clum  csl  ex  divini  sensus  Tulgore  et  cloquii  iiitore 
quasi  cs  auro  et  argcnto,  divcrsarum  quoque  vir- 
tu.um  prapdicamcntis ,  qnasi  quibusdam  preliosis 
geiiiniis.  El  sicut  nialronarum  pcctus  nionilc  inu- 
nit  ct  ornat,  ita  utrumque  Testainentum  sanc  ac 
Ecclcsix,  sive  cujusque  sanctae  animae  pcctus  spi- 
riiualiier  munit  et  ornat,  munit  quidero  a  vi« 
lorum  hostiiilate,  oroal  vero  virlutum  pulchra 
variclale. 
JuHc.ura  ergo  feminum  cjus,  iicu<  iNOKi/ia,  quia 


et  sci  ntonibus  firinanicntum  sibi  qiioddain  beiie  vi« 
vendi  constiluut. 

Scd  iste  uinbilicus  sicut  crater  tornatiti»  dicilnr, 
quia  ut  supciflua  et  inxqualia  inorum  reseeenl. 
sancli  doctores  seinper  ad  idcin  versanlur,  qiiando 
pro  hoc  adipisccndo  quod  seniper  est  iniiiniubile 
ct  idcm  in  sui  qualilate  perscverat,  curriini,  labo- 
rani,  cl  alios  secuin  Irahcrc  fcstinanl.  Qni  craier 
nunquam  indigere  pocutis  dicilur^  quia  iidem  pne* 
dicalores  seinper  abiindanl  divinorum  232  s^n- 
lcnliis  cloquiorum ,  quibus  et  ipsi  per  graliani 
Siincli  Spiritus  debriaiitur  el  silibunda  |K>pnloniin 
pcclora  suOicientcr  reficere  studeiit. 

Alio  quoquc  inodo,  si  ad  cujnsque  fidelis  anlniaai 


im  COMMENT.  IN  CAMICA  CAMIC.  —  LIB.  HI.  |£50 

iiiicndimus,  spirilualiler  iimbilicus   mcntis  sancta  \      Sed  iste  acervui  truici  vatlatus  litiis  iliciiur,  quia 


dici  cbarilas  polest,  qu»  veluti  in  centro  quodain 
posiia,  omnes  quasl  per  circumferentiam  virtutes 
Ungit,  quia  duin  nulla  virtus  siiie  cbaritale  esse 
potest,  omnes  profocto  virtules  ad  eam  r^spicientes 
qiiasi  cbarilalis  appendices  esse  videntur. 

Sed  quomodo  bsec  dicilur  crater  /ornrvfi/ii  fApo- 
Stolus  dicit,  quia  finis  pracepti  charilas  adjusiitiam 
omni  eredenti  (I  Tim,  i),  ergo,  omnis  perfectio  in 
cbarilate  consistil,quia  cst  tornatilis,  nibil  in  se  su- 
perfluilaiis  et  obstantis  vitii  rclineiis ,  aique  ideo 
perrecla  et  plana ,  perfecta  quippe  charitas  foras 
mittit  limorem,  quia  timor  non  est  \n  charitate 
(/  Joan.  iv).  Isla  etcnim  peiTcciio  linis  est  prx- 
cepli,  id  est  consummatlo,  uldieil  propbeia,  verbum 


pcr  recia  fidei  odorcni  ei  peccalonim  confessioneni 
niultam  proflcilad  aciernae  vilae  candorem  ,  in  lilit 
eniin  estet  odor  el  candor  ct  mcdieina  :  odor  eniiu 
esl  in  fido  ei  operalione,  mediciiia  in  peccatoraui 
cpnressione,  candor  in  vilae  aeiernae  retributione. 

Vers.  3.  —  Duo  ubera  tua  sicut  duo  hinnuli  ge- 
melli  caprea. 

Per  duo  ubera  non  absurdc  accipi  possunl  duo 
cbaritatrs  pnecepta,  pcr  quae  anima  ciijusquc  fidciis 
per  lcneriladiiiem  iiitimi  laclis  nulrilur  ci  ia  spi- 
ritualis  exercilii  robiir  perducilur  ,  ut  possil  cuiii 
Aposiolo  dicerc  :  Omma  possumin  eoqui  me  confor- 
tat  (PhUipp,  iv) ;  nam  fortis  est  ut  mors  dilectio 
(Cant,  viii) ;  ci  a  cbariiaic  nulla  sanclos  separat  tri- 


consummaium  quod  fecit  Dominus  snpcr  terram  B  bulaiio  (Rom,  viii).   Pcr  banc  enim  eant  de  virtute 


(Isa.  \ ;  Rom,  ix). 

Uuomodo  auiem  nunquamindigens  pocuUs  f  musio 
pleni  diccbaniur  aposloli  quando  Spiritii  sancto , 
lioc  csi  igne  divinae  cbarilatis  ardebant :  ebrii  enim 
erant  poculo  ilio  calicis  spirilualis,  de  quo  dicit 
Psalmisla  c  Et  caltx  meus  inebrians  quam  prceelarus 
9sl !  (PsaL  XXII.)  Qui  ergo  divina  cbarilaie  repien- 
t«r,  quomodo  non  seniper  illo  indeficienti  Spiritus 
sancti  inadent,  et  calent  poculo?  £conlra  terra 
sili  arere  dicitur,  quae  divinx  cbarilaiis  infusione 
non  respergitur :  unde  Dominus  bac  siti  arentibus 
claniat,  dicens  :  Qui  sitit  veniat  ad  me  et  bibat^  et 
de  ventre  ejus  ftuent  aqnce  vivce  (Joan.  vii).  igitur cra< 
Ur  nte  tornatHis  nunquam  indiget  poculo^  quia  per 


in  virtulem  {Psal,  lxxxiii)  :  nnde  et  recte  ipseclia- 
ritaiis  praeccpta  duobus  gemellis  hinnulis  capreai 
qiiae  naturaliter  semper  alla  petit  comparantur. 

Sed  quare  gemeilis  ?  nimirum  propter  ipsius  ge- 
roinae  cbarilatis,  Dei  videlicet  et  proximi,  coiicor- 
diam  el  unitaiem,  quia  ita  insimulin  nienle  sancio- 
ram  concipiuntur  et  crescunt,  ut  neutra  possil 
esse  piior  aliera,  sed  cum  dillgit  Deuiii ,  diligii  et 
proximum  el  cum  diligit  proximuro,  diligit  Deiim; 
Utrumque  enim  alierius  ct  probativum ,  quia  sicul 
dicit  Joannes  :  Qui  dicit  se  diligere  Deum  et  non 
diligit  fratrem  suum  mendaxest  (IJoan.  iv)  :  atquo 
ideo  isia  duo  cbaritatis  praecepta  quasi  duo  gemeltl 
sunt  capreae ,  quia  ct  uno  geruntur  loco  et  teni- 


feeta  cbarilas  Dunquam  egei  rore  coelesii,  et  illius  ^  porc>  ^t  semper  ad  altiora  quotidiano  virtutum  pro 
summi  boni  desiderku  Quia  vero  sunl  in  Ecciesia      ficiunt  incremenio 


praeiati  et  subjecti,  forles  ei  inflrmi ,  prudentes  et 
simpiices,  posiqaam  In  praelatoritm  virtulibas  Cbri- 
stus  Ecciesiam  suam  laudavii ,  subdil  quoque  lau- 
dabile  lestimonium  ex  obedieniia  et  discipliiia  sub- 
jectoruni,  venttr  tuus^  iiiqniens ,  sicut  acervus  irt* 
tici.  Quia  enim  venler  pars  es:  corporis  fragilis  ei 
niollis,  per  ventrem  fragiliias  subjectorum,*^qui  non* 
dum  pcrfcctionem  inagistrorum  consequi  possuiil, 
dcsignalur ;  sed  quia  el  ipsi  quoqiie  ad  Ecclesiain 
periinent,  et  de  sorte  sant  electorum ,  quos  ille 
summas  Paler  familias  triiicum  suu*n  appellat ,  et 
iu  borreum  suuni  congregari  jubet,  non  incongrue 


Sive  ,  duo  ubera  duo  sunt  Teslarocnla  qulbas 
sancia  Ecclesia  quolidie  ad  pietaiis  enuiritur  opera, 
quod  etiam  sunt  qnasi  duo  hinnuli  gemelli  capretp^ 
quia  iia  unum  sunt  signiilcans  cl  significalum,  ul 
quamvis  iion  ono  fuerinl  tempore  in  exbibitione, 
uno  tamen  sint  tempore  in  signincatioiie  et  taiila 
esl  ifisorum  Testamentorum  roajesias,  at  dc  eis  dis- 
puianlibus  scmpcr  niajor  el  aliior  occurrat  subtili- 
las. 

234  Vers.  i.-^Coilum  tuum  sicut  turris  eburnea : 
oiuti  tui  sicut  piscince  in  Hesebon,  quce  sunt  in  poUa 
fitiiv  muttitudinis,  Nasus  tuus  sicut  lurrii  Libani , 


acervo  tritici  comparalur.  Acervus  autera  infcrius  ^  quw  respicit  contra  Damascum. 


dilataiur,  superius  acuiiur,  loia  vero  congerics  tsi 
granoruni,  quasi  inviccm  sc  complectcniiuiii  et  por- 
lantiom  coUalio. 

233  Qui^  ^i^S^  V^^  acervum  tritiei,  nibi  niulii- 
todo  Adciinm  praclalis  obedicniium  expriiniiur,  qui 
quannis  per  infirmiialem  carnis  el  curas  rcrum 
saecularium,  circa  iatain  ct  spaciosam  viain  aliqiian- 
tuluin  dcprimantur,  tanien  per  obedientium  ei  bu- 
niililaten:^  rralernam  quoqoe  cbarilatem  fide  el 
spe  ad  superua  erigantur?  nam  invicem  se  com- 
plecienies  et  adjuv^nies,  atque  infirinitHies  monim 
et  corponim  lolerantes  iro|ilenl  illud  Apostolij 
Alter  alterius  onera  portalt^  et  sU  adimplebitis  legem 
Christi  (Cat,  vi). 


Quia  per  colli  fislulam  vox  egredilur,  et  cilnis 
vcniri  ntiuislraiiir,  rccte  per  coHum  sancli  praedi- 
ratores  designantur,  qui  per  praedicalionis  offlcium 
conservis  miiiistrant  cibaria  doctrinarum.  SeJ  con- 
sideratidum  quare  dicatur  turris,  ct  quare  eburnea. 
Turris,  inde  primo,  quia  praedicatio  sanctorum  alia 
cst  propler  sensus  sublimiialcm ;  deinde  quia  ex 
alla  inentis  speculatione,  vclnii  ex  quadam  turri, 
adventus  bostis  prospicllur,  ui  eorum  insidiae  prae- 
cavcaiitur,  et  baec  mentis  speculatio  ex  sanciorum 
sumitur  doctriua  prsedicatoriim  :  ebnrnea  pro- 
pter  candorero  inlerins  refulgeniis  sapicntiaei 
castani  vero  pronuntialionero  exlerius  resonanris 
cloquciitiaPy  sicul  in  Psalmo  canilur,  quia  eioquia 


itel  WOLBERONrS  ABBAIIS 

Domim  casla  el  prwceptum  Domini  lucidum^  t7/i(- 
minani  oculos  (PsaL  wiii). 

Coltum  ergo  sanclac  Ccclesiae,  sive  sanctae  ciijiis- 
qiic  auimx,  esl  sicut  lurris  ebnrnea,  quia  illiiis  prue- 
(licalio  alla,  el  Oni.a,  el  pulchra  esl,  el  duni  nien- 
tem  nd  Deuin  erigil,  ab  iiosliuin  insidiis  dereiidil, 
al{|ue  nulia  lixrelic;c  pravilaiis  inacula  corrumpi 
penniilil;  econlra  Synagoga  perprophelam  dicilur 
lurris^^ebulosa^BIich.iv)^  quiaobscuraet  involiilaesi 
carnali  Juiia^oruin  scienlia,  qiix  quidem  lurris  csi, 
pioplersuhliiniuinsacranientoruin  quae  in  ca  tegun- 
tur  coKtiiicntiam,  sed  ife6u/osa  propier  carnalem 
solius  iiilclligcntiam  liliersc.  Oculi  tui  sicnt  piscino! 
in  Hesebont  qua  sunl  in  porla  filice  muliitudinis, 

Ocitli  sanctx  Ecclcsiae,  sivc  polius  ciijusque  (iJe- 
lis  anim,T,  non  iiicoiivenienter  accipi  possunt  dwx 
in  mentc  quasi  iii  capite  consideraliones  dextralx- 
vaquc  intemlentes,  videlicet  ad  parvitatem  el  inise- 
riarn  teinporalis  vii£,  ad  xternitatem  et  relicitatein 
perpelux  ct  incommntabilis  vita:. 

Qiiac  f'  cte  dicuntur  quasi  piscina*  in  Hesebon  , 
qnod  inlerprctatur  cingulum  mmoris,  quia  profecto 
cx  moeiore  et  trisiitia  peccatoruin,  sivc  ex  deside- 
rio  a^icrnorum  bonorum  profluunl  per  compunclio- 
iiem  veluti  piscina!  fonles  lacrymarum.  Istx  siqiii- 
dcm  piscinx  proflnunl  ex  duplici  compunctione  , 
qnae  n.isciiniur  ex  istoruin  duorum  oculorum  consi- 
dcralioiie,  quia  dum  mens  futura  supplicia  pensal, 
et  snorum  reininiscilur  maloriim  ,  ad  poenilenliani 
coii«puiigitiir,  quasi  ex  altera  piscina  irrigatur. 

Sed  ist;e  piscino!  suni  in  Hesebon^  qiiia  ex  hac 
gemina  conipuiictione,  ex  una  parte  pcenitcntiae,  ex 
altera  dih*tiouis  cingitur  moerore,  ut  ei  ad  priora 
viiia  ex  ruturoriim  malorum  recordatione  non  de- 
flualy  ei  ad  ^35  viriuiuni  studia  ex  rutnrorum 
honorum  desiderio  se  rurtiter  stringat,  Doniini- 
nim  prxccpium  adimplens  :  Slni  lumbi  vestri  prX" 
cincti  (Luc.  xii). 

Piscina:  aiitem  ista!  dicuntur  cssc  fff  porta  filim 
multitudinis.  Sed  quae  est  ista  porta  ?  nimirum  q\w 
lus  vito!  hiijiiset  introitus  vit;e  ruturae  ;  unde  dici- 
lur  in  Psalmo  de  viro  beato  :  iVoa  ccnfundetur  iuni 
loquetur  inimlcis  suis  in  porta  {PsaL  cxxvi)  :  nulla 
quippo  confusio  erit  viro  saucto  in  exiiu  hujusvitae, 
cnin  ei  pars  adversa  obstare  ei  iiocere  volueril, 
quia  illi  iii  vila  sua  servivit  in  quo  nihil  suum  prin- 
ccps  inundi  hiijus  iuvenit. 

Qusc  est  auteni  fljia  multitudinis,  cujus  illa  porla 
diciiur  esse,  nisi  sancta  cujusque  fidelis  anima ,  il- 
liiis  viJclicet  muliiiudinis  fllia,  cujus  erat  cor  unum 
ei  anima  una  {Act,  iv)  ?  Quse  tunc  quid^m  in  tcrris 
nidiscralel  primiiiva  Ecclesia,  sed  illius  pra;figir- 
rabat  unitatem,  qwx  nunc  in  coDlis  vera  et  perfccta 
concordia,  cuni  Cliristo  regnal  per  ineflabilein  el 
Immuiabileni  chariiatem. 

Iltijus  niuiirum  muliitudinis  fllia  piscinas  illas  ge- 
niiux  compunctionis  in  sua  habct  porta,  quia  per 
-pocnilentiam  pr^teriiorum  malorum,  et  desiderinin 
l!utur)riim  bonoruin  conndciuer  ct  fcliciter  de  hac 


S.  PANTA4.E0iNIS  COLON.  m 

^  vita  cxiens  inlral  rcgna  ca^lorum.  PulcUre  ergi 
oculi  E(clesiae  sive  sanctak  animae  iliciintur  t^ 
veluii  piscince  in  Hesebon  qucewnl  inporia  fdia  nil 
tiludinis,  qnia  duin  ex  peccntorum  recQrdatiooe, 
vcl  cx  xternse  vitae  amore,  per  geminam  compiin- 
ciior.em  msdent  laciymaruni  roiile,  inlroituni  sibi 
regni  culcsiis  apcriunt  in  exiiu  vitse. 

Aliicr  ocHli  Ecclcsise  possunl  iion  i ii€!onTenienier 
dici  provisores  el  doctores  ojusileiii,  quibus  istaii- 
inilitudo  quoqne  aptari  poteU,  ut  sicul //fsctiur  ii 
Hesebon  civiiaiem  cingunl  el  muiiiunt ,  ila  isu 
cingunt  ct  muniunt  Ecclcsiam  cingulo  marorii,  | 
quod  llesebon  interpretatur,  tluni  sua  doctrina  el  ' 
prxdicatione  quasi  quodam  salulari  foiile  proroou 
ad  compnnctionem,    ad    confessioiiem  ,  ad  saii»- 

B  factioncm,  diccntes  illud  evaQ*;elicum  :  Pasniteniiam 
agitet  appropinquabit  enim  regnum  coeiorum  (J/al.i. 
iii).  Pcenitentia  quippe  recle  dici  potesl  cingulaii 
inccroris,  quiar  sic  undiqiie  cingi  el  muniri  debel 
vita  pGenitenii»,  ut  et  commissa  lugeat,  el  lugenli 
ulierius  non  a.Imiltat.  Ea  nainque  vera  poeiiiieo- 
lia  est  qua  sic  rctroacta  peccata  conspiciunlur ,  oi 
futura  timeantur  habeatqiie  moerorem  ex  praeler- 
itis,  tiinorem  exfuiuris.  Sed  quia  timor  iste  popoan 
liabct  dum  ex  recordatione  praeteritoruni  et  limorc 
futurorum  moerorem  aninu  contrabit ,  rccte  pcuii- 
tens  cingulo  iiio[^roris  vitam  constringif. 

Scd  piscinoi  istae  in  Uesebon  sunt  fn  236  /'^^' 
filicB  muhitudinis  :  qn:c  aiitcm  est  rilia  niuUiludinis, 
vcl  quae  Cat  ista  inultitndu?  Nonne  sanctam  Ecde- 

^  siaiii  gcnuerunt  apostoli ,  ot  eoruin  siicccssores, 
aposiolici  viri  ?  Quoruin  dignitatem  iiituens  Psal- 
inista,  Nimis,  inquit,  honorati  tunt  amicitui,  Oem, 
nimis  coiifortatus  est  principatus  eorum  (Pm/. 
cxxwiii) ;  qiios  non  paucos»  sed  multos  rui&sc  con- 
sidcrans,  Dimnnerabo,  inquit,  eos  et  super  arensm 
multiplicabun  ur  (ibid.)  Ilujus  ergo  multitudinis  fiis 
est  sancta  Ecclesia,  quain  ,  ut  dixitnus,  sua  geiine* 
runt  doctriiia,  qiix  hahet  poriam,  discretionis  viik* 
licet  januain,  per  quain  discernit  quos  vel  qtules  ii 
suo  corpore  repellat.  Nam  cuin  semper  tritico  misu 
sint  zizunia,  bonos  quideiu  sibi  quasi  dul.escilitf 
incorporal,  malos  vero  vcluti  malos  bumores  io 
corpore  suo  tolerai,  haereticos  vero  quasi  Tcneoorii 

0  mortiferum  a  se  prorsus  alienat. 

In  bac  ergo  discrctionis  porta  stant  quotidiepro- 
visores  sivc  doctores  sanclae  Erclesiae;  quasi  qiudan 
oculi  in  capite  discernere  sciuiit  per  spirituni  &a- 
pientiae,  qui  pcrtineant,  vel  non  pertiiieant  ad  corpus 
Ecclesix ,  qiii  pisces  eligendi  quive  rejiciendi  uut 
iii  nltinix  stationis  littore  :  denique  fiilelibus  ap<T« 
las  vitx  januas  ostenduiit,  peccaloribus  vero  pceu> 
tcnt.bus  clausas  aperinni,  porro  impiis  ei  iionp«B« 
nitentibus  aeternaliter  claudunt* 

Sive  porla  filiai  multitudims  fldes  dicitur «  qo£ 
Odt  initium  et  qiiasi  quiJam  introitus  ad  ^xau 
salutis,  sine  qua  impossibile  est  placerc  I>eo  (Bebu 
xi),  quam  priina  fronle  proponunt  saucti  doctores 
viain  vilx  qna.'rcniibus  ,  et  ad  coelestem  palnitt 


1254 

vitiis  el  concupitcentUs, 


,033  COMHENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  -  LIB.  lll. 

roivpir.re  CHnienr.bH» ;  fluia  prinro  debet  qnJs.itic  h  Mam  moriincan.lo ,  co.n  vi( 

«;.e  crldcre .  ac  dch.de  rcc.e  credens  bce  opc     sivc  ips»m  c.r.,en..  si  ncccsse  fuer...  pro  Chns.o 

lari. 

Sed  (luia  porlam  isiain  filite  muUUudims  dixiuiu» 
iliicrelionis  graliam,  qua  sancli  provisores  ol  do- 
rlores  Ecclesia!  vel  pceuilenies  admillere,  vel  non 
iwenilcnles  cxcludero  sdunl,  qualis  ip  a  discrclio 
til  velcssedelieal,subdilur,  cum  dicilur  tiVrnni  ruai 
sicHt  turrit  Libani,  clc. 

Per  misum  quippc  qno  odores  foeloresque  disccr- 
nimu.^,  sanctorumdiscrcliodesignaturpcrquam  no- 
rnnl  disrernere  odores  virlulum  ,  roelorcsque  viiio- 
rum,  ul  iulclligaut  quid  cligcre  ei  quid  reproharc 
del)can(.  Qui  nimirum  fi^riid  sicut  turrisLibani  csse 


pcrsecniionil)US  offf.rcudo,  preliosam  Deopurpuraui 
cordiscl  corporis  marlyrio  s;icriflcantes. 

Possumus  el  alionwdo  lianc  oralionis  parlicalam 
ipsi  capili  Ecclesia»,  hoc  esl  Domino  Jcsu  Clirisio, 
apiar e,  ui  viddicci  ex  persona  sua  ciucm  Ecclesias 
siwnsjc  sua?  seipsnm  inducal  loquenlcra :  Caput 
tnum  sicul  Carmelus,€lcom<ccnpilittuisicut  purpura 
T^git  juncta  caHalibus,  Ego,  inquil,  o  sponsa  ,  qui 
diror  el  sum  caput  luum,  mouli  Carmclo,  propler 
alliludineiii  el  nomiiiis  inlcrprelalioucm,  comparari 
possum;  quia  cum  sim  bouum  gcncralissimuni, 
niliil  csi  quod  mea  nalura  cxcclleniiiis  csse  po3Sil 
secundum  diviiiiiatcm,  porro  secundum  humanila- 
i     dicilur,  quia  vidcliccl   praposilorum  discrciio  <^l  B  ie„,  930  „i|,i|  vita  el convcrsalione  mca  saucliiis, 


niuuila  sciiiper  debel  esse  ex  circumspcctione,  el  111 
aliiludine  scmper  vlta:  consislcre,  id  esl ,  iu  valle 
infirmi  opcris  non  jacerc.  Siciil  eniin  lurris  in  moM- 
lcm  idcirco  ad  speculiim  ponilur,  ul  boslcs  qui  vc* 
niuiit  loiigius  vidcanlur,  sic  prxdicaloris  vila  sem- 
pcr  iii  alio  debcl  fixa  poruianere,  ul  inorc  nariuin 
iiiscernal  foeiorcs  237  viliorum,  odorcsquc  vir- 
tuliim,  incursus  malignorum  spirituuin  longe  pro- 
spiciat,  ct  commissas  sibi  animas  pcr  suam  pru- 
dcntiam  cauias  reddal.  El  quia  ipsa  discrclio  inalcr 
^irlutum  esse  dicilur,  rcclc  turri  Libani  qui  can- 
didntionem  soual  coinparaliir  ,  qiialenus  per  cam 
umnium  virtulum  pulcbriiudocusludiri  rnlelligalur. 

Scd  Iixc  turris  contra  D:imascnm  resplcere  dici- 
lur,  quia  satictorum  viia  contra  viliorum  lcntameiita  ^ 
pcr  allam  discrciioiiis  c(A:isideraliuiicm  rorti  custo- 
dia  munilur.  Damascus,  quippe  sangninem  bibens 
inlcrprctatur,  quo  iiiundus  islc  rc<:le  dcsignainr, 
i|ui  quolidic  viiiis  cl  peccalis  incbriatur  ;  sanguiiie 
onim  peccata  dcsigiiaripropbelaindicat,dicei)S :  Et 
^anguis  samjuincm  tetiyil(Ose,  iv),  boc  est  pcccato 
pcccalum  acccssit;  el  Psaluiisla  :  Liberame,  inquil, 
de  sanguiuibus,  Deus,  Deus  salutls  meo!  {Psal.  l). 

Turris  crgo  ista  contra  Damascum  dirigitur,  quia 
saiictorum  vila  virtulibus  alta  ct  iiiuiiita,  conlra 
iiiuiid!  Iiujus  voluplalcs  forli  ct  discreta  cousidera- 
tione  pnvinuiiiliir. 

Yers.  3.  —  Caput  tuum  sicut  CarmeUis :  el  comtv 
capitis  tui  sicut  purpura   regis  juncta  canalibut. 


el  iu  mea  docirina  vera  et  perrecta  cordis  circuin- 
cisio  discitur ,  atque  omnis  noea  praedicatio  vcre 
quasi  mollis  auviusdecurrit,  ut  audientium  menies 
suisalubriiaierefiriat.  el  ad  boni  opcris  sludia  infor- 
mct.  Hiijus  capi/ti  tuicomx,  mei  suntaposloll,  caiicii 
quoqiie  mei  sancti,  qui  mibi  cbaritale,  sicul  coma 
capiti  adbxfcnt,  quibtis  purpura  bene  coiigruit,  quia 
sicut  piirpura  qiiae  vicinior  canalibus  esl,  melius 
lingitur,  Sta  illoruui  u:ens  qme  magis  mcis  Tcl  mco- 
rnm  propbetarum  verbift  ei  instilulionibus  vicina 
clficilur,  eo  inagis  ad  ainorcm  mei  virtule  acccndi- 
iur,ct  in  tabernaculo  meo,boc  est  iu  Ecclesia  mea, 
pretiosa  el  regalis  purpura^  coccus  scilicct  bi»  lin- 
ctiis  tExod,  xxviii)  Dei  cl  proximi  dilcciionc  rcful- 
gcrc  conatur. 

Igitur  quia  caput  viri  Deut  (/  Cor.  11),  si  bii* 
jiis  capitis  sui  coma  qiiisque  fidelis  virlutc  aniini 
csse  desideral,  sacris  Scripturarum  canaUbus  ne 
ccsse  esl  ut  sedulius  scrutalor  inbxrcat,  quia  ibi 
invenit  nnde  tiiigatur»  ut  Regis  sui  coelestis  per  amo- 
reni  intimum  purpura  morlificatione  carnalis  vita 
clTu  iatur.  Noiandum  autcm  quod  piilclire  respondttl 
dilectus  dilcctx  bujiismodi  laudis  praiconio  dccein 
parlibus  quasi  deceni  chordis.  nno  rcsonans  spirl- 
tiialiier  deca<  bordo,  quod  ita  superiori  dccacbordo, 
quod  in  laude  sponsi  sponsa  deranla\eral,  decentcr 
opponitur,  ul  illud  a  superioribus,  istud  ab  inferio- 
ribus  modum  gratissimx  melodia!  imponanl.  Quia 
enim  sponsa  ad  sponsum  recta  Inleniioue  el  per- 
Per  caput  principale  mcntis  desigiiaiur.  Carmeliis  D  fecio  amore  scinpcr  asccndcre  debct,  justum  est  iii 


autcm  scient  circumcisionem  sivc  mollis  fluviut 
Intcrprelalur. 

Recte  crgo  mcns  sancta  Carinelo  comparalur, 
quia  et  in  divina  conlemplaiioiic  alla  est,  et  a  se 
carnalilalcm  morum  sive  cogitalionum  spirituali 
circumcisione  absciderc  iiovit,  aique  divini  Spiriius 
infundenie  gratia,  suavi  doctrina  quasi  molli  fluvio 
aiidienlium  corda  irrrgare  studet.  Et  comoi  capitit 
tui  ticut  purpura  regis^  juncta  canallbus. 

Comat  capitis  cogitaiiones  nientis  accipi  possunt, 
quje  sicut  purpura  regisJHnctc  canalibus  dicunlur, 
quia  quanto  magis  juiiguiitur,  et  iniendunl  Scriplu- 
ris  quasi  quibusdam  caiialibus,  laulo  magis  acccn- 
duntur  ad   iinitaiionem  passionis  Cbristi  carueiu 


de  minoribus  ad  majora  assurgat,  atque  ideo  a 
spoiiso  profiuientis  el  quasi  crescentis  ad  viriutcs 
aiiiini  ejus  praiconium  diguanter  decantatur;  non 
quod  iste  profectus,  virtus  ei  potentia  sit  accipici  - 
tis,  scd  potiiis  quia  laus  est  sponsi  dantis  et  barit. 
ei  viriulem  aique  polentiam  suo  inunerc  tribucntis. 
At  vcro  s(>onsa  intendens  venerabiltter  immen- 
sam  sponsi  benignitaiem  de  coelo  dcscendentis,  ei 
ad  iiosiram  se  infirmitatem  propier  nos  bumiliantis, 
laudis  cjus  prxconia  a  summo  corporis  praeconio, 
lioc  est  a  capite,  quasi  a  superiori  ordiiur  cborda,  nl 
oslendat  se  inferius  positam,  semper  se  respicero. 
dcberc  ad  viiara  et  doctrinam  sui  sponsi  snperius 
sibi  e   rcgionc  oppositam,  «t  ad  iliuro  por  imita* 


4235  WOLBEROMS  ABBATIS 

lionem  ascendere,  qiiem  cognoscii  nd  se  pci  com* 
pAssionifi  pietatem  descendisso. 

239  Vbrs.  6. — Qunm  pulchra  e»,  el  quam  decora, 
charissima,  in  deliciii! 

Poslquam  sponsus  in  sponsa  pcr  par(es  prsedi- 
cavit  varielalem  membrorumcx  liabilunienlisbone 
ellionesie  composiioruni,  unum  quiddam  lotum 
exinde  procrevisse  oslendens,  universilatem  virlu-* 
tum  slalur»  noinine  appellal,  docirinae  vero  abuii- 
danliam  uberuin  signincalione  declaral.  Qiiae  ciiiin 
pulchridido  inorum  sive  eloquiorum  deesi  in  tolo 
corpore  sanclx  Ecclesi.c?  nam  cum  islae  isla,  iile 
illa,  aiius  alia  virluie  respleadeat,  quidam  plura, 
quidam  puuciora  virtulum  genera  possideal,  quid 
potest  esse  speciei  pulchriludinis  et  decoris  quam 
in  suo  corpore  sniicla  Ccclcsia  non  habeal?  Gumque 
divcrsi  diversa  sanclarum  doclrinarum  erudilione 
clarcscant,  quae  polesl  esse  veritalis  vel  sanciilalis 
6Cieiiiia,  qua  sancta  noii  cxuberet  Ecclesia?  Nam 
cum  seciindum  Apostoluin,  alii  detur  sermo  sapien- 
tioSy  alii  sermo  scieniia,  alleri  fides,  aiii  gratia  aa- 
nilatum,  alii  operatiovirtutumt  alii  prophetia,  alii 
discre/io  spirituum;  alii  genera  tittgwirum^  alii  in- 
terpretatio  sermonum  (/  Cor,  xii),  oiniiis  profecto 
pulchriludo  atqtic  oinaliis  operum  slvc  sermaniini 
iiileriori  statura  sanci:»  Ecclesiae  spiriuialiter  re- 
fulgei. 

Unde  inerilo  pulchra  et  decora,  ei  in  deliciis  cha^ 
rissima  pronuiilialur ;  quia  profecto  inngn.ne  sunt 
(ieliciae  auiinu!  virtiiiuin  abuiidaniia,  et  sapienliae 
saliilaris  doctrina ;  scd  quo  inagis  anima  bis  dele* 
ctatur,  taiilo  amplius  divlnae  dileclionis  dulceikue 
repleiur. 

Yers.  7.  —  Statura  tua  assimilata  est  palmo!  $t 
mbira  tua  botris, 

Ciir  nuiem  hiijusmodi  sialura  assiiniLita  cst  pal- 
niac?  Palina  nnmque  victuri;£  signum  est;  qiiac  au« 
tem  innjor  et  gloriosior  victoria  quam  de  vitiis  et 
pcccalis  Iriuinphare?  Unde  autem  ejusioili  mira- 
hilis  et  gloriosa  succrcvil  stalura,  nibi  cx  vicioria 
virlulum  el  destructione  vitiorum?  Non  incongruo. 
ergo  </a/ura  Ecclesiae  patmmassimitatur,  guin  oninis 
ejus  morum  honestas  et  probitas  insigncs  loquiiur 
victorias. 

Porro  nl)cra  cjus  botris  assimilantur,  quin  doclriiia 
et  pra;dicatio  ejiis  dulci  et  sunvi  abuiidal  snporc 
snpientiac  et  spiritualis  inlelligcntiae,  ct  audiiores 
suos  ita  incbriat,  ut  a  mundi  hiijus  voluptatibus 
Tclut  insensibiles  faciat.  Ul  autem  ostendal  ipse 
sponsus  qiiod  pulchriiudo  hiijus  staiurae  maxmc 
ct  principaliler  proflciat  ci  succrescal  cx  uiorliAoa- 
tionc  carnalis  viiae,  passionis  siix  ci  pri^lcndit 
cxcinplum  et  ipstus  passionis  emoluincnluiu  :  Dixi, 
mquicns,  ascendam  in  palmnm. 

240  Vers.  8.  —  Dixi  :  Ascendam  in  pahnam 
et  apprehendam  fruclum  ejus :  et  erunt  ubera  tua 
sicut  botri  fineor,  et  odor  oris  tui  sicut  odor  mn- 
lorum. 

Ac  si  eidero  sponsae  snac  patcnler  dicat  :   Uiidc 


S.  PANTALEONIS  CO(.ON.  4£i 

A  habes  vinccre,  unde  hMtB  proflcere?  Eslne  tv. 
virtutis  et  indiistriae,  qvod  laiit»  puldiritudiiia 
decus  libi  potes  comparirc?  Si  recte  considerei, 
nequaqiiam  tuae  rorirtndini  vel  prudeDllae  alioiji! 
boni  merilum  ascribes.  Ego  eniin  dixi  ,  boc  ^ 
ante  tempora  saecularia  deerevi  et  determinaie  dis- 
posui,  quia  per  signi  prxvaricalioneiii  ocCBboi 
sti  et  impotens  esse  coepisti,  ei  ininiicnm  tiii 
ipsi  peccando  invenisti,  cui  postmodum  praevalere 
non  poiuisti,  sed  quasi  captiva  ejus  dominlo  snbjt- 
cuisti,  ut  rursus  per  ligni  opposltionein  penlilantAi 
bonum  recuperarem»  et  ab  inimicl  poCenlia  ,  et  a 
captivitaie  qua  deiinebaris  eriperem  ,  redditaqoe 
libertate  ininiicum  tibi  substernerem  et  conlra  ejns 
insidias  providentinin  tibi  prxcavenJo  et  virtnieic 
resistendi  darein :  idcirco  dixi :  Ascendam  tJipa/iMa, 
hoc  est  in  cruceni,  in  qiiam  postqnam  de  boite 
triumpbavero,  et  fructusbujus  passionis  roeaea^ 
prehendero,  atque  in  signum  vietoriae  resurgeodo 
protulero,  omnibus  luihi  obedienlibus  et  in  iD«a 
virlute  spcm  habentibus  bujusconsolaiionis  oracu- 
liim  proferam  iConfidite^ego  vici  mundumiJoan.  xvi). 
Tu  ergo  debes  pugnare,  ei  qiila  secura  es  de  vic- 
toria  me  victoriam  jain  adepto»  crucem  mecnm 
carneni  mortificando  ascende  ul  omnis  slafura  tiuv 
anim»  nssimilelur  palm<B  ,  et  perseveraniia*  litiiit 
aeternae  inancipeinr  vicloriae. 

Sed  veneranda  et  adoranda  omni  ammae  hiijiis 
ascensio  paliiiac.  Qnare?  vpiia  magnus   profecto  ti 

Q  incomparabilis  fruclus  ejus:  qitid  eoim?  nonnepeT 
hunc  fructum  refectiim  et  reparatum  est  ivtnia 
genus  humanum?  Quis  ainem  aut  qualis  frucms 
isle  fuitet  est?  Nimirum  generis  humani  rcdea»- 
ptio,  inimicitiae  erga  Deum  reconciliatio,  quotidisiu 
pcccatorum  remissio,  contra  iusidias  inimici  firroa 
defcnsio,  mundanx  miseriae  exitus,  ei  regni  ccelc- 
slis  introitus.  Omnls  enim  profcclus  Ecclesi;c  ci 
lcmpore  pnssionis  cl  resurrectlunis  Ciiristi  coepii, 
ntque  exinde  sanctitatis  ejus  praeconia  et  Sfiiriitts 
sniicti  bona  abundantissime  profluxerunt.  Unde  ei 
scquilur:  Et  eruntubera  tua  $icut  botri  vinete,  tl 
odor  oiis  tui  sicut  odor  malorum.  Naiii  pracdicatio 
ct  doctriiia  ejus  post  remotioncm  unibrae  per  exbh 
biiionem  veritatis  sunvior  et  oberior  emaiiavil,  el 

D  post  passioncm  ct  resurrectionem  Christi,  niolu» 
241  divina  chnrilaie  ita  ebrios  fecit,  ul  omneoi  ia 
eis  inundnnae  voliiptntis  humorem  calore  sancti  Spi- 
ritus  excoxerit,  et  ad  coelestis  vitae  ainoreni  acce»> 
dcril. 

£x  gutture  vero  vox  cgreditur,  et  idcirco  per 
gultur  memoria  praeceplorum  divinorum,  per  to- 
ccm  ipsorum  pra.xeptorum  pracdicatio,  non  incon- 
griie  accipilur;  nisi  enim  priino  iu  menle  per  me- 
iiioriain  teiicantur,  iniuimc  foras  per  sermone^si 
proferentur ;  sed  hiijusinodi  vox  sermonis  maiorm 
odori  couiparalur,  quia  sicul  per  odorem  res  iion 
taiitum  praesens  ,  scd  etiam  absens  sentitur,  sic  a 
tcmporc  passionis  el  resurreclionis  Christi  per 
pratdicationein   Ecclcsix,    non  tanluni  pracsentia 


4457  GOMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III. 

Domini  ipsiu8  Aive  liliettMW  ejiis  facta  ei  dicla,  A  inei  gratia,  placeo   illi 


ted  eliain  praHerilacefiliiaiMl  ei  qiiolidie  legendo 
et  aadiendo  cofMeecwti|r*i^ Totiira  quoqae  bona 
sen  mala  ex  bis  coIli§iininr,  qnando  ei  justonim 
praemia  et  peccatoruin  snpplicia  longe  quasi  es 
quodam  iuilnii  laclus  odore  pensantur.  Nun  auiein 
a^l  odorcm  flonim,  sed  malorum  vox  ista  refertury 
quia  praedicatio  Ecclesire  qiinc  nunc  pcr  lotum  re~ 
sonat  mundum  non  nidis  vel  lenera,  Kcd  inatara 
el  pcrfecla  unam  ndeni  credciuHtus  oslondit. 

Vkr!(.  9.  —  GuUur  luum  $ieut  tinum  oplimum^ 
dujnnm  dileeio  meo  ad  potandam^  labiisiiue  et  den* 
tibui  illiu$  ad  ruminandum, 

Guuur  vcro  sicut  vinmn  optimum  dicitur,  quia 
nicmoria  pr.Tceptorum  divinorum  menlem  sui  duU 


s^^nclarum  Scripturaruin 
ntedilaiione,  crgo  volo  et  jure  debeo  magis  ei  ap-  . 
propinquare  obediendo,  bonis  actibus  sludendo, 
cxierisque  pRCcepta  illius  annuntiando,  ut  fial  boc 
quod  scripliim  cst :  Appropinquate Deo et appropinqua-  . 
bit  vobis  (Jac.  iv).  Si  enim  me  ad  ipsum  convcr- 
icro,  tunc  ad  me  convefiio  illiust  sicut  ipse  dixii  : 
Convertimini  ad  me^el  egoconvtrtar  ad  voi  {Znclt,  i) : 
nulla  aulem  nuilabililas  in  Deo  est,  ut  humano 
more  averii  vel  convcrti  possc  dic^itur,  sed  quideni 
niotus  Yciiieniis  sive  recedentis  graliae  in  boininc, 
quxdam  convcrsio  sivc  advcrsio  Dci  appcUaluc 
Conversio  ilUui  ad  nos,  est  graiis  vocanlis,  justifi- 
caiilis  ei  glorificantis  miseralio,  per  qiiam  liberum 
juvalur  arbiiriuin,  et  bonas  voluniatis  intcntio  ad 


cedine  inebriat,  ct  quod  suaviter  interius  mcditando  ^  boiii   proposili    perduciiur  cffectum.   Undc   bciic 


bibit,  uiiliterexieriusetoquendoprorundit.  Dignum 
dilecto  meo  ad  potandum.  Chrislus  iii  corpore  suo, 
boc  est  iii  Ccclesia»  quas  cuni  eo  per  Spirituni 
iinuin  eiricilur,  sicul  justitia,  fide  et  sanctitate  re- 
fici,  ita  el  polari  dicilur ;  quemadmoduin  e  con- 
trario  in  infidelibus  jusliliam,  fidem  etsanclilatem 
esurire  atqiie  sitire  praedicalur.  Nam  in  cruce  pen* 
dciiscuin  diceret :  Silio  {Joan.  xix),  fidem  ctsancti- 
talem  infidelis  populi  sitiebat,  quia  propter  eum 
quasi  qiiodain  aeslu  laboris  fatigatus  fuerat,  qucm 
de  i£gypio  niultis  signis  ct  portenlis  duxerai,  anie 
quoriim  raciem  genles  conlriveral,  ad  quos  lcsta- 
uieiiti  sui  et  legis  pariuin  confirinavent,  quibus 
lerrain  repromissioiiis,  urbein  lempluiuque  delcga- 


primo  dicil  :  Ego  dileeto  meo,  ac  deinde,  ct  ad  me 
convenio  iliiuif  quia  iiostrum  est  priino  bonx  vo- 
luntatis  intentionem  ad  boiii  operis  studium  assu- 
mere,  iHius  bona  intentione  conceptum  opiis  per 
cooperairicem  gratiain  ad  boniim  usqu«i  nnein  per- 
duccre.  Quodcirca  quia  prompiani  in  se  seiiiiens 
voluniatem  de  cooperanlis  sibi  adjutorio  fitluciam 
assumit,  continuo  ad  opcratiouis  sludium  accingi- 
lur  dicens  :  Vem,  dilecte  mi. 

243  Vers.  II.  -  Veni,  dilecte  mi,  egrediamur 
iu  agrum,  commoremur  in  villis. 

Egrediamur^  inqiiit,  quia  pustquain  a>l  mc  con- 
versio  tua  facla  Tuerit  pcr  cooperantem  gratiam 
liiiere  et  secure  possuin  exire,  et  ad  prxdicJtionis 


vcrat.  pro  quoniin  salule  postreiiio  ipsam  mortein  ^'  ofliciuin  et  ad  boiia  aclionis  studiuin,  ui  omnis  mca 


suscipere  non  dedignatus  fuerai. 

Cum  crgo  sancta  Ecclesia,  sivc  snncta  quxlibct 
anima,  legem  Doniini  dic  ac  nocie  mcdilp.lur^  in 
nicntc  ipsius  Chrislus  quodam  diilci  mcdilatio- 
nis  viiio  potalur,  ct  iJiiussancta  meditatioest  qiiasi 
suavis  et  digna  Deo  potatio.  Unde  cum  spoiisiis 
guttur  dilecia'f  boc  cst  meditaiioiiem  maudatonim 
242  ^<^i>  quasi  vtitttw  optimum  praedicarel,  illa 
laudantis  vocem  interrumpens,  et  cooperatrici  gra* 
ti;p  adgaudeus,  dignum,  Inqiiil,  dilecto  meo  ad 
potandum^  boc  est,  digiium  quod  ipsc  sua  grulia 
provehat,  et  ad  eflecium  perJucat. 

Qiioiiiodo  ?  Labiis  et  dentibui  ruminando  :  quod 
eniiu  secum  rrequenler  meditando  intelligit,  debet 
aliis  doccndo  impendere ,  exponcndo  tractare,  et 
discatiendo  retraciare,  quod  est  quasi  mundi  ani- 
malis  proprium  ruminare.  In  uno  eniin  corpore 
Ecclesiae  quod  universas  Clirislus  intcIJigitur,  gut- 
tur  est  diviii»  Scripturae  meditatio,  labia  ipsius 
Scriptur»  pronantiaiio,  dentee  ejusdem  ciplanatio 
veluti  gross^  liiterae  confractio,  et  ad  spiritualis 
intelligentias  subtilitatem  diminutio.  Quare  ipsi 
sponso  dignum  dicitur  ad  polandum  sive  ruminan- 
dum^  quia  omnis  profectus  Ccclesiae  sive  cujuslibet 
sanctae  animae  ejus  muneris  cst  et  gratiae. 

Vers.  10.  —  Ego  dilecto  meo^  et  ad  me  conver- 
iio  illiui, 

Qaandoquidem»  iiiquity  prxeunte  ipsiiis  dilecti 


operatio  ei  a  te  semper  incipiat  et  per  tc  ccepta 
fiaiatur  :  nihil  cnini  boui  sine  te  possiimus  fa- 
cere. 

S«;d  quo  primo  egredieinur?  iit  agrum  videlicct, 
hoc  esi  gentem  Judaeorum  qiix  Jam  habilis  est  ad 
suscipicndum  semen  verbi  Dci,  qiiia  jam  exarata 
habet  corda  per  legem  scriptam  et  ctiam  naturalcin, 
aique  ideo  magis  i:itelligerc  poiesl  cx  lege  ci  pro- 
phetis  divinae  bonitatis  proposituin  qiio  dccrevit 
reslitiiere  geniis  humanum.  Illis  cniiu  priino  opor- 
tel  /07111  verbum  Dei  {Aci,  xui),  quorum  adoptio 
filiorum  esi  gloria,  et  testamentum  et  iegislatio^  et 
obsequium,  et  promissa ;  quorum  patres  ex  quibui 

«V  Christui  secundum  carnem^  qui  est  Deus  benedicttn 
in  stecuia  {Hom.  ix).  In   huiic  ergo  agrum  diviiii 

-  verbi  semineconspergendum^e^/^c/i/iinur  per  prae- 
dicationis  oflicium,  et  ^iiia  pri.iio  credita  iunt  eit 
eloquia  Dei  (Rom.  111),  prima  quoqiie  in  eis  fidei 
ct  diviiiorum  sacrameutoruni  seminaria  jacianius. 
Deinde  progredienies,  tn  vt//ti  commoremur^  boc 
est  in  gentibus,  qiiae  a  civitale  Dei,  id  est  Ccciesia, 
remotae  sunl,  in  quibus  quia  tardiores  sunt  ad  cre- 
dendum  propier  insolitam  et  inaudiiam  fidei  prac- 
dicationem,  necesse  erit  moraro  facere  et  frequen- 
tius  verbum  vitae  annuniiando  ad  urbanx  consue- 
tudinis  elegantiam,  hoc  cst  ecclesiasticae  legis  ob* 
servantiam  redacere.  Commoremur  crgo  iiiter  eas, 
tu,  0  dilccte,  per  grati?m  inspiraos,  ego  per  prx*. 


1!S5»  WOLBERONIS  ABBATIS 

dicationeni  adjuTans,  ii(  ingcnilam  cis  ignoran*Man), 
el  rudis  animi  simplicilniem  crcbr.n  ent:lilione  aile- 
rcntes»  noslram  civilem  lioncsialem  el  Teram  sa- 
pientiam  infundamus,  pcr  quam  iliius  sopernae 
civitails  felices  accol;e  ascribi  mereantur. 

Cum  autem  lios  duos  parietes  e  diverso  vcnien- 

tes,  Judxos  scilicel  et  geniiles,  in  unn  fidc  con- 

^^junxerimus ;  non  duo,  scd  unus  cril  populus,  una 

|Domiui  Sabaoth  vinca,  qu.x  Spirilus  sancti  opcre 

jcxculla  ,   non  jam   lahruscas,    seJ  duiccs    furiet 

iivas. 

*      Vers.   ii.  —  Mane  inrgnnm$  ad  vinea$ ,  ridea- 

mu$  si  vinea  floruit,  si  ftores  fructus  pariuriuut,  si 

ftoruerunt  mala  punica  :  ibi  duho  tibi  ubera  mea, 

244  ^^'  1*"^  autcm  vineas  ex  circumcisione  ct 
praeputio  ptanlatas,  mane  aurganius^  in  cxortu  sci- 
licel  fidei,  qnando  verus  sol  iu  cordibuscredcntium 
oriri  coeperit  el  sux  sapicnliae  cbaritaie  irradiare 
ea  el  virlulis  calore  accendcre  :  videamus  si  vinea 
floruit,  hoc  cst  si  jam  unus  cbrisiianorum  populus 
fuctus  inilia  bonorum  opcrum  protMJil ;  si  (lores 
fructus  parturiunt,  hoc  cst  si  ipsa  iniiia  ad  inlogri- 
tnlcm  cl  pcrfectioncm  aliqunm  rissurgere  counntur; 
si  ftoruerunt  mala  puulca,  lioc  csl  si  tanto  Dei 
nmorc  flngrent,  ul  non  solum  meutc  sed  cl  corpore 
pro  eo  pnti  dcsiilcrcnt. 

Jbi  dabo  libi  ubera  mca  :  poslqunni  cnim  ho8 
duos  populos  per  uniiaiom  fidei  unum  feccrimus, 
cl  nd  boiii  o;  eris  studiiim  prouioverimus,  tunc  ad 
IniKlem  lui  noiniiiis,  o  dilecle,  sncrameuta  qiiu!  ex 
subiiliinte  duoruin  Tostnmcnlonim  luo  munere 
cognoviinus,  cis  quoqiie  commitienius ,  qiiatenus 
in  eis  se  rpercl  ail  mnjorn  viriutum  opera  nutrlan- 
tur,  et  contra  mundi  tenlamcnla  roborentur,  ct  ad 
futura  bcntudinis  bonn  nppclcnda  magis  accendnn- 
lur.  Coiifideutcr  quippcprx^dicnbo,  et  prxceplorum 
tuorum  prscccpla  {sic)  resernbo,  quonram  habeo  spem 
fruclifican'!!,  cl  cfi^eclum  boni  operis  coiisequcndi. 
Undc  ?  fjuin  man  Iragortv  dederuut  odorem. 

Vi:rs.  !i.  —  Mandragoroi  dederunt  odorem  in 
poriis  wntris,  Omiiiu  poma  nora  et  vetera^  dilecte 
wij,  senovi  tibi. 

Ipsc  ncnipe  odor  spcm  niihi  aflTert  pr?Ddicaiidi, 
qiiia  crcdo  cx  odore  illo  conscquenier  provenire 
ulilitnlcm  fructus  percipicndi.  Scd  considcrandum 
diligcntcr  qiiac  sil  isia  mandrngora,  quive  hiijus 
mnndragorw  odor,  Si  nd  litternm  respicias,  man- 
dragora  cst  hcrba  nroinaticn  qiiae  nd  simiiitudinem 
humanorum  membrorum  forinata  solocnpitc  c:iret, 
cujus  virtus  cst  ut  in  potum  dnln  his  quos  vigili;B 
prcuiunl,  soninum  addiicnt  et  roquiciii ;  porro  ^te- 
rilcs  si  ea  utantiir,  concipere  fdciat. 

Si  verospirilualcniseiisiiin  MQnihfi,  mundrnfjora 
non  nbsurde  nccipi  poicst  gonliliinlis  conversio, 
qii.T  qiinndiu  in  sui  crroris  prnviintc  a;;ci)aliir,  iioii 
iiiani  Inntuni,  sed  cliam  cxilinbili  Inborc  fntignba- 
tur;  sed  postquam  conversn  Dcuin  ngnosccre  coe- 
pit,  et  curis  ct  volupintibiis  rcrum  sxcularium  mi- 
lius  vigilarc  iiiio  magis  qiiam  dormire,  et  a  pravo 


S.  PANTALEONIS  COLOJ^T  |^i^  1» 

A  lalHire  hujus  nmnfi^  quiesfec«  Tirilicil;  ci  fi» 
prius  a  hono  opcre  tieriUs  crat,  ijo*lnjodiiiii  fe- 
cunda  TirtHlibu?^  oxMtiil,  impkia  propliciia  i|tic 
dicit:  Letare,  steTflis,  tfntf  non  puri$  :  etnmpt  H 
clama^qua:  non  pnriitris,  fjitin  muUi  /i/tf  dcurt^, 
magis  qnam  ejns  quai  habet  virum{Ssa.  liv;  Ga/.  if|. 
245  Mandragora  vero  ul  dixiintis  cum  babeal 
humani  corporis  similitndincin,  eapHe  carei,  qni» 
genlilis  populus  cum  natnraliler  ratiene  vtgefH 
ad  discretionem  Iioni  et  mnli,  umen  ipsa  ris  raiio- 
nis  hac  in  pnrte  in  eo  hebetuta  eral,  qua  Creai»- 
rem  suuin  cognoscere  non  valebai,  qoein  qutalir 
sui  cognitione  non  habebat,  quasi  capile  carebat. 
Judaicus  quoque  populus  per  mandragoram  siitnili- 
cari  potest,  qiii  dum  ratione  per  obserTantiam  Je- 

B  gis  uterelur,  caput  tamen  non  habebal,  qoia  Cbri- 
stum  suscipcre  recusabat;  sed  mandragora  isla 
postmodum  odorem  dedit^  qula  qiMe  priiis  per  \i\^ 
dclitatem  sterilis  fucrat,  postea  crcdens  mnltos 
Deo  filios  gencrnhat.  Jf/mi/rA^iraf  ergo  odorem  de- 
derunt  in  portis  nof^rts,  quia  Jmfaicus  ci  gentdis 
populus,  te,  0  dilecte,  in  cculnm  ascendenie,  por 
tuaui  gratiam  et  meam  prxdicaiionem  fklei  sacra- 
ir.enta  susceperuHt.  Quxnain  autem  snnt  isiae  por- 
tx,  in  quibus  credenlem  populnin  dicit  dilecfa  o<1n- 
rem  dedis  e?  Niuiirum  si  ditigenler  consiiiercs, 
ngnoscere  potcris  pcr  quas  portas  aiiiina  Oeiiin 
inveiiirc  cupiens  paulitim  iisqiie  ad  ipsa  ciibilis 
sccrcla  progrcdialur  :  priino  nantquc  in  hDinine 
est  animi  conceptio,  qun  concipit  id  ciijus  summam 

^  adipisci  dcsidcrat,  quo  conccpto  quid  vcl  quale  sii 
investigat,  donec  ipsius  cognitionem  habeat.  Co- 
gnito  autem  eo  amplcctitur,  ct  sic  eo  ad  utilitalec:) 
sui  ulitur,  ut  omncin  ejus  inlogritatem  ail  se  qiiaii* 
doqiie  convertere  conctur.  Es;  ergo  in  nnoquo(|ne 
credituro  quxdani  porla  et  qiiasi  prinius  ad  heum 
inlroitus,  priinn  fidci  in  aniino  conoeptio  qua  vo- 
iunt.ilcm  crcdcndi  accipit,  deinde  ipsiiis  fidei  invc- 
siigatio  ut  cognoscat  quid  vel  qunliicr  credcre  de' 
boal;  post  qunm  sccundam  invcstigationis  ponam 
nporitur  ci  tenin  portn,  fidci  scilicct  cognitio,  pusi 
cognitioncm  scquitur  opcratio,  sine  qua  iidesniittsa 
cssc  deccrnitur,  lene  autein  operaniem  Deo  con- 
jiingil  niiindi  cordis  conteinplnlio. 

jy  Per  has  ergo porlai  ad  Dium  venire  con>cndeo- 
tes,  iii  ipsarum  porinrum  introitii,  bonac  Toliin- 
iaii%  odorem  spargnnt ;  scd  iste  odor  per  secundam 
portnm  iiivcstignlx  fidci  transicns,  tcrtiam  c*uoque 
cognitx  fidci  jnin  portam  ailingens ,  ac  deinde 
quartam  operationis  portain  porcurrcns,  per  quin- 
tnm  deinuin  contemplativx  dulcedinis  portam  ad 
ipsa  interiora  ccxHcslis  sponsi  sccrela  illabiiur.  Cuin 
cr^(\  mandragoroidant  odorem  in  liis  pertis,  cvidens 
csi  qnod  Deum  quxrentcs  aniinne  ad  fructiitn  boni 
ppcris  jam  mnlurescunt.  Digiia  ergo  gratulalioiie 
sponsn  246  (lil^cto  nlludil  diccns  :  Mandragoreede' 
derunt  odortm  in  portis  nostris,  quia  dum  Kcclesia 
filiorum  suorum  profoctum  iii;cndit,  coin|>eienles 
Deo  grntiarum  actioncs  persolvit.  Unde   n)ag:s  ad 


:)MM£NT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  ni.  iWi 

tMgknr,  f|ma  fn  eornin  eordibns  A  dictnni  es.,  virlnlc  ndet,  fipei  248  <^t  cliaritatis» 


prr>f1cere  seBperal,  quos  ;id  Deum  tolo  corde  con- 
vcrsos  es^e  consiJenU.  Ip&^im  vcm  profcctnm  snnm 
non  suo  l;ihorl  et  imlustrix,  scrl  iEivinae  gralixim- 
piitat  dicens  :  Omnia  poma  nova  el  vetera^  etc.,  di» 
lecle  mi,  servavi  libi,  Ad  tunin,  Inqnit,  honorem 
servavi,  odilecie,0!nnem  frnclum  sancii;aiis,  qnein 
ex  Yeteris  vel  Novi  Teslamcnli  iiisiitutione  co- 
gnovi,  sivequem  ex  pranceplonim  iiilv)nnaiionc  di- 
dJci,  sivc  qiiem  cx  Palrum  vila  el  florilMis  infor- 
mnndo  collegi.  Tui  eniin  lioc  esl  iniineris,  noii  iiiei 
laboris,  veJ  quod  ipsa  bene  vivendo  et  docenilo  pro- 
feci,  vel  quod  alii  meo  exemplo  sive  doclriiin  pro- 
ficere  potuerunt.  Sive,  ut  atio  inodo  dicain,  Omnia 
poma  nova  et  velera  $ervavi  tibi^  quia  oinnia  qnx  in 


l>abo  qnof|iif  mustum  malorum  granatorum  meorum^ 
qnia  pra^dicatio  tna  sivc  operaiio  pariet  in  me  ani- 
mc  a  vlliis expnrgalue  novitaiem  et  snavitatem  ex 
fcrvore  cbarilatis  ct  stndio  mnjliplicinm  virlutnm. 
Porro  .si  moralem  scnsnm  coiisitleremn^,  onicui- 
qnc  fidcli  anima;  vocem  islam  oplabimiis,  qnae  sanae 
ScripturnR  inleiila  sc  ipsam  scienlia  et  alios  verbo 
rxbortalionis  xdif^cal  :  qnae  enim  sacrne  Scriplurs 
scienliam  babere  desiderat  lota  aniini  aviditate  bis 
verbis  an  Denm  claniat  :  Qmij  mihi  det  te  Jrairem 
meum  sngewem  ubera^matris  meos?  Ut  qiiid  te 
fratrem  appello,  niiiiirum  eVpropler  paniiipalionem 
liuinanilaiis,  et  propler  gratiam  adoptionis,  qna  te 
ipsiim  fratrem  nominas  dicens  :  Jte^  nuntinte  fratri^ 


Veleri  Teslaroento   iiTyslcrialiier  facla  el  dicta,  in  ®  ''*'«  '"^"  (Maih,  xxviii),  el:  Quicunque  fecerit  volun» 


Novo  autem  realiler  cxbibita  legunlnr,  de  tna  naii 
vilate,  passione,  resurrectionc ,  ct  ascensione, 
scripta  docui  el  exposui,  cunclisque  legcnlibus  ct 
andienlibus  fructum  in  eis  fidei  et  bonx  operalionis 
osiendi. 

247  CAPLT  Ylll. 

Vers.  I.  —  Quis  mihi  det  te  fratrem  meum, 
sugentem  ubera  malris  mece,  ut  inceniam  te  foris  , 
et  deosculer,  et  jam  me  nemo  despkiat. 

Si  sensum  allegoricum  inspiciamus,  potest  vox 
ista  referri  ad  illos  sanctos,  qni  anle  advcntnm 
Dominl  magno  desidcrio  xstnabant  videre  qnod  a 
palriarcbis  ct  propbetis  din  pra»dictiim  noverant 
et  ipsi  in  spiritn  prxvidebanl  ruhiruin,  videlicet 
incarnalionem  Chrisii  per  quam  universalem  mnndi  ^ 
salulem  provenirc  non  dubilabant.  Dicat  crgo  aiili- 
qmis  illc  sanclorum  populusdesiderativo  loculionis 
inodo  :  Quis  mihi  det  te  fratrem  meum  sugeiilem 
ubera  matris  mea  :  fratremy  inqiiain,  meum  propier 
humaiix  carnis  susccplionem,  sivc  generis  cogtia- 
tioncm,  ^ugentem  ubera  malris  mea^t  Ii'>c  est  nalum 
ct  nulrliuin  in  synagoga  Jud;eoruni.  Et  qnaie  boc 
dcsiilerio?  ut  invenium  te,  inquit,  foris  et  deoscuter, 
boc  esi  ul  in  carne  lc  aperte  videam  el  ampleciar, 
qucm  in  diviirilalis  secreio  videre  non  possnm  :  et 
jam  me  nemo  despiciat^  iino  poiius  veneretur  ei  di- 
iigat  propier  spccialem  lam  geiierosoc  sobolis  de 
inca  cariic  nasceulis  nobilitatcm;  apprehendam  au 


tatem  Patris  mei,  ipse  meus  frater,  soror  et  mater 
est  (Matth,  xii).  Quis  ergo  mihi  det  te  fratrem  meum^ 
ut  meciim  sis,  et  inc<'.um  labores  per  coopcrairiccni 
graiiain, /6  dico  su(/e;irem,  boccstsugere  facicntem, 
ubera  matris  mea\  lloc  rnim  eo  loculionis  modo  di- 
clum  fil,  quo  el  nlio  loco  Scriptura  ulilnr  :  Ipse 
enim  postulat  pro  nobis  gemitibus  inenarrabilibus 
(Rom.  viii) :  postulat  dicens,  pro  co  quod  est  postu- 
lare  facieiis. 

Quae  auiem  snnt  ubera  matris  meo!,  et  cnjns  ma- 
tris  meae  ?  Profeclo  ti6era  matris  mete  dogmata  sunl 
sanctsc  Ecclesiae,  quac  ex  nirin^ique  Teslamenti 
paginis  mentis  mex  iufaniiam  iiutriunl,  el  in  robur 
virilis  inlelligentiic  produciini.  Uiqnid  vero  tan- 
loperc  10  mecum  esse  desidero?  ut  inveniam  te  fO" 
ris  et  deosculeT :  q\*ii^  est  boc?  Ubi  enim  lates 
quando  foris  non  es?  niinirum  in  nube  diei,  lioc  est 
in  obscuritate  et  sublilitaiespirilualis  inlelligenti;i*, 
qnam  poslquam  illnminatione  igiiis  tui,  id  cst  Spi- 
ritus  sancii,  acccpero,  profecio  lc  qui  intiis  hiiebas, 
foris  invcnio,  cuin  aulein  Ce  invenero,  (teosculor^ 
hoc  est  toiis  mcnlis  nic^  laceriis  aniplector,  quia 
tanlum  in  pcrceplo  inniiere  iiiioiJigeniix*  deleclor, 
ul  hbeai  cum  Pro|d)e(a  dicere  :  Quam  dufcia  fau^ 
cibus  meiseloquia  tua^  snper  mcl  et  faium  ori  meo! 
(Psal.  cxviii.) 

Jam  vcro  liiis  aniplexibiis  sic  lue  iiili;crcnleni  et 
sanclx  Scriplui';e  uiysleria   sapieiiter  eloqucntein. 


lem  et  ducam  in  domum  mntris  meiv,  qiiia  boc  tux»  D  "^'"^  "'^  despiciet,  qiiia,  siciit  Scriplnm  esi  :  Sa- 


dignalioni  placuil,  ut  in  sola  genle  Judxorum  car- 
iiis  tuccprxsenliam  exbibci-es  ct  niiraculorum  tno« 
riim  polenliam  denionstmres.  Ubi  ergo  me  docebis 
el  verbis  el  factis,  quid  in  ngiira,  qiiiJ  iii  vcritaie 
iulelligere  d  bcam  elquod  ipsc  sis  finis  pra^cepti  ad 
justiliam  omni  credeuti{Flom,  x).  bed  qiiautum  dot- 
triiKC  luu!  suavitateproiiciam!  Dabotibi  poculum  ex 
vino  condito,  qnia  qnasi  polabcris  deleclalione  Odei 
oi  rperaiionis  niex,  quatii  liJu  oircrain  ex  noininc 
Patris  ct  Filii  ct  Spirilus  saiicii,  et  virinie  fidei, 
spci  et  cbarilatis.  Sicnl  cnim  vinum  condiiiim  cx 
tribus  principalitcr  consiai,  boc  est  vino,  mellc, 
atqne  pigmcntis,  iia  mens  mea  cx  tuorum  doctrina 
iermopum  condilur  rnle  sunctx  Tiinitatis,  sivc,  ut 


piensimplebitur  benedictionibuset  viventesitlum  lau- 
dabmt  (Eccli.  xxxvii),  et  :  Snpiens  in  populo  hce- 
redilalfit  honorem,  et  nomen  illius  erit  vivens  in  ceter' 
num  (Ibid,);  et  iteruin  :  Os  prudentis  quaritur  in 
Ecclesia  ei  verba  illius  cogilabunt  in  cordibus  suis 
(Eccli,  xxi).  ^lemo  crgo  me  despiciet^  quia  andinnt 
quod  uiictio  lui  Spiritus  docet  me  de  omnibus 
(/  Jonn.  ii),  iino  cadenles  in  terruin  adoraverunt 
Dominum,  pronunliantes  quod  vere  Deus  iu  uobis 
sit  (/  Cor.  xiv). 

Vers.  2.  —  Apprehendam  te  et  ducam  ia  domussi 
mairis  mece,  Ibi  me  docebiSf  el  dabo  tibi  poculum  €M 
vino  conditOf  et  mustum  malurum  granatorum  meo- 
runu 


1245  WOLBERONIS  ABBATiS  S.  PANTALEONIS  COLOi 

248  Tnnliim  auiein  placel  li.-cc  cliiU^eilo  palalo  A  "num  perpcluiiin,  asiei 
cortlis  mei  ul  le  lioc  inodo  invenluin,  sola  ad  iiieain      me  circumdabit,  ade 


uUliiaiem  tenere  nolim ,  Terum  poiiiis,  apprehen- 
dens  ducam  te  in  domum  matri$  meat^  familiam  sci» 
Jicel  sancio:  Ecclesix,  ut  quoJ  ex  ina  gratia  inlel- 
ligo,  lioc  rralribus  meis  audire  etdiscere  cupientibus 
cum  benevoleniia  communlcem. 

Ibi  ergo  me  docebit^  quia  quo  plus  alios  doeuero, 
tanto  amplius  cum  c1s  disco  :  plus  enim  confert 
collatio,  quam  lcctio.  El  dabo  libi  poculum  cx  mno 
conditOf  quia  sic  docendo,  vel  conferendot  exponam 
ligurain  legis  cum  veriiate  et  gratia  Evangelii  sive 
sensum  historiciim  cuin  allegoria  ct  rooralilale 
ccndilum»  et  boc  poculum  libi  dabo»  quia  omi.ein 


I2U 

iri nm  foiaai 

t  ineos  in  sol 

tanl  oUivisct, 

extendereoon- 


sliidium  oonvertai ,  e 
atqiie  in  ea  quas  anle  sunt'lol 
pellal.  {PhiL  iii). 

250  Venim  quia  baec  agitspoiisiis,  qiil  piis  aniiri 
studiis  atque  profectibus  gaudet,  aique  ejus  devo- 
tionis  et  purae  intentionis  dulcedine  deleclaiur, 
adjuro  vos,  inqiiit,  /l/jof  Jeruialem^  eic. 

Vers.  -4.  —  Adjuro  roa,  filia  Jerutaiem^  fi^m- 
citetit,  neque  et>igilare  faciatit  dileciam^  donee  ip$M 
velit, 

Nolilc.  inquil,  filix  Jerusalem,.  dilecinni  a  lam 
iilUi  et  lioneslo  proposiio  suo  abdueere»  iliqua  re- 


hanc  scieutiain  ad.  tuum  bonorem  et  gratiam  coii-      ruiu  li-anseuiiliuin  cura,  importune  ei  suggerciido 
ferain.  vcslram  vel  sui  ipsius  necessilatem  circa  eileriora. 


Dabo  tibi  quoquc  mustum  malorum  granaierum 
meorum^  quia  dum  snncioruin  palieniiam,  e|  mul- 
liplicem  virlutnm  laborem  prxdico,  ipsa  quoqiie 
cieinpluin  laboris  et  palienliai  ipsorum  accipio, 
qii:c  tamen  omnia  uec  ipsorum,  iiec  mex  potentix, 
scd  lux  pietati  et  graiix  ascribo. 

Igitur  tanta  dilecli  mei  el  fratris  mei  praesentia,. 
mccumque  commoraiitis  dulcedine  et  graiii,qiuisi  ab 
omnihusmundi  biijus  voluptatibus  et  curis  abrepia» 
a<i  vos,  0  rilia*  Jcriisalem,  convertor,  et  quid  in  ine 
liabeam  proposilo  denuntio  quantave  ei  cbariiate 
robnereain  oslemlo.  Quid,  inquiuut,  boc  est?  L^eva, 
inquit,  ejut  snb  capile  meo. 


quae  non  permilluni  liberum  esseaiiimum  ad  appe- 
lenda  et  perfecte  conservanda  sanct»  coiilcinpla- 
lionis  olia,  sed  lioc  inagis  ejus  jiidicio  relinquite, 
qua;  ex  unctione  mei  Spiriius  doepiur  (/  J<Hut.  n); 
hanc  habete  discreiionem ,  ut  sciat  quando  sil 
i;iiie  nuiic  divinis  rebus  insislere,  nonc  vcstrae  infir^ 
uiiuti  condescendere.  Sive  dilectam  futnrain  nallo 
iiiodo  tuuitetit,  neque  evigilare  facialit^  coaipt^llenda 
minis  vel  promis&ionibns,  quia  Deiis  coacia  ser 
vilia  non  approbat,  quin  potius  eam  suae  relinquile 
voluDtali,  quia  scriptuni  est :  Volunlarie  Mcrificabo 
tibi  (PtaL  liii),  et,  Qui  tpoute  te  oferuui  Domiito,. 
benedicuntur  a  Domino  (Lev,  xiu) :  fiemo  auiem  «eiitr 


Vers.  3.  —  Lceva  ejut  tub  capite  meo^  et  aextera  Q  ad  me,  nid  Pater  qui  mitil  me^  traxefit  eum  {Joan. 


illiut  amplexabitur  me, 

Bona  eniui  omnia  icmporalia  ab  co  mihi  concessa 
amore  seleruorum  bonorum  postpono,  ipsa  vcro 
;rierna  tota  menie  concupisco.  el  ad  illa  pervenire 
lola  aniini  virtuie  propono.  Llcet  eniin  in  tinittra 
ejut  sint  divitiw  et  gloria  (Prov,  iii),  quanlum  ad 
uiilitalein  ct  pulchriiudinem  creaturx  qua  boino 
ad  cogniiionem  sui  Creatoris  duciiur,  ut  non  sit 
incxusabilis,  longitudo  tamen  dierum  in  drxtera 
ejut  est  (ibid.)^  non  quae  finiatur,  sed  qu;£  immu  • 
tabilitcr  in  sui  bcaliiudine  consistat. 

Livm  ergo  ejut  sub  capite  meo  eritt  sed  dextera 
ejus  amplexabitur  me,  quia  temporulium  memoria 
me  teneoit,  iion  tainen  ad  sui   delccialionem  ct 


vi).  Si  eniro  irahitur  venii,  si  non  venil  nou  Irahi- 
tur  :  ergo  iion  coiiipellalis  earo  donec  ipus  velii  i 
lunc  einm  aecepiabiie  Deo  erit  boni  operis  sacri- 
ficium,  si  bonx  voluniatis  condimento  fulcialur. 

Vos  auiem»  dileciissimx  sorores,  qoas  aliquan- 
tuluin  morosius  et  prolixlus  pars  Gantici  kujus  sua. 
niodiilalione  tenuit,  islam  quasi  exlreinam  in  depo- 
sitione  voceni  altendite,  considerantes  quam  acce- 
plum  Deo  et  dulce  sit  animx  iu  sanctae  convcrsa- 
tionis  proposilo  quiescere  ct  in  divina  conleinpla- 
tionis  siudio  dorinire ;  et  e  conlrario  quaio  pericu^ 
losiiin,  quamque  Doo  adversum,  de  hoc  vos  propo- 
siio  aliqiia  occasione  ahduccre,  el  ad  rcruni  tcin* 
puraliuni  ciiraiu  deiorqneie. 


LIBER  QUARTUS. 


251  ^^  lAntuni  parvitatis  mex  stu:iium  in 
hoc  prxcipuo  gcncrc  Gantici  apud  veslraiu  dilcc- 
tioneiu  profecisset,  ut  toto  spiritu  coucilaLe,  post 
posilis  teinporalium  curis  cum  Aposlolo  diccre  pos- 
setis :  Orabo  spiritUt  orabo  ei  virlute;  psallam  spiritu^ 
psatiam  et  viriute  ( 1  Cor.  xiv ),  mulluiu  profeclo 
cor  meum  exsultarct  in  Doniiiio,quia  nonparva  hxc 
niea  essel  gralulallo  dicere  cum  Aposlolo:  Caudium 
et  corona^mea  vos  estis  in  Domino  (PhiliiK  v).  Si 


D  cnim  ad  ino:Iu:n  cautaiionis  mcx,  ^am  anquaniu- 
luiu  rrondclis  in  Douiiiio,  beuc  collaudatrs  canli- 
ciiiu ,  qnia  hoc  nimiruni  est  laudiire  canlicum. 
canticuin  cxperiri  et  iiioduiu.  Qux  autem  vis  csl 
cantici  hiijus?  sccundum  nomeii  ejus  quod  diciiur 
Canticum  canticornm,  prxcellenlius  et  suliliniiQs 
ferre  inentem  ad  ainorem  sui  Gondiloris  et  perfecle 
ab  ea  deponere  quidquid  ad  hujusniodi  speculatio* 
iicin  cx  inundi  potest  rebus  obstnro.  Si  ergo  isiaiii 


12  S5 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  IV. 


fSlff 


aliqiiaiiliiliim  cxptrUe  fftHs,  (iical  vo!>is  conconlia  A  «a  vitioriiin  morlilicatioiics,  qiias  ex  sanclornm  Pn- 


et  liannonia  cariiis  H  spirilus  qiios  iiivicem  sil)!  non 
fidversari,  esl  piilcbre  cauere  et  recie  nioiltilari.  Si 
ancilla  servil  liberaD*  hoc  est,  si  caro  coiisentit 
rationi,  non  est  melior,  neqiie  siiavior  concenlu% 
qui  summxplaceat  Divinitati,  lioc  ncnipe  est  can- 
tare  canlicum  novum  ci  liiijusmodi  laus  est  in  Kc" 
clesia  tanctorum  (Ps/i/.  cxlix).  Siquidem  lau* 
Dei  est  pia  vita  et  cocvcrsatio  saiictonim,  quia  lioc 
suuin  tale  vivere  habent  ex  Dci  gratia  et  benigni- 
tnte  !  inde  Deus  laudandus  est,  non  ipse  homo, 
qiiia  non  hoc  est  opus  hominis,  sed  opus  Dci  ipsum 
hominem  jnstincnntis. 

Qiiideniin  esl  e//n/ic'iiit  nopiim^iiisi  vencrabilc  Novi 
Ttstamciili  mand.ttum  ?  Quid  esl  canticum  nooum 
cnntarc,  nisi  vetercm  hominem  exuere  et  novuin 
iiiduere?  Exuile^  iiiqi*it  ApostoluSt  veterem  hominemt 
el  induiie  novum  qui  secundum  Deum  creatus  eH  in 
JHititia  et  sanctitate  ( Ephes.  iv) :  ergo  justuin  ct 
sanctum  esse  profecto  est  canticum  novum  caiiiare» 
omnis  enim  sanctitatis  perfectio  ex  evangelicae 
iusiituiiouis  agnoscitur  instrumenlo.  Nam  cuin  lex 
dicnt :  Non  occidet^  Evangelium  docet  sine  causa  non 
irascendum;elcunilex  252d'<^^t  nonmxchanduin, 
Evangelium  docet,  nec  in  concupiscentia  peccandum 
(Exod,  XX ;  Matth.  v).  Talis  utique  saiictiiaiis 
pcrrcclio  nimirum  iiovi  canlici  est  inodulatio.  Iloc 
caiiiicum  novum  cantat  Ecclesia  sanctorum ,  et 
hiijusmodi  decantatione  frequeiiti  pervcnit  ad  de- 
cantaudum  Canticum  canticorum.  Quid  nempc  est  q 
Caniicum  cauticoruin  cantarc,  nisi  DoiuiDum  tota 
r/.ente,  tulaAiiimn,  tota  virlutediligcre?  Sicut  enim 
Canticum  canticorum  dicitur,  qtiod  omnia  alia  sua 
diguitate  superet  cantica,  ita  charitas  dici  polest 
>irtiis  viitutuiu,  quod  ouincs  sui  excellentia  supcrat 
virluies. 

Si  crgo  vos,  0  dilectx  sorores.  vere  et  sincere 
Doiiiinuiu  diligitis,  prorcclo  Canticum  canticorum 
canialis;  ct  quia  laus  est  in  Ecclesia  sanctorum^ 
in  vobis  cerle  laus  Dei  erit,  qiio;,  ut  eredimus,  £c- 
clcsia  saiictorum  estis.  Benedicite  ergo  Dominum 
iu  operibus  suis  et  cantnte  illi  in  canticis  labiorum 
vestrorum,  et  cyiharis  [Eccli.  xxxix).Quxcunquc  eiiiin 
iii  vobis  religioiiis  et  saiictitatis  insignia  sunt,  cjus 


trum  dehacvitasubtraciorumdicliset  scripiis,  sive 
gcsiis  didicit,  presentantiir,  quibus  ita  sensiis  siios 
interiiis  exleriusque  casligal,  ut  iii  anribus  Doinini 
Sab:)oth  dulci  modnlationc  caruisctSpiritiiscoiicor- 
diam  depriinat.  Diversilasautem  qiiaedam  vocum  ihi 
quodnmmododeiiolatur,  quandiu  aliomodomortiA- 
catio  super.bix,  nlio  modo  luxuri%,  alio  iracuridi» 
aiquealio  avaritiiengitur,  recte  pulcherriinaquadam 
harmonia  incns  Doiuiiio  Deo  suo  canticum  novum^ 
iino  Canticum  canticorum,  delectabiliter  pcrsonare 
videtur :  in  caniicis  ergo /afrtorum  ei  cytharis  canitiSt 
quando  et  voce  et  opere  Domiiio  Deo  vestrx  sancti* 
tatis  oOicium  impendiiis.  Si  ergo  ad  vocem  cantici 
hujus  meiis  vcstra  aru|uaiidiu  excitata  est,  ut  cre- 
dimus,  ad  amorem  ecclestis  sponsi,et  si  aurem  cordis 
promptam  habetis,  ad  hujusir.odi  concentum  magis 
ad  ea  quae  restant  vestra  nos  devolio  aniinubit. 
Neino  eniin  iuvito  audilori  libeiiler  rerert. 

Extremam  ergo  partem  qiiasi  finalem  hnjus  Can- 
tici  chordam  Spiritu  sancto  digitos  mentis  regcnie 
langerc  inclpiam  et  in  ea  totani  253  pronv.ssi 
tetrachordi  consonantiam,  Domiuo  adjuvante,  de-^ 
ponam. 

Vers.  5.  —  Qu(e  esi  ista  quos  ascendit  de  deserto^ 
deliciis  alJluens^  innixa  super  dilectum  suum  ?  Sub 
arbore  malo  iuscitavl  te ;  ibi  corruota  est  tnater  tua^ 
ibi  violata  est  genitrix  tua. 

Si  vocem  istam  Ecclesia:  adinirantis  de  conver- 
sione  Judjere  ascribaiiiY  absardum  non  erit ;  quia 
profecto  Tuit  mirandum  populum  durae  cervicis  et 
indomabilis  cordis  >  post  passiouein  Douiini  cui 
credere  inultis  signis  Divinitatem  ejus  attestantibus 
noluit,  quin  potiiis  post  multas  ei  illatas  injurias 
cruci  afllixit,  subito  prxdicantibus  apostolis  viam 
salutis  arripuisse  et  iiovx  legis  dugma  susce* 
pisse. 

Miratur  autem  et  non  sine  causa  quia  inagno- 
pere  attendit,  quod  de  deserto  ascendit^  qiiod  deH" 
ciis  affluenst  quod  ianixa  super  dilectum  ascendiL 
Desertum  enim  quoddain  Synngoga  Tuit  prop  er  in« 
fidelitatem  a  Deo  derclicta,  sicut  de  ca  per  pro- 
phetniii  coiniuinntur,  Et  derelinqnetur  ,   iiiqnieiis , 


prorectoopcrasuutyinquibuseuinbenedicitisqiiaiido  D  filiaSon  sicut  umbraculum  in  vinea  et  sicut  tugu- 


hxe  omnia  non   vestne  industria^  sed  eiiis  graliae 
nscrihitis. 

Undo  illi  cuntarc  debetis  in  canticis  labiorim  et 
cytltarist  ne  de  vobis  dicalur  :  Pojmlus  hic  me  labiis 
hvnoratf  corautem  illorum  longeeit  a  me  (ha,  xxix). 
Qiiid  enim est  caiitare  f'i  caniicis  tabiorumet  cytharis? 
Nonne  cum  Doininuni  laudat  vox  et  vita?  tiiuc  eaiiii 
bcuc  coucinunt  labia  et  cythara.  lucyihnraautem 
exleuduntur  chordx  de  mortuorum  auiiunlium  vis- 
ccribus  facta!,  qiix  ita  in  ligno  diverso  aptantur  niodo 
ut  diversam  roddant  vocem  secuiidiiui  tensioiiem  et 
mensurarum  diversitatein.  Quid  ergo  incythara,  nisi 
iiicns  jiistipot6stdesignari?iu  quaex  mortuorum  ani- 
nialiuin  visccribus  fact;eextcuduiiturchordae,quia  lu 


rium    in   cucumerurio,  sicut  civitas   qua:   vastatur 
{Barnch  vi)    El  Doiiiiiius  iu  Evaugelio :  lielinquetur^  . 
inquit,  vobis  domus  vestra  deserta  (Matth.  xxiii). 
De  hoc  ergo  deserio  Judxa,  quando  credidit,  per  , 
fideiii  ascendiif  quia  de  illo  valloso  et  infirino  car- 
nalis  observautia!  iiitellectu  ad  spiritualem  et  su- 
bliuiem  evaiigelicx   institutionis  formam  trmisiviu 
Asceiidere  autein  non  potuit  nisi  deliciis  offluens^  quia 
ad  illaiu  novas  iutdligentije  et  Kratiae  sublimitateiii  . 
perveiiire  iion  |K>tuit,  nUi  per  virtutum   alDuen- 
tiam,  et  sanctac  charia  is  abundantiam.  Sed  his 
virtutum  deliciis  afiluere  oou  potuit,  nist  super  di- 
lectum  saucto:  Eccksiae,  lioc  est  Christuiu  inniie- . 
retur,  qiiia  sinc  cooperantc  ejus  gratia,  nulla  po«  -. 


|927  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  i22>? 

Rtverlimini  ad  me  ^   el  ego  reverlar  ad  vos.  (Jlfl- ^  conconl-a  diionim  TcslamenJoriiin,  qiiibus  qiioli«lic 


tach.  v).  Undc  cl  coruni  coiivers''oni  congaudeus 
dicil  Ecdesiae:  Quid  videbis  in  Salamite,  nisi  choros 
castrorum  ?  In  chorih  quippe  concordilcr  rcsonan- 
lia  niclodix  aliernalio  osleiidiuir ;  in  caslris  vcio 
bellaiorum  socicias  pro  luilionc  colligiUir.  Quil 
crgo  sunl  c/iori  i-aj/rorMm  ,  iiisi  laudes  bcll.aorum? 
el  csl  sensus :  Qui^  Siilaniitis  isla  de  caplivitale, 
sub  qua  pcr  230  culpum  dclincbatur ,  ad  ine 
convcrsa  csl,  lantaui  ci  Iil)erialis  et  sccurilalis 
gratiam  conferam,  ul  nibil  aliud  in  ea,  o  dilecia, 
videre  et  mirari  debcas,  quam  pro  devictis  ac  de- 
pressis  vitiorum  molibus,  cl  concessis  virtuluin 
piofcctibus  Ixias  graliarum  adiones  et  quoiidiana 
latidum  prxconia. 


sancla  Ecclesia,  vel  qiia*vis  saiicia  aniira  iiis  rui- 
lur,  magnuin  ei  coiireninl  tutamcntum  ct  orna- 
lucnlum  ;  tulamenluin  231  quidcin  contr:i  perver- 
"silates  b.xreiicoruin,  ornamcntuin  autem  propter 
decorem  el  pulcbiitudincm  sensnumcl  eloquiorum, 
sive  quae  in  ea  cclebrai.tur  virtuicm  sacramento- 
rirm,  et  bonesta:cm  ordinnm  ecclesiaslicoru!n. 

Quis  vcro  csl  iste  arlifcx,  cujtis  manu  isl.i  mo- 
nilia,  boc  est  Teslamenla  ,  fabricaui  suiit,  nisi 
otnnipoiens  Deus,  cujus  volunlale,  polcslate,  ope- 
ralione  bxc  boncste  composila ,  uiililer  exposita, 
feliciler  suiilsuscepta?  Quare  dignilas  borum  Tes- 
lamcnloruin  valde  esl  commendabilis,  quando  tali 
sunl  auctore  consliluta,  ciijus  artiricium  non  esi 


Jap)  quasi  in  uiinm  conjunctis  duobus  pariclibus,  ^  bumanum,  sed  divinuin,  non  inventum,  sed  volun- 


cx  advcrso  vcnientibus  Judaico  videliccl  atquc 
gcMiiili  populo,  quibus  oslcndil  totam  univcrsalem 
toiisiare  Ecdesiam,  d  rigilur  rursus  in  laudem 
ipsius,  ul  pra?dicel  in  uno  corporc  taii  divcrsas 
siix  dignalionis  gra  ias  iiisigniter  consiilulas,  61  ob 
boc  jusle  cl  digne  sibi  graliarum  acliones  persol- 
veiidas.  Dicil  ergo:  Quam  pulchri  suni  gressustuiin 
catceamentis^  fHia  principis  ! 

Qiiid  pcr  gressus^  nisi  aclionum  cursus  cxpriini- 
lur?  quid  per  calceamenta^  quae  ex  mortuoruni 
animaliuin  pellibus  fiunt,  nisi  prxcedenlium  pa- 
Iruui,  el  ex  bac  vita  subtraclorum  exempla  signan* 
lur?  sicui  cnim  calceameniis  pedes  tuenlur,  ila 
sanciorum  palrum  exeniplis  inorcs  eos  sequenliuni 
defendui:lnr.  ^ 

Quae  vcro  filia  principis^  nisi  aut  Ecclesia,  aut 
saiicia  quxlibet  anima  illi  per  adoplionis  graliain 
dedita,qui  es'  princeps  reguui  tcrra;?  Pulcbros 
ergo  gressus  babet  Ecclesia,  sive  sancla  quaelibel 
nnima  in  calceamenlis,  qula  pulcbros  cl  rcvercndos 
b.ibet  acUis  cx  sanctorum  palrum  gcstis  ct  docu- 
iiicnlis.  Quare  iion  inconvcnientcr  subjungil  : 
Junclura  [eminnm  tuarum  sicul  monilia  quie  (abri' 
cata  sunt  manu  artificis. 

^cr  juncturam  feminum  concordia  duorum  Tcsla- 
mentorum  accipiuir,  qnia  lam  anqualilcr  junguuiur 
Yeius  et  Novuin  Tesiaincntuin,  ul  qiiod  unum  an- 
nunlial  in  figura,  hoc  aiiud  repraesentel  in  vcrilate. 


larium  el  polcstativuin,  omma  cnim  qna:cunque 
volnit  fecit  (PsaL  xiii),  semperque  cjus  vcllc,  fuii 
cliaiii  ejus  fecissc. 

Oinnoin  crgo  decorem  el  pulcbritudinem  interio- 
ris  bominis  sui  sancta  Ecclesia,  sivc  quxlibet 
sancta  anima  ex  istorum  Tcslameniorum  conside- 
ratioiie  colligil,  quid  credcndum,  quid  spcrandum, 
quid  amandum  necessariu  sibi  ulilitas  proponai. 
Unde  vero  junctura  feminum  ejus ,  a  sponso  laii- 
dalur?  quia  concordia  duorum  Teslamcnloruui, 
sive  duoruin  popuioruin,  sivc  gemiiix  cbariialis 
maximam  et  tolaro  bcne  vlvcndi  constitiiunt  rcgu- 
lam,  et  ceriissiroam  pro  conservaia  rcgula  repo- 
nunt  reinuneralionis  gloriam ;  cl  bciic  junciuram 
iitn  femorum,  sed  feminum  dixil,  quia  cx  his 
concipilur,  nascilur  el  proOcil  omnis  ^^anciac  Ecclc- 
siae,  vcl  cujublibct  fidelis  animac  hcuicslas  el  uli- 
lilas. 

Vers.  2.  —  IJmbiHcus  tuus  sicut  cratcr  tornati' 
lis;  nunquam  indigens  jyoculis.  Venler  tuus  sicul 
acervus  tritici  vatiutus  liliis. 

Unibilicus  vcnlris  medilullium  esl :  quid  ergo  esl 
umbilicus  Ecclesi»,  nisi  sancti  prxdicalores  et  do- 
clores,  qni  in  medio  populi  versaniur  euindom  po- 
pulum  sibi  colligenles  doctrina  cl  operalionc?  Sicut 
enim  iimbilico  oinnia  adliacrent  viscera ,  ita  popo- 
liis  suis  adbacrct  praedicatoribus  ,  ad  eoruin  vcrba 
el  cxempla  sempcr  quas*  ad  quoddam  rocdiluHiiiin 


Sed  quid  est  quod  ba*c lestainenta  monilibus  coni-  ^  ciica  se  positum  respiciens,  ut  in  eoriim  moribiis 


parantur?  Monile  eniin  componilur  cx  auro  ctar- 
gcnlo  pretiosisque  lapidibus,  et  iu  pectore  mairo- 
iiarum  ponitur,  ul  sil  eis  et  pro  inunimeiito  cl  pro 
ornamcnlo.  Ctrunique  autem  Testanientuin  conslrii- 
ctum  cst  ex  divini  sensus  fulgore  ei  cloquii  iiilore 
quasi  cx  auro  el  argenlo,  diversarum  quoque  vir- 
lu.uni  pnpdicamcntis ,  qnasi  quibusdam  preliosis 
gcnimis.  Et  sicul  niatronarum  pcctus  inonilc  mu- 
nil  cl  ornat»  ila  ulrumque  Testanientiiin  sanc  ae 
Ecclcsix,  sive  cujusque  sancue  aniinae  pcclus  spi- 
riiualiier  inunil  ei  ornal,  munit  quidero  a  vl« 
lorum  bosiiiitate,  ornat  vero  viruiium  pulcbra 
variclale. 
Juucura  ergo  feminum  cju$^  $IUut  mQuiUa,  quia 


cl  bcrmonibus  firinaincnlum  sibi  qiioddain  beiie  vi« 
vendi  consliluuU 

Scd  isle  uinbiliciis  sicut  crater  tornatihs  dicitur, 
quia  ut  supciflua  cl  ina^qualia  inoruni  resecenlt 
sancii  doclores  seinper  ad  idcin  versanliir,  qii;indo 
pro  lioc  adipisccndo  quod  seniper  esl  iniiniilalHle 
cl  idcm  iu  sui  qualilate  perseveral,  curriini,  l»bo- 
raiit,  cl  alios  secuin  irabcre  feslinnnt.  Qui  craier 
nunquam  indigere  poculis  dicitur^  quia  iidem  pne* 
dicalores  sein|>er  abiindant  divinoruin  232  sen- 
tcniiis  eloquioruin ,  quibus  61  ipsi  per  gratiam 
sancli  Spirilus  debriaiilur  el  silibunda  populoniiii 
pectora  sufficienter  reficere  siudenU 

Alio  quoque  inodo,  sl  ad  cujnsqiie  fidelis  aniniani 


im  COMMENT.  liN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III.  KJO 

inieotlimttS,  spirilualiier  umbiltcus   mentis  sancla  j^      Sed  iste  acerru$  triiici  mllalut  iitiis  diciiur»  quia 


dici  charilts  pomt,  qa»  yeluti  in  centro  qumlam 
posita,  omnes  quasl  per  circiitnrereniiam  virtates 
lingil,  quia  duin  nulla  virtus  siue  cliarilaie  esse 
potest,  omiies  profecto  virtules  ad  eam  r^spicientes 
qiiasi  cbaritatis  appendices  esse  videntur. 

Sed  quomodo  bsec  dicitur  crater  /ornrvli/ii  fApo- 
Stolus  dicit,  quia  finii  pracepti  charilas  adJHSiiiiam 
omni  eredenli  (I  Tim.  i),  ergo,  oinnis  perfectio  in 
cbaritate  consistil,quia  est  tornatiUs,  nibil  rn  se  su- 
perfluitalis  el  obstanlis  vitlt  rctinens ,  alque  ideo 
perfccla  et  plana ,  perfecla  quippe  charitas  foras 
mittit  limnremf  quia  timor  non  est  in  charilate 
{I  Joan.  iv).  Isla  etenim  perfcciio  litiis  est  prx- 
cepti,  id  est  consuminalio,  ut  dieii  propbeia,  verbum 


pcr  recia  fidei  odorcm  el  peccalorum  coiifessioneni 
multain  proflcit  ad  aciernae  vilae  candorem  ,  in  lilit 
enim  estel  odor  et  caiidor  et  mcdicina  :  odor  eniui 
est  in  fido  et  operalione,  medicina  in  peccatoraiu 
cpnfessione,  candor  in  vilae  aeternae  relributione. 

Vers.  3.  —  Duo  ubera  tua  sicut  duo  hinnuli  ge- 
melli  caprece, 

Per  duo  ubera  non  absurdc  accipi  possunl  d:io 
cbaritatis  pneccpta,  pcr  quae  anima  ciijnsquc  fidclis 
per  lcneritadtnem  ititimi  laclis  nulrilur  ct  iii  spi- 
ritiialis  exerctlii  robiir  perducilur  ,  ul  possit  cuiii 
Aposiolo  dicere  :  Omriia  possumin  eoqui  me  confor- 
tat  (Phitipp.  iv) ;  nam  fortis  est  ut  mors  ditectio 
(Cant.  viii) ;  ci  a  cbarimic  nulla  sanctos  separat  tri- 


consummatum  quod  feclt  Doininus  super  terram  B  bulaiio  (Rom,  viii).  Pcr  banc  enim  eunt  de  tiriute 


(lsa.\\  Rom,  ix). 

Uitomodo  auiem  nunquamindigens  poculis  f  misio 
pleni  dicebanlur  aposloli  quando  Spiritu  saucto , 
lioc  esi  igne  divinae  cbarilatis  ardebant :  ebrii  enim 
eranl  poculo  ilio  caiicis  spirilualis,  de  quo  dicit 
Psalmisla  c  Et  calix  meus  inebrians  quam  prceclarus 
f jl  /  (Psal,  xxu.)  Qui  ergo  divina  cbariiate  rep!en- 
t«r,  quomodo  non  semper  illo  indcficlenti  Spiritus 
sancii  madent»  et  calent  poculo?  Econtra  lerra 
sili  arere  dicitur,  quae  divinx  cbaritaiis  infusione 
non  respergilur:  unde  Dominus  bac  siti  arenlibus 
clamat,  diccns  :  Qui  sitit  veniat  ad  me  et  bibat^  et 
de  ventre  ejus  ftuent  aqnce  viva  (Joan.  vii).  Igiturcra' 
Ur  iUi  tomatHis  nunquam  indiget  poculOf  quia  per 


in  virtutem  (Psat.  lxxxiii)  :  unde  et  recte  ipsecba- 
ritatis  prxccpta  duobus  gemeltis  hinnulis  caprece 
quae  naturaliter  semper  alia  peiit  comparaniur. 

Sed  quare  gemetlis  ?  nimirum  propter  ipsius  ge- 
roinae  cbaritatis,  Dei  videlicet  et  proximi,  concor- 
diam  et  unitatem,  quia  lia  insimulin  menle  s:inc(o- 
rum  concipiuniur  et  crescunt,  ut  neutra  possit 
esse  piior  aliera,  sed  cum  dillgit  Deum,  diligit  et 
proximum  et  cum  diligit  proximuro,  diligit  Deiim." 
Utrumque  enim  alterius  et  probalivum ,  quia  siciil 
dicil  Joannes  :  Qui  dicit  se  diligere  Deum  et  non 
dtligit  fratrem  suum  mendaxest  (IJoan.  iv)  :  atque 
Ideo  isia  duo  cbaritatis  praecepia  quasi  duo  gemelli 
sunt  capre» ,  quia  ct  uno  geruntur  loco  et  teni- 


feeta  ciHiritaLS  nunquam  eget  rore  coelesii,  et  illius  ^  pore,  et  semper  ad  altiora  quotidiano  tirtutum  pro 
summi  boni  desiderku  Quia  vero  sunt  in  Ecclesia      ficiuiii  incremenio 


praelati  et  subjecti,  forles  ei  inflrroi ,  prudentes  et 
simpiices,  postquam  in  praelalonim  tirtutibos  Cbri- 
stus  Ecciesiam  suaro  laudavit ,  subdil  quoque  lau- 
diibile  teslimonium  ex  obedieniia  et  disciplliia  sub- 
jectoruiu,  venter  tuus^  inquiens ,  sieut  acervus  lrt-> 
ftct.  Quia  eniro  venter  pars  est  corporis  fragilis  et 
mollis,  perventrem  fragililas  subjectoruroy^qui  non« 
duin  perfcctlonem  inagistrorum  consequi  possunl, 
dcsigitaiur ;  sed  quia  et  ipsi  quoque  ad  Ecrlesiani 
peninent,  et  de  sorte  sant  eleciorum ,  quos  ille 
summDS  Paler  familias  triiicum  suu*n  appeilat ,  et 
iu  borreom  suum  congregari  jubet»  non  incongrue 


Slve  ,  duo  ubera  duo  sunt  Testarocnla  quibas 
sancta  Ecclesla  quoiidie  ad  pietaiis  enuiritur  opera, 
quod  etiam  suiit  qnasi  duo  hinnuli  gemelli  caprew^ 
quia  iia  unuro  sunt  signiilcans  ct  significalum ,  ut 
quamvis  iion  ano  fuerint  tempore  in  exbibilione , 
uno  tamen  sint  lempore  in  signincaiione  et  laiita 
est  ifisorum  Testamentorum  majcsias,  at  de  ets  dis- 
puiautibus  sempcr  mnjor  et  allior  occurrat  subtili- 
tas. 

234  Vers.  4.— Co//um  tutim  sicut  turris  eburnea : 
oculi  tui  stcut  piscince  in  Hesebon^  quce  sunt  in  porta 
filiw  multitudinis,  Nasus  tuus  sicut  turris  Libani , 


acervo  tritici  comparalur.  Acervus  autem  inferius  j^  quw  respicit  contra  Damascum. 


dilatatur,  superius  acuiiur,  loia  vero  cpngeries  e^l 
grauorum»  quasi  inviccm  sc  complecicniium  et  por- 
tantium  collalio. 

233  Q"'^  ^''SO  i^cc  ticervum  tritici,  nisi  uiulii- 
todo  Adcilnm  praclalis  obedicnlium  exprimilur,  qiii 
quamvis  per  infirmilatem  caruis  et  luras  rcruiu 
saeculariumy  circa  latain  et  spaciosam  viiiin  aliqiian- 
tulum  deprimanlur,  lamen  per  obedienlium  et  bu- 
iiiililaleiKj  fralernani  qiioqae  cbaritatem  fide  el 
spe  ad  snperun  erigantur?  naro  invicero  se  coin- 
plecieiites  et  adjuv^nies,  atque  infirmitniet  morum 
et  corponim  lolerantes  imjilent  illad  Apostolij 
Alter  alterivs  onera  portate^  et  sic  adimplebitis  legem 
Christi  (Cat.  vi). 


Quia  per  colli  fislulam  vox  egreditur,  et  cibus 
vcniri  ntiiiislrafur,  recte  per  cottum  sancli  praedi- 
tatores  designantur,  qui  per  praedicalionis  offlcium 
conservis  minlstrant  cibaria  doctrinarum.  SeJ  con- 
sideraiidum  quare  dicatur  turris^  ct  quare  eburnea. 
Turris,  iiide  primo,  quia  praedicalio  sanctorum  nlla 
csi  propier  sensus  sublimiiatero ;  deinde  quia  ex 
alia  mentis  speculatione,  vclini  ex  quadam  turri, 
adventus  bostis  prospicllur,  ut  eorum  insidiae  pne- 
cnveanlur,  et  baec  mentis  speculaiio  ex  sanciorum 
siimitur  doctriua  prxdicatoriim  :  eburnea  pro- 
pter  candorem  inierins  rcfulgeniis  sapicnliae; 
castani  vero  pronHntiaiioiiem  exterias  resonanris 
doqueiitiaPy  sicul  in  Psalmo  canitur,  qnia  etoquia 


1251  WOLBERONrS  ABBAKS 

Domitti  casta  el  prwceptum  Domini  lucidumf  illn' 
minans  ocutos  (Psal.  wiii). 

Collum  ergo  sanclac  Ccclesiae,  sive  sanctx  ciijus- 
quc  aniinx,  csl  sicul  turris  eburnea,  quia  illius  prx- 
(licalio  alla,  et  Gniia,  el  pulclira  esl,  el  duiu  uien- 
tcm  nd  Deuin  erigit,  ab  lioslium  insidiis  defeiidil, 
ai(|ue  nulia  lixreticx  pravilatis  luacula  corrumpi 
pennittil;  econtra  Synagoga  perproplietam  dicilur 
lurris^^ebulosa^Mich.iv),  quiaobscurael  iuvoliitacsl 
cariiali  Judxoruin  scientia,  qnx  quidem  lurris  esl, 
pioplersubliiniumsacrainentoruiu  quae  in  ea  legun* 
tur  cor.tiiicnliam ,  sed  nebulosa  propter  carnalcm 
solius  iiilolligentiam  lilierx.  Oculi  lui  sicut  piscinoi 
in  Hesebon^  quw  sunt  in  porta  fHiK  muliitudinis. 

OcuH  sancto!  Ecclcsix,  sive  potius  cujusque  fide- 
lis  aninnT,  non  incoiivcnienier  accipi  possunt  diue 
iu  nieiiie  quasi  iii  capile  considerationes  deilra  Ix- 
vaquc  intendentes,  videlicel  ad  parviiaiem  el  mise- 
riain  teinporalis  vitx,  ad  aetcrnilatem  et  relicilaiein 
perpelua^  el  iiicommutabilis  vit^. 

Qiix  r*  cte  dicuiitur  quasi  piscinoi  in  Hesebon  , 
qiiod  inierprclatur  cingulum  mmoris,  quia  profccto 
ex  nioeiore  ei  tristitia  peccatorum,  sive  ex  deside- 
rio  ocicrnorum  bonorum  proQuunt  per  compunctio- 
nem  veiuti  piscina:  ronles  lacrymarum.  Istas  siqui- 
dcm  piscinae  profluiint  ex  duplici  compunctione  » 
^iiae  n.isciiniur  ex  istorum  duorum  oculorum  consi- 
dvTalione ,  quia  dum  niens  futura  supplicia  pensal, 
£1  suoruin  retniniscitur  nialorum  ,  ad  poenitenliam 
coiitpuiigitiir,  qiiasi  ex  altera  piscina  irrigatur. 

Sed  isiae  piscinas  sunt  in  Hesebon,  quia  ex  hac 
geniina  conipuiictione,  ex  una  parte  poeuitentia?,  ex 
altera  dil.**tiouis  cingUur  moerore,  ul  ei  ad  priora 
vitia  ex  ruturorum  inaloruni  rccordatione  noii  de- 
Piialy  et  ad  ^35  virtutuni  sludia  ex  ruturorum 
Imnoruin  desiderio  se  furtiter  stringai,  Domini- 
ciim  prxceptum  adiuiplens  :  Smt  lumbi  vestri  praS" 
cincii  (Luc,  xii). 

Piscinas  autein  ista;  dicuntur  csse  in  porta  fiVm 
multitudinis,  Sed  qtix  est  ista  porta?  nimirum  Qxw 
tus  viix  hiijuset  Introilus  vitae  futurae  ;  unde  dici- 
lur  in  Psalino  de  viro  beato  :  Non  ccnfundetur  lum 
toquelur  inimicis  suis  in  porta  {Psal,  cxxvi)  :  nulla 
quippe  confusioeril  virosaucto  in  exilu  hujusvitae, 
cuin  ei  pars  adversa  obstare  et  nocere  voluerit, 
quia  illi  iii  vita  stia  servivit  jn  quo  nihil  suum  prin- 
ccps  inundi  hujus  iuvenit. 

Qiiac  est  auteni  fijia  multitudinis,  cujus  illa  porta 
dicitur  esse,  nisi  sancta  cujusque  fidelis  aninia  ,  ii- 
liiis  viJelicet  multiiudinis  filia,  cujus  erat  cor  unum 
ei  anima  una  ^Act,  iv)  ?  Quae  tunc  quid^m  in  terris 
rudis  eratet  primitiva  Ecclesia,  sed  illlus  praefigu- 
rabat  unitatem,  qii«  nunc  in  codUs  vera  et  perfecta 
concordia,  cum  Christo  regnal  per  iiieflabilein  et 
Iniinutabilem  chariiatein. 

Iltijus  iiimirum  muliitudinis  filia  piscinas  lllas  ge- 
niina:  coiiipunciionis  in  sua  habcl  porta,  quia  per 
-pocuiienliani  praeteriioruin  maloruin,  et  des:derium 
ftiiUDruni  bonorum  confldciiter  ct  rdiciter  de  hac 


S.  PANTA^.EONIS  COLON.  4i52 

\  vila  cxiens  iulrat  rcgiia  ca^Iurum.  Piilchrc  crgo 
oculi  Ecclesiae  sive  sanclak  animae  diciintur  esss 
veluti  piscince  in  Hesebon  qucesunt  inporia  fiUce  mui- 
liiudinis,  quia  duin  ex  peccatorum  recordatione, 
vcl  ex  aeterii^e  vitae  amore,  per  geminam  compuu- 
ciioi.ein  n^adent  laciyinaruni  roiitc,  introitum  sibi 
regni  caicstis  apcriunt  in  exitu  vitae. 

Alilcr  ociili  Ecclesiac  possunt  non  inconTenienter 
dici  provisores  et  doctores  cjusdem,  quibus  ista  si- 
inililudo  quoqiie  aptari  poieU,  ut  sicut  piscinas  in 
Hesebon  civiiatein  cingunt  et  inuiiiunt ,  ita  isii 
cingunt  ct  inuniunt  Ecclcsiam  cingulo  moeroris, 
qood  ilesebon  inlerpretatur,  diim  sua  doctrina  cl 
pracdicaiione  quasi  quodam  salutari  ronte  provocanl 
ad  coinpiinctionem,    ad    conressioiiem ,  ad   satis- 

B  factionem,  dicentes  illud  evangelicum  :  Poenitentiam 
agitet  appropinquabit  enim  regnum  axlorum  (Matih. 
iu).  Pceuilentia  quippe  recle  dici  potest  cinguluin 
mwroris,  quia^  sic  undique  cingi  el  munih  debet 
vita  poenitentjs,  ut  et  commissa  lugeat,  el  lugenda 
ulterius  non  aJmiltat.  En  namque  vera  poeniten- 
lia  est  qua  sic  rctroacta  pcccata  conspiciunlur  ,  ut 
futura  timeantur  habeatqiie  moQrorera  ex  praeler- 
itis,  tiinorcm  exfuiuris.  Sed  quia  tiinor  isle  poenam 
habct  duin  ex  recordaiione  praeteritoruni  et  timore 
futurorum  moerorem  animi  contrahit ,  rccte  pocui- 
lens  cingulo  niocroris  vitam  constriiigil. 

Scd  piuinoi  istae  in  Hesebon  sunt  fn  236  porta 
filias  multitudinis  :  qiuc  autem  est  filia  muUiludiiiis» 
vclquae  est  ista  multitudu?  Nonne  sanctam  Eccle- 
siaiii  gcnuerunt  apostoli,  ct  eoruin  siicccssores, 
aposiolici  viri  ?  Quorum  dignitatem  iiilueiis  Psal- 
niisla,  iVi/fiis,  in«|uit,  honorati  sunt  amicitui^  Deus, 
nimis  confortatus  est  principatus  eorum  (Psat. 
cxxxviii) ;  quos  non  paucos,  sed  inultos  fuisse  con- 
siderans,  Dinumerabo^  inquii,  eos  et  super  arenam 
multiplicabun  ur  (ibid,)  Hujus  ergo  multitudinis  fitia 
est  sancta  Ecclesia,  quain  ,  ut  dixiinus,  sua  genue- 
runt  doctrina,  qiios  habet  |;orlam,  discretionis  vide- 
licet  januani,  perquam  di.scernit  quos  vel  qiules  ia 
suo  corpore  repellal.  Nam  cum  semper  iritico  niisu 
sint  zizania,  bonos  quidem  sibi  quasi  duL  es  ciboi 
incorporat,  malos  vero  vcluti  inalos  humores  in 
corpore  suo  loleral,  hrereticos  vero  quasi  vciienuiD 

0  mortiferuni  a  se  prorsus  alienai. 

In  hac  ergo  discrctionis  porta  stant  quotidiepro- 
visores  sive  doctorcs  sanclx  Ecclesixs  quasi  quidaai 
oculi  in  capite  discernere  sciunt  per  spiriiuin  sa- 
picnti»,  qoi  pcrtineant,  vel  non  perlineanl  ad  corpiis 
Ecclesia; ,  qui  pisccs  eligendi  quive  rejicieiidt  siui 
iii  ultiinx  stationis  littore  :  deniqiie  fldclibus  ap«T« 
las  vitae  januas  ostendiinl,  peccatoribus  vero  poeni- 
lcnt.bus  clausas  aperiuniy  porro  impiisei  iiou  |hb< 
nitentibus  aelernaliter  clauduiii, 

Sive  porta  fHia:  multitudinis  fides  diciUir »  qo2 
e:>t  initium  el  quasi  quiJain  introltus  ad  vidia 
saluiis,  sine  qua  inipossibile  est  placerc  Deo  (Hebr. 
xi),  qiiam  priina  fronte  proponunt  sancli  doclores 
viam  vilx  quaTcniibus  ,  et  ad  coelestcm  palriam 


C.:. 


,o33  COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  -  LIB.  111.  *25l 

J,W.rec«iplenr.bu»;  quh  prinm  debel  qms.,ue  A  suam  morliflcan.lo .  com  viliis  el  concupiscenlUs. 
'  -        -  givc  ipsam  c^rnem,   si  nccesse  fueril,  pro  Clinslo 

pcrsecuiionilius  offereudo,  prcliosam  Deo  purpuraiii 


recle  credcre  ,  ac  dcinde  rccle  credcns  bene  opc- 


ran. 

Sed  quia  porfflni  isiam  fili(v  muUUudmh  diximus 
diicrelionis  graliam,  qua  sancli  provisores  ci  do- 
riores  Ecclesiac  vel  poeniienies  admillcre,  vd  iion 
pcenileiites  cxcludere  sciunl,  qualis  ipa  discrclio 
iil  vel  cssedelieat,  subdilur,  cum  dicilur:  i^Tasiis  luns 
MicHt  turrlt  Libanij  ctc. 

Per  misum  quippe  qtio  odores  foetoresque  disccr- 
niinus,  sanctorumdiscrcliodesignatur  pcrquam  no- 
runl  disrernere  odores  virlulum  ,  foelorcsque  viiio- 
riiiu,  til  iiilcHigant  qiiid  cligere  ct  quid  rcprohare 
deltcanl.  Qui  nimirum  nasus  sicut  turris  Libani  csse 


conlisel  corporis  marlyiio  Siicriflcanles. 

Possumus  et  alionMxlo  banc  orationis  parllculam 
ipsi  capili  Ecclesia»,  hoc  est  Doinino  Jesu  Chrislo, 
aptare,  ui  vidclicct  ex  persona  sua  ciuem  EcclesiiC 
S|K)nsx  su!w  seipsum  inducal  loquenlcra :  Caput 
tnum  sicul  Csarmelus^elcomcccapilistmsicut  purpura 
r^gh  jurtcta  canatibus,  Ego,  inquit,  o  sponsa  ,  qui 
diror  et  sum  capul  tiium,  niouli  Carmclo,  propter 
allitudiue.il  el  nominis  inlcrpretaliouem,  comparari 
possuin;  quin  cum  siui  bouum  gcncralissimuni, 
niliil  csl  quod  mea  nalura  cxcelleniiiis  csse  possil 
seciindum  diviiiiialcm,  porro  secundum  bumanita- 
dicllur,  quia   videlicct   pn.posiiorum  discrctio  ^l  B  4^0,  938  nihil  vila  el conversalione  mca  sa.ictius. 


nninii;!  sciiiper  dehet  esse  ex  circumspcctione,  et  in 
nhiiudine  seinper  vila:  cousistcre,  id  est ,  iii  valle 
iiiftrmi  opcris  non  jacerc.  Siciit  eniui  turris  in  moH- 
lcm  idcirco  ad  speculum  ponilur,  ut  bosles  qui  ve* 
iiiuiit  loiigius  vidcaniur,  sic  prxdicaioris  vila  sem- 
pcr  iii  ailo  dehet  fixa  pcrinanere,  ut  more  narium 
discernal  fociorcs  237  vitiorum,  odorcsqiie  vir- 
fuliim,  incursus  malignorum  spirituum  longe  pro- 
spiciat,  ct  commissas  sihi  animas  per  suam  prti- 
(lcntiam  caiitas  reddat.  El  quia  ipsa  discrclio  matcr 
%irluium  esse  dicitur,  rccle  lurri  Libani  qui  can- 
didniionem  soiiat  comparaliir  ,  qualenus  pcr  eam 
amiiium  virtutum  pulchriludocustodiri  rnlelligatur. 
Scd  hxc  turris  contra  D:nnascHm  respiccre  dici- 


lur,  qiiia  sanctorum  vita  contra  vilioriim  lcntamenta  C       .^  conatur 


et  in  nica  docirina  vera  ei  perfecla  cordis  circuin- 
cisio  discitiir ,  atque  omnis  noea  praedicatio  vcre 
qtiasi  mollis  Quvius  dccurrit,  ut  audientium  mcntes 
sui  salubrilate  refliint,  el  ad  honi  opcris  studia  inror- 
mct.  IIiijus  cflpi(i«  tuicomw,  mei  suntapostoli,  cacteii 
quoqiie  inei  sancti,  qui  inihi  charitale,  sicut  coni« 
capiii  adhacrent,  quibus  purpura  hene  congruit,  quia 
sicut  piirpura  qtiae  vicinior  canalibus  est,  inelius 
tingitur,  Ita  illoruni  irens  qme  magis  meis  Ycl  meo- 
nim  propbciarum  verhis  ei  instilulionibus  vicina 
cflicilur,  eo  mngis  ad  ainorcm  inei  virtule  acccndi- 
tur,  ct  in  tahernaculo  meo,hoc  est  in  Ecciesia  mea, 
preiiosa  et  regalis  purpura^  coccus  scilicet  his  tiu- 
ctus  {Kxod,  xxviii)  Dci  et  proximi  dilcciiouc  rcful- 


pcr  allam  discreiiouis  cfAJisideraliuiicm  forti  custo- 
dia  munitur,  Damascus,  quippc  sangninem  bibens 
inlcrprctatur,  qiio  inundus  istc  recte  dcsignaiur, 
qui  quotidie  viiiis  ct  peccnlis  inehriatur  ;  sanguine 
onim  pcccata  desigiiariprophclaindicat^diccns :  Et 
^anguis  sanijuincm  tetigU(Ose.  iv),  hoc  est  peccato 
pcccalum  accessil;  cl  Psalinista  :  Liberame,  inquil, 
de  sanguinibus,  Dens,  Deus  salntis  meas  (PsaL  l). 

Turris  ergo  ista  contra  Damascum  dirigitur,  quia 
saiictorum  vitn  viriulihus  alla  ct  muiiitn,  contra 
iiiuiidi  hiijus  voluplalcs  forti  ct  discrcta  considera- 
tiouc  pra>inuiiilur. 

Vers.  5.  —  Capul  tuum  sicut  Carmeins:  et  como! 
capUis  tui  sicut  purpura   regis  jnncta  canaiibus. 


igilur  quia  caput  viri  Deut  (/  Cor.  11),  si  hii* 
jtis  capilis  sui  coma  quisque  fidelis  virlute  animi 
esse  desiderat,  sacris  Scripturarum  canaiibus  ne 
ccsse  cst  ut  sedulius  scruintor  inhxrcat,  quia  ihi 
invenit  nnde  tingatur»  ul  Rcgis  sui  coelestis  per  amo- 
rem  intimum  purpura  moriificatione  carnalis  vila 
cflji  ialur.  Notandum  autem  quod  pulchre  respondiil 
dilectus  dilcctac  bujusmodi  laudis  prx*conio  deceiii 
pnrtihus  qiiasi  decem  chordis.  nno  rcsonans  spiri- 
tiialiier  decachordo,  quod  ita  stiperiori  dccachordo, 
quod  in  laude  spoiisi  sponsa  derania\erat,  decenlcr 
opponitur,  ul  illud  a  superioribiis,  islud  ab  inferio- 
rihus  inodum  gralissimx  inclodioe  imponanl.  Quia 
eniiii  sponsa  ad  sponsum  recta  intenlione   et   per- 


Pcr  caput  principale  mcnlis  desigiiatur.  Carmeliis  D  fecio  amore  scmpcr  ascendcre  debcl,  justum  esl  iii 


aulem  sciens  circumeisionem  sive  Mio//ii  (luviut 
inlerpretalur. 

Recte  ergo  mcns  sancta  Carmelo  comparatur, 
qiiia  cl  in  divina  contemplatioiic  alta  est,  et  a  se 
carnalilalem  morum  sive  cogilalionum  spirituali 
circumcisione  absciderc  novit,  alqiie  divini  Spiriius 
infundenle  gratia,  suavl  doctrina  quasi  niolli  fluvio 
aiidienlium  corda  irrhgare  studet.  Et  coma:  capitit 
tui  sicut  purpura  regiSf  juncta  canaiibus, 

Comce  capUis  cogilaiioncs  inentis  accipi  possunt, 
quje  sicut  purpura  regisJHnctc.  canaiibus  dicuntur, 
quia  quanto  inagis  junguntur,  ei  intendunl  Scriplu- 
ris  quasi  quihusdam  canalihus,  lauto  inagis  acccn- 
dunlur  ad  imilalionem  passionis  Christi  carnem 


de  minorihus  ad  majora  assurgat,  alque  ideo  a 
spanso  profiuientis  et  quasi  crescentis  ad  viriutcs 
uiiimi  ejtis  prxconium  dignanter  decantatur;  iion 
quod  iste  profectus,  virtus  et  potentia  sit  accipioi  - 
tis,  sed  potius  quia  laus  est  sponsi  dantis  et  hant. 
ei  viriutem  atqiie  potentiam  siio  munere  tribuentis* 
Ai  vero  s()onsa  inlendens  venerabiliter  immen- 
sam  sponsi  hcnignitaiem  de  coelo  dcscendentis,  ei 
ad  iiosiram  se  infirmitalcmpropiernosbumiliantis, 
laudis  cjus  pranconia  a  summo  corporis  praeconio. 
hoc  esia  capite,  quasi  a  superiori  orditur  cborda,  ut 
oslendat  se  inferius  positam,  semper  se  respicera. 
deberc  ad  Tiiara  et  doctrinam  sui  sponsi  superius 
sibi  e   rcgionc  oppositain,  «l  ad  iliuro  por  imila* 


1255  WOLBEROMS  ABBATIS 

lionem  ascendere,  qiiem  cognoscil  ad  se  pci  com- 
passionin  pielatem  descendisso. 

239  Ybrs.  6. — Qu/im  jiulchra  es^  el  quam  decora^ 
chari$$imaf  in  delieii$! 

Poslqiiam  sponstis  in  sponsa  per  parles  praedi- 
caTii  Tarielalem  membrorumcx  liabitu  menlis  bone 
el  lionesle  compositorum,  unuro  quiddam  lotum 
exinde  procrevisse  ostendens,  universilatem  yirln* 
lum  staiuraR  noinine  appellat,  doctrinae  vero  abuu- 
dantiam  uberum  signincalione  declarat.  Quae  ciiim 
pulchriliido  inoruin  sive  eioquiorum  deest  in  loto 
corpore  sanctx  Ecclesi.c  ?  nam  cum  isue  ista,  ille 
illa,  aliiis  alia  virtute  respleadeat,  qaidam  plura» 
quidam  pauciora  viriutum  genera  possiJeat,  quid 
potest  esse  speciei  pulchritudinis  et  decoris  quam 
in  iuo  corpore  sancia  Ecclesia  non  habeat?  Cumque 
divcrsi  diversa  satictarum  doctrinaruxn  eruditione 
clarcscant,  qux  potest  esse  veritatis  vel  sanctitati& 
6Cieiiiia,  qua  saiicta  non  cxuberei  Ecclesia?  Nam 
cum  secundum  Aposloluin,  alii  delur  $ermo  ^apien- 
tia ,  atii  $ermo  $cienlia,  aUeri  fide$^  alii  gralia  sa- 
nitalum,  alii  operatio  virtutum,  atii  prophetia,  alii 
di$cre/io  spirituum;  alii  genera  lingunrum^  alii  t/i- 
terprelatio  $ermonum  (/  Cor.  xii),  ouiiiis  profeclo 
pulcliriludo  alqnc  oiiiatiis  operum  sivc  sermonum 
iiiteriori  siatura  saiicue  Ecclesiae  spiriuialiter  re- 
fulget. 

Unde  merito  putchra  et  decora,  ei  in  delicii$  cha- 
ri$$ima  proniinliaiur ;  quia  prolecto  ningn»  suhI 
delicise  aiiiin;e  virlutuin  abumlaniia,  ei  sapienti» 
saliilaris  doctrina  ;  sed  quo  inagis  anima  his  dele* 
cialur,  lanlo  amplius  divinae  dilectionis  dulcedine 
repleiur. 

Veas.  7.  —  Staturj  tua  a$$imilata  e$t  patmoi  «I 
ii6*ra  tua  boiri$, 

Cur  auieni  hiijusmodi  siatura  assiniiLila  est  pal- 
nix?  Palina  naniqtie  victoriae  signum  est;  qiix  au- 
lcm  inajor  et  gloriosior  victoria  qaam  de  viiiis  et 
peccalis  triumphare?  Unde  autem  ejusi  o;ii  mira« 
liilis  et  gloriosa  snccrcvit  slatura,  nisi  ex  vicioria 
virlutum  et  destructione  vitiorum?  Non  incougiuc. 
ergo  s/a/ura Ecclcsiae  paimoi  a$$imilalur,  quiaomnis 
ejus  morum  honestas  et  probitas  insignes  loqiiiiur 
viclorias. 

Porro  nbora  ejus  botris  assimilantur,  quia  doclriiia 
et  praedicatio  ejiis  dulci  et  sunvi  abundat  snporc 
aapienlix  et  spiritualis  inlelligcnlix,  ct  audilores 
suos  ita  incbriat,  ut  a  mundi  hiijns  volupiatibiis 
vclut  insensibiles  Aiciat.  Ut  autem  ostcndat  ipse 
sponsus  qiiod  pulchriiudo  liiijus  siaiune  niaxmc 
et  principaliler  proficial  et  succrcscat  e\  niortinra- 
tionc  carnalis  vitx,  passionis  siix  ci  pri^lcndit 
cxcmplum  et  ipsiiis  passionls  emolumenluiii  :  Dixi, 
mqiiicns,  a$cendam  in  patmnm, 

240  Vers.  8.  —  Dixi  :  A$cendam  iii  pahnam 
et  appreliendam  fructum  eju$ :  et  erunt  ubera  tua 
$icut  bolri  vinea: ,  et  odor  ori$  tui  ticut  odor  mn- 
iorum. 

Ac  $i  cidero  sponsoe  snsc  patciiter  dicai  :   Uiide 


S.  PANTALEONIS  CO(,ON.  i2j(> 

Ahabes  vincere,  unde  liaifes  prollcere?  Cslne  uus 
yirtutis  et  industri.T9  qvod  lantae  pulcfaritudiuis 
decus  tibi  potes  companrc?  Si  recle  consideres, 
nequaquam  tuae  rortitiidini  vel  prudeniue  alicujns 
boni  merituin  ascribes.  Ego  enim  dixi  ,  hoc  est 
aute  tempora  soecularia  decrevi  ei  delerminate  dis- 
posuiy  quia  per  signi  praeyaricalionem  occubui- 
sti  et  impotens  esse  coepisti,  ei  iniroicnm  tibi 
ipsi  peccando  invenisti,  cui  posimodum  praevalere 
non  potuisti,  sed  quasi  captiva  ejus  domiiiio  snbjv 
cuisti,  ut  rursusper  ligni  oppositionem  pcrditum  libi 
bonum  recuperaremy  et  ab  inimici  polcnlia  ,  ei  a 
captivitate  qua  delinebaris  eriperem ,  redditaque 
libertate  inimicum  tibi  subsiernercm  el  contra  ejus 
insidias  providentiam  tibi  pnccaveiido  cl  virtuieo: 
resistendi  darem :  idcirco  dixi:Auendam  inpatmam^ 
lioc  est  in  crucem,  in  qiiam  poslqnam  de  boste 
triamphavero,  et  rructus  bujiis  passionis  roeae  ap- 
prehendero»  atque  in  signuin  victoriae  resurgeiido 
protulero,  omnibus  mihi  obedieniibus  ei  in  roea 
virtute  spcm  hahentibus  hujus  consolationis  oracu- 
liim  proferam  iConfidite^ego  vici  mundumXJoan.  xvi). 
Tu  ergo  debes  pugnare,  et  qiiia  secura  cs  de  vic- 
toria  me  vicloriaro  jam  adcpto,  cracem  niecutn 
camem  mortincando  ascende  ut  omnis  $tatura  iu:c 
animx  assimileiur  paimm  ,  et  perseveranii;i:  litulo 
aRtemae  mancipctnr  victoriae. 

Sed  veueranda  et  adoranda  oroni  aninue  hujiis 
ascensio  palniae.  Quare?  viuia  magnus  profecto  ei 

Q  incomparahilis  fructiis  ejus :  quid  enim  ?  noniie  t>er 
hunc  fructum  rereciiirn  et  reparaium  esl  lolnin 
genus  humannm?  Quis  aCnem  aui  qnalis  fnicius 
istc  fuii  et  est  ?  Nimirum  generis  humani  redem- 
ptio,  inimicitiae  erga  Deuro  rcconciliatio,  qiioiidisna 
peccatorum  remissio,  contra  insidias  inimici  Brina 
defensio,  mundanac  miseriae  exitus,  et  regni  coelc- 
stis  introitus.  Omnis  enim  profcctus  Ecclesi;c  cx 
tcmpore  passionis  et  resurrectiunis  Christi  c^cpiu 
ntque  exinde  sanctilatis  cjus  pracconia  ei  Spiritus 
sniicii  bona  abundantissime  proQuxerunt.  Undc  et 
sequitur :  Et  erunt  ubera  tua  iicut  botri  timetr^  el 
odor  oii$  tui  $icut  odor  malorum,  Nani  prxdicatio 
ct  doctriiia  ejus  post  remolionem  unibrae  pcr  cxbi« 
bitioiiem  veritatis  suavior  et  aberior  emaiiavil,  ei 

D  posi  passioncm  ct  resurrectionem  Christiy  mulios 
241  divina  cliaritate  ita  ebrios  fecit,  ut  omnem  ia 
eis  mundaiiae  voluptulis  humorem  calore  sancti  Spi- 
ritus  excoxerit,  et  ad  coelesiis  viiae  ainorem  accen^ 
derit. 

Ex  guilure  vero  vox  cgrcdilur,  et  idcirco  per 
guttur  memoria  praeceptorum  divinonim,  per  to- 
ccm  ipsorum  pra!ceploruin  praedicaiio,  non  incon- 
grue  accipllur;  nisi  enim  priino  iii  mente  per  me- 
iiioriam  leneantiir,  minimc  foras  per  sermoiie::i 
profcrenlur ;  sed  hiijusmodi  vox  sermonis  malorum 
odori  couiparatur,  quia  sicut  per  odorem  rcs  iion 
taiitum  praesens  ,  scd  etiam  absens  seniitur,  sic  a 
tcmporc  passionis  et  resurreclionis  Christi  per 
prnRdicationem   Ecclcsix,    noii  tanlum  praeseniia 


4257 

Domini  ipsius  iife 

sed  eliam  pni;t6rilac0|all«'i|M  ei  quolldie  legtfndo 
et  auJiendo  cogMiciiilii|rM-^ouira  quoque  bona 
8eu  mala  ex  Iiis  collifnnlnr,  quando  ei  Jusiorum 
prxmia  ct  peccalorHm  siipplicia  longe  quasi  cx 
quodam  iiiiiiiii  lactiis  odore  pensantur.  Non  auieiii 
ad  odorcm  flortim,  sed  mahrum  vox  ista  refertur» 
quia  pr«dicalio  Ecclesiae  qii.nc  nunc  pcr  loiuui  re- 
soiial  mundnm  non  rudis  vel  tcnera,  scd  matura 
et  perfecia  unam  Gdeni  credciUM>us  ostendit. 

Vkr:(.  9.  —  GMliur  luum  $icut  vinum  optimum^ 
diguHm  diieclo  meo  ad  poiandum,  labiisque  el  den» 
iibus  illius  ad  ruminandum» 

Guiiur  vcro  sicul  vinum  opiimum  dicitur,  quia 
memoria  pr.Tcepioruni  diviiiorum  mentem  sui  dul- 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III. 

cjiis  facta  ct  dicia,  A  mei  gratia,  placeo  illi 


1238 

s^^nctarum    Scripturaruui 


lueditalionc.  crgo  volo  et  jure  debco  magis  ci  ap«  , 
propinqiiarc  obediendo,  bouis  actibus  studendo, 
cxierisque  pnccepta  illius  annuntiando,  ut  fiat  lioo 
qiiod  scripluin  csl :  Appropinquaie Deo et appropinqua-  , 
bii  vobii  {Jac.  iv).  Si  euim  me  ad  ipsum  coiivcr- 
lero,  tunc  ad  me  convenio  illiuSt  sicut  ipse  dixii  : 
Converiimini  ad  me,  el  egoconveriar  ad  vo$  {Znch.  i) : 
nuUa  autcm  muiabilitas  in  Deo  est,  ut  humano 
more  averli  vel  converli  posse  dicatur,  sed  quideiu 
niolus  vciiicniis  sive  rccedeutis  gratiae  in  hoininc, 
quacdam  convcrsio  sivc  advcrsio  Dci  appellatuc 
Conversio  illius  ad  nos,  cst  graliae  vocantis»  jusiiU- 
caiitis  et  glorincanlis  miseralio,  per  qiinm  liberum 
juvatur  arbiiriuin,  et  bonsc  voluntaiis  intcntio  ad 
cedlne  inebriat,  ct  quod  siiaviier  interius  mcdiian(fo  n  boiii   proposili    perduciiur  cffectum.   Unde   bcno 


bibit,  uiiliterextcriuseloquemloprorundit.  Dignum 
dilecta  meo  ad  potandum.  Christus  iii  corpore  suo, 
hoc  est  iii  Ccclesia,  qu»  cuni  eo  per  Spiritum 
iinuin  eflicilur,  sicut  justitia,  flde  et  sanctilate  re- 
fici,  ita  et  potari  dicltur ;  queinadinodum  e  con- 
irario  in  infidelibus  justitiam,  fidem  etsancrnalem 
esurire  atque  sitire  praedicatur.  Nam  in  cruce  pen« 
deiis  cuin  diceret :  Sitio  (Joait.  xix)»  fidem  elsanoti* 
tatem  inlidelis  populi  sitiebat,  quia  propter  eum 
quasi  quodain  aestu  laboris  fatigatus  Tueral,  qucro 
de  iCgyplo  niullis  signis  ct  portenlis  duxerai,  anie 
quoriim  faciem  gentes  conlriveral,  ad  quos  lcsia- 
uicnti  sui  et  legis  paciuin  confirmavenit,  quibus 
lerrain  repromissionis,  urbeni  lempluinquc  dolcga- 


primo  dicit  :  Ego  dileclo  meo^  ac  deinde,  et  ad  me 
conversio  iUius^  quia  iioslrum  esl  primo  bonx  vo- 
luntaiis  intentionem  ad  boiii  operis  studium  assu- 
mere,  illius  bona  inteniionc  conccptum  opiis  pi^r 
cooperatricem  gratiain  i\(\  honnm  usqu«i  fiiiein  per- 
duccre.  Quodcirca  quia  pronipiani  in  sc  scniiens 
voluutatem  de  cooperanlis  sibi  adjutorio  fidiiciftin 
assumit,  continuo  ad  opcralionis  sludium  accingi- 
tur  dicens  :  Veiit,  diUcte  mi. 

243  Vers.  11.  -  Veni,  dilecte  mi,  egrediamur 
iu  agrum,  commoremur  in  r(7/ts. 

Egrediamur^  iiiqnit,  quia  postquam  ad  mc  con- 
versio  tua  Tacta  rnerit  pcr  cooperanrem  gratiam 
liCiore  et  secure  possum  exire,  et  ad  pra^dicationis 


vcrat,  pro  quoriini  salnte  postrenio  ipsani  niorlem  ^'  ofliciuni  eladbona  aclionis  sludium,  ut  omnismca 


Buscipere  non  dedignatus  fuer.ii. 

Cum  ergo  saiicta  Ecclesia,  sivc  saucta  quxlibcl 
anima,  legcin  Doniini  die  ac  iiocie  meditslur,  in 
niente  ipsiiis  Chrisliis  quodain  dnlci  mcditatio- 
nis  viiio  potaiur,  ct  illiussancta  medilatioest  qiiasi 
snavis  ct  digna  Deo  potatio.  Unde  cum  spoi;sns 
^ii//ur  diiecta\  hoc  cst  meditationem  mandatornm 
242  '^«^i*  quasi  vtnum  optimum  praedicaret,  illa 
laudaiilis  vocem  interruinpens,  et  coopera:rici  gra- 
tiu"  adgaudens,  dignnmt  inquil,  dilecto  meo  ad 
poiandum^  hoc  est,  digiium  qiiod  ipsc  sua  grutia 
provehat,  el  ad  effecium  perducat. 

Qiioinodo  ?  Labiis  ei  dentibus  ruminando  :  qnod 


operatio  et  a  te  semper  incipiat  et  per  tc  ccepta 
flniatur  :  nihil  cnim  boni  sine  le  possnmus  fa- 
ccre. 

S«)d  quo  primo  egrediemur?  in  agrum  videlicct, 
hoc  estgentem  Judaeorum  qiiae  jam  habilis  est  ad 
suscipienduin  semen  verbi  Dci,  qnia  jam  exarata 
habet  corda  per  legem  scriplam  el  etiam  naturalein, 
aiquc  ideo  magis  intelligcrc  potesi  ex  loge  ei  pro- 
phetis  diviii.x  bonitatls  proposilum  quo  dccrevii 
rcslituere  geniis  hnmanum.  lllis  cniin  priino  opor- 
tet  /07111  verbum  Dei  (Act,  xui),  quorum  adoptio 
filiorum  esi  gloria,  et  tetiamentum  et  legislatio^  ei 
obsequium^  et  promissa ;  quorum  patres  ex  quibus 


enim  secum  frequenler  meditando  intelligil,  debct  0  Cliristus  secundum  carnem,  qui  est  Deus  benedictus 

aliis  docendo  impenderc ,  exponcndo  tractare,  et 

discalicndo  retractare,  quod  csl  quasi  mundi  ani- ' 

malis  proprium   ruminare.  In  uno  eniin  corpore 

Ecclesiae  quod  univcrsus  Chrislus  iutcIJigitnr,  gut- 

iuT  est  divin»    ScriplURB  medita:io,  labia  ipsius 

Scriptura:  pronunliatio,  denies  ejusdem  explanatio 

veluti  gross.-e  litlerae  confractio,  et  ad  spiritualis 

intelligenti»  subtililatero    diminutio.  Quare   ipsi 

sponso  dignum  dicitur  ad  potandum  sive  ruminan- 

dum^  quia  omnis  profecius  Ccclesiae  sive  cujuslibel 

sanctx  animae  ejus  muneris  est  et  gratiae. 

Vers.  iO.  —  Ego  dileclo  meo^  et  ad  me  conver- 
sio  illiut, 

Quandoquidem»  inquit,  prxeunte  ipsius  dilecii 


ift  stecula  {f(om,  ix).  /it  hunc  ergo  agrum  divini 
vcrbi  semineconspergendum,  eijrediamur  per  prae- 
dicalionis  ofiicium,  et  quia  priiiio  credita  suni  eis 
eloquia  Dei  {Rom.  111),  prima  quoqiie  in  eis  fidei 
et  divinorum  sacramentoram  seminaria  jacianius. 
Delnde  progredientes,  tn  villit  commoremur^  hoc 
csl  in  gentibus,  qiiae  a  civitate  Dei,  id  est  Ecclesia, 
remotae  sunt,  in  quibus  quia  lardioressunt  ad  cre« 
dcndum  propter  insolitam  ei  inauditam  fidei  prx- 
dicalionem,  necesse  eril  moram  facere  et  frequen- 
lius  verbum  vitae  annuniiando  ad  urbanae  consue- 
ludinis  elegantiam,  hoc  cst  ecclesiasticae  legis  ob* 
servantiam  reducerc.  Commoremur  crgo  iiiter  eas, 
tu,  0  diiccie,  per  grati?m  inspiraos,  ego  per  prx*- 


i!e51f  WOLB£RONIS  ABBATIS 

dtcationeni  adjuvans,  ut  ingcnilam  cis  ignornn<'iam, 
el  rudis  animi  simplicilntem  crcbr.i  eruslilione  nile- 
rcnles,  noslram  civilem  lionesiatem  ct  veram  sn- 
pienliam  inrundamus,  pcr  quam  iliius  supcriiae 
civitatis  felices  accolic  ascrilii  inercantur. 

Cum  autero  hos  duos  parieles  e  diverso  vcnien- 

tes,  Judxos  scilicet  et  gentiles,  in  unn  fiilc  con- 

^pjunxerimus ;  non  duo,  sed  iinns  crit  populus,  iina 

|Domini  Snbaotli  vincn,  qune  Spiritiis  sancti  opcre 

^'cxculla  ,  non  jam  luhruscas,    seJ  diilccs    fariel 

iivas. 
*      Vers.  li.  —  Mane  surgnnnts  ad  vineas ,  rtdea- 
mus  si  vlnea  floruit^  si  flores  fructus  parturiunt,  si 
floruerunt  mala  punica  :  ibi  dubo  tibi  ubera  mea. 

244  ^^^  ^^^^  autcm  vineas  ex  circumcisioiie  et 
praepulio  plantatas,  tfian^  aurgamus,  in  cxortu  sci- 
licet  fidei,  qtiando  verus  sol  iu  cordibiiscredcnlium 
oriri  cceperit  et  sux  sapicnliae  charitale  irradiare 
ea  et  virtulis  ealore  accendere  :  videamus  si  vinea 
poruity  hoc  cst  si  jnni  unus  chrislinnorum  populus 
iactus  iiiilia  bonorum  opcruin  protMlil ;  si  flores 
fruclus  parluriunt^  hoc  csl  si  ipsa  inilia  ad  intcgri- 
tnlcin  el  pcrreciioncm  aliqnnm  nssurgere  connntur; 
si  floruerunt  mala  punica,  hoc  cst  $i  tanto  Dei 
nmorc  flngrent,  ul  iion  solum  metite  scd  ct  corpore 
pro  eo  pali  desidcicnt. 

Ibi  dabo  tibi  ubera  mcn  :  poslqunni  cnim  hos 
duos  populos  per  imiiaicm  fidci  nnum  reccrimiis, 
ot  nd  boiii  0|  eris  studiuni  prouioverimus,  tiinc  ad 
laiidem  tiii  noiniiiis,  o  dilcclc,  sncramenta  qiiu;  ex 
.«inbiililatc  duorum  Tostamcnlorum  tiio  niunere 
cognovimus,  cis  quoqiic  commiliemus,  quatcnus 
in  eis  se:rper  ct  ad  mnjorn  virlutum  opera  nutrian- 
tur,  el  conlra  mundi  tentamenta  roburenlur,  et  ad 
futura  bcatudinis  bona  nppctcnda  magis  acceiidnn- 
lur.  Confidcnter  qiiippepraidicnbo,  et  prxceplorum 
tuoriim  pracccpla  (sic)  rescrabo,quonram  habeo  spein 
fructificandi,  et  cITccium  boni  operis  consequendi. 
Undc?  quia  manlragorw.  dederunt  odorem. 

Vers.  ii.  —  Mandragora:  dedemnt  odorem  in 
poriis  nnatris,  Omnia  poma  nova  et  velera,  dilecte 
iji/,  servavi  tibi. 

Ipsc  ncmpe  odor  spcm  niihi  afferl  procdicaiidi, 
quia  crcdo  cx  odore  illo  conscquenier  provenire 
ulililnlcm  fructus  percipicndi.  Scd  considcrandum 
diligciitcr  qiix  sit  isin  mandragora^  qiiive  htijus 
mandragoro!  odor.  Si  nd  rilleram  respicias,  mriii- 
dragora  cst  lierba  nromaticn  qiiae  ad  similitudinem 
humanorum  membrorum  foriiiata  solo  capiic  cnret, 
cujus  virlus  est  ut  in  poium  dala  his  quos  vigiliac 
prcniunl,  somnum  adducnt  el  rcquicin  ;  porro  ste- 
riles  si  ea  uiantiir,  conciperc  faciat. 

Si  vero  spirilualcm  seiisum  aiicndas,  maii(/r/rf/ora 
non  nbsurde  nccipi  polcst  gcntiliiaiis  conversiii, 
qii.T  qiiaiidiu  in  sui  erroris  prnvjiate  a^cbaiur,  iion 
inani  lanluin,  sed  ctiani  cxiliabili  laborc  fntignba- 
tur;  sed  postqiiam  coiivcrsa  Deuin  ngnosccre  coe- 
pit,  ct  curis  ct  voluptniibiis  rerum  sxcularium  mi- 
iius  vigilai-e  iiiio  niagis  quam  dormire,  ct  a  pravo 


S.  PANTALEOMS  COLOS? %  it» 

A  InlKire  hiijus  ruundi  quicsf^LC  tUilkii;  cl  q^ix 
prius  a  hono  opcr^  sicrili!^  crnl,  poiJtinodHin  fc- 
cunda  virtHlibns  fx«lttil.  iaiplein  propheiia  qux 
dicit :  La^tare,  B/en/M»  tfnaf  mn  parh  :  rrnmpe  ei 
clama,  qna:  non  pitrttira^  fjnia  mulli  filii  deserlar, 
magis  quam  ejus  quce  liabet  virum  (Ua.  liv  ;  Gal.  iv). 
245  Mandragora  vero  ul  diximua  cum  babeai 
huniani  corporis  similitndinein,  capi4e  caret,  qui» 
genlilis  popuius  ciim  naturaliler  ratione  vigerei 
ad  discretioiiem  honi  et  mnli,  inmen  ipsa  vis  raiio* 
nis  hac  in  pnrte  in  co  hebcluta  crnl,  qua  Crealo- 
rem  suum  cognoscere  non  valebnl,  quein  qiita  lir 
sui  cognitione  non  habebal,  quasi  capite  carebat. 
Judaicus  quoque  populus  per  mandragoram  signifi- 
cnri  pocest,  qiii  dum  ratione  per  observantiam  le- 

B  gis  uteretur,  cnput  tamen  non  habebnt,  quia  Chri- 
slum  suscipere  recusabat;  sed  mandragcra  isU 
postmodum  odorem  dedit^  qnta  qu«  prkis  per  infi» 
dclitatem  sterilis  fucrat,  postea  credens  miiltos 
Deo  filios  gencrabat.  Ifrfn(/ra^7rfl?  ergo  odorem  de- 
derunt  in  portis  nostris,  qiiia  Juifaicus  ci  genlilis 
populus,  tc,  0  dilccte,  in  ciulum  ascendenle,  pcr 
tuain  graliam  el  meam  prxdicationem  lUleksacrn* 
menta  susceperuHt.  Quacnnm  nuieBi  sunt  isi»  por* 
tse,  in  quibus  credenlem  populum  dicit  dilecla  odo- 
rem  dedis  e?  Niniirum  si  diligenler  consiilercs, 
ngnosccre  potcris  pcr  qiins  portas  aiiitna  DiMiiii 
invenirc  cupiens  pnul.itim  usqiie  ad  ipsa  ciibilis 
secrctn  progrcdialur  :  priino  nainquc  in  hoinine 
est  nnimi  conceplio,  qun  concipit  id  ciijns  suiiiman» 

^  adipisci  desiderat,  qiio  concepto  quid  vcl  quale  sii 
investigat,  donec  ipsius  cognitionem  habeal.  Co- 
gnito  autein  eo  amplcclilur,  ct  sic  eo  ad  ulilitaiei:i 
sui  ulitur,  ut  omnetn  ejus  intcgritalem  ail  se  qiKin- 
doqiie  convertcre  conctur.  Es(  ergo  in  nnoqufW]iie 
credituro  quxdam  porla  et  qiiasi  priinus  ad  lieiiiii 
inlroitus,  priinn  fidci  in  aniino  conceptio  qiia  vo- 
liint.item  credcndi  aceipit,  dcinde  ipsius  fidei  iiivc- 
siigaiio  ut  cognoscat  quid  vel  qunliler  credcre  de-* 
bcni;  post  qunm  secuudam  invcsligationis  portant 
apcrilur  ei  lcrtin  portn,  fidci  scilicct  cognilio,  posl 
cognitioiiem  scquitur  opcrntio,  sine  qua  fidesoiiyia 
csse  decernitiir,  lene  auteni  operaniein  Deo  ceii- 
jiingit  miindi  eordis  conlemplatio. 

0  Per  has  ergo  portas  ad  Dfum  venire  conicndcn- 
tes,  iii  ipsarum  porinrum  introitii,  bonx  voliin- 
{SiU%odorem  spargunt;  sed  iste  edor  per  secundani 
portam  iiivcstigalgc  fidci  transicns,  tcrtiam  (•noqiie 
cognitx  fidei  jain  portam  atlingens ,  ac  deinde 
quarlam  operationis  porlain  pcrcurrens,  per  qniii- 
tnni  denium  contemplativx  dulcediiiis  portam  ad 
ipsa  inleriora  codesiis  sponsi  secrcla  illabitur.  Cuin 
crgo  mandragora^.dant  odorem  in  his  porlis,  cvidens 
csi  qnod  Deum  quxi^ntcs  aniinni  ad  fruclum  boni 
ppcris  jam  maliirescunt.  Digna  ergo  gralulalioiie 
sponsa  246  <liIccto  nlludil  dicens  :  Mandragoreede- 
dernnt  odorem  in  portis  nostrii^  quia  duin  Kcclesia 
firtorum  suorum  profoctum  inscndit,  coinpeteiiles 
Deo  grntiarum  actioncs  persolvit.  Unde   magis  ad 


mi 


COMMEOT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  III. 


12il 


pfsdicaLLonein  RCcfiTgUnf,  q\m  \\\  eornm  cordibus  A  dictum  cs.,  virtiitc  Mdci,  Kpei  248  ^^  cliaritalis» 


protlcere  setperal,  q<ms  nJ  Deutu  lolo  corde  con- 
Tersos  essetDfityeraL  Eps^um  Tpro  proreclnm  siinni 
non  S1I0  Juhori  el  iniltistri^c*^  snil  ^rivina;  gralixim- 
piilat  diccns  :  Omnia  poma  nova  et  velera^  elc,  </i« 
lecte  mi,  senavi  tibi.  Ad  lunin,  Inquil,  lionorem 
servavi,  odilecie,0!iii:cm  frucium  sancii^aiis,  qiiem 
ex  Yetcris  vel  Novi  Tesiamcnli  iiisiitutione  co- 
gnovi,  sivequem  ex  pra^ceploniin  iii7!)niiaiionc  di- 
dici,  sivc  qnem  cx  Pairum  viia  el  /lorilnis  infor- 
mnndo  collegi.  Tui  enim  lioc  est  iniiiieris,  non  mei 
laboris,  veJ  quod  ipsa  bene  vivendo  cl  docemlo  pro- 
feci,  vel  quod  alii  meo  exeinplo  sive  dociriiin  pro- 
ficere  poluerunt.  Sive,  ut  alio  inodo  dicam,  Omnia 
poma  nova  ei  vetera  tervavi  //6i,  qiiia  onmia  qnx  in 


l}abo  qii0f|iif  mu$tum  malorum  granatorum  meorum^ 
qnia  pnrdicalio  tna  sive  opcralio  pariet  in  me  anl- 
ni:c  a  viliis  expurgala;  novitatem  et  suaviiatem  ex 
fervore  cbaritatis  ct  studlo  multiplicium  virtutum. 
Porro  si  moralem  sensuni  coiisidercmus,  nnicui- 
quc  fideli  anim.T  vocem  istam  optnbinius,  qiix  sanae 
Scriptune  inteirta  sc  ipsam  scienlia  et  alios  verbo 
cxbortalionis  ?cdi(^ont  :  qiiae  eniin  sacr.ne  ScripUirae 
scientiain  bnbere  dcsidernt  lota  aniini  nviditate  bis 
verbis  an  Deuin  claiiiat  :  Qfits  miTrt  det  te  Jrairem 
meum  sugewem  ubera^^malrit  measf  Ut  qiiid  le 
fratrem  appcllo,  niinirum  cVproptcr  pariiiipationem 
buinanilniis,  et  proptcr  grntiam  adoplionis,  qiia  le 
ipsuin  fratrem  noniinas  dicens  :  Ite,  nuntiate  fralri^ 


Veieri  Teslamento   nryslerialller  facia  el  dicta,  in  ^  ^"*  w^"  {Ma:th,  xxviii),  cl:  Quicunque  fecerit  voIuH' 

tatem  Patri$  mei,  ipse  meus  frnter^  $oror  et  mater 
e$t  {Matth.  xii).  Quit  crgo  mitd  det  te  fratrem  meum, 
ui  meciiin  sis,  cl  inccum  labores  pcr  cooperairiccni 
graiiam,  te  dico  tugentem,  boc  cstsngere  facicntem, 
ubera  mntrit  mea\  lloc  rnim  co  loculionis  modo  di- 
clum  lit,  qno  ct  nlio  loco  Scriptnra  ulilnr  :  lp$€ 
enim  po$tuiat  pro  nobit  gemitibu$  inenarrabitibui 
(ftoftt.  viii) :  po$tulat  diccns»  pro  co  qnod  cst  postu- 
lare  faciens. 

Qiiae  aniem  snnt  ubera  matri$  mea\  et  cnjns  ma- 
tris  nieai?  Profeclo  u^era  niafrtf  tnecs  do;;mala  sunt 
sancto!  Ecclesiae,  qua;  c\  nirin.^que  Testamcnil 
paginis  mentis  niex  iufaniiam  iiuii  iunt,  el  in  robar 
virilis  inlelligenlix  prodiiciini.  Utqnid  vero  lan- 
topcrc  10  mccuin  csse  desidero?  ut  inveniam  te  fo^ 
ri$  et  deo$culer :  (\\ni\  cst  boc?  Ubi  cniin  lates 
quando  foris  non  es?  niinirum  in  nube  dici,  boc  est 
in  obscuritale  et  subtilitate  spiritualis  inlelltgciitii«*, 
qnam  poslquam  illuminatione  igiiis  tni,  id  cst  Spi- 
ritus  sancli,  accepero,  profecio  le  qiii  inins  Inicbus, 
foris  invcnio,  cuin  anlcm  fe  invencro,  iteo$culor^ 
boc  est  lolis  mcntis  iiicxe  laccrlis  nmplcclor,  qiiia 
lautiim  in  pcrcepto  ninucre  iiiicliigenlix*  dcleclor, 
ut  libcni  cuiii  Proplicln  dicere  :  Quttm  dulcia  fau- 
cibu$  meiteloqnia  tua^  $Hper  mcl  et  favum  ori  meo! 
(Psal.  cxviii.) 

Jam  vero  mis  ainplexibiis  sic  me  iuli:crcntem  et 
sanclx  Scri|iliiru;  niyslcria   snpieiiter  cloquenteniy 


Novo  autem  realiler  cxbibita  lcguniur,  dc  tna  natl- 
▼ilnie,  passione,  resurreclione ,  ct  ascensione, 
scripta  docui  et  exposui,  cunctisque  legcntibus  et 
andientibus  frucluni  in  eis  fidei  et  bonx  operalionis 
osicndi. 

247  CAPUT  YIII. 

Vkrs.  I.  —  Qiiif  intVii  dei  te  fratrem  meum, 
iugentem  ubera  malri$  meas,  ut  inveniam  te  fori$  , 
et  deo$culer,  et  jam  me  nemo  de$piciat. 

Si  sensum  allcgoricnm  Inspiciamus,  potest  vox 
Isia  rcferri  ad  illos  sanctos,  qni  anle  advcntnm 
Domini  magno  desiderio  aeslnabnnt  videre  quod  a 
pnlriarcbis  et  propbetis  dlu  pr.Tdicliim  novcrnnt 
ct  ipsi  in  spiriln  prxvidebant  rulnrum,  ▼idclicet 
incarnalionem  Cbrisii  per  quam  universalem  mnndi  ^ 
saliilcm  provenire  non  dubilabant.  Dicat  ergo  anti- 
quus  illc  sancloriim  populiisdesidcrativo  locnlionW 
inodo  :  Qtiif  mihi  det  te  fratrcm  meum  bugeutem 
ubera  matri$  mece  :  fralrem^  inqiiain,  meum  propler 
humaiine  carnis  lusccplionem,  sivc  generis  cogiia- 
lioncm,  sugentem  ubera  malris  mea*,  boc  cst  nalum 
ct  niilrlnm  in  syna{;ogn  Jiid;coruin.  tlt  qnare  boc 
dcsiilcrio?  ut  inveniam  /e,  inquit,  fori$  et  deosculer^ 
boc  esl  ut  in  carnc  le  aperle  vidcain  cl  amplcciar, 
qucm  in  divimialis  secrelo  vidcrc  non  possum  :  et 
jam  me  nemo  despiciat,  iino  poiius  vcneretur  et  di- 
ligat  propter  spccialem  lain  gcncrosac  sobolis  de 
inca  cariic  nnscentis  nobilitnlcm ;  apprehendam  au 


lein  et  ducam  in  domum  matris  mea:,  qiiia  lioc  liia!  D  "^'"^  "*^  despiciet,  qiiin,  sicul  Scriptum  esi  :  Su- 

dignalioni  placnit,  ut  in  sola  genlc  Jadxorum  car- 

nis  tuccprxsenliam  exbibercs  ct  miracnloruni  iiio* 

riim  polcnliani   denionstrnrcs.  Ubi  crgo  me  docebit 

ol  vcrbis  ct  factis,  qiiid  in   figura,  qiiiJ  iii  vcrllaie 

iulclligerc  d  beam  etqnoJ  ipse  sis  finis  pra^cepti  ad 

justitiam  omni  credeuti(P\om.  x).  bcd  qnaulum  dot- 

trina!  lu;c  siiavitalepronciam !  Dabotibi  pocuium  ex 

vlno  condito,  qnia  qnasi  potabcris  deleclalione  fidei 

ci  rperaiionis  nieae,  quaiii  liJii  olTeraui  ex   noniine 

Pairis  ct  Filii   et  Spirilus  saucii,  ct  virtutc   fidei, 

spei  et  cbaritatis.  Sicut   enim  viiium  condilnm  cx 

iribus  principalilor  constal,  boc  est  vino,  nielle, 

atqiie  pigmentist  iia  mcns  inea  cx  tuoruin  doctrina 

£ermoruni  condilur  fidc  saiicta:  Tiinilatis,  sivc,  ut 


piensimplebitur  benedictionibusel  viventetillum  iau- 
dabmt  (Eccli.  xxxvii),  ct  :  Sapiens  in  populo  haS' 
redilabit  Iwnorem,  el  nomenilliut  erit  vivent  in  wtef' 
num  {'bid.);  ct  iternin  :  Ot  prudentit  quKritur  in 
Ecclesia  ei  verba  illiut  cogitabunl  in  cordibut  $uit 
(Eccli.  xxi).  ^'emo  ergo  me  de$piciet,  quia  aiidiunt 
quod  uiictio  lui  Spiritus  docet  ine  de  oninibus 
(/  Joan.  ii),  iino  cadentes  in  terrani  adoravcrunl 
Doiniiium,  pronuntiantcs  quod  vere  Deus  iu  uobis 
sit  (/  Cor.  xiv)« 

Vers.  2.  —  Apprehendam  ie  ei  ducam  ia  domum 
mairi$  mece,  Jbi  me  docebi$,  ei  dabo  iibi  poculum  €M 
vino  conditOf  et  mu$tum  matvrum  granatorum  meo- 
rum. 


1245  WOLBEROMS  ABBATiS 

248  Tnnliim  autein  placet  liicc  diilredo  palato 
conlis  mei  ul  le  hoc  inodo  invenlum,  sola  ad  uieam 
uUlitatem  tenere  nolim ,  ?eruni  poiiiis,  apprehen- 
dens  dncam  te  in  domum  malris  meaR^  ramiliam  sci- 
licet  sanctae  Ecclesiae,  utquod  cx  liia  gralia  intel- 
ligo,  hocfratribus  meis  audire  eldiscere  cupieulibus 
cum  benevoler.tia  communicem. 

Ibi  ergo  me  docebis,  quia  quo  plus  alios  docuero, 
tanto  ampliiis  cum  c1s  disco  :  plus  euim  confert 
collatio,  quam  lcctio.  El  dabo  tibi  poculum  e»  mno 
conditOf  qiiia  sic  docendo,  vel  conferendo^  exponam 
fignrain  legis  cum  veritate  el  gratia  £vaiigelii  sive 
sensum  historicum  cuin  allegoria  ct  rooralitaie 
ccndilum,  et  hoc  poculum  libi  dabo,  quia  omi.eni 
lianc  scieutiam  ad.  tuum  honorem  et  gratiain  coii- 
feram. 

Dabo  tibi  quoque  mustum  malorum  granatoriim 
meorum^  quia  diim  sanctoruin  patientiam,  e|  roul- 
lipiicem  virtulum  laborem  prxdico,  ipsa  quoque 
Gxeinplum  laboris  et  patienli.-e  ipsorum  accipio, 
qii:c  tamen  omnia  nec  ipsorum,  iiec  inex  polentiu», 
scd  tux  pietati  et  gratiae  ascribo. 

Igitur  lanta  dilecti  mei  et  fratris  mei  prsesenlin» 
inecumque  commoraiitis  dulcedine  et  gratii,quasi  ab 
omnihusmundi  hiijiis  vohipiatibus  et  curis  abrepin, 
ad  vos,  0  niix'  Jerusalero,  converior,  et  quid  in  iiie 
habeam  propostto  denuntio  quantave  ei  chariiale 
coh.-eream  oslendo.  Quid,  inquiunt,  hoc  est?  Lceva, 
inqnil,  ejus  snb  capite  meo. 

Vers.  3.  —  Leeva  ejus  iub  capite  meOt  et  aextera 
illiui  amplcxabitur  me. 

fiona  enini  omnia  temporalia  ab  eo  mihi  concessa 
amore  seteriiorum  bonorum  postpono,  ipsa  vcro 
spterna  tota  mente  concupisco,  et  ad  illa  perveuire 
tota  aniini  virlutc  propono.  Licet  enini  in  sinistra 
ejus  sint  divitice  et  gloria  (Prov.  iii),  quantum  ad 
uiilitatem  et  pulchriludinem  crcaiuro!  qua  hoino 
ad  coj;ni(ionem  sui  Creatoris  diicilor,  ut  non  sit 
incxusabilis ,  tongitudo  tamen  dierum  in  drxtera 
ejusest  (ibid.)t  non  quae  finiaiur,  seU  qiiae  imniu 
tabilitcr  in  sui  bcaliiudiiie  consistat. 

Livva  ergo  ejus  sub  capite  meo  erit,  sed  dextera 
ejus  amplexabitur  me,  qiiia  leuiporaliuin  inemoria 
me  tcncDit,  non  laineu  ad  sui   delectationem  ct 


S.  PANTALEONIS  COLOS^,  .  ,  I2i4 

A  iinuin  pcrpcluum,  agteiiSfM  iiaw desklerimn  toiam 


me  «ircumdabil,  adco fjilii'jl^f0m^lfomk%  roeos  in  sui 
sliidium  Gonvertal ,  et  ig^j|j^*^^^  siint  oblivisci, 
atqiie  in  ea  quae  ante  sunt  tot^  roe  extenderecom- 
peHat.  {mi,  iii). 

250  Veruroquia  haec  agitspoiisus,  qui  piis  nniiiri 
studiis  atqiie  profcctibus  gaudet,  atque  ejus  devo- 
tionis  ct  purae  intenlionis  dulcedine  delectalur, 
adjuro  vos^  inquit,  filim  Jerusalem,  etc. 

Vers.  l,  —  Adjuroros,  filiag  Jerusalem^  ne  stis- 
citetis,  neque  evigitare  faciatii  dilectam^  donec  ipsa 
velit. 

Noliic,  inquit,  fili»  Xeriisalero,  dileciMn  a  lam 
iilili  et  houesto  proposiio  suo  abdiicere,  aliqoa  re- 
rutn  ti-anscuntiuin  cura,  iinportune  ei  suggerciido 
vcstram  vcl  sui  ipsius  necessitatem  circa  citeriora, 
quae  non  permiitunt  liberum  esse  aiiimuni  ad  appc- 
lenda  et  perfecte  conservanda  sancla»  conteinpla- 
tionis  otia,  sed  hoc  inagis  ejus  jiidlcio  relinquite, 
qu»  ex  unctione  roei  Spirilus  docclur  (/  Joan.  n) ; 
hanc  habete  discretioncm ,  ul  sciat  qunndo  sii 
uiile  nuiic  divinis  rebus  insistere,  nonc  vcsirae  iiifir* 
niitati  comlescendere.  Sive  dilectam  fuiiirain  iiullo 
inodo  suscitetis^  neque  evigiture  faciatis^  coaipt*llendo 
ininis  vel  promlssionibiis,  quia  Deus  coacia  ser- 
vitia  non  approbat,  quin  poiius  eam  s^iae  relinqiiite 
voluoiali,  quia  scriptuni  est :  Voluutarie  saerificabo 
tibi  (Psul,  Liii),  et,  Qui  spoute  ie  offeruni  Domino^ 
benedicuntur  a  Domino  (Lev,  xxii) :  Nemo  auiem  ntenit 
Q  ad  me,  nist  Pater  qut  mitit  me,  traxerit  eum  (Joan. 
vi).  Si  cnim  trahitur  venil,  si  non  venit  non  trahi- 
tur :  ergo  iion  coinpellatis  earo  donec  tpaa  vetii  i 
lunc  einm  accepiabile  Deo  erit  boni  operis  sacri- 
flcium,  si  bonae  voluniatiscondimento  fulciatur. 

Vos  autem»  dilectissimae  sorores,  quas  aliqiian- 
.  tulum  morosius  et  prolixius  pars  Cantici  kujus  siia. 
modiilatione  lenuit,  istain  qiiasi  exlremaro  in  depo- 
sitione  voceni  attendite,  considerantes  qnam  acce- 
ptum  Deo  et  dulce  sit  aniinx  in  sanctac  conversa- 
lionis  proposilo  quicscere  et  in  divina  conteinpla- 
tionis  sludiodorinire;  ct  ecoutrario  quaio  pcricu^ 
losiiin,  quamque  Doo  adversum,  de  hoc  vos  propo* 
sito  aliqua  occasione  ahduccre,  el  ad  rcrum  tein- 
puraHniii  curain  dciorqiieie. 


LIBER  OUARTUS. 


251  ^i  tantuin  parvilatis  meac  sluilium  in 
hoc  prxcipiio  gciicrc  Canlici  apud  vestrain  diloc- 
tionem  profecissct,  ul  toio  spiritu  concitat:e,  post 
positis  teinporalium  curis  com  Apostolo  diccre  pos- 
seiis:  Orabo  spiriiUf  orabo  tt  virtuie;  psultam  spiritu^ 
psatiam  et  virtute  (ICor.  xiv),  multuin  profecto 
cor  meoro  exsullaret  in  Doniino,quia  nonparva  hacc 
inca  esset  gratalatio  dicere  ciim  Aposlolo:  Gaudium 
$t  corona^mea  vos  eslis  in  Domino  (Plulip.  v).  Si 


0  cntm  .nd  mo:Iuni  canlnlionis  mcap,  *am  auquaniu- 
luin  frondeiis  in  Doinino,  bene  collaudatfs  canti- 
cuin ,  quia  hoc  nimiruni  cst  laudare  canticum. 
caiilicuin  cxperiri  et  nioduin.  Qnae  autem  vis  est 
cantici  hiijus?  sccundum  nomen  ejus  quod  dicitur 
Canticum  canticorum^  praecellenlius  el  subliniius 
ferre  inenieni  ad  ainorem  sui  Conditoris  el  perfecte 
ab  ea  deponcre  quidquid  ad  hiijusmodi  speculatio* 
ncin  cx  niundi  potest  rebus  obsinrc.  Si  ergo  isiain 


I2i5 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  lY. 


finr 


aliqiianliiliim  exptrUe  ffftis,  dicat  voliis  conconlia  A  ea  vilioriim  morlificatiofics,  qiias  ex  sanclonim  Pn* 


el  harinonia  caniis  el  ipiriUis  qiios  invicem  sibi  uon 
adversari,  esl  piilclire  canere  et  recie  modulari.  Si 
ancilla  servit  liberx,  lioc  est,  sj  caro  consentil 
ralioni,  non  est  melior,  neqtie  siiavior  concenliis 
qui  suinmae  placeat  Divinilaii,  lioc  ncinpe  est  can- 
lare  eanlicum  novum  cl  liiijusmodi  lau$  est  iii  Kc- 
clesia  sanctorum  (Psal,  cxlix).  Siquidem  laut 
Dei  cst  pia  vita  ei  coi:vcrsatio  sanclorum,  quia  lioc 
suuin  tale  vivere  habent  ex  Dei  gratia  et  benigni- 
tate  :  inde  Deus  laudandus  est,  non  ipse  homo, 
quia  non  hoc  est  opus  hominis,  sed  opus  Dcl  Ipsum 
hominem  jnslincnntis. 

Qiiidenim  estc/ifi//cMm  novum^nlsi  vencrabile  Novi 
Trstamcnti  mand.itiim  ?  Quid  est  cantieum  novum 
cnniarc,  nisi  vetercm  hominem  exuere  et  novum 
iiiduere?  Exutte^  inqi*it  Apostolus,  velerem  hominem^ 
et  induiie  novum  qui  secundum  Deum  creatui  ett  in 
JHStitia  et  sancliiale  ( Ephes.  iv) :  ergo  justuiu  et 
sanctum  esse  profecto  est  canticum  novum  caniare, 
omnis  enim  sanctilatis  perfectio  ex  evangelicae 
iiistitulioiiis  agnoscitur  instrumento.  Nain  cuin  lez 
dical :  Non  occides,  Evangelium  docet  sine  causa  non 
irascendum;elcnmlex  252<^i<^dl  nonmaechanduin, 
Evangelium  docet,  ncc  in  concupiscentia  peccandum 
{Exod,  XX ;  Matth.  v).  Talis  utique  sanclilalli 
perrcciio  nimirum  novi  cantici  est  modulatio.  IIuc 
caiiiicum  novum  cantat  Ecclesia  sanctorum ,  et 
hiijiismodi  decantatione  rrequenli  pervcnil  ad  de* 
canlandum  Canticum  canticorum.  Quid  nempc  est  q 
Caniicum  caniicoium  cantaro,  nisi  DomiDuin  tota 
ir.enie,  toiaaiiiiria,  tota  virlntediligcre?  Sicut  enim 
Canticum  canticorum  dicitur,  qiiod  omnia  alia  sua 
diguiiale  supcrct  canlica,  iia  charitas  dici  poiest 
\irlus  viiluium,  qiiod  ouines  sui  cxcellentia  superal 
virluies. 

Si  crgo  vos,  0  dilectac  sorores,  vere  et  sincere 
Doiiiinuiii  diligitis,  prorecto  Canticum  canticorum 
cantalis;  et  quia  laus  est  in  Ecclesia  sanctorum^ 
iii  vobis  certe  laus  Dei  erit,  qnae,  ut  eredimus,  £c- 
clesia  saiictorum  estis.  Benedicite  ergo  Dominum 
iii  operibus  suis  et  caninie  illi  in  canticis  labiotum 
vestrorum,  et  cfftharisiEccti,  xxxix).Quaecunqueeniin 
iii  vobis  religioiiis  et  saiiclilalis  inslgnia  sunt,  cjus 


trum  dehacvilasublraclorumdiclisel  scriptis,  sive 
gosiis  didicit,  praesentautnr,  quibus  iia  sensus  siios 
interius  exleriusque  casiigal,  ut  in  auribus  Dominl 
Sabaothdulci  modfiIalion«  caruisctSpiritiisconcor- 
diam  deprimat.  Diversitas  autem  quaedam  vocum  ibi 
quodammodo  deiioiatur,  quandiu  aliomodomortift- 
catio  super.bise,  alio  modo  luxurias,  alio  iracuiidiae 
atqijealio  avaritiaeagitiir,  recte  piilcherrimaquadam 
harmonia  tncns  Doiuiiio  Deo  siio  caniicum  novum^ 
iino  Caniicum  canticorum^  delcclabiiiter  personare 
videtur :  in  caniicis  ergo  labiorum  ei  cyiharis  canltis, 
qiiando  et  voce  et  opere  Domino  Deo  vestrac  sanclii^ 
tatis  ofllcium  impendiiis.  Si  ergo  ad  vocem  canticl 
hujus  meiis  vestra  arh|uaiidiu  excitata  est,  ut  cre- 
dimus,  ad  amorem  eoclestis  sponsi,  et  si  aurein  cordis 
promptam  habetis,  ad  hujusii:odi  conrentum  magis 
ad  ea  quae  restant  veslra  nos  devolio  aniinubii. 
Nemo  eniin  inviio  auditori  Ubeiiter  refert. 

Extremam  ergo  partem  qiiasi  finalem  hiijiis  Can- 
lici  chordam  Spirilu  sancto  digitos  menlis  regcnie 
langere  inclpiam  et  hi  ea  totani  253  proinissi 
tetracbordi  consonantiam,  Domino  adjuvante,  de*^ 
ponam. 

Vers.  5.  —  Quw  est  ista  quce  ascendit  de  deserto^ 
deliciis  af^uens^  innixa  tuper  dilectum  suum  f  Sub 
arbore  mato  tutcitavl  te ;  ibi  corruota  est  mater  tua^ 
ibi  violata  est  genitrix  ftia. 

Si  vocem  istam  Ecclesias  adinirantis  de  conver* 
sione  Judx»  ascribaui,  absordum  non  erit ;  quia 
profccto  fuit  inirandum  populum  duros  cervicis  et 
indomabilis  cordis»  posl  passionem  Domini  cui 
credere  multis  signis  Divinitatem  ejus  attestantibus 
iioluit,  qiiin  potiiis  post  multas  ei  illatas  injurias 
cruci  afllixit,  subilo  pracdicantibus  aposlolis  viam 
salutis  arripuisse  ct  iiovje  legis  dogma  susce* 
pisse. 

Miratur  autem  et  non  siiie  causa  quia  magno- 
pere  attendit,  quod  de  deserto  ascendit^  qiiod  deli* 
cixs  affluens,  quod  innixa  super  ditectum  ascendiU 
Desertum  enim  qiiodtiain  Synagoga  fiiit  prop  er  in« 
fideiitaiem  a  Deo  derelicta,  sicut  dc  ca  per  pro« 
)ihetaiii  comminatur,  Et  derelinqnetur  ,   iiiqnicus » 


prorecloopcrasuiityiuquibuseuinbenudicilisqiiaiido  D  filia  Son  sicnt  umbraculuin  in  vinea  el  sicut  tugU" 


ha!c  omiiia  noii   vestrx  industriae  sed  v\ms  graiiae 
nscrihitis. 

Unde  illi  canlarc  dcbclis  in  canticis  labiorum  et 
ciiiharist  ne  de  vobis  dicaiiir  :  Poi>ulus  hic  me  tabiis 
Iwnoraty  corautem  illorum  longeeu  a  me  (Isa,  xxix). 
Quid  enimest  caiitare  f'i  caniicis  tabiornmet  cyiharisf 
Nonne  cum  Domiuum  laudut  vox  et  vita?  t(ii|C  euiui 
bcnc  coucinuiit  labia  et  cythara.  lu  cytliara  autem 
exleiidunlur  chordx  de  morluorum  auiiualium  vis- 
reribiis  factnn,  qiiac  ita  in  ligno  diverso  aplantur  modo 
ut  diversam  roddant  voceui  secuiiduni  tensioiiem  et 
niciisurarum  diversitatein.,  Quid  ergo  in  cythara,  nisi 
mcns  jiistipotestdesignari?in  quaex  moriuorum  ani- 
lualium  visccribus  faci;eextcud«iiiiurchordae,  quia  iu 


riuni  in  cucumerario,  sicut  civitat  quae  vastatur 
{Darueh  vi).  El  Doiiiiuus  iu  Evangelio  :  lielinquetur^ 
inquit,  vobis  domus  vestra  deserta  {Matih.  xxiii). 
I)e  hoc  ergo  deserlo  Judaea,  quando  credidil,  pef 
lideiii  ascendiif  quia  de  illo  valloso  et  iiifirino  car- 
nalis  observautix*  inteilectu  ad  spiritualem  et  su« 
hiiiiicm  evaiigeiicae  institulionis  formam  truiisiviu 
Asceiidere  auiem  non  potuilnisi  deliciis  affluens^  quia 
ad  iilaiii  iiovaa  iutidligenti;e  el  gratiae  sublimitatem 
perveiiire  iion  |K)tuit,  n!si  per  virtutum  alDueii- 
tiam,  et  sanctac  charia  is  abundanMain.  Sed  bis 
virtutum  deliciis  aflluere  oou  potuit,  nisi  super  di- 
lectum  sanciie  Ecciesiae,  hoc  est  Christuin  innite- 
rctur,  qiiia  siiic  coopcrautc  ejiis  gratia.  nulla  po« 


|<U7  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON.  t^48 

lueruiit    ei    proTcnire   sancliiatii    ct   fidei    prsc-  A  velnt  grossior  cihus  nuda  piiiclt  liisforia,  moifo  sub  '^ 

lexlu  litlene  niednllitus  qnasi  tubtilior  cilins  mora- 
lisreficit  allegoria,  modo  ad  aliiora  suspcndens 
▼clni  singniaris  et  eleelus  cibus  snATiler  roenlem 


conia* 

Porro  alio  modo  si  ad  unamqnamqQe  sanctam 
aniinain  respicias,  snperiora  diligenter  nttende, 
«H  dileclus  filia$  Jemtaletn  adjural,  ne  $u$ci1ent 
neque  etigilare  faciani  dilectam  donec  ip$a  relit, 
Qiiid  enim  pntaK  in  bac  sna  dormitione  d.lectam 
conseculnin  fnisse,  nt  lantoncre  (liieclns  probi- 
Leat  jam  suscilari  ct  evigilr.ri  ?  Qiiid,  inqnam,  omiii- 
potens  Deus,  tam  pnlcbrum,  laiii  delcctabile ,  lanw 
qne  gratiosuin  sibi  in  bac  cjhh  (iorntilione  allcndil. 
Niiniruin  si  recte  consideres,  niagnum  qniddam  et 
boneslnm  ac  admiratioiie  dignnni  dulcissinuis  iste 
dilectiis  placabili  dignalionis  su»  vullu  intendil. 
Mirniur  enim  ascendenlem,  loeuin  qnoqbe  ascen- 


afficit  conlemplalia.  Qnisqnis  enim  deUcii$  afiuil^  iii 
quadain  gui  remissione  resolviinr,  aiqne  a  laboris 
slndio  qimsi  ex  lassitndine  relaxaiur  :  qiii.i  nitui- 
rum  aniina  cnm  interiiis  deliciis  abnnd:ire  cceperil, 
terrenis  jain  desidcriis  incubare  roiniine  consenili, 
sed  amore  Condiioris  capla,  et  suavi  capiiviiate 
libera  ad  conteniplandam  speciem  ejos  deficieiido 
snspirai,  et  quasi  lasscscendo  convalescilt  quia 
duin  sordida  opera  porlare  jam  non  Talel,  ad  illum 
per  quieiem  properat  qneni  ain^l  interius.  De  de- 
$erlo  ergo   vil»   prapsenlifi  ssculi  anima    dettciit 


sionis,asceiidenri»babilnnielascendendiprxsidium.      nfiuem  a$cendk^  qnia  dum  sancianiin Scripluraruui 


Qux  est  ista  quasi  Jormicniis  ei  quiescenlis  aseen- 
iio,  nisi  de  lerrenis  ad  coelesiia,  de  mnndo  ad 
Donrniiim  conieniplativa  Kuidev:iiio?  Veriim  qnia 
niiiliuin  juvnl  ascensioncni  istani  aiiinii  el  rorporis 
soliindo,  nain  alia  ab  nlin  jnvalur,  qiiandoquideni 
iiietirs  dcfendilur  solilndine  corporis ,  parumqiie 
prodest  sulitudo  corporis  ,  si  circa  niniidi  slrepi- 
inm  254  versaliir  aiiiiiins  oinnipolens  Pater  se- 
reno  |>ielatis  inluiiu,  de  dcscrlo  asccndcniem  ani- 
luam  niiralur  diccns  :  Qhw  i$la  qucc  ascendil  dede- 
$erlo  ?  Quaeit  isla  ?  iitqiiil,  <  qna'  atcen$iune$  in  coide 
iuo  ditposhil,  tfi  valle  lacrymarum  (/W.LXxxiii), » 
n$cendens  de  dcserlo,  boc  esl  solitndine  mentismiiiidi 


255  inyslicis  intclligenliis  pascitur,  ad  superna 
quoiidie  conlemplunda  siiblevalnr. 

Quae  lamen  $U}:er  dilecium  innixa  dcscribilnr, 
qiiia  nisi  ipsa  sacrac  Scripiurse  studiose  invesligniido 
adbaTeat,  niiniine  ad  iHa  sublimia  Spiritualis  inlct- 
ligcntix  capici-.da  asccn&ionis  f  nac  graduin  inbL- 
vat :  snpcr  dilectutn  quipposnnm  iiicns  sacrac  Scri* 
piura;  inienla  tNiii/triir.quia  diim  iii  ipsa  Scriplura 
Deus  invcnitnr  et  ngnosciiur ,  quasi  supcr  ipsuiii 
mens  agnosceiilis  et  diligcntis  inclinatnr. 

Yox  crgo  isla  poicst  esse  Ecclesiaj  dc  profccttt 
ciijusqne  saiiciie  nniinx  exsultantiseldicenliA  :  Qua: 
e$t  i$ta  qua^  a$cendit  de  deserto,  deliciii  affiuen$,  in  • 


biijus  slrepiiniii  conlcinnentis  cl  in  qniele  Spirilus  ^  nixa  super  dilectum  $uum  ?  Ac  si  aliis  verbis  dicat 


dorinienlis  nicoriiinquc  iiinndatorniiisoluinmodo  ub- 
servaniinm  digeiais?  Ex  boc  eiiini  scquiidr  ut 
euin  coiicipial  babiluni,  qiiu  vidcatnr  deliciis  af' 
puere,  qnia  boc  conrerl  observanlia  ninndaloriiin 
ineoruin,  ui  virlnluin  deliciis  afnuat,  iicc  esi  aliiid 
▼irlulibus  afllnerc,  qiiatn  niea  pnccepla  scrvarc. 
Quidqiiid  eniin  virlntis  essc  vcl  dici  poiesi,  boc 
totnni  in  incorum  pra*cepioruiu  calalogo  conl.ne- 
Inr.  Sed  nnile  babel  boc  posse,  vidclicct  ascendere, 
delicii$  afHueret  Nunquid  a  se  ipsa  ?  Miiiime,  qiiia 
infirma  ct  dcbilis  csl  oinnis  auiina  sinc  coopcrn- 
tricc  grarn.  Quis  cst  auicin  isle  dileclns?  Filins, 
inqiiain,  incns  de  quo  vobis  dixi  :  Uic  est  Fi- 
lin$  meus  dileclus,   in  quo  mild  complacui  (Matth. 


Qii.ne  cst  ista  qnae  lanto  sludio  dilcclo  meo  Doinino 
Jesu  Gbrislo  medilnlione  sanciarnm  Scripturaruiik 
mieiiia  adb.Tret,  ul 'carum  my^ticis  iiilelligenliis, 
veluti  qnibusdam  deliciis  afDiiens,  ad  nmorem  \\\vt 
atlernx  pcr  coulemplalionein  potens  sit  asceii- 
dere. 

Quarc  niox  siililnngit  :  Suh  arbore  mulo  suscilari 
te  :  ibi  corrupta  e$t  mater  tua,  ibi  riolata  e$t  genilrrx 
tua. 

Postquam  dilectus  dilcctam,  liocest  fidelem  ani- 
main,  pro  virlulis  statu  etbabiln  ipsiiis  inunere  roU 
laio  approbavii,  repcnle  ad  eain  ipsam  facit  apo- 
slropbani,  reducens  in  inemoriain  boni  slalns  viclo- 
riain,  quatcnus  iii  mnjorem  divinx  cbaritatis  coa- 


III).  Qnia  crgo  $upcr  eum  innixa    fiiil,  qnia   ejns  D  *^"' g'"***^'**»"' ^'w* '"'^<>»** »   inqnit,  ni/i/o  sii«ci7aw 
vesiigia  sccnia  esl,  scrvando  ci  pro  possc  iinitando 
qua;  ille  per  carnem  exbibnit  ct  docnii  ngcndo  cl 
loquendo,  ideo  menie  ascendcre,  cl  dcli.*iis  virtu- 
tuin  aflluere  potuit. 

Alio  quoque  modo  inlelligcrcnbsurdum  non  erii, 
vidclicet  ut  desertum  praesentem  vilam,  deliciat 
▼ero  istas  quibus  dilectu$  afftuens  a$cendit,  sncrain 
Scripluram  accipiainns.  Cur  eniin  sacra  Scripinra 
delieio!  non  dicantur,  in  qua  lanlae  diversiiaies  in« 
leHigenlia!  ad  profeclum  aniinae  veluti  una  mcnsa 
diversa  ciborum  fercnla  inveniunlnr  :  sicnl  enim 
inter  diversa  fercula,  cibus  cibo  delicatior  est,  iia 
in  iacra  Scriptura  inter  diversas  inlclligenti.is 
iensus  seniu  subtilior  cst  :  ibi  cnini  lcgcnlcs,  inodo 


te  :  ac  si  diceret:  Si  anidinavcrlis  qnid  in  primo  pa- 
rcnlc  fiicris,  niidc  cnin  loto  bnmano  genere  quasi 
rx  tradnce  conlraxisti  culpam ,  non  fruslra  inibi 
sludiosius  adbxrebis,  cuin  allendis  qualeni  le  modo 
feccrim,  vcl  qnanlam  conlulerim  graliam.  Sub  ar^ 
bore  eiiim  malo  $u$citavi  te ,  qnia  ul  in  mea  pecse- 
verares  gralia,  conditionis  tux  tibi  formam  prae- 
lendi,  et  ut  sub  inea  disceres  esse  poiestate ,  obe- 
dientias  te  lege  constrinxi.  Quando  enim  dixi  ad 
Adam :  De  omni  ligno  paradi$i  comede,  de  ligno  oic* 
lem  $cientia!boni  ac  maline  comeda$  (Gen>  ii);  quasi 
adbuc  tcpiduin  ct  ignarum  suscitavi,  ct  monui  ad 
rationis  bcne  nleiidae  ofiicium,  nt  disceret  se  aptare 
ad  di:ciplina)  et  obcdicntiae  stndiuin ;   scd  qtiid  ? 


iU9 


COMMENT.  IN  CAxNTICA  CANTIC.  —  LIB.  IV. 


im 


lr»iisgressiis  esl  praDCcptuiu  cl  conlcir.psil  discipli-  A  P^r  brcchium  luum?  Qnx  cuslodia  polcsl  essc  lul^ 


yae  ei  obedicnlijc  bonum. 

Ibi  ergo  corrupia  est  maler  lua,  ibi  violala  esl  ge- 
tiiirix  lua,  Quomodo?  Eva  seducta  et  violala  est, 
pcrsuasit  viro  el  prxsumpsernnt  amho  dc  ligno  ve- 
lilo.  Corrup:a  e$t  erj^o  el  violala  $ub  arbore  malo 
mater  sive  genilrix  lua  :  corrupla  in  exterioriim 
Ecnsuum  inconlincniia,  violala  per  consensnni  spi- 
rilus  et  aniinx,  iii  inol)cdienlix  cnlpa  ;  vidit  enim  et 
concjpivil,obedivit  serpentis  pcrsuasioni  eilangeiis 
dcfructn  velilo  coiiicdil  ct  viro  comcdeiidntn.  por- 
rexit  (Gen.  iii).  256  ^'^^  ^^i>^  pcccalum  postquam 
consuinmaium  fuil,  morlem  gencravit  (Jac.  i),  el 
liiijus  inortis  pociin  quasi  de  liac  prioriim  tuorum 
parenium  radire  progressn,  in  loliiis  liiimani  gene- 
ris  postcritalcm  cst  difTns;). 

Igiiur  in  priinis  parenlibns  tiiis  te  snscilavi,  et  ad 
Yirlntum  studia  provocavi,  sed  tui  in  ipsis  purenli- 
bns  tuis  mngis  ad  vitia  decl.nasti,  et  inorti  obnoxia 
fieri  non  tiinuis'i. 

Yerum  cuni  tali  modo  pcrdita  csses,  qiiis  tc  saluti 
reslituit?  quis  te  tulcm  quulis  modo  vidcris  ferii  ? 
Nonne  cgo  pro  le  morlcm  suscepi  et  le  ab  illa  niorte 
redcmi?  Nonne  iterum  te  sub  arbore  malo  ,  boo  esl 
subcrucis  ligno,  susciiavi,  et  ad  tanlam  viiac  Iione- 
slaicm  ei  puKbriludinem  erexi? 

Sed  nt  banc  vitx  bonestalem  et  puIcbritudineiH 
iiiviuiucim  ciistodias,  ncresse  babes  ul  in  mea  cba- 
riiiiic  rorii  animo  pcrsisias. 

Ters.  6.  —  Pone  me  ut  signaculuin  super  cor 
ffiuni  ,  ut  signaculum  super  brachium  tuum  :  quia 
foriis  eU  ut  mors  dileclio  ,  tlura  sicui  infernus  a:mU' 
hiiio  ;  lampades  ejus  tampudesignis  alque  flamma- 
rum. 

Duo  bic  signacula  proponit  dilcctus  dilect», 
ununi  videlicei  super  cor  ponendum,  alierum  supcr 
bracbium.  Quid  enim  suni  hacc  dno  signacula,  cor- 
dis  scilicet  ct  bracbii,  nisi  custodia  cordis  ei  custo- 
dia  operis?  De  signaculo  enim  ,  boc  est  de  cusiodia 
cordis  scriptum  esi :  Omnicuslodia  custodicor  tuum^ 
quoniam  ex  ipso  vita  procedit  (Prov,  iv) :  deifyita- 
culo  vero,  boc  est  de  custodia  opcris,  scripium  est : 
Jn  omnibus  operibut  memorare  novissima  tua  et  in 
anernum  ncn  peccabis  (Eccle,  vii). 

El  bene  h£c  duo  bomiiii  in  omni  viia  sua  neces- 
saiia  snnt,  primaque  cuslodia  si  neglccta  ruerit  al- 
lera  peril ;  nam  sicui  bonus  homo  de  bono  thesauro 
cordis  sui  profert  bonum ,  ita  malus  homo,  de  malo 
ihesauro  cordis  sui  profert  malum  [Luc.  vi).  Quid- 
quid  cuim  foras  in  opus  procedli  in  corde  prius 
conceptuiu  est,  atqiie  ideo  si  cordis  custodia  negli- 
gitur,  nc  ratione  regatur,  quidquid  foris  in  opere 
Gstenditur  ,  irrationabile  judicatur.  Si  cor  raiione 
compoiiitur  ,  boncstum  csl  quod  inde  in  opus  pro- 
fertbr,  quia  secundum  sialuin  vel  qualiiatein  uicn- 
tis,  omnis  actio  vel  bona  vel  uiala  inielligitur 
agcntis. 

Qnid  csi  crgo  quod  dicit  sponsus  sponssc  :  Pone 
me  xn  signaculum  suyer  Cyir  luum,  ul  signaculum  su- 


cl  secura  sino  Deo?  Nisi  cniiii  Uominus  cuslodierit 
civitaiem^  fruslra  v*gilat  qui  custodil  tam  (PsaL 
cxxvi)  :  ideoque  Psaliiiisla  precaiur :  Custodi  ine, 
Dominet  ul  pupillam  oculi ;  sub  umbra  alarum  luarum 
irolege  me  (Psal.  xvi).  Quia  vcio  sicnl  nibil  boni 
operis  nbsq:ie  co  incboari,  257  ^i^  i^^c  perfici 
potest,  dicii  idein  Psalinista  :  Nisi  Dominus  adifica' 
veril  domum^  in  vanum  laborant  qui  adificant  eam 
(Psal,  cxxvi)  :  Idcirco  ctiam  nccesse  esl,  ni  <i- 
guaculum  Dei  super  brachium  ponalur,  ne  buiii  0|>e- 
ris  aedificatio  dcbtruaiur. 

Rccte  crgo  sponsa^  dicitur  :  Pone  me  ul  signacu^ 
lum  super  cor  luum,  ul  signaculum  super  brachium 
lunmy  quia  non  polesi  recla  cogitare  vcl  facere , 

B  nisi  divina  gratia  aspirante  et  gubernante;  neque 
hu^c  ad  finem  perscverando  prodiicere,  nisi  cadeiu 
gratia  se  cuslodicnie.  Qnando  eniin  clausa  ei  quasi 
signala  suni  opcra  sanctitatis,  ne  aliqiia  pravitaie 
corrumpanlur,  tunc  revera  signaculum  Dei  suptr 
coret  brachium  aniiuse  cujusque  posilum  noa  in- 
convcnienter  accipitur. 

Sive  dicamus  signaculum  Dei  sanctitatis  impres* 
sionem  qux  super  cor  et  bracbium  ciijus  ]ue  aniiii» 
sancic  et  juste  cupientis  vivcre  ponenda  ei>i. 
Qnando  cniin  vita  ei  convcrsatio  sive  doctrina  Do- 
niini  Jesu  Cbristi  imitanda,  sivc  observanda  sanctae 
animx  proponilur,  recie  signaculum  ejus  super  cor 
et  brachium  ejus  iigitur,  ui  sicui  portavii  tma^iiifiM 
lerreni  porlci  et   imaginem   cwleslis  (/   Cor.  xv). 

^  Nonne  cuiii  Dominus  diccret  discipulis  suis :  Discilg 
«  me,  quia  mllis  sum  et  humilis  corde  (Mailh,  xi), 
quasi  dicere  videiur  :  ronilc  iiie  uisignaculumsupet 
cor  veslrum  ?  Ibi  eniin  quasi  (ignram  niansuciudinis 

.  ei  bumilitatis  cor^il^us  eoruni  iinprcssam  rciin- 
qucre  voluit;  ai  vero  cum  diccrcl  :  Exempfum  dedi 
vobis,  ui  quemadmodum  ego  feci,  ita  et  vos  faciaiii 
(Joan,  iii) ,  nonnc  vi^us  est  diccre  :  Poniic  ine  ui 
hignaculum  super  brachium  vesirum?  Ibi  ciiim  cls 
reiinquere  voluiingnraiii  quumdum  ct  imagincni  bo^ 
nx  operutionis  ct  ofliciosa'  cbarilatis,  quam  et  ipsi 
postea  suis  audiloribus  doccndo  ei  uperando  iinpri- 
mcreiit.  Undect  Apostolus  ad  Pbilippenses  scribeiiF, 
Ci  signaculum  sivesigillum  sanciitaiis  ex  sua  luento 

D  eorum  mcntibus  iinpriniere  volciis:  Fraires,  iiiquii, 
quacunque  sunl  verut  qucecunque  pudica,  qucecun(iu§ 
jusla,  qu(ucunque  sancta,  qua'cunque  amabilia ,  ^MOf- 
cuuque  botw  jamaf,  si  qua  vtrtus^  si  qua  laus  aisei'^ 
plinie,  ha!c  cogilaie,  quce  el  didicistis,  ei  accepislis^ 
et  audislts,  ei  vidistis  in  me^  hac  agite^  et  Deutpacit 
erit  vobiscum  (Philip.  iv). 

Dicit  ergo  sponsus,  id  cst  Cbristus,  sponsae  suae, 
boc  esi  iidcli  aniinu! :  Ponetneui  signaculum  $uper 
cor  luum ,  ut  signaculum  super  brachium  luum ;  ae 
si  ei  aliis  vcrbis  dicai :  Quidquid  in  mea  doctrina, 
quidquid  in  ineis  opcribus  lcgis,  in  mente  tua  re* 
pone,  et  actibus  comple,  ui  ex  eis  formain  ei  ima- 
gineni  sanctitatis  accipias ,  per  quam  258  ^^^' 
ncni  vcteris  bominis  (iguram,    quam    sub  arbort 


12?>i  WOLBERONIS  ABBATIS  S 

mato  pccc^nJo  assumpsit,  deponas.  El  quarc  ?  guia  j^ 
forii»  e$t  ul  tvon  diteclio, 

Benc  ci  rongnte  curn  prxmisisset  dileclus  diceirs : 
Pone  me  ut  signaculum  supergor  tuum,  ul  signaculum 
super  brachum  tuum^  continno  snbdit,  quia  fortis 
ul  mors  csi  dileclio ,  dura  sicut  infernus  cemulatio , 
qula  cnm  ipse  Deus  sit  chariias^  sicui  Joanncs  dicit 
(i  Joan.  iv),  Denm  snper  cor  ponere,  estejnsclia- 
ritatem  habere ,  snpcr  brachmm  vero  ponerc ,  est 
per  caHuIciii  charitalcm  honuin  opcrari ,  quia  sicut 
'scriptiiai  cst :  Fides  perdilectionem  operatur  (GaL  \). 
ilharitas  nulcm  csl  radix  omninni  virlutum,  qnia 
slcut  (!e  una  radice  ninlli  rnnii  proJcnnl,  iia  de  una 
chariiale  ninhse  virtutcs  gencranlnr.  Si  ergo  sola 
chariias  ninlias  virlutes  gcncrnt,  et  nemo  virtulcs 
in  se  nulril  nisi  qni  Deuin  diligit,  profecto  chariia-  i^ 
lem  liaberc,  Dcum  csl  habcre,  atqne  idcirco  ipsiiis 
snpcr  cor  et  brachium  posito  signaculo,  bona  ct 
honesta  est  pcr  dilcctioucm  operatio. 

Quid  est  anlem  qiiod  Deum  incarnari  et  mori  Te* 
cit,  nisi  chariiasTStc  enim  Deus  dilexit  mundum  ut 
FiUum  suum  unigenitum  daret^  ut  omnis  qui  credil 
in  ipsum  non  pereat ,  sed  hubcal  vitam  ccternam 
{Joan,  iii)  :  itaqne,  ut  signacutum  super  cor  et  bra- 
€hium  sttKffi,  unaqna*qiie  fldeUs  anima  Deuin  ponit, 
quandoad  imitutioneni  ipstus  sicut  ipse  proea  ani- 
Hiam  posuii,  ita  Ipsa  pro  eo  luborare,  et  si  causa 
})Oposcerit,  morlem  quoquc  subire  non  dubilet. 
IJnde  bene  ipsa  dilectio  fortis  ut  mors  dicitur ,  quia 
meiuera  quaevere  Dcum  dlligit  tanta  vi  acccndit, 
nt  pro  eo  intjri  non  dubitet,  quem  aliquo  amore  rei  ' 
saecularis  oflendere  timet.  Ipsa  eniin  charitas  quem 
perfecte  possederrt,  ab  aniore  rcruin  sxcularium 
runditns  occidil.  Foi /tjcrgocst  ut  mors  dileclio^  qnia 
sicut  iiiors  viiam  tcniporalcm  perimit ,  ita  dilectio 
Dei  in  menie  jusii  aiiiurem  hujus  mundi  iiitcrricil, 
ct  queiii  iiiius  pcifecte  charitas  inibueril,  ad  extc- 
rrora  oninia  carnalitcr  appeicnda  velut  inscnsibilem 
rcddil. 

Dura  quoque  sicut  infemus  a'mulatio  est,  quia  imi- 
taliu  operuni  Chrisii  taiu  valida  est  a  peccatis  liomi- 
neinabsolvcre  el  justificarc,  sicut  Infcrnus  vaiidus 
est  peecatores  cruciare  :  qux  tamen  cemulatio  ex 
ardore  charitalis  proccdii,  qna:  lantam  vini  doloris 
ex' desidcrio  supernx  |felieitatis]  importat,  sicut  D 
infcrniis  ex  rccordaiione  inalorum  suoruni  pecca» 
torihiis  qiios  cnicial. 

Uiide  siibdilur  qiiia  lampades  ejus  hmpades  iynis 
atqne  (tammarum  ,  iit  in  electorum  cordibiis  ipsa 
charitas  noii  sinipliciter  calor  scd  ignis  ct  flamma 
csse  intelligalur. 

Vers.  7.  —  Aquo!  mulnp  non  potuerunt  exsiin- 
guere  charitatem,  nec  flumiua  obruent  iilam  ;  si  dc' 
derit  homo  omnem  subsiuntiam  domus  suce  pro  dilec^ 
llone^  quasi  nihil  despiciet  eam. 

Quia  lanta  vis  ejus  cst  in  incnte  cujnsque  saiicii, 
ul  sicut  259  iixnicnsum  ignem  aqux  non  pos- 
tunt  exstlngncrc,  ita  fervorem  charitaiis  a  iiicnie 
tancti  inullx  tribiilaliones  mundi  non  possunt  au- 


PANTALEOiNlS  COLOiN.  I25i 

fcrre.  Unde  qnidam  qui  hoc  igne  charitaiis  ardebal  ^ 
dicil:  Quis  nosseparabil  a  charitateChrisli,  tributh' 
tio  an  anguslia,  persecutio  an  fames,  an  nudilas,  an 
periculunif  an  gladius?  Sed  in  his  omnibus  supera- 
mu\  propter  eum  qui  dilexit  nos.  Certus  sum  enim, 
quia  neque  vita,  neque  mors,  neque  angeli^  neque 
principalus,  neque  poleslates,  neque  virluies^  neque 
dominationest  neque  creatura  aliqua  poterii  nos  se- 
parare  a  charitate  quce  e$i  in  Christo  Jesu  Domino 
nostro  (Rom.  vii). 

Uiide  recie  subditur,  quia  si  dederit  homo  omnem 
substantiam  domus  suoB  pro  diieclione ,  quasi  nihil 
despictel  eam, 

Cur  enini  sancta  anima  pro  ainore  Dei  omnem 
substanliam  suain  iion  despicerct ,  quae  semel- 
ipsain  ita  despicil,  ul  propier  eamdem  charitatem 
Dci,  inortem  non  limeai?  Si  eniin  omnia  illa  quae 
Deus  non  est,  causa  dileciionis  cjus  despicit ,  quid 
estquod  cidcm  dilcciioui  praeponcre  possit?  Cum- 
que  niliil  sil  in  coelo  qiiod  charitati  quae  Deus  est , 
ipsa  prxponat ,  profecto  non  parum  sed  nihil  est  si 
oninem  subslantiam  propter  eam  despiciat.  Sequi- 
turcrgo  suminum  bonum  esse  cliarilatem,  sinulluin 
bonum  ci  prjeponi  potcst. 

Ters.  8.  —  Soror  nostra  parvula  est  el  uhera 
non  habel ;  quid  laciemus  sorori  nostrcp  in  die  quo 
alloquenda  esi  ? 

Supra  dilectus  charitatis  eminentiam  commea- 
daverat,  et  quale  vel  quanlum  bonum  ipsa  cba- 
ritas  esset,  ostciiderai ;  quomodo  ad  eam  periingi 
possit  nunc  dcnionstrare  intendii  :  quia  cum  lantac 
sit  excellentiae,  taiiiac  dignitatis,  non  facilis  est  via 
apprehendcre  illani,  et  tenere  in  pace  perpettiae  se- 
curitaiis.  Necessariae  ergo  sunt  ad  earo  obtiiiendam 
consianiia  vel  forliludo  animi ,  scicntia  Scriptura- 
rum,  et  pcrsevcrunlia  boni  opcris.  Quarc  d:cit  di- 
lectus  de  dilccla,  boc  est  Ecclcsia ,  sive  qualibei 
sancta  anima  quani  sororcm  appellat,  propter  fldcm 
et  bonanioperationem,  quia  parvula  sit  et  ubera  non 
habeat;  datque  protinus  coiisilium,  quld  pro  hac 
imperfectione  sit  agendum. 

Soror^  inquit,  nostra  parvuia  est :  unde  parvuU 
est?  Qnia  adhuc  tenera  esi  in  (ide,  in  scnsu ,  in 
verho  et  ratione,  in  menlis  fortiiudine  el  lM)nac  vl- 
tac  actionc.  Et  ubera  non  habet,  Quon:odo  uhera 
non  liabet?  inlelleciuni  sacrac  ScripiuraCy  qiu-P  io 
diiobus  Tcstamentis  coutinetur,  iiondum  habct, 
quia  quumvis  legat  ct  audiat  qiiod  200  iittcra 
oslcndit  et*sonat,  iiondum  iamen  scientiaiu  spiii- 
tualis  inteUigenlia;  accepit,  in  qua  omnis  vis  et  ra- 
tio  rccte  loqiiendi  el  dispuiandi  consistil,  sine  qiia 
necdocendi,  nec  pra'dicundi  virtus  obtincri  polosf. 
Quapropter  prius  exacuare  debet  quos  sunl  partuH 
(/  Cor.  XIII),  ct  ad  perfcclioncni  lendcre  iredcii.Io 
et  operaiido,  ui  po^iquain  ulicra  habucrit  per  tiite- 
gram  eopiitioneni  dnoruin  Tesianicntornin ,  lum 
dcinuin  oflicium  doccndi  et  pra;dicandi  congrue  ar- 
ripcre  possil. 

Quid  ergo  faciemuSf  inquit,  sorori  nostras,  in  die 


i^ 


GOMMENT.  IN  CANTICA 


quando  alloquenda  ett  ?  Cuiii  sorur  iioslra  adliiic  pnr^ 
Yula  sit,  atquc  idoo  nlioqui  iiun  |iossii,  crcscal  la- 
iiicu  (luolidie,  ci  ad  pcrrcctioiiciu  cupiat  p«  rvcuirc, 
quandotcropuseainalloqueudi  vcnerii  ut  dicatur  ci: 
Surge,  propera,  amicamea,  osiende  mihi  faciem  (uam^ 
sonel  vox  tua  in  auribut  mei$  (CanU  ii),  quale  iiivc- 
uiiiuus  cousiliuin  iu  die  discreliouis  jnin  \iMlx , 
iulclligeuliaB  quoque  et  scieutia? ,  ac  vila  lione- 

Veiis.  9.  —  Si  murut  est^  wdifieemur  super  eum 
proiiugnacttla  argentea  :  ii  ostium  ett^  compingamus 
illud  tabulis  cedrinis, 

DiKX  suiil  praelaioiuu)  qualiiaics,  una  eorum  qiii 
pulJioe  prazdicaiionis  officio  iutenii,  conira  ha>re- 
licos  ct  i|uosque  reprobos,  se  quati  murum  pro  domo 
Israeif  id  csi  tcclcsia,  opponunt  {Ezech.  xiii).  Al- 
lcra  corum  qui  solum  officiuni  docioris  gerculcs  ct 
coiitcuiplaiiva!  vilae  inhxreutcs  suhjccios  suos  ad 
boiix  aclionis  studiuiu  verbo  cl  cxcniplo  acccii- 
duut,  quibus  sunt  quasi  osliuin ,  quando  eis  intro- 
iium  rcgiii  calostis  recie  docendo  et  bene  operando 
osienduHl. 

Quid  ergo  faciamus  sororl  nosfriP,  in  die  tali 
quando  alloquenda  ettf  el  admoucuda  uljani  surgere 
iiicipiat  ad  pr.nedicaudura  sive  docendum?  Diio  eam 
oporiet  habore  huic  oflHcio  necessaria ,  mnrum  vi- 
dcltcel  ct  osiium,  ut  sil  constaus  et  docla,  haTo:i- 
cis  rcsistciis  cl  popubiiu  Dci  crudieus  :  uiiiruui 
ciiim  habebit  pro  defensioue  ,  ostiuiu  pro  iuirodii- 
clione. 

Si  crgo  murus  est^  quid  facieroiis?  jEdificeihus, 
iiiifuil,  iuper  eum  propugnacula  arg entca  :  [iropii' 
giiacuia  cnini  sunt  iiecessaria  contia  hosliuiu  insi- 
dias  ;  scd  quarc  argenteaf  quia  eloquia  Domini  ar- 
gentum  igie  examinatum  {Ptal,  xi).  Propiiguacula 
crgo  argiMiica  diviuoroin  eloquiorum  su:il  luunt- 
inciila,  qux  iii  mente  praedicaloris  |:cr  scicntiaui 
saneiaruiii  Sitiipturaruni  suutaedificaiida.  Si,iuquil, 
murus  est^  (cdificcmus  super  hunc  murum  propugna- 
cula  argeutea;  si,  iiiquil  inter  advcrsa  et  prospera 
spiriium  habet  fortitodinis  261  ^^  ^^1*1%  <^oiislan« 
li;e  ut  quasi  inurus  stet  pro  justilix  derensioiie , 
dcinus  ei  etiain  sauctarnin  scieuiiain  Scripturarum, 
cx  quarum  scntcnliis  yelot  quibusdaui  propugua- 
culis,  conlra  hxreticomm  sive  pcrverKorum  hoiui- 
num  pravitates  dimicare  ct  vcriiaiis  ratioiiem  de- 
feridere  possit. 

Porro  si  ostium  esl,  et  a^l  hoc  studtosa  iuvigtlat, 
ut  auditores  suos  verbo  vitae  cnidial,  ct  ad  bonum 
vivendi  moduiu  Introducat,  quhl  facieinus?  Cofi- 
pingamus,  inquit,  iliud  ostium  ubulis  ccdri*iis; 
piclura  eniro  litieras  nescientibiis  pro  lcctioiic  esi. 
t}uae  est  ergo  materia  pictvrae  hiijus,  qux  in  hoc 
ostio  pouenda  est;  nisl  viia  et  ronversatio  saucto- 
runi  ?  Quando  eniiu  quisque  prx*latu8,  causa  xdifi- 
cationU  subjectis  iuis  proponit  cxeinph  sancto- 
nim,  profeclo  in  eoruui  Hieiiilbus  qua^i  piiigit 
quid  amare,  qiiid  liuicre,  vel  qualiter  vitain  bnam 
ad  eoriiiu  iiuiiationem  oompouere  debcant. 


CANTIC.  -    LIB.  IV.  %ti^ 

A  Ciide  el  ipsa  picliira  labnlis  cedrinis  dieitor  cotu- 
poiicuda ;  <  cdrus  quippe  iinputribilis  esl  iiatura?,  cl 
idcirco  tabula^  cedrinee  rccle  saucli  iiitclliguuiur, 
qiiia  nulla  vitiornm  putredine  coiTuuipui.tur,  imo 
bouo  odorc  rcpleul  Ecclesiam,  quia  Christi  bonut 
odor  suiit  ffi  ofirm  loco  {11  Cor.  ii). 

Tabulis  ergo  cedrinis  ostium  compingitur  qiian  !o 
quisqiie  prxdicalorum,  pracdicatinncm  suam  viriii- 
tibiis  sancloruui  quos  pro  excni|*l(>  iudiicit,  confir- 
mal,  ul  xleriia!  vilxjauuam  vcl  imitanlibiis  apc- 
rint,  vel  conieniiKMilibiis  claudai. 

Igiiur  saiicta  Ecciesii  sivc  saucla  quxlibet  aui- 
ma,  qiiae  ad  spnusi  sui  dilectioiiem  tendit,  duM 
adhuc  parviila  ct  lcnera  cst  iu  fide  ei  scicntia,  iu 
moribus  ct  discipliua,  si  perfcctioucm  illam   adl- 

^  pisci  desiderat,  qux  pleiiam  iu  se  Dei  charitaiem 
pariat,  necesse  erit  cuiu  auimi  constautia  divino- 
rum  eloquiorum  hahere  propugnacnla,  iu  docirina 
qiioque  el  bona  vita,  felici  starc  persevcrantia.  Ciim 
eiiim  ubcra  prxdicaiiouis  et  doctrinai  habuerit,  ut 
alios  qnoque  nutritc  ci  ad  perfcctioncm  perduccre 
possit,  quasi  cx  debilo  videiur  dcbere,  ul  hoc  quod 
cx  Dei  gratia  habct,  proximis  eiiain  communiccl, 
sicut  dicit  Aposlolus,quin  Cra^cis  et  barbaris,  sapien- 
tibut  et  insipientibus  debitor  sum,  fla,  quod  in  me^ 
promptum  est  et  vobis  qni  tlomm  eslis  evangelixare 
{Rom.  i).  Uudc  mox  post  adeplain  seici)ti;u  gra- 
tiam,  ad  oslium  prxdicaiionis  spoiile  se  cxhibciis 
spoiiso  suo  coiisinuter  respondet  :   Ego  murus  et 

^  ubera  mea  sicut  turris. 

262  ^ERS.  iU.  —  Ego  murus,  el  ubera  mea  slcut 
lurrit  ex  quo  fncta  $um  coram  eo  quasi  pacem  repe- 
riens. 

Caiisam  ciiiiu  cullalie  sibi  gratiae  ostciid:t,  vidc- 
licei  rcperlioneui  pacis  per  quaiii  ad  profcctuin  sui 
ct  altonim  coiislauter  pnit.!icando  et  opcrando  ten- 
dere  saia;^i| ;  ciim  eiiiin  militia  sit  t\ta  hominis  <tf- 
per  terram  (Job  vii),  quaiido  est  in  piigiia  et  adver* 
Banlium  viui  palilur,  quomodo  pre  aliorum  defen- 
siouc  siarct,  qui  pro  sua  adbuc  laboral?  Neccsse 
ergo  habet  prituo  iii  sc  ipso  sentire  paccm  et  quie- 
leui,  ei  iutiiiiam  adipiscl  sccunlalcm,  cl  lunc  pri- 
iiiuiii  ad  defciisioiicm  aliorum  muriiin  esse,  pritno 
scireseipsum  insiruere,  regerc  et  d^cere,  doiiide 

p  ad  aliorum  profcciuui  ubera  sux  doclriiix  exlcu* 
dere,  quod  etiam  cujusdam  pacis  siguum  cst,  quia 
cuiii  iiiciis  propler  ignoraiitiam  laborat,  et  pro 
scicuiia  aiitpibcenda  sectiui  coufligil,  adepta  jainj 
scieiilia,  posiquam  diu  sccum  pugnabat,  magnae 
{^rufccto  fructutn  pacis  et  quieiis  assccuta  esse 
comprobatur. 

Qiiait»  erge  paeeiii  dicit  sc  reperisse,  et  ubi? 
tiiiuiiuiu  p:iceui  illaiii  quee  exsuperat  cmnem  sensum 
{Phiiip,  iv),  quam  ipse  spottsus  suts  ainatoribus 
rcliqiiit  dicens^ :  Parem  relinquo  vobis^  pacem  meam 
do  vobis  {Joan.  xiv);  quae  euim  pax  isti  paci  prae* 
ferri  poicst,  qu;e  hic  quideni  iiicipit,  sed  tJtri  aeter- 
naliter  nianet?  Ipsc  uaiuc|ue  Christus  pax  est,  d6 
quo  dicit  Aposiolus  ;  Ipse  enim  estpax  nostrn^  fKi 


IS55 


WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON. 


i^6 


feeil  utraque  unum  (EyheB,  ii);uiu!c  cl  Iiaiicilicil  sc 
rcperisse  cotnin  co.  Exquo,  iiiqitil,  fucta  tum  co- 
ram  eo  quasi  pacem  reperieus  :  ibi  ciiiiii  pacciii  re- 
perit,  uhi  eiiiii  qui  vera  pax  cst,  pr;tsenlcm  agno- 
\ii.  QuoiiiUiio  aulcin  euin  repcrit  pracscnlcin  ct 
agnovii?  quoinodo  vcro  co  prxscme  paccin  iiive- 
iiit?  Tali  nimiruin  inotio,  qiio  ipse  docuil  qui  suis 
liicit :  Habele  sal  in  vobis,  ct  pacem  habete  inter  vos 
(Marc*  ix).  Docluriis  cniiii  dc  pace  liabenila,  non 
sinc  causa  prxniisil,  hubcie  sal  in  vobis ;  niillo 
quippe  inoilo  pacciii  istaiii  coiiscqiii  qiiis  polcst, 
iiisi  iiienlein  liabucrit  salc  saiiirniia;  condi.aiii;  ul 
enini  qiiidain  dicit.  Sapienlia  est  slultilia  caruisse, 
qiiia  sicut  sal  aurcrl  puiiediiieiii  a  carne,  sic  sa- 
piciiiia  sluliitiain  a  corde.  Cotidinicnlo  aulcin  sa- 
piciiliae  ablaia  stultitia  a  cordo,  quai  generat  pu- 
iredijiein  vitioruni,  cito  ad  pacein  is!ain  pcrslringi- 
lur,  qiia  iiiler  carncin  cl  spirituni  oinnis  pugna 
sopitur,  nihilqiie  caro  de.sidcral  quod  spiriiui  re- 
pugiict ;  sicque  pace  ista  iii  liac  terra  rcperta,  ad 
illain  quaiidoquo  pervcniet,  qu.c  nullo  est  finc  au- 
fcrenda.  Qiiomodo  autciu  piigna  isia  aufertur,  iil 
263  P*'^^  coiiredalur,  nisi  coiain  co,  iiisi  pra^sciite 
i'Io,  qiii  suos  sic  pcignaturos  consolans,  dicit  :  Con^ 
fi.iiie,  ego  vici  niundum  (Joan.  xvi) ;  ac  si  diceret : 
Quiacgo  vici,  ptir  nie  et  vosvintelis? 

liecte  crgo  spoitsa  dicit:  Ex  quo  fncta  $um  coram 
eo  quasi  pacem  reperiens^  ego  murus,  ei  ubera  niea 
iicut  turris  ;  quia  c<  quo  cjus  gratia  v'ci  carnalcs 
aflcctus,  ci  spirituali  suin  pacc  confortata,  possum 
ppo  alioruin  qiioque  salule  slare,  et  verba  exhorla- 
lionis  constanlcr  ediccre.  Vbera  nentpe  mea  sicut 
turris,  qiiia  tantuni  ex  diviiia  gratia  iii  verbo  ex- 
bortationis  excrcvi,  ut  possiin  juxla  prophoiam, 
inonlem  excclsuin  asccndere  cl  ex:iUare  infortitu- 
diiie  voceinmeain  utevangelizein  Jcrusalem(/<a.  xl  ) 
Ncmpe  murus  sum,  ad  defcndendum  cl  cuslodieu- 
dum  populutn  Dei,  et  ubera  mea  sicut  turris,  ut  pos- 
sitn  cx  alto  prospiccre,  et  a  longe  fuiura  annun- 
liare. 

Vebs.  \i,  —  Vinea  fuit  pacifico  in  ea^  qucB  habet 
populos  :  tradidit  eam  custodibus,  vir  afferl  pro 
fructu  ejus  mille  argenteot, 

Magnoperc  considerandutn  qiiis  iste  pacificus, 
vcl  qux  sit  vinea  pacilici,  qui  vero  populi,  vcl  qui 
cus:odcs,  sive  quis  frucius  viiiC;c  istius. 

Pacificus  isic  Doniiiius  csl  Jesits  Cliridtus  :  pro- 
plcr  causas  supcrius  pixnolauu  paci  ,  pacificus 
:q»pcllalur.fiijiis  inpace  factusest  tocus  [Psai,  lxxv), 
quiqiie  110,  iii  pacc  vocavit,  solvens  inimiciiias  in 
carnesun,  legem  mandatorum  in  decreiis  evacuans  ut 
duos  conderct  in  semetipso,  in  unum  novum  hominem 
lacicns  pacem,  ui  reconciliarei  uirosque  in  uno  cor- 
poreDeo.per  crucem  interfic.ens  inimiciliasin  semei' 
ipso,  ei  veniens  evangelizavii  pacem  his  qui  longe  ei 
pacem  his  qui  prope  (Ephes.  ii). 

llluminato  oculo  intcrioris  hominis  diltfenter 
inspicicnduiri  quam  coiigruc,  quam  vcrc,  eC  uiiice 
pacificus  istesil,  qui  talos  ei  taiiias  laniquc  loiigas 


k  ii.iuiicitias  solvit  in  carne  sua,  facta  reconcilialio- 
iiis  niiraiida  et  adoranda  inaje^itas  tunc  magis  agno*> 
sciltir,  quaiido  iiiiinititi;e  qualitas  et  quaniita^ 
pcusaiur;  quaiitam  cnim  inimiciliam  priinus  bomo 
coiilraxit  erga  Deum  per  Inobedientiae  inaluni^  ul 
noii  soliiin  felicitatem  illam  paradisi  ,  in  quo  posi-* 
luscral  ainitlerct,  veruin  ctiai\i  mortem  prxvari- 
cationis  ultricem  sus(;ipeiel?  Sed  hujus  inlmieitia 
pondus  per  successionein  hunianx  propaginis  ex 
augniciiio  inaliiix  ct  nequit.ae  sucerevil,  ut  Ipse 
coiidiior,  siciit  dicil  Scriptura,  tactus  dolore  cordis 
inirinsecus  diceret  :  Pxnitei  me  fecisse  hominem 
(Gen.  vi),  ct  idcirco  data  judiciali  scnlcntia,  cxrepto 
Nue  qui  tunc  solus  cuin  uxore  et  filiis  sa/valus 
esl,  vlndicc  aqua  tolus  cousuinplus  sil  inun!u>. 

R  Qiiis  outcin  hujus  tanlx  ininticitix  pondus  resoU 
verct?  Nunquid  264  angelus?  SeJ  angelus,  seque 
ut  homo  ireatiira  Dci,  gratia  Dei  iiidigebal,el  crea- 
lura  crealiirani  ab  liujusmodi  necessilaie  libcrare 
non  poicial.  Yenit  crgo  ipse  Ccnditor  crealurx, 
nullius  indigens,  omiiipotens,  ct  hiijus  iniuiicitije 
parieiem  desiruere,  r«conciIialionis  autem  et  pacis 
vcnc  aeternum  pactum  slatuere  sine  aliquo  obsta- 
culo  omniiiiodis  suflicicns.  Qui  quoniaiii  per  divi- 
niiaiein  videii  non  poiuii,  ut  visibilis  fieiet,  per 
humanitatem  vcnit,  cui  nascenti  signo  leoiporalts 
pncis  tolus  occurrit  inundus,  annun.iaiis  et  prx  Ji- 
cuits  insigno  illiiis  sumuKC  et  xternxpacis  per  cuni 
constitucndjo.  Undc  ct  in  cjus  nativitate  clamabant 
angeli :  Cloria  in  excelss  Deo,  $i  inierra  pax  homi- 

C  nibus  bonas  voluntatis  (Luc.  ii). 

Quis  ergo  inagis  cl  vere  pacificus,  qitam  i&ie 
talis  et  lant%  pacis  conditor  xternus?  Salomon 
quidcni  qui  ex  noniinc  suo  diclus  esl  pacificsis,  ^- 
loinon  quippe  iiitcrpreiatur  pacificus^  lemporaleiu 
pacem  rcx  lemporalis,  concedente  DcoJiabuil,qiia- 
lenus  domum  Deo  nullo  iinpedicnte  X'dificaret»  bed 
suo  nomine,  el  opcre,  el  temporc  hunc  verum  pa:  i- 
ficuin  pnrccssit,  siculnox  diem,  uinbca  veritaium, 
qui  utsibidomuin,sanctain  videlicelEccIesiam,  coii- 
derot,  sigr.uni  hiijus  mirandx  ct  conscrvaiidsc  pacU 
qiiasi  in  ruiulainento  posuil,  Pacem  iiiqiiieiis,  reitH' 
quo  vobiSf  pacem  meam  do  vobis  (Joan.  xiv). 

Iliiic  pucifico  fuii  vinea^  sancta  videlicel  Ecclesia, 

j^  qux  idcirco  vinea  non  incongrue  nuncupalur,  quia 
si  cultura  sive  natura  vineae  attenditur,  iioii  par- 
vam  sui  profecius  utiUtatcm  cx  ejus  similitudiue 
sibi  aitrabere  videtur*  Quis  nempc  moJus  est  cul- 
turae  qui  vinex  adhibelur?  putationis  leuipore  re- 
cisis  inutilibus  sarii:eiitis  quasi  purgalur,  dciode 
circumfussa  erigiiur  et  ad  palus  religatur :  porro  si 
Mturasejus  qiialitatcm  attendas,  videbisquia  primo 
vivain  defigil  raJiccin,deinde  quia  flexibilis  et  ca* 
duca  est,  quasi  brachiis  quibusdam,  ila  claTiculis 
quidquid  coinprchcndil,  slringil,  hisque  fte  erigit  et 
attollit.  Quxnam  esl  in  Ecclesia  sive  in  qualibct 
anima  pulutio,  nisi  vitiorum  de  cordious  aoiputa* 
lio?  quas  aulein  circumfossio,  nisi  pcr  conipun- 
ciionein  ei  coufessioncm  peccalorum,  ad  nieiitem 


mi 


CmCKRm.  IN  CANTICA  CATmC.  —  LIB.  IV. 


Itw 


re:lucitot  Qaftsl  enim  Mrcolo  qilodam  ComfHifi^  a  ^snien  loeo  non  incongrue  aev.t^re  ^88ai.in$  p:ir- 

ciionls  iiiolei  lerrenorunr.  operaffi  ad  ineinoritm  f e- 

ducUor,  itt  per  confestloiiem  et  MllBraciionem 

niens  eionenkia,  ineiiiis  in  bonis  aciibaa  f^ucliQcare 

possii.  Quid  autefd  agil  hujus  ofBcil   mlnisier  qui 

pceniieniem  suseipii,  Oiqiie  conlilenll  modum  p€eni« 

lenii»  imponit?mantt  ceritt  consolaiionis  ei  spe 

diTinae  misefaiionls  erigil,  el  quaU  285  deinceps 

tiiafe    proposilum   leneal,  peraanclorum  eicmpla 

proponil,  quibos  se  quasi  ad  palos   religoius,  ne 

cadat,  sostentare  debeal. 

Porrojuxia  natnram  Tiiif,  Ecclesi»  6i?ecnjus- 
libei  aniiiix  profeclus  consideralur,  quia  postquam 
fkdei  radic^  planlaia  ei  fixa  fueril,  repressn  hunii* 
litatis  propaglne,  ne  aliiiuibus  procellis  tcI  lcm* 
pestatibus  safculi  po^sit  rcflecii  si?e  deduci,"quasi  n  r^ducere,  sicque  poeniiendo  ei  bona  opera  agendo 
clavicuHs  et  circulis,  amplexibus  charilalis  proxi-  acceptum  Deo  frucium  oierre. 
nios  quosque  complcetitur,  el  in  eoruni  compun- 
ctione  requiescil. 

Talis  ergo  vinea  fuil  vcro  pacifico  Domino  nosiro 
Jesu  Cbristo,  non  quod  inodo  non  sii,  vel  in  fu- 
turo  esse  non  debeai,  sed  fuit  dicium  accfpere  de- 
bemusinprxscientiaet  prxdestinatione  ipsius,sicui 
alibi  scripturoesl  de  omiii  creatnrai  Quod  factum  esi 
in  ipso  viia  eral  {Joan.  i),  quia  in  ejus  pnescientia 
omnia  jam  eranl  et  vivebant,  quemadmodum  in 
rneiite  alicujua  artiflcia  rel  faciendae  forma  vel 
exemplaf  est»  cojns  similiiodinem  manos  operaniis 
iiuiiantur,  ui  rem  in  aperlum  prodacat» 

Vinea  autem  fuil  in  ea,  subauditur  pace,  qum 


licularem  Ecclesiam  per  diversa  profeasionumj 
genera  ln  Ipsa  nniversali  consliiutam,  qu»  eiiam 
vinea  Domini  potesi  dici,  el  eadem  pace  et  unani^ 
miiaie  debet  eolligari.  Porro  ai  ad  individua  i\&>i 
acendanfHis,  potesl  non  absurde  dici  tinea  Domial 
aliqua  fldelis  el  Dco  serviens  anima,  ciijus  calior 
Spiriias  snnctns  est  per  gratiam,  qnotiiam  secan- 
dnm  form.im  snperins  positam,  qiiam  nuiversitatt 
diximus  congniere,  siiigulari  qiioque  videiur  non 
inconvenienier  cotnpi^tere,  viilelicet  ul  hoc  ejus  sil 
sludiuni  vitia  el  peccata  veluti  inutiiia  aarmenia 
manu  pii  opcri<  per  cooperatricem  gratiam  reacin- 
dere,  terrenn  (»pera  per  compunctiouem  ct  confea* 
sioiieiu,  quasi   per  circiinirossionem  ad  mentem 


TradidH  eam  cusiodibus  :  custodes  hujus  vineae» 
hocesisanctosGcciesi»,  fuerunt  sancti  apostoli  siTO 
corum  successores  apostolioi  viri,  qaoruro  studii  el 
diligentiae  fiiit,  eam  in  sanciiiate  et  jusiiiia  erudire» 
ei  a  maloruin  operum  atqoe  pcavorum  dogmalum 
peste»  verbo  ei  exemplo  defendere»  non  quod  eo- 
rum  proprii  fiierit  operis,  quidquid  iu  hac-  cuslodia 
cousecuti '  suiit  profecius,  sed  quod  minisiri  el 
ofliciales  fuerinl  divin»  operationis  el  eflicl^tiie, 
aicol  dicitur  a  Domino  in  Numeris  ad  Aaron:  Kos 
ponile  nomen  meum  super  /ilios  Jsrael^  ego  Dominus 
benedicam  eos  {Hum.  vi)  •  ac  si  aliis  verbia  dical : 
Vosper  ministerium  vobis  Iradilum  gratiam  meain 


kabel  populos^  quia  Ecdesta  non  de  una  gente  Jn-  C  verboel  opere  Iransrundile  hominibus,  meuui  ertS 


daeoram,  sed  de  omnium  esl  nationum  populis  coi- 
lecia,  in  unitatem  fidei,  xlilectionis  ei  pacia,  sicut 
scriptumest:  Erateiseorunumet  animauna  (Acr.iv). 
Porro  notaudum  quod  non  dicii,  in  ea  pace  quam  ha-^ 
benipopuli,  sed  queehabet  pof)ti/oi,utmaglsaUenda« 
lur  graiia  vocaniis,  justincanlis,  gloriflcantis,  quam 
labor  ei  atudium  volenlis,  correntis,  coropreben* 
dere  nitcntis,  quia  sicut  dicil  Aposiolus :  Non  90- 
ientis  neque  currentis^  sed  miurentis  e\t  Dei 
{Rom.  IX).  Jpseest  enim  pax  nostra  qui  fecit  utraqu9 
unum  [Ephes^  ii),  et  ex  ca  pax  quas  exsuperat  omnem 
sensum  {Phil.  iv).  Gum  crgo  ista  pax  habet  popu* 
loSf  non  potest  aliquod  schisma,  sive  aliqiia  dis* 


ipsius  graiis  bouum  io  eia  osiendere  ei  ad  effeciitm 
perdacere. 

Yerbuin  aulero  Iradiiionis  quod  hac  enontiatioiie 
prolaiom  esl,  non  al>squo  formidine  auendcnduui 
omnibus  Ec«:lesiarum  praelatig  aiqoe  eornn  subjo- 
ciis,  qoia  el  illos  ad  prudeiiiije  ei  iffos  ad  obedieo- 
tias  virtotem  caolos  el  solliciios  case  |iraeaii6D0U 
Loquiiar  aolem  praelaiie  Apostolus  :  Atttndiic  vM$ 
€t  universo  gregi,  in  quo  ros  Spkitus  sanctus  posuit 
episeopoSf  regere  ^Eceiesiam  Jhi,  quam  acquistt4t 
sanguine  suo  {Act.  xx)  ;  porro  sufajecils  :  Obediti^ 
inqai I,  proffiostcis  vesiris  et  subjaeete  eis.  Jpsienim 
pervigilant  quasi  rationem  reddituri  pro  animabus 


aeiisio,  uniiatein  fiJei  iliorum  irrumpere,  quin  lir-  |^  vestris,  ui  cum  gaudio  koe  faciant  et  noa  gemem" 


uiiier  in  ea  pace  ita  cohaereant,  ul  electissiroa  vinea 
vero  pacifico  Doiuino  noslro  iesu  Christo  fiaiil  : 
nain  si  ipsi  babereol  pacem  sioe  habenie  eos  pace, 
iKM  firma  radice  lenerenlur,  quia  illi  paci  coui* 
plantaU  non  essenUin  qua  inidipsum  dormireutet 
requiescefenl  {PsaU  iv).  Qux  dormitio  ei  re(|uie8 
poal  banc  vilaro  dalur  in  idipsuin,  quia  videbimus 
€um  sicuttest  (I  Joan.  iii),  el  noii  est,  ibi  /ronsiiiK/alto, 
mec  vicissitudinis  ohrumbratio  {Jac.  i),  sed  pacem 
quam  aeiuei  acceperimus,  in  aiteraaro  slne  aliqua 
permalalione  servabimas. 

Sed  hos  populos  quos  nabet  isia  pax  quamvis 
prinio  loco  accipere  debeamos  universalem  Eccle- 
iiaiu  ex  Jiidaeis  et  neiiijbus  congregalam,  secuiido 
Patrol.  CXCV. 


teSf  koe  enim  nonexpedit  vobis  {Hebr,  xiu).  Voo 
ergo,  hoc  est  praelaios,  cum  solliciludino,  provi* 
deniia,  el  isios,  hoc  esl  subjectos,  coin  bomiliute» 
pniientia  atienios  facere  debei,  propter  verbum 
tradiiionis  hujus»  qiio  dioitor:  TraiklUiam  custa* 
dibus. 

Si  ergo  Dens  Ecclesiam  soam  imdidlt  eoatodfbos, 
valde  tiroendum  esl  ne,  sl  eusiodea  eaaiotfiam 
negligant,  et  costodiendi  casiodes'  despicioiii,  vel 
cusiodi;ii  repugnani  ei  detrahunt,  llluni  qul  caato- 
des  posttil  ei  custodlain  staiuit,  graviter  offendani. 
Isti  neailNl  ouatodes  Deus  specuhtores  appellatt  sic- 
01  IpOi  ^rioplieta  ioquitur:  Speculalorem  dedi  re 
domu*  tataii ;  qute  vidcs,  annuntiabii  eig  ix  me 

40 


12S9  WOLBERONIS  ABBATIS 

(Exech,  iii);  267  9"^  vides,\nqn\{fnnnuniiahhei$  ex 
me,  hocest  quac  oculo  mcnuiali  iiilflligis,  bive  oculo 
corporali  aspicis,  rorrigenda  vel  emcn(lan(]a,/in»ttfn- 
tiabis  eis,  exliorialione,  consilio  et  pr.neceplo,  ex  me^ 
lioc  est  secundum  nilionem  el  modum  qncin  tibi 
flspirando  pracmonslravero.  El  in  hujus  cuslodiae 
Iradttionc  ipsis  cuslt)dibas,  sivc  speculaioribus  pe- 
riculum,  et  modum  evadendi  pcriculuin  Deus  pro- 
posuil  dicens  :  Si  dJcente  me  ad  impium  :Morte  mo- 
r.erist  et  von  annuntiaveris  ei,  ipse  quidem  in  iniqui^ 
tate  tua  morielur,  sanguinem  auiem  ejus  de  manu 
ina  requiram,  ecce  periculum.  Modus  vero  eva- 
dendi  periculum  Islud,  se'|iiilur  in  eo  quoil  dicit : 
;St  aulem  anuntiaveiis  impio,  ut  ab  iuiquitote  sua 
eonvertalur  et  ille  te  non  audierii,  ipse  qntdem  in 
iniquilate  sua  morietur,  tu  autem  nnimam  tuam  /t- 
berasti  (ibid)*  lloc  ergo  ousiodibus,  lioc  est  pr;v- 
lalis  in  Ccclesia,  periculum  pro  negligcnlia,  se- 
curilas  pro  vigilantia  proposita  est,  unde  mnjor 
eos  cura  et  soHlciludo  erga  officium  sibi  credituin 
lenere  debet. 

Porro,  privatorum  sive  subjectorum  non  niinus, 
imo  gravlus  est  periculuin  pro  contempiu  et  inobe- 
dieniia  ;  quia  cum  prcTlati  iiinrmitate  et  negiigeiilia 
plerumque  peccenl,  isii  ex  superbia  et  leineriialede- 
Jinqu^nt,  et  illornm  contemplus  et  irreverenlia,  Dci 
est  conteinptus  sive  irreverentia.  Sic  ipsc  dicit :  Qiti 
V08  audit  me  audit,  etqui  vosspernit  me$pernit{Luc, 
x);eiad  prophetam,quemdicitsespecuIatorein  domiii 
Lsrael  dcdisse  :  Ideo  inquit ,  te  non  audiunt  quia 
domuM  exasperans  est  (Ezech,  iii).  Mala  ct  meiucnda 
appellaiio,  ut  domus  Indisciplinatorum  et  inobe- 
dientium,  domus  exasperatrix  nuncupelur,  et  alio 
loco  dura  eervice  et  incircumciso  corde  dlcantur, 
quia  Spirilui  sancto  resistant  (Ac/.  vii).  Qui  enim 
▼erbo  disciplin«  et  honesiaiis  resistunt,  Dei  verbo 
resistunt.  Verba  auteni  Dei  spiritus  et  vita  sunt 
.{Joan.  ti),  atque  ideo  Spiriiui  sanclo  resisiuiit. 
Unde  Propheia  quia  verbo  Dei  resistere  damnaiiile 
vidil ,  boniiaiem  ct  disciplinam  sedoccri  a  Dcopos- 
luIavil,eoquodmandatis  ejus  crcdiderit  ei  obediens 
fuerit  (PsaL  cxviii). 

Pnccepii  autem  serino  divlnus  in  sacra  lege  de 
filio  contuniaci  et  prolervo  alque  inobedieiite,ut  ap- 
prehensum  pareniesducantad  seniores  civiiatis  elad 
portam  judicii  {Deut.  xxi),  ne  scilicet  suam  praeci- 
pilent  senteiitiam,  sed  sapienies  adhibeant  in  testl- 
inonium  ;  nam  scire  debent ,  quia  prima  generis 
nostri  qiiam  omnes  luinius  ciilpa  est  inobedlcntia, 
ei  quia  contumacibMS  et  prutervis  niilluiu  justitia 
Dei  reponit  veniam,  sed,  sicut  scriptuinest:  Z)eu<  su- 
pirbis  resistit,  humilibusautemdatgratiam(I  Petr,y). 

Semper  enim  ialesad  portam  judicii  cxaminandi 
sunt,  ut  si  in  sua  contumacla  ?cl  temeriiate  per- 
nianserint,  et  obedire  noluerint,  a  consortio  fratruin 
ejicianlur;  si  vero  poenilucrint  et  humiles  el  qnicti 
fuerint,  268  ^l^^nuo  reclpiantiir.  Haec  eit  etinni 
)iortajudicii  incivitateDei,  hoc  esl  saucUi  Eeelesi;i, 
ui  contumaccs  et  rebelks  si  corrigi  oolitai|  brro 


S.  PANTALEONIS  COLON.  |2e0 

A  excommunicationis  tanquam  putrida  merobra  a 
corpore  Ecclesiae  prxcidantur,  de  quibas  scripium 
csi:  Ex  nobisquidem  exierunt,  sednon  erant  ex  no- 
bis  (I  Joan.  ii);  porro  poenitentcs  ei  sus  maliii:^ 
finem  imponenteSy  lanquam  curata  et  sancta  mem- 
bra  in  corpiis  Ecclesia:  reponantur.  Igilur  cu^iera 
qiiidem  peccata  toleranda  sunt  in  donio  Dei,  conta- 
maces  auiem  et  protervos  filios  severitas  palrum 
sapieiiluin  obruit,  ut  auferat  malum  de  medio  sni, 
cuin  auctoritate  legis  Domini  quam  memoravimus; 
iino  proprio  exempio  De»,  qui  inobedientes  priinos 
lioinines  de  paradiso  expulit  (Gen.  iii). 

Verbum  igitur  traditionis  quod  de  domino  Tinec 
pronuntiatur,  non  negligenter  sed  diligei.ter  elcani 
liinore  cogiianduin  ct  pcnsandum  est,  quia  uirobi- 

B  qiie  neglectum  vel  contemptum,  sive  a  pnclaiis  sive 
a  siibjcciis,  nd  tradeniis  respicil  judicium. 

Viraffirt  pro  fructu  ejus  mille  argenteos.  Di- 
ligeiis  et  stiidiosus  inspcctor  hujus  capiiuli  ai- 
lendcre  debet  quis  vel  qualis,  aut  quanios  sit 
hiijiis  yinex  fructus,  qui  lanti  pretii  aestimatur,  at 
pro  ejus  assecutione,  iion  decem,  aui  viginti,  aiit 
tri^iutn,  scd  determinate  mille  sunt  argentei  dcfe- 
rendi,  eiqui  hos  dcriciens,  comparare  hunc  fructum 
pnssit  non  quilibet  potens  et  dives,  sive  officialis 
vel  privaliis,  sed  absolute  vir  dici  el  ^se  debeat. 
Quis  igilur  (ructus  est  iste?  niiniruin  qnldcm  ille 
qiii  veliit  tribus  pulchritudiniscoloribus  depingitur, 
videlicet    potentia,  sapieniia,  bonUaie  :  polenlia 

Q  quidem  qua  nihil  efficacius,  sapientia  qua  nibil 
rationabilius,  bonitate  qua  nihil  dulcius.  Nam  po- 
tentia  nulla  impossibilitatis  vel  infirmiUlis  lege 
constringitur,  sapienlia  nihil  admittil  quod  rationis 
virlute  careat,  boniias  Isnta  dulcedinis  multitudine 
aflluil,  ut  nihil  supra.  Praeterea  hujusmodi  fruclus 
attactus  et  usus  efficax  et  saluberrimnni  sanitails 
loli  homini  prxbet  experimentuin.  Sed  ubi  lioc  in 
creaturis  et  visibilibus  invenitur?  Nunquid  in  an- 
gelis?  Scriplum  esl  aulem,  quia  et  in  angelis  suis 
iniquitatem  reperit  {Job  iv).  Creatura  euiin  corni« 
piioiii  el  mutabilitati  subjacere  polest,  quodjauiejn 
non  potest,  iinmutabile  ei  incorruptibile  essc  ne- 
cesse  est. 
Porro  tres  piilchritudiiies  hujus  fructus  diiimus 

D  tales  esse,  iit  nihil  supra  se  suscipere  possunl;  po- 
test  lainen  aliquid  infra  csse,  quod  ex  earum  alle- 
ciione  vei  participatioiie  dicatur  aliquo  modo  po* 
iciis,  sapieiis  et  boniiin  esse,  269  ^^^  ^^"  subsian- 
lialiter,  poieniia,  sapientia,  bonilas.  Quod  enim 
susccpiibile  et  pnrticipabile  est,  non  Idein  est  quod 
suscipicns  el  participans,  nam  suscipiens  et  parti- 
cipoiis  cst,  quando  nec  suscipit,  nec  pariiclpal, 
atqiie  ideo  mutabiriati  subjacet  et  polesi  corruin- 
pi :  porro  susceptibile  et  participabile  in  sui  semj^er 
esscntia  iiiiniuiabilitcr  consisieiis,  nunquam  potest 
corrumpi,  nulla  autem  creattira  susceptibilis  et  par« 
licipabilis  csl,  Deus  igilUr  est.  Cum  ergo  quacrimus 
quisnam  fructus  hujus  vinea^  sit,  ei  omiies  ojiis 
virtutis;et  tmlchritudinis  circumstantias  aiicniiriiiis. 


im  COMME^T.  IN  CANTICA  CANTIC.  —  LIB.  lY.  im 

procul   diibio  Deuiii   esse    poslremo   concluiiimus.  A  do,  tatiludo,  aUitudo  ei  profundum  ( Epk^s^  ii ). 


Suscepiioiie  auiein  el  participaiione  iioc  consequi^ 
tur  ralioiialis  crealura,  iil  (|iiandoque  Ininseat  in 
incorrupiioiiein  et  iniinuiabilitatein,iion  natura  sed 
gratia,  atqQe  ila  ex  liomine  ope raiile  et  Deo  coope- 
Mnte,  quasi  nascitur  el  crescit  fructus  istc,  qiii  est 
praeminm  oniniuin  ad  Dei  regnum  peninenliuiny  et 
appellatur  vera  bcatiiudo.  Vera  auiem  beaiitndo 
ipse  est  Deus  quem  habcre  el  qiio  frui  aclcrnnliler 
cst  vere  beatum  esse.  Fructui  i;;itur  isie  Deus  esl. 
Porro  dequalitaie  hiijusmodi  friictus  quid  dice- 
mus,  cum  de  ea  scriplum  sii,  quod  nec  oculus  vldit, 
necauritaudiviltnecin  cor  lioinini$  ascendit  f  (ICor. 
II.)  Verumtamen  supcrius  eniiidcm  rriicluui  iribus 
dlstinximns  coloribiis,  quo;l  mags  ad  qualitatem 
pertinei,  non  quod  dinercntia  coiuniiii  divcrsum 
TiAciat  fructum,  scd  qiiod  hsec  divcrsitas  ila  iiiscpa- 
rabiliter  uni  subslaulix  colKcreai,  ut  nullain  pro- 
prietatis  virlulcm  et  cfBcaciam  aliqiio  niodo  aJi- 
inat.  Sicut  eniui,  verbi  gratia,  in  uiio  aliquo  sub- 
jeeio  (res  convcniunt  colores,  et  uniis  nomcn  habet 
ut  dicplur  rubcus,  alter  albus,  tertius  viridis,  una 
tamen  sulstaniia  eteadem  est,  qux  hos  coulinci; 
sic  in  isto  fruclu,  cum  aliud  non  sit  potentia,  aliud 
sapientia,  alqiie  aliud  bonitas,  unus  tanicn  ei  idein 
est  fructus,  et  utiam  atqiic  camdein  virlutem  et  efll- 
caciam  ubique  habel,  videlicet  posse,  sapere,  ve* 
getare,  qn»  tainen  cfliciunt  ut  nihil  boni  sil,  quod 
ejus  plenitudini  desit. 


Qiiia  vcro  fructus  iste,  de  quo  loquimur,  de  ra- 
dice  charitaiis  nascitur  et  crescit,  ct  ad  matuiita- 
tcin  quasi  ad  perfectioncm  pervenit,  non  quantum 
ad  capabilem  Deum,  qiii  semper  perfectus,  sed 
qnantum  ad  capaceni hoininis  meiilcm,  qui  aiigmen;o 
el  detrinicnto  siihjacet,  iit  hoc  modo  proficiendo 
Dcuin  quandoque  coniprehcndaf,  cuni  quo  siio  modo 
pcrfeclus  el  incommulabilis  flal,  primo  videamus 
de  ipso  nostro  Doniino  Jesu  Christo,  quomodo  juxta 
hninaniiatein  de  radice  charitatis  oinnes  has  in  se 
susceperit  dimensioncs,  longitudinem  vidclicet» 
larKutiinem,  allituilinem  cl  prpfundum ;  quis  eniin 
majorem  co  charilalcm  babuit,  qui  aniinam  suain 
pro  ovibus  suis  posuil  ?  (Joan,  xv.) 

Si  autem  ponanius  oculos  mentis  in  genere  et 
qualitate  passionis  ejus,  videbimus  omnes  has  di- 
menbiones  vcnerabiiitcr  contineri,  et  hoc  exemplo 
omnem  Christianaro  animam  viriliter  promoveri. 
In  flgura  qiiippc  crucls,  notandas  sunt  qnatuor  di- 
mcnsiones  ista^,  scilicct  longiiudo,  altitudo,  latitu- 
do  et  profunduin,  quae  ex  radice  charitaiis  Christi 
in  totum  protcndunlur  inundum,  signiflcantis  et 
monenlis  omiiero  animam  qnx  cjiis  passione  re- 
deinpta  fueril,  si  pncdictum  fructum,  hoc  est  si 
a^tcrnam  i)eatitudinein  conseqni  •yolufril,  cjiis  lcm 
cbaritaiis  difflcnsionibus,  juxla  inoduin  et  naturani 
sibi  concessam,  ad  eam  pertingcrc  dche:e. 

271  ^^l^  ^"'"^  debet  esse  charilas,  quia  usque 


De  quantitate  vero  hnjus  fruclus  quid  dicendum  q  ad   dileciionem  inimicorum  exiendi  debel,  sicut 


est»  cum  tantaeimmensiiatis  sit  ut  nullo  circumscri- 
batur  loco,  nullo  concludatur  termino?  Videlur 
taroen  qua^dam  spatia  habere,  non  secundiiin  se, 
sed  secundum  parlicipans  :  nullum  autem  hujus  rei 
participans  esse  potest,  nisi  rationalis  creatura. 
Porro  raiionalis  270  creatura,  altera  spiritualis 
est,  ut  aiigelus  et  anima,  altera  corporalis  ut  ele- 
mcnta ,  et  qiiae  ex  his  composita  sunt.  Sed  qiiia 
iion  est  hnjus  loci  de  corporalis  rei  dimensionibus 
disputare,  quae  linea,  superficie\  vcl  soiido  corpore 
constiluuntur,  fructus  autein  iste  de  ciijus  quanti- 
laie  d  cere  coepimus,  non  corporMlis  sed  spiritualis 
e  i;  Deut  enim  $piritu$  e$l  (Joan.  iv),  de  ciijus 
quantitate  quia    incomprehensibilis   ct  incircum- 


Chrislus  in  cruce  pciidens  pro  iniinicis  oravit  di- 
cens  :  Pater^  igno$ce  fi/ts»  quia  ne$ciunt  quid  faciuni 
(Luc,  xxiii).  Longa  debet  esse,  quia  non  horaria,  scd 
nsque  ad  flnem  vitx,  sicut  de  Christo  scriptoin  est; 
Cum  diiexi$$et  $uo$^  in  finem  dilexit  eo$  (Joan.  xiii), 
laiitam  quippe  perseverantiam  debet  liabere  cha- 
ritas,  ut  pro  nulHi  trihulatione  vel  angustia  dcfi'- 
ciat.  Alta  dehet  esse,  propter  causam  fliialem  ,  ut 
scilicct  atiendat  propter  quid  ngat  vel  patialur,hoc 
est  propter  aetcriiani  bcaiitudincin,  quae  esl  fructiis 
isU\  de  qiio  loquiinur,propter  quem  semper  sursnm 
iiiiendcrc,  el  in  coelo  conversationem  habere  mo- 
iietur  ;  profundum  debet  habere,  quia  nunqnam 
abs/|ue  liinore  debel  esse,  sed  semper  attcndere 


acriplus  cst,  ncc  cogitare,  nec  dicsre  aliquis  po-  D  qnod  qitidqiiid  cx  latitiidinet  longitudine,  et  altitu- 


teat,  videamus  tainen  nuiic  quac  sint  spaiia  qii« 
babere  potest  non  secundum  se,  sed  secundum 
parlicipans.  Quidquid  enim  boniiatis,  houcstaiis, 
sanctitatis,  disciplinx  vel  scienti»  habcre  poiest 
participans  anima,  de  participabill  Deo  quasi  pro- 
fiuentitm  io  se  gratix  sumit  vigorem ;  atqiie  per 
boc  videtur  habcre  participans  aliquid  longiiis  vel 
brevius,  latins  vel  angustius,  altius  vel  inferius, 
secundum  qnod  ilii  placet  distribuero,  qui  dat  uni- 
cuique  graliam  secunduin  m£n$uram  fidei  (Rom.  xii). 
Unde  Apostoliis  ad  illos  loqnens  quos  ad  hiijusniodi 
dimens''oiics  suscipiendos  bortabatur  :  In  cbaritate, 
ini^nil  ,  radicali  et  fundati.  ut  po$$it:$  compre- 
kendcre    cum    omnibus   $ancti$    qua^    tit  lonptu» 


diiie  conseqiiiiur,  non  ex  suis  meritis,  sed  ex  Del 
misericordia  habct;  et  ideo  quia  ignorat  occuliuni 
et  profundum  Dei  judicium,  quare  unum  eligat  ct 
alterum  repellai,  et  semper  finis  incertus  est  dum 
wii//t  vocanlur,  pauci  ciiguntur  (Matth,  xx),  nuQ- 
qiiam  sine  tiinore  debet  esse. 

Itaque  quoniamin  Chri$io  habitai  omni$  pleniiudo 
di9inilatit  corporaiiter  (Colott.  ii),  et  ei  non  ad  men- 
turam  dat  Deut  tpiritum  (Joan.m),  omnet  autem 
sancti(/«  pieniludine  eju$  accipiunt,  gratiampro  gra- 
tia  (Joeina)t  ▼identur  ad  harum  dinieiisionnm  spa 
tia,  MHlfuique  modo  vel  mensnra  poriingcrc,  se 
Gundm  Ipaild  cis  dal  qui  plcnarie  h.ibot  et  de  su;» 
plcnitudine  dare  poicst,  quautuai  volucrit. 


tf63  W(n.DRnONIS'ABBATlft 

Porro  quia  chaiiliis  Tehiti  contriiin  In  itiediiullio 
posila  orones  quati  per  circunirereiitiam  virluies 
langit,  omnis  enim  virtus  ex  radice  charilatis  dc- 
scendit ;  cumqiie  omnis  motus  sci  species  habeat, 
sit  r.anique  ante  et  retro,  sursum  et  deorsuniy  dex- 
trorsum  sinistrorsum ;  ad  quamcunque  partem  mens 
liominis  intentionem  dirigit  pro  consequendo  ejus- 
modi  fructo,  semper  originem  omnis  boni  molus  a 
charitaiis  vigore  accipit.  Et  qula  ipse  liomo  minor 
niuiulus  dictus,  ad  instar  m^ijoris  mundi  quatuor 
constat  elementis,  qualuor  quoque  mensuratur  par* 
libus,  quibus  continetur  totus,  si  ad  Dei  similiiudi- 
nem  conservandam  fuertt  institutus,  videlicet  pru- 
denlia,  juslitia,  temperantia,  (oriitudine. 

Ilis  quatuor  partibus  a  centro  mentis,  hoc  est 
charitate,  a^qoa  distantia  porrectis,  quidquid  virtntis 
in  anima  potest  esse,  quasi  circulum  et  circumfe* 
rendo  tangis  et  concludis. 

Haec  ergo  aliquo  modo  esse  potest  mensnra  sive 
diinensiOf  quam  potest  habere  frucius  istepariici- 
pans,  non  secundum  se  ut  dictuin  est,  sed  secnn* 
dum  participans,  utquandoque  a  parlicipante  siciiti 
eat  272  adeptus ,  omnein  deinceps  adimat  dinien- 
ftiouis  in  crescendo  pASsibililatero  sive  mulabilita- 
tero,  et  conferat  perfectexternamimpnssibilitatcin, 
IromutabiUUtem,  iromortalitaiein  (i). 

Igiiur  iste  fructus  vera  est  beaiiiudo,  vera  aiitem 
beatitudo  est  Deus  ciijus  qualitas  et  immensitas 
incoroprehensibilis  est.  Sed  quia  jam  cognovimos 
qui  sit  fructus  praedcriptx  vineae,  videamus  nnnc  <le 
olTerente,  qui  sit,  qula  rtr  dicitur  essc,  nec  aliter 
nlsi  vlr  sit,  offerre  possit.  Ftr  quippe  a  virtute  di- 
citur,  et  qui  pro  tanio  fructu  ofleire  debet,  oportet 
ut  virtuturo  pnlchritudinc  et  gratia  resplcndeat, 
quia  nOD  erit  accepta  oblaiio,  quani  nulla  virtutum 
commendat  claritudo.  In  raiione  eniin  dati  et  ac* 
cepti  ca  debet  esse  foriiia  ut  talis  sit  in  dante  hnbi- 
Clis  compositio,  et  boncstalis  atque  disciplinae  gra* 
lia,  ul  in  accipiente  pariat  beneplacitum  et  hilaii- 
latem  vultus,  et  munus  reddat  accepiius.  Ei  si  lioc 
disclpUme  et  honestatis  bonum  mortales  inicr  se 
alTeclant,  et  approbant  homiues,  quid  putamus  Deum 
oronipoteotero  et  immortaiero  velle  et  quxrero  a 
iiobis,  CMJtts  natura  bonitas,  sanctitas,  lionestas 
aingolaris  et  disciplina  est?  Ergo  qui  lali  Domino 
offeri,  tiidM:Ms  debct  essc  fortUudini  et  praecinctus 
virtute(PM/.  xcii):  forlitudine  quidem  mentis  ad  co- 
ereenda  et  repellenda  vitia  et  peccata,  virtute  ani- 
mi  ad  bona  opcra  agenda  et  exercenda.  Mon  etiim 
recu  esl  oblatio  quam  cnlp»  repellit  obfuscatto, 
quia  et  Gain  Dominus  dixit :  Si  recU  oferas^  recie 
auiem  non  dmdai^  pitccasti  {Gen.  iv)«  ftecte  quidein 
obtulit,  qui  fruges  terrs  Deo  dcdit,  sed  non  recte 
divisit,qui  cor  in  malo  delinuil,  et  oblationein  soaiu 
invidix  pesie  maculavit :  secernere  enim  debuit 
bonum  a  malo,  quia  nulla  participalio  lucis  ad  te- 
nebras,  nec  possunl  in  conspeclu  Del  aiaiiii  esse 


S.  PANTALEONIS  COLOxN.  ISCi 

\  veritai  et  falsUas,  aequitas  et  inalitia.  Recte  q[iildeni 
obtulitt  quia  cui  debuit  Deo  obiulit;  sed  non  recte 
di\1sit«  qnia  quod  erat  melius  Deo  recta  negavlt, 
qnod  vilius  dedit :  non  entm  satis  Deo  cliaros  est, 

'  imo  Deo  indignus  est,  qui  rem  suani  illi  quidem 
offert,  seipsuro  autem  sibl  retincL 

Talein  crgo  virum  Propheta  dcscriblt  in.primo 
psalino,  ubi  hujusinodi  habitum  viri  et  propositom 
reprxsentat,  quem  psalmum  quia  ihlelligentibos 
notus  est,  quicunque  hunc  viruin  assumere  cupit, 
jugiter  meditelur  et  opere  exerceat:alio  qooqoe 
loco  hunc  eumdeni  virum  breviler  commemonit 
dicens  :  Beatu$  vir  qui  iimet  Dominum^  in  mandafh 
ejut  cuptt  nimi$  (Psal,  cxi),  et  cxtcra,  hdc  est  entni 
quod  hunc  virum  cfliLil,etbcatum,  quia  virtalisest 

B  timcreDcum,  et  mandata  ejusconsiderare  ei  senrare; 
beatitudinis  vero  quoJ  propter  boc,  poiens  in  ierra 
erit  $emen  eju$^  et  ju$iitia  eju$  manel  in  $arcminm 
lorcu/t  (ibid), 

273  Descripto  GfTertore  qiiem  viriim  decel  esse, 
videndum  nunc  quid  pro  tali  fructu  vir  affertel 
afTcrre  debet.  Mille,  inquit,  argenteot.  HilUnarios 
numcrus  pro  perfectione  ponitur,  argentnm  auleffl 
castorum  eloquiorum  purum  et  lucidum  destgnal 
sensuin,  sicut  scriplum  est :  E/ogttia  Oomtiir,  eioqM 
ca$ta,  argenium  igne  examinaium  ( Plo/.  xi}.  Sed 
quid  possumus  dicere  argenteum  de  hoe  argenia 
formatum  et  inscriptom  ?  Si  diligenter  insplciamut, 
quid  est  quod  format,  vel  inscribit  in  roenle  bomi* 

p  nis  imagiiiem  Dei,  imaginero  sanctitatis  ei  jusiitic; 
nisi  prtecepium  Domini  lucidum  iiluminana  ocuioe 
{P$al.  xviii),  ocnlos  videlicet  hominis  Interloris! 
ubi  auiem  pra^ceptiim  Domini  aodimus,  ei  onde 
cognoscimus,  nisi  ex  sancta  Scriptnra  quae  esl  do- 
quinm  Domini  ?  Ilxc  ergo  Seriptura  bene  Inlellecta 
forinat,  et  quasi  quamdam  inscriptionem  facii  ia 
nienie  hominis,  ut  cnm  ex  lectione  sanclae  Scri* 
pturs  charitatem  perfccle  assnmpserit,  ife  corde 
puro  et  con$cientia  bona^  et  fide  non  ficta  (  //  rtm. 
ii),  argentei  cujusdam  monetain  suscipiai,  lioc  modo 
inscriptam,  ad  imaginem  ei  $im\litudinem  Dei^  banc 
enim  formaro  ipse  reruro  Conditor  homini  creando 
imprimendain  instiluitdum  diceret :  FactaiNm  fto- 
minem  adimaginem  et  $imililudinem  noetram^Gen,  i), 

D  quod  est  dicere  :  Faciamus  hominero  viventemy  ra- 
tionabilero,  Deo  similem  i  cnncta  eteniin  anlinantia 
duplici  hoiiore  prxcellithominis  conditio,  damdlci- 
tur  ad  imaginem  et  $imiliiudinem  no$tram  ;  ad  tjK«- 
ginem  videlicet,  ut  sit  ratlonalis,  ad  etmiiitudinem 
nouram,  ut  rectus  sit  sectando  Justitiam  I>ei.  Ho- 
ruinaltero,scilicet  rationalitate,  carere  non  poiesi; 
altcrum,  hoc  est  divinae  rectitudinis  vcl  Jiisiiti« 
similiiudinein,  nisi  per  graiiam  asseqiii  non  poiest: 
sed  ea  qua  carere  non  potest  iiomo  faciilta»  ratio- 
oalitatis  iiistrumentum  est,  sive  oculns  qnidatn  ad 
quxrcndam  siniilitudinem  Dei.  Est  ergo  inexciisa- 
bjlis,  cum  ad  Dei  similitudincm  non  perveticrity 


■^         (4)  Locus  obscurus. 


mz  coMMfiTd.  m  cantica 

quia  vid»  licel  booo  lnsiruroenio  ad  hoo,  propier  A 
qiiod  sibi  (taium  e«t,  uli  nolull. 

Veruni  cum  prinium  recil  Deus  hominem,  nou 
•olum  ralionalem,  sed  el  similitudinis  suae  fecil 
lionore  pollentcm,  DeH$  entm,  inquii  Scriplurat 
fecit  hominem  recium^  ip$e  vero  implicuit  $e  muliii 
qtt(v$lionibu$  (Eeele.  vii).  Nuiic  auleiu  seductus 
perdidil  quidem  bonorem  simiiiludinis  Dei,  sed  fa- 
culias  rationis  in  eo  permansil,  per  quam  re/o- 
cantcm  audire  et  ad  resiauralionem  sui  ducem  ac 
praeceptorem  valeal  scqui.  Argentum  ergo  bujus- 
liiodi  divinus  ei  summus  ille  irapezeta  in  anuna 
boininis  inscripsii,  quaRdo  eam  rationalero  el  suae 
sanciilalis  parlicipem  fccit. 

274Qu^<^>''<^^^^'^^i'  est  bomoDeo,ut,quiaDens 
eum  boc  duplici  bonore  insignivit,  intfcliigat  debi-  ^ 
tum  suuro,  videlicet  ut  ratiouis  capax,  ipsa  ralione 
duce,  semper  ad  Dei  simiiiludinem  per  sanctitaiem 
proficiat,  ne,  sl  non  inteliigai,compararetur;nmeii- 
fi«  in$ipientibu$t  el  $imili$  fial  i7/j<  {P$al,  iLViii). 
lloc  denique  dcbiium  quia  homo  dcbeai  Deoosten- 
dii  Dominus  iu  Evan^elio,  quia  cum  tentaretur  a 
Scribis  etPharisaeis  diceniibus:  Si  licei  ceH$um  dare 
Cw$ari  an  non,  respondil:  0$tendile  mihi  nirtNJsma 
cen$u$;  qui  cum  ostendissrnl,  dlxil  :  Cu}u$  e$l 
imsgo  et  euperuripdo  yQuibnsrespondeiitibus  :Cfe- 
$ari$ :  Reddile^  iiiquit,  qu<e  $unt  Ca:$ari$  Cw$ari, 
ei  guag  $nnt  De\  Deo  (Matth.  xxii). 

Uac  ergo  sententia  sua  dcmoustral  Domlnus  et 
demonstraudo  docet,  ul  sicul  justuin  est  lioroiul 
mortali  ea  quae  illius  sunt;  ei  quae  ab  illo  dooaia  ^ 
sunl,  tributaria  subjeclione  reddl,  ila  juslum,  iino 
Justissimum  est,  Deo  omnipoteiiti  el  immortali 
ea  quse  illius  sunt,  el  quae  ab  ilio  concessa  sunl| 
homiiii  summa  divotione  cl  bomili  subjectione  de« 
ferri.  Sunl  autctn  bominl  a  Dco  concessi  raii»)  ei 
inlellectus,  quibus  ita  uli  debet,  ul  ad  Dei  similr- 
ludinein  bene  vivendo  pronciat,  aiqiic  hanc  super- 
scriptionem  argcntci  in  anima  el  meiiie  sua  ex 
sanctitaiis  fulgore  suscipi.il,  ad  imaginem  et  stwi- 
litudinem  Dei. 

Igiiur  biijuscemodi  argenteum,  unum  vel  duos 
sive  tres  aut  plures,  secuuduin  meusuram  doua- 
lionis  Dei,  aliquis  fidells  offerl,  ul  comparel  fru- 
cluin  illum,  boc  esl  vitam  xteruam  qiiae  per  diie-  d 
ctionem  operaiur,  tendit  et  proficil  ad  Dei  siiuili- 
ludinein.  Sed  mille  affert^argen^eoi^  qiii  perfeclae 
sanctilatis  clariuite  Dei  adeplus  csl  imarinero  el 
similitudiiiem. 

Sivo  miilena  unitas  unam  significat  fidem,  unum 
baplismay  iinum  Deuiii  qui  operalur  omnia  in  om- 
uibus,  el  qui  fructum  illuin  ,  boc  esl  aeternara  de- 
siderat  vitam,  oportet  ut  vcram  et  reclam  fldeni 
lcneal  el  doceai,  unuin  Dcum  ei  unum  honiinem 
habeai  ei  colal ,  nomcn  Cbristianitaiis  quod  in 
baplismo  susccnil,  fide  el  operibiis  cxornot,  vo- 
r.^m,  catliolicain,  el  unam  divinam  Scripturaro 
irgal,  doccat,  anipleclatur  el  sequatur.  Igitur  cuin 
I  xc  (le  scmciipsa  dilecta  ad  gral>ani   ct  gloriaiu 


CANTIC.  -  LIB,  IT.  iteo 

dilecti  dicii,  contiuuo  rssponJeiM  aii  :  Yinea  ^  eic. 

Vers.  12.  —  Vinea  mea  coram  m#  0$t.  Milte  tui 
pacifici^  et  duceuii  hi$  qui  eu$todiuHt  fruetum  eju$. 

Yinea^  Inquit,  mea  coram  me  «il,  boc  esl  cognosco 
et  approbo  nieani  275  viAeam ,  ex  hoc  quod  gra^ 
tiam  plantaiionis  uicae  in  ea  Invenio»  quam  si  Bon 
Invenirem,  coram  me  esse  non  posset»  uec  mea 
vinea  dici  possei.  Nam  de  vobis  qul  vlnea  mea  dici 
et  esse  polostis,  per  prophetam  locutus.sum,  quia 
a$piciam  vo$  et  cre$cere  faciam  ^  multiplicabimini^ 
et  firmabo  pactnm  meum  vobiecum  (Levii.  xxvi) : 
qoi  enim  coram  me  sic  sunt,  ut  prapseniia  roea  et 
visione  digui  sinl,  bonorum  operum  clariiale  ful- 
gcntes  illos  agnosco  el  cuslodio;  quia  oculi  £>o- 
mini  stiper  ju$to$  (P$aL  xxxiii),  sicul  econlrario» 
qui  me  posiponunl  conlemnendo,  lllos  quoqae  ec 
ego  postpono  reprobaudo,  alque  ideo  adjuuiriuui 
grati«e  roeae  non  impendendo. 

MiUe  lui  pacifici^  et  dueenti  hii  qui  cu$iodiuui 
fruciui'  eju$ ;  ex  opposilo  illius  vineae,  quae  in  pra- 
vum  conv«rsa  est,  dc  qua  dlcitur,  quia  exepeeiavi  ui 
faceret  tiram,  fecit  autem  labru$ca$  (/aa.  v),  meltut 
bujus  capiiuii  sensus  patebit.  Dicil  enim  Dominoa 
per  Osee  de.ea  sub  specie  merelricls  :  Et  fodi  eam 
mihi  quindeeim  argenleiif  et  coro  hordei  et  dimldim 
eoro  hordei  (0$e,  iii) :  sacrameBluro  aulem»  In  his  nii- 
meris  abscondiluro  est  pulcberrimuro ;  bic  ^ii  mHla 
argenlei$,  WUein  quindecim  argenteiif  et  eoro  hordei 
etdimidio  coro  hordei;  cujus  videlicel  haec  summa 
esi,  quod  ista  ei  virgo  sil  el  viro  conjuncla,  iila 
auteni  neque  virgo  neque  viro  conjuncta »  hiijiii 
namque  virginitatem  unilas  miUena;  conjunctionem 
vero  sive  nuplias  binarius  cenlenus  sigaificat. 
Arithmeiiei  vero  sive  abacisiae  inelius  norunt.quod 
dicitur,  et  qua  ratione  unitas  virgo  pronunlielur, 
usu  babeiit  in  suis  traclatibus,  qiiod  videlicel  in 
semetipsa  miiltiplicata  nibil  crcal,  quia  semel  unus» 
uuus  csl,  quod  iiuili  alii  numerp  contingit :  naiu 
cTleri  uuuieri  in  semctipsos  ducli  alios  creanl,  ut 
bis  duo  quatuor,  ct  tertia  novem  :  porro  iiiipit>« 
hujui  centenu$  de$ignat  binariuif  el  lioc  felicisfi- 
mum  est,  quia  dilecia  Uxc  qua:  ex  fide  esl,  el  semper 
viro  conjuiicta  est,  el  semper  virgo  pertnanet, 
scmper  gcMieiai,  seinper  tamen  virgo  perinanel, 

E  coulra  illius  viduilaicm  simul  ei  corruplionem 
illiiis  designat,  quod  preiittiu  eju$  neque  iu  uiiiuia 
mansit,  nequo  ad  biuarium  pervenit,  cuni  dkitur: 
/''odt  eam  mihi  quindecim  atgenteii  et  coro  hot» 
dei  et  dimidio  eoro  hordei.  Si  argenleoa  atlen* 
das,  neque  decein  suui  argentei,  qqae  essei  uniias 
decena,  iieque  vigiuii  qni  csset  binarius  deceuus» 
sed  8unt  quindecim^  tn  quo  videUcel  uumero  plus 
uuitate,  miniis  est  binario  :  simiUier  Mcque  unus 
tanium  corus  hordei,  ncque  duo  sunl  coriy  sed 
corus  el  dimldius  hordei ,  plus  mouadei  minus 
hinario.  Itaque  ei  ilii  boc  iiifelicissimnin  esl,  qiiia 
neqiie  virgo  esl,  ne«|ue  viruiu  hal)6t.  Igitur  mt7/e 
fai  pi^fici  argeutei,  276  ^io^  ^^^  oroncs  scrmoncs 
i:i  ttiia(SdeconsoQanles;iii!meruseiitm  iste,  niiilviia 


IS67 


WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON 


»68 


uniias  ecl,  el  pacem,  lioc  csl  rcmissioncm  peccalo-  A  dilecliis,  tanqiiam  cruilil  jnm,  el  cx  consorlio  ser- 


riiiii  facieoles  vel  acquirenicfl  suiit  lilii;  quau  lo- 
quidem^onum  Doiuinum,  unam  Udem.unum  bapiisma 
liubcre.esl  in  calkolica  Ecclesia  esse,  ubi  daiur 
remissio  peccatorum  per  pacein,  icJ  est  Clirisium, 
quiesl  pax  noilroy  qui  fecit  ulraque  unum  (Ephei.  ii). 
Sancta  etcnim  Scriptura,  quae  lixc  tria  resonai  el 
docet,  lotam  hujus  pacis  summaui  in  se  rnniinel, 
quia  quidquid  legis,  de  Dco,  dc  lide,  dc  Cliristia- 
iiilatis  religione  cst,  et  oiniiia  £cciesi;c  sacramcnla 
ex  liis  sunt  consliluta,  ct  qui  ca  babct,  sicut  b^ilicre 
debet,  pacem  illam  conscqiiitur,  qu;c  seniit  i^cila 
vitioruin;  cumque  bac  pace  ad  viriutum  abuudan^ 
llam  profecerit,  data  sibi  remissione  peccatoruiii, 
ad  illam  perpeiuam  atque  nuiiquain  rinieiidam 
pacein  periiiigel,  ubi  imlliis  labor,  iiullus  dolpr,  . 
nibil  oinnino  eril,  quod  ei  adversari  possil. 

Suni  igitur  .tria  ista  bujus  pacis  instruinenta, 
quia  omni  animx  ad  banc  tcudciiU  sempcr  cousi- 
dcrandum  cui  credat,  quid  crcdal,  quomodo  <  rcdal. 
Si  enini  quaeras  cui  vel  in  qucin  crcdcro  debeas, 
Deus  (ibi  proponitur;  si  verp  quxris  quid  credcre, 
Ecclesiui  libi  sacramenta  osienduiiiur ;  porro  si 
qu9crasquomodo  crederedebeas,Cbrislianitatis  tilii 
religio  prxscribilur.  Fidei  enimiine  operibui  otiosa, 
inio  mor(ua  en  (Jac.  n),  et:  Sine  fide  impoaibile  est 
placere  Deo  (Hebr.  xi).  Proind«*,  utdiximu.c,  propter 
istarum  Irium  rerum  unitatem,  qua:  veram  xlcr- 
iiamque  consiiiuunt  et  acqnirunt  paccm,  recte  qui- 
dem  buic  vineai  mille  dicatur  essc  pucifici. 


mouii  ejus  ad  pleiium  cdoctac  proclaniai,  aiqiie  vt 
spccic  sua  et  pulcbritudine  quam  ex  linc  enidiiiorie 
assuiiipsil,  procedal  in  exemplum  alioram  denan- 
tiat.  Quo!  Habitai^  inqiiil,  iii  ffortii.  Qai  siint  borliy 
nisi  amoenitas  Scripturarum  tcI  delectalio  Tlrtn- 
tuin?  nibil  ciilm  jucuudlus  floret,  vel  dulcius  olei, 
quam  circa  rivos  et  fluenta  sive  gcrmina  sanctamai 
Scripturaruin,  et  pulchram  delectabilemqae  ac  sa- 
lubrem  Varictatem  viriutum.  Utrobiqne  enim  lan« 
dabilis  ct  coclestls  est  disciplina,  hic  in  dieendo,  ibi 
in  facicndo.  Quid  autem  est  iii  bis  hortii  habltare, 
nisi  sanctx  legis  frcquenCl  meditatione  el  virluliim 
cxerciiationc  rcquicscere?  Cujus  enim  voUintas  in 
legeDomini  est,el  inlegeejus  mediiatur  die  ac  nocte, 
simpiicitcr  cum  Jacob  domi  babilat  (Gen*  zit),  boe 
est  in  mentis  sux  Iranquillilaie  sccura  slabililato 
moratur,  nibil  varium,  nibil  motabile  in  fidei,  vcl 
morum  ideniiiate  recipiens.  At  contra  in  bis  bortis 
iioii  babitat,  qui  cum  Esau  rerum  sxculariuiii  vena- 
lioni  inlendens  (Qen.  ixv),  circa  mundi  strepitum 
per  silvas  cogitationum,  vagatur,  neqiie  unitatctu 
fidci,  ncque  nioruin  iniegritalem  conservans. 

I^itur,  0  dilpcia,  ^ua'  in  U\%  hortii  siinpliciter  ac 
salubrilor  habitaif  fac  me  audire  vocemluam.  Qu:ileni 
vocem?  voceni  pii  sermonis,  voceni  virlulis,  vocom 
bene  ei  recie  docentis,  vocein  juste  el  pie  vivenits. 
Sicul  enim  vox  magna.est  prxdicalio  vera  el  recla, 
sic  et  vox  magna  esl  conversatio  pia  et  sancta.  Vox 
inagua  cst  liumilitas,  vox  magna  est  obedientia,  vox 


Sed  ducenti  hii  qui  custodiunt  fructui  ejui,  cur  C  magna  est  caslitas,  vox  magna  cst  patieiitia,  vox 


essc  dicunlur?  Pfimo  quidem  videndum  qui  sunt 
bujus  fruciui  cuHodei,  deinde  quid  vdit  eis  dalus 
numerus  iste  binarius  ccntenus  de  qiio  supra  pau- 
lulum  pra^dicavimus.  Cuslodcs  bujus  fruciui  primo 
loco  dicere  possumus  eos,  qui  iii  Ecclesiu  Dei  pra:- 
sunt  verbo  et  opere,  et  ne  per  baBreiicos  aliosque 
perversos  bomines  fruclus  Iste  a  fidelium  mcntibus 
rapiatur,  lingu?.  inanuque,  Iioc  est  docirina  ei  ope-' 
ratione,  student  obsisierc,  nunquam  sterilcs  csse, 
licd  in  seipsis  et  in  aliis  semper  virtnlum  sobolein 
procreare.  Secundo  vero  loco  gcneraliicr  omnes 
Cbristiani  huju$  frtic/ui  custodes  c&sc  debenl,  quia 
hoc  ab  eis  exigit  Cbristiana  religio,  nc  maJe  vi- 
vendo  vitam  xternam  pcrdant,  scd  sempcr  cum  Dco 
unns  Spiritus  existentes,  ex  bac  spirituali  con- 
Junciione  bonorum  operum  recunditate  cutnulentur, 
sicque  tandem  virginali  conjugio  in  cpBlesiibus 
f^nptiis  quas  hic  signiflcat  binarius  centenus,  cum 
Peo  in  sempiternum  perfruantur.  Cujus  conjugii 
dos  erit  277  duplex  stola,  videlicet  beaiiiudo 
corporis  et  animae,  quam  etiain  potest  significare 
binarius  cenlcnus,  quia  ct  ccnlcnariiis  in  dcxiera 
innnn  ejns.lem  beatiiudinis  exprlmit  coronam. 

Vers.  15.   Qnv  habitai  in  hortiSy  amici  auiruL- 
tanl,  fac  me  audire  vocem  tuam, 

Posl  multa   et  diversa   pulcbre  et  laudabililer 

^  prolau  dilecti  et  diledx  colloquia,  quasi  summain 

inalcm  C])iibnlaniii  biijus   deponcns  vocein  idem 


niagna  el  sonora  est  cbs\rila^,  el  quot  virtntibns 
sancla  anima  radiat,  quasi  lot  inagnis  vocibus  ad 
Deum  clainat. 

£t  quare  \o\o  audire  vocem  tuam?  videlicet  ut  te 
verbo  ct  opet^e  clamanlem  andiam ,  sicut  scripium  esl : 
Filii  qui  naicentur  et  enurQent^audiant  $l  narreniea 
filiiisuiit  ut  ponant  in  Deo.  iperit  iuam  et  non  oblivi' 
icantur  operum  Dei^  et  mandata  ejui  exquirant 
(Pial.  Lxxvii).  Rt  quid  cst  meum  au(/sre?  iiimiruni 
approbare,  acceptare,  ct  racQ  adjulorio  278 
diguain  judicare,  cum  eniin  audio  approbo,  cuiu 
exaudio  adjuvo.  Tu  auiem  fac  me  audire  vocem 
tuam.  Quomodo  facies  ?  Iioneste  et  pie  coiiversaiido, 
vcra  et  pia  docendo.  Siquidein  rationein  et  intelle- 
ctum,  memoriam  et  ingenium  tibi  concessi ;  ui  sis 
inexcusabilis,  neque  dicas  te  nec  scire,  nec  posse, 
oinnem  libi  impossibilitatis  exemi  necessitalem, 
qualeiius  ut  debito  babeas  et  facias  :  ogo  autcni  de- 
bitor  tibi  esse  volo,  ut  cum  feceris  qiiod  jure  facere 
debes,  vinear  cum  judicor  (Pial.  l);  luo,  inqitam, 
jndiciovinci  volo,  quia  valde  deleclor  si  meo  bcne 
uleris  dono,  et  idcirco  tuum  est  facere  ul  vcliiii 
tocem  tuam  audire  :  attamen  tuuin  faccre  non  est 
t«um,  sed  meum,  quia  ut  velis  et  possis,  munus  est 
grati:e  mcsc. 

Fac  me^  inquit,  audire  vocem  tuam.  Quare?qi:>. 
amici  auscultant :  cujns  amici  ?  Et  inci  ct  tui  .  iu;»i 
per  cbaritatcm,  quin  nic  diK;;unt  scrmoncm  meum 


COMMENT.  IN  CANTICA  CANT.  —  LIB.  IV.  I«70 

^ervando ;  lui,  qaia  le  diligunt  Mluiem  tibi  oplando.  A  corde»  «ive  ad  totam  Ccclesiam  rcreramus,  sive  ad 


Sunl  enim  amici  quos  corporalibos  oculis  non  vides 
qui  de  profectu  tuo  el  salute,  siye  de  conversione 
tua  gaudent,  de  quibus  acriptum  est.quia :  Gaudium 
€$l  angelii  Dei  tuper  uno  peeealore  peenUentiam 
agente  (Lue.  ly).  Hi  nempe  admini$traiorH  $piritut 
$ur>t  tft  omnffit  terram  propter  eo$  qui  htereditatem 
capiunt  $aluti$  (Hebr.  i) :  lii  enim  eolHcili  aunt  et 
agiint  pro  salule  liominum,  sicut  a  quodam  islo- 
rum  amicoruro  invisibiiium  cuidam  aniicoruni  vi- 
aibilium  dicitur,quia  iit  tempore  illo  con$urget  Michaei 
qui  $tal  pro  /ilii$  populi  tui  (Dan.  xii),  ac  suhindc, 
el  nemo  e$t  adjutor  meu$  in  omnibu$  hi$  ni$i  Michael 
princep$  ve$ter  [Dan.  i). 
Isii  ergo  amici  auicuUant,  quia  valde  deleclantur 


quamlibet  Dcodevotam  animam  :  cur  eniin  sancla 
Ecclesia  sive  qnaelibet  sancta  anima  hxc  ad  Deuni 
non  ntalnr  vnce  in  prsesenii  vita?  Dicit  nempe  uniis 
sanctoruni :  Expane  cogno$cimu$  et  ex  parle  prophe* 
tamu$;  cum  autem  9enerit  quod  perfeclum  «it»  eva^ 
cuabitur  quod  ex  parte  e$t  (l  Cor.  xiii).  Quid  ista 
persensit,  qiii  cognoscendi  et  proplietandi  imper- 
feclionem  in  bac  viia  pnrsenii  pronnntiavil?  quod 
enim  ex  pnrie  csl,  pcrrecium  non  est;sed  haae 
iinperrectionem  dicit  cvncuandam,  quando  in  fulura 
\ita  venerii  quod  perfcclum  est ;  ciijusmcdi  aiileni 
impcrfectionem  si  recie  consideres,  nimirum  hujus 
dilecli  fuga  cst. 
Porro  quidquid  in  sacramcnlis  Ecclesiac  agilur. 


audire  vocem  tuam^  ad  me  clamaniem  sive  orando,  ^  magna  et  profunda  mysieria-coniinei,  quae  omnia 


sive  psallcndo,  sive  praedicando,  sive  optando.  Siint 
et  alii  amici,  quos  prae  oculis  habes,  qui  eliani  hu- 
jusmodi  quadriliilam  coiicentorum  vclnti  pulchrum 
Sutrio^ffot/sov  syinphoniam  andire  delcctantur,  et  id« 
circo  aitres  adhibeiit  cl  ausciiltant  aique  oplant 
audire  le  canentem  et  dicciitcni  :  Egoautem  $tcut 
oliva  fructificavi  in  domo  Domini^  $peravi  in  miie- 
ricordia  'Dei  mei,  et  ex$pec(abo  nomen  tuum  ante 
€on$pectum  $anctorum  tuorum  (P$aL  li).  Ili,  in- 
qnatn,  sancli  et  talcs  amici  auscullanl,  oplalivo  et 
desideraiivo  modo,  ut  fias  qiiales  ipsi  sunt,  ui  unus 
eorum  optabai  anathema  fleri  pro  fratribus  snis 
(Roiti.  IX),  quoruni  salulem  desiderabat ;  et  qnia 
ipso  in  hortis  virtutum  sapieniias  qtioque  et  n 
scicntiae  jani  habitnbai,  solircitus  erat  sic  voccm 
snam  in  auribus  mels  temperare,  ut  et  Deo  et  lio- 
iniiilbus  placeret,  ct  quid  saluti  hominum  compe- 
terct,  vita  et  doclrina  osienderet.  Unde  h.xc  vox 
ejus  est  ex  horiis  sapientiae  et  virtuiis  resonans,  et 
mihi  audihilis  :  Ca$tigo  corpu$  meum  et  $erviluli  redi' 
gOf  snbjicio,  ne  forte  dum  alii$  pra^dicavero^  ipse  re^ 
probu$  efficiur  (I  Cor,  ix).  lloc  279  »woilo  dum 
caro  ita  spirilui  subjicitur,  ut  nihil  infra  se  cu- 
pial,  solutn  qiiod  siipra  se  esi  quxrat,  hxc  est  yox 
qux  delect^biliier-  sonat  in  auribus  meis,  imo  boc 
cst  Canticum  caniicorum  quo  nihil  dulcius  in  bac 
mortnli  vila  cantare  potest  homo  mortalis  et  pas- 
sibilis,  quali  voce  et  quali  canlico  semper  rapitur 


hujus  dilecti  potenliam,  vlrluiein  et  gratiam  prae^ 
dicanl,  sed  quis  esl  qui  de  his  ad  plenum  disputara 
valcat?  unde  dilecla  proe  hujnsinodi  magniliitlinift. 
alionita,  ex  parte  cognoscii  et  ex  parte  prophelai, 
sed  quia  ad  plcnum  comprehendcre  non  valet,  de« 
flcil,  cl  dilcclo  ut  fngiat  non  pro  negleciu,  sed  pr« 
defectu  proclamat :  fuge  enini  subtilium  rerum  in 
discussione  sacramentoruin,  dilecli  htijus  fuga  est* 
Nnm  quando  vim  eorum  et  efficaciaro  ad  plenuui 
enarrare,  vel  discutere  non  possumus,  fugit  nos  iste 
dilectus  :  itein  cum  sacrx  Scripluras  facieni  inien^ 
dimus,  sed  eain  plene  pcrviderc  et  arcana  thesauf- 
rorum  ejus  introire  non  possunius,  profccto  ftigi^ 
nos  iste  diicctns. 

280^<^<J  rugicniem  non  temere  retineamus.ycruffi 
quidqiiid  in  sacraincnto  vel  sanctarum  Scripiura* 
rum  sulitilitale  coinpreliendere  non  possuinus,  igni 
coinburanius,  hoc  esl  sancto  Spiritui  re.^ervemus, 
et  ne  in  sensum  ha^reiicum  niniis  disculiendo  incl- 
danins,  fiigere  dilectuin  sinamus.  Neuipe  secunduiii 
exeniplum  beaii  Jucob  qni  cum  angelo  luctatusesl, 
nos  quidem  cuni  verbo  Pei*luclari  inonemur,  sed 
postquain,  dala  benedictione,  taclu  nervi  claudica- 
inur,  fugere  Dci  verbuin  perinittamus.  Quid  namquo 
est  luctari  cuin  vcrbo  Dei,  nisi  infatigaljililer  ben« 
sum  sacrse  Scripturx  invesiigarc?  Quid  deniqiie 
victorem  a  viclo  benediclioneiu  posiulure  et  stisci- 
perc,  nisi  ipsius  sensus  inleHigentiaiu  quxrere  et 


ad  illain  ineffabilem  dulccdiiiem  capiendam,  quani  I>  invenire?  Sed   \iclor  a  vicio  benedjciione  acccpia 


mc  oculu$  vidil,  nec  auri$  audivil  (/  Cor.  ii),  cujus 
assecuiio  pcniciet  hominem  immortalem  ei  impas- 
eibilem.  Ilanc  nempe  vocem  et  hoc  caniicum,  dum 
aogclj  el  ouiiies  sancti  niei  ausculiant  el  audire 
desiderant,  ad  eamdem  gloriam  quam  isti,  hoc  est 
angcU  adepti  sunt,  et  ilii  hoc  esi  homines,  sancii 
per  fldem,  spem  et  chariiatem  se  adepturos,  non 
dubitant,  te  quoque  quae  nonduin  adepta  es,  secum 
adipisci  peroptant,  ai(|iie  pro  hoc  mihi  Incessabi- 
iilcr  supplicant.  Quid  tandem  ad  hauc  vocem  d.i- 
iecia  respondet?  Fuge^dHectemi^  etc. 

Ver:.  li.  —  Fuge,  dilecte  mi^  et  atftimilare  ca^ 
prem  hinnutoque  cervorum  $nuer  monle$*aromatum» 
,.  Si  aiicnte  inspiciamus,  magn  i  *i;ec  vox  huiniiis 


femore  cmarcenie  claudicat,  qnia  is  qui  sacrain 
Scripturani,  Dco  iiispiranic,  bcneinlellexerii,  oinni 
carnis  vohiplale  resiincta,  in  acliva  elcoiiieinplaliva 
vita  proGcii,  ct  grandi  quidcm  spiriius  cominodo, 
scd  niagno  carnis  suae  vincii  deirimcnio.  Deniquc  is 
claudicai  qui  vicit,  quia  leiigit  qui  viclus  est,  ner- 
vum  feinoris  cjiisei  euiarcuit;  quomodo  claudicat? 
Tidelicet  uno  pede  terrae  inhiiens,  alterum  a  terra 
suspendens^  id  esi  aciivam  viiam  pro  cura  subdito* 
rum  non  oinnino  rclinqucns,  et  conlemplativa}  prae 
ejus  dulccdine  iolis  viribus  inhjcrens. 

Isle  claudus  salii  vel  ascendit  sicut  cervus,  tcr^ 
ramquevix  tangcre  dignaiur,  nam  conv^rfu/to  eju$ 
incc^lis  €$t  (Philip.  iii)  ;  verunitamen  ««  par/tf,  uuo 


11171  WOUDaiQNlS  AJUSATIS  $. 

«liin  lan>uiii  p€«la  nitnG  Inleriin  illuc  MiipensnA  j^ 
•st,  donec  venial  quod  pirfectum  <il.  Rl  idcirco 
quia  nunc  perfecie  compreliendere  non  potesl, 
rccte  dicil  :  Fuge^  dilecie  mi.  Cuni  ergo  verbi 
Dei  sensoin  Jn  rooote  cum  Doinino  loquenies,  menie 
percipiinus,  illud  Apostoli  sileiidamus  s  Noli  alium 
gapen^  9$d  time  (Rom.  xi),  ne  duin  dilecium  fugien^ 
tem  iucauie  prosequimur,  in  perversi  dogmatis 
fovearo  diiabamur.  I:cre  boc  niodo  dileclum  fiigero 
dicitnus,  quia  semper  esi  incompreliensibilis;  nain 
istud  coucedeiidum  majestali  cjus  ul  non  possii  conw 
prebendi,  semperque  sit  desideralus  ac  dcsidera* 
bilis,  nos4|ue  lateal,  quandiu  sinius  in  Iioc  corpore, 
quam  magna  sit  muhifudo  dnkedinii  ejui^  quam 
abicondii  limentibvi  ie  (Psal,  xxx). 

Dicamus  ergo  ei '  Fiige,fuge,caiuin$  nobis  ac  pro*  " 
vidus,  ne  unquam  dum  viviinus,  nos  comprcbcii* 
disse  arbitreinor,  scqucntes  ui  comprebcndamusy 
Sive  hoc  modo  dical  quxvis  fldclis  anima  ct  sapieiis 
Deo  bumili  ct  devota  meute :  Domifir,  tton  ium  digna 
III  intrfi  iub  tecium  meum  (Vutth.  viii),  non  sum 
digiia  ut  in  me  o$teudas  aliquod  frcquens  praesentiae^ 
\ei  visitatiouis  tu»  miraculum,  Fuge^  inquit,  di* 
litte  nt,  non  quaero  iu  prxseiiti  vita  gloriam,  sed 
desidero  gratiam,  non  quaero  clarilatem  miraculo- 
rnm,8edoptG  remisaionem  peccaiorum.Fii^f  .inquamy 
ditectemi,  ei  981  salius  bujusmodi  similes  saiiibus 
Ciiprear  aulMnita/ocmorNmeffice,  non  super  me, 
ftcd  iuper  montei  aromatum,  super  excelsa  meriu 
lanctorum  alque  pcrfectorum.  Non  est  meum  de  r 
divinitatis  tuae  arcuno,  de  altissimis  praeceptoruin 
tuorum  docurocntis,  de  profuudis  sacrameutorum 
tuordm  mystcriis  tractare,  vel  disputare,  sed  iUo* 
rum  poiius  qui  monles  cxcelsi  possunt  dici  propter 
emineiitiam  sapientiae  et  virtutum,  qui  tacti  Spiritu 
luo  sancto  fumigant  tuum  bonum  odorero,  ut  pos- 
ftlnt  diccre  cum  Apostolo :  C7iri</t  ^oiiiii  odor  iumui 


PmALEONIS  eOlON.  Wi 

000  iH  ontNi  l^  {II  C#r.  n),  ftt««o  U$o  toM  di- 
^Molur  monriii  aromatmm 

Etquid  mlruro  al  to  ego  ionrroMatift  iqm  censea, 
fugere  dico»  cuin  ipsi  4ao9tes  siftgni  et  doai,  m 
ipsoruin  tuoruin  op^ums  ftive  pr^eepi^mai,  vel 
«liam  sacrameqiQriim  c^deralioBf  oUenipeecaBi, 
f  t  te  nonminquam  fugere  sin^eiT  Nfiai  WHii  ieionifli 
montiuroy  qui  usque  ad  t^rtiiMH  w\vm  porrecliift 
fuerat,  ct  qum  non  lk$t  homini  loqui  audiemlt 
(//  Cor.  xii),  fugientem  l#  dllecturo  perseqyi  UmeiM, 
0  altitudot  inquit,  i/trilienfm  iopientim  et  sct^iui^ 
Dei,  ^uain  incomprehemibilia  iunt  judieia  ejua  U 
vmuigabilei  via  ejuil  Quiienim  eognomi  seuium 
Domini,  aut  quii  eomiliariui  ejui  fuiif  aut  quie 
prior  dedit  iili  et  retribuetur  ei  f  quoiuam  ax  ipto  ei 
per  ipium  et  in  ipio  iunl  oninia,  ipii  bonor  et  ^iorte 
in  ioscula  iteculorum  (Rom,  xi)t 

Idcirco,  diiectg  mit  fuge^  non  ul  me  oninino  dcre- 
linquas,  sed  quod  bic,  qui  incomprebensilnlis  e*, 
lidipisci  non  valeo,  in  futura  mibi  vite,  Yere  el 
aeterna  bealitudine  sine  fine  conCedas.  Siinilift  esie 
capreWf  hinnuloque  cervorum  iuper  monies  aro«ie« 
tum.  lloc  ,esi,  etiam  perfectorum  sanciorum  intelie- 
ctum  incomprebensibili  divinitatis  tuae  cogailioiie 
transcende ;  sive  in  eoruro  cordibus  lales  fec  ftaliM^ 
mdevirtute  inviriutem  pr oficiant  (Pie^  lxxxiii)^ 
quia  quotieselectidebonis  ad  meliora,  de  vjriiill- 
i>us  ad  virlutem  profictunty  quasiquosdam  in  eoniua 
mentibus  saltus  Deus  facit,  qnatenus  bis  pauleiins 
gradibus  sive  saltibus,  ad  illum  summom  ei  per* 
fecturo  perveniant  statum ,  in  quo  videtur  Deua 
Deorumin  Sion  {Piai.  Lxxxiii),ubi  possinl  incee- 
ftabiliier  dicere  et  cantare  in  auribuft  Domiiil 
Sabaoth,  non  simpliciier  canticum.sed  Canticum 
canticorum,  boc  est  cognoscere  et  perciperc  illed 
suminuni  et  optimum  bouum  in  saecula  saeculoruiu* 
Aincn» 


382  EPILOGI  LOCO 

AUCTORIS  PARiENESIS 

Ad  sacras  virgiues  quibus  haec  commeQtari^  scripsit  et  inscrlpsit. 


Ecce»  dilectae  sorbres,  ut  potuimus  vobis  cantavi- 
rousy  et  quantum  ille  noster  summus  pr^ceptor  do- 
navit,  sub  cujus  disciplina  omnes  sunt  qui  recie  et 
llcne  canendi  scientiam  quxrunt.  Scd  quia  bene  el 
^te  canendi  scientia  triplici  constat  instrumentOt 
YiJelicel,  eorde^  ore  et  op^re, convincor  periius  non 
Cise  cantor.  Qre  quidem  cantare  possum,  scd  si 
^eiiqua  duo  defuerint,  omnis  mel  cantionis  species 
(:orain  Domino  inanls  erit  :  siquidem  cordc  ct 
opere  cnn^are,  potcst  Deo  placere ,  etiam  si  non 
cautet  pre;  ore  !)utcin  sohimmodo  caiitare,  non 


D  auiem  corde  et  opere,  Iroposslbile  est  D(o  placere 
posse.  Porro  qui  vult  pcrfeciam  babere  canendi 
scientiam,  et  sumroaro  ipsius  nosse  dignitaiem, 
triuro  Isiorum  oporlet  semper  habere  facullalein. 
Quam  Apostolus  se  oosse  et  babere  ostendens :  Psal" 
/am,  inquit,fpin7tt,  piallam  etmente  (/  Cor.  xiv). 
Main  spiriiu  psallere  est  et  verba  spiritualia  me- 
nioriler  proferre,  quod  est  ore  cantare ;  et  ad  opere 
bpiriiu  concepta  procedere,  quod  csl  opcre  caniare; 
mcnie  psailere  est  vitalem  verborum  sensum  mente 
percipere,  quod  est  cordc  cantare. 


Ii75  COMMENT.  IN  CATKCA 

Daio  autcm  inslruineato  ad  recie  eibene  canendi  j^ 
iciemiam  consequendam  opus  esl,  ul  eliam  sciamus 
quid  piiuium  sil  in«cancudo  sciendum,  el  qtiale 
c  ;nticum,  ut  perveoiamus  ad  caniicum  caniicorum. 
Primo  quippe  discere  et  cantare  nos  oporiei  can- 
ticum  iilud  novum,  de  qnp  cantando  liortatur  nos 
S|.i  itus  sancius  in  rsalino :  CanWe,  inquit»  Domino 
camicum  novum^  lam  ejui  in  Ecclem  tanclorum 
(P<a/.  cxLii).  Sl  reiaiivorum  qualiiatero  conbideres, 
ubi  dicilur  notum,  consequitur  ui  et  veius  siu  Sed 
priino  vidcamus  qiiid  sii  vetuscaniicum,  ui  ex  cjiis 
agnitione  roelius  novum  intenigamtis. 

Yetus  ii:uJ  caniicuro  vetus  homo  Adam  cantavit 
ei  docuit,  sed  oovo  caniico  quod  posiea  audiiuin 
est,  valde  opposilum  ei  contrarium  ci  ea  distantia 
dlsiansy  quae  est  inier  mortificans  et  virilicans.  Ci  B 
quod  esl  iilud  caniicum?  nimirum  illud,  quo  vetiis 
ille  iiomo  Faclori  suo  reclaniavit,ei  conir.i  justiiiam 
ct  pielatem  vociferatus  est,  videlicei  superbia,  in- 
obedientia  et  peccati  sui  ezcusaiio.  Jusiuro  qirip;»e 
fuit  ut  iactori  et  rectori  suo  subditus  essci,  et 
obedirei,  miserum  autem  fuit»  quod  posi  ciilpam  se 
non  recognovit  2S3  o^qiie  de  pieiaie  Dei  pras- 
iiimpsiUEed  contemptorculp»  suse  pcenaro  in  omnom 
Miaro  posteritatero  exsul  paradisl  transrudii.  Hujus 
cantici  flebilero  tragcediam  mulil  quanio  plus  can- 
lant,  illius  praesuinpiionero  et  iiegligentiam  iiiii« 
tando,  tanto  uiajorein  imposii»  iitortis  exsolvuut 
viudictam. 

Iluioautem  canlico  oppositum  esl  illud  itorum^ 
canticumt  caniicum  pacis  ei  laetitias,  caniicum  vi:ai 
€t  jusiiiix,  canlicuro  virlutis  et  saluiis  quod  prae- 
cinuit  ille  novus  boino,  et  non  lanium  simpliciier 
komoy  sed  Deus  ct  homo;  hujusmodi  nempe  praecen- 
lorequi  iSixii:  Ditcitea  mequia  mi/jsiicm  el  humiU$ 
corde  el  invenieiit  requiemanimabutvetUrit  (Uatth,  xi), 
nionemur  novum  uliliiaiiscanure  canticum.  Porro 
ezemplo  ipsius  Domini,  de  quo  dicil  Apostolus  : 
Cbrislus  faciut  ett  obedient  Deo  Patri  utque  ad 
mortem  {Philip^  ii) ,  mouerour  suavis  obcdientifls 
canl&rc  canticuin;  ad  vocem  quoque  ejusdem  iiovl 
praecenloris  qui  d.cit :  Panitentiam  agite^  appropin- 
quabil  enim  regnum  cctlorum  (Matih.  n)^  nionemur 
noii  declinare  cor  nottrum  in  verba  maliiia  ,  ad  ex» 
cutandnt  excutationet  in  peccatit  (Ptat.  cxlvi)  ;  qiiia  0 
Iiiec  est  gravissima,  imo  miserriroa  voz  veieris  bo- 
minis  inipceniieniis.  vox,  inquain,  veteris  et  dolore 
pleoi  caniici,  quio  potius  converso  modo  ejusmodi 
caniici  et'  in  novum  mutato,  laboriosam  quidem 
quantum  ad  corpus  sed  salubrem  quanturo  ad  ani- 
mam  spiritus  contribulati  m^lodiam,  quatuor  mo- 
dorum  gcnere,  hoc  csi  compunctione,  confes^ione, 
satisraciione,  perseverantia  Deo  concinamus ;  et  in 
quaiuor  ipsorum  modorum  flnalis  videlica  cogita- 
tionem,  locutioucm,  actionem  et  consuetudinero 
quotidie  deponamus. 

Siqiiidem  utriusqiio  caniici,  hoc  est  veieris  et 
iiovi,  isii  sunt  flnales,^  cogitaiio,  locuiio,  aetio,  ct 
consuetudo.  ei  secundum  praeccd^niis  sptciem  roodi 


CA>TIC. -^LIB.  lY.  |ff4 

depositiQnem  suscipiunt;  sive  e4  elegiacam  quantum 
ad  vetus,  sive  suavem  et  musicam  quaiitnro  ad  no« 
vuro.  Musica  nerope  deposiiio  est»  quae  fit  raiiona- 
biie  vocuin  sive  tonoruiu,  conjiinctioiie,  disposi- 
lioiie,  teiiore«  ^t  luinc  magis,  imo  semper  suscipit 
novum  «caniicuro,  propier  raiionabilero  moturo 
nientis,  bene  Ct  puichre  canentis,  et  ad  bonuro 
flnem  cogiiando,  loqiiendo,  ngendo,  consuescendo 
scmper  tendeniis.  £  conlra  elegiaca  baec  esi  irislts 
ei  misera  deposilio  esl,  qu»  fit  irralionabili  et 
inaequali  motu  menlis;  ei  quia  confusa  est  biijut- 
moili  cantionis  specics,  in  suavem  ei  iroiniiem  de- 
positionis  generai  qualiiatein. 

Esi  ergo  inler  bujusmodi  duo  cantica  ea  distan- 
lia,  qu»  esl  inier  viiain  ei  moriero;  quia  velus 
occidil,  novum  auiem  vivificat,ei  hoc  a  siuiili,  naro 
dicuniur  quxdam  marinse  besii»,  qiiis  tiyrenae  nun^ 
cupantur,  qiiae  dum  navigantes  dulcedine  rantui 
sui  alliciuni  et  atirahuni,  294  stibiio  incaolos  et 
negligenies  submerguut  :'lioc  aulem  modo  duro 
cariialcs  quiqiie  in  hujus  muudi  peiago,  quasi  navi- 
gantes  carnalls  vitae  dulccdine,  peccati  deleclaliono 
lcncniur,  repenle  splutem  aniroae  suae  negligeniei, 
ei  conrerii  per  poeniieniiam  uolentes  abimmundlf 
spiriiibus  ad  aoiemam  mortem  rapiqntur.  Ei  blc  eet 
velerli  caniici  modus,  quia  a  spiriiu  superbia  et 
iiiohedicniiae  inchoans,  in  aetomae  damnaiionis  ba- 
ralhniin,  gravissimo  ct  miserrimo  cordis  impcBni- 
tenii  sono  oxtremaro  deponii  vocem. 

Porro  ex  alia  parle  ea  similiiudo  es(,  quac  nobls 
osiendiiur  ex  divinaet  hiimaua  Scriptura.  Ex  divina 
quidem  qua  scribilur  David  cilhara  sua  furorcm 
Saulisinlligasse  (/  Reg.  xvi) :  cx  humana  vcro  qua 
scribiiur  Orpheus  ca:  tu  siio  lenisse  tigres  ei  leones; 
el  Amphion  sono  testitudinis  saxa  movisse,  quod  si* 
gnificat  novi  cantici  hanc  esse  viriulero,  ut  contra 
saluiem  suaro  furentes  mitiget  bcsliales  hominuro 
mcntes  et  dura  morialium  corda,  rntionali  verbo- 
ruin  ct  sensuum  nioiu,  ad  bonum  vivendi  modum 
et  ralionabilero  niorum  lionestaiem  componai.  Et 
isie  csi  novi  canlici  roodiis,  qui  a  spiriiu  humilita- 
latis  ct  obeilieniiae  inchoans,  in  xternae  beatitttdinis 
gaudium  aliissimo  et  laeiissimo  cordis  innocentia 
sive  poonitentis  sono  uliimam  deponit  voceni. 

Sicul  ergo  conirarui  sibi  sunt  viia  et  mors,  ita 
Sibi  coniraria  suiii  veius  el  novuro  caiiiicum  juzla 
qiialiiates  personarum  quamm  aucioriiaie  uirumquo 
canticum  iniiiuin  acctpit  et  finero.  Yeteris  siquidem 
caiiiici  auctor  est  diabolus,  novi  vcro  cantici  aueior 
est  Chrislns.  Quocirca,  contempio  auciore  roortis, 
auctorero  vliae  sequarour,  cujus  delectabilero  ei 
suavissiroum  sanciitaiis  conceoium  jugiier  aiten* 
dentes,  incptas  sirenarum  vocei,  hoc  est  stuluts 
nialignoruro  spiriiuuro  persuasiooes,  surda  per- 
tronseamus  aure. 

Ofilcinac  auiero  et  mansiones,  in  quibus  instm- 
menia  hiijus  novi  et  salubris  caniici  pareniur  et 
servantur,  ei  iii  qiiihus  ipsum  canlicum  audiamas 
ci  discamus,  ci  caniandl  consuciudine  ei  eierciiio 


«75  WOLBERONIS  ABBATIS  S. 

penreniamQg  ad  itlad  Canticum  canticorum,  ciijus  A 
iuavitas  et  dulcedo  uunquam  denciet,  sUiit  dilecta 
Doniiiii  tabernacula,  de  quibus  quondam  divinus  iile, 
qui  dixit  se  auditorem  sermonum  Dei,  et  visionem 
Dei  iniuentem,  qui  cadit/et  sic  apertos  Iiabet  ocu- 
los ,  percunctaturus  est : 

Quam  dilecia,  InquU^  tabernaeula  Im^Jacob^  H 
Untoria  lua,  1$rael ;  ui  vatlei  nemoro$€B^  ut  horti 
juxla  fluvtoi  irrigui;  ut  tabernacUla  quoi  fix  t  Dom'* 
nm^  quasicedri  propter  aquat  mullat  (Num,  xxiv). 
Yeri  autcm  Israel  ac  spiritualis  Jacob  pcregriiiantis 
vd  inililanlis  in  prnesenli  so^culo,  taberiiacula  siiiit 
religiosi,  ei  secunduni  S85  disciplinam Cbrisii beno 
disposili  ,  ordines  videliret  coiijngaturum ,  coiiii- 
neniitim  ,  viduarum  atque  virgiiiuin  secundum 
utrumque  sexum,  hxc  plane  tabcriiacula  singula  B 
fn  suo  proposito  pulchra  sunt. 

Quam  pulchra  tabernacula,  quam  pnlchra  ten- 
loria  f  ut  vailet  nemorotas^  ul  hortijuxla  flnviotirri- 
gui.  Isla  similitudo  ex  aliis  Scripiuras  locis  per- 
ipicua  esl  :  siquiJem  in  Isaia  Dominiis  derelictae 
quond«im  gentilitati  spiritualium  virtiilum  merita 
lanquam  deserio  arbusta  promilteiis  :  Dabo^  inquit, 
in  toUtudine  cedrum  ei  tpinam,  myrtum  et  lignum 
Qlivas-.pomm  in  deserto  abietenif  ulmum  et  buxum 
$imulf  ut  videant^  et  tciantet  recogitenl  et  intelligant 
pariter  {Isa,  xli).  Ergo  pulchra  labernaeula  ut  val- 
let  nemorosm.  Fa//tf«  propter  humililatem,  itfmo- 
fOiiB  propter  diversarum  pulchriiudinem  virtu- 
lum.  ^ 

In  his  enim  tabernaculis  Del,  hoc  esl  professlo- 
iii!)us  sanctis,  sunt  cedri,  hoc  est  sancti  fide  et 
o;::re  incorrupti  el  impulribiles,  atque  odore  vir- 
luiuin  redolentes :  sunt  tpince  verbo  ct  exemplo 
alios  compungentes  et  ad  bona  opera  provocantes: 
sunt  myrtut  proximorum  tribulationes  per  com- 
passionem  verbo  consolalionis  temperantes :  suut 
olivm  misericordiae  et  pietacis  actibus  perOueutes; 
sunt  abietet  contemplalioni  virtute  ad  alia  seniper 
surgcntes :  sunt  ti/mt  quamvis  sxculares  el  niinus 
rructificaiiles  alios  tamen  bciie  viventes  suis  ractil- 
laiibus  su:tenianlcs  et  adjuvaiitcs  :  sunt  6tia;iisqtiam- 
vis  nd  alta  virtutiim  non  surgenles,  neqiie  fructuiu 
facienles ,  parentum  tameii  fide  semper  viventes  : 
punt  ergo  h^  tabernacula  Doinini  ut  vallet  nemo^  D 
rosas,  quia  hoc  ex  liumili  corde ,  actu  qiioque  et 
habitu  infimo  contrahunl,  ut  lantarum  ubertate 
Tirlutum  virescant  alque  florescnnt. 

Sunt  etiam  ul  horti  juxta  fluoiot  irrigui^  sicut  alibt 
dicitur:  Et  erit  quati  hortut  irriguutf  et  ticut  font 
aquarum  cujut  non  deficient  aqucs^{Ita.  lviii).  £t  in 
eisdem  caiilicis :  Hortut  condusus^  font  tignatut, 
font  hortorum,  puteut  aquarum  viventium,  quas  fluunt  • 
impetude  Libano  (CantA\),Ecce  tabernacula  pulchra 
uthortijuxta  fiuviot  trnVui.Qnia  ez  hninore  Spirilus 
iancii  semper  sunt  virouteseifloreutes  sermone  et 
actioiie,  et  assidua  divinorura  prxceptorum  meditir 
tioiie« 

Sunt  qtioquc  r^(/ri  proptcr  aqua<^;  quod  rsuliuista 


PANTALEOISIS  COLON.  m  | 

ostendit,  qui  cum  dixisset:  Rigang  monte§  de  tvft* 
rioribut  tuit,  elc,  continiie  subiecuioi  :  Satt^ ' 
rabuntur,  iiiquit,  eampi  et  cedri  Libani  quoM  p/iR/i- 
ri<  (Ptal  ciii).  Ergo  pulehra  tabernacula  ui  cedripn' 
pteraquat,id  estjuxtaaquas,Yidellcet  in  qiiibaspu> 
scres  nidificant  (Pia/.  ciii,  quorum  abundanlia  an 
sunt  divites  homiiies,  pauperum  supplel  inopianL 

l;;iiur,h:rc  taberuacula  sunt  288  ^^  iabernaetk 
qiia*  fmt  Dominus,  quia  orouis  ista  eorum  polebri- 
ludo,  oriiatus  et  coinpositio,  opus  esl  Del  omnipD- 
leiuls,  sua  grntia  illa  collocantis,  promoTenlis,  da* 
corantis  et  sustentantis. 

Fluet  aqua  de  tiiula  ejut,et  temen  ejus  erit  in  aqua 
muliat  (Num.  xxiv).  Quae  est  tituta  ejus  ?  Iino,  qun 
eslaquaejutf  Nimiruin  rert  Jacob,  lioc  esl  tupplan' 
taioris,  sive  Tcri  Isracl,  lioc  eil  mentit  Dominum 
videniis,  Quorum  nonnulli  iu  his  lubcrDacuns  ,  hte 
est  professionibiis,  habilant.  Gtijtis  tiiuta  esl  Chri- 
stus  de  quo  hauritur  aqua,  id  e>l  sancta  Scriptura. 
Per  eum  quippe  sancta  Scriptura  aperilury  iino  ab 
illo  sitis  excitaiur^  ut  hxc  aqua  desidereior,  ab  illo 
sensus  aperitur,  ut  Scriptune  intelligantur.  Fluet 
ergo  aqua  de  titula  ejut,  id  esi  vera  mauabil  iuiel- 
ligentia  Scriplurarum  deChrislq  ejiis.  Qiiid  deinde? 
Et  temen  ejut  erit  in  aquat  multat.  Quod  est  aqua 
de  tiiuta  ejut,  hoc  est  muliiludo  aquarum  de  seiniiie 
llliui.  Nain  temen  iUiut ,  temen  patrit  ejus  Abrakee 
(Gen,  xvii),  itlius  videlicet,  qui  vere  Patet  excelsue, 
sive  Pater  muUarum  gentium  Chrislus  est. 

IIoc  temen  illius  erU  in  aquat  muUat,  Id  cst  boe 
semeti  fundit  aquas  multas.  Bibendo  experti  sumoi 
quod  vere  iii  aquat  multat  sit  temen  illius.  Qnt  ta 
me  credit,  inquit,  fiumina  de  venlre  eju>  fiuent  aqum 
vivw  (Joan.  vii).  Iiem  :  Qui  biberit  ex  aqua  qnam 
ego  dabo  ei,  non  tiiiet  in  aternum,  ted  aqua 
qunm  ego  dabo  ei,  fiet  in  eo  font  aques  tatienti»  in 
tiiam  wternam  (Joan.  iv).  Hoc,  inquam,  gratia  ojii; 
bibendo  experti  sumus.  Ecce  eiiiin  de  hac  situla, 
quaeest  Christus  ipse,  multa  sancti  Spiritus  iu  una 
Ecclesiii  dona  percepimiis, mulia  et  largtssima  Scri- 
plmanhn  menie  possidemus. 

|j;ilur  in  his  labernaeulis  Domiui,  novum  illiid 
seinper  resonat  canticum  quod  cantant  horuui  ta- 
bernaculorum  habltatores  septeni  vocum  differen* 
tiis,  regente  cantuiu  Spiritu  saiicto  sua  scptiforinl 
gratia,  videlicet  sapientia  et  inieileelu,  consilio  el 
fortitudine,  scientia  et  pietate  atque  timore  Domini. 
Porro  ex  his  septem  vocum  differentiis  divc:s.ne 
flunt  beatitudines  quasi  octo  modorum  species; 
vUlelicet  humilitas,  mansueiudo,  lucius,  sive  tria 
secunduni  Dominum,  pax,  misericordia,  mundiiia, 
jiistitix  appetitus,  patientia. 

Et  iste  cantus  sive  lans  Dei  non  esi  nisi  in  Ec* 
clesia  sanciorum,  quia  quod  sancti  sunl  et  qiiod 
sciunt  et  possuni  hoc  unde  sancti  sunt,  Dei  solius 
gratiae  munus  est.  Et  tales  quotidie  exeunies  de 
iOgypto  hujus  mundi,  contemptu  proprix  voliinta- 
lis  lenentes  citharas  Dei,  hoc  est  carnis  monilica- 
tioneni,  nonsolum  cantaut  cffn^trtcm  novum,  scd  e| 


tl77  MEIill 

rnmHcmM  amHemfwmt^pbi  Imiiio^»  aiA.iIlMi  iacft 

liilciii  Dei  cliaritatein  pronciuiil,  qoas  esl  virlus 
\irtiihitii,  el  ex  qua  proccdll,  e(  in  qna  coniinelur 
omiiium  virluiuin  pleniludo. 

Yoi  iiaquc,  dilecl»  sorores,  quia  tabernaculum  Dei 
esiis,  sive  in  tabernaculis  Dei  habitalis,  hoc  noTuin 
seinper  conciniie  canlicuin  liumililate,ca$tiiate,  pa« 
lieutia,  obedientia,  carnis  mortiOcitione,  Dei  et 
proximi  dilcetlone.  Cantabiles  vobis   sint  justifica- 


i^  lioncs  woMuni  m  wtB  fM^mnmlioiiis  voslnSs  (pmI» 
^xviii),  ut  quandoque  de  iEgypto  biijns  sscculi 
exeiintes  ct  ad  terraui  proinissionis  pervenienieo 
atque  bonisipsius  tcrr»,  quse  nee  oeulus  rttfii,  000 
aHTu  audmlf  nee  in  cor  hominis  aseendii  (/  Cor,  n, 
ha.  Lxiv),  acterna  liter  perfruentes,  cum  omni  sua- 
vitateet  dulcedine  sine  intermissione  cantetis  non 
sohini  canticum  novum,  sed  et  canticum  cantico- 
rum,  per  omiira  sxcula  sxculoruin.  Amen. 


INDEX  RERUM,  VERRORUM 


CT 


SENTENTIARUM  MEMORABILIUM 

AD  WOLBEROINIS  COiMMENTARIUM  IN  CANTICA. 


Aaron  interpretatur 'mo»is  fortitudinis  II.  —  Aaronis 
Tlrga  flohda  quid  prjellguraveril?  55.  Aarouis  Testimeuta 
oiQoia  fldples  novissimi  lemporis  suot,  12. 

Abies  significal  cootemplaiiouis  virlutes  ad  alta  sem- 
per  surgeutes,  ^285. 

Accubitus  regis  quis  sit,  66.  AccubKus  regis  el  siuiis 
Patris  vel  humanae  natur»  assumptio  vel  sancta)  menlis 
InbabUatio,  68.  Ad  accubitum  regis  perveuire  volenii  qu» 
necessaria  sunt,  69. 

Acervus  testimooii  SS.  Patrum  institulio  est,  lil. 

Adjurare  dilecti  quid  sit,  97. 

Adolesccnlularum  nomioe  lideles  accipiuntur  animae. 
»5. 

iCslas  alius  corporis,  alius  cordis.  59. 

Aflirmaiionis  simplicem  ncgaliouem  sequitur  aftirmalio 
aropiuria,  61. 

Agar  ancilla  et  Sara  libcra  figura  fuerunt  civiialis-ter- 
rcslris  et  coelestis,  26. 

Agui  paschalis  immnlalio,  48. 

Agni  san&^uis  super  utrumque  postem  el  super  limina- 
ribus  quaudo  ponalur,  49. 

Agri,  lecti,  mol»  iiomine  ex  quibus  unusdicitnr  assu- 
meiidus  etaller  relinquendusquid  signiUcelur,  16. 

Aloe  et  myrrha  carnis  morlilicalio  signalur,  167. 

Allare.  —  In  altari  cor  noslrum  Qguratum  est,  12. 

Aititudinem  mundanarum  tres  species  per  trla  nomina 
moulium  designantur,  150. 

Amaua  noclurna  avis  sonat,  151. 

Amarx  cur  Kcclesiie  comparetur  et  dicatur  pulchra  tit 
luna^etc,  217,218. 

Amica  formosa  columba  qus  sit,  105, 159. 

Amicus  et  sodalis  in  quo  dilTerant,  75.  Amicus  qiiasl 
amicicustosdicitur,  20i.  Amicus  nuncupatur,  Deus  dici- 
tor  et  est,.  20i.  Amicietcharissimi  qiios  dilectus  invi- 
tat  ad  comedendum,  bibendum  et  ioebriandum  qui  sunt, 
21 1 .  Amicorum  ad  vocem  spouss  auscultanlium  alii  visi- 
biles,  a!iiinvisibilesM51. 

Angelut  non  potest  sed  solus  Deus  pr  1  peccatis  Ads 
satisfacere,  264. 

Anima  non  debet  se  ignorare,  47.  Anima  fideiis  quando 
perdeserium  ascendat,  128.  Anima  rationalis  quatuor 
babet  airectiones,  226.  Anima  sponss  ad  locution^m 
spousi  quomodo  Iiqne(act:i  sir,  184.  Anima  fidelis  deiiciis 
auluens  et  super  dileclum  iiHiixa  quomodo  dicalur  ascen- 
dere  dc  deserto,  255,254.  Animam  fidelem  parvulamessc 
et  uberauon  habere,259.  Animae  siinplices  lu  Ecclesia 
eor  filiie  non  filii  Jerusalem  appellentur,121.  Animae  qua- 
les  regiuae  apoilentur,  214.  Qu»  concubin»,  214. 

Animus  a  muiidi  cujus  remotus  descrtum  nuncupatur, 

Anlichrisli  lyrannis  quanta,  15. 

Aposiolus  Paulus  quara  vocem  dederit  ex  taorliSy  278. 
ApQstoli  barba  sunt  Aaron,  55.  Auostoli  mootibus  compa- 
rantur,  116.  Aposloli  pigmCntarii  fuerunl,  195.  Apostoli 
conlra  matrem  qualilcr  piignavcrint,  50.  Aoosloli  mart>- 


rcs,  sacerdotes,  significantur  per  docllssimos  Israel  an* 
biehles  leclulum  Salomonis,  152. 

Aqu»  vivenies  quae  sunt  et  quare  dicantur  fluere  Im- 
petu  de  Libano,-  lt>9. 

Aquilo  asperilalem  minarum  lenilatem  blandimeuto- 
nini  aiistitr  siguificat,  170.  Aquilo  diabolum  ,  auster 
S.  Spirittim  significat,  170.  Aquilone  vel  austro  perflaota 
bortum  Doniiiii,  quomodo  aromata  illius  dicuntur  fluere. 
170. 

Ascensus  mentis  noh  fit  nisi  per  desertum,  117. 
Asceusus  pulmae  fuit  ascensus  rhristi  in  crucem,  240. 

Aspiralio  Dei  pro  aelerna  feiicitate  et  liiclin-itio  umbra- 
rum,  pro  iiuleliciente  nocte  bujus  mortalitatis  accipitur, 
148. 

Auster  advenire  et  hortnm  Domini  perflare  nequit,ulsi 
surgat  et  rccedat  aquilo,  171. 

Avohi  aromatum  et  mens  humills  virtutibus  redolens. 
"207. 

AvolsTC  l)ei  quale  sit,  211. 

Axa  filia  Calebs  peiens  irriguum  inferius  et  superios, 
quod  figuravcril,  61. 

B 

Uaptismus  duplex  est,  74.  Baplismo  et  pomiteiiUa  in- 
corporamur  Chrislo,  150. 

Bjscs  aureue  sunl  sapientia  et  bonilas,  quibus  column» 
marmoreae,  id  est  misericordia  et  veritas,  198. 

Beala  Virgo  cur  campo  coiAparetur,  8.*5. 

Beatitudo,  fructus  vine»  Dei  est,  271  Beatitudo  oor- 
poris  et  aniinse  dupllci  stola  exprimitur,  15. 

Bellaloris  spiritiialibus  ulile  considerare,  proportionem 
ialer  verilatem  et  flguram  pugnam  et  pugne  causam, 
victorem  el  victum,  52. 

Uibcre  vinuiu  cum  lacle,  etcomedere  (avum  cum  melle 
dilectus  quando  dic^tur,  17  4.  • 

Biu:;riiis  cenlcnus  nuptia^  coelestes  significat,  175 

Bona  opera  siiie  fide,spe  et  cbaritaie  esse  oon  possunt, 
157. 

Bonum  qtiod  ducil  ad  summum  bonum  a  paucis  apprfr* 
henditur,  116.  Bonum  animae  consislit  in  duobus,  159. 
Bonum  substanlive  et  adjective  dicilur,  159. 

Botrus  dulcedinem  resurrectionis  airisti  signiflcat»  70, 
74.  Bolrus  per  exploratores  dcterra  promissionis  porta- 
tus,  figura  Chrisli  fuit,  71.  Christus  botrus  Cypri  in  vi- 
ncis  Lngaddi,  72. 

Buxum.  —  Per  buxum  significantur,  qui  quamvis  ad 
alta  virtutum  noo  surgant  ueque  fructum  faciant,  paren- 
tum  tameu  fide  scmper  virent,  285. 

c 

Caecus  colorislgnci  charltatem  significat,  143. 

Cain  recte  obtulit  sed  non  recte  divjsil,  271. 

Cancelli  per  quos  dilcctus  in  pariele  generJli  pro^pfctlp 
antiqui  Patres  fuerunt,  102.  Cancelli  item  et  fenestrsi 
sunt  Kvangcliorum  et  apostolorum  docuinenta,  103. 

Cancndi  reclc  stienlia  tripicx  requiritinslrumrntuin, 
282  Q  itie  canlicum  scicndum  ante  rantictrm  caniicorum. 


1S59  WOLBCRONiS  ABBATIS 

{Exech.  iii);  267  9"^  i'tVes,inqiiit,/?nitKi}/t/i6istfrs  ex 
me^  hoc est  quse ociilo mcnluali  iiililligis,  sive  ocuio 
corporali  aspicis,  corrigenda  vel  emcndanda,  nnnun» 
liabii  eis,  exliortalione,  consilio  el  pniecepto,  ex  me^ 
boc  esl  secundum  rAlionem  et  moduin  qucin  tibi 
nfpirando  pra&monstravero.  Et  in  bujus  custodiae 
iradiiione  ipsls  custt)dibo$,  sive  speculaloribus  p&- 
riculum,  ct  modnm  evadendi  pcriculum  Deus  pro- 
posuit  dicens  :  5f  dicente  me  ad  impium  :Morte  mo^ 
rlerist  et  non  annuntiaveris  ei.  ipne  qiiidem  in  iniqui» 
late  sua  morielur^  sanguinem  autem  ejus  de  manu 
tua  requiram,  ecce  periculum.  Moiius  vero  cvn- 
dendi  periculum  istud,  sequilur  in  eo  qiioii  dicit : 
Si  autem  anuntiaveris  impio,  ut  ab  iuiquitale  sua 
eonverlalur  et  ille  te  non  audierii^  ipse  qindem  in 
iniquilale  sua  morielur,  lu  aulem  animam  luam  li- 
berasti  (ibid).  Iloc  ergo  ousiodibus,  hoc  est  prav 
lalis  in  Ccclesia,  periculum  pro  negligcntia,  se- 
curitas  pro  vigilantia  proposiia  est,  unde  mnjor 
eos  cura  et  solliciludo  erga  officium  sibi  crediiuin 
lenere  debct. 

Porro,  privatorum  sive  subjecloram  non  miuiis, 
imo  gravlus  est  periculum  pro  conlempiu  rt  inobe- 
dientia  ;  quia  cum  proclati  innrniitate  ct  negligentia 
plerumque  pecccnt,  isii  ex  superbia  etlcmeriialede- 
Jinquiint,  et  illoratii  contempluis  ct  irrevcreniia,  Dci 
est  contemptus  sive  irreverentia.  Sic  ipse  dicil :  Qni 
TOi  audit  meaudil,  eiqui  vosspernit  me$pernit{Luc, 
-x);  et  ad  prophetam,quem  dicitse  spcculatorem  doiuiti 
l.sraei  dcdisse  :  Ideo  inquit ,  te  non  audiunt  quia 
domui  exatperani  eH  {Ezech.  iii).  Mula  ct  menienda 
appellatio,  ut  domus  indisciplinntorum  et  inobe- 
dientium,  domus  exaiperatrix  nuncupetur,  et  alio 
Joco  dura  cervice  et  incircumeiso  corde  dicantur, 
quia  Spiritui  sanclo  resislant  {Aci.  vii).  Qui  eniin 
•Terbo  disciplin«  et  honesiatis  resistunt,  Dei  vcrbo 
resistuut.  Verba  auteni  Dei  spiriius  el  tita  iunl 
(Joan.  ti),  atque  ideo  Spiriiui  sancto  resistuiit. 
Unde  Propbeta  quia  verbo  Dei  resistere  damnabile 
vidil ,  bonitalem  ct  disciplinam  se  doceri  a  Deo  pos- 
luIavit,eoquod  roandaiis  ejus  credideril  et  obediens 
fuerit  {PsaL  cxviii). 

Pra!cepit  autem  sermo  divinus  in  sacra  lege  de 
filio  contumaci  et  protervo  atque  inobcdieute,utap- 
prehensum  pareniesducantad  seniorei  civitaiis  etad 
fortam  judicii  {Deut.  xxi),  ne  scilicet  suam  praeci- 
piient  senteiiliam,  sed  sapientes  adhibeant  in  testl- 
monium  ;  nam  scire  debent ,  quia  prima  generis 
iiostri  qiiam  omnes  luimus  ciilpa  est  inobedlcntia, 
et  quia  contumacibvs  et  protervis  nnllaiu  justitia 
Dei  reponit  veniam,  sed,  sicut  scriptuinest:  /)ftfifu- 
perbis  resislitf  humilibusautemdatgratiam(i  Petr,y). 

Semper  enim  tales  ad  portam  jiidicii  cxaminandi 
sunt,  ut  si  in  sua  contumacia  vcl  temcritaie  per- 
nianserint,  etobedire  noluerint^a  consoriio  rralruin 
ejiciantur;  si  vero  poBiiilucrint  ei  humiles  el  quieti 
ruerint,  268  dcnuo  recipiantur.  U»e  e>t  ettnm 
)ioriajudicii  incivitale  Dei,  hoc  est  saucU,ficclesi;i, 
ui  c«atumaccs  et  rebclies  si  corrigl  Qol«iil|  ferro 


S.  PANTALEONIS  COLON.  l«60 

A  excommunicationis  lanquam  putrida  membra  a 
corpore  Ecclesiae  praecidantur,  de  quibus  scripturo 
csl :  Ex  nobisquidem  exierunt,  sednon  erant  ex  no- 
bis  {I  Joan.  ii);  porro  poenitentcs  et  sus  maliti.-fe 
flnem  iniponentcs,  tanquam  curata  et  sancta  mem- 
bra  in  corpus  Ecclesiaj  reponantur.  Igiiur  cxtera 
qiiidem  peccata  toleranda  sunt  in  domo  Dei,  contu- 
maces  autem  et  protervos  filios  severitas  patruin 
sapieiiluin  obruit,  ut  auferat  malum  de  medio  sui, 
cuin  auctoritale  legis  Domint  quam  mcmoravimiis; 
iiiio  proprio  exempio  De»,  qui  inobedicntes  priiuos 
homines  de  paradiso  expulil  {Gen.  iii). 

Verbum  igilur  traditionis  quod  de  doinino  vineae 

pronuiiiiaiur,  non  negligenler  sed  diligei.ler  et  runi 

tiiiiore  cogitandum  ct  pcnsandiim  est,  quia  uirobi> 

B  qiie  ii(*glecluni  vel  contemptum,  sive  a  prxlatis  sive 

a  siibjcciis,ad  tradenlis  respicii  judicium. 

Vira/fert  pro  fructu  ejus  mille  argenleos.  Di- 
ligens  et  studiosus  inspector  hujus  capituli  al- 
tendcre  debet  quis  vel  qualis,  aut  quantos  sil 
hiijiis  vincae  fructus,  qui  tanti  prelii  aestimatur,  ut 
pro  ejus  assecutione,  iion  decem,  aut  viginll,  aut 
tri^intn,  sed  determinate  mille  sunt  argenlei  dcfe- 
rendi,  et  qui  hos  dcncicns,  comparare  hunc  fructuin 
poKsit  non  quilibet  potens  el  dives,  sive  officialis 
vel  privaiiis,  sed  absolute  vtr  dici  et  esse  debeat. 
Quis  igitur  fructus  est  isle?  nlmirum  quidcm  ille 
qiii  vehil  tribus  pulchriludinis  coloribus  depingitur, 
vidclicel  potenlia,  sapienlia,  bonitale  ;  potenliji 
Q  quidctn  qua  nihil  efficacius,  sapienlia  qua  nihil 
ratioiiabilius,  bonitale  qua  nihil  dtilcius.  Nam  po- 
teiitia  iiulla  impossibilitalis  vel  InQrmitalis  lege 
censtringitur,  sapienlia  nihil  admitiii  quod  rationis 
virlute  careat,  bonitas  tanta  dulcedinis  multitudioe 
affluit,  ut  nihil  supra.  Praeterea  hujusmodi  fruclus 
attaclus  et  usus  efficax  et  saluberriinum  saniiaiis 
toli  bomini  prdebet  experimentuin.  Scd  ubi  hoc  in 
creaturis  el  visibilibus  invenilur?  Nunquid  in  an- 
gelis?  Scriptum  est  aulem,  quia  et  in  angelis  suis 
iniquitatem  reperit  {Job  iv).  Creatura  euiin  corru« 
piioiii  el  mulabiliiati  subjacere  potest,  quod^autem 
non  potesi,  immulabile  et  inconuplibile  essc  ne- 
cesse  Cii. 
Porro  tres  piilchriludines  hiijus  fructus  dixiinus 
D  tales  esse,  ul  nihil  supra  se  suscipere  possunl;  po- 
test  lainen  aliquid  infra  csse,  quod  ex  earum  affe- 
ciione  vel  pariicipatioiie  dicalur  aliquo  modo  po- 
tens,  sapieiis  et  boniim  esse,269s^^  ^^^  subsLin- 
lialiter,  potentia,  sapienlia,  bonilas.  Quod  enim 
susccpiibile  et  pariicipabile  est,  non  idetn  est  quod 
suscipiens  et  participans,  nam  suscipiens  et  parti- 
cipans  csi,  quando  nec  suscipit,  nec  participat, 
atqiic  ideo  mutabilitati  subjacel  et  potcsl  corrum- 
pi :  porro  susccpiibile  et  participabile  in  soi  senij:er 
esscntia  iinmniabilitcr  consisiens,  nanquam  potest 
corrumpi,  nulla  auiem  creaturasusceptibilis  et  par- 
ticipabilis  est,  Deus  igitiir  cst.  Cum  ergo  quaerimiis 
quisnam  fructus  hujus  vioeae  sit,et  omiies  cjiis 
virtuiis;et  tmlchritudinis  circumstantias  attcndiinus. 


i26l  C0M3i£^T.  IN  CANTICA  CANTMS.  —  LIB.  IV.  im 

procul   diibio  Deuin   esse    poslremo   concludiinus.  A  do,  laiitudo^  aUitudQ  ei  profundum  ( Epkt§»  n ). 


Susceptioiie  auieni  el  pariicipatione  lioc  consequi* 

tnr  rationalis  creatnra»  iit  quandoque  transeal  In 

incorruptioiiem  et  iininiitubilitatein,iion  natura  sed 

gralia,  arqoe  ila  cx  liomine  oper;iiite  el  Deo  coope- 

pante,  qiiasi  nascitur  cl  crescit  fruclus  istc,  qiii  esl 

praemiiim  omniuin  ad  Dei  regnum  peninentiuin»  et 

appellatur  vera  bcatiiuJo.  Vera  aulem  beaiitndo 

ipse  est  Deus  qnem  habere  el  quo  frui  xternaliler 

csi  vere  beatum  esse.  Fructui  i;;itur  Isce  Dous  est. 

Porro  dequalitate  hnjusmodi  fructus  qnid  dice* 

mus,  cuin  de  ca  scriplum  sii,  qiiod  nec  oculus  vidit, 

nee auris audivit.  necin  cor  hominis  ascendit  f  llCor, 
,  *  •■ 

II.)  Verumtninen  supcrius  ouaulcm  fructuin  iribus 

dislinximns  coloribns,  quoJ   mags  ad  qtialitatem 

pertinet,  non  quod  diirerenlia    colunnii  divcrsum  ^ 

l^ciat  fructum,  sed  qiiod  lixc  divcrsitas  iln  inscpa- 

rabiiiter  nni  substant.x   cohurreat,  ut  nullam  pro- 

prietatis  vlrlutem  et  ellir.aciam  aliqtio  modo  aJi- 

inat.  Sicnt  eniin,  verbi  gratia,  in  uno  aliquo  sub- 

jecio  tres  conveniunt  coloies,  el  unns  nomcn  liabet 

ut  dicAlur  rubeus,  aiter  albus,  tertius  viridis,  una 

tamen  sul.staniia  eteadem  est,  qu«  hos  coiitinct; 

sic  in  isto  fruclu,  cum  aliud  non  sit  potenlia,  aliud 

sapientia,  alqiie  aliud  bonitas,  unus  tamcn  ei  idein 

est  fructus»  et  unam  atquc  camdein  virtutem  ct  elli- 

caciam  ubique  habet,  videlicet  posse,  sapere,  ve* 

getare,  qux  tainen  clDeiunt  ut  nihil  boni  sit,  quod 

ejus  plenitudini  desit. 


Qiiia  vero  fructus  iste,  de  quo  loquimur,  de  ra- 
dice  charitatis  nascilur  et  crcscit,  ct  ad  inaturita- 
tcm  quasi  ad  perfectioncin  pervenit,  non  quantum 
ad  capabilem  Deum,  qiii  semper  perfifctus,  sed 
qunntum  ad  capacem  hoininis  ineiitem,qui  nngmen»o 
et  detrinicn:o  snlijacel,  ut  hoc  inodo  proflciendo 
Deuin  qunndoque  coniprehcndal,  cuin  quo  suoniodo 
pcifecins  ei  incominutabilis  fiat,  primo  videainus 
de  ipso  noslro  Doniino  Jesu  Chrislo,  qnomodo  jiixlu 
hninanitatein  dc  radice  charitalis  oinnes  lias  in  se 
susceperit  diinensioncs,  longiludinem  viilclicet. 
latiiudiiiem,  altitudinem  ct  prpfundum :  quis  eniin 
majorem  co  charilatem  habuit,  qni  aniinam  suain 
pro  ovibus  suis  posuit  ?  (Joan.  xv.) 

Si  autern  ponainus  oculos  mentis  in  genere  et 
qualitate  passionis  ejiis,  videbimus  omnes  lias  di- 
mensiones  vcnerabililcr  coiitineri,  ei  hoc  exeinplo 
oninem  Christianaro  animam  viriliter  promoveri. 
!n  figura  qnippe  crucis,  notandas  sunt  qnatuor  di* 
mcnsiones  istap,  scilicct  longitudo,  aliitudo,  latiia- 
do  et  profundutn,  qiiac  ex  radice  charitaiis  Christi 
in  tolum  protcndunlnr  inundum,  signiQcaiilis  et 
monenlis  omiiem  animnm  qnx  cjiis  pnssione  re- 
deinpta  fuerif,  si  pncdicium  frnctum,  hoc  esl  sl 
acicrnam  beatitudinem  conseqni  yolueril,  ejiis  lcm 
chariiaiis  difflensionibus,  juxta  inodum  el  naturam 
sibi  concessam,  ad  eam  periingcrc  dcLc:e. 

271  L^l^  eiiim  debet  esse  charitas,  qnia  usqiie 


De  quantitate  vero  hnjns  fructus  quid  dicendnm  q  ad   dilectionem  inimicorum  exteiidi  dehot,  sicut 


«st,  cum  lantx  immensiiatis  sit  ut  nullo  circuniscri- 
batur  loco,  nullo  concludatur  termino?  Videtur 
tamen  qua^rdam  spatia  habere,  non  secundnm  se, 
sed  secundum  participans  :  nullum  aiitem  hiijus  rei 
participans  esse  potest,  nisi  rationalis  creatura. 
Porro  raiionalis  270  creatura,  altera  spiritualis 
est,  ut  angelus  et  anima,  altera  corporalis  ut  ele- 
nicnta ,  et  qiix  ex  his  composita  sunt.  Sed  quia 
non  est  linjus  loci  de  corporalis  rei  dimensionibus 
disputnre,  quae  hnea,  superllcic,  vcl  solido  corpore 
constituunlur,  fructus  autein  iste  de  ciijus  quanti- 
tate  d  cere  coepimus,  noii  rorporalis  sed  spiritualis 
e  i;  Deus  enim  spiritus  est  (Joan.  iv),  de  cujus 
quantilaie  quia    incomprebensibilis   et  iiicircum- 


Christus  in  cruce  pendens  pro  ininiicis  oravit  di- 
cens  :  Pater,  ignosce  iUiSf  quia  nesciuni  quid  faciunt 
(Liic.  xxiii).Longa  debct  esse,  quia  non  horaria,  scd 
nsque  ad  Aucm  vitx,  sicut  de  Chrislo  scriptum  est: 
Cum  dHexissei  suos^  in  finem  dilexit  eos  (Joan.  xiii), 
lantam  quippe  perseverantiam  debet  habere  chn- 
rius,  ut  pro  nuini  tribulatioiie  vei  angustia  dcfi* 
cial.  Alta  dehet  esse,  propter  causam  finalem  ,  ut  . 
scilicet  attendnt  propter  quid  agat  vel  patiaturjioc 
cst  propter  aiicriiani  bcatitudiiicin,  quae  esi  frucliis 
isie,  de  qiio  loquiinur,propicr  quem  semper  sursnm 
iiilendcrc,  et  in  coelo  conversationem  habere  ino- 
iieiur  ;  profunduni  debet  babere,  quia  nunquam 
nbsque  tiinore  debel  esse,  sed  semper  attcndere 


scripins  cst,  ncc  cogitare,  nec  dicere  aliquis  po-  D  qnoij  qnidqiiid  cx  latitiidine,  longitudine,  et  aliitu 


teti,  videamns  tainen  nunc  quae  sinl  spaiia  qnas 
babere  potest  non  secundum  se,  sed  secundum 
pariicipans.  Quidquid  enim  bonitatis,  hoiicstaiis, 
sanctitatis,  disciplinx  vel  scieniix  habcre  potest 
parlicipans  anima,  de  pariicipabilt  Deo  quasi  pro- 
fluenti^m  in  se  gratix  suinit  vigorem  ;  atque  per 
boc  videtur  babcre  participans  aliquid  longiiis  vel 
brevius,  latiiis  vel  angustius,  altius  vel  inferius, 
secundum  qaod  illi  placet  distribuere,  qiii  dat  tinf- 
cuique  graiiam  secunduin  mtnsuram  fidei  (Rcm.  xii). 
Unde  Apostolns  ad  illos  loqnens  quos  ad  hiijusniodi 
dimens'oncs  suscipiendos  hortabatur :  In  charitate^ 
iiifiinil  ,  radicati  ^el  fundati,  nt  pnssilis  compre- 
kendere   cum    omnibus   sanctis    qnce    iil  longitU' 


diiic  conse(|iiiiur,  non  ex  suis  meritis,  sed  ex  Dei 
misericordia  habel;  et  ideo  quia  ignorat  occuhum 
el  profundum  Dei  judicium,  quare  unum  eligal  et 
alterum  repcllai,  et  semper  finis  incertus  est  dum 
mii//t  vocanlur,  pauci  ciiguntur  (Matth.  xx),  nun- 
qnam  sine  tiinore  debet  csse. 

liaque  ^MOiitajfi  tfi  Chrisio  habitat  omnis  pteniiudo 
diffinitalis  corporaiiler  (Cotost.  ii),  et  ei  non  ad  iwen- 
«ttram  dat  Deus  tpiritum  (Joan.  iii),  omn^f  aulem 
sancti  de  plenttudine  ejns  accipiunt,  gratiam  pro  gra- 
tia  (yaaii.'i),  videniur  ad  harum  diniensionnm  spa 
tia,  faef^tque  modo  vel  mensnra  pu-riihgcrc,  se 
cundi0i»'iqiRNi  eis  dal  qui  plcnarie  h.ibit  et  dc  sui' 
plcnitudine  darc  poicsi,  qnanluai  volucrit. 


i»l  WOLBEHONIS'  ABBATIS 

Porro  qula  chaiiHii  vehiil  contriim  lii  itiediiulllo 
posila  omnes  qiiaai  per  circttnirercntlam  vlriuies 
tangit,  omnis  enim  virtns  es  radlce  cliaritatis  dc- 
sccnilii ;  cumque  omnis  molus  sf  x  species  habeat, 
sii  r.anique  ante  et  retro/sursum  ct  deorsum,  dex- 
trorsuni  sinislrorsum ;  ad  qiiamcunque  pariem  mens 
liominis  inienlionem  dirigit  pro  conseqnendo  ejus- 
modt  Tructu,  semper  originem  omnis  boni  motus  a 
chartlalis  vigore  accipit.  Et  qula  ipse  liomo  minor 
muiidus  dictus,  ad  instar  majorls  mundi  quatiior 
constat  elementis,  quatuor  quoque  mensuraiur  par- 
tibus,  quibus  continelur  tolus,  si  ad  Dei  similitudi- 
nem  conservandam  ruerii  insiilutus,  viilelicet  pru- 
dentia,  jusiilia,  temperantia,  fortiludine. 

His  quatuor  partibtis  a  centro  mentis,  hoc  est 
charilate,  ayiua  disiantia  porrectis,  quidquid  virtutis 
in  anima  potest  esse,  quasi  circulum  et  circumre- 
rendo  ta^igis  et  concludis. 

Haec  ergo  aliquo  modo  esse  potest  mensnra  sive 
diroensio,  quam  potest  habere  fructus  isicpaniei- 
puns,  non  secundum  se  ut  dlciuin  est,  sed  secun* 
dvm  participans,  utquandoque  a  parlicipante  siciiti 
^^  272  adeptus ,  omnein  deinceps  adiinat  dinien* 
liouis  io  crescendo  p.nssibiliiatem  sive  mutabilita- 
tem,  et  conrerat  perfecte  xternamimpassibilitatem, 
immutabiliutemy  iroroortalitaiem  (i). 

Igiiar  iste  fnicius  vera  est  beaiitudo,  vera  aiitem 
beatitudo  est  Deus  ciijus  qualitas  et  immensitas 
incomprehensibilis  est.  Sed  quia  jam  cognovimos 
qui  sit  fructus  prsescriptx  vinese,  videamus  nunc  de 
oiTerente,  qui  sit,  quia  rir  dicitur  essc,  nec  aUter 
nlsi  0tr  slt,  oflerre  possit.  Yir  quippe  a  virtute  di- 
cituf,  et  qui  pro  tanio  fructu  offerre  debet,  oportet 
Qt  virtutum  pnlchritudinc  et  gratia  resplendeat, 
quia  non  erit  accepia  oblatio,  quani  nulla  virtutum 
commendat  claritudo.  !n  ratione  eniin  dati  et  ac- 
cepti  ca  debet  esse  foriiia  ui  talis  sit  in  dnnte  bnbi- 
CDS  compoeitio,  et  boncstatis  atque  disciplinsR  gra- 
lia,  ul  in  accipiente  pariat  bcneplacitum  et  liilail' 
latem  viiitusy  et  munus  reddat  acceptius.  Et  si  hoc 
disclpilnae  et  honestaiis  bonum  mortulcs  inter  se 
affectant,  et  approbanl  homines,  qiiid  putamus  Deum 
omnipoteoiem  et  immortalem  velle  et  qiiaerere  a 
aoIhs,  cujtts  natura  bonitas,  sanctitas,  honestas 
iklgularis  el  disciplina  est?  Ergo  qui  tali  Domiiio 
offert,  indutui  debct  essc  fortiiudint  et  praecinctus 
virtute(PM/.  xcii):  foriitudine  quidem  menlis  ad  co- 
ereenda  et  repellenda  vitia  et  peccata,  virtuie  ani- 
mi  ad  bona  opera  agenda  et  exercenda.  Non  eulm 
recu  est  oblatio  quam  culp»  repellit  obfuscatio, 
quia  et  Cain  Dominiis  dixit :  Si  rtcU  offerat^  reett 
autemnondivida$9  piceasti  (Gen.  iv).  Becie  quidem 
obtultt,  qui  fruges  terroB  Deo  dodit,  sed  non  recie 
divisii,qui  cor  in  malo  dciinuil,'el  oblationein  suam 
invidioe  pesie  maculavit:seccrnere  enim  debuit 
bonum  a  malo,  quia  iiulla  pariicipatio  lucis  ad  te- 
nebras,  nee  possunt  io  conspeciu  Dei  sloiiii  esse 


S.  PANTALEOMS  COLON.  IKU 

\  veritas  et  falsltas,  aequitas  et  inalitla.  Recte  qQidem 
obtulit,  qula  cui  debuit  Deo  obtulit;  sed  non  recie 
divlsit,  qnia  quod  erat  melius  Deo  recte  negavil, 
quod  vilius  dedif.iion  enim  satis  Deo  clianis  est, 

'  imo  Deo  indignus  cst,  qui  rem  suam  illi  quidcn 
offerl,  seipsum  autem  sibi  retinet. 

Talem  crgo  virum  Propheta  dcscribit  in.pHmo 
psalino,  ubi  hiijusmodi  habilum  viri  et  proposiiom 
reprxsentat,  quem  psalmum  quia  iiitelligentibos 
notus  est,  quicunquc  hunc  vlrum  assumere  cupit, 
jugiter  meditetur  et  opere  exerceat :  alio  qaoque 
loco  hunc  eumdem  virum  breviter  commemomt 
dicens  :  Beatut  vir  qui  timet  Dominum^  in  mttndatU 
eju$  cuptt  nimi$  (P$al.  cxi),  el  cxtera,  hbc  est  enlm 
quod  huiicvirum  efriciuelbeatuui,  quia  virtatisest 

B  timereDcum,  et  mandata  ejusconsiderareeC  servare; 
bealiludinis  vero  quoii  propter  hoc,  poten»  in  lem 
erit  $emeneju$,  et  ju$lilia  eju$  manet  in  ietcmlnm 
$asculi  (ibid), 

273  Descrlpto  cffertore  quem  virura  decet  esse, 
vuleiiduni  nuiic  quid  pro  tali  fructu  vir  affertel 
affcrre  debct.  MUle^  inquit,  argenteo$.  Millenariiis 
numcrus  pro  perfectione  ponitur,  argentum  aolem 
casiorum  eloquiorum  purum  et  iucldum  designal 
sensuin,  sicut  scriplum  est :  Eloquia  Domini,  eloqM 
casta,  argentum  igne  examinahm  ( Ptal,  zi).  Sed 
quid  possumus  dicere  argenteum  de  boe  argenlo 
formatum  et  iuscriptum  ?  Si  diligemer  mspiciamat» 
quid  est  quod  format,  vel  inscribit  In  roente  bomi>' 

^  ni8imagiiiem  Dei,  imaglnemsanciltatisei  jastlliae; 
nisi  prteceptum  Domini  lueidum  muminan$  ocuio» 
(P$aL  xviii),  oculos  videllcel  hominis  interioris! 
ubi  autem  pracceptum  Dominl  audimus,  ei  onde 
cognoscimus,  nisi  ex  sancta  Scriptora  qu»  esl  eio- 
qiiium  Domini  ?  llaec  ergo  Seriptura  bene  inleilecta 
format,  et  quasi  quamdam  inscrlptioiiem  facil  \n 
niente  bominis,  oi  cum  ex  lectione  sanciae  Scri* 
pturae  chariiatem  perfccte  assumpserii,  (f«  eorde 
puro  ei  con$cientia  bona^  et  fide  non  ficta  (  11  Tiin. 
ii),  argentei  cujusdam  moneiam  suscipiai,  hoc  modo 
inscriplam,  ad  imaginem  el  $imHitudinen^  Dei^  bane 
enim  forroam  ipse  rerum  Condltor  homini  creando 
imprimendam  instiluit  dum  diceret :  Faciamtu  ho- 
minem  ad  imaginem  et  iimititudinem  nQ$tram{Gen.  i), 

D  quod  est  dlcere  :  Faclamus  hominem  viventem,  ra- 
tionabilem,  Deo  similem  ;  cuncta  etenimanlmaniia 
duplici  hoiiore  prxcellilhominis  conditio,  damdlci- 
tur  ad  imagtnem  et  $imi(itudinem  noelram;  ad  ima- 
ginem  videlicet,  ui  sit  rationalis,  ad  tinuiitudiafm 
nouram,  ut  recius  sit  seclando  Jusiitiam  Def.  Mo- 
rutnaltero,scllicei  rationaliiate,  carere  noil  poiest; 
altcrum,  hoc  est  divinae  rectitudinis  vei  Juaiitl« 
similiiudinctn,  nisi  per  graiiam  assequi  non  polesl: 
sed  ca  qua  carere  non  potest  homo  faeultas  ratio- 
nalitutis  instrumeuium  esl,  sive  oculiis  quidam  ad 
quxrendani  siinilitudinem  Dei.  Est  ergo  inexciisa- 
bilis,  cum  ad  Dei  siaiilitudinem  non  pervencriii 


(4)  Locus  obscurus. 


im  coMMfiTd.  uf  cantm:;^ 

quia  vidt'licel  bono  lnslniroenio  ad  hoo,  propier  A 
quod  sibi  (taiuin  e«t,  u(i  iioluil. 

Yerum  cum  prinium  fecit  Deus  hominem,  nou 
•olum  rarionalem,  sed  el  similiiudinis  suae  fecil 
lionore  pollenlcm,  Dens  entm,  inquil  Scriplurat 
fecit  homittem  recium^  ip$e  vero  implicuit  $e  muUii 
qua'$tionibu$  (Eeele,  vii),  Nunc  auleiD  seduclus 
perdidit  quidemlionorem  similKudinisDei,  sed  fa* 
Gulias  rationis  in  eo  permansil,  per  quam  re/o- 
cantcm  audire  et  ad  resiaurationem  sui  ducem  ac 
praecepiorem  valeai  scqui.  Argentum  ergo  bujus- 
luodi  divinus  e(  summus  ille  trapezela  in  anuna 
honiinis  inscripsii,  quaRdo  eain  rationalem  et  suae 
sanctiutis  parlicipem  recii. 

2740"^^^''^  debitor  est  homoDeo,ut,quiaDeus 
eum  boc  duplici  bonore  insignivit,  intfclligat  debi*  ^ 
tum  suuro,  videlicel  ut  ratiouis  capax,  ipsa  ralione 
duce,  semper  ad  Dei  ftimililudinem  per  sanctiiaiem 
proficiat,  ne,  si  non  inieHigat,compararetur;t(meii- 
ii$  in$ipientibu$t  el  $imili$  (ia(  i7/i<  (P$aL  iLViii). 
lloc  denique  debitum  quia  bouio  debeat  Deoosten- 
dit  Dominiis  in  Evangelio,  quia  cuni  tentaretur  a 
Scribis  etPharisaeis  dicemibus :  Si  licei  cen$um  dare 
Cw$ari  an  non,  rcspondit:  0$iendiu  mi/it  iiirtNJima 
cen$u$;  qui  cum  ostendisst^nl,  dixil  :  Ctijt«  e$l 
imsgo  et  $uper$crip(io  yQuibusrespondeniibus  :Cfe- 
$ari$ :  Reddite^  iiiquil,  qua:  $unt  Ca$ari$  Ca$ari, 
€t  quos  iunt  Dei  Deo  (Maiih,  xxii). 

llac  ergo  senientia  sua  dcmonstrat  Dominus  e( 
demonstraudo  docct,  u(  sicut  justum  es(  bomiKl 
monali  ea  quae  illius  sunt;  et  quae  ab  illo  donata  ^ 
sunt,  tributaria  subjeclione  reddi,  ita  justum,  iino 
Justissimum  est,  Deo  omnipoieiiti  e(  immorlali 
ea  quse  illius  sunl,  et  quae  ab  illo  concessa  suuly 
homiiii  summa  dcvotione  c(  buinili  subjectione  de« 
ferri.  Sun(  au(ein  bominl  a  Deo  concessi  raiio  e( 
intellectus,  quibus  ita  uti  debet,  ut  ad  Dei  siniilr- 
ludinem  bene  vivendo  proficial,  aiquc  hanc  super- 
scriptionem  argcntei  in  anima  et  mente  sua  ex 
sanctiiatis  fulgore  suscipi.it,  ad  imaginem  ei  <twH 
liludinem  Dei, 

Igitur  bujuscemodi  argenteum,  unum  vel  diios 
slve  tres  aut  plures,  secuuduin  mensuram  doiia- 
(ionis  Dei,  aliquis  fidelis  offert,  u(  compare(  fru- 
ciuin  illum,  boe  es(  vitam  xteruam  quae  per  dile*  d 
clionem  operatur,  tendil  et  proficit  ad  Dei  siinili- 
liidinein.  Sed  mt7/e  alfert^argen:eo$^  qiii  perrectae 
sanctitaiis  claritate  Dei  adepius  cs(  iinarinero  e( 
siniiliiudiuem. 

Sivo  millena  uniias  unnm  significat  fidem,  unum 
bapdsina,  iinuni  Deuiii  qui  opera(ur  omnia  in  om- 
Dibus,  e(  qui  fructum  illum  ,  boc  es(  xternara  de- 
siderat  vitam,  oportet  ut  veram  et  rectam  fldem 
teneat  e(  doeeai,  unuin  Dcum  ei  unum  honiinem 
babeat  e(  cola( ,  nomen  Cbrstianliatis  quod  In 
baptismo  susccpK,  fide  e(  operibus  cxornol,  vo- 
FAm,  catbolicam,  e(  unam  divinam  Scripturam 
ligat,  doccat,  aniplectatur  e(  sequa(ur.  lgi(ur  cu/n 
l.xc  (le  scmctipsa  dilecta  aJ  gr9t<am   ci  gloriam 


CANTIC.  -  LIB,  IT.  iteo 

dilectl  diclt,  conlinuo  rsfponJeus  Mi  :  Yinea  ^  etc. 

Vers.  12.  —  Vinea  mea  coramm4  0$t.  MiUo  tui 
pacifici^  el  ducenii  hi$  qui  cu$todiunt  fruotum  ejui. 

Yinea,  inquit,  mea  coram  me  «i/,  boe  es(  cognosco 
et  approbo  nieaiu  275  virteam ,  ex  hoc  quod  grt^ 
liam  plantationis  uieae  in  ea  Invenlo»  quam  si  Bon 
Invenirem,  coram  me  esse  non  posset»  nec  mea 
vinea  dici  possei.  Nam  de  vobis  qul  vinea  mea  dici 
el  esse  po(es(is,  per  propheiam  locutus.sum,  quia 
a$piciam  vo$  et  cre$cere  faciam  ^  muliiplicabimini^ 
et  firmabo  pactum  meum  vobi$cum  (Levii.  xxvi) : 
qoi  enim  coram  me  sic  sunt,  u(  praesentia  roea  el 
visione  digni  sint,  bonorum  operum  clarUa(e  ful- 
gcntes  illos  agnosco  e(  custodio ;  quia  ocuH  Da» 
mini  $uper  ju$lo$  (P$aL  xxxiii),  sicut  eeon(rario» 
qui  me  poslponunt  con(emnendo,  illoa  quoqae  ec 
ego  postpono  reprobaudo,  aiqiie  ideo  aiijuuiriuui 
gratije  roeae  non  impendendo. 

Mille  lui  pacifici^  et  ducenti  hi$  qm  eu$iodiuni 
fruciui'  eju$  ;  ex  opposito  illius  vineae,  quae  in  pra- 
vum  conv«rsa  est,  dc  qua  dicitur,  quia  ex$peeiavi  ui 
faceret  tiram,  fecil  autem  tabru$ca$  (/aa.  v),  roeltut 
bujus  capituli  sensiis  palebll.  Dici(  enim  Dominuf 
per  Osee  de.ea  sub  specie  merelricis :  Et  fodi  eam 
mihi  quindeeim  argentei$f  ot  coro  hordei  et  dimldim 
coro  hordei  (0$e,  in) :  sacramenlum  autem»  in  his  nii- 
meris  absconditum  est  pulcberrimum ;  blc  ^it  milla 
argenlei$,  WUcin  quindecim  argenieie^  et  eoro  hordH 
itdimidio  coro  liordei;  cujus  videlicet  haec  summa 
es(,  quod  ista  e(  virgo  sl(  e(  viro  conjuncla,  iiia 
au(eni  neque  virgo  neque  viro  conjuiic(a ,  hiijiii 
namque  virginitatem  unitaa  miUena;  conjunctionem 
vero  sive  nuptias  binarius  cen(enus  sigaiflcaL 
Aritbinetici  vero  sive  abacistae  inelius  noronl  quod 
dicitur,  et  qua  ratione  uniias  virgo  pronuntielur, 
usu  babent  in  suis  traclatibus,  quod  videlicet  in 
semetipsa  niultiplicata  nibil  crea(,  qula  semel  unus» 
unus  cst,  quod  iiuUi  alii  numerp  contingil :  nani 
cTleri  nuuieri  in  semctipsos  ducli  alios  creanl,  ul 
bis  duo  quatuor,  ct  tertia  novem  :  porro  nupiiat 
huju$  cenienu$  dc$ignat  6iitan'tt#,  e(  boc  felicisH- 
mum  est,  quia  dilecia  Uacc  qua:  cx  fide  esl,  el  semper 
viro  coujuiicta  esi,  e(  semper  virgo  permanel, 
scinper  goiierai,  seinper  tamen  virgo  perinanel, 

E  coiitra  illius  viduilaiein  simul  et  corruptionem 
iilius  designal,  quod  prelium  ejus  neque  in  unitata 
inansit,  neqiio  ad  binarium  pervenil,  cum  dlcilur : 
/''odt  eam  milii  quindecim  argenteii  el  coro  hot» 
dei  et  dimidio  coro  hordei.  Si  argen(eoa  a((en* 
das,  neqoe  decem  6uu(  argentei,  quae  essei  uniias 
decena,  neque  vigiiili  qni  csset  binarius  deceuus» 
sed  8unl  quindecim^  in  quo  videlicel  numero  plus 
unilate,  miniis  est  binario  :  simililer  ueque  untis 
lanium  corus  bordei,  ncque  duo  sunl  cori,  sed 
corus  ei  dimldius  hordei ,  plus  monade,  minus 
binario.  Ilaque  e(  illi  boc  iiifelicissimnm  es(,  quia 
neqiie  virgo  es(,  ne«|ue  viruni  babei.  Igitur  miUe 
tui  p§(Afici  argenlei,  276  ^^^  ^^^  omncs  sermoiics 
t:i  uaa  ddeconsonanles;  nvmertis  enim  iste,  niiil' na 


1267  WOLBERONIS  ABBATIS  S.  PANTALEONIS  COLON  IK» 

uniias  etl,  el  pacem,  hoc  csl  rcmissioncm  peccalo-  A  clilectiis,  lanqiiani  cnulil  jam,  el  cx  consorlio  ser^ 


riim  facienies  vel  acquirentcfl  sunt  lilii;  qnan  !o- 
quidcmluDum  Doniinum,  unam  Udem.ununi  baptisina 
hubcre,est  in  catholica  Ecclesia  esse,  nbi  dalur 
reoiissio  peccatorum  per  pacem,  jd  est  Chrisium, 
guiett  pax  noiifay  qui  fecil  ulraque  unum  (Ep/tei,  ii). 
Sancta  clcnim  Scriplura,  quae  liaec  tria  resonai  et 
docel,  lotam  hujus  pacis  suininani  in  be  ('nniinet, 
quia  quidquid  legis,  de  Dco,  dc  lide,  dc  Christia- 
iiilatis  religione  est,  et  omnia  £cciesi;c  sacraiiienia 
ex  hissunt  consiilula,  et  qui  ca  habet,  sicut  h^ilicre 
debet,  pacem  iJlam  consequitur,  quic  seniit  l^cila 
vitioruin;  cumque  hac  pace  ad  viriutuin  abuiidan- 
llam  profecerit,  data  sibi  reinissione  peccaloruin, 
ad  iilam  perpeluam  alque  nuiiquam  riniendani 
pacem  periingel,  ubi  nulliis  lubor,  nuilus  dolor, 
nihil  oninino  eril,  quod  ei  adversari  possit. 

Sunl  igitur  ^lf^ia  ista  hnjus  pacis  insliuinenta, 
quia  oinni  anim»  ad  hanc  lendcnli  scmpcr  consi- 
dcrandum  cui  credat,  quid  crcdat,  qiioir.odo  <  rcdal. 
81  eniin  quaeras  cui  vel  in  qucm  crcdcrc  dcbeas, 
Deus  (ibi  proponitur;  si  verp  qiixris  quid  credere, 
Ecclesiu:  tibi  sacramenta  osienduniur;  porro  si 
quxrasquomodo  credercdebeas,  Christianitatis  tibi 
rcligio  praescribirur.  Fidei  enimiine  operib ui  olwsa, 
imo  moriuaeit  {Jac.  u),  ei:  Sine  fide  impoaibile  est 
plaeere  Deo  (Hebr,  xi).  Proind**,  utdixiinuc,  propter 
istarum  trium  reruin  unitaietn,  qua:  verain  aclcr- 
iiaraque  consiiiuunt  et  acqn«runt  paccm,  recte  qiii- 
dem  huic  vineai  mille  dicatur  esse  pacifici. 


nionis  ejus  ad  plenuni  cdoctac  proclamal,  aiqne  ut 
spccic  sua  et  pulchriuidine  quam  ex  hnc  enidiilone 
assuiiipsil,  proccdat  in  exemplum  alioram  denan- 
tiat.  Qua  habiiai,  inqiiil,  iu  h^rlii.  Qui  stmt  horllt 
nisi  ainoenitas  Scripturarum  vel  deleclaiio  Tlrto- 
tum?  nihil  cnlm  jucuudlus  floret,  vel  dulcius  olei, 
quam  circa  rivos  ct  fluenta  sive  gcrmina  sanciamai 
Scripiurarum,  et  pulcfaram  delectabilemqae  ac  sa- 
lubrein  Varictatem  virtutum.  Utrobique  enini  lan« 
dabilis  ct  coclcstls  est  disciplina,  hic  In  dicendo,  ibi 
in  faciendo.  Quid  autem  esl  iii  his  hortii  habitare, 
nisi  sanctx  legis  frequenCi  meditatione  el  virluiiiin 
cxercitationc  rcquicscere?  Cujus  enim  vohinlas  io 
legcDoinini  est,et  inlegeejus  mcditatur  die  ac  nocte, 
siniplicitcr  cum  Jacob  doini  habitat  (Cen*  xiv),  boc 
cst  in  inentis  suae  Iranquillitate  sccnra  stabllilato 
moratur,  nihil  varium,  nihii  mutabile  in  lidei,  vc( 
inorum  ideniitate  recipiens.  Ai  contra  in  bis  liortis 
iion  habilat,  qui  cum  Esau  rcrum  s;cculariuni  vena- 
tioni  intendens  (Gen.  ixv),  circa  mundi  slrepituni 
per  silvas  cogilationum,  vagatur,  iieqiie  unilatcui 
fidci,  ncque  nioruin  iniegritatem  conservans. 

1^'itur,  0  dilpcta,  qua:  in  his  hortii  simpliciter  :tc 
salubriior  habiiai^  fac  me  audirevocemtuam,  Qualcni 
voccni?  vocem  pii  scrmonis,  voceni  virfulfs,  vocom 
bene  et  recie  doceutis,  voceiu  juste  el  pie  viveniis. 
Sicut  enim  vox  inagna.est  prucdicatio  vera  el  recla, 
sic  et  vox  magna  esl  conversatio  pia  et  sancta.  Vox 
inagna  cst  huinililas,  vox  magna  est  obedientia,  vox 


Sed  ducenti  hii  qui  custodiunt  fructui  ejui,  ciir  C  magna  est  caslilas,  vox  magna  cst  patientia,  vox 


cssc  dicuntur?  Primo  quidem  vidcnduin  qui  snnt 
liujus  fruciui  cuilodeif  deinde  quid  velit  cis  dalus 
numerus  iste  binarius  ccntenus  de  qiio  supra  paii- 
lulum  pracdicavimus.  Custodcs  hujns  fruciui  primo 
loco  dicere  possumiis  eos,  qui  in  Ecclesia  Dei  prai- 
sont  verbo  et  opere,  et  ne  per  haBrelicos  aliosqiie 
perversos  homines  frucius  iste  a  fidelium  incntibus 
rapiatur,  lingu?.  manuque,  hoc  csl  doctrina  et  ope-' 
ratione,  siudeni  obsisterc,  nunquam  sierilcs  cisse, 
Rcd  in  seipsis  et  in  aliis  semper  virtuluni  sobolein 
procrcare.  Secundo  vero  loco  gcneralitcr  omnes 
Christiani  hujus  fruclut  custodes  c$bc  dcbenl,  quia 
hoc  ab  eis  exigit  Chrisliana  religio,  iic  inaJe  vi- 
vendo  vitam  xlernam  pcrdant,  scd  sempcr  cum  Dco 
unns  Spiritus  existentes,  ex  hac  spirituali  con- 
junciione  bonorumoperum  fecunditaie  cumulentur, 
sicque  landem  virginali  conjugio  in  cpeleslibus 
f^uptiis  quas  hic  signiflcat  binarius  cenlenus,  cum 
Deo  in  senipiiernum  perfruanlur.  Ctijus  conjugii 
dos  erit  277  duplex  siola,  vtdelicet  beatitudo 
corporis  et  animae,  quam  etiam  potcsl  signincare 
blnarius  cenlcnus,  quia  ct  centcnariiis  in  dcxiera 
innnu  ejusJem  bealiiudinis  exprlmit  coronam. 

Vers.  43.  Qnv  habitai  in  hortis,  amici  auiruL- 
tant,  fac  me  audire  vorem  tuam, 

Post  muUa  et  diversa  pulchre  et  laudabiliter 
prolala  dilecli  et  dilectx  colloqnia,  quasi  suminam 
ci  Cinnlcm  cpiibnhmU  linjiis  deponcns  vocem  idem 


magna  el  sonora  est  chs\rila8,  et  quot  virtutibiis 
sancta  aniina  radiat,  quasi  tot  ipagnis  vocibus  ad 
Dtium  clainat. 

Et  qnare  \oIo  audire  vocem  tuam?  videlicel  ul  (e 
verboclopercclaiuanteinaudiain,siculscriptuuiesl: 
Filii  qui  naicentur  et  exiurgent,audiant  ei  narrentea 
filiiisuii,  ut  ponant  in  Deo.  ipem  iuam  et  non  obtiti^ 
icaniur  operum  Dei,  et  mandata  ejui  exquirant 
(Pial,  Lxxvu).  El  quid  cst  meum  au^/sre  ^niiiiiruni 
approbare,  acceplare,  ct  racQ  adjutorio  278 
dignain  judicare,  cuin  enim  audio  approbo,  cuui 
exaudio  adjiivo.  Tu  autem  fac  me  audire  vocem 
luam.  Quomodo  facies  ?  honeste  et  pie  conversando, 
vcra  cl  pia  docendo.  Siquidcm  rationem  el  inlelle- 
ctum,  memoriam  et  ingenium  tibi  concessi;  ui  sis 
inexcusabilis,  ncque  dicas  te  necscire,  uec  possCy 
omnem  libi  iinpossibilitatis  exemi  necessilatem, 
quateiius  ut  debiio  habeas  et  facias  :  ego  aulein  de- 
bitor  libi  essc  volo,  ut  cum  fecerisquod  jure  racere 
debes,  vinear  cum  judicor  (Pial,  l);  luo,  inquam, 
jiidicio  vinci  volo,  qiiia  valde  delecior  si  meo  bene 
uteris  dono,  et  idcirco  luum  est  facere  ut  vcliui 
vocem  tuam  audire  :  attamen  tuum  facere  iion  csl 
ttiim,  sed  meum,  quia  ut  velis  ei  possis,  rounus  est 
grali:e  incaR. 

Fac  me,  inquit,  audire  vocem  tuam,  Quare?  qi::« 
amici  ausculiant :  cujns  amici  ?  Et  inei  cl  lui  ;  uiai 
pcr  chaiitatcm,  quia  nic  diKgunt  scrmoncm 


1209  COMMENT.  IN  CANTICA  CANT.  —  LIB.  IV.  I«70 

^rvando ;  lui,  qaia  le  diligunt  Mlutem  tibi  eplando.  A  corde»  «ive  ad  lotam  Ccclesiam  referainuSy  sive  ad 
Sunt  enim amici  quos  corporalibos ocuHs non  vides     quamliiiet Deodevotam  animam 


qui  de  profectu  tuo  et  salule,  sive  de  conversione 
tua  gaudent,  de  quibus  scriptum  est,quia:  Gaiii/fiifii 
t»i  angeiis  Dei  tuper  uno  peeeatore  panUentlam 
agente  (Lue.  it).  Hi  nempe  adminhtratorii  spiritui 
suut  in  omnem  terram  propter  eo$  qui  htereditatem 
capiunt  salutis  {Hebr.  i) :  lii  enim  eolHciti  sunt  et 
agiint  pro  salule  liominum,  sicut  a  quodam  islo- 
rum  amicorum  invisibilium  cuidam  amicoruni  vi- 
aibilium  dicitur,quia  in  tempore  iilo  consurgel  Michael 
qui  slal  pro  filiis  populi  tui  (Dati.  xii),  ac  snlundc, 
el  nemo  est  adjutor  meus  in  omnibus  his  nisi  Michaei 
princeps  vester  {Dan.  i). 
Isii  ergo  amici  auscultant^  quia  val«le  deleclanlnr 


cur  enim  sancia 
Ecclesia  sive  quaelibet  sancta  anima  hxc  ad  Deuni 
non  ntalur  voce  in  praesenii  vita?  Dicit  nempe  unus 
sanctorum :  Exparte cognoscimus  et  ex parte  prophe* 
tamus;  cUm  autem  9enerit  quod  perfectum  esLf  em- 
cuabitur  quod  ex  parte  est  {l  Cor,  xiii).  Quid  iata 
persensit,  qui  cognoscendi  et  propiietandi  imper- 
rectionem  iu  bac  viia  prspsenii  pronunliavit?  qiiod 
enim  ex  pnrie  csi,  pcrfectum  non  esi;sed  haae 
iniperrectionem  dicit  cvncu.indam,  qnando  in  futura 
vita  veneril  qnod  perfcclum  est ;  cujusmodi  auteni 
impcrfectioiiem  sl  rccie  consideres,  nimirum  hujus 
dilecti  fuga  cst. 
Porro  quidquid  in  sacramenlis  Ecclesiac  agitur. 


audire  vocem  tuam,  ad  me  clamaniem  siveorando,  ^  magna  et  profunda  mysieria-continei,  quae  omnia 


sive  psailcndo,  sive  praedicando,  sive  optaudo.  Siint 
et  alii  amici,  quos  prse  octilis  habes,  qui  ellam  hu- 
jusmodi  quadriUdam  coiicenlorum  vcluti  pulchrum 
ScfiTio^ffot/sov  symphoniam  atidire  delcclnnlur,  et  id« 
circo  aures  adhibent  el  atiscultant  aiquc  oplant 
audire  le  canentein  et  dicciitciii  :  Ego  autem  skut 
oliva  fructificavi  in  domo  Domini^  speravi  in  miie- 
ricordia  'Dei  mei,  et  exspecfabo  nomen  tuum  ante 
eonspectum  sanclorum  luorum  (Psal.  li).  Hi,  iii- 
qiiain,  sancli  el  lalcs  amici  auscullanl,  oplalivo  et 
desideraiivo  modo,  ut  fias  qiialcs  ipsi  sunl,  ul  unus 
eoruin  optabal  anathema  fleri  pro  fratribus  suis 
(Roiti.  IX),  quorum  snlulcm  desiderabat ;  et  quia 
ipso  in  horits  virtuium  sapicntias  qtioque  et  r 
scicntiae  jaiu  habitnhat,  solircitus  eral  sic  voccm 
suam  in  auribus  iueis  temperare,  ut  et  Deo  ei  lio- 
niiiiibus  plaoeret,  ct  quid  saluli  liominum  coinpe- 
tercl,  vita  el  doctrina  osteuderel.  Unde  h.xc  vox 
ejus  est  ex  hortis  sapieutiae  ei  virtutis  resonaus,  et 
mihi  audil)ilis  :  Casligo  corpus  meum  el  servituti  redi' 
go^  subjicio,  ne  forte  dum  aiiis  pradicavero^  ipu  re- 
probus  efficiur  (I  Cor,  ix).  Uoc  279  niodo  dum 
caro  ita  spirilui  suhjicilur,  ut  niliil  iufra  se  cii- 
pini,  sotuin  qiiod  siipra  se  est  qtixrat,  hxc  est  yox 
qux  delectabitiier-  sqnat  in  auribus  meis,  Imo  hoc 
cst  Canlicum  camicorum  qtio  nihil  dulcius  in  hac 
morlnli  vita  caiitare  potest  homo  mortalis  et  pas- 
sihilis,  quali  voce  et  quali  cantico  semper  rapitur 


hujus  dilecti  potentiain,  vlrlutein  et  gratiam  prae^ 
dicanl,  sed  quis  esl  qui  de  his  ad  plenum  dispulara 
Taleat?  unde  dileota  pr»  hujnsinodi  mag^ruiidinia. 
ationiia,  ex  parte  cognoscit  et  ex  parle  prophetat, 
aed  quia  ad  plcnum  comprehendcre  non  valet,  de« 
flcit,  ct  dllcclo  ut  fugiat  non  pro  negleciu,  sed  pr« 
defectu  proclamat :  fuge  euiin  suhtilium  rerum  in 
discussione  sacranientoruiu,  dilecti  htijus  fuga  est* 
Nnm  quando  viin  eorum  et  eflicaciaro  ad  pleuuui , 
enarr;«re,  vel  discutcre  non  possumus,  fugit  iios  iste 
dilecius  :  itein  cum  sacrx  Scripiurae  facieui  tnten^ 
dimus,  sed  eain  plene  perviderc  et  arcaiia  thesaur 
rorum  ejus  introire  non  possunius,  profecto  fiigU. 
nos  iste  dilcctus. 

280  ^cd  fugieniem  non  lemere  reiineamus,ycruni 
quidqiiid  in  sacraincnto  vel  sanctarum  Scripiura- 
ruin  suhlilitale  coinprehendere  non  possutnus,  igni 
comburamuSy  hoc  esl  sauclo  Spiritui  re^ervemus, 
et  ne  in  sensum  hu!reticum  niniis  disculiendo  inci' 
damus,  fugere  dilectum  sinaiuus.  Nempe  secunduiii 
exempluni  beaii  Jucob  qui  cum  angelo  luctatusesl, 
nos  quidem  cum  verbo  Pei*Iuclari  inouemur,  sed 
postqunin,  dain  benedictione,  tactu  nervi  claudica- 
mur,  fugere  Dci  verbuin  periniitamus.  Quid  namquc 
est  luclari  cum  vcrbo  Dci,  nisi  iufaiigabiiUer  scii« 
sum  sacric  Scripturx  iuvesiigarc?  Qiiid  denique 
victorem  a  victo  benedictioneiu  postulare  et  siisci« 
pere,  nisiipsius  sensus  inlcHtgcutiaiu  qujcrere  et 


ad  iilaiu  ineffabilem  dulccdiiiem  capiendam,  quani  ^  iiivenire?  Sed   \iclor  a  victo  bencdictioiie  acccpia 


necocului  viJit,  nec  auris  audivit  (/  Cor.  ii),  cujus 
assecuiio  pcrlicict  homiiiem  iinmorialem  et  impas- 
eibilem.  llanc  nempe  vocem  et  hoccanticum,  dum 
aogelj  et  oinues  sancti  niei  auscultani  ei  audire 
desidcrant,  9d  eamdem  gloriain  quam  isti,  hoc  est 
angcli  adepti  sunt,  et  illi  lioc  esl  homines,  sanctl 
pcr  fldem,  speni  et  cliariiatem  se  adepturos,  non 
dubitant,  te  quoque  quae  nonduin  adepta  es,  secum 
adipisci  peroptant,  aU|iie  pro  hoc  mihi  incessabi- 
liler  supplicaut.  Qiiid  tandein  ad  hanc  voceni  di- 
lccia  respondet?  Fugefdileciemi^  etc. 

Vers.  4i.  —  Fuge,  dilecte  mi^  et  antimilare  ca^ 
prem  hinnutoque  cervorum  snuer  monies*aromaturn» 
^  Si  attcnte  inspiciamus,  inagn  i  hicc  vox  hutiiilis 


femore  emarceiilc  ciaudicat,  quia  is  qui  sacraui 
Scripturani,  Dco  iuspirantc,  hcncinlellexerit,  oinni 
caruis  voluptate  restiiicia,  iii  activa  elcoiiteinplaliva 
viia  proGcit,  ct  graiidi  quidem  spirilus  cominodo» 
scd  niaguo  carnis  su£  viucit  deirimcnlo.  Dcnique  is 
claudicat  qui  vicit,  quia  lctigit  qui  viclus  est,  ner- 
vum  feiuoris  cjiisct  emarcuit;  quomodo  claudicat? 
Tidcliccl  uuo  pede  terrae  inhiiens,  alterum  a  terra 
suspendens.  id  esi  activam  vilam  pro  cura  subdito« 
rum  noii  oinnino  rclinqueus,  et  contemplativa^  prae 
ejus  dulcedine  totis  viribus  inhjerens. 

Iste  ciaudus  salit  vel  ascendit  sicut  cervus,  tcr^ 
ramquevix  langcre  dignalur,  nam  conv«rta/io  ejus 
incc^lis  est  (Philip»  in)  :  verumtamen  «« f7flr/^,  uuo 


11171  WOLBDKiiNlS  ABBATIS  $. 

«liin  lan>uiii  p€ile  niiBC  interiui  illuc  MiipensuA  j^ 
•st,  doncc  venial  quod  perfeetum  <il.  Rl  idcirco 
quia  nunc  perfecie  comprehendere  non  potesl, 
rccte  didt  :  Fuget  dileeu  mi.  Cuni  ergo  verb{ 
Dei  sensoni  Jn  inonte  cum  Doinino  loqueules,  menie 
percipiuius,  illud  Apostoli  atlendamus  i  NoU  altum 
Moperif  9$d  lime  (Rom.  ii),  ne  dum  dileclum  fugien^ 
tem  iucauie  prosequimur,  in  perversi  dogmalis 
foveam  diiabamur.  I:ere  boc  modo  dileclum  ftigero 
dicimus,  quia  semper  esl  incomprehenslbilis;  nam 
islud  coucedeiidum  majestaii  cjus  ul  iion  possit  conw 
prehendi,  semperque  sit  desideratus  ac  dcsidera* 
bilis,  nos4{ue  laieaty  quandiu  simus  in  hoc  corpore, 
quam  magna  sit  muliVudo  dulcedinii  eju$^  quam 
etbecondit  limentibvi  se  {Psal,  xxx). 

Dicamusergo  ei :  Fugejuge,csiuin%  nobis  ac  pro»  ^ 
vidus,  ne  unquam  duin  vivimus,  nos  comprchcn* 
disse  arbitremur,  scqucntcs  ul  couiprehcndamusy 
Sive  hoc  modo  dicat  quxvis  fldclis  anima  et  sapiens 
Deo  humili  ct  devoia  menle :  Domi nr,  non  ium  digiia 
III  inim  iub  teclum  meum  [Vutih.  viii),  non  sum 
digna  ut  in  me  o»tendas  aliquod  frequens  prssentiae, 
%el  visitatioais  tu»  miraculum.  Fuge,  inquit,  di- 
licte  mi,  non  quaero  ia  pneseuli  vita  gloriam,  sed 
desidero  gratiam,  non  quaero  claritalem  miraculo- 
rnm,sedoptG  remisaionem  peccatorum.Fii^f  Jnquam, 
dileetemi,  et  981  sallus  hujusmodi  similessaltibus 
cnpr^or  autAfititu/ocervorNmeffice,  non  siiper  me, 
ftcd  iuper  montei  nroma/vm,  super  excelsa  merila 
sanctonim  alqne  pcrfectorum.  Non  est  meum  de  q 
divinitatis  tuae  arcuno,  de  aliissimis  praccepiorum 
tuorum  docuroentis,  de  profuudis  sacramentorum 
tuorum  mysteriis  tractare,  vel  disputare,  sed  Klo* 
rum  potius  qui  montes  cxcelsi  possunt  dici  propier 
emineiitiam  sapientias  et  viriutum,  qui  tacti  Spiritu 
luo  sancto  fumigant  tuum  bonum  odorero,  ut  pos- 
slnt  diccre  cum  Apostoio  :  C7irisii  6011111  odor  iumui 


PAirrALEONis  eoioN.  mi 

peo  iH  omm  loco  (II  C#r.  n),  Mm  IMo  rade  di- 
CMDiurmpMliii  aromatfMu 

Etquid  mlrum  si  tc  ego  binrmiiatia  loeaa  ceBse»:it 
fugere  dico»  cuoi  ipsi  flsontes  «aagni  ot  doai,  it 
ipsoruin  luorum  operum»  sive  prMCpioniai,  vei 
«liam  sacmmentQnuii  c^deraiioBf  obeiupeeceBt, 
f  t  te  nonnunquam  fugero  sin^BiT  Nfmi  ume  ieioniiB 
moniiumy  qui  usque  ad  t^rtium  w\m  porrecun 
fuerat,  ct  qum  non  lk$t  komim  loqui  Bttdierai, 
(//  Cor.  xu),  fugientem  l#  diieciuro  persequi  limeiM, 
0  aliitudot  inquit»  divitiamm  iopientim  et  taemiim 
Deif  quam  incompreheniibilia  iunt  judieia  ajua  H 
inveitigahilei  via  ejuil  Quiienim  eognomt  s#Msvfl| 
Domini,  aut  quii  eoniiliariui  ejui  fuit?  aut  quie 
prior  dedit  illi  et  retribuetur  ei  ?  quomam  gx  ip^  ei 
per  ipium  et  in  ipio  iunt  omnia,  ipii  honor  ei  gtaria 
in  ioscula  itgcutorum  (Rom,  xi)t 

Idcircoy  dilecta  mit  fuge^  non  ulme  omnlno  dere- 
linquas,  sed  quod  hic»  qui  incomprebeiisilHlis  e»» 
ndipisci  non  valeo»  in  fulura  mihi  vite,  Yere  ei 
xterna  beatitudine  sine  fine  concedas.  Similis  esie 
caprewt  hinnuloque  eervorum  iuper  wutnte*  aromm- 
tum.  lloc  ,est,  etiam  perrectorum  saBCtorum  inielle- 
ctum  incomprehensibili  divinitatis  tuas  cogBiliooe 
Iranscende ;  sive  in  eoruio  cordibus  taies  lec  saliaa^ 
ut  devirlu/e  inviriutem  proficlant  (Pse/.  lixxiu)^ 
quia  quoties  electi  debonis  ad  meJiora,  de  viriuii- 
bus  ad  virtutem  proficiunty  quaslquosdam  in  eoniui 
meniibus  sallus  Deus  facit,  qnatenos  his  paulettfli 
gradibus  sive  saltibus,  ad  illum  summum  ei  per* 
fectum  perveniant  statum ,  tn  quo  tidetur  Deu» 
Deorum  in  Sion  (Pial.  lxxxiii),  ubi  possint  inceB- 
sabiliter  dicere  et  cantare  in  auribus  Domiiil 
Sabaoih,  non  simpliciter  canticum^sed  Caniicum 
canticorum,  hoc  est  cognoscere  ei  percipere  illud 
suinmuni  et  opiimum  bouum  in  saccula  saeculoruuu 
Aincn. 


282EPIL0GI  LOCO 

AUCTORIS  PARiENESIS 

Ad  sacras  virgiues  quibus  hasc  commentaria  scripsit  et  inscrlpsit. 


Ecce»  dilectae  sorores,  ut  potuimus  vobis  cantavi- 
mus,  et  quantum  iile  noster  summus  pr^ceptor  do- 
nivit,  sub  cujus  disciplina  omnes  sunt  qui  recie  el 
liene  canendi  scientiam  quxrunt.  Scd  quia  bene  el 
^ecte  canendi  scientia  triplicl  constat  insirumcnto, 
YiJelicel,  corde,  ore  et  op«r«, convincor  peritus  iion 
eise  cantor.  Qre  quidem  cantare  possum,  scd  sl 
reiiqua  duo  defuerint,  omnis  mel  cantionis  specles 
Corain  Domino  inanis  erit  :  siquidem  cordo  ct 
opere  cnn^are,  potest  Deo  placere,  etiam  si  non 
caulei  ore;  ore  !)utcin  sohimmodo  cantare,  non 


D  sutem  corde  et  opere,  impossibile  est  D(o  plaeere 
posse.  Porro  qiii  vult  pcrfectam  habere  canendi 
scientiam,  et  summaro  ipsius  nosse  dlgniiaiein, 
trium  istorum  oportet  seinper  habere  raculiatein. 
Quam  Apostolus  se  nosse  et  habere  ostendene :  Pgal^ 
/am,  inquit,tptrtfu,  piallam  etmente  (/  Cor.  xiv). 
I*Iain  spiritu  psallere  est  et  verba  spirltualia  me- 
moriier  proferre,  quod  est  ore  canlare',  et  ad  opera 
spiriiu  concepta  procedere,  quod  est  opere  canlare; 
mcnie  psallere  est  vitalem  verborum  sensum  meote 
percipere,  qiiod  est  corde  cantare. 


Ii75  COMVENT.  IN  CATKCA 

Daio  autem  instroineato  ad  recte  etbene  canenili  j^ 
icieniiam  consequendam  opus  esl,  ut  eciam  sciamus 
quid  priiiiuin  sil  in«cancudo  scjendum,  el  qnale 
c;niicum,  ut  perveoiamus  ad  caniicuni  caniicorum. 
Prinio  quippe  discere  et  cantare  nps  oportei  can- 
ticum  iliud  novum,  de  qnp  cantando  liortatur  nos 
S|.i  itus  sanctus  in  rsaliDO :  Camate,  inquit,  Dominu 
camicum  noviim,  laus  eju$  in  Eecle^ia  tanelorum 
{PMaL  cxLii),  Sl  relaiivorum  qualitatero  conbideres, 
ut)i  dicitiir  notum,  consequitur  ut  et  vetus  sit.  Sed 
priiiio  vidcamus  quid  sit  veluscanticutn,  ut  ex  ejiis 
agnitlone  melius  novum  inlelligamus. 

Yetu3  iiluJ  caniicum  vetus  bomo  Adam  cantavit 
et  docuii,  sed  oovo  caniico  quod  postea  audiiuin 
est,  valde  oppositum  et  contraiium  ct  ea  distnntia 
distansy  quae  est  inier  moriificans  et  viviHcans.  Ci  B 
quod  esl  iilud  canticum?  niniirum  illud,  quo  velus 
ilie  lionio  Faclori  suo  reclamavit,ei  contra  justitiam 
€t  pietatem  vociferatus  est,  videlicei  superbia,  in« 
obedientia  et  peccati  sui  czcusaiio.  Justum  qnip^te 
fuit  ut  iaciori  et  rectori  suo  subdiius  essci,  et 
obedirei,  miserum  autem  fuit,  ([uod  post  culpam  se 
non  recognovit  2IB3  oeque  de  pietaie  Dei  prx- 
iiinipsiiysed  contemptorculp»  susb  pcenam  in  omnoin 
Miam  posteritaiem  exsul  paradlsi  iransfudit.  IIiijus 
cftniici  fiebilem  tragoHliam  mulil  quanto  pius  can- 
lant,  illius  pncsuinpUonem  et  negligeniiam  inii- 
tando,  tanto  niajorein  imposil»  n:oriis  exsolvuut 
vindiciam. 

Iluio  aulem  canlico  oppositum  esl  illud  norum  q 
eantieumt  cauticum  pacis  ei  laetitias,  Cinlicum  vi:ai 
€t  }ustitix,  canticum  nirlutis  et  saluils  quod  praq* 
ciiiuit  ille  uovus  boino,  et  non  lautum  siinpliciter 
komOy  sed  Deus  ci  homo;  hujusmodi  nempe  pra*cen- 
lorequi  dixil:/)uci7ea  mequia  miiis  $um  et  humilii 
corde  ei  invenieii$  requiemanimabusve$Uri$  {Mattii.  xi), 
nionemur  novum  ulililatiscanur^  canticum.  Porro 
exemplo  ipsius  Domini ,  de  quo  dicil  Apostolus  : 
Cbrisius  faclu$  ett  obediens  Deo  Patri  usque  ad 
mortem  (Philip^  ii) ,  mouerour  suavis  obcdientias 
cant&rc  caniicum;  ad  voceni  quoque  ejusdein  novi 
praecen:or(s  qui  d.cit :  PceniUniiam  agHe^  appropin- 
quabit  enim  regnum  ccelorum  (Malih.  iv)»  monemur 
non  deciinare cor  nostrum  in  verba  malitia  ,  ad  ex» 
cutandat  excueationet  in  peccatit  (Ptat.  cxlvi)  ;  quia  d 
lisec  est  gravissima,  imo  miserrima  vox  veieris  lio- 
minis  impceniteniis.  vox,  iuquaro,  veteris  et  dolore 
pleoi  cantici»  quio  poiius  converso  modo  ejosmodi 
cantici  et*  in  novum  niutato»  laboriosam  quidem 
quantum  ad  oorpus  sed  salubrem  quantum  ad  anl- 
mam  spiritus  contribulati  meiodiam»  quatuor  mo- 
dorum  genere,  lioc  est  compunctione,  confes^ione» 
satisraciione,  persevorantia  Deo  concinamus;  et  in 
quatuor  ipsorum  roodorum  finalis  videlicet  cogita- 
tlonein,  locutiouem»  aciionem  et  consuetudinem 
quolidie  deponamus. 

Siquidem  utriusi|UO  cantici»  hoc  est  veteris  et 
iiovi,  isti  sunt  finales,  cogitatio,  locutio,  aetio,  ct 
consuetudo,  ct  secundum  praeccd^niis  sptciem  modi 


CA>TIC.  ^  LIB.  lY.  Iff4 

dcpositiQnero  su$cipiuni;  sivo  c4  eiogiacam  quantum 
ad  velusy  sive  suuvero  et  musicam  quaiitnro  ad  no« 
yuro.  Uusica  nerope  depositio  est,  quae  fit  rationa- 
bile  vocuro  sive  tQuorMiu,  coiijunciione,  disposi- 
lioiie,  lenore,  ct  iianc  maKis«  imo  semper  suscipit 
novuro  •  canticum ,  propier  rationabiiem  mo:uro 
menlis»  bene  et  puichre  canentisi  et  ad  bonuro 
finem  cogitando,  ioquendo»  agendo,  consuescendo 
scmper  tendentis.  £  contra  clegiaca  haec  esi  trisiis 
et  misera  deposilio  esl«  qu»  fit  irralionabili  et 
ingequali  inotu  meniis;  et  quia  confusa  est  hiijut- 
moiii  canlionis  specics,  in  suavem  et  iroiniiem  de- 
posilionis  generat  qualiiatein. 

Esi  ergo  inier  liujusmodi  duo  cantiqa  ea  distan- 
tia,  qux  esl  inter  viiain  el  morlero;  quia  vetos 
occidii,  novuro  auiero  vivificat.ei  hoc  a  siinili,  nam 
dicuniur  qiixdam  marinae  bestiae,  quae  tiyrenae  nun^ 
cnpanlur,  qux  dum  navigiintes  dulcedine  cantui 
sui  alliciunt  et  atirahuni»  284  stibiio  incaolos  et 
negligentes  submergunt  :'lioc  auiem  modo  duro 
cariiiilcs  quiqiie  In  hujus  roundi  pelago,  quasi  navi- 
gantes  carnalis  viue  dulccdine,  poccaii  deleclaliono 
tcucniur,  repenie  splutero  anims  suae  negligeniei, 
et  conrerii  per  poeniteniiaro  uolentes  ab  Iromundlf 
spiritibus  ad  aoternaro  mortem  rapinniur.  Et  lilc  esl 
velerii  caniici  modus,  quia  a  spirilu  soperbia  ot 
inobedientiae  iHcboans,  in  aetomae  damnationis  ba- 
rathrum,  gravissimo  ct  miserrlmo  cordis  impoeoi- 
tenti  sono  oxtreroaro  deponit  vocero. 

Porro  ex  alia  parte  ea  similitudo  es(,  qux  nobis 
ostenditur  ex  divinaei  hiimaua  Scripiura.  Ex  diviiia 
quidem  qua  scribilur  David  cilhara  sua  Airorcm 
Saulisinltigasse(/  Reg.  xvi) :  cx  liumana  vcro  qua 
scribitur  Orpheus  ca.  tu  suo  lenisse  tigres  ei  leones; 
ei  Amphion  sono  lestitudiois  saxa  movisse,  quod  si- 
gnificat  novi  cantici  hanc  esse  virtulem,  ut  conlra 
saluiem  suam  furentes  mitiget  bcstiales  hominum 
menies  et  dura  morialiuni  corda,  rntionali  verbo- 
runi  ct  sensuum  molu,  ad  bonum  vivendi  modum 
el  rationabiiem  nioruui  honesialem  coniponal.  Et 
iste  est  novi  c^ntici  modiis,  qui  a  spiriiu  humilita- 
latls  et  obciiientiae  incboans,  in  xternae  beatiiudinis 
gaudium  aliissiino  et  laetissimo  cordis  innocentis 
sive  pooiiitenlis  sono  ultimaro  deponit  voceni. 

Sicut  ergo  conirarli  sibi  sunt  vita  et  roors,  Ita 
Sibi  contraria  suut  veius  et  novuro  canlicum  juxia 
qiialitates  personarum  quarum  auctoritate  ulrumquo 
caniicum  iniiium  accipit  et  finero.  Yeieris  siquidem 
cantici  auctor  est  diabolus,  oovt  vcro  cantici  auctor 
cst  Chrislus.  Quocirca,  conteinpto  auciore  monis» 
auciorem  viiae  sequarour,  cujus  deleciabilero  ei 
suavissimum  sanclitatis  concenium  Jugiter  atlen- 
dentes,  ineptas  sirenarum  vocci,  hoc  est  siuluts 
nialignorum  spirituuro  porsuasiones,  surda  per- 
transeamus  aure. 

Ofiicins  autero  et  roansionos,  in  quibus  instro- 
meiita  hujus  novi  et  salubris  canlici  parentur  et 
servantur,  et  in  qnibus  ipsuin  canticum  audiamas 
cl  discamus,  ci  cantandl  consuetudine  ei  exerciiio 


W5  WOLBERONIS  ABBATIS 

penreniamQS  ad  illad  Canlicum  caniicorum,  cujus 
•uaviias  et  dulcedo  nunquam  denciel,  stiiit  dilecla 
Domiiii  labcrnacula,  de  quibus  quondam  divinus  ille, 
qui  diiii  se  audilorem  sermonuin  Dei,  ei  visionem 
Dei  iniuentcm,  qui  cadit,  ei  slc  apertos  liabet  ocu- 
los ,  peicunctaiurus  esl : 

Quam  dilecia,  inquii,  labernaeula  tna,  Jacob^  et 
tentoria  tua,  Urael ;  ul  vallei  nemorosat,  ut  liorii 
,  juxta  fluvios  irrigui;  ut  tabernacula  quoi  fix  t  Dom'^ 
j  HHs,  quasicedri  propter  aquas  muUas  (Num,  xxiv). 
Yeri  nutcm  Israel  ac  spiritualis  Jacob  pcregriuaiiiis 
Tcl  inililaiilis  iu  prsesenli  so^culo,  labeniacuh  siiiit 
religiosi,  et  secundum285(liscipIinamCbi-isiil)cno 
disposili  ,  ordines  vitlelicet  conjugaioruiii,  coini- 
neniium  ,  vidtiaruni  alque  virginuin  sccundum 
utruiiique  sexum,  hacc  plane  tobcrnacula  singula 
In  siio  proposito  pulcbra  sunl. 

Quam  pulchra  tabernacula,  quam  pulchra  ten- 
toria  ?  ut  vailes  nemorosa?,  ul  hortijuxta  flitviosirri- 
gui.  Isla  simililudo  ex  aliis  ScripiursB  lccis  per- 
•picua  est  :  siquidem  in  Isaia  Domiiius  deielicix 
qaoiidam  gentilitati  spiritualium  virtiilum  inerila 
lanquam  deserto  arbusta  promittens  :  Dabo,  inquit, 
fN  solitudine  cedrum  et  spinam,  myr!um  el  lignum 
otiva.-ponam  in  deserto  abietem^  ulmum  et  buxum 
fiMtti,  11/  videantf  et  sciantet  recogitent  et  inielligant 
pariier  {ha.  xLi).  Ergo  putchra  tabernacula  ut  val- 
les  nemorosw,  Valles  propter  buniililaiein,  nemo* 
roia  propter  diversarum  pulcbriludinem  virlu- 
luni. 

In  bis  enim  tabernaculis  Del,  boc  csl  professlo- 
niiius  sanctis,  sunt  cedri,  boc  cst  sancli  flde  et 
o;;re  incorrupii  et  impulribiles,  atque  odore  vir- 
luUiin  redolenies :  sunt  spinai  verbo  ct  exemplo 
alios  compungenles  et  ad  bona  opera  provocanles: 
sunt  myrtus  proximorum  tribulationes  per  com- 
passionem  verbo  consolaiionis  lempcranles  :  sunt 
olivo!  misericordix  ei  pielaiis  actibus  perfluentes; 
sunt  abietes  contemplaiioni  virtute  ad  alia  semper 
surgcnles :  sunt  ulmi  quamvis  sa;culares  et  miiius 
Irucliflcanles  alios  lamen  bciie  viventes  suis  raciil- 
luiibus  su:tentantcs  et  adjuvaiitcs  :  sunt  6ii.t;(i«quam- 
vis  ad  alta  virlutiim  non  surgenlcs,  ncqiie  rructuin 
facientes,  parcntum  lameii  fiilc  semper  viventes  : 
»unt  ergo  baec  tabeniacula  Doinini  ut  valies  nemo' 
rostB,  quia  boc  ex  liumili  corJe ,  aclu  qiiO(|ue  et 
habitu  inflmo  contrabunl,  ut  lantarura  ubertale 
Tiriulum  vircscant  aique  floroscant. 

Sunt  eiiam  ut  horti  juxta  flunios  irrigui,  sicut  alibi 
dicilur:  Et  eris  quasi  hortus  irrignns,  et  sicut  fons 
aquarum  cujus  non  deficient  aqu(je^(Isa.  lviii).  Et  in 
eisdem  canticis  :  Hortus  conclusus,  fons  signatus, 
fons  hortorum,  puteus  aquarum  viventium,  quof  fluunt 
impelude  Libano  {Cant. ly), Ecce  tabernacula  pulchra 
ut  horti  juxta  fluvios  trrt^ui.Quia  ex  bumore  Spiritus 
toncti  semper  sunt  vironiesetflorcntcs  sermone  ct 
actioiie,  et  assidua  divinorum  prxccptorum  mediiar 
lione. 

Sunt  quoquc  r^(/rt  proplcr  aqua<^;  quod  rsaIiL»isla 


S.  PANTALEOINIS  COLON.  IJ7I 

A  ostcndit,  qui  cum  dixisset":  Rigan$  monie$  de  supi- 
rioribus  suis,  elc,  continiie  subsecutus  :  Satw- 
rabuntur,  inquit,  campi  et  cedri  Libani  quas  ftante- 
tii  (Psai  ciii).  Ergo  pulchra  tabernacula  uteedripre- 
pter  aquas,  id  est  juxta  aquas,  Tidelicet  in  quibuspas* 
scres  nidiflcant  (Pia/,  ciii,  quonim  abundantia  cua 
suiit  divlies  bomines,  paupenim  sopplei  Inopiaro. 

I;;iiur,  b:rc  tabernacula  sunt  286  "^  tabemacula 
quoj  fixit  Dominus,  quia  omuis  ista  eorum  pulcbri- 
tu<lo,  oriiatus  et  compositio,  opus  est  Dei  omnipo- 
teittis,  siia  gratia  illa  collocantis,  promoTcnlls,  d5> 
coraiilis  et  sustentantis. 

Fluet  aqua  de  silula  ejus.et  semen  ejue  erit  tn  n^ifci 
mulias  {Num.  xxiv).  Qux  est  situU  ejus  ?  Iiiio,  /jux 
est  aqua  ejus  f  Nimirum  veri  Jacob,  boc  est  supplan-' 

B  taloris,  sive  veri  Isracl,  boc  est  meutis  Domiaum 
videniis.  Quorum  npnuulli  in  bis  lubcrDaciilis  »  boc 
est  proressioiiibiis,  babiiant.  Ciijus  situla  esl  Ciiri- 
stus  de  quo  bauritur  aqua,  id  e.4  sancla  Scriptara. 
Per  eum  quippe  sancta  Scriptura  aperllur,  luio  ab 
illo  sitts  excitatur^  ut  bxc  aqua  desideretor,  ab  illo 
seiisus  aperiiur,  ut  Scripturae  intelligantur.  Fiuet 
ergo  aqua  de  situla  ejus,  id  est  rera  manabil  intel« 
ligentia  Scripturarum  deCbrislQ  ejiis.  Quld  deinde? 
Et  semen  ejus  erit  in  aquat  multas.  Quod  esl  aqum 
de  siiula  ejus,  boc  est  mullitudo  aquanim  de  seinloe 
lllius.  Nam  semen  illiui ,  semen  palrii  ejus  Abrakm 
{Cen,  xvii),  illiiis  videlicet,  qui  vere  Paler  excelsns, 
sive  Paier  muliarum  gentium  Cbristus  est* 

p  lloc  semen  illius  erit  in  aquas  multas^  id  esl  hoc 
semcn  fundit  aquas  multas.  Dibendo  expcrii  samo« 
quod  verc  in  aquas  multas  sit  eemen  illias.  Qm  im 
me  credii,  inqiiit,  flumina  de  venlre  eju^  ftueut  aqum 
vivof  (Joan.  vii).  Iiem  :  Qut  biberit  ex  aqua  qnam 
ego  dabo  ei,  non  sitiet  in  aternum^  sed  aqua 
quam  ego  dabo  ei,  fiet  in  eo  fons  aquas  ialientii  in 
vilam  wternam  (Joan.  iv).  lioc,  inquam,  gralia  oju; 
bibendo  experti  sumus.  Ecce  eniin  de  iiac  situla, 
qux  est  Cbristus  ipse,  multa  sancti  Spirilus  in  una 
Ecclesia  dona  percepimus.multa  et  larg-ssiina  Scri- 
piuiarum  ineuie  possidemus. 

I^itur  in  bis  tabernaeulis  Domiui,  novam  ilhid 
seinpcr  resonal  canlicum  quod  cantant  bornm  la- 
bcrnaculorum  babitatores  seplem  vocam  dlfferen* 

D  liis,  regenie  cantum  Spiritu  saiicto  sua  seplirorwi 
gratia,  videlicet  sapientia  et  inteileeiu»  consilio  et 
rortitudine,  scientia  et  pielate  atque  timore  Domini. 
Porro  ex  bis  septem  vocam  differentiis  diTc;s» 
fiunt  beaiitudines  quasi  octo  modorum  species; 
videiicet  bumiiiias,  mansueiudo,  luctas,  siTe  iria 
secunduni  Dominum,  pax,  misericordia»  muiidiila, 
jiistiti»  appetitus,  palientia. 

Et  iste  canius  sive  laus  Dei  non  esl  nisi  in  Ec« 
clesia  sanctorum,  quia  quod  sancti  sunl  ei  qaod 
sciunt  et  |>ossunt  boc  onde  sancti  sanl,  Dei  8oliNii 
giaiix  munus  est.  Et  iales  quotidie  exeunies  de 
iEgypto  bujus  mundi,  contcroptu  proprix  volunta- 
iis  tenenies  citbaras  Dei,  boc  est  camis  moniiica- 
tionem,  non  soium  cantani  canticum  notum,  scd  e| 


tm  MEXIN  w 

camHcum  tMtiiWw^^pia  Imiiiodo  ad.iBMi  iacli  A 

liilcin  Dei  chariiatein  pronciuiit»  qox  est  Tirtus 
viriuiiiin,  el  cx  qua  pri>ccJii,  et  in  qtia  coniinetur 
oiniiium  virtuluin  plenitudo. 

Yoiiuquo,(lilect£sorores,quia  (abernaculum  Dei 
esiis,  sive  in  labernaculis  Dei  babitatis,  boc  novmn 
seinper  conciniie  canlicuin  bumilitate^casliiate,  pa« 
lientia,  obetlienlia,  carnis  morlificitione,  Dei  et 
proxiiui  dilcctione.  Cantabiles  Tobis   sint  justifica- 


tixviii),  ut  quandoquo  de  iEfsypio  biijus  saeculi 
exeiintes  ct  ad  terrani  promissionis  pcnrenieniet 
aiqiie  bonis  ipsius  lerrx,  quoe  nee  ocului  rtdti,  tm 
auris  audivit,  nec  in  cor  hominii  ascendil  (/  Cor,  n» 
ha.  Lxiv),  xterna  liter  perrruentes,  cum  omni  sui* 
vitateet  dulcediiiesine  intermissione  cantetis  non 
soluin  caniicum  iioviim,  sed  et  canlicum  cantico- 
rum,  per  omiiia  saecula  saeculoruin.  Amen. 


INDEX  RERUM,  VERBORUM 


ET 


SENTENTIARUM  MEMORABILIUM 

AD  WOLBEROiNIS  COiMMENTARIUM  IN  CANTICA. 


Aaron  inlerpretator 'mo>f«  forliludinii  II.  ~  Aaronis 
Tirga  florida  quid  pr<eflguraverir?  33.  Aarouis  vestimeuta 
oionia  fldeles  novissimi  leroporis  suot,  12. 

Abies  significai  cooteoiplaiiouis  virluies  ad  alta  scm- 
per  surgeutes,  i85. 

Accubitus  regis  quis  sit,  66.  Accubilus  regis  el  sinus 
Patris  vel  human»  natiir»  assumptir»  vei  sancta)  menlis 
iiibabilalio,  68.  Ad  accubitom  regis  pervenire  volvnll  qu» 
uecessaria  sunt,  69. 

Acervus  testimfmii  SS.  Palrum  iuslitulio  est,  Ul. 

Adjurare  dilecti  quid  sit,  97. 

Adolescenlularum  nomine  lldeles  accipiunlur  anims, 
»5. 

iCslas  alius  corporis,  alius  cordis,  39. 

Aflirmalioms  simplicein  ucgallouem  sequilur  aftirmallo 
iirQ9loria,  61. 

Agar  ancllla  ct  Sara  libera  flgura  fuerunt  clvUalis-ter- 
rcslris  et  coilestis,  26. 

Agni  pascbalis  immnlalio^  iS. 

Agni  sanguis  super  utrumque  poslem  el  super  limina- 
ribus  quando  ponalur,  49. 

Agriy  lecti,  mol»  uomine  cx  qiiibus  unus  dicitnr  assu- 
meiidus  et  alter  relinquendusquid  sigiiiflcelur,  16. 

Aloe  etmyrrba  caruis  inortiUcalio  signatur,  167. 

Altare.  —  In  altari  cor  nostrum  Qguratum  est,  12. 

Altitudinem  mundanarum  tres  species  per  trta  nomina 
monlium  designautur,  150. 

Amana  nocturna  avissonat,  151. 

Amarscnr  Kcclesiscomparetur  etdicalur  pulchra  Ut 
luna,  ctc,  217,218. 

Amica  formosa  columba  qu»  sit,  lUS,  139. 

Amicus  et  sodalis  in  quo  diflerant,  75.  Amicus  qiiasi 
aroici  custos  dicitur,  201.  Amicus  nuncupatur,  Deus  dici- 
tor  et  est,.  20l>.  Amici  elcharissimi  quos  diiectus  invi- 
tat  ad  comedendum,  bibendum  et  iDebriaiidura  qui  sunt, 
21 1 .  Amicorum  ad  vocem  spous«  aoscullanlium  alii  visi- 
biles,  a!ii  invisibiles\  151. 

Angeiu-f  non  polesit  sed  solus  Deus  pr  i  peccatis  Ad» 
salisfacere,  26 i. 

Anima  non  debet  se  ignorare,  47.  Anima  fldelis  qnando 

Cer  desertum  ascendat,  128.  Auima  rationalis  quatuor 
abet  airectiones,  226.  Anima  sponss  ad  loculionom 
spousi  quomodo  licinefacti  sir,  18 fc.  Anima  fldelis  delicils 
auluens  el  super  dilectum  innixa  quomodo  dicalur  asceii- 
dere  de  deserto,  253, 25  i.  Animara  fldclem  parvulamessc 
et  ubera  non  habere,250.  Animae  sUnpIices  iu  Ecclesia 
eor  niise  non  filii  Jerusalem  appellenlur,121.  Animae  qua- 
les  regin»  apellentor,  2U.  Quse  concubinae,  214. 
Animus  a  mundi  cugus  remotus  desertum  nuncupatur, 

Antfchristi  tyrannis  quanta,  15. 

Apostolus  Paulus  quam  vocem  dederit  ex  horlis,  278. 
Apostoli  barba  suut  Aaron,  33.  Apostoli  nioulibus  compa- 
ranlur,  116.  Apostoli  pigmentarii  fuerunt,  193.  Apostoli 
contra  matrem  qtialitcr  pngnavcriut,  30.  Aoostoli  mart^- 


ros,  sacerdotes,  signiflcanlur  per  doctissimos  Israei  aoi- 
bichles  leclulum  Salonionis,  132. 

Aquae  vivenies  quae  sunt  et  quare  dicanlur  fluere  im- 
pctu  de  Libano,-  169. 

Aquilo  asperitatem  minarom  lenitatem  blandimeut<H 
nini  austc.r  siguiflcat,  170.  Aquilo  diabolum  ,  auster 
S.  Spiritiim  signiflcat,  170.  Aquilone  vel  austro  perflauta 
borlum  Doiuiui,  quomodo  aromata  illius  dicuntur  fluere. 
170. 

Asoensiis  mentis  noh  fit  nisi  per  deserluro,  117. 
Ascensus  palinae  fuit  ascensus  rhristi  in  cruccra,  240. 

Aspiralio  Doi  pro  aelerna  felicitate  et  iuclia-itio  urobra- 
rum,  pro  iiidelicienle  nocle  hujus  mortalitaiis  accipitur, 

Austcr  advenire  et  hortum  Domini  perflare  nequit,uisi 
surgut  et  recedat  aquilo,  171. 

Avohi  aromalum  et  mens  humifis  virtutibus  redolens. 
'207. 

Avolsrc  Dei  quale  sit,  211. 

Axa  fllia  Calebs  pelens  irriguuro  inferius  et  sopcriufly 
quod  flguravcrit,  61. 

B 

llaplismus  doplex  est,  74.  Baptismo  et  poenlteBtia  in- 
corporamurChristo,  150. 

Bases  aureas  sunt  sapienlia  et  bonitas,  quibuscoIumoM 
marmOreae,  id  esl  misericordia  et  veritas,  198. 

Beala  Virgo  cur  campo  corOparetur,  S-^S. 

Beatitudo,  fructus  vine»  Dei  est,  271  Beatitudo  cor- 
poris  rl  aniinjeduplici  stola  exprimitur,  13. 

Itellatoris  spiritiialibus  utile  considerare,  proportionem 
inter  veritatem  et  tiguram  pugnam  et  pugnie  caosam, 
\ictorem  el  victum,  52. 

llibore  vinuin  cum  lacte,  etcomedere  favum  cum  melle 
dileittus  quando  dic^tur,  17  i.  • 

Biii:;rius  ccntenus  nuptias  coelestes  significat,  175 

Bona  opera  siiie  fide,spe  ct  charitale  esse  nou  possunty 
157. 

Bonum  qnod  ducit  ad  summom  bonoro  a  pancis  apprfr* 
henditur,  116.  Booum  anim»  consislit  in  duobos,  159. 
Bonum  substaniive  et  ad^eclive  diciiur,  159. 

Botrusdulcedinem  resurrectionis  Cliristi  significat,  70» 
74.  Bolrus  per  exploralores  de*terra  promissionis  porta- 
tus,  figura  Chrisii  fuit,  71.  Christus  botrus  Cypri  in  vi- 
neis  tngaddi,  72. 

Buxum. --Perbuxum  significantur,  qui  quamvis  ad 
alta  virtutum  non  surgant  neque  fructum  faciant,  paren* 
tum  tameu  flde  semper  virent,  285. 

c 

Obcus  coloris  ignei  charitatem  signiflcat,  143. 

tlain  recte  obtulit  sed  non  recte  divjsit,  271. 

C^iicelli  per  quos  dilcctus  in  pariete  gencrili  prospIctt,i 
antiqui  Patrcs  fuerunl,  102.  Cancelli  itero  el  fenestna 
sunt  Kvaiigcliorum  et  aposiolorum  docuinenta,  103. 

Cancndi  recte  scientia  tripicx  requirit  instruinrnlutu. 
281  Qriale  eanlirum  scicndum  ante  ranlicrm  cauiicorumi. 


1279 


INDEX  IN  WOLBLHONEM. 


mo 


983.  CaBtiel  aovl  el  velerto  flMles  qoi  sinl,  282.  Cantici 
novi  et  yeteris  distantia,  282.  Canticum  vetus  coroparatur 
•yrenis  marinis  bestiis,  novum  vero  Davidi,  Orpheo  et 
Ampliioni,  28 i.  Cantici  veteris  auclor  diaboliTs,  uovi  Deus 
est,  ^.  Canlici  novi  instrumenla,  in  quaoDtcina  paren- 
tur  et  scrventur,  284.  Cantico  novo  dispositio  niusica,  ve- 
leri  canlica  eiegiaca  convenit,  282.  Q\i\s  recte  caulct 
canticum  novum  et  canUoJs  labiorum  ,et  citbaris,  2.^1.  De 
canlicorum  diversis  generibus,  vidc  prscfalionem  gencra^ 
lem.  Cantare  canticum  novum,  in  lerra  aliena,  quid  sit, 
95.  Caulicumnovumquid  sit,  282.  Canticum  vctus,  quid 
8it,  982. 

Caprea  quatuor,  et  cervicus  tria  liabet  nolabi.ia  nalu- 
TtB,  qu»  fldelis  anima  hab^ri  debel,  97. 

Castitas  virginalis  preliosior  cst  casUtate  viduali  ot 
^jugali,  IHU. 

Cauda  in  sacnGcio  olim  ofTeri,  quare  praecepta,  iO. 

Caverna  macerise  Christus,  103. 

Cedar  inlerpretalur  tenebrw  ,  ^Gl . 

CcdrusquaUior,  etc)  prcssusduas  habet  proprictatrs,  83. 

Celiaria  Dominica  tres  specialilcr  spccies,  23.  Cella- 
7cgis  sunt  lcx  et  Evangeliuro,  21.  CeUaria  bsec  pauci,  do- 
inum  mulU  inirant,  21. 

•  Charitas  verbum  irisyllabum,  quia  Deus  qui  charitas,  est 
unus  in  majeslate,  irinus  in  personis,  cl  septenarius  in 
donis,  270.  Charilas  quare  dicatur  craler  lornaUlis  nun- 
quam  indigens  poculis,  232.  Cliarius  a  iarum  virtulum 
centrum  est,  li  1.  Chariias  oleo  comparatur,  11, 17.  Cha- 
ritas  boni  operis  radix  esl,  C7.  Charilas  viriulum  virlus 
et  plenitudo  est,  186.  Qiaritalis  excellentia,  67.  Cbari- 
taUs  encomium,  2i,  67,  210, 258.  Ad  charitatero  oblinen- 
dam  necessaria  sunt,  forUtudo  anirol,  scientia  Scriptura- 
rom  perseveraulia  bonis  operis,  289.  Cbarilatem  Umet 
diabolus,209. 

Chrismalis  excellenUa,  72. 

Christus  quare  dicatur  padficus,  263.  Christns  veraciter 
et  universe  qtiando  sumatur,  130.  Christus  iu  cruce  qua- 
tuor  dimensionescharitaUs  longitudiuem,  laUtudinem,  al- 
titudinem  ei  profundum  habei,  270. 

Circumcisio,  Iransitus  Rubri  maris,  iegisIaUo,  caniali- 
ter  puguantium  fuga  et  victoria,  spiritualiler  quid  signi- 
ficaverunt,  53. 

Civitas  Doi  et  diaboli,  quae  sii,  4i. 

(^wium  lertium  quale  fucril  in  quod  Apostolus  se  ra- 
ptum  mcmordl,  5.  Ca'li  primi  nomme,  humilitas,  secuudi 
charitas,  tertii  contcmpiaiio  accipilur,  5. 

Cognitiene  sui,  aul  ignorantia  sui,  bbmo  iit  Juslus,  rel 
Injustus,  44. 

Colium  spons^,  sublimem  doctornm  eloquentiaro  signi* 
ficat,  15.  .. 

Columbae  ad  fenestras  suas  suntprae!aU  EccNisiae,  140. 
Columbarum  oculosabsque  eo  quou  iulrinsccus  latct  ha- 
bere  quid  sit,  140. 

Columna  iiubis  ct  igni^,  idemque  virga  Moysis  roiracu- 
lorum  operalrix  quid  signiflcarini  in  kcclesia  militante, 
48.  Columii»  animae  jusU,  quatuor  sunt  virlutes  cardina- 
les,  13. 

Comse  cnpiUs  quod  esl  Chri.slos  sunt  prophetae  vel  apo- 
8lolil90.  "^ 

CoropuncUo  quatuor  babet  qDa!itates,  59.  Compunctio 
procedeiis  ex  aroore  praestanUor  est  illa  qus  ex  timore, 
o9.  Compunctionis  duo  sunt  gencra,  l8l. 

Conteroplatio  inielleciibilis  ad  naturalem  et  inlelligi- 
bilcm  incomparabilis  est,  59.  Contemplationis  Ires  suut 
p  rles,  naiuralis  intelligibilis  et  iuleliecUbilis,  59. 

Coiilraria  duo  uno  eodemque  tempore,  in  uno  eodcm- 
aubjecto  siroul  csse  possuut,  45. 

Corda  cum  manibus  ad  Deum  ievare,  est  credere  et 
operari,  2i. 

Cubare  quoroodo  etin  qnibus  Deusdicatur,  57. 

r.ursus  spons«  vel  fldelis  anima)  quis  qualisve  debeat 
esse,  15.  Cursus  qualiiaU  et  labori  sua  respondet  requics. 
\H,  Jn  cursu,  roodus,  quaiitas,  iutentio  et  uU.itas  considc- 
nri  debet,  17. 

Costodes  Tinearum  qui  sinl,  50,  31,  32.  Custodes  murO- 
rtm  toUentcs  pallium  sponsae  qui  siut,  186. 

Qyprus  in  Ecviesia  qusevis  sancta  est  anima,  166. 


Damascus  interprctatur  sangmnem  bibemy  237. 

David  aiite  arcam  saltansprsevidil  per  iucarnationem 
ChrisU,  sacriflcLum,  flde  et  operibus  instruendum,  23.  Da- 
vid  saitans  ante  arcam  ligurafultsaltus  spiritualis  pro:- 
lalorum  Kcclesis,  el  in  quo  ille  consislil,  25. 

Decoloratio  solis  in  quo  consisla!,  27. 

Dentcs  ct  capilli  anirose  cogitationum  sublilitates,  sunt 
duras  Scripturarum  proposiiiones  inrriiigentes ,  214. 
Deiites  in  Lcclesia  S.  Scripiurje  e^iposiiorcs  siint.  141. 


Desccudere  in  inreriuun  cum  anait  fols  qold  sll.  SS. 

Dcsertum  quid  sil,  125.  Synagoga  cnr  desertum  di- 
ealur,  et  ascensus  Judeaede  deserto  qoando  luerjt.  fSi. 
Descrlura  in  stagnuro  aquarum  et  terram  iQviaai  in  rivos 
aquarum  quaiido  Deus  posuerit,  253. 

Deus  estbouum  gcneralissimuro,  18.  Deos  Iribtts  mo- 
dis  dicitur  aliq[uid  imJicare»  53.  Deus  qualuor  modis  bo- 
minem  trahu,  1  i.  Deus  cum  sit  iltocalis.quomodo  rooveri 
dicatur,  197.  Deus  non  secunduro  se  sed  secuDdum  parti- 
cipans,  qude  possit  babere  spatia,  270.  Deum  super  cor 
ponere  csl  charitatem  habere ;  super  brachium  poncre, 
est  pcr  charitatem  bonum  operare,  258. 

Uiabolus  cur  uocturna  avis,  dens  vigiliaiiim  et  ana- 
thema  vocctur,  151. 

Diademaregi^Salomonls,  quo  coronavit  eum  nuter 
sua,  quid  sit,  155. 

Diesaliusnaturalis,  alius  aetualis,  aHos  inlelligibilis  et 
aliiis  aetemalis,  58.  Diesiniellcctualis  noo  modo  partico- 
laritcr  in  aliquo,  seduoiversaliter  in  unoquoque  liomine 
coustitul  potest,  43.  Dies  desponsaUonis,  quo  Salorooo 
hoc  diademate  coronatus,  tempus  iucarnationis  el  pas- 
sionis  ChrisU  fult ;  dics  vcro  lastitis  cordis  ejus,  tempus 
rcsurrectionis,  137.  In  die  naturall,  actoali,  inteliectuali, 
quid  sit  mane,  meridies  el  vespcre,  5i 

DigiU  sponsae  pleni  sunl  myrrha  probatis&ioia,  quaodo 
Tiriumm  ejus  opera  suntdlscrela  chariiate  divina  et  fr*- 
lerna,  183. 

Dileciio,  secundum  camem  duplex  esl,  9d.  -Dilectlouis 
divinae  et  humanae  difltrenU»,  113.  Dileciio  Dei,  quo  or- 
dine  distingualur,  91.  Dilectio  qoare  dicatur  IbrUs  ut 
mors,  258. 

Dijectus  In  allocuUone,  dilect»  booi  oratoris  oflidaoi 
Imitatur,  104.  Dllectusquomodo  pascaturioter  li;ia  osqiie 
ad  aspiratlonem  diel  et  inclinaUooem  aaibrarum.  113. 
Dileclus  si  in  nocte  quaeritur  ooo  loYeoitur,  117.  — 
Quid  sit  dilectum  per  vicos  et  plateas  qucrere,  llg. 
Ditecta  dlleclum  quod  petatreverU  etsimularl  caprea 
quid  figuret,  115.  Dileclae  inquisitlo  et  dilecti  io  domum 
malrls  et  cubiculum  genitricis  introducUo  qoc  sit,  iSO. 
Dilectus  quando  dicatur  venire  io  horUini  suum  ei  co» 
medere  fructum  pomorum  soorum,  171  DUeclns  ei  <ii- 
lec  o  Deus  de  Deo  est;  cur  dicatur  eleetos  t\  milUbua, 
187,  Dileclus  pascitur  inter  liUa*  quia  munda  cogitaUooe 
et  operaione  deleclatur,  208,  IMlecticrora  soot  miseri- 
cordia  et  jusUUa,  quare  columnis  marmoreis  comparen- 
tur,  198.  * 

DocenUaIiosqu»necessariasirit,  108,  262.  Qul  allum 
docet  se  ipsum  docet,  249. 

Domus  exaspcrans,  domus  liiobedienUnro  est,  367. 

DoriniUo  spiriiualis  explicatur,  97.  Dormitio  et  vigi- 
lautia  secunduro  rcspecturo  ad  interiora^iiroul  esse  p(«- 
sunt,  175.  Dorroilio  spons»  et  cordis  ejus  vigilaotia  qu» 
sit.  175 

DucenU  qoi  custodiunt  fruclus  vlneae  Dei  qul  aiiii,  276. 

^  K 

Ecclesis  pnefert  et  prsferlur,  2$.  Ecclesia  etsaocia 
aniroa  quare  diiatur  nigra  ul  tabernacula  Cedar,  37. 
Kcclesiaro  quoroodo  sol  decoforavit,  32-  lo  Eoclesia 
a!ii  praedicant  solo  verbo,  alii  exemplo  alil  verbo  et  ex- 
emplo  siinul,  61, 62.  Kcclesia  praesens  conttnel  civitatem 
Dci  et  diaboli,  50.  Ecclesia  a^ica  el  bis  pulchra  Tccatur, 
76  Kcclcsia  unlversalis  el  omncs  parliculares  suni  domos 
Del,  81  Kcclesia  genUum  eur  vocctur  deseru,  125.  Kc- 
clcsia  corpori,  ,Cbristus  capiU  comparatur,  129.  Kcclesia 
horlo  concluso  idque  iteralo  curassimiletur,  152,164. 
Kcclesia  fons  signatus,  quare,  a  qoo  el  unde  dlcatur,  16S. 
Kcclesia  sicul  generaliter  fons  hortorum  ita  quibusdam 
speciuliter  puteusaquarum  vlvenUura  est,  169.  Kcclesia 
roouti  Libano  comparatur,  201.  Dicitur  electa  ut  eedri, 
202.  Cur  perrecia  et  columba  vocetur,  215.  Ecclesiae  ali- 
qiii  Incorporantur  per  conversionera.  oonouUI  per  eoo- 
verslonem  et  satisfactionem  simul,  62, 63. 

Kgredl  in  agrum  est  genti  Judaeoruro  verbom  Dei  aii- 
nuntiare,  commorari  in  villis  est  gentlbospraBdtcari,  245. 

Kngaddi,  f<m$  hwdi  ioterpretatur  et  stgniflcat  bapli- 
smum,  73. 

Kpithalaroium  hoc  sponsi  et  spoos»  desponsaUooera 
iotaliter  respicit,  137 

Kqui  Dei  sunt  sanctl  ei  qualiter  lUls  pnesideat  io 
«qiio  albo,  52. 

Kquitatus  Domini  fuit  populus  Isrteliticus,  48.  Cquiia- 
tus  1)0  I  ini  Kcclesia  est,  4H.  Kquitatos  antiquus  et  uovua, 
qiiis  sit,  49.  Equilatiis  Domini  ante  signatus  Chrisius  est, 
50,  iiquitatus  Domiiiicus  a  Pharaonico  in  quo  discemaiiir, 
5i.i:qijilatus  diaboII,Synagoga  inlldelion  est,qulbos  ] 
sklri  iii  rqtjo  oalli^k»,  50.  \}m'h  sil  fructus,  52. 


iKI 


LNDEX  LN  WOLBERONEM. 


ittS 


Eienpla  pnecedetitiotn  ralniiii  pellibut  animalium 
mortaorum  ugaraDlur,  27. 
ExsttlUtlo  el  IseUiia  in  qno  difl^rant,  23 


Fades  spons»  publftHis  Eeclcsitt  conventus  est,  qui 
varia  professionum  dignitatum  et  ordinum  qiialitate  di- 
stinguitur,  159.  Facies  dilect»  qu»  sil,  109.  Fadei  ejin 
osleosio  in  qoo  coosistat,  110. 

Femur  uniasatjiisque  en^eni  spiritualiler  habere  de- 
oety  i«ir>» 

Fenestre  et  cancelli  perquos  dilectus  ad  nos  prospi- 
cit,  divinilas  ejus  suiit,  lOi. 

Fercuium^nod  sibi  fecit  Salomon  Ecc'esia  cst,  lo6. 
Itemquam  Ecclcsiam  Scriplura  sifiniiQcat,  cur  oi  lignis 
Libaui  factam  esse  memoretur,  t3(>.  Columnap  ferculi  Sa. 
luiiionis  cur  argentes,  clc,  dicanlur,  131,  l^. 

Fidelis  animaB  nigredo  et  formosilasdiverso  modo  ex- 
plicatur,  26, 28.  Fideies  ab  intldelibus  ut  discenianbsr, 
discreiio  necessaria  est,  42.  Fideiis  anime  sub  arbore 
malo  suscitalio,  quae  fuerit,  255. 

Fides  iu  trirariaro  dividilur,  et  quse  dicalur  Tides  (icta, 
muriua  et  probata,  4.  Fides  pcdes,  spes  manus,  ctiarilas 
os  Domini  osculalur,  7.  Fides  et  operatio  suut  pjrtes 
constituv»  amicitiae  Dei,  7a.  Fides,  spes,  cha^itas,  per 
rayrrham  thus  et  univtrsum  pulverem  pigmeotarii  Dgu- 
ranlur,  127. 

Filiie  qussint  inter  partes  Ecclesiae  slve  fidelis  anima 
tanquam  inler  spinas  dicalur  commorari,  86.  Fiii»  Jeru- 
aalem  sunt  ammae  ioQrm£,20i^.  Filix>  Jerusalem  suntani- 
mae  ad  supeniffi  visionis  pacem  teudentes,  97  Filiae  Jcru- 
salem  cur  adjurcnlur  a  sponsa  annunliare  dilecto,  quod 
amure  langueat,  186.  Filie  etnou  tilii  Sion  cur  jubeautur 
egredi  ad  videndum  regem  Salompnem  in  diadcmate, 
135.  Filis  Jerusaiem  causas  qusruutcur  sic  a  dilecto  sunt 
adiurat»,  187. 

Flores  el  mala  quibus  sponsa  fulciri  petit  quid  signill- 
cent,  91. 

Fluxus  aquae  de  silula  quid  significet,  285. 

Fons  hortorum,  cur  universalis  apf>ellatur  Ecc1e8ia,irS» 

Foramlna  petre,  vulnera  suut  Christi,  108.  llem  qua* 
tuur  Kvangelia,  108. 

Formosiias  inlhna  qu»  sit,  et  quibus  conatet  parlibuSj66. 

Formula  ex  aua  cuntrarietas  equitatua  Dei  et  diatioli 
ex  diamelro  colligl  potest,  56. 

Fortis  animi  exempla  in  lege  scripta,  39. 

Fructus  vineae  Dei  Deus  est,  268.  Fructus  bic  tres  ba- 
bet  pulchritudines.  268.  Fructus  spiritoaies  inequaliter 
a  iiobis  participantur,  86. 

Frumenlum,  vinum  et  olenm  mystice  a  Domino  qtiando 
accipiatur,  21.  Frumeuti  grano  Christus  puichre  compara- 
tur,  22. 

Fuga  dilecti  qns  sit j  et  cor  soadetor  a  dileeta,  267. 

Fugiens  dilectos  reiineodus  nun  est,  267. 

G 

Galaad  inlerpretatur  acervus  teslimomi,  et  slgnificat 
S.  Scripluram,  lit. 

Gemelli  fiptus  duo  sunt  Testamenta,  U2, 147.  Pr«ce- 
pta  et  (X)usilia  amor  Dei  et  proximi,  214. 

Genai,oculi,  capil!i,deotes,  collum,ubera  inEcclesia  qoi 
aint,  139.  Gen»  in  Ecclcsia  disciplinalorum  verecundiam 
significant,  144.  Cur  malo  Puuico  compareniur,  139.  Per 

E>nasdilecticontinenles  accipiuntur,  192.  Et  cur  grn» 
Ub  assimilentur  areolis  aromatum  consilis  a  pigmenta- 
riia,  193. 

Genetrix  cui  Ecclesia  dicitur  non  autiqoorum  patrom 
Ecdesia  est,  215. 

Germinallomalorom  Puuicomm,  Toluntatem  pro  Chri- 
ato  patieiidi  significat,  221. 

Gladii  sermonea  Dei  sunt,  13  L 

Glorij  et  honore,  Christus  quando  coronalus  sit,  136. 

Gralia  quibus  modis  resusciietur,  200.  Graiia  gcrmioa- 
Ub  bscolum  sancta  auima  qualiter  expetat,  2.  Sepiem  gra- 
ti»  Spirilus  S.  et  qood  uniuscujnsque  sit  munus  descri- 
bitur,  77.  Gratiae  vocantis,  justificanli^  et  glorificantis 
miseratio,  Dei  ad  nos  cooversio  est,  2i2L 

Guttis  noclium  et  rori  dogmata  haereticorum  comparan* 
tur,  177. 

Gutlur  dilecti  S.  Scripturje  sonus  accipitur,  202  Pcr 
guttur  memoria  pneceptorum ,  per  vocem  praedicatio  illo- 
rum  accipilur;  cur  vlnoassimilelory^^l 

H 

H»di  qoos  signiflcent,  44.  Quid  sit  pascere  b»dos  jn- 
xia  tabernacuij  pa8tomm,et  egredi  el  abirc  post  gregcsi 
46. 


Hsretiei  anaihema  swit  !SI,  Hsretiei,  eor  tu^dl- 
cantur.  cur  vulpes  parvuls,  quando  capiantor  Deo,  e«i 
capiendi  fiat,110.  Hxrettcohim  raria  tabemaeuia  aunt 
synagogte  Satanc,  46. 

Hemor  anaihema  sonat,  151. 

Hiems,  senectutem,  autummos  jtiTentntem,  «taa  aflo- 
Icsccnliam,  ver  pueritiam  designat,  2i5.  Pei  hiemem 
et  imbrem,  qui  transit,  per  flores  et  tempus  putationlt 
quod  advenitquid  intelligatur,  105. 

Hinnulo  cervorum  el  capre»  curChHstns  aastmllclur, 
101.  Hinnulo  cervos  velocior  est,  significat  Christom  agi* 
liorem  patriarchis  io  ▼irtutibus  dc  quorum  siirpe  descett- 
dit,  iOi.  Hinnulis  caprex  cremeilis  sponsae  ubera  cur  assf- 
milenlur,  147. 

Homo  quid  potoerit  ex  lege  natur»,  58.  Qoid  possit  ei 
liberoarbitrlo,  113.  Hominilex  scripla  quid  conlulerit, 
113.  Homo  minor  mnndus  dicitur,  271.  Hominis  condillo 
duplici  honore  cuncta  animanlia  praecellil.  273.  Homo  to- 
lus  dicitur  corpus  ct  anima .pars  uliqoa  tolius  est  cor,  et 
qiiare  totus  homo  dicatur  dormire,  cor  solum  vigilare» 
176.  Homoquatuor  consUt  eiemenlis,  225.  Homoex  fell6 
habet  quod  sit  irascibilis,  ex  splene  risibilis,  ex  jecom 
concupiscibilis  ex  corde  rationabiiis,  226. 

Hordei  corus  et  dimidii  hordei  corus  quid  siguifiCat. 
275. 

Hortus  nocum  universitatem  generis  homani  significat, 
221.  Perhortos  amcBUitas  Scripluramm  intelligiiur,  277. 
Quid  sit  habitare  iahoriis,  277.  iu  horlum  suum  quaredi* 
lectus  dosceodat,  207. 

Humanitas  Christi  Iki  dllecto  cur  veutris  nomine  expii 
matur,  196.  Humanilas  Christi  cur  ebori  comparatur,I90. 

Humiliias  auctoris,  123.   Humiiius  per  iislulam  poB 
nitentium  liab.tus  per   cinnamomum.  eiprimitur^  z66. 


Jgnis  in  Siun  et  camious  in  Jerusal^m  qoando  tit. 
41. 

Ignorantia  popnli  Judaici  qualis  Aierit,  222. 

Incarnatio  Domioi  our  facia  dicatyr  super  montea  Be- 
thel,  16.  In  incarnatione  Christus  similb  factus  capre» 
aut  binnulo  cervonim  ,  115. 

Incrementum  alhid  naturale  aliud  aflTectoale,  i%  iBcr^ 
mentum  naturale  aifcctualis  significativum  est,  13. 

jnebriari  ab  ubertate  domus  Dei  qui  dicantur,  195. 

inimicitias  qualea  et  quantas  Christussolverit,  268. 

Innocenti»  ver»  definitio,  179. 

Inteutio  quasi  quidam  mentis  ocolos  est,  20. 

ititrinsecus  latens  est  vis  chariuiis  soli  Deo  patena, 
lU. 

Introductio  regis  in  cellaria  est  spectabilis  ex  parte 
trium  ,  personae  introduceutis ,  loci ,  et  modi  introdu- 
cendi,  21.  lutroductio  dilecti  in  domum  ad  vitam  activam, 
in  cubiculum  ad  coniemplalivam  ordinatur,  121.  intrudu 
clionem  banc  sequitur  graliarum  actio,  25. 

Inslrumenla  pacis  quae  siut  et  per  miile  pacificos  qul 
iotelliguntur,  276. 

lovidia  et  equilatus  diaboli  inseparabiliter  jungontur, 
55.  Invidi»  delinilio,  1^5. 

Ismael  interprelatur  exaudilio  Dei,  26.  Tsmaelis  lusos 
cum  isaac  figura  fult  persecutionis  Ecclesl»,  26. 


Jacob  cum  angelo  luctans  quid  nos  doceat,  280. 

Jejuiiio  (in)  quomodo  debeat  caput  ungi  et  faciet  1«* 
vari,  16. 

Jerusalem  est  triplex,  208  Cur  sponsa  dicaUtf  pnl- 
chra,  208;  et  cur  Jerusalem  pulchritudo  dilect»  compa- 
retur,  209.  Jemsalcm  supenia  mater  est,c«i  Ecdeaia  nna 
dicitur,  215.  Jerusalem  vim  paei$  didtur,  208.  £t  q«M>» 
modo  spiritualiler  videatur,  122.  Jenisalem  aonerM  «at 
mater  credentinm,  huius  filil  fueranl  apostoiii  50. 

Joannis  S.  Evangelistfe  Encomiumi  1  i. 

Judca,  cur  desertum  dicatur,  126;  eur  bof tw  no^ODi 
appelletur,  220. 

Jodari  primo  ftienrot  61ii,  post  feeU  aunt  Kgna  iafro- 
ctuosa,  87.  Jud«>oram  argumentum  quo  cohtendonl  pro* 
bare  legem  novam  non  fuisse  oeceaBariaBH  cijoadeB  rete- 
tatio,  221 

Judaici  popnli  ot  Christiani  di(9?r<>nlia,  72. 

Jugum  quomodo  dicatur  computruisse  a  fade  olei,  6. 

Juiiclura  remiiuim ,  concordia  duorum  Testamenloram 
esl  el  quare  mouilibuscomparputur,  quisve  illorum  sit 
arlifex,  230. 

Justi  et  reprobi  dicuntur  civilas  Dei  et  dlaboli  per  ni«! 


It» 


INDEX  IN  WOLBERONEM. 


1284 


looomiani.  50.  Jastoram  coogregalio  squilalos  el  currus 

I)ClSUDt,SO.  .... 

Justitia  habitus,  injostilu  privatio  est,  43. 

Juxta  quatuor  indicandi  modos  quorum  fit  re  et  intel- 
lectu,  3  Be  et  voce,  3.  Inteliectu  et  voce,  fidelis  anima 
pelit.  Sibi  iodicari  maosiooem  divioam,  3i ,  55. 


Labia  spoosa  divioi  Terbi  priedicatores  sont ,  et  quare 
vit»  coccine»  compareutur,  145,193;  cur  favi  dislillauti 
dicaotur  similia,  161.  Labia  tpoos»  ulriusque  TesU- 
menti  prsdicalio  sunl,  160. 

Leva  bona  teroporalia,  dexlera  9ternalia  signif.,  95. 
Perlaevam  passio,  per  dexleram  resurrectio  figuratur, 
95.  L»va  sponsi  cur  sub  capile  sponsse  memorciur,  ct 
dextera  spoiisi  dicatur  sponsam  amplexari,  93,  249. 

Lectulus  virorum  sanclorum  esl  sludium  viiae  contem- 
p1ativffi,81.  Leclulus  Doi  iriplex  describilur,  iu  juslis,  in 
utcro  B.  Vlrginis,  et  in  sepulero,  81,  82.  Leclulus  SaU)- 
mouLs  tripllciler  accipilur,  129, 151.  Leclulum  Salomonis 
ambientes  cur  sexa^inla  finite  ponantur,  152.  Lectuli 
uomioe  requies  duplicitcr  designatur,  80 J 17. 

Leonum  iubicula  corda  sunt  per\ersorum,  153. 

Lex  velus  vino  mordaci  quare  comparelur»  8, 10.  Lege 
•cripta  quae  noo  eguerint,  59.  l.ex  nova  homirii  quid 
corilulerit,  39.  Legis  Doroini  meditatio  digna  l)eo  potaiio 
est,  241.  Legem  Domini  iabiis  el  deulibus  rumioare,  est 
eam  aliis  doccndo  exprimere,  2i2. 

Libamis  iuterpretalur  c/indidalid,  156,  149.  202  Spe- 
det  dilecii  cur  Libano  monti  aaslmiielur,  200.  Libaui 
mootis  descrlptin,  201 . 

Liberum  arbilriuro  defenditur  et  exp*{catur,  1 4. 

Li^a  uoivcTsa  Libani  virtules  omnes  sunt,  167. 

Lilium  ioter  spinas  fuit  Chrislus  inler  Judsos,  ct  ost 
Eeclesia  ioter  filias  hujus  ssecali,  85.  Lilium  mtor  spi- 
oas,  fuit  B.  Virgo  inler  filias  Synagogjp,  et  debet  ess^ 
fldelis  anima  inter  filias  malilis,  86.  Liliis  distillanlibus 
myrrbam  primam,  praedicalores  coniparanlur,  194. 

Lingua.  Sub  lingua  sponsse  cur  lac  et  met  e^se  dicon- 
lur,  lt>l. 

Loca  quo  dilectus  dilectam  introducit  quomodu  difTe- 
ranl,  119.  Locos  exterior  el  abcst  et  prodest  loco  inte- 
rion  \9S.  Lccos  sepasitus  deserium  dicilur,  125. 

Locotio  iodetermioabilis  in  lege  et  prophelis,  deter- 
mioabilis  fit  io  Evaogelio,  5.  Loculionis  divioa  varii 
8ont  modi,  5.  Loculio  novissima  unde  dlcatur,  5. 

I^o  pedum  spons«  quid  figuret,  181.. 

Locero»  opera  booa  designaot,  17. 

M 

lUceria  doctrioa  aposlolorum  virorum  potest  iotelligi,  . 
109.  *" 

Majus  etminus  Deo  displicet  In  pondcre,  19. 

Malum  est  negatio  boui,  61.  Mali  descriplio,  45. 

MamDMe  et  ubera  quoniodo  diUerant,  156. 

Mandragor»  gentiles  et  Judaeos  significant  in  quorum 
convervione  odorein  in  parlu  dederunt,  245. 

Maoe  pueritiam,meridiesjuventus,vespera  seoectus  est, 
40. 

Maolbus  Domioi  osculum  quando  detur,  6.  Manus  spon- 
sa  myrrham  distillare  et  opera  ejus  mortlficalionem  car- 
iiis  redolere,  85. 

ManusDei  cur  aore%  et  plenae  hiacynthis  memorenlur, 
195;  cur  tomatiles.  194.  Per  manus  dilecti  inlelligiiur 
omois  virtus  poteolia  eius,  181.  Mi  slo  mauus  di.ecti  pcr 
Ibrameo  ({oalis  slt,  194. 

Marffarita  qoomodo  aote  porcos  mittatur,  47. 

Martt  Magdaleoa  triplen  oscolum  a  Deo  consccula 

6Sl»  7. 

Martyriom  duplex  est,  60;  ita  et  duplex  fasciculus 
mjnbm,  70.  Martyriom  an  caslitati  prefei-eudum  non  fa- 
dle  dijodfcari  poteit,  193. 

Mater  cojosque  fidelis  est  S.  Ecdesia,  120. 

Memoria  passioois  et  asceosus  purpureos  ferculi  Salo- 
noDls,  13i. 

Meos  jQsti  estdomus  Dei,  17. 

Meridies  ioquo  spoosus  cubat  aoagogice  tautomdicitur, 

Messls  tripliciler  fit,  175. 

Militi»  spiritualis  audacia  a  quibus  accipiatur,  158. 

Mille  argeotei  ouid  significent,  175.  Mille  clypei  ex 
domo  David  pendeules,  suut  univer5«i  virlnlum  docu- 
menta  jios  muuienlia,  145.  Millena  unilas  uuam  significat 
fldem,  unoro  baoUsma  unum  Deum  qui  operatur  omnia 
in  omnibus,  174. 

Moduialio  inierioris  bominis  per  sepurormero  S.  Spi- 


ritus  gratlam,  quasi  perseplem  discrimioa  vocero  «costl- 
tuilur,  95. 

Modus  cultur»  vinearom  quomodo  Ecclesiae  couveoiat, 
264. 

Monilium  descriptio,  64.  Forameo  io  quibus  geauDc 
in  moniKbus  includantur  quid  sigoificat,  64. 

Mootes  pardorum  corda  suot  perversorum,  135.  Moolft 
in  quibus  dilectos  didt  se  veoire  salieos,  sunt  eoalDeoKt 
virtutes,  100. 

Mors  per  feoeslras  asceodit,  com  per.  seosos  corpoili 
concupisceolia  veoiens  habitaculum  meotis  iolrat,  557^ 

Moriificaiionis  spiritualis  iostrumeota ,  75.  Mortl- 
ficatiooem  spiriluaiem  sequitur  resurreclio  spiritualis 

Murenula  quid  sit,  oode  dicator,  74 ;  cur  dicantur  ar- 
genlo  vermiculat»,  65. 

Musica  sive  valet  adjirommoveodos,  compouenrfos.  sive, 
pacandosanimos  ila  ei  consideralio  modi  quo  hoc  Caintn 
cum  canticorum  decurrit,  21. 

Myrrh.'e  fasciculus  ab  Aposlolodescribitur.  70.  Mvrrha 
amaritudiuem  passiunis  Cliristi  significat,  70.  Dfecliis 
spons.-e  cur  noo  simpliciter  myrrh»,  sed  fasriculus  mvr- 
rh»  dicatur.  70.  Myrrhae  iascicuius  cur  interubera  dicalur 
commorari,  70.  Myrrhae  succus  multls  medelur  infiroiita- 
libus,  71. 

Myrlhum.  Per  myrthum  sigoiflcaotor  proximoram  tri« 
bulationes,  per  compassionem  verbo  coosolationis  tempe- 
raoies,  285  *^ 

N 

Nardus  quid  sit  et  slCTificat  chariUtcm ,  67.  Nardi  pitH 
prietales  charitati  aDplTcantur,  68.  Nardi  exhibitio  jo  re 
et  in  sacramenlo  a  Maria  Magdaleoa  fticta  sunt,  69.  Nar- 
dus  et  myrrha  quando  ofl^erantor,  74. 

Nasus.  —  Per  oasum  saoctorom  discretio  signatur 
item  cur  illa  turri  Libani  qu»  respicit  contra  Damascuoi 
comparetur,  236,  237. 

Nomen  sponsi  quallter  eflTusum  et  dilalatam  slt,  f  f. 
Noroen  matris  et  nliorum  equivoce  qujiuis  cooveojjt,  29.' 
Nomeo  dileclae  Kcclesia  vei  aoima  saocta  uode  sor' 
lialur,  179;  ilem,cur  amica  immacolaU,  soror  el  colamba 
vocetur,  179. 

Niimcrus  senarius  perfectionem,  deoarios  Decalogam 
significat,  133,  213.  Numerus  sexageoarios  aptid  arithme- 
licossuperfluus  est.  ibid.  Numeri  sexageoaril  jpMetJtnd. 
Ociogeuarius  cur  diminutus,  215.  Nomeri  sexageakrii  ci 
octogenarii  qu»  sit  consonantia,  216. 

Nutrimenuuberumsuorumdaplidter  porrigit  Ecd^ 
sia,  157. 


OblectamenU  mundi  sigoificaotnr  per  Tloum,  185. 
Oculi  dilecli  cur  dicanlur  esse  sicot  ocoli  co:umiMe  to* 

Berrivulos  aquaruro  que  lacte  suot  iot»,  etc.,  192.  Ocolt 
cclesiae,  seu  fidelis  aoima  saot  coosideratlo  miseri» 
temporalis  et  felicitatis  perpetuae,  234.  Iiem  cur  llle  pi- 
srinis  in  Esebon  comparenior,  ibid.  Oculi  soot  praelati, 
Ecclesiae,  140,  235.  Oculus  dexter  et  sinister  quid,  155. 

Odor  ungueniorum  spoosa^,  super  omnia  aromaU  est, 
5, 159. 

Officium  coofcssar  11,264. 

Oleum  vasa  et  lampades  io  Evaogelio  quid  signiflcent, 
4.  0!eum  elTusum  est  dilatatio  oominis  Christl,  10.  Oleara 
in  vasis  haberp,et  Istitiam  bonorum  operom  in  cooscieo- 
lils  habcre,  29. 

Oliva  signlfical,  misericordi»  et  pieUlis  actus  |>er- 
fluentes,  285. 

Operis  bonl  sacrificium  Deo  tuoc  erit  acceptabi!e,  si 
bonae  voluntalis  condimenlo  fulciatur,  250. 

Ordo  in  charitale  iriplex  est,  90.  Ordioam  varielas  esl 
orn:imonlum  Kcclcsl».  iiC. 

Os  Dei  Filius  Dei  diriiur,  oscuUos  Deos  Pater-esi,  2. 

OsculumSpirilussanctusaccipitur,  t6ld.  Osculom  oris 
Domini  cur  ex  abrupto  sponsa  expelat,  5.  Oscola  diversa 
inferiori.sgeneris  prspcessertmt  osculum  oris  Domlnlci,  5. 

Os!ii  pessulum  aperire  dilecto  qoid  sit,  185.  Alil  otlluin 
alii  murus  io  licclesia  sunt,  260. 


Pa^ma  signum  \icloriiB  est,  191. 

Paries  posl  quetn  di.ectusdicitur  sUre  sigoificat  nalii* 
ram  humanam  assumptam,  103.  Paries  origioails  peoentf  - 
quando  dcstrui  cuptus,tOI.  Relro  parieotem  otranH|ue 
originalis  pcccati   et  actualis  quomodo  Deus  stet,  t(i9L 

Parlicu!ariler  praedicaUi  suscipiunt  magis  et  mious,  SCi. 

Pascpre  quos  Deus  (iicalur,  55.  Sigoa  eorum  quos  pft* 
scit,  -C.  Pasd  in  llliis  quij  sil,  148.  -*       «— 


1185 


INDEI  IN  WOLBERONEM. 


itM 


'  Piscoa  competentia  Dem  sais  proponit  ovibus,  57. 

Pai  temporalisiD  NativiiateChristi  qold,  %i,Quam  pa- 
cem  Ckristus  annontiaverit,  3,  Paeem  ubi  spooso  ceperit, 
S61. 

Pedes  Dominiqaando dicamus osculari,  6, 

Persecotio  et  nigredo  perversiSy  formosilas  vero  ele- 
ctis  et  quare,  26.  Perseculionis  Ecclesi»  seu  fldeiis  ani* 
ma  ^ravitas  ab  extraneis  infertur,  19. 

Persecutores  sanctorum  deus  vigiliarum  dicunlur, 
151. 

Petrus  in  monleTbabor,  cur  exaudilus  non  fuit,  46. 

Piscina  in  Rsebon,  cinguluro  mieroris  dicitur,  234. 

Poinitenlia  vera  qualis  esse  debeal,  255. 

Poroorum  novorum  el  velerum  spouso  a  sponsa  rescr- 
vatorum  exposiiio,  264. 

Populo  et  prsputio  et  circumcisionc  iu  vineis  ubera 
dare,  246. 

Porta  jodicii  in  Ecclesia  quae  sit,  ad  quaro  inobedientcs 
exaroinandi,  267. 

Potentia  Dei  timorem,  bcnignitas  vero  amorem  nobis 
iogerit,  213.   , 

Praeceptum  de  charitate  vino  comparatur,  89. 

Prsedicatio  per  canlum,  opera  per  s.iltiiro  designanlur, 
25.Praedicatio  et  incorpora^iotiociocoquomodoaccipiatur, 
61.  Prcdicatio  quia  juxta  diversilatrs  menlium  suscipi- 
tur,  secuudum  ejusdcm  teniperari  debel,  ut  cum  rruclu 
suscipiatur,  174.  In  pr^icalionc  nou  favor  sed  lionor  Dei 
•  spectari  debet,  110. 

Prsdicatores  Ecclcsis  unde  maleriam  sumere  debe- 
ant  praedicandi,  64.  Pr^dicalurusqualis  esse  debeal,  180. 

Praelalos  Ecclesiie  quam  deceat  esse  allentos  super 
libi  commissos,  266.  Praelatnrum  periculum  qua  e,  2(36. 
Modus  periculum  evadendi,  267. 

Praerogaliva  rationalis  creature,  15. 

Probatio  dileclionis  exbibilio  est  oprris,  2. 

Professiones  ecclesiasiicae  cur  voceutur  voccs  capra- 
rum,  141. 

Proprietas  sympboniffi  Sianabor  quae  sit,  208. 

Propugnacula  el  clvpei  quomodo  diflTerant,  164.  Propu- 
gnacuia  argentea  divinorum  eluquiorum  sunl  munimenla, 
S90.  Propugnaculaquibus  domus  David  dicitur  sdiiicata 
sublimium  senienilanim  niunlmenta  sunl,  1 45. 

Proiimi  dilectionem  necessario  praecedere  debet  dile- 
cUoDei,90, 

Psallere  spiritu  et  mente  quld  sil,  282. 

Pugnx  in  bonam  et  malam  parlem  suscipitur,  29.  Pu- 
ffna  tiliorum  matris  conlra  E^rclcMl.im  quatuor  flt  roodls, 
80,  52  Pugnae  carnalis  ct  spirilualis  diversiias  uiide  su- 
matur,  54.  Pugnae  spiritualis  forlitudo  ei  diJectio,  t6;d. 

Pulcherrima  omnium  mulierum  universalis  Ecclcsia 
dicilur,  187. 

Pulchritudo  sponsse  et  in  genis  et  in  collo  ejus  coiisli- 
tuitur,  57.  Pulchr  tudo  s|)onsae  genaruro  ciir  tiirturi  assi- 
miletur,  65.  Pulchritudo  Ecclesix  cousisiit  in  quaiuor, 
Sn.Pulchriludinem  dilecli  decem  praDconiisdiiecta  expo-  - 
nit,  188.  Pulchritudinis  divislo  et  indivisio  per  gcnera 
•uballerna,  58. 
Pusillauimitatis  in  sponsa  objurgalio,  44. 


Quadratura  spiritualis  est,  fldes,  spes,  cbarltas  et  ope- 
ratio,  177. 

Quadriga  Aminadab  quatuor  Oguravit  Kvangclia,  223. 
^us  quadrige  auriga  sanctus  Spiritus,  223.  Quadriga  ju- 
xta  rooralitatero  homo  habet  aliaro  ex  parle  corpnris  et 
aliam  e\  parle  aniros:  prioris  auriga  est  Deus,  poslerto- 
ris  esl  diaboius,  224.  Ouadriga  Dei  et  diaboli  quatuor  mo- 
velur  speciebus,  227. 

Quadrum  (per)  debet  esse  mensurata  pcrfeclorum  vita, 

i7o. 

QualiUtis  quatuor  sunt  species :  habilus  et  disposiiio  : 
potenlia  et  impotentia :  passio  el  patibilis  quaitus  figura 
et  forma,  19.  Qualitates  praelatorum  sunt  dus,  260.  Qua- 
litatesin  Ecdesia  conversantium  Ires  sunt,  perfectorum 
miniis  perfectorum,  et  imperfectorum,  213.  ' 

Qualium  mulierum  dilecta  dicatur  pulcherrima,  205. 
Quatuor  qualiiatis  species  secundum  di.ersitatem  vo- 
luntatis  spectantur  in  cursu  vilae  humanae,  19.  Quatuor 
modis  flt  metaphora»  162.  Quatuor  virtutes  cardinales 
physicis  necessaria,  226.  Ilem  quae  atTectioncs  plus  vel 
roinus  doroinentur  in  his  qui  de  physica  tractant,  228. 
Quod  natura  aniro»  quatuor  consUt  virtutibus  cardinali- 
bus,  178.  ■  ^ 

'}    Qiilndecim  (in)  argentels  quid  figuretur,  275. 

•     Qttomodo  dileclus  quaeratur  et  non  iuveniatur,'  184. 
QuoiDodo  dilecU  dilecto  aperiat,  185. 


Rationis  vis  in  qnadrilariam  dilTanditur,  226. 

Reconciliationis  causam  qiii  et  qualiter  egerint,  6. 

Reconcilialor  hominis  idem  qui  et  creator,6. 

Recti  sunt  diiigentes,  et  in  quo  diiectio  illa  oonsitfUt, 
25.  •  f 

Regnum  et  sacerdotium  a  Jadsis  in  poenam  translatum     - 
est. 

Reginae  et  filiae  Sion  qu«  sint,  qu»  videntes  Ecclesiam 
laudanl;  el  beatisslmam  prsdicaut,  ?16;*2t7. 

Relativa  tribus  modis  dicuulur,  120. 

Religionis  lotius  perfeclio  coustilit  in  tribus,  in  sur- 
gendo,  properando  et  veniendo,  105^ 

Res  propter  Chrislum  reiictae,  quomodo  centuplat» 
recipiantur,  51.  Rerum  transeuntium  curae  impediuot 
contemplalionen,  250. 

Resurrectio  corporis  el  anim»  duplici  stola  in  Ecclcsia 
sigiiificatur,  41 . 

Rivus.  —  Quid  per  rivos,  pascoa  et  montes,  significe* 
tur.  57. 

Ruu  in  medio  rotc,  Novum  estTesUmentum  iuter  Ye- 
tus,  46. 

Rubicundus  est  candidus  non  modo  in  se,  sed  in  suis 
membris  dilectus,  195. 

Itiibor  el  candor  quomodo  Christo  principaliter  conve- 
niant,  189.itero  quomodo  Ecclesi»  conveniaul,  189. 


Sal  sapientiam  denoUt,  226. 

Salomon  interpreUlnr  pact/fcua,  27.  Salomonfigoraflm 
paciaci  Christi,  284. 

SaliusDci  in  cordibus  sanctorumquid  boni  caoset,281. 
Quid  pcr  saltusaccipiatur,  quosdilecU  vull  utdilectus 
faciatsimiles  saltibus  capreaeaut  hinnuii  cervoruiu tuper 
monles  aromatum,  ibid. 

Samaritanus  infundens  oleum  et  viuum  Christus  est. 
22. 

Sancti  quidquid  habuerunt  boni  traxerunt  a  Christo, 
22. 

SanctiUtis  divers«  numerantur  spedes,57. 

Sanctorum  et  slellarum  comparatio,  36. 

Siiiiir  aens  vigiliarum  sonal,  151. 

Scala  a:i  sumiuum  bonum  pervcniendi,  8. 

Scriptura  sacra  cur  mureuuiis  non  muren»  compare- 
tur,  U5.  Scriplura  quando  liicalur  sUre  et  moveri,  133. 
Scripturaruro  sententia'  c^ipreis  et  cervis  cur  assaimiieii- 
tur,  Ul.  Sacr«  Scriptur»  expositores  assimilantiir^regi* 
btislonsaruro,  ascendentium  de  lavacro,  141.  Sacr»  Scri- 
pturae  cur  dicuntur  com»  sicut  elale  palmarum,  nigrtt 
quasi  corvus,  191. 

Sensus  exteriores  quomodo  nutriendi,  157 

Seplem  vocura  diirerentiae,  quibus  novum  cauticum  di'- 
citur,  seplero  suiil  dona  Spirilus  sancti,  2b6. 

Seraphiiu  interpreUtur  ardens,  154. 

Sigiia  hominis  sani  et  infirmi,  2i5. 

Signncu.utn  cortiis  el  bracJiii  est  corporis  et  cordis  cu- 
stodia,256.  Signaculum  Dei  sanciiuiis  imprcssio  esl,  257. 

Sion  ipecuialio  interpreUlur,  41, 13\ 

Soliludo  alia  cor(»oris  alia  animi,  124. 

Spiiias  (per)  sigiiificantur  verbo  et  eiemp!o  a!ias  com- 
pungentos,  et  ad  bona  provocanles,  285. 

Spirilus  adversns  carncro,  et  caro  adversus  spirilum 
coucapiscenliae,  227.  Spiritus  sjnctus  preliosissimf  un- 
guenii  confeclor  est,  68.  PigmenUrius  est,  l27.  Spiritiis 
sunclus  csl  ordinator  suius  ecciesiustici,  106.  Spiritus 
malus  in  Saul  psallendo  quomodo  mitigatus  fuerit,  123. 

Sponsa  in  pulchritudine  columbae  comparatur,  quia 
felle  carere,  neminem  laedere,  grana  meliora  seligere, 
pullos  aiienos  nntrire  debet,  eic,  76,  108.  Spoiisa  sut> 
uinbra  dt  siderabi.i  cur  dicatur  sedisjeet  non  sietsie,  87«, 
Sponsa  quare  se  vocet  morum,  et  ubera  sua  sicutturrem, 
2b3.  Spoiisae  commendatio  a  decore  omnium  membruniin 
in  facic,  138.  Sponsae  vocanti  curdileclusnon  respondeat, 
185. 

Sponsus  esscnliaMter,  sponsa  accidenUliter  pulchra  A^ 
citiir,  80.  Spoiis»  cum  oleo  et  lampadibus  obviam  ire,  est 
debi;um  Deo  rependere  gratiarum  actionem  cordiscl  uris 
jubilalione,  et  operum  exliibitiont,  24. 


Tabernaculum  Domini  continet,  umam  auream  haben- 
tem  manna,  Yirgaro  Aaronls  et  tabulas  Testamenti,  46. 
Tabernacula  Jacob  et  tentoria  Israel  quid  significrut,  284. 
Tahernacula  Jacob  cur  valllbus  nemorosis  comparenlur, 
285.  l.ur  dicatur  fixisse  Dominus,  ibid, 

Xabulae  ccdrin»  sandot  desiguant,  261.  Tabulis  ccdri» 


it>J 


ORDO  nEUlM 


4SS8 


dIs  osUum  compnngitur,  qnando  prsdicalio  virlutibus 
Banctoniro  pro  ciemplo  Inductoruro  confirmatur,  261 . 

Templum  Veleris  el  Ecciesiain  Kovi  Teslamenti  mons 
figural,20l. 

TeDtatio  Cbristi  in  deserto  qnfd  figrnraverlt,  126, 

Terra  nostra  quft  sit  in  qua  tox  lurturi^  audita  diclt*ir, 
107.  Per  tenram  cymbaium  alarum  quid  indeliig^tur,  ft 
quare  b»c  terra  dicatur  transflumina  iElbiopis,  et  cur  di* 
tator  ve.  etc.,  5t. 

Terribilis  ut  castrorum  acies  ordioala  quibus  et  onde 
dicatur,  209. 

Testamentum  novum  umbr«  vetus  »tui  comparatur, 
87rf 

Tbure  oratio  €LipHmitnr,  149.  Ytem  cor  thus  coUi  et 
m^irba  roonlis  nomine  prsdicltnr,  ilrid. 

Timor  antecedit  amorem,  S6.  Timor  «lios  filfalis  alius 
Initialis,  elc.  79.  Timores  noctumi  quld  siguiticciit, 
15S.  • 

Tractalio  uon  est  anim»  Deum  sequi  Dolenlis  coropul- 
•ici,  i. 

T4^hi  quid  ^t  explieator  per  simile,  15. 

Transire  et  declinare  dilecti  quid  sil.  18 i. 

Triditas.  —  In  S.  Trinilate  distinctio  esl  in  pcrsonis 
non  in  operibus,  2.  fn  S.  Trinitate  gradus  noii  est,  90. 

Triticiacervusmullitiidinem  lidelium  praelalio  obedien> 
tioro  signiOcat  et  cur  acervus  esse  dicatur  vallatus  liliis, 
255. 

Tunica  talaris  Jq^^CP^  ^^  ^P^^  bonumusquead  consum- 
mationem,  40 

Turris  nebulosa '^ynpgoga  est,  254. 

Turtur  ires  habet  proprielates.  et  qnomodo  ille  de  ge- 
liis  sponsae  spiriluaiiter  prsdicetur,  M.  Yoi  turturis  so- 
Bus  evangelic»  prsdicaiionis  est,  105.  Turturis  vocom, 
ChristuSflB.  YirgOi.S.  Joanoes  quomodo  babuchnt,  1(K>. 

U 

Vben  <tao  sont,  remissio  pecratornm  etdi<stributio  do- 
rorom,  8.  llbera  £cclesiae  sunt  coguitio  verilalis  et  amor 
Tirtolum  156.  llberum  spons»  piilchriludo  in  quo  con- 
tistanS  157.  Cur  puichriora  vino  dicuniur,  168.  tberum 
divinorum  memoria  causa  exsullationis  et  notiliae  in 
t|M)nsa,  24,  248. 

Ulmum  (per)  significantur  scculares  et  minus  fruciifi- 
esDles,  alios  tamen  bene  viveales  suis  faculuUbus  su- 
MentaDtes  et  a<jyuvaotes,  285. 

Umbilicus  Eeciesiae  sunt  pratdicatores,  251 . 

Umbra  laborem,  dies  premium  sigiiiQcat,  148. 

Una  Eoelesia,  unus  populus,  una  vinea,  ei  utroqoe 
popolo  Judieo  etgeotili  fit,  245.  Uno  crine  colli,  et  iino 
«icolorum  quo  spoosa  cor  sponsi  vulneravit  quid  signiflce- 
Inr,  154,  155. 


1'nguenta  qus  sint,  unde  ubera  sponsi  KabeBl  fira^n 
tiam,  ut  unj^uenlarius,  qiiis  sit,  9.  UngueDionini  (liv«rsa 
species  itia.  Ungiienta  prima  charismaUim  spjritualium 
drna  sunt,  167. 

Unitio  pedum  et  capitis  Cbristi  spiriiusliter  qoono- 
do  (iat,69.  Unilio  inlerior  aaim»  esl  4ntidoiuiDp  10. 

V 

Yenire  T>ci  quid  sil,  100.  Yidere  vei  cognoflcer»  Dei 
qnalesit.  221,228. 

Yenterdistinctus  sapphyris  est  c^slitas  corporls  onuta 
casliuie  mentis,  193.  Ouid  per  ventrem  intelii^tur,  qol 
dicilur  ad  Uicium  spoitsi  inlremiscere,  182. 

Yeritalis  cognitio  et  veritatis  amor  sibi  invicem  colli- 
gantur,  156. 

Veslimcuta  sponse  odori  thpris  quare  assimileDtur. 
1G1. 

Via  angusta  qu«  sit,  89.  Yia  lata*  quae  sit,  1  !& 

Yjdere  pro  inlelligero  capitur,  155. 

Ylgilcscuslodientes  civitalem,  sancti  doctorriv  snnt, 
118.  Vigiles  qui  .^int  qui  sponsam  inventam  vulnerave- 
runt,  186. 

A  inea  Dominl  qnomodo  colenda  sit  ad  similitndinem 
iliarum  vinearum,  2G6.  Viiiea  Sorec  interpretatkir  electa 
sive  pulclira,  121.  Vinea  floreDles  et  odorem  danles,  gen- 
tes  sunt  qus  audito  fidei  verbo  boni  operis  odorem  spsr» 
guni,  106.  Vinea)  domus  Israel  dicilur  propier  disiin- 
ciionem  tribuum,  221. 

Viiii  cum  lacle  potatio  et  fave  cum  melle  commestio 
quid  signiUcet,  175.  Vinum  m.vrrbaium  in  cruce  <iiristi 
oblatum  quid  prsfiguraveril,  71. 

Vir  quare  «licatur  qui  pro  flructu  vineae  Dei  siTert  mille 
argenleos.  272.  Yir  dicilur  a  virtute,  272 

Virga  Movsis  iuit  figura  ligui  crucis  Christi,  49. 

Virtutis  defiiiitio,  227.  Yirtutum  coDtra  vitia  oppositio, 

Vila  contemplativa  est  Tia  ad  actiTam,  109.  Yit»  solita- 
rise  iaiis,  tO.  Vii^activ»  vei  contemplativ»  qiiamlo  va-    , 
caiidum,  superiorum  judicio  relinquendum  est,  121. 

Viliurum  diversorum  diversa  reprimeodorum  ratio, 
135. 

Vilulus  novellus  menlem  noviter  sd  Deom  conversaro 
signincal,  13.Yiluli  oovelli  ^ve  homiuis  oovi  constituiivjB 
parles  recensentur,  15.  Yituli  bujus  iiovelli  cornua  sudi 
animi  constanli,i,  15.  Aliacorouumslgnificatio,  19. 

A  01  spoiis»  ut  sonet  in  auribus  sponsi,  mens  deoe^ 
concordare  voci,  110.  Yox  Ecclesi»  JudsKfrum  conver- 
sionem  admirantis,  2.*S5.  Yox  magna  qusi  27.  Yoi  Eccle-  * 
sia  de  profectu  animn  sancti  exsiiItsDlia,  255.  Yocis  doi-   % 
cedo  et  decor  faciet  spons»  io  quo  consistat,  110.  1 

Yuilus  et  habitus  ostensio,  vox  meotis  est,  SSS5 


ORDO   RERUn 

QVJE  IN   HOC  TOMO  CONTINENTUR* 


iCKBtn/US  SEU  EGBERTUS  ABBAS  SCBONAV- 
GIBSSIS  ET  SANCTA  ELISABETH ,  SOROR 
EJUSCERMASA,  9 

rfoliiia  historica  iD  Eckbertum.  9 

^otilia  aliera.  _  9 

ECKBKRTl  SERMONES  CONTRA  CATHAR08.  1 1 
Eckberti  pnelatio  ad  llegiooldum  ColonieDsem  archi- 

episoopum.  11 

Semio  piomcs.  —  De  hsresibus  sdvereos  quas  disce- 

I  tstto  assumilur.  15 

t)e  conjugio.  Hsresis  prima.  U 

l^ecunda:  J>e  usu  carnium  vitaodo.  14 

Tertla  :  De  creatioue  carnium.  14 

Qoarta :  De  baptismo  parvulorum  1 5 

Qaiota :  De  baplismo  aqua.  ^  15 

'  8exu:  De  aoimabus  morluonim.  '  15 

Sepilma:  De  missccoDtemptu.  15 

Oelava :  De  corpore  et  saogoioe  Doaiioi.  15 

Kona  :  De  humanitate  Salvatoris.  15 

Decima :  De  humanis  animabus.  16 

De  origine  sect»  Catharorom.  16 

Srkmo Ti.  —  De  c o  ouod  doctrioa  ChristMna  occollandi 

Don  sii.  Itt 

^Eiuio  III.  — De  incremcDto  et  maDirestatiooe  calhol*- 


c»  fldei  21 

Seriio  IY.  —  De  eo  qood  serlptom  est :  Fides  sme  ope- 
ribus  mortua  esl.  25 

Sbrmo  Y.  — Circa  primam  h»re.«im  de  tonjugio.         26 

Sermo  YI.  — >  Cootra  seeuodam  beresim  de  eso  car- 
Dium.  56 

Contra  tertiam  h«resim,de  ereatione  fertiinm. 

Sermo  YII.  —  Contra  quartam  bsresim ,  de  baptismo 
parvulorum.  41 

Sermo  YHI.  —  CoDtra  quintam  hsrceifln»  de  baptlsnK) 
aqu».  5t 

Serko  IX.—  CoDtra  s-^xUm  h«resim,de  SDiiuibasaMir- 
tuorum.  80 

Sermo  X.  —  Contra  seplim':!!!  h«restai,  4e  steerdoUo. 


bcresiB»  de  eovpore 


ScsmO  XT.  —  Contra  octsvam 
sanguloe  Domini. 

SsRMO  XII.  —  CoDtra  DODaoi  bererin ,  de 
Salvaioris. 

Excerptum  de  Manlcbsis  ei  S.  AmsIIm» 

OPUS:ULUM  DE  1.AUDE  CRUCIS. 

SOLILOQUIUM  SEU  MEDITATIONJ». 

STIMULUS  AMORiS. 

De  saDcU  Klisabeth  vlrglDe. 


•4 


94 
97 

105 
1 


i 


H89 


QUiE  IN  nOC  TOMO  CONTINENTUR. 


ISW^ 


l' 


VITA  SANCTiE  ELISABETH  in  qua  coDUoentur 
Visiooes  ejus.  1 19 

ProIofu^Eckberti  119 

Cap.  I.  —  AUoculio  ad  rratrem ;  tenC^liones  diabolic» 
dirina  visitatione  discuss-P»  visionum  initia.  126 

Cap.  II.  -^  Viri  sancti,  a  23  Junii  li5i,  ad  14  Septem- 
bris  1153.  ^  132 

Cap.  111.  —  Alia  visiones  usque  ad  fcstum  Annunlia- 
tionisan.  1154.  140 

Cap.  IV.  —  Sancla  videt  mysteria  Passioois  ,  Resurre- 
ctionis,  Ascensionis,  Pentecostes,  elalia  quaedam  isto 
«nno.  147 

•  C.AP.  V.  —  Visiones  anni  1153  cum  Appendice,  ad  an- 
num  60  spectantes.  15S 

i.AP.  Vi.  —  Inkium  libri  Vianim  Dci  conpti  scribi  an. 
1 15G  et  scrmonum  co  contenlorum  synopsis.  16i 

Cap.  VII.  —  Sermonum  pro  Vi»rum  isurum  singulis 
ab  angelo  dictatorum  priores  quinque,  summalim  deli- 
bati.  168 

Cap.  VIII.  —  Scrmonum  quinqne  retiquorum  synop- 

Cap.  IX.  —  UUimus  virginis  morbns  et  in  eo  acta  usque 

9.1  Tratris  reditum  Mogunlia.  178 

Cap.  X.  —  Exlrema  vitjB  mortisquc  sanctae  periodus  el 

salutaria  monilasubeadala.    •  187 

B.  A^LREDUS  ABBAS   RIEVALLESSIS   IN 
ANGLIA. 
Vita  B.  Aeiredl,  auctore  anonymo.  196 

Commentarius  prxvitts.  196 

Incipit  vita.  107 

Oput  PRIMCM.  —  B.  Aelrcdi  adolescenlia ,  ingressus  in 

religionem.  197 

Cap.  II.  —  Prafeclura,  virlutes,  miracnla.  200 

Cap.  llf.  —  Exin.ia  mansuetudo ;  roorbus,  obitus.    203 
Notitia  historico-Iitteraria.  203 

NoUtia  altera,  205 

OPErfCM  PARS  PRIMA.  —  ASCKTICA. 
SERMONKS  DE  TEMPORE  ET  DE  SANCTIS.        909 
Sermo  priuus.  —  De  Advcntu  Domiui.  t09 

Sermo  II.  —  In  Natali  Domini.  220 

Sbrmo  III.  —  In  apparitione  Domini.  227 

Sekmo  IV.  —  In  Purtncatione  saucUe  Maria.  25i 

Sermo  V.  —  In  nalali  saiicli  Benedicli.  258 

ScBuo  VI.  —  In  eodem  Testo  II.  245 

ScRMO  Vir.  —  In  eodem  festo  ill.  2l7 

Sbrmo  Vni.  —  In  Annuntialicnc  Bcat»  Marias.        251 
Sbrmo  IX.  ^ln  Ramis  palmarum.  258 

Sbrmo  X.  —  In  Ramis  palmarum  II.  26i 

Sermo  Xf.  —  In  die  sancto  Paschae.  271 

Sermo  XII.  —  In  Cddem  festo.  278 

SermoXIII.  —  In  Ascensione  Domini.  283 

Sermo  XiV.  —  De  sancto  Joanne  Raplista.  290 

Sermo  XV.  —  In  die  SS.  Petri  et  Pauli.  294 

Sermo  XVI.  —  De  eodcm  festo  II.  298 

Sermo  XVII.  ^  In  Assumptionc  B.  Maria).  503 

Seruo  XVIII.  —  In  Assumptione  B.  Maria.  509 

Sermo  XIX.  —  In  Nativiutc  B.  Mariae.  516 

Sermo  XX.  —  In  cadem  solemnitate  II.  52i 

Sebmo  XXI.  —  In  codem  festb  111.  526 

Sermo  XXII.  >-  In  festo  Omnium  Sanctomm.  536 

Sermo  XXIII.  —  De  OmnibusSanclis  II.  559 

Sermo  XXIV.  —  In  festo  Omnium  Sanclorum  III.      548 
Sermo  XXV.  —  De  Beata  Maria.  553 

SERMONES  D£  ONEKIBUS  io  capp.  xiii  et  seq.  Isais 

prophet».  561 

EpistolaiB.  Aelredi  ad  G.  Londoniensem  episcopum. 

561 
Sermo  PRiMus.  —  In  advenlu  Domini.  —  De  undecim 

oncribus.  363 

Sermo  II.  —  De  onere  Babylonis.  —  De  co  guod  scri- 

plum  cst :  Orm  Babylonis  quod  vidit  Isaias  fUtus  Amos. 

563 
Srrmo  III.  —  De  muIUplici  visioue,  el  illa  qu»  prophe- 

Um  facit.  367 

Sermo  rV.  —  De  co,  quod  scriptum  est:  Super  moft* 

tem  caliginosum  levate  signum.  572 

Sbrmo  V.  —  De  eodem  capitulo.  577 

Sermo  VI.  —  Dc  eodem  capitulo  moraliter.  581 

SEaMO  VII.  •—  De  00  guod  scriplum  est  :  Bgo  man- 

dati,  usque  Exsultanles  in  gloria  mea.  585 

Suuio  VIII.  —  De  eo  quod  scriplum  est :  Vqx  mul- 

UUuUmi,  usqne,  venientwus  de  terra  procul  589 

Sbbmo  IX.  —  De  eo  quod  scriplum  esl  :  A  summitate 

.€9Hf  oaqpe,  Tabescet  et  conteretur.  392 

'  Snuio  X.  —  De  eo  quod  scriptum  est  :   Torsiones  et 

Morum^tmifd,  396 

:    Sbimo  ICI.  —  De  60  qnod  ail :    Ecce  dies  Dommi  vet 

w!t,  OMiMe:  V  isitaho  mper  mbts  maia.  iOl 

Patrol.  CXCV. 


Sermo.  XII.  De  eo  qnod  scriptum  :  Vxsitabo  super  urbet- 
mala.  405^ 

Sermo  XIII.  —  De  eodem  capitulo  morallter  exposito. 

i09 

Sermo  XIV.  ^  De  eo  qnod  scriptum  est :  Et  ait  Ba^ 
bg'on.  412 

Skrmo  XV.  -^  De  eo  quod  scriptum  est  :  Disjungetur 
advem,  usque,  Operimentum  tuum  erwit  vermes. 

419 

Slrmon  XVI.  —  De  codem  capitulo  moraliter  expo^ito. 

Sermo  XVII.  —  De  eo  quod  scriptum  est  :   Quomodo' 
ceddiili  de  cctlo,  Luci[er,  qui  mane  oriebaris.  427 

SiRMO  XVIll. —  De  eodem  capitulo  moraliter  exposito. 

430 

Sermo  XIX.  <—  De  eo  quod  scriptum  est :   Nimquid 
mnitleet  vir,  qm  conturbavit  terram.  454 

Sbrmo  XX.  —  De  eo  quod  scriptum  cst :  Et  consur" 
gamsupereos.  4:8. 

Sbrmo  XXI.  —  De  piincipio  oncris  Philisihiim.      444 

Sbrmo  XXU. —  De  eodem  capitulo  moraliter  oxposito. 

448- 

Sermo  XXIH.  —  Ab  eo  quod    ait  :  Ulula,  porta,  us- 
que  ad  flnem  oneris  Philisiiim.  453 

Sbrmo  XXIV.  —  De  principio  oneris  Moab.  455 

Sbimo  XXV.  —  De  eodem  capilulo  moraliter  exposito. 

461 

Sermo  XXVI.  —  De  eo  qnod  scriptum  cst:  Super  ttoe 
expediti  Moab.  466 


Sermo  XXVII. —  Deeodem  capitu!o  moNliter  ex! 


471 


De  eo  quod  ail :    EmiUe  Agnum^ 
477 


sito. 

Sermo  IXVIII. 
Domine. 

Sbrmo  XXIX.  —  De  eodem  capitvlo  mofaliler  expo- 
sito.  481 

Sbrmo  XXX.  —  De  eo  quod  all:  Audhrimut  niper' 
biam  Moab,  usque:  VocemcantanHumak^i, 

486'. 

Sermo  XXXI.  —  De  eodem  capitulo  morallter  eipoaito. 

Sermo  XXXII.  —  De  eo  quod  scriptum  esl :  Venter 
meitt  ab  Moab  sonabit,  usque  ad  Qnem  oneris  Moab. 


Animadversk)  ad  pnDccdentes  de  oneribiis  i 

499 

SPFXULUM  CHABITATIS.  501 

Kpistola  Gervasii  Parchorensis  abbatle  ad  Aelredum^ 
sequeiitium  librorum  ediiionem  imperantis.  501' 

PrefaUo  Bcati  Aelredi.  505 

LIB£R  PHIMUS.  —  Chariutis  excellcfitiam  demOQ' 
strans.  S05 

C%puT  PRIMUM.  —  Quod  nihil  dignius  quam  ut  Creator  e 
sua  amelur  creatura.  503 

Cap.  II.  —  De  natura,  specie,  usu  que  omnibus  crea- 
turis  communiier  coilata  sunt.  506 

CUp.  III.  —  Quod  homo  ad  imaginem  soi  Creatoris  con- 
dituSj  et  beatitiidinis  capax  sit.  507 

Cap.  IV.  —  Quod  amore,  in  qno  plenius  ipsius  erat 
beaMtudinis  gusius,  a  Deo  recesserit  nomo;  et  sic  miser 
elTectus  Deiln  se  imaginem  corruperit,  nec  tamen  abo- 
leverit.  5i08 

Cap.  V.  —  Quod  post  Salvatoris  adventum  Dei  In  ho- 
mine  renovetiir  imago ;  et  quod  non  hic  sed  in  futuro 
•peranda  sil  ipsius  rcnovationis  perfectio.  509 

Cap.  VI.  —  Disputatio  contra  inslpientem,  qui  dixit  !n 
cordc  siio  :  Non  est  Deus.  510 

CikP.  VIL  —  Quod  meuLis  affecin  horoo  a  Deo  recesse- 
rii.  511 

Cap.  Vlif.  —  Quod  ex  cbaritatis  affecto  homo  in  Dei 
imaglnem  rerormetur.  512 

Cap  IX.—  Quod  amor  noster  adversum  se  ex  charitate 
et  cupiditate  conlrario  appetito  diridatur.  513 . 

Cap.  X.—  Quod  libcrum  arbitrium  in  anima  focom  me-. 
dlum  teocat:  nec  tamen  ad  bonum  ct  malum  esque  8u(n*>- 
cial.  513 

Cap.  XI.  —  Quod  gratia  liberum  non  tollat  ari)itriom. 

514 

Cap.  XII.  —  Quod  ncc  salvatis  nec  damnatis  libemn^ 
ari}itrium  aureratur,  et  quod  gratia  non  nisi  in  libero  ar- 
bilrio  operctur.  815 

Cap.  XIII.  —  Batio  cnrnon.ad  bonum  et  ad  malnm  U« 
bcrum  arbitrium  «eque  sufliciat.  517 

Cap.  XIV.  —  :^uid  sit  intcr  gratiam,  qnam  primi  ho< 
mines  in  paradlso,  et  illam  quam  habent  prsdestinati  ia 
mundo.  et  quod  Juste  impuletur  homiui  mala  voluntas, 
licet  ad  bonam  obtineDdam  liberi  arbitrii  non  sufliciat  fa- 
cnltas.  517 

Cap.  XV.—  QoottjfiiUlsl^iMi  tit  eUam  parvn!orum  dam«- 

41 


1291 


ORDO  RERUM 


t29i 


4)ilU>.  518 

Gap.  XVI.  —  Quod  charilaU  uifail  dttit  perreclionis» 

519 

Cap.  XVn.  —  De  spiriluali  circumcisione,  quae  In  cha- 
"ritate  continetur.  520 

Cap.  XVI 11.  —  Quod  verum  sabbatum  ac  spirituale  in 
charitate.  52« 

Cap.  XIX.  —  Quanlum  dies  septimus  ceteris  praofe- 
ratur;  ct  auod  in  eo  Dei  charilas  commendetur.         521 

Cap.  Xa.  —  Cur  senarius  nuinerus  in  Dei  opere,  sep- 
tenarius  in  ejus  requie  comnHmdetur.  SiS 

Cap.  XXL—  Quod  in  omnibus  creataris  qaoddam  Tesr 
tigium  divinffi  cbaritatis  appareat;  el  idee  quasi  ad  nbb:^ 
'lum,  id  esi  ad  requiem,  omnia  tendanl.  524 

Cap.  XXil.  ^  Quod  rationalls  creatura  nonnisi  bi  bea^ 
titadinis  adeptione  quiescil,  et  qnare  cimi  bealitudiiieni 
optet,  viam  tamen  qua  eam  obttaeat,  miralnfelicllate  re- 
lioquat.  8» 

Cap.  XXI [F.  —  De  praBfogaUva  ralionalis  creatnra  :  et 

quod  requies,  quam  natorallier  anpelit,  nec  in  aalute 

corporis »  nec  in  mundi  buJiKi  nl  qua:roiida  divirils. 

526 

Op.  XXrV.— Qaid  sit  inter  divites  electoe  et  reprobos. 

527 

Cap.  XXV.—  Qaod  nec  in  mundiali  amicitia  requiet  sit 
i|tt»renda.  528 

Cap.  XXVI.— Quod  nec  in  corporis  roluptate,  nec  mon- 
dl  potentia  requips  inveniatar.  528 

LAP.  XXVJI.  —  Qaod  charitas  slt  iUud  Jugam  suave, 
sub  quo  vera  requies,  quasi  verum  sabbalum  inveoitnr. 

530 

Cap.  XXVill.  —  EJiemplam  de  seipeo,  et  sua  conver- 
«ione.  531 

Gap.  XXIX.  r^  Ouantum  errent,  qui  de  Domioici  jngi 
asperitate  causantnr,  eum,  quidquld  lal>oris  senlitur,  ex 
reliquiis  ait  capiditalis:  quidquid  requiei,  ez  infusione 
chaVllatis.         r  ,  H     H         H  ^ 

Cap.  XXX.  —  Quod  hi,  qui  de  Dominici  oneris  gravilate 

queruntur,  maodipoUua  onere  comprimuntor.  53i 

1  Ap.  XXXI.  —  Ott>»^  sit  in  cbaritate  perfecUo ,  et 

qnid  a  csbleris  virtuUbus  disteL  534 

Cap.  XXXII.  —  Qnomodo  opera  sex  dierum  cateris  ap- 
teatur  virtatibus;  sepUmi  vero  diei  requies  charitaU  as- 
«igneUir*  536 

Cap.  XXXIII.  •—  Qood  in  hac  viu  csters  virtates  cha- 
riUiU  fiimulentur;  et  post  istam  vitam  in  chariutis  pleni- 
tudincm  transibndends  sint.  537 

Cap.  XXXIV.  —  Interveniente  morte  amici ,  triplicis 
concupiscenU»  conslderaiio  differtur,  et  in  ejiis  epila- 
pbium  primus  bic  liber  lerminatur.  539 

LIBER  SECLNDUS,  in  quo  obviat  auctor  querelis  quo- 
rumdam.  S45 

Caput  pnnnTif.  —  Quid  in  primo  libro  proposuerit  con- 
aiderandum  :  et  quoii  manifeste  viUosi  ao  liac  sint  coosi« 
deraUone  removendi.  545 

Cap.  II.  —  Qaod  labor  exterior  pro  ioterioris  quali- 
tate  formetur,  et  ab  illo  aliquando  minuatur.  547 

Cap.  ill.  ^  Quod  oroiiia  accidentia  charitas  sua  tempe- 
ret  tranquiUiUle,  cupiditas  omnia  sua  corrompat  perver- 
eiUte.  548 

Cjkp.  iV.  —  Quod  a  triplici  concupiscenUa  omnis  labor 
Interior  oriatur.  549 

€ap.  V.  —  De  eorum  sentenUa,  qui  cxteriores  labores 
ebariUU  et  interiori  dulcedUii  dicunt  esse  conlrarios. 

549 

Cap.  TI.  — >  Apostolica  et  propbeUca  auctoriUte  prae- 
missa  senteotia  coofuUtur.  550 

Cap.  Vn.  —  Questio,  cor  qoidam  ampliori  dulcedine  in 
remissiore  viU,  qoam  in  aactiori,  compunffaniur.       553 

Cap.  Yill.  —  Cfood  tripiex  sit  causa  spiritualis  visiu- 
Uoois.  553 

Cap.  IX.  —  Qood  prtmom  genus  componctionis,  sicut 
aU»  qusdam  grati»,  et  reprobis  ad  juoicium,  et  electis 
proveniat  ad  prorectum.  554 

Cap.  X.—  be  duplici  ralione  secund:e  visiuiionis,  et 
quod  de  isla  ad  tcrUum,  quae  csleris  excelieuiior  est, 
transitur.  554 

Cap.  XI.  —  Quid  in  singulis  his  visiUtionibus  Deus 
operetur.  555 

Cap.  XII.  —  Quod  in  prima  visiUttone  specialiler  ti- 
mor,  in  sc^cunda  consolatio,  in  teriia  sit  dilectio.        V>6 

Cap.  XIII.  —  Quis  sil  fruclus  in  singiilis,  et  quarc  r;ui- 
dam  secunds  visitalionis  consoIaUone  privcntur.         557 

Cap.  XIV.—  Proponunlur  qu3>daiu  di\iua  testimonin, 
secundiim  quae  suium  suum  quisque  mciialur.  558 

Cap.  XY.  —  Quibus  modis  ad  spiritoales  consolaliones 
tnnsitur.  5G0 

Cap.  XYI.  --  QuoJ  noo  sit  descrendum  ab  nliquo  ar- 


cUorls  vit»  proposltum,  quamvls  llldm  du^cem  non  ei- 
periaiur  aflTectum.  561 

Cap.  XVII.—  Intorrogationes  eujasdam  novitii,  etsua 
responstnnes  inseruntur.  561 

Cap.  XVIII.  —  In  quibus  amorem  Dei  sUre  credeadua 
sil.  566 

Cap.  XIX.  —  Quis  sit  divcrsarum  Gompanctiooam  fra- 
ctus,  novilio  inlerroganU  exponilor.  567 

Cap.  XX.  —  Novitius  iUe  unde  Deum  se  ma^s  amasse 
probat,  inde  minus  amasse  convincitor :  et  quibus  Ucrv- 
marum  profusio  proaclat  osteoditur.  .*!69 

Cap.  XXI.  —  (^uod  ei  bis  qu»  ioserU  sunt,  qoid  dia- 
riUs,  quid  cupiditas  in  proficienle  operetur,  poesit  ad- 
▼erU.  570 

Cap.  XXII.  —  Quanu  sit  io  volapUUim  cootemptu  vi- 
ctoriaqae  iucuodiUs.  570 

Cap.  XXIII.  —  De  vaDa  aariom  voiapUte.  571 

Cap.  XXI Y.  —  De  concuDlsGeoUii  ocylorom  in  curio- 
siUte  siu,  qu»  ad  vlam  peiuctiorem  conversos  aflliglt. 

Cap.  XXY.  —  De  soperbia  viUs,  ac  primo  de  vanlute. 

574 
Cap.  XXYI.  -  De  domioaodi  libidine.  514 

LIBER  TERTIUS.  575 

Caput  paiMUM.  —  Lex  de  Sabbetorum  disUncUooe  pro- 
ponilur.  575 

Cap.  IL  —  Quod  in  dilecUone  triplicl,  istomm  Sabba- 
torum  sit  qasreoda  disUnctlo:  et  que  sit  io  triplicis  di- 
leclionis  distincUone  complexio.  577 

Cap.  III.  —  Quomodo  Sabbatum  spirltuale  lo  sui  di!e- 
clione  sentiatar.  578 

Cap.  IY.  —  Quale  Sabbatum  ex  Hrateroa  dileclione  ca- 
pialur,  et  quomodo  sex  anni  qui  precedunt  septimum, 
chariUti  coaptentur.  579 

Cap.  Y.—  Quomodo  utraque  baec  dilectio  Dei  dilecUone 
servelur.  ^  581 

Cap.  YI.  —  Quomodo  perfectum  Sabbafom  in  Dei  di- 
lecUone  reperitur,  et  quomodo  qulnqaagesimus  annus 
buic  dileclioni  comparetur.  582 

Cap.  YII.  —  Quid  sil  amor,  qnid  chariUs,  qoid  copidi- 
tas.  5S5 

Cap.  YIII.  —  Quomodo  in  elecUooe,  lo  moU ,  lo  trucla 
amoris  rectus  usus  constet,  sive  perversos.  584 

Cap.  IX.  —  Quid  uos  oporieat  ad  fruendum  ellgere. 

583 

Cap.  X.  —  Quod  ad  actum  et  dcsideriam  amor  noster 
moveatur,  et  quod  aiiquando  aflTcctu,  al&quando  ratiooe 
ad  h«)c  duo  movealui.  587 

Cap.  XI.  —  Quid  sit  aflTectus,  et  qnot  sint  alTectas  de- 
claratur,  et  quod  spirilualis  alTectus  multipliciter  accipU-j 
tur,  oslenditur.  587 

Cap.  Xil.  —  Dc  aflTeclu  raUonali  et  irraliooaU.        588 

Cap.  XI II.  —  De  alTectu  omcUli.  589 

Cap.  XIV.  —  De  aflTectu  nalurali.  589 

Cap.  XY.  —  De  affeclu  carnali  duplici.  590 

Cap.  XVI.  —  Quid  de  bis  affectibus  sentiendum  sit. 

590 

Cap.  XYII.  —  Quomodo  meus  ad  Dei  et  proximi  dile- 
cUonem  raUone  moveatur.  591 

Cap.  XYIII.—  Distinctio  gemini  amorls,  inter  quos  ani- 
mos  lluctuat  proGcienUs.  593 

Cap.  XIX.  —  Quid  sit  quod  homo  benevolus  ac  soavis, 

Jmamvis  miDus  perfectus,  majore  quam  austerus  et  per- 
ecUor  et  dulciori  diligatur  affectu,  gemina  compandone 
probatur,  et  quomodo  otriusque  amor  non  sit  pericolosus 
osteuditur.  592 

Cap.  XX.  —  Quod  tres  sint  amores ,  cx  affectu,  ex  ra- 
tionc,  ex  utroque.  594 

Cap.  XXI.  —  RecapitulaUo  eorum  qu»  dicU  sunt,  et 
quomodo  vera  Dei  cognoscatur  dilecUo.  59 1 

Cap.  XXII.  —  in  proximi  dilecUone  qu»  consideratio 
habenda.  ^ 

Cap.  XXni.  •*  Qui  affeclus  admittendi  non  sunl,  et 
quantum  spiritualis,  qui  ex  Deo  est,  sit  sequeudus  affe- 
clus.  59G 

Cap.  XXIY.  —  De  raUonali  affectu  in  quanUim  elipse 
sequcndus  siL  597 

Cap.  XXV.  —  Oflflcialis  affectus  In  quo  cavendus  sit ,  in 
quo  admitlendus.  5'.)8 

Cap.  XXVI.  —  De  affectu  natorali;  ct  quid  sil  diligcre 
in  Deum,  nuid  propter  Dcum.  598 

Cap.  XXVII.  —  I)e  affcctu  camall,  qnod  nrc  omnir.o 
rcspucudus.  ncc  plcne  sit  admiltendus.  600 

Cap.  XXVIII.  —  Ouodaffeclum  nou  solum  origo ,  sed 
etiam  proccssus  ct  finis  scrulelur,  et  quod  affecius  irans- 
eat  in  affertum,  exemplis  ostenditur.  60i 

Cap.  XXIX.  —  Diversos  affecius  saepe  in  cadem  mente 
iuclari ;  et  quis  cui  prsponendus  sit.  602 


i 


im 


QU/E  IN  IIOC  TOMO  CONTINKNTUR. 


«294 


Cap.  XXX.  —  In  aflreciibns  qu»  sit  quxrcnda  ulilitas. 

603 

Cap.  XXXI.  —  Quibus  aclibus  nos  oportral  ad  Dcum 
tendere,  quibus  nobis,  proximisqiic  consiilcre.  60i 

Cap.  XXMl.  —  Dc  Diodu  bumanae  vitse  traclarc  inci- 
piens,  qua;  sit  in  naturali  ordine  scrvanda  sobrietas  os- 
lendit.  605 

Cap.  XXXIII.  —  Modus  salisfaclionls  in  ordinc  neces- 
sario,  purgationisqne  describitur.  6i)6 

Cap.  XXXIV.  —  Ouis  sit  ordo  voluntariu»,  et  quis  1n  eo 
«ervandus  sit  modus.  607 

Cap.  XXXV.  —  Disnutatio  contra  cujusdam  epistolam, 
de  monachoriim  rcgula  ct  proressionc.  608 

Cap.  XXWI.  —  Itemmodus  in  ordiue  volunlario  ser- 
Yindusdescribitur.  613 

Cap.  XXXVII.  —  Quid  homo  sibi,  quid  proximo  debeat, 
oslendiiur,  et  utrum  se  proximo,  an  proximum  sibi  pr«- 
ferre  debeai,  dcclaratur.  614 

Cap.  XXXVlll.  —  Inter  ipsos  proximos,  quis  cul  pr»- 
ponendus  sil,  dislinguitur.  617 

Cap.  XXXIX.  —  Qui  siui  qulbus  In  hac  vita  frul  valci- 
•   mus.  618 

Cap.  XL.  —  Quomodo  invicem  frui  debcamus.         610 

Cap.  XI.I.  —  Kpilogus  lotius  operis,  cl  aucioris  excu- 
satio  sui.  <^»^ 

COMPENDRM  SPECULl  CHARITATIS.  6il 

Caput  pRiMuy.  —  Ul  Crcator  ametai  a  sua  creaiura. 

631 

Cap.  ii.  _  Qood  chariUli  nihil  dcsit  perfecUonis.    621 

Cap.  Ilf.  —  Qiiod  amor  noster  adversum  se  cx  cliari- 
tatc  Pt  cupiditalc  contnrio  appetiiu  divklatnr.  6i2 

Cap.  Jv.  —  Quod  rationalis  creatura  nonnisi  in  bcali- 
iudinis  adoptionc  quicscit:  efquarc  cum  bealitiidinem 
oplet,  viam  Umen,  qua  eam  obtincat,  mira  iufelicitatc 
refugiat.  <^25 

Cap.  V.  —  Qiiod  requies,  qiiam  rationalis  creatura  na- 
luraliter  appclit,  ncc  in  salutc  corporis,  ncc  In  volup- 
Ule,  neque  in  diviiiis  qusrcnda  sit.  6i* 

Cap.  VI.  —  De  suavi  jugo  rhariutis.  6io 

Cap.  VII.  —  Quanta  sit  in  charitate  pcrferiio.  635 

Cap.  VIII.  —  Quod  opera  scx  dienini  oBieris  aptenlur 
▼iriutibus,  scpiime  vcro  dicl  rcquies  chariuti  assignc- 
lur.  627 

Cap.  IX.  —  De  distinctionc  trium  Sabbatonim.       628 

Cap.  X.  —  Quod  in  dilectione  triplici,  istorum  Sabba- 
iorum  sit  quftrenda  distinctio.  638 

Cap.  XI.  ^  Quomodo  Sabbatum  spirilualc  in  sui  dilc- 
Clione  scntiatur.  629 

.  -  Cap.  XII.  —  Qiiale  Sabbatum  ex  fraterna  dilcctionc  ca- 
"^i^platur,  ci  quoniodo  scx  anni,  qui  praicedunl  scplimum, 
**  charilati  coaplentur.  G-IO 

!?       Cap.  Xili.  —  Quomodo  pcrfectum  Sabbalum  io  Dei 
^'    dilcclione  rcperiatur,  etqromodo  quinquagesimus  annus 
hulc  dilerlicDl  comparetur.  631 

Cap.  XIY.  —  Quomodo  utraque  dileclionc  sui  vidcli- 
cct  et  proximl.  Dci  dilcctione  servclur.  652 

(^jkP.  XV  —  In  acibus  amorem  Dci  conslarc  crcdendnm 
sit.  633 

Cap.  XVI.  —  In  quibus  coustci  amor  rcclus,  sivc  per- 
vcrsus  <>3* 

Cap.  XVII.— Qiiod  ad  actiim  et  (lcsiderium  amnr  nostcr 
movealur,  ci  qiiod  aliquando  alTcclu ,  aliquando  raiione 
ad  hxc  diio  moveatur.  633 

Cap.  XVIII.  — QuidsitalTecHis,  ct  qiioi  sint  afTcctus 
declaratur;  quod  spiritualis  aifoctijs  dupliciter  accipialuj*, 
ostenditur.  555 

Cap.  XIX.  —  De  alTectu  rationali  ct  irrationali.       636 

Cap.  XX.  —  De  alloctii  ralioiiali.  636 

VjiP.  XX f.  —  De  allcrlu  iiaturali.  636 

Cap.  XXII.  —  D€  alfoctu  carnali  duplicilcr  acripiendo. 

037 
Cap.  XXIII.  —  Quid  dc  lii^  aiTcclibus  senlicndum  sil. 

(»57 

Cap.  X\IV.  —  Quoinodo  incns  ad  Dci  pro\imiqiie  di- 
lcclioncm  ralionc»  movralitr.  .S^"^ 

Cap.  XXV.  —  nihid  allocius  noii  sint  In  nostro  arbilrio 
posili.  "  „        639 

Cap.  XXVI.  —  Q.umI  ircssinl  amorcs,  ex  alTcctu,  cx 
rationc,  cx  utro(|ue.  Jj5j{ 

Cap.  XWII.-  Qnid  Mt  amarc.  6)9 

Cap.  XXVIII.  -  in  «'.ilfclionc  proximi  qiuT  sil  habomja 
discrelio.  630 

Cap.  XXIX.  —  Uiii  r.ir.  ctus  adnrncndi  non  sinl ,  ol  qui 

ceqiiondi.  '  ^*}^ 

Cap.  XXX.—  In  qiianlum  ralionalls  alTectus  scquomius 

slt.  610 

Cap.  XXXI.  —  Ofnrialls  affcclus  In  quo  cavendus  sit, 

io  quo  admlltendus.  641 


Cap.  XXXII.  —  Quis  modus  in  naturali  sit  scrrandus 

afTeclu.  611 

Cap.  XXXIII.  —  De  affcctu  caniali,  quod  ncc  omnino 

respuendiis.  nec  plene  sit  admitiendus.  612 

Cap.  XXXIV.  —  Quod  diversi  aflTectus  in  una  sa?pius 

menle  lucteniur.  6i2 

Cap.  XXXV.  —  De  utiliUie  borum  aflrectuum.         643 

Cap.  XXXVI.  —  De  usu  amoris.  643 

Cap.  XXXVII.  —  Quomodo  indicem  frui  debeamus. 

m 

Cap.  XXXVIII.—  Qaibus  aciibus  nos  oporieat  ad  Deum 

tendere,  proximisaue  consulere.  646 

Cap.  XXXIX.—  De  iribus  ordinibus  hamans  conversa- 

tionls,  el  primo  de  naiurali  ordlne.  046 

Cap.  XL.  —  De  necessario  ordine.  647 

Cap.  XLI.  —  De  ordine  Tolantario,  ei  quis  ia  eo  ser- 

vandus  slt  modus.  618 

Cap.  XLII.  —  llem  modus  in  Ipsls  exercitiis  describi- 

tnr.  648 

Cap.  XLin.  —  Qoid  homo  proximo  suo  debeat ,  osten- 

dltur.  619 

Cap.  XLIY.  —  Qaomodo  slbi  ei  proximo  exhibenda  sit 

dilectio.  6 19 

Cap.  XLY.  —  De  qulbus  dispensatio  fieri  possit.      651 
C^p.  XLVT.  —  De  modo  dispensationis.  651 

Cap.  XLVII.  — 1)0  optitna  lcge  claustralium.  652 

Cap.  XLVHl.  —  Quare  laborcnt  aliqui  sub  jiigo  ChrislK 

652 
Cap.  XLIX.  —  Qaod  libor  exterior  pro  interioris  qua* 

litate  formeiur.  652 

Cap.  L.  —  Qaod  omnla  accldeDiia  charitas  snaiemperet 

iranquilliUte ;  cuplditas  omnia  corrumpai  sua  perverslU* 

ic.  655 

Cap.  LI.  —  Quod  1  irip!lci  coocaplscenlla  omnls  labor 

orialur.  65S 

Cap.  LII.  —  De  concupiscentla  ocolorum.  654 

Cap.  LIII.  —  De  interiori  curioslUie.  654 

Cap.  LIV.  —  De  quorumdam  senieniia,  qoi  exieriores 

labores  charitati  ei  inleriori  dulcedlol  dicunt  csse  contra- 

rios.  654 

Cap.  LV.  —  Apostolica  et  propbeiica  auctoritaie  pr»- 

niissa  scnlcntia  confuUtur.  636 

Cap.  LVI.  —  Quoinodo  charitas  et  copldiias  in  proO- 

ciente  opcrcniur.  657 

(Up.  LVII.  —  Quanta  sil  in  voluptalum  eontemptu,  vl- 

ctoriaque  jucundltas.  658 

LIBKR  DE  SPIRITUALI  AMICITIA.  6!^ 

Monitum.  659 

Proiogus.  639 

Lilier  primus.  —  De  ortu  amiciti».  661 

Liber  sccuodus.  —  De  fructu  amidtix  et  excelleniia 

ejus.  669 

Liber  tertius.  —  Quomodo,  et  inter  quos  possli  amicl- 

iiaindirupU  scrvarl.  679 

TRACTATUS  DE  JKSU  PUERO  DUODENNI.         701 
REGULA  SIVE  INSTITUTIO  INaUSARUM.         701 

OPERUM  PARS  SIXUNDA.  —  HISTORICA.    » 
DE  BELLO  STANDARDII  tempore  Stephani  regis.  701 
Inciplt   descriBtfo  viri   vcnerabilis  Eihclredi  abbatis 

Rievallensis,  dc  bello  inlcr  regem  Scotix  ctbarones  An- 

gliae  apud  Standarduni.  juxla  Alvertonam.  701 

CENEALOGIA  REGUM  ANGLOUUM.  711 

Incipit  epistola  abbaiis  Ricvallensis  Aelredi  ad  illiis- 

trem  duccm  H.  poslniodum  Anglorum  regem.  711 

De  sancto  rege  Scotorum  David.  713 

■[Gencalogia  rogum  Ang.is^ei  regisDavld  Scoiis.  716 
De  Edelwlfo  rege.  718 

De  piis.simo  roge  Alfredo.  718 

De  regc  Edwardo  senlori.  7M 

De  rcgp  Edclslano.  7!t4 

De  nobili  regc  Edmundo  725 

De  Edrodorogo.  715 

De  Edwido  rogc.  725 

I)e  Kdgaro  ro|j;o  pncifico.  728 

Sermo roKis  Kdjiari  a<i  iloriim.  727 

De  rcgo  tiheirodo.  „  ,  .  iS 

Dc  rogo  KdmurKio,  cr'pri'»inonlo  Ferreo  laiere.        75U 
Quomodo  ro\  Wiliolnuis  siiccossit  Heraldo.  73i 

VITA  S.  KDWARDl  RIIGIS  ET  CONFESSORIS.     757 


Prolojrus. 


757 


Pra^faiio  ad  Laurcniium  abbatcm  Wesimonastcrii.  7[-9 
Incipil^iUi.  4**X 

Dc  siia  poiior  silale  elsancillale.  Jfl 

Quoinodo  ciim  matrc  in  Normanniam  exsulabat.       tn 
Quid  de  eo  ei  regno  ejus  cuidam  episcopo  rcvelabatur 


4295 


ORDO  RERUM  QU.E  IN  HOC  TOMO  CONTINEMLR 


\m 


GlMloni». 
De  iDiliis  regoi  ejus,  ei  do 


7^2 

fralre,   ol  nciKilibus  cjus. 

i7i3 

De  ejus  veneranda  convcrsalione  et  morib<is  7i5 

Quumodo  fur ,  eo  iQspicientc,  thesauros  ckis  furatus 

«it.  746 

Quomodo  in  spiritu  rcgem  Daci»  divino  judicio  vidit 

lubmersum.  7i8 

Proceres  regni  de  voto  suo  solvendo  alloquilur,  et 

Dunlii  Romam  diriguntur.  749 

Rescriplum  pape.  752 

De  visione  qu»  apparuil  cuidam  incluso  de  ipso  rege. 

752 
De  contracto  guem  rex  sancUis  porlando  curaviu  754 
De  ecclesia  \S  estmonasterii  qoam  sauctus  Pelrus  dedi- 

cavit.  755 

■  De  responsabilibus  ilenim  ad  dominum  papam  directis 

per  ipsum  regem  sanctum.  757 

I.ittere  regis  ad  Nicolaum  |>apam  direct».  758 

Privilegium  domini  papae  Nicolai.  7S8 

Quomodo  super  altare  Jesum  Christom  in  ucramento 

cum  quodam  comite  vidit.  760 

De  glandibus  et  vermibus  regio  tacla  a  qoadam  femi- 

ua  expulsis.  761 

De  ceco  per  manuum  ejus  lavaturam  sanalo.  762 

De  alio  ccco  similiter  per  lieatum  virum  illumiiiato. 

765 
De  qoodam  csco  rcgio  taclu  simililcr  curato.  76 i 

De  trlbus  caecis  et  uno  monoculo  per  beatum  virum  il- 

luminatis.  765 

Quid  de  duobus  flliis  de  Godwini  comiiis  rex  propho- 

Uverat.  7G5 

De  miserabili  morte  Godwini  comitis.  766 

Quid  ei  Domious  de  septem  dormieotibus  spiritualilcr 

revelaverit  767 

De  annulo  quem  sanclus  rex  boato  Joauni  evangelista 

dedil,  et  qoomodo  eumdem  recopcrii.  7G9 

De  innrmitate  regis^etmonaslcrii  suidcdicationeWesl- 

mooasterii.  770 

De  visione  quam  vidit  in  cxlrcmis.  771 

Expositio  problematis  a  regc  proposiii  775 

De  morle  sancti  r^gis  et  exsequis.  774 

LIBER  SECUNDUS.  775 

De  contrectcad  ejus  tumulum  sanalo.  775 

De  sex  caecis  et  septinio  nionoculo  ad  eius  scpulcrum 

HlominaUt.  777 

De  victoria  regis  Heraldi  pcr  bcati  regis  merita.      777 
Quomodo  cccus  beatum  LUwardum  vidit  de  sepulcro 

exire,  et  ita  vteuro  recepit.  778 

De  injosta  beati  Wolstani  deposilione,  et  de  justa  ojus- 

dem  per  beatum  rogem  reslitutiouc.  779 

De  prima  ejus  Iranslallone  ct  corporis  iiicorrupiidne. 

781 
De  puclia  ad  ejus  lumulum  sanala.  783 


De  quodam  fratrc  a  febre  quarlana  por  sanctum  regom 

liberalo.  784 

De  guodam  roilite  ab  eodom  morbo  sanato.  78G 

De  femina  qiiam  abscnlem  cnravii.  7S7 

De  monacbo  a  triplici  morbo  curalo.  788 

DE  SANCTIMOMALI  DE  WATTLN.  789 

De  quodam  miraculo  mirabili.  789 

HEITRICUS  ARClllDIACONUS   HUNTISGDOSEN' 
SIS. 

Notilia.  791 

OCTO  LIBRI  HISTORIARUM  799 

Prologus.  —  Ad  Alexandrum  Lincolnicnsem  opisro- 

pum.  709 

Liberprimus.  801 

Libcr  sccondus.  823 

Liber  leriius.  8i( 

Liber  quartus.  867 

Liberquintus.  889 

Liber  sextus.  909 

Liber  seplimus.  931 

Libcr  ocUvus.  955 

EPISTOLA  HENRFCI  AD  WARINl  M.  977 

EPISTOLA  EJUSDEM  AD  WALTERLM.  —  De  mun- 

di  contemptUi  aive  de  episcopis  et  viris  illusliibus  sni 

temporis.  979 

ODO  DE  DEOGTLO,  ABBAS  S.  DIONISII. 

Nolitia  bistorico-litteraria.  991 

DE  PROFECTIONE  LLDOVICi  VII  FRANCORl  M  RII- 

GIS  IN  ORIENTEM.  9J9 

JIERTRANDUS  DE  BLANCESFORT. 

EPISTOL/E  AD  LLDOVICUM  JLNIOREM   FRANCO- 

BLM  REGEM.  90J 

VOLBBROABBASS.PANTALEONISCOLONIENSIS. 

Nulitia.  AOOi 

COMMENTARIA  SUPER  CANTICUM  CANTICORLM. 

1001 
Epistola  nuncupalorla.  1001 

Episto  a  dodicaloria  Woiberonis  abbalis.  Io05 

Censura  abbatis  Gorodhensis.  1009 

Praifatio  geiieralis  Wolberonis  in  Cjnticum  cantiro- 

rum.  1009 

Liber  primus.  1017 

Liber  secuiidus.  1103 

Liber  lerlius.  1 1  i9 

Liber  quarlus.  Iii5 

Epi'ogus.  1271 

I?!DEx  rerum,  vorborum   ot   senlcnliarum  roemorahi- 

lium  ad  Wolbcronis  (ommentarium  in  Cauiicj.        1277 


FIN1S  TOMI  CENTIilSIMI  NONAGESIMl  ULINTI. 


5503    016 


"E\  lypii  ].,  MU;M':,  au  r.lit-Monlrougc. 


tk;s  vc:._'..  ■ 
does  not  circuute 
outside  the  library 


3  2044  054  760  509 


•  <-^